Ernest Hemingway - Yazmak Üzerine

D ZYAZIN IN KU RALLARI
UU, MATEMATK
V EY A FZK KAN U N LA RI
KADAR DEMEZDR.
ERNEST HEMINGWAY
Hemingway'in mektuplar, romanlar, konumalar,

baslm ve baslmam tm metinlerinde yer alan
yazmak ve yazarlk kavram zerine dncelerini bu
kitap bir araya getiriyor. Bir yandan yazmann
kebentlerini ve zn irdeleyen ve sunan Hemingway,
dier yandan bir nevi "yazarlara tavsiyeler" reetesini
oluturuyor -ve elbetteki kitap, Hemingway'in bir dnya
by olmasnn srlarn tayor!
9786055150983
9 786055 150983
Y a z m a k z e r n e / Ernest Ham ingway

O n VV r t n g
1 .bask: O cak 2015
Yayn Ynetmenleri
Kaan aydaml, enol Erdoan
Kapak Tasarm
Erol Egem en
Bask
nar M atbaaclk
Sertifika no: 12638
( 0 -212 ) 628 96 00
ALTI K RKB E YAYIN

Sertifika no: 17613
Kadkyn yam urlu ve puslu sokaklarnda hazrlanan
bu kitap sizi uurumdan aa atabilecek gce sahip olabilir.
Herhangi bir ekilde ve zellikle izinsiz olarak iktibas
edildiindeKadkyn o bilinen, serin ve rutubetli laneti, yllar
boyunca bunu yapan takip eder, salar dklr,
ryasnda srekli olarak Kadky
sokaklarndan akn akn geerek yllk intiharlarn
gerekletirm eye giden lem ur srleri grr
ve derin bir yalnzla gm lr.
A LT IK IR K B E YAYIN
bir Kaybedenler Kulb tribidir.
Kadife sokak 22/4 Bahariye - Kadky
Tel: ( 0 - 216 ) 4 180413
w w w .altikirkbes.w ordpress.com
E-sat: w w w . 6 4 5 dukkan.com
altikirkbespublishing@ gm ail.com
Y a zm a k z e r i n e
Ernest Ham ingway
Hazrlayan: Deniz Cansever

eviriler: Deniz Kurt
A L T IK IR K B E Y A Y IN
Kad ky, 2 0 1 5
YAZARLIK NEDR?
Y a z m a k z e r i n e - E r n e s t Ha m n g w a y
mrm bitmeden tm dnyann, en azndan grdm

kadarnn resmini yapmak istiyorum; yzeysel bir ekilde deil
derinlemesine, zn yakalayarak.
Mrs. Paul Pfeiffer'a, 1933
Selected Letters, s. 397
Btn iyi kitaplarn ortak bir zellii vardr; gerekte olanlardan
daha sahicidirler. Birini okumay bitirdiinde olan biten senin ban
dan gemi gibi hissedersin ve sonra iyisi, kts, cokusu, piman
l ve hzn, insanlar ve yerleri ve havasyla tamamen sana ait bir
para olur.
By-Line: Ernest Hemingway, s. 184
Kimse gerekten bilemez, anlayamaz ve hi kimse iin srrn ve
remez. in srr iiri dzyaz gibi yazmak ve bu da yaplmas en zor
ey.
Mary Hemingway'den, How It Was, p.352
Bir ey daha. Sembolizm falan yoktu. Deniz denizdir. Yal adam
yal adamdr. ocuk ocuktur ve balk balktr. Ayn ekilde kpek
balklar da srf kpek balklardr. nsanlarn sembolizm dedii ey
samalk. Bundan tesini ancak zaten biliyorsan grrsn.
Bernard Berenson'a, 1952
Sahiden iyi bir eseri defalarca okusan da nasl yapldn anla
yamazsn. nk iyi edebiyatta daima bir gizem vardr ve bu gizem
didiklenip incelenemez. Sonu gelmez ve her zaman mevcuttur. Her
okuyuta yeni bir ey grr veya renirsin.
Harvey Breit'a, 1952
-5-
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t H a m in g w a y
Birinci azdan ykler yazmaya baladnda, insanlarn inana

ca kadar gereki eyler yazarsan okuyucular neredeyse her zaman
yazdklarnn senin bandan gemi olduunu dnr. Bu gayet do
al, nk o ykleri uydururken onlar anlatcnn bana gelmi gibi
yazman gerekir. Eer bunu yeterince iyi kotarrsan, okuyucuyu da
olaylarn kendi bandan getiine inandrabilirsin. Bylelikle asl he
define yaklar, ykn her trl gerekliin tesinde gerek klarak
okuyucunun yaantsna dahil olmaya ve hafzasnn bir paras hali
ne gelmeye balarsn. Okurun yk veya roman okurken fark etme
dii, ama ruhu duymadan hatralarna ve deneyimlerine szp hayat
nn paras haline gelen baz eyler olmaldr. Bu da hi kolay i deil.
Kennedy Ktphanesi'nin koleksiyonu yaynlanmam el yazma
larndan,
Rulo 19,178
YAZARIN ZELLKLER
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t H a m n g w a y
Hayatm boyunca szcklere onlar ilk defa gryormuasna

b aktm .. . .
Mary Welsh'e, 1945
ncelikle yetenek olmal, hem de byk yetenek. Kipling'inki
gibi bir yetenek. Sonra disiplin olmal, Flaubert'de olan cinsten.
Sonra ise olaslklar kucaklayan bir kavray ve taklitilii nleyecek,
Paris'teki standart metre kadar deimez, katksz bir bilin gerekli.
Bunlardan baka, yazar zeki olmal, nyargsz olmal ve en nemlisi
hayatta kalabilmeli. Bir insanda tm bu zellikler olsun, stne de
bir yazar bunaltan tm o baskdan da sa ksn. Zaman ylesine kt
ki, yazarn en byk baars hayatta kalmak ve iini bitirebilmektir.
Green Hills o f Africa, s. 27
. . . yazarl son derece ciddiye almak iki mutlak gereklilikten
biridir. kincisi ise maalesef yetenektir.
By-Line: Ernest Hemingway, p. 214
yi bir yazarn en mhim yetenei iindeki sarsntya dayankl
bir zrva dedektrdr. Bu bir yazarn radardr ve tm byk
yazarlarda vardr.
George Plimpton, "An Interview with Ernest Hemingway"
The Paris Review 18, ilkbahar 1958
Hak ve hakszlk anlay olmayan bir yazar roman yazacana
kalkp zel ocuklarn gittii bir okulun ylln dzenlesin daha iyi.
The Paris Review 18, lkbahar 1958
iyi bir yazar mmkn olduunca her eyi bilmelidir. Tabii ki
her eyi bilemeyecektir. Byk yazarlar adeta bilgiyle domu
-9 -
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m n g w a y
gibi grnrler. Fakat esasnda, dier insanlara gre daha ksa bir
srede ve bilinli pratik olmadan renme becerisiyle ve bilgi olarak
sunulan eyi kabul edecek veya reddedecek zekayla domulardr.
abucak renilemeyecek baz eyler vardr ve onlar renmenin
bedelini elimizdeki tek ey olan zamanla ar bir ekilde deriz, ki
onlar hayattaki en basit eylerdir. Onlar bile renmek hayat boyu
srd iin insann hayattan ald her bir kk yenilik ok paha
lya mal olur ve ardnda brakabilecei tek miras da budur. Dzgn
yazlm her roman sradaki yazarn kullanmna ak toplam bilgiye
katkda bulunurken gelen yeni yazar da doutan kullanm hakkna
sahip olduu birikimi anlamak ve zmsemek ve vakti gelince k
noktas olarak kullanmak iin yaamnn gstermelik de olsa bir ks
mn mutlaka bedel olarak demek zorundadr.
Death in the Afternoon, s. 191-192
yi yazarlk gerek yazarlktr. Eer bir adam bir yk uyduruyorsa yknn gereklii adamn sahip olduu hayat bilgisiyle ve iine
gsterdii zenle doru orantldr. Bylece uydurduu ey geree
uygun olur.
Fare1: Peki ya hayal gc?
M.: Drstlk dnda iyi bir yazarn sahip olmas gereken tek
eydir. Flayattan ne kadar ok ey renirse hayal ettikleri o kadar
gereki olur. Geree yeterince yakn hayaller kurabilirse insanlar
anlatt eylerin sahiden olduunu, onun yalnzca aktardn
dnecektir.
Fare: Bir yazar iin kk yata en iyi altrma nedir?
M.: Mutsuz bir ocukluk.
1 E ditrn notu: M uhabir olarak yazan Hemingway M. Olarak k

saltlmtr. Fare M.nin gen yazara takt addr.
-10-
YAZMANIN EZYET VE HAZZI
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t Ha m n g w a y
Muhabir: Yazar olmaya karar verdiiniz net bir an hatrlayabili

yor musunuz?
Hemingway: Hayr, kendimi bildim bileli yazar olmak istedim.
Bence temelde iki kii iin yazarsn. ncelikle tamamen mkem
melletirmek amacyla kendin iin, ki durum bu deilse ne ala, son
ra da okuma yazma bilsin bilmesin, hayatta olsun olmasn sevdiin
kadn iin.
Arthur Mizener'e, 1950
Bugn yine romanm zerinde alacam. Yazmak g i Max,
ama hibir ey daha iyi hissettirmiyor.
Maxwell Perkins'e, 1938
Bu aralar her gn alyorum ve iyi gidiyor. Hayat ok duraan
oldu. Yine de baka her eyden daha elenceli. Hatrlar msn yal
Ford [Maddox] nasl da srekli yazard, [Joseph] Conrad yazarken na
sl ac ekerdi? Yaplacak i deil vs. derdi. Sen de yazarken ac eker
misin? Ben hi ekmem. Yazmadm zaman, veya yazmaya bala
madan hemen nce anam alar; sonrasnda da bombo ve bombok
hissederim. Fakat hibir zaman yazarkenki kadar iyi hissedemem
Malcolm Cowley'e, 1945
Selected Letters, s. 604-605
. . .yazmak asla yaplabilecei kadar iyi yaplamayan bir eydir.
Srekli bir meydan okumadr ve hayatmda yaptm her eyden
daha zor. Bu yzden yapyorum, ve iyi yapnca mutlu oluyorum.
Ivan Kashkin'e, 1935
-13-
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t Ha m in g w a y

La Coruna'da oturmu kant bekliyorum .. . . imdiye kadar gel
mi olmas lazmd, dua ediyorum gelsin. Yazdm kahrolas bir eyi
okumam lazm ki kendimi herhangi bir ey yazm olduuma inand
rp nihayet yeni bir eye giriebileyim. Belki bu hissi bilirsin.
Barklie McKee Henry'ye, 1927
Charlie, hibir eyde gelecek yok. Umarm ayn fikirdesindir. Bu
yzden savaa benziyor. Her gn ve her gece yksek olaslkla ldrlebilir ve bir daha yazmak zorunda kalmayabilirsin. Bana para
dense de denmese de mutlu olmak iin yazmak zorundaym. Bu
berbat hastalkla domuum. Seviyorum yazmay. Bu daha beter.
Durumumu hastalktan kabahate eviriyor. imdiye kadarki herkes
ten daha iyi yazma isteim ise saplantya. Saplant korkun bir ey.
Umarm sende hi olmamtr. Bende kalan bir tek o.
Charles Scribner'a, 1940
Bilirsin kurgu, daha dorusu dzyaz yazarln en zor ksmdr.
Srtn yaslayabilecein gvenilir bir dayanan yoktur. Elindekiler
yalnzca bo sayfan, kalemin ve gerekliin kendisinden daha sahici
eyler yaratma zorunluluundur. Somut olmayan alp somutlatr
man ve onu okuyucunun yaamnn bir paras olabilecek kadar nor
mal gstermen gerekir.
"Yazarlnz kendisi bal bana bir ama olarak yapmaya de
er buluyor musunuz?"
"Ah, evet."
"Emin misiniz?"
"Tamamen."
"Bu ok ho olmal."
-14-
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t H a m ngvvay
"yle" dedim. "Zaten baka ho yan yok."

Green Hills ofAfrica, s. 26
Hep Helen iyi deilken iyi alrd. Tam kararnda huzursuzluk ve
srtme varken. Bazen de kanlmaz olarak yazmak zorunda oldu
u zamanlar olurdu. Bilinli olarak deil de barsan peristaltik ha
reketleri gibi. Kimi zaman bir daha asla yazamayacakm gibi hisset
se de eninde sonunda tekrar iyi bir yk daha yazabileceini bilirdi.
Her eyden daha elenceliydi. Bu yzden yaptn daha nce
fark etmemiti. Bu bilinli bir seim deil, yalnzca olabilecek en
muhteem zevkti. Bu zevke yaklaan baka hibir ey yoktu.
The Nick Adams Stories, s. 238
Yazmann kural yoktur. Bazen kendiliinden ve kusursuz bir e
kilde gelir. Bazen kayay matkapla delip paralamaya benzer.
Charles Poore'a, 1953
-15-
NE HAKKINDA YAZMALI
Bir kitabn en iyi ksmlar yazarn sadece tesadfen kulak misa

firi olduu eylerden de oluabilir koca hayatnn enkazndan da. Biri
dierinden daha iyi deildir.
F. Scott Fitzgerald'a, 1929
Kiisel trajedini unut. Flepimiz zaten batan hap yutmu olsak
da adamakll yazabilmen iin ciddi ciddi incinmen gerekir. Fakat
incindiin zaman da acnla sahtekarlk yapma, kullan onu. Bir bilimadam tarafszlnda yakla, ancak srf senin veya tandn birinin
bana geliyor diye lzumsuz nem atfetme.
ok komik bir kitap yazmak iin nce byk eziyet ekmek
gerekir.
William B. Smith, Jr.'a, 1924
Dostoyevski Sibirya'ya srgn edilince Dostoyevski oldu. Yazar
lar hakszlkla tpk kllar gibi dvlr.
Demek ki ocuklar yk anlatamaz. Neden biliyor musun? Tah
taya kaldrsan bile anlatamazlar. Eer bir ykn varsa anlatmas
kolaydr, insanlar inanmasa bile sen dosdoru ve gerek bir ekilde
anlatabilirsin.
Bir yazar yklerinin derli toplu olmas ve fotoraflar gibi derin
liksiz olmamas iin doal olarak onlar uydurmak zorundadr. Ama
ykler yine de bildiklerine dayanr.
-17-
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m ngvvay
. . . yazarlkta ne baar edindiysem bildiim eyleri yazarak edin

dim.
st kattaki o odada bildiim her ey hakknda birer yk
yazmaya karar verdim. Yazarlk kariyerim boyunca da bunu yapmaya
altm; sk ama faydal bir disiplindi.
A Moveable Feast, s. 12
Yazabilecein eyler hakknda yazp dzgn bir i kartmaya a
lmann r aan dev tablolardan daha iyi olduuna inanyorum.
Romanclarn o muhteem kitaplar ka yanda yazdklarna bir bak.
Asla yapmayacam tek ey yeni eyler eskiler kadar popler de
il gerekesiyle kendimi herhangi bir konuda tekrarlamaktr. nsanlar
daima okuduklar en sonuncuya benzeyen ykler bekler.
Keke uaklar hakknda yazabilecek kadar iyi bir yazar olsaydm.
Faulkner bunu Pylon'da ne gzel becermiti, ilk olsam tamam da,
birinin zaten yapm olduu eyi bir daha yapamazsn.
Hervey Breit'a, 1956
. . . Tolstoy'u ve savan bir yazar iin ne kadar faydal bir dene
yim olabileceini dndm. Sava en nemli temalardan biri olma
nn yan sra, hakknda drstlkle yazmann en zor olduu olduu
konulardandr. Savaa tank olmam yazarlar sava kskanlkla bir
oyuncak, bir garabet, veya bir hastalk gibi gstermeye alsalar da,
sava aslnda sadece kardklar telafi edilemez bir deneyimdir.
-18-

Sava hakkndaki yklerimde konuyu dikkatli ve drst bir e
kilde ele alp birok adan inceleyerek savan tm yzlerini gster
meye altm bilmenizi isterim. Yani sakn bir yknn salt benim
bak am anlattn dnmeyin nk durum kesinlikle bu kadar
basit deil.
Savan kt olduunu biliyoruz. Yine de bazen savamak art
oluyor. Ne var ki sava hala ktdr ve bunu syleyen kimseye yalan
c diyemeyiz. Sava hakknda drste yazmak son derece karmak
ve zor bir i. rnein ok basite ve kiisel bir ekilde ele alrsak, tal
ya'daki savata bir ocuk olarak ok korkmutum, ispanya'da ise ilk
birka haftadan sonra korkum kalmamt hatta gayet mutluydum.
Ancak bakalarndaki korkuyu anlamamak veya varln inkar etmek
kt yazarlk olur. Sadece btn olay imdi daha iyi anlyorum .. . .
Asker kaaklar ve kahramanlar, korkaklar ve cesurlar, hainler ve
asla hain olamayacak insanlar hakknda eit derecede anlalabilir
yazabilmek isterdim. Bu tr insanlar hakknda ok ey rendik.
Rus eletirmen Ivan Kashkin'e, 1939
. . . ihtilaller bir yazar iin en iyi, en eksiksiz savalardr. Stendhal
bir sava grd ve ona yazmay Napoleon retti. Aslnda herkese
retiyordu da, baka kimse renmedi.
Afrika'nn Yeil Tepeleri, s. 71
Sana "Konunun nemi" balkl bir deneme yazmam ister mi
sin? Sava karmaktan dolay bu kadar hassas olmann sebebi sava
n olabilecek en iyi konu olmas. Azami materyali bir araya getiriyor,
aksiyonu hzlandryor ve normalde grmen iin bir mr gemesi
gereken trl eyi meydana karyor. Three Soldiers mthi bir
kitap yapan savat. Streets o f Night' berbat yapan da Boston. . .
. ikisi de dieri kadar gzel yazlmt; bana yanldm sylediini
duyar gibiyim. Belki de yamlyorumdur. Senin de grne gre ke
fetmi olduun zere ak da iyi bir konu. Dier nemli konular zen
-19-
ginleri ve fakirleri yaratan para konusu. Ayrca agzllk. Beyler, bu

ocuk nutuk ekmekten yoruldu. Yavan bir konuda yazmann acizlik
olduunu sylemek zorundaym. Cinayet iyi bir konu, bir dahaki ki
tabna nefis bir cinayet koy ve gerisini dnme.
Dnyada yaplabilecek en zor ey insan zerine gerekten d
rst dzyaz yazmak. nce konuyu tanmal, sonra da nasl yazlaca
n bilmelisin. kisi de bir mrlk iler. . .
By-Line: Ernest Hemingway. S. 183
Madam, btn ykler yeterince uzaynca lme kar, ve hi
bir gerek ykc de bunu sizden saklamaz.
Death in the Afternoon, p. 122
YAZARLARA TAVSYELER
En temelden balayarak yazmay renmeye alyordum.

Death in the Afternoon, s. 2
Bata nasl olduuna bak. Yazar tepeden trnaa enerji ve heves
doludur ama okuyucuya hibir ey aktaramaz. Sonra enerjini harcar
sn, hevesin geer ama nasl yazacan renirsin ve genlii geride
braktnda yaptn i genken yaptndan daha iyi olur.
. . . bazen bir ykye balayp da tkandmda atein nne
oturur ve kk portakallarn kabuklarn atein ucuna doru skp
yanarken kardklar mavi alevleri izlerim. Ayaa kalkar, Paris'in a
tlar zerinden bakarak: "Endielenme. Nasl her zaman yazdysan
imdi de yazacaksn. Tek yapman gereken doru bir cmle yazmak.
Bildiin en doru cmleyi yaz," diye dnrm. Sonunda o cmle
yi yazar ve bylece devam ederim. O sralar kolayd bunu yapmak,
nk daima bildiim, grdm ya da birinden iittiim doru bir
cmlem olurdu. Titizlikle veya bir eyi tantr, takdim edermi gibi
yazmaya balarsam o zenilmi ssl psl ksm kesip atabileceimi
ve yazm olduum ilk doru, yaln aklayc cmle ile yeniden ba
layabileceimi kefettim.
Yazmaya alrken, senden beklenenden veya sana retilen
den farkl hissettiini bilmenin dnda en zor eyin olan biteni, ya
adn duygular uyandran esas eylemleri yazya dkmek olduunu
fark ettim. Gazetede yazarken ne olup bittiini anlatr, bir veya baka
bir taktikten faydalanarak o gn olmu herhangi bir eyi belli bir alg
erevesine oturtan gncelliin de yardmyla okuyucuya amala
dn duyguyu iletebilirsin. Ama esas mevzuya, duyguyu yaratan ve
bundan bir ya da on yl sonra, hatta biraz ans ve sade bir anlatmla
-23-
sonsuza dek ayn dorulukta olacak eylem ve olgu sekansna hakim

deildim ve buna ulamak iin elimden geleni yapyordum.
Benim iin . . . mesele bir tasvir sorunuydu ve bir gece uyanp
gerekten grm olduum ama sanki hafzamn snrlarmn tam
dnda kalan eyi hatrlamaya alp sonunda tamamen baard
mda zdm. (Matador) surat beyaz ve kirli, pantolonunun ipek
kuma belden dize kadar yrtlm bir ekilde ayaa kalkarken kiralk
pantolonun, yrtk i amarnn pislii ve uyluk kemiinin temiz, da
yanlmaz derecede temiz beyazlyd grdm ve nemli olan ey
buydu.
Fare: Bir yazar kendini nasl eitebilir?
M.: nnde olup biteni izle. Bala gittik diyelim, herkesin tam
olarak ne yaptn gr. Baln zplamas seni keyiflendiriyorsa bu
duyguyu uyandran eylemi net olarak bulana dek hafzan tara. Ol
tann sudan ykselii mi, misinann zerindeki damlalar dene dek
bir keman teli gibi gerilmesi mi, yoksa suya vurmas ve zpladn
da sratt sular m? Etraftaki sesleri ve sylenenleri hatrla. Sende
duygu uyandran eyi, heyecan yaratan eylemi bul. Sonra bunu net
olarak okuyucunun da anlayabilecei ve seninle ayn ekilde hisse
debilecei ekilde yaz. Bu drt drtlk bir egzersizdir.
Fare: Tamamdr.
M.: Veya deiiklik olsun diye bakasnn kafasna gir. Sana fra
attmda kendini nasl hissettiin kadar benim kafamdan geenleri
de duyumsamaya al. Carlos Juan'a kfrederken ikisinin tarafndan
da bak. Sadece kimin hakl olduunu dnme. Bir insan olarak du
rum ya olmas gerektii gibidir, ya da deildir. Bir insan olarak kimin
hakl kimin haksz olduunu bilirsin. Karar vermen ve bu kararlar
uygulaman gerekir. Bir yazar olarak ise yarglayamazsn, anlamalsn.
Fare: Tamamdr.
M.: imdiyi dinle, insanlar konuurken onlar tamamyla dinle.
Kendi syleyecein eyi dnme, insanlarn byk ksm ou za
-24-
man ne dinler ne de izler. Bir odaya girdikten sonra ktnda odada

ki her eyi biliyor olmalsn ve stelik sadece bununla da kalmama
lsn. Eer o oda sana bir ey hissettirdiyse, sana o hissi verenin ne
olduunu net bir ekilde bilmelisin. Bunun pratiini yap. ehre indi
inde tiyatronun nnde bekle ve insanlarn taksi veya otomobiller
den inilerinin bile birbirinden ne kadar farkl olduuna bak. Pratik
yapmann binlerce yolu vardr. Ayrca daima dier insanlar dn.
By-Line: Ernest Hemingway, s. 219-220
kinci olarak, insanlarn sorularna verdikleri cevaplar dnda
sylediklerini dinlemeyi uzun zaman nce braktn. Dinlemene gerek
braktrmayacak kadar iyi malzemen de vard. Bir yazar kurutan
budur ite, (hepimiz kururuz, bunu kiisel bir hakaret olarak alma)
dinlememek. Her eyin kayna budur. izlemek, dinlemek. Yeterince
iyi gryorsun. Ama dinlemeyi braktn.
. . . Pamplona deiti elbet, ama esas biz yalandk
Her eyin
yok olduunu grdk ve yine greceiz. Harika olan ise dayanmak,

iini yapmak, grmek, duymak, renmek ve anlamak; ve bildiin
bir ey varsa onu vakti gelince yle ok da ge kalmadan yazmak.
Eer bir btn olarak net bir ekilde grebiliyorsan dnyay, brak
kurtarmak isteyenler kurtarsn. Zira o zaman gereine uygun yap
tn her para btn yanstr. Mesele almak ve bunu yapmay
renmektir.
Death in the Afternoon, s.278
" . . . nceden bilmiyormuum gibi okumaya alyorum, bylece oku oku bitmeyecek.
Gryorsun, tm yklerimde kar tarafa gerek hayat hissini
vermeye alyorum. Bunu hayat yalnzca betimlemek veya ele
tirmek iin deil gerekten yaatmak iin yapyorum. Yani benim bir
-25-
yaptm okurken onu yaarsn. Bunu da kitabna gzel olan kadar

kty ve irkini de koymadan yapamazsn. nk her eyin gzel
olmas inandrc olmaz. Hayat byle deil. stediim ekilde yazma
nn tek yolu her iki taraf, hatta drt boyutu gstermek.
Dr. C. E. Hemingway'e, 1925
Yazarlm analiz etmeye ve el iiliini bir kenara brakarak be
timlemek yerine yaratmaya baladmdan beri yazmak harikulade
bir ie dnt. Ancak ok da zordu ve bir roman kadar uzun bir
eyi nasl yazacam hi bilmiyordum. Bazen tm sabah bir paragraf
zerinde alarak geiriyordum.
stediim etkiyi yaratmak iin szckler ve dorudan ifadeler
yerine dolayl anlatm kullanmaya alrm her zaman. Ama belki de
dorudan ifadeler kullanmaya da ihtiyacmz var.
Owen Wister'a, 1929
Hayatm boyunca stnde altm, kolayca ve rahata okun
masn, ksa gzkmesine ramen gzle grlr dnyann ve insann
i dnyasnn tm boyutlarn iermesini amaladm roman [Yal
Adam ve Deniz] ite bu. An itibariyle yazabileceim en iyi dzyaz
rnei.
[Ezra Pound] . . . bana tpk sonradan belli durumlarda belli
insanlara gvenmemeyi reneceim gibi sfatlara gvenmemeyi
reten adamd.
Bir lkeye ilk bakn ok kymetlidir. Belki de bakalarndan ok
senin iin ama olsun. Yine de, yazdn sonradan ne yaparsan yap
-26-
ama bunu mutlaka kelimelere dkerek ifade etmeye almalsn.

Gertrude'un [Stein] beni halamasn seviyorum nk insann
burnunu Kaf Da'ndan indiriyor, hatta yere srtyor. Kitab ok be
endiini syledi ama esas bilmek istediim neresini ve neden be
enmediiydi. Baarsz ksmlarn hayal gcm yerine grsel haf
zamdan yola karak yazdm ksmlar olduunu syledi.
F. Scott Fitzgerald, 1929
spanya'ya gittim Amacm Cezanne gibi taraya odaklanmak,
ufak ufak alp gnm gn ediyorum .... 100 sayfa uzunluunda ve
hibir ey olmuyor, tara mthi ve hepsini kafamdan uydurduum
iin hepsi gzmn nnde ve bir ksm tam olmas gerektii gibi
oluyor. . .
Gertrude Stein'a, 1924
Yapmaya altm ey taray yle bir anlatmak ki bitirdiinde
szckleri unutmu olacaksn ama Tara bir paran olmu olacak.
Bunu yapmak ok zor nk yazdn srece taray btnyle ve
srekli grmek, ama romantiklemekten kanmak zorundasn.
Edward O'Brian'a, 1924
Baz gnler taray o kadar iyi yazardm ki neredeyse bir akla
kmak ve tepeye trmanp gln ucunun tesindeki dalar grmek
iin ormann iine dalabiliyordum.
Cezanne'n izdii gibi yazmak istiyordu.
Cezanne nce iin tm pf noktalaryla balamt. Sonra hep
sini en ufak paralarna ayrp esas istediini ina etmiti. Bunu yap
mak felaket zordu. O en iyisiydi; daima en iyisi. Buna tapnma dene
-27-
mezdi. Nick tara hakknda yazmak ve Cezanne'n resimde yaptn

edebiyatta yapmak istemiti. Bu insann iinden gelmeliydi. Pf nok
tasyla falan yaplacak ey deildi. Kimse tara hakknda daha nce
byle yazmamt. Kendisini bu sebepten neredeyse kutsalm gibi
hissediyordu ve lmne ciddiydi. Diinle ve trnanla bunu sen de
yapabilirdin; ve eer gzlerini iyi kullanrsan
Hava durumunu u lanet kitabna koymay unutma. Havann na
sl olduu ok nemlidir.
John Dos Passos'a, 1932
Noktalama konusundaki tavrm olabildiince gelenekseldir. Eer
sahada kriket sopalaryla bilardo istekalarna izin verilseydi golfn
ne anlam kalrd? Kendi reformlarn yapma hakkn elde etmen iin
nce sradan ekipmanla herkesten ok daha iyi olabileceini kant
laman gerekir.
Horace Liveright'a, 1925
Szle ihtiya duyan bir yazarn aslnda yazmamas lazm. Sz
l batan sona en az defa okuyup bitirmi ve oktan ihtiyac
olan bir bakasna dn vermi olmalyd. Bir yere uyan yalnzca
belli szckler vardr ve benzetmeler (getirin bakaym szlm)
arzal mhimmattan farkszdr (u an iin daha aalayc bir ey d
nemiyorum).
Muhabir: Gen yazarlara gazetede almay nerir misiniz?
Kansas City Stordaki eitiminizin size ne kadar yardm dokundu?
Hemingway: Stor'da basit, aklayc cmlelerle yazmay ren
mek zorundaydk. Bunun herkese faydas vardr. Gazetede alma
nn bir yazara kesinlikle zarar olmaz; hatta zamannda brakmay
-28-
becerebilirse faydas dokunur.

Bu kitap iin ok altm. Neredeyse bitti. Geriye kalan tek ey
u olaanst sihirli son dokunuu gerekletirmek.
Archibald MacLeish'e, 1936
Bir kitab bitirdikten sonra duygusal olarak tkenmi oluyorum.
Eer deilsem duyguyu okuyucuya btnyle aktaramamm de
mektir. Her neyse, en azndan bende byle oluyor.
-29-
ALIMA ALIKANLIKLARI
Fare: yklerinizi sonunda ne olacan bilerek mi yazyorsu

nuz?
M.: Neredeyse hibir zaman. Uydurmaya balyorum ve yazar
ken ne olacaksa olmasna izin veriyorum.
Fare: Bir yazar gnde ne kadar yazmal?
M.: Durmak iin en iyi zaman kitabn en rahat ilerledii ve srada
ne yazacan bildiin zamandr. Fler gn bunu yaparsan asla tkan
mayacan bir kitap yazarsn. Sana syleyebileceim en deerli ey
bu, unutmamaya al.
Fare: Tamamdr.
M.: Rahata yazabiliyorken brak ve ertesi gn bana tekrar otu
rana kadar hi dnme ve endielenme. Bylece bilinaltn srekli
olarak bu konu zerinde alacaktr. Eer bilinli olarak dnr ve
tasalanrsan fikri ldrrsn ve beynin daha almaya balamadan
yorulmu olur. Bir roman yazmaya baladnda ertesi gn ne yaza
can hakknda endielenmek kanlmaz olandan korkmaya benzer.
Her halkarda devam etmek mecburiyetindesin. Yani korkunun ece
le faydas yok. Roman yazabilmek iin bunu renmek zorundasn.
in en zor ksm roman bitirmektir.
Fare: Endielenmemek nas renilir?
M.: Dnmeyerek.
Dnmeye baladn anda kendini
durdur. Baka eyler dn. Bunu renmen art.

Yaz yazdm zaman yazdklarm sonradan okumak benim iin
elzemdi. Ne yazdn dnmeyi brakmazsan ertesi gn devamn
getirene kadar konuyu ldrrsn. Altrma yapmak, bedenen yo
rulmak gerekliydi ve sevdiin kiiyle sevimek harika bir duyguydu.
Her eyden daha gzeldi. Fakat sonrasnda, iin boaldnda, tekrar
balayana dek konu hakknda dnmemek ve tasalanmamak iin
okumak lazm. Yazarlmn pnarn son damlasna dek kurutmak
-31-
yerine dibinde hala ilham varken durmay ve gece boyunca kendisini

besleyen kaynaklarla yeniden dolmasna izin vermeyi rendim.
altktan sonra kafam yazmaktan uzaklatrmak iin bazen
Aldous Huxley, D. H. Lawrence veya o ara kimin kitab basldysa onu
veya Sylvia Beach'in kitaplndan veya rhtmdaki dkkanlardan bu
labildiim kitaplar okurdum.
A Moveable Feast, s. 25-26
Kalemi braktm andan itibaren ertesi gn yeniden yazmaya
balayana kadar yazdklarm hi dnmemeyi de yine o odada
rendim. Bylelikle bilinaltn konu zerinde almaya devam
ederdi. Bu srada dier insanlara kulak vermeyi, evremdeki eyler
le ilgilenmeyi, renmeyi umuyordum. Bir yandan da okuyarak iim
hakknda fazla dnp yazma yetimi kaybetme riskinden kurtulur
dum. Hem ans hem disiplin yardmyla iyi bi i kardm d
nerek o merdivenlerden inmek muhteem bir duyguydu ve ite o
zaman Paris'te istediim her yere gitmekte zgrdm.
Bir yky bitirdikten sonra hep bombo hissederim kendimi.
Ayn anda hem mutlu hem de mutsuz, sanki sevitikten sonraki gibi.
ok gzel bir yk yazdma emin olsam da ancak ertesi gn okumadam tam olarak ne kadar iyi olduunu anlayamazdm.
Fare: Yazmaya balamadan nce daha nce yazdklarnzn ne
kadarn okursunuz?
M.: En iyisi her gn en batan balayp dzelte dzelte kaldnz
yere kadar gelerek oradan devam etmektir. Yazdklarnz artk bunu
her gn yapmanza izin vermeyecek kadar uzadysa her gn iki
blm kadar geriye gidin, haftada bir de batan sona okuyun. Bylece btnlk salayabilirsiniz. Ayrca yaz rahata akarken durmanz
gerektiini unutmayn. Bu, kendinizi kurutana dek devam etmenin
aksine ak canl tutar. Eer durmazsanz ertesi gn kendinizi bitap
ve devam edemeyecek halde bulursunuz.
-32-

Scott'n EDEBYATA yaklam fazla ciddi. Olayn yalnzca elinden
geldiince iyi yazabilmek ve baladn eyi bitirmek olduunu anla
yamad.
Arthur Mizener'a, 1950
En berbat ve aresiz haldeyken devam etmelisin. Bir roman iin
yaplacak tek ey vardr, o da lanet eyin sonunu getirene kadar dur
madan devam etmektir.
unu [Silahlara Veda] mmknse burada bitirip birka ay bir ke
nara kaldrmak ve sonra yeniden yazmak istiyorum. Bitmi bir kitab
tekrar yazmak bir buuk iki aydan daha uzun srmyor. Ama benim
iin tekrar yazmaya girimeden nce kitabn iyice dinlenmesini bek
lemek ok nemli.
Teslim tarihine kadar kitaptan uzaklamak iin ne kadar srem
olduunu bana bildir. Ne kadar vaktim olursa o kadar iyi, nk
uzaklamak sca scana gremediim eyleri grmeme, ykdeki
boluklar doldurmama ve gereken yerleri salamlatrmama imkan
tanyor.
Buraya dnnce kitab [Silahlara Veda] yeniden yazmaya bala
mak iin can atar oldum. Fakat bitireli yalnzca bir ay oldu ve byk
ihtimalle Florida'ya iyice yerleene kadar bir kenara brakmak daha
iyi olacak. Gne'i [Gne de Doar] Eyll'de bitirmi ve yeniden yaz
maya Aralk'a kadar balamamtm. Bu kitap zerinde alrken hep
-33-
bir gn nce yazdklarmn zerinden gittiim iin bunu yeniden yaz

mak ok deiiklik gerektirmeyecek. Yine de yazarken keyif aldm
ama bunu okuyucuya aktaramadm hissettiim yerleri bulabilmek
iin bir sre dokunmayacam.
Genellikle sabahlar yazmaya balamadan nce hibir ey oku
mam ki ie kimsenin yardm olmakszn, etkisi altnda kalmakszn
ve sunduu muhteem rneklere veya omzumun stnden beni iz
lemesine maruz braklmakszn giriebileyim.
Selected Letters, s 790
Tek gerekenler mavi kapl not defterleri, iki kurun kalem ve bir
kalemtra (ak ok ziyan ediyordu), mermer kapl masa, sabahn
erken saatlerinin kokusu ve biraz temizlik yapmakt. Sa cepte ans
iin bir at kestanesi ve tavan aya tanrd. Tavan ayann krk
oktan ypranm, kemikler artk anmaktan przszlemiti.
Peneler cebin astarn trmalarken ansn yannda olduunu bilirdin.
te bitirene kadar bunu [anlar Kimin in alyor?] yazmaya
devam edeceim. Keke yazdm kadarn gsterebilseydim sana
ama uursuzluk getirir. Hakknda konumak da yle.
Harika bir roman yazacam. Ne var ki, konumann yazmaya
gre kolay olmasnn cazibesine kaplp da ondan bahsetmeyeceim.
Gstermenin veya anlatmann kelebeklerin kanatlarn ve ahi
nin tylerindeki dzeni bozacana inandmdan yazdklarm kim-34-
eye okutmam, ama iki hafta nce Miss Mary'ye okuttum. Kuleye
kapanm kendi kendimle mi oynuyorum yoksa kimseyi kandrma
dan harl harl alyor muyum bilmek ister diye dndm.
Lillian Ross'a, 1948
Bu zenginliklerin cazibesi altnda elinde silah olan her adamla
dar kmaya hevesli bir av kpei veya sonunda kendisini olduu
ey iin takdir eden birini bulmu bir eitimli bir sirk domuzu gibi
saf ve budalaydm. Her gnn yeni bir parti olabilecei gerei ha
yatma gne gibi domutu. Hatta romann dzelttiim ksmlarn
yksek sesle okuma raddesine bile gelmitim ki bu bir yazarn de
bilecei en zavall durumdur ve onun iin kar ya atlaklar tama
men kapatmadan nce buz stnde ipsiz kaymak kadar tehlikelidir.
"Olaanst olmu, Emest. Tek kelimeyle harika. Ne kadar hari
ka anlatamam," dediklerinde "bu dallamalar beeniyorsa bir sorun
vardr," demek yerine kuyruumu memnuniyetle sallyor ve gzel
bir ubuk kapp getirmek iin hayat denen partiye balklama atlyor
dum. Eer profesyonelce davranabilseydim ilkini yapardm, geri bir
profesyonel gibi davransaydm zaten yazdklarm kimseye okumaz
dm.
Kendi almalarn hakknda konumak ok zordur nk eer
iyiyse ne kadar iyi olduunu sen biliiyorsundur ama bunu sylemek
ok boktan hissettirir.
Malcolm Covvley'e, 1945
Selected Letters, 603
Yazarlm hakknda konumaya balaynca dinlemeyi braktm.
nsanlarn yazarlm hakknda yzme kar konumalar midemi
bulandryordu.
Yazmak ve gezmek zihnini, olmad kn bytr ve ben yazar-35-
ken ayakta durmay severim.

Yazarla ilk baladnda sen ok elenirsin, okurlarn ise hi.
Bu yzden daktilo kullansan da olur; hem daha pratik hem de daha
zevkli. Yazmay rendikten sonra tm amacn her eyi, her alg
y, grnty, hissi, mekan ve duyguyu okuyucuya aktarmak olur.
Bunun iin de yazdn ey zerinde tekrar tekrar alman gerekir.
Kalemle yazarsan okuyunun istediin eyi alp almadndan emin
olmak iin farkl bak an olur. Yazdn nce okuduunda, ikinci
olarak da daktilo ettiinde, son olarak da redaksiyon srasnda tekrar
inceleme frsatn olur. nce kalemle yazmak yazdn te bir ora
nnda daha fazla dzeltme ans sunar. 0.333 bir sporcu iin epey iyi
bir ortalamadr. Ayrca eserin katlamasn geciktirir ve bu da dzelt
meyi kolaylatrr.
Kimse scak aylarda bitap dmeden aralksz alamaz. alma
rutinini krmak iin ilkbahar, yaz ve sonbaharda Golf Stream'de balk
tutmaya gideriz.
yi miyim kt m depresyonu sanatnn dl olarak bilinir...
Yaz alma evkini kran bir zaman. lmn geldiini sonbahar
da ocuklar kada kalem koyduklarnda hissettiin gibi hissetmez
sin.
Herkes tomurcuklarn yitirir. Sonuta bu eftali gibi ryeceiz
anlamna gelmez. Bir silah veya eyer yprandka iyileir, insanlar da
tanrnn gznde yledir. Taze olan, rahat olan her eyini kaybeder
sin ve bir daha asla yazamayacakmsn gibi gelir. Fakat meguliyetin
le beraber birikimin de artar ve eski enerjinden daha ok malzeme
kartabildiin anlar yakalarsn.
-36-
Hibir yazm bu kadar hzl gememiti. Nisan'n ilk haftasndan

beri yaptm gibi hzl alnca gnler bulanklap birbirine kar
yor. . . . Yedi buuk gibi uyanp kahvalt ediyorum ve genelde dokuz
civar masann bana geip leden sonra ikiye kadar aralksz yaz
yorum. Sonras ise bir dahaki gne kadar adeta tamamen bolukta
szlmek gibi.
Ho, scak, temiz ve sevimli bir kafeydi. Eski yamurluumu ku
rumas iin askya asp kullanlmaktan eski yz balam slak ftr
apkam srann stndeki rafa koydum ve bir caf au lait syledim.
Garson kahvemi getirdiinde yamurluumun cebinden bir not def
teri ve tkenmez kalem kardm ve yazmaya koyuldum. Michigan
hakknda yazyordum, ve ykdeki gn de gerekteki gibi hoyrat,
souk ve frtnalyd.
nmzde katlanmamz gereken sadece alt haftalk kt
hava kald. Ondan sonra kendini yazmaya zorladn havalar yerine
insann iinden yazmak getirecek havalar balayacak. Ben basit
bir yazarm, kitaplarmdaki hava neredeyse her zaman dardaki
havayla ayndr. Yazdklarm okuyan hi kimseyi bu yazn havasna
maruz brakmak istemem. Zaten klimal bir odada yazyorum ve bir
uan basnl kabininde yazmak kadar yanl bir ey bu. Yazmasna
yazyorsun ama sanki bir serada olann tam tersi oluyor. Byk
ihtimalle hepsini yrtp atacam ama bir ihtimal sabahlar tekrar
hayat dolduunda yazdklarmn iskeletini kullanabilir ve kemiklerin
arasn sabah saatlerinin kokular, ku sesleri ve bu ba evinin k
aylarnda Afrika'ya benzeyen tm gzellikleriyle doldurabilirim.
Mays'ta tempomu biraz drdm . . . nk doktor Nisan'da
ok altm syledi ve Mays balk tutmak ve Miss Mary'yle sevi
-37-
mek iin gzel bir ay. Kendimi yazmaya verdiimde sevimeyi azalt
mam gerekiyor nk ikisi ayn depodan yiyor.
Kitap yaynlamak yazmak iin ok rseleyici. Fazla sevimekten
bile daha beter. En azndan ok sevitiinde baka hibir a benze
meyen berrak, belli belirsiz bir parltn olur.
Rahat ve huzurlu brakldm lde ilev gsterebiliyorum.
Grce Hall Heminway'e, 1929
Yazmay ok seviyordum ve yazmaktan baka hibir eyden al
madm kadar zevk alyordum. Charlie'nin [Scribner] gnlk yazd
m szck saysyla dalga gemesi beni veya yazarl pek iyi anla
mamasndan ve 422 szc tam istediin biimde kada dkm
olmann verdii mutluluu asla bilemeyecek olmasndand. 1200
veya 2700 yazdn gnler ise inanamayaca kadar mutlu ederdi
insan. Gnlk iyi yazlm 400 ve 600 szck arasnn benim iin en
uygun hz olduunu fark ettiimden beri bu sayyla mutluyum. Yine
de sadece 320 szck yazmsam da iyi hissediyordum.
Szckler hakknda endielenme. Bunu 1921'den beri yapyo
rum. Paydos edip ilk viski-sodam ierken szckleri sayarm. San
rm buna telgraf yazarken altm. nk baz yerlerden haber yolla
mak szck bana bir dolar yirmi be sentti ve bu paraya demesi
iin ar ilgin eyler yazmak zorundaydn yoksa kovulurdun.
Selected Letetrs, s. 503
-38-
Byk ve okunakl bir ekilde yazyorum, okuyabilirsen bana b

yk yardm olur nk daktilodan (yeni aldm) nefret ediyorum
ama tozlanmasn diye rtl duran eski daktiloda da yazamam n
k iinde hala kitabn [Afrika'nn Yeil Tepeleri] 594. sayfas var ve
karmak uursuzluk getirir.
Yazarken yazmaya ilk baladm otel odasnn kasvetine geri
dnerim. Herkese bir otelde kaldn syle ama aslnda bir dierine
yerle. Yerini bulduklarnda da taraya tan. Orada da bulduklarnda
baka bir yere. Gazete okumaktan daha zor bir ey yapamayacak ka
dar bitkin dene dek almaya devam et. Sonra ye, tenis oyna, yz
veya i sersemliiyle ne yapyorsan onu yap ki organlarn alsn ve
ertesi gn yine yaz.
Thomas Shevlin'e, 1939
Yazmadm iin utan duyuyorum. Gazeteciler, fotoraflar ve
gsterili gsterisiz trl lgnlklara boulmutum. Bir kitabn tam
ortasndaydm ve biraz seks srasnda rahatsz edilmeye benziyordu.
Gen. E. E. Dorman-0'Gowan'a, 1954
u anki durum organizasyon becerisine sahip bir adamn
yaratc yazarln bir aa bir yukar eya tayan bir asansr gibi
i grme, tesisatlar denetleme, sznt yapan aty batan yapma,
evin elektrik kablolarn deme, su tesisatn kurma ve doktorlarn
merdiven kmasn yasaklad birini merdiven kmaktan alkoyma
gibi birok ile ayn anda yaplabileceini gstermesi iin harika bir
frsat. Malesef bu harika frsat benim gibi kadrini bilmeyen birinde
ziyan oluyor. Aslnda yazmaya almay braksam gerisi kolay.
-39-
Mazeretlerin geerli olmad etin bir i kolundaym. Yazdn

iyidir ya da ktdr ve bir kitabn olabilecei kadar iyi olmasn sala
yabilecek binlerce sebep ayn ekilde kt olmasna neden olduun
da bahane yerine gemez. yi i kartmak zorundasn ve gerekten
yazar olmak isteyen biri nndeki engellere yenilerini ekliyorsa ap
taldr. Kk baarlara snmak, fakir arkadalara iyilik yapmak gibi
eyler yalnzca pes etmenin farkl bir yoludur.
ite tm bunlar yznden sana yazmadm. Baka eit
eit gecikmeler da oldu ama hi msamaha gstermiyorum.
Kapmda spanyolca Bay H. nceden randevu almayan kimseyle
grmemektedir yazan bir tabelam var. eri kabul edilmeme
skntsndan evime gelmeyerek kurtulabilirsiniz. Bylece buna
ramen gelenlere kfretme hakkm douyor.
Selected Letetrs, s. 616-617
Muhabir, alrken gelen ziyaretilerin gzn korkutmak iin
czzam benzeri tuhaf bir hastal varm gibi grnen ve gelenleri
kapda karlayp "Bay Hemingway ben, bayld ben size." diyen ihti
yar bir zenci kiralad.
Charles Baudelaire'in mor bir stakoza tasma takp Latin
Mahallesi'nin ayn sokaklarnda gezdirdii o eski gzel gnlerden
beri kafelerde iyi iir pek yazlmyor. Bence o zaman bile Baudelaire
stakozunu birinci kattaki resepsiyoniste teslim ediyor, kloroform i
esini tpalanm bir ekilde lavabonun bana koyup Fleurs du M al'i
kendisinden nceki ve sonraki tm sanatlar gibi kendi fikirleri ve
kadyla tek bana ter dkerek dokuyordu.
Prensip olarak asla yemekten sonra, yazmadan nce ve yazar-40-
ken iki imezdim.

P.S. Sen imez misin? Alkolden hafif hor grrcesine bahsettiini
fark ettim. Ben on be yamdan beri iiyorum ve bana o kadar zevk
veren az ey var. Btn gn beynini altryor ve ertesi gn tekrar
altrman gerektiini biliyorsan viski dnda ne fikirlerini deitir
meni ve onlar farkl dzlemlere ekmeyi salayabilir ki?
Hibir zaman bir ayya, hatta dzenli iici bile olmadm. (Oldu
uma dair dedikodular duyarsn, byle yaktrmalar iki ien insan
larla ilgili yazan herkese yaplr.) Tek istediim skunet ve yazmak
iin frsat. Yazdm hibir eyi sevmeyebilir ama bir anda bir eye
baylabilirsin de. Ama en azndan iten bir ekilde yazdma inan.
Grace Hall Hemingway'e, 1927
Bir sredir imiyorum, bara gitmiyorum. Dingo'ya gitmiyorum,
Dome veya Select'e de. Kimseyle grmyorum. Grmeyi de d
nmyorum. Allmam bir yazarlk tecrbesi deniyorum. Byk
ihtimalle sonu kibire kacak.
Yazarlar yalnz almaldr. Birbirlerini sadece ilerini bitirdikle
rinde, o zaman bile ok sk olmamak artyla grmelidirler. Aksi tak
dirde New York'taki yazarlar gibi olurlar. Sadece etrafndakilerden
ve iinde bulunduklar ieden bilgi ve besin almaya alan bir dolu
slk. Bu ie bazen sanat olur, bazen para bazen de paraya tapma.
Ama bir kere o ieye girmilerse orada kalrlar. ieden karlarsa
yalnzlk ekerler. Yalnz olmay istemezler, inanlarn paylaacak biri
yokken korkarlar.
Green Hills o f Africa, s. 21-22
-41-
Sanat yalnzca birey tarafndan retilebilir. Mhim olan tek ey

bireydir ve akmlarn tek yapt mensuplarn baarszlk olarak ni
telendirmektir.
Death in the Afternoon, s. 99-100
Gerek manada yazmak yalnz bir hayattr. Cemiyetler yazarn
yalnzln bir lde hafifletse de sanmyorum ki yazsn iyiletir
sin. Yazar yalnzln zerinden attka sosyal evrelerde itibar artar
ama genellikle yazdklar ktleir. nk bu i yalnz yaplan bir itir
ve eer yeterince iyi bir yazarsa her gn ya ebediyetle yahut ebedi
yetin yokluuyla yzlemek zorundadr.
Nobel dl kabul konumasndan alnt
Carlos Baker'dan
Ernest Hemingway: A Life Story, s. 528-529
-42-
Ka r a k t e r l e r
K.C. Sfor'daki eletiriye ilikin gzel mektubun iin teekkr

ederim. Doktorlu yky beenmi olmana sevindim. . . . Dick Boulton ve Billy Tabeshaw'u ykye gerek isimleriyle koydum nk
Transatlantic Review'u asla okumayacaklarna adm gibi emindim.
Michigan tarasyla ilgili birka yk yazdm. Tara daima gerektir,
yklerde olup biten ise kurgu.
Dr. C. E. Hemingway'e, 1925
Mac'in olay buydu. Mac hayata ok yakn alrd. Evvela ha
yat zmsemen, ardndan kendi insanlarn yaratman gerekir. Geri
Mac'in malzemesi vard.
yklerinde Nick hibir zaman kendisi deildi. Nick'i o
uydurmutu. Tabii ki hi doum yapan kzlderili bir kadn
grmemiti, iyi olan da tam olarak buydu. Bunu kimse bilmiyordu.
Karaaa yolunda doum yapan bir kadn grm ve ona yardm
etmeye almt. Olayn asl bundan ibaretti.
Olay u: Oak Park hakknda yazacak harika bir romanm vard,
fakat yazmadm nk yaayan insanlar incitmek istemedim. Bence
bir adam babasnn kendini vurmasndan ya da annesinin babasna
bunu yaptrmasndan para kazanmamal. . . . Tom Wolfe etkili bir
dille kaleme alnm kendi hayat dnda hibir ey hakknda yazma
d. Ben ise artk becerebilirdiim kadaryla anasn sattm dnyann
tm hakknda yazmak istiyordum. Balangta gerek olaylar hak
knda birka ksa yk yazmtm ve bunlardan iki tanesi insanlar
incitti. Kendimi ok kt hissettim. Ondan sonra yklerimde ger
ek insanlar yazdmda yalnzca kendisine kar saygm tamamen
yitirdiim ve silkip kendine getirmek istediim kiileri tercih ettim.
Kulaa ne kadar asilce geldiinin farkndaym ama zrvadan ibaret
deil. Gne de Doadda kendisini Coen'le zdeletiren herif [Ha-45-
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m in g w a y
rold Loeb] bir gn gelip "Ama neden beni srekli alattn?" demiti.
Dedim ki: "Bak, eer o sensen yk benim azmdan yazlm
demektir. Bir silah mermisiyle kamm kopmu gibi bir halim var
m, veya olur da seninle dvsek azn burnunu datacamdan
phen? Bunu bilecek kadar boks yaptk seninle. Hem sana bir sr
vereyim, gerekten bir erkek iin ok sk alyorsun."
imdi, tekrar Oak Park konusuna dnecek olursak bir edebiyat
olarak ben hala hayattayken aile srlarm demenin grevin
olduunu hissedebilirsin. Sanyorum Oak Park'taki kimse beni sev
miyordun iyi arkadam olanlar ya ld ya da gitti. Ben Oak Park'
bo verdim ve bir daha da hedef almadm. Memleketini bombala
mak istemezsin neticede, oray terk ettiin gn memleketin olmay
brakm olsa bile.
Aile ilerime bulatnda bu artk zel hayatn ihlaline giriyor ve
sana durman iin ihtarname ektim. Her trl ahlak ve grg kural
ihlalinin savunulabilir olduu yorumlamalar vardr. Fakat eminim ki
sen de Oak Park hakknda yazm olsaydm incelemekte sonuna ka
dar hakkn olduunu kabul edersin. Ne var ki yazmadm.
Charles A. Fenton'a, 1952
Hatrlar msn Charlie ilk savata en ok yaptm ey zellikle
hastanede ve nekahat dnemindeki adamlarn konumalarn din
lemekti. Onlarn deneyimleri insann hafzasnda kendisininkilerden
daha canl kalabiliyor. Kendi deneyimlerini ve onlarnkileri kullana
rak yaratyorsun. lkeyi biliyorsun, iklimi de. Bir de elinde tm cep
henin veya blgenin 1/50000, veya bulabilirsen 1/5000 lekli bir
haritas oluyor. Sonra baka insanlarn deneyimlerini, birikimini ve
kendi bildiini harmanlayarak yaratyorsun.
Sonra orospu ocuunun teki kp o savata savamadn is
patlyor. Pekala. Dr. Tolstoy Borodino'daki savata bulunmad ama o
da Sivastopol'e tank oldu. Borodino srasnda daha yoktu. Ama bil
diklerinden yola kp uydurabilirsin, sonuta hepimiz allahn cezas
bir sava grmedik mi?
Charles Poore's, 1953
-46 -

Kitab [Buruktur Gece] hem beendim hem beenmedim. Sara
ve Gerald'n muhteem bir tasviriyle balad. . . . Sonra ise onlarla
oynamaya baladn, kkenlerini deitirmeye, baka insanlara d
ntrmeye, ama bunu yapamazsn Scott. Gerek insanlar hakknda
yazyorsan onlara sahip olduklarndan farkl anne babalar veremez
sin. (Onlar olduklar ey haline getiren aileleri ve balarndan geen
lerdir.) Onlara yapmayacaklar eyleri yaptrtamazsn. Kendini, beni,
Zelda'y, Pauline'i, Hadley'i, Sara'y veya Gerald' alp kullanabilirsin,
ancak onlar gerektekiyle ayn tutar ve normalde davranacaklar
gibi davrandrrsn. Birini bakasna dntremezsin. Yaratmak ha
rika bir eydir fakat gerekte olamayacak bir eyi yaratmamalsn.
En iyi ilerimizi karmak iin de yapmamz gereken tam olarak
budur. Her eyi kafadan uydurmal fakat bunu geree o kadar yakn
bir ekilde yapmalyz ki, sonradan her ey aynen kitaptaki gibi ger
eklemeli.
Kahretsin, insanlarn gemi ve gelecekleriyle o kadar ftur
suzca oynamsn ki gerek karakterler deil fevkalade sahte siciller
oluturmusun. Sen ki herkesten daha iyi yazabilirsin ve yetenekle
ylesine dolup tayorsun ki herkesten iyi yazmak mecburiyetindesin de, bu ne byle? Scott, tanr akna yaz ve kimi zp krdna
aldrmadan gerei yaz ama bu salaka tavizleri verme. rnein
Gerald ve Sara hakknda yeterince ey biliyorsan yle iyi bir kitap
yazarsn ki hissettikleri tek ey gerekten balarndan geenleri oku
yormu duygusu olur.
. . . bildiklerine dayanarak yazmal, yaratmal ve insanlarn mazi
lerine sadk kalmalsn.
F. Scott Fitzgerald's, 1934
Gerek insanlar hakknda ykler yazmak ok iyi bir fikir deil
-47-
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t H a m n g v v a y
ama yazyorsan da telefon numaralan ve adresleri dnda gerek

hayattakinin birebir ayns olmallar. Gerek insanlar hakknda ya
zyor olmann tek geerli mazereti bu. McAlmon'n da her zaman
yapt budur. Sonra da kim olduu anlalmasn diye karakterlerini
flulatrr ama sanat olmad iin genelde okuyucunun da gr
n bulandrr.
Ernest VValsh'a, 1926
Bir eye ok dikkat et. nc ciltte kalkp de mkemmel ka
rakter yarataym deme. Stephen Daedelus'lar istemiyoruz, Joyce'u
kurtaranlarn Bay ve Bayan Bloom olduunu unutma. u boku a
hane bir edebi yapt haline gelmekten alkoyacak tek ey bu. erefli
bir komnist yazarken herifin muhtemelen srekli otuzbir ektiini
ve bir ylan gibi haset dolu olduunu aklndan karma. Brak insan,
insan, insan olsunlar, sembole dnmelerine izin verme. Trlerin
ekonomik sistemden nce ortaya ktn unutma . . .
John Dos Passos'a, 1932
Yazar bir roman yazarken karakter deil yaayan kiiler yaratma
ldr. Karakter bir karikatrdr. Kitabnda harika karakterler olmasa
da bir yazar kiileri yaatmay baaryorsa kitabn kendi iinde bir
btn olarak, bir roman olarak kalc olma ans vardr. Yazarn ko
nuturduu kiiler mziin, modern resmin, edebiyatn veya bilimin
byk ustalarndan bahsediyorlarsa o zaman kitapta da bu konular
dan bahsetmeliler. Eer kiiler bu konularda kendiliklerinden deil
de yazar tarafndan konuturuluyorlarsa o zaman yazar sahtekardr.
Bunu ustalar hakknda ne ok ey bildiini gstermek iin yapyorsa
da gsteri yapmaya alyordun Yazarn bir cmlesi veya bir ben
zetmesi ne kadar iyi olursa olsun tam olarak ihtiya duyulduu ve
baka bir eyin dolduramayaca yere konmuyorsa eser hodbinlik
uruna rezil ediliyor demektir. Dzyaz mimarlktr, dekorasyon de
il; kald ki barok oktan gemite kald. Yazarn makaleler halinde
ucuza satabilecei entelektel kanaatlarini bir kitaptaki kiiler olarak
-48-
sunulunca daha ok kar getiren yapay yaratm karakterlerin azna

koymas karl bir kariyer seimi saylabilir ancak katiyen edebiyat de
ildir. Kitaptaki kiiler ustalkla oluturulmu karakterler olmamal,
yazarn zmsedii deneyimlerinden, birikiminden, kafasndan, kal
binden, varlnn her zerresinden kmaldr. Yazar gerekli ciddiyet
kadar ansa da sahipse onlar btnyle dar yanstabilir ve bu sa
yede ok boyutlu ve uzun sre kalc olurlar.
Sanrm veya drt tanesi dnda Silahlara Veda'daki her sz
ck ve olay ben yarattm. Kitabn en gzel ksmlar hep kurmaca.
Gne de Doar*n da yzde doksan bei safi hayal rn. Onda da
gerek insanlar aldm ve onlarn hareketlerini ynlendirdim. Her
eyi uydurdum.
Her yazar eserlerinin ounda vardr. Ama bu o kadar da basit
deil. Bay Young'a Gne de Doar*n yaratl hikayesini anlatabi
lirdim rnein. Fikri, yaralandm zaman yn kuma paralarnn
testislerimde neden olduu enfeksiyon verdi. Bu vesileyle idrar ve
reme yollarndan yaralanm dier genlerle tantm ve penisini
kaybetmi, ama testisleri ve sperm kanal hasar grmemi bir erke
in hayat nasl olur diye merak etmeye baladm. Bunu yaayan bir
gen tanyodum. Bylece onu aldm, Paris'te yabanc bir muhabire
evirdim ve dnp birine ak olduunu ve akna karlk bulma
sna ramen bu konuda hibir ey yapamayacak olmalarnn yol aa
bilecei sorunlar bulmaya altm.
Thomas Bledsoe'ya, 1951
Baz ykleri aynen olduklar gibi yazyorum. Wyoming arabru,
u mektup olan [Bir Okuyucu Yazyor], Bir Gnlk Bekleyi', bir di
erini [Frtnadan Sonra] tam Bra'nn bandan getii ekilde, Krali
enin Annesi'm, Kumarbaz, Rahibe ve Radyoyu mesela... Dierlerini
-49-
ise tamamen ben uydurdum; Katiller, Beyaz Fillere Benzeyen Tepe

ler, Yenilmez Adam, 50,000 Dolar, Denizin Deiimi, Basit Bir Sorgu
gibi. Benden baka hi kimse hangilerini sfrdan uydurduumu bi
lemez.
Mesele u ki ben hepsinin gerekten olmu gibi gzkmesini is
tiyorum. Bylece bunu becerdiimde o zavall salak dalyaraklar alt
taraf olanlar baarl bir ekilde aktardm syleyecekler.
Hadley'nin olduu tek yk Mevsim D, o da zaten gerekte
olann neredeyse birebir ayns. Kulan bir hrgrden sonra her za
man daha isabetli oluyor, yani en azndan benimki yle ve yky
bereketsiz bir balk avndan dner dnmez daktiloda noktalama bile
kullanmadan yazverdim.
-50-
YKYE NEY KOYMAYACAINI BLMEK
Kl balklarnn iftlemesini grdm yani bu konuda bilgim var.

Bu yzden bunu darda brakyorum. Ayn alanda elliden fazla isper
meet balinasndan oluan bir balina srs grdm. Bir defasnda
neredeyse altm ayak uzunluunda bir tanesini zpknlam ve elim
den karmtm. Bunu da darda braktm. Balk kasabasndan
rendiim tm ykleri de darda brakyorum. Ama yine de btn
bu bilgiler buz dann su altndaki ksmn oluturuyor.
len omuzlarmn zerinden szlrken bir kede oturup
not defterime yazdm. Garson bir caf crme getirdi, souyunca ya
rsn itim ve kalann brakp yazmaya devam ettim. Yazmay brak
tmda gletteki alabalklar, kprnn derme atma ayaklarndaki
tatl alkantlar grebildiim nehri brakmak istemedim. yk sa
vatan dn hakkndayd ancak iinde savan bahsi gemiyordu.
Mevsim D adl olduka basit bir ykyd ve yal adamn ken
disini ast gerek sonunu atmtm. Bunu, bir ksm bilinli olarak
kartmann yky daha da glendirecei ve okuyucuya anladn
dan fazlasn hissettirecei teorime dayanarak yapmtm.
Eer bir romanc yazd konuya yeterince hakimse bildii ey
lerin bir ksmn kitabna koymayabilir. Okuyucu da eer yazar yeteri
kadar sahici yazabiliyorsa kitapta olmayan baz eyleri sanki yazar
aka yazmasna hissedebilir. Bir buz dann hareketindeki vakar
yalnzca sekizde birinin suyun zerinde olmasndan kaynaklanr. te
yandan kitaplarna baz eyleri bilmedii koymayan yazarn tek yap
t eserinde boluklar brakmaktr.
-53-
Gettysburg Konumas'nn bu kadar ksa olmas tesadf deildi.

Dzyaznn kurallar uu, matematik veya fizik kanunlar kadar de
imezdir.
Fazla yazmak bana daima cazip geliyor. Ivr zvr kartmak ve
yeniden yazmak zorunda kalmamak iin bunu kontrol altnda tutma
ya alyorum. Daktilonun arsna hayr demeyi bilmedikleri iin
kendini dahi zanneden insan says ok. Halbuki istediin ok szck
yazmaksa yapman gereken tek ey yapmack bir stil benimsemek.
Kalanlarn oundan daha iyi olmalarna ramen 100.000 kadar
szc kestim. Dnyann en ok kesilen kitab oldu [Ya Hep Ya Hi].
nsanlarn sinirine dokunan bu olabilir. Bay Dickens'n kitaplarndaki
gibi ekonomik aile boyu paket havas yok.
Lillian Ross'a, 1948
Ed Hotchner geen hafta Life [A Short Happy Life] iin kullana
caklarmz otuz-krk bin kelimeye indirmeme yardm etmek iin u
rad, fakat elimizdekileri bozmadan ancak yetmi bine drebildik.
Yazdklarm ksaltmaya gelmiyor pek, hatta alnt yapmak bile g.
nk ben yazarken de devaml ksaltyorum ve bylece her ey bir
baka eye bal olduu iin mekan veya kiileri kartmak Gne de
Doar*dan kartmaktan farksz oluyor.
Charles Scribner, Jr.'a, 1960
Kontratta yalnzca ksaltmalar getii iin szck saysnda be
nim onaym olmadan herhangi bir deiik yaplamayaca elbette
yeterince ak. Bu sizin olduu kadar benim de yararma nk be
-54-
nim yklerim o kadar sk ve kat bir ekilde oluturulmutur ki bir

szc deitirmek bile tm yknn akordunu bozabilir.
Av kitab muazzam olmu ama ok yavan. Muazzam bover. Epi
i ge. Devasa resimleri gzel yapabilen herkes kk resimleri de
gzel yapar.
unu da unutmamak gerekir. Eer biri yeterince ak yazyorsa
herkes sahtekar olup olmadn anlayabilir. Eer yazar baka hibir
ekilde elde edilemeyecek bir gizem perdesi yaratmak uruna szde
sentaks ve gramer kurallarn bozmak yerine direkt ifadelerden ka
nma yolunu seiyorsa sahtekar olup olmadnn anlalmas daha
uzun srer. Ayn dertten muzdarip dier yazarlar da kendi karlar
iin onu yceltirler. Gerek gizem, ykde esrarengiz bir unsur olma
d hale srf bilgi eksikliini ve aka ifade etme yetisindeki yetersiz
lii maskeleme amac gden beceriksiz yazarlkla kartrlmamaldr.
Gizem bir bilinmeyeni ima eder ve birok bilinmeyen vardr; ancak
beceriksizlik ve gstermelik epikle svanarak edebiletirilmi zorla
ma habercilik bunlardan biri deildir. unu da unutma, btn kt
yazarlar epik tutkunudur.
Tolstoy gibi yazarak kitab daha byk, daha bilgece falan filan
hale getirebilirim. Ama hemen sonra Tolstoy'u neden atlaya atlaya
okuduumu hatrlyorum .. . .
Tanr gibi yazmaktan holanmyorum. Eletirmenler bunu bece
remediimi varsayyorlar, halbuki tek sebep istememem.
Selected Letters
-55-
M STEHCENLK
Madam, bol keseden kullanmaktan tm kelimelerimiz anlamn

y itird i. . .
rnein benim suum da yazlarmda "kyak" szcn kul
lanmak. Ancak doru sfatn yerine deil yalnzca diyaloglarda kul
lanyorum. Dzgn ngilizceyle yazmaya almak ve argoyu sadece
diyaloglarda, o da muhakkak gerekiyorsa kullanmak lazm. nk
argo ksa zamanda bktrr. Argo kullanacam zaman da vadesini
doldurup bktracak bir ey yazma korkusundan en az bin yl devir
mi kfrleri tercih ederim.
Carol Hemingway'e, 1929
[Gne de Doar1daki] kfrleri azaltmaya altm ama yazar
ken o kadar ounu karmtm ki artk daha fazla karmak olmaz
sanrm. Belki de sadece az bozuk bir kitap olduunu kabullenmeli
ve sradaki kitabn daha az az bozuk ve daha temiz olmasn ummalyz.
Anladm kadaryla senin kullandm belli szcklerden tr
eteklerin tututu ama bana ne kadarn kabul edebileceini syle
men lazm ki bu ii zelim. Ukalalktan duvarlara kfrl yazlar
yazan bir olan ocuu deilim. Eer istediim etkiyi kfr kullan
madan verebiliyorsam mutlaka yle yapyorum ama bu her zaman
mmkn olmuyor. Ayrca dilin kanaya kanaya kaybettii yaam ener
jisini geri kazanmas iyidir. Bu ok nemli.
-s -
Durum byle. "Dzmek" diyemiyorsan yerine "cinsel ilikiye

girmek" yazabilir misin, veya "iftlemek"? O da olmad "sevimek"
diyebilirsin sanrm. Senin zevk ve taksirine kalm.
Arnold Gingrich'e, 1935
Sanrm baz szcklerin kullanm konusunda anlamaya varm
z ve ben de bir szc yerine bir bakasn koyabilir miyim diye
dnmeden katiyen kullanm yorum .. . . Bence esas sorun bir sz
c sahip olduu gerek anlam ve armlarndan bamsz olarak
kullanmakta. Eer tm pasaj Rabelaisvari bir mstehcenlie sahip
deilse "osuruk" benzeri bir szck tamamen abartl, yanl ve ar
vurgulanm grnecek ve sayfada srtacaktr. Yellenme anlamna
gelen eski ve yerleik bir szck olsa da "osuruk"u kullanamazsnz.
Yine de aklma bir ihtimal kullanlabilecei bir durum geliyor. Durum
yeterince trajikse makul grlebilir.
Artk yaz dilinde genellikle kullanlmayan baz szckleri kul
landm nk hakknda yazdm insanlarn kelime daarcklarnn
bir parasydlar ve o szckleri kullanmadan okuyucuya istediim
duyguyu tam olarak aktarmam mmkn deildi. Arenada gerekte
sylenen laflarn onda birini bile yazsam kitabm kimse basmazd.
stediim duyguyu fark ettiysen lmn Doal Tarihi'nde de yapt
m gibi birka szckle, onlar da dolayl bir ekilde kullanarak ifade
etmeye altm.
Yaz dilinden kartlm szckleri kullanmamn ocuklarn yeni
rendii ayp laflar tebeirle duvarlara yazmasyla hi alakas yok.
Bunu yapmamn iki sebebi var. ilkini yukarda yazdm, ikinci sebebim
de baka hibir szcn tamamen ayn anlam vermemesi ve sy
lendiinde ayn etkiyi yaratmamas.
Byle szckleri kullanrken daima tutumlu davranrm ve za
man zaman okuyucuyu planl bir ekilde drtmenin gerekli olduu
na inansam da hibir zaman yok yere oke etmeye almam.
-58-
Everett R. Perry'ye, 1933

Selected Letters, s. 380 ve 382
Muhabir: Yazarken hi o dnemde okuduunuz eylerden etki
lendiiniz oluyor mu?
Hemingway: Joyce'un L//ysses'inden beri hayr. O da direkt bir
etki deildi. Ancak o zamanlar bildiimiz kelimeler bize yasaklan
mken, tek bir szck iin sava vermemiz gerekiyorken Joyce'un
kitabnn yaratt etki her eyi deitirdi ve zincirlerimizi krmamz
salad.
Afrika'nn Yeil Tepeleri ngiltere'de 3 Nisan'da kt. Henz
haber almadm. Gze baya ho gelen bir kitap olmu. Ne fark
edecek grmek iin, Owen Wister ve dierlerini memnun etmek iin
kitaptan kendi isteimle yedi "lanet olas", bir "orospu ocuu" ve
drt ya da be "bok" karttm. Bakalm bu ekilde batacak m ka
cak m. Dorusu Jonathan Cape Ltd.'nin hatrna bir "saksocu lavuk"u
silemediim iin zgnm.
Maxwell Perkins, 1936
Szckler konusuna takan tek kii sen deilsin. Kitabna uygun
olsun diye birka mektubu kesmek istersen o senin bilecein i. Sana
kopyasn yollarm hangisi hapse yollar hangisinde sorun yok grr
sn. Btn bu iin iine saym. Byle tamam gibi. Yasaya uygun,
deil mi?
- 59-
BALIKLAR
Bir yk kitab bal bulmaya alyorum. Yeterince vakit ay

rrsan mutlaka iyi bir balk bulursun. Zor olan ksm iyi gzken bir
ok seenek arasnda doru olan bulabilmek, bu da vakit alyor.
yle bir bala ne dersin
anlar Kimin in alyor
Bir Ernest Hemingway Roman
. . . Bence bir balkta olmas gereken sihre sahip. Belki syle
mesi birazck zor. Ama belki de kitap sayesinde kolaylar. Her neyse,
buna kadar otuzdan fazla balk dndm, hepsi de olurdu ama
anlar benim iin aldran bir tek bu oldu.
Ne alemdesin? Sence Kadnsz Erkekler iyi bir balk olur mu?
Eski Ahit'teki Vaiz kitabn batan sona okudum ama bir trl balk
bulamyorum Fitz. Belki tanmsdr, Perkins kitap iin bir balk is
tedi. Perkins ne tuhaf herif diye dndm, fikrin antikalna bak.
Kitap iin bir balk istiyor. Garip ama gerek. O ara Gstaad'daydm ve
balk bulmak iin btn kitaplar dolap ncil aradm. Ama putla
rn kk kahverengi ahap oyma aycklardan baka bir ey satt
yoktu ki. Bir sre "Kk Ahap Oyma Ayck" diye kitap seslendirip
eletirmenlerin yorumlarn dinlemeyi dnmedim deil. ansma
Ingiliz bir rahip ertesi gn kasabadan ayrlyordu da Pauline onun
ncil'ini dn a ld . . . Sonu olarak, Fitz, kitab batan sona gzden
geirdim. Yaz ufackt ve bayldm Vaiz kitabn dinlemeyi kabul
eden herkese okudum. Bir sre sonra yalnz kaldmda allahn be
las ncil'e kfretmeye baladm nk hibir balk bulamamtm;
geri imdiye kadar duymu olabilecein tm iyi balklarn kayna
oradayd. Ama Kipling gibi adamlar benden nce gelip iyi olanlar si
-61-
lip sprmlerdi. Ben de nonolarla entel kokanalar tavlama umu

duyla kitabn adn Kadnsz Erkekler koydum.
Martha [Gellhom] harl harl balk aryor [Liana, 1944], Balk
bulmaya almak pokerde kart ekmeye ok benzer. eker durursun
ve elinde bir sr ie yaramaz kart birikir, ama eer azimle devam
edersen sonunda iyi bir elin olur. Ama baya zorlanyor bu ara, n
k her yl daha ok cevher kefedilip kullanlyor ve bulunacak gzel
balk says azalyor. John Donne'da hala kullanlmam birka harika
rnek var ama bir aileden iki kiinin ayn madene dadanmas utan
verici olur, incil'den araklayan o kadar ok kii oldu ki artk kimsenin
umrunda deil. Bu yzden bence Marty'nin hala nice kymetli fikrin
gml olduu Vaiz veya Meseller'i okumasn salamalyz.
Silahlara Veda'nn baln Yzb. Cohn'un eserinde okuyana ka
dar kendim uydurdum sanyordum, halbuki oradan almm. Bizim
Zomcrn/m/zdo'dannkini de benzer ekilde. Ezra Pound'un fark ettii
zere English Book o f Common Prayeddan yrtmm. Gie co
kusu biraz snsn de, Silahlara Veda gzel bir balk olacak bence.
"Veda" zaten sanrm dildeki en gzel szck, "silahlar da kitabn
hak ettiinden daha ok ses getirecektir. Bu balk daha ok ve iyi
sava sahneleri ieren bir kitaba layk.
-62-
D e r Ya z a r l a r
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m in g w a y
Bence bugne kadar sana bir ey katabilecek herhangi bir yaz

yazm herkesten yazarlk hakknda bir ey renebilirsin.
Fare: Bir yazar nasl kitaplar okumal?
M.: Neleri alt etmesi gerektiini bilmek iin her eyi okumu ol
maldr.
Fare: Her eyi okumas mmkn deil.
M.: Neyin mmkn olduundan bahsetmiyorum. Ne yapmas
gerektiinden bahsediyorum. Tabii ki okuyamaz her eyi.
Fare: Peki o zaman hangi kitaplar olmazsa olmaz?
M.: Tolstoy'dan Sava ve Bar ve Arna Karenina, Yzba
Marryat'ten Midshipman Easy, Frank Mildway ve Peter Simp
le, Flaubert'den Madame Bovary ve Duygusal Eitim, Thomas
Mann'dan Buddenbrooklar, Joyce'tan Dublinliler, Sanatnn Bir
Gen Adam Olarak Portresi ve Ulysses, Fielding'den Tom Jones ve
Joseph Andrews, Stendhal'den Krmz ve Siyah ile Parma Manastr,
Dostoyevski'nin Karamazov KardeleK' ve herhangi dier iki kitab,
Mark Twain'den Huckleberry Finn'in Maceralar, Stephen Crane'den
The Open Boat ve The Blue Hotel, George Moore'dan Hail and Fare
well, Yeats'den Autobiographies, De Maupassant'dan, Kipling'den,
Turgenyev'den ne varsa, W. H. Hudson'dan Far Away and Long Ago,
Henry James'in bata Madame de Mauves, Yrek Burgusu, Bir Kad
nn Portresi ve The American olmak zere ksa ykleri...
Fare: ok hzlsnz hepsini yazamyorum. Daha ka tane var?
M.: Kalann baka bir gn sylerim, bunun bir kat kadar
daha var.
Fare: Bir yazar bunlarn tmn okumal m?
M.: Bunlar ve ok daha fazlasn. Aksi takdirde neyi alt etmeye
altn bilemez.
Fare: Alt etmek derken neyi kastediyorsunuz?
-65-
M.: Bak imdi. Eer daha iyisini yapamayacaksan nceden yazl

m bir eyi bir daha yazmann hibir anlam yoktur. Bizim zaman
mzda bir yazarn yapmas gereken ya daha nce yazlmam bir eyi
yazmak ya da lm birini yapt ite gemektir. lm adamlarla
nasl yaracan renmesinin tek y o lu .. . .
Fare: Ama btn bu iyi yazarlar okumak cesaretini krabilir.
M.: O zaman demek ki cesaretinin krlmas gerekiyormu.
Modern Amerikan edebiyatnn tamam yalnzca tek bir kitap
tan, Mark Twain'in Huckleberry Finn'in Maceralarndan balar.
Okurken Zenci Jim'in ocuklardan alnd yerde brakn. Asl son
orasdr. Ondan sonras safi kat. Yine de okuduum en iyi kitaptr.
Tm Amerikan edebiyat o kitaptan balar. ncesi yok, sonrasnda
da onun kadar iyisi gelmedi.
Green Hills o f Africa, s. 22
"Amerika'da yetenekli yazarlarmz vard. Poe yetenekli bir ya
zardr. Poe yeteneklidir, olaanst bir kurgucudur, ancak ldr.
Gerek bakasnn gnlkleri, gerek kendi seyahatlerinden faydala
narak belli eylerin, gerek eylerin, sz gelii balinalarn, i yzn
grme ansn yakalam sz ustalarmz oldu ve bu bilgiyi gsterili
sz sanatlaryla kekin iindeki ku zmleri gibi sarmaladlar. Nadi
ren de olsa keksiz ku zm bulanlar oldu. Melville mesela. Fakat
insanlar sz sanatlar yznden vdler onu, halbuki mhim olan o
deildi. Asl astar olmayan bir gizem atfettiler
"
"Hibir zaman bir paras olmadklar bir ngiltere'den yeni olu

turduklar bir ngiltere'ye srgn edimi smrgeciler gibi davrana
rak yazanlar oldu. Bunlar muhafazakarlarn ufak, kupkuru ve kusur
suz bilgeliine sahip iyi adamlard, entelekteller, espri anlayna
sahip Hristiyan mehzebi mensuplar."
"Kimdi bunlar?"
"Emerson, Flawthorne, Whittier ve avanesi. . . Hepsi beyefendi
takmndand ya da yle olmaya alrdu. Hepsi saygdeer adamlar
d. Yazlarnda dilde hayatta kalan, insanlarn konuurken kulland
-66-
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m n g v v a y
szckleri kullanmazlard. nsan bu adamlarn da bir bedeni oldu

una dair bir emare grmezdi. Kafalar alyordu, oras yle; cici,
yavan ve temiz kafalar.
Green Hills o f A f rica, s. 20-21
"Peki ya iyi yazarlar?"
"yi yazar dediin Henry James, Stephen Crane ve Mark
Twain'dir. Byklklerine gre sralamadm. Byk yazarlar srala
yacak bir l yoktur."
Joyce'a tapmyorum. Kendisini bir arkada olarak ok seviyorum
ve teknik olarak kimsenin ondan daha iyi yazabileceine inanm
yorum. Joyce'tan, ounlukla sohbetlerimiz srasnda Ezra'dan, G.
Stein'dan ok ey rendim . . . Balatalar syrmadan nce ok ey
rendim ondan da. Yal Ford'dan onun yapt hatalar yapmamak
dnda hibir ey renmedim... Anderson'dan rendim bir eyler
ama etkisi abuk geti. Kkken Ring Lardner' taklit ederdim ama
ondan da bir ey renmedim. renecek bir ey yoktu, nk bir
ey bilmiyordu. Tek zellii gerek hayattaki konumalar iyi taklit et
mesi ve uzun zamandr ortalkta olmas. Zavall adam gerekten ma
sumiyet dnda her eyden nefret ediyor olmal. D. H. Lawrence'tan
tara hakkndaki hislerimi yazmay rendim.
Gertrude Stein' geen sonbahardan beri grmedim. Making of
Americans'\ hayatmda okuduum en harika kitaplardan biri.
Shervvood Anderson'a, 1926
E.
E. Cummings'in Enormous Room'u geen yl yaynlanan kitap
lar arasnda okuduklarmn en iyisiydi.

Edmund VVlson'a, 1923
-67-
Miss Stein'dan Karndeen Jack hakkndaki u mthi hikaye The

LodgerJ\ ve bir de Paris'in dnda bir yerde, Enghien les Bains olmas
lazm, ilenen bir cinayet hakknda bir kitap dn aldm. kisi de
kafa dinlendirirken okumak iin mkemmeldi. Kiiler inandrc, aksi
yon ve korku da tamamen gerekiydi. almann zerine okumak
iin bire birdi ikisi de, hatta Mrs. Belloc Lowndes'in bulduum b
tn kitaplarn okudum. Ama hem ok fazla yoktu hem de hibiri ilk
okuduum ikisi kadar iyi deildi. Ben de Simenon'un ilk iyi kitaplar
kana kadar gnn veya gecenin o bo saatlerinde okuyabileceim
daha iyi bir ey bulamadm.
Fielding veya dier heriflerin her birinden ok daha iyi bir yazar
sn sen, bunu bil ve yazmaya devam et. Senin yazdn eyler bana
dier hepsininkilerden daha iyi geliyor ve ben de sersemin teki sa
ylmam. Yaayan yazarlar hakkndaki hibir halt okuma. Elinden ge
lenin en iyisini daima byklklerini (byklk deil de arm ka
biliyetlerini) bildiimiz lm yazarlara kar yapmal ve teker teker
hepsinin hakkndan gelmelisin. Neden ilk dvnde Dostoyevski'yi
istiyorsun? kimizin de daha nce adamakll yapt gibi Turgenyev'i
yen; stelik zerimdeki sre basksna ramen (iler ok daha kt gi
debilirdi.) Sonra De Maupassant' hakla. (Cierlerinde o hrlt bala
yana kadar sk ocuktu, hala raunt iin tehlikeli.) Sonra Stendhal'i
haklamay dene. (Hakla da hepimiz rahatlayalm.) Ne yaparsan yap
ama isimlerini bile vermeyeceim gnmzn zavall iflah olmaz ka
rakterleriyle dvme. Sen de ben de en ok sayg duyduumuz, en
erefli ustamz Flaubert'i yenebiliriz. Fakat bunun iin nce bir tabur
olarak verilen komutlara itaat etmeyi renmelisin----William Faulkner'a, 1947
Faulkner'n kt durumda olduundan haberim yoktu ama Portable'n [The Portable Faulkner] hazrlyor olmana ok sevindim.
Yetenek olarak herkesten stn, ama onda bir tr anlay eksiklii
-68-
var. Bir ulusun hem kle hem zgr olamayaca gibi bir yazar da
phesiz ayn anda hem kendini pazarlayp hem de iinden geldii
ekilde yazamaz. Bir gn tamamen iinden geldii gibi yazabilecek
ve kendisini bunu yapmaktan al koyamayacak. Keke yazarlk konu
sunda onu sahip olduum bir at gibi terbiye edip yartrabilseydim.
Ne kadar gzel yazabiliyor oysa, bir bahar veya gz mevsimi kadar
yaln ve karmak.
Malcolm Cowley'e, 1945
Umarm kulaa ok ukala gelmez ama ben dnya ampiyonu ol
mak dnda baka hrs olmayan bir adamm. Mesela Dr. Tolstoy'la
katiyen 20 rauntluk bir maa kmam nk azm burnumu da
tr. Doktorun dayankll beni halletmeye yeter de artar bile. Ama
alt rauntlua karm ve bana vurmasna izin vermezsem pestilini
karr, belki nakavt bile edebilirim. Ona vurmak kolay olmasna
kolay da yumruklar yle feci ki. Altm yama gelirsem yenebilirim
onu (BELK).
Bilgin olsun artk ne kadar iyi olduunu bildiim lm ya
zarlar yenmeye alyorum. (Kullandm dili mazur gr.) nce
Bay Turgenyev'i denedim ve ok zorlanmadm. Bay Maupassant'
denedim ("de"yi bahetmeyeceim ona) ve en iyi yklerimin
drd yetti yenmeye. Yenildi ve hala yayor olsayd kendisi de
bilecekti yenildiini. Sonra baka bir adam denedim (vnmekten
ve anlatmaktan utanmaya ya da iyice marmaya balyorum) ve
sanyorum ki berabere kaldk. u dier lm adam.
Beni kapt anda Bay Henry James'in gzne parmam sokar,
olmayan taaklarna bir defa vurup hakeme itiraz ederdim.
Bay Shakespeare (ampiyon) veya Bay Anonim gibi kimse
nin yenmeyi hayal dahi edemeyecei baz isimler var. Fakat Bay
Cervantes'le hazr olduu her an memleketi Alcala de Henares'te
yirmilik bir maa kp azn burnunu krmaktan memnuniyet duya
rm. Yine de Bay C. ok zekidir ve tm zamann alarak geirir, bu
nedenle rvan onun almas ok muhtemel. nsanlar ite o nc
ma izlemek iin ok ey verecektir...
Romanda Bay Melville ve Bay Dostoyevski'yi alt etmeyi mit

ediyorum, istikrarl bir ekri ve pist artlar da zor olduundan surat
larndan amurdan nasibini alm. Ancak byle yarlar sonsuza dek
koamazsn. Acs kar.
Biliyorum bbrleniyormuum gibi geliyor ama ne yapaym,
ampiyon olmak istiyorsan kendine gvenin olacak ve tanr biliyor ki
hayatmda baka bir ey istemedim.
"Dostoyevski'yi dnyordum," dedim. "Bir adam bu kadar
kt, hatta berbat yazp da nasl insann iine bylesine ileyebili
yor?"
Burada vaktimi srekli okuyarak geiriyorum. Benim gzmde
Turgenyev yaam en byk yazar. Belki en byk kitaplar yaz
mad ama en byk yazar oydu. Elbette, bu yalnzca benim gr
m. Tekerleklerin Tngrts adl ksa yksn okudun mu? Avcnn
Notlar'nn ikinci cildinde. Sava ve Bar bildiim en iyi kitap ama
bir de Turgenyev yazm olsa ne kitap olurdu bir dn. ehov'un
toplaan alt yane iyi yk yazd. Fakat o amatr bir yazard. Tolstoy
bir peygamberdi. Maupassant profesyonel bir yazard, Balzac profes
yonel bir yazard; Turgenyev bir sanatyd.
Archibald MacLeish'e, 1925
Selected Stories, s. 179
Sylvia Beach'in kitapln kefettiimden beri Turgenyev'in
tm eserlerini, Gogol'n ngilizcede baslm her eyini, Constance
Garnett'n Tolstoy evirilerini ve ehov'un ngilizce evirilerini oku
dum. Paris'e gelmeden nce Toronto'dayken Katherine Mansfield'n
iyi, hatta harika bir ksa yk yazar olduunu duymutum, ancak
ehov'un ardndan onu okumak iyi ve ne dediini bilen anlalr ve
donanml bir hekimin ardndan bir kz kurusunun cicili bicili suni hi
kayelerini dinlemek gibiydi. Mansfield dk alkoll biraya benziyor
du. Su isen daha iyi. Halbuki ehov'un suya benzer tek yan anlat-
minin duruluuydu. Gazete haberlerini andran ykleri yok deildi

ama bazlar da fevkaladeydi.
Dostoyevski'de inandrc olmasna karn inanlmamas gereken
eyler kadar okurken insan deitirecek kadar sahici eyler de vard.
Dostoyevski'de zaaf ve delilik, ktlk ve saflk, kumarn cokusu Turgenyev'deki manzara ve yollar kadar, Tolstoy'daki askeri manevralar,
arazi, subaylar, adamlar ve sava kadar somuttu. Tolstoy Stephen
Crane'in i sava hakknda yazdklarn sava sadece bykbabamn
evindeki gibi an ve gnlklerden ve Brady'nin fotoraflarndan tan
m hasta bir ocuun dahiyane hayal rnlerinden farksz gsterdi.
Stendhal'in Parma Manastr'na kadar Tolstoy dnda sava olduu
gibi yazan birini okumadm. Kald ki Stendhal'in bu muhteem Wa
terloo tarifi kitabn geri kalannn yavanlndaki bir vahayd adeta.
Yeni bir edebiyat dnyasna girmek, Paris gibi bir ehirde okumaya
vakit bulabilmek . . . bir hazine bulmak gibiydi.
Turgenyev'in Babalar ve Oullar1lyla Thomas Mann'n Buddenbrookladmm ilk cildini okudum. Babalar ve O.lar ak ara en iyi kitab.
inde mthi eyler yok deil ama hibir zaman ilk yazld kadar
heyecan verici olmayacak; bu bir kitap iin ar bir eletiri...
Buddenbrooklar da hakikaten hayli iyi bir kitap. yi de bir yazar
yazsaym mthi olurmu. Byle bir kitabn 1902'de basldn ve
geen yla kadar ngilizceye evrilmediini dndnde Ana Cad
de, Babbitt gibi veya srf artk iyice smrlm Amerikan ortamy
la ilgili diye kk arkadan Menken'in [H. I. Mencken] heyecanla
karlad dier kitaplar iin galeyana gelen insanlara sahip olduun
azck saygy da kaybediyorsun.
Hi Toprak Yeerince'yi [Knut Hamsun] okudun mu? Sonra da
allah akna Thom B oyd'u...
[Ezra Pound] Yazlarnda temposunu bulduunda yle kusursuz,
hatalarnda yle samimi, kusurlarnda yle tutkulu ve insanlara kar
-71-
yle nazikti ki hep bir eit aziz olduunu dnrdm. Ayn zaman
da ok da abuk fkelenirdi ama belki dier birok aziz de yledir.. . .
Ezra tandm en cmert ve n yargsz yazard. Gvensin ya
da gvenmesin airlere, ressamlara, heykeltralara, yazarlara ve
ba dertte olan herkese yardmc olurdu. Herkes iin endielenirdi.
Onunla ilk tantm zamanlarda en ok sylediine gre Londra'da
bir bankada ie girmek zorunda kalan ve alma saatlerinin youn
luu ve biimsizlii yznden iire vakit ayramayan T. S. Eliot iin
endieliydi.
A Moveable Feast, s. 108 ve 110
Wilder da Dos Passos da "iyi yazar" deiller. Wilder kendi kapa
sitesinin farknda olan kk bir yazar. Eletirmenlerin verdii gazla
ksa srede iirilmesine ramen ayn hzla snd.
Dos Passos ise genelde mkemmel bir yazardr ve her kitabnda
kendini her bakmdan gelitiriyor.
Dos da Wilder da ayn snftan gelir ancak ikisi de snflarn tem
sil etmez. Wilder Library1nin temsilcisidir. Zola da Hugo da berbat
yazarlard, fakat Hugo byk ad am d.. . . Flaubert ise byk bir ya
zard ama tek bir byk kitap (Madame Bovary), yars iyi bir kitap
(Duygusal Eitim) ve kahrolas berbat bir kitap (Bilir Bilmezler) yazd.
Stendhal tek iyi kitab Krmz ve Siyah olan byk bir yazard.
Parma Manastrnn baz ksmlar muhteem olsa da ou ikembe
den sallama geri kalan da p.
Paul Romain'e, 1932
Arkadalarmn arasnda [Joseph Conrad'] yermek moda oldu.
Hatta bir gereklilik haline geldi. Tek bir yanl hkmn lmcl olabi
lecei edebiyat arenasnda yazarken dikkatli olmak gerekir.. . .
Tandm insanlar arasnda T. S. Eliot'n iyi bir yazar olmas ko
nusunda olduu gibi Conrad'n da kt bir yazar olduuna dair g
r birlii var. Bay EliotT tp ince bir toz haline getirerek mezar
stne serpmenin Bay Conrad'in geri getirilmekten dolay fkeli
bir ekilde ortaya kmasn ve yazmaya balamasn salayacan
-72-
bilsem yarn sabah ilk i elimde bir rendeyle Londra'ya doru yola
karm.
Basmak istememen iin aklma Sherwood'u incitmekten kork
man dnda bir sebep gelmiyor. Bence yazarlk yapan hi kimse hi
civden alnmaz.
[F. Scott Fitzgerald'n] yetenei bir kelebein kanatlarndaki to
zun deseni kadar doald. O zamanlar o da ayn kelebek gibi desenin
ne zaman sprlp bozulduundan bihaberdi. Sonradan zarar gr
m kanatlarnn ve yaplarnn bilincine vard ve dnmeyi ren
di. Fakat artk uamyordu nk iindeki uma ak bitmiti ve hatr
lad yalnzca umann bir zamanlar ne kadar zahmetsiz olduuydu.
[Fitzgerald] Closeries de Lilas'tayken bana aslnda Post iin de
uygun ve iyi olduunu dnd ykler yazdn, fakat sonradan
boyun eip zerlerinde dergi ok satsn diye deiiklikler yaptn
anlatt. Bu fikir beni dehete drd ve bunun fahielikten
farksz bulduumu syledim. Kabul etti etmesine ama ileride
adam gibi kitaplar yazabilmek iin lazm olan paray dergilerden
kazandn syledi. Yazarken elinden gelenin en iyisini yapmak iin
uramadan yazan herkesin yeteneini ziyan ettiini dndm
belirttim. Bata yknn gerek halini yazd iin sonradan yapt
tahribat ve deiikliin ona zarar olmadn iddia etti. Dediklerine
inanamadm ve fikrini deitirmek istedim, ancak onu ikna etmek
iin kullanacam dndklerimi destekleyecek bir romanm
olmas lazmd ve henz yle bir kitap yazmamtm.
almak ona iyi gelirdi. Paragraf paragraf ilerleyip ticari kayg
gtmeden iten bir ekilde almak. Ama [Fitzgerald] bir paragrafa
-73-
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m n gv v a y
baknca bundan ka para kazanacan gryor ve tm enerjisini an

lk tatmin uruna buna kanalize ediyor. Adam gibi para kazanmayp
bir de biri kp "olmam" diyecek diye korkuyor.
yk yazmak fahielik deil, sadece yanl bir tercih. Roman
yazarak da geinebilirdin ve geinebilirsin. Allahn sala. u kitab
yaz artk.
SYASET
Ya z m a k z e r n e - E r n e s t H a m i n g w a y
Sola kaymann falan benim in zel bir anlam olmasn umma

na gelirsek bu samaln daniskas. Siyasette, edebiyatta, dinde vs.
moday takip etmem ben. Eer edebiyatlar sola kayyorlarsa bir
sonraki salnm da kanlmaz olarak saa doru olur. Baz sar piler
de iki yana doru kayacaklardr. Edebiyatta sa sol olmaz. Yalnzca iyi
edebiyat veya kt edebiyat vardr.. . .
Devrimi getim, daha sokak dv grmemi zavall serseriler
gelmi u byk politik bilmemneye nasl kaytsz kalabiliyorsun diye
yazp iziyor. Yanlmyorsam Iowa Davenport'taki bir ekipten bah
sediyorum. Bak, hibiri hayatlarnda o kaytszlk dedikleri ruh halini
meydana getiren ve biimlendiren ateli fke, nefret, hiddet ve ha
yal krkl duygularn tatmamlar.
imdi de komnizmi sanki bir Y.M.C.A. (Gen Hristiyan Erkekler
Birlii) toplantsnn bir boy by gibi veya zamannda omuz omu
za vatan kurtarmz gibi yutturmaya alyorlar.
Ben allahn belas bir vatansever deilim ve ne sola ne de saa
kayacam.
Hayatn alarak kazanmayan, yani siyaset yaparak veya al
madan geinen sa, sol, merkez fark etmez btn politikac pileri
makineli tfekle tararm daha iyi.
Paul Romaine, 1932
Eer kendin ii snfndan gelmiyorsan srf son zamanlarda si
yasete aym eletirmenleri memnun edeceim diye proletarya
hakknda yazmaya balayaym deme. Bu adamlar ksa zaman sonra
baka bir eye dnrler. Olduklar birok eyi grdm ve hibirinin
ho olduunu syleyemeyeceim. Bildiini yaz, gereki yaz ve ister
lerse nerelerine sokabileceklerini sylemekten ekinm e.. . . Kitaplar
tandn insanlar hakknda olmaldr, sevdiin veya nefret ettiin in
sanlar; hakknda aratrma yapman gerektiren insanlar deil. Eer
yeterince geree yakn yazabilirsen bir kitabn sahip olabilecei
-77-
tm iktisadi altyapy zaten salam olursun.

Bu arada, hazr Noel gelmiken ne hakknda yazdn ok iyi bi
len ve bunu muhteem bir ekilde yapan birini okumak istersen John
O'Hara'nn Appointment in Samarrasn oku.
Sonra vaktin olunca Tolstoy'un Sava ve Bar'n oku ve
Tolstoy'un yazarken byk ihtimalle kitabn en iyi ksmlar olduu
nu dnd dev siyasal dnce pasajlarn nasl da atlaya atlaya
okuyorsun bir gr. nk gncellikleri dnda bir zellikleri vardysa
bile artk ne doruluk ne de nem arz ediyorlar. Bir de kiilerin ve
eylemlerinin ne kadar gerek, kalc ve nemli olduuna bak. u ara
lar moda diye bir kitabn ne olduu konusunda seni kandrmalarna
izin verme.
Belki daha nce sana bundan bahsettim ama yine de bu riski
alacam. Bir vatansever gibi yazyor olman senin zayf noktan. Bir
ok vatansever grdm ve hepsi de tpk ok yara alan dier herkes
gibi ld ve ldkten sonra vatanseverliklerinin masallardan baka
hibir eye hayr dokunmad. Dzyazlarna zarar verdii gibi onlara
kt iirler de yazdrd.
Bir yazar yaarken siyasi bir davay benimseyip onun iin emek
sarf ederek, inancn bir meslee dntrerek kendisine harika
bir kariyer hazrlayabilir. Hele bir de dava baarl olursa srt yere
gelmez. Siyaset para almadan almaya veya bir gn voliyi vurma
midiyle bir sre asgari cretle yetinmeye benzer. Bir adamn, faist
veya komnist fark etmez, destekledii grup seilirse gidip bykeli
olabilir, milyonlarca kitab devlet eliyle bastrlabilir veya insanlarn
hayal ettii daha birok ey gerekleebilir. nk devrimci edebi
yatlarn hepsi hrsldr. Ben devrimlerin evlerin salonlarndan, ya
ynclarn ay muhabbetlerinden, ufak grevlerden tesine getii
zamanlar grdm ve biliyorum. Birok arkadam mkemmel iler
bulurken bir ksm da hapse girdi. Yazdklaryla insanln bilgi biri
-78-
kimine katacak yeni bir ey bulamad takdirde bunlarn hibiri ya

zara yazmasnda yardmc olamaz. Aksi takdirde gmldnde l
m herhangi bir yazar kadar kt kokacaktr. Tek fark, siyasi ilikileri
varsa cenazesine daha ok iek gelir ve sonradan biraz daha kt
kokar.
-79-
YAZARIN YAAMI
Ya z m a k z e r i n e - E r n e s t H a m i n g w a y
"nce bana yazara zarar veren gerek, somut eyler nedir onu
syle." . . .
"Siyaset, kadnlar, iki, para, hrs. Ayrca siyaset, kadn, iki, para
ve hrsn olmamas." dedim itenlikle.
Herkes [kurtu] ldrmeye alyor. Herkes ona kar ve o bir sa
natnn olduu gibi tek bana.
Yazyorum ve satyorum stop ama zengin olamadm stop tm
yazarlar bata fakirdir sonradan zengin olur stop ben de istisna de
ilim sto p . . .
James Gamble'a telegraf, 1921
ini yapp bundan zevk alana yoksulluk koymaz. . . . Bunlarn
tm para harcamamak dnda kazanma ihtimalinin olmad
yoksullua kar savan bir parasyd. zellikle kyafet deil
de resim satn alyorsan. Fakat biz kendimizi hi yoksul gibi
grmezdik. Kabullenmezdik bunu. Sekin insanlar olduumuzu ve
kmsediimiz ve hakl olarak gvenmediimiz insanlarn zengin
olduunu dnrdk.
Yemei azaltmak gerektiinde ala ok odaklanmamak iin
kendine iyi hakim olman gerekir. Alk insan disipline sokar ve ei
tir. Bunu anladn srece dierlerinden ileridesin demektir. Ah ta
bii, diye dndm, param dzenli yemek yemeye bile yetmediine
gre tur bindirmiim demek. Aray biraz kapatsalar hi fena olmaz.
-81-
Glenway Wescott, Thornton Wilder ve Julian Green'in de

son bir ylda zengin olurken ben muhabirlikten kazandm kadarn
bile kazanamadm. stelik bakacak bir kars ve ocuklar olmayan
bir benim. u anki telif haklarn zamanlar gelene kadar istemiyo
rum. Tek seferde byk para kazanmak istiyorum ki yatrm yapabi
leyim. Edebiyat piyasasnn bu canll sonsuza dek srmeyecek ve
sonsuza dek kazanabilecei paray kazanamam ve hala da kazana
mayan adam kalmak istemiyorum.
Edebiyatlk hayatmda henz telif hakk cretlerimi almak ks
met olmad. Ancak peinat dk tutarak bir gn bunu gerekletir
meyi umuyorum.
. . . Sanatnn drstliyle ilgili bir sorun olduunu dn
myorum. Yazmann kendisi yazmak iin para almaktan daima daha
heyecan vericidir ve yazmaya devam edebilirsem eninde sonunda
para kazanlr.
Finansal bir darbe konusunda fiziksel olarak yediim bir darbe
den edeceimden daha fazla mzldanmak istemiyorum. Paraya feci
ihtiyacm var ama erefsiz, aibeli veya "hzl" bir i yapacak kadar da
deil. Umarm bu kadar yeterince aktr.
Alfred Rice'a, 1948
Her zaman en nemli eyin kariyer olduunu dndm. Tpk
sava alanndaki bir general gibi iimi yapmak iin her eyi gze ala
bilirim ve kaybedebileceim bir eye katiyen balanmam. Fakat artk
-82-
yaadm srece baarl saylmayacam rendim. Yaarken baa

r saylabilecek tek ey para kazanmak, ben de bunu reddediyorum.
Bu nedenle lmmden sonraki hretim iin alacam, elimden
geldiince askerlerimin (ailem) zayiat vermesini engelleyeceim ve
sahip olduum srece elimdekilerin keyfini karacam.
Selected Letters, s 436
Gelecek nesiller konusuna gelirsek, tek umrumda olan geree
uygun yazmak. Gelecek nesiller kendi bann aresine baksn.
" ... Yazarlarmz ok tuhaf bir hale getiriyoruz biliyor musun?"
"Anlayamadm."
"Onlar birok yolla mahvediyoruz. Bata ekonomik olarak. Para
kazanyorlar. yi kitaplar eninde sonunda para eder ancak bir yazarn
para kazanmas sadece tesadftr. Yazarmz paray bulunca yaam
standartlar ykselir ve ite orada artk zokay yutmutur. Evini bark
n, karsn vesaire elinde tutmak iin erp yazmaya balar. Kastl
deil acele yazd iin kt olur yazdklar. Syleyecei bir ey olma
d, ilham pnar kuruduu halde yazar. nk gzn hrs brr.
Kendisini iyice bir kandrdktan sonra da bir mazeretin arkasna s
nr ve erp retmeye devam eder.
Green Hills o f A f rica, s. 23
Vanity Fair, Cosmopolitan vesaireden makale, yk, yaz dizisi
isteyen mektuplar alyorum fakat bir alt ay ya da bir yl boyunca hi
bir ey yaynlamayacam . . . nk imdi ok kritik bir dnemdeyim
ve benim iin huzur iinde, aklmda piyasann vaziyeti nasl, yazd
m baarl olur mu, hatta baslr m phesi olmakszn yazabilmek
Amerikal yazarlar benim u akrabamn kyma makinesine kaptrd
ba parma gibi ten para kazanma tuzana dmekten ok
daha ne m li.. . .
Grace Hail Hemingway>e, 1927
-83-

Kitab bitirmek zere olduun iin nasl mutluyum anlatamam.
Bu aralar moda herkesin yapt eyleri kmseyip tuvalete mm
kn olan en vakur ve zengin ekilde gitmeye almak. Yazmay b
rakp bunu yapmaya balayan zavall pilere den de hibir ey
beceremeyen ve tek yapt tuvalete gitmek olan tiplerle yarmak.
F. Scott Fitzgerald>a, 1929
Bir sanat iin yapabilecein iki ey vardr. Ona para ver ve eser
lerini sergile. Kiisel olanlar dndaki tek ihtiyalar bu ikisidir.
Ernest VValsh'a, 1926
yi i karmam iin bir sre daha salkl bir istirahate ihtiyacm
var. Salm en deerli sermayem ve onu akllca kullanmak
istiyorum.
VVallace Meyer>e, 1952
Son zamanlarda sk alyorum. Bata baya iim sklyordu,
ok verimsizdim, ondan yazamadm ve hafta kadar uykusuzluk
ektim. Sabaha kar iki civar uyanp gne doana dek almak iin
kk eve gemeye baladm. nk bir kitap yazarken uykusuzluk
ekiyorsan beynin geceleri vzr vzr alr, kafandaki her eyi
yazarsn ve sabah bombo ve bitap hissedersin. Fakat yeterince
hareket etmediime kanaat getirdiim iin artk yamur souk
dinlemeden kp tekneyle dolanyorum biraz ve iyi geldi. Beynin
normallikten kana dek gaza basmaktansa tempoyu yarya d
rmek, bol bol hareket etmek ve ldrmamak ok daha iyi. Daha
nce u mehur melankoliyi hi tatmamtm ama deneyimlediime
memnunum, nk artk insanlarn ne yaadn anlayabiliyorum.
Babamn bana gelenlere daha hogryle bakyorum. Fakat imdi
-84-
anlyorum, hayat boyunca srekli fiziksel aktivitede bulunmu biri

nin vcudunun ve beyninin iyi almas iin buna bir motorun yaa
duyduu kadar ihtiyac var. New Yorbta hareketsiz geirdiim onca
zamandan sonra dnp kafam bu denli yormak bir taraf yalama
dan dier taraf altrmak gibiydi. Her neyse, artk iyiyim.
Mrs. Paul Pfeiffena, 1936
Yazmaya bir veya iki ay ara verdiim andan itibaren seyahat
ederken acayip lgnca mutlu oluyorum. te yandan yazarken bir
ey tam istediin gibi knca da mthi bir mutluluk hissediyorum.
kisi birbirinden ok farkl ama hayatn ne kadar ksa olduunu d
nrsen ikisi de bir dieri kadar nemli.
Selected Letters, 431
Key West'e gidip btn bunlardan uzaklamak istiyorum. Haya
tmda hibir eyden bu kitabn bahsi kadar bkmamtm. nsanlar
kitap hakknda gzel gzel mektuplar yazyorlar ama ben o kadar
bktm ki her mektup bende utan, rahatszlk ve hafif bir mide bu
lants uyandryor. Yazmak bal bana zor i. Dzyaz yazmak zaten
tam zamanl bir i ve byk ksm bilinaltnda yryor. Eer bilinaltn i, eletiri, yorum falan doluysa bir bok yapamyorsun.
Selected Letters, 316-317
Piggott'ta [Arkansas] herhalde insanlardan gelip beni rahatsz
edemeyecekleri kadar uzaklam olurum ve alabilirim. Yeni bir
roman zerinde alacam. Baz beyefendiler kitap yazarken sosyal
kelebekler olabilir ama yazyorken benimle vakit geirmek ayak par
maklarnda ban km huysuz bir ayyla taklmaktan farksz.
Dr. C. E. Hemingway, 1926
Bana Hotel Quintana/Pamplona/ispanya adresinden yazabilir-85-
sin. Yoksa sevmez misin mektup yazmay? Ben yazarm nk iten

kaytarrken bir yandan bir eyler yapm gibi hissetmek iin sper
bir yol.
Aptal uzun mektuplarmn kusuruna bakma ltfen.. . . yk ya
zacama mektup yazyorum. Bana zevk veren ufak lksler bunlar,
umarm sana da veriyordur bir nebze.
Bernard Berenson'a,
Selected Letters, s. xxi
Bu mektup batan savma ve hata dolu. Edebi bir dzyaz dene
mesi olarak deil haberleme amacyla alelacele yazld.
Selected Letters, s. ix
Kendine iyi bak ve ltfen bu dandik mektubun kusuruna bakma.
Tm enerjimi u lanet kitaba saklyorum. Gzel mektuplar yazyor
sam anla ki Tubby, almyorumdur.
Gen. R. O. Barton'a, 1945
Umarm bu bahar iyi balk yapar. Mektuplarn iin minnettarm
ve daha fazla yazamadm iin son derece zgnm, ancak hayatn
yazarak kazanyorsan mektup yazmak zor oluyor.
Dr. C. E. Hemingvvay'e, 1923
Seni grmeyi ve muhabbet edebilmeyi zledim. Konuurken
mektuplarda tumturakl bir ekilde yazdmz vr zvr es geip do
ru dzgn anlaabiliyoruz.
Her trl dedikoduyu anlatmak iin ok uygun bir adamm n
k kulamdan girdii gibi azmdan kyor.
-86-
John Dos Passos'a,

Selected Letters, s. xii
Sana sakinlemek iin yazyorum ltfen kusuruma bakma. n
sanlar neden yazmayacakm anlamyorum zaten. Eskiden yazyor
lard. Fakat sanrm artk herkes televizyona kma derdinde.
Hayatm boyunca tarafmdan yazlm hibir mektubun yayn
lanmasn istemiyorum. Bu vesile ile herhangi bir mektubumu ya
ynlamamanz ve baka taraflarn yaynlamasna onay vermemenizi
talep ediyorum.
Vasilerine
Selected Letters, s. xxiii
Bay H. kendisini Floyd Gibbons veya Tom Mix'in at Tony gibi
parlak bir hrete dntrmek iin yrttnz reklam teebbs
lerini takdir etmekle beraber katiyen onaylamyor ve sinema sekt
rnn zel hayatn rahat brakmasn rica ediyor.
ok rica ediyorum, sakn bana ka defa ate edildii veya ka
defa vurulduumla ilgili bir ey yazmayn. Cape ve Scribnerlara da
askerlik vazifemle ilgili hibir eyi reklam etmemelerini tembihledim.
Bundan bahsetmeyi ok yakksz buluyorum ve bana verdii gururu
ezip yok ediyor. Savaa gitmi, bar kavgalarna katlm bir adam, bir
avc, bir at yars veya bir ayya olarak deil bir yazar olarak var
olmak istiyorum, isteim dzgn bir yazar olmak ve bir yazar olarak
deerlendirilmek___
yz mankafa kei ve sadk kpein Karaba'la beraber kk,
tablo gibi evinde yaasan ne fark eder? nemli olan, yazabiliyor
musun?
Robert Cantville'e, 1950
-87-

nsan srekli evde oturamaz ve ne zaman dar ksa olan
biten gazetelere kyor. Ancak hibir gazete gnn ilk klaryla
uyandm veya lkeme gerektii gibi hizmet ettiimi yazmaz. . . .
Ayn ekilde hayatn boyunca tek arzumun yaam en iyi Amerikal
yazar olmak olduunu ve bunun iin canm diime taktm da
gazetelerde bulamazsn.
Robert Cantwell'e, 1950
Lillian Ross okurken akas biraz dehete dtm ksa bir bi
yografimi yazm. Ancak arkadam olduu ve niyetinin iyi olduunu
bildiim iin beni diledii ekilde gstermeye hakk var. Bir kzlderili
melezi gibi konutuumu veya hayatnn ounu sabahn ilk klary
la uyanp harl harl yazarak geiren biri gibi grndm hi zan
netmiyorum. Ama okuduumda bir roman yeni bitirmitim ve byle
zamanlarda birka hafta boyunca hibir eyi kafaya takmyorsun. Bu
nedenle bana Life'ta kan yaz kadar zarar vereceini bilmeme ra
men hi sallamadm. Niyet iyi olsa da bana etkisi fazlasyla kt oldu.
Ancak hala Lillian' ok severim.
New Yorker'daki yazdan sonra bir daha hibir konuda rpor
taj vermemeye ve benimle rportaj yapmak isteyebilecekleri hibir
yere gitmemeye karar verdim. Eer hibir ey sylemezsem, hibir
eyin yanl anlalma ihtimali de olmaz.
Ama BB, bence iyi yaptmz bildiimiz hibir ey hakknda
ktmser olmamalyz nk bunun mutlaka bir dl vardr ve
yegne dl iim izdedir.. . .
hretin, takdirin, hayranln veya rabet grmenin bile hibir
-88-
kymeti yo ktu r. . .
Charlie'ye de yazdm sebeplerden dolay hayatta olan yazar
larn zel hayatlar hakknda yazmaya ve onlar psikanalize tabi tut
maya karym.
Eletirmenlii dedektiflik, Freud ve Jung krntlar, rntgencilik
ve magazin gazeteciliiyle kartryorlar. Mizener Scott hakkndaki
kitabyla para kazand ama byk zalimlik de yapt (gen Scotty'ye
ve sahip olmu olabilecei ocuklarna) ve imdi ne kadar ngilizce
profesr varsa yazarlarn kirli amarlarna bir altn madeniymi
gibi bakyor. Bir yazarn drt evlilik yatann kirli araflarndan ne
ler karabileceklerini ve azlarnn nasl da sulandn (doru sz
ck bu mu emin deilim, deilse dorusuyla deitir ltfen) tahmin
edebilirsin sanrm.
VVallace Meyer'e, 1952
Beni bugne getiren yalnzca kitaplarmda yazdklarm ve insan
larn zel hayatma burnunu sokmamas gerektiini dnyorum.
Kimin ne hakk var? Syleyeyim, hi kimsenin.
Charles A. Fenton, 1952
Merhum Bay Charles Scribner ve Bay Blendsoe'ya hayattaki ya
zarlarn biyografilerinin yazlmasna neden kar olduumu anlatm
tm. imdi tekrarlamama gerek yok.
Flem siz yazan bir adama iinin ortasndayken nevroz geirmek
te olduunu sylemenin kanser olduunu sylemek kadar zarar
vereceini bilmiyor musunuz? Belki adam "ha siktir" diyecek. Yine
de kendisini okuyan herkesin gznde zarar grmtr. Ayrca byle
ifadelerden dolay artk yazamayacak kadar zarar gren yazarlar ta
ndm b e n .. . .
Ayrca hayattaki insanlarn umuma ak psikanalizine itirazm ve
-89-
bunun kiiye verebilecei zararla ilgili fikirlerim yalnzca kiisel deil.

Bu bir prensip m eselesi.. . .
Bana yaayanlar huzur iinde yazmalar iin rahat brakmamza
yetecek kadar lm yazar var gibi geliyor. Kendi adma syleyeyim,
bir yazar olarak bu kitap yznden imdiye kadar endie, rahatszlk
ve almalarmn ciddi manada blnmesinden ikayetiyim.
Philip Young'a, 1952
Selected Letters, s. 760 ve 761
[Charles] Fenton denen adam edebiyat tarihinin, veya yaratc
yazarln srrnn kirli amarlarda olduuna inanyor.. . .
u an hayatmn Toronto'da geen dnemini yazmakla megul
ve sylemeliyim ki okuduum kadar tamamen aslsz ve ahmaka.
Geen yl ona Kansas City Star*daki stajm hakknda aratrma yapar
ken yardm etmek iin saysz saatimi harcadm. Bana mal olduu
srede en az iyi yk yazabilirdim .. . .
Dorothy, hala hayattayken insanlarn zel hayatn hakknda bir
ey yazmas gerekten berbat bir ey. Elimden geldiince engel ol
maya alyorum ama gvendiim insanlardan ok kazk yedim.
Dorothy Connoble'a, 1953
Bir yazar iin erken dnem ilerinin dzenlenip deitirilerek
onay olmadan kendi adyla baslmas kadar kt bir ey dnemi
yorum.
Hatta aklma bir yazarn baka bir yazarn deersiz bulduu iin
saklamamay tercih ettii materyali toplamas ve basmas kadar kt
az ey geliyor.. . .
Baslmasn istemediim materyali basmaya hakknz yok. Nasl
seninle kat oynarken katiyen hile yapmaz, masan veya pn ka
rtrmaz veya kiisel yazmalarn okumazsam byle bir eyi de asla
yapmazdm.
Charles A. Fenton'a, 1952
Selected Letetrs, s. 787
-90-
Bir eletirmenin istedii kadar yanl dnyor olsun bir yazarn

eserleri konusunda dilediini yazmakta serbest olduunu kansnda
ym. Ayn zamanda bir eletirmenin hayatta olduum mddete zel
hayatim hakknda bir ey yazmaya hakk olmadn da dnyo
rum. Burada bahsettiimiz yasal deil etik haklar.. . .
Hayatta olan yazarlarn umuma ak psikanalizi kesinlikle zel
hayatin ihlalidir.
Alnma ama seni bir eletirmen olarak dnmyorum. Yani
seni yazar olarak gryorum demek istedim. Yoksa aklama yap
mazdm. Akas, kitaplar okuyanlar aklamal, yazanlar deil.
Robert M. Coates'a, 1932
Kitap [Irmaktan teye Aalarn ine] gerekten de iyi. Beenmediysen dilediin kadar yerin dibine sokabilirsin. Bu senin hakkn
ve de grevin. Fakat gzelletirmek ve hatal veya adaletsiz davran
dm ksmlar silmek iin kitab 206 defa okudum ve son okuyu
umda o kadar sevdim ki allahn cezas iime 206. defa dokundu. Ta
bii bu yalnzca kiisel bir gr olduu iin ona gre dikkate alnmal.
Ama ka senelik bir yazar ve okur olarak edebiyattan boktan eyleri
ayrt edecek kadar anlyorum .. . .
Eer gerekiyorsa veya yapabiliyorsan yerin dibine sok, rezil et,
mahvet.
Robert Cantvvell'e, 1950
Allah akna elalem ne der diye kayglanmadan, bayapt kar
tyor muyum diye dnmeden sadece yaz. Ben yazdm her muh
teem sayfa bana doksan tane de boktan sayfa yazyorum. Boktan
olanlar pe atmaya alyorum. Dilediin gibi yaamak iin para
kazanmak uruna berbat eyler yaynlamak zorunda olduunu sa
nyorsun. Anlyorum, ancak srekli ve olabildiince iyi yazarsan
-91-
(Yale'de dediimiz gibi) bir o kadar da bayapt materyali kartrsn.

Oturup da bilinli olarak bir aheser retecek kadar akln bana toplayamyorsun. Ama eser iyiyse kendini alklatp ve ktyse yuhalatr
ve [Gilbert] Seldes gibi neredeyse canna okumu adamlar mmkn
olduunca etrafndan kklarsan her ey yoluna girecektir.
Yaayan yazarlarn ou aslnda yok. hretleri her sezon
yeni bir dehaya, tamamen anlayabilecekleri ve gvenle pohpoh
layabilecekleri yazarlara ihtiya duyan eletirmenlerin retimi. Gelgelelim bu yapay dehalar ldklerinde yok olacaklar.
Eletirilerin azmsanmayacak bir ksm aka yapmann, taklma
nn, hatta komikliin deersizlik gstergesi olduunu dnen ar
resmi kiiler tarafndan yazlyor. Yani herhalde Hz. sa'y armhta
grsem gidip taklmazdm. Ama tccarlar tapnakten kovalarken
karlasak akalamay denerdim.
Flarvey Breit'a, 1952
Selected Letters, s.767
Fare: niversitede yazmay byle retmiyorlar.
M.: O kadarn bilemem. niversiteye gitmedim. Herif kendisi
yazabilse zaten niversitede yazarlk dersi vermek zorunda kalmazd.
. . . herkesin bir teorisi var, seni de bu teorilerine oturtmaya a
lyorlar. . . . P. Young'a sorsan her ey bir travma. Eminim Archie
Moore'un bacaklar kopsa P. Young yine travma tehisi koyard. Car
los Baker'a hayret ediyorum. Kendisini bir yere bilerek ve isteyerek
bir sembol yerletireceime inandryor olabilir mi? Sadece bir pa
ragraf yazmak bile bal bana yeterince zor.
-92-
Biliyor musun, kitab yazarken sahiden de gerek kpek balkla

rn dnyordum, eletirmenleri sembolize ettikleri teorisiyle ala
kam yoktu. Bunu kim kartt bilmiyorum. Hayatm boyunca dzgn
ve aklc eletiriye kucak atm nk yazarlk ok yalnz bir meslek.
Fakat Kashkin ve senin dndaki neredeyse kimseden umduumu
bulamadm. Baz eletirilerine katiyen katlmasam da, bir ksm ol
duka aydnlatc ve faydalyd.
Edmund Wilson'a, 1952
. . . [eletirileri] . . . okumaktan hibir hayr gelmez. Bir kitap
yaynlayp eletirileri okumak ok zararldr. Seni anlamamlarsa
fkelenirsin; anlamlarsa zaten bildiin eyleri yazmlar demektir
ve bunun da sana ne faydas var. O kadar berbat olmasa da Strega
imek gibi bir ey.
[Gne de Doada] Getirilen en byk eletiri kitaptaki kiilerin
ok tipsiz olmasyd, ki eletirmenlerin bayld Ulysses, Eski Ahit,
Yarg [Henry] Fielding ve dier rneklerdeki kiilerin tipini dnr
sen bu eletiri ne kadar da gln. u ciddi manada ekici insanlar
nerelere taklyor, sarhoken nasl davranyor ve gece hakknda onlar
ne dnyor merak ediyorum.
Kabul, Many Marriages [Sherwood Anderson] konusunda muh
temelen yanldm . . . ans verebileceim bir ara tekrar okuyacam.
Bir eyin hakk tefrika halinde okuyarak verilmiyor. Kald ki tm
eletiriler zaten bo laftan ibaret. Kendin dnda kimsenin bir ey
bildii yok. Tanr biliyor ki bir konu hakknda fikir sahibi olmak iin
para alan profesyonel eletirmenler midemi bulandryor. Edebiya
tn orta mal hadmlar. Yaptklar fahielik bile deil. Hepsi son de
rece erdemli ve pirpak. Hem de nasl da iyi niyetli ve alicenaplar.
-93-
Neticede hepsi orta mal.

Sherwood Anderson'a, 1925
Eletirmenlerde . . . baz zellikleri sana fikrini sormadan yak
trma alkanl vardr. Sonra gerekte yle olmadn anladklarn
da ise seni dneklikle sularlar. . .
Mizah hakknda dediklerine gelirsek, putlar espri yaplmasn
dan holanmyor nk snflandrmalarn bozuyor.
Alk almadan almaya hazrlkl olmalsn. Esas heyecan duy
duun an ilk tasla hazrladn zamandr. Ancak sen arzuladn
duyguyu, manzaray ve sesi okuyucuya aktarabilene kadar tekrar
tekrar zerinden gemeden nce kimse yazdklarn okumayacak ve
bu olana dek sen yle ok okumu olacaksn ki szckler anlam ifade
etmemeye balayacak. Kitap baslana kadar oktan baka bir eye
balam, onu geride brakm olacaksn ve bahsini duymak bile iste
meyeceksin. Ancak kitabn kapaklarda grmeye, gittiin her yerde
duymaya mecbursundur ve bu konuda yapabilecein hibir ey yok
tur. hretlerini seni kefetmeye borlu olmayan tm eletirmenler,
bunu yaklaan iktidarszln, baarszln ve doal yeteneindeki
genel sn ngrme umuduyla elde etmeye alacaklar. Siyasi bir
gre yaknln olmad srece kimse sana ans dilemeyecek veya
yazmaya devam etmeni ummayacak. Halbuki olsa etrafna toplanp
ismini Homer, Balzac, Zola ve Link Steffens'la ayn cmlede zikreder
ler. Byle eletiriler olmasa da olur. En sonunda, baka bir yer ve
zamanda alamadn ve berbat hissettiin bir an gelecek, kitabn
eline alp okumaya balayacaksn ve bir sre sonra karna dnp,
"Vay canna, mthi bir ey bu." diyeceksin.
O da, "Aynsn her zaman dememi miydim hayatm?" diyecek,
-94 -
ya da belki seni duymayacak "Ne dedin?" diye soracak ama sen tek
rarlamayacaksn.
Ama eer kitap iyiyse, hakim olduun bir konu hakkndaysa,
gereki yazlmsa bir gn tekrar okuduunda o heriflerin havlama
lar kulana souk bir gecede kendi ellerinle ina ettiin veya para
sn alarak dediin scak bir kulbede otururken darda karda
uluyan akallarn sesi kadar tatl gelecek.

Ernest Hemingway - Yazmak Üzerine

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ernest Hemingway - Yazmak Üzerine

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

D ZYAZIN IN KU RALLARI

Hemingway'in mektuplar, romanlar, konumalar,

Y a z m a k z e r n e / Ernest Ham ingway

1 .bask: O cak 2015

ALTI K RKB E YAYIN

Hazrlayan: Deniz Cansever

mrm bitmeden tm dnyann, en azndan grdm

Birinci azdan ykler yazmaya baladnda, insanlarn inana

Hayatm boyunca szcklere onlar ilk defa gryormuasna

1 E ditrn notu: M uhabir olarak yazan Hemingway M. Olarak k

YAZMANIN EZYET VE HAZZI

Muhabir: Yazar olmaya karar verdiiniz net bir an hatrlayabili

Selected Letters, s. 419

"yle" dedim. "Zaten baka ho yan yok."

Bir kitabn en iyi ksmlar yazarn sadece tesadfen kulak misa

. . . yazarlkta ne baar edindiysem bildiim eyleri yazarak edin

Green Hills ofAfrica, s. 70

ginleri ve fakirleri yaratan para konusu. Ayrca agzllk. Beyler, bu

En temelden balayarak yazmay renmeye alyordum.

sonsuza dek ayn dorulukta olacak eylem ve olgu sekansna hakim

man ne dinler ne de izler. Bir odaya girdikten sonra ktnda odada

yok olduunu grdk ve yine greceiz. Harika olan ise dayanmak,

yaptm okurken onu yaarsn. Bunu da kitabna gzel olan kadar

ama bunu mutlaka kelimelere dkerek ifade etmeye almalsn.

mezdi. Nick tara hakknda yazmak ve Cezanne'n resimde yaptn

becerebilirse faydas dokunur.

Fare: yklerinizi sonunda ne olacan bilerek mi yazyorsu

Dnmeye baladn anda kendini

durdur. Baka eyler dn. Bunu renmen art.

yerine dibinde hala ilham varken durmay ve gece boyunca kendisini

By-Line: Ernest Hemingway, s. 217

bir gn nce yazdklarmn zerinden gittiim iin bunu yeniden yaz

ken ayakta durmay severim.

Hibir yazm bu kadar hzl gememiti. Nisan'n ilk haftasndan

Byk ve okunakl bir ekilde yazyorum, okuyabilirsen bana b

Mazeretlerin geerli olmad etin bir i kolundaym. Yazdn

ken iki imezdim.

Sanat yalnzca birey tarafndan retilebilir. Mhim olan tek ey

K.C. Sfor'daki eletiriye ilikin gzel mektubun iin teekkr

Selected Letters, s. 800

ama yazyorsan da telefon numaralan ve adresleri dnda gerek

sunulunca daha ok kar getiren yapay yaratm karakterlerin azna

ise tamamen ben uydurdum; Katiller, Beyaz Fillere Benzeyen Tepe

YKYE NEY KOYMAYACAINI BLMEK

Kl balklarnn iftlemesini grdm yani bu konuda bilgim var.

Gettysburg Konumas'nn bu kadar ksa olmas tesadf deildi.

nim yklerim o kadar sk ve kat bir ekilde oluturulmutur ki bir

Madam, bol keseden kullanmaktan tm kelimelerimiz anlamn

Durum byle. "Dzmek" diyemiyorsan yerine "cinsel ilikiye

Everett R. Perry'ye, 1933

Bir yk kitab bal bulmaya alyorum. Yeterince vakit ay

lip sprmlerdi. Ben de nonolarla entel kokanalar tavlama umu

Bence bugne kadar sana bir ey katabilecek herhangi bir yaz

M.: Bak imdi. Eer daha iyisini yapamayacaksan nceden yazl

"Hibir zaman bir paras olmadklar bir ngiltere'den yeni olu

szckleri kullanmazlard. nsan bu adamlarn da bir bedeni oldu

E. Cummings'in Enormous Room'u geen yl yaynlanan kitap

lar arasnda okuduklarmn en iyisiydi.

Miss Stein'dan Karndeen Jack hakkndaki u mthi hikaye The

Romanda Bay Melville ve Bay Dostoyevski'yi alt etmeyi mit

minin duruluuydu. Gazete haberlerini andran ykleri yok deildi

baknca bundan ka para kazanacan gryor ve tm enerjisini an

Sola kaymann falan benim in zel bir anlam olmasn umma

tm iktisadi altyapy zaten salam olursun.