Professional Documents
Culture Documents
1
wesi, kargad Seswavlili samecniero problema arsebiT ganxilvas aRar
iTxovs...
qarTuli zmnis Sesaxeb mZafri kamaTis mizezi kargad gansazRvra aristo
quTaTelaZem jer kidev 1894 wels:
”dRemde ver vigdeT xelSi is klite, romelic aRebs qarTul zmnas”.
aqve arsebiTia imis aRniSvnac, rom qarTuli zmnuri yalibebis klasifikacia
gvaris mixedviT dRemde laTinuri gramatikebis models mihyveba. garda
amisa, araiSviaTad, orazrovani da metad rTulad aRsaqmelia sameciero
literaturaSi warmodgenili qarTuli zmnis morfologiuri yalibebisa da
semantikuri konebis mimarTebebi; es yovelive metad aZnelebs zmnuri
paradigmis kompiuterul modelirebas. arada, manqanuri Targmanis
aucileblobam axleburad dasva bunebrivi enis zmnuri paradigmis gaazrebis
sakiTxi.
Cveneuli ZiriTadi kiTxvebi ase Camoyalibdeba:
1. amJamad sayovelTaod gaziarebuli uRlebis sistema morfologiur-
semantikuri principiTaa Sedgenili, ris gamoc erT rigSi sxvadasxva
yalibis formaa warmodgenili. SesaZlebelia Tu ara, zmnuri paradigma
warmovadginoT Tanabarzomieri formebis logikuri rigis saxiT? sxvagvarad
Tu vityviT: SesaZlebelia Tu ara sauRlebeli formebi davajgufoT mxolod
morfologiuri principiT? gaaadvilebs Tu ara es manqanuri Targmanis
programirebis process?
2. ramdenad logikuria ak. SaniZiseuli warmoqmnisa da uRlebis
kategoriebis gamijvna da, mag., vakeTeb da vkeTdebi formebis damoukidebel
leqsikur erTeulebad (or sxvadasxva zmnad) ganxilva?
3. ”mikeTebia” tipis zmnebi ”vukeTeb” formis paradigmis wevria Tu mis
paralelur paradigmas qmnis? Sdr., agreTve: gavkeTdebi, gavkeTdi -
gavkeTebulvar... ramdeni saxis sauRlebeli forma Tu zmnuri yalibi gvaqvs?
ramdeni saxis paradigma gvaqvs qarTulSi? ramdenad praqtikulia qcevis
”morfologiuri” kategoriis, an diaTezis ketegoriis mixedviT zmnuri
paradigmebis kvalifikacia-Sefaseba?
4. ramdenad praqtikuli, realobis amsaxveli da logikuria qarTuli
zmnebis dajgufeba e.w. gvaris, qcevis, gardamavlobis mixedviT? uRlebis wesis
gaTvaliswinebiT ramdeni jgufis zmna (da ara zmnis forma) gvaqvs?
5. ramdenad safuZvliania `legenda” qarTuli zmnis zerTulobis Sesaxeb?
qarTuli zmnis sistemaa zerTuli Tu misi lingvisturi interpretaciebi? 3
2
vfiqrob, qarTuli zmnis dasaxasiaTeblad ufro moqnili gzaa paardigmis
ageba morfologiuri yalibis mixedviT; Sdr.:
xmovani prefiqsi (an nuli) + zmnuri Ziri + Temis niSani + kauzativis
niSani (morfologiuri yalibis sqemas akonkretebs zmnis valentoba - pirTa
Sewyobis potencia).
manqanuri Targmanis modelirebisas unda moxdes formaluri yalibebis
mixedviT agebuli paradigmisa da semantikuri paradigmis Sepirispireba.
vfiqrobT, pirTa kombinaciis perspeqtiviT dazustebuli Tanabarzomieri
(msgavsi aRnagobis) morfologiuri yalibis mixedviT agebuli paradigmis
wevrebisaTvis gaioldeba konkretuli semantikuri velis gamokveTa da
manqanisTvis gasagebi logikuri formulebis gamoyvana.
SeniSvna: mag., T.uTurgaiZis azriT(2002, gv. 109), -Tvis Tandebuliani saxeli
zmnur paradigmaSi Sedis.
qarTuli zmnis sruli SesaZleblobebis warmosaCenad zmnuri formawarmoebis
sistema samsafexurovan paradigmad unda warmosdges:
I (didi) paradigma: zmnis formacvaleba yalibebis mixedviT (vakeTeb, vikeTeb,
vukeTeb, vkeTdebi, vukeTdebi, vakeTebineb...); pirobiTad, am xmovanprefiqsian Tu
uprefiqso saxesxvaobebs nakvTebi SeiZleba vuwodoT;
II (klasikuri) paradigma: zmnis mocemuli yalibis cvla mwkrivTa mixedviT
(vakeTeb, vakeTebdi, gavakeTebdi, vakeTe...);
III (mcire) paradigma: zmnis mocemuli yalibis mocemuli mwkrivis formis cvla
pirTa (mxolobiTi, mravlobiTi) kombinaciebis mixedviT (me g-a-keT-eb Sen, me g-a-
keT-eb-T Tqven, me v-a-keT-eb mas, me v-a-keT-eb maT, Cven g-a-keT-eb-T Sen, Cven g-a-keT-eb-T
Tqven, Cven v-a-keT-eb-T mas...).
paradigmis arsebiTi wesi: mwkrivTa rigi SeiZleba Seqmnas mxolod erTi
yalibisa da valentobis mqone formebma; e.i. paradigmis SigniT gamoiricxeba e.w.
inversia (v-wer - m-i-weria) da erTi saxis paradigmis farglebSi sxvadasxva agebulebis
yalibis monacvleoba - yalibTa sesxeba (v-mefob _ v-i-mefe);
sanimuSod warmovadgenT vxatav zmnis formacvalebas:
3
me v-a-xat-v-in-eb mas mas: kauzatiuri moqmedebis gamomxatavi samvalentiani;
me v-u-xat-av mas mas: adresatuli moqmedebis gamomxatavi samvalentiani;
me v-i-xat-av suraTs: adresatuli moqmedebis gamomxatavi orvalentiani;
me v-i-xat-eb-i: adresatuli moqmedebis gamomxatavi, erTvalentiani;
me v-e-xat-eb-i mas: uneblie moqmedebis gamomxatavi, orvalentiani;
me v-e-xat-v-in-eb-i mas: kauzatiuri moqmedebis gamomxatavi, orvalentiani;
me da-v-xat-ul-var: unaxavi, miumarTavi moqmedeba, erTvalentiani;
me da-m-i-xat-av-s is: unaxavi moqmedebis gamomxatavi, orvalentiani;
me da-v-xat-v-i-var mas: unaxavi, miumarTavi moqmedeba, orvalentiani;
me miWmevs is mas saWmels: adresatuli moqmedeba, oTxvalentiani;
me da-v-u-xat-av-var mas: unaxavi moqmedeba, orvalentiani yalibi;
daxatuli var: aRweriTi forma, erTvalentiani yalibi...
mcire paradigma
4
Cven v-werT maT Cven gv-werena isini Tqven g-weren isini
5
damowmebuli literatura:
Тариел Путкарадзе
Резюме
По нашему мнению, в Грузинском языке формаобразования глагола представляется как
трехступенная парадигма:
1. Большая парадигма: формаобразования глагола по основе глагола: vaketeb/ vakeTeb,
viketeb/vikeTeb, vuketeb/vukeTeb...
2. Классическая прадигма или спряжение: изменение формы глагола по ряду глагола
(mckrivi): vaketeb/vakeTeb, vaketebdi/vakeTebdi, gavaketebdi/gavakeTebdi, vakete/vakeTe...
3. Краткая парадигма: изменение ряда (mckrivi) глагола по лицам и числам:
gaketeb/gakeTeb, vaketeb/vakeTeb, maketeb/makeTeb, aketeb/akeTeb, aketebs/akeTebs,
vaketebt/vakeTebT...
6
Tariel Putkaradze
Difficulties of studying Georgian verb for foreigners, the problems ot machine translation and
papers of analyses of linguistics in scientific literature shows thet Georgian verb series ans structure
have not been placed properly in order till today.
Shared and saknowledged traditional system of conjugation had been compiled in
morphological -semantic principle.
The experiment of placing comjugative forms, according to semantical principle already exists
(A. Arabuli).
We consider that the paradigm must be built according to morphological structure and not with
morphological semantic principles.
Machine translation needs the confrontation of paradigm built according to morphological
paradigm structure. Georgian verb formation system must be shown in three stages Paradigm.
III (little) paradigm: change of the verb series and structure according to person and number.