Professional Documents
Culture Documents
ADORNO
K lt r En d strisi - Kltr Ynetimi
THEO DO R W. ADORNO (1 9 0 3 , Frankfurt - 1969, svire) Frankfurt
Okulu ya da eletirel kuram olarak bilinen dnce okulunun en nem
li mensuplarndandr. Frankfurt niversitesinde (bugnk Goelhe ni
versitesi) felsefe, m zikoloji ve sosyoloji eitimi ald. Alban Beg'le kom
pozisyon zerine alt, dnemin en nemli eletirmenlerinden Siegfried
Kracauer'la Kant metinlerini inceledi. Frankfurt Okulu'nun dier nemli
figrlerinden Walter Benjamin ve Max Horkheimerla niversite yllarnda
tant. Benjaminle bu yllarda balayan ve her ikisinin dncelerini kar
lkl olarak etkileyen yazmalar, 1940'ta Benjammin lmne dek de
vam etti. 1925te Viyana'ya giderek Arnold Schnberg ve Anton Webern
gibi avangard bestecilerle alt, Schnberg'in yeni mzii zerine ince
lemeler kaleme ald. Frankfurtta Kierkegaard zerine -anamlad tezinin
ardndan niversitede ders vermeye balad, ancak Nzzilerin iktidara gel
mesiyle birlikte babasnn Yahudi olm asndan tr 1934'te Ingiltereye
gitmek zorunda kald. Horkheimerm idaresinde olan ve Nazi rejimi y
znden New York'a tanan Toplumsal Aratrmalar Erstitsnn Zeltschri/t /ir Sozialvvissenscha/t dergisinde yazlar yaynland; zellikle Caz
zerine" (1 9 3 6 ) adl metni, daha sonra Horkheimerla gelitirecekleri
kltr endstrisi" eletirisinin nvelerini ieriyordu. 1938'de Toplumsal
Aratrmalar Enstitsnde alm ak zere New York'ag etti. ABDde ge
irdii yllarda, Horkheimerla birlikle Aydnlanmann Diyalektigi'ni (1944)
yazd; AvusturyalI sosyolog Paul Lazarsfeld'le kitle ileiiim aralarnn et
kilerini inceledikleri Radyo Projesi zerinde alt; Dr. Faustus adl ro
man iin Thom as Manna m zik danmanl yapt; aznlklara ynelik
nyarglar inceleyen ve ayn adla yaynlanan Otoriter Kiilik (1950) ba
lkl aratrmay ynetti. Savan ardndan Frankfurta dnerek yeniden
buraya tanan Toplumsal Aratrmalar Enstitsn rneti. nemli ya
ptlar, Philosophie der Neuen Musik (1949, Modem Mziin Felsefesi); Di
alektik der Auilacrung (Aydnlanmann Diyalektii, Ibrkheim erla, 1944,
yeni evirisiyle Kabalc tarafndan yaynlanacak); Minima Moralia (1951,
Metis); sthetische Theorie (1970, Estetik Kuram).
sanathayat
DZ EDTR Ali Artun
Btn hakiki sanat ve felsefe eserleri, toplumun yaad hayattan
kendilerini ayrt etm ekle birlikte, her zam an onunla iliki iinde olm ulardr.
Bu kadar krcesine ve acm aszca kendi kendini tekrar eden hayatn
gnahlarn reddetm eleri, bamszlk ve zerkliklerinde srar etm eleri,
bilinsiz de olsa, bir zgrlk vaadini im a e d e r,
Theodor W. Adomo
THEODOR W. ADORNO
Kltr Endstrisi
Kltr Ynetimi
E V R E N LE R
le tiim Y aynlar
Binbirdirek M eydan Sokak, letiim Han N o. 7 Caalolu 3 4 1 2 2 stanbul
Tel: 2 1 2 .5 1 6 2 2 6 0 -6 1 -6 2 Fax: 2 1 2 .5 1 6 1 2 5 8
e-m ail: iletisim @ iletisim .co m .tr w eb: w w w .iletisim .co m .tr
NDEKLER
J. M. BERNSTEIN
Sunu_...........................
10
Grmek ve Boyun E m e k
23
.............
33
THEODOR W. ADORNO
......
_45
Sunu
J. M . B E R N S T E IN
Su n u *
A ra s a l A k l ve K lt r E n d s tris i
Adornonun, sanatsal m odem izm ile kltr endstrisi ara
sndaki derin blnm eye dair grlerini en iyi zetleyen
ifadeleri, 3 Mart 1936da Walter Benjamine yazd m ek
10
11
21
G rm e k ve B oyun E m ek
Buraya kadar sunulan analize kar kacaklar olabilir; hi
kimse, kltr endstrisi tarafndan A dornonun dnd
kadar maniple edilm i ya da aldatlm olam az, denebilir.
Nihayetinde televizyon seyretmek ya da so n Hollywood fil
mini izlemek, insann dnm e yetisini kaybettii anlam
na gelmez; insan sz konusu m aniplasyonun gerek yz
n grrken bir yandan da kendisine sunulan eye eletirel
bir m esafede durabilir. Ama Adorno kltr endstrisinin
baarya ulam as iin zaten katksz inancn ya da naifligin
art olm adn dnr. Aydnlanmann Diynlefetiginin kl
tr endstrisiyle ilgili son ksm nda yle der: Reklamn
kltr endstrisindeki zaferi budur ite: tketicinin, sahte
olduklarn grd halde, bastrlmas zor bir istekle kl
tr metalarn alm aya ve kullanmaya devam etm esi .'6 K il
le Kltrnn em as adl metnindeyse yle yazar: Kitle
kltr s ss z bir m akyajdr .
A dom o, sahtelii grp ona boyun eme olasln, Los
Angeles Times gazetesinin astroloji stununa dair ayrntl
bir analiz su n du u Yeryzndeki Yldzlar adl m akale
23
E le tire l K u ra m v e P o s tm o d e rn izm
Adorno yle yazar: Kltr endstrisi, mterilerinin kas
ten ve tepeden blnletirilm esidir. Binlerce yl boyunca
birbirinden ayrlm yksek ve dk kltr alanlarn da
birlem eye zorlar - her ikisinin zararna olacak ekilde.
Yksek kltrn, etkileri zerinde speklasyon yaplarak,
ciddiyeti ortadan kaldrlr; dk kltrn, toplum sal de
netim btnsel olm ad srece barndrd haar isyan
krlk ise u ygarlatrc dizginlem e yoluyla yok edilir.38
Adornonun, yksek sanat ile dk sanat arasnda kltr
endstrisinin m hendislii araclyla gerekletirilen sah
te uzlam a hakkm daki iddialar, postm odernist kltre dair
erken bir hkm olarak da deerlendirilebilir. Adornonun
hkmn kabul etmek iin geerli nedenler olsa da, bu ko
nuda aceleci davranm am akta yarar vardr; nk bu derin
blnmenin sahte bir biimde alm asnn dinam ii, 1940h
ve 1950li yllardaki kltr endstrisinin btnletirici he
definin younlam asndan ibaret deildir. Ancak, bu dina
mii doru biim de tehis etmeye girim eden nce, kltr
endstrisiyle ilgili grlerin den b alayarak A dornonun
kuramna yneltilen standart itirazlar ele alacam .
Adornonun eletirm enleri, kltr endstrisinin btn
letirici ve edilginletirici olduu iddiasn onun kuram na
yneltirler: gerekte ok daha dinam ik, eitli ve almal
olan kltr endstrisini btnletirip edilginletiren Ador
nonun kendisidir onlara gre. Kitle iletiim aralar, top
lum sal atm an n dolaym lan d, toplu m sal deiim in
mzakere edildii aralar olduundan, bunlarn toplumsal
gereklii dolaym lanm bir tarzda yansttklar, ifade et
tikleri ve dillendirdikleri" sylenebilir.39 Kitle iletiim ara
lar, izleyici kitlesi kazanm ak ve inandrc olm ak iin top
lumsal gereklii yeniden retmek zorundadr; bunun so
33
nusudur. Piyasa ekonom isi savunusunun byk hzla Douyu istila etmesiyle birlikle, kapitalizm karsnda hibir
alternatifin kalmad noktasndaki m utabakat da genile
mitir. Kitle iletiim aralar toplumsal atm alar yanstr
yanstm asna, ama bu atm alarn ou cinsiyetilik ve rk
lk kart iddialar temsil eder ve bu ikisi, yasal kiileri te
mel alan piyasann eitliki mant erevesinde zaten da
ima kabul edilemez ve geriletici olmutur.
eitlilik, kille iletiim aralarnda eskiye nazaran daha
ok yer alr; ama bunun bariz, pheye yer brakm ayan bir
kazanm olduu sylenemez. 1950Ierin sonuna gelindiin
de bilincin hom ojenletirilm esinin serm ayenin bym esi
asndan verimli olmad anlalr; yeni m etalar iin yeni
ihtiyalarn yaratlmas gerekm ekledir ve bunun iin, daha
nce ortadan kaldrlan negatif unsurlarn asgar dzeyde
yeniden kabul edilmesi gerekir.45 M odernist dnem den sa
va sonras birleme ve istikrar dnemine kadar san ala z
g olan yenilik klt, kayna olan serm aye bym esine
geri dner. Ama bu negatiflik ne zgrletirici ne de o k
edicidir, nk gndelik hayatn temel yaplarn dntr
me ynnde herhangi bir emare tam az. Tersine, kltr
endstrisi araclyla sermaye, hem artsrem sel olarak (s
rekli yeni ve farkl metalar retmesiyle) hem de esremsel olarak (alternatif "hayat tarzlann kkrtm asyla) yad
smann dinamiklerini kendi bnyesinde eritmitir.
Kltr endstrisinin sanattaki stili geri dnm le su n
mas demek olan hayat tarz , vaktiyle yadsm a unsuru ba
rndran bir estetik kategorinin meta tketiminin bir niteli
ine dnm esini temsil eder. Birbirine rakip hayat tarzlar
nn artm as, bu stillerin ev iine nfuz etm esi, m ziin yay
gnl, rnlerin reklamlardaki imgelerinin dolaysz birer
uzantsna d n m esi... btn bu fenom enler kltr en
dstrisi ile gndelik hayat arasndaki uurum un kapanm a
37
m e m i) m u tlu lu k v a a d in in k a y b o lm a s, o y a la y c h az ile k e
sin m u tlu lu k a r a sn d a k i ay rm n y o k o lm a sn a ia re t eder.
A d o rn o n u n , k lt r e n d strisin in ayn z a m a n d a h em iffetli
h em d e p o rn o g ra fik o ld u u g r b u a y rm n y o k o lm a s
n a d ay an r. B t n l k l e se r fik rin in , h a lta u y u m s u z lu k b i
im in d e k i e letirel u n su ru n iaret ettii k a rtn n bile y o k
o lm a sy la b irlik le , b iric ik b ir ese rin re tim i ve h az z a d n a
a rz u n u n y c e ltilm e si d e y o k o lm u tu r. A m a kLr e n d s t
risin in y c e ltm e d e n a r n d r m a a b a s, a r z u n u n ta tm in in e
y a d a a lm a eti in in b a sk la rn n g e r e k m a n a d a a lm a s
n a d e n k d m e z . Y eterli b ir b ire y se llik a n la y n d a n y o k s u n
o lan y en i k lt re l m a ris, a rz u y u se rb e st b ra k t l d e ,
b elk i d a h a d a fazla, sa ld rg a n l se r b e st b ra k m a k ta d r.
Notlar
1
E m si Bloch e al.. Aeslhelics and Politics. ev. ve ed. Rodne, Taylor (Londra:
NLB. 1977) s. 123.
41
Dialectic of Enligltenment, ev. Joh n Cum m ing (Londra; Ailen Lane, 1973) s.
34. Trkesi: Aydnlanmann Diyalektii, Kabalc Yaymlan'ndan kacak. Nihai
lner evirisi.
A.g.e., s.xvi.
42
26 Prisms, cv. Samuel ve Shierry Weber (Londra: Neville Spearm an, 1967) s. 19.
27 A.g.e., s. 22
2 8 A.g.e.
29 A .g.e.,s. 23.
30 A.g.e., s. 26.
31 A.g.e., s. 29.
32 Andrew Araio, The Essential Frankfurt School Reader, (ed. ve sunular) Andrew
Aralo ve Eike Gebhardt (Oxford: Basil Blackwell, 1978) s. 203. Arato'nun akn
eletiriye dair szleri aynen aktarlmaya deer: " ... sadece akn eletiri, her
trl hakiki eletirinin dikkate almas gereken eylemi btnselliin imgesini
yeniden retir ve sadece o, gelecekteki her trl radikal politikann gereksindi
i, eylemeye kar topyekn uyumazl barndrr. Ne var ki, eylem i dn
yann kavramsal yeniden retimi, kendi bana, kurtarlmaya deer hibir ey
retmez; akn eletiri nihayetinde barbarlkla olan yaknln baaram az."
33 Prisms, s. 32.
34 A.g.e.
35 A.g.e.
36 A.g.e., s. 33.
37 A.g.e.
38 Kltr Endstrisine Genel Bir Bak", bu kitapta, s. 110.
39 Douglas Kellner, Critical Theory and the C ulture Industries: A R eassess
ment , Telos 6 2 .1 9 8 4 -1 9 8 5 , s. 203.
40 A.g.e.
41 A.g.e.
42 A .g.e.,s. 204.
43 A .g.e.,s. 197.
44 Bu iddiam ayrntl olarak u eserimde onaya koydum: Beauty Bereaved: Aest
hetic Alienation from Kant to Derrida and Adomo (Oxford: Polity Pres, yaknda
yaynlanacak).
45 Moishe Gonzales, Kellner's Critical Theory: A Reassessm ent", Telos 62, 19841985, s. 208.
46 Andreas H uyssen, After the Great Divide: Modernism, Mass Culture and Postmo
dernism (Londra: Macmillan Pres. 1986) s. 21. A dom o, bu reklam patlamasn
ve bunun sanat sanal iindir anlayyla yaknln aka grm t. Dialec
tic of Enlightenment, s. 162-163.
47 Aesthetic Theory, s. 47.
Bkz, Russell A. Berman, M odem Art and D esublim ation , Telos 6 2, 19841985, s. 46. Bu m akale bence konuyla ilgili en iyi metin ve sz konusu m ese
lelerle hesaplam ada Adom oya ok yakn bir tutumu tem sil ediyor.
* 9 A.g.e., s. 47.
43
Kltr Endstrisi
Kltr Ynetimi
TH EO DO R W . ADORNO
Kltr Endstrisi:
Kitlelerin Aldatl Olarak Aydnlanm a*
47
uyumda, yani biim ile ierik, isellik ile dsallk, birey ile
toplum arasn daki kukulu birlikte deil, uyum suzluun
grnd yerde, zdelik uruna harcanan tutkulu aba
nn zorunlu baarszlnda aranmaldr. Adi sanal yapt,
byk sanal yaptna zg stilin kendini olum suzlad bu
baarszlkla kar karya gelm ek yerine, hep dier sanat
yaptlarna benzemeye aba gsterm i, zdeliin yedeine
ynelmitir. Sonunda kltr endstrisi, taklit olan mutlak
olann yerine koyar. Kltr endstrisi stilden baka bir ey
olm ad iin, stilin srrn, onun toplumsal hiyerariye itaat
demek olduunu aa karr. Kltr ad altnda toplanp
n trletirild ik lerin den bu yana zihin sel yarallar tehdit
eden ey, gnm zde estetik barbarlk tarafndan tamamna
erdirilmitir. Kltrden sz etmek, her zam an kltrle ters
dm ek anlam na gelir. Genel bir ortak payda olan kltr,
neredeyse, kltr ynetim dnyasna sokan o kayt, kata
loglam a ve snflandrm a ilemlerini ierir. Ancak endstri
ye dayanan, bununla tutarl bir snflandrm a, bu tr bir
kltr kavram na tam olarak uygun der. Zihinsel reti
min tm dallar ayn biimde tek bir am aca tbi klnr: in
san duyularnn, akam fabrikadan ayrld andan ertesi sa
bah tekrar kart bast ana kadar, gn boyu yrtm ek zo
runda olduu em ek srecinin dam gasyla megul tutulmas
am acna. Bylece, kiilik felsefecilerinin kitlesellem enin
karsna koyduklar birleik kltr kavramnn gerei, alay
edercesine yerine getirilir.
Bylelikle, btn stillerin en katis olan kltr endstrisi
nin, stil yokluundan lr sulanan liberalizmin bir hede
fi olduu ortaya kt. Kltr endstrisinin kategori ve ie
rikleri liberalizmden, yani evcilletirilmi doalclktan ol
duu kadar operet ve revlerden de trer. Bunun yannda,
modern kltr trstleri, aslnda datlm akta olan dolam
61
64
70
72
Yunan mitolojisinde, Zcus ile Pltonun olu. Zeusun fkesini zerine ektii
iin cezalandrlr: etrafndaki nimetler, tam onlara uzand anda yok olm akta
d r - e.n.
84
85
86
91
92
* Jan Sruthern Times dergisindeki stununun hayal karakteri. Ayn adla [ilme
ekildi - e.n.
96
dr. Satlm ak iin var olan, fakat satlk olm ayan bir meta
tr olan san al iin ticaret bir am a olm aktan kp tek ilke
haline geldii zam an, sanat btnyle ikiyzl bir biimde
satlam az olur. Radyodan yaynlanan bir Toscanini konseri
belli bir anlam da satlk deildir. Konser bedavaya dinlene
bilir ve ayn zam an da senfoninin her bir notas m ziin
reklam lar tarafn dan kesintiye uratlm ay acam a ilikin
hayranlk uyandran bir reklam ierir: This concert is bro
ught to you as a public service. [Bu konser size bir kamu
hizmeti olarak sunulm aktadr] Buradaki yanlsam ann d a
yana udur: Radyo kanallar tm birleik otom obil ve sa
bun reticilerinin krlar ve tabii ki btn bu radyolar re
ten elektrik sanayiinin artan cirosu zerinden dolayl ola
rak aldklar dem eler sayesinde ayakta kalr. Radyo, kitle
kltrnn bu ge gelen ilerici ocuu, filmin szde paza
rnn film endstrisini imdilik ulam aktan alkoyduu so
nulara ulam aktadr. Ticar radyo sistem inin teknik yaps,
radyoculuu, film endstrisinin kendi alannda hl cesaret
edebildii liberal sapm alara kar bak klar. Radyoculuk,
egemen bir btn tem sil eden zel bir iletm edir ve bu
bakmdan dier tekil trstlere gre hayli ileridedir. Chester
field ulusun sadece sigarasdr - oysa radyo ulusun sesidir.
K ltrel r n lerin tam am en m eta alaruna ekilm esiyle,
radyo kendi kltr rnlerini tketiciye meta olarak sat
maktan olduu gibi vazgeer. Amerikada radyo dinleyicile
ri herhangi bir cret demez. Bu sayede karszlk ve taraf
szlk gibi aldatc bir grnm kazanr; bu da faizm iin
lam bir nimettir. Faizm de radyo Fhrerin evrensel enesi
ne dnr; so k ak hoparlrlerinden duyulan sesi, modern
propagandadan ayrt edilm esi zaten g olan ve panik yara
tan siren sesleriyle birleir. Nasyonal Sosyalistler radyo ya
ynnn kendi davalarna biim kazandrdm biliyorlard tpk matbaann reform hareketindeki ilevi gibi. G rld
97
ABDde Byk Buhran srasnda sinem alarda iki film arasnda oynanan oyun,
screen ve bingo kelimelerinden tretilmi -e.n.
100
107
Notlar
1 Nietzsche, Unzeitgeme Betrachtungen (Zam ana Aykr Dnceler), Werlte,
Cih J (Leipzig, 1917), s. 187.
2 Alexis de Tocqueville, De la Dmocratie en Amrique (Amerikadaki Demokrasi
zerine), Cilt II (Paris, 1864), s. 151.
3 Frank Wedekind, Gesammelte Werke (Seilm i Yazlar), Cilt IX (M nih, 1921),
s. 426.
4 N ietzsche, Gtzendmmerung (Putlarn Alacakaranl), Werhe, C il VIII, s.
136.
109
119
Kltr ve Ynetim *
121
da, eilim payelerin e sah ip olm an n , yetenei - karizm ay - giderek daha ok bastrdndan sz eder; nk
eitim payelerinin tinsel bedelleri her zam an dktr ve
kitlesel retim le birlikte artm ayp, azalm aktadr4 Bu d
nce erevesinde, geleneksel gre gre tine ait olan, ir
rasyonel, planlanam ayan misyon, tinden uzaklam aktadr.
Weber buna bir ara blmde iaret etmiti: Eitim sistem i
nin temellerine ilikin gnm zde yaplan tm aklam ala
rn ardnda, herhangi bir belirleyici noktada, uzm anlk in
san tipinin eski kltr insan tipine kar m cadelesi yat
maktadr: tm kam usal ve zel iktidar ilikilerinde brokratiklemenin nne geilemez bir biimde yaygnlam asy
la ve uzm anlk bilgisinin neminin giderek artnn belirle
dii, tm bildik kltr sorunlarna sirayet eden bir m ca
deledir bu.5 Weber burada, uzm anlk insanna, ge libe
ral toplum da tbsenin Hedda Gaberinden bu yana yaygn
olan bir biimle kar kmaktadr. Oysa ynetimin, yetkile
rinin nesnel olarak kapsam adklar yerlerdeki zorunlu art
bundan ayrlamaz. Uzmanlk insanlar, uzm anlklarna gir
meyen alanlarda otorite uygulam ak zorundadrlar; te yan
dan m ekanizmann ileyebilmesi ve ileyiini srdrebilm e
si iin onlarn zel, soyul yneLim tekniine ilikin yete
neklerine gerek vardr.
Kltr ile ynelimin diyalektiinin, hem nesnel kategori
lerinde hem de onu oluturan kiilerin bileimi asndan,
kltrn dokunulm az irrasyonelliini en ak biimde da
vurduu yer, ynetimin kltrel olandan yabanclamasdr
- kltr en ok, onun hakknda en az deneyimi olanlara ir
rasyonel grnr. Ynetim ynetilene dsaldr, onu kavra
m ak yerine onu altlar. Ynelen rasyonelliin (ki yalnzca
tanzim eder ve zerini rter) znde tam da bu vardr. Daha
Kan, S a f Akim Eetirisinin amfibolilere ilikin blmnde,
Leibnize kar karak anlama yetisinin eylerin iini bil
127
Seine Nehri'nin sol tarafnda, Picasso, Maisse, Hemingway, Fitzgerald gibi pek
ok sanac ve yazarn yaad blge - e.n.
144
145
Notlar
1 Bkz. Max Weber, Wirtschaft und Gesellschaft. Grundri der verstehenden Sozi
ologie, 4. Basm. Johannes Winckelmann (ed), Tbingen 1956, 2. yan eilt, s.
559 vd.
2 A.g.e., s. 569 vd.
3 A.g.e., s. 582.
4 A.g.e., s. 585.
5 A.g.e., s. 586.
D ZN
Adler, Morimer 78
agnostizm 27
arasal akd 1 0 .1 3 , 1 4 ,1 6 ,1 7 ,2 1 .4 0
Aristoteles 78, 139
astroloji (yldz fal) 2 3 -2 8,115
akn eletiri 30, 31
aura 113
Aydnlanma 1 3 -1 6 ,1 8 , 119, 132, 142
aydnlanm akl 14, 15, 22. 36
Bach, Johannes Sebastian 131
Balzac, Honor de 57
Baudelaire, Charles 73
Becker, Hellmut 144
Benjamin, Walter 10, 13, 113, 146
Bergson, Henri 73
Berkeley, George 53
Beethoven, Ludwig van 50, 58, 66, 95
Brecht, Bertolt 110
bozgunculuk 34, 36
burjuva sanat 17, 3 8 ,5 5 ,6 6 ,9 5
Bchner, Georg 135
byl gerekilik 40
Chaplin, Charlie 6 9 ,8 4
dadaizm 60
Davis, Bette 69
diyalektik eletiri 29, 30, 32
Dblin, Alfred 89, 91
ekspresyonizm 20, 54, 60, 141
entelektalizm 76
Franzos. Karl Emil 135
Garbo, Greta 6 4 ,8 0
Garson, Greer 69
Goebbels, Joseph 102
G oodm an, Benny 67
Greenberg, Clement 35
Hegel, E W. 132
H elvlius, Claude Adrien 141
Hemingway, Ernest 76
Hitler, Adolf 8 4 ,8 5 , 104, 106, 144
Horkheimer, Max 13, 15. 17, 109,119
Hlderlin, Friedrich 73
Hugo, Victor 57
Hume, David 63
Ibsen, Henrik 127
ikin eletiri 30-32
Jugendstil 129
Kant, Immanuel 22, 53, 63, 117, 121,
127, 128
kalharsis 78
kitle kltr 9 ,1 7 , 22, 2 3 ,4 8 , 5 8 ,6 5 ,
8 3 ,8 7 ,8 8 ,9 2 ,9 7 , 109
kille sanat 17, 53
kitle toplumu 17, 51
konformizm 26, 65, 115, 136, 141,
147
konstrktivizm 137
Krauss. Kari 67
kltr insan 127
Lombardo, Guy 67, 76
Lubisch, Ernsl 91
Lukacs, Georg 36
151
Malebranche, Nicolas 53
Mannheim, Karl 126
Marksizm 12
metalama 3 4 ,3 8 , 94
Michels, Robert 126
m odem izm 9, 1 0 ,1 8 , 22, 34-38, 40,
41
Mozart, Wolfgang Am adeus 57, 60
Murger, Henri 144
Mzler 141
nesnel tin 121
novelty song 70
Nietzsche, Friedrich 18
sanatn sonu 38
Schnberg, Arnold 11, 60, 6 7 ,1 3 6
Scott, Walter 95
sembolizm 128-129
Shakespeare, William 93
snr durumlar 136
Simmel, Georg 124
Sokrates 94
Spengler, Oswald 121
Steuermann, Eduard 122
Suhrkam p, Peter 110
ematizm 53
eyleme 10, 11, 27, 30, 34, 99
o k 35, 37
152
taizm 139
teknokrasi 129
teknokratik akl 31
Tocqueville, Alexis 63
Toscanini, Aruro 7 6 ,9 7 ,9 8
tketici sanat 11
Twain, Mark 75
uzm anlk insan 127
Valry, Paul 132
Vasati, Giorgio 132
Veblen, Thorstein 129
Verlain, Paul 1 3 5 ,1 3 6
Wagner, Richard 5 2 ,9 9
Weber, Max 123-128, 138
Welles, O rson 58
Wilde, O scar 129
yanl bilin 31
yenilik klt 37
CHARLES BAUDELAIRE
noriprn_
hayatn re ssam
e v ire n A li
Berktay
GEORG S IM M E L
Simmel yaad zamann, tank olduu byk dnm n modemitenin- kentin maherinin, bireyin yalnzlnn kltrel haritasn
kanr. Bu harita sayesinde sosyolojinin sosyal bilimler indeki yerini
tanmlar, eletirel dnce, kltr kuram ve kltrel almalarn
temellerini atar. Toplumsal pratikleri formlar ve imgeler halinde
canlandrarak hayat sanata, sanat hayata tercme eder.
PETER BRGER
Avangard Kuram
eviren
Erol zbek
HAL FOSTER
Tasarm ve Su
mze m im arlk * tasarm
e v ir e n
Elin Gen
W E N D Y M .K . SH A W
O sm anl Mzecilii
asma
nl
mzecilii
Esin Soanclar
Editr: AL ARTUN
Sunu: JAMES P TN A M
Sanat Mzeleri
EVRENLER
politika
d i z i e d i t r : al i a r t u n
C H IN -T A O W U
Kltrn zelletirilmesi
1 9 8 0 'le r S o n ra s n d a ir k e tle r in S a n a ta M d a h a le s i
EVREN
Esin Soanclar
SBEL Y A R D IM C I
K e n ts e l D e i im v e F e s tiv a liz m :
politika
d i z i e d i t r : al i a r t u n
AL A R TUN
Tarih Sahneleri
Sanat Mzeleri 1 M ze
ve M o d e rn lik
Editr: A LI A R TU N
Tarih Sahneleri
Sanat Mzeleri 2
e v ir e n le r
D E N Z ARTUN
TH EO D O R W . A D O R N O
Kltr Endstrisi
Kltr Ynetimi
EVRENLER