Açıköğretim Fakültesi - Genel Muhasebe 2

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2897

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1854
GENEL MUHASEBE-II
Yazarlar
Prof.Dr. mit Gcenme GENOLU (nite 1, 2)
Prof.Dr. Saime NCE (nite 3, 4)
Do.Dr. Vedat EKERGL (nite 5)
Do.Dr. Tun KSE (nite 6)
Do.Dr. Banu BAfiAR (nite 7)
Editr
Prof.Dr. Nurten ERDOAN
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2013 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr Yardmcs
Arfl.Gr.Dr. rem Erdem Aydn
retim Tasarmclar
Do.Dr. T. Volkan Yzer
r.Gr. Orkun fien
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
Dil Yazm Danflmanlar
Emine Koyuncu
Funda Grbz
Grafikerler
Hilal Kkdaaflan
Aysun fiavl
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Genel Muhasebe-II
ISBN
978-975-06-1560-3
2. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 190.000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Nisan 2013
iii
indekiler
indekiler
nsz ............................................................................................................
vii
Mali Duran Varlklar ................................................................
GRfi ..............................................................................................................
MAL DURAN VARLIKLAR KAPSAMINDAK FNANSAL VARLIKLAR........
Hisse Senetleri ...............................................................................................
Hisse Senedinin Sahibine Salad Haklar ...........................................
Tahviller .........................................................................................................
Dier Menkul Kymetler ...............................................................................
FNANSAL VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI VE
RAPORLANMASINDA FARKLI UYGULAMALAR..........................................
Tekdzen Muhasebe Sistemi ........................................................................
Trkiye Muhasebe Standartlar ....................................................................
TEKDZEN MUHASEBE SSTEMNE GRE FNANSAL
VARLIKLARIN RAPORLANMASI VE MUHASEBELEfiTRLMES ................
Mali Duran Varlklarn Snflandrlmas .......................................................
Mali Duran Varlk fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi .................................
Bedelsiz Hisse Senedi Edinimi ..............................................................
Deer Azalfllarnda Karfllk Hesaplarnn Kullanlmas ......................
TRKYE MUHASEBE STANDARTLARINA GRE FNANSAL
VARLIKLARIN RAPORLANMASI ..................................................................
Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn lm ..............
Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn Snflandrlmas.....
Geree Uygun Deer Fark Kr Zarara Yanstlan Finansal Varlklar .....
Geree Uygun Deer Fark zkaynaklara Yanstlan Finansal
Varlklar....................................................................................................
Maliyetle llen Finansal Varlklar ......................................................
tfa Edilmifl Maliyetle llen Finansal Varlklar ..................................
zet................................................................................................................
Kendimizi Snayalm......................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ..............................................................................
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ...............................................
3
3
3
5
5
6
7
7
7
8
8
9
11
14
16
17
17
17
18
19
20
21
22
23
24
25
25
Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklar ........................... 26

GRfi ..............................................................................................................
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN KAPSAMI VE
RAPORLANMASI............................................................................................
Maddi Duran Varlklarn Tanm ..................................................................
Maddi Olmayan Duran Varlklarn Tanm ..................................................
Maddi Duran Varlklarn Snflandrlmas ve Raporlanmas.......................
Maddi Olmayan Duran Varlklarn Snflandrlmas ve Raporlanmas.......
zel Tkenmeye Tabi Varlklar ...................................................................
Maddi Ve Maddi Olmayan Duran Varlklarda Deer Azalfllar .................
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN EDNM VE
EDNM SONRASI HARCAMALARIN MUHASEBELEfiTRLMES................
1. NTE
27
27
27
28
29
31
32
33
34
2. NTE
iv
indekiler
Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklarn Edinimi ve Maliyet

Deerinin Hesaplanmas...............................................................................
Edinim Sonras Yaplan Harcamalar.............................................................
zel Maliyet...................................................................................................
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA AMORTSMAN.....
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN SATIfiI VE
ZEL FONLAR...............................................................................................
zet ...............................................................................................................
Kendimizi Snayalm .....................................................................................
3. NTE
40
43
44
45
46
46
Mali Borlar .............................................................................. 48

GRfi ..............................................................................................................
MAL BORLARIN TANIMI VE NEM .......................................................
BANKA KREDLER .......................................................................................
Nakit Krediler ................................................................................................
Avans fieklindeki Krediler ......................................................................
Borlu Cari Hesap fieklindeki Krediler..................................................
Nakit Olmayan Krediler (Gayri Nakdi Krediler) .........................................
IKARILMIfi BONO VE SENETLER ..............................................................
IKARILMIfi TAHVLLER...............................................................................
zet ...............................................................................................................
Yaflamn inden ...........................................................................................
Okuma Paras ........................................................................................... ..
4. NTE
34
36
38
38
49
49
51
51
52
54
59
60
62
65
67
69
69
71
71
72
Ticari Borlar......... .................................................................. 74

GRfi ..............................................................................................................
TCAR BORLARIN TANIMI VE NTEL.................................................
SATICILAR HESABI .......................................................................................
BOR SENETLER HESABI ...........................................................................
Polie .............................................................................................................
Bono (Emre Yazl Senet) .............................................................................
ek .................................................................................................................
ALINAN DEPOZTO VE TEMNATLAR ......................................................
zet................................................................................................................
Yaflamn inden............................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
75
76
77
82
82
83
83
88
91
93
96
96
97
97
98
indekiler
Dier Yabanc Kaynaklar ........................................................ 100

GRfi ..............................................................................................................
DER BORLAR ..........................................................................................
Ortaklara Borlar ...........................................................................................
Bal Ortaklklara Borlar .............................................................................
fltiraklere Borlar ..........................................................................................
Personele Borlar ..........................................................................................
Dier eflitli Borlar .....................................................................................
ALINAN SPARfi AVANSLARI.......................................................................
BOR VE GDER KARfiILIKLARI..................................................................
Dnem Krna liflkin Yasal Ykmllkler................................................
Kdem Tazminat Karfll.............................................................................
GELECEK DNEM / DNEMLERE LfiKN GELRLER
VE GDER TAHAKKUKLARI.........................................................................
Gelecek Dnemlere liflkin Gelirler .............................................................
Gider Tahakkuklar .......................................................................................
zet................................................................................................................
Okuma Paras ..............................................................................................
101
102
102
105
107
108
110
110
111
112
112
114
114
116
119
120
121
122
122
122
z Kaynaklar............................................................................ 124
GRfi ..............................................................................................................
Z KAYNAKLARIN KAPSAMI ......................................................................
DENMfi SERMAYE.....................................................................................
Sermaye..........................................................................................................
denmemifl Sermaye ....................................................................................
Sermaye Dzeltmesi Olumlu Farklar ..........................................................
Sermaye Dzeltmesi Olumsuz Farklar ........................................................
YEDEKLER .....................................................................................................
Sermaye Yedekleri ........................................................................................
Hisse Senedi hra Primleri ....................................................................
Hisse Senedi ptal Krlar .......................................................................
Kr Yedekleri.................................................................................................
Yasal Yedekler ........................................................................................
Stat Yedekleri ........................................................................................
Olaanst Yedekler ..............................................................................
Dier Kr Yedekleri ................................................................................
zel Fonlar..............................................................................................
GEMfi YILLAR KRLARI VEYA ZARARLARI ...........................................
Gemifl Yllar Krlar .....................................................................................
Gemifl Yllar Zararlar ..................................................................................
FAALYET DNEM KRI VEYA ZARARI ..................................................
Dnem Net Kr ............................................................................................
Dnem Net Zarar .........................................................................................
zet ...............................................................................................................
5. NTE
125
125
126
126
127
129
130
130
130
131
132
133
134
135
135
135
135
136
136
137
138
138
139
141
6. NTE
vi
indekiler

7. NTE
142
143
144
144
Gelir ve Giderler...................................................................... 146

GRfi ..............................................................................................................
GELRLER VE MUHASEBELEfiTRLMES .....................................................
Gelirlerin Trleri ve Kayt Zamanlar ..........................................................
Gelirlerin Kaydnda zellik Gsteren Durumlar ........................................
GDERLER VE MUHASEBELEfiTRLMES ...................................................
Giderlerin Trleri .........................................................................................
Giderlerin Kaydedilmesinde zellik Gsteren Durumlar...........................
VERG MATRAHININ TESPT AISINDAN GELRLER VE GDERLER......
zet ...............................................................................................................
147
148
149
153
156
156
157
160
161
162
163
163
164
nsz
nsz
Muhasebe mali nitelikteki olaylara iliflkin verilerin toplanmasn, kaydedilmesini, snflamasn, analiz ve yorumlanmasn ve raporlanmasn kapsayan bir sretir. Bu srete yer alan kavramlar, kayt aralar ve dnen varlklar kapsamnda yer
alan hesaplara iliflkin aklamalar Genel Muhasebe I kitabnda ele alnmflt.
Genel Muhasebe II adn taflyan bu kitap, anlafllaca zere Genel Muhasebe
I kitabnn devam niteliindedir. Bu kitapta iflletmenin Duran Varlklarn ve Kaynaklarn oluflturan kalemlerin neler olduuna ve bunlarn muhasebelefltirilmesine
iliflkin aklamalar yer almaktadr. Ayrca gelir ve gider hesaplarna da yer verilmifltir. Gelir ve Gider Hesaplarnn ve bu balamda maliyet hesaplarnn iflleyifli,
Dnem Sonu fllemleri veya Muhasebe Uygulamalar kitaplarnda daha ayrntl
olarak incelenecektir.
Kitab alflrken konular arasndaki balantlar kurmaya, nite iindeki sra
sizde sorularn ve nite sonlarndaki rnek sorular mutlaka cevaplamaya alflnz. Bu flekilde eksiklerinizi grebilecek, tekrar niteye dnerek eksiinizi tamamlayabileceksiniz. Bunun yannda nitelerle ilgili temel aklamalara yer verilen televizyon programlarn izlemeniz bilgilerinizi pekifltirmenize olanak salayacaktr.
Televizyon programlarn izlemeden nce niteleri okumufl olmanz konuyu daha
iyi kavramanz salayacaktr.
Baflar dileklerimle.
Editr
Prof.Dr. Nurten ERDOAN
vii
GENEL MUHASEBE-II
Amalarmz
N
N
N
N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

Mali duran varlklar iinde yer alan finansal aralar aklayabilecek,
Finansal varlklarn snflandrlmas ve raporlanmasnda farkl uygulamalar
karfllafltrabilecek,
Tekdzen Muhasebe Sistemine gre finansal aralarn snflandrlmasn ve
muhasebelefltirilmesini analiz edebilecek,
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre finansal aralarn lm ve raporlamasn aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Finansal Aralar
Trev Finansal Aralar
Maliyet Deeri
Geree Uygun Deer

Trkiye Muhasebe Standartlar
indekiler
Genel Muhasebe-II
Mali Duran
Varlklar
GRfi
MAL DURAN VARLIKLAR
KAPSAMINDAK FNANSAL
VARLIKLAR
FNANSAL VARLIKLARIN
SINIFLANDIRILMASI VE
RAPORLANMASINDA FARKLI
UYGULAMALAR
TEKDZEN MUHASEBE SSTEMNE
GRE FNANSAL VARLIKLARIN
RAPORLANMASI VE
MUHASEBELEfiTRLMES
TRKYE MUHASEBE
STANDARTLARINA GRE
FNANSAL VARLIKLARIN
RAPORLANMASI
Mali Duran Varlklar

GRfi
Duran varlklar; bir iflletmede iflletme faaliyetlerinde kullanmak veya yararlanmak
amac ile edinilen ve bir yldan ksa srede paraya evrilmeleri, satlmas veya tketilmesi ngrlmeyen varlklardr.
Duran varlklar genel olarak mali duran varlklar, maddi duran varlklar ve
maddi olmayan varlklar olarak e ayrlr. Bu nitede mali duran varlklar incelenecektir. Bu niteyi alflrken Genel Muhasebe I kitabnzdaki Menkul Kymetlere iliflkin niteyi tekrar gzden geiriniz.
MAL DURAN VARLIKLAR KAPSAMINDAK FNANSAL

VARLIKLAR
Mali duran varlklar kapsamnda, menkul kymet niteliini taflyan finansal varlklar bulunur. lkemizde menkul kymetler sermaye piyasas mevzuat iinde dzenlenmifltir. Buna gre, Menkul kymetler, ortaklk ve alacakllk salayan belli
bir mebla temsil eden yatrm arac olarak kullanlan, dnemsel gelir getiren
misli nitelikte, seri hlinde karlan ibareleri ayn olan ve flartlar Kurulca belirlenen kymetli evraklardr. (2499 Sayl Sermaye Piyasas Kanunu, 30/7/1981 Tarihli, 17416 sayl Resm Gazete)
Bu tanmda yer alan zellikleri taflyan menkul kymetler temel olarak hisse senedi ve tahvil olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Hisse senetleri sahibine ortaklk hakk
salayan, tahviller ise sahibine alacakllk hakk salayan temel menkul kymetlerdir.
Hisse Senetleri
Hisse senetleri, sermayesi paylara blnmfl ortaklklar tarafndan karlan ve ortaklk sermayesine katlma payn temsil eden menkul kymetlerdir. lkemizde
anonim flirketler tarafndan karlan ve bir ortaklk belgesi olan hisse senedini
elinde bulunduran kifli, hisse senedini karan (ihra eden) flirketin ortadr ve flirketin krndan pay alr. Hisse senedi sahibinin elde ettii kr pay geliri, flirketin
faaliyetlerine bal olarak yldan yla deiflir ve bu deiflmeler hisse senedinin piyasa deerini (fiyatn) etkiler. Dolaysyla hisse senedi sahibi hisse senedini elinde bulundurarak hem temett geliri hem de hisse senedinin piyasa fiyatnda meydana gelen artfltan kaynaklanan gelir gibi iki farkl getiri elde etmeyi bekler.
Hisse senedinin piyasa fiyat, o hisse senedine olan arz ve talep koflullarna gre belirlenen bir fiyattr. Tahvillerden farkl olarak hisse senetlerinde afladaki gibi pek ok farkl deer (fiyat) ortaya kabilir.
Sermaye Piyasas Kurulu,

1981 ylnda 2499 sayl
Sermaye Piyasas Kanunu ile
kurulmufltur. Kurul, sermaye
piyasasnn gven ve aklk
iinde alflmasn, tasarruf
sahiplerinin yani
yatrmclarn hak ve
yararlarnn korunmasn
salamak amacyla
dzenlemeler yapmaktadr.
Bu dzenlemeler, Sermaye
Piyasas Kurulu Teblileri
olarak seriler hlinde Resm
Gazetede yaymlanrken
menkul kymetlere iliflkin
ayrntl dzenlemeler ise
Sermaye Piyasas Kurulu
Teblileri iinde yer alr.
Genel Muhasebe-II
SIRA SZDE
SIRA SZDE
Nominal deer (itibari deer veya kaytl deer); bir hisse senedinin zerinde yazl
olan deerdir. Anonim flirketlerin sermaye tutarnn hisse saysna
D fi N E L M
blnmesiyle bulunan deeri ifade etmektedir.
Defter deeri; bir iflletmenin z kaynak toplamnn hisse senedi saysna bS O R Ubulunan deerdir.
lnmesiyle
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
N N
Faaliyetlerine devam eden

AMALARIMIZ
bir Anonim fiirketin sermaye

artrm yaparak halka
arzetti (halka satfla
sunduu)
K T Ahisse
P senetlerinin
ihra deeri genellikle
mevcut hisse senetlerinin
defter deerine yakn bir
deer olarak belirlenir.
Tnk
E L E Vbu
Zhisse
Y O N senetlerini
satn alarak flirketin orta
olan kifliler, flirketin tm z
kaynaklar zerinde hak
sahibi olurlar.
NTERNET
RNEK
Faaliyetine devam
T iflletmede bir hisse senedinin defter deeri, genellikle nominal deeD K K Abir
rinden daha yksektir. nk z kaynak toplam iinde sermaye, dnem kr ve gemifl yllar krlar ile dnem zarar ve gemifl yllar zararlar da yer alr. Bu nedenle faaliyetlerine
SIRA SZDE
devam eden bir iflletmede genellikle z kaynak toplam, sermaye tutarndan daha fazla olur.
hra
deeri; hisse senetlerinin flirket tarafndan karlfl (ihra) aflamaAMALARIMIZ
snda satfla sunulduu fiyattr. Genel olarak yeni kurulan flirketler kardklar hisseleri nominal deerle satmakla birlikte, faaliyetine devam eden ve
krll
K Tyksek
A P olan iflletmeler sermaye artrmnda kardklar hisse senetleri iin nominal deerin zerinde bir fiyat belirler. lkemizdeki yasal dzenlemelere gre hisse senetleri, nominal deerinin zerinde bir ihra fiyatylaT Esatlabildii
hlde nominal deerinin altnda bir ihra fiyatyla satlaLEVZYON
maz.
Piyasa deeri; piyasadaki arz ve talep koflullarna gre belirlenen ve borsa
mevcutsa genellikle borsa fiyat ile efl anlaml olarak kullanlan fiyattr. fllet N T temett
E R N E T datm politikas, yllara gre krllk durumundaki deiflmemenin
ler, faaliyet baflars, rekabet durumu, yneticilerin vasflar gibi iflletmeye
bal pek ok nicel ve nitel faktr ile piyasa koflullarndaki ve ekonomideki
deiflmeler arz ve talebin, dolaysyla piyasa ve borsa fiyatnn artmasna veya azalmasna yol aar.
Tasfiye deeri; iflletmenin tasfiyesi yani iflletmenin faaliyetlerinin sona ermesi durumunda, iflletmenin tm varlklarnn satlmas ve tm borlarnn
denmesinden sonra kalan tutarn, hisse senedi saysna blnmesi sonucu
bulunan deerdir.
Gerek deer; iflletmenin gelir yaratma potansiyeli ve yatrmclarn bu hisse
senedinden bekledikleri kazan oranna gre bir takm teknikler kullanlarak hesaplanan ve yatrmclarn o hisse senedi iin demeye hazr olduklar deerdir. Hisse senedi deerleme yntemleri kullanlarak hesaplanan gerek deer, piyasa deerinin zerinde ise yatrmc bu hisse senedini alma
kararna varacaktr.
Faaliyetlerine devam eden A Anonim fiirketinin mevcut z kaynak tutar

T500.000dr. fiirketin T1 nominal deerli mevcut hisse senedi says 100.000 adet
iken bu flirketin T200.000 sermaye artrm yaparak bu tutar temsil eden hisse senetlerini halka arz etmesi hlinde, halka satfla sunulan hisse senetlerinin yaklaflk
olarak ihra deeri ne olur? Ka adet hisse senedi satfla sunulmaldr?
A Anonim fiirketinin hisse senetlerinin mevcut defter deeri, mevcut z kaynak
tutarnn, mevcut hisse saysna blnmesiyle bulunur.
Mevcut hisse senetlerinin nominal deeri=T1
Mevcut hisse senetlerinin defter deeri= 500.000 / 100.000 =T5dir.
T200 000 sermaye artrm iin flirketin T1 nominal deerli 200.000 adet hisse
senedi ihra etmesi gerekmektedir. fiirket bu hisse senetlerini genellikle mevcut
hisse senetlerinin defter deeri olan T5lik bir fiyat ile satmak isteyecektir.
1. nite - Mali Duran Varlklar
Hisse Senedinin Sahibine Salad Haklar

Hisse senetleri nama (isme yazl) ya da hamiline yazl olarak karlabilir. Hisse
senetleri ana szleflmede aksine bir hkm yoksa sahiplerine eflit haklar salar. Bu
tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir ksm hisse senetleri ise adi hisse
senetlerine gre kra katlmada, ynetim ve denetim kuruluna ye seiminde, oy
hakknda ve benzeri konularda ana szleflmeye dayanarak sahiplerine imtiyazl
haklar tanyabilir. Bir anonim ortaklkta eflitli imtiyazlara sahip hisse senetleri bulunuyorsa bu hisse senetlerine imtiyazl hisse senetleri denir. mtiyazl hisse senetleri farkl grup isimleriyle adlandrlrlar (A grubu, B grubu, C grubu gibi) ve Borsada farkl sralarda ifllem grrler.
Hisse senedi sahibi flirketin orta olduundan, hisse senetlerinin sahiplerine
saladklar haklar afladaki gibi sralanabilir:
Ynetime katlma (oy) hakk, flirket genel kurullarna katlp, alnacak kararlar iin oy kullanma hakkn ifade eder. Her hisse senedi sahibine bir oy
hakk salar. Hisse senetlerinin en nemli zellikleri sahibine saladklar oy
haklardr.
Kr pay ( temett geliri ) alma hakk, flirket krndan hissesi orannda pay
elde etme hakkn ifade eder.
Rhan hakk, flirketin gereklefltirecei sermaye artrm nedeniyle ihra
edecei yeni hisse senetlerini ncelikli olarak alma hakkdr.
Tasfiyeden pay alma hakk, flirketin tasfiye olmas ( flirket faaliyetlerinin sona ermesi) durumunda tasfiye sonucuna pay orannda katlma hakkdr.
Bilgi edinme hakk, ynetim kurulunun dzenleyecei faaliyet raporu, denetim kurulunun dzenleyecei denetim kurulu raporu, bilano, gelir tablosu ve kr datm tablosunu inceleme hakk, genel kurulda soru sorma hakk, denetilere flikyet etme hakk ve benzeri haklar ifade eder.
Bedelsiz pay alma hakk, flirketin i kaynaklardan yapaca sermaye artrmlarnda karlacak hisse senetlerinden, sahip olduu pay oranndaki hisse
senetlerini bedelsiz olarak alma hakkn ifade eder.
Tahviller
Tahviller devletin ya da zel sektr flirketlerinin, borlanarak orta veya uzun vadeSIRA SZDE
li fon salamak zere karttklar bor senetleridir. Tahvil sahiplerinin
herhangi bir
ortaklk hakk yoktur, sadece tahvili karan ( ihra eden ) devlete veya flirkete karfl alacakllk hakk salar. Tahvil sahipleri, tahvili ihra edenin alacaklsdr ve bu
D fi N E L M
alaca iin faiz kazanc elde eder. Tahvil karan bir flirket kr da zarar da etse,
tahvil sahipleri flirketten her yl, tahvilin zerinde yazl deer ( nominal deer)
S O R U
zerinden hesaplanan faizleri alrlar.
Tahviller, devlet ya da finansman ihtiyacnda olan anonim flirketler iin
arac
D K Kborlanma
AT
niteliini taflr.
SIRA SZDE
N N
Tahviller sabit veya deiflken faizli olarak ihra edilebilir. Tahvil deeri, piyasa faiz oranlarndaki deiflimden etkilenir ve bu nedenle tahvilin piyasa deeri nominal deerine gre farkl olabilir. Sabit faizli tahvillerde her yl
anapara zerinden
AMALARIMIZ
hesaplanan faiz tutar ayndr.
Hisse senetlerinden farkl olarak tahvillerde oy hakk yoktur, vade vardr ve vade sonunda tahvil sahiplerine anaparann geri denmesi gerekmektedir.
Vade,
K T A P
anaparann ve son faiz demesinin yaplaca tarihtir. Tahvil ve bononun vadesin-
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
Genel Muhasebe-II
SIRA SZDE
SIRA SZDE
de yatrmcnn eline geecek olan para miktar tahvilin nominal deeri yani zerinde yazlD olan
tutarndadr. lkemizdeki mevzuata gre tahviller en az 2,
fi N E deer
LM
en ok 7 yl vadelidir. Tahviller arka yzlerinde belirtilen bir deme plan dhilinde itfa edilir. Tahvillerin anaparas vade bitiminde bir defada denir. Tahviller noS O R U
minal deerlerinin
altnda ve stnde bir deerle ihra edilebilir.
D fi N E L M
S O R U
Tahviller nominal
en ok % 5 altnda bir ihra fiyatyla satfla arz edilebilir.
D K K Adeerlerinin
T
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Tahvil sahibi
alacandan baflka flirket zerinde hibir hakka sahip deildir. fiirSIRA SZDE
ketin ynetimine katlamaz. Buna karfllk flirketin brt krndan, nce tahvil sahiplerinin faizleri denir. Ayrca, flirketin tasfiyesi halinde tahvil sahipleri alacaklarn
AMALARIMIZ
almada, hisse
senedi sahiplerine gre ncelie sahiptir. Bu nedenle tahviller hisse
senetlerine gre daha az riskli olmakla birlikte genellikle de daha az getirili menkul kymetlerdir.
N N
K T A P
K T A P
SIRA SZDE
TELEVZYON
D fi N E L M
TELEVZYON
D fi N E L MKymetler
Dier Menkul
S O R U
NTERNET
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Elinde fon fazlas

olan bir yatrmc, anonim flirketler tarafndan ihra edilen hisse senetSIRA SZDE
lerini mi yoksa tahvilleri mi satn almaya istekli olur?
Oy hakkna ve deiflken bir getiriye sahip bir ortaklk belgesi olan hisse senedi ile
belirli bir vade
ve sabit faiz getirisine sahip bir borlanma arac olan tahviller ara NST EORRN EU T
sndaki bu temel ayrm nedeniyle dier menkul kymetler ya hisse senedinin trevidir (hisse senedine benzer haklar salar) ya da tahvil trevidir (sahibine tahvile
DKKAT
benzer haklar salar). lkemiz mevzuat iinde hisse senedine benzeyen ve hisse
senedi trevleri olarak ifade edilen, kr-zarar ortakl belgesi, intifa senedi ve kaSZDE
tlma intifa SIRA
senedi
gibi menkul kymetler bulunmaktadr. Tahvile benzeyen ve tahvil trevleri olarak isimlendirilen menkul kymetler ise afladaki gibi sralanabilir:
Hazine bonolar, devlet ve dier tzel kiflilerin tahvil ve bonolar
AMALARIMIZ
Kra ifltirakli tahvil- hisse senetleriyle deifltirilebilir tahvil
potekli bor ve irat senetleri
Banka
K bonosu
T A P ve banka garantili bonolar
Finansman bonolar
Gelir ortakl senedi
Varla
dayal menkul kymetler
TELEVZYON
Gayrimenkul sertifikalar
Trev finansal aralar
Finansal varlklarn iinde son yllarda kullanlmaya bafllanan trev finansal
N T E R baflka
NET
aralar, deeri
bir finansal varln veya maln deerine dayal hak ve ykmllkleri salayan szleflmelerdir.
Genellikle szleflmeye konu olan varln el deifltirmesine gerek olmakszn,
bu varlkla ilgili hak ve ykmllklerin yani szleflmelerin alm satm gerekleflir. Temel ama faiz oranlar, dviz kurlar, hisse senetleri ve temel mal fiyatlarndaki deiflmelerden doabilecek risklerden korunmaktr. Yatrmclar bu aralar
riskten korunma amacyla yada gelecekteki fiyat hareketleri tahminlerinden yararlanarak speklatif kazan elde etmek amacyla kullanmaktadr. Bir mal iin farkl
piyasalarda nemli fiyat farkllklarnn olmas durumunda yatrmclar fiyatlarn
dflk olduu piyasada alfl, fiyatlarn yksek olduu piyasada satfl yaparak speklatif kazan salayabilir. Trev finansal aralar nce mal piyasalarnda daha sonra yaygn olarak finansal piyasalarda kullanlmaya bafllanmfltr. Trev finansal
N N
K T A P
TELEVZYON
Trev finansal aralar,

szleflme
N T E R Nkonusu
E T olan
varln bugnden belirlenen
bir fiyat ile gelecek bir
tarihte alm-satmna iliflkin
dzenlenen szleflmelerdir.
aralar iinde vadeli ifllem (futures), opsiyon (options), forward ve swap szleflmeleri yer almaktadr.
Hisse senedi ile tahvil arasndaki temel farllklar nelerdir?
SIRA SZDE
FNANSAL VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI VE

D fi N E L M
RAPORLANMASINDA FARKLI UYGULAMALAR
D fi N E L M
Finansal varlklarn snflandrlmas ve bilanoda raporlanmas ile ilgili kurallar tiO R U

cari krn tespitine iliflkin dzenlemelerin yer ald TekdzenS Muhasebe
Sistemi
ve Trkiye Muhasebe Standartlar iinde bulunmaktadr.
Tekdzen Muhasebe Sistemi
S O R U
DKKAT
DKKAT
lkemizde 1992 ylnda Maliye Bakanl tarafndan yaymlanan Muhasebe SisteSIRA SZDE
mi Uygulama Genel Teblii ile ulusal dzeyde bir hesap erevesi
oluflturulmufl
ve faaliyetleri zellik arz eden baz iflletmeler hari bilano esasna gre defter tutan btn gerek ve tzel kifliler 1994 ylndan itibaren zorunlu
olarak Tekdzen
AMALARIMIZ
Hesap Plann ve buna gre hazrlanan finansal tablo formatlarndan oluflan Tekdzen Muhasebe Sistemini kullanmfllardr.
N N
Trkiye Muhasebe Standartlar
SIRA SZDE
K T A P
Uluslararas ticarette taraflarn bilgi alflveriflinde bulunabilmesi iin uluslararas ortak bir muhasebe dili oluflturulmas, lkelerdeki muhasebeT E uygulamalarndaki
LEVZYON
farkllklarn en aza indirilmesi ihtiyac uluslararas muhasebe standartlarnn gelifltirilmesine neden olmufltur. Bu ihtiya nedeniyle 1973 ylnda bafllayan alflmalar
neticesinde Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu (International Accounting
N T E R N E T Finansal
Standart Board-IASB), Uluslararas Muhasebe Standartlar/Uluslararas
Raporlama Standartlarn (International Accounting Standarts/International Financial Reporting Standarts (IAS/ IFRS)yaymlamfltr. IAS / IFRSnin nemi ve kullanm 2005 ylndan itibaren nemli lde artmfltr. Avrupa Parlamentosu Avrupa
Birlii listesindeki tm flirketlerin en ge 2005 ylnda tm hesaplarn mevcut Uluslararas Muhasebe Standartlar ile uyumlu olarak hazrlamalarn onaylamfltr. Ayn
tarih itibariyle birok lke ile birlikte lkemizde de IAS/IFRS ile uyumlu Trkiye
Muhasebe Standartlar / Trkiye Finansal Raporlama Standartlar (TMS/TFRS ) Sermaye Piyasas Kanununa tabi borsada ifllem yapan iflletmeler tarafndan zorunlu
olarak uygulanmfltr. Ayrca KOBler (kk ve orta byklkteki iflletmeler) de
eflitli nedenlerle lkeler aras karfllafltrlabilir finansal tablolara ihtiya duymaktadrlar. Bu nedenle Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu tarafndan KOB Muhasebe Standartlarnn orijinal metni, Temmuz 2009da yaymlanmfl, Trke evirileri ise, 01 Kasm 2010 tarihinde Resm Gazetede yaymlanmfltr.( KOBler iin
Trkiye Finansal Raporlama Standard (KOB TFRS) Hakknda Tebli 01.11.2010
tarihli ve 27746 sayl Resmi Gazete). KOB muhasebe standartlar tam set standartlara gre nemli derecede sadelefltirilmifltir. 14 fiubat 2011de yaymlanan 6102 Sayl Trk Ticaret Kanunu ile Trkiyede bilano usulne gre defter tutan btn iflletmelerin Trkiye Muhasebe Standartlarn kullanma zorunluluu getirilmifltir.
KOBler, KOB Finansal Raporlama Standartlarn ( KOB TFRS) kullanacaktr.
KOB tanm dflnda kalan iflletmeler ise tam set TMS/TFRSleri kullanacaklardr.
Tam set TMS/TFRSleri uygulamas gerekenler afladaki gibidir;
Borsada ifllem yapan yani menkul kymetleri borsada alnp satlan ve bu
nedenle kamuya hesap verme sorumluluu bulunan iflletmeler,
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
KOB Finansal Raporlama

Standartlarna gre
KOBler; kamuya hesap
verme ykmll
bulunmayan ve dfl
kullanclar iin genel
amal finansal tablo
yaymlayan iflletmelerdir.
Ayrca Kk ve Orta
Byklkteki flletmelerin
Tanm, Nitelikleri ve
Snflandrlmas Hakknda
Ynetmelike (18.11.2006/
997 s. R.G.) gre; 250den az
alflan istihdam eden ve
yllk net satfl haslat ya da
mali bilanosu 25 milyon
Trk Lirasn aflmayan
iflletmeler KOB tanm
iinde yer almaktadr.
Genel Muhasebe-II
Halka ak olmayan ancak KOB ltlerinin zerinde kalan byk sermaye flirketleri ile TMS/TFRSleri uygulamay tercih eden KOBler.
Trkiye Muhasebe Standartlar (TMS/ TFRS ve KOB TFRS.) ile lkemizde 1994
ylndan bu yana zorunlu olarak uygulanan Tekdzen Muhasebe Sistemindeki bilano, gelir tablosu ve nakit akfl tablolar formatlarnda ve snflandrmada baz deifliklikler olmakta ve biimsel yap deiflmektedir. Trkiye Muhasebe Standartlar
bilano ve gelir tablosu kalemlerinin lmnde (deerlemesinde) de nemli deifliklikler getirmifl, finansal varlklarn deerleme farkllklarna gre snflandrlmas ve bilanoda raporlanmasn gerektirmifltir. Tekdzen Muhasebe Sisteminde
Trkiye Muhasebe Standartlarnn gereklerini karfllamak iin birtakm deiflikliklerin yaplmas alflmalar devam etmektedir. Her ne kadar bir geifl sreci yaflyor
olsak da bu nitedeki aklamalar ve muhasebe kaytlar, halen uygulanmakta olan
Tekdzen Muhasebe Sisteminin gereklerine gre yaplmfltr. Trkiye Muhasebe
Standartlarnn konu ile ilgili getirmifl olduu deifliklikler ise ayr bir bafllk altnda aklanmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
KOB Finansal
Raporlama
Standartlarn uygulamak zorunda olan iflletmeler hangileridir?
SIRA
SZDE
TEKDZEN MUHASEBE SSTEMNE GRE

D fi N E L M
FNANSAL
VARLIKLARIN RAPORLANMASI VE
MUHASEBELEfiTRLMES
S O R U
Tekdzen Muhasebe
Sistemi iindeki Tekdzen Hesap Plannda satn alnan finansal varlklarn snflandrlmas ve muhasebelefltirilmesi, finansal varlklarn satn alma amacna gre farkllk gsterir. Eer geici yatrm amacyla finansal varlk alnDKKAT
mflsa, dnen varlklar grubu iinde 11. Menkul Kymetler hesap grubuna, eer
uzun vadeli yatrm amacyla alnmflsa duran varlklar grubu iindeki 24.Mali DuSIRAhesap
SZDE grubuna kaytlanmas gerekir.
ran Varlklar
N N
Mali Duran
Varlklarn Snflandrlmas
AMALARIMIZ
Uzun vadeli amalarla satn alnan veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan
uzun vadeli menkul kymetler veya paraya dnflme niteliini kaybetmifl uzun vadeli menkulK kymetler
Mali Duran Varlklar hesap bu grubunda izlenir. Ayrca,
T A P
dier bir iflletmeye veya bal ortakla ortak olmak amacyla edinilen sermaye
paylar da bu grupta yer alr. Mali duran varlklar; bal menkul kymetler, ifltirakler, bal ortaklklar
T E L E V Z Y O Nve dier mali duran varlklar hesap kalemlerini kapsar.
Bal menkul kymetler; ifltirak niteliini taflmayan ancak uzun vadede elde tutulmas amalanan hisse senetleri ile hisse senetleri dflnda kalan ve uzun vadeli
amalarla veya yasal zorunluluklarla ya da paraya dnflme nitelii kaybolduu
N T E R Nmenkul
ET
iin elde tutulan
kymetlerdir.
fltirakler; iflletmenin, dier flirketlerin ynetimine ve ortaklk politikalarnn
belirlenmesine katlmak zere edindii hisse senetleri ve ortaklk paylarn ifade
etmektedir. fltirakler hesab, bir ortaklktaki en fazla %50 orannda olan sermaye paylar veya oy haklarnn izlenmesinde kullanlr. fltirak edilen ortaklklarda,
ifltirak iliflkisinden sz edebilmek iin sermaye pay dikkate alnmakszn sahip
olunan oy hakk veya ynetime katlma hakknn en az %10 orannda bulunmas gerekir.
Bal ortaklklar; iflletmenin %50 oranndan fazla sermaye ya da oy hakkna veya en az bu oranda ynetim ounluunu seme hakkna sahip olduu ifltiraklerin sermaye paylardr.
Mali Duran Varlk fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi

Bir iflletmenin hisse senetleri satn alndnda denen veya denmesi taahht edilen tutar, o iflletmenin varlklar zerinde iddia edilebilecek hak tutarn yani sermayeye ifltirak payn gsterir. Buna gre ifltirakler, bal ortaklklar, bal menkul
kymetler veya dier menkul kymetler hesabna kaydedilecek olan tutar, genellikle hisse senetlerinin nominal deeri zerinden deil, denen veya denmesi taahht edilen alfl deeri zerinden belirlenir. Bir baflka deyiflle hesaplara yaplan bor
ve alacak kayd alfl deeri zerinden yaplmaktadr. Mali duran varlklarn satfl
halinde hesaplara yine alfl deeri ile alacak kayd yaplr. Satflta ortaya kan kr
veya zarar, Tekdzen Hesap Planna gre olaandfl gelir veya olaandfl gider
olarak kaytlanr.
Menkul kymetlerin, birinci elden ihra eden flirket tarafndan satlmas veya
ikincil bir piyasa olan borsada alm-satm arac kurumlar tarafndan gereklefltirilir. Menkul kymetlerin alm-satm ifllemleri iin arac kurumlara alfl veya satfl emri verilir ve arac kuruma genel olarak ifllem tutarnn 2si orannda hesaplanan
tutarda komisyon denir. flletmenin menkul kymet alfl veya satfl ifllemleri iin
arac kurumlara dedii komisyonlar dnem gideri olarak kaytlanr. Tekdzen
Hesap Planndaki 653.Komisyon Giderleri hesab, iflletmenin dier olaan faaliyetleriyle ilgili olarak acente, temsilci ve benzeri iflletmelere dedii komisyon giderlerinin izlendii hesaptr.
Tekdzen Hesap Plannda 24. Mali Duran Varlklar hesap grubunda yer alan
hesaplar afladaki gibidir.
240. BALI MENKUL KIYMETLER HESABI: Uzun vadeli amalarla alnan ve bir
iflletmenin toplam sermayesinin %10undan daha az sermaye payn temsil eden
hisse senetleri ile bir yldan uzun sre elde tutulan dier menkul kymetlerin izlendii hesaptr. Menkul kymetler elde edildiinde veya bu gruba devredilmesi gerektiinde hesaba, bor; elden karldnda bu hesaba alacak kaydedilir.
241. BALI MENKUL KIYMETLER DEER DfiKL KARfiILII HESABI (-):
Bal menkul kymetlerin borsa veya piyasa deerlerinde nemli lde ya da srekli olarak deer azalmas olduu tespit edildiinde, ortaya kacak zararlarn karfllanmas amac ile ayrlmas gereken karfllklarn izlendii hesaptr.
242. fiTRAKLER HESABI: Bir iflletmenin toplam sermayesinin %10 ile %50 arasndaki sermaye payn temsil eden hisse senetleri edinildiinde, ifltirak iin sermaye
taahhdnde bulunulduunda hesaba bor, elden karlmalarda alacak kaydedilir.
243. fiTRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER HESABI (-): fltiraklerle ilgili sermaye taahhtlerinin izlendii hesaptr. fltirak iin sermaye taahhdnde bulunulduunda 242. fltirakler Hesab karfllnda bu hesaba alacak, taahht yerine getirildike de hesaba bor kaydedilir.
Eer iflletme kuruluflta veya sermaye artrmnda satn ald hisse senetleri bedelinin tamamn dememiflse, demeyi taahht ettii tutar bilanonun aktifinde
eksi olarak yer alan ve bir dzenleyici hesap niteliini taflyan 243.fltiraklere Sermaye Taahhtleri hesabna alacak kaydedilir.
Yeni kurulan bir anonim flirketin hisse senetleri satn alndnda toplam bedelin tamamnn bir kerede denmesi gerekmez. Afilerde nakden taahht edilen
paylarn itibar deerlerinin en az %25i tescil srasnda bir banka hesabna yatrlmaldr. Geri kalan ksm da flirketin tescilini izleyen 24 ay iinde flirket hesabna
denmelidir.
10
Genel Muhasebe-II
244.fiTRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DfiKL KARfiILII HESABI

(-): fltirak paylarnn borsa veya piyasa deerinde srekli ya da nemli lde
meydana gelen deer azalmalarnn izlendii hesaptr.
245. BALI ORTAKLIKLAR HESABI: Bir iflletmenin %50 oranndan fazla sermaye ya da oy hakkna veya en az bu oranda ynetim ounluunu seme hakkna
sahip olacak flekilde hisse senedi satn alndnda veya sermaye taahhdnde bulunulduunda bu hesaba bor, ortaklk paylarnn elden karlmas halinde alacak
kaydedilir.
246. BALI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHTLER HESABI (-): Bal ortaklk iin sermaye taahhdnde bulunulduunda 245. Bal Ortaklklar Hesab karfllnda bu hesaba alacak, taahht yerine getirildike de hesaba bor kaydedilir.
247. BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEER DfiKL KARfiILII HESABI (-): Bal ortaklk paylarnn borsa veya piyasa deerinde srekli ya
da nemli lde meydana gelen deer azalmalarnn izlendii hesaptr.
248. DER MAL DURAN VARLIKLAR HESABI: Yukarda belirtilen hesaplarn
hibirinin kapsamna girmeyen varlklarn izlendii hesaptr.
249. DER MAL DURAN VARLIKLAR KARfiILII HESABI(-) : Dier mali duran varlklarn deerinde, srekli ya da nemli lde meydana gelen deer azalmalarnn izlendii hesaptr.
RNEK
flletme ortak olmak amac ile yeni kurulan X Anonim fiirketinin T1 nominal deere
sahip hisse senetlerinden, her biri T4den 100.000 adet almfl, T400.000lik bedelin
1/4n demifl kalan iin taahhtte bulunmufltur. Alfl iin arac kuruma T800 komisyon denmifltir. ki ay sonra iflletme taahht borcunun 1/3n demifltir.
flletme daha sonra ortaya kan bir zorunluluk sonucu ald hisse senetlerinin tamamn T250.000ye satmfl, taahht borcunu da devrettikten sonra kalan tahsil
etmifltir. Satfl iin arac kuruma T500 komisyon demifltir.
Hisse senetleri satn alndnda;
/
242. TRAKLER HS.

(4x100.000)
102. BANKALAR HS.
243. TRAKLERE SERMAYE
TAAHHTLER HS.
400.000
653. KOMSYON GDERLER HS.

100. KASA HS.
800
100.000
300.000
800
ki ay sonra sermaye taahht borcunun 1/3 dendiinde;

/
243. TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER HS.

(4X100.000)
102. BANKALAR HS.
100.000
100.000
11
Bir sre sonra sermaye taahht borcunu da devrettiinden 243.fltiraklere Sermaye Taahhtleri hesab kapanr ve iflletme kalan ksm tahsil eder. flletme iin
satflta ortaya kan kr, Tekdzen Hesap Planna gre 679.Dier Olaandfl Gelir ve Krlar hesabna alacak kaydedilmelidir. Eer alfl bedelinin altnda bir fiyatla satlrsa, fark 689.Dier Olaandfl Gider ve Zararlar hesabna bor kaydedilir.
/
243. TRAKLERE SERMAYE TAAHTLER HS.

102. BANKALAR HS
242. TRAKLER HS
679. DER OLAANDII GELR VE
KRLAR HS
/
653.KOMSYON GDERLER HS
100.KASA HS.
200.000
250.000
500
400.000
50.000
500
flletme her biri T1 nominal deerli 10.000 adet X Anonim fiirketinin hisse senetlerini borsadan her biri T15den almfl, toplam bedeli ve arac kuruma toplam bedelin binde 2si kadar komisyon bedelini bankadaki hesabndan havale yapmak suretiyle demifltir. Hisse senetleri uzun vadeli yatrm amacyla alnmfltr ve X Anonim fiirketinin toplam sermaye paynn %6sn oluflturmaktadr.
Bir sre sonra X Anonim fiirketinin hisse senetlerinin borsa deerinde ani dflme
olmufl ve borsadaki fiyatlarn dflmeye devam etmesi beklentisi oluflmufltur. Bu nedenle hisselerin satflna karar verilmifl ve her bir hisse T10den satlmfl, bedeli iflletmenin bankadaki mevduat hesabna bor kaydedilmifl, satfl iin denen komisyon banka hesabndan denmifltir.
/
240.BALI MENKUL KIYMETLER HS.

102. BANKALAR HS
/
100.KASA HS
/
/
102. BANKALAR HS
689. DER OLAANDII GDER VE ZARARLAR HS.
240. BALI MENKUL KIYMETLER HS
/
102. BANKALAR HS
150.000
300
100.000
50.000
200
150.000
300
150.000
200
Bedelsiz Hisse Senedi Edinimi

flletmeler, yeni ortak almak veya hisse senedi ihra etmek suretiyle sermaye artrm yaparak yeni kaynaklar salayabildikleri gibi bilanosunda z kaynaklardaki
sermaye yedekleri ve kr yedekleri iinde yer alan tutarlar ya da gemifl yllar
krlarn sermayeye aktarmak suretiyle isel kaynaklardan da sermaye artrm yapabilir. Sermaye yedekleri; hisse senedi ihra primleri, iptal edilen ortaklk payla-
RNEK
12
Genel Muhasebe-II
r, yeniden deerleme yaplmas sonucu meydana gelen fonlardan oluflmaktadr.

Kr yedekleri ise; yasal, stat ve olaanst yedekler ile yedek niteliindeki karfllklar, zel fonlar gibi kalemlerden oluflur. Bu hesaplardaki tutarlarn sermayeye
aktarlmasyla sermaye artrmnda bulunan bir anonim flirket, artrd sermaye
karfllnda kartt hisse senetlerini mevcut ortaklarna paylar orannda bedel
karfll olmakszn verir. Bu uygulama sonucu ortaklara datlan hisse senetleri
bedelsiz hisse senetleri olarak ifade edilmektedir.
Bir iflletmenin ifltirakler veya bal ortaklklar hesabnda izledii ve hisse senetlerini satn alarak yatrmda bulunduu iflletmeler, eer isel kaynaklarndan sermaye artrm yaparak iflletmeye bedelsiz olarak hisse senedi verirse bu durumda,
iflletme ald bedelsiz hisse senetlerini nominal deerleri toplamyla 242. fltirakler veya 245. Bal Ortaklklar hesabnn borcuna kaydeder. Aktif hesaplarndaki bor kaydna karfllk alacak kayd yaplacak hesap, yatrm yaplan flirketin sermayesine ilave ettii i kaynak unsuruna gre farkllk gsterir. fiyle ki;
Eer, yatrmda bulunulan flirket sermaye artrmn yasal yedekler dflndaki
kr yedeklerinden veya gemifl yl krlarndan yapmflsa, bu bir kr datmdr ve iflletme kaytlarnda 640 fltiraklerden Temett Gelirleri hesabna
alacak kaydeder.
/
242. TRAKLER HS
640. TRAKLERDEN TEMETT
GELRLER HS
XXX
Eer, yatrmda bulunulan flirket sermaye artrmn sermaye yedeklerinden

yapmflsa, rnein yeniden deerleme sebebiyle oluflan deer artfl fonlarn
sermayeye eklemiflse iflletme, ald bedelsiz hisse senetlerini nominal deeri ile aktif hesaplarn borcuna kaydederken pasifinde de 523.fltirakler Yeniden Deerleme Artfllar hesabnn alacana kaydeder. flletme bilanosunun pasifinde bu hesaptaki tutarlar daha sonra sermayesine ekleyerek
kendisi de isel kaynakl sermaye artrmnda bulunabilir. Eer iflletme bu
hesaptaki tutarlar sermayesine ilave etmemiflse ifltirak hisselerinin satlmas
durumunda, 523.fltirakler Yeniden Deerleme Artfllar hesab satfl kayd
srasnda kapatlr. Bu durumda satfl kr, elde edilen bedelsiz hisse senetleri nedeniyle pasifte oluflturulan hesabn tutar kadar artar.
/
242. TRAKLER HS
523. TRAKLER YENDEN DEERLEME
ARTILARI HS
RNEK
XXX
XXX
XXX
X flletmesinin sermayesine %20 orannda ifltirak ettii A.Anonim fiirketi, yeniden

deerleme fonlarn sermayesine aktararak T10. 000lik sermaye artrm yapmfltr. Artfltan X flletmesinin payna dflen ksm ise T2.000dir . X flletmesi bu ifllem
sonucunda T2.000 tutarnda bedelsiz hisse senedini almfltr.
13
X flletmesi afladaki kaytlar yapacaktr:

/
242. TRAKLER HS
523.TRAKLER YENDEN DEERLEME
ARTILARI HS
/
2.000
2.000
RNEK
X flletmesinde 523 nolu hesap ile ilgili sonradan ortaya kabilecek afladaki
farkl durumlar sz konusudur:
Eer X flletmesi bir sre sonra 523 nolu hesapta bulunan tutarn tamamn
sermayeye aktarmfl, gerekli formaliteleri tamamlayarak sermaye artrm
gereklefltirmiflse yaplacak kayt afladaki gibidir:
/
ARTILARI HS
500.SERMAYE HS
/
2.000
2.000
Eer X flletmesi 523 nolu hesaptaki tutar sermayeye aktarmamfl ve bu hesap ile ilgili ifltiraklerini T2.500ye satmflsa yaplacak kayt afladaki gibidir:
/
ARTILARI HS
100.KASA HS
242.TRAKLER HS
679.DER OLAANDII GELR VE
KRLAR HS
/
2.000
2.500
2.000
2.500
X flletmesi 523 nolu hesaptaki tutar sermayeye aktardktan sonra ifltiraklerini satarsa, satfltan nce sermayeye ilave edilmifl ve kapanmfl olan hesap
dikkate alnmayacandan satfl kr T500 olarak hesaplanacaktr.
100.KASA HS
242.TRAKLER HS
KRLAR HS
/
2.500
2.000
500
X flletmesinin ifltirakte bulunduu Y flletmesi maddi duran varlklarnn

yeniden deerleSIRA SZDE
mesinden doan T10.000.000lik deer artfl fonunu sermayesine eklemifl ve X flletmesine ortaklk pay orannda bedelsiz hisse senedi vermifltir. X flletmesinin Y flletmesindeki
fi N E L M iin yapmaortaklk pay %55dir. Buna gre X flletmesinin ald bedelsiz hisseD senetleri
s gereken kayt nedir?
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
14
RNEK
Genel Muhasebe-II
flletme, X Anonim fiirketinin sermaye paynn %25i orannda, Y Anonim fiirketinin ise %60 orannda hisse senedine sahip bulunmaktadr. Her iki iflletmede yeniden deerleme uygulamas sonucunda X iflletmesinde toplam T4.000, Y iflletmesinde toplam T6.000 tutarnda deer artfl ortaya kmfltr. Her iki iflletme de deer artfllarn sermayeye ilave etmifller ve bu sermaye artrm karfllnda iflletmeye sermaye pay orannda bedelsiz hisse senedi vermifllerdir.
/
242.TRAKLER HS
245.BALI ORTAKLIKLAR HS
ARTILARI HS
/
1.000
3.600
4.600
Deer Azalfllarnda Karfllk Hesaplarnn Kullanlmas
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Deerleme, dnem sonu ifllemleri kapsamnda yaplan bir ifllem olduundan burada deerleme ile ilgili ayrntlara deinilmeyecektir. Ancak Tekdzen Hesap Planndaki bilano aktifinde eksi olarak yer alan Karfllk hesaplarnn anlafllmas
ve finansal varlklarn raporlamas asndan nem taflmaktadr.
Deerleme, varlklarn bilanoda raporlanacak tutarlarnn belirlenmesidir. Deerlemenin nasl yaplaca ve hangi deerin kullanlaca, vergi mevzuatnda vergi matrahnn hesaplanmas iin, Trkiye Muhasebe Standartlar / Trkiye Finansal
Raporlama Standartlar ve Trk Ticaret Kanununda ise ticari krn hesaplanmas
iin belirlenen kurallara balanmfltr. Genellikle deerlemeye iliflkin bu kurallarda
farkllklar bulunmaktadr.
Finansal varlklar satn alndnda alfl deeri ile ilgili mali duran varlk hesabnn bor tarafna, satldnda da yine alfl deeri hesabn alacak tarafna kaytlandn sylemifltik. Buna gre hesaplar dnem sonunda alfl deeri ile kalan verir,
bu hesap kalan alfl deeri ile dnem sonundaki finansal varln mevcutlarn gstermektedir.
Vergi mevzuatmza gre, hisse senetleri dflndaki dier menkul kymetler borsa rayici ile deerlenir. Vergi mevzuatmz, hisse senetlerinin borsa deerinde ortaya kan artfl ve azalfllarn vergi matrahn deifltirmesine izin vermez. Oysa, ticari
krn hesaplanmas ile ilgili dzenlemeler ieren Trkiye Muhasebe Standartlarnda, hisse senetleri dhil tm menkul kymetlerdeki deer artfl ve azalfllarnn kaySZDE hesaplanmasnda dikkate alnmasna izin verilmektedir. Buna
da alnmasSIRA
ve krn
gre, hem deer artfllarnn hem de deer azalfllarnn kayda alnmas ve bilano
hesaplar ile iliflkilendirilmesi gerekmektedir. Ancak Tekdzen Hesap Plannda muD fi N E L M
hasebede ihtiyatllk ilkesi gerei gerekleflmemifl gelirlerin kayda alnmasn engellemek iin, deer artfllarnn kaydnda kullanlabilecek hesaplara yer verilmemifltir.
S Oazalfllarnn
R U
Sadece deer
kayd iin gerekli hesaplar bulunmaktadr.
TMSde tm menkul
D K K A T kymetlerdeki deer artfl ve azalfllarnn kayda alnmas gerekirken
THPde sadece deer azalfllarnn kayd sz konusudur.
N N
SIRA SZDE
nitenin baflnda tanmland gibi Tekdzen Hesap Plannda mali duran varlk
deer azalfllarnn kayd iin kullanlan hesaplar afladaki gibidir:
241. Bal
Menkul Kymetler Deer Dflkl Karfll Hesab (-)
AMALARIMIZ
244. fltirakler Sermaye Paylar Deer Dflkl Karfll (-)
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
15
247. Bal Ortaklklar Sermaye Paylar Deer Dflkl Karfll (-)

249. Dier Mali Duran Varlklar Karfll (-)
flletmenin Z Anonim fiirketine yapmfl olduu ifltirak yatrm, aktifinde T5.000
olarak gzkmektedir. Ancak dnem sonunda bu hisse senetleri borsa deeri ile
deerlenmifl ve toplam borsa deerinin T4.500 olduu tespit edilmifltir.
RNEK
Bu durumda dnem sonunda alfl deerine gre deerinde T500lik azalfl olmufltur. Bu durumda, bilanoda borsadaki son deerinin yer almas bilanonun
doru bilgi vermesini salar. Bu nedenle satlmad iin gerekleflmemifl olsa da bu
deer azalflnn bilanoda raporlanmas gerekir. Gerekleflmemifl bir zarar olduu
iin bu tr deer azalfl zararlarnn gelir tablosunda gsterilmesi iin kullanlan gider hesab 654. Karfllk Giderleri hesabdr. Bu gider hesab borlandrlrken, bilanonun aktifinde eksi olarak raporlanacak bir karfllk hesab alacaklandrlr.
Bunun iin dnem sonunda yaplmas gereken kayt afladaki gibidir:
/
654. KARILIK GDERLER HS.
244. TRAKLER DEER DKL
KARILII HS.
/
500
500
654. Karfllk giderleri dnemin gelir tablosunda yer alacak ve dnem sonucunu etkileyecektir. 244. fltirakler Deer Dflkl Karfll ise dnem sonu bilanosunun aktifinde eksi olarak yer alr ve bu tutar T5.000 olan ifltirakler tutarndan dfllr. Bu, bilanonun doruluk ilkesinin gereidir.
Aktif
................... letmesi
............. Tarihli Dnem Sonu Bilanosu
Pasif
.
.
.
TRAKLER
5.000
TRAKLER DE. D. KARILII (500)
Vergi mevzuatmza gre hisse senetleri alfl bedeli ile deerlendiinden, bunlar iin karfllk kayd yaplmas hlinde karfllk giderleri, kanunen kabul edilmeyen giderdir; deer artfl krlar iin ise deer artflnn olduu dnemde de bu deer artfl kazancnn vergisi istenmemektedir.
Bursa merkezde faaliyette bulunan X flletmesi, merkezi stanbulda olan Z Anonim fiirketinin %60 sermaye payn temsil eden hisselerini 10 yl nce toplam
T5.000.000 bedel ile edinmifltir ve Z Afi zerinden pazarlama faaliyetlerini srdrmektedir.
Ancak doan zorunluluk nedeniyle bu hisselerin yarsnn satfl gndeme gelmifl
ve alfl deerleri T2.500.000 olan bu hisseler T4.000.000 toplam bedel ile satlmfl,
arac kuruma binde 2 komisyon denmifltir.
Yl sonunda %30 sermaye pay kalan Z Afi hisselerinin ifltirak olarak raporlanmas iin gerekli kaytlar dzenlenmifl ve kalan hisselerin borsa deerleri toplamnn
T2.000.000ye dflt renilmifltir.
RNEK
16
Genel Muhasebe-II
Z Anonim fiirketinin %60 sermaye payn temsil eden hisseleri 10 yl nce satn
alndnda 245. Bal Ortaklklar hesabna alfl deeri ile kaytlanmfltr. Bu hisselerin yars satldnda alfl deeri ile hesaba alacak kaydedilmelidir. Satfl deeri ile alfl deeri arasndaki fark Tekdzen Hesap Planna gre olaandfl gelir olarak kaydedilir.
/
102. BANKALAR HS
245. BALI ORTAKLIKLAR HS
KRLAR HS.
/
102. BANKALAR HS
/
4.000.000
5.000
2.500.000
1.500.000
5.000
Yl sonunda iflletmenin elinde kalan ve alfl deeri T2.500.000 olan Z Afi. hisse
senetleri %30 sermaye payn temsil ettiinden bunlarn bilanoda 242. fltirakler
hesabnda raporlanmas gerekmektedir. Bu nedenle Bal Ortaklklar hesabndan kartlarak fltirakler hesabna taflnmas gerekir. Ayrca, bunlarn piyasa deerleri de azalmfl ve T2.000.000 satfl deeri kalmfltr. Bir baflka deyiflle mevcut
hisselerin satlmas halinde iflletme T500.000 zarar edecektir. Tekdzen Hesap Plannda bu tr ortaya kmas beklenen zararlarn iin karfllk kayd yaplmas ngrlmektedir. Bunun iin, ortaya kmas beklenen zararlar 654.Karfllk Giderleri
hesabna bor kaydedilerek gelir tablosunda gsterilir. Ayrca, bilanoda mevcut
hisselerin dnem sonundaki T2.000.000 deer ile raporlanmasn salamak iin, bilano aktifinde eksi olarak yer alacak bir dzenleyici hesaba alacak kaydedilmesi
gerekir. Karfllk iin yaplacak kayt, afladaki gibidir.
/
654. KARILIK GDERLER HS.

247.BALI ORTAKLIK SERMAYE PAY.
DEER DKL KARILII HS.
500.000
500.000
TRKYE MUHASEBE STANDARTLARINA GRE

FNANSAL VARLIKLARIN RAPORLANMASI
lm, finansal varlklarn
bilanoda ve gelir
tablosunda tahakkuk
ettirilecekleri ve
gsterilecekleri parasal
tutarlarn belirlenmesi
ifllemini ifade eder.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre finansal tablolardaki snflandrma ve raporlama, finansal varlklarn lm (deerleme) esasna gre yaplmaktadr.
Geleneksel muhasebe anlayfl iinde ve Tekdzen Muhasebe Sisteminde varlklarn deerlemesinde kullanlan temel yntem maliyet yntemi yani ifllemin gereklefltii tarihteki deerdir. Ancak ifllem tarihindeki maliyet deeri, zaman getike, cari piyasa deerlerini yanstmaktan uzaklaflr. Bu nedenle varlklarn bilano
tarihindeki gerek deerini tespit etmek ve bilanoda varlklarn cari deeri ile raporlanmasn salamak amacyla farkl lm ( deerleme ) yntemleri kullanlmaktadr.
17
Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn

lm
Trkiye Muhasebe Standartlarnda da finansal varlklar satn alndnda alfl deeri
ile ilgili hesaplara bor kaydedilir. Dnem sonunda iflletmeler elinde bulunan mevcut finansal varlklarn lmnde (deerlemesinde) afladaki yntemleri kullanr;
Geree uygun deer,
Maliyet deeri,
tfa edilmifl maliyet deeri.
Geree uygun deer, bir varln normal ticari koflullarda bilgili ve istekli bir
satc ile bilgili ve istekli bir alc arasnda el deifltirmesi srasnda saptanan deiflim deeridir. Geree uygun deer, varlk ve ykmllklerin bilano tarihindeki cari deerlerini ler ve bu nedenle ifllem tarihindeki maliyet deerine gre cari deerinde ortaya kan artfl ve azalfllarn kaytlanp raporlanmas gerekir. Finansal varlklarn geree uygun deer ile deerlenmesi hlinde, deer deiflikliinden kaynaklanan kr veya zarar baz durumlarda dorudan gelir tablosuna yanstlr, bazlarnda ise z kaynak unsuru olarak muhasebelefltirilir.
Eer, bir finansal varln geree uygun deeri kolayca ve gvenilir flekilde llemiyorsa, finansal varlklar maliyet deeri ile llr. Maliyet deeri ile izlenen
finansal varlklarn, dnem sonlarnda satfl deeri, elde etme maliyetinin altna
dflmflse, deer dflkl iin karfllk kayd yaplr.
Eer, bir finansal varlk, szleflmeye bal nakit akfllarnn tahsili amacyla elde
tutuluyorsa ve szleflme hkmlerine gre, belirli tarihlerde sadece anapara ve
anapara bakiyesine iliflkin faiz demelerinin yaplmasna ynelik nakit akfllar varsa, tahvil ve benzeri borlanma aralar niteliindeki bu finansal varlklar itfa edilmifl maliyetle llr. tfa edilmifl maliyet, etkin faiz oran yntemi kullanlarak
bulunan iskonto edilmifl tutarlar ifade etmektedir.
Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn

Snflandrlmas
Buna gre Trkiye Muhasebe Standartlarnda finansal varlklar lm (deerleme) yntemine gre afladaki hesap gruplar iinde snflandrlarak bilanoda
raporlanr:
Geree uygun deer fark kr veya zarara yanstlan finansal varlklar.
Geree uygun deer fark z kaynaklara yanstlan finansal varlklar.
Maliyetle llen Finansal Varlklar.
tfa Edilmifl Maliyetle llen Finansal Varlklar
Geree uygun deerle deerlenen finansal varlklarn bilanoda snflandrma
ve raporlamas yaplrken, geree uygun deer fark kr veya zarara yanstlan ve
geree uygun deer fark z kaynaklara yanstlan finansal varlklar olmak zere
iki farkl hesap grubu ile raporlanmas gerekir. Her iki hesap grubunun iinde de
hisse senetleri, zel kesim tahvil, senet ve bonolar, kamu kesimi tahvil senet ve
bonolar ya da dier finansal varlklarn bulunmas mmkndr.
Geree Uygun Deer Fark Kr Zarara Yanstlan Finansal Varlklar

Genellikle ksa vadeli amalarla satn alnan, alm-satm amal finansal varlklarn
yer ald hesap grubudur. Bu gruptaki finansal varlklarn geree uygun deerindeki artfl ve azalfllar bir yandan gelir-gider olarak gelir tablosunda raporlanr, bir
yandan da ilgili aktif hesap artlr veya azaltlr.
Bir finansal varln itfa

edilmifl maliyeti, vadesine
kadar olan sre iinde
salanacak nakit girifllerinin
etkin faiz oran ile
indirgenmifl bugnk
deeridir.
18
Genel Muhasebe-II
Bu grup iindeki hesaplar iin, rnein hisse senetlerinde meydana gelen geree uygun deer artfllar iin afladaki kayt dzenlenir:
/
HSSE SENETLER HS
GEREE UYGUN DEER ARTI
KRLARI HS
XXX
XXX
SIRA SZDE
D fi N E L M
Eer hisse senetlerinin geree uygun deeri ilk elde etme maliyetine gre
azalmflsa, mevcut uygulamalarmzda olduu gibi karfllk kayd yaplr ve deer
azalfl iin bir karfllk hesabna alacak kaydedilir:
SIRA SZDE
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
RNEK
NTERNET
GEREE UYGUN DEER AZALI ZARARLARI HS

N E L M SENETLER DEER DKL
D fi HSSE
KARILII HS
S O R U
Geree Uygun
D K Deer
K A T Artfl Krlar ve Geree Uygun Deer Azalfl Zararlar hesaplar
gelir tablosunda raporlanacak bir gelir ve gider hesabdr.
N N
SIRA SZDE
flletme elinde bulunan ve alfl deeri toplam T500.000 olan X Afi hisse senetlerinin
dnem sonundaki geree uygun deerinin T550.000 olduunu belirlemifltir.
AMALARIMIZ
HSSE SENETLER HS
UYGUN DEER ARTI
K GEREE
T A P
KRLARI HS
50.000
50.000
TELEVZYON
flletme elinde bulunan ve alfl deeri toplam T500.000 olan X Afi hisse senetlerinin
dnem sonundaki geree uygun deerinin T400.000 olduunu tespit etmifltir.
NTERNET
HSSE SENETLER HS
GEREE UYGUN DEER ARTI
KRLARI HS
100.000
100.000
Geree Uygun Deer Fark zkaynaklara Yanstlan Finansal

Varlklar
Genellikle uzun vadeli amalarla satn alnan, finansal varlklarn yer ald hesap
grubudur. Bu grupta yer alan finansal varlklarn geree uygun deer deifliklikleri kr veya zarara deil zkaynak grubunda yer alan zkaynaa Dayal Finansal Aralar Geree Uygun Deer Farklar adyla bir hesaba bor veya alacak kaydedilir.
flletme fltirakler hesabnda kaytl bulunan ve alfl deeri toplam T500.000 olan
X Afi hisse senetlerinin dnem sonundaki geree uygun deerinin T550.000 olduunu belirlemifltir.
/
TRAKLER HS
Z KAYNAA DAYALI FNANSAL
ARALAR GEREE UYGUN DEER
FARKLARI HS
/
19
RNEK
50.000
50.000
Eer hisse senetlerinin geree uygun deeri ilk elde etme maliyetine gre
azalmflsa, deer azalfl iin mevcut uygulamalarmzdaki gibi karfllk ayrlr ve bir
karfllk hesabna alacak kaydedilir.
flletme fltirakler hesabnda kaytl bulunan ve alfl deeri toplam T500.000 olan
X Afi hisse senetlerinin dnem sonundaki geree uygun deerinin T350.000 olduunu belirlemifltir.
/
Z KAYNAA DAYALI FNANSAL ARALAR
GEREE UYGUN DEER FARKLARI HS
TRAKLER DEER DKL
KARILII HS
/
RNEK
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi150.000
NELM
D fi N E L M
S O R U
150.000
z kaynaa Dayal Finansal Aralar Geree Uygun Deer Farklar deer

ve azalflD K K Aartfl
T
larn kaydetmek iin kullanlan ve bilano pasifinde z kaynaklar iinde art veya eksi
olarak raporlanan hesaplardr.
SIRA SZDE
N N
Geree uygun deer deiflikliklerinin z kaynaklara kaydedilmesi tercihinde

bulunulmuflsa bu tercihi seenler daha sonra bu uygulamadan
dnemezler. zAMALARIMIZ
kaynaklarda kaytlanan geree uygun deer artfllar hibir zaman kr veya zarara devredilemez. Ancak bu farklar sermayeye ilave edilebilir. Sz konusu yatrmK T hakknn
A P
dan elde edilen temettler iflletmenin bu temettleri tahsil etme
ortaya
kt tarih itibariyle kr veya zararda muhasebelefltirilir.
Tekdzen muhasebe sisteminde olduu gibi Trkiye Muhasebe StandartlaT E L E Vvarlklar
Z Y O N ve iflletrnda da oniki ay iinde elden kartlmas beklenmeyen finansal
menin dier flirketlere ortak olmak amacyla yapt uzun vadeli yatrmlar duran
varlk grubunda izlenir. Baflka flirketlere ortak olmak zere edinilen sermaye paylar ortak olunan sermaye paylar oranna gre veya kontrol gcnn iflletmede
NTERNET
olup olmamasna gre nemli etki taflyan ifltirakler, bal ortaklklar veya ifl ortaklklar olarak duran varlklar grubunda yer alr.
Maliyetle llen Finansal Varlklar

Trkiye Muhasebe Standartlarna gre, geree uygun deeri kolayca ve gvenilir
flekilde llemeyen finansal varlklar maliyet bedeli ile llr. Maliyet ynteminde, yatrmc, yatrm yapt ortaklktaki yatrm elde etme maliyeti ile muhasebelefltirir. lkemiz mevzuat ve Tekdzen Muhasebe Sistemine gre mali duran varlk ifllemlerinin muhasebelefltirilmesinde kullanlan maliyet ynteminde, bu nite-
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
20
Genel Muhasebe-II
nin baflnda anlatld gibi deer artfllar kayda alnmaz, sadece deer azalfllar
karfllk kayd ile gider yazlr. Yatrmdan salanan kr paylar gelir olarak kaydedilir ve ilgili dnemin gelir tablosunda gsterilir.
tfa Edilmifl Maliyetle llen Finansal Varlklar

Bu grupta yer alan tahvil ve benzeri borlanma aralarnn kaytl deerleri ile itfa
edilmifl maliyet deeri arasnda ortaya kan olumlu fark iin bilano aktifindeki
varlk tutar artrlr ve bu tutar ayn zamanda faiz geliri olarak kaydedilir. lkemizde Tekdzen Muhasebe Sistemi ve vergi yasalarmzn gereklerine gre de borlanma aralar, vadesinde elde edilecek gelirin edinim tarihinden deerleme gnne kadar olan ksmnn alfl bedeline eklenmesi ve hesaplanan faizin gelir tablosu
ile iliflkilendirilmesi suretiyle muhasebelefltirilir.
RNEK
flletme T500 ifllemifl faizi olan T1.000 nominal deerli C Afi tahvilini T1.500 deyerek satn almfltr. Bu tahvil iin dnem sonunda T600 faiz tahsilat yaplmfltr.
Bu durumda tahvilin ediniminden nce tahakkuk etmifl ve bedeli denmifl olan
faizi, tahsil edildiinde tahvil maliyetinden dfllmeli ve sadece edinimden sonra
iflleyen faiz gelir olarak kaydedilmelidir.
/
111.ZEL KESM TAHVL SENET VE BONOLARI HS

102. BANKALAR HS
/
BANKALAR HS
111.ZEL KES.TAHV.SNT.VE BONO HS
642.FAZ GELRLER HS
/
1.500
600
1.500
500
100
Eer tahvilin kaytl deerleri ile itfa edilmifl maliyet deeri arasnda olumsuz
fark varsa, deer dflkl nedeniyle ortaya kmas beklenen muhtemel zarar
iin karfllk kayd yaplr. Bir baflka deyiflle itfa sreci boyunca finansal varlktan
kaynaklanan kazan veya kayplar kr veya zararda muhasebelefltirilir ve gelir
tablosunda raporlanr.
21
zet
N
A M A
N
A M A
Mali duran varlklar iinde yer alan finansal

aralar aklamak
Mali duran varlk kapsamnda yer alan finansal
aralar temel olarak hisse senedi ve tahvildir. Dier finansal aralar, hisse senedi ya da tahvile
benzer zellikler gsterir. Ayrca gelecek ifllemleri olarak adlandrlan trev finansal aralar da
bulunmaktadr.
Finansal varlklarn snflandrlmas ve raporlanmasnda farkl uygulamalar karfllafltrmak
Finansal varlklarn snflandrlmas ve bilanoda
raporlanmas ile ilgili olarak Tekdzen Muhasebe Sistemi ve Trkiye Muhasebe Standartlar iinde birtakm dzenlemeler bulunmaktadr. Tekdzen Muhasebe Sisteminde finansal aralar edinim amalarna ve iflletmenin sermayeye katlma
oran ile ynetimdeki etkinliine gre snflar.
Buna karfllk Trkiye Muhasebe Standartlarnda
finansal aralar deerlemede kullanlan esaslara
gre snflandrlmaktadr.
N
A M A
N
A M A
Tekdzen Muhasebe Sistemine gre finansal

aralarn snflandrlmasn ve muhasebelefltirilmesini analiz etmek
Tekdzen Hesap Plannda iflletmelerin uzun vadeli yatrm amacyla ald hisse senetleri sahip
olduu sermaye oranna gre temel olarak bal
menkul kymetler, ifltirakler ve bal ortaklklar
olarak snflandrlr. Bu hesaplara bor ve alacak
kaytlar alfl deeri ile yaplr. Bilano tarihinde
alfl deerine gre borsa deerinde azalma olmuflsa, bu deer azalfllarnn kayd iin kullanlan
karfllk hesaplar aktifte eksi olarak raporlanmaktadr. Bedelsiz alnan hisse senetleri, nominal deeri ile aktife alnrken karfllnda ya gelir olarak
ya da z kaynak artfl olarak raporlanr.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre finansal
aralarn lm ve raporlamasn aklamak
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre finansal
aralarn snflandrlmasnda lm (deerleme)
esaslarna gre snflandrma ve raporlama yaplmaktadr. Standartlardaki temel ama, ticari krn
doru hesaplanmas, bilano ve gelir tablosunda
iflletmenin gerek durumunun raporlanmasdr.
Bu nedenle varlklarn bilano tarihindeki geree uygun deerleri ile raporlanmas nem taflr.
Finansal aralardaki geree uygun deer fark,
kr zarara veya z kaynaklara yanstlabilmektedir ve bilanoda finansal aralarn raporlanmas
da bu ayrm esas alnmak suretiyle gereklefltirilir. Geree uygun deer tespit edilemiyorsa, finansal aralar maliyet deeri ile ya da tahvillerde
olduu gibi iskonto edilmifl deeri ile raporlanr.
22
Genel Muhasebe-II
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi hisse senedinin sahibine
salad haklardan deildir?
a. Oy hakk
b. Kardan pay alma hakk
c. Tasfiyeye katlma hakk
d. Vade sonunda ana parasn alma hakk
e. fiirket hakknda bilgi edinme hakk
2. Afladakilerden hangisi Tahvilin zelliklerinden deildir?
a. Tahvil sahibi faiz geliri elde eder
b. Tahvil sahibi pay orannda kar veya zarara katlr
c. Tahvil sahibi vade sonunda ana parasn geri alr.
d. Tahvilde oy hakk yoktur.
e. Tahvil sahibi iflletmenin alacaklsdr.
3. Afladakilerden hangisi vergi matrahnn hesaplanmasnda uyulmas gereken kurallar dzenlemektedir?
a. Trkiye Muhasebe Standartlar
b. Trkiye Finansal raporlama Standartlar
c. KOB Finansal raporlama Standartlar
d. Trk Ticaret Kanunu
e. Vergi kanunlar
4. Tekdzen Muhasebe Sisteminde uzun vadeli amalarla alnan finansal varlklarn snflandrlmasnda afladakilerden hangisi yer almaz?
a. %10dan az sermaye payn temsil eden hisse senetleri bal menkul kymetler olarak snflandrlr
b. %10 ile %20 arasndaki sermaye payn temsil
eden hisse senetleri nemli etki taflmayan ifltirakler olarak snflandrlr
c. %10 ile %50 arasndaki sermaye payn temsil
eden hisse senetleri ifltirakler olarak snflandrlr
d. %50den fazla sermaye payn temsil eden hisse
senetleri bal ortaklklar olarak snflandrlr
e. Yukardakilerden hi birisinin kapsamnda yer
almayanlar dier mali duran varlklar olarak snflandrlr.
5. lkemizde tam set Trkiye Muhasebe Standartlarn
(TMS / TFRS) uygulamas gerekenler afladakilerden
hangisi deildir?
a. Borsada ifllem yapan iflletmeler
b. Kamuya hesap verme ykmll bulunan iflletmeler
c. alflan says 250den az olan iflletmeler
d. Halka ak olmayan ancak KOB zelliklerini taflmayan iflletmeler
e. KOB zelliklerini taflmakla birlikte TMS/TFRSleri uygulamay tercih eden iflletmeler
6. A flletmesi Z Afinin T1 nominal deerli hisselerinin

100.000 adedini, tanesi T10dan borsadan satn almfl ve
ald bu hisse senetleri iin arac kuruma binde 2 komisyon demifltir. Buna gre %15 sermaye payn temsil
eden bu hisse senetleri A flletmesinde fltirakler hesabna afladakilerden hangi tutar ile kaytlanmaldr?
a. 100.200
b. 100.000
c. 1.000.000
d. 1.002.000
e. 2.000.000
7. Yukardaki A flletmesinin bu ifltirak yatrmlarnn
yarsn her bir hisse senedi iin T15 fiyatla satmas halinde, ifltirakler hesabnn alacak tarafna kaytlamas
gereken tutar afladakilerden hangisidir?
a. 500.000
b. 502.000
c. 1.000.000
d. 1.002.000
e. 1.500.000
8. Bir iflletmenin isel kaynakl sermaye artrm iin z
kaynak hesaplarndan hangisi sermaye hesabna aktarlamaz?
a. Gemifl yl krlar
b. Gemifl yl zararlar
c. Kr yedekleri
d. Maddi duran varlk deer artfl fonu
e. Finansal varlk deer artfl fonu
9. Bir varlk Bilano tarihindeki normal ticari koflullarda bilgili ve istekli bir satc ile bilgili ve istekli bir alc
arasnda el deifltirmesi srasnda saptanan deiflim deeri ile deerlenirse kullanlan deerleme ls afladakilerden hangisidir?
a. Maliyet deeri
b. Geree uygun deer
c. Kaytl deer
d. tfa edilmifl maliyet
e. Net gerekleflebilir deer
10. Tekdzen Muhasebe Sisteminde finansal varlklarn
raporlanmasnda bilano aktifinde yer almayan hesap
afladakilerden hangisidir?
a. nemli Etki Taflyan fltirakler
b. Bal Ortaklklar
c. fltirakler
d. Bal menkul kymetler
e. fltirakler Deer Dflkl Karfll
23
Okuma Paras
Doru hisse senedine yatrm yapmak beyaz atl
prensi bulmak kadar zor mu?
Beyaz atl prensini bekleye bekleye evde kalan kz kurularnn hikyelerini bilirsiniz; her ksmetinde bir eksiklik bulur, onu beenmez, bunu beenmez; her defasnda bir sonraki nasibinin bekledii beyaz atl prens
olacana inanr. Gelecek olan prens her zaman dieridir ve mutlaka gelecektir. Yllar geer beyaz atl prensi
gelmez
Borsada ifllem yaptm ilk zamanlar, her ifllemimde
ok kazanacam dflnr, heyecanlanrdm. Param
yatrdm hisse senedimin fiyat, alfl fiyatmn altna
dflmeye bafllaynca kurduum dfllerden uyanmak zorunda kalrdm. Zarar ettiimde suu baflkasna, vaktinde satfl iin emir veremediime, salam olmayan kaynaklardan edindiim bilgilere kabahat bulurdum. Bir
sonraki ifllemimde kazanacam dflnerek kendimi
teselli ederdim.
Zavall gelecek! nsanlar tarafndan ona ylesine ok
umut besleniyor ki, gereklefltiinde hemen hemen btn ekiciliini yitiriyor. (Maksim Gorki-Arkadafl)
Borsada para kazanmaya umut balamfltm, ok kazanacak kazandklarmla neler neler yapacaktm. Bunlar
dflnmek borsada pervaszca ifllem yapmama sebep
oluyordu. Kardan ok zarar ettiimde ise borsa benin
iin ekiciliini yitiriyordu.
Doru hisse senedine yatrm yapmak, beyaz atl prensi bulmak kadar gt benim iin. Hatr saylr bir mebla para kaybederek enerjimi kreltsem de en azndan
kazandm bilgi ve deneyimin deeri llemez.
Bu deneyimim sonucunda, iki sorunun cevabn bulmak iin dflndm.
Soru 1-Borsaya para yatrmak riskli deil mi?
Bunun cevabn ok hofllandm bir spor dalndan bahsederek yantlamak istiyorum. Yzme bilmeden girdiim denizlerde ayamn bast yerler dflna kabilmeyi gze alamyordum. Boulma korkusu beni frenliyor, s yerlerde yzyorum edasna brnerek gnl
elendiriyordum. Yzme renmeye karar verdim, bu
sporu hayatm boyunca yapabilmek iin eitim aldm.
Eitimim sonucunda yzme sporunun benim en byk
hobilerim ve urafllarm arasna girdi.
Yzme rendikten sonra dalgal denizlere, derin yerlere, 3 metre derinliinde havuzlara hevesle dalabiliyordum artk
Oysa yzmede gsterdiim renme becerisini borsada yaptm yatrmlar iin gsterememifltim. Yzme
bilmeden deniz kenarlarnda s sularda gnl elendirdiim gibi, hisse senedi ifllemlerinde deneyim kazanmak iin kk ifllemlerle ifli renmek, bilgi edinerek
salam ifllemler yapmak, edindiim bilginin gcnden
yararlanmak yerine btn birikimimi bir tek hisse senedine yatrmfltm.
Bu ifllemim tpk yzme bilmeden derin sulara atlamak
gibi bir fleydi. Denize atlasam boulabilirdim, borsaya
yaptm dalflta ise birikimimi batrdm.
Bu durumda flu sonucu kardm, borsa riskli deil! Her
alanda olduu gibi, borsa eitimi almadan ifllem
yapmak en byk risk. Bu yzden borsadan para kazanmay renmekte herhangi bir fleyi renmeye benzer tpk bisiklete binmeye, yzmeyi renmeye benzer.
Soru 2-Borsa bir kumar oyunu deil mi?
Zenginlerin daha ok zengin olduu dierlerinin parasn arur ettii bir yer, diye dflnen birisi grrseniz,
bilgi edinmeden ifllem yapan benim gibi bir acemi yatrmc olduunu tahmin etmelisiniz.
Evet, borsa bir kumar oyunu! Bilgi edinmeden, deneyim ve tecrbe sahibi olmadan, ifllenen sistemin alflma usullerinin neler olduunu arafltrmadan, grafik ve
mali tablolar hakknda analiz yapabilme becerisi kazanmadan ifllem yapmak kumar oynamaktan farkszdr.
Baflka bir ifadeyle borsa bir oyundur. Kazanma ve kaybetme zerine kurulu bir oyun olduunu syleyebilirim. Btn oyunlar kazanmak zerine kuruludur. Oyunun iki taraf vardr. Kazanan ve kaybeden! Bu oyunu
iyi oynamak istiyorsanz, ayanz yere salam basmal, kaybetmenin kazanmann bir paras olduunu bilmelisiniz. Kazanma stratejimizin iinde kaybetmek de
olmaldr. nk borsada sadece kazanan ve kaybetmeyen bir yatrmc bulmak imknszdr. Bu tpk boks
arenasnda hi yumruk yememifl bir flampiyon aramaya
benzer.
nceden aldm notlar karfltrrken, bir taraftan da
Cneyt zdemirin soru-yorum programna konuk olan
shak Alatonun szlerine kulak veriyordum. nl ifladamna yneltilen bir soru dikkatimi verilecek cevaba
yneltti, can kulayla dinleyip sylenenleri hemen akl
defterime kayt ettim.
Cneyt zdemir: shak bey, yatrmclk korkulacak
bir fley midir, gen arkadafllarmza ne tavsiye edersiniz?
shak Alaton: Hayat boyu eitim ve kendini bilgilendirme, hayatn hedefini de gz ard etmemesi lazm. nsan hayatta ne arar; huzurlu ve keyifli bir yaflam arar. O
zaman insan kendine bir sormal beni huzura kavufltu-
24
Genel Muhasebe-II
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

ran ve mutlu eden nedir? Yani eitim baflta olmak zere ftrolojiye de merak salarak, yarnn sahalar neler
olabilir gibi bir arafltrma zamannda yapabilirse ve bir
fikirle gelebilirse, bu gn para bulmak eskisi kadar zor
deil!
85 yaflndaki nl ifladamnn bizlere nerisi bu; eitim
ve hayat boyu renme becerisi Bu tavsiyeyi not
almak, yaflayan bir duayenin tecrbesinden beslenmek
moralimi yerine getirdi, ayrca yazdm makale ile ilgili olmasna, isabet etmesine de sevindim.
Ancak, sayesinde ftroloji bilimini rendim ve gelecek yllarn o yaflta birini heyecanlandrrken bu hislerden bihaber olmam yadrgadm. fl dnyasnn sayl
duayenleri arasnda olan shak bey, ftrolojiyi 40-50
yl nce keflfetmifl, merak salmfl ve bu yzden 85 yaflnda hala gelecee dnk heyecan ve beklentileri var.
shak Alaton rendiinde 35-40 yafllar civarndaymfl,
ben ise 33 yaflmda ftrolojiyi reniyorum ok da ge
kalmfl saylmam
Sonu olarak borsada ifllem yapan, kazanr, kaybeder,
kazanr Kazan hanenizin kabark olmasn istiyorsanz kendimize ok iyi sorular sormalyz ve yantlar hakknda dflnmeliyiz!
mrmz boyunca kazan elde etmek iin alflmann
dflnda, paramz alfltrarak nasl kazan elde edebilirim diye sorun kendinize. Birka zm yolu aklnza
geldiinde bu zm yollarn plannza ekleyin. Bu
planlarnzn gerekleflmesi iin daha ok arafltrmanz,
daha ok kitap okumanz, uzmanlar dinlemeniz, daha
ok seminerlere katlmanz, eitim almanz veya kendi
iflinizi kurmanz, yeni dostlar edinmeniz gerekebilir.
Cevaplarnz bunlarla rtflyorsa hi durmayn! ok
kazanmak ve dfllerinizi gereklefltirmek iin beyaz atl prensinizi beklemeyin! Gelecein elenceli, keyifli ve
heyecanl olmasn istiyorsanz eitim almalsnz, yarn
ne istiyorsanz bu gn de onu yapmalsnz.
Kaynak: R.Kemal Sam 23.04.2012
http://ramazansagim.wordpress.com/2012/04/28/
dogru- hisse-senedine-yatirim-yapmak-beyaz-atli-prensibulmak-kadar-zor-mu/
1. d
2. b
3. e
4. b
5. c
6. c
7. a
8. b
9. b
10. a
Yantnz yanlfl ise Hisse senetleri konusunu

yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Tahvil konusunu yeniden
gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Finansal Varlklarn Snflandrlmas Ve Raporlamasnda Farkl Uygulamalar konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Tekdzen Muhasebe Sistemine Gre Finansal Varlklarn Raporlanmas
konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Trkiye Muhasebe Standartlar konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Mali Duran Varlk fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden
gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Mali Duran Varlk fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden
gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Bedelsiz Hisse Senedi Edinimi konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn lm konusunu yeniden gzden geiriniz
Yantnz yanlfl ise Tekdzen Muhasebe Sistemine gre Finansal varlklarn Raporlanmas
konusunu yeniden gzden geiriniz
25
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1
Yatrmcnn hisse senedinden elde edecei kr pay deiflkendir. Her yl orta olduu iflletmenin kr tutar deiflir ve genellikle bu deifliklik normal ekonomik koflullarda krn artmas fleklinde olmaktadr. Bu durumda yatrmcnn kr pay da yllar iinde artacaktr. Ayrca krl
bir iflletmenin hisse senedinin piyasa deeri de artar ve
yatrmc hem artan kr pay geliri hem de artan hisse senedi fiyat nedeniyle kazan salar. Ancak bu beklenti
her zaman gerekleflmeyebilir. Orta olunan iflletmenin
zarar etmesi hlinde yatrmc hem kr pay gelirini elde
edemez hem de hisse senedinin piyasa deeri azalr. Bu
nedenle yatrmc iin hisse senedinin getirisi yksek olmakla birlikte belirsizlik nedeniyle risk de yksektir.
Yatrmcnn tahvil almas hlinde ise tahviller genellikle
sabit faizli olarak ihra edildiinden, elde edecei yllk
faizin ne kadar olaca bellidir. hra, tahvil iin her yl
nominal deer zerinden, nceden belirlenen faiz oran
ile hesaplanan tutarda faiz der. fiirket zarar etse bile, bu
tahvil faizini ve vade sonundaki anaparay demek zorundadr. Bu nedenle tahvil sahibinin tutar belli olan bu
tutarlar tahsil edememe riski bulunmamaktadr. Tahvil
yatrmlarnda risk dflktr ancak yllar iinde gelirin artmas sz konusu olmadndan gelir getirisi de dflktr.
Yatrmc risk stlenme isteine bal olarak hisse senedi veya tahvil yatrmna karar vermelidir.
Sra Sizde 2
Hisse senedi sahibi iflletmenin ortadr ve bu nedenle
her trl ortaklk haklarndan yararlanabilir. Bu haklar,
iflletmenin karndan pay alma hakk, flirket ynetimine
katlma hakk, oy kullanma hakk, rhan hakk, tasfiyeden pay alma hakk ve flirketin faaliyetleri hakknda
bilgi edinme hakk olarak saylabilir. flletmenin yllk
kar deiflken olacandan hisse senedi sahibinin kr
pay geliri de yldan yla deiflir. Eer iflletme zarar etmiflse bu zarara da katlanmak zorunda olacaktr. Rhan hakk, iflletmenin karaca hisse senetlerinden
ncelikli olarak satn alma hakkn ifade eder.
Tahvil sahibi ise iflletmenin alacaklsdr. flletmeye bor
olarak verdii para karfllnda her yl tahvilin nominal
deeri zerinden hesaplanan sabit bir faiz geliri elde
eder. tahvillerde belli bir vade vardr. Vade sonunda iflletme zarar etmifl olsa bile, tahvil sahibi ana parasn geri alr. Tahvil sahibi ortaklk haklarna sahip olmad
iin oy hakk yoktur ve iflletme ynetimine katlmas da
sz konusu deildir.
Sra Sizde 3
Menkul kymetleri borsada ifllem grmeyen ve bu nedenle kamuya hesap verme ykmll bulunmayan
ve ayn zamanda KOB snflandrmas iin verilen ltlerin iinde kalan (250den az alflan olan ve yllk
net satfl haslat ya da mali bilanosu 25 milyon Trk
Lirasn aflmayan iflletmeler) KOB Finansal raporlama
Standartlarn uygulamak zorundadr.
Sra Sizde 4
/
245. BALI ORTAKLIKLAR HS.
523. TRAKLER YENDEN
DEERLEME ARTILARI
/
5.500.000
5.500.000
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Akdoan N. ve Sevilengl O.(1999) Tekdzen Muhasebe Sistemi Uygulamas. Ankara.
Gcenme G. . (2010). Genel Muhasebe. Bursa: Alfa
Aktel.
Gcenme G. . (2007). Genel Muhasebe Problemleri. stanbul: Trkmen Kitabevi.
Gcenme G. .(2007). Trkiye Muhasebe Standartlar ve Uygulamalar. stanbul: Trkmen Kitabevi.
Gcenme G. .(2002). Envanter. Bursa: Marmara Kitabevi
Yalkn Y. K. (2005). Genel Muhasebe. Ankara: Nobel
Akademik Yaynclk Eitim Danflmanlk Ltd. fiti.
GENEL MUHASEBE-II
Amalarmz
N
N
N
N

Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn tanmn, Tekdzen Muhasebe
Sistemine ve Trkiye Muhasebe Standartlarna gre snflandrlmasn ve raporlamasn ayrt edebilecek,
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn edinim ve edinim sonras harcamalara iliflkin muhasebe kaytlarn analiz edebilecek,
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarda amortisman uygulamasn aklayabilecek,
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn satfl ifllemlerini analiz edebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Maddi Duran Varlklar

Maddi Olmayan Duran Varlklar
Maliyet Deeri
Birikmifl Amortisman
Geree Uygun Deer

zel Maliyet
Yenileme Fonu
indekiler
GRfi
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN
VARLIKLARIN KAPSAMI VE
RAPORLANMASI
Genel Muhasebe-II
Maddi ve Maddi
Olmayan Duran
Varlklar

VARLIKLARIN EDNM VE EDNM
SONRASI HARCAMALARIN
MUHASEBELEfiTRLMES
VARLIKLARDA AMORTSMAN
VARLIKLARIN SATIfiI VE ZEL FONLAR
Maddi ve Maddi Olmayan

Duran Varlklar
GRfi
Bilindii gibi duran varlklar iflletme faaliyetlerinde kullanlmak zere edinilen, ksa dnemde satlmas tketilmesi ve paraya evrilmesi dflnlmeyen varlklardr.
Bir nceki nitede bu varlklardan mali duran varlklar incelediniz. Bu nitede ise
maddi ve maddi olmayan varlklar inceleyeceksiniz. Maddi ve maddi olmayan duran varlklar, mali duran varlklardan farkl olarak amortismana tabi varlklardr.
Sz konusu varlklar incelenirken Tekdzen Hesap plan, vergi kanunlar ve Trkiye Muhasebe Standartlarndaki uygulama farkllklarna deinilecektir.
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN

KAPSAMI VE RAPORLANMASI
Tekdzen Muhasebe Sistemine uygun bir bilanoda duran varlklar grubu iinde
Maddi Duran Varlklar, Maddi Olmayan Duran Varlklar ve zel Tkenmeye
Tabi Varlklar hesap gruplar bulunur. Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre edinim maliyetlerinin tespiti, muhasebelefltirme esaslar ve snflandrlmas ile vergi mevzuatmzdaki ve Tekdzen Hesap
Planndaki esaslar arasnda bir takm farkllklar bulunmaktadr. Bu nitede yaplan aklamalarda Tekdzen Hesap Plan esas alnmakla birlikte Trkiye Muhasebe Standartlar ile getirilen yenilikler ksaca zetlenecektir.
Maddi Duran Varlklarn Tanm

Maddi duran varlklar iflletme faaliyetlerinde kullanlmak zere edinilen ve tahmini yararlanma sresi bir yldan fazla olan fiziki varlk kalemleridir. Bu kalemler
Tekdzen Hesap Plannda, Maddi Duran Varlklar grubunda yer alan hesaplarda izlenir. Sz konusu fiziki varlklar, bir yldan uzun sre iin mal veya hizmet
retimi veya idari amalar erevesinde kullanlmak ya da baflkalarna kiraya verilmek zere elde tutulur. Bu amalarla kullanlan ve belirli bir ekonomik mre sahip olan bu iktisadi kymetler, kullanldka aflnma ve ypranmaya maruz kalrlar
ya da teknolojik geliflmeler nedeniyle deer kaybna urarlar. Bu nedenle kullanm
sreleri (ekonomik mr) ierisinde her sene maliyet bedelinin belli bir ksmnn,
dnem giderlerine yazlmas suretiyle amortismana tabi tutulurlar. Sadece faaliyetlerde kullanlan bofl arazi ve arsalarda aflnma ve ypranma sz konusu olmayacandan, bofl arsa ve arazi iin amortisman hesaplanmaz.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
28
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
Genel Muhasebe-II
S O R U
Maddi duranDvarlklar
K K A T sadece afladaki koflullarn oluflmas durumunda varlk olarak muhasebelefltirilir;
Varln iflletmeye
gelecekte ekonomik yarar salamasnn muhtemel olmas ve
SIRA SZDE
Varlk maliyetinin gvenilir bir flekilde llebilmesi.
N N
Maddi AMALARIMIZ
duran varlklarla ilgili yedek para ve bakm malzemeleri genel olarak
stoklarda izlenir ve kullanldklarnda gider olarak kaydedilir. Ancak iflletmenin bir
dnemden fazla kullanmay bekledii nemli yedek para ve yedek malzemeler
K varlk
T A P olarak muhasebelefltirilmelidir. Ayn flekilde, eer yedek para
maddi duran
ve bakm malzemeleri sadece bir maddi duran varlk kalemiyle iliflkili olarak kullanlabiliyorsa ya da nemli bir blmn oluflturuyorsa, maddi duran varlk olaT E Lalnr.
EVZYON
rak dikkate
Maddi Olmayan Duran Varlklarn Tanm

NTERNET
Maddi olmayan duran varlklar, herhangi bir fiziksel varl bulunmayan ve iflletNTERNET
menin bir yldan uzun sre faaliyetlerinde yararland veya yararlanmay bekledii aktiflefltirilen giderler ile belli koflullar altnda hukuken himaye gren haklar
ve flerefiyelerdir. Bu varlklar Tekdzen Hesap Plannda Maddi Olmayan Duran
Varlklar grubunda yer alan hesaplarda izlenir. flletmeler bilimsel ya da teknik bilgi, yeni ifllemlerin veya sistemlerin tasarlanmas ve uygulanmas, lisanslar, fikr
haklar, piyasa bilgisi ve markalar gibi maddi olmayan kaynaklarn edinimi, gelifltirilmesi, korunmas ya da geniflletilmesi ile ilgili olarak genellikle kaynaklarn kullanrlar ya da borlara katlanrlar.
Baz maddi olmayan duran varlklar; fiziksel cisimlerin iinde ya da zerinde
yer alabilir. Maddi olan ve olmayan unsurlar ieren bir varln, maddi ya da maddi olmayan duran varlk olarak tanmlanmasnda, hangi unsurun daha nemli olduuna gre karar verilir. rnein, zel bir bilgisayar yazlm olmadan alflmayan
bilgisayar iin gerekli olan yazlm, sz konusu donanmn nemli bir parasdr ve
maddi duran varlk olarak deerlendirilir. Eer yazlm, ilgili donanmn ayrlmaz
bir paras deilse, o zaman bilgisayar yazlm maddi olmayan duran varlk olarak
deerlendirilir.
Maddi olmayan duran varlklarn, bilano aktifinde raporlanmas iin gerekli
koflullar afladaki gibidir:
Maddi olmayan duran varlklarn, varlk olarak muhasebelefltirilmesi iin ncelikle tanmlanabilir olmas gerekir. Tanmlanabilir olmas, ayrfltrlabilir yani
iflletmeden ayrlabilme ya da blnebilme zelliine sahip ve bireysel olarak
ya da ilgili szleflme ile birlikte, varlk ya da borla beraber satlabilir, devredilebilir, lisans altna alnabilir, kiralanabilir ya da takas edilebilir olmasn ifade eder. Ayrca varln tanmlanabilir olmas iin dier hak ve ykmllklerden ayrlabilmesine veya devredilebilmesine baklmakszn, szleflmeye
bal haklardan ya da dier yasal haklardan kaynaklanmas gerekir.
Maddi olmayan duran varlklarn aktiflefltirilmesi iin varlkla iliflkilendirilebilen gelecekteki ekonomik yararlarn iflletme iin gerekleflmesinin olas
olmas ve varln maliyeti veya deerinin gvenilir bir flekilde llebilmesi gerekir.
Bir varln maddi olmayan duran varlk olarak aktiflefltirilmesi iin iflletme
ii yaratlan flerefiyeden kaynaklanmamas gerekir. flletmenin ticari itibarnn olmas, iyi bir ynetim kadrosuna ve insan kaynaklarna sahip olma-
SZDEDuran Varlklar
2. nite - Maddi ve MaddiSIRA
Olmayan
s, genifl pazar potansiyeli ve mflteri kitlesine sahip olmas

D fi Ngibi
E L M iflletmenin
kr elde etmesine katk salayan ancak maliyeti ve faydas llemeyen,
ayrfltrlabilir ve tanmlanabilir olmayan nitelikler varlk olarak muhasebeS O R U
lefltirilmez.
flletme iinde yaratlan flerefiye, varlk olarak muhasebelefltirilmez. D K K A T
SIRA SZDE
29
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
Maddi olmayan duran varlklar da maddi duran varlklar gibi

tabi
SIRAamortismana
SZDE
tutulur. nk bu varlklar fiziksel yapya sahip olmadklar iin aflnma ve ypranmalar sz konusu deildir ancak iflletmeye saladklar faydann yllar iinde azaAMALARIMIZ
lp tkenmesi sz konusudur ve bu nedenle belli bir yararl mre
sahiptirler. Maddi ve maddi olmayan duran varlklar iin hesaplanan amortismanlarn birikmifl tutarlar, bilanoda maddi ve maddi olmayan duran varlk hesaplarnn altnda bir inK T A P
dirim kalemi olarak yer alr.
Maliyeti llen, ekonomik fayda salayan, tanmlanabilir, ayrfltrlabilir maddi
olmayan duran varlklara afladaki rnekler verilebilir:
T E Lsz
E V Zkonusu
YON
Bir iflletme bir markay rakip iflletmeden satn almfltr ve
marka,
devlet kaytlar altna alnmak suretiyle yasal olarak korunmaktadr.
Bir iflletme isim hakk anlaflmas uyarnca, belirli bir yerleflim alannda belirli bir fast-food restorann iflletme hakknn sadece iflletmeye
verildii zel liNTERNET
sansa sahiptir.
Bir iflletme zerinde reklam alanlar satarak haslat elde ettii bir nternet
sitesine sahiptir. Alan ad gerekli yerlere tescil ettirildii iin yasal olarak
korunmaktadr.
Bir iflletmenin yasal haklarla korunan 20 adet bilgisayar yazlm bulunmaktadr. Bilgisayar yazlmlar sz konusu iflletmenin retim ve idari personeli
tarafndan kullanlmaktadr.
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Maddi Duran Varlklarn Snflandrlmas ve Raporlanmas

Tekdzen Hesap Plannda 25.grup maddi duran varlklara ayrlmfltr. Bu grup iinde afladaki hesaplar yer almaktadr:
250.ARAZ VE ARSALAR HESABI: Bofl arazi ve arsalar ile herhangi bir dzenleme veya iflleme tabi tutulmamfl her trl arsa, arazi ile dutluk, fidanlk ve zeytinlik gibi iflletme arazisi deerlerinin yer ald hesap kalemidir.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre, arsalar snrsz mre sahip olduu iin
amortisman uygulanmaz, bu nedenle arsa ve binalar birlikte alndklarnda dahi
ayrlabilir maddi duran varlklar olarak kabul edilir ve ayr olarak muhasebelefltirilmesi gerekir.
flletme T100 000 bedel ile bir bina almfltr ve bu bedelin T30 000lik ksm arsa
pay olarak denmifltir. Bina bedeli ve %18 KDV bankadan denmifltir.
/
250. ARAZ VE ARSALAR HS

252. BNALAR HS
191. NDRLECEK KDV HS
102. BANKALAR HS
30.000
70.000
18.000
118.000
RNEK
30
Genel Muhasebe-II
Yatrm amal
gayrimenkul, sahibi
tarafndan kira geliri veya
sermaye kazanc ya da her
ikisini birden elde etmek
amacyla elde tutulan
gayrimenkuldr.
251.YERALTI VE YERST DZENLER HESABI: Yer altnda ve yer stnde infla edilmifl her trl yol, park, tnel, kpr, blme, sarn, iskele ve benzeri yaplar ierir.
252. BNALAR HESABI: flletmede bulunan her trl bina ve bunlarn ayrlmaz
paralar ile eklentilerini ieren hesap kalemidir.
Mevcut uygulamalarmzda, maddi duran varlklarn kaytlanmas ve raporlanmasnda varln hangi amala kullanldna gre bir farkllk bulunmamaktadr.
Trkiye Muhasebe Standartlarnda ise yatrm amal gayrimenkullerin maddi
duran varlklardan ayr olarak raporlanmas zorunluluu vardr. Yatrm amal
gayrimenkul iflletme tarafndan elde tutulan dier varlklardan byk lde bamsz nakit akfl yaratr.
RNEK
flletme kiraya vermek amacyla T100 000 bedel deyerek bir bina almfltr ve bu
bedelin T30 000lik ksm arsa pay olarak denmifltir. Toplam bedel ve %18 KDV
bankadan denmifltir.
Trkiye Muhasebe Standartlarnda yatrm amal gayrimenkullerin bilanoda
ayr olarak raporlanmas istendiinden alnan binann Tekdzen Hesap Plannda
henz kodlandrlmamfl bulunan Yatrm Amal Gayrimenkuller hesabna kaydnn yaplmas gerekir.
/
250. ARAZ VE ARSALAR HS

.... YATIRIM AMALI GAYRMENKULLER HS
191. NDRLECEK KDV HS
102. BANKALAR HS
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
30.000
70.000
18.000
118.000
253. TESS, MAKNE VE CHAZLAR HESABI: retim srecinde girdilerin ifllenmesinde ve flekillendirilmesinde kullanlan her trl makine, tesis ve cihazlar ile
bunlarn eklentileri ve bu amala kullanlan taflma gerelerinin izlendii hesaptr.
Bu hesap kullanm amalarna ve makine eflitlerine gre blmlenebilir.
254. TAfiITLAR HESABI: flletme faaliyetlerinde kullanlan her trl tafltlarn izlendii hesaptr.
255. DEMRBAfiLAR HESABI: flletme faaliyetlerinin yrtlmesinde kullanlan
her trl bro makine ve cihazlar ile dfleme, masa, koltuk, dolap gibi varlklarn
SIRA SZDE
yer ald hesaptr.
256. DER MADD DURAN VARLIKLAR HESABI: Yukarda belirtilen hesaplarn hibirinin
girmeyen maddi duran varlklarn izlendii hesaptr.
D fi kapsamna
NELM
257. BRKMfi AMORTSMANLAR HESABI(-): Maddi duran varlk bedellerinin
ekonomik mr iinde yok edilmesini salamak amacyla kullanlan hesaptr. AyS O R U
rlan amortismanlar ilgili gider hesaplar karfllnda bu hesaba alacak kaydedilir.
D K K A T maliyetinin gidere dnflen ksmdr ve varln deerindeki azalmaAmortisman varln
y ifade eder. Sz konusu deer azalfl varln kaytl deerinden dorudan dfllmeyerek
Birikmifl Amortismanlar
hesabnda izlenir. Bilano gsteriminde ilgili varlk grubu alSIRA SZDE
tnda eksi olarak gsterilerek varlklarn net deeri ile raporlanmas salanr
N N
AMALARIMIZ OLAN YATIRIMLAR HESABI: flletmede yapm sren ve ta258.YAPILMAKTA

mamlandnda ilgili duran varlk hesabna aktarlacak olan her trl madde ve
malzeme ile iflilik ve genel giderlerle ilgili harcamalarn izlendii hesaptr. HarcaK T A P
TELEVZYON
31
2. nite - Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklar
ma yapldnda hesaba bor kaydedilir. Yatrm tamamlandnda, tamamlanan

yatrm bedelleri iin hesaba alacak kaydedilir ve tutar ilgili maddi duran varlk hesabna aktarlr.
259. VERLEN AVANSLAR HESABI: Yurt iinden veya yurt dflndan satn alnmak zere siparifl edilen maddi duran varlklarla ilgili olarak yaplan avans demelerinin izlendii hesaptr. Siparifl avanslaryla ilgili giderleri de kapsar, deme yapldnda hesaba bor, siparifl edilen malzeme teslim alndnda hesaba alacak
kaydedilerek karfllnda ilgili maddi duran varlk hesabna bor kaydedilir.
Maddi Olmayan Duran Varlklarn Snflandrlmas ve

Raporlanmas
Tekdzen Hesap Plannda 26. grup maddi olmayan duran varlklara ayrlmfltr. Bu
grup iinde afladaki hesaplar yer almaktadr:
260. HAKLAR HESABI: mtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel denerek elde edilen baz hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin iflletmeye
belli alanlarda tand kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolaysyla yaplan harcamalar kapsar. Edinilen haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba bor kaydedilir.
Haklar yararlanma sreleri belli ise bu sre ierisinde, yararlanma srelerinin belli olmamas durumunda 5 yllk srede eflit taksitlerle itfa edilir.
261. fiEREFYE (PEfiTEMALLIK) HESABI: Bir iflletme devralnrken katlanlan
maliyet ile sz konusu iflletmenin rayi bedelle hesaplanan net varlklarnn deeri arasndaki olumlu farklarn izlenmesinde kullanlr. fierefiye hesaplanrken rayi
SIRA SZDE
bedelinin tespit edilememesi hlinde bunun yerine net defter deeri
esas alnr. fierefiye bir iflletmenin iyi bir kurulufl yerinin olmas, iyi bir flhrete ve ifl hacmine sahip olmas, rakip iflletmelerden daha fazla kr elde etme potansiyeline
D fi N E L Msahip olmas gibi nedenlerle ortaya kar. fierefiyenin muhasebelefltirilmesi ve bilanoda gsterilmesi iin bedelinin denmifl olmas gerekir. denen flerefiye bedellerinin taS O R U
mam bu hesabn borcuna kaydolunur.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre, tam set TMS/TFRS uygulayanlar
D flerefiye
K K A T iin amortisman kayd yapmaz, deer dflkl karfll kayd yapar. Ancak KOB TFRSyi uygulayanlar flerefiye iin amortisman kayd yapar.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
N N
262. KURULUfi VE RGTLENME GDERLER HESABI: flletmenin kurulmas,

yeni bir flubenin almas, ifllerin srekli olarak geniflletilmesiAMALARIMIZ
iin yaplan ve karfllnda maddi bir deer elde edilmeyen giderlerin aktiflefltirilmeleri
D fi N E L Mdurumunda
kullanlan hesaptr. Vergi mevzuatmz ve mevcut uygulamalarmza gre iflletmeK deeri
T A P ile aktiflefller diledikleri takdirde kurulufl ve rgtlenme giderlerini maliyet
S O R U
tirebilir veya dorudan gider yazabilirler.
AYTO N
T E LD E VK KZaktiflefltirilmez,
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre kurulufl ve rgtlenme giderleri
gereklefltiklerinde gider olarak muhasebelefltirilir. Bu nedenle standartlarn gereklerini
karfllayan bir bilanoda Kurulufl ve rgtlenme Giderleri hesab yer
SIRAalmayacaktr.
SZDE
NTERNET
N N
263. ARAfiTIRMA VE GELfiTRME GDERLER HESABI: flletmede yeni rn ve

AMALARIMIZ
teknolojiler oluflturulmas, mevcutlarn gelifltirilmesi ve benzeri
amalarla yaplan
her trl harcamalardan aktiflefltirilen ksmn gsterildii hesaptr.
Vergi mevzuatmza gre arafltrma ve gelifltirme giderlerinin aktiflefltirilmesi veK T A P
ya dnem gideri olarak kaytlanmas mmkndr. Trkiyede
Kurumlar Vergisi
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
T E DL E KV KZAYTO N
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
32
Genel Muhasebe-II
Kanununa gre iflletmeler AR-GE faaliyetleri kapsamnda yaptklar harcamalarn

%40n vergi matrahndan indirebilirler. Bu nedenle iflletmeler genellikle arafltrma
ve gelifltirme harcamalarn ayrfltrmadan, tamamn gider kaydetmektedir.
Tekdzen Muhasebe Sisteminde hem bilano hesaplar iinde hem de gelir tablosunda faaliyet giderleri iinde arafltrma ve gelifltirme giderlerine iliflkin hesaplar
vardr. Ancak Trkiye Muhasebe Standartlarnda sadece gelifltirme giderlerinin aktiflefltirilmesine izin verilmektedir. Tam set standartlar uygulayanlar gelifltirme giderlerini aktiflefltirebilir ancak arafltrma iin yaplan harcamalarn gider olarak
kaydeder. KOB Muhasebe Standartlarn uygulayanlar ise arafltrma ve gelifltirme
faaliyetlerinden kaynaklanan tm giderleri, baflka bir varln maliyetine yklenmiyorsa, gereklefltiinde gider olarak kaydeder.
264. ZEL MALYETLER HESABI: Kiralanan gayrimenkullerin gelifltirilmesi veya ekonomik deerinin srekli olarak arttrlmas amacyla yaplan giderler ile
(normal bakm, onarm ve temizleme giderleri hari) bu gayrimenkuln kullanlmas iin yaplp, kira sresinin sonunda mal sahibine braklacak olan varlklarn
bedellerinin izlendii hesaptr. Yaplan harcamalar hesaba bor kaydedilir. Bu harcamalar kira sresi ierisinde, kira sresinin befl yldan fazla olmas durumunda
befl ylda eflit tutarlarla amorti edilir.
267. DER MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR HESABI: Yukarda saylan
hesap kalemlerinin hibirinin kapsamna dhil edilemeyen deerleri ierir.
268. BRKMfi AMORTSMANLAR HESABI (-): Maddi olmayan duran varlk bedellerinin ekonomik mr iinde yok edilmesini salamak amacyla kullanlan hesaptr. Hesaplanan amortismanlar ilgili gider hesaplar karfllnda bu hesaba alacak kaydedilir. Maddi olmayan duran varlklarn net deeri ile raporlanmasn salamak iin aktifte eksi olarak yer alr.
269. VERLEN AVANSLAR HESABI: Maddi olmayan duran varlklarla ilgili olarak gerek yurt ii, gerek yurt dflndaki kifli ve kurulufllara, yaplan avans demelerini ve bu ifllemlere iliflkin giderleri gsterir. deme yapldnda hesaba bor kayd yaplr. Varlklar elde edildiinde ilgili varlk hesabna devredilir ve hesaba alacak kayd yaplarak kapatlr.
zel Tkenmeye Tabi Varlklar

Belirli bir maddi varlkla ok yakndan ilgili bulunan veya tamamen tketime tabi
varlklar iin yaplan, retim alflmalarnn zaman ve younluu ile snrl bir mre sahip olan harcamalar ierir. Bunlar 271. Arama Giderleri Hesab, 272. Hazrlk ve Gelifltirme Giderleri Hesab ve 277. Dier zel Tkenmeye Tabi Varlklar
Hesabnda izlenebilir.
271. ARAMA GDERLER HESABI: Arama amac ile yaplan ve bununla ilgili giderlerin izlendii hesaptr. Bir maden yatann iflletmeye elveriflli olup olmadnn belirlenmesi ve girifl noktalarnn saptanmas iin iflletmeye gemeden nce yaplan arama giderleri ile petrol arafltrmas ile ilgili olarak arazinin yerden ve havadan (topografik, jeolojik ve jeofizik vb.) incelemesi ve gerekli ifllem, deneyim ve
jeolojik bilgi almak amac ile yaplan sondaj giderleri gibi yaplan harcamalarn izlendii hesaptr.
Arama faaliyetlerinin sonucunda retilebilir cevher rezervi saptanamamflsa yaplan giderler zarar kaydedilir.
272. HAZIRLIK VE GELfiTRME GDERLER HESABI: Ak iflletmelerde, maden
stndeki rty kaldrmak veya yeraltndaki maden yataklarna girmek, bu yatakla yer st arasnda genel ktlenin tketilmesine kadar srekli bir balant kurmak
33
ve maden yataklarn retime elveriflli paralara blmek, gerek insanlarn gerekse

aralarn gidip gelme ve havalandrlmalarn ve cevherin taflnmasn salamak
amacyla alacak olan dfley, yatay ve eilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin
gerektirdii giderlerle; petrol ifllemlerinin kuyu ama, temizleme, derinlefltirme, bitirme veya bu ifllemlere hazrlk iin yaplan iflilik, yakt, tamir ve bakm, nakliye,
ikmal, malzeme vb. giderlerin izlendii hesaptr.
277. DER ZEL TKENMEYE TAB VARLIKLAR HESABI: Kendi blmlerinde tanmlanmayan zel tkenmeye tabi dier varlk deerlerinin izlendii hesaptr.
278. BRKMfi TKENME PAYLARI HESABI (-): zel tkenmeye tabi varlklar
grubuna giren kalemler zelliklerine gre tkenme pay ayrlmak suretiyle itfa edilir
ve tkenme pay maliyet ve gider hesaplar karfllnda bu hesaba alacak kaydedilir.
Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklarda Deer

Azalfllar
Vergi mevzuatmzda ve mevcut uygulamalarmzda maddi ve maddi olmayan duran varlklarda deer artfl ve azalfllarnn tespiti ve kayd sz konusu deildir. Ancak TMS/TFRSleri ( tam set standartlar) uygulayanlar maddi ve maddi olmayan
duran varlklardaki deer artfl ve azalfllarn kayda alp raporlayabilirler. KOB
Muhasebe Standartlarn uygulayanlar ise sadece deer azalfllarn kaydeder.
Deer artfl ve azalfllarnn hesaplanmas ve kayd dnem sonu ifllemlerini oluflturduundan burada zerinde durulmayacaktr. Ancak burada vurgulanmak istenen, Trkiye Muhasebe Standartlarnn duran varlklarn bilanoda raporlanmasnda getirdii bir yeniliktir. Buna gre, eer dnem sonunda duran varln deerinde, maliyet deerine gre bir deer azalfl varsa bunun iin karfllk kayd yaplr
ve bilanonun aktifinde eksi olarak raporlanr. Trkiye Muhasebe Standartlarna
gre, maddi ve maddi olmayan duran varlk kalemi varlk olarak muhasebelefltirildikten sonra, bilanoda maliyetinden birikmifl amortisman ve varsa birikmifl deer
dflkl zararlar indirildikten sonraki deeri ile gsterilir.
Defter deeri= Maliyet deeri - Birikmifl amortisman - Deer Dflkl Zarar
Karfllk tutar, varln

piyasa deerinin, defter
deerinden daha dflk
olmas durumunda aradaki
fark kadardr.
Yukarda belirttiimiz gibi deer dflkl zarar iin karfllk kayd yaplr.
Karfllk tutar, gider olarak gelir tablosunda yer alr, ayrca aktifte eksi olarak raporlanacak bir karfllk hesabna alacak kaydedilir.
SIRA SZDE
6..KARILIK GDERLER HS
2.. MADD-MADD OLMAYAN
DURAN VARLIK DEER
DKL KARILIKLARI HS.
D fi N E L M
S O R U
D fi N E L M
Uluslararas Muhasebe Standartlar/Uluslararas Finansal RaporlamaDStandartlar

paraleKKAT
linde oluflturulmufl olan Trkiye Muhasebe Standartlar / Trkiye Finansal Raporlama Standartlar (TMS/TFRS ) lkemizde borsada ifllem yapan iflletmeler tarafndan
uygulanmak zoSIRA SZDE
rundadr. KOBler ( kk ve orta lekli iflletmeler) iin ise, ayn paralelde ancak daha sadelefltirilmifl olarak hazrlanan KOB Finansal Raporlama Standartlar bulunmaktadr.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
N N
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
34
Genel Muhasebe-II
Maddi duran varlklar ile ilgili temel konular afladaki standartlarda yer almaktadr:
TMS 16: Maddi Duran Varlklar ve KOB TFRS Blm 17.
TMS 40: Yatrm Amal Gayrimenkuller ve KOB TFRS Blm 16.
Maddi olmayan duran varlklar ile ilgili standartlar ise afladaki gibidir:
TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlklar.
KOB TFRS Blm 18 fierefiye Dflndaki Maddi Olmayan Duran Varlklar.
KOB TFRS Blm 19 flletme Birleflmeleri ve fierefiye.

EDNM VE EDNM SONRASI HARCAMALARIN
MUHASEBELEfiTRLMES
Varlklarn ediniminde ve bilano dfl braklmasnda, Tekdzen Hesap Planndaki maddi ve maddi olmayan duran varlk hesaplarnn bor ve alacak taraflarna
maliyet bedeli ile kayt yaplr. flletmeler sabit varlklarn tamamlanmfl olarak satn alabilirler, baflka iflletmelere siparifl vererek yaptrabilirler veya bizzat kendi iflletmelerinde imal veya infla edebilirler. Ancak her durumda sabit varlklar maliyet
bedeli zerinden muhasebelefltirilerek aktife alnrlar.
Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklarn Edinimi ve

Maliyet Deerinin Hesaplanmas
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn satn alnarak ediniminde maliyet deeri afladaki unsurlardan oluflur:
Ticari iskontolar ve indirimler dflldkten sonra avukatlk ve araclk cretleri, ithalat vergileri ve iade alnamayan alfl vergileri dhil satn alma fiyat,
Varl amalanan kullanma hazr hle getirmekle dorudan iliflkilendirilebilen tm harcamalar. rnein maddi duran varlklarn ynetim tarafndan
amalanan koflullarda alflabilmesini salayacak yere ve duruma getirilmesiyle dorudan iliflkili olan saha hazrlk harcamalar, ilk teslimat ve ykleme-boflaltma harcamalar ile kurulum, montaj ve ifllerliin testine iliflkin
harcamalar.
Maddi duran varln sklmesi ve taflnmas ile yerlefltirildii alann restorasyonuna iliflkin harcamalar.
Vergi mevzuatmza gre de duran varlklarn maliyet bedeli iin bunlarn satn
alma bedeline, ithal edilen makine ve tesisat iin ithal srasnda denen gmrk
vergileri ile bunlarn nakliye ve montaj harcamalar ile satn alnan bir binann yktrlmas ve arsasnn tasfiyesine iliflkin olarak yaplan tm harcamalarn eklenmesi
zorunludur. Bunun dflnda iktisadi kymetler iin yaplan noter masraflar, mahkeme masraflar, kymet takdirine iliflkin harcamalar, komisyon harcamalar gibi harcamalar ve taflt alm vergisi, emlak alm vergisi gibi vergiler; mkellefler tarafndan
istenirse maliyete ilave edilir, istenirse dorudan genel gider olarak kaydedilir. Duran varln alflyla ilgili bu tr harcamalar Trkiye Muhasebe Standartlarna gre
de elde etme maliyeti iinde yer alr. Ancak Trkiye Muhasebe Standartlar, vergi
mevzuatmzdan ve mevcut uygulamalarmzdan farkl olarak maddi ve maddi olmayan duran varlk alm ile ilgili borlanma maliyetlerinin elde etme maliyeti
iinde yer almasna izin vermez.
Vergi mevzuatmza gre, duran varlk ediniminde kullanlan kredilerin faizleri
ve kur farklar ilgili varln aktife alnd dnemin sonuna kadar maliyete ilave
edilir, sonraki dneme ait olanlar ya maliyete ilave edilir ya da gider olarak kayde-
35
dilir. Ancak Trkiye Muhasebe Standartlarna gre maddi ve maddi olmayan duran varlk alm vadeli olarak yaplmflsa elde etme maliyeti, peflin fiyatna eflit olarak belirlenir. Duran varlk kaleminin maliyeti muhasebelefltirme tarihindeki peflin
fiyatn efl deeri tutardr. Toplam deme tutar ile peflin fiyat arasndaki fark, TMS
23 Borlanma Maliyetleri Standardnda aktiflefltirmeye izin verilen durumlar hari kredi dnemi boyunca faiz gideri olarak mali tablolara alnr. Standartlara gre
maddi ve maddi olmayan duran varlk maliyetine alnmayan ve gereklefltiinde
dnem gideri kaydedilen harcamalar afladaki gibidir:
Yeni bir tesis almasna iliflkin harcamalar.
Reklam ve tantm harcamalar gibi yeni bir rn veya hizmetin tantlmasna iliflkin harcamalar.
Yeni bir yerde veya yeni bir mflteri kitlesiyle ifl yapmak amacyla yaplan
harcamalar (personel eitim masraflar dhil).
Ynetim giderleri ve dier genel giderler kapsamndaki harcamalar.
Borlanma maliyetleri.
flletme peflin fiyat T70.000 olan bir demirbafl 3 ay vadeli olarak, T100.000lik fiyatla satn almfltr. %18 KDV nakden denmifltir.
Mevcut uygulamalarmzda genellikle demirbafl vadeli bedeli ile aktiflefltirilerek
afladaki kayt yaplr.
/
255.DEMRBALAR HS.
191.NDRLECEK KDV HS.
336. DER ETL BORLAR HS.
100. KASA HS.
100.000
18.000
100.000
18.000
Trkiye Muhasebe Standartlarnda ise varln peflin deer ile aktiflefltirilmesi

ve vade farknn dnem faiz giderlerine aktarlmak zere Ertelenen Giderler diye bir negatif pasif hesaba kaydedilmesi gerekmektedir. Bu hesapla ilgili
aklamalar iin 4. nitedeki Satclar Hesab blmne baknz.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre yaplmas gereken kayt afladaki gibidir.
(KDV anlaflmaya varlan ve faturada yer alan vadeli fiyat zerinden hesaplanacaktr)
/
255.DEMRBALAR HS.
325.ERTELENEN TCAR BORLAR VADE FARKI HS.
191.NDRLECEK KDV HS.
336. DER ETL BORLAR HS.
100. KASA HS.
/
70.000
30.000
18.000
100.000
18.000
Ertelenen Ticari Borlar Vade Fark hesabna alnan tutar aylk faiz giderini ifade ettiinden bu tutar bir defada faiz gideri yazlmaz, ay boyunca sz konusu aktif hesaptan faiz giderlerine aktarlr.
ay boyunca her ay yaplacak kayt afladaki gibidir:
/
780. FNANSMAN GDERLER HS

325.ERTELENEN TCAR BORLAR VADE FARKI HS.
10 000
10 000
RNEK
36
Genel Muhasebe-II
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn ediniminde, faaliyete bafllanmasna

iliflkin harcamalar, kullanlmaya bafllanmasna iliflkin eitim faaliyetleri, reklam ve
tantm faaliyetleri duran varlk maliyetine alnmaz, gider olarak muhasebelefltirilir.
RNEK
Bir magazin yaymclk flirketi 10 yl yasal kullanm sresi olan bir telif hakkn
T20.000 bedelle satn almfltr. Telif hakknn kullanmna bafllanmasna iliflkin
eitim faaliyetleri iin T2.000, reklam ve tantm faaliyetleri iin T4.000 harcama
yapmfl ve bu yaplan tm harcamalar ve bunlarn %18 KDV dhil tutarlarn
bankadan demifltir.
Eitim ve tantm faaliyetlerine iliflkin harcamalarn maddi olmayan duran varlk maliyetine alnmayp, faaliyet giderleri olarak kaytlamas gerekir.
/
260.HAKLAR HS.
191. NDRLECEK KDV HS.
102.BANKALAR HS
770. GENEL YNETM GDERLER HS.
760. PAZARLAMA SATI VE DAITIM GDER. HS.
191. NDRLECEK KDV HS.
102.BANKALAR HS.
RNEK
20.000
3.600
2.000
4.000
1.080
23 600
7 080
X flletmesi 20XX dneminin baflnda T250.000 deerinde bir makine almfltr.

Makine ile ilgili olarak yaplan harcamalar flu flekildedir:
Nakliye harcamas
T18.000
Montaj harcamas
T24.000
Genel ynetim gideri
T3.000
Montaj ve kurulum 3 ayda gerekleflmifl ve daha sonra makinenin alflr duruma
getirilmesi ile dorudan ilgili maliyetler T33.500 olarak gerekleflmifltir. lk 5 ayda
retim garantileri erevesinde makineden kaynaklanan T15.000 faaliyet zarar
ortaya kmfltr.
Makinenin aktiflefltirilecek maliyeti ne kadardr?
Bu durumda makinenin aktiflefltirilecek olan maliyeti afladaki gibi hesaplanr.
Elde etme maliyeti
250.000
Taflma
18.000
Montaj
24.500
alflr duruma getirilmesiyle dorudan ilgili maliyetler
33.500
326.000
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
XYZ flletmesi
gda
endstrisindeki faaliyetlerini geniflletmeye karar vermifl ve btn AvruSIRA
SZDE
pada iyi bilinen bir fast-food markasnn 20 yl sreyle franchise hakkn T1.000.000 bedelle satn almfltr. XYZ flletmesi satn ald franchise hakkndan dolay gelecekte ekonoD fi etmeyi
N E L M beklemektedir. flletme franchise hakkn bir maddi olmayan duran
mik fayda elde
varlk olarak aktiflefltirebilir mi, nedenlerini aklaynz.
S O R U
Edinim Sonras Yaplan Harcamalar

flletmeler aktiflerinde yer alan duran varlklarla ilgili olarak kullandklar sre iinDKKAT
de birok harcama yapabilirler. Bu harcamalar nasl muhasebelefltirilecektir?
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
37
Vergi mevzuatmza gre bu tr harcamalar, iflletme tarafndan ya ilgili duran

varln maliyetine ilave edilir ya da dnem gideri olarak kaydedilir. Bunun ayrt
edilmesinde Vergi Usul Kanununda flu ilkeler getirilmifltir (VUK Md. 272):
Yaplan harcama ilgili duran varln verimini, hizmet sresini veya deerini artryorsa ya da duran varla yeni bir eklemede bulunuluyorsa, sz konusu harcama ilgili duran varln maliyetine ilave edilerek aktiflefltirilmelidir. Bu tr harcamalar byk onarm ve byk para yenilemeleri, ekleme
ve geniflletmeler, duran varl gelifltirme ve iyilefltirme harcamalardr.
Eer yaplan harcama duran varlklar iyi alflr durumda tutmak, mevcut
durumu korumak zere yaplan normal bakm ve onarm gideri ise bu durumda dnem gideri olarak kaydedilmelidir. Bu tr harcamalar bozulma,
aflnma, rmeyi nlemek iin yaplan silme, temizleme, yalama, boyama
veya sabit kymetin mevcut mrn muhafaza etmek iin yaplan onarm ve
kk para yenilemeleri gibi giderlerden oluflur.
flletme, sahibi bulunduu iflyeri binasna T10.000ye kalorifer tesisat yaptrmfl ve
% 18 KDV ile birlikte T11.800 demifltir. Ayrca binann badana ve boyas iin de
% 18 KDV ile birlikte T354 demifltir.
/
252. BNALAR HS
191. NDRLECEK KDV. HS
100. KASA HS
/
10.000
300
1.854
RNEK
12 154
Baz maddi duran varlk kalemlerinin paralarnn dzenli aralklarla yenilenmesi gerekebilir. Yenileme kapsamndaki bir parann maliyeti olufltuu zaman ilgili maddi duran varlk kaleminin defter deerine dhil edilerek muhasebelefltirilir.
Yenilenen ( karlan) paralarn defter deeri bilano dfl braklr.
Tarm kimyasal reten bir iflletmenin alt aylk aralklarla kontrol edilen kimyasal iflleme fabrikas iin ypranmaya karfl koruyucu kaplama yapmas gerekmektedir. Kaplamalarn ortalama olarak her drt ylda bir yenilenmesi gerekmektedir
(faydal mr 4 yl). Fabrikann dier ksmlar iin faydal mr yirmi yldr. Cari dnemde yaplan bir kontrol sonucunda defter deeri T100.000 olan yllk
bir kaplamann hasara urad ortaya kmfltr. Kaplama derhal T420.000 maliyetle yenilenmifltir.
Bu durumda yaplmas gereken kaytlar afladaki gibidir:
ncelikle T100.000lik eski kaplama gider kaydedilerek bilanodan silinir.
/
659.DER OLAAN GDER VE ZARARLAR HS.

252.BNALAR HS.
100.000
T420.000lik yeni kaplama maddi duran varlk olarak kaydedilir.
100.000
RNEK
38
Genel Muhasebe-II
/
252.BNALAR HS.
102.BANKALAR HS.
/
420 000
420 000
zel Maliyet
Yukarda iflletmenin sahip olduu maddi duran varlklarn deerini, verimini arttran veya mrn uzatan ilaveler yapldnda, yaplan bu harcamalarn ilgili maddi duran varln maliyetine ilave edilebileceini syledik. Ancak iflletme kiralayarak kulland bir duran varlk iin varln deerini, mrn, verimini artran nitelikte bir harcama yaparsa ne olacaktr? flletmenin maddi duran varlklar arasnda
olmayan ve bilanosunda gzkmeyen bir duran varln maliyetine ilave yapamayacana gre, sz konusu harcamay nasl muhasebelefltirecektir?
Bu konuda Vergi Usul Kanunundaki dzenlemelere gre, kirac tarafndan kiralanarak kullanlan duran varlklar iin yaplan ve varln deerini, mrn ve
verimini artran harcamalar zel maliyet bedeli olarak ayrca deerlenir. Harcamalar hem tamir hem de kymet artrc harcamalardan olufluyorsa; maliyet bedeline
eklenecek tutarn belirlenmesi, kalan ksm iin gider kayd yaplmas gerekir.
Buna gre, iflletme sz edilen trde yapmfl olduu harcamalar 264. zel
Maliyetler Hesab adyla bir maddi olmayan duran varlk hesabna kaytlayarak
aktiflefltirecek ve dier maddi ve maddi olmayan duran varlk kalemleri gibi amortismana tabi tutacaktr. Varln mevcut durumunu korumak iin yaplan temizlik,
bakm ve kk tamirler iin yaplan harcamalar ise genel gider olarak kaydedilmelidir.
RNEK
flletme kira ile tutmufl olduu ifl yerinde % 18 KDV ile birlikte T11.800 deyerek bir
kalorifer tesisat yaptrmfltr.
264. ZEL MALYETLER HS
191. NDRLECEK KDV. HS
100. KASA HS.
/
/
10.000
1.800
11 800
MADD VE MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA

AMORTSMAN
Amortisman, bir varln
maliyetinin gidere
dnfltrlmesidir
Duran varlklarda amortisman; varln kullanmndan, belli bir srenin gemesi

ve teknolojik geliflmeler nedeniyle varln demode olmasndan dolay ortaya kabilecek eskime, ypranma ve tkenme fleklindeki deer kayplarn dikkate alarak,
duran varlklarn yararl mrlerini tahmin etmek ve bu sre ierisinde sz konusu varlklarn elde etme maliyetlerini gider olarak muhasebelefltirmektir. Her bir
dneme iliflkin amortisman gideri, ya dier bir varln maliyet deerine ilave edilir yada gider kaydedilerek gelir tablosu ile iliflkilendirilir.
Amortisman muhasebesinin amac, sabit varlklarn maliyetlerini, sistemli olarak
kullanldklar sreye datmak ve her yln payn o dnemin gideri olarak kaydetmek suretiyle, kullanm sresi sonunda kullanlmaz hle gelecei varsaylan sabit
kymetin yenilenmesi iin fon yaratmaktr.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre yllk amortisman paylarnn hesaplanmasnda afladaki yntemler kullanlabilir;
39
Eflit payl amortisman yntemleri,

Azalan payl amortisman yntemleri,
Artan payl amortisman yntemleri,
Deiflen payl amortisman yntemleri.
Eflit payl amortisman yntemleri: Eflit payl amortisman yntemlerinde duran
varln maliyeti yararl mrne ( hizmet sresine) blnmek suretiyle yllk amortisman paylar hesaplanr. Eer yararl mrnn sonunda bir kalnt deerin (hurda deerin) olaca tahmin ediliyorsa bu tutar, duran varln maliyetinden dfllr. Kalnt deeri tahmin edilemiyorsa sfr kabul edilebilir. Yllk amortisman paynn hesaplanmas afladaki gibidir.
Duran Varlk Maliyeti - Kalnt Deeri
Amortisman Pay =
Yararl mr
Azalan payl amortisman yntemleri: Azalan payl amortisman yntemlerinde
duran varln ilk kullanm yllarnda daha ok, son yllarda daha az amortisman
paylarnn gider kaydedilmesi amalanr.
Artan payl amortisman yntemleri: Artan payl amortisman yntemleri ise
ilk yllarda az, sonraki yllarda daha ok amortisman pay hesaplanmas fleklinde
uygulanr.
Deiflen payl amortisman yntemleri: Deiflen payl amortisman yntemlerinde retim miktarlar ya da hizmet saatleri esas alnarak duran varln mr boyunca retilecek birim ya da kullanlacak saat tahmin edilir. Duran varln maliyeti bu
birim veya saate blnerek bir say bulunur. Daha sonra her faaliyet dneminde
retilen miktar ya da kullanlan saat bu sayyla arplmak suretiyle her dnemin
yllk amortisman pay hesaplanr.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre varln yararl mr her yl gzden geirilir. Yararl mr varsa szleflmenin veya dier yasal haklarn geerlilik sresini
SIRA SZDE
aflamaz.
VUKda vergi matrahnn tespiti iin uygulanabilecek amortisman hesaplama
yntemleri snrlandrlmfl, artan yada deiflen payl amortisman
D fi N E Lyntemlerine
M
izin verilmemifltir. Eflit payl amortisman yntemi olarak kullanlan yntemin ad
normal amortisman yntemidir. Bu yntemde duran varlklar yararl mrleri
S O R U
iinde her yl eflit amortisman pay ile itfa edilir.
D K K A T iin tespit ve
VUKa gre amortisman oran, Maliye Bakanlnn her iktisadi kymetler
ilan ettii yararl mr srelerine gre hesaplanr ve amortisman paylar hesaplanrken
yararl mrnn sonundaki kalnt deer dikkate alnmaz.
SIRA SZDE
N N
Hesaplanan yllk amortisman paylar, bir varln maliyetine dahil edilmiyorsa,

AMALARIMIZ
gider olarak kaydedilir ve gelir tablosu ile iliflkilendirilir. retim
iin kullanlan varlklarn amortisman retim maliyetleri iinde yer almaldr. Gelir tablosunda, arafltrma faaliyetleri iin kullanlan bir varln amortisman 750.Arafltrma Gelifltirme
K T A 760.PazarlaP
Giderleri, pazarlama faaliyeti iin kullanlan bir varln amortisman
ma Satfl Datm Giderleri, brolarda kullanlan varlklarn amortisman ise 770.
Genel Ynetim Giderleri olarak kaytlanmaldr. Gelir tablosunda faaliyet giderleLEVZYON
ri iinde yer alan amortisman giderleri bilanoda da BirikmiflT EAmortismanlar
olarak raporlanr. Bilanoda birikmifl amortismanlarn raporlanmas iin kullanlan heNTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
40
Genel Muhasebe-II
saplar; maddi duran varlklar iin 257. Birikmifl Amortismanlar, maddi olmayan
duran varlklar iin 268. Birikmifl Amortismanlar, zel tkenmeye tabi varlklar
iin 278. Birikmifl Tkenme Paylar hesaplardr. Bu hesaplar bilanonun aktifinde eksi olarak yer alan dzenleyici hesap niteliindedir.
RNEK
200X ylnda alnan ve elde etme maliyeti T10.000 olan bir demirbafln yararl mr 5 yldr. Bu demirbafl iin normal amortisman yntemine gre yllk amortisman
paylarn hesaplayarak ilk yln amortisman paynn kaydn dzenleyiniz?
Yararl mr 5 yl olduuna gre, (100 / 5 = 20 ) amortisman oran % 20dir.
Amortisman pay ise 10.000 x 0,20 = T2.000 veya 10.000/5 =T2.000 fleklinde hesaplanr.
lk yl iin hesaplanan amortisman paynn kayd iin hangi hesabn borlandrlacana karar verirken, bu iktisadi kymetin retim iin mi yoksa faaliyetler iin
mi kullanldna baklr. Demirbafl broda kullanlan bir duran varlk olduundan
amortisman giderlerinin genel ynetim gideri olarak kaytlanmas gerekir.
/
257. BRKM AMORTSMANLAR HS.
/
2 000
2 000
Yukardaki kayttan sonra byk defter hesaplarnn durumu afladaki gibi

olacaktr:
255. DEMRBALAR HS.
10.000
257. BRKM AMORT. HS.

2.000
Demirbafllar maliyet deeriyle bilanonun aktifinde yer alr. Birikmifl amortismanlar hesab aktifte ilgili iktisadi kymetin yer ald hesap grubunun altnda (-)
eksi fleklinde yer alr. Bylece demirbafllarn bilanoda net defter deeri ile raporlanmas mmkn olur.
Aktif
A LETMES 31.12.200X TARHL BLANOSU
II. DURAN VARLIKLAR

DEMRBALAR
(-)BRKM AMORT.
Pasif
10.000
(2000)

SATIfiI VE ZEL FONLAR
Tekdzen Hesap Planna
gre bir varln net defter
deeri, varln
maliyetinden birikmifl
amortismanlar dflldkten
sonra kalan deeridir.
Duran varlklar genelde satlmak amacyla deil iflletmede uzun srelerde kullanmak amac ile edinilirler. Ancak gerekli durumlarda bu varlklarn da satfl sz konusu olabilir. Duran varlklar yukarda da belirtildii gibi amortismana tabi varlklardr. Amortismana tabi varlklarn satlmas hlinde, satfltan doacak kr veya zararn belirlenebilmesi iin ncelikle varln net defter deeri bulunur. Daha sonra satfl bedeli ile defter deerleri arasndaki fark bulunur; bulunan fark duruma
gre ilgili kr veya zarar hesabna geirilir. Tekdzen Hesap Planna gre duran
varlk satfl kr veya zararnn, olaan dfl gelir veya olaan dfl gider olarak muhasebelefltirilmesi gerekir.
41
RNEK
flletme 20XX ylnda T10.000 maliyet bedeli ve T6.000 birikmifl amortisman olan
bir demirbafln T6.000ye peflin olarak satmfltr. Demirbafl % 20 normal amortisman oranna gre amortismana tabi tutulmaktadr.
Satfl srasnda demirbafl ile ilgili byk defter kaytlar afladaki gibidir:
255. DEMRBALAR HS.
10.000
257. BRKM AMORT. HS.

6.000
Demirbafln defter deeri (10 000 - 6 000) T4 000dir. Demirbafl T 6.000ye satldna gre (6000 - 4 000) T2 000lik bir satfl kr sz konusudur. Satfl bedeli
zerinden % 18 KDV tahsil edildii varsayldnda satfl iin yaplacak kayt afladaki gibi olacaktr:
/
100. KASA HS.
255. DEMRBALAR HS.
391. HESAPLANAN KDV HS.
KRLAR HS.
/
7.080
6.000
10.000
1.080
2.000
Bu kaytlar yapldnda satlan demirbafla ait, 255 ve 257 Nolu byk defter
hesaplar kapatlmfl olmaktadr.
255. DEMRBALAR HS.
10.000 10.000
SIRA AMORT.
SZDE
257. BRKM
HS.
6.000 6.000
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre, Tekdzen Hesap Planndan farkl olarak ortaya kan kazan veya kayp, olaan dfl gelir veya gider olarak deil, olaS O R U
an gelir veya gider olarak kaydedilir.
S O R U
D K K A Tdfl gelir veya

Trkiye Muhasebe Standartlarna gre hazrlanan gelir tablosunda olaan
gider kalemi yer almamaktadr.
SIRA SZDE
DKKAT
N N
Ayrca, Trkiye Muhasebe Standartlarnda duran varlk kaleminin elden karlmas nedeniyle ortaya kan alacaklar bafllangta geree uygun deeri ile yani
AMALARIMIZ
peflin deeri ile muhasebelefltirilir. Eer vadeli satfl yaplmflsa,
alacan nominal
deeri ile peflin fiyat arasndaki fark, faiz geliri olarak finansal tablolara yanstlr.
KSIRA
T SZDE
AT6.000
P
flletme maliyeti T15.000, birikmifl amortisman T10.000 olan makineyi
bedelle
satmfl, %18 KDV dahil T7.080y peflin tahsil etmifltir. Bu ifllemin kaydn Muhasebe Standartlarna gre yapnz.
T DE L Efi V N ZEYL O MN
Vergi mevzuatmzda, eer varlk satfl yenisinin alnmas amacyla yaplmflsa,

R U
satfl krnn gelir kaydedilmeyerek z kaynaklarda yl sre SileO tutulmasna
izin
verilmifltir. Yenileme fonu olarak ifade edilen bu olanaktan
yararlanlabilmesi
NTERNET
iin gereken koflullar Vergi Usul Kanununda yer almaktadr. D K K A T
VUK Mad. 328e gre, Varln yenilenmesi, iflin mahiyetine gre zaruri bulunursa bu takdirde satfltan elde edilen kr yenileme giderlerini karfllamak zere
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K TSZDE
A P
SIRA
TDELfiEVN EZ LYOMN
Bir varln yenilenmesi
amacyla satflndan
S O Relde
U
edilen kr, z kaynakta
Yenileme Fonu
N hesabnda
TERNET
izlenir.
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
42
Genel Muhasebe-II
pasifte geici bir hesapta yl sre ile tutulabilir. Eer her ne sebeple olursa olsun
bu sre iinde kullanlmamfl olan krlar varsa nc yln vergi matrahna eklenir. yldan nce iflin terki, devir veya iflletmenin tasfiyesi hlinde bu krlar o
yln matrahna eklenir. Bu esaslar dhilinde yeni deerlerin iktisabnda kullanlan kr, yeni deerler zerinden bu kanun hkmlerine gre ayrlacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandktan sonra itfa edilmemifl olarak
kalan deerlerin amortismanna devam edilir.
RNEK
flletme 20XX ylnda T10.000 maliyet bedeli ve T6.000 birikmifl amortisman olan
bir demirbafl yenilemek amacyla T6.000ye peflin olarak satmfltr ve %18 KDV
dhil T7.080y peflin tahsil etmifltir.
Yukardaki rnekte satfl yaplan demirbafllarn satfl nedeni yenilemek olduu
iin bu durumda satfl kr gelir hesabna kaydedilmez. Tekdzen Hesap plannda
yenileme fonlarnn kaydedilecei hesap 549. zel Fonlar hesabdr.
/
100. KASA HS.
255. DEMRBALAR HS.
391. HESAPLANAN KDV HS.
549. ZEL FONLAR HS.
/
7.080
6.000
10.000
1.080
2.000
Yenileme fonu, 549. zel Fonlar hesabnda 20X1, 20X2 ve 20X3 yllarna ait
dnem sonu bilanolarnda tutulabilir. rnei devam ettirdiimizde iki durum sz
konusu olabilir:
flletme yl dolmasna ramen yeni bir demirbafl almamfltr. Bu nedenle
nc yl takip eden yln sonunda yenileme fonunun, gelir kaydedilerek kapatlmas gerekir.
/
549.ZEL FONLAR HS.
KRLAR HS.
/
2.000
2.000
flletme yl dolmadan yeni bir demirbafl almfltr. Bu durumda yenileme fonu, yeni alnan demirbafln amortisman giderleriyle mahsup edilecektir.
RNEK
flletmen 20X2 ylnda T8.000 deerinde yeni bir demirbafl almfltr ve 20X2 yl sonundan itibaren % 40 amortisman oran ile azalan bakiyeler yntemine gre
amortisman hesaplamaktadr.
Yeni demirbafln amortisman tutar (8.000 x 0,40) T3.200dir. Bu tutar nce zel
fonlar hesab ile mahsup edilir ve zel fonlar hesab kapatlr, kalan ksm ise gider
olarak kaydedilir.
/
549. ZEL FONLAR HS
770.GENEL YNETM GDERLER HS
/
2.000
1.200
3.200
43
zet
N
A M A
N
A M A
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn tanmn, Tekdzen Muhasebe Sistemine ve Trkiye Muhasebe Standartlarna gre snflandrlmasn ve raporlamasn ayrt etmek
Maddi duran varlklar iflletme faaliyetlerinde kullanlmak zere edinilen ve tahmini yararlanma
sresi bir yldan fazla olan fiziki varlklardr. Maddi olmayan duran varlklar ise bir yldan uzun
sre iflletmenin kr elde etmesine katk salayan,
faaliyetlerinde yararland, yasalarla korunan ve
maliyeti tespit edilebilen fiziki yapya sahip olmayan varlklardr.
Maddi duran varlklar Tekdzen Hesap Plannda
25. Grupta, maddi olmayan duran varlklar ise
26. Grupta yer alan hesaplarda izlenirler. Tekdzen Hesap Planndaki snflamada varln kullanm amac dikkate alnmazken Trkiye Muhasebe Standartlarnda dikkate alnr.
Tekdzen Muhasebe Sistemine gre ve vergi yasalarna gre yaplan mevcut uygulamada maddi
ve maddi olmayan varlklar raporlanrken deer
artfl ve azalfllar dikkate alnmaz; varlklar maliyetinden birikmifl amortismanlar dfllerek raporlanr. Trkiye Muhasebe Standartlarna gre
ise maddi ve maddi olmayan duran varlk kalemi
bilanoda maliyetinden birikmifl amortisman ve
varsa birikmifl deer dflkl zararlar indirildikten sonraki deeri ile gsterilir. Ayrca mevcut sistemde duran varlk kalemlerinin deer artfl ve azalfllar kayda alnmaz. Oysa Trkiye Muhasebe Standartlar, borlanma maliyetlerinin,
maliyet bedeli iinde yer almasna izin vermez
ve duran varln kullanm sresi iindeki deerleme farklarnn kaytlanmasn gerektirir.
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn edinim ve edinim sonras harcamalara iliflkin muhasebe kaytlarn analiz etmek
Maddi ve maddi olmayan duran varlklar maliyetleri ile aktiflefltirilirler. Maliyete hangi unsurlarn dhil edilecei vergi yasalarnda ve Trkiye
Muhasebe Standartlarnda belirtilmifltir. Vergi
mevzuatmzda ve mevcut uygulamalarmzda
duran varlklarn maliyet bedeli, bunlarn satn
alma bedeline, alfl giderlerinin ve borlanma maliyetlerinin ilave edilmesi ile bulunur.
Maddi duran varlklarn ediniminden sonra yaplan harcamalardan normal bakm ve onarm harcamalar dflnda, varln ekonomik deerini ve
verimliliini artrc nitelikteki harcamalar maliyete ilave edilir.
N
AM A
N
AM A
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarda

amortisman uygulamasn aklamak
Maddi duran varlklar fiziksel yapya sahip olmalar nedeni ile aflnma ve ypranmaya maruz kalmalar, teknolojik olarak eskimeleri ve demode
olmalar nedeni ile deer kaybna urarlar. Bu deer kayplar amortisman muhasebesi yoluyla kayda alnr. Muhasebe standartlarna gre amortisman hesaplamada farkl yntemler sz konusudur ancak VUK sadece azalan bakiyelerle amortisman ve normal amortismana izin vermektedir.
Maddi olmayan duran varlklar da maddi duran
varlklar gibi amortismana tabi tutulur. nk
her ne kadar fiziksel yapya sahip olmadklar
iin aflnma ve ypranma sz konusu olmasa da
iflletmeye saladklar faydann yllar iinde azalp tkenmesi sz konusudur ve bu nedenle belli bir yararl mre sahiptirler. Maddi ve maddi olmayan duran varlklar iin hesaplanan amortismanlarn birikmifl tutarlar, bilanoda maddi ve
maddi olmayan duran varlk hesaplarnn altnda
bir indirim kalemi olarak yer alr.
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn satfl ifllemlerini analiz etmek
Maddi ve maddi olmayan duran varlklarn edinim amac ksa srede satmak olmamakla birlikte gerektiinde satlabilirler. Satfl ifllemi kr veya
zararla sonulanabilir. Satfln krla sonulanmas durumunda; eer iflletme varl yenileme amacnda deilse dorudan dnem geliri olarak kaydeder, eer yenileme amacnda ise yl zel bir
fon hesabnda tutabilir. yl iinde yeni varlk
alnmas durumunda, fon hesab yeni varln
amortisman giderleri ile mahsup edilir.
44
Genel Muhasebe-II
Kendimizi Snayalm
1. Afladaki ifadelerden hangisi maddi olmayan duran
varlk tanm iinde yer almaz?
a. Maddi olmayan duran varlklar, fiziksel nitelii
olmayan, tanmlanabilir nitelikteki varlklardr.
b. Maddi olmayan duran varlklarn, szleflmeye
bal haklardan ya da dier yasal haklardan kaynaklanmas gerekir.
c. Maddi olmayan duran varlk maliyetinin veya
deerinin gvenilir bir flekilde llebilmesi
gerekir.
d. Maddi olmayan duran varln iflletme ii yaratlan flerefiyeden kaynaklanmas gerekir.
e. Maddi olmayan duran varlkla ilgili gelecekteki
ekonomik yararlarn iflletme iin gerekleflmesinin olas olmas gerekir.
2. Maddi duran varlklarla ilgili yedek para ve bakm
malzemeleri afladaki koflullardan hangisinde gider
olarak muhasebelefltirilmelidir?
a. flletme yedek para ve malzemeleri bir dnemden fazla kullanabiliyorsa
b. Yedek para ve malzemeler sadece bir maddi
duran varlk kalemiyle iliflkili olarak kullanlabiliyorsa,
c. Yedek para ve malzemeler iflletmenin bakm
flartlarna zg zel bakm malzemesi niteliinde ise,
d. Yedek para ve malzemeler maddi duran varlklarn bakm iin bir kerelik kullanlabiliyorsa,
e. Yedek para ve malzemeler, duran varlklarn
nemli bir parasn oluflturuyorsa.
3. Bir emlaki iflin normal akfl iinde satmak zere
elinde tuttuu gayrimenkulleri ne olarak snflandrr?
a. Stok
b. Maddi duran varlk
c. Finansal varlk
d. Yatrm amal gayrimenkul
e. Maddi olmayan duran varlk
4. A flletmesi, sahip olduu binada oda ve kahvalt,

uydu TV ve genifl bantl internet eriflimi ieren hizmetleri salamaktadr. Gnlk oda kiras bu hizmetleri iermektedir. Bunun dflnda, istee bal olarak, A konuklarna civar yerler iin tur ayarlamaktadr. Tur hizmeti
ayr cretlendirmektedir. A binay ne olarak muhasebelefltirir?
a. Stok
b. Yatrm amal gayrimenkul
c. Maddi duran varlk
d. Maddi olmayan duran varlk
e. Finansal varlk
5. Afladakilerden hangisi Vergi Usul Kanununa gre
normal amortisman ynteminin uygulanmasndaki zelliklerden deildir?
a. Duran varlklar yararl mr iinde her yl eflit
taksitlerle amorti edilir.
b. Amortisman oran, duran varlk iin Maliye Bakanlnn tespit ve ilan ettii yararl mr esas
alnarak hesaplanr.
c. Duran varlk iin alnd yldan itibaren amortisman hesaplanmaya bafllanr.
d. Amortisman oran, yararl mrn 100e blnmesiyle bulunur
e. Amortisman oran her yl duran varlk maliyetine uygulanr.
6. Afladakilerden hangisi yatrm amal gayrimenkul
olarak kaytlanmaldr?
a. Mal veya hizmet retimi iin kullanlan gayrimenkuller
b. dari amalar iin kullanlan gayrimenkuller
c. Kiraya vermek iin elde tutulan gayrimenkuller
d. Kiralanarak kullanlan gayrimenkuller
e. Kira szleflmesine bal olarak kullanlan gayrimenkuller
7. Trkiye Muhasebe Standartlarna gre afladakilerden hangisi duran varlklarn satn alnarak ediniminde
maliyet deeri iinde yer alan unsurlardan deildir?
a. ade alnamayan alfl vergileri
b. Saha hazrlk maliyetleri
c. Ykleme- boflaltma maliyetleri
d. Borlanma maliyetleri
e. Kurulum, montaj maliyetleri
45

8. Kira ile kullanlan bir duran varlk iin, kullanm sresi iinde, bu duran varlk ile ilgili olarak yaplan afladaki harcamalardan hangisi 264.zel Maliyet hesabnda kaytlanmaz?
a. Duran varln gnlk bakm ve onarm ile ilgili yaplan harcamalar
b. Duran varla yeni bir eklemede bulunmak iin
yaplan harcamalar
c. Duran varln mrn uzatan harcamalar
d. Duran varln verimini artran harcamalar
e. Duran varln deerini artran harcamalar
9. Trkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarna gre, maddi duran varlklarn muhasebelefltirilmesi
ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi yanlfltr?
a. Maddi duran varln sklmesi ve taflnmasna
iliflkin maliyetler maddi duran varlk kaleminin
maliyetine dhil edilir.
b. Bir maddi duran varlk kaleminin maliyetinin,
varlk olarak finansal tablolara yanstlabilmesi
iin bu kalemle ilgili gelecekteki ekonomik yararlarn iflletmeye aktarlmasnn muhtemel olmas gerekir.
c. Maddi duran varlk kalemlerinin gnlk bakm
maliyetleri aktiflefltirilebilir.
d. Maddi duran varlklarla ilgili btn maliyetler
olufltuu tarihteki deerleriyle muhasebelefltirilir.
e. Bir maddi duran varlk kaleminin maliyetinin,
varlk olarak finansal tablolara yanstlabilmesi
iin ilgili kalemin maliyetinin gvenilir bir flekilde llebilmesi gerekmektedir.
10. Standartlara gre; iflletme iinde yaratlan bir maddi olmayan duran varlk kaleminin muhasebelefltirilmesiyle ilgili afladaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. Varlk olarak kaytlara alnmaz
b. Geree uygun deeriyle kaytlara alnr
c. Net gerekleflebilir deeriyle kaytlara alnr
d. Geri kazanlabilir deeriyle kaytlara alnr
e. Maliyet deeriyle kaytlara alnr
1. d
2. d
3. a
4. c
5. d
6. c
7. d
8. a
9. c
10. a
Yantnz yanlfl ise Maddi Olmayan Duran Varlklarn Snflandrlmas ve Raporlanmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi Duran Varlklarn Edinimi ve Edinim Sonras Harcamalarn Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi Duran Varlklarn
Tanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi Duran Varlklarn
Tanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi ve Maddi Olmayan
Duran Varlklarda Amortisman konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi Duran Varlklarn Snflandrlmas ve Raporlanmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklarn Edinimi ve Maliyet Deerinin Hesaplanmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise zel Maliyet konusunu
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi ve Maddi Olmayan
Duran Varlklarn Edinimi ve Edinim Maliyet
Deerinin Hesaplanmas konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Maddi Olmayan Duran Varlklarn Tanm konusunu yeniden gzden geiriniz.
46
Genel Muhasebe-II
Kaynaklar
Sra Sizde 1
Afladaki nedenlerden dolay franchise hakk maddi
olmayan duran bir varlktr:
Maliyet gvenilir biimde llebilmektedir,
Franchise hakknn kullanlmas suretiyle XYZ flletmesi gelecekte ekonomik fayda elde etmeyi beklemektedir,
Franchise hakk yasal bir szleflme ile korunmaktadr
Franchise hakk fiziksel nitelie sahip deildir.
Akdoan N. ve Sevilengl O.(1999) Tekdzen Muhasebe Sistemi Uygulamas. Ankara.

Gcenme G. . (2010). Genel Muhasebe. Bursa: Alfa
Aktel.
Gcenme G. . (2007). Genel Muhasebe Problemleri. stanbul: Trkmen Kitabevi.
Gcenme G. .(2007). Trkiye Muhasebe Standartlar ve Uygulamalar stanbul: Trkmen Kitabevi.
Gcenme G. .(2002). Envanter. Bursa: Marmara Kitabevi.
Yalkn Y. K. (2005). Genel Muhasebe. Ankara: Nobel
Akademik Yaynclk Eitim Danflmanlk Ltd. fiti.
Sra Sizde 2
100. KASA HS.

255. DEMRBALAR HS
391. HESAPLANAN KDV HS
649. DER OLAAN GELR VE

KRLAR HS
/
7.080
10.000
15.000
1.080
1.000
GENEL MUHASEBE-II
Amalarmz
N
N
N
N

Mali borcun tanmn ve trlerini aklayabilecek,
Banka kredilerinin trlerini ve muhasebelefltirilme flekillerini aklayabilecek,
Para piyasas aralarndan olan finansman bonosunun tanmn ve muhasebelefltirilesini anlayabilecek,
Sermaye piyasas aralarndan olan tahvillerin tanmn ve muhasebelefltirilmesini anlayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Mali Bor
Banka Kredisi
Nakit Krediler
Nakit Olmayan Krediler
Finansman Bonosu
Tahvil
Avans fieklinde Kredi

Borlu Cari Hesap fieklinde Kredi
Ak Kredi
Kefalet Karfll Kredi
Maddi Teminat Karfll Kredi
Teminat Mektubu
indekiler
Genel Muhasebe-II
Mali Borlar
GRfi
MAL BORLARIN TANIMI VE
NEM
BANKA KREDLER
IKARILMIfi BONO VE SENETLER
IKARILMIfi TAHVLLER
Mali Borlar
GRfi
flletmeler varlklara sahip olabilmek iin mutlaka kaynak bulmak zorundadr. Kaynaklar ya iflletme sahipleri tarafndan ya da iflletme dflndan (nc taraflardan)
borlanlarak salanr. Varlklarn finansman iin iflletme dflndan, geici bir sre
iin salanan kaynaklar yabanc kaynaklar olarak nitelendirilir ve ksaca iflletmenin
borlar olarak da isimlendirilir.
flletmenin borlar, eflitli finansal kurulufllardan kredi alnmas, mal ya da hizmetin kredili alnmas, mflterilerden avans alnmas, denecek vergi ve aidat kesintilerinin olmas gibi deiflik nedenlerle doabilir. Borcun domasna yol aan
olaylarn ve faaliyetlerin bilinmesi iflletme hakknda karar verecek taraflar asndan nemli olduu iin bunlar ayr ayr hesaplarda izlenmeli ve bilanoda da ayr olarak raporlanmaldr. Bu nitede, eflitli kredi kurulufllarndan veya para ve
sermaye piyasalarndan salanan mali borlar (finansal borlar) ayrntl olarak
inceleyeceiz.
Yabanc kaynaklar iflletmenin mevcut borlardr ve hangi nedenle domufl
olurlarsa olsunlar vadeleri geldiinde mutlaka geri denmeleri gerekir. Yabanc
kaynaklarn geri denebilirlii, iflletmenin finansal performans ve kredibilitesi asndan son derece nemlidir. Dolaysyla yabanc kaynaklarn deme zamanlarnn
bilinmesi de ayrca nem taflmaktadr. Bu nedenle yabanc kaynaklar vadelerine
gre ksa vadeli yabanc kaynaklar ve uzun vadeli yabanc kaynaklar olarak iki
gruba ayrlmfltr.
Ksa vadeli yabanc kaynaklar, bir yl iinde veya bir faaliyet dnemi iinde
(hangisi uzunsa) denecek borlardan oluflmaktadr. Ksa vadeli yabanc kaynaklar, hem borcun doduu tarihten itibaren en fazla bir yl vadesi olan borlar hem
de borcun doduu an itibaryla vadeleri bir yln zerinde olduu hlde bilano
tarihinde vadeleri bir yln altna inmifl olan uzun vadeli borlarn ksa vadeliye dnflen ksmlarn kapsar. Uzun vadeli yabanc kaynaklar ise vadeleri bir yln zerinde olan borlardr. Bu nitede, mali borlar hem ksa vadeli hem de uzun vadeli olufllar asndan ele alacaz.
MAL BORLARIN TANIMI VE NEM

flletmeler gereksinim duyduklar nakit fonlarn bir ksmn dflardan borlanarak
salayabilirler. flletmeye nakit para girifli salayan ve geri denmeleri de nakitle
yaplacak olan iflletme dflndan salanan bu borlar mali bor (finansal bor) ola-
50
Genel Muhasebe-II
Sermaye Piyasas, orta ve

uzun vadeli fon arz ve
talebinin karfllaflt
piyasadr. Para Piyasas ise
ksa vadeli fon arz ve
talebinin karfllaflt
piyasadr.
rak nitelendirilir. Mali borlar, bankalardan veya dier finansal kurulufllardan kredi fleklinde salanabilecei gibi borlanma senedi niteliinde menkul kymet kartp satlarak para ve sermaye piyasalarndan da salanabilir.
flletmenin nakit gereksiniminin karfllanmas asndan mali borlar son derece
nemli bir kaynak unsurudur. Ancak bu borlar iflletme iin bir faiz yk oluflturur ve hem anapara hem de faizin geri denmesi gerekir. Eer iflletme bu kaynaklar uygun ve verimli bir flekilde kullanamazsa hem geri deme glne dflebilir hem de faiz gideri nedeniyle krll yok olabilir.
SZDE
YabancSIRA
kaynaklarn
finansman giderleri esas itibaryla doduklar dnemin giderleri arasnda yer almaldr. TMS 23 Borlanma Maliyetleri Standardna gre zellikli bir varln
elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen
D fi N E L M
borlanma maliyetleri, bu varln maliyetinin bir parasn oluflturur. Dier borlanma maliyetleri ise borlanmann niteliine ve yntemine baklmakszn olufltukS O R U
lar dnemde
finansman gideri olarak tahakkuk ettirilir.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
Tablo 3.1
Tekdzen Hesap
TPlannda
E L E V Z Y Oksa
N ve
uzun vadeli mali
borlarn snflamas
NTERNET
zellikli varlklar,
kullanma veya satfla hazr duruma getirilebilmesi zorunlu
D K K Aamalanan
T
olarak uzun bir sreyi gerektiren varlklardr. Finansal varlklar ve ksa sre ierisinde
retilen veyaSIRA
imalSZDE
edilen stoklar zellikli varlk deildir. Elde edildiklerinde amalanan
kullanma veya satfla hazr hle gelen varlklar da zellikli varlk deildir.
Mali borlarn
ne flekilde saland ve ne zaman geri denmesi gerektiini gAMALARIMIZ
rebilmek iin olayn niteliine ve borcun vadesine gre ayr ayr hesaplar almaldr. Tekdzen Hesap Plannda ksa ve uzun vadeli mali borlarn izlenmesi iin
K hesaplar
T A P
afladaki ana
kullanlr:
3. KISA VADEL YABANCI
KAYNAKLAR
TELEVZYON
4. UZUN VADEL YABANCI

KAYNAKLAR
30 MAL BORLAR (Ksa Vadeli)
40 MAL BORLAR (Uzun Vadeli)
300 Banka Kredileri
400 Banka Kredileri
NTERNET
301 Finansal Kiralama fllemlerinden Borlar
401 Finansal Kiralama fllemlerinden Borlar
302 Ertelenmifl Finansal Kiralama Borlanma 402 Ertelenmifl Finansal Kiralama Borlanma
Maliyetleri (-)
Maliyetleri (-)
303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri
ve Faizleri
304 Tahvil Anapara Bor, Taksit ve Faizleri
305 karlmfl Bonolar ve Senetler
405 karlmfl Tahviller
306 karlmfl Dier Menkul Kymetler

407 karlmfl Dier Menkul Kymetler
308 Menkul Kymetler hra Farklar (-)
408 Menkul Kymetler hra Fark (-)
309 Dier Mali Borlar
409 Dier Mali Borlar
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
3. nite - Mali Borlar

S O R U
Ksa ve Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklarda yer alan Mali Borlar grubundaki
D K K A T302/402 kodlu Ertelenmifl Finansal Kiralama Borlanma Maliyetleri (-); 308/408 kodlu Menkul Kymetler hra Farklar (-) hesaplar negatif pasif dzenleyici hesaplardr. Pasifi dzenleyiSIRA SZDE
ci hesaplar pasif kalemlerin gerek deerleri ile gsterilmesini salamak amacyla kullanlr. Bu hesaplarda meydana gelen artfllar ilgili hesabn borcuna, azalfllar ise alacaa
kaydedilirler.
AMALARIMIZ
S O R U
DKKAT
N N
30 MAL BORLAR grubu, kredi kurumlarna olan ksa vadeli borlar ile ksa
K yldan
T A P daha az bir
vadeli para piyasas aralar ile salanan krediler ve vadesine bir
sre kalan uzun vadeli mali borlarn anapara taksit ve faizlerini kapsar. 40 MAL
BORLAR grubunda ise bilano tarihi itibaryla vadesine bir yldan daha uzun sre olan, banka ve dier finans kurulufllarndan alnan kredilerT Eile
sermaL E Viflletmece
ZYON
ye piyasalarndan yararlanarak borlanma amacyla ihra edilmifl olan menkul deerler yer alr.
Bu nitede zellikle en ok baflvurulan mali bor tr olan banka kredileri,
NTERNET
karlmfl bono ve senetler ile karlmfl tahviller ayrntl olarak ele alnacaktr.
51
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
BANKA KREDLER
Gnmzde iflletmelerin finansman gereksinimi olduka yksektir ve iflletmeler
bu gereksinimlerini karfllamak iin finansal sisteme baflvururlar. Finansal sistem,
fon fazlas olan birimlerden fon a olan birimlere fon transferinin gereklefltii
ve iki temel kanaldan iflleyen bir sistemdir. Bu kanallardan biri dorudan finansman dieri ise dolayl finansmandr. Dolayl finansmann iflleyiflinde temel belirleyici, bankaclk sistemidir. Bankaclk sisteminin finansal sistem iinde yerine
getirdii temel ifllev araclk ifllevidir. Bu nedenle bankalardan salanan ksa ve
uzun vadeli krediler, iflletmelerin finansman gereksiniminin karfllanmasnda baflvurulan en nemli kaynaklardan birisidir. Bankalar, tasarruf sahiplerinden saladklar fonlar, gereksinimi olan taraflara belirli bir sre iin ve belirli bir faiz karfllnda bor olarak verirler. flletmelerin hem ksa vadeli alflma sermayesinin finansman hem de uzun vadeli yatrmlarnn finansmannda bankalardan nakit
fleklinde kredi salanabilir. Ancak ifl yaflamnda baz durumlarda teminat ve kefalet karfll nakit olmayan krediler (gayri nakdi krediler) de nemli yer tutmaktadr. Bu nedenle banka kredilerini ncelikle nakit ve nakit olmayan krediler olarak iki gruba ayrabiliriz.
Nakit Krediler
Bankalarn mflterilerine dn para vermek suretiyle kullandrdklar krediler, nakit fleklindeki kredilerdir. Bankalardan nakit fleklinde salanan krediler iflletmeye
para girifli salarken ayn zamanda bankaya olan borcun domasna yol aar. Bankaya olan bu kredi borcu Banka Kredileri ana hesabnda izlenir. Kredi salandnda bankaya olan bor, Banka Kredileri hesabnn alacak tarafna kaydedilir.
Bor dendike denen ksm kredi borcundaki azalfl ifade eder ve Banka Kredileri hesabnn bor tarafna kaydedilir. Banka Kredileri hesab pasif karakterli bir
hesap olduu iin alacak kalan verir ve hesabn kalan bankaya olan kredi borcunun bykln gsterir.
Salanan kredi ksa vadeli ise 300 Banka Kredileri hesabnda; uzun vadeli ise
400 Banka Kredileri hesabnda izlenir. Kredinin hangi bankadan saland, hangi para birimi itibaryla borlanld, kredinin tr gibi farkllklar, kullanlacak ana
Bankalarn temel ifllevi, bir

ekonomide fon fazlasna
sahip olan kifli ve kurumlar
ile fon ihtiyac iinde olan
kifli ve kurumlar arasnda
kpr grevi grmektir.
52
Genel Muhasebe-II
hesab etkilemez. Bu ayrntlar, iflletmenin kendi gereksinimine gre Banka Kredileri ana hesabnn alt hesaplarnda izlenir. Bu nedenle bu hesap toplayc bir hesaptr. rnein, bir iflletme hangi bankadan kredi aldn ncelikle izlemek istiyorsa banka adna gre alt hesab tercih edebilir. Bu durumda hesabn blmlemesi afladaki gibi olacaktr:
300.BANKA KREDLER
300.00 A Bankas Kredi Hesab
300.01 B Bankas Kredi Hesab
300.02 C Bankas Kredi Hesab
Baflka bir iflletme ise kredinin Trk paras veya yabanc paral olufluna gre izlemeyi tercih edebilir. Bu durumda hesabn blmlemesi afladaki gibi olacaktr:
300.BANKA KREDLER
300.00 Trk Paral Krediler Hesab
300.01 Dvize Endeksli Krediler Hesab
300.02 Yabanc Paral Krediler Hesab
Bankalar kredi verdikleri iflletme ile olan iliflkilerine ve iflletmenin ticari itibarna, kredinin tutarna ve vadesine gre deiflik flekillerde nakit kredi verebilirler.
Banka kredileri Trk liras cinsinden olabilecei gibi yabanc para cinsinden de
olabilir. Yabanc paral banka kredileri, ifllem tarihindeki kur zerinden Trk lirasna evrilir ve Trk liras olarak kaydedilir. fllem tarihi ile kredinin denme tarihi
arasnda dviz kurlarnda meydana gelen deiflmeler nedeniyle oluflan kur fark
kredi zellikli varlk edinimi dflna bir nedenle alnmflsa borlanma maliyetine
yanstlr. zellikli varlk edinimi iin alnmfl bir kredide ise kur farklar o varln
maliyetine yanstlr.
Nakit kredilerin bafllca trleri iskonto, ifltira, avans ve borlu cari hesap fleklindeki kredilerdir. Senet iskontosu ve ifltiras iflletmeler asndan senet ifllemleri arasnda yer ald iin bu nitede sadece avans ve borlu cari hesap fleklindeki nakit krediler ele alnacaktr.
Avans fieklindeki Krediler

Bankalarn maddi kymetlerin rehni karfll ve bir vade veya olayn domas ile
snrl olmak zere verdikleri kredilere avans fleklinde kredi denilir. Mal, senet,
kymetli maden, menkul kymetler gibi maddi kymetler karfll olarak verilir. Teminat olarak kullanlan kymete gre senet karfll avans, mal karfll avans, akreditif karfll avans gibi isimler alabilmektedir.
Avans fleklindeki krediye iliflkin faiz, vade sonunda kredi hesabna alacak yazlr ve iflletme vade sonunda bankaya olan borcunu faizi ile birlikte deyerek hesab kapatr. Bu kredide hesabn alfl ve kapanfl tarihleri arasnda hesaptan para
ekme veya yatrma ifllemi gerekleflmez.
RNEK
flletme, 1 Eyll 2012 tarihinde A Bankasndan rehin senedi karfll (varant)

T1.000 tutarl, 3 ay vadeli avans fleklinde kredi almfltr. Rehnedilen ticari maln
maliyeti T1.250dir. Kredi tutar bankadan ayn gn nakden ekilmifltir.
Bu ifllemde aslnda iki ayr olay gerekleflmifltir:
flletmenin kasasna T1.000 para girifli olurken bankaya olan kredinin anapara borcu T1.000 olarak domufltur.
53
kinci olay ise T1.250 maliyetli ve mlkiyeti iflletmeye ait olan mallarn bankaya rehnedilmesidir. Mallarn mlkiyeti hl iflletmeye ait olmasna karfln
iflletmenin bu mallar zerinde serbest tasarruf hakk kalmamfltr. Mallar iflletmenin deposunda deil, umumi maazadadr. Mallar iflletmenin deposundan umumi maazaya teslim edilmifl olsa bile mlkiyet hl iflletmede
olduu iin aslnda finansal nitelikli bir ifllem domamfltr. Ancak mallarn
rehnedildii bilgisi nemli bir bilgi olduu iin bu durum ya Nazm hesaplarda ya da alt hesaplarda izlenmelidir.
1 Eyll 2012 tarihinde kredinin nakden alnmas kayd:
Nazm Hesaplar, finansal

nitelikli olmayan, dolaysyla
bilano unsurlarn
etkilemeyen olaylarn
izlenmesi iin kullanlan
aklayc ve istatistiki bilgi
salayan hesaplardr.
01.09.2012.
100. KASA HS.
300. BANKA KREDLER HS.
300.01. A Bankas Kredi Hs
....Nolu rehin senedi karl A Bankasndan
salanan kredi
/
1.000
1.000
1 Eyll 2012 tarihinde rehin olarak verilen mallarn Nazm hesaplarda kayd:
01.09.2012.
920. KIYMETLERMZ TEMNATA ALANLAR HS.
920.01 A Bankas
921. TEMNATTAK KIYMETLERMZ HS.
921.01 Rehindeki Mallar
/
SIRA SZDE
1.250
D fi N E L M
1.250
S O R U
N N
Yukardaki rnekteki iflletme vade tarihinde, A Bankasna olan borcunu T50 faizi ile birlikte demifl ve rehin olarak verdii mallar geri almfltr.
Vade tarihinde borcun denmesine iliflkin kayt:
01.12.2012.
300.01. ABankas Kredi Hs
780. FNANSAMAN GDERLER HS
780.00 Ksa vadeli finansman giderleri hs
100. KASA HS.
....Nolu rehin senedi karl A Bankasndan
salanan kredinin kapatlmas
/
AMALARIMIZ
K T1.000
A P
50
TELEVZYON
1.050
NTERNET
1.250
DKKAT
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Vade tarihinde borcun denmesiyle rehindeki mallarn geri alnflna iliflkin kayt:
01.12.2012.
921. TEMNATTAK KIYMETLERMZ HS.
920. KIYMETLERMZ TEMNATA ALANLAR HS.
920.01 A Bankas
D fi N E L M
S O R U
Rehnedilen mallar, Nazm hesaplar yerine Ticari Mallar hesabnnDalt

da
K Khesaplarnda
AT
izlenebilir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
1.250
54
SIRA SZDE
Genel Muhasebe-II
D fi N E L M
SIRA2012
SZDEtarihinde A Bankasndan rehin senedi karfll (varant) T1.000 tuflletme, 1 Eyll
tarl, 3 ay vadeli avans fleklinde ald krediyi vade tarihinde deyememifltir. Rehnedilen
T1.250 maliyetli ticari mallar T1.200ya satlmfl ve A Bankas, anapara ve T50 ifllemifl faiD fi N E L M
zi dfltkten sonra kalan tutar iin bir ek vermifltir. flletmenin borcunu deyememesine
iliflkin bu durumu nasl kaydededersiniz?
S O R U
S O R U
Borlu Cari Hesap fieklindeki Krediler

Borlu cari hesap
D K K Akrediler;
T
fleklindeki
Ak kredi,
Kefalet karfll,
SIRA
MaddiSZDE
teminat karfll
kredi fleklinde verilebilir
AMALARIMIZ
Borlu cariDhesap
K K A T fleklindeki krediler vade ile bal deildir. Banka, iflletmeye
belirli bir limit dhilinde kredi tahsis eder. flletme nakde gereksinimi olduunda
limiti aflmamak koflulu ile bu hesaptan para eker; elinde nakit olduunda da heSIRA SZDE
saba para yatrabilir. Dolaysyla bankaya olan bor bykl srekli olarak deiflebilir. flletme nakde gereksinim duyduunda kolaylkla bu hesaptan para ekebilecei iin
zellikle ksa vadeli nakit ihtiyacnn karfllanmas asndan son dereAMALARIMIZ
ce nemlidir. Elinde nakit fazlal olduu anda da kredi borcunu deme olana
olduu iin katlanaca faiz giderini de en aza indirebilecektir.
BankalarK kredi
iflletmeler konusunda karar verirken iflletmeler hak T A verecekleri
P
knda mali istihbarat ve kredi analizleri yaparlar. Yaplan analizlerin sonucunda
banka tarafndan verilecek borlu cari hesap fleklindeki krediler afladaki flekillerde verilebilir:
TELEVZYON
flletmenin ticari itibarna gvenilerek verilebilir (ak kredi).
flletmenin kefil gsterdii kifli ya da kiflilerin ticari itibarna gvenilerek verilebilir (kefalet karfll kredi).
NTERNET
flletmenin
mal, senet, menkul kymet, gayrimenkul vb. maddi deerleri
bankaya rehnetmesi karfllnda verilebilir (maddi teminat karfll kredi).
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Ak Kredi fieklindeki Borlu Cari Hesap

Ak krediler, kiflisel gvene
dayanan ve sadece
borlunun imzas karfll
verilen kredilerdir.
RNEK
Ak krediler, kredibilitesi ok yksek, mali yaps ile ilgili herhangi bir risk endiflesi duyulmayan firmalara borlu cari hesap fleklinde kullandrlan kredilerdir.
Ak kredilerde firma imzas dflnda herhangi bir teminat yoktur, sadece kredi genel szleflmesi imzalanmaktadr. Bu kredide borlunun piyasadaki itibar, ahlaki
durumu, mal varl birinci derecede nemlidir. tibarl firmalara ald iin piyasada en teminatl kredi tr olarak kabul edilir. Faizler genellikle er aylk dnemlerde nakit olarak tahsil edilir.
flletme, 14 Eyll 2012 tarihinde B Bankasndan T25.000 limitli borlu cari hesap fleklinde kredi salamfl ve ayn gn bu hesaptan T4.000 ekmifltir.
14 Eyll 2012 tarihinde borlu cari hesaptan nakden ekilen kredinin kayd:
14.09.2012.
100. KASA HS
300. BANKA KREDLER HS
300.02 B Bankas Kredi Hs.
B Bankasndan salanan borlu cari hesap
eklindeki ak kredi hesabndan ekilen
4.000
4.000
55
BYK DEFTER:

4.000
YARDIMCI DEFTER:

4.000
flletmenin B Bankasndan salad T25.000 limit, iflletmenin ekebilecei en

yksek tutar ifade eder. 14 Eyll itibaryla iflletmenin bankaya olan borcu sadece T4.000dr. flletme gereksinim duyarsa bu hesaptan T21.000 daha ekebilecek
durumdadr.
RNEK
Yukardaki rnekteki iflletme 29 Eyll 2012 tarihinde, B Bankasndaki hesaptan

T5.000 daha ekmifltir.
100. KASA HS
29.09.2012.

eklindeki ak kredi hesabndan ekilen
BYK DEFTER:

4.000
5.000
5.000
5.000
YARDIMCI DEFTER:

4.000
5.000
SIRA SZDE
29 Eyll 2012 tarihi itibaryla iflletmenin B Bankasna borcu ka liradr?
D fi N E L M
Yukardaki rnekteki iflletme 8 Kasm 2012 tarihinde, B Bankasndaki
borlu cari
hesaba T2.000 yatrmfltr.
08.11.2012.
100. KASA HS
B Bankasndaki borlu cari hesap eklindeki ak
kredi hesabna yatrlan
BYK DEFTER:

2.000
4.000
5.000
S O R U
2.000
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
YARDIMCI DEFTER:
SIRA SZDE
D R
fi N
N EEL K
M
S O R U
2.000
N N

2.000 K T A P 4.000
5.000
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
Byk defter hesabndan da grld gibi ekilen ve yatrlan paralarn sonucunda iflletmenin borcu T7.000ye dflmfltr; dolaysyla hesaptan ekebilecei
byklk de T18.000dir (25.000 - 7.000).
56
RNEK
Genel Muhasebe-II
Yukardaki rnekteki iflletme 11 Aralk 2012 tarihinde, B Bankasndaki kredi hesabndan denmek zere bankaya satc Bay Z lehine T3.000lik bir deme emri
vermifltir.
11.12.2012.
320. SATICILAR HS.
320.04. Satc Bay Z Hs.
eklindeki ak kredi hesabndan deme
BYK DEFTER:

2.000
4.000
5.000
3.000
RNEK
3.000
3.000
YARDIMCI DEFTER:

2.000
4.000
5.000
3.000
31 Aralk 2012 tarihinde yukardaki rnekteki iflletmenin, B Bankasndaki kredi

hesabna banka tarafndan T600 faiz tahakkuk ettirilmifltir.
31.12.2012.
780. FNANSMAN GDERLER HS.
780.00 Ksa vadeli finansman giderleri Hs.
eklindeki ak kredi hesabna faiz tahakkuku
BYK DEFTER:

2.000
4.000
5.000
3.000
600
2.000
12.600
600
600
YARDIMCI DEFTER:

2.000
4.000
5.000
3.000
600
2.000
12.600
flletmenin dnem sonu bilanosunda mali borlara iliflkin durum afladaki gibi olacaktr:
Aktif
......... letmesi
Pasif
31.12.2012 Tarihli Dnem Sonu Bilanosu
III. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR
30 MAL BORLAR
300 BANKA KREDLER
10.600
IV. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR

40 MAL BORLAR
400 BANKA KREDLER
405 IKARILMI TAHVLLER
Bilanoda sadece ana hesaplarn kalanlar yer alr.
Kefalet Karfll Kredi fieklindeki Borlu Cari Hesap
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
N N
Kefalet karfll krediler, banka nezdinde gvenilirlii olan nc bir kiflinin imzas ile borluya kefil olduu, baflka bir deyiflle borlunun borcunu demedii takdirde demeyi kefilinin stlendii kredilerdir. Bu durumda kefalet
karfll krediAMALARIMIZ
ler, ak kredi ifllemlerindeki gibi kayda alnr. Kefalet nedeni ile kefille olan iliflkinin izlenmesinde Nazm Hesaplar kullanlabilir.
57
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
Maddi Teminat Karfll Kredi fieklindeki Borlu Cari Hesap

Maddi teminat karfll krediler iin mal, gayrimenkul ipotei, iflletme rehini, naT E L maddi
E V Z Y O Nbir teminat
kit, kymetli madenler ve tafllar, hisse senedi ve tahvil vb. gibi
alnr. Banka, kendini gvenceye almak iin genellikle kredi tutarndan daha yksek bir tutarda teminat alr.
Gayrimenkullerin rehin ifllemi, tapu siciline kayt yaplmas (ipotek) ile gerekNTERNET
lefltirilir. Taflnabilir deerlerin rehnedilebilmesi iin bunlarn rehin alana teslim
edilmesi gerekir. rnein, ticari senet gibi deerler banka tarafndan teslim alnr
ve bankann kasalarnda saklanr.
flletme 20 Eyll 2012 tarihinde C Bankasndan Trk paras cinsinden maddi
teminat karfll T50.000 limitli borlu cari hesap fleklinde kredi salamfltr. Bu
kredi ile ilgili olarak afladaki ifllemler gerekleflmifltir:
a) flletme 20 Eyll 2012 tarihinde T60.000 tutarnda deiflik vadelere sahip 10
adet bono ve polieyi bankaya teminat olarak vermifltir.
b) flletme 22 Eyll 2012 tarihinde kredi hesabndan T15.000 ekmifltir.
c) Banka, 12 Ekim 2012 tarihinde vadesi gelen T10.000 nominal deerli senedi
(iflletme adna) tahsil etmifl ve tahsil komisyonu olarak T50 almfltr.
a) 20 Eyll 2012 tarihinde teminat olarak verilen senetlerin Alt Hesaplarda
(Tali Hesaplarda) kayd:
20.09.2012.
121. ALACAK SENETLER HS.
121.05 Teminattaki Senetler Hs.
121.00 Czdandaki Senetler Hs.
SIRA SZDE
60.000
D fi N E L M
60.000
S O R U
22.09.2012.
100. KASA HS
300.04 C Bankas Kredi Hs.
C Bankasndan senet teminat karl salanan
kredi hesabndan nakit ekilen
AMALARIMIZ
15.000
K T A P
NTERNET
RNEK
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
20 Eyll 2012 tarihi itibaryla finansal nitelikli bir ifllem domamfltr.D flletme
K K A T bu tarihten
itibaren T50.000ye kadar nakit ekebilecek durumdadr. Ancak henz krediden kullanmad iin bankaya kredi borcu da domamfltr.
SIRA SZDE
b) 22 Eyll 2012 tarihinde krediden para ekme:
TELEVZYON
N N
15.000
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
58
Genel Muhasebe-II
c) 12 Ekim tarihinde senedin banka tarafndan tahsili:

12.10.2012.
300.04 C Bankas Kredi Hs.
770. GENEL YNETM GDERLER HS
121. ALACAK SENETLER HS
SIRA SZDE
D fi N E L M
RNEK
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
9.950
50
10.000
Yukardaki rnekte
teminat olarak verilen senetlerin Nazm Hesaplarda izlenmesi duruSIRA SZDE
munda yaplacak kayt nasl olacaktr?
D fi N E L M
flletme 1 Kasm
2012 tarihinde D Bankasndan yabanc para cinsinden maddi
teminat karfll, )10.000 tutarnda borlu cari hesap fleklinde kredi salamfltr.
O R Uolarak afladaki ifllemler gerekleflmifltir:
Bu kredi ile Silgili
a) flletme 1 Kasm 2012 tarihinde T30.000 tutarndaki bonoyu bankaya teminat
olarak vermifltir.
DKKAT
b) 1 Kasm 2012 tarihinde )10.000 iflletme tarafndan ekilmifltir. fllem tarihindeki kur 2,5 T/).
SIRA
SZDE 2012 tarihinde vadesi gelen )10.000 borcunu )500 faizi ile
c) flletme 15
Aralk
birlikte demifltir. deme tarihindeki kur 2,8 T/).
N N
AMALARIMIZ
a) 1 Kasm
2012 tarihinde teminat olarak verilen senetlerin Alt Hesaplarda
(Tali Hesaplarda) kayd:
K T A P
01.11.2012.
T E L E V Z Y O121.00
N
Czdandaki Senetler Hs.
30.000
30.000
b) 1 Kasm 2012 tarihinde krediden para ekme:

NTERNET
NTERNET
01.11.2012.
100. KASA HS
300.BANKA KREDLER HS
300.11 D Bankas Kredi Hs.())
)10.000 2,5 = 25.000
25.000
25.000
59
c) 15 Aralk 2012 tarihinde kredi borcunun denmesi

)10.000u anapara ve )500u faiz olmak zere )10.500luk borcun denmesi
iin 15 Aralk 2012 tarihinde gereken Trk liras T29.400dir ()10.500 2,8). Kurdaki deiflme T aleyhine olduu iin borcun iflletmeye maliyeti artmfltr.
15.12.2012.
300.11 D Bankas Kredi Hs.())
780. FNANSMAN GDERLER HS
100. KASA HS
Anapara )10.000 2,8 = T28.000
Kur fark 28.000 - 25.000 = T3.000
Faiz )500 2,8 = T1.400

25.000
4.400
30.000
29.400
30.000
Finansman giderleri iinde kur fark da yer almaktadr. nk buradaki kur fark, yabanc paral kredi kullanlmas nedeniyle yklenilen bir borlanma maliyetidir. Bu nedenle finansman giderleri kur fark kadar artmfltr.
Yukardaki rnekte borcun denme tarihi olan 15 Aralk 2102 tarihinde
geerli kur 2,4
SIRA SZDE
T/) olarak gerekleflmifl olsayd deme kayd nasl olurdu?
D fi N E L M
Nakit Olmayan Krediler (Gayri Nakdi Krediler)
SIRA SZDE
D fi N E L M
Bankalar mflterileri olan iflletmeler adna kendi saygnlklarn ortaya koyarak, iflletmenin taahhdn yerine getirecei konusunda nc kifliS ya
O R da
U kurulufllara
gvence verebilirler. Banka tarafndan verilen bu gvenceler, iflletmeye salanan
nakit olmayan kredi niteliindedir. Bu tr kredilerde banka, kendi itibarn bir anDKKAT
lamda mflterisi lehine kullanmfl olur. Bu gvenceyi belgelemek zere teminat
mektubu (kefalet mektubu) dzenler.
SIRA SZDE
Nakit olmayan krediler teminat mektubu kredisi, harici garanti
kredisi, ithalat
akreditif kredisi ve kabul kredisi fleklinde olabilir.
Teminat mektubu, borlunun alacaklya karfl stlendii ykmlln yerine
AMALARIMIZ
getirilmesini garanti etmek zere banka tarafndan alacaklya verilen mektuptur.
Bu mektupla banka, borlunun zerine ald ykmll, alacakl ile aralarndaki szleflme koflullarna uygun olarak yerine getirmemesi hlinde
taleK T alacaklnn
A P
bi ile hibir itiraza gerek kalmadan alacaklya demeyi taahht etmektedir. Teminat mektuplar flekil, sre, limit ve teminatlarna gre ak kredi fleklinde olabilecei gibi maddi teminat karfll da olabilir.
TELEVZYON
Teminat mektubu verilmesi sonucunda banka ile iflletme arasnda finansal nitelikli bir ifllem domaz. Dolaysyla iflletmenin finansal durumunda deiflme yaratmaz. Bu nedenle durum eer istenirse Nazm Hesaplarda izlenebilir.
N T E R alnmad
NET
Teminat mektubu nedeniyle bankadan nakit fleklinde bir bor
iin
faiz yk de sz konusu deildir. Fakat banka, verdii bu hizmet nedeniyle mflterilerden faiz yerine mektubun tr ve vadesine gre belirlenen oranlar zerinden teminat mektubu komisyonu tahsil eder.
Teminat mektuplar,
iflletmelerin gerek ve tzel
S O R U
kiflilere, resm kurulufllara,
zel kurumlara karfl
girifltikleri taahhtlerin
yerine getirilmesine
D K veya
KAT
borlandklar paralarn
denmesine kefalet etmek
zere bu yerlere
hitaben
SIRA
SZDE
bankalarn verdikleri
mektuplara denir.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
60
Genel Muhasebe-II
RNEK
D flletmesi, 1 Kasm 2012 tarihinde E Belediyesinin amfl olduu bir ihaleye girebilmek iin F Bankasndan T100.000 deerinde bir teminat mektubu almfl ve
T1.500 komisyon bedeli iin bir ek dzenleyip vermifltir.
Bankadan alnan teminat mektubu iin bankaya denen komisyonun kayd:
01.11.2012.
780 FNANSMAN GDERLER HS.
103 VERLEN EKLER HS.
1.500
1.500
Bankadan alnan teminat mektubunun ihaleyi veren E Belediyesine verilmesine iliflkin durumun Nazm Hesaplarda kayd:
01.11.2012.
900. BORLU NAZIM HESAPLAR HS.
100.000
900.00 Teminat Mektubundan Borlular
-E Belediyesi
910. ALACAKLI NAZIM HESAPLAR HS.
910.00 Teminat Mektubundan Alacakllar
-F Bankas
100.000
flletme, ihaleye girmediinde ya da taahhdn yerine getirdiinde E Belediyesine vermifl olduu teminat mektubunu geri alarak bankaya teslim edecektir. Bu
durumda yukardaki Nazm hesap kayd ters evrilerek kapatlacaktr. Ancak bankaya demifl olduu komisyonu geri almas sz konusu deildir.
Finansman bonolarnn
vadesi bir yldan az olup
iskontolu olarak ihra
edilmektedir. Halka arz
edilmek suretiyle satfla
SIRA SZDE
sunulan
finansman
bonolarnn satflnda
uygulanacak vadeye uygun
iskonto
D fi Noranlar
E L M yllk bazda
hesaplanarak, satfln
yaplaca yerlerde satfl
sresi ierisinde ihra
S O R Uduyurulur.
tarafndan
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
IKARILMIfi BONO VE SENETLER

flletmeler ksa vadeli nakit fleklinde yabanc kaynak salamak zere finansman
bonolar gibi menkul kymetler ihra ederek para piyasalarndan borlanabilirler.
SIRA SZDE
zel sektr
finansman bonolar, bankalar veya dier anonim flirketler tarafndan karlan borlanma senetleridir. Finansman bonolarnn vadesi 60 gnden az
360 gnden fazla olmamak zere ihra tarafndan belirlenir. Finansman bonolaD fi N E L M
r, ihra tarafndan belirlenen vadeye uygun iskonto oranlar ile iskonto edilerek
bulunan fiyat zerinden satlr. Finansman bonolarnda yatrmcya anapara ve faiz
S O bitiminde
R U
demesi vade
bir defada yaplmaktadr.
Finansman bonolar,
D K K A T SPKnin Seri: II No: 22 sayl Borlanma Aralarnn Kurul Kaydna
Alnmas ve Satflna liflkin Esaslar Hakknda Tebli ile dzenlenmifltir. Finansman bonolar, ihralarn bu Tebli hkmlerine gre borlu sfatyla dzenleyip ihra ederek isSIRA SZDE
konto esasna gre sattklar menkul kymettir.
N N
Tedavldeki
finansman bonolar ve banka bonolar gibi ksa vadeli para ve serAMALARIMIZ
maye piyasas aralar karfllnda salanan fonlar 305. karlmfl Bonolar Ve Senetler ana hesabnda izlenir. Bono ve senetler ihra edildiinde nominal bedelleri zerinden
alacak, ilgili hesaplara bor kaydedilir. denmeleri hlinK bu
T hesaba
A P
de hesaba bor kaydedilir.
Finansman bonolar iskontolu olarak ihra edildikleri iin nominal deerleri ile
satfl fiyatT arasndaki
E L E V Z Y O N fark 308. Menkul Kymetler hra Farklar hesabnn borcu-
NTERNET
61
na kaydedilir. Finansman bonolar iskontolu ihra edildikleri iin bunlarn nominal

deerleri ile satfl fiyatlar arasndaki fark bir anlamda gelecek aylara ait gider niteliindedir ve dneme ait gidere dnflnceye kadar 308. Menkul Kymet hra
Farklar hesabnda bekletilir. Menkul kymetin vadesine paralel olarak itfa edilmesi kaydyla hesaplanan itfa tutarlar Finansman Giderine dnflr.
flletme 1 Aralk 2012 tarihinde 120 gn vadeli olarak kard T500.000 nominal
deerli, %16 faizli finansman bonolarn peflin deeri olan T476.190den satmfltr.
01.12.2012.
100. KASA HS.
476.190
308. MENKUL KIYMET HRA FARKLARI HS.
23.810
305. IKARILMI BONO VE SENETLER HS.
305.00 karlm Finansman Bonolar
500.000 / [1 + 0,16 (120/365)]
500.000
Dnem sonunda Aralk ayna iliflkin ihra farknn gider yazlmas gerekir. Bunun iin Aralk ay sonu itibaryla borcun peflin deeri hesaplanr ve aradaki fark,
dneme ait finansman gideri (T5.042) olarak kaydedilir.
01.12.2012.
308 MENKUL KIYMET HRA FARK. HS.
500.000 / [1 + 0,16 (90/365)] = 481.232
476.190 - 481.232 = 5.042
BYK DEFTER:
305 IKARILMI BONO VE

SENETLER HS.
500.000
5.042
5.042
308 MENKUL KIYMET HRA

FARKLARI HS.
23.810
5.042
flletmenin dnem sonu bilanosunda mali borlara iliflkin durum afladaki gibi olacaktr:
Aktif
......... letmesi
30 MAL BORLAR
Pasif
IKARILMI BONO VE SENET

500.000
(-) MENKUL KIY. HRA FARK. (8.768)
481.232
Finansman bonolarnda yatrmcya anapara ve faiz demesi, vade bitiminde

bir defada yaplmaktadr. rneimizde 31 Mart 2013 tarihinde deme yaplmfltr.
Bu tarihe kadar her ayn sonunda menkul kymet ihra farklar finansman giderine aktarld iin 308 Menkul Kymet hra Farklar hesab kalan vermeyecektir.
Fakat denecek faiz zerinden gelir vergisi kesintisinin yaplmas gerekecektir. Finansman bonosunun denme kayd afladaki gibi olacaktr:
RNEK
62
Genel Muhasebe-II
31.03.2013.
305 IKARILMI BONO VE SENETLER HS.
360 DENECEK VERG VE FONLAR HS.
100 KASA HS.
23.810 %10 = 2.381
SIRA SZDE
D fi SZDE
NELM
SIRA
AMALARIMIZ
K T A P
N N
N N
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
D Kgre,
K A T her eflidi ile tahviller, finansman bonolar, varla dayal senetler,
TTK. Md. 504e
iskonto zerine dzenlenenler de dhil, dier borlanma senetleri, alma ve deifltirme
hakkn haiz
senetler
SIRA
SZDE ile her eflit menkul kymetler, aksi kanunlarda ngrlmedike
AMALARIMIZ
ancak flirket genel kurul karar ile karlabilir. Bu menkul kymetler hamiline veya emre
yazl ve itibari deerli olabilir. tibari deer genel kurul ya da yetkilendirilmifl olmas
AMALARIMIZ
hlinde ynetim
K Tkurulu
A P tarafndan belirlenir.
Tahvillerde Hukuki ereve:

a)
K 6102
T sayl
A P Trk Ticaret
T EKanunu:
L E V Z YGenel
O N konular
(md.504-506)
b) 1211 sayl T.C. Merkez
Bankas Kanunu ve buna
TELEVZYON
istinaden karlan T.C.
NMerkez
T E R NBankas
E T teblileri:
Faiz, vade, ihra flartlar
c) 2499 sayl Sermaye
Piyasas Kanunu ve Seri:
NIITSPK
E R Teblileri
NET
SIRA SZDE
Yukardaki rnekteki
SIRA SZDEiflletmenin aylk finansal tablolar hazrladn varsayalm. Ocak, fiubat ve Mart aylarna iliflkin finasman giderini hesaplayp kaydn yapnz.
Anonim flirketlerin orta veya uzun vadeli olarak bor para bulabilmek amacyla itiS O eflit
R U ve ibareleri ayn olmak zere kardklar bor senetlerine tahbari kymetleri
D fi N E L M
vil denilmektedir. fiirketler gereksinim duyduklar fonlar tek bir kaynaktan salamak yerineD tahvil
dediimiz menkul kymetleri ihra ederek ok sayda kifli veya
S O KRK UA T
taraftan fon salayabilirler.
SD O KRK UA T
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
2.381
497.619
DSIRA
fi NSZDE
ELM
IKARILMIfi
TAHVLLER
S O R U
D fi N E L M
SIRA SZDE
DKKAT
500.000
lkemizde stanbul Menkul Kymetler Borsas bnyesinde Tahvil ve Bono Pi T A P

yasasnda,TKE17
L E VHaziran
Z Y O N 1991den bu yana ifllem gren Tahvillerin zelliklerini afladaki gibi sralayabiliriz:
Tahvil sahibinin, tahvili karan kurulufla salad kaynak yabanc kaynakE L E V Z Y Osahiplerine
N
tr. TTahviller
herhangi bir ortaklk hakk vermez, sadece ihraNTERNET
ya karfl alacakllk hakk salar. Yani tahvilin sahibi (hamili), tahvili karan
kuruluflun uzun vadeli alacaklsdr ve tahvilini satn ald kuruluflun ynetimine
N T katlma
E R N E T hakk yoktur.
Tahvil sahibi tahvili karan flirketin kr-zarar riskine katlmaz, fiirket zarar
etse de gn gelince belli miktardaki anapara ve faizini alr. fiirketin brt krndan ilk olarak tahvil sahiplerine deme yaplr.
Tahvilde belirtilen vade kesindir ve vade sonunda tahvil sahibi ve tahvili SIRA
SZDE arasndaki hukuki iliflki yasal olarak biter.
karan
kurulufl
Tahvil, itibari deerinin altnda bir bedelle (iskontolu olarak) ihra edilebilir.
Tahviller halka arzedilerek veya halka arzedilmeksizin satlabilir. Borlanma
D fi N E L M
senetlerinin bedellerinin nakit olmas ve teslimi annda denmesi flarttr. Borlanma senetlerinin toplam tutar, sermaye ile bilanoda yer alan yedek akelerin
S O R U
toplamn aflamaz.
Kamu borlanma
D K K arac
A T dflndaki tahvillerin ihra ve halka arz iin bunlarn Sermaye Piyasas Kuruluna kaydettirilmesi gereklidir. Tahvillerin halka arzedilmesi durumunda tahvil ihra koflullar
ve ihra flirket hakkndaki hukuki ve mali bilgiler izahname ve sirkSIRA SZDE
lerde yer alr.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
63
Tahvil kartarak yabanc kaynak salayan iflletmeler saladklar borcu 405 SIRA SZDE
karlmfl Tahviller hesabnda izlerler. karlmfl tahviller nominal
bedelleri (zerinde yazl olan deer) ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilano tarihinden itibaren bir yl iinde denecek tahvil, anapara bor ve taksitleri bilano
LM
D fi N Ednemlerinde
304 Tahvil Anapara, Bor, Taksit ve Faizleri hesabna aktarlmaldr. Bunun iin
304 Tahvil Anapara, Bor, Taksit ve Faizleri hesabnn alacak tarafna, 405 karlS O R U
mfl Tahviller hesabnn bor tarafna kayt yaplr.
304 Tahvil Anapara Bor Taksit ve Faizleri hesab, Bilano tarihindenDitibaren
K K A T bir yl iinde denecek tahvil anapara bor taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henz denmeyen faizlerinin izlendii pasif karakterli bir hesaptr.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
N N
rnek: G Anonim fiirketi %20 faiz oranl, 5 ylda yllk taksitlerle geri demek
zere T500.000lik (T1.000 nominal deerli 500 adet) tahvil AMALARIMIZ
kartmfltr.
D fi N E L M Tahvillerin satflna araclk eden H Bankas tahvillerin tamamnn baflabafltan satldn
ve 1 Mart 2012 tarihi itibaryla iflletmenin bankadaki mevduat hesabna aktarldS O R U
K T A P
n bildirmifltir.
D K K A Ttahvildir. Nohra edilen bir tahvil zerinde yazl deerle satfla karlyorsa bu baflabafl
T E L E V tahvil
Z Y O N denir. Buminal deerinden daha yksek bedelle satfla karlan tahvillere primli
nun aksine, nominal deerden daha dflk bedelle satfla karlan tahvillere
SIRA SZDEise iskontolu
tahvil denir.
01.03.2012.
102.BANKALAR HS.
102.06 H Bankas Mevduat Hs.
405 IKARILMI TAHVLLER HS.
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
500.000
D fi N E L M
K T A P
S O R U
N N
500.000
T E LD E VK KZAhlinde
YTO N
Tahvillerin anaparas, vade bitiminde bir defada veya vade iinde taksitler
denebilir. Halka arz edilecek tahvillerin taksitli itfa edilmesi durumunda itfaya iliflkin esaslara
izahname ve sirklerde yer verilir.
SIRA SZDE
NTERNET
N N
31 Aralk 2012 tarihinde, ertesi yl denecek olan ilk taksit tutar, uzun vadeli
AMALARIMIZ
bortan ksa vadeli borca dnflecei iin ncelikle bu aktarma
kayd yaplmaldr.
Ayrca 31 Arala kadar ifllemifl olan faiz de dnemin finansman giderlerine kaydedilmelidir. Bunun iin afladaki kaytlar yaplr:
31.12.2012.
405. IKARILMI TAHVLLER HS.
304. TAHVL ANAPARA BOR TAKST VE
FAZLER HS.
K T A P
100.000
TELEVZYON
NTERNET
31.12.2012.
780. FNANSMAN GDERLER HS.
83.835
304. TAHVL ANAPARA BOR TAKST VE FAZLER HS.
500.000 [0,20 (306/365)] = 83.835
100.000
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA
SIRA SZDE
SZDE
AMALARIMIZ
D fi N E L M
S O R U
K T A P
DKKAT
TELEVZYON
SIRA SZDE
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
D fi N E L M
K T A P
S O R U
T E DL E KV KZAYTO N
SIRA SZDE
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
83.835
64
Genel Muhasebe-II
BYK DEFTER:
100.000
500.000
304 TAHVL ANAPARA BOR TAKST

VE FAZLER HS.
100.000
83.835
flletmenin yukardaki ifllem nedeniyle borlarna iliflkin durum dnem sonu bilanosunda afladaki gibi olacaktr:
Aktif
G Anonim irketi
30 MAL BORLAR
304 TAHVL ANAPARA BOR TAKST VE
FAZLER
IV. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR
40 MAL BORLAR
400 BANKA KREDLER
405 IKARILMI TAHVLLER
Pasif
183.835
400.000
1. Tertip itfa (geri deme) ve faiz demesi 1 Mart 2013 tarihinde yaplacaktr.
01.03.2013.
780.FNANSMAN GDERLER HS.
304.TAHVL ANAPARA BOR TAKST VE FAZLER HS.
102.BANKALAR HS
500.000 [0,20 (59/365)] = 16.165
BYK DEFTER:
100.000
500.000
16.165
183.835
200.000
304 TAHVL ANAPARA BOR TAKST

VE FAZLER HS.
183.835
183.835
zet
N
A M A
Mali borcun tanmn ve trlerini aklamak

flletmeye nakit para girifli salayan ve geri denmeleri de nakitle yaplacak olan borlar mali bor
(finansal bor) olarak nitelendirilir. Mali borlar,
bankalardan veya dier finansal kurulufllardan
kredi fleklinde salanabilecei gibi borlanma senedi niteliinde menkul kymet kartp satlarak
para ve sermaye piyasalarndan da salanabilir.
Kredi kurumlarna olan ksa vadeli borlar ile ksa vadeli para piyasas aralar ile salanan krediler ve vadesine bir yldan daha az bir sre kalan uzun vadeli mali borlarn anapara taksit ve
faizleri ksa vadeli mali bor olarak bilanonun
Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar grubunda raporlanr. Bilano tarihi itibaryla vadesine bir yldan daha uzun sre olan, banka ve dier finans
kurulufllarndan alnan krediler ile iflletmece sermaye piyasalarndan yararlanarak borlanlan byklkler uzun vadeli mali bortur ve bilanonun Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar ksmnda
raporlanr.
Mali borcun niteliine bal olarak en yaygn olarak baflvurulan mali bor tr ksa ve uzun vadeli banka kredileri, ksa vadeli olarak ihra edilmifl bono, senet veya dier menkul kymetler ile
uzun vadeli ihra edilmifl tahviller veya dier
menkul kymetlerdir.
N
A M A
65
Banka kredilerinin trlerini ve muhasebelefltirilme flekillerini aklamak

Bankalar, tasarruf sahiplerinden saladklar fonlar, iflletmelere belirli bir sre iin ve belirli bir
faiz karfllnda bor olarak verirler. flletmeler
hem ksa vadeli alflma sermayesinin finansman hem de uzun vadeli yatrmlarnn finansmannda bankalardan nakit fleklinde kredi salayabilirler. Hatta bankalar iflletmelere teminat ve kefalet karfll nakit olmayan krediler (gayri nakdi
krediler) de verebilirler.
Kredi salandnda bankaya olan bor, Banka
Kredileri Hesabnn alacak tarafna kaydedilir.
Bor dendike denen ksm kredi borcundaki
azalfl ifade eder ve Banka Kredileri Hesabnn
bor tarafna kaydedilir. Banka Kredileri Hesab
alacak kalan verir ve hesabn kalan bankaya olan
kredi borcunun bykln gsterir. Banka kredileri, iflletme iin bir faiz yk oluflturur ve hem
anapara hem de faizin geri denmesi gerekir.
Nakit banka kredileri iskonto, ifltira, avans ve borlu cari hesap fleklindeki kredilerdir. Bankalarn
maddi kymetlerin rehni karfll ve bir vade veya
olayn domas ile snrl olmak zere verdikleri
kredilere avans fleklinde kredi denilir. Borlu
cari hesap fleklindeki krediler vade ile bal deildir. Banka, iflletmeye belirli bir limit dhilinde kredi tahsis eder. flletme nakde gereksinimi olduunda limiti aflmamak koflulu ile bu hesaptan para eker; elinde nakit olduunda da hesaba para
yatrabilir. Borlu cari hesaplar ak kredi, kefalet
karfll ve maddi teminat karfll olabilir. Ak
krediler, kiflisel gvene dayanan ve sadece borlunun imzas karfll verilen kredilerdir. Kefalet
karfll krediler, banka nezdinde gvenilirlii
olan nc bir kiflinin imzas ile borluya kefil
olduu, baflka bir deyiflle borlunun borcunu demedii takdirde demeyi kefilinin stlendii kredilerdir. Maddi teminat karfll krediler iin teminat olarak mal, gayrimenkul ipotei, iflletme rehini, nakit, kymetli madenler ve tafllar, hisse senedi
ve tahvil vb. gibi maddi bir teminat alnr.
Bankalar mflterileri olan iflletmeler adna kendi
saygnlklarn ortaya koyarak iflletmenin taahhdn yerine getirecei konusunda nc kifli
ya da kurulufllara gvence verebilirler. Banka tarafndan verilen bu gvenceler iflletmeye salanan nakit olmayan kredi niteliindedir.
66
Genel Muhasebe-II
N
AM A
Para piyasas aralarndan olan finansman bonosunun tanmn ve muhasebelefltirilesini anlamak

zel sektr finansman bonolar, bankalar veya
dier anonim flirketler tarafndan karlan borlanma senetleridir. Finansman bonolarnn vadesi 60 gnden az 360 gnden fazla olmamak zere ihra tarafndan belirlenir. Finansman bonolar, ihra tarafndan belirlenen vadeye uygun
iskonto oranlar ile iskonto edilerek bulunan fiyat zerinden satlr. Tedavldeki finansman bonolar gibi ksa vadeli para piyasas aralar karfllnda salanan fonlar 305. karlmfl Bonolar ve Senetler ana hesabnda izlenir. Bono ve
senetler ihra edildiinde nominal bedelleri zerinden bu hesaba alacak kaydedilir. Finansman
bonolar iskontolu olarak ihra edildikleri iin
nominal deerleri ile satfl fiyat arasndaki fark
308. Menkul Kymetler hra Farklar hesabnn
borcuna kaydedilir. Menkul kymetin vadesine
paralel olarak itfa edilmesi kaydyla hesaplanan
itfa tutarlar, Finansman Giderine dnflr ve 308
Menkul Kymetler hra Farklar Hesabnn alacana kaydedilir.
N
AM A
Sermaye piyasas aralarndan olan tahvillerin

tanmn ve muhasebelefltirilmesini anlamak
Anonim flirketlerin orta veya uzun vadeli olarak
bor para bulabilmek amacyla itibari kymetleri
eflit ve ibareleri ayn olmak zere kardklar
bor senetlerine tahvil denilmektedir. Tahvillerin zelliklerini afladaki gibi sralayabiliriz:
Tahvil sahibinin, tahvili karan kurulufla salad kaynak yabanc kaynaktr. Tahviller sahiplerine herhangi bir ortaklk hakk vermez, sadece
ihraya karfl alacakllk hakk salar. Yani tahvilin sahibi (hamili) tahvili karan kuruluflun
uzun vadeli alacaklsdr ve tahvilini satn ald
kuruluflun ynetimine katlma hakk yoktur.
Tahvil sahibi tahvili karan flirketin kr-zarar riskine katlmaz, fiirket zarar etse de gn gelince
belli miktardaki anapara ve faizini alr. fiirketin
brt krndan ilk olarak tahvil sahiplerine deme
yaplr.
Tahvilde belirtilen vade kesindir ve vade sonunda tahvil sahibi ve tahvili karan kurulufl arasndaki hukuki iliflki yasal olarak biter.
Tahvil, itibari deerinin altnda bir bedelle (iskontolu olarak) ihra edilebilir.
Tahvil kartarak yabanc kaynak salayan iflletmeler saladklar borcu 405 karlmfl Tahviller
hesabnda izlerler. karlmfl tahviller nominal bedelleri (zerinde yazl olan deer) ile bu hesaba
alacak kaydedilir. Bilano tarihinden itibaren bir
yl iinde denecek tahvil, anapara bor ve taksitleri bilano dnemlerinde 304 Tahvil Anapara,
Bor, Taksit ve Faizleri hesabna aktarlmaldr.
Bunun iin 304 Tahvil Anapara, Bor, Taksit ve
Faizleri Hesabnn alacak tarafna, 405 karlmfl
Tahviller Hesabnn bor tarafna kaydedilir. Tahvillerin anaparas, vade bitiminde bir defada veya
vade iinde taksitler hlinde denebilir.
hra edilen bir tahvil zerinde yazl deerle satfla karlyorsa bu baflabafl tahvildir. Nominal
deerinden daha yksek bedelle satfla karlan
tahvillere primli tahvil denir. Bunun aksine, nominal deerden daha dflk bedelle satfla karlan tahvillere ise iskontolu tahvil denir. Tahviller nominal deerinin altnda ihra edildiinde
nominal deer ile satfl fiyat arasndaki farkn
gelecek yllara ait olan ksm 408 Menkul Kymetler hra Fark hesabnda izlenir.
67
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi mali borlar kapsamnda
yer almaz?
a. Satclar
b. Banka Kredileri
c. karlmfl Tahviller
d. Finansal Kiralama fllemlerinden Borlar
e. karlmfl Bonolar ve Senetler
2. flletme Bankadan salad nakit kredileri hangi hesapta izler?
a. karlmfl Bonolar ve Senetler
b. Bankalar
c. Mali Borlar
d. Nakit Borlar
e. Banka Kredileri
3. Bankalarn maddi kymetlerin rehni karfll ve bir
vade veya olayn domas ile snrl olmak zere verdikleri kredilere ne ad verilir?
a. Borlu cari hesap fleklindeki krediler
b. Ak krediler
c. Kefalet Karfll Krediler
d. Avans fleklinde krediler
e. Gayri nakit krediler
4. Afladaki kaydn yaplma nedeni nedir?
01.08.2012
300 BANKA KREDLER HS.
300.01 A Bankas Kredi Hs.
780.00 Ksa vadeli finansman
giderleri Hs.
100 KASA HS.
3.000
150
3.150
a. A Bankasndan T150 faiz karfll T3.000lk

bor alnmas
b. A Bankasna olan T3.000lk borcun T150 faizi
ile birlikte denmesi
c. Vade tarihinde borcun denmesiyle rehindeki
mallarn geri alnfl
d. 1 Austos 2012 tarihinde borlu cari hesaptan
nakden ekilen kredinin kayd
e. 1 Austos 2012 tarihinde iflletme, A Bankasndaki hesaptan T3.000 ekmifltir
5. Kredibilitesi ok yksek, mali yaps ile ilgili herhangi bir risk endiflesi duyulmayan firmalara kullandrlan
kredilere ne ad verilir?
a. Borlu cari hesap
b. Avans kredisi
c. Kefalet Karfll Kredi
d. Teminat mektubu
e. Ak Kredi
6. flletme S Bankasndan T45.000 limitli maddi teminat karfll borlu cari hesap fleklinde kredi almfltr.
Byk defterde Banka kredilerine iliflkin 31 Aralk 2012
tarihine iliflkin durum afladaki gibidir:
BYK DEFTER
18.000
2.000
20.000
5.000
25.000
flletmenin Bankaya olan borcu bilanoda ka lira olarak raporlanacaktr?

a. 15.000
b. 25.000
c. 30.000
d. 45.000
e. 50.000
68
Genel Muhasebe-II
7. Afladaki kaydn yaplmasna yol aan olay hangi

seenekte doru olarak verilmifltir?
20.09.2012
121 ALACAK SENETLER HS.
121. 00 Czdandaki
Senetler Hs.
100 KASA HS.
300.04 C Bankas Kredi Hs
15.000
13.000
15.000
13.000
a. flletme 20 Eyll 2012 tarihinde C Bankasndaki

kredi hesabndan denmek zere T13.000lk
bir deme emri verilmifltir
b. flletme 20 Eyll 2012 tarihinde C Bankasndan
maddi teminat karfll T13.000 tutarnda kredi
salamfltr.
c. flletme 20 Eyll 2012 tarihinde C bankasna
T15.000lk senedi tahsil etmesi iin ciro etmifl
ve bedelini bankadan almfltr
d. flletme 20 Eyll 2012 tarihinde tahsil edilen
T15.000lk senetli alacan C Bankas aracl
ile tahsil etmifltir
e. Banka, 20 Eyll 2012 tarihinde vadesi gelen
T15.000 nominal deerli senedi tahsil etmifl ve
tahsil komisyonu olarak T2.000 almfltr
8. flletme 8 Austos 2012 tarihinde vadesi gelen
)10.000 borcunu )500 faizi ile birlikte demifltir. Bor-
cun alnd tarihteki kur 2,1 T/); deme tarihindeki

kur 2,3 T/) olduuna gre deme tarihindeki finansman gideri tutar ne kadardr?
a. 1.150
b. 1.850
c. 3.000
d. 3.150
e. 24.150
9. Afladakilerden hangisi nedeniyle nakit fleklinde bir
bor alnmad iin faiz yk de sz konusu deildir?
a. Finansman Bonosu
b. Tahvil
c. Teminat mektubu
d. Ak kredi
e. Borlu cari hesap
10. Tahviller nominal deerinin altnda ihra edildiinde nominal deer ile satfl fiyat arasndaki farkn gelecek yllara ait olan ksm hangi hesapta izlenir?
a. 405 IKARILMIfi TAHVLLER
b. 408 MENKUL KIYMETLER HRA FARKI
c. 304 TAHVL ANAPARA BOR TAKST VE FAZLER
d. 303 UZUN VADEL KREDLERN ANAPARA
TAKST VE FAZLER
e. 308 MENKUL KIYMETLER HRA FARKI
69
Yaflamn inden
Okuma Paras
Kurumsal Bankaclk
Nakit Krediler
Gayri nakdi Krediler
Teminat ve Referans Mektuplar
Trkiye Muhasebe Standard 23

(TMS 23)
Borlanma Maliyetleri
Temel lke
1. Bir zellikli varln elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen borlanma maliyetleri bu varln maliyetinin bir parasn oluflturur. Dier borlanma maliyetleri gider olarak muhasebelefltirilir.
Kapsam
2. flletmeler, borlanma maliyetlerinin muhasebelefltirilmesinde bu Standard uygularlar.
3. Bor olarak snflandrlmayan, imtiyazl hisseler dahil, zkaynaklarn gerekleflen veya tahmini maliyetleri ile ilgili konular bu Standardn kapsamnda
deildir.
4. flletmelerce afladaki varlklarn elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen
borlanma maliyetleri ile ilgili olarak bu Standardn
uygulanmas gerekli deildir:
(a) Geree uygun deeri zerinden llen bir
zellikli varlk, rnein bir canl varlk,
(b) ok miktarda ve tekrarlanarak imal edilen veya
retilen stoklar.
Tanmlar
5. Bu Standartta geen terimlerin anlamlar afladaki
gibidir:
Borlanma maliyetleri: Bir iflletme tarafndan yaplan
borlanmalarla ilgili olarak katlanlan faiz ve dier giderlerdir.
zellikli varlklar: Amalanan kullanma veya satfla
hazr duruma getirilebilmesi zorunlu olarak uzun bir
sreyi gerektiren varlklardr.
6. Borlanma maliyetleri arasnda afladakiler saylabilir:
(a) TMS 39 Finansal Aralar: Muhasebelefltirme ve
lme Standardnda tanmlanan etkin faiz oran yntemi kullanlarak hesaplanan faiz gideri,
(b) -
(c) -
(d) TMS 17 Kiralama fllemleri Standard uyarnca
finansal tablolara yanstlan finansal kiralamalara iliflkin borlanma maliyetleri ve
(e) Yabanc para ile borlanmalarda, faiz maliyetleri ile ilgili dzeltme olarak dikkate alndklar lde olmak zere, kur farklar.
Teminat ve Referans Mektuplar

Taahhdnzn arkasnda sizinle birlikte biz
de varz!
a. Teminat Mektuplar
Yurtiinde veya yurtdflnda yerleflik gerek ya da tzel
kifliler lehine bir maln teslimi, bir iflin yaplabilmesi ya
da bir borcun denmesi vb. konularda bankalar tarafndan verilen ve bu ykmlln yerine getirilmemesi
durumunda, mektup tutarnn kaytsz flartsz denmesi
taahhdn ieren bir garantidir
Herhangi bir konuda ifl yaptrmak isteyen kifli/kurulufl
ile bu ifli stlenmek isteyen kifli/kurulufl arasndaki iliflkiyi banka gvencesi altna alan teminat mektubu, bankalarn mflterilerine verdikleri bir tr gayri nakit kredidir. Teminat mektubu verilmesi durumunda bankamzdan herhangi bir nakit kfl sz konusu olmad iin
mflterilerden faiz yerine mektubun tr ve vadesine
gre belirlenen oranlar zerinden dier eklentileri ile
birlikte teminat mektubu komisyonu tahsil edilir. T veya yabanc para zerinden, sreli ya da sresiz olarak
dzenlenebilen teminat mektubu, genellikle mal almlarnda ve mteahhitlik ifllemlerinde kullanlmaktadr.
b. Referans Mektuplar
Genelde inflaat ve taahht iflleri ile uraflan kredili mflterilere ynelik dzenlenen bir rndr. Referans mektuplar T veya yabanc para olarak dzenlenebilir.
Kaynak: http://www.vakifbank.com.tr/teminat-ve-referans-mektuplari-kurumsal.aspx
70
Genel Muhasebe-II
7. Afladakilerden herhangi biri koflullara bal olarak,

zellikli varlk olabilir:
(a) Stoklar,
(b) malat tesisleri,
(c) Enerji retim tesisleri,
(d) Maddi olmayan duran varlklar,
(e) Yatrm amal gayrimenkuller.
Finansal varlklar ve ksa sre ierisinde retilen veya
imal edilen stoklar zellikli varlk deildir. Elde edildiklerinde amalanan kullanma veya satfla hazr hale gelen varlklar da, zellikli varlk deildir.
Muhasebelefltirme
8. flletmelerce, bir zellikli varln elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen
borlanma maliyetleri, ilgili zellikli varln maliyetinin bir paras olarak aktiflefltirilir. flletmeler, dier
borlanma maliyetlerini olufltuklar dnemde gider
olarak muhasebelefltirirler.
9. Bir zellikli varln elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen borlanma maliyetleri ilgili varln maliyetine dahil edilir. Bu tr
borlanma maliyetleri, gvenilir bir biimde llebilmeleri ve iflletmeye gelecekte ekonomik fayda
salamalarnn muhtemel olmas durumunda, zellikli varln maliyetinin bir paras olarak aktiflefltirilir. Bir iflletmenin TMS 29: Yksek Enflasyonlu
Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardn uygulamas durumunda; borlanma maliyetlerinin ayn
dnem boyunca enflasyonun etkisine isabet eden
ksm, TMS 29 un 21 inci Paragraf erevesinde gider olarak muhasebelefltirilir.
Aktiflefltirilebilir borlanma maliyetleri
10.Bir zellikli varln elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen borlanma maliyetleri, zellikli varlkla iliflkili harcamalarn hi yaplmamfl olmas durumunda ortaya kmayacak
borlanma maliyetleridir. Bir iflletme, mnhasran
bir zellikli varln elde edilmesi amac ile borlanmflsa, o varlkla ilgili olan borlanma maliyetleri kolaylkla belirlenebilir.
11.Belirli bir borlanma ile bir zellikli varlk arasnda
dorudan bir iliflki olup olmadnn tespit edilmesi
ve belirli bir harcamann hi yaplmamas halinde
kanlabilecek borlanmalarn belirlenmesi baz durumlarda zor olabilir. rnein; bu tr bir glk, finansman faaliyetlerinin tek bir merkezden yrtld durumlarda meydana gelir. Bir flirketler topluluunun, borlanma ihtiyalar iin ok sayda deiflik faiz oranl borlanma aralar kulland ve bu
fonlar deiflik esaslara gre grup flirketlerine kullandrd durumlarda da glkler ortaya kar. Dier zorluklar ise, yksek enflasyonlu ekonomilerde
faaliyet gsteren bir grubun, dviz zerinden veya
dvize endeksli olarak kulland krediler ile dviz
kurlarnda dalgalanmalar olduu durumlarda ortaya
kar. Sonu olarak, zellikli varlklarn elde edilmesi ile dorudan iliflkili borlanma maliyetlerinin tutarn belirlemek zordur, yorum yaplmasn gerektirir.
12.Bir iflletme bir zellikli varln edinilmesi amacyla
zellikle borlanmfl ise, bu durumda aktiflefltirilecek borlanma maliyeti tutar; ilgili dnem boyunca
sz konusu borlanmaya iliflkin oluflan borlanma
maliyetlerinden, sz konusu fonlarn geici olarak
nemalandrlmas ile salanan gelirlerin dfllmesi
suretiyle belirler.
13.Bir iflletme zellikli bir varln finansmanna iliflkin
yaplan ifllemleri, fonlarn bir ksmnn veya tamamnn sz konusu varlk iin kullanmndan belli bir
sre nce gereklefltirebilir ve bu sre iinde borlanma maliyeti oluflabilir. Byle durumlarda zellikli varlklara iliflkin harcama yaplana kadar bu fonlar
genellikle geici olarak nemalandrlr. Bu durumda
belirli bir dneme iliflkin aktiflefltirilebilecek borlanma maliyeti tutarnn belirlenmesinde, bu tr bor
alnmfl fonlardan salanan gelirler, katlanlan borlanma maliyetlerinden indirilir.
14.Bir iflletmenin genel amal olarak borland fonlarn bir ksmnn, bir zellikli varln finansman iin
kullanld durumlarda; aktiflefltirilebilecek borlanma maliyeti tutar, ilgili varla iliflkin yaplan harcamalara uygulanacak bir aktiflefltirme oran yardm
ile belirlenir. Bu aktiflefltirme oran, zellikli varlk
almna ynelik yaplmfl borlanmalar hari olmak
zere, iflletmenin ilgili dnem sresince mevcut tm
borlarna iliflkin borlanma maliyetlerinin arlkl
ortalamasdr. Bir dnem boyunca aktiflefltirilen borlanma maliyetlerinin tutar, ilgili dnem boyunca oluflan borlanma maliyetleri tutarn aflamaz.
15.Baz durumlarda borlanma maliyetlerinin arlkl
ortalamas hesaplanrken hem ana ortaklk hem de
bal ortaklklarn borlanma tutarlar dikkate alnr.
Dier durumlarda, bal ortaklklarn her birinin kendi borlanmalarna iliflkin arlkl ortalama borlanma maliyetini kullanmalar daha uygundur................
Kaynak: http://www.kgk.gov.tr/kategori/son-halleriyle-standartlar-129-108.html
71

1. a
2. e
3. d
4. b
5. e
6. c
7. b
8. d
9. c
10. b
Yantnz yanlfl ise Mali Borlarn Tanm ve

nemi blmm gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Banka Kredileri blmn
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Banka Kredileri-Nakit Krediler blmn gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Banka Kredileri-Nakit Olmayan Krediler blmn gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise karlmfl Tahviller blmn gzden geiriniz.
Sra Sizde 1
Vade tarihinde borcun denmesine iliflkin kayt:
621 SATILAN TCAR MALIN MALYET HS.

153 TCAR MALLAR HS.
1.000
50
150
1250
1.200
1.250
Vade tarihinde borcun denmesi iin rehindeki mallar

satld ve bor kapand iin rehindeki mallarn Nazm Hesaplardaki kaydnn iptal edilmesi gerekir. Buna
iliflkin kayt:
01.12.2012
921 TEMNATTAK KIYMETLERMZ HS.
920 KIYMET. TEMN. ALAN. HS.
920.01 A Bankas
(KDV ihmal edilmifltir)
BYK DEFTER
4.000
5.000
9.000
YARDIMCI DEFTER
300.02 B. BANKASI KRED HS.
4.000
5.000
9.000
Sra Sizde 3
20 Eyll 2012 tarihinde teminat olarak verilen senetlerin Nazm Hesaplarda kayd:
20.09.2012
920 KIYMETLERMZ TEMNATA
ALANLAR HS.
60.000
920.01 C Bankas
921 TEMNATTAK KIYMETLERMZ HS.
921.01 Teminattaki
Ticari Senetler Hs.

01.12.2012
300.01 A Bankas kredi Hs.
780.00 Ksa vadeli finansman
giderleri Hs.
101 ALINAN EKLER HS.
600 YURT SATILAR HS.
... Nolu rehin senedi karl A
Bankasndan salanan kredinin
rehindeki mallarn sat ile
kapatlmas
Sra Sizde 2
29 Eyll 2012 tarihi itibaryla iflletmenin B Bankasna
kredi borcu T9.000dir ve iflletme bu hesaptan daha
T16.000 ekebilecek durumdadr.
1.250
1.250
60.000
Sra Sizde 4
)10.000 anapara ve )500 faiz olmak zere )10.500luk
borcun denmesi iin gereken Trk Liras T25.200dir
()10.500 2,4). Kurdaki deiflme T lehine olduu iin
borcun iflletmeye maliyeti azalmfltr.
15.12.2012
300.11 D Bankas Kredi Hs. (_)
100 KASA HS.
Anapara )10.0002,4=T24.000
Kur Fark 24.000-25.000=T(-1.000)
Faiz )5002,4=T1.200
121. 00 Czdandaki Senetler Hs.
121. 05 Teminattaki
Senetler Hs.
25.000
200
25.200
30.000
30.000
72
Genel Muhasebe-II
Kaynaklar
Sra Sizde 5
31.01.2013
308 MENKUL KIY. HRA FARK. HS.
500.000/(1+0,16(59/365))=487.329
481.232-487.329=6.097
6.097
6.097
BYK DEFTER
305 IKARILMI BONO VE SENETLER HS

500.000
308 MENKUL KIYMET HRA FARKLARI HS.

23.810
5.042
6.097
28.02.2013
500.000/(1+0,16(31/365))=493.097
487.329-493.097=5.768
5.768
5.768
BYK DEFTER

500.000

23.810
5.042
6.097
5.768
31.03.2013
500.000-493.097=6.903
6.903
BYK DEFTER

500.000

23.810
5.042
6.097
5.768
6.903
23.810
6.903
Akdoan N. ve Sevilengl O. (2007). Tekdzen Muhasebe Sistemi Uygulamas, Ankara:Gazi Kitabevi.

Akg . (2011). Mali Tablolar Analizi, Geniflletilmifl
14. Bask, stanbul.
Bektre S., Szbilir H., Banar K. (2010). Genel Muhasebe, Eskiflehir:Nisan Kitabevi.
Cemalclar . ve Erdoan N. (1997). Genel Muhasebe,
stanbul: Beta Basm-Yaym Datm.
Cemalclar . ve nce S. (1999). Muhasebenin Kuramsal Yaps, Eskiflehir: Anadolu niversitesi Basmevi.
Menkul Kymetler ve Dier Sermaye Piyasas Aralar,
Sermaye Piyasas Faaliyetleri leri Dzey Lisans Eitimi, Temmuz 2012, Trkiye Sermaye Piyasas Arac
Kurulufllar Birlii (TSPAKB),
Sevilengl O. (2011). Genel Muhasebe, Ankara:Gazi
Kitabevi.
http://www.tspakb.org.tr/tr/Portals/0/ETM_KILAVUZLAR/2012/ileri_menkul_kiymet_piyasalari_TEMMMUZ_2012.pdf
GENEL MUHASEBE-II
Amalarmz
N
N
N
N

Ticari Borlarn tanmn, niteliini ve eflitlerini aklayabilecek,
Senetsiz ticari borlarn izlendii Satclar hesabnn iflleyiflini aklayabilecek,
Senetli ticari borlarn izlendii Bor Senetleri hesabnn iflleyiflini aklayabilecek,
Alnan depozito ve teminatlarn kaydn gereklefltirebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Bor Senetleri
Satclar
Ticari Borlar
Etkin Faiz Yntemi
Bono
Polie
ek
Vade Fark
indekiler
Genel Muhasebe-II
Ticari Borlar
GRfi
TCAR BORLARIN TANIMI VE
NTEL
SATICILAR HESABI
BOR SENETLER HESABI
ALINAN DEPOZTO VE
TEMNATLAR
Ticari Borlar
GRfi
flletmeler varlklarn finanse edebilmek iin kaynak bulmak zorundadr. Bildiiniz gibi yabanc kaynaklar ve z kaynaklar fleklinde iki temel kaynak tr
vardr. Yabanc kaynaklar iflletmenin mevcut borlarn ifade eder ve vade tarihinde mutlaka geri denmeleri gerekir. Borcun geri denmesi nakit kflna yol
aabilecei gibi nakit dfl bir varln kfln, bir hizmetin yerine getirilmesini ya
da yeni bir borcun alnmasn gerektirebilir. Dolaysyla iflletmeye bir ykmllk getirir. Borcun denebilirliinin bilinmesi bilgi kullanclar asndan son derece nemlidir.
flletmenin mevcut borlar bilanonun pasifinde yabanc kaynaklar olarak raporlanr. Bilanoda raporlanan bor byklnn tam ve doru olarak raporlanmas iflletmenin finansal durumunun doru sunulmas asndan nemlidir. Bu nedenle borlar, deiflik zellikleri gz nnde bulundurularak gruplandrlr ve deiflik bafllklar altnda raporlanr. Anmsayacanz gibi yabanc kaynaklar, Tek Dzen Muhasebe Sisteminde vadelerine gre snflandrlmfltr. Vadesi bir yldan ksa olanlar ksa vadeli yabanc kaynak, bir yldan uzun olanlar ise uzun vadeli yabanc kaynak olarak snflandrlmfltr. Ksa ve uzun vadeli ayrm yabanc kaynan
bilanoda hangi grupta raporlanacann belirlenmesi asndan nemlidir ve vadeyi, yani geri denme sresini n plana kartr.
Yabanc kaynaklarn vadelerinin yan sra hangi nedenle doduklar, hangi varlklar finanse ettikleri ya da ne tr bir varlk girifline yol atklar da iflletmenin durumunun ve baflarmnn deerlendirilmesi asndan olduka nemlidir. Baz borlar nakit fleklinde bor alma sonucunda doabilecei gibi baz borlar da ham
madde, ticari mal, makine veya tehizat gibi varlklarn kredili alnfl sonucunda
doabilir. nceki 3. niteden de anmsayacanz gibi eer iflletme bankadan ya
da dier finansal kurulufllardan nakit karfll borlanrsa bu borlar mali (finansal) bor olarak nitelendirilir ve bilanoda ksa vadeli yabanc kaynaklar ve uzun
vadeli yabanc kaynaklarn altnda ayr bir alt grup olarak raporlanrlar.
flletmenin esas ticari faaliyetini srdrebilmek iin yapmfl olduu kredili mal
ya da hizmet almndan kaynaklanan borlarnn byklnn ayrca bilinmesi
de nemli olduu iin bu tr borlar da bilanoda ayrca raporlanmaldr. Esas faaliyetin dflndaki nedenlerle yaplan kredili alfllar da olabilir ama bu alfllar nedeniyle doan borlar esas faaliyetler nedeniyle doan borlardan ayr olarak raporlanmaldr. Bu nitede iflletmenin esas faaliyetleri ile ilgili olarak yapmfl olduu
76
Genel Muhasebe-II
kredili almlar sonucu doan ticari borlar ele alnacaktr. Bu nitede ticari borlar, borcun domasna yol aan ifllem ve olaylarn niteliine gre ele alnarak dnem ii kayda alma esaslar zerinde durulacaktr.
TCAR BORLARIN TANIMI VE NTEL

flletmenin esas ticari faaliyetlerini srdrmek amacyla yapt kredili alfllarndan
doan borlar ticari bor olarak nitelendirilir. Grld gibi bir borcun ticari
bor olabilmesi iin mutlaka iflletmenin esas ticari faaliyetleri ile ilgili olmas gerekir. rnein, araba alm-satm yapan bir iflletme iin arabalarn kredili alnmas ticari bor domasna neden olur. Ama beyaz eflya alm satm yapan bir iflletmenin
pazarlama departmannda kullanmak zere kredili olarak araba almas ticari bir
borcun domasna yol amayacaktr. nk bu iflletmenin esas ticari faaliyeti araba alm satm deil, beyaz eflya alm satmdr. Dolaysyla bu iflletmede arabann
kredili alnflndan doan bor, dier borlar grubunda yer alan hesaplarda izlenmeli ve bilanoda ticari borlardan ayr olarak raporlanmaldr.
Ticari borlar, ak hesap fleklinde senetsiz bir bor fleklinde olabilecei gibi senet karfll da doabilir. Tekdzen Hesap Planna gre senetsiz ticari borlar, Satclar Hesabnda, senetli ticari borlar ise Bor Senetleri Hesabnda izlenir. Ticari borcun vadesi itibaryla ayrmnda ise hesap ad deiflmeyecek ancak hesap
numaras ya da kodu, borcun ksa ya da uzun vadeli olduunu gsterecektir. rnein, senetsiz bir ticari bor ksa vadeli ise 320 Satclar Hesabnda izlenirken
uzun vadeli ise 420 Satclar Hesabnda yer alacaktr.
Tekdzen Hesap Plannda ksa ve uzun vadeli ticari borlarn izlenmesi iin
afladaki ana hesaplar kullanlr:
Tablo 4.1
3. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR
Tekdzen Hesap
42 TCAR BORLAR (Uzun Vadeli)
Plannda ksa ve 32 TCAR BORLAR (Ksa Vadeli)
uzun vadeli ticari
320 SATICILAR HESABI
borlarn
321 BOR SENETLER HESABI
421 BOR SENETLER HESABI
snflamas
322 BOR SENETLER REESKONTU
422 BOR SENETLER REESKONTU
HESABI (-)
HESABI (-)
nerilen Hesap: 325 Ertelenmifl Ticari
Borlar Vade Fark Hesab (-)
nerilen Hesap: 425 Ertelenmifl Ticari

Borlar Vade Fark Hesab (-)
326 ALINAN DEPOZTO VE

TEMNATLAR HESABI

TEMNATLAR HESABI
329 DER TCAR BORLAR HESABI
429 DER TCAR BORLAR HESABI
VUK hkmleri ile hazrlanan finansal tablolarn esas amac, vergi matrahnn
doru hesaplanmas olduu iin iflletme ile ilgili tm taraflara yeterli bilgi sunma
ifllevi gz ard edilmifltir. Finansal nitelikli ifllemlerin VUK hkmlerine gre muhasebelefltirilmesi ile Trkiye Muhasebe Standartlarna gre muhasebelefltirilmesi
baz farkllklara yol amaktadr. rnein; kredili almlarla ilgili olarak vade fark
nedeniyle doan faiz tutar, alfl tutarndan ayrfltrlmaldr. Ancak lkemizdeki uygulamalarda, mal ve hizmet teslimlerinde dzenlenen fatura ve benzeri belgelerde
vade fark ayr olarak gsterilmemekte, maln maliyetine ilave edilmektedir. Bu nedenle de vade fark ounlukla ihmal edilerek alfln maliyetine yanstlmaktadr.
TMS 2 Stoklar Standardnn 18. maddesine gre stoklar vadeli aldnda eer
alfl anlaflmas peflin alfl fiyat ile denen fiyat arasnda bir fark olan finansman unsuru ieriyorsa peflin alfl fiyat ile vadeli fiyat arasndaki fark finansman gideri ola-
77
4. nite - Ticari Borlar
rak kabul edilir. Ayrca TMS 23 Borlanma Maliyetleri Standard da zellikli bir varln elde edilmesi, inflas veya retimi ile dorudan iliflkilendirilebilen borlanma
maliyetlerinin dflnda kalan borlanma maliyetlerinin, borlanmann niteliine ve
yntemine baklmakszn, olufltuklar dnemde finansman gideri olarak tahakkuk
ettirilmesi gerektiini belirtmektedir. Finansal aralarla ilgili standartlar da (TMS 32,
TMS 39, TFRS 9) borlarn geree uygun deerle llmesini ve etkin faiz yntemiyle hesaplanan itfa edilmifl maliyeti ile raporlanmasn esas almaktadr.
Muhasebe standartlar uyarnca iflletme, satn ald ticari mal peflin fiyat (cari
nakit alfl fiyat) zerinden kaydederken peflin fiyat ile vadeli tutar arasndaki vade farkn finansman unsuru olarak kabul etmeli ve alfln maliyetine yanstmayp
finansmann yapld dneme yayarak faiz gideri (vade fark gideri) olarak muhasebelefltirmelidir. Bu nedenle finansman unsurunun negatif pasif dzenleyici bir
SIRA SZDE
hesap olan 325 Ertelenmifl Ticari Borlar Vade Fark hesabna kaydedilmesi gerekir. Dnem sonlarnda ise etkin faiz yntemine gre hesaplanan faiz gideri (vade fark gideri) Ertelenmifl Ticari Borlar Vade Fark hesabndan
GiD fi NFinansman
ELM
derleri hesabna aktarlarak dneme ait finansman unsurunun dnemin kr veya
zararna yanstlmas ve ticari borcun itfa edilmifl maliyet bedeli ile raporlanmas
S O R U
salanr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
D Khesap
K A T deildir. Bu
325 Ertelenmifl Ticari Borlar Vade Fark hesab TDHPda yer alan bir
hesap ad yerine deiflik yazarlar deiflik hesap isimleri nermektedirler. rnein, Ertelenmifl Finansman Giderleri Hesab veya Ticari Borlar Reeskontu Hesab
gibi. Baz yazarSIRA SZDE
lar da vade farklarnn Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabnda izlenmesini nermektedir.
Yazarlar tarafndan nerilen tm bu hesap isimlerinin ifllevleri ayndr. Bu nedenle biz
AMALARIMIZ
325 Ertelenmifl Ticari Borlar Vade Fark hesabn kullanmay tercih
ettik. leride TDHPda
yaplacak deiflikliklerle konuya aklk getirilecektir.
DKKAT
N N
SATICILAR HESABI
flletmenin faaliyet konusu ile ilgili her trl mal ve hizmet almlarndan kaynaklaSIRA SZDEilgili olarak
nan senetsiz borlar 320.Satclar hesabnda izlenir. Esas faaliyetlerle
T E L E Valndnda
ZYON
ham madde-malzeme, ticari mal ya da hizmet kredili olarak satn
iflletmenin satcya borcu doar ve Satclar ana hesabnn alacakD tarafna
kaydedilir.
fi N E L M
Satcya olan bor dendike Satclar ana hesabnn bor tarafna kayt yaplr. Satclar ana hesab pasif karakterli bir hesap olduu iin alacak kalan
verir ve bu ka NSTOE RRNUE T
lan iflletmenin satclara demesi gereken bykl ifade eder.
Senetsiz borcun domas ile

Satclar Hesabna
SIRAalacak;
SZDE
borcun denmesi hlinde ise
T E L E Vbor
ZYON
Satclar Hesabna
kayd yaplr. Hesap alacak
fi N E L M
kalan verir veD bilanonun
pasifinde raporlanr.
flletmenin esas faaliyet konusu dflndaki kredili almlar nedeniyle doan

vadeli seD K K A ksa
T
netsiz borlar 336.Dier eflitli Borlar Hesabnda izlenir.
N N
Bir ana hesap olan (byk defter hesab) Satclar Hesab, iflletmenin esas faaliyetleri ile ilgili olarak yaplan kredili alfllarndan doan tm senetsiz borlarn
AMALARIMIZ iin yargsterir. Her bir satcya olan bor byklnn ayr ayr izlenebilmesi
dmc hesaplara (tali hesap, alt hesap) gereksinim vardr. Yardmc hesaplarn oluflturulmas iflletmenin gereksinimine gre iflletme tarafndan serbeste belirlenir. Bu
T A P
hesaplar alnan mal ya da hizmetin trne, alacaklnn (satc)K bulunduu
corafi
blgeye vb. gre blmlenebilir. rnein, iflletmenin A, B ve C gibi iflletmeden
ksa vadeli olarak alfl yaptn ve durumu satc iflletme baznda izlemeyi tercih etTELEVZYON
tiini varsayarsak yardmc hesaplar afladaki gibi belirlenebilir;
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
SIRA SZDE
SIRA SZDE
NST OE RRNUE T
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
78
Genel Muhasebe-II

320.00 A flletmesi Hs.
320.01 B flletmesi Hs.
320.02 C flletmesi Hs.
Her bir Satcya iliflkin durum, ilgili yardmc hesaplarda izlenir ve bildiiniz gibi yardmc hesaplar ilgili ana hesapla ayn paralelde alflr. Yevmiye defterinde
yardmc hesaplara yaplan kaytlarda yardmc defterlerde ilgili hesaplara aktarlarak her bir satcya iliflkin borcun bykl izlenebilir.
RNEK
flletme, 1 Austos 2012 tarihinde A flletmesinden T5.000ye 31 gn vadeli olarak

mal satn almfltr. Alfl ifllemine iliflkin KDV oran %18 olup KDV bedeli de vade tarihinde denecektir.
flleme iliflkin alfl kayd:
01.08.2012
153 TCAR MALLAR HS.
191 NDRLECEK KDV HS.
320 SATICILAR HS.
320.00 (A) letmesi Hesab
BYK DEFTER:
320 SATICILAR HS.
5.000
900
5.900
YARDIMCI DEFTER:
5.900
320.00 (A) letmesi Hs.

5.900
Bildiiniz gibi yevmiye defterine yaplan tm kaytlar byk defterde ve yardmc defterlerde yer alan hesaplara aktarlr. Fakat biz burada sadece konumuzla
ilgili olarak borlarla ilgili hesaplar aktarmay gstermekle yetineceiz.
SIRA SZDE
D fi N E L M
RNEK
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
flletme 29 Kasm
2012 tarihinde kendi faaliyetlerinde kullanmak zere A flletmesinden
SIRA SZDE
T3.000ye bir bilgisayar satn almfltr. %18 KDV ve alfl bedeli bir ay sonra denecektir.
Alfl kaydn yapnz.
D fi N E L M
flletme, Satc A flletmesine olan borcunu 31 Austos 2012 tarihinde nakden demifltir.
S O R U
Borcun denmesi kayd:
DKKAT
31.08.2012
SIRA SZDE
320 SATICILAR HS.
100 KASA HS.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
5.900
5.900
BYK DEFTER:
320 SATICILAR HS.

5.900
5.900
79
YARDIMCI DEFTER:
320.00 (A) letmesi Hs.

5.900
5.900
Satc A flletmesine olan borcun denmesinden sonra yardmc hesap ve Satclar Hesab kalan vermemektedir. nk bu rneimizde iflletme Satc Aya olan
borcunun tamamn demifl ve baflka bir satcya da borcu yoktur.
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre iflletmenin satn ald ticari mal peflin fiyat (cari nakit alfl fiyat) zerinden kaydederken peflin fiyat ile vadeli tutar arasndaki vade farkn finansman unsuru olarak kabul etmesi gerektiini belirtmifltik.
Vade farkn alfln maliyetine yanstmayp finansmann yapld dneme yayarak
faiz gideri (vade fark gideri) olarak muhasebelefltirmelidir. Ancak yukardaki rnekte olduu gibi her zaman vade farknn ayrfltrlmas gerekli olmayabilir. Bu ayrfltrma iflleminin yaplmas iin belirlenen vadeli fiyat iinde gizli bir finansman iflleminin gml olmas gerekir. Yukardaki rnekte vade farknn nemli bir tutarda olmad varsaylmfl ve alfl ifllemi mevcut uygulamaya gre (Muhasebe Sistemi
Uygulama Teblii ve VUKa gre) kayda alnmfltr. Vade fark nemli bir tutardaysa dier bir ifade ile vadeli fiyatn iinde gizli bir finansman ifllemi sz konusu ise
vade fark maliyete dahil edilmeyerek ayrfltrlmaldr.
flletme, 1 Eyll 2012 tarihinde B flletmesinden peflin fiyat T10.000 olan mal 2 ay
vadeli olarak T12.000ye satn almfltr. Alfl ifllemine iliflkin KDV oran %18 olup
KDV bedeli nakden denmifltir.
01.09.2012
153 TCAR MALLAR HS.
325 ERTELENM TCAR BORLAR VADE
FARKI HS.
-Ertelenmi Vade Fark Giderleri
320 SATICILAR HS.
320.01 (B) letmesi Hesab
100 KASA HS.
BYK DEFTER:
153 TCAR MALLAR HS.

10.000
325 ERTELENM TCAR

BORLAR VADE FARKI HS.
2.000
10.000
2.000
2.160
12.000
2.160
320.00 SATICILAR HS.

12.000
YARDIMCI DEFTER:
321.01 (B) letmesi Hs.

12.000
flletme ticari mallar peflin almfl olsayd mallarn maliyeti T10.000 olacakt. Mallarn kredili alnmas satclar tarafndan iflletmeye salanan bir finansman kayna
olduuna gre peflin alfl fiyat ile vadeli alfl fiyat arasndaki fark da finansmann
RNEK
80
Genel Muhasebe-II
maliyetidir. Bu nedenle vade fark, finansmann saland sreye yanstlmas gereken bir finansman gideri olarak kayda alnmaldr. Ancak vade farknn tamam
alfl tarihinde henz gider niteliini taflmamaktadr. Anmsayacanz gibi finansman gideri zamann gemesine bal olarak gerekleflecektir. Bu nedenle vade farkn, alfl kayd yaplrken dorudan finansman giderleri hesabna kaydetmek yerine finansman gideri gerekleflinceye kadar ertelenmek zere Ertelenmifl Ticari
Borlar Vade Fark hesabnn borcuna kaydederiz.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
flletme bilgisayar
alm satm yapmaktadr. 18 Ekim 2012 tarihinde A flletmesinden peflin
SIRA SZDE
fiyat T2.700 olan bilgisayarlardan tanesi T3.000ye 5 adet satn almfltr. Alfl bedelini 2 ay
SIRA SZDE
sonra deyecektir.
%18 KDV ise nakden denmifltir. Alfl kaydn yapnz.
D fi N E L M
DnemDsonlarnda
fi N E L M ise etkin faiz yntemine gre hesaplanan faiz gideri (vade fark gideri) Ertelenmifl
S O R U Ticari Borlar Vade Fark hesabndan Finansman Giderleri hesabna aktarlarak dneme ait finansman unsurunun dnemin kr veya zararna yanS O R U
stlmas ve ticari borcun itfa edilmifl maliyet bedeli ile raporlanmas salanr.
DKKAT
KKAT
Faiz giderininD dnemlere
datlmas ve ticari borcun dnem sonundaki itfa edilmifl maliSZDE
yet bedelininSIRA
belirlenmesi
iin etkin faiz oran ynteminden yararlanlr. Ticari bor nedeniyle 2 ay sonra
gerekleflecek
nakit akfllarn (T12.000) borcun ilk muhasebelefltirmedeSIRA SZDE
ki peflin deeri olan T10.000ye iskonto eden etkin faiz oran % 9,54tr. Etkin faiz oran
AMALARIMIZ
flu eflitlik zlerek hesaplanr:
N N
N N
AMALARIMIZ
2
10.000 =K 12.000
T A P/ (1 + i)
K T A P
(1 + i)2 K= 12.000
T A P / 10.000
TELEVZYON
1/2 - 1 = 0,0954 = %9,54

i = (12.000
T E L E V/ Z10.000)
YON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
RNEK
T E L E V sonunda
ZYON
Her dnem
o dneme ait vade fark gideri, borcun dnem bafl itfa
edilmifl maliyet bedeli ile etkin faiz orannn arplmasyla hesaplanr. rneimizde Eyll ay N sonunda
T E R N E T Eyll dnemine iliflkin finansman gideri bykl T955 liradr (10.000 %9,54). Ekim ay finansman gideri ise T1.045dir (10.955 %9.54).
NTERNET
flletme, Satc B flletmesine olan borcunu 1 Kasm 2012 tarihinde nakden demifltir.
01.11.2012
320 SATICILAR HS.
320.01 (B) letmesi Hesab
100 KASA HS.
BYK DEFTER:
320 SATICILAR HS.

12.000
12.000
12.000
12.000
YARDIMCI DEFTER:
320.01 (B) letmesi Hs.
12.000
12.000
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M

S O R U
S O R U
rneimizde borca iliflkin ertelenmifl ticari bor vade fark, Eyll veD Ekim
K K A T dnemlerine
iliflkin finansman gideri olarak dnem sonu ifllemleri srasnda afladaki gibi kaydedilmifltir:
SIRA SZDE
31.09.2012
325 ERTELENM TCAR BORLAR
VADE FARKI HS.
31.10.2012
VADE FARKI HS.
(01.09.2012)
955
AMALARIMIZ
81
DKKAT
N N
955
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
1.045
1.045
NTERNET
325 ERTELENM TCAR BORLAR VADE FARKI HS.

2.000
(30.09.2012)
(31.09.2012)
NTERNET
955
1.045
2.000
Ertelenmifl ticari bor vade fark hesab, borcun vade tarihinde kapanmfltr.
Satclar Hesabnda izlenen senetsiz ticari borca iliflkin temel kayt esaslarn renmifl bulunuyorsunuz. Satclar Hesabna dnem iinde kayt yaplmasn gerektiren deiflik ifllemler de sz konusu olacaktr. rnein, iflletme kredili olarak ald mallarn bir ksmn veya tamamn deiflik nedenlerle satcya iade edebilir (alfl
iadesi). Bu durumda iade tutar kadar borcu azalaca iin Satclar Hesabnn bor
tarafna kayt yaplacaktr. Bazen satc iflletmeler mflterilerine alfl tarihinden sonra indirim ya da iskonto yapabilirler (alfl indirim veya iskontolar). Borcun denmesinden nce gerekleflen bu indirimler de satcya olan borcu azaltr ve Satclar
Hesabnn bor tarafnda izlenir.
SIRA bozuk
SZDE kt iin
flletme daha nceden kredili olarak ald T4.000lik maln yarsn
satc H flletmesine iade etmifltir. (Alfl ifllemi %18 KDVye tabidir). Alfl iadesi kaydn
yapnz.
D fi N E L M
flletmeler Trk Paras olarak kredili alfl yapabilecekleri gibi yabanc para cinS O R bykl,
U
sinden de kredili alfl yapabilirler. Bu durumda Satclara olan bor
ifllem tarihindeki kur zerinden Trk Lirasna evrilir ve kaytlarda Trk Liras olarak izlenir. Eer iflletmenin yabanc paral borlar nemli dzeyde
ise Satclar HeDKKAT
sabnn alt hesaplarn yurt ii satclar ve yabanc satclara borlar fleklinde blmleyebilir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
82
Genel Muhasebe-II
RNEK
flletme, 10 Ekim 2012 tarihinde Q flletmesinden )20.000luk mal satn almfltr.

fllem tarihindeki dviz kuru 1)=T 2,30dir. (KDV ihmal edilmifltir).
10.10.2012
153 TCAR MALLAR HS.
320 SATICILAR HS.
320.06 (Q) letmesi Hesab ())
)20.000 al bedeli olan maln
1)=T2,30 kurundan al kayd
SIRA SZDE
46.000
46.000
SIRA SZDE
BYK DEFTER:
153 TCAR MALLAR HS.

46.000
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
AMALARIMIZ
46.000
YARDIMCI DEFTER:
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
320 SATICILAR HS.
321.06 (Q) letmesi Hs. ())

46.000
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
TTK MADDE 671- (1) Polie.
a) Senet metninde polie
kelimesini, senet
Trkeden baflka bir
dille yazlmflsa o dilde
polie karfll olarak
kullanlan kelimeyi,
b) Belirli bir bedelin
denmesi hususunda
kaytsz ve flartsz
havaleyi,
c) deyecek olan kiflinin,
muhatabn adn,
d) Vadeyi,
e) deme yerini,
f) Kime veya kimin emrine
denecek ise onun adn,
g) Dzenlenme tarihini ve
yerini,
h) Dzenleyenin imzasn,
ierir.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
BOR SENETLER
HESABI
flletmenin faaliyet konusu ile ilgili olan kredili mal ve hizmet almlarndan doan
borcu karfllnda senet dzenleyip vermesi nedeniyle senetli bir ticari bor doar.
K T A P
Alacaklnn hakkn ispatlamak iin kullanabilecei yazl bir belge olan bu senetler Trk Ticaret Kanununda (TTK) kambiyo senetleri olarak tanmlanmfltr. Senedin borlusu belirli bir miktar paray belirli bir tarihte veya grldnde veya
TELEVZYON
grldnden belirli bir sre sonra senet alacaklsna kaytsz-flartsz olarak demek zorundadr.
6102 Sayl Trk
Kanununa afladaki nternet adresinden ulaflabilirsiniz. TTKde
N T E RTicaret
NET
4. Ksm Kambiyo Senetlerine ayrlmfltr.
http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Kanunlar.aspx
TTKde polie, bono ve ek kambiyo senetleri olarak saylmfl ve ilgili maddelerinde ayrntl olarak aklanmfltr.
Polie
Polie genellikle tarafl bir iliflki zerinde kurulur. Alacaklnn borlusundan olan
alacan, borlu bulunduu nc bir tarafa devretme esasna dayanr. Baz durumlarda alacakl alacan senede balamak iin kendi namna da polie dzenleyebilir.
Polieyi hazrlayan tarafa keflideci; keflidecinin polie zerinde kendisine olan
borcu lehtara demesini istedii tarafa muhatap; muhatabn deme yapaca, yani polienin lehine dzenlendii tarafa lehtar denilmektedir. Muhatap, polieyi kabul edip etmemekte serbesttir, ancak polieyi kabul ettikten sonra senedin esas
borlusu hline gelir.
83
Poliede taraflar:
Polieyi dzenleyerek deme emrini veren (keflideci)
Polie bedelini deyecek olan taraf (muhatap)
Polie bedelini tahsil edecek taraf (lehtar)
Bono (Emre Yazl Senet)

Bono (veya Emre Yazl Senet), borlu tarafndan dzenlenen yazl bir deme ykmlldr. Bonoda senedi dzenleyen taraf da senet bedelini deyecek olan
taraf da ayn kifli ya da kurumdur. Dolaysyla poliedeki gibi l bir iliflki deil,
sadece ikili bir iliflki sz konusudur.
ek
ek, bir bankaya hitaben ve belirli kurallara uyularak yazlan bir deme emridir.
ek, ibraz vadeli olduu iin ekte vade yoktur ve bankaya ibraz edildiinde denir. flletme tarafndan yaplan alfl karfllnda veya baflka nedenlerle ek dzenlenip verildiinde 103 Verilen ekler ve deme Emirleri Hesabnn alacak tarafna
yazlr. Genel Muhasebe I dersinde Hazr Deerler ifllemlerinde alnan ve verilen
eklerin kaydn renmifltiniz. Fakat lkemizde ileri tarihli ya da vadeli ek alnmas veya verilmesi fleklinde bir uygulama sz konusudur. zn ncelii kavramna
uygun olarak aslnda alnan ileri vadeli ekler bir alacak; verilen ileri tarihli ekler
ise bor niteliini tafld iin hazr deerlerde raporlanmamaldr. leri tarihli (vadeli) olarak verilen eklerin bir bor senedi gibi dflnlmesi ve 321 Bor Senetleri Hesabnda izlenmesi gerekir. Dnem sonunda da reeskonta tabi tutulmaldr.
Senet, senet bedelini tahsil edecek taraf iin alacak senedi niteliini taflrken senet bedelini deyecek olan taraf iin bor senedi nitelii taflr. Dolaysyla senet ifllemlerine iliflkin bilgiyi aslnda Genel Muhasebe I dersinde senetli ticari alacaklarn
anlatld nitede renmifltiniz. Senedin alacakls tarafndan senet bedelinin tahsil edilmesi hakk bir alaca ifade ettii iin Alacak Senetleri Hesabnda izlenirken
senet borlusu tarafndan bir borcu, deme ykmlln ifade ettii iin Bor
Senetleri Hesabnda izlenir. Bor senetleri, esas olarak iflletme yetkilileri tarafndan
imzalanmfl bonolar ve kabul edilmifl polieleri kapsar. Daha nce de belirttiimiz
gibi ileri tarihli ek dzenlenip verilmiflse bunlar da bor senetleri hesabnda yer
alacaktr. Bu nitede senedi deme ykmll olan, yani senedi dzenleyip veren iflletme asndan bor senetlerinin iflleyiflini ve kayda alnfln ele alacaz.
flletmenin senede balanmfl ticari borlar ksa vadeli ise 321. Bor Senetleri
hesabnda; uzun vadeli ise 421. Bor Senetleri hesabnda izlenir. Senetli borlar
doduklarnda pasif karakterli bir hesap olan Bor Senetleri hesabnn alacana
SIRA
SZDE deerleri
nominal deerleriyle kaydedilir. denmeleri hlinde de yine
nominal
zerinden Bor Senetleri hesabnn bor tarafna kaydedilir. Hesabn belirli bir andaki kalan, her zaman iin alacak kalandr ve henz denmemifl
geD fi ve
N E denmesi
LM
reken bor bykln gsterir. Dier bir ifade ile Bor Senetleri Hesabnn kalan, iflletmenin borlu olarak imzasn taflyan tedavldeki ticari senetlerin tutarn
S O R U
ifade eder.
Bor Senetleri daima nominal deerleri ile kayda alnrlar.
TTK MADDE 776- (1) Bono

veya emre yazl senet;
a) Senet metninde bono
veya emre yazl senet
kelimesini ve senet
Trkeden baflka bir
dille yazlmflsa o dilde
bono veya emre yazl
senet karfll olarak
kullanlan kelimeyi,
b) Kaytsz ve flartsz belirli
bir bedeli demek
vaadini,
c) Vadeyi,
d) deme yerini,
e) Kime veya kimin emrine
denecek ise onun adn,
f) Dzenlenme tarihini ve
yerini,
g) Dzenleyenin imzasn,
ierir.
TTK MADDE 780- (1) ek;
a) Senet metninde ek
kelimesini ve eer senet
Trkeden baflka bir
dille yazlmfl ise o dilde
ek karfll olarak
kullanlan kelimeyi,
b) Kaytsz ve flartsz belirli
bir bedelin denmesi
iin havaleyi,
c) deyecek kiflinin,
muhatabn ticaret
unvann,
d) deme yerini,
e) Dzenlenme tarihini ve
yerini,
f) Dzenleyenin imzasn,
ierir.
TTK MADDE 782- (1)
Trkiyede denecek eklerde
muhatap ancak bir banka
olabilir. (2) Dier bir kifli
zerine dzenlenen ek
yalnz havale hkmndedir.
Senet zerinde alacaklnn ad aka belirtildii iin alt hesaplarda

bu ayrntnn
SIRA SZDE
izlenmesine gerek yoktur. flletmenin gereksinimine gre farkl flekillerde blmlenir.
rnein, Trk Paras bor senetleri, yabanc paral bor senetleri gibi blmlenebilir.
K T A P
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
DKKAT
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
84
Genel Muhasebe-II
S O R U
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Belirli bir tarihte veya belirli

bir vade sonunda denecek
olan senedin zerinde yazl
olan deere nominal deer
denilir ve senet vade
sonunda nominal deere
ulaflr.
RNEK
flletme esas faaliyetlerinin

dflnda kalan ifllemler iin senet dzenleyip verdiinde bunlar
DKKAT
321 veya 421 Bor Senetleri Hesabnda izlenmez. Esas faaliyetin dflnda kalan ifllemler
nedeniyle verilen senetler Dier Borlar grubunda yer alan hesaplarda izlenir.
SIRA SZDE
Senetli borlarn vadesi senetsiz borlara gre genelde daha uzundur ve nispeten daha yksek
tutarlar iin senet dzenlenir. Bu nedenle senetler zerine aka
AMALARIMIZ
faiz flart koyulabilecei gibi faiz bykl nominal deerin iine de dahil edilebilir. TTK hangi senetlere aka faiz flart getirilebileceini belirlemifltir.
K T A P veya grldnden belirli bir sre sonra denmesi flart klGrldnde
nan bir polieye, dzenleyen tarafndan faiz flart konulabilir. Dier polielerde
byle bir faiz flart yazlmamfl saylr. Faiz orannn poliede gsterilmesi gerekir;
T E L E Vise
Z Yfaiz
O N flart yazlmamfl saylr (TTK, Md. 675). Ayn hkm bonogsterilmemifl
lar iin de geerlidir (TTK, Md. 778).
Anmsayacanz gibi Trkiye Muhasebe Standartlarna gre borlarn geree
uygun deerle llmesi ve etkin faiz yntemiyle hesaplanan itfa edilmifl maliyeti
NTERNET
zerinden raporlanmas esastr. Eer senet faiz flart taflmyorsa vade farknn hesaplanmas ve vade boyunca ilgili dnemlerin finansman giderlerine yanstlmas
gerekir.
Belirli bir tarihte veya belirli bir vade sonunda denecek olan senedin zerinde yazl olan deere nominal deer denilir ve senedin vade sonunda ulaflaca
deeri ifade eder. Dolaysyla senedin dzenlendii tarihteki peflin deeri, nominal
deerinin altndadr. Senet karfll mal ya da hizmet satn alnmas hlinde eer
vade fark dikkate alnmakszn alfln maliyetine yanstlrsa alfl maliyeti peflin alfllara gre daha yksek olacak ve finansman gideri de gelir tablosunda grnmeyecektir. Byle bir durum, maliyet ve krllk analizlerinin yanlfl sonu vermesine yol
aacaktr.
Senet karfll yaplan kredili alfllarn muhasebelefltirilmesinde mevcut uygulamada vade fark genellikle ihmal edilmekte ve senetli borlar dnem sonunda reeskonta tabi tutulmakta, bilano tarihindeki peflin deerine indirgenerek raporlanmaktadr. Dnem sonu reeskont ifllemleri, ifllemin ilk kayda alnfl esasndan etkilenecektir. Bildiiniz gibi 6102 sayl Trk Ticaret Kanunu, Trkiye Muhasebe Standartlarna gre muhasebelefltirmeyi zorunlu kld iin bu nitede asl olarak Muhasebe Standartlarn esas alacaz ancak mevcut uygulamaya da deinilecektir.
flletme, 1 Eyll 2012 tarihinde C flletmesinden peflin fiyat T40.000 olan mal satn almak iin 2 ay vadeli, T42.000 nominal deerli bir senet dzenleyip vermifltir.
Alfl ifllemine iliflkin KDV oran %18 olup KDV bedeli nakden denmifltir.
01.09.2012
153 TCAR MALLAR HS.
VADE FARKI HS.
321 BOR SENETLER HS.
100 KASA HS.
40.000
2.000
7.560
42.000
7.560
85
BYK DEFTER:
153 TCAR MALLAR HS.

40.000

42.000
325 ERTELENM TCAR

BORLAR VADE FARKI HS.
2.000
flletme ticari mallar peflin almfl olsayd mallarn maliyeti T40.000 olacakt. Mallarn kredili alnmas nedeniyle T42.000lk bir borcun domas maln maliyetinin
T42.000 olmasn gerektirmez. Kredili alfl satc iflletme tarafndan iflletmeye salanan bir finansman kayna olduu iin alnan maln maliyeti T40.000; finansmann
SIRA SZDE
maliyeti de T2.000dr. Satclar Hesabn ele alrken de deindiimiz gibi vade fark, finansman gideri gerekleflinceye kadar ertelenmek zere Ertelenmifl Ticari
Borlar Vade Fark hesabna kaydedilir. Dnem sonlarnda etkin
D fi Nfaiz
E L M yntemine
gre hesaplanan faiz gideri, Ertelenmifl Ticari Borlar Vade Fark hesabndan Finansman Giderleri hesabna aktarlarak dneme ait finansman unsuruna dnfltS O R U
rlmesi ve ticari borcun itfa edilmifl maliyet bedeli ile raporlanmas salanr.
Etkin faiz oran yntemine gre ticari bor nedeniyle gerekleflecekD 2K KayA Tsonraki nakit
akfllarn (T42.000) borcun ilk muhasebelefltirmedeki peflin deeri olan T40.000ye iskonto eden etkin faiz oran %2.47dir. Etkin faiz oran flu eflitlik zlerek
hesaplanr:
SIRA SZDE
40.000 = 42.000 / (1 + i)2
(1 + i)2 = 42.000 / 40.000
i = (42.000 / 40.000)1/2 - 1 = 0,0247 = %2,47
AMALARIMIZ
N N
flletme, Satc B flletmesine olan borcunu 1 Kasm 2012 tarihinde nakden demifltir.
NTERNET
BYK DEFTER:
153 TCAR MALLAR HS.

40.000
42.000
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
Her dnem sonunda o dneme ait vade fark gideri borcun dnem bafl itfa
edilmifl maliyet bedeli ile etkin faiz orannn arplmasyla hesaplanr. rneimizL E V Z Y O N T988dir
de Eyll ay sonunda Eyll dnemine iliflkin finansman gideriT Ebykl
(40.000 %2,47). Ekim ay finansman gideri ise T1.012dir (40.988 %2,47).
01.11.2012
100 KASA HS.
SIRA SZDE
42.000

42.000
42.000
TELEVZYON
RNEK
NTERNET
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
86
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Genel Muhasebe-II
S O R U
rneimizdeDborca
K K A Tiliflkin ertelenmifl ticari bor vade fark, Eyll ve Ekim dnemlerine
iliflkin finansman gideri olarak dnem sonu ifllemleri srasnda afladaki gibi kaydedilmifltir:
N N
SIRA SZDE
30.09.2012
770 FNANSMAN
GDERLER HS.
AMALARIMIZ
VADE FARKI HS.
988
988
K T A P
31.10.2012
TELEVZYON
VADE FARKI HS.
1.012
1.012
NTERNET
(01.09.2012)

2.000
(30.09.2012)
(31.09.2012)
988
1.012
2.000
Ertelenmifl ticari bor vade fark hesab borcun vade tarihinde kapanmfltr.
Yukardaki rnei mevcut uygulamaya gre (Muhasebe Sistemi Uygulama Teblii ve VUKa gre) kaydettiimizde vade fark Ticari Mallarn maliyetine dahil edilmifl olacaktr. Bu ifllem afladaki gibi kayda alnr:
Muhasebe Sistemi Uygulama Teblii ve VUKa gre alfl kayd:
01.09.2012
153 TCAR MALLAR HS.
100 KASA HS.
BYK DEFTER:
153 TCAR MALLAR HS.

42.000
42.000
7.560
42.000
7.560

42.000
flletmenin ticari mallarn tamamn peflin olarak T41.500ye sattn varsayarsak

birinci duruma gre T1.500 satfl kr varken (41.500 - 40.000) ikinci duruma gre kayt yaplmas hlinde T500 lira satfl zarar (41.500 - 42.000) raporlanacaktr. Birinci durumda vade fark dnemin finansman giderine yanstlaca iin ifllemin toplam etkisi asndan dnem kr (zarar) her iki durumda da ayn olacaktr. Fakat birinci durumda finansman gideri olarak kr azaltrken ikinci durumda hi finansman gideri raporlanmayacak brt satfl zarar olarak dnem krna yansyacaktr. Grld gibi
gelir tablosunun blmleri arasnda farkllk olacaktr. stelik vade tarihi ile ifllem tarihi arasnda finansal tablo hazrlanmas hlinde de farkl durumlar ortaya kacaktr.
87
Kredili alfl yapldnda alfl ifllemi nedeniyle bir bono dzenlenip verilmesi veya bir polienin kabul edilmesi, senetli borcun domasna yol amaktadr. Baz durumlarda iflletmeler vadesi gelen senetsiz ticari borlar karfllnda da bir bono
dzenleyip verebilirler ya da bir polieyi kabul edebilirler. Mevcut bir ticari borca
karfl imzalanp verilen bir bono veya kabul edilen polie ile senetsiz bor, senetli hle gelir.
flletme, 20 Eyll 2012 tarihinde, Satc D flletmesine olan T1.000lik senetsiz borcu
iin 3 ay vadeli T1.150 nominal deerli 3 ay vadeli bir senet dzenleyip vermifltir.
RNEK
flleme iliflkin kayt:

20.09.2012
320 SATICILAR HS.
320.03 D letmesi Hs.
Senetsiz bor karl senet
dzenlenip verilmesi
1.000
150
1.150
flletme verdii bor senedini vadesi geldiinde deyecektir. Vadesi gelen senetler, alacakls tarafndan ya iflletmeye ibraz edilerek bedeli istenir ya da bir bankaya tahsile verilir. flletme her iki durumda da senet bedelini nakden der veya
ek dzenleyip vermek suretiyle bankadaki hesabndan da deyebilir. Baz durumlarda nakit dfl bir varlkla deme yaplmas da sz konusu olabilir.
flletme, vadesi gelen T1.150 nominal deerli senedi Z Bankasndaki hesab zerine dzenleyip verdii bir ekle demifltir.
103 VERLEN EKLER VE
DEME EMRLER HS.
Senedin denmesi
1.150
1.150
Vadesi gelen bor senedinin vadesinde denmeyip yeni bir senetle deifltirilmesi de mmkndr. Senetlerin yenilenmesi olarak nitelendirebileceimiz bu
durum, senet borlusuna ilave vade tanmay ifade ettii iin yeni senedin nominal deerinin eski senedin nominal deerinden daha yksek olmas normaldir. Eski senedin nominal deeri ile yeni senedin nominal deeri arasndaki
fark, senet borlusu iin finansman gideri niteliindedir. Mevcut bir senedin yeni bir senetle deifltirilmesi iflleminde iflletme ya kendisi yeni bir senet dzenleyip verir ya da elindeki kendi lehine dzenlenmifl bir alacak senedini ciro edebilir. Hatta eski senedin bedelinin bir ksm denip kalan ksm iin yenileme de
yaplabilir.
RNEK
88
Genel Muhasebe-II
RNEK
flletme, 30 Eyll 2012 tarihinde, Satc E flletmesine olan T3.000 nominal deerli
bir senedini likidite sknts nedeniyle deyemeyecei iin senedin alacakls olan
E iflletmesiyle anlaflmfl ve nominal deeri T3.300 olan 6 ay vadeli yeni bir senet
dzenleyip vermifltir.
30.09.2012
Senedin yenilenmesi
3.000
300
3.300
Senedin yenilenmesi iflleminde Bor Senetleri hesabnn hem borcuna hem de

alacana kayt yaplmfltr. Daha nce de belirttiimiz gibi senetler nominal deerleri zerinden ifllem grrler. Eski senet 30 Eyll tarihinde yenisi ile deifltirilerek
iptal edilmifltir. Eski senedin kaytlardan silinmesi ve yeni senedin verilifl ifllemi ayr ayr olaylardr. Dolaysyla ayn yevmiye maddesinde ayn ana hesabn hem borcuna hem alacana kayt yaplmas gerekir.
RNEK
flletme, 15 Ekim 2012 tarihinde, Satc F flletmesine olan T6.000 nominal deerli
bir senedini likidite sknts nedeniyle deyemeyecei iin senedin alacakls olan
F iflletmesiyle anlaflmfl ve nominal deeri T4.000 olan ve vadesine 3 ay kalmfl bir
alacak senedini ciro etmifl ve ayrca 4 ay vadeli T2.500 nominal deerli yeni bir senet dzenleyip vermifltir.
15.10.2012
Senedin yenilenmesi
SIRA SZDE
D fi N E L M
6.000
500
4.000
2.500
flletme, 25 Ekim
2012 tarihinde, Satc G flletmesine olan T7.000 nominal deerli bir seSIRA SZDE
nedini likidite sknts nedeniyle deyemeyecei iin senedin alacakls olan G iflletmesiyle anlaflmfl ve 4 ay vadeli T5.000 nominal deerli yeni bir senet dzenleyip vermifl ve
D fi N E demifltir.
LM
T2.500 de nakden
Yevmiye kaydn yapnz.
S O R U
Yabanc para
senet verilmesi durumunda senedin Trk Liras karfllS O R cinsinden
U
, ifllem tarihindeki kur zerinden Trk Lirasna evrilerek kaydedilir.
DKKAT
KKAT
ALINAND DEPOZTO
VE TEMNATLAR
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Senetli ve senetsiz ticari borlar iflletmenin asl faaliyet konusu ile ilgili mal ya da hizSIRA SZDE doarlar. Tekdzen Hesap Plannda asl faaliyet konusu ile ilmet alfl sonucunda
gili kredili mal ya da hizmet alfl nedeniyle domadklar hlde nakit olarak alnan
depozito ve teminatlar da 32 veya 42 Ticari Borlar hesap grubunda yer almaktadr.
N N
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
89
nc kiflilerin belli bir ifli yapmalarn, aldklar bir deeri geri vermelerini
salamak amacyla ve belli szleflmeler nedeniyle gerekleflecek bir alacan
karfll olarak nakit fleklinde alnan depozito ve teminatlar ksa vadeli olarak
alnmflsa 326.Alnan Depozito Ve Teminatlar hesabnn, uzun vadeli alnmflsa
426 Alnan Depozito Ve Teminatlar hesabnn alacanda izlenir. Alnan depozito ve teminatlar bu hesabn alacana, geri verilenler veya hesaba saylanlar
borcuna kaydedilir. Karfl taraftan alnan nakit belirli bir sreliine alnmfltr ve
karfl taraf ykmlln yerine getirdiinde alnan bu depozito ve teminatlar
geri verilir.
Teminat olarak menkul kymet, senet, emtia gibi nakit dfl bir varlk teminat
olarak alndnda 326 veya 426 Alnan Depozito ve Teminatlar Hesabnda izlenmez. Ayni olarak alnan bu depozito ve teminatlar Nazm Hesaplarda izlenir.
Alnan Depozito ve Teminatlar Hesabnda;
flletmeye karfl bir iflin yapmn stlenen taraflarn stlendikleri ykmllkleri yerine getirmeleri
Geri vermek zere iflletmeden ald bir varln iadesini salanmasn
Belli szleflmelere bal olarak gerekleflecek bir alacan denmesini salamak amacyla nakit fleklinde alnan depozito ve teminatlar izlenir.
Depozito veya teminat alndnda Alnan Depozito ve Teminatlar hesabnn
alacana, geri verildiinde veya hesaba saylarak kapatldnda ise hesabn borcuna kaydedilir. Hesap, alacak kalan verir ve hesabn kalan iade edilmemifl olan
depozito ve teminat tutarn gsterir.
flletme, 25 Ekim 2012 tarihinde, bir inflaat ifli iin davet ettii 4 iflletmenin her birinden T5.000 geici teminat istiyor. M, L ve Y flletmeleri geici teminat nakden
derken X flletmesi ise banka teminat mektubu veriyor.
25.10.2012
100 KASA HS.
TEMNATLAR HS.
15.000
15.000
326 ALINAN DEPOZTO VE TEMNATLAR HS.

15.000
25.10.2012
900 TEMNAT MEKTUBUNDAN ALACAKLAR HS.
900.10 Teslim Alnan Teminat
Mektubu Czdan
901 TEMNAT MEKTUBUNDAN
BORLAR HS.
901.10 Teminat Mektubu
Teslim Edenler
-X letmesi
5.000
5.000
RNEK
90
Genel Muhasebe-II
3 Kasm 2012 tarihinde teklifler aldnda en uygun teklifi veren X flletmesinin teminat mektubu tutuluyor, dierlerinin teminatlar iade ediliyor.
03.11.2012
100 KASA HS.
15.000
15.000

15.000
15.000
Eer uzun vadeli olarak alnan depozito ve teminatn ertesi dnem geri denecei dflnlyorsa 426 Alnan Depozito ve Teminatlar hesabndan 326 Alnan Depozito ve Teminatlar hesabna aktarlmas gerekir.
zet
N
A M A
Ticari Borlarn tanmn, niteliini ve eflitlerini

aklamak.
flletmenin esas ticari faaliyetlerini srdrmek
amacyla yapt kredili alfllarndan doan borlar ticari bor olarak nitelendirilir. Bir borcun
ticari bor olabilmesi iin mutlaka iflletmenin esas
ticari faaliyetleri ile ilgili olmas gerekir. rnein,
beyaz eflya alm-satm yapan bir iflletme iin buzdolab, amaflr makinasnn vb. kredili alnmas
ticari bor domasna neden olur. Ama tebeflir
alm satm yapan bir iflletmenin pazarlama departmannda kullanmak zere kredili olarak buzdolab almas ticari bir borcun domasna yol amayacaktr. nk bu iflletmenin esas ticari faaliyeti beyaz eflya alm satm deil, tebeflir alm satmdr.
Ticari borlar, ak hesap fleklinde senetsiz bir
bor fleklinde olabilecei gibi senet karfll da
doabilir. Tekdzen Hesap Planna gre senetsiz ticari borlar, Satclar hesabnda izlenirken
senetli ticari borlar ise Bor Senetleri hesabnda izlenir. Ticari borcun vadesi itibaryla ayrmnda ise hesap ad deiflmeyecek ancak hesap numaras ya da kodu, borcun ksa ya da uzun vadeli olduunu gsterecektir. rnein, senetsiz
bir ticari bor ksa vadeli ise 320 Satclar hesabnda izlenirken uzun vadeli ise 420 Satclar
hesabnda yer alacaktr.
N
A M A
91
Senetsiz ticari borlarn izlendii Satclar Hesabnn iflleyiflini aklamak.

flletmenin faaliyet konusu ile ilgili her trl mal
ve hizmet almlarndan kaynaklanan senetsiz
borlar Satclar hesabnda izlenir. Esas faaliyetlerle ilgili olarak hammadde-malzeme, ticari mal
ya da hizmet kredili olarak satn alndnda iflletmenin satcya borcu doar ve Satclar ana hesabnn alacak tarafna kaydedilir. Satcya olan
bor dendike Satclar ana hesabnn bor tarafna kayt yaplr. Satclar ana hesab pasif karakterli bir hesap olduu iin alacak kalan verir ve
bu kalan iflletmenin satclara demesi gereken
bykl ifade eder.
Her bir satcya olan bor byklnn ayr ayr izlenebilmesi iin yardmc hesaplara (tali hesap, alt hesap) gereksinim vardr. Yardmc hesaplarn oluflturulmas iflletmenin gereksinimine
gre iflletme tarafndan serbeste belirlenir. Bu
hesaplar alnan mal ya da hizmetin trne, alacaklnn (satc) bulunduu corafi blgeye vb.
gre blmlenebilir.
Peflin alfl fiyat ile kredili alfl fiyat arasnda vade
fark varsa ve vade fark nemli bir tutardaysa dier bir ifade ile vadeli fiyatn iinde gizli bir finansman ifllemi sz konusu ise vade fark alfln
maliyetine dahil edilmeyerek ayrfltrlmaldr. Bu
ayrfltrma iflleminin yaplmas iin belirlenen vadeli fiyat iinde gizli bir finansman iflleminin gml olmas gerekir. Trkiye Muhasebe Standartlarna gre iflletmenin satn ald ticari mal peflin fiyat (cari nakit alfl fiyat) zerinden kaydederken peflin fiyat ile vadeli tutar arasndaki vade farkn finansman unsuru olarak kabul etmesi
gerektiini belirtmifltik. Vade farkn alfln maliyetine yanstmayp finansmann yapld dneme yayarak faiz gideri (vade fark gideri) olarak
muhasebelefltirmelidir. Ancak Muhasebe Sistemi
Uygulama Teblii ve VUKa gre vade farklar
ayrfltrlmaz ve satn alnan varln maliyetine
dahil edilir.
92
N
A M A
Genel Muhasebe-II
Senetli ticari borlarn izlendii Bor Senetleri

Hesabnn iflleyiflini aklamak.
flletmenin faaliyet konusu ile ilgili olan kredili
mal ve hizmet almlarndan doan borcu karfllnda senet dzenleyip vermesi nedeniyle senetli bir ticari bor doar. Alacaklnn hakkn ispatlamak iin kullanabilecei yazl bir belge olan
bu senetler Trk Ticaret Kanununda (TTK)
kambiyo senetleri olarak tanmlanmfltr ve bunlar polie, bono ve ektir. Senedin borlusu belirli bir miktar paray belirli bir tarihte veya grldnde veya grldnden belirli bir sre
sonra senet alacaklsna kaytsz-flartsz olarak
demek zorundadr.
Senet, senet bedelini tahsil edecek taraf iin alacak senedi niteliini taflrken senet bedelini deyecek olan taraf iin bor senedi nitelii taflr. flletmenin senede balanmfl ticari borlar ksa
vadeli ise 321. Bor Senetleri hesabnda; uzun
vadeli ise 421. Bor Senetleri hesabnda izlenir.
Senetli borlar doduklarnda pasif karakterli bir
hesap olan Bor Senetleri hesabnn alacana
nominal deerleriyle kaydedilir. denmeleri hlinde de yine nominal deerleri zerinden Bor
Senetleri hesabnn bor tarafna kaydedilir. Hesabn belirli bir andaki kalan, her zaman iin
alacak kalandr ve henz denmemifl ve denmesi gereken bor bykln gsterir. Dier
bir ifade ile Bor Senetleri hesabnn kalan, iflletmenin borlu olarak imzasn taflyan tedavldeki ticari senetlerin tutarn ifade eder.
Belirli bir tarihte veya belirli bir vade sonunda
denecek olan senedin zerinde yazl olan deere nominal deer denilir ve senedin vade sonunda ulaflaca deeri ifade eder. Dolaysyla
senedin dzenlendii tarihteki peflin deeri, nominal deerinin altndadr. Trkiye Muhasebe
Standartlarna gre borlarn geree uygun deerle llmesi ve etkin faiz yntemiyle hesaplanan itfa edilmifl maliyeti zerinden raporlanmas esastr. Eer senet faiz flart taflmyorsa vade farknn hesaplanmas ve vade boyunca ilgili dnemlerin finansman giderlerine yanstlmas gerekir.
N
A M A
Alnan depozito ve teminatlarn kaydn gereklefltirmek.

nc kiflilerin belli bir ifli yapmalarn, aldklar bir deeri geri vermelerini salamak amacyla
ve belli szleflmeler nedeniyle gerekleflecek bir
alacan karfll olarak nakit fleklinde alnan depozito ve teminatlar ksa vadeli olarak alnmflsa
326 Alnan Depozito Ve Teminatlar hesabnn,
uzun vadeli alnmflsa 426 Alnan Depozito Ve
Teminatlar hesabnn alacanda izlenir.
Depozito veya teminat alndnda Alnan Depozito ve Teminatlar hesabnn alacana, geri verildiinde veya hesaba saylarak kapatldnda
ise hesabn borcuna kaydedilir. Hesap, alacak
kalan verir ve hesabn kalan iade edilmemifl
olan depozito ve teminat tutarn gsterir.
93
Kendimizi Snayalm
1. flletmenin esas faaliyetleri ile ilgili olarak doan
borlar hangi grupta raporlanr?
a. Ticari Borlar
b. Ana Faaliyetlerden Borlar
c. Dier Borlar
d. Mali Borlar
e. Esas Faaliyetlerden Borlar
5. Polieyi dzenleyerek deme emrini veren tarafa ne

ad verilir?
a. Keflideci
b. Muhatap
c. Lehtar
d. Alacakl
e. Banka
2. flletmenin esas faaliyetleri ile ilgili senetsiz olarak

yapt kredili alfllar nedeniyle doan borlar Tekdzen Hesap Planna gre hangi hesapta izlenir?
a. Satclar Hesab
b. Ticari Borlar Hesab
c. Bor Senetleri Hesab
d. Senetsiz Borlar Hesab
e. Ticari Mallar Hesab
6. Beyaz eflya alm satm yapan iflletme 21 Aralk 2102

tarihinde tanesi T1.000ya 5 adet buzdolab satn almfltr. Karfllnda %18 KDVyi de kapsayan 21 Mart 2013
vadeli T5.900 bedelli bir ek dzenleyip vermifl ve ifllemi afladaki gibi kaydetmifltir.
3. Muhasebe standartlar uyarnca kredili alfllarda belirlenen vadeli fiyat iinde gizli bir finansman ifllemi sz
konusu ise vadeli fiyat ile peflin fiyat arasndaki fark nasl muhasebelefltirilmelidir?
a. Vade farkn alfln maliyetine yanstmayp finansmann yapld dneme yayarak faiz gideri olarak
b. Vade farkn alfln maliyetine dahil ederek
c. Vade farkn yok sayarak
d. Vade farkn nemsemeyerek
e. Vade farkn alfln maliyetine yanstp finansmann yapld dneme yayarak faiz gideri olarak
Yaplan bu kaytla ilgili olarak afladakilerden hangisi

geerlidir?
a. flletmenin verdii ek ileri tarihli bir ek olduu
iin 103 Verilen ekler ve deme Emirleri Hesabndan kartp 321 Bor Senetleri Hesabna
aktarmaldr.
b. flletme verdii eki 103 Verilen ekler ve deme Emirleri Hesabnda izlemeye devam etmeli
ve bilanoda Hazr Deerler Grubunda indirim
olarak raporlamaldr
c. flletme verdii eki 103 Verilen ekler ve deme Emirleri Hesabndan kartlmal ve 101 Alnan ekler Hesabna aktarmaldr.
d. flletmenin verdii ekin vadesi ertesi ylda olduu iin 103 Verilen ekler ve deme Emirleri Hesabndan kartp 421 Bor Senetleri Hesabna aktarmaldr.
e. flletme, vade fark demedii iin 103 Verilen
ekler ve deme Emirleri Hesabnda izlemeye
devam etmelidir.
4. Bro malzemeleri alm-satm yapan bir iflletme, muhasebe blmnde kullanmak zere 1 Aralk 2012 tarihinde T3.000ya bir bilgisayar satn almfltr. Alfl bedeli
ve %18 KDV tutarn kapsayan T3.540 nominal deerli
4 ay vadeli bir senet dzenleyip vermifltir. Bu alflla ilgili olarak doan bor hangi hesapta izlenecektir?
a. 336 Dier eflitli Borlar Hs.
b. 321 Bor Senetleri Hs.
c. 421 Bor Senetleri Hs.
d. 320 Satclar Hs.
e. 420 Satclar Hs.
21.12.2012
153 TCAR MALLAR HS.
103 VERLEN EKLER VE DEME
EMRLER HS.
5.000
900
5.900
94
Genel Muhasebe-II
7. flletme, 15 Ekim 2012 tarihinde, Satc T flletmesine

olan T6.000lk senetsiz borcunu likidite sknts nedeniyle deyemeyecei iin T iflletmesiyle anlaflmfl ve
nominal deeri T6.500 lira olan 4 ay vadeli bir senet
dzenleyip vermifltir. fllemin kayd afladakilerden
hangisidir?
a.
15.10.2012
320 SATICILAR HS.
Senetli borcun senetli borca
dntrlmesi
6.000
500
6.500
b.
15.10.2012
Senedin yenilenmesi
6.000
500
6.500
c.
15.10.2012
Senedin yenilenmesi
6.000
500
6.500
d.
15.10.2012
320 SATICILAR HS.
Senedin yenilenmesi
6.000
6.000
e.
15.10.2012
320 SATICILAR HS.
Senedin yenilenmesi
6.000
6.000
8. Afladaki iflleme iliflkin kaydn yaplmasna iliflkin

olay hangi seenekte doru olarak ifade edilmifltir?
10.09.2012
153 TCAR MALLAR HS.
VADE FARKI HS.
100 KASA HS.
10.000
2.000
2.160
12.000
2.160
a. flletme, 10 Eyll 2012 tarihinde peflin fiyat

T10.000 olan mal satn almak iin T12.000 nominal deerli bir senet dzenleyip vermifltir. Alfl
ifllemine iliflkin KDV oran %18 olup KDV bedeli nakden denmifltir.
b. flletme, 10 Eyll 2012 tarihinde C flletmesinden
peflin fiyat T10.000 olan mal satn almak iin
T12.000 nominal deerli bir senet ciro etmifltir.
Alfl ifllemine iliflkin KDV oran %18 olup KDV
bedeli nakden denmifltir.
c. flletme, 10 Eyll 2012 tarihinde peflin fiyat zerinden T10.000lk mal almfltr. Maln nakliyesi
iin T2.000lk masrafa katlanmfltr. Alfl ifllemine iliflkin KDV oran %18 olup KDV bedeli nakden denmifltir.
d. flletme 10 Eyll 2012 tarihinde KDV dahil
T10.000lk mal satn almfltr.
e. flletme 10 Eyll 2012 tarihinde senetli borcunu
demek iin T10.000lk mal vermifltir.
95
9. flletme, 25 Kasm 2012 tarihinde vadesi gelen T8.000

nominal deerli senedi nakden demifltir.
a.
25.11.2012
100 KASA HS.
Senedin denmesi
8.000
8.000
b.
25.11.2012
103 VERLEN EKLER VE DEME
EMRLER HS.
Senedin denmesi
8.000
8.000
8.000
8.000
15.000
13.11.2012
100 KASA HS.
TEMNATLAR HS.
15.000
15.000
13.11.2012
15.000
15.000
d.
8.000
8.000
e.
25.11.2012
Senedin denmesi
15.000
c.
d.
25.11.2012
100 KASA HS.
Senedin denmesi
13.11.2012
100 KASA HS.
b.
c.
25.11.2012
Senedin denmesi
10. 13 Kasm 2012 tarihinde iflletme daha nceden B iflletmesinden ald T15.000 teminat iade etmifltir. fllemin kayd afladakilerden hangisidir?
a.
13.11.2012
15.000
15.000
e.
8.000
8.000
13.11.2012
103 VERLEN EKLER VE DEME EMRLER HS.
TEMNATLAR HS.
15.000
15.000
96
Genel Muhasebe-II
Yaflamn inden
Okuma Paras
Yeni TTKye gre; anonim flirket pay sahiplerinin (ortaklarn) flirkete borlanamayacaklar, borlanrlarsa da
cezalandrlacaklar doru mu?
Yeni TTKde defter tutma dzeni ve bamsz denetim
brahim EKNC
fiirketlerin Yeni Trk Ticaret Kanununa (Yeni TTK)

uyum surecinde en nemli iki konu kuflkusuz Uluslararas Finansal Raporlama Standartlarna (UFRS) gre finansal raporlama yapma ykmll ve UFRS ile
uyumlu olarak hazrlanan finansal tablolarn bamsz
denetimidir. Sz konusu iki ykmllk 6335 Sayl Yeni TTKnn eflitli maddelerini deifltiren Kanun ile kolaylafltrlmfltr ve flirketlerin byklklerine gre muhasebe prensipleri ve bamsz denetimin esaslarn belirleme yetkisi srasyla Kamu Gzetimi Muhasebe ve
Denetim Standartlar Kurumu (KGK) ve Bakanlar Kuruluna verilmifltir. Yazmzda Yeni TTKnn ticaret hayatna getirdii UFRS raporlama ve bamsz denetim ykmllklerinin neler olduunu inceleyeceiz.
Dnya Gazetesi, 16 Mart, 2012

Yeni TTKde, ifltirak taahhdnden doan bor hari
pay sahiplerinin (ortaklarn) flirkete borlanmas yasaklanmfltr. fltirak taahhdnden doan bortan anlafllmas gereken, gerek flirketin kuruluflunda gerekse de
sermayesini artrmas srasnda pay sahipleri (ortaklar)
tarafndan flirkete denmesi taahht edilen bortur. rnein, flirket esas sermayesini T50.000den T100.000ye
ykseltmifl ise ortaklarn sermaye artrm nedeniyle flirkete demek durumunda olduklar T50.000, ifltirak taahhdnden doan bor olup bu durum yasak kapsamnda bulunmamaktadr.
Eer bor flirketle, flirketin iflletme konusu ve pay sahibinin iflletmesi gerei olarak yaplmfl bulunan bir ifllemden domufl ise ve emsalleriyle ayn veya benzer
flartlara tabi tutulmuflsa, bu durum da borlanma yasann dflnda kalmaktadr.
rnein, hazr beton retimi yapan anonim flirketin ortaklarndan Bay (A) konut retimiyle ifltigal etmektedir.
Anonim flirket, 1 ton hazr betonu 5 taksitte T5.000ye
satmaktadr. Bay (A)da orta olduu flirketten 1 ton
hazr betonu 5 taksitte T5.000ye almfl ve flirkete borlanmfltr. Bu durum borlanma yasa kapsamna girmemektedir.
nk Bay (A) da orta olduu flirkete, dier mflterilere uygulanan flartlardan borlanmfltr. Ancak, Bay (A)
1 ton hazr betonu 5 taksitte T4.000ye veya 1 ton hazr
betonu T5.000den almakla birlikte 8 taksitte satn alrsa bu durumlarda borlanma yasan ihlal etmifl olacaktr. Yine, Bay (A)nn herhangi bir ticari ifle dayanmakszn flirketten bor almas borlanma yasana aykrlk oluflturmaktadr.
Yeni TTKde borlanma yasana aykr davranan ortaklarn, 300 gnden az olmamak zere adli para cezasyla cezalandrlmalar hkm altna alnmfltr.
Kaynak: http://www.dunya.com/sirkete-borclar-2015ekadar-odenecek-148627h.htm
Ali iekli / TTK fl Gelifltirme Orta, SMMM, CPA
Yeni TTKda defter tutma dzeni nasl olacaktr?

Yeni TTK Madde 64 ve Madde 88 yasal defterlerin
UFRS ile uyumlu olarak tutulmasn zorunlu klyordu.
6335 sayl kanun ile UFRSye gre defter tutma ykmll kaldrlmfl ve madde 88de ifade edildii
flekliyle, 64 ila 88. madde hkmlerine tabi gerek ve
tzel kiflilerin mnferit ve konsolide finansal tablolarn KGK tarafndan yaymlanacak olan Trkiye Muhasebe Standartlarna uygun olarak dzenlenmesini zorunlu klnmfltr.
Sz konusu deifliklik uyarnca firmalar finansal tablolarn TMS ile uyumlu olarak hazrlayacaktr ve 6335 sayl Kanun ile madde 64e eklenen 5 numaral fkra uyarnca yasal defterlerini eski TTKya benzer olarak VUK
hkmlerine uygun olarak tutmaya devam edecektir.
UFRSye gre finansal tablo dzenlemenin sadece bilano ve kar zarar tablosu dzenlenmesinden ibaret olmad bu tablolara ek olarak zkaynak deiflim, nakit
akfl ve bunlardan da nemlisi finansal tablolarn ayrlmaz bir paras olan UFRS ile uyumlu dipnotlarn hazrlanmas gerektiinin altn izmemiz gerekiyor.
Bu anlamda flirketler ana defterlerini VUK ile uyumlu
tutmaya devam ederken, UFRS raporlamalarn firma
ierisinde kendilerinin yapabilmesi iin sistemden UFRS
ile uyumlu finansal tablo retebilecek flekilde teknoloji
dnflmn tamamlamas nem kazanmaktadr. Kanmzca doru UFRS raporlama yapmann temel iki unsuru yeterli sistem altyaps ve insan kaynadr.
97

Yeni TTKnin 397. maddesinde, bamsz denetime tabi olduu halde bamsz denetimden gememifl finansal tablolarn dzenlenmemifl hkmnde kabul edilecei ve madde 562ye gre de T4000 idari para cezas ile
cezalandrlaca hkme balanmfltr. Bamsz denetime tabi olmayan firmalar ise yine madde 562 uyarnca
ylsonu finansal tablolarn UFRS ile uyumlu olarak dzenlemedii takdirde T4000 idari para cezas ile cezalandrlacaktr.
Kaynak: http://www.deloitte.com/assets/Dcom-Turkey/Local%20Assets/Documents/turkey_tr_ttk_yenidegisiklikler_100712.pdf
Sra Sizde 1
29.11.2012
255 DEMRBALAR HS.
326 DER ETL BORLAR HS.
3.000
540
3.540
Sra Sizde 2
18.10.2012
153 TCAR MALLAR HS.
320 SATICILAR HS.
100 KASA HS.
13.500
1.500
2.700
15.000
2.700

1. a
2. a
3. a
4. a
5. a
6. a
7. a
8. a
9. a
10. a
Yantnz yanlfl ise Ticari Borlarn Tanm ve

Nitelii konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Satclar konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ticari Borlarn Tanm ve
Nitelii konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Bor Senetleri konusunu
Yantnz yanlfl ise Alnan Depozito ve Teminatlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 3
29.11.2012
320 SATICILAR HS.
320.13 (H) letmesi Hesab
153 TCAR MALLAR HS.
391 HESAPLANAN KDV HS.
2.360
2.000
360
Sra Sizde 4
29.11.2012
100 KASA HS.
Senedin Yenilenmesi
7.000
500
2.500
5.000
98
Genel Muhasebe-II
Kaynaklar
Akdoan, N., Sevilengl, O. (2007) Tekdzen Muhasebe Sistemi Uygulamas, Yenilenmifl ve Geniflletilmifl 12. Bask, Gazi Kitabevi.
Akg, . (2011) Mali Tablolar Analizi, Geniflletilmifl
14. Bask, stanbul.
Bahadr, O. (2012) KOBler iin UFRS/TFRS Kapsamnda Temel Finansal Aralar: Muhasebelefltirme
ve lm, SMMO Mali zm Dergisi, MaysHaziran 2012.
Cemalclar, ., Erdoan, N. (1997) Genel Muhasebe,
stanbul: Beta Basm-Yaym Datm.
Cemalclar, . nce, S. (1999) Muhasebenin Kuramsal Yaps, Anadolu niversitesi, Eskiflehir.
Din, E. (2008) Trkiye Muhasebe Standartlar ve Vergi Kurallar Asndan Ticari Bor ve Ticari Alacaklarn Muhasebelefltirilmesi ve Deerlemesi, SMMO Mali zm Dergisi, Say 90.
Sevilengl, O. (2011) Genel Muhasebe, 16 Bask, Gazi Kitabevi.
GENEL MUHASEBE-II
5
Amalarmz
N
N
N
N
N

Dier Borlar grubunun hangi hesaplardan olufltuunu sralayabilecek,
Alnan Siparifl Avanslar hesaplarnn iflleyiflini aklayabilecek,
Kdem tazminatn aklayabilecek,
Muhasebede gelecek aylara / yllara ait gelirler hesabnn kullanlmasnn
gerekliliini aklayabilecek,
Muhasebede gider tahakkuklar hesabnn kullanlmasnn gerekliliini
aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
fltirakler
Bal Ortaklklar
Personele Borlar
Kdem Tazminat
Gelecek Aylara Ait Gelirler

Gelecek Yllara Ait Gelirler
Gider Tahakkuklar
indekiler
Genel Muhasebe-II
Dier Yabanc Kaynaklar
GRfi
DER BORLAR
ALINAN SPARfi AVANSLARI
BOR VE GDER KARfiILIKLARI
GELECEK DNEM/DNEMLERE
LfiKN GELRLER VE GDER
TAHAKKUKLARI
Dier Yabanc Kaynaklar

GRfi
flletmelerin finansman ihtiyalarn her zaman sadece giriflimci veya ortaklar araclyla gereklefltirmesi beklenemez. flletmeler, sreklilii ve bymeyi salayabilmak iin dfl finansman kaynaklar yaratmak zorundadr. Yabanc kaynak olarak
isimlendirilen bu kaynaklar, varlklarn finansmannda ya da bir borcun denmesinde kullanlabilir. Sz konusu yabanc kaynaklarn neler olduu ve ne flekilde snflandrlarak muhasebelefltirildii nceki nitelerde aklanmflt.
Bu nitede, herhangi bir ticari nedene dayanmayan, ksa veya uzun dnemde denmesi dflnlen yabanc kaynaklar (borlar) incelenecektir. Dier bir deyiflle iflletmenin mali ve ticari borlar dflndaki tm borlar dier yabanc kaynaklar olarak ifade edilmektedir. Bu borlar Tekdzen Hesap Plannda dier yabanc
kaynaklar flyle snflanmaktadr:
Ksa Vadeli Dier Yabanc Kaynaklar
Uzun Vadeli Dier Yabanc Kaynaklar
33 Dier Borlar
43 Dier Borlar
34 Alnan Avanslar
44 Alnan Avanslar
35 Yllara Yaygn nflaat ve Onarm Hakediflleri 45

36 denecek Vergi ve Dier Ykmllkler
46
37 Bor Ve Gider Karfllklar
47 Bor Ve Gider Karfllklar
38
Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider

Tahakkuklar
39 Dier Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar
48
Gelecek Yllara Ait Gelirler ve Gider

Tahakkuklar
49 Dier Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar
Dier yabanc kaynaklar nceki nitelerde anlatlan Mali Borlar ve Ticari Borlar gibi dorudan iflletmenin temel faaliyetlerini yrtmek iin yaratlan borlar olmamasna ramen, iflletmenin faaliyetlerini srdrmesini destekleyici borlardr.
Bu nite de hizmet iflletmeleri zelliklerini taflyan inflaat iflletmelerinin kullanmna ynelik olarak tasarlanan 35. Yllara Yaygn nflaat ve Onarm Hakediflleri dflndaki dier yabanc kaynaklar hakknda bilgi verilecektir.
Tablo 5.1
Tekdzen hesap
planna gre dier
borlarn snflamas
102
Genel Muhasebe-II
DER BORLAR
Dier borlar grubu, herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmifl ve
en ok bir yl iinde veya bir yldan daha fazla srede denmesi dflnlen borlarn kaydedildii hesaplar kapsamaktadr. Bu bor tr iflletmenin alflanlar, ortaklar ve dier ilgili taraflarla olan iliflkilerinden doan borlarn dzenledii bir
bilano grubudur. Tekdzen Hesap Plannda ksa vadeli borlar 33 DER BORLAR grubunda ve uzun vadeli borlar 43 DER BORLAR grubunda izlenmektedir. Bu gruplara iliflkin hesaplar flyledir:
Tablo 5.2
Tekdzen hesap
plannda Dier
Borlarn snflamas
SIRA SZDE
33
Dier Borlar
43
Dier Borlar
331
Ortaklara Borlar
431
Ortaklara Borlar
332
fltiraklere Borlar
432
fltiraklere Borlar
333
Bal Ortaklklara Borlar
433
Personele Borlar
435
Dier eflitli Borlar
436
Dier eflitli Borlar
Dier Bor Senetleri Reeskontu (-)
437
Dier Bor Senetleri Reeskontu (-)
438
Kamuya Olan Ertelenmifl veya

Taksitlendirilmifl Borlar
335
336
D fi N E L M
337
SIRA SZDE
D fi N E L M
338
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
S O R U
Dier BorlarD grubu,

K K A T Genel Muhasebe 1 kitabnzn Alacaklar nitesinde yer alan Dier
Alacaklar bafllyla paralellik gstermektedir.
N N
SIRA SZDE
Ortaklara Borlar
flletmenin ortaklarna olan borlarnn dzenlendii bir hesaptr. flletmenin henz

yerine getiremedii
AMALARIMIZve ortaklarna demekle ykml olduu; temett borlar,
szleflmeye bal ek demelere iliflkin borlar, senetli veya senetsiz borlar vb
331 Ortaklara Borlar hesabnda izlenmektedir. flletmenin, esas faaliyet konusu
dflndaki ifllemlerinden
dolay ortaklarna bir yldan uzun srede denmesi planK T A P
lanan senetli ve senetsiz borlar ise 431 Ortaklara Borlar hesabnda izlenir.
flletme, ortaklarna eflitli sebeplerle borlanabilir. Bunlar flyle sralanabilir;
Ortaklara
temettler (kr pay),
T E L E V Zdenecek
YON
flletmenin sermaye azaltmna gitmesi nedeniyle ortaklara denecek sermaye paylar,
flletmenin ksa vadeli finansman ihtiyacn karfllamak amacyla ortaklardan
TERNET
bor Nalmas,
Ortaklarn banka ve finans kurumlarndan veya sermaye piyasalarndan
kendi adna salad borlar,
Ortaklarn salad gayrinakdi teminatlar karfllnda nc kiflilerden yaplan borlanmalar,
flletmenin sona ermesi ve tasfiyesi nedeniyle ortaklara denecek paylar,
flletmenin birleflme, blnme veya tr deifltirme nedeniyle ortan ayrlmasndan kaynaklanan sermaye paylar,
Ortan lm, iflas gibi nedenlerle iflletmeden ayrlmas durumunda ortaa denecek tutarlar.
5. nite - Dier Yabanc Kaynaklar
TUAfi 30 Mart 20X2 tarihinde, dnem krndan T16.000 temett datma karar
almfltr. flletme kr, ortaklarn sermaye paylar ile orantl bir flekilde datacaktr. Ortaklarn sermaye paylar; Ali Tat T180.000, Can Kan T120.000 ve Nur Akn
T340.000dr.
30.03.2012
570 GEM YILLAR KRLARI HS
331.ORTAKLARA BORLAR HS.
331.01 Ali Tat
4.500
331.02 Can Kan
3.000
331.03 Nur Akn
8.500
/
16.000
103
RNEK
16.000
Daha sonraki nitelerde greceiniz gibi iflletmeler dnem sonunda tm gelir

ve giderlerini 690.Dnem Kr veya Zarar hesabna devrederek kapatrlar. Sz
konusu hesabn alacak kalan iflletmenin ticari krn gsterir. Bu krdan vergiler
dflldkten sonra kalan kr 590.Dnem Net Kr hesabna aktarlarak dnem
sonu bilanosunda z kaynaklar iinde gsterilir. Dnemin net kr takip eden dnemin baflnda 570.Gemifl Yllar Krlar hesabna aktarlr. Takip eden dnemde genel kuruldan sonra datlmasna karar verilen kr ve yedekler bu kr zerinden hesaplanr. Bu nedenle rneimizde ortaklara datlmasna karar verilen krn kaydnda Gemifl Yllar Krlar hesab borlandrlrken Ortaklara Borlar hesab alacaklandrlmfltr.
flletmeler; bafllangta sermaye byklnn doru tespit edilememesi, zarara urama nedeniyle g duruma dflmesi, baz varlklarn deerini beklenin zerinde yitirmesi, ortak saysnn azaltlmas ya da iflletmenin kendi hisse senetlerini
elden karamamas gibi durumlarda sermaye azaltmna gidilebilir (Kishal, 2010,
s.113).
PAYE iflletmesi drt ortakl olup denmifl sermayesi T900.000dr. 28.02.20X1 tarihinde iflletme ortaklarndan Kaya Sakinin lm zerine kendisine ait olan
T82.000lk sermaye paynn miraslarna denerek sermaynin azaltmas karar
alnmfltr.
28.02.20X1
500. SERMAYE HS
500.03.Kaya Sakin82.000
331.03 Kaya Sakin 82.000
/
82.000
82.000
PAYE iflletmesi ortann lm zerine sermaye azaltmna gitmifltir. Bu durumda denmifl sermaye ortan pay olan T82.000 kadar azaltld iin 500 Sermaye hesab borlandrlrken, iflletmenin ortana (miraslarna) olan borcunda
da artfl olmas nedeniyle 331 Ortaklara Borlar hesab alacaklandrlmfltr.
RNEK
104
RNEK
Genel Muhasebe-II
PAYE iflletmesi, ksa vadeli finansman ihtiyacn karfllamak amacyla 09.09.20X2

tarihinde ortak Tahsin Kayadan bor almfl ve Tahsin Kaya iflletmenin K Bankasndaki borlu cari hesabna $ 20.000 yatrmfltr. Bu tarihteki serbest piyasada
dolar kuru T1,80dr. flletme, ortandan ald borcunu iki ay iinde dolar olarak demeyi planlamaktadr.
09.09.20X2
300.04.K Bankas Bc/h
331.02 Tahsin Kaya
/
36.000
36.000
PAYE, orta Tahsin KAYAdan ald borla, bankaya olan kredi borcunu demifltir. Bylece iflletme, bankadan ald krediden kaynaklanan faiz ykmllnden kurtulmufltur. Bu nedenle 300 Banka Kredileri hesab borlandrlmfltr.
Ancak iflletme bir borcunu baflka bir borla demesi nedeniyle, ortana dolar zerinden borlanmfltr. Ortana olan borcundaki artfl nedeniyle, 331 Ortaklara
Borlar hesab alacaklandrlmfltr. PAYE iflletmesi orta Tahsin Kayaya olan borcunu derken, kur farkndan kaynaklanan Kambiyo Kr veya Kambiyo Zarar ile
karfl karflya kalacaktr.
Ortaklarn eflitli nedenlerle iflletmeye verdii borlarn iflletme tarafndan ortaklara denmesi durumunda ise 331 Ortaklara Borlar hesab alacaklandrlr.
Eer iflletmenin ortaklara olan borcu belirli bir vadeye dayanyorsa ve vade bir yldan daha uzunsa, bu durumda vadenin bir yla inmesi ile 431 Ortaklara Borlar
hesab borlandrlarak, 331 Ortaklara Borlar hesabna devredilir.
RNEK
PAYE iflletmesi orta Tahsin Kayadan almfl olduu $20.000lk borcunu

30.9.20X2 tarihinde dolar olarak nakden demifltir. Bu tarihteki serbest piyasada
dolar kuru T1,76dir.
30.09.20X1
331.02 Tahsin Kaya
100. KASA HS
100.02. Yabanc Paralar kasas
646.KAMBYO KRLARI HS
/
36.000
35.200
800
Aile flirketi yaps tm dnyadaki flirketlerde nemli bir yere sahiptir. ABDde
%90, Almanya ve Meksikada %80, Avusturya ve fiilide %75, talyada %99, Trkiyede de %90lar civarnda olduu tahmin edilmektedir. Trkiyede aile flirketleri
kurucu ailenin tam denetimi altndadr ve genellikle de kurucu aile yesi tarafndan ynetilmektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) yapt dzenlemelerle aile
flirketi ortaklarnn iflletmeyi kendi kasalar gibi kullanmalarn nlemeye alflmfltr. flletme, ortaklarndan veya ortaklarn iliflkili olduu kiflilerden ayr bir tzel kiflilie sahiptir. Kiflilik kavramnn bir gerei olan bu ilke, iflletmenin fleffaf, hesap
verelebilir ve kurumsal bir yapya sahip olmas iin nemli bir lttr. KVKye g-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
105
D fi N E L M
re; ortaklardan ve ortaklarn iliflkili olduu kiflilerden dorudan veya dolayl olarak
alnan borlarn ilgili mali yl iinde herhangi bir tarihte z sermayenin katn
S O R U
aflan ksmn rtl sermaye olarak kabul etmektedir.
Ortaklara borlar hesab srekli olarak ve nemli tutarda alacak kalan
A T ve bu kalaD K Kverir
nn iflletmenin z sermayesine oran, bezer kurulufllara gre bariz bir fazlalk gsrirse bu
borlar rtl sermaye saylr (KVK Mad.16).
SIRA SZDE
N N
Bylece, ortak ya da ortakla iliflkili kiflilerden salanan borcun iflletmenin z

sermayesi ile kyaslanmas ile gereklefltirilen borlanmann gerek
bor veya rtAMALARIMIZ
l sermaye (gizli sermaye) olup olmad sonucuna varlmaktadr. (Tekin ve Kartalolu, 2008, s.38). Bu dzenleme ile ortaklarn srekli olarak iflletmeye hesab verilemeyecek byk tutarlarda para koymas da engellenmeye
K T alfllmaktadr.
A P
KVKna gre rtl sermaye olarak kabul edilen tutarlar zerinden denen veya
hesaplanan faiz, kur farklar vb giderler iflletme kazancnn hesaplanmasnda kanunen kabul edilmeyen gider olarak nitelendirilmektedir. T E L E V Z Y O N
SASA iflletmesinin 21.04.20X5 tarihinde 331 Ortaklara Borlar hesabnn alacak
kalan T140.000dr. flletme ayn dnem iinde ilgili borlara iliflkin olarak faiz
NTERNET
uygulamfl ve ortaklardan alnan borlara iliflkin hesaplanan faiz toplam
T10.000dr. flletmenin z sermayesi T42.000dir.
Bu durumda iflletme ortaklar ile olan bor iliflkisinde rtl sermayenin olup olmad arafltrlr. rtl sermaye hesaplamasnda afladaki formlden yararlanlr:
rtl Sermaye = Toplam Ortaklara Borlar - (z Sermaye 3)
rtl Sermaye = T140.000 - (T42.000 3) = T14.000
rtl sermayenin varl ispat edildikten sonra, ortaklara borlara bal faiz,
kur fark gibi giderlerin rtl sermaye olarak kabul edilen ksm kanunen kabul
edilmeyen gider olarak kayda alnr. Dolaysyla iflletmenin rtl sermaye katsaysn hesaplamas gerekmektedir. rtl sermaye katsays, rtl sermayenin
toplam ortaklara olan bor tutarna oranlanmas ile bulunmaktadr.
rtl Sermaye Katsays
fi N E L M
rtl sermaye;Dborlanmann
ortaklardan veya ortakla iliflkil
kiflilerden yaplmfl olmas ve
yaplan borlanmann
S Oz R U
sermayenin katn aflmas
durumlarnda ortaya kar.
= rtl Sermaye Toplam Ortaklara Borlar

= T14.000 T140.000
= %10
flletmenin ortaklarndan ald borlara iliflkin finansman giderleri de 780 Finansman Giderleri hesabnda izlenmektedir. Ancak KVKye gre bu finansman giderinin, rtl sermaye katsay oranndaki ksm kanunen kabul edilmeyen giderdir. Bunun nazm hesaplarda izlenerek, mali krn tespitinde gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. Bu durumda ortaklara borlarla ilgili finansman giderinin T1.000s (T10.000 %10) kanunen kabul edilmeyen giderdir.

nceki nitelerden bildiiniz gibi adi ortaklk gibi tzel kiflilii olmayan iflletmeler
de dahil olmak zere, ana ortaklk olarak bilinen baflka bir iflletme tarafndan dolayl bir flekilde kontrol edilen iflletme bal ortaklk olarak adlandrlmaktadr. Ana
ortakln bal ortaklklar vastasyla dolayl olarak bir flirketteki oy haklarnn ya-
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
RNEK
NTERNET
106
Genel Muhasebe-II
rdan fazlasn kontrol etmesi durumunda kontroln var olduu kabul edilir (TMS
27). Bal ortaklkta kontrol ynetme gc ile salanmaktadr. Ancak bilindii gibi iflletmenin bal ortakl ynetme gc sadece bal ortaklk zerindeki oy haklarnn %50den fazla olmas gereklilii ile snrl deildir.
Ana ortakln, bir iflletmenin faaliyetlerinden fayda salamak amacyla sz konusu iflletmenin finansal ve faaliyet politikalarna iliflkin kararlarda tek baflna ynetme gc sahip olmas, bal ortakln kontrol edildii anlamna gelmektedir.
flletmenin grubunda bulunan bal ortaklarla olan iliflkilerinde, bal ortaklarndan bir ticari ifllemden kaynaklanmayan ksa vadeli bor almas durumunda bu
borcunu 333 Bal Ortaklklara Borlar hesabnda ve uzun vadeli bor almas durumunda da 433 Bal Ortaklklara Borlar hesabnda izler. Bal ortakln ana
ortaklna bor vermesi durumunda bu hesaplar alacaklandrlrken, ana ortakln bal ortakla borcunu demesi durumunda ise hesaplar borlandrlmaktadr.
Uzun vadeli bir borcun vadesinin bir yla inmesi durumunda ise 433 Bal Ortaklklara Borlar hesab 333 Bal Ortakllara Borlar hesabna devredilmektedir.
RNEK
PLV iflletmesi, 20.6.20X1 tarihinde %45 ortaklk payna sahip olmasna ramen,
ynetme gcne sahip olduu bal orta letki iflletmesinden T39.000 nominal
deerli protestolu bir senedini demesini talep etmifltir. letki iflletmesi banka havalesi ile protestolu senedi demifltir. letki iflletmesi, PLVden alacan on sekiz ay
sonra tahsil edebilecektir.
Yukardaki bilgilere gre PLV iflletmesinin muhasebe kayd flyle olacaktr:
20.06.20X1
321.BOR SENETLER HS
433.BALI ORTAKLIKLARA BORLAR
433.04. letki letmesi
/
39.000
39.000
PLV iflletmesi nakit sknts yaflamas nedeniyle kontrol altnda bulunan letki
iflletmesinden bor almfltr. Bu amala kendisine ait olmayan senetli bir borcu letki iflletmesine detmifltir. Bylece PLV ile letki iflletmesi arasnda uzun vadeli bir
bor domufltur. PLV iflletmesi 31 Aralk 20X1 tarihinde dnem sonu ifllemlerinde
borlarn kontrol ettiinde bal ortana olan borcunun vadesine bir yldan daha
az bir srenin kald tespit edecektir. Bu durumda PLV iflletmesi 31.12.20X1 tarihinde afladaki muhasebe kaydyla dnem ayarlamas gereklefltirmifl olacaktr.
31.12.20X1
433. BALI ORTAKLIKLARA BORLAR HS.
333.BALI ORTAKLIKLARA BORLAR
/
39.000
39.000
PLV ile letki iflletmesi arasndaki bor-alacak iliflkisinde faiz, kur fark gibi unsurlar gzard edilmifltir. Eer PLV iflletmesinin faiz veya kur fark ykmllkleri
de szkonusu ise, borcun rtl sermaye olup olmadnn da arafltrlmas gerekmektedir.
PLV iflletmesi, 12.9.20X2 tarihinde bal orta letki iflletmesine olan borcunu
nakden demifltir.
12.09.20X2
333. BALI ORTAKLIKLARA BORLAR HS.
100.KASA HS
/
39.000
107
RNEK
39.000
PLV iflletmesi bal orta letki iflletmesine borcunu demesi ile birlikte, 333
Bal Ortaklklara Borlar hesab borlandrlmfl ve deme nedeniyle iflletmenin
parasndaki azalma nedeniyle 100 Kasa hesab alacaklandrlmfltr.
fltiraklere Borlar
fltirak, yatrmc iflletmenin, adi ortaklk gibi tzel kiflilii olmayan iflletmeler de
dahil olmak zere, ifl ortakl veya bal ortaklk niteinde olmayan, ancak zerinde nemli etkisi bulunduu iflletmelerdir. fltirakler, bir iflletmenin nemli etkisi altnda kalmay; ana ortan yaratt piyasa koflullarndan yararlanmak, yeni
mflteri ve satclarla iliflkiler kurmak, yeni rnlere ve teknolojik yeniliklere daha
kolay sahip olmak, finansal glklerle daha kolay bafla kmak, yaratlmfl markadan yararlanmak gibi nedenlerle kabullenirler.
fltirak edilen ortaklklarda ifltirak iliflkisinden bahsedebilmek iin sermaye pay
dikkate alnmakszn sahip olunan oy hakk veya ynetime katlma hakknn en az
%20 en fazla %50 orannda bulunmas gerekir.
fltirakin ana ortaklkla olan finansal iliflkilerinden kaynaklanan ksa vadeli
borlar 332. fltiraklere Borlar hesabnda ve uzun vadeli borlar ise 432. fltiraklere Borlar hesabnda izlenir. fltiraklere Borlar hesab ana ortan ifltirakinden
bor almas durumunda alacaklandrlr. 432 fltiraklere Borlar hesabnda izlenmekte olan uzun vadeli bir bor, ksa vadeli hale dnfltnde 332 fltiraklere
Borlar hesabna aktarlr.
TUAfi iflletmesi yeni rnn tutundurma faaliyetleri iin 20X3 dnemi iin btesinde ok byk bir tutar ayrmak zorundadr. TUAfi iflletmenin 20X3 dneminde
nakit akflnda sknt yaflanmasn engellemek iin, ifltiraki ve rn datcs SP
iflletmesinden tutundurma faaliyeti iin T90.000 bor talep etmifltir. TUAfi, SP iflletmesi zerinde nemli etkiye sahip olmas nedeniyle bor talebi kabul edilmifltir. SP
iflletmesi, 19.11.20X2 tarihinde gerekli demeyi TUAfi iflletmesine banka havalesi
ile gereklefltirmifltir. TUAfi, SPye olan borcunu 20X3 bte dneminde demeyi
planlamaktadr ve herhangi bir faiz ykmll bulunmamaktadr.
Yukardaki bilgilere gre TUAfi iflletmesinin muhasebe kayd flyle olacaktr:
19.11.20X2
102.BANKALAR HS.
432.TRAKLERE BORLAR HS
432.09 SP letmesi
/
90.000
90.000
nemli Etki: Bir iflletmenin,

yatrm yapt iflletmenin oy
hakknn %20 ya da daha
fazlasn elinde tutmas
durumunda sz konusu
iflletme zerinde nemli
etkiye sahip olduu kabul
edilir.
RNEK
108
Genel Muhasebe-II
TUAfi ile SP iflletmesi arasndaki bor-alacak iliflkisi normal faaliyeti kapsam dflnda meydana gelmifltir. TUAfin ifltiraki SP iflletmesine olan uzun vadeli borcunda artfl olmas nedeniyle 432 fltiraklere Borlar hesab alacaklandrlmfltr. Alnan
bor SP tarafndan banka havalesi ile gnderildii iin TUAfi iflletmesinin bankadaki mevduat artt iin 102 Bankalar hesab borlandrlmfltr.
RNEK
TUAfi iflletmesi 01 Ekim 20X2 tarihinde bafllatt bte alflmalarnda, SPye olan
borcun Ocak 20X3 dnemi iinde denmesine karar vermifltir.
01.10.20X2
432. TRAKLERE BORLAR HS.
432.09. SP letmesi
332.TRAKLERE BORLAR HS
332.09. SP letmesi
/
90.000
90.000
TUAfi, ifltirakine olan borcunu drt ay sonra deme karar almfltr. Uzun vadeli bor ksa vadeli bir hale dnflmfltr. Bu nedenle 432 fltiraklere Borlar hesab kapatlmak iin borlandrlrken, TUAfin ksa vadeli ifltirak borcunu gstermek
iin 332 fltiraklere Borlar hesab alacaklandrlmaktadr.
RNEK
TUAfi, SPye olan T90.000lk borcunu 03.01.20X3 tarihinde nakden demifltir.

03.01.20X3
332. TRAKLERE BORLAR HS.
332.09. SP letmesi
100. KASA HS
/
90.000
90.000
TUAfi iflletmesinin borcunu SP iflletmesine demesi ile 332 fltiraklere Borlar

hesab borlandrlarak kapatlmfltr.
Personele Borlar
Zihinsel ve fiziksel yetenek ve becerilerini iflletmenin kullanmna sunan insan gc, iflilik olarak tanmlanmaktadr. flletme faaliyetlerini srdrmek amacyla kulland iflisinin tahakkuk edipte henz demedii cret, maafl ve sosyal gvenlik
yardmlar, cretli yllk izin ve cretli hastalk izni, kr paylaflm ve ikramiyeler
(dnem sonundan itibaren on iki ay iinde denebilir olanlar) ve mevcut alflanlara salanan parasal olmayan faydalar (salk yardm, lojman, ara ve cretsiz veya indirimli olarak verilen gda yardm ve dier hizmetler) gibi haklar ile grevlendirme nedeniyle verdii avans aflan ksmlar iflisine demekle ykmldr.
Iflletmeler iflilerine karfl iflletmede alflt sre iin yapaca demelerin dflnda,
iflinin iflten ayrlmas veya dnem sonunda kra dayal hisse bazl temettlerden
de sorumludur (TMS 24, TMS 19). flletmenin iflisine demekle ykml olduu
tahakkuk etmifl demeler, deninceye kadar 335. Personele Borlar hesabnn
alacanda gsterilir. fliye deme gerekleflince, hesap borlandrlarak kapatlr.
flletmenin iflisine bir yldan daha uzun vadeli borlarnn olmayaca veya ok
nadir olaca varsaylarak Tekdzen Hesap Plannda uzun vadeli personel borlarna iliflkin hesaba yer verilmemifltir.
PAYE iflletmesinde faaliyet gsteren befl kilit ynetici iflisinin Mart 20X5 dnemine
iliflkin cret bordrosu 28.3.20X5 tarihinde afladaki gibi hazrlanmfltr:
- Brt cretler toplam*
T19.760
- Kilit ynetici iflilerinin toplam cret kesintileri
(T4.536)
SGK kesintileri toplam
T2.400
Gelir Vergisi kesintisi toplam
T2.040
Damga Vergisi kesintisi toplam
T96
- Kilit ynetici iflilerinin toplam net creti
T11.464
* flveren Sosyal Gvenlik Kurumu (SGK) kesintileri ve iflveren iflsizlik sigortalar brt cretlere dahil edilmifltir.
Kilit ynetici iflilerin cretleri her ayn baflnda denmektedir.
Yukardaki bilgilere gre PAYE iflletmesinin cret tahakkuk kaydn kayd flyle olacaktr:
28.03.20X5
770. GENEL YNETM GDERLER HS
770.01 Kilit Ynetici ilik cretleri
770.01.1 Brt cret
16.000
770.01.2 SGK veren Pay
3.440
770.01.3 sizlik Sig.v.Pay
320
335.PERSONELE BORLAR HS
360.DENECEK VERG VE FONLAR HS
360.02 Gelir Vergisi
2.040
360.07 Damga Vergisi
96
361.DENECEK SOSYAL GVENLK
KESNTLER HS
361.01 denecek SGK Kesintileri
361.01.1 SGK v.Pay
3.440
361.01.2 siz.Sig.v.Pay
320
361.01.3 SGK i Pay
2.240
361.01.4 s.Sig.i Pay
160
19.760
11.464
2.136
6.160
flilerin iflletmeye maliyeti sadece denen cret veya brt cretle snrl deildir. Brt crete iflverenin iflisi adna SGKye dedii sigorta ve iflsizlik sigortas
primleri de bir maliyet unsuru olarak kabul edilir. rnekte, iflletmede kilit ynetici konumunda alflmas nedeniyle, iflilerin maliyeti 770. Genel Ynetim Giderleri hesabnda izlenmifltir. flletme, kilit ynetici iflileri ile yapt szleflmede brt
cret zerinden anlaflmfltr. Ancak gerek Gelir Vergisi Kanununun gerekse Sosyal
Gvenlik Kanununun ilgili hkmlerinde iflinin brt cretinden kesintilerin yaplmasn iflvereni sorumlu tutmufltur. Bu nedenle gelir vergisi ile damga vergisi
Vergi Dairesine denmek zere 360.denecek Vergi Ve Fonlar hesabnda izlenirken, SGK sigorta kesintileri ile iflsizlik sigortas kesintilerini ise SGKna denmek
zere 361.denecek Sosyal Gvenlik Kesintileri hesabnda takip edilmektedir.
flinin brt cretten kesintileri yapldktan sonra kalan net creti ise 335.Personele Borlar hesabnn alacanda takip edilmektedir.
flletmenin iflisine olan cret, maafl, ikramiye vb. tahakkuk etmifl borlarn
nakden veya banka araclyla demesi durumunda ise afladaki muhasebe kaydna yer verilir.
109
RNEK
110
Genel Muhasebe-II
01.04.20X5
335. PERSONELE BORLAR HS.
100. KASA HS
11.464
11.464
flletmenin iflisine ynelik gerek brt cretinden gerekse iflveren pay olarak
yapt kesintilerin demesi gereklefltiinde 360 denecek Vergi ve Fonlar hesab ile 361 denecek Sosyal Gvenlik Kesintileri hesab borlandrlarak kapatlr.
S O R U
ELMA Hastanesi,
yeni gelifltirilen bir gz nakli ameliyat eitimi iin iki doktorunu yurtdSIRA SZDE
flna gndermifltir. Hastane, herbir doktorun yol, hacrah, konaklama, ulaflm gibi masraflar iin toplam $3.000 bankadaki hesaplarna havale etmifltir. Doktorlar eitim sonraD fi N E L M
snda masraflarn
belgelendirmifl ve toplam $3.200 harcama yaptklar tespit edilmifltir.
flletme $200 aylk cretlerine dahil edecektir. (Doktorlarn harcamalarn belgelendirO R T1,80dr.)
U
dikleri gndeS $1,
DKKAT
Dier eflitli
Borlar
DKKAT
SIRA SZDE
D fi N E L M
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Dier eflitli borlar; iflletmenin ortaklar, ortaklar ile iliflkili taraflar ve alflanlar
dflnda kalan dier ilgili taraf ve kifliler ile temel faaliyet konusu dflndaki borlaSIRA SZDE
rnn izlendii
hesaptr. Bu hesap kapsamnda aflada sralanan finansal ifllemler
rneklendirilebilir (TMS 24, m.21; Akdoan ve Sevilengl, 2007, s.438):
Maddi
duran varlk ve dier varlklarn almna iliflkin kambiyo senedine
AMALARIMIZ
bal ya da senetsiz borlanmalar,
Maddi olmayan duran varlklarn almna iliflkin kambiyo senedine bal ya
da senetsiz
K T A borlanmalar,
P
Kira borlar,
Arafltrma ve gelifltirme transferlerine iliflkin borlar,
Lisans
kapsamnda yaplan transferlere iliflkin borlar,
T E L Eanlaflmalar
VZYON
Finansman anlaflmalar kapsamnda yaplan transferlere iliflkin borlar,
N N
ALINAN SPARfi AVANSLARI
N Tgrlmesi
ERNET
Bir hizmetin
ya da varln tesliminden nce alc tarafndan yaplan peflin demeler veya avanslar nedeniyle ortaya kan borlardr. flletmenin nc
kiflilerle ticari faaliyetlerine iliflkin satfllarnda alcnn vazgemesini nlemek amacyla iflletmenin bir satfl flart olarak talep ettii bedeldir. Benzer flekilde alc da,
satcnn satt varl szleflilen flartlarda teslim etmesini garantilemek amacyla
ayn flart talep edebilir. fiarta bal alnan parasal bedel iflletme asndan kazanlmamfl bir gelirdir. (Cemalclar ve nce, 1999, s.483). Alnan siparifl avanslar bir
para deme ykmllnden ziyade, bir mal veya hizmet teslimi ykmlln gstermesi nedeniyle ksa ve uzun vadeli yabanc kaynaklar iinde ayr bir grup
olarak yer verilmektedir.
flletmenin temel faaliyet konusuna iliflkin olarak tahsil edilen siparifl avanslar,
ticari borlar grubunda gsterilmez. Alnan siparifl avanlar satfl gereklefltirilecek
bir maln karfllnda nceden alnan parasal deerlerdir ve szl veya yazl szleflmeye dayanmaktadr. Bu nedenle henz satfla iliflkin bir haslat domamfltr.
Haslatn doumu ile alnan avans mahsup edilecektir. Eer mflteri tarafndan satfl szleflme feshedilirse, genellikle iflletme asndan alnan avans kazanlmfl bir
111
gelir haline dnflecektir. flletmenin mflterisinden sataca bir mal veya hizmet
karfllnda avans almas durumunda 340 Alnan Siparifl Avanslar veya 440 Alnan Siparifl Avanslar hesaplar alacaklandrlr. Hizmet veya mala iliflkin tm risk
ve mlkiyetin teslimi ile birlikte haslat domufl olmaktadr (TMS 18) ve bu durumda mflteriden alnan avansta mahsup edilerek 340 Alnan Siparifl Avanslar hesab borlandrlr.
AfiAN iflletmesi AS marka arabalarn Trkiye datcsdr. AfiAN iflletmesi, arabalar iki ay sonra teslim etmek ve aracn bedelinin tamamn avans olarak tahsil etmek kofluluyla ara satfl yapmaktadr. 04.06.20X6 tarihinde AS-3 aracn mflterisi Kaya Ticarete T88.500 karfllnda satmfl ve ayn gn tahsilat gereklefltirmifltir.
04.06.20X6
100. KASA HS.
340.ALINAN SPAR AVANSLARI HS.
340.03 AS-3 Avanslar
340.03.38 Kaya Ticaret
/
88.500
RNEK
88.500
flletmenin mflterisine sahiplikle ilgili tm riskleri ve yararlarn devredilmesi ile

mlkiyet veya zilyetliin devri ayn anda gerekleflecektir. AfiAN iflletmesi mflteri
Kaya Ticarete 26.08.20X6 tarihinde AS-3 marka arac teslim ettiinde, tm riskler
ve yararlar mflteriye devredildii iin haslat domufl olacaktr. Bu durumda afladaki muhasebe kaydna yer verilecektir.
26.08.20X6
340.ALINAN SPAR AVANSLARI HS.
340.03 AS-3 Avanslar
340.03.38 Kaya Ticaret
600.YURT SATILAR HS.
600.03. AS- 3
391.HESAPLANAN KDV HS.
88.500
75.000
13.500
SIRA SZDE
SIRA SZDE
flletmenin arac teslim etmesi ile satfl ifllemi ve haslat gerekleflmifl; bu nedenD fi N E L M
le haslat 600.Yurt i Satfllar hesabna kaydedilmifltir. Dier taraftan, aracn mflteriye teslimi sonucunda iflletme mflteriye olan avans borcunu demifl olduu iin
S O R U
de 340 Alnan Siparifl Avanslar hesab borlandrlmfltr.
Alnan siparifl avanslar satfl taahht edilen mal ve hizmetin deerinin
D K tm
K A T olabilecei
gibi belirli bir yzdesi de olabilir.
BOR VE GDER KARfiILIKLARI
SIRA SZDE
N N
Bilano tarihinde belirgin olarak ortaya kan ancak tutarnn ne olaca henz kesin olarak bilinemeyen veya tutar bilinmekle birlikte ne zaman
tahakkuk edecei
AMALARIMIZ
tahmin edilemeyen ksa vadeli borlar ve giderler iin ayrlan karfllklarn izlendii hesap grubudur. Bu karfllklar aktifte belirli bir hesapla dorudan iliflkilendirileK T1995,
A P s.460). Bu
medii iin aktifle ilgisiz karfllklar olarak da bilinir. (Sevilengl,
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
112
Genel Muhasebe-II
gruptaki borlar, bilano gnnde ortaya kmasna ramen henz alacakls tarafndan istenebilir duruma gelmemifl olan giderlerin dnemsellik kavram gereince dnem krndan indirilmesini salarlar. Bor ve gider karfllklar grubu afladaki hesaplardan oluflur:
Tablo 5.3
Tekdzen hesap
plannda Bor ve
Gider Karfllklarnn
snflamas
37
Bor ve Gider Karfllklar
370
Dnem Kr Vergi ve Dier Yasal

Ykmllkler Karfllklar
371
Dnem Krnn Peflin denen Vergi ve

Dier Ykmllkleri
372 Kdem Tazminat Karfll
47
Bor ve Gider Karfllklar
472 Kdem Tazminat Karfll
373 Maliyet Giderleri Karfll

379 Dier Bor ve Gider Karfllklar
479 Dier Bor ve Gider Karfllklar
Bu grupta ticaret iflletmeleri iin nemli olduu dflnen dnem krna iliflkin
yasal ykmllkler ve kdem tazminat karfll konular zerinde durulacaktr.
Dnem Krna liflkin Yasal Ykmllkler
Ocak-Mart, Nisan-Haziran ve
Temmuz-Eyll dnemlerini
kapsayan er aylk
dnemlere geici vergi
dnemi denilmektedir.
flletmeler dnem iinde faaliyetleri sonucunda yarattklar kra iliflkin olarak devlete vergi vermekle ykmldr. Ancak devlet, iflletmenin er aylk tahmini kazanlar zerinden gelir vergisi veya kurumlar vergisi hesaplatrmakta ve bu vergiyi aylk dnemler itibaryla peflin olarak tahsil etmektedir.
Dnem iinde tahmini kazan zerinden hesaplanarak geici vergi dnemlerine peflin olarak denen vergiler ile stopaj yoluyla kesilen vergiler 193 Peflin
denen Vergi Ve Fonlar hesabnda izlenir. 193.Peflin denen Vergi ve Fonlar
hesab nn bor kalan; dnem sonunda kesinleflen kra bal vergi ile karfllafltrlmak zere 371.Dnem Krnn Peflin denen Vergi Ve Dier Ykmllkleri
hesabna devredilir ve hesap kapatlr. Dnem sonu bilanosunun onaylanmas ile
birlikte mali kr zerinden hesaplanan vergi ykmll 370.Dnem Kr Vergi
ve Dier Yasal Ykmllkler Karfll hesabnda izlenir. Dnem kr zerinden
hesaplanan vergiden, dnem iinde peflin denmifl vergiler mahsup edilerek, dnem sonunda denmesi gereken vergi ykmllne ulafllr.
Kdem Tazminat Karfll

fl Kanununun 14. maddesi erevesinde kdem tazminat; emeklilik ikramiyesi,
eflitli mevzuat veya szleflme gereince iflinin iflletmeden ayrlmas, kdemine
bal olarak iflten ayrlmas durumunda kdem tazminat olarak yaplacak demeler iin ayrlan karfllklardr.
flinin ne zaman iflletmeden ayrlaca kesin olarak bilinmedii ve iflinin iflletmeye fayda salayaca sre boyunca alflaca varsaym sz konusudur. Bu nedenle kdem tazminat, iflletmenin tahmini bir borcudur. Bu amala her yln sonunda iflinin hizmet akdi devam ettii srece her geen tam yl iin iflverence ifliye 30 gnlk creti tutarnda kdem tazminat bir fonda biriktirilir. flinin iflletmeden ayrlma zaman bilinemedii iin uzun vadeli bir bor olarak 472 Kdem
Tazminat Karfll hesabnda ncelikle tahakkuk ettirilir. flinin izleyen yl emeklilik sresinin dolmas veya iflinin iflletmeden ayrlmasna ynelik bir neden kmas durumunda ise 472 Kdem Tazminat Karfll hesab borlandrlr ve 372
Kdem Tazminat Karfll hesabna devredilir. Ancak iflten ayrlmas tahmin edilen iflinin iflten ayrlmamas durumunda ise bu kayt ters evrilerek, kdem tazmi-
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
nat karfll 472 no.lu hesaba devredilir. Dnem iinde denmesi planlanan kdem tazminatndan daha fazla bir deme gereklefltirilirse, aflan ksm 472 Kdem
S O R U
Tazminatlar Karfll hesabndan karfllanr.
Vergi mevzuatmzda kdem tazminatnn ancak filen dendii dnemde
yazlmas
D K K gider
AT
kabul edilmektedir. Bu nedenle karfllk yoluyla gider yazlan tutar ile fiilen denen tutar
arasndaki fark, kanunen kabul edilmeyen giderdir.
SIRA SZDE
N N
PAYE iflletmesi, 20X2 dnemi sonunda pazarlama blmndeki 30 ifli iin

T64.000 kdem tazminat karfll hesaplamfltr. 20X3 dneminde
iflletmeden ayAMALARIMIZ
rlmas ngrlen iflinin kdem tazminat T65.200dir.
21.12.20X2
760.PAZARLAMA, SATI VE DAITIM GDERLER HS.
760.08 Kdem Tazminat Karl
472. KIDEM TAZMNATI KARILII HS
TELEVZYON
64.000
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
TELEVZYON
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D 65.200
fi N E L M
65.200
N N
PAYE iflletmesinde 26.7.20X3 tarihinde iki ifli hizmet srelerinin

dolmas nedeAMALARIMIZ
niyle emekli olmufl ve iflilere kdem tazminat olarak T48.400 banka havalesi ile
denmifltir.
48.400
16.800
NTERNET
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
RNEK
K T A P
K T A P
TELEVZYON
D fi N E L M
S O R U
Her dnemin sonunda kdem tazminat hesaplanarak 472 Kdem Tazminat

D K K A T Karfll hesabnn alacana kayt yaplmaktadr. Bu nedenle 472 Kdem Tazminat Karfll hesabnn alacak kalan, 372 Kdem Tazminat Karfll alacak kalanndan daha byk olmaSIRA SZDE
s beklenir.
372 KIDEM TAZMNATI KARILII HS

DKKAT
NTERNET
S O R U
26.07.20X3
102.BANKALAR HS.
S O R U
NTERNET
PAYE iflletmesi, hem pazarlama blm hem dier blmlerinde alflan tm

iflileri iin kdem tazminat hesaplamakta ve bir fon oluflturmaktadr. Fonda toplanan paralardan iflten eflitli nedenlerle ayrlmas gereken ifliye kdem tazminat
demesi yaplmaktadr. Cari ylda denmesi ngrlen kdem tazminat karfllklar 372 Kdem Tazminat Karfll hesabna devredilmektedir.
31.12.20X2
D fi N E L M
K T A P
K T A P
64.000
113
48.400
16.800
TELEVZYON
NTERNET
114
Genel Muhasebe-II
20X3 dneminde iflten ayrlan iki iflinin kdem tazminat demesi gereklefltirildikten sonra, 372 Kdem Tazminat Karfll hesabnn alacak kalan olan T16.800,
472 Kdem Tazminat Karfll hesabna devredilir.
GELECEK DNEM / DNEMLERE LfiKN GELRLER

VE GDER TAHAKKUKLARI
Bu grup, iinde bulunulan dnemde ortaya kan ancak gelecek aylara ait gelirler
ile faaliyet dnemine ait olup denmesi gelecek aylarda veya yllarda yaplacak giderlerden oluflmaktadr. Bu grupta yer alan hesaplar flunlardr:
Tablo 5.4
Tekdzen hesap
plannda gelecek
dnemlere iliflkin
gelirler ve gider
tahakkuklarnn
snflamas
38 Gelecek Aylara Ait Gelirler Ve Gider 48 Gelecek Yllara Ait Gelirler Ve Gider
Tahakkuklar
Tahakkuklar
380
480
381
Gider Tahakkuklar
481
Gider Tahakkuklar
Bu gruptaki hesaplar, dnemsellik kavram gerei, iflletmenin dnem iinde yaratt gelirlerin ve giderlerin ait olduu dnemle iliflkilendirilmesini salayan hesaplardr.
Gelecek Dnemlere liflkin Gelirler
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
flletmeler gelire konu olan olay, ifllem veya hizmet henz domadan tahsilat yapmfl olabilirler. Byle bir durumda iflletme yapt tahsilat karfllnda bir ykmlle girmifl; ilgili olay, ifllem veya hizmet yerine getirilinceye kadar borlanmfl
olur. rnein, bir yllk kira gelirinin szleflme annda tahsil edilmesi, bakm hizmetinin peflin olarak tahsil edilmesi veya peflin tahsil edilen komisyon gelirleri bu
kapsamda deerlendirilir.
SZDEdnemlerine iliflkin olarak peflin tahsil edilmifl gelirlerin bir ylGelecekSIRA
bilano
dan ksa vadeye ait olan ksmlar 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler hesabnda, bir
yldan daha uzun vadeye ait ksmlar ise 480 Gelecek Yllara Ait Gelirler hesaD fi N E L M
bnda izlenir. zel okullarn taksitlerini veya dergi yaymclarnn aboneliklerini
peflin olarak yllk tahsil etmesi de zaman temelli bir haslat olmas nedeniyle GeR U
lecek AylaraS /O Yllara
Ait Gelirler hesabnda gsterilmesi gerektirir.
Hesabn iinde
D Kgelir
K A T kelimesi bulunmasna ramen, Gelecek Aylara (Yllara) Ait Gelirler
hesab bir bilano hesabdr.
N N
SIRA SZDE
PAYE iflletmesi, 20X1 dnemi baflnda dnem iinde kullanmay planlamad bir
ifl makinesini 14 aylna TUAfi iflletmesine kiraya vermifltir. Kira bafllang tarihi
1 fiubat 20X1
olup, aylk kira bedeli T2.500dir. flletme bir yllk kira bedeli
AMALARIMIZ
T35.000y 1 fiubat 20X1 tarihinde nakden tahsil etmifltir.
Yukardaki
bilgileri, fiekil 5.1 zerinde zetlemek gerekirse, kiralama faaliyeti
K T A P
1fiubat 20X1de bafllayp Mart 20X2 sonunda tamamlanmaktadr. flletme kira gelirinin tamamn 1 fiubat 20X1de tahsil etmifltir. Ancak flekilde de grld gibi
T35.000lik kira geliri iki farkl dnemi ilgilendirmektedir.
TELEVZYON
NTERNET
115
fiekil 5.1
Gelecek Aylara Ait
Gelirlerine liflkin
Zaman izelgesi
31.03.20X2
20X2 Dnemi Kira Geliri
31.12.20X1
31.09.20X1
31.06.20X1
31.03.20X1
01.02.20X1
20X1 Dnemi Kira Geliri
flletme kira szleflmesinin bafllangc ve 14 aylk kira bedelini tahsil ettii 1fiubat 20X1 tarihinde afladaki kayd yapacaktr:
01.02.20X1
100 KASA HS.
380.GELECEK AYLARA AT GELRLER HS.
380.01 Kira Gelirleri
480 GELECEK YILLARA AT GELRLER HS.
35.000
27.500
7.500
PAYE iflletmesi her ay sonunda bir aylk kiraya hak kazanaca, yani kira geliri
gerekleflecei iin afladaki kayd yapacaktr:
28.02.20X1
380.GELECEK AYLARA AT GELRLER HS.
649.DER OLAAN GELR VE KRLAR HS
649.09. Makine Kira Gelirleri
5.000
5.000
flletme her ay sonunda yukardaki gibi gerekleflen kira gelirlerinin kaydn

yaptnda yl sonunda hesaplarn durumu afladaki gibi olacaltr:
380.GELECEK AYLARA AT GELRLER HS
2.000
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
27.500
27.500
2.500
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
27.500
116
SIRA SZDE
Genel Muhasebe-II
D fi N E L M
S O R U
Ylsonunda 480. Gelecek Yllara Ait Gelirler hesabnda gsterilen gelirler ksa
DKKAT
vadeli duruma geldikleri iin afladaki kayt yaplacaktr:
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
Dergi iflletmesi,
Dergisini aylk olarak yaymlamaktadr. Derginin her bir saySIRA Muhasebe
SZDE
s T5,50dr. flletme abonelik sistemini de kullanmaktadr ve yllk abonelik bedeli T60dr.
Mflteriler abone olabilmek iin Dergi iflletmesinin abonelik formunu doldurmakta ve
D fi N E L Dergi
M
KR Bankasndaki
iflletmesinin mevduat hesabna T60yi havale etmektedir. Dergi
iflletmesinin 1000 mflterisi kasm ay baflnda abonelik sistemine dhil olmufltur. Faiz gideri gzard Sedilmifltir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
O R U
31.12.20X1
480. GELECEK YILLARA AT GELRLER HS.
AMALARIMIZ
380 GELECEK AYLARA AT
GELRLER HS.
N N
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Gider tahakkuklar, cari

dnemde domasna
ramen, alacakls
tarafndan ancak iflin,
olayn, ifllemin veya hizmetin
tamamlanmas ile birlikte
istenebilecei ve iflletmenin
demesini yapabilecei
koflullu borlardr.
SIRA SZDE
7.500
7.500
K T A P
PAYE iflletmesinin 31 Aralk 20X1 tarihli bilanosunun pasifinde 380 Gelecek

TELEVZYON
Aylara Ait Gelirler kalemi T7.500 olarak ve (01.01-31.12) 20X1 dnemi gelir tablosunda makine kiralama geliri 649 Dier Olaan Gelir ve Krlar iinde T27.500 olarak sunulacaktr.
NTERNET
Gider Tahakkuklar
leride gelir ve giderlere ilflikin nitede de aklanaca gibi gelir ve giderlerin kayd tahakkuk esasna gre yaplr. Tahakkuk esas, iflletme ile ilgili ifllemlerin, olaylarn ve dier koflullarn finansal etkilerinin, bu ifllem, olay veya koflullarla ilgili
olarak nakit girifli veya kflnn olduu dnemde deil, bunlarn olufltuu dnemde kayda alnmasn ifade etmektedir (Cemalclar ve nce, 1999, s.629).
Eer herhangi bir gider cari dnemde domufl, ancak bedeli gelecek dnemlerde denecekse; tahakkuk ilkesi gerei bu gider cari dnemin giderlerine yazlrken denecek bedel bir bor hesabna, yani gider tahakkuklar hesabna kaydedilir. Tekdzen hesap plannda bu amala kullanlan hesaplar; 381. Gider Tahakkuklar ve 481. Gider Tahakkuklar hesaplardr.
rnein ihra edilen bir tahvilin faizinin vade sonunda denmesi, banka kredi
faizinin vade sonunda anapara ile denmesi, kiralanan bir varln kira bedelinin
szleflme sonunda denmesi, elektrik, telefon gibi giderlerin kullanldktan sonra
denmesi (aralk ay iin geerli olabilecek bir rnektir) gibi demeler bu kapsamda deerlendirilir.
Sz konusu iflin, olayn, ifllemin ve hizmetin tamamalanmas ile bor istenebilir
duruma geldiinde ve iflletme tarafndan dendiinde gider tahakkuklar hesaplar borlandrlr.
flletmeden istenebilir duruma gelmifl, ancak iflletme tarafndan denmemifl
borlar ise Gider Tahakkuklar hesabndan kartlarak, borcun trne uygun bir
bor hesabna kaydedilmelidir (Akdoan ve Sevilengl, 2007, s.526).
117
TUAfi iflletmesinin 01.02.20X1 tarihinde ihra ettii %40 faiz oranl, yllk faiz
demeli T60.000 tutarndaki tahvillerin dneme iliflkin gerekleflen faizi T21.962
olarak hesaplanmfltr.
RNEK
Yukardaki bilgileri fiekil 5.2 zerinde zetlemek gerekirse, tahvil faizleri 1 fiubat 20X1de ifllemeye bafllayp 20X2 yl ocak ay sonunda bitecektir. Tahvillerin
yllk faiz tutar T24.000 olup, TUAfi iflletmesi bir yllk faiz bedelinin tamamn ancak vade bitimi olan 31 Ocak 20X2de deyecektir. fiekil 5.2de de grld gibi
T24.000lk faiz gideri iki farkl dnemi ilgilendirmektedir. Sz konusu tutarn
T21.962lk ksm 20X1 dnemine, T2.038lk ksm 20X2 dnemine aittir.
31.01.20X2
31.12.20X1
Gider
Tahakkuklarna
liflkin Zaman
izelgesi.
Tahvillerin
hrac.
01.02.20X1
fiekil 5.2
flletme aylk finansal raporlama yapyorsa her ay sonunda afladaki gibi sz

konusu ayda gerekleflen faiz giderinin tahakkuk kaydn yapar.
28.02.20X1
480.08. Tahvil faizleri
381. GDER TAHAKKUKLARI HS
380.08 Finansman Gider Tahakkuklar
(60.000 40 28) / 36500
ubat ay tahvil faizinin tahakkuku
1.841
Yl sonunda byk defter hesaplarnn durumu afladaki gibi olacaktr;

1.841
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
21.962
1.841
381.GDER TAHAKKUKLARI HS
1.841
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
21.962
118
Genel Muhasebe-II
Gider tahakkuklar hesabnn kalan olan T21.962 bilano yoluyla takip eden
dneme devredilecektir. TUAfi iflletmesi 31.01.20X2 tarihinde tahvilin vadesi bittii iin bir yllk faiz bedeli olan 24.000y deyecektir. deme yapldnda gider
tahakkuklar hesab afladaki gibi kapatlacaktr (vergi stopaj ihmal edilmifltir).
SIRA SZDE
D fi N E L M
31.01.20X2
SIRA SZDE
480.08. Tahvil faizleri
380.08 Finansman Gider Tahakkuklar
fi N
E L 28)
M
(60.000 D 40
/ 36500
102. BANKALAR HS
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
2.038
21.962
24.000
S O R U
Her iki dneme

kaytlar birlikte deerlendirdiinizde, gider tahakkuklar hesab
D K Kiliflkin
AT
sayesinde her dnemin faiz giderinin ait oduu dneme kaydedildiini ve bylelikle dnemsellik ilkesinin gereinin yerine getirildii greceksiniz.
N N
SIRA SZDE
Yukardaki aklamalardan da grld gibi gider tahakkuklar hesab, dnem iinde

gerekleflen ancak demesi takip eden dnem ve dnemlerde yaplaAMALARIMIZ
cak olan giderlerin kaydnda kullanlmaktadr. Eer deme bir yldan daha uzun
srede yaplacaksa bu durumda ilk kaytta kullanlacak hesap 481.Gider Tahakkuklar hesabdr.
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
119
zet
N
A M A
N
A M A
N
AM A
N
A M A
Dier Borlar grubunun hangi hesaplardan olufltuunu sralamak

Dier Borlar, ticari borlar dflnda kalan ve en
ok bir yl iinde veya bir yldan daha fazla srede denmesi dflnlen borlar ifade etmektedir. Bu borlar iflletmenin ortaklar, iflletmenin yatrm yapt iflletmeler, personel gibi nemli bilgi kullanclarna olan borlar ifade etmektedir.
Bu grupta; ortaklara borlar, ifltiraklere borlar,
bal ortaklklara borlar, personele borlar, dier eflitli borlar (dier iliflkili taraflara borlar)
ve dier bor senetleri reeskontu hesaplarndan
oluflmaktadr.
Alnan Siparifl Avanslar hesabnn iflleyiflini
aklamak
Mflterilerden alnan avanslar Alnan Siparifl
Avanslar hesabnn alacana, hem riskin hem
de maln teslimi veya hizmetinin grlmesi hlinde borcuna kaydedilir.
Kdem tazminatn aklamak
fl Kanununa gre kdem tazminat; emeklilik ikramiyesi, eflitli mevzuat veya szleflme gereince iflinin iflletmeden ayrlmas, kdemine bal
olarak iflten ayrlmas durumunda kdem tazminat olarak yaplacak demeler iin ayrlan karfllklardr. Kdem tazminat, iflletmenin tahmini bir
borcudur. Bu amala her yln sonunda iflinin
hizmet akti devam ettii srece her geen tam yl
iin iflverence ifliye 30 gnlk creti tutarnda
kdem tazminat bir fonda biriktirilir.
Muhasebede gelecek aylara / yllara ait gelirler hesabnn kullanlmasnn gerekliliini
aklamak
flletmeler gelire konu olan olay, ifllem veya hizmet henz domadan tahsilat yapmfl olabilir. flletme tahsilat karfllnda bir ykmlle girmifl ve ilgili olay, ifllem veya hizmet yerine getirilinceye kadar borlanmfl olacaktr. Bu hesap,
iflleme veya hizmete iliflkin gelirin bedeli hemen
tahsil edilmifl olsa bile, gelirin ilgilgi dneme yanstlmas salanmfl olmaktadr. Bylece muhasebenin dnemsellik kavram iflletilmifl olmaktadr.
N
A M A
Muhasebede gider tahakkuklar hesabnn kullanlmasnn gerekliliini aklamak

flletmenin bir ifllem, olay veya hizmeti almas
sonucunda katlanaca gidere iliflkin bedelin hizmet tamamlandktan sonra denmesi durumunda Gider Tahakkuklar hesab alfltrlr. flletme
iin bir bortur. Ancak alnan hizmet iflletmenin
farkl dnemlerini kapsayabilir. lgili dnemin
giderini ilgili dnemde gsterebilmek iin Gider
Tahakkuklar hesab bir ara olarak kullanlr.
120
Genel Muhasebe-II
Kendimizi Snayalm
1. Afladaki hangisi hesap plannda Dier Yabanc Kaynaklar olarak nitelendirilen bir hesap grubu deildir?
a. Bor ve Gider Karfllklar
b. denecek Vergi ve Dier Ykmllkler
c. Dier Borlar
d. Mali Borlar
e. Alnan Avanslar
2. Afladakilerden hangisi Ortaklara Borlar hesabnn
bulunduu Dier Yabanc Kaynaklar grubudur?
a. Dier Borlar
b. Bor ve Gider Karfllklar
c. Mali Borlar
d. Ticari Borlar
e. Alnan Avanslar
3. Afladakilerden hangisinde Ortaklara Borlar hesab borlandrlr?
a. Ortaklara temett demeleri
b. Ortan kendi adna ektii krediyi geri almak
zere iflletmeye vermesi
c. Ortan, iflletmenin finansman ihtiyacn karfllamak iin verdii paralar
d. flletmenin birleflmesi nedeniyle, iflletme varlklarnn ortaklara datlmas
e. Sermaye azaltm nedeniyle ortaklara denecek
sermaye paylar
4. ve 5. sorular afladaki bilgilerden yararlanarak zmleyiniz
ABS iflletmesi 20X8 dneminde 26 yllk kdemi olan bir
iflinin emekliye ayrlaca ngrmektedir. flinin 20X8
dnemindeki son 30 gnlk creti T2.200dr.
4. Afladaki hangisi ABS iflletmesinin iflisine demeyi
planlad kdem tazminat tutardr?
a. T2.200
b. T57.200
c. T44.700
d. T8.800
e. T66.000
5. ABS flletmesi iflisinin kdem tazminatnn dnem

ayarlamas yevmiye kaydnda alacakl hesap afladakilerden hangisidir?
a. 102 Bankalar hesab
b. 472 Kdem Tazminat Karfll hesab
c. 770 Genel Ynetim Giderleri hesab
d. 100 Kasa hesab
e. 372 Kdem Tazminat Karfll hesab
6. CEM flletmesi iflilerinin mays ay iin hazrlad
bordrolarda Sosyal Gvenlik Kurumuna 27.05.20X1 tarihinde T26.000y nakden denmifltir. flletmenin bu iflleme iliflkin yapaca yevmiye kaydnda borlu hesap
afladakilerden hangisidir?
a. 335 Personele Borlar hesab
b. 100 Kasa hesab
c. 361 denecek Sosyal Gvenlik Kesintileri hesab
d. 371 Dnem Krnn Peflin denen Vergi ve Dier Ykmllkleri hesab
e. 360 denecek Vergi ve Fonlar hesab
7. ve 8. sorular afladaki bilgilerden yararlanarak zmleyiniz.
PATA iflletmesi 20X4 dneminde ortaklara datlacak
toplam temett paynn T9.600 olarak belirlemifltir. Szleflmeye gre temett, ortaklarn sermaye paylar ile
orantl bir flekilde datlmaktadr. Ortaklarn sermaye
paylar; Ann T90.000, Bnin T30.000 ve Cnin
T80.000dr.
121
Okuma Paras
7. Afladakilerden hangisi PATA iflletmesinin 20X4 dnemine iliflkin temett datmna iliflkin yevmiye kayddr?
a.
100 KASA HS.
9.600
9.600
b.
590 DNEM NET KRI HS.
9.600
9.600
c.
335 ORTAKLARA BORLAR HS.
9.600
9.600
d.
100 KASA HS.
500 SERMAYE HS.
9.600
9.600
e.
500 SERMAYE HS.
9.600
9.600
8. Afladakilerden hangisi Ortak Cnin toplam temettden alaca paydr?

a. T1.440
b. T3.840
c. T4.320
d. T4.800
e. T9.600
9. fltirak iliflkisinden szetmek iin en az sahip olunmas gereken oy ve ynetim hakk oran afladakilerden hangisidir?
a. %2
b. %5
c. %10
d. %14
e. %20
10. ZAR flletmesinin 20X9 dneminde peflin denen geici vergileri toplam T1.830 ve dnem net kr T10.500dr.
flletme net kr zerinden %20 kurumlar vergisi deyecektir. Buna gre ZAR iflletmesinin vergi dairesine demesi gereken kurumlar vergisi afladakilerden hangisidir?
a. T270
b. T920
c. T1.830
d. T2.100
e. T2.700
Ortaklara borlar sorun yaratabilir

Mart 2009
fiirketlerin ortaklarna borlar konusunda yeni
bir dzenleme yaplmas, milli ekonomi asndan
da yararl.
flletmelerin faaliyetlerini srdrmek iin ihtiya duyduklar makine, bina, mal, hak ve benzeri varlklarn,
gerekli hizmetlerin ve her trl yatrmn esas olarak iki
temel finansman kayna mevcuttur; yabanc kaynaklar (bor) ve z kaynaklar (sermaye).
Sermaye koyarak flirkete ortak olan yatrmclar, flirketin byme potansiyelini nemseyip, yatrdklar paray
orta vadede kr getirisi ile birlikte geri almay amalarken; kredi verenler, byme potansiyeli yerine flirketin
gemiflini ve sahip olduu varlklar nemseyip, anapara ve faizi ksa srede geri almay amalamaktadr. Borlarn belirli bir vadede geri denmesi gerekirken; sermayenin geri alnabilmesi iin ya flirketin sermaye azaltmna gitmesi, ya da tasfiye ifllemlerinin tamamlanmas
beklenmelidir. te yandan, sermaye olarak konulan
fonlarn flirket kr elde etmeden hissedarlara gelir yaratmas olanakszken, bor olarak aktarlan fonlar flirket
kr elde etmese bile fon sahipleri iin faiz gelirini garanti edebilmektedir.
Hissedarlar, flirketlerinin finansman ihtiyacn yukarda
belirtilen avantajlar nedeniyle bazen sermaye artrm
yerine, bor vererek karfllamay tercih eder. zellikle
aile flirketlerinde yllarca sermaye artrlmamakta ve iflletmenin sermaye ihtiyac, ortaklarn gerektike flirkete
koyduklar paralarla karfllanmaktadr.
Ortak alacaklar, teden beri ortaklarn flirkete koyduklar rtl sermaye olarak deerlendirilmekte ve ortaklarn kurumlarn vergilendirilmifl kazancndan kr pay
almak yerine, daha garantili olan faiz geliri elde etmek
amacyla bu ynteme baflvurduklar ve bu flekilde vergi otoritesinin flirketten almas gereken vergi tutarnn
azaltld ya da tamamen ortadan kaldrld dflnlmektedir.
Ortaklarn bor olarak flirkete aktard fonlarn ne zaman rtl sermaye olarak deerlendirilmesi gerektii
konusunda, eski kurumlar vergisi kanununda yer alan
ve ok fazla elefltirilen borlarla, kurumun z sermayesi arasndaki nispetin emsali kurumlarnkine nazaran
bariz farkllk gstermesi fleklinde subjektif l, yeni
kurumlar vergisi kanununda yerini somut bir lye brakmfltr. Yeni dzenlemede, flirketlerin ortaklarndan
aldklar ve dnem bafl z sermaye tutarlarnn kat-
122
Genel Muhasebe-II
n aflmayan borlanmalarn rtl sermaye kapsamnda

saylmayaca, dolaysyla hissedarlarn flirketlerine verdikleri ve flirketin dnem bafl z sermaye tutarnn
katn aflan miktardaki borlarn rtl sermaye olarak
deerlendirilecei ve rtl sermaye kapsamndaki
borlar iin hissedarlara denen her trl faiz tutarnn
kr pay saylmas ve vergilendirmenin buna gre dzeltilmesi gerektii belirtilmifltir.
Kaynak:
[http://www.fortuneturkey.com/haberde
tay.asp?news_id=525 (17.07.2012)].

1. d
2. a
3. a
4. b
5. e
6. c
7. c
8. b
9. e
10. a
Yantnz yanlfl ise Dier Yabanc Kaynaklar

konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Ortaklara Borlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Kdem Tazminat Karfll
Yantnz yanlfl ise Kdem Tazminat Karfll
Yantnz yanlfl ise Personele Borlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise fltiraklere Borlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Dnem Krna liflkin Yasal
Ykmllkler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
740 HZMET RETM MALYET HS.
335 PERSONELE BORLAR HS.
360
360
Sra Sizde 2
Abonelerden tahsilatn yaplmas:
01.11.
102 BANKALAR HS
380 GELECEK AYLARA AT GELRLER HS.
380.11 Kasm Aboneleri
60.000
60.000
Abonelere ilk derginin gnderilmesi:

02.11.
380.11 Kasm Aboneleri
600 YURT SATILAR HS.
5.000
5.000
Kaynaklar
Akdoan N. ve Sevilengl O.(2007) Tekdzen Muhasebe Sistemi Uygulamalar: Trkiye Muhasebe
Standartlarna Uyumlu, Ankara:Gazi Kitabevi.
Cemalclar . ve nce S. (1999). Muhasebenin Kuramsal Yaps, Eskiflehir:Anadolu niversitesi Basmevi
Kishal Y. (2010). fiirketler Muhasebesi, stanbul.
Pulafll H. (2012). Yeni fiirketler Hukuku Genel Esaslar, Ankara.
Sevilengl O. (1995). Genel Muhasebe, Ankara.
Tekin C. ve Kartalolu E. (2008). rtl Sermaye Ve
Transfer Fiyatlandrmas Yoluyla rtl Kazan Datmnda Dnem Sonu fllemleri, ASMMMO.
Gelir daresi Baflkanl, 10 Soruda Geici Vergi
[http://www.gib.gov.tr/
index.php?id=1274#(20.07.2012)]
TFRS 11 Mflterek Anlaflmalar
(http://www.tmsk.org.tr/).
TMS 19 alflanlara Salanan Faydalar
TMS 24 liflkili Taraf Aklamalar
TMS 27 Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar
(http://www.tmsk.org.tr/)
TMS28 fltiraklerdeki ve fl Ortaklklarndaki Yatrmlar
(http://www.tmsk.org.tr/)
5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu.
6102 sayl Trk Ticaret Kanunu.
1475 sayl fl Kanunu.
GENEL MUHASEBE-II
Amalarmz
N
N
N
N
N

z kaynak kavramn ve unsurlarn tanmlayabilecek ve dnem sonu muhasebe kaytlarn uygulayabilecek,
Sermaye ve denmifl sermaye iliflkisini aklayabilecek ve denmifl sermaye
unsurlarn tanmlayabilecek,
Sermaye yedekleri ve unsurlarn tanmlayabilecek,
Kr yedekleri ve unsurlarn tanmlayabilecek,
Gemifl yllar krlar veya zararlar ile dnem kr veya zarar unsurlarnn
iliflkisini zetleyebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
z Kaynaklar
denmifl Sermaye
denmemifl Sermaye
Sermaye Yedekleri
Kr Yedekleri
indekiler
Genel Muhasebe-II
z Kaynaklar
GRfi
Z KAYNAKLARIN KAPSAMI
DENMfi SERMAYE
YEDEKLER
GEMfi YILLAR KRLARI VEYA
ZARARLARI
FAALYET DNEM KRI VEYA
ZARARI
z Kaynaklar
GRfi
Bilindii gibi iflletmelerin varlklarnn kaynaklar, z kaynaklar ve yabanc kaynaklar olarak iki gruba ayrlmaktadr. z kaynaklar iflletme sahibi veya sahipleri tarafndan salanan kaynaklar iken, yabanc kaynaklar nc kifliler tarafndan salanr. Bu nitede z kaynaklar grubunun kapsam ve unsurlar incelenecektir.
Z KAYNAKLARIN KAPSAMI
z kaynaklar (z sermaye), iflletme sahip veya sahiplerinin (ortaklarn) iflletmenin
varlklar zerindeki toplam haklarnn parasal ifadesidir. z kaynaklar, ortaklar tarafndan iflletmeye konmufl esas sermaye ile faaliyet sonucu elde edilen ve datlmayp eflitli isimlerle iflletmede braklan krlardan ve deer artfllarndan meydana gelir. z kaynaklar, afladaki unsurlardan oluflur:
denmifl sermaye
Sermaye yedekleri
Kr yedekleri
Gemifl yllar krlar veya zararlar
Faaliyet dnemi kr veya zarar
z kaynaklar, iflletmenin net varlklar ile borlar arasndaki fark olarak ele alnr. Bu balamda, iflletmenin varlklarnn ve borlarnn deerleri tespit edildikten
sonra, z kaynaklar da bunlara bal olarak hesaplanabilir. Bu nedenle yasalarmzda z kaynaklarn veya z kaynaklar oluflturan unsurlarn deerlemesinden
sz edilmemektedir. flletme, varlklarnn ve borlarnn deerlerini tespit ettikten
sonra, z kaynaklar tutar varlklar ve borlar arasndaki fark olarak kendiliinde
hesaplanmfl olur.
z kaynaklar blmnde yer alan hesaplar; gerek Vergi Usul Kanunu(VUK) gerek Trk Ticaret Kanunu(TTK) gerekse Sermaye Piyasas Kanunu (SPK) hkmlerine
gre muhasebede yer alan kaytl deerleri (mukayyet deer) ile deerlenmektedir.
Hesaplarn deerlemesi ve hesaplar ile ilgili zel durumlar bu nitede ele alnacaktr.
z kaynaklar kavram ne ifade eder ve hangi unsurlardan oluflur? SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
SIRA SZDE
SIRA SZDE
126
Genel Muhasebe-II
DENMfi SERMAYE
denmifl sermaye, esas
sermaye ile ortaklar
tarafndan henz
denmemifl sermaye
arasndaki farktr.
Tekdzen Hesap Plannda sermaye ile denmemifl sermaye iin ayr hesaplar
mevcut iken denmifl sermaye tutarn gsteren bir hesap bulunmamaktadr. nk denmifl sermaye, ortaklarn flirkete koymay taahht ettikleri esas sermaye
ile henz denmemifl sermaye arasndaki fark olarak ifade edilir. Tek flahs iflletmelerinde, sermaye taahhd ifllemi olmadndan, bu tr iflletmelerde sermaye
hesabnn kalan ayn zamanda denmifl sermayeyi gsterir.
denmifl sermaye, afladaki unsurlardan oluflmaktadr:
Sermaye
denmemifl sermaye
Sermaye dzeltmesi olumlu farklar
Sermaye dzeltmesi olumsuz farklar
Sermaye
fiirketler, genel olarak
kanunlarmza gre adi
flirketler(Borlar Kanunu,
md.620) ve ticaret flirketleri
(TTK, md.124) olarak iki
gruba ayrlmfltr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
TELEVZYON
NTERNET
RNEK
Ticaret flirketleri;
komandit, anonim, limited ve kooperatif flirketlerden ibarettir.
D K K kolektif,
AT
Kolektif ile komandit flirket flahs; anonim, limited ve sermayesi paylara blnmfl komandit flirket sermaye flirketi saylr. (TTK, md.124)
N N
Kaytl sermayeli
ortaklklarda satfl yaplmfl
AMALARIMIZ
hisse senetlerini temsil eden
sermayeye, karlmfl
sermaye denir.
K T A P
Sermaye, iflletme sahibi ya da ortaklarn flirketin kuruluflunda koymay taahht ettikleri sermaye paylar toplamnn parasal ifadesidir. Bu sermaye esas sermaye olarak da adlandrlmaktadr. fiirkete tahsis edilen veya iflletmenin ana szleflmelerinde yer alan ve ticaret siciline tescil edilmifl bulunan sermaye tutar 500 Sermaye
hesabnn alacanda yer almaktadr. Sermaye hesab, sermaye tutarnn ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi nedeniyle statik bir yapya sahiptir. Bu nedenle z
kaynaklardaki artfl veya azalfl dorudan kr ya da zarar, sermayeden ayr olarak
izlenir.
Esas sermayenin deiflmesi, ancak sermayenin yetersiz veya fazla olmas durumunda; ortaklarn sermaye paylarn arttrmalar, iflletmeye yeni ortak alnmas veSIRAsermaye
SZDE paylarn azaltmalar ya da iflletmeden baz ortaklarn ayrlya ortaklarn
mas gibi durumlarda sz konusu olmaktadr.(Acar, Tetik, 2010)
Sermaye tutar, adi flirketlerde (adi ortaklklarda) istendii anda ve herhangi bir
D fi N E L M
resm iflleme gerek olmakszn deifltirilmektedir. Ticaret flirketlerinde ise sermaye
nc kifliler asndan byk nem tafldndan, sermayenin deifltirilmesi bir
S Oifllemlerin
R U
takm hukuki
yerine getirilmesini gerektirir.
SIRA SZDE
Temel olarak anonim ortaklklar, iki tr sermaye sistemine tabi olabilir; esas sermaye sistemi
ve kaytl sermaye sistemi. Her iki sistem sermaye artrm sreci bakAMALARIMIZ
mndan farkllklar ierir. Kaytl sermaye sistemine alnmfl ortaklklarda bilanoda
karlmfl sermaye gsterilir. Kaytl sermaye tavan ise ayrca dipnotlarda belirtilK T A sermaye,
P
mektedir. Kaytl
ortaklklarn, esas szleflmelerinde hkm bulunmak
kaydyla, ynetim kurulu karar ile TTKnin sermaye artrm hkmlerine tabi olmakszn karabilecekleri hisse senedi azami miktarn gsteren ticaret siciline tesELEVZYON
cil edilmiflTsermayelerdir.
Bu durumda ortakln esas sermayesine karlmfl sermaye; esas sermaye karfll nakden veya ayni olarak denmifl olan ksma denmifl
sermaye; karfll henz denmemifl olan ksma ise denmemifl sermaye ad verilir.
NTERNET
Turul Ylmaz 14.09.201X tarihinde kurduu iflletmesine T20.000 nakit,

T10.000lik hisse senedi ve T40.000lik bir taflt arac koymufltur.
127
6. nite - z Kaynaklar
14.09.201X.
100. KASA HS
110. HSSE SENETLER HS
254. TAITLAR HS
500. SERMAYE HS
/
20.000
10.000
40.000
70.000
RNEK
Turul Ylmaz 16.10.201X tarihinde kurduu iflletmesine T25.000lik ticari mal

koymufltur ve bir anlamda sermaye artrmna gitmifltir.
16.10.201X.
153. TCAR MALLAR HS
500. SERMAYE HS
/
25.000
25.000
RNEK
Turul Ylmaz 31.12.201X tarihindeki T6.500 dnem net krn, izleyen yln baflnda sermayesine eklemifltir.
31.12.201X
590. DNEM NET KRI HS
500. SERMAYE HS
/
6.500
6.500
Yukardaki ifllemi 500 Sermaye Hesabzerinde afladaki gibi gsterebiliriz:

500 SERMAYE HS.
70.000
25.000
6.500
101.500
Dnem net krnn da sermayeye eklenmesinden sonra iflletmenin sermayesi

101.500 lira olmufltur.
Turul Ylmaz iflletmesine kuruluflta koyduu T10.000 tutarndaki SIRA
hisseSZDE
senetlerinin tamamn ekerek sermaye azaltmna gitmifltir. Bu ifllemin muhasebe kaydn yapnz.
denmemifl Sermaye
D fi N E L M
SIRA SZDE
D fi N E L M
denmemifl sermaye, iflletmeye tahsis edilen veya ortaklarca taahht edilen serS Okalan
R U
mayenin henz denmemifl ksmnn parasal ifadesidir. Hesabn
ortaklarn
sermaye taahht borlarn gsterir. denmemifl Sermaye hesabnn kalan Sermaye hesabnn kalanndan dflldnde, ortaklarn fiilen dedikleri sermaye tutar
DKKAT
(denmifl Sermaye) tespit edilir.
Taahht edilen sermaye tutar, 501 denmemifl Sermaye hesabnn borcuna,
SIRA SZDE
500 Sermaye hesabnn alacana kaydedilir. Sermaye taahhtleri
dendiinde
501 denmemifl Sermaye hesab alacaklandrlr.
denmemifl Sermaye Hesab, dnem sonunda ortaklarn sermaye taahhtlerini
AMALARIMIZ
yerine getirip getirmedikleri asndan incelenir. TTK hkmleri erevesinde, ta-
N N
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
128
Genel Muhasebe-II
ahht edilip denmeyen sermaye borlarnn tahsil edilmesi salanmaldr. Vadeleri getii hlde denmeyen sermaye taahhtleri iin TTKnin 482. maddesi gerei, taahhdn yerine getirmeyen ortaktan faizi tahsil edilebilir veya hisse senetleri iptal edilerek yeni ortak alnabilir. (Gnefl vd., 2010)
RNEK
Tansel Kuzey ve Alp Osman sermaye paylar eflit olmak zere T60.000 sermayeli
bir limited flirket kurmak zere anlaflmfllardr. Ortak Tansel Kuzey sermaye taahhdnn T10.000sn nakit, ortak Alp Osman ise sermaye taahhdnn
T25.000sn taflt arac olarak yerine getirmifllerdir. Ortaklar geriye kalan taahht
borlarn bir ay iinde nakit olarak yerine getireceklerdir.
Sermayenin taahht edilmesi:
/
501. DENMEM SERMAYE HS
Tansel Kuzey
30.000
Alp Osman
30.000
500. SERMAYE HS
Tansel Kuzey
Alp Osman
/
60.000
60.000
30.000
30.000
Sermaye taahhdnn yerine getirilmesi:

/
100. KASA HS
254.TAITLAR HS
Tansel Kuzey
10.000
Alp Osman
25.000
/
10.000
25.000
35.000
Yukardaki kayt, ortak Tansel Kuzeyin sermaye taahhdne karfllk yapt

nakit demenin ve ortak Alp Osmann sermaye taahhdne karfllk iflletmeye
koyduu taflt aracnn iflletmeye teslimine yani sermaye taahhdnn ksmen yerine getirilmesine iliflkindir.
Bu durumda byk defter hesaplar afladaki gibi olacaktr:
254 TAITLAR HS.
25.000
100 KASA HS.

10.000
500 SERMAYE HS.
60.000
501 DENMEM SERMAYE HS.

60.000
10.000
25.000
60.000
35.000
129
fiirketin kurulufl bilanosu ise afladaki gibi olacaktr:

Aktif
KASA
TAITLAR
TANSEL KUZEY VE ORTAI LMTED T. KURULU BLANOSU
AKTF TOP.
10.000
25.000
35.000
Pasif
DENM SERMAYE
35.000
SERMAYE
60.000
(-)DENMEM SER. (25.000)
PASF TOP.
35.000
SIRA SZDE
flletmenin esas sermayesi T40.000, denmemifl sermayesi T15.000 SIRA

SZDE
Dise
fi denmifl
N E L M sermayesi ne kadardr?
Sermaye Dzeltmesi Olumlu Farklar
SIRA SZDE
D S fiO NR EUL M
D SfiO NRE UL M
flletmenin bilanosunda yer alan denmifl sermaye tutar ile hisse senedi ihra
primleri gibi nakit girifli salayarak oluflan yedekler, parasal olmayan
SD OK RK AUTvarlklar olarak, enflasyon dzeltmesine tabi tutulur.(Sevilengl, 2009) Enflasyon muhasebesi ile ilgili olarak kabul edilen 5024 Sayl Kanuna gre, sermayenin
dzeltilmesinSIRA
D KSZDE
KAT
de; sermayenin iflletmeye tescil edildii tarih veya dendii tarih dikkate alnr. Ortaklar tarafndan nakit olarak denen sermaye tutarlar, denme tarihleri dikkate
SIRA SZDE intikal etalnarak dzeltilir. Ayni sermaye olarak konulan kymetler iseAMALARIMIZ
mlkiyetin
tii tarihe gre dzeltilir. (Akdoan, Tenker, 2010)
z sermaye kalemlerine ait

enflasyon farklar, dzeltme
DS OK RK yl
AUT
sonucu oluflan gemifl
zararlarna mahsup
edilebilir veya Kurumlar
SIRA
Vergisi mkelleflerince
D K SZDE
KAT
sermayeye ilave edilebilir,
bu ifllemler kr datm
saylmaz.
N N
N N
AMALARIMIZ
Enflasyonun finansal tablolara etkisi ve finansal tablolarn fiyat hareketlerine
K T A P gre dzeltilmesi konusunda ayrntl bilgi iin Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri (Akdoan, N., Tenker N. Ankara: Gazi Kitabevi, 13.Bask, 2010) adl kitaba bakabilirsiniz.
K T A P
TELEVZYON
denmifl sermayede enflasyon dzeltmesi sonucu ortaya kan olumlu farklar bu

bafllk altnda ele alnr. denmifl sermaye tutarnn enflasyon dzeltmesine tabi tutulSIRA
E L E VSZDE
Z 502
Y O N Sermaye
mas sonucunda, denmifl sermaye tutarnda meydana gelen Tartfllar
N
T
E
R
N
ET
Dzeltmesi Olumlu Farklarhesabnn alacana; 698 Enflasyon Dzeltmehesabnn
borcuna kaydedilir. zleyen dnemde enflasyon orannn dflmesi
ortaya
D fisonucunda
NELM
kan azalfllar 502 Sermaye Dzeltmesi Olumlu Farklar hesabnn
borcuna;
698
NTERNET
Enflasyon Dzeltme hesabnn alacana kaydedilir. Bu farklarn sermayeye eklenS O R U
mesi durumunda 500 Sermaye hesabnn alacana karfllk bu hesap borlandrlr.
5024 Sayl Kanun, yaymlanan tebli ve TMS-29 Yksek Enflasyonlu Ekonomilerde
Finansal
DKKAT
Raporlama standard hkmlerinde, dzeltmede genel fiyat endekslerinin kullanlmas
ngrlmfl ve temel yntem olarak genel fiyat dzeyi muhasebesiSIRA
yntemi
seilmifltir.
SZDE
N N
Ylmazlar Afi.nin T150.000 lira tutarndaki sermayesi yl iinde denmifltir. denmifl sermaye, dnem sonunda enflasyon dzeltmesine tabi tutulmufl
ve dzeltme
AMALARIMIZ
sonras sermaye T160.000ye kmfltr.
31.12.201X
698. ENFLASYON DZELTME HS.
502. SERMAYE DZELTMES OLUMLU
FARKLARI HS.
/
TELEVZYON
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
TELEVZYON
T SIRA
E L E V SZDE
ZYON
NTERNET
D fi N E L M
NTERNET
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
K T A P
K T A P
10.000
DSIRA
fi NSZDE
ELM
10.000
500 ve 502 kodlu hesaplarn kalanlar bilanoda afladaki gibi yer alacak ve
NTERNET
denmifl sermayenin dzeltilmifl deerini gsterecektir.
TELEVZYON
NTERNET
130
Genel Muhasebe-II
DENMfi SERMAYE
Sermaye
denmemifl sermaye
Sermaye dzeltmesi olumlu fark
160.000
150.000
()
10.000
Sermaye Dzeltmesi Olumsuz Farklar

denmifl sermayede enflasyon dzeltmesi sonucu ortaya kan olumsuz farklar,
bu bafllk altnda ele alnr. denmifl sermaye tutarnn ilk kez enflasyon dzeltmesine tabi tutulmas sonucunda denmifl sermaye tutarnda meydana gelen azalfllar
503 Sermaye Dzeltmesi Olumsuz Farklar (-) hesabnn borcuna, 698 Enflasyon
Dzeltme hesabnn alacana kaydedilir. zleyen dnemde dzeltme sonucunda
ortaya kan olumlu farklar nce 503 Sermaye Dzeltmesi Olumsuz Farklar(-)
hesabndaki tutardan mahsup edilir, varsa kalan 502 Sermaye Dzeltmesi Olumlu Farklar hesabnn alacana kaydedilir.
RNEK
elik Ltd. fitinin T60.000 tutarndaki sermayesi yl iinde denmifltir. denmifl

sermaye dnem sonunda enflasyon dzeltmesine tabi tutulmufl ve dzeltme sonras sermaye T55.000ye dflmfltr.
31.12.201X
503. SERMAYE DZELTMES OLUMSUZ FARKLARI
698. ENFLAYON DZELTME HS
/
5.000
5.000
500 ve 503 kodlu hesaplarn kalanlar bilanoda afladaki gibi yer alacak ve
denmifl sermayenin dzeltilmifl deerini gsterecektir.
DENMfi SERMAYE
Sermaye
denmemifl sermaye
Sermaye dzeltmesi olumsuz fark
55.000
60.000
()
(5.000)
YEDEKLER
Yedekler, ileride domas mmkn olan zararlarn iflletmenin sermaye bykln bozmasn engellemek, z kaynaklarn yapsn korumak, iflletmenin sahipleri
ile alacakllarn haklarnn korunmasn salamak amacyla net krn datlmamfl
ya da iflletmede alkonulmufl tutarlar ile sermaye hareketleri dolaysyla ortaya kan ve iflletmede braklan tutarlardr.
z kaynaklarn bir unsuru olan ve sermaye flirketleri iin sz konusu olan
yedekler, TTK, flirket szleflmeleri ve genel kurul kararlarna gre ayrlr. Tekdzen Hesap Plannda yedekler, z kaynaklar grubunda iki bafllk altnda snflandrlmaktadr:
Sermaye yedekleri
Kr yedekleri
Sermaye Yedekleri
z kaynaklar, iflletme faaliyetleri sonucunda yaratlan krn dflndaki, etmenler de
arttrabilir. Bu etmenler, iflletme alflanlarnn yaratt kr niteliindeki z kaynak artfllar deildir. Bu etmenler (Sevilengl, 2009):
karlan hisse senetlerinin yazl deerinden daha yksek deerle satlmas

nedeniyle denmifl sermayenin zerinde bir tahsilt yaplmas (hisse senedi
ihra primleri),
Sermaye taahhdn yerine getirmeyen ortan, ortaklk paynn iptali ve
yeniden karlan hisse senedinin satflndan olumlu fark domas (hisse senedi iptal krlar),
Varlklarn yeniden deerlemesi (yeniden deerleme artfllar) gibi sermaye
hareketlerine dayal etmenlerdir.
flletmenin faaliyet kr dflnda kalan, yukarda deindiimiz etmenler sonucu
ortaya kan ve iflletmede braklan tutarlar sermaye yedeklerini oluflturur. Sermaye yedekleri afladaki unsurlardan oluflmaktadr:
Hisse senedi ihra primleri
Hisse senedi iptal krlar
Maddi duran varlk yeniden deerleme artfllar
fltirakler yeniden deerleme artfllar
Dier sermaye yedekleri
17.12.2003 tarih ve 5024 Sayl Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve
Kurumlar Vergisi Kanununda Deifliklik Yaplmas Hakkndaki Kanun un 2004
yl baflnda yrrle girmesiyle; yeniden deerlemeye iliflkin olan maddi duran
varlk yeniden deerleme artfllar ve ifltirakler yeniden deerleme artfllar unsurlarnn kullanm alan byk lde ortadan kalkmfltr. Bu nedenle bu unsurlar
ve dier sermaye yedekleri afladaki blmde ele alnmayacaktr.
131
Sermaye yedekleri, bir

ksm sermaye hareketleri
sonucunda ortaya kan
yedeklerdir.
Hisse Senedi hra Primleri

Yeni karlan hisse senetlerinin TTK (m.347) gereince ihra primli (bafla bafln
stnde bir fiyatla) olarak satlmas sonucunda ortaya kan farklar denmifl sermaye dflnda, ancak yine ortaklarn tmne ait bir sermaye anlamn taflr. TTK,
hisse senetlerinin nominal deeri ile ihra deeri arasndaki fark (emisyon primi)
genel kanuni yedek ake olarak nitelemifltir (m.519/1). Bu tutar 520 Hisse Senetleri hra Primleri hesabnda izlenir. Hisse senetlerinin nominal deeri ile satfl fiyat arasndaki olumlu fark 520 Hisse Senetleri hra Primleri hesabnn alacana kaydedilir. hra priminin sermayeye ilavesi veya baflka bir amala kullanlmas durumunda 520 Hisse Senetleri hra Primleri hesab borlanr.
Eselik Afi. T250.000 olan sermayesini, her biri T20 nominal deerli 5.000 adet
hisse senedi ihra ederek T100.000 arttrmaya karar vermifltir. Bu hisse senetleri
%20 primli olarak her biri 24 liradan, banka araclyla satlmfltr.
Eselik Afi. daha sonra ihra priminin T15.000lk ksmn sermayeye eklenmeye ve ortaklara bu miktarda hisse senedinin bedelsiz olarak datlmasn kararlafltrmfltr.
Sermayenin arttrlmas kayd:
/

500. SERMAYE HS
/
100.000
100.000
tibari deerinden afla

bedelle pay karlamaz.
Paylarn itibari deerinden
yksek bir bedelle
karlabilmeleri iin esas
szleflmede hkm veya
genel kurul karar
bulunmaldr.
(TTK, md.347/1)
RNEK
132
Genel Muhasebe-II
Hisse senetlerinin banka tarafndan iflletme adna satfl:

/
102. BANKALAR HS.

501. DENMEM SERMAYE HS.
520. HSSE SENED HRA PRMLER
/
120.000
100.000
20.000
Bedelsiz hisse senedi ihrac:

/
520. HSSE SENED HRA PRMLER

500. SERMAYE HS
/
15.000
15.000
500 ve 520 kodlu hesaplar kalanlar afladaki gibi olacaktr:

500 SERMAYE HS.
250.000
100.000
15.000
365.000
520 HSSE SENED HRA

PRMLER HS.
15.000
20.000
Yukardaki kaytlardan sonra z kaynak kalemlerinde afladaki gibi bir deiflme olur:
DENMfi SERMAYE
365.000
Sermaye
365.000
denmemifl sermaye
()
SERMAYE YEDEKLER
5.000
Hisse senedi ihra primleri
5.000
SIRA SZDE
D fi N E L M
Bir A.fi. sermayesini

T50.000 arttrmaya karar vermifl; bu amala karlan hisse senetleriSIRA SZDE
ni T55.000 bedelle bir banka araclyla satmfltr. Hisse senetlerinin banka tarafndan
yaplan satflnn, flirket muhasebesindeki kaydn yapnz.
D fi N E L M
Hisse Senedi ptal Krlar

S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
S O R U gre; ynetim kurulu, sermaye taahhdn yerine getirmeyen

TTKye (m.482/2)
orta, ifltirak taahhdnden ve yapt ksmi demelerden doan haklarndan
yoksun brakmaya ve sz konusu ortan payn satp yerine baflkasn almaya ve
DKKAT
kendisine verilmifl pay senedi varsa, bunlar iptal etmeye yetkilidir. Sermaye taahhdn yerine getirmeyen ortan hisse senedi, bu madde gereince iptal edilerek
SZDE sz konusu hisseler iin alnan mebla, eski ortan taahht
alnan yeniSIRA
ortaktan
kalanndan sermayenin bir paras olarak pasifte muhafaza edilir.
Hisse senedi
iptali nedeniyle ortaya kan ve kr nitelii taflmayan olumlu farkAMALARIMIZ
lar, 521 Hisse Senetleri ptal Krlar hesabnn alacana yazlr. Sz konusu
olumlu farkn sermayeye eklenmesinde veya baflka amalarla kullanlmasnda 521
Hisse Senetleri
K Tptal
A P Krlar hesab borlanr.
N N
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
133
RNEK
Porsuk A.fi. T30.000lk sermaye taahhdnn T20.000sini demeyen ortak Tansel Yldrmn hisse senetlerini iptal ederek yerine ak artrma ile yeni ortak almfltr. Yeni ortak belirtilen ortaklk pay iin banka hesabna T25.000 yatrarak flirkete ortak olmufltur.
/
102. BANKALAR HS.

501. DENMEM SERMAYE HS.
521. HSSE SENED PTAL KRLARI HS.
/
25.000
20.000
5.000
Yukardaki rnekte, Porsuk A.fi., hisse senedi iptal krnn sermayeye

ilavesine
SIRA
SZDE karar vermifltir. Bu ifllemin muhasebe kaydn yapnz.
Kr Yedekleri
D fi N E L M
D fi N E L M
Kanun, ana szleflme hkmleri ya da ortaklklarn yetkili organlar tarafndan alnan kararlar uyarnca, datlmamfl ya da iflletmede alkonulmufl
kr yeS O Rkrlar,
U
dekleri olarak ele alnr. Kr yedekleri, zellikle sermaye flirketleri asndan zel
bir nem taflr. Ortaklarn nc kiflilere karfl sorumluluunun koyduklar serDKKAT
maye ile snrl olduu sermaye flirketlerinde, krn bir ksmnn flirketin z kaynaklarnn bir blm olarak iflletmede braklmas flirketle iliflkide bulunan nc kiflilerin gvencesini arttracandan, TTK sermaye flirketleriSIRA
iinSZDE
yedek ayrmay zorunlu hle getirmifltir.(Sevilengl, 2009,595) Kr yedekleri bafllk altnda
snflandrlabilir:
AMALARIMIZ
Yasal Yedekler: Yasa gerei ayrlan yedeklerdir.
Stat Yedekleri: Ana szleflme gerei ayrlan yedeklerdir.
Olaanst (stee bal, htiyari) Yedekler: fiirket genelK kurulu
kararna g T A P
re ayrlan yedeklerdir.
Yukardaki snflandrmaya bal olarak, Tekdzen Hesap Plannda kr yedekleri afladaki unsurlardan oluflmaktadr:
TELEVZYON
Yasal yedekler
Stat yedekleri
Olaanst yedekler
NTERNET
Dier kr yedekleri
zel fonlar
Kr yedeklerinin ortak zellii, iflletmenin nceki dnemde elde ettii krlardan ayrlmfl olmalardr. Bu nedenle 570 Gemifl Yllar Krlar hesabnn borlandrlmas karfllnda (duran varlk satfl veya sigortaca tazmini nedeniyle doSIRA SZDE
an krlarn dorudan bu gruptaki hesaba alnmas durumu hari)
bu blmdeki
hesaplar alacaklanrlar. Bu blmdeki yedekler sermayeye eklendiklerinde, kr
pay olarak datldklarnda ya da baflka bir flekilde kullanldklarnda
D fi N E L borlanrlar.
M
(Akdoan, Sevilengl, 2007) Yenilenecek duran varln satflndan elde edilen kr
ise istisna olarak, kr hesaplarna alnmadan dorudan 549 zel Fonlar hesabS O R U
na alnr.
Kr yedekleri iflletmenin
kr zerinden ayrlan
S O R U
yedeklerdir.
N N
Temett ile kr pay farkl kavramlardr. Temett, sadece ortaklara datlacak

kr iken;
DKKAT
kr pay ise ortaklar ve kra katlan dier kiflilere verilecek krdr.
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
N N
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
134
RNEK
Genel Muhasebe-II
Vatan Afi.nin, T300.000lk net krnn datm; Ticaret Kanunu, fiirket Ana Szleflmesi ve fiirket Genel Kurulunun karar erevesinde afladaki gibi hesaplanmfltr:
I.Tertip yedek ake
II.Tertip yedek ake
Stat yedei
Tesis yenileme fonu
Ortaklara temett
Olaanst yedek ake
15.000
10.000
20.000
50.000
150.000
55.000
Kr datm iflleminin kayd afladaki gibi olacaktr:

/
570 GEM YILLAR KRLARI HS.

570.00 201. Yl Kr
331. ORTAKLARA BORLAR HS.
331.00 denecek Temettler
540.YASAL YEDEKLER HS.
540.00 I.Tertip Yedek
540.01 II.Tertip Yedek
541.STAT YEDEKLER HS
542. OLAANST YEDEKLER HS
549. ZEL FONLAR HS
549.00 Yenileme Fonlar
/
300.000
150.000
15.000
10.000
50.000
150.000
25.000
20.000
55.000
50.000
Kr yedeklerinin ortak zelliinin sermaye flirketlerinin nceki dnemde elde

ettii krdan izleyen ylda ayrlmalardr. Bu nedenle borlandrlacak hesap 570
Gemifl Yllar Krlar hesabdr. Ancak dnem net krn 570 Gemifl Yllar Krlar hesabna devretmeyen iflletmelerde borlanacak hesap 590 Dnem Net Kr
hesab olacaktr.
Yasal Yedekler
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Yasal yedekler, TTKye gre ayrlan yedeklerdir. Birinci tertip ve ikinci tertip yedek ake olmak zere iki tr yasal yedek ayrlr.
TTKnin 519. maddesine gre; sermaye flirketleri, her yl yllk krn yzde befli, denmifl sermayenin yzde yirmisine ulaflncaya kadar genel kanuni yedek ake ayrmak zorundadr. Buna I. Tertip Yedek Ake denir.
TTKnin 519/2 ve 3. maddesi uyarnca; pay sahiplerine yzde befl orannda
SIRA SZDE sonra, krdan pay alacak kiflilere datlacak toplam tutarn
kr pay dendikten
yzde onu genel kanuni yedek akeye eklenir. Buna da II. Tertip Yedek Ake
denir.
D fi N E L M
Her iki yedek ake de 540 Yasal Yedekler hesabnda izlenmektedir. Yedek
ake ayrldnda 540 Yasal Yedekler hesabna alacak, yedek ake zarara mahS O R 540
U
sup edildiinde
Yasal Yedekler hesabna bor kaydedilir.
I. Tertip Yedek
hesaplanmasnda esas alnacak kr, gemifl yl zararlar ve vergi
D KAkenin
KAT
karfllklar ayrldktan sonraki dnem net kr dr.
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Stat Yedekleri
Stat yedekleri ana szleflme hkmleri gerei ayrlan yedekler olup ayrlmalar
iin yasal zorunluluk yoktur. TTKnin 521. maddesine gre; yedek akeye yllk
krn yzde beflinden fazla bir tutarn ayrlaca ve yedek akenin denmifl sermayenin yzde yirmisini aflabilecei hakknda esas szleflmeye hkm konabilir.
Esas szleflme ile baflka yedek ake ayrlmas da ngrlebilir ve bunlarn zglenme amacyla harcanma yollar ve flartlar belirlenebilir. Bu maddeye gre, flirket
ana szleflmesinde, kanunlarn emrettiinden daha fazla yedek ake ayrlmas
hkmnn yer almas da olanakldr. Bununla beraber flirket genel kurulu, yeni yatrm yapmak, artan iflletme sermayesi ihtiyacn karfllamak ya da dzenli kr pay
databilmek vb. amalarla krn bir blmnn daha iflletmede tutulmasna karar
verebilir. Bu yedekler, 541 Stat Yedekleri hesabnda izlenir. Ana szleflmenin
gerektirdii yedek akeler ayrldnda 541 Stat Yedekleri hesabna alacak, yedek ake szleflmedeki hkmlere gre kullanldnda da 541 Stat Yedekleri
hesabna bor kaydedilir.
Olaanst Yedekler
Olaanst yedekler, sermaye flirketlerinde yasal yedekler ve stat yedekleri dflnda flirket genel kuruluna ynetim kurulunun teklifi ve genel kurulun karar zerine ayrlan yedeklerdir. Bu tr yedekler, 542 Olaanst Yedekler hesabnda izlenmektedir. Genel kurul karar ile ayrlan bu yedek akeler 542 Olaanst Yedekler hesabna alacak; yedek akenin zarara mahsup edilmesi, sermayeye eklenmesi veya ortaklara datlmasnda ise 542 Olaanst Yedekler hesabna bor
kaydedilir.
Dier Kr Yedekleri
Dier kr yedekleri, yukarda deindiimiz yedek akeler kapsamna girmeyen
ancak krdan ayrlan yedeklerdir. Bu tr yedekler, 548 Dier Kr Yedekleri hesabnda izlenmektedir. Yedek akenin ayrlnca 548 Dier Kr Yedekleri hesabna alacak, yedek akenin zarara mahsup, sermayeye ekleme, kr pay olarak
datma vb. flekillerde kullanlmas halinde 548 Dier Kr Yedekleri hesabna
bor kaydedilir.
zel Fonlar
fiirketler, yukarda saydmz yedek akeler dflnda eflitli amalarla baflka fonlarda ayrabilir. Bu fonlarn yukarda saydmz yedek akelerden fark, yedek akeler genel bir amaca hizmet ederken, bu fonlarn genel kurul karar gerei zellikle belirli bir amaca hizmet iin ayrlmfl olmasdr. rnein; Yatrm Fonu, Sermaye tfa Fonu(imtiyazl flirketlerde), Yatrm ndirimi Fonu gibi krdan ayrlan
yedeklerle, bir duran varln satflnda ortaya kan ve yenilemede kullanlacak
Yenileme Fonu bu bafllk altnda ele alnr. Bu fonlar, zel fonlar olarak nitelendirilir ve 549 zel Fonlar Hesabnda izlenir.
Yenileme Fonu dflndaki fonlar, belirli bir amaca tahsis edilmifl yedekler olduu iin 549 zel Fonlar hesab bu fonlardan dolay yedekler hesabnda olduu gibi alflr. Daha nce 2. nitede de belirtildii gibi yenileme fonu, iflletmelerde amortismana tabi iktisadi kymetlerin satflndan veya hasar halinde sigortadan
alnan tazminatlar nedeniyle doan krn bu iktisadi kymetin yenilenmesi iin belirli bir hesaba yllna alnmasdr. Yenileme fonuyla ilgili yasal dzenleme
VUK madde 328 ve 329da yer almaktadr. Bu fark, VUK uyarnca muhasebeleflti-
135
SIRA SZDE
136
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
SIRA SZDE
Genel Muhasebe-II
D fi N E L M
rilirse, 549 zel Fonlar hesabna alacak kaydedilir. Duran varlk yenilendiinde
ise, yeni duran varln amortisman 549 zel Fonlar hesabndaki tutar bitene kaS O Fonlar
R U
dar 549 zel
hesabna bor kaydedilir.
z kaynaklarda
yenileme fonu, en fazla yl iinde kullanlmaldr. Bu sre
D K gsterilen
KAT
zarfnda kullanlmayan fon tutar, nc yln vergi matrahna eklenir. yldan nce iflin
terki, devri veya tasfiye edilmesi halinde o yln vergi matrahna eklenir.
N N
SIRA SZDE
Yldz flletmesi, 14.04.201X tarihinde maliyeti T1.600 ve birikmifl amortisman

T1.280 olan
bir makinesini yenisini almak amacyla KDV dhil T924 bedelle peAMALARIMIZ
flin olarak satmfltr.
K net
T A defter
P
Makinenin
deeri (1.600-1.280) T320dr. Makine satflndan elde edilen kr ise (840-320) T520dir. Bu kr, sabit kymet yenileme fonu olarak zel fonlar hesabna aktarlacaktr.
TELEVZYON
Makinenin satfl kayd:

14.04.201X
100. KASA HS
NTERNET
257. BRKM AMORTSMANLAR HS
253.TESS MAKNE VE CHAZLAR HS.
391. HESAPLANAN KDV. HS.
549. ZEL FONLAR HS
549.00 Sabit Kymet Yenileme Fonu
/
924
1.280
1.600
84
520
GEMfi YILLAR KRLARI VEYA ZARARLARI

flletmenin gemifl yllar krlar, z kaynaklar arttrc; gemifl yllar zararlar ise z
kaynaklar azaltc unsurlardr. z kaynaklarn bir unsuru olan gemifl yllar krlar veya zararlar Tekdzen Hesap Plannda afladaki unsurlardan oluflmaktadr:
Gemifl yllar krlar
Gemifl yllar zararlar
Gemifl Yllar Krlar

Gemifl yllar krlar, gemifl faaliyet dnemlerinde ortaya kan ve iflletme sahibine veya ortaklarna datlmamfl bulunan krlardan ilgili yedek hesaplarna alnmayan tutarlardr. Bu tutarlar, 570 Gemifl Yllar Krlar hesabnda izlenmektedir.
nceki yln net kr 590 Dnem Net Kr hesabndan 570 Gemifl Yllar Krlar hesabna aktarlr. Krn; yedeklere aktarlmas, denecek temett olarak ayrlmas, iflletme sahiplerinin hesaplarna aktarlmas veya nceki dnem zararlarna
mahsup edilmesi fleklinde kullanlmasnda 570 Gemifl Yllar Krlar hesab borlanr. Hesabn kalan, henz datlmamfl veya zarara mahsup edilmemifl kr bakiyesini gsterir.
Yksek enflasyon dnemlerinde, finansal tablolarn enflasyona gre dzeltildii ilk uygulama ylnda ortaya kan farklar 570 Gemifl Yllar Krlar hesabna
kaydedilerek aktif tutar ile pasif tutar denklefltirilir. Ayn flekilde, Trkiye Muhasebe Standartlarnn ilk uyguland dnemde, alfl bilanosu yeni standartlara
gre dzenleneceinden, ortaya kan farklar aktif-pasif eflitlii iin yine 570 Gemifl Yllar Krlar hesabna kaydedilir. (Akdoan, Sevilengl, 2007)
ES Afi.de gemifl faaliyet dnemi sonunda hesaplanan ve dnem net krna aktarlan tutar T160.000dir.
137
RNEK
Dnem baflnda yaplmas gereken kayt:

01.01.201X.
590. DNEM NET KRI HS.
570. GEM YILLAR KRLARI HS
570.00 201. Yl Kr
/
160.000
160.000
Gemifl Yllar Zararlar

Gemifl yllar zararlar, gemifl faaliyet dnemlerinde ortaya kan dnem net zararlar ile ilgili tutarlardr. Bu tutarlar, 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabnda izlenmektedir. Bu hesap, nceki yllara ait zararlarn, yedeklere, daha sonraki yllarn
krlarna ya da sermayeye mahsup edilerek kapatlncaya kadar tutulmas iin almfltr. Bor karakterli bir hesap olduu iin z kaynakta azalmay temsil eder ve
bilanoda z kaynaklardan indirim biiminde gsterilir.
Gemifl dnem zararlarnda dikkat edilmesi gereken nokta, zararn ticari zarar
veya mali zarar olmasdr. Ticari zarar, flirketin faaliyeti sonucu dnem sonunda ortaya kan ve bilanoda 591 Dnem Net Zarar hesabnda yer alan zarar iken;
mali zarar ise, Vergi Kanunlarnda yer alan indirim ve istisnalar dolaysyla ortaya
kan zarardr. Kurumlar Vergisi Kanununun 9. maddesine gre; befl yldan fazla
nakledilmemek flartyla gemifl yllarn beyannamelerinde yer alan zararlar vergi matrahndan indirim konusu yaplabilecektir. Bu durumda, mali zarar vergi matrahnn tespitinde indirim kalemi olarak dikkate alnrken, befl yllk srenin de gz
nnde bulundurulmas gerekmektedir.
nceki yln zarar 591 Dnem Net Zarar hesabndan, 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabna aktarlr. Zararn yedeklerle karfllanmas veya izleyen dnemlerde net krdan mahsup edilmesi durumunda 580 Gemifl Yllar Zararlar hesab
alacaklanr.
Yksek enflasyon dnemlerinde, finansal tablolarn enflasyona gre dzeltildii ilk uygulama ylnda, ortaya kan farklar 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabna
kaydedilerek aktif tutar ile pasif tutar denklefltirilir. Ayn flekilde, Trkiye Muhasebe Standartlarnn ilk kez uygulanmasnda alfl bilanosunun pasif toplamnn
aktif toplamndan fazla olan tutar 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabnn borcu ile
denklefltirilir.(Akdoan, Sevilengl, 2007)
ESKA A.fi.de gemifl faaliyet dnemi sonunda hesaplanan ve dnem net zararna
aktarlan tutar T210.000dr.
Dnem baflnda yaplmas gereken kayt:
01.01.201X.
580. GEM YILLAR ZARARLARI HS.
580.00 201. Yl Zarar
210.000
591. DNEM NET ZARARI HS
/
210.000
210.000
RNEK
138
SIRA SZDE
Genel Muhasebe-II
D fi N EDNEM
LM
FAALYET
KRI VEYA ZARARI
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
flletmede bir
nceki
SIRA
SZDEyln T90.000lik zarar, 580 kodlu hesaba kaydedilmifltir. Bu zarar,
nceki yln krndan indirilerek kapatlacaktr. Bu ifllemin muhasebe kaydn yapnz.
flletmenin faaliyet dnemi krla kapanrsa z kaynak artar, zararla kapanrsa z

kaynak azalr.
Hesap Plannda iflletmenin faaliyet dnemi sonucunda
S O Tekdzen
R U
ulaflt net kr veya zarar gstermek zere z kaynaklar blmnde afladaki
unsurlar oluflturulmufltur:
DKKAT
Dnem net kr
Dnem net zarar
N N
SIRA SZDE
Dnem Net Kr
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
Tevkifat (stopaj, vergi

kesintisi): leride
gerekleflecek vergiden
indirilmek zere, gelirler
zerinden nceden Gelir
Vergisi Kanunu madde 94e
ve Kurumlar Vergisi Kanunu
madde 15e gre kesinti
yoluyla vergi alnmasdr.
Dnem net kr, iflletmenin faaliyet dnemine iliflkin vergi sonras net kr tutarAMALARIMIZ
n ifade etmektedir. Bu tutar, 590 Dnem Net Kr hesabnda izlenmektedir. Sonu hesaplarnda yer alan 692 Dnem Net Kr veya Zarar hesabndan aktarlan
tutarlar 590K Dnem
Net Kr hesabna alacak, 692 Dnem Net Kr veya Zarar
T A P
hesabna ise bor kaydedilir.
flletmenin tm gelir ve giderleri (vergi ve yasal ykmllk karfllklar ve ertelenmifl vergi
gelir ve gider etkileri dhil) bir gelir tablosu hesab olan 692 DTELEVZYON
nem Net Kr veya Zarar hesabnda toplandktan sonra hesap alacak kalan verirse; bu kalan iflletmenin krn gsterir. Bu durumda, 692 Dnem Net Kr veya
Zarar hesabnn borlandrlarak kapatlmas karfllnda, bir bilano hesab olan
N TNet
E R N EKr
T
590 Dnem
hesabna alacak kaydedilir. Yani dnemin kr, sonu hesabndan bir z kaynak hesabna aktarlarak dnem sonu bilanosunda grlmesi
salanr. Bu hesaptaki kalan, yeni yln alfl maddesinde 570 Gemifl Yllar Krlar hesabna devredilir.
Vergi Kanunlarnda yer alan hkmlere istinaden vergilendirilmesi gereken
krlarn, sermayeye eklenmesi veya zel fon hesabna alnmas ve yasada belirlenen sre iinde (befl yl) bu hesaptan ekilmemesi halinde vergilendirme yaplmamaktadr. Ancak yasada belirlenen sre ierisinde ya da yasal olarak iflletmeden
ekilmesi yasaklanan krlarn, iflletmeden ekilmesi veya baflka bir hesaba nakledilmesi hlinde bu ifllemlerin yapld yln kazanc saylmaktadr. Bu krlarn
(enflasyon dzeltmesi uygulamasndaki, pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar gibi) herhangi bir suretle baflka bir hesaba nakledildii veya iflletmeden ekildii takdirde, bu ifllemlerin yapld dnemlerin kazanc ile iliflkilendirilmeksizin,
bu dnemde vergiye tabi tutulabilmektedir.(Dndar, 2011)
Bu kapsamda, dnem sonu ifllemleri asndan Vergi Kanunlarndaki hkmlerden yararlanlarak beyan dfl braklan bu tutarlarn iflletmeden ekilmesi ya da
Vergi Kanunlar uyarnca ekilmifl saylmas hlinde bu tutarlar iin yine ngrlen dzenlemelere gre ifllem tesis edilmesi gerekir. Vergi Kanunlarndaki yararlandrc hkmlerden yararlanarak sermayeye eklenen bu farklar, sermayenin
azaltlmas, iflletmenin tasfiye edilmesi veya baflka bir hesaba nakledilmesi hlinde
iflletmeden ekilmifl kabul edilmektedir. Bu nedenle, bu ifllemlerin yapld dnemde hem Kurumlar Vergisi hem de tevkifat asndan yaplmas gereken ykmllklerin yerine getirilmesi hukuken zorunludur.(Dndar, 2011) Bu nedenle,
dnem sonu ifllemleri srasnda sermayeye eklenen ve vergilendirilmeyen krlarn
iflletmeden ekilmesi konusuna iliflkin ifllemlerin bulunup bulunmadnn arafltrlmas gerekir.
Baflaran iflletmesinin dnem sonunda tm gelir ve giderlerinin aktarlmas sonucu 690 kodlu hesabnn grnm afladaki gibidir:
139
RNEK
690 DNEM KRI VEYA ZARARI HS.

Tm gider ve zararlar
Tm gelir ve krlar
65.000
90.000
Yukardaki hesabn alacak kalan olan (90.000-65.000) T25.000 vergi ncesi kr gstermektedir. Bu krn, Kurumlar Vergisi ve dier yasal ykmllklerinin
T6.250 olarak hesaplanmfltr.
Net krn kayd afladaki gibi olacaktr:
/
691. DNEM KRI VERG VE DER
YASAL YKMLLK KARILIKLARI HS.
692.DNEM NET KRI VEYA ZARARI
/
25.000
6.250
18.750
Dnem kr veya zarar hesabnn alacak kalan olan net krn, bilano hesabna aktarlmas ve bilanoda dnem kr olarak yer almas iin de afladaki kayt
yaplmaldr:
/
692. DNEM NET KRI VEYA ZARARI HS.

590. DNEM NET KRI HS
/
18.750
18.750
590 kodlu hesabn alacak kalan takip eden yln alfl maddesinde ya da ayr
bir yevmiye maddesinde 570 Gemifl Yllar Krlar hesabnn alacana aktarlr.
Dnem Net Zarar

Dnem net zarar, iflletmenin faaliyet dnemine iliflkin net zarar tutarn ifade etmektedir. Bu tutar, 591 Dnem Net Zarar hesabnda izlenmektedir. Sonu hesaplarnda yer alan 692 Dnem Net Kr veya Zarar hesabndan aktarlan tutarlar 591 Dnem Net Zarar Hesabna bor, 692 Dnem Net Kr veya Zarar hesabna ise alacak kaydedilir.
SZDE
flletmenin tm gelir ve giderleri (vergi ve yasal ykmllkSIRA
karfllklar
ve ertelenmifl vergi gelir ve gider etkileri dhil) bir gelir tablosu hesab olan 692 Dnem
Net Kr veya Zarar hesabnda toplanr. Eer hesap bor kalan
verirse iflletme zaD fi N E L M
rar etmifl demektir. Bu durumda hesabn kalan, bir bilano hesab olan 591 Dnem Net Zarar hesabna devredilerek hesap kapatlr. 591 kodlu hesabn kalan ise
S O Rdevredilir.
U
yeni yln alfl maddesinde 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabna
Dnem net zarar, bilanoda z kaynaklardan indirim biiminde gsterilir.
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
140
RNEK
Genel Muhasebe-II
adafl iflletmesinin dnem sonunda tm gelir ve giderlerinin aktarlmas sonucu

690 kodlu hesabnn grnm afladaki gibidir:
Tm gider ve zararlar
Tm gelir ve krlar
85.000
45.000
Yukardaki hesabn bor kalan olan (85.000-45.000) T40.000 iflletmenin zararn gstermektedir. Yukarda akland gibi bu zararn, 692 Dnem Net Kr veya Zarar hesabna aktarlmas gerekir. Bunun iin de afladaki kayt yaplmaldr:
/
692. DNEM NET KRI VEYA ZARARI HS.

690. DNEM KRI VEYA ZARARI HS.
/
40.000
40.000
692 kodlu dnem kr veya zarar hesab bor kalan veriyorsa zarar var demektir. Bu zararn, 692 kodlu hesaptan bir bilano hesabna aktarlmas ve bilanoda dnem zarar olarak yer almas iin de afladaki kayt yaplmaldr:
/
591. DNEM NET ZARARI HS.

692. DNEM NET KRI VEYA ZARARI
/
40.000
40.000
Bilanoda z kaynaklardan indirim biiminde gsterilen dnem zarar izleyen

dnemde 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabnn borcuna aktarlr.
/
580. GEM YILLAR ZARARLARI HS.

591. DNEM NET ZARARI HS
/
40.000
40.000
141
zet
N
A M A
N
AM A
N
A M A
z kaynak kavramn ve unsurlarn tanmlamak ve dnem sonu muhasebe kaytlarn uygulamak

z kaynaklar, iflletme sahip veya sahiplerinin
(ortaklarn) iflletmenin varlklar zerindeki toplam haklarnn parasal ifadesidir. z kaynaklar,
iflletmenin net varlklar ile borlar arasndaki
fark olarak ele alnr. Bu balamda, iflletmenin
varlklarnn ve borlarnn deerleri tespit edildikten sonra, z kaynaklar da bunlara bal olarak hesaplanabilir. z kaynaklar; denmifl sermaye, sermaye yedekleri, kr yedekleri, gemifl
yllar krlar veya zararlar, faaliyet dnemi kr
veya zarar unsurlarndan oluflur.
Sermaye ve denmifl sermaye iliflkisini aklamak
ve denmifl sermaye unsurlarn tanmlamak
Sermaye, iflletme sahibi ya da ortaklarn flirketin
kuruluflunda koymay taahht ettikleri sermaye
paylarnn toplamnn parasal ifadesidir. Bu sermaye, esas sermaye olarak da adlandrlr. denmifl sermaye ise ortaklarn flirkete koymay taahht ettikleri esas sermaye ile henz denmemifl
sermaye arasndaki fark olarak ifade edilir. denmifl sermaye; sermaye, denmemifl sermaye, sermaye dzeltmesi olumlu farklar, sermaye dzeltmesi olumsuz farklar unsurlarndan oluflur.
Sermaye yedekleri ve unsurlarn tanmlamak.
flletmenin faaliyet kr dflnda kalan, hisse senedi ihra primleri, iptal edilen ortaklk paylar ve
yeniden deerleme deer artfllar gibi sermaye
hareketleri dolaysyla ortaya kan ve iflletmede
braklan tutarlar sermaye yedeklerini oluflturur.
Sermaye yedekleri; hisse senedi ihra primleri,
hisse senedi iptal krlar, maddi duran varlk yeniden deerleme artfllar, ifltirakler yeniden deerleme artfllar, dier sermaye yedekleri unsurlarndan oluflur.
N
A M A
N
AM A
Kr yedekleri ve unsurlarn tanmlamak.

Kanun, ana szleflme hkmleri ya da ortaklklarn yetkili organlar tarafndan alnan kararlar
uyarnca, datlmamfl ya da iflletmede alkonulmufl krlar kr yedekleri olarak ele alnr. Kr yedekleri, zellikle sermaye flirketleri asndan zel
bir nem taflr. Kr yedekleri; yasa gerei ayrlan
yasal yedekler, ana szleflme gerei ayrlan stat
yedekleri ve flirket genel kurulu kararna gre
ayrlan olaanst yedekler olarak bafllk altnda snflandrlr. Tekdzen Hesap Plannda
ise kr yedekleri; yasal yedekler, stat yedekleri,
olaanst yedekler, dier kr yedekleri ve zel
fonlar unsurlarndan oluflur.
Gemifl yllar krlar veya zararlar ile dnem kr veya zarar unsurlarnn iliflkisini zetlemek.
Gemifl yllar krlar, gemifl faaliyet dnemlerinde ortaya kan ve iflletme sahibine veya ortaklarna datlmamfl bulunan krlardan ilgili yedek
hesaplarna alnmayan tutarlardr. Bu tutarlar,
570 Gemifl Yllar Krlar hesabnda izlenmektedir. nceki yln net kr 590 Dnem Net Kr hesabndan 570 Gemifl Yllar Krlar hesabna aktarlr. Gemifl yllar zararlar, gemifl faaliyet dnemlerinde ortaya kan dnem net zararlar ile ilgili tutarlardr. Bu tutarlar, 580 Gemifl
Yllar Zararlar hesabnda izlenmektedir. Bor
karakterli bir hesap olduu iin z kaynakta azalmay temsil eder ve bilanoda z kaynaklardan
indirim olarak gsterilir. nceki yln zarar 591
Dnem Net Zarar hesabndan, 580 Gemifl Yllar Zararlar hesabna aktarlr. Zararn yedeklerle karfllanmas veya izleyen dnemlerde net krdan mahsup edilmesi durumunda 580 Gemifl
Yllar Zararlar hesab alacaklanr.
142
Genel Muhasebe-II
Kendimizi Snayalm
1. z kaynaklar blmnde yer alan hesaplar dnem
sonunda hangi deerleme ls ile deerlenmektedir?
a. Kaytl deer
b. Maliyet bedeli
c. Tasarruf deeri
d. tibari deer
e. Rayi bedel
6. Ana szleflme gerei ayrlan kr yedekleri afladaki

hesaplardan hangisinde izlenir?
a. Yasal Yedekler Hesab
b. Olaanst Yedekler Hesab
c. zel Fonlar Hesab
d. Stat Yedekleri Hesab
e. Dier kr Yedekleri Hesab
2.
7. Anonim flirketin yedeklerine iliflkin bilgiler afladaki gibidir:

Hisse senedi hra Primleri
200.000
Yasal Yedekler
1.000.000
Stat Yedekleri
400.000
Olaanst Yedekler
800.000
Bu flirketin toplam kr yedekleri ka liradr?
a. 600.000
b. 1.000.000
c. 1.200.000
d. 1.400.000
e. 2.200.000
/
500 SERMAYE HS.
/
xxx
xxx
Bu yevmiye kayd afladaki ifllemlerden hangisine aittir?

a. Sermaye taahhdnn yerine getirilmesine
b. Dnem krnn sermayeye eklenmesine
c. Ticari mal konarak sermaye artrmna
d. flletme kurulufl kaydna
e. Ortaklarn iflletmeye bor vermesine
3. Kaytl sermayeli ortaklklarn satfl yaplmfl hisse
senetlerini temsil eden sermaye hangi kavramla ifade
edilir?
a. karlmfl sermaye
b. Esas sermaye
c. denmifl sermaye
d. Sermaye yedekleri
e. denmemifl sermaye
4. Afladaki hesaplardan hangisinin kalan ortaklarn
flirkete karfl olan ve henz yerine getirilmemifl sermaye koyma taahhdn gsterir?
a. Sermaye
b. Sermaye dzeltmesi olumlu farklar
c. denmemifl sermaye
d. denmifl sermaye
e. Sermaye dzeltmesi olumsuz farklar
5. Afladakilerden hangisi sermaye yedekleri grubunda yer almaz?
a. Hisse senedi ihra primleri
b. Hisse senedi iptal krlar
c. Maddi duran varlk yeniden deerleme artfllar
d. fltirakler yeniden deerleme artfllar
e. Yasal yedekler
8. flletme, bir nceki yl yenileme amacyla bir duran

varlk satfl sonucunda T12.000 kr elde etmifltir. Bu
kr hangi hesaba kaydedilir?
a. zel fonlar
b. Dier Olaan Gelir Ve Krlar
c. Dier Olaandfl Gelir ve Krlar
d. Menkul Kymet Satfl Kr
e. Yurt ii satfllar
9. 692 Dnem Net Kr veya Zarar hesab dnem sonunda bor kalan veriyorsa hangi hesaba devredilerek
kapatlr?
a. 590 Dnem Net Kr
b. 570 Gemifl Yllar Krlar
c. 580 Gemifl Yllar Zararlar
d. 591 Dnem Net Zarar
e. 690 Dnem Kr veya Zarar
143

10. flletmenin 690 Dnem Kr veya Zarar Hesabnn
alacak kalan T4.000 dr. Vergi ve dier yasal ykmllkler karfll T1.000 olarak hesaplanmfltr. Bu durumda dnem sonunda yaplacak yevmiye kayd afladakilerden hangisidir?
a.
/
692 DNEM NET KRI VEYA
ZARARI HS.
/
4.000
2. b
3. a
4. c
4.000
5. e
6. d
b.
/
691.DNEM KRI VERG VE DER
ZARARI HS.
/
1. a
1.000
7. e
1.000
8. a
c.
/
691.DNEM KRI VERG VE
DER YASAL YKMLLK
KARILIKLARI HS.
ZARARI HS.
/
9. d
4.000
10. c
1.000
3.000
d.
/
360 DENECEK VERG ve FONLAR HS.
/
4.000
1.000
3.000
e.
/
/
3.000
3.000
Yantnz yanlfl ise, z kaynaklarn Kapsam

Yantnz yanlfl ise, Sermaye konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Sermaye konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, denmemifl Sermaye konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Sermaye Yedekleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Kr Yedekleri konusunu
Yantnz yanlfl ise, Kr Yedekleri konusunu
Yantnz yanlfl ise, zel Fonlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Dnem Net Zarar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise, Dnem Net Kr konusunu yeniden gzden geiriniz.
144
Genel Muhasebe-II
Kaynaklar
Sra Sizde 1
z kaynaklar, iflletme sahip veya sahiplerinin (ortaklarn) iflletmenin varlklar zerindeki toplam haklarnn
parasal ifadesidir. z kaynaklar; denmifl sermaye, sermaye yedekleri, kr yedekleri, gemifl yllar krlar veya zararlar, faaliyet dnemi kr veya zarar unsurlarndan oluflur.
Acar, D.,Tetik, N. (2010). Genel Muhasebe, (9.Bask),

Ankara: Detay Yaynclk.
Akdoan, N., Sevilengl, O. (2007). Tekdzen
Muhasebe Sistemi Uygulamas, (12.Bask),
Ankara: Gazi Kitabevi.
Akdoan, N., Tenker, N. (2010). Finansal Tablolar ve
Mali Analiz Teknikleri, (13.Bask), Ankara: Gazi
Kitabevi.
Dndar, M.(2011). Dnem Sonu fllemleri, Bursa:
Bursa Serbest Muhasebeci Mali Mflavirler Odas
Yayn.
Gnefl, R., Acar, D.,Beki, .,Usul, H. (2010).
Dnemsonu fllemleri (Genel Muhasebe II),
Ankara: Detay Yaynclk.
Sevilengl, O. (2009). Genel Muhasebe, (15.Bask),
Ankara: Gazi Kitabevi.
Ylanc, M.,Yldz, B.,Kirac, M., Kse, T. (2011). Genel
Muhasebe, (2.Bask), Eskiflehir: Nisan Kitabevi.
6102 Sayl Trk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 tarih ve
27846 sayl Resm Gazete.
Sra Sizde 2
31.12.201.
500 SERMAYE HS.
110 HSSE SENETLER HS.
/
Sra Sizde 3
DENMfi SERMAYE
Sermaye
denmemifl sermaye
10.000
10.000
25.000
40.000
(15.000)
Sra Sizde 4
/
102.BANKALAR HS.
501.DENMEM SERMAYE HS.
520.HSSE SENED HRA
PRMLER HS.
/
55.000
50.000
5.000
Sra Sizde 5
/
521. HSSE SENED PTAL
KRLARI HS.
500 SERMAYE HS.
/
5.000
5.000
Sra Sizde 6
/
570.GEM YILLAR KRLARI HS.
570.00.201. Yl Kr
580. GEM YILLAR
ZARARLARI HS.
580.00.201.Yl Zar.
/
90.000
90.000
GENEL MUHASEBE-II
Amalarmz
N
N
N

Gelir ve giderleri tanmlayabilecek ve bu hesaplarn iflleyiflini aklayabilecek,
Gelir ve giderlerin kaydnda Dnemsellik Kavram ve uygulamasn aklayabilecek,
Vergi matrahnn tespiti asndan gelir ve giderlerin kaydn uygulayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Gelir
Gider
Kazan
Gelir Tablosu
Haslat
Gider Tahakkuku
Gelir Tahakkuku
Sonu Hesaplar
indekiler
Genel Muhasebe-II
Gelir ve Giderler
GRfi
GELRLER VE
MUHASEBELEfiTRLMES
GDERLER VE
MUHASEBELEfiTRLMES
VERG MATRAHININ TESPT
AISINDAN GELRLER VE
GDERLER
Gelir ve Giderler
GRfi
flletmeler faaliyetleri srasnda birok mali nitelikli ifllem gereklefltirirler. Bu ifllemlerden bazlar iflletmenin sadece varlk ve borlarnda deiflme yaratrken, bazlar da z kaynaklarnda deiflme yaratr. Varlk ve borlarda artfl ve azalfl yaratan ifllemler bilano hesaplarnda muhasebelefltirilirken, z kaynaklarda artfl yaratan gelirler ile azalfl yaratan giderler ise gelir tablosu hesaplarnda izlenirler. Bu
bakmdan gelir tablosu iflletmenin faaliyet sonularn yanstan bir tablodur. Faaliyet sonularnn belirlenmesine iliflkin temel gsterge ise krdr. Krn belirlenmesi ile dorudan ilgili olan unsurlar ise gelirler ve giderlerdir.
Gelir (haslat), en genel ifade ile iflletmenin ana faaliyet konusuna giren mal veya
hizmet satfllarndan veya ana faaliyet konusu dflnda kalan varlklarn satflndan; faiz, kira, ifltirak geliri ve benzerlerinden lerden elde edilen deerlerin brt tutardr.
Gider ise haslat salamak amac ile yaplan aktif tkenmeleridir. flletmeler faaliyetlerini srdrebilmek iin bir takm harcamalar yaparlar bu harcamalarn bir
ksm iflletmeye bir varlk girifli salayarak aktifte artfla neden olurlar. rnein mal
alm veya sabit varlk alm iin yaplan harcamalar bu trdendir. Bu tr harcamalar maliyet olarak tanmlanr. Bunun yannda baz harcamalar aktifte herhangi bir
artfla neden olmad gibi karfllksz bir aktif tkenmesine neden olurlar. rnein
genel ynetim giderleri kapsamnda yaplan harcamalar bu trdedir. Bu tr harcamalar da gider olarak tanmlanr.
Gelirler ve giderler iflletme sahiplerinin haklarnda artfl ve azalfl yaratan ifllemler olduu iin sermaye zerinde etkili olurlar. Dier taraftan yeni ortak alnmas,
sermayenin azaltlmas karar gibi bir ksm sermaye hareketleri de sermaye zerinde etkili olurlar. Sermayede deiflim yaratan tm gelir ve gider ifllemleri ve sermaye hareketlerinin bir arada sermaye hesab zerinde izlenmesi, iflletmelerin faaliyet
sonularn grmelerini zorlafltracaktr. Bu bakmdan gelir ve giderlerin sermaye
hesab paralelinde alan ayr hesaplarda izlenmesi gerekir. Buna gre bir gider
doduunda ilgili gider hesabnn bor tarafna kaydedilirken, bir gelir doduunda ilgili gelir hesabnn alacak tarafna kaydedilir.
Gelir ve gider hesaplar iflletmenin faaliyet sonularn belirlediinden bu hesaplara ayn zamanda sonu hesaplar ya da gelir tablosunu oluflturduklarndan gelir tablosu hesaplar ad da verilmektedir. Bu hesaplar dnem sonunda Dnem
Kr veya Zarar hesabna devredilerek kapatlrlar. Gelir ve giderler arasndaki
fark iflletmenin Dnem Kr veya Zarar hesabnn bor kalann (zarar) ya da alacak kalann (kr) oluflturur.
148
Genel Muhasebe-II
Tekdzen hesap plannda gelirlere iliflkin hesaplar 6. grup olan Gelir Tablosu
Hesaplar bafll altnda listelenmektedir. Bu grupta yer alan gelir ve giderlere iliflkin hesap snflar flunlardr:
60. Brt satfllar
61. Satfl ndirimleri (-)
62. Satfllarn Maliyeti (-)
63. Faaliyet Giderleri (-)
64. Dier Faaliyetlerden Olaan Gelir ve Krlar
65.Dier Faaliyetlerden Olaan Gider ve Zararlar (-)
SIRA SZDE
66. Finansman
Giderleri (-)
67. Olaandfl Gelir ve Krlar*
68. Olaandfl
ve Zararlar* (-)
D fi N E L Gider
M
69. Dnem Net Kr (Zarar)
*Trkiye Muhasebe Standartlarnda olaan/olaandfl gelir ayrm yaplmamakS O R U
tadr.
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
KKAT
Gelir ve giderD hesaplar
bir iflletmenin ilgili dneme ait gelir tablosunda yer alr. Bu nedenle bilanoda asla bir gelir ya da gider kalemi yer almaz. Her iki finansal tablodaki ortak kalem Dnem
Net Krdr.
SIRA SZDE
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
N N
GDERLER
AMALARIMIZ
GELRLER
XX
K T A P
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON

TM GDERLER
NTERNET
NTERNET
XX
Gelir > Gider

Dnem Kr
TM GELRLER
Gider > Gelir

Dnem Zarar
GELRLER VE MUHASEBELEfiTRLMES
Gelir kavram haslat ve
kazan kavramlarn da
kapsar.
SIRA SZDE
Gelir, haslat ve kazan kavramlar gnlk hayatta sklkla birbirlerinin yerine kullanlmasna karfln ifade ettikleri anlamlar farkldr. Bu nedenle ncelikle bu kavramlarn tanmlanmas ve aradaki farklarn ortaya konmas gerekir.
Haslat; Trkiye Muhasebe Standartlarnda ortaklarn sermayeye katklar dflnda, z kaynakta artflla sonulanan ve iflletmenin dnem iindeki olaan faaliyetlerinden elde edilen brt ekonomik fayda tutar olarak tanmlanmfltr. Bu ekonomik
yarar akflnn haslat saylabilmesi iin iflletmenin bu faaliyetleri kendi adna yapmfl olmas gerekmektedir.
Bir acente yapt
satfllar zerinden komisyon alarak faaliyette bulunuyorsa hangi ifllem
SIRA SZDE
zerinden gelir kaydedecektir?
D fi N E L M
D fi N E L M
S O R U
S O R U
DKKAT
DKKAT
7. nite - Gelir ve Giderler
Muhasebe standartlarna gre haslat kavramnn sadece iflletmenin olaan faaliyetleri sonucu salanan gelirleri kapsad grlmektedir. Buna karfllk gelir
kavram, tm iflletme faaliyetlerinin sonularn kapsamaktadr. Yani gelirin tanm
SIRA SZDE
haslatn ve kazancn ikisini birden iermektedir. Haslat, iflletmenin
olaan faaliyetleri sonucunda ortaya kan gelirdir ve satfllar, cretler, faiz, temett ve isim
haklar gibi eflitli adlar taflmaktadr. Kazan ise iflletmenin ana
faaliyetlerinin ve
D fi N E L M
ortaklarnn katks dflnda yine z kaynaklarda artfl yaratan faydalar olarak tanmlanabilir. Bu blmde genel kavram olarak gelir kavramnn kullanlmas uygun
S O R U
grlmfltr.
Gelir tablosu hesaplarnn tm dnem iinde alacakl alflr. Dolaysyla
olufltuka
T
D K K Agelir
ilgili gelir hesabnn alacana kaydedilir ve bir gelir hesab mutlaka alacak kalan verir.
Gelirlerin Trleri ve Kayt Zamanlar
SIRA SZDE
Gelir tablosunda yer alan gelirler afladaki gibi sralanabilir:

AMALARIMIZ
60. BRT SATIfiLAR

600. YURT SATIfiLAR
601. YURT DIfiI SATIfiLAR
602. DER GELRLER
N N
Ana faaliyet konusu

K T ile
A Pilgili ifllemler
64. DER FAALYETLERDEN OLAAN GELR VE KRLART E L E V Z Y O N

640. fiTRAKLERDEN TEMETT GELRLER
641. BALI ORTAKLIKLARDAN TEMETT GELRLER
642. FAZ GELRLER
NTERNET
643. KOMSYON GELRLER
644. KONUSU KALMAYAN KARfiILIKLAR
645. MENKUL KIYMET SATIfi KRLARI
646. KAMBYO KRLARI
647. REESKONT FAZ GELRLER
648. ENFLASYON DZELTME KRLARI
649. DER OLAAN GELR VE KARLAR
67 OLAAN DIfiI GELR VE KRLAR*
671. NCEK DNEM GELR VE KARLARI
679. DER OLAAN DIfiI GELR VE KRLAR
K T A P
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
NTERNET
Ana faaliyet
konusu
dflndaki
ifllemler
Gelir yalnzca iflletmenin kendi adna ald ve alaca deerleri iermektedir.

D K K A T nc kifliler adna tahsil edilen satfl vergileri ve Katma Deer Vergisi gibi tutarlar iflletmenin geliri deildir.
AMALARIMIZ
SIRA SZDE
TELEVZYON
*Trkiye Muhasebe Standartlarnda olaan/olaan dfl gelir ayrm yaplmamaktadr.

flletmelerin haslat salamak iin yaptklar ifllemlerin neler olduu, gelirin niteliSZDE
i, ne zaman kayt altna alnmas gerektii Trkiye Muhasebe SIRA
Standartlarnda
aklanmfltr. Buna gre gelir aflada sralanmfl olan ifllem ve olaylardan kaynaklanr:
Mal satfllar
D fi N E L M
Hizmet sunumlar
flletme varlklarnn baflkalar tarafndan kullanlmasndan salanan faiz,
S O R U
isim hakk ve temettler.
SIRA SZDE
149
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
150
Genel Muhasebe-II
Mal satflnda, ancak afladaki koflullar yerine getirildiinde mal satfl geliri elde edilmifl saylmaktadr:
flletme maln mlkiyeti ile ilgili nemli riskleri ve yararlar alcya devretmifltir. Yani satfl konusu malda meydana gelecek zararlar veya yararlar artk alcya aittir.
flletmenin satlan mallar zerinde mlkiyetle ilgili ynetim hakk ve kontrol kalmamfltr.
Gelir tutar ve bu gelirle efllefltirilecek maliyet tutar gvenilir olarak belirlenebilmektedir.
flleme iliflkin ekonomik yararlarn iflletme tarafndan elde edilmesinin muhtemel olmas.
Gelirler, alnan veya alnacak olan bedelin geree uygun deeri ile kayda alnr. Geree uygun deer; bilgili ve istekli taraflar arasnda, taraflarn etki altnda
olmadklar bir piyasada bir varln el deifltirebilecei fiyat ve ykmllklerin
yerine getirilmesine esas teflkil edecek mebla olarak tanmlanmaktadr.
Bilindii gibi satfllar peflin veya vadeli olarak yaplabilmektedir. Satfln flekline
bal olarak haslata konu olan bedel afladaki flekillerde gerekleflebilir:
Satfl karfll nakit veya nakit benzeri deer olarak alnyorsa (yani satfln
peflin veya ek karfll yaplmfl olmas durumunda) haslatn geree uygun deeri alnan nakit veya ek karflldr.
Satfln vadeli yaplmas durumunda satfl gelirinin geree uygun deeri vade farkndan nceki tutardr. Ancak satfln vade farksz veya piyasa faiz
orannn altnda bir vade fark eklenerek yaplmas durumunda satfl bedelinin gerek deeri, satfl bedelinin peflin deeridir. Satfl bedelinin peflin deerinin hesaplanmasnda afladaki faiz oranlarndan biri kullanlr;
Alacaklarn bugnk deerine indirgenmesinde kullanlan benzer kredi
deerlemesine sahip iflletmelerin faiz oran,
lgili mal veya hizmetin satfl fiyatn peflin fiyatna indirgeyen faiz oran.
Satfl bedelinin nominal tutar ile geree uygun deeri arasndaki fark muhasebe standartlarna gre faiz geliri olarak muhasebelefltirilir. Genel Muhasebe I dersinden de hatrlayacanz gibi satfl gelirleri zerinden alnan vade farklar, esas itibaryla bir faiz geliridir. Bu nedenle vadeli satfllarda satfl bedeline eklenen vade
farklarnn, satfl haslat olarak deil faiz geliri olarak muhasebelefltirilmesi gerekir.
Ancak vade farkndan kaynaklanan faiz gelirleri ertelenmifl gelirdir. Bu gelirlerin
izlenmesinde 125. Ertelenmifl Ticari Alacak Vade Fark hesab kullanlr.
RNEK
flletme 1 Kasm tarihinde peflin deeri T48.800 olan mal, T50.000 ya 6 ay vadeli olarak satmfltr. Bu satfltan vade fark nedeniyle T1.200 faiz geliri domufltur.
Sz konusu satfl iflleminin kayd afladaki gibidir (KDV ihmal edilmifltir.):
1/11/20X0
120. ALICILAR HS
600.YURT SATILAR HS
125.ERTELENM TCAR ALACAKLAR
VADE FARKI HS.
Ertelenmi vade fark gelirleri
/
50.000
48.800
1.200
151
Yukardaki kayttan da grlecei gibi, Yurt ii Satfllar hesabna sadece satfln

peflin deeri kaydedilmektedir. Vade farklar ise ayr bir hesap olan Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Farklar hesabnda gsterilmifltir. Ancak bu faiz gelirinin tamam 6 aylk vade farkna iliflkindir. Yani faizin sadece 2 aylk ksm (Kasm ve Aralk) iinde bulunulan dneme aittir. Bu nedenle dneme ait olan ve hak kazanlan
T400nn [(1.200/6)*2], dnemin faiz gelirlerine aktarlmas gerekir. Bu ifllemler Dnem Sonu fllemleri adl kitabnzn ilgili nitesinde aklanmfltr.
Mal satfllarna iliflkin haslatn belirlenmesinde iflletme tarafndan uygulanan ticari iskontolar ve miktar indirimlerinin de gz nnde bulundurulmas gerekir.
Yani satfl srasnda satfl bedeli olarak hesaplanan tutardan yaplan iskontolar indirildikten sonraki ksm gelir olarak muhasebelefltirilmelidir. rnein satfl fiyat
T100 olan bir maln satflnda, mflterinin iflletmenin srekli mflterisi olmas nedeniyle %3 indirim yaplmflsa satfl geliri T97 olacaktr ve bu tutar zerinden kaydedilecektir.
Hizmet sunumu, belli bir zaman sresi iinde szleflmeye balanmfl hizmetlerin yaplmasn kapsar. Bu sre bir muhasebe dnemi kadar veya bu dnemden
uzun veya ksa olabilir. Gelir tablosunda yer alan hizmet gelirleri, tablonun ait olduu dnemle ilgili olmaldr.
Hizmet szleflmelerinde hizmetin bafllamas ile tamamlanmas ayn muhasebe
dneminde gerekleflirse sorun yoktur. Ancak hizmet sunumu birden fazla dnemde gerekleflirse gelirin kayda alnmasnda genellikle ksmi tamamlanma yntemi uygulanr. Yani her bilano dneminde, gerekleflen hizmet miktarna denk
dflen ksm gelir kaydedilirken, bu gelirin gerekleflmesi iin katlanlan maliyetler
de hizmet maliyeti olarak kaydedilir. Bylece gelir tablosunda kr veya zarar tamamlanma lsnde yer alr.
Bu durumda hizmet teslim bedelinin haslat olarak kayda alnabilmesi iin afladaki koflullarn tamamnn varl gereklidir:
Haslat tutarnn gvenilir bir biimde llebilmesi;
flleme iliflkin ekonomik yararlarn iflletme tarafndan elde edileceinin muhtemel olmas;
Bilano tarihi itibaryla ifllemin tamamlanma dzeyinin gvenilir bir biimde
llebilmesi;
fllem iin katlanlan maliyetler ile ifllemin tamamlanmas iin gereken maliyetlerin gvenilir biimde llebilmesi.
Bir ifllemin tamamlanma dzeyi afladaki yntemlerle belirlenebilir:
Yaplan ifle iliflkin incelemeler.
Bilano tarihine kadar yaplan hizmetlerin, verilecek toplam hizmetlere oran
fllemin tahmini toplam maliyetleri iinde bugne kadar katlanlan maliyetlerin oran.
Bir i mimarlk iflletmesi T100.000lk dekorasyon ifline ynelik hizmet szleflmesi
yapmfltr. Dnem sonunda iflin %60 orannda tamamland ve bunun iin
T30.000 maliyete katland belirlenmifltir.
Bu iflleme iliflkin muhasebe kaytlar afladaki gibi olacaktr:
RNEK
152
Genel Muhasebe-II
/
740.HZMET RETM MALYET HS
100.KASA HS
/
181.GELR TAHAKKUKLARI HS
600.YURT SATILAR HS
/
30.000
60.000
30.000
60.000
Yukardaki rnekte de grld gibi hizmet bedelinin %60 tamamlanmfl olduu iin bu orana denk gelen T60.000lk ksm gelir olarak kaydedilmifltir.
Faiz, sim Hakk ve Temettler, iflletme varlklarnn baflkalar tarafndan kullanlmas nedeniyle ortaya kan dier olaan gelir ve kr unsurlardr. Sz konusu
gelir ve krlar afladaki durumlarn gerekleflmesi durumunda muhasebelefltirilmektedirler:
fllemle ilgili ekonomik yararlardan iflletmenin yararlanmas.
Gelir tutarnn doruya yakn belirlenmesi.
Tahakkuk etmifl ancak denmemifl faizi ieren bir menkul kymetin alnmas
durumunda, faiz tahsilatnn edinme ncesi ve sonras dnemlere ayrlmas gerekir. Bu kapsamda sadece edinme sonras ksm gelir olarak kaydedilir.
RNEK
flletme faiz dnemi 1- Haziran -31 Aralk, nominal bedeli T20.000 lira, %20 faiz
oranl ve 6 aylk dnemlerde faiz demeli olan zel kesim tahvilini ifllemifl faizi ile
birlikte vadeye kadar elde tutmak amacyla 1 Eyll tarihinde T21.500 bedelle satn almfltr.
flletme tahvilin alfl deerini afladaki gibi hesaplatacaktr:
Alfl deeri = Alflta denen tutar - fllemifl Faiz
21.500
20.000 91 20
= 20.502, 74
36.500
Tahvilin alfl deeri ile kaydedilmesi durumunda afladaki gibi kayt yaplacaktr:
1/09/20X0
111.ZEL KESM TAHVL SENET VE BONOLARI HS
111.00. Al bedeli
20.502,74
111.01. lemi Faiz
997,26
100.KASA HS
/
21.500
21.500
Yukarda yaplmfl kaytta ile alfl bedeli ierisindeki faiz, tahvilin ilk kayda alnflnda ayrfltrlarak yazlmfltr.
Faiz tahsil edildiinde yaplacak kayt ise afladaki gibi olacaktr:
31/12/20X0
102.BANKALAR HS
111.ZEL KESM TAHVL SENET VE
BONOLARI HS
642.FAZ GELRLER HS
/
2.005,47
997,26
1.008,21
153
Gelirlerin Kaydnda zellik Gsteren Durumlar

Gelir doduu zaman ilgili gelir hesabnn alacak tarafna kaydedilmektedir. Ancak
daha ncede belirtildii gibi gelir ve giderler kaydedilirken, dneme ait olmas ve
gerekleflmifl olmas gerekmektedir. Bu durumda gelir hesaplarnn alacak tarafna
yaplan kaytlarda afladaki durumlar sz konusu olabilir;
Gelir dnem iinde domufl ve ayn dnemde tahsil edilmifltir.
RNEK
flletme yapmfl olduu bir hizmet karfllnda T300 komisyon bedeli tahsil etmifltir.
100.KASA HS
300
643.KOMSYON GELRLER HS
/
300
SIRA SZDE dnemde

Gelir gelecek dnemlerde gerekleflecek olup, iinde bulunulan
tahsil edilmifltir (peflin tahsil edilmifl gelirler).
Gelirlerin tahsil edildii dnem ile ait olduu dnemin arasnda
sz koD fi Nfarkllk
ELM
nusu olabilir. Bu durumda dnemsellik kavram gerei, dnem iinde tahsil edildii hlde gelecek dnemi ilgilendiren bir ksm gelirlerin (faiz, kira vb.) gelecek
S O R U
dneme kadar bir hesapta tutulmas gerekir.
Dnemsellik kavramna gre sadece dneme ait gelirler gelir tablosunda

D K K Ayer
T alr. Tahsil
edilen gelirin bir ksm gelecek dneme ait se bunun dneme ait gelirler arasnda gsterilmemesi gerekir.
SIRA SZDE
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
Gelirin dnemlere ayrfltrlmas bir flekil yardmyla aflada gsterilmifltir.

AMALARIMIZ
TAHSL
Dnem Geliri
K T A P
fiekilAMALARIMIZ
7.1
Gelirlerin
dnemlere
K T A P
ayrfltrlmas
Gelecek Dnemlere Ait Gelir
Dzeltme
(Kalan Gelir)
Bilano
Gelir Tablosu
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
Gelir
zleyen Dnemde
Aktarma
Gelir Tablosu
(izleyen dnem)
rnein bir kira gelirinin peflin tahsil edilmesi durumunda tahsil edilen kirann gelecek dneme/dnemlere ait blm, bu dnemin geliri olmadndan ve bir anlam-
154
Genel Muhasebe-II
da da iflletmenin kiralayana borcu olduundan pasif karakterli bilano hesaplar olan

380.Gelecek Aylara Ait Gelirler ve 480.Gelecek Yllara Ait Gelirler hesaplarnn
alacana kaydedilir. Sz konusu kira gelirinin dneme ait ksm ise dnem geliri olarak 649.Dier Olaan Gelir ve Krlar hesabna kaydedilir. (5. niteye baknz)
Bu durumda 380.Gelecek Aylara Ait Gelirler hesab, izleyen aylara ait olmak
zere peflin tahsil edilen gelirlerin kaydedildii bir hesaptr. Bu hesap, yl sonuna
kadar olan aylara iliflkin gelirleri izlemekte kullanlr. 480.Gelecek Yllara Ait Gelirler Hesab ise gelecek bilano dnemlerine ait peflin tahsil olunan gelirlerin bir yldan uzun sreye ait ksmlarnn izlendii bir hesaptr. Dolaysyla peflin tahsil edilen gelirler bu hesabn alacak tarafna kaydedilir. Daha sonra ksa vadeli nitelik kazanan gelirler, bu hesaptan 380.Gelecek Aylara Ait Gelirler hesabna aktarlr.
RNEK
flletme 1 Kasm tarihinde binasn 24 aylna kiraya vermifl ve kira bedeli olarak
T 24.000 lira tahsil etmifltir.
Kira bedeli tahsil edildiinde afladaki gibi kayt yaplacaktr:
100.KASA HS
1/11/20X0

380.GELECEK AYLARA AT GELR. HS
480.GELECEK YILLARA AT GELR. HS
24.000
1.000
11.000
12.000
Aralk ayna ait gelirin, dnemin gelir tablosu hesabna aktarm ise afladaki
gibi olacaktr:
31/12/20X0
1.000
1.000
Aralk ay sonunda ayrca kira gelirlerinden ertesi dneme ait olanlar iin afladaki gibi kayt yaplacaktr:
31/12/20X0
480.GELECEK YILLARA AT GELRLER HS
2.000
2.000
Aralk ay sonu itibaryla byk defter hesaplarnn durumu afladaki gibi olacaktr:
380. GELECEK AYLARA AT GELRLER HS
1.000
11.000
2.000
480. GELECEK YILLARA AT GELRLER HS

2.000
12.000
649. DER OLAAN GELR VE KRLAR HS

1.000
1.000
SIRA SZDE
SIRA SZDE
155
D fi N E L M
D fi N E L M
Bu durumda 20X0 dnemine ait kira bedeli dnemin gelir tablosunda T2.000
olarak yer alacaktr. Dnem sonu bilanosunda Gelecek Aylara Ait Gelirler T12.000,
S O R U
Gelecek Yllara ait Gelirler ise T10.000 olarak yer alacaktr.
S O R U
Gelecek Aylara/Yllara Ait Gelirler hesab bir bilano hesabdr. Bu nedenle

geD K K A iflletmenin
T
lir tablosunda yer almaz.
SIRA SZDE
DKKAT
N N
Takip eden yl (20X1) kaytlar:

20X1 yl iinde her aya isabet eden kira geliri iin aylk olarak afladaki gibi
kaydedilecektir:
AMALARIMIZ
../../20X1
/
K 1.000
T A P
1.000
10.000
NTERNET
AMALARIMIZ
K T A P
T E L E V Z Y O Nkira bedeli
Ayrca 20X1 ylnn sonunda vadesi 1 yln altna inen T10.000lk
iin afladaki kayt yaplacaktr:
31/12/20X1
480.GELECEK YILLARA AT GELRLER HS
/
SIRA SZDE
TELEVZYON
NTERNET
10.000
Son olarak 20X2 yl iinde geriye kalan T10.000lk kira bedelleri dnem gelirine her ay itibaryla afladaki kaytla aktarlacaktr:
../../20X2
1.000
1.000
flletme kiraya verdii makinelerle ilgili olarak tahsil etmifl olduu T1.500lk
SIRA SZDE kira tutarnn T500lk ksmnn gelecek yla ait kira bedeli olduunu belirlemiflse nasl kayt yapacaktr?
D fi N E L M
Gelire cari dnemde hak kazanlmfl ancak gelecek dnem veya dnemlerS O R U
de tahsil edilecektir (Gelir tahakkuku).
Bilano tarihi itibaryla domufl yani hak kazanlmfl olan ancak bu tarih itibaryla istenebilir hle gelmemifl bir ksm gelirler olabilir. Bu durumda geliri isteme
DKKAT
hakk domadan, bir alacak hesabna bor yazlmamas gerekir. nk bir alacan sz konusu olmas iin bir paray isteme hakknn domufl olmas gereklidir.
SIRAgelmemifl
SZDE
Bu nedenle bilano itibaryla domufl ancak istenebilir duruma
gelirlerin, gelir hesaplarna alnmasnda kullanlmak zere Gelir Tahakkuklar hesabnda izlenmesi uygun olur. Dnem sonu itibaryla gerekleflmifl olmasna ramen heAMALARIMIZ
nz nakden veya hesaben tahsil edilemeyen gelirler ilgili gelir hesabna kaydedilirken bu hesabn borcuna kaydedilir. Gelirin nakden veya hesaben tahsil edilmesi veya gelirin iptal edilmesi zerine de bu hesabn alacana Kkayt
T Ayaplr.
P
N N
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
TELEVZYON
NTERNET
NTERNET
156
Genel Muhasebe-II
flletme 1 Eyll tarihinde %20 faiz oranl, 1 Eyll- 31 Austos dnemli ve 1 yl vadeli T50.000lk mevduat hesab atrmfltr.
RNEK
flletme dnem sonuna kadar tahakkuk eden faiz tutarn afladaki gibi kaydedecektir:
31/12/20X0
181.GELR TAHAKKUKLARI HS.
642.FAZ GELRLER HS
3.342
3.342
Takip eden yl faiz tahsil edildiinde afladaki kayt yaplacaktr:

01/09/20X1
100.KASA HS.
642.FAZ GELRLER HS
181.GELR TAHAKKUKLARI HS
(50.000*20*243)/36.500
SIRA SZDE
10.000
6.658
3.342
flletmenin elindeki
faiz bafllangc 1 Mart olan, yllk faiz demeli tahvilin dnem sonu itiSIRA SZDE
bariyle gerekleflen faizi T4.750 dr. Bu durumda iinde bulunulan yla ait faiz geliri nasl kaydedilecektir?
D fi N E L M
D fi N E L M
GDERLER VE MUHASEBELEfiTRLMES
Gider
tm
S Ohesaplarnn
R U
dnem iinde bor tarafna
kayt yaplarak
muhasebelefltirilir.
DKKAT
Daha nceden
S O de
R U belirtildii gibi giderler; mal ve hizmet satfl, retim dfl iflletme
faaliyetleri ve iflletmenin asl faaliyeti dflndaki ifllemleriyle ilgili olarak ortaya kan, gelirlerle karfllafltrlan faydas tkenmifl maliyetlerdir.
DKKAT
Giderlerin Trleri
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
N N
SZDE
flletmenin SIRA
sermayesinde
azalfla neden olan giderler iflletmelerin trne, faaliyet
eflitliliine ve byklne gre farkllk gsterirler. Tek dzen hesap plannda
giderlere iliflkin hesaplar yukarda belirtildii gibi 6.gruptaki Gelir Tablosu HesapAMALARIMIZ
lar iinde yer almaktadr. Bu hesaplar flu flekilde snflandrlmfltr:
62. SATIfiLARIN MALYET

K T A MAMULLER
P
620. SATILAN
MALYET
621. SATILAN TCAR MALLAR MALYET
622. SATILAN HZMET MALYET
T E L E V ZSATIfiLARIN
YON
623. DER
MALYET
63. FAALYET GDERLER
630. ARAfiTIRMA VE GELfiTRME GDERLER
631. PAZARLAMA
SATIfi VE DAITIM GDERLER
NTERNET
632. GENEL YNETM GDERLER
Ana faaliyet
konusu
ile ilgili giderler
157
65. DER FAALYETLERDEN OLAAN GDER VE ZARARLAR

653. KOMSYON GDERLER
654. KARfiILIK GDERLER
655. MENKUL KIYMET SATIfi ZARARLARI
656. KAMBYO ZARARLARI
657. REESKONT FAZ GDERLER
66. FNANSMAN GDERLER
660. KISA VADEL BORLANMA GDERLER
661. UZUN VADEL BORLANMA GDERLER
68. OLAAN DIfiI GDER VE ZARARLAR*
SIRA SZDE
680. ALIfiMAYAN KISIM GDER VE ZARARLARI
681. NCEK DNEM GDER VE ZARARLARI
689. DER OLAAN DIfiI GDER VE ZARARLAR
D fi N E L M
Ana faaliyet konusu

dfl giderler
SIRA SZDE
D fi N E L M
Trkiye Muhasebe standartlarnda gelir hesaplarnda olduu gibi olaan/olaS O R U

an dfl gider ayrm yaplmamaktadr.
Tek Dzen Hesap Planndaki iflleyifle gre 63 Faaliyet Giderleri ve 66 DFinansman
Giderleri
KKAT
hesap snflarndaki hesaplarla ilgili giderlerin, doduklarnda bu hesaplara kaydedilmeyip, nce 7. Gruptaki Maliyet Hesaplarna kaydedilmeleri gerekmektedir. 7. Gruba iliflkin
SIRA SZDE
maliyet hesaplarnn iflleyifli dnem sonu ifllemlerinin incelendii nitelerde aklanacaktr.
N N
Giderlerin Kaydedilmesinde zellik Gsteren

Durumlar
AMALARIMIZ
Gider doduu zaman ilgili gider hesabnn bor tarafna kaydedilmektedir. Ancak
aynen gelirlerde olduu gibi giderler kaydedilirken, giderin dneme ait olmas ve
K T Agiderler
P
gerekleflmifl olmas gerekmektedir. Buna bal olarak gerekleflen
dnemin gelirleri ile efllefltirilerek dnem boyunca elde edilmifl olan kr ya da zarar bulunacaktr. Bu durumda gider hesaplarnn alacana yaplan kaytlarda afladaki
TELEVZYON
durumlar sz konusu olabilir:
Gider dnem iinde domufl ve ayn dnemde tahsil edilmifl olabilir.
flletme depo olarak kiralad bir bina iin 1 aylk kira bedeli olarak T700 demifltir.
NTERNET
../../20X0
100.KASA HS
700
700
Gider gelecek dnemlere ait olup, demesi cari dnemde peflin olarak yaplmfltr (peflin denmifl giderler).
Giderin dendii dnem ile ait olduu dnem arasnda farkllk sz konusu
olabilir. Bu durumda dnemsellik kavram gerei, dnem iinde dendii hlde
gelecek dnemi ilgilendiren giderlerin (faiz, kira vb.) gelecek dneme kadar bir bilano hesabnda tutulmas gerekir.
Giderlerin dnemlere ayrfltrlmas bir flekil yardmyla aflada gsterilmifltir.
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
RNEK
NTERNET
158
Genel Muhasebe-II
fiekil 7.2
Gider hesaplarnn
dnemlere
ayrfltrlmas
DEME
Dnem Gideri
Peflin denmifl Gider
Dzeltme
(Kalan Gider)
Bilano
Gelir Tablosu
Gelir Tablosu
zleyen Dnemde
Aktarma
SIRA SZDE
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
RNEK
AMALARIMIZ
K T A P
TELEVZYON
NTERNET
rnein bir kira giderinin peflin denmesi durumunda denen bedelin gelecek
dneme/dnemlere ait blm, bu dnemin gideri olmadndan ve bir anlamda
da iflletmenin kiralayandan alaca olduundan aktif karakterli bilano hesaplar
olan 180.Gelecek Aylara Ait Giderler veya 280.Gelecek Yllara Ait Giderler hesaplarnn borcuna kaydedilir. Sz konusu kira gelirinin dneme ait ksm ise dnem gideri olarak faaliyet giderleri kapsamnda ilgili gider hesabna kaydedilir.
Bu durumda 180.Gelecek Aylara ait Giderler hesab, izleyen aylarla ilgili olarak
SIRA SZDE
denen giderlerin
ilgili aylarda gider hesaplarna alnncaya kadar bekletildii bir
hesaptr. Yani gelecek aylarda gider yazlacak tutarlar bu hesapta izlenirler. Ancak
dnemsellik kavram uyarnca, yaplan giderlerin bir ksm sonraki yllar ilgilendiD fi N E L M
riyorsa bu durumda gelecek yllara ait olan tutarlarn 280.Gelecek Yllara Ait Giderler hesabna kaydedilmesi gerekir. Daha sonra ksa vadeli nitelik kazanan giderler
O R U
bu hesaptanS180.Gelecek
Aylara Ait Giderler hesabna aktarlr. (5. niteye baknz.)
Gelecek Aylara/Yllara
D K K A T Ait Giderler hesab bir bilano hesabdr. Bu nedenle iflletmenin gelir tablosunda yer almaz.
N N
SIRA SZDE
flletme 1 Aralk tarihinde 13 aylna bir ifl yeri kiralamfl ve kira bedeli toplam
olan T13.000 iin ek keflide etmifltir.
Bu durumda
deme yapldnda afladaki gibi kayt yaplacaktr:
AMALARIMIZ
01/12/20X0
770.GENELK YNETM
GDERLER
HS.
T A P
180.GELECEK AYLARA AT GDERLER HS.
280.GELECEK YILLARA AT GDERLER HS.
103.VERLEN EKLER VE DEME EMRLER HS
TELEVZYON
1.000
11.000
1.000
13.000
Dnem sonu geldiinde denmifl olan kira bedeli iinden vadesi 1 yln altna
inen ksm iin afladaki gibi kayt yaplmas gerekir:
NTERNET
159
31/12/20X0
180.GELECEK AYLARA AT GDERLER HS
280. GELECEK YILLARA AT GDER. HS
1.000
1.000
Takip eden dnemde, her ay itibaryla gerekleflen kira bedelinin dnem giderine aktarlmas kayd ise afladaki gibi olacaktr:
../../20X1
770.GENEL YNETM GDERLER HS.
180.GELECEK AYLARA AT GDER. HS.
1.000
1.000
flletmenin 770 Genel ynetim Giderlerine kaydedilmifl olan T250lkSIRA

krtasiye
SZDE malzemesinin T80lk ksmnn henz tketilmedii saptanmflsa bu ifllem nasl kaydedilecektir?
D fi N E L M
Gider cari dnemde domufl fakat demesi gelecek dnem
veya dnemlerde
yaplacaktr (Gider tahakkuku.).
S O itibaryla
R U
Bilano tarihi itibaryla domufl olan bir ksm giderler bu tarih
alacakls tarafndan istenebilir hle gelmemifl olabilir. Bu durumda sz konusu giderlerin, gider hesaplarna alnmasnda kullanlmak zere 381.Gider Tahakkuklar heDKKAT
sabnda izlenmesi uygun olur. Bu nedenle dnem sonlar itibaryla gerekleflmifl
olmasna ramen henz nakden veya hesaben denmemifl olan giderler ilgili giSIRA SZDE
der hesabna kaydedilirken bu hesabn alacana kaydedilir. Giderin
nakden veya
hesaben denmesi veya giderin iptal edilmesi zerine de bu hesap borlanr.
AMALARIMIZ
N N
flletme 1 Kasm 20X0da alt aylna kiralad deponun kira bedeli olan
T30.000y, szleflme gerei kira sresinin bitim tarihi olan 30 Nisan 20X1de deyecektir.
K T A P
flletme her ay sonunda gerekleflen kira giderini afladaki gibi kaydedecektir:
01/11/20X0
770.GENEL YNETM GDERLER HS.
381. GDER TAHAKKUKLARI HS.
770.GENEL YNETM GD. HS.
5.000
5.000
(31.12.20X0) 10.000
TELEVZYON
5.000
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
RNEK
K T A P
5.000
381.GDER TAHAKKUKLARI HS.

5.000
5.000
10.000(31.12.20X0)
NTERNET
30.000
SIRA SZDE
TELEVZYON
Takip eden yl 30 Nisanda alt aylk kira bedelinin tamam dendiinde afladaki kayt yaplacaktr:
30/04/20X1
381. GDER TAHAKKUKLARI HS.
100. KASA HS.
30.000
NTERNET
160
Genel Muhasebe-II
770.GENEL YNETM GD.HS

5.000
5.000
5.000
5.000
20.000
30.000
10.000
5.000 (ocak)
5.000 (ubat)
5.000 (mart )
5.000 (nisan)
30.000
30.000
VERG MATRAHININ TESPT AISINDAN GELRLER

VE GDERLER
Bir iflletmenin ticari kr belirlenirken dnem iinde elde edilen tm gelirler ile dnem iinde gerekleflen tm giderler kr-zarar hesabna devredilir. Ancak dnem
sonunda gelirlerin ve giderlerin Dnem kr veya zarar hesabna devredildiklerinde ortaya kacak krn vergi kanunlar asndan deerlendirilmesi byk nem
taflmaktadr. Vergi kanunlar baz gelirleri vergiden muaf tutarken baz giderlerin
dnem gelirinden indirilmesini kabul etmemektedir. Vergi kanunlarna gre vergiden muaf gelirler ile kanunen kabul edilmeyen giderler dikkate alnarak mali kr
hesaplanr.
Ticari krdan vergi matrahn oluflturacak olan mali kr hesaplamak iin dneme ait vergiden muaf gelirler ticari krdan indirilirken, kanunen kabul edilmeyen
giderler ilave edilir. Vergi beyannamesi zerinde bu ifllemin yaplabilmesi iin dneme ait vergiden muaf gelir ve kanunen kabul edilmeyen giderlerin ne kadar olduunun bilinmesi gerekir. Bu amala dnem iinde gelir ve giderlerin kayd srasnda bu kapsamdaki gelir ve giderler iin ayrca bir nazm hesap kayd yaplarak,
vergi beyannamesi dzenlenirken gerekli olacak bu bilgi muhasebe iinde retilir.
RNEK
A Anonim flirketi, ifltiraki olan K flirketinden kurumlar vergisi dfllmfl T10.000

kr pay tahsil etmifltir.
/
102. BANKALAR HS
640.TRAKLERDEN TEMETT GELRLER HS.
/
910.VERGDEN MUAF GELRLER HS
911.VERGDEN MUAF GELRLER ALACAKLI HS.
/
RNEK
10.000
10.000
10.000
10.000
flletme kamu yararna alflmayan bir dernee T1.000 baflta bulunmufltur.

/
100.KASA HS
/
904.KANUNEN KABUL EDLMEYEN GDERLER HS
905.KANUNEN KABUL EDLMEYEN
GDERLER ALACAKLI HS
/
1.000
1.000
1.000
1.000
161
zet
N
A M A
Gelir ve giderleri tanmlamak ve bu hesaplarn

iflleyiflini aklamak
Gelir (haslat), iflletmenin ana faaliyet konusuna
giren mal veya hizmet satfllarndan veya ana faaliyet konusu dflnda kalan varlklarn satflndan; faiz, kira, ifltirak geliri ve benzerlerinden elde edilen deerlerin brt tutardr. Gelir kavram,
haslat ve kazan kavramlarn da ieren bir kavramdr. Haslat iflletmenin olaan faaliyetleri sonucunda ortaya kan gelirdir ve satfllar, cretler, faiz, temett ve isim haklar gibi eflitli adlar
taflmaktadr. Kazan ise iflletmenin ana faaliyetlerinin ve ortaklarnn katks dflnda yine z kaynaklarda artfl yaratan faydalar olarak tanmlanabilir.
Giderler ise mal ve hizmet satfl, retim dfl iflletme faaliyetleri ve iflletmenin asl faaliyeti dflndaki ifllemleri ile ilgili olarak ortaya kan, gelirlerle karfllafltrlan faydas tkenmifl maliyetlerdir.
Gelir ve gider ifllemleri, sermaye zerinde artfl
ve azalfl yaratan ifllemlerdir. Bunun dflnda sermeye artrma ve azaltma gibi bir takm sermaye
hareketleri de sermayeyi etkiler. Sermaye zerindeki bu iki etkinin anlamlar ve yorumlanmalar
farkl olacandan farkl flekilde muhasebelefltirilmeleri gerekir. Gelirler ve giderler iflletme sahiplerinin haklarnda artfl ve azalfl yaratan ifllemler olduu iin gelir ve giderlerin sermaye
hesab paralelinde alan ayr hesaplarda izlenmesi gerekir. Buna gre bir gider doduunda
ilgili gider hesabnn bor tarafna kaydedilirken,
bir gelir doduunda ilgili gelir hesabnn alacak
tarafna kaydedilir.
N
A M A
N
A M A
Gelir ve giderlerin kaydnda Dnemsellik Kavram ve uygulamasn aklamak

Gelir ve giderlerin kaydedilirken, dneme ait olmas ve gerekleflmifl olmas gerekmektedir. Gelirlerin tahsil edildii dnem ile ait olduu dnemin arasnda farkllk sz konusu olabilir. Bu durumda dnemsellik kavram gerei, dnem iinde tahsil edildii ya da dendii hlde gelecek
dnemi ilgilendiren bir ksm gelirlerin ya da giderlerin gelecek dneme kadar bir hesapta tutulmas gerekir. Gelecek Aylara Ait Gelirler ile Gelecek Aylara Ait Giderler izleyen aylara ait olmak
zere peflin tahsil edilen gelirlerin veya peflin
denen giderlerin kaydedildii hesaplardr.
Vergi matrahnn tespiti asndan gelir ve giderlerin kaydn uygulamak
Vergi kanunlar bir ksm gelirleri vergi dfl brakrken bir ksm giderlerin de vergiye tabi olacak
kr rakamndan dfllmesine izin vermemektedir. Bu nedenle vergiye tabi kr yani vergi matrah hesaplanrken vergiden muaf gelirler iflletmenin muhasebe krndan (ticari kr) dfllr;
kanunen kabul edilmeyen giderler ise ilave edilir. Bu ifllemlerden sonra bulunan kr zerinden
vergi hesaplanr. Vergiye tabi krn hesaplanabilmesi iin dneme iliflkin vergiden muaf gelir ve
kanunen kabul edilmeyen gider rakamlarnn bilinmesi gerekir. Bu bilgi dnem iinde sz konusu gelir ve giderler kaydedilirken ayn zamanda
nazm hesaplara kayt yaplarak retilir.
162
Genel Muhasebe-II
Kendimizi Snayalm
1. flletmenin elinde bulunan tahvillerin dneme iliflkin
faizi T7.590 hesaplanmfltr. Yaplacak kaytta hangisi
dorudur?
a. Kasa Hs. borlu/Faiz Gelirleri Hs. alacakl
b. Dier eflitli Alacaklar Hs. borlu /Faiz Gelirleri
Hs. alacakl
c. Gelir Tahakkuklar Hs. borlu/ Faiz Gelirleri Hs.
alacakl
d. Gelecek Aylara Ait Gelirler Hs. borlu/Faiz Gelirleri Hs. alacakl
e. zel Kesim Tahvil Senet Ve Bonolar Hs. borlu/ Faiz Gelirleri Hs. alacakl
2. Hangisi mal satfl iflleminde gelirin domasnn koflulu deildir?
a. flletmenin mallarn sahiplii ile ilgili tm risk ve
getirileri alcya devretmifl olmas
b. flletmenin satlan mallar zerinde kontrol ve sahipliini etkin bir flekilde srdrmesi
c. Haslatn gvenilir flekilde llebilmesi
d. Ekonomik yarar elde edilmesinin olas olmas
e. flleme iliflkin katlanlan veya katlanlacak olan
maliyetlerin gvenilir flekilde llmesi
3. Gelir ve Gider Hesaplarna topluca ne ad verilir?
a. Bilano hesaplar
b. Gelir tablosu hesaplar
c. Geici hesaplar
d. Asli hesaplar
e. Yardmc hesaplar
4. Afladakilerden hangisi bir iflletmenin ana faaliyet
konusu dflndaki giderleri arasnda yer almaz?
a. Pazarlama Satfl ve Datm Giderleri
b. Karfllk Giderleri
c. Kambiyo Zararlar
d. Reeskont Faiz Giderleri
e. Komisyon Giderleri
5. Afladakilerden hangisi gelir tablosu hesaplar arasnda yer almaz?

a. Gelecek Aylara Ait Giderler
b. Satlan Ticari Mallarn Maliyeti
c. Kambiyo Krlar
d. Yurt ii Satfllar
e. Konusu Kalmayan Karfllklar
6. Aflada yaplmfl olan kaytta hangi hesap yanlfl kullanlmfltr?
31.12.20X0
TRAKLERDEN TEMETT GELRLER
FAZ GELRLER
KONUSU KALMAYAN KARILIKLAR
GELR TAHAKKUKLARI
DNEM KRI VEYA ZARARI HS
a.
b.
c.
d.
e.
XX
XX
XX
XX
XX
fltiraklerden Temett Gelirleri

Faiz Gelirleri
Konusu Kalmayan Karfllklar
Gelir Tahakkuklar
Dnem Kr veya Zarar
7. 690 Dnem Kr veya Zarar Hesab ile ilgili olarak

afladakilerden hangisi dorudur?
a. Bu hesap bilanoda z kaynaklar blmnde
yer alr
b. flletmenin vergi sonras net krn gsterir
c. Dnemin btn gelirleri bu hesabn borcuna yazlr
d. Dnemin btn giderleri bu hesabn alacana
yazlr
e. Bir gelir tablosu hesabdr
163

8. flletme 1. 5. 20X0 tarihinde varlklar arasnda bulunan ve kiraya verilen maazann 12 aylk kira toplam
T360y peflin tahsil etmifltir. Buna gre ilgili muhasebe
kayd nasl olacaktr?
a.
100 KASA HS.
649 DER OLAAN GELR VE KRLAR HS
360
30
330
1. c
2. b
3. b
4. a
5. a
b.
480 GELECEK YILLARA AT GELRLER
380 GELECEK AYLARA AT GELRLER
240
6. d
240
7. e
c.
649 DER OLAAN GELR VE KRLAR HS.
120
120
8. a
9. b
d.
100 KASA HS.
480 GELECEK YILLARA AT GELRLER
360
10. a
360
e.
100 KASA HS.
649 DER OLAAN GELR VE KRLAR
240
240
9. flletmenin sermayesini azaltc etki yaratan ve haslat salama amac ile yaplan aktif tkenmelerine ne ad
verilir?
a. Haslat
b. Gider
c. deme
d. Maliyet
e. Bor
10. Gelirin kaydedilmesi iin afladakilerden hangisi
gereklidir?
a. Gerekleflmifl olmas
b. Tahsil edilmifl olmas
c. flletmenin ana faaliyet konusundan kaynaklanmfl olmas
d. Gelecek dnemlere ait olmas
e. Mal satfllarndan kaynaklanmfl olmas
Yantnz yanlfl ise Gelirler ve Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanlfl ise Girifl konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giderler ve Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Girifl konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Gelirler ve Muhasebelefltirilmesi ile Giderler ve Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanlfl ise Giderler ve Muhasebelefltirilmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Acentelerin baflkalarnn adna tahsilat yapmalar hlinde bu ifllemden kendi adlarna bir gelir domamaktadr. Sadece yapmfl olduklar satfllar zerinden almfl olduu komisyon gelir olarak kayda alnacaktr.
Sra Sizde 2
649 DER OLAAN GELR VE KRLAR HS.
500
500
Sra Sizde 3
181 GELR TAHAKKUKLARI HS.
642. FAZ GELRLER HS
4.750
4.750
Sra Sizde 4
180 GELECEK AYLARA AT GDERLER HS.
770 GENEL YNETM GDERLER HS.
80
80
164
Genel Muhasebe-II
Kaynaklar
Akdoan, N., Sevilengl, O. (2007). Trkiye Muhasebe Standartlar ile Uyumlu Tekdzen Muhasebe
Sistemi Uygulamas, Ankara: Gazi Kitabevi
Bektre, S., Szbilir, H., Banar, K.,(2010).Genel Muhasebe, Eskiflehir: Nisan Kitabevi
Cemalclar ., Benligiray Y., Srmeli, F. (2008) Genel
Muhasebe, Eskiflehir: Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi Yayn
Genolu, ., (2007). Trkiye Muhasebe Standartlar ve Uygulamalar, stanbul: Trkmen Kitabevi.
Kurt, G.(2008) Haslat Trkiye Muhasebe Standartlar Uygulamas, Editr: Necdet Salam, Salim fiengel, Bnyamin ztrk, Ankara: Mali Hukuk Yaynlar
Sevilengl, O., (2011). Genel Muhasebe, Ankara: Gazi
Kitabevi.

Açıköğretim Fakültesi - Genel Muhasebe 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Açıköğretim Fakültesi - Genel Muhasebe 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2897

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Mali Duran Varlklar ................................................................

Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklar ........................... 26

Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlklarn Edinimi ve Maliyet

Mali Borlar .............................................................................. 48

Ticari Borlar......... .................................................................. 74

Dier Yabanc Kaynaklar ........................................................ 100

Kendimizi Snayalm .....................................................................................

Gelir ve Giderler...................................................................... 146

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Geree Uygun Deer

Mali Duran Varlklar

MAL DURAN VARLIKLAR KAPSAMINDAK FNANSAL

Sermaye Piyasas Kurulu,

Faaliyetlerine devam eden

bir Anonim fiirketin sermaye

Faaliyetlerine devam eden A Anonim fiirketinin mevcut z kaynak tutar

1. nite - Mali Duran Varlklar

Hisse Senedinin Sahibine Salad Haklar

Elinde fon fazlas

Trev finansal aralar,

1. nite - Mali Duran Varlklar

FNANSAL VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI VE

Finansal varlklarn snflandrlmas ve bilanoda raporlanmas ile ilgili kurallar tiO R U

Tekdzen Muhasebe Sistemi

Trkiye Muhasebe Standartlar

KOB Finansal Raporlama

TEKDZEN MUHASEBE SSTEMNE GRE

1. nite - Mali Duran Varlklar

Mali Duran Varlk fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi

244.fiTRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DfiKL KARfiILII HESABI

242. TRAKLER HS.

653. KOMSYON GDERLER HS.

ki ay sonra sermaye taahht borcunun 1/3 dendiinde;

243. TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER HS.

1. nite - Mali Duran Varlklar

243. TRAKLERE SERMAYE TAAHTLER HS.

240.BALI MENKUL KIYMETLER HS.

Bedelsiz Hisse Senedi Edinimi

r, yeniden deerleme yaplmas sonucu meydana gelen fonlardan oluflmaktadr.

Eer, yatrmda bulunulan flirket sermaye artrmn sermaye yedeklerinden

X flletmesinin sermayesine %20 orannda ifltirak ettii A.Anonim fiirketi, yeniden

1. nite - Mali Duran Varlklar

X flletmesi afladaki kaytlar yapacaktr:

X flletmesinin ifltirakte bulunduu Y flletmesi maddi duran varlklarnn

Deer Azalfllarnda Karfllk Hesaplarnn Kullanlmas

1. nite - Mali Duran Varlklar

247. Bal Ortaklklar Sermaye Paylar Deer Dflkl Karfll (-)

654. KARILIK GDERLER HS.

TRKYE MUHASEBE STANDARTLARINA GRE

1. nite - Mali Duran Varlklar

Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn

Trkiye Muhasebe Standartlarnda Finansal Varlklarn

Geree Uygun Deer Fark Kr Zarara Yanstlan Finansal Varlklar

Bir finansal varln itfa

GEREE UYGUN DEER AZALI ZARARLARI HS

Geree Uygun Deer Fark zkaynaklara Yanstlan Finansal

1. nite - Mali Duran Varlklar

z kaynaa Dayal Finansal Aralar Geree Uygun Deer Farklar deer

Geree uygun deer deiflikliklerinin z kaynaklara kaydedilmesi tercihinde

Maliyetle llen Finansal Varlklar