1

Yrd. Do Dr. Emre ATILGAN

Yrd. Do. Dr. Emre ATILGAN

E-posta: emreatilgan@trakya.edu.tr
Web: www.emreatilgan.com
Twitter: EMRE_ATILGAN

1.Giri
a.
b.
c.
d.

Ekonomi nedir?
Ekonominin temel sorunlar
Ekonomi politikasnn temel hedefleri
retim olanaklar erisi ve Frsat Maliyet

2.Fiyat Mekanizmas
a. Talep
b. Arz
c. Piyasa dengesi
3.

Esneklikler
a. Talebin fiyat esneklii
b. Dier talep esneklikleri
c. Arz esneklii
d. Dier arz esneklikleri
3

4. Tketim teorisi

a.

Marjinal fayda ve tketici dengesi

5. retim ve retim maliyetleri

a.
b.

Ksa dnem retim fonksiyonu

Ksa dnem retim maliyetleri

6. Tam rekabet Piyasas

7. Monopol Piyasalar (Tekel piyasalar)

8. Monopolc Rekabet Piyasalar
9. Oligopol Piyasalar
10. Makro Ekonomi

a.
b.
c.
d.
e.
f.

Ulusal Hesaplar
Ekonomik Byme
Enflasyon
sizlik
Gelir Dalm
Para Banka

 letme Ekonomisi ve Ynetimi, Muammer Doan, Nobel

Yaynlar
Temel Ekonomi, Tmay ERTEK,Beta Yaynlar
ktisadn ABCsi, lker PARASIZ, Ezgi Kitabevi
Mikro ktisat, Erdal M. nsar, maj Yaynclk

Ekonomi Nedir?
Ekonomi Kkeni Yunancadaki "oikia" (ev) ve "nomos" (kural)

kelimelerine dayanr, "ev ynetimi" demektir. Ekonomi yerine

Trkede
Arapadan
geme
ktisat
kelimesi
de
kullanlmaktadr.

Ekonominin tanm konusunda gr birlii yoktur. O nedenle

de eitli tanmlar ortaya atlmtr. En genel geer ekonomi

tanm u ekilde yaplr:
Snrsz

insan ihtiyalarnn, snrl

kaynaklarla nasl tatmin edileceini
inceleyen bir sosyal bilimdir

Ekonomi Nedir?

Snrl Kaynaklar

Snrsz htiyalar

KITLIK
Ekonominin zmeye alt temel sorun
7

Ekonomi Nedir?
Kaynaklar snrl olduu iin insanlar tercih yapmak zorundadr.
Herhangi bir tercih sonucunda bir frsat maliyeti oluur.
Frsat maliyeti: Bir tercihin yaplmas sonucunda vazgeilen bir

sonraki en iyi tercihe denir. (Ma/film?)

Ekonomide kararlar frsat maliyetlerine gre verilir.

Normatif ve Pozitif ktisat Ayrm

Pozitif iktisat; ne, nasl, nerede, ne zaman,

ne kadar gibi objektif nermelerle ilgilenir.

rnein, sigaraya %10 vergi konulursa tketim yzde ka der?

Normatif iktisat, iktisadi analizinde, iyi-kt,

doru-yanl gibi sbjektif

deerlere atf yapar.

veya

ahlaki

rnein; Sigara tketimini azaltmak iin vergi konulmaldr.

Ekonomi Nedir?
rnek: Yaplan yatrmlarn toplum asndan alternatif maliyetini
feda edilen yatrmlar oluturur.
Yol
Baraj

Liman
Hastane
Okul
Tp geit?

10

Ekonomi Nedir?
Ne, Ne kadar retilecek?
Nasl retilecek?
Emek youn?
Sermaye youn?
Ne zaman retilecek?
Talep miktar
Yatrmlarn zamanlamas
Nerede retilecek
Hammaddeye yaknlk
Talebe yaknlk
Tama maliyetleri
evre
Nasl paylalacak?
Gelir dalm
11

Ekonominin Temel Hedefleri

Kaynaklarn tam olarak kullanlmas
sizlik
Kullanlmayan doal kaynaklar
Kaynaklarn etkin kullanlmas
Mal ve hizmetlerin gerektii kadar retilmesi

Byme
GSMH art
Adil gelir dalm
stikrar
Fiyat istikrar
ve d borlanmadan kanmak
12

Ekonomi Bilminin alma

Alanlar
Ekonomi

bilimi,

iki

temel

alana

blnm

durumdadr:
mikroekonomi
makroekonomi

13

Mikroekonomi
Ekonomiyi tketiciler, firmalar ve endstriler dzeyinde inceleyen
disiplindir. Yunanca mikros kelimesinden tremitir. iktisadi mesele
ile etkinlik zerinde durur ve u sorularn cevabn arar:
Ne, ne kadar retilecek
Nasl retilecek
Ne zaman retilecek
Nerede retilecek
Kimler iin retilecek,
Dalmda-retimde-blmde etkinlik var m ?
14

Mikroekonomi
Ekonomide tekil birimlerin incelenmesini

konu edinir. Belirli bir maln fiyat, firmann

altraca

ii

says

mikroiktisadn

konusudur. Frsat maliyeti, Arz ve Talep,

Elastikiyet gibi konular Mikroekonominin
balca inceleme konular arasndadr.

15

Makroekonomi
Ekonomi biliminin, toplam tketim, toplam retim,
toplam tasarruf, toplam yatrm, toplam gelir (milli
gelir) ve istihdam gibi toplam byklklerini inceleyen
ve bunlar ile ilgili zmleme ve karmlar yapan alt
daldr. Makroekonominin ana konular:
sizlik,
Enflasyon,
Toplam retim ve tketim,
Gelir dalm

D Denge

16

Makroekonomi
Mikroekonomiden

farkl

olarak,

Makroekonomi

ekonomiyi bir btn olarak ele alarak, makro denge

zmlemeleri zerinde alr. Ulusal gelir, isizlik,

enflasyon, toplam harcamalar, toplam yatmlar, d ak,

d borlar vs. Makroekonominin balca inceleme
konular arasndadr.

17

retim Olanaklar Erisi

retim olanaklar erisi kaynaklarn ne derecede tam ve etkin

olarak kullanp kullanlmadn gsteren bir eridir.

retim olanaklar erisi (OE): Kaynaklarn tam olarak

kullanlmas durumunda retilebilecek mal ve hizmetlerin

maksimum miktarn gsterir.

18

retim Olanaklar Erisi

retim faktrleri: Mal ve hizmetleri elde etmek iin

kullanlan kaynaklar
Emek: nsanlarn mal ve hizmet retiminde sarf ettikleri
bedensel ve zihinsel g
Doal kaynaklar: Yer alt ve yer stndeki doann
insanlara salad olanaklar
Sermaye: retimde kullanlan ve emein verimini
arttran mallar (rnein makineler, tehizat, binalar, yar
mamuller vb.)
Giriimcilik: Emei, doal kaynaklar ve sermayeyi
organize ederek mal ve hizmetlerin retiminin
salanmas
19

retim Olanaklar Erisi

rettim olanaklar erisini izmek iin mallar genel
olarak iki snfta toplayabiliriz:
Tketim mallar: En son kullancnn ihtiyacn karlayan
mallara denir. (Buzdolab, amar makinesi, ekmek,vb.)
2. Sermaye Mallar: Tketim mallarnn retiminde
kullanlan mallara denir. (Dokuma tezgah, frn, torna
tezgah, traktr, fabrika binas vb.)
1.

20

retim Olanaklar Erisi

Tketim Mallar (TL)

y0
y1
y2
y3
y4

x1

x2 x3 x4 x5

Sermaye Mallar (TL)

21

retim Olanaklar Erisi

Tketim Mallar (TL)

A: Kt kaynaklarn btn
kullanlmamaktadr. sizlik.
D: mevcut retim faktrleri ve
teknolojiyle ulalmas olanaksz olan
retim dzeyi. D kaynak/ekonomik
gelime ile ulalabilir.

A
C

Sermaye Mallar (TL)

22

retim Olanaklar Erisi

Artan frsat maliyeti kanunu: Bir
maln retimi birer birim
artrlrken dier bir maln
retiminden gittike daha fazla
ksmak zorunda kalnr.

Tketim Mallar (TL)

x1 kadar sermaye mal retmenin

alternatif maliyeti y1y0 kadar tketim
maldr.

y0
y1

retim faktrlerinin etkin bir

ekilde kullanlmas gerekir

y2

y3
y4

x1

x2 x3 x4 x5

Sermaye Mallar (TL)

23

Frsat Maliyeti (Opportunity Cost)

Kaynaklar (emek, sermaye, toprak) kstl
olduundan dolay her lke istedii mal ve
hizmetleri istedii kadar retemez.
Ya da harcayacamz bte snrl olduu iin
her istediimiz rn ve hizmeti istediimiz
miktarlarda tketemeyiz.
Neyi, ne kadar reteceimiz (tketeceimiz)
kararn verirken kullanlan kavramdr
Bir maldan bir birim daha fazla tketmek (ya da
retmek) iin dier maldan ne kadar az tketeceimizi
(ya da reteceimizi) anlatr.
24

 Ksaca,

Frsat Maliyeti, herhangi bir maln

retimini bir birim artrmak iin baka bir maldan
vazgeilmesi, feragatta bulunulmas gereken mal
ve/veya kazan miktardr. Baka bir deyile iktisadi
bir seim yaplrken vazgeilmek zorunda kalnan
ikinci en iyi alternatiftir.

Frsat maliyeti sadece retim ile ilgili bir kavram

deildir.
retici asndan: "retim kararlarnda Frsat
Maliyeti",
Tketici asndan: "Tketim kararlarnda Frsat
Maliyeti",
Devlet asndan: "Kamu harcamalarnda Frsat
Maliyeti", sz konusudur.

25

retim Olanaklar Erisi ve Ekonomik

Byme
Zaman ierisinde retim faktrlerindeki arta ve teknolojik

gelimelere bal olarak retim kapasitesi artar, yani ekonomide

byme meydana gelir.

Ekonomide bymeyi arttrmak iin hangi mal ve hizmetlerden

daha fazla retilmelidir?

26

retim Olanaklar Erisi ve Ekonomik

Byme
G. Kore

Trkiye
Tketim Mallar

Tketim Mallar

2001 OE

2001 OE
1960 OE

1960 OE
Sermaye Mallar

Sermaye Mallar
27

Ekonomik Sistemler
Geleneki sistemler
Sanayi devrimine kadar olan sistemler

Serbest piyasa ekonomisi (Kapitalist sistem)

Merkezi plan ekonomisi (Sosyalist sistem)

Karma ekonomik sistem

28

 Btn toplumlarn cevap arad hangi mallar, nasl ve

kimler iin retilecek sorularnn cevabn piyasa

ekonomilerinde fiyat teorisi ile aklar. Piyasa
ekonomisinin ileyii fiyat mekanizmasna baldr. Fiyat
mekanizmas, piyasadaki fiyatlarn dorudan bir
mdahale olmakszn arz ve talebe gre belirlenmesidir.
Piyasa ekonomilerinde retim ve tketim faaliyetleri
hibir mdahale olmakszn fiyat mekanizmasna bal
olarak gerekleir.

Mikro

iktisat, fiyat mekanizmasnn nasl ilediini

aklamaya alr. Bu blmde piyasa mekanizmasnn
ileyiini aklamak iin temel kavramlar ve talep, talep
fonksiyonu, talebi etkileyen faktrler ele alnacaktr.
29

ktisadi Deer ve Fiyat

Mal ve hizmetlerin iki tr deeri vardr. Bunlar;
1. Kullanm deeri

2. Deiim deeridir
Kullanm deeri sbjektiftir. Mala veya kiiye gre deiebilir.

rnein spor ayakkabsnn kullanm deeri bir sporcu iin

farkldr normal vatanda iin farkldr. Ayn ekilde bir
silginin bir renci iin kullanm deeri daha fazladr.

Deiim deeri ise bir mal veya hizmet karlnda elde

edilebilecek baka bir mal ya da hizmetin miktarn ifade

eder. rnek bir teneke buday(16 kg)= bir paket ay(1 kg)

30

 Gnmz ekonomilerinde mallarn deiim deeri daha

ok para ile ifade edilir ve bu ifade fiyat olarak

adlandrlr. O halde fiyat bir mal veya hizmetin elde
edilebilmesi iin gerekli olan para miktar, ya da
denmeye hazr olunan bedeldir. Bu ayn zamanda
maln mutlak fiyat olarak da adlandrlr. Birde nispi
fiyat vardr ki bu da bir maln dier mallara gre
fiyatdr. rnein elmann kilosu 1 TL, muzun ise 3 TL
olsun bu durumda muzun nispi fiyat 3/1 elma.

31

Talep:
Piyasa kurallarna gre ileyen bir ekonomide fiyatlar arz ve

talebe gre belirlenir. Tketiciler piyasann talep ynn

reticiler ise arz ynn oluturur. retim ve tketim kararlar
birbirinden bamsz deildir. Bu deikenler birbirlerini
etkilemektedir. Bunlarn yannda retim ve tketim
kararlarn etkileyen birok deiken sz konusudur.

Konuma dilinde talep istek arzu demektir. Ancak her istek

ekonomik anlamda talep olmayabilir. Bir istein ekonomik

anlamda talep olabilmesi iin bu istein satn alma gcyle
destekleniyor olmas gerekir.

Belirli bir dnemde, belirli bir maldan parayla desteklenmi

satn alma arzusuna talep denir.

32

anlamda
talep
kavramnn
daha
iyi
anlalabilmesi iin iki talep kavramnn aklanmas
gerekir.

ktisadi

Belirli bir fiyattan talep; Belirli bir piyasada belirli bir

anda belirli bir fiyattan satn alnmak istenen mal ya da

hizmet miktarna belirli bir fiyattan talep denir. rnein
Safranbolu perembe pazarnda kg 0,5 TL den 5 ton
karpuz satlyor ifadesi belirli bir fiyattan taleptir.

izelge anlamnda talep; Belirli bir piyasada belirli bir

anda dier faktrler sabitken tketicinin o maln eitli

fiyatlarndan ne kadar satn almak istediini ifade eder.

33

rnek: Emrein eitli fiyatlardan satn ald CD miktarlar aadaki gibi olsun.
Seenek

Fiyat(P)
TL

Miktar (Q) Adet

10

Emrein CD Talep izelgesi

34

 izelgede dikkati eken CD fiyatlar ykseldike satn alnan

CD miktar azalmaktadr. Fiyat ile miktar arasnda ters ynl

bir iliki vardr. CDnin fiyat ile talep edilen miktar
arasndaki bu ters ynl iliki (baz istisnalar hari*) btn
mallar iin geerlidir ve buna Talep Kanunu denilmektedir.
Yani bir maln fiyat ykseldike talep edilen miktar azalr,
maln fiyat dtke talep edilen miktar artar.
*Bu istisnalar fakir mallar (Giffen mallar) ve Snoplardr

35

Emrenin CD talep izelgesi bir diyagram zerine tanarak CD talep erisi elde
edilebilir.
Emre'nin CD Talep Erisi
Fiyat(P)
6

Miktar(Q)

0
0

10

12

36

 Talep erisi, maln fiyat ile talep edilen miktar arasndaki

ilikiyi gsteren negatif eimli bir eridir. Erinin negatif

olmasnn sebebi fiyat ile miktar arasndaki ters ynl
ilikidir(talep kanunu).

Fiyatlardaki deimenin talepte neden olaca deime her

mal iin ayn olmayacandan talep

maldan mala farkllk gsterir. Hem
anlalmasnda kolaylk salamas
biimde izilen talep erisi gerekte
eri konumundadr.

erisinin eimi de
iziminde hem de
asndan dorusal
orijine dbkey bir

37

Piyasa Talep Erisi

Bir maln tek bir alcs yoktur, binlerce alcs vardr.

te bir maln satcs tek alcnn deil dier tm

alclarn davranlar dorultusunda kararlar verir.
ktisadi analizlerde piyasa talep erisi dikkate alnr.
Piyasa talebi, belirli bir mala kar olan tm bireysel
taleplerin toplamdr.

38

Talep Fonksiyonu ve Talebi Etkileyen Dier

Faktrler
Talep tanmdan da anlalaca zere, bir maldan satn
alnmak istenen miktarn o maln fiyatna bal olduu dier
faktrlerin ise sabit olduu varsaylmtr. Oysaki sz konusu
maln fiyat dnda talebini etkileyen baka faktrlerde
vardr.
Talep edilen miktar ile bu faktrler arasndaki iliki
matematiksel olarak ifade edilirse talep fonksiyonu;
Qtx =f (Px, Pi, Pt, G,T,B, N) eklinde yazlabilir.
Qtx :X malndan talep edilen miktar,
Px :X malnn fiyat
Pi :kame maln fiyat
Pt :Tamamlayc maln fiyat
G :Tketicinin geliri
T :Zevk ve tercihler
B :Gelecee ynelik beklentiler
39

Talep miktarndaki deimeler bu faktrlerin deimesine

bal olarak ortaya kar. Btn faktrlerdeki deimeler ayn
anda ortaya kmas durumunda her bir faktrn talep edilen
miktar zerindeki etkisi tam olarak ayrt edilemeyecei iin
ilgili faktrn dndaki dier faktrlerin sabit tutulmas
gerekir.

rnein; Qtx =f (Px ) Ceteris paribus denildiinde maln fiyat

dnda dier faktrlerin sabit olduu ve fiyat
deimelerinden talebin nasl etkiledii anlalmaldr.
Ceteris paribus: dier eyler sabit iken demektir.

40

Talep Edilen Miktardaki Deime, Talepteki Deime

Talep artt yada azald ifadesiyle talep edilen miktar

artt yada azald ifadeleri ou zaman birbirine

kartrlr. Oysaki bu ifadelerin kartrlmamas
gerekir.

Talep edilen miktar artt veya azald denildiinde maln

fiyatna bal olarak, talep erisi zerinde hareket

edildii yani bir fiyat miktar bileiminden baka bir fiyat
miktar bileimine geildii kastedilmektedir.

41

Miktardaki Deime
(Talep erisi zerindeki hareket)

42

 Oysa ki talep artt yada azald denildiinde fiyat dnda talebi

etkileyen ve sabit kabul edilen dier faktrlerde ortaya kacak bir

deime ile talep erisinin yer deitirmesi yani bir btn olarak
saa veya sola kaymasn ifade eder. Bu nedenle bu faktrlere talep
kaydrc faktrler de denir.

43

Talepteki Deime
(Talep art veya azal)

44

Talepteki Deime
(Talep azal)

45

Talepteki Deime
(Talep art)

46

Talepteki Deimeye Neden Olan Faktrler

Tketicinin geliri:
kame (rakip)mallarn fiyatlar
Tamamlayc mallarn fiyatlar
Tketicinin zevk ve tercihleri
Gelecekteki fiyat ve gelir dzeyine ilikin beklentiler:
Tketici saysnn artmas(Nfus):

Bankalardan kredi almann kolaylamas

47

Piyasann iki yn vardr. Talep yn ve arz yn. Bu

blmde piyasa mekanizmasnn ileyiini
aklayabilmek iin piyasann retim yani arz yn
incelenecektir.
Arz
Arz fonksiyonu
Arz etkileyen faktrler

48

 Daha nce de belirtildii gibi piyasasnn iki yn vard.

Tketiciler piyasann talep ynn reticiler ise arz ynn

oluturmaktadr.

Piyasadaki satc davranlarna arz denir. Bu davranlar,

satcnn belli bir zaman sreci iinde elinde bulundurduu

maldan deiik koullarda satmaya raz olduu durumdur.

Belirli bir piyasada belirli bir fiyattan satlmak zere piyasaya

sunulan mal yada hizmet miktarna belirli bir fiyatta arz denir.
Ulusal piyasada budayn kg. 50 Kuru iken yllk buday arz
500000 tondur ifadesi belirli bir fiyattan arz temsil eder.

izelge anlamnda arz ise belirli bir dnemde dier faktrler

deimemek kaydyla (ceteris paribus) eitli fiyatlardan

satclarn piyasaya satmak zere sunduklar mal miktardr.

49

rnek: retici Osman GLn eitli fiyatlardan yllk elma arz izelgesi
aadaki gibi olsun.
Seenek

Fiyat(P) TL

Miktar (Q) ton

0,5

10

1,5

15

20

2,5

25

retici Osmann yllk elma arz izelgesi

izelgede dikkati eken elma fiyatlar ykseldike retilen(satmak) istenen elma

miktar artmaktadr. Fiyat ile miktar arasnda doru ynl bir iliki vardr.Elmann
fiyat ile arz edilen miktar arasndaki bu doru ynl iliki btn mallar iin
geerlidir ve buna Arz Kanunu denilmektedir. Yani bir maln fiyat ykseldike arz
edilen miktar artar, maln fiyat dtke arz edilen miktar azalr.
50

Bu reticinin elma arz izelgesi bir diyagram zerine tanarak elma arz erisi
elde edilebilir.

51

 Arz erisi, maln fiyat ile arz edilen miktar arasndaki ilikiyi

gsteren pozitif eimli bir eridir. Erinin pozitif olmasnn

sebebi fiyat ile miktar arasndaki doru ynl ilikidir(Arz
kanunu).Yani arz fiyatn artan fonksiyonudur.

Arz erisinin eimi her zaman pozitif olmad istisnai

durumlarda vardr. Bazen bir maln fiyat ykselse bile arz

edilen miktar azalr. Bu tr arz erilerine tersine dnen arz
erisi denir. rnein krsal kesimlerde geimlik olarak
retilen tarm rn arz, ile emek arz. Arz erisini de talepte
olduu gibi dorusal varsaydk gerekte orijine dbkey bir
eri konumundadr.

Piyasa Arz Erisi: Ayn retim dalnda faaliyet gsteren

firmalar topluluuna endstri ya da piyasa denir. Ayn mal

reten firmalarn arzlar toplam da piyasa arz olarak
adlandrlr.

52

 Arz Fonksiyonu
Arz tanmnda, bir maldan arz edilen miktarn o maln fiyatna bal

olduu dier faktrlerin ise sabit olduu varsaylmtr. Oysaki sz

konusu maln fiyat dnda arzn etkileyen baka faktrlerde
vardr.

Arz fonksiyonu;
Qax =f (Px, Pd, Pf, ,T,B,..) eklinde yazlabilir.
Qax :X malndan arz edilen miktar,
Px :X malnn fiyat
Pi :Dier mallarn fiyatlar

Pf :retim faktrlerinin fiyat

T :Teknolojik gelimeler
B :Gelecek hakkndaki beklentiler
53

 Talepte olduu gibi ilgili

maln
fiyatndaki
deimeler
sonucu
ortaya kar ve arz erisi
zerinde
harekete
neden olur. ekilde de
gsterildii gibi maln
fiyat P1 seviyesinde
iken arz edilen miktar
Q1 iken maln fiyat P2
seviyesine
ykseldiinde arz edilen
miktar
artarak
Q2
seviyesine ykselir.
54

 Arzdaki

deime (Arz
erisinde kayma) ise
maln
fiyat
ayn
kalmakla birlikte arz
etkileyen
dier
faktrlerin
ortaya
kmas
sonucu
arz
erisinin tamamen yer
deitirerek saa veya
sola kaymasdr. Arzda
art olmas durumunda
eri saa, azal olmas
durumunda eri sola
kayar

Arzdaki Deime

55

Arzdaki Deimeye Neden Olan Dier Faktrler

Kullanlan girdilerin fiyat (retim maliyetleri)

Teknoloji ve verimlilik
Vergiler ve sbvansiyonlar
Dier mallarn fiyatlar
reticilerin beklentileri

Endstrideki firmalarn saysnn

reticilerin bankalardan kolay kredi almas

56

Bu blmde piyasa kavram, piyasa trleri ve piyasa

mekanizmasnn ileyii ve konular zerinde
durulacaktr.
Piyasa kavram

Piyasa trleri
Piyasa dengesi

57

Piyasa Kavram
Bir mal satmak isteyenler ile almak isteyenlerin tm

piyasay oluturur.

Genel

anlamda piyasa, alc ve satcnn mal ve

hizmetlerini deitirmek amacyla bir araya geldii
yerdir.

Piyasada alc ve satc yz yze gelebilecekleri gibi hi

karlamadan da alm satm iini gerekletirebilirler.

Mal ve hizmet deiimi bir maazada, telefonla veya

internet aracl ile yaplabilir.

58

Piyasalar eitli zelliklerine gre snflandrlabilir.

Corafi

piyasalara

olarak;

yerel

piyasalardan

uluslararas

Maln tipine gre; tek tip mal satlan, binlerce mal eidi

satlan piyasalar

Deiime konu olan mal ve hizmetin trne gre; mal ve

hizmet piyasas, faktr piyasas

Mal ve hizmet piyasas mallarn alnp satld piyasalar,

faktr piyasas da retim faktrlerinin alnp satld

piyasalardr. Emek piyasas, sermaye piyasas

Rekabetin olup olmamasna gre; tam rekabet piyasas,

eksik rekabet piyasas

59

 Piyasann alc ve satc olmak zere iki taraf vardr.

Alclar piyasann talep ynn satclar ise arz ynn

oluturur. Buraya kadar arz ve talep konularnn eitli
zelliklerinden bahsedilmitir. Bir maln, ne sadece
arzna ne de talebine baklarak o maln piyasa fiyatn
saptamak mmkn deildir. Yani piyasada ne arz ne de
talep tek bana maln fiyatn belirleyemez. Maln
fiyatnn oluabilmesi iin arz ve talebin kesimesi
gerekir.

Arz edilen miktar ile talep edilen miktar birbirine

eitleyen fiyata piyasa fiyat ya da denge fiyat ad

verilir. Bu fiyat her iki taraf iinde kabul edilen fiyattr.
Satlmak istenen miktar ile satn alnmak istenen miktar
da birbirine eittir buda denge miktardr.

60

 Talep miktar ve arz miktarnn eitlendii noktada piyasa

dengeye gelir.

Arz
Talep
Fiyat miktarlar Miktarlar
0.75

Fiyat
(P)
3,5
3

525

170

410

1.5

300

300

1,5

390

180

0,5

2.5

445

100

500

50

2,5

50 100 150 200 250 300 350 400 450 500

Denge fiyat = 1,5

Denge miktar = 300

Miktar
(Q)

61

PYASA DENGESNN OLUUMU

Piyasa dengesi D0 da

oluur. Burada arz edilen

miktar talep edilen
miktara eittir.

A
T

P0 denge fiyat Q0
denge miktardr.
P0

D0

Q0

Maln arz ve talebinde

bir deiiklik olmad
srece piyasa fiyat
deimez.

Miktar
3.62

Fiyat (P)

Arz fazlas

P1
P0

D
Miktar (Q)
Q0

63

Fiyat (P)
S

P0
P1
D
Talep fazlas
Miktar (Q)
Q0

64

Talebin artmas

Talebin azalmas
Fiyat (P)

Fiyat (P)

S
P1

P0

P0
P1

D1
D0

D0

D1
Miktar (Q)

Q0

Q1

Miktar (Q)

Q1

Q0

65

Arzn artmas

Arzn azalmas
Fiyat (P)

Fiyat (P)
S0

S1
S0

S1
P1

P0

P0

P1
D0

D0
Miktar (Q)

Q0

Q1

Miktar (Q)

Q1

Q0

66

Arzn artmas
S0

Fiyat (P)

S1
P0
P1
D1
D0
Miktar (Q)

Q0

Q1

67

Fiyat

Fiyat

S0

S1

S1

P1

S0

P1

P0
D1

P0
D

D0
Q0

Q1

Arz ve Talebin Artmas

denge miktar artacaktr

denge fiyat?

D1
Miktar

Q1

Q0

Miktar

Arz ve Talebin Azalmas

denge miktar azalacaktr

denge fiyat?

68

Fiyat

Fiyat

S0

S1

S1

P0

S0

P1

P1
D0

P0
D1

D1
Q1

Q0

Arz artarken talebin azalmas

Denge fiyat azalacaktr

Denge miktar?

D0
Miktar

Q0

Q1

Miktar

Talep artarken arzn azalmas

Denge fiyat artacaktr

Denge miktar?

69

 Tavan fiyat: Bir mal veya hizmet iin devlete belirlenen

maksimum fiyata denir

Fiyat (P)

S
Karaborsa fiyat P2
Piyasa fiyat P0
P1

Tavan Fiyat

Talep fazlas

Miktar (Q)

Q1

Q0

Q2

70

TAVAN FYAT:
Sorun: Karlanamayan talep karaborsa faaliyetine neden

olmaktadr.

zm: Tavan fiyat belirlenirken talebi ksacak tedbirler de

alnmaldr.

71

 Taban fiyat: Devletin piyasalara mdahale ederek mal veya

hizmetlerin fiyatn denge fiyatnn zerinde belirlemesi (devlete

belirlenen minimum fiyat)
Fiyat (P)

Arz fazlas

P1

Taban Fiyat

P0

D
Miktar (Q)
Q1

Q0

Q2
72

 Sorun: Arz fazlas.

zm: Devlet tarafndan satn alnmas.
rnek:
Tarm rnlerinde yapt destekleme alm fiyatlar
Emek iin taban fiyat (asgari cret uygulamas)

73

 Talep esneklikleri: Bir maln talebinin talebi etkileyen faktrlerdeki

deiimlere ne kadar duyarl olduunu gsteren ltlerdir.

Talebin fiyat esneklii
Talebin gelir esneklii
Talebin apraz esneklii

74

 Talep edilen miktardaki deiimin fiyattaki

deiime orandr.
Fiyat esneklii (ef)=

Talep edilen miktardaki % deime

Fiyattaki % deime

Bir maln fiyatndaki % deime =

P
Bir maln miktarndaki % deime =

Q
ef =

Q/Q
P/P

P2-P1
P1

Q2-Q1
Q1

(Q2-Q1) / Q1
(P2-P1) / P1
75

 Talebin fiyat esneklii negatiftir (ef <0)

Mutlak deerce esneklik ne kadar byk ise

mal fiyat deiimine kar o kadar duyarldr

Esnekliin byklne gre talep aadaki

gibi snflandrlr

0<|ef| <1 ise esnek olmayan talep

|ef| > 1 ise esnek talep

|ef| = 1 ise birim esnek talep

|ef| = 0 ise sfr esnek talep

|ef| = ise sonsuz esnek talep

76

Fiyat

Fiyat

Fiyat
D

P0

P0
P1

|ef |=0

|ef |<1

|ef |=1

P1

P1

P0
Miktar

Q0
Fiyat

Q0 Q1

Miktar

Q0

Miktar

Q1

Fiyat
D

P0

P0

|ef |>1

|ef |=

P1

Q0

Esnek talep

Q1

Miktar

Q0

Q1

Miktar
77

 Toplam haslat (TR): Satlardan elde edilen toplam gelir

P: Sat fiyat
Q: Sat miktar

TR=(P)(Q)
Talebi esnek olan mallarda fiyat dtke toplam haslat artar, fiyat arttka

toplam haslat azalr.

Fiyat

TR0=P0Q0
TR1=P1Q1

D
P0

|ef |>1

P1

TR1>TR0
Q0

Q1

Miktar
78

 Esnek olmayan mallar iin fiyat dtke toplam haslat azalr

Fiyat

TR0=P0Q0

TR1=P1Q1

P0

|ef |<1
P1

TR0 >TR1
Q0 Q1

Miktar

79

 Bir maln fiyat (P) ile talep miktar (Q) arasnda

aadaki iliki bulunmaktadr. Toplam haslatn

maksimum olmas iin sat fiyat ne olmaldr?
Fiyat

Q=100-2 P

50

Miktar

100

80

Fiyat

Talep
miktar

Toplam
Haslat

1400

98

98

1200

92

368

86

602

10

80

800

13

74

962

600

16

68

1088

400

19

62

1178

22

56

1232

25

50

1250

28

44

1232

31

38

1178

34

32

1088

37

26

962

40

20

800

43

14

602

46

368

49

98

1000
800

200
0
1

10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49

d(TR)
TR=P.Q

dP

=P(100-2P)
TR=100P - 2P

=0

100-4P=0
2

P = 25
81

 Rakip mallarn varl: rakip mallarn says arttka esneklik

artar

Maln fiyatnn bte iindeki pay: dk fiyatl mallarn

esneklii kk, yksek fiyatl mallarn esneklii byktr.

Zaman: Ksa dnemde mallarn esneklii kk, uzun dnemde

esneklik daha byktr.

Fiyat

Ksa dnem talep erisi

Uzun dnem talep erisi

Miktar

82

 Balang fiyat 10 YTL olan bir maln fiyat 9 YTLye

indirildiinde talep miktar 100 birimden 120 birime kmtr.

Bu maln fiyat esneklii nedir?

ef =

Q/Q
P/P

(120 - 100) /100

=

=-2
(9 - 10) / 10

83

 Gelirdeki deiimlerin bir maln talebini nasl etkilediini lmek iin

kullanlr.
Talep miktarndaki yzdelik deiimin, gelirdeki yzdelik deiime
orandr
Gelir esneklii (eg)=

eg =

Talep edilen miktardaki % deime

Gelirdeki % deime
Q/Q
G/G

(Q2-Q1) / Q1
(G2-G1) / G1

Dk mallarn gelir esneklii negatiftir (eg<0)

Normal mallarn gelir esneklii pozitiftir.
0<eg<1 ise zorunlu ihtiya
eg>1 ise lks ihtiya
84

 Dier mallarn fiyatlarndaki deiimin bir maln talebini nasl

etkilediini lmek iin kullanlr.

Talep miktarndaki yzdelik deiimin, dier mallarn fiyatlarndaki
yzdelik deiime orandr
Talep edilen miktardaki % deime

apraz esneklik (e)=

e =

Dier maln fiyatndaki % deime

Q/Q

Px/Px

(Q2-Q1) / Q1
(P2-P1) / P1

Rakip mallarn apraz esneklii pozitiftir

Tamamlayc mallarn apraz esneklii negatiftir
85

 Bir maln arznn, arz etkileyen faktrlere kar ne kadar

duyarl olduunu gsterir.

Bir maln arz miktarndaki yzdelik deiimin fiyatndaki

yzdelik deiimine oranna arz esneklii denir

Arz esneklii (es)=

es =

Q/Q
P/P

Arz miktardaki % deime

Fiyattaki % deime
=

(Q2-Q1) / Q1
(P2-P1) / P1

86

Fiyat

P1

Fiyat

Fiyat

P1

es=0

P1

0<es<1
P0
Miktar

Q0

Q0 Q1

Fiyat

es =1

P0

P0

Miktar

Q0

Q1

Miktar

Fiyat

es>1

P1

P0

es =

P0

Q0

Q1

Q0

Q1

Miktar
87

 retimde ikame mallarn olup olmamas

Maln dayankl bir mal olup olmamas
Maliyet yaps
Ksa dnem arz erisi
Zaman
Fiyat

Uzun dnem arz erisi

Miktar

88

Daha nceki fiyat teorisi konusunda fiyatlarlarla ilgili

analizlerde bir maln fiyat dtnde daha fazla talep
edildii, fiyatlar ykseldiinde daha az talep
edildiinden bahsedilmi ancak sebepleri zerinde
detayl aklama yaplmamt. Bu blmde daha ok
tketici davranlar incelenecek ve talep kanunu
aklanacaktr. Aklanacak konular
Tketici dengesi yaklamlar

Kardinal yaklam
Ordinal yaklam
Tketici dengesi, farkszlk erileri ve bte dorusu

89

Fayda;

Tketicilerin mal ve hizmetleri tercih etmelerindeki asl

sebep bu tercihlerinden fayda salamaktr.

Fayda, mal ve hizmetlerin insan ihtiyalarn karlama

zellii olarak tanmlanr.

Tketicinin hangi mal ve hizmeti tercih edeceinde

etkili olan faktrler vardr. Bunlar;
Mal ve hizmetlerin fiyatlar
Tketicinin gelir seviyesi
Zevk ve tercihleri(mallarn marjinal faydalar)

*Marjinal fayda: son birimin yarar

90

 Faydann llp llemeyecei konusunda, iki temel

gr vardr. Bunlardan birisi faydann llebileceine

dair olan "Kardinal yaklam dieri ise faydann
llemeyecei yalnzca kyaslama yaplabileceine
dair olan "Ordinal yaklam" dir.

91

Faydann llebilir olduunu savunmular ve her mel

ve hizmet grubunu belirli bir fayda birimi ile ifade
etmiler, dier l birimleri gibi fayda birimi
kullanmlardr. Bu fayda birimi utildir. rnein 1 kg et=
36 fayda birimi(util), 1k elma 8 fayda birimi(util) gibi
Temel kavramlar;
Tketicinin belirli bir dnemde tketilen bir maln tm

birimlerinden elde edilen faydann toplamna toplam

fayda denir(TU)

Marjinal fayda ise tketilen maln en son biriminden

elde edilen fayda veya tketilen en son birimin TUda

meydana getirecei deimedir.

92

 Mal ve hizmetlerden elde edilen fayda onlara duyulan

ihtiyacn iddetine baldr. htiyacn iddeti ne kadar

fazla ise elde dilen fayda da o kadar fazladr, iddet
azaldnda fayda azalr.

giderildiinde nasl fayda

salanacak olan marjinal fayda da azalr.

htiyalar

azalyorsa

93

Emrenin dondurma tketiminden salad fayda (gnlk)

16
TF

14

MU = TU / Q

Fayda (util)

12

10
8

Paket

TF
(util)

MF
(util)

0
1
2
3
4
5
6

0
7
11
13
14
14
13

7
4
2
1
0
-1

D
E

0
0

MF

F
6

-2

Dondurma Adet (gnlk)

94

Toplam fayda - Marjinal fayda

Fayda Birimi(U)

TU2

TU2
TU1

Toplam Fayda Erisi

(TU)

A
MUx = TUQ / Q

TU1

O
Marjinal

q1 q1

q2

q2

Fayda
(MU)
Marjinal Fayda
Erisi
Q

95

Tketici Dengesi
Tketici ok plan ihtiyalar karsnda snrl olan gelirini
kendisine en ok fayday salayacak rn bileimleri
arasnda datmaya alr. Tercih ettii bileimden daha
farkl bir rn bileimi satn aldnda daha fazla fayda
salamyor ise tketici dengededir. Bu denge, dengeyi
belirleyen faktrler deimedii srece deimeyecektir.
Dengeyi salayan ve sabit varsaylan deikenler
- Tketicinin geliri
- Tercihleri(mallarn marjinal faydalar)
- Satn alnan mallarn birim fiyatlar (P)
Denge koulu;

=
=
==

96

Tketici dengesinin ortaya konulmasnda ikinci yntem faydann

llemeyeceini savunan ve tketici dengesini farkszlk erisi ve
bte dorular yardmyla aklamaya alan ordinal
yaklamclardr. Her ne kadar farkl yntemler kullansalar da her
ikisinde de ortak olan denge koulu ile ayn sonuca varm
olmalardr.
Ordinal yaklamda tketici dengesindeki koullar;

- Tketicinin geliri sabittir

- Satn alnan mallarn fiyatlar, tketicinin sadece iki mal ald
varsaylacak
- Tketicinin tercihleri, tketici mallarn faydalarn lmekte
mallar arasnda kaytsz kalabilmekte
- Rasyonelliktir

97

Kaytszlk
erileri
ile
tketici
dengesinin
aklanabilmesi iin baz varsaymlarn yaplmas sz
konusudur. ok sayda mal tketen bir tketici ile iki
mal tketen bir tketicinin davran arasnda fark
olmadndan sadece iki mal tketen tketicinin
davran incelenecektir.
Bu mallar A ve B mal olsun

98

A mal

KAYITSIZLIK PAFTASI

4
B

1
1

U2
U1
B mal
99

 Anlalaca zere tketicinin satn alaca her farkl mal

ve hizmet bileiminde elde edecei fayda dzeyi U1

olmaktadr.

O halde farkszlk erisi;

Tketiciye ayn fayda dzeyini salayan farkl
bileimlerinin geometrik yeri olarak tanmlanabilir.

mal

Orjinden uzakta olan farkszlk erisi daha yksek bir

fayda dzeyini temsil eder.(U2 gibi)

100

 Kaytszlk erilerinin her noktasnda toplam fayda seviyesi ayndr

Orijinden uzaklatka daha yksek fayda dzeyini gsterirler
Kaytszlk erileri birbirlerini kesmezler
Kaytszlk erileri negatif eilimlidirler
Kaytszlk erileri orijine gre d bkeydirler

101

 Tketicinin

amac kendisine en ok fayday

salayacak mal bileimini tercih etmek yani orjinden
daha uzaktaki farkszlk erisi zerinde dengeye
gelebilmektir. Ancak tketicinin bu amacn
engelleyen faktr gelir dzeyidir yani bte kstdr.
Bte kst; tketicin satn alabilecei mal
miktarlarnn, tketicinin btesi ve mallarn
fiyatlarna bal olmasdr ve bte dorusu ile ifade
edilir.
Bir tketicinin belirli bir gelirle herhangi iki
maldan piyasada satn alabilecei deiik
bileimleri gsteren bir dorudur.
102

A mal

TE/Pa

BTE DORUSU

.
Y

.
X
L
TE/Pb

B mal
103

GELR ARTIININ BTE DORUSUNA ETKS

A mal
Ya tketicinin geliri artm yada mallarn fiyatlar
ayn oranda ucuzlam

TE/Pa

Ya tketicinin geliri azalm

yada
mallarn fiyatlar ayn oranda
ucuzlam

TE/Pb

B mal
104

A mal
TE/Pa1

A MALININ FYATINDAK DEMELERN

BTE DORUSUNA ETKS
A malnn fiyat dm

TE/Pa

TE/Pa2

A malnn fiyat artm

B mal
TE/Pb

105

 Tketici dengesinin ortaya konulmas iin farkszlk erisi ve

bte dorusundan yararlanlr. Tketicinin satn alabilecei

mal ve hizmet miktarlar bte kst ile snrldr. Tketici
dengeye gelebilmek iin sahip olduu geliri ile kendisine en
yksek fayday salayacak mal ve hizmet miktarn tercih etsin
ki dengeye gelebilsin.

106

Optimum tketimin bulunmas

X

A mal

A1

Z
U4
U3

Q
O

B1

B mal

U1

U2

107

Denge noktasn belirlemede en nemli faktrler;

tketicinin geliri, mal ve hizmetlerin fiyatlar, zevk ve
tercihlerdir. Bu faktrlerden birinin deimesi
durumunda tketicinin dengesi deiir.
Fiyatlardaki Deimenin Tketici Dengesine
Etkisi
Tketicinin satn ald mal ve hizmetlerin fiyatlarndaki

deimeler
bte
dorusunun
tamamen
yer
deitirmesine ya da eiminin deimesine neden olur.

108

FYATLARDAK DEMENN
TKETC DENGESNE ETKS

A mal

TE/Pa

Fiyat Tketim Erisi

D2
D0
D1

U3
U1
U2
TE/Pb1

TE/Pb2

TE/Pb3

B mal

109

Gelirdeki Deimenin Tketici Dengesine Etkisi

Tketicinin gelirinde meydana gelen bir art bte dorusunu

paralel olarak saa, azal ise sola kaydrr.

110

A mal

GELRDEK DEMENN
TKETC DENGESNE ETKS

TE/pa

Gelir Tketim Erisi

D
A1

U3
Z

U1
Q

B1

TE/Pb

U2
B mal

111

Bu blmde arz ile ilgili konular incelenecektir

retim fonksiyonu
Azalan verimler kanunu
Optimal faktr bileiminin seimi

-E rn erileri
-E maliyet dorusu
retici dengesi

112

 retim faktrlerinin mal ve hizmete dntrlmesine

retim denir.

retici,

retim iini
kii veya firma,

dzenleyen ve gerekletiren

Girdi(input), retim iin gerekli her ey

113

retim teknolojisinin sabit olduu varsaym altnda

retimde kullanlan girdilerle bunlarn kullanm
sonucunda elde edilebilecek maksimum rn miktar
arasndaki ilikiyi ifade ederdir.
Qa=f (E, S,DK)
E: Emek
S:Sermaye DK: Doal Kaynaklar

retim

fonksiyonu verilen girdilerle retilebilecek

maksimum kty belirler

Firmalar retim faktrlerinin miktarn artrarak yada

azaltarak retimi artrabilir yada azaltabilirler..

114

 Girdi ile kt arasndaki ilikiler, girdilerden birinin, birkann

veya tamamnn deitirilmesine yetecek kadar zamann olup

olmamasna gre deerlendirilir.
Bu dnemler;

Ksa dnem, retim girdilerinden birkann deitirilebildii

dnemdir. Bu dnemde deitirilebilen faktrler deiken

faktrlerdir
(emek,
hammadde,enerji
vb)Deitirilemeyen
faktrler ise sabit faktrlerdir (fabrika, bina,makine vb.)

Uzun dnem, retim girdilerinin tamamnn deitirilebildii

dnemdir. Bu dnemde sabit faktrler olmayaca iin btn

faktrler deikendir.

115

Ulusal ekonomilerde, ister firma baznda, isterse de

lke ekonomisi baznda Azalan Verim Yasas
geerlidir. Her ne kadar, Adam Smith Artan
Verimlilik anlayn gndeme getirmi olsa da,
gnmzde, tarmsal retimde ve sanayi retiminde
artan nfusa bal olarak David Ricardo'nun dile
getirdii ve savunduu bir kavram olarak, Azalan
Verim Yasas geerlidir.

116

 Firma baznda, doal kaynaklar, emek ve sermaye

retim faktrleri, yani hammadde, igc ve makinetechizat miktar arasnda oluturulan hassas dengeye
Optimal Faktr Bileim Oran,diyoruz. Eer, retim
faktr arasndaki hassas denge bozulup, bir veya iki
retim faktrnn miktar sabit tutulur iken, birinin
miktar arttrlr ise, bu o firmada retim esnasnda
yakalanm olan verimlilik seviyesinin azalmasna
neden olur.

117

 Toplam rn=f(retim Faktrleri)

Ortalama rn (O)=

Toplam rn Miktar
Deiir Faktr Miktar

Marjinal rn (M)= Toplam rn Miktarnda Deiim

Deiir Faktr Miktarnda deiim

118

40

Toplam rn

T
30

20

10

i Says (L)

Ortalama ve Marjinal rn

b 14

14
12

12

10
8
7

6
5

4
3

0
-2

i Says (L)

-2

120

Toplam rn

40

30

20

Maksimum
retim

10

i Says (L)

Ortalama ve Marjinal rn

14
12
10
8
6

4
2

0
-2

i Says (L)
7

121

40

T
retim

30

Artan Verim

Azalan Verim

Negatif Verim

20

10

i Says (L)

0
0

14
12

retim

10
8
6

4
2

i Says (L)

0
-2

122

Optimal Faktr Bileimi Seimi

Firmalarn
minimum
maliyetle
retimi
gerekletirmesini
salayan
optimal
faktr
bileiminin tespitinde iki aratan yararlanlr
E rn erisi
E maliyet dorusu

123

E rn Erileri

Y (Sermaye)

y1

y2

Q
Q1

x1

x2

Q3
Q2
X

(Emek)

reticiye ayn retim dzeyini salayan farkl girdi bileimlerini gsteren bir
eridir.
124

E rn Erilerinin zellikleri
Birbirlerini kesmezler
Negatif eimlidirler

Orjine gre d bkeydirler

E rn erileri orjinden uzaklatka daha fazla retim dzeyini

temsil eder

125

Marjinal Teknik kame Oran

Ayn retim dzeyinde kalabilmek iin
faktrlerden birini artrrken dierini azaltmas
gerekir ite faktrler arasnda gerekletirilen
bu ikameye Marjinal Teknik kame Oran denir.

y1

y2

MTO=kame edilen faktr miktar =Y

kame eden faktr miktar
X
B

Bir retim faktr artarken dieri azald

iin Y/X deeri negatiftir.

S
0

X1

X2

X
126

E Maliyet Dorusu
reticinin belirli bir bte ve veri faktr fiyatlaryla satn alabilecei
faktr bileimlerini gsteren eri

Sermaye birimi (Y)

TM/Fy

E Maliyet Dorusu

TM/Fx

Emek (X)
127

Sermaye birimi (Y)

retici Dengesi
A3
A2
A1

Belirli bte ile maksimum retim salayan

optimum faktr bileimi
(retim maksimizasyonu)

Y1

Q2

u
Q1

v
O

X1

B1

B2

B3

Emek birimi (X)

128

retici Dengesindeki Deimeler

retici dengesi zerinde etkili olan faktrler

reticinin snrl olan btesi ve faktr

fiyatlardr.reticinin btesi ve faktr fiyatlar
deitiinde reticinin dengesi deiir.

129

Faktr Fiyatndaki Deimeler ve retici Dengesi

TM/Fy1

Sermaye Miktar(Y)

Fiyat -Faktr Erisi

D3
D2
D1

Q3
Q2
Q1
O

TM/Fx1

TM/Fx2

Emek Miktar (X)

TM/Fx3
130

Sermaye

Genileme Yolu

D2
D1
D
Q3

Q2
Q1

Emek
131

Genileme Yolu
Faktr fiyatlar sabitken, bir firmann eitli retim

miktarlarn minimum maliyetle gerekletirmesini

salayan optimal faktr bileim noktalarnn geometrik
yeridir.

132

Sermaye Miktar(Y)

Sermaye Youn retim Teknolojisine Gei

Genileme Yolu

Emek Miktar (X)133

Sermaye Miktar(Y)

Emek Youn retime Gei

Genileme Yolu

Emek Miktar (X)134

MALYETLER
Ak Maliyetler: retim faktrlerini elde etmek iin yaplan

gerek demeleri ifade eder. Muhasebeletirilen maliyetlerdir.

rtk Maliyetler: Gerekte deme yaplmayan, ancak bir

alternatiften vazgeilmesi nedeniyle oluan maliyetlerdir.

Muhasebeletirilemeyen maliyetlerdir.

135

MALYETLER

25.11.2014

136

KISA DNEM MALYETLER

Bu blmde emek ve sermaye olmak zere iki retim

faktrn deiken kabul edeceiz.

Bir firmann ksa dnemde karlaaca iki temel maliyet

tr vardr.
1.
2.

Sabit Maliyetler
Deiken Maliyetler

25.11.2014

137

KISA DNEM MALYETLER

Sabit Maliyet: Firmann hi rn retmese dahi katlanaca

sabit girdilerin maliyetidir, FC harfleri ile gsterilir.

Deiken Maliyet: retim miktar ile deien maliyetler olup,

VC harfleri ile gsterilir.

Toplam Maliyet

25.11.2014

138

TOPLAM FZK RN VE TOPLAM

MALYET ARASINDAK LK

25.11.2014

139

TOPLAM FZK RN VE TOPLAM

MALYET ARASINDAK LK

25.11.2014

140

ORTALAMA TOPLAM MALYET,

ORTALAMA DEKEN MALYET VE
MARJNAL MALYET

Marjinal Maliyet

Ortalama Toplam
Maliyet

Ortalama Deiken
Maliyet

Toplam Maliyetteki
Deiim
retimdeki Deiim
Toplam Maliyet
retim Says
Deiken Maliyet
retim Says

25.11.2014

141

ORTALAMA TOPLAM MALYET, ORTALAMA

DEKEN MALYET VE MARJNAL MALYET

25.11.2014

142

ORTALAMA TOPLAM MALYET, ORTALAMA

DEKEN MALYET VE MARJNAL MALYET

25.11.2014

143

ORTALAMA TOPLAM MALYET, ORTALAMA

DEKEN MALYET VE MARJNAL MALYET

25.11.2014

144

UZUN DNEM MALYETLER

Uzun dnemde sabit ve deiken maliyet ayrm

yaplmaz, daha dorusu sabit maliyet kavram

yoktur.

Bir sonraki slaytta, deien iletme bykl ve

maliyet erilerinde kaymalar incelenecektir.

25.11.2014

145

UZUN DNEM MALYETLER

25.11.2014

146

UZUN DNEM MALYETLER

Grafikte ayr iletme byklne ait ksa

dnem ATC erileri gsterilmektedir.

Eer retim miktar Q1den daha kk ise, firma

en kk iletme byklyle en dk
maliyete sahip olacaktr.

25.11.2014

147

UZUN DNEM MALYETLER

Eer retim miktar Q1 ve Q2 arasndaysa, orta byklkte bir

iletme en az maliyetle retimi gerekletirecektir.

25.11.2014

148

UZUN DNEM MALYETLER

Q2den daha byk herhangi bir retim dzeyi iin en byk

iletme lei, en az maliyetle retimi salayacaktr.

Dolaysyla ATC3 erisi en etkin fabrika lsdr.

25.11.2014

149

UZUN DNEM MALYETLER

Ayrca bu ekil, sabit kabul edilen retim faktrnn her dzeyi

iin farkl bir ATC erisi izilmesi gerektiini gsterir.

Mevcut teknolojiye gre tercih edilebilecek sabit girdi dzeyi

sonsuz saydaysa, ATC erileri de sonsuz sayda olacaktr.

25.11.2014

150

UZUN DNEM MALYETLER

Uzun dnemde tm maliyetler ve tm retim faktrleri

deiebildii iin, uzun dnem deiken maliyet ve uzun dnem

toplam maliyet arasnda fark yoktur.

Uzun dnemde, sadece uzun dnem ortalama maliyet vardr ve

LRAC biiminde sembolize edilir.

25.11.2014

151

UZUN DNEM MALYETLER

Faktr fiyatlar ve teknoloji sabitken, uzun dnem ortalama

maliyetler, tm retim faktrlerinin deimesi sonucunda her

bir retim dzeyi iin minimum ortalama maliyetlerden oluur.

25.11.2014

152

UZUN DNEM MALYETLER

Aada gsterildii gibi; uzun dnem maliyet erisi ksa

dnem maliyet erilerini kapsar ve ksa dnem maliyet

erilerine sadece minimum noktalarnda teettir.

25.11.2014

153

UZUN DNEM MALYETLER

LRAC ve SRACler U biimindedir.
Ancak ikisinin U biiminde olma nedeni farkldr.
Ksa dnem ortalama maliyet erisi, artan ve azalan marjinal

verimler kanunu nedeniyle U biimindedir.

Buna karn uzun dnemde bu kanun geerli deildir.

25.11.2014

154

UZUN DNEM MALYETLER

nk, uzun dnemde tm retim faktrleri deikendir.

Azalan marjinal verimler kanununun geerli olabilmesi iin

retim faktrlerinden en az birinin sabit olmas gerekir.

25.11.2014

155

UZUN DNEM MALYETLER

Uzun dnemde ortalama maliyet erisinin U biiminde

olmasnn nedeni ise, firmalarn nce lee gre artan, daha

sonra srasyla lee gre sabit ve azalan lek
ekonomileriyle almalardr.

25.11.2014

156

MALYET ERLERNDEK
KAYMALAR
Teknolojik ilerleme ve girdi fiyatlarnn dmesi uzun dnem

ortalama maliyet erisini aa kaydrr.

25.11.2014

157

MALYET ERLERNDEK
KAYMALAR
Etkin kt dzeyi de artacaktr.
Girdi fiyatlarnda art yaanrsa eriler ters ynde kayar.
(LRAC2

LRAC1) , (Q2

Q1)

25.11.2014

158

Blm konular
retici ve tketici rant nedir
Piyasa

dengesinde meydana gelen deimeler

karsnda retici ve tketici rantnn nasl deitii

159

retici ve Tketici Rant

Baz alclar bir mal denge fiyatnn zerinde almaya raz
olabilir. Bylece mal almay dndkleri fiyattan ucuza
alarak sbjektif bir avantaj salarlar. Denge koulunda
piyasada oluan fiyat ile tketicinin zihnindeki fiktif fiyat
arasndaki farktan doan avantaja tketici rant denir.
Baz satclar denge fiyatnn altnda bile mal satmaya
razdrlar. Denge fiyat, umduklar fiyatn zerinde
olduunda reticiler bir avantaj salar. Piyasada oluan
fiyat ile reticinin maln satmay dnd fiyat
arasndaki farktan doan avantaja retici rant denir.

160

Tketicinin almay umduu fiyat ve fiilen mal satn ald fiyat arasndaki
parasal farka tketici rant denir.

161

 Denge fiyatnn azalmas tketici

rantn bytecektir. nk bir

taraftan mevcut miktar iin
tketiciler daha az derken,
dier taraftan bu dk fiyattan
yeni tketiciler piyasaya
girecektir. Sz konusu rantn
ncekine daha byk olmas
ekonomide refah dzeyinin
arttn yanstr.
Devletin piyasaya mdahalesi
piyasa fiyatn etkiledii iin bu
tr politikalar tketici refahn da
deitirir.

162

reticinin satmaya raz olduu fiyat ve fiilen maln satt fiyat arasndaki farka
retici rant ad verilir.

163

 Denge fiyatnn ykselmesi retici

rantn bytecektir. nk bir

taraftan mevcut miktar iin
piyasadaki reticiler daha yksek bir
fiyat elde ederken, dier taraftan bu
yksek fiyattan yeni reticiler
piyasaya girecektir. Sz konusu
rantn ncekine gre daha byk
olmas ekonomide krlln arttn
gsterir.
Devletin piyasaya mdahalesi piyasa
fiyatn etkilediine gre bu tr
politikalarn reticilerin krlln da
deitirir.

164

 Tam

rekabet piyasasnn oluumu,

zellikleri konularna deinilecektir.

koullar,

Tam rekabet piyasasnn;

Tanm
Koullar
zellikleri

165

Tanm

Alc ve satclarn ok olduu ayn tr mallarn satld

ve piyasadaki bilgilendirmelerin tam olduu zel bir

piyasa trdr.
Koullar

Atomisite,piyasada ok sayda alc ve satc vardr

Homojenlik, piyasada rnler birbirinin ayndr
Mobilite, firmalar kolaylkla piyasaya girip karlar
Aklk, alc ve satclar tam bilgiye sahiptir

166

 Her biri toplam piyasa miktarnn ok kk bir payna

sahip ok sayda firma vardr.

Piyasaya giri serbesttir. Girii engelleyen etmenler

yoktur.

Piyasada faaliyet gsteren tm firmalar tamamyla ayn

rn retmektedir. Yani rn homojendir. Tarm

rnleri, ya, gm, kereste, demir rnek verilebilir

retim girdileri tam hareketlilie sahiptir. Girdiler ister

endstri ii, isterse endstriler aras hareket edebilirler.

Piyasadaki tm ekonomik karar birimleri, maln fiyat,

kr imkanlar gibi konularda tam bilgiye sahiptirler.

167

 Bir mal iin sadece arz ve talep tarafndan belirlenmi bir

fiyatn bulunduu ve geerli olduu piyasalardr.

zel bir piyasa trdr. Tam rekabet, hibir firmann satt

rnn fiyat zerinde tek bana kontrol gcnn olmad

zel bir piyasa yapsdr. Tam rekabeti firma fiyat belirleyici
deil, fiyat kabullenicidir.

Tam

rekabet koullarnda faaliyet gsteren bir firma,

piyasada oluan fiyat esas alarak, bu geerli piyasa
fiyatndan istedii kadar mal satabilir. Bu nedenle, tek bir
firmann rnne olan talep erisi, geerli piyasa fiyatnda
tam esnektir (sonsuz esnektir) ve eri yatay eksene paralel
bir doru biimdedir.

168

Bu konuda aksak rekabet piyasalarndan

- Monopol piyasas
- Oligopol piyasas ve
- Bu piyasalarn zellikleri hakknda ksaca bilgi

verilecektir

169

 Monopol piyasasnda bir tek satc, buna karlk n

sayda alc sz konusudur. Ayrca piyasaya giri ve

klarn kstlanm olmas gerekmektedir. Bu
piyasada rakip olmadndan monopolc sat
fiyatn belirlerken bamsz hareket edebilir. Fiyat
veri deildir. Ancak firma fiyat yinede diledii gibi
belirleyemez nk;

Her maln zayfta olsa bir ikamesi vardr, ayrca

tketicinin satn alma gc snrldr.

170

 Monopol piyasasnda firma, maln tek satcs olduundan

firmann malna kar talep erisi ayn zamanda maln piyasa

talep erisidir. Monopolc firma maln fiyatn drdke
ok, ykselttike daha az mal satar. Firmann fiyat ve miktar
kontrol etme imkan vardr. Ksaca firma, kendisine en yksek
kar salayacak fiyat-miktar ayarlamasn yapma imkanna
sahiptir. Monopolcnn satt maln ikamesi ne kadar gse
talep erisi de o kadar esnek olacaktr.

rnein lkemizdeki tekel rnleri, eker piyasalar buna en

gzel rnei tekil eder.

171

 Doal Nedenler : Monopoller bazen doal koullara dayal

olarak ortaya kabilir.

Yasal Nedenler : Bir maln retiminin ve satnn yasa veya

imtiyazlarla tek bir firmaya verilmesi ile oluur.

Akdi Nedenler : Ayn mal reten firmalarn kendi aralarnda

rekabeti kaldrmak iin anlamalar ve bir maln retimi veya

satn tek bir firma gibi kontrol etmeleri

Fiili Nedenler : Firmalarn tesislerini bytmeleri birim

maliyetlerini olduka drp monopol haline gelmeleri

172

 Baz mal ve hizmetlerin, devlet ve dier kamu kurulularnn

kontrolnde olmas lke asndan faydal olabilir. rnek

olarak; insan saln korumak amacyla kurulan iki
monopolleri verilebilir.

Byk sermaye yatrm gerektiren baz hizmetlerin tek bir

kurulu elinde olmas faydal olacaktr. rnek olarak;

demiryolu iletmesi verilebilir.

Yine birok firmann ayn blgede tek bir i iin yatrm

yapmasnn sermaye israfna yol aabilecei durumlarda bu

iin tek bir firmaya verilmesi uygun olabilir. rnein olarak;
telefon ebekesi verilebilir.

173

 Monopoller

optimal kaynak dalmn bozmaktadr.

Monopolc firma daha az retim yaparak daha yksek
fiyattan satmaktadr.

Gelir dalmn bozmaktadr. Tam rekabet piyasasnda uzun

dnemde ar kar ortadan kalkarken, monopolcnn ksa

dnem salad kar uzun dnemde de devam etmektedir.

Monopolc firma, tam rekabet artlar altndaki bir firmaya

gre daha muhafazakar hareket eder. Yani, yeni teknik ve

metotlarn bulunmasn, uygulanmasn geciktirir.

Monopolc firmann reklamlara fazla yer vermesi reklam

giderleri. Reklamlar mala kar talebi arttrmakta ve maln

tketici yannda deerini ykseltmektedir. Monopolc firma
bu ekilde talebi etkileyerek karn ykseltmektedir.
174

 ok sayda firma tarafndan retilen bir mal tek

firma tarafndan satn alnp yeniden ok sayda

tketiciye satlabilir.

Firma alta monopsoncu satta monopolc

olduundan bu piyasaya ift monopol yada

zincirleme monopol denir.

175

Tanm: Tekelci rekabet piyasas da denir. ok sayda firma

tarafndan retilen benzer mallarn farklym gibi gsterilip
firmalarn monopolletii piyasadr.
Mal Farkllatrmas: Mallarn, farkl renk, koku, grn,
desen, ambalaj ve isim altnda piyasaya srlmesidir.
Reklam ok nemlidir.

Piyasaya Giri-k-Satc Says: Giri k serbesttir.

Mal retimi byk sermaye gerektirmez.
Mallar arasndaki ikame ilikisi: Mallar yakn ikame
mallardr.
176

 Oligopol piyasas birbirine etki edebilecek az sayda satcnn,

buna karlk n sayda alcnn bulunduu bir piyasa trdr.

Bu piyasa tam rekabet piyasas ile monopol piyasas arasnda
yer almaktadr. Gerek hayatta en ok rastlanan piyasa
trdr.

Oligopol piyasalardaki firmalar arasnda ak veya gizli bir

mcadele devam etmektedir. Bu piyasalarda klasik rekabet

arac olan fiyat rekabetine daha az rastlanmaktadr. Bu nedenle
oligopol piyasasndaki firmalar fiyat rekabeti yerine baka
yollarla mcadele etmeyi yelemekte, piyasa paylarn daha
ok gizli veya ak anlamalar yaparak pazar paylarn
arttrmay ve birlikte yaamay kabul etmektedirler. Bu ekilde
davranmalarnn amac fiyat arttrarak maksimum kar
salamay hedeflemektedirler.

177

Anlamal Oligopoller

Yatay ve Dikey Birlemeler

Karteller

- Fiyat karteli
- Miktar karteli
- Blge karteli
Trstler :
Holdingler

178

Piyasadaki her firmann rettii mal ayn ise yani

homojense tam oligopol (benzin, imento

Mal farkllatrlmas ve eitlendirilmesi varsa noksan

oligopoldr (bilgisayar ,TV, otomobil)

Eksik rekabet piyasalarndan oligopoln zel ekilleri

Duopol: ki satc, ok sayda alc
Triopol: satc ok sayda alc

179

Bu blmde, retim faktrleri ve faktr gelirleri ve

faktr piyasasnn ileyii konularna deinilecek. Bu
kapsamda konularmz;
Faktr piyasas
Faktr talebi
Faktr arz

Faktr gelirleri aklanacak

180

 retim faktrleri emek sermaye ve doal kaynaklard

Faktr piyasas ise retim faktrlerinin (igc,

sermaye ve toprak) alnp satld piyasalardr. Bu genel

gruplama iinde, tm girdilerin de temsil edildiini
hatrlamanz gerekir. Faktr fiyatlar, faktr piyasasnda
belirlenir. Aslnda, tm piyasa gelirleri, faktr
piyasalarndan tretilir.

181

 Faktr piyasalar ile tketim mallan piyasalar baz

benzerlikler gsterir. Ancak, aralarnda temel bir

farkllk da vardr. Bilindii gibi, ou kaynaklar
insanlarn isteklerini karlamaya ynelik mal ve
hizmetlerin retiminde gerekli olduklar iin retim
faktrleri, insanlarn isteklerini dolayl olarak tatmin
ederler. Ekonomik birimlerin mallara olan dorudan
talepleri, bu
mallarn
retiminde
kullanlacak
kaynaklara dolayl veya trev talep yaratr. zetle
faktr piyasasnda faktr talebi bir trev taleptir ve mal
piyasasndaki talep tarafndan nemli lde etkilenir.
Faktr fiyatlar, tpk rn fiyatlarnda olduu gibi faktr
arz ve talebi tarafndan belirlenir.

182

Belirli bir piyasada belirli bir dnemde o faktrn fiyat

dndaki etmenler sabitken eitli fiyatlardan satn alnmak
istenen faktr miktardr.
Faktr talebinin zellikleri
retim faktrleri trev taleptir.

retim
faktrleri
dorudan
baz
gereksinmeleri
karladklar iin deil de ihtiyalar karlayan mallarn
retimi iin gerekli olduklarndan talep edilmektedir. Bu
sebepten dolay retim faktrleri talebi trev taleptir. Faktr
talebinin kayna tketici tercihleridir.
Trev talep olmas yannda bal talep niteliindedir.

nk retim faktrleri retim esnasnda belirli lde

birbirlerini tamamlayc niteliktedir. Buday retmek iin
183
emee de ihtiya var sermaye ve topraa da

 Firmann Faktr Talebi: Firma faktrlerden

marjinal rn haslat = marjinal faktr maliyeti

eitliine karlk gelen miktarda satn alacaktr.
Faktr piyasasnda tam rekabet varsa, firma ayn
fiyatta diledii kadar satn alr. Marjinal rn haslat
= Marjinal Fizik rn x Fiyat

184

 Faktrn kendi fiyat

Talep edilen mal miktar
Faktrlerin (kaynaklarn) verimlilii
Dier retim faktrlerinin fiyatlar

185

 Mal ve hizmetlere olan talep ile faktr talebi arasnda

dorudan bir iliki vardr. Eer bir mala olan talep

artarsa, bu mal retmek iin kullanlan kaynaklara olan
talep de artar, mallara olan talep azalr ise faktr talebi
de azalr

Faktrleri talep eden kiiler, doal olarak en verimli

faktrleri kiralamak isterler. Kaynaklarn verimlilii

arttka kaynak talebi de artar. Kaynaklarn verimliliini
etkileyen birok etmen vardr.

186

Faktr talep esnekliini etkileyen faktrler:

Zaman
Maln talep esneklii
Marjinal rn gelirini azalma biimi
Faktrler aras ikame olana

187

 Belirli

bir dnemde eitli fiyatlardan satlmak

istenen faktr miktarlarn ifade eder.

Faktr arz, faktrn miktar ile o faktrn sahibinin

sahip olduu faktr, retimde kullanlma amacyla

kiraya verip vermeyeceine baldr.

Faktrlerin arz ile ilgili kararlar, bu faktrlerin

sahiplerince verilir

Tm faktrler ksa dnemde tm ekonomi asndan

esneklikleri ok kktr hatta sfrdr.

188

Tm faktrlerin arz esneklikleri genellikle serttir.

nk faktrlerin ekonomideki miktarlar snrldr ve
fiyatlar ykselse de toplam faktr arzn artrmak
mmkn deildir.
Faktr arz esnekliinin sert olmasnn nedenleri;
Toprak miktar tm ekonomi gz nne alndnda

sabittir.

Emek arz bir ekonomide almak isteyen kiilerin

says ile snrldr

Sermaye faktr de emek arzna benzer

189

 Piyasa ekonomilerinde, faktrlere yaplan demeler,

faktr sahibi bireylerin balca gelir kaynan

oluturur. Bu nedenle piyasa ekonomilerinde, faktr
gelirlerinin aklanmas ile hem fiyat sisteminin
ileyii analiz edilmi, hem de kaynak dalm
mekanizmas anlalm olur. rnein cret, reticiler
asndan bir maliyet iken iiler iin bir gelirdir. Bu
gelir sayesinde iiler mal ve hizmet satn alabilirler.
Dolaysyla cretler, sadece farkl mallarn retim
miktarn, fiyatlarn ve maliyetlerini etkilemekle
kalmaz, ayn zamanda iilerin ulusal gelirden ne
kadar pay aldklarn da belirler.

190

retim Faktrleri

Faktr Gelirleri

Emek

cret

Sermaye

Faiz

Doal Kaynaklar

Rant (Kira)

Giriimci

Kar

191

cret emein retimden ald paydr.Yani emek faktrnn fiyatdr.

-Nominal (Parasal) cret: ilerin almalar karl, saat bana,

gnlk, haftalk veya aylk olarak aldklar para miktarn gsterir.

-Reel cret: bir kiinin parasal creti ile satn alabilecei mal ve hizmet
miktarn gsterir. Yani reel cret, parasal cretin satn alma gcnn bir
gstergesidir. Dolaysyla bir kiinin reel creti, elde ettii parasal creti
ile satn alabilecei mal ve hizmet fiyatlarna baldr.

192

Emek Arz: Emek arz belirli bir piyasada belirli bir

dnemde cret dndaki faktrler sabitken eitli
cretler dzeyinde iilerin almaya raz olduklar
sreleri ifade eder. Emek arzn, iinin zevk ve
tercihleri, iinin satn alaca mal ve hizmetlerin fiyat
belirler. cretler ykseldike arz edilen emek miktar
nce artarken belirli bir cret dzeyinden sonra
azalmaya balayabilir. Buna tersine dnen (tersine
esnek) emek arz erisi denir. Piyasa arz erisi de buna
benzerdir.
Emek Talebi: Emek talebi belirli bir piyasada eitli
cretlerde istihdam edilmek istenilen emek miktarn
ifade eder. Emek talebi emein marjinal verimliliine
baldr. Emek talep erisi, marjinal rn haslat erisine
zdetir.
193

Faiz szc, iktisatta iki anlamda kullanlr.

Birinci anlamnda faiz, bir bor anlamas ve onun

sat ile ilgili getiriyi nitelemek iin kullanlr.

Faizin

ikinci anlam ise, retimde girdi olarak

kullanlan sermayenin getiri oran olmasdr.
Faizin iki farkl anlam olmasna ramen, iktisatlar
genelde sanki tek bir faiz oran varm gibi konuurlar.
ki farkl anlamdaki faiz oranlarnn birlikte hareket
etme eilimlerinden dolay, gerekte de tek bir faiz
oranndan sz etmek mmkndr.
194

Optimum faktr bileimini elde etme abas, ou durumlarda

emek ve sermaye yannda doal kaynaklar (veya toprak) gibi arz
sabit olan faktrlerin kullanmn da gerektirir. Doal kaynaklarn
var olmas, insan abalarna bal olmad iin sermayeden
farkldr. Arz artrlamayan topra, retim amacyla kullanmak
iin, igc ve sermaye kullanarak temizleme, kazma veya sulama
gibi eitli iyiletirmelerle verimlilii artrlabilir. Bununla birlikte,
toprak arz (miktar) toprak talebine gre snrl olduu iin,
kullanm karl belirli bir bedel denmesi gerekir, ite bu
bedele genel olarak rant (kira) denir. Ancak iktisatlarn zerinde
durduu rant kavram ekonomik ranttr.

195

Ekonominin Dngsel Akm

196

 Makroekonomi bir lkenin ekonomisini bir btn olarak

inceler.

Makroekonomik gstergeler
Milli gelir
Gayri safi yurtii hasla(GSYH)
Gayri safi milli hasla (GSMH)

Kii bana den milli gelir

Enflasyon oran
sizlik oran
Gelir dalm

197

 retim sonucunda ortaya kan toplam gelir

Milli gelir ile ilgili kavramlar
Gayri safi yurtii hasla (GSYH)
Gayri safi milli hasla (GSMH)
GSYH: Bir lke snrlar iinde belli bir zaman diliminde

retilen nihai mal ve hizmetlerin toplam deeridir

Zaman dilimi genellikle ay, 3 ay veya yldr.

GSYH hesaplanrken nihai mal ve hizmetlerin toplam deeri

bulunur.

Nihai mal ve hizmetler: Baka mal veya hizmetin

retiminde kullanlmayan, dorudan tketilen mal ve

hizmetlerdir
198

GSYH PQ
i
i 1

Pi: i. mal veya hizmetin piyasa fiyat

Qi: i. mal veya hizmetin miktar
Ekonomide nihai ve ara mal ayrm kesin olarak yaplamadndan

hesaplamalarda katma deerler dikkate alnr

Katma Deer: rnn her bir aamasnda rne ilave edilen
deerdir
Bir ekmek iin katma deerler aadaki gibi hesaplanr
Ara mal
Buday
Un
Ekmek

Fiyat
(YTL)
0,10
0,20
0,35

Katma deer
(YTL)
0,10
0,10
0,15
199

 Nominal GSYH (Cari fiyatlarla GSYH): Bir

lke snrlar ierisinde belli bir zaman iinde, retilen tm
nihai mal ve hizmetlerin iinde bulunulan fiyatlar dikkate
alnarak hesaplanan deeridir.

Reel GSYH (Sabit fiyatlarla GSYH):

Herhangi bir ylda retilen nihai mal ve

hizmetlerin, sabit bir yln (baz yln) fiyatlar
dikkate alnarak hesaplanan deerine denir.
Fiyatlar sabit olduu iin enflasyon etkisi ortadan

kalkar

200

2-BYME

201

 2010 ylnda Trkiye 735,828 milyar dolar GSYH's ile 30

OECD lkesi arasnda 16. byk ekonomi haline gelmitir.

2010 yl gayri safi yurtii hasla deeri cari fiyatlarla

%16'lk artla 1.105.101 milyon TL, sabit fiyatlarla % 8,9'luk

artla 105.680 milyon TL olmutur.

2010 ylnda kii bana gayri safi yurtii hasla deeri cari

fiyatlarla 15.138 TL, ABD dolar cinsinden 10.079 dolar

olarak hesaplanmtr.

202

 TK 8 Mart 2008de yeni GSYH serisini aklamtr.

1968 yl BM hesap sistemine (UN system of

accounts) dayanan eski hesaplama yntemleri kayt
d ekonominin tam olarak saptanmasna olanak
salamyordu. Yeni sistem ise, Avrupa hesap sistemi
(ESA-95) ile uyumlu olup, konut ve sanayi
sektrlerine ilikin daha kapsaml ierik
salamaktadr.
2006 ylnda retim yntemiyle hesaplanan GSYH
hesaplamalarnda 1987 temel ylndan 1998 temel
ylna geilmesi GSYHnin cari fiyatlarla %31,6
artmasna yol amtr.

203

204

 GSMH: Bir lkenin vatandalarnn belli bir

dnemde yarattklar toplam gelire denir.

GSMH hesaplanrken GSYHya yurtdndaki

vatandalarmzdan elde edilen gelirler ilave

edilir ve yurtiindeki yabanclarn yurtdna
kardklar gelirler karlr

GSMH=GSYH+Net d dnya gelirleri

Net d dnya gelirleri=Dardan gelen

gelirler-darya giden gelirler

205

Rank

Country

1
2

World
European Union
United States
People's Republic of
China
Japan
Germany
France
United Kingdom
Italy
Brazil
Canada
Russia
India
Spain
Australia
Mexico
South Korea
Netherlands
Turkey
Indonesia
Switzerland
Belgium

3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

GDP (millions of USD)

62,220,000
15,900,000
14,620,000
5,745,000
5,391,000
3,306,000
2,555,000
2,259,000
2,037,000
2,024,000
1,564,000
1,477,000
1,430,000
1,375,000
1,220,000
1,004,000
986,300
770,300
729,100
695,100
522,400
461,300

2010 yl
verilerine
gre
lkelerin
GSYH

2010 List by
the CIA World
Factbook
Field listing GDP (official
exchange rate),

206

 Satn alma gc paritesi (SAGP): lkeler arasndaki fiyat dzeyi

farkllamasn ortadan kaldran para birimi dntrme

orandr.

lkelerdeki fiyat farkllklarn ortadan kaldrd iin daha

gereki bir gstergedir

207

Rank

Country

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

World
European Union
United States
People's Republic of China
Japan
India
Germany
Russia
Brazil
United Kingdom
France
Italy
Mexico
South Korea
Spain
Canada
Indonesia
Turkey
Australia
Iran
Republic of China (Taiwan)

20

Poland

GDP (PPP) $Million

74,430,000
14,900,000
14,720,000
9,872,000
4,338,000
4,046,000
2,960,000
2,229,000
2,194,000
2,189,000
2,160,000
1,782,000
1,560,000
1,467,000
1,374,000
1,335,000
1,033,000
958,300
889,600
863,500
807,200
721,700
208

 Toplam retim=Toplam gelir=Toplam harcama

retim yntemi
Gelir yntemi

Harcama yntemi

209

 retim yntemine gre GSYH hesaplanrken sektrel bazda

yaratlan katma deerler toplanr.

210

2004 yl iin GSYH (Milyar YTL)

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.

17.

Sektrler
Tarm
Sanayi
naat
Ticaret
Ulatrma ve haberleme
Mali kurulular
Konut sahiplii
Serbest meslek ve hizmetler
zafi banka hizmetleri (eksi)
Sektrler toplam (1-9)
Devlet hizmetleri
Kr amac olmayan zel hizmet kurulular
Toplam (10+11+12)
thalat vergisi
GSYH (alc fiyatlaryla) (13+14)
D alem net faktr gelirleri
D alemden gelen
D aleme giden (eksi)
GSMH (alc fiyatlaryla) (15+16)

Katma Deer
48,395
107,1
15,4
88,7
62
21,6
18,4
14,9
-10,8
365,6
42,5
3,5
411,7
18,8
430,5
-1,6
10
-11,6
428,9
211

Sektr Pay
11,3
25
3,6
20,7
14,5
5
4,3
3,5
-2,5
85,2
9,9
0,8
96
4,4
100,4
-0,4
2,3
-2,7
100

 Toplam Faktr Gelirleri (TFG)= cret + Kira +Faiz + Kr

GSYH=TFG+Dolayl vergiler-Sbvansiyonlar+Amortismanlar
Dolayl Vergiler:

Yurt ii retim ve ithalattan alnan vergiler,

retici birimlerin retim faaliyetleriyle ilgili olarak devlete
yaptklar zorunlu ve karlksz demelerdir.

Sbvansiyonlar: Sbvansiyonlar, izlenen ekonomik ve sosyal

politikalar gereince devlet tarafndan lkede yerleik kamu ve

zel retici birimlere yaplan karlksz demelerdir.

Amortismanlar(Sabit Sermaye Tketimi): reticilerin sahip

olduu ve retim srecinde kullanlan sabit sermayenin deerinde,

fiziki ypranma sonucu meydana gelen azalmadr.
212

 Tketim harcamas (C): Hane halknn bir yl iinde tketim

mallarna yapt toplam harcama miktarna denir.

Kamu harcamas (G): Devletin retimi arttrmak iin yapt

her trl harcamalarn toplamna kamu harcamas denir.

Yatrm Harcamas (I): Firmalarn bir yl iinde genel olarak

sermaye mallarn satn almak iin yaptklar toplam harcamaya

denir. Yatrm harcamas sadece sermaye mallarnn almlar ile
snrl deildir. Yl iinde retilen satlmayarak nihai mal
stoklar da yatrm harcamasna ilave edilir.

Net ihracat harcamas (X-M): hracat geliri ile ithalat gideri

arasndaki farka net ihracat harcamas (veya d ticaret

dengesi) denir.

GSYH=C +G + I+(X-M)
213

 GSYHnn toplam nfusu blnmesi sonucunda bulunan ortalama

deere denir

KBMG=

Nominal GSYH
Toplam nfus

214

Satn alma gc paritesine gre

KBYG ve GSYH (2007)

KBYG ve GSYH (2007)

lkeler

KBYG

GSYH

ABD

45490

13770,3

Japonya

33668

in

lkeler

KBYG

GSYH

ABD

45176

13675,1

4302,1

in

8486

11206,8

2310

3051,2

Hindistan

4031

4555,3

Almanya

37476

3080,6

Japonya

34011

4346

ngiltere

43735

2660,7

Almanya

32179

2645,1

Fransa

37899

2401,4

ngiltere

36568

2224,6

talya

34120

1993,7

Fransa

31873

2019,6

spanya

30289

1359,1

Rusya

13210

1877,2

Rusya

8209

1166,6

talya

31694

1852

10

Kanada

38382

1266,4

10

Brezilya

9531

1804,6

11

Brezilya

6220

1177,7

11

spanya

28445

1276,4

12

Hindistan

871

984,2

12

Meksika

11761

1237,3

13

G. Kore

19485

943

13

G. Kore

25403

1229,3

14

Meksika

8530

897,3

14

Kanada

36821

1214,9

15

Avustralya

39320

822,1

15

Endonezya

4616

1038,3

16

Hollanda

43386

720,9

16

Tayvan

31692

734,7

17

Trkiye

5882

432,5

17

Trkiye

9629

708,1

18

Endonezya

1812

407,5

18

Avustralya

34359

718,4

19

sve

46400

423,6

19

Arjantin

17062

671,5

20

Belika

39798

423,5

20

ran

9075

643,9

215

 Mallarn kalitelerindeki iyiletirmeler

Ev halknn kendisi iin yapt retimler
Kayt d retim faaliyetleri

216

 Ekonomik byme ekonominin retim kapasitesinin arttrlarak

daha fazla mal ve hizmet retilmesidir.

Ekonomik byme hesaplanrken Reel GSMH veya reel GSYH

meydana gelen deiim bulunur.

217

 Bir nceki yla gre reel GSYH meydana gelen art oranna

byme hz denir.

Y Yt-Yt-1
gt = =
Yt-1
Y

Yt: t ylndaki reel GSYH

Kii bana den milli gelirdeki byme
hz
218

 Ekonomilerde belli dnemlerde byme belli dnemlerde klme

meydana gelir. Bu dalgalanmalara konjektrel dalgalanmalar denir.

Dalgalanmalar genileme ve daralma eklinde devam eder

Genileme dneminde talep artar, buna bal olarak retim ve

istihdam artar, daralma dneminde ise tam tersi bir sre yaanr
Reel GSMH
Zirve

Zirve

Dip

Zaman

219

10,00
9,00
8,00
7,00
6,00
5,00
4,00
3,00
2,00
1,00
0,00
-1,00
-2,00
-3,00
-4,00
-5,00
-6,00
-7,00

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

220

 Tanm: Bir ekonomide fiyatlar genel seviyesinin srekli olarak

artmasna enflasyon denir.

Sebeplerine gre enflasyon e ayrlr:

Talep enflasyonu

Maliyet enflasyonu
Enflasyon beklentisi

221

 Enflasyonun gelir dalm zerindeki etkisi

Sabit gelirli kesimin, gelirlerindeki art oranlar enflasyon orannn

altndadr
Serbest meslek sahiplerinin gelirlerin art oranlar enflasyon orannn
zerindedir.
Enflasyonun byme zerindeki etkisi

Enflasyonun yksek olmas durumunda kredi faiz oranlar da yksek

olur. Bu durumda yatrmlar azalr.

Enflasyonun yksek olmas durumunda yatrm yapmak risklidir.
Enflasyonun yksek olmas durumunda tketiciler tasarruf yapmaktan
vazgeerek gelirinin tamamn harcama eiliminde olurlar.
Enflasyonun d ticaret zerindeki etkisi

Yurtiinde fiyatlarn srekli artmas ithalatn artmasna neden olur. Bu

durum d ticaret ve cari ilemler dengesindeki aklara neden olabilir.

Cari ilemler an kapatmak iin bor alnmas durumunda d bor
stoku artmaktadr
Enflasyonun kaynak tahsisi zerindeki etkisi

Enflasyonun yksek olmas durumunda eldeki kaynaklar etkin bir

ekilde tahsis edilememektedir.

222

 Enflasyon llrken ekonomideki genel fiyat

dzeyinin belirlenmesi gerekir

Fiyat dzeyi: Bir ekonomideki fiyatlarn arlk
ortalamasdr.
Fiyat endeksleri: Ylara gre farkl mal ve hizmet
gruplarnn fiyat dzeylerini gsterirler
tip fiyat endeksi bulunmaktadr
Tketici fiyat endeksi (TFE)
retici fiyat endeksi (FE)
Gayrisafi yurtii hasla deflatr

223

 Tketicilerin satn ald mal ve hizmetlerin fiyatlarndaki

art lmek iin kullanlr.

TFEde tketicilerin satn ald mal ve hizmetlerden
oluan bir mal sepeti oluturulur.
Bu sepette yer alan mal ve hizmetler ortalama bir
vatandan yapt harcamalara gre arlklandrlr.
Her ay sepetteki mal ve hizmetlerin ortalama fiyatlar ile
arlklar arplarak fiyat dzeyi belirlenir.
Bir nceki ayn fiyat dzeyi ile karlatrlarak aylk
TFEdeki art oran belirlenir.
Daha sonra yllk TFE oran hesaplanr. Yllk enflasyon
oran iki ekilde hesaplanabilir.
Bir nceki yln ayn ayna gre fiyat dzeyindeki % deiim
Yllk ortalama yzde deiim

224

 Yllk enflasyon aadaki gibi hesaplanr

r2008 =

2008 Nisan ayndaki TFE endeksi

2007 Nisan ayndaki TFE endeksi

-1

Yllk ortalama enflasyon aadaki gibi

hesaplanr
r2008 =

2008 ylndaki ortalama TFE endeksi

2007 ylndaki ortalama TFE endeksi

-1

225

2002
Hedeflenen

Gerekleen
Kaynak: TCMB

2003

2004

2005

2006

2007

35

20

12

29,7

18,4

9,3

7,7

9,6

8,4

2008

2009

2010
4

226

 reticilerin retip satt hammadde, ara mal

ve nihai mallarn fiyatlarndaki artlar

lmek iin kullanlr.

FE hesaplanrken aadaki sektrlerde

retilen mallar dikkate alnr

Tarm, avclk ormanclk
Balklk
Madencilik ve taocakl

malat sanayi
Elektrik, gaz ve su

227

 GSYH deflatrnde bir ekonomide retilen tm

mal ve hizmetler dikkate alnr

GSYH deflatr hesaplanrken her hangi bir
yldaki nominal GSYH, reel GSYH oran
hesaplanr.
GSYH deflatr =

r2008 =

Nominal GSYH
Reel GSYH

2008 GSYH deflatr

2007 GSYH deflatr

-1

228

 alabilir nfus: 15-64 ya arasndaki toplam nfus

(Trkiyede toplam nfusun %66 alabilir nfus)

gc: alabilir nfus iinden, hastalar, almak
istemeyenleri, askerlik hizmeti yapanlar, ev
hanmlarn, rencileri ve mahkumlar karldnda
geriye kalan nfus (Trkiyede toplam nfusun %35
igcn oluturmaktadr)
siz:Ya 15 veya daha fazla olup, piyasa koullarnda
almak isteyen ve aktif olarak i arad halde i
bulamayan kiiye isiz denir.
stihdam: gcnn alan ksmna denir.
sizlik oran: gc iindeki isiz oranna denir
siz says
u=
gc

229

 Genel nfus saym

Trkiye Kurumu (kur)
DPT Hane halk igc anketleri

TK Hane halk igc anketleri

230

Tablo 1. gc durumu (Ocak)

TRKYE

KENT

KIR

2007

2008

2007

2008

2007

2008

Kurumsal olmayan sivil nfus

(000)

68 543

69 309

43 068

43 968

25 475

25 341

15 ve daha yukar yataki nfus

(000)

48 892

49 642

31 181

31 954

17 711

17 688

gc (000)

22 898

22 679

14 082

14 189

8 815

8 490

20 390

20 112

12 267

12 350

8 123

7 762

2 508

2 567

1 815

1 838

692

728

gcne katlma oran (%)

46.8

45.7

45.2

44.4

49.8

48.0

stihdam oran (%)

41.7

40.5

39.3

38.7

45.9

43.9

sizlik oran (%)

11.0

11.3

12.9

13.0

7.9

8.6

13,07

13.8

13.2

13.1

15.5

16.0

20.6

21.0

22.1

22.1

17.9

18.7

3.3

3.1

2.8

2.6

4.0

3.9

3.4

2.9

2.4

2.6

5.2

3.5

25 994

26 963

17 099

17 765

8 896

9 198

stihdam (000)
siz (000)

Tarm d isizlik oran (%)

Gen nfusta isizlik oran(1)(%)
Eksik istihdam oran (%)
Gen nfusta eksik istihdam
oran(1)(%)
gcne dahil olmayanlar
(000)
(1) 15-24 ya grubundaki nfus

231

Tarm

12000

Sanayi

naat

Hizmetler

10000
8000
6000
4000
2000

a
Oc

7
7
07
07
07
07
08
07
07
07
07
07
0
0
00
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
z
s
n
n
rt
at
s
ll
im
a
m
ak
l k
o
u
a
a
y
y
t
b
r
k
s
s
c
a
i
i
a
m
r
s
u
M
E
a
E
z
O
N
u

M
A
K
m
Ha
A
Te

00
2
k

232

Friksiyonel (geici) isizlik

Yapsal isizlik

Doal isizlik
Konjektrel isizlik
Gizli sizlik

Friksiyonel isizlik: gcne yeni katlarak i arayanlar, daha iyi bir i

bulmak iin iinden ayrlm olanlar, iflas eden firmalarda alan
kiilerin oluturduu isizlik trdr.
Yapsal isizlik: eitli mal ve hizmetlere olan talepteki deimeler,
teknolojideki deimeler sonucunda retimin deimesine bal olarak
oluan isizlik trdr
Doal isizlik: Friksiyonel isizlik ve yapsal isizliin toplamna doal
isizlik denir
Konjektrel isizlik: Ekonomilerdeki dalgalanmalara bal olarak ortaya
kan isizliktir.
Mevsimsel isizli: Tarm, turizm ve inaat sektrnde karlalan isizlik
tr
Gizli sizlik: retimin artmasna katk vermeyen alanlarn oluturduu
isizlik.

233

 Fonksiyonel gelir dalm: Toplam gelirin retim

faktrleri (emek, doal kaynaklar, sermaye, ve

giriimciler) arasnda nasl paylaldn
gsterir.

Kiisel gelir dalm: Bir lkedeki hane halknn

toplam gelirden aldklar paylar gsterir.

Kiisel gelir dalmn gstermek iin kullanlan

yntemler

Lorenz erisi
Gini katsays
234

 Lorenz erisi nfus yzdeliklerinin, milli gelirden aldklar

paylarn yzdeliklerini gsterir.

Lorenz erisi bulunurken hane halk en dk gelir dzeyinden,

en yksek gelir dzeyine doru sralanr. Bu sralamaya gre ilk

%20, %40, %60 %80 ve %100 olmak zere toplam hane halk
be grupta toplanr. Daha sonra her grubun milli gelirden ald
paylar hesaplanr.

235

Hanehalk
yzdesi

Gelirden ald pay

1994

2002

20

4,89

5,29

40

13,49

15,1

60

26,1

29,12

80

45,13

49,95

100

100

100
236

100
80
60
40
1994

20

2002
2005

0
0

20

40

60

80

100
237

 Lorenz erisi ile karlatrma yapmak zordur.

Gini katsays Lorenz erisinden hareketle elde edilen saysal bir deerdir

Gini katsays 0 ile 1 arasnda deer alr.

0 mutlak eitlii temsil eder
Gini katsays byk olmas gelir dalmnn bozuk olduunu gsterir.

100
80

Gini Katsays (G)=

A+B

60
A

40

20

20

40

60

80

100
238

Trkiye
Yzdelikler

Kr

Kent

2004

2005

2004

2005

2004

2005

20

6,0

6,1

6,4

6,4

6,3

6,1

40

16,7

17,2

17,2

17,9

17,5

17,4

60

31,9

33

32,4

33,9

33,3

33,3

80

53,8

55,6

53,8

56,5

56

55,9

100

100

100

100

100

100

100

Gini Katsays

0,4

0,38

0,39

0,37

0,37

0,38
239

 2005 ylnda Dnya Bankas tarafndan hazrlanan

Kalknma raporuna gre gelir dalm verileri

Dnya sras

lkeler

Gini kat
says(%)

En yoksul yzde
10'un pay (%)

En zengin yzde
10'un pay (%)

1.

Namibya

70.7

0.5

64.5

49.

ABD

40.8

1.9

29.9

55.

Trkiye

40.0

2.3

30.7

73.

ngiltere

36.0

2.1

28.5

77.

Yunanistan

35.4

2.9

28.5

91.

Fransa

32.7

2.8

25.1

93.

spanya

32.5

2.8

25.2

101.

Hollanda

30.9

2.5

22.9

105.

Avusturya

30.0

3.1

23.5

111.

Almanya

28.3

3.2

22.1

122.

sve

25.0

3.6

22.2

124.

Danimarka

24.7

2.6

21.3
240

 Mal veya hizmetlerin satn alnmasnda kullanlan her trl

deiim aracna para denir.

Parann fonksiyonlar
Para deiim aracdr

Para deer ls
Para deeri muhafaza eder

241

 Takas (Becayi)
M.. 7. yzylda Lidyallar paray buldu
Altn sertifikalar

Banknotlar (altn karl olan deerli katlar)

Kat paralar

242

 Bir ekonomide kullanlan toplam para

miktarna para arz denir.

Para arz farkl ekillerde llr

M1=Dolamdaki paralar+Vadesiz Mevduatlar

(resmi mevduat hari)

M2=M1+Vadeli Mevduat (resmi mevduat hari)
M2Y=M2+Dviz Tevdiat Hesab
M3= M2+ Resmi Kurulu Mevduat+TCMBdeki
dier mevduat
M3Y= M3+Dviz Tevdiat Hesab
243

 Merkez Bankalar
Ticari Bankalar
Kalknma ve Yatrm Bankalar

244

 Ticari bankalara bankerlik yapmak

Devlet iin bankaclk yapmak
Para piyasalarn dzenlemek

Para arzn kontrol etmek

245

 Zorunlu karlk oran: Ticari bankalar

topladklar mevduatlarn belli bir orann

merkez bankasnda tutmak zorundadrlar. Bu
orana zorunlu karlk oran (munzam karlk
oran) denir.
Kaydi para: Banka paras olarak ta
isimlendirilmektedir. Gnmz modern
toplumlarnda demeler daha ok ek, banka
kart, havale vb. gibi aralarla yaplmaktadr. Bu
nedenle banklara yatrlan mevduat miktarna
bal olarak kaydi para olumaktadr.
246

 Kaydi para oluumunu bir rnek ile aklayalm

Zorunlu karlk oran=%20 olsun

Varsayalm ki ticari banka sistemine 100 YTL yatrlsn.
Tm demeler ek, havale, banka kartlar ile yaplsn

Mevduat

Zorunlu karl

Kaydi Para

100

20

80

80

16

64

64

12,8

51,2

Toplam

100

400
247

 r: Zorunlu karlk oran

TM: Toplam mevduat

olarak tanmlanr ise kaydi para oluumu

aadaki gibi bulunur.
Kaydi Para= 1-r
r TM

248

 Deiim Denklemi: Para miktar, fiyatlar ve retim miktar

arasndaki ilikiyi aklar

MV=PY
Burada;
M: Para miktar
V: Bir yl iinde parann ortalama olarak ka kez el deitirdii
P: Fiyat dzeyi
Y: Reel GSYH
Denklemde MV: Nihai mal ve hizmetlere yaplan toplam

harcamay; PY=Firmalarn eline geen toplam paray ifade

etmektedir.
Para teorisi ile ilgili olarak farkl gr bulunmaktadr
Klasik gr
Keynesyen gr
ada gr

249

 Klasik grn varsaymlar

Ekonomi her zaman tam istihdamda almaktadr.
Belli bir dnemde ekonomide bir durgunluk varsa yani tam istihdam

olumam ise, bu durumda ekonomi kendiliinden fiyat ayarlamas

yaparak tam istihdama ulamaktadr.
Bu nedenle reel GSYH (Y) sabittir.
Ayn zamanda parann dolam hz, Vnin sabit olduunu

varsayarsak fiyat dzeyi (P) ile para miktar (M) arasndaki iliki
deiim denkleminden aadaki gibi olur.

V
P M
Y
Yukardaki denklemde V ve Y sabit olduundan para miktar arttka
fiyat dzeyi de ayn oranda artar.

rnein para miktar iki kat arttrlr ise bu durumda fiyat dzeyi de iki
kat artar.

250

 Klasiklerin gr 1930lu yllara kadar geerliliini korumutur.

Keynese gre ekonomi her zaman tam istihdamda olmayabilir.

Zaman zaman durgunluk yaanabilir.

Bu durumda klasik gr aksine fiyat ayarlamas ile ekonomi tam

istihdama kendiliinden ulamaz.

Para miktarnn artmas ise retim miktarn arttrr. Bu nedenle fiyat

dzeyi deimez.

Deiim denkleminden para miktar ile reel GSYH arasndaki iliki

aadaki gibi bulunur.

V
Y M
P
Yukardaki eitlikte (V/P) oran sabit olduundan para miktarnn artmas durumda
reel GSYH ayn oranda artmaktadr.
Keynes, yukardaki ilikinin ekonomimin tam istihdama ulancaya kadar devam
edeceini, tam istihdama ulatktan sonra klasik grte olduu gibi fiyat dzeyinin
para miktarna bal olarak artacan savunmaktadr.
251

 ada Gre gre hem klasiklerin hem de Keynesin

grleri gerei tam olarak yanstmamaktadr.

Klasik grn iddia ettii gibi bir durgunluk olmas
durumunda fiyat ayarlamas ile durgunluk kendiliinden
ortadan kalmaz. nk fiyatlar yapkandr.
Keynesin iddia ettii gibi para miktarnn artmas
durumunda sadece reel GSYH artmaz fiyatlarda belli
lde artar.
ada gre gre reel GSYH, tam istihdam seviyesinin
ok altnda ise, para miktarndaki art daha ok retimi
ve geliri arttrr. Tam istihdama yaklatka fiyat
dzeyindeki artlar fazlalar. Tam istihdam dzeyine
ulatktan sonra para miktarndaki artlar sadece
fiyatlarn artmasna neden olur.
252