Abdülbaki Gölpınarlı - Pir Sultan Abdal

'f i
- f
PR SULTN
w .... t .....y *~~ r " w
VARLIK YAYIN
T T
-Hr
" ::
VARLIK YAYINLARI
-''S.?'; v
TRK KLSKLER ; IS
PR S ULT AN
ABDAL
H
ESERLER
H azrlay an :
ABDLBAK GLM NARLI
,ju gibi, n nc Basl

re yKseen hristiyanl.
V ia yorulmutu. R um '
byk ve bilgin, sjs
anlan bir dildi.
Mool akn,
^.knna sebep olmu
o Anadoluda }*
\
\
/
/
jy'tr.
VARLIK YAYINEV
Ankara Caddesi. stanbul
TRK KLASKLER : 13
Bu k ita b n ilk basks ocak 1953te, ikinci

basks tem m uz 1963te yaplm gtr.
Varlk Yaynlan, m yi
1503
ni n DI >U(I; M im I timimi' vl'ndr hullmitir
A^tnluu, IUUU
HAYATI VB SANATI
P ir S u lta n dan nce ?
Selukoullar devrinde, A nadoluda byk bir din msa
m aha vard. Snniliin, yani M uham m et Peygamberden son
ra ona inananlardan ileri gelenlerin setii halifeleri mein
Bayan ve onlarn ittifa k n doru bulan m slm an telkisinin
ucgitli yollariyle tizl [ayrlanlar] mezhebi gibi n plnda
akla nem veren yol ve gilie, yani Peygamberin soyuna ta
raftar olan ve sahabenin [Peygamber zam annda ona inanan
larn] ittifa k n kabul etmeyen, m slm anla dayanan eit
li tarikatler, lkede har neir halindeydi. B u tarikatlerin
ou, b tn bir karakter tam akta, yani din hkm lerinin,
dnya dzeni iin konduu, din in iyzn bilenin, bu h
km lerle mukayyet olm yaca esasn kabul etmekteydi. Sek
uklularn, Orta Asyayla ve Bizansla mnasebetleri, bu m
sam ahann m him sebeplerindendi. Bizansa kaan h a tt ora
da hristiyanl kabul eden m slm anlar ve Seluk prens
leri bulunduu gibi, m slm an l a giren ve m h im hizmetle
re ykselen hristiyanlar da vard. Y unan felsefesi, tasavvuf
la yorulmutu. R um ca, M evlna ve olu Sultan Veled gibi
byjSc ve bilgin, sufiler ta rafn d an bilinen ve bazan da kul
lan lan bir dildi.
Mool akn,
O rta Asyadan birok sfin in A nadoluya
a k m n a sebep olmutu. Bylece O rta Asyadaki fik ir hareket
leriyle Anadoluda yerlemi fik ir uzlamada, yeni yeni teza
hrler meydana gelmedeydi. B u arada X I I I . yzyln ilk ya
rsnda, Anadoluda, B tn - gil T rk ve Tr-kmenlerin, h
k m eti el geirmek isteyen ilk ve u m um isyanlar meyda
na gelmi, devlet, B aballar denen ve D oudan gelmi olan
B aba lly asm halifesi B aba shaka tbi olup onu bir peygam
ber sayan bu taifenin isyann pek g bastrabilm iti. B
isyan sonucunda artakalan Baballar.. K rehir kylerinden Suucakarahyk yurd edinen Hac Bektam evresinde toplan
PIR
SULTAN
mlard. Bylece ok sonra ve eitli btn tarikatleri tem

sil ederek kurulan Bektaliin nvesi meydana gelmiti.
X V . yzylda r a n Azerbeycanmda, Erdebllde yerleen ve

Kalenderi yoluyla Halveti tarik atini birletirerek Safavye ve
Erdebliye adl bir tarik at kuran eyh Safiyeddin shak m o
lu Musa Sadraddinin olu ve halifesi Aleddin Ali, bir ara
lk Bursada ekmek satarak geindii iin Somuncu Baba
adiyle tan nan Kayserili eyh H m id i Vel vastasiyle bu ta
rikat! Anadoluya sokmu, H m id i V elnin halifesi H ac Bay
ram, Erdebliye yoluyla Nak-bendi tarik atini birletirerek
B ayrm lii kurm utu. H ac B ayram dan sonra halifelerinden
Ak emsettin, Bayrm lii snn bir karakterde yrtrken
br halifesi E m r Sikkni, tekke, husus giyim, zik r vesaire
gibi tarik a t kaytlarm brakm ve
Bayram M elm liini
kurm utu. B u yol, deta Snn ve zahite tasavvufa b ir reak
siyon m ahiyetini tamaktayd.
XV. yzylda yine btn tesirlerle Osm anoullar salta
natna kar ayaklanan
Sm avna K ads olu
Bedreddin
ldrlp bandakiler datldktan sonra, Bedreddine uyan
larn bir ksm, Erdebil sfileriyle birlemiti. Aleddin A li
nin torunu ve eyh-i h b rahim in olu eyh Cneyd daha
II. M urat zam annda Anadoluya gelmi, btn zmreler ara
snda inanlarn yaymaya ve Safav devleti kurulm adan ah
Saf oullarnn propagandasn yapm aya balamt. II. M u
rat'tan, A nadoluda yerlemesine m saade istemi.- fa k a t bir
tahtta ik i padiah olmaz denip msaade edilmeyince, Konya'
ya gitmi, orada tutunam am . H alepe, H alebten Trabzona,
oradan da D ou illerine gidip Uzun H asann kzkardeini al
n ve yine E rdebili merkez edinip am ah beyine karg yap
t bir basknda ldrlm t.
Erdebil sfileri, Cneydden sonra olu H aydara uymu
lard. B u sralarda Tokatta birisi km, bana toplananlar,
bu adam a eyh Cneyd demilerdi. T utulan ve Seyh Cneyd
olm ad anlalan bu zat, koyverilmiti. Ad Cell olan ve
M ehdinin, yani M uham m ed soyundan olup dnyaya adaleti
yayacak olan on ik in c i im am n yaknda geleceini iln, eden
P R
S U L T A N
bu ad am a uyanlara Celller dendi ve bu tarihten sonra h

k m et aleyhine kalkanlara ve S nn inanlara aykr bir in a n
ca sahip olup hk m e t tarafn d an tak ip edilenlere Ce l den
meye balad. Sonradan bu sz, isyan eden herkese sylendi
ve Celller sz, siler, ekya anlam n ald.
sm ail Safavnin babas eyh H aydar da, Semah beyiy
le savarken ld rld ve E rdebil sfleri, H ayd arm olu
smail'e uydular.
B u zmre, Sah sm ail'in saltanatndan ok nce Anado
lu da oalm t. Birbirlerini grnce selm yerine S ah di
yorlar, hacca gitm iyorlar,
E rdebile gidip
ah Safyi ve
ah Saf ocann m m essilini Ziyaret etmeyi hac sayyor
lar, itiraz edenlere Biz diriye varrz, lye varm ayz diyor
lard. H km e t, bunlar h ak k nd a sk bir tenkil hareketine
girimi, h a tt II. Beyazid zam annda Erdebil sflerinin bir
ksm, Km eliye tehcir edilmiti.
ra n da i bir hk m e t k u ran ah sm ail, r a n da bu
mezhebin tevikisi tannm., fa k a t Anadoluya
gnderdii
halifeler, onu bir Mehd, bir m am , yani m slm an dininin
meru reisi tantm lard. Bylece X V . yzyldan itibaren A na
doludaki b tn zmreler ve bilhassa kendilerini Sfler, Sfy an .^S f srekleri, Alev, diye anan,
h alk tarafn dan da
Kzlba denen zmreyle Bektailer ve m istik bir ktisad te
ekkl olan Ftvvet ehli, ra n Safev ahn meru bir metbu tanm lar,
zam an zam an ra n dan gelen halifeler, bu
nanc kuvvetlendirmi, hkm etin, Yavuz zam annda olduu
gibi toplu ve lcealn tenkiline, dier zam anlardaki eitli ta
kiplere raftnon Anadoluda, h a tt R u m e lide Alev-Bektailer
arasndaki bu ran ball, Safev devletinin son zam anla
rna k ad ar ve tabi gittike ilk hzn kaybederek devam et
mi, Safev devletinin knden sonra da bir h tra ola
rak kalm tr.
P ir S ulta n A b d a ln h a y at :
Alevler tarafndan yedi b y k airin b iri saylan (1) P r
S ultan Abdal;
(1)
brleri, Nesim, H a ty (ah sm ail), Fuzul, K u
H im m et, Yem in ve V irn dir.
P t R
S U L T A N
M agrptan kar grn grn

K imse bilmez evliynm srrm
K oca H aydar h- cihan torunu
A li nesli gzel im a m geliyor
drtlnde de belirttii gibi, eyh H aydarm torun u ve gah
sm ailin olu gah Tahmasb zam annda yaamtr. Tahmasb
1524-1576da saltanat srdnden, P ir S ultanm lm de bu
yllar arasndadr.
H ayat hak k nd a bilgim iz pek azdr. Y alnz birok iirle
rinden kardm z tek sonu, onun, Safevler adna ve Osm anoullar aleyhine bir isyan tertip ederek m alp olmas
ve H zr P aa adl bir Osm anl veziri tarafndan Sivasta as
tnlm asdr.
P ir Sultan Abdaln destim dam anda
sm im Koca H aydar Aslm Yemende
Garib baa bir hal gelse zam anda
O rda her kiinin dostu bulunm az
P ir Suit antm H ayd ar unda

ok keramet var insanda
O cihanda bu cihanda
A liye saydlar bizi
*
P ir Sultanm H ayd ar heman
D a la n brd dum an
te n cil ite K u r an
Seebilirsen gel beri
gibi drtlklerinden, ad m n H ayd ar olduunu ve soyunun Yemen'den gelmi bulunduunu reniyoruz. A dnn H ay d ar ok
duunda phe yoktur. A ncak soyunun Yem enli oluu, o
devirlere ait bir gelenein ifadesinden baka bir ey olmasa
gerek. P r S ultan oca, yan i P r S ultan soyundan gelen Ale-
PR
SULTAN
viler, Alevler arasnda h l vardr ve bunlar, Seyyidliklerlnl, yani M uham m ed Peygamberin soyuna mensup bulunduk
larn iddia ederlar. P r S ulta n a izafe edilen baz iirlerde de,
bu iddia vardr. Seyyidlik, Aleverde ve btn i mezheple
rinde, h a tt Snnilerde, hrm eti ve nfuzu m eydana getiren
ve arttran bir nesnedir. B u yzden eskiden birok bykler,
u luluk larn b ir a daha ululam ak ve nfuzlarn snrsz bir
hale getirmek iin inanarak, inanm ayarak bu iddiay gtm
lerdir. H a tt eskilerden r a n ahlarnn soyuna, yahut T rk
h ak anlarnn nesline mensup olduunu iddia edenler bile k
m tr. Bazan da herhangi bir byn, byle tannm bir
Boydan geldii iddias, onun lm nden ok sonra ve onun
yerine geenler, ona dayananlar, daha dorusu onun adiyle
nfuz ve kudret kazanp geinenler tarafndan meydana atl
m tr.
P r S ultanm tertipledii isyan hareketinin
onun birok iirlerinden renmekteyiz. Mesel:
safhalarn,
Yetmi er id ik girdik bu yola

Y albrdak kllar hep ald k ele
m a n K u r an nasib olsa bir kula
K 'idretten okunur onun Ysini
drtlnden onun bu harekete, yetmi kiiyle balad
n renebiliriz.
H ad in canlar bir oldtm
Yezide lamle klalm
Buseynin kann alalm
Tevekkelt tallah
iiriyle:
M uham m ed MehdVnin h ak sancam
ekelim bakalm, nicolsa olsun
Teber ekip m nkirlerin kanm t
D kelim bakalm , nicolsa olsun
P t
SULTAN
MahlUk deccal oldu insan haar

Asla bilen yoktur h a y m eri
Teber ekip u m aradan dart
k alm bakalm, nicolsa olsun
M m inleri bir katara dizelim
ilr u h gruh u lem i gezelim
M nkirlerin sarayn bozalm
Y ka lm bakahm nicolsa olsun
iirinin, harekete balanaca zam anlarda sylendii meydan

dadr. H a tt ik inci iirden anlyoruz ki, nce bir m aarada
gizlenmilerdir.
Hazret-i Alinin devri yrye
A li k im olduu bilinm elidir
A lay alay gelen gaziler ile
m am larn c alnm aldr.
iiriyse P r S ultanm dileini bildiren iirlerdendir.
P r Sultanm der hm var
B z r Paada Ahm var
B enim bir tek A llahm var
S aha padiaha deil
drtlyle biten, ve:
Y r bire B zr Paa
Senin de arkn krlr
G vendiin padiahn
O da bir gn devrilir
drtyle balayan iirlerse P r S ultanm tutulm asndan ve
hapse atlm asndan sonra syledii iirlerdendir.
K itab m zd ak i I., II. ve I I I . iirlerin de hapishanede ya
zld m eydandadr. Nihayet IV . iir gelenee gre aslm aya
PR
9
giderken syledii iirdir.
anlatlm aktadr.
Esasen metinden
SULTAN
de bu,
aka
P ir S ultan: astran H zr P aann da ke3n olarak kim

olduunu sylememize im k n yoktur. A ncak P r Sultann,
jnh Tahmasb zam annda yaad m u hak k ak olduuna gre,
1652de Kstendil. 1554de gam Beylerbeyi olan, 1560'da da
B adata Beylerbeyi tayin edilip 1587de len H zr Paa ol
duu sylenebilir. n k bu adam. Tahm asbla adatr ve
lltim al B adata Beylerbeyi olup giderken Sivastak i bu harcleti de tenkil etmitir. B u takdirde P r S ultan m lm ,
t567den ncedir ve belki 1560tadr.
I*lr S u lta n destan :
P r S ultanm hayat, tam am iyle <&stanlamtr.
eitli
rivayetleri ylece h lsa edebiliriz:
P r Sultan, M uham m ed soyundandr. Soyu Yem enden gel
mitir. Sivasn B anaz kynde domutur. H zr Paa da
H a fik ln evvelce Alev olan Sofular kyndendir ve P r Sulta n m m ridlerindendir.
Paa, B anaza gelmi; P rim demitir, bana him m et et
de byk bir m ak am a geeyim. P r Sultan: H zr, vezir olur
sun, a m a gelir, beni asarsn demitir.
Hzr, stanbula geliyor, bir hizmete girip ykseliyor, n i
hayet paa olup Sivasa tayin ediliyor. Sivasa gelince ilk ii
P ir S ultan aram ak, huzuruna arm ak oluyor. O na yemek
ihsan ediyorsa da P ir Sultan H zr diyor, sen zina ettin, ye
m eini yemem. H a tt kpeklerim bile yemez ve Paan m ko
nandan, B anazdaki ik i kpeine sesleniyor. Kpekler koa
koa geliyorlar, nlerine konan yemei, gerekten de kokla
m yorlar bile. H zr Paa, buna pek kzyor ve P ir Sultam Svasta toprak kalesine hapsettiriyor. F a k a t b ir m ddet sonra,
ne de olsa P ri olduundan, tekrar arp diyor ki: inde
ahn ad gemiyen iir syle, seni balayaym .
P r Sultan k itabm zn bandaki I, I I ve I I I nc iir
leri sylyor. H er iirde de batanbaa S ahm ad gemede.
H zr Paa, bunun zerine P ir S ultan aslm asn emrediyor.
P ir Sultan daraacna giderken IV . iiri sylyor.
PR
(SULTAN
10
P r Sultan asldktan sonra erte's sabah kahvede toplanan

lardan biri H zr Paa, P r S ultan astrm diyor. B unu din
leyenlerden biri: m k n yok, diyor, nk ben onu bu abab
Kohisar yolunda Seyfebelinde grdm. B u sz duyan bir}
atlyor: Olamaz, diyor; ben onu M alatya yolunda, Kardeler
Gediinde grdm . Baka biri: Hayr, diyor; yanln var. Ben
onu Yenihan yolunda gahna Gediinde grdm. B aka birisi
de, Tavra Boaznda grdn sylyor. B u ie ayorlar ve
hep beraber kalk p daraacm n bulunduu yere gidiyorlar.
Gidiyorlar
am a ne grseler iyi, Daraacnda P ir S ultann
hrkas asl, kendisi yok!
P r Sultan asldktan sonra daraacm dan inm i, yola d
zlm, peine asesler dm, onu tu tm ak istemiler. O
srada P r Sultan, K zlrm ak kprsnden gemi ve, Gel
kpr demi. K pr, suya batm. Asesler, beri yanda kala
kalmlar.
P r Sultan, doruca H orasana gitmi, S ahin huzuruna
varp bir nefes okumu, oradan E rdebile gidip orada yatm,
lm ve oraya gmlm .
*
Burada, P r Sultanm k zm a alt olduu sylenen ve ger

ekten de pek gzel bir iir olan bir mersiyeyle m usahibi
olan, yani onunla tarikate girm i bulunan A li B abam n (1)
bir iirini yazacaz.
I
'
(1)
(2)
D n gece seyrinde (2) cotuydu dalar

Seyrim alar alar P ir Sultan dey
G ndz hayalimde aece dmde
D de alar a la r P ir Sultan dey
P r S ultanm IV. iirinde bu zatn ad geer.

Seyir: R ya, d.
11
PR
SULTAN
Uzundu usuld dedemin boyu

Y ldzdr yaylas B anazd/r ky
Yas bahar aynda bulanr suyu
Bular a la r a la r P ir Sultan dey
P ir Sultan knydm ben de Banaxda
K a n l ya ak ttm baharda gzde
Dedem i astlar kanl Sivas'ta
D araac a la r P ir Sultan dey
K em endim i a ttm dara dolat
K firle rin eli kana bulat
K oyun geldi kuzular meleti
K olar da alar P ir S ultan dey
P ir S ultan Abdalm ey yce G ani (1)
D a im yediim iz kudretin hn (2)
H a k k a teslim ettin ol irin cam
D ostlarn alar P ir Sultan dey
n
B ir ift turna geldi K ars illerinden
ter garip garip bizim illerde
JSvrilir evrilir gle konmaya
K o rk ar k i avc var diye gllerde
S akn ey sevdiim U rum kdr (3)
Y am ur yaar alarn dr (4)
K onup gmek evliyalar iidir
K onup g ki sylenesin dillerde
(1)
(2)
(3)
(4)
G ani: Zengin, burada, T anr ad.

H n : - Sofra yemek,
U rum : Anadolu.
C fa la n m a k : Tylenmek, a: Z lf, sa, sorgu.
PR
SULTAN
12
E in d en m a /ynld m nedir firk a tin (1>

k Yf.dzdan a bir sem, tutun (2)
Orda P ir Sultan var ervdh ztn (3)
O seni geirir cokun sellerde
Gam yeme sevdiim enindir hne

Slaya m gitm ek istiyon yine
A li klavuzun olsun bu sene
Kim se deip dolamasn yollarda
Varp da slaya karsan byle
, K tl m grdysen iy iliim syle
D erdim oktur haUm P ire arzeyle
AU gibi olmu var m kullarda (4)
P ir S ultana atfedilen u nefes de, onun
aonra, azndan yazlm tr:
aslmasnda
III
tm e blbl tme sen deil bam
Dost senin derdinden ben yana yana
Tkendi fitilim eridi yam
Dost senin dei'dinden ben yana yana
Deryada b'nm sellere dndm
Vakitsiz alm gllere dndm
Atei kararm kllere dndm
Dost senin akndan ben yana yana
(1) Einden m ay n ld m ; Einden m i ayrldn (Vezin y

znden byle okunuyor).
(2) Sema: Alev ve Bektailerde, dnerek yaplan bir- ne
vi din raks.
(3) E rv h ztm : T anr zatn n ruhlarndan.
(t) AU, H zr Paan n errinden kam ve bu nefesi,
gurboite sylemi.
P R
13
S U L TAJN
H aberim duyarsn peyikler ile (1)

Y aram sararsn ehitler ile
K r k yl dada gezdim geyikler ile
Dost senin, akndan ben yana yana
P r Sultan 'Abdalm doldum eksildim
Yemekten imekten sudan kesildim
H a k k pek sevdiim iin asldm
Dost senin derdinden ben yana yana
*
P r S ultan n olu, bir kz varm . O ullarndan Seyyit AH, B anazn stndeki am korusunda yatar. P r Meh
met, T okatn D ad u k kynde, E r Gaib de Dersimde medfundur'. P r M 'hmedin:
Ak oduyla cierlerim dalym
Bo deilim bir ikrara balym
A bdal P r Sultanm A bdal oluyum
Adm, P r M uham m ed pirim A lidir
drtlyle biten bir nefesi var. H er halde baka iirleri de
vardr.
air P r S u lta n :
D ivan edebiyat, ra n klsik edebiyatn ta k iit ederek mey
dana gelmitir. T eknik ve estetik bak m n dan tamam iyle kliccl olan bu edebiyatta, airin hususiyeti ve devri, kaynar
gider. H erhangi bir divandan, o divan meydana getiren ai
rin dovrlni, devrinin hususiyetlerini, olaylarn airin ruh
hAleUtrlnl, orijinal hviyetini bulm ak, pek gtr. Hela dilin
Arupa ve Farsa kelime ve terkiplerle- rl, gn getik
e dil sadeletike ve dil b a m s z l^ dvas geree ktka
(1)
Peyk, peyik: avu, haberci
P R
S U L T A N
bu edebiyatn okunamaz, anlalam az bir hal aim asm a sebep

olmu ve ihtisas erbabnn sahasna gemesini salamtr.
B u n a karlk halk edebiyat, kuruluundan, yani ilk me
tinlerine rastladm z adan beri yaayan halk n m al ola
rak bugne kadar gelmitir. Bazlarnn iddialar gibi halk
edebiyat da kliecidir. B u doru, fak at bu klielerde, (als
gzl, k m r gzl, irin dilli; yah ut gllerini koklam ak,
yaylasn yaylamak, narn, turuncunu dermek gibi) halkn
icaddr ve yaayan dilde yaam tr. Y alnz baz halk air
leri divan airlerinin tesiri altnda kalm lar, h a tt bu yz
den, divan iirinin klielerini alm ak la kalm am lar, aruz vez
niyle semaler, divanlar da yazmlardr. F a k at Karacaolan
ve D adalolu gibi airler, m m k n olduu kadar divan ii
rin in sihrine kaplm am lar, bize halk duygusunu, h alk g
rn vermilerdir.
H alk iirinde ne v ar k i diyenler, unutuyorlar; halk ii
rinde deprem var, k tlk var, salgn var, Yemen var, uyuz ve
bit var, yangn var, stm a var, eklya var. D a var, bel var,
eme var ve gerek sevgiler, sarsn yahut esmer, mavili,
yahut pembeli gzeller var. Y u rt var, dnya var, halk var,
yaay var. D am a t b rahim P aaya destan yapan, Yem ene
t rk yakan, K zlrm aa yahut ukoravaya hitabeden, hat
t stik ll Svan benimseyen ve A ta trk e balanan Trk
edebiyat, halk edebiyatdr.
H a lk iirinin kayna, X I I I . yzyln en byk T rk ai
ri ve asrlar boyunca byk air, Y unus Em redir. L ik halk
iiri de, zm re iirleri de, zahidne halk iiri de ilham n c
bitmez tkenm ez cokun ve berrak kaynaktan alm tr. Yunusta lik iirle zhd iirin, h a tt Bektai-Alev iirinin
esas vardr. N itekim onda aruz ve hece, divan edebiyat ve
halk iiri, har-neir halindedir. Ancak, o h alk unsurunu s
tn tutm u, z dili ve hece veznini daha fazla kullanm , n
san ve Heri gryle gelecee h k im olmutur.
T unusta n sonra X IV . - X V . yzylda bir yandsu zhd
bir edebiyat m eydana gelmi bir yandan da esas unsuru ta
savvuf olan ve bu unsurdan hi amayan bir tasavvuf halk
edebiyat vcut bulmutur. H ac Bayram ve Erefoluyla
15
P R
S U L T A N
balayan bu edebiyat, X V . yzylda Kaygusuz Abdal vasta

Hlyle tam am iyle ayr bir hususiyet gstermi ve ondan sonra
H atay (gah sm ail) onun lbali ve devrine gre srrealist
tarzm daha m azbut bir hale getirmitir. Bylece halk edebi
yat iinden Alev-Bektai edebiyat dye ayrdedilen bir ksm
belirmitir.
Alev-Bektai edebiyat, gelenekleriyle, ifadesiyle, terimle. rtyle, uh ve bazan mstehzi edslyle, irfan ve im anyla ger
ekten de tam am iyle orijinal bir edebiyattr. O derecede ki,
bir Bektai iiri, bu hususiyetiyle derhal belli olur ve AlevBektai edebiyatna m al edilen yabanc iir, derhal reddedile
bilir.
Alev-Bektai edebiyatnn kayna Y unus E m redir, k u
rucusu Kaygusuz Abdal. B u edebiyat snrlayan ve bu snr
inde en orijinal didaktik eserlerini sunan Hatay'dir. F akat
bu edebiyatn en yksek airi, hi tereddtsz syleyebiliriz
k P r S ultandr. H a tt o, yalnz Alev-Bektai edebiyatnn
doll, T rk halk edebiyatnn en byk airlerinden biridir.
P r Sultan, baz iirlerirtde tam am iyle ideolojisini yayar,
m ann iir halinde sunarken baz iirlerinde o kadar l-din
bir hal alr ki, insan hayrette brakr.
jiirlerlne nazaran pek o kadar bilgin olmayan, fak at s
tn kabiliyetini m u hitinin tesiriyle gelitiren, kklnden
beri az alas, ayn cemlerde bulunan Y unus E m reyi, H atay yi ve kendinden nceki halk airlerini bilen P r Sultan, halk
lirinin tekniinde byk bir kudret gstermitir, grlerinde
ki duraklarda kelime
blntlerine pek az rastlamaktayz.
D ivan edebiyatnn tesiri de onda hemen hi yok denecek ka
dar nz. D ili ?af, przsz bir dil. K u lla nd yabanc keli
mi vo terkipler, h alk diline m al olmu kelime ve terkipler.
O nda yle eski azizlerden, onlarn menkabelerinden, tasavvu
fun ok m istik ve m etafizik telkkilerinden bahisler de yok.
O. gerek bir k ve bu ak, hemen b tn iirlerinde reel
Mr tr/da grnmede. D idak tik bir m ahiyet tayan iirlerin
de lll# bu il ve nsan sevgi var. Bulular, o kadar yeni
ve yluyljl o kadar rahat ki.
YAr elinden dolu imi deliyim
tt kan k pkl mee seliyim
Pin
SULTAN
16
beyti, nsana ada bir air tarafndan sylenmi kadar ye

n i elmede.
Gerben ben de bostan olursam
llerin diline destan olursam
K a ra toprak senden stn olursam
Ben de bu yayladan aha giderim
derken, yahut:
Gider idim ben de kendi iime
Akn dolular yad bama
A u katt benim tatl am a
U m m anlara garkeyledi sel beni
drtlyle bize halini anlatrken onun nasl k vrand n M e
ta gryoruz.
P ir Sultan A bdal'm k rklar yediler
B u yolu erkn byle kodular
A llah verdiini almas dediler
B a na verdAfjini ald neyleyim
*
Sen seher yelisin dier gelmezsin
Gelirsen de bize bk i kalmazsn
Seni uuranlar m urad alm asn
Seni kim uurdu glnden sunam
P ir Sultan Abdal der cem lin gilzel
A radm bulm adm bir haber yazar
Sim di senin ismin- cenneti gezer
K alm a bitim i in yolundan sunam
lllUlorl, P ir Sultanm bir sevgiliden ayrldn, t i r lm
l:r>nlltUnU de anlatyor.
ln
Iti;un-ml:
duygu:iui}da, ifadesinde, her eyinde
sam im i
PR
17
SULTAM
olan P r Sultan, bilhassa bandan geenleri anlatrken bs

btn airleir.
H sl o, k h sar taburasm a hitabetler, k h turnalarla
konuur, k h idemle syleir. Bazan lm anar, dnyann
yokluunu syler, bazan Yldzdafs'nn dum anndan bahseder,
bazan da:
B ir gzelin tkym aalar
A nn iin taa tutar beni
G ndz hayalimde gece dmde
K um d an k u m a savuruyor yel beni
diye szlanr, iin sonunu yle anlatr:
A alarda yeil yaprak
Bastm z kara toprak
Yeraltnda kefen yortmak
Bam zdan geer bir gn
P ir Sultanm dmzde
ra k deil karm zda
Bayku mezar tam zda
D ertli dertli ter bir gn
Hayatiyle hayata balln gsteren P r Sultan, lmden
tollu bahsederken yaam a akn duyurur. K uzusunu k u rt kapntj koyunla alar.
K oyun sen urada kum lam adn m
Sam solunu gzlemedin m i
A kurt gelir dey gizlemedin m i
Gel koyun meleme vazgel kuzundan
Dereye aa gider kurt izi
K u rt aznda grdm bir krpe kuzu
Seversen Mevly alatm a bizi
F, 2
P R
S U L TAN
18
der, kzn deerini bilir, onu bir arkada,

karde gibi sever ve iftiye t verir:
bir yardmc
k zn dam n alack yapn

Ya kom an altnd a kuruluk sepin
Koum dan koum a gzlerin pn
reberler hoa tu tu n . kz
ilk ba harda aalara bakar,
iek aar dom ru dom ru dal verir
K im i uzar birbirine el verir
K im i meyva verir k im i gl verir
K u lar stnde dillenir aalar
der ve sar tanburasm a sarlp alm aya koyulur:
t benim sar tanburarn.
Senin asln aatandr
Aa dersem gnllenme
K rm z gl aatandr
A rtk biz de susalm, sz ve sesi ona verelim, onu din
leyelim.
Abdlbki O LP 1N A R L I
H A Y A T IN D A K O L A Y L A R A
A T
R L E R
1 Hzr Paa bizi berdr etmeden

Aln kaplar aha gidelim
Siyaset gnleri gelip yetmeden
2
Gnl kmak ister ahm kkneCan boyanmak ister Ali mkne

Prim Ali On ikimm akna
I
1. Siyaset gnleri: Ceza ekmek, aslm ak zam&m.
1>m aacna siyyet d r, adam aslan meydana siyayet mey
ilan" denirdi.
2.
Mk: Misk, m is Pr: htiyar, reis. ulu. B ir tasavvuf
yolu, yani tarik a t k uran adam a da p r denir. On iki
It/lm: i mezhebine mensup, yani M uham m ed Peygamberin
i'ivunu tutan, onlarn partisine girm i bulunan M slm anlara
('ir Peygamber,. T anrdan ald emirleri, insanlara bildir
imini bakm ndan neb-haberci, elidir. O hkm lere gre,
kemtilne uyanlar idare etmesi bakm ndan vel, im m - kud< va tasavvuf sahibi, uyulandr. T anr emriyle yerine, amcan n ok Iu dam ad ve kardelii A liyi im m etmi, ondan
u m da ayn soydan on bir kii im m olmutur. Ali ile beter bu on ik i kiiye O n ik i im m denir.
P R
S U L T A N
Her nereye gitsem yolum dumandr

Bizi byle klan ahd amandr
Zincir boynum skt hayli zamandr
Yaz selleri gibi akar alarm

Haner aldm cierciim dalarm
Garip kaldm u arada alarm
Alm kaplar aha gidelim
Ilgn lgm eser seher yelleri

Yre selm eylen Urum elleri
Bize Peyik geldi ah blblleri
Pr Sultanm eyder mrvetli ahm

Yaram ba verdi szlar cierghm
Ara direk direk olmutur hm
22
3.
A hd: Sz . vermek, balanm ak. - A m an: E m niye
A m an vermek: Suu balayacana da ir vaitte bulunm ak.
5. Ilg n lgn: Yava yava, hafif. Urum , R u m lke
si: Anadolu. Uruna erleri: R u m Abdallar, i dervilerinden
b ir blk.
6. Aymak, aytmtkj eymek, eyitmek: Sylemek, hitab et
mek. Mrvvet, m rvet: Adam lk, erlik, insanlk. Y a
rann ba vermesi: ban haline gelip olmas ve deilecek h
le gelmesi. Ar: Taht. Tanr kudreti ve bilgisi, rahm ti
B tn gkleri kaplayan gk.
P R
23
Kul olaym kalem tutan eline

Ktip ahvalimi aha byle yaz
ekerler ezeyim girin diline
2 Allah seversen ktip byle yaz

Dn ol aha eylerim niyaz
Umanm yklsn u kanl Sivas
U
1. irin: Tatl.
2. D n: Gece. D n gn: Gece gndz,
S U L T A N
PR
SULTAN
Sivas illerinde zilim alnr

aml beller blk blk blnr
Ben dosttan ayrldm barm delinir
Mafkm her dedii oluyor

Gl benzimiz sararban soluyor
Gidi Mervan ad oluban glyor
Pr Sultan Abdalm hey Hzr Paa

Gr ki neler gelir sa olan baa
Hasret koydu bizi kavim kardaa
24
4.
M nafk: N ifa k sahibi, ii dna, z szne uymaz
adam , diliyle sylediine inanm ayan. Sararban: Sararp.
M ervan: meyye oullarndan ve Peygamber soyunca sevil
meyen bir hkm dar. ad olmak- Sevinmek, neelenmek
P R
35
S U L T A N
in
1 Kargdan grnen ne gzel yayla
Bir dem sremedim giderim byle
Ala gzl prim sen himmet eyle
2
Eer gverben bostan olursam

u halkn diline destan olursam
Kara toprak senden stn olursam
Bir blk turnaya skn dediler

Yrekteki derdi dkn dediler
Yayladan tesi yakn dediler
I I I 1. Dem : Zam an, vakit, nefes (rakya da denir).

2.
Gverben: Yeerip olarak. Gvermek: Gk, yeil ol
mak.
P R
S U L T A N
Do3t elinden dolu imi deliyim

st kan kpkl mee seliyim
Ben bir yol oluyum yol sefiliyim
Alnm abdestim aldnrlarsa

Klnm namazm kldrrlarsa
Sizde ah deyeni ldrrlerse
Pr Sultan Abdalm dnya durulmaz

Gitti giden mr geri dnlmez
Gzlerim de ah yolundan ayrlmaz
26
i.
Dolu: tki, ikiyle dolu kadeh. Yol olu: Tasavvuf
ta, adam n m add v arlna sebep olan kiiye, yani babaya bel
babas, m anev olgunluuna sebep olan eyhe de yol babas
derler. Onlarca insan, ikinci defa ve manev olarak doma
dka geree eriemez. k in c i dou, k m il bir "m rid
ba lanm akla olur. B u intisaptaki trende, intisap edeni m r
ide yani yol babasna, gtren, analk vazifesi gryor farzedllir ve bylece, birisinin bel olu olan dervi, intisap ettii
m ridin de yol olu saylr. Ayn zam anda yol olu, yoluna,
nancna bal kii m nasna da gelir. Sefil: Aa, aa
lk. Yol sefili: Yolda, kendisini herkesten aa gren.
5. Bektai ve Alevlerde intisaptan nce rehber, intisap
cdona abdest aldrr. B u abdest, intisapta kendisine verilen
tleri bozm adka bozulmaz, in tisap eden, ferd varlndan
km vo bu bakm dan, lmeden nce lm, m anev bir doKum <: mifjtir. Bu yzden de intisap treni deta onun lm
yo dOKUm trenidir, cenaze namaz dem ektir ve namaz klnm# aylr
P R
3 V L T A- N
IV
1 Bize de Banazda Pr Sultan derler

Bizi kem kii de bellemesinler
Paa hademine tenbih eylesin
Kolum ekip elim balamasnlar
2
Hseyn Gazi Sultan binsin atma

Dayanlmaz arh- felek zadna
Bizden selm sylen ev klfetine
kp ile kar alamasnlar
Ala gzlm zlfn kelep eylesin

Dksn mah yzne nikab eylesin
Ali Baba Haktan dilek eylesin
Bizi dar dibinde elemesinler
IV
1. K em : K t. Hadem : Hizmetiler, bir py
idamlar, uaklar.
2. Hseyn Gazi: Menkabeye gre, B attal Gazi'nir babas.
Ankarada ve orum un Alacasnda, bu zata ait i)*5 trbe
vardr. F a k at ra n Safav kom utanlarndan biri de o]atlilir- ~
'.'arh- felek: G k ark. Eskilere gre yer durur, g iz le r dor ve yldzlarn vaziyeti, yeryznde olup bitenleri m eyda
na getirir. B u yzden de daim a felekten, yani gkte:1 ikyet
odllegelmitir. Zad, zat: Azer lehesinde i, ey, K l
fet, ev klfeti: E v halk, oluk ocuk.
3. Kelep: pekten, yahut iplikten yaplm ile. M ah:
Ay. N ikap: Perde, rt. E lem ek: Bekletelc- "
Hba: P r S ultanm musahibi. A rkada m nasna ge1.611 m usa
hip. Alev ve Bektailerde, bir mride beraberce in^*saP eden
k erkektir ki dnyada, birbirine en yak m olanlar bunlardr,
PR
SULTAN
i
Ali Baba eer sze uyarsa

Emir Hudadandr beyler kyarsa
Ala gzl yavrularm duyarsa
Aln zp kara balamasnlar
Surrum ilenmedi kaddirn bkld

Beyaz vcudumun beni skld
nm-sra krklar prler ekildi
Daha beyler bizi dillemesinler
Pr Sultan Abdalm cokun akarm

Akar akar dost yoluna bakarm
Prim aldm seyrangha karm
Daha Yldzdan yaylamasnlar
28
4. H uda: Tanr. A ln: A ln, ssl elbiselerini. K ara

balam ak: Yasa girmek.
5. Surrum ilenmedi: T aliim yr olmad, dileime ereme
dim. K ad: Boy. Bend: Ba, damar. Dilemek, dillen
mek: Aleyhte bulunm ak, dedikodu etmek, dile dmek.
Prler: Ulular. K rklar: Sfler, T anrm n k m il zuhuru
olarak her zaman bir kii bulunduunu ve mertebe bakm n
dan buna en yakn ik i kii olduunu kabul ederler; kutup, ya
ni deirm en tann m ill diye anlan o tek kiiyle ik i arka
dana ler derler. M akam ve mertebe bakm ndan bun
lardan sonra yedi, onlardan sonra krk, onlardan sonra da
yz eren gelir. K u tu p lnce lerden biri k u tu p olur, ye
dilerin biri, onun yerine geer, krklarn biri, yedilere kat
lr, yzlerden biri krklara karr,, halktan biri de yzcre alnr. Tanr, lem i bunlarla idare eder.
fi. Hoyragh Seyir yeri. D aha: Artk, bundan sonra
P E
zw
S U L T AN
V
1 ktm ycesine seyran eyledim
Gnl elencesi kst bulunmaz
Dostlar bizden muhabbeti kaldrm
Hibir ikrarnda ahdi bulunmaz
2
Zlflerin top top olmu cal

Rakiplerin Haktan olsun zeval!
Bir gnahkr oldum dodum doal
Gnahkr kulunun dostu bulunmaz
Kam benim ile lokma yiyenler

Ba can dost yoluna koyanlar
Sen lmeden ben lrm diyenler
Dostlar da geriye kat bulunmaz
Yine karland dalarn ba

Durmadan akyor gzmn ya
Vefasz mnafk nadr na
Hakikat ceminde desti bulunmaz
V
1. Mahabbet: Muhabbet, sevgi. tkrar: Sylemek,
ita vormek, dervilie girmek ve o yolda yrmeye ahdetmek.
2. Z lf: Sa. Cal: Sorgulu. Zeval: Yokluk.
3. K an: H ani, nerde. Ba can: Ba ve can.
t. K arlanm ak: H a fif yaan k a ia aarm ak. M n afk :
Jitt zne uymaz. Na: K t, gerekten habersiz. Ha/,
h l ut cemi: Alev ve Bektagilerde tren iin yaplan toplu
luk, Dest: El.
P R
30
S U L T A N
Biz de gezer idik irfanda sazda

Biz de bulunurduk cemde niyazda
Bize de gel oldu kanl Sivasta,
Hzr Paa bizi ast bulunmaz
Pr Sultan Abdalm destim dmende

smim Koca Haydar neslim Yemende
Garip baa bir hal gelse zamanda
Orda her kiinin dostu bulunmaz
VI
u kanl zalimin ettii iler

Garip blbl gibi zreler beni
Yamur gibi yaar bama talar
Dostun bir fiskesi yaralar beni
5. r fa n : Bulu, anlay. Niyaz: T arikat usulnce ta

p klm ak.
6. D m en: Etek.
VI
1. Zr: Feryad etmek, alayp inlemek. Zrelor: A latr (Zr kelimesinden Trkeye uygun olarak yaplmm n.).
51
P R
S U L T A M
Dar gnmde dost dmanm belioldu

On derdim var ise imdi elloldu
Ecel ferman boynuma takld
Gerek asa gerek vuralar beni
Pr . Sultan Abdalm can ge amaz

Haktan emr olmazsa irahmet yamaz
u illerin ta hi bana demez
lle dostun gl yaralar beni
2.
Belloldu: Belli oldu (Vezin yznden byle okunuyor),
fliHoldu: E lli oldu (Bu da yle). Perm an: Yazl buyruk.
:i A m ak: Y u k ary a km ak. rahm et: R ahm et, yam ur.
Illo: lli dan bozma, ancak. (Bu iirde, P r S ultana talar
111<11
. fak at bunlara hi aldr etmedii, fa k a t dostun fis
in inlm dostun att glden yaraland anlatlm aktadr. Bel
li mhrken byle bir ey olmutur. F a k at bu menkabe, P r
Ml! dan ok eskidir. IX . yzyl sonlarnda, eriata aykn nti/.luri ve fikirleri yznden B adatta aslan mehur sf
Mttiir olu Hseyne de rivayete gre, herkes ta atm, fa
l I o ldr bile etmemi, bu srada Sibl adndaki sf de
im hn tazyikiyle bir ey. atm ak zorunda kalm ve M ansura,
elldkl gl atm.
Mansur, iblnin bu hareketi zerine
l olml. Bunca taa taham m l ettin de bir glden, ne diye
nl iMlyorsun? diyenlere, onlar, kim e attk larn bilmiyorlar,
m un l;ln m azurdurlar, fa k a t Sibl biliyor, onun iin ah ettim,
dtulp.)
PR
SULTAN
32
VII
Sinem st ate oldu
Yakt muhanetin ac
Hzr Paanm ettii
Yakt muhanetin ac
od oldu
szleri
derd oldu
szleri
Engel gelir arkamzda dolar

Yusam kmaz kara olmu bularTop top olmu mah yznde dolar
Takt muhanetin ac szleri
Muhanet elinden hlim pek akn
Deli gnl gh bulank gh cokun
Gnlmn sarayn kalbimin kkn
Ykt muhanetin ac szleri
Pr Sultan Abdalm vdem yeterse
ahm gelir salacamdan tutarsa
Kar kar stmde ot biterse
kar muhanetin ac szleri
V II
1. Sne: Gs. Od: Ate. M uhanet: N am us
suz erkek anlam na gelen m uhannesten bozma, nobran, s
z tok, vefasz ve taham m lsz m nalarna gelir.
2. E n g e l: R akip. Y u m ak : Y kam ak. M ah: Ay.
3. G h: Bazan, baz vakit.
4. Vde: l m zaman. Salaca: stnde l gtrlen
tahta.
PR
SULTAN
' vm
1
Yr bire Hzar Paa

Senin de arkn krlr
Gvendiin padiahn
O da bir gn devirilir
#
2 Nemrud gibi Anka noldu

Bir sinek havale oldu
Dvamz mahere kald
Yarn bu senden sorulur
V III
1. D evirilir: Devrilir (Vezin yznden byle oku
nuyor).
Nemrud: b rahim Peygamber zam anndaki hkm dar
'ii adam, b ra h im e inanm am ve onu atee attrm, fai' -il ate, b rah im i yakm am , bir bahe haline gelmi. Ni~
hvat Nem rudu n b u rn u na bir sivrisinek girm i ve beyninde
Ml yUyUp sere kuu kadar olmu. N em rudun beyni arm aya
niinmi ve bu ar yznden bana tok m ak vurdurm aya
koyulmu, sonunda kafas patlayp lm ). A nka: Boynu
*un gayet yksek uar, otuz kuun alm etini tar ve otuz
Mm byklnde m itolojik bir ku (Ira n llar bu kua otuz
lm anlam na sm urg derler. Trkede. bu sz, zm rde
ttnmU? ve zm rd an k a denen ve ism i var, cismi yok diye
<U anlatlan bu kus, halk m asallarna da girm itir). Mah
Topluluk yeri (M slm an inancnda, kyam etten sonra
i.i h< - dirilecek, maherde, dnyada yaptklar sorulacak, gnlllni' ve inanm yanlar cehenneme, iyilik yapan ve in an an
m connete gideceklerdir).
F. 3
P E
S U L T A N
ah sevmek su mu bana
Kem bildirdin beni Hna
Can iin yalvarmam sana
ahengah bana darlr
Hafd-i Peygamberim has

Gel Yezid Hseynimi kes
Mansurum beni dra as
Ben lnce il durulur
34
Ben Msym sen Firavun

krarsz eytan- lin
nc lmem bu hain
Pr Sultan lr dirilir
3. Kem : Kt, fena. henah: P adiahlar padiah.

4. Hafd-i Peygamber: M uham m ed Peygamberin torunu,
crun soyundan. H s: Hlis. Yezid: meyye oullarn
dan bir hkm dar. Hseyn: M uham m ed Peygamberin to*
, runu ve kz F tm a ile datnad, kardelii ve amcas olu
A lin in ikinci olu (M uham m edin lm nden yarm yzyl
sonra, Yezid zam annda, K feye yakn Kerbelda ehid edil
m itir). M ansr: M ansur olu Hseyn (IX . yzyl sonla
rnda, inanlaryla szleri, eriata ayk r saylarak B adatta
aslarak ldrlm tr).
5. Msr srailoullarm . M srdaki tutsaklktan kurta
ran ve Msevlik dinini kuran peygamber. - F iravun: M s
i!e ada olan ve onunla uraan M sr hkm dar. (Bu be
yitle ne demek istedii aka anlalmyor. Tasavvufta, sf,
gemi peygamberlerle erenlerin, kendisi olduunu, onlarn
srlarnn, kendisinde bulunduunu syler. P r Sultan da bu
grde m m Hseynle M ansurdn bahsettiine gre, onlar
ldrld, ikisiyle de ben ldrlm oldum, bu lm m , nciisdr, fak at yine bir bakasndan Eubur ederim, ben lmem
P R
10
S U L T A N
DC
1 Gelin canlar bir olalm
Mnkire kl alalm
Hseynin kann alalm
Tevekkelt talallah
2 z ze balyalm
Sular gibi alyahm
Bir yry eyliyelim
Tevekkelt talallah
3
Pr Sultanm geldi ca
Mnkirlerin akh gaa
Takdir olan gelir baa
Tevekkelt talallah
IX - 1. M nkir: n k r eden. Tevekkelt talallah: Do....... "tevekkelt alalallahidir ve T anrya dayandm do

metil r. H alk aznda bu ekli alm tr.
Oz: Gnl, i.
: Coa gelmek: Comak, tam ak, kprm ek.
T akdir:
Unun pluak (M slm anlkta, olan ve olacak iler, hep Tan um takdiriyle olur. H er ey, T anr bilgisine ve dileine uy
gun olm ak zuhur eder).
imaln tlk rlm lmez m i diyor? Yoksa baz sf'ler v bilin im Almr-Bektagiler gibi o da tenasuha yani lm den sonm inli rar dirileceine m i inanyor da bu d rtl o bakmdaft
itylUvo" B ir ey daha dnlebilir: B elki bu ayaklanm a
hm lH nde iki kere yakalanm , fa k a t kam tr, yah ut da
tl linin daha, lm yaylm tr d a sonra yine m eydana kngtr Koin bir sz sylenemez).
P R
S.-U 1 < T A S
X
1
Ben de u dnyaya geldim geleli

Emanetten bir don giymie dndm
Shibi kt da elimden ald
Koru yerde koyun yayma dndm
yr geldi geti geri bakmad

Hendekler kazdrdm sular akmad
ok yuva bekledim cck kmad
Bo yuva beklemi yoz kua dndm
Pr Sultan Abdalm bu dnya fni

Batanbaa kim srd bu devrn
Yrin bir ift sz tt beni
Yce da banda buymua dndm
X 1. Don: Elbise.
2. Cck: Yavru, pili. Yoz ku: . Acemi, aptal, bn ku
(Anadoluda yoz renkte, yani yer rengine yakn bir renkte
sereden byk, gvercinden k k ve yanna yaklalmcaya
kadar kapnyan, bu yzden de elle tu tu larak avlamlabilen
sf ve bn bir kua da yoz kuu derler).
3. Devran: Dnm ek, dnp duran, dnya, zam an. Buy-
117
P R
S I f T lA N ^
XI.
1 Kahpe felek sana nettim neyledim
Aksine dndrdn arh- devrn
Hani n oldu eskadalet eski gn
Perigan eyledin cmle cihan
2 Dayanlmaz klarn derdine
Akl yetmez ezberine virdine
Nakes konmak ister cmert yurduna
Tilki kovdu lkesinden arslan
XI
1. Felek: G k (Eskilere gre yeryz, lem in m e n
k.d id ir vc durur. Gkler yldzlarla beraber, yerin etrafnda
lfii ki vo dnleri srasnda yldzlarn vaziyetleri, yeryinit ii olnylarm m eydana gelmesine sebep olur. Y om lu ve
im lin yldzlar, adam n talihine h k im olursa insann bam a
Im n'lur, kutluluklar gelir. Kutsuz yldzlar h k im olursa kMlltlkPi KUr. Bu inan yznden, eskiler, felekten ikyet
ii1njll,lur ve kahpe felek, dnek felek, kam bur felek gi. nil l do halk tarafndan icadedilmigtir). ark- devran:
i ni ni n yrk, zam an. - E sk adaet: E sk i adalet (Vezin yi*,
ilimlin lylo okunuyor). Perian etmek, eylemek: D a t
Hk. bozmak. Clbao: Dnya, .lem. '
.' L/.bcr: Y alnz bellemek an lam n anlam ak, deil, d
Hu mi.'ln lyle Lfzaya almak, ezberlemek (K u ran ezberliyen.... '11 f ' denir). Vird: Muayyen vakitlerde tk u n a n ve
avveln* tertiplenmi bulunan, K u r a n dan ve Peygamber buy
uklarlyle dualardan seilen szler (T arikatlarn
virtleri
VKrtir)
Nakes: A dam olmyan, nekes, cimri, eli sk, var
yulmA.
f t f t
S U L T A N
nca bu yaraya dayand Eyyub

Hudnn cefsn safaya sayp
Chiller kmile sen bilmem deyip
Ann iin kaybettiler irfn
Pr Sultanm niye geldin cihna

Kusur senin imi etme behne
Evvel kullar yalvarrd sultana
imdi minnetettin kula sultan
38
3. Anca: O kadar, o derece. Eyyb: Israilotllarm dan

bir peygamber (Melekler, ibadetini grp zengin olduu, m al
ve evlt sa.hibi bu lu n duu iin ibadet ettiini sylemiler,
T anr da melekler anlasnlar diye E yyubu snam. M allar
yok olmu, evld lm, nihayet vcudunda yaralar km,
fak at o, yine ibadetini brakm am , T anr da ona yeniden m al
ve evlt vermi, hastaln da geirmi). H u d: Kendili*
fin d e n var, Tanr. B ilm en: Bilmezsin. rfan : Bulu, an
lay (lim , yani bilgi, tahsille elde edilir, fa k a t irfan, kabi
liyet meselesidir. B u yii2 den sfler, rfan, ilim den stn tu
tarlar).
4. M innet: hsan, vergiye kar duyulan kr duygusu,
yaplan iyilie kar iy ilik yapana m innet etmek. M inetettin : M inneti ettin (Vezin yznden byle okunuyor).
P R
(II
S U L T A N
xn
Gnl niin ahvlimi bilmezsin
Yrekte yaralar trl trldr
t versem dm almazsn
Esme zlflerim yellere karg
Blbl figan eder gllere kar
Gel beni alatma illere kar
Ah neyleyim karmzda lm var
lm dedikleri kanl zalim var
Ne alayp ne glecek hlim var
Pr Sultan Abdalm ben de byleyim
Emir Haktan geldi kime neyleyim
Derdim oktur hangi birin syleyim
K II
- 1. t: Nasihat.
Zlf: Sa. F igan etmek: Barmalc. iller: Ya*

linncilnr.
T ABAT V E H A Y A T A A T R L E R
x m
Gelmi iken br habercik soraym

Niin gitmez Ydzda dumann
Gerek erenlere yzler sreyim
*
Alanda al krmz ta var

Ykseinde turnalarn sesi var
Ben de bilmem ne talihsiz ba var
X H I 1. Gerek erenler: Gerek srrn a eren, Tanr

ya kavuan kiiler, veller.
41
P R
S O L T A K
E l ettiler turnalara kazlara

Dalar yeillendi dnd yazlara
idemler taknsn sylen kzlara
Niin gitmez Yldzda dumann
ahn bahesinde gonca gl biter

Anda garip garip blbller ter
Bunda ayrhk var lmden beter Niin gitmez Yldzda dumann
Ben de bildim u dalarn ahsn

Gerek erenlerin nazarghsm
Abdal Pr Sultanm seyranghsm
Niin gitmez Yldzda dumann
8 Baz: D oan kuu. Sylen: Syleyin,

4 . Anda: Orada. Bunda: Burada.
8. N azargh: Bak yeri, zlenen, sevilen yer. Seyran*
u4h: Gozintl yeri.
X IV
1 Bu yl bu dalarn k an erimez
Eser bd- sab yel bozuk bozuk
Trkmen kalkp yaylasna yrmez
Yklm iret il bozuk bozuk
2
Kzlrmak gibi aladm aktm

E l vurdum gsmn bendini yktm
Gl yzl cerattm bana ktm
Girdim bahesine gl bozuk bozuk
Elim tutmaz gllerini dermee

Dilim tutmaz hasta halin sormaa
Drt cevabn mnasn vermee
Sazm dzen tutmaz tel bozuk bozuk
Pr Sultanm yaratldm kul diye

Zalim Paa elinden mi l diye
Dostum beni smarlam gel diye
Gideceim amma yol bozuk bozuk
X I V 1. Bd- sab: Sabah yeli.

2. Bend: Ba, set, dam ar. Ceran: Ceyln.
3. Dermek: Devirmek, toplam ak.
P ? B.
S U L T A N
XV
1 Gel benim san tanburam
Sen ne iin inilersin
tim oyuk derdim byk
Ben amnin inilerim
2
Koluma taktlar teli

Sylettiler binbir dili
Oldum ayn cem blbl
Ben amnin inilerim
XV
3. A yn cem: Alev ve Bektai yoluna girm e treni
.. m (rene toplan (Sflerde "cem - birlik birlem ek
Knlmn, lemi, T a n n 'n m zuhuru T a n n y da, lem in iy nnektir. Onlarca varlk, T anrdr ve O, daim a zuhur
.c H<>r var, onun zuhurudur. Adeta T anr denize benzer,
Vurllltlur da dalgalara. Cem m ak am nn kargl fa rk tr k i
m, ftloni T anrdan ayr bilmektir. A yn cem, yah ut Ayn-alm , *t bu birlik srrn bildiren trendir. Fakat, ayn cem,**, yunt tarik.te girecek kiilerin kabul treninden sonra
meclisi kurulduundan, y an i ik ili sazl meclis
......
lmludilimlan bu szn, ran n m ito lo jik tarihinde arab ica-*
li< n c. n adl h k m d arn adndan m eydana geldii ve so
n lu "ftyl-l cem - Cem treni terkibinden bozm a olduu sar
ililir),
P R
S t; u T A ' N
Koluma taktlar perde

Urattlar binbir derde
Kim konar kim ger hurda
Ben annia. inilerim
Gsme tahta derler

Durmayp beni okarlar
Vurduka barm deerler
Ben annin inilerim
Gel benim sar tanburam

Dizler stnde yatrana
Yine krld hatram
Ben annin inilerim
San tanburadr adm

Gklere aar feryadm
Pr Sultanmdr stadm
Ben annin imlerim
.. B urda: Burada.
5. Y atran : Y atraym . H atram : H a tm m .
6. Feryad: B a # n p alam ak,
T7
P x B
M L 'A S ,
XVI
1 Bir blblck konmu dalar bana
Sal Allahm sal slama varaym
ahin yuva yapar kendi bana
2 Bizim evlerimiz dadan tedir
Ilasm kavim bize ana atadr
Yd illerde kalmak kula hatadr
KVI - X. Sla: Memleket, doum y e ri

YA4< Yabanc.
P R
S L T A K
Ekili yaylalar nasl basaym

zerine birka kurban keseyim
Bu i Haktan geldi kime kseyim
Atlarmz yemin yedi silindi

ki karda kar kargya salmd)
Cierciim delik delik delindi
Pr Sultan Abdalm baki deildir

Tuz ekmek her k hakk deildir
Bu dnya kimseye bki deildir
: 41
P R
S U L T A N
XV II
1 Gelin yiyelim ielim
Bu gzellik geer bir gn
Alem yran yran olmu
Alim sran aar bir gn
2
Yiyip yediren bir dem

Kknik etmez bri Hudam
Gk ekin misli dem
An eken bier bir gn
NV11
1. Yarar, yran olmu: Y ran, dostlar demektir.
f | f * n yu ran olmu, herkes, ksndi uyarm a dost kesilmi, blllt ItfilUi olmu anlamsnadr, A lim sm n ... msraiyle de bir
ii> ...... I Ilil1in doru olduu anlalr, diyor.
J Alti: Adam, insan, kii. B rl: Y aratan, bitiren ve

H ud: Tanr, kendiliinden v ar olan kudret safltl
<:>U ekin: Sararm, taneleri olm am ekin. A n:
.....
P R
S U L T A N
Yiyip yedirmesi hotur

Taban kahpe yrek tatr
Can dedikleri bir kutur
Ku kafesten uar bir gn
Aalarda yegil yaprak

Bastmz kara toprak
Yer altnda kefen yrtmak
Bamzdan geer bir gn
Pr Sultanm dmzde
Uzak deil karmzda
Bayku mezar tamzda
Dertli dertli ter bir gn
xvm
1
Seher /vakti kalkan kervan

niler de zararlamr
Bir gzele den gnl
ieklenir korulamr
8. Taban t DSsem, sery&*.
P R
'
Bahemizde gller biter

Dalnda blbller ter
Engel gelir bir kal katar
Olan iler gerilenir
:t
Blbl geldi kondu dala

Blblden yok hata gle
Engel bir ta atar gle
Yzen rdek yaralanr
S U L T A N
I Pr Sultan Abdal gelim

Pr elinden badielim
inkr olandan kaalm
tnkr bir gn paralanr
X IX
I
Yr bire iekda
Sende suna boylum kald
Her kularn dnm yeri
Blblm glenim soldu
KVri I 2. K al: Sz, dedikodu.

liadlellm: Bde ielim (Vezin yznden byle okuliMyiM'i, mde: arap, iki. n k r olandan: n k r ehli olandun, nttnklrdtn.
K '<
1 Glilen: G l bahesi.
F. 4
P R
S U L T A N
Bakarm ki yr gelecek
Yarama melhem saracak
Msra sultan olacak
Ysuf Kenamm nolch
Gllerde tr suna
Sesi hayat verir cana
Ben alarm yana yana
Gzlerim ya ile doldu
Pr Sultanm ne hl oldu
Dnya halden hale kald
Tez sevitik tez ayrldk
hr pimanlm kald
2.
Y r: Sevgili. Y suf: s ra ilo n lla n n m peygamberler
den Y akub peygamberin olu. Y ^ u f da peygamberdir. On
bir erkek kardegi iinde en gzelidir ve Yakub, en fazla onu
sever. Bu yzden kardeleri kskanp Y s u fu kuyuya atar
lar. B ir kervan onu kurtarr. Kardeleri haber alp klemizdi diye satarlar.
K ervanc da Y s u fu M srda satar. Mal
ilere bakan memur, satn alr. F a k a t kars, Y sufa k
olur. B u sevda sonucunda Y su fu zindana atarlar. Yedi yl
eonra kar ve m al i'erin idaresine m em ur olur. Babasiye
kardeleri de M sra gelip Y su fla buluurlar. Kenan, kuyu
an lam na geldii gibi, Suriyede bir blgeye de denir. Ysuf,
edebiyatta daim a gzellik, dolaysiyle ve ok defa M sr ve
K enan a beraber geer.
4. hr: Son, sonunda.
PE
SULTAN
XX
I*;l|> avazn ben de varaym < ii uup gitme konadur blbl

Hunin akn benim kalbim evini
Vih udun gehrinde donadr blbl
'J
III),bililin donlar sar gazelden

(!(Ulinlin srmesi yedir gzelden
lliIIilil gle k olmu ezelden
11A*lan m glden mi yanadr blbl
' ulan eder irahmeti kuluna

i.il gerek derde derman buhma
te nlik ile konma gln dalma
I tAr vardr peneni kanadr blbl
l - Sultan dilinden gevherler saar

i Uii boyunca libasn bier
o'.it bu gzellik eyyam geer
l'n dnyann sonu fenadr blbl
MM 1 IBlanmek: Beklemek, durm ak,

f: i . .. llarnrm ? yaprak. Ye#, yi: B a h a iyi.
U m ttM i <"v>iI
Diken.
lu lu ..ti
ifiv M i
H lll
Iln h m e t,
Im
l,
E z e i:
a c y .
m ce v he r.
Y o k lu k .
L ib a s :
E lb is e ,
g r iy im .
--
Ey-
P R
t *.
I D L T A N
XXI
Dadan ktr ktr bezen indirir
ndirir de atelere yandrr
Her evin devliin kz dndrr
reberler hoa tutun kz
kzn damn alack yapn
Ya koman altnda kuruluk sepin
Koumdan kouma gzlerin pn
Pr Sultanm der ki kaynar counca
Tekne hamur kalmaz ekmek piince
dem atkzn ifte kounca
X X I 1. H ezen: Kiri, direk, dem elik aa. Dev

lik: dare, geim . treber: Renber.
2. D am : Ahr. K om an : K om aym . Sepin: Serpin. j
K oum : kzn koulm a zaman.
3. dem A ta: T an rm n balktan yaratt ilk insan va
ilk peygamber, ayn zam anda yeryznde ilk defa ekin eken.
P R
S U L T A N
X X II
I flordum an ideme
* i'tvdo klarsn
!i mu unun hey dervig
Vin' l tnda klarm
Hni'dum nan ideme

Ym tltnda ne yersin
f in
nonrHin hey dervig
lulnl lokmas yerim
' *........ fir ideme

Mml benzin ne sar
No nurunun hey dervi
lui Uorkuau ekerim.
9011
(
><! " i v
Tasavvuf yoluna girm i olan adam
I lnllinodir).
(A s l
P R
S U L T A N
Sordum san idem

Anan baban var mdr
Ne sorarsn hey dervi
Anam yer babam yamur
Sordum san ideme
Asae elinde
Hak kelm dilinde
idemde dervilik var
Pr Sultanm erlerle
Yz dolu nurlarla
Ak sakall pirlerle
idemde dervilik var
5,
s; Elde taman sopa, baston
54
FB
53
SOL. T A W
xxm
Sabah olur koyun kulua gider

Her koyun arar da kuzusun bulur
Aca koyun meler arada kalr
Benim kuzum kuzularn beyidir

Aca koyun yreinin yadr
Ann gidecei Yldzdadr
Gel koyun meleme vazgel kuundan
X X I I I K uluk: Sabahm, gn doduktan sonraki agx

-- Aca: Aka, beyazca. Yazgelmek: Vazgemek, brak
mak..
P R
3,
4,
5,
byle
S U L T A N
Koyun meler kuzusunun ad yok

Sra sra kleklerin sd yok
Kuzusuz yaylann hibir tad yok
Koyunun bana bodcak takaym

Ynm dnp o koyuna bakaym
Kuzun nerde ise kuzun bulaym
Koyun sen urada kuzlamadn m

San solunu gzlemedin mi
A kurt gelir deyi gizlemedin mi
Gel koyun meleme vazgel koyundan
56
Klek: gt konan ve ya karlan kap, ya kab,

Bodcak: Boncuk. Yn: n, yiiz.
Kuzlamadn m: Kuzulamadn m:? (Vezin yzme
okunuyor).
PR
5?
6
S U h T A. S
Dereye aa gider kurt izi

Kurt aznda grdm bir krpe kuzu
Seversen Mevly alatma bizi
T Seal yayan oban yetip bitmesin

Bahesinde lle smbl bitmesin
Seni incitenler Hakka yetmesin
8
Pr Sultan Abdalm koyunum noldu

Koyunun feryad cierim deldi
Yoksae kurt mu geldi kuzunu ald
7. Yetip bitmesin: Yetimesin (lenme). Yetmek: Eri

mek.
8. N oldu: Ne oldu, Yoksa: Yoksa a (Vezin yzn
den byle okunuyor).
f -R
t- T A n
t?s
XXIV
1
Yas matem gn derdim yetler

Yrin sesi kulamda mlar
Sordum ki dalara niin iniler
Dedi ekticeim kann elinden
Alnma yasalm kara yazlar

tikattr tlib prin arzular
Sordum ki amlara neden szlar
Dedi ekticeim prn elinden
X X IV 1. mlamak: nlamak nlemek: nlemek.

2.
tikat: nan. Tlib: Alevlerde dervie verilen a d
Pr: Tlibin bal olduu eyh, dede. Pr: amlarda
olan ve rmcek ama benzeyen, yapraklarn dken bir has
talk.
P B
An
Yarp Hakkn divannda durursun

Pervanolup ak oduna yanarsn
Sordum deirmene ne ho dnersin
Dedi ekticeim perin elinden
4. Vanp bir pr ile bazar edersin

Oturup da ikrarn gdersin
Sordum garip blbl niin tersin
Dedi ekticeim hrn elinden
5
Ser-emeden gelir suyun durusu

Nasibimiz verir prin birisi
Dedim Pr Sultanm benzin sars
Dedi ekticeim yrin elinden
8.
Pervanolup: Pervan* olup
okunuyor). Per: Kanat, deirme/
4. krar gtmek: Verdii szS.
Sereme: Pnarba (Tat/
rnda, tarikatn en ileri yayc^
aJrr/
ve Bektaili'e giri, nasip aJn/
mnas pay ve ksmettir). /
S , Vmo cevapr .idan karlkl
P R
S U L T A S
XXV
1
Blbl olsam varsam gelsem

Hakkn divanna dursam
Ben bir yanl alma olsam
Dalnda bitsem ne dersin
Sen bir yanl alma olsan

Dalmda bitmeye gelsen
Ben bir gm vmen olsam
eksem indirsem ne dersin
Sen bir gm vmen olsan

. ekip indirmeye gelsen
Ben bir avu dan olsam
Yere salsam ne dersin
Sen bir avu dar olsan

Yere salmaya gelsen
Bon bir gzel keklik olsam
Bir bir toplasam ne dersin
X X V 1. Yanl: Omus, kzarm.

2. vmen; evgn. evgen - Ucu eri denek
P R
Sen bir gzel keklik olsan

Bir bir toplamaya gelsen
Ben bir yavru aian olsam
Kapsam kaldrsam ne dersin
Sen bir sulusepken olsan

Kanadm krmaya gelsen
Ben bir deli poyraz olsam
Tepsem datsam ne dersin
Sen bir deli poyraz olsan

Yoluma yatmaya gelsen
Ben bir Azrail olsam
Cann alsam sen ne dersin
Sen bir Azrail olsan

Canm almaya gelsen
Ben bir cennetlik kul olsam
Cennete girsem ne dersin
Sen bir cennetlik kul olsan

Cennete girmeye gelsen
Pr Sultan stadn bulsa
Bilece girsek ne dersin
S U LT A N
5. Sahan: Sahit.
6. Sulu sepken: Samth bol yamur.
7. Azrail: Can alc bir melek (Vezin yznden "Azrail
okunuyor).
9.
Bilece: Beraber (Bu iirin drtlkleri, birbirine cevap
tr ve oyunlarda, ok defa kzla erkek tarafndan karlkl
sylenir)
P R
S U L T A N
62
X XV I
1
Yel esti mi aka gelir sallanr

Mart aynda yeillenir aalar
Kpkrmz donlar giyer allanr
H dost arr sallanr aalar
iek aar domur domur dal verir

Kimi uzar birbirine el verir
Kimi meyva verir kimi gl verir
Kular stnde dallanr aalar
Yaz baharda bahe ile ba ile

Kaba amn grlemesi dal ile
Ko yiidin elencesi yr ile
Mahabbet eder elenir aalar
XXVI
1. H dost: Dervi terimlerinden (Hu, o deme
tir ve Tanr adlarndan saylr. Derviler, birini arrken,
bir geyi tasdik ederken, yahut gemilerden birini kutlarken
bu ad anarlar- ve bu suretle her varln, mutlak varlk olan
Tanr zuhuru olduunu bildirmi olurlar).
2. Domru: Dal ve iek verecek yerin kabarmas, tomn,
tomurcuk.
3. Ko yiit: Erg-en, delikanl. Mahabbet: Muhabbet,
sevgi
63
P R
S U L T A N
Pr Sultan Abdal'm Hatyi ahm

Adam iin ne halketmi Allahm
Gz gelince solar yapran daln
Vakti geldi mi sulanr aalar
X X V II
1 t benim sar tanburam

Senin asln aatandr
Aa dersem gnllenme
Krmz gl aatandr
2
Ali Ftmamn yri

Ali ekti Zlfekn
Dldl atnn eyeri
O da yine aatandr
4. Haty: ah smail Safav'nin iirlerinde kulland ad,
XXVn 2. Ftma: Muhammed Peygamberin kz ve

Muhammedin amcas olu Ali'nin zevcesi. Dldl: Msr
ah tarafndan Muhammede armaan olarak yollanan ve
Muhammed tarafndan A liye armaan edilen ak katr. Zlfekr: Aliye Muhammed Peygamber tarafndan armaan edi
len kl. (Bu klcn aznn iki atal olduu rivayet edilir.
Hakknda birok efsaneler rivayet edilegelmitir).
P R
S U L T A N
li gitti Hakka yetti

Zlfekn derya yuttu
Sad- Vakkas bir ok att
O da yine aatandr
Nurdandr Kbe eii

Cihan tuttu
Haan Hseynin beii
O da yine aatandr
Yeter Pr Sultanm yeter

Dertlilere derman katar
Trl trl meyve biter
O da yine aatandr
84
3. Zlfekn derya yuttu: A linin lmnden sonra, va

siyetine uyan olu Haan, Zlfekr Necef denizine atm,
bir rivayete gre de Hseyin ehid edildikten sonra onun aty
la beraber Zlfekr, Frat nehrinde kaybolmutur. Sad-j
Vakkas: Vakkas olu Sad (Uhud savanda ok atarak Muhammed Peygamberi korumu ve bu yzden okularn pri
saylmtr).
4. K be: Mekkedeki drtke ve tastan yaplma mescit
(Buras, Mslmanlarn kblesidir, yani Mslmanlar, namaz
klar ve Tanrya ibadet ederken, Mekkede olanlar K beye,
olmyanlar, K'benin bulunduu yne dnerler. Haan, H
seyin: Muhammed Peygamberin torunlar ve Hz. Ali ile Ftnanm oullar (IX. ve XIX. imm).
P R
65
SULTAN
DDAKTK RLER
xxvm
1
Gzel k evrimizi
ekemezsin demedim mi
Bu bir rza lokmasdr
Yiyemezsin demedim mi
Yemeyenler kalr nar

Gzlerinden kanlar saar
Bu bir demdir gelir geer
Duyamazsn demedim mi
X X V III
Kza: inan urunda her eye raz olup da
yanmak.
2. Nar: aresiz.
F. 5
P R
S U L T A N
Bu dervilik bir dilektir

Bilene byk rnektir
Yensiz yakasz gmlektir
Giyemezsin demedim mi
Erelim li srrna
kalm meydan yerine
Can ba Hak yoluna
Koyamazsn demedim mi
klar harabt olur

Hak yannda kymetlolur
Muhabbet candan tatlolur
Doyamazsm demedim mi
Pr Sultan Abdal ahmz

Hakka ular rahimiz
Onikimm katarmz
Uyamazsn demedim m
60
3. Yensiz yakasz gmek: .ye giydirilen gmlek.

4. Meydan: Tarikat treninin yapld oda.
5. Harabat: Ykk dkk. Kymetoiur: Kymetli olur
(Vezin yznden byle okunuyor). Tatlolur: Tatl olur (Bu
da jSe).
6. K h: Yol,
PR.
S U L T A N
X X IX
1
Safsma cefsna dayandm

Bu cefya dayanmyan gelmesin
Rengine hem boyasna boyandm
Bu boyaya boyanmyan gelmesin
Rengine boyandm meyinden itim

Nice, canlar ile ddar grtm
Muhabbet eyleyip candan sevitim
Muhabbeti kfr sayan gelmesin
X X IX
1. Rengine, boyasna, boyanmak: Haliyle hallen
mek, yoluna girmek.
2.
Hey: arap, iki. Didar grmek: Buluup gr
mek. Kfr: Kfirlik.
P R . S U L T A N
3
Mahabbet eyleyip yokla prini

Yusun senin nmus ile rn
Var bir gerek ile kl pazanm
Kldn pazardan ziyan gelmesin
Krklar bu meydan gezer dediler

Evliyay yola dizer dediler
Destini destinden zer dediler
Nefsniyetine uyan gelmesin
Pr Sultanm eyder dnya fnidir

Krklarn sohbeti ak mekndr
Kusura kalmyan kerem kndr
Gnlnde karas olan gelmesin
88
3. Yusun senin nmus ile arn: Senin namus ve arn

ykasn, yani, gerek yola girdiinden dolay seni knayan
larn, ayplayanlarm, yahut aa ve kt grenlerin szlerine
ve hareketlerine karg duyacan utangalk ve znt duy
gusunu gidersin. Var bir gerek ile...: Doru bir ere yap,
onunla pazarlkta, al-verite bulun, ona varln ver, raz
ln al. Gerekle bu eit al-verite bulunursan, ziyan et
mezsin.
4. Evliya: Tanr dostlan, erenler. Krklar: IV. iirin
S. drtlndeki nota baknz. Destini destinden zer de
diler: Elini elinden keser, ayrr, insan takatsiz brakr, ken
di dileini yaptrmaz. Nefsniyet: Nefis istei, ehvet, hrs,
ululuk v.s.
5. Eyder: Syler, der. Kerem: Ululuk, ihsan. Kn:
Mden bir eyin kt yer. Gnl karas: Yrekteki p
he, ikilik, tereddt, kt niyet v.s.
69
P R
S U L T A N
XXX
1
Birlik makamnda bir gzel grdm

Leblerinin ekeri var kandi var
gk ok imi aradm sordum
Nice bencileyin derdmendi var
Cemli geliyor hayalde dte

Canm smanda kandilde arta
Uzakta yaknda yeminde pite
Her nereye baksam A lim kendi var
XXX
1. Birlik: Sfer bu makama "vahdet ele der
ler. Onlarca Tanr, mutlak varlktr ve her var, onun zuhu
rudur. Bylece kesret - okluk lemi, gerekte bir birlik
tmdr. Kand: eker, tat. Nice: Ne kadar, bunca.
2.
Ceml: Gzellik, yz. D: Rya. Asuman: Gk.
- Kandil: Alevlerce Muhammed Peygamberle Alinin nuru,
yerler, gkler yaratlmadan yaratlm ve bir kandil eklinde
grnm, sonra lem, bu nurdan yaratlmtr. Yemin:
Sa taraf. P: n.
P R
S U L T A N
Gh baheye girer glden grnr

Gh mna syleir dilden grnr
Gh gnl evinde mihman grnr
kna trl trl fendi var
kr olsun bu sevdaya ulatm

Mahabbet ban gezdim dolatm
On iki m m m cemine dtm
imdi boynumuzda ak kemendi var
Pr Sultanm sever byle dilberi

Bu cmle cihann yekt gevheri
Kahrn ltfun eker isen gel beri
Sevdiimin nerde bir menetdi var
70
3. Mihman: Konuk. Fend: Hile, d.zen.

4. Ak kemendi: Sevgi kay (Alevlilerde, rehber - yol
gsteren ad verilen zat, yollarna girecsek kiinin boynuna
bir evre atp sa eliyle o evrenin ucumu ve tarikate girecek
kiinin sa elini tutar, dedeye gtrr. Bektagilerde evre
yerine, o aka-.n kesilen koyunun ynnden rlm bir uzun
kuak vardr ki buna Tyg-bend - kltaag denir. Ak ke
mendi szyle buna iaret edilmektedir).
5. Dilber: Gnl balayan, gtren, gizel, sevgili. Cm
le: Btn. Cihan: lem, dnya. - Tek.t: Bir, tek. Gev
her: in c i Menend, mnend: Benzer, e..
1 Gel gzelim kama bizden

Yad deiliz blblz biz
Biz hl ehli kardalarz
Erkn iinde yoluz biz
2
Syleelim hlden hle

Dilleelim dilden dile
Biz gezeriz elden ele
Taze alm glz biz
Pr Sultanm ne alarsn
Gznden kan ya alarsn
Sen bizden ate mumarsm
Yanm kor olmu klz biz
XXXI
1. Yad: Yabanc. H l: nsanda beliren, fakat
abucak geen rh heyecan, rh hlet (Yerli olurca "ma'
kam denir). Erkn: Direkler, esas.ar. Alev ve Bektaglerdeki tren esaslar ve detler.
3.
Ate m'umarsn: Ate mi umarsn (Yesin yznden by
le okunuyor).
P R
S U L V A,
xxxn
1
AlvSa)kt;a
Mtir^
Yksekte yatan erenler

yok mu ald dert beni
Gittiim p hanS> yere gideyim
yerlerde buldu dert beni
2
0 t u l \r> t
Y^lajj g5*enimle ibadet kld

^ l,
Vlcdi de yzme gld
v'a-ld:^
olup stme geldi
H ik blk bld dert beni
^ m * *
^ VIXu
e:n Selen boran k gibi
Se'he r
h in penesinde ku gibi
a-i^tg, % bir korkulu d gibi
^ a r ta ald dert beni
xx j7
jv.-^. dfl
Pvv
Mmc
. ^seye
Sultanm gnlm hastadr
8lm^t^ diyemem gnlm yastadr
-yl^j b i5 eli oldu bilmem ustadr
'
XXK0 - -
rtrtIrl /3nv>4- K/\5
^o r"; 8^d(leti??vet, mrvvet: Adamlk, insanlk, l tu

rey gsitet^!^ ^ ^.av^3 ve aavrula savrula yaan, sis gibi oevZar>an- vd ' ~\.
<giddetli rzgra bora denir).
a:
yad ettiirr/
S ; Rya. artmak: Bartmak, ferS.
P R
73
S U L T A N
*W"*rTTT
Ali Ali deyi ne inilersin

nilersin dolap derdin ne senin
Sen dc benim gibi yrden m aynldm
Dolap nlledl dtifjt rmaa

Mthammcdin hub ccmalin grmee
Haan Hseyine bir su vermee
Kim kesti getirdi seni yerinden

Dalar talar ah eyledi znndan
Sen de mi ayrldn nazl yrndan
Yoksa yad illerin eli mi dedi

Yoksa irakybin dili mi dedi
Yaz bahar aynn seli mi dedi
X X X I I I 1. mlemek: nlemek. Yrden m ayrldm:

Yrden mi ayrldn (Vezin yznden byle okunuyor).
2. Hub: Gzel.
3. Zr: Feryad inleyi.
4. Yad: Yabanc. rakib: Kakp. Demek: sabet
etmek. (Bu iir, Yunus Emreden baka ve muahhar br Yunusla k'm dolap niin inilersin balantl iirlerine ok
benziyor).
P E
S U L T A N
74
Pr Sultan Abdalm aka dayand

Hasret nr ile cierim yand
Yoksa Hseyinden haber mi geldi
X X X IV
Serseri girme meydana

Asktan ahvl isterler
Kallelik ile urma dem
Tasdik ehli kaal isterler
2 Uyan bu gaflet hbmdan

sbt isterler btndan
ger ka sohbetinden
Erkn ile yol isterler
^CXXIV
1- Ahvl: Haller, k ve yo eri olduuna dair
almetler. JCallalk: Dzencilik, yalancll z szne uym azl^. __ jjg n urmak: Bahsetmek, sylemesi, sz amak.
Tasd^j; G e r e k l e m e k . Tasdik ehli: nanat.n ve tasdik eden
kii,
Kaal: Sz. Tasdik ehli kaal isterler: Tasdik edile
cek s'\jz ehii isterler. yle bir sz isterler . ki tasdik edilsin,
yalanlanman,
2- H b: Uyku. Btm: yz. Sohb.oet: Konuma.
PR
75
3
Erenler oynar utulmaz

Bu yola hile katlmaz
Bunda hermhre satlmaz
Ya gevher ya ll isterler
Kl krk pare ederler

Birin yol tutup giderler
Dile nitibar ederler
Hal iinde hal isterler
Pr Sultan Abdal neylersin

Mkil halledip sylersin
Arsn iek yaylarsn
Yarn senden bal isterler
S U L T A N
3. Utulmak: Oypm kaybetmek. Harmhre: K atr bon

cuu. Gevher: nci. Ll : Krmz ve deerli bir ta
(Yzk ta olarak kullanlr).
4. K l krk pre ederler. Birin yol tutup giderler: Kl}
uzunlamasna, krk paraya yararlar da birini yol ederler,
onun stnde giderler. Yani erceler yolu, o kadar incedir ve
bu yolda yol almak, doru yrmek, o kadar gtr. Dile
nitibar ederler: Dile ne itibar ederler, yani sze, kuru lfa
ehemmiyet bile verm-ealer, z ve hal isterler,
5. Yaylamak: Kokmak, gezmek.
P R
S U L T A N
XXXV
1
Bir nefesik syliyelim

Dinlemezsen neyliyelim
Ak deryasn boylyalm
Ummna dalmaa geldim
Agk harmannda kavruldum

Hem elendim hem yoruldum
Kazana girdim kavruldum
Meydana yenmee geldim
XXXV
X. Nefes: Tasavvufa ait ve hece vezniyle sy
lenmi iirler (Alev ve Bektailere mahsus bir terimdir. Tu
nusta da geer. Alevler, deme, deyi ve yet de derler. Mevlevler, kendilerine mahsus, bestelenmi olan ve trende oku
nan iirlere yin, br tarikatler "lh derler) Umman:
Derin, usuz bucaksz deniz.
P R
Ben Hakkn edn kuluyum

Kem damarlardan beriyim
Ayn-i cemin blblym
Meydana tmee geldim
Ben Hak ile oldum ana

Kalmad gnlmde nesne
Pervneyim teine
emine yanmaa geldim
Pr Sultanm yeryznde
Var mdr noksan szmde
Eksiklik kendi zmde
Drna durmaa geldim
S U L T A N
S.
Edn: En aa. Kem damarlar: Kt damarlar, fe
na huylar. Ayn- cem: Bektai yini.
4. Ana, aina: Bildik, tan. Nesne: gey, bir ey.
gem: Mum.
5. Eksiklik: Noksan, kusur. Dr: Adam asmak iin ku
rulan aa (Buradaki mnas ayrdr. Bektai ve Alevler,
meydann, yani tren yaplan odanm tam ortasna dr der
ler. Tarikate yeni girecek olanlar rehber, buraya getirince
meydandakilerin razln alr. Ayn zamanda bir kusur eden
de buraya gelip kusurunu syler ve cezas, buradayken ken
disine bildirilir).
XXXVI
1
Mevlm n yaratt Ahmedi nurdan

nsan olan gelir nura evrilir
Byle kurulmutur bu arh- devran
Mansur olan gelir dra evrilir
Yein sular daim engine akar

Pervneler zn odlara yakar
Sere kanda olsa aslna eker
Blbl olan gelir gle evrilir
XXXVI
1. n: Vakt ki, o zaman ki. Ahmed: Mu
hammed Peygamber.
2.
Yein: Hafif. Engin.: Geni, deniz. Od: Ate.
Kanda: NercU.
79
P R
SULTAN:
Gmanl gnlde nur mu elenir

Cennet haricinde hur mu elenir
Arsz kovanda bal m elenir
Ar olan gelir bala evrilir
Bir srmekle at aya kesilmez

Bir su ile demolu aslmaz
Bu yolu erenler kurdu baslmaz
Yol ehli kandaysa yola evrilir
Pr Sultan Abdalm yatr hastadr

Elinde glleri deste destedir
demolu bir acayip nesnedir
Mahabbetli tath dile evrilir
3. Gman: phe, zan. Elenmek: Durmak, beklemek.

- Hari: D. Hur hr: Cennet kzlan.
4. Kandaysa: Nerdeyse.
5. Yatr: Yatar.
P R
S U L T A N
80
xxx vn
1
Ben derviim diye gsn gerersin

Hakk zikretmee dilin var mdr
Sen kendin grsene ilden nararsm
Hli hl etmee hlin var mdr
Bir gn balk gibi aa sararlar

Mridinden rehberinden sorarlar
Tts yakp ke ke ararlar
Ben arym dersin baln var mdr
X X X V II
1. Zikretmek: Sylemek (Dervilerde zikir,
Tanr adlarn anmaya denir). tl: El, bakalar, yabanclar. N ararsm: Ne ararsn (Vezin yznden byle okunu
yor. H li hl etmek: yi bir halle, gzel bir huyla huylan
mak (Hli dim! olmayan ve gelip geen ruh bir hlete de
nir. Bu hlet, dimi olursa m akam adn alr. H li hl et
mek, gereklerin hliyle hallenmek, o hli, kendine mal ve
makam etmek anlamna geliyor. H li -hl etmee hlin var
mdr" msraiyle, sende bu kudret var m deniyor).
2.
Mrid: Seyh, rgat eden, doru yola gtren. Reh
ber: Tlibi kabul treninde elinden tutup mride gtren,
yol gsteren. Tts...: Bal alrken arlarn dokunmamas
iin tts yakarlar ve kovana dumanm verirler, arlar d
ar kaar ve bal alnr.
P R
81
S U L T A N
Dertli omyanlar derde yanar m

Tahkik dervi ikrarndan dner mi
Her bir uan gl dahna konar m
Ben blblm dersin gln var mdr
Pr Sultanm senin derdin deilmez

Derdi omyanlar derde duolmaz
Mridsiz rehbersiz yollar almaz
Mrid eteinde elin var mdr
3. Tahkik dervi: z sz bir, doru dervi. k rar:

Sz vermek, larikate girince o yola uygun hareket edeceine,
sylenenleri, verilen tleri tutacana dair sz vermek.
4. Puolmak: Rastlamak, satamak. Mrid eteinde...:
Alev ve Bektailerde, kabul treninde, dervi olan mride
gtrlnce mrid sa eliyle, onun sa elini tutar. Tlib, ya
ni dervi, sol eliyle mridin eteini kavrar. Buna iaret edi
yor.
F. 6
P R
S U L T A N
82
xxxvni
1
Emek ektim bir ev yaptm erenler

Yine bu gzele bildiremedim
Bahar geldi iek bitti ot bitti
Toprak gld ta gldremedim
Yreimde belli belli yaralar

eytan kalbin alm gzn kreler
Hakkn niyaz eylemeye r eyler
Eilip bir secde kldramadm
H demine bir ikrar gdenin

Tu yzne ikrarndan dnenin
Pr Sultanm mnafn nadann
Gnl aynasn sildiremedim
X X X V III 1. Erenler: Veller, Tanr dostlar.

2. Kreler: Kre dndrr gstermez. Niyaz: Tap kl
mak (Eilip yeri, yahut mridin dizlerini pmek, sa aya
nn ba parman sol ayann bas parma stne ve sa
ste gelmek zere aprazvar ve ellerin parmaklar dz ve
ak olarak kollarn, parmak ular omuzlara gelecek bir e
kilde gsne koyup ba biraz daha fazla ne eerek eil
mek). r eylemek: Utanmak.
3. H : O, Tanr. Demine H: Bulunduu birlik vaktini
takdis (Tanr'yla bir olduunu bildiri). Mnafk: z s
zne uymaz. Ndan: Bilgisiz, nobran.
A K K LEM
X X X IX
1
Bir gzelin kym aalar

Onun iin taa tutar el beni
Gndz hayalimde gece dmde
Kumdan kuma savuruyor yel beni
Reyhann devir devir desteyle

Ben deliyim t verip pest eyle
Dmanm il yannda dost eyle
Bir gencecik mihman eyle sar beni
X X X IX . 1. El, il: Yabanc, yad. D: Rya.

2. Dest'eyle: Deste eyle (Vezin yznden byle okunuyor).
Pest: Aa. Mihman: Misafir, konuk.
P R
S U L T A N
84
k gl olsam al yanaa sokulsam

Glb olsam ak yzne salsam
Klen olsam pazarlarda satlsam
Klem dey ak sinene al beni
Pr Sultan Abdalm gamzeli oktur

Hezaran snende yaralar oktur
Benim senden zge sevdiim yoktur
inanmazsan ol Allaha sal beni
XL
1
Derdim oktur hangisine yanaym

Yine tazelendi yrek yaras
Ben bu derde kanda derman bulaym
Meer ah elinden ola aresi
8. Glb: Glsuyu. Sne: Gs.

4.
Gamze: Bak. Hezaran: Binlerce. zge: Baka,
gayri.
X L 1. Kanda: Nerde.
P R
S U L T A N
Trl donlar giyer glden naziktir

Blble cevretme gel gl yazktr
ok hasretlik ektim barm eziktir
Gle gle gelir canlar presi
Benim uzun boylu selvi narm

Yreime bir od dt yanarm
Klem sensin yzm sana dnerim
Mihrabmdr kalarnn aras
Ddar ile mahabbete doyulmaz

Mahabbetten kaan insan. saylmaz
Mnkir flemekle ra snmez
Tutuunca yanar akn ras
Pr Sultan Abdalm yksek uarsn

Selmsz sabahsz gelip geersin
Dilber mahabbetten niin kaarsn
Byle midir yolumuzun tresi
2. Don: Elbise.
8.
Od: Ate. Kble: badete yz evrilen yaps, taraf
Mekkedeki K be. Mihrab: Camilerde imamn durduu yer,
4. Dldar: Bulumak, yz. ra: Dorusu era, mum,
gk. Snmek: Snmek.
5. Dilber: Gnl balyan, sevgili Tre: Usul, nizam.
P R
S U L T A N
XLI
1
Gam elinden benim zlf siyahm

Peygn dedi sinem yaraland gel
Suna ban iin alatma bizi
Bugn sevda candan araland gel
Gamdan hisar oldu meknm yurdum

itmez avazm dinlemez virdim
Bir deil be deil on deil derdim
Dmler ba verdi sraland gel
X h l 1. Zlf, zlf: Sa. Peygn: Okun ucundaki ucu

sivri demir, temren. Suna: Yeil bal yaban rlei, me
caz mnasiyle gzel, boyu posu dzgn sevgili. Avaz: Ses,
Vird: Daim a sylenip durulan sz, dervilerin muayyen va
kitlerde okuduklar muayyen dualar.
87
P E
S L A R
Hasretine vsl olam m byle

Mecnuna da bki kalr m Leyl
lml dnyadr gel hell eyle
Yklendi barhanem kiraland gel
Ne ekerse dertli sinem da olmaz

Gnler gelir geer mr oalmaz
Neterlidir yaralarm sa olmaz
Gerdi evresi karaland gel
Pr Sultan Abdalm haftada ayda

Gnler gelir geer bulunmaz fayda
Gnl Hak arzular canm hay hayda
Topram stme krelendi gel
3. Vsl olmak: Ulamak. Mecnun-Leyl: Bir Arap halk

hikyesinin kahramanlar. Araplardan ranlIlara ve Trklere gemitir. Leyl adl bir kz seven Kays adl delikanlya
k m vermezler. Sevgisi anormal bir hl alr, dalara der,
vahgi hayvanlarla badar, yank iirler syler. Adm Mec
nun - deli takarlar. Nihayet engeller ortadan kalkar, fakat
Mecnun, Leyl'y almaz ve lr, arkasndan Leyl da yaa
maz, yanna gmerler. Bar: Yk. Barhne: Y k denk
leri, denkleri tayan hayvan, yahut arabac.
4. Da: Yaraya baslan ate - Eskiler, dalamaya., son
il derlerdi.
5. Krelenmek: Ylmak.
P R
S U L T A N
x m
Alatmayn beni derdim byktr

klar meydanda comadan gel gel
Benim cierciim delik deliktir
Kaynayp kaynayp tamadan gel gel
Felek bir bilezik takt koluma

Ben hlimi arzedemem yrime
Engr erbetini sundu elime
Sky bu demi imeden gel gel
XLXI 2. Arzetmek: Bildirmek, sylemek, anlatmak.

Yr: Sevgili. Egr: zm. Engr erbeti: garap va
rak. Sky: Ey ski (Sk: Su ve iki sunan, suvaran).
Dem: Vakit, zaman, rak.
P R
89
S U L T A N
Ge bizim baheye edelim seyran

Blbl k olmu bir gle hayran
Seni benden bir gn ayrr devran
Ayrlk haline dmeden gel gel
unda be gnlk mddetin kald

Emanet sahibi geldi de ald
Metamz ald ykmz tuttu
mrmn kervanr gmeden gel gel
Pr Sultann Haydar gel baz baz

Gayri ekmez oldum cevr ile naz
Havaland utu gnlmn baz
Bilece konalm umadan gel gel
4. Met: Satlk ve deerli mal mlk.

5. Baz: Doan kuu. Bie, bilece: Beraber, beraberce.
P R
S U L T A N
90
XLin
i.
Sabahtan cemlin seyran eyledim

Gnller perian elinden sunam
Nice bekliyeyim gurbet illerde
Hig bilir yok mudur halimden sunam
Tyg- gamzelerin mk b kokmaz

Y r ala gzlerin hm ile bakmaz
Cemlin grene cennet gerekmez
Gne midir dodu yznlen sunam
X L IH 1. Nice: Ne kadar.
2.
Tyg: Kl. Gamze: Bak. Tyg- gamze: Bak
klc. Mk b: Mis ve koku, mis kokusu. Hm: Kz
mak, Ceml: Gzellik, yz.
Kemhalar giyinip ziinnar balanmaz

Eser seher yeli teli rganmaz
Sen gidelden deli gnl elenmez
Bir bergzar versen telinden sunam
Sen seher yelisin gider gelmezsin

Gelirsen de bana bki kalmazsn
Seni uuranlar murad almasn
Seni kim uurdu glnden sunam
Pr Sultan Abdal der cemlin gzel

Aradm bulmadm bir haber yazar
imdi senin ismin cenneti gezer
Kalma bizim iin yolundan sunam
3.Kemha: pek kuma. Zunnar: Bele balanan kuak,

hizmet ve ballk almeti. Irganmak: Kmldanmak.
Gidelden: Gideli. Bergzar: Yadigr, armaan.
P R
S U L T A N
82
XLIV
1
Bana gl
Alamak
lin gl
u benim
diyorlar neme gleyim

gamma dt n eyleyim
am al ile yeil
gllerim soldu neyleyim
Karadan aldrdm nerre bazm

Ara kardlar h szumu
Elimden aldrdm krpe kuzumu
Firkati barm deldi neyleyim
, X L IV 2. Nerre baz: Erkek doan kuu. h-u z

ah ve yan: Ah edip yan. Firkat: Ayrlk.
P R
93
S U L T A N
Haberin alaym seher yelinden

rdek kalkar m ola kendi glnden
Korkum ayrlktan fikrim lmden
Geldi att beni buldu neyleyim
Ulu sular gibi emim alayan

Mahrum kalmaz zn Hakka balayan
Yr yitirmi yana yana alayan
Akbet bama geldi neyleyim
Pr Sultan Abdalm krklar yediler

Bu yolu erkn anlar kodular
Allah verdiini almaz dediler
Bana verdiini ald n eyleyim
3. Kalkar mola: K alkar m ola (Vezin yznden byle

okunuyor).
4. em: Gz. Yitirmek: Kaybetmek. Akbet: Sonu,
nihayet.
5. Erkn: Temeller, esaslar, tren kaideleri.
P R
94
S U L T A N
XLV
1
u yalan dnyaya geldim giderim

Gnl senden zge yr bulamadm
Yaralandm al kanlara bulandm
Elimin kann yur bulamadm
Gzel olan neyler altn akay rf olan dzer trl bohay

Vcudumda seyreyledim baheyi
Dosta el demedik nar bulamadm
Felek krd benim kolum kanadm

Bayku gibi viranlarda tnedim
Bugn gzelin nabzn snadm
Can fed yoluna der bulamadm:
Pr Sultan Abdalm dalar ben olsam

st mor smbll balar ben olsam
lem iek olsa a n ben olsam
Dost dilinden tatl bal bulamadm
; ,
X L V 1. zge: Baka. Yumak, yur: Ykanmak, ykar.

2. Aka: Eski zamanlardaki para. Vcud: Varlk, be
den. Arif: Bilen, gerekten haberi olan.
S. Kolum kanadm: Kolumu, kanadm.
XLVI
1
Dostun bahesine bir hoyrat girmi

Korudur hey benli dilber korudur
Gln dererken daln krm
Kurudur hey benli dilber kurudur
u meydanda serilidir postumuz

ok kr Mevlya grdk dostumuz
Bir gn kara toprak brr stmz
rdr hey benli dilber rdr
XL.VI 1. Korudur: Koruyudur, daima koru.

2.
Post: Alev ve Bektailerde tren yaplan odaya "mey
dan denir ve meydanda, azizlerden on ikisinin manev mar
kam saylan on iki post vardr. Post, umumiyetle makam
anlamna gelir. Mevl: Sahib, dost, kudret ve tasarruf sa/hibi, Allah. Dost: Sevgili.
P R
S U L T A N
Kendisi okur da kendisi yazar

Hak hill kana eylemi nazar
Senin akranlarn cennette gezer
Hrdr hey benli dilber hrdr
Hangi dinde isen ona tapaym

Yarn maher gn bile kopaym
Eil bir yol ak gerdandan peyim
Beri dur hey benli dilber beri dur
Pr Sultan Abdalm bandan balar

yisini yer de kemini talar
Bin iekten bir kovana bal iler
Ardr hey benli dilber andr
96
S.
H ill: Yeni ay. Nazar eylemek: Bakmak. Hr*
Hri. Cennetteki kzlar, ok g2el kz.
4. Bir yol: Bir kere, bir defa. Beri durmak: leri gel
mek.
.*
5. Kem: Kt, fena.
P R
97
S U L T A N
X L V II
1
Derdimi yandm knamyasm

k magkunu deleyler imi
Bir kmr gzlnn atei kz
Yakar bedenlerin kl eyler imi
2 Gelin bakn ateime kzme

Kim dayanr bu zalimin szne
(ilil yzl yr bassa gese yzme
Basar bendelerin yol eyler imi
3
Hbar g urad da yol etti

Kim ne bilir elif kaddim dal etti
Akt emim ya aylar sel etti
evirir nn gl eyler imi
X L V II 1 Knamak: Aleyhinde bulunmak hor grerek

oz sylemek, tanetmek.. k: geven. Mauk: Sevilen,
sevgili. Del'eyler imi: Deli eyler imi (Vezin yznden
byle okunuyor). Kz: Kor olmu ate.
2. Bende: Kul, kle.
3. Hb: Gzel. Elif: Arap alfabesindeki ilk harf (Ba
z vakit a, baz vakit e ve o, harf.eri yerine geen bu
harf uzunca ve yukardan aaya doru ekilen bir izgiden
ibarettir. Bu ysden sairler, elifi, boya benzetmilerdir).
Kad: Boy. Dal: Arap alfabesinde sekizinci harf (d harfine
karlk olup, deta elifin, yarsndan itibaren eri bir tarzda
sola kvrlm ekline benzer ve bu yzden de airler, bu har
fi, bklm boya benzetirler). yeni: Gaz,
F, 7
P R
S U L T A N
t
Su deilim akam akam durulam

Acep binem ak atna yorulam
Yusuf gibi Zelhasna sanlam
Satar kendsn kul eyler imi
Pr Sultanm yre kullar olurum

E l katmazsan ben bu dertten lrm
ektiim ileyi senden bilirim
ka n iderse A leyler imi
98
4. Akam: Akaym. Durulam: Durulaym. Aceb: Aca

ba. Binem: Bineyim. Yorulam: Yorulaym (Acaba sevgi
atm a biner koturur da yorulur muyum diyor).
Yusuf
X X V I. iirin 2. drtlnde anlatld. Zelha: Zeliha, Yu
sufu seven ve mal ilere memur olan zatn kars o.an Ze
liha, Yusufun zindana atlmasna sebep olmu, fakat sonra
kocas lnce rivayete gre Yusufa varp meramm eda et
mi (Zeliha, Anadolu'da Zilha ve Zelha ekillerine girmi
tir). Kend'sn: Kendi zn, kendisini.
5. E l katmak: Karmak, tedbirde bulunmak, mdahale.
ile: ihle sznn hafiflemiidir ve krk gn anlamna j
gelir (Kn en souk krk gnne ile ve -ayn anlama ge
len Arapa erbain dendii gibi dervilerin, dar bir yerde az
yemek, az imek ve uzanp yatmamak zere krk gn ibadet
etmelerine de bu adlar verilir. Halk arasnda, dorudan do
ruya ekilen zahmet ve meakkatlere ile denegelmitir.
A leyler: Ali eyler (Vezin yznden byle okunuyor).
99
P R
S U L T A N
xlvhi
Viran bahelerde blbl ter mi

Gnl elencesi gl olmaynca
Merhemsiz yaralar unar biter mi
Bir gerek velden el olmaynca
Nefse uyan Hakka uymu deildir

Gaziler namazn klm deildir
Bu gezen abdallar dervi deildir
Arkasnda hrka al olmaynca
XLVTII 1. Ummak: iyilemek. Gerek vel: Gerek

eren, geree ermi olan, yalanc olmyan er.
2.
Nefs nefs: insandaki ktlk meyli. Gaziler: Sa
va erleri (Tasavvufla kaynamakla beraber, ktisad bir te
ekkl temsil eden ve eyhlerine ah denen Ftvvet - er
lik, yiitlik yolunun mensuplarndan bazlar, savala me
gul olurlard. Bunlara Gaziler ve Alp erenler denirdi. Sel
uklular devrinde ve. Osman oullarnn kurulu zamanlarn
da bunlara sk sk raslanr. Sonradan Safavler tarafndan
desteklenen ve propaganda oca haline getirilen Ftvvet eh
li, Bektailiin kuruluundaki millerin banda gelir
ve
Bektailik erkn, esas bakmndan, bunlardan alnmtr. Son
ralar, Safav askerlerine ve onlar hesabna ayaklananlara da,
kendileri tarafndan gaziler denmitir). Gaziler namazn
klm deildir: Gaziler tarafndan namaz klnm deildir.
P R
S U L T A N
Tlib olmaynca yaram sarlmaz

Mrid olmaynca pre varlmaz
Yz bin asker olsa Yezid krlmaz
E li Zlfekrl A lolmaymca
Bu ak meydannda bir divan olur

O meydana den nevcivan olur
tikatsz tlib bo kovan olur
Vzlar ars bal olmaynca
100
3. Tlib: Alevler, dervie tlib de derler, bu kelime, dile

yen, isteyen anlammadr. Mrid: rad eden, yol gste
ren, eyh. Pr: htiyar, yal, ulu, reis, uyulan (Tasavvufta,
bir tarikati, yani tasavvuf yolunu kurmu olan, Alevlerde, tlibin bal olduu ocan balanm olduu ocak, dedenin de
desi, eyhin eyhi). Yezid: meyyeoullarnm ikinci hkm
dar (Peygamberin torunu Hseyin, bunun zamannda gehid
edilmitir. Alevler, kendilerinden olmyanara Yezid derler).
Zlfekr: Muhammed Peygamber tarafndan Aliye arma
an edilen kl.
4. Nevcivan: Gen, taze.
(Alev ve Bektai olan, lm ve yeni bir varlkla dirilmi,
bu bakmdan da cenaze namaz klnm, sorusu yaplm sa
ylr). Abdallar: Tasavvufa lerden sonra gelen yedi,
yahut krk erene, nefislerini ruha tebdil ettirdiklerinden, bi
risi lnce yerine aa dereceden birisinin getiinden ve
ona bedel olduundan, yahut bir yerde bulunurlarken birok
yerlerde, kendilerine bedel o'an. varlklar gstrebildiklerinden,
bir anda birok yerde grnebildiklerinden "abdal denir. Bu
tsavvuf telkkiden baka bir de Hum Abdallar denen ve
salarn, kalarn, sakallarn ve byklarn usturayla tra
ettirip toplu bir halde gezen gi - Btn zmre vard ve bu
zmre, X V II. yzyla kadar Anadoluda pek yaygnd. Ayr
ca abdal sz, dervi, yani tasavvuf yoluna girmi adam
anlamna da kullanlmtr.
101
P R
SULTAN
Pr Sultanm batan dalga arr

Bu akn dolusu aka drr
Her bildiin rehber i mi piirir
Yanp atelere kl olmaynca
XI.I
eke eke ben m <! ii n ftlIlMH

Seversen Aliyi dftiM) y " " " '
Ali'nin yoluna serim veririm
Seversen Aliyi deme yarama
Alinin yaras yr yarasdr
Buna merhem olmaz dil yarasdr
Aliyi sevmeyen Hakkn nesidir
Seversen A liyi deme yarama
5.
Dolu: ki, arap. Rehber: Yol gsteref (Alev ve
Bektailerde, yollarna giren kiiyi, kabul treninde, elinden
tutup eyhe gtren zat).
XLD C
2.
unulmaz
bir beyit
1 Ser: Ba.
Dil yaras: Trkede kl yaras unulur, dil yaras
diye bir atasz var. Ayn anlamda, Arapada da
var.
Pi E
SULTAN
3
Bu yurt senin deil konar gersin

A linin dolusun bir gn iersin
Krpe kuzulardan nasl geersin
Ilgt lgt oldu akyor kanm

Kem geldi ddara taliim benim
Benim derdim bana yeter hey canm
Seversen Aliyi deme yarama
Pir Sultan Abdalm deftere yazar

Hilebaz yr ile olur mu pazar
Pr merhem almazsa yaralar azar
102
4,
Ilgt lgt: Hafif, yava yava. Kea: Kt, fena.
Ddar: Bulumak, yz,
P R
103
S U L T A N
Deli gnl inim inim inleme

Kaadir Mevlm hasretime sal beni
Viranlkta grsen bayku sanrsn
Bir hiim kuuyum sen de bil beni
Ulu bazirgmm kuma satarm

Gkyznde uan kuu tutarm
Eksikliim oktur ben de bilirim
Eksiklikle kabul eyle gel beni
Gider idim ben de kendi iime

Aiun dolular yad bama
Au katt benim tatl ama
Ummanlara garkeyledi sel beni
Pr Sultanm rak yoldan gelirsin

Gevherin kymetin nasl bilirsin
Eksikliim oktur sen de bilirsin
Eksiklikle kabul eyle gel beni
L 1. Kaadir: Kudretli her eye gc yeter. Hasreti

me sal: Hasret ektiime ulatr, kavutur. Hma kuu:
Devet kuu, zmrd anka (XL. iirin 2. notuna baknz).
2. Bazirgn: Bezirgan, tacir.
3. Au: Zehir. A: Temek. Umman: Usuz bucak
sz deniz. Gark eylemek: Daldrmak, bomak.
4. Gevher: nci,
P R
S U L T A N
Ykseklerden alaklara indim ben

Felek gol kanadm kraldan beri
Aklm ald divaneye dndm ben
Kudret oku elim vuraldan beri
u dnyaya gelen bir bir gitmede

Hi eksilmez derdim her gn artmada
Turda tutugmu yanp ttmede
Hakkn ddann grelden beri
Ms syler idi binbir kelm

Kudret eli ile ald kalemi
kze ykletti cmle lemi
Dnyann temelin kuraldan beri
104
L I 1. Kraldan beri: Kiraldan beri. Vuraldan beri:

Vuraldan beri.
2. Turda tutumu...: Ms Peygamber,
Turdanda
Tanr ile konumu ve binbir sz sylemiler. Bu arada Ms, bana grn demi. Tanr: sen beni hi mi hi gremezsin,
ama daa bak. Yerinde durabilirse grrsn demi. Tanr
nuru daa aksedince da, parampara oimu, Ms da d
p baylm, kendisinden gemi. Grelden beri: Greli
beri.
3. kze...: Eskilerin bir inancna gre, dnya, bir k
zn boynuzu stnde durmadadr, kz, bir baln, o, deni
zin, deniz, rzgrn stndedir. Rzgr da Tanr kudretine
dayanmaktadr, Kuraldan beri: Kuraldan, beri.
105
P R
SULTAN
Pr Sultanm ah etti de glmedi

Arad derdine derman bulmad
Hak uruna serin verdi dnmedi
Ferhad u dalar delelden beri
LU
1
Ne gzelce muradma ererken

Felek beni nazl yrdan ayrd
Al yanaktan krmz gl dererken
4.
Ser: Ba. Ferhad: irin adl bir kza k olan bu
delikanl, sevgilisine kavumak iin tek bana bir da de
lip su aktmtr. Ferhad ve girin hikyesi, randan Trklere
gemi ve bir halk hikyesi olmutur.
L II 1. Dermek: Devirmek, toplamak.
P R
S U L T A N
Demir kafeslerdir benim duram

Yanar iken yanmaz oldu ram
Gn be gn artyor derdim firam
Yaz gelince yaz yaban yurd olur

Ak srye kara koyun kurd olur
Sevip sevip ayrlmas derd olur
Yaz gelince atlar kar ayra

Kaadir Mevlm sevdiimi kayra
Meer beni senden lm ayra
Pr Sultan Abdalm dalan aan

Aara asam rmaklara kanam
Hi basma gelen var m damgam
106
2. ra: Ik, mum (Dorusu era). Firak: Ayrlk.

3. Yaz: Ova, sahra. Yaban: Issz, sahipsiz yerler.
5.
Aam: Aaym. Kavugam: Kavuaym. Danana:
Danaym.
P R
107
SULTAN
Lin
1
evrilip evrilip st yanmda

tm e turnam tme gnl en deil
Benim derdim yeter bir de sen katma
tm e turnam tme gnl en deil
Bir salk ye knig dnya malndm

Nice vazgeleyim zlf telinden
A y n dtm ol ahmn ilinden
tme turnam tme gnl jen <I<r,I
Bakmaz msn u rman cflrjmn

n havadan otur gn lini luv hiin.
Seni beni yaradann njknn.
tme turnam tme gnl gen <I<-j:ll
Pr Sultanm eyder kesme mn

Erenlere balamm gman
Seversen Aliyi ah Im m
tme turnam tme gnl en deil
L I I I 2. Ye: Daha iyi, daha stn. Nice: Nasl. Vazgelmek: Vazgemek.

3. C: Kprp comak, cokunluk.
4. Eyder: Syler, der. Kesme mm : Aman demeyi, s
nmay brakma. Gman: phe, zan (Burada umut, m it
Halk arasnda da bu anlamda kullanlr. Gmam m sende
gibi).
P R
S U L T A N
108
LIV
1
Beni grp ynn te dndrme

Yine gitmez meylim endedir sende
Ykp hill kaglarm yere indirme
Gnah sende deil bendedir bende
eker vardr dudanda dilinde

Arzumanm kald gonca glnde
Sen bir padiahsn hkmn elinde
Senin ile dvam endedir sende
LTV . te: br tarafa,

2. Arzuman: Dilek, istek, arzu.
109
P R
S U L T A N
Sensiz kp yaylalar yaylamam

Engeller iinde srrn sylemem
ok gnah iledim inkr eylemem
k ellerim ksal kandadr kanda
Nice beyler ile gezdim yoruldum

Kan bulank aktm aktm duruldum
Sencileyin ok gzele sarldm
Dahi senin sevgin candadr camin
P r Sultan Abdalm byl<- <l<

, 11
1''
klar gzeli sevegfll]l ir
Bir gzel sevmeyi' luml m' >l|>ltf
Kellem terkldi'dl vihmIimI ii ytt<l>
3. Yaylamak: Gezip dolamak. tk ellerlm: ki ellerim

(Vezin yznden byle okunuyor, lnn, ellerini 2 ana ge
tirirler. Bu msrada, ldm, sana kar lym, el kaldramam
demek istiyor).
4. Nice: Ne kadar. Sencileyin: Senin gibi. Daii: Da
ha, hl.
5. Deyiptir: Demitir. Sevegeliptir: Sevegelmitir.
Kanl m oluptur: Kanl m olmutur? (Vezin yznden byle
okunuyor).
PR
110
S U L T A N
LV
1
Gurbet ilde yd illerin derdini

ekeyim de eleneyim bir zaman
Yaral sineme bal ile tuzu
Ekeyim de eleneyim bir zaman
Sahile gnderdim gnl kuunu

Syrp gidiyor dalar bam
Mihri gibi gzlerimin yan
Dkeyim de eleneyim bir zaman
Pr Sultan Abdalm Seyyid Nesimi

u leme destan ettin sesimi
Urun urun sevdiimin yasm
ekeyim de eleneyim bir zaman
LV 1. Yd: Yabanc. Elenmek: Durmak, beklemek,

kalmak. Sine: Gs.
2. Mihri: Hurgit adl delikanlnn sevgilisi Mah Mihri ad
l kz (Huritle Mah Mihri bir halk hikyesidir).
3. Seyyid Nesimi: XIV . yzyln ikinci yarsyla XV. yz
yln ilk senelerinde yaayan ve szleriyle fikirleri, eriata ay
kr grlerek Halepte, derisi yzlerek ldrlen air.
Urun urun: Gs vererek.
S O N
RLERN NDEKS :
lk drtlklerin son m sra k afl/th lu m m hin II t i nllnl<$
srasna gre sralanm d o lai'/l <//<*/
Irtft
n n d a gsterilmitir.
U rtt
X L V III.
XL1X.
LIV.
IX .
VI.
V II.
X I.
X X V III.
X X X II.
X X X IX
XL.
L.
LI.
L II.
X IV .
XX
X L I.
X L II.
L III.
I.
III.
X.
XV.
XVI.
X X II.
XXXV .
Bir r.rv 'I' vlllm >1 *......um

<
8VuiH<t Ali'yi *l*tt< y.ifim
Cuh
! d*' *l<* ti I* (ulvili)
Tcvckkult Turtiiini
Dostun bir finin- I vln I" m
Yakt muhnotln n nadimi
Perian eyledin cllmlo i lim m
Yiyemezsin demedim l
. .
Gittiim yerlerde buldu l< i l )>-nI
Kumdan kuma savuruyor y l Ih m
Meer gah elinden ola areni .
Bir H m a kuuyum sen de bil bonl
Kudret oku elim vuraldan beri
Yklm airet il bozuk bozuk
Vcudun ehrinde donadr blbl
Bugn sevda candan araland gel
Kaynayp kaynayp tamadan gel gel
tme turnam tme gnl gen deil
Aln kaplar aha gidelim . . .
Ben de bu yayladan aha giderim .
Koru yerde koyun yayma dndm
Ben anmin i n i l e r i m .......................
Sal Allahm sal slaya varaym . .
Yer altnda klarm
. ...................
Ummana dalmaa geldim . . . . .
M
M
, M
, 91
flfl
, V4
, til
. ftl
. 103
. 104
. 109
n
. 81
.
.
.
88
88
. 107
. 21
.
.
.
.
.
.
25
36
43
45
53
76
no
X X X V III.
X L III.
XLIV .
XL.V.
X III .
X V II.
X X III.
X X IV .
XXV .
X X IX .
X X X III.
IV .
IV.
'VIII.
X II.
X V III.
X X V I.
X X V II.
XXX.
X X X IV .
X X X V I.
X X X V II.
XL.VI.
X L V II.
X IX .
X X I.
II.
V.
X X X I.
Toprak gld ta gldremei.

Hi bilir yok mudur halimden sunu..
Su benim gllerim soldu neyleyim . . .
92
Elimin kann yur bulamadm
. . . . .
94
Niin gitmez Yldzda dumann . . . . .
40
A lim srrm aar bir gn . . . . . . .
47
Gel koyun meleme vazgel kuzundan . . . 55
Dedi ekticeim karn elinden . . . . .
58
Dalnda bitsem ne dersin . . . . . . .
60
Bu boyaya boyanmayan gelmesin . . . .
67
Inilersin dolap derdin ne senin . . . . .
73
Ekeyim de eleneyim bir zaman . . . .
130
Kolum ekip elim balamasnlar i i . .
2T
O da bir gn d e v ir ili r ................... ....
33
Yrekte yaralar trl trldr . . . . .
39
ieklenir korulanr . ........................... .... . 48
H dost arr sallanr aalar . . . . .
62
Krmz gl aatandr
63
Nice benci eyin derdmendi var . . . . .
89
Tasdik ehli kaal isterler
. . . . . . .
74
Mansur olan gelir dra evrilir . . . . .
78
Hli hl etmeye hlin var mdr . . . .
80
Kurudur hey benli dilber kurudur . . . .
85
Yakar, bedenlerin kl eyler imi . . . . .
97
Blblrn glenim so'.du
. . . . . . .
49
treberler hoa tutun kz . . . . . .
52
Ktip ahvalimi aha byle yaz . . . . .
23
Hibir ikrarnda ahdi bulunmaz . . . . .
29
Erkn iinde yoluz biz . . . . . . . . .
71
Trk Klsikleri5 serimiz, balangcn

dan bugne kadar Trk edebiyatnn ye
titirdii balca sanatlarn seilmi eserlerini yazarlarn hayat ve sanatlarm
inceleyen bir aratrma yazsnn nda,
aklamalar ve notlarla, herkesin kolay
ca okuyup anlayabilecei kk bir cilt
iinde okuyucularn nne koymak ama*
ciyle hazrlanmtr,
* Daha ok okullarmzda yeni yetien
genliin htiyac gznnde tutularak,
edebiyat derslerine yardmc kitap ola
cak nitelikte dzenlenen bu seri iinde Di
van edebiyatmzn, Halk edebiyatmzn,
Yenilik edebiyatmzn ve daha sonraki
byk air ve yazarlarn eserleri ayn bi
rer cilt halinde yer almtr.

Abdülbaki Gölpınarlı - Pir Sultan Abdal

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Abdülbaki Gölpınarlı - Pir Sultan Abdal

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

'f i

w .... t .....y *~~ r " w

,ju gibi, n nc Basl

Bu k ita b n ilk basks ocak 1953te, ikinci

ni n DI >U(I; M im I timimi' vl'ndr hullmitir

mlard. Bylece ok sonra ve eitli btn tarikatleri tem

X V . yzylda r a n Azerbeycanmda, Erdebllde yerleen ve

bu ad am a uyanlara Celller dendi ve bu tarihten sonra h

M agrptan kar grn grn

P ir Suit antm H ayd ar unda

Yetmi er id ik girdik bu yola

MahlUk deccal oldu insan haar

iirinin, harekete balanaca zam anlarda sylendii meydan

P ir S ultan: astran H zr P aann da ke3n olarak kim

P r Sultan asldktan sonra erte's sabah kahvede toplanan

Burada, P r Sultanm k zm a alt olduu sylenen ve ger

D n gece seyrinde (2) cotuydu dalar

P r S ultanm IV. iirinde bu zatn ad geer.

Uzundu usuld dedemin boyu

G ani: Zengin, burada, T anr ad.

E in d en m a /ynld m nedir firk a tin (1>

Gam yeme sevdiim enindir hne

(1) Einden m ay n ld m ; Einden m i ayrldn (Vezin y

H aberim duyarsn peyikler ile (1)

Peyk, peyik: avu, haberci

bu edebiyatn okunamaz, anlalam az bir hal aim asm a sebep

balayan bu edebiyat, X V . yzylda Kaygusuz Abdal vasta

beyti, nsana ada bir air tarafndan sylenmi kadar ye

duygu:iui}da, ifadesinde, her eyinde

olan P r Sultan, bilhassa bandan geenleri anlatrken bs

der, kzn deerini bilir, onu bir arkada,

k zn dam n alack yapn

1 Hzr Paa bizi berdr etmeden

Gnl kmak ister ahm kkneCan boyanmak ister Ali mkne

Her nereye gitsem yolum dumandr

Yaz selleri gibi akar alarm

Ilgn lgm eser seher yelleri

Pr Sultanm eyder mrvetli ahm

Kul olaym kalem tutan eline

2 Allah seversen ktip byle yaz

Sivas illerinde zilim alnr

Mafkm her dedii oluyor

Pr Sultan Abdalm hey Hzr Paa

Eer gverben bostan olursam

Bir blk turnaya skn dediler

I I I 1. Dem : Zam an, vakit, nefes (rakya da denir).

Do3t elinden dolu imi deliyim

Alnm abdestim aldnrlarsa

Pr Sultan Abdalm dnya durulmaz

1 Bize de Banazda Pr Sultan derler

Hseyn Gazi Sultan binsin atma

Ala gzlm zlfn kelep eylesin

Ali Baba eer sze uyarsa

Surrum ilenmedi kaddirn bkld

Pr Sultan Abdalm cokun akarm

4. H uda: Tanr. A ln: A ln, ssl elbiselerini. K ara

Zlflerin top top olmu cal

Kam benim ile lokma yiyenler

Yine karland dalarn ba

Biz de gezer idik irfanda sazda

Pr Sultan Abdalm destim dmende

u kanl zalimin ettii iler

5. r fa n : Bulu, anlay. Niyaz: T arikat usulnce ta

Dar gnmde dost dmanm belioldu