C

ANADOLU

EFSANES

Kapak ve Resi m l e r : FER R U H DOGAN

H ey kardeler, hey dostlar, yo lda belde, tavlada

tarl ada, krda ovada durup d a bizi d i n l eyenl er, okuyan
l ar, d nyan n ka bucak o l duunu sora n l ar, bi l e n l er,
hey yedi i k l i m drt buca geze n l er, size bir destan
m z var. nsano l u u d nyada neyi arar, arasa arasa
dostluu, karde l i i arar, s z ok uzatmak neye ya
rar . . . Biz ba l aya l m Krolu'nun h i kayelerini a n l at
maa b i rer birer. Gide l i m esk i , uzak y l l ara , Krolu
nun ba ndan geen leri syleyel i m. Syl eye l i m de
d i n l eyen leri m i z i n , okuyan lar m z n damakl ar tat l ,
gn l leri ho o l s u n , m ert yakalar namert e l i n e g e
m es i n . B i r de burada bizden nce g e l m i gemi, b i r
h o sada o l mu, Krolu h i kaye l eri a n l atan usta l ar
m za can gnlden bir selam uural m . R u h l ar a
d ma n l k ets i n .
yl e rivayet ederler k i :
O zamanlar stanb u l padia h l k, Bolu bey l i kt i .
M a l u m , stanbu l 'd a Osmanoul lar h k m srerd i .
7

On lar a n l atm a n n b i r gerekl i i yok; o n l ar h erkes bi

l i r . imdi biz haberi Bolu Beyinden vere l i m .
O zama n n B o l u Bey i , Osma n l Pad iahlar kadar
n l , o n l a r kadar itibar l b i r B eyd i . Genti , yak k l y
d . Tebas onu sever, o n u n l a nrd.
Bu uzun boy l u , a k l l , yak k l , adaletl i Bolu Be
y i , Bol u'da dnya n n en gzel atl arn yetitirird i .
Onun yetiti rd i i atlarn n Anadoluyu am t a H i n
d i stan'dan F i re ng i stan 'a , ra n 'dan Turan'a u l am t .
B o l u B ey i deyince, akla en gze l , rzgar g i b i , ku
g i b i , y l d r m gibi atl a r g e l i rd i .
Dertsiz ba olmaz. Bolu Bey i n i n d e ba nda b
y k b i r derdi vard . Hem de ne d ert! B i r dert k i d
man ba n a . Onun derdi uydu k i , ta ezelden beri ol
d u m olas Osman l Padiahl aryla aralar iyi g itmi
yord u .
Osm an l y l a aras n n iyi o l m amas , o k teh l i k e l i
bir iti. B i r gn e l i nden Bey l i i n i , otl aklardan atlar
n , gvdes i nden de kel l e s i n i a l a bi l i rlerd i . Osman l n n
kt gz l e bakt b i r Bey, n etse neylese ba n bela
dan kurtaramazd .
Bolu Beyleri i mdiye kadar Osman l n n ok bela
s n savm l ard . Savml ard ama ne pahas n a .
Os ma n l sarayndan kulana y l e haberler geli
yordu ki, Beyi rpertiyordu . Pad iah onun nn, a
n n ekem iyormu. stne s efere kal kacakm . O da
her gelen haberden sonra byk a rmaanlarla Pad ia
h n fkesini i n d i riyordu.
B u mutlu B ey i n bu derdi d e o rtadan kal ksa, art k
dnyada o n d a n m u t l u kimse o l m ayacakt . te bu yz
dendir ki Bolu Beyi Osman l n n gzne g i rmek onun
la barmak iin h i b i r f rsat ka rm yord u . O, una
i nanyordu ki bir gn bu m u radna d a erecek, sonsuz
m utl u l ua kavuacakt .
8

Bolu Beyi n i n atlarndan dolay , n d nyay tut

m utu , dedik. Ad n i n'den M a i n e , ran 'dan Turana
duymayan yoktu , ded i k. Ona bu n salayan gzel
atlar kim yetiti rird i ? Onun seyisba s k i md i ?
At yetit i r i c i n i n adna Koca Yusuf derlerd i . O da
Bolu Beyi kadar d nyaya n sal m t . Onun d a hak
knda dnya n n her ke buca nda akla h ayale gel
mez h i kayeler duyard n z . Yok, onu bir ana de i l de
b i r ksra k dourmu. Yok , o , at d i l i n i b i l i rm i de gece
saba h l ara kadar atlarla konuur, onlarn dertl e ri n i
d i n ler, yaralarna merhem o l u rmu. D nyadaki btn
atlardan , at soylar ndan ona atl ar, dam zl kl ar , selam
lar g e l i rm i Koca Yusuf de i l , seyisba dei l , atlar
pad iah . . . Uzun szn ksas , her yarat n , a r l ar n ,
ku lar n , kar ncalarn padiah vard r , Koca Yusuf d a
atlarn pad ia h .
yle uzaktan b i r ata baksa , o at n yedi s l a l e s i n i
sayard . N e dnd n , ne etti i n i , k a ya nd a bu
l unduu n u , ne kadar kulunu olduunu b i l i rd i .
imdi b i z gel e l i m Koca Yusuf'un h i kayes i n e . Bu
Koca Yusuf kimd i , neyin nesiyd i ? Grenler b i l e n l er,
duyan l a r y l e rivayet ederler ki, o , b e l ki o n bin y l
d r soyl u , gzel atlar yetitiren b i r soydandr. Onun
yeri yurdu am l kl , bandan bulutlar e ks i k o l mayan
bol p narl , yarpuz kokul u , savran kurmu oturmu
sar iek l i bir da n ete i ndeyd i . Buras bereketl i ,
ta e ksen biter, ay r imen dz b i r ovayd . H e r ba
har aan menekesi dize kadar kar, ova yaz sonu
n a kadar dalga dalga m en e ke kokard .
te bu gze l i m ovada yzlerce, b i n l e rce soy l u
at otlard . Bt n ova at kinemelerinden n l a rd .
Yzlerce yelesi rzgarda k s ra k , arkalarnda taylar ,
ovada ba bo , oradan oraya, zgr, m utl u koar du9

ru rlard . Ovadaki b i n l erce at obansz yularsz . . . Ve

buras b i r atlar cennetiyd i .
Bura h a l k n n d a bir t e k i i vard , a t yetiti rmek.
D nyay c i ns cins, l l , boy boy, renk renk atl ar
la don atma kt i leri . Bura h a l k ekin ekmes i n i , hasat
etmes i n i bi l mezd i . B i l i p de ne yaps n lar. Atlar yzn
den d nyan n her yerinden o n lara o l u k o l u k altn ge
l iyord u . Padiahlar, Beyler o n l ardan y l k y l k atla:
a l yorl ard . Bu at yetiti ricisi h a l k ylesine mutl uydu
ki A l l ahtan h i b i r d i l ekl eri o l m uyordu.
Yln birinde balarna h i beklenmed i k , duyma
d k l ar , grmedi kleri b i r h a l g e l d i . Bu at yeti tiren top
rakta ktl k oldu. Anszn, ot biti rmez bir ktl k . Bu
l utl ardan bir damla ya mur d medi. Toprak blk b
l k blnd . Topraktan ylesine toz b u l utlar kal k
yo rdu ki, gzgz grmyordu. Tozdan soluk b i l e a l a
m yordu i nsan. M i l let a l ktan koyu n l ar g i b i toprak l a
r yalad .
nsanlar, daha d a ok atlar krl maa ba l a d . u
rada burada yzl erce tay l s uzanm yatyor, ks
raklar yavru lar n n ba nda dnp du ruyordu . Derken
ksraklar d a krl maa balad lar. Bir damla ot, su bu
l amayan baz atlar da daa ktlar, dadaki p narlar ke
s i l m i , aa lar kurumutu . Atlar, dadan daha te l ere
kat lar. Geriye kalan dost atlar, kyn iinde, evle
rin kap l arnda b i r zaman bekledi ler. nsanlar o n l ara
h i b i r ey veremed i l er. En sonunda onlar da yel e l e
rini rzgara veri p, ba l arn a l d lar, sulu otlu d iyarl ara
gettiler. Ovada bir tek attan baka at kal mad .
Atlardan sonra i nsanlar d a dayanamayp yorgan
alan, oluunu ocuunu arkasna takan ver elini s
tanbu l , ver e l i n i Adan a , U rfa , ver e l i n i zm i r dey i p
gitti ler. nsanl ardan da kyde b i r t e k Yusuf'un babas
ka l d .
10

Yusuf'un babas her len aty l a b i r kere l m ,

her kaan atyla onun yre i n i n b i r paras gitm i,
o da bu ac l ara dayanamam , yatakl ara dmt .
Atl ardan, kamayp da ka lan at, Yusuf'u n babas
n n atyd . Kr bir att . Yelesi bu lut gibi kabarm t . Ve
Yusuf'un babas hasta dtnden beri evi n kap
s ndan ayr l m yor, byk kederl i gz l erinde sonsuz
bir acyla kapda k p rdamadan duruyord u .
Baba b i r g n olunu a rd :
O l u m Yusuf , ,, ded i , ;,u ata b i n de, bura lardan
uzaklatr. O dost, o ok soy l u bir attr. nsanlar b i r
g n byle atl ara muhta o l acaklar. Bari lmes i n . Ya
as n , dl vers i n k i , k rat n soyu kurumas n .
Yusuf:
Emrin ba m stne baba . Gtrrm onu , a
yrl k , sulak bir d iyara b rakr g e l i r i m"' ded i .
Yusuf ertes i g n a l a afakta ata atlad s rd .
Toprak yle yar l m t ki hendek hendek a l m t .
K rat hendekl erin stnden ku g i b i at . Toz bul ut
l ar n yara yara ktl k d i yar ndan kt . B i r sulak, otl u ,
bereket l i ovaya g e l d i l e r . Yusuf attan i n d i , eeri n i , ge
m i n i a l d , iki gzl erinden pp onu sal verd i . Yaya
o l arak yo l a dp binbir zahmetle aya klar ierek,
yorg u n l u ktan bayg n d erek, gnler sonra eve geldi .
Eve geldi ki ne grs n . Grdnden gzl eri falta
g i b i a l d . K rat kapda o l duu g i b i durup duruyor.
Yusuf:
" Baba, va l l ahi gtrd m , dedi, On a ok gzel,
sul ak, otlu bir ova bu l d u m . n an bana baba, k rat g
trd m b rakt m . nan mazsan ayaklarma bak.
Baba :
nan yorum sana o u l , diye kar l k verd i . ina
n yorum ama, nt gene gt r. Bu sefer baka yere.
Bizim yurdumuza benzer b i r da ete indeki ovcvc.
11

G tr o l u m . Belki bu sefer geriye dnmez. Yazktr,

l mesi n k rat.
Yusuftur, daha soluk a l madan ata atlad , srd .
A z g i tt i l er , u z gitti l e r , yo l l a r be l l er at lar, gzel top
raklar, sulak, otl u ovalar grd l er, durmad l ar. En so
nunda Yusuf b i r yer buldu ki kendi d iyarlar n n tJpk
s . Attan i n d i , g e m i n i eeri n i a l d , gz l erinden i k i ke
re pt kten sonra ata ses l e nd i :
K rat, k rat, canm k rat! B i l irim dosts u n , kar
d as n , yoldas n , gn ldesi n , bizden ayr l amazs n
a m a , orada ka l rsan a l ktan l eceksi n . Geriye dn
me! Bir daha geriye dnp de eve gelme! Babam se
ni gene geriye gnderi r. O l a n bana oluyor, g n l e rce
a susuz yo l y ryorum . Kyma bana . . .
Sa l cakla ka l , dedi ve yola dt . Eve g e l d i i
zaman aya nda ayakkab kalmam, e r i m i , ayaklar
n n a lt yz l m t .
Eve geldi ki ne grs n , gene krat kapda durup
durur! fkes i nden kan ba n a srad ama, k rata hi
bir ey syl i yemed i .
Yusuf:
.. Baba , baba ! na n bana bu sefer de gtrd m ,
ded i , Ayaklarma bak ,, .
Baba :
nandm ou l , i nandm sana. Bu bir deniz ayg
rdr. Ben onu be yl deniz kys bekleyerek, den iz
den kt bir anda ya ka l ay p g et i rd i m . Bu soy l u b i r
attr. B iz i l se d e b rakmaz . Ya l n z, o y l lard r deniz
grmemitir. O , y l lard r denizine hasrettir. Belki de
n i z i n i grnce geriye dnmez. Onu bu sefer de gtr
bir deniz kysna brak . . .
H asta baba daha fazl a konuamad , sustu . Ba
da yasta d t . B i r sre gzleri kapa l yl e ka l d .
Sonra i k i d i rsei st ne dayanarak doru l d u :
,,

,.

12

" Yusufu m , .. diye i n ledi. " Beni k rat n ya n na g

tr.
Yusuf :
Baba hastas n , kal kma. At sen i n yan na geti
reyi m .
Baba :
Ka l d r ben i . Ka l d r da ata gtr beni , " d iye di
retti.
Baba e i l i p at n kulana b i r eyler sy l ed i kten
sonra onu gzl erinden pt :
Sal cakla git benim en yi it, en sad k , en can
dan dostu m , k rat. Sa l cakla git ey ben i m kardatan
iler i m . Sa l cakla git benim gnldeim ...
Yusuf bakt ki at n boynuna as l p kal m baba
s n n ayakta duracak h a l i yok, onu a l d yatana g
trd .
Baba yatakta a z c k d i n l en d i kten sonra olunu
sesled i :
ki gzm ou l , gnldeim k rata k l aptan i l e
m e , altn zengi l i eer i , gene a lt n i leme babamdan
kal ma gemi vu r, gsne inci l i , mercan l , maa l l ah l I
gerdan l , hamayi l i tak, gt r d e n i z kysna o n u y
lece b ra k .
Babas n n d e d i i tak m t a eskiden, byk dede
l erinden ka l m t . Bu tak m b i r hazine ederd i . Yusuf
i ki rc i k l iyd i . K rata bu eeri vursam m vurmasam m ,
d i ye d nyordu k i , babas :
O u l , ou(, .. dedi , i ki gzmn i nsan so
yunun yak ou l , bu tak m evi m i ze atlarla gel d i ,
b rak d a evimizden giden son atla birl i kte gits i n .
Yusuf'un ii gi diyordu ama babas n a kar koy
mad . Eeri ata vu rdu , d izg i n i gerdan l takt , at b i r
lt i i nde bal k d . V e b i r afak vakti Yusuf altndaki
at en yakn deniz kysna srd .
13

Ve gene g n l erden sonra b i r afak vakti b i r deni

zin kysna vard . Vard k i deniz kudurmu, Dalgalar
m i nare boyu. Doru klarnda ak kpkler. Dnyay b i r
g m b rt a l m , orta l k i n l iyor.
Deniz kysnda attan i nd i . O i ner i n mez de deniz
duru l d u , kuzu gibi oldu.
Yusuf el i ndeki dizg i n i eerin ka n a balayp k
rat gz leri nden pt . Sa rsna bir aplak vuru p :
te s e n i vata n n a getirdi m , krat. Yo lun a k o l
s u n . Sa l cakla . . . ,, deyip onu b rakt .
Attr, bir s rad i k i ahland , bi rka sefer k y
n n kum luunda kuyruu d i ki p g itti g e l d i , sonra da de
n ize a l d . Denizin st nden tozlu yoldaym g i b i ,
aya suya dokun m uyormu g i b i , uup gid iyormu g i
bi kouyordu .
Yusuf, krat ta telerd e , denizin uza nd a ak b i r
nokta ka l ncaya kadar arkas ndan bakt bakt , sonra
onu gzden iyice kaybett i . Geriye dnd .
Eve g e l i nce k rat g e n e kar s nda bulacakt , ama
bu sefer o kadar z l m yord u . K rat bu sefer eeri de
b i rl i kte geti recekt i . Ve Yusuf kcrrar verm it i . K rat
b i r daha gtrmeyecekti .
Kyn stba ndaki tepeden evlerine bakt . Eer
at geri gel m i se, evi n nn bir altn lts a l acakt .
H i bir ey gremeyi nce yrei czz ett i . Demek k rat
d a , yurdunu gr nce onlar b rakmt ! i m d i baba
oul virane kyde yapaya l n z kalmlard .
Yusuf:
Baba, baba ! K rat g e l m ed i .
Babas zayf el leriyle yzn kapatm t . K rat n
geri gel meyii o n u t a y re inden vurmutu . K rat
denizine gnderm iti ama dnp gelece i n i de umut
ediyord u . Demek onu k rat d a b rakmt .
14

 G e l medi o u l , i ki gozu m u n , i nsano l u nun

yak ou l , k rat gelmedi h a ? G itti h a ?
Baba be l l iyd i k i a t n burada ka l mamas n , burada
ktl ktan l m em es i n i istemi, at n dnp dnp geri
ye gelmesi de ona g verm i, sonra d a at n bir daha
geri dnmemes i n e ierl emi, boyun a a h ekiyord u .
Aaaaah , krat!
Aradan g n l e r geti , baba yataktan kal kamad .
Yusuf hasta babas n s rtna a l p b u yang nd a n , kt
l ktan baka d iyarlara getmek isted i , baba buna ra
z gelmedi . Gzel g n l e r grd, suna g i b i atlar ye
titird i i yurdunda lecekti .
B i r g n olunu sesled i :
Ben i m mrm aza l m tr, ou l . Benim sana va
s iyetim udur ki baba mesle i n i b rakma. Sana iyi
lik de kt l k de, n de an d a , baba mesleinden ge
lecektir. lm de yaama k d a baba mes l e i nden ge
lecektir. Bu topraklar b i r daha i hya o l amaz. Bu bizim
topraklar rd. Kend i n e git daha gzel b i r d iyar
b u l , orada daha gzel atl ar yetitir. Ku l a kul o l m a ,
kulun emrine g i rme. G i rersen , b i l k i ba n a by k be
lalar gel ecektir. Kendi ba n a buyruk o l . D nyay g
zel atlarla donatmaa devam et.
Yusuf:
Emrin bast ne baba. Ba m stn e . Kendi
ba ma buyru k o laca m , d nyay gzel atlarla dona
taca m ded i , babas n a sz verd i .
Bylece konutular. Baba rahat, Yusuf rahatt .
B i r afak vakti baba l d .
l p ssz, kimsiz ki msesiz kyde t e k b a n a kalan
Yusuf altn torbasn yerden karp s rtna vurdu ve
yol l ara d t . Ora senin, bura ben i m , gze l , bereket
l i at yeti tirmee uygun, kendi topraklarna benzer
bir yer aryord u . G n l erce ayl arca arad b u l amad ,
15

buldu satmad l ar, satt l ar, o kadar para i stedi l er ki

paras yetmedi .
Uzun bir cebe l l emeden sonra b i r gn ken d i n i
Bol u B eyi n i n d iyarnda b u l d u . B u d i yar grnce se
vin i i nde ka l d . Buras s u l a k , ba l k bahe l i k b i r
yerd i . Ovas nd a y l k y l k atlar vard. Buras yle
bir yerd i k i kendi yurdundan daha gze l d i . Burada da
ha gzel atlar yetiti rebi l i rd i . O anda h i bir eyi d
nmede n , babas n n vasiyetini a k l n a b i l e geti rme
den doru Bolu Beyine g i tt i . Zaten Bolu Beyi n i ok
iyi tan rd . Bolu Bey i , her y l yurtlarna g e l i r , babas
n n yeti ti rd i i en gzel tayl ar a l r g i derd i . Y l l ar y
l , sanki b i r evd e bymces i n e karde gibi o l m u
l a rd .
Bolu B eyi onu grnce ok sevi n d i .
Seni bekliyord u m , Koca Yusuf. Ba nza gelen
l eri duydum. Ba n saol s u n . Baban n as l ? Kyde m i
kal d ? ,,
Koca Yusuf:
Babam l d . "
B o l u Beyi :
B i r daha onun g i b i b i r at yetiti ricisi bu d nya
ya gel emez. Bu d nyad a b i r d ah a onun yetiti rd i i
g i b i atlar yeti emez.,.
Koca Yusuf:
Son at da g i d i nce d ayanamad . O , oulsuz ya
ard d a ats z yaamazd . H astayd ya, kahrndan l
d . Krat diye d iye l d .
Sen yaa, Koca Yusuf. Art k sen onu a ratma .
Baban l rken s a n a e l vermiti r. S e n de onun g i bi
gzel atlar yeti ti receks i n . D i n l e ben i . Koca Yusuf,
sen benim kardeimden i l er i s i n . Baban beni ocuu
gibi severd i, b i l i rs i n . ok tuzunuzu ekme i n izi ye
d i m . u tavladaki atlar m n, u ovadaki y l k l a r m n
16

ou babann yeti ti rd i kl eridir. Ya da onlarn soyun

dandr. i md i d i n l e ben i . . . Bu atl ar sana tes l i m edi
yoru m . Sen ben i m seyisba m d e i l , karde i m s i n .
H u bey l i kte d i lediini d i l ed i i n g i b i yapacaks n . i
ne h i karm yaca m . E m r i n d e y z tane seyis var.
stersen daha da a l acaks n . stersen u atl arn hepsi
n i l dr r, istersen satars n . Sana hi kimse kar
mayacak .
Koca Yusuf byk b i r kvan iinde ka l d . Bolu
Beyi btn tavl alar n , b i n l erce at n ona tes l i m edi
verm iti. Onun u dnyada at yetitirme kten baka
hi bir i stei yoktu ki . . . B abas n n vasiyeti hi akl n a
gel m edi . . .
Koc:: Yusuf:
Saao l, varol Bev i m . Sana yle atlar yetitirece
i m k i , bu atlar dnva d nyp oldu o l a l grmemi ola
rak."
Oradan ayr l p hemen iine koyu l d u . Tav l a n n bi
ri s i n i n yan na bir ev yapt rd . Art k atlarla beraberdL
Onlarla yiyor, onlarla i iyor, onl arla uyuyor, onlarla
uyan yord u . Derdi g n atlard . Onlar n hasta l kl ar
n a , yiyeceklerine, yavru l arna bakyor, soyl ar n d
zeltiyordu.
B i rka y l i i nde Bolu Bey i n i n tavl asndaki atlar
deit i , gze l l eti . Y l k l a rdaki atlar da bakalamt .
Yusufun babas n n tavl as ndaki atlardan daha g:l""'
o l mutu her b i r i .
B i r n Bolu B e y i Yusufu a rd :
Karde Yusuf b u n a s l bir s rr h i kmettir k i bir
ka y l iinde tavlam daki atlarn her biri de iti, rz
gar g i bi old u ? . . . Senin evlenme zama n n g e l m i tir
Art k evlen de o l u k ocuk sahibi o l !
Bev duymutu ki Koc a Yusuf'un sevd i i k z vard .
stedii k z ona a l d . Beylere, padiahl ara h as b i r dii
17

F : .2

 n kurdu Koca Yusuf i i n . Dn k rk g n , k rk gece

s rd .
Koca Yusuf bu pad iahl ara has dnden sonra
iine daha b i r candan , daha b i r yre kten sar l d . Atl a r
o kadar gze l , ylesine bak m l yd l a r k i , her bir at g
ne a ltnda k sayordu.
Evl e n d i kten b i r y l sonra Koca Yusufun b i r olu
o l d u , Ad n Ruen Ali koydu l a r.
Aradan bylece y l lar geti . Seyisba Koca Yu
suf, Beyi nden, iinden hayatndan kvan duyuyor,
Bey de seyis ba Koca Yus uftan dolay kvan l . . .
Neden kvanl o l m as n , atlar n n n varm da
btn d nyay tutmu. H i nd i standan, Arabistandan,
F i reng istandan ona at sat n a l maa gel iyorlar. Yedi
i k l i m drt buca n pad i a h l ar , beyleri onun aya na
atl a r a l maa atlar grmee gel iyorlar. te btn
bunlarn hepsi de Koca Yusufu n yznden.
Scak bir bahar gnyd . Aa larn d a l l ar iek
ten bkl mt . Ova lar da l a r tepeden trnaa iee
kes mi, toprak, deniz, aa l a r, btn d nya iek ko
kuyord u . Esen yeldeki koku insan sarho edip ba n
dndryordu. Dalar n , ova larn nenn i l endii b i r
gnd ve l has l . Bolu Bey i n i n seyisba Koca Yusuf bu
gzel g nde ylk ylk atl a r n deniz ky s ndaki otla
a sal verm i , kendi de b i r tepeye yange l m i atl a r n
seyred iyord u . Atl ar bu b a h a r gnnde otluyorlar, oy
myorlar, sevi iyorlard . Atlar n m utluluu, d nyan n
mutl u l uu Koca Yusufun m ut l u l u uydu . Daha b i rinci
baharl ar n yaayan tor tayl a r del irmiler g i b i dz
ovada oradan oraya kouyorlard. Yen i b i r d nyaya
a l man n , dnya n n bahar n i l k o larak a l m a n n ta
d n dayd lar. Deniz durg u n , orta l k l ma n l k , usuldan
esen ye l koku yklyd . O l g u n ksrakl ar, atlar l k
18

gnete akla evkl e geni sar l arn gerip geri ni

yorlardl.
N e oldu, ne o l m ad , b i rden orta l k kar verd i .
D i rek d i rek toz yekindi ovada n , denizden. Deniz ku
durdu, doruklar ak kpkl dalgalar m i nare boyunu
at , orta l k gm brded i . Yer, gk, deniz birbirine ka
rt , her ey, aalar, iekler, bu lutlar, atlar, kum
l ar, otlar karman orman o l d u . Ve kudurmu mav i , u l u
d e n i z i n stn y l d r m g i b i o radan oraya koa n , a
tan i meklenen kara bulutlar sard . Deniz al kan
d ka bulutlar da al kan yorlard . B u l utlar rzgarl a n p
i mekleniyor, dnyor d e l i riyor, kpryor, kpk
ler b u l utlara savru l uyor, dnya kuduruyordu . Ovada
ki atl a r neye u rad k l a r n arm l ar, yeleleri kuy
rukl ar savru l arak oradan oraya kouyorla rd . Aa
lar kknden sken rzgar ince baca k l bu y l n tay
larn oradan oraya srklyord u . Atlar, yele kuyru k
karmakar k , toz duman iinde dnp duruyorl ar,
kmel enip birbirl erine soku l uyorlar, sonra geri da
l yorlard . Tozdan dumandan gz gz grmyor, de
nizle topra k, denizle gk, toprakla gk, aalar bul ut
l a r b i ri b i rlerine karm , neyin ne o l duu be l l i o l m u
yor. Dnya dnya o l d u o l a l bylesine kaynamamt .
Koca Yusuf yan ndaki aac n bedenine sar l m ,
esen u l u rzgardan ken d i s i n i korumak, o n u n nne
dp denize, dalga l ara srklenmemek iin e l i nden
geleni yapyor, bu del irmi dnya kar s nda ak n ,
d i l i dama kurumu, sonucun neye varaca n bekli
yordu . Durup dururken u dnyaya n e o l m utu ? Onun
b u kadar d e l i rd i i , zvanadan kt i mdiye kadar
ne gr l m , ne de duyu l m u tu .
Azna burnuna toz , ac tuz dolmu Koca Yusuf
gvdesine sar l d aaca g itti k e var g cy l e sar l
yor, rzgara ken d i s i n i kapt rmamak i i n sonsuz b i r
19

gzkt.

g harcyordu . Bir korkus u vard , ya rzgar sar l d

aac kk nden sker d e g trrse?
Ne o l d u , ne olmad , b i rden gmbrt k i rp d iye
kes i l iverd i . Esen rzgar sanki hi esmemit i . Denizin
dalga lar ek i l d i . Sanki nce kudura n deniz o de i l d i .
Dnya ylesine b i r sess izl i e gmld k i orta l kta t
yok ve yaprak k p rdam yor. Deniz dmdz. De i l dal
g a , kpk, st nde e n kk bir kr k bi le yok.
Ovadaki atlarsa, bu i n a n l maz sessizl i k ii nde
durup kal mla r, oldukl ar yerde d i m d i k , heykel!er gi
b i.
Derken tu telerde, denizin stnde beyaz b i r at
ba gzkt . Pri p rl, byk gzl eri k ii nde b i r
at n bayd bu. Gvdesi suyun ii ndeki a t , d e n i z i ya
ra yara kyya doru y l d r m g i b i gel iyord u . Sonra
atn boynu kt suyu n yz ne. Az sonra da at b i r s i l
k i nd i , suyun yzne kverd i . Suyun yznde uar
casna kyya doru gel mee ba l ad . M avi denizin
stnden kayarak gelen k rat p r lt iinde balkyor
d u . Bu sessizl i k ii nde b i l e kratn denize dokunan
ayaklar hibir ses karm yordu. Koca Yusuf b i r tr
l gzlerine i nanamyor, d e m i nden beri olup biten l e r
hayal m i gerek m i b i r t r l kendine gelem iyor. Du
run baka l m ne o l acak?
Koca Yusuf kendi ken d i n e sylendi:
Deniz ayg r ded i k l eri bu olmas n ? Baba m n de
n i ze giden at b i l e by l e gzel de i l . Baba m n at bu
o l m as n ? Ke ki btn atlar bu deniz ayg r g i bi yara
t l sayd , u d nyada h i b i r ey i stemezd i m. Byl e b i r
ift a t m o l s u n , b i r ift gz m var, o n u d a a l s n l a r . . .
Den izden topraa ayak basan at gene y l e b i r
si l k i n d i kten sonra d i k i ldi, yan n a ynne bakndktan
sonra ba n kuyruu n u d i kt i , tedeki durmu onu sey
reden boz k sraa doru kotu. Bunu gren Koc a Yu"

21

suf d e l i cesine sevi n d i . Mucize gerekleiyord u . Ar

t k deniz aygrndan b i r kul unu olacakt . N e , ne m ut
l u l u ktu. te devlet kuu i nsan n ba n a konarsa by
le konard .
Deniz ayg rnn ken d i n e doru g e l d i i n i gren
boz ksra k kamaa ba l a d . Deniz ayg r b rakr m ,
o d a arkas na dt . Ksrak b i r kayor, i ki naz edi
yordu . Kotu, nazl and , bekledi. Kr ayg ra umut ver
d i , ayg r yakaladm d erken o yeniden kat . Fakat en
sonuncu a rt k kaacak h a l i , kaacak sabr kalmad ,
geni sar s n geri p , ayg r bekled i . Deniz ayg r d a
dilerini ksra n boynuna geirip, orada o n a i ki e l
at . Koca Yusuf gzlerine i nanamad . Sevincinden
l d r yor, ne yapaca n b i l emiyor, orada drt dnp
d uruyordu. B u mucizeyi karsna, oluna, Beye, h i
k i mseye amayacak, d e n i z ayg r n n kulunu kend i s i
n i n o l acakt. K i m ne b i l ecekti bu kulunun ne olduu
n u . Kim ne b i l ecekti bu atn deniz ayg r n n kulunu
olduunu.
Vakti saati g e l i nce kr ksrak ona b i r kulun vere
cekti ki deniz ayg r n n t p k s . Dnyalar eden b i r tay.
Koca Yusuf ayg r n k sraa at saati dakikas daki
kas na yazd . Douruncaya kadar boz k sra gzn
den b i l e esirgemel iydi. i m d i boz ksrak d nya padi
ahlar n n hazinesi n i ta yord u . Ona gz g i b i baka
cakt .
Ertesi gn g e n e deniz kudurd u , dnya d e l i rd i .
Gene ylesine b i r sessiz l i k o l d u , deniz duru l d u . Son
ra d a gene k r ayg r denizden sz l p kt . Bu sefer
de d oru ksra n a rd n a dt. Doru ksrak b i r kat
i k i durdu, en sonuncu durup ayg r bekled i . Ayg r ona
da at . Koca Yusuf a rt k bu kadar sevi nce dayana
mazd . Neredeyse sevi n c i nd e n yrei at deyip orta
s ndan atlayacakt . i m d i i k i etm iti. Dnya m a l b i r
22

yana, deniz ayg r n n b i r tek kulunu b i r yana. Koca

Yusuf bunu da dakkas d ak kasna deftere yazd . Do
ru k sraa da tab i i ki gz g i b i bakacakt .
Koca Yusuf sevi ncinden l ecekti . B u i nan l maz
s rr hi ol mazsa b i r k i i ye syleme l iyd i . Syl emel i y
d i ama kimseye g venem i yo rdu k i . Sylerse, bel ki de
deniz ayg r n n bys bozul urdu . Koca Yusuf d i leri
n i kenetled i , az n ba l a d , byk s rrn k i mseye
sylemed i . l rse lsn, b i r can de i l m i , deniz ay
g r n n yoluna feda o l sun.
nc gn gene ayn saatte, ayn haller oldu.
Deniz ayg r bir lt i i nd e yanarak den izden sz l p
geliyordu. Bu sefer de yaz ksra n ard na d t .
Koca Yusuf b u n u d a defterine yazd . i m d i k s ra
a can ndan da fazla deer vererek bakacakt .
Koca Yusuf, iinde byk s rr n n a rl n ,
mutl u l uunu, gze l l i i n i tayarak gel d i , gnl erce d e
nizin kysn bekled i . nsano l unun gz dqymaz, o
istiyordu ki deniz ayg r h e r gn denizden ks n , her
gn b i r ksrakla . . . N e kadar k sra varsa her birin
den bir deniz kulunu o l s u n . Heyhat k i , b i r daha ne de
niz kudu rd u , n e de d nya del i rd i . Ne de b i r daha du
ru l mu den izden kr ayg r sz l d kt .
Koca Yusuf ken d i kend ine sy l en iyor:
.. unu bir daha, bir daha grsem , d iyordu . ..u
dar dnyada neyi m vars a , mal m m l k m , atl arm,
var m youm, neyi m varsa u k r ayg r b i r daha gr
mek iin veri rd i m . H i b i r ey iin de i l , s rf b i r a n ,
bir d a h a g rmek i i n . "
A m a k r ayg r gr n myord u . Bekledi bekl ed i ,
k r ayg r b i r daha gz kmedi. Koca Yusufun d a u mu
du kes i l d i .
Vars n gzkmes i n . tane ku lun b rakm t k i ,
kulunun analar d a Bolu Beyi y l k l ar n n en soy l u
23

ksraklaryd . Deniz ayg r b i n l erce k sra n i i nden

bu en soy l u k sra nas l sem i t i ? a l r.
Koca Yusuf artk uyum uyordu b i l e . Del i g i b i gece
g ndz atlarn iinde, k s ra n yan ndayd . Yusuf
i m d i yl e bir seyisti k i bir taya y l e bir uzaktan
baksa, onun on y l sonra n as l b i r at o laca n b i l i rd i .
Yeni domu taylarn yzl erces i n i b i r a l a koyuyor,
u tay doru ksra n , u tay seki l ksra n , u tay d a
a ktma l ksra n deyip, b t n ksraklarn taylarn
b i r bakta seip ka r yord u .
Seyis l e r a rt k e laman diyorlard ondan . Gece leri
tavla tavl a geziyor, k rata yl e, d oru taya byle, gk
at n d i z i n i , kula atn gzn diye emirler veriyord u .
Vakti saati gel i nce, Koca Yusuf boz ksra n ba
n beklemee ba l ad . Doum biraz daha geci kse o
ya d e l i recek, ya da sab rs z l ktan at deyip atlaya
ca kt .
O , boz k sran banda bekleyedursun, k sraktr
bir kvranp kulunu Koca Yusuf'un n l ne b rakt .
Yusuf, tayn ayaklarn topraa dedi rmeden sarp
sarmalayp getird i . Tay n ayaklar gn topraa de
memel iydi . Koca Yusuf gn uyumad , tay kuca n
da tutup, tay n aya n yere ded i rm ed i .
Ertes i g n doru ksrak dourd u . Doru ksra k huy
suzluk edip debelend i , onun tay onu bekl eyen s eyi s i n
nl ne dmed i , b i r k u m s a l yere dt , aya klar
kuma ded i . Ya z ksra k d a d oru ksrak gibi yap p
debelend i , huysuzland , o d a k u l unu b i r tal a b ra k
t . Tayn ayakl ar taa ded i .
B u taylar nle dmemi, b u yzden z r l
domul ard ama olsun. Koca Yusuf onlarn zrl eri
nin ne olduunu b i l i yordu . Bu kadarc k kusur kad k
z nda da bulunur.
Seyis Yusuf bu taylar d a a l p evine geti rd i . y24

lesine sar l d ki taylara , ylesine bakyordu ki onl ara ,

b i r gznden b i r gzne g ven m ez.
Taylar byle b i n b i r naz i i nde bymede o l sun
lar biz haberi Osmanl dan vere l i m :
Dem i tik ki Bolu Bey i n i n ta ezelden beri aras
Osmanl yla akt . Bolu Beyi aras n n Osmanl yla d
zelmesi iin can atyord u . Byle b i r frsat karana
keseler dol usu altn veri rd i . te bu y l lar, Bolu Beyi
nin atlarnn n daha d a b y m, Osman l Saray n
da b i l e konuu l maa bal amt. ehzadel er, Sultan
l a r Bolu Beyinin atlarndan sz ederl erken ilerini e
k iyorlard .
B o l u Beyinin atlar n n sz Pad iahn kulana d a
g itti . Pad iah B o l u Beyiyle ara larn n a k o l mas n
yle bir hat rlad ama a l d rmad . Seyisba n a rd :
G idesin Bolu Beyine, benden selam sy l eyes i n .
Atl ar Sarayda konuul ur. Bana a t yol l a s n , ded i .
Pad iahn seyisba b i rka g n sonra Soluya gel
di. B u atlar ne b i i m atlard d a bu kadar n yapm
l ard ? Padiah merak ediyord u . Seyisba da Pad iah
kadar merak ediyord u .
Seyisba B o l u Beyi n i n huzuruna gel i p :
Padiah m a t ister k i senden, yle h avada
uan kuu tutsun. Padiah m n selam var. Pad iah n
emrini sy l ed i .
Bolu Bey i n i n etekl eri tututu. N e yapaca n a
rd . Demek ona bu iy i l i k de atlar yznden g e l ecek
ti. Pad iahla barmas , art k k yamete kadar soyunun
Bey l i kte ka l mas demekti . Bu f rsat yaratacak i l k ada
ma kese kese altn verece kti . Hemen birka kese al
t n getirip sey isba n n kuca na koydu. Sey i sba ne
olup bitti i n i n fark nda de i l d i . Bunlar kend i l eri nden
at isteyene altn da m verirl erd i . . . Her neyse a lt n
lar sevinle a l d .
25

Bey az sonra d ar kt ve Koca Yusufu a rd .

Koca Yusuf, Koca Yusuf aman b i l i n m i ? Duy
d u n mu o l anlar ? Duydun mu olan gzel ileri ? Os
man l Pad iah bizden at istiyor ki gkte uan ku
u tutsun. Kurtu lduk, bartk Osmanlyla! stmze
hi batmayacak bir gn dodu. Sana gveniyoru m . En
gzel atlar se ki Osma n l hayran ka l s n . Atlar g
rnce l a l- ebkem ka l s n . Osman l iinde admz k
k drme. Grey i m se n i !
Koca Yusuf:
Bana gn izin ver, Bey i m . gn izin ver k i ,
Osman l Pad ia h n n v e senin an na l ay k a t seeyim."
Sana gven i yorum Koca Yusuf.,.
Koca Yusuf ova lara g itti , y l k y l k atl arn i inde
arad , tavla lara gitt i , tavla tavl a atl arn ii nde arad . B i r
b i ri nden se i l m ez b i n l erce at vard . Her b i ri s i ceylan
g i bi uan ahini gkte kapan atlar. Koarken kanat
ap uan atlar.
Bey bu atla r yznden y l lar y l dman ol duu
Pad iahla baracakt . yle g zel atla r semel iyd i ki
Padiah grnce o n lar parma a z nda kalmalyd .
yle gzel atla r semeliyd i k i Pad i aha, Padi ah bu
gzel atl ar gnderen Beyi i i n hi bir kt l k dn
memeliyd i . Kt l k dnmek ne demek, Beyi a n d k
a Pad i ah ona sevg i , ona m i nnetta rl k, ona hayran
l k duym a l yd .
te byle at. at! Seyisba Koca Yusufu
bir dnce d i r a l m t . Akl n a b i reyl er geliyordu ama
onu bir trl dnmek i stem iyor, hemen ka l k p at
larn iine g i d iyor, b i r tr l de at beenemiyo rd u .
B i r trl a t b i n l erce a t n i i nden seemeyen
Koca Yusuf cehennem aza b i indeyd i . yl e at se26

mel i yd i ki Padiaha . . . Akl b i r trl var p da dne

m iyor, d i l i bir trl var p da syleyemiyord u .
Uykusuz d i rl i ksiz gn d e byle geti . Koca
Yusuf onca atn iinden at seememiti . Ele gne
kar rez i l olacakt . nc gn art k btn m m k
n areleri kes i l m iti . H emen evi n e kotu , tay
tavlas ndan ekti , peine tak p Bey i n kona na gitti .
Evet, b i r koca Pad iaha bunlardan daha l ay k at
ol amazd . Can n alsalar da bu tay al masalard ,
a m a o Bey i n i can g i b i seviyordu . Beyi n i n h at r i i n
ol masa bu taylar n e p a h a s n a ol ursa ol sun h i kim
seye vermezd i . Ne Pad iaha ne Kra l a . . . Gene de
taylar ekip konaa gt r rken ii kan al yor, y re
i kopuyordu.
Yalnz onu tese l l i eden kk bir umut vard :
belki deniz ayg r denizden gene kar d a gene ksrak
l ara aard . Kara r verm iti, art k y l lar y l deniz ky
sn bekleyecekt i .
Taylar ekip gtrrken b i l e bi r pimanl k du
yuyor, taylar gt rmekten vazgeiyor, geri evi ne d
necekken kula nda Bey i n i n sesi nl yord u :
Osman l i i nde ad m z kk drme. Gre
y i m sen i . . .
Adlar n Osma n l i i n d e kk drmese dr
mese bu taylar drm ezd i .
Koca Yusuf arkas nd a tayla gzl erini kapayp
Beyin huzuruna gel d i .
te Padiaha layk atl a r olsa olsa bunlard r .
te admz Osmanl ii nde bu tayl ar k ltme
yecektir.
Bolu Beyi tayl ara yle b i r bakt , gzlerine i na
namad .
Deniz ayg r n n kulun lar i k i yana g e l m i ti ama
h i birisi ayakta duracak halde de i l d i . Taylarn h i
27

mi h i grkeml eri yoktu. Gzleri apakl yd . B urun

lar ndan durmadan sular a kyord u . Tyleri kee g i b i
deri lerine yap m , kem i k leri i s kelet ka l m , dur d a
yanlarnda ke m i klerini b i re r birer say. Kulaklar d
m , yelesiz, d i zl eri yara i i nd e , bacaklar da titriyor
d u . Bunlar tay de i l b i rer l m c l taz . B i rer uyuz s
an.
Bolu Beyi hmla Koca Yusufa sordu :
B unlar m Pad iaha lay k atlar? Bunlar m bizi
Osman l iinde kk drmeyece k ?
Koca Yusuf, Bey i n kar s n a d i k i l d i .
Be l i Beyi m . Bunlar Pad iaha l ay k atlar.
Bolu Beyi :
Tavlamda bun lardan iyi h i mi at yoktu ?
Koca Yusuf:
Be l i Bey i m , bunl ardan g zel hi at yoktu ...
Bolu Beyi:
Sen ben i m l e n a l ay eders i n .
B o l u Beyi fkesinden l d rm t . Yan ndakiler
d e , Koca Yusufu ekemeye n l e r de f rsat gani met b i l
d i l er. Herifin koltuuna b i re r kaya yuvarl ad l ar.
Bu adam yaban elden gel medir. Kan davas ,
Bey l i k. davas gdyor .
Seni Osman l iinde rezil malamat edecek .
Bu taylar koca bir pad iaha g ider m i ? Yere yat
salar, her b i r i n i n kuyruundan kii tuta ki kal
d ra . . . ..
Bunlar a t de i l , tane l taz ! frsen y k
lacaklar.
Bolu Beyi ba rd . Ses i nden btn Bolu ar s
nlad . D kkanc la r korku l a r ndan kepen klerini i n d i r
mee ba lad lar. Mal u m , Beylerin sa solu ol maz. B i r
bakars n ver i r abad ederl er, b i r bakars n vurur berbad
ederler.
28

 Ke l l es i n i vurun u sey s n . Kel le s i n i vurun u

nun! Mademki b ize dman l k eder, made m k i e km e k
yed i i sofraya bak sokan odur, ke l l esini vuru n , kol
tuunun altna koyu n k i az n n tad n bel l es i n . . .
H uzurda Sey i s Yusufu seven ler onun deerini
bilen ler, onun kt b i r i bir i hanetl i k yapmayaca na
i nanan lar da vard . Araya g i rd i ler. Aman Beyim yaman
Beyim . . . Ku l kusursuz o l m az . Yusuftur, bir kusur i l e
d i . Can n ba l a , dedi ler.
Beyd i r , onlarn srarl arna dayanamad , Yusufun
can n ba l ad . Fakat fkesi o kadar bykt ki cel
l atlara emir verd i .
Cann ba l ad m . Gzlerine m i l ekin. Gzleri
ne m i l ekin k i , b i n l e rce g zel at dururken iki l
tazy Beyine bir d a h a seip de geti rmes i n . ..
C e l l atlar Yusufun gzlerine m i l ektiler. Yusuf
gzlerine m i l ekil i rken of b i l e demed i . nk iyi l i
i n i n , dostluunun kurban olmutu. Bu zal i m Beyl erin
anlay , i nsan l , dostluu olsa o l sa bu kadar ol urdu.
Yr bire Bolu Bey i , senden bir gn bu gzleri n ,
bu dostluun cn a l rsam a l r m . Alamazsam da sen
var kyamete kadar n git.
Koca Yusufun dnya gzne karanl k doldu. Dn
yas nn kara n l nda, by k, d i nmeyen fkes i n i n i i n
de drt dnyor, kuduruyord u . u Bolu Beyi nden , u
kad i r kymet b i l mez zalimden, u en dee rli adam n
b i r pula, k k b i r kzg n l a satan stszden, u
gzl erinin n alan l anetlemeden cn nas l a l a
cakt ? Doluya koyuyor a l m yor, boa koyuyor dolmu
yord u . Kimsiz ki mses iz, ste l i k de iki gzden yoksun,
elsiz ayaksz, d i lsiz belsiz b i r f karayd . Kar s ndaki
de koskocaman Bolu Bey i . Ne g e l i rd i e l i nden? Gzle
riyse gitti g i der. Bolu Beyi belki de onu oktan unut
m utu. Ona varsalar da desel erdi ki senin kan na
,,

29

susam , fkeden kudurup d e l i rm i Koca Yusuf a d n

da b i r dman n var, desel er, Bolu Beyi onu ldr
mee b i l e kal kmaz, g l e r geerd i . Koca Yusufun ba
n a gelen ok zordu. Beterin beteriydi . Byle b i r be
lay A l l a h ki mseci klerin bana verm es i n . B i r dert ki
ekil m ez, b i r dert ki dman bana. Gzlerine uyku
g i rm iyor. Dnyas n n kara n l k o l uu n eyse ne ya, h a
yat zeh i r o l mutu . Gece g nd z zeh i r yiyor, zeh i r ii
yord u . Ona gzleri n i n krl , kar s n n lm, f ka
ra l , perian l vz g e l i rd i . l l e de onu l d ren are
s i z l i i yd i . E l i n i n ko l unun ba l o l uu . Bolu Beyinden
cn almak iin h i b i r i m kana sahip o l amay yd .
O l u Ruen A l i yetiip gel im iti. Ya varp on
sekize dayanm t. Al m l , geni omuzl u , uzun boy l u ,
ceylan g i b i b i r d e l i kanl yd ama boynu bkkt . G
zne m i l eki l m i , Bey sarayndan kou l mu b i r k
rn ol uydu. ste l i k de st ba param para, k
ba grnen, di lenci k l k l b i risiyd i . Bolu Beyi b aba
s n n gzne m i l ekti ri rken o l anca m a l l ar n , m l k l e
rini de e l l erinden a l m t . Baba o u l r l p l a k drt
duvar b i r evde ka laka l m la rd .
O l u Ruen h e r g n babas n n e l i nden tutar, ye
de yede eve gtrr, evden getirir, onun y k l m , ezi l
m i , k r l m gnlcn e l i nden geldii nce h o
ederd i . B i r gn burada, i k i g n urada a l r , kazand
i l e ancak iki ekmek a l r, babas n kuru ekmekle bes
lerd i .
Bolu by k ehir. Yol kesen, seyrek basan, a rdi
ye mal , kazanda kaynamaz, i pten kaz ktan kurtu l m u
un t m sokaklarda.
M etel ie kurun at p s i nektan ya karyorlar.
Ruen her gn iki e km e i n i a l p eve dnerken n'.i n
onlardan biri keser, ekmein b i ri s i n i e l i nden h ara
ol arak a l r. ocuk toydur, ekingen korkaktr, sesini
30

 karamaz. Sesini karamaz ama harc; verdiinden

d o l ay d a utancndan yerin dibine geer.
Babas olunun korkak l n , ekingenliini bilir.
ki ekmekten birisinin n e o l duunu d a iyice bilir. E l in
den g e ldiince de, olunun ba na gelenleri bil di ini
ona sezdirmemee a l r. u o l u , yrekli yiit birisi
o l mu ol sayd belki bir gn baba oul l erini Bolu
B eyinden a labilirlerdi. Olunun korkakl da bana
gelen i lerin tuzu biberi. u dnyaya bir karayaz l
Koca Yusuf gel mi ki, o l maya g itsin .
Koca Yusuf gece gndz ahnda vahnda. n l e
mesinde. O l unun yannda derdini hi b e l l i etmez.
Olu az c k ara l and m yd , birden patla r alayanlar
gibi boan r . Balar syl enmee .
Bu koyu kara n l k , bu ta gibi, bu su gibi, bu kur
un gibi a r karanl k lenedek stmden kal kmaya
cak. Ben h i bir zaman, h ibir zaman cm Bo lu Be
yinden alam yaca m . Hesaplamamz k yamete kala
cak. Koca Yusufun byle olu olur m u ? Byle dlek,
byle tavan g i bi, byle elindeki ekmei iki serseriye
kapt ran ou l . . . Vurunca Al lah tam kkmzden ku
ruttu. Tutu nacak en kk bir d a l , sarl acak e n kk
bir k bil e b rakmad .
Koca Yusufun kendi kendin e by lesi konumal a
r n arada bir Ruen Ali' de yakal yor, ocukcaz kah
rol uyordu . Ah biraz daha yrekli, biraz daha yiit ol
sayd u Bolu Beyine gsterirdi. Neredeee o yrek
onda!
Gene gnl erden bir gn Ruen babas n n e kme
ini al maa arya giderken bir sokakta kck bir
zaar kpek grd. Zaar diine bir ikembe takm ,
mahal lenin btn kpekl eri de arkas na dm. s
tiyorlar ki ikembeyi zaarn elinden alal ar. Zaar k
ck, e l kadar, a rkasndaki kpeklerin her biri at gi
31

b i kocaman. ste l i k de b i r de i l be dei l , b i r sr.

Ruen Ali durdu, hayranl kla, a k n l kla bu b i r sr
devle, bu kc k kar ncann dne bakt .
Kk kpek vard , a rkas n b i r taa daya d .
kembeyi de bacaklar arasna a l d . nne gelene h r
lad , ard na geleni tepti. Kend i st ne gelen kocaman
kpekl ere ylesine yumulup dal yordu ki, kpek neye
urad n b i l em iyor kan revan iinde arkas na b i l e
bakmadan ba n a l p y itiyord u . B i r yarm saat i i nde
kck zaar n ba nda h i b i r kpek ka lmad . Ki
m i n i n k.;la , k i m i n i n kuyruu kopmu, k i m i n i n gz
k m , birer birer eki l i p g itti l er. Zaara yaklamak
m , bir daha Allah gstermesin. Zaar bunca dte
ikem bes i n i e l i nden kapt rmak dei l , ne yap p yap m
ks meti n i n ucunu b i l e gstermem iti teki itlere.
R uen Ali kssadan h i sse a l d . U lan u bir parmak
i t kadar bile olamad k , " d e d i . Gayr can na tak d e m i ,
tepeden trnaa yrek kes i l m i ti . H e m e n e v e geri
dnd . Eline iyi bir kr l maz ald . Bu kr l maz n ucuna
tam bir okka ivi aktrd .
E l i nde kr l maz , kabara kabara arya ekmek al
maa g itti . B u sefer tam drt tane ekmek a l d . Bir
el i nde ekmekler, b i r e l i nd e kr lmaz , baka l m n e o l a
cakt ? E l i nden ekmekleri alanlar k r l maz grnce n e
d iyeceklerd i ?
Ne d iyecek ler, gene hemen kar s n a ktlar
ekmekleri isted i l er. Hem d e bu sefer drt ekmei var
d . Serseriler ba:
n b ra k da git, ded i . Smkl olan .
Ruen A l i d i r, el i ndeki ekmekleri bir duvarn s
tne yerl etird i , geriye dnd, ona smkl olan di
yenin stne zorlad , onu bir sopada yere y kt . te
k i l eri de katt nne, serseri ler ylesine kayorl ard
k i , yellerine sapan ta u l aamaz.
32

Serseri l e r nde, Ruen A l i a rkada koarak btn

ehri doland l a r. Ruen Ali onlara nas l ulasn. Herif
l e r can h avliyle b i r kouyorlar ki , deme yavuz at ye
tie mez .
Serseri ler iyi b i r ders a l m lar, korku lar ndan d
l eri boklarna karmt . G eri geld i , ekmekleri duva
rn stnde yle duruyor, art k k i m dokunab i l i r k i e k
meklerine . . . te bu sebepten derler ki Kro l u yi it
l i i bir kmen c i k itten ren i ktir. Ve de yl e d i r.
Babas bakt ki olu d rt tane ekmek geti rmi.
Sebeb ini hi sormad . N as l olsa ku rnaz seyis bunun
sebebi n i anlayacakt . Az sonra d a anlad . N ereden an
lad dersiniz? Yorda m l yarak evden d ar kyord u .
Kap n n yannda e l i n e b i r e y dedi. E l i n e a l d k i b i r
kr l maz sopa. Sopan n ucunu yoklad. amanal l a h , so
pan n ucu .iviyle s val . Eve gelen drt ekmekten,
ucu sva l sopadan ii a n l ad . Seyisba sevi nci nden
del iye dnd. Sevincinden ne yapaca n b i l m i yordu.
Gz a l sa bu kada r sev i n mezd i . Bolu Beyi btn va
rn younu, st ne de Bey l i i n i verse bu kadar sevin
mezdi . Babas d i ri lse, ky gene o eski , ceylan gibi
atlar yetiti ren ky olsa bu kada r sevin mezd i .
Gl yatandan s u eksik ol maz. Eskiden de kurt
enii kurt olur . . . Koca Yu sufun olu da Koca Yusuf
g i b i olacaktr eninde sonunda . ..
imdi art k tutunacak b i r dal , sar l acak b a l kyan
bir vard . Umutsuz l uk cehennem olup gitm i , ye
rini kvanca, sevi nce b rakmt .
Olunun eskiden korkak l n nas l yzne vu r
madysa, imdi de yrekl i l i i n i ona sylememel i , vur
du m duymaz grnmel i , ol undaki bu deii k l i i n se
bebini a rat rma l yd .
imdi sevinci nden boyuna trkler syl yordu.
Trksn sylyor, g l yordu .
33

F: 3

Arat rmas uzun s rmed i . Olunun ba n a gele

ni hemen ren d i . O zaar el ine gese kuyruunu g
mletird i . nsan anadan yiit domaz, insan hem y
rek l i , hem de korkak yapan grgs ve a k l d r.
Art k her gn eve tam tam n a ucu b i l e kopma
dan iki ekmek gel iyor. B u n l a r bu m i nval zre konup
gmede, yiyip imede olsunlar taylar beyin tavlasn
da boy atp gel imee ba l a d lar, Seyis Yusufu da b i r
meraktr ald . Acaba tayl ara n e ol mutu , n as l lard ?
B i rka kere o lunu gizl iden tavlaya gnderd i , ocuk
taylar bir trl bulup gremed i . Koca Yusuf olunun
bu beceri ksizl iine kzd a m a yzl emed i .
B i r gece olunu sesl ed i :
E l i m i tut Ruen . . . Aya n yle bas ki top raa
n ses karmas n . Pamuk stnde yrr g i b i yr .
Beni Beyi n byk tavlasna gt r .
Ruen A l i korktu :
Baba, ne d iyorsu n ? Beyi n tavlasna g i ri l i r m i
ki ? Oraya k u kanad yla y lan gvdesiyle g i rem iyor.
Giren i nsano l u da oradan sa km yor .
.. sen dedi i m i yap . Tut e l i m i . . . Haydi d nme . ..
Ruen arnaar babas n n nne dt . Karan
l kta t karmyor lard. Orta l kta da gecenin c i ki lti
si nden baka ses yoktu. Byk tavl aya geldi ler.
Ruen Ali:
Beyin tavl asnda ne yapacaks n ? "
Ge l d i k m i tavlaya ?

Gel d i k . Burada n e yapacaks n baba? ..

Konumalar fs lt g i b i yd i .
" Benim tayl ara bakaca m . Daha faz l a d ayana
mam . . . Acaba nas l oldu benim taylar. Benim tayl ara
bJktlar m dersin ?
Ruen Al i :
34

" Bu karan l kta, bu b i n l e rce at i i nde nas l bula

caz taylar ?
Koca Yusuf kzd , o l u n a kar l k vermedi v e b
y:, tavl a n n kapsna yrd. Tavlann kap s salam
kilitl iyd i ama Koca Yusuf o n u kol ayca amas n bi l i rd i .
Olu ne bi lecekti at yetitirmek ne demekti r. Ru
en A l i daha iei burnunda bir genceci k uak. Atlar
aras nda byd ama atlara bakmad . Gerekten bu
ocuk imd iye kadar niin atlarla hi u ramam t ?
Atlar sevm iyor muydu acaba? Yok yok, bunun mm
kn yok. Koca Yusufun o l u nas l olur da atlar sev
mezd i . Byl e bir ey o lamazd .
Ruen A liyi b i r merak sarm t k i , l drc , if
l a h etmez. Babas bunca at n aras nda bu karanl kta ,
bu kr gzl eriyle taylar nas l bulacakt ? Tayl ar ne
reye, tavlann ne ya n na ba ladklarn b i l e b i l m iyor
du.
y i at l a r , h e l e Koca Yusuf g i b i s i l e r e l leri nde b
yyen atlarn kokularndan b i l i rler. Ya da on l a r de
r i n , d o ru b i r duygu a l r atl arna gtr r. H e l e Koca
Yusuf k r tayn kokusunu g n l k yoldan b i l e du
yard . Kr tay g e l i rken orta l k b i r deniz kokusu , taze
b i r yosun kokus uyla dolard . Sonra da daha yaklan
ca da k rattan i nce, kes kin b i r da i e i kokusu ge
iird i . Ruen btn bunlar ne b i l s i n ?
Tavl ada, baba nde Ruen arkada, atlarn a ras n
dan yordam layarak i l erliyorlard . Tavlay s cak b i r
ova , a r bi r a t kokusu doldurm utu. Atlarn s rtndan
buulanan, ac b i r ter kokusu gel i yordu burun larna.
Usuz bucaksz tavlada oradan oraya dola p du ruyor
l a rd . Neredeyse sabah o l acak, bekiler babayl a ou
lu tavlada yaka lay p Beye gtrecekler, Bey de bu se
fer mmkn yok onlar ba l amayacak , ldrecekti.
Koca Yusuf neden sonra olunu ses ledi:
35

 Ge l oul gel ! u i l erde bizim taylar.it

Az sonra taylarn yanndayd lar. Koca Yusuf, e l i n i
uzatp taylar teker teker yoklad:
Eyvah . Eyvah k i n e eyvah . Eyvah ki b i n kere
eyva h ! Bu i manszlar tay l ara hi bakma m l a r. Ne
yem, ne ot verm il er, ne de tmar etmil er. Su b i l e
i i rmemi ler, l m e terketm i l er. A m m a tay l a r o ka
dar salam ki dayanmlar. H ayd i oul gidel i m . Bu i k i
d i n lilerin bu tay l ara yapt k larna d a h a fazl a d ayana
mam . "
Artk Koca Yusuf h e r gece eh i rden el etek e
k i l i nce soluu tavlada, taylarn yan nda a l yord u .
Ama bu by l e o l mayacakt . B i r g n k r tay okarken
b i rden tp d iye aklna d t . Yarn sabahtan, erken
Ruen A l iyi Beyine gnderecek , kr tay i steyecekt i .
Bey de hemen ona tay verecekti . Kr tay n kymeti n i
b i l se , onu b u hale geti rir miyd i ?
Ruen A l i sabah erkenden Beyin kaps ndayd .
Bey onu kabul eti :
N e istiyorsun, Kro l u . it
Ruen A l i afa l l ad . O n a bir k i i kr no l u demi
ti i l k ol arak. Art k bundan sonra ona herkes Krno
lu d iyecek, ad san unutu l u p gidecekti . Geldi Kro
l u , g i tti Kro lu.
Afa l lam . Ruen kar l k veremeden Bey tekrar
konutu .
Sy l e Krno l u ! B i r d i lein mi var? Sabah sa
bah h uzuruma gelmisin . ..
Ruen nar g i bi kzard . B i raz fkeden biraz s k lgan l ktan keke l ed i :
Babama yiyecek ta yaca m d a . . .
Bey :
Eeee ? Sonra ?
Saka l k yap p su ta yaca m d a .
. .

36

Eeee ? . . . Sonra ? Uzatma ! abuk sy l e .

" Babam d e d i k i , o kt k r tay v a r ya , sana ver
s i n Bey, ded i .
Bey hemen e l rpp adamlar n a rd .
u Krnolu n e istiyorsa verin , tay m i stiyor
mu ne? Verin de gits i n .
Tay n zaten gz nn ya , burnunun smne
kar yor. Tavlaya gitti ler, bir kede pinekl eyen uyuz
kr tay hemen verd i ler ona.
Beyi n seyi s i :
Karda, istersen u i k i tay d a a l gt r. A l g
tr de unlarn smnden uyuzundan kurtu l a l m.
Yiyorlar y iyorlar bir trl adam o l m uyorl ar."
R uen Al i :
stemem " , ded i . K r tay bize yeter. "
Onun da bu smkl taylar gz kesmem it i .
A l p da ne yapacakt ? Zaten bu bir deri b i r kem i k k r
tay da ba larna b e l a o l acakt . Kend i kar nlarn doyu
ram yorlar, b i r de bu l mc l tay nas l doyuracaklar?
Ama babas istemiti b i r kere . ster istemez g
trecekt i . Tay yelesinden tutup srkl emee balad .
Tay eve var ncaya kadar yo lda kere y kl d . Ruen
Ali onu g bela kaldrd .
Baba geti rd i m . "
Sahi m i , s a h i m i ? Bu d e d i i n gerek m i ? Demek
k r tay verdi ha? Verdi ha, o dinsiz. nanam yoru m ,
inanam yoru m . N as l verd i ? N e ded i ?
Ruen A l i :
Dediler k i , b ktk ded i ler, b u l mcl taylar
dan . . . Ba m za bela oldu lar, dedi ler. stersen , dedi
ler, te ki i k i s i n i de a l gt r, dedi l er. A l gtr de ldr
b i r derede, ded i ler.
Baba:
Neden a l madn, be s ersem ou l . B re a k l s z
37

ou l . . . Hemen git al geti r . Hemen i md i . . . Yok, yok.

Dur, g i tme. H i l e kaparlar tekrar dnp isteyiinden
d e kr tay d a e l i m izden a l rlar. ek kr tay i eriye,
abuk ek. Kimsecikler grmesin. nanamyoru m , i na
nam yoru m . yi ki gzlerim g itti . Gz l erim g ittiyse de
kr tay ben i m oldu . Kr tay b i r ift gze de i l , b i n ift
g ze bede l ! ek i eri tay . H i ki mseye bir ey sy
leme . .
ded i .
Ruen A l i b i r l mc l , smkl taya bakt , bir
babasna bakt . .. yi k i u b e n i m baba m n gz grm
yor, .. d iye ge i rdi iinden. u Gz grmyor da, u as
lan k r tay n h a l l erine bakam yor. Yoksa bu adam a k
l n m kard ? Yoksa , a k l o l an a l r da u uyuzu Os
man l Pad iahna lay k at d iye beyi ne gtrr m ?
Babas n , yre i paralanarak szd , szd , son
ra a n l an l kr tay i eriye ekti . Yok, yok babas n n
mutl aka a k l ndan b i r zoru vard .
Koca Yusuf olunu d i z i n i n d i b i ne otu rttu . Ona
syl enee ba l ad :
Akl ndan geen l eri seze rim o u l . B u benim ba
bam a k l n m kard ders i n ? Bir l msek tay i i n
gzlerini verd i , imdi de neredeyse can n verecek ,
d iyorsu n. O l u m , sen o n u bunu b ra k d a beni d i n l e .
u babann el bette b i r bi l d i i vard r. B a k , a k l m ba
mda, szm sohbetim yerinde. i mdi ben i iyice d i n
l e , bizim cm? Bolu Beyinden a l rsa bu k r tay
a l r. A l amazsa , cmz kyamete kal r . Ya l n z ben ne
dersem onu yapacak hi szmden kmayacaksn .
te o zamand r ki beni anl ayacaks n , d e l i miym i i m ,
ak l l m . . . ..
Seyis Yusuf eskiden, iyi g n l erden kalma tavl a
n n her bir yan n b i r iyice keeyle kapatt .
Olunu sesledi :
" Rue n i m , iyi bak, h i b i r yerden en kk b i r
.

38

gn b i l e szmayacak. eriye ine ucu kadar b i r

gn n n szmas i i m izi t m baltal a r, dedii miz
o l maz.,,
Ruen tavlay en i:k g i rintisine k ntsna ka
dar yoklad . En kk b i r gne grmed i . erisi
zifiri kara n l kt.
" Her yn b i r zifiri kara n l k , baba . ne ucu kadar
b i le , hi bir yerden bir k gz kmyor. yl e karan
l k k i , gzgz grmyor. "
Balad l ar tay beslemee. Yem i n i , otunu, suyu
nu lyle veriyorlar, tam za mannda tmar eyl iyor
lard. Koca Yusuf b i n bir iekten merhemler kayna
tyor, bu koku l u , gze l , i nce, ifa l ie k ya laryla
k r tayn ouyordu. Ayaklar n , s rt n , ba n , boynu
n u , tm bedenini ouyor o uyor, dalarn tekm i l i
ek!orinin kokusunu, gcn kr tay n bedeni i iyor
du.

B i r de Seyis Yusuf her sabah horoz lar tmeden

i ner, kr tayn gzlerini pt kten sonra, e l i i l e s rt n
yle bir s vaz lard . Sonra ol una dnerd i :
.. Qlum, bak, uradan , tavlan n sol kes inden
k r tayn stne bir k glgesi d yor . . . Kapat orasn . "
Koca Yusuf, gzsz Yusuf klarn szd del i k
leri nas l b i l ird i . K r tayn s rtn s vazl arken n
s zd yn bil i rd i . Eski ler derlermi k i tav l ada bes
l enen atn k gren yan ham, gsz, yumuak ka1 r, derlerm i. Belki Koca Yusuf bundan b i l i rd i .
Koca Yusuf k r tayr s rtn yokl aya yoklaya, b i r
g n geldi ki tavlada b i r k glgesi n i n s z l t s b i l e
kal mad , Ruen dnr, m bare k adam n gzl eri kr,
nas l anlar, a k l a l maz .
K r tay boy att ka, g e l i tike, bu mucizeye Ru
er Ali ayor, bundan d olay da babas gz nde git39

ti ke muammalayor, s i h i rbaz layordu . u smkl

tay n h a l i ne bak n ! Az nce leri neyd i , imdi ne!
Krk gn bitm i , i k i nci krk gn ba lamt ki Ko
ca Yusuf k r tay , sabahtan akama kadar bir iyice
yoklad . K r tayn st nde, onun parmakl ar n n ke
re dokunmad h i b i r yer kalmam t . Akamst
olunu sesled i :
u O u l , ou l , i k i gzm ou l , gel gr k i k r tay, k r
at o l mutur. Ama nas l b i r k r at o l mutur? Soyu na,
babas n a , ustas na layk bir k r at m, yoksa b i r katr
m k m tr bunca emek verd i i m kr taydan? H e l e
unun b i r makna bakal m . Kr tay b ize gl m verd i ,
yoksa o t biti rmez karaa l m ? imdi var git, u ark
altndaki Beyin on iki kz l k ktenle srlm i n
san boyu dei l m i tarl as n a , boydan boya iki gn su
b rak. Tarla bir amur o l acak ki, iine g i rd i n m i g rt
lana kadar amura gmleceksi n .
Ruen A l i :
" Bastne baba . Emrin bastne . ..
Ruen A l i gitt i , g n sonra geri geldi .
" Tarlaya suyu b rakt m baba . Tufan g i bi bir su
b rakt m . Yer gk amura kesti .
ek yl eyse k r at . ))
a

Baba oul k rata b i n i p b i r afak vakti , tarlann

bana vard lar. Tarl a saatl erce uzayan , usuz bucak
s z b i r ovayd . B i r amur ovas .
Baba olunu gzl erinden pt . E i l d i amura e l i
ni soktu .
"Bu amur olmu tarl a n n uzu n l uu ne kadar eker sence? . . .
"

" Bence bir gnlk yol eker. ..

H epsini bylece sulad n m ?
H eps i n i .
40

 imdi yleyse b i n k r ata , ou l . B i n de tarl a n n

ortas ndan b i r utan b i r u c a sr . . . Doludizg i n sr.
Ruen A l i babas n n bu szlerine kar koyacak
oldu.
" Baba , s e n g rmyorsun, y e r gk amur. B i r d e
bata k l k k i , kr a t da b e n de am ura batar kal rz. B i r
gm lrsek amura , b i r d a h a b i z i oradan k i mseci k l er
kurtara maz . "
Koca Yusuf:
B i n kr ata da sr, d iyorum sana. Kal rsanz ka
l rsnz orada , g e l i rseniz, gz mn c , fak i r f kara
n n c a l nd demekti r Beyden. Bin ata sr.
Ruen A l i d i r ne yaps n emir by k yerden , ba
bas ndan . . . Kar g e l i nmez ki. . . Ama bir trl de bu
amur deryasna at srmeyi gz kesm iyord u . Yz
sapsar o l mu, e l leri titriyordu . Babasn n gz o l sa
da olunun bu korkusunu , perian hal i n i grse ona
yre i acrd .
B indin m i oul ata? . . . ,,
Bin iyoru m , b i n iyoru m .
ylesine e l i aya z l m t k i Ruen i n , bir
trl ata binem iyord u . En sonunda can n diine takt
ata atl a d , gzlerini yumup at mahmuzlad . Biraz son
ra gzn ap bakt ki ne grs n , amur deniz i n i n or
tas nda, altndaki at da rzgar g i b i . Ne battklar var,
ne bir ey . . . Ruen Ali gzlerine i nanamad . Bu at g
rnmez bir kanat m takmt ? Bir anda tarl an n tek i
ucunu buldu. Sonra a t n ba n g e r i dndr p babas
nn ya nna ge!di .
kere git gel ou l , kere . . .
Bam stne baba . ..
At gene doldurdu. Alt ndaki at uuyord u .
seferini bitirdi kten sonra geldi babas n n ya
n nda durd u :
41

.. Q sefer tamam oldu baba . "

.. i n attan yleyse. A l eerini atn stnden . ..
r l plak at yoklamaa ba l a d . Tepeden tnaa dokunmadk yerini brakmamasna .
.. Trnana azck am u r bulam . Kr at iyi , iyi
ama daha o l mam, evlad m . "
Krk gn daha besled i ler ayn m i nval zre. Ruen
gene ayn suyu vurdu, am u r kt , bir adam boyu.
B i n k r ata, sr baka l m ou l , bu sefer k r at bi
ze ne gsterece k ?
Olan ata eer kapat p b i s m i l lah ekip g e l d i s
t ne. Bu sefer k r at o l m u b i r a l c ah i n . Gkten
uan kuu a l yor. B i r aa bir yukar . . . amur d izde ,
su boazda, maallah , k r at toz l u yolda sekip gider
g i bi gidiyor. Geldi . Seyi s , k r at gene tepeden t rna
a yokl ad . T rna nda b i r d a m l a kadar b i r amur bu
l a buldu bu sefer de . . .
Evladm, ne yapa l m , gene olmad .
Krk gn daha bes led i l e r.
Gene tarlada aa be yukar . . . Seyis yoklad
k i bu sefer k r at n ayakl ar sanrs n ya kf eine bat
m , p r l p r l ediyor. amur zerresinin ad yok.
Tamam evlad m !
Hemen yol tedarikine balad l a r . Onlar yol teda
rikinde olsunlar, biz vere l i m haberi Bolu Beyinden.
Bu arada Bolu Beyin i n tavlasndaki taylar d a g e l i
i p birer kheylan o l m ulard . Tay!ar kimseci klerin
ara d k l ar sordu klar yoktu . B i rden tavlada seyislerin
kar s n a i k i kheylan k nca nce seyi s l e r ard
lar.
" U l a , bu atlar nereden geldi ler? Hangi d e l i kten
g i rdi ler bu tavlaya ? ..
Al lah Al lah . . . at m ka l d m . Daha nce var
m yd tavlada bun lar?
42

.. u a gozun k s n sen i n . Daha nceden tav l ada

byle kheylanlar olur d a i nsan grmez olur m u ? Bak
sana u atlara, her b i r i b i r a l c ah i ne benziyor. Sen
bu tavlada de i l , u koca d nyada by l e bir at gr
dn m ?
A l ml ar ndan ya nlarna yak l al m yor, b i re ma
a l l ah ! . . . nsan bakmaa doyam yor. Ya z m gzel
dorusu mu gze l ? Hey maa l l ah , i k i s i bi rbirinden g
zel .
Bun lar by le konumakta olsunlar, hemen h aber
Bolu Beyine g itti . D ed i ler k i :
Beyi m , Bey i m , duyu l ma d k , gr l med i k b i r ey
o l d u . B:.. g n tavlada i k i at grdk. Nereden ktklar
bel l i de i l , yerden fkrd desek dei l , gkten d t
desek dei l . . . ki gzel at k i , b i r i ya z, b i r i s i de doru ,
bak l r g i b i de i l , gzler kamat r r . Hay maa l l ah . . . ..
Bolu Beyi telaland, hemen tavl aya kotu atla
rn yan na geldi ki ne grs n , gzlerine inanamad ,
a k n l k iinde kal d . Atl ara hayran ka l m , onl ardan
gzn ayramam t . Bir de dnp duruyord u . i
ne de bir kurt dmt.
Neden sonra kend i n e gel i nce konutu .
"Tavlada ne kadar seyis varsa buraya toplansnlar. "
Az sonra btn seyisler top land l a r .
" Bu atl arn nereden geldi i n i , neyin n e s i olduk
l arn bana syliyecek birisi karsa iin izden, d i l es i n
benden d i lediini .
Seyis lerin iinden yirmi ya larnda gsteren ,
kk avurtl u , i nce duda kl , uzun kirpi kl i , koca man gz
l , zayf, dal g i b i b i r delikan l ayrl d . Beyin kar s na
ge l d i . Del i kan l n n kafas da ke l d i .
B e n b i l i yorum Bey i m . Bu atlar Koca Yusufun
Os manl Pad iah n a armaan o l arak setii tayl ard r .
a

43

Bunlara ben bakt m , k i m kimsenin haberi o l madan tav

lada bunlar ben besled i m .
D i l e benden ne d i lers e n .
Ca n yn sa l n di leri m , Beyi m .
Bey el lerini d izlerine vurdu.
ok kt l k ett i k l<oca Yusufa. acaba ne yap
sak da gnln alsak. Bunl arn bir tanesi de Koca Yu
sufta , yl e m i ?
.. s e l i Bey, k r tay Koca Yusuf a l d .
B e y kendi kendine dnp duruyordu . N e et
m i eylem iti de Koca Yusuf g i b i b i r adama i nanma
m t ! Onu h i yanet bir adam yerine koyup fkes i n e
kap l m t !
B i r sevin iyor, bir yerin iyord u . inden, Osmanl
ya b u n l a rdan layk at dnyada bulunmaz. Bu i k i s i n i
Osmanl ya gnderi r i m , k r tay da kend i m e al koya
rm , d iyord u .
Seyis Yusufu n gzlerini bouna oydurd u k . Bo
una oydurduk. Yazk. Yaz k ama g i den gz b i r daha
gelir mi?
Seyisin k d nyas kara n l k olduktan sonra Bey
piman o l m u ne kar!
Bey en g ven i l i r adam n Koca Yusuf'a gnderd i .
.. Bey selam sa l d . Ben h ata etti m , fkeme kap l p
onun dostluunu hiyanet l i k sand m . i mdi onun kar
deten d e i l eri bir dost olduunu a n l ad m . Onu gene
tavlama seyis ba yapt m . Beni balas n . Gels i n
yeter k i , g e l s i n de btn tavlamdaki atlar onun ol
sun. M a l m m lkm onun olsun. D i lesin benden ne
d i l erse . . . D i lei yerine getirilecektir, dedi Bey. H e r
d i l e i yeri ne geti ri l ecektir. B i r kar l k ver. Syle B e
ye ne deyi m ?
Koca Yusuf h i b i r sze varmyordu. Donmu
kalm t sanki.
44

 Syle Koca Yusuf, Bey senden b i r ift kel a m

bekler.
Koca Yusufta gene ses yok.
Beye hi bir szn yok mu ?
Tata ses var Koca Yusufta ses yok.
Beyin adam Koca Yusufu kon uturamayaca n
a n l ay nca koarak Beye g itti , ii olduu g i b i a n l att .
Bey hemen meseleyi akt .
Amann yetiin uaklar. abuk o l u n . . . Koca Yu
sufun h a l i kt . Buradan kaacak. abuk o l u n k r at
ondan a l n , g e l i n . . . nce at isteyi n , sonra kaa sa
tarsa at , ne isterse veri n a l n .
Bu arada Koca Yusuf d a ba na gelecei hemen
sezm i , oluna:
Aman ou l , abuk eerle k r at , abuk abuk,
eerl e ! Bey atl l ar neredeyse doluur kapya, bizi ya
kalamak, kr at a l m ak i i n hemen g e l i rler.
Ruen at eerleyip ata b i n m i , babas n da terkisine a l m t ki Beyi n atl l ar grndl er.
K r at Bey i stiyor. Ver kr at .
" Yi itse Beyiniz kendi g e l i p a l s n el i mden ! ,,
Bey dedi k i , k r at iin ne d i l erse d i lesin benden.
Ka a ltn i sterse, avu avu vereyi m .
B ir ift gz isterim k r at iin ! B i r ift gz . . .
Syley i n Beyinize b i r ift gz veri rse k r at kendis i n i n
olur, yoksa lenedek k r at gremez. imdi s i z e b i r
szm var. Azck durun d a d i n l eyi n . B u n u da Beyi n i
ze o l duu g i b i syleyin . ..
Seyis Yusuf, oluna seslendi :
O u l , ou l , i k i gz mn , dnyan n yak
ou l , ver u saz m bana. Beye syliyecek bir i ki
szm var .
Seyis Yusuf tel e h l i i d i . A l d saz sinesine, geldi
szn b i nasna, baka l m ne d iyecek Bolu Beyi atl s n a :
45

D i nleyin aalar dinleyin beyler

Sorarm bunlar bir gn olur ki
Adam olup ko Krata binince
Krarm belleri bir gn olur ki
Arar m Beyleri bir gn olur ki . . .
Al yanam kzl kana buland.
Akan kandan cokun su lar buland
Dman ne syledi Beyi m inand
Ararm bunlar bir gn olur ki
Arnrm Beyleri bir gn olur ki
Ben ykm da bana zersem
Sra sra ko yiidi dizersem
Yiitler destinde bade dzersem
Ararm bunlar bir gn olur ki
ArnrlJI Beyleri bir gn olur ki
Ben Yusuf Bey idim kendi bama
Drrm ko yiidi peime
Ruen Alim kar dalar bana
Ararm sizleri bir gn olur k i
Sorarm bunlar b i r g n olur ki

Bolu Bey i n i n adam lar bakt lar ki kr at g i d iyor,

hemen g e l d i Beye haber verd i l er. D ed i ler ki hal key
fi yet byle byle. Ve de t r ky o anda o l duu gibi
Beye syled i ler. Bey trky b i r d i n l ed i , bir daha d i n
led i .
Ta y re i n i n kknden b i r eyvah ekti :
Eyvah ki eyva h ! Eyvah ki a k l s z ba m . Eyvah
ki fke l i ba m . Eyvah ki eyvah
Bolu Beyi ba na g e l ecei b i l iyordu da onun i i n
. . .

46

by l e hayflanmt . Ba na gelecei nereden b i l iyor

d u ? nk o Koca Yusufu tan yo rdu. Onun ne yaman,
ne y i it, ne sznn eri bir kii o l duunu renmi
t i . Az buz zaman dei l , belki on be y i rm i y l b i r ara
da yaa m l ard . Onun Koca Yusufta tanyamad b i r
y n kalm, o da o n u n ba na ite by l e b y k iler
amt . Bo l u Beyi Koca Yusufun nas l b i r huyunu bi
lemem iti ? Koca Yusuf dostuna, iine h i yanetl i k ya
par m , yapmaz m ? te i m d i onu da renm iti . Ko
ca Yusuf dostuna ve de iine hiyanetl i k yapmaz.
Koca Yusuf g i b i bir adam byle zeh i r zemberek
bir trky bouna gndermezd i . Koca Yusuf g i b i
adam lar bo yere zart atmazlar. Da l a rdan, gelecek
gn l e rden, a l madan sz ed iyor. yi l i k l e yol a gel
m ezse Koca Yusufu kt lkle yola getirme l i . M adem
ki yeniden seyisba l kabul etmed i , mademki g
zm isterim ded i , onu kt l kle yo l a geti rmeden
baka are yok .
Bolu Beyi en gvendii adamlarn ba na top l a
d , dedi k i :
E l i m izi abuk tuta l m , yiitler i m . Kr a l d k rat
g i d iyor. Onun bir b i l d i i var ki bana bylesine meydan
okuyo r. B i r b i l d i i olmasa da asl nda Kr Yusuf yiit,
bir ord uya bedel b i r adamdr. Onda o gz , bende de
ki rat acs varken biz b i r daha dost o l amayz. abuk
olup arka l arndan yeti i n . Krat e l l er i nden a l n ve de
baba oul ikisinin b i rden icabna bak n . Kr ile olu
nu karrsak i l erde ba m za byk g a i l e l e r aacak
tr. Belki bizim atlar yetiemez k rata. Doru tay l a , ya
z tay da a l n . Belki onlar yeti i rl e r . "
B o l u Beyi b i r el rpt , adam lar g e l d i l e r .
Buyur Beyim iz.
.. Bana Reyhan Arab a r n . "
A z sonra R eyhan Arap g e l d i , B i r duda yerd e , b i r
47

duda gkte derler ya, i te yle i ri bir adamd b u

Arap. B o l u Beyi n i n de biri nci cengaveriyd i . Boyu u l u
b i r nara benzerd i . E i l e r i yaba g i b i , gzleri fi ncan d .
H a n i adam bada kursa d a omuzlar n n bana.
otu rsa , amma da yeri miz bolmu derler ya, yleydi bu
Reyhan Arap .
Alt nda da bir at vard ki Reyhan Arabn, gkte
uan kuu tutar. Reyhan Arap bu at peri pad iahn
dan al p geti rmiti . Reyhan Arab n alt ndaki at, peri
pad i ah n n k rk g n l k yolu bir daki kaya indiren
atyd .
Uzun szn ksas udur k i , i nsan n b i r ordusu
o l aca na, bir Reyhan Ara b olsun yeter de artar bi
le. Anasndan dodu doal Reyhan Arab n s rt n kul
olan yere geti rememiti . Atna da a l c kurt, a h i n ,
yeryzndeki h i bi r yarat k u l aamam t . R eyhan
Arabn at esen ulu ye l l eri b i l e geerd i .
te byle b i r Reyhan Arapt b u Arap. ocuklar,
kad n lar, ok yrek l i o l m ayan k i i l e r Reyhan Arabn
yzne bakamazlard . y l esine kes kin, i mek g i b i ,
fke l i gzleri vard k i , R eyhan Arabn yzne baka n n
dn koparr.
Reyhan Arap Bolu Beyi n i can ndan i l eri tutar,
onun l dedii yerde l r , kal dedii yerde kal rd .
Reyhan Arap d a Bolu Bey i n i n vncyd . Bolu Beyi
n i n u dnyada iki v nc vard . Birisi dnyada ei
menendi bulu nmaz atlar , teki de onun Reyhan Ara
b.

R eyhan , iyi d i n l e ben i . B u szm yabana at l a

cak b i r sz dei l d i r. Kr Yusufun bana gnderd i i tr
ky duydun mu ?
Duydum , Beyi m .
Kr Yusuf o trkde n e demek ister Reyhan ?
H i fi kred i p , lafn derinine i n d i n m i ?
48

 nd i m , Beyim .
Kr Yusuf demek ister k i , yeryz ndeki Beyler
b i r yana, ben b i r yanay m . Kr Yusuf der k i , yeryzn
deki btn Beyl ere harp i l an etti m . Banda da Bolu
Beyi. Ne dersin Reyha n ?
Seyis Yusuf o trkde yl e syl yor, Beyi m . "
Koca Reyhan , Kr Yusuf bo yere l af sal lamaz,
yle m i ?
Seyis Yusuf ok y i i t b i r adam d r . ste l i k d e
ak l l d r . ste l i k de i y i l e r iyisidir. B i r evl iya kadar te
m izd i r .
i m d i daa kacak bam za bela kes i l ecek.
H rl y h rsz top l ayacak , can iyi , kati l i , ekiyay , yol
kesen i top l ayacak, bamza bela kesi lecek.
Ve de kesi l i r, Beyi m .
yl eyse Reyhan o l u m , atna bi necek, l y a da
d i r i , oluyla Kr Yusufu bana geti receks i n . Benim at
l lar yo l a ktlar ya , o n l a rdan umudum yok. H ayd i ,
uurola . . . "
a Saol Bey i m , hemen , az sonra geti r i p ke l l e l erini
nne atar m . Ama Yusuf i y i , bulunmaz b i r adam . . .
Atl lar, Bolu ehrinden k p Koca Yusufl a olu
nun oktan arkas na dmlerd i . Reyhan Arap da
at na atlad , tek bana Koca Yusufla olunun arkas
na dt . Ama iinde b i r d e rt vard . Onun i i n b i r
du ruyor, dnyor, sonra at n doludizg i n sryordu .
Beyi ondan zor b i r i i stem i ti . Koca Yusufu Reyhan
Arap ok severdi . ste l i k de o i k i gzden yoksundu.
k i gzden yoksun b i r kiiye yiit o l an e l kal d r r m y
d ? k i gzden yoksun b i r kiiyd i , yiit o l an yiit tu
tar da onu dman o l an Beye gt rr myd ? Son
ra el alem n e derd i ? Koca Reyhan Arap iki gzden yok
sun , ste l i k te cancier arkada n l drr m ? Ya
d a tutar Beye getirir m i ? B tn dnya d a by l e b i r
"

49

F 4

R eyhan Arab lanetlemez m i ? Ona mendebur olu

mendebur demez mi? Yzne d e tkrmez m i ?
Ama te yandan d a Bey e m retmi ti . Bey i n emri
yerine geti ri lmez mi? Beyi ona gcenmez mi? Beye
h ay hay Beyi m , Seyis Yusufu gzmden iste, hemen
a l r g e l i ri m dememi m iyd i ? Koca Yusuf kaar kurtu l u r
d a , dal arda ah l n i l an e d erse, Beyi o n a ne derd i ?
B i r d e i i n baka yn vard . El a l e m demez m i k i Ko
ca R eyhan Arap, yeri g titreten R eyhan Arap gitti
d e i ki gzden yoksun b i r krl e , on yedi ya nda b i r
o l a n n hakkndan g e l em ed i . Koca Reyhan Arapta i
ka l m a m , R eyhan Arap fos l am demezler miyd i ?
Ve l h as l , Koca Arap dol uya koyuyor a l m yor, boa ko
yuyor dol muyord u .
Biz haberi vere l i m Koca Yusuftan . Baba, ou l atn
stne yumul mul ar, uarcasna gid iyorl a rd . Sevin
ii ndeyd i l er. Ka p kurtu l ma n n , bir de k rat ele ge i r
menin sevi ncinde. Onlar byle gidedursunlar, Ruen
Ali ba n evirip arkas na bakar ki, kara b u l ut gibi b i r
sr atl arkalarna dm g e l i r . B i r toz d u m a n , b i r
k yamet ki d e m e g its i n . Arkalar ndan g e l e n ylesine
karan l k , yl esine by k b i r kara toz bulutu ki iinde
ne kadar at o lduu be l l i d e i l , yz m , b i n mi, on bin
m i h i bel l i dei l . Kara bul utun iinden arada i mek
l e r g i b i nal lt l ar akyor.
Oul babasna sy l ed i :
Baba arkam zdan b i r kara bulut g e l i r . B u l utun
iind e atlarn nal lar akp g e l i r. Bulut o kadar byk
k i , iind e ne kadar atl var, bel l i de i l . ok uzakta l a r.
B e l k i cirit atl l ar bun lar. C i rit oynuyorlar.
Koca Yusuf ii an l ad . Gelen lerin k i m olduklar
bel l i yd i . Hem d e gn gibi ortadayd.
Koca Yusuf:
On l a r cirit atlar dei l , ou l . Onlar Bolu Bey i n i n
50

Arkalarmdan kara bulut gibi, at/Jlar geliyordu

atl la r . Can m z a l maa g e l i rler, ou l . As l at n d i z

g i n lerine, al zengiyi k ratn b r n e .
R u e n A l i babas n n bu h a l i n i grnce iyice tel a.
l and . Korkusunu da bel l i ett i . Koca Yusuf bunu a n l ad .
O l u m senin yre i n e korku dt . Sen i n y re
i n e vars n korku dsn, b i r d iyece i m yok. Sana da
h a nce bunu syleme l iyd i m . O u l . . . imdi sylyo
rum. At, binicisine ba l d r. Atn stndeki binicisi
cesursa, at da cesu rd ur. Dnceli dalgnsa, at da
d a l g n olur. Kederl iyse, at d a yl e . Sevi nl iyse, at da
sev i n l i olur. Y l g ns a , at d a yl ed i r . Korkarsa at da
korkar. Korkudan titrerse, at d a titrer. Bak ou l , bak,
ata bak . . . Dizl eri titremee ba l ad . H ayd i ou l , y re
i nden u korkuyu s i l at, yo ksa at bizi dalarm za g
trem iyecek. Bak, g itti ke h z kes i l i yor. Korkm a , ge
l e n atl ne kadar ka laba l k o l sa da k rat bizi a l r gt
rr. Yetiemezler o n l a r .
Babas n n verd i i g ven R uen A l i n i n y re ine
su serpti . Elinin aya n n t itremesi kes i l d i . Bunu n l a
b i r l i kte k ratn d a titremesi durdu. ine b i r cesaret
g e l d i . Kanat tak p utu , gzden yitti . Soy l u atlar by
l e d i r ite . K rat da soy l u larn soy l usu.
N e kadar usa g itse d e k rat, ne de olsa toy, s
tnde de iki da g i b i adam , kanat taksa d a bu arl k
tan dolay kanatlar yorulur. K rat n bast yerlerden
ate kyor ama ne fayda .
A z g itti l e r , uz gitti ler, derelerden sel g i b i , tepe
l erden yel g i b i , amur d izde, su boazd a , kayal ardan
d a l arda n , ormanl ardan batakl ardan aarak dn al
m un gibi toza da toza g i tti ler. Yoku kt l ar, eni
indiler. K ratn burun delikleri krk g i b i i n i p i n i p kal
kyord u .
Ruen A l i arkasna dn p bakt ki k i mseci l er yok.
52

" Baba , grnrlerd e k i mseci kler yok. Geride kal

dlar. Bana kalrsa, onlar c i rit atlsydlar."
Koca Yusuf byk alt gl msed i :
C i rit atl s olmaya c i rit atls de i l d i ler y a on
lar, sen yl e say . . . Yava l atma s r at .
Ruen A l i hamd. Ata bi nmee a l kn dei l d i .
B u yzden bacaklar yoru l mutu. N e kadar srse d e
ylgnd, yorgundu. Onun bu yorg u n l uu ata da gei
yordu. Koca Yusuf bu kadarc k bi r zamanda hamlayp
yoru lan oluna acyord u . Acyordu ama, iinden d e ha
i m d i , ha bi razdan u laacak Beyin atlla r d iye korku
yord u .
Derken o l u n u n korku d o l u s e s i n i duyup iinden
eyva h ! d ed i .
Baba , Baba ! Baba , kapkara, kapkara . . . Arkamz
dan kapkara bi r bu lut toz g e l iyor. Amma ne de tez ge
l i yor! Baba onlar bizden tez g e l iyor. "
Koca Yusuf bakt k i gene atn bacakl ar fel d i rde
mee, at da, yava lamaa ba lad . ok gven l i bi r
s es l e :
D nyann yak , a l e m l e r i n ou l , onlar
bize u laamazlar. Krata bu d nyada h i bi r at u l aa
maz. Sen y re i n i dzelt yeter k i , ou l . Y re inden
korkuyu at ou l , at. Atamazsan yandk. H ayd i o u l ,
top l a kend i n i . . .
,,

Oul ken d i n i azck top l a d , krat da umaa ba

lad.
" Baba , baba , toz bize yaklat . . . Toz bize yak l a
nca yarld, iinden bi r doru tay kt .
Doru tay g n nda kzl bi r k paras g i bi ,
bir yal m d i l i g i b i onlara doru sn yordu .
yi bak , doru m u dedi n ?
Doru , baba. Yl drm g i bi gel iyor. N eredeyse
53

soluunu ensende duyaca ks n . yl e yaklat . Yeti i

yor, baba , yetiiyor! "
Doru tay, b i l iyoruz k i , anas ndan doarken kum
l uun stne dmt , o l sebepten k u m l u kta yr
yemezd i . Koca Yusuf d a bunu b i l i yo rd u .
K rat n bacakl ar gene feldirdemee balam t .
Koca Yusuf Ruen A l i y i glend i rd i .
Korkma o u l , korkma, y i i d i m . Doru at bize ye
tiemez . ,.
N e d i yorsun baba , d e l i m i s i n sen? te yetiti
b i l e . Aram zda ya b i r ar n var, ya da yok.
A l d rma ou l , a l d rm a . O bizim doru tayd r , ye
tiemez. evi r k rat n ba n kumsala .
Ruen A l i d i r verdi k rat n ba n kumsala . . . i n
deki korkusu da azal d . El bette babas , at kumsala
srdrmekle bir ey b i l iyord u .
Maa l l a h , k rat kumsalda ham tarl ay h erkeder
g i b i orta l yarp g i d iyor. Doru tay ise kumun kena
rna g e l i nce d i rekledi kal d . ldr a l l a h b i r a d m ata
m yor.
Doru tay orada d i re k l ey i p ka ladursun , b i z i m k i l e r
krat n stnde k u m l u u ku g i b i at lar. Kuml u ktan
kt ktan sonra d a bir dz ovaya dt ler. Gene epey
ce yol a l d lar. Ruen A l i ' n i n y re i n e cesaret dolduk
a k rat daha ok kouyor, krat kotuka da Ruen
Ali daha ok cesaretlen iyord u .
Baba, kurtu lduk, n e g e l e n var ne giden . Kimse
cikler yok. D z bir ovaday z. O kadar uzakta lar k i . .
O kada r uzakta olm asalar, bu dz ovada gr nrl erdi .
Kurtu l du k ! "
.

Daha b e l l i dei l , ou l . . . Daha bel l i de i l . Sr

at . ..
Ovay getiler, b i r yamac trmanrl arken Bolu
54

Beyi atl s gene geldi kavutu. Kara b i r b u l ut g i b i st

l e rine doru szl yorlar.
Baba, gene bir koca kapkara toz gel iyor. Gene
bizden tez gel iyor ! "
Koca Yusuf, sakin s a ki n :
A l d rma, g e l s i n g e l s i n , " ded i . U laamazlar.
U la yorlar baba . i md i de , imdi de baba, tozu
yarp b i r ya z at frlad bize doru . Y l d r m g i b i , ok
g i b i gel iyor. Yetiti yetiece k. i m d i ne yapay m , ba
ba ?"
evi r k rat n ba n kepi r tal a. evi r de g
re l i m makn ok g i b i gelen ya z tay n .
Ya z tay da doduunda anas o n u ta l a do
urmu, ayaklar taa demiti , ta l yerde komak
dei l , y ryemezdi bile. O da g e l d i ta l kta d i re k
l endi kal d . ldr a l lah b i r adm atmyor. K rata ge
l i nce, hay maa l lah tatan taa, kayadan kayaya kek
l i k g i b i sekip g i di yor. Bu ne biim at, cin m i d i r , peri
m i d i r, nedir, h ay maa l l a h ! G itti i yer orman olsa
aal arn doru klarna basa basa g i decek, h ay maal
lah !
Koca Yusuf :
O l u m , b i z i m k i l e rden , krat n karde l erinden
kurtulduk i md i l i k . Baka kardei kmazsa art k bize
hi bir atl yeti emez .
B i r batakl a dald l ar .
Baba, bu sefer de arkamzdan b i r kula geli
yor . . . "
evir o l u m atn ba n yola. Ku l al ar ters olur
lar.
R u e n A l i atn ba n y o l a verd i . Kula da y o l a ge
l i nce d i rekledi ka l d . Yol dan bir akrd i kenl ie d
t ler. akrd i ken l i kten b i r funda l a vard ,l ar. Funda
l k tm menekeyd i , esen yel ler meneke kokuyor55

d u . M enek e kokusu kratn da, R uen A l i n i n d e , Ko

ca Yusufun da dizlerini zd . Onlar yar bayg n b i r
h a l e g eti rd i . K rat, meneke l i kte yavalad ka yava
l ad .
Baba, baba ! B i r a t d a h a sei l d i g e l iyor. B u atl
tek bana gel i yor. Toz b u l utu gzkmyor. B u atl
ylesine g e l i yor k i , yl es i n e snyor k i yz atl b i r
a rada g e l iyor ders i n . Yeti iyor, baba .
Nas l b i r at?
Abe b i r at. "
H eyecan n oluna b e l l i etmeden tekrar sordu :
Na s l b i r at ?
Abe b i r at d ed i m , baba .
stndeki adam nas l d r , o l u m .
" stndeki adam kapkarad r .
Kapkara m ? ,,
Kapkara . . . Bu gelen ok abuk gel iyor. teki l er
den h z l g e l iyor, At da kend i s i de teki l erin b i rka
m i s l i , baba . . . . yle h z l g e l iyor. Yeti iyor, baba. i m
d i at nereye sreyi m ?
Srlecek yer yok o l u m . O g e l e n i n ad Reyhan
Arapt r. Onun nnden hi b i r yarat k kurtu l a maz o
lum.
yl eys e n e yapay m , baba ?
e k at n ba n d a Arab bekleye l i m . B e l k i Al
lah onun o ta yre i ne b i r yumua k l k verir de kur
tul uruz. Yoksa kurtu l mann b i r mmkn are s i yok. "
ld rrse baba ?
ldr r l drr. Suya g i ren slanr. i m d i sen
aa i n d e bana kocaman, k a l d ra b i l ece i n kadar b i r
ta ver .
Ruen A l i h e m e n attan atl a d , tal arn iinden
kocaman b i r ta seti ki, ben deyim on okka, sen d e
on b e okka. Koca Yusuf ta a l d , yen i n i n a l t n a sak56

l a d , atn ba n da R eyhan Arab n g e l d i i yne evi

rip bekledi .
.. Bana Reyhan Arap derler ! ,, diye b i r nara att
Arap. " yi ki durup beklediniz. S an n d e l i i n e , ku
un kanad n n altna g i ri p saklansayd n z sizi gene
bu l u r karrd m .
Arap yle bir Arap ki , f kara ocukca z n onu
grnce duda atlayp kan akmaa ba l ad . Arap
yl e b i r Arap ki , hay maa l l a h , Kr M emedin e rkek
mandas g i b i .
Koca Yusuf sezer k i Ruen A l i n i n korkudan a k l
karm . . . Oluna acr. R eyhan Arap b i l d i i grd
Arapsa gren i n ondan korkmanas n n h i bir mm
kn yok. N e yaps n , at n Arabn stne sre r ve de
Arabn at n n dizg i n i n i kavrar.
Dur, Arap, sana b i r ift szm var. Dur, k p r
dama, ses i n i de karma . "
A l d baka l m Koca Yusuf, R eyhan Araba n e syl ed i :
Aman Arap kyma bize
Yol ver gidek iimize
Satn aldm iki gze
Aman dme peimize
Arap rahmeyle gzme
Uyma Beylerin szne
M i l ekti iki gzme
Gel karma iimize
Zarbnla gezdin cihan
Yoluna koymuum can
Bir olumun i l k avn
Gel ok grme ikimize.

57

Koca Yusuf der aman

Gnlden kald r gman
Unutma gani Sphan
Dokunma gel gmze.

Koca Yusuf trksn bitirir biti rmez, Reyhan

Arap naray basar k i yer gk i n ler:
" Ya l varacaksan Allaha yalvar, Koca Yusuf. B i l i r
s i n ki bana yalva rman n b i r faydas o l maz. abuk , a
buk in attan da at ver. Haydi abu k . "
Koca Yusuf bakt ki A rapta d i n i man yok . Ne ka
dar ya l varsa yakarsa bir faydas olmayacak. Ynn
tam Araptan yana dnd . Onu konuturarak ba n n
yeri n i avu l l ad . Son ra da g k grlemesi g i b i b i r n a
ra savu rdu . Tan bu s rada da yen i n i n altndan kar
d ta kafas budur d iye Araba haval e eyled i . Arap
ta tam a l n n n at ndan yed i . Kanl ara bu lanarak,
ayaklar zengide at n trna n n dibine tepesi st
yld.
B u n u gren Ruen A l i b i r a rd k i ol maya g it
s i n . Bu sefer de ocukca zn duda a k n l ktan
atl ayacakt .
Arap ba kes i l m i b i r rdek g i b i yerde can e
ki iyor, baba. B i r da g i b i Arap .
" Grmyoru m , ou l . yi oldu i mansza. Durma
hemen var da kellesini kes. Kes de kel lesini at n n
terkisine ba l a . At onun k e l l e s i n i doru Bolu Beyi
ne gt rr. Bolu Beyi de bir daha arkamza by l e a k l
s z b i r Arap gndermez . ,,
Ruen A l i vard , Ara b n ayaklar n zengiden
kard , Arab yo l u n ortas n a doru ekmee al t .
Arabn b i r baca n b i l e yerinden ka l d ramad . Ne
yaps n ocu k , o da vard Arab n gs budur d iye
58

gsnn ortayerine otu rd u , haneri n i ekti . Arabn

g rtlana yap t , haneri dayad . Bakt ki, o kosko
caman Arap al yor.
Arap i n l i yere k :
Kyma bana Koca Yusufun o lu, .. d e d i . Yiit
yi ide kymaz. Ba l a can m . mrm olduka b i r
daha senin yol una k m ayaca m .
Baba, b u Arap h n g r hngr al yor . . . Beni l
drme d iyor. Ne yapay m onu ? ..
Koca Yusuf:
B rak onu . B ra k da g i ts i n . Ama e l i n i onun kan
na bula. B u l a d a u kayaya var be parma n bas.
Orada Arabn kan ndan bir mhr ka l s n . Arap bir d a
h a karna karsa, be parma n gster ona. Ettii
yem i n l er akl na gel i r. ..
A rabn gsnden i n e n Ruen Al i , onu kal d rma
a a l r ama, ne fayda , Arab bir trl yerinden oy
natamaz .
Baba, Arab atna b i n d i remiyoru m . Ne yapay m
onu ?
B rak g e l , b rak gel . O az sonra kendine g e l i nce
atna biner g i der . ..
Bylece, bu son belay da atlatp ynl eri ni u l u
da lara evird i ler.
Az sonra Bolu Beyi atl l ar g e l d i l e r ki ne grsn
l e r. Reyhan Arap perian bir halde yol u n tozlarna
belenmi, kan i i nde i n l ey i p durur. Arab atna bindi
rip ks ks geriye dnd ler.
Onlar dne dursunl ar, bizimkiler ora sen i n , bura
ben i m , derken bir u l u dan ba na g e l d i l er. K rat iyi
ce yoru l mu, boynu dm. Bu onun i l k by l e uzun
b i r yolda komas d r . Hem de stnde i ki ada m . Hem
de da, batakl k , orman iinde.
Koca Yusuf attan iner i n mez olunu sesled i :
59

 O u l , oul k rat yoru l d u . i m d i tut onu , ban

dan ekerek yarm saat gezd i r . Sonra s u l a , sonra yem
ver. Ondan sonra tmar et. Benden sana t k i ner
de o l u rsan o l , ister harpte, ister l mde, istersen
krk g n l k a l kta o l , istersen yorg u n l u ktan l , uyku
suzluktan ayakta duramaz o l , ama kendine bakmya
caks n i l kin k rata bakaca k , onun her hacetini gre
cek, ondan sonra kend ine bakacaks n . Naz l b i r ocu
a bakar g i b i bakacaks n k i , k rat sana karde o l s u n .
S a n a unu syleyeyi m ki o u l , b i n a t n o l aca n a b i r
k rat n olsun. B i r ordun o l aca na b i r k rat n olsun .
Ben ta Reyhan Arabn kafasna tam a l n n n ortas
na isabet etti rince sen ok atn de i l m i ? ak n
l ktan , l a l oldun de i l m i ? Bu kr adam bu ta gz
ak lardan daha iyi Arabn tam a l n n n atna nas l
yaptrd ded i n , de i l m i ? te o ta A rabn a l n n n
atna ben yapt rmad m . O ta onun tam a l n n n a
t na k rat yaptrd . O, stndeki adam n i ki gzden
yoksun o l duunu b i l iyordu . Ben ta tam e l i m e a l nca,
alt mdaki at yle b i r hare ket yapt ki ta gitti Arabn
alnnn atna yapt . Seni arkada dei l , karde d e
i l , baba de i l , seni cmle darl k l ardan k rat kurtara
cak. Bunu byle b i l . unu da yle b i l ki k rat i h m a l
etti i n gn , o n a sevg i n azr ! d gn bana belalarn
en by gelecektir . ..
Koca Yusuf oluna k rat stne daha b i rok
tl er verdi ve szn ylece bitird i :
K rat yan nda olduka h i b i r eyden korkma . . .
Ama b i r gn baktn k i k rat yan nd a yok, sen de da
lar b rak, var b i r kye yerle ifti o l . O zamana ka
dar cm alamamsan b i l e vazge, k rats z h i b i r
ey yapam yaca n b i f . ,.
Ruen A l i k rat gezdirmee gt rd , sulad , t
marlad , geldi babas n n yan na .
60

Vakit yaz vakti d e m i tik. Dalarn tam m i safir

a l d s ral ar. Trl iekler am , am kokusu nane
kokusuna, pren kokusu salep kokusuna, gl kokusu
smbl nergis kokusuna karm, mest eden bir ko
ku . . . Ormandan efi l efi l b i r yel eser. ncec i k , okayan
bir ye l . Sular k r k r. D a l l a rda yaz ku l ar n n ses i ,
koyaktan b l b l sesleri g e l ir. B i r kaya l kta batan g
nee yn l erini dnm srme l i geyi kler. Bir cen net
dnya ki orta l k dnya derim san a . . . Dnya dnya
o l urca i te by l e bir dnya olmal . O l m a l d a i nsan
olu yle bir sere serpe yaa mal .
Krat tam ba l ar n n ucundaki aaca bal . Ktr
ktr yem i n i yiyor. Yam larn .a ltlarna serd i ler. Se
yis ok ya l bir ada m . At be l i ni b k n n k r p btn
gn onu haat etm i. G z l e r i n i tatl bir uyku br d .
Ba n ta n stne koymasyla horlay p gemesi b i r
oldu.
Bugn bt n acl ardan sonra, ktl klardan, zulm
lerden sonra onun en m utl u b i r gnyd . Byl e tat l
b i r gne kavuaca n bu ndan nce o n a syleseler
m m kn yok onu i nand ramazl ard .
M utlu adam n uyu mas bakad r. Kular g i b i ha
fif, temiz, prl p r l , dokunsan bozu l acak, uacakm
g i b i naz l uyur. Gece, koku ykl esen yel , y l d za bo
u l u p i p i l tiye kesmi gkyz bu vakitte nen a l yor
l ard .
Dnde grd k i b u l unduklar yer B i n g l l erin
ba d r. B i ng l l er dnya n n b i r cennetidir. Kular, ge
y i kler, t i l ki ler, kurtla r yata d r. Bu da lardan b i n ler
ce a k kp k saan sular fkrp, uarcas n a ovaya
yn e l i r . Dnde saka l yedi kar, saka l na gn vur
d uka avklanan, a l a brnm b i r ya l p i r grd .
P i r o n a ocuksu ocuksu g l yordu. Koca Yusuf d a
b u ocu k yzl saka l ak ki iye gl msed i . Saka l a k
61

p i r Koca Yusufun e l i nden tuttu . B i r sre e l l erini avu

l a r n n iinde tutup oka d . E l l eri s cac k , dosttu .
Sonra b i rden ayaa ka l k p gzden yitt i .
U l u kaya l klar, yzy l l k aalar evirm iti drt
b i r yan . B i rden , uzakl ardan grleye n , kaya l kl a rda
yank lanan b i r ses duyd u :
Gaflet gzlerini a i htiyar. Gaflet gzlerini a !
l erdeki dereden a l a afakta b i r su g e l ecek. Suyun
st nde kpk var. yi d i n l e ben i . Suyun stnde
kpk var. kp k . . . B i ri ye i l , biri sar, teki
d e boz . . . Bu kpkleri b i r kaba a l r, iers i n . Gzlerin
a l r , gencelir, sapasa lam o l u rsu n .
Seyis Yusuf hemen o l u n u uyand rp grdkl eri
n i ona b i r bir an latt : .
Oul , git kp k l e ri bekl e , " d ed i .
Ruen A l i d e ka l kt , va rd derenin bana. B u ka
dar az b i r zamanda ba na n e l e r g e l m i ti , o l u r ey
dei l . Karan l ktan , sarp, yce dal ardan sz l p ge
l en dereden kara n l a b i r i nc e r lt da l yord u .
Dere, kar , karan l k u l u dadan i n iyord u . Kar
daki ulu da g itti ke kara n l kl ayor, kabaryor, by
d ke byyord u . Da by d ke karan l klayor, gz
gz grmez oluyord u . B i r karan l k korku ki a l m
drt b i r yan . Sesler de byyordu. Karan l k , g itti ke
u l u l aan da, g i tti ke koyu l aan karan l k , g itti ke
uu ltu h a l i n i alan sesler san k i Ruen Al iyi daha iyice
korkutmak iind i . Ruen Ali deren i n kycna bir a
l n n iine yumuld u ka yum u l m u , korkusundan e l i
aya buz kes i l m i , tirti r titriyord u . Doa n n , karan
l klarn ortas nda yapaya l n z k i m s iz kimsesiz kalm
t. nsana , hayvana kar i nsan yiit olabi l i rdi . Ama
g e l en bu kara n l a , bu dnyay i k iye ay r m , karan l k
tan daha kara n l k b i r perde g i b i geri l m i , stne y
ryen daa, bu ba n d nd re n , k u l a n sa r eden
62

sesl ere kar e l inden n e g e l i rd i k i . . . Koskocaman d e

l i ka n l al n n kkne yl es i n e sar l d bz ld ki b i r
topack ka l d .
Gkyzne bakt , gkyzndeki y l d z l ar d a biri
b i r l e ri n e g i rm i l er, k i m i oradan oraya akyor, kimi k
melenmiler, b i r araya g e l m i l e r tozutarak , b i r top ol
mular, karan l ktan karan l a uuyorlar. B i r u l u y l
d z n a rkasna b e l k i on b i n y l d z dm, a l t n b i r
b u l ut g i b i toz kararak savru larak kova l yorl ar. Gk
yz nde b i r kaynama k i , gr l m dei l . Gkyz
dalga l b i r deniz g i b i al kanyor, d e l i riyor, kuduruyo r.
Ruen de bu st ndeki d ehet al kant dan kurtu l mak
iin yere yap t ka yapyor.
Bir ara uykusu gel i r gibi oldu. Gkyz ne bakt
gkyz durulmu. Hemen ka l k p kamak iste d i ama
bacaklar tutmad . yles i n e korkmutu. arnaar ye
re otu rdu .
Ba dnyord u . Yre i daral arak bekl iyord u . B u
g ece sabah olacak, a l a afak gelecek miyd i ? Bu raya
g e l d i g e l e l i belki b i r y l o l uyordu . B e l ki be y l d a s
recekti . . .
Kula kiriteyd i . Bu korkun uultunun arasn
dan bir kuun parlamas n b i l e ka rm yor, hemen aya
a f rl yordu . Bu korku ona b i r mr yeterd i . B i rka
saatte ylesine korkm utu k i , bu korku ona b i r mr
boyu yeterd i .
Acaba kp k gel irken dnya n e h a l e gel ecek
ti ? M mkn yok, Ruen A l i g i d i p de kp a l a
mayacakt .
Dnya , y l d zlar, karan l k , dalar, aalar, sular
b i r i b i ri n e kart , h e r aacn ba nda bir y l d z i me
i a kyor.
Her ta n alt ndan bir zelzele grlts g e l iyor.
D nyan n btn insan l ar , hayvan lar bir araya g e l63

m i l e r basyorlar l . Ruen A l i edemedi gzleri

n i yumdu. Belki bylece rahat edecekt i . Gerekten de
gzlerini yummas ona iyi g e l d i . Uultular g i tti ke d i
n iyor. Ruen A l i n i n bedeni de uyuuyordu . Sonra o r
ta l k derin b i r sess izlie b rnd. Ruen A l i gzlerini
ama ktan korkuyord u . Gzn aarsa, gene gr lt
'
l e ri n , karan l n , perde g i b i geri l m i u u d a n st
ne g e l ece i n i san yord u .
Derken, d e r i n b i r sessizl i k iinde, yaprak k m l
damazken az c k uyuklad . O uyuklamakta olsun, a
fak da g e l i p att.
Da l a r n bandan a laca duman kal k p , h rc k
karan l k eki l i nce, kar u l u dadan top patl ar g i b i b i r
g r lt koptu. Ruen A l i gzleri n i a p ayaa s rad .
Bakt k i orta l gz kamat ran b i r ayd n l k doldur
mu, yce dadan da Kz l rmak g i b i b i r koca su ye
k i n m i gelir ki ama ne yekinmi g e l i r ! Da ta n
ne katp gel i r. stnde de bi rer y l d z gibi parl ayan
kpk. Kpkler yle k sayor k i , her biri g
neten b i r para ders i n . stndeki kpklerden ye
k i n m i gelen Kz l rmak byklndeki su tm
a kes m i , iinin tekm i l ba l kl a r , d i b i n i n kumlar , a
k l lar , kaya lar grnyor. S uyun d i b ine b i r k vuru
yor ki suyun d i b i ndeki her b i r akl b i rer y l d z par
as g i bi gzkyor.
Ruen Al i :
A l l a h , A l lah , hay A l l a h ! dedi . Bu n e iti r .
Hemen suya d a l p kp k l ere doru yzd . nce
ye i l a vard , onu a l d , sonra sary , sonra d a boz
kp a l d . Kpkler sudan k nca, orta l k yl es i n e
ayd n l and k i , sanki gn stne b i r gn d a h a dod u .
Kpkleri a l m g i d e r ken b i r susad k i , y re i
yanmaa ba l ad . inden gei rd i . U l a n , u kpn
b i ri s i n i i sem ne lazm gel i r ki ?
64

Sonra gene i i nd e n , Yaz ktr, imeyey i m , bu k

pkler babamn gzlerini aaca k , diye geird i .
Yrdke yol uzuyor , gne de kzd ryord u . K
p k l e ri imeden babas na yetitirmek i i n kouyor
d u . Kotuka d a susuyordu . D i l i b i r kar d ardayd
art k . Yoru lmutu k i koam yordu. Art k i i n i n yang
n d ayan l maz bir hal a l m t ki , avucundaki kp kl e r
den biri s i n i , ye i l i n i i t i . B i rden ii soudu , ayd n
l a n d . Bir k gibi hafifled i . Bir ho oldu ki, bu ho l u k
d nya o l d u o l a l h i b i r insan n bana gelmemitir.
Bu evkin yar m daki kas iin i nsan mrnn var n
ver i r.
Boyuna da m r l dan yor:
Geriye kalan iki kp k babama yeter de a rtar
b i l e . B i r ift gz ned i r k i u k iinde balkyan i k i
kp k aamas n ?
Tam bunlar konuurken gene y rei yanma a , d i
l i dam kurumaa ba l ad . Bu sefer lse de yitse
de, susuz l u ktan atlasa da e l i ndeki kp k l eri i me
den babas na gtrecekt i . Gene komaa balad .
Kotuka terliyor, terledike i i yanyor. B i r ara o ha
le geldi ki :
Yandm A l l ah , " d iye ba rd . Ve tam bu s rada
d a sar kp ba na d i kti .
Beden i bu sefe r daha byk b i r tad i i nde kal d .
Bari u e l i mdeki kp babama u l atray m .
E e r gz a l acaksa b i r kp kten de a l r . lsem
de yitsem de susuzl u ktan atlasam da, art k bu boz
kp imeyecek, babama u l at raca m .
Sarhotu . yle b i r sarho l u k ki h i b i r sarho l u
a benzemez. Dnya n n btn iekl erinin kokusu, ta
zel i i kannda. Ba koku l a r n tad nda.
Gne yle b i r yakyor ki, kavu ruyor. Derisi g
vnyor. Y re inde de b i r ate harman . Yan ha yan . . .
65

F: 5

Tam babas n n yan n a adm kadar b i r ey kal

m ken durdu, bir adm atamad . Bir gz kpkte, bir
gz de babas nda. ki cami a ras nda kal m t . Baba
s n a m g itse, yoksa kp m ise ? Babas na g it
mek i i n a d m n atyor, sanki krk kat urgan l a bala
m l a r g i b i aya n bir d ah a yerden kald ramyord u .
B i r sre kend i kend isiyle byle amansz b i r cebe l l e
m eye g i rd i .
Babam nas l o l s a i htiyar. N as l o l s a b i r i k i y l
iinde l ecek. Gz a l nca n 'o l acak. Zaten kp k d e
gz aar m ym ? Nerede gr l m kck k
pn gzleri at ? Haydi d iyel i m kp k onun
gzn aab i l i rd i , ama d ayanam yarak i k i s i n i i ti k.
B i risi ie yarar m k i ?
E n sonunda kendi ken d i s i n i iyice kandr p , boz
kp de kafaya d i kti. Bu sefer taddan iyice mest
oldu, yar bayg n , ya l pa l yarak babas n n yan n a gel d i .
" yi k i itim onu d a , d iyordu kend i kendine.
" y i ki itim kpkleri . . . Bundan sonra l sem de gam
yemem. B i r dnya de i l , b i n dnya grd m , yaa d m
bu ak kpklerde . .
Babas ayak tap rt l a r n duyu nca olunu sesled i :
Kpkleri a l d n g e l d i n m i o u l ?
Ruen A l i b i r s re n e d iyece i n i a rd ktan sonra :
" Baba, su gel medi ki dadan, ben sana kp k l eri
geti reyi m .
Koca Yusuf yutar m , gn grm adam , ii he
men anlad . Zaten bunun byle o laca n da az ok
kestirm iti .
.. olum, o i ti i n kpkler helal olsun. Ama ky
m eti n i bi l . ti i n kpn ye i l i seni ak etmitir.
imdi sen bundan by l e bir hak a s n . Bundan son
ra te l l er e l i nde ses veri r , s az n n stne saz, sznn
.

. .

66

stne sz ge lmez. Sar kpk sana krk manda gc

vermi ti r. S rtn h i kimse, hi bir i nsano l u yere
geti remez. Dnya durduka d a b i l e i n i bkecek i nsan
yeryzne gelem ez. nc kpk, ab- hayatt r . Sen
gayri ebed i hayata kavutun . Sen l mszs n . D n
yan n sonuna kadar yaayacak , k yamet gnn de
grece ksi n . Var yol u n a k olsun. Ama u Bolu Beyin
de de c m korsan , bab a l k hakkm sana haram o l
sun. On parma m yakandad r , " dedi. Gzleri n i n al
mad na zld ama olunun da ah yiit olmas n a
o kadar sevi nd i . . .
Var yr evlad m , bu yerler sana gerekmez. G i t
am l bele mekan tut. Yiit olan arkas n ya beye ver
mel i , ya da daa verme l i , d ed i . Y rek kaynad cotu .
Bundan sonrasn d i l i l e sylesem d i l ime ate der
de yanar. Ver olum saz d a tel ile syl eyey i m .
A l d baka l m saz , oluna n e t verecek Seyis
Yusuf:

Akar abhayat biter yemiler

Aslan gibi bu dalarda kalmal
Yr olum hurda aslanlar yatar
Aslan yatanda aslan olmal .

.l

Buralardan kalkp gitmeli dze

Al lah yardm eder burada bize
Almal kervan kmal yze
Bu dalarda mesken tutup kalmal
Topuzu ekmeli yola durmal
Bezirgan bozmal eri vurmal
Fakirler donatp, a doyurmal
Koan aslan gibi alp gelmeli
67

Seyis Yusuf derler benim ad ma

Rahmetme bir kulun asla dadna
te nasihatm budur zatna
Kesmeli kervan alp gelmeli.

Ruen A l i babas szn bitirince:

Bu am l bel nere ki ? diye sordu.
Yavru m , sen nereye m ekan kurarsan aml bel
ora s d r ama, imdi sana syl eyi m , nerede m ekan tu
taca n . u gnee kar da gryor musu n ?
Gryorum, baba .
O dada b i r ak bay r balkyp durur, onu gr
yor musun? ..
Gryoru m , baba .
te g idecein yer ora s d r . Oras na am l bel
derler. Arabistanda n , G rcistan , F i reng ista n , Acem is
tan ve H i n d i standan gelen yol l a r oradan geer. B u
yo l l arn en ne m l i geit y e r i orasd r. Bura l a ra g e l e n
her kervan yal n z v e ya l n z oradan geer. Baka ge
it yok. Sen i te bu gei d i tutacaks n . Ba a l acaks n .
T a ki B o l u Beyi n i n askeri nden o k askerin o l a . Tc
carlardan okka l k , eri lerden ufak l k , bezi rgan l a rdan
onda l k a lacaksn. Bir kervan kes ince mutlaka ve
mutlaka bir oba donataca k s n . Ad n n duyu lduu yer
de fa k i r f kara kal mayacak .
Ba nas l a l r m , baba ?
O ras n gayr bana sorma. B u g , b u d i l , b u tel
sende varken , nas l kervan kes i l ece i n i de sen b i l i r
s i n . Ama ver saz m da sana bunu telle syleyeyim k i
art k y reciin iyice rahat ets i n . B i r eyi u nutmadan
syleyim ki bir de sen i n altnda k rat var k i , korkma .
b i r o rduyla savaa g i r. K rat ord u l ar bozar. nne ge
leni kapar, ardna geleni teper, ordu lar boza r . "
A l d saz s i nes i n e , g i rd i szn binasna, b a ka l m
68

Seyis Yusuf ne sy l ed i , ne t verdi gencec i k o!)

l u n u n kafasna :

Bir yiit haykrp meydana girse

Arka verip snacak yer gerek
aml bele metin kale yapmaa
Kendi yiit z metin er gerek

,,

i
1
i

Hay n 'olanda olum Ruen n'olanda

Zor dman blk blk blende
Padiahn divanna v::mmda
Dil tutulur, dili tL!tar er gerek
Sra sra !<o yiitler dizersin
Alaylar bozuk bozuk bozarsn
Barhanay mlbele zersin
Burda sana barnacak yer gerek
Gs gerek arka vernk dalara
H izmet edek bahelere balara
hret vermek iin n ice i llere
Surda sana devlet gerek sur gerek

:i

'

Eyvan gerek oturmaa yaz ile

Bir de saki mey doldura naz ile
Yiitlerin kumandasn saz ile
Vermek iin yakacak dil gerek
Seyis Yusuf tamamlad d
Sen tamam et yirmi bin yiidi
Gzlerim grmyor suum ne idi
Koyma kyamete hurda al gerek.

69

Sz tamama erince babas dedi k i :

O l u m , ben i m gzl e r i m gayri a l maz. S e n K
rno l u oldun. A d n Kro l u ka l s n . H ayd i yol u n a k
o l s u n , d e d i h e m e n oraya d t , l verd i . Krolu
babas n soyd u , y kad , ona koku l u ikl erden b i r
kefen yapt , mezarna i n d i rd i , stne de m ers i n dal
lar koydu , top raklad , at na bindi, evi rd i at n ba
n . . . Yumruunu ka l d rd B o l uya doru sa l l ad . aml
bele doru ata ac l bir mah muz sallad.
Al A l l a h delini zapteyl e Kro lunu . . .
te by l e , Kro l u , a l A l lah d e l i n i zapteyle Kr
olu kulunu dedi , ata b i r mahmuz s a l l a d ktan sonra,
am l be l e yol land . aml bel kar s n d a b i r cennet
bahes i gibi a l d . Art k var you am l be l d i . am
l belde anasndan yeniden douyordu . B e l k i de mu
rad n a b i l e eremeden a m l belde bir iki demeden
l verecekt i . Ya d a an l hret l i bir Kro l u ol acak
t ki a d kyamete kadar g idecek, insan l a r onu i nsan
dostu , insan kardei o l arak b i l ecek, onu ermilie
ykseltecekti . Kro l u n u n , y re i nden btn iyi l i kl e r
geerdi de b i r g n erm i l i e u l aaca h i m i h i ge
mezd i . Yeter k i insann i inde i yi l i k o l s u n , onun eri
em iyecei hi bir ycel i k yoktur. nsan, gnl kadar
by kt r. Kro l u genti , bunu b i l miyord u .
Krolu kar s nda d u m a n a bat k , iekler i i n
de ye i l ler iinde nenni lenen am l be l e yurt tutmaa
g i d iyordu ki iine bir ac ktnn farkna vard :
U l a ned i r ki bu ii mdeki ? derke n , der i ki rc i k l e n i r
ken b i rden a k l na dt . am l belde yurt tutu l u r ,
am l belde kervan kes i l i r , d nyan n d a en n a m l yi
i tleri ba n a topl a n r , topl a n r ama bir ey e ks i k ka
l r. o da ned i r? Ne o l ac a k b i r kad n ! O kad n d a
k i m o l a k i ? K i m o l acak, B o l u Bey i n i n kz kardei , R u
en A l i n i n ocukluk arkada ve de be i k kertme n i 70

I!
1

1
I

an l s Tel l i Ni gar. Tel l i N i gar akl na dnce Kro

lunun y re i n i n kk c zzz ett i . Yurt yuva kurmada n ,
babas n n cn a l madan amlbele k a l e d i k meden
bir can yolda bulup getirmek? . . . O d a hazrd . O da
can n dan o k sevdi i Te l l i N ig a r'd . Ama . . . Amas
vard . Daha yeni ka p kurtu l mutu Bolu Beyi n i n e l i n
den . O da babas sayesinde kurtu l ab i l m i ti o zebel l a
A ra b n el i nden. Babas vurup drm d e o Arab
kesemem iti b i l e . i m d i daha dn Bolu Bey i n i n e l i n
den kurtu l m uken , tat l can n zor kurtarm ken, n a
s l o l urdu da yeni den Bol u ehrine g i rer, g i rer de Bo
lu B ey i n i n kzkarde i n i a l r da kaard . Bu o l m ayacak
bir iti. O l mayacak bir iti ama, Te l l i Nigarsz d a am
l be l e yuva kurul mazd . i m d i Kro l u ate stndey
d ( indeki korkuyl a , yal n z l k l a b i rl i kte i i ndeki ak
da byyordu.
Atn d i zg i n i n i stne a l m yle d a l g n dnce
l i am l bele doru kyord u . Ku l ar tyor, efi l
efi l y e l l e r esiyor, am l belde am koku l ar , smb l ,
nerg i s , i t burnu iei kokusuyla kar yord u . Yosun
tutmu p narlar r l d yor, mor meneke p na r ky
l arnda moraryordu .
Az sonra at n ba n aml belden ovaya doru e
v i rd i . D mdz, ucu buca bel irsiz ovan n ortas nda
parmak kadar kal m atl yalnz, aresiz, drt dnme
e ba l ad . Ovada b i r al karart s n a , b i r su p r lts
n a , b i r ku sesine g i d iyor, dolanp duruyor, sonra d a
at n ba n g e n e amlbele evi riyor, am l belde g i
derken g e n e at n ba n ovaya evi riyord u . K rat d a
alt nda, k u l a k l a r n drm bir lmcl e e k g i b i
iine yumulmu, o d a stndeki sahibi g i b i dnce l i ,
umutsuz, y l g n ba n oradan oraya, oradan oraya vu
ruyord u .
Sonunda g n kavuurken at n ba n Boludan ta71

rafa ev i rd i . Gn kavutu , karan l k o l du , o at daha

sryordu . Sabaha kada r Bolu ynne at kara n l kta
bylece srd.
Ta nyerleri rken, ovada bir ulu suyun kys nda
kocaman bir aac n altnda atndan i n d i . ok yorul
m utu . Hem kafas hem de beden i . . . Yorg un arg n
oraya uzan d . ylesine uykusu gelmiti k i yere otu
ru r oturmaz kend inden geti , karan k uykul ara g
m l d . Uyand nda aatan s zan b i r gn a l n
n n o rtasna vu rmutu .
H eybes inde b i r para kuru ekmei vard . kar
d , suda yumuatarak yed i . K rat ba n emi dn
celere d a l m t . imdi derisi kem i i n e yap m , bur
nundan smkler boanm , l m c l , zapzayf, yaar
o l m u , frsen y k l acak b i r taya benziyord u . H a n i
B o l u Beyi tayl nd a onu grm de Seyis Yusufun
gzlerini oydurm utu . te i m d i k rat tam o zaman
ki k r taya benziyo rd u . Kro l u k ratn bu lmcl
h a l i n e z l d . K rat hep byle m i ka l acakt ? K rat ba
bas n da ken d i s i n i de a ldatm , bu da l ara drm
sonra da bu hale m i g e l m i ti ? Olamazd , o l amazd
ama. . . te k rat da grnd g i biydi .
O byle z lp dururken k rat b i rden s i l k i nd i , es
ki h a l i ne g e l d i . Eski h a l i nden de daha bete r. Krolu
b u h a l i grnce sevinci nden ne yapaca n bi lemed i .
Krolu b u a k n l k i i nd e n e yapaca n b i l e
m ez ken k rat geldi onu ete i nden yakalad , stne fr
latt . B i rden doludizgin ovada szl mee ba l a d . Kr
olu b i rden farketti ki k rat n her i k i yan ndan i ki ka
nat kt . Kanad k nca krat gkyznde uun ma
a balad . Krolu art k k ratn onu nereye gtrd
n b i l m i yord u . Byl e uarak b i r gece yol a l d lar.
stlerinde savru lan y l d zlar ve altlar nda h ldayan
sular , ormanlar, uyuyan eh i rl e r, kyler. Tam g n
72

atarken k rat b i r yamata d u rd u . Yama yl es i n e or

manl kt ki aalardan g kyz gzkmyordu .
Kro l u gzn at bakt ki kar d a B o l u ehri . . .
Demek krat onun i ki rc i k l i durumunu sezm i , a l p
o n u buraya geti rmit i .
Demiler ki h i leyi de yiitl i i de Kro l undan
re n . Dorusu d a bu. Yiitl i kte d e , h i lede de u yer
yz yeryz oldu o l a l Kro l u n u n stne b i r adam
daha grmed i .
Orada nnde yzl erce koyu nu i l e b i r oban srsn otlatyord u .
Kro l u obana seslend i :
oban karde, oban karde senden b i r d i leim
var . ..
oban ok sert, kend i n e gvenen, iri yap l , y
re k l i bir adamd . Kro l u n u n ses i n i duydu ama a l d r
mad . . .
oban . . . oban sana d iyorum . . . A n l a d n m ?
Duymad n m ? H eeeeyt . . . oban . . . Gelsene b u yana . . .
oban y l e b i r ba n kald rd , ondan yana bak
t , sonra gene ba n h i b i r ey yokmuca s n a geri
i n d i rd i . . .
oban . . . oban . . . Sana d iyorum be . . . obanlar
ba . . . Sana d i yorum . . . Duymuyo r musun ?
" Duysam n e o l acak duymasam n e o l acak . . . Hey
d e l i kanl . . .
Eeee . . . imdi Krolu ne yaps n . . . Varsa arp
sa . . . Belki de gc yetmez. B i r h akaret k i alt ndan kal
k l maz . Bu oban yle gl gr nyor k i u yandaki
aac kavrasa dibi nden sker gt rr .
Sert m i d avransa aa dan m alsa? Byle d
np d uruyor bir yandan d a fkeleniyordu. fkesine
yen i l i p de oba n l a kar l asa obana gc yeter m i ?
"

"

73

Gc yetse de oba n alt etse neye yarar ki . . . i

ne geci k i r . . .
B i r anda frlad oba n n yanna vard . . .
Boynunu bk p :
oban a m c a , oban a m c a . . . oban amca sen
den bir d i leim var. Bana yard m edersen hay ra g i
rers i n .
Krolu yumuac k o l m u , o a z nceki ba r p
a ra n adamdan i m d i eser b i l e kal mam t .
oban durdu, o n u bekl ed i , gl msed i .
Syle yavru m ne i stiyorsun ?
D i m d i k bak l , yiit oban b i r baba efkati ndeydi.
Senden b i r d i leim var k i , o kadar zor bir d i l e k
dei l . . . Yeri ne getirirsen s evaba g i rers i n . . .
oba n :
Ge l bu raya evlad m . Ba n a b i r i m i gel d i ?
Sy l e k i bana, ba ndaki btn dert ve belal ar ba n
dan defedey i m . Yo lunu mu kesti ler, yol l arn kesey i m .
Para n m a l d lar, para lar n a l ay m , evl eri n i m i y kt
l a r, evl erini y kay m . Kafan a m bast lar, kafa l a r n
b asay m . A m s n susuz m usun , karn n doyuray m . . .
B i r eye muhta m s n , A l l aha kr bende her ey
var . . . Sana hazi neleri m i aay m . . .
O konuu rken Kro l u ii nden fi kreyl iyordu . De
mek ki grne aldanmam a l . . . Atal a r ne d e m i , ke
penek a ltnda er yatar, dem i . te tam d a bu oban
iin syl emi. B i r kii obansa da, hi b i r adama
yle tepeden, yle adam saym azcas n a ba rman n
b i r yak yok. yl e de i l m i ? Aal a r Beyler? . . .
D i n leye n l er syleyenler? . . . H a k l sze Hac E m m i m
ne des i n ?
oba n :
Ki m o lduu n u , n e reden ge l i p nereye g itti i n i
"

"

74

b i l m e m . B i l irim ki sen d nyan n en iyi arkadana,

byle b i r k rata sahipsin k i . . . Kyamete kada r s rtn
yere gel mez. Altndaki krata, yani seni n can b i r a r
kada n a bakt m , ite uzakta n , diyarmza b i r adam
o l u adam g e l i r k i analar dourmam , ded i m . D er
ken oul senin sesi n i duyd u m . Ses i n bir ses k i , ne
a l t ndaki ata, ne de sana yakan b i r ses . . . Ses i n y
le b i r ses k i , u kck dalar ben yaratt m , byk
leri de dedemden ka l d d iyen b i r ses. Sana b i r
dm olsun ki, kulana kpe yap d a bu dm ln
ceye kada r ta kulanda. mrn o l d u ka h i bir
adama byle tepeden, byle kar ncaya ba r r g i bi ba
rmayacaks n . B i l me d i i n i nsan l a ra by l e d avranman
senin i l i i n i gsteri r. nsanl ara bcek g i b i , kar n
c a gibi bakamazs n . u evren i i nde ne kadar yara
t k varsa en kutsal i nsand r. H i b i r i nsan kk g
remezs i n , aa l atamazs n . nsan aa l atan nce
ken d i s i n i aa l atm demekti r. Kendine sayg s o l a n ,
o l u m l u , sa l kl bir a d a m ba ka larna da e n by k
sayg y duyar.
Sen bana ba rd nda ses i nde kend i n i yksek
te tutan b i r hava vard da yavrum onun i i n sana by
le kar l k verd i m . Kusura kal ma. Sonra da rend i m
k i s e n kt l nden de i l bi l g i s iz l i i nden , grgsz
lnden , genl iinden yle davran rs n . N e o l u rsan
o l , i ster padiah ister bey, ister dnyalar zaptetmi
kumandan ol . . . nsanl ara sayg y yitird i n m i yandn
bitt i n , o n para l k o l dun demektir. Sen , yan nda bu
k rat varken kt yol l ara sapamaz, i nsanla ra kt l k
edemezsi n . . . Syle benden ne i sters i n ?
Kro lunun yz kpkrm z kes i l m i , oba n n y
zne bakam yor, gzlerini yerden kald ram yo rd u .
Gerekten b u obandan o k utanm t . te bu oban
75

belki de bir ermiti. B i r erm i ti de kar s n a bu s k n

t l gn nde km t .
tl erin ba m st ne oban amca . . . Kusu ru
ma ka l m a , ba m ok darda da az mdan yle yak ksz, sert szler kt b i r i nsan i i n . Hakkn var . . . D i l e i m udur ki . . . D i l e i m udur ki . . . D i l e i m . . . "
Oul syle d i l e i n i . . . Her n e ise yerine g eti re
ceim . . . "
D i l eim u . . . u . . . u . . . d u r k i . . . Ben sen i n k l na g i rmeliyim . . . Sen de ben i m giyitleri m i a l p ben i m k l m a g i receks i n . . . O l u r mu ?
.. o u r olur ama ou l , o l u r olur ama, bir kend i n e
b a k , b i r de b a n a . . . Sen i n btn gvden beni m alva
r m n b i r baca n a g i rer . . . Ben de senin h i bir ey i n i
g iyemem . . . Parma m n u c u n d a kal r . . . B a k i te b i r
yo lunu bul ursan deie l i m . . . "
yleyse amca sen neden yle ded i n ? N e d i l er
sen yerine geti riri m , dedin . . . Haydi geti r baka l m . . . "
oban g l msed i . . .
" sted i i n b i r kat oban g iyiti olsun ou l . . . Sen i n
boyu nda, sen i n beden i nde b i r olum var k i . . . G iyiti
sana t pat p uyar . . . Bin at n a da ad rma gidel i m . B i r
d e sen ok a b i r adama benzers i n , Allah b i l i r k i drt
be gndr azna bir lokma koymams n . yl e g
rnr. Ama genl i i n var . . . Gen l i i n l e beslen i rsi n .
G e l ad r ma h e m karn n d oyur, h e m d e g i yitleri n i
de i . . . H e m de yorgunluunu a l . . . "
oban nde Kro l u a rkada yol a dtler ad
ra doru . . . B i r koya k at l ar, baka bir koyaa vard
l a r . B i r dei rmen i n kprsn geti l e r . . . Sonra da
lar n , ormanlarn kaya l klar n , rzgar gibi akan u l u su
larn a rkas ndan dz, ay r l i m e n l i bir ova a ld .
Som ye i l e kesmi b i r ova . . . Otla r, iekl er, m e
nekeler, naneler d i z boy u . . . Bu som yei l , bu u l u
76

ovan n ortasnda yedi gbekl i b i r kara ad r kabar p

duruyord u . ad ra vard l a r . Bu ad r h i de bir oban
ad rna benzem i yord u . yi giyinmi kzlar, ya k k l
genler. B i n b i r nak ta k i l i m l er . . . Bu b i r oban ad
rna de i l bir saraya benz iyord u . ad r grnce Kr
o l u yle ba rd na daha ok utand .
Kro l u ad ra g i ri nce ona o k sayg da bulun
dular. Sanki ad ra inen b i r on sekiz ya nda d e l i kan
l de i l de bir derebeyd i .
Kro l u yeme i n i yed i , ho beten sonra uyudu
lar. Kro l u gnlerd i r uyuyamad rahat bir yatakta
uyudu . . . Sabahleyin kal kt ki baucunda b i r boha ,
bohada bir kat g iyit. Bohay at , iinden tam ken
d i n e gre bir oban g iyiti kt . Krolu hemen g i yd i
k i , b i r oban ocuuna benzed i . O oban giyitini gi
yer giymez b i r kz g e l d i , onun g i yitlerini bohaya koy
d u , bohay da a l d h eybe s i n i n gzne yerl eti rd i .
oban Kro lunu uurl arke n :
" Yo l u n a k olsun ou l . Baht n gzel o l su n . Sen
bu dnyada isted iine erieceks i n .
Kro luna b u da b i r by k gven verd i .
oban Kro l u na k i m olduunu, nereden g e l i p
nereye g i tti i , ne i yaptg n sormamt . O da oba
na sormad . Bu ne biim iti r, byl e oban dnyada
gr l memitir, demed i . Onu o l duu gibi kabul ett i .
imdi g e l b i z haberi Tel l i N igardan vere l i m .
Tel l i N igar Osmanl Vezirinin o l u i stem iti .
Te l l i N i gar ne yaps n ? Kardei za l i m lerin za l i m i Bo
lu Bey i , istiyen belalarn belas Osma n l Vezirinin
o l u . Onlarn el inden de h i b i r kurtu lu yok. Ben da
h a evlenm iyorum, diye bir sre d i renmi fakat h i
ki mseye b i r e y anlatamamt . Kro lu ndan ise h i
b i r umudu yoktu. Te l l i N i gar s o n ares izl i kte ka l m
b i r insan n u mud und ayd . u kar dalarn ard ndan
77

doacak bir gn bekl iyordu . U m udu kar da n ar

d ndayd . Krolunu d n yordu . G itti g i d e l i ondan
hi bir ses kmamt . N e o l mutu , acep ? l m
m yd kal m m yd ? l m de k i mse kend isine mi
sylem iyordu ? nk h erkes Te l l i N i garn Krolu
n u c a n ndan ok sevd i i n i , n i i n h i kimseyle evlen
mek istemed i i n i n sebeb i n i b i l i yordu. Kel vezirin o
luyla evlenmek zorunda ka l rs a Tel l i ne yapacakt ?
N i i n raz o l mutu o n u n l a nian lanmaa? Te l l i N i gar
bir kurnazl k dn mt . H i k i mseyi phelendir
m e k istem iyord u . Hem n i a n l a n m , hem de haz r l
n ya p yordu . Adamlar n hazrl yor, kamak g n
n, saati n i , hesap l yord. . Kamak kolayd ama yaka
lanmamak zord u . nk Bolu Beyi n i n e l i ko l u uzun
d u . Kuun kanad n n alt n a , y l a n n d e l i i n e de g i rse
onu b u l u rdu Bolu Bey i . O n u n iin s k tertibat a l m a
l yd . Te l l i N igarn almas bunayd ite. Dn g
n ne kadar da bir eyler, bir mucize bekleyecek, m u
cize gerek l emez , Ruen A l i gel mezse Te l l i N igar
kaacak y l l arca da olsa d i yar d iyar dola p sevd ii
n i bulacakt .
Koca kar o l urum d a , b e l i m bk lr, kem i klerim
i ncel ir, gzmn feri eki l i r d e yl e kal rsam, gene
de Krno l u , i l le de Krnolu . . . Kr no l u l m
se o zaman da kyamete kad a r h i b i r erkek e l i dee
mez e l i m e .
te Te l l i N igar byle d iyordu d a baka b i r ey
demiyord u .
K rat b i r ku g i b i sz lere k B o l u ehri n i n kys
na indi. Bolu ehrine g i rerken b i rden k rat n kula
k uyruu d t , uyuz b i r at o l u p kt . Uyuz ki uyuz,
yzne iren meden. kusaca n gel meden bakamaz
s n . . . teki, az ncek i , aslanlar g i b i , ak kanatl k ra
t koydunsa bu l . Bu at m m kn yok o at dei l . . .
78

B i r ey d nyada bu kadar deiebi l i r m i ? K rata bu

l mcl at n u kadarc k benzer yeri olsa i nsann y
re i yanmaz . imdi Kro l unun altndaki at b i r uyuz
eekten farksz.
Kro l u n u bu k l kta g ren ler, onun yzne b i l e
bakmazlar. oban k l n a g i ri nce o d a yl e b i r dei
ti k i . . . Babas grse tan maz.
Geceyd i . Krolu kuytu b i r hana g i rd i . Bu han
ocukluk gnlerinden tan rd . Fakat kimse onu tan
mad .
Burda adam l ardan rendi ki Te l l i N i gar Osman
l Vez i r i n i n olu iste m i . Yar n d n h az rl var.
Malum ya, eren l e r oturmu rma n kysna herkesi
dengi dengine, dengi dengine yazar suya atarlarm .
Tabii ki b i r Bey kz n b i r Vez i r oluna yazacaklar. K
rno lunun nia n l s ym k z . Ki m i n a k l n a g e l i r ki . . .
B i r Bey ki babas n n gz n oymu, olan babas yla
kamasa d a Bol uda kalsayd b i l e kzka rde i n i Bey
Krno luna ver i r m i yd i ?
Vez i r olu pten elebi, su rat yoksu l u . . . Ama
k i m i n umrunda. Babas Koca Osman l Vez i r i , h az i ne
l eri de para dolu. Beyin a rad Krno l u g i b i b i r er
kek de i l . Herif m a l n iki kat, be , a lt , on kat etme
e al yor. Arkas n d a b i r iyice Osma n l ya dayaya
cak. Bundan iyi f rsat m o l u r ? Vez i r olu isterse k
tr m o l s u n , isterse del i , sarsak olsun. Ona n e , b i r
k z dei l m i ? B i r kz, kardei uruna kend ini feda et
mezse ona da insan m d e n i r ? N igar H atuna da k z
kad n dernee k i msenin d i l i varmaz. ahbaz b i r y i it
ten daha da yiit. Bolu beyleri s l a l esi by l e b i r i n
san daha grmed i . Padiah olacak bir kzd r Te l l i
N igar. By l e b i r Vez i r oluna l ay k m Tel l i N i gar?
Yaz k ki, dnya bir ya l kuyruk yiyene. Hi a k l n a gel
m ez kim kazana kim y iye. Bolu Beyi de bir gn gp
79

g i decek bu d nyadan . . . Te l l i N i garn Krnoluna ne

derece b i r yang n olduunu b i l i p d u rur. Aratsa bulsa
da Krno l u n u kzkarde i n i sevd i i ne verse n 'olur?
Kel Vezirin oluna vereceine . . . B i r koskoca beys i n
h ay Bolu Bey i . . . Sen i n nene gerek Vez i r o l u , Padi
ah o l u . Ver Tel l i N i gar Krno luna. Nahak yere
babas n n gzn a l d n . H e m yapt n kt l tam i r
etmi olurs u n . Hem de sevd a l lar birbirine kavuu r.
Sen de sevapl ar n sevab n a g i rers i n . Genlerin m u
rad n kar n larnda koymasan o l maz m ? O l maz ol
maz, bu Beyler adam de i l k i , kendi faydalar ndan
bakas n d nmez l e r. B i r yoz adam olsa kzkardei
n i Krno luna verirdi d e , te b i l e geerd i .
Yoz adam n yrei daha geni, daha scak, daha
iy i l i k dol u . Bu Beyler insan soyu iinde ar gitmi
ekine benzer. Baak maak vermez. Gelin biz de u m :_
dumuz u Beylerden kese l i m d e kendi ba m z n are
s i n e baka l m . Baka l m d a hep b i rl i kte Krn gence
c i k bir vgaca dala benzeyen olu ne iler baara
cak b i r gre l i m .
Te l l i N i gar han m n d a vasf d i l l ere s maz k i
a n l atas n . A l l ah zenmi bezenmi de b i r yaratm,
b i r yaratm da pir yaratm da d nyaya doan g
zel l ere serdar etm i onu.
Tel l i N i gar Hatun b i r gzel b i r gzel ki doan g
n e sen dur d a ben doay m d i yor. A gz kas zal i m
B o l u B ey i , adam tutar da by l e b i r kz d nya m a l
i i n Vezi rin k e l oluna ver i r m i ? nsan o n u o denek
gibi herifin koynuna kaymaa kyar m ?
Kro l u o gece handa uyud u . Uyudu ama gz
ne de uyku g i rmedi . Duyd u k l a r h i houna g itmed i .
Saba h zor etti a m a , saba h leyin duyduklar da onu
tam yre i n i n ba ndan v u rd u .
Bakt k i , ne grsn , Bo l u Beyi n i n saray n n nn80

de b i r ka laba l k. Kalaba l n ne kal abal- o l duunu

hemen anlad.
Sormad ama syled i l er.
Dedi ler:
.. Bu kalaba l k Te l l i N i garn dn kalaba l d r . "
Ded i ler:
" Bo l u Beyine yakmaz . . . Hem babas n n gzne
m i l ekti rir, hem de n ianl s n vermez. B i r i nsana da
bu kadar kt l k yap lmaz. Hem de bir at iin baba
ou l u dalara drr. "
Ded i l er:
Bu Beyl ie de yak maz, i nsan l a d a .
Ded i ler:
Ke l vezirin olu bu dnden d e , bu kzdan da
hayr grmeyecek.
Ona Te l l i N i gar d e m i l er. Bol u Beyi ne de, Kel
Vezire de, oluna d a , Osman l Pad iah na da pabucu
ters g iyd irir.
Ded i ler:
" T e l l i N i gar onl ara b i r oyun oynasn da grsn
l er. B i r oyun k i . . .
B i r oyun ki h i b i r oyu n lara benzemez. B i r oyun
oynayacak k i onl ara Tel l i N igar, fel e k de maa l lah di
yecek. "
" Bu oyunda Kr Yusuf o layd . O da Bolu Beyine
bir ak atard ama, f kara kat d a dal ara s nd .
Dedi ler:
Kara sevda l larn a h n , A l l a h Bolu Beyinde,
Osman l padia h nda koymaz.,,
" Tel l i N i ga r da o s m k l , o denek Kel olana
kar olmaz.,,
Davul zurna al maa ba l ad . B i r yanda kek
l e r , eng i l er, b i r yanda a k l ar. Kalabal k gitti ke a r
tyor, davul zurna oal yordu.
,,

81

F. 6

Ay vard , dn evi n i n nnde durd u . Tam bu s

rada Te l l i N igar pencereden d arya bakyordu. o
ban k l ndaki , lmcl atn stndeki Kro funu gr
d . Y re i c zzz etti . Ya b i r tan r l arsa onu, hemen
l d rrlerd i . N e yapmal yd ? El inden hi bir ey gel
mezd i . Sonra dnd k i tanyamazlar. Kend i s i b i l e
z o r tan d ki bakalar h i tanyamaz. Omzunda d a
b i r saz as l . Tam aklara dnm. Hele beklemel i .
Ama sevincinden uuyordu . N e o l ursa olsun Ruen
Ali lm de gze a larak kend i s i n i grmee, ka r
maa gelm iti .
Kzl ar a rd :
Kzlar kzlar, hey kzlar . . . Kzlar kzlar, can m
kzlar . . . Ben i m e n gze l g iyitleri m i , isterseniz gel i n
l i i m i de geti rin . . . Hemen g i yece i m , d arya ka
ca m . Bolu ehri n i dolaaca m . Kel Vezirin oluna
gelin o l madan baba topra n doya doya seyredece
im . "
Te l l i N i gara e n gzel g iyitlerini getirdi ler. Geti r
d i ler ama Te l l i N i garn da bu b i rdenbire gelen cokun
sevincine at lar. nk gnlerden beri onun az
n b aklar am yord u . Bu b i rden b i re deii kl i k ne
o l a ki? Kukuland l ar.
Krat geldi dn evi n i n , yani Bolu Beyi sarayn n nnde durdu. Onu gren ler:
Buyur ak, buyur a k , dediler.
Ded i ler:
Bu dn yle b i r dndr ki bin lerce a
doyurur, arlar, memnun eder gnderi r. Bu dn
yle b i r dn ki byl e bir dn yeryz yeryz
oldu o l a l grmem itir. Ho g e l d i n ak. Anan seni
kad ir gecesi dourmu. yi b i r dne g e l d i n .
K rattan i n d i , ua klar k rat tavl aya ekmek is82

ted i l er. K rat ayak d i retip g i tmed i . Kro l u korktu .

Ya bunlar, dedi ii nden , k rat tan rl a rsa . . .
" Bu huysuz b i r att r. Aman banza b i r i aar.
Tavlaya ben gtrey i m .
Orada Recep Pe h l ivan vard . Krat grd. Grd
ki bir buza kadar ka l m ya r bir beyg i r.
H ey ak aa bu mu ba m za i aaca k ! . . . i m
d i s rtma a l r m da a h ra yl e gtr rm senin k
heylan n . . .
Hep b i rl i kte k rata gldler.
Ak at a h ra ekti kten sonra geldi m eydana se
d i re otu rdu. Meydan ka l aba l k bir meydand . Kel Ve
zirin denek olu da oradayd . Bolu Beyi de o radayd .
B i r sr d e ya l , gen a k vard orada .
Oradaki l er ona, gen l i i ne bakp sayg da kusur
etmed i l er. Bir ak gen de o l sa ya l da hep topl an
tda ona ayn sayg y gsterirler . . . A n d i l ine d
ece i ne Akasaz n batakl na d daha yedir.
D nyada iyi b i r i yapay m dersen, h i bir ey yap
ma, bir byk, ermi an gnlne d.
Ho be srp g iderke n , ak yorgunluunu ka
r rken p encereden b i r de bakt ki ne grsn. N i gar
H atun nde, maviler iinde, arkas nda kzlar, s a l n p
g i der. Gs gverc i n gs g i b i . Yanaklar d e s e n . . .
Kro l u faz la bakamad Tel l i N i gara. Yreine b i r od
dt ki yerinde du ramaz oldu. Eyvah evi n y k ls n
N i gar ded i , iinden. Ne de gzel misin N i gar, ded i .
U nutmuum gzel l i in i . . . Eyvah evin y k l s n , hanen
h arabolsun N igar. Bir a kt N i gara , imdi byle ma
v i l e r iinde grnce N i gara b i n kere daha a k o l d u .
y z altm bin damar na b i r ate yay l d ki orman
yang n ders i n . Esen u l u poyrazdaki orman yang n . . .
Krolu daha duramad . Duramazd d a . . . N e ol ursa
o l s u n , isterse ken d i s i n i tan s n l ar, i sterse ldrsn,,

83

lle mavil i mavili . . .

ler, d uramazd . . . A l A l lah del i n i , zapteyl e Kro lu

kulunu . . .
Kro l u :
H ey aalar beyler, d i n l ey i n ben i . D i l i m e bir be
yit dt ki d i l i m i yakar. zin veri n ki sy l ey i m .
Saz k l fndan s y r p h e m e n o anda i k i dizin s
tne geldi . Tezene te le i nd i . Gre l i m ne syled i . Biz
daha iyisini syleye l i m . D i n l eyenlerin dama a ol
sun.

Seherde ber; bir gzel grdm

Bir al giymi bir mavili
Al giyen anam bacmdr
lle mavili m avili
Birisi inci diziyor
Birisi ayda geziyor
Biri barm eziyor
lle mavili mavili
Birisi geldi yanma
Biri susam kanma
Birinin can canma
lle mavili mavili
Krolu der ki ldm
Boyuna kurban olduum
Pnar banda bulduum
lle mavi li mavili

Sz tamam o l d u . Sz tamam oldu ama, d arda

durup trky d i n l iyen Te l l i Nigarn da yre i nde ya
kalmad erid i . Az daha kend ini tutmasayd varp Kr85

olunun boynuna sarlacakt . Vezi r olu d arda du

rup trky d i n l eyen Te l l i N i garn h a l i n i grd . B i r
den ayaa kal k p ba rd :
Laf atyor, b u kpek Te l l i N i gara l af atyor. Atn
unu d ar . Susturun u ito lunu, kro l u mu, ito
lu mu susturun unu . . . Susturun da atn d ar . . .
"

O byle telala ba rm a kta olsun, Krolu ayaa

ka l kt , d ar doru yrmee ba l ad .
M e c l istekiler araya g i rd i l er:
Vezi ro l u , Vezi ro l u , sen byk bir Vezi rolu
s u n ama baz il eri b i l m ezs i n . Sen b i l m ez m i s i n k i
a k ksm n n d i l i ne zinc i r vuru l maz . Da ta , akar
suyu, cokun denizi ba larsn d a a k ksm n n d i l i n i
ba layamazs n .
Krolu da bakt k i K e l Vezirin o l u b i r eyler se
z i n l iyor, nn almak iin aadan a l d .
Beyim efend i m o nas l sz k i azndan kar?
Ben b i r gari p a m . uraya g e l d i m ki sebepleneyim.
Sayenizde be kuru kazanay m .
Yal l a r ok fkelendil er.
Bu ne biim i nsand r k i . . . B i l mez m i k i ak k s
m n a dokunmak o l maz. Hem ak k s m n n kalbini k
r a r h e m de gnln a l maz . Varp gbre l i e konan
kargalar, has bahede gl kadrini ne b i l i r. Sonradan
son raya beyl ie yeten, zal i m o l u r el kad rini ne b i l i r.
Ya l l ar hep b i r azdan:
N e b i l ir, .. ded i ler.
Krolu ii nden : Du r h e l e kel vezirin ol u . Dur
hele dur! Hele sabreyle azck, hele sabreyl e k i neler
gelecek sen i n o yumurta bana da, denek bedeni
ne . . . Sana gsteri r i m zart zortu. A l aca n olsun ki
k yamet gnne kadar. H e l e bekle k i senin ko ltuuna
bir kaya pa ras i tel eyey i m ki a c s n var l nceye
86

kada r ta . Acs yre inden karsa l m de i n de

ks n .
by lece kapand . Tel l i N i gar ierde b i r ya
ramaz l n o l duunu a n l ad , durum ak l masn d i ye
oradan uzaklat .
Orada bulunan tekm i l kiiler:
Kusura kalma ak, Veziroludur bey . . . Osman
l Saray ndan g e l m i tir. G e lene i grenei unutmu
tur, bi lemez , ,, dedi l e r.
Bolu Beyi :
G zel sylers i n a k olum. Senin avaz n bl
blde de turnada d a yok. Sesin yl e yan k k i da ta
eritir. Bu saraya dnyan n her yerinden ok ak
geld i . Sen i n g i b i sesi sz gzel b i r a k daha grme
d i m ou l . Kusuruna bakma Vezi ro l u nun, o buralarn
gel ene i n i , grenei n i b i l mez. Onun kusuruna kalma,
o ok gen b i r adamd r .
Gece yarsna kadar al p a r p elend i l e r .
H e rkes aktan m e m n u n kald . Bolu B e y i a a kese
kese altn ihsan buyurd u . Bunu gren Kel Vezi r i n o
lu d a Beyden aa ka l m a d . Ta m be kese altn att
g en a n nne.
Kro l u art k para sahibi de olmutu.
H erkes yatana g i tti . Kro l una da bey sarayn
da rahat, byk bir oda verd i ler, altna ku ty b i r
dek serip st ne atlas b i r yorgan rtt l er. te o
a l arda aklar by l e a r l a n rd .
Kro l u mrnde gr'medii yataa g i r d i . G i rdi
ama gzne de ine ucu kadar olsun bir uyku g i rme
d i . Uyuyamad . A bitler, kuduz pireler sanki koynu
na g i rmiler de onu paral yorlar. Sabaha kadar ya
takta dnd durdu. Kz karmak i i n p l an l a r kurd u ,
p l a n l a r bozdu . Y a baaramazsa, ya yaka l a n rsa. Ya
sevdiine kavuamayp u gen yanda kara toprak
87

!ara g i re rse . . . H i ki mseden korkmuyordu da R eyhan

A rapta n , imansz Araptan korkuyord u . K rat yaka l asa
yakalasa onun at yakalard . B u sefer Arap onu l d
rrd . N e etm i eylemiti de Arab b rakm kel lesi
n i kes mem iti . te imdi banda b i r engel k i engel
l erin by . Arap yaka l a rsa b rakmazd . Boynundan
tutup horoz boynu g i bi kopar rd . N e dem iti d e b
rakm t . . . Acaba A ra p verdi i sz tutar m yd ? Ver
d i i sz tutar da a rkas n a dmez m i yd i ? Der ya
kalar da geri b ra k r m yd ?
O Arapta h i d i n i m a n yok . Yaka l a r da ldrr.
Ah zal i m Arap . . . Babas onun en yakn arkadayken
onu ldrmek i stememi m i yd i ? Sabaha kar , l m
den kap da sen geri durma, yiidin a l n na yaz l a n
gel i r, dedi .
Sabah a l d , hay rl sabahlar cmlemizin stne
a l s n . Gne yce dala rdan ba gsterd i. Dalar
e lvan don lar n giydi . Cmle ku lar z d i l leri nce sev
g i l i l erini a rd lar. Krolu da srad yataktan kal k
t . Gece uyumam , surat ndan den bin para olu
yor .
Krolu yataktan ka l ka r kal kmaz, sarayn seyis
l eri hemen yan n a koutu l a r.
A k aamz bu s e n i n at d e l i m i n e ? . . . Yan na
k i mseyi yaklat rmyor. Arkadan geleni tepiyor, n
den geleni kap yor. Bir at ki bin canavar g i b i . Kusura
ka l m a n e yemek verebi l d i k , ne de s u . teki atlarn
heps i n i sulad k , tmar etti k . B u bizi yanma yakl at r
mad . B iz i de i l , seyis Yusuf gelse onu da ya klat r
maz bu senin kheylan . . . B i r eek kadar da kc k .
N e b i i m i b u ? ..
Krolu on lara h i b i r ey demed i . Bu seyislerin
heps i n i tan yord u . Hepsi d e k rat tan yorla rd . Kr
at tan madklarna gre demek k rat b i r deimi . bir

88

deimi, bambaka o l m utu . K ratn yan n a vard .

Gerekten d e k rat ok de i m i , k lp b i r kei
kadar olmu. Krolu k rat n bu h a l inden rkt . Ak
l n dan kt dnceler g eti . Acaba k rat a l p d a bu
kt keiyi m i koymulard yeri n e ? Acaba Bolu Beyi
onu tan m da b i r oyuna m h az rlan yord u ? By l e
i ki rc i k l i . k ratn yanna vard . K rat n s a kula n n ar
kas nda b i r mavi boncuk by kl nde, aynen bir
mavi boncuk ltsnda mavi b i r benek vard . Bene i
grnce k rat olduunu anlad . Vard k rat i ki kara
gzl eri nden saygyla pt . Yem in i suyunu verd i .
Krat yan n a Kro l u ndan baka ki mseyi komaz
d . Ki mseye gvenmezd i .
Daha nce d e syled i kti ya. Gene d e sy l eye l i m .
Bu destanda Kro lu kadar k rat d a b i l me k gerek.
K rats z Kro l u elsiz ayaks z f kara bir olancktr.
K ratn kanatl ar vard r. S rtnda b i r ift kanat . . .
Kanat vaktinde kvr l r tylerin altnda yatar , yol a
kt m a l r, ad r g i bi etraf tutard . Bu kanad i n
sano l u grrse s i h i r bozu lur. K rat komaz o l u rd u .
te ol sebeptend i r ki k rat ki mseyi yan n a yakl at r
mazd . Tylerini kimse grmesin d iye, kanad n k im
se sezmesin d iye.
Neyse sz uzatmaya l m . Dn a l ay ba l ad .
Herkes atna binmi meydan ed iyord u . Krolu d a
k rata b i r iaret akt . . . K rat hemen o uyuz eek da
n ndan syr l p eski k rat oldu . At dalara doru sr
d . Dada attan i n i p kend i g iyitlerini giyi n d i . H em
de eskisi nden ok gzel giyind i . oban g iyitl erini de
gerisin geri heyben i n gz ne koydu , at yeniden m ey
dana srd. oban k l ndaki , uyuz beyg i r l i a
koydunsa bul. Krolu by l e b i r ah yi itti k i gzler
kamat ra . M eydana g i re r g i rmez bal ar ona evri l d i .
Hay ran kald l ar kar s nda . . . Gerekten Kro l u b i r
89

 vgac k bahar dal na benziyord u . Btn gze l l i i , yi

i tl i i stnde. Baz lar b u ah yiidin kim o lduunu
hemen b i l d i . ocuun ba na b i r i gelecek diye dle
ri koptu. Gerekten Bolu Beyi onu tan sayd onu l
drmek i i n e l i nden geleni geriye koymazd . El inden
gelse, u dn gnnde o n u yaka l atr da u meyda
n n ortas nda para para etti rird i . Bereket ki bu d e
l i ka n l n n Kr Yusufun o l u olaca onun aklna b i l e
g e l m i yord u .
G e l i n i n a rabas , tel d uvak iinde, iekler iin
de nde gid i yor. Etraf n da yzlerce atl a l m . At
l larn ba nda da Kel Vez i r i n o l u . Kel Vezirin de
nek olu atn stnde durmaa b i l e korkuyor. Do
kunsan decek. U lan ito l u , Tel l i Nigar g i b i g e l i n
sen i n neyi n e . Tel l i N i garn n n parlakl sen i n o
i p i l gzlerini kr eyler. Sen onun gibi b i r kzn den
gi m i s i n behey y rekten yoksun, behey surattan, e l
den ayaktan yoksun . Behey s m k l uyuz . . . Behey k i
behey . . . Hay dnya s e n yeri n d i bine batas n , batas n
da A l l a h n kahr- gazabna u rayas n . u olan b i r
Vez i r o l u olmasayd Te l l i N i garn yan na ya klaabi
l i r m i yd i ? E l i n i tutab i l i r m i yd i ? Kro l u gibi bir ah
yiid i n n i anl sna y l e gz ucuyla bakabi l i r m i yd i ?
Krolu at n yava yava g e l i n alaynn iine
srd. Bolu Beyi g e l i n a l a y n n ortas nda g i d iyord u .
Yan n a yakl at .
Bolu Bey i , Bolu Beyi beni tan d n m ? Ben Kr
Yusufun oluyum . Beni tan d n m ? u gel i n giden
de ben i m bei kkertme n ian l m Tel l i N i gard r . Sonra
da can b i r sevd i i m d i r. A k l nda m ? Sen benim be i k
kertm e n i an l m A l l a htan korkmadan, Peygamber
den utanmadan Kel Vezirin oluna, u adama benze
meze nas l veri rsi n ? te g e l d i m n i an l m a l maa.
Hi h a raza karmadan ver benim sevdi i m i de g i de90

y i m . Ver ben i m n i an l m da g ideyi m . Byle b i r g

nmde, sevdiime kavu muken kan dk l mesini is
temem . "
Bolu Beyi bu ie ok at . yle b i r a l c gzle
bakt ki, ne grsn , ger ekten de bu d e l i kan l Yusu
fun olu Ruen A l i yd i . . . K zkarde i n i n de nian l s . . .
B i r gn b i r coku n l u k a n nda Seyis Yusufa, kend i s i
ne dnya n n en gzel atl a r n kazand ra n Seyis Yusu
fa u ben i m k zkarde i m senin o l unun o l s u n , d e m i ,
by k bir tre n l e kz Ruen A l i ye n ianlamlard .
B i rden gzleri doldu. Ama kend i s i n i abuk toparlad .
B i r kar ocuk ne hakla g e l iyordu d a tam dn a l a
y n n ortas nda Osman l Vezirinin oluna g i den kz
istiyord u ! fkesi ba n a s rad :
H aydi ulan baldr p l a k . B i r kz deve de i l d i r
k i i k i yerinden boazlana. Haydi oradan utanmaz. Tu
tun uaklar u terbiyes izi. Tutun da hemen burada ba
n vuru n . Hayd i abu k . Tutun unu . ..
Bu arada Kro l u e i l d i . Krat n kulana b i rey
l e r syledi . At b i r d i ki l di i k i aya n n st ne. Ok gibi
yerinden frlad . B i r saa s rad , b i r sola . . . Araba n n
yan ndakil erden k i m i n e arpt y kt . . . K i m i at n yel in
den y k l d . Kimi de at n n aras ndan korkup kat .
K rat kalabal n iine dm k i m i n i diiyle a l p on
metre teye frl atyor, k i m i n i tekmeleyip yere seri
yor . . . Demem o ki ard n a geleni tepiyor, nne gele
n i kapyor, yan n a geleni y kyor . . . Aman A l l a h o rta
l k b i r al aboz duman olmu ki A l l a h esi rgeye gz g
z grmyor. B i r anda orta l k sava a l a n n a dnd .
k i , k r l m kol u n baca n hesab yo k . . . M eydanda
i n i ltiden gei l m iyor. At kinemel eri , yere den at
l ar n , insanlarn kt rt l e ri , k r l an k l lar, m zrakla
r n akrt l ar d nyay a l m . . . N igar Hatun da a raba91

s n n iinde mavi bir y l d z gibi balkyarak sev i n c i n

den d e l i o larak Kro l u n u n dn alayn perian
ediini seyreyl iyor.
Krol ud u r, Kel Vez i r i n oluna bakt k i , Kel Ve
zirin o l u :
U la iin izde h i erkek yok m u ? u d e l i
vurun h a , l drn ha . . . ,, deyip duruyor.

Krolu elele vurup ks ks g l d .

Boynun a ltnda ka l s n u l a Kel Vezirin o l u . Boy
n u n a l tnda ka l s n u l a sen i n . U l a sen erkek dei l m i
s i n ? ,,
Arabaya yanat . Tel l i N igar arabadan ekti al
d att k ratn terki s i n e .
G el N i gar s e n i b i r koca karya vermile r, erke
e de i l , " deyip g l d .
Al A l l a h d e l i n i , zapteyl e Kro lu kulunu. K rata
zeh i r gibi b i r dizg i n , b i r zengi vurd u , atn anasndan
emd i i fit i l fitil burnundan g e l d i . Geride ka lanlar:
A l d h a , kat ha . . . Ald h a , kat . . .

"

Demeye kal madan , krat kantarmas n gerd i , ka

n atlarn karp gzden kayboldu g itti . Bey i n atl lar
orad a , ylece l a l- ebke m , hayvanlar gibi bakt lar
kald lar. Kel Vezirin olu orta l a dm hala sy
l e n iyor:
U la a l d da gitt i . Ula a l d da g itti . i n izde h i
erkek yok m u ? U l a bir d e l i Ak g e l d i , b i n atl n n ara
s ndan g e l i n i m i a l d da g itti . . . U l a ne durursunuz, d
n unun arkas na . . . U l a sizde hi e rkek kan yok
mu? N e duru rsu nuz by l e ? H a yryn ha, h a yr
yn ha . . . U la va l l a kayor . . . te gzden kaybo ldu
da gitti . E l i n iz i abu k tutu n , sonra h i u laamazs n z ..
abuk abuk . . .
"

92

akn atl l ar n , ak n Bolu Beyi n i n balar dn

m olan bitenden . Yerleri nden b i l e kprdyam yor
lar.
Krolu daa k nca aaya, ovaya dnd bak
t k i , dn a l ay o l duu yerde y l am d u ruyor.
Oradan b i r de h ayuhuy gel iyor k i , btn ovay dol
d u rmu.
Kro l unun babas n n vasiyeti vard . am l bel
den baka yerde yurt yuva kurmamasya . . . Onun i c. i n
Kro l u at n ba n C a m l be l e evirdi. Nigar H atu nu
s rt na a l m ki k rata yol m u d ayanr? Kat kat oldu
yo l l ar katl and . Az gitti uz g itti .
Az n ounu mev l a b i l ir. B i r sabah uzakta n , ak
yamac , cen net orman lar , mor meneke l i p narlary
l a am l bel gzkt. Akam ol uyord u . So u k s u l u ,
nane, yarpuz koku l u b i r p narn ba na varp durdu lar.
Kro l u :
H e l e b u gece b u p narn banda yata l m , yarna
A l l a h keri m . aml bel i yurt tutar, babam z n cn
tek m i l beylerden a l r z . ,,
Kro l u krat tedeki bir aaca ba l ad , t mar ett i ,
y e m verdi sulad . Kroluna babas vasiyet etm iti.
k i el i kandaysa da, savata , dte, akta, sevda
ii nde, ba b i n trl bel adaysa da nce krat n raha
t n grecek, sonra da kendi rahatna bakacak.
Te l l i N i gar, Kro l u ata bakarken orada, p narn
banda tek ba n a kalm ba n a gelenl eri dn
yord u . imdi Vezi r saray nd a o l acakke n , bir da ba
nda b i r p nar yan ndayd . ste l i k de can ndan ok
sevd i i n ian l s yzne b i l e bakm yor, g itmi orada
atyl a urayord u .
En sonunda i i n i bitirip gel d i :
Ne o Bey kz yzn emisin . . . Gnln k ra
cak bir ey mi yapt k ?
93

Te l l i N igar:
Yok, bir ey o l mad , diye gnlsz gn l sz
konutu .
Na s l olmad ? Bak yznden den b i n para
o l uyor.
Ben ak konuurum Krolu. A ka d a gn
l m syleri m . Sen i n i m d i ki yapt n h i beenm e
d i m ve de sana yakt ramad m . Biz y l l a r y l birbi ri
m ize hasret o l a l m da sonra u da ba na gelelim d e ,
sen de b e n i bu p narn b a n a koyas n da g idesin
at n l a u raas n . k i dakka otu rsan da ho be etsek
de yl e at na baksan o l m az m yd ? Kal b i m i ok k r
d n Kro l u . Bunu senden bekl emezd i m . Yiit olan
yiide, sevd i i ne yoluyla yordamyla davranmak d
er. nsan olmadktan sonra g ze l gz, gzel ka , s
r m gibi boy herkeste var. nsan ded i i n y re iyle,
ince l i iyle i nsan o l ma l . Sen es kiden byle de i l d i n .
Bu dalar s e n i yabanc lat rm . Korkarm k i ya kn
da yaba n l kurtlara dneceksin . ,,
" Haksz konuurs un B ey k z . H a ksz kon uursun
Te l l i N i gar, Sebeb i n i sormadan etmeden a r szler
eders i n Te l l i N i gar. Babamdan vasiyettir ki, dem i
ti r k i bana, i ki e l i n kanda da olsa, hasta, lm yata
nd a da olsan nce k rata bakacak, onun rah at na
bakaca k , sonra da kendi ilerini greceks i n . Gnl len
me Tel l i Nigar. Ben sana kar kusur ilemem. E l i m
den g e l d i ke, yapab i l d i i m kadar senin gn l n y
ce tuta r m . Seni ba m stnde tutarm . Sen benim
gz mn sn . . . Sensiz edeme m .
Te l l i N i gar i i a n l aynca sevi n d i . Demek k i Kr
ol u kend i s i n i i hmal etmemi baba dn yerine
geti rm iti . Ona g l msed i . Krolu i k i szde onun
gnln a l m t . Bundan dolay da kvan duyd u .
Ay vard . P n a r a l d yor, yer g k iek ko94

kularyla kokuyordu . Ay nda Tel l i Nigar'n mavi

renkl i g i yiti , krmz sa lar daha bal kyor, yanp s
n yordu.
P nar ba na uzand l ar. Kro l u k l c n k n ndan
syrp ara larna uzatt .
Eskiden, Kro lunun yaa d ada gelenek by
leyd i . B i r yiit b i r kz ka r rsa evleni nceye kadar
ona e l srmez, uyurl arken de k l c n araya koyar y
le uyurl ard . Bu, y i i d i n kza, sana dokunmayaca m
demes iyd i .
Yoru l m ulard , hemen uyud ular. yl e b i r uyudu
l a r ki ktk gibi. Uyand k l ar nda stl erine gn
dmt. B i r de ackm l ard ki . . . Eeeee, n e y iye
ceklerd i ? Ne Te l l i N i gar bunu Kroluna sylyor, ne
de Kro l u ona al ktan sz ayord u .
B i rb i rleri nin gzlerine b i l e bakamyorlard . . . B u
i e Kro l u i i nden g l msyord u . D u r baka l m al
n syl emeden u B e y kz ne kadar dayanaca k ? ki
gn oldu ki azna bir lokma koymad .
Tel l i N i gar'd r d ayan r . Acndan lse d e ben
acmdan lyoru m , demezd i . te Kro l u bunu b i l
m iyord u . Bu Beylerde b i r gelenek vard . Kro l u i te
bu gelenei b i l m iyord u . Kro l unun b i l med i i gele
nek uyd u : Kol k r l r yen i inde geleneiyd i . Bu Bey
ler kend i ilerinde ne olup biterse bitsin h i d arya
vurmazlar. Ke l l el eri gider de s rlarn k i mseye a
mazl ar. te Kro l u Tel l i N i gar' n bu yan n b i l m i
yord u .
Sen beni bu rada a z c k bekle Te l l i N i gar, " ded i .
Az sonra g e l i r i m . Uzaklara gitmiyece i m .
Ded i i n i tuttu d a . Aradan ok a z b i r zaman ge
m i ti ki Krolu el i nde bir sr veyi k l e dnd . ve
y i k dnyan n en lezzetl i kuudur. Ye i l i msi olur ren95

g i ve b i r b l d rc n bykl nded i r. Kurnaz kutur ,

ok d a zor avl an r.
veyi kleri gren Te l l i N i gar onun nereye g ittii
n i a n l ad . Kro lunun e l i nden kular alp pnarn
ayak ucuna, akntsna gitt i , yol maa ba l ad , yol du ,
tem izled i , y kad .
B u s rada Kro l u ate yakm , ateten kz birik
ti riyord u .
Be n l i N i gar tuzum d a v a r . B i r d e ekme i m i z
o l sayd . "
veyi kleri atee vurup p i i rd i l e r. Yal veyi kten
kan duman bulut g i b i ge ya yo rd u . Ekmekleri
yoksa d a veyikleri byk b i r itahla yiyip doydular.
B u am l bel dedi k l e ri yer Kse Kena n n yu rduy
du. Kse Kenan burada ekiya l k ederd i . Ksa boy l u ,
ktemez e n l i b i r kse i d i . enes i n i n ukurunda ya!
nz bir tek ty vard . Ka l n , sa l a m , u rgan gibi bir ty.
Ho zamannda bu ty enes i n i n u kurunda kvr l r
yatar, h rs l a n nca d a kal ka r d i k i l i r, yere saplan rd .
K l gibi b i r ty olurd u . Kse o vakit b i r adm ata
mazd . Dnya yzne Kse g i b i fke l i bir adam daha
gel mem iti. Eer o ty yere sapl anmasayd , fkes i n i
yenemeyen Kse o k h a n l a r hanumanlar datr, o k
oca klar sndrrd. Bereket ki bu k l onun nne ge
iyor, yere saplan yor, onu olduu yerden kprdatm
yord u . Kse k l n e l inden b i r kurtu lsa a l i ma l l a h da
lar devirecek. K l l a uraaym derken, k l sapland
yerden karay m derke n , bu arada d a fkesi gei
veriyord u . Kse ne kadar fke l i olsa da yre i temiz
b i r adamd . H em yrei temiz, hem de ok a k l dane
idi. Ksen i n akl st ne ak l , kurnaz l stne kur
n az l k bu yeryzne hi g e l memit i . Btn ti l k i lerin
kurnaz l g e l m i d e onun ba n a birikmit i . te bu
Kse kendi n i b i l d i b i l e l i am l be l i tutmu, burada yol
96

kesiyor, kervan soyuyor, obalar donatyord u . Kse

Kenann yrei demirc i l e r i n rs g i biyd i . Ve bu y
rek yalnz fakir f kara iin arpyordu. O o l m asayd ,
o am l b e l i tutmasayd , fak i r f kara n n h a l i duman
d . Ya da gelmi geiyord u . B i l i yordu ki o bu am
l be l i tutmasa , b i r l verse, kelel eri o gn hemen
d a l veri rler. Fak i r f kara d a yle perperian ka l r .
Kurnaz Kse ne yapaca n d n e dursun, aa
da orman l kta b i r duman i l iti gz ne. Duman k i ne
duman, orman yan g n g i bi b i r ey. Sanki b i r o rdu
g i rm i de karavana atei yakm lar.
Kse Kenan :
Varn bakn baka l m , u aada ne var? Bu ate
ne ate i ? Hangi herif am l be l e g i rm i de orada ate
yak m ? B i r kervansa kes i n . . . B i r adamsa a l n geti
ri n . Kar koyarsa geri s i n i siz b i l i rsiniz. B i r yi itse
dn. Yakalayamazsanz kel lesini isteri m .
s i l a h l adam koarak kaleden aa i n d i l er .
Kims i n , n e c i s i n demeden Krolunun st ne at l
d lar. Krolu neye urad n a rd a m a , ken d i s i n i
de abuk toparlad . a d a m bir an iinde, g z a p
kapay ncaya kadar yere y kt , stste y d , sonra d a
e l lerini ba l ad , u raya koyd u .
Kse Kenan b i r bekled i , i ki bekledi , fkelen meye
balad . Ne olmutu bu adam lara? Yoksa bu beceri k
sizlerin bana iler m i gel m iti ?
Kse Kenan ba rd :
" H eey ahbazlarm varn d a bakn u duman t
ten yere, varn k i neler g e l m i ba lar n a ?
Bast ne Aam z , ,, ded i l er.
Koarak kaleden aa i ndi l e r. n d i l e r grdler
k i arkadalar iki bklm o l mu, e l leri de ba l , her
b i ri b i r aac n altnda yatyor.
U l a ocuk sen mi yapt n bu i i ?
97

F. 7

Kro l u g l msed i .
" U l a ocuk s e n b i l m ez m i s i n ki buras Kse Ke
nan n yurd u . O Kse Kenan ki kel l el erden kal a ycelt
m itir. Nas l cesaret ett i n d e ? ocuksun da a k l n er
m iyor. D nmze .
Krolu gene a l d rmad . H e p g l msyord u .
adam n de yerden ocua saldrd lar.
Kro l u o anda n d e stste yd . Sonra onla
r n da e l l erini ba layp her birisini b i r aac n altna
yat rd .
Art k boyuna am l bel kalasndan adam l ar geli
yor, boyuna da Krolu on larn kol unu ba layp aa
larn altna yat ryord u .
Kse Kenan bakt ki g iden gelm iyor, g iden gel
m i yor, acaba nedendir, d erken son gnderd i i on ki
i de gelmedi. Neredeyse ikindi o l uyor. Yan n a yn
ne baknd bakt ki kel seyiste n baka ki mse kal ma
m kalada.
Acaba g itse m i oraya ? G i tmese hem adaml ar n n
gznde be para l k o l acak, h e m de o adam lar kim
se onlarn gznde be para l k o l acakt .
O da giyindi kuan d , s i lahlarn takt takt rd ,
koarak aa i n d i , geldi k i n e grs n , her aac n di
binde ko lu ba l b i r adam yatyor, tede de daha b
y k lar terl ememi b i r d e l i ka n l yla, gzel ler gze l i bir
kz. Kse Kenann fkesi bana sram , enes i n i n
ukurundaki tek ty d i ki l i p yere saplanm t . Kse
Kenan bu d e l i ka n l y grnce iine b i r sevgi d t ve
fkesi b i rden i nd i , ty de yerden k p ukuruna kv
r l d .
a G el baka l m b u yana, bana doru ocuk. Bu i
leri sen m i yapt n ? Bunlarn hepsi n i n kol lar n byle
balayp sen m i yatrd n ?
Krolu boynunu bkt , utanga:
98

" Bana hcum ettiler e m m i , ben onl ara b i r ey

yapmamt m k i , o n l ara b i r zava l m dokunmamt
ki. . . Sen olsan, bu kadar adam st ne gelse ne yapar
d n ? yle de i l m i e mm i ?
Ben m i n e yapard m ? H i i i , senin yapt n ya
pard m . Gel buraya . . .
.. Bak emmi g e l i r i m yan n a ama, sen ters b i r ada
ma benzersi n . . . Kurnaz b i r yzn var. Ben senden
korka r m . Yiitsen gel sen i n l e d e del i m de, ar
kan da ba ka adam yo ksa , bu i de burada bits i n . n
ce a d n ba la sen k i ms i n ?
Ad m a Kse Kenan derler. Ben b u am l be l i n
sah i b iy i m . "
.. Neeee ? Sahibi m i s i n ? Sahi m i syl yorsun e m
m i ? Kse Kenan sen m i s i n ? Eeeeeee ? Sen ne i g
rrsn burada? ift l i i n mi var?
.. ift l i i m yok yavru m . u aa yoldan kervanlar
geer. te ben de kervan lar keseri m . Baka i i m g
cm yok. Tam k rk y l d r b u rada kervan keserim. An
l ad n m ?
.. onu anladm emmi ama, b i r eyi a n l amad m .
Kusura kal mazsan soraca m . S e n b u adamlarla m
kervan kesers i n ? Yoksa yedekte baka yiit adam
l arn var m ?
" Bunlarla keserd i m ama ocu k . . . Demek k i bu
d nyada el den stn el varm. Ben de sen i n g i b i bi
rini aryordu m .
Benim g e l i p de am l belde oturaca m ne b i l
din?
B i l i ri m ocuum . . . Tam otuz y l d r bu raya ey
tan b i l e g i remez. a m l be l i herkes bi l i r. am l be l
ka l as nda kim otu rur, am l bel yo l unda kim b a a l r,
he rkes b i l i r bunu ocuum, sen nas l b i l emed i n ?
Hayd i g e l ka l aya d a konua l m . Sen i gzm tuttu.
,,

99

 l nce gozum arkamda kal acakt . am l be l i n ssz

ka l masndan korkuyord u m . yi k i sen ktn kar m a .
V a r olasn, saolas n ocuum. Art k l rsem gzm
ak g itmeyecek . a m l be l i eneltecekse sen i n g i bi
birisi eneltecektir . ..
.. Em m i i i .
Syle ocuum . ..
Kalana geliyorum ama, sen yiit b i r adam s n
de i l m i ? A rkamdan b a n a b i r kt l k yapmazs n , b i r
h i le d nmezsin b e n i m i i n d e i l m i ? B e n i b i r tuza
a dr p ld rmezs i n de i l m i ?
.. ldrmem.
.. Emmi i i , sen yiit b i r adams n d e i l m i ? H i k i m
seye de tuzak ku rmazs n de i l m i ?
" Herkese tuzak kura r m yavrum . B i r adamda a k l
v e d e feraset ol mazsa o adam bi r h i tir. N e kadar
gl o l u rsa olsun bir adam , a k l ie karmazsa her
zama n , her zaman yen i l i r . Bak, ben tam otuz y l d r bu
yol u tuta r m . Baksana b i r avu da adam m . H i a k l m
o l masa, tuza n o l masa bugne gel i r de bu kalay
yapa bi l i r miyd i m ? Gel ben i m l e . sana bir kt l k d
nemem . Haydi u ada m l a r n e l leri n i z . . . B i r i s i n i n
e l i n i z . O da teki l er i n e l i n i zs n . Haydi g i d e l i m . ..
Kse Kenan nde, Tel l i N igarla Kro l u arkada
yola dp am l bel ka l as n a geldi l er.
Kro l u bakt k i kal e n i n iinde gze l , bak m l b i r
saray. H e m de kocaman b i r saray. Kro l u b i r saraya
bakt , b i r de Kseye.
Emmi be . . . Kse E m m i bu saray sen m i yapt r
d n , babandan m ka l d ? ..
Kse g l d :
" B re ocuk bakyorum k i b e n i b i r eye benzete
m e d i n . Babamdan bana h i b i r ey ka l ma d . Sen i n ba
bandan ka lan kadar b i l e ka l m a d . H i olmazsa sen i n
1 00

babandan u altndaki at kal d , b e l i ndeki k l kal a .

Be i m babamdan b i r p b i l e ka i n ad ,.
Sar::ya kt l ar. Kse fem: bu de l i l<a n l y me.
rak ediyordu. Acaba kimdi nenin nesiydi .
Syle bakal m ocu k , 110reden g e l i p nereye g i
d i yorsun. Anan kim baban k i m ? Dmsn bu da
bana. Dmsn Kse Kenanr a l c kurtl ar n n a
zna ki seni paralayalar! ,.
Bu sz lere hepsi b i rden g l d l er.
Kro l u ii batan sona a n l atmaa ba l ad . Ba
bas n , babas n n gzleri n i n oyu luunu , her ey i , her
eyi an latt . Kalar , R eyhan Arap meseles i n i , her
ey i , her eyi a n l att . Ya l n z k rat n macera s n , nas l
b i r a t olduun u , kp a n l atmad . Kyamete ka
dar da ki mseye a n l atmayacakt . Bu Kro lunun b i r
by k s rryd k i kend isiyle b i l e o l acak, ki mse b i l e
meyecekti .
Kse Kenan Bolu Beyi n i , Krolunun babas n ,
Te l l i N i gar , herkesi hereyi b i r bir b i l iyord u .
Kse Kenan g lere k :
" Demek s e n i n bandan bu iler geti yavru? De
mek sen i n baband Seyis Yusuf? Kad ir kymet b i l mez
Bolu Bey i . nsan Seyis Yusuf g i b i b i r adama, b i r er
m i e byle davra n r m ? Benim e l i mde Seyis Yusuf
g i b i birisi o l sayd onu bama ta eyler de oturtur
d u m . imdi sana bir ift szm var o l u m . M adem k i ,
benim bu rada o lduumu sylemeden am l be l i sana
vasiyet etm i Seyis Yusuf, demek ki bir b i l d i i var
d . Yoksa am l be l i ben i m tuttuumu o bi l i rd i . De
mek ki b i r b i l d i i var Seyis Yusufun . te ben de am
l be l i sana veriyoru m . Bugnden sonra da senin e m
rine g i riyorum . Seyis Yusuf sa o l sayd , sana n as l
davra n rd ? Bundan sonra d a am l belde ben sana
yle davranaca m . Sen benim z bir olumsun. am,
1 01

l belde beend i i n adam l a r tutar, beenmed i i n i tut

mazs n . Bu am l be l i n bu ndan byle ba da sens i n ,
k ra l da sens i n . "
Krolu kyam etti , Kse Kena n n e l i n i pp ba
na gt rd .
Sen sa o l emm i , " d ed i . Bu am l bel a m l bel
o l d u ka burada senin hkmn geecek. B izler d e se
n i n ocuun olaca z .
Kse Kenan :
Sen h i kervan soyu p , kelle kestin m i o u l ? "
y l e b i r eyler yapmadm . Kse Em m i . ste l i k
de b e n h i kel l e kesemem. Kes mek de istemem.
Haaa, Tel l i N i gar kusura kal mas n ama, bir tek kel l e
yi keserim, o da Bolu Beyi n i n kel l esi n i . Ondan te
h i b i r ke l l eyi kesmeyece i m . Kse Em m i , kelle ke
s i l m eden bu iler yap l maz m ?
Ks e :
i mdiye kadar kel l e kes i l meden haram i l i k ya
p l mad . Bu iler kelle kesmeyince olmaz .
Kro l u iyice a rd :
Kse Emmii i i . . . i m d i ben harami m i ol uyo
ru m ?
Bre ou l , ya rn i n i p ura aa yol u bekl eyecek
kervan keseceks i n . Yoksa bu kocaman am l be l i , u
uzaklardaki yoks u l , e l i n e bakan obalar nas l doyu
rursun ?
Byl e o l unca ben harami m i olurum ?
Yok ou l , yok! Hara m i o l maz d a erm i o l ursun.
Yan i ifte m u m l u ermiler ermi i ! "
Kse Em m i i i bana bundan son ra haram i Kro
lu d i yecekler yle m i ?
Ya Pad iah m d iyecekler sand n ? Bana nas l
harami Kse Kenan d i yorlarsa sana da yle harami
Kro l u d i yece kler.
1 02

 Kse Emm i i i , ben adam ld rmek, ke l l e kesmek

istemiyorum. Ben yapam a m bu ii .
yl eyse am l b e l i n kurtlarnn arasnda n
n e ? Baban s e n i am l be l e i m a m l a m gnderd i sa
n yorsun ? Baban seni bu raya i ma m l a gnderd i yse
b i l ki am l bel kurtl ar n n ve de Kse Emm i n i n b i r
imama h i i htiya l yok. Yol u n a k o lsun. Kendine
i mam l k edecek baka bir kap ara. Olur mu ?
Kse Em m i i i , ben ke l le kesmeden kervan soya
ca m . Grrsn Kse E m m i . . .
Var bunu da sen i cat eyle ocuum. N as l yapa
caks n bu ii b i r gre l i m baka l m . unu b i l ki harami
lik bir kan l iti r. Suya g i ren s l a n r yavrum . Harami
l i e g i ren kan l an r . Kan l anmak istemiyorsan var ken
d i n e imdiden, tezelden baka b i r i ara yavrum . K
se Emmine gven, yapabi l seyd i m , kansz kervan ke
sebi l seyd i m ben keserd i m ou l . Sen i n ded i i n ol maz.
Eninde sonunda iki e l i n k z l kana boyan r . Va r n yola
in bakal m , b i r muc izat gsterir de gelen kervan kan
sz ele geiri rsen, ben i n a n r m ki el el den stndr
ta ara kadar. Belki bu i i yapar da bundan sonra ge
lecek harami leri de kandan kurtarrs n . unu b i l ki
d nyada hi kimse kan dkmek istemez. Hadi yav
"

rum yol u n ak olsu n .

Vakit epeyi gem i , g ece yar s n bul m utu . K
se Kenan onlarn emrine ayvan kk ay rm t . u
kpolu Kro luyla, Bey Kz Tel l i Ni gara da baka
t rl bir kk yakmazd . Kse Kenan kansz n as l
kervan kes i lebi lece i n i mera k ediyor, Kro l u da
gerekten bu ii n as l becerece i n i d nyord u .
Bakt l a r ki ayvan kk ki n e k k , B o l u Beyi n i n ,
Osman l n n saray nda d a byle g zel b i r kk yok . . .
Her yan , merdivenl eri , pencerel eri , taba n , duvarlar
renk renk mermerdend i . Odalar i n i n , ran n , Hora1 03

sann h a l l a r , k i l i m leriyle del i yd i . Kkteki her b i r

hal , her b i r k i l i m b i r haz i n e ederd i . Atlarn n as l e
cereleri varsa bu k i l i m lerin , h a l larn da yl e ecere
leri vard . Yataklar som k uty, yorganlar atlast . . .
Kkte yle b i r eya lar vard ki , ou H i n d i n i n i n
saraylar ndan getiri l m i .
Tel l i N igarla Kro l u u g zel kke i kisi de b i r
ey dnerek g i rdi ler. Odalarna kt lar.
Kro l u :
B i l iyor musu n , ne d nyorum Te l l i N igar?
Byle bir aml bel kuran Kse Kenan Emmim bana
kolay kolay tes l i m bayra n ekmez. Bakt k i adam
lar n n heps i n i teker teker yere serd i m . Bakt ki bana
gc yetmeyecek, bakt k i kellesini kes i p am l beli
y kaca m . Onun iin bu h i leyi dnd. imdi biz
uyurken gelecek, ikimizin de kel lesini kesecek. Ya rn
adam larna gsterecek, bakn ite sizi yere seren
ada m n kel lesi d iyecek. Bir adam kend i z g cyl e
bu a m l bel ka lasn yapamaz ve de bu koca man sa
ray kuramaz .
Kse Emmim ne yap m sa h ayatnda a k l y l a
kurnaz l yla yapmtr. Kse Emmim bu d nyaya
geldi gel e l i e l i n i l ktan soua vurmam, i i n i hep
kurnaz l kla grmt r .
Te l l i N i g a r korku iinde :
" Kt yere dtk Krolu . . . Keki Ksenin de
e l lerini ba l asayd n . Kse b ize am l bel i kolay kolay
tes l i m etmez. B i r kurnaz l k dnmeseydi bizi buraya
a l mazd . Bu kk bize veri r mi h i Kse . . . B i r anda
bize sevdalanmad ya . . .
yleyse Te l l i N igar bu gece nbetlee uyuya
caz. Kse bizi ldr rse uyurken ld rr. Onun i i n
bi raz s e n uyumay p , uyurken b e n i bekleyecek, sonra
1 04

da beni uyand r p ben sen i bekleyece i m . By l e ya

pal m m ? "
O gece Tel l i N i gar bekledi Kro l u uyudu . Te l l i
N igar uyudu Kro l u bekl e d i . Bylece sabah ett i l er.
Ala sabah a l d . Hay r l sabahlar cmlemizin s
tne a l s n . Btn gece kke ne gelen oldu ne gi
den.
Krolu dedi ki :
" Tel l i N igar, Kse Ke nan kurnazd r . l k gece on
dan phelenip uyunaya ca m z b i l mez m i ? Belki
i ki n c i , nc , belki onuncu gece biz ona iyice g ve
n i p de kara uykul ara yatt m zda bizi ldrecek. "
yleyse burada durmaya l m , g i d e l i m Kro l u .
M ademki b i r g n bizi l d recek Kse , var p bural ar
dan gidel i m de can m z kurtara l m .
G idemem N i gar. Babam n vasiyeti d i r . am l be
l i yurt tutaca m . Bolu Beyinden baba m n cn ala
ca m . Kervanlar kes i p oba l ar donataca m . aml bel
den gidersem bunlarn hi birisi olmayacak. Ben de
Kse Kenana bir kurnazl k dnr m . Yal n z kurnaz
l k Kse Kenana vergi de i l ya, az c k bizde de b u l un u r. "
Byle konutu lar. Kse Kenan n yan na vard l a r.
Kse Kenan bu sabah o n lara ya l bal l b i r kahva lt
haz r l atm t . Gze l cene, Kse Kena n n yz ne bak
madan kahval t l a r i n etti l e r .
Kse Kenan :
Bakn ocuklar, " ded i . S iz ocukluk ed iyorsu
nuz. Bu gece uyumay p n betlee birbirinizi bekledi
n i z . Benden phe ettin iz. Kse Kenan g e l ecek de ge
ce bizi koyun boazlar g i b i boazlayacak , diye. B i r
kere Kse Kenan h e r b i r h a lt kart r r d a gece uyu r
ken adam ld rmez. Kse Kenan , kel lesi g itse de b i r
e y daha yapmaz, o da evinde adam ldrmez. Kse
1 05

Kenan b i r eyi daha yapmaz. Kse Kenan ku yuva1 a r n bozmaz. B i r de Kse Kena n n kitab nda kad n
ksm n l drmek diye b i r e y yazmaz. Sana baban
her d vermi de o l u m Krno l u , ite bu t
leri vermem i . Sana bu tleri , bakal ar n da bun
dan by l e Kse Kenan E m m i n verecek. imdi giyin
kua n , i n aa daki yola, gelen kervan lar kes. Bun
dan sonra am l bel yolu senden soru l acak. u y
remizdeki b i n l erce obadaki fak i r f karan n ekme i sen
den soru lacak. ister kel l e l erden ka l e d i k , ister h i
b i r i nsana fiske vurm a , am l be l i s e n bes l eyecek,
obalar sen donatacaks n . Haydi yolun a k o l s u n .
Yaknda da d n haz r l na ba l yacaz. D n ha
z r l iin de b i r u l u kerva n n bozu l mas gere k . "
Krolu Kse Kana n n bu ak yrekl i l i i nden
dolay utand . Ne etm i , n e eyl em iti de ondan p
he etm iti . Ay p b i r i yap m t.
" Kse Emmi , kusura ka l m a , Ata lar der ki kar
ndaki babansa da phe edeceks i n .
O l u m Kro l u , i nsanl ardan n e kadar phe
edersen onlara o kadar g veneceks in ki i gres i n .
Yoksa i nsanlardan h e p phe edersen , bu d nyada
yaayamazs n . Bu szlerim de kula na kpe olsun . "
Kro l u , k l c n , g rzn a l d , mzra n ata ba
lad , k rata b i n d i . am l belden aa k rat doldurd u .
K7rat b i r gz a p kapayn caya kadar am l bel yoluna
vard .
Yo l u n ortas nda k rat n st nde d i m d i k d u rdu .
B i r bekled i , iki bekled i . yoldan ne gelen vard ne gi
den.
len oldu kimse gelmed i . Vakit i kind iye geli
yord u , uzaktan b i r toz duman gzkt . Durd u , sol uu
nu tutara k heyecan l a bekled i . Yakl at yakl at on be
1 06

yirmi kat r l k b i r kervan kt tozun dumann iinden

ortaya.
Krolu b i r nara savurdu :
Kervanc l ar, b rakp kervan eki l i n . Ya da s
tnze gel iyoru m . am l be l yi itlerinden oluru m . Ad
m derseniz Kro l u .
Kervan durd u , ortaya a ksakal l ok ya l , uzun
boy l u , gle yzl bir kervancba kt :
Oul gel buraya , gel de kon ua l m . Ben i m kerva
n n i mdiye kadar kimse taraf ndan soyu l mad , sen
m i sayacaksn ?
Ben soyar m .
G el de soy. Gel konual m da ne istersen onu
yap . "
Kervancba h e m konuuyor, hem d e ona doru
gel iyord u . Kro lunun yan na geldi :
Bak yorum ki sen ok gensin ou l . a ml b e l i n
tres i n i , yiitlerin tresini b i l miyorsun. H i b i r yiit
ben i m ya mda b i r i nsan n kerva n n soymaz. Anla
d n m ? Vazge benden , saka l ma sayg duy. Yok be
n i m kerva n m kesecek ol ursan bana da trl fe la
ketler g e l i r . Bunu da byle bi l .
Kro l u dnd ta nd , n e yaps n fkara , saka l
be kar bu ya l ada m n da kervan soyu l maz k i .
.. var git yo l una kervancba , var git yo l u na .
Hakl s n . Sen i n g i bi ya l olanlar soymaa yiit olan
yiid i n e l i varmamal .
Kervancba , ya l l n a bakmadan yle ku g i b i
at n n stne b i n d i k i , gremezd i n onu. At n b i r sr
d ki orta l k alaboz duman oldu. B i r anda kervan d a
kervancba da gzden kaybo ldu. Kervancba ker
van n n nnde yle b i r kayordu k i , sapan ta u l a
maz ded i kl eri var ya, ite onun g i b i .
Kervancba n savd ktan sonra
Kro l u gene
1 07

beklemee balad . Kse Kenan da olan bite n i am1 be l ka lesi n i n bir mazga l ndan seyreyl iyor, bu d e l i
o l a n ne yapyor diye a p duruyordu.
teden b i r eri gel mee balad . er i n i n at
n n her iki yan nda da camekanlar vard . C am ekanl a r
c n c k boncukla doluydu. eri ok sevi n l i y ryor
du at n n nnde . ok kazan d bel l iyd i , her h a l i nden
be l l iyd i .
" Dur eri . . . eri d u r . . .
er i b i r ara durdu, beyaz, gzel at
del i kanl ya hayra n l k l a bakt .
"

stndeki

Ne var, ne ba ryorsun byle o l u m , ne istiyor

s u n ? sted i i n i yle ba rmadan yava yava , adam
g i b i syleyemez mis i n ?
Kro l u gene ba rara k :
D ur orad a , at n b rak da git, am l be l e gtre
ce i m onu . "
N e d iyorsun n e ? At m m b rakaca m ? Sana
kim syledi bunu? Deli m i s i n sen ?
At n b rak da git. Yoksa kelleni uururu m .
eri ba rmaa ba l a d :
Se n i mendebur ocuk sen i . Seni d e l i olan se
n i . i m d i yan n a varrsam baca ndan tutar i ki ye ay
rr m . Sana kim retti kervan keser g i b i eri yo lu
nu kesmeyi ? Tuh sana. Tuh sana k i tuh sana. Sen mi
am l belden i n d i n ? am l belde senin g i bi s i lere ek
mek vermezl er. una bak, unun bindii at n gzel
l i i n e de bak! Bu atla b i r i nsan eri soymaa utan r .
U l a k i m verdi sana bu at ? T u h sana, t u h sana. Bunca
yl bu yo l l ardan gel i r gee r i m , h i ki msen i n akl na
gelmedi beni soymak. eki i l yol u mdan mendebur.
Tuh sana, tuh sen i n babay i itl i i ne . . .
eri k pkrmz kes i l m i , fkeden kudurmutu .
,,

1 08

Gzleri ukurlarndan frlam, av n a at l maa haz r

lanan b i r kap l ana dnmt.
Krolu hemen onun nnden eki l d i , ona yol
verd i . eri homurd anara k nnden geti g itt i .
Krolu neye ura d n bi l e miyor, u l a d iyordu
bu yoldan d a hi i nsana benzer b i r insan h i mi ge
meyecek. Bu ne itir? N e redeyse eri e l i n e sopay
a l p beni bir iyice dvecekt i .
Ba n ka l d r p bakt k i uzaktan b i r by k kervan
gel iyor. Tozu dumana katm gel iyor. Kro l u buna
sevind i . te imdi dverek bu kervan kesecekti .
H i b i r kiiyi l drmeden, hepsi n i n e l i n i ko l u n u ba
layaca k, a l p Kse Kenan Emmisine gtrecekti . Ve
kel l e koparmadan da kervan kes i l ece i n i tan k l aya
cakt .
" Kervancba , kervanc ba b rak kervan da var
git yol u n a . Bu kervan aml bel kurtl a r n n k smetid i r .
B rak kervan d a g i t yol u n a .
B i rden kerva n n nnden gzel b i r al a t frlad .
Kro luna geldi .
U l a sen kimsin de ben ini yo lumu kesers i n . Sen
d e nereden kt n ? Sana retmed iler mi k i benim
kervan n kes i l mez. O Kse Kenan olacak rezi l gelsin
de kend i kessin kervan m hadd iyse . . . eki l yol um
dan . "
Kro l u kervanc ba n n gzel l i i ne hayran kal
d . imdiye kadar gzel bir kad n n bezirganba ol
duunu, olabi lece i n i ne duymu ne de i itm iti .
Sana retmed i l e r m i k i h i b i r yiit b i r kad n l a
arpmaz, o n u n kerva n n kesmez. Sen ne utanmaz
ocuksun sen. ek i l yol u mdan .
Kro lu ona d a ses karamad . G zel i m kervan
n nden eki l i p g itti . Eeee, bu ne biim iti r ? Ne bi
i m bir iti r ki akl sr ermez? Her gelen bir ey uy1 09

duruyor, k i m i kad n kimi ya l kyor. Hepsi de baba

lar n n oluna k r g i b i tepeden k p g i d iyorlar.
A kam o l d u , gn kavutu , Kro l u sklm pk
l m am! bele dnd . Kse Kenan onu yz nde o
cuka , kurnazca b i r g l mseme i l e kar la d .
Ne o ou l . i l k av n m ba re k o lsun . . . Ne d t
el ine bug n ? ,,
Kse Emmi bugn yoldan hi kimse gel i p ge
medi .
Nas l o l u r yavru m ? Bugn yol azna kad ar ker
van l a dolup tat . Sen i n gznde bir ey mi var yok
sa?
Krolu ba na gelenleri bir bir Kse Kenana
anlatt . Kse Kenan ona hi bir ey sylemed i . y
le yap byle yap demedi .
kinci g n oldu Kro l u gene atna bindi yola
kt .
Bugn de kar s na b i r sr kervan , bir sr er
i , yolcu geld i , k i m i kr, k i m i sa r, k i m i ktrmd . . .
Hepsi Kro l u na k p o n u n l a a lay etti ler.
Kro l u gene e l i bo am l be l e dnd. Kse Ke
nan onu gene g l msemey l e kar lad .
Kro lu byle b i r hafta , on g n yola i nd i , sonra
e l i bo am l bele kt .
Ks e , Krolu e l i bo dndke h i sze varm
yor, sadece g l msyord u.
Krolu da iin iin kend i n i y iyord u . Kar s na
yle e l i yz d zgn bir yiit kii km yordu k i ,
k i m i k r , k i m i sakat , k i m i ocuk, k i m i del i , ou da
ya lvaran c i nsinden. i n san o l a n insan bunl ar soyar
m yd ? Yiit olan yi ide bu ya k r myd ?
A l a afak yeni skyord u . Kro l u yola i n m i
g e n e her zamanki g i b i bezi rganba l ar z rl , yalva
ran kervanlar beki i yo rd u . Derken efen d i m , uzaktan
11o

'',.

b i r kervan gzkt ki kervan derim sana, ucu buca

be l i rsiz bir kervan . Kerva n n nnden bir babayiit
gel iyor ki Bolu Beyi n i n Reyhan Arab g i b i b i r ey. At
da kocaman bir ey. K rat n iki m i s l i by kln
d e . Adam yle heybet l i ki . . . Baknca adam n s fat
na k i m i n olsa iine korku der. Ama Kro l u by l e
b i r adarrla kar l amaktan sevi n d i . nal lah bu dev
g i b i adam da yalvarmaz. Yalvarsa yakarsa d a aresi
yok bu kervan kes i l ecekti r. B i rader bura n n adam da
bir baka trl . Ne biim insan lar bunlar? H i e rkek
yok aralarnda? Hep yalvar yakar ediyorl ar.
Kervan gedii ap da am l bele yakla nca Kr
olu b i r nara sallad . Ve da l ar yan k l and .
" Bezirganba , bezi rganba b rak kervan d a e
k i l git. Yoksa kellen g i dece k .
K rat kerva n n stne srd .
Bezi rganba b i r grz kal d rm Kro l u n a sal l
yor ki amana l lah tam Kro l unun iki m i s l i var. Kse
Kenan am l be l i n mazg a l ndan bu manzaray grn
ce yre i azna g e l d i .
Eyva h , eyvah ki eyvah . . . Kro l u g i tti . Dt
dt de ocu k bu dnyan n en az l adam n n az na
d t . Dt d t de ocu k bu a l c kuun penesi
ne dt . Gayri kurtu luu yok. Eyvah ki eyvah . . . B i r
b u l u p da yitird i i m , am l b e l i abat edecek ta l i hsiz
ou l . . . Eyvah ki eyvah . . .
Kse Ke nan ne yaps n . B i nse atna da g itse aa
yol a . O var ncaya kadar sava balar da biter. Yeti
mes i n i n mmkn yok. Kse Kenan ite by l e e l i ko
"

l u ba l aml bel in kalesinde bayku l a r g i b i kal d .

Eyvah ki eyvah . . . Eyvah ki eyvah . . .
B i rden Kroluyla bezi rgan ba kavutu . Kse Ke
nan bezirganba n n g rz sal l ad n grd , gzleri
n i kapad . At zaman hi bir eyi gremed i . Her
111

ey, kervan , bez i rganba , Krolu , her ey byk b i r

tozd uman iinde kal m t . Kse Kenan art k h i b i r
eyi grem emen i n acsndan kvranyordu.
B i rden toz a l d , k rat gzkt . st nde de Kr
o l u , bezi rganba da yerde upuzun yatyor .
Bezirgana kavuan Krolu bezi rgan n g rzn
savuturm u, sonra da kendi alt ndaki k ratl a , el in
deki g rz l e , btn beden iyle bezi rga n n stne yk
l e n m i , onu b i r anda yere serm i ti . imdi krat o rta
l a dm, nne g e l e n i kap yor, arkas n a geleni
tepiyord u . K rat fkeden kudurmu gibi. Ona h i bir
ey dayanmyor. nne gelen atlar , i nsanl ar dei l ,
aalar b i l e deviriyor.
Hey maa l l a h , orta l k bir an iinde duru l d u , her
ey bitti . Yal n z bezi rganba n n i n i ltisi da ta tu
tuyord u .
Kro l u hepsi n i n kol l ar n b i rb i rine ba l att rd ,
bezirgan da at n n stne balatt rp am l be l e dn
d.
am l bel yol u nda kar lad o n u Kse Kena n . k i
gz l erinden pt :
.. oul sen harami o l m ayacaks n . O ul sen am
l b e l i n Pad iah o l acaks n . Ben seni gnlerd i r seyrey
led i m . Zayflara , ya l lara, korkakl ara, yoks u l l a ra , ka
d n l ara dokunmad n . Senden ok gl adam grn
ce a l c ah i n g i b i stne at l d n .Bu bezi rgan tam
yirmi y l bu yo ldan, aml bel den geerdi de ki mse
onun stne varamazd . Ben bile onun st ne vara
cak y re i kendimde bulamad m . G azan mba re k ol
s u n . Ben varaym da u bez i rganba n a bakay m . Yi
i t adamd r perian olmas n .
B u kervan Dounun en by k , e n dokunul maz
kervanyd . Yk alt n , g m , atl as, ipek kuma ve
Lahuri ald .
1 12

Bu kervandaki kuma l arla b i n oba b i l e donan rd .

Te l l i N i gar d a Kro l u n u b u i l k av n da n dolay
kutlad , iki gz l erinden pp.
Bezirgan ba n n ist i ra h ati n i tem i n eden, yara s n
cerrahl ara sard ran Kse Kenan :
B i reyi yok bez i rga n n . Var n , br g n i y i l e i r
v e de atna biner g i der. Ve de am l belden b i r d a h a
gemez . imd i beni d i n l e ou l . . . Var n d n bayra
n d i ki p dne bal ayacaz. Ben okuntu lar hazr
l ad m . Bolu Beyine de b i r oku ntu gnderece i m .
am l be l i n sahibi Kro l u evlen iyor, diye. Osman l
Pad i a h n d a a rd m , am l b e l i n Pad iah evl e n i
yor, diye. Canl ar b i l i r , i ster g e l i r , ister gel mez l er.
Bu yak n l ardaki yz altm pare oban n yz
a ltm beyi n i de dne a rd m . Hepsi gel ecek. Da
h a te lere g i d i p Osman l topra ndaki Beylerden d e
yzl erce Bey a rd m . Dalarda ne kadar ekiyalar
varsa onlar da a rd m . am l belde krk gn k r k
g e c e b i r d n yapacak k i Kse E m m i n , Osma n l Pa
d i ah , ran ah , H i nd Kra l by l e dn ne yapm
ne de grmt r .
Kse ded i i n i de yapt . K rk gn krk gece b i r d
n oldu ki ancak dnn byles i n i Kaf Da n n peri
pad iah yapmtr. Krk g n krk gece am l bel i n d a
ta atee y a l m a kest i . la kesti . M cevherl e r
d o l u p tat . H e r g e l e n B e y ylesine b i r armaan geti
riyordu k i , gr l m de i l . . . Dalarn ekiyalar d a
i mdiye kadar e l e geird i kleri e n gzel m cevherle
ri n i Te l l i N i gara getirdi ler . . . Tel l i N i gar gelen mcev
herlerin heps i n i takacak o lsayd mcevherlerin a l
tnda kal r da gz kmez o l urdu.
Tab i i ki ne Osman l Pad iahndan, ne de Bolu
Beyinden h i b i r ses seda kmad .
1 13

F. 8

Her seferi bir hikaye oldu, aklarm dl/ine dt.

B i r Cuma gecesi Kro l u nu gerdee verd i ler . . .

k i hasretl i k birbirine kavutu lar. Efendi sar l d lar
ama ne g i b i : H asta s u barda n a sar l r g i b i . A de
ve akrd i kenine sar l r g i b i . Kol a r g i b i vurutu, g
verc i n l e r gibi emiti ler. Kutnu de i n stnde m u
rat a l p m urat verd i l er.
Dars cmle hasretlerin ba n a .
B u n d a n sonra Kro l u am l belde el end i kal d .
Anadan aza n , babadan teze n , A l lahtan korkmaz, kul
dan utanmaz gelip Kro l unun etrafna topland lar.
Kro l u yol vurd u , bel kesti , zeng i n kerva n lardan ba
a l d . D e l i lerini doyurd u , fak i re f karaya datt . Ad
g itti rana, Turana yay l d . stanbul Pad iah n , ra n
ah n korku tuttu . Her seferi bir h i kaye oldu , a k l a
r n d i l ine dt .
Olsun deminiz, o l ma s n gamnz, hayra dnsn
serenca m n z . B i r dahaki h i kayeyi daha gzel sy l i
ye l i m . D i n l eyenlerin dama a olsun. M ert yaka l a r
namert e l i n e gemes i n . U sta m z n ad H d r, bu se
ferl i k e l i m izden gelen budur.

115

--=<@_:;,

;w.,.
m __

Cii>z---=n
...._u---cQ

Karacaolan

Yola ka rken bt n o bas ba n a birikmi, n e

demilerd i ? Etme eyl eme, uyma eytan szne. G u r
bet e l i n kahr zeh i rden acdr. Ak olsan d a acdr.
Senin ba ndaki kavak y e l l eri g e l i r geer, demil er
d i . Obam zn en l i i , gzmzn bebei gitme! Biz
den ne kt l k grdn k i ? Yare n i n yol da n burada.
Anan baban burada. G itme! Yapma bunu bize! i ste
bizden her isted i i n i . Btn b i r oba sen i n yol una can
verir. Sazy n stne s az yok, szyn stne sz
yok. B i l i riz, demilerd i . Senin kadrini b i l i riz. G e l tut
G itme gu rbet e l lere .
szmz, Obadan ayr l m a .
D i n l ememiti. Anas gzya dkm, babas boynu
n a s arlm, yarenl eri yol un u kes m i , onu dndreme
m i lerd i .
i m d i usuz bucaks z ova n n ortas n a d i ki l m i
bunl ar dnyord u .
Kimbi l i r ne zamandan beri burada byle dn
yordu? Kimbi l i r n e zamandan beri byle d i m d i k , k
m l damadan duruyord u ? D erken afa n tJCU grnd.
Dalarn arkas ayd n l and ayd n l anacak. Tepel er
1 19

aarmaa doru . . . Ku l a r uumaa ba l ad . Ku ses

leri ba l a d . Ayd n l k usuldan usuldan orta l a l yor
d u . Drt yan se i l m ee balaynca kendine g e l d i . Y
rmee ba l a d . Evden kt kal hep yryord u za
ten. Yrmekten baka bir ey dn myord u . Ama
ne reye g i d i yord u ? Bu onun b i rinci gu rbete k de
i l d i . Byl e uzun uzu n , ova l a r , yo l lar bell eri , dal ar
bundan nce de yrmt . Bundan nceki k l arn
d a d a nereye gitti i n i b i l m iyord u . Nereye g i tti i n i
b i l m emesi houna g i d iyord u . Yen i yzler, yen i d n
ya l a r grm e k onu kend ine ekiyordu . Yeni yen i i nsan
l a ra , yen i yeni eyler sy l e m e k . . .
Genti . Yre i nde b i r top k , b i r ate harman ,
iek am b i r bahar dal . . . Y ryordu .
G n l e oldu. am l k b i r tepeden aa i nerken
bir dzlkte qumanlar grd . Uzakta dalgalana dal ga
lana ttyordu. Kendi ken d i n e , b i r oba konmu ol
m a l oraya, .. ded i . Sev i n d i . S evinle yrd. Dumanla
rn ttt yere g e l i nce, sevinci kursanda kal d .
A z nce buradan b i r o b a k a l km t . Dumanl ar,
oba n n ocaklar n n dumanlar idi. Nedense, bir iki de
veyl e , f kara b i rka ev kal m t . Onl a ra b i r ey sor
mad .
Kaya l k b i r geide doru i l erl erke n , geitte yk
y k l m bir beyg i r l e uraan bir adam grd . Adam
gl kuvvet l i bir adam gr n yord u . ri yaryd . Ama
yk bir t rl doru ltam yordu. Kar s , ocuklar , z
gn d u ruyorlard orada.
Adama ya klat . Adam onu grnce doru l d u .
Ko l ay g e l s i n karde . dedi . Adam g l msedi . Sa
al.
Ne oldu b u beygi re byle ?
" Y k devri l d i . ,.
1 20

H i b i r ey sylemed i . Saz n kard b i r yana

koyd u . Yk ykl emee gitti .
Ykledi.
Adam : El i ne sa l k. A k msn sen ?
Yurttan yuvadan o l d u k .
D iya r diyar, yl e m i ?
yl e . "
Gayri eve dnmee tvbe m i ?
Tvbe .
Ada m : Sen i n g i b i a n biri ne sormular: Vata
n n nere ? Saz n gste rm i . Bura , demi. Adn ne se
n i n ? A d n b i r ba l a baka l m . Ben i m k i D e l i H se
y i n . . . Bozdoan Obas nd a Del i Hseyi n derler ban a .
" B izim obada d a Karaca derler bana. Karacaolan . . .
S izin oban n ad n e ?
Karacaolan, saz n gsterd i : te bu ! ded i .
Del i H sey i n i i a n l ad .
Yanyana, oba n n gitti i yana doru yrd ler.
Del i Hseyin bir gz k rpt :
Sevd a mese lesi m i ?
Karacaol ann yz kederlendi .
D e l i H seyin : A l d rm a .
Karacao lan kar l k vermed i .
Karacaolan n yz karan l kt .
Del i Hseyin sorduuna soraca n a piman o l
mutu. N e yapaca n b i l m iyord u . Konutu : i m d i
b i z i m obaya yetiiriz. Bizim o b a by ktr. Bizim beyi
sora rsan . . . ..
Karacao lan onun yzne bir ho bakt .
D e l i Hseyi n : Bana yl e gel iyor k i , bu senin i l k
gurbeti n d i r .
Karacao lan soru landan honutsuz, kar l k ver
d i : Son !
"

121

Gene dumanlar grnd. te lerden h ayk r ma

l a r, kpek h avl amal ar g e l d i . B i r hay-u huydu bu. Ko
yun, deve, at sr l eri a ras n dan geti l e r. Oba n n b i r
ucunda yklerini y k p , ad rlarn kuruverd i l e r. ad r
kurduktan sonrad r k i , Karacao l a n n yz azc k
d.
H seyi n i n gecikmesi merak o l mutu obaya. H e
men ba na bi ri kti l e r. Daha kimse az n amadan
H seyin balad syl emee :
Yk devird i m de b u ocuk doru lttu . Yoksa
dada kal m gitm i ti m . H i b i ri n i z nerde bizi m D e l i
H sey i n i m i z demed i . Gkten m i i nd i , yerden m i bit
ti , yetiiverd i . Ak b u ! S az da var." Karacao lana
dnd : Ka raca karde, al ded i . A k ded i i n naz
n i yaz istemez. al karde . ,,
Karaca saz ekti yere oturdu. Saz n stne yu
muldu:

mana gel kanl gurbet imana

Biz de bamz saldk gmana
Yap yamur giin deince imene
Kokar burcu burcu gl slann
Ovalar ovalar engin ovalar
Gzm ya biribirin kovalar
Yce da banda ahin yuvalar
ter garip blblleri slann
Bitmedik ilere Mevla ulaa
Daha neler geli r sa olan baa
Geerse bu yaz da kal rsak ka
Korkarm kapanr yol u s lann
1 22

Karacaolan der ki u bana n'oldu

Sarard gl benzin gazele dnd
Slada sevdiim yadeller ald
Bilmem nasl oldu hali slann

H i kimsen i n yzn e bakmad . Saz n usuldan

yan n a i n d i riverd i . Saz n n sedefl i gsnde sedef ge
y i k l e r uuuyord u . D i n l i yen l e r donup kal m l a rd .
Konumuyorl a rd . En sonunda ya l b i r adam konu
tu : Bu ses , " ded i , a da ta eriti r . " Sonra D e l i H
sey i n : " zme kend i n i karde, .. d i ye ekledi. Ev i m
sana ev, at m sana at, b e n de sana karde i m . D e yap
d i l e d i i n i ! . . .
G eced i r . ad rd a kalan Karaca dnyor. D
arda by k yal m l ar l a oba n n atei yan yor. teler
den, gece n i n sess i z l i i nden b i r kaval sesi gel iyor.
Karaca, ad r n aznda b i r ses duyd u . B i rden ba n
kal d rd k i , kar s nda Del i H seyi n . D e l i H seyi n
ona: G e l , " dedi , Se n i n l e kan k.ar-Oe olal m . Ki m i m
k i msem yok ben i m . Senin sesin da ta eritir .
Bel i nden h aneri n i kard . Karacaya : Ver e l i
n i , ded i . E l i a l d . Az c k kanatt . K a n yalad . Sonra
kendi parma n da kesti . Onu d a Karacaya yal att .
a Se n i n g i b i kardam old u ktan sonra, bu d nya
bana vz gel i r , dedi . . . aha Su ltana eyva l l ah de
mem. Szn Sultan , saz n Su ltan . . .
afak rken g yklend i . Oba n n b i r yan yola
dz l d . Karaca gentir, ev i ktir. Kendi yklerini he
mencec i k ykled i . H erkesten nce yol a d tl er.
Hseyin kan kardeinin bu atak l n sevinle, gz le
ri yaararak seyreyled i . G kal kt . G yol a dzld
ama, b i r yerde b i r kaynama o l d u . B i rey l er o l mu
tu. Bel l i . Hseyin ba n kal d rnca, b i r deve n i n ka l k
mad n grd .
"

,,

1 23

Kaynamaya doru at n s rd. Devenin ya n n a

geld i . Deve km ka l k m yord u . B i rka kii ka l d r
mak iin habire urayor, o inat ed iyord u . Deve n i n
banda da gzel b i r kz d n p du ruyordu . Bu o b a be
y i n i n kzyd . Deve de kz n d . Kz n k i rp i kleri top top
o l mutu ya i le . Bu s rada ortaya bir ya l adam at l
d . B u , Vel i emmiyd i . Ve l i Emmi kurdun kuun , h ay
van n d i l inden b i l i rd i . Dedi k i : Uramay n . Bouna
u ramay n . Dedi ki: Deve inad d r bu ! Baa k l
maz. B i r inat etmes i n , l nceye kadar yerinden k- .
m ldamaz. Ge lecek y l gel i n , burada kemi kl eri n i bu
l u rsunuz. Kes , l d r k m l damaz. Burada bylece
acndan l r . "
B e y at n stnde o l a n biteni seyred iyord u . S usu
yord u . B i rden, h m l a at ndan i n d i . Kz n n yan n a g e l
d i , Yakl at . Sal a r n oka d . Sonra e m i r verd i :
Haydi da l n . " Da l d la r. Kzna: Kzm , " ded i ,
sen ben i m uslu kz m s n , Koca Vel i do ru syled i .
B u l nceye kadar burada kal r. Kal kmaz. Sana i ste
d i i n devey i a l r m . are yok kz m .
Kz al yarak deveyi o rada b rakt . Kal kt atna
bindi.
B i r zaman sonra D e l i H seyi n doludizgin gel d i ,
deve n i n yan nda attan i nd i . Deven i n yan na geld i .
Konutu :
Demek burada rr, rr gider de yeri nden
kal kmaz ha? Neye i erl e m i , neye kzm ace p ? D e
ven i n ba nda dolan d . Sa n a soluna bakt . Ba n ok
ad . u deve m i l l eti de ne acaip mah l u k , " ded i .
N e tuhaf . . . at m i i n e u n u n . Zoru ne acep? B i l e
b i l e , gz gre gre , rr d e ka l r m adam ? Dert
lendi . Bi r t rl deve n i n yan ndan ayr lamad .
Karacaolan n g, gn nndeydi . lerl iyor
d u. B i r zaman gitti byl ece. Sonra H sey i n i dnd.
1 24

Hs ayi n neredeyd i ? Ka l abal a g i rm i ti . Bu zamana

kadar ne i yapyord u ? Kalabal k oktan da l m , yo
la dm t . M e rak g itti ke byyord u . Bir iki kii
ye sordu. Doru d rst bir cevap alamad . G H
sey i n i n kar sna tes l i m ett i , geriye dnd . Hsey i n i n
y a n n a geld i . Hseyin d eve n i n ba nd a d n p d u ru
yor. By l ece g rd onu. at . H seyi n , Karacay g
rnce kendine g e l d i .
B i l iyor m u s u n Karaca ?
Karacao l a n : B i l iyorum , dedi .
Del i Hsey i n :
Bu burada rynceye kadar kalacak. Yeri nden
kalkm yaca k . Karacaolan a k n l kl a , u nee ! ded i .
D e l i Hseyin usul usu l : Deve i n ad . Deve , i nad tu
tup da knce, b i r daha, l nceye kada r kal kmaz ye
rinden . . . te, bu da yeri nden kal km yacak. Zayf d
ecek. l ecek. Kurtlar kular pay edecek onu . Kald
ral m unu . Karacao lan : Kal kmaz diyen sensin
ya . . . .. D e l i Hsey i n : Belki kal kar . . . " Sonra k zd , de
veye sar l d , kald rmaa a l t . Ka l d ramad , to-l cd i ,
tep i nd i . lece i n i b i l s e burada, byl ece yatar ka l r
m ? Syl e Karaca ! Yatar ka l r m yd ? Bey kz trk
s yled i . Bana otu rdu d a deven i n , at yakt . Gene
kalkmad inat deve. B i rden aklna dt . Se n i n
ses i n d a a taa c m l e m a h l u kata k a r eyler. Syl ese
ne b i r trk. H aydi gzn seveyi m sy l e . Karaca
olan g l msedi : " Trkylen deve mi kal kar? Can
l m ek istemi. l ecek, "
Hsey i n : Be n i m hatrm
i i n . . . Ben i m hatrm iin bir trk sylemez m i s i n ?
Sen i n sesin topraa geer. Ta d i l e geti rir."
Karacao lan dnd. Gzleri akmak akmak
o l d u . Yz, btn bedeni korkunlat . B u Karacao
lan art k eski Karacao lan de i l d i . Kal kt usulcac k
g i tti , at n terkisi ndeki saz n a l d . Deve n i n kar sa1 25

 n a , b i r ta n stne oturd u . R zgar g i b i , kas rga 9i

bi, sonra seher yel i gibi l ktan a l p sylemee ba
lad.
Yaz gelir d e yaz yaban yurdolur
Her derede bir alc kurdolur
O n beinde kzlar gonca gl olur
Vakti gelen gller alamasn m?
Der Karacaolan bahar eriti
Meyvasn dermeden gazeli dt
Yklendi barhanem, kervann gt
Tozu kalkan yollar alamasn m?

l1

l1

1
1

'

A k der ki, saz n h i kmetinden sual o l unmaz. De

ve ar a r ayaa ka l k yordu . Ama Karacaolan bunu
grmyord u . Sazna yumu l m u , dnyas ndan gem i
verya n s n ediyord u . U u l du yo rdu dnya. Deve ayaa
ka l kt . D e l i Hseyin deveyi , durmu, onda h areket
ba l a d ndan beri seyrediyo rd u . Kendine gelen H
seyi n e l i n i Ka racan n omuzuna koydu. Deveyi gster
d i ona. Bu sefer amak Karacaya d t.
Del i Hseyin hemen deve n i n yular n Karacao
l a n n e l i n e verd i . Sen .. ded i , he l e d u r h e l e . Ben gi
d iyoru m . " At n a atlad . Doldurd u . Yrei paralana
cakm g i b i atyord u . Kime sylese, h i k i mse deve
n i n kalktna i nan mayaca kt . Nas l inandrm a l yd
o n l a r ? nanmazlarsa inanmas n lar, dedi kendi kendi
n e . . . Vars n i nanmas n l a r . . . nand raca m on l a r
ama . . . nanmal ar gerek . . . Sonra g grnce kend i n i
tutamad . Ba rmaa balad . Deve kalkt . . . Duyd u k
d uymad k d em eyi n , d eve k a l kt . . . H eeey m i l l et, deve
k a l kt h aaaa . . . ,. Duya n l ar, " N 'o l mu bu D e l i H seyi
ne gene ? ded i l e r.
1 26

Bey i n yanna g e l d i i n d e soluk soluayd . B i r za

man az n ap da b i r tek laf edeme d i . Kz n yz
solgundu. Kederl i , b itki n d i . Sonra H seyi n b i rden bo
and : Deve k a l kt , .. ded i . Deve kal kt d iyorum s i
ze, A l l ah A l l a h , deve kal kt. N e l af a n lamaz adamlar.
Deve kalkt yah u . Bey i m sana d iyoru m . Sayemde de
ve kal kt . Ben i m kardam saz al d , deve kal kt .
Saz a l d , kendi d i l i nce deveye trk sy l ed i , deve
de kalkt .
Bey, yan ndaki l ere : u N e d iyor bu del i ? diye sor
du. Kalaba l k homurdand :
Ne b i l e l i m ?
Sonra kalaba l k g itti k e artt . Del i HseyiA kpr
d . H a l ka dnd : N e yle pel pel bakyorsuffifZ ?-De-
ve ka l kt . Bey! Bey! Bunlar by l e bakyor ya, sen ni
ye yl e pel pel bakyo rs u n . . . ? Benim yeni karda m
v a r y a , hak a o . te o , oturdu deve n i n ba n a . . .
Yu muldu saz n stne, b i r a l d ki . . . D nya baka d n
ya oldu sand m . Da lar ovalar nenn i l end i . . . Toprak
d i l e g e l d i o al arken . . . Sonra deve kal kt . Daha kal k
m as n m ?
Kz: Ka l kt m Hsey i n Aam ? H seyi n : M u
tu l uumu isterim H atu n . Kz, Hseyine yak l at :
" M utu luun ba stne H seyin, ded i .
B u s rada, sabah l ey i n deve kal kmaz d i y e n ya l
ada m , Koca Ve l i Aa ortaya at l d , Ba k , ded i , de
l i , bana bak. Deve ded i i n i nat edince kalkmaz. yl e
s aznan sznen kal kmaz. D mb rtynan , z m b rtynan
kal kmaz. Sen d grms n . Sen n erede uyudun
d e l i d eyyus ? Sy l e de uyuduun yeri, sana ona g re
sz sy l ey i m . Sen uyu musun, hem de st a k uyu
musun . . .
"

1 27

Hseyin kzd : Koca ! Koca , ded i . Se n i n a k l n

sulanm."
Koca Ve l i : Ba k h e l e i t i n d e l i s i ne . . . N e l aflar
ediyor! Eer o deve ka l km sa, ben de u byklar m
keser i m .
Ka laba l n ortas nda H seyi n , onl ar i nand rmak
iin h i bir are bulam yordu . Nasl bulsu n . B u oba
lar oba, bu d eve l e r d eve oldu o l a l , ken deve , ina
d ndan ken d eve b i r d ah a kalkmamt .
H seyi n e l l erini am : i m d i , i m d i c i k gr r
snz , ,, d i yordu. i m d i , i m d i c i k , kardam g e l s i n
d e grrsnz. Deveyi getirsin de grrsnz. B i r
s a z a l s n da, b i r trk s ylesin d e grrsnz. O
zaman Koca Ve l i n i n b y k l a r n tutar kknden e l l e
ri m l e keseri m . Kkce izinden keserim. Bana n e ? s
ter i n an n , i ster inanmay n . Bana n e bre? Kard a m
alar, ben d e d i n l e ri m . "
Daha fazl a kzdrmamak i i n : nand k H sey i n ,
i nand k , dedi l e r, g l erek.
Va kit i k i n d i o l mutu. G g r lt pat rt y l a , d z
l e konmaa alyo rd u . Bunu Bey istemiti. Ne de
olsa mera k etm iti. Deveyi burada , bu dz l kte bekle
yecek l erdi bu gece . . . B urada b i r hafta, b i r ay, btn
bir yaz da kalabi l i rlerd i . n k yazla k l arndan b i ri s i
d e oban n , bu dz l kt . . . B u o l ay kmasayd , belki d e
d a h a i l eri gideceklerd i .
Bey: Varn syleyin u d e l i ye , d ed i , dedikl eri
do ru kmazsa, bunlar karda l n mek iin sy
l yorsa, kardana da, ona da yapaca m b i l i ri m . . .
Varn. Bey by l e syledi d eyi n . Yalansa i m d iden ba
n n ares i n e baks n . Varn ona syleyin. Kz m
umuda drd . Ya lansa, karda n da a l s n , obadan
ks n gits i n .
D e l i Hseyin , zorlukla ad r n k u rd u . E l l e ri dola1 28

arak . . . i iine s m yord u . ad r n yarm yamalak

kurd u . Oban n ortas n a d t . ad r ad r dolaarak
kard a n , karda n n s az a l n , deveyi n as l kal d r
d n a n l atyord u . Ya l a n syl yorsam ben bu oba
da d u rmam . Yal a n sy l em iyorsam d a , ol u k ocuk b
tn obay top l ar, Koca Ve l i n i n b y n ken d i e l i ml e
kknden kaz r m . Vars n avrad g i b i olsun Koca Ve1i. . .
Uzaktan devesi, at i l e Karaca gz kt . H sey i n
d e l i g i b i orta l a d t :
Ba k n ! bak n ! Kardam g e l iyor. Koca Vel i n i n b
y g i tti . Kknden gitti . B y k turusu yapaca m .
Y a d a avradna verece i m Koca Ve l i n i n by n . . .
Koa koa Karacaya doru g itti . Ona sar l d . Bir b
y k kazand k h a , ded i . Seksen ya n d a b i r b y k ka
zand k . "
Sonra Karacay orada b rakt , Beye kotu . Bey
daha nceden grmt deveyi . Varol Hseyi n , de
d i . Ben de sana mutu l u k verece i m . Geti r karda
n yan m a . Bu nas l ada m m , ben de greyi m .
Btn bunlar o l u p biterken Karaca ortada kal a
k a l m t .
Karaca n n y a n n a i l k i n kz gel d i : Saal , " d e d i ,
a k sen saol . B u benim devemd i . S e n kurtarm
s n . l p g idecekti . Sen o l masan . . .
Oba hal k , ol u k ocu k b i r i km i ti . Hayret l e , kor
kuy l a Karacaya bakyorlar, b i rbirlerine b i rey l e r f s l
dayorlard . B i ri kip halka o l mulard . Gelen g e l ene . . .
oban , s rtmac , duyan gel iyordu . Hseyin de B e
yi b rakp koa koa b i r i km i kalaba l a g e l d i . Ortada
yle kal aka l m Karacaolan n yan n a vard :
te , " ded i . ite karda m . . . Saza balad , b i r
t rk syled i . . . Bakt m deveye . . . Ne grem ki . . . Boy
nunu uzatm . . . Ya , boynunu uzatm . . . Sonra kal kt .
"

1 29

F. 9

Da l a r b i l e ayaa kalkp, d a l a r tal a r b i l e yo l a dp

y ryecekti , o trky sylerke n .
O b a top lanm t. O b a b i r uultu h a l i ndeyd i . Ka
l a ba l k b i r duruyor, h i mi h i ses km yord u . Ta gi
b i . H e r b i ri donmu. Sonra b i rden kalaba l k b i r u u l
d uyordu . Bu arada kzla Karacaolan gz gze geldi
l e r. Ba.k t lar. Kz uzun kirpikl iyd i . Karacao lan kara
yaz, kavruktu. el i k yzl . Kz bi r ey l e r syl eye
cek oldu Karacaya. Syl iyemed i . Karaca bunu sezd i .
Kalaba l n gzleri b u b i ri bi ri n e muhabbetle baka n ,
susan i ki gence evri l d i k a l d .
Kalaba l ktan b i r i ki ya l : .. u a k i k i sylese de
d i n l esek, .. dedi . Bu kad a r m i l l et az n n i i n e bak
yor o nu n . Karacaolann canna minnetti . Hemen ora
ca oturuverd i . Ba lad almaa.
O syled i ke h a l ka o l mu kad n l arda b i r s a l l an
ma . . . B i r a h , of . . . Etrafta t rt b i l e yok. Dalar, ova
lar ya n k l a n yor. Ya l n z b i r ses . . . Orta l dolduruyor.
Syl iyen i n yz utanga. B i r zaman sonra ken d i s i n i
u nutup da as l dnyas n a g i rdii zaman yz dei
ti. Obada kim varsa , hasta , yatalak, ocuk, h a l kaya
kat l ma k iin ad rdan frlad . . . H a l ka byd . H a l ka
dondu ka l d . Da l ardan o banlar s rsn b ra k p
g e l d i . Da lardan kurtl ar, k u l a r g e l d i . Sonra, b i rden
b i re saz d u rd u . Trk durdu . Trk bir zaman kaya
larda, ovada yan k land kald . A k ba nnde ka l k
t , yrd . Onun g e l d i i n i gren h a l ka usuldan a ra
l a n d . O kt .

Dalarn smb l , n e rg s kokar, Peryavan ,

mantvar , yarpuzu kokar, P n ar n n suyu, oluunun
yosunu kokar. Ulu bir aacn alt ndayd . Aal arn
1 30

a ras nda meneke a l m yrmt . M e nekesi d ize

km . A k ba n e l l eri aras n a a l m t . Yalnzd .
Dnyada yal n zd. B i r ey l er haya l ed iyordu. Kar
s n a b i r haya l d i k i l m iti , g itm i yord u . E l i n i yz nden
i nd i rd i . Saz n a dokundu. Sonra yumu l d u . Hep yumu
l u rdu by l e saza.
Arab at stnde kald postumuz
krarndan dndmola dostumuz
Yarn rter kara toprak stmz
rtr ha, benli sunam rtr.
Yksek olur Arab atn kalta
ssz kalmaz ko yiidin yata
Yaklama ktye deer etein
Geri dur ha, benli dilber geri dur
Yamur yad yollarna sapaym
Hak dinidi r ak dinine tapaym
eviriver al yanaktan peyim
Beri dur ha benli dilber beri dur.

Neden son rad r ki aykt . Saz n usulcac k yanna

koydu. Ka l kt , am l a doru yrd sonra da . . . Da
larn tesinde ak b u l utlar . . . Sonra e l i n e bir h an m b
cei geldi kondu. H ava l kt . B i r zaman h a n m bcei
nin e l i n i n stnde dolamas n a bakt . Han mbce i
ne m u habbetle bakt . Parma n n ucuy l a , s rtna do
kundu bce i n . Scack. Kara benekler k rm z st
neyd i . tel e rde bir uultu duydu . . . B i r grlt. O ya
na dnd . Yrd.
D nyadak i btn yarat , aac , ku u , bce i ,
i nsan , her ey i , her eyi en derin sevgisiyle kucak
lard . l ikleri n e kadar ak duyard dnya n n her eyi1 31

ne. Yamuruna, kna, boras na, s ca n a , sogugu

na . . . Dnya n n en k k , en deersiz eyine b i l e ko
caman a l m ocuk gzleriyle, hayretle bakard .
T rks, sesi b i r coma , b i r kend i nden gemeyd i .
D nyaya kar . B i r k rat grd . At p l a kt . Yel es i sav
ru l uyord u . At, oradan o raya uarcas n a atl yord u .
Kuyruunu d i km iti . Ak kuyruk ya m u r g i b i dkl
yord u .
B i rden birka atl kt . B u n l a r k rat koval yor
d u . A n l ad ki k rat zinciri n i , buka s n k r m ver e l i
n i dalar demi b i r att . Bu houna g i tti . Atl l ar k rat n
drt yan n evird i ler, nne i p gerd i ler. Kand r p tut
mak i i n , tutam tutam ye i l ot uzatt lar. Ama at tutu l
mad . En sonunda b i r ifte sal lay p , ba n a l d uzak
l a ra doru sz l d . Atl la r krat n tozuna bi le yeti e
medi ler. Bu i Karaca n n ok houna gitti .
At gzden kaybo ldu. Ufuun mavi l i i nde ak b i r
l eke kal d . Sonra geri d nd . Ak l eke mavide by d .
Sonra geldi tede, ye i l , taze b i r ayrn ortas nd a
d u r d u . Yay l maa ba l ad . te t a m bu s rada, am l a
r n ard ndan dolu d izg i n b i r k z kt . At kp rmt .
ay rda yay lan at gr nce at n n ba n ekti . B i r
tutam o t kopard , yay l m a kta o l a n ata doru u s u l usul
g itmee balad .
Uzaktan b i r trk g e l i yord u . Uzak, yank l , usu l . . .
K z bunun ne o l duunu b i r trl kestiremed i . U l u ka
ya l klardan. b i r p nardan, ufkun tes inden , ay rdan
i menden gelen bir trk . . . Durdu d i n l ed i . O yeni ge
l e n , deveyi kald ran olan n sesine benziyord u . O sy
l yord u . Kimbi l i r nerel erde syl yor da esen ye l a l p
geti riyor onun sesi n i . . . Yay l makta olan ata ya kl at .
At kamyordu . . . Kuzu kuzu boynunu uzatyord u . Tut
tu. Ama buna at d a . . . B u at b i l d i b i l e l i at by l e
kolaycac k , h e m e n g e l i p tutu l ma m t . Kulak verd i ,
1 32

trk da l a rdan derelerden a p gel iyordu. Bahar bu

usu topraktan nas l yeki n i rse, bu trk de y le
kyordu topraktan . . .
Trkye kulak vererek geriye dnd . Teti kte g i
d iyordu. B i r yerl ere yaklayordu. Yakl atka da tr
k byyord u . k i n d i st esen garbi yel i g i b i b i rden ,
trky tam kula n n d i b i nde duyd u . At n n ba n
ekt i . Ba n am l a doru eviri nce Karacao l a n
grd . Trky a ra n n o o l duunu bi l d i i halde be
den i nde bir mgma d o l at . B i r ho o l d u . Ken d i s i n i
tutmasa a z daha attan d ecekti. B i rde n , kendinde
o l mada n , azn::Jrn d i.i!c ! ::verd i : Sen hep dal arda
m . . . Sen hep . . . ,, ded i . . . Sonra bunl a r nas l syledi
i ne kendi de at . Toparla n d . Karacaolan daha
kar l k vermeden oradan uzakl at .
O gn bu gndr kza b i r ey l e r o l d u . Oldu ama,
kendi de fark nda de i l . . . Yalnz herkes d a l p d a l p
g i tti i n i n farknda . . . G n akam l a ra d e k dal yor, d a l p
dal p gid iyor. B e l k i bir g n d e b i r kerecik b i r i k i dak
kac k aykyor. G ndz haya l i nde , gece dnde de
dii. . .
Son ra gn lerden b i r g n , bir t rk sard orta l
. . . Uzak bir trk . B i r a l m t ki drt b i r yan . . . Ya
n k , sevda l . . . Bu t rk y re i n den yakalad onu . . .
ekti , te lere, uzaklara ekti . O gid i yor, trk eki
yord u . Dt ard na . . . H ayal iindeyd i . D i indey
d i . am l a r, imenler, ak b u l utlar . . . B i r yar vard , top
ra trl renkteydi . . . G n altnda durmadan
ren k deitiriyordu toprak . M orundan krmzsna,
ye i l i nden turuncusu, sar s n dan pembes i n e kadar . . .
Yalp ya l p edip d u ruyordu . Onu geti . st banda ka
ya l klar vard . Karta l lar n yuvas . Kaya l kl arda u l u
amlar vard . B i l l u r ye i l i b i r p nar dk l yordu kaya
l klardan. Trk kaya l k l ara doru ekiyord u .
1 33

"'3

J!

kiyord
o ru e
d
a
ar
f
k
ya/
Tri< 1<a

O gitti , trk yakl at . Trk kamyordu art k.

B i rden trk yerinde ka l r g i b i , a rt k te l ere eki l m ez
o l d u . Kz korkuyl a , b i r uykudan uyanman n rknt
syle gzleri n i ara l ad , k i rp i k l e ri n i n aras ndan bakt .
Karacao l a n grd . G z gze geldi l er. Gz gze y
lecene ka l d lar. Sonra Karaca usu l lac k ayaa k a l kt .
Kza do ru b i r i ki adm att durdu. Kz da d uruyord u .
A ra l arnda b i r i k i ad m l k b i r uzakl k vard . Donmu
gibi duruyorlard . K m l damadan duruyorlard . E l l eri n i
uzatsalar, e l l eri b i r i b i ri n i n iindeyd i . Uzatam yorl a r
d . Ko l lar kknden k r l m dm g i b i yd i .
B i r d iinde, b i r uzak trk iinde, trk lerin
cen neti iinde, p narn ye i l b i l l u ru iinde kald lar
b i r an . . . Nas l oldu, n as l o l m ad , kend i l e ri n i , yanya
na, kucak kucaa buldular.
Uzun zaman byle kal d lar. Kon uma d l ar. Konu
amazlard . Sy l i yecek h i b i r eyleri yoktu. Yrekte
ki mgma, bahar h ava s , g n ayd n l , l k l k b i r
seher y e l i . kendi nden geme . . . H ayran hayran bi
ribiri n i n yzne bakyorlard . . . Ya r yzne b i n y l
baksam a z g e l i r . Yz y l d a h i baksam kanan dei l i m . ..
Kanm yorlard . Sevdan n byk ateiyle yan yorlard .
Biri b i r Trkmen bey i n i n kz , b i ri s i d e n e i d i i bel i rsiz
b i r akt . k i s i n i de eken b i r ey vard . . . Bir yer, bir
cennet . . . B i r d l kesi . . .
Kayal ktan b i r ta yuvarland . P nardan b i r ayak
sesi g e l d i . Kafa l arnda uuldayan trk kes i l d i . Ay k
t lar. Kz Karacay orada b rakt . Arkas n dnd. Ka
yal klardan aa i n d i . Ormana kart . Obaya doru
komaa ba l ad . B i r an d nd . O ta n iye dm
t? O ayak sesi neyd i ? B i r p narn ba nd a , kaya l k
larda, ormanda , n a s l da at l m t e l i n o lunun kuca
n a ! Bu ite b i r eyler vard . Bu olanda b i r by
vard . S i h i r vard . N a s l ekm iti kend i n e ? . . . B i r tr1 35

k onu nasl a l p gtrm t ? Kaya l klardan i n d i . Or

mandan d a rd a , b i r at b u l u p b i nd i . Doludizgi n , a labi l
d i i n e , nereye olduunu b i l m eden at s rd . At n s
t nde, ulu bir trk n n rzgar nda, uultusundayd .
G i d i yordu . Ba n a l m g i d iyord u .
A t n ba n ekti . Z n k diye at d u rd u rd u . Nere
ye ? Nereye? N ereye? dedi kendi kend i n e . Dostum
beni n i i n zar inc iti rsi n ? Verd i i n i krardan dnen de
i l i m , .. d iyordu bu trks n d e . Sonra .. yalan de i l i m , "
d iyord u . Sonra , a ya r sevem e m yar st n e , d iyord u .
Gu rbet e l d e a n a m atam yok ben i m , " d i yord u . Y k
las ka rl da n ard n a , d i yord u . ki b l b l gel d i kon
d u d i kene, ty sar ayaklar krmz , d iyord u . Be n i
ldr, e l i n bat r kanma, desin ler k i a k e l lerin knal , "
d iyord u . Orada ka laka l d . Karacaolan ne d iyorsa do
ru d iyord u .
P nara su i m ee ka n oban ocuk onlar gr
mt . Bu A l l a h n belas o l a n da hep bu p nara da
d a n m t . Suyunu hep burd a n i erd i . Su imee geldi
i nd e p narn yan ndaki bir aacn ard n a sakl a n m ,
olan biteni b i r iyicene seyreylem iti . Sonra aya n n
altndaki ta kaym , s e s karm , sevdal lar uyku l a
rndan, dlerinden a l m t .
Kz g ittikten sonra , Karacaya grnmeden p n a r
dan i n d i . Srsn b i r suya vurd u . Olanca h zyla oba
ya doru komaya ba lad .
Beyin ad rna geldi . ad r n i i ne uzaklardan
at l m b i r ta gibi dt . Beyin Hatunu dibek d
yord u . Kahve kokusu a l m t ad r n i i n i . te lere ka
dar tayordu koku. D i be i n demiri e l inde ka laka l d ,
Hatu n un . ad ra den bu tatan a rd . H i k i mse,
hele bir oban, Beyin ad r n a byle ta der g i b i g i
remezd i .
1 36

 Hatun abla, H atu n ab l a ben . . . ben . . . be . . . be . . .

ben . . . .. diy.e konumaa balad ocuk.
Hatun, ocuun bu tel ana daha ok a rd .
oban ocuu gzleri n i n
bast rd :

stn i k i parmayla

'
ki gz m , i k i gzm ks n ki Hatun ablam . . . .,
ded i . " k i gzm nme a k s n k i . . . Aks n ki H atun
ablam . . . Grdm ite . . . B e n grd m . . . Kimse gre
mez ki . . . Bal p nar var ya, oradan ki mse su imez . . .
Ben s u i eri m . Grd m , grdm ite . . .
Kad n iyicene sabrszland :
De , ded i , A l l a h n belas kel olan , d e baka
l m ne grd n ?
ine byk b i r m erak dmt . ocuk neyi gr
mt acep? Kend i n i i l g i l en d i ren neyi grmt de
by l e tela l , destursuz adra d m t ?
ocu k: Va l l a h i de grd m , b i l l ah i de grd m .
A n a m l m psn k i grd m . . . Grdm i te. Kimse
gremez de onun iin . . . Grdm ite . Bal p narn su
yunu kaya l kl a ra kar da kim ier Hatun abla . . . Ben
kar m . Grdm ite. G z mn nnde. Saklandm
aac n ard na . Ta d t . B i r dmeseyd i ta, daha
neler grrdm! Ta dnce kaverdi . . . Donakal
d. . .
H atun : Neyi grd n , syle gavu run o l u ? ded i .
Tam b u s rada, kal n g r b i r ses geldi ad r n ard ndan . Bu beyi n sesiyd i .
Kad n : Syle sy l e , ded i , Syl ey iver h ay d i . ..
ocu k kvrand : O, o , o var ya . . . te O.
B i rden Bey g i rdi ieri .
Kad n : Bey, " ded i , Bi r d e l i o l a n bu . Syl etip
g l yordum .
ocu k a rm t . yicene. ad r n i inde dnp
"

1 37

d u ruyord u . Ba l p na r . . . Balp nar n n orada. Gz m

nme a ks n k i . . .
Kad n , obana can n a l rcas n a bakt . Sonra Be
ye: ocuk Balp narndan yuvarlanm da onu a n l at
yord u , ded i .
ocu k , kad n n bak na dayanamad , ken d i s i n i
ad rdan d a r ya att . A rd na bakmadan dalara ko
maa ba l a d .
,,

Kz b i r ho o l m utu . H i k i mseyle konumuyor

d u . Sararp solmu gitmit i . ou zaman ad r n b i r
kes i n e otu ruyor, d a l p g i d i yo rd u .
Parmaklarndan ren k l e r dklyord u . Renkler,
naklar . . . Sar bir dalga . . . Ye i l , mav i , al, mor bir
dalga kl a n yor, ufku n , dalarn tesine akyord u .
Ayd n l k p narlarn yre p l e re vurduu avk g i b i . . .
Kz h i konum uyord u . Dler iinde, k l a r i i n
de, ren k l e r iinde balkyp duruyord u . Arkada larna
onun bu h a l i dert o l m utu . O g n bugndr de Karaca
olan grememit i . M e ra kta n , hasretten at l yo rd u .
Gergef dokuduu zamanlar, arkadalar ba na
b i ri ki yor, t karmadan o n u n derdiyle d ertl i , par
maklarndan akan ren k l e ri , naklar seyreyl iyor l a rd .
G n l erden cumayd . k i n d i styd . Da l a rdan iek
koku l a r geti riyordu esen ye l . Uzak dal ardan bir tr
k geti riyord u . B i r ses, b i r uu ltu getiriyord u . B i r tu
tam y l d z , b i r tutam g n geti riyo rd u .
E l l eri gergefi n st nde kalakald . D a l d kal d .
G n n a karm b i r trk uul duyord u . B i r yap
rak h rd yord u . i mek g i b i bir ye i l l i k kayd geti
gz l e r i n i n nnden. Kzn a rkadal ar onu orada ken
di h a l i ne b rakp g itti ler.
1 38

H i b i r eyden h aberi yoktu. Gelseler eti n i kes

seler haberi o l maz, derl er. O h a ldeyd i . H aberi o l ma
yacakt . Yrei g n l e rden beri i ki rc i k l i yd i . N eydi bu
ben i m bama g e l e n , d iyordu da baka b i r ey demi
yordu. Olacak i de i ld i . N e idii be l i rs i z bir akt.
Ba n a l m dm yol l ara . Kimsiz k i msesiz. B i r
Bey kz ! . Elalem n e derd i ? H ne derd i ? H ne der
d i ? Ne derl erse des i n l e r . . . N e derl erse desi n l e r der
ken trk l erin cenneti ne g i ri yor, kendinden geiyor
du.
Uykuda m , uya n k m , bel l i de i l . Dte m i , h a
yalde m i , be l l i de i l . . . Sonra b i rden a y kt . . . G zl eri
n i n nnden kayan b i r yei l l i k a kyordu . Usuz bu
caks z b i r mavi l i e doru b i r ye i l l i k , ayd n l k b i r ye
i l l i k kayyordu . Bir orman kayyordu. Bir tutam y l
d z , b i r tutam g n kayyord u . B i r trk usul dan
kayyord u . Bir su akyordu . ak ltal ar s t beyazd .
Pembe pembe iek am a naalar . . . B i r ovaya
b i r pembe l i k i n iyord u . B i r trk esiyo rd u .
Ayaa ka l kt . Yr d . G idecei yeri ayaklar b i l i
yord u . Yrei g i dece i yeri b i l iyord u . Banda dnen
trk g idecei yeri b i l iyordu. Bu i ki n d i st ad rdan
k l r da ormana g i d i l i r m i yd i ? E l inde olsa, sevdadan
l se , ad rdan dar bir adm b i l e atmazd . Y rd.
Ken d i n i b rakm t . Ki mse farknda o l mad m bu gidi
in? Kimbi l i r.
Deved i keni iekleri mosmordu yol k y l arnda . . .
ay rlar tazeyd i . B i r ku tyordu durmadan. Uzun
uzun . . . At g i b i . oban ras i ek am t . Usuldan
b i r buu kalkyordu topraktan . M antarl ar b i r ucundan
topra yarm l ar, kt kacaklar. Topran rts
ye i l imenl er, seri l m i . l s l ak .
Ormana g i rd i . Ormanda kaybol d u .
Ormann s l akl nda yalnz ayak izl eri kal d .
1 39

Karacaolan n yurdu yuvas orman l a rd . G e l d i ge

l e l i ormandan kmyordu. Tek ba n a , ya l n z . B i r i s i
yan na varsa, d a l g a s boz u l uyor, o n u n yan ndan kal
k p orman n deri n l e rine g i d i yo rdu. Toros l arn en hey
bet l i orman l a r , Konurda , Meryem i l bel i nde . . . i
ekda da beri l erde . Orm a n n kuytusunda trk ler
sy lyordu durmadan. D u rmadan coup coup d uru
yord u . U l al maz b i r sevdaya d mt. B i r yanda
Trkmen i n en n l bey i n i n kz Elif, bir yanda yersiz
yurtsuz Karaca! Bu olacak i m i ! " Dnya n n ucunda
bir gl a l m . . . " D nya n n teki ucunda, teki ky
s n d a , gne gibi bir g l a l m . Yetii l i r m i ? Cen
neti a ladan gel i r kokusu . . . " yle uzak, yle yeti i lmez. Ama, Sevda sevda derler behey yaren l e r . . . "
Buna sevda derler. D nyan n teki ucunda da a lsa . . .
B i l m eyene b i r aca i p h a l o l u r.
Kvranyord u . Dol uya koysa a l m yor, boa koysa
dol muyordu.
Derdiyle sevi nci m ya k r da lar, " diyord u . Du
rup d u ru p yle sylyord u .
Ba n ka l d r nca tam n n de kz grd . K z , y
le d i k i l m i ka l m t . K m l d am yord u . Kz grnce
Karaca da yle d i k i l d i ka l d . Tkr boaz n da kuru
d u . O g nden beri , Ba l p n a r olayndan bu yan a , kz
b i r daha grece i n i h i u m ut etm iyord u . Grece i n i
de i l de , kzn b i r daha ken d i n i aramaya ormana ge
l ece i n i h i u mut etm i yord u . Bu sebepten durd u ka l
d . Ta gibi dondu ka l d .
K z o n u oktan beri d u rmu seyrediyord u . B i r bu
lut tes indeymi g i b i haya l m eyal onu gryordu. Sa
z n n pskl yle oynamas n , kendi kendi n e m r ldan
mas n , bir t rkye usuldan balamas n seyrey l i yo r
d u . B i r yerlerden toprakta n , aata n , dal larda n , b u l ut
tan , i menlerden b i r buu g i b i b i r t rk uulduyor140

du o usuldan bir trkye ba l ay nca . . . yl e gz gze

ka l d lar. Ne kadar yle k a l d l a r , be l l i de i l .
Gzleri fa lta g i bi a l d , donmu Karacao lan
yerinden k m ldaynca. Karan l k , kapkaran l k bir yer
d e n g n n a knca i nsan n as l arp l r, k nasl
arpar insana, E l i f de y l es i n e arp l d . Dnp kaa
cakt , yapamad . Gzleri yle byd kal d . Kaacak
t . Ayaklar ken d i s i n i n d e i l m i g i b i yrmed i . Gz
leri ken d i s i n i n de i l m i g i bi, Karacan n yznden ba
ka yana evri l m ed i . H e l e e l l eri yokmu g i biyd i . ki ya
n n a l g i b i sarkm t . Ka raca g e l d i . Onun bu by
l e n m i h a l i nden rkt .
Son ra e l l erinden tutup ekt i . B i r kt n stne
yanyana otu rdular. E l i f bunun d a farknda de i l d i . Ba
gene uul damaa ba l a d . Ba nda gene b i n b i r t r
knn namel eri vard . Karacao l a n n sesi avkyor
d u . Karaca onu ay kt rma k i i n b i r i lsi sc1 1 ad . Ceylan
g zleri ayd n l kt . Bul utl uydu. tsfakt . Korku l uydu .
Karaca: Kaal m , d ed i . " Ta d nyan n tek i ucu
na . . . Buradan tek i ucuna kada r gidel i m . . . Korkma,
b i z i m g idece imiz yere babay n el i ko l u yetimez.
Akaden izin arkas n a kaa l m .
Kz, ylece by l e n m i , h a l a bakyordu.
" Bamz alr gideriz. Bir eh i r varm Akade
nizin te yan nda, A k l ar, sevdal l ar ehri . . . Oraya
g ideriz. zimizi yitiririz. Ne ders i n ? ,.
B u sz stne E l i f aykt .
El if? Bu i e ne ders i n ? Yoksa beni sevmez m i
sin?
Karacan n e l i n i tuttu , yre i n in stne gtrd .
E l ifin t m bedeni yal m a kesmiti . Karaca n n e l i n i
yakt ten i . Yrei kt k t atyord u .
Karaca bundan cesaret a ld : H ayd i ! hayd i ! de141

d i . .. uradan aa , u d a n ard n aa l m . Oradan

A kaden i z glnn kys n a vara l m . Oradan da . . .
,,

B i rden sustu . Konumad . B i r trk dn yordu

banda gene. ten ie b i r trk syl yord u . U mut
suzdu . Kolu kanad k r l m t. inden d iyordu k i :
Ak kollarn sala sala yryen
Nasl getireyim seni ele ben
Ben bir ahin olsam sen de balaban
Alsam rnama ksam yola ben
l inizde yok mu idi kad lar
Ak el lerin altn tasta yudular
Seni bana gvel rdek dediler
Onun iin dolanrm gle ben

Susuyorlard . Susuyor konumuyorlard . Kz n

gz l e ri n i n ukurlar nda birer damla ya b i ri km i ti .
Karacan n ii nden geen l eri duyuyordu sank i . Duyup
ka h ro l uyordu. Karaca b i r k z p , bir yumuuyordu .
Yklettim yedeim deste katarm
Ykm kuma ben alana satarm
ki blbl bir kafeste terim
Konmaz mym yeni am gle ben

Yz deiiyordu andan ana. Saz alarken nas l

de i i r , yl e dei iyord u .
Hemene d e Karacaolan hemene
Canl kervan indirmiim Yemene
Sevdim ise ben yarim i kime ne
Nettim ola u kolaan ele ben

142

Elif hzla ondan ayr l d . am l a r n aras ndan ce

ren g i bi sekiyord u . i m d i Karaca n n i i nden g een
t rk kova l yordu onu. A rd n a dm, o g itti ke b i r
uu ltu g i b i trk d e g idiyord u . B i r k yamuru, b i r
ren k yamuru g i b i g i diyord u .
Yaz gelir d e heveslenir bitersin
Gz gelince ban alr gidersin
Yavru niin boynun eri tutarsn
Senin derdin benden beter meneve
Ala gzlerini sevdiim dilber
Uyuyup uykuya kanamaz oldum
Deli miyim mecnun muyum ben neyim
Sevdasn serimden atamaz oldum.

Karacao lan o kaarken by le sylyordu b e l k i .

Aya n n d i b i ndeki iekl ere bakt bakt . . . Eti nde s
cakl , gzlerinde h aya l i kal d . Arkas ndan bakaka l d .
Ak i mende glgesi kal d . R zgarda kokusu ka l d .
Ormanda ya l n z ba n a ka l d . Dnd kald . D ert
lendi kal d .
Akama doru b i r frtna kt . yl es i n e esiyor
du k i , aalar kknden sken . . . Sonra karan l k ka
vutu . F rtna az c k durur g i b i ett i . Sonra b i rden gk
del i nm i g i bi bir ya m u r b a l ad . Yamur habire a
d rlar dyordu. ad rl ar sarsyor, aalarn d a l l a
r n savu ruyordu.
D e l i Hsey i n akamdan beri mera ktayd . Karac
nereye g itmiti ? H i b i r zaman gn at ktan sonra d
arda kalmazd . Bu n e it i ? B i r hal m i g e l mi ti ocu
un ba na ?
" Nerede ka l d ? B u z a m a nacak nered e ? . . . ..
B i r zaman kend i ken d i n e mr l danara k ad r n
1 43

iinde dol at kald . Akl na t rl i htima l ler g e l iyord u .

A k b u ! Ka p gi debi l i rd i . S k l r , ba n a l r giderd i .
Oba, karda n ekemez, ted i rg i n ederd i onu. l d r r
le d i de . . . yle b i r ey o l u rsa, dedi kend i kend i n e ,
bu obay da Beyiyle, a t ee i , ad r , ol u k ocu uy
la s i l i p sprmek boynuma bor olsun .
Ya mur ya yord u . ad r dyordu. H seyin
ne yapaca n a rm i e rde drt dnyordu.
Vard kar s n n nnde d urdu en sonunda : Av
rat, ded i , be n i m kardam bu obaya geldi g e l e l i ,
h i b i r gece eve gel memezl i k etti m i ?
Kad n : Yo k , ded i , .. kurban o l duum Hsey i n ,
s e n i n karda n , iki e l i kandaysa d a a kam yemeinde
evde bulunurdu h e r gn. Byle bir i hi o lmadyd . "
Be n i m karda m l d m dersi n ? Ba n a b i r i
m i g e l d i ders i n ?
B ize g e l d i gelel i , b i r g n olsun d arda kal ma
d yd , ,, d iye tekrar etti kad n . B i r hal var ba nd a
karda y n .
Del i H seyi n : B i r i yapsa bana haber etmesi
gere k . Bir dne, bir de rnee g itse bana haber et
mesi gerek . . . Ne o l a k i ? Kardama bu obadan b i r k
t l k g e l m ise . . . Ben i m h a k a karda m ekeme
yeni erden b i r kt l k g e l m i se . . . Ben d e bi l i r i m yapa
ca m bu obaya. Beyden de Paadan da g e l m i s e ,
oca n snd rp, yeri n e i n c i r d i keri m . D i kmezsem
bana da Hsey i n , D e l i H sey i n demes i n l e r . . .
"

B i r zaman sustu . ad r n ii nde doland durdu.

Deli g i bi yd i . Yrtc bir ka p lana benziyord u .
Tel a land : Daha ben ne du ruyoru m ? ded i .
Karda m , b i r tek karda m yitmi de daha ben n e
duruyorum? Avrat gocuumu geti r , diye ba rd .
Kad n d u raksad azck.
1 44

Hsey i n : Getir get i r , " d iye ba rd . Geti r g e

tir .

. . "

Gocuunu giyd i , ya m u ra , kara n l a at l d .

Kara n l kt orta l k. G z gz grm yord u . R zgar
savu ruyord u . Toprak sars l yord u . Yamur ylesine
ya yordu k i , H sey i n kar dan gelen yamura zor
d ayanyordu. Yamur gsne gsne kam l yor
du. Yamur bak g i b i kes iyordu. Hseyin nereye g i-,
diyord u ? Nereye g itme l iyd i ? B i l m iyordu . inde b i r
z e h i r acs . . . Yryord u .
Yamurda d e l i cesine komaa ba l ad . Bi r ey
o l duysa kardama, b i r kt l k gel d iyse ben i m y
z mdend i r.

Beyin evi n i de b i r tel at r a l m t . N e o l uyord u ?

O radan oraya g i d i p gelmeler . . . Durup konum a l ar . . .
Fsl damalar . . . B ey i n H atunu al yord u . Durmadan
a l yord u . H k rm yord u . H i ses karm yord u . Ken
d i s i n i tutuyordu . Gzya n iine aktyord u . Yan nda
k i l ere : Susun, sus u n , ,, d iyord u . Amann Bey duy
masn. Duyarsa l d k , " d iyordu. Duyarsa h a l kt . . .
H e p i m iz i d i ri d i ri boazlar . . . ..
B i r a n iinde tel a bitm i , ses seda kalmam t
orta l kta. adrn iinde s i ne k vz l dasa duyu l uyord u .
H atu n : Nerede, nerede, nerede kald ? d i yo rd u .
" Geceye kadar nerede ka l d ? Nerede, nered e , n erede
ka l d ? Oca m sndrd de g itti . Evi m i y kt d a g i tti .
ad rlarn stne h a l a ya mur yaar. Frt na h a l a
savurur. H atunun sesi k s l m t . Yar bayg n . B e y i i
sezdi bu a rada. Vard Hatununu yerden k a l d rd .
Be n , ded i , bi r zaman d r bu kzd a b i r ey l e r, b i r
baka l k seziyordum zaten. Kendi nden g em i, dn1 45

F. (I

yas nd a n gemi b i r h a l i vard . Toprakta de i l de gk

te ya yord u . Sana syl eyi m ded i m , belki yan l yo
rum d iye sy lemed i m . Keke syleseyd i m . . . Ka l k he
l e , kal k sen . . . Yeme ken d i ni . Zarar yok . . .
"

Kad n ko l undan tutu, keye ekti : Ne d i yor

sun ? Ne o l a ki b u ? ld m ders i n ? Kat m dersi n ?
Kasa k i m i n l e kaaca k ? l d desek . . .
"

Sonra kad n a kzd : " Bu ne deme k , ,. ded i . " Bu

ne demek? Koca b i r a i ret bey i n i n kz at s rtnda
dala rd a . Olur m u bu! B e n sana yz kere syledim
hatu n . B i n kere syled i m . Yz b i n kere syled i m . Bey
kz at s rtnda olmaz. A l i te sana. A l da bana gl
d iye sok. Gece yary get i , akr ak r ya mur ya
yor daha gelmed i . . . B i r ey o l musa, b i r ey g e l m i
se, namusuma h i l e g e l m i se senden b i l i ri m Hatu n .
Sana s u a l sorarm . . . Anlad n m Hatun s a n a s u a l so
ra r m . . . Namusuma h i l e g etirmise senin k z n , sen
d e yoksun H atun . . . ..
Bey konutuka h i ddetleniyordu . Hatunun e l in
deki kol u n u arpt . Sanda vard . Sand k ilenmit i .
Nak n a k g l d . Sand at . San d k l l n d iye
tt . Bey, sand ktan en gze l , a ltn i leme tabanca
s n ka rd . B u tabancay her zaman karmazd . H a
tun hatrlad ki Bey b u tabancay b i r Cerit dn
de, bir d e Lekkrtl erin ta l a n nda karm t . . . Demek
k i , bu kaa, bu yitie de o kadar nem veriyor . . .
Bey tabancay a l d b e l i n e takt . Kamay da . . . ad r n
orta di rei nde as l si lah d a . . .
Hatun B eye yalvard . ktye g i d iyord u : Bey, ..
ded i , Bey, kurbanlarn o l u ru m . Bu yamurda, bu kya
m ette g itme . . . Adam l a r gitsin . . . B u l u r gel i rler. Nere
deyse bu l u r g e l i rl e r. Belki h i b i r ey yoktur bu ite .
Ya m u r tutu nca b i r maaraya saklanm , kamam146

tr be l ki . . . Sen bu kyamette aramaa k nca e l i n

akl na neler g e l mez. G e l fkeyl e kal k ma . . . Ku l u n
kurba n n o l ay m Bey. S e n b i l mez m i s i n o d e l i kz . . .
ocukluunda d a bir yamurlu g nde b i r maaraya
saklanp ka l m t . M aara n n kara n l na bz l m
t . . .
Bey bunun stne h i konumad . Bel i ndeki ta
bancay ka rd yeniden sanda koydu . Tfei yerine
ast. Kamay da . . .
Ya mur at kuyruu g i b i i ni yord u . Gece kara n l k ,
gz gz grmyord u . B i rden kara n l n iinden, or
mann te l erinde b i r top k akt . I k gitt i ke oa
l yord u . I k oald ka i nsanlar da oal yord u . B i r
grlt, b i r hay-u h u y b i r anda orman a l verd i . At
kuyru u g i bi i nen ya m u r klarn ard nda ine ine
p r lt iinde kal yord u . H seyi n uzaklar ndayd . Sey
rediyordu . " Nedir ki bu kalaba l k ? Ned i r o l a ? Karda
m a bir kt l k i i n top l a n m sa bunlar, b i r tek i n i
b i l e s a komam. Dorar m heps i n i . . . Anam avrad m
olsun dorarm . . . B u kalabal k baka ne olabi l i r k i ? . . .
Bycek, yar y k l m bir aac n ktne kt,
kalaba l a bakt . E l l erinde silah d a vard . Bu s i l a h l
kalaba l k by l e k l , karda m aramyorsa k i m i ar
yor ? . . . Ama neden a ryor? Bey m i aratyor? Karda
m ne yapt k i ? 0baya b i r kt l k m ett i ? Ne kt
l k edecek? Ne kt l k gel i r f karac n e l i nden? G e l
se b i l e . . . am l kta saz alar, gezer durur . . . Son ra b i r
ey yapacak olsa, bana, byk kardana haber ver i r . . .
O bir kt l k yapacak adam de i l d i r. Ona kt l k ya
pacak adam Bey de o l sa . . . Evi n i bana y karm . . .
i h n l a dolu kalaba l a doru kotu. O n la ra
ya klat ka m erak artyordu. B i r ara du ruyor, soluk
a l yor, dnyor, b i r t r l b i r eye karar veremiyor
d u . Sonra gene kouyordu . Suya g i r i p k m g i b i

"

"

1 47

p ldak suya batm t . Usul usul b i r titreme a l m t be

den i n i . Hem mera kta n . hem souktan . . .
Ka laba l n beri s i n d e , b u ucunda b i ri vard . Tek
ba nayd . Ksa boyluyd u . El i nde boyu kadar b i r am
kt tutuyordu . Ktkten ya l m l a r fk ryord u . Az
yakla nca bunun Ksac k H asan o lduunu a n l a d . Se
vind i . Her neyse, heps i n i Ksac k Hasandan rene
b i l i rd i . H z n artt rd . Ksack Hasana vard .
Hasan onu byl e d e l i g i b i koarken grnce kork
tu. Kamak istedi ama kaamad . Yerinde ylecene
dona ka l d .
Hseyin tela iinde, soluyarak, keli melerin o
unu yuta ra k Hasana sord u :
Hasa n ! Hasa n ! Bu n e ? ded i . B u n e h a l Ha
san ? . . . Srek av na k m g i b i bu ne h a l ? . . . Btn
oba buraya ge l m i . Bu ne h a l ?
Hasan b u sua l e d a h a o k a rd . Keke l ed i . D u
raksad .
H seyi n : Sylesene i t d l ! Neden ktnz e l i
ate l i ormana by l e ? B i r ey m i oldu ? ..
Hasa n : Sen b i l m i yo r musu n ? dedi . Duymad n
m ? Beyin k z kay p d a onu a ramaa . . .
H seyi n o anda i i a n l a d . Hasana daha b i r tek
kel i me syletmed i . E l indeki am ktn kapt g i
b i , ormana doru ko maa ba l ad . . .
Bar n rzgara ver m i , bar n yamu ra vermi
kouyordu . Elinde kocam a n a m kt , d rt bir yana
k saarak kouyord u . Dnmeden, nereye oldu
unu b i l meden kouyordu . B i r ara b i r i mek a kt .
Orta l k g ndz g i b i ayd n l a nd . . . Rzgar aztt . Dal l a
r k ryordu. Yo ldan m g id i yordu? Ormandan m , ka
yadan m ? Farknda de i l d i . B i r i mek daha akt . B i r,
b i r daha. B i r , b i r daha . . . stste akan i m e k l e r
onun a k l n ba n a geti rd i .
"

1 48

Durdu z n k diye. Bel i n i b i r aaca verd i . u ola

n n da yapt yap l r i l erden de i l d i . U l a n mademki
byle bir n iyeti n vard , haber versene kardana . . .
Bey kz o l mazsa , Paa kz olsun . . . Haber versen, se
n i n i i n da ta eritir, kz gene a l rd m . Bey kz
ney i m i ki. . . Sen i n gibi ak . . . Bey Paa neyim i ki . . .
D i l ferin tel l erin pad iah s n sen . . . imdi nerede b u l
mal ? Bul url arsa ld rrler. Nerede b u l ma l ? Bu l m a l
d a a l p gitm e l i b i r yerlere. Baka e l l ere . . .
Dnyordu . B i r karar vere m iyor, bir a:-e bu
lam yord u .
I k l a r yamurlu karan l k geceyi ayd n l atyord u .
B i r tela, b i r k yamet. . . Hasa n n yanna varan b i r
adam : Ne o H asan ? d i ye sord u . Ne bz l d n kal
d n yl e ? E l i ndeki kocaman am ne yapt n ?
Hasa n : De l i Hseyin g e l d i , e l i mdeki am kapt
geri gitti . Koa koa ormana gitti . Bir hal vard yzn
de. Baka bir h a l . . . B i r korku . . .
Ada m : u N eden o l a k i ? d iye ak n l k gsterd i .
.. Nesine gerek Hsey i n i n . Hseyin by l e il erle ura
maz . . . Beyin i l eriyl e uramaz. Beyi hi mi h i sev
mez o. Bey de onu . . .
B i l mem , dedi H a san . .. e l i mdeki kapt
g i b i ormana g itti . "
D e l i Hseyin a ryordu da ta , maaray kovu
u . Dn yord u : " Kasa l a r kasalar bu gece vakti
nereye kadar kaa b i l i r l er ? leden sonra bulumu
olabi l i rler, leden bir saat sonra da ya mur tutmu
tur. Yamur altnda nereye kaabi l i rler? yl eyse on
lar buradalar. k i s i n i b i r arada bu lursa Bey l d rr.
O n l ar bulup, l mden kurtarmal . Onlar l rse ben
d e B eyi l drrm. ler ktye gider.
Ya m u r ya yord u . Yam u r gz at rm yordu . H
seyi n d e l i k del i k onlar a ramaa devam ed iyo rd u .
"

1 49

Bu a rada Beyi n Hatunu az c k d u ru l m u , a k l ba

n a g e l m i ti . ak n l d a gem iti . B i rden i mek
gibi akl nd a n geti . O oban ocu k ne d i yo rd u ? O o
ban ocuun d i l i n i n a ltnda b i r eyler vard . oban
oc u k b u l u nu rsa, k z n yitii de bel l i o l u rd u . Kimbi l i r ,
belki . . . A m a o oban ocuk k i md i ? Yz l e rce oban
ocuk vard obada . Balp narndan su i en oban o
c u k d i ye a ran maz ya . . . B u l ma l . oban ocuk neyi g
reb i l i rd i ? Bu kadar, soluu taara k n eyi a n l atmak i i n
aba lard ? Piman oldu. Keke ocuu a rsa da o
zaman, a ltn b i r deel eseyd i onun . . . Ne ahmakl k et
m iti.
H izmetisine dn d : K z m , kz m , neyidi o d e l i
o l a n n ad ? Han i gee n l e rd e b i r e y sy l i yecekti d e
syl iyemed i . . . Bey g e l i nc e kat . . . S e n o n u bulab i l i r
misin?
Kz: A d n bi l mem a m a , bulabi l i ri m . ..
H atu n : H ayd i , " ded i , haydi g l k z m , b u l d a
gel . .,
Kz kt . B i r damda buldu onu. Sora sora b u l d u .
D a m n rtm es i n i n altnda hasta koyun l a ra bakyordu
bir adam l a beraber. H iz m eti. o n"a, a bana doru gel "
iareti yapt . Olan kaaca k g i b i oldu. Kz bunu sezd i .
H emen kol undan ya ka l a d , a l d Hatuna gt rd . Ya
m u r yayo rd u . Hatun : Ge l olum, gel yavru m , d e
d i . " Hani sen o g n g e l m i b i r eyler syl yordun,
Bey ge l i nce kat n , B a l p nar ndan su ien de i l m i s i n
s en ?
O lan d i kel d i : Bi r ben i e ri m Balp narndan su
yu . . . B i r ben Hatun a b l a . . .
Sen orada ne grdyd n , de h e l e H atun abla
n a . Deyiver bakay m .
ocuk : Ben B a l p nar nda s u grd m . Baka b i r
ey grmedi m . "
.,

1 50

Hatu n : U l an it d l , kekel eye kekel eye sy l e

mek i sted i i n neyd i ? Sen onu syle bana . . . ,, O l a n
kvrand . . . Kaacak g i b i b i r e y yapt . Hatu n : .. san a ,
ded i , O gnk syl iyece i n i sylersen tane ku
zu l u koyun verir i m . " ocuk g l msed i . Yaaa H atun
a b l am , ,, ded i , ben hep Balpnarnda n su ierim.
K i mse kamaz oraya. Bir de ktm bakt m k i . . . Ben
grdm ite . . . O adam ite . . . B i r adam vard ya, hani
o deveyi ka l d rdyd . . . Saz ald d a . . . O adam . . . Sarl
m lar . . . "
Bunu duyar duymaz kad n sa n ba n yol maa
ba l ad . Vay ben i m bama gelenler. Dert l i bama
gelenler . Bunu ki mseye sy l emed i n ya . . . Bey duyar
sa seni de ldrr, beni d e . . . Sy l em ed i n ya . . . "
ocuk kekel edi : H i syler miyim . . . B i l mez m i
y i m Bey beni l drr. Anama b i l e sylemed i m . . . Ya.
Sar l d lar ite. Ben d e grdm ite . . . Ki mseye de
sylemedim . . . Bacma ded i m ki by l e by l e . . . Y a l n z
b a c m a dedim . . . Bac m d a dedi k i . . . S e n i k y k kyk
kyarlar, b i r ki mseye syl ersen dedi . Ben d e az m
rtt m . H i k i mseye sylemed i m . Sy l er m i y i m . . . Y a
beni ldrrl erse . . . S e n benim kuzu l u koyu n l ar vere
cen m i ?
H atu n : Veriri m , " d ed i . Olan bunun stne o k
g i b i ad rdan d arya frlad .

Ya mur tutu nca kaamam l ard . B i r kayan n ko

vuuna , maaras n a s n m l ar, yamuru n d i nmesini
bekl iyorlard . Ya m u r bal am durmam t . Daha d a
ya yor. Kovukta kz titriyordu . Yamur yayor, top
rak kokuyordu. i mek akyor, orta l k ayd n la nyor
du. Kovuklarna b i r yandan da su doluyord u . B i rden
151

b i r gr lt g e l d i kulaklarna . . . B i r hay-u huy . . . Sonra

b i r ayd n l k a l d o rta l . . . yle i mek g i b i s i l i n i p
gitmiyen . . . Sonra b i r top atl geti yan lar ndan , dolu
dizgin . . .
Kz : B izi aryorl ar. B u l u rl a rsa l d rrler. ki m i
zi de l drrler. Vars n l d rsnler, ded i .
Sonra e l i ate l i b i r y n insan kovuklar n n i i n e
ate tuttu lar. Bakt lar. Onlar bir kecie s n m lar
d . Gremedi l er. Sonra boyuna e l i kl adaml a r ge
tiler n lerinden. Onlar ke leri nde gitt i ke kl d
ler. Kel erine yapt lar. Grnseler yand lard .
Karaca b i r ara : .. k p kaa l m , ,, d i ye tuttu rdu .
" Yarn nasl olsa bizi b u rada bu lacaklar . . . Bulup l d
recekler. Kaa l m . Ama k z k m l dayam yordu . k
s a l a r yaka l anacaklard . B i ri grmezse, biri grrd .
" He l e sabah olsun d a , " d e d i k z . " H e l e sabah olsun
da . . . Bir yol u n u buluruz.
D e l i Hseyin g itti i h e r yerde usul usul . " Kara
ca ! Karaca ! Karaca ! ,. d iyordu . Belki d uyar da b i r ses
veri r. Karaca! Karaca ! Karaca . . .
Ben Hseyi n i m .
Aan H seyi n . . . Yeri n i h a ber ver bana. Ne redeysen
b i r s l k al bana. Karaca ! Karaca ! . . .
"

Yanlarndan ge iyordu . k i s i n i n de y re i kt kt
ediyordu.
Karaca: H sey i n Aam bizi aryor. Gstere l i m
m i kend i m i z i ? N e dersi n ?
Kz: Gstersek iyi o l u r ama . . . G ven i l mez. B u
rada herkes, baba m n ada m d r. Kimseye g venme . . .
B e l k i d e babam gnderd i . A l r bizi doru babama g
t r r. G venme. A l l a htan s o n ra o n l a r i i n babam var.
Dse l d rse , a l sa oc u k l a r n boazlasa yzl eri n i b i le ek itmezler. Onun i i n g ven m e .
Karaca: Nas l . olur? O ben i m Aa m , " d ed i .
152

 On l ar n da Aas beni m babam . . . .. dedi kz.

Gvenme deri m. Sen b i l i rs i n . ..
Karaca: N asl o l u r ? ded i . Na s l o l u r? Adam
karda n a g venmezse . . . Kan kardana g venm ez
se . . . O da senin baba n l a o lursa . . . Ben ken d i m i l d
rr m . . . Yaanmaz bu dnya. Demez .
B i rden ayaa ka l kt. Kovuktan d ar kt . De
li Hseyin usul usu l , Karaca ! Karaca! Kardam Ka
rac a ! Neredes i n Karaca? .. d i yor y ryordu .
Kovuun kap s nda d u ra n Karaca s az n n b i r te
l i ne bast . Saz gece n i n kara n l nda t n d iye tt .
Ya mur akr ak r ya yord u . Te l koygu n bir ses ver
d i bu yzden. Hseyin durd u . Yan na yn ne bak nd .
E l i ndeki atei geldii yana evi rdi , sol e l i n i gzne
s i per ederek bakt . Geri dnd yr d . Hi bir ey g
rememiti . Ama teti kteyd i . Kula kiriteyd i . Karaca
saz n te l i ne bir daha bast o dnnce. Bu sefer p
hesi ka l mam t Hsey i n i n . Ses ver Karaca! .. ded i .
" N eredeysen ses ver . ..
Karaca : Buraday m , .. ded i .
Sesi duyan Hsey i n , sese doru kotu . Karacay
kayan n d i bi nde grnce stne at l d , kucaklad onu .
dm kopard n ulan d m . Adam bana h aber ver
m eden byle i l er yapar m ? Sen ne bii m adam s n
by l e ? De l i karda m . . . Kz nerede? Nereye sakla
d n ? ..
.. urada. u i erde. Kovukta . "
Hseyi n gld : A k akl , ocuk akl . U la n adam
bu raya sakla n r m ? Siz kuun kanad n n altna da
saklansanz Bey s izi bu l maz m ? Nereye g itsen iz bu
lur.
nl erinden b i r top a t h geti . B zl d l e r kaya
l a . . . Sonra e l i k l b i r y n adam g e l d i o n l ara do
ru .
1 53

Karacao l a n : Aam Hseyi n , ,, ded i , bak bu ra

ya gel iyorlar. Ben ieriye g i reyim de grmesi n l e r . "
Hsey i n : u O fmaz,,, d ed i . Ya n mda ka f . ,.
Kol undan tuttu. Ada mlar n leri nden gel i p ge
tiler.
H sey i n : u U fan d e l i n e b i l i rl e r senin k z ka r
d n . Seni de kz aryor san rlar. Grdkleri daha
i yi o l d u . "
O n l a r geti kten sonra, Karaca Hsey i n i e l inden
ekti kovuun d i b i n e doru. Hseyin kz grd . Kz
topraa yap r m cas n a yatm t .
Ka l k , ded i . Ka l k H atun bac . Kal k, hemen
d ar k. Buradan uzakla. Sizi hemen yakalarlar.
Adam byl e kaar m ? H i bir ey olmam gibi d
yol a . Sordukl arnda ders i n ki. . . Ders i n ki. . . Ya m u ra
tutu l d u m , geci ktim ders i n . . . G le rs i n . . . Bu ne tela
der g lersin . . . Ya m u r tutunca bir maaraya n as l
s n d n g l erek a n l at rs n . yle m i H atun b ac m ?
S e n b e n i m karda m n e grd n , n e d e konutun ?
yle m i ?
El if: y l e , " dedi d ar kt .

A l a afak usulda n skmekted i r. B i r yn ku ha

va l a n r . B i r top ak g verc i n i n e r ad rlarn nne.
Beyin Hatunu gl kuvvetl i b i r kad n d r. Vard
ad r n kes i n de alamakta o l a n , yumulmu ala
m a kta olan k z n kol undan tutt u . Sen , ded i , u A l l a h n
kah r- gazabna ura e m i ? G avurun kz . . . Neler ge
tirdin ba ma . . . Sen neleeer?
Kad n kzg n l ndan ad ra sm yord u . u Sen
bunu nas l yapars n ? . . . Bir kocaman Beyin kz? Seni
l d rm e l i . l d rme l i l d rm e l i . . . Ky k kyk k ym a l
1 54

seni ! . . . Sy l e , sy l e , utanmadn m ? Boynu da bitli

a k . . . Bey kzl ar , Bey ou l l arna l ay ktr. N e o l duu
b e l l i s ize de i l . Duysa l ard senin kat n , duysayd
e l a ! e m ne olurd u ? Ne derlerd i ? Koskoca b i r Bey i n k
z , b i r sazc yla, ne i d i i b e l l is iz b i r sazcyla kam
derlerd i . O zaman baban kendi kendi n i ldrrd . . .
H i dnmed i n m i b u n u ? Baba n n erefini h i m i
dnmed i n ? N as l yapt n b u i i ? Nas l yapt n ? Ba
ban duyars a seni para b l k eyl er, para para ey
ler de l e i n i kpeklere yed i ri r . K i m o? Kim o kar n a
a l p da d e n g i oldu u n ? Kt, smsk, n e o l duu be
l i rs i z b i r a k . . . K i m o? Sen utanmad n m ? Babandan
utanmad n m ? "
Kzn kol u n u b rakp salar ndan tuttu. Var g
cyle ekti . Kz ayaa kal d rd . Syl e , ded i . Sy
l e sen utanmad n m yaban n bitl i ana d e n k o l ma
a? Hi haya etmed i n m i ? Onu srdrr m . Onu par
a para ettiri ri m .
Kz, salarn habire ekmekte olan anas n n sa
n eken e l i ne sar l d . Ana ! Ana ! " d i ye i n l e d i .
A n a : Zeh i ri n kk , " ded i . Ze h i r i n yei l i . . . Ba
Heps i n i heps i n i ldreceks i n . . .
ban , b i r ai reti . . .
Kzg n l ndan . . . "
Sonra h m l a e l i n i tutmakta olan k z n el i n i rp
t . El i nde k z n b i r tutam sa kal m t . El i ndeki saa
bakt bakt da . . . Byle mi o l acakt ? ded i . Bu by
le m i o l acakt ? Gel mez o l ayd obaya o kel a k . Ka l
d rmaz o l ayd o deveyi o kel ak. Yar n sabah erken
syl eyece i m , o H seyi n i de, o kel a d a kosun
obadan Bey. Yar n , yarn daha g n madan kovdura
c a m o n l ar obadan . . . "
Dn a kamdan beri donup kal m , dudakl ar b i l e
k p rdamam k z b u sz duyunca b i rden i rk i l d i . Ca
n a geldi . l k o larak konutu .
1 55

 Ana, ana, ana etme bunu bana! O g iderse ben

d e g ideri m . G i demezsem lrm . Onu ldr rl erse
ben de ken d i m i ld rrm . . . "
Anas l g n a dnd:
Vay benim kaderi m . . . .. d ed i . .. Vay beni m kaderim . . . Vay ben i m dert l i ba m . . . Vay ben i m be l a l
ba m . . . "
Kz gene vard kes i n e oturd u. Gene heykel gi
bi, ta gibi kes i l d i ka l d .
Kzn yzne k a n gel i yo rd u . Uzakl ardan b i r bela
l trk geliyord u . Gn mavis i , orma n n ye i l i , y l
d z n , top ran kokusu gel iyordu . . . Sarho edici
b i r hava iinde ka l d . Gzleri n i n nnden b i r trk
akt . Ye i l bir orma n n stnden akt . Bir k rm z ge
l i nc i k tarlas seri l d i nne. Yel esti yat rd .
Ana boyuna syl yor, art k o d uymuyord u .
" H er eyden vazgeti m , babas duymasa . . . Oba
duymasa . . . Kz m , kz m vazgel bu iten . . . Boynu b it
l i , s m k l a ktan vazg e l . Sana bey oul lar l ay k . . .
Baksana dnrcnn b i ri g i d i p b i n i gel iyor. Del i k
zm. Oldu bir kere . De l i l i k etme. Bunu k i mse d uyma
s n . . . Kapansn g itsi n . Yz n grme sen de a n . . .
Olur m u k z m ? Bak i k i g nde sa m aa rd . . . N e
o l u rsun kz m ! Gze l i m k z m . . . "

Karacaolan g n lerdir k z gremiyord u . Sevdas

banda ttyo rd u . Konum uyord u . Saz e l i nde gez
babam gez ed iyord u . Divane g i b i . Bu ie en ok z
l e n de H seyi ndi . Baz baz obanlar b i r am n a rd n
d a , b i r suyun kysnda, b i r koyakta d urup , dolana do
l a na gelen b i r trk d i n l iyorl ard . ylesine b i r trky1 56

d ki bu, soluklar tutul uyord u . Duyan sarsyor, tit

retiyordu.
Vara vara vardm o kara taa
Hasret ettin le ni kavi m kardaa
Sebep ne gzmden akan bu yaa
Bir ayrl k bir yoksulluk bir lm
N ice sultanlar tahttan i ndirdi.
N icesinin gl benzini soldurdu
N icelerin gelmez yola gnderdi
Bir ayrlk bir yoksul luk bir lm
Karacaolan der de kondum glmez
Ecelin erbeti ac iilmez
derdim var b i rbirinden geilmez
Bir ayr l k bir yoksulluk bir lm

Gene gnl erden bir g n , uzaklardan yan k bir tr

k g e l i r ovay , d a , ta dolduru rken, Hseyin daya
namad ka l kt , ova n n dzne doru yr d . Seher
ye l i gibi i nce b i r yel esiyord u . Ku l u k vakt i n i n g lge
l er i uzundu . Ovada yr d . ay r i m endi ova. B i r su
a kyord u . B i l lur. Trk gel iyordu ama, nereden ?
Ta tede ova n n dzlnn ortas n da b i r karart
sezebi l d i . Ona doru g itti . Yakl at ka trk byd.
T rk ovada rzgar g i bi dalgalanyord u . Trk dalga
dalga vuruyordu. yice yakla nca trk d i nd i . B i r
yamur yaar d a nas l k i rp diye b i rden kes i l i rse tr
k de yle kes i l iverd i .
Saz e l i n deyd i . Ova n n ortas nd a d i ki l m i kal m
t . Dalsz yapraks z r l plak b i r aa g i b i . Yapayal
n z . Usul usul yanna vard , durdu. B i r ey sy leme1 57

Bir ayfl/Jk bir yok

sulluk, bir lm'.

d i . Bu olana da ne o l uyordu ? Sonra el ini uzatt , el i n

den tuttu :
Karda ded i . Y i i d i m karda. ki gzm kar
da. Derd i n ne ise sy l e bana. D erman olurum. Der
man o l amazsam da l r m . "
O a l d rm yord u . Sarst . O y le onu sars nca Ka
raca uyand . Yorgun, dertl i . Kendi nde de i l . G lm
sed i .
Bana bak karda , d e d i H seyi n , sevi nere k . Ba
na bak karda. Bey kz o l m azsa . Paa k z o l s u n . s
teri m . Vermezse ka r r m . Sen h i k m l e n m e . "
Yanyana oturdu l a r. Bada kurd u l ar. Balar n n
stnden katar olmu b i r turna srs sz l d get i .
Karacao l a n n gz turna s rsne tak l d ka l d . Tur
nalar gzden r l ncaya kadar gz lerini gkten i n d i r
med i . Turnalar dalar at . Uzakl arda. gn mavisin
de n okta nokta s i ne k g i b i ka l d . ukurova n n st ne
doru ad l ar. B i r a k bu lutun a rd nda kayboldu lar.
inde gurbet depret i . G u rbet bir ba k gibi ii
ne otu rdu . Ne zaman bir t u rn a grse yle olurd u .
H a n g i Trkmen turna grse byl e o l u r . Gurbet T rk
m e n i n ba belas . Ayr lmaz can karda . Ye i l ba l
tel l i turna . . . Turna sevda h aberci s i . Turna, turna ka
ta r dei l , posta tatar . Sevgi l i s i d i z i n i n d i bi n d e de ol
sa. selam gene turna gtrr. Yanyana otu rup sustu
lar .
Katar katar olmu gelen turnalar
u hal ime u gnme bak benim
ahin pene vurdu tym artt
Kanadma bir ok vurdu berk benim
1 59

Gk yznde turnam bolktr blk

Ayr lk el inden cierim delik
n muhabbet de sonu ayrlk
Depretirmen eski yaram ok benim
Gittim gurbet ele geri gelinmez
Kim lp de kim kald bil inmez
lsem gurbet elde gzm yumulmaz
Anam atam bir alarm yok benim
Karacaolan der ki bire erenler
Ben gidiyorum mamur olsun renler
Kavim karda konutuum yerenler
Sevindirip racm yak benim

Deli Hseyi n , neden sonra aykt . kisi d e d a l p

g itm iti . Ayaa kal kt . Karacao l a n el inden tuttu kal
d rd . Yol a d t l er. Ova dmdzd. Ovadan buu
ka l k yo rd u .
" Ka rda , " d e d i u s u l d a n , se n kend i n i g u rbet el
d e sanma. B u rada babayn atay n evinde say kend i n i .
z ka rda y n . . . Sevda z o r . S e n i n sevdan daha daha
da zor. Daha da belal . Alt ndan kalk l r. Sen dalar
delen Fe rhad b i l i n mi? Zora da dayanmaz. Sevdaya
da dayanmaz karda m . . . i m d i obaya g i dece i m .
S e n g r karda n nas l g e l i r b u i i n stesinden. B i r
gr i md i orta l nas l a l aboz duman edece i m . Sen
gr nas l ferman okun maz tozdan dumandan . . . Yeter
ki u dar d nyada senin g i b i kardam olsun . Arkam
daya d m b i r narm o l su n senin g i bi . "
Obaya geldi l er. ad ra g i rd i ler. Obadan b i r i ki
kii o n l ara bakt . Hayra n l k l a bakt . Hsey i n i n ad
rna g i rd i l e r. Hseyin adra g i rince kzg n b i r yz ta
knd :
1 60

 Karda , ded i , sen bu i l er i kt ed iyorsun . . .

B i z i m avrat dedi k i , g n l e r oldu karda n azna b i r
lokma sokmad . Ol maz bu . "
Ka rsna dn d :
H aydi avrat b i r yiyecek h az rla. Koy n n e . Ye
s i n . Yemezse ben b i l i r i m o n a sy l iyece i m i .
E l i n i Karaca n n s rt n a koydu :
Ben sana kmlenme deri m . Y e yeme i ni key
fine bak derim . . . Sen iinden bana ders i n k i , b i r ko
caman Beye kar f kara H sey i n karda m n e l i n den
ne gel i r ders i n ? N e gel i rse grrsn. El m i yaman ,
Bey mi yaman sen bunu d a b i l i rs i n , dedi . Kad n na
k l sofray geti rd i , ortaya att.
Otu rdular. Hseyin itah l ita h l balad . Karaca
d a ona gz ucuyla bakarak ba l a d . Hseyin ona ba
la b i l e demem i, kendisi balamt . Konumadan y e
meklerini yed i l e r.
H sey i n yeme i biti r i r biti rmez ayaa kal kt :
Ben g i d iyoru m , .. ded i . Sen d i led i i n i yap . im
var az c k obada . ..
kt.
Oban n en ucunda iki ad r vard r . B i ri ev, b i ri
ocaktr. Ev ad r n n kap s nda, emesinde n ak l
k i l i m l e r p r l dar. Tertemizdir. Oban n en tem iz, e n
gzel ad r d r . tek i de ocaktr. Yani ocak ad r d r.
Kap s nd a ifte b i r gey i k boynuzu d ik i l id i r. B i r adam
boyunda ata l l boynuzlar. Ocak ad r ndan ta te l ere
kadar am aac kokusu, baka, trl a alarn koku
su, dem i r kokusu, yan m , yal m olmu km r koku
su, k l kokusu yay l r. Yan m boynuz kokusu yay
l r. ad r n yan nda b i r k l bei vard r . B u ad rl a r
M stk aan n ad r d r. M st k a a , bu oban n , b
tn tek i obalarn k l l a r n yapar. D ibekleri h i il er.
1 61

F. 1 1

Oyar. Sazlar n , ba lamalar n , kava l l a r n yapar. N a

k l a r vurur. Sedefl er kakar.
Kocaman , mee kt g i b i sert e l l erinde d e m i r ,
bakr, aa biim a l r, can a l r. M st k a a sekse n i n
de, b i r nar g i bi d i r. yle o l u r o l maza az n ap da
bir ift l af etmez. E l l eri konuur. Ne sy l e rse e l l e ri
syler. Dnyada onu i inden bakas i l g i lend i rmez.
Bey b i l e onun ad r n a korka korka g i re r. Bey herkes
g i b i , herhangi bir oban m g i bi g e l i r, bz l erek ya
n nda oturur. O Beye b i r m erhaba b i l e demez. Can
i stemezse yzne b i l e bakmaz. B i r l af edecek olsa,
yle ters ters b i r bakar, o bak n alt nda Bey de i l
ta olsa erir, eker gider. Ko mas d a byledir. B u
Beyin M st k aa tarafndan bylece, ok koul m u
l u u vard r.
H seyi n ocak ad r n n kap s n at g i rd i . M st k
aa postunun stne otu rmu kr k ekiyord u . Oca
n ii nde b i r demir k z yor, o kr ekti ke ocak
taki kzler yal m larn ortas nda oynayordu.
H seyi n vard bir kecie otu rdu. Ne selam ver
d i , ne b i r ey . . . M st k aa da onun geldiini duyma
d . Ocaktaki dem i ri kard . Dem i r yal m g i b i kzar
m t . Kck rsnn st ne koydu dmee ba
l a d . Demir o vurdu ka kv l c m l a r sayor, uzuyordu .
Dd dd. D e m i r gze l l eti . Dze l d i . Sonra de
m i ri rsten a l d yan ndaki suya soktu . Su caz etti .
Kaynad . Sa e l i n i rsn stne koydu . E l i rsten da
h a gze l , daha byk, daha sa lamd . G ze l nas r l
b i r m ee kt gibi .
Sa na dnnce Hseyini grd . G lmsed i :
a Ne o Del i ? M erhaba , ., ded i .
Hseyin toparla n d :
M erhaba .
M st k aa:
1 62

 B i r hacet i n m i var D e l i m ?
Sonra ubuunu yakt . Arkas n a b i r iyicene yas
land.
Hseyin durdu. Dnd . G l msed i :
B i r de i l , b i n h acet i m var M stk Aam . . . ok
zor. ok zor . . . "
M st k aa g l d . Pos b yklaryla bahtiyar bah
tiyar g l d :
Senin de o k zor i i n o l u r muymu De l i m ? d iye sordu . Banda b i r h a l m i var ?
Hsey i n :
H a l ki ne hal ! H a l k i ne h a l ! Karda m . . . "
M st k aa:
Onu iyi tut . . . O sen i n karda n gibi d nyaya zor
g e l i r , ded i . O senin karda n ahn su lta n n stn
de . . . Onu b i l e n b i l i r Del i m . . . B i r yzn grd m , b i r
ses i n i duyd u m , b i r de trksn iitti m . . . Onu b i l e n
b i l i r. Hoa tut onu . B u n l a r n g n l abuk k r l r. De
m es i n ki mse tel i n e .
H seyi n , M st k aay b i l d i b i l el i , M st k a a h i
konumam t bu kadar. N e o l mutu bu adama? B u r
cu bu land . Gzleri yaard .
" te benim karda m . . . ,, ded i .
M st k aa:
B i r trks n duydu m , " ded i , ku l o l an sy l eyemez .
Hsey i n :
Syl eyemez .
Sonra e l i n i rs n stndeki e l i n stne koyd u .
Ku l olan sy l eyemez ya. . . Ba m zda b i r hal
var. B i r byk hal var. M stk aam . . . M st k aa
gld:
Se n i n de ba nd a b y k h a l o l u r m uymu D e
lim?
1 63

.. o l maz o l maz M st k aam . Ol maz o l maz . ..

Syle baka l m u sen i n olmaz olmaz n n eymi ?
B i z de b i l e l i m . ..
H sey i n h eyeca n l a d orul d u :
Benim kardam Beyin kzna sevda land . Duma
n tepes inden kyor. Kz da karda m a sevdaland.
Onun da duman tepesi nden kyor. Hem de iki m is
li kyor . "
M st k a a ubuunu yan na koyd u . E l i n i aka
na verip derin b i r d nceye d a l d . Hseyin gzn
M st k aan n kocaman , aka ktak i e l ine d i kti . Elin s
t ndeki k l lar bembeyaz o l m utu . Apak.
M stk aa yumuak yumuak:
De l i m , .. ded i , bu i zor de i l m i ? Zor o l acak
zor . ..
H seyi n :
Zo r ol masa sen i n yan nda n e i i m vard aam.
Senin yan nda. Bir a k l veres i n , b i r yol gsteresin,
o l mazsa yard m edes i n d iye g e l d i m sana. Dalar de
len Ferhad b i l i n m i ? Ya n p tutuan Keremi b i l i n m i
aa m ? Keremin Sofusunu b i l i n m i aam? Kerem i n
Sofusunu ? Kerem i n da l ar , yol l ar dz eden Sofu
sunu, Sofu karda n b i l i n m i ? Ben de Karacan n d a
lar , yol lar , ovalar d z eden karda H seyin i m . Ben
de Sofuyu m . Onu da bi l i n m i ? B i n y l n b i r ba sana
iim dt . Onu da b i l i n m i ? Seni deyi p gel d i m . Onu
da b i l i n m i ? lm var, dnm yok. Onu da b i l i n m i ?
Bana D e l i Hseyin derler. Karacao l a n n karda De
li H sey i n . . . Onu da b i l i n m i ? ..
H epiciini b i l i r i m D e l i m . B i l i ri m , bi l i r i m ya
zor.
G itsen i stesen. Sevd a d r bu. B i l m eyene b i r aca
hal
olur d iyor karda m . G itsen istesen .
ip
B i r kz iin o zal i m i n evi n e g itme m . Beni krar.
1 64

Krmyacag n b i l e bi lsem g itmem. B i r can i i n de ol

s a , o kan l zal i m i n evi n e g itmem . "
" Ya karda m . . .
Ka rda yn bam stnde yeri var. D i l e h k
meyl iyor, tel e , sevdaya h kmeyl iyor. G nee, topraa
h kmeyl iyor. Onun h at r i i n de olsa gitmem. Kan l
zal m a .
"

Ben g i d iyoru m . yleyse yard m et.

Ederi m .
D i m d i k . Yz kaya g i b i . Ocak ad rndan kt .
M st k aa h rs l a krne sar l d . B i l l u r b i l l u r
kz ler ocakta sramaa ba l a d .
B i r zaman el l e ri yan l a r n a d m oba n n orta
s nda doland durdu. Sonra kararn verd i . Baka are
yoktu. Bir a rkada vard . Ksac k Duran. ok i l e r
grm l erdi birl i kte . B:;; k::? Dnd. Baka h i b i r
gve n i lecek arkada yoktu obada. baa dnce . . .
H a l buki H sey i n , i baa dmede n , btn obay ya
n n d a can cieri san yordu . Baka k i m vard ? Ki m ?
Ki mse yok gve n i lecek. B i r M st k Aa, b i r d e D u ra n ?
Bunca iyi l i kler, dostluklar n i ce o l d u Hsey i n ? Nereye
gitti H seyi n ? Candan b i r arkada n da yok H seyi n !
Bel k i d e vard . Vard ya , H sey i n g venem iyordu.
" Ksac k D urana hele gidiyim b i r , ,, dedi kendi
kend i n e .
Dura n n ad r n n nnde kar s du ruyordu .
Bac , ded i , Duran karda ierde m i ? "
Kad n kapdan ek i l d i .
erd e , " dedi .
Hseyin i eri g i rd i . D u ran onu sevi nle kar l a
d . Boynuna sar l d .
" B ire karda , ded i . Hsey i n karda, adam b u
kadar da u nutur m u ?
1 65

 U n utmad k , unutmad k ya . . . te . . . Ba md a h a l
v a r . S a n a gel d i m . B yk b i r h a l . ,.
Ge l otu r. G e l otur h e l e . ok tel ae i i ndes i n
karda. Az c k otur h e l e .
H seyin e l i n i Dura n n omuzuna koyd u :
Oturacak vaktim yok , dedi . Oturacak vakit . . .
Ben i m karda m var ya , Beyin kzna sevda l . Bey kz
d a . . . k i s i n i n d e duman tepesinden kyor. Keremden
beter. Kere m i n Aslsndan beter. Ben d e Kere m i n So
fusundan beteri m . Ben Kerem i n Sofusuyum. Bunu bi
l i n m i ? Dndm ta n d m , b i r tek a rkada m , a r
kam verip oturaca m narm sensin bu obad a . G
rm g vencim sensin karda. G rm gvencim . . .
B ey kz vermez b ize . O kocaman b i r Bey. Ben i m de
karda m ne o l duu be l i rsiz b i r ak anladn m ? Be
yin k z n ka raca z. Sen , ben, o. Oldu m u ?
D uran sapsar kes i l d i . Dondu kal d .
Hseyi n bunun fark n a vard :
Ne o Dura n ? N e o ? Kan n kurudu. N e o ?
D uran konuma d .
Hseyi n omzundan tutup s a l l a d :
Ne o ? ,, d e d i g e n e . N e o ? Arkada l k by l e yer
d e be l l i o l u r . N e o ? Kan n kuruyuverd i . Ben tek ba
ma d a . . . t sdkleri . B eye dei l , Padiaha . . . Kpek
d l l e ri . A l kan tfekle dalar banda, B ey de i l , Be
yin s l a l esi , obas g e l s i n . ..
D u ran kprdamad .
Hseyin onu b i r iyice sarst .
B i rden D u ra n toparl a n d :
Be n , " d ed i , kocaman Beyi m i n k z n ne idi
b e l i rsiz, i ngene m i apta l m belli dei l b i r aa, b i r
sazcya i lay k bul mam .
D uran b i rden ad rdan frlad . Koa koa o ba n n
iinden tel e re g itmee balad .
1 66

H sey i n arkas ndan yeti ti , yakas ndan tuttu :

Bu ded i klerim senden d ar karsa ken d i n i l
m bi l . Anladn m ? S e n i n B ey i n i n de avrad n . Oba
y n da avrad n . Heps i n i n avrad n . . . Ona Bey l i i k i m
verm i ? Sizin g i bi ito l u itl er. Ya beni m karda ma,
hak a k l n kim verm i ? Sy le Ksack gavur. G a
vu ro l u g avur. Kim verm i ? De sy le. H aydi g i t ce
henneme. G i t Bey i n i n yan n a . Sen i n Bey i n i n de, senin
de . . .
"

Ksac k Dura n h z l a gsnden itti . H z l h zl ,

kp rm , doru M st k aaya gitt i . B i r top rzgar g i
bi ocak ad r n a g i rd i . Ocakta kzler oynayor, b i r
dem i r k p k rm z kesi l m i yatyordu .
Yaz, ,, ded i , u bana b i r mektup yaz . B u obalar, bu
yan Bey ler hep seni sever sayarl ar. Bir mektup hazr
l a gelir a l r m . B i r m e ktup yaz ki, en gve n d i i n ada
ma b i r mektup yaz k i , kz ka r p ona g itti i m i zd e ca
n n vers i n de kz vermes i n Beye. Yaz k i m e ktubu ta
a ges i n . Yaz k i , mektubu okuyan karda m n k i m
olduunu a n l as n . E m i ? Akama gel i r a l r m .
M st k Aa , b i r tek l af edemeden, yazar m , ya d a
yazmam d iyemede n , o ad rdan kt g i tti .
M stk Aa:
" Vay kpo l usunun d e l i s i . . . Her eyi gze al
m . . . Del i m , dedi . Y i i d i m .
B i r nara bel i n i verdi . Oturdu . Tarifs i z kederl er
iine gm l d . Demek Ksac k Dura n ? Vay anas n !
nsano l u i st e m m i . nsano l u . . . B i r yal n z l k,
umutsuz l u k iinde buna l d . Kahrol uyordu . Ya l n zl k
ate g i b i .
B i rden, b i r k g i b i , kara n l a den b i r pare k
g i b i , A l i dt akl na . Hemen canland . Koarcasna
A l i n i n ad r n a geld i .
1 67

 A l i , A l i , A l i ! ded i . Bu nca y l karda yaad k .

Sana i i m dt .
A l i g lere k :
H er i i n ba m st n e . Canm iste . "
Be n i m karda m sevd a l . Beyi n kzna. O d a ona
sevda l . stesek vermez. Ka rmak gerek. Var m s n ? ..
H er i i n ba m st n e . Canm b i l e es i rgemem
senden. Her iin . . . lm varsa da ucunda . . . Sen ne
redeysen , ben de orada . "
Hseyin i n b i rden yz d .
Oradan kt . Sevincinden uuyord u. U l u narn
dibine g e l i nce, alamaa ba l a d . Oturd u , yzn el
l e ri a ras n a a l d . H k rd ka h k ryord u . Sevincin
den. A l i n i n szl eri , g l e yz gel iyor gznn nne
al yord u . Yz p s l a k o l d u . G l msyo rd u . Ksac
a g i tmemel iyd i m . , ded i . . . G itmemel iyd i m . Ali g i b i
karda du rurken . . . Kara g n dostu dururken, y le y
z g l elere g itmeme l i yd i m . ..
Sevin i inde adrna gel d i . Karacao l a n ad r
dayd .
a l , " ded i , karda m . al karda m . al syle.
yl e dertli de i l . Sevinten dalar oynas n . H a laya
dursun ta topra k, al k i . . .
Sevincine Karaca da k at l d . Saz ekti :
,.

Koyun meler kuzu meler

Sular hendeine dolar
Alayanlar bir gn gler
Gamlanma gnl gamlanma
Yiit yiide yadolmaz
yilerde ham st olmaz
Bin kayg bir bor demez
Gamlanma gnl gamlanma
1 68

Yiit yiidin yolda

At yiidin can karda
Sal kt r cmlenin ba
Gamlanma gnl gamlanma
Yiit yiide yar olur
Ktlerde ham st olur
Kara gijnn mr az olur
Gamlanma gnl gamlanma
Naar Karacaolan naar
Pene vurup gsn aar
Kara gndr gelir geer
Gamlanma gnl gamlanma

Dura n , Hseyin g iti kten sonra, bir zaman o ba n n

i i nde kvrand durdu. N e yapma l yd ? Kocaman Be
y i n i n kz n , b i r koca ai retin Bey i n i n kPzn bu d e l i
kpek b i r ak parasna ka racak. Oban n erefi ,
aireti n erefi ne olur? Tm onuru k r l :r. El iine
kamaz ol urlar. El yzn e bakamaz o l u rl a r. Airet tm
ba yerde gezer. B i r a k ! . . . Alt st bir a k . D e l i
ldrr a m a . . . l d rs n . B e y i i n , aireti n onuru i i n
de i l m i ?
Koa koa doru Beyin ad r n a g i tti .
Bey, by l e kar s n d a D u ra n grnce a rd .
N e ol uyordu by l e bugnl erde? Herkes e l i n i kol u n u
sal l aya s a l l aya huzuruna, sormadan s u a l etmeden gi
riveriyord u . Bu obaya b i r hal o l mutu bug n l erde. T
re bozu luyo rdu.
Kzd :
U la n kpo l u s u , buras babayn krnei m i ? Ben
senin tutman m y m ? Sen k i ms i n ?
D u ran :
1 69

 Ben, ben Duran n . D u ra n n . . . .

Cehennem o l . Haydi abuk y k l kar mdan . ..
Beyim, Beyi m , Beyim . . . ok, ok. ok, y l . . .
Keke led i , kvrand . . .
B eyi n , b u tela kar s nd a k zg n l geti . M erak
etti ne syleyece i n i .
yl e beriye g e l de n e syl eyeceksen doru d
rst syl e , ded i .
D uran ayn tel a l a :
Sy . . . s y . . . sy . . . !erim ya , kt . . . A y p . . .
Ya lan sam beni l d r . . . l d rver.
Ya l ansa d a , doruysa da abuk sy l e ! "
Beyi n huzu runda, s e n i n yksek h uzurunda . . .
Ay p . . .
Bey kzd . Omuzlarndan tuttu, sarst :
Syleyeceksen syl e , sylemeyeceksen y k l
g it !
Duran:
"

Du r hele Bey i m . . . Ayaklarn py m . Bast n

yeri pym . . . o k kt . ,,
De sy l e ulan Kya m et m i koptu ?
Daha beter Beyim d a h a beter . . . Del i H sey i n
Beyi m . . . B a n a geldi dedi k i . . . D e d i k i Beyi m . Dedi
ki . . . Dedi k i . . . "
Ne ded i ?
Du r Bey i m . D u r h e l e az c k . . . Trkc karda
ma, dedi . . . Trkc kardama B eyi m iz i n kz n ka
ra l m , dedi. Sevd a l , d ed i . Hani Del i Hseyin Bey i m ,
e y i a rkada m . Her eyi n i bana sy l e r . . . Syled i . Ben
de onuru var Beyim, oba n n , ai retin onuru var, de
d i m . te yl e ded i m . . . O d a seni l drr m , ded i .
Ben de Bey i m iin, aireti m i i n d e i l m i l d r rse
l d rs n , dedi m .
1 70

Bey durdu. N utku tutu l m utu . Yz kpkrmz

kes i l d i .
B i rden ay kt . Kar s nda D u ran bz l m titriyord u :
" Haydi y k l g it. A l lah belan vers i n . Y k l .
D u ra n boynunu b kt :
Beyi m , ,, ded i , u he yalan d e i l i m . Hani H atun
yitmiti bir gece . Bir yamurlu g ece, nereye g ittiyd i
ders i n ? Trkcy l e katyd . Bunu obada h e rkes b i l i r.
Sylemez l e r. Ben D e l i H sey i n i n her b i r srrn b i l i
r i m . . . Kime istersen sor . ..
Y k l git d i yorum sana. Yoksa geberti ri m .
D u ran s k l m p k l m kt. Y k l m t . Syledii
n e syleyece i n e itten d e p i man olmutu .
Bey y l d r m g i b i kar blme geti . Kar s n ko
lundan tuttu :
Doru m u , doru m u , doru m u , bizim k z n a
a sevdaland ? "
Kad n b i r ey syl emed i . Kurudu kald . Usulcan :
Yo k , " d i yebi l d i .
K z b u ekimey i a d r n teki gznden iuyabil iyordu.
eri g i rd i . Babas n a hmla bakt :
:Joru , dedi .
Bey o n u salar ndan yaka l a d , frlatt .
Kar s n a :
N eden sy l emezsi n , byle iler o l uyor d a ? 0m:rumu be paral k etti n . "
D ar seslend i :
Ge l i n !
Ses i h iddetl i yd i .
De l i H seyi n i . . . " dedi .
Kad n at l d :
.. r.;an Bey, bizi e l e gne kar rezi l etme ! "
1 71

Bey a l d rmad :
" D e l i Hseyi n i de
O yanndaki ak 8pr nt
sn de, l d i ri yan m a getiri n . "
i' z bunu dehetle duydu. Ka l kt . D ar kt . Ka
ran l k kavu uyord u . Doru Del i Hseyin i n evi n e gitti .
!erde Karacao lan vard :
H seyin nered e ? ,, d i ye sord u . Babam i k i n izi de
ldrecek. Kaa l m . "
Karaca a rd . B i r ey d iyemed i . Ba nne dtu .
Kz geldi ko l undan tuttu :
Zaman yok. Hayd i , haydi kaa l m . Nerede H seyin Aa m ? . . . Nered e ? ,,
Hseyinin kar s :
M stk Aa n n oraya g itti , ,, dedi .
E l if:
" Yandaki ad i ra gee l i m . imdi bu ad r ararlar.
Kara n l k kavuunca kaarz. O da ad rdaki ler bizi e l e
vermezse. Baka are yok. Yoksa i k i m i z beraber l
rz. Baka are yok . "
E l e l e tutuup, s rnerek , yandale ad ra geti ler.
ad rda k i l e r a rd lar. B i r ho oldu lar.
E l if:
" Bu olan ka rd m s i ze gel d i m . Babam b i zi l
drecek. Burada sakland m z kimse bi l m ez . Korkup
syl emey i n . Size s n d k . Saklayn bizi . ,,
Oca n ba nda sekse n l i k b i r kocakar oturuyor
du. Ayaa kal kt , onlara doru g e l d i . Onlara uzun uzun
bakt , g l m sedi :
Ho g e l i p sefalar getird i n i z , ,, ded i . Bam s
t nde yeri n i z var. Bey dei l , H azreti A l i de gelse sizi
bu evden a l amaz. Ben i m lmn stnden gemed i k
ten sonra alamaz . "
E l if:
. . .

1 72

u An a , ded i , u H rce Ana, sen saol ! "

H rce Ana:
G n l yn ded i i yere g itti n . yi de ett i n . uraya ,
u keenin stne, u ykl n ard na yat n h e l e s i z
i m d i . stnze u k i l i m i rtym. S i z buraya g e l i r
ken kimse grmedi ya?
El if:
Grmed i . Grmedi ya, Hseyin Aan n h a l i k
t . Tutar larsa ldrecekl e r. Biz yata l m da sen g i t onu
M st k Aan n ocak ad r nda bu l . Bizim burada ol du
umuzu syle. Saklans n .
Kad n o n l ar ykl n ard na yat rd . K i l i m i de
stlerine ekt i . Sanki k i mse gelmemiti eve .
Son ra g e l i n i n i b u l d u . B i r iyicene tem b i h eyled i :
Kzm , ded i . Bu n l a r Tanr m isafi r i d i r . B ize s
n m lar. A m a n b i l i n m i azndan b i r s r kmas n .
B i z i d e , on lar d a Bey l d r r. Eve d e k i mseyi a l m a . "
Hemen kt , doru ocak ad r n a g i rd i . M st k
Aa onu grnce, h e r zamanki akas n yapt :
Genl i i nde beni a l mad n . imdi koa koa be
n i m l e evlenmee mi geld i n ? Vaktim geti i stemem
H rce istem e m , ded i . D n o l sayd b e l ki ama, vak
t i m geti . Bugn i steme m .
Hrce:
u Saka l dk l es i ce , ,. ded i , yaren l i i n s ra s de
i l . Karacao lan Beyi n k z n ka rd , ben i m eve geti r
d i . D e l i H seyi n i d e , u yan ndaki Del i iti de aryor
lar. ldrece kler. Saklan s n d iye haber gnderdi El if.
Ya , " ded i . Saka l dk l esice, sen adam o l sayd n , ko
ca Beyin kzn sen i n evi n e ka r r lard . H rcenin evi
ne geldi l e r .
M st k Aa:
Yiit ktn H rce, ded i . Bunda bastrdn be
ni . Sana gml b i r akmak l tabanca yapacam k i ,
1 73

Beylerde, Paa larda yok. Tak beline, s a l n oban n

iinde.
H rce:
ok laf etme. Biz ya derd i n deyiz. Bizim Deli
can d e rd inde. Bak h e l e n as l d a terled i ! "
M st k Aa Hseyine dnd :
Sen var git, bizim A l i olann evi n e sakl a n . Ben
den selam syle . l e r sarpa sard Hseyin ya, H r
ce kart ie. Beyin hakkndan gel i r.
Hseyin ad rdan kt . A l i n i n evine g i tti . M st k
Aa n n yieniydi A l i . . . Meseley i syled i . Sakland .
Bey ba r yord u . Hatununu dyord u :
i m d i buradayd . Nereye g itti ? d iye rp n yor
d u . Sand ktan tabancas n karm t.
B u l u n , bulun geti r i n onlar. Ylann d e l i i nde, ku
un kanad n n altndaysa da bulun getirin o n l ar , di
yord u .
Atl lar, yaya l a r aryorl a rd . Arayp bulam yorlard.
O gece Bey nde, adamlar a rkada da, ova , ma
ara, aa kovuu komad l ar, arad l a r bulamad l a r.
afak atarken Bey, kederden, yorgunl uktan halsiz
dt. Geti rdi kendis i n i sedirin stn e att :
Ben d e , d i yordu , be n de bense m , o n l a r n
n d e kat r n kuyruuna balayp s rtece i m . Par
a blk edece i m . Ben de bensem . . . "
Durmadan bunu tekrar ediyordu ken d i kend i n e .
Ben de bensem . B i r ai reti n , b i r koca oban n onuruy
la oynayan l ara . . . Az b i l e ! "
G n domutu k i , Beyin ad r n n nne atl l ar,
yaya lar g e l d i l e r biri kiti l e r. G r lt p at rtya Bey
uya nd . D ar kt :
N e o ? " d iye sord u . Ne o ? H i b i r ey geti re
medi n i z m i ?
1 74

Beyi n kahyas :
Aramad k del i k, tutmad k yol , taramadk da ko
mad k . B u lamad k . Bana kal rs a Bey, bana kal rsa . . .
G cenme, dar l m a . . .
Sustu :
Bey vard h m l a yakas ndan tuttu :
" Ne demek istiyorsun? D i l iyin alt ndaki n i syl e .
Kahya :
Kzma Bey , " ded i , kzma ama, i i n ii nde i var
g i b i g e l i r ban a .
Bey ayn kzg n l k l a :
D i l i yin altndaki n i kar, ded i .
Ka hya :
Demem o k i , bunlar obadan kmad lar. kma
lar n n da mmkn yok dndm k i . . . Bunlar obada
saklanyorlar uzun szn ksas . Obadalar.
Bey:
" Bana kar m btn oba? Onu m u demek isti
yorsun? Treler y k l d m demek istiyorsun? yl ey
se, btn evleri teker teker aray n . Bu l mden d e
zor . "
Kahya:
Bey, ,, ded i , be l k i kimsenin suu yok . Ben p
h e l e n iyoru m .
Bey b i r ah ekti :
" Bu lmden de beter o l acak. Ki m i n evi nde bu
l u rsanz, ol u k ocuk heps i n i ldreceksi n i z . Kimse
sa ka l masn. Oca n snd receks i n i z . ,,
Bey i n adam lar yorg u n , bitki n , bal a r yerde a
d rlara da l d l ar. Evl ere y l e b i r bak p geiyorlard .
ten btn oba h aberl endi. Herkes kzla Karaoa
olan n H rcen i n evinde o l duunu b i l iyordu.
B i r yandan evler aranyor, bir yandan oban n ka
d n l ar birikmiler konuuyorlar:
"

1 75

" H rce n i n evi n d e . H r ceyi de ldrrler. Gel i n i n i olunu da . . . ,,

" Beyi m iz i n kz n . . . D e l i n i n kardana . . . ,,
Vars n ka rs n lar. Kt m ? Hak a . . . ,,
Bey de versi n . "
Bu l urlarsa ldr r l e r .
S ra H rcenin evi n e gel i rse . . . ,,
El leriyle koymu g i b i bulurlar. "
Ya l b i r kad n :
Bu o l maz, ,, ded i . Bu hakka reva de i l . Baka
b i r kad n :
Sevda l lar ayra n onmaz , ,, dedi. Bey d e olsa
onmaz. Kuun yuvas n b ozan . . . ,,
E l i ko l u kuru r .
Kurur d a k u rur.
Bu s rada arya n l a r H rcenin evine doru i l e rl i
yorl ard . Kad n l a rda b i r te la b i r kaynama bal ad .
Byle durur bakars a k , ,, ded i , a byle durur ba karsak veba l gnah b i z i m boynum uza o l u r .
Bey de Seyise B e y. . .
" Koyvers i n fkara l a r n yakas n . . . ,,
a Koyvers i n de ba l a r n a l p gits i n l e r .
Bu s rada H rcen i n evi n i n nnde top l andlar.
Ana, H rce Ana , ,, dedi ler, abir d iyece i n var
m ? Her eyden habe rimiz var . "
H rce:
a ly i k i g e l d i n i z , ,, ded i , ne yapaca m a rd y
d m . imdi evi a r yacaklar. Krce Ve l i n i n evi n i a ra
d l a r. Bize be alt ev ka l d . imdi de bizim evi a rayp
bulaca klar. Kimin evi arand iin izden ?
B i r g e l i n , gen, gze l , gzleri ya l :
B izim evi arad l ar , ,, d ed i . B ize gtrn l i m o n l a
r. Gavu rl a r gelmede n .
Kad n lar ad ra doldu lar. Yatt klar yerden kzla
"

1 76

olan kard lar. Karacao l a n n saz n b i r uva l a koy

d u l ar . Evleri n a rkas kayal kt , ormand . Sevd a l l ar
a ra l arna a l d lar. Trkler syl eye syleye aran l m
b i r eve do ru yol a l d l ar. M antvarlar at zaman,
oban n btn gen kzlar , kad n l ar hep bir araya ge
l i r mantvar ama trk leri sylerlerd i . Syl eye sy
l eye dalar i nerlerd i . M antva r ama, tal i h amayd .
B i r tas n , b i r kovan n i i n e her kad n , her kz b i r te
beris i n i atar, b i r kad n da trk syleye syleye su
dolu bir kovadan bir teberiyi karrd . ka n teberi
k i m i nse, sylenen trk onundu.
B u , del ice b i r yrekl i l i kt i . Va birisi grse de olan
biteni Beye h aber verse, Bey heps i n i l drrd . Kim
se Beye haber vermiyordu. Veremezdi d e . . . yle b i r
h avaya brnmt oba. Olan b itenden Beyin adam
l a r n n da, Beyin H atu n u n u n da haberi vard . Herkes
ler de b i l iyordu ki olan biteni Beye h i kimse h aber
vermeyecektir. Kel l e pahas n a d a olsa.
Btn oba b i r a, bir hak a n , bir erm i i ,
sevdal l ar koruman n sevi nci , vnc iindeyd i .
Orta l sevin taan trk ler dolduruyordu. Her
kede bucakta bir gen kz top l u luu mantvar a
yor, trk ler sylyorlard . Tek m i l trk l e r de sevda
l l a r st ne. Beyse d a l m g itmiti , kederler iindey
d i . Bu cokun akan sev i n ce b i r a n l am vere m iyordu .
N e o l uyord u ? Ki mseye d e soramyordu.
Her ad r n kap s n a mantvarlar as l m , sar sar
bal kyordu. Mantvar n ac kokusu bahar g neine sin
m i , o bay dol durmutu.
Sevdal larn bulunduklar ad r n ii d mant
varla donatl mt . Trkyl e b i rl i kte ac mantvar ko
kusu d a obay , yazy yaban alm dolanyordu.
1 77

F. 1 2

Hey mantvar mantvar

Mantvarn vakt var
Mantvara gelenin
Cennette be taht var
Mantvar ocak ocak
Bierler kucak kucak
Mantvara gelenin
Yeri Cennet olacak

Bey kederinden l yord u . Ne yapacan a r

m t . adrndan km yordu. Kimseyi grmyord u .
Az n baklar am yordu . Obadan d a phe ediyor
d u . Kahya n n yzne bakm yord u .
Dadan , ovadan, her ad rdan mantvar t rk le
ri gel iyordu. Sev i n l i t rkler.
M st k aa trk leri duyduka : E l m i yaman ,
d iyord u , Bey m i yaman. E l m i yaman, Bey m i ya
man .
E l yaman d .
B i r gece Del i H seyi n i a rd :
Gryorum k i keyf i n yerinde De l i m , ded i .
Del i :
A l lah obaya zeva l vermes i n , " ded i . Yoksa peri
and k . Bey bunu duyarsa kederinden l r , ded i .
M st k aa:
l s n , ded i . Gebers i n za l i m . Kymeti n i b i l me
d i i hak a n n oba kym eti n i b i l d i . Sana d iyece i m
var D e l i m . Uzatma. Karda n a l , sana b i r mektup ve
rece i m , doru ona gt r. Burda da kalsanz o l u r ama,
Bey duya rsa kederi nden l r. Sonra belki sizi bart
rr. G e l i rs i n i z . Za l i m bir adam amma. Neyi se. Sen
i m d i l i k Kka l io l u na g it, mektubu haz rlad m . i
1 78

ona sen an lat. . . Size olundan iyi d avra n r . Olur m u ?

Bu gece . ..
Gece yar s kalkt lar. O n l a r n g idecei nden btn
oba haberlenmiti . Oba o n l a ra hediyeler haz rlamt .
B i r s r koyun , b i rka a t , d eve, g e l i n e gel i n l i k eyiz.
Bu bi rka gn iinde oban n kzlar geceyi gndze
katm l ar, eyi z l i kler h az r l a m lard . Bey de, k z n
everseyd i a n c a k b u kadar eyiz vereb i l i rd i .
Oban n genleri atland . Dndeki seymenler
g i b i . Gelinle gveyi ara l a r n a a l d lar, ovaya dk l d
ler. Beyi n adam lar da i i b i l iyorlard . Ama Beye sy
lemiyorlard . Korkuyorlard . Oba halk gemi azya a l
rn i t .
Gece yary az gee ovaya i n d i ler. Ovada b i r i k i
saat d n dernek etti ler. Rivayet ederler ki bu d
n , dnlerin en gze l i o l mu. Karacaolan en g
zel trk l e ri n i burada syl e m i . Gene rivayet ederler
ki, l nceye kadar Karacao l a n n s l a , s l a , ,, d iye ya
n p yak l d yer, kendi obas , anas n n babas n n yur
du dei l de burasym .

Gam ekme haline divane gnl

Sana da bulunur elde neler var
Ayvam eksik, yoksa turun, yoksa nar
Sun elini beri dalda neler var.
Saknn Aalar Beyler kkten
Yana gamzeli eri buuktan
Arlar bal alr binbir iekten
Nezaket arda balda neler var
1 79

Oba halk gem azwa almt.

Yi.it olan yiit dadr kaledir

Sevmeyin irkini baa beladr
Blbln feryad gonca gledir
Taknn gzeller glde neler var.
Bunu ben demedim aklar diyen
Bilmem boz geyiktir, bilmem ak ceren
u dertli sineme hanerler vuran
Yce yce sarp kayada neler var
Karacaolan der ki yaral sinem
Nerededir benim gl yzl sunam
Kimi Cennet ister, kimi Cehennem
Cennetten beri de yolda neler var

Seymen ler, uurlayc kzlar, tek m i l oba h a l k

ovadan y a s i i n d e i m i l e r g i b i geri dndler. Bi r
bulduk, b i r yitird i k , " d iyorlard . Azlarn b ak a
m yo rd u .
B i r ay vard . T a m a y n o ndrd .
Dalardan a m koku lar gel iyord u .
Obaya doru dnenler bu ay altnda don
mulard sank i . t k m yordu. Ar a r, ayaklarn
s ryerek yryorlard .
H e r b i r i n i n kafas nda b i r trk dnyordu. Ay
g i b i . Esen yel g i b i . Ayd n l k , p r l t l , kederl i ,
dertl i . belal .
afa k ata rken o baya g i rd i l er. Yorgu ndular .

And r n dzn at l ar . G ne vard And r n d

znde, kavuran . . . Akka l e n i n yolunu tuttular. K k
a l io l u n u n obas M eryem i l b e l indeyd i . B i r i ki n d i s
t M e ryemi l bel i ne u l at lar.
Obaya g i rerlerken Deli Hsey i n at n doludizg i n ,
nden obaya doru srd. Derimevin i n kap s nd a i n181

d i . Doru Kkaliol una vard . Temennah akt .

M ektu bu pp uzatt .
Kka l i olu m ektubu okuduktan sonra b i r a n
dnd . Sonra g l msed i . Sonra Hseyine:
Yakndalar m ? d i ye sord u .
H seyi n :
G ediin arkas ndalar. Gel iyorl ar, ded i .
Bey yanndakil ere e m i r verd i :
" H emen b i r seymen a l ay haz rlan s n . Kar layn
g e l e n l eri .
B i r anda atlara b i n i l d i . Seymen a l ay , davu l zur
nay l a , gelen leri kar lamaa kt .
Bey:
Benim m isafi r odas n g e l i n gveye haz rlay n , "
d i ye eve haber gnderd i .
D e l i Hseyi n e :
Dn yapaca z , ., d ed i . Karacao lana, M st k
Aan n erefine l ayk b i r d n yapmal . . .
Sonra gene e m i r verd i :
adr m n yan n a b i r ad r donat n . Gel i n g vey
i i n . Onun yan n a da bir baka ad r . . . M st k Aan n
D e l i Hseyi n i i i n . . .
Kar l ayc lar, gelenleri u l u b i r tre n l e kar l a d
lar. A l d lar obaya get i rd i ler. Karacaol a n by l e b i r
kar l anmay h i beklem iyordu. Sevincinden, utan
ga l ndan at n stnde bz l p kal m t . Dolup do
l u p da boanyordu. G e l d i l e r , Beyin m i safi r, has oda
s n a i n d i ler. Dn de ba l a d . H alaylar eki l iyor,
s i n s i n l e r oyna n yo r, g re l e r yap l yord u . Yakndaki
uzaktaki oba l a r n tm de dne a r l m l a rd .
By k b i r toy dn o l d u . Beylere padia h l a ra
layk.
Obalar gelinle g veye , bir d e Deli H seyi n e a r
maanlar sundular.
.,

1 82

Karacaolan el st n d e tutu l d u .
Olan da ite bundan s on ra o l d u .
Karacao l an , E l i f k c k ad rlar nda gece g n
dz beraberler. Karacaolan ak trk l e r i , saadet tr
k l e ri s.y ler. Bazan b i r afak vakt i , b i r akam st ,
b i r gece yars Karac:olan n ad r ndan b i r trk d u
y u l u r . Btn oba ayaa ka l k p , kulak kesi l i r trky
d i nler. Btn oba sese , t rkye hayran olur. Karaca
olan n n i nsandan i nsana, obadan obaya yay l r .
A l a gzlerini sevdiim dilber
u gelip getiin yerler nsn
Kadir mevlam seni m yaratm
Ksmeti olduun kullar nsn
Huri melek var m senin soyunda
Kz nazarm kald usul boyunda
Kadir gecesinde bayram aynda
stne glg'olan dallar nsn
Sevdiceim srmelemi gzn
Elin airetin ekmez nazn
Kaldr peremini grem yzn
stne glg'olan dallar nsn
Karacaolan der de garibim garib
Garibin hal inden ne bilsin tabib
Akamdan soyunup koynuna girip
Boynuna dolanan kol lar nsn

Karacao l a n n n byl e yay l rken obada d a say

g , sevgi ona daha ok artyordu. Bey, onun aya na
kadar g i d iyor, ei ine oturuyor, a rtp sy l etiyord u .
Karacao l a n n n y l e b i r l i kte Beyi n d e , obas n n d a
1 83

 n a rtyordu . Konua n l a r ne d iyorlard ? Diyorlard

ki :
" Kka l i o l u Karacaya b i r bakyor k i . . . Can g i
b i . k i gz g i b i . . . Kkal io l u , Kka l i o l u de i l ,
b i r ermi k i i . Koskocaman Beyl iine bakmadan , so
yuna sopuna bakmadan a n e l ine su dkyor. Ona
Beylere Paal ara davra n d ndan d a daha sayg l dav
ran yor. Her vakit, her vak i t kar s nda e l pene di
van d u ruyor. Kka l i o l u bey l erin has d r . Kzn ba
bas n n h m ndan b i l e korkmad .
Karacaolansa mutl u l u k ii nde alka l a n yor, K
kal io l u stne trk l e r yakyord u . Byk b i r co
kun l u k iinde kendi nden geip, sevdadan uun uyor
du.
Karacao lan a l d saz s i nesine, d t szn b i na
s n a , syledi baka l m ne syle d i , d i l lere destan sev
dasna :

ki ku geldi de kondu dikene

Ba yeil ayaklar k rmz
drm nianna teline
Az kiraz dudaklar k rmz
Benim yarim hem gzeldir, hem handr
Malm yoksa tatl can m kurbandr
nci deil, sedef de i l , mercandr
Ak kolunda kol bas krm z
Gel hele sevdiim otur yanma
Sa ak kollarn dola boynuma
ldr beni sok ellerin kanma
Desinle r ki kz ellerin krmz

1 84

Karacaolan b i r gl ektim biterse

arp dalnda blbl terse
Benim vadem senden nce yeterse
Drt ta diktir mezarma krmz

Kka l io l u bu trky Karacao l an a geldi ge

l e l i her g n sy letiyord u . D i n l iyor d i n l iyor doyam
yordu bu trkye.
Gz geldi btn obalar ukurovaya ind i . Beyin
H al i l adnda bir yeeni vard . Serseri m i serser i . p
siz mi ipsiz. mark m m ar k . Bey onu, kardein
den ksz kal d i i n , ksz y re i incinmesin d iye
martt ka martm t . O da, baka obalarda n erde
gzel bir kz grse yakyordu abay , sevdalan yor, is
te ine erince de kz b rakveriyordu. Bu yzden iyi
b i r i nsan olan K ka l iolunun onun el inden ekme
d i i kalmamt. E l e aleme rsvay o l mutu . Bey, t
veriyor, dn d i n l etem iyordu.
Oba l lar El ifi Karacaolanla grnce, demi l e rdi
k i hemen : Ha l i l e gene b i r av kt . Ne yapar, yapar
alt ndan g i re r, st nden kar i ste i n e erer o H al i l .
By l e gzel , ay paras g i b i kz bo salar m h i ?
H al i l i l k grd g nden beri tutu l mutu E l ife.
Ard nda bir glge g i bi dola yordu .
emeye suya g i d iyor, o ard ndan gi diyord u . Kz
larla el enmee oba n n dna kyor. Hal i l ard nda.
Yalnz b i r yerde kar l asalar, Ha l i l :
ldm senin akndan . N e ded i n d e o kel a
a l d n ? Ben sana kul kurba n m . Ben senin iin l
yoru m . B rak d a o kel a ben i m o l . Sen b e n i m ol
mazsan, ben kederi mden l r m . Kend i m i ldrrm.
Ben o kel a k kadar yok muyu m ?
K z h e r seferinde o n a bakmyor az n b i le am1 85

yord u . Ka yor, g i d i p ad rna kapanyor, ala babam

ala ed i yord u .
Hal i l i n kza kancay taktn obada herkes b i l i
yord u . B e y b i l m iyordu , D e l i H seyi n , Karacao l a n ,
b i r de Beyin Hatunu b i l m i yord u . Beyin Hatunu d a Ka
racao l a n n ses i n i n h ayran yd . O sylerken b i r ke
ye oturuyor, iin iin a l yord u . " Yrek koymuyor i n
sanda, bu adam yre k koymuyor, d i yordu.
H a l i l ii azttka aztt . E l if onun yznden ad
rndan kamaz oldu. Ne emeye gidebil iyor, ne b i r
yere ka b i l i yordu. ad rnda sabahtan akama kad a r
d n p duruyordu. H a l i l o n u n da yo lunu b u l d u . K
r k bir ayna a l yor, sabahtan akama kada r kzn ad
r n n kap s n a tutuyord u . Kz kapda bir grn meye
grsn, o anda ayna n n avk hemen gzlerine g e l i p
du ruyord u . K z , kapda da grnemez o l m utu.
Ne yaps n d ? a r p kal m t . Karacao lana, D e l i
Hseyine syl iyemezd i bunu. Byk tats z l k ka rd .
B e l k i onlar obadan kovarlard . Belki d e Bey yeeninin
ba na b i r h a l getirird i . N e yana dnsen i , i dei l . . .
Bey yeenine b i r ey yaps a , l d rse, dse , obada
ka lamazlard . Hem bu o rtaya b i r karsa , b yye b
yye ded i kodu btn o ba l a r sarar, babas n n kula
na kadar var rd . Ne yapma l ? E l i f kvranyor, teki
boyu na rahat verm iyord u . B i r an kend i m i l d ry m ,
ded i , kend i m i ldrym d e kurtu l uyum bunda n . Ya
pa mazd . Karacaolan ne o l urdu o zaman? O da ken
d i s i n i l drrd.
Gz gelmi obalar u kurovaya inmi demitik.
Btn Trkmen d nl eri sonbahard a yap l r.
Her
o bada b e l k i otuz d n o lur. O b a dnlerinin hi b i
ri baka b i r mevs i mde o l m a m t r. O gnden bugne
de.
Dnler ba lamt. Karacao lan saz alsn t r1 86

k sylesin d iye dnden dne a ryorlard . B i r

g n b i l e evinde kal amyord u . G itm iyece kti ama a k
l ar n tresi yd i . H e r a r l an dne gitmek zoru nday
d . ar l p da b i r dne g itmezse o dn sahibi
bunu kend i n e yap l m e n byk h akaret sayard .
Karacao l a n n i i n e bugnl erde b i r ac , b i r ar
l k kmt. Yz g l m yord u . i nd e derdi vard :
nk g n l er getike E l i f i n h a l i bakalayor, yz
sarar p sol uyordu . Elif o n u n l a evl endiine, babas n
b rakt n a piman m o l m utu ? Piman o l mas n da
n e yaps n d ? O kimsiz ki msesiz b i r ak, o bir Bey k
z . . . Karacao lan dnyor, cc bu ii keke yapmasay
d n , d iyordu kendi kend i n e . Ah keke yapmasay
d m . Kz gr r grmez ba m a l p baka d iyara g i t
s eyd i m keke , .. d iyord u . Ba m a l p . . .
"

Elif sezdi ki H a l i l i n btn ilerini oba b i l i yor, ay

na tuttuunu, g ece gndz ard nd a gezd i i n i . . . Bunun
n n e g eme l iyd i . Ya Karacao l a n b i r duyarsa . Kede
ri nden lverird i . Yaprak g i bi sol uveri rd i .
B i r sabah e rkende n , daha g n doma m t , b i l i
yordu ki Hal i l ad r n etraf nda dolan yor, varay m ,
d ed i , unun e l i n e aya n a kapanay m , vazge b u i
ten deyi m . Bel ki merhamete g e l i r de vazgee r .
adrdan bartsy l e yzn i y i c e sarmalayp
d ar kt . Hal i l bir aac n karan l na s n m bek
l i yord u . El ifin kendi n e doru g e l d i i n i duyunca sevin
d i . Kendi kendi n e , bu da dt tuzaa, ,, d ed i . Bana
bir kad n d ayansa dayansa ay dayanr. Bu d a e pey
d ayand .
Kz geldi kar s nda d urdu :
Ha l i l Aam etme b u n u . Bozma yuva m z . N e is
ters i n bizden ? Biz garibiz. Sen koskocaman bir Aa
yeenisi n . Sana kz m yok ? E l i n i sal lasan e l l isi . . . Biz
1 87

hem size m i safi riz. Tanr m isafi ri . M isafire s e n i n yap

t n yap l r m ? E l l e r i n i ayaklar n peri m H a l i l Aa m . "
Hal i l :
O l maz,, ded i . Ya b e n i m o l u rsun, ya d a lrm.
Kend i m i elal eme rsvay ederi m .
K z i n l ed i :
Etme H a l i l Aam etme ! Ayaklarn pym et
me!
Hal i l :
" B i r artla senden souru m . " ded i . B i r gec'e va
rr s e n i n yan nda sana dokunmadan yatarm. Sana e l i
m i b i l e srmem. A l laha yem i n ederi m ki s rme m .
Yeter k i yatakta sen i n bana kokun g e l s i n . O zaman
senden sour, vazgeeri m . Yoksa lsem vazgeme m .
B e n i m e l i mde de i l ki . . . Y re i m vazgemez. Yre
i m i kand ra l m bylece, o l u r m u ?
Kz:
Etme Hal i l Aam , " d ed i .
Hal i l :
Ol maz. Ya b u . ya d a e l a l eme rsvay o l u ru m . "
K z d n d : Bana n e yapab i l ecek ? l eri giderse
ba r r m . leri gitmezse vars n kpek g i b i yats n . . .
Uyus u n , saba h l ey i n d e d efo l u p g i ts i n .
Bana dokunmayaca na yem i n eder m i s i n ?
Ku rana e l basar m . B e n i m huyum byle. B e n d e
b i l i yoru m . B u kt . Ama huyum by l e . H uyum kuru
sun. B i r gece yan nda yatarsam geer. Bir daha yz
ne b i l e bakmam. Bu gece m i ?
Kz bayla b i r evet yapt. B i r a n nce b u beladan
kurtu l ma k istiyordu.
Gece oldu. Karan l k kt . H a l i l bekl ed i . Tirtir
titriyo rdu heyecan ndan . Demek fethed i l mez kaleyi
de fethetm iti . Buraya kada r g e l i nce, buradan tesi
yeterd i . B i r kad n n yeter k i b i r kere yatana aya n
1 88

bas, ondan tesi kolayd . Bunu tecr b e l eriyle b i l iyor

d u . Bugn b i r , yar n i ki , E l if H atun da tamam d .
Gece yar s horozlar tt. Koygu n koygun tt .
O bekliyo rdu.
E l i f yata nda dnyord u . E l b i sel eriyle g i rm i ti
yataa. Olduu g i b i . Acaba kt m yapm t bu i i ?
Karacaolana b u n u syl e me l i m iyd i ? o k o k kt
yapt m , ded i . Gel irse ba ray m . ok ok kt . Elale
me rsvay o l ma k ya? Scak terl e r d kyordu . Ba r
sam m ? Ba rmasam daha kt . Karacao lan n yata
n a b i r yabanc al yoru m .
Byle a l p verirken i i , Hal i l kap dan i eri szl
d . E l if h i ses ka rmad . Solu u n u tutmu n e yapa
c a k d iye bekl iyord u . H a l i l soyundu. Burda m s n
El i ? ded i . E l i f kar l k vermed i . Sol uunu d ar ve
ri rken soluu duyul du . H a l i l : Demek hurdas n ? d e
d i . Ben de o l mazs n bana b i r al yapars n diye kork
tu mdu , ,, dedi . . . Yataa g i rd i . H i ses karmadan, k
z a dokunmadan yan n a yatt .
S k s k nefes al yorlard . Hal i l kza dokunmamak
iin e l i nden gelen gayreti h arcyord u . Dokunursa bu
toy k z her eyi bozacakt . Arkas n dnd. Kz d a ra
hat b i r s o l u k a l d . Demek ki H al i l i n d ed i kl eri do ruy
d u . Artk ondan souyacakt .

Bu s rada Karacaol a n C eritl erin dnnde saz

al yordu. En gzel trk l erden b i r i n i sy l yordu . Sa
z n n stne yu m u l m u , kederl i , gam l sy l yordu.
Akamdan beri h i b i r n ee l i trk sy l eyeme m i ti .
Dn m d iyorl ard d i n l iyenler, yas yeri m i ? Ama
gene de candan d i n l iyorlard . Dn u n utmul ar,
Karacaolann d nyasna koyup gitm i l erdi .
1 89

Sunay da deli gnl sunay

Ben yoluna terkederim s lay
Armaan gnderdim telli turnay
ner gider bir gzleri srmeli
Kuru ktk yanmaynca tter mi
Ak gsn stnde diken biter mi
Vakti gelmeyince blbl ter mi
ter gider bir gzleri srmeli
Sabahtan uradm onun yurduna
Dayanlmaz firkatine derdine
Yk !as karl dan ardna
Aar gider bir gzleri srmeli
Karacaolan kapnzda kul gibi
Gnl ksverse ince kl gibi
Seherde alm gonca gl gibi
Kokar gider bir gzleri srmeli

Bu trky bitirmi bitirmemiti k i , b i rden sa

z n te l i kr l d . Karacaolan dondu ka l d . Ne yapaca
n a rd . Ar ar ayaa k a l kt , yrd. R zgar g i b i
yo l a d t .
Dndek i l e r : Ne o l d u bu adama ? ded i ler.
H i keyfi yoktu. Dertl iyd i . N eden gitti o la ? "
B i r ya l : A klarn b i r mecl iste sazlar n n te l i
n i n k r l mas uursuzluktu r . B i r h a l vard r ba nda . . .
B i r kt l k . Karacao lan d a onun i i n gitti , ded i .
Kalaba l k sustu .
R i vayet ederler k i , Karacao l a n n saz n n te l i ko
punca, Karacaof a n n da i i n d e ta deri nden b i r tel ko
par . . . Ve Karacaolan d n d e n ayr l nca, bu b i r gn
lk yolu gz ap kapay ncaya kadar geer.
1 90

. Karacao lan ad rna geldii zaman , a l a afak

atyordu. ad ra g i rd i , g i rd i k i ne grs n ! Dnya ba
na fr dnd. B i r a n durd u . Dnd. Karacao lan
adam ldremezd i k i . . . En sonunda o laca buydu , "
dedi kend i kendine. Bey kzlar bey ou l l ar n nd r .
Bu s rada k z uyumamt. A l a afan klar yzn
deyd i . H a l i l uyuyordu . K z Karacao l a n grnce te
pesinden kzg n sular dk l me dnd. Gzlerini ka
pad . Karacaolan ne yapacakt . Bekl iyordu . Karaca
olan hi b i r ey yapma d . Ya l n z abas n s rt ndan
ka rd . Usulca stlerine rtt . Dnd yr d . Yel
gibi dt yo l l ara. i n i n ate i n i yele verm i t i . Se
r i n l i kten i md at umuyordu.
E l if, stlerinde abay g rnce ii a n l ad . Karaca
olan gid iyord u . B i r daha g e l memek zere g i d iyordu.
Ka l kt . Ard n a dt ama, Karacaolan ok uzakla
m t . So l u k solua ka l d . . . Ard ndan ba rd . . . Kara
c a ! Karaca ! Kouyor, soluu tken iyor, yere yuvar
lanyor, ka l kyor, " Karaca ! Karaca ! diye ba ryor
du. Karaca gzden kayboldu gitt i . E l i f de d t yer
den kal kamad . Doan gne onu ylece bitm i , kah
rol mu, yol u n tozlar iinde, toza bulanm, yatar bul
du . . . Elif az sonra az c k kendine geldi. Bir trk d
n yordu kafas nda, Renkl i , ayd n l k , gne l i , mesut
gnleri n i n ak trks . . . D nya trkye kesm i ti .
T rk , gne, ye i l , mav i , drt b i r yan nd a a l yor
du. Eski ak g n leri a l yordu.

Alaya alaya dtm yollara

Karaym boz bulank sellere
Ad san duyulmadk i llere
Gitmeyince gnl yardan ayrlmaz
1 91

Ahm kald u gzelin ahtnda

Deremedim gnlerini vaktinde
Karanlk gecede kolum altnda
Yatmaynca gnl yardan ayrlmaz
Gzm kald u kaplann postunda
Ezrail de can alma n kastnda
Dne dne teneirin stnde
Vunmaynca gnl yardan ayrlmaz
Hadini de Karacaolan hadini
Aramazlar gurbet ele gideni
Ak gsn stnde akrdikeni
Bitmeyince gnl yardan ayrlmaz

G n ku l u k o l u nca E l if ayaa ka l kt . Karacaola

n n ba n a l p g itti i uzun usuz bucaksz yol a g z l e
rini d i kti. le oluncaya kadar orada yle ta kes i l
m i , d i ki ld i ka l d . Ta kes i l d i . Yal n z , k i msesiz yol
bombo uzay p gidiyordu . Sonra k m ldad , ayaklar
n s ryerek obaya dn d . D e l i Hsey i n i n kars her
sabah E l ifi ad r nda yok l ard . Bugn d e yoklam ,
k i mseyi bulamam t . Hseyine haber verm i , H se
yin El ifi aram, taram bulamam, d e l i ye dnmt .
Bey evde yoktu. Beyin h an m n n kulana g itti i.
Bey i n H a n m ard . Derken E l i f i k i n d i st g e l d i
obaya. adrna g itti . Kendi n i yatana dar att . Ken
d i nden geti . H seyi n baucunda drt dnyord u . Be
y i n hatunu banda drt d n yordu. Yzne su dkp
ay ltt lar. H atun El ife sebeb i n i sordu bunun . nce,
gene a n l atmak i stem ed i E l if. H atun herkesi i erden
kard . Onunla babaa ka l d . E l i f sonundc Hatun u n
srar n a dayanamad . Olan biteni ba ndan sonuna ka
d a r b i r b i r a n l att . Hatun y l d r m l a vuru l m ua dnd.
1 92

B i r m i safire , bir hak a na , bir s ntya bu yap l r

m yd . Kan tepes ine srad . O h z l a Hal i l i aramaa
ba l ad . Bul amad . Eve vard . E l i ne ama r tokac n
a l d . Pnarn ba nd a Hal i l i grd . H a l i l onu grnce
y l k y l k g l msemee ba l ad . H atun h m gi
biyd i . Hal i l i n yan n a ya kl at . Ona hi bir ey deme
den, sormadan, tokac tam ba n a yapt rd . Gz
dnmt . Vurduka vuruyord u . Kendine g e l d i i n d e ,
Ha l i l , yere y k l m c a n ekiiyordu. Onu by l e gr
d . Ba nda durdu bakt . H a l i l son soluunu da verd i .
Kzg n l k l a : .. yi etti m . yi oldu. Bey bana ne ya
parsa yaps n , isterse kos u n . sterse ldrs n be
ni . . .
Bey yakndaki bir obadayd . H a l i l i n l m haberi
Beye gitti . Bey at n a atlad . Doludizg i n g e l d i . H atun
onu yolda kar l ad . Bey Hatunun yzne bak
mad b i l e . Doru ad ra g i rd i . Hatun h m l a ard n
dan gitti. ster ko , ister ldr, d ed i . M eseleyi an
l atmaa ba l ad . Bey Hal i l i n yapt klar n duydu ka i
l eden kt . Meseleyi btn oba b i l iyord u . Onlar d a
a n l att lar. Bey i y i c e d i n l ed i kten sonra : G i d i n , ,. ded i .
G i d i n de leini kpekl ere at n onun . . . Byl e b i r ada
m n l s n toprak kabul etmez .
Bu olaydan sonra k z iyice ypranm , yatakl ara
dmt . Bey onu tesel l i etti . Del i Hsey i n i a rtt .
Adam lar n a rtt . G i d i n , > ded i , Karacao l a n ku
un kanad n n altndaysa d a bulun . . . B u l madan gel
mey i n . >
"

Karacaolan yryordu. B i r daa g e l d i . B i r maa

ran n nndeki b i r ta n stne otu rdu. Dertl enmiti .
i kan a l yordu . Syl emese l ecekti . Saz n ekti .
1 93

F, 1 3

al masa ka h rndan burac kta atl yacakt. Uzun uzun

b i r i n i l ti , bir uuntu hal i nd e syledi .
Boaznda sar akik
Zlfn gerdana dkk
Gnln eri kan ykk
Dostum neler grdn bugn
Yce dadan baknrken
Lale smbl sokunurken
3en engelden sakn rken
Sen engele uydun bugn

Uuntusu kesi l d i . M aaraya g i rd i . Kayboldu . . .

Gene rivayet ederler k i , b i r oban, Karacao lan
maaraya g i rd i kten sonra, maaradan trkler g e l d i
i n i duymu. Kapsna va rm karan l k maara n n ,
trk l eri d i n lemi . . . oban l nceye kada r, o maa
rann ka ps na varrm , t rk leri d i n l e rm i ve oban
l nceye kadar s rr n k i m seye demem i. Bugn de
rivayet ederler ki, o maa radan, yrei tem iz olan
l a r , varr da can kulayla d i n l erl erse, trk l eri du
yarl a rm .
Karacaolann maara n n kaps ndaki s o n trks d nya stnedi r.
gnlk fani dnyada
lmeden glen nsn
Be vaktini de kazaya
Komayp klan nsn
Deryalarda oynar kayk
Kimi sarho, kimi ayk
Dnya fani, insan konuk
Demlerin sren nsn

1 94

Metin Karacaolan metin

Yrk derler akn senin
nsan insann kymetin
Salkta bilen nsn

Sonra :
Yr bire yalan dnya
Sana konan ger bir gn
nsan bir ekin misali
Seni eken bier bir gn
Yer stnde yeil yaprak
Yer altnda kefen yrtmak
Yastmz kara toprak
O da bizi atar bir gn

Beyin adam lar , D e l i H seyin belki b i r haftaya

ya k n oba l a r , da l ar , ta l ar arad l ar. Karacao l a n
bulamad lar. Bey, m utlaka bul acaks n z . B u l e ke be
ni ld rr. Derler k i , Kkal i oluna Karacaolan g i b i
b i r a k s nd . O n u n d a ba n a bu hal i geti rd i . Ben
buna dayanamam. Mutlaka bulacaks n z . ,,
H sey i n Karacao l a n aramaktan dndkten son
ra, Kkal ioluna g itti : Bey sen de yeme kend i n i .
B e n karda m bulurum. Y a l rm , y a bul urum . . . Elif
sana emanet, avrad m , ocuklarm sana emanet . . .
Hakk n helal eyl e . Su ne seni n , ne d e k i mse n i n .
Byle o l d u . stemed i k . Bul ursak her ey dze l i r.
Bey : Peki Hsey i n , d ed i , ocu klarna ocuk
l ar mdan iyi bakar m . Var g i t karda n b u l . Yo l u n a k
olsun . . .
"

1 95

E l i f d e : Bu l u n , b u l u n geti rin . . . Her eyi Karaca

ofana an latn gels i n . "
E l i f sararp solmu, b i r ine b i r i p l i e dnm t .
H sey i n : Hatu n bac , > d ed i , U dnyada can m
sa k e n , demir ark giyi p , d em i r a s a a l aca m , diyar
d i yar g ezece i m . Onu g e n e bulup, gerei ona sy l e
yece i m . . . ..
Karacao lann dnde saz n n te l i n i n kopmas ,
k a l k p g i tmesi . . . Ba n a l p g itmesi , Hal i l i n l m ,
H seyinin o n u aramaa kmas . . . Btn obada , uzak
yakn btn obal arda a l kalanyord u . Duymayan kal
m; :m :;; t bunu m e m l e kette .
Hsey i n yo l l ara dmt. Yryord u . Oba oba,
ar ar, oymak oymak, da demiyor, tep e , kaya demi
yor yryordu. Karde i n i nne gelene, kurda kua
soruyordu . Bul amyor; yryordu.
Ne st nde st, n e banda ba ka l m t . Kara
cao lan karda m , .. d i yordu da baka b i r ey demi
yord u .
Aradan bir y l m get i , iki y l m , bel l i de i l . . .
B i r haber gel d i . B i r haber geldi d e Hseyi n i n , btn
obal ar n yre ine su serpti . Karacao lan meydana
km . . . " Nas l k m onu d a a n l atyorlar.
Uzakl arda, Frat kysnda, zorlu b i r Bey var. y
le Trkmen Beyleri g i b i d e i l . Pad iah Beyi . . . k i tu
lu m u , tu lu mu yle b i r Bey i te.
Beye Han Mahmud a d nd a b i r ak m i safir geli
yor. Han Mahmud da bir Han olu ama, Bey onun Han
olu o l duunu n e b i l s i n . Boynu bitli bir ak san yor.
Han Mahmud ' l a Beyin kz seviiyorlar. B ey, bunu du
yuyor. fkeyle gel i yor, Han Mahmudu tutturduu gi
bir cokun a kan F rata attryo r. Sevg i l is i n i n suya at l
d n grnce kz da kend i n i suya atyor. Suda sev
g i l i l er , b i rbirine sar l yorlar. Bey, kz n n da g itti i n i
1 96

goru nce boul mad a n , o n l a r n kar l masn emrey l i

yor. karyorlar. karyorl ar ama sevg i l i le r biri biri
ne bitim iler. lmler. B u nas l i? Sevg i l i l e ri su
yun k ysna yat ryorlar . . . At, figan . . . Tam bu s ra
da, sa saka l na kar m, e l inde saz , b i r a k ka
g e l iyor. B i r yere oturuyor. Ba n ne eiyor. Saz n
e kiyor:
Krklar maarasndan ekildim geldim
Bir dolu mey itim u mmana daldm
Kedir mevlam ben de sana dayandm
Sklsn bedenler biribi rinden

Birden sevg i l i l e r, h i b i r ey olmam g i b i b i ri bi

rinden ayr l p ayaa kal kyorlar . . . Ak kaybol uyor.
Orada kiler bu o lsa olsa Karacaolan o l ur, diyor
lar . . . Orta l a da byl ece yay l yor.
D e l i Hsey i n ay lar sonra F rat kysna vard .
Olay sordu . Gre n l er by l e byle oldu d i ye sa l k ver
d iler.
H seyin maaradan g e l e n an tarifini yaptr
d . Tpk tpksna Karacao lana uyuyord u .
Geldi , " d iyorlard , t rk syled i . Beden l e r b i r
birinde n ayr l nca, o ak n l k iinde kaybo ldu g itt i .
Bey aratt , aratt bulduramad . B i r daha d a bu yan l ar
da izi n i zi gr l medi o a n , d i yorl ard .
Hseyin yoru l m utu . Bitmiti . Ama y l mad . Yo
luna d evam ett i . El ife sz vermiti . Bul up, ona i i n as
l n sy eyecekti.
S ivas ovasndan g eiyord u . B i r deri , bir kem i k
ka l m t . Kz l rmak k pkrmz akyord u . tede, g
n altnda, poyraz taraf n d a kara bulutlar birikmiti .
stne stne gel iyord u . Kafas nda b i r trk b e l i r
d i : B i r bu l ut oynad Sivas e l i nden , ucu tel l i mektup
g e l d i gel i nden . . .
,,

1 97

Bulut geld i . Yamur boan d . Ova karan l k iin

de ka l d . Hseyin bz l d o l duu yere . . . Ya mur gz
atrmyord u . imekler akyor, gk grl yord u . K
z l rmak kabarm t . Duman duman akyordu . . . Krm
z . .. B i r sel gel d i . H z l a k yord u . Hseyi n s rt n sele
verd i . Bir zaman yle daya n d . Sonra sel fazlal at .
H seyi n b i rden dayanmay b rakt . Sel onu gtryord u . Sel gt rd , Kz l rmaa verdi onu . . . B i r zaman d a
Kz l rmakla arp t . Bi r bulut oynad . . . .. ded i , K z l rmaa kart . Kz l rm a k ki l l i , turuncu a l kp k l b i r
dumand . Hsey i n i n lsn gtrd b i r lg n d a l n a
tes l i m etti .
Hsey i n i n i m i timi b e l l isiz olunca, Bey, H seyi
n i n ocuk larna, E l ife kend i ocuklarym g i bi bakt .
O n l a r n burnunu b i l e kanatmad . . . Aradan y l l ar ge
ti. Karacao!andan b i r haber kmad . B i r haber g e l i
yor, Antep i l inde saz al yor . . . B i r haber gel iyor, Er
zurum yaylasnda Akkoyu n l u l arn iinde . . . B i r haber
gel iyor, Arabistan a gem i , H amada saz al arken g
rl m . . . Bey nereden bir haber, bir Karacaolan laf
duyarsa oraya bir atl uu ruyord u . Her giden atl e l i
bo dnyordu . . . Ama Karacao l an nerede ol u rsa ol
s u n , yen i yen i t rk l e ri d i l le rde dola yordu. Obalar'
tm Karacaol a n t rkl eri syl yorlard . Karacao lan
havalar btn eski trk l eri u nutturmutu .
Bey El ife gel iyor: " Bu l d u rmadan l rsem Kara
cao l an , gzm a k g i der, .. d iyordu .
Buldurmadan l d .
B e y l nce E l i f babas n n evine gitmed i . Babas n n yzn b i r d a h a grm e d i . B e y l nce obas da ld . ocuu yoktu . E l i f ka l d tek ba n a . . . Arada s ra-.
da ona H seyin i n ocukl ar gel iyord u .
E l if ad rl a r n n yeri n e b i r top rak dam yapt rd .
Karacao lanla burada yatm ka l kmt . B urada sevi1 98

, .

m i lerd i . Buradan ayr lmad . M st k Aa g e l d i , o da

E l ifin dam n n yan nda bir dam yapt rd . Dev i r dn
m, d nya deimit i . Tre l e r kal k yordu yava ya
va . . . Ai retler kl aklar n yurt tutuyorlard . M st k
Aa o kadar ya lanm t ki gz g rmyordu. Ama,
bu hal inde gene iini b rakm yordu . . . Tahtal ar i l i
yor, sedefler kak yordu . . . Belki de d a h a g z e l o l uyor
du. Bu evl erin yan n a baka evle r de yap l d . K
c k bir ky oldu buras . . . El ifin salar aarm , st
beyaz ol mutu . Zaten , Karacaolan kaybol du ktan i k i
y l sonra salar aarm t .
Y l lar geti . . . ocuklar by d . ocu klarn o
cuklar oldu, onlar da by dler . . . Elif daha u mudu
nu kesmemiti . . . Geen yolcudan, g u rbet adam larn
dan , yolda k i m i grse, nne k i m ksa Karacao l a
n soruyordu. Uan kutan i mdat u muyordu. " B ir yer
de gr rsen iz Karacam var n syley i n ona . . . El ifin
gzleri grmez oldu. Ya vard seksenine merdiven
dayad . .. Olan biteni u n utsu n . Son demimde onu g
ry m . Gzm ak g itmesin . . . Onu bir daha gre
meden lrsem . . . Kara toprak kabul etmez beni . . .
Var n sy l ey i n . . . Deyin ki i b i l d i i g i b i dei l . B i r ha
ta , b i r yan l l k var . . . Var n , nerede grrseniz sy
l eyin . . . "
Son y l l arda da d i l i n e pelesenk etmiti : Kara
cam g e l ecek. Ben l meden onun yz n grece
i m . . . ,, Kzlar g l yorl ard onun bu laflarna . . . O ,
g e l ecek," d iyord u . M utlaka gelecek. G e l memesi
n i n m m kn m var ?
H i b i r zaman belki de gel mez sz ii nden g e
m i yordu. En kt mser zamanlarnda b i l e . Efkar bas p
da alad zamanlarda b i l e . Ge l ecek. l l e de g e l e
cek . . . M utlaka gelecek . . .
G i denlerin bir k s m , belki y lda bir, onunla b i r
,,

1 99

obada saz a l arken kar l aanlar, E l ifin ona selam n

syl yorlar, o d i n l i yor, a l yor, h i bir ey syleme
den sazna devam ediyordu ...
Ka kere ken d i n i yenemem i , saz n kapt gibi ,
E l i f ! E l i f ! d iye yol l ara dmt. Fakat her seferinde
de i i gtrmemi yar yo ldan geriye dnmt .
E l i f kuruyup denek g i b i ka l d . Salar dk ld
dklecek. Hasta. Gzleri yo l l arda daha . . . Uzaktan
b i r kara rt sese . . . Yan ndaki l ere soruyor . . . Bakn
h e l e yavru lar, u gelen Karacao lan m ?
tede b i r ayak sesi d uysa " Ba k n hele u gelen
Karacaolan m ?
Sesi gze l l ere Karacao landan trk ler syleti
yor . . . Syletip al yor. Bu n u yen i m i karm ? .. d iye
soruyor . . . Her kan trkn n de kendi stne kar l
d n b i l iyor, al yordu . . . Hele son trk lerden biri
onu iyice y kt . T rky ona bir d e l i ka n l sylyord u .
Gzel sesiyle . . .
ryan geldim gene ryan giderim
lmemee elde fermanm m var
Ezrail gelmi de can talep eyler
Benim can vermee dermanm m var
Diril irler d i rili rler gelirler
Huzuru maherde divan dururlar
Harami var diye korku verirler
Benim ipek ykl kervann m var
Er isen erliin meydana getir
Kadi r mevlam noksann sen yetir
Bana derler gam ykn sen gtr
Benim yk gtrr dermanm m var

200

Karacaolan der ki ismim erler

A oldu yediimiz ekerler
Gzel sever diye isnad ederler
Benim haktan zge sevdiim mi var

Elif bu trky duyunca a rd . . . l k defa Kara

cao l a n n da i htiyarlyaca akl n a geldi . . . Karacao
lan hep o ayr l d gnk g i b i gryord u .
ocua sord u : N e zaman sylemi bu trky?
Neden sylemi o l a ? ht iyarlam m ? . . .
Son trks . . . " dedi ocu k . B ir kervan c dan
bel l ed i m . Kervanc y l e d ed i . Kendi az ndan duymu . . . "
Bahard . B i r ho bahard . Aa lar tomurcu ktay
d . B i r gne vard . Tavuklar civcivl emilerd i . C ivciv
l eri yumak yumakt . ocu k l ar i l erdeki a landa oynuyor
lard . E l i f Ana, h erkes ona Elif Ana di yordu art k , d
a r km , b e l i n i duvara dayamt . Yn n g nee
verm i ti. Bir yumuak yel esiyord u . l l k .
B i rden b i r toplanma o l d u . tede kad n l ar ocuk
lar toplanmlar . . . B i r eriden a l veri ed iyorl ard .
B i r kz geldi Elif Ana n n kar s nda durdu. N asl
s n Ana ? ded i . Sana boncuk a ld m . Al ! " d iye verd i .
Elif Ana:
Senin olsun kzm. Bundan sonra boncuk benim
neyime k i . . . ,, ded i . Sonra : Bi r eri m i gel d i ? diye
sord u .
Kz:
er i , ded i .
Elif Ana:
Karacam bir yerlerde grmemi m i o l a ?
Kz: Sormad k Ana .
Elif: " Be n yerimden kal kam yorum gayr . unu
a rsan da bir sal k alsam . . .
"

201

Kz gitti eriyi a rd .
eri ya l bir adam d .
eri , dedi E l i f Ana , kurban olay m er i , Ka
racao l a n h i duymu l uun , grmln var m ?
er i :
H i olmaz olur m u ? dedi . . . u ok d i n l ed i m ba
c . . .
E l i f Ana :
,,

G ittiin yerlerde h i onu grmen olur m u ? G

rrsen de k i , El ifin e l i aya tutmaz olmu . . . Bir aya
ukurda de . . . Bugn d e i l s e de yar n d e . . . D nya
gzyle onu b i r kere gry m , dedi de . . . Ba ka b i r
e y syleme. nadn s ras geti d i yor d e . . . G e l s i n
d iyor d e . . . Kullar olay m er i karda . . .
,,

eri :
E l if dedikleri sen m i s i n ? diye sordu.
Ana:
" ite o benim . . . B e y k z Elif ben i m . . . "
eri :
G id e r onu bulurum. Durumu sylerim. na d n
dan vazge deri m . D e d i k l e r i n i t m ona syl eri m . "
eri iyi adamd . i n i gcn b rakt . Karacao
l a n a ramaa kt .
G n l e rce g itti . Sordu soruturd u . E n sonunda
onu. bir deri mevinde saz a larken buldu. O kadar ok
insan birikmiti k i ba n a . . . Kyamet.
eri ka laba l yard . Karacao lann yan na var
d . Trksn yarda kest i . Kalaba l k buna kzd . El ifin
dediklerini ona bir bir a n l att .
abuk o l , " dedi . " Ya yeti irs i n , ya yetiem ez
sin . . .
Karacao lan n saz e l i nden d verd i .
Ya l a n m , kmt . B e l i bk l m t . Saka l lar
202

bembeyazd . Kirpikleri gr, bem beyazd . Sendel iyerek

ayaa kal kt .
Beni gtr karda ; " d edi . . . Al yordu .
Kalaba l k k m ldamad . . .
eri onu at na b i n d i rd i . At n ba n tuttu ekme
e balad . Bulunduklar yer Antebin Keferd iz kyy
d . Buradan uku rovaya h ay l i yol ekerd i . Dt l er
yo l a . . . Yol cu l uklar b i r ay kadar srd . . . Karacao l a n
b i r an nce yeti mek iin can atyordu . Fakat ndeki
ya l eri ancak bu kadar yryebi l i yord u .
De kalka, uzun szn ksas , b i r a y sonra E l i f
Anan n kyne g e l d i l e r .
G e l d i k l erini duyunca btn ky bal arna b i r i k
mit i . Karacao lan kalabal n iinde El ifi arad . H
men tan yaca ndan e m i nd i . . . Aratrd arat rd bu
lamad .
B i r ikindi styd . Kalaba l k susmu konum uyor
d u . t km yord u .
Karacaolan attan i nd i . Der g i b i . ki del i ka n l
koluna g i rd i .
Durdu :
N erede ? diye sord u . Evinde m i ?
Kalaba l k donmutu . t km yord u . yle b i r
sessizl i k kt ki ortayG, a r n n kanad n n sesi duyu
lur.
N ered e ? d iye tekrar sord u . Sesinden aki beti
anlad be l l iyd i .
Yoksa yetiemed i m m i ?
B i r ya l m ezarl gsterd i . te orad a . Sonra
e l i nden tuttu , Karacao l a n mezarl a gtrd .
" te b u ! " dedi .
M ezar tazeyd i . M ezarn baucuna b i r dut fidan
d i k m i l e rd i .
203

H i b i r ey syl emed i . Mezarn yanna kt.

Saz n ekti :

u yalan dnyaya geldim geleli

Tas tas itim aular sa iken
Kahpe felek vermez benim muradm
Viran oldum mor smbll ba iken

Aradlar bir tenhada buldular

Yaslandlar vgalarm krdlar
Yaz bahar aynda bir od verdiler
Yandm gittim ala karl da iken

Farmaz da deli gnlm farmaz

Akar gzlerimi ya kurumaz
imden geri benim hkmm yrmez
Azil oldum sevdiime bey iken

Karacaolan der ki bakn geline

mrmn yars gitti talana
Sual eylen bizden evel gelene
Kim varm biz burada yoiken

Sa l l anarak ayaa kal kt . Saz n o dut fidan na as

t . Banda bekleyen adam a :
Bu saz burada, kyamete kadar kalacak, ded i ,
oradan ayr l d . Adam Karacao l a n n ne demek isted i
i n i anlamt .
204

'

O gn bugndur
..

saz

dut aacmde :

Aradan y l l ar get i . O saz orada as l kald . R z

garla tt. Saz eskidi rd , yenisini takt lar. Dut
y k l d . Yen i bir dut fidan dikip saz ast l ar. O gn
bugndr, saz dut aac nda esen yel le ter durur.
Kimi Cennet ister, kimi Cehennem
Cennetten heride daha neler var

206

A la gey i k

Bu kaya Gavu rda n n en sarp kayas d r

Yz
syka l , c i l a l a n m g i b i dzdr. Prldar. Kaya n n doru
!] unda her dem ak b u l utlar dolan r. B u l utunun e ks i k
olduu zaman gr l me m iti r. Bu kaya n n ok uzan
dan yol geer. Yoldan geenlerin kulana b i r trk
u u l dar. Yolcu lar bu trk n n o kayadan g e l d i i n i bi
l i rler. Bi l en l er trkn n kim tarafndan sylend i i n i
b i l i rler. B i l m eyenler aarlar. B i n kere de o yol dan
geseler, o trky d uyarl ar. ok merak edip o kaya
ya varanlar, kayaya yakla nca, trky ok uzaklar
dan gel iyormucas na d uyarlar. Buna daha ok aar
lar. Bu kaya n n ad Alageyi i n kayas d r. Y l n b i r g
nnde ak b u l utlar rter kaya n n her bir yeri n i . Teped en
t rnaa. Bu kayaya , A l ageyi i n kayas demeleri n i n b i r
sebebi vard r. B u t rk nn bir s rr , b i r sebebi vard r.

209

F. 1 4

Anas Hal i l e yalvaryo rd u : Gel yavru , gel gitm e !

Gel geyik avna g i t m e ! Bunun sonu i y i gel mez. flah
o l mazs n . Baban iflah olmad bu yzden, sen de iflah
olmazsn . Gel etme yavru, kr koyma bir oca . Um ut
suz koyma evi m i .
Hal i l at n stndeyd i . Ba n b i r yana emi d
nyordu. Tavr i k i rc i k l i yd i .
Ana at n zeng i s i n i tutmutu. As l yord u .
u N e yapacaks n o u l , ,, diyordu, u bu kadar ok
geyi i . Bu kadar ok geyik postunu. Elalem sana d
man. Gzleri yemiyo r sen i . Elalem baban n dman .
Yre i m d iyor k i , g itme geyik av n a . Atalar demi k i . . .
Geyik av iyi de i l . Bugn dei lse, yar n bana b i r
h a l g e l i r , Yre i m diyor k i , i y i dei l .
210

H a l i l ba n kaldrd uzaklara , dalara bakt . Da

larn stnde ak b u l utlar dnyord u . Bir top ku ge
iyordu te l erde n . Daha i k i rc i k l iyd i . Kulana bir ses
g e l d i . Ana daha zeng ideyd i .
Anas na e i l d i . Sa n okad . " Yoluma geme
ana,,, ded i . Arkada larm beni bekl iyorl ar. Koyver
zengiyi de gec i kmey i m . Szsz kmaym arkada
l a r m a kar .
Ana:
B i l iyoru m . Arkadalarn beklem iyor sen i . G i de
ceks i n , git. Sana derim k i , h i o l mazsa gey i k yavrusu
vurma. Stteki d i i gey i i vurma. Bir oca kr koy
ma ! E l i n kz n , g l g i b i n ian l n al duvakl , el a rasn
da boynu bkk koyma ! ,, Bunun stne ana zengi
yi b rakt . Hal i l at doldurdu.
Toroslardaki kylerin evleri yle bir arada olmaz
lar. Da n k da n ktr. H a l i l i n nian l s n n evleri b i r
koya n iinde, u l u b i r narn altndayd . Ha l i l , u l u
narn stbanda at n n ba n ekti . Hal i l bu raya
hep doludizgin g e l i rd i . Bunun iin de kz sevg i l is i n i n
g e l d i i n i atn ayak seslerinden b i l ird i . B i l i r, sevi nten
del iye dner, u l unarn stba ndaki pnarn bana
g e l i r , saklan rd . H a l i l de oraya gel i rd i . Az sonra kz
g l erekten aac n ard ndan kar.
Hal i l e sar l rd .
Gene yl e oldu. Sevg i l i ler b i rbirlerinden ayr l d k l a
rnda, kz d i k d i k , del ercesine gzlerini H a l i l i n gz l e
rine d i kti . D i k i p yle ka l d . B i r aca i p iti bu . . . H a l i l
at buna. Bundan b i r a n l a m karamad . B i r zaman
sonra da: B i r ey mi var? diye sylendi. Bi r ey
mi oldu ? "
Kz susuyor, bak yordu.
Sonra kz ba n kal d rd : H a l i l , " ded i . Ha l i l !
Gel bu ii yapma ! Kyma gey i klere . Es kiler d iyorl a r
ki i y i de i l b u ! Gey i k avlayan i f l a h o l maz, d iyorl a r , "
21 1

dedi . " Bu da i m i ! " ded i . .. Ne var geyi k avlamazsa n .

l r ms n ?
Hal i l g l msed i .
Hal i l her ata b i n i i nde, b i r ayd r, anayla sevg i l i ,
H a f i l i n zengi s i ne yap yorlar, ona geyi k av n a git
memesi iin yalvaryorla rd . H a l i l de hep byle a l d r
maz a l d rmaz g l msyord u . Onun. bu szler, u mu
runda b i l e dei l d i .
Kz:
Ha l i l ! Haf i f , ,. ded i , O gey i k av n benden ok
m u seviyorsu n ? Gzleri ya l a doldu.
H a l i l buna da g l msyordu .
Geyik av n ondan ok mu sevi yordu ? H i dn
mem iti. Ama b i l iyord u , geyik av onda b i r tutkuyd u .
Tutku larn belas yd . Desel e rd i k i , geyi k avndan m
vazeers i n , sevg i l inden m i vazgeers i n ? H a l i l buna
bir kar l k veremez , dnr kal rd .
Kz:
Ha l i l ! Hal i l ! dmde grdm , " ded i . Dm
de grdm ki . . . "
Geris i n i getiremed i . El lerini yzne kapatt . Ora
d a , p narn ba nda yl ece ka l d . Hal i l onu ka l d rd .
Sonra d a atna atlad gitti .

Bu ky Sarcal kyd r. H a f i l i n ky ne b i r saat

l i k b i r yol eker. K k b i r koya n yukar ucunda
d r. Srt n u l u kaya l k lara dayamt r. Alt yan ovadr.
Dz b i r ova . Bu ovadan aa doru yr r de, dam
s b i r tmsek aarsan u kurovaya u l ars n .
Bu kyde Karaca Al i derler bir zengin otu rurdu.
Yan i bu kyn ba yd Karaca Al i . Kalaba l k b i r a i l ey
d i . Amca s , amcas n n ou l lar , day s , day s n n o212

ul lar . Biribi rlerine tutkundular. B i r i n i n l dedii yer

de, hepsi l rd . Bu yzden bu dalarn en yiit ada
m d iye Karaca A l i n salm t .
ok eskiden beri H a l i l l e rl e bu Karaca A l i lerin
aras nda kan davas vard . k i ky de bu yzden o
u n l u k b i rb i rine dman d . Uzun y l l ardan beri b i r i b i r
leri n i n izlerine kurun s kyorlard . H a l i l i n babas
l n ceye kadar, H a l i l l erin ky basknd . Hal i l i n ba
bas l dkten sonra Sarca l ky bas kn kmaa
ba l ad . Ha l i l i n ky n n ad Gkdereyd i . G:<dere l i
l e r, Sarca l ky n s n r ndan i eri g i remez olmul ar
d Hal i l i n babas l d l e l i . O kyn s n r n a hayvan
lar g i rse de a l maa gitselerd i , bir kan kard .
Karaca A l i b i r g n Gkdere kynden geerken
kap l a r n n nndeki p nardan su alan H a l i l i n n i an
l s Zeynebi grm t . Grr grmez de vuru l mutu.
Kdan bir su i stemi, a l m imi ti . P narn suyu,
senin kadar tatl , gzel o l s u n , " demi gitmiti .
Ky ne varnca, kyden bu kzn kim olduunu
anlamak zere, Gkdereye bir adam yol l amt .
Adam Gkdereden dnnde kt haberler ge
tirmiti . Kz, karde i n bac s , Ha l i l i n n i an l syd .
Karaca A l i beyninden vuru l mua dnmt .
kardeten k .c a l n rd a l nmaya ama, Hal i l i nas l orta
dan kaldrmal yd ?
O g n bugndr, her g n Karaca A l i , Gkdere k
ynden geiyor, kzn p nara g idecei zaman ko l l u
yor, kz p nara varnca at n s ryor, kzdan bir su is
tiyord u . Kz, bir su verd i , iki verd i , sonunda a n l ad ki
bu su isteyen yol cunun srar nda b i r ey var. Bu yol
cunun gz lerinde bir tuhaf k var.
Son g e l i i nde yolcu su isteyi nce:
Var git yolcu i i n e , " ded i . Benden sana hayr
yok. Ben karde i n bac s y m . Hal i l i n n i an l s y m .
213

u koca evi n tek kzy m . Var git yol c u , var git. Ben
den sana hay r yok .
Karaca A l i ye suyu vermed i .
Karaca A l i n i n suya uzanm e l i yle kalaka l d .
Kz o n a bakmad b i l e .
B u n u n st ne Karaca A l i sklm p k l m oradar
ayr l d .
Ben de bunu sana koyarsam , ded i . u b y k
l arm . . . Ben de seni Hal i l e yar edersem . . .
Kye g e l d i . At ndan i n d i . Durmu Aay a
r n , ded i . Acele g e l s i n .
M th i fkel iyd i . H m g i b i yd i . Evi n nndeki
aacn glgesine kend i s i n i bir ok g i bi att . Peykeye
otu rdu. Yzn e l l eri a rasna a l d . ylece ka laka l d .
D u rmu Aa geldi . B i r i ki kere :
Al i ! A l i ! " d i ye a rd ktan sonrad r ki sesi n i
ancak A l iye duyurabi l d i .
A l i uykudan uya n rca s n a :
Ge l d i n m i Durmu Aa ? ded i . El lerini yznden ekt i .
Durmu Aa :
Syl e , " dedi .
" Bamda m kl b i r i var. u Gkdereden Ha
san Aan n olu var ya . . . Onu yok etm ek gerek. Ba
na bi r a k l ver d iye a rd m sen i . . . "
Ya l adam dnceye vard . B i r zaman sonra
doru l d u :
.. o kolay , " dedi . y l e l e r i n i y o k etm ek kolay . "
Ali:
N eresi kolay? D e baka l m . . . "
Ya l ada m :
Kolay , .. dedi . Neden k i dersen, o ocu k u ka
darc ktan beri gey i k avc s . Duydum ki imdi de gece
g ndz gey i k ard n daym . Aylarca gider geyik av n 214

dan gel mezm i . Geyik avna yal n z kt b i r g n . . .

Haber a l rz. Bir pusu kurarz ona . . . i tama m , Kim
vurduya g i der.
Karaca A l i n i n bu sz stne yz d :
Sa ol Durmu Aa , ded i . Dediin kolay yap
l r . Kyn ucuna her gn bir nbeti koyaca m , n
bet i H a l i l i ya l n z gr r grmez bize haber verecek.
Biz de pusu kuraca z . Tamam m ? Tamam . "

Gnlerden beri Karaca A l i , s i l ah l a n m be ada

m y l a , Gkdere kyn n ucundaki nbet iden Hal i l i n
tek ba na ava kmas n bekl i yordu. G n l e rden beri
Hal i l de tek ba na, her nedense, ava km yo rd u . Ya
n nda en azdan a l t , yedi kii bulunuyordu. Karaca
A l i n i n sabr tken iyordu . Ne yapacan a rm t .
Ama bekl iyordu. H a l i l , a rkada laryla daa kyor ,
kaya l k l ara va rnca, at n ba bo b rakyord u ; at da
ba bo h i bir yana sapmadan, doru eve gidiyord u .
Arap at n asi l i byle olur, derler. Sah i b i yaralan rsa
ba nda bekler. Sah i b i , g it diye kal as na bir tokat
vururs a , doludizgin doru evlerine g e l i r .
O zamanlar Toroslar gey i k dol uyd u . K i m s e ko
yun, kei eti yemezdi o zaman l a r. Geyik eti yerlerd i .
Gnah sayarlard geyik av n ama, gene d e eti n i ye
memez l i k etmez l e rd i . Kocas genci , hocas mol l as ,
dedesi babas , he rkes yerd i .
Onun iin ava kan h e r b i r d e l i kan l , s rtnda b i r
geyikle gelme l iyd i . Gele meyince, ko l ay kolay k z bu
l u nmazd . Ama, H a l i l i n ii beterd i . O, ava tutku ndu.
Del icesine tutkundu. Onun ii gc buydu. D e l i kan
l l ar gibi dne, dernee g itmez, ava giderd i . N i an
l s n b i l e unuturdu av deyi nce. Onun bu tutkusundan
korkuyorlard . Anas , nian l s , ky l yarenl eri korku
yord u . Bana bir i gel ecekt i . Toros larda by le gey i k
215

av tutkunlar daha nce de kmt . kmt ama,

h ibirisi de iflah olmam t .
Karaca A l i sabrs z l kl a beklerken, nbeti koy
duu adam doludizgin geld i , atndan i nd i :
H a l i l bugn tek ba n a d o l udizg i n Karakuun ka
yas n a do ru gid iyordu . B e l k i b i r hafta avdan dnmez.
H eybes i iki nd i . Ben Hal i l i gre gre her huyunu an
lad m . H eybes i byle i k i n olunca, H a l i l bir haftadan
aa avdan dnmez. B i r ay g itti i de olur. Karakuun
kayas nda pusu ku rarsak i i bitiktir . ..
Karaca A l i sevi ndi .
Ka l k n uaklar, ded i . Gn bugndr. Grsn
gnn H a l i l c i k . Geyik nas l avl a n rm grsn . . . "
Atlara b i nd i l er, yo l a dt ler.
k i gn sonra Karakuun kayas n n o raya g e l d i
l er. Karakuun kayas sarpt . M i nare g i b i yceyd i . Alt
yan salkm saak o rman l kt . Bu rada geyi kler sry
leyd i . Krmz kaya l arda ye i l imen ler vard . Yce
s i nde ak bulutlar vard . Doru klarda karta l l a r dnerd i .
Karta l yuva lar doruklarn yamac nda saray g i b i ha
metl iyd i .
Karaca A l i :
mer, dedi yan ndaki l erden b i r i n e , bu radan
baka yerden geemez de i l m i Hal i l ?
mer:
" Buraya gel ecekse , burdan baka geecek yeri
yok. Tam stmze gelece k .
" Durmu A a s e n ne ders i n ? dedi Karaca A l i .
Durmu Aa:
.. Buraya gelecekse, buradan baka yerden ge
mesi mmkn de i l . Bura l ar adm ad m , kaya kaya
b i l i r i m . Otuz y l buradan b i r yere g itmeden geyi k av
l a d m . Buradan geecek o . . .
,,

216

Burada b i r g n b i r gece pusuda bekled i ler. Hal i l

grnmed i .
Karaca A l i sabrs z l a n yordu :
H ani nerde ? " d i yordu yan ndaki lere . Eme i miz
boa kt . . .
D u rmu Aa:
Dur bakal m , d i yo rd u . Avc ksm avn drt
yan nda uzun dolan r. H a l i l de yle. Bel k i dolan yor
d u r. .
Ha l i l , hi b i r eyden habersiz, at n orma n l n
alt yan nda b rakm t . At n n sa r s n a b i r tokat vur
mu, dadan aa gnderm i ti . At aa l ara doru
uuyordu . . . Tfe i n i , heybes i n i bir sed i r aac n n da
l na asm t . Sed ir, am , yarpuz, i men , taze pnar su
yu kokuyordu orta l k . n ceden b i r hava kokuyor gi
biyd i . Dan da b i r sarholuu vard . Hal i l i ak g i b i ,
tutku g i b i by l yord u .
H a l i l . bir geyik postunu stne att. Sed i r aac
n n a ltnda uyudu . Her byk ava k nda by l e
uyurdu. K m ldamadan, alprlerini kendine dek ya
par, bu kokular iinde kendi nden geer uyurd u . Uyan
d zaman art k za l i m , att n vurur bir avcyd .
Hal i l i md iye d e k avnda anas n n dn tutu
yordu. Yavru l u geyikleri vurmuyor, geyik yavru larna
dokun muyord u . Hele bir dii geyikle belki on kere
kar l am, yavru l u olduu iin o geyie tfe i n i bi
l e evirmemiti .
Ala afakla H a l i l uykudan uyand . Tfe i n i dol
durdu . Ta bancas n da doldurdu. Hal i l i n akmakl t
fei bu blgede yap l m en gze l , en d ayan k l t
fekti . Tfe in stnde geyik res i m l eri vard . Bu re
s i m ler sedeften d i . Tfe i n kunda oyma l yd . l<vn
daa da iekleri i l e n m iti .
Hal i l , Karakuun kayasna doru g i d iyordu . nn.

f'

217

deki pusudan, sabrs zlanan dmandan h abersizr:l i .

H a l i l geyikleri d nyord u . Ha l i l . b u am, sedir, bu
da kokular arasnda Zeynebi dnyordu. Hal i l ,
trk syl yordu.
Ak gl seni camekanda grmler
Kara san srmaylan rmler
Seni bana ryamda vermiler
Evvel sever, sonra kor g ider misin
Sever sever, sonra terkeder misin

Sevi nci nden uuyord u .

Karaca A l i :
Pusuya a rkadalar, " d ed i . .. Pusuya karda lar, "
dedi usuldan . Arkadal a r kayal klarn ard na va rp
pusuya yattlar. Karaca Ali d e vard , yan na yatt .
Yan nda yatana:
.. uza kta m ? d iye sordu .
" Uzakta daha. Trk n n burada sylen iyormu
gibi geldiine bakma. Gr sesl i d i r. Dolana dolana ge
lir."
Yanyana yatyorl ard . E l leri teti kte.
Susuyorlard . Bir i hanet, bir kanc k l k susmas.
Yok yere , bir Aan n hat r i i n , b i r i n i vuracaklard .
leri nde bunu bi l en, bu zoru n l ua yanan da vard .
Trk yaklayord u . Kayadan kayaya uuyordu
trk . Trk bir l m g i b i g e l iyord u .
Gnele, toprakla, kayay l a , kokuyla, suyl a , otla
bahtiyar o l m a n n trks g e l iyord u . T rk her ey
den habersizd i . Trk ne korkuyord u , ne de korkuya
benzer b i r eyi akl ndan gei riyord u . Bir p nar oluun
dan su n as l korkusuz, telasz akar, yle gel iyord u .
Trk, bu g e l e n genl i k , bu hava, bu su, bu bah
tiyarl k kararlarn en mth i i n i verm i adam b i l e ,
218

'

Karaca A l iyi b i l e yum uatm t . Yan ndaki lere uzun

uzun, ii ndeki n i sezd i rmeden bakt . H erkesin eli te
tikte, gz i lerdeyd i . Yzleri sararm t .
Karaca A l i ta bakas n kard . Ar a r b i r si ga
ra sard . akma n kua ndan kard . G r lty l e
akt . Yan ndak i l er pusudaki bu adam n akmak g rl
tsne at lar. Sigaras n ateled i . Derin derin ek
ti . Duman h avaya savu rd u .
Sonra birden ayaa ka l kt . Parmaklar n n ucuna
basarak telere, kaya l k l a rdan dolanp gelen kei yo
l una bokt . Trk yavalam t i m d i . Trk duruyor
g i b i b i r hal a l m t . Sonra b i r ta n stne kt .
.. u olana bakn ded i , u olana . . . B i r de sy l
yor ki . . . Syles i n , ,. dedi . .. isterse blbl g i b i rs n .
B l b l g i b i d i l i olsa ne fayda . Bu olan erinde gecin
de bizim ba m z n belas . Yaarsa babas ndan beter
olur. Onun iin . . . "
Arkadalarndan ya l , sivri saka l l adam ba n
ar a r kal d rd :
Beter k i . . . beter olur. Hak!ama l .
tekiler ses karma d l ar.
Trk gene h zlanmt . By m, grlem i t i .
Karaca Al i :
G el iyor, ,, ded i , yere yatt . Tfeini nndeki
kaya n n kerti i ne yerl etird i . H epiniz tfeinizi dol
durdunuz m u ? Atee haz r m ?
Yu m u l m u adamlar:
H az r , " ded i l er.
Az sonra trk nn arkas ndan k k ta larn dereye aa yuvarl and duyu ldu.
Karaca A l i usuldan, kulaklarna sylerces i n e :
.. H e p i n i z b i rden t a m yre inin ba d e y i p . . . "
Ba n kal d rd , aa bakt .
219

" Daha grnrl erde yok. Bu gelen ayak sesleri

ne ola?
Biri:
Onun ayak sesleri , " d ed i . .. su dal a rda baka i n
yok, c i n yok . "
Karaca A l i :
" n yok, c i n yok. Sy l e piro l u . Ka rmaz m yz
ders i n ? E l i m izden b i r yere kaamaz ya ? . . .
Bu yola dmse, yukar doru gel i yorsa . . .
Trk yukar doru kan b i r adam n trks . . . Trk
ged i i doland . Duyuyor m us u n ? Yak nda tfe i m i z i n
a znda.
Halil b i r ara, b i rdenbi re trky kesti durd u . El
l erini b e l i n e verm i , aa ya , deri n l erden akan ye i l ,
yemye i l olmu suya bakyord u . Akar su bu dalarn
ortas nda yaprak ye i l i o l m utu . Suyun murad var.
Su murad na ermi, diye d nd . . . Suyun akt de
rin koya n iki yan mavi toprakt . M avi topraa tek
t k ye i l amlar yapm t . st yansa ye i l e alan ,
mora alan b i r kaya l kt . H a l i l yrd. Gene trkye
ba l ad . Su yaprak ye i l iyd i .
"

Sevda sevda derler behey yarenler

Bilmiyene bir acaip hal olur.

Sonra trkden trkye ge iyor,

Bir yoksulluk, bir ayrlk, bir lm,

Diyord u .
derdim var birbiri nden ayrlmaz.

Karaca Al i :
Ba grnd , " dedi . Ba grnd. yz adm
yaklar yakla maz . . . Topu muz b i r elden . . . Yre i n i n
220

ba na . . . Hani gryorsunuz ya . . . u bkl m , yam

pirik aac geince . . . ..
Yampirik aa kocamand . Ya l l ktan d a l l ar kv
rm kvr m eri l m iti. Gvdesi k vranan gen b i r y
lan gvdesine benz iyordu. Yo lu, yani i i r i kapatyor
du.
u Aac beri , b i r a d m atar atmaz.
Hal i l aaca on ad m kal m t . Sere serpe, dal g n ,
sevda l , trk l y ryord u . Aac dolan nca tetikl ere
de k l ecekti . Ve Hal i l b i r kurun atmaa, soluk al
maa bile vakit bulam yacakt . Aac dolanrken, b i r
den st yandaki kayadan b i r ses koptu. B i r ta yuvar
land . Hali l , ba n ka l d rd , yukar doru sivri kayala
rn doruuna bakt . B i r geyik grd orada . Geyik ka
yan n sivri si nde kocaman boynuzlaryla duruyord u .
H a l i l geyii grr grmez sevi nci nden del i ye dnd,
bir ince i irden, geyie yaklamak iin yrmee
balad . Yukar doru geyik gibi sryordu . Hem tr
manyor, hem geyie bakyord u . H i b i r gey i k , b i r t
fek at m ndan yak na ki mseyi yaklatrmaz. Ama bu
geyi k baka bir geyi k . . . Ha l i l , neredeyse yan na vara
cak. O yakl ayor, geyik yeri nden k m ldam yord u .
Hal i l yukar doru t rmanmaa ba l aynca, Kara
ca A l i yerinden f rlad . . .
N e oldu buna? B izi grd m o l a ? Grd de m i
dnd ? ..
teki l er tetie bast basacaklard . E l l eri teti kte
ylece ka laka l m t .
le rinde Mustan avu derler biri vard . Gn
grmt . Torosu kar kar b i l i rd i . ok frtnal ardan
geriye ka l m t. Bu kyden de i l d i . Yukarl ardan olur
d u . Bandan iler getii iin g e l i p bu kye, Karaca
A l i n i n ko l una s n m t . Ne olduu, nere l i ol duu iyi
ce b i l i nm iyord u .
221

 Bi re aa , " ded i , c bunda b i r i var. Tfe i m izin

az na kadar gel de geri dn. Arkada bunda bir i
var. B i r adm daha atsayd yre i n i n orta yerinden
kurun lar yiyecekti . Bir a d m daha atmad . Bunda b i r
i v a r a a . . . Vazgeel i m . ..
Karaca A l i kzd :
Sen, .. ded i , c sen del i rd i n m i ? Akl n m yitir
d i n ? Ne i ol acak bunda? Beni kand rd ite u. O o l
m a s a , bu yoldan baka g i d i lecek yol , ge i l ecek geit
yok demese, ben onu baka t r l avlamaa a l r
d m . Gzn kr olsun .
Ada m :
Bana i l enme a a m . Burada bundan baka yol ,
bundan baka geit yok. Daa yryp g iden adama
da, bir ey yapamam ya . . .
Karaca Al i :
yl eyse ka l k n , ded i , biz d e onun ard ndan
g ideceiz .
Karaca A l i fkel iyd i . D e l i ye dnmt . Tabakas
n kard . Titreyen e l leriyle bir s igara sard . akma
fkel i fke l i akt . S igaras n yakt .
" Y ry n . Ya o l d recek beni bugn . Ya ben
onu . . . Cehennemin d i b i n e d e g i decek olsa ard ndan
g i decek onu vu raca z. Arkada lar, gelmek i stem e
yen ler gelmes i n l er. Korkanlar, rken ler gelmesinl er.
Gits i n l e r avratl arnn yan n a . Avratlarnn koynunda
uyusunlar . . . Beni seve n , benden olan . . . u kaya l
gz kesen . Tetie kmee y re i varanlar g e l s i n
ler . . .
Byle ded i . Yr d . Ardna bakmadan, yampirik
aac n yan na vard . Oradan yukar , kaya lara do ru
vu rdu . Arkada l ar da onun ard ndan oraya vurdular.
akmak ta ndand kaya lar. Ular bak g i bi ke
si yordu . D i m d i kti . H a l i l gr nrlerde yoktu ama, bu"

,,

222

radan sivri kaya n n a rd n at bell i yd i . Trmanma

a balad l ar. E l l e r i , ayaklar her ad m attka syr
l yor, kan yordu . . .
Can larn di lerine takt lar. Sivri kaya n n d i b i n e
kadar t rmand l a r . . . Karaca A l i en ndeyd i . te k i l er
yamac n yzne s rayla serp i l m i lerd i . Arka a rkaya . . .
nce kaya n n d i bi nde soluk solua Karaca Ali
durdu. Onun ard ndan M ustan avu. avuun yz
kararm t . H i gn l o l mad bel l iydi . te k i l e r de
s rasyla g e l i p durd u lar. Sol u k solua i d i ler. E l l erin
den kan szyordu.
Az ck soluklarn a l d lar.
Karaca A l i : H ayd i n . D u rmak yok. Yetie l i m , "
ded i .
Hal i l geyie yakl at . Tam vuracak. N ian a l d .
N ian a l r a l maz Hal i l , ta g i b i duran geyik, b i rden ka
yan n stnden aa f rlad . Ok g i b i . Hal i l neye ura
d n bi lemed i . Tfei e l i nde kalakal d .
B u geyik, gey i klerin kurnaz , " dedi kendi kem
dine. " By le de bir geyie hi rastgel m ed i m . Bir aca
ip gey i k .
Geyi i n atlad , kat yere sey i rtti . G z ap
kapayncaya kadar geyik y l d r m gibi umu, uzak,
kar kaya n n doru una varm durmu, ynn de
H a l i lden yana evirm i, heyke l g i b i donmu yle du
ruyordu.
H a l i l o rada d i m d i k duran geyie doru gene yak
lamak iin kotu . H a l i l de bu kaya lara geyik kadar
a l k n d . Haf i f i n de komas o kadar zor o l muyord u .
Geyiin durduu kaya n n kar s nda bir kaya var
d . . Ha l i l , o kayaya varp grn meden geyie yakla
p onu vurmaa karar verd i . Kaya n n doruuna ka
b i l irse, geyikle kar karya gelecek, o geyi i gre
cek geyik onu grmiyecekt i . Tam b i r pu suydu gey i e .
223

H em kaya n n sivrisindeki geyie bakyor, hem de

kar kayaya trman yord u . Az sonra Hal i l , kaya n n
d oruuna vard . Geyi k k m l damadan g e n e y l e duru
yord u . Hal i l gey i k kend i s i n i grmyor san yord u .
B u n d a yakaladm d i y e seviniyordu. Kayann s i perine
yatar gibi yapt . Telaszca tfe i ne b i r kayay destek
ett i . Tam tetie kecekti k i geyi k gene s rad gz
den kayboldu . . . oban a l datan adnda b i r ku vard r.
S rc a benzer b i r kutur. Bu ku b i r al ya konar,
yan na yaklarsan kamaz. E l l e tutacak kada r yak l a
rs n , e l i n i uzat rs n , b i rden havalan r. G i der on m et
re nndeki bir alya gene konar. Sen gene umutla
n rsn. var rsn yan n a , gene kalkar, gider on metre
i l eriye konar. B i r tuhaf kutu r. Bu yzden a d n
oban aldatan koym ular.
Geyik de byle by l e , oban aldatan g i b i , H a l i l i
dadan daa, kayadan kayaya, otlaktan otlaa gt r
yord u . Geyik H a l i l l e oynuyordu sanki. H al i l de buna
kzyord u . Sezm iti k i bu geyik kend isiyle oynuyor.
ocu kl uunda babas yla ava geldiklerinde by l e bir
geyik daha nlerine dm onl ar dadan d aa ek
m i ti . Geyi klerde, geyi klerin b i r ksmnda i vard .
Te kin de i l d i geyi kl er.
Geyi kler stne ok ey d i n l emit i . Geyi klerin
obanlar peri kzl aryd lar. B i r avc , b i r gn gey i k av
l arken b i r kayadan yuvarl anm, ko l u baca k r l m .
orada i n ler du rurken, b i r peri kz e l i nde bir tas gey i k
sdyle gel m i : u n u hay rsz adam , d e m i .
" Sana acmad m , d e m i . Arkadakil ere a c d m .
unu da bir daha geyi k avna kma ! Adam tastaki
geyik sdn imi, az sonra kolu baca yerine gel
mi, anadan doma ter--taze o l mu. " Tvbeler ol
sun geyik avna, " dem i . Tfeini oradaki uurumdan
aa atm .
224

Hal i l , hem gidiyor, h e m dnyord u . Bugn ak

ama kadar, bu gey i i n ard ndan yrm, nerel ere
kadar km t . Bura l a ra i m d iye kadar hi b i r i nsan
aya dememiti .
Geyi kler su ltan b i r Geyi k l i Baba varm . Bu ka
ya l kl a rda, koca bir gey i i n stne biner gezerm i .
Kayadan kayaya uarm bylece . . . nsanlarla gey i k
ler a ras ndaki dostluk ok eskiym i .
G n batt . Karan l k bast . Hal i l b i r maaraya e
k i l d i . imdi kyden, insandan uzakta , dnya n n br
ucunda, dnya n n ss z l ndayd .
Karaca A l i d e , H a l i l i n ard ndan gitm i ti . Hal i l ge
yie yakl at m, yaklaaca m , d iye koarken, Karaca
A l i de Hal i l e yakl at m yakl aaca m , d iyord u .
Geyik, Hal i l i n .. oban a ldatan , " H al i l de Karaca
A l i n i n .. oban a l data n o l m utu. H a l i l , kayalar n , or
manlarn iinde, b i r usuz bucaksz dada kaybol
m utu . Karaca A l i orta l kta , kara n l n , kayalar n , o r
man n ortas nda yapaya l n z kalmt .
Gkyznde ay vard . Ay yarm tekerl ekti. Par
lakl n yitirm i y l d zlar b i raz daha i r i , b i raz daha
yaknd .
Karaca A l i , Durmu Aaya dnd :
Bunlar hep senin ba n n alt ndan kt . De ba
ka l m bul adam . . . De baka l m bu l ! "
D urmu Aa, sakal n ka d :
.. sen , ded i , .. yorgunlu ktan bittim. E l l erim dizle
rim a l a kan iinde kal d . H a l i m kt ben i m . Nerde bu
l u ru m adam ? nsan yiti i bul unmaz. Kimb i l i r hangi
kaya n n kovuuna soku ldu ?
Karaca A l i fke l i :
" K l avuzu karga olan n . . . " dedi .
M ustan avu sz a l d :
Bunda b i r i var, " ded i . Bi r adm daha atsayd
225

F. 1 5

yed iydi kurunu. B i r ad m atmad . Ben si ze derim ki

bu ite hayr yok. Bu i zor o l acak. Bu olan n l m
bizim e l i m izden de i l . B e n bunca u m u r grm, pusu
kurmu ada m m . Bylesi b i r i l en imd iye dek kar
lamad m . Ali Aa sana derim ki, bunda hay r yok .
Dnel i m deri m .
A l i Aa kzd , kprd . Onl ara az na geleni sy
l ed i . Ne kar l klar n koyd u , ne korkakl klarn .
E l kada r ocuktan titriyorsunuz, ,, ded i . Onun
l a kar la ncaya kadar burada bekl iyece iz. Ondan
sonra . . . Kova l ayaca z onu . . .
tekiler sustu lar.
Hal i l maara n n nnde koca man bir ate yakt .
Uzaktan , ovada, doru ktaki bu ate yal m lanan b i r y l
d z g i b i gzkyord u . H a n i afak vakti , kocaman , ya
l m lanarak dner g i b i duran b i r y ldz vard r tan ye
rinde, doru ktaki Ha! i l i n atei de yl e gzkr.
Ha l i l i n yre i nde fke , i htiras vard . Sabahta n
a kama kadar b i r gey i i n ard na d m , bunca kur
un alm, birini b i l e geyie dedirememiti . Dn
ya gznden s i l i n m iti. Hep gz n n nnde, atein
ya l m lar n n ard nda uuan, varnca kaar , kurunu
s knca yuvarlanan, sonra dorul ar , s ryan bir sr
geyi k vard . Ba n alam yord u .
Karaca A l i :
mer," diye ba rd . Smskl er, " d iye ekledi
ard ndan da. mer g i t odun top l a . Odun top l a da u
raya bir ate yak n .
H e p b ird en odun topl amaa gitti ler. A l i orda tek
ba n a ka l d . Tek ba n a kal nca y re ine b i r korku
i rd i . Bir eylerden korkuyord u . nsanlardan , kaya
dan. aalardan, gey i kten korkuyordu . Bir korku gel
m i y re i n i n stne re k l e n m i kalmt . ocuktan
korkuyordu . Hal i l gznde bymt . Ya onu kova l a,,

226

d klar n sezmise . . . Vuracaklar n sezm i d0 onlar

sarpa ekiyor da hep b i rden tem izlemek istiyorsa . . .
Oduna g i denler g e l:.l i l s r . akma ak p , frerek
atei yakmaa ba l ad l ar .
i md i n leri nde koskocaman b i r ate vard . Ate
g itti ke byyord u . Onlar odun atyorlar, ate by
yord u . Ate, bir harman yeri kadar yeri kap l a m t .
Ate i n nda Karaca A l i dnyordu .
" M ustan avu g e l h e l e , dedi .
Buyur Aam . . . "
Yanma otu r. Otur da senden b i r sua l i m var .
M ustan avu sayg l c a otu rdu .
Sual i n bam stne Aam , ., ded i .
Su a l i m u k i avu, sua l i m u k i . . . Bu ocuk bi
zim onu kovalad m z sezip, biz onu avlamaa a l
rken , o bizi avlamas n ? N e ders i n ? "
Derim ki Aam . . . derim ki sana. Bu olann g
z gz de i l . Sezmese b i r a d m kala kuruna, dnp
daa doru kamazd . Ard n a dt k . B i z de onun ka
dar da b i l i riz. Kova l ad k . Ya l n z bi rka kere grdk.
O da bizi yakl at rmad . B i z yaklat k o kat . Bundan
ne an la l r? Bir hile dnd anla l r . B i zi ken
d i nce iyi b i r yere ekecek. Belki de haklayacak . Bel
ki de b izden hi bir haberi yok. Amma i i n ii nde i
var. Bu sevdadan vazgee l i m biz. i m izi baka trl
gre l i m . ldreceksek baka trl , yoluylan yorda
m ylan ldre l i m . Belki dediimiz, onu l d rmeden
de o l u r . "
A a hayret etti :
Dediimiz ded i i n ne ?
B u s ra , tel erden bomba patlar g i b i b i r tfe k se
si geld i . Balar n o yana evird i l e r .
Karaca :
Bu n e ? ded i .
227

avu :
B i r ey yok. B i r avc n n tfe i boanmt r .
Aa:
Sen i i rerden b i l iyorsun ? " diye sord u .
Yerin kula , bizi m d e gzmz, kula m z var
Aa n . nal lah muradna e re rs i n . Sevda d ed i kleri zor.
Kz kan dkmeden a l m a k varken , neden byle? B i r
ocuun ard nda . . . Srnmek . . . B e l k i b i r yol u o l u r .
Sevdad r b e n i bu ha l l ere koya n , yerimden yurdumdan
eden.
Aa :
ky bana dman. B i z bizi b i l d i k b i l e l i b i ri bi
rim ize dman z . ,.
avu :
Daha iyi ya . . . Bizim kyl onl ardan g l . Ba
rmak iin kz verirler.
Aa :
" Ben de y l e dnd m . Dnd m , veri rler ver
meye ya arada bu olan var. K z n n ian l s . . . Onu or
tadan ka l d r p yl e i stey i m , d e d i m . O zaman hemen
veri rler. Korkarlar verirl er, rkerler veri rl er, severler
veri rler. Veri rler olu veri rler . ..
B i r s naya l m baka l m . B e l k i a k l ba nda adam
var o kyde . Belki kzn karde leri a k l banda adam
lar. Dul kar n n olu Hal i l e vereceklerine bac lar n ,
b i r koca kyn sah i b i n e verirler. B i r s naya l m . Ol
mazsa . . . Ondan sonra yo l uylan, yordamylan H a l i l c i
i n i c a b n a bakarz . "
Ky l l e r ate ba n a h a l ka o l m ular, e l l erini d e
enelerine dayam lard .
Karaca A l i b i rden ayaa ka l kt :
" H ayd i , doru kye. Yarn a kam o l madan kyde
o l m a l y z . "
228

Hep birden k a l kt l ar , tfeklerini kuand l ar. Yo

la d t ler.
Kye tam akam st geldi ler. ki g n durmadan
yrml er, ne bir mola verm i l er, ne de az c k b i r
yerde durmulard . Yemeklerini b i l e yryerek ye
m i l e rd i . Sonra atl a r n ba ladk lar yerden a l m lar,
ta l da yo l u ndan yuvarl a n rcas na gem i l e rd i . Ka
raca A l i neredeyse kanat tak p uacakt .
Kye g i rer g i rmez Durmu Aaya emir verd i :
G it Sleyman Kocaya sy l e konaa gel s i n , a
buk."
Konaa geldi ler, a z sonra da S l eyman Kocayl a
Durmu Aa g e l d i .
Karaca Al i , S l eyman Kocay b i r yana ekti . S
l eyman Koca yzl k b i r adamd . Kyn en ya l s , en
sayg l syd .
Koca , " dedi Karaca Al i , Gkdereden Vel i n i n
kzn imdi g i d i p bana istiyeceks i n . kardei b i r
araya topl yacaks n , istiyeceks i n . Ne isterl erse veri
r i m . Sr sr koyu n l a r m , y l k y l k atlar m , h arman
harman ekinlerim var. Kz bir dul kar n n oluna n i
anlamlar. Bozsu nlar n i an . De ki onlara b i r d u l ka
r n n oluylan bizim aamz b i r mi d e ! De k i , i ki ky
de barr. Bundan sonra ne dmanc l k o l ur , ne b i r
ey. i k i ky d e g n l e gnelie kavuu r . Ne o n l a r
bizi l drrler, ne biz on l a r . Srler otlaklarmda ot
lar, ormanmdan aa lar n keserler. Ben i m yayla m o
kyn yayl as d r. B i r de, de k i , sevda bakad r , d e !
G e n e b i r de, deki , bu i o l mazsa, o k i l e r kacak
de . . . Kan d r. Sen i n ferasetine ka l d bu Koca. De yr
greyi m seni ! "
Kocaya b i r at ekti ler. B i nd i rd i l er. Yanna d a iki
ya l adam daha verd i l er. adam o gece yol a d
tl e r. Gkdere ky ne geldi kl erinde vakit yats ya ge
229

l i yord u . Doruca kyn kys ndaki koca narn al

t ndaki eve srd ler.
Koca ba rd :
Tanr m i safi ri . . . .. ded i .
erden kardein d e b i rden kt .
" Tanr m i safi ri hoge l d i .
Atl larn atlar n n ba n tuttul a r.
nce Koca Sleyman i nd i . B e l i bkl m t . Be
l i n i tutuyord u . Arkas nd a n teki ya l la r i nd i .
Karde ler, ieri buyur ettiler onlar .
K i l i m lerle del i b i r odaya g i rd i ler. Oda b i r renk
deniziyd i . Ard ard na ren k l e r odada , ra n n a l
t n d a a k babam ak ed iyorl ard .
Koca S l eyman ba keye otu rdu. teki ya l
l a r yan n a . De l i ka n l l a r d a kar l arna geti ler. A
o l u p olmadklarn sordu l a r . Koc a , yed i klerini sy l ed i .
A z sonra kz e l i nde kahveyle g e l d i .
Koca S l eyman gz n kzdan ay ramad . K z y
l esine gzeld i . inden, u kpo lusu A l iye bak! Tur
nay da gznden vurmu, geird i . Dur baka l m ne
d i yece kler? Bana ka l rsa ben fazl a zorlamam .

Ya l erkekler, ya l kad n l a r, kzlar, del i kan l lar

ba baa verm iler, bunu konuuyorl ard . Kz, Karaca

A l i ye veri l s i n m i , veri l mesin m i ?

Vay Hal i l , vay H a l i l c i k . . . Sarp kaya n n geyi i n i n
avc s . . . Arap atn b i n i c i s i . . . ksz Hal i l . . . Sevdas
bandan tten Ha l i l . . . Fidan boy l u , dal Ha l i l . . . Sen
ne yapacaks n . . . Deli olup geyi klerin arasna m ka
racaks n ? Vay Hal i l . Baban olayd Hal i l ! Kek i H a
l i l ! ))
Ev aralarnda, aa altlar nda ky l kme kmey230

di . Ya l l ar ne diyeceklerd i ? Ya l lar kydeki havay

koklamlard .
Kyn ounluu :
Ma l m z g its i n , can m z g its i n , amma Hal i l i n ni
an l s g itmes in . . . " d iyord u .
Kzn karde i , kyn Aas G k Hsey i n , be
on tane ya l kyn i l eri g e l en i , Gk Hseyin Aann
odas nda top lanmlard . Uzun uzun konutular. l
tler, bitiler, karara vard l ar.
Gk H seyi n :
" Bu kz vermezsek ok i karacak bam za
Karaca A l i . Verirsek kardacasna yaayaca z. Bun
dan byle k i n , dman l k kal kacak aram zdan . H a l i l e
k z m y o k b u yerd e ? Hem de o kyde . H a l i l isterse
kz m a l s n , ,, ded i . Ne ders i n i z ? ,,
Kyl buna, Hal i l buna, kz buna raz o l m ya
ca k , " ded i l e r .
Gk H seyin Aa , yzn gek i nd i .
Ben , " dedi , bu yatan sonra itlen b i r uva l a
g i remem. Demem. Ky l ye, k z a , Hal i l e bunu
bylece anlatn . . . Yok derl erse ben karmam . Ken
di balarnn aresine kendi leri baks n l a r .
Topl ant da l d . Herkesin yz askt .
o l u k ocuk, gen ya l kap ya b i ri k m i bekl iyor
lard . Yzleri n i n as k l n grnce i i anlad lar .
Krolas n z , krolas n z, ,, ded i l er .
Ya l , be l i bk l m Su ltan Kar kalaba l ktan ay
rld :
H a l i l i n nian l s n k i m e verd i n i z ? K i me verd i n i z
d e kyorsunuz yl e ? Sakal batascalar. Saka l bitli
ler. Karaca A l i den korkan l ar. Karaca Ali bu kyden o
kz gtrmiyecek. Anlad n z m ? Bu kyln n hepsi
lecek, ondan sonra kz g trecek Sarca l ky l s .
Gavur yap l l ar. ,,
23 1

Gk Hseyi n i n , vard yakasna yapt .

Sana derim k i , iyi b i lesin k i , bu o l mayacak . An
ladn m ? Hal i l l ecek, bu kyde ne kada r d e l i kan l
varsa lecek, o k z veri l m iyecek Sarcal l ara. Duydun
mu laf m ? Sen de Aa o l acaks n ! . . . Siz kpeksiz ky
b u l musunuz da e l i deneksiz dola yorsunuz.
Gk H seyin susuyor b i r sze varm yord u .
Yakas n Su ltan Kar n n e l inden kurtard . Ard nda
ki adamlarla ky n iine d oru yrd.
Ka laba l k onlarn ardndan homurdand .
Sultan Kar doru H a l i l i n anasna g i tti . erde
H a l i l i n kzkarde iyle anas otu rmu al yorlard .
Su ltan Kar ieri g i r i p , on lar yl e grnce kpr
d : .
Gz yal ca avrat, " dedi cc herifin m i ld de
al yorsun? Oluna bir ey m i oldu da al yorsun ? Ne
oldu sana? ..
Kad n onu grnce ayaa kalkt . Kz da ka l kt .
Yzleri p s l akt .
B uyur Sultan bac m , .. ded i . Buyur da otur. Ben
a l amay m da k i m l e r alas n ! "
Su ltan Kar g itti , ba keye oturdu.
O saka l l korkaklar, d ed i , duyduun gibi otur
mular kararlar n verm i l er. Vers i nler. Kz , Karaca
A l iye veremez ler. H i kimse b i r ey yapamazsa a l
m ;oz , ben gt rrm daa. Duydun m u ? Gtli:-Cr
Hal i l e tes l i m eder i m . Gt rsn baba m n ky ne. Kar
dalarm n ou l lar , de i l Karaca A l iye , Pad i aha,
S u ltana bile vermezl e r kz. H a l i l e d e tarla veri rl er, ev
verirl er, dn kurarlar . . . an l hretl i evl endirirler
on lar . D uydun mu bac ? Alama ! "
Kad n : Be n , dedi , Ona alam yoru m . Ben der
d i m e al yoru m . Bu kadar i l e r o l uyor da, benim o
lum da l arda g ey i k pei n d e . Ona ya nyoru m .
232

geyik pein de .
. . . .. olum dalarda

Su ltan Kar :
Sen alama sonu iyi o l u r , " ded i .
kt , yrd .
H m l a , ky n i i n i dolan yord u . Etekleri rz
gardayd . Ar etekleri savru l uyord u . nne gelen l e
konuuyord u . Kz Sarcaf kye vermek i stiyenl ere
sv babam sv ediyo rd u . Kocas n . Sarcal l ar, b i r ge
y i k avnda vurmulard . Vurmulard di yorlard ama,
koca geyik av na gitm i bir daha dnmem iti. Ky l
onun dnmemes i n i Sarca l larn stne atyord u . Ky
rlen k i m gitmi de i m i t i m i be l l isiz o l musa, Gkde
rel i l erce onu Sarca l la r l d rmt . Bu gel en ekti .
Bylece yerlemiti . Osmanl kad nd Su ltan Kar . E r
kekten daha erkek derlerdi kyde ona . . .
Va Sulta n Kary l d rrler, ya da bu kz a l a
mazlar. Su ltan Kar saken a l amazlar. Duydun mu ba
cm?
Bana bak o l u m , el inden b i r i gel mez, b i r koca
kar ders i n bana. baa d sn de gr! "
Kzn evi n e vard .
Kzn kardei de kapda o byk aac n a ltn
da kederli kederl i duruyorla r , konumuyorl a rd . Byk
bir keder iine gm l d k l eri bel l iyd i . Su ltan Kar on
lar yl e , eli beli nde gr n ce , tat kprd :
Avrat yrekl i l er. S i z e de karde diyorlar.
babayiit karde. Boyunuz devr i l s i n e m i ? Avrattan
kt ler . . . Ben de Zeynebi Sar cal ky n gavuruna
verd i ri rsem bana da S u ltan Kar demesi n l er. D uydu
nuz m u ? E l i n olunun n i an l s n vermeye ne hakk
nz var? Korkak l n zdan tr . . .
,,

Del i ka n l lar Su ltan Kanya kar azl ar n ama

d lar . . . Tek m i ift m i syl emed i ler.
Su ltan Kar bir zaman o n l a ra tepeden trna a , k234

tmser kt mser, a l ayc a l ayc ba kt , h i b i r ey sy

l emeden ieri g i rdi .
eri g i rer g i rmez:
Zeynep, Zeynep , " d iye ba rd . K z Zeynep !
Buyur Sultan Ana. G e l iyoru m . "
K z geldi . k i gz i k i emeyd i . Gzleri kan a
na na dnmt . . .
Demek bu d i nsiz i manszlar sana da haber ver
d i ler ha . . .
Kz susuyordu .
" Demek b u kardan o l acak yezitler, onlar d a er
ke k o l mular da, bac s a h i b i o lmular. Vay ba ma ge
lenler. Smskler. Alama kzm . Bunu sana dernee
g e l d i m k i , bu korkaklar aztm lar. Anladn m ? B
tn ky bir o l sa da seni Sarcal ya verm ee ka l ksa,
ben seni a l r m , katarm H a l i l i n arkas na, gnderi rim
kardal ar m n oluna , seni gene verd i rmem Sar cal
ya. Y reine h i km g e l mesin. E m i kz m ? H a l i l i m
g e l i rse, ona da yl e de.
Kz donmu kalm t . H i b i r ey sylemed i .
Su ltan Kar d a stelemed i . kt gitti .
Kardeler a acn altnda gene olduklar g i b i du
ruyorlard . nlerinden geerken Sultan Kar , onl ara
gene dnd, teped en trnaa yle bir szd . Bu ba
k en aa l atc szden b i l e aalatcyd .
Kyn i l eri gelenleri n i n , kz Karaca .A.l iye verme
e karar verdi kl eri Sarca l kyde hemen duyu l d u . Sa
rca l ky l ler, Aalar n n namna dn dernek yap
tlar. Karaca A l i sevi ncinden ku rban lar kesti . Btn
ye bir len kurdu.
Sabah o l unca d a at na atlad , doru Gkdereye
srd . Byk nar atyla b i r i ki kere doludizgin do
land . Kz grnrl erde yoktu . At n , doludizg i n , son ra
kyn iinden s rd . tel ere g itt i . Bugn altndaki at
,,

235

da ku gibi o l m utu . U a rcasna g i diyordu. Yen i l m i

yord u . Ye lesi kaval g i b i d r l yordu.
leye doru gene g e l d i narn yanna, bakt ki
k z da yz gz rt l , emeden su dol duruyor.
G l ms iyerek at n emeye doru srd. At n ba
n ekti . emen i n banda, kzn baucunda durdu.
K zdan bir kar l k bekliyordu . Kaz a l d rmad b i l e , am
bardaklarn doldurd u . Bakmadan eki l i rken, Karaca
Ali:
Gzef , ,, dedi , y re i m iz yanar, b i r su ver de
iel i m . "
Kz bakmad b i l e . Orada kimse yokmuasna e
k i l d i g itti .
Karaca A l i buna ierl e d i .
ortadan kal kmadan bu k z b e n i m o l
maz . . . B e n b i l mez m i y i m ? Mustan avu b e n i kan d r
d da namusumu be para l k etti . Dur hele, hele dur
baka l m neler olacak? Koca S l eyma n b i r daha gn
dere l i m baka l m . "
.. o olan

Kye g e l i r gel m ez M usta n avuu a rd :

avu , " ded i , bama olmad k iler at n . K z
yzme b i l e ba kmad . Bu olan l meden bu kz k i m
senin yzne bakmaz. Zor o lacak. Zor olacak ama, he
l e Koca Sleyma n b i r daha gndere l i m. N e d iyecek
ler? Ky l d e l i de i l . Yan i kyn i l eri gelen l eri , a k l
ba nda o!anlar . . . O n l a r m nasiptir demiler. Kyn
ol u k ocuu, avrad kz , d e l i ka n l s ol maz d iyormu.
Ol maz des i n ler. Ben de o ky yakar y kar m .
Mustan avu :
B ire Aa . ,, ded i , i l eri gelenler o l u r demiler
ya, tekiler kim oluyorm u ? Namusun n iye payimal
o l uyormu ?
Kz kend i m i ldrr m , demi . . . Buna n e d e r236

s i n ? Amma o lan ortadan kal kayd , i tamamd . Bi

z i m taraf m zdan da olduu b i l i nm ezd i .
Koca Sleyman g e l d i . Ata b i n i l iyd i . Ard nda da
iki adam vard . . .
.. Aa ben g id iyoru m . Haydi hayrl s . Bunun so
nu iyi gelecek. Uurlu olacak. Bu k z sen i n a l n n a ya
z l m . Ben dmde grd m . Haydi eyva l l a h ! Yats
ya kal maz iyi haberle dnerim. O geyik oban daha
dadan dnmem i . y le adam kz ne yaps n . Ben k
z ondan soutacak y o l d a b u l d u m . Yats dan nce ge
l i rim . "
Uurlar o l a , " dedi Karaca A l i ama, zgnd .
inde b i r korkusu vard .
Ya l adamlar yola d tler.
Karde ler onlar zgn kar lad lar. Yzleri so
l u ktu. Her birinin b i r kurun yemi hal i vard . Bu hal
Koca S leymann gznden kama d . Kend i ken dine :
a Ha l l etmilerse de, zor h a l l etm i ler. Kz n gnl ol
m a m . Amma kyn i l eri ge lenleri a r basm l ar.
Bizim kyden dleri kopuyor. Bu ky kend i m i b i l d i m
b i l e l i h a l i m sel i m . Bar . Korkuyorlar b i z i m za l i m
aen f ka ra lar. Tanrdan b u lsun Karacan n olu za l i m
Ali . . .
ocuklar l ms lms atl arn n ba na vard lar.
Atta n i ndi klerinde, Koca Sleyman n da durlak
l a r titriyordu .
i< z a z sonra kahve geti rd i . Kahveyi Jatt ktan
sor.r '.' , g e l enek zere kar !arna reti . El pene c' ivan
durd u . Koca S l eyman gzn kzdan ay r m yord u . Ne
gzel kzd . Uzu n , glgeli kirpi kl eri , dolgun gs,
krmz, kal n , yal m g i b i dudakl ar vard . Uzun boy l u ,
d a l g i biydi kz. Gerekten gren vuru l urdu bu kza.
237

Koca S l eym a n , yetm iinden aa olsayd m ben de

vuru l u rdum b u kza, d iye i i nden ge i rd i .
Kz kahve fincan lar n a l p ktktan sonra Koca
S l eyman :
A l l a h n emriyle . . d i ye ba l ad .
D e l i kan l l ardan b i ri , by :
eriat n kesti i parm a k acmaz. Sylen A l i Aa
ya da n i an haz r l m , dn haz r l m yapacak.
ne yapacaksa g e l s i n yaps n , a l s n kz gt s n . B i r
de k z n gnln ederse d a h a iyi eder. Selam syle k i
b i z k z n gnln edemed i k. Kendine kar o l acak. G
n .i '.sz kar ac zeh i re benzer. Yenm ez yutu l maz der,
.

Koca Sleyman ayaa ka l kt . zgnd . Bunca

mr yaamt ama, bundan daha ac , daha kahredi
c i bir o l ayla kar lamam t . Bu i i b i raz da, A l l a h n
emriyle kendi yap yordu ya, doru de i l d i . u karde
l e re bi r ift sz syl eme l i m i yd i ?
B e l i b i raz daha bkl mt . Burnu yere deer
ces ine yryord u . A rkas ndan da karde ler gel iyord u .
Koca Sleyman b i rden y l d r m g i bi ardna ..Lr.d.
Karde lerin en by hemen arkas ndayd i . Or:u ko
! u ndan tuttu, evi n kes i n e ekti .
B ana bak del i kan l , " ded i , u ben ok mr gr
m , u ukura, Ada naya kadar b i l e inmi b i r adam m .
Ky l karar verd i . eriat n kestii parmak ac maz
ama, u S l eyman E m m i n i de b i r d i n l e . Gnl yoksn ,
bac n yavu klusundan ay r p da verme! k i e l i m yakar
da o l u r sonra . B i r de deme ki bu ne eit b i r d r
c . Ben drcym a m m a ,bende y r e k v a r . Bende
gnl var. Anladn m ! Ne syleyim imdi aama?
Karaca Ali Aama n e syleyi m . De baka l m ou l ? "
Gzleri n i n iine, gz l e r i n i d i kti bakt .
D e l i kanl :
238

 eriatn kestii parmak . . . " ded i . Ne dedi mse

onu de . . .
Koca S l eyman h i b i r ey sylemeden atna at
l ad . Atl ad ama, bu da iine oturdu ka l d . Yre i n e
dert o l d u .
Karaca A l i o n u y o l d a kar l ad . Yzne bakt .
B ir kt haber m i ? d i y e sord u .
Koca S l eyman g l msemee al yordu zorla.
Yo k , " ded i , yok. Kt haber olur mu ? "
Neden yzn byle yleyse ya ? N e var send,e ?
Koca S leyman :
Yal l k , " ded i . Yoru l d u m . ok iyi haberler var.
Dedi l< i kzn byk karda , n i an m yapar dn
m, kz hemen a l s n gtrsn , " ded i . Kyl kz
duyduumuz g i b i sana mnasip grm. Geyik oba
n n a de i l . Geyik oban d a daha dadan inmemi l
d m , ka l d m? B e n i m d i yece i m b u kadar aam .
Gzlerin ayd n . M u rad na eriyorsun . . .
Karaca A l i Aa d n haz r l ndayd . Her eyi
yo l uyla yorda myla yapmal yd . Kzn karde i n i n ace
l esi ne oluyor, d iyord u . nce, tek i n ian bozu l acak ,
bu n ian tak lacakt . Byle yaparsam, d iyordu A l i Aa,
gey i k oban ndan korktu , diyecekler, d iyord u . nce
n ian ta k l acak. Bir ka ay sonra da dn kuru la
cakt .
yl e de yapt . Uzaktaki eh i rden, byk bedes
ten l i Maratan. kutnu kumal ar, altnlar getirttird i .
Byk b i r n i an treni yapt .
N i an treni yap l rken anas , k zkardei , Zeynep
H a l i l i n yo lunu bekledi l e r. H al i l , o gn bugndr b i r
d a h a gzkmemi, dadan i nmemiti . Bugnle H a l i
l fn daa g i tti ine on be gn o l uyordu. Ky l , herkes
m eraktayd . Ne o l m utu b u Hal i le ?
N i an g n , kyden o n , o n be d e l i kan l , H a l i l i
,,

239

a ramaa daa doru yol l a n d l ar. Hal i l dada h i bu

kadar ka lmamt.
k i gn Hal i l i n geyi k yataklar n arad lar, b u lama
d l a r. Dadan daa , Ha l i l . H a l i l ! " d iye ba r yorlard .
nc gn seslerine b i r kar l k g e l d i . Dalar
uzun uzun yankland . Bu H a l i l i n sesiyd i . Sese g itti
l er. Hal i l b i r maarann nnde g l erek duruyord u !
Yan n a vard lar ki n e grsnl er, maaran n ii
vuru l m u , yz l m geyi k etleriyle dolu. Hal i l geyik
l eri vurmu, yzm, ileri n i te mizlemi, bacaklarn
dan d a b i r aaca asm .
G e l en l eri grnce :
Ne iyi ettiniz de g e l d i n i z , ,, dedi . Ben de bu ka
dar geyi i kye kadar nas l tar m , d i yo rd u m , iyi k i
geldiniz.
lerinden b i ri :
Seni a ryorduk. Bana b i r hal m geldi d iye . k i
gn arad k . gnden b e r i d a d a ba ryord u k .
Buras h i a k l m za gel m ezd i . Dnya n n te ucu . "
Gerekten d e d nyan n te ucuydu b u ssz da
tepes i , kaya l k , orman l k , kuytul uktu.
Bi r gey i k geti rd i , " dedi H a l i l , beni buraya . D
tm ardna. Yan na yaklayoru m , yakla yorum . . . ,,
H i kayeyi uzun uzun a n l att , en sonunda: Vu ra
mad m , " ded i . Vu ramad m o geyi i . . . Vuramadm
ama, b u raya g e l d i m ki, bura l a r gey i k yata . Hem de
avc grmem i gey i k l e r. N e ka yorlar, ne bir ey . . .
steseyd i m , yzl erce vururd u m . B u kadar yeter, de
dim.
D el i kanl l ar donup kal m g i b i yd i l er. H al i l i n se
v i ncine, dolup taan sevincine ayorl a rd . H a l b u k i
sevg i l is i gitmit i . B i r b i lse . . .
H al i l :
Ne var, n e o l du ? d iye sordu : Bu durg . n l u k
240

n e ? Haydi her birimiz i kier tane gey i k a l a l m. de

l i m yol a , Ky, ky o ldu o l a l len i n byle byn
grmemitir. Gremez. Bugne kadar h i ki msd bu
kadar geyii kye i n d i rememitir. B tn ky doya
cak. Artacak b i l e .
H i k imsede b i r sevin gremed i . H erkes i n y
z as kt .
Hal i l :
Ben size atm arkada lar. H e m beni aryorsu
nuz, hem de byle kederl i , gam l d u ruyorsunuz. Ne
var kyde , b i r ey mi o l d u ? Bamza b i r i mi gel d i ?
Del i kan l l a rdan b i r i :
Yo k , " ded i . H i b i r ey o l mad . Kyde de b i r
ey y o k y a , a n a n seni m erak etm i . B i z de mera k et
t i k . Sen i mdiye dek bu kadar ok dada kalmadyd n
d a . . . Kocal a r aray n , ded i ler. B i z de g e l d i k . . .
Halil gld:
G e l d i i n ize i y i ettiniz. Yoksa b e n nas l gt rr
d m bunl a r ? Hep dnp duruyordum . unlar ko
kutmadan nas l indiririm diye. Burada kokmaz ya . . .
Gene de Tanr sald buraya sizi .
Geyikl eri i kier er ykl enerek yol a d t ler.
Geyikler oktu . Heps i n i gtrememiler, b i r hayl i s i
k a l m t .
" Gerisini de yar n , brgn adam gnderir ald
r rz.
B u sebepten geyi k l erin as l o l duu maaray iyi
ce kapatml ard . Geyi kler, kurda kua yem o l masn
d iye .
Yolda giderl erken d e l i ka n l larn gene az n b
ak am yord u . Hal i l e ne d iyeceklerd i ? Sarp dalarn
yiit gey i k avc s n a ne d iyecek l erd i ? Hal i l . kye va
rnca nas l kar l anacakt ? N e l er grecekti ? Nasl o l a
cakt ? Gzl eri nin nne geti riyorlar, susuyorlard .
,,

241

F. 1 6

H a l i l anla mad bu kederi datmak iin habire

s evi n l i trk ler syl yordu. Bu sevinl i t rkler de
d e l i kan l lar gitti ke kedere gmyordu.
Bir gece kyn stba ndaki Kartalyuvasnda ko
naklad lar. Karta l n kayas n n ba nda ate yakt l a r.
Sabaha kadar ba nda otu rdu l a r. Bu ate kyden g
rnyordu. B i l i rlerdi k i , H a l i l yakyor o ate i . Hal i l b
yk avl arda yakard ancak bu ate i . Kyl b i l irdi ki ,
Hal i l kye len l i k vurmu. Ve kyl sevi n i rd i .
H al i l :
Kyl atei grece k . Sevi ncinden . . . Byl e b i r
l e n i G kdere Gkdere o l d u o l a l grmemiti r. le
n i n bykln a n l atab i l m e k iin atei iki m i s l i
yaka l m .
Atei i k i m i s l i bytt ler. Del i kan l lar
bydke, zaman geti ke kayg l a nyorlard .

ate

Kyl d e atei , ate i n bydn grm kay

g l a n m t . Kyl bu lene kar l k ne sy l i yecekti
ona ? Saal varol Hal i l i m i z . Saal varol bize ektiin
lene amma, n i an l n e l i m i zden a l d l a r. B i r ey di
yeme d i k m i d iyeceklerd i ?
Buna kar l k Hal i l n e d iyecekt i ?
" Dal arda s i z e l e n ekmek iin altm aba
l a d m . yi gn geires i n i z diye. Bana yapacanz bu
muydu ,. ? d iyecekti . N e d iyecekt i ?
Evden eve, insandan i n sana yay l d .
H a l i l byk b i r len l i k geyi kle g e l i yor. Atein
den bel l i .
Kad n lar, gen kzlar alat l ar, ya l erke k l e r ,
d e l i ka n l lar kederl endi l e r. Ky, H a l i l e n e d i yecekt i ?
Hal i l , yanndaki d e l i ka n l larn bu kederi nden , fo l
yok , yumurta yokke n , by l e da da, ken d i s i n i ara
maa kal kmalar ndan kukulanmt . Del i ka n l larn
242

azlar ndan bir sz alam yaca n b i l iyor, bu yzden

de susuyor, onl ara bir ey soram yord u .
Ate y l e yan p dururken, d a h a tan yerleri
madan yo l a d t l e r. Art k Ha l i l i n d e sevi nci kal ma
m t . O da te k i l ere dnm t . Top l u l u k sessiz, ka
ya l k lardan l gibi i l erliyord u .
G n ku l u k ol urken, n d e Hal i l , arkada yare n l eri
kye g i rd i ler. Kyde b i r tuhaf bir sessizl i k vard . Ha
l i l rkt . H a l i l ken d i n i b i l d i b i l e l i geyik avndan d
nerken, hi byle kar lanmamt . Evlerinin kap s n
d a , Hal i l i gren ler hemen ieri kayorlard . Es kiden
dn en l i k Hal i l i kar lar, dn en l i k, len yap
lacak meydana gel irlerd i . Ortada geyikl eri kzartacak
by k ate. daha g eceden yak l m , kor olmu bulu
nurd u .
Hal i l korkuyl a , k m l e a l ana kadar g itti . Al anda
n e ki mse vard onl ar kar l ayan , ne d e len atei
vard .
Dnemez oldu. Orada d i m d i k durdu kald . Do
nup ka l m , kend i nden gem iti . Yare n l eri de o h a l e
g e l m i l e rd i . . . . . .
Hal i l birden kend i n e g e ld i . S rtndaki etleri i me
n i n stne koydu . Koarak evi ne g e l d i . Anas kap l a
r ndayd . . . Onu grnce o da i eri eki l d i .
H a l i l vard :
An a , ana , d ed i , bam zda b i r h a l m var? K
yn bana b i r i m i g e l m i ben burada yok ke n ?
Anas yere me l m i , konumuyor, habire a l
yordu .
H a l i l sordu, anas ona az n b i l e amad . Alad
durdu. Hal i l oradan doru Zeyneplerin evi n e g i tti .
kardeler, g e n e , h e r zamanki g i b i narn altnda du
ruyorlard . Kederli olduklar , ta uzaktan b i l e , yzlerin
den okunuyord u . Hal i l onlarn yan na yakl at . Selam
43

verd i . Gnlsz gnl sz selamn a l d l ar. H al i l vu

rulmua dnmt . B i r eyler geve ledi. teki l er de
b i r eyler geve l ed i l er , ne onun sylediinden, ne te
k i lerin syled i k leri nden b i r ey anla l d . Kar l k l
ylece b i r zaman durdul ar. H a l i l onl ara bakyordu bo
yuna. Onlarn balar yerdeyd i .
B i r zaman sonra H a l i l onl ardan ayr l d . Eve do
ru yr d . Kardeler a rkasndan bakmad l a r b i l e . e
ri g i rd i . erisi p sszd . Gzleri evin lol uuna a l
nca, kede kz grd . Kz keye bz l m t . O n u
kar lamad . Az n da am a d . Hal i l o n a doru yr
d . Ba nda durdu. Kz, i yicene sars l arak alamaa
ba l a d . Arada, ses i , ad l k gibi yksel iyord u .
H a l i l az c k kend i n i toparl a d .
N 'o l d u ? .. d i ye sord u . B i r ey m i v a r bu kyd e ?
Kyamet kopuk g i b i b i r h a l . . . Ne var? Kederimden at
l yaca m . Sen sy l e bari . Kimse az n ap da bir
ey sylem iyor.
Yan na yaklat . Salarn okamaa ba l ad . O
salarn okad ka , teki daha beter basyordu a d .
Anl yoru m . Anl yorum bamda b i r h a l var. An
l yoru m , sen i n banda b i r h a l var. Amma ne? G ryo
rum sa s a l i msi n , karda larn da sa sal i m . Ne var
yl eyse ? Her evden bir l k m gibi ky. N e var
yleyse ?
Kz inler g i b i , derinden :
Keki , " ded i , karda l a r m da leyd i . Ke ki ber
de leyd i m . leyd i m de bu iler olmayayd . "
Hal i l , b u i l erin n e olduu stne sor babam sor
etti ama, kzdan bir ift sz alamad . Bir saat mi, i ki
saat mi orada bekledi , sonra i i nde dert, korku, p
h e , kt gitti .
Koca Duran ok severd i . Koca Duran yiit adam
d . z sz doru adamd . Koca Duran ona i i n do244

rusunu syl erdi . Kyl n n , y l e , ona bakna bak

yordu da, azlarndan bir ey a l nam yaca n b i l i yor
d u . Ki mse ona, atlasa da, patlasa da b i r ey syl emi
yecekti . Koca Duranda bir u m ut. O yalan syl emez,
o babas n ldrseler de her eyi dobra dobra syler
d i . Koca Duran da b i r d u l kar n n oluydu . Babas Ye
mene g itmi, b i r daha dnmemit i . l Yemende kal
m t . Koca D uran kendi kend i ne bymt bu ky
l k yerde.
H a l i l ky n kysndaki evinde, i k i eli yz nde d
nr buldu Duran .
" Merhaba Duran karda , n e bu hal byle? N e d
nrsn b i re karda? Gne kar by l e ?
f\leelenmee, ne e l i gr nmee al yordu .
.. Ne o bire Duran karda. yznden den krk
para de i l b i n para o l uyor. Ne bire karda m ? Sen
beni hi b i r zaman byle kar lamadyd n . Bir hal mi
var ba m zda ? Bir kt h a l m i ? Ki mse azn a p da
bir ey sylem iyor. Herkes yzme ac ac , her ev
den b i r l km cas na kan kurumu bakyor. Ben
de bi rey a n l a m yoru m . K i m se getird i i m gey i k l ere
e l i n i b i l e srmed i . Alanda, i menlerin st nde yle
durup duruyor. Atei m i , ate b i l e yakmamlar gel
dim ki . . . G e l d i m ki , a l anda sen b i l e yoks u n , Anama
g itt i m , bunun sebebi ned i r d iye. Azndan bir ift sz
bile kmad . Hep al yordu. Zeynebe g itt i m , Zeynep
d e yl e . Sana g e l d i m k i , sana kardam d iye g e l d i m
k i , b u n u n sebeb i n i bana doruca d iyes i n .
Koca Dura n da susuyordu . Ba n kald r p b i r ey
d iyemiyord u . B i r sararp, b i r kzaryord u .
Hal i l bekledi bekled i :
Desene Duran karda m , ded i .
Duran kar l k vermed i . K m ldamad b i l e . . . yle
ta gibi durmu ka l m t .
245

Hal i l :
Se n d e d en iyecek m i s i n Duran karda ? ded i ,
yumuak yumuak.
D u ra n , b i rden gzleri dnm ayaa frlad . H a
l i l i n kar s n a geti . ki arkada yl e kar karya b i r
zaman ka l d lar. D u ran n dudaklar titriyordu. Sapsar
kes i l m i ti .

B i rdenbire ses i n i ykseltt i :

Bunu bu kyde herkes syler de, b i r ben sy l i
yem e m . Anladn m ?
B u sz Ha l i l i n yzn d e aklad .
Dura n gene eskisi g i b i , olduu yere kt . Gene
eskisi gibi yzn d e e l l er i aras n a a l d .
H a l i l ba nda bekledi bekledi ba kt ki bunda d a
hayr yok. Boynunu b kt . Duran n yan ndan ayr l d .
Ayaklarn sryordu.
Beli bkl mt . Ky n a l a n n a g e l d i . Byl e y
k l m . Yolda Ha l i l i gren l e r , yo l la r n evi riyorlar,
baka yne g i d iyorl ard onunla kar lamamak i i n .
Hal i l ta i kindiye kadar kyn iinde, kend inden
gemi, d e l i cesine ylece gitti g e l d i . Gitti g e ld i . Bu
ky l n e yap yordu ona? Anas , n ian l s , arkad a ,
gven d i i Koca D uran n e yap yordu ona? G i d i p g e l i
yordu b i r utan b i r uca.
Kyden d e hi t km yord u . Al yan ocuklar
!:: i l e ses lerini kesm i l e rd i . Kular b i l e tm yordu san
k . Ky bir l m sess i z l i i rtmt.
H a l i l bu sessiz l i i n i i n d e yapaya l n zd . U m utsuz
du. Bu l m sess i z l i i n i n , kend i n e kar bu ka n ,
bu dman l n neden i l eri g e l d i i n i anlam yor, kah
rol u yord u .
te yandan Sulta n Kar kyn i i n e dm, k
yn i l eri g e l e n l e ri n i , H a l i l i n a rkada larn ev ev dola
yor, onlara az n a g e l en i , esirgemeden syl yord u .
246

Kyde herkes utancndan, nnden baka yere

bakam yordu . B i rbirleri n i n yz ne bakam yorl ard .
Su ltan Kar. kyn del i ka n l l a r n e n sonunda ge
yikle rin du rduu a l ana top lam t .
Atei yak n , " ded i , avrat y rekl i l er. O l a n n
nian l s n verd i n i z Sarcal kye, b i r de getird i i a v
m yemiyorsu nuz? Ya kn baka l m atei . . . Avrat y rek
l i ler sizi .
Del i kan l l ar sessizce atei yakt lar. Ate b i r har
man yeri kadar b i r yeri kaplad . Kzler alana sa l d .
Geyikleri il ere gei r i p t m t m kzartmaa ba lad
l ar. Alana k i l i m l e r seri l d i . Byk aa l a r n d i b i en
l e nd i . Ama daha, k i mseden ses km yord u .
Su ltan Kar g i d i p g e l i l erinden b i r i nde, d a l g n
H a l i l i n yo lunu kesti .
Ey aklsz geyik avc s , " ded i , U senin ba n a
g e l e n i k i mse yzne d u rup da sana syl iyemed i de i l
m i ? Syl iyemed i . yl e m i ? yleyse b e n sana deyim
de bu kyn saka l bitl i l eri senin bana ne getird i ,
onu duy! N i an l n Zeynebi kar kyden, kar Sar
cal kyden , ky n aas Karaca Ali i sted i . Ik d
m. Bunlar da korkularndan, arada bar olsun d i ye,
sen i n nian l n , sen dada gey i k avlarke n , tuttu l ar Ka
raca A l i Aaya verd i ler. Nian takt i ki gn nce de
Ali Aa. Anlad n m ? Bunlar senin ba n a bu il eri
getird i ler ite . D uydun m u ?
H al i l h i b i r ey sylemed i . Yerinden d e k m lda
m ad . Orada ylece ka l d .
Su ltan Kar :
yle kan n kuruyup kal mas n gey i k avc s . H e r
ey i n b i r ares i bu lunur. Ak l sz herif k z d a h a a l p
gitmed i . H e r ey i n yo l u b u l u n u r sen adam o l u rsan .
imdi var da yare n l e r i n i n arasna kar. en l i k et. Be
n i m ne d iyece i m i bekle. Sab rl of . ,.
247

Hal i l vard , gey i kleri evi rmekte olan a rkadala

r n n yan n a durd u . Arkadalar balarn yerden kal
d ram yorlard . . . H a f i f i n yzne bakmamak i i n . Ge
yikler kzart l d , byk s i n i l ere kondu . Herkes sofra
n n ba na g e l i p oturd u . Ki mse e l i n i ete ekmee uza
tp da bir lokma a lam yord u . Onlar sofra ba nda y
le duruyorlar, sofra da kar l arnda yle duruyord u .
Su ltan Kar da ba larna d i k i l m i duruyord u :
" M ademki yemek yemee e l i n iz varm yor, e y ba
bay i itler, bu i o kadar zorun uza g i d iyor ey babayi
itler kalkn, hepiniz atl a n n , varn Zeyneb i n evine,
tkrn kardan yzn e , a l n niann Karaca Ali
nin, gidin Sarca l kye , n i an yzne al n Karaca
A l i n i n . Olur mu babay i itler. Ne ders i n iz ?
Sulta n Kar hem sy l yor, hem d e ara l ar nda do
lan yord u . B i rden Koca Duran n kar s nda durdu :
" B ire Koca Dura n sen de m i korkudan yerinden
kal kamaz oldun? Sen de m i Koca Dura n ? Gzl erin kr
olsun Koca Duran . ..
D u ran da yle kalaka l m t .
Su ltan Kar yle d i ki l i p k a l m Haf i l i n kar s n a
g e ld i .
B i re gey i k avc s , " ded i . Sesi alayl yd : Bire
geyik avc s . ini sen grmezse n , ki mse sen i n i i n i
grmez. S e n i i n i kendin g recek kadar y i i t o l ursa n ,
o zaman d a herkes ler sen i n ard ndan g e l i r . B a k , Ko
ca D uran b i l e yle dondu ka l d . Korkusundan. F kara
Duran. d kopar Karaca A l i den . d kopar Sarca l
kyden. Haydi sen yr d e . . . Ard ndan kimse gel mez
se, tek ba na gtr at yz. sterse seni vursu n
Karaca Al i . Byl e yayaca n a l daha iyi . Geyik av
c s , Karaca A l i ye belki s e n i n de b i r d iyece i n o l u r,
o seni vu rmadan. Ne ders i n ? Kend ine gve n i n var
m?
248

ll arla doldu.
Kyn meydan atl

Bu sz l e ri duyar d uymaz H al i l i n yz d . To
parland . Kendi n e g e l d i . Kalaba l ktan yo l a doru y
rd. Evlerine g iden yola sapt .
Koca D uran ba n evirmi onun g i d i i n e bak
yordu . Evlerine giden yol a sapnca H al i l , o d a sofra n n
bandan kal kt . Kendi evi n e doru y rd . Son ra te
ker teker te k i l e r ka l ktlar. Geride b i r i ki kii kalm
t . Sultan Kar gzlerini o n l ara d i km i ti . Alayc , aa
latc bakyordu.
G lerek:
" B i r sonunda siz ka l d n z yiitl eri m , " d ed i .
O n l a r d a b i r sze varmadan ka l ktlar. Herkes evi
n e doru yrd.
Bir an iinde kyn meydan atl l arla doldu. Ya
l lar, d e l i ka n l lar, ocuklar b i l e atlanmt . Hal i l b i r
ara, doludizgin n i an l s n n evi n e gitti . Karde l e r , g e
n e orada, narn dibinde d u ruyorlard . Kederliyd i ler.
Azlar n bak am yordu .
H a l i l h zla ieri g i r d i . K z gene kesi nd e al yor
du. B i rden stne yrd k z n . B i leinden tutup kal
d rd . Parma n a bakt . Yz k yoktu. Boazna bakt .
Orada da b i r ey yoktu .
N e rede ? d iye sord u .
Kz duyu l u r d uyul maz :
u kutuya bak ! ,, d ed i .
Hal i l vard kutuyu at . Kutunun iinde b i r yz k .
B i r sr altn vard . Alt n l a r yz a l d , c e b i n e koy
du. H z l a kt .
Bu s rada avl uya Sulta n Kar g i rm iti . karde
l e ri ba yerd e , yle d n r grd.
Yanlarna vard . G l yordu hep. te k i l e r ba lar
n bile ka l d rmad l a r. yl e dalm g itmilerd i .
Bi re b i r bac n n kardalar . Kyn yiitleri
ayakland lar. Gen ya l , ol u k ocu k . . . Siz n erede250

s i n i z ? Karaca A l i n i n takt nian gtrp geri vere

cekler. Bac n z n n ian n geri verecekler. S iz n erede
s.i niz? Sizin korkarak takt n z n i an . . . Yryn . . .
B i n i n atlarnza da kar n adam lar aras n a . N e duru
yor da, birbirinizin yzn e bakyorsunuz ? ,.
Arkas n dnd ieri d oru yrd . O yrynce
d e l i ka n l lar biribirleri n i n yz n e bakt lar. By y
rd. Ard ndan teki l e r de yrdl er. Tavl aya vard
lar, atlar n ektil er, atl ad l ar. A l a n n kalabal aras
na kart l a r . Yolda onlar ky l l er, kyn kad n lar
ocuklar grd . Ya l lar grd . Var olun ou l l ar, ..
dedi l er. K r n z va rn d a bititirin . ..
Del i kan l l ar ka l aba l a kart lar.
Atl l arn b i r ucu ky kmt . Hal i l batayd .
Sevi ncinden uuyord u . Alt ndaki at d a uuyord u . H a l i
l i n at , tek i atlarn belki iki y z metre i l erisine g it
m iti . G itti ke de aray a yord u . Ve imdi Gkderey
le Sarcal ky aras n a , koa n , doludizg i n uan i k i ,
yz atl dol mutu .
H al i l Sarca l kyn s n r nda at n n ba n ek
med i . ekmes i , arkada l a r n beklemesi gerekird i .
Ama Hal i l bunu dnecek halde dei l d i . Ayn h z l a
doludizg i n Sarca l kyn iine g i rd i . Karaca A l i n i n
kona n eskiden b i l iyord u .
At n n ba n Karaca A l i n i n kona n n nnde
z n k diye ekti . Arkadan bir toz duman gel iyord u .
Al i Aa , A l i A a ! ,. d iye ba rd .
erden b i r ses gelmed i . Sesi n i daha da ykse ltti :
A l i Aa! A l i Aa ! ,.
A l i Aa i erden sesl e nd i :
N e istiyors u n ? B i r d iyece i n m i var? Kimsin?
G e l i eri d e diyece i n i d e .
H al i l :
k d ar . D arda g e re ks i n Aa . ..
251

Aa d ar ka r kmaz, H a l i l e l indeki altn k

n n , yz kona n b a l konuna, Ali Aann aya n n
d i b i n e frlatt .
A l A l i A a ! Bunlar sen i n m i . y l e syledi sy
leyen . "
A l i Aa aya n n a ltna f rlat l m k n a l d , at
Yz kl kes i l d i . E l i ndeki k n yere drd . Yz k
yuvarland , ta uzaa g i tt i . O zamana kadar A l i Aa at
l n n H a l i l o lduunu a n l am a m t .
B i rden ieri g i rd i .
erden e l inde b i r s i l a h l a kt . H a l i l e doru lttu .
Hal i l bunu bekl i yordu zate n . O tfeini dorultunca't2
kadar Hal i l attan atlad , duvarn karaltsna s nd .
Aa , ded i , bu senin yaptna kanc k l k derler.
Kynde , kap n n nnde adam ldrmee kalkyor
sun. Bunu sana syliye b i l m e k iin duvarn du ldasna
s n d m . imdi k yoru m . stersen ate l e tfe i n i .
Ayn h z l a , gz ap kapayncaya kadar atna b i n
d i . Karaca A l i afa l lam ka l m t . B i rden e l i ndeki t
fe i n i Hal i l i n stne boaltt . Hal i l bunu b i l iyordu. T
fekten sak n d . Karaca A l i n i n i l k kurunu boa gitti .

Karaca A l i kurumu kal m t . B a k soksan b i r

damla kan kmaz derler ya , yl eyd i . Vard kend i s i n i
sed i re att .
B i r zaman sonra :
Varn da Mustan avu u , Durmu Aay , D e l i
meri a r n , g e l s i n ler.
Adam l ar hemen se i rtt i l e r.
Az sonra Mustan avu , Durmu Aa g e l d i . On
larla b i rl i kte b i rka k i i daha g e ld i .
Otu rdular .
252

M u stan avu:
S l eyman Aa d a olsa iyi o l u rdu konutuumuzd a . Koca Sleyma n .
Karaca Al i :
G idin onu da a r n , dedi .
Az sonra Koca S l eyman da geld i . Be l i ne ke
ke geld i .
Susuyorlard . B i rbi rlerini n gznn iine bak p
s usuyorlard .
E n sonunda Karaca A l i doru ldu. Koca Sleyma
na dnd.
Bi re Koca S l eyman Aa , ded i , U senin aya
nda ne uurlu i m i , sayende rez i l o l duk. Btn ky
rez i l o l du .
S l eyman Aa :
Ben gereki ne yapt m . B e n i m bu ite suum yok.
Sen de gitti n n i an takt n . Ky geti rd i senin stne
att . Bunda ben i m suum ne Aa ?
Karaca A l i kar l k vermed i .
M ustan avua dnd :
Sen verd i n bu d h ey Mustan avu. Sen
syle baka l m , bu hakaretin altndan nas l kal ksn. ne
b i i m kal ks n Sarcal ky? H ey b i re M ustan avu ,
sy l e ! B e n b i l i yordum k i bu o l a n l meden o k z b i
z i m o lamaz . ,,
Mustan avuun kyde kalmas bundan sonra
zorla m t. avu bunu byle seziyordu . Bunun n
n e gemel iyd i .
Bu olan ortadan ka l d rma l . Ka l d rmas kolay
da . . . Gnah bizden g itti . i m d i kimse bize b i r ey d i
yemez. Bize ki mse H al i l i bo yere l d rdl e r d i yemez.
Allah bile d iyemez. Ama o zaman biz ldrseydi k su
lu o l urdu k .
Karaca Al i :
253

.. o zaman onu ortadan ka l d rsayd k , bu hakaret

d e bam za gel mezd i . Kz da a l r g e l irdik. i m d i o

l a n bizim ldrdmz bi lecekler. O kye n e ya
p lsa bizden b i l ecekler. Ama zarar yok b i l s i n ler. N i
an kycek geti rip d e stme atmas n b i l i rl e r m i ? ,,
Adam larna dnd :
G kdere l i lerin bundan sonra h i bir hayvan n ,
adam n yoldan b u yan a , d ereden b u yana gei rmiye
ceks i n i z. Geerlerse sormadan, sual etm eden ldre
ceksi n i z . mer Paaya ben hesa b n veriri m .
Adamlar:
Bastne A a , " d edi l er.
Koca Sl eyman ayaa ka l kt , Karaca A l iye dnd :
.. Bu senin yapt n i d e i l arkada , " dedi. Ka n
d k m e devri geti . O n l a r d a seni l drrler. O n l a r n
e l i armut top lamyor ya . Bu kt arkada. B i r kz i i n ,
hem d e nian l s olan b i r kz iin bu iler ol maz ? Ky
l ye ben drc gitti m . Sen i n erri nden korktu klar
iin n i an l kz sana verecek o l d u l a r. Kardalar kzn
b i r ey demed i l e r . N i an l s bile yoktu . Dadayd .
G itti n kza nian takt n . K z n n i an l s dadan gel i n
c e , ky l onunla b i r l i k o l d u . D i n l em e d i l e r i htiyarla r ,
n i an g eti rip stne att l a r . Sana derim ki arkada
vazgel bu i ten . . . Ktl k kar bundan . . . ki ky birbirine krd r rs n . . . Kz m yok e l i n n ian l kzndan
ba ka ?
Karaca A l i n i n e l leri ayaklar titriyord u .
kalkt. Koca S l eyman omuzundan tuttu:

Ayaa

Var git iine i htiyar, " d ed i , iine. Senin akl n

ermez bu il ere . . . Sen b i r ey a n l amazs n Aa l k e
refi nden. Ben bu kz a l mazs a m , ben bu hakareti ya
n na korsam Gkdere l i l er i n ocuklar b i l e bana g
ler. Va r git iine Koca Sl e yman . . . "
254

Ya l adam n omuz larnda n tuttu,

sr k l ed i .
Var g i t iine , " ded i , b rakt .

d ar doru

Geceyd i . Ay vard . Yani ay kara n l k geceyd i . Ko

ca narn arkas na, p narn kaya s n n oraya narn
gl gesi dmt . Ay nda, p n arn glge d nda
ka l a n sular parl yord u . Su gmtend i . Bir yan ka
ran l k .
H a l i l i n ba kzn gs ndeyd i .
Se n i bekled i m , ,, d iyordu kz. B ir de Su ltan Ana
bana g verd i . Yoksa ken d i m i u kayan n stnden
at p l verecekti m. Seni bekl iyordum . N ian taks n
lar, ne yaparl arsa yaps n l ar, ben senden sonra g i der
de ba kas na avrat l k eder miydim . . . im d iyordu ki
bu byle o l acak . . . Su ltan Kar btn bir kye deer.
Bir celal lanmt ki, ky yakacak derd i n h rs ndan . . .
Bu ileri hep senin geyik avc l n ba m a geti rdi .
Vazgel bu i ten . Kurban o l ay m vazgel bu iten de
sndrme yuvamz . Korkuyorum. Anan d a korkuyor.
Sultan Kar da korkuyor. Gel etme bu i i . Tvbe d e .
Hal i l :
B i r daha gitmem , " ded i .
Zeynep :
" Ben seni b i l irim , " dedi . Sen her zaman byle
dedi n . Amma ded i i n i n b i r i n i de tutmad n . Her zaman
bir haftadan fazl a dayanamad n . Geyi k sesi duymas n
kula n . Akl n ba ndan g i d iyor .
H a l i l yar kzgn :
G itmem ded i m ya k z sana. G itmem i te . G it
mem . "
o

255

G n , yeni douyordu . H a l i l evleri n i n nnde

otu rmu afaktan bu yana balama al yor, usul usul
d a b i r trk sy lyord u . Evin ardndan birden kar
sna Sultan Kar kt . H a l i l onu grr grm ez t rk
sn, saz n kest i .
Su ltan Kar :
Kesme, ded i . kesme ! Kesme de a l , a r gene. "
H a l i l g l msed i .
" Buyur teyze " dedi , ayaa kal kt .
Kad n , el lerini beline d ayad :
a l , dedi , a l sana deminki t rky. al d e l i
o l an , A k l s z yavrum alsana. alsana o geyi k l er
trksn. k i gn geyi k avna g itmed i n de trk sne
balad n . yle m i ? Vay benim deli yavrum . Sana de
rim k i vazge bu ite n . Bana ne g e l d i yse bu geyi k
avndan geldi . Babann da ba n a ne geldiyse bu ge
yik av ndan geld i . Sen i n bana da daha gelecekler
var. Bu iten vazgel eceksi n . Bak hele una! Hasretin
den geyik trks sylyor afaktan bu yana
o.
maz olsun sen i n gey i k av n . ka r akl ndan, H a l i l !
d ed i , g itti .
. . .

H a l i l kend i kend i n e :
Amma da musa l lat o l d u l a r h a ! "
da ha!

ded i .

.. Amma

Su ltan Kar gid ince gene yerine oturdu , saz n

kuca na ekt i . al riaa ba l a d . Geyikler trksn
den bakas n da almak i stemiyord u . stiyordu ya ,
e l i baka t rkye varm yord u . Belki on tane trkye
ba l ad , azck a l yor, bir d e bakyor k i el i , d i l i gey i k
l e r trksne dnverm i kend inde o l madan.
Gn dod u . Batya doru glgeler uzad . H a l i l
s az n yan na koydu . B i r zaman d a l d . Kaya l kl a rd a ,
256

u l u o rman larda geyi k l er gzlerinin nnde uuuyor

d u . Hal i l gzl erini kapatm amyord u .
Sonra gzlerini at , ayaa kal kt . Evleri yokuun
ba ndayd . Yokutan aa kyn iine doru i nme
e balad . Bunu anas grd. Arkas ndan komaa
ba l ad . Yetiti . Hal i l i ko l u ndan tuttu .
H a l i l i m ded i , b i l iyorum i i ndek i n i . B i l iyorum
sen i . Baban da byl eyd i . Gene dalgalan d n . Sen gey i k
av n a gi deceks i n . Yan n ynn dman d o l u . Uursuz
l u k , grdn ki ba m zda dnyor. Gey i k av n a g i t
m e . G itme yavru m . B i r oca kr koma . U mutsuz ko
ma. Dn eve, dn eve de anana b i r am bardak, bir de
nak l d i bek yap ! Evl eni nceye dek kyden km a !
Sonra st m , u a k stm sana h e l a l etmem .
H al i l dnd ka l d . Dnd ka l d ama, anas n n
el inden yakas n kurtard , yrd.
Yrd ama, iine de b i r avk d m t. Ky
de dolat . Tek bana ba nnde oradan oraya g i t
t i . Aya onu dal ara ekiyord u . Anas n n , Zeynebin
de szleri akl ndan km yord u . Ava g iderse Sultan
Kar n n e l i nden nas l kurtu l acakt . Kyn iinde ba
har buza la r taze taze o radan oraya sryorlard .
Buza l ar, gey i kleri geti rir akla. Geyikl ere benzemez
l e r ya . . . Buza l ar, b i r hafta l k, b i r ayl k buza l ar u
aa daki ova n n srm e l i cerenlerine benzer. uku
run atla kovu lan, sr sr gezen cerenl erine benzer.
Dertlen d i . Da larn kokusu burnuna gel d i . Burcu bur
cu. inde hasret vard . i yanyo rd u . Ama iine bir
sevin, b i r k sz yo rd u b i r yerl erden. Buza l ar pc
r l p r l , bahar taze l iinde, cerenler sry l e ovada ,
g ey i kl e r anga l l boynuzlaryla dal arda . . . Dnyor
l ard . Eve gel d i . eriden ba ltasn ald . Arkadaki da
a gitt i . B i r am devird i . am bl k blk bld. B
l nm gvdeyi eve ta d . Sonra dereye i n d i . Oradan
257

F. 1 7

da b i r nar kesti . Onu da s rtlad , eve geti rd i . Onu da

bl k bl k bl mt .
Evin nne, gne kar bacs gey i k postlar n
serm iti . stne oturdu . amdan b i r bardak oymaa
ba l ad . oktan beri bardak yapmyordu. O gn aka
ma kada r b i r bardak kard k i , naklar k i l i m nak
lar g i b i , ak n , hasreti n i , h e r eyini koymutu. Ak
am st anas na hediye ett i . Anas sevi nd i .
E rtesi g n Sultan Karya nardan b i r dibek yap
t . Sultan Karya verd i . Hem de evine gt rp verd i .
Suitan Kar buna derecesiz sevindi. H al i l i n b u me
galesinden herkes sevin i i ndeyd i . Zeynebe d i bek
l e r , am bardaklar yapt. Tahta e l i n i n a ltnda hamur
g i bi o l m utu . stedii nak isted ii yere vuruyor, g
ren i b i r ho ediyord u .
i m d i geyik avc s Hal i l de i l de, tahta nak
s H a l i l ol mutu . Gnde bir d i be k , b i r bardak yap
yordu. Yaknda ky t m naklarl a bezenecekti .
Gkdere ky nn kahya s , yani mu htar Gk H
seyin Aa karan l kta atna b i n m i Sarca l kye do
ru yol a l yord u . Kara n l kta Gk Hseyi n i n kararts
koyu b i r i hanet lekesi gibiyd i . H e m at n s ryor , hem
d nyord u . Hem de korkuyordu . Kendi kyl snden
korkuyor, daha ok da Sarc a l ky l snden korku
yord u .
Dne, korka, Karaca A l i n i n evi n i n nne ge l d i .
Sesizce atndan indi, At oradaki a l a ba l ad . Ayak
l a r n n ucuna basa basa merd iven leri kt .
Kapy usul usul al d . Kapy b i r del i kan l at .
Buyu r ett i . Gk Hsey i n ieri g i rmedi .
Yavru m , Aaya sy l e de az c k d ar ks n . "
D e l i kan l gitti . Az sonra Aa kapya g e l d i .
G k H seyin kulana e i l d i :
A l i Aa karde , ben g e l d i m . Ben Hseyin Aa258

y m . Kimse buraya g e l d i i m i b i l m es i n . G izl iden g e l

d i m . Sizin kyl lerden de bi lmes i n l e r .
Karaca A l i az c k p rn :
Kimse yok ierde Aa , .. ded i . Buyur ieri. Ho
g e l m i s i n .
eri g i rd i ler. G k Hseyin oturur oturmaz :
Kusura ka l ma A l i Aa , .. dedi . B i r kz, b i n kz
sana kurban olsun ama, ben i m e l i mden bir ey gel me
d i . Tre l e r bozulmu. Ky l beni d i n l eme d i . Sen de
b i l iyorsun . Ben yaptm kyl bozdu. O namussuz ky
l . Kyl de bozmad . O Sultan Kar var ya . O cad
var ya . . . Hep o bozdu . . . Onun ba n n altndan kt .
Adam gnderip o geyik avc s n o dadan geti rtti .
Ky l y o ayaklandrd . Aa l bir avrat a l d bizim
kyde, bir cad . Ben i m kusuruma kalma, d iye sana
g e l d i m bu gece vakti . Yalandm. El imde b i r ey ka l
m ad . Biz bozumaya l m seninle. Bir hal yolu bulu
nur. i md i l i k onlarn evlenmeleri n i n nne geece
i m . Geyik avc s n da bu Sultan cad ava salm yor.
Kyl ye d i bek, bardak yondu ruyor olana. Kyl y
onun taraf n a ekmek i i n . O Hal i l i benim yeri m e aa
kahya yapacaklar. Duydun mu ded i k l erimi A l i ?
A l i Aa dnd , dnd :
Saol Hseyin Aa . Biz seninle baba dostuyuz.
Bunun byle o l duunu b i l iyordum ya , kyl y k i m i n
ayaklan d rd n b i l m iyord u m . O cad n n hakkndan
g e l i ri m . Sen demi nde ol. Cann skma hi. Sen sa
al ki bana g e l d i n . Dostl uunu gsterd i n . Sen evl en
meyi geciktir. Gey i k avcs n da gey i k avna gnder
mek i i n el inden geleni yap .
Gk Hsey i n :
Her dediini yaparm A l i m . B e n kal k y m d a
g i deyi m . O namussuz kyl ben i m buraya geldr i m i
b i l mes i n .
259

Ayaa kal kt . M e rd ivenleri i n d i . Atn a b i n d i .

B i r i hanet kararts g i bi kara n l a kavutu.
Gk Hseyi n doru karde l erin evine gitt i .
karde lerin kk l eri kyn aa s ndaki srleri
n i n ba na g itm ilerd i . Byk olan kap l ar n n nn
de b i r ktn stne otu rmu yn ei riyord u . Baka
yerlerde kad n l a r yn e i ri rler, da kylerinde yn
erkekler eirir.
M erhaba , " ded i .
Olan ba n ka l d rd . G k Hseyini grd . Ayaa
kalkt :
" Buyur Aa , " ded i .
Aa yanna otu rdu .
B i rden az n at. yumdu gzn :
Duydum ki kz bug n , ya da iki gn sonra eve
recekm isiniz. Ne yapmak isti yorsunuz bu kye? B u
ky i k i para l k m etmek istiyorsunuz? Btn u To
ros ky l k l eri duyacak k i , korkudan kz hemen ever
m i i z . Nerde o kycek g i d i p n i an herifi n stne
atan babayi itl iiniz? Nerde bu korku ? Rez i l rsvay
ettiniz zate n , etti i n i z kadar Gkderey i . B i r de bunu
m u geti receksiniz ba m z a ? D iyecekler ki, gzn ya
p l acak dn, evvel bahara a l d l a r korku larndan . . .
Ben bu kadar derim . . . Evvel baharda siz dn oldu
unu grdr.z m? Ben bu yaa geldim grmed i m . ..
Dnd g itti .
kardein by , doru , " d iye i i nden ge
i rd i .
Gk Hseyin oradan d o ru H a l i l lerin evine kt .
Hal i l evi n nnde gne kar otu rmu , am bardak
l a r nak l yord u . Vard bana durdu. H al i l onun gel
diini duymad bile. O kadar iine dalm t . Gk H
seyin bir durdu iki durdu. ksrd . Hal i l gene duyma
d . Sonunda :
260

 B ire Hal i l , ded i , n e bu dal g n l k . Dnyadan

vazgelmisin. Ne bu d a l g n l k ? . . . ,,
H a l i l ba n kad rd . Gk Hseyin a layl a l ay l bakyord u .
Hal i l sayg l ca ayaa kalkt :
" Buyur Aa , ded i .
G k Hseyin vard , oradaki b i r kte kt .
Maa l l a h Hal i l sen b i r nak oldun ki . . . Oldun
k i oldun . . . Bu ne? E l i nden nur a kyor. Bir de duydum
ki yaknda dnn o l acakm . Nak l d i bekle: . am
bardaktan btn ky l l erin evi n i donattn. Bizim ev
a k l n a b i l e gelmedi. Dn yapaca n duymayan kal
mad . Bizim h a beri m i z bile yok .
Hal i l bahtiyar g l ms iyerek:
Sayende yapacaz Aa. . . Size haber verme
den o l u r m u ? Elbette sana haber veri lecekti . Hazr
l klar gr l s n , sana da haber verecekti k. Sana haber
vermeden olur mu? Bugne bugn bymzs n . "
Gk Hseyin birden parlad :
S iz bu kye oyun m u ka ryorsunuz? N e de
mek? S i z h i evvel bahard a dn yap l d n d uyup
iitti n i z m i ? Bunu d uyan tek i ky l l e r bize g l mez
ler m i ? Kycek gider n ian herifin stne atars n z,
sonra da g e l i r evvel baharda dn kurarsnz, o n
kyn aras nd a . B i r de g e l i r burada a m yontars n .
Geyik avna g i demezs i n . N e karm teki ky l l er?
G kdere ky Karaca Al iden korkuyor karm lar.
Bu senin am yontman yznden . . . ,,
Kprm t . Daha uzun uzun sylend i . Sonra
birden ayaa frlad , arkasna bakmadan h zla oradan
uzaklat . H a l i l arkas ndan bakt . Kend i kend i n e :
Doru syl yor Hseyin Aa , ded i . .. o k doru
syl yor. G ey i k avna korkumdan g i demed i m . Evvel
baharda , Kz Karaca A l i almasn d iye evlenece i m .

'I

:' I

26 1
;,

,il

Bu byle. Sao lsun Hsey i n Aa , bu i i yapsayd k ,

oyu ncak ol acaktk ele a l e m e . Destan ol acaktk ky
lerin d i l i n e .
B i rden ayaa kalkt , el i ndeki keskiy i , yontmakta
olduu d i be i , tel ere var g cy l e f l d rd .
Bu s rada ky n iinden b i r r lt ykseld i . Ha
l i l a l d rmad . Belki de duymad .
Gk H seyi n alann orta yerinde durmu :
" te grdnz ba mza gelen leri . . . Bu ky if
l a h o l maz bundan sonra. S ize iflah o l maz demed i m
miyd i ? te o l a n oldu. Evi m iz i ba m za ykt lar. Ky
den sry ekm i ler. Nereye gitti i bel i rsiz. Sa
rca l larn yayl m n a artk h i b i r hayva n m z g i remez .
B i r kz iin . . . Siz e l i n izlen yapt n z , ba n z l a ek i n .
Byk sz d i n lenmez o l du bu kyde. Tre leri avrat
l ara inetti n i z . B i r kz i i n Sultan Kar n n szyl e
yktnz b i r ky . . . B u , bu kadarla b itse iyi . Can kay
b da balayacak . "
B i rden ortaya Sultan Kar kt :
Kes , " ded i , Kes ! Herkes sen i n saka l na sayg
duyuyor. Kz verseyd ik, sanki gene bu ii ba m za
getirm iyecek m iydi Sarcal gavu ru ? Sizin g i b i avrat
yrek l i ler ykt ky zate n . "
G itti H a l i l i bu ldu. H a l i l at n h az rlam, daa g it
mee n iyetl enmiti . B i rden h m g i b i kar s n a d i
kildi :
Bi re geyik budalas o l a n . Sarcal senin yzn
den ky talan ett i . Sen de tutmusun geyi k av na
g i d iyorsun. Koyver at da d n .
Hal i l at b rakt . Kzg n kad n a dnd :
Dorusun ana , " ded i , duymad md bu i i .
N 'o l m u ol a ?
Ki m o l dukl ar be l l isiz. O n s i l ah l gelmiler, o
banlar balam lar, srleri ekm i l e r gtrmler . . . "
262

Hal i l :
Ki m l e r ?
una b a k ! D a h a k i m l e r d iyor. Kimler o l acak.
Sarcal lar. Duydunuz mu? Sarca l lar . . . Karaca A l i
n i n dman l . . . Sen de yi itsen . . . Ky yerinde na
m n be paral k etm iyeceks i n . Yarenlerini top l a. sen
de Sarcal n n srlerini ek . . .
,,

Bundan sonra iki kyn s r l eri d ar , yayl m la

ra kamaz oldu. O onun srsn alyor, ukurova
ya gtryor, yok pahasna u kurova Beyl erine sat
yor, o onun srsn .
O ky onun tek adamyla b i r yerde kar la rs a
ldryor, o o n u n adam n . Bu d bir aydan fazl a
srd . Hal i l bu i te kendisi n i gsterd i . Sarcal dan
hem kurnaz l kta , hem de y i itl i kte baskn g e l d i .
Sarca l lar, Karaca Al i , balarna gelenin H a l i l ta
raf ndan geldiini b i l iyorlar, H a l i l e pusu ku ruyorlar,
gey i k avc s kurnaz H a l i l bunda n t rl trl kurtu lu
yord u .
En sonunda Sarca l lar bu iten b kt l a r . k i yan
da da ne sr kal m t , ne mal . B i rbi rlerinden de kor
kuyorlard . Sarca l lar, Aalar Karaca A l i n i n aleyhi
ne m r l danmaa balam lard .
Bunu oktan beri duyan Karaca A l i d e korkmaa
ba lam t .
M ustan avuu a rd :
" M ustan avu karde , sen d nya grm a
d am s n , bu by le gitmiyecek. Herif b izden baskn
kt . Bizim kyl d iyormu k i , baz stszler, b i r kz
iin, Karaca A l i n i n b i r kz iin kymz harap ede
meyiz. Onun iin biz baka are dnmeliyiz. Bu o263

lan bu iten eki p , gene g ey i k av na srm el iyiz. En

iyi are bu. Ne yapa l m ? "
Mustan avu:
Bara l m . O d a isiz ka l nca gene geyi k avna
dnecek . Zaten barmaa Gkdere l i ler de can atyor
l a r. "
.. our. Baka are yok zaten .
yl eyse Koca Sleyman bar iin gnder.
Koca S l eyman gene atna b i nd i . Adam larn gene
arkas na a l d . Gkdereye d oru yne l d i . Vard Gk H
seyi n i n evine i nd i .
G k H seyin onl ar iyi kar l ad .
Koca S l eyman iner i n m ez sze ba l ad :
Syle kylye d e H seyi n , gayri ekinmes i n ler,
Sarca l l ardan onl ara bundan byle kt l k gel m eye
cek. Epeyce birbirimizi yed i k . B i r kz yznden . . . Ge
y i k i n i n n ian l s n n yznden. Kz a lsayd k haksz
l k o l u rd . Geyi kiye layk o k z . ..
Sonra atna bindi gitti .
O gi der gitmez, Gk H seyin a l ana kt . Ky l
r e rak etm iti gelen i . Hemen ba na top land l a r :
.. sarcal dan Koca S l eyman A a geld i . Ded i k i .
baral m . Sar cal dan Gkdereye bundan byle k
t l k gel meyece k. Siz de keses i n i z kt l , ded i .

Su ltan Kar :
B iz yapmad k ki biz kesel i m . Onlarnki kes i l i rse
bizimki de kes i l ir. Baa kamaynca Hal i l len, yakarc
gnderir. Sen de bunu kulana kpe et Gk Hseyi n
Aa da b i r daha n ian l k z lar peke ekme korku
dan e l i n Aas na, Paasna. Kula na kpe olsun. Duy
dun m u ?
Alandan ayr l d .
homurdand :

Arka s ndan

sevinle kalabal k
"

264

.. u Sultan Kar da erkekten daha erkek, ded i ler.

Hal i l e gitti . Halil gene bardak nak l yordu.
Sevin l e :
Bu naklad n d a b a n a H a f i f , ,. ded i .
Halil gld:
.. senin i i n bin tane bile naklarn ana, .. ded i .
.. sana b i r ey deyim k i Hal i l , Karaca A l i , Koca Sleyman Gk Hseyine bar gnderm i . O da ky
l y alana toplam bunu haber veriyord u . Ben de
Gk H seyine at m az m yumdum gz m . . . ..
Ha l i l :
.. Qnlar dururlarsa biz d e dururuz. Neyim ize ge
rek . Neyimize gerek, itle b i r uva l a g i re l i m . Karaca
A l i aznn pay n al nca . . .
Sultan Kar :

" B iz ondan baskn k nca . . . Haydi gayri kur d

n . . . S ras . ifte dn o l acak . "
Ha l i l :
Ana, .. dedi , b izim tremizde evvel bahar dn
kurmak var m ? Ben dn kurarsam Karaca A l iden
korktu derler. Dn gzn kuru l u r , sen b i l mez m i
s i n ? urada gze ne kal d k i . . .
"

" yl eyse bu ayl arda dne

a v n a gi tmiyeceks i n . . .

kadar

sen gey i k

,.

Ha l i l :
.. Qfur, .. ded i .
erden anasyla k z kardei kt . Sultan Karya
ded i l e r ki :
.. sultan Ana, Sultan Ana sen bunun o l u r dodiine
bakma, gece gndz gey i k trkleri sylyor. Bir gn
ba n alp g idecek. una bir iyice yem i n etti r .
Sultan Kar o n u yakasndan tuttu kaldrd :
Ka l k baka l m gavur o l a n . Tvbe et! Tvbe et
265

ki b i r daha geyi k avna gitmiyesi n , haydi tvbe et!

Tvbe et yezit ! "
Hal i l susuyord u .
Tvbe e t ! Tvbe et, d i yor sana Sultan Anan !
Haydi tvbe d e ! "
Syled i syled i , Hal i l i n az ndan b i r ey kmad .
E l indeki yakas n h m l a b rakt :
Se n i n ba na gelecek var a k l s z olum , " dedi
gitti .
Kza g itti .
Vay kz m , ,, ded i , sen bu a k l s z olanla evlen
mekle iyi etm iyorsun. B u ola nda d i n iman yok. A k l
yok. Gz sende de i l gey i k avnda. D nyay gey i k
av ndan baka , gz grd yok . Vay k z m vay! Se
n i n i i n sarpa sarm . Bu d e l i i manszla . . . Vay kzm
vay! Banda belalar dnyor. Belann stne stne
g i d i yor. Sen ona de ki, eer de, geyi k avna g i dersen
ben de sana varmam de! O l u r m u kz m ?
Kz:
Bunu ben ona nas l derim ki ana ? " d iye i n l e d i .
Sultan Kar kzd :
D iyemezsen , o d a s e n i n e l i nden ku olur uar.
Dersen belki nne geeb i l i rs i n . De bu dedikleri m i .
D iyemem . "
Dmanlar b i r pusuya drr l drrler. B i r
kayadan der l r. Geyik o n u kayas n a eker ld
rr. Dedikl eri m i de ona. Va rmam sana de, geyik avna
karsan . "
Kz:
" Na s l derim ki ! " ded i .
Su ltan Kar kzd , kprd :
S izin ba n zda belalar dnyor. Dn yor zaten.
B i rinden kurtuld unuz. Ak l s z l n zdan bei ne daha
d eceks iniz.
266

Oradan da bir h m g i b i ayr l d .

Yaz k ol acakt fidan g i b i Ha l i l e , Karaca A l i bir ey
getirecekti olann ba na . . . Kinci adamd . Hal i l i n
o n a yapt klar n yutamazd . A m a ne g e l i rd i e l i nden . . .
Aklsz, d e l i , it, inat H al i l ! Korkuyordu . aresiz l i k
iinde bunal yordu .
H a l i l de gey i k av n a g i tmemee karar verm i ti .
Vermiti ya , b i r g n kafay tutup geyik av n a gitmiye
ceinden d e e m i n d e i l d i . Korkuyord u . Tutkusundan
korkuyordu . Gn lerd i r i ki duygu a rasnda kendi ken
d is iy l e aip yord u .
B i r sabaht . G k Hsey i n Aa n n o l u k::p l arna
geldi.
Ha l i l , " d ed i , .. b e n g ey i k av n a gid iyoru m . G i d i
yorsan hayd i . Sana haber vermeden olmaz diye d
ndm. N e ders i n . . .
Hal i l , d i l e r i n i n aras ndan i mek g i b i :
O l maz, ,. ded i . Arkas n da Gk Hsey i n i n olu
na dnd .
Olan :
" Be n arkada diye haber vermee g e l d i m . Karaca
A l i d e n korkuyor, o zaten geyik avna kamaz diye
a d n km . ..
H a l i l ona h nla bakt .
bir d kopacakt be l k i .

O eki l d i .

eki l meseydi

Akam oldu . Hal i l in ii iine s m yor. At n n ya

n na g e l i yor. onu okuyor, o n u n l a konuuyor, g idiyor
gel iyor, olann szn kend i ne yed iremiyor, anas
n n , bacs n n , Su ltan Kar n n szleri kar s n a kyor.
k i rc i k l i , karar verememen i n s k nt s iinde.
Sabaha kadar gzlerine uyku girmed i .

267

Gk Hsey i n i n olu, Karaca A l i n i n evinde:

A a , d iyor, ben ona b i r kam koydu m k i bu
gece onun gzne uyku girmez. Bugn de i lse de ya
r n geyik avna kar. Dayanamaz. Yap n haz rl n .
Ona yeter k i , b i r gey i k l af eden olsun. Del i r i r. Ben
gey i k l af edince, yz as l d , gzlerinden ate sa l
d y a . . . G itmem, d e d i y a a l d rmay n . . . Duramaz o .
Ben onu bilirim.
Karaca A l i :
Sa o f , ,, dedi . Cebine b i r k n altn para koyd u .
Alt n n k rts duyu ldu .

afak atar atmaz, belki atmadan da biraz nce,

Hal i l atna atlad . Srd . Zeyneplerin evleri n i n oraya
ge l i nce durdu. Zeynep at n ayaklar n n ses i n i duy
mu d ar kmt .
G ene mi Ha l i l , gene m i ? ded i . Gene m i ? Hani
g itm iyecekti n ? Bu yap l r i mi? Ba nda belalar d
n yor. Su ltan Ana bizi m l e konumuyor. Senin ava git
tiini duyunca, g e l i r burada bana demed i i n i komaz .
Vazgel bu iten . . .
,,

Hal i l g l msyor, konum uyordu .

A l d rma Sultan Anaya . O korkuyor, Gey i i n g
nah ndan korkuyor. K i m a rp l m i mdiye kadar?
Hangi geyik avcs arp l m ? Sen a l d rma onlara. Ca
n n s kma . . . "
Kzn salar n okuyordu . Kz a l yordu. G it
me! G i tm e ! " d iyordu. Ama S u ltan Kar n n syled i k l e
rini sylem ee b i r t rl d i l i varm yordu.
Hal i l kzd . Onu orada , yle alar b rakt . At n a
atlad utu .
268

Kzg n d . Geyikl ere, anasna, bac s n a , Sultan

Karya, Zeynebe , her eye kzg nd .
Zeyn ep b i rden alamas n kesti . B i r a n , ksac k
b i r a n d u rdu. Gzlerini b i r noktaya d i kti . Sonra b i rden
ayaa frlad . Kouyord u . Arkasna bakmadan, can n
d i i n e takm kouyordu . H a l i l ortal arda yoktu. Yol
dan g itmiti . Bir zaman yol dan g idecek, sonra daa
yukar kvr l acakt . Dada yol biti nce Hal i l at ndan
i n ecek, at brakacak, kendi sarp kaya l ara t rmanacak
t . Zeynep bunu b i l i yordu .
H al i l ky ka r kmaz, ondan az sonra, Sarca l
kye doru b i r atl utu. Bu b i r ihanet atl syd . Bu atl
Karaca A l i n i n l m n betisiydi.
Vard . Aa n n avl usunda atndan indi. Aa bal
konda duruyordu .
" M jde Aam , " d ed i , " H a l i l atl a nd . Daa doru
srd . Daha da b i l e tutamad . Hemen atl a n rsak, u
i l erde yetiiriz ...
Karaca Ali bard :
Atlar ekin. M ustan avua d a haber verin.
te k i l e r bir tamam burada m ? "
Zeynep, onun at n b rakaca yere, u yu kardan
keseden d e gidi l ece i n i b i l i yordu. Ama bu yo l , bu ke
se yol sarpt . yles i n e sa rpt k i , g eyi k b i l e s ekemez
d e r l e r ya , ylesine sarpt . Zeynep bunu da b i l iyordu.
Ama Hal i l e yetimes i , onu bu yoldan a l koymas ge
re kti . Onu kurtarmas gere kt i .
Sarp kayalara t rman yord u . Duruyor, soluk a l
yor, sonra gene hzla t rman yordu . Hi ol mazsa ora
ya H a l i l l e birl i kte varmal yd .
nnde dz b i r kaya vard . Duvar g i b i nne
geri l m i ti . Ona t rman yord u . Trmanyor, b i r trl
tutunamyordu . T rmanyor, t rman yor, geri d yor
d u . E l l e r i , d iz l e ri syr l m t. Ama kmas gerekti bu
269

- gzlerinin nnde bir yavrulu geyik duruyordu.

kayay . Yoksa H a l i l e yetiem iyecekti . Hal i l i bu sefer

de karrsa, onun mutl a ka l ece i n e inanyord u . Ha
l i l l rse onun yaamas ka para ederd i . Hal i l i n l
mes i , onun lmesi demekti .
Trmand kayadan, e l leri zayflad , yere d
verd i . Bu belki on be i n c i dmesiyd i . n l i yo rd u .
G zleri n i kapatm t , at . Az c k d a kend isine
gel d i . Gzlerine inanamad . Kar kayada gzleri n i n
nnde bir yavru l u g e y i k duruyord u . Yavru l u geyik
ona bakyordu. Kza bakyor geldi . Belki de bakm yor
d u . Kz, iinden, bu bana durma g it, bizi kurta r, sevgi
l i n i de kurtar d iyor, ded i . Her yanlar k r l yor, dk l
veriyord u . u duvar ksa st dzlkt. Kayal kt
ya, dz kaya l kt .
Ta uzakta gzne b i rden b i r sel oyuu arpt .
Yrei arparak oraya kotu. Oras yukar kmak i i n
r:erd iven merdiven d i . Yrei azna gelecek kadar
sevind i .
Sel oyuuna at l d . Buras d a kolay de i ldi ya ,
c : k l maz da de i l d i te ki g i b i . Emekl iyerek kmaa
balad . abuk kmaa can atyord u . Bunca emekl er
den sonra ya H al i le yetiemezse . . . l mden de kt
olurd u bu i . Ha gayret!
B i r zaman sonra oyuktan kt ya , kendisi nde de
hay r kalmamt . Dizleri , e l leri kan iindeyd i .
Halsizl i kten sarho lar g i b i yalpa l yo rd u . Ken d i n i
b raksa d p o rac kta kal acakt . Oray geince, b
yk ya l aalar olan b i r orman l a dt. Orman
dan korktu . Ama gene kouyordu . Korkusunu g ider
mek i i n : Hal i l , Ha l i i i i l ! H a l i i i i i l ! d iye ba r yord u .
H a l i l i n bura l a rda ol m yaca n b i l iyordu . A m a g e n e de
ba ryo rdu .
Ormandan kt zaman n e stnde st, n e ba
nda ba kal m t . Ya r p la kt . al l a r eteklerini
271

a l p gt rmt . El lerinden bacaklarndan kan sz

yord u .
D p kal kyor, d p kalkyordu. a rm t yo
l u . H a l i l i n at n b rakt yer neresiyd i ? B uralar bi
l i rd i . Bir h dre l l ezde bu raya kadar km lard . Dem i
l erdi k i , i te burasdr, avc l a r n atlarn b rakt kla
r yer. Ya l b i r aa, aac n berisinde ancak b i r i n
san geecek by k l kte b i r gedik vard . Bunlarn ar
kas nda sarp kayalar. Atl arla buraya kadar geli nebi l i r,
teye geil emezd i . Oraya doru gitti i n i b i l i yord u .
Ama n e redeyd i ?
Byle ak n dola rken, b i r kaya n n ba nd a o
yavru l u geyi i gene grd . i nden : Bu geyik bak
beni terkeylemiyor, bunda b i r i var," dedi. Bu ge
yik l i san hal i l e bana b i r eyl e r sylyor ama . . .
Geyie doru yrd. G eyie yakla nca geyik
uzak lat .
Geyi i n ard b i r koyakt . Koyaa doru i n d i . B i r
den kulana b i r kurun sesleri geldi. Ku runlar ard
ard n a s k l yordu.
H a l i l ! Ha l i i i i i l ! Hal i i i i i il ! d iye var gcyle ba
rmaa bal a d .
Kurun seslerine doru kouyord u . Yakl at . B i r
kaya n n a rd ndan Hal i l i grd . B i r s r a d a m o n u e
vi rm i ti . H e l e a rkas n a doru b i r adam dolan yord u .
O n u grd. Hal i l i n arkas n a doru dolanan adam dur
du, n i an a l d s kt kurunu. H a l i l i n ba n n stnden
boa gitti . Adam kal kt , H a l i l e doru yrmee ba l a
d . Yaklat . Bu sefer iyice yaklam t . B i r n i an alsa
hemen vuruverecekti onu.
Adam teti e tam kerken ba rarak Zeynep n
ne at l d . Daha dorusu ada m n stne at lmak iste
m i , nne dmt . Tfe k de o anda patlad . Zey
nepten b i r l k koptu . Vere yuvarlan d . l du"

272

yan H al i l birden kendine g e l d i . Bu ses Zeynebin se

s iyd i . Hem de ok yak n nd a . Demi ndenberi bu sesi
d uyuyordu ama ona kulak n lamas gibi gel iyord u .
Zeynebin burada ii n eyd i ?
Kzn vu rulduunu Karaca A l i de grd. Atei
kest i l er.
Karaca A l i adam n a :
Gzn k r o l s u n , .. d ed i . Bana yapaca n b u
muyd u ? ..
H a l i l vard Zeynebin stne kapand . Onu kuy
tuluk b i r yere ekti . Buras kurun tutmazd .
.. a rm a ! Sen arma, arp d a kurunu yeme
H a l i l . Ben iyiy i m . Kurun sol kol um u azck s yrd .
Kend i l erini topl yan Karaca A l i etesi yen iden
kurun s kmaa ba l ad . E l l erindeki kz kaptrmlar
d . l ya da d i ri e l l erinde o l m a l yd kz. Belki de ha
fif yaralanm t . Karaca A l i d e l i o l uyordu. Bu k z ne
reden g e l m iti ?
Fakat H a l i l kar l k verm iyord u . Hal i l kzn kolu
n u n yen i n i y rtt . Kz n kol u para para ol mutu. Kan
d a du rmuyordu. Hemen gmleini kard . S k s kya
kzn ko lunu sard . Bu anda Karaca A l i n i n ada m l a r ya
k n l arna kadar g e l m i l erd i .
Zeynep :
.. Ne yapyorsun ? " dedi . " N e yapyors u n ? ld
recekler sen i . ,.
Kurunlar ba l ar n n az stnden geiyor, a rka
daki kayaya deiyordu. B u l unduklar yeri tutmuyordu
kurun. tekil erde de oraya yakl aacak kadar yrek
yoktu .
H al i l :
" Yaran a r ya, ok kr ldrc de i l . Kan
d u rursa ok iyi o l u r . "
Zeynep:
273

F. 1 8

 Sen bana bakma . Can n kurtarmaa bak! Yak

layorlar. Kan da d urur, iyi d e o l u r. Sen ken d i n i kur
tarmaa bak.
Hal i l onl ara s kmaa balad . H nlanmt . Ba
l a r n kald rtmyord u .
arpma gece yarsna kadar srd. Zeynebin
yaras soumu azm t . Aryo rd u . Zeynebin i n i ltisi
kaya larda yan k l a n yordu.
Hal i l :
u u i n i ltiyi azck kes de Zeynep unl ar yar p
ka l m .
Zeynep b i r t rl i n i ltiyi kesem iyordu .
Zeynep az c k kes d e . . . Sen i n sesine skyor
lar kurunu bu karanl kta. Az c k kes iver. Aralar ndan
ka l m . Sonra isted i i n kadar l k at! Ba r a r .
Ba nda durmu i n i ltis i n i n kes i l mesini bekliyord u .
Zeynep b i rden, Hayd i , kesti m , ded i . H ayd i
kaa l m . Kestim sesi m i . Kesemezsem yolda, az m
mend i l len kapat.
Ses i n i kest i .
Yola d t l er. Kayarak emberden ktlar. Ka
raca A l i n i n adamlar yerleri n i daha kurunluyorlard .
H a l i l kz s rtna a l m t . Kzdan ses seda k m
yord u . Zeynep s e s karma m a k i i n dudaklar n d i
l eri n i n arasna a l m t. i n i yord u . Ama ses de kar
m yord u .
H a l i l .. uzaklat k, ., ded i . .. i sted i i n kadar i n l e .
Burada stme gel i rlerse h e p s i n i ldrebi l i ri m . Az
nce ben onlarn pususundayd m, imdi de onlar be
n i m pusuma decekler eer geli rl erse st1T1e. Ba
ra!: i l d i i n kadar ba r .
K z s rtnda H a l i l Gkdere 'ye doru i n d i . Karaca
Al i arka lar ndan gelememiti . Pusudan ka rd n n
274

pususuna dece i n i b i l iyord u . Kz i n lediine gre l

memiti. Kz inlediine gre , yaras l d rc dei l
d i . Kz l mesin de . . . N a s l o l s a u gey i k av d e l i s i n i n
el inden a l rd bir gn. Erge a l rd . Ahdetm iti a l a
ca kt .
A l a afak al rken, Gkdere n i n stbandaki du
var g i b i kaya l a g e l d i ler. B e l a l b i r bahard . Da l ar
nen n i l en iyordu. Kek i k kokuyo rdu. Peryavan kokuyor
d u . Hava b i l l u r g i biyd i . Dokunsan k r l acak, k m lda
san k r l acak g i b i . yl e p r l p r l .
H al i l :
Azck ars geti ya , ded i .
Zeynep:
Geti .
Hal i l :
Ne der d e ard mdan g e l i rs i n . . .
Zeynep g l msed i .
Hal i l : .. u ie bak ! i m d i nereden i nmel i ?
Zeynep : Ben uradaki bir s u oyuundan kt m.
Hal i l oyua bakmak iin ayaa kal kt . B i r de bak
t ki baucundaki kayada yavrusuyla bir gey i k durup
durur. B i rden tfeini evi rd i . Zeynep onun tfeini
ev i rd i i n i grd . .. H a l i i i l ! ,, d iye ba rd. .. Etme bunu
H al i i i i i l ! ,, Tfek patlamt . B i r daha patl ad . Ana ge
yik i l k tfekte atlay p kat . k i ncide Hal i l yavruyu
vurdu. B i r daha att. Sonra koa koa, vurduunu a l
maa g i tti . A l d g e l d i .
Zeynep , ded i , av m z da yapt k . Avs z d a
dnmed i k ya . . .
Zeynep al yord u .
u Ki m b i l i r ba m za n e l e r g e l ecek! Geyi k kuzusu
l d r l r m? Kimbi l i r ba m za . . . Gryorsun neler
geld i ! Bundan sonra da neler gelecek ! . . .
,,

"

275

Hal i l gl yor, a l ay ed i yordu.

Zeynebi e l i nden tuttu k al d rd . Bir e l i nd e avlar ,
tfe i , b i r yan nda Zeynep . . . n m ee balad .
S e l oyuuna geldi l er. Zeynep i ki gz i k i eme,
daha al yord u . Hal i l : Kes n 'ol ursun Zeynep," ded i .
Ne yaptk? Avmz yaptk. N e i sters i n benden? Ben
bir daha ava kmyaca m ki, ba m a bir i ge l s i .
Tvbeler tvbesi gey i k av n a . nandn m i m d i ? Tv
beler tvbes i . . . "
Sel yata ndan i n d i l er. Hal i l dalarn kurduydu .
Zeynebi o s e l yata ndan, yadan k l eker g i b i i n
d i rd i . Zeynep bu kolayla at .
Yrdler. Kayal kt a m a , H a l i l kaya l kta nas l
yrnr b i l i yord u . le vakti n i a z gee G kderen i n
stne geldi l er.
Hali:
Yaran nas l old u ? Aryor m u ?
Zeynep:
o k s zl yor," ded i . o k szl yor .
H al i l :
Byle kye g i dersek o l maz. Geceyi bekleye l i m
de . . . yl e g i re l i m . Dostu muz var, dman m z var.
S k d i i n i . Sana bir kuzu kebab yapay m d a ye . . . Ya
rana d a iyi gel i r gey i k kuzusu . "
Zeynep:
O l u r , ded i .
Hal i l , orada geyik ola n yzd . Tuzu da vard .
Tuz l ad . B i r ta n stne uzatt . akmak akp bir ate
yakt. Atein yal m l ar ge k yordu. B i r zaman ge
i nce ya l mlar eki l d i . Tepe l e m e krmz kz ka l d or
ta l kta.
Uzaktan s i lah sesl eri g e l mee ba lad .
Zeynep:
Bu dz n e ? ,, ded i .
276

" Karaca A l i , ,, dedi Ha l i l . Sanki b i r biz miyiz

onun dman . Bu sefer o dmtr pusuya. Bu zu
l u m l a o ok yaamaz. Bu pusudan kurtulsa b i l e , baka
bir pusudan kurtu lamaz. Pusu kuran pusudan gider.
Atadan d ededen byledir. Byle gelmi by l e g i d e r .
Zeyne p :
B i z buradan g i d el i m , d ed i .
Ha l i l :
Karan l k kavumadan o l maz . ..
ki ndiye doru yo l a ktlar. Kye i n d i k l erinde
kara n l k kavuuyordu . Doru Zeyneplerin evlerine
vard l a r. Ky l Zeynebin evi n e toplanm t. Onlar
ki mseye grnmemek iin geceye kalmlard . T m
ky eve top lanm buldular.
Balar n lerinde ky l kalaba l n n aras ndan
g eti ler.
Su ltan Kar :
" M aa l lah H al i l babay i i d i n e d e , d ed i . " M aal
lah babayiide. Vay maa l l a h . Bu sefer d e av yerine
Zeynebi avl a m . Maal l a h da yavruma! Ha maallah! . . . Hani kpolu . . . Hani yezid . . . Hani boynu d evri les i , tvbe demitin gey i k avna . . . Kz da m b i l e
gtrd n ? B i r d e kz d a b i l e gtryorsu n . . . Vay
a k l s z . . . Vay a k l s z geyik avc s . u e l i ndeki ne? . . .
Va rd bakt ki geyik yavrusu. l bast .
.. Bunu da m yapt n ? Hem Zeynebi avlad n hem
d e geyik ola m avlad n ? Vay, vay , vay ba ma g e
l e n l e r . . . Vaaaay ba m a . . . ..
H al i l susuyord u .
S u ltan Kar , b i rka ky l kar d a h a , Zeynebin yan na vard lar. Kz sapsar kes i l miti.
Su ltan Kar :
Vuruldun m u ? d i ye sordu .
.. Kol umdan vuru ldum.
"

2 77

 K i m vurd u ? ..
gavurlar . ..
Ne d ed i n d e g i tti n ?
Ha l i l i dndrmek iin . ..
o k m u aryor . ..
o k . ..
K z yataa yatrd l a r. Yaras n at lar. Yara ku ru
m utu . Ete yapm t bezler. Zorla skt ler.
Sultan Kar ba rd :
H arap olmu k z n kol u h arap. Kem i i d e k r
m . Bu kz iflah etmez. Para para olmu kzn g
s, ko l u . . . Para para, H a l i l . . . A k l s z olum. Hemen
su st n . Yak yap n . H avak m zaten. Morarmadan
yara , yaky yerletire l i m . Yoksa kz lr. u del ice
H a l i l i n yznden . ..
Kz n kolunu sard lar ya , o l m ad . Ta uzakta Toro
sun te gees inde b i r ya l ce rrah vard . Ona adam
gnderi p geti rtmeliyd i . M u htar, yan i kyn Aas ,
H a l i l e : G i d iver d e adam a l g e l , .. ded i . H al i l , hazr
lanm. ata b i n m iti k i , Su ltan Kar farkna vard . G it
t i , at n n d izg i n ine yap t .
n aa , i n aa d e l i c e , aklsz, ussuz yavrum .
n de koca cerraha bakas g its i n . ..
Hali l :
Ben g i der i m , .. ded i .
Su ltan Kar atn ba n h z l a sallad .
u H i d e b i r yerlere g i d emezs i n . Anladn m ? n
aa . n aa da atrma az m . K z bu h a l e get i r
d i n de l i l i i n yz nden. B i r de . . . n ! "
H a l i l gitmek iin at n n d i zg i n i n i ekti .
n ulan aa , .. ded i . n u l a n . n d iyorum sana.
imdi gz l eri n i kar rm .
H a l i l i attan ekti a l d .
At n d a ekti a h ra ba l a d .
278

Zeyneb i n byk karde i n i n yan na varnca, ona

kt :
Se n , ,, ded i , sen bostan h oyuu musun? Sen
nes i n efend i aa? Bin at na d a git koca cerra h a r .
B i n atna. abuk g i t gel ! Sonra kzn ba n a b i r h a l
g e l i r . Yara kararm . Kt duruyor. Cerrah yetimez
se yara n n karas y re ine vurur. Zeynep de i k i gne
varmaz lr. Ben by l es i n i ok grdm .
By k karde d ar kt . Atna atl ad . Srd. O
da anlam t ki kz elden g i d i yordu . Cerah abuk ye
titirme! iyd i .
Toros ky l klerinde b i r grenek vard r . Ka laba
l k iinde, bakas n n gzlerinin nnde nian l lar b i r
b i rleriyle konumazlar. Sevim e l eri , konumalar g i z
l id i r. Kye gece gelmelerinin sebeb i n i n b i r tanesi d e
buydu .
Gece yary geiyord u . Hal i l d arda dolanp du
ruyord u . Kend i kendine, g eyi k avna, dt pusuya
kahred ip duruyordu .
erde kzn banda S u ltan Karyla b i r l i kte, b i rka ya l kad n ka l m t .
Sonunda Hal i l d ayanamad ieri girdi .
Ana , ded i , Su ltan Ana, nas l Zeynep ?
Sultan Kar ba n kal d rd bakt :
" Bak ite gzyn nnde. Kendinden gem i ya
tyor. B i r tek soluk a l yor. te gryorsu n .
H a l i l armt :
ok mu kt ? ok mu kt ? ,, deyip du ruyordu.
ok mu kt ?
Kzn ya nna otu rdu . Gzlerini kzn soluk, b itm i
yzne d i kti . Orada y le kal d . l g i b i ka l d .
Ocakta ate yan yord u . Harlyd ate.
Su ltan Kar da, te ki kad n l a r da susmulard .
O rta l kta korlanan ate i n ses i nden baka t yoktu .
279

Su ltan Kar H a l i l i n h a l i nden korktu .

Yavru kalk, ded i , ka l k da g i t uyu. Zeynep uyu
yor. O kadar b i r eyi yok . Koca cerrah da l eye d o
ru gel i r. Gel i rse de kurtu lur kz. Var git de uyu ! "
H a l i l , Koca Sultann kal k dediinden bakas n
d uymam t. Hayal meyal kend ine ka l k diyorlard .
Bunu b i l iyord u . Ayaa ka l kt . Ayaa ka l kt n n da
farkmda d e i idi .
Gkyz y ldzla de l iyd i .
Ky ya lpalyarak sabaha kadar dolat. Daa k
t . Geri dnd . Ku lana geyi k sesleri al n r g i b i ol
du. H al i l n e daa kt n n farknda oldu, ne sabaha
kadar ky a r n l a d n n , ne de y ldzla del i gky
znn. Kulana gey i k sesleri gel iyordu , kyn drt
yan n sarm dalardan . . . G e rekten geyik ses l eri
gel iyordu . H al i l bunun da fark nda de i l d i . yle bir
ses kulana a l n yordu ya, nenin nes iyd i bu ? D
nem iyord u .
afak atarken kend i s i n i evlerinin nnde buldu.
Gn douyordu. Evin nne, h e r zaman k i , aa i l eri
yapar, saz alarken gne kar oturduu yere otu rdu .
Gn dod u . Gn doarken aa dan yukar ana
s n n g e l d i i n i grd . ine b i r korku d t . Korku
dt ama, H a l i l yeri nden de k m l dayamad . Anas
yan na gel ince ancak sorab i l d i :
Nerden Ana? yi m i ? yi l eti m i ? N as l ? "
Ana:
Gzn at , ded i . u senin deli akln yok
mu? Vay yavru m yok mu? Elin kznn ba n da bel aya
soktun. Vay yavrum. Deli yavru m .
H a l i l , iy i d i r , l af n duya r duymaz ayaa frl a d .
Yokutan aa d e l i g i b i koma a balad .
Su ltan Kary Zeyneplerin kapsnd a buldu. S u l
tan Kar n n azc k yz g l yord u .
280

ce .

.. sultan Ana nas l ? d i ye sordu .

Sultan Kar :
Gzn at y a , cerrah gel mezse i i kt ben-

H a l i l ieri g i r d i . Zeynebin yan n a vard . Zeynep

onu grnce bahtiyarcas n a g lmsedi.
Buna sevindi H a l i l .
imdi cerrah gelecek. H i b i r eyc i i n kal maz
o zaman . ..
Bunu sulu sulu syl yord u .
leye doru i d i k i kap n n nne i k i atl ind i .
Birisi koca cerra h , b i ri s i byk kardeti .
Cerrah e l i nde ieler, kutu l a r dolu b i r torbayla
ieri g i rd i . Kzn yaras n at . B i rden yz dei ti .
Karakt .
ok zaman gemi b u n u n stnde n , " ded i , iyi
lemesi mk l . Belki ko l u kknden keseriz.
H a l i l arkas nda d uruyordu . Birden ne geti , el
lerine sar l d .
" Kurtar koca cerrah Zeynebi. Sana k u l kl e olu
ru m . Kurtar Zeynebi . Zeynebe b i r ey o l u rsa beni de
lm b i l . Sen imdi i k i kii kurtaracaks n . Ona gre
a l koca cerrah . . .
Koca cerrah o kadar ya l yd k i , ya n n ka su la
rnda o lduu be l l i b i l e de i l d i . Kr krt yz . Y
znn k r larna bir parmak sard . Bura halk A l l ah
,,

tan sonra , koca cerraha i n a n rd . Kimse adn b i l m ez

d i . Koca ce rrah gel d i , koca cerrah g itti.
Koca cerrah halden anlard . By l e ilerin ounu
grmt .
.. Evel a l lah kurtarrm o l u m . Sen k m ekme.
Zor gn gemi ya, evel a l l ah ku rtarrm yavru .
G l msed i .
Sana da zorlu bir geyi k avc s diyorl ar. N i an l 281

n iyi l eti ri rsem . . . Sen de bana bir geyik tekes i vu

racaks n . Sz m ?
H a l i l sevi n l e :
Sz, ,, ded i .
Koca cerrah o n be g nden fazl a kal d Gkdere
de. Koca cerrah bunu h i yapmamt . B i r hastada b i r
g nden fazl a kal mazd . Y e r uzaksa o k ok iki g n ka
l rd . Sonra yl e hastalarn aya n a da g itmezd i . Ar
da olsa b i rok hastalar onun ayana g i derlerdi .
Koca cerrah soydan cerraht Ocakt yan i . Onun
i l alar n kimse b i l mezd i . Kimse renememiti. Ko
ca cerra h n el ine dp de kurtu l mam ki mse azd .
Koca cerra h n on be g n kyde ka lmas Gkde
rel i l eri onurland ryordu .
H a l i l , kyden ayr l mad a n koca cerraha geyi i n i
vuracakt a m a , Sultan Kar bunu istemiyordu. Su ltan
Kar n n da el inden Hal i l kurtu lam yord u . Hal i l i i n
den : D ur, d iyord u , nas l o l sa b i r yolunu buluru m .
B i r yolunu bulur, bir ava kar m . Ka l mam alt nda b u
i y i l i i n i n cerra h n . Ka lmam. B i r ava karsam deil
b i r teke . . . Koca cerra h n kyne t m len veri ri m .
O n be g n , b i r ay, b i r buuk a y H al i l Zeyneb i n
baucundan ayrlmad . Yani austos sonlarnda, Zey
nep iyi lei nceye kadar. Bu s rada da l ardan geyik
sesleri geliyordu. Geceyi gey i k sesleri dold uruyor
d u . Hal i l a ryordu . Bu gey i k sesleri nereden g e l i
yord u ? Eskiden geyi k sesl eri n i duyard ama, bu kadar
kyn yak n l ar nda duymazd . i nden, b iz avc l
b rakt k b raka l , nered eyse geyikler gel i p bizim k
yn iine dolacaklar, .. d iyord u .
B i l m iyordu ki kula n a gelen g e y i k sesleri dei l ,
geyi k sesleri tak l i d i d i r . A n l a m yordu. Hal i l , geyik se
s i n i tak l i d i nden ay ram yacak kadar kt avc deil
di. Bunu b i l i yoruz. Bandaki belay d a b i l iyon.z. ar282

p ma gnnden sonra Karaca A l i H a l i l i d ar eke

b i l me k , avlamak iin her gece Gkdere ky n n drt
bir yan nda gey i k sesi takl i d i yapt ryordu adamlar
na . . . Gey i k avc l a r n n b i r grenei vard r . Avc l a r
geyi kleri yuva l ardan d ar u ratmak, vurmak n
geyi k tak l i d i yaparlard . B i l h asa d i i gey i k s e s i tak l i
d i . Bu tak l i d i yapabi l me k i i n , kz, manda boynuz
lar ndan boru l a r yaparl ard . B u boruyu alarlard . Ge
y i k sesi karrlard .
B u ite M u stan avu ok ustayd . Onun a l d
boru t a m tamna g e y i k s e s i karyord u . Her gece sa
bahl ara kadar Gkdere n i n drt b i r yannda geyik ses
leri , a k n l k iinde, H a l i l bunu avc l b ra kt n a
yoruyor, k e n d i kend i n e n yordu .
Geceleri art k H a l i l i n gzne uyku gi rm iyordu.
B u geyik sesleri sabah l a ra kadar kula ndan g itmiyor
d u . Az c k da kuku l anyordu ya . . . Ama aylar ay k i m
g e l i p de a v avl yacakt Gkdere n i n drt b i r yan nda . . .
B i r g n , iki gn . . .
Karaca A l i n i n bu i l eri ba n a geti rd i i n i b i l i yor
du ve sz ve rmiti Su ltan Karya. Her b i r i i n i , hatta
avc l n b i l e evlend i kten sonra yapacakt .
A m a koca cerraha da sz verm iti . A n t imiti .
Ev lenmeden nce koca cerra h n kylsne b i r gey i k
e t i leni ekecekt i .
Su ltan l<ar , Zeynep, b rakm yorl ard o n u . Yalva
ryor, yakaryor, b rakm yorlard . .. Koca cerra h n bize
bu kadar iyi l i i var. Sz de verd i k . ki g n l k . Zaten
uzaa da gitmek yok. G eyi kler kyn burnuna kadar
g e l m i ler. k i g n g ider. Sonra g e l i r i m . Koca cerraha
verm i old uumuz sz de yerine g e l i r .
Kend i s i n i zorla tutuyordu .
Bugn l erde geyik sesleri de kes i l m i ti nedense.
283

Duys a , kend i n i tutamay p tufe i n i kapt g i b i da l a

ra sa l d racakt .
Arkada Koca Durana gitti .
.. D u ra n , d ed i , .. ben d m gryoru m ? Yoksa
hayal m i ? k i aydan b eri u bizim dal arda gey i k ses
l eri g e l iyordu . imdi kes i l d i . Sen de duydun m uydu ?
Koca D u ran : Ge l iyordu y a her gece. ki g eced i r g e l m ez o l d u .
.. D e m e k b e n d grmyormuum . . .
H a l i l geyik sesleri n i n kes i l mesine sev i n iyord u .
Sevincinden uuyordu. Kendi kend i n e : " nal lah b i r
daha g e y i k s e s i duymam , d iyord u .
Koca Du rana, Zeynebe, Su ltan Karya n n e ge
l e n e : G eyi k sesi kes i l d i gece l eri . De i l m i , kesi ldi , "
diye so ruyordu. " Kes i l d i yle m i ?
" Kes i ld i " laf n duyar duymaz, seviniyordu . o
cuklayord u . Varp saz n a yap yordu. alyo rd u .
Hep sevin hava l ar .

Ey l l ba yd . Dn g n g e l d i att. Ha l i l , Sul
tan Kar , H a l i l i n kz kardei , anas , Koca Dura n , H a l i
l i n kydeki akraba lar , kzn karde leri hep dn ha-
z rl ndayd l ar. B i r sevdan n haz r l ndayd l ar.
Bu
dne koca cerrahn kyl l e r i , maceray duyan ya
k n kyler de kat l yorlard . . . Gr l me m i b i r dn
o lacakt Torosta . . .
Dn ba l a d . Gr l m e m i b i r ka laba l k doldur
mutu ky . Uzaklardan a k l a r g e l m i , sazlaryla k
y doldurmulard . Davu lcular, halayc lar gelmilerd i .
Ky n h e r kes inden b i r nee fk ryord u .
Hal i l de sevi nten uuyor , baz baz halaya g iri
yord u . Son gn n i an atma, bayrak d rme gny
d . B u , Ha l i l i daha da sevi n d i rd i .
284

Yal n z kal nca H a l i l kederleniyord u .

Bug n l e rde yan ndan ayr l m ayan arkada Koca
Durana:
y i ki , iyi ki," d iyord u , geyi k sesi duyu l m uyor .
Yoksa dayanamaz, e l dn yaparken, ben g ider koca
cerraha geyikler vuru r gel i rd i m .
G ey i k sesine benzer b i r ses, rnein b i r inek,
b i r kz sesi onu deli ed i yord u . Sesi duyar duymaz
b i r rperiyor, sonra i nek ya da kz sesi olduunu
ren ince sev i n iyordu .
H a l i l ate stndeyd i .
Karaca A l i bunu mahsustan yap yordu . S i n i rl erini
geriyordu H al i l i n . Art k H a l i l i n ne biim bir adam ol
duunu renmit i . Tetikte, dnn b itmes i n i , bu
h ay huyun ortadan eki l mesini bekl iyor. O zaman
te k ba n a , ya l n z kalan Hal i l i daa ekmek daha ko
lay o lacakt .
Dn bitmiti. Yare n l eri gece Hal i l i ard ndan
yumrukl yarak gerdek odasna soktu lar. H a l i l odaya
g i rd i . Zeynep onu bekl iyord u . Zeynebe d oru g i der
ken, b i rden kulana b i r ses g e l d i . Hal i l durd u . Ba n
sesin geldii yne evird i . G eceyi geyi k sesleri dol
du ruyordu . Artk duramazd .
u Sen azc k dur Zeyne p . Ben g i d i p hmen g e l i
r i m , " ded i . Tfe i n i kapt , frlad .
Ay vard . Gitti . Daa kt . R zgar g i b i kaya
l klar t rmanyordu .
O kt ka geyiklerin sesi uzaklayordu kaya l a
rn a rd n a doru . Hal i l dar at l rken urac kta san
m t geyikleri . . .
B i rden ses ler kesi l d i . Sesler kesi l i r kes i l mez de
Hal i l b i r yay l m atei aras nd a kal d . Kol u ndan bir s 285

z duyd u . Kend i s i n i b i r kaya n n ardna, oradaki derin

ce u kura att . Tuzaa d tn anlamt .

Zeynep gerdek odas nda b i r bek l ed i , i k i bekle

d i . . . B i r saat geti , i k i saat g eti . . . imdi g e l i r i m , ..
d iyen Hal i l gelmed i . Zeynep o anda anlad . Onun d a
k u l a n a geyik sesleri a l n m t . Geyi k av na g itme
sindi ? . . . D ar. Hal i l i n tfeklerinin as l olduu yere
kt . Ba kt ki Hal i l i n tfe i yerinde yok. Geri g e l d i .
Yerine oturdu. Dnmee balad , boynunu bk p .
Sonra usuldan alamaa ba l ad . yle donmu kal
m t . Yznde bir an bir u m ut ld yor, sonra yzn
deki umut snyordu.

H a l i l bu i l erin ustas kes i l m i t i . em berden

kurtu l may kol luyord u . Sa yandan bir a kl k var g i
bi g e l iyordu ona. Ba ka are yoktu . Oradan emberi
yar p kmalyd . Sabah o l u rsa hi kam yacakt .
emberden dar k p arka l arna gemel iyd i . yl e
yapt . Onun emberin dna ktn tekiler duyma
d l a r b i l e . Ylan g i bi kaymt .
Arka larna get i . Tfeklerinin azndan kan ya
l ma doru lttu tfe i n i . l k ku runda b i r oy ana m ,
duydu . B i r daha s kt . B i r OY anam , " daha duydu.
Sonra b i r zaman i k i yandan da kurunlar kes i l d i .

Vakit afaa yakla yord u . Hal i l g e l m iyord u . Ne

d iyecekti sabah leyi n ? Ha l i l , beni kodu da gitti mi, di286

yecekti ? l drseler bunu d iyemezd i . G erdek gecesin

de kap l a rda del i kan l l a r bekler. G vey bir iki saat
sonra d ar kar, del i ka n l l ara kz n bekareti haberi
n i veri rdi. Dardaki i ki d e l i k a n l dan b i ri s i :
u N 'oldu Hal i l e ? N eredeyse g n doacak . ..
te k i :
" B i r i gelmesin ba na ! "
A p kapy sora l m m ?
.. B e l k i uyumutur . Yaz k uyandrmya l m . "

Sonra birden tfek sesleri gene balad . Ama

uza kta n , ok uzakl ardan g e l i yordu tfek sesleri . H a l i l
a l d rmad . Sonra tfek sesleri kayboldu. Tan yerleri
rken Hal i l s i perinden kal kt . Sakna sakna, gece
ki u oy anam, .. sesi n i n g e l d i i yana g itti . B i r kaya n n
ard ndan bakt . Vuru l a n l ardan b i r i n i tan d . Bu Karaca
A l i yd i . tekine bakmad b i l e . Kaya n n ard ndan kt ,
yanlarna gitti . zntyle bakt . Oradan ayr l d .
Dnm, kye doru yrrken b i r kaya n n ban
da o geyii grd. B i rden fke l end i . Geyi i tan m t .
O d i i gayii. Homurdand : Btn bu ileri s e n ge
tird i n bama, .. ded i . H nla geyie doru yrmee
ba lad . Geyie doru i l erl iyor, geyik yerinden k m l
dam yord u . Hal i l bu geyi i n h uyunu b e l l e d i i i i n da
ha i l erlemed i . N i an al d . Kurunu s kt .
Bu geyiin huyunu b i l i rd i . Onun nice by l e yu
varland n grmt . na n m yordu ya . . . Gene de
geyi i n dt yere gitmekten kend i n i alamad .
Vard k i n e grsn , gey i k yerde debel enip durur .

287

G n ku l u k o l m utu . S u ltan Kar b i rden ieri g i r

d i . u N erede o H al i l ? d i ye ba rd . u Nerde? Gn ku
l u k o l u r da adam daha yatar m ? H al i l ! H a l i l !
H a l i l ses verm iyord u .
Zeynep ! Zeynep ! " d e d i bu sefer de . . . G e n e ses
kmaynca kapy at g i rd i . Zeynebi daha a l m a m
yatakta grnce duraklad u N 'oldu kz m ? ded i . Zey
nep kar l k veremed i . u N 'o l d u H a l i l e kz m ? Zey
nep : u l k a kamdan tfeini a l d kt g itti .
Neden syl emed i n d ardakilere ?
imdi ge l i r i m , ded i . N ereye gitti ini b i l miyo r
d u m ki . . .

Sultan Kar dn meye ba l a d . Vay bama ge

len lere ! Vay bana , " d i ye dnyordu .

H a l i l bel i nden ba n kard .

Debelenmekte
olan geyi i n st ne b i r baca n koydu .. Geyii bo
azlamaa ba l ad . Daha can l olan gey i k b i r aya y
la vurunca . . . Hal i l tam uurumun kar s ndayd . . .
B i r ayayla vurunca uurumdan aa yuvarlan d .
Uurum usuz bucakszd . Alt yan grnmyor
du. Kara n l k , uzak b i r koyakt . Kayann yz c i l alan
m gibi dzd .
C i l a lanm g i bi d z yerden aa doru uan Ha
l i l kaya n n orta yeri ndeki b i r kayaya tak l d . Usuz
bucaksz uurum ortas nda ka l d . Oraya dnce Ha
l i l kend i nden geti . ld derd i n . . .
H al i l e ld derd i n . B i r ka saat sonra Hal i l ken
d i s i n e g e l m iti ama, keke g e l meseym i . Kr lmad k
h i b i r yeri kal mam. Yara s souduka. H a l i l kaya
l ara yapyor t rnaklaryla kayalar yoluyor, oray bu 288

ray dil iyord u . Habire al kan dz kayadan aaya

akyordu .

Kye bir atl g i rd i . Ky birden kart . A zdan

aza bir sz dolat . Ha l i l Sarca l n n Aas Kara
ca A l iyi , b i r de adam meri ldrm . . . ..
Ky yas iinde kal d .
Arkadan kye b i r oban geldi. Gene a zdan a
za bir sz dolat : " H a l i 1 Karaca AI iyi vurd u ktan son
ra . kendisi n i uuru mdan aa atm .
Btn ky ol u k ocuk yol a dt .
Sultan Kar , il erinde a l duvak l g e l i n .

Balarnda

nce Karaca A l i n i n l s n grdler. Banda

b i l e durmad lar. Sonra gey i i n lsn grd l e r .
Sonra t a aa l ardan b i r i n i lti duydular. Ba kt lar H a l i l
uurumun k ntsnda h ayal meyal grl yord u . n
ceden d e b i r i n i lti geliyord u .
G itti ler kyden uzun kendirler geti rd i l er. H a l i l e
sarkttlar Be l i n e ba l a da eke l i m , ded i l er. H af i f i n
i p e dokunacak h a l i b i l e yoktu . n i ltisi g itti ke art
yord u .
Balayamay nca Ha l i l :
Si z varn g i d i n , " ded i . Ben gelemem , " ded i .
Bel i n e i p i ba layp d a o uuruma i n i p H a l i l i karmaa k i mse cesaret edem iyord u .
Zeynebe de syley i n . M u radna ers i n , d i ye i n
l e d i . Sonra s e s s o l u k kes i l d i .
Zeynep b u n u duyunca ay kt . Uurumun banda
donmu duruyordu . B i rden kend i n i Haf i l i n stne b
rakt .
289

F. 1 9

. . .iki sevgilinin dup

e...
can verdikleri yerd

O g n bugndr, o usuz bucaksz kayadan b i r

trk g e l i r. Trknn sz l eri afak vakitl eri , tan yer
leri d yacakken iyice a n l a l r .

Ben d e gittim bir geyiin avna

Geyik ekti beni kendi dana
Tvbeler tvbesi geyik avna
Siz gidin kardalar kaldm kayada.
Ben giderken kayaba kar idi
Yel vurdu da klm kl m eridi
Ak bilekler ta stnde rd
Siz gidin avclar kaldm kayada
U rgamm kayada asl kald
Elbisem sandkta deili kald
Gerdekte nianl m ksl kald
Siz gidin kardalar kaldm kayada.
Kayann dibine ad r kursunlar
ifte davul ifte zurna vursunlar
Kayada kaldm yare desinler
Siz gidin avclar kaldm kayada.

te orada, iki sevg i l i n i n dp can verd i k leri

yerde, her y l , oraya d t kl eri gnn seherinde, tan
yerl eri rken , iki iek b iter. Bu iein b i ri k rm
z , biri mavi aar. Tam g n n ucu gr nr, ekler
biri birine kavuacakken, te kayadan bir geyik uarak
gel i r, iekleri yer. Bu her yl by le o l u r .

291

YAAR

KEMAL'iN

T E K

E S ER L E R i

Bin Boalar Efsanesi

Arda Efsanesi
Btn

H ikayeler

ince Memed 1
nce Memed il
Ortadirek
Yer Demir Gk Bakr
lmez Otu
Bu D iyar Batan Baa
Akasazn Aalar (Baslacak)

293

CEM YA YINEV'nin
TRK SANATCILARI DZS
1 . Bin Boalar Efsanesi

Yaar Kemal

15.-

2. nce Memed I

Yaar Kemal

20.-

3. nce Memed II

Yaar Kemal

20.-

4 . . Bu Diyar Batan Baa

Yaar Kemal

20.-

5. Anadolu Efsanesi

Yaar Kemal

15.-

6. Arda Efsanesi

Yaar Kemal

10.-

7. Damda Deli Var

Aziz Nesin

10.-

8. Biz Adam Olmayz

Aziz Nesin

12.50

9. Vatan Saolsun

Aziz

10. Toros Canavar

Nesin

10.-

Aziz Nesin

10.-

1 1 . Murtaza

Orhan Kemal

15.-

12. Eskici Dkkan

Orhan Kemal

15.-

13. 72. Kou

Orhan Kemal

14. Karadenizin Kycnda

Rfat Ilgaz

12.50

15. Susuz Yaz

Necati Cumal

10.-

16. Zeli

Necati Cumal

12.50

1 7 . Kopuk Takm

Tark Dursun K.

10.-

18. Denizin Kan

Tark Dursun K.

10.-

7.50

19. Direin Tepesinde

Bir Adam
20. Byk Yolculuk

Zeyyat Selimolu

5.--

Kamuran ipal

5.-

2 1 . G0ebe Denizin stnde

Bir Adam
22. Hasretinden Prangalar

Melih Cevdet Anday

5.-

Ahmet Ar

7 .50

Eskittim
23. Va-N'lara Mektuplar

Nazm Hikmet

25. air Baba ve

Nazm Hikmet

Damdakiler
26. Garipler Soka

Balaban
Oktay Akbal

294

12.50
4.12.59
5.-

CEM YAVINEV'nin

YEN C I KAN KTAPLAR!

KIZIL VE KARA :

Dnya Edebiyatnn on byk

roma

nndan birinin en iyi evirisi . ( eviren Nurullah Ata)

iki cilt bir arada. 600 sayfa, 20 Lira.
PABLO NERUDA - iiRLER :

1971 Nobel Edebiyat d

ln alan ilili air Nerudann en gzel iirleri. (evi

ren Hilmi Yavuz) 7,5 Lira.
Montaigne'in ok byk ilgi gren nl

DENEMELER :

eseri geniletilerek yeniden basld. eviren Sabahat

tin Eyubolu.

( 4.

basm) 15 Lira.

BiR DELiKANLININ ROMANI :

GNL EGiTiMi : Flau

bert'in dev roman Cemal Sreyann gzel Trkesiy

le dilimize kazandr:ld. 20 Lira.
SUSUZ YAZ :

Necati Cumal'nn en nl eseri tekrar ba

sld. 10 Lira
72. KOU :

Orhan Kemal'in sat rekorlar kran byk

hikayesi. Altnc basm. 7,5 Lira .

295