Uydu Jeodezisi

YILDIZ TEKNK NVERSTES
NAAT FAKLTES
HARTA MHENDSL BLM
2011-2012 GZ DNEM
UYDU JEODEZS
DERS NOTLARI
Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

Lisans: Yldz Teknik niversitesi Harita Mhendislii
Yksek Lisans: Yldz Teknik niversitesi Uzaktan Alglama ve CBS
retim yesi:
Yrd. Do. Dr. Nihat ERSOY
STANBUL, 2011
indekiler Tablosu
JEODEZ GR .......................................................................................................................................... 3
1.DNYA LMES .................................................................................................................................. 4
1.1.Uydular .......................................................................................................................................... 4
1.2.Uydu lmeleri (Gzlemleri) ......................................................................................................... 5
1.2.1.Dorultu lmeleri: ................................................................................................................ 5
1.2.2.Uzunluk lmeleri: ................................................................................................................. 5
1.2.2.1. mpuls lme yntemleri: .............................................................................................. 5
1.2.2.2.Faz lme Yntemleri: .................................................................................................... 6
1.2.2.3.Uzunluk Fark lmeleri (Doppler Etkisi) ......................................................................... 6
1.2.2.4.Altimetrik lmeler ve Uydudan Uyduya lmeler ........................................................ 7
1.2.2.4.1.Etkilenmemi (bozulmam) yrnge; ...................................................................... 8
1.2.2.4.2.Etkilenmi (Bozulmu) Yrnge .............................................................................. 14
1.2.2.4.3.Presesyon-Nutasyon............................................................................................... 17
1.2.2.4.3.1. Presesyon ....................................................................................................... 17
1.2.2.4.3.2.Nutasyon ......................................................................................................... 17
1.2.2.4.4.VLBI (ok Uzun Bazl nterferometre) (Very Long Baseline Interferometre) ......... 17
3.KOORDNAT SSTEMLER .................................................................................................................... 18
3.1.Uydu Jeodezisinde Koordinat Sistemlerinin Geliim Sreci: ....................................................... 18
3.2.Uydu Jeodezisinde Koordinat Sistemleri ..................................................................................... 19
3.2.1.Astronomik Koordinat Sistemi (Gksel Koordinat Sistemi), ( X A , YA , Z A ) ........................... 20
3.2.2. Yersel Koordinat Sistemleri ................................................................................................. 20
3.2.2.1.Gzlem Noktas Merkezi (Toposentrik) Koordinat Sistemleri ....................................... 20
3.2.2.1.1.Yerel (Yersel) Astronomik Koordinat Sistemi ......................................................... 21
3.2.2.1.2.Toposentrik Ufuk Sistemi ....................................................................................... 22
3.2.2.2.Yer Merkezli (Jeosentrik) Koordinat Sistemleri (Dnya Koordinat Sistemleri).............. 24
3.2.2.2.1.Konvansiyonel Dik Koordinat Sistemi ..................................................................... 24
3.2.2.2.2. Dnya Jeodezik Dik Koordinat Sistemi (WGS-84) .................................................. 25
3.2.3.Elipsoit Koordinat Sistemi .................................................................................................... 26
3.2.4.Yrnge Dzleminde Koordinat Sistemleri .......................................................................... 27
3.2.4.1.x-ekseni Perige Noktasndan Geen Dik Koordinat Sistemi .......................................... 27
3.2.4.2.x-ekseni Dm Noktasndan Geen Dik Koordinat Sistemi ......................................... 28
4.ZAMAN SSTEMLER ............................................................................................................................ 30
4.1.Gne Zaman .............................................................................................................................. 31
4.1.2.Dnya Zaman (Universal Time):UT gsterilir ...................................................................... 31
4.1.2.1.UT0 ................................................................................................................................ 31
4.1.2.2.UT1 ................................................................................................................................ 31
Lisans: Yldz Teknik niversitesi - Harita Mhendislii
Yksek Lisans: Yldz Teknik niversitesi - CBS ve Uzaktan Alglama
Ticari amala olmamak ve kaynak belirtmek kouluyla her trl ortamda ksmen ya da tamamnn oaltm ve datm serbesttir.
2
4.1.2.3.UT2 ................................................................................................................................ 31
4.2.Yldz Zaman ................................................................................................................................ 31
4.3. Atom Zaman (Atomik Zaman) (TAI) (International Atomic Time) ............................................. 32
4.3.1. UTC Zaman (Coordinated Universal Time) ......................................................................... 32
4.4.GPS Zaman .................................................................................................................................. 32
5.KOORDNAT SSTEMLER LE LGL EK BLG ....................................................................................... 35
6.UYDU TEKNKLERNN (SSTEMLERNN) GELM SREC .................................................................. 36
6.1 GPS (Global Positioning System) ................................................................................................. 36
6.1.1.Navstar GPS .......................................................................................................................... 37
6.2.GPSin blmleri .......................................................................................................................... 37
6.2.1.Uzay Blm (Uydular) ........................................................................................................ 37
6.2.2.Kontrol Blm (Uydu zleme stasyonlar).......................................................................... 38
6.2.2.1.Yayn Efemerisi (Broadcast Ephemeris) ......................................................................... 38
6.2.2.2.Duyarl Efemeris (Precise Ephemeris) ........................................................................... 38
6.2.2.3.Yayn Efemerisi ile Duyarl Efemerisin Karlatrmas ................................................... 38
6.2.3.Kullanc Blm (GPS Alclar) ............................................................................................ 38
6.2.3.1.Kullanm Amalarna Gre Alclar ................................................................................. 38
6.2.3.2.Alc eitleri .................................................................................................................. 38
6.3.GPS lleri le Konumlama ........................................................................................................ 39
6.3.1.Pseudorange (Pseudo) Uzunluk lm le Mutlak Konum Belirleme ................................ 39
6.3.2.Faz lleri le (Rlatif) Bal Konumlama ........................................................................... 39
6.4.GPS Sisteminde l Hatalar ...................................................................................................... 39
6.5.GPS Sisteminde Duyarlk ltleri ............................................................................................... 40
6.5.1.Duyarln Bozulmas (Bozukluu) (Dilution of Precision)=DOP ........................................... 40
6.5.2.GPS Sisteminde Doruluk ..................................................................................................... 40
6.6.GPS lme Yntemleri ................................................................................................................ 40
6.6.1. DGPS (Diferansiyel GPS) lme Yntemi............................................................................. 41
6.7.GPS Sisteminde Ykseklik Belirleme............................................................................................ 41
6.8.GPSin Gelimesiyle lgili Kurumlar ve Servisler........................................................................... 41
7.KISALTMALAR ..................................................................................................................................... 43

JEODEZ GR
1)Atmosfer (Hava kre)
2)Hidrosfer (Su kre)
3)Litosfer(Ta kre)
4)Barisfer (Ar kre)
5)Pirosfer (Ate kre)
Dnya=Yer=YeryuvarYeryz
Takre=Litosfer=Yeryz=Fiziksel Yeryz
Sputnik-I1957 ylnda frlatlan uydu. Bu uydu ile birlikte uzay aratrmalar balyor.
Jeoyer, dezilm, jeodeziyer lm
Fiziksel yeryznn eklini karmak ya da haritalamak iin gerekli anabilim dalna jeodezi denir.
Jeodezi
1-Fiziksel jeodezi
2-Matimatiksel jeodezi
3-Jeodezik astronomi
4-Uydu jeodezisi
5-Dengeleme
Matematiksel Jeodezi; yeryznde yaplan uzunluk, ykseklik, doruluk vb. llerle geometrik
yntemlerle yeryznn eklini karmak.
Fiziksel Jeodezi; Yeryznde yer ekimi kuvvetini len gravity lleri vardr. Yeryznn ekim
alanlarn belirleyen bilim daldr. (Potansiyel Teori)
Jeodezik Astronomi; Yldzlara astronomik gzlemler yaparak astronomik enlem, astronomik boylam,
azimut as, aklk as ve benzeri lleri yapan bilim daldr.
Uydu Jeodezisi; Uydulara gzlem yaparak ok byk nirengi a olutururuz. Dnya nirengi a
oluturulur.
Dengeleme; ok sayda gzlemle llerin geree en uygun deerler elde edilir.
GPS-GNSS
1-Uzay Blm
2-Kontrol Blm
3-Kullanclar Blm
Yersel Jeodezi ile Uydu Jeodezisi Arasndaki Farklar:
1)Yersel jeodezide yaplan gzlemler ve hesaplama teknikleri ayr ayr yaplr. Uydu jeodezisinde ise
birlikte yaplr.
2)Yersel jeodezide lmeler deyince yatay alar, uzunluklar ve nivelmanla belirlenen ykseklikler
anlalr. Bu lmeler sonucunda yeryzndeki noktalarn konumu belirlenir. Uydu jeodezisinde
lmeler deyince yapay gk cisimlerinin gzlenmesiyle uzunluklar ve uzunluk deiimleri anlalr. Bu
lmler ile yer istasyonlarnn ve uydularn konumlar belirlenir.
3)Yersel lmeler, noktalarn birbirlerini grmesi koulu ile uygun hava koullarnda yaplr. Uydu
lmeleri noktalar arasnda gr olmakszn gnn her saatinde her trl hava koulunda yaplr.
4)Yersel jeodezide yaplan ller ile yatay ve dey boyutlu lke nirengi alar oluturulur. Uydu
jeodezisinde yaplan lmelerle 3-Boyutlu dnya nirengi a oluturulur.
5)Yersel jeodezi statik bir yntem ve tekniklerden bahsederken, uydu jeodezisi uydularn hareketli
olmas nedeniyle dinamik bir yntemden bahseder.

1.DNYA LMES
Uydu jeodezisi ile yapay uydulara gzlem yaplarak Dnya nirengi a kurulur. Dnya lmesinde
ama Dnya'nn eklini, bykln ve ekim alanlarn belirlemektir. Dnya'nn ekli, Dnya
lmesinin geometrik ksm, ekim alanlar ise fiziksel ksmn oluturur. Dnya lmesi yeryz
zerinde yaplr. 2 yzeyden oluur.
a)Fiziksel Yeryz
Dnya'nn kat ve sv ksmn atmosferden ayran yzeye denir.
b)Matematiksel Yeryz
Fiziksel yeryznn karada kalan ksm zerindeki noktalarn yatay konumlarnn belirlendii elipsoit
ile dey konumlarnn belirlendii jeoit matematiksel yeryzn oluturur.
Yatay Konum: Fiziksel yeryz zerindeki noktalarn elipsoit normali boyunca elipsoide
indirgenmesinden sonra veya elipsoidin herhangi bir projeksiyona almas ile projeksiyon
dzlemindeki hesaplarla belirlenir.
Dey Konum: Fiziksel yeryzndeki noktalarn elipsoitten olan uzaklklarnn bulunmasyla belirlenir.
Fiziksel yeryznn denizlerde kalan ksmlar yaklak bir nivo yzeyidir. Akntlarn etkisinde
kalmayan durgun deniz yzeyinin karalarn altndan getiini dndmzde nokta dey
konumlarnn belirlendii jeoit elde edilir. Sonu olarak yeryznde bir noktann konumu yatay ve
dey datum zerinde hesaplamalar yaplarak belirlenir.
Elipsoit: Yeryznde yaplan llerin zerinde hesaplarn yaplaca bir referans yzeyine
indirgenmesi gerekir. Yatay konum iin en uygun referans yzeyi bir geometrik ekil olan elipsoittir.
Elipsoidin dnyaya gre konumunu belirleyen parametreler ikiye ayrlr.
Fiziksel Parametreler; Dnyann asal hz, Dnya'nn atmosfer iindeki yer ekimi ve dinamiksel
basklktr.
Geometrik Parametreler; Elipsoidin byk ve kk yar eksenleri (a,b), basklk (f) ile astrojeodezik ve
gravimetrik yntemlerdir.
lkesel ve blgesel kabuller dolaysyla belirlenmi ok sayda deiik elipsoit vardr. Her lke
kendisine en uygun elipsoidi semi ve fiziksel yeryznde yaplan gzlemleri bu hesap yzeyine
indirgeyip seilen projeksiyona elipsoidal almlardr. Trkiye'de hesap yzeyi olarak Hayford
elipsoidi kullanlmaktadr.
Jeoit: Durgun deniz yzeyinin karalarn altndan da getiini varsayarak ve dey konumlar iin
seilen, zerinde hesaplarn yaplabilecei en uygun referans yzeyidir.
Dnyann eklinin belirlenmesinde esas olan jeoitin deiime uramasnn dier bir deyile
Dnya'nn gravite deerlerinin farkl olmasnn nedenleri:
1)Ay, Dnya ve Gne arasndaki ekim kuvvetleri
2)Dnya'nn kendi etrafndaki dn hz
3)Kutup gezinmesi
4)Ozon tabakasndaki bozulmalara bal s ve basn deiimleri
5)Yeryznde ktle dalmndaki deiimler
6)Yer alt su seviyesindeki deiimler
1.1.Uydular
lk yapay uydu 1957 Sputnik-I'dir.
Gnmzde uzaya, eitli amalar iin frlatlan yapay uydulardan askeri amal, haberleme,
meteorolojik amal, maden ve tarm alanlar ile jeodezi biliminde yararlanlmaya balanmtr.

5
Jeodezik amal uzaya frlatlan uydular dnyann ekim alan ierisinde bir cisim ve uzayda bir hedef
olarak iki trl dikkate alnr.
Jeodezik amal GPS uydularndan;
a)Dnyann ekim alanlarnn belirlenmesinde
b)Dnyay kaplayan mutlak koordinat sisteminin olumasnda
c)Jeoitin belirlenmesinde
d)lke nirengi alarnn konumlandrlp, birletirilmesinde
e)Kta hareketlerinin belirlenmesinde
f)Kutup hareketlerinin belirlenmesinde
g)ki nokta arasndaki uzunluklarn duyarl bir ekilde elde edilmesinde
h)Nirengi a sklatrlmasnda
i)Navigasyon amal kullanlr
1.2.Uydu lmeleri (Gzlemleri)

Dnya zerindeki bir noktadan uydulara
a)Dorultu lmeleri
b)Uzunluk lmeleri (1-mpuls, 2-Faz Fark lmeleri)
c)Uzunluk Fark lmeleri
d)Altimetrik lmeler yaplr.
1.2.1.Dorultu lmeleri:
Gzlem noktasndan gnderilen lazer nn uyduya arpp yansmasyla grnr hale gelen
uydularn arka planda yldzlarn da grnd fotoraflar ekilir. Yldzlarn bilinen astronomik
koordinatlar ile ekilen fotoraf koordinatlarndan yararlanlarak uydularn astronomik koordinatlar
belirlenir.
Fotoraf ekiminde kullanlan kameralar;
1-Sabit kameralar
2-Yldzlar izleyen kameralar
3-Uydu hareketini izleyen kameralar diye e ayrlr.
1.2.2.Uzunluk lmeleri:
mpuls ve faz lme yntemleri olarak ikiye ayrlr.
1.2.2.1. mpuls lme yntemleri:
Frekans 1-2 TeraHz (10 Hz) olan lazer nn uyduya gidi-dn zaman llerek uzunluklar
belirlenir. Lazer uzunluk lmelerinde SLR (Satellite Laser Ranging) sistemi kullanlr.
Bu sistem GPS'in kontrol blmnde bulunur.
Uzunluk lmelerinde kullanlan yer istasyonudur.
Bu istasyondan uyduya gnderilen lazer sinyali, uyduda bulunan, zel olarak tasarlanm yanstclar
yardm ile tekrar yer istasyonuna iletilir. Gnderilen lazer sinyalinin yer istasyonuna (SLR) dnd
an periyodik zaman sayac durur ve sinyalin bir tam uu zaman kaydedilir. Bu uzunluk,
t
c
2
forml ile hesaplanr.

6
1.2.2.2.Faz lme Yntemleri:
Frekanslar 200 Mhz ile 6 GHz arasnda olan mikrodalgalar kullanlr. Gzlem noktas ile uydu
arasndaki llen uzunluklardan yararlanlarak uydu kenar alar oluturulur.
Burada koordinat hesaplar ilerde kestirme ve geriden kestirmeye benzer ekilde ayn mantkla
yaplr.
Uzunluk lmelerinin mant, yeryznde koordinatlar bilinen P1 , P2 , P3 gibi noktadan ve
koordinat bilinmeyen P noktasndan u1 , u2 , u3 uydularna t1 , t2 , t3 zamanlarnda yaplan uzunluk
lmelerinden uzay ilerden kestirmesiyle u, u, u uydularnn koordinatlar belirlendikten sonra
uydular alcym gibi dnlerek uzay geriden kestirmesiyle P noktasnn koordinatlar elde edilir.
P1 , P2 , P3 SLR noktalar, P noktas da gzlemcidir. Yani GPS sisteminden yararlanan kullancdr.

1.2.2.3.Uzunluk Fark lmeleri (Doppler Etkisi)
Dnya zerindeki alc ile uydu birbirlerine gre hareketli olduundan uydudan fu frekansyla
gnderilen sinyal alcdan f A frekansyla alnr. Buna doppler etkisi denir. fU frekansl sinyalin dalga
boyu , periyodu T olsun. ekilde grld gibi bir tam dalga yaylncaya kadar uydu S kadar yol
alrsa uydunun v hz,
S ds
v
S v T
T
dt
fu

olur.
Uydunun alcya yaklamas durumunda, ekilde grld gibi bir tam dalga iin T periyodunda
gerekli olan t annda yaynlanan sinyalin faz ile t=t+t annda yaynlanan sinyalin faz
arasndaki dalga boyu uzunluu,
' S
v
c
v
c
fu
fu fu
fu
v
1
c
eitlii ile bulunur.

Uydunun hareketli olmas durumunda, alnan sinyalin dalga boyunun deitii grlmektedir. Buna
karlk uydudaki faz deimez. Sonu olarak doppler etkisi sadece alnan sinyalin frekansn deitirir.
Faz asn deitirmez. Alnan sinyalin frekans (Uydu alcsnn frekans),
fA
'
eitliindeki
fA
' yerine konursa,
c
c
fu
v
1
c
v
fu 1
v
c
1
c
fu
Uydunun alcdan uzaklamas durumunda, alnan sinyalin frekans fA,
v
1 ds
f A f u 1 f u 1
c
c dt
Uydunun alcya en yakn olduu noktada ise
ds
0 olacandan, gnderilen ve alnan sinyallerin
dt
frekanslar birbirine eit olur.
f A fu
Bu durumda sabit frekansla zamann arpm o sre iindeki tam dalga saysn verir.
n:tam dalga says ise;
n f t
Hatrlatma: c t
1.2.2.4.Altimetrik lmeler ve Uydudan Uyduya lmeler

Uyduya yerletirilmi radar yardmyla uyduyla deniz yz arasndaki uzunluklar llr ve llerin
deerlendirmesiyle deniz yz topografyas ve jeoit belirlenir. Altimetrik lmelerin duyarll 5 ile 10
cm arasnda deiir. Uydudan uyduya uzunluk lmeleri ve uzunluk fark lmeleri dnyann ekim
alanlarn belirlemek amacyla yaplmaktadr.
mpuls uzunluk lmeleri ynteminde;

Pseudo uzunluk lm,
S UA ( xU xA ) 2 ( yU y A ) 2 ( zU z A ) 2
Smp ( x p xm )2 ( y p ym )2 ( z p zm )2
Uydu koordinatlar; x p , y p , z p
Alc koordinatlar; xm , ym , zm
1.2.2.4.1.Etkilenmemi (bozulmam) yrnge;
Yeryznde alclarn koordinatlarn belirlemek iin GPS uydularnn konumlarn belirlemek yani
uydularn yrngesinin hesaplanmas gerekir. Uydu yrngesininin hesaplanmasnda Kepler
kanunlarndan yararlanlr. Gezegenlerin gne etrafnda hareketlerini aklayan bu yasalar dnya ile
etrafnda hareket eden yapay uydulara uyarlanabilir.
Kepler Yasalar:
1)Uydu dnyann etrafnda elips bir yrngede hareket eder ve dnyann merkezi elipsin odak
noktasnda bulunur.
2)Uydu ile dnyann merkezini birletiren doru paras eit zamanlarda eit alanlar sprr.
3)Uydunun dnya evresindeki bir tam dolanm sresinin (u) karesi yrnge elipsinin byk ekseninin
kpyle doru orantldr.
G k M k (md mu )
md : Dnyann ktlesi
mu : Uydunun ktlesi
u : Uydunun dnya evresindeki bir tam dolanm sresi
k 6.673 1011
u2
m3
kg s 2
4 2 3
a
G
Bu eitlik ile dnyann evresinde hareket eden yapay uydunun bozulmam yrngesini buluruz.
Yrnge ve yrnge zerindeki uydunun konumunu belirlemek iin gerekli olan 6 kepler eleman
kullanlr. Bu kepler elemanlar ile herhangi bir zamanda uydunun yrnge zerindeki konumu
belirlenir.

Uyduya etki eden btn kuvvetler ihmal edilirse (yapay) uydunun hareketi elips yrnge zerinde
gerekleir. Uyduya ait elipsin odak noktasnda dnya bulunur. 6 kepler eleman ile yrngenin ve
yrnge zerindeki uydunun herhangi bir zamandaki konumu belirlenir.
Bu elemanlar;
a : Yrnge elipsinin byk ekseni
a 2 b2
e : Yrnge elipsinin1.eksantrisitesi e
v : Gerek anomali
i : Eim as, yani yrnge elipsini tanmlayan eim as
: Perigee noktas ykseklii, yani elipsin dnkln tanmlayan perige deikeni
: Dm noktas rektasensiyonu veya uydunun gneyden kuzeye gei noktasnn anm as
K dm noktas:
Uydunun gney kutbundan kuzey kutbuna getii noktadr.
a ve e parametreleri:
Yrngenin bykln ve biimini belirlerler.
ve i alar:
Yrnge dzleminin uzaydaki konumunu belirler.
v (gerek), M (ortalama) anomali:
Uydunun yrnge dzlemindeki konumunu belirler. Yani perigeye gre uydunun yrngedeki yerini
belirler.
as (perige noktas ykseklii):
Yrngenin, yrnge dzlemindeki konumunu belirler. Yani ekle gre dm noktasndan (K)
perigeye olan adr.
Ortalama asal hz (Uydu hz) (n):
(Uydunun ortalama asal hz) Sonu

cinsinden kacak
3
a
dk

10
G u2
4 2
(Yrnge ekseninin byk yarap)
k 6.673 1011
km3
kg s 2
G k M 398600
km3
s2
G k M 1434960000
km3
dk 2
t0 uydunun perige noktasndan gei zaman olmak zere;

Herhangi bir t zamanndaki ortalama anomali (M, M(t)),
M M (t ) n (t t0 ) sonu derece () cinsinden kacak

eitlii ile bulunur.
t anndaki eksentrik anomali (E veya E(t));
E e sin E M
E M e sin E
Not: E deeri iteratif olarak zlr.
t anndaki gerek anomali (v veya v(t));
y pe
x pe
tan v
1 e2 sin E
cos E e
Yer vektr (r) uydunun Dnya (yer) merkezine uzakl;
r a (1 e cos E )
Uydunun yrnge dzlemindeki dik koordinatlar;
x pe x e a a cos E e a a (cos E e)
y pe a 1 e2 sin E
Bu eitliklerle uydunun yrnge dzlemindeki konumu belirlenir.
rnek:
Eksentrisitesi 0.01 olan yrnge zerindeki uydunun tam dolanm sresi 12 saattir. Perige
noktasndaki gei zaman 11 saat (11h) olan uydunun 25 dakika sonraki yrnge dzlem
koordinatlarn ve gerek anomalisini, yer merkezine olan uzakln bulunuz.
zm:
Verilenler:

11
e 0.01
u 12h
t0 11h uydunun perige noktasndan getii andaki zaman
Not : Herhangi bir t zaman verseydi farkn alacaktk ama
(t0 t ) t 25dk
h
m
bu soruda zaten farkn vermi. Mesela 11 25 sonra diyebilirdi.
km3
G 1434960000
dakika 2
stenenler:
x pe , y pe ?
v?
r ?
1
2
1
3
u G
(12 60) 1434960000
a
26610.21297km
2
4 3.142
4
2
n
G
360
rd 180
derece
1434960000 2
0.008726646262
0.5
0.5
3
m
3
dk
dakika
dk
a
(12 60)
26610.21297
M M (t ) n (t t0 ) 0.5
t
E (1) M e sin M
E (2)
derece
25 dk 12.5
dk
12.5
0.01 sin12.5 0.2181661565 0.002164396 0.2203305526rd 12.62401076
12.5
0.01 sin12.68401076 M e sin E (1) 12.62522119
E (3) 12.625233
E (4) 12.62523311
E (5) 12.62523311
E E (5) 12.62523311
x pe a (cos E e) 26610.21297 (cos12.62523311 0.01) 25700.69177km
y pe a 1 e2 sin E 26610.21297 1 0.012 sin12.62523311 5815.9833653km

tan v
y pe
x pe
5815.9833653
v 12.75108336
25700.69177
r 26610.21297 (1 0.01 cos12.62523311) 26350.54503

12
r : Uydunun yer merkezine olanuzakl

r : hz vektr
r a 2 b2 c2
r a 2 b2 c 2
Belirli bir anda yer vektr ( r ) ve hz vektr ( r ) bilinen bir uydunun yrnge elemanlar aadaki
eitliklerle bulunur.
i ve alar (parametreleri):
(sin sin i)i ( cos sin i) j (cos i) k
r r
r r
Byk yar eksen ( a ):
r G
2G r r
G 398600
km3
km3
1434960000
s2
dk 2
Eksentrisite ( e ):
e 1
r r
Ga
Gerek anomali ( v ):
cos v
a (1 e2 ) 1
e r
e
Perige ykseklii ( ):
sin u
z
u bulunur.
r sin i
uv
13
Hatrlatma:
ax
a b bx
ay
by
az ax
b z bx
k i
ay
by (ax by k ) (a y bz i ) (a z bx j ) (iby a z ) ( jbz a x ) (kbx a z )
j
rnek:
27.03.2004de saat 12:00da
r 4000 km i 6000 j 5000k
r 1.5 km / s i 2 j 5k
stenenler: i ve , a, e, v, ?
zm:
r 40002 60002 50002 8774.964387 km
r 1.52 22 52 5.590169944km / s
Uyar:
km3
Hz km / s cinsinden verildiinden G 398600 2 alnr.
s
4000 6000 5000

r r 1.5
2
5 20000i 27500 j 17000k
i
r r 38016.44381 km2 / s
(sin sin i)i ( cos sin i) j (cos i)k
20000i 27500 j 17000k

38016.4438
(sin sin i)i ( cos sin i) j (cos i)k 0.526088134i 0.723371185 j 0.447174914k
cos i 0.447174914 i 63.43742667

0.526088134
sin
0.588171697 36.02737336 ya da 143.9726266
sin i
cos, 2.blgede ( ) olduundan
a
r G
2G r r
e 1
r r
Ga
8774.964387 398600
a 6687.989984km
2 398600 8774.964387 5.5901699442
38016.443812
0.6766548048
398600 6687.989984
a (1 e2 ) 1
v arccos
150.1357148
e
r
e
z
5000
u arcsin
arcsin .
u 39.57183982
8774.964387 sin 63.43742667
r sin i
u v 39.57183982 150.1357148 110.563875 360 249.436125

14
rnek:
24.10.2011 gn saat 17:00da yer ve hz vektrleri verilen uydunun yrnge elemanlarn
hesaplaynz.
r 5000 km i 6000 j 10000k

r 1 km / s i 1 j 4k
stenenler: i ve , a, e, v, ?
zm:
r 50002 60002 100002 12688.57754km
r 12 12 42 4.242640687km / s
5000 6000 10000
r r 1
1
4 14000i 30000 j 11000k
i
r r 140002 300002 100002 12688.57754km2 / s

(sin sin i)i ( cos sin i) j (cos i) k
14000i 30500 j 11000k

34885.52709
(sin sin i)i ( cos sin i) j (cos i)k 0.4013125548i 0.8599554746 j 0.3153170073k
cos i 0.3153170073 i 71.62004771

0.4013125548
arcsin
25.01689348 ya da 154.9831065
sin 71.62004771
cos, 2.blgede ( ) olduundan
a
r G
2G r r
e 1
r r
Ga
8891.732025km
0.8103248651
a (1 e2 ) 1
v arccos
159.5741162 veya 200.4258838
e
v1
v2
e r
z
u arcsin
arcsin .56.14766339
r
sin
i
1 u v1 56.14766339 159.5741162 x 360 256.5735472 ( gneyde)
2 u v2 56.14766339 200.4258838 e y 360 215.7217796 ( kuzeyde)

1.2.2.4.2.Etkilenmi (Bozulmu) Yrnge
Kresel simetrik katmanlardan olutuunu varsaydmz dnyamzn evresinde kepler elipsi
zerinde hareket etmesi gereken uydu u etkilerin etkisinde kalr.
1. Dnyann kre eklinde olmay,
15
2. Dnyann ktle dalmnn simetrik olmay,
3. Ay ve Gnein ve gezegenlerin ekim kuvvetlerinin etkisi,
4. Gne n ve basncn etkisi (Gnein radyasyon basnc)
5. Uydu yzeyindeki s farkllklarnn etkisi (Termik emisyon)
6. Dnyadan yansyan kzltesi nlarnn etkisi,
7. Atmosferik srtnme etkisi,
8. Gelgit olaylar ile dnyann ekim alanlarnn deiimi gibi,
nedenlerden dolay uydu, elips yrngeden sapar.
Bu yrngeye etkilenmi yrnge (bozulmu yrnge) denir. Uydulara etki eden bu kuvvetleri gz
nne alarak elips yrngesini daha duyarl bir ekilde bulabiliriz.
GNSS uydular iin saniye biriminde t 0e zaman iin hesaplanm ve sinyallerin iinde bulunan
yrngeye ilikin bir haftalk efemeris bilgilerinden yararlanarak gelecek bir t zamanndaki yrnge
parametreleri aadaki eitlikler ile hesaplanr.
t0e Zamanndaki Ortalama Asal Hz ( n0 ):

n0
k M
a3
G
a3
Gelecekte bir t zamanndaki ortalama asal hz ( n ):
n n0 n
Bu eitliklerdeki a ve n deerleri GPS sinyallerinden alnr.
t zamanndaki ortalama anomali ( M ):
M M 0 n (t t0 e )
Bu eitlikteki M 0 deeri GPS sinyalinden alnr.
t zamanndaki Eksentrik Anomali ( E ):

E M e sin( E )
eitlii ile iterasyonla bulunur.
E1 M e sin M
E2 M e sin E1
...
E t M t e sin E t
Not: E = M olarak iterasyona balanlr.
t zamanndaki Gerek Anomali (v ) :
v arctan
1 e2 sin E
cos E e
t zamanndaki uydunun tam dolanm sresi ( u ), yrnge eimi ( i ), yer merkezine uzaklna( r )
getirilecek dzeltme miktar:
v 0 olmak zere,
u Cuc cos 2 Cus sin 2
r Crc cos 2 Crs sin 2
i Cic cos 2 Cis sin 2
16
C katsaylar, e ve 0 parametreleri GPS sinyallerinden alnr.

Hesaplanan dzeltme miktarlarnn hesaplanmas ile,
Dolanm
u 0 v u
Sresi
di
Yrnge
i i0 (t t0 ) i
dt
Eimi
Yer
r a (1 e cos E ) r
Vektr
Dm
d t t0e d t0e
Noktasnn 0
dt
Boylam
Dm noktas
GAST
rektasensiyonu
eitlikleri ile hesaplanr.
Bu eitliklerdeki, 0 , i0 ,
d di
, , t0 e , d , GAST deerleri GPS sinyallerinden alnr.
dt dt

17
1.2.2.4.3.Presesyon-Nutasyon
Gnein ve ayn ekim etkisinden dolay dnyamzn kutbu uzayda sabit olmayp hareket halindedir.
Bu olaya kutup gezinmesi veya kutup deiimi denir. Bu kutup hareketleri presesyon (precession) ve
ntasyon (nutation) olarak bilinir.
1.2.2.4.3.1. Presesyon
Gnein ekim kuvveti etkisiyle veya ekvator dzleminin ekliptik dzlemi ile akmamas nedeniyle
dnyann dnme ekseninin ekliptik kutbu PK etrafnda batdan douya doru konik bir hareket
yapmasna presesyon denir. Presesyon denilen bu hareketin periyodu 25800 yldr.
Presesyon hareketini oluturan nedenler;
1. Dnyann dnme ekseninin yrnge eksenine dik olmamas yani 2327' eik olmas,
2-Dnyann kutuplardan baskl,
nedenlerinden dolay kutup gezinmesi dediimiz presesyon hareketi olmaktadr.
1.2.2.4.3.2.Nutasyon
Ayn ekim etkisiyle gne yl ierisinde deiik konumlar aldndan hareketin yn de zamanla
deiir. Bu periyodik hareketlere nutasyon denir. Ay yrngesinin ekliptik dzlemi ile akmayp
515' lk a yapmas, gk kutbunun elips eklinde hareketine neden olur. Nutasyon ad verilen bu
hareketin periyodu 18.6 yldr.
VLBI, SLR ve GPS gzlemlerinden elde edilen presesyon ve ntasyon hareketleri Uluslararas Yer
Dnme Servisi (IERS) tarafndan, gezegenlerin, Ayn ve Gnein yrnge bilgileri yardm ile zamana
bal olarak deerlendirilerek yer dnklk parametreleri belirlenir ve bltenlerde yaynlanr.
1.2.2.4.4.VLBI (ok Uzun Bazl nterferometre) (Very Long Baseline Interferometre)
Uzayda radyo dalgas yaynlayan quasarlara radyo teleskoplar yardm ile yaplan lmelere
dayanan bir teknolojidir. Bu teknikte uzayda yaklak konumlar bilinen ok sayda quasarlarn
gnderdikleri radyo sinyallerini yksek asal znrlkle alabilmek iin birbirinden ok uzakta zel
parabol antenler kullanlr.
VLBIn alma lkesi:
18
Yeryznde tesis edilmi olan VLBI noktalarna uzayda birden fazla quasarn yayd radyo
dalgalarnn ulamasyla ok sayda zaman fark ls yaplarak antenler arasndaki baz uzunluklar
ok duyarl bir ekilde belirlenir.
VLBI gzlemlerinden yararlanarak;
1. Kutbun (Dnyann kutbunun) koordinatlar,
2. Dnyann dn hzndaki deiiklikler,
3. Presesyon ve ntasyon hareketleri,
4. Gzlem noktalarnn koordinatlar,
5. Plaka hareketlerinin belirlenmesi salanabilir.
3.KOORDNAT SSTEMLER
Koordinat sistemini somutlatran alarn adna atr A (Frame) denir.
3.1.Uydu Jeodezisinde Koordinat Sistemlerinin Geliim Sreci:

1) ITRS (Uluslar aras Yer Dnme Referans Sistemleri Servisi)
Bu servis Amerika Birleik Devletleri tarafndan konvansiyonel kabuller yaplarak ilk uydu koordinat
sistemi WGS-84 (Dnya Dik Koordinat Sistemi) ile balad. WGS-84n dnya zerinde 7 tane kontrol
istasyonu vardr.
2) Yeryznden yapay uydulara yaplan gzlemlerle, 1994 ylnda, ITRF koordinat sistemi kurulur. ITRF
sistemi, 300e yakn GPS, 213 adet VLBR istasyonu, 113 adet Doppler (Doris) istasyonu, 87 adet SLR
istasyonu ile LLR (Aya yaplan gzlemler iin) istasyonu ile ITRF datumu tanmlanr.
Not: Yeryzndeki noktalarn belirlenmesi WGS-84 sisteminin olumasyla balamtr. Amerikaya
yakn bir yerde 7 tane kontrol istasyonu kurulmu ve yapay uydulara srekli gzlemler yaplarak bu
sistem oluturulmutur. ITRFnin WGS-84den fark 7 istasyonun haricinde dnyadaki btn
istasyonlarn verilerini kullanmasdr.
ITRF Datumu 1994 ylndan balayarak,
WGS-84 GPS haftas G730 ITRF-94 epou adn alm,
WGS-84 GPS haftas G773 ITRF-96 epou adn alm,
WGS -84 GPS haftas G1150 ITRF-2000 epou adn alm,
zet: 1994 ylnda ITRF Koordinat Sistemi olumutur.
3) ITRF-96 datumuna dayal olarak Trkiyede uygulamaya ynelik TUTGA (Trkiye Ulusal Temel GPS
A) oluturulmutur.
Koordinat sistemi epou: Referans koordinat sistemlerinin ITRF ile ilikilerinin saland epoktur.
3. Aama zeti: lkemizde 2005 ylnda kan ynetmelikle TUTGA Koordinat Sistemi
oluturulmutur.
Not: 1/25000 ve 1/5000 lik haritalarn dayand koordinat sistemi kinci Dnya Sava zamannda
ortaya kan ED-50 koordinat sistemidir. 2005 ylnda kan ynetmelik ile btn noktalara GPS
lm yaplarak TUTGA oluturulmutur.
4) TUSAGA-Aktif (CORS)
Trkiye Ulusal GPS A kurulmutur. Trkiyede bundan sonra Trkiye Konvansiyonel Referans Sistemi
(TTRF) kurulmas planlanmaktadr.
Konvansiyonel: Bir takm kabullerle koordinat sistemi oluturulmasdr.
TTRFden sonra kurulmas planlananlar;
1. ITRF-2008 epou
19
2. ITRF-2010 epou
Gelecekte Avrupada ise EUMETNET (Avrupa Meteoroloji A) kurulmas dnlmektedir.
SONU: Uydu jeodezisinde jeodezik a noktalarnn konusu ITRF a noktalar ile gerekleen
Referans Koordinat Sisteminde hesaplanr.
3.2.Uydu Jeodezisinde Koordinat Sistemleri

Astronomik Koordinat Sistemleri Gksel Global Referans Sistemleri ve Yersel Global Referans
Sistemleri olmak zere ikiye ayrlr. Gksel Global Referans Sistemleri de Doal Koordinat Sistemi ve
Hareketli Koordinat Sistemleri olmak zere ikiye ayrlr.
1. Astronomik Koordinat Sistemleri (Gksel Koordinat Sistemi)
2. Yersel (Yerel Koordinat Sistemleri)
3. Elipsoit Koordinat Sistemleri
4. Yrnge Dzleminde Koordinat Sistemleri
Gne, gezegen ve uydular gibi gne sistemini oluturan gk cisimlerinin koordinatlarn belirleyen
bu koordinat sistemleri gk kresine gre tanmlanr. Yer krenin sonsuza kadar geniletilmesi
varsaymyla oluan kreye gk kresi denir. Dnya gk kresinin merkezinde yer alr. Dnyann
dnme ekseni uzatldnda gk kresini kuzey ve gney kutuplarnda keser.
Dnme eksenine dik ve gk krenin merkezinden geen sonsuza kadar geniletilen ekvatoral dzleme
gk ekvatoru denir. Kutuplardan geen ve ekvator dzlemine dik olan byk daire yayna gk
meridyeni denir. Gnein merkeziyle dnya ve ayn arlk merkezinden geen dzleme ekliptik denir.
Ekliptik gk ekvatorunu ekinokslar birletiren hat boyunca keser. Gnein ilkbaharda gneyden
kuzeye geiindeki kesime noktasna ilkbahar ekinoksu (ilkbahar noktas, ) denir. Gk ekvatoru ile
ekliptik arasndaki dar aya ekliptiin eim as denir.

20
3.2.1.Astronomik Koordinat Sistemi (Gksel Koordinat Sistemi), ( X A , YA , Z A )
Gk Koordinat sisteminin balangc O noktas yer merkezinde olan Z ekseni kuzeye doru X ekseni
ilkbahar noktasna doru ynlendirilmi bir sa el sistemidir. Konvansiyonel gk sistemi (CS) veya
Uluslar aras Gksel Referans Sistemi (ICRS) olarak da adlandrlan bu sistem, merkezi koordinat
sisteminin orijini olan dnyann merkezi olmak zere 1 Ocak 2000 yl saat 12:00daki J2000 olarak
bilinen ortalama ekvator ve ekinoks ile tanmlanr. Bu nedenle bu sistemde yldzlarn konumlar yani
koordinatlar tanmlanmaktadr.
Bu sistem yani Astronomik Koordinat Sistemi belirli istasyon noktalarnda ok Uzun Bazl
nterferometre (VLBI) gzlemleri ile gerekletirilir. Bu sistemde elde edilen koordinatlar( X A , YA , Z A )
Uluslararas Astronomi Birlii VLBI tarafndan kullanlan yaklak 600 quasar gk referans sisteminin
belirlenmesinde temel nesne olarak kabul edilmitir.
Bu koordinat sisteminde yer merkezi r yarapl kre zerindeki uydunun koordinatlar;
: Uydunun rektasensiyonu
: Uydunun deklinasyonu
X A , YA , Z A : Astronomik koordinatlar
X A r cos cos
r YA r cos sin
Z A r sin
tan
YA
XA
Z A2
tan 2
X A YA2
2
X A2 YA2 Z A2
3.2.2. Yersel Koordinat Sistemleri

Yeryzndeki bir noktadan uydulara yaplan gzlemlerin sonucunda uydularn koordinatlarn
belirlemek iin bu koordinat sistemleri iki gruba ayrlr.
3.2.2.1.Gzlem Noktas Merkezi (Toposentrik) Koordinat Sistemleri
Uydulara yaplan gzlemlerin sonucunda merkezi gzlem yaplan nokta olan lkelerin ihtiyalarn
karlayan, hesaplarn dayand referans sistemlerini oluturan bu koordinat sistemleri iki gruba
ayrlr.

21
3.2.2.1.1.Yerel (Yersel) Astronomik Koordinat Sistemi
* : Uydunun yerel sistemdeki rektasensiyonu

* : Uydunun yerel sistemdeki deklinasyonu
: P noktasnn merkez enlemi
: P noktasnn yer vektr ( yer merkezineuzakl, O noktasna uzakl)
r : Uydunun astronomik sistemdeki yer vektr (uydunun yer merkezine olan uzakl)
: Uydunun yerel sistemdeki yer vektr (uydunun P noktasna olan uzakl)
: P noktasnn gzlem anndaki gerek yldz zaman
r
r
Ak olarak ifade edilirse;
*
*
X YA cos cos r cos cos cos cos
YYA cos * sin * r cos sin cos sin r

ZYA
sin *
r sin sin
Yukardaki eitlik ile uydunun yerel astronomik dik koordinatlar ( X YA , YYA , ZYA ) elde edilir.
rnek:

22
Yldz zamannn 82 olduu anda astronomik koordinatlar 47 , 36 olan uydunun P
noktasndaki yerel astronomik koordinatlarn ve P noktasna olan uzakln hesaplaynz. (P
noktasnn yer merkezine olan uzakl r 26400km ve P noktasnn merkez enlemi 30 )
zm
Verilenler;
82
47
36
6378km
r 26400km veriliyor
30
* ?
* ?
?
) cos * cos * r cos cos cos cos 13797.43014km X YA
) cos * sin * r cos sin cos sin 10150.53234km YYA
) sin * r sin sin 12328.53066km ZYA
tan * 0.7356828219 * 36,34127886
13797.43014 10150.53234
17128.99253
' den cos *
cos *
sin *
sin * 12328.53066km
* 35, 74431657
*
17128.99253
cos
17128.99253 12328.53066
() ' den
21104.3847km
cos *
sin *
3.2.2.1.2.Toposentrik Ufuk Sistemi

23
Yaplan gzlemlerin sonucunda merkezi gzlem yaplan nokta olan, lkelerin ihtiyalarn karlayan
hesaplarn dayand referans sistemlerinin oluturduu bu koordinat sistemi, balangc dnya
zerinde herhangi bir P noktas olan, Z ekseni P noktasndaki dey dorultu ile akan, X ekseni
kuzeye, Y ekseni douya yneltilmi koordinat sistemi olarak tanmlanr.
Bu sistemde * ve * (yerel astronomik koordinatlar) bilinen bir uydunun enlemi ve (GAST )
yldz zaman bilinen bir P gzlem noktasndaki Aa semt as ile h ykseklik as;
cosh sin Aa cos * sin

cosh cos Aa cos sin * sin cos * cos
sinh sin sin * cos cos * cos
eitlikleri ile hesaplanr.
:Uydunun saat as
:Gzlem anndaki yldz zaman
*
Toposentrik koordinat sisteminde uydunun toposentrik dik koordinatlar ( X T , YT , ZT ) ile semt as (
Aa ), uydunun gzlem noktasna olan uzakl ( ), zenit as ( z ) arasndaki iliki aadaki eitlikler
ile salanr.
X T sin cos
Y sin
T
ZT cos cos
sin sin
cos
cos sin
cos X YA
sin z cos Aa
0 YYA sin z sin Aa

cos z
sin ZYA
rnek:
Enlemi 38 olan P noktasnda 95 olan yldz zamannda uydunun yerel astronomik dik
koordinatlar X YA 13797.43014km , YYA 10150.53234km , ZYA 12328.53066km olarak
veriliyor. Uydunun semt as ( Aa ) ve zenit as ( z ), ile uydunun P noktasna olan uzakln ( )
hesaplaynz. Ayrca uydunun toposentrik dik koordinatlarn hesaplaynz.
zm:
Verilenler;
38
95
X YA 13797.43014km
YYA 10150.53234km
ZYA 12328.53066km
stenenler ;
Aa ?
z?
?
XT ?
YT ?
ZT ?
24
I X T sin z cos Aa sin 38 cos95 (13797.43014) sin 38 sin 95 (10150.53234) cos38 (12328.53066) 4229.851945km
II YT sin z sin Aa sin 95 (13797.43014) cos95 (10150.53234) 0 14629.60394km

III ZT cos z cos38 cos95 (13797.43014) cos38 sin 95 (10150.53234) sin 38 (12328.53066) 14610.88959km
Y
II
14629.60394
tan Aa T
Aa 286.1261483
I
XT
4229.851945
IV sin z
4229.851945 14629.60394
15228.82001
cos Aa
sin Aa
IV sin z
tan z 1.042292457 z 46.18633009

III cos z
15228.82001 14610.88959
21104.3847 km
sin z
cos z
3.2.2.2.Yer Merkezli (Jeosentrik) Koordinat Sistemleri (Dnya Koordinat Sistemleri)
Dnya zerindeki noktalarn astronomik sistemdeki koordinatlar, dnyann kendi ekseni etrafnda
dnmesinden dolay sabit deildir. Bu sakncay ortadan kaldrmak iin dnya ile birlikte dnen dnya
koordinat sistemleri tanmlanr. Bu sistemler yeryznde yaplan gzlemlerin dayand, merkezi
yerkrenin merkezinde olan Greenwich sfr meridyenine ve dnme ekseni 1903 yl Ortalama
Uluslararas Konvansiyonel Kutup Noktasna gre tanmlanr. Konvansiyonel Yer Sistemi (TS:
Terrestical System) veya Uluslararas Yersel Referans Sistemi (ITRS) (International Terrestical Referans
System) olarak da adlandrlr. Bu sistemdeki noktalarn koordinatlarnn ve hzlarnn ifade edildii
sisteme ise Dnya Referans A (ITRF) (International Terrestical Referans Frame) denir.
3.2.2.2.1.Konvansiyonel Dik Koordinat Sistemi
Not: Konvansiyonel, bir takm kabuller anlamna gelmektedir.

Balangc dnya merkezinde olan Z ekseni konvansiyonel kutup noktasndan geen, X ekseni
Greenwich meridyeni ile Z ekseninin oluturduu dzlemin Z eksenine balang noktasnda dik
dzlemle ara kesiti olan sisteme konvansiyonel dik koordinat sistemi denir.

25
Konvansiyonel Dik Koordinat Sisteminde balangc Dnya merkezinde olan Z ekseni CIO kutup
noktasndan geen X ekseni Greenwich meridyen dzlemi ile ekvator dzleminin ara kesiti olan ve Y
ekseni sa el sistemi oluturacak biimdedir. Bu sistemin gerekletirilmesi iin dnya zerindeki
eitli yer kontrol istasyonlarnda uydulara gzlem yapmak gerekir. WGS-84 ve ITRF sistemleri ECEF
sisteminde tanml Dnya Dik Koordinat Sistemidir.
WGS 84 Koordinat Sistemi

ECEF
ITRF Koordinat Sistemi
Yer Merkezli
Yer Sabit
Referans Sistemi
3.2.2.2.2. Dnya Jeodezik Dik Koordinat Sistemi (WGS-84)
Bu sistemde GPS uydularnn koordinatlarnn verildii uydu gzlemlerinin hesab iin referans yzeyi
olarak seilen WGS-84 elipsoidi tanmlanmtr. Bu elipsoidi oluturan dnya jeodezik koordinat
sisteminin balangc dnyann ktlesinin arlk merkezi olup ayn zamanda WGS-84 elipsoidinin
geometrik merkezidir. Uluslararas saat brosu tarafndan 1984 ylnda konumu tanmlanan
Konvansiyonel Yersel Kutup (CTP) dorultusuna veya dnyann dnme eksenine paralel Z ekseni ayn
zamanda WGS-84 elipsoidinin dnme eksenidir. Ortalama Greenwich meridyen dzlemiyle ekvator
dzleminin kesitii noktadan itibaren ara kesit boyunca uzanan X ekseni ile X ve Z eksenlerine dik
olarak alnan bir sa el sistemini oluturur.
WGS-84 Koordinat Sistemini (Datumunu) oluturan WGS-84 elipsoidini tanmlayan geometrik ve
fiziksel parametreler aada verilmitir.
Geometrik Parametreler;
a 6378137.000m ( Byk yar ekseni)

b 6356752.3142m ( Kk yar ekseni)
f 1 / 298.257223563( Basklk )
c 6399593.6258m ( Kutup erilik yarap)
26
Fiziksel Parametreler
e2 0.0066943799
e '2 0.006739496742
G M k 3.986005 1014
m3
s2
WGS-84 datumunda uydu gzlemleri ile noktalarn global dik koordinatlar (X,Y,Z) belirlendii gibi
ayn datumda elipsoidal eri koordinatlar (B,L,H) belirlenebilir. Bunun iin Elipsoit Koordinat Sistemi
kullanlr. WGS-84 koordinat sisteminde noktalarn jeodezik dik koordinatlar,
x ( N h) cos B cos L
y ( N h) cos B sin L
z [ N (1 e2 ) h] sin B
N : Normal kesit erilik yarap
Bu eitliklerle dnya jeodezik dik koordinatlar hesaplanr.
3.2.3.Elipsoit Koordinat Sistemi
Noktalar global dik koordinatlar yerine uygulamada kullanlan elipsoidal enlem (B), elipsoidal boylam
(L) ve elipsoidal ykseklik (h) ifade edebilmek iin Elipsoit Koordinat Sistemi tanmlanr. Bu sistemde
uydu gzlemlerinin hesab iin referans yzeyi olarak seilen bir dnel elipsoit tanmlanmtr. Bu
koordinat sisteminin merkezi O ile, eksenleri Jeodezik Dik Koordinat sisteminin eksenleri ile akktr.
Elipsoit Koordinat Sisteminde noktalarn elipsoidal eri koordinatlar,
tan
tan B
za
bulunur
( x y 2 )1/2 b
2
z e '2 b sin 3
x 2 y 2 e2 a cos3

27
tan L
h
y
x
( x 2 y 2 )1/2
N
cos B
Hatrlatma:
N : Normal kesit erilik yarap
a
1 e sin
2
a
1 f (2 f )sin 2
3.2.4.Yrnge Dzleminde Koordinat Sistemleri

3.2.4.1.x-ekseni Perige Noktasndan Geen Dik Koordinat Sistemi
i : Yrnge eimi
: Dm noktas rektasensiyonu
v : Gerek anomali
: Perige noktas ykseklii
Balangc dnyann merkezinde olan bu sistemde x pe noktas perige noktasndan geer ve y pe
ekseni x pe ekseninin saat ibresinin ters ynnde 90 dndrlmesiyle elde edilen koordinat
sistemidir. Yrnge dzlemindeki dik koordinatlar ( x pe , y pe , z pe ) ile uydu yrnge parametreleri
( r , v ) arasnda;
x pe r cos v

y pe r sin v
z pe 0

veya
x pe r cos v
28
y pe r sin v
z pe 0
Bu koordinat sisteminin astronomik dik koordinat sistemi ( X A , YA , Z A ) ile dnm parametreleri
(, , i ) alar arasnda;
X A cos cos sin cos i sin cos sin sin cos i cos sin cos i x pe
Y sin cos cos cos i sin sin sin cos cos i cos cos sin i y
A
pe
Z A
z pe
sin i sin
sin i cos
cos i
x pe
XA
Y Ay
pe
A
z pe
Z A

Dnmn tersi,
x pe
XA

T
y pe A YA
z pe
Z A

NOT: A matrisi ortogonal olduundan AT A1 dir.
Uydunun deklinasyonu yani ve koordinatlar yardmyla astronomik koordinatlar u eitlikler ile
de bulunabilir.
X A r cos cos
YA r cos sin
Z A r sin
eitlikleri ile bulunabilecei gibi uydu yrnge elemanlar (u , v) yardmyla aadaki eitliklerle
bulunabilir;
tan( ) tan u cos i

sin sin u sin i
tan sin( ) tan i
u v
3.2.4.2.x-ekseni Dm Noktasndan Geen Dik Koordinat Sistemi
Balangc dnyann merkezinde olan bu sistemde xD ekseni, yD ekseni, x ekseninin saat ibresinin
tersi ynnde 90 dndrlmesiyle elde edilen koordinat sistemidir.
Yrnge dzlemindeki dik koordinatlar ( X D , YD , Z D ) ile uydu yrnge parametreleri ( r , , v)
arasnda;
X D r cos( v)
Y r sin( v)
D
Z D
0
veya
X D r cos( v) r cos u
29
YD r sin( v) r sin u
ZD 0
eitlikleri vardr.
Bu koordinat sisteminin astronomik dik koordinat sistemi ( X A , YA , Z A ) ile uydu parametreleri (, i )
alar arasnda,
sin
0 XA
X D cos
XA
Y cos i sin cos i cos sin i Y B Y
D
A
A
Z D sin i sin sin i cos cos i Z A
Z A
B ortogonal matristir
Dnmn tersi ise,
X D cos cos i sin sin i sin X D

Y sin cos i cos sin i cos Y
D
D
Z D 0
Z D
sin i
cos i
Bu dik koordinat sisteminin ( X D , YD , Z D ) nin perige noktasna gre dik koordinat sistemi ( x pe , y pe )
XA
Y BT
A
Z A
ile arasndaki dnm as ( dnm as) arasnda yle bir eitlik yazabiliriz.
X D x pe cos y pe sin
Y x sin y cos
pe
D pe
Z D
0
eitlii ile gerekleir.
Her iki koordinat sistemi ile ilgili bir rnek yapalm.
rnek:
Yrnge eimi i 55 , dm noktas rektasensiyonu 86 , perige noktas ykseklii 34 ,
gerek anomalisi v 38 ve uydunun yer merkezine uzakl r 26700km dir. Bu uydunun
astronomik dik koordinatlar ( X A , YA , Z A ) ile yrnge dzlemindeki koordinatlarn ( x pe , y pe ) ,
rektasensiyonu ( ) ile deklinasyonunu ( ) hesaplaynz.
zm:
Verilenler;
i 55
86
34
v 38
r 26700km
stenenler;
( X A , YA , Z A ) ?
( x pe , y pe ) ?
?
?
u
tan( ) tan( v) cos i tan 72 cos 55 1.765286755 60.46930519

30
sin sin u sin i sin 72 sin55 0.7790598896

tan sin( ) tan i sin 60.46930519 tan 55 1.242619823 51.17458019
Uydunun perige noktasndan geen koordinatlarn bulalm.
x pe r cos v 26700 cos38 21039.88712km

y pe r sin v 26700 sin 38 16439.16139km
I.Yol
X A 0.2621278299 0.5133654075 0.8171566311 21039.88712

Y 0.8493917612 0.5246603892 0.57141181 16438.16139
A
Z A 0.45806401
0.6791078224 0.573576436
0
X A 13953.92335km
YA 9246.654623km
Z A 20800.89905km
II.Yol
X D 26700 cos 72
Y 26700 sin 72
D
Z D
0
X D 8250.75375km
YD 25393.20899km Z D 0
X A cos86 cos 55 sin 86 sin 55 sin 86 8250.75375
Y sin 86 cos 55 cos86 sin 55 cos86 25393.20899
A
Z A 0

sin 55
cos 55
0
X A 13953.92336km
YA 9246.654624km
Z A 20800.89905km
III.Yol
X A r cos cos 26700 cos 51.17458 cos146.46930

YA r cos sin 26700 cos 51.17458 sin146.46930
Z A r sin 26700 sin 51.17458019
X A 13953.92257km
YA 9246.655926km
Z A 20800.89905km
4.ZAMAN SSTEMLER
Dnya zerindeki noktalarn astronomik koordinatlar zamana bal olarak deiir. Bu nedenle uydu
jeodezisinde zamann tanm ve lm nemlidir. Genel olarak zaman Dnyann dnne gre
veya atom saatleriyle tanmlanr. Drt eit zaman vardr.
1.Gne Zaman
31
2.Yldz Zaman
3.Atomik Zaman
4.GPS Zaman
4.1.Gne Zaman
Gnee bal olarak zaman tanm yapabilmek iin ekliptik dzlemi zerinde sabit hzla hareket ettii
kabul edilen bir Gnein varl dnlr. Buna I. Ortalama Gne Gn denir. Ayrca ekvator
zerinde sabit hzla hareket eden ve rektasesiyonu I. Ortalama Gnein rektasensiyonuna eit olan
ikinci bir Gnein varl dnlr. Buna II. Ortalama Gne Gn denir.
Hatrlatma: Ekliptik dzlemi Gnein, Ayn ve Dnyann arlk merkezinden geen dzlemdir.
Ortalama Gne Gnne gre tanmlanm UTyi tanmlayalm.

4.1.2.Dnya Zaman (Universal Time):UT gsterilir
II. Ortalama Gnee gre tanmlanan zamana denir. Ksaca UT ile gsterilir. Gnein Dnya
etrafndaki grnen hareketi dzensiz olduu iin ekvator zerinde sabit bir hzla hareket eden ikinci
bir ortalama Gne gnne gre tanmlanan Gnein saat asna Dnya Zaman denir. Dnya
Zaman, Gnein gnlk hareketleriyle ilikili olup ok sayda gzlem evinden yldzlara yaplan
gzlemler sonucunda eit Dnya Zaman olumutur. (UTO, UT1, UT2)
4.1.2.1.UT0
Dnya zerinde bulunan elli istasyon noktasnda (yer kontrol noktas) yaplan astronomik gzlemlerle
belirlenir. Gzlemler gerek kutba gre yapldndan kutup gezinmesi dolays ile yer deitirdiinden
UT0 sabit bir zaman birimi deildir.
4.1.2.2.UT1
Gerek kutba yaplan astronomik gzlemler konvansiyonel kutba (CIO-Conventional International
Origin) indirgenir. Bu ekilde tanmlanan zamana UT1 Zaman denir. Bu zaman Dnyann gerek
dn hzna dayanr. Astronomik gzlemlerde UT1 zaman kullanlr.
4.1.2.3.UT2
Dnyann kendi ekseni etrafnda dn hzndaki deiiklikler UT1 zamanna dzeltme getirilerek UT2
zaman elde edilir. Atomik zamann kullanlmas ile bu zamann nemi kalmamtr.
4.2.Yldz Zaman
Sabit bir yldzn saat as Yldz Zaman olarak tanmlanr. Yldzlarn kendine zg hareketleri
nedeniyle Yldz Zaman zamana bal olarak deiir. Bu nedenle yer merkezinden gerek kutba dik
olarak gk ekvatoru ile ekliptiin kesim (kesime) noktas olan ilkbahar noktas yldz yerini alr.
Ortalama lkbahar Noktasnn saat asna Ortalama Yldz Zaman denir.
32
4.3. Atom Zaman (Atomik Zaman) (TAI) (International Atomic Time)

Dnyann kendi ekseni etrafndaki dnme hznn sabit olmamas nedeniyle Gne ve Yldz Zamanlar
yerine yeryznde temel zaman olarak kabul edilen Atomik Zaman kullanlmtr. Birok lkede
toplanan atomik saat verilerinin analiziyle elde edilmektedir. Srekli bir zaman lei olup
uygulamada kullanlmaktadr. Bu zamann balangc 01.01.1958 tarihindeki 0 h saatteki Dnya
Zaman ile akktr. Bu zaman dnya geneline dalm yaklak 300 Atomik Saatin arlkl
ortalamasna karlk gelir.
4.3.1. UTC Zaman (Coordinated Universal Time)
Atomik Zaman srekli bir zaman sistemi lei olduu iin uygulamada baz sorunlar kmaktadr.
Bunlardan en nemlisi Dnyann Gnee gre dn hareketi ortalama olarak ylda bir saniye
yavalamaktadr. Buna gre Atom Zaman ile Gne Zaman arasnda uyum sorunu olmaktadr. Bu
sorunu gidermek iin UTC zamann kullanmaktadrlar. Yani 1965 ylnda astronomik gzlemler iin
tanmlanan UT1 zaman ile Atomik Zaman arasnda oluacak farklar ortadan kaldrmak iin
tanmlanm zaman birimidir. Dnyann dn hzndaki dzensizlikler yznden sabit bir zaman
birimi olmayan UT1 Dnya Zaman ile UTC Zaman arasnda,
UT1 UTC 0.9S 1s ( saniye)

olacak ekilde UTC zamanna her yln Ocak veya Temmuz aylarnda, gerektiinde artk saniyeler
eklenerek Atomik Zaman gncelletirilir.
TAI UTC Artk saniyeler

Bu eitlik sayesinde UTC Zaman ile Gne Zaman arasndaki uyum sorunu ortadan kaldrlm olur.
Baz istasyonlarda UTC Zaman ile UT1 UTC arasndaki fark deerleri haftalk bltenlerde srekli
yaynlanarak TAI UTC deerleri verilmektedir. Sivil amal bir zaman sisteminin doruluunu
salamak iin TAI UTC farklar hesaplanp yaynlanmaktadr. bylece Atomik Zaman ile Yldzn
Saat As arasnda iliki kurularak Dnyann dnndeki dzensiz deiimler tanmlanmaktadr.
4.4.GPS Zaman
GPS uydularndan gelen sinyallerin gzlem noktalarna geli zamanlarnn duyarl belirlenebilmesi iin
GPS uydularnda ve yer kontrol noktalarnda atom saatlerinin bulunduu GPS Zaman tanmlanmtr.
GPS Zaman ile Atomik Zaman akmaz. GPS Zamannn balangc 06.01.1980 tarihinde 0 h
(saatte)deki UTC Zaman ile akr. Ancak UT1 Zaman ile UTC Zaman arasndaki 0.9 1 lik
farktan dolay UTC Zamanna eklenen artk saniyeler nedeniyle GPS Zaman ile UTC Zaman arasndaki
srekli artan farklar oluur. rnein bu fark 1999 yl itibariyle 13 saniyedir.
s
GPS UTC 13s

GPS uydularnn sinyallerinden yararlanlarak GPS Zaman belirlenebilir. Bunun iin uydu sinyallerinin
u
gnderildii an veren T Uydu Zaman na dt u dzeltmesi getirilerek GPS Zaman,
tGPS T u dt u
eitlii ile bulunur.
Uydunun dnme hznn Dnyaya gre daha byk olmas ve ekim etkisi nedeniyle uydu saatine
dt u dzeltmesi getirilir. Dzeltme miktarlarnn hesaplanmasnda kullanlan polinom katsaylar uydu

sinyallerine yklenmitir. Daha sonra bilinen GPS-UTC farkndan yararlanarak UTC zaman bulunur.
Saat brolarnca yeryzndeki IERS brolar tarafndan internette ve IERS bltenlerinde dzenli
olarak yaynlanan UT1-UTC farkndan da UT1 zaman bulunur.
33
Bu bltenlerde yaynlanan Dnya Oryantasyon Parametrelerini sralayalm.
Dnya Oryantasyon Parametreleri (EOP) (European Orientation Parameters)
1- x ", y " Kutup Koordinatlar: Dnyann dnme ekseninin dnyadaki konumunu belirler.
2- d ve d parametreleri: Dnyann dnme ekseninin uzaydaki konumunu belirler.
3- UT1 UTC fark: Dnyann asal dnme hzn belirler.
NOT: Bu parametreleri yaynlayan IERS bltenlerini aada listeleyelim.
IERS: Uluslar aras Dnya Dnme Servisi (International Earth Rotation and Reference Systems Service)
IERS BLTENLER
A-Blteni: Duyarl hesaplanan EOP parametrelerinin gnlk verileri USA Naval Observatory kurumu
tarafndan her Perembe gn yenilerek yaynlanr.
B-Blteni: ki haftada bir yenilenen EOP parametrelerinin gnlk ve 5 gnlk verileri Paris Gzlem
evindeki EOP merkezinden yaynlanr.
B-Blteninden yaynlanan datalar unlardr;
Date
MJD
x
y
UTI-UTC
UTI-TAI
d
d
30.12.2004 53369
0.14398
0.25225
-0.493790 -32.49379 -53.0
-0.7
C-Blteni: UTC-TAI deerini yaynlar. rnein 01.01.1999dan 31.12.2004 tarihine kadar bu deer
yani UTC-TAI deeri -38 saniyedir.
D-Blteni: UT1-UTC deerini 0.1 saniye doruluk ile yaynlar. rnein 17 Mart 2005de UT1-UTC
deeri -0.65 saniyedir.
Yldz Yl:
Gerek Gnein ekliptik zerinde bir tam dolanm iin geen sreye denir. 365.2563 gndr.
Tropik Yl:
II. Ortalama Gnein bir tam dolanm iin geen gn saysdr. 365.2422 Gne gndr.
Bessel Yl:
365.242 gnden oluan yldr. Bu yln hesaplanmas aadaki eitlikle olur.
T 2000 MJD 51544.03 / 365.2422

Ay Yl (12 Ay Ay):
Ayn dnya evresinde 12 kez dolanm iin geen sredir.
Bu sre 12 29.5306 354.367 gnden oluur.
1 Ay Ay 29.5306 gndr.
Greoryen Yl (Takvimi):
365.2425 gnden oluan yldr. 1582de Pope Gregory XIII tarafndan kabul edilmi olup Trkiyede bu
yl 01.01.1926 tarihinde kabul edilmitir.
Jlyen Yl (Takvimi):
365.25 gnden oluan yldr. Sezar dneminde kabul edilmitir.
Sivil Yl:
Kullandmz takvimdir. 365 gnden oluur. 4 ylda bir 366 gnden oluur.
Saat blgelere bal olarak deien yl ve takvimdir.
Rumi Yl:
Mart aynda balayan yl olup miladi yldan 584 karlnca Rumi Yl bulunur. 365 gne eittir.
Hicri Yl:
Ay yln esas alan takvimdir.

34
NOT: Astronomide zaman tayinini deiik uzunluktaki yllar iin yaplmas uygun olmadndan
uzunluu 365.242 gn olan Bessel Yl kullanlr.
Jlyen Tarihi (Gn): JD gsterilir
sadan nce (milattan nce) 01.01.4713 tarihinde saat 12 h den balayarak gnmze kadar geen
ortalama Gne Gn saysdr. Ksaca JD ile gsterilir. Astronomi kataloglarnda (American Efemeris
And Nautical Almanak) verilen tablolar yardm ile veya dorudan aadaki eitlik ile hesaplanr.
UT
JD Tamsay 365.25 y Tamsay 30.6001 m 1 D
1720981.5
24
Bu eitlikte
Y : Yl
M 2 ise y Y 1 ; m M 12 alnr.
M : Ay gsterilirse;
M 2 ise y Y
; m M alnr
D : Gn
rnek
1 Eyll 2000 tarihinde 0 h deki (saatteki) Jlyen tarihini hesaplaynz.
zm
01.09.2000
M 9 2 y Y 2000 ve m M 9 olur.
D 1
UT 0 h
JD INT 365.25 2000 INT 30.6001 10 1 0 1720981.5
JD 2451788.5
Not: INT tamsay olarak alnacak anlamna gelmektedir.
Deitirilmi Jlyen Tarihi (Gn): MJD gsterilir
MJD JD 2400000.5
eitlii ile bulunur.
rnek:
1 Eyll 2000 tarihindeki 0 h deki MJD yi, Bessel Yl n bulunur.
zm:
JD INT 365.25 2000 INT 30.6001 10 1 0 1720981.5 2451788.5
MJD 2451788.5 2400000.5 51788

Bessel Yln hesaplarsak,
T 2000 MJD 51544.03 / 365.2422 2000 51788 51544.03 / 365.2422 2000.667968

GPS Takvimi ve GPS Haftas
GPS takviminin balang tarihi 06.01.1980dir. Bu tarihten itibaren GPS hafta numaralar balar. Bu
tarihten gnmze kadar geen hafta sresine GPS haftas denir. Jlyen Tarihinden (JD) yararlanarak
GPS hafta numaras;
GPS Hafta No Tamsay JD 2444244.5 / 7

eitlii ile hesaplanr.
GPS gn;
N modulo INT JD 1.5 , 7
, N 0 Pazartesi, N 1 Sal ....

35
21 Austosu 22 Austosa balayan gece yars GPS Hafta Numaras 0 alnarak ksaltlmtr.
rnek:
GPS Hafta No
08 Austos 1999
1022
15 Austos 1999
1023
22 Austos 1999
0
29 Austos 1999
1
Kasm 2004 iinde GPS Takvimi:

Tarih
GPS Gn No
1. Pazartesi
306
2. Sal
307
3. aramba
308
4. Perembe
309
5. Cuma
310
6. Cumartesi
311
7. Pazar
312
8. Pazartesi
313
GPS Haftas/Gn
1295/1
1295/2
1295/3
1295/4
1295/5
1295/6
1296/0
1296/1
MJD
53 310
53 311
53 312
53 313
53 314
53 315
53 316
53 317
dev:
1 Eyll 2000 tarihinde saat 0 h iken GPS Hafta Numaras 1077 olduuna gre 10 Eyll 2003 tarihindeki
saat 0 h iken GPS Hafta Numarasn hesaplaynz.
zm:
5.KOORDNAT SSTEMLER LE LGL EK BLG

GPS Sistemleri WGS-84 datumunda hesaplanr. Hesaplanan koordinatlar, ya Dnya (Global) Dik
Koordinatlar (X,Y,Z), ya da Elipsoidal Eri Koordinatlar (B,L,H) oluyor. Sonra hesaplanan noktalarn
lleri, ayn noktalarn ED-50 datumunda koordinatlarn elde etmek iin bu ltmz noktalar
ED-50 datumundaki koordinatlar (Jeodezik Dik Koordinatlar (x,y,z)) ve bir de elipsoidal eri
koordinatlar , , h olmas gerekir.
Dnm parametrelerini bulmak iin 3-Boyutlu Dnm yaplr. Bu dnmn adna Bursa-Wolf
Boyutlu Dnm denir. Bu dnm sonunda 7 tane parametre hesaplanr.
Bunlar; 3 tane dnklk, 3 tane teleme (kayklk), 1 tane lek faktrdr.
Daha sonra da bu dnm parametrelerini kullanarak ibu noktalarn ED-50 datumunda Jeodezik Dik
Koordinatlar ile Jeodezik Eri Koordinatlar bulunur. Bize bu noktalarn lke Sistemindeki
koordinatlar gerekir. Yani projeksiyon dzlemindeki koordinatlar gerekir. 6 derecelik olan UTM ve 3
derecelik olan Gauss Kruger Projeksiyonundaki koordinatlar bulunur. Yani ayn noktalara lke
Sistemindeki (Datumundaki) iki boyutlu dnm (Helmert ve Afin) yaplarak dnm formlleri ile
Dzlemdeki Projeksiyon Koordinatlar xg , yg ,
Yukar deer
elde edilir.
Saa deer

36
Bu ak diyagramna gre rnein arazide 1, 2, 3, 4 noktalarnn GPS lmn yaptnz. Sizin elinizde
1, 2, 3 noktalarnn lke Sistemindeki Koordinatlar xg , yg , h ve B, L, h var. Siz drdnc

noktasnn lke Sistemindeki Koordinatlar
izlersiniz?
x , y , h koordinatlarn bulmak iin nasl bir yol

g
Biz 1, 2, 3 noktalarnn xg , yg , h ve B, L, h deerlerini kullanarak Bursa-Wolf Boyutlu

Dnm Formlleri ile dnm parametrelerini hesaplarz.
6.UYDU TEKNKLERNN (SSTEMLERNN) GELM SREC
6.1 GPS (Global Positioning System)

GPS : Global Positioning System
Global Konumlama Seyrsefer Konumlama Sistemi
GNSS :
Global Navigation Satellite System
Hocann deyimiyle : Kresel KonumlamaYngdm Konumlama Sistemi
GPS ile GNSS arasndaki ayrm udur. Sadece Amerikallarn sistemi GPStir. Ruslarla birleince GNSS
oldu.

37
GLONASS: 19100 km (Ruslarnki) Periyodu 11 saat 25 dakika. Yani ufukta bir uydu 11 saat 25 dakika
sonra tekrar gzkr.
6.1.1.Navstar GPS
Uydu teknikleriyle konum belirleme yntemlerinden NavstarGPS yani GPS Sistemi, uydulardan
yaynlanan radyo sinyalleri yardm ile noktalar aras gr olmakszn her trl hava koullarnda,
gece ve gndz, sratli, doru ve ekonomik olarak 3 boyutta konum belirleme sistemidir. Ksaca
yapay uydulara dayal Navigasyon (Yngdm) sistemidir.
ABD Savunma Bakanl tarafndan gelitirilen, hareketli cisimlerin zamana bal olarak konumlarnn,
izledikleri yolun dorultusunun ve ynnn belirlenmesi diye tanmlanan navigasyon ve bu ihtiyaca
ynelik olarak tasarlanan GPS Sistemi ile dnyann herhangi bir yerinde, herhangi bir zamanda
kullanlan uydu efemerisi ve l sresine bal olarak duyarl bir ekilde konum belirlenmektedir. Bu
sistemle baz uzunluuna ve uydu saysna bal olarak birka saniyelik lden bir-iki saatlik lye
varan sre ierisinde, bal yntemlerle, noktalarn koordinatlarn ok duyarl ( 2 106 108
koordinatlandrmak mmkndr.
GPS sisteminin amac yrngeleri (konumlar) bilinen yapay uydulardan e zamanl olarak gnderilen
sinyaller yardm ile noktalarn konumlar mutlak olarak belirlendii gibi, bal uzaklklarnn
llmesiyle noktalarn konumlar ok duyarl olarak belirlenebilir.
6.2.GPSin blmleri
6.2.1.Uzay Blm (Uydular)
25 adet GPS uydusu bu blm oluturur. Bu uydular 3 blok halinde yeryznden yaklak 20200 km
ykseklikte ve ekvatorla 55 lik a yapan 6 ayr yrnge dzlemine yerletirilmilerdir. 12 saatlik
periyotlarla hareket ederler. mrleri 5 ile 7,5 yl arasnda deiir.
Her uydu yeryzndeki ana kontrol istasyonlarnda hesaplanan ve yer antenleri aracl ile
gnderilen kendi yrngesine ait bilgileri alr.
Dzeltilmi zaman bilgileriyle birlikte L bandnda bulunan L1=1575.42 Mhz ve L2=1227.60 Mhz olmak
zere iki temel frekans zerinden sinyal yaynlarlar. Bu sinyaller L0 10.23 Mhz temel frekansn 154
kat olan 1 0.190m 19cm ve L0 frekansnn 120 kat olan 2 0.244m 24cm dalga boyuna
karlk gelmektedir.
L1 1575.42Mhz
L 2 1227.60Mhz
f 10.23Mhz 154 1 0.190m 19cm
f 10.23Mhz 120 2 0.244m 24cm
f 10.23Mhz ' lik Temel
Her uydu f 10.23Mhz lik temel frekans zerinden matematik modele uygun olarak PRN (Pseudo
Random Noise) ad verilen kodlar retilir. Uydularn yrngedeki konumlar GPS katalog numaralar
ve frlatma sralar PRN numaralar ile tanmlanr. retilen kodlara gre L1 sinyaline C/A-cod ve P-cod
modle edilmektedir. L2 sinyaline yalnzca P-cod modle edilir. Bu kodlar yardm ile uydular ana
kontrol istasyonlarndan gnderilen yrnge parametreleri ve saat bilgileri ile navigasyon mesajlarn
GPS sinyalleri ile dnyaya yaynlarlar.

38
Uydularn gnderdii sinyallere modle edilmi olan uydu yrnge bilgileri ve uydu saati ABD
tarafndan zaman zaman zellikle deitirilmektedir. Buna Selective Availability denir. Ksaca (SA)
ile gsterilir. Yani Trke olarak Seimli Doruluk Eriimi denir.
ABD tarafndan, zellikle savata yanltmak amacyla tm kullanclar uyarmaksnz P-codu zel bir
ifreleme ile Y-coduna dnr. Buna Anti-Spoofing denir. (A-S) ile gsterilir.
6.2.2.Kontrol Blm (Uydu zleme stasyonlar)
GPS uydularnn konumlarnn belirlemeye yarayan uydu izleme istasyonlar kontrol blmn
oluturur. Bu istasyonlardan uydulara ait konum bilgileri, uydu datumu ad verilen iki efemeris altnda
uydulara yklenir.
6.2.2.1.Yayn Efemerisi (Broadcast Ephemeris)
Be adet uydu kontrol istasyonunda toplanan bilgilere anlk hesaplanan uydu yrnge bilgileri gnlk
olarak bu efemeris ile GPS uydularna yklenir.
6.2.2.2.Duyarl Efemeris (Precise Ephemeris)
Be adet uydu kontrol istasyonundan baka, dnyann her tarafna dalm ok sayda izlime
istasyonundan oluan izleme alarndan (ITRF A gibi) elde edilen verilerle, belirli bir zaman
ierisinde hesaplanan uydu yrnge bilgeleri ve hzlar haftalk olarak bu efemeris ile GPS uydularna
yklenir.
6.2.2.3.Yayn Efemerisi ile Duyarl Efemerisin Karlatrmas
a) Yayn efemerisi bilgileri gzlem annda elde edilir. Duyarl efemeris bilgileri ise gzlemlerin
yaplmasndan en ge iki hafta sonra elde edilir.
b) Yayn efemerisi az sayda (5 adet) istasyon bilgisine dayanrken, duyarl efemeris daha ok sayda
istasyon bilgisine dayanr.
c) Duyarl efemeris bilgilerinin duyarll, yayn efemerisi bilgilerinin duyarllndan daha yksektir.
6.2.3.Kullanc Blm (GPS Alclar)
Yer kontrol noktalar zerine kurulan uygun donanml GPS alclar bu blm oluturur. Bir GPS
alcs (GPS receiver), alc anteni (sensr), alc kayt nitesi ve g kaynandan oluur.
6.2.3.1.Kullanm Amalarna Gre Alclar
Kullanm amalarna gre alclar ikiye ayrlr.
1) Bilimsel ve Mhendislik Amal Alclar: En az 2 alc ve alclar arasndaki konum farkn ok duyarl
olarak belirleyen ift frekansl alclardr.
2) Navigasyon amal Alclar: Uydu sinyallerinden yararlanarak 1 ile 10 m arasnda dorulukla
konum, hz, zaman ve yn belirleyen alclardr.
6.2.3.2.Alc eitleri
1) Tek Frekansl Alclar: Sadece L1 taycs ile bu referans zerinden gnderilen C/A-code ve Pcodelu sinyalleri kaydederek l yaparlar. Baz uzunluklar yaklak 20 kmye kadar olan almalarda
kullanlr.
2) ift Frekansl Alclar: L1 ve L2 tayclar ile bu frekans zerinden gnderilen C/A-codlu sinyalleri
kaydederek l yaparlar. Her zellikteki uzun bazlarda kullanlrlar.

39
6.3.GPS lleri le Konumlama

GPS uydularndan e zamanl olarak gnderilen kodlanm (C/A-code, P-code) sinyallerin GPS
alclarna bal var sreleri llerek hesaplanan uzaklklardan noktalarn konumlar belirlenir.
6.3.1.Pseudorange (Pseudo) Uzunluk lm le Mutlak Konum Belirleme
GPS sinyallerinin uydulardan k zaman ile sinyallerin alcya var zaman arasnda geen zaman
farknn k hzyla arplmas sonucu uydu alc arasndaki uzunluklar hesaplanr. Bylece noktalarn
konumlar mutlak olarak belirlenir.
3-Boyutlu Koordinat Sisteminde alcnn bulunduu gzlem noktas ile uydu arasndaki Pseudo
Uzakl;
mp
xm y p ym z p zm c0 t
2
x p , y p , z p : Uydunun koordinatlar
X m , Ym , Z m : Alc koordinatlar
c0 : Ik hz
t : Uydu Alc zaman fark
Alc : (m)
Uydu : ( p )
6.3.2.Faz lleri le (Rlatif) Bal Konumlama
Yksek duyarllk isteyen jeodezik amal konum belirlemede en az iki veya daha fazla alc kullanlarak
tayc dalga faz fark lleri elde edilir.
Herhangi bir i epoundaki bu fark;
mp p T p m tm N mp
eitliiyle verilen genel formlyle bulunur.
N mp : Tamsaybalang faz birimi
m tm : Alcda retilen sinyalin alctarafndan llen faz
p T p : Uydudan gnderilen sinyalin alctarafndan llen faz
Bu lnn esas gnderilen ayn uydu sinyalinin yeryzndeki farkl alclarda kaydedilmesi ve
alclarda retilen ayn referans sinyalleri ile karlatrlarak faz farklarnn llmesidir.
3 eit faz fark ls vardr;
1-Tekli faz fark ls (Tekli farklar) Single Dif
2-kili faz fark ls (iftli farklar) Double Dif
3-l faz fark ls (l farklar) Triple Dif
Jeodezik amal bal konum belirlenmesinde genelde ikili faz fark ls kullanlr.
6.4.GPS Sisteminde l Hatalar

GPS sinyalleri uydulardan yeryzndeki alclara gelirken birtakm bozucu kuvvetlerin etkisi altnda
kalrlar. Bu etkiler nedeniyle sistematik hatalar oluur.
Bu hatalar;
1) Sinyal Yansmalar (Multipath etkisi): GPS sinyallerinin anten evresindeki yanstc cisimler
nedeniyle yansmasna denir.
40
2) Atmosferik etkiler
a. yonosferik etki
b. Troposferik etki
3) Tayc Dalga Faz Balang Belirsizlii (Ambiguity) (N): Bir alc lme baladnda herhangi bir
uyduda kaydedilen X sinyali tam dalga boyu (N) belli deildir. Bu sayya ambiguity denir. Her uydu iin
ayr bir N bilinmeyeni hesaplanr.
4) Faz sramalar (Cycle Slip): Uydu sinyalleri alnrken engellerden dolay oluan faz sramalar ile
karlalr.
5) Anten faz merkezi kaykl hatas: Alc antenindeki sinyallerin algland noktaya anten faz
merkezi denir. Bu nokta, antenin fiziksel merkezi ile akmaz. Anten faz merkezi kayklnn nedeni
uydunun yksekliine ve azimutuna baldr. Antenlerin kuzeye ynlendirilmesi bu hatay giderir.
6.5.GPS Sisteminde Duyarlk ltleri

6.5.1.Duyarln Bozulmas (Bozukluu) (Dilution of Precision)=DOP
Uydu kmelerinin geometrisinin, GPS ile konum belirlemeye etkisi olarak (literatrde) tanmlanr.
DOP
Konum Duyarl
0
l Duyarl

DOPun Bileenleri;
VDOP: Duyarln dey bozukluu
HDOP: Duyarln yatay bozukluu
TDOP: Duyarln zaman bozukluu
RDOP: Duyarln rlatif (bal) bozukluu
GDOP: Duyarln Geometrik-konum ve zaman bozukluu
PDOP: Duyarln konum bozukluu
Bu bileenlerden uydu geometrisinin ifadesinde PDOP kullanlr. Genellikle PDOPu 3.5dan kk
olan uydularn iyi bir geometriye sahip olduklar kabul edilir.
Bal Konum Belirlemede, elde edilecek en iyi duyarlk;
1-Gzlenen uydularn geometrisine (PDOP<3.5-4.0)
2-Gzlenen uydu saysnn 4den byk olmasna,
3-yonosferik etkinin en az olduu zamana,
4-llecek baz uzunluuna gre llecek l sresine,
5-llerin deerlendirilmesinde kullanlan efemeris bilgilerine,
6-Alc tipine baldr.
6.5.2.GPS Sisteminde Doruluk
Alc trne, efemeris bilgilerine, kullanlan lme yntemine, l srasndaki uydu saysna (ez 4
uydu), uydularn geometrisine (PDOP), l sresine ve deerlendirmede kullanlan yazlma bal
olarak; boyutlu Mutlak Konum belirlemede 75 50m arasnda Bal Konum belirlemede
0.01 2 ppm arasnda dorulukla belirlenebilir.
6.6.GPS lme Yntemleri

GPS ile yeryzndeki noktalarn konumlarnn belirlenmesinde Mutlak Yntem (Single Point
Positioning) ve Bal (Rlatif) yntemler olmak zere ikiye ayrlr.
Bal Yntemlerle konum belirlemede kullanlan lme yntemleri;
41
1-Statik lme Yntemi
2-Hzl Statik (Rapid/fast) lme Yntemi)
3-Kinematik lme Yntemi
4-Duru Gidi (Stop and Go) lme Yntemi
5-(Farklarla) Diferansiyel GPS (DGPS) lme Yntemi
6-Tekrarl (Pseudostatik) lme Yntemi
6.6.1. DGPS (Diferansiyel GPS) lme Yntemi
Navigasyon amal ok duyarl koordinat gerektirmeyen bu tr uygulamalarda noktalarn konumlar
anlk belirlenir. Bu yntemde biri sabit dieri gezici olmak zere iki alcya ihtiya vardr. Sabit alc
konumu nceden bilinen noktaya kurulur. Uydu-Alc arasndaki farklar, gezici alclar tarafndan
kaydedilen gzlemlere dzeltme olarak telsizler ve yer istasyonlar tarafndan getirilerek gezici alcnn
konumu belirlenir.
6.7.GPS Sisteminde Ykseklik Belirleme

GPS lleri ile belirlenen ykseklikler elipsoidal ykseklikler (h)dr. Halbuki mhendislik
uygulamalarnda Ortometrik Ykseklikler (H) kullanlmaktadr. Bu iki ykseklik arasnda jeoit
ykseklii (N) kadar fark vardr. Bu nedenle GPS lleri ile belirlenen elipsoidal yksekliklerin,
ortometrik ykseklikler yerine kullanlmas iin jeoit yksekliinin bilinmesi gerekir. Jeoidin deitii
blgelerdeki jeoit ondlasyonunun hesaplanmas ve ile uygulamalarda kullanlan ortometrik
ykseklikler;
H hN
eitlii ile bulunur.
6.8.GPSin Gelimesiyle lgili Kurumlar ve Servisler

IAU: Uluslararas Astronomi Birlii
IUGG: Uluslararas Jeodezi ve Jeofizik Birlii
IERS: Uluslararas Yer Dnme Servisi (IAU ve IUGG tarafndan 1987 ylnda kurulmutur)
IERS u sistemleri tanmlamak ve gelitirmekten sorumlu kurumdur;
CTRS: Klasik Yersel Referans Sistemi
CCRS: Klasik Gk Referans Sistemi
IERSin koordinasyon merkezleri;
VLBI: Very Long Baseline Interferometry
LLR: Lunar Laser Ranging
GPS: Global Positioning System
SLR: Satellite Laser Ranging
DORIS: Doppler Orbitography and Radiopositioning Integrated by Satellite
ETRF: ITRFin Avrupada bulunan 20den fazla noktas ETRF oluturur. Bu a IERSin alt kurumu olan
IGS tarafndan kurulmutur.
IERSin Ynetim Kurulu;
IAG: Uluslararas Jeodezi Birlii
FAGS: Federation of Astronomical and Geophysical Data Analysis Service
IGS: Uluslararas Jeodinamik GPS servisinden oluur.
GPS llerini toplamak iin IGS servisi Uluslararas Jeodezi Birlii (IAG) tarafndan kurulmutur
(1994). Tm dnyada aktif olarak alan IGS istasyonlarnn amalarn aadaki gibi sralayabiliriz.
IGSnin grevleri;
42
1-Uydu yrngelerini belirleyen parametrelerin oluturduu yksek doruluklu GPS efemerislerini
oluturmak
2-Yer dnme parametrelerini oluturarak yer dnmesini izler
3-ITRF an oluturan noktalarn koordinatlarn ve hzlarn belirleyerek ITRFin gelitirilmesi ve
herkes tarafndan kullanlmasn salar.
4-GPS uydularnn yrnge ve saat bilgilerini toplar. yonosfer ve troposfer hakknda bilgi toplar.
5-Yerkredeki deformasyonlarn izlenmesiyle iklim aratrmalar ve hava tahminleri iin gerekli olan
GPS llerini toplar.
IGSnin Veri Merkezleri;
RINEX: Receive Independent Exchange

43
7.KISALTMALAR
ACP
ADOS
AI I
APL
ARP
AS
ASIC
BCRS
BIH
BIPM
BKG
BPS
BPSK
CACS
CAD
CBIS
CCD
CDP
CEP
CEP
CIO
CIP
CIS
CNES
CONUS
CORS
CPU
CRF
CRS
CTP
CTS
DDOC
DD
DEM
DGFI
DGPS
DOD
DOP
DOY
DRMS
EDOC
EGM96
EGNOS
EOP
EOS
Area Correction Parameter

African Doppler Survey
Accuracy Improvement Initiative
Applied Physics Laboratory
Antenna Reference Point
Anti Spoofing
Application-Specific Integrated
Circuit
Barycentric Celestial Reference
System
Bureau International de lHeure
Bureau International des poids et
Msures
Bundesamt fr Kartographie und
Geodsie
Bits Per Second
Binary Phase Shift Keying
Canadian Active Control System
Computer Assisted Design
Central Bureau (IGS) Information
System
Charge Coupled Device
Crustal Dynamics Program
Celestial Ephemeris Pole
Circular Error Probable
Conventional International Origin
Celestial Intermediate Pole
Conventional Inertial (Reference)
System
Centre National dtudes Spatiales
Continental U.S.
Continuously Operating Reference
Station
Central Processing Unit
Celestial Reference Frame
Celestial Reference System
Conventional Terrestrial Pole
Conventional Terrestrial (Reference)
System
German Austrian Doppler Campaign
Double Difference
Digital Elevation Model
Deutsches Geodtisches
Forschungsinstitut
Differential GPS
Department of Defence
Dilution of Precision
Day Of theYear
Distance Root Mean Square
European Doppler Campaign
Earth Gravitational Model 1996
European Geostationary Navigation
Overlay System
Earth Orientation Parameter
Earth Observing System
EPS
ERM
ERP
ESA
ESNP
EU
FAA
FAGS
FIG
FK5
FOC
FRNP
GAST
GCRS
GDR
GEM
GEO
GFO
GFZ
GIC
GIS
GLAS
GM
GMST
GNSS
GRGS
GRS80
GSFC
HEPS
IAU
ICD
ICO
ICRF
ICRS
IDS
IERS
IF
IGEB
IGN
IGS
IGSO
ILRS
ILS
INSAR
ION
Real-Time Positioning Service

(SAPOS)
Exact Repeat Mission
Earth Rotation Parameter
European Space Agency
European Satellite Navigation
Program
European Union
Federal Aviation Administration
Federation of Astronomical and
Geophysical Data Analysis Services
Fdration Internationale des
Gomtres
Fifth Fundamental Catalogue
Full Operational Capability
Federal Radio Navigation Plan
Greenwich Apparent Sidereal Time
Geocentric Celestial Reference
System
Geophysical Data Record
Goddard Earth Model
Geostationary Orbit
GEOSAT Follow On
GeoForschungsZentrum Potsdam
GPS Integrity Channel
Geo Information System
Geoscience Laser Altimeter System
Geodetic Mission
Greenwich Mean Sidereal Time
Global Navigation Satellite System
Groupe de Recherche de Godsie
Spatiale
Geodetic Reference System 1980
Goddard Space Flight Center
High Precision Real-Time
Positioning Service (SAPOS)
International Astronomical Union
Interface Control Document
Intermediate Circular Orbit
International Celestial Reference
Frame
International Celestial Reference
System
International DORIS Service
International Earth Rotation and
Reference Systems Service
Intermediate Frequency
Interagency GPS Executive Board
Institut Gographique National
International GPS Service
Inclined Geo-synchronous Orbit
International Laser Ranging Service
International Latitude Service
Interferometric SAR
Institute of Navigation

44
IPMS
IRIS
International Polar Motion Service

International Radio Interferometric
Surveying
IRM
IERS Reference Meridian
IRP
IERS Reference Pole
IRV
Inter-Range Vector
ITRF
International Terrestrial Reference
Frame
IUGG
International Union of Geodesy and
Geophysics
IVS
International VLBI Service
JD
Julian Date
JGM
Joint Gravity Model
JGR
Journal of Geophysical Research
JPL
Jet Propulsion Laboratory
LADGPS Local Area Differential GPS
LAN
Longitude of Ascending Node
LBS
Location Based Service
LEO
Low Earth Orbiter
LLR
Lunar Laser Ranging
LOD
Length of Day
MAS
Milli Arc Second
MEO
Medium Earth Orbit
MERIT
Monitoring Earth Rotation and
Intercomparison of Techniques
MJD
Modified Julian Date
MSAS
Multifunctional Satellite-based
Augmentation System
NAD
North American Datum
NASA
National Aeronautics and Space
Administration
Nd:YAG Neodymium Yttrium
AluminiumGarnet
NDGPS Nationwide Differential Global
Positioning System
NEOS
National Earth Orientation Service
NGS
National Geodetic Survey
NIMA
National Imagery and Mapping
Agency
NIST
National Institute of Standards
NOAA
National Oceanic and Atmospheric
Administration
OCS
Operational Control Segment
PCV
Phase Center Variation
PDA
Personal Digital Assistant
PDGPS
Precise Differential GPS
PDOP
Position Dilution of Precision
PE
Precise Ephemerides
POD
Precise Orbit Determination
PPP
Precise Point Positioning
PPS
Precise Positioning Service
PRN
Pseudo Random Noise
PTB
Physikalisch Technische
Bundesanstalt
RA
Radar Altimeter
RDS
Radio Data System
RF
Radio Frequency
RMS
RNAAC
Root Mean Square Error

Regional Network Associate
Analysis Center
RTCM
Radio Technical Commission for
Marine Sciences
RTK
Real Time Kinematic
SA
Selective Availability
SAD
South American Datum
SAO
Smithsonian Astrophysical
Observatory
SAPOS
Satellite Positioning Service
SAR
Search And Rescue
SAR
Synthetic Aperture Radar
SBAS
Satellite Based Augmentation System
SEP
Spherical Error Probable
SGG
Satellite Gravity Gradiometry
SI
International System of Units
SIR
Shuttle Imaging Radar
SIS
Signal in Space
SISRE
Signal in Space Range Error
SLR
Satellite Laser Ranging
SNR
Signal-to-Noise Ratio
SPAD
Single Photon Avalanche Diode
SPS
Standard Positioning Service
SST
Satellite-to-Satellite Tracking
SST
Sea Surface Topography
SV
Space Vehicle
SVN
Space Vehicle Number
SWH
SignificantWave Height
T/P
TOPEX/POSEIDON
TAI
International Atomic Time
TCB
Barycentric Coordinate Time
TCG
Geocentric Coordinate Time
TDB
Barycentric Dynamical Time
TDT
Terrestrial Dynamical Time
TEC
Total Electron Content
TECU
Total Electron Content Unit
TID
Travelling Ionospheric Disturbances
TIGO
Transportable Integrated
GeodeticObservatory
TRF
Terrestrial Reference Frame
TT
Terrestrial Time
TTFA
Time To Fix Ambiguities
UEE
User Equipment Error
UERE
User Equivalent Range Error
URE
User Range Error
USCG
U.S. Coast Guard
USNO
U.S. Naval Observatory
UT
Universal Time
UTC
Universal Time Coordinated
VLBA
Very Long Baseline Array
VLBI
Very Long Baseline Interferometry
VRS
Virtual Reference Station
VSOP
VLBI Space Observatory Program
VTEC
Vertical Electron Content
WAAS
Wide Area Augmentation System
WADGPS Wide Area Differential GPS


Uydu Jeodezisi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uydu Jeodezisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YILDIZ TEKNK NVERSTES

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

1.2.Uydu lmeleri (Gzlemleri)

forml ile hesaplanr.

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

P1 , P2 , P3 SLR noktalar, P noktas da gzlemcidir. Yani GPS sisteminden yararlanan kullancdr.

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

eitlii ile bulunur.

' yerine konursa,

Uydunun alcdan uzaklamas durumunda, alnan sinyalin frekans fA,

frekanslar birbirine eit olur.

1.2.2.4.Altimetrik lmeler ve Uydudan Uyduya lmeler

mpuls uzunluk lmeleri ynteminde;

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

a : Yrnge elipsinin byk ekseni

(Uydunun ortalama asal hz) Sonu

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

(Yrnge ekseninin byk yarap)

t0 uydunun perige noktasndan gei zaman olmak zere;

M M (t ) n (t t0 ) sonu derece () cinsinden kacak

Yer vektr (r) uydunun Dnya (yer) merkezine uzakl;

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

y pe a 1 e2 sin E 26610.21297 1 0.012 sin12.62523311 5815.9833653km

r 26610.21297 (1 0.01 cos12.62523311) 26350.54503

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

r : Uydunun yer merkezine olanuzakl

(sin sin i)i ( cos sin i) j (cos i) k

Byk yar eksen ( a ):

r 4000 km i 6000 j 5000k

r 40002 60002 50002 8774.964387 km

4000 6000 5000

20000i 27500 j 17000k

cos i 0.447174914 i 63.43742667

u v 39.57183982 150.1357148 110.563875 360 249.436125

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

r 5000 km i 6000 j 10000k

r 50002 60002 100002 12688.57754km

r r 140002 300002 100002 12688.57754km2 / s

14000i 30500 j 11000k

cos i 0.3153170073 i 71.62004771

1 u v1 56.14766339 159.5741162 x 360 256.5735472 ( gneyde)

2 u v2 56.14766339 200.4258838 e y 360 215.7217796 ( kuzeyde)

t0e Zamanndaki Ortalama Asal Hz ( n0 ):

Gelecekte bir t zamanndaki ortalama asal hz ( n ):

t zamanndaki Eksentrik Anomali ( E ):

C katsaylar, e ve 0 parametreleri GPS sinyallerinden alnr.

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

3.1.Uydu Jeodezisinde Koordinat Sistemlerinin Geliim Sreci:

3.2.Uydu Jeodezisinde Koordinat Sistemleri

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

3.2.2. Yersel Koordinat Sistemleri

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

* : Uydunun yerel sistemdeki rektasensiyonu

YYA cos * sin * r cos sin cos sin r

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

tan * 0.7356828219 * 36,34127886

Ad Soyad: Mehmet Serta AYHAN

cosh sin Aa cos * sin

0 YYA sin z sin Aa

II YT sin z sin Aa sin 95 (13797.43014) cos95 (10150.53234) 0 14629.60394km

tan z 1.042292457 z 46.18633009