Tarih Sahnesinde

Ba Verenler

Editr
Ziya TTNC

Derleyen:
Turgut ETNG

W!iIKi|efoi l|ai|inla*

TARH DZS : 15
Bask Tarihi: Ekim 1975

Dizki - Bask: Latin Matbaaclk Sanayii

Genel Datm:
Milliyeti Yaynlar
Beyazt, Mithatpaa Cad.
adrc han, Kat 2
No : 112 STANBUL

 ... HALL, DEVLET BZE NASB OLURSA,

BU YAPTIKLARINI YANINA KOMAM!...

andarl Halil Paa o sabah ok huzursuzdu. B

tn gece kbus, geirmi, dnde grnmiyen d
manlarla mcadele etmiti. Sabahtan beri de bir bu
nalm geirmekteydi. Geri yldz fal, rya tabiri,
sihir, by gibi eylere inanamazd ama, iinden bir
his ona, kt bir haberle karlaacan fsldyordu
sanki...
O srada kapnn yavaa vurulduunu duydu.
Ellerini rpnca, alan kapdan ieri giren odalk
lardan biri :
Saraydan bir haberci gelmi, sizi grmek is
ter!... dedi.
Yoksa! her an heyecan iinde bekledii kt ha
ber, nihayet kapsna gelmi miydi?
Koyun gelsin!... diye cevap verdi.
LM HABERCS
andarlolu, kara haberi ald anda bandan
aa kaynar sular dkldn sand. Zihni alt st
oldu, gzleri yaard, boazna kadar gelen hkrk
larn glkle zapt edebdi!. Aptala dnm, ne ya
pacam armt. Birara gzleri, siyah mermerden
dklm bir heykel gibi karsnda dimdik duran
kzlar aasna takld :
Yalan sylyorsun, bre melun. Byle bir ey
olamaz! diyerek zerine atlmak istedi fakat haberin

doruluu kukusu iinde idi. Bu vaziyette daha faz

la durmas hata olacakt. Derhal kendini toplyarak
aay bileinden yakalad ve onu da peisra srkliyerek konandan dar frlad, saraya kotu.
Kendisini bir odaya aldlar. Orta yere serilmi
olan yatan zerindeki ipek al titreyen ellerle biraz
at... Evet oydu!... demek kendisine yolan syleme
milerdi... kinci Murat mosmor kesilmi, enesi sark
m, gzleri bir daha almamak zere kapanm ya
tyordu. amdarl buz gibi olmu eli avularnn ara
sna ald. imdi scak gzyalar lnn ta kesilmi
eline dyor artk tutamad hkrklar odann du
varlarnda yanklanyordu, lnn elini yavaa ye
rine uzatt, al rtt, geri geri ekilerek odadan k
t. Bitiik odaya geerek burada yazd mektubu,
Manisada bulunan veliahda gtrmesi iin adamlarn
dan birine verdi. lm haberinin saray duvarlarndan
darya szmasn nleyecek ve tedbirleri aldktan
sonra, derin derin dnmeye balad.
Kayp ok bykt. Mlete otuz yl Padiahlk
yapm olan II. Murat; hakka, adalete, verilmi sz
lere sayg gsteren, merhametli, efkatli ve metin bir
adamd. Timurlenk ordular, amcalarnn on, yl s
ren taht kavgalar, yurdun barnda byk yaralar
amt. O Saltanat boyunca bu yaralar sarmak, dev
letin sarslan prestijini kuvvetlendirmek, mparotorluunu hudutlarn geniletmek iin durmadan a
lmt. Her yapaca ite vezirlerine, kumandanla
rna, bilginlerine danr; kendi fikir ve davranlar
na kar kanlara bile fkelenmezdi. Boylelike her
kesin sevgisini kazanmt Bu sebeplerden tr, eer
lm halk arasnda duyulacak olursa memlekette
umumi bir vaveyla kopacak, hzn ve matem havas
esecekti!...

UFUKTA BELREN TEHLKE

Kendi znts ise, baka hi bir kimsenin duyamyaca kadar bykt. nk o, bir defa fasla
sz yirmidrt yl birlikte alt, sadrazamln yap
t padiahn kaybetmiti. Varna, Kosava savala
rnda zafer sevincini birlikte yaamlar, Trkn
anl bayran stanbul nlerinde, Selnikde, Ma
ca rovalarmda birlikte dalgalandrmlard OJndan hi
bir zaman, hi bir ekilde azar iitmemi, daima kar
lkl sevgi ve sayg iinde yaamlard.
Sonra; Muradm lmyle ufukta devlet iin kor
kun bir tehlikenin belirdiini grr gibi oluyordu:
1425 ylnda padiah, Rumeli beylerbeyi Melek paa
y azlederek yerine, devirmelerden Hrvat shak pa
ay tayin etmiti Halbuki o tarihe kadar devirmele
re sancak beyliinden stn rtbe ve memuriyet ve
rilmezdi. Rumeli beyleri shak paay kabul etme
miler, Rumeliye Trk bir vali istemierdi. ki yl
sonra Edirnede yine bu yzden yeni, ve daha iddet
li bir huzursuzluk ba gstermiti. Henz tam mana
s ile vatandala kabul edilmemi olan baz devir
meler: Biz Msman olduk, Islm dini rk ve mil
liyet ayrd etmiyor, herkesi eit tutuyor, u halde bi
zim de yksek makamlara ve memuriyetlere gemek
hakkmzdr!.. iddiasnda bulunuyorlard. Trk dev
let adamlar ise trl trl unsurlara mensup olan
adamlarn eklen Mslman olmalarnn kfi gelmiyeceini, Milletin mal saylmak iin, asl milliyetle
rini, eski gelenek ve inanlarn kafalarndan atma
lar icap ettiini ve bu temin edilmedike Devletin
bnyesine sokulmalarnn, asker ve dar makamlara
gemelerinin ok zararl ve tehlikeli olacan bili
yorlar, gryorlard. Bir aralk bu ekimeler o ka
_

dar artmt ki; Trklerle devirmelerden olan kap

kullan, sipahilerle Yenieriler arasmda vurumalar
ba gstermiti. Hele H. Mehmet (Fatih Sultan Meh
met) birinci defa tahta getiinde Rum (Zaonoz)
Mehmet, Bonak brahim Paa ve benzerleri etrafm
almlar, iyice akln elmilerdi. Onlar bu ekilde
memleketlerinin Trkler tarafndan zapt edilmi ol
masnn intikmn almak, yani kaleyi iinden ykmak
imknn ele geirmek istiyorlard. Bereket versin ki
Murat onun ve arkadalarnn bu dncelerini, kor
kularn hakl bulmu, tahtna dnerek henz on iki
yanda bulunan II. Mehmeti Manisaya ve deirme
lerin lideri olan Zanosu da Balkesire gndermi
ti. Bu sayede Varnada Hallar, Edimede de Dev
irmeler bozguna uratlmlard.
Fakat imdi sz dinliyen Murat lmt. Yedi
senedir sinmi olan kapkular meydan bo bulacak
lar ve istedikleri gibi at oynatacaklard. Kimbir bu
hallerin sonu nereye varacakt?
Bir de yeni Padiah kendisine ksknd. n
k onu iki defa tahtndan uzaklatrm, daha do
rusu tahtan indirilmesine kendisi sebep olmutu. Sul
tan Mehmet birinci kez on iki yanda tecrbesiz bir
ocuktu. Saltanat makamnn otoritesi de II. Murat
ile birlikte ekilip gitmiti. Bu yzden devlet adam
lar arasmda birbirini ekememezlik, benim, senin
kavgalar balam; bundan faydalanan Karaman ve
Candaroullan da ayaklanmlard nihayet Macar kra
l (Ladislas ile ve Kardinal ezarini) kumandasnda
kuvvetli bir hal ordusu da mparotorlua saldrm
t .Devlet byk ve korkun tehlikelerle kar kar
ya kalmt. Halbuki II. Mehmet btn bu tehlikele
ri nliyecek kudrette deildi. Bu durumu herkesten
nce fark eden Halil Paa, Manisada inzivaya e

kilmi olan II. Murata bir mektup yazarak yle de

miti :
Memleket dman tecavz ve istilsna ura
mtr. Eer saltanat sizde ise Mlknz kurtarmaya
ve korumaya komanz ihtar ediyorum, yok eer sal
tanat bu tarafta ise padiah ordu bulunmanz emre
diyor. Bu emre uymanz gerektiini sylyorum!...
Murad Manisada bu mektubu alnca derhal
Edirneye gelmi, tekrar tahtna gemiti. Fakat Var
nada hal ordusu yok edilerek byk bir zafer ka
zanldktan sonra, II. Murat Padiahlktan vazge
erek gene Manisa yolunu tuttu. O gider gitmez dn
me vezirlerin fesatlar ve entrikalar ile bu seferde
Yenieriler ayaklandlar. Edirneyi yamaladlar,
birok yerde yangnlar kardlar ve Buuk tepeye
ekildiler. Trk Vezirlerle sipihailer bunlara kar
bir durum almca, neredeyse korkun ve kanl bir ih
till kopacakt. Vaziyet bu hali al nca H e;1 Paa n.
Murada bir haber gndererek onun hemen Edirneye
gelip nc defa tahta kmasn temin etti. II.
Mehmet tekrar Manisaya ekilirken Sadrazama:
Hali devlet bize nasip olursa, bu yaptklarn
yanna komam! demiti.
Geri andarlolu bu hareketleri ile memleketi
dtan ve iten gelen tehlikelere kar kontmu, hem
de miletin arzusuna isteine ayak uydurmutu. Millet
henz ykselme gelime devresinde bulunan devletin
bir ocuk eline braklmasn ho grmemiti. Nitekim
bir air :
Be kii, ne turfa i ettin, iin altn iken gm
ettin,
Getirip on iki yal danay geirip, yerine km
ettin...

Beyiti ile umum fikirlere tercman olmutu. Fa

kat yeni padiahn bu mazeretleri kabul edecei p
heli idi. Bununla beraber Halil Paa ahsna ynelen
tehlikeden pok o kadar endie etmiyordu. Alnnn ya
zs ne ise o olacakt. Onu asl korkutan, ruhunu ke
miren, devletin yabanc unsurlar eline gemesinden
doacak kt sonulard. O devletin kurulmas, b
ymesi urunda, byk dedesi, dedesi, babas ve ken
disi yz yldr ne emekler sarfetmiler ne zntler
ekmiler, ne kadar almteri dkmler. Btn bu
dnceler zihninde dolarken, yakmlarda bir cami
den ykselen ezan sesiyle kendine geldi. Kendi ken
dine :
Grelim huda neyle, neylerse gzel eyler!...
diyerek kalkt, konana dnd.
FATH STANBUL YOLUNDA
II. Mehmet, Halil Paann, babasnn lmn
bildiren mektubunu alnca bir arap atna atlam ve:
Beni seven arkamdan gelsin!... diyerek Ma
nisadan stanbula doru yola kmt. Yedi yldr
Balkesirde srgnde bulunan, enitesi Rum Zaonosu da yanma alarak, iki gnde Geliboluya ulat.
ki gn orada kald, Aslnda bu kal yorgunluktan,
dinlenme ihtiyacmdan ileri gelme deildi. Etrafa ku
lak vermek istiyordu. nk sadrazam Hali Paanin Edirnede bulunan ve Kastomonu beyi sfendiyar beyin kz olan vey annesinden doan kardei
Ahmedi tahta karmas ve kendisini bir tuzaa d
rmesi ihtimali vard. Bunu yapar m, yapard! Na
sl ki kendisini iki defa tahttan indirmi, Manisada
srgn gibi yaamasna sebep olmutu. u halde
elinde byle bir ii baarabilecek kudret ve nfuz
varkan elbet bunu da yapard.
_

ANDAKLIOGLU ACABA BIK OSMANOLU

OLABLR MIYDI?
andarl ailesinin halk ynlar arasndaki h
reti ve nfuzu Osmanoullarnm aa deildi. Ha
lilin byk dedesi Mevlna Kara Hali, Osmanl dev
letinin kurucusu Osman beyle birlikte alm, o l
dkten sonra Orhann otuzbe yllk saltanatnda
kadlk (Adliye nazrl) yapmt. Yenieri ocan,
daimi ordular, ilk askeri, idari ve adli kanunlar
meydana getiren oydu. Koyduu kanunlara nizamla
ra iddetle uymas intizam ve itaati o derece muha
faza etmiti ki; padiahtan sonra en byk vezir nvanna tek olarak lyk grlmt.
Kara Halili takinben olu ve torunu da krk bir
sene sadrazamlk yapmlard. te Hali de yirmi
drt yldr bu vazifeyi aralksz yerine getirmektey
di. Sadrazamlk yz yldan fazla bir mddet iin bu
ailenin elinde kalm adeta miras gibi babada noula
gemiti. imdiye kadar kazanlm btn zaferlerde
de onlarm ok byk hisseleri vard. Ve millet bu
nu biliyor, Osmanoulann sayd lde andarllar da sayyor, seviyordu, iki aile dnr de olmu
lard. Birinci Murad Kara Halilin kz Servinaz,
Emir Sleyman da Ali Paann kz Harman Hatun
la evlenmiler, H. Muradm bir kz da brahim Paa
nn olu Mahdut elebiye nikh edilmiti!...
ite Hali Paann bu durumlardan faydalanarak
kendisini yok edip henz alt aylk bulunan kardei
Ahmedi tahta karmaa teebbs etmesi ve bir
mddet sonra onu da ortadan kaldrarak kendi pa
diahln iln etmesi imknsz deildi. Tarihte bu
na benzer vakalar pek oktu. Hele bunlardan bir ta
nesi hi akimdan kmyor, korkulu ryalar grmesi

10

ne sebep oluyordu. Enitesi Zaonosun anlattna

gre :
Bir vakitler Fransada saltanat sren Merova
krallarndan birine Papen adl bir derebeyi saray
nazn yani bavekil (SADRAZAM) olmutu. Onun
yerine geen olu arl Martelin Abdurrahman ku
mandasnda Ispanyadan gelen Mslman istil or
dusunu 1782 de Putyede yenmesi ailenin kudret ve
hretini arttrmt. arldan sonra yerini oullan
devir ald. Bavekillik tpk andarl ailesinde oldu
u gibi bu ailenin elinde kalm, yz sene babadan
oula gemiti. Hi bir hkmdarl bulunmyan
kralar ise kukla durumuna dmlerdi. Nihayet bu
aileden gelen drdnc bavekil ksa Papen, Papa
m . Greguvara ba vurarak nfuz ve iktidan elinde
tutanm m, yoksa' banda ta bulunan fakat, elinde
hi bir kudret bulunmyan bir kimsenin mi kral ta
nnmas gerekeceini sordu. Arzusuna uygun bir ce
vap alnca son Merova Kralm ortadan kaldrd ve
kendisi ta giyerek yeni bir hanedan kurdu. ki aile
arasndaki benzerlik tamd. Hali de andarl ailesin
den gelen drdnc sadrazamd. Onun da evvel alt
aylk Ahmedi tahta kartp, sonra bir din ulusuna
ba vurarak Papen gibi istedii ekilde bir fetva al
mas zor bir ey deildi.
Arada sadece bir benzerlik olan tarihi olaydan
faydalanacak andarlya kar onun da kendisine
rnek alaca ok gzel bir vaka vard... Bu parmak
oullan hdisesi idi :
Horasan Trklerinden Eba Mslimin babuluk
etmi olduu byk bir isyan Emevilerin hilfetini
ykm, Abbas oullar saltanatn kurmutu. Hora
sanl bir Trk olan Parmak oul Halit bu ite zeks
ve cesareti Eba Mslme byk yardmlarda bu

11

lunmutu. Abbas oullarndan birinci Halife Seffah,

bu hizmetlerinin karl olarak Halidi kendisine
vezir tayin etmiti. Halidin ardndan olu Yahya da
vezir oldu. O da ihtiyarlaynca yerini Fzla brakt.
Nihayet Halife Harunrreit Abbasi tahtma geti
inde Vezirliini de Fazlnm kardei Cafer yapyor
du. Cafer o sralarda yirmi be yanda bir gen ol
makla beraber derin bir bilgiye ve yksek bir zek
ya sahipti. Harunrreit de kendisini ok seviyor b
tn meclislerde yanmdan ayrmyordu.
Parmak oullarnn eref ve itibarlar, nfuz kud
retleri, servetleri ksa bir zaman iinde Halifeninkinden stn olmutu. Bu yzden Harun korkuya d
t. O tarihten elli yl nce Fransada Merova kralla
rnn bana gelenleri dnd, kendi ailesinin de ay
n akbete uramas ihtimali karsnda titremee
korkulu ryalar grmee balad. Bu dnceler iin
de, kzkardei Abbase ile sevitiklerini ve gizlice bu
lutuklarn bahane ederek Caferi ldrtt. Babas
ihtiyar Yahya ile kardei Fazl da evvel hapse att,
sonra gizlice onlar da ortadan kaldrd, mallarn
msadere etti. andarlar gibi, dirayetleri, sonsuz
gayretleri fedakrlkar ile devletin kurulmasn, kuv
vetlenmesini, gelimesini salyan Parmak oullar
nn adlarnn anlmasn yasak etti.
te! H. Mehmet de, Harunrreitin bu kanl ve
zalim hareketini taklid etmee karar vermiti. Ba
basnn lmn haber alr almaz, atma atlyarak
Manisa ve Gelibolu arasndaki mesafeyi iki gnde al
mas ve orada duraklamas bu dncelerden ileri
geliyordu. Fakat, Edirneden ve dier taraflardan ge
len haberler onun endielerini doru gsterecek yolda
deildi. andarlolu Edirnede karlama hazrlk
lar ile meguld. Kendisinin Geliboluya geldiini du

12

yan civar ky ve kasaba halk da yeni Padiah se

lmlamak maksadyla, geecei yollara dklmt.
u halde tehlike yoktu ve korkmadan Edirneye gi
debilirdi.
SADRAZAM HALL PAANIN SONU
1451 senesi ubatnn 15 inde Edime Saraynda
biat treni yaplyordu. Yeni padiah tahtma oturmu iki yanma da Kzlaraas ahinle, Devirmeler
den brahim Paay almt. Sadrazam Halil Paa
derhal azledieceini zannetiinden daha gerilerde du
ruyordu. Padiah da bunu fark etmiti. Yambamda
duran ahin aaya dnerek :

Lalam Hali neden uzakta durur, git syle ona

makamna mahsus yere gesin!... Emrini verdi. Paa
padiaha yaklaarak elini pt yerine geti. Vazife
sinde brakld anlalyordu.
II. Mehmet ok zeki ve geni bir bilgiye sahip
olmasna ramen, henz pek gen idi. Devlet ile
rinde tecrbesi yoktu. Ayrca ordu zerinde de kuv
vetli bir nfuza sahip deildi. Bundan dolay bunca
ylk Sadrazamn tecrbelerinden, malmatndan fay
dalanmak zorundayd. Sonra, Halin azli belki halkn
ordunun honutsuzluuna, isyan kmasna sebep ola
bilirdi. Beklemek, uygun bir vakit kollamak daha iyi
olacakt. Hem nce kendisine rakip olarak ileri sr
lecek kardeini ilk i olarak ortadan kaldrmak gere
kiyordu. Bu vazife ile grevlendirilen Evrenosolu
Ali Bey, henz memede bulunan ehzade anasnn
kollar arasndan alarak bodu.
Hakikatte Sadrazam, mevkiinde kalmt fakat,
Saltanat makamnn manivels padiahn enitesi
Zaonusun elindeydi, ikinci Mehmet ona danma
dan hi bir i yapmyor, hi bir teklifi kabul etmiyor

13

du. Dorudan doruya kan iradeler de hep Zaanosun kafasnn mahsul idi. Artk devirmeler ik
tidar ele geirmiler Trkleri idare makenizmasndan uzaklatrmlard.
s t a n b u l z n d a n l a b i n d a b r p a a
Btn bunlar olup biterken, Hali Paa stanbul
surlarn deveeek ar toplar dktrmek, muhasara
hazrlklarn tamamlamakla megul oluyordu.
Nihayet, 1453 ylnn 29 cu Sal gn kahraman
Trk ordusu, stanbul duvarlarn aarak ehre gir
di. Ayasofya zerinde anl Trk bayra dalgalan
yordu. II. Mehmet il kve en byk zaferini kazanm
Fatih nvanm almt. Bu zaferle :
stanbulu feth edecek emir ne iyi emir, asker
ne byk askerdir buyuran Hazreti Muhammedin
iltifatna da mazhar olduu iin ordu ve milet ze
rinde sonsuz bir nfuz elde etmi oluyordu.
te! imdi Fatihin dokuz yldr kalbinde sakla
d intikm duygularn tatmin etmek uykularn ka
ran kbuslarndan kurtulmak zaman gelmiti. Et
rafndaki devirmelerde onu bu yola sokmak iin el
lerinden gelen gayreti esirgemiyorlard.
lk olarak Milletin Sadrazama ve ailesine kar
besledii sayg ve sevgi hislerini krletmek maksa
dyla Bizans mparatorundan rvet ald, padiah
stanbulun zaptndan vazgeirmee alt ayialar
ortaya atld. Halbuki bu dedikodular hi bir delile,
vesikaya dayanmyan, aslsz iftiralard. Bununla be
raber Halil Paa zaferden iki gn sonra Yedikule
zindanlarna atld. Ne acdr ki mehur Yedikule zin
danlarnn ilk mahkmu bir Trk hem de en byk
lerinden bir Trk oluyordu.

14

Halil Pagann hapsedilmesinden sonra, onsekizgik beklendi. Batan baa zafer sevinleri, genlikleri
iinde alkalanmakta olan memleketten, ordudan bir
ses kmad grlnce idmama ferman kt...
KANLI GZ YALARI
O sabah, her zamankinden daha erken uyanm
t. Halil Paa. Gece H. Muratn ld gnk gibi
korkun kbuslar grmt!... Kendi kendine:
Bu sefer gelecek kt haber olsa olsa benim
lmmdr herhalde!... diye dnd srada hc
resinin nnde ayak sesleri duyarak irkildi.

Hayrdr nallah diyerek gzlerini merakla

kapdan tarafa evirdi ieri girenleri grnce hafif
bir titreme geirdi, ba nne dt. Bu ziyaretiler
padiahn celldlaryd.
Hal Paann iki yanma geen celldlar onun
Kelime-i ehadet getirmesini bile beklemeden ke
mentlerini savurdular. Az sonra azndan ve burnun
dan gelen kanlara gz yalannn birbirine kart
ak sakall yzde artk hi bir hayat belirtisi kalma
mt!...
.Halil Paadan nce hi bir sadrazam idam de
il, azil bile edilmemiti. Bin yllk Dou Roma mpa
ratorluunu tarihe gmen, Anadoluda siyasi birlii
kuran, Trk ordularna ba buluk etmek gibi eref
lerin en byne erimig olan Byk Fatih, bu zali
mane hareketi ile kendinden sonra geleceklere kt
bir rnek olmutu. Artk sadrazamlk makamnda,
memlekete cidd bir ba ve sevgisi olmyan Devir
meler birbirlerini kovalyp gidecekti...

15


AH ASLANIM! H BULMAZ OLUR MU
YUM.. STANBUL KAZAN, BEN KEPE OLDUM!.
ARATIRMADIIM YER KALMADI! BAKIN U
HALME SULTANIM! ZEKATLIK KEYE BEN.
ZEDlM!... FAKAT OK KR CENABI HAKKA,
YLE BR HOCA BULDUM KI, DEMEYN GT
SN!...

O gn, Topkap saraynn Valide dairesi derin

bir sessizlik iersinde idi. Uzun ve lo koridorlarda,
gen cariyeler ve Harem aalar ses karmamak iin
parmaklarnn ularna basarak, adet dans ederce
sine dolayorlard. Arada bir, kar karya geldik
lerinde balaryla Valide Sultann odasn iaret ede
rek :
Acep, Sultanmz ngazaplar geti mi?... di
ye birbirlerinin kulaklarna fsldyorlard.
Valide Ksem Sultan, sabahtan beri byk bir
yeis iindeydi. nk, biricik evld Sultan brahim,
sabahleyin odasma uram ve hastalndan ikyet
etmiti. Bu hastalk gzle grnr, ele tutulur bir
ey deildi; sadece padiahn iklerinde derman brakmyan yorgunluktan ibaretti. Fakat, Sultann grnmiyen bir hastalktan.bahsetmesi, Valide Sultan
merak ve phe iinde brakmt:
Acaba! biricik evldna kadnlardan biri, si
hir ve by m yapmt? IV. Muradm, zulmnden
hayatn glkle kurtarabildii tek olu, brahim
esasen ehzadeliinin tam on be senesini sarayn,
bask tavanl, kaps demir parmaklk bir odasmda
her an korku ve heyecanla geirmiti. nk; Padi
ah IV. Muradm bir saniyelik phe ve hiddetiyle
boynuna ya yal bir kemendin taklvermesi, yahut

19

da kalbine bir hanerin sokuluvermesi iten bile de

ildi. Bu lo koridorlarda nice ehzadeler rpma r
pma can vermiti.
Her dakika Azrailin nefesini ensesinde duymak,
ehzade brahimin vcudunu ve ruhunu iyice yprat
m ve onu yar deli hale getirmiti. Nitekim, IV. Murad aclar iinde can verdii zaman, ne onun ld
ne, ne de kendisinin padiah olduuna bir trl inan
mamt. Fakat, ok zeki ve tecrbeli bir saray ka
dn olan annesi Ksem Sultan, derhal duruma el ata
rak, glke kurtarabildii biricik yavrusunun hayat
tan bol bol faydalanmasm salamas istemi ve bu
nun iinde saray zevk ve sefahat yuvas durumuna
getirmiti.
Valide Sultann k dnd ey de Osmanl
hanedannn neslini devam ettirmekti. u anda Padi
ah olan evldndan baka Hsmanoullannda erkek
yoktu. Eer ona bir hal olacak olursa, bu sllenin
arkas kesilecekti. Onun iin gen Padiahtan, bir
dl almak gerekiyordc. Fakat senelerce ektii korku
ve heyecan, henz yirmi be yamda olan Padiahn
vcudunda ok byk etkiler yaratmt. Sarayn i
nilere ssl odalarn, koridorlarn dolduran, salma
salma dolaan, her milletten rengarenk yzlerce cariyenin hi biri hayatndan usanm kudreti kaybomu Padiah memnun etmiyordu.
Nihayet bir gece, harem dairesinde kzlar aa
snn odas nnde bir davul sesi iitilmiti. O zaman
Topkap saraynn en kuytu keleri bile, sevin
lklar ve kahkaha sesleri ile doluvermiti. nk,
Padiahn gzdelerinden; Turhan isminde bir cariye,
bir erkek ocuk dnyaya getirmiti.
Kzlar aas Smbl aa, boynuna takt davulu
tokmaklya tokmaklya Harem dairesi nnde dola

20

rken, Valide Sultan secdeye kapanm, ar deli ev

ldnn neslinden gelen ocuktan byk bir mit besliyerek, Tanrya dua ediyordu.
Davul seslerinin Ayasofya ve Sultanahmet ca
miinde teravih namaz klmakta olanar tarafndan
duyulmas ile, haber ok ksa bir zaman iinde b
tn stanbula yayld. Her taraftan toplar atlmaa
balam, bir anda ehir batan baa kandiller ve fe
nerlerle donanmt. Meydanlarda yaklan mealele
rin kzl aleveri, davul ve zurnalarn seslerine kar
arak, stanbul semalarna ykseliyrdu.
Mehmet ad verilen ehzadenin annesi Turhana
da Sultan nvan kondurulmu, bylece Valide Sul
tan adm alan eski cariye o dakikadan itibaren Sa
rayda byk bir nfuz ve ehemmiyet kazanmt.
Turhan Sultanm ehzade Mehmedi dourmas,
saray rekabet sahas haline getirmiti. Haremi dol
duran yzlerce cariye, ayn ikbal ve saadete ulaabil
mek iin birbirleriyle yana girmilerdi. Hatt gzde
ve hasekilerin bazlar, geceleri bir bahaneyle kap
lardan, pencerelerden yol buarak, drdnc avluya ve
gimirlie gemekte; buralarda ellerine geirdikleri
saray baltaclar ve bostanclardan birer ehzade ve
ya sultan dilemekteydiler.
Gen Padiahn kudretsizliine ramen, Sarayda
birdenbire ehzade ve Sultanlarn says artvermi,
geni rekabet sahasnda yeni yeni simalar belirmi
ti. Bunlarn arasmda Muazzez Sultan, Dulaup Sul
tan, Hatice Sultan Telli Haseki, ekerpare, Saba,
ekerbul, Hobyar kadmlar bilhassa en fazla rabet
grenleriydi.
Birinci brahim, artk iekten iee konan ve
hepsinden de ayn ayn zevk toplyan ar haline gel

21

miti. Fakat, bu gece ziyaretleri onun zaten ypran

m olan zayf vcudunu daha da hrpalyor, her ge
en gn, o nefis saray kadnlarna kar itah biraz
daha azalyordu.
YEN BR HASEK GELYOR!
Sarayda cannn ok skd bir gnde, Sultan
brahim Saltanat kadrgasyla skdar yakasma ge
mi ve amlcaya doru atla bir gezinti yapmak is
temiti. Temiz hava ve gne, bu hastalkl, elimsiz
vcutta derhal tesirini gsterm; damarlarndaki
durgun kan birden harekete gelmiti. O zaman Sultan
akima bir ey gelmiesine atn durdurarak, cmle
leri birbirine kartracak kadar sratli ve bouk bir
sesle:
Bre! bana bakn! iman bir kadn isterim,
iman. Kam kp kadar gsleri testi kadar ola
cak, u koca ehirde ei emsali bulunmyacak. Tez
etrafa daln. Her kim ki, bulup getirirse helinden
be kese mjdesi var!... demiti.
Bir yandan padiahn emri, bir yandan da be
kese altn mkafat sz herkesi harekete geirmi
ve maiyetindekiler atlarn topuklyarak etrafa dalvermiler. Silhdar ve uhadar aalaryla yalnz
kalan brahim abucak karya geerek Saraya gel
mi ve odasna ekilerek, gelecek iman kadnn ha
yaline dalmt.
Akam stne doru, birka iman kadm geti
rildiyse de, Sultan brahim bunlardan hi birini beenmiyerek:
iman isterim... iman daha iman... ok
iman... diye gelenleri kovmutu. Nihayet kapc
lardan birisi her tarafndan etler taan son derece iri

22

yan bir Ermeni kadm ile gelmiti. skdarda Blblderesinde bir balkdan dul kalan bu gen Ermeni
kadn, brahimin huzuruna karlr karlmaz pa
diah dudaklarmda memnuniyetini ifade eden bir g
lmsemeyle derhal yerinden frlam, evire evire ka
dnn her tarafm yoklyarak:

Kadn!... Sen benim makbulmsn, adn ivekr koydum, ge u sedre otur!... diye mrldanmt.
Glkle yryen ivekr, ar bir kaya paras
gibi sedire yerletirildii zaman, tatl bir rya gr
dn zannetmiti. Zira, onun padiahtan grd
bu iltifat, deil akimdan geirmek ryalarnda bile
gremiyecei bir eydi. ivekr ertesi gn sarayda
gzde iln edmi ve kendisine yedinci Haseki nvan
verilmiti. Artk, brahim btn gecelerini yeni Ha
sekisinin odasnda geiriyordu. Fakat, ksa bir za
man sonra, Padiahta sinir buhranlan, sara nbetle
ri ba gstermesi zerine bu ziyaretlere ara veril
miti. Gnden gne benzi solan, yanaklannda bir
damla kan kalmyan brahim shhatinden ok ihti
rasn dnmekteydi. Nitekim, o sabah Validesini
grmee geldiinde, artk ivekrdan da bir lezzet
hissetmediini sylemi ve zevksiz geen hayatmdan
ac ac ikyet etmiti.
Olunun bu ikyeti, Ksem Sultana da fazla
syla tesir etmiti. nk bu Devlet ve Saltanat
onundu. Ucu buca olmyan bu koskoca lkede mil
yonlarca insan, sadece onun refah ve saadeti iin
alyordu, yleyse zevk ve Saltanat srmek her
kesten fazla olunun hakkyd. Bunlar dnerek se
bebini ariyan Valide Sultann aklna bir ey taklp
kalmt.

23

 Acep bir cazu erri olmasn? Sakn brahim

bir sihir ve by ile balanmasn? diye ii iini yiyor
du.
ite bu endie ile birlikte, byy ve sihiri boza
cak nefesi kuvvetli bir Hocay arayp bulmas iin
gnderdii, sarayn en becerikli kadm Hobyar hase
kinin hal dnmemi olmas, Valide Sultan bsb
tn ileden karm, o gn akam stne doru hr
nlatka hrmlamt. Bu yzden hi kimse oda
kapsn amaa cesaret edemiyor, her gn cariyelerin
ve Harem aalarnm doldurduu koridorlarda kimse
ler grnmyor, herkes birbirleriyle fslt ile konu
uyordu.
Valide Sultan; kapsnn hafife vurulduunu
iittiinde gel demeye frsat bulamadan, kap alarak
bir kadn koa koa gelerek ayaklarna kapand. Bu
gndr sabrszlka bekledii Hodyar kadnd!...
Ksem Sultan birdenbire yaklarn ekti. Ban
pencereden tarafa evirerek, fke ve nazn birbirine
karan tavr iinde:
Ho imdi Hobyar!... Bizler byle Saray ke
lerinde evld derdinden inlerken, sizler de ehirde hoa demler geirmee bakn. Alahdan rva mdr bu?..
ddi.
Hobyar avularnn iine ald, Ksem Sultanm
ayaklarn durmakszn perken, bir yandan da cevap
yetitiriyordu.
Aslanm! Derim bari Hdadan, u tatl ca
nm mbarek ayaklarnzn dibinde alsn. zninizle
ehire gittimse; buyurduunuz gibi zevk sefa iin
gitmedim. gnden beri tedbili kyafet edip ehirde
kap kap gezerim. evketl efendimize hayrls e
ifa verecek, keskin nefesli ve dennmi bir hoca bul
maa gayret ederim!...

24

- Bulabildin mi bari?
Ah aslanm! Hi bulmaz olur muyum. s
tanbul kazan, ben kepe oldum. Aratrmadm yer
kalmad. Bakm u halime Sultanm! Zektl kkeiye
benzedim. Fakat ok kr Cenab Hakka yle bir
hoca buldum ki, demeyin gitsin!... Hobyar kadnn
bu szleri, Valide Sultann sabahtan beri sren fke
sini birden beirivermiti. Yumuak bir sesle;
Hele otur da anlat; Hobyar... Demek ki e
hirde bizim bilmediimiz nefes ehli de bulunuyormu,
yle mi?...
Ah Sultanm! Bu zat erif yle herkese bi
linen hocalardan deil, Bu devletl gndzleri saim,
geceleri kaim, Hak bir sabahlara kadar dua ile megul
olan mbarek bir zat imi... Aslanm! Size yalan ba
na gerek, Kef kerametini bizzat grdm ve iman
ettim!...
Hobyarm bu son szleri, bandan beri onu dik
katle dinliyen Ksem Sultan yerinden sratmaa yet
miti.
Allah, Allah!...
Beli Aslanm! Bama bir dolama sarp, ar
kama bir boha takp bir ehir acuzesi gibi huzuruna
girdim. O mbarek zat, ykk bir Medrese odasnda,
<nki bir psteki zerinde oturuyor. Gzlerini yumup
uslan gibi celllleniyordu. Gidip elini pp, diz kknee, bana ne dedi biliyor musunuz?...
Valide Sultan byk bir sabrszlkla:
Ne dedi Hobyar?
Kadn sen kendin iin deil; Velinimetin iin
derman ararsn, gam ekme muradn nasl ettin...
Efendine derman verdim demez mi?...
_

25

Szn burasnda Valide Sultan daha fazla dayanamyarak, ayaa frlam ve Hobyarm ellerini kav
ramt. Hobyar kadn hal byk bir ciddiyetle an
latmasna devam etmekte idi:
Aslanm! Bugn dnya, yarn Ahret. Eer
hilfm varsa u tatl canmn hayrn grmeyim. Bu
mbarek zattan, bu szleri iitir iitmez kendimden
geip oraca yldm kaldm. Bir de kendime gel
dim ki; sanki Cenneti Alda Kevser arab imi gi
bi, btn vcudumda bir ferahlk hissetmekteyim.
Ksem Sultan birdenbire szn kesmese, Hob
yar kadu daha anlatmasna devam edecekti. Fakat
Valide aniden:
Baka Hobyar! Tez kapcbama haber sal, bu
mbarek zatm yerini tarif eyle derhal gitsinler, a
rtmadan incitmeden alp buraya getirsinler diyerek
aralarndaki konumaya son vermiti.
Aslnda Valide Sultann, zaman zaman yerinden
sryacak kadar byk bir dikkatle dinledii bu sz
ler, tamamen Hoobyar kadnn uydurmalarndan iba
retti. Zira nefesi kuvvetli bir hoca bulmak bahane
siyle, Ksem Sultandan izin alarak saraydan kn
nce ayrlan Hobyar, bu gnn hepsini de oradan
oraya dolaarak, nne gelen herkesle dp kalka
rak geirmi son gn birden Valide Sultann kendi
sine verdii vazifeyi hatrlyarak tela dmt.
Nihayet, saa sola bavurarak Sleymaniye Medrese
sinde byle sihir ve byyle uraan bir hocann bu
lunduunu duyarak, derhal saraya dnm ve kafa
snda tasarlad olayan ssleyip psliyerek, sanki
kendi bandan gemi gibi Valide Sultana anlatm
ve bunda da byk bir muvaffakiyet kazanmt.

26

MEDRESENN YZ KARASI!.
Valide Sultan ile Hobyar kadnn arasnda bu ko
numalar cereyan ettii srada; Sleymaniyedeki
medresenin karanlk bir odasnda, st ba pislik
ten gemiyen ve nefesi! alk kokan bir adam biraz
sonra bana devlet kuunun konacandan habersiz
fke iinde dolayordu. Bu Safranbolulu Hseyin
adnda bir talebe idi. Banda koskocaman bir sar
Vard ama; eyh olan babasndan rendii duadan
bakasn bilmezdi. Safranboludan stanbula gelmi
ve Sleymaniye Medresesine girmiti. O zamanlar ok
mehur olan Sleymaniye Medresesinde eyh olan
Mderris Mehmet elebiye kaplanm, onun ilmin
den feyiz almak istemiti. Fakat, bu daniment dier
leri gibi deildi. Ksa zamanda etrafnda hret yap
m, babasndan rendii bir ka duaya, Medrese
rendiklerini de ekliyerek by yapmaa, nefes etme
e balamt.
Nefes ve by, bu iki kelime o zamann stanbul
unda en ok ilgi gren, her derde deva olan il ola
rak kabul ediliyordu. Bu sayede Sleymaniye Med
resesindeki gen hocann hreti abucak etrafa ya
ylm, kulaktan kulaa fsldanr olmutu. Artk
fimansz bir hastala m tutuldun, yoksa sevdiin
kimse sana yz m vermiyor? Hseyin hoca iin bun
lar laletmek ocuk oyunca gibi bireydi. Onun cin
ler ve perilerle olan yakn dostluunu! duymayan
kalmamt. Hatt bu yzden ona bir de lkap tak
mlard: CNC HOCA...
Talebesinin byclk hreti Mehmet elebi
nin kulana kadar gelmi ve nihayet eyh efendi
Safrabolulu Hseyin hocann dikkatini ekmek zo
runda kalm ve ona :

27

 Vazge bu iten ayptr. Ulamal da rezil

etme!... demiti, ama o gene bildiini okumaa de
vam ediyordu. Zira onun bilimle alkas yoktu. Ka
dn, kz, ocuk kim gelirse parasn alyor, derhal
okuyor, flyor muska yazyor szn ksas ald
paray hak ettiini ispata alyordu.
O sralarda; eyh Mehmet elebinin zmir Ka
dlna tayini km bunu duyan Hseyin hoca da,
onunla birlikte gidebilmek iin eyhe mracaat etti
ise de, Mehmet elebi tarafndan istei azarlanarak
geri evrilmiti. Fakat Hseyin hoca ylmyor, alyp szlyor ve eyh efendiden ayrlmayacan syliyerek, onu sevenleri arayp buluyor kendisini de z
mire gtrmesi iin iltimas istiyordu. Lkin Mehmet
elebi Nuh diyor, Peygamber demiyor, her teklifini
geri eviriyordu.
te o gn de, onun iin ok fkeliydi Son bir
mitle gnderdii ricacy Mehmet elebi:
A birader, bari sen bana byle bir teklifte bu
lunma. Bu Hseyin dediin herifin, ne mekkar bir
adam olduunu bilirsin. Ulema kisvesi dahi ona ha
ramdr. Zira Avret ve olana efsun okuyan bir sehban nabekrdr, onu yerime vekil etmee gelince; bi
zim gibi ulema snfndan bir mderrisin postuna, y
le bir Cinci herif zinhar oturamaz!... diye red etmi
ti.
Bu haber kendisine iletildiinde, fkesinden iyi
ce kuduran Cinci Hoca kendisine bu kadar hakaret
eden eyh Mehmet elebiden intikm almaya karar
vererek :
Ho imdi hoca!... Madem ki bize sehbar nabekr dersin. Bari biz de elimizdeki tespihe kuvvet

28

verelim. Hdamzla senin ayaklarn kstekleyip u

radan uraya gndermiyelim!... demiti.
Cinci hoca bu maksatla kalkm kapy kapat
m, duvarda asl olan be yzlk tebihini alm ve
ocan bandaki pstekiye diz kerek, mrldana mnldana tebih ekmee balamt.
Hoca be yzlk tespihini elinde evirdike ser
semliyor, sersemledike mrltlar perian kelimeer
eklinde ykseliyordu. imdi bu harap ve her taraf
pislikten gemiyen odann duvarlarnda u szler
yanklyordu:
Yoo Ebzzevayih!... Bilhuddamika!... Elkebari bibabil!... Aleafis!... Kl Hdamike!... Yaa
Eblhddamin...
Hocann salyalar akan azndan kan bu szler,
duvarlara arparak kubbedeki akislerle bsbtn an
lalmaz hale geliyordu.
ClNC HOCA SABAYA GTRLYOR
Yanm saat boyunca, bam sallya sallya aralk
sz ayn kelimeeri syliyen Cinci Hoca artk iyice sersemlemiti. Bu srada ise Medresenin ii birbirine
girmiti. Kapcba, srma eyer vurulmu gayet ky
metli bir arap at ile gelmi, Medresenin kapsna da
yanmt. ilk karsna kan adama:
Safranboluu Hoca Hseyin efendinin dairesi
neresidir!... diye sorunca, o devirde hi bir zaman
hayrl bir i iin gelmiyen kapcbay karsnda g
ren adam, her taraf titriyerek, parmann ucu e
hocann dairesini gstermiti. Kapcba adamlaryla
beraber hocanm dairesine yneldiinde de arkadala
rnn yanma koarak:
Bizim hoca salama nalar havaya dikti. Kapcbuy odasn aryor imdi alp gtrecek Veyh

29

lislm kapma teslim edecek, avrete, sbyana efsun

okuduu iin lmne karar verilecek!... Nolucak, Al
lah.m yetini erre alet etmenin sonu budur. Acaba
nerede aslacak varp seyrine baksak!, diye ortal
iyice kartrmt.
Medresenin btn mollalar softalar, danimentleri, mezleri bir keye toplanmlar, Cinci hoca
nn nasl srklenerek gtrleceini beklemee ba
lamlard.
Kapcba Cinci Hocann kapsna geldiinde
tam kapy aaca anda ierden gelen sesleri duya
rak durmutu. Odadan garip bir ahenkle:
Yaaa Hddamike... Elkebiri... Bibabil... Yaaa
Hddamike... Kllhum Hddamike szleri iitiliyor
du. Kapcbamn vcuduna hafif bir rperme gelmi
ti. Bam evirerek yanmda bulunan kapclara:
Hey gidi mbarek zat!... itiyor musunuz?
nasl da sular gibi alyor! demiti.
eri girdiklerinde Cinci hoca o kadar kendinden
gemiti ki; girenlerin ayak seslerini iitmemiti bi
le. Fakat, kapclardan birinin tutamad bir ksrk
odada yanklymca ban evirmi ve sra halinde
bekliyen kapclar grr grmez, btn vcudu tit
remi, bandan aa kaynar sular dklmt. O
anda dudaklarnn arasndan:
- Hay Alahn zlimi!... Hay eyh Mehmet e
lebi!... Nihayet bizi ele verdin ha... nalah yarn Ruzu Maherde on parmam yakanda olsun!... szleri
dklerek kendini kaybetmiti.
Onun bu halini gren kapcba derhal hocann
yere dmeden yakalam ve:
Hey devletl!... Kusurumuzu af eyle, sizleri
secdeden rahatsz ettik, safay maneviyenizi ihll

30

eyledik. Amma ne are ki emir byk yerden Lutfu

kerem buyurun. Saray Hmayunda mbarek kudumunuza intizar ederler!... diyerek ayaklarna kapan
mt.
ok zeki bir adam olan Cinci hoca, kapclar bir
den karsnda grnce baylr gibi olmusa da, tam
olarak kendinde ngememiti. Dolaysyla iittikleri
karsmda, hafife dorularak sankki hi bir ey ol
mam gibi byk bir ciddiyetle ve sesini tatlatra-

rak:

Geri iimizi yanda brakmak caiz olmaz, be

ly zerimize sratmz. Amma lkin madem ki emri
byk yerden buyurursunuz gidelim!... demiti.
Bunun zerine, kapcba o srada hocann ayak
larna yzn srmek iin rpman adamlarn iteliyerek; hocann koltuuna girmi ve krlacak bir
sra gibi hocay ayaa kaldrarak hrmetle kapdan
dar karmt.
Hocanm, Kapclar arasmda sille tokat karl
masn bekliyen, softalar, mollalar ve mezler bir
birlerinin yzlerine baka kalmlar hele hocanm d
arda beklemekte ooloaon ossl arap atma bindiril
mesi; aknlkann bsbtn arttrmt.
Hoca atm stne kurulunca, evresini derhal ka
pclar evirmiti. Kapcba bile hocaya hrmeten
ata binmeyip, sa zengiyi tutarak yryordu. Kfilo sokaklardan, caddelerden geerken, ahali duruyor
gz ucu ile hocay szdkten sonra yerlere kadar se
lm veriyorlar birbirlerine:
Mutlak eski Kazaskerlerden biri olmal. Herlulde yine devlete konmak iin Saray Hmayuna g
trlyor olmal!... diyorlard.
Hu hengameyle saraya giren kafile, Akaalar
kapmna geldiinde daha hoca attan inmede norada

31

beklemekte olan kzlar aas, hemen hocann yanma

giderek attan inmesine yardm etmi, iki elini pp
duasn alnca:
Ho geldiniz, safa getirdiniz efendi hazretleri
Valide Sultan doruca Haremi Hmayuna terifleri
nizi rica ettiler, buyurunuz!... diyerek hocanm kolu
na girmiti.
Kzlar aasnn kolunda, ar ar Hareme doru
ilerlemekte olan Cinci hoca sanki bir hayal leminde
yaamakta idi. Eer koluna girmi olan kzlar aas
olmasa :
Ya Rab!... u lhi hzinenin iinde canm
al!... deyip srt st yere uzam verecekti.
Valide Sultan, Trabzon ii ipekli bir ala brn
m olarak hocay ayakta karlamt. Kzlar aas
onu sedire oturttuktan sonra, eilerek yeniden elini
pm ve :
Himmet buyurun Sultanm!... demiti. Ken
disinden gemi halde bulunan hoca glkle:
Himmetimiz cmlemizin zerinde hazr ve na
zr bulunsun!... diyebilmi, arkasndan ba dndr
c bir hizmet balamt. Balan allarla rtl hiz
metkrlar amber uruplan, demi hindiler, mineli al
tn tabaklar iinde badem ezmeleri takdim ediyorlar
d. Herkes hocaya hizmet iin, birbiriyle yar ederken
Valide Sultan ban kzlar aasndan tarafa evire
rek:
Yr bak, Aslanmz niin gecikirler!... Emri
ni vermiti. Fakat, tam o esnada, tella ieri giren
hazinadarlardan biri Valide Sultann kulama ei
lerek:
Aman Sultann Sahibi Devlet efendimiz ivekr kadnn odasnda, yine bir ho hal olmular!...

32

Ne ferman buyurulur... demesi zerine, Ksem Sul

tan mbarek! bir zatm yannda olduunu unutarak:
Dilerim bari Hdadan; o lea misali Ermeni
kfirini saraya kim getirdi ise, yarn ruzu Maherde
Cehennem atelerinde cayr cayr yansm. O fil cs
seli kahpe, evldm harap etti. Varm kolarma girin,
yavrucuumu buraya getirin!... diye bard. Birka
hazinadarla, kzlar aasnn emirlerini yerine getir
me kiin gitmesinden sonra, Ksem Sultan Hocaya
dnerek:
Medet sizden Sultanm!... Evldma u ay
gr sfatl kardan bir soukluk buyurun. Gayrisini
istemem!... dedi.
Valide Sultan gayet vakur dinliyen hoca, etra
fnda cereyan eden olaylar kafasnda muhakeme ede
rek:
Ey Hseyin hoca! gzlerini drt a, byle bir
frsat her kula nasip olmaz, eer aklane hareket edip
de, attn ta gediine yerletirebilirsen u dari
dnyada zrtlne tvbe edebirsin. Yok! eer
bir beceriksizlik eder de, ileri yzne gzne bula
trrsan yandnn resmidir. O zaman lmlerden
lm been!... diye kendi kendine mrldand sra
da birden dehlizlerde ac ac bir feryat duyuldu. i
tilen bu feryat insan sesinden ziyade kapana tutul
mu vahi bir canavarn bouk seslerini andrmakta
idi. Herkesin korkudan sindii anda, sedef ve fildii
kapl kapdan ieriye srklene srklene garip bir
vcut girmiti. Ayaklarn inat bir ocuk gibi yan
yan basan, kollar diz kapaklarndan aaya kadar
sarkan, patlak gzl bu insan vcudu gerile gerile
yryor, Salyalar akan arplm azmdan kan bo
uk sesiyle syledii kelimelerin hi biri anlalam

33

yordu. Olunun geldiini gren Valide Sultan ayaa

fr]) yar ak:
Gel Aslanm, gel ehbazm!... Kzlar zinhar
skmayn evkatl evldm... Maallah... Tebarekallah... ahin yavrum ne de ho salmyormu. Buyur
yavrum saadetle otur. Alahm izniyle imdik bir e
yin kalmaz!... diye olunu ikbal ederken, anszn top
gibi patlyan bir ses, pencerelerde avizelerde billri
akisler meydana getirmiti:
Savulun bre! Brakn devletlyu!...
Btn gzler Cinci hocaya evrilmiti. Oturduu
yerden kalkarak ahlanan hoca! imdi aslan kesil
miti. Ortada tek bana kala kalm olan arpk vcud, umac grm ocuk haline gelmiti. Frsat karmyan Cinci Hoca iri ve tesirli gzlerini padiahn
gzlerine dikerek:
Devletl Sultanm buyur ge otur!... demi
ti.
Sultan brahim hayatmda hi byle adam gr
memi, hi byle ruhuna kadar hkmeden bir ses iitmemiti. Hocann grliyen sesi; ahzedelik zamann
da kendisini tir tiril titreten, byk kardei Sultan
Murad hatrlatt iin, benliinin her zerresine iliyen bu his brahime bir itaat duygusu vermi, dizle
rinin ba zlmesine glkle birka adm ata
rak sedirin kesine geebilmiti.
Bunu bekliyen hoca, derhal brahimin nnde
diz kerek, senelerden beri zayf ruhlu insanlar ze
rinde denedii tecrbelerine dayanarak gzlrini Sul
tann gzlrine dikmiti. Artk byk bir sessizlik iin
de odada sadece onun sesi duyuluyordu:
Bismillhi afi... Bismillhi kfi... Bismillhi
vafi... Bismlhi dafi... Uhru uhru... Yaa Ebilme

34

talil... ifaikm hahnem... Devaikm hasseten... Alt

m, yetmi, km, gitmi!... gibi szlerle birlikte
Cinci hocanm alktan kokan nefesinin bir anda bra
himin yzne arpmas Itrahilere, Misk Amber
lere alm olan Padiah birdenbire sersemletmi,
fakat sinirleri zerinde bir tepki yaratarak onu ra
hatlatmt. Annesinin :
Elhamdlillh! Aslanm biraz ferahlad, de
mesinden cesaret alan Sultan brahim de :
Oku hoca, oku biraz daha oku!... demiti.
Cinci Hoca her kelimeden sonra Padiahn yzne
nefes ettike, brahim kendisinde bir ferahlk hisse
diyor, yznde glmsemeler hasl oluyordu!.
Padiahn bu halini gren Cinci Hoca zevkten
baylacak hale gelmi,, elindeki tebihi de bir kenara
atarak, nefesine devam edermiesine kendisinden
baka hi kimsenin iitemiyecei bir sesle:
Aman Yarabblmin!... ii yzdk yzdk
kuyruuna getirdik, sen beni buralarda rezil etme
Yarabbi, diye mrldanmasna devam etmiti.
SLEYMANYE MEDRESES EYH ve
SARAYIN VAZGELMEZ ADAMI
Cinci Hocanm efsunu herkesten evvel kendisine
tesir etmiti. Dne kadar alktan nefesi kokan bir
adam olduu halde, bir ka gn iinde Pediahm mak
bul olmu ve Muallimi Sultani nvanm almt.
Fakat btn bunlar sebebsiz deildi. Zira Padiah bu
birka gn zarfnda sinir buhranlarndan kurtulmu,
o yorgun be kuvvetsiz vcuduna birdenbire byk
bir dinlik ve kuvvet gelmiti.
Sultan brahimde grlen bu deiiklik derhal
Hocanm keskin nefesine yorulmutu. Geri gn,

35

 gece Padiah, Valide Sultandan ald izin zeri

ne istedii gibi tedavi etmiti ama, kuland usul
sihir ve by olmayp, en tabii vastalardan esraren
giz ekilde istifade etmesi idi.
Her eyden evvel nefes etmek bahanesiyle Padi
ah kadnlardan uzaklatrm, beraberce bir odaya
ekilmilerdi. Cinci Hoca, odann zeminine beyaz pa
tiskalar serdirmi, bunun zerine misk ile safran
ezerek meydana getirdii karmla daireler izmi
ti. Padiah bu dairelerden biri iine oturtuyor, ken
disi de karsndaki dairenin iine yerleiyor, uzun
uzun tebihler ekerek dualar okuyor, ard cin
lerden, Sultann derdine are istiyor ve sonra sanki
onlardan bir karlk almasna:

Yat Sultanm!... Ecinni Padiah ferman

buyurdu. Hele seni bir ualaym, ifa olsa gerek!...
diye Padiah srt st atnyor, btn vcuduna
masajlar yaparak sinirlerini yattryordu. Bunlarn
yannda asabna ve ehevi hislerine kuvvet verecek
vastalar da ihmal etmiyordu. Vaktiyle, stte kay
natlan incirin cinsi kudrete iyi geldiini duymu
olan Cinci Hoca, imdi bu ilc kullanma yerini ngel
diini anlyarak getirttii nefis kuru incirlerle, halis
koyun stlerine uzun uzun nefes ettikten sonra, bun
lar eli ile piirerek Padiaha yediriyordu!...
Bu gn sonunda kendisini fevkalde zinde his
seden Padiah, nihayet drdnc gn dayanamam
ve:
>Bre hoca! Syle u Ecinni Padiahna, ya
beni koun ieri Hareme varaym, yahut da burada
seninle yknn!... diyerek, pehlivan kadar kuvvet
li olduunu belirtmek istemiti. Hocann yalvarmala
r sonucunda Ecinni Padiah Yeryz Padiahna

36

destur vermi ve ancak ondan sonra Sultan brahim,

Cinci Hocann kendisine takt muskay boynunda
sallya sallya Hareme gidebilmiti.
Artk Harem dairesinin odalarndan Sultan b
rahimin en ve akrak kahkahalar duyuluyor, btn
sarayn neesi arttka artyordu. Bunun sonucu ola
rak bata Valide Sultan, herkes Cinci Hocaya derin
bir minnet ve kran besliyordu. Hele brahimin ne
esi sonsuzdu,, nk gen yamda yoksun kald
kudretine, Hocanm sayesinde yeniden kavumutu.
Sultan brahim kendisine dnya saadetini bah
eden Cinci Hocaya; derhal Sleymaniye Mderris
liini ihsan etmiti. Hocanm elde ettikleri sadece m
derrislikle bitmiyordu. Sultan kendisine Binbirdirek
te dayal deli bir kkle birlikte, oka para da
vermiti.
Cinci Hocanm sarayda gsterdii baarlar ksa
bir zaman iersinde stanbulun drt kesine yayl
mt. Artk her derdi olan Hocaya kouyordu. Fa
kat, onun dzenbazlklarna inanlarla beraber, h
retinde nmemnun olmyanlar da gn getike art
maktayd. Bilhassa onun kulak arkas ettii ulema
snf, ilm, kendi hile ve dzenlerine alet ederek bir
den bire stanbul evresinde ykselen, dnk Med
rese softasna her gn bir para daha klleniyorlar,
iki de bir Sadrazam Kara Mustafa Paaya bavura
rak :

Sultanm! Bu ne haldir.. Bu cahil yobaz,

memlekette ilmin ve ulemann kymetini drd. Bu
hal devam ederse lem fesada varr. lm erif mu
sallat olan bu aygr hrifi, slm beldesinden def et
mek iin bize Padiah nezdinde himmet eyle,!... di
yorlard.

37

Onlann isteklerini kramyan Karua Mustafa Pa

a; bir ka kere Padiaha bu hallerden bahsetmek is
tedi ise de, sevgili hocasna toz kondurmayan Sultan
brahim tarafndan azarlanarak, huzurdan ayrlmak
zorunda kald!
SADRAZAM KABA MUSTAFA PAANIN
SONU
Cinci Hocann Saraya gelmesiyle balananlardan
biri de, Macar asl Yusuf Paa idi. Saraya bostanc
olarak giren Yusuf Paa, ksa zamanda zeks ile
dikkati ekmi ve aradan ok gemeden ikinci Vezir
lie ykselmiti. Fakat, haris bir adam olan Sadra
zam Kara Mustafa Paa bir gn gelip de, bu adamn
yerini alaca kukusuna kaplarak onu ok kskanmt. Bu yzden biri hkmetin, dieri de sarayn
iki sekin ahsiyeti, birbirlerine dman olmulard.
ka rayrl aralarnda gizli bir arpmaya sebep
oluyor, fakat her seferinde de galibiyet Sadrazam da
kalyoordu.
ite, Cinci Hocann aniden parlamas, Yusuf Pa
ann hzr gibi imdadna yetimi ve derhal onunla
birlik yapmt. nk her ikisi de Arnavut Sadra
zamdan ekinmekteydiler. u halde srt srta verecek
olurlarsa, bu azametli Vezirin ayana bir elme ta
karak yere yuvarlamalar iten bile deildi. Artk
Sadrazam Kara Mustafa Paann lm ferman ya
zlm, i uygulamaya kalmt.
Sivas Valisi Masuh Paazade Hseyin Paann,
askeri ile birlikte stanbula gelmesini, gelmesini,
kendisinin yerine sadrazam yaplacana yoran, Ka
ra Mustafa Paann bu yzden de Hseyin Paay ldrtp, daha sonra padiahtan lm fermann al
masn frsat bilen iki kafadar, hemen harekete ge

38

tiler. Hele galibiyetinden dolay iyice maran Sadra

zamn davranlar ekmeklerine ya sryordu. Zira
Kara Mustafa Paa, Hseyin Paa gibi en ok ekin
dii rakibinden kurtulduktan sonra kendi bana buy
ruk kesilmi; Padiaha ve Valide Sultana kafa tut
maa balamt. Sultan brahimin gnderdii b
tn fermanlar:
Usulden deildir, olamaz!... cevabyla geri
gnderiyor, onun bu davran padiah fena halde si
nirlendiriyordu. Ayrca saray kadnlarnn ikyetle
rine de nem vermemesi, Valide Sultann da dman
ln kazanmasna yol ayordu.
Btn bunlar yetimiyormu gibi, o Harem dai
resinden dar kmak istemiyen Padiah bsbtn
sindirmek ve Devletin idaresini eline almak maksa
dyla arasra Yenieri klalarna:
Yoldalar helva yapsnlar!... diye uval
uval has unlar, kelle kelle ekerler gnderdii ve
ocak aalarna da gizlice altn dolu keseler yolad
stanbulda kulaktan kulaa gziyor, herkes birbirine:
Vezir, Yenierileri ayaklandrarak, Topkap
Saraym basacakm!... diye sylentilere yol a
yordu !...
Nihayet bir gn Sultan brahim de bu szleri
iitmi, akl bandan gitmiti. Padiah derhal Cinci
Hocay artm, duyduklarn yana ykla anlata
rak:
Bu kfir Arnavutun bize kast var. Acep
muradna na olur mu? Hele bir yldz falna bak!...
diye emretmiti. te, uzun zamandan beri bekledik
leri frsat ayaklarna gelmiti. Akimdan bunlar ge
iren Hoca, birdenbire kkriyerek:
Bre Sultanm! sen ne sylersin? Onun gibi
Hem hi korkma; ben Saray Hmayunu her gece on

39

iki yz bin tanesi senin trnana kurban olsun!,

kere yzbin Ecinni askeri ile muhafaza ederim!.. Ne
mmkn buraya yaklasn!. Amma sen buyurmadan
evvel ben hem senin, hem de Vezirin falna baktm.
Senin yldzn daim yksektir. Lkin Vezirin yldz
senden gizli katlettii Hseyin Paann yldz ile ay
n hizaya gelmitir!... demesi zerine Sultan bra
him irkilerek :
Hseyin Paann katlini ben ferman ettim!...
Cinci Hoca szn burasnda, iki elini kaldrp itiraz
etmi:
Haa Sultanm, kendine vebal etme!. Vezir
Hseyin Paay senden habersiz katledip sonra, sen
den ferman almtr!... diyerek ta gediine koy
mutu.
Bu szler brahimi ileden kartm:
Ho imdi, ben de bu ylann ban ezerim!..
demiti.
Bu, Cinci Hoca ile Yusuf Paann verdikleri lm
fermannn Padiah tarafndan resmen onaylanmas
demekti. Nitekim bir ka hafta sonra, celld Kara
Alinin kemendi goazma getiinde, Saltanat hlya
lar iinde yaayan Kara Mustafa Paa; Cinci Hocay
ve Padiah kk grmenin cezasn hayatyla d
yordu...
SULTAN BRAHMN TARHE GEEN
BEII1!
Mustafa Paann ldrlmesini takip eden kesin
zafer, Cinci Hocann mevkiini bir kat ykseltmiti.
Sultan brahimin hastalkl ruhunda olduu gibi, Va
lide Sultann kalbinde de hocaya kar kuvvetli min
nettarlk duyduundan meydana gelmiti.

Sarayda yeniden lemler balamt. Geceleri,

Havuzlu Talk denilen asma bahede fenerler, me
aleler yaklyor sabahlara kadar alg almyor, k
ekler oynatlyordu. Padiahn bu elencelerde en
ok sevdii eylerden biri de masal dinlemekti!. n
k masal pek sever, ok zamanlar eski Enderun
aalarna masal anlattrr ve bunlar byk bir zevk
le dinlerdi.
Sultan. brahimin tarihe mal olan deliliklerinden
biri de byle bir masal sonucunda meydana geldi.
O gn sarayda yine byk bir elence vard.
tii fazlaca arabn yznden iyice sarho olan bra
him, nereden akima gelmise gelmi, gecenin hayli
ilerlemi saatinde Masal sterim!. diye tuturmutu.
Enderun aalar herzanaki masallarla Padiah avut
mak istemilerse de o:
Sizinkileri istemem! Tez haber saln Emine
kadn gelsin!... diye barmaktayd. Padiahn s
rarla istedii Eypl Voyvoda kz Emine, zamann
en gzel masalclarmdand. Konuma baladnda
herkes sanki azndan bal akyormuasma susar ve
onu dinlerdi.
Gece yars yatandan kaldrlarak saraya ge
tirtilen Emine kadn huzura girip, etek ptkten son
ra, ortada kendisi iin hazrlanm olan mindere otur
du. imdi btn gzler onun zerindeydi.
Masalc :
Masalc :
Bir varm bir yokmu!... Pire berber iken,
deve tell iken, ben annemin beiini salar iken... di
ye balyarak girdii masaln, sonlarna geldiinde,
bata Padiah olmak zere herkes derin bir heyecanla
onu dinlemekteydi. Nihayet masal hi bir hekimin ve

41

bycnn iyiletiremedii kraln iki samur postun

dan yaplm krk giyer giymez iyilemesiyle son
bulduu srada, masal byk bir zevk ve tatla dinliyen Sultan brahim, azndan akan salyalar eliy
le silip, tahtn yanbamda beklemekte olan kzlar
aasna doru dnerek:
Behey arap!.. Ne durursun git vezire haber
sal, yarndan tezi yok Samur isterim!... demiti.
te Sultan brahimin tarihe nam salan krk hasta
l byle balamt.
Olay ancak ertesi gn duyan Hoca da derhal hu
zura karak:
Devletl Hnkrn, Samurda gerekten bir
cevher olup bunun kitapta bile yeri vardr. Amma
Samur denilen bu mahlk, Ecinni tayfasna men
suptur, Onun iin mbarek cisminize temas edecek
samur postlarn muane edip, bunlarn kfir Ecinni
lerine mensup olanlarn tefrik etmek ve nefesten geirmk gerekir!...
Samurun ayrca faydal bir il olduunu Cinci
Hocann da tasdik etmesi, Sultan brahimin fazla
syla houna gitmiti. Artk Padiahn gzn hi
bir ey grmyordu. Sabahtan akama kadar Cinsi
Hocayla kar karya oturuyor, ardan toplanp ge
tirilen Samur krklerini ayrmakla megul oluyor
du!...
Padiahn merak, Hocaya da yeni ve krl bir i
karmt. Samur krklerine, Sultan elini srmeden
alyor; dizlerine yaydktan sonra, kadife gibi tyler
zerinde elini gezdirerek ksa bir dua okuyor ve:
Al ha Sultanm! Bu Mslmandr, kulanlmas cizdirve efsun edilmitir!.. diye Padiaha uza
tyor, bzen el gezdirdii krkler bir tarafa koyarak:

42

 Devletlm bu kfir Ecinniye mensuptur,

kulanlmas ciz deildir. Ancak bir dvet yapp,
Ecinni Padiahndan izin almak lzmdr!.. diyor ve
oklukla en iyilerinden olan bu krkleri alp konama
gtryordu!...
Padiahn Samur krk merak, lgnlk derece
sine varmt. Saltanat arabasmdan, hamamna ka
dar her yer Samurla kapland halde o gene de ye
tinmiyor, daha istiyordu!... Piyasadaki btn krkle
ri toplayan Padiah, arkasmn kesildiini grnce si
nirlenmi, bunun zerine saray aalar ve Sedaret
kavaslar yeniden harekete geerek, bu sefr d dk
knlar ve evleri basp, kap kap samur krk ara
maa balamlard. Mesele yalnz basp aramakla
kalmyor; bulamadklar zaman:
Kimin malm kimden saklyorsun? Devlet ve
memleket, cmle varmz youmuz saadetli Padia
hndr. imdi yat! diye yere yatrlan mal sahipleri
zerinde falakalar, denekler, tokatlar alyordu!..
Herkes o derece Samur derdine dalmt ki
bo olan Sedaret makamna, sarayda Civan Kapcba diye bilinen am valisi Mehmet Paann ge
tirilmesine bir deiiklik yaratmamt.
PADAH KRK AVINDA
Souk bir k gn, btn stanbul ahalisi saray
kapsndan itibaren, ehir surlarnn Topkapya ka
dar uzanan byk caddesine dklmlerdi. Padiah
Edirneye gidiyordu!
Caddenin iki tarafna toplanm olan halk ara
snda kulaktan kulaa bir fslt ykseliyor, hi kim
se Padiahn bu vakitsiz ziyaretine bir anlam vere
miyordu. Aslnda bu seyahatin tek bir gayesi vard:

43

Samur!... Bir iki gn evvel brahim, Hasodabas e konuurken, sz samur zerine gemi ye
sarayn b uemektar hademesi Padiaha:
Sultanm!... Bu samur denilen mahlk,
umumiyetle su kenarnda bulunurmu ve iki tara
fndan rmak geen Edirne ehrinde bol miktarda
varm, stelik bunun av da o kzevkli geer, hayli
cmb edilirmi!... demiti. brahimin akima sa
mur szn ngirmesi yetmi de artmt bile. Der
hal:
Ya yledir de biz niye burada yatp dururuz.
Varalm Edirneye gidelim. Tez hazrlk yaplsn!...
emrini vermiti.
STANBULDA SYAN HAZIRLII
Edirnede, Kyk sarayna yerleen Sultan bra
him, gndzleri Sarayii bahelerine iniyor ve za
mann Tunca ile Meri nehirlerinde, su samuru arat
makla geiriyordu. Bu maksatla ehir halkndan ayclk yapabilecek durumda olanar toplanm, bir sr
insan nehir kylarna getirilmiti. Bunlar belerine
kadar soyunuyorlar, fakat Sazan ve Turna balkla
rndan baka bir ey yakalyamyorlard. Hele so
uktan ikyeti olan Padiahn, kor tutmuyor diye,
Edime odunlarn beenmeyerek, stanbuldan odun
getirtmee kalkmas bunlarn stne tuz biber ek
miti:..
Sultan brahimin bu yolculuu, Edime ve ev
resi halkna, bir felket kasrgas halinde gelmiti.
Alktan, souktan ve yorgunluktan muztarip olan
halk, sanki bir salgn hastala tutulmucasma krl
maktayd. Bu dayanlmaz eziyet Edime ahalisini ka
sp kavururken, stanbulda da bir takm olaylar ce
_

44

reyan etmekteydi. Yenieriler Padiahn mahiyeinde

Edirneye gidemediklerinden ve bu vsil ile usulden
olan bahii alamadklar iin ok fkelenmiklerdi.
Klalarda, sokaklarda:
Bu ne itir, bir gidi olsun da kul tayfasn
dan kimse bulunmasn; anlalan kul ile hnkr ara
ma girerler!... diye syleniyorlard. Bununla da
kalmayp, bir gece sabah namazndan sonra, cmi ka
plarna ve kalabalk sokak balarna Padih aleyhi
ne yazlm bz ktlar aslnca, bunu duyan Sul
tan brahim apar topar Edirneden dnmek zorunluunda kalm ve Samur avc da bylece son bul
mutu!.
stanbula dnm olan Padiah, kendine yeni
bir elence bulmutu. Akamlan hava karardktan
sonra kardei IV. Murad taklid edercesine klk de
itirerek sokaklan, kahveleri dolayor, iki ve t
tn ienleri orackta ldrtyor, kan kokusu duyma
d gnler de rahat edemiyordu!.
O
sralarda meydana gelen bir olay dikkatlerin
baka bir yerde toplanmasma sebep oldu. Saraydan
ayrlarak, Hacca gitmekte olan kzlar aas Smbl
aann binmi olduu geminin, Girid yaknlarnda
yama edilerek batrlmas, Sarayda ve stanbul hal
k zerinde byk bir heyecan ve fke yaratmt.
Saray aalar :
Ne demek olsun? Kzlar aal gibi eref ve
haysiyetine deer biilemiyecek bir makam yrt
m olan, Saltanat emektan, Ulemadan bir zat, k
fir gadrine urasnda, bu hal hzm olsun. Buna ta
hamml gerekmez. ll da bu kfirlerin hakkndan
gelinmeli ehit aamzn ruhu ad olunmal!... gibi
szlerle ortal bsbtn kartryorlard! Sonu

45

olarak i Hocann himmetine dayanmt. Bir gn

Hoca, saray aalarma bu szlerini Padiaha anlat
m:
Sultanm!... Ecinni Padiahna dantm.
Eer Girid engine ferman buyurursanz, bin kere
yzbin askerle imdada gelecek. Hem bu Girid mem
leketi kfirleri kat- ve mlke sahip olup, bunlardan
devlet hzinesi de istifade eyliyecektir. Durma Sul
tanm, zafer bizimdir!... diye Padiahta sava he
vesi uyandrmak istemiti.
Mal ve Mlk, bunlar duyan brahim iin
gayr durmak mmkn deildi. Hemen Kaptan- Der
ya silhdar Yusuf Paay ararak:
Tiz donanmay al. Giride git. Fethet!...
emrini verdi.
CNC HOCA GZDEN DYOR
Ne acdr ki, Sultan brahim kat kaftan giy
direrek uurlad Kaptan- Derya Yusuf Paay, ayn
Padiah iki ay sonra, Girid fatihi olarak dndnde
Padiahna an ve ereften baka bir ey getirmedii
iin, katline ferman buyurmutu. Sonradan zaval Yu
suf Paann bodurulmu n kendisine gsterildi
inde; upuzun yatan bu hareketsiz vcudun zerine
eilerek bir ka saniye bakm ve gz yalan iin
de :
Vah vah, krmz elma gibi yanaklar var
m!. Yazk oldu ki kydm! Hay seni boan eler k
nlayd. Dilerim seni bu hale koyanlar iflh olmasn
lar!... diyebilmi ve ldrlmesinde parma var di
ye, Sadrazam Mehmet Paay azletmit.
Sultan brahimin Girid fatihi, Yusuf Paay
bodurmas, sarayda ilk kez Padiahn aleyhinde bir

46

havann esmesine sebep oldu. Silhdar Yusuf Paa

nn lm, onu saraya geldii gnden beri byk bir
akla seven, Valide Sultan oluna kar kacak de
recede zm, hatt bu yzden, brahim bir gn elin
deki elmas sapl, abanoz syla annesinin stne y
rm ve onu dvmek istemiti!...
Padiah ve Valide Sultan arasndaki atma,
sarayn havasna da arlk getirmi, gnlerce, gecelerce sren iki ve saz lemleri birden duruvermiti.
Padiah en nemsiz eylere derhal fkeleniyor,
hemen her fkesini de uzun sinir krizleri takip edi
yordu. Bir defasnda, yine byle bir sinir buhran s
rasnda yeni sadrazam Salih Paay, izinsiz nne
kt diye celtlara teslim edivermiti.
Gnlerden beri, Padiaha sinir ve efsun yapmak
tan bitap dm olan Cinci Hocanm nefesi, iyice
lgnlam durumdaki brahime hi tesir etmemek
te idi. Gerek Padiahta, gerekse saray halknda, hat
t bizzat Hocanm kendisinde u kan hasl olmutu
ki; bir Medrese yobazn, devletin Bahriye Nazrl
na kadar ykselten kuvvet artk ifls etmiti. Bu
vaziyet Cinci Hoca iin lm! demekti. Ne yapp
yapp durumunu dzeltmesi gerekiyordu. Kafasmda
bunlar tasarlyarak konana kapanan Hoca, iki gn
sonra huzura karak:

te Devletlm! Bu senin canna can kata

cak, kuvvetini yerine getirecektir!... diye kendi
eliyle hazrlad macunu takdim etmiti. Hocann
hazrlad macunu son zerresine kadar yiyip bitire
rek, Hareme koan brahimi seyreden Cinci Hoca,
etekleri zil alarak eski itibarn yeniden kazandn
zannediyordu. Fakat, bu sevinci de uzun srmedi.
Padiahn. Hareme gitmesinden bir saat sonra:

47

 Tez yetiin, Aslanmz Teli Hasekinin oda

snda ylm kalm!, diye bir haber gelmesi ze
rine, Hocada ne yapacan ard!.
Cinci Hocann saraya gelmesiyle, mevkilerinden
olan hekimlerden glkle bulunabilen bir ka tane
si, Padiahn baucuna geldiklerinde, Sultan brahim
yar l haldeydi. Uzun uramalardan sonradr ki
hastala bir tehis konulabdi. Padiahn bu hale
gelmesine sebep olan ey Cinci Hocanm hazrlam
olduu kuvvet macunuydu. Hoca, macunu hazrlar
ken iine bgisizliinden, deil bir insan, bir fili bile
ldrecek miktarda sinameki koymu; bu macunu
sonuna kadar yiyip bitiren Padiah da iddetli bir
ishale yataklara serilmiti. Kendisine bu durum an
latlnca, cann ok seven brahim de :
Syleyin Hocaya, bir dahi ben armadan
sarayma uramasn!... demiti.
Bylece felketler zincirinin ilk halkas, Hoca
nn saraydan kovulmasyla balamt!. Her geen
gn, bu zincire bir halka eklenecek ve en sonunda
Cinci Hocann ldrlmesile tamamlanm olacakt.
Nitekim, Cinci Hocann gzden dtn fark
eden halkm feryatlar artk Saraya kadar ulamaa
balamt. Her tarafta Hocanm errini anlatan de
dikodular dolayor, bilenler bilmiyenlere anlatyor
du.
Bu herifin elinden lllah, nedir mmeti
Muhammedin ektii? Rvet ile lem harebe vard;
yediimiz zehir, giydiimiz kefen!... gibi szlerin
Padiahn kulana gitmesi zerine, artk Hocanm
ne tebihinden, ne efsunundan, ne de macunundan hi
bir fayda grmiye nSultan brahim:
Azlettim! diyerek Hocay, Devlet sorum
luluunun tmnden uzak etmiti. yl gibi ksa

48

bir sre iinde, en yksek mevkilere ulam bulu

nan Hoca, Padiahn bu bir kelimelik emriyle, bir
anda kendini yerde bulmutu!...
PADAHIN YUTTUU TKRK
Cinci Hoca Saraydan gitmiti ama; gitmeden n
ce Padiaha son oyununu da oynam ve onu yatak
lara sermiti. Hazrlad macundan hsl olan tepki
brahimin btn his ve kudretini yok etmiti. Bu
hal karsnda ihtiraslarm yenemiyen Sultan bs
btn zapt edilemez hale gelmiti. Hekimler onu bu
sinir krizlerinden kurtarmak iin ehir dahilinde
ufak gezintilere kmasn tavsiye etmilerdi. Bu ara
da Saray kadnlar da bo durmuyorlar, nefesi kuv
vetli bir hoca bularak, Cinci Hocanm Sarayda brak
t boluu doldurmak istiyorlard. O srada Valide
Sultana, Davutpaadaki asrlk narn kovuunda
her eyden elini eteini ekmi olarak yayan bir ho
cay salk vermilerdi. Hemen Saraya terif bu
yursun diye haber gnderildi ise de hoca, bir trl
bu ary kabul etmiyor, hasekilerin ve kapclarn
srarlarna ramen inatla direniyordu. Sonu olarak,
Padiahn bir tahtrevanla oraya gitmesine karar ve
rildi.
Sultan brahim, nar aacnn dibinde tahtre
vandan indiinde, hoca aacm kovuunda eski bir
pstekinin zerinde yan gelmi uyumaktayd!. Onu
glkle uyandrabilmiler :
. Be Devletl! Kalk yer yz Padiah gel
di!... demelerine ramen adam yerinden kmlda
mam ve derinden gelen bir sesle:

Biz dahi Batn Padiahyz. Ho geldi safa

geldi!... diye karlk vermiti. (O devirde byle bir
takm deler ve eyhler kendilerine Batn Padiah

49

nvan verirler ve manev saltanat sahibi olduklarm

iddia ederlerdi.)
Her dedii emir saylan, bir sz ile istedii in
sann hayatna son veren brahim, imdi yatt yer
den bile kprdamaa lzum grmiyen ve srtndaki
lime lime elbiselerle nar kovuunda kendi kendine
saltanat sren, Batn Padiahnn nnde eilmi ve
elini perek:
Sultanm hilmmet!... diye istekte bulun
mutu,
Batn Padiah bir mddet bo baklarla Sul
tan szdkten sonra, glmsemi ve iki deli Padi
ah aralarnda konumaa balamlard.
Hoca :
Bilirm!.. adn brahimdir.
Beni Sultanm, sizlere ne malm deildi?..
Benim ceddimin de ad brahimdir. Ama ol
ulu Peygamberdir.
Amenna!...
Sen bizden himmet istersin!
Ltfuna, keremine kalm sultanm!...
Hadi verdik gitti! Amma ii muhkem tut!..
Her sabah krk bir ihlas oku... Bol bol Amber ye,
bandan bir nikh geerse hakknda hayrl olur!
mdi beri gel! A azn.. Haaak.. Tuuu!... Hadi var
git saf ana bak!...
Sultan brahim kendisinden daha deli olan Btin
Padiahmn okkal tkrn, kemali afiyetle yut
tuktan sonra, hocaya:
Sultanm buyur, sarayma gidelim!... de
diyse de, Batn Padiah:
Bize dnya Saraylar gerekmez, sen bizim
Ahretteki saraymza buyur!... diyerek, Padiahn
teklifini red etmiti.

50

SADRAZAM AHMET PAA

Sultan brahim, Salih Paay da ldrttkten
sonra, Sadrazaml Sedaret kaymakam Ahmet Pa
aya vermiti... Ahmet Paa, stanbulda ehir ola
n ve Mizakiri, kale (Huyu kt) olarak tannan
bir adamd. Kendi zellii bakmndan, Padiahn
zayf taraflarn abucak kefetmiti. Onun iindir
ki; ie Padiahn eilimi olan eyleri yerine getire
rek balam, ilk olarak da Sadrazamla karlk,
bir kran hediyesi olmak zere Sultan brahime,
elli tane en iyi cins Samur ve bir okka halis ak am
ber takdim etmiti!.
imdi, Sultan brahim bir yandan, Sadrazam bir
yandan lemlerine lgncasna devam etmekteyder.
Gn gemesin ki Sadrazamn bir rezaleti veya Padi
ahn bir deliliinin dedikosu yaplmasn. Sefahat ve
rezaletin bu dereceye karlmas, stanbul hakim ve
Yenijerileri fkelendiriyor, hele hi kimsenin sevme
dii, Ahmet Paann, Padiahn btn lgnlklarna
bizzat let olmas, kzgnlklarn bir daha arttryor
du.
Bu arada Sadrazam, Devlet ilerini bir kenara
brakm, sadece Padiahn yeniden uyanm olan
Samur ve Amber merakn tatmin etmekle urayor
du. Bu maksatla ba vurulan areler, artk sabr ve
tahamml tarmaa balamt. Sadrazam ve adam
larnn halka yaptklar eza ve cef zulm halini al
mt.
stanbulda, ahlk ve vicdann, akl ve mantn
alamyaca bu facialar cereyan ederken, Giritte
harp olanca iddetiyle devam ediyor, anakkale Bo
azn dman gemileri kapatt iin, her trl yar
dmdan mahrum kalan Girit kahramanlarnn:

51

 mdat!... feryatlar Akdenizde snp gi

derken, Rumelinde Avusturyallar; Tunay gee
rek Kilis sancan igal ediyorlard.
Senelerde nberi, Saray ve Hkmet ileri ve en
trikalar arasnda binbir tecrbe kazanm olan Va
lide Sultan bile, byk bir tel iindeydi. Bu gidi
in sonunun felket olacan anlyarak, gizlice Ah
met Paaya :
Devlet elden gidiyor, bu akbet seni ve be
ni sa komaz, hemen brahimin hali aresini grp,
ehzade Mehmedin Cls aresini buluruz!... diye
diye haber gnderdiyse de, Ahmet Paa, Ksem Sul
tann bu teklifine:
Dilerse beni kati eylesin, ben bu ie cret eyliyemem!... karln vermesi, Validyi fazlasyla
kzdrm :
Ho... imdi Ahmet! Bu gafletin cezasn el
bet ekeceksin, briben de aalara ba vuraym!...
demiti. Ahmet Paa, Valide Sultam dinlememenin
cezasn, hayatyla diyerek ekecekti!.
VALDE SULTANIN KEHANET IKIYOR!
Temmuz aynn scak bir gnnde, Sadrazam Ah
met Paanm kk oluna yaptrd snnet dn
btn neesiyle devam ederken, yine o gece cmle ka
psndan kan oca kaalar, sessiz ve ar admlar
la Orta Camie doru yryorlard. Vakit gece yan
sn bulduundan camiin her taraf ak sakal ve hey
betli grnl yenieri erkan ile dolmutu. lerin
den en yals sz aarak; memleketin i ve d du
rumunu gzler nne serdikten sonra:
Bu hale gelmemize sebep olan Vezir Ahmet
Paadr! An oradan kaldrp, bir mstakim adam

52

Vezir edelim, ne buyurur sunuz aalar?... diye

toplanty am, ksa sren mzakereler sonucunda ;
aalar ileri yoluna koymadka dalmamaya karar
vermiler ayn zamanda, eyhlislm ve lemalara
da haber gndererek, onlar da kendileri ile birlik
olmaya armlard. Bir ka saat gemeden devrin
en korkun bu iki kuvveti birlemiti bile...
eyhlislm, mihraba geip oturur oturmaz :

avuba aa! Var Vezire syle, mhr e

rifi alp buraya gelsin!.... emrini vermiti. avuba, Sadrazamm kkne vardnda kimseyi bulama
d, zira Ahmet Paa, Ordu Camideki toplanty haber
alralmaz, yanma ktibini ve sadk klesini de ala
rak gizlice saklanacak bir yer aramak zere kkn
den ayrlmt.
Saatler getii halde Sadrazam Ahmet Paanm
bulunmadn gren aalar, yeniden mzakereler ya
parak:
Vezir Ahmet Paa mfsit ve Vaciblkat ol
makla, derhal kati edilip yerine Sofu Mehmet Paa
nm getirilmesini kararlatrdlar.
Orta camideki hdisenin zerinden iki gn ge
meden, at yk altn ile sokaklarda dolaan Ah
met Paa, snacak bir yer bulamadndan, Sofu
Mehmet Paanm adamlar tarafndan yakalanm ve
Mehmet Paa hile -ile altnlarn elinde nalp, onu
Cellt Kara Aliye teslim etmiti!.. Bir saat sonra
Ahmet Paanm mosmor olmu cesedi, Atmeydanndaki narn nnde boylu boyunca uzanyordu!...
DRt GMLEN PADAH
Sultan brahim, yava yava kendisini saran fe
lketin byklnden habersiz, Sarayn surlar ii

53

ni dolduran bostanclara, bahvalnara, baltaclara

ve Saray aalarna gveniyordu. Bu gven onu :
Varn syleyin!... Tiz dalsnar, yoksa cm
lesini krarm!... diyecek kadar cesaretlendiriyordu.
imdiye dek, biricik Aslann en kk tehlike akm
larndan bile koruyan Valide Sultan ise, byk bir
sknetle olaylarn gelimesini bekliyordu.
Temmuzun sekizinci gn, parlak bir yaz gnei
stanbul gklerinde ykselirken, caddeler ve sokak
lar merakl halk ile dolmutu. Divanyolundan, Beyazta kadar olan mesafe, ine atlsa yere dmiyecek derecede kalabalkt. Bu insan selinin arasndan,
Azametli bir kafile, tekbir sesleri ile ar ar at
meydann geip, Sultanahmet camiine giriyordu.
Kafilenin en nnde ak sakall ulema e kavuklar
yana devrilmi ocakaalan gze arpmaktayd!.
leye doru bakaldr heyecan iyice artm
t. Camiin ii, d ve Atmeydan adam almyor, kzn Temmuz gneinin altnda klar, palaar ve mz
raklar pnl pr, parlamakta idi...
ieride, Camiin Mihrab nnde eyhlislm,
Kazaskerler ve eski ocakaalarmdan meydana gel
mi bir Meclis toplantsna devam etmekteydi. Bir
sre aralarnda konutuktan sonra, Mekke Mollal
ndan ayrlma, Bosnal Haan Efendiyi; Padiahla
grmek amacyla Saraya gndermee kararlatr
dlar.
Fakat, Haan Efendi Saraya gittiinde, Sultan
brahim onu Revan kknde kabul ederek:
te Vezirimi ldrdler, dahi ne isterler!..
diyerek szlerini bile dinlemeden huzurundan kov
du!..
Bir trl uza grmiyen Sultan Ibrahim epey
ce bekledii halde bakaldranlardan bir ses kma

54

dn grnce, biraz sonra ki olacaklardan habersiz,

Badat Kkne ekilmiti. Oysaki Padiah, onlarn,
kendi kuvvet ve kudretinden korktuklarn sanarak,
Badat Kknn Boaza alan penceresi nnde se
rinlemee alt srada; Sultanahmet Camiinden
hareket eden byk bir kafile Saray kaplarna gel
miti. Bu sefer en nde, ellerinde fitillri yanan t
fekleriyle Yenierler yrmktydilr. Topluluk Sara
yn birinci kaps olan Bab Hmayuna ulatn
da; kapar ardna kadar avrmi ve kfile byk
bir grltyle baheye dolumutu. Sesleri duyan b
rahim birden yerinden frlyarak:

Bre! bu ne? Saraydaki kullarm sileri kr

maa m giderler?... seirtin bakn!... diye bar
mt. Fakat, Badat kknn nnde bekliyenler
yerlerinden kmldamamlard bile! te, o zaman
Sultan brahim vaziyeti anlam ve Badat Kkn
den, Revan Kkne geerek kara kara dnmee
balamt. imdilik hayat emniyetteydi, zira Re
van Kk, Hrkai Saadet dairesinin iinde bulundu
undan, asiler burada ona kar bir suikastte buluna
mazlard.
Kafilenin toplanm olduu ikinci avlu bir mah
er yerini andryordu. Her tarafta renk renk sark
lar, keeli Yenieri klahlar gze arpmaktayd...
Herkesten ayr olarak; eyhlislm, kazasker
ler, Yenieriaas, Defterdar, ocakaalarmdan Bekta aa, Hoca Maslihiddin Kara Murad aa gibi ha
reketin nderleri olan kiiler Babssade denilen n
c kap nnde beklemekteydilr. ri haber gnde
rilmi, Valide Sultan ve ehzade Mehmet dar a
rlmt.
Uzun bir bekliyiten sonra, orada bekliyenler ka
pnn iki kanadnn birden almasyla birer adm ge

ri ekilmilerdi. nk, kapnn i tarafndaki hasr

dkeli sofada, Valide Sultann Silueti belirmiti.
Hepsinin adna sz alan, Koca Muslihiddin aa
nn:
Cls olmadka bu cemiyet dalmaz!...
cmlesiyle biten szlerini, sonuna dek byk bir sa
brla dinliyen Valide Sultan onlara:
Baka aalar!... Olum ne Murad ettiyse siz
msaade gsterdiniz; bunca yaramaz ie kar gel
mediniz. Eer ittifak ile nasihat etmi olsaydnz bel
ki bir ok hdiseye mni olabirdiniz. Amma gayr
olan olmu, imdi varn daln, kendusu tahtta kal
sn. Bundan artk; iler uemann mevereti ile g
rlsn!... diye dncesini syliyince aknlktan
birbirlerinin yzne baka kaldlar, Zira, ayn Valide
Sultan kenderine :
. Camiide Cls ooolagelmemitir, madem ki
cls istiyorlar buraya buyursunlar!... demiti. Fa
kat Ksem Sultan tanyanlar, onun bu szleri ne
amala sylediini biliyorlard. nk, Validenin
emeli ii tartmaya dkerek, etrafndakilere her ih
timale kar, olunu savunduunu gstermekti, iste
diine erimi saylrd. Bu bakmdan bir sre sessiz
oturduktan sonra, elinden gelen her eyi yapm fa
kat baaramam insanlarn aresizlii iinde ayaa
kalkarak :
Varaym, ehzadenin sancam sardnp,
karaym!... diyerek Harem dairesine gitmiti.
Birazdan, henz yedi yanda bulunan ehzade
Mehmete biat edilmi, kendisinin ok iyi muhafaza
altnda bulundurulmas iin, Bostancbaya emir
ler vermitir. imdi sra sabk Padiah brahime
haber vermee kalmt ve bu muhakkak yaplmaly

56

d. nk, bu hais ve kanl hkmdarn, bir anda sa

ray alt st edivermesi ok bekleme bilirdi.
nde, silhtar ve uhadar aalar olduu halde,
Sadrazam Sofu Mehmet Paa, eyhlislm ve ulema
ileri gelenleri ile Ak aalar kapsndan ieri girenle
ri gren brahim, yerinden frlayarak, sanki olanla
r sezniesine yzlerine dik dik bakmaa balam
t.
Hepsinin en yals olduundan burada da s
z alan, koca Muslihiddin aa yerlere kadar eilip,
selm verdikten sonra :
Sultanm!... Ne are Muradullah bye imi,
umumun ve ulemann reyleri ile saltanattan ksme
tiniz, kesildi, varp saadetle iger buyurun!... dedi
inde. brahim bir sre bu szleri anlamam gibi
aann yzne bakm ve adndan deliliini gsterircesine :
Bre hinler! Bre Pezevenkler!... Bu nasl
itir, ben her birinize ayn ayr ihsan etmedim mi?
mdi size uymadm iin mi beni kaldrmak istersns?... Ya ben Padiah deil m iyim ?... Beni hal edip
de uncack olanc m yerime vgeirmek istersz?
Onun Padihal nice ciz ciur?. diye barmaa
baamt. brahim artk iyice delirmiti, azndan k
pkler salyor, szleri anlalmyordu. Ancak, iki
de bir elinde bulunan asay Sadrazam Sofu Mehmet
Paadan yana kaldrarak:
A h koca kodo! bilrm bu fitne hep senin
iindir!. Sureta o olanc tahta oturtup, hakikatte
kendin Padiahlk yapmak istersn!... diye hay
krmakta idi.
brahim, btn barp armalaryla, sp
saymalaryla karsmdakilerin sabrn tketmiti. Ni

57

hayet daha fazla dayanamyan Silhtar ve uhadar

kolalrma girmi gtrecekleri srada, eski Padiah
kafasn eyhlislm Abdrrahim Efendiden tarafa
evirerek :
Bre ben seni mft etmedim mi? imdi na
sl bana kastedersin?... demesi zerine, Abdrrahim
Efendi de lfm altnda kalmyarak :
. Hayr., beni, sen mft etmedin! Alah
taal bize bu mevkiyi lyk grd!... diye cevap ver
mesi, brahimi bsbtn delirtmiti. Kollarn hava
ya kaldrarak :
lhi ya Rabbi! Ben bunlar sana saldm,
sen bu zlimlerin hakkndan gel! . . . >> diye etraf n
latyordu.
Barmaktan artk sesi kslmt. Kolanna gi
ren aalarn zorlamasyla, her trl kar koymann
faydasz olduunu ahlam ve ellerini alnnda gez
direrek :
Ho imdi... bamn yazs bu imi! Kadere
raz olmak gerek!... diyerek kendini onlara brak
mt.
Kk kfile, Hrkai Saadet dairesinin yanndan
geerek, Hareme girmi ve Veliaht odasnn stn
de, onun iin hazrlanm olan iki odadan meydana
gelmi daireye ynelmiti. Bu dairenin kapsnn
nnde kaln demirden yaplm bir parmaklk var
d. Kapnn yan babndaki mangalda, byk bir kep
e iinde kurun kaynamaktayd.
Kapnn nne gelindiinde, aalar brahimi
hzla ieri iterek, kapy ekmilerdi. lk anda ne ola
can anlamyarak, akn akn sama soluna ba
knan brahim, kapya konan kilide erimi kurun
aktldna grnce :

58

 Hay zlim er!... Beni lmeden mezara koy

dunuz!... diye hngr, hngr alam aa balam
t.
brahimin kt kaderi bununla da bitmiyordu.
Ertesi gn:
Mahpus Padiah boooanom!... ayialar
nn ehirde dolamaya balamasyla, Sadrazam bir
gn gelip de bu aslsz sylentilerin gerek olmasn
dan korkmu ve derhal ustalar gndererek, bra
himin gnhsz iki gen kz ile birlikte kader birlii
ettii odann nne, ortasnda bir delik bulunan, bir
duvarrdrtmt!...
Artk brahim geceleri hi uyumuyor, sabahla
ra kadar feryat ederek Enderun halknn zlmesi
ne, yemeden imeden kesilmesin sbp oluyordu. Bu
haldn en fazla zlenlerin banda, asilerle i birlii
yapt iin, kendini sulu kabul eden Valide Sultand. Sk sk onun bulunduu daireye dnerek:
Tanrm! brahim kulunun bu belya mpte
l olmas mukaddermi... Bari azap ektirme! Ona
A hret seferi myesser edip u dnya mihnetlerinden
hals eyle!... diye dua ediyordu.
BRAHM LE CELLAD K A R A A L KARI
K A R IY A
brahimin bu ekilde tutuklanmas, stanbulda
dedikodulara yol amt. Halk, hatt Yenieriler :
Bu ne demektir?... Padiahlarn hal edil
mesi ok grlegelmitir, amma hal edilen Padiahn
diri diri mezara gmld hangi Tevarihde grl
m eydir? Buna zulm denir!... diye, ileri geri sy
lenmeye balamlard.
Sadrazam, yeni bir ayaklanmann tel iinde,
hemen eyhlislm, ulema ve dier aalar toplyarak :

59

 Buna ne tedbir gerek!... demiti. Aslnda

amac eyhlislm korkutarak brahimin katline
fetva almakt. Zaten can kaygusuna den Abdrra
him Efendi de bunu bekliyordu; hi naz etmeden :
Paidahm katli ie fitne ve fesadn izalesine!
diye fetvay verdi.
Az sonra koynunda fetva, yannda Celld Kara
Ali ve yama olduu halde Sadrazam Sofu Mehmet
Paa, eski Sultann bulunduu odanm duvarnn n
ne gelmiti, ieriden hl feryatlar gemekte idi! Fa
kat duvar yklrken, brahim yeniden Cls mit
leriyle sesini kesivermiti. Sonunda da ortaya kan
kapnn kildi de krlmt. Sadrazam brahimi gs
tererek, Celld Kara Aliye :
- Bre... Fetvay erifenin hkmn yerine ge
tir!... dedi. Celld Kara Alinin korkun suratm
birden karsndan gren brahim, odann kesine
ekilerek, eskisinden daha iddetle:
Amaaan... Elmaaaan, bunca yl benim ni
metimi yiyenlerden, bana hi bir imdat edecek yok
mu? Bu zlimler beni gz gre gre kati ediyorlar...
Amaaan!... diye feryat etmee balamt.
Yrekler acs manzara, ylardr lm fermanla
rn hi ekinmeden hatt zevkle yerine getiren Ka
ra Aliyi bile duygulandrmt. Fakat onun kamak
iin geriye doru seirttiini gren Sadrazam yolunu
keserek elindeki syla bana vurarak :
Bre kfir! Ya ba, ya an!... deyince, a
resiz kalan Kara Ali:
Ya Ala,h!... diye ileri atlarak, sol eli ile
brahimi yakasndan tutarak kendine ekmi ve sa
elindeki yal kemendi boynuna geirivermigti. Esa
sen, ka gndr barp feryat etmekten yorgun d
m olan brahim o anda kendinden gemiti. Bunu

60

frsat bilen Celld Kara Alinin, yamana :

ek bre hamal! lm asan olsun!... diyen
titrek sesi odann duvarlarnda yanklanmt. Son
bir kere kemende asldkarmda, patlak gzleri iyice
yuvalarndan urayan brahimin azndan, sadece
bouk bir hrltyla kark hafif bir inilti kmt...
SIRA CNC HOCADA
Saraydan kovulduktan sonra da, ktlkerini
srdren Cinci Hoca uzun zamandan beri kendisi ile
ilgilenilmedii iin, unutulduunu sanyordu. Ama
Sadrazam onu unutmamt. Nitekim brahimin l
drlmesinin zerinden iki gn gemeden, Cinci Ho
cann yakm akrabas Mahmud Efendiyi Saraya a
rtarak :
Efendi! Var Hocaya bizden selm eyle! H
zinenin hal malmdur. Cls bahii vermek geretir. Eer kenduleri iki yz kee ake gnderirler ise,
haklarnda bir eziyet zuhur etmeyip, kazaskerlikten
karlm efendiler gibi ilem greceklerdir!... de
miti. Byk bir kaflet iersinde bulunan Hoca, ken
dini de ulema sayarak, Sadrazamn bu teklifine id
detle kar koyarak :
Canm tende kaldka, bir ake dahi vermezem!... demesi zerine Mehmet Paa, Hoca ile biz
zat konumaa karar vermi ve alp getirmesi iin
avubama emir vermiti.
Cinci Hocann, Paa kapsna getirilecei duyu
lur duyulmaz, sokaklar halk ie dolmutu. Hoca kuv
vetli bir kouma mfrezesi arasmda gtrlrken
herkes yzne tkryor, kfrler yayordu. Buna
ramen Hoca, pikin davranyor, bunlara kesinlike
aldrmyarak, Sarayda yryne devam ediyordu.

61

Hoca, maksad btn servetini eline geirmek

olan Sadrazamn huzuruna getirildiinde, Mehmet
Paa onun iltifat gstermi, lf dolambal yollar
dan para bahsine getirerek :
Efendi! gel Cls bahii iin iki yz kese
imdat eyle!... .demesi ile Hoca ban pencereden ta
rafa evirerek :
Sultanm! Btn param eli keseyi gemez,
bakisin hep kitaba verdim!... diye cevap verince.
Sadrazam hi armad, zaten kendisi de Hocanm
byle karlk vereceini bildiinde ngerekli tedbiri
almt. Ellerini rparak, darda beklemekte olan
Celld Kara Aliyi huzura ard.
eri giren Kara Ali sessizce odann ocana
yaklam, boynunda asl olan torbadan iki bakr
tas kartarak atein stne koyduktan sonra, oca
n nndeki ta zerine bir takm kerpetenler, ince
baklar ve dier ikence letlerini dizrek, Hocaya
doru dnm ve :
Syle efendi, syle! Btn bu tedarikler
Sultann iindir!... demiti. Aslnda, Hoca daha Cel
ld kapdan girerken kararm deitirmiti. Bir de
bu hazrlkan grnce hemen yola gelmi ve para
larn yerlerini birer birer sylemee balamt. Mer
diven altarnda gml, duvarlar iinde, zerleri
harla sval gmler dolusu altm karlm ve C
ls bahii olarak askere datlmt!...
Sadrazam Mehmet Paa artk Hocada alnacak
bir ey kalmadna kanaat getirince, onu Msra
gndererek stanbuldan uzaklatrmaa karar ver
miti. Kumkapdan bir kaykla yola karlan Cinci
Hoca, Bandrmaya vardnda hastaln bahane
ederek daha ileri gitmemi, ayn zamanda Tatar ha

62

na haber gndermi, ve kendisine efaat ederek

yanna almasn rica etmiti. Cinci Hocann, bu du
rumu zerinden bir ay gememiti ki, stanbulda si
pahiler birden bire ayaklandlar. Ortaya attklar bir
ok istekler arasnda :
Cinci Hocanm bunca mal alnd. Bu paralar ne
reye sarf edildi? Hesabn isteriz!... szlerinin de
ykselmesi, Saray evresinde bu isyann el altmdan,
I loca tarafndan hazrland phelerini uyandrm
ve ldrlmesine karar alnmt.
Souk bir k gn idi. Romatizmalarndan i
kyeti olan Cinci Hoca, Bursada banyodan km,
bacaklarn ovarak bir tellk bekledii srada, birden
bire karsnda yabanc olduu her halinden belli biri
belirmiti.
Limnili Hseyin aa adndaki bu adamn stan
buldan geldiini sylemesi ile Sipahilerin isyann
bilen Hocanm gzleri parlyvermi ve Sadrazam So
fu Mehmet Paanm ldrldn zannederek :
Bre aa! Tez syle, mjde ile mi geldin?
diye sormutu. Hseyin aann korkun sessizliini
takiben, koynundan kard ferman Hocaya uzata
rak :
Ne are Mevlna, kazaya rza gerek!.. de
mesiyle her eyi anlam ve dizlerinin ba zle
rek olduu yere kvermiti. Nihayet kelimlri g
lkle yan yana getirerek Hseyin aaya :
Aptest tazeliyeyim, iki rekt namaz kla
ym da, tvbe ve istifar edeyim!... diyebildi.
Aptest tazelemi, secdeye gemiti. Fakat nama
z bir trl bitmek bilmiyordu. Kendi kendine :
ki rekt namaz bu kadar uzun srerse, o bit
mez tkenmez gnhlarnn tvbe ve istifar kim
63

bilir ne kadar srer!.. diye snen Hseyin aa en

sonunda hocaya :
Ksa kes adam, ksa kes!... demeye mec
bur kald.
Cinci Hoca ar ar evvel sa tarafna selm
verdi. Fakat, birden Azraili karsnda grecekmi
gibi; ban bir trl sola eviremiyordu. Birden boy
nuna dolanan bir ipin itiklemesiyle, bamdaki ka
vuk havaland. zerine abanan arln tesiriyle
Seccadeye yld kald. Azndan ka nkanl kpk
ler etrafa salyordu. Bir ka dakika debelendikten
sonra, ba yana dt...

64