Oral Surgery

Fragiskos D.Fragiskos,DDS,PhD

Dilrin xarlmas
Trcm
Emil Mhmmdli
slam Kazml

Bak-2015

Oral Surgery
Fragiskos D.Fragiskos,DDS,PhD

Fragiskos D. Fragiskos, DDS, PhD

Associate Professor, Oral and Maxillofacial Surgery
School of Dentistry
University of Athens
Greece
Originally published in Greek by Professor Fragiskos.

Trcm

Emil Mhmmdli

slam Kazml

Azrbaycan Tibb Universiteti

Azrbaycan Tibb Universiteti

Stomatologiya Fakltsi

Stomatologiya Fakltsi

Tlb

Tlb

Diqqt!
Tibb, davaml olaraq inkiaf edn bir elmdir.Bu kitabdan alnm qeydlr, kitabn nri
dvrndki n sonl biliklr saslanb.stifad olunmu hr hans bir mlumatn klinikada
ttbiqin gr msuliyyt tamamil di hkimin aiddir. Hr hans bir shvliklr gr
e31l.mahammadli@hotmail.com nvanna yazb bildirmyiniz bizi mmnun edr.

ii

n Sz
Az crrahiyysi sahsind Dr. Fragiskosun Oral Surgery
kitab znmxsus kiy sahibdir.Kitabn yksk sviyyli
illustrativliyi edilck manipulyasiyalarn anlalmasnda oxucuya
byk kmklik edir.
Buna gr dnya sviyyli bu dbiyyatdan tlblrimizin d
faydalanmasn ox istrdik.
Kitabn bykly v indiki imkanlarmzn srhdli olmasn nzr
alaraq hllik bu kitabn Az crrahiyysind istifad olunan
altlr vDilrin xarlmas mliyyat fsillrindn trcmlr
edrk bu vsaiti hazrladq.
Tlblrin mvzunu daha dolun anlamas n mxtlif elektron
shiflrdn mvzuya aid killr lav edilmi,terminlr yerli
nomenkulaturamza uyun yazlmdr.
Tlblrin v gnc hkimlrin dilrin xarlmasn daha yani v
sad anlamas n bu vsaitin yararl olacan mid edirik.
Salam v dua il...
Emil Mhmmdli
Kazml slam
E& dent, Bak 2015

iii

indkilr
I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq
1
II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar
9
III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas 35

iv

I Blm
Dilrin xarlmasna hazrlq
Deontologiya
Gnmzd Stomatologiyann inkiaf,yeni malic metodlarnn
ilnilib hazrlanmas dilrin erkn kim getmsinin qarsn
nzr arpacaq drcd azaltmdr.
Bundan baqa insanlarn stomatoloji maariflnmsinin artmas v di
implantasiyasnn ucuz olmamas di kimini xstlr n arzu
edilmz edir.
Yuxarda sadalanan sblr gr tdris mrkzlrind ilyn
tlblr v gnc hkimlr xsty kim diaqnozunu dedikd
xstd hkim qar ilkin inamszlq formalar v hkim bu
mliyyata zn qar bir inamszlqla balayr.Bel olduqda
buraxlacaq kiik bir shv bel xstd narazla sbb ola bilr.
Tlblr v gnc hkimlr,btn bunlar nzr almal,tmkinli
davranmal v mliyyat boyu edilck manipulyasiyalar tam arsz,
atravmatik v ardcllqla ed bilmlidir.

Tlimatlar
Bir di v ya kk 2 sulla:aq v qapal olaraq xarla bilr.Qapal
sulda di klbtin v ya elevatorla xarlr.Aq sulda is bu
crrahi mliyyat il icra edilir.Qapal sul rutin(gndlik) praktikada
tez-tez istifad olunur.Aq sul is qapal sulun mmkn olmad
hallarda ttbiq olunur.

I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

Diin xarlmas zaman aadak tlimatlara ml etmk lazmdr:

Xsty n edilcyini v he bir narahatln olmayacan
bildirmk;
kilck diin anatomiyasn bilmk,nki hr bir xstd diin
anatomiyasnda frdilik ola bilr.(kkn formas v s.)
Kliniki mayin v rentgen grnts,bundan baqa grlck
iin texnikasnn seilmsi v planladrlmas.

Xstnin vziyyti
Hr bir di xarlmas zaman manipulyasiyann dzgn aparlmas
n xarlacaq di gr stomatoloji krs myyn vziyyt
gtirilmlidir.Yuxar n dilrinin kilmsi zaman xstin az
hkimin iyni il eyni sviyyd olmaldr, yni krs il horizontal
xtl (dmnin ml gtirdiyi) bucaq 120 olmaldr.

kil 1.1.a.Yuxar nd di xarlmas zaman krs il dm txmini 120 olmaldr. b. Aa

nd krs il dm arasndak bucaq txmini 110 olmaldr.

Hminin yuxar dilrin eynm sthi az aq olarkn horizontal

xtl 45 bucaq ml gtirmlidir.
Aa nnin dilrinin kilmsi zaman is krs il horizontal xtt
arasndak txmini bucaq 110 olmaldr.
I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

Bu zaman is yuxar ndn frqli olaraq aa dilrin eynm

sthi il horizontal xtt paralel olmaldr.

Anesteziya
Di xarlmasndan nc hmin di mtlq tyinata uyun
anesteziya edilmlidir.

Diin traf toxumadan seperasiyas

Birinci mrhld dii onu hat edn di tindn v peridontal
balardan ayrrq.
Periodontal balar ayrmaq 2 alt vasitsil yerin yetirilir:dz v
yri desmotom.

kil 1.2. Ba aralayc desmotomlar. a.dz desmotom b.yri desmotom

Dz desmotom yuxar nnin n 6 diind,yri desmotom is yuxar

nnin geri qalan v aa nnin btn dilrind istifad olunur.
Desmotom ld qlm tutar kimi tutulur v onun vasitsil di ti
rmndan periodontal balar ayrrq.Bunu diin distalndan
balayaraq medialna qdr bir dfd edirik v nc yanaq sthind
sonra is dil v ya damaq sthind yerin yetiririk.
Bu zaman yuxar nd iar v ba barmamz yanaq v damaq
trflrd,aa nd is iar v orta barmamz yanaq v dil

I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

trfd yerldiririk ki,yana,dama v dili zdlmiyk.

Sa ll ilyn hkimlrin oxu yuxar nnin sa yarsnda 13-c
didn 18-ci di qdr bu mliyyat apararkn hadt barman
damaq,ba barman is yanaq trfd tutur.

kil 1.3. Yuxar 13-18-ci dilrd kmki lin hadt barman damaq ba barman is yanaq
nahiysin qoyaraq, parodont toxumasn didn ayrrlar.

Geri qalan dilr zaman is yni 12-ci didn 28-ci di kimi hadt
barma yanaq,ba barmaq is damaq trfd tutulur.

kil 1.4. n dilrin separasiyasnda kmki lin barmaqlarn tutumu

I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

kil 1.5. Kmki lin hadt barma yanaq,ba barmaq damaq trfd

Aa nd is barmaqlar mxtlif vziyytlrd tutulur:

Bu zaman sasn hadt v orta barmaqdan istifad olunur.38-ci
didn 42-ci di qdr olanda hadt barma yanaq trfd,orta
barmaq is dil trfd yerldirilir.

kil 1.6. 38-42-ci dilrd barmaqlarn tutumu

I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

kil 1.7. Aa n dilrin separasiyasnda barmaqlarn tutumu

43-c didn 48-ci di qdr olanda is hadt barma dil

trfd,orta barmaq is yanaq trfd yerldirilir.

kil 1.8. 43-48-ci dilrin separasiyasnda fiksasiya

*Sollli hkimlr
Yuxar nd sol l il ilyn hkimlrd is 23-c didn 28-ci di
qdr olanda hadt barma damaq trfd,ba barmaq is yanaq
trfd,22-ci didn 18-ci di qdrd is hadt barma yanaq
I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

trfd,ba barmaq is damaq trfd tutulur.

Aa nd sol l il ilyrkn 32-ci didn 48-ci di qdr
hadt barma yanaq trfd,orta barmaq is dil trfd
tutulur.33-c didn 38-ci di qdr is hadt barma dil
trfd,orta barmaq is yanaq trfd tutulur.
Bundan baqa di tini ayrmaq n is dz v yri balql
elevatorlardan istifad olunur.(Chompret elevators)

kil 1.9. a.Dz balql b.yri balql elevator

Bu elevatorlardan istifad ederk qapal sul zaman dii klbtinl

tutmaq n di tini didn ayrrq.Onu da qeyd edk ki,bzi
hkimlr desmotomlardan sonra elevatorlarn istifadsini lazmsz
grr nki,bu da bir faktdr ki,desmotomlar elevatorlarla
mqayisd daha az travmatikdir.
Bundan baqa di tini ayrmaq n Freer Periosteal elevatorlar da
istifad oluna bilr.

I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

kil 1.10. Freer Periosteal elevatorlar

I Blm-Dilrin xarlmasna hazrlq

II Blm
Dilrin xarlmas texnikalar

Yuxar n dilrinin xarlmas

1.Yuxar nnin mrkzi ksici dilrinin xarlmas
stifad olunan altlr:
Bu dilrin xarlmas zaman istifad olunan klbtinlrin
yanaqcqlar v dstklri eyni mstvi zrinddir v klbtini

sxdqda yanaqcqlar bir birin dyir.

kil 2.1. Di klbtinin mumi quruluu. *Terminlr yerli dbiyyata mvafiqdir.
Yuxar n 6 di (13-23) n klbtin.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

kil 2.2.Yuxar n dilr n klbtinin yanaqcqlar

Bu dilrin kilmsi zaman

sa ll ilyn hkimlr pasientin nnd v sanda
sol ll ilynlr is nnd v solunda durmaldr.
Bu zaman hadt barmamzla dodaq,ba barmamzla is damaq
trfd alveol xntsn tuturuq(kila).Klbtinin yanaqcqlarn di
oturduruq,bu zaman yanaqcqlar diin boylama oxuna paralel
olmaldr.lk luksasiya hrkti ehtiyyatla dodaq istiqamtd, sonra
damaq istiqamtd yerin yetirilir.Getdikc hrktin ampilitudas
artrlr v son olaraq dodaq istiqamtd edilrk di alveol yuvadan
xardlr.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

10

kil 2.3. Klbtinin yeridilmsi(a). Fiksasiya(b).

kil 2.4. Yuxar ksici dilrin(v hminin kpk) xarlmas( L-linqual,P-palatinal)

Mrkzi ksici dilrin kk konuskilli olduundan frladc(rotasiya)

qvvlrl d diin xarlmas yerin yetiril bilr.Bu zaman frlanma

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

11

bir istiqamtd aparlr,nticd digr trfd periodontal balar

ayrlm olur.Son olaraq da kiicik bir dart qvvsi il di yuvadan
xardlr.
Yuxar yan ksici dilrin xarlmas qaydas eynil mrkzi ksici
dilrin xarlmasndak kimidir.

2.Yuxar nnin kpk dilrinin xarlmas

Bu zaman da eyni klbtinlrdn istifad olunur.
Kpk dilrinin kilmsi zaman 2 xsusu yadda saxlamaq lazmdr:
Alveol smk il digr dilrl mqayisd daha mhkm
rabitsi
Kknn uzun olmas v ucunun ox vaxt yri olmas
Bundan baqa kk dodaq trfdn nazik alveol smkl hat
olunmudur.Kobud hrkt zaman alveol smyn bu hissdn
snmas riski ykskdir.
Bir qayda olaraq
sa ll ilyn hkimlr pasientin nnd v sanda,
sol ll ilynlr is nnd v solunda durmal
v pasientin ba hkim trf evrildilmlidir.
Sa ll ilyn hkim 13-c dii krkn digr linin ba
barma il dodaq,hadt barma il is damaq trfdn,23c dii krkn is hadt barma il dodaq,ba barma il
is damaq trfdn alveol xntsn tutur.
Sol l il ilyn hkim is 13-c dii krkn ba barma il
damaq,hadt barma il is dodaq trfdn,23-c dii
II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

12

krkn is hadt barma il damaq,ba barma il is

dodaq trfdn alveol smy tutur.
Hrktlr artan intensivlikl dodaq v damaq istiqamtd
aparlr.Kpk dilrinin kklri yast olduundan hminin ucunun
ox vaxt yri olduundan frladc hrktlr olmaz.Son hrkt d
dodaq istiqamtd aparlaraq di yuvadan xardlr.

3.Yuxar nnin premolyarlarnn xarlmas

Altlr:Bu dilrd ng n universal klbtin olan No. 150 klbtin
istifad olunur. S killi qurulua malikdir. ld tutarkn dzgn
tutma qaydas dstyin kk trfi ovucun irisind qalmasdr. Bu
klbtinlrl sasn yuxar premolyar dilr xarlr buna
baxmayaraq n 13-23 dilrd kil bilr.

kil 2.5. ng n universal 150 No. klbtin

Bir qayda olaraq:

sa ll ilyn hkimlr pasientin nnd v sanda,
sol ll ilynlr is nnd v solunda durmaldr.
Sa ll ilyn hkim
14-c v 15-ci dii krkn digr linin ba barma il
yanaq,hadt barma il is damaq trfdn,
II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

13

 24-c v 25-ci dii krkn is hadt barma il yanaq,ba

barma il is damaq trfdn alveol xntsn tutur.
Sol l il ilyn hkim is
14-c v 15-ci dii krkn ba barma il damaq,hadt
barma il is yanaq trfdn,
24-c v 25-ci dii krkn is hadt barma il damaq,ba
barma il is yanaq trfdn alveol smy tutur.
Birinci premolyarn sasn 2 kk olduu n:damaq v yanaq.Buna
gr d frladc hrktlr olmaz.Hrktlr yanaq v damaq
istiqamtd ox ehtiyyatla aparlmaldr.

kil 2.6. Klbtinin dzgn yeridilm qaydas.Yanaqcqlarn diin boynunda fiksasiyas.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

14

kil 2.7.Luksasiya hrktlri

kinci premolyarn kilmsi is birinciy nisbtn asandr.Bunun

sbbi sasn tk kk sahib olmasdr.Hrktlr birincid olduu
kimidir.Son olaraq is yanaq istiqamtd edilrk di yuvadan
xardlr.

4.Yuxar birinci v ikinci byk az dilrinin xarlmas

stifad olunan altlr:
Yuxar birinci v ikinci byk azlar n klbtinlrin bukkal
yanaqcnda xnt olur ki, bu da di zrindki bifurkasiyaya
fiksasiya n nzrd tutulmudur. Mhz bu xsiyytlrin gr bu
klbtinlr 2 cr: sa v sol trf n ayr olur.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

15

kil 2.8. Yuxar sa I v II byk azlar n klbtin

kil 2.9. Yuxar sa byk az klbtinin yanaqcqlar. xntya diqqt edin.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

16

kil 2.10. Yuxar sol byk az klbtini

kil 2.11. Sol yuxar byk az klbtinin yanaqcqlar

Yuxar birinci molyarn 3 kk vardr:byk v geni damaq kk v

ox vaxt uclar yilmi 2 yanaq kk.
Bu dii kn zaman ilk hrkt damaq,sonra is yanaq istiqamtd
aparlr.Buna sbb yanaq trfd olan smk qalnlamasdr(alveolalmacq).gr yanaq trf doru edilrs diin tac v ya kk sna
II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

17

bilr.Son hrkt is damaq kknn istiqamtin uyun olaraq

yanaq trf doru edilir.
kinci molyarda da eyniyl birincidki kimidir.Ondan frqli olaraq ilk
hrkt yanaq istiqamtd edilir.

5.Yuxar III byk az dilrinin(al dilri) xarlmas

3-c molyar diin mxtlif formalarna rast glinir.Kklrinin say 3 il
8 arasnda dyi bilr amma ox vaxt kklri birlrk konuskili
alr.
Yuxar III byk az dilri(al dilri) n klbtinlr aid olduqlar
diin yerlmsin gr n uzun klbtinlrdir. Bu dilrin tac sasn
ndki 7-ci dilrin tacndan yuxarda qald n yanaqcqlarla qfl
arasnda hndrlk olur(sngybnzr).

kil 2.12. Yuxar III byk azlar n klbtinlr

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

18

kil 2.13. Yuxar III byk az dilri n klbtinin yanaqcqlar

lk hrkt yanaq trf doru yerin yetirilir.Artan intensivlikl

yanaq v damaq trf doru hrkt davam etdirilir.Son olaraq
yanaq istiqamtd yuvadan xardlr.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

19

Aa n dilrinin xarlmas
1.Aa n mrkzi dilrin xarlmas
Aa nnin n, kpk v premolyar dilri n olan klbtinlrin
(v ya No.151) yanaqcqlar v dstklri birlikd bir qvs ml
gtirirlr. Yanaqcqlar konkavdr(qvsvar azcq, xntl deyldir.)

kil 2.14. No.151 klbtin

kil 2.15. Yerli dbiyyatda(ngilis variant) verilmi aa mrkzi dilr n olan klbtinin yanaqdstk mnasibti

xarlma texnikas
Sa l il ilyn hkimlr
Sol l il xstnin ban tutaraq sada olmaqla xstnin nnd

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

20

v ya arxasnda.
Sol l il ilyn hkimlr
Sa l il xstnin ban tutaraq solda olmaqla xstnin nnd
(32-43-c dilr) v ya arxasnda.
n 4 barmaqla fiks edilir. Ba barmaq is dilrin oklzial sthin
qoyulur.
Bu dilrin zirvlrind yilmi (sasn yan ksici) nazik 1 kklri
olduu n dodaq-dil istiqamtd luksasiya etdirmkl asanlqla
xardlr.

kil 2.16. Klbtinin dzgn yerldirilmsi.

Yanlardan baslaraq yastlam kklri olduu n rotasiya

hrktlri az v ehmal edilmlidir.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

21

kil 2.17. Luksasiya hrktlri.

Aa n kpk diinin kk 70% hallarda dz, 20% hallarda zirvd

distala burulma il olur. xarlma texnikas ksici dilrdki kimidir.
*Aa n dilrd edilck n son luksasiya hr zaman dodaq
trfdir.

2.Aa n premolyarlarn xarlmas

Bu dilr n aa n n universal klbtin saylan no.151
klbtin istifad olunur.
Bu dilrin xarlmas zaman hkim nd sada(v ya solda, sol l il
ilyn) durur. n 4 barmaqla n alt nahiydn tutularaq fiks
edilir. Ba barmaq is ksicilrin ksici knarna qoyulur.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

22

kil 2.18. Klbtinin dzgn yerldirilmsi.

kil 2.19. Luksasiya

Luksasiyada ilk hrkt yanaq trf olmaqla yanaq-dil istiqamtind

olmaqla di laxladlaraq xardlr.

3.Aa n molyar dilrin xarlmas

Aa nnin hm sa hm sol hisssindki 6-c v 7-ci dilrd eyni
II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

23

klbtindn istifad olunur. Bu klbtind hr iki yanaqcq

xntldr(medial v distal kkn ml gtirdiyi bifurkasiyaya gr).
Yanaqcqla dstk txmini 90 ml gtirir.

kil 2.20. Aa n molyarlar n klbtin

kil 2.21. Aa molyar n klbtinin yanaqcqlar(ngilis variant)

xarlma texnikas
Aa 6-c molyarlarn normal halda 2 medial v distal kklri
olur. Medial kk daha enli (yni mezio-distal istiqamtd
baslm) v zirvd distala burulmu vziyytd olur.
7-ci molyarlarn kklri is 6-ci molyara gr daha qsadr.Bir ox
II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

24

halda is bu kklrin bitimsin rast glinir. traf smk

toxumas daha srtdir.
n 4 barmaqla n alt nahiydn, ba barmaq is ksicilrin
ksici v ya premolyarlarn okluzial sthin qoyularaq fiks olunur.
Klbtin dilr dzgn oturulduqdan sonra ehmalca yanaq v dil
istiqamtind luksasiya edilir. Di laxladldqdan sonra qvvnin
amplitudu getdikc (kskin qvv artm v hrktlr
olmaz)artrlaraq son olaraq yanaq istiqamtind di xarlr.

4.Aa n III byk azlarn xarlmas

Bu dilrd istifad olunan klbtinin dstyi nisbtn uzundur.
Yanaqcqla dstk dz bucaq ml gtirir. Yanaqcqlar xntszdr.

kil 2.22.Aa n III byk az klbtini

xarlma texnikas
Bu az dilrin sasn iki qsa kk olur. nnin fiksasiyas 6-c v 7ci olduu kimidir(ba barmaq daha arxaya qoyulur). Dil trfdn
alveol smy nazik olduu n dii mobiliz edck qvv dil
istiqamtind olmaldr. gr diin bir kk varsa v ya kklr eyni
istiqamtd yilibs bu dilri elevatorla da xarmaq olar.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

25

Elevatorlar vasitsil dilrin xarlmas

Elevatorlar
Dilrin xarlmasnda istifad olunan ikinci n vacib altlrdir.
Mxtlif dilr v di yerlmlrin gr elevatorlarn bir ne nv
vardr.
1.Dz elevatorlar
Dz elevatorlarn ucluu il ara hisssi dz xtt ml gtirir. Ucluu
yanaq trfdn qoyularaq di laxladlr. Bu zaman hadt barma
il elevatorun ucluuna qdr uzadlr(bax kil 2.30).

kil 2.23. Dz elevator

kil 2.24. Dz elevator (White).sasn arxa yuxar dilrd istifad olunur. Ucluqda xfif yilm

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

26

var.

2.T-killi elevatorlar
Yalnz aa n molyar dilrin kklrini(diin digr kklri
xarldqdan sonra) xarmaq (v ya btn molyar) n istifad
olunur. Travmatik altlr saylr. Bir elevator diin medial digri is
distal kk n nzrd tutulmudur.Di ks trfdn
perpendikulyar kild qoyulur. (yni sa di sol trfdn )

kil 2.25. T-killi elevatorlar

3.Zeldin(Seldin) elevatorlar
T-killi elevatorun modifikasiyas olan bucaql Zeldin elevatorlar
aa nd kk xarlmas n istifad olunur.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

27

kil 2.26. Zeldin elevatorlar

4.Dirskli elevator(Double-angled)
Hr iki nd yuvada qalm kk uclarn xarmaq n istifad
olunur. ki qat bucaql olduu n yuvaya daxil olmaq mmkndr.
Bu elevatorlarla hminin yuxar ndki al dilrini d xarmaq
mmkndr.

kil 2.27. Dirskli elevatorlar

Xompret(Chompret) elevatorlar
Hkimin ehtiyacna v mvcud duruma sasn (ms.: dz elevatorun
dstyi luksasiya n mane olduqda) istifad olunur.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

28

kil 2.28. Xompret elevatoru

ti ucluqlu bucaql elevatorlar

Hkimin ehtiyac v seimin gr yuvada qalm kk uclarn
xarmaq n istifad olunur.

kil 2.29. ti ucluqlu bucaql elevatorlar

Elevatorlarla dilrin xarlma texnikalar:

Dz elevator dominant ld tutularaq,hadt barman
elevatorun ilyn hisssin qdr uzadrq
Alt yanaq trfdn ildilmlidir,sla dil v ya damaq trfdn
olmaz
lyn hissnin kk(konkav) trfi alveol smk il di
arasnda olub diin medial v ya distal trfin baxmaldr.
Yuxar nnin arxa qrup dilrinin xarlmas zaman
elevatorun oxu il diin vertikal oxu perpendikulyar
olmaldr.Digr dilrd is perpendikulyar,paralel v ya bucaq

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

29

altnda ola bilr

Elevatorla ilyn zaman steril tnzif palatinal v yaxud da dil
trfdn tutulmaldr ki,ilyn zaman traf toxuma
zdlnmsin

kil 2.30. Dz elevatorun ld tutlma qaydas

kil 2.31. Tnzifin yerldirilmsi

sla dayaq nqtsi kimi yanndak di istifad

olunmamaldr,ancaq alveol smy istinad edilmlidir.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

30

kil 2.32.a. Alveol smy istinad rolunu oynayr(dzgn).

b.Qonu di istinad rolunu oynayr(yanl).
Dz elevator vasitsil kklri vvlcdn blnmmi ox
kkl dilrin xarlmas ks gstridir.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

31

Sa ll ilyn hkimlr n:
Yuxar nd 14-c didn 18- kimi ilyrkn hadt barma
damaq trfd,ba barmaq is yanaq trfd tutulmaldr.

kil 2.33. sas v kmki lin dzgn tutumu.

13-c didn 28-ci di kimi is hadt barma dodaq v ya yanaq

trfd,ba barmaq is damaq trfd tutulur:

kil 2.34. Yuxar n sol trfin dilrind mvafiq tutum.

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

32

Aa nd 33-c didn 48-ci di kimi is hadt barmamz

dil,ba barmamz is dodaq v ya yanaq trfd olmaldr.

kil 2.35. 33-48-ci dilrin xarlmas

Aa nd is 44-c didn 48-ci di kimi ilyrkn digr limiz

il nni fiksasiya edirik hm d hadt barmamz yanaq,ba
barmamz is dil trfd tuturuq.

kil 2.36. 44-48 ci dilrin xarlmas

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

33

Sd dilrinin xarlmas
Sd dilrinin tac qsa olduu n istifad olunacaq klbtinin
yanaqcqlar qsa olmaldr. Bel ki, uzun yanaqcqlar daimi diin tacn
da tutaraq hr iki dii xarda bilr. Digr nmli xsus is klbtinin
sd az dilrind mrkz yox medial v ya distal trf
qoyulmasdr. Bel olduqda daimi diin yanaqcqlarn arasna
dmsinin qars alnr.

kil 2.37. Sd az dilrin xarlmas. Klbtinin yanaqcqlar qsadr v mrkz qoyulmayb(!).

II Blm-Dilrin xarlmas texnikalar

34

III Blm
Tac dalm di kklrinin xarlmas
stifad olunan altlr
Alveol yuvasnda qalm di kklrinin xarlmasnda kk klbtinlri
v elevatorlardan istifd olunur.

Kk klbtinlri
1.Yuxar n n kk klbtini
Bu klbtinlrin yanaqcqlar iti bucaq altnda toxunur.

kil 3.1.Yuxar n kk klbtini

kil 3.2. Yuxar n n kk klbtinin yanaqcqlar

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

35

2.Aa n kk klbtini
Dstklri dz yanaqcqlar uzun v 90 bklmdr.Klbtini
sxdqda yanaqcqlar qfla qdr toxunur.

kil 3.3. Aa n kk klbtini

Tac dalm tk kkl dilrin xarlmas

Tac dalm tk kkl dilrin xarlmas dz elevator vasitsil
yerin yetirilir.Elevatorun ilyn hisssi*(ucluu)kk il alveol
smk arasna perpendikulyar v ya bucaq altnda yerldirilir.lyn
hissnin kk(konkav) sthi kkn medial v ya distal sthin
baxmaldr.Dayaq nqtsi kimi alveol smkdn istifad olunaraq
elevatorun oxu boyunca frladc hrktlr edilir.

kil 3.4.a.Tkkkl diin sxematik kli,yuvada yerlmsi. b.Az boluunda grn.

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

36

kil 3.5. Elevatorun oxu boyunca ttbiq ediln frladc hrktlr: a.illustrativ b.az boluunda

Bundan baqa tk kklr(nisbtn drind qalm) xsusi kk

xardc altl(root extractor) d xardla bilr:

kil 3.6. a.Kk xardc b.Ucluu

Kklrin bu yolla xarlmas zaman ucluq kk kanalna yeridilir v

dayaq nqtsi kimi yanndak didn istifad olunur.

kil 3.7. a.b.Kk xardcaltin ttbiqi

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

37

2 kk olan tac dalm aa birinci molyar dilrin xardlmas

Bu vziyytlrd kklrin bir-birindn ayrdqdan sonra onlarn
xarlmas mliyyat yerin yetirilir.gr kklr alveol smkdn
yuxardadrsa o zaman yanaq-dil istiqamtd kklr separasiya
edilrk hisslr ayrldlr.Bu zaman smk araksmy qdr ata
biln fissur borlardan istifad olunur

kil 3.8. Aa birinci molyarn rentgenoloji kli v az boluunda grn

.
kil 3.9. Yanaq-dil istiqamtd separasiya (a.tsviri b.kliniki)

Bundan sonra dz elevatorun ilyn hisssi kk bifurkasiyasna

yeridilir.Elevatorun kk sthi xarlacaq kk baxmaldr.

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

38

kil 3.10. Elevatorun yerldirilmsi(a.tsviri b.kliniki)

Dz elevatordan istifad edrk frladc hrktlrl distal kk

xardlr.

kil 3.11. Distal kkn laxladlmas (a.tsviri b.kliniki)

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

39

kil 3.12. Distal kkn xardlmas (a.tsviri b.kliniki)

Bundan sonra smk araksm T killi elevator (v ya Seldin)

elevatorlar il sndrlaraq gtrlr.

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

40

kil 3.13. Elevator vasitsil smk araksmnin gtrlmsi

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

41

Smk araksm gtrldkdn sonra medial kkn xarlr.

kil 3.14. Medial kkn xardlmas.(a. v b.)

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

42

Di yuvasnda qalm kk uclarnn xardlmas

Kk uclarnn xarlmas n n uyun alt aa nddirskli
.(bax kil 2.27.) yuxar nd iti-ucluqlu dz elevatorlardr.

kil 3.15.a,b. Aa n premolyarlarn kk uclarnn xarlmas. Oxlarla istiqamt diqqt edin.

kil 3.16. a.Smk araksmnin gtrlmsi. b.Aa n molyarlarn kk uclarnn xarlmas.

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

43

Oxlarla istiqamt diqqt edin.

Yuxar nd arxa dilrin kk ucalarn (15-18, 25-28) xaran

zaman hkim xsusil diqqtli olmaldr(!). Bu dilrl ng cibinin
arasndak smk sfhsi nazik ola bilcyindn elevatorla kk qr
ng cibin salna bilr(!). Buna gr bucr klinik durumlarda ilk
nc mtlq kkn rentgen kli kilmli, durum inclndikdn
sonra qrn xarlmasna balanmaldr.

kil 3.17. Yuxar nd a.Smk araksmnin gtrlmsi.b. Kk qrqlarnn xarlmas

ox kiik kk qrqlar qaldqda hmin qr kanal alti il d

xarmaq olar.

kil 3.18. a,b.Kanal alti il kk qrnn xarlmas *b.Tutucu il qonu dilr arasnda tnzif
olmaldr.
III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

44

Di yuvasnn kretaj
Dilr xarldqdan sonra di yuvas xsusi kretaj alti il qanaraq
yuvann dibind olan iltihabl qranulyasiya toxumas knarladrlr.
Yuva tmizlndikdn sonra alt smy dyrk znmxsus ss
xardr. Bu hkim yuvann artq tmizlnmsin iardir. Buna
baxmayaraq hkim bir daha yoxlamal v yuvann tmizlnmzsindn
min olmaldr.

kil 3.19. Mxtlif ll kretaj altlri.

kil 3.20. Kretajn kliniki kli.

kil 3.21. Kk ucu qranulyoma il birg

xarlmdr.

Son olaraq di yuvasnn (gr varsa)iti knalar hamarlanr.

Knarlardan sxlaraq* yuvann knarlar yerin qaytarlr v zrin
tampon qoyulur (txmini 35-40 dq.).

*mplantologiyada aparlan aradrmalar is bu sxmann glckd

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

45

hmin hissd alveol xntsnn atrofiyasn daha da artcan

bildirir.

Di yuvasna postoperativ baxm

mliyyat bitdikdn sonra xsty ifahi v yazl tlimat verilir.
Bu tlimatlar aadaklardr:
Duruma bal olaraq digr xarici lklrd xst rsmi 1-2
gnlk idn icaz ala bilr.
Arnn davam etmsin gr hr 4saatdan bir arksici qbul
etmlidir. (Amma salisil qrupu ms. aspirin verm.)
dem leyhin buzdan istifad edilir.
Qanaxmann ksmsi n ilk 35-40 dqiq yuvaya tampon
qoyulmadr. *Son dvr Rusiya mtxsislri is gcl qanaxma olmadqca
tampon qoyulmasnn leyhindir bel ki, tamponu xardqda laxtalanm qan
yenidn qanayr.

Yalnz iltihab lamtlri olduqda antibiotik yazlr.

mliyyat gn xst soyuq maye qidalar qbul etmlidir. lk
2saat qida qbul etmmk mslht grlr.
lk 24 saat az yaxalamaq, sorucu az hrktlri emk olmaz.
Bundan sonra az ilq obanyast dmlmsi il yaxalana
bilr. Dilr normal olaraq fralanmal v flossla
tmizlnmlidir. Lakin xst mliyyat sahsini qorumaldr.
gr tiki qoyulubsa 1hft sonra tikilr sklr.

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

46

Qeyd n

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

47

Qeyd n

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

48

Qeyd n

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

49

Qeyd n

III Blm-Tac dalm di kklrinin xarlmas

50