Carlos Castaneda - Tüm Kitapları

A D A R E T L E R (N E W A G E ) A N A D Z S
Y R E K T A IY A N Y O L
12 k i t a p l k C A R L O S C A S T A N E D A D Z S : 1
z g n Ad :
T H E T E A C H IN G S O F D O N J U A N
A Y aqui W ay a f K n o w le d g e
C o p y r i g h t 1968 R e g e n t s o f the U n i v e r s i t y o f C a li f o r n ia Pre ss
O N K A j a n s Ltd . ti. A r a c l y la
Y a y n H a k k 1 9 9 8 , 2 0 0 2 S z Y a y n O y u n a j a n s L td . ti.
Bu e v ir i n i n Y ayn H a k k 1998. 2 0 0 2 N e v z a t E rkm er
sz]
YAYIN
S Z YAYIN O Y U N A JA N S
Y A Y IM C ILIK V E ZEK O Y U N L A R I TC . LTD. T.
4. G a z e t e c i l e r S i t e s i , C - 2 D : 8, L e v e n t 8 0 6 3 0 s t a n b u l
P .K. 7 L e v e n t 8 0 6 2 2 s t a n b u l
T el: ( 0 2 1 2 ) 2 8 0 6 7 01 F a x : ( 0 2 1 2 ) 2 8 0 6 8 0 3
sozy ay in @ tu rk .n et
IS B N 975 -7190-35-7
4. B a s k : 2 0 0 2
K ap ak T asarm
A li E r k m e n
B a s k v e C ilt:
M a r t M a t b a a c l k S a n a t l a r T ic . v e S a n . L td. ti.
stanbul (0212) 212 03 39-40
T e l: ( 0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 ( P b x )
CARLOS CASTANEDA
D on Juann
retileri
YAQU
K IZ IL D E R L L E R N N
B L G Y N T E M
eviri:
NEVZAT ERKM EN
Don J u a n n retileri
C a rl o s C a stan cd a, L o s A n g e l e s teki C a lif o r n ia n iv e r s i t e s i n de in sanb ilim ( an t
r o poloji) d aln da u z m a n bir ren ciy d i. Yal bi r Yaqui Kzlder ilisi olan D o n Jua n 'l a tant z a m a n , M e k s i k a nn S o n o r a y r e sin d e k i K zld erililerce k ullan
lan eitli tbbi bitkileri incelem ek tey d i. D o n J u a n n retileri, bu iki insann
u sta v e ren ci o larak g eirdikleri ilk be yln y k s y d .
C a r l o s C a s t a n e d a , s o n ralar, b u i n c e l e m e l e r i n i n y k s n s r d r e r e k to p la m
u 12 y ap t bizlere a r m a a n etm itir:
1
D O N J U A N I N R E T L E R :
Y aqui K z ld e r ilile r in in B ilg i Y n te m i
2
B R B A K A G E R E K L K
3
IX T L A N YO LC U LU U :
Y aqui K z ld e r ili B y c s D o n J u a n n Y eni re tile ri
4
ERK YKLER
5
K N C E R K E M B E R
6
K A R T A L 'IN A R M A A N I
1
T E N G E L E N A TE
8
S E S S Z L N E R K
9
R YA G R M E SA N ATI
10
S H R L G E L E R
11
Z A M A N IN A R K I
12
S O N S U Z L U U N E T K N Y A N I
D on J u a n n
ve onun byl zam an duyusunu
benim le p a ylaan o iki kiinin ansna
indekiler
7
Don Juan m retileri: Yaqui Kzlderililerinin Bilgi

Y ntem inin Yaymlanmasnn Otuzuncu Yldnm Nedeniyle
Yazarn Yorumlan
16
nsz
20
Sunu
34
B L M BR
retiler
207
B L M K
Yapsal zmleme
257
Ekler
D O N JU A N I N R E T L E R :
Y A Q U I K IZ IL D E R L L E R N N B L G Y N T E M N N
YAYIMLANMASININ O TUZUNCU YILD NM
NEDENYLE YAZARIN Y O R U M L A R I
D o J u a n ' retile ri: Y aqui K z ld e rilile rin in B ilg i Y n te m i'n m ilk basks
1 9 6 8 d e y apld . K i ta b n y a y m l a n m a s n n o t u z u n c u y l d n m n e d e n i y l e , y a
pta ilikin birka a k l a m a y a p m a k , ve y llar s r e n cid d i ve tutar l a b a l a r d a n
so n r a k i t a b n k o n u s u z e r i n d e v a r m o l d u u m k i m i g en el s o n u l a n ifad e e t
m e k istiy o ru m . K itap, A r i z o n a e y a le tin d e ve M c x i c o n u n S o n o r a e y a l e t i n d e
y a p m o l d u u m i n sa n b ilim s el alan a l m a s n n bir s o n u c u o l a r a k o r t a y a k
t. L o s A n g e l e s teki C a li f o r n ia n i v e r s i t c s i nin ( U L A ) n s a n b i l i m B l m n d e d o k t o r a a l m a s y a p a r k e n , M e x i c o nu n S o n o r a e y a l e t i n d e n b ir Yaqui
K zld erilis i olan yal bi r a m a n l a tantm . A d J u a n M a t u s tu.
n sa n b i l i m B l m n d e k i eitli p r o fes rle rle, o y al a m a n a n a h t a r b il
gi k a y n a o la r a k k u l la n p i n sa n b ilim s el alan a l m a s y a p m a olas l z e r i n
d e g r t m . O p r o fe s rl e ri n h er biri beni c a y d r m a y a alt; g e n e l d e g erekli
v e o l d u k a g e n i a p ta k i a k a d e m i k k o n u l a r a ve y azl ve szl s n a v la r gibi
d o k t o r a a l m a m n f o rm a lite le r in e n c e l i k v e r m e l i y m i i m . P r o f e s r l e r son
d e r e c e h akly dlar. Verdikleri d n m a n t k s a l l n g r e b i l m e m iin srarl
d a v r a n m a l a r n a hi g e r e k y o ktu .
N e v a r ki, beni alan a l m a s y a p m a m iin a k a y r e k l e n d i r e n Dr. C l e
m e n t M e i g h a n adl bir p r o fe s r var d. n s a n b i l i m s e l a r a t r m a l a r m s r d r
m e m iin b a n a e s in k a y n a k l e d e n tek in sa n n o o l d u u n u s y l e m e k isterim .
n m d e a lm o l a n o las lk lara en d e r in b ir b i i m d e d a l m a m iin b en i tevik
e d e n tek k iiyd i o. B u srar, o n u n bi r a r k e o lo g o l a r a k k e n d i alan d e n e y i m l e
r i n d e n k a y n a k l a n y o r d u . K e n d i a l m a la r sr as n d a, z a m a n n tem el bir z o l
d u u n u , ve o n d a n k a l a n a z m i k t a r n n da, a d a t e k n o l o j i n i n ve felsefi h a r e
k etlerin a r p c etk isiy le, k m e k t e o lan k lt rle r in d e v a s a v e k o m p l e k s bilgi
a l a n l a r n a u l a m a la r n d a n n ce, e b e d i y e n y o k o l a c a n b u l g u l a d n b a n a a n
latm t. B a n a , r n e k o la r a k , g e e n y zy ln s o n u n d a v e y z y l m z n b a n d a
A m e r i k a k r la rn d a y a d a C a l i f o r n i a d a y a a y a n K z l d e r i le ri n k l t r z e r i n
d e a le la c e le a m a m e to tlu b i r b i i m d e b u d u n b i l i m s e l veri to p l a y a n k im i sa y g n
a n t r o p o l o g la r n y a p tla r n r n e k o larak g ste rm iti. O n l a r n hzl d a v r a n m a l a
r g e r e k i y o r d u , n k bir k u a k l k bi r s re iinde, o yerli k lt rlere, z e l l i k l e
C a li f o r n ia Kzld erili k l t rl e r i n e ilikin bilgi k a y n a k l a r n n h ep s i y o k e d i l m i
ti.
B t n b u n lar n y e r a ld sralard a, U C L A nn T o p lu m b i l i m B l m ' n d e
P r o f e s r H a r o ld G a r f i n k e l in d e r sle r in e k a t l a b i l m e ansn e l d e e t m i t i m . O,
b an a, g n d e l i k y a a m n sr a d a n e d i m l e r in i n felsefi a d a n g e r e k in c e l e m e k o
n u s u n u o l u t u r d u u v e a ra t r l m a k t a o l a n h e r h a n g i bir o l a y n k e n d i n da
ve k e n d i kural ve tutarl u y a r n c a in c e le n m e s i g erek ti i b i i m i n d e k i so n d e
r e c e o la a n d e t n o m e t o d o l o j i k m o d e l i r e tm i ti. a y e t o r t a y a k a r l a b i l e
DON JU A N IN R ETLER
c e k h e r h a n g i bir y a s a y a d a ku ral v a r id iy se, b u y a s a v e k u r a lla r o o lay n k e n

d is in e z g o l m a k zo r u n d a y d la r. B u n e d e n l e , k e n d i k u ral ve b i i m l e n m e l e r i
o l a n tutarl bi r d i z g e o l a r a k b a k l d n d a , a m a n l a r n s r a d a n e d im le r i, ciddi i n
c e l e m e b a l a m n d a n e m l i k o n u l a r o l u t u r u y o r la r d . B y l e s i b ir i n c e l e m e n i n
a p r io r i ( n sel = d e n e m e y e d a y a n m a d a n v e y a l n z us y o l u y l a ) k u r u l a n k u r a m
lara g r e , y a d a fark l b ir felsefi te m e l u y a r n c a e d i n i l m i v er ile rle k arla tr
larak y r t lm e s i k o u l u yoktur.
B u iki p r o f e s r n etkisi a ltn d a , k e n d i m i alan a l m a l a r m a d e r i n l e m e s i
ne v erd im . B u iki in sa n s a y e s i n d e k a z a n m o l d u u m iki itici g c m u nlard :
b irin c is i, h e r e y in a d a tek n o lo ji k a r m a a s n d a y o k o lu p g i t m e s i n d e n n c e
h e n z a y a k t a k a l a n Yerli A m e r i k a n k l t r n n d n c e s releri iin o k az
b ir z a m a n k a l m o lm a s; kincisi d e, h e r ne o l u r s a o l s u n g z l e m a ltnd ak i o l a
y n, g e r e k b ir in c e l e m e k o n u s u o l m a s ve o l a n c a d i k k a t ve c i d d i y e t i m i h ak e t
m i bulunm as.
A l a n a l m a m a y l e d e r i n l e m e s i n e d a l m t m ki, s o n u n d a e m i n i m b eni
d e s t e k l e y e n k i m s e l e r i bile h ay al k r k l n a u r a t m t m . H i k i m s e n i n b i l m e
d i i bir a l a n a u l a m t m . A n t r o p o l o ji n i n , t o p l u m b i li m i n , f elsefen in , h atta d i
n in ilgi a l a n n a g i r m e y e n bi r alan. B e n bu o l a y l a r n k e n d i k u rallarn ve b i i m
len m e l e r i n i i z l e d i y s e m de, e m i n b ir y e r e k a b i l e c e k y e t e n e e sa h ip d e ild im .
Bu nedenle, tm abalarm , onun deerini ya da ondaki d eer yokluunu l
e c e k yeter li a k a d e m i k l t l e r d e n u z a k l a r d a a r a m a y a y o u n l a t r d m .
A l a n d a y k e n y a p t m so n d e r e c e k a r m a k a l m a l a r m a g e lin c e , b u n u
e n k sa b ir e k ild e , Yaqui K z l d e r i li b y c s d o n J u a n M a t u s un b eni k a d i m
M e k s i k a a m a n l a r n n b ili iyle (C o g n itio n ) t a n tr m o l m a s e k l in d e z e t l e
y e b i l i ri m . B ili ile, g n d e l i k y a a m f a r k n d a l n d a n s o r u m l u sre belle i,
d e n e y i m i , s e z g iy i ve h e r h a n g i belli b i r s z d i z i m i n i n u z m a n c a k u ll a n m n i e
r e n s r e le r anlalr. B ili Ijavra m , o sralard a, b e n i m iin a lm a s en g
e n g e ld i. E it i m g r m B a tl bi r i n sa n o l a r a k b e n i m iin, b ili, g n m z fel
sefi diliyle t a n m l a n d b i i m i y l e , t o p y e k n i n sa n lk iin h o m o j e n , h er eyi
k u c a k l a y a n bi r k a v r a m o l a m a z d . Batl in sa n , k im i o l a y l a r n t a n m l a n m a s n
d ak i b i r ta k m t u h a f y n t e m l e r in k lt re l f ark llk lar la a k l a n m a s n k ab u l e t
m e y e h a z r ise d e, k lt re l farkllk larn , h e p i m i z i n bildii s r e l e r d e n b a k a
bi r e y o l m a y a n b e lle k , d e n e y i m , se z g i, ve d ilin u z m a n c a k u ll a n m s r e le r i
ni a k l a m a s o l a n a k s z d r. B i r b a k a d e y i le , B a tl i n sa n iin g e n e l sreler
g r u b u o l a r a k y a l n z c a b ili vardr.
N e v a r ki, d o n J u a n n i z g i s in d e k i b y c l e r iin, a d a in sa nn b ili i
o l d u u gibi, k a d i m M e k s i k a a m a n l a r n n b ili i d e var dr. D o n Ju a n , b u ikisi
ne, z l e r i n d e b i r b ir i n d e n a p a y r , g n d e l i k y a a m n t o p y e k n d n y a l a r o larak
bakar . H e r h a n g i b elli bi r a n d a , b e n f a r k n d a o l m a k s z n , g r e v i m g i z e m l i bi r
e k ild e salt a n t r o p o l o ji k veri d e r l e m e k t e n a m a n l a r n d n y a s n d a k i yen i bili
sel s r e l e r i n i s e l le t i r i l m e s i n e d n m t .
B u t r d e n u s s a l l k l a r n i s e l le t i ri l m e s i b i r d n m , g n d e l i k y a a m
d n y a s n a farkl b ir t e p k iy i gerek tirir. a m a n l a r , b y les i bir d n m n k e n
YAZARIN Y O R U M LA RI
d ile r in i iine so k tu k lar y en i d u r u m u n ilk k e z o l a r a k h ep , d t a n g r n m e s e de

g i z l i d e n gizliy e v a r o lan g l y a n la r ieren , salt b i r k a v r a m im i gibi g r
n e n bir e y e z ihin se l bi r b a llk b i i m i n d e m e y d a n a g e l d i i n i b u l g u l a m l a r dr. D o n J u a n b u n u u s z le riy le e n iyi e k ild e d ile g etirm i ti: G n d e l i k y a
a m d n y a s , asla, z e r i m i z d e etkisi o l a n kiisel bi ey, bi zi y a p a n y a d a y k a n
bi e y o l a r a k g r l m e m e li d i r , zira i n s a n n s a v a alan, e v r e s i n d e k i d n y a y l a
giri tii k a v g a s n n alan deildir. O n u n sa v a alan ta u fu k ta, sr a d a n bi i n sa
n n d n e m e y e c e i bi a l a n d a d r in sa n n in sa n o lm a k ta n v a z g e ti i alan.
D o n J u a n b u s z lerin i a k l a y a r a k , in s a n o lu iin b u tek n e m l i e yi, y a
ni, s o n s u z l u k l a k a r l a m a y k a v r a m a s n n e n e r ji b a l a m n d a a rt o l d u u n u
s y le m i ti. D o n J u a n , so n s u z lu k terim ini d a h a a n l a la b ilir bir t a n m a ind irge y e m i y o r d u . S o n s u z l u u n enerji b a l a m n d a i n d i rg e n e m e z l i i n d e n sz ed erd i.
L o in fin ito (ey s o n s u zlu k ) g ibi belirsiz k u l l a n m b i i m l e ri d n d a , o n u n k i i s e l
le ti r i l e m e y e c e k , h atta a n t r l a m a y a c a k bir e y o l d u u n u s yle rdi.
O z a m a n l a r d o n J u a n n b a n a s r f ekici b ir e n t e l e k t e l t a n m v e r m e m i
o l d u u n u p e k k a v r a y a m a m t m ; o, e n e r ji b a la m n d a k i o lg u d e d i i bir eyi
ta n m l y o rd u . E n e r ji b a la m n d a k i o lg u la r, o n u n iin, o n u n v e o n u n i z g i s in
d ek i b r a m a n l a r n g rm e ad n v erd ik leri b ir ilevi s r d r e r e k v a r d k la r s o
n u la r d : yani, er n e r ji n i n e v r e n d e a k a d u r d u u b i i m d e g r l m e s i edim i.
E n e r j i y i b u b i i m d e a lg l a y a b i l m e yetisi, a m a n c l n erd i i d o r u k n o k t a l a r n
d a n biridir.
D o n J u a n M a t u s a g re, b a n a k a d i m M e k s i k a a m a n l a r n n b ili ini tan t
m a d a k i k l a v u z l u k g r e v i g e l e n e k s e l bir y n t e m im i, y a n i b a n a y a p t her
e y a l a r b o y u n c a m e z l i k a a m a s n d a k i h e r bir a m a n iin y a p l a g e l m i
im i. F ark l bi r b ili s e l d iz g e ni n s r e le r in in i s elle tirilm es i, h e r z a m a n ,
m e z l i k a a m a s n d a k i a m a n n t o p y e k n d ik k a tin i b izlerin l m e y o l u m u z d a k i
v a r lk la r o l d u u m u z u k a v r a m a y a e k m e k l e ba lar. D o n J u a n ve o n u n i z g i s i n
d ek i b r a m a n la r, b u
e n e r ji b a la m n d a k i o lg u n un, b u i n d i r g e n e m e z g e r
e k l i i n ta m o la r a k k a v r a n m a s n n , bu y e n i b ili in k a b u l e d i l m e s i n e yo l a a c a
n a in a n a g e lm ile rd ir .
D o n J u a n M a t u s gibi a m a n l a r n i z d e le rin in e r i m e l e r i n i h e d e f l e d i k l e ri
so n a a m a , b a s i tl i i n d e n d o la y so n ke r te z o r b ir k av ray t: g e r e k t e n l e c e k
o lan v a r lk la r o l u u m u z . B u n e d e n l e , in sa n n g e r e k m c a d e l e s i b a k a i n s a n
larla o l a n k a v g a la r d e il, s o n s u z l u k l a o l a n k a v g a s d r h a t t a b u n a k a v g a bile
d e n i l e m e z , z n d e b ir t e s lim iy e ttir bu. B i z l e r g n l l o l a r a k s o n s u z l u u k ab u l
e tm e liy iz . B y c l e r i n ta n m y la , b iz im y a a m l a r m z s o n s u z l u k t a n k a r ve
k m o ld u k la r y e r d e biter: yan i, so n s u z lu k ta .
Y a y m l a n m y a p t l a r m d a a n l a t a g e l d i i m s r e le r in o u , y e n i d u r u m l a
rn etk i s i al t n d a b e n i m kiisel ve t o p l u m s a l v a r l m a r a s n d a k i d o a l a l v e
ri le ilgili o l m a k z o r u n d a y d . A l a n a l m a la r m d a , g e l i m e k t e o l a n d u r u m , y e
ni a m a n c lk b ilii s r e l e r i n i n i s e lle tirilm e s in e salt bir d a v e t i y e o l m a k t a n
te, bir g e r e k s i n m e y d i . K i i s e l l i i m i n snrlarn z e d e l e n m e d e n k o r u y a b i l m e k
iin y l l a rd r v e r d i i m s a v a m , s o n u n d a k t . O n la r k o r u m a y a a l m a k ,
10
DO N JU A N IN R ETLER
d o n J u a n n v e o n u n i z g i s in d e k i a n a n l a n n y a p m a k isledik leri e y in nd a
g r l d n d e , a n l a m s z b ir e d i m d i . O y s a , b e n i m g e r e k s i n m e m i n ki b t n
u y g a r i n sa n la rn g e r e k s i n m e s i y d i n d a o k n e m l i bi r e d i m d i bu: b ilin en
d n y a n n sn rlarn k o r u m a k .
D o n J u a n , k a d i m M e k s i k a a m a n l a r n n b ili inin te m e lta o l a n
en erji
b a la n m d a , e v r e n i n en ince a y r n ts n n d ah i b ir e n e r ji ifad esi o l d u u n u s y

l em iti. E n e rj i y i d o l a y s z c a g r m e d z l e m l e r i n d e n , b u a m a n l a r t m ev r e n in
a y n z a m a n d a b irb irin e h e m k art h e m d e b irb ir ini ta m a m l a y c ift g l e r d e n
olutuu
e n e r ji b a la n m d a k i o lg u y a ulatlar. B u iki g c e ca n l ve c a n sz
e n e r ji adn ver diler.

C a n s z e r n e r jim n f a r k n d a l k t a n y o k s u n o l d u u n u grdler. a m a n l a r iin
f a rk n d a lk , c a n l e n e r jin in titre im se! b ir d u r u m u d u r . D o n Ju a n , Y e r y z n d e
ki t m o r g a n i z m a l a r n titr e im s e l e n e r jiy e sa h ip o ld u k l a r n ilk g re n le rin k a
d i m M e k s i k a a m a n l a r o l d u u n u s y le m i ti. B u a m a n l a r on la r a , o r g a n ik v a r
lk la r ad n v er m iler , v e bu t r e n e r jin in b a ll n ve snrlarn b e lir le y e n e
y in o r g a n i z m a n n k e n d is i o l d u u n u g r m le r d i. a m a n l a r , ay rca, titreim sel
ca n l e n e r ji to plam alarn n, bi r o r g a n i z m a y a b a l o l m a k s z n , k e n d i n e z g
b ir b a ll a s a h ip o l a b i l e c e i n i d e g rd le r. a m a n l a r b u n l a r a in o rg a n ik v a r
lk la r de diler, v e on lar in sa n g z y l e g r l e m e y e n to plu en erji y ntla r,
k e n d i n i n f a rk n d a olan v e bir o r g a n i z m a n n b irle tirici g c n d e n b a k a bir b i r
le tirici g l e b e l i r le n e n b ir b ir li e sa h ip en e r ji d i y e tan m lad lar.
D o n J u a n n i z g i s in d e k i a m a n la r, o r g a n i k y a d a in o r g a n i k canl e n e r
j i n i n te m e l k o u l u n u n , e v r e n d e k i b a b o e n e r jiy i d u y u s a l ve r iy e e v i r m e k o l
d u u n u g rd ler. O r g a n ik v a r lk la r d u r u m u n d a , b u d u y u s a l ver i, b a b o
e n e r jin in s n f la n d rld v e b u s n f l a n d r m a ne o l u r s a o lsu n , h e r s n f la n d r
m a y a belli b ir t e p k i n i n a t a n d bi r a k l a m a d i z g e s i n e evrilir. B y c le r i n
sa v, in o r g a n ik v a r lk la r l e m i n d e , b a b o e n e r j i n i n in o rg a n ik v a r lk la r t a r a
f n d a n d n t r l d d u y u s a l veri, t a n m g e r e i, o n l a r t a r a l n d a n k e n d i y e
led ikleri akl a l m a z b ir b i i m d e y o r u m la n r .
a m a n l a r n m a n t n a g r e , i n s a n la r n d u r u m u n d a , d u y u sa l v e r in in a k
l a m a d izg es i b i z i m b iliim izd ir. O nlar, b ili im iz e g e i c i o l a r a k ara v e r i l e b i le c e
i g r n d e d i r l e r z i r a bu salt, te p k ile r in , d u y u s a l v e r in in y o r u m l a n m a s y l a
b irlik te sn flan d rld bir s n f l a n d r m a d izg es id ir . B y c le r, bu ara v e r m e
m e y d a n a g eld i i z a m a n , e n e r j i n i n d o l a y s z c a , e v r e n d e akt gibi a lg l a n a b i l
d i in i ileri srerler. B y c le r , e n e r j i n i n d o l a y s z c a a l g la n m a sn , g z le r in
p e k k u l l a n l m a m a s n a k a r n , o n u g z l e r i y l e g r y o r m u etkisini yaratt b i
i m i n d e tan m larla r.
E n e rj i n i n d o l a y s z o l a r a k a l g l a n m a s , d o n J u a n n iz g i s in d e k i b y c l e
rin in sa n la r, kl t o p l a r a b e n z e y e n en e r ji alan lar toplam alar gibi g r m e le
r in i sa lam tr. n s a n l a r n bu b i i m d e g z l e m l e n m e l e r i , bu a m a n l a r n o l a
an d e n e r ji b a la m n d a s o n u l a r k a r m a l a r m d a sa lam tr. B u kl t o p
la r d a n h e r b ir in in b ir e y se l o l a r a k , e v r e n d e m e v c u t o l a n i n a n l m a z b o y u t l a r d a
YAZARIN YORUM LA RI
11
ki b i r en erji k tle sin e k a r a n lk fa r k n d a lk d e n iz i ad n v e r d ik le ri b ir k t l e

y e ba l o l d u u d a o n larn d i k k a t i n d e n k a m a m tr . B u b y c l e r b u t o p l a r
d a n h e r b irin in o k a r a n lk fa r k n d a lk d e n iz in e , kl t o p u n k e n d i s in d e n d a h a
da parlak bir noktadan balanm olduunu gzlem lediler. Bu am anlar o b a
lant n o k t a s n a b irle im n o k ta s d iy o rla rd , n k a l g l a m a n n o n o k t a d a g e r
e k l e t i in i g z l e m l e m i l e r d i . B a b o en erji ak , o n o k t a d a , d u y u s a l v eriye
d n y o r , ve bu veri d e s o n r a bizi sara n d n y a o l a r a k y o r u m la n y o r d u .
D o n J u a n d a n , b u en erji a k n n d u y u s a l v e r i y e d n m e s i s r e c in in n a
sl c e r e y a n etti ini b a n a a k l a m a s n i ste d i im d e , a m a n l a r n bildi i tek eyin,
k a r a n lk fa r k n d a lk d e n iz i d e n i l e n b u d e v a s a en erji k t l e s i n i n in sa n la ra , bu
en erjiy i d u y u s a l v e r iy e e v i r m e l e r i n i ol as k l m a y a yeterli h e r n e y s e o n u s u n
d u u b i i m i n d e o l d u u n u , v c o rijinal k a y n a n n e n g i n l i i n d e n t r b y lesi
bir s r e c in asla z l e m e y e c e i n i s y l e y e r e k y an t verdi.
K a d i m M e k s i k a a m a n l a r g rm e le rin i, k a r a n lk fa r k n d a lk d e n iz i z e
r in d e o d a k l a d k l a r z a m a n b u lg u la d k la r ey, t m e v r e n i n , ken dileri de s o n s u
z a d e k u z a y p g id e n kl i p lik ik le rd e n m e y d a n a g e l m i o l d u u e s i n le n m e siydi. a m a n l a r b u nlar, bir b ir le r in e asla d e m e k s i z i h e r bir y a n a d o r u u z a
n p g i d e n kl iplik ik ler o l a r a k tanm larlar. O n lar, b u n la r n b i r b ir l e r i n d e n
ayr ayr ip lik ik ler o l d u k la r n , a n c a k h e p s in in de akl a l m a z b o y u t l a r d a k i k t
l eler h alin de k m e l e n m i o l d u k l a r n g rm lerd ir.
K a r a n lk fa r k n d a lk d e n iz i d n d a a m a n l a r n g z l e m l e m i ve t i t r e i m i n
d e n d o l a y h o l a n m o ld u k l a r bi r b a k a iplikik k tlesi de n iy e t d e d ik le r i bir
eydi; a m a n l a r n d i k k a tle r in i b u t r k tle le r e o d a k l a m a l a r e d i m i n e y s e n iy e t
le n m e d en irdi. O n lar, b t n e v r e n i n bi r n iy e t e v r e n i o l d u u n u g rm le r d i, ve
n iy e t, o n l a r iin, a n l a k l a eti. E v re n , bu n e d e n l e , o n l a r iin e n st n b ir an lak
e v r e n i y d i . O n la r n v ard klar, b ili s e l d n y a la rn n bir p aras h alin e g e l e n bu
so n u , k e n d i s in i n f a r k n d a o l a n titreim sel e n e r jin in a n l a n e n u n o k tas o l
d u u y d u . E v r e n d e k i n iy e t k t le sin in , b t n olas d n m l e r i n , e v r e n d e m e y
d a n a g e l m i t m olas d e i im l e r i n n e d e n i o l d u u n u g rm le r d i yan i, b tn
b u d n m ve d e i i m l e r rastlantsa l, d z e n s i z k o u l l a r n deil d e, ti t re i m
sel en er jin in , enerji ak d z e y i n d e y ap t n iy e tle n m e nn r n y d .
D o n J u a n , g n d e l i k y a a m d n y a s n d a i n s a n la r n n iy e t v e n iy e tle n m e d e n
d n y a y y o r u m l a m a a m a c y l a y a r a r la n d k l a r n a d i k k a t i m i ek ti. D o n Ju a n , r
n e in , b e n i m g n d e l i k d n y a m al g l a r m l a d eil de, alg larm y o r u m la y m la d z e n l e n m e k t e o l d u u m k o n u s u n d a b en i u yard. r n e k o la r a k da, o z a m a n
lar b e n i m iin e n b y k n e m l i k a v r a m o lan n iv e r site k a v r a m m verdi. G r
m e , iitm e, tat a l m a , d o k u n m a ve k o k u a l m a d u y u l a r m n h i b i r in i n b a n a n i
v e r s ite y e ilikin h e r h a n g i bir ipu cu v e r m e d i i iin, n iv e r site n in d u y u l a r m l a
a l g l a y a b i l e c e i m bir e y o l m a d n sy le d i. n iv e r site y a l n z c a b e n i m n iy e t
le n m e m d e c e r e y a n e t m e k t e y d i ; o n u o r a d a k u r a b i l m e k iin u y g a r bir kii o l a
ra k b ild i i m h er e y d e n b ilinli y a d a b ilinalt y o l u y l a y a r a r l a n m a m g e r e k i
yordu.
12
E v r e n i n kl ip li k i k l e rd e n m e y d a n a g e ld i i en e r ji b a l a m n d a k i olgu,
a m a n l a r , s o n s u z a d e k u z a y a g i d e n b u ip l i k i k l e r d e n h e r b irin in b ir en e r ji a la
n o l d u u s o n u c u n a g t r d . a m a n l a r b u kl i p lik ik le rin y a da, d a h a d o
r u su , en erji ala n la r n n , b ir le im n o k ta s n d a n g e e c e k b i i m d e y n l e n d i k l e r in i
g z l e m l e m i l e r d i . B ir le im n o k ta s n n b o y u t u , a d a b i r tenis t o p u n a e it o l a
ra k b e l i r le n d i i n d e n , y a l n z c a snrl s a y d a g e n e d e p e k b y k b ir s a y d a
e n e r ji alan y n l e n i p o n o k t a d a n ge ebilir.
K a d i m M e k s i k a b y c l e r i b irle im n o k ta s n g rd k le ri z a m a n , en erji
a la n la r n n b irle im n o k ta s d a n g e e r k e n n e d e n o l d u u a r p m a n n , d a h a s o n r a
g n d e l i k y a a m d n y a s n n b ili in e e v r i l e c e k o l a n d u y u s a l v e r i y e d n t r l
d n ke fettiler . B u a m a n la r, i n s a n la r a r a s n d a k i b iliin h o m o j e n l i i n i , b
tn in sa n s o y u n d a b ir le im n o k ta s n n , en erji b a l a m n d a k i kl k r e l e r olan
b iz le r in ayn b l g e l e r i n d e y e r a lm a s g e r e i n e b a la r la r: k r e k k e m i k l e r in i n
y k s e k l i i n d e , o n l a r n b ir kol k a d a r a r k a s n d a , kl to p u n s n r n a kar .
B ir le im n o k ta s n g tm e - g z l e m l e r i k a d i m M e k s i k a b y c l e r i n i n b ir
le im n o k ta s n n n o r m a l u y k u , ar y o r g u n l u k , h as talk y a d a p s i k o t r o p i k b i t
k ilerin y e n i l m e s i k o u l l a r n d a y e r d e i tir d i in i k e f e t m e l e r i n e yo l amtr.
B u b y c le r ,
b irle im n o k ta s n n y e n i b ir p o z i s y o n d a y k e n , o n u n iin den
fark l b i r enerji ala n la r d e m e t i n i n geti in i, b irle im n o k ta s n n o en erji a l a n

larn d u y u sa l ve r iy e e v i r m e y e z o r l a d n v e so n u o l a r a k g e r e k bir yeni
d n y a a l g l a m a s n a y o l a t n g rd le r. B u a m a n l a r bu e k ild e o r t a y a k a n
h e r b ir y en i d n y a n n , g n d e l i k y a a m d n y a s n d a n fark l bi r t a m - k a p s a m l
d n y a o l d u u n u , a m a i in d e y a a n a b i l e c e k v e o r a d a l n e b i l e c e k o l m a s b a k
m n d a n o n a son d e r e c e b e n z e d i i n i ileri srdler.
D o n Jua M a t u s g ib i a m a n l a r iin, en n e m l i n iy e tle n m e altrm as, b ir
le im n o k ta s n n bizi o l u t u r a n t o p y e k n en e r ji alan lar t o p l a m n d a k i n c e
d e n b e l i r le n m i n o k t a l a r a u l a m a k a m a c y l a istenli d e v i n i m l e r l e yaplr; b u
n u n a n l a m u d u r ki, b i n l e r c e y llk a r a y l a r d a n son ra, d o n J u a n n i z g i s i n d e
ki b y c le r , bizleri o l u t u r a n t o p y e k n kl t o p u n iind e, b irle im n o k ta s
nn y e r in in b e l i r le n e b i l e c e i ve o n u n z e r i n d e , y o u n l a t r l a c a k en erji a l a n l a
r b o m b a r d m a n s o n u c u n d a y e p y e n i b ir g e r e k d n y a n n y aratlab ilece i
a n a h t a r n o k t a l a r n y e r ald n b u l g u l a m l a r d r. D o n J u a n b u d n y a l a r d a n h e r
h a n g i birin e, y a d a h e p s i n e , y o l c u l u k o la s l n n en erji b a l a m n d a bir o l g u o l
d u u ve h e r in s a n n b u n u g e r e k l e ti r i e b i l e c e k k a p a s i t e s i b u l u n d u u z e r in d e
b en i te m i n etti. D o n J u a n b a n a , o d n y a l a r a g i t m e n i n son d e r e c e k o l a y o l d u
u n u , b i r b y c n n y a d a s r a d a n b ir in s a n n o r a y a u l a m a s iin y a p m a s g e
r e k e n tek e y in b ir le im n o k ta s n n d e v i n i m i n i n iy e t e t m e k o l d u u n u a n l a t m
t.
K a d i m M e k s i k a a m a n l a r iin n iy e te ilik in a m a o n u n e v ren se l n iy e tle n
m e d z e y i n e d n t r l m e s i b a l a m n d a bir b a k a k o n u da, b izleri o l u tu r a n
e n e r ji b a la m n d a k i o lg u n u n , e v r e n i n k e n d is i t a r a f n d a n srek li o l a r a k i t i l m e
si, e k i l m e s i v e s m a n m a s y d . O n l a r a g r e , g e n e l d e e v r e n i n so n d e r e c e v ah i
YAZARIN YO RU M LA RI
13
o l m a s , b ir e n e r ji b a la m n d a k i o lg u id iy se d e, bu , e v r e n i n b i l d i i m i z a n l a m
d a k e n d i k ar iin y a m a l a m a , a l m a , y a r a l a m a y a d a b a k a l a r n s m r m e
g i b i y rtcl d e m e k d e ild i. K a d i m M e k s i k a a m a n l a r n a g r e , e v r e n d e k i
b u v a h e t , n iy e tle n m e n in srek li o l a r a k f a r k n d a l s n a d a n l a m n a g e l m e k
teydi. O n l a r e v r e n in p e k b y k s a y la rd a o rg a n ik v a r lk la r ve g e n e p e k b y k
s a y la r d a in o rg a n ik v a r lk la r y aratt n g rd ler. O n l a r n h e p s i n in z e r in d e
b a s k u y g u l a y a r a k , e v r e n onlar, fark n d a l k l a r m a r t t r m a y a z o r l a m a k t a d r ; ve
g e n e b u y olla, e v r e n k e n d i s in i n fa rk n d a o l m a y a a l m a k ta d r. B u n e d e n l e , a
m a lla rn b ili s e l d n y a s n d a fa rk n d a l k so n aam ad r.
D o n J u a n M a t u s v e o n u n iz g i s in d e k i a m a n l a r fa r k n d a l a , srf, ro l izd e l e r i n i n algsa l k a p a s i t e s i n i k s t l a m a k m g ib i g r n e n h e r h a n g i belli bir
k l t r n b u y u r d u u alg sal o la s lk la r n d eil, in s a n n b t n alg sal o l a s l k l a
r n n l n m e l i o l a r a k (y an i k a s te n , bile bi le) b i l i n c i n d e o l m a e d i m i d i y e b a k
m lard r. D o n J u a n , i n sa n la rn t o p y e k n a l g l a m a k a p a s i t e l e ri n i z g r k lm a
y a d a z g r b r a k m a n n , o n l a r n ilev s el d a v r a n l a r n h i b i r e k i ld e b o z m a
d n s y le rd i. A k s in e , yeni d e e r l e r k a z a n a c a n d a n d o l a y , ilev sel d a v r a
n lar o l a a n d b ir nitelie b r n r m . le v le r d e e n k a n l m a z g e r e k s i n
m e l e r h a lin e gelirler. d e a l c i l i k i c rd e n v e d z m e - a m a l a r d a n k u r t u la n i nsa n n ,
yo l g ste ric i g o l a r a k y a l n z c a ilevleri kalr. a m a n l a r b u n a k u s u r s u z lu k
derler. O n l a r iin, k u s u r s u z o l m a k , in s a n n y a p a b i l e c e i n i n en iyisini art b iraz
d a h a fazlasn y a p m a s d e m e k tir . O n l a r ilev i, e n e r jiy i e v r e n d e a k a r k e n g r
m e k te n k a r m la r d r. a y e t e n e r ji belli bir b i i m d e a k y o r s a , e n e r j i n i n a k
n i z l e m e k , o n l a r iin, ilevsel o l m a k d em ek tir. lev, bu b a k m d a n , enerji b i
lis e l d n y a h n n n e n e r ji b a la m n d a k i o lg u la r y ia y z l e m e l e r i n i sa l a y a n
o r ta k p ayd ad r.
B y c le r in b iliin in b t n b i r im l e r i n i n y e r i n e g e tir ilm e s i s a y e s i n d e , d o n
J u a n v e o n u n i z g i s in d e k i b t n b r a m an lar, ilk b a k la y a l n z c a o n la r a ve
o n l a r n kiisel k o u l l a r n a z g y m gibi g r n e n , a m a d i k k a t l e i n c e l e n d i k l e
r in de, h e r h a n g i b i r im i z iin d e g e e r li o l a b i l e c e k b i r ta k m y a b a n s en erji
b a l a m n d a so n u l a r a v ar ab ilm i ler d ir. D o n J u a n a g r e , a m a n l a r n a r a y l a
rn n d o r u k n ok tas , o n u n y a l n z c a b y c l e r iin d e il, Y e r y z n d e k i i n s a n
larn h e p s i iin n ihai e n e r ji b a la m n d a o lg u d i y e b a k t bi r eydir. D o n Ju a n
b u n a d o r u y o lc u lu k a d n v er m iti.
D o r u y o lc u lu k , b i r e y s e l fa rk n d a l n , b i r e y i n a m a n la r n b ili in e b a l a
n a r a k st sn rna d e k artrlm as y o lu y la , o r g a n i z m a n n birle ik bir b i r im o l a
rak ilev g r e b i l d i i n o k t a n n t e s in d e s r d r l m e s i olasld r. B u ak n f a r
k n d a lk , k a d i m M e k s i k a a m a n l a r n c a insan f a r k n d a l n n b i l i n e n h e r e y in
t e s in e g i t m e s i v e bu e k i ld e e v r e n d e a k a n en erji d z e y i n e u l a m a s olas l
d i y e a n la lm t. D o n J u a n gib i a m a n la r, aray larn , s o n u n d a b ir o r g a n i z m a
s o l m a k s z n b irle ik bir b i r im gi bi d a v r a n a b i l m e a n l a m n d a bir in o rg a n ik v a r
lk o l m a a ray d i y e t a n m la m la r d r. B ili le rin in bu y a n n , fa rk n d a l n ,
t o p l u m s a l l a m a n n ve s z d i z i m i n i n y k l e r i n d e n a z a d e bir d u r u m d a v a r o l m a
14
sn a , to p y e k n z g r l k ad n verdiler.
B u n lar, b e n i m k a d i m M e k s i k a a m a n l a r n n b ili ine d a l m d a n k a r m
o l d u u m genel var glard r. T h e T e a c h in g s u f D o n J u a n : A Y aqui W ay to K n o w l e d g e 'in (D o n J u a n 'm r e tile ri: Y aqui K z ld e r ilile r in in B ilg i Y n te m i) y a
y m l a n m a s n d a n y lla r son ra, d o n J u a n M a t u s u n b a n a s u n d u u e y in t o p y e
k n bir bilisel d e v r i m o l d u u n u k a v r a m b u l u n u y o r u m . B u n u iz le y e n y a p t
la r m d a , b u bilis el d e v r i m i u y g u l a y a b i l m e n i n y n t e m l e r i z e r i n d e b ir fikir
v e r m e y e al tm . D o n J u a n m beni y a a y a n b ir d n y a ile t a n t r m a k t a o l d u
u g e r e i n i n n d a, b y l e s i y a a y a n bir d n y a d a d e i i m s releri asla son
b u l m a z . B u a d a n , v a r g la r s a d e c e , yen b ili u f u k l a r n a g t r e c e k s ra m a
tahtalar ilevini g r e n hatrla tc a r a l a r y a d a u y g u l a y m s a l yap lardr.
Don Juanm
retileri
nsz
B u k itap h e m b u d u n b e tim d ir (e tn o g ra fy a ), h e m d e rn e k y k (a le g o
r i).
C a r l o s C a s t a n e d a , d o n J u a n n v a s i l i i n d e , b i z i o a l a c a k a r a n l k t a n
e v re n in o g n y la k a ran l arasn d ak i y a rk ta n g eirip, y aln zca
ta n d m z d a n b a k a b ir d n y a y a d e il, s te lik b t n y le d e i ik bir
g e rek lik d z e n in in e g e m e n o ld u u b ir le m e gtryor. K en d isi o ra
y a, m e s c a lito , y e r b a d e l d ia b lo v e h u m ito p e y o te , d a tu r a v e m a n t a r
larn y a r d m y la u la m t. A m a b u in c e le m e , salt sanrl d e n e y im le r in
y k s d e i l . n k d o n J u a n n u s t a c a y n l e n d i r m e l e r i , a r a t r m a c
y a k la v u z lu k etm i; y o ru m la r d a, o laylar b y c n n m e z i aracl
y la, a lg la m a m z sa lam tr.
n san b ilim b ize d n y a n n , d e iik y e rle rd e b a k a b a k a ta n m la n
d n retm itir. B u , y a ln z c a in s a n la rn d e i ik g e le n e k le ri o lm a s,
in sa n la rn d e i ik ta n rla ra in a n m a s , l m d e n so n ra d e i ik yazg sal
b e k le n tile r i o lm a s a s n d a n d e ild ir. D e m e k is te d i im u k i, d e i ik
in s a n la rn d n y a la r n d a d e i ik b i im le r vardr. F arkl o la n ey, d o a tesi v a r s a y m la r n ta k e n d is id ir : u z a y , k lit i g e o m e tr iy e u y m u y o r ;
17
YAZARIN Y O RU M LA RI
z a m a n , s re k li te k y n l a k g s te rm iy o r ; n e d e n - s o n u ilik isi, A r i s
to c u m a n t a u y m u y o r. n sa n la r in sa n d e y le rd e n , y a a m , l m d e n
ayrt edilm iy o r. K im i in sa n b ilim c ile rin yerel d ille rin m a n t , s y le n
celeri ve d insel trenleri zerin e y a z d k la rn d a n , bu b a k a d n y a la rn
b iim lerin i az o k k a ra b iliy o ru z . D o n J u a n bize y e r y e r b ir Yaqui b
y c s n n d n y a s n d a n g r n t le r v erm itir.
B u n lar sanrlan d rc
m a d d e l e r i n e tk is iy le g r d m z iin, b r k a y n a k l a r d a n e d in d ik le r i
m iz d e n b s b t n farkl b ir g e r e k lik le a lg la y a b iliy o ru z . B u in c e le m e
n in k e n d in e z g e rd em i de buradadr.
C a s ta n e d a d o ru o larak bu d n y a n n , b t n sezgi fa rk larn a k a r
n, k e n d i isel m a n t o ld u u n u n e s rm e k te d ir. C a s t a n e d a b u n u
k e n d i m a n t m z a d a y a n a r a k i n c e l e m e k y e r i n e , i e r d e n d o n J u a n n
v a s ili in d e y k e n e d in d i i k en d i ze n g in ve y o u n k iisel d e n e y im le r in
den
y a ra rla n a ra k d o ru d a n d o ru y a a n la tm a y a alm tr.
Bunda
tam b aar s a la y a m y o rs a , ken d i k lt r m z n , k e n d i d ilim iz in s e z

g i y e k o y d u u s n r l a m a l a r d a n t Hr; o n u n k i i s e l y e t e r s i z l i i n d e n
t r d e i l . G e n e d e a b a l a r y l a b i r Y a q i .i b i i v c s n n d n y a s y l a b i
z im d n y a m z a r a s n d a bir k p r k u r d u u n u g r y o ru z .
K e n d im iz in k in in d n d a b u lu n a n d n y alar ta n m a n n , ve en b a
ta i n s a n b i l i m i n asl n e m i , b u n l a r n b i z e k e n d i d n y a m z n d a b ir
k lt rel k u rg u o ld u u n u g ste rm e s in d e d ir. y le y s e , b r d n y a la r a l
g l a y a r a k k e n d i m i z i n k i n i n i y z n a n l a m v e b y l e c e k e n d i k l t r e l
k u r g u m u z o l a n d n y a il e b r d n y a l a r a r a s n d a k i g e r e k d n y a n n
n a sl o la b ile c e in i b ir a n iin g r m o lu r u z . B u n e d e n l e h e m r n e k
y k , h e m d e b u d u n b e t i m d i y e n i t e l e n d i r m i t i m b u y a p t . D o n J u a n n
b i l g e l i i v e iiri il e y a z a r n u s t a l v e i i r i b i z e h e m k e n d i m i z i n h e m
d e g e r e k li in b ir n s e z is in i su n u y o r. B t n etkili r n e k y k le r d e o l
d u u gib i, g r le n ey g r e n in iin d ed ir; b a k a c a y o r u m a d a g e r e k y o k
sanrm .
C a r l o s C a s t a n e d a d o n J u a n l a g r m e l e r i n e L o s A n g e l e s t e k i
C a l i f o r n i a n i v e r s i t e s i n d e i n s a n b i l i m r e n c i s i y k e n b a l a m t . k i s i
d e z o r o la n bu g rev leri s tle n m e k te ve d e n e y im le rin in ay rn tlarn b i
z e a k ta r m a k ta g s te rd i i sabr, y r e k lilik v e a n la y a g n l b o r c u m u z
v a r d r. B u i n c e l e m e d e iyi b u d u n b e t i m i n b a l c a u z l u u s e r g i l e n m e k t e
d ir. Y a b a n c b i r d n y a y a g i r e b i l m e y e t i s i . Y r e k t a y a n b i r y o l b u l m u
C arlos C astaneda.
W alter G o ld sc h m id t
Teekkr
n s a n b ilim s e l a r a t n n a l a r m b a la tp y n le n d ir e n P ro f e s r C le m e n t
M e i g h a n, b a n a r n e k
olup d e rin le m e sin e a ratrm a so lu u v eren
P r o f e s r H a r o l d G a r f i n k e l e , b a l a n g c n d a n b e r i a l m a m e l e t i r e n
P r o f e s r R o b e r t E d g e r t o n a, e l e t i r i v e y r e k l e n d i r i m l e r i n d e n t r
P r o f e s r W i ll i a m B r i g h t v e P r o f e s r P e d r o C a r r a s c o y u , z m l e m e
a l m a la rm n a k l a k a v u tu ru lm a s n d a b a n a o k deerli y a r d m
l a r d a b u l u n a n P r o f e s r L a w r e n c e W a t s o n 'a d e r i n k r a n l a r m b i l d i r
m e k i s t e r i m . B a y a n G r a c e S t i m s o n i l e B a y F. A . G u i l f o r d a d a y a p t
m e t n i n i n h a z r la n m a s n d a k i y a r d m la r iin te e k k r e d e r im .
P a r a m i s o l o r e c o r r e lo s c a m i n o s q u e t i e n e n c o r a z n ,
c u a lq u ie r c a m in o q u e te n g a c o r a z n . P o r a h i y o r e c o
m o , y la n i c a p r u e b a q u e v a l e e s a t r a v e s a r t o d o s u
la r g o . Y p o r a h i y o r e c o r r o m i r a n d o , m i r a n d o , s in a l i e n
to .
(Y aln zca y re k tay a n y o lla rd a y r r m
ben, yrek
ta y a n h e r h a n g i bi y o ld a. O y o ld a ilerle rim ; v e in a n rm
k i u r u n a b a k o m a y a d e e r t e k u r a bi y o l u b t n y l e
am ak tr. Ve, s o lu u m tu tu lm u , b a k a r a k , b a k a r a k iler
lerim o y o ld a.)
D o n J a n
... o k u z u n b i r y o l d a i n s a n n y a p a b i l e c e i t e k e y , y o l a
n e re d e n g ire c e in i ve y n n k estirm ek tir. K e n d in i ta m
a n la m y la v e b t n y n le r iy le y e tk in li e e r i m i gibi
g s te rm e y e a l m a k , en a z n d a n ken d in i k an d rm ak tr.
B urada
y etk in li e,
ancak,
znel
an lam d a
o ld u u h e r ey i a k ta r a n re n c i erieb ilir.
grebilm i
Sunu
1960 yaznda, Los A n g e le s teki C alifornia n iv ersitesinde

insanbilim rencisiyken, gneybatya birka kez o yre K
zlderililerinin kulland tbbi bitkilerle ilgili bilgi derlem ek
iin gitmitim. B urada anlattm olaylar bu gezilerim den bi
rinde balad. B ir snr k asabasn da G rey hou nd otobsn
bekliyor, k lav uzluu m u yapan ve aratrm am a yardm eden
bir arkadala k onuuyordum . A rkadam birden bana doru
eilerek pencerenin nn de oturan yal bir Kzlderilinin bit
kileri, zellikle peyoteyi ok iyi bildiini fsldad. A rka d a
m a beni bu adam la tantrm asn syledim.
A rkadam onu selam lad, sonra yanna gidip tokalat.
Bir sre ko nutuktan sonra da yanlarna ard; am a daha bi
zi tantrm adan, beni yal adam la ba baa brakarak, ekip
gitti. A dam n p e k aldrd yoktu bu duruma. A dm syle
dim. O da adnn Juan olduunu, yard m m a hazr bu lu n d u u
SUNU
21
nu syledi. K onuurken spanyolcam n sayg gsteren biim i

ni kullanyordu. Elimi uzattm. Tokalatk. B ir sre yle ses
siz durduk. Gergin bir sessizlik deildi bu; ikimizin de yap
macksz, gevem i olduu bir dinginlik... Yaz yzndeki
ve bo ynundaki krklklar yan belli ediyordu, am a b ed e
ninin evik, kaslarnn gl olduu da besbelliydi.
S onra ona, tbbi bitkilerle ilgili bilgi derlediim i syle
dim. O y sa gerekte peyote konusunda kara cahil saylrdm,
a m a ite pek ok ey bilirmi gibi grn m eye kalkm tm .
stelik, benim le grm esinin ona yararl olacan bile antrmtm. B en sam alayp dururken, o y z m e bakp belli
belirsiz ban eiyor, am a bir ey dem iyordu. S z m bitince
ikimiz de yle kaldk. Gzlerine b akm ak ta n kanyordum .
Sessizlik rknt. B ana ok uzun gelen bir sreden sonra
don Juan kalkt, pencereden darya bakt. O tobs gelmiti.
H oakal deyip ayrld.
O n a anlattm abuk sabuk eylerden, bir de o benzersiz
gzleriyle zihnim in ta ilerini ak m asnd an tedirgindim. A r
kadam dndnde, don J u a n dan bir eyler renm ekteki
baarszlm iin beni avutm aya alt. Yal adam n ou
zam an sessiz durduunu, dncesini aa vurm adn a n
latt. A m a bu ilk karlam ann tasalandrc etkisi kolay k o
lay silinecee benzem iyordu.
D on J u a n n oturduu yeri bulm ay aklm a k o ydu m ve
sonralar birka kez onunla grtm. H er b ulu m am zda s
z p ey oteye getirm eye uratm, am a baaram adm . te y a n
dan arkadalm z ilerledi. Bilim sel aratrm alarm un utu l
du, daha dorusu ilk d nd m d en bsbtn baka y nle
re evrildi.
B eni don J u a n la tantran arkada sonralar, bu yal
adam n, tantm z yer olan A r iz o n a nn yerlilerinden o lm a
dn, M e k s ik a nn S onora yresindeki Yaqui K zlderilile
rinden olduunu aklamt.
nceleri don J u a n a, peyoteyi iyi bilen, spanyolcay ok
iyi ko nuan yabans bir adam diye bakm tm . A m a e v resin
22
deki kim seler o nun elinde bir tr gizli bilgi bulunduuna,

onun bir b rjo olduuna inanyorlard. B ru jo szc spanyolcadr. Saaltc kii, otac, byleyici, byc anlam
na gelir. Bu szck, kkeninde, zellikle kt glere e g e
m en bir kii dem ey e gelir.
Don J u a n n gvenini kazandm da, tanklmz b i
rinci yln doldurm utu. Bir gn, yannda bir tr m ezlik
yapm olduu bir retm enden, onun deyim iyle bir velinim e tten, kimi bilgiler edindiini syledi. D on Juan da buna
karn beni kendine m ez setiini, ancak kendim i tam a
m yla bu ie b alam am gerektiini syledi; yetim em in uzun
sreli ve etin olaca uyarsnda bulundu.
D on Juan, kendi velinimetini anlatrken, d ia b lero sz
cn kullanyordu. S onradan rendim ki diablero yalnz
ca Sonoral Kzlderililerce kullanlan bir szckm. Karabyii uygulayan, kendini bir hayvana, rnein bir kua, bir
kpee, bir akala ya da b aka bir yarata dntrm eye
m u ktedir bir kt kiiye denirmi. S o n o ro ya gidilerim den
birinde Kzlderililerin diablerolam kar neler duyduklarn
gsteren alas bir d en eyim im oldu. Geceleyin, yolu kar
dan karya geen k p ee ben zer bir hayvan grdm. A rk a
dalardan biri b un un bir kpek deil de ok iri bir akal oldu
unu syledi. Yavalayp yolun kysna yanatm. Hayvan
iyice g rm ek istiyordum. Farlarn gr snr iinde birka
saniye daha kalan hayvan, allarn arasna dald. K ukusuz
bir akald bu; bildiim iz akallarn iki kat byklnde.
Yrekleri oynayan arkadalarm , bunun pek olaand bir
hayvan olduu nda birletiler. Biri de onun bir diablero olabi
leceini ileri srd. B u olay anlatarak, o yredeki kzlderili
lerin d ia b lero la n n varlna ilikin inanlarn soruturm ay
aklm a koydum . B irok kim seyle grp bu olay anlattm,
sorular sordum. u g rm e onlarn neler duyduklarn b e
lirtiyor:
Olay anlattktan sonra, bir delikanlya sordum:
SUNU
23
Choy, sence o bir akal m yd?

Kim bilir? Bir kpekti kukusuz. yle k ocam an akal
olur m u k i?
Ya bir d ia b lem ise, ne dersin?
H adi canm sen de! Yok yle bir ey...
N erden biliyorsun C h o y ?
Herkes bir eyler uyduruyor. Yakalasaydn o hayvan
grrdn o zam an bir kp ek olduunu. Bir gn baka bir yer
de iim vard. G n dom adan kalktm. V urdum ata eyeri.
Tam yola kyordum ki, baktm yolun zerinde hayvan bii
m inde koyu bir glge. Atm geri geri basyor, nerdeyse yere
atacak beni. K o rkm adm deil hani! A m a baktm , k asabaya
giden bir kadnn glgesiydi...
D e m e k diablero\&ra. inanm yorsun, C h o y ?
D iablenA arl N eym i u diablero\av\ Sen syle bakalm
diablero dediin ey ney m i!
N e bileyim, Choy. O gece arabada bulunan M anuel, o
akaln bir diablero olabileceini sylemiti. Peki sence nedir
d ia b lero ?
Dediklerine baklrsa diablero, setii bir kla girebi
len bir b ru jo ym u . A m a milletin karn tok bu palavralara. B u
radaki yallar anlatp dururlar bu diablero masallarn. Biz
genler arasnda pek bulam azsn ylesini.
Bu hayvan nasl bir eydi sence, dona L u z ? diye orta yal
bir kadna sordum.
A nca Allah bilir byle eyleri kesinlikle, am a bence a
kal deildi o. akalm gibi grnen eyler vardr, am a deil
dir. K ouyo r m uydu bu akal, yoksa bir eyler mi yiy o rd u ?
yle duruyordu, am a onu ilk g rd m de bir eyler y i
yordu.
A znd a bir ey tayor m uydu? A nm sam ay a al.
Evet, olas bu. A m a ne nem i var b u n u n ?
yle bir var ki! A znd a bir ey tayorduysa, akal ola
24
m a z !
Ya neydi, p e k i?
Bir adamd, ya da k ad n .
Ne denir b yle kim selere dona L u z ?
Yant alam adm . Bir sre daha soru ynelttim se de, so
nu sfr... En sonunda, bilmediini syledi. B u tr insanlara
d iablero denip d enm ediini sorunca da, diableronun onlara
verilen adlardan biri olduu yantn verdi.
Tandn d iablero var m h i ? diye sordum.
B ir kadn vard bildiim , diye yantlad. A m a ldrl
d. ok ufaktm. Bu kadn, k anck bir k pek olurmu. Bir g e
ce beyaz bir adam n evine k pek girm i pey nir alm aya. B e
yaz adam av iftesiyle vurm u kpei. B eyaz adam n evinde
k p ek lr lm ez, kadn da k end i ku lbesinde lm. Yakn
lar toplanp beyaz adam n evine gitmiler, kan akesi iste
miler. B eyaz adam da kadn ldrd iin dnyann p ara
sn d em i.
A d a m bir k p ek ldrm yalnzca; nasl para isterler
o n d an ?
B eyaz adam kpein kp ek olm adn biliyormu, der
ler. nk yannda bakalar da varm da, hepsi k pein a
tya asl tepsideki peyniri alm ak iin insan gibi iki aya ze
rine dikilmi old uu nu grm lerm i. O adam lar da hrsz
beklerlerm i nk her gece beyaz adam n peyniri alnr d u
rurmu. D em ek ki adam hrsz, k p e k olm adn bile bile l
d rm .
G n m zd e de diablero v ar mdr, d ona L u z?
ok gizli eyler bunlar. A rtk diablero kalm ad diyorlar
am a bence doru deil. nk bunlarn ailelerindeki birisi diablerolarm bildiklerini re n m e k zorundadr. D iablero\dxm
kendi yasalar vardr. B unlardan birisi de bir diableronun giz
lerini bir y aknna retm e zorunluluudur.
Neydi bu hayvan sence, G e n a ro ? diye ok yal bir adam a
SUNU
25
sordum.
O yredeki iftliklerden birinin kpei derim. B aka ne
d iy ey im ?
Bir d ia b lero yd u diyem ez m isin?!
D ia b lero m u? Delisin sen! D iablero diye bir ey y o k
tur!
G n m zde m i yoktur, yoksa hi m i olm am tr?
Bir zam anlar vard, evet. H erkes bilir bunu. K im e sor
san bilir. A m a onlardan ok korktuklarndan, hepsini ldr
dler.
K im ldrd onlar, G e n aro ?
Uruktaki herkes... Bildiim son d iablero S idi. B y
syle bir sr, belki de yzlerce kiiyi ldrm t. Bir gn
geldi, artk dayanam adk. Toplanp bir gece evini bastlar,
onu diri diri yaktlar.
N e zam an olm utu bu, G e n aro ?
D oku z yz krk ikide.
Sen de orada m iy d in ?
Deildim . A m a bugn bile anlatrlar. Kl m l k a lm a
m derler. stelik de yakm ak iin baladklar kazk ya
aatanm . S onunda yerde kala kal k ocam an bir ya birikin
tisi kalm .
Don Juan kendi velinim etine diablero diyorduysa da bilgisi
ni nerede edindiine ya da retm eninin kim liine ilikin bir
ipucu vermemitir. K en di zel yaam ndan bile ok az sz
ederdi. 1 89 1de gneybatda dom u olduunu, yaam nn
hem en h em en bt nn M e k s ik a da geirdiini, 1 900 de ai
lesinin M eksika hk m etince binlerce Kzlderiliyle birlikte
lkenin ilerine srldn, bir de 1940a kadar O rta ve
G n e y M e k s ik a da yaadn anlatm tr yalnzca. B ylece
don Juan epey gezmi. E dindii bilgi, birok etkenin rn
olsa gerektir. K endisini Sonoral bir Kzlderili olarak g rm e
sine karn, onun bu bilgisinin salt Sonoral Kzlderili k l
26
trnden kaynaklandn sanm yordum . A m a am acm bu ra

da onun kesin kltrel ortam n saptam ak deil.
1961 H azirannda don J u a n a m ezlik etm eye baladm.
O tarihten nce onu birok kez grm tm . A m a ona hep bir
insanbilim gzlem cisi olarak bakm tm . Bu ilk grm eleri
m iz srasnda, notlarm gizlice tutuyordum . Sonra, belleime
gvenerek btn konu m ay yeni batan yazyordum . A m a
m ezlik iine balaynca bu not tutm a yntem i ok gleti.
nk syleilerim iz ok eitli konulara deiniyordu. Ben
dayattm; don Juan da nice takm alardan sonra sylenilenle
ri y az m a m a olur verdi. F o to raf ekm eyi, konuulanlar b an
da alm ay da isterdim ama, bunlara kesinlikle kar kt.
m ezliim i nceleri A r iz o n a da sonralar da don Juan
eitim im srasnda M e k s ik a ya getiinden S o n o ra da y
rttm. K ullandm yntem sk sk ona gitm ek ve her
defasnde birka gn onunla kalmakt. 1961, 1962, 1963 ve
196 4n yaz aylarnda daha sk gitmi, daha uzun sreler k al
mtm . im di o gnleri d ndm de, m ezliim i bu y n
tem le srd rm e m in e itim im in baarsn k steklediine
inanyorum , zira bir b yc o lm am iin art olan kendim i bu
ie btnyle adayab ilm em geciktirilm i oluyordu. G ene de
bu yntem , az da olsa bir uzaktalk salam as ve bylece tm
olaya eletirel gzle bakabilm e olanan verm esi asndan
bana uygun dyordu. Aralk verm eden, srekli olarak b ir
likte olsaydk, bu olanaklar bulam ayacaktm . 1965 E yll n
de kendi isteimle m ezliim e son verdim.
ekiliim den aylar sonra, tuttuum notlar dizgeli bir b iim
de dzenlem eyi d nm eye baladm . D erlediim veriler b
yk bir oylum dayd, ve ok dank bilgileri kapsyordu. Bu
yzden nce bir snflandrm a dizgesi kurm ay a altm. Ve
rileri badak k av ram alanlarna ve yntem lerine ayrp bu
kavram lar znel nem lerine gre yani her birinin beni e t
kilem e derecesine gre bir aam a srasna soktum. Sonuta
yle bir snflandrm a kt: sanrlandrc bitkilerin kullan
m; byclkte kullanlan yntem ler ve reeteler; erk nesn e
SUNU
27
lerinin kazanlm as ve kullanm yollan; saaltc bitkilerin

kullanm; arklar ve sylenceler.
Yaadm olaylar dndke, snflandrm a abalar
m n bir kategoriler dk m olm aktan baka bir ie y aram ad
n anladm; yaptm tasla sadeletirm ek iin ne yapsam,
ayrntlar daha da karm aklatrm aktan b aka bir ie yara
mayacakt. Bunu istemiyordum. m ezlii braktktan sonra
ki birka ay boyunca deneyim lerim i anlam ak, bu den eyim le
rimin tutarl bir inanlar dizgesinin retisi olup olm adklar
n, pragm atik (yararc) ve deneysel bir y ntem le akla k a
vuturm ak gereini duydum . D on J u a n n retilerinin isel
tutarlln ta ilk bulum am zdan beri aka grm tm .
Bilgisini bana aktarm aya kesin karar verir verm e z de akla
m alarn dzenli basam aklarla sunm aya balamt. Bu d ze
ni bulgulam ak ve kavram ak etin bir ura oldu benim iin.
Drt yl sren m ezliim sonunda bile ie daha yeni
balam gibi olm am dr, diyorum bu kesin bir anlaya varam aym n nedeni. Belli ki, don J u a n n bilgisi ve bilgiyi ak
tar yntem i, kendi velinim etininkinin tpksyd; dem ek ki
onun retisini kavram ak ta ektiim zorluklar, onun kendi
karlatklarnn benzeri oluyordu. D on Juan ara sra kendi
m ezlii srasnda retm enini anlam aktaki glklere d e
inerek toyluk dnem indeki benzerliim izi antrmaktayd.
O n u n bu szlerinden iyice anladm ki, bu deneyim lerin
artc zellikleri, Kzlderili olsun olm asn bu ie yeni ba
layan bir kim seye, byclk bilgisini iinden klm az bir
durum gibi gsterirdi. Bir batl olarak bu zellikler beni y
le akna eviriyordu ki, onlar gndelik yaam m zn lt
leriyle aklayabilm ek gerekten olanakszd. Bu da beni,
aratrm a verilerini kendi ltlerime gre snflandrm aya
alm am n bouna olaca sonucuna srklyordu.
B ylece unu anladm: don J u a n n bilgisi, onun bu bil
giyi kavray biim ine gre incelenmeliydi. B u yaplrsa an
cak, bu bilgi aklanabilir, inandrc olabilirdi. N e var ki,
kendi grlerim i do n J u a n nkilerle uzlatrm aya alrken
onun, bilgisini bana anlatm aya urat zam an lar kendisinin
28
kolayca anlayabilecei k avram lar kullandn ayrm sadm .

B u kavram lara yabanc o lduum dan, onun bilgisini o nun an
lad biim de anlam aya alm akla baka bir bolu a itili
yordum . Bu neden le ilk grevim , onun kav ram latrm a d ze
nini belirlem ek olmalyd. B u yn de alrken baktm ki don
J uan da, retilerinin belirli bir yanna arlk verm ektedir
zellikle, sanrlandrc otlar zerinde durmaktadr. Bu g zle
m im e dayanarak, dah a nce yaptm u lam lar (kategoriler)
taslan yeniden dzenledim.
D on J uan deiik am alarla ve ayr ayr sanrlandrc
(halusinojenik) bitki kullanyordu: Peyote (L ophophora willia m sii), Jim son otu (D atura inoxia D. m eteloides\e ea n
laml) ve bir m antar (o la sd r ki P silo cyb e m e xica n a ) A m e ri
ka Kzlderilileri AvrupalIlarla tanm adan nce de bu otun
sanrlandrc zelliklerini bilirlerdi. B u zelliklerinden tr
bu otlar elence, iyiletirme, bak ve esrim e du rum una gem e
am alaryla yaygn olarak kullanlagelmilerdir. D on Juan,
retilerinin bu b alam n da D a tu ra inoxia ile P silocybe
m e xica n a n m kullanm n erk k az an an y la, bir dost diye ad
landrd erkle birletiriyordu. L o p h o p h o ra w illiam siinin
kullanm n da bilgelik ya da doru yaam bilgisinin k azanl
m asna balyordu.
Don J u a n a gre bu otlarn nem i, insanda yabans sezgi
evreleri yaratm a glerindeydi. Bilgisini gz nne sermeyi
ve dorulam ay am alayarak bu evreleri art arda denem em i
salad. G ndelik y aam m zd a altm z gereklie kart
olarak olaanst gereklik anlam nda olaand gereklik
durum lar diye adlandryorum bunlar. kisi arasndaki ay
rm, olaand g ereklik d urum larnn isel anlam na d ay a n
maktadr. A ltm z gereklikten ayrt edilm esine karn bu
durum larn gereklii d o n J u a n m bilgisi balam nda gerek
saylyordu.
D on Juan, olaand gereklik durum larna, yararc bir
renim in tek yolu, erk k az an m an n tek arac diye bakyordu.
retisinin b r blm lerinin, erk k azanlm asna bal re
tiymi izlenimini veriyordu. Bu bak as, olaand ger
SUNU
29
eklik durum laryla dorudan do ruy a ilintisi bu lun m ayan

her eye kar don J u a n n tutum unu belirliyordu. A ratrm a
notlarm , don J u a n n ko nu m u n u gsteren gnderm elerle do
lu. rnein, bir syleisinde kimi nesnelerin belli bir oranda
erk tadn sylemiti. Kendisi bu erk nesnelerini n em se
m iyordu am a apsz b ru jo la n n sk sk bunlarn yardm na
bavurduklarn da eklemiti. Bu tr nesnelerle ilgili epey so
ru so rm usam da, onun ilgisini bir trl ekem em iim d ir bu
yne. B ir gn gene bu k on u almt. O d a yarm azla an
latm aya balad.
K im i nesneler vardr, erk dolu... diye sze balad. Erk
dolu kiilerin iyi ruhlarn yardm yla benim sedikleri trden bi
sr nesne var. B u nesneler bi tr alet ya da aratr, yle bil
diim iz aletlerden deil; lm aracdr bunlar... A m a eninde
sonunda bi aratr bunlar, retecek bi eyleri yoktur. D o ru
sunu istersen, bunlar savam gereleri snfna sokabiliriz;
ldrm eye, saldrm aya yararlar.
Nasl oluyor bu nesneler don Juan, biraz anlatr m s n ?
G erek nesneler deildir bunlar, daha dorusu bi tr
erktir.
N erde bulunur bu tr erkler, don J u a n ?
Hangi tr bi nesn e istediine baldr b u .
Ka tr var k i?
D edim ya! Bi sr var. H er ey bi erk nesnesi olabilir.
En ok erki olanlar hangileridir?
K im dey se ona gre deiir erki. A d a m n a gre deiir.
n em siz b ru jo la n n benim sedii erk nesnelerine pek bakm a,
nem sizdir onlar; ne var ki erk sahibi, yein bi brujo gerele
rine bu niteliklerini aktarr.
En ok bulunanlar hangileridir bu erk nesnelerinin?
B rujolarm en ok tuttuklar hangisidir?
N e tutmas? H epsi erk nesnesidir ite, ayrm y aplm az.
Sende var m bunlardan, don Ju an ?
30
Yant alam adm ; bana bakp gld, o kadar. Bir sre ses
siz kaldk. Sorularm onu skmt anlalan.
D on Juan, Bu erk trlerinin de var bi snr ku k u su z,
diye srdrd. A m a anlayacan sanm yo rum iin bu yan
n. Bi dostun kendi bana, nem siz erklerin gizlerini aa
vuru p glnletirdiini an lam ak iin ken d im bi yaam tket
tim. B enim de vard yle gerelerim bi zamanlar, ok g en
ken...
N eydi seninkiler?
M a iz-pinto, billur ve tyler.
M a iz-p in to nedir don Ju an ?
Ortas yollu dar taneleridir.
Tek bir tane m i?
Yoo. Bi brujo krk sekiz dar tanesi bulundurur.
N e yaplr bu tanelerle, don J u a n ?
H er biri, bi insann bedenine girerek onu ldrebilir.
Nasl girer bunlar insann iine?
Erk nesnesidir bunlar, erkleri arasnda bedene girm ek de
vardr.
Peki, bedene girdikten sonra ne y ap a r?
Y rr insann iinde, gider brne ya da barsaklar
na yerleir. A dam sayrlandrr. E er bu adam kollayan b ru
jo , byy yapandan d aha gl deilse tanenin bedenine
girdii andan sonra ay iinde lr ad a m .
yiletirilmesi iin bir are ok m u d u r?
Tek are, taneyi em erek karmaktr. N e var ki bunu g
ze alacak brujo pek km az. nk taneyi pskrtecek erke
sahip deilse, iine girip bu kez onu ldrr.
N asl oluyor da bir dar tanesi insann bedenine girebili
y o r?
B unu anlam an iin sana dar bysn anlatm am gerek.
B enim bildiim en erkli b ylerden biridir dar bys. ki
tane alrsn. Birini sar bi iein tom u rcu un a yerletirirsin.
Sonra bu iei k u rb a n n a deebilecek bi yere koyarsn; her
SUNU
31
gn getii yola ya da srekli kald bi yere... K urbann basm ayagrsn bi tanenin stne! Ya da bi dokunuversin! By
tutmutur. Tane giriverir adam n b ede nine .
A dam taneye dokunduktan sonra ne oluyor y an i?
Btn erki adam a geer; tane zg r kalr. b r taneler
den bi fark kalmaz. Ya by yerinde durur, ya da sprlr gi
der hepsi bir... A m a bi al dibine sprm ek daha iyidir. Bi
ku gelsin yesin diye...
E, ku, adam taneye dok unm adan y erse?..
Yemez ki! K utan yle avanak kmaz! nan! Kular
fellik fellik kaarlar o nd an .
Don Juan ardndan, bu erk tanelerini hazrlam ak iin ok
karm ak bi yntem i anlatt.
U nutm a ki m a iz-pinto yalnz bi aratr, bi dost deil,
diye srdrd. Bu ayrm yaptn m sorun kalmaz. A m a bu
gerelere yce bi eym iler gibi bakarsan, aptalsn.
Erk nesneleri de bir dost denli erkli m id ir?
D on Juan km sercesine gld yan tlam adan nce.
Sanki bana katlanm ak iin zorluk ekm ekteydi.
M a iz-p in to , billur, tyler, bunlarn hepsi bi dost yannda
oyuncak kalrlar, dedi. Bu erk nesneleri ancak bi dostu y o k
sa gerekebilir bi kim seye. Bunlarn peine dm ek, hele senin
gibi biri iin, boun a vakit h arcam ak olur. Bi dost ed inm eye
almalsn; baarrsan, u anda ne dediim i anlarsn. Brak
ocuklar oynasn erk nesneleriyle.
Yanl anlama, don Ju an , diye karlk verdim , isterim
bir dostum olmasn; am a her eyi de bilm ek istiyorum olabil
diince. Sen kendin dem edin mi bilgi erktir d iy e?
H ayr! diye vurgulad. Erk kiideki bilgi trne b al
dr. Yararsz eyleri bilm enin anlam var m ?
Don J u a n n inan dizgesinde, bir dost k az anm ak dem ek, yal
nz ve yalnz, onun b an a sanrlandrc otlarn yardm yla g s
terdii olaand gereklik durum larn kendi karm a k u l
32
D O N JU A N IN R ETLER
lanm ak demekti. B ilgisinin br yanlarna geip ilgimi bu

durum lar zerinde younlatrm akla, edindiim grnglerin
beni tutarl bir gre ulatracana inanyordu.
O nedenle bu kitab iki b l m e ayrdm. Birinci b l m
de, m ezli im sresince g rd m olaand gereklik d u
rum larna ilikin tuttuum aratrm a notlarndan semeleri
sunuyorum . Notlarm , anlatm n srekliliine uyacak b iim
de dzenlediim den, her vakit zam andizinsel srasnda o lm a
yabilir. O laand gereklik durum larn b etim lem eyi hep
birka gn sonraya brakm mdr. B ylece bu deneyim lerim i
daha serinkanllkla ve yansz olarak yazm ay yelemiimdir.
O laand gereklik durum larnn h em en ardndan don Jua n la yaptm z syleilere gelince, sylenilenleri annda y a
zyordum . Bu yzden burada su nd uu m syleiler, yer yer,
deney im im in ayrntl bir betim inden nce verilmi olabilir.
A ratrm a notlarm , deneyim lerim i geirirken algladk
larm znel tanm larla aa vuruyor. Bu tanmlamalar, tpk
onlar don J u a n a anlattm biimiyledir. Don Juan, her bir
deneyim im in btn ayrntlarn eksiksiz ve doru olarak
anm sam am ve hepsini teker teker anlatm am isterdi. O la
and gereklik d urum larnn her birinin ortamn yeniden
tm yle yaratm a am acyla kim i ikincil ayrntlar da, bu d e
neyim lerin yazm srasnda ekledim . A lgladm cokusal
etkiyi elim den geldiince eksiksiz betim lem ek istedim.
A ratrm a notlarm , don J u a n n inan dizgesinin ierii
ni de aa vurm aktadr. D on J u a n la benim soru ve yantla
rmz ieren birok sayfay, syleileri yineleyip durm am ak
iin, zetledim. N e v ar ki, karlkl grm elerim izin h av a
sn btnyle ve doru olarak y anstm ak istediimden,
kardm paralar, onun bilgi yntem ini anlam am a hibir k at
ks bulu nm ayan ko nu m alard a n oluanlard yalnzca. Don
J u a n n, retilerine ilikin verdii bilgi hep dank olmu,
stelik azndan kacak her sz iin onu saatlerce itelemek
zorunda kalmmdr. G ene de, bilgisini cm erte amlad
birok gnler olmutur.
Bu kitabn ikinci blm nde, yalnzca birinci blm de
SUNU
33
anlatlan verilerden kaynaklanan yapsal z m le m e sunu lu

yor. A m acm , yaptm bu zm lem eyle u savlar ileri sr
mektir: (1) don Juan, retilerini m antksal bir dnce diz
gesiyle sunmutur; (2) bu dizge, ancak, kendi yapsal birim
lerinin nda incelendiinde ussallk tar, ve (3) bu dizge,
yetim ekte olan birini, bu kim senin yaad olaylarn niteli
ini aklayacak bir kavram latrm a d zeyine ulatrm ak iin
kurulmutur.
BOLUM BR
*
retiler
D on J u a n la ilk o tu ru m u m u z srasnda tuttuum notlar 23 H a

ziran 1961 tarihli. retilere o gn balamz. O gne dek
onu birok kez salt bir gzlem ci olarak izlemitim. H er d en
gine getiriimde, b an a peyote zerinde bilgi vermesini ister
dururdum . O da bu isteklerim in her birine kulak tkar, ama,
kon uy u tm den b olam azd da. Ben de bunu, duraksam asnn
zerine daha da varrsam bilgisini aklam aya yanaabilece
i anlam na ekiyordum .
Bu ilk o turu m u m u zda, o n a sorduklarm duru bir us g
cyle ve itenlikle izleyecek olursam isteimi gz n nde tu
tabileceini belli etmiti. B yle bir koulu yerine getirm em e
olanak yoktu; n k bana peyoteye ilikin bilgi vermesini
yalnzca onu nla bir iliki kuraym diye istemitim. Bu k o n u
daki bilgisinin, onu d ah a ak ve istekli bir biim de k o n u m a
ya ank klacan, b ylece onun bitkilerin zelliklerine
RETLER
35
ilikin bilgilerinden yararlanm am a o lanak salanacam d

nm tm . Oysa, don Jan benim isteimi harfi harfine al
n ve peyoteyle ilgili bilgi istem em deki am a onu kayglan
drmt.
23 H a ziran 1961, C um a
Peyoteyi retir misin bana, don Ju a n ?
N eden istiyorsun byle bi renim e g irim ey i?
im den renm ek geliyor da ondan, Salt istemi olm ak
yeterli bir neden deil m idir?
Deildir! Y reini bi yokla bakalm, senin gibi bi deli
kanl byle bi renim e neden girm ek istermi, nce bunu
yantla.
Sen kendin neden rendin yleyse, don J u a n ?
Niin soruyorsun?
Olasdr ki ikimizin de nedenlerim iz birdir.
Hi sanm am . B en Kzlderiliyim. Yollarmz bi o la
m az.
renm ek isteyiimin tek nedeni, bilgi edinmektir. nan
bana don Juan, kt bir amacm y o k .
Sana inanyorum. D um ann ek m itim .
E fe n d im ? !
Neyse, nem i yok. Am alarn biliyorum .
imi m i okudun yan i?
Eh, yle de denilebilir.
D em ek ki reteceksin?
H ayr!
Kzlderili deilim diye m i?
Hayr. Kendi yreini tanm adn iin! nem li olan, bi
ie n eden girm ek istediini kesinlikle bilinendir. M escalilo yu renm ek ok am a ok ar edimdir. Kzlderili olsay-
36
dm, yeterdi istekli o lm an bi bana. Pek az Kzlderili byle

bi eyi istemitir.
2 5 H a ziran 1961, P a za r
C u m a gn don J u a n la kalm tm . A k am zeri saat 7 :0 0 de
ayrlacaktm. Evinin nndeki sundurm ann altnda birlikte
otururken, reti k o n usun u gene aaym dedim. Soruyu so
rarken pek yle zerinde durm am , nasl olsa gene tersler di
ye geirmitim. Ona, sanki bir K zlderiliym iim gibi, ren
m e isteimi onam as iin bir yol olup olm adn sordum. Ya
ntlam adan nce uzun uzun dnd. Bir karara ular gibi
grnd nd en sonucu bek lem ek zoru nd a kaldm.
S onunda bir yol bu lunduunu syledi ve bir soruna d e
indi. Yerde yle oturup du rm am n beni ok yorduunu ve
yaplacak eyin o taban zerinde yorgunluk duym adan otura
bileceim bir n o k ta (sitio) bulm ak olduunu belirtti. D izle
rim kalkk, enem e dayal, kollarm baldrlarm a dolayarak,
kenetlem i oturm aktaydm . Yorgun o lduum u syleyince,
srtmn ardn, bitkin d u ru m d a oldu um u ayrmsadm.
Bir n o k ta ile d em ek istediini aklam asn bekledim se de, bu konuy u aydnlatacak hibir eye yeltenmedi. Belki
de oturu biim im i de itirm em gerekiyordur diye, kalkp
ona biraz daha yakn bir yere oturdum . Bu hareketim e kar
kp, bir n o k ta d em ek le bir insann doal bir m utluluk
iinde ve dipdiri bir d u rum da olaca bir yeri anlatm ak iste
diini iyice vurgulad. O turd uu yere eliyle vurarak orasnn
kendi yeri old uu nu syledi, daha fazla tartm aya girm eden
bu bilm eceyi kendi b am a z m le m e m gerektiini ekledi.
z m lem ek zere verdii bu sorun da ne bilmeceydi
ya! Nasl balayacam bir trl kestirem iyor, onun ne d
np de bu sorunu kardn anlayam yordum . Mutlu, dipdi
ri olacam bir noktay aram ak ta tutulacak yola ilikin bir
ipucu versin, bir eyler tlatsn diye birka kez asldm. S o
RETLER
37
runu k avrayam ad m dan tr, ne istediini anlam ann ola

nakszln anlatm aya alp durdum . D on Juan, o yeri b ula
na dek biraz gezinm em i syledi.
K alkp sahanl arnlam aya baladm. D u ru m u m u ok
gln buluyordum .
D on Juan sinirlenerek, beni, anlattklarn dinlem em ekle
sulad; belki de renm ek istem ediimi syledi. Bir sre
sonra durgunlaarak, her yere oturm ann doru olm adn,
sundurm ann altndaki bu sahanlkta benzersiz tek bir n o k ta
nn varln, en iyi d u ru m u m a o noktada kavuacam anlat
t. B enim grevim o noktay btn br yerlerden ayrt et
mekti. Yapmam gereken i orada var olan btn noktalar du
yum sayp, hangisinin doru yer olduunu belirlemekti.
O turdu u m u z sahanln pek geni o lm am asna karn (4
x 25 metre), olas n okta saysnn rknln, hepsini d e
nem em in ok uzun sreceini, stelik bu nokta denilen eyin
boyutlarnn da verilm ediini sayp dkerek byle bir iin
olanakszln sergilem eye uratm. Hibirini dinlemedi.
Ayaa kalkarak, ok kat bir biim de, o noktay bulm am n
gnlerce srebilecei, am a sorunu z m le m e k istem iyorsam
ekip gitm em in daha iyi olaca, nk artk bana diyecek bir
eyi kalm am olaca uyarsnda bulundu. B enim noktam n
nerede olduunu bildiini, bu bakm dan o na yalan syleye
m eyeceim i de vurgulad. M esc alito yu ren m e isteimi
onam as iin geerli tek nedenin bu yol o lduunu belirtti. Bu
dn yad a hibir eyin arm aan gibi verilm ediini, her eyin
zorluklarla renildiini de ekledi.
em ek iin evin arkasndaki alla gitti. E ve arka k a p
dan girdi.
O szde m utluluk noktasn bulm a grevini, beni k o v
m ak iin verdiini dnyordum . Sonra kalkp sahanl bir
aa bir yukar adm lam aya baladm . H ava akt. Sah anlk
taki ve evresindeki her eyi grebiliyordum . Bir saate yakn
yle gezinm i olm alydm . A m a noktam n bulunduu yeri
gsterecek hibir ey olmamt. Y rm ekten yorulup, o tur
38
dum . Birka dakika sonra bir baka yere oturdum , sonra bir
baka yere, derken tm sahanlk tabann yar-dizgesel bir b i
im de tarayarak oturm ay srdrdm . O turdu u m yerler ara
snda bile bile farkl d uy u m sam ay a altm sa da bu farklarn
ltlerini b ilm iyord um ki! S am a eylerle uratm d
nyordum , am a kaldm . Ta uzaklardan srf don J u a n g rm e
ye geldiim i ve nasl olsa baka yapacak bir ey b u lun m ad
n dnerek yaptklarm usa uygun grm eye alyor
dum.
Srtst uzanarak ellerimi yastk gibi bam n altna k o y
dum. A rdndan yuvarlanp bir sre y zkoyun uzandm. Bu
yu varlanm a eylem ini tm taban kapsay ana dek yineledim.
lk kez, belirsiz bir lt yakalar gibi olm utum . Srtst y a
tarken daha bir lklk d u y uy ord um iimde.
G ene yuvarlanarak tm taban kapsadm . A m a bu kez ilk
dntekinin tersine, y zk oyu n deil de srtst yata yata
duraklyordum . Y z k o y u n ya da srtst duru um a gre bir
serinlik ya da lklk d u y m am sryordu ya, deiik noktalar
arasnda herhangi bir ayrm sezem iyordum .
Sonra parlak b uldu um bir dnce geldi aklma: don Jua n n noktas! O ra y a oturdum , ardndan yattm, nce y z k o
yun sonra srtst; ne var ki br yerlerden bir fark yoktu bu
yerin. Ayaa kalktm. Artk bu ra m a gelmiti! D on J u a n a gi
deceim i sylem ek istiyordum, am a onu uyandrm aya e ki
niyordum . Saatim e baktm . Sabahn ikisi olmutu! Alt saattir
yuvarlanp durm uum .
O anda don Juan kageldi, arka alla doru gitti. D
nnce, kapnn nnde durdu. K aram sarlm sonsuzdu. f
kem i boalttktan sonra ekip gitm ek istiyordum. A m a onun
suu olm adn da seziyordum ; btn o samalklar kendi
isteimle yap m am m ydm ? Btn gece alkasna orada
yuvarlanp d urduum u, daha bilm ecesinden bir anlam bile
karam adm , ksacas bu ii becerem ediim i syledim.
G lerek, hi am adn, nk doru yol tutm am o l
du um u syledi. G zlerim i kullanm yorm uum . Haklyd.
RETLER
39
A m a d uyum sayarak ayrt etm eye alm am sylem i old u

unu ok iyi biliyordum. B unu ileri srm ek istediysem de, in
sann bir eye gzlerini dikerek bakm adan da gzleriyle d u
yum sayabileceim syleyerek beni susturdu. Bu problem i
z m e k iin olanaklarm yani gzlerimi k ullanm ak tan b a
ka bir arem olm adn ekledi.
D on Juan szn bitirdikten sonra ieri girdi. Beni gzet
leyip durm u olacakt kukusuz. Yoksa gzlerim i k ullan m a
m olduum u baka nasl bilebilirdi?
Yuvarlanm aya baladm gene. Bu yntem bana en kolay
geleniydi. A m a bu kez enem i ellerim e dayayp her trl ay
rntya bakyordum.
B ir sre sonra evrem deki karanlk deiti. Baklarm
tam nm deki noktada younlatrdm da, gr alanmn
evresindeki alan pasparlak ve yeknesak bir yeilimtrak sar
renge brnd. arp kalmtm. Gzlerim i n m d eki n o k
taya dikm eyi srdrerek ve k am m n zerinde srnerek azar
azar yana doru ilerlem eye baladm.
B irden dem enin ortalarnda bir yerde deiik bir renk
lenm e grdm. Sa yanm da, gene gr alanm n ev resin
deki yeilimtrak sarlk bu kez k opkoyu am a parlak bir m o r
lua dnm t. D ikkatle bakm ay srdrdke de, renk y
le kalyordu.
Ceketim i koyarak o noktay imledim ve don Juan T ar
dm. Sahanla kt. ok heyecanlydm; renklerdeki deii
mi yle aka grm tm ki! Don Juan pek nem sem ed i b u
nu. Yalnzca o noktada oturm am ve neler hissettiimi ona an
latm am syledi.
O turdum . Srtst uzandm. O, yan m d a duruyor ve b o
yuna neler hissettiimi soruyordu; am a bir ey duy duum
yoktu! On be dakika kadar bir eyler d uy u m sam ay a ya da ki
mi ayrntlar grm eye altm. O da sabrla yan m d a dikildi
durdu. Bkknlktan, tiksintiden baka du yd u u m ey yoktu.
A z m da metalim si bir tat vard. Bam zonklam aya bala
mt. M idem bulanyordu. Bu m anyaka abalar beni ldr
40
tacakt herhalde. Kalktm.

D on Juan, aresizlik iinde kvrandm grm olacak
ki, glm eden, arballkla, eer bir eyler renm ek istiyor
san, kendim i ok esnek tutm am gerektiini syledi. n m d e
yalnzca iki yol bulund u unu belirtti: ya vazgeip evim e d n
m eliym iim , ki bu d u rum da renm eyi aklm dan karm aly
m m ; ya da bilm eceyi zm eliym iim .
Don Jun gene ieri girmiti. H e m e n orada gitm ek iste
dim, am a ok yorgun o ldu um dan araba kullanacak gcm
kalm am t; stelik o renkleri g rm ek yle artcyd ki o n
larn bir tr lt o ldu un a em indim . Belki de daha baka bir
deiiklik olabilirdi. Zaten yle yorgu ndu m ki, gitmeyi g
zm yemedi. O turdum , uzattm bacaklarm , sil batan bala
dm.
Bu kez her yeri a b ucak bir deneyiverdim . D on J u a n n
yerinden geip d em enin eve doru olan ucuna, sonra da a v
lu ynndeki u cuna doru yneldim . O rtaya varnca re nklen
m elerde bir deiim dah a oldu. G ene gr alanm n hem en
snrnda. T m ev rem d e g rd m bu likr yeili gitgide sa
m da bir noktada koy u bir bakr pas yeiline dnt. Bir
sre yle kald, sonra birden daha ncekilerden bam bak a bir
renge evrildi ve yle kald. Ayakkabm karp o noktay da
im leyerek sahanl kapsayan a dek yuvarlanm ay srdrdm.
R enklerde deiiklik olm uyordu artk.
Ayakkabm k o y d u u m yere d n d m ve oray inceledim.
C ek etim i koy d u u m yerden, gney do u dorultusunda, bir
buuk metre uzaklkta bir yerdi bu. rice bir kayann dibinde
bir yer. Bir sre orada uzanp kaldm , bir ipucu bulm aya a
ltm. N e k ad ar ayrnt varsa hepsini grm eye abaladm .
A m a hissedebildiim yeni bir ey olmad.
Baka bir noktay d en em eye karar verdim . Diz kp ce
ketim in zerine uzanacaktm ki birden iimi tanm sz bir k o r
ku kaplad. Sanki bir eylerin gerekten kam m fiziki olarak
itmesi gibi bir d u y u m sam a iindeydim . B ir ham lede kendim i
geriye frlattm. T y lerim diken diken olm utu. B acaklarm
RETLER
41
da h afif bir ar vard; bedenim ne doru eildi, kollarm

n m d e kaskat uzand, parm aklarm h ayvan penesi gibi
kvrld. B u cin arpm a benzeyen halim i sezinleyerek daha
da k o rkm aya baladm.
B ir robot gibi gerileyerek ayakkabm n bitiiindeki k a
yann dibine ktm. K endim i kayann dibinden sahanla at
tm. Beni bu denli korkutan eyi k arm ay a alyordum .
Belki de yorgunluum un etkisiydi bunlar. G n aarm aya ba
lyordu. Aptallam tm , utan duyuyordum . Beni korkutan
eyin ne olduunu, don J u a n n ne istediini bir trl karam yordum .
Diim i skp son bir deneyim e girim eye karar verdim.
Yavaa kalkarak ceketim le im lediim yere yaklatm. Korku
gene sarm aya balamt. Bu kez kendim i kontrol etm ek iin
son gayretimi kullandm . O turdum . Sonra yzkoyun yatm ak
iin dizlerim in stne kalktm; am a tm istencim e karn b u
nu yapam yordum . Ellerim le ne yaslandm . S oluk al veri
lerim hzlanmt. im bulanyordu. rk y e kapldm gr
dm. K am aktan baka bir ey d n m y o rd u m artk. Don
Juan o anda beni gzetliyorm u gibi geldi. Yava yava br
yana srndm ve arkam kayaya yasladm . Biraz zihnim
alsn diye dinlenm ek istedim. A m a uyuyakalm tm .
Don J u a n n tepem de glerek konutuu nu iitip u y a n
dm.
Noktan bu lm u su n , diyordu.
nce ne dediini anlayam adm . A m a uyuyakaldm y e
rin o nokta olduunu yineledi gene. O rada yatm aktan hola
np holanm adm sorunca, ben de pek bir fark d u y m ad
m syledim.
Sonra don J u a n n, bu noktay br noktada yatmla
karlatrm am istemesi, geceleyin nasl bir k o rk uya kapld
m aklm a getiriverdi. Gidip bir de b r noktaya o turm am
syledi. A klanm as zor bir nedenle br yerden k o rk u y o r
d u m ve oraya oturm adm . Don Juan da bunu ayrt e d e m e m e
si iin insann ahm ak olm as gerek, diye syleniyordu.
42
Bu iki yerin zel adlar var mdr, diye sordum kendisine.

yi olanna sitio, ktii olanna da d m an dendiini, bu iki y e
rin zellikle bilgi peinde koan bir insann esenliinin ak
s olduunu syledi. Bir kiinin kendi yerinde srf oturm u ol
mas stn bir g yaratrm, teki yerde ise dm an o kii
yi zayflatrm, hatta lm ne neden olurm u. imdi sabaha
dek bol keseden harcadm enerjimi, kendi noktam da kesti
rerek tazelem ekte olduum u anlatt.
Bir de bu belirli noktalarda grdm renklenm elerin
enerjim i artrm ak ya da yok etm ek gibi etkilerinin olduunu
ekledi.
B ulguladm bu iki nokta dnda baka noktalar olup
olm adn, varsa onlar nasl bulabileceim i sordum. O da,
dnyadaki ou yerin bu iki noktaya benzediini, onlar b e
lirlem ede en doru yntem in bunlarn kardklar renkleri
incelemek olduunu syledi.
Sorunu z m lem iim gibi gelm iyordu bana hi. Brak
zm , ortada sorun old uu na bile inanm deildim. Btn
bu deneyim lerin zoraki ve yapay olduunu dnm ekten alk oy am yordum kendim i. Don J u a n n btn gece beni gzet
lediini, sonra da gelip uyuyak aldm yerin aradm nokta
olduunu syleyerek g nlm alm ak istediini sanyordum.
A m a byle bir ey yapm as iin akla u yg un bir neden b ulam
yordum . b r n oktaya oturm am sylediinde, bunu yapabil
mi m iydim !? br n o k ta dan, korku biim inde ortaya
kan kendim i k ollam a durum uyla, olayn tm ne ilikin ussal
dncelerim arasnda yabans bir ayrlk vard.
O ysa don Juan kesinlikle baardm , bu baarm kar
lnda da p eyoteye ilikin bilgi vereceini sylyordu.
M esc alito yu retm em i istem iyor muydun! O nunla
yz yze gelm eyi gze alabilecek salamlktamsndr, diye
snadm seni. ocu k oyunca deildir Mescalito. T m ola
naklarna eg em en olmalsn. Artk, istemini, tek bana yeter
li bir renm e nedeni sayabilirsin.
D e m e k peyoteyi reteceksin b a n a ?
43
M escalito derim ben ona. Sen de yle d e .

N e zam an baly oruz?
K olay m yle birdenbire? H azr ol bi b akalm .
Elazrm ben... H erhalde.
O yun oynam yoruz burda. Hibi kukun kalm ayana dek
beklem en gerekir. Sonra tanrsn o nu nla.
K endim i h azrlam am m gerek iyo r?
Hayr. Yalnz bekleyeceksin. Belki vazgeersin bu sev
dadan bi sre sonra. H em en ylyorsun. Dn gece iler biraz
sarpa sarnca kap gidecektin. M escalito, am ata sklk is
ter.
2
7 A u sto s 1961, P azartesi
D on J u a n n A r iz o n a daki evine C u m a akam saat yediye
doru vardm. Be Kzlderiliyle evin sahanlnda oturuyor
du. D on J u a n selam layarak oturdum . Bir eyler dem elerini
bekliyordum . Souk bir sessizlikten sonra adam lardan biri
kalkarak bana doru yrd, B enas n o c h e s dedi. Ben
kalktm ve B enas n o ch es" diye yantladm. A rdndan br
adam lar da kalkp y a n m a geldiler, B u en a s noches" diye
m rldanp parm ak larn n ularn yle bir dedirerek ya da
elim i bir an tutup h em en brakvererek tokalatlar.
H epim iz oturduk. ok sklgan grnyorlar, hepsi de,
spanyolca bilm elerine karn, susuup duruyorlard.
Saat yedi bu u k sralarnda hepsi birden kalkverdiler,
evin arkasna doru yrdler. U zu n bir sre kim seden bir
ses kmad. D on Juan gelm em iin bir iaret yapt. H epim iz
RETLER
45
orda duran bir kam yon ete dolutuk. B en, don Juan ve K zl
derililerin daha gen olan ikisiyle arkada oturuyordum . M in
der, sra falan olm adndan, anayoldan kp da toprak yola
sapnca, aracn metal taban canm z iyice actm aya bala
mt. D on Juan, bir arkadann evine gittiimizi, arkadann
b ana yedi tane M escalito vereceini kulam a fsldad.
Sende yok m uy du ki, don Ju an ? diye sordum.
Var. A m a sana verem em ki! Bi bakasnn verm esi g ere
kiyor.
Nedenini aklar m sn ltfen?
E, belki de holanm ayacak o senden, belki de o sev
m ez seni. O zam an duygularn o n a yneltem eyeceksin.
nk o n u tanm yorsun ki! O ysa duygularn belirtm en g e
rekir; bu da arkadalmzn sonu olur.
N eden sevm esin beni? O na bir ey yapm deilim k i!
G erekm ez bi ey yapm an beenilm ek ya da b ee nilm e
m ek iin. Ya yanar sana, ya da teper.
Beni sevmedi diyelim... Kendim i sevdirm ek iin bir
eyler y ap am az m y m ?
Yanm zdaki iki adam bizi iitip gltler.
D on Juan, Hayr, yaplabilecek bi ey olduunu sanm
y o ru m , diye yantlad.
Sonra baka yne doru evirdi ban; ben de k o n u m a
y k esm ek zorunda kaldm.
B ir saat kadar gittikten sonra kk evin nnde durduk.
H ava kararmt. S rc farlar sndrnce, yapnn karalts
n zar zor seebildim.
K onum asndan M eksikal olduunu kardm gen bir
kadn, havlam ay k esm esi iin bir kpee barp duruyordu.
K am yon etten inip eve doru yrdk. Adamlar, kadn n y a
nndan getike, azlarnn iinde geveleyerek BuencS n oc
h es diyorlard. O da karlk verip gene kpein ardndan
yrtnyordu.
B ir sre eya ile tka basa doldurulm u geni bir odaya
girdik. ok ufak bir elektrik lam basnn donuk odaya
46
insann iini karartc bir hava veriyordu. Ayaklar krk, o tu

racak yerleri bel verm i birka iskemle duvara yaslanm d u
ruyordu. A da m lardan odann en iri eyas olan bir kan e
pey e oturdular. ok eski, m inderleri yerlere kadar kk bir
kanepeydi bu. D on uk n altnda krm z ve pis bir gr n
vard. brlerim iz iskemlelere oturduk. U zun bir sre y
le sessiz durduk.
A dam lardan biri birden kalkp b aka bir odaya geti. El
lisinde grnen, uzun boylu, din bir adam d bu. Az sonra bir
kahve kavanozuyla dnd. Kapan ap kavanozu bana
uzatt. inde yedi tane yabans grnl bir m adde vard.
Boylar ve grnleri birbirini tutm uyordu. Kimileri y uv ar
lams, kim ileri uzuncayd. D ok un unca ceviz iini ya da i
e mantarn andryordu. K ahverengim si renkleri onlara sert,
kuru ceviz kabuu grnm veriyordu. A vucum a alp bir s
re yzeylerini ovuturdum .
B unlar in enecek (esto e n a sca ), diye fsldad don
Juan.
Bunu syleyene dek y anm d a oturm akta olduunu fark
etm em itim . b r adam lara baktm, am a hibiri bana b ak m
yordu; alak sesle aralarnda konuuyorlard. O anda karar
szlk ve k orkunun son kertesindeydim . K endim i kontrol ed e
m ez durum daydm .
A yakyoluna gitm em g erek, dedim don J u a n a, kp
biraz dolaaym .
Kahve kavano zun u elim e verdi, ben de peyote paralar
n iine koydum . Tam dar karken kavano zu getiren adam
ayaa kalkarak y anm a geldi ve ayakyolunun br odada ol
duunu syledi.
Ayakyolu, kapn n karsna geliyordu. Bitiiinde de
nerdeyse odann yarsn kaplayan geni bir yatak vard. G e
lirken grd m z kadn yatakta uyuyordu. Kapda akl
kaldm bir sre. Sonra adam larn bulunduu odaya dndm .
Evin sahibi olan adam ban a ngilizce olarak: Don Juan,
senin G ney A m erikal oldu un u syledi. M escal yok m u o r
RETLER
47
da? diye sordu. Ben de hi byle bir ey iitm ediim i syle

dim.
G ney A m erika onlarn ilgisini ekm ie benziyordu; bir
sre de Kzlderililerden sz ettik. Sonra adam lardan biri ne
den peyote yem ek istediimi sordu. B en de nasl bir ey ol
duunu renm ek istediimi syledim. Hepsi utanga utan
ga gltler.
D on Juan y um uak bir sesle Hadi ine, ine (m esca,
m e sc a ), diyordu.
Ellerim terden srlsklam olmutu, karnm kaslmt.
Peyotelerin bulunduu kavanoz iskem lenin yannda yerde
durm aktayd. Eilip, geliigzel bir tanesini aldm, azm a
koydum . B ayat bir tad vard. Isrp ikiye b ld m ve bir p a r
asn inem ey e baladm. Keskin, yakc bir aclk duydum ;
azm birden uyuuverdi. inedike aclk artyordu; bu da
em ed en boanrcasna salya salm am a neden oluyordu. Dietlerim de ve azm n iinde brakt etki, tuzlu kuru et ya
da balk yerken olduu gibi insan ha bire inem eye zorlu
yordu. Biraz sonra br paray da inedim . A zm yle
uyum utu ki artk acl da duym az olm utum . Peyote p ar
alar, portakaln ya da ekerkam nn lifli blm leri gibi li
m e lime oluyordu. Bunlar yutm am m yoksa t krm em mi
gerektiini de bilmiyordum . O srada ev sahibi ayaa kalkt
ve herkesi darya, sahanla ard.
H ep im iz kp karanlkta oturduk. H ava ok gzeldi. Ev
sahibi bir ie kakts likr getirdi.
A d a m la r srtlar duv ara dayal, yan yana oturuyorlard.
Ben sa uta oturm utum . Yanmda oturan don Juan p ey o te
lerin bulunduu kavanozu bacaklarm n arasna yerletirdi.
S onra elden ele gezen ieyi bana uzatarak azm daki acl
almas iin biraz kakts likr imemi syledi.
lk peyotenin liflerini tkrp bir yudum aldm. Don J u
an ikiyi yutm am am , salgy biraz olsun k esm ek iin yaln z
ca azm alkalam am syledi.
B ir para kays kurusu (yosa kuru incir m iydi?) verdi
48
karanlkta seemiyor, tadn da alam yord um ve acele etm e

den yava yava inem em i istedi. B ir trl yutam yordum
inediklerim i; b o azm d an gem esi olanakszd sanki.
Ksa bir d uraklam adan sonra, ie gene dolam aya bala
d. D on Juan bir para kurutulm u et verdi. K a m m n tok ol
duunu syledim.
Bu yem ek deil k i, diye dayatt.
Bu sre alt kez yinelendi. Altnc peyoteyi i ned iim
de sylem elerin iyice canlandn anm syorum . N e dilden
k onu ulduunu kestirem iyordum am a herkesin katld k o
num alarn konusu ok ilginti. B en de katlaym, diye dik
katle dinlem eye altm. A m a bir ey sylem eye ab alayn
ca baktm ki konu am yorum . S zckler kafam n iinde d o
lanp duruyorlar.
Srtm duvara dayayp adam larn neler sylediklerini
dinledim. talyanca konuuyorlar, kpekbalklarnn aptall
na ilikin bir sz yineleyip duruyorlard. Ussal, tutarl bir
konu gibi geldi b ana konutuklar ey. D aha nceleri don Jua n a A riz o n a daki C olorado N e h r ine, oraya ilk giden span
yollarn el rio de los tizones (km rlem i odun nehri), d e
diklerini anlatm tm ; birisi de tizo n es" i yanl hecelem i ya
da yanl o k um u ve nehre el rio de los tiburones (k p ekb a
l nehri), demi. Bu yk y anlattklarndan em indim ya,
hibirinin talyanca bilm edii aklm n kysndan bile g e m e
miti.
K u sm ak iin can atyordum . A m a bu eylem in nasl yapl
dn anm say am y ord um . Birine su getirmesini syledim.
D ayanlm az bir hararet basmt.
D on Juan genie bir tencere getirdi. D uvarn dibine b
rakt. Bir de fincan m m arap a m ne getirmiti. M arapay
tencereye daldrp bana uzatt. m em em i, yalnzca azm ta
zelem em i syledi.
Suda yabans bir parlaklk vard; cva gibi yo un gr n
yordu. D on J u a n a bunu sorm ak istedim ve dncelerim i n
gilizce olarak to parlam aya altm. A m a onun ngilizce bil
RETLER
49
m ediini dnerek sustum. O anda algladklarm ok kar

kt. yice gryordum ki dncelerim in zihnim de apak
durm alarna karn, onlar dile getirm ek olanakszlamt.
Suyun yabans niteliine ilikin bir eyler sylem ek istiyor
d um am a konuam yordum . Sanki d nceler seslendirilm e
den, azm dan sv gibi akm aktayd. D iy afram m d a kaslm a
olm adan zorlam asz bir kusm a duygu suy du bu. Sv s zc k
lerin tatl tatl ak gibi.
tim. Artk kusm a isteim gemiti. O srada btn g
rltler kesilmiti. G zlerim i bir noktada toplayam yordum .
Don J u a n aradm. Tam bam eviriyordum ki, gr alan
m n gzlerimin nndeki yuvarlak bir blm e indirgenm i
olduunu ayrm sadm . rktc, tedirgin edici bir duygu d e
ildi bu; tersine, bir yenilikti; gzlerimi bir yne evirerek
yerleri bile sprebilirm iim gibi geliyordu bana. S ahanla
ilk ktm zaman, kent klarnn uzak prltlar dnda,
her eyin karanlk olduunu grm tm . O ysa gr alan
mn evresi iinde kalan her eyi iyice seebiliyordum . Don
JuanT a br adamlar unutup kendim i btnyle, ine ucu
gibi keskinleen grm le, yerleri incelem eye verdim.
Sahanln tabanyla duvarn birletii yeri grdm . D u
var izleyerek, bam ar ar saa evirdim ve don J u a n
duvara yaslanm otururken grdm . B u kez bam sola d n
drp suyu odakladm , tencerenin dibini buldum . Bam bi
raz kaldrnca orta bo yda siyah bir kpein yaklatm g r
dm. Suya doru geliyordu. Kpek, im eye koyuldu. Elimle
ittim kpei. G zlerim i odaklayarak k pee dikm eyi ve onu
yle itmeyi geiriyordum . Birden kpein saydam latn
grdm. Su, parlak ve m acu n u m su bir sv gibiydi. K pein
boazndan iine gidiini izledim. H ayvann tm gvdesine
eit olarak akyor ve her bir klna dek ulayordu. Y anard
ner svnn, kllarn her birini boydan boya geerek uzun, b e
yaz, ipek gibi bir yele oluturduunu grdm .
O anda yein sarsntlar geirm ekteydim ; bir de baktm,
evrem de bir tnel olumu; ok alak, dar, sert ve souk bir
tnel... D okununca, sanki alm inyum varaktan yaplm gi
50
biydi duvarlarnn her yan. Tnelin iinde oturuyordum .

K a lk m aya altm, am a bam metal tavana arptm. Tnel,
beni boacak gibi daralm aya balad. Tnelin ucundaki bir
yuvarlak noktaya doru srnm ek zorunda kaldm an m s
yorum. Ucuna geldiim de, geldiysem eer, kpei, don Jua n , kendim i falan unutm utum . Bitkindim . Giysilerim so
uk, yapkan bir svya batmt. D inlenebileceim , y re i
m in byle acm aszca vurm ayaca bir yer bulm ak iin oraya
buraya dnp durdum . Bu dnlerim den birinde gene gr
dm kpei.
T m anlar dnverdi birden; zihnim de her ey yerli ye
rine oturuverdi. D o n J u a n a bakm ak iin dndm , am a k im
seyi, hibir eyi ayrt edem iyordum . K pein yanardnerli
bir renge brnm esinden, gvdesinden youn bir k kt
ndan baka bir eyi sem ek olanakszd. Suyun gene k pe
in iine aktn, yangna sklan krk gibi onu nasl ca n
landrdn gryordum . Suya uzanp yzm tencerenin
iine daldrdm; kpekle beraber itik. Ellerim nm de yere
dayalyd; ierken svnn dam arlarm dan krmz, sar, yeil
renkler yayarak akn izledim. tike itim. tike alevle
niyor, yordum . Sular bedenim d ek i btn gzeneklerden
ipek lifleri gibi kasya dek itim. Artk, benim de parlak, y a
nardnerli bir yelem vard. K pee baktm; yelesi benim kine
benziyordu. B enliim i ok byk bir m utluluk saryordu. B e
lirsiz bir yerden gelen sarms bir lkla doru kotuk ikimiz
de. O y n am aya baladk. B en onun, o da benim isteklerimizi
bilesiye dek oynap gretik. K ukla oyunlarndaki gibi sray
la birbirim izi oynatyorduk. Ben, ayak parm aklarm k m ld a
tnca onun kuyruunu, bacaklarn oynattrabiliyordum . O da
ba sallaynca, day an lm az bir zplam a istei duyuyordum .
A m a en eytanca n um aras, otururken ayam la bam katmasyd. Kulaklarn saa sola sallayarak yaptryordu bunu.
B undan daha gln bir ey olam az gibi geliyordu bana o za
man. Beni saran bu ar dirilik duygusunu tanm layabilm em
olanakszdr. S oluk alam ayacak kerteye gelinceye dek g l
dm.
RETLER
51
G zlerim i aam yorm uum gibi ok belirli bir duygu

iindeydim; sanki bir sarn dolusu suyun iinden bak yo r
dum. Uzun sren, ac veren bir durum du bu; stelik uyank
m m am a bir trl uy anam y orm uu m gibi bir tasa iindey
dim. Sonra yava yava ortalk belirgin izgileriyle g r n m e
ye balad. Gr alanm gene yuvarlaklap geniledi ve ola
an bilinli bir eylem yaptm; dnp o olaanst yarata
baktm. D eiim im in bu noktasnda alm az bir glkle kar
latm. Olaan duru m u m d an bu durum a geiim kendiliin
den oluvermiti. Farkndaydm ; dnce ve duygularm bu
farkndaln gerekli sonularyd; ve gei dzgn ve aka
olmutu. A m a bu ikinci uyan gerekten arpcyd. B ir insan
olduum uzu unutm utum ! Bylesine uzlatrlam az bir duru
m un zgiis yle derindi ki, aladm.
5 A u sto s 1961, C um artesi

O sabah, daha sonra, kahvalt bitince evin sahibi, don Juan ve
ben kam yonetle don J u a n n evine yollandk. ok yo rgu n
dum am a bu kam yonette de uyunm azd ki! A ncak eve vardk
tan ve adam gittikten sonra don J u a n n evinin sahanlnda
uyuyabildim.
U yand m d a hava kararyordu; don Juan zerim e bir
battaniye rtmt. O nu aradm. E vd e yoktu. Az sonra bir
m lek kuru fasulye ile bir yn tortilla (M eksika pidesi) g e
tirdi. yle atm ki!
Yemekten sonra dinlenirken nceki gece bam a gelenle
ri anlatm am istedi. D uyum sadklarm btn ayrntlaryla ve
elim den geldiince zenli bir biim de anlattm.
Bitirdiim de, ban sallad ve yi gidiyorsun; u anda
nasl, neden, anlatm am zor, am a anlattklarna baklrsa, ok
iyi gitmi. nk kimi zam an ocuk gibi oynar, kim i zam an
da rkntr, korkuntur. Ya byle oynar, ya da suratndan
den bin para olur. Bi yabancya nasl davranacan n ce
52
den kestirm ek olana yoktur. A m a onu iyi tanrsan, o zam an

belki... O ynadn onunla dn gece. Senden bakasna byle
davrandn grm deilim .
B enim geirdiklerim, bakalarnnkinden ne bakm dan
farkl?
Sen Kzlderili deilsin; bu b akm d an kesin olarak belirleyebilm em zor. G ene de bi kim seyi, Kzlderili olup o lm ad
na bakm akszn, tutar ya da teper. Bu kesin. ok grdm...
Oynatn da biliyorum. K im i insan gldrr; am a bugne
dek kim seyle byle oynadn grm deilim ."
Peyotenin insan nasl k o rud uu nu imdi anlatr msn,
don J u a n ?
S zm bitirem edim . D on Juan, kertircesine om zu m a
vurdu.
O ad k u llanm a dem itim . D aha onu yeterince grm
deilsin.
M escalito nasl korur insanlar?
Yol gsterir. B tn sorularn yantlar.
D em ek ki M escalito, gerek bir varlk? Yani grlebilen
bir ey ?
Bu sorularm onu artm a benziyordu. Dalgn dalgn
y z m e bakt.
D em em u ki, M escalito...
ittim ne dediini. Sen dn gece grm edin mi o n u ?
Sadece bir k p e k g rd m syleyecektim , am a akn
akn y zm e baktn grp, sustum. Sonra, S ana gre
dn gec g rd m ey o m u y d u ? dedim .
K m se m e sin e bakm ak tayd bana. ittiklerine inan m a
m gibi glerek ban sallyordu. S esinde kavgac bir titrem
le, A p o co crs que era tu m a m a (Ya a n a n n
m gr
d n sandn)? diye patlad. M a m a dem eden nce d u
raklamt biraz. n k tu chingada m adre" d em eye hazr
land belliydi. Bu, birisinin anasna saygszlk belirten bir
deyimdir. M a m a szc yle u y u m su z bir-durumdayd ki,
RETLER
53
ikimiz birden glm eye baladk. Bir sre k en dim ize gelem e
dik.
S onra baktm, sorum u yantlam adan uyuyakalm .
6 A u sto s 1961, P a za r
Don J u a n arabamla, peyote inediim ev e gtrdm . Yol
da, bana M escalito su n an adam n adnn John olduunu
syledi. E ve vardm zda John, sahanlkta iki gen adam la
birlikte oturm aktayd. o k neeli grnyorlard; glp
syleiyorlard. nn de ngilizceleri ok gzeldi. J o h n a,
yardm ndan tr teekkr etm eye geldiim i syledim.
S anrlanm a deneyim im srasndaki davranlarm a ilikin
grlerini alm ak istediimi, nceki gece neler yaptm
an m sam aya alm sam da bir trl baaram adm syle
dim. Gltler. A m a pek gnll grnm yorlard. D on Jua n n yannda alm ak istem edikleri belliydi. O lum lu bir ia
ret verm esini beklercesine ona bakyorlard. B en grm edim
ama, don Juan iaretini verm i olacak ki, birdenbire John ge
celeyin neler yaptm anlatm aya balad.
D n gece kustuu m u duy ar duy m az yakay ele verdii
m i anladn syledi. O tuz kez kadar k u stu um u da ekledi.
Don Juan onu dzelterek yalnz on kez karm olduum u
belirtti.
John srdrd; Sonra hepim iz yanna geldik. Kaskat
kesilmitin, rpnp duruyordun. Srt st uzanm , azn
boyuna k on uu r gibi oynatyordun. A rdn dan da ban yere
vu rm aya baladn; do n Juan bana eski bir apka geirdi ve
yle durdun. Saatlerce yerde yatarak titredin, szlandn. O s
ralarda herkes uyuyordu, am a u yku m u n arasnda senin poflam alarm, iniltilerini iitebiliyordum. S onra bastrdn l
da, uyanverdim . B aktm ki, havalara zplam aktasn, barp
arm aktasn. Suya kotun, tencereyi devirdin; baladn su
birikintisinde yzm eye.
54
Don Juan biraz daha su getirdi. O turdun tencerenin b a

na. S onra gene zpladn; btn giysilerini kardn. Suyun
nnde diz kp, kurbaalar gibi su im eye baladn. Bir ara
durdun, ge baktn. Hep yle duracaksn sandk. Don Jua n n da, herkesin de uyukladklar bir srada, birden gene
ulum aya baladn. K pein ardndan seirttin. K pek korkup
ulum aya balam asn m! Kat, evin arkasna gitti. O zam an
herkes uyand.
H epim iz kalktk. Bu kez br yandan, kpei ko valaya
rak geldin. K pek nde havlayarak, uluyarak kouyor, senden
kayordu. E vin evresinde yirm i turdan fazla attn. Bir y an
dan da kpek gibi havlam aktaydn. evredekiler ne diyecek
diye tasalandm. Yaknmzda oturan kim se yok am a yle
yksek sesle havlyordun ki, ok uzakta oturanlar bile iitm ilerdir.
G enlerden biri ekledi: Kpei yakaladn, k ucana alp
sahanla getirdin.
John srdrd: S onra da oyuna baladn kpekle. G
retiniz. Birbiriniz srarak oynatnz. ok glnt haliniz.
K peim pek yle o yuncu deildir. A m a al takke ver klah
yuvarlanp durdunuz.
Sonra da suya kotun ve kpek de seninle su iti, diye
atld gen adam. kiniz de be alt kez su im eye gittiniz.
Ne k adar srd b u n la r? diye sordum.
S aatlerce, dedi don Juan. Bi kezinde baktk, ikiniz de
yoksunuz. A rka y ana k am tn sanrm. Srf ulum a ve inilti
sesleri geliyordu. Senin sesin tpk k pek sesi gibi kyordu.
O yzden hangisi kim in sesidir, bilem iyo rdu k.
Belki de kpeindi bu sesler yaln zca, dedim.
G lm eye baladlar. John, Sen de havlyordun evlat,
sen d e ! diye bastrd.
Ee, sonra ne o ld u ?
D aha sonra neler old uu nu anm sam akta glk ekercesine, adam da birbirlerine bakp kaldlar. H enz sze k a
rm am olan gen adam , sonunda, konutu.
RETLER
55
T kanp kaldn, dedi J o h n a bakarak.

Evet, hem de nasl tkandn ya! Katla katla alyordun.
ylesini hi grm em iim. Sonra yere ykldn. Dilini mi s
ryordun, nedir! Don Juan eneni at, dkt suyu yzne. Bir
titreme ald seni. Sarslp durdun. A rdndan, bir sre d ev in
m eden yle kaldn. D on Juan artk geti, diyerek, bir battani
ye rtt zerine. Eh, artk sabah olmutu. U yuyasn diye seni
sahanlkta braktk.
B urada kesip, glm em eye altklar besbelli olan br
iki adam a bakt. D np don J u a n a bir eyler sordu. Don J u
an onu glm seyerek yantlad. John da bana dnerek, Seni
burada braktk, ierisini slatmandan korktu k.
H epsi birden kahkahay bastlar.
Ne y ap m tm ? diye sordum. ey m i...
John, bana yknrcesine, ey mi de sz m ? dedi.
Sana sylem eyecektik, am a don Juan nem i yok dedi. K
peim in stne iedin!
N e y aptm ?
Kpek, senden korktuu iin mi kayordu sandn? s
tne iiyordun da ondan kayordu.
Bu noktada kahkahalar tazelendi. Delikanllardan birine
bir ey sorm ak istiyordum, am a glm ekten beni iitebilecek
durum da deildi.
John srdrd: A m a k p eim kartt acsn; o da senin
stne iedi!
D on J u a n n evine dnerken, arabada sordum: Bu anlat
tklar gerekten oldu mu, don J u a n ?
E vet, diye yantlad, am a onlar senin grd n eyi
bilm iyorlar ki! O nunla oynadn nerden bilsinler? Bu y z
den, o vakit, seni tedirgin etm edim .
yle de, ben u kpekle birbirimizin zerine iem em izi
sorm u tu m .
K pek deildi ki o! Ka kez sylem em gerek sana?
O n u anlam ann tek yolud ur bu. Tek yolu! Seninle oynayan,
56
o y d u .
Sana anlatm adan nce de bunlarn olduunu biliyor
m uydun?
Yantlam adan nce bir an bocalad.
Hayr, anm sadm , sen bana anlattktan sonra, yle tuhaf
g rnyordun ki! A m a ko rkm u deildin. Ben de bi ey d e
m ed im gerekm ez diye...
K pek, gerekten benim le, yle anlattklar gibi o y n a
m m y d ?
H ay Allah! K pek deildi o !
17 A u sto s 1961, P erem be

D on J u a n a, deneyim lerim in b ana neler duyu m satm oldu
unu anlattm. A m a la d m alm alar asndan talihsiz bir
olayd bu. Bir daha M es c a lito yla buna benzer bir karlam a y pek istem ediim i belirttim. B am dan geenlerin bt
nyle ilgin o lm aktan te old uu nu dorulam akla birlikte,
ieriindeki hibir eyin beni yeniden kendisine e keb ilece
ini sanm adm da ekledim . Bu tr uralar iin yaratld
m a gerekten inanm yordum . Peyote d eneyim im , bende, al
k olm adm bedensel bir tedirginlik brakmt. Kesin ola
rak tan m layam ayaca m bir m utsuzluk ya da korkuydu bu;
bir tr m elankoli. D orusu bunlar p e k yceltici b u lm u yor
dum.
Don Juan glerek, re n m ey e b alyorsun. dedi.
Eksik olsun byle renim . B an a gre deil bu iler,
don J u an .
H ep de abartrsn.
A b artm a falan deil b u .
A bartyorsun. Yalnz u var, hep kt yanlarm abartr
sn bi eyin.
yi bir yan yok ki, b ana gre! B ana korku veriyor. Bil-
RETLER
57
iliim, grdm , yalnzca b u .

K orkm a k kt bi ey deildir ki! K orktuun zam an d e
iik grrsn her eyi.
N e yapaym ben her eyi deiik grm eyi, d on Juan? En
iyisi, M e sc alito yu renm eyi bir yana brakaym . Beni a
yor bu i. Vaziyetim berbat, d esene!
B erbat ya! Benim de yle. A pp kalan, tek sen deil
sin.
S ana ne olmu ki, don J u a n ?
A klm hep dn gece grdklerinde. M escalito seninle
oynad yahu! te b una atm. Bi belirti (yoa) b u .
Nasl bi belirti, don J u a n ?
M escalito seni bana gsterm eye alyo rdu.
N iin ?
O zam an pek anlayam am tm , ama, imdi her ey ap a
k. Senin, seilen k i i (escogido) olduunu belirtiyordu.
Mescalito, seni bana itiyordu; bylece, senin seilen k i i ol
duunu anlatm ak istemiti ban a .
Yani bir sr insan arasnda bula bula beni mi bulm u?
Bu grevi yklenm ek iin bir beni semi, yle m i?
Deil. D em em u ki, M escalito bana, aradm k im se
nin sen olduunu syledi.
N e zam an dedi bunu, don Ju an ?
Seninle oynayarak anlatt bunu bana. Sen de seilmi
kiim oluyorsun bylece.
N e dem ek bu seilmi k ii?
B ildiim kimi gizler var (Tengo secretos). Seilen kii
mi bulm adka, hi kim seye aklayam ayacam gizlerim
var. G een gece M esc alito yla oynadn grnce, senin o
kii olduunu anladm. Kzlderili de deilsin, ama. Olur ey
deil!
B enim le ilgisi ne bunun, don Juan? Ne y apm am gereki
yor?
K ararm verdim; bi bilgi adam nn nasibi olan gizleri
58
reteceim sana.
M esc a lito yla ilgili gizleri mi dem ek istiyorsun?
Evet. Am a, bildiim gizlerin hepsi bu deil. Bakalar
da var. Birisine verm ek istediim deiik trden gizler. B e
nim de bi retm enim vard. Velinimetim. alas bi i b aar
mtm; onun seilen kiisi olm utum . O da btn bildikleri
ni bana retti.
Bu yeni rolm n bana n eler ykleyeceini sordum.
renm ekten baka y ap m am gereken bir eyin olm adn sy
ledi. Yaptmz iki oturum srasndaki deneyim lerim bii
m inde bir renm e olacakm.
lerin bu biim e d nm esi ne tuhaft! Ben, peyoteye
ilikin renim i brakacam aklm a koym utum ; bu diyesimi tam ona anlatacam srada, adam kyor, bana bilgisini sunuyor! Aslnda, ne dem ek istediini de anlam am tm ya,
gene de o rtay a k v e re n bu y eni d u ru m u n arln
hissetm ekteydim . Byle bir grev iin yeterli niteliklerimin
bulunm adn; bu iin, bende olm ayan trden en der rastla
nan bir yreklilii gerektirdiini ileri srdm. Yaradlmn,
ancak bakalarnn yerine getirdii edim leri inceleme eili
m inde olduunu anlattm. O nu sk sk ziyaret edip, onun her
eyle ilgili grlerini, dncelerini dinlem ek istediimi
syledim. Yalnzca o rada oturup, gnlerce onun k o n u m ala
rn dinlem enin beni dah a m utlu klacan belirttim. Bana
gre, renm ek buydu ite!
K on um am kesm ed e n dinledi. U zun uzun anlatyordum.
Sonra, unlar syledi; Z or deil btn bunlar anlamak.
Korku, bilgi yolu nda y en m em iz gereken birinci doal d m a
nmzdr. Dahas var. M erakl birisin sen. Al bakalm! Zaten
istem esen de reneceksin. Bu iin yasas byle...
B ir sre daha kar koyarak, onu caydrm aya altm.
A m a, renm ekten b ak a yapabileceim bir ey olm adna
yle inanm g r ny ord u ki!...
Yanl d n y o rs u n , diye s rdrd konum asn.
M escalito seninle oynasn ha! alacak ey dorusu. D-
RETLER
59
iinmen gereken ey, ite budur. K orku yerine, bu noktaya

versene akln biraz!
Bu, ok mu olaanst bir ey ?
Senden b aka onunla oynayan kim se grm em itim .
Sen, bizim yaam biim im ize alk deilsin; o nedenle, bu
belirtiler seni rgalamyor. Oysa, arbal bi kim sesin. Ama,
ne yazk ki, hep kendinle har neirsin. Kendi dnda olup
bitene bakm yorsun bile! Sorun burda. Yorar bu, adam .
B aka yaplacak ne var ki, don Ju a n ?
Ban kaldrp bak; evrendeki tansklar gr. Yalnzca
kendisine bakm as, adam yorar. Yorgun adam da krleir, her
eye kar sarlar.
D oru diyorsun don Juan, am a nasl deiebilirim .
M e sc alito nun seninle oynam asn dn, a, per.
Baka bi ey dnm e. Gerisi, kendiliinden gelecektir.
20 A u sto s 1961, P azar

Dn gece don Juan beni yepyeni bir bilgi alanna gtrm eye
balad. Evinin nnde, karanlkta oturuyorduk. Uzun sren
bir sessizlikten sonra, birden anlatm aya balad. B ana reti
sini, velinimetinin onu m ezlie ald ilk gn kulland
szcklerin tpksyla vereceini syledi. Don Juan bu sz
ckleri ezberlem ie benziyordu. nk hibirini ka rm ay a
ym diye birka kez yinelemiti onlar:
Bi insan bilgiye, savaa gider gibi yaklar: Apak, k o r
kulu, saygl ve tam bi gvenle. Bilgiye giderken ya da sa
vaa giderken baka trl davranm ak, hata olur. H er kim bu
hataya derse, pim anl yam an olur.
B unun nedenini sorunca, yle bir yant verdi: Bi insan
bu drt zorunluluu yerine getirince, hibir hatasnn h esa b
n verm esi gerekm ez; bu koullar altnda ne yaparsa yapsn,
ahm aka davran ve niteliklerden arnmtr. Byle bi kimse,
60
ister gten dsn, ister yenilgiye urasn, yalnzca koca sa

va iinde ufak bi arpmay kaybetm i saylr. Acnp, pi
m anlk duym as g erek m ez.
Sonra bana, kendi velinim etinin ona rettii yntem in
tpksyla, bi d o stu retm eyi am aladn syledi. Y n
tem in tpksyla szcklerini iyice vurgulayarak birka kez
sylemiti.
Bi d o s t, insann yaamna, kendisine yardm etsin, akl
versin, byk-kk, doru-yanl btn eylem lerini srd
rebilm ek iin g versin diye, soktuu bir erktir. B u dost, in
sann, yaamn varsllatrm as, edim lerine klavuzluk etm e
si, bilgisini ilerletmesi iin gereklidir. Zaten dost olm adan bil
gi ed inilem ez. Don Juan bunlar b yk bir inan ve yrek
gcyle sylem ekteydi. Szcklerini zenle setiini g r
yordum . u tm ceyi drt kez yinelemiti:
Bi dost, sana her eyi, hibi insanolunun aydm latam ayaca denli ak biim de gsterir ve anlam an salar.
K oruyucu m elek gibi bir ey o luyor dem ek bi d ost?
K oruyucu evet, ama, m elek deil. Bi yardm cdr o .
Senin dostun M escalito m u ?
Deil! M escalito b ak a tr bi erktir, benzersiz bi erk! Bi
koruyucudur, bi retm end ir.
M escalito nasl ayrt edilir bir d osttan ?
Bi dost gibi uysallatrlp kullanlam az o. M escalito k i
inin dndadr. K arsna kan ister bi brujo olsun, ister bi
ifti, kendisini deiik biim lerde gsterir onlara.
Don Juan, M e s c a lito nun doru yaam yolunun retici
si olduunu, b yk bir o ku yla anlatt. Ona, M esc alito nun
doru yaam y o lu nu nasl rettiini sordum. D o n Juan,
M es c a lito nun, nasl yaan m as gerektiini gsterdiini sy
ledi.
Nasl g sterir? diye sorm ay srdrdm .
Saysz yn tem leri vardr bunun. K im i zam an elinde, ya
da kayalarda, aalarda gsterir; kim i zam an da bakm sn
RETLER
61
burnunun dibinde gsteriverir.

Bir resim gibi mi karr n n e?
Hayr. n nd e retir.
M escalito konuur m u insanlarla?
Konuur, am a szck k ullanm az.
Ya nasl konu ur?
A d a m n a gre deiir b u .
Sorularm n onu tedirgin ettiini sezmitim. Sorm ay b
raktm. D on Juan, M esc alito yu renm enin belli bir fo rm
l olm adn aklad. O yzden M escalito dnda hi k im
se onu retem ezm i: benzersiz bir erk olm asnn nedeni de
buym u. Herkese ayr biim de grnrm .
Oysa, bir dost edin m ek iin ok iyi belirlenm i bir re
ti olduunu ve bunun aamalarn tek bir sap m a yapm adan
adm adm izlem ek gerektiini sylyordu don Juan. D n y a
da bu tr birok dost erkler olduunu, ancak bunlardan yal
nzca ikisini iyi bildiini syledi. Yol gsterip beni onlara g
trecek ve gizlerini gsterecekm i. N e var, yalnzca bir tane
sini alabilirmiim. kisinden birini sem ekte zgrm m .
Kendi velinimetinin dostunun, la yerb a del diebloda (eytan
otu) olduunu syledi. A m a, velinimeti ona bu otun gizlerini
retm ise de, don Juan p ek beenm em i. Sonra kendi dostu
nun hum itoda (kk dum an) olduunu syledi; am a bu d u
mann niteliklerine p ek deinmedi.
Ben sordum. D on Juan, sessiz, durdu. U zu n bir aradan
sonra gene sordum:
N e tr bir erktir bir dost?
Bi yardm cdr dem itim ya!
Nasl yardm ed e r?
Dostlar, insan kendi snrlarnn tesine gtrm eye ye
tenekli erklerdir. Hi kim senin aklayam ayaca eyleri ite
byle gsterebiliyor bi dost.
E... M escalito da insan snrlarnn tesine gtryor. O
da m bir dost saylr?
62
DON JU A N IN RETLER
Hayr. M escalito, insann kendisini ap renm esini

salar. Dost ise insan da karp ona erk verir.
Bu noktay daha ayrntl olarak aklam asn ya da ikisi
arasndaki ayrm tam olarak anlatm asn istedim. A m a, uzun
uzun bakp gld. Syleilerle renm enin yalnzca zaman
savurganl deil, stelik aptallk da olduunu, nk ren
m enin bir insann stlenebilecei en zor grev olduunu sy
ledi. Kendi noktam bulm aya altm zaman, btn bilgile
ri onun bana hazrca verm esini beklediim iin, o noktay hi
uram adan bulm ak istediimi anmsatt. yle yapm olsa,
asla renem eyeceim i belirtti. Kendi noktam bu lm am n ne
denli zor olduunu bilm ek bir yana, en bata byle bir n o kta
nn varln renm ek bile, benzersiz bir gven duygusu v e
rirmi bana. yi n ok ta m a adam akll sarlrsam, hibir eyin
bana bedensel zarar verem eyeceini, nk o zel noktam da
en em in d u rum da bu lun d u u m inancna sahip bulunacam
syledi. Zararl ne varsa pskrtebilecek erkim olurm u o z a
man. Oysa, o noktann nerede old uu nu bana sylem i olsay
m, bunun gerek bir bilgi olduu savnda bulunabilm e inan
cm olam ayacakm . Bu nedenle, bilgi, gerekten erk d e m e k
mi.
Don Juan daha sonra bir ey re n m e k iin yola kan bir
kim senin, benim o noktay b u lm ay a alm denli zorlu bir
abaya girmesi gerektiini; renebileceklerinin de o kiinin
kendi yaradlyla snrl olduunu anlatt. Bu nedenle, bilgi
ye ilikin lakrd etm ekle bir yere varlam azm . Don Juan,
kimi tr bilgilerin, benim g cm atn, bunlardan sz et
m enin, benim iin zararl olacan da syledi. B aka bir ey
sylem ek istem ediini seziyordum . Nitekim kalkt, eve d o
ru yrd. Ben de bu ilerin beni bunalttn syledim. Ta
sarlam olduum , istediim eyler bunlar deildi. O da
korkularn doal o ld uu nu syledi; hepim izin zam an zam an
korkuya kapldn, bu kon uda yapacak bir ey b ulu n m ad
n anlatt. A m a beri yandan, ren m e ii ne denli iirkn o lu r
sa olsun, bir insann dostsuz ya da bilgisiz kalm asnn daha da
korkun olduunu ekledi.
3
Don Juan, bana dost erk lere ilikin bilgi verm eyi k ararlatr
dktan sonra, bu konular gerek renm e yntem i dedii y a
rarc (pragm atik) ve benim de k atlacam bir biim de re n
m eye h azr olduum kansna vard zam ana kad ar geen iki
yldan fazla bir sre boyunca, sz konusu iki dostun genel ni
teliklerini azar azar tanm lam t. Beni, btn szl an latm
larnn tm retilerinin erei olan, olaand gereklik d u
rum larna hazrlam t.
nceleri dost erklere ilikin konular geliigzel bir bi
im de anlatm t. A adakileri, br konu lard ak i sylei
notlarm dan kardm .
23 A u sto s 1961, aram ba
64
eytan otu (Jim son otu) velin im etim in dostuydu. B enim de

olabilirdi, am a pek b eenm edim b e n ,
eytan otunu neden beenm edin, don Ju a n ?
nem li bi sakncas vard d a...
b r d o st erklerden daha aa m k a lr?
Hayr. Yanl anlam ayasn. E n iyi dostlar denli erklidir.
A m a, kiisel olarak tutm adm yanlar v ar d a!
A n latr m sn, neym i o n la r?
m artr insanlar, erki vakitsiz tattrr onlara. D aha y
rek gc kazanm adan edindii bu erkle, baskc olur kar
adam . K estirilem ez ne yapaca. K oca erkliliinin ortasnda
derm ansz k alv erir.
n len em ez mi bu d u ru m ?
nley em ezsin, am a stesinden gelecek bi yol vardr. Bu
otun dostu oldun m u, bedelini b y le d ersin .
Bu etk isinin stesinden nasl geliniyor, don Ju a n ?
D rt b ald r eytan otu: K k, sapyla yapraklar, i
ekleri, bi de tohum lar. H er biri deiiktir. O nunla dost olan
kim senin bunlar bu srayla renm esi gerekir. En nem li
ba, kklerdir. eytan otunun erki kklerinden g eer insana.
S apyla yapraklar sayrlklar saaltr; iyi kullanlrsa, in san
la m u tlu lu k b a lay ab ilir bu ot. nc ba, ieklerindedir; insanlar ldrtm aya, o n lara boyun edirtm eye ya da o n
lar ld rm eye yarar. Bu otun dostu olan kim se, ieklerini
yutm az. Y alnzca kkleri ve tohum lar ku llan lr bunlarn. En
ok da to h u m lar. eytan otunun drdnc badr tohum lar,
drd arasn d a en erklisi ite bu tohum lardr.
V elinim etim bu to h u m lara ayk b a derdi insana y
rek gcn yalnzca bu ba verir. eytan otu, koruduu k im
selere kar yeinin yeinidir. nk daha onlar ayk b a n
gizlerine erm eden, bakm sn ldrverm i onlar bi rpda.
Sk sk y aparm bunu. G eri ayk ban gizlerini zenlerin
de ktn sylerler. Bi bilgi adam iin ne yam an bi b aa r
d r!
R ETLER
65
V elinim etin bu gizleri zm m ?

H ayr, z m e m i.
Sen grdn m hi zen b irisin i?
H ayr. O adam lar, bu bilim in geerli olduu vak itler y a
am lar.
E, bu adam lar gren bir kim seyle de mi tan m ad n ?
T an m ad m .
V elinim etin rastlam m byle b irilerin e?
R astlam .
A yk ban gizlerini neden re n m e m i?
eytan otunu uysallatrp dost d u rum una getirm ek k a
dar zor ey y o k tu r dnyada. Y ldzlarm z barm ad bi trl;
onu sevem edim diye m i n e!
D on Juan, um ursam adn g sterircesin e om uzlarn
silkti ve bir sre sessiz kald. S onunda, ona im dilik eytan
o tu ded i im izi (su nom bre de leche) belirtti. eytan otunun
baka adlarnn da olduunu, am a bunlar k u llan m am ak g e
rektiini, hele bir dostun erkini uysallatrm ay rendii
srada bu adlar arm ann ok sakncal olacan syledi.
B u adlar a rm an n ne gibi sakncalar o lduunu sordum .
D on Ju an da yantnda, insann ancak byk bir sknt iin
deyken, y ard m a arm ak am acyla bu adlar azna alm as
g erektiini syledi. B ilgi arayan bir k im senin y aam n d a er
ge byle an lar geleceini iyi bilm em gerektiini de ekledi.
3 E yl l 1961, P azar
B ugn led en so nra don Juan, k rlarda D a tu ra bitkisi to p la
d.
D urup duru rk en laf eytan otu n a g etirm i, tepelere k a
rak bu ottan aram am z nerm iti. A rabayla o yredeki d a la
ra yollandk. A rab am n bagajndan bir k rek karp bir dere
y ata n a indim . Y um uak, kum lu toprakta gittike sklaan
66
allara takla takla epey yrdk.

D on Juan, koyu yeil yaprakl, an biim inde koca koca
iek ler am ufak b ir bitkinin yannda durdu.
te b u ld u k , dedi.
Ve vak it geirm eden bitkinin dip evresini krekle am a
ya balad. B en de yardm edecektim , am a, ban serte sal
layarak karm am am belirtti. B itkinin evresinde yuvarlak
b ir u k u r at: koniye benzeyen, d kys derinde olan, e m
berin o rtasn a doru e ikleerek bir k m e oluturan bir u
k u rd u bu. K azm as bitince, b itk in in sapna dnp, diz kt
ve p arm ak lary la ev resindeki y um uak topra ayklad. e
lim siz sap n a oranla, iyice enli olan kocam an, yum rulu, atal
atal k k n n on santim etre kadarn o rtaya kard.
D on Juan bana dnp, bitkinin e rk e k olduunu syle
di; k kn, sapla birletii n o k tad a atallam as, bunu g ste
rirm i. S onra kalkarak uzaklat; b ir ey aryordu.
N e aryorsun, don J u a n ?
o m ak gibi bi ey a ry o ru m .
B en de aram aya koyuldum , am a durdurdu. B e alt m e t
re tedeki b ir kayal gstererek, Sen aram a! G it otur urda. B en b u lu ru m , dedi.
A z sonra baktm , elinde uzun, kuru bir dalla dnm ekte.
Bu dal, iki koldan inen kkteki topraklar tem izlem ek iin,
sokup k arm ay a balad. K kler, im di, 60 santim etre dibe
dek iyice tem izlenm i durum dayd. ndike, kk saran to p
rak katlayor, elindeki dal parasyla kazm as olan ak szla
yordu.
B aktm , D on Juan durm u. O turm u, soluk alm akta bir
ara. G idip b en de oturdum yam acna. H i konum adan d u r
duk.
K rekle kazp k arv ersen e ! dedim dayanam ayp.
Fidan zedeler, in citir bi yerini. Bu yrede yetien bi
aacn daln buld u m ki, yabanc bi nesneyle hrpalam aktan
d ah a az incinsin k k e iz d iy e.
RETLER
67
N e sopasym o y le?
P aloverde aacnn kuru dallar iyi gelir bu ie. K u ru su
nu b u lam azsan, yan kesersin. O da olur.
br aalarn dallar olm az m ?
Y a ln z p a lo verd e dedik a! B akas o lm az!
N eden acaba, don Ju a n ?
E... eytan otunun da vardr arkadalar. Bu yrede iyi
geindii bi p a lo verde aac var bakasn tu tm az (lo unie o
que p rende). K k krekle bozarsan, gene ektiinde tutm az.
A m a bu sopa onu incitse de, aldrm az p e k .
Peki ne yapacaksn im di bu k k ?
K eseceim . B rak beni artk. G it baka bitki bul k en d i
ne, arrm ben sen i.
Yardm ed e y im ?
G erekirse ben sana sylerim .
U zaklatm . B aka bir bitki arar gibi yaptm . ak trm a
dan onu gzetlem e isteim i zor yeniyordum . A z sonra, don
Juan yanm a geldi.
im di de d iisini arayalm , dedi.
N asl ayrt ediyorsun diisini erk e in i?
D iileri ep ey ykselir yerden; ufack bi aa gibi olur.
E rk ek leri yana d oru byr, al gibi yaylr. D iisini k arn
ca g receksin, k knn atallam adan dibe nasl indiini. E r
ke in d e kk, saptan sonra atallaverir.
B eraberce D a tu ra la n inceledik. B ir bitki gsterip, Bu
d iisi, dedi. B unun da evresini, teki gibi kazd. K k o rta
ya k ar km az, dem in sylediklerine uygun olduunu g r
dm . O, kk kesedursun, ben yanndan uzaklatm . D aha
b y k olan erk eini ald, geni bir tepside ykad. K k n d e
ki, sapndaki, y apraklarndaki tozu topra iyice sildi. Bu titiz
tem izlik ten sonra, kkle sapn birletikleri yerin evresini k
sa, testereli bir ak y la enlem esine enterek, bir krta ayrd.
Sap alp y ap raklarn, ieklerini, dikenli tohum zarflarn
ayr ayr b ek ler halinde yd. K urum u ya da kurtlarn y e
68
m i olduu ksm larn atyor, y aln zca bozulm am , salam

p aralar topluyordu. K kn iki daln yan yana getirip iki y e
rinden sicim le balad. K k dallarnn birletii noktaya h a
fife bir entik att ve krp ayrarak, boylar eit iki kk elde
etti.
S onra bir para k ab a uval bezi alp iine nce beraberce
b a lan m olan iki kk daln, onlarn stne de dzgnce
yerletirerek y apraklarn, sonra da iekleri, tohum zarflar
n ve sapn koydu. Bezi yukar katlay p kelerini d m le
di.
Dii olan teki bitkiyi de tpk bu biim de ilem eye b a
lad. Yalnz, kkn k esm ey ip ters Y harfi gibi atal d u ru
m u n d a brakt. B unlar da baka b ir beze sard. B itirdiinde,
akam olm utu.
6 E yl l 1961, aram ba
B ugn akam a doru eytan otu kon u su n a dndk. D on Jua, d urup d ururken, u otla balasak b u g n ! dedi.
ncelik g sterip biraz b ekledikten sonra, N e yapacaksn
im di o n lar? diye sordum .
K azp k ardm , k estiim o b itk iler b en im , diye y a
ntlad, z m d en saylrlar; eytan otunu uysallatrm ay
reteceim o n larla san a .
N asl y ap acak sn b u n u ?
eytan otunun tohum lar iki paradan (partes) oluur.
B irb irin e b en zem ezler; ikisinin de am ac, grevi bakadr.
Sol elini aarak, yerde, b aparm ayla yzkparm ann
ucu aras k ad ar bir blm lt.
B u, bu b enim paym . Sen k endininkini kendi elinle l.
E vet, eytan otu zerinde eg em en lik ku rm ak iin, kkn ilk
p arasn alarak balam alsn. A ncak, seni ona ben g t rd
m e gre, b enim param olm u oluyor.
RETLER
69
S o n ra eve girip uval bezinden yapt b o h alardan b iri

ni getirdi. Yere oturdu, bohay at. B aktm , erkek olanyd.
K kn de yalnz bir paras duruyordu. lk k oyaca iki p ar
adan k alann alp yzm e tuttu.
Senin ilk p aran bu ite, dedi, sana verdim . Senin y e
rine ben kestim . K endim ltm ; im di de onu sana v eriy o
ru m .
B ir an, havu gibi k em irm em m i g erekecek bunu, diye
geirdim ; am a kr ki, don Juan paray kk beyaz b ir bez
torbaya yerletirdi.
E vin arka y anm a gitti. Yere bada k u ru p yuvarlak bir
m an o y\a torbadaki kk dvm eye balad. H avan iini gren
geni, yass b ir ta zerinde alyordu. A ra sra iki ta y k
yor, kan suyu, ktkten oym a yass, ufak bir k ap ta birik tiri
yordu.
B ir yandan vuruyor, bir yandan da ok yum uak bir ses
le d u a m , ark nu anlayam adm bir ezgi sylyordu. T or
badaki kk, dvle dvle yum uak bir lapaya dnnce,
torbay aa kaba oturttu. Yass tala d v m e tan da aa
kaptaki torbann zerine yerletirip, kab suyla doldurdu.
S onra bunlar alp, arka bahedeki p arm akla dayal duran
d ikdrtgen biim in deki yalaa gtrd.
K kn, sabaha dek suda kalarak, gece havasn (el sere
no) ekm esi gerektiini syledi. Yarn, h av a gneli olursa,
scak olursa bu ok iyi bir belirti saylr, dedi.
10 E yl l 1961, P a zar
P erem be gn (7 E yll) hava ak ve scakt. D on Juan bu
iyi yo ray a ok sevinm i, durup durup eytan otunun beni sev
m i old u u n u y in elem iti. K k, sabaha dek suda kalm t. S a
at 10:00 su larnda arka baheye gittik. A a kab yalaktan
karp yere koydu ve yanna kt. T orbay alp, kabn dibine
b astra b astra ezdi. Torbay su dzeyinin birka santim ze
70
rinde tutarak iindekileri skm aya balad. Sonra torbay suya

daldrd. A rt arda yineledi bu ilem i kez. indekileri kaba
boaltp, torbay yalaa att. K ab gnein alnna brakt.
ki saat sonra dnp baktk. D on Juan orta boy bir ay
danlkla, sarm trak bir kay n ar su d a getirm iti. A a kab b i
raz y ana d ev irerek zenle stteki suyu boaltt. D ipte youn
bir kelek kalm t. S cak suyu bu kelein zerine dkt
ve aa kab gene gnelenm eye brakt.
Bu ilem i b irer saati aan aralklarla k ez yineledi. S o
nunda k aptaki suyun ounu boaltarak, akam gneini g
recek b iim de eik olarak orada brakt.
B irka saat sonra dndm zde, hava kararm t. K abn
dibinde m acunum su b ir tabaka olum utu. Yar pim i, b ey a
zm s ya da ak gri renkli niasta grnm ndeydi. B ir ay
kan d o ld u racak kadar vard. K ab eve gtrd ve biraz su
k ay n atm ay a balad. B en de, rzgrn kaptaki m acunum su
m adde zerine u urduu pislikleri ayklam aya koyuldum .
A layl bir sesle:
Yok bi zarar, b rak ! dedi don Juan.
S onra, k aynayan sudan bir bardak k adar alp tahta kabn
iine dkt. D aha nce kulland sarm trak sudand bu da.
K aptaki m acun eridi, stm s b ir durum a geldi.
N e suyu koydun iin e? diye sordum .
D ereden topladm yem ilerin, ieklerin suyu, dedi.
K abn iindekileri saksya benzeyen eski bir toprak m a
rapaya boaltt. Sv hl scakt. Don Juan, fleyerek so u t
m aya alt. B ir yudum iti; sonra m arapay bana uzatt.
b ak a lm , dedi.
eyim mi im eyim mi dem eye kalm adan, dikiverdim
hepsini. B elli b elirsiz bir acl vard suyun. A m a kokusu
k eskin m i keskindi. H am am bcei kokuyo rm u gibi geldi b a
na.
B irden terlem eye baladm . B ir scaklk basyordu. K a
nm b am a hcum etm iti. G zm n nnde krm z bir b e
nek peyda olm utu. K arn k aslarm ac verircesine kaslm aya
RETLER
71
balam t. ok gem eden m eye baladm . T erden srl

sklam olm utum . Ac duyuyordum .
D on Juan, gzlerim in nnde bir karalk ya d a kara leke
ler grnp grnm ediini sordu. B en de h er eyi krm z
grdm syledim .
D ilerim birbirine vuruyor, denetleyem ediim bir sin irli
lik, barm n ta o rtasndan btn bedenim e doru dalga d al
ga yaylyordu.
S o n ra da korkup korkm adm sordu. D on Ju a n n bu
sorusu anlam sz geldi bana. K orku iinde o lduum u s y le
dim . A m a don Juan, ondan korkuyor m usun, diye srarla so
runca, ne dediini tam anlam adm . E vet dedim . G ld. A sln
da kork m ad m syledi. K rm zlk sryor m u, diye sordu.
K o sk oca bir krm zlktan baka bir ey grdm yoktu ki!
B ir sre sonra daha iyi hissetm eye baladm kendim i. S i
nirsel k aslm alar gem iti. Yerini h a fif arl, tatl bir y o rgun
lua, d ay an lm az bir uyku isteine brakarak. G zlerim i aam yordum . A m a, don J u a n n sesini iitebiliyordum . U yuyup
kaldm . K endim i koyu bir krm zla batm gibi alglam am
btn gece srm t. D lerim bile krm zyd.
C um artesi gn leden sonra 3:00 sralarnda uyandm .
N erd ey se iki gn uyum utum . B am da belirsiz bir ar v ar
d. M idem bozulm utu. B arsaklarm , ksa aralklarla, delici
bir sancya tutuluyordu. B unun dnda, h er ey olaan bir
u y antaki gibiydi. B aktm , don Juan evin nnde k estirm ek
te. B ana bakp gld:
yi gitti nceki g ec e, dedi, srf krm z grdn. n em
li olan da b udur.
K rm z g rm eseydim ne o lu rd u ?
K aralk g rrdn o zam an. O da kt bir belirtidir.
N e bak m d an k t ?
nsan karalk grrse, eytan otuna gre d e ild ir d e
m ektir. K usar, ii d na kar yeil ve siy ah .
lr m ?
72
lm ez am a, uzun sre h asta kalr.
K rm z g r rsen ?
O zam an kusm azsn. K k, zevkli gelir bu kim selere. Bu

da o k im selerin gl ve zorlu o lduunu gsterir. O t sever
bunu. B yle ayartr onlar. in tek kt yan, otun verdii erk
karl n d a, insan tutsak olur k ar ota. A m a yapacak bi e
y im iz y o k tu r bu konularda. B iz y aln zca renm ek iin yaa
rz. yi ya da kt bi eyler renirsek, ksm etim izd e olduu
iindir b u .
im di ne yapm am gerekiyor, don Ju a n ?
im di de kkn ilk blm nn b r yarsndan k esti
im srgn (brote) dikeceksin. Y arsn, nceki gece im i
tin. im di de b r yarsn dik m ek gerekiyor. Asl grevin
olan bu b itkiyi u y sallatrm a iine girim ed en nce, b y m e
si ve to h u m lanm as g erek ir o n u n .
N asl u y sallatrac a m ?
eytan otunun u y sallatrlm asn a kknden balanr.
K k n her bi blm nn gizini adm adn reneceksin.
G izlerini renm ek, erkini elde etm ek iin, im ek zorundasn
b u n lar.
b r b lm ler de ilki gibi m i h az rlan ac ak ?
H ayr, her blm baka baka y ntem lerle hazrlanr.
Bu farkl b lm lerin etkileri n elerd ir?
D em itim ya, h er biri ayr bi erk biim ini retir. G een
gece itiin, d ah a bi ey saylm az. H erkes iebilir onu. A m a
k kn b r b l m lerin i ancak brujolar iebilir. B unlarn en
deki etk ileri ne olur, bilem em . eytan otu seni beenir m i, b e
en m ez m i? G re ce iz .
N e v ak it?
B itkin b ysn, to h u m la n sn ...
st b l m n herkes ieb ild i in e gre, bu ne y arar sa
lam o lu y o r?
S ulan d rlp iilirse, her trl erkeklik gc sorununa iyi
gelir. D inlik lerini yitirm i y allarla serven arayan d elik an
RETLER
73
llara, h atta ak delisi k ad n lara.

B u k k ler erk kazanm aya yarar dem itin; dem ek ki ba
ka ilere de y ary o rm u .
Y zm e uzun uzun bakt. B ak uzadka, sklm aya
baladm . Sorum , onu kzdrm t sanki! A m a nedenini kestirem iy ordum .
S onunda, kuru bir sesle B u ot, y aln zca erki iin k u lla
nlr, dedi. B iraz durakladktan sonra da, yeniden d inle
m ek isteyen adam , ala, yorgunlua katlanm ay zleyen
gen, birisini ldrm ek isteyen bi k im se, ateini krklem ek
isteyen kadn bunlarn hepsi erk peindedir. O t, veriyor o n
lara istediklerini! N asl, beendin m i bu otu im d i? diye sor
du.
Y abans bir dinlik duygusu verdi bana bu o t, dedim .
G erekten de yleydi. U yandm srada dikkatim i ekm iti
bu. ok tu h af bir rahatszlk, hzn alam am lk duygusu sar
m t beni; b t n bedenim , olaanst bir h afiflik ve z in d e
likle kprdyor, geriliyordu. K ollarm , bacaklarm k an y o r
du. O m uzlarm im i gibiydi. Srt ve boyun k aslarm sanki
beni itiy o r ya da bana aaca srtnyorm uum duygusunu
veriyordu. Tos atsam , duvarlar ykarm gibi geliyordu.
A rtk kon u m uyorduk. S ahanlkta bir sre daha oturduk.
Don J u a n n u y u m ak zere olduunu grdm . B irka kez, b a
nne dm ; sonra da bacaklarn uzatverm i ve u y u y a
kalm t. Ben de kalkp evin arkasna doru gittim . F azla
enerjim i yakm ak iin, bahedeki pleri, gereksiz yntlar
tem izledim . H ep, b ir gn unlar tem izleyelim , dediini
an m sam tm , don J u a n n.
E pey sonra don Juan uyanp da yanm a geldii zam an,
iyice rahatlam durum daydm .
O turup b ir eyler yedik. Yerken, don Juan, naslsn, diye
sordu kez. H er zam an byle sorular sorm adndan d ay a
n am adm , N eden soruyorsun, don Juan? K k suyunu itim
diye k t bir eyler m i olm as g erek ?
G ld. B ir eytanlk yapm da, ara sra, bu eytanlnn
74
ne sonu v erdiine bakp duran haylaz b ir ocuk gibi d av ra

nyordu. G lm esini srdrerek:
P ek h asta grnm yorsun. A z nce sert bile ktn b a
n a, dedi.
Yok v alla! diye kar ktm . S ana yle bir ey d ed i i
mi an m sam y o ru m . B u konuda ok ciddiydim , nk ona
ierlediim i falan anm sam yordum .
O na arka k y o rd u n , dedi.
K im e arka k y o ru m ?
K o ruyordun eytan otunu. O na im diden k oldun d e
m ek .
im den, kar kp sylediklerini yalanlam ak geldi,
am a vazgetim .
O nu ku llanm ay falan d n m em itim , dedim .
E, d nm ezsin elbette. S en dediklerinin farknda bile
deilsin, di m i?
G alib a yle, hakkn var.
G rdn m ! B yledir ite eytan otu. K adn gibi y an a
r adam a. F ark n a bile varm azsn. S rf zevk versin, erk v er
sin istersin: zindelik tasn kaslarndan, bileklerin zonklasn,
birsini ezm ek iin tabanlarn kansn. O nu tanyan adam , is
tekle, itahlarla d o lar taar. V elinim etim derdi ki, eytan otu
erk arayan adam tutar, erki k u llanam ayanlar teper. O z a
m anlar ok g eerliym i erk, d ah a bi d o ym azlklar varm in
sanlarn erke. V elinim etim erki yksek bi adam d. B ana an lat
tna gre, kendi v elinim eti ondan da daha fazla erk m erak
lsym . A m a o gnlerde erk sahibi olm ak, zo runluydu.
A rtk erk sahibi olm aya gerek kalm ad m y an i?
B ugn iin erk g erek ir sana. G ensin. K zlderili d e il
sin. eytan otu iyi ellerde saylr herhalde. B aksana, sevdin
onu! D in letirdi seni. B ana da yle olm utu. A m a ben sev e
m edim ite.
N eden acaba don Ju a n ?
V erdii erki beenm edim ! im di de bi iim e yaram az.
RETLER
75
V elinim etim in anlatt zam anlarda, erk aram ak zorunluydu.

H ayret verici eylem leri vard insanlarn; glerine hayran
olurdu herkes. B ilgilerine sayg duyulurdu gl adam larn;
o n lard an kork u lu rdu. V elinim etim yle artc eyler an lat
m tr ki ook ok esk ilere ilikin, sylesem akln durur.
A m a artk biz K zlderililer, aram yoruz o erkleri. K zld eri
liler, o otla, k en d ilerin i ovm aktan baka bi ey yapm yorlar.
Y apraklaryla iek lerin i de baka iler iin ku llan y o rlar; p i
ik lere bile iyi geldiini sylyorlar. E rkini istem iyorlar
am a. K klerinin dip taraflarn a doru in ild ik e insan eken,
kapan; gittike g lenip adam altst eden erkini. B u otun
kk d rt m etreyi buldum u g ren ler v arm o zam an in
san tk en m ez erke kavuurm u. S onu olam ayan erke. G e
m ite bunu ok az sayda kii yapabilm itir. im di ise hi
yoktur. D em itim ya, biz K zld erililerin g erek sin m em iz yok
artk eytan otunun erkine. G n getike azald ilgim iz. Erk
falan istem ez hale geldik. B en ken d im istem iyorum erk
m erk. A m a bi vakitler, sen yatayken, benim iim i de kaynatm t o. Senin u haline gelm itim . u farkla ki, ben sen
den be yz kat daha fazla gle dolm utum . Bi v u ru ta ld r v erm itim bi adam . K o sk o ca kayalar tutup frlatvcrirdim h av ay a yirm i k iin in birlikte yerinden k m datam adklar kayalar. Bi d efasn d a yle y ksee zplam tm ki en
y k sek aalarn tepelerindeki yapraklar biip gem itim .
A m a ne yarar oldu ki bunlarn! K zld erilileri korkutm u
o lu y o rd u m , o kadar. Y alnz K zlderilileri! B akalar, bu ile
ri b ilm eyenler, inanm azlard bile. O nlar, deli bi K zlderili
g rd k lerin i ya da aalarn tepesinde dev in en bi ey g r
d k lerin i san rlard .
U zun sre sessiz oturduk. B ir eyler sylem ek istiy o r
dum .
Bi zam an lar bam bakayd bu iler, diye srdrd don
Juan. A dam n bi pum a, bi ku haline gelebildiini ya da, ne
diyeyim , uabildiini bilen insanlar varken dnyada. B en de
artk ku llan m y o rum eytan otunu ite. N eden kullanaym ?
K zlderilileri k o rkutm ak iin m i? (P arague? P a ra asstar a
76
los in d io s?)
O nu yle tasal grnce yreim erir gibi oldu. B asm a
kalp da olsa b ir eyler sylem ek geldi iim den.
O la ki, don Juan, bilm ek isteyen herkesin yazgsdr
b u !
B elki d e, dedi alak sesle.
23 K asm 1961, P erem be

A rab am evin nne ekerken baktm , don Juan ortalkta yok.
T uhaf, diye dndm . Y ksek sesle onu ardm . E vden
g elin i kt.
erd e , dedi.
B irka h afta nce ayak bilei burkulm u. K aktsle k e
m ik tozundan y apt bir lapa iine batrd bez eritleri sa
rarak kendi bana ayan alya alm . Ayak bileine skca
sard eritler kurum u; hafif, ayann kvrm larn k av ra
yan bir al oluturmutu-. G erek al sertliindeydi, am a al
nn k ab a-sabal yoktu bunda.
N asl o ld u ? diye sordum .
O na bakan, Y ukatanl bir M eksikal kadn olan gelini y a
n tlad sorum u:
K aza olm u! D m , az daha ayan k rac ak m !
D on Ju an gld. K adnn evden km asn bekledi y an
tn verm eden nce.
N e k azas be! B u yrede bi dm anm var. Bi kadn La
C a ta lin a ! Z a y f bi anm da itiverdi; d t m .
N iy e yapt b u n u ?
ld rm ek istedi beni, neden o laca k !
B u rd a m yd o d a ?
E v e t!
N iy e b raktn ieri?
RETLER
77
B rakm adm . U arak g ird i.

A n lam ad m !
B i k aratavuk (chanate) bu kadn. H em de nasl! B o b u
lundum . U zun s redir beni yok etm eye alyordu. B u kez
ok yaklat am acna.
K aratavuk m u dedin bu kadna? Yani b ir ku m u bu k a
d n ?
G ene sorulara baladn. Bu kadn bi karatavuktur! B e
nim bi karga o lduum gibi. B en insan m ym , ku m uyum ?
Ku olm ay bilen bi insanm ben. A m a L a C a ta lin a ya g elin
ce, acm asz bi b yc-cadsdr o! B eni ldrm e istei yle
k u v v etlid ir ki onu bam dan savm ak olanaksz. K aratavuk, ta
evin iine girm i. nley em ed im .
G erekten ku olabiliyor m usun, don Ju a n ?
Evet! A m a sonra grrz b u n u .
N eden ld rm ek istiyor sen i?
H aa, aram zda eski bi sorun v ar da! O durum a geldi ki
o beni ld rm eden benim onun iini b itirm em g erek ec ek .
B y m y ap acak sn ? diye m erak la sordum .
S am alam a. B y m y ilem ez ona. B aka tasarlarm
var! A nlatrm bi g n .
D ostun k o ru y ab ilir m i seni o n d an ?
H ayr! B izim k k dum an yalnzca ne yapm am g erek
tiini s y ler bana. S onra da korursun kendi k en d in i.
Ya M escalito? O k o ruyabilir m i seni o k ad n d an ?
H ayr! M escalito bir retm endir, k iisel ned en lerle
kullanlacak bi erk d e il.
Ya eytan o tu ?
D edim ya! K endi kendim i korum am gerek, diye... D o s
tum d um ann gsterdii yolu izleyerek... B enim bildiim e
gre d um ann bi ey yapt yoktur. B ilm ek istediin bi n o k
ta varsa, dum an an latr sana. Yalnz bilgi deil, ie girim ek
iin g erekli aralar da salar. B undan daha gzel bi dost olur
m u?
78
H erkese en uygun dost bu dum andr, diyebilir m iy iz ?
Ee, h erkese uym az. ok kim se ondan korkar, ona d o

kunm az bile... Y anna bile yaklam az. H er ey de byle deil
m idir? K im ine uyar, kim ine u y m az!
N e tr b ir du m andr bu acab a?
n b ilicilerin d u m an !
S esinde b elirli bir kutsam a vard hi byle g rm em i
tim onu.
V elinim etim in, bana dum an retm eye balad za
m an, an lattklarn syleyim sana nce. G eri o zam anlar, d e
diklerini anlam am olanakszd; senin im diki durum un gibi.
eytan otu erk arayanlara gredir. D um an ise bakp grm ek
istey en ler iindir! K anm ca, ei y o k tu r bu dum ann. nsanlar
onun alanna g irm esin bi kez! T m b r erkler buyruundad r artk o insanlarn. alas bi ey d ir bu! Yaam boyu aba
gerek, kuk u su z. ok nem li iki ey v ar bu dum an k o n u su n
da ki srf bunlar tanyabilm ek yllar alr: pipo ve tttrlen
harm an. P ipoyu velinim etim verdi bana. Y llarca avucum da
d u ra d u ra benim oldu kt. E lim in k vrm laryla btnleti.
im di tutup senin eline v erm ek onu, rnein, benim iin ger
ek ten zor bi grev olacak. Bu, senin iin de byk bi baar
o lacak e er baarrsak! B aka birisinin elinde bulunm ann
g erilim ini duy acak pipo. kim izden biri yanl bi hareket y a
p acak olursa, b ak m sn, pipo kendi zo ru y la p aram para olu
verm i; ya da frlayp elim izden, k rlverm i. S am anla d
se bile tuz buz o lur pipo, o vakit. B yle bi ey olursa, ikim i
zin de sonu gelm i dem ektir. zellikle benim . O zam an d u
m ann beni nasl arp aca n anlatsam , akln alm az.
N asl o lu y o r da senin dostun yle arp y o r seni?
Sorum , don J u a n n dncelerini bozm u olacak ki, bir
sre ko n u m ad an durdu.
S onra birden, Bu dum ann b ileim in d ek i bitkilerin to p
lanm as en belal ilerd en b irid ir, dedi. K lavuz olm adan
k im se h azrlay am az onu. D um ann koruduu kim se dnda
h erkese ldrc bi zeh ir etkisi yapar! P ipoya da, harm ana da
RETLER
79
byk bi zenle bakm ak gerekir. renm ek isteyen kim senin

de, k endisini zor, yaln bi yaam srdrerek hazrlam as gere
kir. B u du m an n etkileri yle kork u n tu r ki, ancak ok gl
bi k im se d ay an ab ilir en ufak bi nefes ekm eye. B alangta
her ey rktc ve apraktr, am a ekilen h er nefesle her
ey d ah a keskinleir. Ve birdenbire dnya yepyeni alverir!
H ayal etm esi bile o lanaksz bi biim de! Bu olunca, dum an ar
tk o k iin in dostu olm utur; akla hayale gelm ez dnyalara
sokar insan; her trl sorununu zer.
D um ann en b yk zellii, en byk yarar budur. Bu
ilevini yerine getirirken en ufak bi ac bile verm ez. G erek
bi d o sttu r bu d u m an !
H er zam anki gibi evin nndeki tem iz, sert toprak yerde
oturuyorduk. D on Juan birden kalkt ve eve girdi. B irka sa
niye sonra elinde kk b ir torbayla dnd.
P ipom u g etird im . dedi.
B an a doru uzanarak yeil ad r bezinden yaplm bir
klftan kard p iposunu gsterdi. Y irm i be santim etre k a
dar b ir uzunluktayd. Sap k rm zm s bir aatan yaplm ,
sade, sssz b ir pipo. A z da aatand; ince sapm a oranla
ok b yk grnyordu. D yzeyi przszd ve km r
rengindeydi.
P ip o y u yzm e doru tuttu. B ana v eriy o r sandm onu.
A lm ak iin elim i uzattm ; am a abucak geri ekti.
B u p ipoyu v elinim etim verdi b an a , dedi. im di de
onu sana veriyorum . A m a nce tanm an gerek onu. B uraya
her geliinde onu sana vereceim . nce dokunursun. A zar
azar tutarsn. P ipoyla birbirinize iyice alana dek... Sonra k o
yarsn cebine ya da gm leinin iine, koynuna. En sonra da
a zna alrsn. B tn b u n lar azar azar, yava ve dikkatli bi bi
im de olm aldr. A ranzdaki ba p ekiince (la a m ista d esa
hecha), artk tttrrsn piponu. B eni dinler de acele etm ez
sen, dum an senin de en iyi dostun olur k ar.
P ip oy u elim e verdi, am a bir ucunu kendi tutuyordu. Sa
kolum u uzatm , p ip o y a dokunacaktm .
80
ki elle d o k unacaksn, dedi.
ki elim le pipoya yle bir dokunuverdim . T utabileceim

k ad ar uzatm y o rdu zaten pipoyu. A ncak d o kunabileceim bir
u zaklkta tutuyordu. S onra pipoyu geri ekti.
lk adm , p ipoyu sevm ektir. Bu da zam an alr!
P ipo beni sevm eyebilir m i?
Hayr. P ipo sevm em ezlik etm ez seni. A m a sen onu sev
m eyi renm elisin ki onu tttrm e zam an geldiinde pipo
seni hibi eyden korkm az durum a g etirsin .
Sen ne t ttryorsun, don Ju an ?
B u n u !
Yakasn at; koynunda saklad kk bir k ese aslyd
boynuna. kard. A zn at ve kesen in iindeki eyden
avucuna bir tutam k ad ar dkt.
nce ky lm ay liflerine benzettim bunu; koyu k ah v e
ren g i ak yeile deien, y er y er parlak sar benekli b ir h ar
m an.
A vucundakileri geri koydu, keseyi bir deri backla b a
lad. B o y n u n a ast.
N asl y ap lyor bu h arm a n ?
ok ey v ar iinde. B ileim ine giren eylerin hepsini
bu lm ak , ok zo r bi itir. D iy ar d iyar g ezm ek gerekir. Bu k ar
m daki ufak m an tarlar (los h o n g u ito s) sadece yln belirli z a
m an larn d a ve b elirli yerlerde yetiir.
sted i in y ardm trne gre de iik harm anlar m y ap
ly o r?
H ayr! Bi tek dum an vardr. B enzeri de yoktur.
G sne sarkan k eseyi gstererek bacaklar arasnda d u
ran p ip o y u kaldrd.
B u ikisi, bi btndr! B iri o lm adan br bi ie y ara
m az. B u p ip o y la bu k arm n gizlerini, bana, velinim etim
verm itir. O b an a nasl ak tard y sa bunlar, ona da yle v er
m iler. H azrlan m asndaki zorlua karn, bu karm gene
yap m ak o lan a vardr. O y sa bu pipo, yaam boyu sren bi
RETLER
81
uran rndr. Son derece dikkatli o lu n m ald r onun b ak

m n yaparken. D ayankldr, serttir, am a oraya buraya arp
m am ak gerekir. O nu tutarken, eller kuru olm aldr; terli olm a
m aldr. Y alnz ban ayken k arlm ald r pipo ortaya. K im se,
evet k esin lik le hi kim se grm em elidir onu. B irine v erece k
sen, tabii o zam an baka... V elinim etim bana bu biim de ver
di dn; ben de yaam m boyunca yle y ap tm .
Ya k ay bedersen, krarsan pipoyu? N e o lu r?
lrsn o zam an !
B tn byclerin pipolar yle m id ir?
H epsinin, benim ki gibi pipolar yoktur. A m a byle p i
polar olan kim i ad am lar g rd m .
Sen kendin byle bir pipo yapabilir m isin, don Ju an ?
diye uzattm . rnein, bu pipo olm asayd, o zam an nasl v e
rirdin b ana bir p ip o ?
P ipom olm asayd, o zam an v erem ezdim ki sana pipo fa
lan; verm ek isteim de olm azd ki! O zam an baka ey v erir
dim san a .
B ana k sm e benziyordu. P ipoyu dikkatle k lfn a y er
letirdi. P ipoyu skca saran klfn ii y u m uak astarlyd, p i
poyu so k ar sokm az rahatlkla ieri kayverm iti. S onra p ip o
yu y erin e ko y m ak iin eve girdi.
K zdn m bana, don Ju a n ? diye sordum , dndm de.
Bu so rum a arm grnd.
H ayr! Hi kim seye kzm am ben! H i kim se o denli
nem li bi ey y apam az ki. nsanlarn edim leri nem tay o r
sa senin iin, o zam an kzarsn. B enim iin byle bi ey sz
konusu olm aktan k m tr artk .
26 A ra lk 1961, Sal
Don J u a n n s rg n diye adlandrd kk yeniden ekm ek
iin en iyi zam an henz saptam am tk, am a bitki-erkini u y
82
sallatrm a srecinde bu aam aya gelm itik.

23 A ralk C um artesi gn leden sonra, don J u a n n
evine vardm . H ep yaptm z gibi, bir sre konum adan
oturduk. Ilk b ir gnd, hava bulutluydu. K kn ilk bl m
n bana iirteli birka ay olm utu.
B itkiyi to praa dikm e zam an g eld i, dedi birden. A m a
nce, seni ko ru m ak iin bi ey vereceim . ok iyi sakla onu;
kim sey e gsterm e. B en vereceim iin, ben grebilirim . P ek
h o lan m y o ru m bu iten ya! D em itim sana, eytan otunu pek
sevm em diye. U yuam adk bi trl. A m a belleim de tu ta
m am uzun sre; ok yalandm . B akalarnn gznden sakn
onu; g ren ler onu unutuncaya dek otun korum a erki yok
o lu r.
O dasna girip eski bir sam an m inderin altndan, uval b e
zinden bohay ekip ald. S ahanla dnd, oturdu.
U zun b ir sessizlikten sonra bohalardan birini at. B era
b er k ard m z dii D a tu ra yd bu; st ste yd y ap rak
lar, iekler, tohum zarflar iyice kurum utu. Y h arfine b en ze
y en uzun k k parasn ekti ve bohay gene balad.
K k ku ru m u ve kartlam t. ataln ular iyice ayrl
m ve kvrlm t. K k k u ca n a uzatt, aksn deri k n n
dan kard. K uru kk bana doru uzatt.
Bu k sm ba iindir, dedi ve Y nin kuyruuna ilk en
tii att. K k ters tutunca, iki bacan am duran bir ad a
m a benziyordu.
B uras da yrek iindir, diyerek Y nin boum una y a
kn bir entik daha att. A rdndan k kn ularn, Y nin her
b ir u buu o n ar santim e inesiye kad ar kesti. S onra yava y a
va ve sabrla y ontarak, elindeki kk bir insan bedenine b en
zetm eye balad.
K uru ve lifli bir k k t bu. Don Juan onu yontarken iki
yerini k esiy o r ve kesik yerlerin arasnda kalan lifleri d erin le
m esine soyuyordu.
G ene de k o llar ve eller gibi ayrntl yontular yaparken
b ir aa k eskisi kullanyordu. S onunda, srm gibi bir adam
RETLER
83
h eykelcii km t ortaya. K ollarn gsnde kavuturm u

bir adam heykelcii.
D on Juan kalkt ve sundurm ann y an n d ak i duvarn di
binde yetien m avi bir agaveye doru gitti. O rtadaki etli bir
yapran sert dikenini tutarak bkt; drt kez evirdi. D i
ken, evrile evrile yapraktan kopacak du ru m a gelm i, sark
m t. D on Juan dikeni srd: daha dorusu dileri arasna
kstrarak hzla ekiverdi. D iken, yapran etli dokusundan
ayrlrken, u cu n d a 60 santim etre uzu n lu u n d a beyaz b ir k u y
ruu da birlikte karm t. D ikeni hl dileriyle tutarak, lif
leri, iki elinin ayalar arasnda birletirip b ir iplik haline gelesiye k ad ar ova ova bkt. S onra bu iplii, h ey kelciin iki b a
can b ir araya g etirecek biim de do lam ay a balad. G v d e
nin alt yann, iplik bitesiye kad ar sard. S onra dikeni, byk
bir ustalk la b ir biz gibi gvdenin kavum u kollar altnda
kalan aralna yerletirdi. D ikenin sivri ucu, heykelciin e l
lerinde tu tu luyorm u gibi km t ortaya. G ene dilerini k u l
lanarak ve h a fif h a fif ekerek dikeni iyice dar ekti. im di
heykelcik, bir m zra tutar gibi grnyordu. D on Juan, h ey
kele bakm adan, b ir deri torbaya koydu onu. Bu aba, don Jua n ep eyce y o rm ua benziyordu. Yere uzand ve uy u m ay a
balad.
U y an d n d a ortalk kararm t. G etirdiim eylerden y e
dik biraz ve bir sre daha oturduk sahanlkta. S onra don Juan
elinde b ohayla evin arkasna doru gitti. al rp, k u m
dal falan to p layp bir ate yakt. R ahata atein nne ktk.
D on Juan b ohalarn n de at. Dii bitkinin kuru p ara
larn tayan b o halarn yannda erkek bitkinin artklarn tu
tan boha, onun y an n d a da D a tu ra m n yeni kesilm i yeil k
sm larnn b u lu n d u u byk boha duruyordu.
D on Juan dom uz yalana giderek bir ta havanla dnd.
D ibi yuvarlak kv rm l derin bir tencereye benziyordu bu h a
van. S bir u k u r kazarak havan topraa yerletirdi. A tein
zerine biraz d ah a al koydu ve erkek ve dii bitkilerin kum
p aralarn n bu lu nduu bohalar birlikte havann iine b o
altt. K rn tlarn bile havana dklm esi iin, uvallar d ik
84
k atlice silkti. nc bohadan iki taze D a tu ra kk paras

ald.
S ana h azrlyorum b u n lar, dedi.
N e yap y orsun im di, don J u a n ?
B u p aralardan birini erkek bitkiden, brn dii b itk i
den aldm . A n cak byle bi durum da, bu iki bitkiyi bi araya
getirebiliriz. Bi m etre derinden kar bu paralar.
H avanelini eit aralklarla vura v u ra hav an d a ezm eye
balad bu paralar. B ir yandan alak bir sesle trk tu ttu r
m utu. T artm sz, tekdze bir m rld an m ay a benziyordu bu.
S zlerini anlam am olanakszd. D on Juan kendini iyice v er
m iti bu ie.
K k ler lap alanca, bohadan birka D a tu ra yapra ald.
T em iz ve yeni koparlm t bu yapraklar; hepsi sapasalam d.
zerlerin d e k urt yenii, kopuk falan yoktu. D on Juan b u n la
r b irer b irer havann iine att. B ir avu D a tura iei de a la
rak ayn k ararllk la h av andaki k arm a katt. Saydm : tam
on drt iek koym utu. Sonra, b aa k la n daha zerlerinde
duran alm am tohum zarflarndan b ir dem et ald. H epsini
birden h av an n iine atverdi. K a tane olduklarn say am a
dm , am a on drt tane o lduklarn sanyorum . tane de y ap
raksz D a tu ra sap koydu. K oyu k rm z renkte ve ok tem iz
di bu saplar. ok kollu olm alarndan, bunlarn byke b itk i
lerden kesilm i o lduklar so n ucuna varm tm .
B tn bu ey ler h avana ko n d u k tan sonra, don Juan, a y
n uyum lu v u ru larla h am u rla a sy a dek ezdi onlar. B ir ara
h avan y an a e erek , iindeki k arm , elini kepe gibi k u lla
narak, eski bir ten ce rey e aktard. E lini b an a doru uzatt.
B en de elini k u ru lam a m istiy o r sandm . O ysa don Juan, sol
elim i tutup o k hzl b ir h arek etle o rtap a rm a m la yzkparm am ay rlab ilece i k ad a r ayrd. S onra, aksnn ucunu,
alan iki p arm a m n tam o rta y erin e batrarak derim i a a
y a d oru yard. yle u stalk la v e ab u cak yapm t ki bu
ii, sarslarak elim i e k ti im d e derin b ir yara alm t ve
k an lar fk ry o rd u . E lim i gene y ak alay v erd i ve ten ceren in
RETLER
85
iine soktu. D ah a ok kan aksn diye de saar gibi skt, sk

t.
K olum uyum utu. arplm gibiydim b ir soukluk
basm , k atlam tm sanki. G sm de, k u lak larm d a ezici
bir d uygu vard. Yer kayyorm u gibi oluyordu. B ay ly o r
dum! D on Ju an elim i brakarak tenceredeki ham uru k artr
m aya koyuldu. K endim e geldiim de, ona kar b ir fke uyan
m t iim de. fkem i yenebilm em iin uzun sre gem esi g e
rekti.
A tein evresine tane ta yerletirip, tencereyi b u n la
rn stne oturttu. B tn koyduklarna ek olarak bir de tutka
la b enzettiim bir nesneyle bir kap su koydu tencereye. K ay
n atm aya balad. D a tu ra bitkilerinin ken d ilerin e zg ok tu
h af b ir kokusu vardr. T encere kaynarken, bu koku, tutkaln
keskin k o k u su y la birleince, kan buunun kokusu yle d a
yanlm azd ki k u sm am ak iin zor tutuyordum kendim i.
B iz orada yle oturm u dururken, uzun bir sre kaynad
durdu tenceredekiler. A ra sra yel esip de buuyu bana doru
g n d erin ce, soluum u tutuyor, pis ko k u lar iinde b o u lu r gi
bi oluyordum .
D on Juan deri kesesinin iindeki heykelcii kard;
zenle b ana uzatt ve ellerim i yakm adan, h eykelcii, ten cere
nin iine k o y m am syledi. Yavaa brakverdim elim dekini
tencerenin iinde. D on Juan aksn kard. B eni gene d o
rayacan sandm . O ysa, aksnn ucuyla heykelcii iterek
batm asn salad.
E rtesi sabah gn doarken, don Juan, hey k elci i y ap
kan eriy i in iinden karm am , atnn d ouya bakan yanna
asarak g nete k urutm am istedi. leyin, k em ik gibi k ask a
t o lm utu heykelcik. Y apraklarn yeil rengi, tutkaln iine
karp donm utu. B u, heykelcie parlak, tekin olam ayan bir
g rn m veriyordu.
D on Juan, heykelcii indirm em i istedi. S onra da ok n
ce g etirm i olduum eski bir set ceketten keserek yapt bir
deri keseyi tu tu turdu elim e. K endi kesesine ben ziy o rd u bu.
86
Tek fark, o n u n kinin kahverengi, yum uak bir deriden y ap l

m olm asyd.
B u senin su re tindir. K oy onu bu keseye, k ap a t, dedi.
B ana bakm yordu. B ile bile ban te yana eviriyordu.
B en heykelcii keseye k o y ar koym az, don Juan bir file verdi
ve kil kab fileye koym am syledi.
A rabam a d oru yrd, fileyi elim den ald ve arabann
to p id o gznn ak duran k ap a n a ast.
G el b en im le, dedi.
O nu izledim . E vin evresinde, saat akrebinin dnd
ynde, tam b ir tur attk. S ahanla dndm zde, durduk;
b ir tur daha attk. Bu kez dem inkinin tersi ynde gidiyorduk.
G ene varm tk sahanla. B ir sre orada durduk, sonra o tu r
duk.
Yapt h er eyin b ir anlam olduu inanc yerlem iti
bende. Ben, evin ev resindeki d o lanm am zn anlam n k a r
m aya alrk en , don Juan, Hey! N ereye koyduum u u n u t
tu m , dedi.
N e aradn sordum . Y eniden dikeceim kk koyduu
yeri u n uttuunu syledi. Sil balan dnm eye baladk evin
ev resin d e de yle anm sad koyduu yeri. atnn altnda
duvara iv ilenm i bir tah ta rafta d u ran k k bir cam k av a n o
zu gsterdi. inde, D a u ra kknn ilk blm nn br y a
rs duruyordu. Tam tepesinde yeni y apraklar srm eye b ala
m t. K av an o zd a biraz su vard, am a toprak yoktu.
N eden toprak k o y m ad n ? diye sordum .
Toprak to p ra a benzem ez. eytan otuna yalnzca ze
rin d e yetiecei, by y ece i top ra n dem esi gerektir. im
di de k u rtlar m ed en dikm ek g erek ir o n u .
B uralara, ev e yakn b ir yere dikem ez m iy iz?
H ayr! H ayr! B u ralard a olm az. S enin beenecein bi
yere dikilm esi g erek tir.
N erde bulacam b eendiim yeri b e n ?
N e b ileyim ? O nu istediin yere dikebilirsin. N e v ar ki,
RETLER
87
iyi baklm as, korunm as gerekir; iyi yetisin ki, g erek sin d i
in erke kavuasn. K urursa, seni istem iy o r dem ektir. O d u
rum da rahatsz etm em elisin onu artk. O nunla bi ba k u ra m a
dn dem ek tir bu. O nedenle, bym esi iin o k iyi bakm an
gerek ona, korum an gerek. stne de pek fazla dm eye g el
m ez, h a!
N ed en ?
E, kendi b ym ek istem ezse, zorla b ytem ezsin ya!
A m a, gene de onu sevdiini kantlam an gerekiyor. K urtlarn
ayklayacaksn, her gidiinde sulayacaksn. T ohum lanasya
dek srekli olarak yapm an gerekir bunlar. lk tohum lar o rta
ya knca, anlarz o zam an seni tu ttu u n u .
A m a, don Juan, bu kke senin dediin biim de bakm am
o lan ak sz .
O nun verecei erki istiyorsan, bunlar yapm an gerek!
B aka yolu yok b u n u n !
B en burda y o kken sen bakabilir m isin ona, don Ju a n ?
H ayr! O lm az! B en yapam am bunu! H erkes kendi k
kn yetitirm elidir. Ben kendim inkine nasl baktysam , sen
de ken d in in k in e yle bakm alsn. T ohum lanncaya dek, d e
dim ya, renm eye h azr sayam azsn k en d in i.
N ereye diksem acaba o n u ?
B u karar ancak sen verebilirsin! K im senin o yeri b ilm e
m esi gerektir; benim bile! te byle d ik ilir gene kk. K im se,
am a hi kim se bitkinin yerini bilm em elidir. Y abanc birisi se
ni izlerse ya da grrse; hem en al kk, ka baka bi yere.
nk, birisi bitk in i ellerse, bana um m adk b elalar getirir.
arplrsn, lrsn. O yzden, benim bile b ilm em em gerekir
b itkinin y erin i.
Don Juan, k k n bulunduu kk kavanozu bana verdi.
Al b u n u .
A ldm . S onra, srklercesine arabam a gtrd beni.
im di g itm en gerek. Git, bitkini dikecein yeri bul. Yu
m u ak bi toprak olsun, sulak bi yerde. D erin bi u k u r kaz.
88
A m a ellerin le k azacak sn ukuru; ellerin kanasa da! K k u

k urun tam orta yerine sok; yap bi k m e (piln) evresine.
S onra adam aklll sula kk. Su dibe ekildike, d o ld u r u k u
ru yum uak toprakla. A rdndan, kkn iki adm tesinde bi
yer se, (p arm ayla gneyi gstererek) u yne doru. O ra
da da derin bi u k u r kaz, elerinle. O u k u ra filedeki kabn
iindekileri boalt. Tencereyi de, git bi baka yerde derinlere
gm . K kten uzak bi yere. T encere gm ldkten sonra git g e
ne kkn b u lunduu yere; bi daha sula. S onra kar s u re tini;
iki p arm a n n arasnda, yarann zerine gelecek biim de tut.
T utkall ham u ru gm dn yerde durarak dikenin sivri u cu
nu kke dokundur. D rt kez dola kkn evresinde. H er d
n te ayr yerde durup dikeni kke dokundur.
H angi yne doru dnm em g erek iy o r k kn evresinde
d o lark en ?
N e yne istersen. A m a tutkall ham uru ne yne g m d
n, k kn ev resin i hangi ynde dolandn unutm am an
gerek. H er d nte dikenin u cu y la hafife dokunacaksn k
ke; son d n n d ey se iyice b atracak sn derine. A m a dikkat
et; diz k erek yap bunu ki elin titrem esin. nk kkn
iindeki no k tay dem em en gerekir. Bi bozarsan o noktay,
sonun geldi dem ektir. K kten hayr gelm ez artk .
K kn ev resin d e dolanrken bir eyler sylenecek
m i?
Hayr, o ii ben yaparm senin y erin e.
2 7 O ca k 1962, C u m a rtesi
Bu sabah don J u a n n evine gittiim de, tttrm e harm annn
nasl hazrlan acan g sterece in i syledi. T epelere doru
yrdk; epey gittik ten sonra derin derelerden birine indik.
evredeki b itk ilerden apayr renkteki uzun, ince bir fidann
yan n d a durdu. evredeki bitki rts (chaparral) sarm s
renkteydi; o y sa bu fidann p arlak yeil bir rengi vard.
RETLER
89
B u kk aan yapraklarn, ieklerini kopar, d e

di. B unlar to p lam ak iin en uygun zam an B tn R uhlar
Yortu G n d r (el dia de las a n im a s).
aksn kard ve ince bir daln ucunu kesti. B aka b en
zer bir dal d aha seti; onun da ucunu kesti. Bu ulardan bir
avu dolusu top layana dek bu ilem i srdrd. S onra yere
oturdu.
B ak b u ray a, dedi saplarla bika yapran oluturduu
atallarn st b lm lerini kestim . G rdn m ? H epsi ayn.
H er daln ucundaki taze, krpe yapraklar kestim . im di g l
geli bi yer aray alm .
Y rdk. B ir yerde, aradm z bulm u gibi, durdu.
U zun b ir sicim kard cebinden; iki fidann gvdesiyle alt
dallarn balad. am ar ipi gibi gerilen sicim in zerine
k esm i olduu filizleri ba aa dizm eye balad. D zenli
aralk larla asyordu filizleri; yapraklarla saplarn oluturduu
atal ters ev irip sicim in zerine koyarak... U puzun bir yeil
atllar kervann andryordu grnts.
Bu filizlerin glgede kurum as o k n em li, dedi. Is
sz, u lalm as zor bi yer olm al. B ylece, yapraklar korum u
oluruz. O nlar, k im senin bulam ayaca bi yerde kurum aya b
rakm aldr. K uru duktan sonra bi araya k o n u r ve iyice sarm a
lanr.
F ilizleri sicim in zerinden syrp alln zerine att.
D em ek ki bu iin nasl yaplacan gsterm ek istem iti y a l
nzca.
Y r m ey i srdrdk; don Juan deiik iek kopard.
B unlarn da b ileim e girdiini ve ayn anda toplanm as g erek
ti in i syledi. Yalnz, iek ler ayr ayr kil kaplara konm al ve
karan lk ta k u ru tulm alym . K aplarn iindeki ieklerin k f
len m em esi iin de zerlerine k ap ak lar konulm alym . Y ap
raklarla iek lerin ilevinin, tttrm e harm ann tatlan d rm ak
old u u n u da syledi.
D ereden kp n eh ir yatana doru yrdk. S onra b a
k a uzun b ir yo ld an eve dndk. A kam ge vakit, odasnda
90
oturduk. O d asna pek sokm azd beni. B ileim in son m addesi

olan m antarlar anlatm aya balad.
Bu h arm ann en gizli yan, m an tarlard ad r, dedi. T op
lanm as en zor olan m adde de bu m antarlardr. B unlarn y e
titii yere g itm ek ok zam an alr; stelik tehlikelidir. H ele
uygun t rlerin seilm esi ii daha d a tehlikelidir. B unlarn b u
lunduu yerde ie yaram az biok baka t r m an tar vardr. B e
rab er k u rutursan, iyilerini de bozarlar. M antarlar tanm an ve
hata y apm am an iin uzun sre uram an gerekir. b r m an
tarlar k u llan rsan, etkileri ok, am a ok kt olur. Senin iin
de, pipon iin de kt olur. Y anlp da baka m antarlar t tt r
d iin h em en dp len k im seler grm m dr.
M an tarlar to p lan r toplanm az sukabandan bi kaba k o
nur. Bu yzden o nlara gene bakp ayrm a olana yoktur. A n
ladn ya, suk abann darack boynundan geebilm eleri iin
ince ince ky m ak gerekir m antarlar n ce .
N e k ad ar kalacak m an tarlar su k ab a n d a?
Bi yl. br m addeler de iyice sarl d urum da bi yl b ek
letilir. S onra, h er birinden eit llerde alnarak ayr ayr d
v l r ipince bi toz haline gelene dek. K k m an tarlar d v l
m ek istem ez. Z aten k en d ili in d en tozarrlar. ri paralar e z
m ek yeterlidir. br m addelerden b irer l alnr, drt l
m antar to zu y la kartrlr. B enim ki gibi bi keseye k onur.
G b e in in altnda, b o y n u n a asl duran, kk kesesini g s
terdi.
S onra btn bu eyler gene toplanr, kurutulm aya b ra
klr; ondan so nra ilk topladn karm im eye b alay ab ilir
sin. rnein, sen ancak gelecek yl tttrm eye balay ab ile
ceksin. b r yl, du m an tam am y la senin olacak, nk k e n
din toplam olacak sn onlar. P ipoyu ilk tttrnde, ben
y ak aca m onu. P ipodaki k arm n hep sin i iince, b ek ley e
ceksin. D um an k en d isin i gsterecek. D uyum sayacaksn onu.
O zam an bi b an a brak aca m seni; ne grm ek istersen g
receksin. nan ki ei yok bi d o sttu r bu. N e var ki, onu arayan
k im sen in sa lam bi n iy eti ve isten ci olm aldr. O n lara
RETLER
91
gerek sin m esi vardr; zira geri dnm eye niyet etm en ve
istenli olm an gerekir, yoksa, geriye dnem ezsin bi daha. Bir
de u var: Bu kim senin, dum ann ona gsterdiklerini ok iyi
anm sam ak istem esi, unutm am aya alm as gerekir. Yoksa,
ak lnda kalanlar, bi sisten ibaret kalr.
8 N isa/ 1962, C um artesi

G r m elerim iz srasnda don Juan tutarl bir biim de bilgi
ad am szcklerini kullanyor ya da bu kav ram a g n d erm e
ler yapyordu. A m a bununla ne dem ek istediini hi ak la
m am t. B unu, ona sordum .
B ilgi adam , renim in zorluklarna katlanm ay gze al
m bi kim sed ir, diye yantlad. A cele etm eden, b o calam a
dan, erk ve bilgi gizlerinin sklm esi, zlm esi yolunda gi
debilecei son aam aya varm olan bi k iidir.
H er isteyen bilgi adam olabilir m i?
H ayr, herkes o lam az.
B ilgi adam olm ak iin insan ne y apm aldr y ley se?
D rt doal dm anna m eydan okuyup onlar y en m eli
d ir.
O d rt d m ann yenen bir kim se, bilgi adam olur
m u?
Evet. A nca, drt dm annn her birini yenebilen adam a
bilgi adam d en ir.
Bu d m anlar yenen herkes bilgi adam o lu r m u?
H epsini yenen herkes b ilgi adam olur.
Bu d m an larla savam a gem eden nce yaplm as g e
reken baka eyler yok m u d u r?
Yoktur. H er isteyen, bilgi adam olm ay deneyebilir;
am a ok az g erekten baarr bu ii doal bi ey bu. B ilgi
adam olm a yolunda karlalan d m an lar gerekten k o r
kun eylerdir; ou insan yenik d er o n lara .
92
N asl d m an lar bunlar, don Ju a n ?
D m an lar k onusunda ko n u m ak istem edi. Bu konuyu

anlam am iin d ah a ok zam an o lduunu syledi. Laf de i
tirm em ek am acyla, benim bir bilgi adam olup olam ay aca
m sordum . B unu kim senin kestirem ey ece in i bildirdi. A m a,
b ir bilgi adam olup olam ayacam gsteren herhangi bir
ipucu b u lu n u p bulunm adn srarla sorunca, bunun, o drt
d m an la savam m n sonucuna bal o lduunu onlar y e
n eb iliy o r m u y u m yoksa o nlara y en iliy o r m uyum am a o sa
vam n sonucunu im diden bilm esinin olanakszln b elirt
ti.
S avam n sonucunu g rebilm ek iin by yapm ak ya da
fala bakm ak m m kn m dr, diye sordum . H i kim senin, ne
ara k u llan rsa kullansn, bu savam n sonucunu nceden b i
lem eyeceini kesin b ir dille anlatt. N eden olarak da bilgi
adam lnn geici bir ey oluunu gsterdi. Bu noktay ak
lam asn istediim de, yant yle oldu:
B ilgi adam olm ak srekli deildir ki! Bi insan tam ola
rak bilgi adam olam az zaten. A ncak ok ksa bi an iin olun u v err bilgi adam , drt dm an yendikten sonra.
S ylesene, don Juan, nasl d m an lar bu n lar?
Y ant verm edi. G ene steledim ; am a konuyu deitirdi
ve bak a bir ey ler an latm ay a balad.
15 N isa n 1962, P a za r
G itm ey e h azrlan y o rk en , birden bilgi adam nn dm anlarn
gene sorm ak geldi iim den. U zun sre uzakta kalacam ,
s y ley ecek lerin i y azarsam bu kon u lar dnm e frsatn b u
lab ilece im i falan anlatarak onu kan d rm ay a altm .
B ir sre, ikircikli, bekledi; sonra k o n um aya balad:
Bi insan ren m ey e balaynca, am alarnn n eler o ld u
unu kesin o larak bilm ez. B aka bi niyeti vardr, am alar b e
RETLER
93
lirgin deildir. H ibi zam an g erekleem eyecek dller um

m aktadr. nk renm enin zorluklarm b ilm iy o rd u r henz.
Yava yava renm eye balar nceleri azar azar, son
ra da b yk p aralar halinde. ok gem eden dnceleri a
tr. rendii ey, um duu, dledii gibi km am tr. Bu
d urum , onu korkutur. renim , hi de b eklendii gibi o lm a
m tr. ren im in her adm yepyeni g rev ler y k ler insana;
kiinin k orkular acm aszca birikirler, ba kaldrrlar. Bi sa
va alanna d n er yaam .
te, doal d m anlarn b irincisiyle byle karlalr:
korkuyla! Y enm esi g, hain, korkun bi d m an d r korku.
B tn yol b o y unca saklanr, um m adn yerlerde sinsi sinsi
b ekler seni. Eer, onu karnda grdn zam an, kam aya
balarsan, unut artk bilgiye falan u lam ay .
K orkup kaan kim seye ne o lu r?
Bi ey olm az. A m a renem ez bi daha. K orkusunu g
slem esi, kork u su na karn renm e yolunda bi adm daha
ilerlem eyi gze alm as gerekir. Bi adm daha, bi adm daha.
K o rk u y la dolm al... Evet! A m a, korksa da ilerlem eyi s rd r
m eli, durm am al. Bu iin yntem i byledir! Bu birinci d
m ann pes edecei bi an gelecektir. A d am a gven duygusu
gelir. N iyeti d ah a da glenir. renm eyi yle korkutucu bi
ey gibi grm ez artk.
Bu sevinli an gelince, birinci doal dm ann y en d i i
ni ok iyi bilir in san .
H em en m i o lur bu, don Juan, yoksa azar azar m ?
A zar azar olur, am a korkusunun kaybolm as abucak
olur. B irdenbire o lur.
A m a yeni b ir eyler gelirse bana, gene k o rk m az m
ad a m ?
Hayr. K o rkusunu bi kez y itirm eyegrsn insan, artk
yaam n d a k orku n edir bilm ez. K orkunun yerini zihin b errak
l alr k o rk u y u silen bi zihin berrakl. A rtk, o kim se ne
istediini biliyordur; o isteklerini nasl doyuracan da b ili
yordur. Yeni ren im leri kazanm ak iin adm larn nasl at
94
m as gerektiini sezer; her ey apak k m tr ortaya. A rtk

hibi ey sakl deildir bu adam dan.
Bu da ikinci dm ann karsna k arr onu: berraklk!
U lalm as o denli zor olan zihin b errakl korkuyu kovar,
am a k r ed er insan ayn zam anda.
n san n k en d isin d en ku k u d u y m am asn a yol aar; is
ted i i eyi y ap a b ile ce i inancn v erir ona. nk o kii a r
tk her eyi apak grebilm ektedir. B errak l n y re k le n
d ird i i kii, bi trl du rm ak bilm ez. A m a byk bi hata y a p
m aktadr. Bu iin bi ek sik yan vardr. A dam k en d isin i bu
s zd e erk e b rak rsa , ikinci d m an n a b oyun em i saylr.
Ve ren m e diye bi ey kalm az. S abrl olm as g erek en y e r
de aceleci o laca k ya da acele ed ilm esi gereken yerde sa b r
l o lm ay seecektir. Z am an g elecek , artk yeni bi ey re n
m e yetisin i y itire c e k tir.
Bu tr b ir yenilgiye urayan kim seye ne olur, don Juan?
l r m ?
Hayr, lm ez. kinci dm an, bu adam n bi bilgi adam
olm a abasn ksteklem itir; artk bu adam , bilgi adam ol
m ay istem ek yerine, devingen, kvrak bi sava olm ay y e
leyebilir. Ya da soytar olm ay. N e var ki, kendisine pek p a
halya m al olan o berraklk hibi vakit k aranla ve korkuya
dnm eyecektir. Yaam boyunca her eyi aka grecektir;
am a yeni bi ey renem eyecektir, renm e zlem i e k m e y e
cek tir.
A m a, yenilm em ek iin yapabilecei bir ey yok m u
d u r?
K orkuyu nasl am sa yine yle yapm aldr; berrakla
m eydan okum aldr. E lde ettii berrakl, nn daha iyi g
rp yeni ad m larn ona gre atm ak iin kullanm aldr. En
nem lisi de, b erraklnn, bi yanllk sonucu ortaya k t
n dnm elidir. Ve yle bi an g elecek tir ki bu berrakln,
gzleri nndeki bi noktadan baka bi ey olm adn anlaya
caktr. B ylece ikinci dm ann d a yenm i olacaktr; artk
hibi eyin o na zarar verem eyecei bi yere ulaacaktr. Bu, bi
RETLER
95
hata olm ayacaktr. Bu, gerek bi erk olacaktr.

B u yere ulanca, ardndan kotuu erke sonunda k av u
tuunu bilecektir. N e isterse yapar artk bu erkle. D ostu, onun
bu y ru u n d ad r artk. N e isterse, y asa odur. evresinde ne
varsa grm ektedir. N e v ar ki, nc d m an d ik iliv erir k ar
sna: erk!
D m anlarn en gl s d r erk. En doal ey, ona bo
yun em ektir. yle ya, o kim senin b u y ru u n d a deil m idir
erk!? B uyurur; kim i sakncalar gze ala ala kendi yasalarn
kendi yapar. nk buyruk ondadr.
Bu durum daki birisi yaklam akta olan nc d m a
nn pek farkna varm az. Bi bakm sn, b irdenbire, haberi bile
o lm ad an y itiriverm i savam . D m an, onu, kyc, tutarsz
bi adam haline g etiriv erm i...
E rkini yitirir m i?
H ayr, b errakln da erkini de hibi vakit y itirm e z.
B ilgi adam ndan fark nedir, y ley se?
K endi erkine yenilen bi kim se, onu doru drst ynlendirem eden lr gider. Y azgsnn stne yk gibi biner
erki. B yle b irisi kendini ynetem ez ve b ilm ez erkini ne za
m an ya da nasl k ullanm as g erek ti in i.
Bu dm anlardan birine yenilirsen, bu kesin bir yenilgi
m i d em ek tir?
Evet, kesin yenilgi olur bu. Bu dm anlardan biri adam
y en m eyegrsn, artk yapacak bi ey k alm az .
rnein, erke yenilen bi adam yanln grerek durum u
d zelteb ilir m i?
D zeltem ez. B i yenilm eyegrsiin, ii bitm itir arlk .
Ya g eiciyse erke aldanm as; ya erki teperse zam an n
d a?
S avam s r yor saylr o halde. H l bilgi adam o lm a
ya aly o r dem ektir bu. A rtk hi abalam yorsa, kendini
koy u v erirse yenilm i olur bu kim se an cak .
A m a don Juan, bir insan yllarca korkuya yenik diiebi-
96
lir ve sonunda korkusunu yenebilir.

H ayr, doru deildir bu. K o rk u y a kaplrsan, korkuyu
yenem ezsin; n k renm ekten rkyorsundur, renm ek
iin ab a gsterm iyorsundur. A m a korkusunun iinde yllar
boyunca srdrrse renm e abasn, ola ki korkusunu y e
nebilir. nk k en d in i k o rk u y a bt n y le brakm am tr.
nc d m an nasl yeneriz, don Ju a n ?
O na kar karak. B ile bile... K endim izin gibi grnen
erkin, gerekten kendim izin olm adn kavrayarak... B tn
ren d ik lerim izi dikkatle ve inanla kullanarak, srekli o la
rak snrlarm z zorlam ayarak... K endim izi denetlem e d u ru
m unda, b erak l n ve erkin hatalardan da kt olduunu g
rebilirsek, her eyi denetim im iz altnda bulun d u rd u u m u z bi
n o k tay a eriebiliriz. te o no k tad a erkim izi nasl ve ne zam an
k u lan ab ilece im izi biliriz. nc dm an bylece yenm i
oluruz.
Bu da insan renim yolculuunun sonuna getirir. Bi
de ne grrsn! S onuncu dm an k arn a dikilm i d u rm ak ta
dr: yallk! D m anlarn en acm aszd r bu. H ibi zam an
b tnyle y en em ey ece im iz bi dm an... S rekli olarak sa
vap uzak tutm aya alm ak tan bak a yaplacak bi ey y o k
tur.
te bu d n em d e insan hibi eyden korkm az; zihni b er
raktr, sabrsz deildir btn erkleri denetim i altndadr. N e
v ar ki, bu dnem ayn zam an d a boyun em eyen bi dinlenm e
arzusunun o rtay a kt bi dnem dir. B i yere uzanm ak, un u t
m ak isteine b rak rsa kendini; y o ru lu r yorulm az srdrd
abay brakrsa, son raundu kaybetm i olur. T itrek, yal bi
yaratk haline so k u v erir onu dm an. ekilm e arzusu, tm
b errakln, erkini ve bilgisini bastrr.
A m a insan silk in ir de y o rg u n lu u n d an syrlr, y a z g s
nn g erektirdii yaam srdrrse, bu son yenilm ez d m a
nyla savam da b ir an dahi o lsa baarl olursa, ite o zam an
bilgi adam olm u dem ektir. B errakln, erkin ve bilginin
egem en olduu bu an, y eterlid ir onun iin.
4
D on Juan, M esc alito nun szn etm ezdi pek. N e vakit bu
soruya ilikin so rular sorsam , hi yant verm ez, am a M esc a
lito nun niteliini sezdirm eye yeterli bir ey ler sylerdi. nsanbiim sel (an tropom orfik) bir havas olurdu hep alam aya
alt bu niteliin. K ulland szckler, dilbilgisi k u ra lla
rna gre M esc alito nun erkek cinsten olduunu b elirtm ek
teydi. Bu b ir yana, onun hep bir koruyucu ve b ir retici o la
rak nitelen d irilm esin den de bu sonu kyordu. N e vakit bu
konu alsa, don Juan bu zellikleri deiik biim lerde y in e
ler dururdu.
24 A ra lk 1 9 6 1 , P a za r
eytan otu kim seyi korum az. Y alnzca erk v erir o. O ysa
M escalito, bi b eb ek denli yum uaktr.
98
A m a M esc alito nun kim i zam an k o rkun olabileceini

s y lem itin .
E lb ette korkuntur, am a onu tanrsan ne k ad a r yum uak
ve sevecen olduunu anlarsn.
N asl g sterir sev ecen li in i?
K o ruyarak, reterek ...
N asl k o ru r?
O nu yan ndan hi ayrm azsan, o da senin bana kt
ey ler gelm esini n ler.
N asl ay rm azsan y an n d an ?
K k bi keseye koyarsn, sicim le koltu k altna ya da
b o y n u n a asarsn .
Sen tay o r m usun o n u ?
H ayr, nk bi dostum v ar benim . A m a bakalar tar
lar.
Ne re tir?
U ygun bi yaam srdrm eyi retir in san a.
N asl re tir?
H er eyi gsterir, neyin ne olduunu syler (enzena las
co sas y te dice lo que so n ).
N asl y an i?
Bi gn gelir, ken d in b u lg u larsn .
30 O ca k 1962, Sal
M escalito g trnce insan, n eler grrsn, don Ju an ?
B yle ey ler ulu orta konuulm az. Bi ey s y ley em em .
S y lersen kt b ir ey falan m o lu r?
M escalito bi koruyucudur; yum uak, sevecen bi k o
ruyucu. A m a, bu on u n la dalga geebilecein anlam na g e l
m ez. S evecen bi koruyucudur, am a sevm ediklerine kar d eh
et k esilir.
RETLER
99
D alga geesim yok, don Juan. M e sc a lito nun baka in

sanlara n eler gsterdiini, onlara n eler yaptrdm m erak
ed iyorum yalnzca. B ana g sterdiklerini sana anlatm tm , b i
liy o rsu n ?
S enin durum un farkl; belki de onu iyi tan m y o rsu n da
ondan. o cu a yrm esi retildii gibi sana da onu yle ta
ntm ak g erek ecek .
N e k adar srer bunu ren m em ?
O nu tan y an a dek h erh ald e.
S o n ra?
S onra, k en d ili inden anlarsn. O zam an bana soru sor
m an a falan gerek k alm ay acak .
N ereye g trr insan M escalito, don Juan? B ir bunu
sylesen olm az m ?
K o n u u lm az b yle eyler.
nsanlar gtrd baka bir dnya m var? B unu m e
rak ed iyorum d a.
Evet, var baka bi d n y a.
C en n et m i? (spanyolca cennet szc cielo m ; am a
g k anlam na da gelir.)
G klere (cielo) k artr seni.
Yani T a n n nn bulunduu cennete m i (cielo) g t r r?
A ptal m sn, nesin! N e bileyim T an rnn nerede o ld u
u n u !
M escalito Tanr m dr?.. Tek Tanr o m udur? Y oksa ta n
rlardan biri m id ir?
Y alnzca bi koruyucu, bi reticidir. Bi erk tir o .
im izdeki bir erk m i y an i?
Hayr. B izim le hibi ilikisi yoktur M e sc a lito nun. B i
zim dm zd ad r.
y ley se M escalito ien herkes onu ayn biim de alg
lar.
Hayr. H i de yle deil. H erkese ayn etkiyi y ap m az .
100
12 N isa n 1962, P erem be

B iraz d aha an latr m sn M e sc a lito yu, don Ju an ?
A n latacak bi ey y o k .
O n unla gene b u lu asy a k ad a r renm em gereken bir
ey ler v ard r h erh ald e.
Hayr. B elki de renm en gereken bi ey yoktur. D e
m itim ya! H erkese baka baka etkileri vardr o n u n .
E vet, am a gene de bakalar nasl alglyor onu, bilm ek
istiy o ru m .
O ndan sz am ak tan ho lan an larn dnceleri bi deer
tam az ki! G receksin. Bi yere k ad a r bu k onuda k o n u acak
sn belki; am a sonra b rakacaksn ondan sz etm ey i.
Senin ilk deneyim lerin nasl olm utu, anlatr m sn ?
N e d iy e?
B en de M e sc a lito ya nasl davranlacan renm i
o lu rd u m .
B enim b ildiim den fazlasn biliyorsun
O ynadn yahu sen onunla! B i gn koruy u cu n u n
iyi d av randn anlayacaksn. O ilk d efasn d a
eyler sylem itir, am a sen sar ve krm sn
sen u anda.
sana ne kadar
sana pek ok
o zam an .
14 N isa n 1962, C u m a rtesi

M escalito kendini g sterd i in d e herhangi bir k l a girer
m i?
E vet, her k l a girer.
E n ok hangi k l a g ire r?
En ok g irdii klk diye bi ey yo k tu r.
Yani, do n Juan, onu iyi tan y an larn karsna bile h er
han g i b ir k lk la m k a r?
Hayr. O nu biraz tan y an larn k arsn a herhangi bi b i
RETLER
101
im de kar; am a onu iyi tanyanlara, d eim ez biim de g

rnr.
N asl d eim ez b iim d e?
O nlara bazen, b izler gibi, bi adam olarak ya da bi k
olarak grnr.
M esc alito nun, k endini tanyanlara kar, srekli b ii
m ini d eitirdii olur m u ?
D e itirm ez san rm .
6 Tem m uz 1962, C um a
23 H aziran C um artesi gn leden sonra don J u a n la bir
yolcu lu a ktk. C hihuahua eyaletinde ho n g u ito s (m antarlar)
aray aca m z sylem iti. U zun, zorlu b ir y o lculuk o laca k
m . D oru kt dedii. Y irm i yedi H aziran aram ba gn
saat on d a K uzey C h ih u a h u a daki kk bir m adencilik k a sa
basna vardk. K asabann dnda arabam park ettiim y er
den, don J u a n n arkadalar olan bir T arahum ara K zld erili
si ile k arsnn evine yryerek gittik. O rada uyuduk,
E rtesi sabah, saat be sralarnda, adam bizi uyandrd.
Y ulaf lap asyla fasulye getirdi. Biz yerken, o da don Ju a n la
konuuyordu; am a y o lculuum uzdan hi sz etm ediler.
K ah v altd an sonra adam m ataram a su doldurdu, srt an
tam a ek m ek koydu. D on Juan m ataram b an a uzatt, srt a n
tasn om zu n a geirdi, yardm lar iin adam a teek k r edip
bana d nd ve, A rtk g id elim , dedi.
T oprak y o lda bir buuk kilom etre k ad ar yrdk. O radan
tarlalara girip iki saat daha gittik; kasab an n gneyindeki te
pelerin eteine ulatk. G ney doru ltu su n d a dik olm ayan bir
yam aca trm an m aya baladk. Yama d ikleince don Juan
yn d eitirdi ve derin bir vadiden d ouya doru yrdk.
leri y an a karn don Ju a n n yle akl alm az bir hzla g id i
i vard ki, le old u u n d a tam am en bitkin durum daydm !
O turup ek m ek an tasn atk.
II
102
don
JU A N IN RETLER
S en ye hepsini istersen , dedi don Juan.

Ya sen ?
B en ackm adm . S en im di ye, sonra b u n lar gerek m ey e
ce k za te n .
ok yorgundum , ok da atm . nerisini kabul edip y e
m eye k oyuldum . Y olculuum uzun am acn sorm ann zam an
dr, diye geirip, sakin sakin sordum : B urada ok kalacak
m y z acab a?
B iraz M escalito toplayacaz. Y arm a k ad a r burada k ala
c a z .
M escalito n e re d e ?
T m e v rem izd e .
H er y anm z birok trde kak t sle doluydu, am a peyote
falan g rm y o rdum aralarnda.
G ene yola k o y u ld u k ve saat te y anlarnda sarp tepeler
b u lunan uzun, dar bir vadiye geldik. P eyote bulacam z d
ndke yabans b ir oku kap ly o rd u iim i. nk onlar
d o al o rtam larn d a hi g rm em itim . Vadiye girdik, yz elli
m etre k ad ar yrdk; bird en tane peyote m antar g r v er
dim karm da. Tam nm de, geiin solunda, yerde drt be
santim aralk larla bir arada duruyorlard. Y uvarlak, etli, yeil
gllere b en ziyorlard. M an tarlara doru seirterek don J u a n a
gsterd im onlar.
B eni iitm ezlikten gelerek bile bile ban te yana e v ir
di, y r m esin i srdrd. Yanl bir ey yaptm anlam tm .
leden sonra hi ko n u m ad an yrdk. K k, keskin k a
yalarla kapl vadi tabannda yava yava ilerliyorduk. K a k
tslerin arasndan geiyor, sr sr k ertenk eleleri, yer yer de
tek b an a do laan bir kuu rktyorduk. Y zlerce p eyote nin yan n d an geiyor, am a h ib ir ey diyem iyordum .
Saat altda v ad in in sonunu belirley en dalarn dibine g el
dik. D z bir k ay al a trm andk. D on Ju an antasn yere atp
oturdu.
G ene ackm tm ; am a y iyecek bir ey kalm am t. M esc a lito lar to p layp k asa b ay a gidelim d iyecek oldum . Tedirgin
103
RETLER
olm u asn a dilini klatt. G eceyi orada geireceim izi sy

ledi.
Sessizce oturduk. Solda b ir kaya y k seliy o rd u duvar g i
bi. S a d a da henz getiim iz vadi uyanyordu. B aktm , za n
n etti im d en d aha geni ve engebeli gzkt vadi bana. O tu r
duum yerden baklnca, kk tepeciklerle, tm seklerle do
lu o lduu grlyordu.
D on Juan v adiyi gstererek, Yarn geri d n ece iz, d e
di yzm e bakm adan. G eri dnerken ve tarlay geerken to p
lay aca z onu. Yani, yolum uza karsa koparacaz. E er is
terse, o bulur b izi.
D on Juan srtn ta duvara yaslad, sanki orada benden
bak a biri varm asna ba br yana dnk, konum asn
srdrd. Bi de u var; yalnz ben k o paracam onu. B elki
de torbay sen tarsn, nden gidersin. B ilm iyorum henz.
N e var ki, yarn da bugn yaptn gibi p arm a n la gsterm e
o n u !
zgnm , don Ju an .
nem i yok. B ilm iy o rd u n .
'
M esc alito ya ilikin btn bu eyleri velinim etin m i

retti san a ?
H ayr! K im se retm i deil. K oruyucunun kendi
retti b ana b u n lar.
O halde, M esc alito yla bir insan gibi k o n u u lu r?
yle bi ey y o k .
N asl retir y ley se?
B ir sre sessiz durdu.
O n unla oy n ad n zam an anm syor m usun? N e d ed i i
ni anlam tn o zam an, di m i?
D o ru !
te byle retir. O zam an onu tanm yordun, am a bi
raz d ik k at etseydin, seninle k o n u ac ak t.
N e v ak it?
O nu ilk g rdn v ak it.
104
S orularm n onu iyice tedirgin ettii belliydi. B tn bu

sorular sorm am g erektiini, nk ilgili h er eyi renm ek
isted i im i syledim .
B a n a d e il! diye yan yan bakarak glm sedi. O na
sor! Bi d ah a g rdnde, sor so rab ild i in ce.
D em ek ki M e sc a lito yla bir insanm gibi ko n u a b i
lir ..:'
S zm bitirm eden yanm dan uzaklat; m atarasn alp
k ayadan aa y a indi. K ayann ard n d a kayboldu. Tek bam a
o rad a k alm ak istem edim . B eni arm am t am a, gene de
onu izledim . ki yz m etre kad ar yrdk; kk b ir dereye
vardk. D on Juan ellerini ykad v e m atarasn doldurdu. S u
yu azn d a alkalyor, am a im iyordu. A vucum a biraz su alp
im eye b aladm . D on Juan beni en gelledi ve im em in g erek
siz olduunu syledi.
M ataray b an a verdi. K ayam za doru yrdk. K ayaya
v ard m zd a gene oturup srtm z d u v ara dayadk. n m z
de vadi uzanyordu. A te y ak ab ilir m iyiz, diye sordum . O g e
ce M esc alito nun konuu olduum uzu, onun bizi lk tu taca
n syledi.
H ava iyice kararm t. D on Juan antasndan iki ince p a
m uklu battan iy e kard, birini k u ca m a att. brn om u z
larn a atarak ba da kurdu. A ltm zda, vadi kapkarayd; v a d i
nin u zaktaki ky izgileri akam p u su n d a dalyordu.
D on Juan y zn p eyote tarlasn a evirm i, hareketsiz
duruyordu. S rekli bir yel esm ekteydi yzm e.
A lacak aran lk, iki dnya arasndaki yarktr, dedi y u
m u ak bir sesle ve b an a dnm eden.
N e d em ek isted i in i sorm adm . G zerim yorulm utu.
B irden b y k b ir sevinle kabard iim ; tuhaf, dayanlm az b ir
alam a isteiyle doldum !
Y z k o y u n uzandm ; altm daki k ay a sertti, rahat ed e m i
yordum . S k sk d np du ru m u m u deitiriyordum . S onunda
k alk tm ve bada kurdum . B attan iy ey i srtm a rttm . H a y
retle bu du ru u n ok d ah a rah at olduunu grdm . U y u m u
RETLER
105
um .
U y an d m d a don J u a n n bana b ir ey ler sylediini
iittim . H ava karanlkt. O nu seem iyordum . N e dediini an
lam yordum . O, kayadan inm eye balaynca, ben de ardndan
gittim . O nu bilm em am a, ben dikkatlice yryordum . H er yer
karanlkt. K ay a d u varn dibinde durduk. D on Juan oturdu ve
b enim de soluna oturm am syledi. G m leini ap bir kese
kard; aarak nnde yere koydu. K esenin iinde birka ta
ne k u ru tu lm u peyote vard.
U zun b ir sessizlikten sonra b ir p ara alp sa elinde tu t
tu. B ap arm a y la iaret parm a arasnda ovalayarak bir tr
k s ylem eye balad. B irden, kulaklarm trm alayan b ir
lk att:
A h iiii!
G arip, bek len m edik bir eydi bu. K orkm utum . K a ran
lkta, p ey o te p arasn azna yerletirip inem eye b alad
n hayal m eyal grebildim . B ir an sonra keseyi alp bana
d oru eildi; keseyi alm am , bir m escalito sem em i, keseyi
gene n m ze b rakm am , sonra da onun y aptklarnn tp k
sn yapm am fsldad.
B ir p eyote aldm ve onun gibi ovalam aya baladm . O,
bir yandan bir ne bir arkaya sallanyor, bir yandan da t rk
sn aryordu. B irka kez m antar azm a ko y m ay a al
tm am a alay aca m dan ekiniyordum . S onra bir dteym i
gibi inanlm az bir lk koptu barm dan: ahiii! B ir an iin
b ir b ak asy m sandm . G ene k arnm da sinirsel bir sarsntnn
etk isin i duydum . A rkaya doru dyordum . B aylyordum .
P ey o tey i a zm a k o ydum ve inedim . B ir sre sonra don J u
an kesed en b ir p ara daha ald. K sa bir trk ardktan so n
ra onu azna k o y d uunu grdm , ve rahatladm . K eseyi b a
n a uzatt; iinden b ir p ara alp gene nm ze braktm . B e
alt kez y in elem itik bu ilem i. S usadm farkettim . Su i
m ek iin m ataray aldm . A m a, don Juan yalnzca azm a l
kalam am , iersem k usacam syledi.
A zm b irka k ez alkaladm . B ir an geldi, suyu im ek
106
istei y enm esi g bir zlem e dnt. Ve bir yudum kadar

yuttum . Y utar y utm az da k am m d a youn bir sanc balad.
lk p eyote d en eyim im deki gibi suyun azm dan arszca
k en d ili in d en dkleceini sanyordum . A m a yle o lm ad
n grnce, atm . S adece olaan bir kusm a hissi d u y m u
tum . kr, ok srm edi bu.
D on Juan b ir p eyote daha alp keseyi b an a uzatt. O n drt
p ey o te paras i n ey en e dek srm t bu hareketim iz. A rtk
susuzluk, m e, rahatszlk falan duym uyordum . B unlarn
y erin e yep y en i bir lklk ve co kunluk duym aktaydm . A z
m tazelem ek iin m ataray aldm , am a botu.
D ereye gidelim m i, don Ju a n ?
S esim in tns azm dan dar km ad; gitti, dam am a
arpt. S onra geri zplayp b oazm a kat, oralarda b ir ileri
b ir geri yankland. Y um uak, arkim si bir yankyd bu. B o
azm da k an at rp p duruyordu. H er dokunuunda sanki b e
ni okuyordu. Y anknn bir oraya b ir buraya yapt devinim i,
yitip gidene dek izledim .
Sorum u y ineledim . B ir ta m ezarn iinden sesleniyorm uum gibi oluyordu.
D on Juan yant verm edi. K alktm , dereye doru dndm .
G elecek mi diye ona baktm . A m a, o, dikkatlice bir ey d in
ler gibiydi.
E liyle sert bir harek et yaparak susm am istedi.
te A buhtol (?) g eld i! dedi.
B u szc hi iitm em itim d ah a nce. B unun ne d e
m ek olduunu sorm ak zereydim ki b ird en kulaklarm n iin
de b ir vn lam a duydum . Ses, gittike ykseldi ve dev bir
eek arsn n v zltsn a dnt. B irka saniye srdkten son
ra, g ittik e azalarak kayboldu. G r lt n n iddeti, younluu
kork u tm u tu beni. T ir tir titriyordum ; ayakta durm am zo rla
m t. A m a h er eyi rah ata dnebiliyordum . B irka dakika
nce b astrm o lan uykum , birdenbire yok olm utu. D inginlem itim ; zih n im alm t. Bu grlt bana, bir bilim kurgu
film indeki atom ik rad y asy o n b lg esin d en kap gelen dev bir
RETLER
107
arnn k an atlarn titretirm esini anm satm t. G lm eye ba

ladm . D on J u a n n gene geveyerek yere ktn grdm .
B irdenbire o dev arnn im gesi gene geldi aklm a. O laan d
n celerim d en ok daha gerekti bu. O laanst b errak lk ta
ki b ir erev e iinde durm aktayd. B aka h ib ir ey k alm a
m t zihnim de. D aha nceki yaam m da h ib ir eyi bu ak
lk ta grm deildim . B u da ayrca k o rk u tm ay a balam t
beni.
T erliyordum . K orktuum u sylem ek iin don J u a n a
doru eildim . Y zyle yzm arasnda be on santim kadar
vard. B an a bakyordu; gzleri tpk ar gzleriydi. Y uvarlak
cam lara b en ziy o rdu koyu renkli ve kl... D udaklarn da
doru uzatm , tu h af sesler karyordu: P e-tu -p e-tu -p e-tu .
G eriy e sradm ; az kalsn duvara arpacaktm . O srada d u y
d uum d ayanlm az korku hi bitm eyecekm i gibi geliyordu.
S oluk soluaydm , inliyordum . Terler derim in zerinde d o
nup kaly o rd u buz kesilm itim . S onra don Ju a n n sesini
iittim : K alk! Y r biraz! K alk!
D em inki im geler yok olm u, altm yz ortaya k
m t.
B itm ez gibi g elen b ir an geti; don J u a n a B iraz su ie
y im , dedim . Sesim atlak kyordu. S zck ler zorlukla
k y ord u azm dan. D on Juan ban eip, onaylad. G iderken
k o rkum un, g eldii gibi, yldrm hzyla yok olduunu fark
ettim .
D ereye y ak larken yol zerindeki btn nesneleri teker
tek er g reb ild i im i anladm . O anda az nce don J u a n da
ok belirgin o larak grm olduum aklm a geldi; onu tm
izgileriyle, o b iim de hi grm em itim nceleri. D urdum ,
u zak lara baktm ; tm vadiyi grebiliyordum . V adinin br
_yan n d ak i k ayalar bile aka seebiliyordum . S abah oluyor
sandm . Z am ann akyla ilgili duygularm yitirm i o ld u u
m u sezdim . S aatim e baktm . O n ikiye on vard! S aatim a l
y o r m u diye k o ntrol ettim . le vakti olam azd! D em ek ki
gece yarsyd! B ir kou suya gidip, kayaya dneyim , dedim .
A m a don J u a n m gelm ekte olduunu grnce, onu bekledim .
108
O na, k aran lk ta grebildiim i syledim .

B ir ey dem eden bana bakt uzun uzun; belki de bir ey
ler dem iti, am a onu duym am tm . nk, bu yeni, alas
y eten e im e v erm ekteydim kendim i: k aran lk ta grm e y ete
nei. K um daki en ufak akl tanelerini bile seebiliyordum .
B azen her ey yle iyi grnyordu ki, gne douyor ya da
yeni batyor, sanyordum . S onra karanlk basyor, ardndan
g ene aydnlk oluyordu. ok g em eden aydnln, kalp
a tla rm d a k i
d iy a s to la
(k a rn c k la rn
g en ile m e si),
karan l n ise sistola (yrekle dam arlarn kaslm as) tekabl
etti in i kavradm . K albim in her arp n d a dnya aydnlktan
k aran l a sonra gene aydnla geip duruyordu.
Ben bu yeni b u lgum la h air neirken, daha nce iittiim
o tu h af sesi gene iittim . K aslarm gerildi.
A nuhctal (bu kez szc bu biim de iitm itim ) g el
d i, dedi don Juan. G rlty yle grlem esine, yle ezici bir
biim de alglyorum ki, btn b r ey ler aklm dan silinip
gitm iti. G rlt dinince, suyun h acm inde birdenbire b ir art
m a sezdim . n m de akan suyun, d ah a bir dakika nce otuz
santim den az grnen genilii, im di usuz bucaksz bir gl
im i gibi g r nyordu. Y ukarlardan suyun yzeyine bir k
vuruyordu. Sanki sk bir aalktan szlerek geliyordu bu
k. Su, ara sra, bir saniye kad ar altn sars ve siyah re n k ler
le parldyordu. S onra da, kararyor, k y o k luunda gzden
k ayboluyordu; g ene de garip bir biim de varln d u y u ru y o r
du.
O kara gln k y sn d a m eik ne k ad a r uzun b ir sre
bakp durdum , anm sam yorum . G rlt dinm i olacakt ki,
yeniden iittiim k o rk u n bir grltyle irkilip geriye, g er
eklie dndm . A rk am a baktm , don J u a n aradm . K aya
dzlne trm anp, kay al n arkasna doru kaybolup g itti
ini grdm . Y alnz kalm ak korku tm u y o rd u beni; kesin bir
g ven duygusu iinde, kendim i brakarak, oray a m eliverdim . G rlt gene yaklayordu. Bu kez yle youndu ki, fr
tna sesine b en zettim onu. K ulak kesilerek dinledim ; belirli
b ir ezgi fark ettim bu g rltnn iinde. Tiz seslerden oluan
RETLER
109
b ir y aps vard... B yk b ir davulun pes vurular eli in d e

ki insan seslerini andryordu. T m dik k atim i bu ezgiye v er
dim . Y rek v u rularm n, davulla ayn ana rastladn farket
tim .
A yaa kalktm , ezgi duruverdi. Y rek vu ru larm d in le
m eye altm , am a duyam yordum . O la ki bu sesler, b ed en i
m in duru u n d an kaynaklanyordur, diye geirip, gene m eldim ! A m a h ib ir ey iitm edim ! T k km yordu! Y reim in
sesi bile! A rtk bu kadar yeter deyip oradan gidecektim ki,
bird en yerin sarsldn hissettim . A yam n altnda yer sal
lanp duruyordu. D engem i yitirdim . S rtst yere dtm .
id d etle sallanan topran zerinde yle yatp kaldm . B ir ta
a ya da aly a tutunm ak istedim ; am a altm dan b ir eyler
kay m ak tay d sanki. Z pladm ve bir an ayakta durdum ; sonra
gene yere ykldm . zerinde oturduum toprak deviniyor,
bir sal gibi suya doru ilerliyordu. K m ldam adan yle k a l
dm ; b t n b r ey ler gibi bu ei grlm edik, kesintisiz, y o
u n ko rk u y la sersem lem itim .
K ilden yaplm bir kte benzeyen bu bir para to p ra
n zerine tnem i, k ara gln suyunda d evinip d u ru y o r
dum . A k n tlar beni geriye doru srklyor gibiydi. ev
rem deki suyun k p rdadn, burga gibi dndn g reb i
liyordum . Suya dokununca, souk ve kopkoyu bir kvam da
o lduunu hissettim ; canlym gibi geldi bana.
G r n rlerd e ky ya da belirli b ir iaret yoktu; bu y o lcu
luk b o y unca n eler d ndm , duyduum u da an m sam
yorum . S aatlerce s rklenm iim gibi geliyordu bana. B ir ara
salm doksan d erece sola, douya dnd. K sa bir giditen
sonra b ir eye toslayverdi. Bu sarsnt beni ne frlatm t.
D izlerim ve iki y an m a alan kollarm yere arp n ca keskin
b ir ac duyarak g zlerim i kapadm . A z sonra y u k ary a b ak
tm . K aradaydm . Sanki topraktan ktm karayla b irle
m iti. O turdum ve dndm . Su ekiliyordu! G eriye koan bir
d alg a gibi ters yne doru akyordu. S onra kayboldu.
U zun bir sre orada oturdum ; btn olanlar dnp tu
tarl bir biim d e incelem ek istedim . H er yanm aryordu.
110
S anki b o azm d a kanayan bir yara vard. K araya k t m

d a dudam srm olm alydm . K alktm . Yel esiyordu,
m tm . G iysilerim srlsklam d. E llerim , enem , dizle
rim tir tir titrem ekteydi. G ene yere uzanm am gerekti. Ter
d am lalar g zlerim in iine szlyor, gzlerim i actyordu.
S onunda d ay an am ayp acyla bardm .
A z sonra b ir para d u rgunlaarak ayaa kalktm . Sabah
k aran l n d a her eyi seebiliyordum . B ir iki adm attm . B ir
ka k iin in k o n u m a seslerini duydum . Y ksek sesle g r
yorlard. Seslere doru yneldim . E lli m etre gittikten sonra
birden duraladm . B ir km aza girm itim . K oskoca kayalarn
kuatt bir y erde buldum kendim i. K ayalarn ardnda daha
yksek kayalar, onlarn ardnda da d ah a yksekleri sralan
yor, ko sk o ca b ir da oluuyordu. Y kseklerden gelen ok g
zel b ir ezgi d u y uluyordu. Su gibi akan, kesiksiz, yabans ses
lerdi bu iittiklerim .
K oca b ir kayann dibinde yere oturm u b ir adam grdm .
Y z yandan g rnyordu. A dam a doru yrdm . m et
re kala, adam ban evirip bana bakt. D urdum gzleri az
nce grm o lduum suydu! Ayn usuz bucaksz gl b
yklnde, altn renkli ve siyah prltl... K afas ilek gibi
sivriydi; saysz siil dolu derisi yeildi. S ivrilii dnda, tp
k b ir p ey o te m an tarn a benziyordu kafas. nnde durup y
le yzne baktm ; gzlerim i b ir trl ondan ayarm yordum .
G zlerinin o lanca a rl y la bile bile barm ezm ekteydi
sanki. S abah oluyordu. D engem i yitirip yere ykldm . G z le
rini teye evirdi. B ir eyler sylyordu bana. nceleri sesi
h afif bir yelin y u m uak h rts gibiydi. S onra m zie d n
t yum u ak hrtlarn oluturduu bir ezgiye... N e isti
y o rsu n ? d ed iini anlam tm anlam da deil, b ilm i
tim .
nnde diz kp hayatm anlattm ona, aladm . G ene
bakt bana. G zlerinin beni ek ti in i hissediyordum ; bu ann
benim lm anm olacan sandm . Y anm a gideyim diye el
etti. nne d oru bir adm atarken sallan m ay a baladm . B en
ona y aklanca, o gzlerini telere ev iriy o r ve bana elinin
RETLER
111
tersini gsteriyordu. E zgi, B ak ! dedi. E linin ortasnda y u

varlak b ir delik vard. E zgi, gene, B ak ! dedi. D elie b ak
tm . K endim i grdm . ok yal ve gszdm ; kam burlam tm , evrem i saran kv lcm lar arasnda k o up duru y o r
dum . S onra kv lcm lardan b an a arpt. kisi bam a, biri
om zum a... D elikteki im gem bir an iin dim dik o lasya dek d i
kildi, sonra delikle birlikte kayboluverdi.
M escalito gzlerini gene bana evirdi. yle yak n m d ay
d ki gzleri... O gece birok kez iittiim o yabans sesle h a
fif h afif gm brdyorlard! S onra gittike din g in letiler ve
altn sars, siyah ltlar saan bir glck gibi sessizletiler.
G zlerini b ir kez daha telere evirip bir ekirge zplay
yla yirm i m etre k ad a r gitti. G ene zplad; bir daha, bir d a
ha... Ve gzden kayboldu.
S onra yrdm anm syorum . Y nm bulm ak iin,
m antkl bir biim de, getiim yerleri belirley en iaretler ar
yordum . T m deneyim lerim b oyunca grdm birka b elir
gin noktay arayp duruyordum . S olum un kuzey olm as g e
rek ti in e inanyordum . B ir sre o yne doru ilerlediysem de,
vaktin gndz olduunu grerek, artk gece im gelem im e
gerek k alm adn dndm . S aatim olduunu anm sayarak,
baktm . Sekizi gsteriyordu.
nceki gece bulunduum uz dz k ay ay a ulatm da saat
ondu. D on Juan yere uzanm , uyuyordu.
N erelerd esin ? diye sordu.
R ah at bir soluk alm ak iin oturdum .
U zun b ir sessizlikten sonra sordu: O nu grdn m ?
O lanlar, balangcndan beri, bir b ir anlatm aya b ala
dm ; am a don Ju an szm keserek tek nem li eyin onu g
r p grm em em olduunu syledi. M esc alito nun bana ne k a
d ar y ak lat n sordu. O na dokunacak k ad a r yaklatm
syledim .
ykm n bu yan onu ilgilendirm iti. H ibir ey d em e
den, tm ayrntlar dinliyor; szm yalnzca, grdm
v arl n biim i, d avran ve br ayrntlaryla ilgili sorular
112
so rm ak iin k esiyordu. D on Juan leye kad ar dinlem iti an

lattklarm . le zeri ayaa kalkp ad r bezinden torbay
gsm e doru ast; kendisini izlem em i syledi. M escalito
to p layacan, v erdiklerini elim e alp incitm eden to rb ay a y er
letirm em i de ekledi.
B iraz su iip y r m ey e baladk. Vadinin bitim ine vard
m zd a hangi yne gideceini k estirm ek iin bir an duralad.
S eim ini yapnca, dosdoru o yne ilerledik. H er pey o te b u
luum uzda, m an tarn nnde m eliyor; ksa, testere dili a
ksyla, st k sm n yavaa kesiyordu. Y atay olarak kestii
yere, k endi dey iiyle y ara iyilesin diye, bir deri kesede b u
lu n d urduu saf k krt tozunu serpiyordu. Taze m antarn b a
n sol elinde tutuyor, tozu sa eliyle serpiyordu. S onra kal
kp m antar b ana veriyordu. nceden rettii gibi, m antar
iki elim le aly o r ve torbann iine koyuyordum . Sk sk, Dik
d ur ki, torba yere y a d a allara falan d e m esin ! diyordu.
S anki y inelem ese u nutacakm m gibi...
A ltm be m an tar topladk. Torba azna dek dolunca,
onu srtm a ev ird i ve nm e yeni b ir torba ast.
Yaylay g etiim izde her iki torba da dolm u, toplam yz
on p ey o te m antar toplam tk. T orbalar yle ar ve ikindi
ki, bu ar ve b y k y kn altnda yrm em ok g oluyor
du.
Don Juan k u la m a fsldayarak, M esc alito nun topraa
d nm ek istem esinden tr torbalarn arlatn syledi.
Y urdundan ay rlm asna zldnden tr M esc alito nun
arlatn; b enim b alca g revim in torbalar yere de d ir
m em ek olduunu, nk de d irirsem M e sc a lito nun bir daha
onu alm am a hi izin verm ey ece in i anlatt.
B ir an geldi, torbalarn ipleri om zum a dayanlm az bir b a
sn oluturdu. B ir ey ler b yk b ir g harcayarak beni yere
ek m ey e aly o rdu. ok korkm utum . Y rm em i hzlan d r
dm sezdim . N erd ey se kouyordum . D on J u a n n ardnda,
trsa k alk m gibiydim .
B irden srtm daki ve barm daki arlk azald. Snge-
RETLER
113
rim si ve h afif bir yke dnt tadklarm . R ah at rahat y

r y erek nde giden don J u a n yakaladm . O na, ykn artk
beni y o rm adn syledim . O da, artk M e sc a lito nun y u r
d u n d an k t m z iin byle olduunu syledi.
3 Tem m uz 1962, Sal

M escalito artk seni kabul etti saylr, dedi don Juan.
K abul etti s a y lr ne anlam a geliyor, don Ju a n ?
E, seni ldrm edi, bi yerini incitm edi. E vet, seni iyice
rktt am a p ek fazla denem ez. E er seni kabul etm eseydi,
san a ca n av arca davranr, fkesini gsterirdi. K im i insanlar
o n u n la karlap da onun tarafndan kabul ed ilm ey in ce d eh
etin ne anlam a geldiini renm ilerdir.
yle k o rk u n sa o, neden yola km adan n ce s y lem e
din b an a?
K endi ban a onu arayacak denli yrekli deilsin de o n
dan. B ilm em en in d aha uygun olacan d n m t m .
A m a lebilirdim , don Ju an !
Evet, lebilirdin. A m a bu iten kazasz belasz k ac a
na em indim . S eninle oynam t bi zam anlar. S eni in citm em i
ti. B u kez de seni tutacan sanyordum .
M esc alito nun b ana kar gerekten sevecence m i d av
ran d n sordum . D eneyim im yle rktm t ki beni! K o r
kudan lece im i sanm tm .
D on Juan, M e sc a lito nun bana kar o k y u m uak d av
randn; bir sorum un yant olarak bana b ir sahne g sterd i
ini syledi. M e sc a lito nun b an a bir ders verdiini anlatt. Bu
dersin ne olduunu, ne anlam a geldiini sordum . O da, bu so
ruyu yan tlam am n olanaksz olduunu, nk M e sc a lito ya
tam o la ra k ne so rd u um u bilem eyecek denli korku iinde b u
lu n d u u m u syledi.
114
D on Juan, M escalito b an a elindeki sahneyi gsterm eden

n ce benim ona n e sorm u olabileceim i an m sam aya a l
m am istedi. B ir trl anm sayam yordum . A nm sadm tek
ey, dize gelip g nahlarm itira f ettiim idi.
D on Ju an artk bunlar anlatm am la ilgilenm iyordu. O na
sordum , a rd n trklerin szlerini reteb ilir m isin b a
na?
H ayr, retem em . O szler bana aittir, koruyucunun
b an a rettii szler... G n gelir, sana da kendi trklerini
retir, em inim . O gne dek bekle; bakalarndan da kendi
t rk lerin i sana retm elerini, sen sen ol, istem e! K im senin
trk s n e de y k n m e!
a rd n o ad neydi? O nu syler m isin, don Ju an ?
Hayr. O nun ad hi alnm az aza; ona seslenm ek dn
d a.
Ya ben ona seslenm ek istersem ?
Bi gn g elir de o seni kabul ederse, adn syler o zam an
sana. O ad y aln z sen bilirsin; onu arrken ya da kendi
ken d in e sessizce sylersin. B elki de sana adnn Jos old u u
nu syler. K im b ilir?
O n dan sz aarken, adn ku llan m ak neden yanl olu
y o r?
G zlerini grdn, di m i? K o ruyucuyla dalga geilm ez.
Bu yzden ya, bi trl anlayam yorum seninle nasl o y n ad
M
| 1f
gm!
K im i insanlar inciterek nasl k o ruyucu o lab iliy o r?
Yant ok kolay. O nu arayan herkese ak olduu iin,
M escalito bi k o ru y u c u d u r.
Ee, zaten dn y ad ak i her ey h er arayan kim seye ak
deil m id ir k i?
D eildir. D o st erk ler y aln zca brujolta aktr; oysa
herkes M escalito alabilir.
Peki, n eden k im ilerin i in citiy o r?
H erkes sev m ez M e sc a lito yu; am a gene de hi zora k a t
RETLER
115
lan m ad an ondan yararlanm ak isterler. te o zam an M escalito yla k arlam alar hep dehetli olur.
B ir kim seyi tam olarak kabullenince ne o lu r?
Bi insan ya da bi k b iim inde gr n r ona. B u t r bi
k ab u lle k arlad kim seye hep ayn k alr artk M escalito. Bi
d aha deim ez. O la ki sen onunla k arlat n d a sana bi k
o larak grnr; seninle uar da tm gizlerini serer gzlerinin
n n e.
O no k tay a ulam ak iin ne yapm am gerekir, don Ju a n ?
G l bi insan olm an gerekir; yaam nn gereki o lm a
s g erek ir.
N asl o lu r g ereki bir y aam ?
zen le yaanan bi yaam ; iyi, gl bi y aam .
5
D on Juan ara sra, aklna geldike D a tu ra bitkim in ne d u ru m
da o ld u u n u sorard. K k y eniden dikiim den beri geen bir
yl iinde, b itk i k o cam an bir fidan olup km t. T ohum v er
m i ve to h u m zarlar kurum utu. D on Juan da eytan otuna
ilikin y en i b ilg iler ed in m en in zam an geldiine k arar verdi.
17 O ca k 1963, P a za r
B ugn do n Ju an b an a D a tu ra kknn ikinci b l m ne
ilikin ilk b ilg ileri verdi bu gelenein renim indeki ikinci
adm im i bu. G erek renim in, k k n ikinci blm yle
balad n syledi don Juan; bu bl m n yannda birinci b
lm o cu k o yunu gibi kalrm . yice u stalam ak gerekirm i
bu ikinci blm de; en azndan yirm i k ez falan yutulm as ge-
RETLER
117
rekirm i. A ncak b u ndan sonra nc adm a geilebilirm i.

S ordum , B u ikinci blm ne y ap a r?
eytan o tunun ikinci blm grm ek iin kullanlr.
O n unla, insan y k seklere u ar ve istedii y erd e ne olup b iti
yor, grr.
S ahiden insan h avada uab ilir m i, don J u a n ?
Tabii uar. D em itim ya, eytan otu erk arayanlar iin
dir. k in ci blm de ustalaan kim se, d ah a fazla erk kazanm ak
am acy la ak la h ayale gelm edik eyler y ap m ak ta kullan ab ilir
ey tan o tu n u .
N asl eyler, don Ju a n ?
S yleyem em . H erkes iin fa rk ld r b u .
2 8 O ca k 1963, P a za rtesi
D o n Juan unlar syledi: kinci blm b aary la tam am
larsan, yalnzca bi adm daha g sterebilirim sana. B en eytan
o tu n u ren irk en anladm ki bana gre bi ey deilm i; ben
de d ah a fazla izlem edim bu renim y o lu n u .
N eden braktn, don Ju a n ?
H er k u llan m ak isteyiim de eytan otu, az k alsn, ld
recek ti beni. Bi k ezin d e lyorum sanm tm . A m a gene de
b t n o aclardan k an a b ilird im .
N asl? A clar g iderm ek iin zel b ir yntem mi v a r?
E vet, v ar bi y o l.
B ir form l m var, bir ey m i y ap ly o r?
B rak m am ak , aslm ak diye bi yol var. rnein, ben ey
tan otunu ren irk en yle istekliydim ki! o cu k lar tuttuklar
ekeri b rak m azlar ya, b en de yle tutuyordum h er eyi! ey
tan otu, m ily o n larca yoldan bi tanesidir yalnzca. Z aten n eyi
alrsan al, m ily o n larca eyin iinden sem i olu rsun onu (un
ca m in o entre ca n tid ades de cam inos). O n edenle, bi y ola salt
bi yol o larak b ak m ay u n u tm a sakn! T uttuun bi yolu b rak
118
m ak istersen, b rak gitsin; hibi ey balam asn seni orda k al

m aya! B u t rd en bi akla kav u m ak iin dzenceli bi y a
am srm elisin. te ancak o zam an bi yo lu n yalnzca h erh an
gi bi yol olduunu anlayabilirsin; yreini dinleyip yolu b
rak m akla ne kendine ne de b akalarna yzkaras getirm i ol
m ay acan bilirsin. A m a bi yo ld a kalm a ya da ondan caym a
kararn, k o rkunun ya da doym azln etk isiy le verm e. U y ar
yorum seni. B tn yollar aratr, incele. stediin k ad a r dene
onlar. S onra da u tek soruyu sor kendine; am a yalnzca k en
dine... A ncak ok yal b irisinin sorabilecei bi sorudur bu.
B en genken v elinim etim bi gn bana bunu anlatm t; am a
kanm n k aynad o d nem lerde p ek anlam am tm ne dedi
ini. im di anlyorum . S ana da syleyeyim : bu yolda yrek
v ar m dr? T m yollar zdetir; bi yere gtrm ezler. allk
lardan geen y a da a llk lara gtren yollar. D iyebilirim ki
k endi yaam m da ok uzun yollardan getim ; am a bi yere
varm deilim . V elinim etim in sorusu anlam tay o r im di.
Bu y o lda y rek vardr, brnde yoktur. B irinde elenceli,
sevin d olu bi yolculuk yaparsn; stnde yrdke onunla
b ir olursun. br seni d o d uuna pim an ettirir. B iri sana
g verir, br kreltir.
18 N isa n 1963, P azar

16 N isan S ah akam , don Ju a n la D a tu ra bitkilerinin b u lu n
duu tep elere ktk. K endisini orad a yalnz bana b rak m a
m vc o ralard a beklem em i istedi. saat k ad a r sonra elinde
krm z beze sarl bir eylerle dnd. E ve dnerken bohay
gsterip, iin d ekilerin, b an a verecei son arm aan olduunu
syledi.
B unun, artk b an a b ir ey retm eyecei anlam na m
g eldiini sordum . O da aklayarak benim yetim i bir b itk i
m in old u u n u v e onun b itk ilerin e g ereksinim em in k alm ad
n syledi.
RETLER
119
A k am a doru odasnda oturm utuk; p rl prl bir havan

getirdi. H avann i ap 15 santim etre kadard. B yk bir
b o h ay ap iinden birka ufak dem et kard. kisini ayrp
y erde serili hasrn zerine, yan bana koydu. S onra da eve
g etird i i bohadan ayn boyda drt dem et kard. B unlarn
to h u m olduunu syledi ve ince toz haline gelene dek h avan
da d vm em i istedi. lk bohay aarak iindekilerden biraz
n hav an a boaltt. Yank eker renginde yuvarlak, kupkuru
to h u m lard bunlar.
H avanelini alp dvm eye baladm ; ok gem eden don
Juan dzeltti beni. H avanelini nce havann bir yanna bastr
m am ve k ay drarak kar yana doru srm em i syledi. T o
h u m lar ne yapacan sordum . Bu k onuda k o n u m ak istem e
di.
lk kez tohum lar tm ek ok zor geldi. D rt saat srd
ii bitirm em . O turu biim im den tr srtm arm t. Yere
uzanverdim ; o rackta uyum ak istiyordum . A m a don Juan
b r bohay aarak bir parasn havana boaltverdi. Bu to
hum lar, dem in k ilerden az daha k o y u ca renkteydi, ve topak
topakt. B ohada k alan eyler toz durum undayd; ufack y u
v arlak koyu renkli paracklar...
K am m ackm t; am a don Juan, renm ek istiyorsam ,
k u rallara uym am g erektiini syledi. kinci blm n g izleri
ni ren irk en yaln zca biraz su iebilirm iim ku rallara gre.
nc b o h ad aysa bir avu canl, kara renkli buday
biti vard; sonuncu bohadan da taze, ak renkli, lapam s y u
m u ak lk ta to h u m lar kt. A m a yum uak grnm lerine k ar
n lifliydiler; ince kvam l bir ham ur durum una g etireb il
m em ok zor olm u tu bunlar. A m a don Juan b yle istem iti.
D rt bohann iindekileri ezm e ii bitince, don Juan y ei
lim trak b ir sudan iki fincan doldurarak bir gvece boaltt;
g veci atee koydu. Su kay n ar k aynam az ilk ttm to
h um tozunu iine boaltt. D eri kesesinde tad uzun, sivri
u lu bir tahta y a da kem ikle kartrm aya balad. Su gene
k ay n aynca, hazrladm z br eyleri b irer birer, ayn yolu
izleyerek, koydu. S onra ayn sudan bir fincan daha ekledi.
120
H a fif atete yava yava kay n am ay a brakt.

A rtk kk ezm e zam annn geldiini bildirdi. E ve g etir
dii b o h adan zenle uzun bir D a tu ra kk kard. A a
yukar k rk san tim etrelik b ir k k t bu. K alnd; on iki on
san tim etre apnda... B unun, ikinci blm olduunu, henz
ken d i k k o ld u u iin bu ikinci bl m de ken d isin in lt
n syledi. G elecek kez eytan otu ierken kendi kkm
k en d im lm em gerekecekm i.
K o sk o ca havan nm e itti; ben de tpk onun ilk blm
ezdii gibi ezm eye baladm . B en ezerken o, ne yapacam
anm satyordu. B u yeni kk ham uruna d a su dkp gece se
rinli in d e k u ru m ay a braktk. B u srada gv ete k aynam akta
o lan b u lam a iyice k atlam t. D on Juan gveci ateten in
dirip bir fileye yerletirdi; fileyi od an n tavanndaki b ir kirie
ast.
O n yedi N isan gn sabah saat sekiz sularnda don Jua n la b irlikte kk zn suyla szm eye koyulduk. A k, g
neli bir gnd; don Juan bunu, eytan otunun beni sev m esi
ne yordu. B eni grdke, eytan otunun ona nasl kt d av
randn an m sadn syledi.
K k znn szlm esi de tpk birinci blm deki gibi
o luyordu. A k am a doru st suyunu sekizinci k ez dktkten
sonra b ir kak d olusu sarm trak b ir m adde kald kabn d ib in
de.
D on J u a n n od asn a dndk; orad a daha alm am iki
to rb a duruyordu. B irini aarak elini iine daldrp torbann
azn b r eliyle bile in in ev resin d e bzd. Torbann iin
deki elin in d u ru u n d an bir ey tuttu u n u karabiliyordum .
B irden torbay elinden, b ir eldiven gibi, ters yz edip sy r
verdi. Elini y zm e uzatt. B ir k erten k ele tutuyordu. O n san
tim etre k ad a r y aklatrd hay v an n b an gzlerim e. A znda
b ir tu h aflk vard kertenkelenin. B ir iki saniye baktm ; irk ile
rek g eriye frlay v erd im . K ertenkelenin az k ab a ilm iklerle
dikilm iti. D on Juan k erten k eley i sol elim le tutm am b u y u r
du. Y akaladm . A vucum u ite ite kvranyordu. im b u lan m
RETLER
121
t. E llerim terlem eye balad.

S onuncu torbay alarak, ve ayn h arek etleri yaparak bir
kerten k ele d aha kard. O nu da yzm e tuttu. B aktm ; gzkap ak lar b irb irin e dikilm iti. Bu kerten k eley i de sa elim le
tu tm am buyurdu.
B aylacak du rum a gelm itim . kisini de yere atp ordan
k am ak iin d ay anlm az bir istek duyuyordum .
S km a h ay v an ca zlar! dedi don Juan; hi o lm azsa se
si beni rahatlatm ve ynlendirm iti. N eyim olduunu sordu.
C iddi g rnm eye alyordu am a d ay anam ayp glm eye
b alad. P arm aklarm gevetm eye aly o rd u y sam da elle
rim srlsklam tere battndan k erten k eleler kaya kaya k u r
tu lm ay a abalyorlard. K k keskin p eneleriyle elerim i
trm alam alar; sonsuz bir tiksinti ve skntya bouyordu b e
ni. G zlerim i kapadm , dilerim i sktm . K ertenkelelerden bi
ri bile im e trm an m aya balam t bile; ban hzla b ir ekiverse, elim den k urtulacakt. B edensel bakm dan tu h af bir
um u tsu zlu k , d ay anlm az bir tedirginlik duy g u su n a k ap lm
tm . D ilerim in arasndan don J u a n a ho m u rd an arak bu uur
suz eyleri ben d en alm asn syledim . B am , elim de o lm a
yarak, sallan m ay a balam t. D on Juan akn akn gzle
m ek tey d i beni. Ay gibi hom urdanyor, kvranyordum . D on
Ju an kerten k eleleri torbalarna koyarak glm eye balad. Ben
de glm eye altm , am a m idem sancyordu. Yere ktm .
B eni en ok, k erten k elelerin p en eleriy le avularm trm ala
m alarn n etk iled iini anlattm ona. O da, eer renim iin
g erekli kararllk v e erekten yoksunsa, bir insan ldrtacak
ok eyin bulun d uunu; am a duygularn, kesin ve eilm ez
am alar olan b ir insan iin engel o lam ayacan; nk b y
le b ir insann d u y gularn denetim altnda tutabileceini sy
ledi.
D on Juan biraz bekledi ve ayn h arek etleri y ap arak k e r
ten k eleleri gene avularm n iine yerletirdi. B alarn y u k a
ry a d oru tutarak o k ar gibi akaklarm a s recekm iim ; bu
nu y ap arken de o n lara bilm ek istediim ne varsa so rab ilirm i
im.
122
N e yapm am istediini pek anlam am tm . K endi k en d i

m e sorup y an tlayam adm ne varsa kertenkelelere so rab ile
ce im i yineledi. B irka tane de rnek verdi: gnlk yaa
m m da g rm ed iim kim selere ilikin sorular sorabilirm iim ;
yitirilm i n esn elerin n erede bulunabileceini, grm ediim
y erlerle ilgili so ru lar falan sorabilirm iim . S onunda ke h a n et
ten sz ettiini akm tm . Y reim oynam , gm gm v u ru
yordu. S oluk alam yordum .
B eni u yararak bu iin balan g cn d a kiisel sorunlarm
sorm am am syledi. K endi d m d ak i k o nularla ilgili sorular
sorm am tledi. abucak ve aka d nm eliym iim ,
y oksa d n celerim i geri evirem ezm iim .
lg n lar gibi bilm ek istediim bir ey dnm eye a b a
ladm . D on Ju an beni zorlayp duruyor, am a her nedense bir
trl kerten k elelere so rm ak istediim bir ey d n em iy o r
dum .
S kntl bir sreden sonra aklm a bir ey gelm iti. B ir z a
m an lar b ir k itap lk ta o k sayda kitap alnm t. K iisel bir
sorun deildi bu, am a gene de m erak ediyordum . K itaplar
alan kim se ya d a kim selerin k im ler o labileceine ilikin h i
bir nyargm yoktu. K erten k eleleri akaklarm a srterek h r
szlarn kim o ld uunu sordum .
B ir sre so nra don Juan kerten k eleleri torbalarna koyup,
k k lerle ve b u lam alarla ilgili aklanacak p ek ok yle derin
g izler bu lu n m adn syledi. B ulam a, ynlendirirm i; k k
ler de h er eyi apak gsterirm i. A sl h ik m et k erten k eleler
deym i. kinci bl m d ek i btn by lerin gizleri onlarda
saklym . B u n lar zel bir k erten k ele tr m dr, diye so r
dum . yleym i. n san n kendi bitkisinin evresinden gelm e
leri gerekirm i; o n larla arkada olm ak gerekirm i. A rkadalk
k u ran a dek de uzun sre tm ar edilm eliym iler. O nlar iyi
besley erek k u ru lab ilirm i bu arkadalk.
Bu ark ad aln ned en bu denli nem tadn sordum .
O da bu k erten k elelerin ken d ilerin i ancak iyi tandklar k im
selere y ak alattrd k larn , eytan otunu ciddiye alan bir k im
RETLER
123
senin kertenkeleleri de ciddiye alm as gerektiini anlatt.

K erten k elelerin, bulam ala kkn h azr ediliinden sonra ya
k alan m alarn n bir kural olduunu belirtti. leden sonra ge
saatlerde yak alam alym onlar. K erten k elelerle dostluk ku
ram ay an k im selerin gnlerce uratklar halde onlar y akala
yam ayacaklarn, oysa bulam acn bir gnden fazla dayanm a
yaca n da ekledi. A rdndan da k erten k eleler yakalandktan
sonra n eler yaplacana ilikin uzun u zadya b ilg iler verdi.
K erten k eleleri yakaladktan sonra onlar torbalara koy
m alsn. S onra birisini alp onunla konuursun. O nu incittiin
iin z r dilersin; sana yardm c olm as iin yalvarrsn. Bi
tah ta ineyle azn dikersin. D iki iin agavenin liflerinden
iplik, bi ch o y a dikeninden de ine yaparsn. lm ikleri gergin
tutarsn. S onra br k ertenkeleye de ayn eyleri sylersin ve
g zk apaklarn birbirine dikersin. G ece olana dek bitirirsin bu
ileri. A z d ik ili kertenkeleyi alr ve ona neyi bilm ek istedi
ini sylersin. G idip senin adna grm esini istersin. G rdk
lerini baka kim selere anlatm asn da hem en geri dnsn diye
azn d iktiini anlatrsn. K ertenkelenin b an a biraz b ula
m a srersin; sonra bulam acn iine koyarsn. O debelenip
d u ru r bulam ata. S onra alr yere koyarsn. S enin iin uurlu
olan yne doru giderse, b yk b aaryla sonulanr; ters
y nde g iderse baarsz olur. K ertenkele sana doru (gneye)
y rrse, k sm etin olaanst biim de ak saylr; am a senin
b u lu n d u u n yerden uzaa doru (kuzeye) ynelirse, byk
skn tlarla k arlaacak sn dem ektir. lm en bile olasdr! Bu
nedenle, b aktn ki senden uzaa doru gitm ekte... E n iyisi b
rak m ak tr bu ii. H em en! H em en o anda k arar verm elisin b
yy bozm aya. B ozarsan, kertenkelelere sz geirm e erkini
yitirirsin, am a lm ekten iyidir bu. te yandan, bu uyarm a
k arn byy srdrrsen, o zam an da b r kertenkeleyi
alr, kz k ard ein in yksn dinlem esini ve sana an latm as
n s y lersin .
A z d ikilm i bir kertenkele nasl o lu r da grdklerini
an latabilir? K o num asn engellem ez m i dikili a z?
A zn n d ikili oluu, yksn yabanclara anlatm asn
124
D O N JU A N IN RETLER
nler. H erkes k erten k elelerin kon u k an olduunu bilir; her

yerde d urup k o n u u r bu hayvanlar. H er neyse, nce bann
ark asn a b iraz b u lam a srersin. S onra da akana srersin.
A m a dikkatli ol, alnnn ortasna bulam asn bulam a. re
n im in in b alan g cn d a kertenkeleyi bi sicim le ortasndan b a
layp sa o m zu n a asarsn. B ylece yitirm em i ve incitm em i
o lu rsu n kerten k eleyi. A m a ilerleyip de eytan otunun g c y
le iyice tan tk tan sonra k erten k eleler buyruklarn d in lem e
yi renirler, o m zu n d a tnerler. K erten k elen in bandaki b u
lam ac sa ak a n a srdkten sonra iki elinin parm aklarn
b u lam aca sokarsn; nce akaklarna, sonra da y znn iki
y an n a srm eye balarsn. B ulam a abucak kurur; sen bika
k at svarsn y zn bulam ala. A m a h er k ezinde nce k e rte n
k elen in ban a srersin, sonra p arm ak larn kullanrsn. G r
m eye giden k ertenkele, eninde son u n d a d n er v e y o lcu lu u
nu k z kard ein e anlatr. K r k erten k ele de dinlediklerini sa
na, seninle trde im iesine, aktarr. B y bitince, k erte n k e
leyi yere brak rsn gitsin diye. A m a n ereye gittiine b ak m a
lsn. E llerin le d erin bi u k u r aarsn; kullandn her eyi
o raya g m ersin .
Saat alt su larn d a don Juan kk zn kabndan syrp
yass b ir ist p arasnn zerine koydu. S arm trak niastam s
b ir g rnm vard ve b ir ay k a n d an azd. Yarsn alp
bir fincana k o ydu, zerine sarm trak bir su dkt. F incan
sallay a sallaya zn suda z lm esin i salad. F incan bana
uzatarak im em i syledi. Tatsz bir eydi am a az b ir aclk b
rakt azm da. Su ok scak olduundan azm yanm t. B ir
ara y rek v u ru larm hzland, am a o k gem eden gene g ev
edim .
D on Ju an iinde b u lam a bulunan b r kab ald. B u la
m a k atlam a benziyordu; parlak b ir yzeyi vard. P arm a
m b astrm ay a altm kabuuna; bunu gren don Juan fr
layarak geldi elim i ekti. ok tedirgin olm utu. B unu y ap m a
m n ok d n cesizce bir h arek et olduunu, gerekten re n
m ek istiy o rsam d ik k atsizlik ten v azg em em gerektiini s y le
di. B ulam ac g stererek , onun bir erk olduunu ve hi k im se
RETLER
125
nin onu n ne tr bir erk olduunu bilem eyeceini anlatt; an

cak insan o lduum uza gre bunu y ap m ad a n edem ediim izi,
am a hi olm azsa ona yaraan saygy g sterm em iz gerektii
ni belirtti. Yulaf unundan yaplm a b enziyordu karm. Bu
k vam bulm as iin ep ey niasta olm as gerekti iinde. D on
Juan, kertenkele torbalarn getirm em i istedi. Az dikili k er
tenkeleyi kararak zenle bana verdi. K ertenkeleyi sol elim e
vermiti; p arm am la bir para bulam a alp kertenkelenin
bana srm em i syleyerek, dediini yaptm . D on Juan, im
di de, kertenkeleyi kab a sokarak tm gvdesini bulam alam am istedi.
S o nra da kertenkeleyi kaptan karm am syledi. Kab
alp, evinden pek uzak olm ayan kayalk bir yere gtrd b e
ni. B y cek bir kayay gstererek, o k ay a sanki b enim D a tu
ra bitkim imi gibi, nnde durm am , kerten keleyi y zm e
do ru tutarak ona bilm ek istediim eyi sorm am , gidip y a
ntm bulm as iin ona yalvarm am syledi. K endisini rah at
sz ettiim iin kertenkeleden z r d ilem em i ve karlnda
btn kertenkelelere kar sevecence davran ac a m a ilikin
sz verm em i istedi. Sonra onu sol elimin, daha nce bir yara
am olduu, y zk parm a m la o rtaparm a m arasnda tut
m am ; ve o k ayann evresinde, daha nceleri eytan otunu
ikinci k ez diktiim zam an yaptm gibi, dans ederek d o lan
m am buyurdu. O za m a n yaptm h er eyi anm sayp a n m
sam adm sordu. B en de anm sadm syledim . H er eyi
tpks tpksna yinelem eliym iim ; eer anm say am azsam ,
her ey zihnim de apak olana dek beklem eliym iim . yice
d n m ed en a b ucak yapverirsem bunlar, so num un kt
olacan byk bir ciddiyetle aklad. En son i de az d i
kili kertenkeleyi yere brakm ak ve ne yne gittiine b a k m a k
m. B u d en eyim in so nucunu byle anlayabilirm iim ; n k
insann dikkatini datr da svverirm i bu kertenkeleler.
H enz hav a kararm am t. D on Juan ge bakt. Seni
yalnz brakacam , dedi ve yryp gitti.
B tn anlattklarn uyguladm ve kertenkeleyi yere b
raktm. Kertenkele, braktm yerde hareketsiz duruyordu.
126
Sonra bana bakt ve doudaki kayalklara doru seirterek

kayboldu gitti.
K ayann dibine oturdum bitkim e bakarcasna. Derin bir
tasa sarmt benliimi. Az dikili kertenkeleyi dndm .
O n u n bu yabans yolculuunu, gitm eden nce bana yle b a
kn dndm . K orkutucu, tedirgin edici dncelerdi b u n
lar. K end im i kertenkelenin yerine koyuyor, bir baka yabans
yolculua kyordum . O la ki benim yazgm , salt, grmekti;
o anda g rd m hibir zam an an latam ayacam sezm i
tim. Artk iyice kararm t hava. n m zd e k i kayalar zor se
ebiliyordum . D on J u a n n szlerini anm sadm : G n
iki dnya arasndaki o yark!
U zunca bir duraksam ad an sonra y ap m am gereken eyle
ri y ap m aya baladm . B ulam a, y u la f un undan yaplm gibi
grnyorsa da, dokununca, baka bir kvam dayd. ok ince
ve souk bir kre m gibiydi. Tuhaf, k eskin bir kokusu vard.
Dedii yerde bir serinlik brakyor, h em en kuruyuveriyordu.
akaklarm on bir kez ovaladm . H erhangi bir etkisini hisset
m edim . Sezgi ya da duyg ularm d aki en kk deiiklikleri
bile dikkatle izlem eye alyordum , am a ne beklediim i ben
de bilm iyordum . G erekten bu du y u m sam am n niteliini
kavrayam yor, ipular arayp duruyordum .
akaklarm daki bulam a kurum u, pul pul soyulm aya
balamt. Biraz daha srm eye balyordum ki, baktm J
po nlar gibi topuklarm n zerinde oturm uum . H em de uzun
bir sreden beri d u ru m u m u deitirm eden. Yerdeki tm sek
duvarm s bir eyin zerinde otu rm ak ta o ld u um un farkna
varm am iin ep ey za m a n gemiti. B unun tuladan yaplm
olduunu sanm tm , am a inceleyince, tatan olduunu g r
dm.
B u gei iyice sarsm t beni. yle anszn olm utu ki, iz
leyebilm em olanakszd. Bir d teym iim gibi, grdkleri
m in elerini dank biim de alglayabiliyordum . N e var ki,
btn oluturan p aralar deim iyordu. ylece kalyorlard;
onlar yakalayp teker teker inceleyebiliyordum . Peyote yut
tu um zam anlar o ldu u gibi ok ak ve gerek bir biim de
RETLER
127
deildi grdklerim . Biraz sisli, okayc, ssl bir nitelikleri

vard. Kalkp kalkam ayacam bilem iyordum ; derken, b ak
tm, bir baka yerdeyim. B ir m erdivenin banda d uruyor
dum; H. de, bir kz arkadam , alt y anda duruyor. Ateli gz
lerle bakm akta. Delice bir parlt var gzlerinde. lm s
bir k ahk aha att. K orkm utum . H. m erdiven den km aya b a
lad. S aklanm ak iin kam ak istedim; nk bir zam anlar
gene saptm t. Bu dnce gelmiti aklma. Bir stunun ar
kasna saklandm , beni grm eden geti ordan. im di de
uzun bir yolculua kyor dncesi geldi aklm a bu kez.
A nm sad m son dnce de uydu: H e r saptnda nce
byle gler.
Birden sahne iyice belirginleti; de b enzer yan yoktu
artk. O laan bir sahneydi grdm , am a pencere cam nn
ardndan izliyordum onu sanki. S tunlardan birine d o k u n a
ym dedim se de hareket edem ediim i anladm. G ene de, sah
neyi dilediim kadar izleyebileceim i bilm ekteydim . O lanla
rn iindeydim am a onlardan bir para deildim.
Ussal dnceler ve tezler t bam a. K anm ca ola
an ve ayk bir bilinlilik durum undaydm . H er e, benim
olaan srelerim de olduu gibiydi. G ene de bunun olaan
bir durum olm adn biliyordum.
Sahne birden deiiverdi. Gece vaktiydi. Bir binann giriindeydim. Binann iindeki karanlk, bir nceki sahnede
havann gneli, ak ve gzel olduunu anm satt bana. A m a
o zam an bana yle doal gzkm t ki, farkna bile v arm a
mtm. u anda grdklerim i inceledike, gen bir adam n
srtndaki torbayla bir odadan km akta oldu un u bulgula
dm. Birka kez g rm t m bu kim seyi, am a tanm yordum .
Yanm dan geip m erdivenlerden indi. O srada kuruntularm ,
ussal ikilemlerimi unutm utum . K im bu h erif? diye d n
dm. Ne diye gr yo rum o nu ?
Sahne gene deiti; imdi de o adam, kitaplar bozarken,
kim i yapraklarn kesip yaptrrken, k im i iaretleri silerken
falan gryordum . S onra baktm , kitaplar dzgn bir b iim
de bir sanda yerletirmekte... st ste k on u lm u birka san-
128
dik vard. Buras, adam n odas falan deil, bir ambard. B a

k a im geler takld kafam a, am a p ek belirgin deildi bunlar.
Sahne buland, bam d n m eye balad. D on Juan om zu m u
sarsarak uyandrd beni. K a lk m am a yardm etti. Birlikte evi
nin yolunu tuttuk. B u lam ac akaklarm a srm em le u y an m am
arasnda bu uk saat gemiti. A nc ak grdklerim on daki
ka iine smt. O lduk a iyi hissed iyo rdu m kendim i. Yal
nzca atm ve uy u m ak istiyordum.
21 Nisan 1963, P a zar

D on Juan dn gece bu son deneyim lerim i anlatm am istem i
ti; am a ko n u am ay a cak denli u yku m vard. D ncelerim i toparlayam yordum . B ugn, uyanr uy anm az, gene istedi anlat
m am .
A nlattklarm bitince, B u H. adl kzn saptm old u u
nu kim syledi s a n a ? diye sordu.
K im se sylem edi. Yalnzca aklm a gelen dncelerden
biriydi b u .
Bunlar kendi d ncelerin sanyorsun deil m i?
B unlarn kendi dn celerim olduunu, ancak H . nn
hastaln nereden kardm anlayam adm syledim.
T u h af dncelerdi bunlar. yle, yoktan gelivermilerdi akl
ma. D o n Juan y z m e bakarak yle bir szd beni. D e d ik
lerim e inanp inanm adn sordum ; o da glerek hareketle
rim de dikkatsizliin zaten b enim h uyu m olduunu syledi.
N e yanllk yaptm , don J u a n ?
K ertenkeleleri d in lem en gerekirdi.
Nasl d inley ec ek tim ?
O m zu n d a k i k k kertenkele, kz kardeinin grd
eylerin hepsini anlatyordu sana. S ana sesleniyordu. H e r e
yi anlatyordu sana, am a senin dinlediin falan yoktu. K e rten
kelenin szlerini kendi dncelerin sand n.
RETLER
129
A m a benim kendi dncelerim di onlar, don Ju an !

Deildi. B ynn iyz byledir ite. D in lem ek gere
kir bu grnen eyleri, onlara bakp izlem ek yerine. Ayns
bana da olmutu. Tam seni uyaracaktm ki, velinim etim in b e
ni bu ko nud a uyarm adn anm sad m .
Senin deneyim in de benim ki gibi mi olm utu, don Ju
an ?
Hayr. Benim kisi cehennem yo lcu lu una benzemiti.
A z kalsn l yordum .
Nasl olm u tu ?
Belki beenm em iti eytan otu beni; belki de sorm ak is
tediim ey yeterince ak deildi kafam da! Senin d nk so
rundaki gibi. Kitaplara ilikin soruyu sorduunda, ola ki o k
z geirm itin ak lndan.
A n m sam y o ru m .
Hi yanlm az kertenkeleler; aklndan geirdiin her e
yi soru sanrlar. Kertenkele dnp sana H . yla ilgili, kim senin
anlayam ayaca eyler anlatt. Sen bile anlayam azsn; nk
aklndan neler geirdiini bilmezsin k i!
Ya grd m br ey ?
O soruyu sorduunda, dncelerin dinginm i dem ek.
te bu by yle yaplr; ak, dingin bi zihinle.
Yani o kzla ilgili grdklerim i n e m s e m e m e m mi g e
rekir?
Nasl nem sersin ki? K ertenkeleciin hangi so ru lan y a
ntladn b ilm e d en ?
Yalnzca bir soru sorulduunda kertenkele dah a ak
olarak m yantlar?
Evet, yle. Tek bi dnceyi srekli olarak tutabilirsen
aklnda...
A m a o tek dnce yaln bir dnce deilse, ne yapar
sn o zaman, don J u a n ?
D nceyi deitirm eden srdrebilirsen, baka eylere
atlam azsan, o zam an aka anlar kertenkelecikler seni; sen
130
de onlarn yantlarn aka anlarsn.

G rlen eyler srd srada kertenkelelere daha b a
ka sorular da sorulabilir m i?
Hayr. K ertenkelenin anlattklarna bak m ak iindir bu
grlen eyler. O nun iin, baklacak deil de dinlenecek ey
lerdir bu grntler, dem itim sana. Kiisel olm ayan k on ula
r ele alm an o nedenle sylem itim sana. Genellikle, soru, in
sanlarla ilgiliyse onlara dokunm ak, onlarla konum ak zle
m in ylesine gl olur ki, kertenkele susar ve by bozulur.
Seni kiisel olarak ilgilendiren eyleri grm eye alm adan
nce u anda rendiklerinden ok daha fazlasn bilm en g e
rekecektir. G elecek kez daha dikkatle dinle. Kertenkeleler,
em inim , sana ok, pek ok ey anlatmlardr; ne var, sen d in
lem iy ord un.
19 Nisan 1963, Cuma

B ulam a yap m ak iin ttm eyler nelerdir, don Juan?
eytan otu tohum laryla, tohum larla yaayan kimi b u
day bitikleri. H e r birinden birer avu... N e kadar kon u laca
n belirtm ek iin sa avucunu gsterdi.
B unlardan birini tek bana alrsak ne olur, diye sordum.
O da, byle bir eyin eytan otuyla kertenkelelere kar k
m ak olacan anlatt. A m an karna alm a kertenkeleleri,
diye ekledi, O zam an, ertesi gn akam ge vakitte bitkinin
bulunduu yere gitm en gerekir. B tn kertenkelelere seslenip
sana yardm eden iki kertenkelenin ortaya kmalarn diler
sin. H er yan ararsn ortalk iyice kararana dek. Onlar bula
m azsan, ertesi akam sil batan ararsn. Yeterince glysen
ikisini dc bulursun. O za m a n h em en yersin onlar, h em en ora
ckta. Bilinm ezi g rm e yetisine kavuursun bylece, hem de
srekli olarak. B u b y y y apm ak iin kertenkele falan yaka
lam an gerekm eyecek bi daha. O nd an sonra, yaamlarn se
nin iinde srdrrler.
RETLER
131
Yalnzca bir tanesini bulursan ne o lu r?

Yalnzca bi tanesini bulursan, oradan ayrlrken brakr
sn onu. lk gin bulursan onu, nasl olsa b r n de yarn y a
kalarm deyip, sakn gtrm e yannda! A ranzdaki dostluu
bozar bu hareket.
Ya hi bu lam azsam onlar?
En iyisi de budur zaten senin iin. H er by yapnda
iki kertenkele yakalam an gerektiini gsterir bu; bi de senin
bamszln belirtir.
Nasl bam sz y ani?
eytan otuna kle olm uyorsun d em ektir bu. K ertenkele
ler senin iinde yaasalard, eytan otu brakm azd yakan
hibi z a m a n .
E, kt m yani b u ?
Elbette ktdr. Senin baka her eyle olan ilikini ko
partr. Yaamn b oyunca onu dost olarak yetitirmen, ona
bakm an gerekir. yle avucunun iine alr seni. O nun ege
m enlii altnda tek bi yol kalr sana; o da onun yoludur.
Ya lm lerse bu kertenkeleler?
Birini ya d a her ikisini l olarak bulursan, bi sre b
y yap m am a n gerekir. Bi sre uzak durursun.
B aka diyecek bi ey kalmad. Kurallar anlattm sana.
Bu byy kendi bana her uygulaynda, bitkinin nnde
oturduun zam an sana rettiim btn eyleri dikkatlice ya
parsn. Bi ey daha var. By tam am lanan a dek y em ek im ek
y o k .
6
D a tu ra kkim n ikinci blm n hazrlam adaki yeni bir y n
temi retecekti imdi don Jan bana. Bu iki reti arasnda
geen sre iinde don Ju an yalnzca bitkim in nasl gelitiini
sorm akla yetinmiti.
2 7 H a ziran 1963, P erem b e

D on Juan, eytan otunun yoluna btnyle girm eden nce,
onu snam akta byk yarar vardr, dedi.
Nasl olur bu snam a, don J u a n ?
Kertenkelelerle bi b aka by d ah a yap m an gerekir.
K ertenkelelere bi soru daha sorm ak iin gereken tm elere
sahipsin; bu kez b enim y ard m m o lm ad an ...
Bu byy y a p m a m ok m u gerekli, don Ju an ?
RETLER
133
eytan otunun sana kar besledii duygular renm ek

iin en iyi yntem budur. O b oy una snar du ru r seni; sen ne
diye snam ayasn onu? B u yolculuun herhangi bi noktasn
d a u ya da bu nedenle artk ilerlem ek istem ezsen, durursun;
brakverirsin o yolu.
29 H a ziran 1963, C um artesi

eytan otu konusunu attm gene ortaya. D on J u a n n bu k o
nuyu derinlem esine anlatmasn istiyordum , am a beni by
ilerine sokmadan...
K o nu m aya balatm ak iin, kinci blm salt nbili
am acyla kullanlr, deil mi, don Ju a n ? diye sordum.
Salt nbili am acyla deil. Kertenkele bys ikinci b
lm n yardm yla renilir; bylece eytan otu da snanm
olur. A m a gerek u ki, ikinci blm baka am alarla kullan
lr. K ertenkele bys yalnzca balangcdr iin.
Peki, baka nasl kullanlr, don J u a n ?
Yant vermedi. K on uyu deitirerek kendi bitkim in e v
resindeki D a tu ra bitkilerinin ne byklkte olduunu sordu.
D on Juan, E rkeinin nasl ayrt edileceini retm itim
sana, dedi. im di bitkilerine git ve ikisinden de getir bana.
nce eski bitkine gidip yam urun at su yoluna dikkatlice
bak. Yamurun tohum lar epey telere srklem i olm as g e
rek. Yamur suyunun akyla oluan yarklara (za n jita s) b a
karak ak ynn bul. Sonra kendi bitkine en uzak olan bit
kiyi belirle. A rad a yetien tm eytan otu bitkileri enindir.
Sonra, bunlar tohum lannca, her bitkiden kan su yolunu iz
leyerek, bu yolun zerindeki bitkilerden kendi blgeni geni
letebilirsin.
Bir k esm e aleti y apm ak iin ayrntl bilgiler verdi. K
kn kesilm esi u biim de yaplm alym : nce keseceim bit
kiyi semeli ve k k n sapla birletii yerin evresindeki to p
ra am alym m . Sonra, kk dikerken ettiim dansn tp-
134
ksm yapm alym m . A rdndan, sap kesip kk toprakta b

rakm alym m . Son olarak da, kkn evresini krk santi
m etre k adar kazm alym m . Bunlar yaparken hi k o n u m a
m am ve duygularm aa vurm am a n gerekirmi.
ki bez parasyla gidersin bu ie, dedi. Yere serer, bit
kileri zerlerine koyarsn. Sonra bitkileri keserek dem etler
yaparsn. Srasn kendin belirlersin; am a hangi srayla gitti
ini unutm a sakn! ok nem lidir bu. in bitince bitkileri h e
m en bana getir.
6 Tem m uz J963, C um artesi

1 T em m uz Pazartesi gn don J u a n n istedii D a lu ra bitki
lerini kestim. K im se beni grm esin diye bitkilerin evresinde
dansm y apm ak iin havann kararm asn bekledim. imde
bir korku vard. Birisi bu tu h af hareketlerim i gzetliyorm u
gibi geliyordu bana. D aha nce biri erkek biri dii olduunu
sandm iki bitkiyi semitim. H er ikisinin kklerini krk
santim etre kadar kesm em gerekiyordu. Bir tahta ubukla o
derinlie ulaana kadar kazm ak kolay i deildi. Saatlerce
uratm. K azm a iini bitirdiim de her yer karanlkt. A ncak
el fenerim i kullanarak kesebildim kkleri. Birisinin beni g
zetledii korkusu, allarn arasnda grecekleri korkusu
yannda hi kalmt.
ki T em m u z Sal gn bitkileri don J u a n n evine g tr
dm. Don Juan, bohalar aarak iindekileri inceledi. Kendi
bitkisinin tohum larndan da vereceini syledi. nm e bir
havan srerek bir kav a n o zu n iindeki topaklam kuru to
hum lar havann iine boaltt. B unlar buday bitlerince y en
mi tohum larm . T ohum larn arasnda ynla bu kck
yeil-siyah bceklerden vard. B unlar ayr bir tr bitikmi;
onlar karp baka bir k av ano za koym alym z. E lim e te
biri ayn bitiklele dolu b aka bir k avanoz tututurdu. B
cekler kam asn diye bir kt tklmt kavanozun iine.
RETLER
135
b r kez kendi bitkindeki bcekleri ku llanm an gereke

ce k , dedi don Juan. zerlerinde kk delikler bulunan to
hum zarlarn yararsn; bit doludur bunlarn ileri. Tohum zar
larn aarak iindekileri bi kavanoza syrrsn. Bi avu dolu
su bcek toplayp ayr bi kavanoza koyarsn. H rpalam aktan
ekinm e onlar. Saygl olaym, incitm eyim diye falan dn
me. Bceklerin yem i olduu topaklanm tohum lardan bi
avu, bcek tozundan da bi avu ayrr, kalanlar bitkine g
re u yanda bi yere (parm ayla gney do uyu gsteriyordu)
gm ersin. Sonra da salam, kuru tohum lar toplayp ayr bi
yerde saklarsn. stediin kadar toplayabilirsin. H er zaman
kullanlabilir bunlar. Tohumlar tohum zarlarndan orada
karrsan iyi olur; o zam an her eyi birden g m m olursun.
Don Juan, nce topaklanm tohumlar; sonra bitikleri,
en sonra da salam, kuru tohum lar d vm em i syledi.
Hepsi ince bir toz haline geldiinde, don Juan, kesip bohaladm D a tu ra paralarn ald. Erkek kk ayrp zenle
bir beze sard. Kalann bana vererek hepsini ufak paralara
dilm em i ve iyice ezerek kan suyu, dam lasn yitirm eden, bir
kaba biriktirm em i syledi. B ohaya k oyd u um sraya gre
ez m e m gerekiyorm u bunlar.
Dediklerini yapnca, bu kez kaptakilerin zerine bir fin
can kaynar su dkm em i; sonra da iki fincan su d aha eklem e
m i syledi. zeri cilal bir kem ik verdi ve kaptakileri b u n u n
la kartrm am istedi. Kaptaki lapay iyice kartrdktan son
ra atee koydum . O zam an da, artk kk hazrlayabilecei
miz! syledi; erkek kk kesilem eyeceinden onu byk ha
vanda ezm ek gerekiyordu. Arka baheye gittik. O, havan h a
zr etti, ben de daha nceki gibi baladm kk dvm eye. K
k suya yatrp gecelem eye braktk. Eve girdik.
Don Juan kalkn ca ben de uyandm. Hava, gneli, prl
prld. Kuru, scak bir gn balyordu. D on Juan gene, eytan
otunun beni beendiine emin olduunu syledi.
G ene kk ilem eye baladk. A k am a doru kabn di
binde sarm trak zden epey birikmiti. D on Juan stteki su
136
yu boaltt. Tam bu i bitti d iyordum ki, o, kab gene kaynar

suyla doldurdu.
L apa kabn atnn altndan alp geldi. L apa kaskat k e
silmie benziyordu. Kab eve gtrp zenle yere koydu. Ye
re oturdu. S onra anlatt.
Velinimetim, bitkinin d o m u z yayla kartrlabileceini sylerdi. Sen de yle yapacaksn. Velinim etim d o m u z y a
n benim adm a kendisi karrd; dem itim ya, bi trl sev em em itim bu bitkiyi yldzlarm z barm am t hi. Veli
n im etim o nun edkine sahip olm ak isteyenlerin en iyi so nu
lar, bitkiyi y aban d o m uzu nun yayla kartrarak alabilecek
lerini sylerdi. En iyisi de barsak yaym. A m a, istedii
ni se. K im bilir! Bakarsn, eytan otu dostun olur kar se
nin. O zam an, velinim etim in b ana nerdii gibi, b en de sana
bi yaban do m uzu avlam an, barsaklarnn yan (sebo de
tripa) karm an neririm. Eskiden, herkesin eytan otu tut
ku nu olduu zam anlarda brujol&r yaban dom uzlarndan ya
karm ak iin zel avlar dzenlerlerdi. En iri, en gl erkek
yaban dom uzlarn ararlard. Yaban dom uzlarnn kendilerine
zg byleri vardr; bam b ak a bi erk geer bunlardan insa
na. nanlm az bi erk! O gnlerde bile... A m a bylesi bi erke
rastlanm yor artk! o k bildiim bi konu deil zaten. yi bile
ne de rastlam deilim. O la ki bitki kendisi anlatr sana b
tn bunlar.
Don Juan bir avu dolusu d o m u z yan lp, iinde
kuru lapann b u lund uu k aba boca etti; sonra eline bulam
olan ya kabn kenarndan iine doru syrd. Kaptakileri,
yedire yedire, prtksz bir kv am a gelene dek kartrm am
syledi.
Karm saat k ad a r rptm. D on Juan ara sra kabn
iine bakyor, daha dolm adn sylyordu. S onunda tam am
olduunu syledi. rplrken iine karan havayla ak gri
bir renk alm, m acunlam t bulam a. atdaki br kabn
yanna ast bunu da. Yarna k ad ar orada brakacan, ikinci
bl m n iki gnde hazrlandn syledi. B u sre b oyunca
bir ey y e m e m e m gerekiyorm u. Su iebilirm iim am a y e
RETLER
137
m ek yiyem ezm iim .

Ertesi gn, 4 Tem m uz P erem be gn, do n Juan kk
kez szdrtt bana. Kaptaki suyu son d k m d e hava k arar
m aktayd. Sahanlkta oturduk. ki kab nne yerletirdi. K k
z bir ay ka kadard; beyazm s bir niastaya ben ziy or
du. B unu bir fincana k oyup stn suyla doldurdu. Fincan
eliyle evire evire sallad. indeki z suyla iyice karnca
fincan bana uzatt. Hepsini im em i syledi. Fincandakini bir
dikite iip, fincan yere braktm. B rakm am la arkaya yklverm em bir oldu. Y reim gm gm atyordu. Solu k alam
yordum . D on Juan, sakin sakin, stm dekilerin hepsini kar
m am buyurdu. N edenini sordum; m acu nun bed enim e s
rlm esi gerekiyorm u. D uraksadm . S oy unaym m, diye d
ndm . D on Juan elim i abuk tutm am , bunun savsaklam a
zam an olm adn syledi. rlplak soyundum .
K e m ik ubu u nu alarak m acuna batrd, iki yatay izgi
ekti. Kabn iindeki z eit paraya ayrd. S onra st iz
ginin ortasndan balayarak ilk iki izgiye dik olarak bir d
ey izgi ekti. M acun be paraya blnm t. Sa alttaki
b lm gstererek bunu sa ayama, onun zerindekini sol
bacam a srm em i syledi. En alttaki para sa bacam a,
dip soldaki para da sa ayam a srlecekm i. Sol ayam a
sreceim blm ayam n tabanna iyice yedirm eliym iim .
Sonra da don J u a n n klavuzluunda m acun u sol bacam n
i y an m a ve cinsel organlarm a srdm. O radan aa u za n a
rak sa bacam n i yann tam am en m acunladm . Sa a y a
m n tabann da m acunlaynca bu i bitti.
Don J u a n n sylediklerini olduu gibi yapm tm . M a
cunu srm em bitince yle bir doruldum . M ac u n u n kokusu
burun deliklerim den girer girm ez boulur gibi olm utum .
o k keskin bir kokuydu bu. B ilm em ne gaz gibi... A zm la
soluk alm aya alarak don J u a n la k on u m ak istedim. N e ge
zer?..
D on Juan bakp duruyordu. Bir adm attm ona doru.
Lastiklem i gibiydi ayaklarm, hem de upuzun, ok uzun ol
m ulard. Bir adm dah a attm. D izkapaklarm atletlerin srk
138
lar gibi yaylanyor, sallanyor ve titriyordu. A z daha ilerle

dim. T m bedenim in hareketleri yava ve sendelercesineydi.
A aya baktm ; ta aalarda oturan don J u a n grdm . K a
zandm hzla bir adm daha atyordum ; bu da beni d aha es
nek ve titrek bir d u rum a sokuyordu. te o srada ykseldim.
Yere bir daha indiim i anm syorum . ki ayam la yere vura
rak geriye zpladm. Srtst kayp gittim. st y anda kararan
gk y zn gry ordum , bulutlar y anm dan geiyorlard.
A ay a bakabilm ek iin silkindim. K ara kara dalar uzan
yordu alt yanda. alas bir hzla gidiyordum . Kollarm h are
ketsiz iki yanm a uzanm duruyordu. B am la ynetiyordum
kendimi. Bam arkaya bkersem dikey daireler iziyordum.
Y n deitirm ek iin bam saa sola eviriyordum . O ana
dek bylesi bir bam szlk ve hafiflik tatm am tm . H avann
grkem li karanl iimi znle, belki de zlem le d olduru
yordu. Sanki kendi yerim i bulm u gibiydim: gecenin k aran l
... evreye bakaym dedim; ancak gecenin durgunluundan
baka bir eyi alglayam yordum . Bu da ylesine erk vericiy
di ki!
B irden aaya inm e zam annn geldiini anladm; u y
m am gereken bir buyruk almtm sanki. Yan yan hareketler
le bir yaprak gibi yere indim. Bu tr hareketler bam d n
drm t. Ar ar ve silkine silkine, m akarayla indiriliyorm uu m gibi hareketler... ime bir karanlk kt. O karanl
n iine aslp kalm tm sanki.
A nm sadm br ey, uyanm d. Kendi yatak odam da
yatm aktaydm . K alkp yatakta oturdum. O dam n imgesi yok
oldu. Kalktm. rlplaktm! Ayakta durm ak hasta ediyordu
beni gene.
Kim i yerleri tanmtm. D on J u a n n evinden yzlerce
m etre tede, onun D a tu ra bitkilerine yakn bir yerdeydim.
Birden dank etti kafam a; don J u a n n evine kadar plak ola
rak gitm ek zorundaydm . Giysisiz k alm ak byk bir psikolo
jik tedirginlik verm iti bana; am a yapabileceim bir ey y o k
tu bu sorunu z m e k iin. nce dallardan kend im e bir etek y a
paym dedim se de bu d ncem i pek beenm edim . stelik az
RETLER
139
sonra gn aaracakt. Tedirginliimi, bulantm falan unutup

eve doru yola koyuldum . G rlm ek korkusu kaplam t ii
mi. G zlerim insan, kpek aryordu. K om ay denedim . Ne
var ki, ufak sivri talar ayaklarm a batyordu. Yava yava y
rdm. H ava iyice aydnlanmt. Baktm, yolda birisi bana
doru gelmekte. H em en allarn arkasna saklandm . yle
uygunsuz bir d urum daydm ki! A z nce um ann o inanlmaz
tadn duyuyor; imdi de, plaklm dan utana skla, k e n d i
mi saklam aya abalyordum . Yola frlayp uzaklam ak iste
dim. A d a m irkilip yanndan plak bir adam n koarak geti
ini anlayana kadar ben oktan uzaklam olurdum . Btn
bunlar aklm dan geiyor, ama km ldam ay bile gze alam
yordum.
Yaklamakta olan adam tam yanm dan geerken, d uru
verdi. Adm n arldn iittim. Don J u a n d bu, giysileri
mi getirmiti. Ben giyinirken o da glyordu; yle yksek
sesle glm ekteydi ki, ben de glm eye baladm.
Ayn gn, 5 T em m uz C u m a gn ak am a doru don Jan, deneyim im i ayrntl olarak anlatm am istedi. Ben de
elim den geldiince hepsini anlattm.
eytan otunun ikinci blm um akta kullanlr, dedi
don Jua, ben szm bitirince. M erh em tek bana yetm ez
buna. Ynlendiren ve bilgelii salayan enin kk o ld u u
nu sylerdi velinimetim ; uurtan da m erhem m i. Bilgin art
tka, sk sk uunca, her eyi byk bi aklkla g rm eye
balarsn. stediin yere uarsn yzlerce kilom etre tedeki;
oralarda ne var ne yok, grrsn. ok uzaklardaki d m a n la
rn vurur ldrrsn. eytan otu, onu daha yakndan tan dk
a, byle eylerin nasl yaplacan retecektir sana. rn e
in, nasl yn deitirileceini retm i bile sana. Ayn bi
im de, aklna hayaline gelm eyen eyleri de retecektir.
Nasl eyler don Ju an ?
Bilemem. H erkes farkldr. Velinimetim, bana, neler
rendiini anlatm azd hi. Yalnzca ne y apm am gerektiini
sylerdi; neler g rdn anlatm azd hi. B u nlar yalnz o
140
kim seye aittir.

Ben anlatyorum am a btn grdklerim i sana, don
J u a n !
im di anlatyorsun. lerde anlatm ayacaksn. eytan otu
nu b r alnda, hazrl kendi bitkilerinle tek bana y apa
caksn. B unu unutma! Bu kez benim kilerin yanna geldim;
nk oraya ineceini biliyo rdu m .
B akaca bir ey dem edi; uyuyakalm m . A kam leyin
uyandm da, dinlem itim . H er yanm dan bir tr fiziki d i
yebileceim bir kvan, erin fkrm aktayd. M utluydum ,
doyum sam tm .
D on Juan, B eendin mi dn geceyi, yoksa rktn m ?
diye sordu.
G erekten grkem li bir gece geirdiim i syledim.
Ya ba arn? K t m y d ? diye sordu.
Bam n ars da br duygularm gibi dayanlm az b i
im deydi. Yaam m da e k m edim ylesine arlar, dedim.
eytan otunun erkini yeniden tatm am engelleyecek k a
dar m ?
B ilem iyorum . u anda istem em ; sonra, belki... Hi bile
m iyorum , don J u a n ?
O n a sorm ak istediim bir soru vard. K aam ak yantlar
vereceini biliyordum ; o yzden konuyu onun amasn b e k
ledim. Btn gn bekledikten sonra, akam zeri oradan ay
rlm adan nce, so rm ak zorun da kaldm.
G erekten utum m u ben, don Ju a n ?
K endin syledin ya utuunu! Di m i?
Evet, don Juan, syledim ; am a bedenim le m i utum y a
ni? Bir ku gibi yerden h avalanarak ?..
Y antlayam ayacam sorular sorm akta ne ustasn ya!
Utun. U m ak iin alnr eytan otunun ikinci blm zaten.
B ika kez daha aldktan sonra, g r bak, nasl kusursuz u u
lar yapacaksn! K o lay ey m i? eytan otunun ikinci b l m
nn yardm yla insan uar. B ak a ne diyeyim sana! Sorduun
RETLER
141
soru ok anlamsz! K ular ku gibi, eytan otunu kullanan in

sanlar da ite byle uarlar (el enyerbado vuela asi)".
Kularn utuu gibi mi? (A s com o los p ja ro s? ).
Hayr, otu alm insanlarn utuu gibi (N o, a s com o
los en yerb a d o sJ?
yleyse, gerekten um adm ben, don Juan. Dsel bir
uu yaptm; salt zihnimde... B edenim nerd ey d i?
alln orda, diye yantlad serte; am a kendini tuta
m ayp bir k ahkaha kopard. u her eye yalnz tek yandan
b akm a huyun yok m u senin! Bi insann uabileceine inan
m azsn; oysa brujolar gz ap kap ayncaya dek binlerce ki
lom etre telere gidebilirler, orada ne olup bitmektedir, g rr
ler. ok uzaklardaki dm anlarna ldrc vurular a k ab i
lirler. E, imdi uuyor mu, um uy or m u ?
Bak, don Juan, enle ben ayr biim lerde dnyoruz.
D iyelim ki, renci arkadalarm dan biri ben eytan otunu
alrken burda benim le birlikteydi; o zam an beni uarken g r
m olur m u y d u ?
G ene baladn, eer yle olsayd, e er byle olsayd
sorularna... Bu ekildeki konum alarn bi yarar olm az ki!
E er arkadan ya da bi bakas, eytan otunun ikinci b l
m n alsayd, o da uard. A m a salt bakm akla kalsayd sana,
seni uarken grrd; belki de grm ezdi. A da m na gre d e i
ir b u .
A m a d em em u ki, don Juan, yani sen ve ben bir kua
bakarsak, o kuun u tuunu grrsek, o kuun utuu nda bir
leiriz. N e var ki, iki arkadam beni dn gece utuum gibi
grselerdi, utu um d a birleirler m iy d i?
Belki de birleirlerdi. Sen kular uar diyorsun, nk
onlar uarken grm sndr. Kularn um as olaan bi ey
dir. A m a kularn yaptklar baka eyler zerinde birlem eyebilirsiniz; n k o eyleri yaparken grm em isin izdir k u
lar. Arkadalarn eytan otuyla uulabildiini bilselerdi, o
za m a n onlar da insan uar derlerdi.
Yani, don Juan, benim sylem ek istediim ey u: k e n
142
dim i kaln zincirlerle bir kayaya balasaydm , gene de um u

olurdum. nk bedenim le bir ilintisi yok bu uuun. Deil
m i?
D on Juan aknlkla bakt bana. Kendini kayaya b a
larsan, dedi, korkarm , kay a zincir ne varsa kucaklar, yle
uarsn.
7
D u m ann karm na giren m addeleri toplam ak, hazrlam ak
btn yl kapsayan bir sreti. Birinci yl don Juan bu sreci
retti. 1962 ylnn Aralk aynda, yani ikinci yln banda,
yeni bir dnem balarken, don Juan, yalnzca klavuzluk y a p
t; ham m addeleri kend im topladm, kendim hazrladm, ve er
tesi yla kadar bekletm ek iin bir yere kaldrdm.
1963 ylnn A ralk aynda nc dn em balyordu. O
za m a n don Juan bir yl nce toplayp kurutarak hazrladm
m addeleri nasl kartracam gsterdi. D um an harm ann
k k bir deri keseye koyarak, erteki yl iin gerekli eyleri
toplam aya koyulduk.
D on Juan, iki toplam a dnem i arasnda geen bir yllk
sre iinde ok az szn etm iti k k d u m a n n. G ene de,
ona h er gidiimde, tutm am iin piposunu bana veriyor, p ip o y
la yaknlk k u rm a srecim onun belirttii biim de gelii-
144
yordu. P ipoyu bana azar azar tutturuyordu her kezinde. Bunu

yaparken kesin ve titiz bir dikkatle d avranm am istiyor, uzun
uzadya aklam alarda bulunuyordu. Pipoyu tutarken y ap aca
m herhangi bir beceriksizliin eninde sonunda onun ya da
benim lm m ze neden olacan anm satyordu.
nc dn em bandaki toplam a ve hazrlam a ii biter
bitm ez don Juan, bir yl akn bir za m an dan beri ilk kez, bir
dost olarak dum an anlatm aya balad.
23 A ra lk 1963, P a za rtesi
H arm an a katlan kim i sar iekleri derledikten sonra ara
bam la eve d nm ekteydik. Gerekli bir katk m addesiym i
bunlar. B u yl bitkileri toplarken, geen ylki srann tpksn
izlem ediim izi syledim ona. G ld ve d um ann eytan otu
gibi kseen olm adn, byle ufak tefek eylere aldrm ad
n syledi. Bitkileri devirm e sras bir n em tam az d u
m an iin; harm an k ullanan kim sede arad eyler duyarllk
tr, kesinliktir, dedi.
Don J u a n a, hazrlayp saklam ak iin bana verdii k ar
m la ne yapacam z sordum . Onun, artk benim olduunu,
ok yaknda onu kullanacam syledi. H er kezinde ne k a d a
rn kullanacam sordu. B an a verdii kesecikte, kk boy
bir ttn kesesinin alaca m iktarn kat k adar karm b u
lunuyordu. K esenin iindekileri bir yl boy un ca k ullanm am
gerektiini, her iite istediim k ad a r tttrebileceim i belirt
ti.
K esem dekilerin hepsini bitirm ezsem ne olacan sor
dum. D on Juan hibir ey olm ayacan, d um ann hibir ey
istem ediini syledi. K endisi artk dum an kullanm ad hal
de h er yl yeni bir karm yapyorm u. S onra dzelterek sey
rek olarak tttrdn syledi. Artan karm ne yaptn
sordum. A m a yant alam adm . B ir yl iinde kullanlm ayan
karm n bir ie yaram adn yineledi.
RETLER
145
B u noktada uzun uzadya bir tartm aya getik. Ben tam

istediim gibi soram yordum sorularm; onu n verdii yant
lar da aklm iyice kartryordu. Ben ona karm n bir yl
sonra sanrlandrc zelliklerini ya da erkini yitirip yitirm e
yeceini; yitiriyorsa, o n edenle mi h er yl yeniden hazrland
n soruyordum . O ysa o, karm n erkini hibir za m a n yitir
m eyeceinde dayatp duruyordu. A n c ak bir k im se yeni kar
m hazrlaynca, eskisine gerek kalm azm o zaman. Belirli
bir yntem le atmas gerekirm i eski karm. in bu yann
da o anda aklam ak istememiti.
D on Juan, artk du m an tttrm en g erekm iyo r dem itin, d e
il m i?
Evet, dum an, benim dostum olduundan, artk tttr
m em gerekmiyor. H e r zam an, her yerde arabilirim o n u .
Yani ttrm esen bile sana geliyor, yle m i?
zgrce gidebiliyorum ona, yani.
B en de o durum a gelecek m iyim acab a?
O n u n dostluunu kazan m ay baarrsan, sen de o d u ru
m a gelirsin.
26 A ralk P erem be gn don J u a n n dostu olan d u m anla ilk
deneyim im i yaptm. B tn gn don J u a n arabam la oraya
buraya gtrm birok angaryalarn yapm tm . A k am a
doru eve dndk. B tn gn bir ey y em ediim izd en sz
atm. O nun aldrd falan yoktu buna; yant olarak d u m a n
la tanm am n ok nem tadn anlatm aya balad. O nun
ne denli nem li bir dost olduunu k av rayab ilm em iin m u
146
hakkak denem em gerektiini belirtti.

B ana bir ey dem e frsat bile verm eden, hem en pip o su
nu benim iin ateleyeceini syledi. H azr olm adm ileri
srerek onu cayd rm aya altm. P ipoyu yeterince uzun bir
sre tutmu olm adm falan syledim; gene de renm em
iin ok bir zam an kalm adn syleyerek ok ksa bir sre
iinde pipoyu kullanm am gerektiinde diretti. Pipoyu kese
sinden kararak o kam ay a balad. Yan bana kerek n
leyem ediim bir bela gibi hastalanm ay, baylm ay gze alp
ne olursa olsun diyerek bu kanlm az ii bam dan savm
olm ak iin istediini yapm aya raz oldum.
O da olduka karanlkt. D on Juan gaz lambasn yakp
bir k eye yerlemiti. G enellikle bu lam ba oday huzurlu bir
lolua brrd, sarmtrak bana bir rahatlk verirdi.
A m a bu kez, ok donuktu k; eskisinden daha kzld. Pek
yreklendirici bir d urum deildi bu. D on Juan, karmn b u
lunduu keseyi, ipini boy nun dan karm akszn, at. P ipoyu
kendisine yaklatrp gm leinin altna soktu; piponun az
na karm dan biraz koydu. Bu sreci izlem em i isteyerek, bir
para karm salsa bile, bunun, gm leinin iinde k alac a
n belirtti.
D on Juan pipo aznn drtte n doldurdu. Sonra p i
poyu bir eliyle tutarak b r eliyle keseyi balad. K k bir
kil tabak alarak ban a verdi. Darda yan m ak ta olan ateten
birka ufak para ko r k m r getirm em i istedi. Evin arka b ah
esine gidip kerpi ocaktan birka korlam k m r paras
alp ieriye kotum . o k mu ok kayglydm . nceden sez
m ekteydim sanki bam a gelecekleri.
D on J u a n n y an m a oturarak taba o na uzattm. K m r
lere bakarak onlarn ok iri olduunu syledi. Piponun az
na sabilecek denli ufak paralar gerekm i. G ene gidip o ca k
tan ufak paralar aldm. Yeni getirdiim taba alp nne
koydu. B acaklarn altna alm, bada kurarak oturuyordu.
G z ucuyla bana b ak arak eildi, eildi; neredeyse yanan k
m rlere deecekti enesi. Pipoyu sol elinde tutarken, sa
eliyle son derece hzl bir hareket yaparak yanan km rlerden
RETLER
147
birisini ald gibi piponun azna koyuverdi. Sonra gene dik

oturarak, ve pipoyu iki eliyle tutarak azna yerletirdi, n e
fes ekti. Kollarn bana uzatarak pipoyu iki elim le alp im e
mi kesin bir biim de fsldayarak syledi.
Pipoyu aldm, am a az kalsn dryordum . yle scak
t ki! B yk bir dikkatle azma yerletirdim .D udaklarm ya
kacandan korkuyordum . A m a azl scak deildi.
D on Juan dum an iime ekm em i istedi. D u m an azma
akp orada dolam aya balad. ok youndu! A z m a ham ur
tklm gibiydi. Geri o gne dek azm a ham u r falan tkl
m deildi, am a bu benzetm eyi ok doal bulm utum . D u
m an, naneliym i gibiydi, azm n ii sopsouk kesiliverdi.
Serinlem i, tazelenmitim. Gene! G e n e ! diye fsldadn
iittim don J u a n n. D um an bedenim in her yanm a szm aktay
d sanki. Artk don J u a n n bir ey dem esine gerek kalm adan
ekip durdum duman.
Don Juan birden eilip pipoyu elim den ekti. K m r ta
b ana hafife vurarak kllerini boaltt. Sonra parman a
znda slatp pipo aznn iine soktu; dndre dndre pip o
yu temizledi. Azlndan birka kez fledi. Sonra klfna
soktu pipoyu. Hareketlerini ilgiyle izlem ekteydim .
Pipoyu tem izleyip kaldrdktan sonra bana bakt; ite o
anda tm bedenim in uyum u, sanki m entollenm i olduunu
kavradm . Y zm arlamt, enelerim aryordu. A zm n
ii kupkuruydu, yanyordu. N e var ki, susam deildim. Te
pem d e tuhaf bir scaklk vard. Souk bir scaklk! H er soluk
veriim de soluum burun deliklerimi ve st dudam keser
gibi geliyordu. A m a y anm a hissi yerine buz dedirm enin v er
dii bir ac duyuyordum .
D on Juan sa yanm a oturdu; hareketsiz durarak elini
pipo klfnn zerine, kuvvetlice bastrrcasna, koydu. E lle
rim arlamt. Kollarm om uzlarm ekercesine sarkmt.
B urnum akm aktayd. Elimin tersiyle b urnum u sildim, tm
yz kaslarm dkld! Eriyordum ! K aslarm gerekten eriyor
sanyordum . Ayaa frlayp bir eylere tutunm ak, ne olursa
148
olsun, kendim e bir destek aram ak istedim. Hi bilm ediim

bir korku iindeydim. O dann ortasndaki diree sarldm. Bir
an yle kaldm, sonra dnp don J u a n a baktm. Hl pipo
sunu tutarak hareketsiz oturuyor, b an a bakyordu.
S oluum d ayanlm az bir scaklktayd (yoksa souklukta
m yd?) B ouluyordum . B am ne eip diree yaslam ak is
tedim. A m a skalam olacam ki b am ne doru dm eye
balad. Tam yere arparken durdum . K endim i toparlayp b a
m kaldrdm . Direk, gzlerim in n nde durm aktayd! G e
ne yaslam ak istedim bam diree. Bu kez k endim i kontrol
ederek, bilinli olarak gzlerim i ak tutup bam edim , ve
alnm la diree d ay a n m a ya altm. G zlerim le direk arasn
da be alt santim etre ya var ya yoktu. A m a bam diree d a
yar day am az direin iinden geip gittiim i grm eyeyim mi!
U m utsuzcasna ussal bir aklam a aram ay a altm ve
gzlerimin, derinlii bozu k olarak alglad yargsna var
dm. B urnum un ucundaym gibi g rm em e karn, metre
tem deydi herhalde direk. A rd nd a da direin yerini tam ola
rak saptam ak iin usa m anta uygun bir yol dndm . D i
rein evresinde k sa adm larla yan yan y rm eye baladm.
Direin evresini bu biim de d o lam akla ap olsa olsa bir
buuk m etrelik bir daire izm i olacaktm . Direk gerekten
m etre tem deyse, ya d a u laam ay acam bir uzaklktaysa,
arkam n diree d n k olaca bir an gelecekti. O zam an, di
rek arkam da kalaca iin, onu g rem ey eceim den em indim.
S onra baladm direin evresindeki yrym e; ama
ben yrdke direk gzlerim in nnde kalm aktayd. fkeye
kaplarak iki elim le sarldm diree. A m a ne greyim ki! ki
elim de direin iinden gem esin mi! Direi deil, havay tu
tuyordum . D irekle aram daki uzakl iyice lm eye altm.
Bir m etre kadard. Yani gzlerim onu bir m etre uzaktaym
gibi alglyordu. B am bir yandan bir yana sallayarak, gz
lerimi teker teker nce diree sonra d a arka plandaki eyala
ra o daklayarak derinlii alglaym la oynadm bir sre. D ire
in bir m etre k ad a r n m d e old uu na kesinlikle em indim.
B am k o ru m ak am ac y la kollarm uzatp olanca gcm le
RETLER
149
ne atldm. G ene ayn ey direin iinden geip gitmitim.

B u k ez kendim i yerde buldum . G ene kalktm. Bu kalk b el
ki de o gece yaptm en olaand hareket olmutu. K e n d i
mi dnerek kaldrmtm! K alkm ak iin her zam an y ap m a
ya alk olduum biim de kaslarm ve iskelet yapm k ullan
m am tm . nk bunlar kontrol ed em iyordu m artk. Yere
arptm anda anlam tm bunu. N e var, diree yle tak m
tm ki kafam , bir tr tepki hareketiyle k end im i dnerek
k ald rd m . Ve hareket edem ediim gerei daha kafam a
dank etm eden, ayaktaydm.
D on J u a n a yardm etmesi iin seslendim . Bir ara lgn
gibi avazm ktnca bardm; am a don Juan km ldam ad
bile. Yan yan bana bakyor, ban benden yana evirm ek is
tem iyordu sanki. O na doru bir adm attm; am a ona doru
ilerleyeceim yerde sendeleyerek arkaya ykldm, duvara
arptm. Srtm duvara arptm biliyordum am a duvar sert
gelm iyordu bana. Yumuak, sngerim si bir nesnenin iinde
aslp kalm a benziyordum . Bu nesne, duvard. K ollarm y a
na doru alm tm bedenim le, yava yava duvarn iine
batyordum . D on Juan hl bana bakyor am a bana yardm e t
m e k iin bir ey yapm yordu. C anm diim e takp bedenim i
duvardan skm eye abaladm ; oysa daha da derinlere b a tm a
m a yaram t bu devinm elerim . D uvarn y zm kapladn
farkederek tanm sz bir korkuya kapldm. Gzlerim i k ap a
m ak istedim; ne v ar ki, apak kaldlar.
B aka neler oldu, anm sam yorum . Birden don J u a n
g rd m az nm de. b r odadaydk. M asasn ve yanm akta
olan kil sobasn grdm . G z ucuyla evin nndeki p a rm a k
l bile fark edebiliyordum . H er eyi apak gryordum .
D on Juan gaz lam basn getirmi tavann ortasndaki kirie
asmt. Yana doru b ak m ak istedim; ancak gzlerim y alnz
ca ne bakyor, saa sola dnm yordu. B edenim in hibir ya
nn hissedem iyor, ayrt edem iyordum . S oluk alp verilerim
ok yavat. A m a dncelerim son derece berrakt. G z
m n n n de olup biten her eyin bilincindeydi. D on Juan b a
na doru ilerledi; o anda zihnim deki berraklk kalm am t.
150
Don Juan bana yaklat ondan nefret ettim. P aralam ak is

tiyordum onu. O anda ldrebilirdim onu; am a hareket ed e
m iyordum . nce bam da hafif bir basn hissettim, am a a
buk geti bu. Yalnz bir ey kalmt don Jana kar iim
den taan bir fke. O n-on be santim etre kadar nm de g r
m ekteydim onu. Kollarn, bacaklarn k oparm ak iin tutuu
yordum. H o m u rda nyor olm alydm . im katlm aya bala
mt. Don J u a n n sesini iittim. Bir eyler sylyordu bana.
Yumuak ve okayc bir sesle... M u tluluum sonsuzdu. yice
yaklaarak spanyolca bir ninni sylem eye balad:
Oy sevgili S anta Ana,
Bebei alatmasana!
Yitirmi elm asn
Sana verem bi tane,
O na ver yarsn.
(Seora Sa n ta A na, p o rque Hora el nio?
P o r una m a nzana que se le perdido.
Yo le dar una. Yo le dar dos.
Una p a ra el nio y otra p a ra vos.)
Bir lklk kaplad her yanm. Yrek lkl, duygu lk
lyd bu. D on Juan szleri neler anm satyordu bana!
U nutulm u ocu kluk anlarm...
D aha nce hissettiim fke uup gitmiti. O nun yerine
im di bir zlem , sevin dolu bir yaknlk duyuyordum don
J u a n a. D on Juan u y u m ay a alm am syledi; u anda
bedenim yokm u, ve ne istersem olabilirm iim . D on Juan g e
riledi. O nun n nde du ruyorm u gibi, gzlerim norm al bir
seviyedeydi. Kollarn ban a doru uzatarak onlarn iine gir
m em i syledi.
B en mi ilerledim yoksa o m u yaklat, bilem iyorum . E l
leri yzm n, gzlerim in zerindeydi; am a bir ey hissetm i
RETLER
151
yordum . Barm n iine gir, dediini iittim. O nun iinde

kayboluyorum sandm. Duvarn sngerim si yum uakln
hissetim bir kez daha.
Sonra, yalnzca bakm am ve grm em i buyuran sesini ii
tebildim. Artk onu grem iyordum . Kzl bir ortam iinde y a
np snen kvlcm lar grebildiim e gre gzlerim in ak ol
m as gerekirdi. G zkapaklarm kapalyken a bakar gibi
bir ey. Sonra dnceler gene balad. Birbirini tutm ayan
sahneler beliriyor, sonra yitiveriyordu. m gelerin st ste gel
dii, deiiverdii hzl bir dte olduu gibi... Sonra, d n
celerin says, keskinlii azalm aya balad. ok gem eden
hepsi kayboldu. Sevecenlik ve m utluluk duygularna brakt
yerini. N e biimleri ne de birbirinden ayrt ed e m iy or
dum . Birden yukarya doru ekildiim i hissettim. Evet, k al
drlm aktaydm . zgrdm artk; olaanst bir hafiflik ve
hzla suda, havada dolap duruyordum . Bir ylanbal gibi
yzyor, istersem yukarya istersem aaya doru szl
yordum . evrem i souk bir yelin sardn farkettim; yiizen
bir ty gibi dalgalara braktm kendim i ileri geri, aalara,
aalara, aalara.
2 8 A ra lk 1963, C um artesi
Dn, ak am a doru uyandm . D on Juan iki gne yakn ml
ml uyum akta old u um u syledi. B am atlayacakm gibi
aryordu. Biraz su ieyim dedim, m id em altst oldu. Yor
gundum , bitkindim. Yemekten sonra gene yatp uyudum .
B ugn ok iyi hissediyordum kendim i. D on J u a n la, k
k dum anla ilgili deneyim im den sz atk. H er zam an old u
u gibi bam dan geenleri ayrntl olarak dinlem ek isteye
ceini dnerek, izlenim lerim i anlatm aya baladm. A m a la
fm keserek bunun gereksiz olduunu belirtti. G erekte bir
ey yapm adan uykuya dalm olduum u, o nedenle k o n u a
cak bir ey bulunm adn syledi.
152
A m a btn o bam a gelenler? n e m siz m i yani b u n

lar? diye uzattm.
Evet, nemsiz. Hele bi gezm eyi ren de, o zam an k o
nuuruz; nesnelerin iine girm eyi bi ren de...
Gerekten g irilir mi nesnelerin iine?
A n m sam y o r m usu n? D uvarn iine girdin, duvarn
iin d en getin.
U sum u yitird im galiba.
Yok c a n m !
Sen de ilk iiinde benim gibi mi yapm tn, don J u a n ?
Yoo! B enim kisi farkl olmutu. K arakterlerim iz farkl
n k .
Seninkisi nasl olm u tu ?
D on Juan yant vermedi. S orum u yineledim . O da a n m
sam adn; sorum un bir balkya ilk bal ektii zam an
neler duyum sadn sorm aya benzediini syledi.
D um ann esiz bir dost oldu un u syleyince, ben de
M es c a lito yu da esiz diye nitelendirdiini anmsattm. O da,
ikisinin de esiz oldu unu am a niteliklerinin deiik old u u
nu ileri srd.
M escalito insana bi eyler syler, onun edim lerine kla
vuzluk eder; bu b ak m dan bi ko ru y u c u d u r o , dedi. M e sc a
lito doru yaam biim ini retir. nsann dnda bi varlk ol
duu iin de onu grebilirsin. Oysa, dum an, bi dosttur. K e n
di varln sana hi gsterm eden seni klktan kla sokar ve
sana erk verir. O nu nla konuam azsn. A m a bilirsin onun var
olduunu; nk bedenini alr gtrr, havalarda uurur seni.
N e var ki, onu grem ezsin. G en e de oradadr o; de sm az
eyler yapabilm eni salayan erki verir sana rnein bed e n i
ni alp gtrm esi gibi...
Gerekten, bedenim i yitirdiim i sanm tm , don J u an .
Yitirm itin.
Yani bed enim yok m u y d u o za m a n d iyo rsun ?
Ya sen ken din ne d iy o rsu n ?
153
RETLER
E, ne bileyim! A nc ak duyum sadklarm b ilebiliyorum .

Gereklikte de nem li olan b udur neler d uy u m sad
n.
A m a, sen nasl gryordun beni, do n Juan? Nasl gr
n yo rdu m sana?
Seni nasl grd m nemsiz. Direi yakaladn za
m an olduu gibi... Sanki orda direk yok m u gibi gelmiti sa
na da, direin evresinde dolanm tn onun varln k antla
m ak iin, hani.
A m a sen beni im di olduum gibi gryordun, deil
m i?
Hayr! im di olduun gibi D E L D N !
Doru! Deildim. A m a, bana y okm u gibi gelm esine
karn bedenim vard, deil m i?
Yoktu! Allahn belas! B ugn olduu gibi bi bedenin
yoktu o za m a n !
B ed enim neredeydi o z a m a n ?
A n la d n
b edenini.
san m tm .
D u m a n c k
alp g t rm t
A m a nereye g trm t?
Ulan, ne bileyim ben nereye g t rd n ?
U ssal bir aklam a elde etm eye direnm em bounayd.
Tartm ak ya da aptalca sorular sorm ak istem ediimi; am a
bedenim i yitirmi olabileceim dncesini v arsaym akla tm
ussallm yitireceim den korktu u m u syledim ona.
O da, her zam anki gibi durum u abarttn; dum anck y
znden ne o zam an, ne de ilerde hibir ey yitirmi o lm ay a
cam belirtti.
2 8 O ca k 1964, Sal
D on J u a n a, her isteyene du m an kullandrtm ann doru olup
154
olm ayacan sordum.

erlcmiccsine, dum ann klavuzsuz iilemeyecei, her
isteyene du m an verm enin o kim seleri ldrm ekle bir olaca
yantn verdi. Don J u a n 'd a n bunu aklam asn istedim. O
da, o anda orada diri ve onunla ko nu u r duru m da bulu nuu
mu, onun beni geri getiriine borlu olduum u syledi.
Bedenim i eski d u rum un a getirmimi. O olm asaym , k en d i
m e g elm em olanakszm.
B edenim i eski du rum u na nasl getirdin, don J u a n ?
Sonra renirsin bunu; am a o za m a n kendi bana y ap a
caksn bu ii. te bu nedenle, ben daha buralardayken, e lin
den geldiince ok ey renm eni istiyorum. Sam a sapan
sorularnla yeterince zam an yitirdin. A m a ola ki dum anckla
ilgili her eyi renm ek yoktur y az g nd a.
O zam an ne y ap a rm ?
reneceini retsin bakalm dum an sana...
D um an da m retir?
Elbet retir.
M escalito gibi mi retir?
Hayr, M escalito gibi retm ez. Ayn eyleri g sterm ez
ler.
Pekl, neleri retir d u m a n ?
Verdii erki nasl kullanacan retir; bunu renm ek
iin de biok kez im en gerekir o n u .
ok rkn bu senin dostun, don Juan, hi byle bir e
ye rastlam am tm . U su m u yitiriyordum, az kalsn.
Her n edense bu imge aklm dan hi kmyordu. Bu d en e
yim im i birka kez br sanrlanm a deneyim lerim le karla
trm aya alm ve yalnzca u sonuca varmtm: bu dum an
insana usunu yitirtiyordu.
Don Juan bu gr m beenm iyor, du yum sadm e
yin, dum ann dlere sm az erki olduunu sylyordu. Bu
erki ynetebilm ek iin kiinin salkl, gl bir yaam sr
drm esi gerekirmi. Bu salkl, gl yaam zorunluluu
RETLER
155
yalnzca hazrlk dnem inde deil, deneyim leri geirdikten

sonra da gerekliymi. D um an yle glym ki, kiinin bu
gc tayabilmesi iin kendisinin de pek gl olmas gere
kiyorm u; yoksa adamn bu yk altnda ezilip gitmesi iten
bile deilmi.
D um ann herkesi ayn biim de etkileyip etkilem ediini
sordum. D um ann insanda bir deiim yarattn, ancak kim i
insanlarda bu deiikliin olm adn syledi.
O halde, d um ann bende deiim yaratm asnn zel bir
nedeni mi v ar? diye sordum.
K anm ca ok sam a bi soru sordun. G ereini teker teker
yerine getiriyorsun. D um ann sende deiim yaratm asn an
lam ak zor deil ki!
S onra grnm le ilgili bir eyler sylem esini istedim.
A k lm a soktuu o bedensiz olm a im gesini kabul etm ek beni
yle tedirgin ediyordu ki, o srada nasl grnd m bilmek
istiyordum.
Don Juan, gerekten o srada bana b akm aktan rktn;
kendisi dum an ilk itiinde, velinimetinin onu grd z a
m an d uyum sam olabilecei duygulara benzer duygulara k a
plm olduunu syledi.
N eden rktn? ok m u korkun g r n y o rd u m ? diye
sordum.
D aha nce dum an ien bi kim se grm em itim de...
Velinimetini grm em i miydin, ierk en?
G rm e m itim .
K endini de mi g rm ed in ?
Nasl g rrm ki?
Ayna nnde ierek, rnein.
Yant vermedi. Yalnzca bana bakp ban sallad. A yna
ya baklabilir mi, diye steledim. O da, baklabileceini, am a
bunun bir yarar olm ayacan; nk baka bir ey o lm asa
bile insann k ork usu ndan lebileceini syledi.
B en de, D e m e k ki insan korkunlayor, dedim.
156
Yaam m boy un ca hep bunu m era k etm iim dir, dedi

don Juan, ve ekledi: A m a sorm adm , aynaya da bakm adm .
A k lm a bile getirm edim byle bi eyi.
N asl renebilirim acaba?
Senin de, benim gibi beklem en gerekecek. Sen de d u
m an bi bakasna verince, grm olursun o denli ustala
rsan tabii... O zam an dum an ien adam n nasl g r n d
n anlarsn. B yledir ite bu iler.
D u m an ierken film ini ekseler, ne olur ac aba?
Bilmem. O la ki dum an seni karsna alr o vakit. A m a
onunla yle oyunlar oynam ay d n d ne gre pek zarar
sz buluyor olm alsn o n u .
O y u n o y n am ak istem ediim i, am a onun daha nceleri
bana dum ann fazla m e ra s im istem ediini sylem i oldu
unu, insann o srada nasl g rn d n m erak etm enin bir
zarar olabileceini aklm n ucundan bile geirm em i bu lun
d u um u anlattm. B un a karlk o da, eytan otunda olduu
gibi izlenecek belirli aam alar olm adn anlatm ak istedii
ni, am a gene de d u m an a kar titizce d avranm ak gerektii bi
im inde bir d zeltm e yapt. Bu bak m d an kurallara u ym ann
nem i bykm . D on Juan bir rnek vererek, karm a giren
m addelerin belirli bir sraya uym akszn toplanabileceini,
ancak llerinin doru olm as gerektiini syledi.
D eneyim lerim i bakalarna anlatm am da bir saknca olup
olm adn sordum. D on Juan da, hi aklanm am as gereken
tek gizin, k a r m n nasl y a p ld , etra fta nasl
dolalacan, ve nasl geriye d nld olduunu; konunun
br yanlarnn pek nem tam adn belirtti.
8
M es c a lito yla son karlam am , art arda drt gn iinde drt
bu lum a biim inde oldu. D on Juan bu uzun bulum a-oturum lara m itote diyordu. P eyoteros denilen peyote ustalaryla
m ezlerinin katldklar bir peyote treniydi bu. D on J u a n n
yanda iki adamla, benim le birlikte be gen vard; yal
adam lardan biri bakanlk yapyordu.
Tren, M e k s ik a da Teksas snrna yakn bir yer olan,
C h ih u a h u a da yapld. G eceleyin ezgilerin sylendii, peyotelerin m id eye indirildii bir trendi bu. G ndzn, tren y e
rinin dnda tutulan kad nlar her birim ize su yetitiriyorlard;
her gn yalnzca az bir tren yem ei yeniyordu.
12 E yl l 1964, C um artesi
158
Trenin ilk gecesi olan 3 Eyll P erem be gecesi sekiz p e y o

te m antar yedim . Pek etkilem edi bu beni; etkilediyse bile b e
lirsiz bir biim deydi bu. Btn gece gzlerim kapal yle
oturdum. Gz kapal durm ak daha iyi geliyordu bana. U y u
m uy ordu m , yorgun da deildim. O turu m u n sonunda ezgi
sylenii olaand bir biim e brnm t. Bir an yreim
kabard, alam ak istedim; am a ezgi bitiverdi, ve bu duygum
yok oldu.
Hep birlikte kalkp darya ktk. K adnlar su verdi b i
ze. Kim ilerim iz azlarn alkalad, kim ilerim iz iti. E rk e k
ler hi konum uyorlard; o ysa kadnlar btn gn konuup
glyorlard. Tren yem ei leyin yeniyordu. Bir msr
ayd bu.
4 Eyll C u m a gn gne batarken ikinci oturum b ala
mt. Bakan peyote ezgisini syledikten sonra srayla ez gi
ler sylenm esine ve p eyote m antarlarnn yenm esine yeniden
baland. H erkesin teker teker syledii kendi ezgilerine br
yeler de katlyordu. Bu, sabaha dek srd.
Dar ktm da bir gn nce orada bulunan kadnlarn
saysnda azalm a grdm . Birisi b ana su uzatt; ne var, artk
evrem le ilgilenm iyordum . Bir sekiz m antar daha yemitim.
Bu kez etkisi deiik oluyordu.
O anda herkesin birlikte syledii ezgi birden hzlannca
oturum un sonuna gelindiini anladm. Evin dndaki bir e
yin ya da bir kim senin ieri girm ek istediini sezinliyordum.
Ezgilerin, o n u n ieri dalm asn nlem ek iin mi yoksa
o n u ieri ek m ek iin mi sylendiini kestirem iyordum .
K endine zg bir ezgisi olm ayan bir ben vardm. Hepsi,
zellikle genler, sorarca baklar atyorlard. Sklarak gzle
rimi kapadm.
Sonra baktm , gzlerim kapalyken evrede olup bitenle
ri ok daha iyi biim de alglayabiliyorum . T m dikkatimi bu
dnceye verdim . G zlerim i kapatyor ve nm deki a d a m
lar grebiliyordum . G zlerim i anca da ayn grnt sr
yordu. G zlerim ak da olsa kapal da olsa tpks tpksna
RETLER
159
ayn eyleri gryordum.

S onra birden grnt yok oldu, silindi ve yerine M esc a
lito nun iki yl nce grdm insan biim indeki grnts
belirdi. Biraz tede yan dnm oturm aktayd. Bakakalmtm. A m a o bana bakm yordu, bir kez bile ban a doru b ak m a
d.
Yanl bir eyler yapm m da, o yzden bana yaklamyorm u sanyordum. Kalkarak ona doru ilerledim. Benden
neden uzak durduunu soracaktm. A m a bu deviniim, Mesca lito nun imgesini bozm utu. M e sc alito nun yava yava
gzden yiten grntsnn yerine gene oradaki adamlarn
grnts gem eye balad. lgncasna yksek sesle syle
nen ezgiyi iittim gene.
Yakndaki bir alla giderek bir sre dolatm. H er ey
belirgin ve apak grnyordu. K aranlkta grd m far
kettim; am a bu kez pek n em sem ed im bunu. nem li olan
ey, M e sc alito nun benden neden katyd.
Arkadalarn yanna gitm ek iin geri dndm . Tam eve
girm ek zereydim ki korkun bir gm brt iittim ve k o rk u y
la rperdim. Yer sarslyordu. ki yl nce p eyote vadisinde
iittiim grltnn tpksyd bu.
Yeniden alla doru kotum . M e sc alito nun orada o l
duunu, onu bulacam biliyordum. A m a bulam adm . S aba
ha dek bekledim , otu rum un bitm esine az kala da brlerinin
yanna vardm.
nc gn de ayn eyler yinelendi. Yorulm am tm ,
am a leden sonra yatp uyudum .
5 Eyll C um artesi akam yal adam nc oturum u
am ak iin peyote ezgisini sylem eye balad. Bu oturum b o
yunca yalnzca bir m an tar yedim ve ezgilerin hibirini dinle
m edim . Olan biteni de izlem iyordum . D aha balangcndan
beri tm varlm olaanst bir biim de tek bir noktada y o
unlamt. E senliim iin gerekli olan ok am a ok nem li
bir eylerin eksikliini duyum suyordum .
brleri ezgilerini sylerken, M esc alito ya, bana bir e z
160
gi retm esi iin yksek sesle yakardm . Yakarm, adamlarn

yksek sesle syledikleri ezgiye kart. B irden bir ezgi d u y
d um kulaklarm da. Oradakilere srtm d np dinledim. S z
leri ve ezgiyi birok kez dinledim. T m ezgiyi iyice re n e
ne dek kendi k en d im e syleyip durdum . Szleri spanyolca
olan uzun bir ezgiydi bu. E zgim i birka kez syledim; herkes
dinliyordu. ok gem eden bir baka ezgi daha belirdi k u lak
larmda. Sabaha dek bu iki ezgim i birok kez syledim. Tap
taze, sapasalam yapmt beni bu ezgiler.
Sularmz itikten sonra don Juan bana bir torba verdi;
hep birlikte tepelere doru y rm eye baladk. st yass,
yanlar dik bir tepeye (m esaya) varana dek uzun ve zorlu bir
yry yaptk. O rad a birok p eyote m antar grdm . A m a
her nedense onlara b akm ak istem iyordum . M esa y geince
k m em iz dald. B en ve don Juan biraz geriye dnp, p e y o
te m antar to plam aya baladk. nceki gibi, ben yalnzca yar
dm ediyordum ona.
6 Eyll P azar akam na doru tren yerine dnm tk.
A k am olunca bakan o tu rum u at. K im se bir ey d em e m i
ti ama, bunun son oturum olduunu ok iyi biliyordum. Bu
kez yal adam yeni bir ezgi tutturmutu. Taze m antarla dolu
bir torba elden ele dolatrld. Taze m antar ilk kez yiyor
dum. Tazesi etlice oluyordu am a zor ineniyordu. Sert, ham
bir yem ie benziyordu; kurutulm u m antarlara oranla daha
keskin ve ac bir tad vard. Bu taze m antarlar ok daha b e
enm itim .
O n drt m an tar yedim. D ikkatle saym aktaydm yedikle
rimi. S onu ncu sun u bitirem edim . n k M es c a lito nun varl
m gsteren o artk iyice tandm gm b rty iittim. B a k
tm, herkes lgnlar gibi ezgi arm akta. O zam an don Jua n n da brlerinin de gm b rt y gerekten iittiklerini an
ladm. Bu tepkim elerinin, ilerinden birince salt beni aldat
m ak iin verilen bir iaretten kaynaklandn d nm ek iste
m iyordum .
te o anda ulu bir bilgelik dalgasnn beni yutarcasna
sardn duyum sadm . yldr kafam kurcalayan bir v arsa
RETLER
161
ym o anda kesinlik kazanm oluyordu. L opho p h o ra willia m sii kaktsnn iinde bulunan o her neyse nesnenin kendi
kendine zvarln srdrnn benim le hibir ilintisi ol
m adn; orada kendi bana bam szca var olduunu kavrayabilm em , daha dorusu bulgulayabilnem iin yl bekle
m em gerekmiti. A m a imdi anlamtm.
Ateli ateli ezgi syledim durdum soluum kesilene
dek. Ezgilerim sanki bedenim in iindeydi de beni sarsa sarsa
da fkryordu. H em en kp M e sc alito yu bulm ak zoru n
daydm ; yoksa patlayabilirdim. Peyote tarlasna doru ilerle
dim. Ezgilerim i sylyordum bir yandan da. Onlarn benim
z ezgilerim olduklarn benim kim seye benzem ezliim in
kesin kantlar olduklarn biliyordum. H er adm m duyum suyordum . Yere bastka tnlyorlard; yanklar bir insan o l
m ann tanm sz dipdiri taknln douruyordu.
Tarladaki peyote m antarlarnn her biri m avim trak, bal
kyan bir k yaym aktayd. M antarlardan birinin ok parlad
n grdm. Yanma oturup ezgim i syledim ona. Ben syler
ken, M escalito m antarn iinden kt daha nceleri g rd
m insan klyla... B ana bakyordu. Yaradlna ters den
bir yreklilikle ona ezgi sylem eye baladm. Fltten mi, y el
den mi gelen tank bir m ziin titreimleri dolayordu. ki
yl nce olduu gibi, bu kez de, N e diy o rsu n ? diyordu san
ki.
Sesimi ykselterek k onu m aya baladm . Yaam m da,
edim lerim de eksik bir yan olduunu bildiimi; am a bunun ne
olduunu bir trl bulam adm syledim. B endeki bu e k
sikliin ne olduunu, ayrca, gereksindiim de arabilm ek
am acyla adm sylemesi iin yalvardm. Bana bakt ve az
n kulaklarm a deecek k ad ar zu m a gibi uzatarak adn s y
ledi.
B irden peyote tarlasnn orta yerinde babam dururken
grdm . A m a tarla ortadan kalkm, sahne o cuk lu um d aki
evim ize dnm t. B abam la birlikte bir incir aacnn al
tnda duruyorduk. B abam kucakladm ; ona, abuk abuk,
syleyem em i olduum ne k adar ey varsa anlatm aya b ala
162
dm. D ncelerim in her biri zlyd, tam yerindeydi. Sanki

hi zam anm z kalm am da, her eyi birden sylem ek zorun
day m m gibi bir durum daydm . O laan koullarda hi syleyem eceim afallatc eyler sylyordum ona olan d u y g u
larm a ilikin.
B abam bir ey dem iyordu. Dinledi, dinledi, sonra baktm
ekilip bir eyce em ilircesine gitti. G ene yalnz kalmtm.
Vicdan azabyla, zntyle aladm.
M esc alito nun b ana rettii ad ara ara peyote tar
lasnda dolatm durdum . Bir peyote m antarnn zerinde y l
dz biim inde yabans bir ktan bir ey km aya balad.
Uzun, parlak bir nesneydi bu bir adam boyunca bir k d e
meti... Bir sre btn tarlay k oyu sar ya d a kehribar renkli
bir kla aydnlatt. A rdndan da gkyzn, mucizevi, ar
tc bir g rnm yaratacak biimde, aydnlatt. B akm ay sr
drrken k r olacam gibi geliyordu; gzlerim i kapayp, b a
m kollarm n arasna gm dm .
M e sc alito nun, bir peyote m antar daha yem em i syledi
ini aka alglyorum. A m a m antar k esm ek iin bam
yok; nasl yerim k i? diye geirm ekteydim .
Eil yere, yle ye, diye seslendi ayn yabans biimde.
Karn st uzanp, bir m antarn tepesini srdm ve i n e
dim. T utum u gibiydim . B edenim in tm gzelerine bir lk
lk, bir akm dolm utu. Dipdiriydi her ey. Neye baksam , n e
yi grsem en ince, en aprak ayrntlar gzlerim in nne
seriliyor, am a o denli de yaln grnyordu. H er yerde ben
vardm ; bir anda h em stn, hem altn, hem evresini gre
biliyordum eylerin.
Szn ettiim bu son duygu, iyice ayrm sayabileceim
denli uzun srm t. B u duygu az sonra ezici bir korkuya d
nverdi; hzla geliveren am a beni arpm ayan diyebilece
im bir korku... n ce o m ucizevi dnyann sessizlii keskin
grltlerle sarslm aya balad, am a bununla ilgilenm iyor
dum pek. A m a grltler gittike zerim e yklrcasna art
yor ve sklayordu. Yava yava, o ayrm sz, aldrsz, gzel
RETLER
163
dn yad a u uyorm uum duygusunu yitirm ekteydim . G r lt

ler, bir devin adm atlarna dnm t. K osk o ca bir varlk
evrem de dolayor, soluyordu. Beni aryordu kesinlikle.
Kotum , bir kayann altna sndm, oradan beni izleyen
eyin ne olduunu grm eye altm. Bir ara saklandm k o
vuktan uzanp darya baktm. Beni arayan varlk gelip tepe
m e dikilmiti. Deniz yosunu gibi bir eydi. kverdi zeri
me. Arlyla beni ezeceini sanyordum ki, baktm, boru
ya da uk ur gibi bir eyin iindeyim. Yosunun evrem deki
tm yerleri k apsam am olduunu aka grdm . Kayann
altnda az bir ak yer kalmt. S rnerek oraya gitm ek iste
dim. Yosundan koca sv bekleri dam lam aktayd. Beni erit
m ek iin sindirim asidi salgladn biliyordu m . K oca bir
dam la, kolum a bulamt; asidi toprakla silm eye altm, bir
y and an da zerine salyam aktarak ovalyordum . Bir an iin
buharlatm sandm. Bir a doru itilm ekteydim . Yosun
beni eritmiti sanki. Gittike byyen bir a taklr gibi ol
du gzm . Yerin altndan topra hercesine k m ay a alan
bu n, dalarn ardndan dom akta olan gne olduunu
anladm sonunda.
Yava yava, olaan duysal srelerim dnm eye bal
yordu. enem i kvrk kolum un zerine yaslam, yzkoyun
uzanm tm . n m dek i pcyote m antarnn yeniden kland
n grdm. D aha gzlerimi ayrm aya frsat bulam adan, o
u zun k gene belirdi. Tepem de dolap durdu. O turdum . Ik
tm bedenim e dingin bir gllkle dokundu, sonra gzden
uzaklat.
K oa koa arkadalarn bulunduu yere gittim. Sonra bir
likte kasab aya dndk. Don J u a n la, peyote bakan don Rob e r to nun evinde bir gn daha kaldk. Oradaki btn za m a n
m uyuyarak geirdim. Tam ayrlacam z srada, peyote otu
rum larna katlan genler bana doru geldiler. Teker teker b e
ni kucakladlar; bir yandan da ekingen glyorlard. H er b i
ri kendini tantt. Peyote toplantlar dnda d einm ediim iz
konu kalm ad onlarla saatler sren syleilerim iz arasnda.
D on Juan ayrlk zam annn geldiini syledi. D elikanl
164
lar gene kucakladlar beni. lerinden biri, G ene bu y u ru n ,

dedi. B ekleriz, diye atld bir teki. A rabam yavaa sre
rek oradan ayrlrken yal adamlar arad gzlerim; am a hi
bir yoktu ortalkta.
10 E yl l 1964, P erem be
D eneyim lerim i don J u a n a anlatrken onlar hep elim den gel
diince aam a aam a anm sam ak zorunda kalmmdr. Her
eyi anm sam ak iin en iyi yntem buydu kukusuz.
Bugn, ona, M e sc alito yla karlam am n ayrntlarn
anlattm. ykm , M e sc alito nun ban a adn syledii nokta
ya kadar dikkatle dinledi. A m a tam o anda szm kesti.
A rtk kendi b anasn, dedi. K oruyucu seni kabul et
mi. B un dan sonra sana pek yardm m dokunm az. Onunla
olan ilikilerini bana anlatm an gerekm ez. O nun adn biliyor
sun artk; adn da, birlikte yaptklarnz da hibi kim seye
sy lem em en gerekir.
D eneyim im in b tn ayrntlarn ona anlatm ak istedii
mi, nk bunlardan bir anlam karam adm belirttim.
G rdklerim in ban a ak lan m asnda yardm c olmasn iste
dim. O da, bunu kendi bam a yapabileceim i, artk kendi
k end im e d n m ey e balam a zam annn geldiini syledi.
Ben hl, onun dncelerini re n m e k istediimi, kendi
k end im e bir sonuca v arm am n uzun zam an alacan, stelik
de nasl bir yol tutacam bilm ediim i sayp dkerek onunla
tartyordum.
rnein, o ezgiler... N e anlam a geliy or? diye sordum.
Bunu yalnz sen bileceksin, diye yantlad. Ne bile
yim ben ne anlam a geleceklerini! Yalnzca koruyucun akla
yabilir bunu sana; tpk o ezgileri sana rettii gibi... O nla
rn ne anlam a geldiklerini sana ben anlatacak olursam, bu, bi
bakasnn ezgilerini renm isin d em ek olur.
B unu nla ne d e m e k istiyorsun, don J u a n ?
RETLER
165
K o ruyu cu nun ezgilerini syleyen kim seleri dinleyerek,

hangilerinin dzm ece olduunu h em en akabilirsin. Yalnzca
ruh tayan ezgiler onu ndu r ve onun rettii ezgidir. b rle
ri ise bakalarnn ezgilerini kopyalardr. te bylesine alda
tc olabiliyor insanlar kimi kez. B akalarnn ezgilerini, o n
larn neyi anlattklarn bilmeden, sylerler.
Ben, aklayarak, bu ezgilerin ne am ala sylendiklerim
renm eyi istemi olduum u syledim. D on Juan yantlaya
rak, rendiim ezgilerin koruyucuy u a rm aya yaradn
aklad. B u ezgiler, koruyucunun adyla birlikte, yalnzca
onu arm ak iin kullanm alym . D on Juan, M e s c a lito nun,
daha sonralar ola ki, bana baka am alara ynelik baka e z
giler de reteceini syledi.
K o ruyucunun beni tam olarak kabul edip etm em i o ld u
unu sordum. D on Juan, sorum u sam a bularak, gld. K o
ru yucunun beni kabul etmi olduunu, ve onun beni kabul et
mi olduunu bana kantlam ak iin de kendisini iki kez k
biim inde gsterm i olduunu sledi. D on Juan, benim
iki kez grm o lm am d an ok etkilenm ie benziyordu. Mesca lito yla karlam ann bu yann nem le vurguluyordu.
Koruyucu tarafndan kabul edilmi olduum halde, n e
den ylesine korkm akta oluum u bir trl anlayam adm
sy ledim don J u a n a.
U zun sre yant vermedi. Sorum , onu afallatma b e n z i
yordu. Sonunda, B u ok ak bi ey, dedi. O nun istedii
ey o kadar ak ki, b un u nasl grem ediini bi trl an lay a
m y o ru m !
Btn bunlara akl erdirem iyorum , don J u an .
M es c a lito nun ne dem ek istediini anlam ak elbette z a
m an alr; dersleri iyice anlayana dek onlar zerinde d n
m en gerek.
11 E yl l 1964, C um a
166
Dsel deneyim lerim i aklamas iin gene aslm aya b ala

dm don J u a n a. O da, sanki o srada M e sc alito yla ilgili g
r m e yapm akta imiiz gibi k o n u m aya balad.
O, kendisiyle ko nuulabilecek bi insan gibi midir, diye
sorm ann samaln k av ray am yo r m u s u n ? diye sordu. O
senin grm olduun hibi eye benzem ez. Bi insan gibidir,
am a ayn za m a n da insana benzer bi yan da yoktur. O na
ilikin hibi ey bilmeyen, am a onu abucak reniverm ek
isteyen kim selere bunu anlatm ak gtr. Derslerine gelince,
onlar da kendisi gibi gizlerle doludur. Hi kim se onun ne y a
pacan nceden kestirem ez. O n a bi soru sorarsn, o da sana
yol gsterir; am a o bu ii seninle benim k o n u tuu m u z b iim
de yapm az. im di anlyor m usun ne y aptn?
Eh, bunu anlam ak pek zor deil. A m a bunun ne anlam a
geldiini anlam y oru m .
Sen ona sende ne gibi eksiklikler olduunu sordun, o da
sana tam bi tablo gsterdi. Bu nokta su gtrmez! Bunu an la
madn syleyem ezsin ya! Karlkl bi grm e deildi
yaptnz; am a bi b akm a yleydi. S onra baka bi soru sor
dun ona, ve o da gene ayn biim de yantlad seni! Ne dem ek
istediine gelince, pek anladn sanm yorum . nk ne sor
m u olduunu bana sylem em eyi yelem i b u lu nuy orsun.
S orduum u anm sadm sorular dikkatlice yineledim.
Yaptm ey doru mu? D oru yolda m ym ? Yaammla
ne yap m aly m ? D on Juan, sorm u olduum sorularn y al
nzca szcklerden olutuunu; sorular, szcklerle seslen
direrek deil de, iten sorm ann daha iyi olduunu syledi.
K o ruyucunun b ana bir ders verm ek istediini; ve amacnn
beni korkutup karm ak deil de bana bir ders verm ek o ldu
unu kantlam ak iin de, kendisini iki kez bir k dem eti bi
im inde gsterm i oldu un u anlatt.
Ben hl, M es c a lito nu n beni kabul etm esine karn ne diye
beni korkuttuunu anlayam adm syledim. D on J u a n a,
bana anlattna gre, M escalito tarafndan kabul edilm enin
o n u n b i im in in d e i m e z k a l y la so n u la n a c a n ,
RETLER
167
m utlulukla karabasan arasnda deiip durm ayacan an m

sattm. D o n Juan glerek, M escalito yD kon uu rken yre
im de bulunan gerek soruyu d necek olursam , verilen
dersi anlayabileceim i syledi.
Y reim deki gerek soruyu d n m ek g bir iti. O
srada aklm dan geen ok ey olduunu syledim don Jua n a. rnein, Doru yolda m y m ?, diye sorarken, gerek
ten sorm ak istediim soru uydu: A caba birer ayam iki ay
r dny aya m basm aktadr? Bu dnyalardan hangisi daha
gerektir? Yaamm hangi yne y nelm eli?
D on Juan bu aklamalarm dinledi ve ak seik bir
dnya grm n olm adn, koruyucunun bana ok gzel
ve ak bir ders vermi olduunu bildirdi.
S ana gre iki dnya oluyor, dedi. Yani iki yol... G e r
ekte yalnzca bi yol vardr. K oruyucu sana kuku gtrm ez
bi aklkla gstermi. Senin iin tek dnya, insanlarn d n
yasdr; ve sen o dnyadan ekip gidem ezsin ki! nk bi in
sansn sen! K oruyucu sana m utluluk dnyasn gstermi; o
dnyadaki eyler arasnda ayrm olamaz, nk bu ayrm so
racan bi kim se yoktur orada. A m a insanlarn dnyas deil
dir ki o! K oruyucu seni sarsarak o d nyadan karm ve sa
na bir insann nasl dneceini, nasl savam vereceini
gstermi. te b u dur insanlarn dnyas! Ve insan olm ak d e
m ek, bu dnyada yaam ak zorunda kalm olm ak demektir.
Sen, iki dny ada da yayorm usun gsterii, bo dncesi
iindesin. Bizler iin yalnzca bi dnya vardr. Bizler insanz,
ve insanlar dnyasn izlem ek zorundayz seve seve.
te ders buydu kan m ca !
9
D on Juan, alm alarm olabildiince eytan otuna y nelt
m em i ister grnyordu. O n u n erke kar tutum unu b ildiim
den, bu istei bana biraz ters geliyordu. D um an yeniden i
m e zam annn yaklatn, ve bu arada eytan otunun erkiy
le ilgili bilgilerimi artrm am gerektiini aklad.
Hi olm azsa kertenkelelerle bir by daha yapp eytan
otunu bir kez daha d en e m e m i sk sk neriyordu. Uzun sre
bu konuyu d n d m durdum . D on J u a n n bu konudaki b a s
ks o d uru m a gelm iti ki, sonunda bir deneyim daha y a p m a
y gze alm ak zorunda kaldm . Bir gn, yitirdiim kimi nes
nelerle ilgili bir bak y ap m ay a karar verdim.
2 8 A ra lk 1964, P a za rtesi
RETLER
169
19 Aralk C um artesi gn D a tu ra k k n kestim. Bitkinin

evresinde dansm yap m ak iin hava iyice kararana dek b e k
ledim. G eceleyin de kk zn hazrladm ve pazar gn sa
bah altda D a tu ra n m bulunduu yere gittim. B itkim in n n
de oturdum. D on Juan, neler y apm am gerektiini anlatrken,
her ayrnty zenle not etmitim. N otlarm gene okuyunca,
to h u m la rn orada t lm e y e c e in i an m sad m . B itkinin
nnde yle oturm u olm ak bile ayr bir duygusal dengelilik
kazandryordu bana. Genel olarak elde ed e m e d i im dnce
aklna, dikkatimi devinim lerinin zerinde younlatrm a
erkine kavuturuyordu beni.
T m istenen eyleri titizlikle yapyor, bulam ala kkn,
akam ge bir saatte hazr olabilecei biim de zam anlam ay
ayarlyordum . Saat be sralarnda, iki tane kertenkele y ak a
lam aya alyordum . B ir buuk saat kadar dnebildiim
tm yntem leri denedim se de her kezinde baarszla uruyordum .
D a tu ra bitkisinin nnde oturm u am acm a ulam ak iin
kestirm e bir yntem aryordum ki, birden don J u a n in kerten
kelelerle k onu m a dncesi, nce ok gln grnd bana.
Bir topluluk nnde konum ann verdii sknty d u y m a k
taydm. A m a toparlandm ve k o n u m ay a baladm . Elava ol
duka kararmt. Bir kaya parasn kaldrdm . Altnda bir
kertenkele vard. U yu u k bir durum dayd. E lim e aidim. S o n
ra bir baka kayann altnda gene uyuuk grnl bir k er
tenkele daha buldum. kisi de k m ld am adan duruyorlard.
Azlarn ve gzlerini dik m ek iin en g yanyd. D on
J u a n n, edim lerim e deim ez bir nitelik kazandrm o ld u u
nu dndm . O, bir insan bir edim e baladktan sonra artk
durm am n olanaksz olduunu sylerdi hep. G eri durm ak is
teseydim , kim se nleyem ezdi beni. A m a zaten d urm ak iste
m iyordum ki!
Kertenkelelerden birini braktm; ku zey d o u y nnde
uzaklat. Bu da, iyi olm akla beraber zorlu bir deneyim in b e
lirtisiydi. teki kertenkeleyi o m zum a b aladm ve akaklar
m, yntem e uygun biim de svadm. K m ldad falan y o k
170
tu kertenkelenin; bir ara onu l bile sandm. Byle bir d u

ru m d a ne yaplacan sylem em iti don Juan. A m a k erten ke
le diriydi; yalnzca uyuuktu.
H azrladm svy ierek bir sre bekledim. Olaand
bir ey duyum sam y ord um . akaklarm bulam ala o v alam a
ya baladm . Yirmi kez srdm. Birden, bulam ac birka kez
alnm a da srm ekte olduum u grdm . H atam anlayp a b u
cak alnm daki bulam ac sildim. A lnm ter iinde kalmt;
ateim kyordu. D on Juan bulam ac alnm a kesinlikle s r
m em em i sylediinden, epey tasalanmtm. Tasam, az sonra
tam bir yalnzlk, sanki artk sonum un geldii duygusuna
dnt. O rada bir bam aydm . B am a bir du rum gelecek
olsa, bana yardm edecek kim se yoktu. K ap uzaklam ak is
tedim ordan. K orkun bir kararszlk iindeydim; ne yapm am
gerektiini bilem iyordum . B am n ii bir dnce seliyle
alkalanyordu; ne d nd m anlayam adan, baka d n
celer yordu kafam a. Bunlarn olduka yabans d n ce
ler olduunu sezdim bir ara. Bu dnceler, alageldiim gi
bi deil de b am b ak a bir biim de geliyorlard. Baka z a m a n
lar nasl d n d m biliyorum. D ncelerim , kendim e
zg bir dzenle ortaya karlar, herhangi bir sapm a olursa
h em en anlarm bunu.
Bu yabans dncelerden bir tanesi bir yazarn szleriy
le ilgiliydi. A n m sayab ild iim kadaryla, bu, sesli bir eydi ve
sanki birisi arka p alan da yazarn szlerini sylemekteydi.
yle abuk olm aktayd ki bunlar, irkilip kalmtm. Dikkatle
dinlem ek istedim; am a d nce yitiverdi. ittiim szleri bir
yerde o ku du um dan em ind im , ne var, yazarnn ad aklm a
gelm iyordu bir trl. B irden onun Alfred K roeber olduunu
anm sadm . S onra bir baka yabans dnce geldi aklma. Ve
o yazarn K ro e b er deil de G eorg S im m el olduunu syle
d i. K roeber diye direttim, ve bir baktm , kendi kendim e tar
tmaktaym. D ny ann sonu gelm i gibi d uy um sam am g e
miti bile.
U yku hap im iim gibi gzkapaklarm arlamt.
Yoksa hap falan im i deildim; yalnzca bu imge geliver
RETLER
171
m iti aklma. U yuyor gibiydim. A ra b am a ulap, srnrcesine iine girm ek istedim. A m a yerim den km ldayam yordum .
Sonra birden uyandm . D aha dorusu uyandm aka
anladm. lk dncem gnn hangi saati olduuydu. evre
m e bakndm. D a tura bitkisinin nnde deildim. K aytsz
lkla, gene byl bir yaantnn iinde bulunduum gerei
ni kabullendim . B am n zerinde duran bir saat 12.35i g s
teriyordu. D em ek leden sonra olmutu.
G en bir adam n koca bir deste kd tam akta o ld u u
nu grdm. O n a doku nacak kadar yakndm . B oynundaki da
m arlarn atn grebiliyor, yrek vurularn iitebiliyor
dum. Kendim i, grdklerim e ylesine verm itim ki, d nce
lerimin niteliini inceleme olanan bulam am tm . Sonra
kulam n dibinde o sahneyi tanm layan bir ses iittim, ve bu
ses in aklmdaki yabans dnce olduunu anladm.
Kendim i, dinlem eye ylesine kaptrm tm ki, sahnenin
grselliiyle ilgim kalm am gibiydi. Ses, sa kulam a, o m
zum un zerinde bir yerden gelm ekteydi. Bu sesin anlatt
eylerin biimine brnyordu sahne. A m a benim istencim e
de uym aktayd grntler; istersem onlar durdurabiliyor ve
sylenilenlerin ayrntlarn istediim kadar inceleyebiliyor
dum. G en adamn edim lerinin tm aamalarn iitiyor-griiyordum . Ses, her eyi en ince ayrntlaryla aklamay
srdrd. A m a p ek nem li g rnm yordu bana bu edimler.
nem li olan ey bu kk sesti. D eneyim im sresince kez
bam evirip kim in konutuunu g rm eye altm. Bam,
dnebilecei kadar saa eviriyor, ya da birden arkaya dnp
orada kim se var m diye bakyordum . A m a bunlar her yap
mda, grd m eyler bulanyordu. A rk aya b a k a m a m a
m n nedeni, bu sahnenin olaan gereklik alanna g irm em e
sinden ileri geliyor, diye dndm . Ve bu, benim dncemdi.
O andan balayarak ilgimi yalnzca sesin zerinde y o
unlatrdm. O m zu m d an geliyor gibiydi ses. A k a anla
lan ince bir sesti bu. A m a bir ocuk sesi ya da bile bile tizle
tirilen bir ses deildi. M inyatr bir erkein sesi gibiydi. B e
172
don
JU A N IN R ETLER
nim sesim olam azd bu. ittiklerimin ngilizce olduunu v ar

sayyordum . N e zam an sesi bile bile y akalam ak istediysem,
hep iitilmez oluyor ya da anlalm az bir d u rum a dnyor
ve b un a kart olarak grntler de solgunlayordu. Bir b en
zeti yapm ak gerekirse, bu sesin, insann kirpiklerine taklan
toz paracklarnn ya da gz korneasndaki kan dam arlarnn
neden olduu grntleri antrdn syleyebilirim. Bunlar,
dorudan doruya baklm adnda grlebilen, am a gzleri
mizi onlara dikip izledike gzn devinim iyle birlikte saa
sola kaan kurtuk g rnm ndeki ekillerdi.
Ben de, braktm bu izlem e iini. Dinledike ses daha
karm ak bir d u ru m a dnyordu. Bana, sesmi gibi gelen
ey, daha ok, bir eyin ku lam a d nceler fsldam asna
benziyordu, am a tam byle de deildi. Bir ey benim adm a
d n m ekteyd i. D nceler benim dm dan geliyordu. B u
nun byle olduunu biliyordum , nk kendi dncelerim le
birlikte b r dnceleri de ayn anda izleyebiliyordum.
Bir an geldi, sesin yaratt, gen adam n edim lerini g s
teren grntlerin, k noktas olan yitirilmi nesneler
hakkndaki sorum la ilintisi kalm ad. G en adam ok kark
g rnen eyler yapyordu. im di onun edim leri ban a daha il
gin grnd n den, sesi izlem eyi brakm tm . Bir yandan
da sabrm tkeniyordu. Bitm esini istiyordum bu iin. Nasl
durduracam b u n u ? diye geiriyordum . K ulam daki ses,
dereye inm em i syledi. Nasl ineceim i sorunca da, ses, bit
kim i d n m em i syledi.
B itkim i d n d m . G ene onun nnde oturuyordum .
B unu yle ok yapm tm ki, g zm n nn e getirm esi ok
kolay oluyordu. O anda onu grm enin de baka bir sanr o l
duu nu sanyordum . A m a, ses, geri d nd m syledi!
K ulak kabarttm ; hibir ey d uyam adm . D a tu ra bitkisi btn
gerekliiyle n m d e d u ru y o r gibiydi. O na dokunabiliyor,
evresinde dolaabiliyordum .
Ayaa kalkp a rab am a doru yrdm . Bu aba beni bit
kinletirince, yere oturup gzlerim i kapadm . B am d n m ek
teydi, k usm ak istiyordum . K ulaklarm uulduyordu.
RETLER
173
B arm a doru bir ey kayverdi. K ertenkeleydi bu. D on

J u a n m, onu b rak m am gerektiine ilikin uyarsn anm sa
dm. B itkim in bulunduu yere d np kertenkeleyi zdm .
l ya da diri midir, diye b akm adm bile. B ulam a m le i
ni krp, ayam la kazdm topra zerine rttm. A rabaya
girip u yku ya daldm.
24 A ra lk 1964, P erem be
B u g n btn olanlar don J u a n a anlattm. H er zam anki gibi
szm kesm eden dinledi. A rdndan yle bir kon u m a y a p
tk:
ok yanl bi ey yaptn.
Biliyorum . ok salaka bir yanl; k azayla oldu.
eytan otu kaza m aza dinlemez; seni h er ynden sna
yacam sylem em i m iydim sana! Ya o k glsn, ya da ot
seni ok beeniyor. A lnn ortas, yalnzca onun erkini kaldrabilen usta brujolar iindir.
A lnna bulam a srenlere ne olur, don J u a n ?
U sta bi brjo deilse, o yolculuktan d n em ez bi daha.
Sen hi alnn bulam aladn m, don J u a n ?
Hayr! Velinimetim bunu yapanlardan ok aznn o y o l
culuktan dnebildiini sylerdi. Aylar geer, adam hl d n
mez; bakalar bakarlar artk ona. Velinimetim, bu kerte n k e
lelerin isterlerse insan dnyann sonuna gtrebileceklerini,
ve o insan istedii takdirde de ona en grkem li gizleri
gsterebileceklerini anlatrd.
yle bir yolculuu yapm olan kim se tandn m ?
Evet, velinimetim ... Ne var ki, bana, nasl dnleceini
retm edi.
D n m ek o denli zor m u oluyor, don Ju a n ?
Evet. te bu y zden senin davranlarn beni akna
eviriyor ya! N e yaplacan, yolunu yordam n b ilm iy o r
174
DON JU A N N R ETLER
dun; oysa belirli aamalar b ilm em iz gereklidir. nk insan

gc, bu aam alarda bulur. Onlarsz bi hiizdir.
Saatlerce yle sessiz oturutuk. ok derin dncelere
dalm grnyordu don Juan.
26 A ra lk 1964, C um artesi
Don Juan kertenkeleleri arayp aram adm sordu. Ben de
aradm, am a bulam adm syledim. K ertenkelelerden b i
ri, ben onlar tutarken, lm olsayd ne olacan sordum.
Bir kertenkelenin lm esinin kt bir ey olaca yantn al
dm. Az dikilen kertenkele by srasnda lrse, byy
srdrm enin bir anlam kalm azm . Byle bir durum , k erten
kelelerin dostluklarn geri aldklar anlam na da gelirmi. O
zam an, uzun sre eytan otuyla ilgili renim e ara verm em
gerekirmi.
Ne kadar ara verm em g erekir? diye sordum.
ki yl, ya da d aha fazla.
Ya br kertenkele lrse ne olu r?
Gzkapaklar dikili kertenkele lrse, ban dertte d e
mektir. Yalnz bana kalrsn; klavuzsuz, dostsuz. B yye
balam adan lrse, byy o anda kesersin; ama bu da ey
tan otunu hepten unutm ak demektir. A m a kertenkele, byye
baladktan sonra, o m zu nd ayk en lrse, byy srdrm en
gerekir ki bu da delilie yol aar.
N eden delilie yol aar?
nk byle bi d u rum da hibi eyin anlam kalmaz.
Hi kim se klavuzluk ed e m e z artk sana; korkun, sama sa
pan eyler g rm eye balarsn.
Nasl sa m a s a p a n ey ler?
Kendi kendim ize g rd m z eyler... Hibi y nlendir
m e olm adan g rd m z eyler. eytan otunun senden k a
m ay a abaladn gsterir bu; seni frlatp attn...
RETLER
175
Bu durum a den kim se grdn m hi?

G rdm . B enim bam a gelmiti byle bi ey. K ertenk e
lelerin yardm kesilince, delirm itim .
N eler grm tn o zaman, don Ju a n ?
Bi sr samalklar ite. Y nlendirilm eyen insan baka
ne grr ki!
28 A ra lk 1964, P azartesi
Don Juan, eytan otunun insan snadn sylemitin. B u
nunla ne dem ek istem itin?
eytan otu bi kadn gibidir; bi kadn gibi poh poh lar ada
m. Tuzaklar kurar onlara durm adan. B ulam ac alnna sr
m ekle onun bi tuzana dm oldun. D aha nice tuzaklar k u
racaktr sana. Ve gene onun oyunu na geleceksindir. U y a ry o
rum seni. Tetikte dur. O nunla ilikin tutkuya dnm esin;
eytan otu, bilgi adam olm ann gizlerine gtren yollardan
yalnzca birisidir. B aka yollar da vardr. A m a kendi yolunun
tek yol olduuna seni inandrmas, zaten onun oyunlarndan
biridir. Yaamn bi tek yolda arur etm em en i tlerim
hele yrek tam ayan bi yol ise bu!
Bi yolda yrek bulunm adn nasl anlarz, don J u a n ?
Herkes bilir bunu. A m a ne yazk ki kim se sorm az bu so
ruyu. Yrek tam ayan bi yola girdiini eninde sonunda anlar
insan; am a artk o yol o insan ldrm eye hazrdr. O n okta
dan sonra durm ak, durum u deerlendirip o yolu brakm ak
pek az kiinin gerekletirebilecei bi eydir.
Sorum u ne biim de soracam bi trl bilem iyorum ,
don Ju an .
Sor gitsin.
D e m e m u ki, kendi kend im e yalan sylem em em in bir
yntem i var mdr? Yani yant gerekten hayr olan bir so ru
ya evet d em em i nasl nleyebilirim ?
176
N e diye yalan syleyecekm isin k i?
E, bir yol insana elenceli, zevkli gelebilir. O zam an...
S am a bi ey bu. Yrei olm ayan yol nasl zevkli olur

ki? yle bi yolu tutm ak bile zorluklarla doludur. O ysa yrek
tayan bi yola girm ek kolayca yaplveren bi eydir. Onu
sevm eye alm ak sz konusu o lam az .
D on Juan birden grm em izin ynn deitirerek pat
diye, benim, eytan otunu beendiim i syledi. eytan otunu
bir bakm a b eendiim doruydu. Bunu don J u a n a syle
dim. O da bana kendi dostu olan dum an nasl bulduunu sor
du. Dum an d n m enin bile beni korkuttuunu sylem ek
zorunda kaldm.
Bi yol sem ek iin insan korkulardan, agzllkten
arnm olmaldr. Ne v ar ki, dum an, korkuyla; eytan otu da
tutkuyla k r ediy or a d a m , dedi don Juan.
B ir kim senin bir yol aramas iin bile tutkuya gerek bu
lunduunu ileri srdm. nsann tutkulardan arnm olmas
dncesine katlam ayacam , renm ek iin tutkuya gerek
bu lunduuna inandm syledim.
ren m e isteine tutku denm em elidir, dedi don Juan.
renm e istei insann doal bi davrandr; am a eytan
otuna sarlmak, erk aram ak demektir. te bu da tutku olur.
nk ulam ak istediin ey bilgi deildir. eytan otunun
gzlerini b alam asna olur verme. Zaten u anda kancasn
takm bu lunuyor sana. nsanlar ayartp, onlara bi tr erklilik
duygusu verir; olaan kiilerin yapam ayaca eyleri yapabi
lirmi duy gusuna kaptrr onlar. A m a bi tuzaktr bu. ok g e
m eden bakm sn, yreksiz yol adam a ters dmtr, onu ykvermitir. Artk lm saylr o k im se lm aram ak ise
hibi eyi aram am ak la birdir.
10
1964 ylnn Aralk aynda don J u a n la birlikte tttrm har
m an yapm ak iin gerekli birka bitkiyi toplam aya gitmitik.
Bu, drdnc dnem oluyordu. Don Juan ileri bana yaptr
yor, kendisi yalnzca beni gzlyordu. Bitkileri koparrken
acele etm em em i, nce iyice bakm am , uzun uzadya dn
m em i sylemiti. H arm ana girecek bitkileri topladktan, bohaladktan sonra hem en dostuyla yeniden karlam am istedi.
31 A ra lk 1964, P erem be
D on Juan, eytan otunu ve duman imdi biraz tanm d urum
dasn. Hangisini daha ok beendiini syle bakalm ! dedi.
D um an ok k o rkutuy or beni, don Juan. N ed en d ir bile
m iyorum , am a pek olum lu saylm az ona kar duy g u larm .
178
D ON JU A N IN R ETLER
Yaltaklanlm aktan holanyorsun da ondan; eytan otu

yaltaklanyor sana. Bi kad m gibi, sana zevk verm eye al
yor. O ysa dum an, en soylu erktir; en tem iz yrek onunkisidir.
nsan ayartm az, tutsak etmez; ak ve nefret de b u lu nm az o n
da. Tek istei, gl olmandr. Evet, eytan otu da gllk
ister, am a baka tr bi gllk o. Kadnlarn erkekte arad
trden bi gllk. O ysa dum ann arad g, yrek g c
dr. O da sende yok! ok az k im sede bulunur o. Bu yzden
istiyorum dum an biraz daha renm eni. Yrei berkitir d u
m an. eytan otu gibi tutkularla, kskanlklarla, iddetle dolu
deildir. D um an oynak deildir, insana bal kalr. Bi ey
unuttum diye tedirgin olm an gerekm ez onunla ilikin srd k
e .
20 O cak 1965, aram ba

19 O cak Sal gn sanrlandrc karm gene itim. D on Jua n a d um andan ok korktuum u, kuruntularm y ene m e d i i
mi sylem itim . O da, bana, dum an h akasna deerlendire
bilm ek iin bir kez daha im em i sylemiti.
D on J u a n n odasna gittik. Saat, leden sonra iki faland. Pipoyu kartt. B en de km rleri getirdim. Sonra yere
karlkl oturduk. D on Juan nce p ipo yu stmas, onu u yan
drmas gerektiini syledi. D ikkatlice bakarsam piponun n a
sl m akta olduunu grebileceim i de ekledi. Pipoyu bir
ka kez dudaklarna gtrerek emdi. O nu sevecence okad.
S onra birden, piponun u yanna dikkatim i ekm ek iin, bana
ve pipoya bakt. P ipoy a baktm , am a bir ey grem edim .
Pipoyu elim e verdi. P iponun azn kendi hazrladm
harm anla doldurdum . D aha nce bir tahta m aayla bir kor k
m r aldm. D o n Juan tahta m aam a bakarak glm eye balad.
Bir an sendeledim. K m r m aay a taklmt. D m esi iin,
m aay p ip onu n azna v urm ak istem edim ; koru sndrm ek
iin zerine tkrdm .
RETLER
179
D on Jua ban evirip elleriyle y zn kapad. Bedeni

sallanm aktayd. Bir an iin aladn sandm. A m a sessizce
glm ekteydi.
Uzun sre yitinnitim bu nedenle; sonra don Juan p a r
m aklaryla bir kor parasn tutup, hzla p ip onu n azna y er
letirdi. m em i syledi. P ipoyu azm a aldm. D um an e k
m esi ok zor oluyordu. indeki karm ok skyd herhalde.
lk ekiim de azm a ince tozlar gelmiti. Birden azmn
iini uyuturm utu bu tozlar. Azlktaki karm n y anm akta
olduunu grebiliyordum . A m a sigara im eye benzem iyordu
bu i. G ene de her ekite bir eylerin so lu um a kartn,
cierlerim i doldurduunu, ardndan da bedenim in br y a n
larna doru h ercesine yayldn duyam sam aktaydm .
Yirmi eki saydm. Sonra braktm saym ay. Terliyor
dum; don Juan gzlerini dikmi bana bakyor ve k o rk m a m a
m, anlattklarn olduu gibi yerine getirm em i sylyordu.
P e k i dem eye alyor, am a yerine yabans bir inilti kar
yordum . A zm kapadktan sonra bile ortal nlatan bir
inilti... D on Juan bu sese ok amt; gene glm eye balad.
B am la eve t d em ek istiyordum. A m a hibir yanm kmldatam yordum .
D on Juan, yavaa ellerimi at ve p ipoyu ekti. Yere
uzanm am am a uy u m am am syledi. Bir de kalkp beni yat
racak m diye, m eraklanm tm . A m a m erakm bounaym .
Bana, aralksz bakm aktan baka bir ey yapm ad. Birden
odann tepetaklak dnd n grdm ; don J u a n a yandan
b akar bir d u rum da buldum kendimi. te o andan balayarak,
tm grntler, bir dteki gibi bulanklat. K m ld ayam az
durum dayken, don J u a n m uzun uzadya bir eyler anlattn
hayal m eyal anm syorum .
O du rum dayken korktuum falan yoktu; tedirgin de d e
ildim, ertesi gn kendim e geldiimde, hasta falan da o lm a
mtm. Tek olaand ey, uyandktan sonra uzun sre d
ncelerim i toparlayam aym d. Drt be saat geince, o da
geti.
180
2 7 O ca k 1965, aram ba
D o n Juan, deneyim lerim le ilgili bir ey sylem edi; bir ey an
latm am da istemedi. Tek sz, h em en u y uyu verm i o ld u u
m u sylem ek oldu.
U yank kalm ak iin tek kar yol, bi kua dnm ektir;
ya da bi crcrbcei, ya da onun gibi bi eye... dedi.
. O da nasl yaplr ki, don J u a n ? diye sordum.
te retiyorum ya! Dn, sen b edensizken sana anlat
tklarm an m sam y or m u s u n ?
Ben bi kargaym . S ana da, karga nasl olunur, onu re
tiyorum. Bi ren de bak, nasl uyank kalrsn; nasl zgr
olursun! B unu ren em ezsen, dtn yerde yle akl k a
lrsn.
7 u b a t 1965, P a za r
D um an ikinci kez ekiim 31 O cak P azar gn lene rast
lad. Ertesi gn akam st uyandm . D eney im im boyunca
don J u a n n b ana anlatt h er eyi biliyorm uum gibi k en d i
mi olaanst erkli hissetm ekteydim . Szleri bey nim e ile
miti. O laand bir aklk ve sreklilikle iitip du rm ak ta y
dm anlatm olduklarn. Bu srada baka bir gerek arpt
gzm e: Pipoyu her ekiim d e azm a giren tozlar yutm aya
baladktan h em en sonra btn b ed en im uyum utu. D em ek,
yuttuum yalnzca d u m a n deildi; bir de toz halinde karm
yutm aktaydm .
D eneyim im i don J u a n a anlatm ay a altm; am a o, y a p
m o ldu um eyin n em siz olduunu belirtti. Btn olanlar
anm sadm syleyince de; kulak falan asmad. T m anlar
keskindi, taptazeydi. D um an im e sresi tpk ilk seferinde
ki gibiydi. Sanki her iki deney im im , ara v erm em iim gibi,
birbirine bitimiti. lk d eneyim im in bitim inden balatabili
RETLER
181
yo rdu m anm sam ay. Yan st yere dt m d en bu yana

du ygu ve dncelerim i btnyle yitirmi o lduum u aka
anm sayabiliyordum . G ene de bu aklk hibir biim de ek
silmiyordu. O dann dey bir d zlem haline dnm esiyle
birlikte, d n c e le rim in de s o n u n c u s u n u d n d m
anm syorum : Bam yere mi yapt, ne? A m a ar sz d u y
m u y o ru m .
te o andan sonra yalnzca g ryor ve iitiyordum. D on
J u a n n her sylediini szc szcne yineleyebiliyor
dum. T m buyruklarn yerine getiriyordum . B un u yap m ak
o k ak, mantkl ve kolay geliyordu bana. B edenim in yok
olacan, yalnzca bam n kalacan, ve byle bir du rum d a
uyank kalp dolaabilm ek iin tek arenin karga olm ak oldu
unu anlatyordu bana. G z m krpm aya gayret etm em i, an
cak gz krpm aya hazr olduum takdirde b r eylere g ee
bileceini sylyordu. Sonra da bedenim in btnyle ortadan
kalktn, yalnzca bam n kaldn syledi. Ba, hi k a y
bolm azm ; nk kargaya dnen ey, bam.
Don Juan g z m krpm am buyurdu. Bu buyruu ve b
tn br buyruklarn birok kez yineleyip durm utu. H e p si
ni de ok aka anm syordum . G z m krpm olacam
ki, hazr oldu um u bildirdi ve bam kaldrp tm dikkatim i
e n em e verm em i buyurdu. K argann bacaklar enede olur
dedi. Bacaklar d u y um sam aya alm am ve onlarn yava
yava klarn izlem em i istedi. A rdndan da daha karga o l
m adm , ku yru k kartm am syledi. K uy ru un enseden
kacan belirtti. K uyru u yelpaze gibi am am , yerleri tara
yn hissetm em i buyurdu.
S onra da kargann kanatlarna geti. K anatlar ok uzun
olm alym , onlar iyice germ eliym iim . Yoksa uam azm m. A z sonra don Juan kanatlarm n ktn, uzun ve ok
gzel olduklarn, gerek kanatlara d nene dek onlar rp
m am syledi.
Sra bam n tepesine gelmiti. D on Juan bam n st y a
nnn o k geni ve ar olduunu, bu o ylu m u y la um ay e n
gelleyeceini syledi. B am kltm ek iin gene gzlerim i
182
krpm am n gerektiini; her gz krpta bam n azar azar k

leceini anlatt. R ahata uabilm em iin, st yann arl
yok oluncaya dek g zm krpm am buyurdu. Sonra da, b a
m n bir karga ba kadar klm olduunu bildirdi ve
kaslarm geveyene dek ortalkta dolap sekm em i istedi.
Don Juan, u m adan nce, son olarak deitirm em g ere
ken bir ey daha kaldn syledi. Bu da deitirm esi en g
olan eymi; bunu baarabilm ek iin de uysal olm am , bana
sylediklerini harfi harfine yerine getirm em artm. Bir k ar
ga gibi g rm eyi renm eliym iim . A z m la burnum , iki g
z m n arasnda gl bir gaga oluturana dek uzayacakm.
Kargalar yanlarna bakarlarm ; don Juan da bam evirip
ona tek gzle b akm am buyurdu. b r gzm le bak m ak is
tersem, gagam aaya doru sallam alym m . Bu hareket,
br gzm le b a k m a m a yol aarm. Bakm bir gzm den
brne geirerek alm ay srdrm em i buyurdu. Sonra, ar
tk uua hazr oldu un u belirtti; uabilm ek iin de onun b e
ni havaya frlatmas gerekirmi.
B uyruklarnn her birini istenen biim de yerine getirm ek
g olmamt. nceleri biraz z a y f ve sendeliyor olsalar da
ku bacaklar kardm alglamtm. E n sem d e bir kuyruk,
elm ack k em iklerim d en de kanatlar ktn hissetmitim.
Kanatlar, katlanm olarak ve azar azar kyorlard. Zor bir
sreti bu am a ar verm iyordu. S onra gz krplarm la b a
m, karga ba b yklne drdm . A m a en artc e
yi gzlerim le baarm tm . Ku gr yani!
D on Juan, gaga kartm am buyurduunda, havasz kalm asna tedirgin olm utum . S onra bir ikinlik kt ortaya,
ve nm kapatrcasna yle kald. D on J u a n n beni yanal
olarak grm em iin ynetm esind en sonradr ki, yanm tam
olarak grebilm e yetisine kavuabilm itim . H er seferinde
gzlerim den birini krpy or ve bakm bir gzm den b r
ne geirebiliyordum . N e var ki, odann ve iindeki eyalarn
hibiri altm gr nt de deildi. G ene de hangi bak m lar
dan deiik grndklerini syleyebilm em olas deildir.
D on Juan ok b y m ve kzarm t. Erin veren, gven v e
RETLER
183
ren bir eyler vard havasnda. S onra bu im geler bulanverdi;

ana hatlarn yitirdiler ve bir sre titreip duran keli soyut
biim lere dntler.
2 8 M a rt 1965, P a zar
18 M art P erem be gn sanrlandrc karm gene itim.
B alarken, kimi ufak ayrnt farklar dikkatimi ekti. Pipoyu
yalnzca bir kez do ldurm am gerekiyordu. lk ko yd u u m har
m an bitince, don Juan piponun azn bana temizlettirdi. kin
ci dolum u kendisi yapt. nk kaslarm bu iin stesinden
gelebilecek denli kullanabilecek d u rum da deildim. K ollar
m oyn atm ak iin byk aba harcam am gerekiyordu. K e
sem de bir dolum lu k harm an kalmt. D on Juan kesem e b aka
rak, harm anm tkendiinden, bunun gelen yla dek dum an
son ekiim olacan syledi.
K k keseyi ters yz edip, iindeki tozlar, yanan k
m rlerin durduu kaba silkti. Tozlar, portakal rengi kzartlar
kararak yand; korlarn zerine ince, saydam bir zar seril
m iesine... Sanki bu zar tutum u, sonra da labirentim si iz
giler oluturacak biim de atlam aya balam t. izgilerin
iinde bir eyler hzl hzl zikzaklar izm ekteydi. Don Juan,
izgilerdeki d ev inim e bakm am syledi. Kzartl yerlerde
ileri geri devinen kk bir bilyeye benzeyen bir ey g r
dm. D o n Juan eilip elini atee soktu ve bilyecii tuttuu
gibi piponn azna yerletirdi. Sonra, pipoyu im em i sy le
di. K k topuu p iponun iine, onu iime ekip y utaym
diye k o y m u olduu kans vard zihnim de. Bir anda oda, y a
tay duru m un u yitirdi. Youn bir uy uuklua, arla g m l
dm.
U y an d m d a s bir sulam a arknn tabannda srtst
yatm aktaydm . en em e k adar sulara g m lm tm . Birisi
bam tutmu, kaldrm aktayd. D on J u a n d bu. lk d n
cem, arktaki suyun olaand nitelikleri zerineydi. Souk,
184
koy u bir suydu; h afif h a fif y z m e arpyor, her devinim i

d ncelerim i biraz d aha aklatryordu. n ce suda parlak
yeil bir k halkas ya da bir floresan bir m a vard; k,
o k g e m eden dald; su, bildiim iz suya dnt.
D on J u a n a saati sordum . Sabah erk en bir vakitte o ld u
u m u z yantn verdi. A z sonra iyice aylm tm ; sudan k
tm.
E vine v ardm zda, don Juan, B tn grdklerini a n
lat b a k a lm dedi. g n d r beni geri g etirm ey e urat
n, b aarana dek akla karay setiini de ekledi. Birka kez,
g rd klerim i anlatm ay a altm. N e var ki, dncelerim i
toparlay am y ord um . Biraz aradan sonra, ak a m a doru, don
J u a n la k o n u m a y a hazr o ldu um u grerek, yan st d t
m andan beri anm sadklarm an latm ay a baladm. Gelin
grn ki, dinlem ek istem iyordu. O nu ilgilendiren blm n,
beni h ava ya frlattktan, ve u za klara u tu k tan sonra g r
m ve yapm o ldu um eyler o ld uu nu syledi.
Btn anm sadklarm , bir dizi de b enzer im geler ya
da sahnelerdi. A rdk bir d zen de deildi bunlar. Sanki her
biri ayr bir k abarck m da, o d a a doru yzyor, sonra da
uzaklay orm u gibi geliyordu bana. Bunlar, salt baklacak
grntler deildi. lk kez a n m sam ay a altm zaman,
onlarn yay lm ak ta olan belirsiz nlar olduklar d u y g usu na
kaplm tm ; am a d n d k e her birinin son derece belirli
olduunu, ancak olaan g rm e ey lem iyle hibir ilintisinin
b u lun m adm anlattm . Bu yzdendi belrisizlik duygusu.
Yoksa im gelerin says ok deildi, hepsi de ok yalnd.
D on Juan, beni h av a y a frlattn syler sylem ez son
derece belirgin bir sahneyi hayal m eyal anm sam tm . Bu
sah ned e uzak bir y erden o na doru b ak m ak taydm . Yalnzca
y z ne bak yo rdu m . Bir ant k a d a r k o ca m a n d yz. Biraz
dz g r n y o r ve y o u n bir prlt sayordu. Salar sarm
trakt, ve k m ldam yordu . Y z n n her yan kendi bana
oynuyor, k ehrib a r reng in d e yordu.
b r im gede ise do n Ju an beni gerekten ileriye ve bir
RETLER
185
doru ltu da havaya atyor, ya da frlatyordu. K anatlarm

ap u tu u m u anm syorum . Ac e k erek havay yarp do s
doru ileri giderken, yalnzlk d u ym ak tay dm . U m aktan
ok y r m ey e benziyordu bu. B ed enim i yoruyordu. z g r
ce ak duygusu, ok u n lu k falan yoktu.
Sonra da hareketsiz d urd uu m bir an anm sadm ; d o
nuk, rkn bir k y ayan bir b lgede yer alan bir yn k e s
kin, koyu izgiler... A rdnda da bin bir eit kla b ezenm i
bir alan grdm . Iklar oynayor, parlaklklar azalp o a
lyordu. Iktan ok renge benziyorlard. Younluklar o l
d uka artmt beni.
B ir b ak a an da yleydi: b urn u m u n dibinde bir nesne
durm aktayd. Kaln, sivri ulu bir eydi bu; kendine zg
p e m b e m s i prltl... B eden im in bir yerinde birden bir rper
m e oldu ve bir yn p em b e cism in b ana doru gelm ekte o l
du u nu grdm . H epsi de stm e dolutu. F rlayp katm.
23 M a rt 1965, P erem be
D en eyim im i anlattm gnn ertesinde u grm eyi yaptk:
Don Juan: Karga olm ak o kadar zor deil. Bak ite sen
de karga oldun. Artk hep karga olarak kalacaksn.
Ben karga olduktan sonra neler oldu, don Juan? gn
yle uup durdum m u ?
Hayr, gece bastrnca dnyordun; yle dem itim sa
n a .
A m a nasl d n y o rd u m ?
o k yorgun oluyordun hem en uyuyordun. Hepsi o k a
dar!
Yani uarak m d n y o rd u m ?
S yledim ya! B uy ruu m u dinleyip eve dnyordun.
A m a takm a kafan bu konuya. n em li d eil!
nem li olan ne yleyse?
186
Yolculuun boyu nca byk deeri olan yalnzca bi ey

vard gm renkli kular!
E, ne varm bunda? Eninde sonunda, ku onlar.
Ku, am a ne kuu? Kargayd onlar!
Beyaz karga m yani?
K argann kara tyleri, gerekte gm rengindedir. K a r
galar yle youn parlarlar ki, br kular onlar tedirgin e d e
m ezler.
Tyleri neden g m renginde g rn yo r?
Bi karga gibi gryordun da ondan! Bize koyu renkte
grnen bi ku, kargaya beyaz grnr. rnein, beyaz g r
nenler, kargalara p em b e ya da m avim trak, m artlar da sar
grnrler! Haydi, imdi onlara nasl katldn anm sam aya
al!
Biraz d nd m , am a kular sreklilii olm ayan snk,
kopuk im geler halindeydi. Ben de don J u a n a, yalnzca, o n
larla um u o ldu u m du yg usu nu anm yasabildiim i syle
dim. Onlara havada m yoksa yerde mi katlm olduum u
sordu. A m a bunu yantlam am olanaksz. D on Juan kzar gibi
olmutu. Biraz daha d n m em i istedi. D oru olarak anmsayam azsan, btn bunlarn be paralk deeri kalmaz; l
gnca bi d olarak kalrlar, dedi. A n m sam aya zorladm
kendimi; am a bouna...
3 N isan 1965, C u m a rtesi

B ug n r y aYnda g m renkli kularla baka bir imgeyi
anm sadm . O n binlerce ine delii gibi kk deliklerden
oluan salkm salkm koyu renkli bir k m e grm olduum
geldi aklma. H er n edense, y um uak bir ey sanyordum bu
yn. Ben bu k m ey e b aky ord um ki, ku zerim e doru
utu. Bir tanesi yaygaray basyordu; sonra baktm, kula
birlikte yerdeyim .
RETLER
187
Bu imgeyi don J u a n a anlattm. O da, kularn hangi y n

den geldiklerini sordu. Bunu belirleyem eyeceim i syledim.
Bu yantm onu sinirlendirmiti. D ncelerim de esneklik
bulunm adn syledi. stersem, pekl anm sayabileceim i,
kendim i insanlar ve kargalar diye ayrm yaparak dnm eye
zorladm , oysa anm sam ak istediim zam an ne insan ne de
karga olm adm anlatt.
Ardndan, kargalarn bana neler sylediini anm sam am
istedi. D nm eye altm; ama, bu kon ud a baka ne varsa
aklm a yordu. Bir trl to playam yordum dnceleri
m i istediim noktada.
4 Nisan 1965, Pazar

B ugn uzun bir yrye ktm. Don J u a n n evine d n d
m d e hava kararmt. Kargalar dn yo rdum ki, birden
ok tuhaf bir d n ce geldi aklma. D nceden ok bir iz
lenim e ya da bir d uy guy a benziyordu bu. Yaygaray basan
karga kuzeyden gelip gneye gittiklerini, yeniden bulutuu
m uzd a gene ayn yoldan geleceklerini sylemiti.
Don J u a n a dn d m ya da anm sadm eyi anlat
tm. O da, B rak dnm m sn, anm sam msn, diye
incelemeyi! nsanlar urar byle eylerle! Kargalarn nesi
ne gerek bunlar? Hele senin grdn kargalar... O n lar senin
yazgnn gizm enleri, yani gizli ajanlardr. Artk bi kargasn
sen. B u nu deitirem ezsin. B undan sonra kargalar, uulary
la, yazgnn tm dnem elerini bildireceklerdir sana. H angi
yne doru um utun onlarla?
N e bileyim ben, don Ju a n ?
D oru drst dnrsen, anmsarsn. imdi yere otur
ve kular uarak sana doru gelirlerken sen ne yana doru ba
kyordun onu syle. Gzlerini kapa, yere bi izgi iz.
Dedii gibi yapp yerde bir noktay imledim.
D on Juan, D aha am a gzlerini! diyerek srdrd, Bu
188
noktaya gre hangi yne u m u tunu z h ep iniz?

Yerde bir n okta daha gsterdim.
Don Juan, bu yneltm e noktalarndan hareket ederek,
kargalarn benim kiisel geleceim in ya da yazgm n nbilisini bana sunm alar iin izleyecekleri uu yollarn y oru m la
d. P usulann drt dorultusunu, kargalarn uuunun ekseni
olarak yerletirdi.
Kargalar, insann yazgsn anlatrken, hep ana ynleri mi
izlerler diye sordum . Y neltm eyi benim yapacam s yleye
rek, kargalarla ilk kez bu lutu um d a onlarn yaptklar eyle
rin hayati nem tadn ekledi. H er bir ayrnty a n m sa
m am zerinde de durdu. G izm en le rin bildiri ve ynlerinin
kiisel, zel bir sorun olduunu belirtti.
A n m sam am gereken bir ey daha varm; o da bu giz
m enlerin benden gnn hangi vaktinde ayrldklarym. Don
Jun, um ay a b alay m la g m renkli kularn benim le
uular arasnda geen zam an iinde evrem deki aydnlkta
ne gibi deiiklikler olduunu d n m em i istedi. B ana ac
ektiren o ilk uuu yaparken ortalk karanlk gibi gelmiti.
A m a kular geldiinde, hava kzlm s, ak krm z daha
dorusu turuncu bir renge brnm t.
D on Juan: Yani akam zeriydi; gne batm am t. K ar
galar, zifiri karanlkta beyazlklar gremezler, oysa koyu
renkleri seerler; biz de yleyizdir geceleri, bu zam anlandrm aya gre, g nn bitim inde gelmiler. O nlar seni arnca,
tepende uarlarken g m renginde grneceklerdir. Ge
baktnda, parldadklarm greceksin; bu da sonunun geldi
ini gsterir. leceini, karga olacan gsterir.
Ya sabahleyin gr rsem o n lar?
Onlar sabahleyin g rm eyeceksin ki!
A m a, kargalar btn gn uarlar.
Senin gizm enlerin deil ama, sersem kafa!
Ya senin gizm enlerin, don J u a n ?
B enim kiler sabahleyin gelirler. B en im k iler de tane.
Velinimetim, insann, lm ek istem iyorsa, bararak onlar k a
RETLER
189
ranla doru ekebileceini sylerdi. A m a bunun o lam ay a

can rendim artk. Velinimetim barm aktan, eytan otu
nun patrtsndan yeinliinden holanm azd. D u m an ok
farkldr; tutku falan yoktur onda. Drsttr. Senin gm
renkli gizm enlerin seni bulunca, onlara barm an yersiz bi
davran olur. lk seferindeki gibi onlarla u m an yeterlidir.
O nlar seni aldktan sonra ters yne uacaklardr; o zam an
drt karga olarak gideceklerdir.
10 N isa n 1965, C um artesi

K sa srelerle kiiliim in zldn, ya da yzeysel ola
and gereklik durum larn alglam aktaydm . Bu alglam a
lar birden akp yiten kvlcm lar gibiydi.
M antarlarla yaptm sanrlandrc d eneyim lerim in bir
esi, zihnimi kurcalayp duruyordu: yum uak, koyu renkli,
ine delii gibi deliklerle dolu o km e. Ben onu, beni ta orta
sna e k m e ye balayan bir ya km esi ya da ya kabarc bi
im in de im gelem eyi srdryordum . Sanki ortas alacak
m da beni yutacakm gibi geliyordu bana, ve ok ksa s
relerle olaand gereklik durum larna benzer bir eyler al
glam aktaydm . Bunlar, ksa da srseler, derinlem esine bir
sarsnt ve tedirginlie srklyordu beni. Bu nedenle, bu d u
rum lar balar balam az, btn istencim le onlardan k u rtu lm a
y a abalyordum .
B ugn, don J u a n la bu konuyu grtm . K endisinden
t istedim. Oysa, don Juan pek ilgilenmi grnm edi; bu
durum lara p ek aldrm am am , nk p ek bir anlam tam adk
larn, yani nem siz olduklarn syledi. D eneyim lerim ara
snda yalnzca iinde bir karga grdklerim zerinde aba
h arcam am ve onlarla ilgilenm em gerektiini anlatt. b r
trl sezilerim in hepsi salt korkunun rnleriym i. D u m a
na balayan kiinin gl, dingin bir yaam srdrm esinin
gerekliliini anmsatt bir kez daha. ekinceli bir evreye gir
190
190
m ek zereydim herhalde. Don J u a n a, artk bu ii s rd re m e

yeceim i anlattm; bu m antarlarda gerekten rktc bir
eyler vard.
Sanrl d eneyim lerim den anm sadm imgeleri gzden
geirdiim de, dnyay olaan grn m m d en farkl bir y ap
da grm olduum sonucuna kesinlikle varyordum . D aha
nce alglam b ulu n d u u m br olaand gereklik d u
rum larnda, gzlerim in nnde canlanan biim ler ve grnt
ler hep, dnyay grsel alglaym a kou t biim de olm ular
d. O ysa sanrlandrc dum an karm nn etkisi altnda gr
dm im geler bam b ak a oluyordu. Btn grdklerim ,
nm de, doru bir gr izgisindeydi; onun zerinde ya da
altnda hibir ey bulunm uyordu.
B tn im gelerd e sinir b o zu cu bir y avanl n y annda
artc biim d e bir derinlik de b u lunu yo rdu. Belki de im
gelerdeki son kerte bir k eskinlikte yer alan bu ayrntlarn
deiik k alan larna yerleik b u lu n d u u n u s y lem ek daha
doru olur. Bu alanlard aki k deviniyor, bir d ng izlen i
mi veriyordu.
ncelem elerim i srdrp, kendim i, g rm olduum
eyleri an lam a k am acyla, anm sam ay a zorladka bir dizi
rneksem eler ya da benzetm eler yap m ay a itiliyordum. rn e
in, don J u a n n yz suya g m lm gibi grnm t. Su,
yznn ve salarnn zerinde srekli akp durur gibiydi.
Onlar byte altnday m asna k ocam an gsteriyordu;
dikkatim i toplayarak baknca, derisindeki gzenekleri, sa
tellerini ayr ayr grebiliyordum . te yandan birtakm ok
kenarl m adde ynlar da grm ekteydim ; am a kardklar
nlarda titreim olm adndan, devinm iyorlard.
Don J u a n a, bu grd m eylerin ne olduklarn sor
dum . Bir karga olarak ilk kez g rm ekte olduum iin, im ge
leri iyice grem ediim , zaten bunlarn nem i olm ad, ileri
de altrmalar y apa yapa her eyi tanyabileceim yantn
verdi.
In devinim inde g rd m deiiklik konusunu da a
tm don J u a n a.
RETLER
191
D on Juan, Canl eyler iten ie devinirler. Kargalar bi

eyin l m lm ek zere mi olduunu ko layca anlarlar. O
devinim in durm u ya da durm ak zere olduunu grebilirler.
K argalar bi eyin ar hzla devindiini de anlayabilirler. Bi
ey yeterince deviniyorsa, onu da sezebilirler, dedi.
Bir eyin ar hzla devinm esi ya da yeterince dev in m e
si ne dem ek oluyor?
Yani bi karga nelerden kanacan, neleri aradn
doru olarak kestirebilir. Bi eyin iinde ar hzda bi devi
nim varsa, bu, o eyin yein bi biim de patlam ak zere oldu
unu, ya da ileri doru frlam aya hazrlandn anlatr. K ar
ga uzaklar byle eylerden. A m a bi eyin iindeki devinim
yeterliyse, kararlysa, bu ho bi grnt verir; karga da yak
lar byle bi eye.
Kayalarn ii de devinir m i?
Devinm ez. Kayalar, l hayvanlar, l aalar devin
mez. A m a ok gzel grnrler bunlar. B u yzdendir karga
larn l eylerin evresinde dolap durmalar. H olanrlar
byle eylere bakm aktan. Ik falan d evinm ez onlarn iin
de.
Bir ceset rrken, deiim e uram az m ?
U ram asna urar, am a deiik bi d ev inim d ir bu. Karga
cesedin iinde m ilyonlarca eyin kendi nlaryla devin di i
ni grr. Karga da ite bunlara bakm aktan holanr. U n u tu l
m az bi m anzaradr bu gerekten.
Sen grdn m hi, don J u a n ?
Karga olmay renen herkes grebilir bunu. Sen de g
receksin.
Bu noktada don J u a n a kanlm az sorum u sordum:
Gerekten karga oldum m u ben? Yani beni gren o lsay
d, bildiim iz bir karga m grm o lurdu ?
Hayr. Dostlarn erkiyle urarken bu dorultuda d
nm ek olmaz. A nlam sz sorulardr bunlar. A m a gene de k ar
ga olm ak ok kolay bi itir. G lp elenm ek gibi, pek yarar
olm ayan bi i... D em itim ya: dum an, erk arayanlara gre d e
192
DON JU A N 'IN R ETLER
ildir! Yalnzca, grm ek iin yanp tutuanlar iindir. Ben

karga olm ay rendim , nk bu kular hepsinden daha et
kili de, ondan! Hibi ku tedirgin etm ez onlar; belki onlardan
iri olanlar, a kartallar falan hari... A m a kargalar toplu halde
uarlar, kendilerini savunabilirler. nsanlar d a do ku n m az k ar
galara; bu da nem li bi noktadr. H erkes bi kartal, zellikle
b y k kartallar, ya da br b y k yrtc kular m erakla iz
ler; am a kim takar bi kargay? G v en iindedir karga. B oyu
da, yaps da kusursuzdur. D ik kat ekm eksizin h er yere girer
kar. te yandan, bi aslan ya da bi ay olmay da d n eb i
lirdik. A m a olduka ekinceli bi ey olurdu bu, di m i? ok
b yk olur bu yaratklar; ccrbcei de olunabilirdi. A m a o
zam an ban iyice belaya girerdi. nk byk hayvanlar k
k hayvanlarla beslenirler.
Ben bu anlattklarnn, insann gerekten bir kargaya, bir
crcrbceine ya da baka bir eye dnt anlam na gel
diini ileri sryordum ; o da b enim yanl anladm ileri s
ryordu.
G erek bi karga olm ay renm ek iin uzun bi sre g e
m esi gerekir, dedi. A m a deim i deilsin; bi insan olm an
da deim i deil. B ak a bi ey oldu.
N eym i bu baka ey, ltfen syler m isin ?
Ola ki artk sen kendin de bilm ektesin bunu! D elirm ek
ten ya da bedenini yitirm ekten o denli korkm am olsaydn,
bu grkem li gizi anlam olacaktn. A m a, ne dediim i anla
m an iin belki de k orkunu yenene dek beklem en daha iyi
olur.
11
Bu gezilerim bo yun ca tuttuum notlardaki son olay 1965 Eyl l nde gemi. D on J u a n n retilerinin sonuncusu o lm u
tu bu. Daha nce kullandm bitkilerin etkisinde olm adan o r
taya kt iin, bunu, zel bir olaand gereklik d u ru
m u diye nitelendirm itim . B ana yle gelm iti ki, don Juan,
kim i sz ve davranlarm ustaca kullanarak byle bir d u ru
m u salamt. Yani, gz m n nnde yle bir beceriyle d a v
ranyordu ki, sanki don Juan, kendisi deilm i de ona y k
nen bir bakasym izlenimini ak seik bir biim de yarat
mt. Bu nedenle derin bir isel ekim e iine dm tm .
O nun don Juan o ld uu na inanm ak istiyordum; am a bir trl
em in olam yordum . sel ekim em , beraberinde bir de b i
linli bir korku getiriyordu. Bu korku haftalar boy u n ca sal
m bozm utu. te o sralarda, don J u a n a m ezlik etm eye
son verm enin en akllca i olacan d nm ekteydim . O
194
gnden bu yana hibir eye katlm adm . A m a don Juan beni

m ezi olarak grm ekten vazgem i deildi. ekiliim i salt,
gerekli ve geici bir kendim i toparlam a dnem i olarak deer
lendiriyor, renim im in sresi belirsiz bir aamas olarak g
ryordu. G ene de, o gnden bu yana, retisi zerinde her
hangi bir y orum yapmamtr.
Bu son den ey im im in en nem li noktalaryla ilgili sayfa
lar dolusu notlar h em en ertesi gn, b y k korkum d o ru u
na v arm adan nce derin ruhsal alkantlar geirdiim saatler
de tutmutum . B ir ay sonra da ayrntl bir biim de yeniden
yazmtm.
29 Ekim 1965, Cuma

30 Eyll 1965 P ere m b e gn don J u a n g rm eye gittim. Ne
denli nlem eye alm sam ve don J u a n m nerdii gibi sil
kip bam dan atm ay a u ram sam da, bu ksa, yzeysel o la
and gereklik durum lar y akam brakm yordu. D uru m u m
gittike ktleiyordu; nk bu durum larn sreleri daha da
uzam aktayd. U ak grltlerini keskin biim de alglam aya
balam tm . U aklar tep em d e uup geerlerken m otorlarnn
kard grltler doallkla dikkatim i ekiyo r ve onlara ta
klp kalyordum . N ered eyse uaklarn iindeym iim ya da
onlarla birlikte u u y o rm u u m sans vard iimde. ok tedir
gin edici oluyordu bu alglam alarm . Silkinip de bu d uyg ular
dan kurtulam aynca, iim kuruntularla doluyordu.
Btn ayrntlar dinledikten sonra, don Juan, bana ac
veren eyin ruh yitiklii olduu sonucuna vard. Bu sanrla
rn, m antarlar aldm dan bu yana bana m usallat olduklarn
syledim se de, o bunlarn yeni bir gelim e olduu k ansn
dayd. D ah a nceleri, k o rk tu u m iin, yalnzca sam a sapan
eyleri dled iim i, am a artk gerekten kendim i byye
kaptrm o ldu u m u syledi. U ak grltlerinin beni srk
leyip gtr de b unu n kantym. Genellikle, bir derenin
RETLER
195
ya da bir rman sesi, ruhunu yitirmi b yl birisini tuzaa

drr, lm ne srklermi. S onra da, sanrlanm adan h e
m en nce neler yaptm bir bir anlatm am istedi. A n m sa y a
bildiim btn faaliyetlerimi sayp dktm . D on Juan, bu an
lattklarmdan, ruhum u yitirmi olduum yeri karm old u
unu syledi.
Don Juan, g rm eye alk olm adm bir biim de, kafas
n bir eye takm grnyordu. O nun bu du rum u kuruntula
rm daha da arttryordu. R uh um u tuzaa drenin kim ol
duu nu bir trl karam adn; ama, bunu kim yaptysa
yapsn, niyetinin kukusuz beni ldrm ek ya da ar hastal
a uratm ak olduunu syledi. A rd nd an da bana kesin ak
bir ynerge vererek sava d u ru u diye adlandrd belli bir
duru biim ini retti. B edenim i o duruta tutarak, hayrl
nok tam olduunu syledii belli bir yerde yle d ura cak m
m. Sava duruu (una fo r m a p a ra p e le a r ) dedii bu d u ru m
da kesin likle k alm am gerekirmi.
Bunlar ne diye yapacam , kim le savaacam sordum.
D on Juan, yantnda, ruhum u alan bulm ak iin bir sre
uzaklaacan, ruhum u geri alm ann olaslklarn aratraca
n syledi. Bu arada ben, hayrl n o ktam da onun dnn
bekleyecekm iim . Sava duruunu almakla, bir bakm a n
lem alm olurm uum . O nun yo kluunda bir eyler olursa, bir
saldrya urarsam , bu duru beni korurm u. Sava duruu d e
dii ey de, saldrgan karm a alp sa bacam n baldrn
sa elimle aklatrken sol ayam dans edercesine yere v u r
m aktan oluuyordu.
Bu duruu yalnz ve yalnz b yk bir tehlikeyle kar k a r
ya kaldm da uygulam alym m . G rnrlerde herhangi
bir tehlike yoksa, yerim de yalnzca bada kurup oturm aly
mm. A m a son kerte ekinceli durum larda, son bir sav unm a
yntem ine daha bavurabilirm iim o da d m ana bir ey
frlatp atm akm . G enellikle bir erk nesnesi atlrm, am a
benim byle bir eyim olm ad iin sa avucum a san h er
hangi bir ta atabilirmiim. Ta atm adan nce de, b a p a rm a
m la avu cu m a iyice bastrm alym m . B yle bir u y g u lam a
196
ya, ancak, y aam m yitirme ekincesi su gtrm ez bir k erte

ye gelm ise bavurm alym m . Ta atarken bir de sava
l atm alym m ; bu lk, ta hedefe yneltici bir zellik
te olm alym . lk atarken ok dikkatli ve telasz olm am
ve geliigzel lk atm am am , yalnz ve yalnz ok skk
ko ullard a b una bavurm am vurgulad.
Skk ko ullarla ne d em ek istediini sordum. lk
atm ann ya da sava lnn, insann iinde yaam b o y u n
ca kalan bir ey olduunu; o yzden daha balangcndan iyi
bir biim de yaplm as gerektiini syledi. l doru bir
biim de balatm ak iin tek yntem de, insann salt erkle d o
lana dek doal korkularna ve telana g em vurm asym .
te o zam an lk erk kazanr, hedefini bulurm u. lk at
m ak iin gereken en nem li koullarm bunlar.
lk atm adan nce insan doldurduunu syledii erki
biraz daha aklam asn istedim. O da, bunun, insann bast
yerden karak bedeninden geen bir ey olduunu syledi.
Bu, daha dorusu, hayrl noktadan fkran bir tr erkmi.
l attran erk de ite buym u. B u erk gerektiinde kulla
nlrsa, sava l kusursuz olurm u.
B ana bir saldr m olacak diye sordu m gene. Bu konuda
hibir ey bilm ediini syleyerek, gerektiinde uzun bir sre
yerim de aklm gibi k alm am arpc bir biim de tledi.
H erhangi bir saldrya kar kendim i en etkin bir biim de a n
cak byle koruyabilirim .
K o rkm aya balam tm ; daha ak konum asn istedim.
N e olursa olsun yerim den k m ld am a m a k gerektii dnda
bakaca bir ey bilm ediini syledi; eve girm em eli ya da a
lla g itm em eliym iim . E n nem lisi de, kendisi dahil k im
seyle bir tek szck bile k o n um am alym m . ok k o rkar
sam, M escalito ezgilerini syleyebilirm iim . Sonra da, zaten
bu konular yeterince bildiim i, her eyi doru drst y a p m a
nn nem ini bana byle bir o cu u uyarr gibi anlatm asna
gerek olm adn ekledi.
Uyarlar beni ep e y tasalandrmt. Bir eyler olm asn
RETLER
197
beklediine em indim . M escalito ezgilerini s ylem em i hangi

nedenle nerdiini, beni k orkutacak eyin ne olduunu sor
dum. Glerek, tek bam a rkebileceim i d n d n sy
ledi. E ve girip, kapy arkasndan kapatt. S aatim e baktm;
akam n yedisiydi. Uzun sre sessizce oturdum . D on J u a n m
odasndan hibir ses gelm iyordu. Ortalk sessizdi. B ir yel e s
mekteydi. Bir kou arabam a gidip hrkam alaym diye geirdiysem de, don J u a n m sznden dar km ay gze alam a
dm. U yk u m yoktu, am a yorgundum ; souk yel yznden ra
hat edem iyordum .
D rt saat sonra don J u a n m, evin evresinde dolatn
iittim. A rka yandan kp alla iem eye gitmitir diye d
nyordum . Baktm , yksek sesle beni aryor:
H ey olan! H ey olan! Gel yardm et!
Tam kalkm gidecektim ki; bu sesin o nu n sesi olduunu,
am a sesin tonunun onunki olm adn ayrm sadm . stelik
bana hibir vakit H ey o lan ! diye seslenm em iti. O ld u um
yerde kaldm. Srtm dan souk bir rperti ykseldi. G ene ay
n szcklerle, sonra da b enzer szcklerle bararak beni a
rm ay srdrd.
E vin arkasnda yrdn iitiyordum. Bir ara arkad a
ki bir odun ynna tkezlediini iittim; oysa odunlarn ora
da olduunu bilmesi gerekirdi. Sonra sahanla gelip kapnn
yanna oturdu, srtn duvara yaslad. H er za m a n kin den daha
ar davranyordu. D evinim leri yava ya da hantal deildi,
yalnzca daha ard. H er vakit yapt gibi yere evike oturuverm em i, yeri ktletircesine km t. stelik oturduu
yer, onun yeri deildi. D on Juan, ne olursa olsun, baka bir
yere oturm azd hi.
S onra gene balad benim le konum aya. Niye yard m a
k om adm sordu. Y k sek sesle konuuyordu. Y zne b a k
m ak istem iyordum , am a iim deki bir drt ona b a k m a m iin
zorluyordu beni. ki yana doru h afif hafif sallanm aya b ala
d. H e m e n kalkp bana rettii sava duru un a getim. K a s
larm kaskat kesilmiti, yabans bir gerilim iindeydim . S a
198
d o n j u a n i n r e t i l e r i
va duruuna hangi nedenle gem i o ldu um u bilmiyorum ;

belki de don J u a n n, bile bile, baka birisiymi gibi d avrana
rak beni k orkutm ay a altm dn m olacam. Z ih n im
de kukular yaratm ak am acyla byle alk olm adm bi
im lerde d avranm ay a alyor gibi geliyordu bana. Evet,
korkuyordum ; am a btn bu eylerin stesinden gelebilece
im kansndaydm . nk tm olanlar izleyebiliyor,
zm leyebiliyordum .
Tam o srada don Juan kalkt. D evinim leri son kerte al
lmn dndayd. Ellerini yere dayad; nce kn kaldra
rak kendisini yukarya doru itti. Sonra da kapya tutunarak
bedeninin st yann kaldrd. O nun davranlarna ne denli
alm olduum u, ve imdi de bana don Juan gibi d av ran m a
yan bir don Juan gsterm esiyle, bende ne denli korkun d u y
gular uyandrdn aknlkla dndm .
Bana doru bir iki adm att. D orulm ak istermi ya da
ac ekerm i gibi iki elini beline dayad. Szlanyor, oflayp
pufluyordu. Burnu tkalym gibi konuuyordu. Beni gtre
ceini, kalkp onu izlem em i syledi. Evin bat yanna doru
ilerledi. Duru deitirip ona doru d n d m O da bana bak
yordu. Yerimden k m ldam adm ; orada akl kaldm.
Birden brrcesine; Hey olan! Sana benim le gel d e
dim. Sen gelm ezsen ben srklerim seni! dedi.
Bana doru geliyordu. Baldrm a, kalam a vurm aya, ol
d uum yerde drt d n m ey e baladm . Sahanln kysna g e
lip tam nm de dikildi. B ana do kun m asn a ram ak kalmt.
K endim den geercesine, ona bir eyler frlatmak iin ha
zrlandm. A m a yn deitirip benden uzaklam aya, solum a
den alla doru gitm eye balamt. Epey ilerledikten
sonra, bir ara hzla dnverdi; am a ona dnk durduum u
grd.
G zden k ay b o y u p gitti. Bir sre daha sava duruunda
kaldm. A m a artk ortalkta grnm ediinden, gene bada
kuru p srtm kayaya d ay ay arak yere oturdum . K orkum son
suzdu. Oradan ka m a k istiyordum; am a bu daha da arttryor
RETLER
199
du korkum u. A rabam a gidirken beni yakalarsa ite o zam an

hepten onun eline d eceim den k orkm aktaydm . Bildiim
peyote ezgilerini sylem eye baladm. A m a etkilerini yitir
miler gibi geldi bana. Salt av utm aya yaryorlarm gibi...
A m a gene de sinirlerim yatmt. Ben de syledim durdum
ezgileri.
Saat 2 .4 5 te evin iinden bir tkrt geldi. H e m e n d uruu
m u deitirdim. Kap savrularak ald ve don Juan sendele
yerek dar kt. Soluk soluayd, elleriyle boazn tu tm a k
tayd. n m de diz kp bir sre inledi. Tiz, alam akl bir
sesle kendisine yardm etm em i istedi. A rdndan gene brrcesine bard ve onu izlem em i buyurdu. H om urtular k a
ryordu. Gidip ona yardm etm em iin yalvaryor, bir eylerin
onu b om akta olduunu sylyordu. Ellerim yere dayayp bir
iki m etre kadar em ekledi. Ellerini bana doru uzatarak, Gel
bu ray a! dedi. Sonra kalkt. Elleri hl bana doru uzankt.
Beni yakalam aya hazrlanr gibiydi. G ene ayam yere vurup
baldrm a kalam a v urm aya baladm. Tanm sz korkulara
kaplmtm.
D on Juan durdu ve evin yanm a doru yrd, ve alla
girdi. Y n deitirip yzm ona doru evirdim. S onra g e
ne oturdum. Artk ezgi sylem ek falan gelm iyordu iimden.
G cm gittike tkeniyordu. H er yanm aryordu. T m k a s
larm ko pacak gibi gerilmiti. K afam bom botu, d n em i
yordum . D on J u a n a k zm am m gerekir, karar bile veremiyordum . zerine atlmay dnyordum ; am a beni bir bcek
gibi ezivereceini iyi biliyordum. A lam ak istiyordum. D a
yanlm az bir um utsuzlua kapldm. D on J u a n n beni k o r
kutm ak iin ii bylesine uzatm as bana byk ezin v eriy or
du. Gsterisini bu denli ar bir biim de srdrm esine hibir
neden bulam yordum . R oln yle gzel oynu yo rdu ki, a p
p kalmtm. Bir kadn gibi d avranm aya alm asndan te,
sanki bir kadn don Juan gibi dav ran m ay a alm aktayd.
Sanki bu kadn don J u a n n davranlarna y k n yor da,
kendisi hantal olduu iin don Juan gibi evike devinem iyordu. n m d e duran kii kim olursa olsun, gen ve im an
200
bir kadnn, evik ve yal bir adam y kn d izlenimini

veriyordu.
Bu gzlem lerim beni rkye srklemiti. Yaknlarda bir
yerde bir crcrbcei tm eye balad. Sesinin titrem indeki
dolgunluk, bariton sesini andryordu. A z sonra ses yavalad.
Birden tm b ed en im silkindi. Yeniden sava duruuna g e e
rek crcrbceinin tt yana dndm . N e yazk ki ses b e
ni srklem eye balam t bile; sesin gerekte crcrbcei
sesi yk nm esi olduunu anlayam adm , o beni tuzaa d r
mt. Baktm, ses gittike yaklam akta... K ulam n dibin
deym iesine nlatyordu ortal. H e m e n yksek sesle p e
yote ezgilerimi sylem eye baladm . A vazm ktnca b a
ryordum. C rcrbcei susuverdi. H e m e n yere kp ezgiyi
srdrdm . A z sonra crcrbceinin tt yerin tam kar
yanndan ban a doru koarak gelm ekte olan, adam a benzetti
im, bir karalt grdm . Ellerimi baldrm da ve kalam da
aklatp deliler gibi yeri tekm elem eye baladm. Karalt hzla
yaklat, yaklat ve syrrcasna y anm d an geti. B ir kpei
andryordu. K orkum yle bir kerteye ulam t ki, uy u m ak
ta o lduum u anm syorum . B u nun tesinde hibir ey d u y d u
um u ya da d n d m anm sam yorum .
Sabahleyin den i iimi tazelemiti. Biraz olsun k en
dim e gelebilm itim . G rd m o olaanst ey gitmie b en
ziyordu. Saat 5 :4 8 de don Juan sessizce kapy ap darya
kt. G erinip esniyor, bir yandan da bana bakyordu. E sne
m esini srdrrken bana doru iki adm att. Yar kapal gzkapaklarnn arasndan gzlerini grdm . Yerimden frladm.
O anda bu n m d e duran kiinin don Juan olm adn k esin
likle anlam tm.
Yerden keskince bir ta aldm. Ta sa elim e yakn bir
yerdeydi. Taa b a k m ad m bile. Yalnzca, ta sa avucum a
kstrm, b aparm am la, iyice gerili br parm aklarm ara
snda bastrarak tutuyordum . D on J u a n n rettii durua
getim gene. B ir iki saniyede yabans bir k udret doldurm utu
her yanm. Son ra bastrdm lm ve ta ona frlattm.
Yaman bir sava l attm sanyorum . O anda lm di
RETLER
201
rim vz geliyordu bana. Dolu dolu, yldrc bir lk atm

tm besbelli. Uzun, delici bir lk! Ta gerekten hedefine
gtrm t. n m dek i ey haykrarak iki yana salland, sen
deleye sendeleye evin yanm a oradan da allklara kat.
Yeniden dinginlem em saatler srd. Artk oturam yordum. Ayn yerde zplayp duruyordum . Yeterince hava e k
m ek iin azm la soluyordum .
leden sonra saat 11:0 0 de don Juan gene kt kapdan.
Tam yerim den frlayacaktm ki, baktm, devinim leri don Jua n nkiler... D oruca yerine gidip g rm eye altm biim de
oturdu. Bana bakp glm syordu. Evet, don J u a n d bu! Ya
nna gidip, kzacak yerde, elini ptm. O zam an, onun bana
oyun falan oynam adn; bir bakasnn beni ld rm ek ya da
bana ktlkte bu lunm ak am acyla onun klna girmi ol
du unu kesinlikle anladm.
G rm em ize, szde ruhum u alm olan bu dii kiinin
kim liini tartm akla baladk. D on Juan deneyim im in tm
ayrntlarn anlatm am istemiti.
Olaylar, ar ar, srasyla aktarm aya baladm . Ben an
latrken, don Juan b oyu na glyordu. Sanki fkra anlatyor
d um ona. S zm bitince, Gzel anlattn. R u h u n iin verdi
in sava kazandn. B u sorun, d nd m d en de nem liy
mi. D n gece lm n eiinden dn m s n sen! yi ki bi
eyler renm isin daha nce. Byle bi eitim den g em em i
olsaydn, im di lmtn. nk dn gelen kim se senin iini
bitirm eye gelm i.
Nasl olur bu, don Juan? B ir kadn nasl girer senin kl
na o denli?
K olaydr bu. O kadn bi diableradr, ve te y an da iyi bi
yardm cs vardr. A m a b an a yknm ekte pek baarl o la m a
m ki hilesini abu k y akaladn.
te yanda dediin yardm c, bizim dost dediim iz gibi
bir ey m idir?
Hayr, yardm c d em ek diableroya yardm eden ey d e
mektir. D nyann br yannda yaar bunlar; diablerolann
202
bela ve ktlk yadrm alarna yardm c olurlar. ldrm ele

rine yardm c olurlar.
Bu diablerol& nn dostlar da olur m u ?
Dostu olan d ia b lero lardr. A m a bi diablero bi dostu u y
sallatrm adan nce ilerini grm ek iin bi yardm c edinebi
lir.
Ya senin biim ini alan kadn, don Juan? O nun yalnzca
bir yardm cs m vardr? D ostu yok m u d u r?
Dostu var mdr, yok mudur, bilm em . Kim i kiiler bi
dostun erkini istemez, bi yardm cy yelerler. nk bi dos
tun uysallatrlmas, ok zor bi itir. Oysa, kolayca edinilebi
lir bi yardm c.
Ben de bir yardm c edinebilir m iy im ?
B unu renm en iin bilgilerini biraz daha arttrm an ge
rekir. Biz daha iin balangcndayz. N erdeyse tpk ilk gn
kagelip de, sana M es c a lito dan sz etm em i istediin zaman
olduu gibi. O za m a n sana syleyem ezdim ; nk hibi ey
anlam ayacaktn. te y anlar dediim iz yer; d iablerolann d n
yasdr. Sanrm ki en iyisi sana kendi duygularm , velinim e
timin bana kendi duygularn anlatt biim de anlatm am ola
cak. O, bi d ia b lero yd u , bi savayd. Yaam, dnyann b as
klarna, yeinliklerine ynelikti. A m a ben yle deilim. Ya
radlm baka. B andan beri grdn benim dnyam . Sana
velinim etim in dnyasn gsterm eye gelince, yapabiliceim
tek ey, seni o d nyann eiine gtrm ek olabilir. O zaman
kendin verirsin kararn. Yalnz kendi abalarnla renirsin
ne renirsen. Bi hata yapm olduum u kabul ediyorum.
imdi, artk daha iyi anlam b u lu nuy oru m ki, benim balad
m gibi balam olm ak ok d aha iyiymi. O zam an farknn
ne denli az am a o denli de derin o lduunu anlam ak ok daha
kolay olurdu. Bi diablero, bi diablerodur, sava da, sava
... nsan ikisini de birden olabilir. H er ikisini de olm u in
san, ok... N e var ki, yalnzca yaam yolunu tutm u olan bi
kimse, her ey demektir. B ug n ben ne sava saylrm, ne
de diablero. B enim iin yalnzca yrek tayan yollarda
RETLER
203
gezm ek nemlidir, yrek tayan herhangi bi yol... G ezerim

orda; btnyle am ak bi yolu... te tek istediim ey bu!
G ezerim orda; baka baka bi oraya bi buraya... Soluk solua!
Sustu. Y znde yabans bir ifade vard. A lm adm bir
arballk gelmiti zerine. Ne diyeceim i, ne soracam
bilem iyordum . O srdrd:
zellikle renm em iz gereken ey, iki dn ya arasnda
ki yara nasl ulalacadr; br dn y ay a nasl girilecei
dir. Bu iki dnya arasnda nasl bi yark vardr: diabIero\ann
dnyasyla, yaayan insanlarn dnyas arasnda... Bu iki
dnyann, st ste geldii, birbirlerinin ilerine girdikleri bi
yer vardr. te ordadr yark. Yelin sallad kap gibi alr,
kapanr bu yark da. O raya ulam ak iin insann istencini p e
kitirm esi gerektir. Hibi eyin caydram ayaca biim de
gl bi istei olmal, zihninde baka hibi ey b u lu n m am a
ldr. Ne var ki, bunu herhangi bi erkin ya da kim senin yard
m olm adan yapmaldr. Bedeninin bu yolculuu kaldrm aya
hazr olaca ana dek, tek bana dnp tanmal, isteini
srdrmelidir. O ann geldiini de, kollaryla bacaklar srek
li olarak sallanm aya, ve iddetli k usm alar balaynca anlar.
Artk ne yer, ne uyur o adam; zayflar, solar... A dam , titreme
nbetlerinin gem ediini grnce, gitm eye hazrdr. Ve d n
yalar arasndaki yark da burnunun dibinde grnverir. Bi
oraya bi buraya giden antsal bi kap gibi... Yark ald za
m an, insann h em en ieri kayverm esi gerekir. Sanrm te
yann grm ek zordur. K um frtnalarn andran iddetli yel
ler esm ektedir orda. D ne dne, her eyi birbirine katarak...
te o zam an insann bi yn bellem esi gerekir. stenciyle
orantl olarak ksa ya da uzun bi yolculuk olur bu. stenci
gl kim selerin yolculuklar ksa olur. Kararsz, za y f bi
kim senin yolculuu ise uzun srer, dolambaldr. Bu y olcu
luun sonunda yksek bi dzle gelinir. Artk bu yerin kim i
yanlarn aka grm ek olasdr. Yerden epey yksekte bi
dzlktr buras. O rda esen yeller daha bi yeindir; ortal
birbirine katarak u u ldayan yeller... B u dzln doruu,
teki d nyaya alr. ki dnyay birbirinden ayran bi zar var-
204
dir orada. ller, sessizce geerler ordan. A m a, bizler, ancak

l bastrarak geebiliriz. D zlkte yein esen yeller b u r
da iyice kudurm utur. Yellerin en gl estikleri bi anda, in
san bi lk koparr; ve yeller onu srkler. Bu no ktada b
k lm ez bi istence gereksinm e vardr; ancak yle durulabilir
yellere kar. K endisini hafife itmesi yeterlidir; yellerin onu
dnyann br u cu na uurm as gerekm ez. b r yana bi g e
ti mi, dolap duracaktr artk adam. ans varsa iyi bi y a rd m
c bulur ok g e m eden h em en orackta, girie yakn bi y er
de. A dam , yardm ister ondan. K endi diliyle, ondan, ken d isi
ni bi diablero yapm asn ister. Yardmc raz gelirse, adam
oracakta ldrverir; adam n lsne retm eye balar. Sen
de bu yolculuu yaptnda, ansn varsa, seni ldrp sana
retecek yardm cda ulu bir diablero bulursun. A m a ou
kez, pek fazla retecek bi eyi b u lu nm ayan nem siz brujolara rastlanr. A m a ne sende ne de onlarda birbirinizi yad sy a
cak erk kalmamtr. En iyisi, insana onulm az aclar ektire
cek olan bi d ia b lera m n tuzana d m em ek iin bi erkek yar
dm c bulmaktr. K adn lar hep byledir. A m a btn bunlar
ansa baldr. nsann velinim eti byk bi d iableroysa o za
m an i deiir. O zam an o k sayda yardm c bulacaktr teki
dnyada. Ya da belli bi yardm cy bulm as iin onu y n len
direcektir. B enim velinim etim ite byle biriydi. Yardmc
tini bulm am iin beni ynlendirmitir. O dnyadan d n d
nde, artk ayn adam deilsindir. Sk sk geri dnp yar
dmcn grm en bo ynu n u n borcudur. Ve artk her gidiinde
giriin daha da telerinde dolam an koulu vardr. Ta ki bi
gn iyice uzaklap geri d nem ey e n e dek. Kim i kez bi d ia b
lero bi ruhu yakalayp giriten ieri iter ve yardm csna tes
lim eder. A d a m n tm istenci t kenene dek tutuklu kalr orda.
K im i kez de, rnein senin d urum unda, ruh, istenci gl b i
rine ait olabilir. O za m a n da diablero onu kesesinde saklar.
nk onu baka trl tamas ok zordur. Byle d u ru m lar
da, senin du ru m u n d a o ldu u gibi, sorunu bi sava vererek
z m lem ek olasdr. B u sava sonu nda diablero ya hepten k a
zanr, ya da her eyi yitirir. rnein, bu kez yenilgiye urad
RETLER
205
ve ruhunu serbest brakt. K azanm olsayd, yardm csna

teslim edecekti ruhunu. S onsuza k adar onda kalacakt ru
h u n .
A m a nasl oldu da k a z an d m ?
N oktandan km ldam adn. O rdan bi santim uzaklasaydn, hap yutmutun. S ana saldrm ak iin, benim olm adm
bi an seti. Bunu iyi hesaplamt. Yenildi, nk senin ok
yein olan kendi yaradln hesaba katm am t. stelik y e
rinden km ldam adn; o nokta zerinde kaldka, yenilem ezdin.
Yerimden ayrlsaydm, nasl ldrecekti ben i?
Yldrm gibi arpacakt seni. En kts, ruhunu kurta
ramayacaktn; eriyip gidecektin.
Ya im di ne olacak, don Ju an ?
Hibi ey. R uh unu geri aldn. yi bi sava verdin. ok
ey rendin dn gece.
D ah a sonra atm oldu u m ta aradk. O ta bulursak,
bu iin kesinlikle sonulandna em in olabileceim izi sy le
di. saat aradk ta. Ta grsem tanrm sanyordum . A m a
tanyam adm .
Ayn gn akam a doru don Juan beni evin evresindeki
tepelere gtrd. O rada bana birtakm sava yntem leri ze
rinde ayrntl bilgiler verdi. rettii hareketlerden birini y a
parken, yalnz olduum u grdm . Bir yam atan yukarya
kom utum , soluum kesilmiti. H er y anm dan ter b o an
yordu, am a yordum . Birka kez ardm do n J u a n . A m a
hibir yant vermedi. T u h af bir k o rkuy a kapldm. allarn
dibinden ayak sesleri geliyordu. Dikkatle dinledim. A m a ses
ler kesildi. S onra gene iitildi, gittike yak lam ak ta olan ayak
sesleri. O anda, dn geceki olaylarn yeniden balayabilecei
geldi aklma. B irka saniye iinde korkum son kerteye ula
mt. allktaki hrt yaklatka gszleiyordum . D izle
rim artk tayam yordu beni; yere ykldm. nliyordum .
G zlerim i kapayacak gcm kalm am t. B un dan sonra y al
nzca, don J u a n n bir ate yaktn ve tutulm u olan kol ve
206
bacak kaslarm ovuturduunu anm syorum .

Birka saat yle ar hasta gibi yattm. Sonralar, don J u
an benim bu ar tepkim em in olaan bir ey olduunu syle
di. O denli rkye k ap lm am a m antksal bir neden bu lam ad
m syledim. O da, bunun, lm korkusu olm adn, ru h u
m u yitirm e korkusu oldu un u belirtti. S arslm az bir azim sa
hibi olm ayan k im seler arasnda sk sk ba gsterirm i bu
korku.
B u deneyim , don J u a n m retilerinin sonuncusu o lm u
tu. O g nden beri onun derslerinden uzak tutm aktaym k e n
dimi. D on Juan, bana kar hl bir velinim et gibi d av ran m a
y srdrm ekteyse de, bir bilgi ad am nn birinci dm anna
yenik dtm sanrm.
BOLUM IKI
*
Yapsal
zmleme
B u alm ann birinci blm nde sunulan olaand gerek

lik durum larna ilikin verileri zetleyen bu ikinci yapsal d
zen blm , don J u a n n retilerinin isel tutarlyla in an
drcln aklam ak iin bir denem e olarak dnlm tr.
Bu blm deki yapnn, ana birimleri olan drt k avram dan
olum asn uygun bulm aktaym : (1) bilgi adam; (2) bir bilgi
adam nn bir dostu vardr; (3) bir dostun kurallar vardr; ve
(4) bu kural zel oybirliiyle dorulanmtr. Bu drt birim,
ayrca, birok ikincil dncelerden olum aktadr; bylece
tm yap, m ezlikten ayrldm zam ana k adar sunulan b
tn anlaml kavram lar kapsamaktadr. B ir anlam da, bu bi
rimler, z m le m e n in ardk aamalarn betim lem ek ted ir
ler. H er aam a da bir ncekini biim lem ektedir.*
* Y a p s a l z m l e m e d e k i b i r im l e r i n ta s la i in , E k B y e b a k n z .
208
DON JU A N TN R ETLER
B u kavram sal yap btnyle birim lerinin anlam larna

bal olduundan, aadaki aklam ay bu aam ada vermeyi
uy gun bulm aktaym : tm alm a boyunca, anlam lar benim
onlar anladm b iim de verm eye altm. B urada su n d u
um biim iyle don J u a n n bilgisinin tam am layc k a v ra m la
r, onun bana anlattklarnn tpks tpksna yinelenm esi ola
mazd. Bu kavram lar elim den geldiince asllarna uygun bir
biim de verebilm ek iin gsterdiim btn abalara karn,
anlamlar, benim onlar snflandrm aya alm am yznden,
deimitir. N e var ki, bu yapsal dzenin drt ana birim inin
dzenlenm esi, bir d etken saylabilecek kendi snflandrm a
y ntem lerim den etkilenm i gzken m antksal bir sonu ola
rak ortaya kmaktadr. Ancak, her birinin tam am layc d
ncelerine gelince, kendi kiisel etkim i dlam ak olanak sz
layordu. B ir d etken olarak bu snflandrm a ilemleri, b e
lirli yerlerde olaylarn anlalm as bakm n dan kanlmazdr.
B urada byle bir i baarlabilm ise, bu sonuca gtren e
ler, temel am acn evresinde zikzaklarn yaplm as, retici
nin anlamlar snflandrm a dzeni ve rencinin snflandr
m a yntem leri olmutur.
A L I M A M A
BRNC
DZEN
BRM
B L G A D A M I
m ezliim in ilk aam alarn da don Juan retilerinin am ac
nn nasl bir bilgi adam olunacan g sterm ek olduunu
ifade etmiti. Bu ifadeyi hareket noktas olarak kullanacam.
B ir bilgi adam o lm ann yararl bir am a olduu ortadadr. Ve
YAPISAL Z M LEM E
209
gene don J u a n n dzenli retisinin her bir parasnn u ya

da bu biim de bu am aca ynelik olduu da yadsnam az. Bu
alm adaki uslam lam am , bu koullarda bilgi ad a m nn,
yararl bir am a olarak belli bir uyg ulam a dizeninin ak
lanm asnda kanlm az bir ilevi olduudur. O halde bu no k
tadan hareket ederek, bu uygulam a dzenini anlayabilm ek
iin, burada sz konusu olan hedefi yani bilgi a d a m n
anlam ak gerektii sonucuna ulam ak yanl olmaz.
Birinci yapsal birim olarak bilgi a d a m f m n niteliini
belirledikten sonra, bunu tam am layan u yedi kavram da ra
hata sralam ak olanan bulm u oluruz: (1) bilgi adam ol
m ak bir renim sorunudur; (2) bir bilgi adam nn sarslm az
bir niyeti olmaldr; (3) bir bilgi adam zihinsel berrakla
sahiptir; (4) bir bilgi adam olm ak iin zorlu bir a b a g erek
mektedir; (5) bilgi adam bir savadr; (6) bilgi adam ol
m ak aralksz bir sretir; (7) bilgi adam nn bir dostu vardr.
Bu y edi k a v ra m , re tid e s rekli o la ra k ilenen
temalardr. B unlar don J u a n n tm bilgisinin karakterini b e
lirlemektedir. D on J u a n n retilerinin uygulaym sal erei
bir bilgi adam yaratm ak olduundan, dnd her ey bu
yedi tem adan her birinin belirli karakteristiini tamaktayd.
B ir araya gelince de, insann kendi davranlarn y n len dir
m esinin bir yntem i, uzun ve tehlikeli bir eitim in son rn
olan bir davran yntem i olan bilgi ad a m kavram n k ar
mlardr. N e var ki, bilgi adam , nasl davranlacan
reten bir klavuz deildir; retilm ekte olan bilgiye ilikin
btn olaand durum lar kuatan bir ilkeler dizisidir.
te yandan bu yedi tem ann her biri, yapsndaki deiik
yanlar ieren birok kavram daha tamaktayd.
D on J u a n n szlerinden, bir bilgi adam nn bir diablero,
yani bir karabyc olabileceini karm ak olasyd. Kendi
retm eninin ve gem ite kendisinin bir diablero olduunu;
am a byclk iinin kim i uygulam alarn brakm o ld u u
nu sylemiti. retisinin erei, nasl bilgi adam olun aca
n g sterm ek oldu und an ve kendi bilgisinin ieriini diableroluk oluturduundan, bilgi adam yla diablero arasnda d o
210
al bir ban varl dnlebilir. Geri don Juan bu iki teri

m i hibir zam an birbirinin yerine kullanm am tr, am a o n la
rn birbirine bal bulunduu varsaym, bilgi adam n m y e
di tem asyla bu tem alar tam am layan kavram larn, kuram sal
olarak bir diablero olm a dorultusunda ortaya kabilecek
btn durum lar kapsad olasln arttrmaktadr.
B ilg i A dam O lm a k B ir renim iid ir
Birinci tema, bilgi adam olm aya gtren tek yolun renim
olduunu; eree ulaabilm ek iin de kararl abada bulunm a
gereini kesinlikle belirtmektedir. Bilgi adaml, insana bir
anda bir ltuf olarak verilem ez ya da doast glerce ihsan
edilem ez; tersine, bir srecin sonunda ulalabilecek bir ey
dir. Bilgi adam olm ay renm e olasl, bu eree varmas
iin bir kim seye retilecek bir dizgenin varln kantla
maktadr.
Birinci tem ay tam am lay an kavram vardr: (1) bilgi
adam olm ak iin ak seik bir koul yoktur; (2) kim i rtl
koullar vardr; (3) kim in bilgi adam olm ay renebilecei
ne kiinin dndaki bir erk karar verir.
Bilgi adam o lm a yntem ini ren m ey e kimin yeterli k i
m in yetersiz olduunu belirleyen herhangi ak seik bir n
koul olm ad anlalyor. K uram sal olarak bu yol, onu izle
m ek isteyen herkese aktr. A m a uy gulam ada, byle bir d u
rum , bir retm en olarak don J u a n n m ezlerini semesi
gereiyle uyum am aktadr.
Herhangi bir retm enin bu koullarda m ezlerini, kimi
rtl nkoullar arayarak sem esi doaldr. Bu nkoullarn
neler olduu aka ortaya k on m u deildir; don Juan bir
m ez adaynn belirlenm esinde unutulm am as gereken kimi
ipularnn bulu ndu un u st kapal sylemitir. Antrd
ipular arasnda, adayn yaradlnda, don J u a n n sarsl
m az bir istek dedii trden bir eilim olup olmad d uru
m unu sayabiliriz.
YAPISAL Z M LEM E
211
G ene de, kim in bilgi adam olmay renebilecei k o n u

sundaki son karar, don J u a n ca bilinen am a onun istenci d
nda kalan bir erke braklmtr. Kiinin dndaki bu erkin,
uygun kim seyi, ona olaanst bir i yaptrarak ya da onu
birtakm yabans olaylarn iine sokarak setiine inanlr.
D e m e k ki, gzle grnen nkoullarn olm asyla, aa v u
ru lm am rtl nkoullarn varl arasnda bir uyum azlk
sz konusu deildir.
Bu yolla seilen kim se m ez olur. D on Juan eseogido
der buna: seilen kii . A m a bir eseogido olmak, yalnzca
bir m ez olm aktan te bir anlam tar. Salt, bir erk tarafn
dan seilmi olm ak, bir eseogidoya, br insanlardan farkl
bir gzle baklm asna neden olacaktr. renim le artaca
varsaylan, ufak apta bir erke artk kav um u gzyle b ak
lr kendisine.
Ne var ki, renim , sonu gelm ez bir araytr, ve ilk k a
rar veren erkten eseogidonun renim ini srdrm eyi baara
bilmesi ya da yenilgiye uramas konularnda da b enzer k a
rarlar vermesi beklenecektir. Bu kararlar, renim in herhangi
bir aam asnda ortaya kan belirtilerle kendini gsterirler.
Bu bakm dan, bir m ezin bana gelen herhangi tuhaf bir
olay, bu trden bir belirti saylmaktadr.
B ilg i A d a m n d a Sarslm az B ir N iyet Vardr

Bir bilgi adam nda sarslmaz bir niyet bulunm as, istencini
kullanabilm esi anlamndadr. Sarslm az niyeti olm ak dem ek,
kiinin kendisini, retilm ekte olan bilgi snr iinde skca
tutarak zorunlu bir yntem i uygulayabilecek istence (yani
iradeye) sahip olm as demektir. Bilgisi balam nda yerine g e
tirecei edim lerin her birinde aranan zorunlu nitelikleri k o ru
yabilm esi iin bilgi adam nn sarslm az bir istence g ereksi
nm esi vardr.
Byle bir balam da yerine getirecei btn edim lerin z o
212
runlu nitelikleri, ve bunlarn kat ve nceden belirlenm i ol

malar, kim olursa olsun kukusuz insana olduka skc gele
cektir; ite bu yzden, insanda yeterince sarslm az bir niyet
bulunm as bir m ez adaynda aranan tek rtl nkouldur.
S arslm az niyet u eleri kapsar: (1) yalnlk, (2) doru
yarglama, ve (3) deiiklik y ap m a zgrl n n yokluu.
Bilgi adam nn yaln bir yaam srdrm esi gereklidir,
nk y ap m ak zoru nd a olduu eyler gndelik y aam da al
lagelm iin dnda olan edimlerdir. Bu nedenle onlar her
yapnda olaanst bir aba gsterm esi gerekmektedir. Bir
kim senin bu denli olaanst bir abay srdrebilm esi iin
nceden belirlenm i bir tr etkinliklerle dorud an ilikisi o l
m ay an baka tr edim lerden kanm as gereklidir.
B tn edim ler nceden belirlenm i ve zorunlu oldukla
rndan, bilgi adam nn doru yarglam aya gereksinm esi v ar
dr. Bu kavram la, saduyu deil, bir edim in iinde yer ald
koullar d e erlend irebilm e yetisi d e n m e k istenmektedir.
B yle bir de erlendirm ey i yapabilm ek amacyla, temel o la
rak, edim in yerine getirilecei anda elde edilm i bulunan tm
bilgi blm lerini bir araya getiren bir klavuz verilmektedir.
B y lece bu klavuz, yeni b l m le r renildike srekli d e i
im e urarsa da; kiinin yerine getirm esi gereken herhangi
zorunlu bir edim in o ann koullarnda en uygun edim olduu
kansn da o kiiye salamaktadr.
B tn edim ler nce d en belirlenm i ve zorunlu o ldukla
rndan, bunlarn yerine getirilmesi, deiiklik y apm a zg rl
nn yokluu dem ey e de gelmektedir. D on J u a n n bilgisini
verm e dizgesi yle salam k u rulm utur ki onu u ya da bu
ynde deitirm e olana bulunm am aktadr.
B ilg i A d a m Z ih in sel B era k l a Sahip O lm aldr

Zihinsel berraklk, insana y nlenm e veren temadr. Btn
ed im ler nceden belirlenm i olduklarna gre, kiinin k en di
YAPISAL Z M LEM E
213
sine retilen bilgilerle kendisini y nlendirm esi de nceden

belirlenm i demektir. B u n u n son ucu olarak da zihinsel
berraklk yalnzca insana ynlenm e duyg usu verir. Bu k avra
m tam am layan u dnceler de, tutulm u olan yolun geer
liliini srekli olarak salar: (1) bir yol aram a zgrl, (2)
belirli am acn bilinmesi, ve (3) akc olma.
nsann bir yol aram a zgrl olduuna inanlr. S e
m e zgrl, deiiklik yapm a zgrlnn yokluuyla
ba d a m a z deildir. Bu iki dnce, birbirinin ztt olm ad
gibi atmalar da sz konusu deildir. Bir yol aram a zg r
lnden, e yararllklarda etkinlik ve kullanllklardaki
eitli olanaklar arasndan birini sem e zgrl anlal
maktadr. Sem edeki lt de, kiinin olanaklardan birini
brlerinden stn grp yelemesidir. G erekten de bir yol
sem e zgrl, kiisel eilimlerin belirlenm esine yol aa
rak kiiye ynlenm e duygusu verir.
Y nlenm e duygusunun yaratlm asnda bir baka yol da,
retilm ekte olan bilgi balam nda yerine getirilen her edi
m in belirli bir erei olduunu ileri srmektir. B una d ay a n a
rak, bir bilgi adamnn, kendi zel am alarn, her edim deki
belirli eree uygun tutabilm esi iin zihinsel berraklka ge
reksinm esi bulunduunu syleyebiliriz. H e r edim in belirli bir
am acnn olduu bilgisi, herhangi bir edim i evreleyen kou l
lar deerlendirm ede, ona klavuzluk eder.
Zihinsel berrakln bir baka ilevi de, bilgi adam nn
zorunlu edim leri yerine getirebilm esine yardm c olm ak ze
re, retinin ona sunduu tm kaynaklar bir araya getirm e
gereksinm esini karlam as konusundadr. A kc olm a k av ra
m bunu anlatr. Kiiye bir kvraklk ve beceriklilik duygusu
vererek ynlenm e duygu sun u pekitirir. Bir bilgi ad am nda
akclk aranm asayd, btn edim lerindeki zorunlu o lm a nite
lii o kiiyi kat ve ksr bir d u rum a sokm u olurdu.
B ilg i A d a m O lm a k i in Youn alm a G ereklidir
214
Bir bilgi adam nn, eitimi sresince youn aba harcam ak

iin, ok yanl bir yetenee sahip olm as ya da onu gelitir
m esi gerekmektedir. Don Juan, bilgi adam olm ak iin youn
alm a gereklidir, demiti. Youn alm a, u yetenekleri be
lirtir: (1) zorlu biim de aba harcayabilm e; (2) istenen sonu
cu alabilme; ve (3) savam dan kam am a.
Bilgi adam l yolunda youn aba harcanm as kukusuz
ki gze arpan tek nitelik olarak ortaya kmaktadr. Zorlu b i
im de abay gerektiren koullara karlk verebilm ek iin
deiik trden bir aba harcanm as kanlmazdr. Bu da, bil
gi adam nn zorlu biim de aba harcam as demektir. D on Jua n n davranlarn rnek alacak olursak, ilk bakta onun
arpc biim deki abalar, roln oy n am ad a salt ona zg
yelem eler olarak gr nm olabilir. N e var ki, onun zorlu
biim deki abalar, her zam an rol yap m an n ok tesinde ola
gelmitir. O nun bu abalar, ok derin bir inan duru m un un
anlatmlardr. arpc biim deki abalaryla, yerine getir
m ekte olduu btn edim lerin o allm adk nihai niteliini
aktarmaktadr. O halde sonu olarak, onun davranlarna,
lm n barol oynad bir sahnede geiyorm u gibi b ak
m ak gerekmektedir. Bilgi adam nn urat eylerin d o a
sndaki tehlikeli niteliklerden tr, renim sresince lverm ek olasl o lduka kuvvetlidir. O halde, lm n her
yerde hazr ve nazr b u lu nd uu na ilikin kesin kannn neden
olduu arpc ve zorlu biim deki abalarnn yalnzca rol
y apm ak olm ad akla kavum aktadr.
Youn abalar yalnz zorlu olm aktan b ak a bir de istenen
sonucu alabilecek biim d e olmaldr. Youn abalarn etkili
olm as beklenir; doru bir biim de ynlendirilm i ve uygun
olm a nitelikleri bulunm aktadr. Kesintisiz olarak lm le b u
run buruna b ulunm ak, yalnzca genel tutum u vurgulayan bir
arpcl deil, her ed im in yaam n srdrlm esi am acyla
bir savam d em ek olduu kesin kansn da zorunlu klm a k
tadr. nk, kiinin y o un abalar, istenen sonucun alnm a
s koulunu yerine g etirem em ise, o kiinin yok edilecei k e
YAPISAL ZM LEM E
215
sin kans vardr.

Youn aba harcanm as, savam dan k a m a m a k av ram
n d a iermektedir. Bu da, bir kim senin bir edimi, retilm ek
te olan bilgilerin tm n kl klna inceledikten sonra, doru
bir biim de yerine getirebilecek gte olup olm adn d ene
m esi ya da kantlam as anlam na gelir.
B ilg i A dam B ir S avadr
Bir bilgi adam nn yaam sonu gelm ez bir savamdr. Onun
bir sava olduu, bir sava yaamn srdrd dnce
si o kiinin duygusal dengeye kavu m asna neden olmaktadr.
S avaan bir adam olm a dncesi drt kavram k apsam akta
dr: (1) bir bilgi adam nn saygl olm as gerekir; (2) korku
duym as gerekir; (3) son kerte uyank olmas gerekir; (4) z
gveni olmas gerekir. D em ek ki, bir sava olmak, kiisel
baary vurgulayan bir z-dzence (self-discipline) biim i
dir. A m a ayn zam an da kiisel karlarn en az dnld
bir durum dur bu. Birok rneklerinde grld gibi, kiisel
karlar, nceden belirlenm i ve zorunlu edim lerin yerine ge
tirilmesi iin gerekli olan d etkenlere kar tepkilerinde d e n
geli olm a niteliiyle uyumamaktadr.
Sava rolndeki bir bilgi adam, iliki k urd uu her e
ye kar derin bir saygyla davranm ak zorundadr. H e r eyi
anlaml bir perspektife oturtm ak iin bilgisiyle ilgili hereye
derin bir sayg gsterm esi gerekir. Sayg duym ak, Bilin
m eyen e baktnda kiinin kendi nem siz kaynaklarnn de
erini iyi bilm esiyle eanlamldr.
Kii, bu dnce erevesi iinde kaldka saygl olm a
dncesi mantksal olarak kiinin kendisini de ierir. nk
kiinin kendisi de o B ilinm eyen kadar bilinmezdir. B ylesine
arbal bir saygllk du rum u na geilm i olunm as, aksi tak
tirde ok anlam sz grnebilecek olan bu belirli bilginin
m ezliini, olduka ussal bir baka durum a dntrm ektedir.
Bir savann yaam ndaki baka bir gereksinm e de k o r
216
ku d u y gusunu n yaanm as ve dikkatlice deerlendirilm esi ol

maktadr. A ranan nitelik, korkuy a karn kinin kendi e d im
lerini yerine getirm eyi srdrm esi olmaktadr. K ork u n u n y e
nilmesi gerektiine, ve bir bilgi adam nn yaam nda, k o rk u
nun artk onu tedirgin edem ey ece i bir g nn geleceine ina
nlr. u var ki, kii balangta korktu u nun bilincinde o lm a
ldr, ve bu d u y g uyu laykyla deerlendirmelidir. D on Juan,
bir insann ko rkuya ancak onu yreklilikle karlayarak y en e
bileceini sylemektedir.
Bir sava olarak kiinin, son kerte uyank olm as da g e
rekir. Savaan bir kim se farkndaln u iki kanlm az ze l
liine ilikin etkenlerin o u nda n h aberdar olabilm ek a m a
cyla tetikte bu lu n m ak zorundadr: (1) niyetlerin farkndal
ve (2) beklenen deiim lerin farkndal.
Niyetlerin farkndal, herhangi bir zorunlu edim in b e
lirli ereiyle, kiinin edim den bekledii kendi belirli amac
arasndaki ilikileri balayan etkenlerin farknda olm ak d e
mektir. Btn zorunlu edim lerin belirli bir amac o ldu un
dan, bilgi adam nn son kerte uyank olm as gerekmektedir.
Yani, btn zorunlu edim lerin belli am alarn, kendisinin o
edim leri yerine getirm ekle am alam olduu belli niyetlerle
srekli olarak eletirebilm e yetisine sahip olmas g erek m ek
tedir.
Bu ilikinin farknda olan bir bilgi adam, beklenen d e
iim ler diye tanm lanan eylerin de farknda olabilmektedir.
B urada beklenen deiim lerin farkndal diye nitelendir
diim ey, kiinin, her edim in belirli am acyla kendisinin o
edim i yerine getirm ekle am alam olduu niyet arasndaki
ilikiyi balayan nem li deiim leri srekli olarak sezebilm e s in d e k i k e s in lik o lm ak tad r. B e k le n e n d e iim le rin
farkndalyla, kii, deiikliklerin en ince ayrntlarm seze
bilmektedir. D eiim lerin telaszca farknda olunmas, g ele
cei bildiren iaretlerle b r olaand olgularn tannm asn
ve yorum lanm asn da aklam olmaktadr.
Bir savann davranlarna ilikin dncelerin so n u n
cusu, z-gveni olm as gereidir. Yani, yerine getirm eyi y e
YAPISAL Z M LEM E
217
ledii bir edim in belirli amacnn, o ed im i yerine getirm ekle

bekledii kendi zel am acna en uygun tek seenek olduuna
ilikin gventir. z-gveni olm ayan bir kim se, retilerin
en nem li zelliklerinden birini yerine getirm ekte baarszl
a urayacaktr: Ki bu da bilginin erk old u unu kavrayabil
irle yetisidir.
B ilg i adam olm a k aralksz bir sretir
Bilgi adam olm ak, srekli olarak bilgi adam k alm ak anlam
na gelmiyor. Kiinin, retilm ekte olan bilgisinin nceden
belirlenen aam alarna geerek bir bilgi adam olabileceine
ilikin hibir kesinlik bulunm am aktadr. Bu aam alarn ile
vinin, yalnzca, nasl bir bilgi adam olunabileceini gster
m ek olduu anlalmaktadr. Bu nedenle, u dnceyi
ieren aralksz bir sre ortaya km aktadr: (1) insann bilgi
adam olm a arayn srekli yenilem esi gerektii dncesi;
(2) kiinin geicilii dncesi; ve (3) kiinin yrek tayan
bir yol izlem esi gerektii dncesi.
Bilgi adam o lm a araynn d u rm ak szn yen ilenm esi,
r e n im y o lu n d a k a r la la n d rt s im g e s e l d m a n
tem asn d a ilenm i bu lunm aktadr: K orku, berraklk, erk ve
yallk. A rayn yen ilen m esiy le an latlm ak istenen ey, k i
inin kendi kendini den e tle m e alksn k a z an m as ve bu
alky srdrebilm esidir. G e rek bir bilgi ada m nd a n , bir
bilgi adam o lm a uran etkin bir biim d e srd re b ilm e si
iin, y aa m n n son a n m a dek, drt d m a n n d a n her b irisi
ne kar art arda sav am v erm e si beklenir. N e var ki, ara y
n h er an itenlikle y e n ilen m esin e karn, olaslklar k a
n lm a z biim d e insana karttr; insan so n u n cu sim gesel
d m a n n a y enik decektir. G eicilikten an lalan ey b u
dur.
Kiinin geici olm a eksi deerini dengeleyebilm esi iin,
yrek tayan bir y o l izlem esi kavram getirilmektedir. Y
rek tayan bir yol dem ek, kiinin geici olm asna karn iler
218
lem esini srdrm ek zorunluluu nda bu lunduunu m ecaz y o

luyla anlatmaktr; en yaklak uygun seenee ynelerek k en
disini o seenekle btnyle zdeletirm esi gerektiinin m e
caz olarak ifade edilmesidir.
Don Juan, tm bilgisinin tem eliyle, kendisi iin nemli
olan eyin yrek tayan bir yol bulm ak ve bu yolu sonuna
dek izlem ekte olduu m ecaznn bir birleim ini yapmtr. Bu
da en uygun seenekle zdelem esinin onun iin yeterli o l
duu anlam na gelmektedir. Y rek tayan yolda yaplan y o l
culuk, kendi bana yeterli olm aktadr; deim ez bir alana
ulam ak um udu, bilgisinin snrlar dnda kalmaktadr.
KNC
BRM
B R B L G A D A M IN IN B R D O S T U VARD IR
Bilgi adam nn dostu olm as dncesi yedi tam am layc
tem ann en nemlisidir. nk bu tem a olm adan, bir bilgi
adam nn ne olduunu aklam ak olas deildir. D o n J u a n n
snflandrm a d zen inde bir bilgi adam nn bir dostu vardr;
oysa herhangi bir kim senin byle bir dostu yoktur. Bir dosta
sahip olmak, bilgi adam n herhangi bir kim seden ayrr.
Don Juan, bir dostu, kiiyi kendi snrlarnn tesine ta
yabilen bir e r k olarak tanm lam aktadr. Yani, bir dost, kii
nin olaan gereklik lem ini am asn salayan bir erktir. Bu
bakm dan, bir dosta sahip olmak, erk sahibi olm akla ea n la m
ldr. Bir bilgi adam n n bir dostu olduu gerei de, kendi
bana, retilerin uyg ulay m sal ereine ulaldnn bir k a
nt olmaktadr. Bu erek, kiiye bilgi adam lnn yntem leri
ni gsterm ek o lduuna gre, do n J u a n n retilerinin uygulaym sal ereini tanm lam ann bir b aka yolu da, bu retile
rin bir dost sahibi o lm a yntem ini de gsterdiini sylem ek
olacaktr. B ir b y c n n felsefi kurgusu nda bilgi ad a m
YAPISAL Z M LEM E
219
kavram , bu kurguya uygun bir yaam srd rm ek isteyen bir

kim se iin, ancak bir dosta sahip olm akla bir anlam tar.
Bilgi adam lnn bu son tam am layc tem asn ikinci ana
yapsal birim olarak snflandrm bulunuyorum ; nk bu
tem a o lm ad an bilgi adam nn niteliini aklam ak olanakszlard.
D on J u a n n retilerinde iki dost bulunm aktadr. B irin
cisi yaygn olarak Jim son otu diye bilinen D a tu ra bitkilerindedir. D on Juan bu dostun spanyolca adlarndan birisini, y e r
ba d el d ia b lo yu (eytan otu) kullanm aktadr. O na gre D atura n m btn trlerinde dost bulunmaktadr. Yine de her b y
c, kendisinin olduunu ileri srd bir tr belli bir yerde
yetitirmek zorundadr. Bu, yalnzca, o bitkilerin onun zel
iyeliinde olduunu belirtmek iin deil, onlarn kendisiyle
zdeletiini belirtm ek iindir de.
Don J u a n n kendi bitkileri inoxia trlerindendi. N e var
ki, bu konuyla, onun kolayca bulduu iki D a tu ra tr arasn
da rastlanabilecek farklarn hibir ilikisi yoktur.
P silo cyb e cinsinden olduunu tanladm ikinci dost, bir
m antarda bulunuyordu. Bunlarn P silocybe m exicana olduk
larn sanyorum ; am a bu snflandrm a kesin saylamaz, n
k laboratuvar zm lem esi yapabilm ek iin m e k g etirem e
mitim.
Don Juan bu dosta hum ito (kk du m an ya da dum anck) adn takmt; bylece bu dostun, bir d u m an a ya da bu
mantarlarla yapt harm ana olan benzerliini v urgu lam ak is
tiyordu. G erekte dostun dum anda olduunu ileri srm se
de, erkin yalnzca P silocybe trlerinden birisiyle ilikili old u
unu ortaya koym utur. Bu bakm dan, onlar toplarken, ayn
blgede yetien ayn cinsin on be trnden birisiyle kartr
m am ak iin zen gsterm ek gerekm ekteydi.
A nlam l bir kavram olarak dum an, u dnce ve d n
ce kollarn ierir: (1) bir dostun biim i yoktur; (2) bir dost,
bir nitelik olarak sezilebilir; (3) bir dost uysallatrlabilir; (4)
bir dostun kurallar vardr.
220
B ir D o stu n B iim i Yoktur

Bir dostun, kiinin dnda ve kiiden bam sz olarak var
olan bir ey oldu una inanlmaktadr. N e var ki, ayr bir v ar
lk olm asna karn biim siz olduuna da inanlmaktadr. Bu
biim siz o lu niteliini, belirli bir biim i o lm a Ym kart
olarak saptam bulunuyorum . Bu ayrm, bir dosta benzeyen
am a belirli bir biim i olduu sezilebilen erklerin de b u lu n m a
sndan tr yaplmaktadr. Bir dostun biim i yoktur dem ek;
onun ak, belirli ve tannabilir bir biim i y oktur anlam na
gelmektedir. B yle bir durum da, bir dostun hibir zam an g
rlem eyeceini belirtm i olur.
B ir D ost, B ir N ite lik O la ra k A lg la n r

Bir dostun biim i olm ayndan baka bir zellii de, bir d o s
tun yalnzca duyularn bir nitelii olarak alglanabilecei d
ncesidir. Yani, bir dostun biim i o lm ad na gre onun v ar
l yalnzca by c ye olan etkileriyle alglanabilmektedir.
Don Juan bu etkilerden kim ilerinin insanbiim sel nitelikleri
nin olduunu ileri srmtr. B ir dostu, bir insan niteliine
sahipm i gibi tanmlamtr. B ylece bir byc, kendi yara
dln bir dostun insanbiim sel olduu sylenen nitelikleriy
le eleyerek, kendisine en u ygun dostu sem e du rum unda
olabilirdi.
Don Juan, retilerinde, sz k o nu su bu iki dostun, birbi
rine zt birtakm niteliklerinin b u lu ndu un u sylemitir.
D on Juan D a tu ra inoxia& bulunan dostun u iki nitelii
olduunu belirtmitir: K adn gibidir, ve gereksiz bir erklilik
verir. D on Juan, bu niteliklerin kesinlikle sakncal olduuna
inanmaktadr. B u k on ud aki szleri olduka kesindir. B ununla
beraber, bu k on udaki d e e r yargsnn yalnzca kendi kiisel
beenisini yansttn da eklemitir.
D on J u a n n k adn gib idir diye tanm lad nitelik, ku-
YAPISAL Z M LEM E
221
kuuz, D a tu ra m a n a d a k i dostun en nem li nitelii olm ak ta

dr. K adn gibi tanm ndan, bu dostun bir dii erk olduu
anlam n karm am ak gerektir. D on Juan, herhalde, bu dostun
naho bulduu etkilerini m ecaz olarak bir kadnnkine b en
zetm i olacaktr. Ayrca, bitkinin spanyolca ad olan y e r b a ,
dii cinsi belirtm ektedir ve bu dostu, bir kadn a b enzetm ede
bir rol oynam olabilir. H er ne hal ise, bir dostun kadn-gibi
diye kiiletirilen erki, u niteliklerine dayandrlm aktadr:
(1) baskcdr; (2) yeindir; (3) n e yapaca kestirilem ez; ve
(4) zararl etkileri vardr.
D on Juan bu dostun, izdelerini kleletirdiine inan
maktadr. Bu da onun baskc niteliini gsterm ektedir; bu
y zden de bir kadna benzetilmitir. Bu dost, izdelerini erke
bo arak onlar kendisine baml klar, onlara bedensel g
ve salk bahederek kendisine kle eder.
Bu dostun ayn za m anda yein o ld uu na da inanlm akta
dr. O nun, bir kadnnkine benzetilen yeinlii, izdelerinin,
kaba kuvvet kullanarak ykc eylem lerde bulunm alarna yol
amaktadr. O n u n bu nitelii, zellikle kiisel erklerini y ein
likle kantlam ak isteyen sert yaradll erkeklere ok uygun
dmektedir.
K adn-gibi olan bir baka nitelik de ne yapacann kestirile m em esid ir. D o n J u a n a gre, bu do stu n etkileri
tutarszdr; yani, kararszca deiip durmaktadr. Ne y ap a ca
n kestirm ek olanakszdr. Bu dostun tutarszl, ancak, b
ycnn her ayrnty b yk bir titizlikle ele alm asyla etkisiz
d uru m a getirilebilir. H erhangi bir hata ya da nceden hesaplanam ayan bir talihsizlik, bu dostun kadn-gibi olan nceden
ne yapacann kestirilem em esi niteliinin bir sonucu olarak
deerlendirilmektedir.
Baskcl, yeinlii ve ne yapacann nceden kestiri
lem em esi yznden bu dostun, izdelerinin zerinde zararl
etkileri olduuna inanlr. D on Juan bu dostun kadn-gibi n i
teliklerini bile bile yaydna, ve bu abalarnn am alarna
ulatna inanmaktadr.
Ne var ki, bu dostun, kadn-gibi yaradlnn yan sra bir
222
nitelik olarak alglanan bir baka yan da bulunmaktadr. G e

reksiz bir erklilik vermesi. D on Juan bu konu zerinde n e m
le durmaktadr, ve cm erte bir erk verici olarak eriilm ez bir
k o n u m d a bulun du un u vurgulamtr. D ostun buradaki a m a
c, izleyenlerine bedensel g, ataklk ve olaanst iler g
rebilmeleri iin yreklilik salamaktr. N e var ki, don J u a n a
gre bylesine ar bir erk, gereksizdir; en azndan kendisi
iin artk buna gerek olm adn sylemitir. G ene de, don Ju
an, erk k azanm a eilim indeki bilgi adam adaylarnn bu do s
tu tanmasn salk vermitir.
te yandan, P silo cyb e m exicanoda bulunan dostun ise u
en yetkin ve en deerli zelliklere sahip olduunu ileri sr
mek, don J u a n n nem li bir gr olmaktadr: (1) erkek-gibidir, ve (2) insan ar sevinle ken din den geirir (ekstaz).
Don Juan, bu dostu, D attra bitkilerindekinin tam kart
olarak betimlemitir. O nun ekek-gibi, yiit bir dost o ldu u
nu syler. O nun bu erkeklik durum unun, br dosttaki kadngibi olam a d u rum un a kout olduunu belirtmektedir. Yani, bu
erkek-gibi olm a nitelii, bu dostun bir erkek erk olduu anla
m na gelmez. B urada, don J u a n n bu dostun etkilerini, onun
erkek-gibi diye nitelendirdii kim i davranlarnn rn ola
rak grd anlalmaktadr. spanyolcada hum ito szc
nn erkek cinsini belirtm esinin de, bir erkek erki antrd
dnlebilir.
Bu dostun don J u a n ca erkek-gibi diye nitelendirilen insanbiimsel zellikleri unlardr: (1) serinkanldr; (2) y u m u
ak huyludur; (3) ne yapaca kestirilebilir; ve (4) yararl e t
kileri vardr.
D on J u a n n, bu dostun serinkanl yaradlta olduunu
sylem esinin nedeni, bu dostun drst olmas ve izdelerin
den asla gereksiz edim ler beklem emesidir. Bu dost, insanlar
kendisine kle etm ez, nk onlara bol keseden erkler v er
memitir. Tersine, hum ito izdelerine sert am a hakasm a d av
ranr.
B u dostun yein d avranlarda bulunm am as, onun yum uakballn gsterir. nsanda, bedenin yitirilmesi d u y g u
YAPISAL Z M LEM E
223
sunu yaratt sylenm ektedir; bu nedenle, don Juan onu din

gin, yum uakbal ve barl olarak tanmlar.
Ne yapaca da nceden kestirilebilmektedir. Don Juan,
bu dostun, btn izdelerinin geirdikeri deneyim lerin hep
d eim ez kaldn sylemitir; yani, etkileri deim em itir;
deim ise bile, bu deiiklikler pek az olmutur; bu b ak m
dan ayn diye nitelendirilebilir.
Serinkanl, yum uakbal ve ne yapacann kestirilebilir
olmas, bu dostun erkek-gibi bir niteliini daha oluturur. O
da izdelerinin zerinde yararl etkilerinin olmasdr. H m itonun erkeke nitelikleri, onlarda, ok end er rastlanan bir okusal dengelilik durum u yaratmaktadr. D on Juan, bu dostun
klavuzluunda, kiinin yrek g cn n pekitirileceine,
dengeye kavuturulacana inanmaktadr.
B u dostun erkeke niteliklerinin doal bir sonucu da, in
san ar sevinle kendinden geirtmesidir. Yaradlnn bu
yan da bir nitelik olarak deerlendirilmektedir. H um itonun,
izdelerinde, bedenlerini yitirmi gibi bir d uygu yaratt bi
linir. Bylelikle, onlarn, bedensiz olm ann salad kimi b e
lirli edim leri yerine getirebilm elerine yol alm olur. Bu be
lirli edim ler de, don J u a n a gre, insann ar bir sevinle
kendinden gemesi duru m un u dourur. P silo cyb ede bulunan
dostun, yaradlnda tefekkre ynelik eilim ler bulunan
kim seler iin en uygun dost olduu kabul edilmektedir.
B ir D o st U ysa llatrlabilir
B ir dostun u y s a lla tr a b ilm e s i dncesi, kendisinden, bir
erk olarak yararlanlabilecei anlam na gelmektedir. D on J u
an, bu ie yaram a niteliinin isel yapsnda var olduunu ile
ri srmtr. Bir byc, bir dostu uysallatrm akla, ondaki
zel erklere eg e m e n olm u saylr. Bu da, o erkleri kendi
karna kullanabilecei anlam na gelir. Bir dostun uysallatrlabilmesi, br erklerde b ulunm ayan bir nitelik olarak belir
224
lenmektedir. b r erkler, bu uysallatrlam ayp, k end ilerin

den yararlanlam am a zellikleri dnda bir dosta b e n z e m e k
tedirler.
B ir dosttan yararlanm ann iki yolu bulunm aktadr: (1) bir
dost bir ara yerine geer; (2) bir dost bir yardmcdr.
Bir ara yerine geen bir dost, byc y olaand g er
eklik lem ine gtrm eye yarar. K endi kiisel bilgim e gre,
bu aralk etm e ilevi, her bir dost iin ayr anlam lara gel
m ekteyse de, her ikisinin ortak bir yandr.
D a tu ra in o xia n m ierdii dostun genel olarak sakncal
bilinen nitelikleri, zellikle ne y apacann nceden kestirilem em e nitelii, onu ekinceli ve g venilm ez bir araca d n
trmektedir. O nun bu tutarszlna kar tek k o ru nm a aresi
trenler olarak gzkm ektedir. A m a bu trenler de, onda bir
kararllk salam aya yeterli olam am aktadr.
Bu dostun aralk etm e ilevinden yararlanm ak isteyen
bycler, herhangi bir giriim den nce olum lu belirtileri
beklem ek zorunda kalrlar.
Oysa, P silo cyb e mexicana& ierilen dost, dengeli nitelik
lerinden tr, tutarl ve ne yapaca nceden kestirilebilen
bir aralk etm e ilevini sunmaktadr. O nun bu kararll, bu
dostun aralk etm e ilevinden yararlanm ak isteyen bir by
cnn, herhangi bir hazrlk treni yapm asna gerek brakmaz.
B ir dostun, kendisin den yararlanlabilirle zelliklerinden
biri de, bir dostun yardm c olm a zelliidir. Bir yardm c o l
m ann anlam, bir dostun, bir b y cy e aralk etmesidir; y a
ni, o bycnn olaand gereklik lem ine gitmekle am a
lad herhangi bir eyi elde edebilm esine yardm c olm ak ya
da klavuzluk etmektir.
Yardmc olm a ilevlerinde, her iki dostun ayr ve k en d i
lerine zg nitelikleri bulunm aktadr. Kii, renim yolunda
ilerledike, bu niteliklerin karm akl ve uygulanabilirlii
de artar. A m a, genel olarak, D a tu ra in o xia n m ierdii dostun
olaanst bir yardm c olduu, ve bu durum un, onun ar
erk salam asndan k ayn akland dnlm ektedir. P silocy-
YAPISAL Z M LEM E
225
be m exica n a d a bulunan dostun ok daha y k sek bir yardm c

oldu u kans yerleiktir. D on Juan, onun yardm clk ilevi
nin ei bulunm adna; ve bunun da, btn br deerli nite
liklerin bir uzants olduuna inanmaktadr.
NC
BRM
B R D O S T U N K U R A L L A R I VARD IR
D o s t kavram nn bileenleri arasndaki bir dostun kurallar
olduu dncesi olm adan, bir dostun ne olduunun aklan
mas olanakszlard. Bu nem inden tr bu dnceye, bu
yapsal dzenin nc birimi olarak yer vermi bu lu n u y o
rum.
Don J u a n n yasa diye de adlandrd kurallar, bir dostla
iliki kurulm asnda yerine getirilmesi gereken tm edimleri ve
gsterilmesi gereken tm davranlar ynlendiren sk dzen
kavramdr. Kurallar, retm enden m eze ikisi arasndaki
karlkl ilikiler srecinde, deitirilm em eye allarak ve
szl olarak aktarlr. D em ek ki, kurallar, bir ynergeler topla
m nd an te bir eydir; bir dostla iliki srdrlrken izlenecek
yntem leri dzenleyen bir dizi edim taslaklardr.
D on J u a n n, bir dosta ilikin bir insan kendi snrlar
nn tesine tayabilen bir erk diye yapt tanm, kukusuz
ki, birok eler iin de geerlidir. Bu tanm temel alarak, i
levi yerine getirebilecek olan herhangi bir eyin, bir dost o l
duunu ileri srm ek olasdr. M antksal olarak, alk, y o rg u n
luk, hastalk ve bunun gibi durum larn neden olduu b e d e n
sel deiim lerin bile bir dost olarak nitelendirilebileceini
savlayabiliriz; nk bunlar da insan olaan gereklik d u ru
m un d an uzaklatrabilecek gtedirler. N e var ki, bir dostun
kurallarnn bulunm as, btn bu olaslklar ortadan kaldr
maktadr. Bir dost, kurallar olan bir erk olmaktadr. T m
br olaslklara, dost denilem ez, nk onlarn kurallar b u
226
lunm am aktadr.
K urallar kavram u dnceleri ve bu dncelerin u
eitli bileenlerini iermektedir: (1) kurallar katdr; (2) k u
rallar artmaz; (3) kurallar olaan gereklikte dorulanr; (4)
kurallar olaand gereklikte dorulanr; (5) kurallar zel
oybirliiyle dorulanr.
K u ra lla r K a td r
K u rallar toplam n oluturan edim taslaklar, retilerin
uygulaym sal ereine ulaabilm ek iin izlenm esi gereken z o
runlu aamalardr. K urallarn zorunlu olm a nitelii, kat olu
uyla belirtilmektedir. Kurallarn katl, etkinlik kavram yla
yakndan ilikilidir. O laanst aba harcanm as, yaam a sa
vann kesiksiz olarak srdrlm esi sonucunu dourur, ve bu
koullar altnda yalnzca kiinin en etkin edim leri o kiinin
yaam n srdrm esini salayabilir. Kiisel eilimlere yer v e
rilm ediinden tr de, y aam ak iin tek kar yol edimlerin
kurallarn b u yru un a u ygun olmasdr. B u nedenle kurallarn
kat olm a zorunluluu vardr; ve hk m lerine kesin olarak
uyulm as da bu yzdendir.
N e var ki, kurallara uyulm as, deim ez bir koul olarak
gsterilm em ektedir. retiler boyunca, notlarm arasnda,
kurallarn bu katlnn yum uatld bir durum yer alm ak
tadr. D on Juan bu sapm a rneini, dostla dorudan doruya
karlam ann rn olan zel bir ltuf diye aklamtr.
O lay uydu: D atra in o xia m n ierdii dostun kullanm nda
istem eden yaptm bir hatadan tr, kural bozm u o luyor
dum. D on Jun bu olay, bir dostun dorudan doruya ie el
atarak, kurald bir ed im in genellikle lm e yol aan zararl
etkilerini yok edebilm e gcne yorm utu. Kurallardaki bu
esneklik durum unu n, bir dost ile izdei arasndaki gl b a
dan kaynaklandna inanlmaktadr.
K u ra lla r A rtm a z
YAPISAL Z M LEM E
227
B uradaki varsaym, bir dostun ku llanm nda akla gelen tm

yntem lerin uygulanm bulunduudur. K uram sal olarak k u
rallar artmaz; ve onlar oaltm a olasl yoktur. Kurallarn
artmazl, yararllk kavram yla da ilikilidir. nk kural
lar, kiinin yaamn srdrm esi iin tek kar yol b u y u rm ak
tadr, ve bu ak herhangi bir biim de deitirm e giriimi,
bouna olm aktan te, ldrcdr de. Kii kurallara ilikin
kiisel bilgisini, ancak, bir retm enin ya da dorudan doru
ya dostun klavuzluunda artrabilir. D ostun klavuzluunda
bilgi dolaysz edinilmi olur ki, bu da kurallar derlem enin art
m as anlam na gelmez.
K u ra lla r O laan G ereklik D urum larnda D o ru la n r

Kurallarn dorulanm as dem ek, geerliliklerinin deneysel ve
olum lu bir biim de kantlanm asna yol aan edim lerin u y g u
lanmas demektir. Kurallar hem olaan hem olaand g er
eklik durum larnda uygulanabildiklerinden, dorulanm alar
d a bu her iki du rum da grlebilir.
Kurallarn uyguland olaan gereklik durumlar, ou
kez seyrek rastlanan du rum lar olsa bile, bu durum lar ne kadar
az rastlanan durum lar olurlarsa olsunlar, kurallar gene de
dorulanm olurlar. Bu nedenle, bu konu alm ann k a p s a
m dnda kalyor, ve baka tr bir aratrm ay gerektiriyor.
Kurallarn o blm , dostlar ieren erk verici bitkilerin ta
nnm as, toplanm as, harm an, hazrlanm as ve bak m nda
kullanlacak yntem lerin ayrntlaryla, bu tr erk verici bit
kilerin kullanm na ilikin br yntem lerin ayrntlaryla ve
b u n a benzer birtakm baka nem siz ayrntlarla ilgilidir.
K u ra lla r O laand G ereklik D urum larnda D o ru la n rla r
228
Kurallarn olaand gereklik du rum larnda dorulanm as,

tpk olaan gereklik durum larnda olduu gibi yararc ve
deneysel uygulam alarla olur. Yararc d o ru lan m a kavram , u
iki k avram la ilikilidir: (1) dostla karlam alar, ki buna o la
and gereklik durum lar diyorum ; ve (2) kurallarn belirli
amalar.
O laand g er eklik d u ru m la r. Dostlar ieren iki bit
ki, ierdikleri dostlarn kurallarna uyarak kulandklarnda,
don J u a n m dostla karlamalar, diye adlandrd yabans
alglam a durum larna yol amaktadrlar. D on Juan bu d u ru m
lara girm eye byk nem verm ekte, onlarn kurallarn yarar
c ve deneysel bir biim de do rulayabilm ek iin dostlarla el
den gelindiince sk sk karlalm as gereini yorulm adan
vurgulamaktadr. Dostla karlam alarn says arttka, bu
kurallarn dorulanm as da o k adar fazla gerekleebilir d e
nilmektedir.
Kiiyi dostla k arlam a d u rum una getiren tek yntem,
doaldr ki, dostu ieren bitkinin zel bir biim de k ullanlm a
s olmaktadr. G ene de, don Juan renim in ileri aam alarn
da bu karlam alarn, bitki k ulam lm akszn da yer alabilece
ini sezdirmitir; yani salt istenle bu k arlam a salanabil
mektedir.
Dostla karlam aya, olaand gereklik durum lar d e
m ekteyim . O laand gereklik duru m lar terimini ye le
m em in nedeni, don J u a n n bu tr karlam alarn gndelik
yaam m zdaki gereklikten yalnzca biraz farkl bir g erek
liin sreenlii iinde o rtaya ktm belirtm esi olmutur.
Bu bakm dan, olaand gereklikte herkesin birletii kimi
belirli karakteristikler b u lun m aktad r diyebiliriz. D on Juan bu
karakteristikleri dzenli bir biim d e snflandrm aya g itm e
mitir, am a onun tutum u, h er kiinin kendi bilgisinin kendine
zg bir nitelik tadna olan inancndan k ay naklanm akta
dr.
Kendi kiisel d eney im lerim den kardm aadaki u
ulam lar (kategori), olaand gereklie zg ayrtkanlklar
sergilemektedir. N e var ki, g rnrde pek zel kaynaklardan
YAPISAL Z M LEM E
229
km alarna karn, bu ulamlar, don Juan tarafndan, kendi

bilgisinin temel ilkeleri nda pekitirilmi ve gelitirilm i
tir; don Juan retisini, bu karakteristikler, olaand gerek
liin doal paralarym asna veregelm itir: (1) olaand
g e r e k lik te n y ararlan lab ilir; (2) o la a n d g er e k li in
bileen eleri vardr.
Birinci ayrtkanlk (karakteristik) olan olaand g erek
likten yararlanlabilir bunun karlarm z iin kullanlabile
ceini belirtmektedir. Don Juan, bkp usanm adan, bilgisinin
en ak am acnn yararl sonular elde etm ek olduunu vu r
gulamtr. Bilgisinin, olaan gereklikten olduu kadar, ola
and gereklikten de yararlanm ak iin bir ara olduunu
ileri srmtr. O n u n savna gre, dostlar, insanlarda bu d u
rumlar, yararlanm alar iin yaratmaktadrlar. D on J u a n n
m antna gre, kiinin dostlarla karlam as, onlarn gizleri
ni rensin diye dzanlenm ektedir; ve olaand gereklik
durum arn kendi birtakm baka kiisel am alarna alet etm e
niyetlerini nlem eyi h e d e f almaktadr.
kinci ayrtkanlk, olaand gerekliin kimi bileen
elerinin bulunmasdr. Bu bileen eler de, kiinin d u y u
lar araclyla, olaand gereklik durum larnn ierii di
ye alglad edimler, olaylar gibi kimi zelliklerdir. O la an
d gereklik tablosunun btnn oluturan bu eler bir
birleriyle uyu m az grnseler de hem olaan gerekliin
hem de bildiim iz dlerin zelliklerini tar niteliktedir.
B enim kendi kiisel deerlendirm em e gre, bu o laan d
gereklik elerinin belirgin zellii bulunuyor: (1)
dengelilik, (2) benzersizlik, ve (3) zerlerinde fikir birliine
varlam am a. Bu zellik, bu durum larn kendilerine zg
apayr birim ler olarak sivrilmelerine n eden olmaktadr.
Olaand gerekliin elerinde deim ez olular a
sndan bir dengelilik bulunuyor. Bu bakm dan bu eler, o la
an gereklik elerine benzem ektedirler; nk olaan
ryalarn eleri gibi deiken deillerdir, ve yok olmazlar.
Olaand gereklik elerini oluturan tm ayrntlarn son
kerte dengelilik tadn sezdiim kendilerine zg som u t
230
ve belirgin nitelikleri bulunmaktadr. Bu dengelilik yle kesin

bir biim de kendisini gsterm ektedir ki, benim dzenlediim
lte gre, olaand gereklikte, insan, bu durum lara zg
eleri kstsz imiesine uzun bir sre b o y u nca durup ince
leyebilirle yetisine sahip olabilmektedir. Bu lt uyg ulaya
rak, don J u a n n kulland olaand gereklik durum larn,
olaand gereklik imi gibi alglanan am a bu lte u y m a
yan kimi br yabans d urum lardan ayrt edebiliyordum .
Olaand gereklie zg ikinci e de yani b enzer
sizlikleri bunlarn tek, kendi bana bir kiilii bulunan e
ler olmalardr. Bu durum larn ayrntlarndan her birisi tm
brkilerden apayrdr bunu, bu ayrntlarn zam an iinde
teker teker ortaya ktklarm syleyerek de anlatabilirim.
elerin bu benzersizlii ayrca bir de, ola ki herkese bili
nen, u ok deiik gereksinm eleri yaratmaktadr. Ayr ayr
beliren tm ayrntlar tek bir sahne biim ine, btnlem i bir
alam haline getirm ek iin kesin bir zorunluluk, bir drt...
A ikr ki, don Juan bu gereksinm eyi ok iyi biliyordu ve her
frsatta ondan yararlanm aktayd.
Bu elere zg nc ve en nem li ayrtkanlk da,
zerlerinde fikir birliine v arlam am a durum udur. Kii bu
eleri tam bir yalnzlk iinde alglayabilm ektedir; bu d u
rum bir insann r ya grrkenki yalnzlndan ok o kim se
nin olaan gereklikte tek bana bilinm edik bir sahneye ta
nk olm asna benzer. O laand gerekliin bu elerindeki
dengelilik, kiiye, durup bunlar teker teker ve kendisine ok
uzun bir zam anm gibi gelen bir sre bo yu nca incelemek
olanan verdiinden, gzlem lenen ayrntlar gndelik yaa
mn elerini oka andrrlar. N e var ki, bu iki gereklik d u
rum unun eleri arasndaki ayrm, bunlar zerinde fikir birli
ine varlabilm e ko n u su n d a kendini gstermektedir. Fikir
birlii dem ekle, insanlarn, gndelik yaam n eleri zerin
de birbirleriyle u ya da bu yolla rtl ya da ak olarak bir
anlam aya varm alarn anlatm ak istiyorum. Olaand ger
ekliin eleri kiiyi bu durum lar gerek imi gibi algla
m ay a iter ki bu da onlarn varl zerinde bir tr fikir birlii
YAPISAL Z M LEM E
231
ne varm a gereksinm esini ortaya karm olur.

K u rallarn belirli a m a c . Kurallarn olaand gerek
likte dorulanm as kavram nn bir b aka yan da kurallarn
belirli am alara ynelik oluu kavramdr. B u ama, bir d o s
tu kullanarak, yararc bir am aca ulaabilmektir. D on J u a n n
retilerinin balam nda, kurallarn renilm esi, bu kuralla
rn olaan ve olaand gereklikte dorulanm asyla gerek
leiyor. B ununla birlikte, retilerin en nem li yan, kuralla
rn olaand gereklikte alglanan ed im ler ve elerden
dorulanr oluudur; ve olaand gereklikte alglanan edim
ve elerde dorulanan ey de kurallarn belirli am ac o lm ak
tadr. Bu belirli ama dostun erkiyle ilikilidir; yani, bir dost
tan nce bir ara sonra da bir yardmc olarak yararlanlm a
s... Ne var ki, don Juan, her zam an kurallarn belirli am a la
rn bu her iki alan da kapsar biim de tek bir birim olarak ele
almtr.
Belirli ama, dostun erkinden yararlanm ayla ilikili o ld u
u iin, bu konunun ayrlmaz bir paras olarak kullanm
yntem lerini de birlikto'etirir.
K ullanm yntem leri, bir dostun erkinden yararlanm a o l
gularnn her birinde giriilen gerek u y gulam alar ve y n te m
lerdir. Bir dosttan yararlanabilm e dncesi, yararc am a la
rn elde edilebilirliini ve kullanm yntem lerinin u ygu lan
m asyla bir dosttan yararlanlabileceinin kesin olduunu b e
lirtmektedir.
Belirli am alar ve kullanm yntem leri, bir bycnn
dostunu etkin bir biim de denetim i altnda tutabilm esi iin
bilmesi gereken tek bir birim oluturur.
Don J u a n n retelieri her iki dostun kurallaryla ilgili
az sonra verilen u belirli amalar ieriyor. Bunlar, don Jua n n bana sunduu srayla verm ekteyim :
Olaand gereklikte dorulanan birinci belirli ama,
D atra in o xia n m ierdii dostla yaplan deneyimlerdir. B u ra
da kullanm yntem i, D atura bitkisinin k k nden yaplan bir
karm n yutulmasdr. Bu karm n yutulm as yzeysel bir
232
olaand gereklik d uru m u n u n o rtaya km asna neden

olur; don Juan bu karm bana, bir m ez aday olarak bu
bitkinin ierdii dostla badap b adaam ad m bu lgu la
m ak iin iirtmiti. Bu karm ya belirsiz bir bedensel erin
ya da byk bir tedirginlik yaratm aktadr ki, don Juan bu d u
rum lara gre b a d a m a olup olm adn kararlatrabilir.
kinci belirli am a nbilidir. Bu, D a tu ra inoxi<mm ierdi
i dostun kurallarnn bir paras olmaktadr. D on Juan, bir
bycnn, dostu tarafndan olaand gerekliin belli bir
k atm a karld ve orada bilm edii kim i olaylar grm e y e
tisine kavuturulduu varsaym ndan hareketle, nbiliyi bir
uzm anlam devinim biimi olarak ele almaktadr.
kinci belirli am acn kullanm yntem i, bir yutm a e m
dirm e srecidir. D a tu ra kkn den yaplan bir karm y utu
lur, ve D a tu ra tohum larndan yaplan bir m erh e m de ban a
kak ve aln b lm lerine o va ova srlr. Yutma e m d irm e
terim ini k ullanm am n nedeni, olaand gereklik d u ru m u
nun, yutulan karm n deriye srlen m erhem le desteklene
rek ya da derinin m erhem i em m esinin, yutulan karm la d e s
teklenm esi so nucund a ortaya km olabileceinin belirtil
mesidir.
Bu kullanm yntem leri D atura bitkisinin dndaki kimi
canllarn kullanm n da gerektirm ektedir: rnein bu d u
rum da iki kertenkele kullanlr. Bu kertenkelelerin bycye
devinim kazandrdklarna inanlr; bu nun anlam da k erten
kelenin k on um asn iitebilme, ve anlattklarn gznn
nnde canlandrabilirle yetisinin kazanld belli bir y ab a n
s sezgilem e katna ulalm as d em ek olmaktadr. D on Juan
bu grngy, nbili am acyla kertenkeleye sorulan sorularn
yantlanm as, diye aklyor.
D a tu ra bitkilerinin ierdii dostun kurallarnn nc
belirli am ac da baka tr bir u zm anlam devinim biimidir:
yani bedenin um as. D on J u a n n aklad zere, bir b y
c bir dostu kullanarak uabilir, ve bedenini ok uzak yerlere
gtrebilir; bedensel uu b y c n n olaand gereklikten
geerek istedii anda olaan gereklie dnebilm e yetisi ol
YAPISAL Z M LEM E
233
maktadr.
nc belirli am acn kullanm yntem i de gene bir yu t
m a em dirm e srecidir. D a tu ra bitkisiyle hazrlanan bir k a
rm yutulur, D atura tohum larndan hazrlanan bir m erhem
de ayak tabanlarna, bacaklarn i yanlarna, ve cinsel org an
lara srlr.
nc belirli ama, derinlem esine bir dorulanm adan
geirilemem itir; don Juan, kullanm yntem inin, bir b y c
ye devinim i srasnda kendisini ynlendirebilm e yetisini k a
zandran kimi blm lerini aklam am olduunu belirtmitir.
Kurallarn drdnca belirli amac,
daki dostun denenmesidir. Bu denem e,
v ar olup olm adn belirlemek am acn
nlmas olanaksz bir ilk deneyim dir ya
madr.
P silocybe m exicanadostla bir badam n

tamaz; yerine, k a
da dostla iki karla
D rdnc belirli am acn kullanm yntem i, kurutulm u

m antarlarla, hibiri sanrlandrc zellikler tam ayan kim i
baka bitkilerin eitli blm lerinin kartrlm asyla elde
edilen bir tttrm harm annn kullanlmasdr. Kurallara g
re, bu harm an ierken dum ann ie ekilm esi koulu vardr,
retm en bunun iin bu karm n ierdii dosta hm ito (dum anck) adn vermitir. B ana gre bu olgu bir yutm a ie
e k m e srecidir, nk dum an nce yutulm akta sonra da
iyice ie ekilmektedir. M antarlar y um u ak olduklarndan
kurutulurlar ve sonra ok ince bir toz haline getirilirler; bu to
zun yanm as ok g olur. H arm ana katlan br bitkiler k u
rur k urum az kolay ca em ilip toz ya da lifikler haline getirile
bilirler. Bu lifikler piponun aznda yanarken, kolay kolay
yanm ayan m antar tozlar pipodan aza gelir ve yutulur. Bu
nedenle yutulan kurutulm u m antar tozu, yanarak ie ekilen
br bitki lifiklerinden daha fazla olmaktadr.
P silo cyb e m e xia ca n a n m yaratt ilk olaand gerek
lik d u rum unu n etkileri, don J u a n n, kurallarn beinci belirli
am acna deinm esine yol amtr. Bu, devinim le ilgiliydi
yani, P silo cyb e m exica n a m n ierdii dostun yardm yla c a n
sz nesnelerin iine girip km a ve sonra da canl varlklarn
234
iine girm e ve k m a biim indeki bir devinimle. Kullanm

y ntem inin tm , yutm a im e ekm e srecinden baka ipnotik telkinleri de ierm i olabilir. nk don Juan bu belirli
amac yalnzca ksa bir grm e yaparak sunm u ve ayrca
dorulanm a deneyim i yaplmamtr. Bu bakm dan konuyu
doru bir biim de ilem em e olanak bulunm am aktadr.
Kurallarn, olaand gereklikte dorulanan altnc b e
lirli amac da P silo cyb e m e xica n a n m ierdii dostla ve dev i
nim in bir baka yanyla ilikilidir baka bir kla girerek
devinm e. B u devinim olgusu ok y o un bir dorulanm adan
geirilm i bulunuyor. D on Juan, bu k o n u d a ustalam ak iin
ok byk bir a ba gsterm enin gerekliliini vurgulam akta
dr; ve P silo cyb e mexicana& ierilen dostun bycnn
bedenini yok edici bir zellie sahip o lduunu ileri srm ek
tedir. B edensizlem e duru m u n d a da baka bir kla girerek
dev inm e olasl m antksal bir dnce olarak ortaya k
maktadr. D evinim kazanlm asnn yaratt bir baka m antk
sal olaslk da, doaldr ki, nesnelerin ve canl varlklarn ii
ne girip km a d u ru m u d u r ki don Juan bu ko nuya ksaca d e
inmitir.
Kurallarn altnc belirli am acyla ilgili kullanm ynte
mi, yutm a-ie ek m e d en baka bir de, gzlem leyebildiim
kadaryla, ipnotik telkinleri de iermektedir. D on Juan, o la
and gereklie gei aam alar srasnda byle bir eyi s
t kapal bir biim de antrmtr. Bir ipnotik sreci andran
bu davrann salt k end in e zg bir tutum olarak nitelemi,
yani o anda uygulad kullanm yntem inin tm n bana
aklam am b u lu n d u u n u belirtmitir.
D eiik bir kla girm ek dem ekle bir bycnn, akim a
estike istedii bir biim e giriverm esini anlatm olm uyoruz;
tersine, bu, nceden belirlenen bir biim e girebilm ek iin y a
am boyu sren bir eitim i gerektirmektedir. Don J u a n n
kendisi iin semi olduu biim bir karga biimiydi; ve bu
nedenle, retileri sresince hep bu biim i ileyegelmitir.
Yalnz, karga klna girm enin onun k endi kiisel seimi o l
duunu, ve daha girilebilecek p ek ok klk bulunduunu da
YAPISAL Z M LEM E
235
vurgulamtr.
DR D N C
BRM
K U R A L L A R Z E L O Y B R L Y L E D O R U L A N IR L A R
Kurallar oluturan kavram lar arasnda, bu kurallar akla
m akta en ok nem tayan, kurallarn zel oybirliiyle d o
rulanm as dncesidir; br kavram larn hepsi, tek balar
na, kurallarn anlamn aklam ada yetersiz kalmaktadrlar.
D o n J u an bir do stu n bir b y c y e bir ihsan gibi
sunuluverm ediini, byclerin dostlardan yararlanm alarnn
ancak onlarn kurallarn dorulam a srecinden geerek ger
ekletirilebileceini ok ak olarak belirtmitir. renim
srecinin tm, kurallarn hem olaand gereklikte hem de
olaan gereklikte dorulanm asn ierir. N e var ki, don Jua n n retilerinin en can alc noktas, kurallarn yararc ve
deneysel biimlerde, ve kiinin sezgiledii olaand gerek
lik eleri balam nd a dorulanmasdr. Ancak, bu eler,
zerlerinde fikir birliine varlabilen trden eler deiller
dir, ve bunlarn varl zerinde bir anlam aya yarlamyorsa,
bunlarn alglanan gereklikleri salt bir yanlg da olm u o la
bilir. Bir insan olaand gereklikte yapayalnz b u lu n m a k
tadr; onun bu yalnzl, alglad her eyin znel olm asn
gerektirir. Yalnz o lm a ve znellik, bir kim senin kendi sezgi
lerine baka hibir kim senin tank olm ayaca gereinin bir
sonucudur.
D on Juan bu aam ad a retisinin en nem li esini getirivcriyor nm ze: olaand gereklikte algladm ve k u
rallar doruladna inandm edim lerin ve elerin tankl
n yapyor. D on J u a n n retilerinde zel oybirlii k av ra
m, ak ya da rtl olarak olaand gereklik eleri ze
rinde fikir birliine varm a d em eye geliyor; ve don Juan, bir
retm en olarak, m ezi olan bana bu tankl yapyor. Ve
236
onun bu zel oybirlii hileli ya da yapm ack bir biim de ol

muyor; yani, iki kiinin birbirlerinin ryalarnn elerini b e
timlem i olabilecekleri gibi olmuyor. D on J u a n n salad
zel oybirlii dizgeli bir biim deydi, ve bunu ancak tm bil
gisini kullanarak yapabilm ekteydi. Dizgesel bir zel oybirli
ine kavuunca, olaand gereklikte sezgilenen edim ler ve
eler aram zda ortak bir gereklik kazanyordu, ve bu da
don J u a n n snflandrm a dzeninde, dostun kurallarnn
dorulanm as anlam n a geliyordu. Kurallar, ancak bir baka
kim senin fikir birlii olduu takdirde anlam l bir kavram ola
bilirdi ve dorulanm alar zerinde bir fikir birlii olm adka
bu kurallar o kim senin salt znel bir yarats olarak k alac ak
t.
Kurallarn aklanm a zorunlu lu und an tr, kurallarn
zel oybirliiyle dorulanm as dncesini bu yapsal d z e
nin drdnc ana birimi olarak sunm u bulunuyorum . Bu bi
rim tem elinde iki kii arasndaki etkileim olduundan, (1)
velinimet, ya da retilen bilgiye ulatran klavuz, zel o y
birlii salayan kim seyle; (2) m ezinden, ya da kendisine
zel oybirlii salanan k im sed en oluuyor.
retilenlerin uygulaym sal ereine ulam ada baar ya
da baarszlk, bu birim e yklenm ektedir. Bu adan, zel
oybirlii, u srecin kesinlik tam ayan bir sonucu olm ak tay
d: bir bycy sradan insanlardan ayran belirgin bir zel
lik vardr, o da bir dosta sahip bulunmasdr. Bir dost, kural
lar olm a zelliini tayan bir erktir. Ve kurallarn kendisine
zg ayrtkanl, zel oybirlii araclyla olaand ger
eklikte dorulanm asdr.
Velinim et
Velinimet, kendisi o lm adan kurallarn d orulanam ayaca bir
kimsedir. zel oybirlii sa lam ak am acyla, bir kim se, u iki
grevi yapar: (1) kurallarn dorulanm as zerinde zel o y
birlii salam ak iin gerekli hazrlklar yapar, ve (2) zel oybirliini ynlendirir.
YAPISAL Z M LEM E
237
zel O yb ir in in H azrlanm as
Velinimetin ilk grevi kurallarn dorulanm as zerinde zel
oybirlii salam ak iin gerekli hazrlklar yapm aktadr.
retm en im olarak don Juan (1) dostun kurallarnn do rulan
m asyla sonulananlarn dnda kaldn aklad olaan
d gereklik durum laryla ilgili deneyim ler yap m am sala
m; (2) kendisinin ned en olduunu sandm kim i zel ola
an gereklik durum larna katlmam salam; ve (3) d ene
y im lerim den her birisini ayrntl olarak deerlendirmitir.
D on Juan, zel oybirlii salam a grevini, bu yeni gereklik
durum larnn eleri zerinde zel oybirlii salayp pekiti
rerek yapm aktayd.
Don J u a n n klavuzluunda yaptm br olaand
gereklik durum lar deneyim lerim i, peyote diye bilinen Lopho p h o ra w illiam sii k aktsn yutarak geirm itim . G enellik
le bu kaktsn tepe blm kesilerek ku ruy an a dek bekletilir,
ve sonra bunlar inenerek yutulur, kimi zel koullarda bu
tepe blm leri tazeyken de yenebilir. D on Juan, L o p hophora
w illia m sii kullanarak olaand gereklik durum larna gire
bildiini, ancak bu d urum un bu bitkinin ierdii erkin bir lt
f olarak deerlendirilm esi gerektiini sylemitir.
L o p h o p h o ra w ilia m sim m neden olduu olaand ger
eklikte belirgin zellik vardr: (1) bu durum un M escalito denilen bir varlk tarafndan yaratldna inanlr; (2) bu
durum d an yararlanlabilir; ve (3) bu d urum un da eleri v ar
dr.
M e sc alito nun ei bulunm az bir erk olduu sylenir, o la
an gerekliin snrlarn am am z salam a asndan o da
bir dosta benzer; ancak bir dosttan ok farkldr. M escalito da,
bir dost gibi belli bir bitkinin iindedir L ophophora w illia m sii k aktsnn iinde... N e var ki, salt bir bitkinin iinde
olm aktan teye gem eyen bir dosta karn, M es c a lito yla bu
238
bitki ayn eydir. Bu nedenle bu bitki ululanr ve kendisine

b yk bir sayg gsterilir. D on Juan, kim i koullarda, rnein
bu bitkiye derin bir saygyla yaklald zam anlarda kaktse
yakn bir yerde durm ann olaand gereklik duru m un u ya
ratabileceine inanmaktadr.
N e var ki, insan olaan gereklik snrlarnn dna g
trebilm e g cne sahip o lm asna karn, M escalito bir dost
deildir, ve kurallar yoktur. Kurallar bulunm adndan t
r M escalito bir dost olarak kullanlam az, nk kurallar ol
m adan denetim altnda tutulabilm esi olanakszdr. Bu yzden
M es c a lito nun erki, bir dostun erkinden ok deiik bir nite
liktedir.
Kurallar olm am asnn doal sonucu olarak, M escalito
uzun bir m ezlik dnem ini gerektirm eksizin, ve bir dostta
olduu gibi kullanm y ntem lerine baklm akszn herkese
kullanlabilir. H erhangi bir eitim g rm eden de ulalabildi
inden, M esc alito ya koruyucu denmektedir. K oruyucu d e
mekle, herkese ak oluu belirtilmek istenmektedir. N e var,
M escalito bir koruyucu olarak herkese ak deildir, ve kimi
insanlarla da uyum ad bir gerektir. D on J u a n a gre bu
tr uyum azlklar, M e sc alito nun kat yapsyla bir k im se
nin zay f karakteri arasndaki tutarszlktan k ay naklanm akta
dr.
M escalito aym za m a n d a bir retmendir. Birok ko nuda
yararl bilgiler verir. nsan zerinde eg em enlik kurar, davra
nlarm dzeltir. M escalito doru yolu retir. D on J u a n a
gre doru yol, bir bak m a saduyu sahibi olm aktan geer ki
bu da ahlaki bir do ru luk tan te M es c a lito nun retileri
nda davranlarm zn yalnlatrlm as dem eye g elm ekte
dir. Don Juan, M es c a lito nun, davran yalnln rettii
inancndadr.
M e sc alito nun bal bana bir varlk olduuna, her za
m an nceden bilinen ayn biim lerde deilse bile belli bir bi
im de o lduuna inanlr. B u zellii, M es c a lito nun yalnzca,
baka baka kim selerce baka baka alglanm asna neden o l
m akla kalm az, stelik bir tek kii tarafndan ayr ayr z a m a n
YAPISAL Z M LEM E
239
larda baka baka biim lerde grlm esine de yol aar. Don
Juan bu durum u, M esc alito nun herhangi bir kla girebilme
yetisine balamaktadr. Ancak, M escalito, badaabildii
kim selere, uzun sre M escalito ku llanm ndan sonra dei
m ez bir klkta grnr.
M e sc alito nun yaratt olaand gereklikten yararla
nlabilir. B u adan bir dost gibidir. Tek ayrm , don J u a n n
retilerinde sunduu M esc alito yu kullanm a nedenidir: y a
ni, M escalito yalnzca M e sc alito nun doru yolu gsteren
dersleri nden yararlanm a am acyla kullanlmaldr.
M esc alito nun neden olduu olaand gerekliin de
kim i eleri vardr, ve bu kon uda M e sc alito yla dostlarn ne
den olduklar olaand gereklik durum lar ayndr. H er iki
sinde de elerin ayrtkanlklar dengelilik, benzersizlik ve fi
kir birlii yokluudur.
D on J u a n n zel oybirlii salayc koullar h azrlam a
da kulland bir baka yntem de zel olaan gereklik d u
rum larna katlmam salamakt. zel olaan gereklik d u
rumlar dem ekle, gndelik yaam n niteliklerini tayan d u
rum anlatlm ak istenmektedir. Ancak, bunlar, elerinin ze
rinde fikir birliine varlam ayan zel durum lar ierir. Don
Juan, zel olaan gereklik durum larnn bileen eleri ze
rinde zel oybirlii salayarak kurallarn dorulanm asna
ilikin zel oybirlii salayc hazrlklar yapmtr. Bu
bileen eler, varlklar yalnzca don Juan tarafndan zel
oybirliiyle onaylanabilen gndelik yaam eleriydi. Bu
benim bir varsaym m idi, zira olaan gereklik durum larnda
bir ortak-katlm c olarak ben, teki ortak-katlm c olarak
yalnzca don J u a n n hangi bileen elerin zel olaan
gereklik duru m u nu m ey d an a getirdiini bildiine in a n m a k
taydm.
Kendi kiisel k anm a gre, zel olaan gereklik d u ru m
lar, kendisinin bu k o n u d a herhangi bir ey sylem em esine
karn, don Juan tarafndan ortaya karlm aktayd. B ana y
le geliyor ki, don Juan bu durum lar, davranlarm ustaca
m anevralaryla ve telkinleriyle ynlendirerek elde ediyordu.
240
Ben bu srece, gizli y n len d irm e adn takm tm . Bu sre

cin iki yan var: (1) evrenin salad ipularnn yn len di
rilmesi; (2) davranlardan k aynaklanan ipular.
Don Juan retileri boy unca bana her iki durum un d en e
yim lerini salamtr. Birincisini, evrenin salad ipular
n kullanarak baardn sanyorum . D on Juan, bu durum u
yaratm asnn nedeni olarak, kendi iyi niyetlerim i snam am
gereini gstermitir. nk ancak bu durum un eleri ze
rinde zel oybirlii saladktan sonra retm eye balam ay
kabul etmitir. evrenin salad ipular ndan, don Jua n n telkinler yoluyla o andaki fiziksel evrem izin bir p ara
s olan o gereklik elerini seip ayrarak beni zel olaan
gereklik du rum una sokm asn kastetm ekteyim . Bu yolla ay
rlan eler, b rnekte zel bir grsel renk sezgisine neden
olm ak tadr ki, don Juan bunu sonradan dorulamtr.
kinci olaan gereklik du rum u da davranlarm dan
k aynaklanan ipularyla ortaya karlm olabilir. D on Juan,
benim le srekli ibirlii yaparak, ve tutarl bir biim de d av ra
n arak , b en d e k e n d is iy le ilgili b ir im ge y aratm ay
baarm tr onu tan yabilm em e ned en olan kendisine zg
bir dizi imgeler... Sonralar, bende yaratt imgelere hi
uy m ayan biim lerdeki davranlaryla en bata edindiim
im geleri b o zm u tu . z el o la a n g erek lik d u ru m la rn a
katlan bir kii olarak don Juan, bu nun elerini bilen tek
kim se oluyordu. Ve bylece bunlarn varlklarna ilikin
tankl yapabilecek tek insan da oydu.
Don Juan retilerinin son aamas olarak ikinci bir zel
olaan gereklik duru m u snam as daha hazrlamt. Bu her
iki zel olaan gereklik durum lar retilerinin bir dnm
noktasn oluturuyordu. retilerin iki yar yann birletiren
bir zellik bulunuyordu bu noktada. B u ikinci durumla,
yepyeni bir renim aam asna girm ekteydim . Bu aam ada
re tm e n le m e z i ara sn d a , zel o y b irli in e v a rm a k
am acyla daha sk bir ibirlii balatlm oluyordu.
D on J u a n n zel oybirlii sa lam ad a uygulad nc
yntem , bana, her olaand gereklik durum u ve her zel
YAPISAL Z M LEM E
241
olaan gereklik durum u d eneyim inden sonra, bu d eneyim

lerim i kendisine ayrntl olarak anlattrm as, ve ardndan,
anlattklarm n arasndan kim i nem li birim lerin seilerek
derinlem esine ilenmesi biim inde olmutur. B unu yaparken
tem el etken, olaand gereklik durum larnn sonularn
ynlendirm ekti. K anm ca, olaand gerekliin ayrtkan
eleri dengelilik, benzersizlik ve fikir birliinden y o k s u n
luk bu durum larda doal olarak bu lunm aktayd ve don
J u a n n klavuzluundan kaynaklanm aktayd. Bu varsaym,
tan k o ld u u m birinci o laand g er e k lik d u ru m u n u n
elerinin bu zde nitelii tadn g zlem lem em in bir
sonucudur. Oysa, don Juan o sralarda ynlend irm esin e
balam bile deildi. O halde, bu niteliklerin, genel olarak
olaand gereklik lerine zg ayrtkanlklar olduklarn
varsayarsak, don J u a n n grevi, bunlar, D a tu ra inoxia,
P silo cyb e m exica n a ve L o p h o p h o ra w illia m siin in neden
oldu klar olaand g erek lik d u ru m la rn n h er birinin
sonularn denetlem ede bir hareket noktas olarak k ullan
m aktan ibaret oluyordu.
D on J u a n n bana her olaand gereklik d uru m u
deneyim inden sonra ayrntl olarak anlattrdklar da den ey
imin bir zeti oluyordu. H er durum sonunda algladm her
eyi an m sam ay a alarak anlatm am istiyordu. Bu zetlerin
bellibal iki nitelii var: (1) olaylarn anm sanm as ve (2)
alglanan elerin betim lenm esi. Olaylarn anm sanm as,
deneyim im boyunca alglam old u u m a inandm hu su s
larn, yani, bam a geldiini ve yaptm sandm edim lerin
an latlm asyd . A lg la n a n elerin b etim le n m e s i, b en im
algladm a inandm elerin ayrntlarn belli bir biim de
anlatm am anlam na gelmektedir.
D eneyim lerim in zetini yaptktan sonra, don Ju an b u n
larn arasndan belli birim leri yle bir srele seiyordu: (1)
anlatm n uygun g rd blm lerini n em sey erek ve (2)
anlatm n br blm lerini hi n em sem eyerek. O laand
gereklik durum lar arasnda geen zam an aral, den e y im
lerim in zeti zerinde don J u a n n y o rum lam alar yapm ak
242
iin gereksindii zam an kadar oluyordu.

Birinci srece vu rg u lam a adn verm i bulunuyorum ;
nk bu blm de don J u a n n olaand gereklik d u ru m
la rn d a u la m a m isted i in i s a n d m a a m a larla kendi
algladklarm arasnda sk bir kyaslam a yapm ak gerekiyor
du. V u rg u la m a n n
an lam , o halde, don J u a n n
anlattklarmn bir bl m n seerek kendi kurgusunu onun
zerine bindirm esi olarak alnabilir. Vurgulama, olum lu ya da
olum suz olmaktadr. O lum lu vurgulam a, don J u a n n sezgilediim husustan olaand gereklik durum lar iinde beni
gtt hedefe ulatn grerek m em n u n olmas dem eye
geliyor. O lum su z v urgulam a ise algladklarm n, ona gre
yetersiz olm asn dan ya da gsterdii hedefe ulam am
o lm am dan tr don J u a n n m em nuniyetsizlii anlam na
geliyor. A m a bu d u ru m d a da don Juan kendi kurgularn,
algm n olum suz yann v urgulam ak amacyla, sunduum
zetin o blm zerine yerletiriyordu.
Don
J u a n n
k u lla n d
ikin ci
se m e
sreci,
anlattklarm n kimi blm lerine hi n em verm em e bii
m indeydi. B una da vurgulam a yo k lu u adn veriyorum;
nk bu, br srecin tersi oluyor ve kart bir denge k uru
yordu. Don J u a n m deerlendirm esine gre retilerinin
amac asndan gereksiz bulunan bu elere herhangi bir ilgi
g sterm ey ii, b e n im d ah a sonraki o la an d gereklik
durum larndaki ayn elere ilikin sezgilerimi de yoksam as
biim inde srmtr.
zel O ybirliinin Y nlendirilm esi

D on J u a n n bir retm en olarak grevinin ikinci yan, her bir
olaand gereklik du ru m u n u n ve her bir zel olaan ger
eklik duru m un un sonucunu ynlendirerek zel oybirlii
salamakt. D on Juan bu sonular, olaand gerekliin
arzi ve asal aam alaryla zel olaan gereklik durum larnn
YAPISAL Z M LEM E
2.43
asal aam alarn dzenli bir biim de ileyerek ynlendiriyor

du.
O laand gerekliin arzi aamalar, k end i uygulaym sal dzenlem esiyle ilgilidir. Bu i, olaand gerekliin
kendisine gtren admlar, bir dzenei gerektiriyordu. A r
zi aam ann belirgin zellii bulunuyor: (1) hazrlk d n e
mi, (2) gei dnemi, ve (3) retm enin denetimi.
Hazrlk dnem i, bir olaand gereklik durum undan
b rne kadar geen zamandr. D on Juan bu zam an bana y
nergeler vererek ve retisinin genel akn gelitirerek k ul
lanrd. Hazrlk dnem i, olaand gereklik durum larna
geite b yk nem tar, ve ayrca iki belirgin zellii
vardr: (1) olaand gereklik ncesi dnem , ve (2) o la an
d gereklik sonras dnem.
O laand gereklik ncesi d nem olduka ksa bir s
redir, en fazla yirm i drt saat srer. D a tu ra inoxia ve P silocybe m e xica n a n m yaratt olaand gereklik durum larnda,
don Juan bu sreyi kurallarn belirli amalarn ve iine gire
ceim olaand gereklik d urum unda uygulanm as gereken
kulanm yntem lerini aklayan arpc ve hzlandrlm y
nergeler vererek kullanrd. L ophophora w il!iam siide ise bu
d n em , M e s c a lito nin kurallar b u lu n m a m a sn d a n tr,
zn de bir dinsel trene benzerdi.
te yandan, olaand gereklik sonras dnem , uzun
bir zam an ierirdi; kim ileyin aylarca srd olurdu. Bu d
nem i don Juan, olaand gereklik duru m un dan nceki aa
m ad a yer alan olaylar tartm ak ve aklam ak iin k u llanm
tr. L o p h o p h o ra w illiam sii alndktan sonra, bu d nem daha
da nem tamaktadr. M e s c a lito nun kurallar b u lu n m ad n
dan, olaand gereklikte izlenen ama, M e s c a lito nun
zelliklerinin d orulanm as olmaktadr; don Juan bu zellik
leri, olaand gereklik durum larnn her birisinden sonra
uzun uzadya incelemitir.
Arzi aam ann kincisi, gei dnem idir; ki bu da bir
olaan gereklik du rm u ndan bir olaand gereklik d uru
m u n a geii ya da bunun tersini belirlemektedir. Bu iki ger
244
eklik durum u, gei dnem lerinde st ste gelerek rtrler; bu gei dnem lerini bu iki ayr gereklik durum undan
ayrm ada kullandm lt, gene bu durum larla ilgili eler
de algladm bulanklk olmutur. B u nedenle olanlar h i
bir zam an ak seik olarak sezebilmi ya da anm sayabilm i
deilim.
A lglam a zam an bakm ndan bu gei dnem leri ya ok
abu k ya da ok yava olm aktayd. D a tu ra inoxia aldm za
manlar, olaan ve olaand gereklik durum larn bitiik im iesine alglyordum ; ve bir d u ru m d an brne gei ok
abu k oluyordu. zellikle olaand gereklie gei ok d a
ha dikkat ekiciydi. te yandan P silo cyb e m e xica n a n m n e
den olduu gei dnem lerini ok y avalam casna algla
m aktaydm . O laan gereklikten olaand gereklie gei
zellikle ok uzuyor ya da yle seziliyordu. Ola ki o d u ru m
lardaki deneyim lerin beni epey rktm esi, bu dnem i hep d a
h a ok ay rm sam a m a neden olmutur.
L o p h o p h o ra w illia m siin m neden olduu gei dnem leri
ise br ikisinin zelliklerinin bir karm olarak ortaya k
mtr. Bu d u ru m d a olaand gereklie giri ve klar ol
d uk a belirgindi. O laand gereklie giri yava oluyordu
ve ben bunu ok ak bir biim de, am a bununla ilgili ayrnt
lar tam olarak belirleyem eden alglayabiliyordum .
Arzi aam ann nc zellii, retm enin denetim i ya
da bilfiil yardm etmesidir. Ben, bir m ez olarak, bir o la an
d gereklik d u ru m u n u n iindeyken srekli olarak don J u
an n bu tr yardm larndan yararlanm aktaydm . O nun bu d e
netim ini bal bana bir ulam (kategori) olarak sunm am n n e
deni, bunun, retilerin belirli noktalarnda retm enin
m eziyle birlikte olaand gereklie girm e zorunluluunu
gstermesidir.
D a tu ra in o xia m n n ed e n olduu olaand gereklik d u
rum lar srasnda, bu den etim en aza iniyordu. D on Juan h a
zrlk d nem elerindeki ilem lerin yerine getirilm esine ok
b y k nem vermitir, benim , gerekli ilem leri yerine getir
m em d u ru m u nda ancak, kendi bam a ilerlem em e izin v er
YAPISAL Z M LEM E
245
mitir.
P silo cyb e m e xica n a m n neden o lduu olaand gerek
likte bu denetim ok daha deiikti; nk don J u a n a gre
bu durum larda m ezin klavuzlua ve yardm a gereksinm esi
pek fazladr. Kurallarn dorulanm as baka bir kla girm e
yi gerektirdiinden, o durum larda evrem i alglayabilm em
iin b ana ok g gelen bir dizi u yu m lar gsterm ek zorunda
kalmmdr.
D on Juan, olaand gereklie gei dnem leri srasn
da bu uyum lar alglayabilm em iin, szle b uyruklar verir ve
telkinlerde bulunurdu. Denetim inin bir baka zellii de, o la
and gereklik durum larnn ilk aam alar arasnda, d ikka
timi bir nceki olaan gereklik d u ru m u nun eleri zerinde
younlatrm aya yneltmesiydi. G rnte, dikkatim i zerle
rine ektii bu eler geliigzel seilmi gibiydiler; nk
burada nem li olan ey seilen kla girm e eylem inin yetkinletirilmesiydi. Y ntem lerin neler olduunu tam olarak a n m
sam yorsam da, bu ilemin, don J u a n n yakn denetim ini g e
rektirdii ortaya kmaktadr.
L o p h o p h o ra w illia m siin m neden olduu du rum lar iin
gerekli olan denetim br ikisinin bir karm biimindedir.
Don Juan bu durum larda uzun sre y anm d a kalr, am a hibir
biim de olaand gereklie gei ya da o du rum dan k
larm a karmazd.
O laand gereklikteki ayrtkanlk d zen inin ikinci
aamasnn, bu durum lara zg elerin isel standartlar ya
da isel d zenlem esi olduu kam sndaydm . B una asal aa
m a dem ekteyim ; ve bu konudaki v arsaym m a gre d u ru m
lardaki eleri genel olarak srece balam aktaym (ki bu
da don J u a n n klavuzluunun etkisiyle ortaya km olab i
lir): (1) zele doru bir gidi; (2) daha geni bir de erlendir
m eye doru gidi; ve (3) olaand gerekliin daha yararc
bir kullanm na doru gidi.
zele doru gidi, birbirini izleyen olaand gereklik
durum lar elerinin gittike daha belirgin ve kesinlem ekte
oldu un u gsterir. B u nd a da iki yan gryoruz: (1) belirgin
246
tekil biim lere doru bir gidi; ve (2) belirgin toplam son u
lara doru bir gidi.
Belirgin tekil biim lere doru bir gidile, durum lara
ilikin elerin, nceki olaand gereklik durum larnda
rastladm bana yabanc g elm eyen belirli biim lerde ortaya
km alarna karn daha sonraki du rum lard a belirli ve yab an
c biimlere dn m bulunm alarn belirtm ek istiyorum.
Bu gidi, olaand gereklik elerinde iki deiim a a m a
syla oluuyor: (1) alglanan ayrntlarn giderek k arm ak la
mas, ve (2) yabanc olm ayan biim lerin giderek yabanc b i
im lere dnm esi.
A y rntlarn g id e re k k a r m a k la m a s , bir sonraki
olaand g er e k lik d u ru m u n d a bir n ce k in e o ranla o
d uru m lara ilikin ayrntlar d aha k arm a k bir biim de
alglam bulunduum anlam na gelmektedir. Karm aklk,
burada, elerin yapsnn giderek daha arpraklatn,
am a ayrntlarn zihni iyice kartracak kertede dolam bal
bir d u ru m a g elm ed ik lerin i gsterir. A rtan karm aklkla
anlatlm ak istenen ey, alglanan ayrntlarn uyum lu olarak
oalm asdr; ve deney im lerim d e bunlarn nceki duru m lar
da algladm belirsiz biim lerden sonraki durum larda ince
den inceye ilenmi, k k kk ayrntlardan oluan byk
yapsal dzenlem elere dnt n grm m dr.
Yabanc g elm eyen biim lerin giderek yabanc biimlere
dnm esi ise nceki elerin biim lerinin olaan gereklik
te ya da gndelik yaa m d a rastlanan bildiimiz biimler
olduunu anlatr. Ancak, daha sonraki d urum larda ortaya
kan belirli biim lerle bu biimleri oluturan ayrntlar ve
elerin bir araya gelerek k urduu dzenlem eler gittike
yabanc olarak grnrler. Ve bu kon ud a, deerlen dire
m eyeceini, ve o laan gereklikte algladm herhangi bir
eye benzem eyen biim lere dnrler.
e le rin bu belirli to p lam
olaand gereklik durum larnn
da am alam b u lun du u zere,
asndan d a h a k e s in v e toplu
so n u la ra d o ru gidii,
her birisinde, don J u a n n
kurallarn dorulanm as
bir so n u ca yak lam a m
YAPISAL ZMLEME
247
salamaktayd; yani, olaand gereklik deneyim leri, kural

larn dorulanm as am acna ynelikti ve bu dorulanm a, bir
birini izleyen her deneyim im de daha da belirginleiyordu.
Olaand gerekliin asal aam asndaki ikinci genel
sre, daha geni bir deerlendirm e alanna doru gidi
o lm a k ta y d . B u n u n anlam da udur: h er bir son rak i
olaand gereklik du rum unda ulatm alglam a dzeyi,
d ik k a tim i y o u n la tra b ild i im alann d a h a geni bir
blm n izleyebilecek biim e eriiyordu. B urada sorun
uydu: ya var olan belirli bir alan daha genileyerek kendisi
ni gsteriyordu, ya da her izleyen d u rum da alglam a yetimin
kendisi artyordu. Don J u a n n retileri, genileyerek k e n
disini gsteren belirli bir alann varln desteklem ektedir ki
ben byle bir alan, onun iinde kalan olaand gereklik
elerinin duyusal deerlendirilmesinin bir sonucu olarak
grm ekteydim . Bu eleri, yle sanyorum ki, duyularm la
deerlendirip zm lem i oluyordum ; ve her izleyen d u ru m
da ortaya ktklar alan daha bir genilem i ve kapsam l
olarak alglyordum.
Bu deerlendirm e alan iki tr oluyordu: (1) bam l alan
ve (2) bam sz alan. Bam l alan, daha nceki olaan
g er e k lik d u rm u n d a a y r m s a y a b ild i im d o al e v re
ayrntlarndan oluan durum elerinin bir alan olm aktayd.
B am sz alan ise, olaand gereklik elerinin k end ilik
lerinden ortaya kvermi gibi grndklerini ve nceki
olaan gereklikteki doal evrem den etkilenm em ie b e n
zeyen bir alan olm aktayd.
D on Juan, bu deerlendirm e alanlarna ilikin yapt
aklam alarda dostlarn ikisinin de, ve M e sc alito nun da her
iki tr sezgilem e biim ini yaratm a yetilerinin varln belirt
mitir. Ne var ki, k anm ca D atura inoxia daha da arpc bir
bam sz alana n eden olmaktayd; buna karn yeterince
d e e rlend ireb ilecek denli uzun bir sre sez g ileyem em i
oldu u m bedensel uu rneinde deerlendirm e alan bana
o ld u k a b am l gibi gelm iti. P s ilo c y b e m e x ic a n a m n
baml alan yaratm a yetisi vard; L opho p h o ra w illiam sii ise
248
don
JU A N IN RETLER
her ikisini de yaratabiliyordu.

D o n J u a n n, bu d e i ik n itelik le ri, zel o y b irli i
salam ak am acyla kullandm varsaym aktaym . B aka bir
deyim le, D a tu ra in o xia nm neden olduu fikir birliinden
yoksun d urum larn eleri deneyim ncesi olaan gereklik
ten b a m s z o larak o rta y a k m a k ta y d . P silo c y b e
mexicanad& ise fikir birlii yokluu, d en ey im ncesi olaan
gerek lik tek i e v rey e d a y a n an elerle ilgili oluyordu.
L o p h o p h o ra w illiam siide ise kim i eler evreye bal ola
b iliy o r k im ileri ise e v re d e n b a m s z olabiliyorlard .
Bylece, bu bitkinin bir arada kullanlm as, olaand
gerekliin eleri zerinde fikir birlii yokluuna ilikin
kapsam l bir alg yaratm a am acna ynelikm i gibi g z k
mektedir.
O laand gerekliin asal aam asnn son sreci, bir
birini izleyen durum larn her birindeki alglarmn, olaand
gerekliin daha yararc bir biim de kullanlm asna doru bir
gidii olmaktadr. B u gidi her yeni durum un daha da
karm ak bir renim dzeyi olduu dncesiyle ilikili
grnm ektedir; ve her yeni aam ann artan karmakl,
olaand gerekliin dah a da k ap sam l ve yararc bir
biim de kullanlm as gerektiini gsterir. Bu giderek hzlan
m a en ok L o p h o p h o ra w illiam siide dikkati eker d u ru m
dadr; her bir d u ru m d a rastlanan ve bir arada ortaya kan
b am l ve b a m s z d e e rle n d irm e alanlar, o laand
gerekliin daha geni bir yararc kullanm na olanak v e r
mektedir, nk ayn anda her iki alan da iine almaktadr.
zel o la a n g e r e k lik d u ru m la rn n s o n u larn n
denetlenm esiyle, asal aa m a d a durum elerinde zele doru
b ir gidi d iy e b e lir le n e b ile c e k b ir d z e n o lu tu u
kansndaym ; yani, zel o laan gereklik durum larnn her
bir sonrakindeki elerin says artm akta ve birbirlerinden
daha kolayca ayrt edilebilm ektedir. retileri boy unca don
Jua bana yalnzca bu nlardan ikisini gstermitir; ancak,
kincisinde don J u a n n daha o k sayda eyi daha bir
kolaylkla ayrt ed ebildiine tank olm utum ; ve bu belirli
YAPISAL Z M LEM E
249
so n u lara k o lay ca ulam a durum u, ikinci zel olaan g erek

lik du ru m u n a gem eyi olduka abuklatrm t.*
KAVRAM
DZEN
MEZ
m ez, uygulaym dzenindeki son birim olm aktadr.
m ez, don J u a n n retilerini kesin biim de o rtaya dken bi
rim in ta kendisidir, nk bu olaand gereklik d u ru m lar
nn ve tm zel olaan gereklik d u rum larnn eleri zerin
de varlan zel o ybirliini topluca o n aylayacak kim se, k en d i
sidir. nk o bunu yaptktan sonradr ki ancak zel o y b irli
i anlam l b ir k av ram a dnebilir. N e var ki, zel oybirlii,
olaand g ereklikte alglanan devinim ve elerle ilgili b u
lund u u n d an ken d isine zg bir kav ram latrm a dzenini g e
rektirm ektedir. Bu da, bu tr alglanm devinim ve elerin,
k u rallarn d o ru lan m asna uyar biim de b ir dzen olm aldr.
B u bakm dan, zel oybirliinin onay lan m asn d a m ezin,
don J u a n n retilerinin btnnn nda geerli say lab i
lecek bir gr asn b enim sem esiyle olabilir kansndaym ;
yani, rn e in benim kavram sal bir dzeye gitm em g erek iy o r
du. B u dzey de, retileri, kendi koullar iinde anlalr k
lan b ir kav ram latrm a dzenini ieriyordu. B en buna k av
ram d zen i d em ek teyim ; nk, don Ju a n n bilgisini o lu
turan olaan o lm ay an grngye anlam llk k azandran d
zen buydu. D on J u a n n retilerinde o rtaya ko n u lan k av ram
larn h er b irisini iinde saklayan bir tem el anlam dzeniydi
bu.
O halde m ez, kendi am acnn kendisini bu kavram latrm a d zenine u y d urm ak olduunu dnerek, iki du ru m la
kar kary a k alm aktadr: abalarnn baarszlk larla so n u
lanm as, ya da b aary a ulam as.
* z e l o y b i r l i i n i n o n a y l a n m a s r e c i i i n , E k A y a b a k n z .
250
B irinci durum , yani kavram dzenine k endisini u y d u ra

m am as durum u, m ezin, retilerin uygulaym sal ereine
u lam ad a baarsz olduu anlam na geliyor. Bu baarszlk
d ncesi, bir b ilg i adam nn drt sim gesel dm anyla ilgili
tem ada aklanm tr; baarszlk, salt am alar arayn b ra
klm as edim i olm am akta, buna karn, drt sim gesel d
m an d an h erhangi birisinin yaratt bask y la araytan bt
nyle v azg em e edim i olarak anlalm aktadr. B u tem a ayn
zam an d a ilk iki d m an korku ve b errakl kiinin
m ezlik aam asn d aki baarszlnn nedeni olarak gster
m ektedir; bu aam ada baarszlk, bir dostu ynetm eyi
renm ede baarszl belirtir. Ve byle bir baarszln so
nu n d a m ezin kavram dzenini s ve yanltc biim de
uyarlam o lduu ileri srlr. Yani, kendisini kavram d ze
n ine u y d u rm a u ran d a retilerin ngrd anlam da bir
ba k u ram ay arak yanlgya dm tr. B urada anlatlm ak is
tenen ey b aarszl a urayan bir m ezin, bir dostu yne
tim i altna alam am as yannda, y aln zca kim i kullanm y n
tem lerini renm ekle, ve alglad olaand gerekliin
elerin e ilikin an lary la kalm asdr. B yle bir m ez, b u n
lar k en d i b alarn a anlam l klan m antkla zdeleem em itir. Bu k o u llar altnda kim olursa olsun, deneyim lerindeki
g r nglerin kiisel olarak seilm i bulunan y anlarna ilikin
k en d in e zg ak lam alard a bulunm as pek olasdr. Ve bu
sre de, don J u a n n retilerin in ngrd bak asnn
yanl bir y o rum u olm ak durum undadr. N e var ki, kavram
d zeninin yanl biim de yorum u, yalnzca m eze zg ol
m am aktadr. B ir bilgi adam nn dm anlar tem asnda, bir
kim sen in bir dostu ynetm eyi renm e hedefine ulasa bile,
b r iki d m an n n erk ve yalln saldrsna u ray a
b ilece i belirtiliyor. D on J u a n n ulam lar dzeninde bu t r
den b ir yenilgi, o k im sen in yenilgiye uram olan bir m ez
gibi, kav ram d zenini s ve yanltc biim de uyarlam o l
duunu gsterir.
te yandan, kavram d zen in in baarl biim de u y arlan
m as, m ezin u y g ulaym sal eree ulam bulunm as re
YAPISAL Z M LEM E
251
tilerde ngrlen bak asn doru olarak b enim sem esi an

lam n a geliyor. Yani, kavram dzenini doru olarak y o ru m la
m ve bylece bu k av ram latrm a dzeninde o rtaya konulan
anlam larla tam bir ballk ve yaknlk iine girebilm itir.
D on Juan bir m ezin m ezliinin hangi noktada ve k e
sin olarak nasl son bulduunu hi aklam am tr. N e v ar ki,
m ezin, dizg ed eki uygulaym sal eree u lam akla yani bir
d o stun nasl y n etileceini renm ekle artk bir re tm e
nin klav u zlu u n a gereksinm esi k alm ayacan rtl de olsa
belirtm i olm aktadr. retm enin d enetim lerinin b ir gn g e
lip gerek sizleecei dncesi, m ezin kavram dzenini b a
arl biim de yorum lam asna, ve retm enin yardm d a m a
dan da anlam k arsam a yetisini elde etm esine b a lan m ak ta
dr.
D on J u a n n retileri asndan, ve m ezlii braktm
zam an a kadar, onun sunduu zel o ybirliini kabul etm i ol
m am , kavram d zeninin u iki birim inin b ir sonucudur: (1)
zel o y b irliinin gereklii dncesi; (2) olaan, gndelik
y aam la ilgili fikir birliinin gerekliiyle zel oybirliinin
gereklii eit yararc deerlerdedir.
zel O ybirliinin G ereklii

D on J u a n n retilerinin ana blm , kendisinin de s y led i
i zere olaand g ereklik durum larn yorum lam akta k u l
land sanrlandrc bitkiyle ilgilidir. Bu bitkiyi k u l
lanm asna, don J u a n n ken in in niyet etm esiyle giritii bir
sre olarak b akm ak gerektir. K ukusuz, don Juan bunlar,
h er birisin d e farkl sanrlandrc nitelikler bulunduu iin
ku llan y o rd u , ve o bu nitelikeri bu bitkilerin ierdii erklerin
deiik belirtileri olarak yorum luyordu. D on Juan o laan g e r
ek li in arzi ve asal aam alarn, bu deiik sanrlandrc n i
teliklerin, o n u n m ezi olarak bende, olaand gereklii,
tadklar zellik leri alm alarm ilerledike daha da ra h at
252
a an lay ab ild i im o laan gerek lik tek in d en ve gndelik y a

am d ak in d en apayr ve son kerte kesin b ir alan olarak
alg lam am a ned en olacak biim de ynetm itir.
D on J u a n n retilerinde, bu h er bir bitkinin ierdii
erk in b irb irinden deiik olaand gereklik durum larna
n eden o lduunu belirtm esine karn, farkl olduklar ileri s
r len bu deiik n iteliklerin, salt olaand gerekliin asal
aam alarnn, don J u a n n kendi ynetim srecine zg o ld u
u da dnlebilir. D eerlendirm e alanlarndaki ay rm lar
dan tr, her de iki aam al ve son kerte kesin bir alann
alg lan m asn a neden o lm aktadrlar; kertenkelelerin alan ya
da M e sc a lito nun dersleri diye bilinen bam sz alan; ve in sa
n n kendi o lan ak lary la devinebildii b lg e diye tanm lanan
b am l alan.
im diye dek anlalm olaca zere, olaand g er
e k lik terim ini o laanst, pek az rastlanan gereklik an la
m nda kullan m ak taym . B u uraa yeni balayan bir m ez
bu tr gerek li i elb ette pek olaan grm eyecektir; ne var ki,
don J u a n n bilgisini renen bir m ez olm ak benim ren
diim her k o n u y a yararc ve deneysel bir biim de yak lam a
m gerektirm itir, bu da benim , bir m ez olarak bir dizi ola
and g erek lik durum unu denem em i ve dolaysz olarak
edindiim bu b ilg ileri eninde sonunda o la an ve o la an d
diye sn flan d rm ann an lam sz o lduunu grm em i sala
m tr. K avram d zen in in birinci birim inin itenlikle b en im
senm i olm as, o halde, bizi gndelik yaan tm za hi b en z e
m eyen b am b ak a ayr bir gereklik lem ine zel oybirliinin g erek li inc gtrr.
zel o y b irli in in g erek li in in ayr bir lem olduunu
b yk nerm e o larak kab u l edersek, d ostla ya da M escalito yla k arlam alarn da aldatc b ir lem in rnleri olm ad k
lar anlam l b ir biim de o rtay a km olur.
zel O yb irli in in G e rekli in in Yararc D e eri Vardr
YAPISAL Z M LEM E
253
zel oybirli in in gerekliinin apayr b ir alan olarak kabul

edilm esi sonucuna gtrdne inanlan o laand g erek li
in d nl (arzi) ve asal aam alarnn ynetilm e sreci ayn
zam an d a b enim o zel oybirlii gerekliini yararl ve k u lla
n lab ilir olarak sezgilem em e yol am a benzem ektedir. Tm
ola an d g ereklik durum laryla zel olaan gereklik d u
rum lar zerinde zel oybirliinin kabul edilm esi, bu alann
o la an g ereklikteki, gndelik yaam daki fikir birliine eit
b u lunduu b ilincinin pekim esi am acna yneliktir. Bu eit
lik, zel o y b irliinin ryalarla b ir tutu lab ilecek bir alan o lm a
d izlenim i zerine dayandrlm aktadr. Tersine, bu alanda,
zel b ir uzlam aya bal dengeli eler bulunm aktadr. Bu
alan, aslnda, insann evresini inceden inceye alglayabildii
b ir alan olm aktadr. Ve bu alann eleri kiiye gre deien
b irtak m u y g u lam alar olm ayp, varlklar retilerin b t n y
le savlanan ve k antlanan zl ayrntlar ya da olaylardr.
Bu eit olm a durum u don J u a n m, yararc ve p ek doal
bir g elim e o larak ele ald zel oybirliinin gerekliine
olan tu tu m u n d a da aka grlm ektedir; don Juan h ib ir za
m an b u ndan sz etm i deildir, ve benim buna kar yararc
ve doal bir b iim de davranm am da istenm i deildir. N e var
ki, bu her iki lem in eit olarak ele alnm as, her iki alanda da
k iin in tpatp ayn biim lerde davranabildii an lam n a g e l
m iyor. Tersine, bu gereklik alanlarndan lcr b irisinin nitelik
leri, bunlarn k endilerine zg biim lerinde kulanlm alarm
g erek tird i in d en , bir bycnn d avranlarnn da bu iki ay
r alanda baka baka olm as gerekm ektedir. A nlam b ak m n
dan belirley ici etkenin, bu tr bir eitliin yararc bir k u lla
nm asndan llebilecei dncesi olduu sylenebilir.
B ylece, bir bycnn, bir alandan tekine gidip g elin eb ile
ceine, her iki alann da doal olarak k u llan lab ilir b u lu n d u
una, ve b u n lar arasndaki tek b enzem eyen yann bu iki alan
daki k u llan lab ilm e oylum u olduuna, yani, deiik am alara
y arad k larn a inanm as gerekm ektedir.
G en e de bu alanlarn ayr ayr olularna, salt, m ez li i
m in o zam anki dzeyinin gerektirdii yerinde bir d zenlem e
254
diye baklabilir. D on Juan bu durum u, bak a b ir gereklik ala

n nn v ar olab ileceini ayrm sayabilm em am acyla kullanm
olabilir. N e var ki, don Juan anlatlarndan ok edim leriyle,
b ir byc iin y ararclk asndan iki, belki de daha ok sa
yda, d eer tayan blm leri bulunan kesiksiz tek bir g erek
liin sz konusu o ld u u n a beni inandrm tr. zel oybirlii
g erek li in in yararc deerler tad dncesinin itenlikle
ben im sen m esi, bu inanc anlam l bir biim d e grm eyi sa la
m olabilir.
zel oybirlii gerekliini de, g ndelik fikir birlii g er
ek li in d e rastlan an doal biim deki n itelik ler gibi yararc
olarak k u llan lab ilir diye kabul etm i olsaydm , o zam an don
J u a n n zel o y b irliinin gereklii tasm n ne diye bu denli
derin lem esin e ilem i bulunduu da b an a m antkl olarak g
rnecekti. B ak a bir gerekliin yararc varln kabul ettik
ten sonra b ir b y c iin bu n u n la ilgili dzenei ren m ek
ten baka y ap acak bir ey kalm am aktadr. K ukusuz, bu d u
rum da u zm an lam bir yaklam a g erek sin m e vardr; nk
konu zel o y b irli i g erek li in in doal, yararc nitelikleriyle
ilgilidir.
ZET
z m lem em d ek i incelem e konular unlar olm utur:
1. D on J u a n n retilerin in bu rad a sunduum b l m
n n iki yan vardr: u y g u lam a dzeni ya da retilerindeki
k av ram larn b irer b irer birbirine balandklar anlam l bir s
ra, ve kavram dzeni ya da retilerindeki kavram larn her
birisini kap say an bir anlam tem eli.
2. U y g u lam a dzen in d e u drt ana birim le bunlarn b i
leim indeki d n celer vardr: (1) bilgi ad a m kavram , (2)
bilgi adam nn, d o st d en ilen zel bir erkin yardm ndan y arar
land dncesi, (3) bir d ostun k u rallar denilen bir y n erg e
YAPISAL Z M LEM E
255
ler birikim iyle y n eltildii dncesi; ve (4) kurallarn do

rulan m asn n zel oybirliine bal olduu dncesi.
3. Bu drt birim in b irbiriyle ilikileri yledir: uygulam a
d zen in in erei bir kim seye nasl bilgi adam olunacann
retilm esidir; bir bilgi adam sradan b ir kim seden, bir d o s
tu olm as asndan, farkldr; bir dost, ku rallar bulunan zel
bir erktir; b ir kim se, b ir dosta, o dostun olaand g ereklik
alanndaki kurallarn dorulam a srecinden geerek ve bu
d o ru lam a zerinde zel oybirlii elde ed erek sahip olabilir
ya da onu uysallatrabilir.
4. D on J u a n n retileri balam nda, bir bilgi adam ol
m ak kalc b ir ergi deil, daha ok bir sretir. Yani, bir bilgi
adam n oluturan etken salt b ir dosta sahip olm ak deil, ay
rca o kim senin kendisini tm yaam b oyunca bu inanlar
dizgesinin snrlar iinde tutm asdr da. N e v ar ki, don Jua n n retileri, uygulanabilir am alara yneliktir, ve don Jua n n bir bilgi adam olm ay retm esindeki am a da, k ural
larn renim i yoluyla bir dostun nasl elde edilebileceinin
retim idir. O halde, uygulam a dzeninin erei b ir kim seye,
o laand gereklikte alglad eler zerinde zel o y b irli
i sa lan m asd r ki buna da dostun ku rallarn n d o ru lan m a
s diye baklm aktadr.
5. D ostun k u rallarnn dorulanm as zerinde zel o y b ir
lii salam ak am acyla don Juan, retileri boyunca o rtaya
kan olaand g ereklik d urum laryla zel olaan g erek
lik d u ru m larn n eleri zerinde zel oybirlii salam ak zo
run lu lu u n u duym utur. O halde, zel oybirlii, gndelik y a
am da rastlan m ay an grnglerle ilik ilid ir ve bu gerek b e
nim h erhangi bir m eze, kendisine salanan zel oybirliinin kabul ettirilm esiyle o m ezin etilm ekte olan bilginin
k avram sal dzenini benim sem esine neden o lu nd uuna inan
m am a yol am tr.
6. B enim kendi kiisel renim aam am asndan,
m ezlik ten ekildiim ana dek, don J u a n n retilerinin u iki
k av ram sal dzen b irim ini benim sem em i am alam olduu
sonucunu karm aktaym : (1) apayr b ir gereklik lem i, bir
256
baka d n yann varl d ncesi ki ben bu n a zel oybirliin in g erek li i adn verm i bulunuyorum ; (2) zel oybirlii
gerekliinin, ya da bir b ak a dnyann, tpk gndelik yaam
d n y am z gibi k u llan lab ilir olduu dncesi.
m ezli e b aladktan alt yl kad ar sonra, don J u a n n
b ilgisi ilk k ez o larak tutarl bir btnlk k azanm t. O zam an
don J u a n m bana, k iisel bu lg u larm zerinde zel oybirlii
salam ay h e d e f tuttu u n u kavrayabilm itim . Bu denli yein
b ir e itim i k ald rab ilecek durum da olm adm dan, ve hibir
zam an da o lam ay acam dan, m ezlik ten ayrlm b u lu n m a
m a karn, don J u a n n ortaya koyduu kendisine zg stan
dartlara uy m ay a ab alam am n nedeni, onun retilerini an la
m ay a alm am olm utur. B unlarn sam a ey ler olm adn,
srf ken d im e bile olsa, kantlam ak zorunlulu unu d u y m u
tum .
Yapsal d zen im i k urduktan, ve don J u a n n retilerin
deki inandrcl o rtaya karm adaki ilk abalarm a h erh an
gi b ir katks b u lu n m ay an birok ayrnty karabildikten
sonra, bu retilerde b ir isel tutarlk bulunduunu aka
grm tm . O ana dek den ey im lerim d e rastladm btn g
r n g leri garip ve tu h a f olarak d am galam am a neden olan
duygularm de iiverm i, onlar m antksal bir dizi olarak g
r r olm utum . te o zam an m ezliim in, ok uzun b ir y o
lu n ancak b alan g c olm u bulun d u u n u kavram tm . Ve b a
n a son kerte bunaltc gelen ve don J u a n m, iinden gndelik
y aam m zd a k u llan d m z anlam l sonular kartt o zo r
lu deneyim lerin, ok geni v e karm ak b ir inanlar dizgesi
iindeki bir m antksal d nce d izgesinin p ek ufak bir p a r a
sndan baka b ir ey olm adn anlam tm . Ve bu geni
inan lar dizgesi iindeki aratrlar, b yk bir cokuyla so
n ulanan yaan tlarn b alangc olm aktayd.
E k le r
EK A
Z E L O Y B R L N N O N A Y L A N M A S I S R E C
zel o y b irliinin onaylanm as h er no k tad a don J u a n n re
tilerinin b t n l iinde ele alnm asn gerektirm ektedir. Bu
btne doru gtren srecin aklanm as am acyla, zel o y
birlii o n aylam alarn, olaand g ereklik ve zel olaan
g erek lik d u ru m arnn sralam asn, y er al srasna gre d
zenlem i bulunuyorum . D on Juan olaand g erek lik le zel
o laan g erek liin asal aam alarn ynetm e srecini belli bir
b iim de tasarlam grnm em ektedir; o d ah a ok bu b irim le
ri d ah a akc b ir biim de ynetebilm ek iin, b irbirinden ay r
m a benzer.
D on Juan, zel oybirlii iin gerekli ortam hazrlam aya,
o evreyle ilgili ipularndan yararlanarak uygulad bir
258
gizli y n len d irm e sreciyle, ilk zel olaan gereklik d u ru

m u n u yaratarak b alam t. Bu yntem le olaan gereklik
alannn kim i elerini ayryor, ve bu ayrm alar yaparak, b e
ni gid erek zeli alglayabileceim bir biim de y n len d iriy o r
du rnein bu o lay d a yerdeki iki k k blgeden k ar gibi
grnen renkleri alglam tm . A yrlm olarak izlenen bu
ren k len m e b lg eleri, olaan fikir birliini yitirm i olu y o rlar
d; sanki onlar y aln zca ben grebiliyordum , ve bu bakm dan
bu b lg eler zel bir olaan gereklik durum u yaratm o lu
yordu.
Y erdeki bu iki blgenin olaan fikir birliini yitirm e y o
luyla b r blg elerden ayrlm bulunm as, olaan g erek lik
le olaand g ereklik arasndaki ilk ba k u rm a am acn g
dyordu. D on Juan, beni, olaan gerekliin bir blm n
allm adk bir b iim de greb ilece im bir biim de y n len d ir
m i oluyordu; yani, kim i olaan eleri, zel oybirlii g erek
tiren eler ev irm i oluyordu.
lk zel olaan gereklik durum undan sonra, sra, benim
bu den ey im im i don J u a n a anlatm am a geliyordu; don Juan
an lattk larm n arasn d an k im i b lg e le rin ren k len m esin e
ilikin sezgilerim i ayrp k ary o r ve olum lu vurgulam a b i
rim leri o larak in celiyordu. K orkum a, yorgunluum a ve iin
de bulunm u o lab ilece im sebatszlk durum una ilikin an lat
tklarm ise o lu m su z vu rg u lam a birim leri diye ayklyordu.
B unu izleyen hazrlk dnem i srasnda don Juan k u rg u
sunu o u n lu k la ayrm olduu birim lerin zerine kuruyor
ve insann ev resinde, allageldiinden ok daha fazlasn
b u lg u lay ab ilece i d n cesin i alam oluyordu. D on Juan,
anlattk larm d an kard birim leri k ullanarak b an a bilgi
adam nn kim i b r b irim lerin i sunuyordu.
K u rallarn d o ru lan m a sn d a zel oybirlii h azrlan m as
n n ikinci adm ise, don J u a n n beni L ophophora w illiam siznin y aratt o la and gereklik d urum una sokm as o lm u
tur. O la an d g erek lik duru m u n u n bu ilkinin tm ierii
ok b elirsiz ve d a nk b u lu n m ak ta ise de bu durum daki e
ler old u k a kesin b iim lerd e o rtay a km lard. Bu d u ru m la
EK A
259
rn ayrtkanlklar olan dengelilik, benzersizlik ve fikir birlii

yoksu n lu u gibi nitelikleri daha balangta, d ah a so n rak iler
de o lduu gibi ak biim lerde g r n m em ilerd i diyebilirim .
B u ay rtkanlklarn ok belirgin o lm ay larn a neden olarak
belki de benim bu alanda u stalam am b u lunm am gsterile
bilir; nk o zam an, bu, olaand gereklii ilk deneyiim
oluyordu.
D on J u a n n daha nce bu deneyim im in nasl bir gelim e
izleyeceine ilikin verdii bilgilerden, nasl bir durum iine
g ireceim i karm am olanaksz b ir eydi; gene de, o n o k ta
dan balay arak don J u a n n sonraki olaand g ereklik d u
rum larn d an kan sonular ynetm edeki ustal bu d u ru m
lar pek ak olarak grm em e neden olm utur.
D en ey im im den sonra yaptm z g r m eler srasnda,
don Juan, anlattklarm arasndan, beni g iderek tek tek b elir
g in leen b iim lere ve belli toplam sonulara y n len d ireb ile
cek olanlarn seiyordu. B ir kpekle yaptm devinim leri
o na an lattk tan sonra, don Juan bu an lattklarm , M escalit o nu n gzle g rlebilen bir varlk olduu d n cesiy le b ir
lem itir. M escalito herhangi bir kla g ireb ilm ek ted ir ve d a
h a ilginci, M escalito, insann kendisi dndaki b ir varlktr.
D en eyim lerim srasndaki devinim lerim i anlatm ol
m am , don J u a n n daha da kapsam l b ir deerlendirm e alan
na doru gidii h azrlam asna da yaryordu; bu verdiim r
nekte, gidi, bam l bir alana doru olm utu. D on Juan, b e
nim ola an d gereklikte devinm i, ed im lerd e bulunm u ol
m am , sanki gndelik yaam da yer alm asna, olum lu o la
rak vurguluyordu.
O la an d gerekliin daha yararc k u llan m n a ilikin
gidi, alglanan elere gerekli dikkati verem ediim i ak la
yan szlerin olum suz olarak vurgulanm asyla y n len d irili
yordu. D on Juan, bu eleri, duygusallktan arnarak ve d o
ru bir b iim de inceleyebilm em in olasln ileri srm ekteydi;
bu d nceden, olaand gerekliin iki genel ayrtkanln k arabiliriz, yani yararcln ve duygularla alg lan ab ile
cek elerin in bulunduunu.
260
eler zerin d e fikir birliine y arlam am asn, o ilk o la

and gereklik d urum u deneyim im srasndaki d av ran la
rm g zlem ley en tanklarn grlerindeki olum lu ve o lu m
suz v u rg u lam alarn o rtaya koyduu tutarszlktan da anlaya
biliriz.
B irinci ola an d gereklik durum unu izleyen hazrlk
d n em i bir y ldan fazla srm t. D on Juan bu zam an bilgi
ad am yla ilgili b ak a k avram lar sunm akla ve iki dostun k u
rallary la ilgili kim i blm leri ak lam ak la geirm iti. D a tu
ra in o ixa n m ierdii dostla aram daki uzlaabilirlik d urum u
nu snam ak iin s bir olaand g ereklik d urum una g irm e
m i de salam t. D on Juan, bu s durum srasnda alglam
b u lu nduum belirsiz duyular, M esc alito nun alglanabilir d i
ye belirlem i old u u ay rtk an lk lary la kyaslayarak, dostun
genel ayrtk an lk larm v u rgulam ada kullanm tr.
K u rallarn d o rulanm as am acy la zel oybirlii h azrla
n rk en nc adm da, beni, L opho p h o ra w illiam sii ile b a
ka b ir o laand g erek lik d urum una sokm ak olm utur. D on
J u a n n deneyim ncesi hazrlk dnem indeki ynergeleri b e
nim bu ikinci ola and g ereklik durum unu u biim de al
g lam am a neden olm utur:
zete doru gidi, grnm arpc biim de deim i
b u lunan bir varl, yani sradan bir kpek yerine, kendi d
m d a v ar im iesine algladm insanbiim sel bir varlk bi
im ini g rm em so n u cu n u dourm utu.
D aha ileri b ir d e erlen d irm e alanna doru gidi, bir yo l
cu lu k ta alg lad k larm la ortaya km tr. O yolculuk b o y u n
ca d e erlen d irm e alan hem bam l hem de bam sz olm u
tur. D urum elerinin ounun, olaand gereklik d u ru
m undan nceki ev rey le ilikili o lm asna karn bu gene de
byle olm utur.
O laand g erek li in daha yararc bir ku llan m n a d o
ru gidii, ola ki, bu ikinci d en ey im im in en belirgin yan o la
rak o rtay a km tr. Ye bu bana, k arm ak ve ayrntl bir b i
im de de olsa, kiinin o laand g erek li in iinde birok
d o ru ltu d a d ev in eb ilece in i gsterm itir.
EK A
261
D u ru m elerini yansz ve doru b ir biim de incelem e

o lan a n da bulm utum . B unlardaki dengelilii, b en zersizli
i ve fikir birlii yokluunu ok ak olarak alglayabilm i
tim.
B u deneyim im i anlattm da, don Juan unlar v u rg u la
m tr: zele doru gidi asndan, M e sc a lito yu insanbiim sel b ir v arlk olarak grdm b elirtm em i olum lu vu rg u la
m t. Bu alandaki kurgularn ou, M e sc a lito nun bir ret
m en ve ayn zam anda bir koruyucu olduu d n cesin d e top
lanm aktadr.
D ah a kap sam l bir deerlendirm e alanna doru gidi
salam ak iin, don Juan bam l alan iinde yer alm olm as
gereken y o lculuum a ilikin anlattklam olum lu olarak v u r
gulam t. M esc alito nun elinde grdm sahnedeki d en e
yim ncesi olaan gerekliin eleriyle ilikisi olm ayan g
rleri de olu m lu o larak vurgulam t.
Y olculuum la ve M esc alito nun elindeki sahnede izle
diklerim , don J u a n n, olaand gerekliin daha yararc bir
b iim de k u lan lm asna doru gidiim i yn len d irm esin e de
yardm c olm utur. D on Juan, nce ynlenm enin olasl d
ncesini ileri srm , sonra da bu sahneleri, doru yaam b i
im iy le ilgili dersler olarak yorum lam tr.
D eney im lerim le ilgili anlattklarm n kim i b l m leri g e
rek siz v arlklarn alglanm asna ilikindi, ve b u n lar h ib ir b i
im de vurgu lan m am aktaydlar; nk bunlarn asal aam aya
u lam ad a h ib ir ilevi bulunm uyordu.
B ir sonraki, nc olaand g ereklik durum u, D a la
ra in o xia m n ierdii dostun kurallarnn dorulanm as iin
y er alm t. H azrlk dnem ine ilk kez olarak ok n em v eril
diini g zlem lem itim . D on Juan, kullanm yntem lerini
g sterm i ve bu n d a zellikle dorulanacak am acn nbili o l
duunu aklam tr.
D aha nce, asal aam ann yann ynetm esi u so n u
lar verm ie benzer: zele doru gidi, dostu bir nitelik olarak
sezg iley eb ilm e yetim le ortaya km tr; yani, bir d ostun g-
262
r n m ezli i savn kantlam oluyordum . zele doru gidi,

ayn zam an d a, M e sc a lito nun elinde izlem i olduum im g e
lere ok b en zey en b ir dizi yabans alglara neden olm utu.
D on Juan bu sahneleri, nbili o larak ya da kurallarn belirli
am alarn n do ru lanm as diye yorum lam tr.
O art arda grnen sahnelerin alglanm as, ayn za m a n
da, d aha kap sam l bir deerlendirm e alanna doru gidii de
g erektiriyordu. B u k ez bu alan d eneyim ncesi evrem den
b a m sz b u lunuyordu. S ahneler, M e sc a lito nun elinde izle
di im im geler gibi, durum elerinin zerine akm g r n
m yorlard; h atta sahneleri oluturan durum elerinden b a
k a herhangi b ir e bile yoktu. B aka b ir deyile, tm d e e r
lendirm e alan bam szd.
B tnyle b a m sz b ir alann alglanm as, ayn zam an
da, olaand g erek li in daha da yararc bir k u llan m a d o
ru gidiini serg ilem ekteydi. nbili olgusu da, grnen her
eyden y ararlan labilecei dncesini d estekler biim deydi.
zele d o ru gidii y netm ek am acy la don Juan, insann
ken d i o lan ak lary la bam sz d ncesini olum lu olarak v u r
guluyordu. D on Juan bu alandaki dev in im in dolayl ve u sta
lk isteyen b ir ey o lduunu aklam tr; bu anlan rnekte,
bu d ev in im , k erten k ele araclyla baarlabilm itir. A sal
aam ad ak i ikinci yan olan daha kapsam l b ir deerlendirm e
alan n a doru g idiin ynetim i iin don Juan kurgusunun
a rln, bu alglam b u lunduum sah n eler dncesi ze
rin d e od ak ly o rd u ki bu d a nbiliyle ed in d i im ve istediim ce uzun b ir sre incelenebilen yan tlar olm aktayd. O la an d
gerek li in d aha yararc b ir k u llan m n a doru gidiin y
n etim i iin don Juan, k u llan lab ilir sonularn elde ed ileb il
m esi iin nbili k o n u su n u n yaln ve do lay sz olm as gerek ti
i d ncesini olu m lu olarak vurgulam tr.
D rdnc o laand gereklik durum u da, D a tu ra inoxia n m ierdii d o stun kurallarn n dorulanm as am acyla b a
latlm tr. D o ru lan m as b eklenen ku rallarn belirli am ac,
b urada, d ev in im in b ir bak a b iim i olan bedensel uula ilg i
liydi.
EK A
263
zele doru gidiin ynetilm esinin b ir sonucu d a b ed en

sel o larak h av alara ykselm enin alglanm as olabilir. B u o la
and gereklikte bulunduunu sandm dav ran lard a ilg i
li d aha nceki alg lam alerm dan ok d ah a arpc bir d u y u m
sam ayd. B edensel uu sanki bam l b ir d eerlendirm e ala
n nda yer alm aya benzem ekteydi, ve insann kendi erkiyle
devindii izlenim ini verm ekteydi ki bu da d ah a geni b ir d e
erlen d irm e alanna doru gidiin bir sonucu olm u olabilir.
H avada u m a duyum sam asnn b r yan da olaand
g erek li in daha yararc b ir biim de kulan m n a doru g id i
in y netilm esi sonucu ortaya km olabilir. B unlardan b i
rincisi, gerekten u uyorm u hissini veren, uzakln alg lan
m as, kincisi de sz konusu devinim srasnda insann k en d i
sini ynlen d ireb ilm esi durum udur.
Bu d eneyim im i izleyen hazrlk dnem i srasnda don Ju
an D a tu ra inoxiann ierdii dostun zararl etkilerinden sz
etm itir. Ve anlattklarm arasndan u blm leri ayrm tr:
zete doru gidiin ynetilm esi iin, don Juan havaya y k
selm i olm am anm saym olum lu olarak vurgulam tr.
O laand gereklik durum unun elerini o sralarda pek
altm gibi ak biim de alglam tm , am a, devinim i d u
y um sam am ok kesin olm utu. O laand gerekliin daha
y ararc bir ku llan m na doru gidi, kurgu arlnn, b y
clerin ok uzak y erlere uabilecei dncesi zerinde yo u n latrlm asy la elde ediliyordu; ki bu kurgu, b ir kim senin
bam l deerlen d irm e alannda devinm esinin ve bu tr bir
devinim i o la an g ereklie evirm esinin olasln ortaya
koym aktayd.
B einci o laand gereklik durum una, P silocybe m exica n a n m ierdii dost ile geilm iti. B u bitkiyi ilk kez k u lla n
m aktaydm ; ve y aratt durum , kurallarn doru lan m asn d an
ok bir deneye benzem iti. H azrlk dnem inde don Juan y a l
nzca bir k u llanm yntem i retm iti. K antlanacak h e rh a n
gi bir belirli am ac aklam adndan tr bu durum un k u
rallarn do ru lan m as sonucunu dourm ad kansndaydm .
G ene de daha nce b elirb len olaand gerekliin asal aa
264
m asn n y n etilm esi u sonular verecek biim de tam am lan

m tr.
zel toplam sonulara doru gidiin ynetilm esi, bende,
bu iki dostun birb irinden farkl o lduklarn ve hibirisinin
M e sc a lito ya b en z em ed i i algsn yaratm tr. P silocybe
m exicanada ierilen dostu, bir nitelik biim siz ve g r n m e
yen ve bed en sizlem e duygusu uyandran bir n itelik olarak
alglam tm . D aha k apsam l bir de erlen d irm e alanna doru
gidi, ayrm sam ay srdrdm deneyim ncesindeki tm
ev rem in ola an d gereklikte k u llan lab ilir olm as so n u cu
nu dourm utu; yani, bam l alan yaylarak her eyi k a p sa
m t. O la an d gerekliin daha yararc bir kullanm na
d oru gidi ise, g ndelik yaam eleriym i gibi g r n m ele
rine k arn, bam l d e erlen d irm e alannn eleri iinden
geeb ild i im alglam asn yaratm tr.
D on Juan, bu d eneyim im le ilgili allan konum ay y ap
m am a gerek g rm em iti; sanki belirli am acn yokluu, bu
olaand g erek lik durum unu salt uzatlm bir gei d n e
m i biim in e sokm utu. A ncak, bunu izleyen hazrlk dnem i
srasnda don Juan, deneyim im srasnda gzlem ledii d av ra
n larm n kim ileri zerinde durm utu. D on Juan, b ir insann
nesn elerin ya da canl varlklarn iinden g eebileceine
inanm am en g elley en m antksal km az olum suz olarak v u r
gulam t. B u ku rgusuyla, bam l deerlendirm e alannda
alglanan ola an d gereklik eleri iindeki devinim lerin
belirli to p lam son u cuna doru gidii ynetm iti.
D on Juan bu g zlem lerini ayrca asal aam ann daha k ap
sam l b ir d e erlen d irm e alan olan ikinci yann ynetm ede
de kullanm tr. E er n esn e le r ve canl varlk lar iinde devinilm esi olas b u lu n u y o rsa, o halde bu n u n la birlikte bam l
alann da yaylm as sz konusu olacaktr; devinim , evrenin
srekli olarak d e im esin e yol atndan, bu durum un, bir
k im sen in herhangi bir zam an d a fark n d a olduu deneyim n
cesi olaan g erek lik evresinin tm n kapsam as gerekir.
Ayn kurgudan o laand gerekliin daha yararc b ir b iim
de k u llan lab ilece i sonucunu da karabiliriz. N esnelerin ve
EK A
265
can l varlk larn iinde devinilm esi, b ir bycye, olaan

g ereklikte g erek letirem edii, kesin b ir stnlk salam ak
tad r diye alnabilir.
D on Juan bundan sonra beni L o p h o p h o ra w illia m siin m
yaratt o laand gereklik du ru m u n a daha sokm utur.
B u rad ak i am ac, kurallarn dorulanm as zerin d e zel oy b ir
lii salam ann ilerletilm esiydi. Bu durum u tek bir birim
o larak ilem ekteyim , nk de art arda drt gn iinde
yer alm , d en ey im lerim arasndaki birka saat iinde don Jua n la h ib ir g r m em iz olm am tr. B u durum un asal aa
m alarn da u ay rtkanlklar tayan tek b ir birim olarak ele
alm aktaym . zele doru gidi, M e sc a lito nun grsel ve
retm e y etisine sahip insanbiim sel bir varlk olarak sezgilenm esin e yol am aktadr. D ers v erebilm e yetisinden, M escali
to nun in san larla iletiim kurabildiini karyoruz.
D aha kap sam l bir deerlendirm e alan n a doru gidi,
h er iki alan ayn zam anda alglayabileceim b ir n o ktaya k a
d ar ulam t. Bu noktada, devinim leri dnda, b u n lar arasn
da h ib ir ayrm yapam am tm . B am l alanda, kendi o la
n ak larm la ve istencim le devinm e olanan bulm aktaydm ,
am a ba m sz alanda, ancak M esc alito nun yard m y la d ev i
n ebiliyordum . rnein, M esc alito nun dersleri, bakm aktan
baka b ir ey y ap am adm bir dizi sahneden olum aktayd.
O la an d g erek liin daha yararc k u llan m n a doru gidi,
M e sc a lito nu n gerekten doru yaam biim in e ilikin d ers
ler v ereb ild i i d ncesinden km aktadr.
Bu dizideki son olaand gereklik durum unu izleyen
hazrlk dnem i srasnda, don Juan u birim leri sem i bu lu
nuyordu. zele doru gidi iin, don Juan, M escalitonun b a
m sz deerlendirm e alan iindeki devinm ede balca etken
olduu ve onun, insann nsezisel bir varlk olduu d ncele
rini olum lu olarak vurgulam tr. D on Juan, ayrca, M escali
to nun kendi adn sylem esini ve bana kim i ezgiler retm i
olm asn da yorum lam , bu iki olgunun, M escalitonun k o ru
yuculuk yetisinin rnekleri olduunu belirtm itir. D on Juan,
M escalito yu bir k biim inde alglam olm am , onun bana
266
sonunda soyut ve srekli bir biim de grnm eyi kararlatrm a

sna balam tr.
Bu birim leri vurgulayan don Juan, onlar, daha kapsam l
b ir d e erlen d irm e alanna doru gidii y netm ede k u llan m
tr. Bu ola an d g ereklik d urum u sresince, bam l
alanla ba m sz alann, olaand gerekliin ayn kertede
nem tay an iki ayr yan olduunu ak seik alglam tm .
B a m sz alan, M esc alito nun derslerini verdii alan o lm ak
tayd, ve bu o laand gereklik durum unun tek am ac bu
derslerin ren ilm esi olduu iin de, bu bam sz alan m an
tksal o larak o k b yk nem tayan b ir alan oluyordu. M escalito b ir k o ru y u cu ve b ir retm endi; bu da onun grlebilir
o lduu anlam na g eliyordu. A ncak M e sc a lito nun biim inin,
o d eneyim in n cesin d ek i evreyle hibir ilintisi b u lu n m u y o r
du. te yandan, M e sc a lito nun derslerini renebilm ek iin
k iin in bir y o lcu lu a km as, olaand gereklikte d ev in
m esi g erekiyordu; v e bu dnce de bam sz alann nem ini
b elirtm i oluyordu.
O laand gerekliin daha yararc b ir biim de k u llan l
m asn a doru gidi, ku rg u larn d a tm arln M esc alito nun
d erslerinde o d ak lan m asy la salanyordu. D on Juan bu d ers
lerin, insann y aam n d a son k erte gerekli olduklarn ileri s
ryordu; onun bu tutum u, olaand gerekliin, olaan g er
ek lik te de deerli o labilecek biim de daha yararc olarak
ku llan lab ilece in i ak a gsterm ekteydi. Ve don Juan byle
b ir d n cey i szl o larak ilk kez dile getirm i oluyordu.
zleyen o la an d gerek lik durum u, ki retilerde d o
ku zu n cu yeri alm aktadr. D a tu ra in o xia n m ierdii dostun
ku rallarn n d o ru lan m as am acy la balatlm t. B u d u ru m
da doru lan acak belirli am a, nbiliye ilikindi ve daha n ce
ki asal aam a y n eltm esi u n o k talarla sona erm i oluyordu.
B elirli ve toplu bir so n u ca doru gidi, b ir dizi tutarl sah n e
lerin alg lan m asn a n ed en olm utu; ve bun larn nbili konusu
olay lar anlatan k erten k elen in sesi olduu ve bu sahneleri
g erek ten b etim ley en ses duyular o lduklar ileri srlyordu.
B a m sz b ir d e erlen d irm e alanna doru gidi, bam sz
EK A
267
alandan y ararlanabilm eyi olas klyordu. B uradaki zel y n

lendirm e don J u a n n bam sz alandan kim i zelliklerini ala
rak bun larn olaan gereklikte ku llan lab ilecek lerin i b elirt
m esi biim inde olm aktayd. B u bakm dan, nbilisel sah n ele
rin yararc deeri ortada olm ak gerektir; nk bunlarn, b a
k alarn a yaplan edim leri, olaan yollarla gzlem leyem eyece im iz eyleri akladklar dnlebilir.
B unu izleyen hazrlk dnem inde don Juan, bilgi ad am y
la ilgili br tam am layc tem alar vurgulam tr. D on Juan,
u ram z iki dostun yalnzca biri zerinde, h um ito dostu
zerinde you n latrm aya yneltm iti. A ncak, D atura inoxia n m ierdii dostla yakn ilikiye g irebilm em i de olum lu o la
rak vurgulam ay srdryordu. nk bu sonraki dost, k u lla
nm y ntem inin uygulanm asnda yaptm bir hatadan tr,
ku rallarn esn ekliine tank olm am a olanak salam t. D on
J u a n m D a tu ra in o xia n m ierdii dostun kurallarn ret
m ek ten v azg eeceine ilikin varsaym m , onun, d en ey im im
le ilgili an lattklarm n hibir blm n, izleyen olaand
g ereklik d u ru m larndaki asal aam alarn ynetim inde k u l
lanm ak zere ayrm am olm as sonucunda daha d a p ek i
m iti.
A rdndan, P silocybe m exica n a n m ierdii dostun k u ra l
larnn d o ru lan m as am acyla olaand gereklik d u ru
m u n u n u y g u lan m asn a geilm iti. B unlar burada tek bir b i
rim olarak ele alm aktaym . B unlar arasnda o ld u k a uzun s
reler gem i b u lu n m asn a karn, don Juan bu aralar b o y u n
ca, o n larn asal aam alarn aklayacak herh angi b ir g iriim
de bulunm am tr.
B u dizideki ilk durum olduka belirsiz olarak ortaya k
m t; b irdenbire sonulanverm i ve eleri kesin biim lerde
alglanam am tr. G erek bir olaand g ereklik d u ru m u n
dan ok, b ir gei dnem ine benziyordu.
ik in ci d u rum da daha b ir derinlik vard. O laand g er
ek li e gei d nem ini ilk kez ayr olarak sezgilem itim . B u
gei dnem i srasnda don Juan, benden dorulanm as b ek
lenen ku rallarn belirli am acnn, devinim in don J u a n n y-
268
un d enetim ini gerektiren bir baka yanyla ilgili olduunu

aklam t. B en buna baka bir k l a girerek dev in im d e
m ekteyim . B unun sonunda ilk k ez olarak, olaand g erek
liin asal aam asnn iki yan ortaya km oluyordu: G ei
dnem leri ve retm enin denetim i.
D on Juan ilk gei dnem i srasndaki denetim iyle asal
aam ad ak i yann d enetim ini saptam oluyordu. ab alar
n, en bata, b enim b ir karga b iim in e girm e duyusunu alg
lay ab ilece im b ir b elirli toplam sonuca u lam a zerinde y o
unlam t.
O la an d gereklikte baka b ir kla girebilm e o lasl
, te yandan, bu t r dev in im lerin y er alabildii tek alan olan
bam l deerlen dirm e alannn y ay lm asn a yol ayordu.
O la an d g erekliin yararc kullanm , don J u a n n b e
ni, devinim iin gerekli veriler olarak kullanabilm em iin,
dikkatim i, bam l alann kim i belli elerinde yo u n latra
rak y netm esi b iim inde olm aktayd.
D izin in ikinci durum unu izleyen hazrlk dnem i srasn
d a don Ju an d en ey im im in herhangi bir blm zerinde k o
num am ay yelem itir. kinci durum u sanki salt bir uzun s
reli gei d n em i gibi ele alm tr.
A ncak, dizid eki nc durum , retilerin en can alc
n oktasn o lu tu rm utu. B u, asal aam ann ynetim i srecinin
u son u lara ulat bir durum olm utu: zele doru gidi,
baka b ir k l a girm e olarak o rtay a kan rahat bir sezgilem eye yol am , ve bu n d ak i b aarm gzlerim i karga gzleri
gibi o d ak lay ab ilm em e bile olanak salam t. Bu uyum lar so
n u cu n d a da, b a m l d e erlen d irm e alannn yepyeni bir y a
nn alg lay ab ilm itim eleri oluturan birtakm ay rn t
lar , ve bu sezgilerim d eerlendirm e alann kesinlikle g e
niletm iti. O la and gerekliin daha yararc bir biim de
k u llan m n a d oru ilerlem e, bam l alanda da olaan g erek
likteki k ad ar y ararc b iim d e devinebileceine ilikin ayrm say m la en y k sek n o k tasn a ulayordu.
Son ola an d gerek lik durum unu izleyen hazrlk d
EK A
269
n em in d e don Juan deiik bir deneyim sonras sylei trn

balatm t. B u, daha anlatacaklarm dinlem eden, anm sa
m am gereken blm leri sem esi biim indeydi; yani, yalnzca
o laand g erekliin yararc kullanm ve devinim zerinde
ko n u m am istiyordu.
D on Juan, bu tr anlatlarm dan, karga biim ine nasl g ir
d iim i aklayan blm n olum lu olarak vurgulam ve ze
te d o ru gidi salam tr. N e v ar ki, y aln zca o k l a g ir
m em d en sonraki devm iim dncesini nem li bulm aktayd.
O lu m lu ve o lum suz vurgulam alar, anlattklarm n iinden
yaln zca devinim le ilgili olanlar zerindeydi. A nlattm bir
ey olaand gerekliin yararc niteliini artry o rsa ya da
bam l d e erlendirm e alannda devinir g zkm elerine k a r
n k en d im i yn lendirm ede bana yardm c olan elere d ei
niyorsa, bunu olum lu olarak vurguluyordu. B u d ev in im leri
m in n itelik lerin i ya da ynn aka anm sayam aym da
o lum suz olarak vurguluyordu.
D ah a geni bir deerlendirm e alanna doru gidii y n et
m ede, don Juan, kurgusunu, bam l alan iindeki eleri
o lu tu ran o b irtakm ayrntlara ilikin yabans sezgilerim
zerin d e y o u nlatrm t. K urgusuyla, beni, eer dnyay bir
k arg an n g rd gibi grm e olasl varsa, bam l d e e r
lendirm e alannn derinlem esine yaylm as ve tm olaan
g erek lik y ay lg sn kap sar biim de genilem esi gerektii
v arsay m n a ulatrm t.
O laand gerekliin daha yararc bir k u llan m n a d o
ru gidii ynetirken, don Juan, ona anlattm bu yabans b i
im de algladm elerin, k arg alan n dnyay gr biim i
o ld u u n u ileri srm tr. Ve m antksal olarak o b iim d e g r
m enin, olaan gereklikte rastlananlarn tesinde bir grng
alan n a girm i o lm ay gerektirdii ileri srlebilir.
A ratrm a notlarm daki son deneyim , bir zel olaan g er
ek lik durum uydu; don Juan bu durum u, ken d i d av ran la ry
la ilgili gizli b ir srete olaan gereklik elerini ayrarak
eld e etm iti.
O la an d gerekliin asal aam asn y netm ede k u lla
270
nlan genel sreler, bu ikinci zel ola an gereklik durum u

srasn d a u so nular dourm utur: zele doru gidi, olaan
g ereklik elerin in k o lay ca ayrlm as sonucunu yaratm tr.
B irin ci zel o la an g ereklik durum unda, evrenin gizli y n
len dirilm esi sreciyle ayrlan ok az saydaki eler, ayn za
m an d a olaan fik ir birliinden yok su n d zen siz b iim lere d
nyordu; ancak, ikinci zel ola an g ereklik durum undaki
eler ok d aha fazla saydaydlar, ve tannabilen eler o l
m a nitelik lerin i y itirm em i o lm alarn a karn, fikir birlii
salam az du ru m a dnm lerdi. B u trden eler, ola ki,
ay rm say ab ild i im tm evreyi kapsam aktayd.
D on Juan bu ikinci zel durum u, olaan ve olaand
g erek lik ler arasn daki ba pek itirm ek am acyla ortaya
k arm olabilir. Ve bunu yaparken de, o laan gereklik ele
rinin hep sin in d e ilse de ounun, olaan fikir birlii sala
m a y etilerin i yitirm i olab ilecek lerin i g sterm itir denilebilir.
A ncak, k endi grm e gre, bu son zel olaan g erek
lik durum u, m ezliim in son bir zeti olm aktadr. A payr bir
b ilin lilik d u ru m u n d a o denli yldrc bir k o rk u y a k ap lm a
m n y aratt aknlk, g ndelik y aam n gerekliinin tart
lm az olduu k o n u su n d a beni k u k u y a drm t. O ysa,
b en o laan g erek li e ilikin kon u lard a, o tartlm az diye
b ildiim kesin gereklikten hep k en d im e fikir birlii sa la
m ad a yararlan ag elm itim . O ana dek, m ezliim in ak, o
k esinliin k n e doru srekli bir ku rg u lam a olm ua b en
zer. D on J u a n n o son zel durum da ku llan d tm arpc
yntem ler, hep, bu k gerek letirm ey e ynelikti. Ve bu
o lg unun am ac da, o k esinliin artc knn am ac da,
beni b ir b ak a g erek li in varln kabul etm ekten alkoyan
son en gelin ortad an kaldrlm asyd: o bak a gereklik de,
zel o y b irli in in g erekliiydi.
EK B
Y A PISA L Z M L E M E T A S L A I
A L I M A D Z E N
B R N C B R M
B L G A D A M I
B ilg i A d a m O lm ak B ir renim iid ir
A k seik k o u llar yoktur
K im i rtl k o u llar vardr
m ez, kiisellii olm ayan b ir erk tarafndan seilir
S eilen kii (esco g id o )
E rkin kararlar yoralarla anlalr
B ilg i A d a m n d a Sarslm az B ir n iyet Vardr
Y alnlk
D o ru y arglam a
Y enilik y apm a zgrlnn yokluu
B ilg i A d a m n n Z ih n i A k O lm aldr
272
B ir yol aram a zgrl
B elirli am acn bilinm esi
A k clk
B ilg i A d a m O lm ak iin Youn alm a G ereklidir
Z orlu biim d e aba harcayabilm e
sten en son u cu alabilm e
S avam dan k am am a
B
il g i
dam i
ir
a v a id ir
B ir bilgi ad am nn saygl olm as g erekir

K orku d u ym as g erekir
Son k erte u y an k olm as gerekir
N iy etlerin farkndal
B ek len en de im elerin farkndal
z-g v en i o lm as g erekir
B ilg i A d a m O lm ak A ra lksz B ir Sretir
B ilgi adam olm a arayn srekli y enilem esi g erekir
G eicili in in bilin cin d e olm as gerekir
Y rek tay an b ir yol izlem esi g erekir
K N C B R M
B ilg i A d a m n n B ir D ostu Vardr
B ir D o stu n B iim i Yoktur
B ir D o st B ir N ite lik O la ra k A lg la n r
D a tu ra in o xia n m ierdii dost
K adn g ib id ir
B ask cd r
Y eindir
N e y ap aca kestirilem ez
zd eleri zerin d e zararl etkileri vardr
G erek siz erk lilik v erir
P sylo cyb e m e x ic a n a n m ierdii dost
E rkek g ib id ir
EK B
273
S erin k an ldr
Y um uak huyludur
N e yapaca kestirilebilir
zdeleri zerinde yararl etkileri v ard r
nsan ar sevinle kendinden geirir
B ir D o st U ysallatrlabilir
B ir dost bir ara yerine geer
D a tu ra noxian\n ierdii dostun ne yapaca
nced en k estirilem ez
P silo cyb e m e xica n a m n ierdii dostun ne
yapaca nceden kestirilebilir
B ir dost b ir y ardm cdr
N C B R M
B ir D o stu n K urallar Vardr
K u ra lla r K a td r
D ostun d orudan doruya ie kararak
k urald durum yaratm as biim indeki istisna
K u ra lla r A rtm a z
K u ra lla r O laan G ereklik D u ru m la rn d a D o ru la n rla r
Kurallar Olaand Gereklik D urum larnda D orulanrlar
O la an d gereklik durum lar
O la an d g ereklikten y ararlan lab ilir
O la an d gerekliin b ileen eleri vardr
elerde dengelilik vardr
elerd e benzersizlik vardr
eler zerinde fikir birliine varlam az
K urallarn b elirli am alar
B irinci b elirli am a, (D atura inoxia)nn snanm as
K u llanm yntem i, yutm a
kinci b elirli am a, nbili (D atura inoxia)
274
D O N J U A N IN R E T L E R
K u lla n m y n tem i, y utm a-em dirm e
nc b elirli am a; bedensel uu (D a tu ra inoxia)
K ullanm yntem i, yu tm a-em d irm e
D rd n c b elirli am a; (P silocybe m exicana)m x\ snan
m as
K u llan m yntem i, yutm a-ie ekm e
B einci b elirli am a, bak a bir k l a g irerek devinim
(P silocybe m exicana)
K u llan m yntem i, y u tm a-ie ekm e
A ltnc b elirli am a, bak a bir k l a girerek devinim
(.P silocybe m exicana)
K u llan m yntem i, y u tm a-ie ekm e
D R D N C B R M
K u ra lla r zel O yb irliiyle D o ru la n rla r

V elinim et
zel o y b irli inin hazrlanm as
B aka ola and g erek lik durum lar
M e sc a lito nun neden olduu du ru m lar
M escalito bitkinin iindedir.
M escalito, bitkinin iindeki erkin kendisidir
K u rallar yoktur
m ezli i gerektirm ez
B ir k o ru y u cu d u r
B ir retm en d ir
B elirli b ir b iim i b u lu n u r
O la an d g erek lik ten y ararlan lab ilir
O la an d g erek li in b ileen eleri vardr
zel olaan g erek lik durum lar
retm en in o rtaya k ard duru m lard r
ev ren in salad ipularnn ynlendirilm esi
D av ran lard an k ay n a k la n an ipularnn
EK B
275
y nlendirilm esi
D en ey im lerin zetlenm esi
O laylarn anm sanm as
B ileen elerinin betim lenm esi
V urgulam a
O lum lu v urgulam a
O lum suz vurgulam a
V urgulam a yokluu
zel oybirlii salanm as
O laand g erekliin arzi aam as
H azrlk dnem i
O laand gereklik durum u ncesi dnem
O la an d gereklik durum unu izleyen dnem
G ei dnem leri
retm en in d enetim i
O laand gerekliin asal aam as
zele doru gidi
B elirli tek tek biim ler
A lg lan an ayrntlarn giderek k arm aklam as
B ilinen biim lerin giderek yabanc biim lere
d nm esi
B elirli toplam sonular
D ah a geni bir d eerlendirm e alanna doru gidi
B am l alan
B a m sz alan
O la an d g erekliin daha yararc k u llan m n a doru
gidi
zel o la an gereklik durum larndaki zele doru
gidi.
276
KAVRAM D ZEN
M EZ
K avram d zen inin yanltc biim de benim senm esi
K avram d zen inin itenlikle ve doru biim de b en im sen
m esi
zel oyb irliinin gereklii
zel oybirliinin g erek li in in yararc deerleri vardr.
3
4
d
Carlos Castaneda. doadt glerinden tr Gneybat Amerika
halknn korkup ekindii bir Yaqui Kzlderilisi olan don Jan*la
ilk kez 1960ta tant. lk be yl boyunca don Juann gizli bilgisi.
C a stan ed a 'y , bat u ygarlnda rastlanmayan kimi kavramlar
araclyla, bir g zellik ler ve korkunluklar lem in e gtrd.
C astaneda, sanrlandrc bitkileri p ey ote. jim so n otu. vc
hunito denilen mantar kullanarak birtakm tinsel varlklarla,
kurt klna girmi amanlarla, ve karga klna girmi " l n d e
karlat deneyim ler yaad.
Peyote tanrs M escalitoyla kez karlat. Sonunda, yaamnn,
bugne dek kendisinin de aklayamad gler tarafndan tebdil
edildiini grd dehetli bir geceden sonra, bir Bilgi Adam olma
abalarndan vazgeti.
Castaneda, bu olaanst kitabn, aylar sren bir kararszlktan
sonra yazd.
9789757190356
YAYIN
9 7B9757 190356
a d a re tile r |N e w
BR
B A K A
A g e ) D izis i: 1 1
GEREKLK
Trkesi: NEVZAT ERKMEN
ADA RET LER (N EW AG E) DZS: 11
z g n Ad:
A SE P A R A TE R E A L IT Y
F u r th e r C o n v e r s a tio n s w ith d o n J u a n
C o p y r i g h t 1971 b y C a rl o s C a s t a n e d a O N K A j a n s Ltd . ti. A racl y la

T r k i y e d e Y ayn H a k k 1998 S Z Y A Y IN O Y U N A J A N S LTD.
B u e v ir i n i n Y ayn H a k k 1998 N e v z a t E r k m e n
YAYIN
R K. 7 L e v e n t
8 0 6 2 2 stan bu l
Bro Telefonlar: (0212) 293 10 40 & (0212) 244 02 26 Bro Faks: (0212) 245 41 02
ISB N 975-7190-15-02
B irin ci B a s m
H a z i r a n 1998
K apak K om pozisyonu
N EM ESIO A N T U N EZ
D iz g i, B a s k ve Cilt:
M a r t M a t b a a c l k S a n atlar T ic . v e S an . Ltd . ti.
s t a n b u l (0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 39 (P b x )
CARLOS CASTANEDA
B R B A K A G E R E K L K
D o n J u a n la Y eni S y le ile ri
eviri:
NEVZAT ER K M EN
SZ
YAYIN
Bir Baka Gereklik

C a rl o s C a s t a n e d a L o s A n g e l c s teki C a li f o r n ia n i v e r s i l e s i n d e in sa n b ilim d a l n d a u z m a n bir r e n c i y d i . Yal b ir Yaqu i yerlisi o lan D o n J u a n la tant z a m a n , M e k s i k a nn S o
n o r a y r e s i n d e k i K z ld e r ilile r c e k u l l a n l a n eitli tbbi b i t k i
leri i n c e l e m e k t e y d i . B irin ci k ita b , D o n J u a n m re tile ri,
bu iki in sa nn u sta ve r e n c i o l a r a k g e i r d i k l e ri ilk b e yln
y k s y d . C a rl o s C a s t a n e d a , so n r a la r B ir B a k a G e r e k lik ,
lx lla n Y o lcu lu u (D o n J u a n m D e r s le r i), E r k O y k iile r i, i k i n
c i E r k e m b e ri, K a r ta ln A rm a a n v e I te G e le n A te a d
l k i ta p la r y la bu in c e l e m e l e r i n i n y k s n s r d r m t r .
indekiler
11
Sunu
27
B L M BR
G rm enin nkoullar
131
B L M K
G rm e i
306
Sonsz
L,
Sunu
O n yl n c e k u z e y b a t M e k s ik a lI b i r Y a q u i K z ld e r ilis iy le t a n m tm .
A d D o n J u a n d. D o n , s p a n y o l c a d a s a y g n l k b e lir te n b ir sa n d r.
D o n J u a n l a k a r l a m a m t a m a m y l a r a s t l a n t s a l o l m u t u . B i l i a d n d a
b i r a r k a d a l a A r i z o n a d a b i r s n r k a s a b a s n d a k i o t o b s t e r m i n a l i n d e
o tu ru y o rd u k . K o n u m a d a n d u rm a k ta y d k . le d e n e p e y so n ray d ; y az
g n e i d a y a n lm a z b ir sc a k lk y a y m a k ta y d . B ili, b ir d e n b a n a d o r u
e ilip o m u z u m a d o k u n d u . V e a l a k b ir sesle:
S z n e tti im a d a m u rd a ... dedi.
B a y la te r m in a lin k a p s n g s te riy o rd u . K a p d a n i e riy e yal
b ir a d a m n g irm e k te o ld u u n u grdm .
N e d em itin o ad am h a k k n d a ? diye sordum .
P e y o te y i b ile n K z ld e rili, ite bu a d a m ! U n u ttu n m u ?
E p e y z a m a n n c e B i l l l e b i r l i k t e b t n g n a r a b a y l a d o l a p y
red e o tu ra n M e k sik a lI e k s a n trik b ir K zld erilin in ev in i a ra y p d u r
BR B A K A GER EK LK
d u u m u z u a n m sa d m . A d a m n evini b u la m a m tk . S o rd u u m u z K
zld e rilile r d e bizi b ile b ile y a n lty o rla r gibi g e lm iti. B ili, b u a d a m n
b i r y e r b e r o o l d u u n u , s a n r l a n d r c k a k t s il e p e y o t e y e d e g i n d e
rin b ilg isi o l d u u n u s y le m i ti. Y e r b e r o d i y e tb b i o tla r t o p la y p s a ta n
k im s e le r e d e n irm i . B ili, b e n im b u a d a m la ta n m a m n o k y ararl o la
ca k a n s n d a y d . B e n , g n e y b a td a , o y re K zld e rilile rin c e k u lla n
lan tb b i b itk ile rd e n r n e k le r v e b u b itk ile r z e r in d e bilgi to p la rk e n ,
Bili d e b a n a k l a v u z l u k y a p y o r d u .
B ili, k a lk a r a k a d a m s e la m la d . B u K zld erili o rta b o y lu biriy d i.
B e y a z , k sa salar k u la k la rn h a fif rt y o r; b y le c e b a n n y u v a r la k
l d a h a d a o r t a y a k y o r d u . Y a z y z n d e k i d e r in k r k l k la r o n u
o k yal g ste riy o rsa d a g v d e s i g l v e d ip d iriy d i. B ir an o n a b a k
tm . D e v in im le r i, yal b ir a d a m d a n b e k le n m e y e n b ir e v ik lik te y d i.
B ili, b en i y a n la rn a ard.
yi b ir a d a m , d e d i, a m a o n u n l a a n la a m y o r u z . s p a n y o lc a s
acayip; k u llan d d e y im le r dal az m n e !
Y a l a d a m B i l i e b a k p g l m s e d i . B i l d i i s p a n y o l c a b i r k a s z
c g e m e y e n B ili, o d i l d e a n l a m s z b i r iki l a f etti. A r d n d a n d a , a n
lay p a n la m a d m g r m e k iin y z m e b akt. N e var, d e d ik le r in d e n
h i b ir e y k a r a m a m tm . B ili, a re s iz , g ld v e o ra d a n u za k la t.
Y al a d a m b a n a b a k a r a k g l m e y e b a la d . B e n d e , a r k a d a m n k im i
k e z s p a n y o lc a b ilm e d i in i u n u tu v e rd i in i s y le d im .
B izi tan trm a y d a u n u ttu a n la la n , d iy e re k a d m s y le d im .
B e n im ad m d a Ju an M atus. E m rin iz d e y im .
T o k alatk . B ir s re se ssiz d u rd u k . S essizli i b o z a ra k , o n a , in c e
l e m e k o n u m u a n la ttm . B itk ile re , z e llik le p e y o te y e d e g i n h e r t rl
bilg i a r a m a k ta o l d u u m u b elirttim . B o y u n a k o n u u y o r , b ir t rl d u r a
m y o rd u m . K o n u y u h i b ilm e d i im h ald e, b ir p ey o te u zm an o ld u u
m u s y l y o rd u m . N e denli o k b ild i im i s y le rse m , b e n im le k o n u
m a y o denli o k ister d iy e d n y o rd u m . A m a bir e y s y le d i i y o k
tu. S a b r l a d i n l i y o r d u . B i r a r a b a n e i p b e n i s z d . G z l e r i , s a n k i i
le rin d e n k a n b ir k la p a rla m a k ta y d . B a m ev ird im . S k lm tm .
O an, s a m a la d m a k m o ld u u n u k esin lik le b iliy o rd u m .
S o n u n d a , g zlerin i b e n d e n ay rara k , Bi g n e v im e g e ls e n e , d e
d i. O l a ki o r d a d a h a ra h a t k o n u u r u z .
SUNU
N e d i y e c e i m i a r m tm . T e d i r g i n d i m . B i r s r e s o n r a , B ili i e
riy e gird i. T e d irg in li im i s e z m i o l a c a k ki, b ir e y d e m e d e n y a n m z a
iliti. U z u n s r e y l e d u t y e m i b l b l l e r g ib i o t u r u t u k . S o n r a , y al
a d a m k alk t. O t o b s g e lm iti. H o a k a l n d e y i p ay rld.
B ili, yi g i t m e d i a n la la n , di m i ? d i y e so r d u .
E v e t.
B itk ilerd en s z atn m ?
A tm , a m a u v a lla d m .
E k sa n trik o ld u u n u s y le m i tim san. B u rd a k i K z ld e rilile r onu
tan rla r; a m a k i m s e a z n a a lm a z a d m . o k g a rip , di m i ?
A m a e v in e a rd b e n i.
A ssittir! D a lg a g e m i e n le. E v in e g itse n n e k a r y a n i? B iey
a n la ta c a n m sa n rs n ? O n a ne s o ra rs a n sor, e n e s in i a m a z . S e n y
le a p p k a lr s n g e n e .
B ili, d a h a n c e le ri d e o n u n g ib i p e y o k e y b iliy o r g ib i h a v a a tan
k i m s e l e r r a s t l a m o l d u u n u i n a n d r c b i r b i i m d e s y l y o r d u . B i l l e
g r e , in s a n n b u k i m s e l e r l e v a k it h a r c a m a s n a d e m e z m i ; n k nasl
o lsa ayn b ilgileri v e r e b ile c e k a l a k g n ll b a k a k im s e le r e r g e
k arm . B y le eski k afal m o lo z la rla u ra a c a k sabr da, z a m a n da
y o k m u . B e lk i d e b u a d a m n b itk ile re d e g in bilgisi b iz im k i k a d a rm
d a k en d isin i bir u z m a n gibi g s te rm e y e a b a ly o rm u .
B ili k o n u m a s n s r d r y o r d u . N e v a r, o n u d i n l e m i y o r d u m . K a
fa m o y a l K z l d e r i li y e ta k m t m . B e n i m k u r u sk a tt m b ilm iti.
G zlerin i a n m s y o r d u m . K e n d i k la ry la p a rla y a n gzlerini!
B irk a ay so n ra , tb b i b itk ileri in c e le y e n b ir in s a n b ilim ren cisi
o l m a k ta n te, a k l a n m a s z o r b ir m e r a k ta y a n b ir k ii o la r a k , o n u
g r m e k iin g e n e g e ld im . B a n a b a k la rn , d a h a n c e le ri b e n z e rin i
g r m e d i im b ir o la y o la r a k n ite le n d iriy o r d u m . B u b a k ta n e le r vard,
b i l m e y i y l e i s t i y o r d u m ki! N e r d e y s e b i r s a p l a n t y a d n e c e k t i b u i s
te im . D n p tan y o r, d n d k e d a h a d a o la a n s t b u lu y o r
d u m b u b a k la r.
D o n J u a n l a a r k a d a o l d u k . B i r y l k a d a r e v i n e b i r o k k e z g i t t i m .
D av ran lar b a n a e rin v eriy o rd u : N k te le ri en festi. A m a b t n b u n
lard an d a h a st n o lan y an , e d im le rin d e k i d in g in u y u m lu lu k tu ; d
n d k e beni d a h a d a artan o u y u m lu lu u . O n u n y a n n d a y k e n a
10
BR BAKA G ER EK LK
las b ir k v a n d u y u y o r , a m a b u d u y g u y u y a b a n c b ir te d irg in lik le

b i r l i k t e a l g l y o r d u m . B i r l i k t e l i i m i z , k e n d i d a v r a n b i i m l e r i m i sil
batan , k k l b ir d e e rle n d irm e d e n g e irm e y e itm iti b eni. Y e ti m e m ,
h e r h a ld e h e rk e s gibi, insan asld a za y f v e a re s iz o lm a y k a b u lle n m e m e s iy d i; v e s rf o n u n la b irlik te o lm a m , o n u n d a v ra n b i im iy le b e
n im k i ara sn d a k i a y rm ap ak o rta y a k a rv e riy o rd u . O sralard a b a
n a s y le d ik le ri a ra s n d a e n etkiley ici olan , y a ra d lla rm z a rasn d ak i
a y r m la ilgili o la n y d . O n a y a p t m b i r z iy a r e tte n n c e , y a a m m m
a k n d a n v e b e n i e z e n b irk a kiisel e k i m e d e n t r , b y k bir
z n t y e k a p l m b i r d u r u m d a y d m . D o n J u a n n e v i n e v a r d m d a ,
k a ra m sa r v e sin irliy d im .
B i l g i y e o la n i l g im d e n s z a lm t; a m a h e r z a m a n o ld u u gibi,
ik im iz d e b a k a y a n la ra ek iy o rd u k . B e n , d e n e y im i a a n k u ra m sa l b il
giyi a m a ly o r d u m ; o ise d o la y s z d n y a b ilg isin i a n la tm a k istiy o rd u .
S eni saran bu d n y a y a d e g in n e biliyorsun b a k a lm ? diye so r
du.
B ir o k b ild i im ey v ar h e rh a ld e yant v erd im .
D e m e m u ki, se n i s a ra n b u d n y a y d u y u m s a d n o l u y o r m u
h i?
E , e lim d e n g e ld i in c e b u d n y a y d u y u m s u y o r u m ite.
Y e tm e z bu. H e r eyi d u y m a n g erek . Y oksa b ir an lam k a lm a z
d n y an n .
H e m e n , tarifini b il m e k iin o r b a y i m e k g e re k m e z ... gibi b a s
m a k a l p b i r s z le t a r t m a y s r d r d m . E le k tr i i r e n m e k i in ille d e
elek trik o k u m u g e irm e k gerekir, falan d iy e u zaty o rd u m .
S a m a l a d n n f a r k n d a m s n ? d iy e s z m k esti. K a n m c a ,
s a n a bi y a ra r o l m a s a d a s a v la rn a y a p p k a ly o r s u n . K e n d i e s e n li in
p a h a sn a d a olsa, d e i m e k iste m iy o rsu n .
N e d ed i in i a n la m a d m k i!
B t n l n e k a v u a m a m o ld u u n g ere in i d ile g e tirm e y e a
ly o ru m . K a f a n iy ice k a rk s e n in .
B u s z n d e n h o la n m a m tm . D a rlm tm . B e n im
e d im le rim ,
b en im k iili im zerin e yarg k e s m e y e hak k y o k herh ald e diy e g e i

riy o rd u m .
o k so ru n u n var, b a n b e la d a . dedi. N e d e n ?
SUNU
11
H r n la a ra k , B e n de bir in sa n m , D o n J u a n , d e d im .
B a b a m d a b u gibi d u r u m la r d a b u s z leri s y le rd i. N e v a k it b e n de
b ir in sa n m d ese, rt l c e z a y f o ld u u n u a re s iz o ld u u n u an la tm
o lu rd u ; o n u n b u s z d e b e n im k i g ibi s o n k e r te b ir u m u ts u z lu k d u y g u
su y la dolu olu rd u .
D o n J u a n , ilk k a r la t m z g n y a p t g ib i, b e n i b ir s z d .
A k ln fikrin k e n d in d e , d iy e re k g l m s e d i. B y le c e k en d in i
iy ic e y o r m u o lu y o rsu n . B u y o r g u n lu k da, e v r e n d e k i d n y a y g r m e
ne e n g e l o lu r; v e se n i, s a v l a n n a s a r l m a y a itiy o r. te b u y z d e n o k
s o r u n v a r b a n d a . B e n d e b ir in s a n m , c a n m . N e v a r ki, b e n i m v e r d i
im a n la m se n in d e d i in b iim d e d e il.
Ya ne b iim d e?
S o ru n la rm y e n d im b en . N e y a z k ki y a a m o k ksa! B t n o
iste d i im e y le ri k u c a k l a m a k iin z a m a n y o k . A m a b u n u g e e lim . N e
yazk k i!
A nlatm ndaki
h a v a b en i e k m i ti. U m u ts u z lu k y a d a a c n m a
yo k tu onda.
1 9 6 1 d e , i l k k e z k a r l a m a m z d a n b i r y l s o n r a , d o n J u a n b a n a
tb b i b itk ile re d e g i n k i m i g izle ri o l d u u n u a k la m t. B i r b r u j o o l
d u u n u s y l e m i t i . s p a n y o l c a b i r s z c k o l a n b r u j o y u , T r k e d e b
y c , sa a ltc , iyiletirici o la ra k ta n m la y a b iliriz . O g n d e n s o n r a a r a
m z d a k i ilik i d e i ti; b e n o n u n m e z i o l d u m v e iz l e y e n d r t yl b o
y u n c a d o n J u a n b a n a b y c l n g iz le rin i r e t m e y e alt. B u
m e z l i i m i n y k s n D o n J u a n m r e t i le r i : Y a q u i K z l d e r i l i l e r i n i n
B ilg i Y n te m i a d l k i t a b m d a y a z m t m .
G r m e le rim iz i sp a n y o lc a d ilinde y a p y o rd u k . D o n Ju a n bu d i
li o k i y i b i l d i i n d e n , k e n d i i n a n l a r d i z g e s i n i n a p r a k a n l a m l a r n
b a n a a y r n tl o l a r a k a k l a y a b iliy o r d u . B u k a r m a k v e iyi d i z g e l e n m i b i l g i d e r l e m i n e b y c l k , d o n J u a n a d a b y c d e m e m i n n e d e
ni, b u n la r n , g n d e l i k k o n u m a l a r m z s r a s n d a k e n d i s in i n k u l l a n d
u la m la r (k a te g o ri) o lm asd r. D a h a arb al g r m e le r im iz b a la m n
d a y s a , d o n J u a n b y c l k ulam n bilgi a d a m y a d a b ile n k i i te
rim leriy le y a p y o rd u .
D o n J u a n , b i l g i s i n r e t m e k v e d o r u l a m a k a m a c y l a iyi b i l i n e n
ti s a n r l a n d r c b i t k i y i k u l l a n m a k t a y d : P e y o t e , L o p h o p h o r a w i l l i a m -
12
BR B A K A G ER EK LK
sii; j i m s o n o t u , D a t r a in o x ia ; b i r d e P s y l o c e k e c i n s i n d e n b i r t r m a n
tar . B u s a n r d a n d r c d a r a y r a y r z a m a n l a r d a i m e k y a d a y u t m a k , d o n
J u a n n m e z i o l a r a k b e n d e , k i m i y a b a n s a l g l a m a b o z u k l u k l a r y a
da bilin d e i ik li in e yol a y o rd u . O la a n d g e r e k lik d u ru m la r
d iy o rd u m bunlara. G e r e k lik s z c n k u lla n m a m n n ed en i udur:
D o n J u a n n i n a n l a r d i z g e s i n d e b u b i t k i d e n h e r h a n g i b i r i n i n a l n
m a s y la o r ta y a k a n b ilin lilik d u r u m la r a s ln d a sa n r d e ille rd ir; y e
rine, g n d e lik y a a m g e r e k li in in , a l lm n d n d a d a o lsa , s o m u t
g r n m le rid ir. D o n J u a n bu o la a n d g e r e k lik d u ru m la rn sa n k i
g e r e k m ile r d iy e deil d e, g e r e in k e n d is i o la ra k g r y o rd u .
B u bitkileri sa n rla n d rc o la r a k s n f la n d rm a k v e n e d e n o ld u k
lar d u r u m la r o l a a n d g e r e k l i k d i y e n i t e l e n d i r m e k , b e n i m y a p t
m b ir d z e n le m e d ir. D o n J u a n b u b itk ile rin b ir in sa n , k iin in d n
d a b u lu n a n kim i e tk e n y a d a G le r e g t re n a ra la r o ld u k larn ; y a
rattk lar d u r u m la r n d a b ir b y c n n b u g le r e e g e m e n o la b ilm e s i
iin o g le r le y a p m a k z o r u n d a o l d u u k a r l a m a l a r o ld u u n u s y
lyordu.
P e y o te y e M e sc a lito d iyor, o n u n y a rd m se v e r b ir re tm e n ve
in sa n la rn k o r u y u c u s u o ld u u n u b e lirtiy o rd u . M e sc a lito , d o ru y a
a m b i i m i Yi r e t i r m i . P e y o t e g e n e l l i k l e , b y c l e r i n m i t o t e s d e
dikleri to p la n tla rd a y e n iy o r d u .
B u to p la n tla ra k atlan lar zellikle,
do ru y a a m b i im in i b u lm a y a m alarlard .
D o n Juan, jim so n otuyla m an tarlarn baka b ak a gler o ld u u
n u s y le rd i. O n a g r e b u g l e r b i r e r d o s t tu, v e o n la r y n e t m e k o l a
syd; n ite k im , b y c le r g le rin i b u d o s tla r d a n y a r a r la n a ra k e ld e
e d e r l e r d i . k i s i a r a s n d a n d o n J u a n n t u t t u u , m a n t a r l a r d . M a n t a r l a r
daki g c n , k e n d i kiisel d o stu o ld u u n u s y l y o r v e b u n a d u m a n
ya d a d u m a n c k diyordu.
M a n ta rla r , i ile b ilir d u r u m a g e t i r m e k iin d o n J u a n n c e o n lar
k k b ir su k a b a n n iin d e to z a rn c a y a k a d a r k u ru m a y a b rak y o rd u .
S u k a b a m n a z n t k a y p b i r yl b e k l e t i y o r v e in c e m a n t a r to z u n u b e
b a k a bitki k u r u s u y la k a r tra ra k p ip o y l a iilen b ir t tt r m h a r m a n
elde ed iy o rd u .
B ir b ilgi a d a m o l m a k i in b u d o s t l a b ir o k k e z k a r l a m a k g e
re k iy o rd u ; o n u n la iy ice ta n m a k k o u lu v ard. B u n k o u la g re in sa
nn, sa n rla n d rc h a r m a n sk sk t tt rm e s i g e re k iy o rd u . T tt r m e
SUNU
13
sreci, h a rm a n n ierd i i k lle n m e y e n in ce m a n ta r to z u y la b r be

bitki k a r m n n ie e k ilm e s in d e n o lu u y o r d u . D o n J u a n b u m a n ta r
larn in sa n n se z g is e l y e tis in d e y aratt d e r in etk ileri, d o stu n , in sa n n
g v d esin i y o k e tm e s i o larak tan m ly o rd u .
D o n J u a n n r e t i m
y n te m i, m e z in in o la a n st b ir ab a
g ste rm esin i n g r y o rd u . G e r e k te n d e isten e n k a tlm a ve b a la n m a

kertesi y le s in e a rd ki, 1965 y lnn s o n u n d a m e z lik te n ay rlm a k
z o ru n d a k a ld m . O z a m a n d a n beri g e e n b e y ld an so n ra g en e b a k n
c a , b u n u y l e s y l e y e b i l i r i m : Y a n i , d o n J u a n n r e t i l e r i n i n , d n y a
g r Y n e k i n c e l i b i r b i i m d e s a r s m a y a b a l a d z a m a n , m e z l i k
ten a y rld m . H e p im iz d e v a r o la n o g n d e lik y a a m n g e e k li in i v a r
sa y m a k e sin d u y g u s u n u y itirm e y e b a la m tm .
e k il i i m s r a s n d a b u k a r a r m n k e s in o l d u u n a ; d o n J u a n artk
h i g r m e k i s t e m e d i i m e in a n y o r d u m . N e v a r ki, 1 9 6 8 y ln n N isa n
a y n d a k ita b m n n b a s k la rn d a n biri b a n a v e rild i in d e , b u n u o n a
g ste rm ek tu tk u su n a kapldm .
O n a g ittim . U s t a - m e z b a m z akl e r m e z b ir b i i m d e y e n id e n
k u ru lu v e rd i. te o z a m a n m e z li im in ikinci d n e m in e g irm i ol
d u m ; h e m d e ilk in e h i b e n z e m e z b ir b i im d e . A rtk e s k id e n o ld u u g i
b i , k o r k u l a r m p e k y e i n o l m u y o r d u . D o n J u a n n r e t i l e r i n i n g e n e l
hav as o k d a h a y u m u a m t. H e r frsatta g l y o r, beni de g ld r
y o rd u d o n Ju a n . G e n e l o la ra k , a rb all , b ile istey e en a z a in d irg e
m e y e a l r g r n y o r d u . B u ik in ci d n e m i n e n c a n alc n o k ta la r n
d a ii s o y t a r l a d k y o r , b e n i m i i n o k s k n t l o l a b i l e c e k d e n e y i m
le rin s te s in d e n g e l i v e r m e m e y a r d m c o lu y o r d u . B a n a retti i b ilg i
n in a r p c l n a v e y a b a n s l n a k a t l a n a b i l m e k iin n e m s e m e y e n ve
y u m u a k b al
' tu tu m a g e re k o ld u u n u sa v ly o rd u .
B ir g n , b e yl n c e k i a y r l m d a n s z a ln ca, K o r k u p k a m a
n n n ed e n i, k e n d in i y le a m a n a m a n n e m s e m e n d ir, d em iti. nsann
k e n d is in i n e m s e m e s i , o n u a rlatrr, b e c e r ik s iz k lar; k ii k e n d in i
b e e n m i in biri o l u r k ar. B ilg i a d a m o l a b i l m e k iin , k i in in h a f if o l
m a s , akc o lm a s g e re k tir.
Don
Juan,
m ezli im in
bu
ikinci d n e m in d e
b a n a zellikle
g r m e y i r e t m e k i s t i y o r d u . B e s b e l l i , o n u n b i l g i d i z g e s i n d e ik i a y r
s e z g i s e l y a k l a m o l a r a k , g r m e il e b a k m a a r a s n d a a n l a m b i l i m s e l
b ir a y rm y a p m a k o la sy d . B a k m a , d n y a y o la a n b i im d e , a h a -
BR BAKA G ER EK LK
14
g e l d i i m i z g ib i s e z m e a n l a m n a geliy o r;, g r m e ise, b ir b ilg i a d a m

n n d n y a d a k i e y le rin z n s e z e b ilm e s i iin g e re k li o la n o k k a r
m a k b ir s re c i b elirtiy o rd u .
r e n i m s r e c in in b u a rtc k e r te d e k i k a r m a k l n k o l a y c a
o k u n u r b ir d u r u m d a s u n a b ilm e k a m a c y la tu ttu u m in c e le m e n o tla rn
y en id en d z e n le y e re k uzun soru ve y an t bl m lerin i zetlem i b u lu
n u y o r u m . K s a l t a r a k v e r d i i m a n l a t m n , d o n J u a n n r e t i l e r i n i n a n
la m n d a n h e rh a n g i bir ey y itirm e s in e n e d e n o lm a y a c a in a n c n d a
y m . n c e le m e n o tla n m a ak clk v e r m e k a m a c y la y a p t m d z e n le
m e so n u c u n d a , n o tlarm n , s y le ilerd e o lm a s g e re k e n a k cl a k a
v u t u u n u v e iste d i im e tk iy i v e r e c e in i s a n y o r u m . Y ani, g e r e k te
o la n la n o k u y u c u y a en d o la y s z b i im d e , b ir r p o rta j gibi ile tm e k iste
d i m . A y r a y r v e r d i i m h e r k s m , d o n J u a n l a y a p t m b i r o t u r u m u
g ste rm e k te d ir. G e n e llik le , o tu r u m la r m z n h e r birin i b e k le n m e d ik b ir
b i im d e n o k talard . B u b a k m d a n , h e r k sm n so n u n d a k i arp clk , b e
n i m y a z n s a l b i r o y u n u m d e i l d i r ; b u n l a r , d o n J u a n a z g k o n u m a
b i im in in r nleridir. D e rsle rin arp c n ite lik v e n e m in i b e lle im e
iy ic e s o k m a m a y a ra m tr bu an m sa tc ipular.
N e v a r k i, r p o rta jm n in a n d rc o la b ilm e s i iin k im i a k l a m a
lara g e r e k s in im o lacak tr. A k lk s a la m a k iin k im i ak n ite li in d e
ki k a v ra m la r y a d a v u rg u la n m a sn d a y a ra r g rd m kim i ak b irim
lerin i a y d n la tm a k g e re k m e k te d ir. V u r g u la m a y y e le d ik le r im in , t o p
lu m sa l b ilim le re o la n ilg im e k o u t o la ra k o rta y a k m a la r doaldr.
D e i ik b ek len tileri o la n d e i ik a m a l b ir b a k a k iin in , b e n im y e
le d ik le rim d e n b s b t n b a k a k a v ra m la r se m i o lm as p e k l d
nlebilir.
m e z li im in ik inci d n e m in d e , d o n J u a n , t tt r m h a r m a n n
k u lla n m a n n g r m e iin z o r u n lu ilk k o u l o ld u u n u k e s in lik le b e lirt
m iti. O y z d e n , sk sk k u lla n m m d r b u n u .
D o n J u a n , B u f a n i d n y a y b i k p l n a d a o l s a g r e b i l m e k i i n
g e r e k s in d i in h z y a ln z ve y a ln z b u d u m a n v e r e b ilir d e rd i h ep .
D o n Ju a n , sa n rlan d rc h a r m a n n y a rd m y la b e n d e b ir d izi o la
a n d g e r e k lik d u ru m la r y aratm t. B u t r d u ru m la rn b a lc a z e l
l i i , b i r u y g u l a n a m a z l k d u r u m u y d u k i b u d a d o n J u a n n y a p m a k t a
o ld u u e y e u y m a k ta y d . B u d e i ik b ilin lilik d u r u m la rn d a s e z in le
d i im eyler, d n y a y o la a n b i im d e a lg la m a y o lu y la an la tla b ile c e k
SUNU
15
v e k a v r a n la b ile c e k e y le r d e ild i. Y ani, b u u y g u la n a m a z lk d u r u m u ,

b e n im d n y a y a b ak b i im im i b ra k m a m g e re k tiriy o rd u .
D o n Ju a n , o la an d g e r e k lik d u ru m la rn n b u u y g u la n a m a z lk
z e lli in d e n , b ir d izi n c e d e n d n l m y e n i a n l a m b i r im l e r i ni
s u n m a k t a , y a r a r l a n y o r d u . A n l a m b i r i m l e r i , d o n J u a n n b a n a r e t m e
y e a b a la d b ilg iy e ilikin b t n o te k te k e le r d e n o lu u y o rd u .
B u n lar a n la m b irim le ri d iy e a d la n d r m a m n n e d e n i, o n larn d u y u sa l
v erilerin tem el k m e si o lm a la rd r ki d a h a k a rm a k an lam lar, bu n larn
y o ru m la r zerin e kurulur. B u b irim le re b ir rn e k o la ra k sa n rlan d rc
h a r m a n n fiz y o lo jik e tk ile rin in a n la lm a b i im in i g ste reb iliriz . N e
d e n o l d u u d u y g u s u z l u k v e d e v i m s e l d e n e t i m y i t i k l i i , d o n J u a n n
d iz g e s in d e d u m a n n y a p t b ir e d i m o la r a k y o r u m la n r ; ki b u d u r u m
d a dost, u y g u la y c n n g v d e s in i y o k e tm i tir .
A n l a m b irim le ri b elirli b ir b i i m d e k m e le n d ir ir le r . Ve o r ta y a
kan h er k m ey i, ak la u y g u n b ir y o ru m diye ad landryorum . K u k u
suz, b y c le rin re n m e si g e re k e n , b y c l e d e g in sa y sz ak la
u y g u n y o r u m vard r. G n d e l i k y a a m m z d a b u k o n u y la ilgili s a y sz
a k la u y g u n y o r u m l a y z y z e g e l m e k t e y i z . Y aln b ir m e k o la r a k , h e r
g n y z le r c e k e z y a p a d u r d u u m u z p e k d e bilinli s a y la m a y a c a k b ir
y o r u m u g s t e r e y i m : O d a d e d i i m i z y a p . K u k u s u z ki, o d a d e d i i
m iz yap y o d a o la ra k y o ru m la m a y rc n m iiz d ir; b y le c e o d a, akla
u y g u n b ir y o ru m o lm ak tad r, n k b u y o ru m u y a p a rk e n u y a d a bu
b i im d e o n u b ile im in e g iren t m eleri b ilm e k te o ld u u m u z n g
rlr. B i r a k l a u y g u n y o r u m d iz g e s i, b a k a b i r d e y i m l e , b ir u y g u l a y
c n n , e d i m l e r in e d e g i n b t n d u r u m l a r l a ilgili v a r s a y m l a r , k a r m
lar, n b ilile ri, v b . y a p m a k i in g e r e k s i n d i i t m a n l a m b ir im le r in i b il
m e k te o lm a s srecidir.
B u r a d a u y g u l a y c s z c n k e n d i b elirli a k la u y g u n y o r u m
d iz g e s in e d e g in a n la m b irim le rin in t m n y a d a t m n e y a k n bir
b l m n y e te r in c e b ile n b ir k im s e y i b e lir le m e k iin k u lla n y o ru m ,
d o n Ju a n b ir u y g u lay cy d ; y an i, b y c l n n t m a am alarn b i
len b i r b y c y d .
D o n Juan, b ir u ygulayc o larak ak la u y g u n y o ru m dizg esin i b a n a
a k ta rm a y a u ray o rd u . B u d izg ey i a la b ilm e m , bu d u ru m d a , sezgisel
v e rile r y o r u m la m a n n y en i y o lla rn n re n ild i i b ir y e n id e n to p lu m
sa lla m a s re c iy le e a n la m a g e liy o rd u .
16
BR BAKA G ER EKLK
B y c l e z g a n la m b irim le rin i b ecerik li ve u y g u n b ir b i im
de y o ru m la y a b ilm e y e te n e in d e n y o k su n b iriy d im ben, b ir y a b a n

cy d m .
D o n J u a n n g r e v i , d i z g e s i n i b a n a a k t a r m a y a a l a n b i r u y g u l a
y c o la r a k , b a k a h e r k e s l e p a y l a t m b e lli b ir k e s in li i d a tm a k t.
O y s a o k e s i n li k b i z e d n y a y a s a d y ile b a k m a m z n s o n a a m a o l
d u u n u retm itir. D o n Ju a n , sa n rlan d rc bitkileri k u lla n a ra k v e y a
b an c b ir d iz g e y le b e n im
a r a m d a iyi h e s a p l a n m ili k ile r k u r a r a k ,
kendi d n y a g r m n k esin o la m a y a c a , b u n u n y a ln z c a b ir y o ru m
o ld u u n u b a n a g s te rm e y i b aarm tr.
B iz im b y c l k d e d i im iz b u a n la lm a z g r n g , belki d e b in
le rc e y ld a n b e ri A m e r ik a l K z ld e r ilile r iin a rb a l v e s a y g n b ir
u rat. B iz im b ilim u r a m z g ib i... B u n u a n l a m a d a e k ti im iz g
l k , k u k u s u z k o n u n u n i e rd i i y a b a n c a n la m b ir im le r in d e n k a y n a k
lan m ak tad r.
D o n J u a n b ir z a m a n la r b a n a bilg i a d a m la r n n zel e ilim le ri o l
d u u n u s y le m iti. B u n u a k la m a sn isted im . A ld m y an t y le y
di:
rn e in b e n im e ilim im g rm e y e d o ru d u r.
N e a n la m a g eliy o r b u ?
G r m e k , z e v k l i b i r u r a ! B i l g i a d a m a n c a k g r e r e k b i l i r .
N e g ibi e y le r g r y o r s u n ?
H e r e y i.
E , b e n d e h e r eyi g r y o r u m , a m a bilg i a d a m falan d e ilim .
Y ok, se n in g rd n falan y o k .
G r y o ru m ite.
G rm y o rs u n diy o ru m sa n a.
N e d e n b y le d iy o rsu n , D o n J u a n ?
S e n y a ln z c a y z e y d e n g r y o rs u n h e r e y i.
Y an i b t n b ilg i a d a m l a r b a k tk la r h e r e y in iini g r r m ?
Y ok c a n m . D e m e m o d e m e d e il. H e r bilgi a d a m n n k e n d i e i
lim leri v a rd r; b e n i m k i s i d e g r m e k tir . B ilm e k tir. B a k a la r b a k a e y
ler y a p arlar.
N e yap arlar rn e in ?
SUNU
17
r n e i n S a c a te c a ; o d a b ilgi a d a m , a m a e ilim i d a n s e tm e k .
D a n eder. B ilir.
B ilg i a d a m n n e ilim i, b ilm e k iin y ap t b ir e y m i o lu y o r ?
E v et, d o ru s y le d in .
S a c a t e c a n n d a n s y l a b i l m e s i a r a s n d a n e i l i k i o l a b i l i r k i ?
S a c a te c a b t n v a rl y la d an s e d e r d iy e b iliriz .
Yani b e n im gibi m i? D a n s se v m e si y a n i?
B e n im g r d m g ib i d a n s e d i y o r d iy e b iliriz ; s e n in k i gib i d e
il.
S en in g rd n e e de g r r m ?
E v e t, a m a o d a n s d a ed er.
S a c a te c a nasl y a p a r d a n s n ?
B u n u a n l a t m a k zor. B i l m e k i s te y in c e y a p t y a b a n s bi d a n s tr
bu. A m a u k a d a rn s y le d im ki b ile n b ir a d a m n y a a n tsn a n la m a
d k a d an s e tm e k te n y a d a g rm e k te n s z e tm e k o la n a k sz d r.
D ansn y a p a rk e n g rd n m onu se n ?
G r d m . N e var, o n u n d a n s e d i in e h e r b a k a n k im s e , b u n u y a
banc b ir b ilm e y n tem i o ld u u n u a n la y a m a z .
S a c a t e c a y t a n r d m , y a d a e n a z n d a n k i m o l d u u n u b i l i y o r d u m .
B ir y e rd e b irlik te o lm u tu k . B ira s m a rla m tm ona. nce b ir a d a m d ,
ne z a m a n iste se m e v in e u ra y a b ile c e im i s y lem iti. U z u n sre, onu
z iy a re t e tm e y i d n m d u r m u tu m . A m a hi a m a m tm b u k o n u
y u d o n J u a n a.
O n d r t M a y s 1 9 6 2 g n l e d e n s o n r a S a c a t e c a n n e v i n e g i t
tim . D a h a n c e e v i n i n y o l u n u ta rif e tm i o ld u u iin, h i z o r lu k e k
m e m i tim . K e d e b ir ev d i ve drt yan itle ev rilm iti. E v in kaps
k a p aly d . E v in e v re sin i do lan p , e v d e m id ir d iy e ta k m a k isted im . E v
de k im se v ara b en zem iy o rd u .
D o n E lia s d iy e y k se k sesle se slen d im . rk e n ta v u k la r k a
m a y a , g d a k la m a y a b alad la r. K k b ir k p e in ite d o r u g e ld i in i
g r d m . H a v la y a r a k b a n a s a ld ra c a n s a n d m . Y erine, o r a c a k
verdi ve b a n a b a k m a y a b alad . B ir k e z d a h a s e sle n d im , ta v u k la rn
lklar y e n i d e n a le v le n d i.
E v d e n y a l b i r k a d n k t . D o n E l i a s a r m a s n s y l e d i m .
18
BR BAKA G ER EK LK
B u r d a d e il. dedi.
N e rd e b u lab ilirim o n u ?
T a rla y a g itti.
H an g i tarlay a?
B ilm e m . A k a m a d o ru buy u r. S a a t b e te e v d e olu r.
S i z d o n E l i a s n e i m i s i n i z ?
K a d n , E v e t. K ars o lu r u m , d iy e r e k g l m s e d i.
S a c a t e c a y a d e g i n s o r u s o r m a k i s t e d i y s e m d e z r d i l e d i , s p a n -
y o l c a s n n p e k iy i o l m a d n s y l e d i v e e v e g i r d i . B e n d e a r a b a m a a t
layp o ra d a n a y rld m .
A k a m s a a t alt s u l a r n d a g e n e o e v e g ittim . S a c a t e c a , d iy e s e s
le n d im . B u k e z k e n d is i kt e v d e n . S e s a l m a a y g tm a l trd m .
K a h v e r e n g i klfl b u a y g t o m u z u m d a asl b i r f o t o r a f m a k i n a s sa n labilirdi. S a c a te c a b e n i tanm t.
O o , se n m isin ! d iy e re k g ld. Ju a n n a s l?
y id ir. A sl se n n a s ls n , d o n E l i a s ?
Y an t v e r m e d i. S inirli g r n y o rd u . D g r n sa k in d i, a m a
iten ie te d irg in o ld u u n u a n la m tm .
D o n J u a n m g n d e rd i se n i, bi e y m i is tiy o r ?
H ay r, k e n d im g e ld im .
O da neden yahu?
S o r u s u , a rts n iy ic e belli e tm iti.
B ira z k o n u u ru z diye d n m t m , d iy e y an tlad m . E lim d e n
g e ld i in c e sa k in g r n m e y e a ly o rd u m . D o n Ju a n b a n a o k gzel
e y le r anlatt se n in h ak k n d a . B e n d e m e r a k ettim . B irk a so ru so ra y m
d e d im .
S a c a te c a n m d e d u rm a k ta y d . e v ik , srm gibi b ir g v d esi v a r
d . H a k i r e n k t e b ir p a n t o l o n l a g m l e k v a rd z e r in d e . Yar k a p a l g z
le riy le u y k u lu y a d a e s rik b ir h ali v a rd . A z n b ir a z a ra la m t, alt d u
da sa rk y o rd u . D e rin derin s o lu m a k ta o ld u u n u g rd m . H rla m a y a
b e n z e t t i m b u n u . B i r d e n S a c a t e c a n n k a r m o l d u u g e l d i a k l m a .
A m a b u d n c e y i a k l m d a n k o v d u m ; n k d a h a iki d a k i k a n c e e v
d e n k t n d a a y k g r n y o rd u v e b en i h e m e n ta n m t adam :
S o n u n d a , N e s o r u s u s o r m a k is tiy o r s u n ? dedi.
SUNU
19
Sesi y o rg u n d u ; s z c k le r a z n d a n z o rlu k la k a r gibiydi. o k te

dirg in o lm u tu m . Y o rg u n lu u b u la c y m d a b e n i d e b itk in le tirm i
g ibiydi.
B e lli b ir k o n u y o k , d iy e y a n tla d m . A r k a d a a b ir g r m e
y ap arz d em itim . B ir z a m a n la r b en i ev in e a rm tn y a .
E v et a rm tm . A m a im d i d u ru m d e iik .
N e o ldu k i?
J u a n l a k o n u m u y o r m u s u n ?
K o n u u y o ru m .
O z am an b e n d e n ne istiy o rsu n ?
S a n a b i r iki s o r u s o r a y m d e m i t i m d e . . .
J u a n a s o r . A r t k r e t m i y o r m u ?
re tiy o r, a m a o lsu n ; b a n a r e te c e i eyleri b ir d e sa n a s o r a
y m d e d im . S e n in fikrini a la y m d e d im . O z a m a n n e y ap la c a n b ile
b ilird im .
N e g e r e k v a r b u n a ? J u a n a g v e n m i y o r m u s u n ?
G v e n iy o ru m .
O z a m a n ne r e n m e k istiy o rsa n git o n a sor, s y le sin s a n a .
S y l e m e s i n e s y l y o r d a . . . A m a s e n d e d o n J u a n n b a n a r e t
ti i e y l e r l e i l g i l i d n c e l e r i n i s y l e r s e n , b e l k i d a h a i y i a n l a r m .
Ju a n h e r eyi an latr sana. B u n u a n c a o yapar. A n la m y o r m u
sun?
E v e t, a m a s e n in gibi k im s e le r le d e k o n u m a k is te d im , d o n E lias.
B i l g i a d a m b u l m a k y l e k o l a y i d e i l .
J u a n bilgi a d a m ite.
B iliy o ru m .
O z a m a n ne d iy e b en le k o n u u y o rs u n ?
A rk ad alk ederiz diye d n m t m .
Y ok e f e n d im , b u k e z b a k a t rl bi hal v a r s e n d e .
A k lm d a n g e e n le ri a k la m a y a altm , a m a tu ta rsz a g e v e le
m e k te n b a k a bir ey y a p a m y o rd u m . S a c a te c a bir ey d e m iy o r d u . B e
ni d ik k a t l e d i n l e r g ib iy d i. G z l e r i n i g e n e k s m t, b e n i s z m e k t e y d i
h erh ald e. B a n belli b e lirsiz e iy o r d u . S o n r a g z le rin i at. te le re
b a k a r c a s n a g z le r in i b a n a d o r u e v r ik tuttu . S a a y a n n u c u y l a sa
20
BR BAKA GEREKLK
t o p u u n u n g e r is in d e y e re v u r m a k ta y d . R a h a tt. H a f if k v rm t b a
c a k l a r n . K o l l a r g e v e k e iki y a n n a s a r k k d u r u y o r d u . S o n r a s a k o
lu n u k a ld rd ; elle rin i at, e lle rin in a y alar y e re d ik tu tu lu y d u . P a r m a k
larn g e r m e k t e v e b a n a d o r u u z a tm a k ta y d . E lle rin i b ir k a k e z silk e r
g i b i t i t r e y e r e k y z m n n n e k a l d r d . B i r s r e o r d a t u t t u v e b i r iki
s z c k s y le d i. S e sin in o k n et o lm a s n a k a rn s z c k le rin i a n la y a
m adm .
B ira z s o n r a ellerini g e n e a a y a sarktt ve d e v in m e d e n durdu.
Y a b a n c b ir d u r u u v ard . A y a k ta d u ru y o r, k e n d is in i, sol a y a k p a r m a k
larn n k k s t n d e d e n g e liy o r d u . S a a y a n , sol a y a k to p u u n u n
a r k a s n d a a p r a z tu tu y o r; s a a y a n n u c u y la ta rtm l b ir b i im d e h a
fif h a f if v u r u y o rd u .
N e d e n s iz b ir k o r k u y a k a p ld m ; b ir t r ted irg in lik ... D n c e le r i
m i to p a rla y a m y o rd u m . S am a sapan d n c eler s k n ed iy o rd u ak l
m a . O l u p b i t m e k t e o l a n d u r u m l a h i b i r ilin tisi b u l u n m a y a n d n c e
ler... T e d i r g i n l i i m i f a r k e d i p , d n c e l e r i m i i i n d e b u l u n d u u m d u r u
m a e v i r m e y e a l tm ; a m a b u n u b ir t rl b a a r a m a d m . S a n k i b ir g
b e n i, d n c e l e r i m i t o p a r l a m a k t a n , d u r u m l a ilgili e y l e r d n m e k t e n
alk o y m ak tay d .
S a c a te c a b ir e y d e m e d e n d u ru y o rd u . A rtk ne y a p a c a m n e d i
y e c e im i b ilm iy o rd u m . D n v e rd im ve o ra d a n a y rld m .
D a h a s o n r a l a r d o n J u a n a S a c a t e c a y l a k a r l a m a m a n l a t v e r
d im . D o n J u a n k a h k a h a y b a strd .
N e o ld u o rd a g e r e k te n ? diye so rd u m .
S acateca dans etm i! dedi don Juan. Seni g rm , sonra da
d ans e tm i.
N e y ap t b a n a o rd a? S e rse m ta v u a d n m t m bir a ra .
S e n i b e e n m e m i o l a c a k ki y z n e b i r l a f f r l a t m , s u s t u r m u
se n i.
a k n l m g iz le y e m e d im , N asl o lu r y le e y ? d iy e b a rd m .
o k ko lay , iste n c iy le s u s tu rm u se n i.
N e ded in , ne d e d in ?
sten ciy le su stu rm u se n i.
Y eterli b ir a k la m a d e ild i bu. A n la ttk la r o k s a m a g e liy o r d u
bana. B ira z d a h a d e e y im d e d iy se m de, a n la y a b ile c e im b ir a k la m a
SUNU
21
y ap am ad .
K u k u su z , bu olay y a d a bu y a b a n c a k la u y g u n y o ru m d iz g e s in
d ek i h e rh a n g i b ir olay, y a ln z c a o d iz g e y e z g a n la m b irim leri a s n
d a n a k la n a b ilir v e a n lala b ilir. B u b a k m d a n b u y a p t r p o rta jd r ve
b ir r p o rtaj gibi o k u n m a ld r. n c e le d i im b u d iz g e y i a n la y a b ilm i d e
ilim ; o n e d e n l e g r d k l e r i m i y a z m a k t a n te b i r s a v ileri s r m e m y a
n ltc v e y e r s iz olur. O n e d e n l e g r n g b i li m s c l y n t e m i s e tim v e b
y c l , sait, b a n a s u n u la n b ir g r n g o la r a k e le a ld m . S e z d im ve
s e z d ik le rim i y a z d m ; y a z a r k e n d e a h k m k e s m e m e y e d ik k a t ettim .
BOLUM BR
*
Grm enin nkoullar
i4
.1
2 N isa n 1968
D on Ju an bir an yzm e bakt, onu son ziyaretim den bu yana
iki y ldan fazla bir sre gem i o lm asn a karn beni g rd
ne am grnm yordu. E lini om uzum a koydu v e sev e
cen ce glerek beni deim i bulduunu, im anlam , h m
b llam old u um u syledi.
K itab m n bir kopyasn getirm itim ona. G iri falan y ap
m adan, k itab antam dan karp don J u a n a uzattm .
S en in le ilgili bu kitap, don Ju an , dedim .
K itab ald ve iskam bil kd gibi sayfalarn yle bir
kartrd. K itabn boyutlarn, kabndaki yeil rengi b e e n d i
ini syledi. E linin ayasn kitaba bastrp birka kez evirdi
ve kitab b an a uzatt. B yk bir vn duygusu sarm t beni.
26
BR BAKA GEREKLK
S ende kalsn, don Ju a n , dedim .
S essiz sessiz glerek ban sallad.
K alm asn daha iy i, diyerek tm yzne yaylan b ir g

l m sem ey le, M e k sik a da kd n e ite kullanrz, b ilirsin ,
diye ekledi.
G ldm . ok gzel buldum onun bu gizli alayn.
O rta M e k sik a nn d a lk b ir b lg esin d ek i k k b ir k a
sab an n p ark n d a bir sray a otu rm u tu k . O nu ziy aret etm ek
isted i im i k en d isin e b ild ireb ilm e k iin h ib ir yol yoktu. G e
ne de onu b u laca m d a n em indim . Ye buldum da. O k a s a b a
da b iraz o y alan m tm ki; o k g em eden don Ju an d a d an
inm i ve b ir ark ad an n tezg h n d a g r rk en onu b u lm u
tum .
D on Juan, pek zerinde durm akszn, benim onu Sonor a ya g t rm ek iin tam zam annda geldiim i syledi. S onra
d a konuu o lduu M azatec K zlderilisi olan b ir arkadan
bek lem ek iin parka gittik.
D on Juan, pek zerinde durm akszn, benim onu Sonor a ya g t rm ek iin tam zam annda geldiim i syledi. S onra
da konuu o lduu M azatec K zlderilisi olan b ir arkadan
b ek lem ek iin p ark a gittik.
saat k ad a r beklem itik. undan bundan sz etm ek tey
dik. G nn b itim ine doru, arkada gelm eden nce, don Jua n a birka gn nce tank olduum kim i olaylar anlattm .
O nu ziy arete gelirken yolda, kente varm aya az kala, a ra
bam b ozulm utu. B en de, arabam onarlana dek kentte gn
g eirm ek zo ru n d a kalm tm . A rabam n onarld atlyenin
k arsn d a b ir m otel vard; ne var ki, kentlerin d m ah allele
rin d e hep sknt b asa r beni. O nedenle kentin m erkezindeki
sekiz k atl tu ristik b ir otelde kalm tm .
A sansrc, otelde bir restoran bulunduunu syleyince,
gittim . M asalarn bir b lm n k ald rm a dizm iler. K ebanda, ada gr n l tula kem erler altnda ok alm l bir
d zeni vard restorann. B irka bo m asa iliti gzm e. A m a
d ard a h av a serindi. O yzden, havasz da olsa, ierde o tu r
GRMENN NKOULLARI
27
m ay yeledim . eri girer girm ez, ayakkab boyacs birka

olann, resto ran n nndeki kald rm n k y sn d a oturm akta
olduunu grdm . D ardaki m asalardan birine otursaydm ,
kukusuz, b am a eceklerdi.
O turduum y erd ek i p en cered en ocuklar izleyebiliyor
dum . K ald rm d ak i m asalard an birine iki delikanl oturdu;
ayakkablarn b o y am ak isteyen o lan lar hem en evrelerini
sarverdi. D elik an llar b o yatm ak istem eyince, boyac o lan
larn, stelem ed en , d np k ald rm n ky sn a oturm alar
epey artm t beni. A z sonra, g isilerinden iadam o ld u k la
rn kardm k ii kalkp gittiler. B oyac olanlar, onlarn
kalktklar m asay a k o u p artklar yem eye koyuldular. B irka
saniye iinde tab ak lard ak in i silip sprdler. br m asalardakiler g ider g itm ez ko u u p onlarn artklarn da gvdeye
indiriyorlard.
Bu o cu k larn o ld u k a dzenli b ir biim de davrandklar
gzm den k am ad; m asay a su dklse, hem en boyac b ez le
riyle siliv eriy o rlard. A rtklar de erlen d irm ed ek i dzenleri
de d ik katim i ekm iti. Su bard ak larn d a k alan buzlar, ay
fincan larn d ak i lim on d ilim lerini, k sacas h er eyi yiyorlard.
O telde k ald m sre boyunca, bu boyac o lan larla re s
toran yneticileri arasn d a b ir anlam a olduunu bulguladm .
B oyaclarn, o ralard a k im sey i tedirgin etm em eleri ve b ir ey
ler krp d k m em eleri kouluyla, dolanm alarna, m teriler
den para k az an m alarn a ve artklar yem elerine izin v e riliy o r
du. Yalar b eten on ikiye deien on bir boyac ocuk say
dm . E n b y k o lann, aralarna alm adklarn, ken d ilerin d en
uzak tuttu k larn g ryordum . B ile bile odu da sryorlar,
bir azdan S en b y d n , gtn kllanm , aram za g irem ez
sin ... diyerek alay ediyorlard.
g n b o y u n ca o n larn byle ak b ab alar gibi en deersiz
artklara bile sald rm alarn grm ek, bende derin b ir znt
yaratm t. O k en tten ayrlrken, dnyalar A llahn gn bir
krnt k ap m ak iin savam yap m ak la y o rulm akta olan bu
o cu k lar iin artk b ir u m u t k alm adn g e in n ek tey d im .
28
BR BAKA GEREKLK
D on Juan, snarcasna sordu: A c y o r m usun o n lara ?
E lb ette ac y o ru m , dedim .
N e d en ?
nk insanln esenlii beni k ay glandryor da ondan.

O nlar daha ocuk; irkin, baya b ir yaam srdryorlar.
D on Juan, yapm ackl bir sesle, atld: D ur bakalm , dur!
N asl dersin onlarn y aam na irkin diye, baya diye? K en
di yaam nn, onlarnkinden daha iyi olduunu sanyorsun, di
m i?
yle sandm syledim ; bu ocuklarnkine oran la b e
nim d nyam n ok daha eitli yaantlarla dolu olduunu,
bana k iisel doyum ve gelim e olanaklar saladn ek le
dim .
D on J u a n n bile bile inatlk yaptn sanyordum . S rf
beni k zd rm ak iin kart bir gr savunduunu d n
m ekteydim . B u ocuklarn ussal gelim e olanaklarnn hi
b u lu n m ad na itenlikle inanm tm .
G rm biraz daha aklyordum ki, don Juan p at diye
soruverdi: B ir zam an lar sen kendin bana bir insan iin en
b yk baarnn bilgi adam o lm a k olduunu sylem em i
m iy d in ?
B yle b ir ey sylem itim ; kanm ca bilgi adam olm ann
en byk ussal baar olduu yolundaki inancm gene y in e
ledim .
D on Juan, S enin o varsl dnyann, bilgi adam olm ana
bi yardm o lu r m u san y o rsu n ? diye sordu. S esinde alayc
bir titrem vard.
Y ant verm edim . D on Ju an ayn soruyu, bu kez baka bir
b iim de, g ene sordu-anlam adm sandm zam an benim
ona hep yap tm gibi...
Y ani, dedi hilesini sezm i olduum u bildiini gsterircesine az k u lak larn a vararak, senin zgrlnn ve elin
deki o lan ak larn, senin bi bilgi adam olm ana bi yarar o lab i
lir m i?
GRMENN NKOULLARI
29
K esin b ir b iim de, H a y r! dedim .

D on Juan, arballkla: O halde neden acyorsun o o
cu k lara? dedi. lerinden herhangi b ir bilgi adam olabilir.
T andm bilgi ad am larnn tm de m asalar yalayp artk
lar yerken g rdn o o cuklar gibiydiler.
D on J u a n n bu gr, beni epey tedirgin etm iti. Bu
yoksul o cu k larn yeterli beslenem ediklerine deil de, kendi
de erlen d irm em asndan onlarn dnyasnn bu ocuklar
ussal y etersizli e m ah k m etm i bulunm asna acdm
ayrm sadm . O ysa, don J u a n a gre bu ocuklardan herhangi
birisi, b enim ussal gelim enin doruu saydm am aca, bilgi
adam l k ertesin e ulaabilirdi. D em ek ki onlara acm am n
nedeni g eersiz k alyordu. D on Juan ta gediine yam an
oturtm utu.
B elki de h a k lsn , dedim . A m a b ir insann, b akalarna
gerek ten yardm etm e isteini yok edem eyiz k i!
N asl y ard m edilebilir dersin b ak alarn a?
Y klerini h afifleterek. br insanlar iin en azndan y a
pab ilece im iz ey, onlar deitirm ek alm ak olabilir. Sen
ken d in bunu y ap m ak tasn zaten. D eil m i?
Yok canm ! B aka insanlarn nesini deitirecekm iim
ki, n eden d e itirecek m iim k i?
Ya beni, do n Juan? B enim deim em iin retm iy o r
m usun b a n a ?
Hayr, seni d eitirm eye falan altm yok. O la ki bi
gn bilgi adam olursun-kim se bilem ez bunu-am a d e itir
m ez ki seni! O la ki bi gn insanlar baka bi gzle g r rs n
de, o zam an an larsn deitirilebilecek bi eyleri o lm ad n .
nsanlar b ak a gzle grm ek de ne dem ek, don J u a n ?
G rdn zam an, insanlar baka trl grnrler. Duanck, in san lar k telcikleri olarak grm eni sa lay a cak
tr.
Ik telcik leri m i?
30
BR BAKA GEREKLK
E vet, beyaz rm cek a gibi. B andan gbeine doru

dolanan ipincecik iplikler. B u y zd en d ir insann telcik y u m a
ndan oluan bi yum urta gibi grnm esi. nsann ko llary la
b acaklar da her yana frlar gibi uzanan sert ve saydam k lla
ra b en zer.
H erkes yle m i g r n r?
H erkes. stelik herkes, b t n b r eylere d o k u n m ak ta
dr; am a elleriyle deil, k arn n n ortasndan sren uzun bi tel
cik d em etiyle deer br eylere. B u telcikler insan e v resi
ne balarlar, dengeli ve sa lam ca durm asn salarlar. O la ki
bi gn sen de grrsn, d ilen ci de olsa kral da olsa insan say
dam bi yum urtadr ve de itirilecek bi yan yoktur; daha d o
rusu n eyini deitirebilirsin, o saydam y um urtann? N e y in i?
2
D on J u a n ziy aretim le yeni bir dnem balam t. O nun o z
lediim eski arp c tutum undan, n ktelerinden v e to y lu u m a .
sevecence k atlan n d an oluan havaya y eniden girm ek te hi
glk ek m em itim . O nu ok daha sk ziy aret etm em g e re k
tiini d n y o rdum . D on J u a n grm em ek, g erekten b ir
ok eyi yitirm ek dem ekti benim iin. stelik, on u n la g r
lecek o ld u k a ilgin bir ey bulunuyordu.
retilerin e de g in kitab yazm ay bitirdikten sonra tu ttu
um incelem e n o tlar arasnda yararlanm adm k im i b l m
leri yeniden o k u m ay a balam tm . Y alnzca olaand g er
eklik duru m larn ilem i olduum dan, byk oylum tutan
kim i v erileri hi kullanm am tm . B u eski n o tlarm yeniden
gzden geirince, u sta b ir bycnn, salt toplum sal ierik-
32
BR BAKA GEREKLK
li kim i s zlerden yararlanarak, m ez in d e ok zel bir dizi

sezg iler y aratabilecei sonucuna vardm . B y c n n bu sz
lerden y ararlanm a srecinin n itelik le rin e degin savm , b t
nyle, am alanan sezgi dizisinin y aratlm asn d a bir k lavuzun
g ereklilii v arsaym na d ayanm aktayd. B y c lerin peyote
o turum larn zel bir deney k o n u su o larak inceledim . B u otu
rum lard a b yclerin ak seik b ir szck ya da iaret v er
m eden, gerekliin niteliine de g in bir anlam ay a u latk la
rn savlyordum ; ve byle bir an lam a y a ulaabilm eleri iin
o turum a k atlan larn ok stn ve ince b ir gizli iletiim iin
de bu lu n d u k lar sonucuna varyorum . Bu gizli iletiim y n te
m in in n iteli ini aklam ak am acy la k arm ak b ir dizge k u r
m utum . Bu n edenle don J u a n a gidip, bu alm alarm a d e
gin firkini alm ak istiyordum .
21 M a ys 1968
D on J u a n grm eye giderken y ap t m yolcu lu k srasnda
k ay d a d e er bir ey olm am t. ld e s, krk dereceyi g ei
y or insan rahatsz ediyordu. A k am y ak latk a s dm eye
b alad; don J u a n n evine v ard m d a akam olm u, serin bir
yel esm ey e balam t. ok yorgun saylm azdm . O dasnda
oturup k o nutuk. R ahat ve gevem i b ir durum daydm ; k o
n u m am z saatlerce srd. N o tlarm a g eirm ey e de er bir
ey ler k o n u ulduu yoktu. lle de anlam l bir ey syleyim ya
d a koca k o ca an lam lar k aray m d iye uram yordum . H a v a
dan, o ylki rnden, torunundan, Y aqui K zlderililerinden,
M ek sik a h k m etin d en falan dem vuruyorduk. D on Ju a n a,
k aran lk ta b yle k o n u m ak tan n e k ad a r o k tat aldm syedim . O da, bunu sylem em in, k o n u k an y arad lm a pek u y
gun d tn syledi. O rada o tu ru rk en k o n u m ak tan baka
bir y ap m ad m iin, k aran lk ta s y lem en in b an a kolay gel
diini de ekledi. B en de h o lan d m eyin, ko n u m a ed im in
den te bir ey ler olduunu ileri srerek, aslnda bizi saran
karan l n y attrc lkln sevdiim i syledim . D on Juan,
h av a k ararn ca ev d e n eler yaptm sordu. B en de, tabii k
GRMENN NKOULLARI
33
lar atm ya da u y k u m gelene dek kl cadddelerde d o

latm syledim .
yle m i! dedi arm gibi, B en de karanl k u llan
m ay ren d i in i san m tm .
N asl k u llan lr k a ra n lk ? diye sordum .
D on Juan, k a ra n l n -g nn k a ra n l diyordu bunag rm e iin en u y gun zam an olduunu syledi. G rm e
szcn allm ad k bir ses titrem iyle vurguluyordu. B u
nunla ne d em ek istediini ren m ek istediysem de, artk bu
konuya girm ek iin ok ge o lduunu belirtti.
22 M a ys 1968
S abahleyin u y an r u yanm az, daha g n ay d n bile dem eden,
don J u a n a m ito telerde, pey o te otu ru m larn d a geen eyleri
aklayc b ir d izg e kurm u olduum u syledim . N otlarm
karp y azd k larm o n a okudum . B en tasalarm aklam aya
d idinirken o d a sab rla beni dinliyordu.
H ep sin in de b elli b ir anlam aya varabilm elerinin, ancak
o tu ru m a k atlan lara gizli iaretler veren gizli b ir b a k a n n
varlyla olas b u lu n d u u n a inandm anlattm . B u k im se
lerin, M esc alito n un v arl n ve onun doru yaam biim ine
degin derslerini b u lm ak am acy la bir m itoteye katldklarn;
oysa ordaki k iilerin birbirlerine h ib ir sz sylem ediklerini,
hibir iaret y ap m ad k larn , buna karn M esc alito nun v ar
l ve verdii d ersler zerinde ortak b ir anlam aya v arab il
d iklerini belirttim . E n azndan benim katldm m itotelerde
bunun byle o lm u olm as gerektiini syledim . Yani h er b i
ri, M esc alito nun o lm as gerektiini syledim . Yani her biri,
M escalito nun k en d isin e grnd ve dersini verdii k o n u
sunda anlayorlard. B enim kendi deneyim im de M escali
to nun h erkese g r n m e ve dersini v erm e biim in d ek i b e n
zerlik arpc o lm utu; oysa herkesin deneyim inin ierii b a
ka bakayd. B u b en zelii aklayabilm enin tek yolu k an m
ca ince, k arm ak b ir gizli iletiim d izgesi olm alyd.
34
BR BAKA GEREKLK
D zen lem i olduum tasary don J u a n a okuyup ak la

m am iki saate yakn srm t. K onum am , anlam aya u la
m ada ku llan lan yntem in ne olduunu b an a kendi azyla
anlatm asn rica ederek noktaladm .
S zm bitince, don Juan kalarm att. B unu, ak lam a
larm tartm aya de er bulm u o ld u u n a yordum . yice d
np de d ncesini yle s y leyecekm i gibi b ir hali vard.
B ir sre sonra, sessizlii bozarak, tezim i nasl bulduunu so r
dum .
Bu sorum onu d n celerin d en ayrd. Y znde bir g
lm sem e belirdi; sonra da gm b rd ey en b ir kahkahaya d
nt bu. B en de glm eye altm , sinirli sinirli, gln olan
eyin ne olduunu sordum .
B eynin sulanm sen in ! diye b ard. M itote denli
nem li bi zam anda ne diye b irilerin e ifre verm eye kalksn
bu adam lar? M e sc a lito yla d alga g eecek k ad a r m anyak m
sanrsn o n lar?
B ir an iin aklm dan don J u a n n k aam akl davrand
geiverdi. S y ledikleri, sorum a yant olam azd ki!
D on Juan inatla, N eden ifre v ersin ler y ah u !? diye s y
lendi. Seni de gtrdk m itotelere. K im se sana ne d u yum sa
m an g erektiini, ya d a ne y apm an g erek ti in i falan syledi
m i, ha! H i kim se, M e sc a lito dan bak a hi k im se yapam az
b u n u !
B yle b ir aklam ann m an tk sz o ldu unu ileri srerek,
bu an lam aya nasl ulatklarn anlatm as ricam yineledim .
D on Juan, gizem li b ir sesle, im di anladm neden g eld i
in i, dedi. S an a yardm c olam am ; nk gizli iaretler, if
reler falan yok k i!
A m a, hep si birden, M e sc a lito nun geldiini nasl an lay a
b iliy o rlar?
D on Ju an b y k b ir ciddiyetle, A nlayabiliyorlar, nk
g r y o r la r " dedi ve yum uayarak ekledi: B ir m itoteye d a
ha katl, o zam an ken d in g rrsn b u n u .
B ir tuzakm gibi geldi bu nerisi. B ir ey dem edim ; n o t
GRMENN NKOULLARI
35
larm toplayp kaldrdm . O da stelem edi.

B ir sre sonra, don Juan onu bir ark ad an n evine g t r
m em i istedi. B tn gn orda kaldk. G r m e le r srasnda,
arkada John, p ey o tey le aram n nasl o lduunu sordu. Sekiz
yl k ad ar nce, ilk deneyim im de y ed i im p eyoteyi o v erm i
ti bana. N e diyeceim i bilem edim . D on Ju an yardm m a y eti
erek ilerin y olunda g ittiini syledi.
D on J u a n n ev in e dnerken, la f srasnda, J o h n un o so
rusuyla ilgili b ir iki sz sylem ek istedim v e artk peyoteye
degin h erhangi b ir ey ren m ey i d nm ediim i; peyotenin, ben d e b u lu n m ay an trden bir yrek lili i gerektirdiini;
bu ura b rak t m sylediim de iyice dnp kararm
yle verm i b u lu n d u um u syledim . D on Juan yalnzca g
lm syor, b ir ey d em iyordu. E vine v aran a dek konum am
srdrdm .
K ap n n d ek i d zlkte oturduk. H a v a lkt, prl prld.
H afife esen akam yelini ci erlerim ize ekm ekteydik.
D on Juan, birden, N e diye o denli iteleyip durursun, b il
m em k i! dedi. A rtk h ib ir ey ren m ek istem iyorum d e
m ektesin y llard an b e ri.
yldan b e ri.
N iye bu fken, syle b ak a lm .
S ana ihanet etm i gibiydim , don Juan. B u yzden syl
yorum bunlar h e p .
B ana ih ah et etti in yoktur.
S ana layk o lam adm . B rakp katm . Y enik dtm i
te!
E lin d en gelen i yaparsn; henz yen ik de saylm azsn.
retm ek isted i im ey yle zo r ki! rnein, bana, sana g el
d iinden ok d ah a zo r g elm iti!
A m a s rd rd n uran, don Juan. B enim durum um
farkl, ben ekip gittim ; im di de geliim in nedeni renm ek
deil de, yaln zca k en d i alm am daki b ir hususu aklam an
istem em dir.
36
BR BAKA GEREKLK
D on Ju an b ir sre yzm e bakt, sonra ban teye ev ir
di:
B rak da dum an yeniden klav u zlu k etsin san a, dedi
b astra bastra.
O lm az, don Ju a n , dedim . stem em dum ann. Y eterin
ce yordu beni za te n .
D ah a b alam bile say lm azsn .
ok k o rk utuyor b en i.
K ork u y o rsun ha? K orku doal bi eydir. B rak korkuyu
dnm eyi. G rm e'n in o benzersiz gzelliini d n !
O gzellikleri d n eb ilm ey i g erekten isterdim , am a
yap am y o ru m bunu. A k lm a dum ann gelir gelm ez, ruhum
k ararveriyor. Sanki dnyada tek bam a, desteksiz kalm g i
bi oluyorum . D um ann bana y alnzln son kertesini g ster
di, don Juan, baka b ir ey d e il.
D oru deil bu sylediklerin. B ana baksana! D um an b e
nim dostum dur; yalnzlk falan ektiim v ar m b en im ?
S en bakasn; korkunu yenm isin sen .
D on Juan, om zum u okayarak, yu m u ak bir sesle: K o rk
tuun falan y o k ! dedi. S esinde beni sulayan yabanc bir tit
rem sezdim .
Yani yalan m sylyorum , k o rkuyorum d erk en ?
S ertleerek, Y alan m alan rg alam y o r beni. B enim d
ndm ey baka. renm ek istem enin nedeni, korkm an
falan deil. B am baka bi ey.
yice m eraklanm tm . O eyin ne olduunu anlatm asn
istedim . Y alvardm . A m a konum ad. B unu bilm ediim e
in anm azm gibi ban sallam akla yetiniyordu.
O la ki, beni renm ekten alkoyan eyin atalet olduunu
syledim . D on Juan ataletin ne d em ey e geldiini sordu.
S zlkte bu larak okudum : D ev in im siz m addenin d ev in m e
den durm a eilim i; ya da devinm ekteyse, bir d etken yoksa,
o y n d e d ev in m esini s rd rm esi.
B i d etken y o k sa... diye yineledi. B undan daha iyi bi
GRMENN NKOULLARI
37
szck bulam azdn. S ylem itim sana ya! nsann durup d u

rurken bilgi adam olm ay istem esi iin kafadan atlak olm a
s g erek ir diye... A kl banda birinin bunu istem esi grlm
ey d e ildir.
Bu ie g irim eye can atan birok kim se bulunacana
em in im , dedim .
B u lu n m asn a bulunur. A m a, o n lar saylm az. nk k a
fadan atlak tr ou. D tam salam grnen sukabaklar v a r
dr hani, am a suyla doldur bir onlar, nasl su szdrrlar! T p
k yle...
Bi kez v elin im etim in bana yapt gibi, punduna g etir
m i sana retm eye balam tm . Y oksa u anda bildiklerini
nasl renirdin? Seni yeniden b alatm ak iin bi yol bulm ak
g erekecek h erh ald e.
Bu pun d u n a g etirm e dedii ey, m ezliim in en can al
c n o k talarndan birini oluturm utu. Bu olay, y llar nce ol
m utu. G ene de d ah a b ugn olm u gibi capcanl duruyordu
belleim de. D on Ju an bir zam anlar bir sr ustaca m anevra
sonunda, rkn bir byc kadnla kar karya kalm am a
n eden olm utu. A ram zd a geen atm a, bu kadnn bana
d m an k esilm esin e yol am t. D on Juan, bu kad n a olan
k orkum u, m ezli im i srdrm e nedeni olarak kullanm aya
yeltenm i; o cad n n byl saldrlarna kar kendim i sav u
nabilm em iin b y clk renim ini srdrm em gerektiini
iler srm t. Bu m an ev ralar , sonunda yle etkili o lm u
lard ki; lm ek istem iyorsam , elim den geldiince ren m ek
ten bak a y ap acak b ir eyim kalm ad n a yrekten inanm aya
b alam tm .
B eni gene o k ad n la korkutm ay tasarlyorsan, vallahi bir
daha g elm em . dedim .
D on Juan k eyifli b ir kah k ah a koyuverdi.
zlm e sen , diye b an a gven verm eye alt. S ana
ko rk u y la i yap tram am ki artk! K orktuun falan yok senin.
A m a seni ay artm ak gerekirse, burda olm ana gerek yok ki!
N erde o lursan ol, ay artrm ben sen i.
38
BR BAKA GEREKLK
D on Juan kollarn bann arkasna koydu, uyum ak iin

y ere uzand. ki saat k ad a r sonra uyandnda, ben hl n o tla
rm d zenlem ekteydim . A rtk hava iyice kararm t. D on J u
an, yazm akta olduum u grnce dikildi; glm seyerek yaza
y aza sorunum u zm m ym diye sordu.
23 M a ys 1968
O a x a c a dan sz etm ekteydik. D on J u a n a, bir za m an lar p azar
kuru ld u u b ir gn o kente gittiim de o yreden gelen y zler
ce K zld erilin in yiyecek ve v r zv r bir sr eyay satm ak
iin pazary erin de toplandklarn anlatyordum . S aaltc b it
k iler satan b ir adam n, ilgim i zellikle ekm i olduunu s y
ledim . T ahtadan yaplm b ir dolaptaki kk k av an o zlar
iinde k u ru tu lm u, kylm b itkileri satyordu. S okak o rta
sn d a durm u, elin d e b ir kav an o z tutuyor, yksek bir sesle bir
tek erlem e sylyordu.
S ivrisinek, pireye ve ayrca bitlere,
D om uz, at, inek iin, ite getirdim size.
B ilum um sayrl iyi eder bu otlar,
K abakulak, kzam k, rom atizm a, gut m u var?
Y rek, cier, m ide, bel ne arn varsa keser,
A ln b ay an lar baylar, szdan kalm az eser.
Sivrisinek, p irey e ve a y n c a b itlere.
D urm u, uzun uzu n dinlem itim adam . nce btn h a s
talklar sayp dkyor, sonra d a b itkilerin bu hastalklar iyi
etti in i sylyordu. D rt dize syleyip duraksyor, b ylece
tek erlem esin e ilgin bir tartm veriyordu.
D on Juan, g enken, kendisinin de O axaca pazarn d a bitki
sattn syledi. M teri ekm ekte kulland tera n e yi h
l an m sadn b elirterek ok u m ay a balad. A rkada V icent e yle b irlikte kim i ila reeteleri hazrladklarn anlatt.
B izim ilalar gerek ten iy iy d i, diye srdrd. A rk a d a
m V icente ahane h u la s a la r karrd bitk ilerd en .
GRMENN NKOULLARI
39
D o n J u a n a M e k sik a ya yaptm y o lcululardan birinde,

bu arkada V ice n teye rastladm syledim . D on Juan ok
arm g rnd, d ah a anlatm am istedi.
B ir zam an lar D u ra n g o dan geerken, don Ju a n n, o yre
de o tu ran b ir arkadan grm em i s ylediini anm sam tm .
B en de onu arayp bulm utum . B ir sre konutuk. B en ayr
lacam srada, b an a bir torba iinde kim b itk iler verm i ve
b unlardan b irisin in nasl dikileceini anlatm t.
A quas C alientes k asab asn a gid erk en yolda durm u, k im
se v ar m diye ev rem e bakm tm . O n dakika kad ar yolu ve
evresini g zetlem itim . G r n rlerd e ev bark, hibir ey
yoktu. O ralard a o tlay an sr falan da yoktu. evreyi kolaan
edeb ilece im k k b ir tepede bulun u y o rd u m . G rebildiim
yerlerde h erh an g i b ir y erlem e izi bulunm uyordu. K endim i
h azrlam ak ve don V icen tenin dikim tarifini anm sam ak iin
birka d ak ik a b ek ledim . B itkiyi alp don V ice n tenin syledi
i zre yolun dou yakasndaki kakts tarlasn a girdim . Y an
m a b ir ie m ad en suyu da alm tm . Bu su bitkinin zerine
serpilecekti. ien in kapan am ak iin topra kazm akta
k u llan d m dem ir ubuu ieye vurdum . ie patlayverdi;
salan cam p aralarn d an biri st d udam syrarak kanatm t.
B ir ie d aha alm ak iin arabaya dndm ; ieyi bagajdan
karrken, y an b am d a bir V W steyn belirdi. A rabay s
ren adam yard m isteyip istem ediim i sordu. T eekkr edip
adam savdm . S o n ra gidip bitkiyi suladm . A rab am a d n er
ken, otuz m etre kala, kim i sesler iittim . Y am atan aaya
k o ar adm in erk en arabam n y annda M eksikal grdm iki erkek ve b ir kadn. A d am lard an biri n tam pona o tu rm u
tu. K rk n a yakn, o rta boylu siyah, dalgal sal biriydi. S r
tnda bir den k tayordu; eskim i, siyah, bol bir spor p an to
lonla rengi atm p em b e bir gm lek giym iti. A yaklarna bol
gelen p ab u larn n balar zkt; o n larla rahat yriiyem edii belli o luyordu. K an ter iinde kalm t.
teki adam arab adan be on m etre tede duruyordu. nce
kem ikli ve b r adam dan daha k sa boyluydu. D z salar,
40
BR BAKA GEREKLK
arkaya doru taranm t. K rk be elli yalarn d a g r n y o r

du. G iysileri biraz daha dzgnceydi. S rtn d a lacivert b ir c e
k et vard, pantalonu ak m aviydi. S iyah ay ak k ab lar vard.
T erledii falan yoktu. brlerine p ek yaklam yor, o n larla il
gilenm ez grnyordu.
K adn da k rk yalarnda kadard. im an ve esm erdi. S i
y ah etek, beyaz bluz ve ucu sivri siyah ayakkab g iy m ek tey
di. Yk falan tam yordu; elinde antal b ir rad y o vard. ok
yorgun grnyordu. Y z ter dam lalary la kaplyd.
O nlara yaklatm . A d am larn gen olanyla k ad n yanm a
geldiler. K endilerini arabam a alm am istediler. T k a basa d o
lu olan arka koltuu gstererek arabada y er olm adn s y le
dim . A dam , e er yavaa srersem , arka tam pona taklarak
g id eb ilecek lerini nerdi. stersem n kap u tu n zerine bile
uzanab ilecek lerini belirtti. ok sam a bulm u tu m bu n erile
ri. A m a yle srarla yalvaryorlard ki, zlm eye ve sk lm a
ya baladm . O tobse binm eleri iin biraz p ara verdim .
G en olan paralar alp teek k r etti; am a yals, k m
seyerek srtn dnd.
B ana araba gerek, paran istem iy o ru m , dedi.
S onra b an a dnerek, B ize yiyecek b ir ey v ereb ilir m i
sin, su var m ? diye sordu.
A ksi gibi h ib ir ey yoktu yanm da. B ir an durup b an a
bak tlar ve hep b irlik te yryerek uzaklatlar.
A rabam a binip anahtar evirdim . S cak y znden m o to
ra su tam olacakt. B asm ayan m arn gcrtsn iiten gen
adam durdu. S onra dnp arabay arkadan itm eye h az r bir
durum a geti. B yk bir k o rkuya kaplm tm . S oluum k e
silir gibi oluyordu. A z sonra m otor alt ve ekip gittim .
B unlar anlattktan sonra, don Juan bir sre d nceye
dald.
G zlerini b an a dikerek, N eden d ah a nce anlatm adn
b u n u ? diye sordu.
N e diyeceim i arm tm . O m uzlarm silkerek o denli
nem li olduunu dnm ediim i syledim .
GRMENN NKOULLARI
41
nem li olm az m h i ! dedi don Juan, V icente birinci

sn f bi bycdr. S ana dikilecek bi ey v erd i in e gre v ar
dr bi nedeni. Ya bitkiyi diktikten sonra yle gkten d m
esine ortaya kan o kiiyle karlaverm en! O nun da
vardr bi nedeni. A m a sen aptal old u u n d an nem sem edin bu
olay ve szn bile e tm ed in .
D on Juan, V icen teyi ziyaretim srasn d a n eler olduunu
btn ayrntlaryla anlatm am istedi.
B en de, k asab ad an g eerken pazarn iine girdiim i; Vi
c e n te yi ziyaret etm eyi o zam an d n d m anlattm . A ra
badan inip pazar dolarken saaltc o tlar satlan blm e
gelm itim . Yan y an a tezgh vard, h er b irin in banda bi
rer im an kadn duruyordu. G eitten geip keyi dnnce
bir tezgh d ah a grdm . nce yapl, beyaz sal bir adam v ar
d. B ir kadna ku k afesi satm aktayd.
K adn gid esiy e k ad a r bekledim . A dam yalnz kalnca, V i
cente M edrano diye birisini tanyp tanm adn sordum . Ya
n tlam adan, yzm e bakt.
S onunda, N e iin v ar V icente M e d ra n o y la ? diye sordu.
B eni, onun bir arkada olan don J u a n n gnderm i old u
unu syledim . Yal adam bir an y z m e bakarak, k en d isi
nin V icente M edrano olduunu ve h izm etim d e olduunu sy
ledi. O turm am istedi. ok sevinm ie benziyordu. R ahat, ar
kada canls b ir k im seydi. D on J u a n la olan arkadalm dan
sz atm ona. B irden birb irim ize sn v erd i im izi grdm .
D on J u a n yirm i y alarn d an beri tan d n syledi. D on Jua n ok b eendii belliydi. G r m em izin so nuna doru, i
tenlikle, Juan g erek bir bilgi adam dr. B en kendim de b it
ki gleriyle bir sre uram tm . S aaltc zellikleri hep il
gim i ekm itir. B ir yn b o tan ik kitab bile derlem itim ; d a
ha geen gn hepsini sattm g itti.
B ir an sustu. en esin i kad. U y g u n bir szck aryor g i
biydi.
B en herh ald e y aln zca bir lirik bilgi ad a m y m , dedi.
K zlderili k ard eim don Juan gibi d e ilim .
42
BR BAKA GEREKLK
D on V icente b ir sre daha sessiz durdu. G zleri c a m la

m , sol yan d a b ir yere dalp gitm iti.
S onra b ana dnerek fslt bir sesle: A h, ne doruklardr
onlar! K zld erili k ard eim in trm an d ... dedi.
D on V icente ayaa kalkt. G rm em iz bitm ie b en z iy o r
du.
Eer, b ir K zlderili kardee degin byle b ir sz bir b a
kas sylem i o lsayd, basm akalp b ir laf olarak d e e rlen d i
rird im bunu. N e var, don V icentenin sesindeki titrem y lesi
ne itenlikli, g zleri yle duruydu ki; beni k en d im d en g e irt
m iti. K zld erili kardeinin gklere ycelen im gesini ile
m iti beynim e. B u dediini inanarak sylediine em indim .
A n lattk larm bitince, don Juan, L irik bilgiym i... A ssittir! diye h o m urdand. V icente brjodm . N e diye gittin
ona?
D on V icen teyi grm em i, kendisinin bana sylediini
anm sattm .
H adi c a n m , diye alevlendi, ben sana bi gn g rm eyi
renirsen, g id er arkadam V icen teyi ararsn dem itim .
B aka bi ey d em i deilim . D inlem iyordun h erh ald e.
D on V icen teyle tanm am da b ir saknca g rem ediim i
ileri s rerek onun ok iyi ok ince b ir adam olduunu e k le
dim .
D on Ju an b an iki yana sallyor, yar alayl bir biim de
alas talih im dedii bu durum karsnda duyduu a
kn l dile g etiriyordu. D on V icen teyi ziyaretim in, elinde
u fak b ir de n ek le bir aslann kafesine girm ek olduunu sy
lyordu. D on Ju an sarslm gibiydi; ne var, onu neyin bu d u
ru m a getirm i o ld u u n u anlam yordum . D on V icente gzel
b ir insand. nce, tem iz b ir adam ... D erin baklaryla insan
etk iley en b ir adam ... D on J u a n a, byle gzel bir insann n a
sl ek in celi o lab ilece in i sordum .
Senin bu ah m ak l n yok m u y a ! diyerek sert sert y z
m e bakt. O nun zarar dokunm az sana. A m a bilgi, g d e
m ektir. n san b ilgi yoluna girm eyiversin bi! A rtk onun b a
GRMENN NKOULLARI
43
na g elecekleri nleyem ez ki o. Sen ancak, kendini, ondan d e

il de, onun dizginlem i olduu erkten k o ruyabilecek denli
bilgi sahibi olduun zam an ziyaret etm eliy d in onu. Bu erkler
de onun ya da h erhangi bi kim senin deildir. B i b alarn a v ar
dr bu erkler. S en V icen teye, arkadam olduunu s y ley in
ce, adam caz ken d ini korum a yollarn bildiini sanm tr. O
y zd en verm itir o sana o arm aan. S eni ok sev m itir h er
h alde, sana b yk b ir arm aan verm itir. B erbat etm isin
onu! o k y azk !
24 M a ys 1968
B tn gn don J u a n a aslp durdum ; don V ice n tenin arm a
anndan sz etm esini istiyordum . A ram zdaki farklar gz
n nde tutm as g erektiini birka kez ayr ayr aklam alarla
anlatm ay a aly o rdum . O nun iin k o lay ca biliniveren bir
eyin b enim iin iinden klm az bir b ilm ece olabileceini
syledim .
S onunda, S an a ka bitki v erd i? diye sordu.
D rt diye yantladm . A m a kesinlikle anm sayam yordum . A rdndan, don Juan don V ice n teden ayrlm la yolun
k y sn d a park ediim arasnda geenleri tam olarak an latm a
m istedi. G elin grn ki, bunu da anm sayam adm .
B itkilerin says nem lidir. O laylarn sras da y le, d e
di. N e olup b itti in i an m sam azsan, nasl sylerim ne arm a
an v erd i in i?
O lay srasn g zm n nne g etirm ey e abaladm . A m a
bouna.
O lan biten h er eyi anm sam o lay d n , diye srdrd
don Juan, o zam an, hi o lm azsa arm aann nasl b erb at e t
tiini anlatab ilecek tim sana.
D on J u a n n k eyfi k am a benziyordu. S abrszlanyor,
an m sam ay a alm am istiyordu. A m a aklm durm u gibiydi.
Salt, g rm eyi srdrm ek am acyla, N e yanllk y a p
tm acaba, do n Ju a n ? diye sordum .
BR BAKA GEREKLK
44
H epsi y an l.
A m a don V ice n tenin sylediklerini harfi harfine yerine
g etirm itim .
N e kar? S ylediklerini yapm ann anlam szln g re
m iy o r m u su n ?
N a sl?
N asl olacak! O syledikleri, grebilen kim selere gre
sylenm itir. Senin gibi hayatn ans eseri kurtarm bi ser
sem kaza gre deil! V ice n teye h azrlk sz gitttin sen. Seni
beendi; b ir arm aan verdi. O arm aan senin hayatna m al
o lab ilird i.
N eden versin yle sakncal b ir ey? B yc olduuna
gre, b enim b ir ey bilm ediim i anlam as gerekm ez m iy d i?
N e bilsin! B unu grem ez ki! S en biliyorm u gibi d av ra
nyorsun, oysa pek bi ey ler bildiin y o k .
K endim i k esinlikle baka trl g sterm ediim i, byle bir
eyi ak lm dan bile g eirm ediim i belirttim .
D em em o d e il, dedi don Juan, B ilgilik taslasaydn,
V icente akard bunu. S enin yaptn, b ilgilik taslam aktan
da kt. B en seni grnce, epey bi eyler biliy o r gibi g r n
yorsun. A m a p ek l biliyorum ki, b ilm iy o rsu n .
N eler b iliy o r gibi grnyorum , don Ju an ?
G lerin g izlerini, elbette; brujalarn bildiklerini. V icen
te de seni g rnce, bi arm aan verm i sana. Sen de tokluktan
k am p atlar du ru m daki k p e in m am asn a ettii gibi y ap m
sn. K pein karn doyunca, g ider m am asna ier; br k
p ek ler y em esin diye. Sen de arm a an a yaptn ite! im di hi
bilem ey iz ne olduunu. ok ey yitirm i oldun. ok y azk !
B ir sre k o n u m adk. S onra, don Juan om uz silkerek g
lm sedi.
z lm en in yarar y o k , dedi. A m a elden gelm iyor ki!
n sann y aam n d a b yle b ir erk arm aan pek seyrek kar.
Ei b en zeri b u lu n m az bi ey d ir bu. K im se bana yle bir arm a
an verm edi. A rm a an v erilm i, yalnzca b ir iki kii tan y o
GRMENN NKOULLARI
45
rum. B yle d eerli bi eyin arur edilm esi k o y u y o r vallahi

in san a.
Seni anlyorum , don Ju an , dedim , A cab a o arm aan
kurtarm ak iin y apabileceim bir ey v ar m d r?
D on Juan gld ve birka kez, A rm a an k u rtaraca k
m , diye sylendi. A m an ne iy i! dedi, P ek houm a gitti
dorusu. A m a ne yazk ki arm aann k u rtarm ak iin bi yol
y o k !
25 M a y s 1968
D on Ju an b ugn btn zam ann, kk hayvanlar y ak a la
m ak iin tuzaklarn nasl dzenleneceini gstererek geirdi.
B tn sabah, dal k esm ekle, bunlar ay klam akla geti. S or
m ak istediim bir sr soru vard. alrken, birka soru so
raym dedim . D on Juan, aka yollu, ikim iz arasn d a yalnz
benim ayn anda hem elim i hem azm oynatab ild i im i s y
ledi. S onra d in len m ek iin oturduum uz b ir srada, azm dan
u soru kaverdi: Bu grm e nasl b ir ey, don J u a n ?
B unu bilm ek iin grm en gerek. B en anlatam am k i!
B ilm em gerek en bir giz mi y an i?
D eil. T an m lay abilm em olanaksz d a...
N e d en ?
B ir anlam k artam azsn .
D ene b ir kez, don Juan. O la ki kartrm bir an lam .
O lm az. K en d in yapm alsn bunu. B ir ren bak, d n y a
daki h er eyi b am b ak a bi biim de g rec eksin .
Yani, don Juan, sen artk dnyay olaan b iim d e g r
m yor m u su n ?
H em yle g ryorum , hem de b r trl. D n y ay a b a k
m a k istediim de, senin grdn gibi grrm onu. S onra
g rm ek isteyince, k endi bildiim o deiik biim de bakarm
ve sezerim d n y ay .
O nlar h er g rd nde bu eyler hep ayn m g r n r
46
BR BAKA GEREKLK
le r?
D e im ez ki eyler. O nlara bak biim in i deitirirsin,
hep si o k ad ar.
Yani, don Juan, diyelim ki ayn aac b irka k ez grdn;
h er k ezin d e ayn m kalr aa?
Hayr. D eiir, am a gene ayndr.
A m a aa, onu h er g rnde d eiiyorsa, senin bu g r
m en y an lsam a olabilir.
D on Juan b ir kah k ah a att, b ir sre yant verm edi. D
n re benziyordu. S onunda dedi ki: B i eye baknca, g rem e
y iz onu. Y alnzca bakm oluruz; orda bi ey ler v ar m diye
b ak ar gibi bi ey. G rm eyi bilm iyorsan, h er ey h er b ak n
da aynym gibi grnr sana. O ysa, g rm eyi renince, bi
ey, onu h er g rnde asla ayn olm az. A m a gene de ayn
eydir. D em itim ya, insan, rnein, bi y u m u rtay a benzer.
Ayn k iiyi h er grnde, grdn bi yum urtadr; am a ay
n y u m u rta d e il.
E, h er ey byle deiik g rnyorsa, onlar tanm an
o lanakszlar; o zam an ne yarar v ar ki bu g rm ey i re n m e
n in ?
K artrm azsn canm . G erekte olduklar gibi grrsn
o ey leri.
Yani b en n esneleri, gerekte o lduklar gibi g re m iy o
rum , h a ?
G rm y o rsun ya! G zlerin y aln zca b akm ay renm i.
rnein rastlam olduun o kii, M eksikal... A yrntl
olarak anlattn onlar, giysilerini falan anlattn, bu da, onlar
g rm em i old u unu k antlad bana. G rm e yetin olsayd, o n
larn insan falan olm adklarn h em en orack ta an lard n .
nsan d e iller m i? Ya neydi o n la r?
nsan deil dedim ya! H epsi o k ad ar.
N asl o lu r bu, don Juan? O nlar da senin benim gibi in
san d .
H ay r deildi. B iliy o ru m .
GRMENN NKOULLARI
47
O nlarn h ay alet m i, hortlak m y oksa cin falan m old u k

larn sordum . A ld m yant, hayalet, h o rtlak , cin diye b ir ey
bilm edii biim indeydi.
Y anm da tad m W ebster s zl n d en , h ay alet s zc
nn tanm n o k uyarak evirdim : G erek te v ar olm ad
halde kim i zam an g rld sanlan, l bir kim senin g v d e
sinden ayrlm olduu dnlen ruhu; cin, peri, hortlak g i
bi g r n t ler. A rd ndan, cinin tan m n a getim : (yi ya da
kt) nitelikleri olduu sylenilen, belli y erlerd e bulunan, h a
yalet... gibi olaanst b ir v arlk .
D on Juan, ola ki o kiiye cin denilebileceini, am a
okuduum tan m n onlar yeterince tan m lay am ad m b elirt
ti.
B ir tr k o ru y u cu m elek o lm asn la r? diye sordum .
Yok. Bi ey ko ruduklar falan yok o n la rn .
B izi g zetley en varlk lar m ? N e yaptm z izley en ?
K im i g lerd ir onlar; ne iyidir ne de kt. B ru jo la n n ,
u ysallatrm ay rendikleri kim , g ler...
D ost ded i in ey b u n lar m dr, don Ju a n ?
Evet. B ilgi ad am nn d ostlardr on lar.
Sekiz yllk b irlikteliim iz boyunca, don Juan ilk kez bir
d o stu tan m lam aya yanayordu. O n be yirm i kez b ir ta
nm y apm asn istem iim dir. Bu isteklerim e hi ku lak asm a
m ve b ir dostun n e olduunu bildiim i, insann bildii eyi
sorup d urm asnn aptalca b ir ey olduunu syleyegelm itir.
D on J u a n n, b ir d ostun niteliklerine degin dolaysz szleri
bir yenilik saylrd. B unu deerlendirm enin, dem enin tam
zam anyd.
D ostlarn b itk ilerd e b ulunduunu sylem itin, jim so n
otunda ve m an tarla rd a? diye sordum .
yle bi ey d em edim b en , diye kesin b ir yant verdi.
Sen yanl an lam akta birincisindir.
A m a n o tlarm d a yle yazm m , don Ju a n .
N e istersen yaz, b an a ne? B ana, yle dedim , byle d e
48
BR BAKA GEREKLK
dim , dem e d e...

B ana, nce velin im etin in dostunun jim so n otu n d a b u lu n
duunu, k endi d o stunun da dum anckta bulunduunu; daha
sonralar da h er iki bitkinin de dostu ierdiini sylem i o ld u
unu anm sattm .
D on Juan, kalarn atarak, Hayr. Y anlyorsun, dedi.
B enim d ostum dum ancktr. Bu, dostun, dum an harm annda,
ya da m an tarlard a y a da pipoda bulunduu anlam na gelm ez
ki! Z aten o dosta dum anck dem em in zel nedenleri var.
D on Juan, o nlar insan d e ild i-/o i qu no son g en te-d e
dii o kiin in, gereklikte don V icen tenin dostlar o ld u u
nu anlatyordu.
B en de ona, bi dostla M escalito arasnda bir ayrm yapm
olduunu; bir d ostun grnm em esine karn M e sc a lito nun
k o lay lk la g r lebileceini belirtm i bulunduunu an m sat
tm .
A rd n d an u zu n b ir tartya getik. D on Juan, b ir dostun
herh an g i b ir b iim e girm em esi nedeniyle grlem eyecei h u
susunu saptam bulun d u u n u ileri srm ekteydi. B en de, bir
zam anlar, k en d isin in b an a M esc alito nun herhangi b ir k l a
br n eb ild i in i sylem i olduunu anm satnca; don Juan,
szn etti i g rm enin, olaan biim de nesnelere b a k m a
eylem i o lm ad n ve zihnim deki bulankln ko n u m ay a
d k n l m d en k aynaklandn syleyerek, tartm ay k e
siverdi.
S aatlerce sonra don Juan, kendiliinden, dostlar k o n u su
nu yeniden b alatt. S orularm n onu tedirgin etm i o lab ilece
ini d nerek, k en d im i frenledim . O srada tavan tuzann
nasl y ap ld n gsterm ekteydi. U zun bir sopay, o lab ild i
ince b k erek tutuyordum ; don Juan sopann iki ucunu bir ip
le b alyordu. S opa p ek kaln deildi ya, gene bkl tu tu l
m as beni zo rlam ak tay d . B am ve kollarm , harcadm a
b adan tr, z a n g r z a n g r sallanyordu. D on Juan ipi baayana dek, can m km t.
O turup k o n u m ay a baladk. D on Juan, b ir eye degin
GRMENN NKOULLARI
49
k on u m ad k a onu anlayam adm bildiini; sorularm ho

g rdn ve b ana dostlar anlatacan syledi.
D ost, dum an iinde deildir, dedi. D um an seni dostun
bulunduu yere gtrr. D osta birletiinde, artk dum an
k u llan m an a gerek kalm az. O anda b alayarak, istediin za
m an dostuu arr, ona istediini y aptrtabilirsin.
yi ya da kt deildir dostlar; b y c ler onlar uygun
bulduklar h er am a iin kullanabilirler. D o st olarak dum anc ye lem em in nedeni, onun ben d en p ek fazla bi ey iste
m em esidir. O y n ak deildir dum an, d r stt r.
B ir dost sana nasl grnyor, don Juan? rnein, o,
kii b ana sradan insanlar gibi grnm t; sana nasl g r
nrlerdi o n lar?
B an a da insan gibi g r n rlerd i.
E, o zam an g erek insanlardan nasl ayrt edebilirdin o n
lar?
G erek insanlar g r n ce, saydam y u m u rtalara b en zer
ler. n san d v arlk lar da hep insan gibi grnrler. Bi dostu
g rem ezsin d ediim zam an, bunu dem ek istem itim . D ostlar
bi ok k lk lara girerler. K pek, akal, ku kl n a, h o ro zib i
i iei k lna, h er kla girerler. Tek ayrm udur ki, o n
lar grd n d e tpk grnm eyi tasladklar ey gibi g r
nrler. G rdn zam an, h er ey k en d isin e zg biim ini alr.
T pk in san larn y u m urtaya, br eylerin bak a eylere b en
zedii gibi; am a, dostlar, yalnzca resm ettik leri biim de g r
lebilir. Z aten gz aldatan da bu b iim ler olu r ya! A m a, bizim
gzm z... K p ek ler hi aldanm az, k arg alar d a ...
N e diye ald atm ak isterler b izi?
S o y tarlk k endim izde. K endi k en d im izi ald atrz biz.
D o stlar o rd a bi eyin d grnm n alrlar; biz de onlar o l
m adklar biim d e grrz. B iz g zlerim ize yalnzca b akm a
y retm isek , bu onlarn kabahati m ?
lev lerin i p ek anlayam adm , don Juan. B u dostlarn ne
ii v ar bu d n y ad a ?
Pekl! B en de sana soraym , ya bizim n e iim iz v ar bu
50
BR BAKA GEREKLK
d n y ad a? B ild i im eyler deil bunlar. te hurdayz, btn

bild i im bu kadar. D ostlar da, bizim gibi, burda bulunm akta.
O la ki o n lar bizden de nce v arlard .
N asl bizden n ce?
B iz in san lar hep burda deildik y a !
Yani bu lkede m i, yoksa d n y ad a m dem ek istiy o r
su n ?
B u aam ad a b ir baka uzun tartm ay a girm itik. D on J u
an, k en d isi iin yalnzca tek b ir dnya, zerine bast yer,
b u lu n d u u n u sylyordu. H ep bu d nyada b ulunm adm z
n asl bild i in i sordum .
N asl o laca k , diye yantlad, biz bu dnyay pek az ta
n m aktayz. akal onu bizden ok d ah a iyi bilir. D nyann d
g r n k o lay ko lay aldatam az o n u .
E, nasl olu yor da onlar yakalayabiliyoruz, ldrebiliyoru z , diye sordum . G rne aldanm yorlarsa, neden yle
l v eriy o rla r?
D on Juan, b en utantan terleyene dek, y z m e bakt d u r
du.
B iz akal tuzaa drebiliriz. Z eh irley eb ilir ya da v u
ra b iliriz, dedi. H epsine de yenik der akal; nk insann
m ak in alatrm a evresine girdiinden habersizdir. A m a lm ez
se ak al, artk onu yakalayam azsn. T ecrbeli avclar bunu b i
lirler, bi tuza ayn yere iki k ez kurm azlar, nk tu zak ta bi
akal lse, b t n ak allar onun nasl ldn grrler. K a
lcd r bu bilgi, artk g itm ezler o yere-y an n a bile y ak lam a z
lar. O y sa b izim lm grdm z yoktur; bakalarnn ld
y erde d n er dolarz. B iraz ku k u lan sak da, kesinlikle
g rm ey iz.
ak allar b ir dostu grebilir m i?
E lb ette.
N asl g r n r b ir dost b ir a k ala?
B unu bilm ek iin akal olm an gerekir. N e var, k argalara
k lah gibi g r n dn biliyorum . A lt yan yuvarlak ve g e
GRMENN NKOULLARI
51
ni, tepesi sivri bi klah. K im ileri parlaktr, am a ou m at

olur; ok arm gibi grnrler. Islak paavradan yaplm
gibidirler. O laylar n ced en h ab e r veren b iim dedirler.
Ya sana nasl g r n r bunlar, don Juan, sen onlar g r
d n d e?
B unu s ylem itim . T asladklar ey gibi grnrler bana.
B unlar istedikleri biim de ve b o y d a k lk lara girebilirler. s
terlerse ak la isterlerse d a a d n rler.
B u n lar k o n u u r m u hi? G ler m i? Ses falan karr m ?
n sanlarn y an n d a insan gibi davranrlar. H ayvanlarn
yannda da h ay v an gibi davranrlar. H a y v an lar ok korkar o n
lardan. A m a, bi alm aya grsnler, o zam an bi balarna b
rakrlar onlar. B iz de yle d av ran rz kim i kez. A ram zda
yzlerce dost d o lar durur; hi sesim izi karm ayz. nk
gzlerim iz, y aln zca bakm aktadr; ay rm say am ay z onlar bu
y zd en .
D on J u a n n bu szleri beni sarsm t; kendim i tutam ayp,
Yani sokakta rastladm k im i in san lar aslnda insan deil,
yle m i? diye sordum .
S zc k lere b asa basa, K im ileri d e ild ir. dedi.
B ana gre bu szler, sam aln dik lsyd. A m a don Jua n n, salt beni etk ilem ek am acy la b y le eyler sylem i o la
bileceini d n em ezdim . B u anlattklarnn, aklm a, b ilim
kurgu yk lerin d eki b ak a g ezeg en lerd en gelen yaratklar
getirdiini syledim . O da, aklm a g elen eylerin onu rgala
m adn, y alnzca, so k ak ta g ezen k im i insanlarn insan ol
m adn syledi. S on k erte bi arballkla, B i k alab alk ta
ki insanlarn hep sinin de insan olduunu nasl olup da d
n eb iliy o rsu n ? diye sordu.
Bu so ru y a yan t b u lam yordum . O la ki inanlarm n d
na k am am a alk syd asl sorun.
D on Juan, in san larn toplu h ald e bulunduu yerlerde d o
lam ay ok sev d iini s y ley erek k o num asn srdrd. D e
vinm ekte olan bin lerce yum urtay andran yaratk arasnda,
insan klkl birin i nasl g r v erd i in i anlatt.
52
BR BAKA GEREKLK
S onra g lerek , ok ho bi eydir b u , diye ekledi, b e

nim ok h o u m a gider. P arklarda, otobs term inallerinde otu
rur, b ak arm gelip geenlere. K im i kez, h em en buluveririm bi
dostu. K im i kez de yalnzca gerek in san lar grrm . B ign
otobste, yan y ana oturan iki dost grm tm . kisini bi ara
da ilk k ez o rd a grm tm . B ak aca d a g rm ed im .
ki dostu b irden grm enin zel b ir anlam var m ?
Tabii var. Z aten h er yaptklar anlam ldr. K im i kez brujolar, g lerin i o n larn edim lerinden alrlar. Bi brujonun k en
di dostu o lm asa bile, eer grm eyi biliyorsa, dostlarn ed im
lerine b ak arak g kazanabilir. V elinim etim bana bunun nasl
y ap ld n retm iti; kendi dostum u b u luum dan nce k ala
balk y erlerd e d o st arar; birini g r r g rm ez de o bana bi ey
ler retirdi. S en n b ir arada grdn. O grkem li ders de
boa gitm i o ld u .
T avan tuza n kurm ay bitirene dek bakaca bir ey s y
lem edi. S onra b irden bana dnerek, yeni anm sam gibi, bu
dostlarn bir b ak a nem li yannn da, ikisi bi arada bulunu
yo rlarsa, bu d u ru m d a ikisinin de h ep ayn cinsten olduunu
anlatt. O nun g rd iki dost, erkekm i; benim grdkleri
m in ikisi erk ek b irisi dii olduuna gre, bu, benim d en ey i
m im in daha da nem li olduunu gsterirm i.
Bu d o stlan n o cuk kl n a girip girm ediklerini; iki ocuk
olursa b u n larn ayn cinsten m i y oksa ayr cinsten m i olacak
larn; d o stlarn h er rktan insan kl n a girip girm ediklerini;
ana, b ab a ve o cu k tan oluan aile b iim in d e grnp grnem ey ecek lerin i ve son olarak da araba, otobs falan sren bir
dost g rp g rm ediini soruyordum .
D on Ju an hibirini yantlam ad, g lm seyerek ko n u m a
larm dinliyordu. Son sorum u iitir iitm ez bir kahkaha koyverdi. Ve so rularm dikkatsizce sorduum u; sorum u, hi m o
torlu ara sren b ir dost grp g rm ed i i biim inde sorm u
o lm am n d aha yerinde olm u olacan syledi.
M o to sik letleri u nutm am alyz, di m i? derken g zlerin
de hay lazca p arltlar grdm .
GRMENN NKOULLARI
53
S oru larm la byle neeli bir biim de d alg a geii ok h o

um a gitm iti. B en de glm eye baladm .
D on Juan daha sonra, do stlarn k en d i b alarn a bir eye
giriip, baka eyleri dorudan d o ru y a etkilem ediklerini
aklad. B unlar, insan dolayl bir b iim d e etkilerm i. Bir
dosta dok u n m ak ok ekinceli bir eym i; nk bir dost in
sann en kt yanlarnn o rtaya k m asn a neden olurm u.
m ezlik, uzu n sren skntl b ir uram . nk byle bir
karlam ann arpc etkisine k atlan ab ilm esi iin insann y a
am ndaki gerek siz eyleri en azm a indirm esi gerekirm i.
Kendi velinim eti b ir dostla ilk k arlat n d a k endisini az d a
ha yakyorm u; gvdesi, bir da aslan y la boum uasna
yara bere iinde kalm . K endi den ey im in d e ise, dost onu y a
nan odunlarn iine itm i de diziyle om uzu biraz yanm ; am a
zam an geip de b ir dostla b tnleince bu y ara izleri de yok
olm u.
3
O n H aziran 1968de, bir m ito tey e k atlm ak zere don J u a n la
uzun b ir yolculua ktk. A ylardr bu frsat g zlem ek tey
dim , am a gene de gidip gitm em eye k arar verem iyordum . K a
rarszl m n nedeni, sanrm , p ey o te o tu ru m u n d a b ir sr p e
yote yem ek zorunda kalaca m d an k o rk m am d -k i buna da
p ek niyetim yoktu. A klm dan geenleri b irka k ez an latm
tm don J u a n a. nceleri yalnzca glm , sonnuda da bu
k orku lafn artk iitm ek istem ediini kesinlikle belirtm iti.
A slnda, bir m itote, benim iin k u rm u olduum tasarla
r do ru lay ab ilm ek bak m n d an ok u ygun bir frsatt. nk,
oturum a katlanlarn aralarnda bir anlam aya u laabilm eleri
iin gizli bir k lav u zu n varl n a olan inancm deitirebil-
GRMENN NKOULLARI
55
m i deildim . D on Juan, kendi grleri gerei, benim tezim i

kabul etm eye yan am yordu. O , m itotede olagelen bu eyleri
g rm e asndan aklam ann d ah a y erin d e olaana inan
yordu. K endi gr m den yola karak u y gun bir aklam a
bulm a isteim in, onun b an a yap trtm ay istedii eye ters d
eceini d nm ekteydim . O nedenle, don Juan, benim ana
ilkelerim i kabul etm iyordu; nk, ken d i dizgesine uym ayan
eyleri yok saym aya alm t.
Y olculua k m adan hem en nce, don Juan, bu oturum a
srf izleyici o larak k atlaca m syleyerek, p eyote yem ek zo
runda k alaca m d an tr duyduum k o rkular hafifletm iti.
im alm t. A rtk, oradakilerin bir anlam aya ulam alarna
yol aan gizli yntem i bu lg u lay aca m a inanr olm utum .
Yola k t m zd a akam olm ak zereydi; gnein batm a
sna biraz d ah a vard. G ne ensem i p iirm ey e balaynca
keke arab am n arka cam n a gne p erd esi taktrsaydm diye
geirdim . B ir tepeye trm an n ca n m zd e k o sk o ca b ir vadi
grnd, yol, y erlere y am yass serilm i, siyah b ir erite benziy o rd u -say sz tep eleri ine ka saran... T epeden inie g eer
ken g zlerim le b ir sre izledim bu eriti. G neye uzanyor,
sonra da alak b ir da silsilesine dalp yitiyordu.
D on Juan, g zleri yutm akta o ld u u m u z yola sapl, sessiz
ce oturuyordu. U zu n sre hi konum adk. A rab ann iindeki
hava bu n alty o rd u beni. B tn p en c ere le ri am tm , am a h a
va ok scak old u u ndan, b ir yarar o lm uyordu bunun. S in ir
liydim , iin sklyordu. S caktan y ak n m ay a baladm .
D on Ju an k alarn atarak alayl alayl yzm e bakt.
Y ln bu ay larn d a b t n m ek sik a scaktan p ier, dedi.
Bi ey g elm ez ki e ld e n !
B en o n a bak m y ordum ; am a onun beni dikizlediini b ili
yordum . B ir y am atan in erk en araba hzlanm t, bir trafik
levhas g r r gibi olm utum : Vado-ukur. ukura y ak lat
m da old u k a h zl gitm ekteydim . Y avalam aya altysam
da u k u r yerd en g eerken bir sarsnt geirdik. S arsnt, ik i
m izi de zplam t. A rtk d ah a yava sryordum . B ir ara yol
56
BR BAKA GEREKLK
k y sn d a otlayan at ve sr srleri grdk. B u gibi yerlerde

ara arpm at ya da inek lelerine sk sk rastlanr. A z sonra
n m zd e, yolu gem ekte olan b ir at srs grerek durm ak
zo ru n d a kaldm . K eyfim iyice kam t. D on J u a n a, scak
y z n d en sknt bastn syledim . K klm den beri s
ca sevm ediim i, yaz geldi m i ite byle boulur gibi old u
um u, soluk alm am n gletiini anlattm .
D on Juan, A rtk ocuk deilsin k i. dedi.
A m a scak gene boucu geliyor b an a .
D on Juan, y u m uak bir sesle, E, ben de k kken alk
tan im anm g ev rerd i. dedi. ocukken alktan baka b ild i
im bi ey olm ad; ben de alktan boulurdum diyebilirim solu k su z k alan a dek! A m a ocu k k en d i o. A rtk b o u lm u y o
rum , im anm da gevrem iyor.
N e d iy ece im i bilem edim . K endim i savunulm as g bir
du ru m a sokm ak istem iyordum . A z sonra, bakarsn, gerekten
savunm ay istem ediim bir hususu savunm ak zo ru n d a k alr
dm . P ek yle am an am an scak da deildi. B enim b o zu ld u
um ey, h ed efim ize ulam ak iin bin be yz kilom etreden
fazla araba srm ek zorunda oluum du. B yle yorucu bir ie
sokulm u olm ay bir trl sindirem iyordum .
B ir y erde d urup bir eyler y ese k . dedim . B elki gne
b atn ca byle scak o lm az.
D on Ju an g lm seyerek b an a bakt, daha ok uzun sre
yem ek y en ileb ilecek tem iz bir ky bulunm adn, an m sad
na gre b enim ona yle yol st bfecilerinin yem eklerini
y em e gibi alk larm n olm adn sylediim i belirtti.
A rtk k o rk m u y o r m usun ishal o lm ak tan ? diye sordu.
G izliden alay etti in i biliyordum . G ene de, yant b ek led i
ini, stelik a rbal b ir ifade takndn grdm .
D on Juan, yle d av ranyorsun ki, sanki sen arabadan
in er inm ez ishal y akana y ap v erecek . dedi. B ir km aza
girm isin; scak tan kasan, ishale tu tu lacak sn .
D on Ju an bu szleri yle arbal b ir biim de sylem iti
ki, k en d im i tu tam ay arak glm eye baladm . S onra uzun sre
GRMENN NKOULLARI
57
konum adan ilerledik. L os V idrios-C am -adl bir kam yon du

rana v ardm zda, h av a iyice kararm t.
D on Juan arabadan seslendi: B ugn ne yem einiz v a r?
B ir kadn, ieriden, D om uz e ti, diye bard.
D on Juan bana dnd ve glerek, U m arm kam yonlar
bugn ezm itir d o m u zu . dedi.
A rab ad an ktk. Y olun iki yannda alak d a lar yksel
m ekteydi. B yk b ir yanarda p atlam asn an yayd lavlarn
k atlam asyla o lu m ua benziyordu bu dalar. Sivri do ru k la
r karanlkta, cam dan dev kym klar gibi k arartlar halinde
gzda v erircesine gklere ykseliyordu.
Y em ek yerken, do n J u a n a, bu yere C am denm esinin n e
denini anladm syledim . H erhalde bu y ere bu ad cam
k y m n a b en zey en d alar y znden verm i olacaklard.
D on Juan, in andrc bir sesle, bu yere los V idrios adnn,
cam ykl b ir k am y o nun orada devrilm esiyle ortala salan
cam krk larn n yllarca yerlerde kalm as yznden v erild i i
ni anlatt.
G ene d alga g etiini sanarak, gerek n edenin ne o ld u u
nu anlatm asn istedim .
O da, G it b ak asn a sor y ley se. dedi.
Y anm zdaki m asad a oturan b ir adam a sordum ; adam ,
z r dilercesine, bilm ediini syledi. M utfaa gittim , ordaki
kadnlara bilip b ilm ed iklerini sordum ; am a hibiri bilm iyor
m u; b t n b ildikleri, b u ray a C am dendiiym i.
D on Juan alak bir sesle, S anrm benim dediim g ib i
dir. dedi. M eksikalIlar, evrelerinde olup b iten lere pek al
drm azlar. O senin cam dalar grem ezler onlar; am a yere
da gibi ylan cam krklarnn yllarca ortalkta kalm asn a
ses kartm azlar.
B u im ge, ikim izin de h o una gitm iti. G ltk.
Y em eim izi y ed ik ten sonra don Juan, artk nasl h issetti
im i sordu. yi olduum u syledim am a gerekte iim deki s
knt az da olsa s rm ekteydi. D on Juan tedirgin olup o lm ad
58
BR BAKA GEREKLK
m arartrrcasna, gzlerini dikm i bakyordu.

Sert bir kla, M ek sik aya g elm ey e k arar verdiin an,
u fak tefek k u ru ntularnn tm n ardnda b rak m a ly d n . d e
di. B uraya gelm e kararn, yok etm eliy d i onlar. G elm ek iste
diin iin geldin sen. B yle y apar bi sava da... S yleye
syleye dilim d e ty bitti; en etkin yaam biim i, bi savannkidir. K arar verm eden nce iyice dn, zl; am a, k a ra
rn verdikten sonra, kov aklndan tasay, d nceyi ve yle
ilerle. nk v erilecek daha m ily o n larca k arar b ek lem ek ted ir
seni. B y led ir bi savann y n tem i.
S anrm ben de yle yapm aktaydm , don Juan, hi o l
m azsa ara sra. N e var ki, bunu srekli olarak an m sam ak zo r
olu y o r.
K ararszlk iindeyken, lm d n r bi sav a .
En zoru da bu ya, don Juan. ou k im se lm uzak g
rr, dnm ez. A klm za bile getirm eyiz o n u .
N ed en ?
N e diye g etirelim ?
D on Juan, N e diye o laca k ! diye srdrd. nk ru
hum uzu tavlayan, elikletiren, yalnz, lm d ncesidir.
L os V id rio stan ayrlrken h av a o denli kararm t ki d a
larn sivri karaltlar gn k aran l y la kaynam t. B ir saat
k ad a r hi k o n u m adan gittik. Y orulm utum . S anki k o n u u la
cak b ir ey yokm u da ondan ko n u m ak istiyorm uum gibi
b ir duygu iindeydim . Trafik p ek seyrekti. A ra sra k arm z
dan birka araba geliyordu. Yolda, gneye giden sanki yalnz
biz vardk. B unu tu h af bularak, sk sk dikiz aynasna b ak
yor, arkadan g elm ekte olan b ir araba v ar m diye yokluyordum . A m a bir ey grem iyordum .
B ir sre sonra arabalara bakm ay braktm ve n m zd e
k i yolculuu d nm eye baladm . ok gem eden, fa rla r
m n, ev red ek i k aran l a oranla ok fazla parladn a y rm
sayarak, gene dikiz aynasna baktm . nce gzm k a m a t
ran bir parlt, sonra da yerden bitm i gibi grnen iki k
noktas grdm . A rk am zd a u zaklarda b ir tepenin zerinde
GRMENN NKOULLARI
59
bulunan b ir arab an n farlaryd bunlar. B ir sre grnyorlar,

sonra da cm b zla ekilm i gibi k aran l n iinde yitiveriyorlard; sonra b ir baka tepede b eliriveriyorlar, ardndan gene
yok o lu y o rlard . klarn, yitilerini aynadan, uzun sre iz
ledim . B ir ara o araba aram zdaki uzakl gittike kapatyor
gibi geldi. E vet, yaklam aktayd. Iklar gittike daha parlak
grnyordu. G az p ed aln a iyice bastm . Tedirgin olm utum .
D on Juan, bu h alim i sezm iti, belki de dikkatini, yalnzca h
zm zn artm akta olm as ekm iti. B ana b ir bakt, sonra arka
ya d np u zak tak i farlara bakt.
B ir skntm olup olm adn sordu. B en de, saatlerdir ar
dm zdan h ib ir arabann gelm ediini, birdenbire, srekli o la
rak bize y ak lam ak ta olan o arabann farlarn grdm an
lattm .
G lm esini zo r tutarak, onu g erekten araba m sandm
sordu. H erh ald e b ir araba olm as gerektiini syledim ; don
Juan da, skntl halim e bakarak, benim o arkam zdaki eyin
srf b ir araba o lm ak tan te bir ey ler olduunu anlam b u lu n
duum u sandn syledi. B en de, dayatarak, bunun yoldaki
bir araba, belk i de b ir kam yon olduunu syledim .
S esim i yk selterek, B aka ne olacak k i? dedim .
D on J u a n n s zleri sinirlendirm iti beni.
D np y z m e b ak arak ar ar bam sallad. Sanki
syley ecek lerin i tartm aktayd.
Y um uak b ir sesle, O nlar, lm n bandaki klardr,
dedi. lm , b ir b alk gibi giy in ir onlar da, drtnala gelir
ardndan. O nlar, se irterek bize gittike yaklam akta olan
lm n k lard r.
S rtm dan en sem e b ir rperti ykseldi. B iraz sonra ay n a
ya baktm ; artk k falan grnm yordu.
D on J u a n a, arabann dum u ya da bir yan yola sapm
o lab ileceini syledim . D on Juan, arkaya bakm ad; yalnzca
gerinip esnedi. Ve, H ayr, dedi. lm hi durm az. A ra s
ra klarn sndrr. O k a d a r!
60
BR BAKA GEREKLK
On H aziran da K uzeydou M eksika b lg esin e varm tk.

B irbirlerine ok benzeyen, karde olduklarn sandm drt
kz, k k bir kerpi evin kapsnda toplanm lard. E vin a r
dnda bir k u lbeyle, ats km tek duvar kalm ykk bir
am bar b u lu nuyordu. K adnlar bizi b ekler grnyorlard.
B irka k ilo m etre nce asfalt yoldan kp bir toprak yola g i
ren arabam zn kard tozu grm olacaklard. B u ev, d e
rin b ir vadide bulunuyordu; anayoldan baklnca, yeil tep ele
rin bir y am acn d a y am a gibi gzkm ekteydi.
D on Ju an arabadan kt ve yal k ad n larla b ir ey ler k o
nutu. K adnlar, k apnn nndeki tahta oturaklar g steriy o r
lard. D on Juan gelip oturm am im ledi. Yal k ad n lard an biri
bizim le oturm utu; brleri ieriye girm ilerdi. K zlard an ik i
si kap n n n nde kaldlar; beni m erak la szm eye koyuldular.
K zlara el salladm ; glerek ieriye katlar. B irka d ak i
ka sonra iki gen adam gelip don J u a n la selm latlar. B e
nim le k o n u m uyorlard; yzm e bile baktklar yoktu. D on
J u a n la yap tklar k sa bir grm eden sonra, o kalknca, h e
p im iz birlikte, k ad n lar da dahil, yedi sekiz yz m etre u za k
lktaki b ir b ak a eve doru yrdk.
O rada b ir to p lu lu k la d ah a karlatk. D on Juan kapda
bek lem em i syleyerek ieriye girdi. eri baktm , tahta bir
oturakta o tu rm akta olan don J u a n n y alarn d a bir K zld eri
li adam grdm .
H enz h av a kararm am t. B ir k m e gen K zlderili e r
k ek ve kadn, evin nnde park etm i olan klstr bir k a m
yonun ev resinde sessizce duruyorlard. O nlara spanyolca
bir eyler syledim ; n e var, hibiri yant verm ek istem edi, ben
bir ey s y ledike, k ad n lar glyor, erk ek ler de sessizce
g m seyerek g zlerin i baka yanlara eviriyorlard. B eni an
lam am grnyorlard; am a h ep sin in de spanyolca b ild ik
lerine em indim ; nk kendi aralarnda yaptklar k o n u m a
lar iitm itim .
B ir sre sonra don J u a n la b r adam darya k tla r ve
kam y o n a b in erek ofrn yanna oturdular. B unu gren h er
kes, k am y o n u n st n e ve yanlar ak kasasn a doluuverdi.
GRMENN NKOULLARI
61
Y anlar da ak olduundan, kam y o n ilerlem eye balaynca,

h epim iz asideki k ancalara bal uzun bir halata asldk.
K am yon, toprak yolda yava yava ilerliyordu. B ir ara
ok dik b ir yokuu trm anrken, kam y o n durdu; hepim iz yere
indik ve k am y o n u n ardndan gittik. D elikanllardan ikisi
kam yonun arkasna atlam , halat tutm adan oturm ulard.
K adnlar g l erek onlarn sallantl durum u srdrm eleri
iin kkrttlar. D on J u a n la, don Silvio dedikleri br yal
adam da b izim le birlikte yryorlar, gen lerin bu m ask aralk
larn g rm ezlik ten geliyorlard. Yol dzelince, hepim iz gene
k am yona trm andk.
B ir saat k ad ar gittik. K am yon k asasn n taban ok sert ol
duundan, rah at edem em i, ofr m ah allin in arkasna tu tu n a
rak ayakta gitm eyi yelem itim . K am yon, b ir dizi kulbenin
n nde durdu. O rad a da bizi b ekleyen b ir topluluk vard. A r
tk h ava iy ice k arard iin, ak kap y a asl duran gaz lam
basnn soluk, sarm trak nda yalnz birkan seeb ili
yordum .
H erkes k am y o n dan inm i, oradakilerle sarm a dola ol
m utu. D on Juan gene darda k alm am syledi. K am yonun
n am u rlu u n a yaslandm ; birka dak ik a sonra yanm a
d elikanl geldi. lerinden biriyle drt yl nceki bir peyote
o tu ru m u n d a birlik te olm utuk. K ollarm skarak bana sarld.
sp an y o lca kon u arak, yi grdm sen i. diye fsldad.
K am y o n u n b an d a sessizce duruyorduk. Ilk, esintili bir
akam d. Y aknlarda b ir yerden akarsu alts gelm ekteydi.
A rkadam g ene fsldayarak, sigaram olup olm adn sordu,
h erkese sig ara sundum . S igaralarn k zartsn d a saatim e b ak
tm. Saat dokuzdu.
ok gem ed en bir topluluun evden darya km akta ol
duunu grdk. Y anm daki delikanl hem en uzaklatlar.
D on Juan y an m a gelerek, herkese benim durum um u an latt
n, herk esin raz geldiini, birlikte gidip m itotede su d a ta
b ileceim i syledi. H em en g itm em iz gerekiyorm u.
O n k ad n ve on b ir erkekten oluan bir topluluk, yola d
62
BR BAKA GEREKLK
zldk. K lav u zluum uzu iriyar, elli be yalarnda b ir adam

yapm aktayd. K u lak sz an lam n a gelen M o ch o diye aryorlard onu. K lavuzum uz, sert ev ik adm larla ilerliyordu.
O yrdke, elinde tuttuu gaz feneri, bir o yana bir bu y a
na sallanp duruyordu. nce, fen eri g eliigzel salladn sa
nyordum ; am a sonra feneri, yold ak i bir engeli ya da g e ilm e
si g yerleri im leyecek b iim d e salladn bulguladm . B ir
saatten fazla yrm tk. K a d n lar aralarnda konuuyorlar,
y er yer yum u ak k ah k a h alar atyorlard. D on J u a n la br
yal adam en nde gidiyorlard; b en de en arkadaydm . B as
tm yeri g rebilm ek iin g zlerim srekli olarak y ola d ik i
li, yle yryordum .
D on J u a n la geceleyin d a lard a gezin m em izd en bu yana
drt yl gem iti; o za m an lar kazan m olduum k aran lk ta
yrm e yetim i b yk ap ta yitirm itim . Sk sk k stek len i
yor, istem eyerek k k talara arpyordum , dizlerim de e s
neklik diye b ir ey kalm am t; b ir t m se e gelince, zerim e
yklacakm , b ir u k u ra ra stlay n ca da yol kecekm i gibi
oluyordu. Y rrken, benden ok grlt karan yoktu a ra
m zda; bu durum , ister istem ez, orad ak ilerin d alg a g e m e leri
ne n eden oluyordu. lerin d en birisi, h er ayam tak ln d a
H o o p diye baryor, ard n d an herkes k ah kahay basyordu.
B ir kezin d e tek m elediim b ir ta, gidip b ir kadnn topuuna
arpverdi. K adn da, y ksek sesle, u zavall adam a bir
kandil verin b a ri! dedi ve b t n m illet glm eye balad.
A m a ilem in sonu olm am t bu; nk az sonra gene k ste k
lenince, nm deki b irisin e tutunm ak zorunda kalm tm .
zerine u llan m am la dengesini yitiren adam , yle bir lk
k o p an n t ki, herkes, rah ata g leb ilm ek iin b ir sre d u r
m ak zo runda kalm t.
B ir sre sonra, n c l k eden adam fenerini k ald rp in d ir
m eye balad. G id ece im iz yere varm olduum uzu an la
dm . S am da az tede alak b ir evin karaltsn grdm . T op
luluktaki herkes deiik ynlere d alverdi. D on J u a n a ra
dm . K aranlkta grem iy o rd u m onu. O nu, b ir kayaya oturm u
g rm eden nce, bir sre y erdeki talara arpp durdum .
GRMENN NKOULLARI
63
D on Juan, o turum a katlan adam lara su g etirm ek le g re v

lendirildiim i yineledi. B unun nasl yap ld n b an a yllar
nce retm iti. B tn ayrntlarn anm syordum ; am a, o
gene de, belleim i tazelem em i istedi ve n eler yaplacan b a
na b ir kez daha gsterdi.
A rdndan evin, adam larn toplanm bulunduu arka y a
nm a getik. B ir ate yakm lard. A teten be m etre u zakta bir
akla h asrlar seriliydi. H asra ilk olarak, bize k lavuzluk
etm i olan M ocho oturdu. Sol k u la n n st y annn k opuk o l
duunu g rd m -dem ek o ad bu y zd en takm lard. D on S il
vio; M o c h o nun sam a, don Juan da soluna yerletiler. G e n
lerden biri M o c h o ya doru ilerledi v e elindeki p ey o te m a n
tarlaryla dolu seleyi M o c h o nun nne brakt; sonra da
M o ch o yla don S ilv io nun arasna oturdu. B ir baka gen iki
kk sepetle gelip, onlar pey o te selesinin y an m a k oydu, ve
M o ch o yla don J u a n n arasna oturdu. D aha sonra iki d eli
kanl daha geldi v e don S ilv io yla don J u a n n yan larn a g e
ip oturdular, yedi kiilik b ir halka olum utu. K ad n lar evin
iinde kalm lard. A tein btn gece snm eden yanar d u
rum da b u lu n d u ru lm asndan iki gen adam sorum luydu. En
gencim iz olan bir ocukla ben de, otu ru m a k atlan yedi k i i
ye, btn gece s recek olan trenden sonra v erilecek olan su
yu bekliyorduk.
B akan M ocho pey o te ezgisini syledi; gzleri kapalyd;
gvdesi, ezg isiy le birlikte eilip dikilm ekteydi. ok uzun
srd ezgisi. N e dilde sylediini an lam am tm . S onra h e p
si tek er teker kendi pey o te ezgilerini sylediler. nced en b e
lirlenm i b ir sra izledikleri yoktu. H erhalde, ilerinden g eld i
i zam an k yapp ezgilerini sylyorlard. Sonra, M ocho,
peyote selesini tutup iki p ara ald ve seleyi gene o rta yere b
rakt. O nu, don S ilvio, sonra da, don Juan izlediler. Ayn d
zeyde olduklar anlalan drt gen de, sadakinden b a lay a
rak srayla, ik ier m an tar aldlar.
O turum a k atlan yedi kiiden h er biri art arda drt k ez ez
gi s yleyip ik ier p eyote yediler; sonra da iinde kuru yem i
ve et bulunan b r iki sepeti dolatrdlar.
64
BR BAKA GEREKLK
B u sre btn gece b oyunca yinelendi durdu. N e v ar ki,

o n larn bu k iisel devinim lerinin, h erhangi b ir dizge u y arnca
y ap ld n a degin hibir ipucu bu lg u lay am ad m . B irb irleriy
le k o n u m u y orlard; her biri k endisiyle ba b aa ve kendine
d nk g rnyorlard. B tn gece boyunca, b ir k ez bile ol
sun, h ib irin in brlerine, ne y ap y o r diye baktklarn g r
m edim .
G n d o m adan nce hepsi ayaa kalkt, y anm daki ockla birlik te o n lara su verdik. S onra, k en d im e gelm ek iin biraz
dolatm . Ev, tek katl bir kulbeydi; saz dam l, alak, kerpi
b ir yapyd. E vin evresi tam bir m ezbeleydi. Ev, kra bir
to p rak zerine kurulm utu, her yan allk larla, k aktslerle
kaplyd. A m a, aa diye bir ey bulunm uyordu. ok uzaa
y r m ek g elm edi iim den.
S ab ahleyin, k ad n lar gitm ilerdi. A dam lar, evin e v resin
de sessizce dolayorlard. leyin, hep im iz gene bir gece
n ceki dzen de yerlerim izi aldk. P ey o te m antar b y k l
nde d o ranm , b ir sepet ku m et d o latrld. A dam lardan
k im ileri p ey o te ezgilerini sylyorlard. B ir saat sonra da
hep si eitli ynlere daldlar.
K adnlar, atein ve suyun b an d ak iler iin, b ir tencere la
p a brak m lard. B iraz yedim , ve leden sonrasn u yuyarak
geirdim .
K aranlk bastrn ca grevliler atei tazelediler. B ir peyote
y em e dns daha balad. B unda da sabaha dek aa y u k a
r bir nceki gecenin dzeni izlenm iti.
B tn gece, oturum daki yedi kiin in h er birinin tm d e v i
n im lerin i tek er teker gzlem lem eye abalam tm ; am acm ,
aralarn d a yapm olabilecekleri belirli bir szl ya da szsz
iletiim d izg esi bulgulam akt. N e v ar ki, ed im lerin in ardnda
byle b ir d izge grem edim .
A k am erken saatlerde, peyote yem e dns yeniden b a
latld. S ab ahleyin, artk, gizli ncy aa vuracak bir ip u
cu ya da aralarnda gizli bir iletiim yoluna, anlam a d izg esi
n e degin b ir belirti b ulam ayacam anlam tm . G nn g e
GRMENN NKOULLARI
65
ri k alan bl m n tek b am a oturup notlarm dzenleyerek

geirdim .
A dam lar, drdnc gece gene toplandklarnda, bunun
son gece olduu b elliydi. H i kim se bu konuya degin bir ey
dem em iti, am a, ertesi gn d alacaklarn biliyordum . G e
ne suyun bana getim ; herkes de oturum daki yerlerini ald.
D izideki yedi k iin in davranlar, daha nceki gece b o
yunca g zlem led ik lerim in tpksyd. G ene devinim lerini g
zetm ey e v erm itim kendim i. Y aptklar h er eyi-her devinim i,
her sz, h er davran grm eye alyordum .
B ir an geldi, k u lak larm d a bir vzlt iittim ; olaan bir
ku lak n lam asn andrdndan, pek zerinde durm adm .
V nlam a daha da artm aktayd; ne var, onu, kendi gvdem in
kard b ir n lam a gibi alglam am sryordu. D ikkatim i
ayn anda h em adam lar izlem eye hem de iittiim v n lam a
ya verm ek tey d im . S onra b ir an geldi, ordakilerin yzleri, sa n
ki b ir am pul yanm asna, aydnlanverdi. N e v ar ki, bu a y
d nlanm a, elek trik lam basnn, fenerin ya da ateteki alevlerin
ay d n latm asn a ben zem iyordu. R enkli bir prltyd bu; ok
hafif, am a b u lu n d u um yerden k o lay ca grebildiim pem be,
saydam b ir p arlak lk . V n lam a arty o r gibiydi. Y anm daki o
cu a baktm ; u yum aktayd.
P em b e p arlak lk gittike artyordu. D on J u a n a baktm ;
gzleri kapalyd; don S ilv io nun k iler de, M o c h o n u n k iler
de... D rt gen ad am n gzlerini grem iyordum ; nk ikisi
ne d oru e ilm ilerdi, ikisinin de srtlar dnkt bana.
K en d im i b t n yle onlara b ak m ay a verm itim . A m a, g e r
ek ten b ir v n lam a iittiim in ve adam lar gerekten p em b e
lir k zartn n b r m oldu u n u n bilincine tam olarak varm
deildim . B ir sre sonra, bu p em be kla vnlam ann srekli
olduunu ayrm sadm . B ir anlk bir aknlk geirdim ; so n
ra, ne bu tank old u um sahneyle ne de orda bu lunm a n e d e
nim le ilikisi o lm ay an bir dnce geti aklm dan. o cu k lu
um da, annem in b an a anlatt bir eyi anm sam tm . B u d
nce dik k atim i d a tt kadar, yersizdi de. Bu dnceyi a k
lm dan k o v u p , k en d im i, bkp usanm adan srdregeldiim
66
BR BAKA GEREKLK
in celem eye v erm ey e altm . A m a bir trl baaram yordum . D nce g en e dnp geliyordu. H em de daha k esk in le
erek, beni d aha bir sararak... stelik annem in beni aran
sesini de iitiyordum . T erliklerini srm esini, kahkahasn da
iitm eye baladm bu kez. O na b akm ak iin dndm . B ir tr
san rlan m a ya d a lgm n (serap) bana, zam an artacana,
ve annem i g receim e inanr gibiydim . N e var ki, yanm da
uyum akta olan ocuktan bak a b ir ey grem edim . O nu gr
m ek, sarsm t beni; b ir an olsun aylm ve rahatlam tm .
O tu ru m d akilere baktm gene. D u ru m larn d a bir deiiklik
yoktu. A m a, o p arlak lk gitm i, kulak larm d ak i o v n lam a yok
o lm utu. im alverdi. A nnem in sesini duym a sanrs da
geti sanyordum . Sesi nasl da ak ve canl gelm iti. B u ses
beni n erdeyse by ley ecek ti diye geirip duruyordum . B elli
belirsiz, don J u a n n b an a b ak m ak ta olduunu grr gibi ol
dum ; am a aldr etm edim . A n n em in beni aran sesini gene
iittim -hem en arkam da bir y erd en geliyordu ses... H zla d n
dm ; am a, evin k araltsy la ardndaki allklar grdm yal
nzca. A n n em in sesini iitm ek beni derin bir z n t y e itm i
ti. K endim i tu tam ay arak inlem eye balam tm . B ir soukluk
v e y alnzlk d uyarak, aladm . B irinin bana bakm as, k o ru
m as zlem i iindeydim . B am ev irip don J u a n a baktm ; o
da bana bakyordu. O nu grm ek istem iyordum ; gzlerim i k a
padm . S onra gene annem i grdm . A nnem i aklm a g etird i
im zam an lar olduu gibi bir annem dncesi deildi bu.
Y anm da d u rd u u n u apak gryordum . A c veriyordu bu
durum bana. T itriyor, k am ak istiyordum . A nnem in g r n t
s, bu p ey o te otu ru m u n d a izlediim k o n u y a ok uzak kalyor,
beni tedirgin ediyordu. B u n d an kaab ilm en in bilinli bir y o
lu, belli ki, yoktu... B elki de bu grn t n n yok olm as iin
g zlerim i am am yeterli olacakt; am a, yerine, grnty ay
rntl biim de incelem ey e koyuldum . Bu incelem e, salt b ak
larak y ap lan b ir incelem ed en te bir eydi; zorunlu b ir y o k
lam ayd, b ir de erlen d irm ey d i. B ir d etm enm iesine, y a
bans bir duygu sarm t beni; birden, annem in sevgisinin o
rkn y knn b eni ezm ek te o lduunu sezdim . A dm n a
GRMENN NKOULLARI
67
rldn iittiim de, yreim paralanm t; annem in ans

iim i zntyle k arakaygyla doldurm utu. A m a onu in cele
dikten sonra, onu hi sevm em i olduum u anlam tm . S ars
c bir k avray o lm utu bu. D nce ve im g eler gibi g el
m eye balad. Bu arada annem in grnts yok olm utu; ar
lk n em sem ed im bunu. K zlderililerin yaptklaryla da ilgi
lenm eyi b rakm tm . B ir dizi olaand d n celer dolu
m utu bam a; o laand dncelerdi bunlar-nk d n
ceden te bir eylerdi... B unlar, duygusal k esin lik ler b iim in
de eksiksiz d u ygu birim leriydi; annem le olan ilikim in n iteli
ine degin y ad sn am az kantlar...
B ir an geldi, bu olaand dncelerin ard kesiliverdi.
A kclklarn ve ek sik siz duygu birim leri olm a n iteliklerini
yitirm ilerdi. A rtk baka eyler dnm eye balam tm . D a
nk da n k eyler... A ilem deki br kiileri dnyordum ;
ne var, d n celerim e elik edecek im geler yoktu. S onra g e
ne don J u a n a baktm . A yaa kalkm t; brleri de kalktlar,
hep birlikte suya d oru geldiler. Yana ekildim ve uyum akta
olan olan drttm . D on Juan arabaya girer girm ez, ona g r
dm , o alas eyleri srasyla anlattm . S evinle glerek
bunlar grm enin, M e sc a lito yla ilk deneyim im denli nem li
bir belirti old u u n u syledi. D on Ju a n n, peyoteyi ilk kez y e
diim zam an k i tepkileri de ok nem li bir belirti diye y o ru m
lam olduunu an m sadm . Z aten, bilgisini bana retm eye,
bu yzden k arar verm iti.
D on Ju an m ito ten in son gecesi srasnda M esc alito nun
bam da ak seik dolap durduunu, herkesin dnp bana
baktn, ona b ak t m zam an beni gzetlem esinin nedeninin
ile bu o lduunu anlatt.
N e var, g rd k lerim i yorum lam asn isteyince, bu konuya
deinm ek istem edi. O grm olduum eylerin, bu belirti
yannda b ir hi k ald n syledi.
D on Ju an d urup durup M e sc a lito nun bam n zerinde
nasl d o lat n , herkesin bunu nasl izlediini anlatyordu.
B y lesin i g rm ed im h i! diyordu. B undan daha gzel
68
BR BAKA GEREKLK
bir b elirti o lam azd .

D on J u a n la ben, besbelli, apayr ynlerde d n m ek tey
dik. O, b ir belirti diye y orum lad olay larn nem ini v u rg u
luyor; oysa ben, grdm ey lerin ayrntlarna taklp k al
yordum .
D ayanam ayarak, B elirtiden b an a n e ! dedim . B ana ne
oldu? B enim renm ek istediim ey b u !
D on Juan, keyfi k am asn a kalarn att ve b ir an ses
siz durdu. S onra b an a bakt. Y ein b ir grn vard. Tek
nem li eyin, M esc alito nun b an a sevecence davranm as, b e
ni a b o m as ve salt orda b u lu n m ak d n d a b ir aba g s
term i o lm am am a karn b an a b ir ders verm esi olduunu s y
ledi.
4
Drt Eyll 1 9 6 8 de, d o n J u a n grm ek iin S o n o ra ya g it
m itim . B ir n cek i ziy aretim srasnda benden istem i olduu
zre, ba ca n o ra (k akts raks) alm ak iin H e rm o sillo da d u r
m utum . B u istei o zam an ok garip gelm iti bana; nk i
kiden h o lan m ad n biliyordum . A m a drt ie alp, ona g
l rdm b r ey lerle b irlik te b ir ku tu y a yerletirdim .
D on Juan, k u tu y u anca, glerek, N e diye drt ie al
d n! dedi. B en san a bi ie al dem itim . B a ca n o ra y kendim
iin isted i im i san m sn d r; am a torunum L ucio iindi. S e
nin arm a an n m gibi, o n a sen v erirsin .
D on J u a n n to ru n u y la iki yl nce tanm tm . O zam an
yim i sek iz y an d ay d . B ir sekseni akn uzun boylu, k az an
cna g re y atlarn a oranla, h er zam an ok iyi giyinen bir
70
BR BAKA GEREKLK
adam d. Y aq u ilerin, ounlukla spor p an to lo n lar ya da b lu

cinler, h asr apkalar ve garachos denilen ev yaps ark lar
g iy m elerin e karn, L u c io nun giysileri m av i b o n cu k tan fr
frl siyah p arlak bir deri ceket, b ir Teksal k o v b o y apkas,
elle s slen m i ve adnn ba harfleri ilen m i izm e le r o lu r
du.
L ucio, ikileri verdiim de, o k sevinm iti ve ieleri alp,
herhalde sak lam ak iin, ieriye girm iti. D on Juan, insan i
kiyi sak lam am ak ve tek bana im em eli gibi bir la f edince;
Lucio, iki falan saklam adn, akam st arkadalarn a
rp birlik te ieceklerini syledi.
O akam , saat yedi sralarnda L u c io nun evine dndm .
H ava k aranlkt. B odur bir aacn altnda duran iki k iin in k a
raltsn grdm . L u c io yla bir arkadayd bunlar. B eni b e k
liyorlarm . L ucio, el feneriyle yolu aydn latarak bizi eve g
trd.
L u c io n u n evi iki o d al, to p rak tav an l, h ar v e d a lla r
dan k u ru lu d erm e a tn a b ir y ap y d . E v in u zu n lu u alt
m etre k a d a r v ard ve m e sq u ite d allarn d a n y ap lm d ire k le r
ze rin d e d u ru y o rd u . B t n Y aqui e v le rin d e o ld u u gibi
dz, a llard an r l b ir ats, b ir d e m etre e n in d e b ir
r a m a d a s v ard . Bu ra m a d a ev in nn g lg eley e n b ir t r
su n d u rm a g ibidir. R am ad a la rd a al, saz falan k u llan lm a z.
D a llarn g eliig zel rtt b ir atdr; b y lece hem glge
yapar, hem de aralk la rd an g een esin ti n ed e n iy le serin tu
tar.
E ve girerken, antam daki ses alm a aygtn altrdm .
L ucio beni arkadayla tantrd. E vde, don Juan da olm ak
zere, sekiz adam vard. O dann ortasna rahata y ay lm la r
d. B ir d ire e asl gaz lam basnn parlak , yzlerini a y
dnlatyordu. D on Juan b ir sandn zerine oturm utu. Ben
de, yere akl kazk lara ivilenm i b ir kalastan oluan iki
m etrelik b ir srann ucuna oturdum . D on J u a n n karasna
dyordu bu yer.
D on Ju an apkasn yanbana, yere brakm t. G az lam -
GRMENN NKOULLARI
71
hasnn , k sa ak salarna daha parlak b ir beyazlk v e ri

yordu. Y zne baktm ; k, b o y nundaki ve alnndaki k rk
lklar daha da d erinletiriyor, onu d ah a y az ve daha yal
gsteriyordu.
tekilere baktm ; g az lam basnn y eilim trak -b ey az
altnda, hepsi de yorgun ve yal grnyorlard.
L ucio, hep im ize sp an y o lca olarak, y k sek bir sesle, b e
nim H erm o sillo dan getirdiim b ir ie b a ca n o ra y iece i
m iz syledi. br od ay a geip bir ie getirdi. M antarn
kard ve kk bir teneke fin can la birlikte b an a verdi. F in ca
na ok az bir m ik ta r dkp itim . B u baca n o ra , bildiim te(m la d m daha gzel kokulu ve daha youn, stelik d ah a da
sertm i gibi gelm iti. ksrm eye baladm . ieyi y an m d a
kine verdim ; h erkes srayla fincana biraz dkerek iiyordu.
A m a don Juan im edi. S ra ona g eld i in d e ieyi alp en so n
da oturan L u c io nun nne brakm t.
H epsi de bu ienin ok gzel k t n a degin ateli ate
li konutular, bu ikinin C h ih u ah u adaki y ksek dalk b l
geden geldiini ileri sryorlard.
ie bir k ez d ah a dolat. A d am lar a zlarn ap rd aty o r
lar, vglerini yineliyorlar, G uad alajara y resin d e yaplan te
quila ile C h in u ah u ann yksek yaylalarnda yaplann arasn
daki byk farklar yksek sesle dile getirm eye a ly o rlar
d.
ie ikinci k ez dolarken de don Juan im em iti. B en de
yalnzca b ir tad m lk alm tm . A m a tekiler, fincan azna
dek dolduruyorlard. ie b ir k ez daha dolat ve bitti.
D on Juan, b r ieleri getir, L u cio , dedi.
L ucio, ikircim li grnyordu; don Juan hi oral g r n
m yor, benim L u c io y a drt ie birden getirm i olduum u
anlatyordu.
L ucio yalarnda b ir gen adam olan B enigno, gze a rp
m asn diye arka yanm a yerletirdiim an tam a bakarak, te
quila satcs m y m diye sordu. D on Juan, satc falan o lm a
dm , asln d a S o n o ra ya, kendisini ziy aret etm ek iin gel
72
BR BAKA GEREKLK
m i b ulunduum u syledi.
C arlos M e sc a lito yu reniyor; ben retiyorum o n a,
diye ekledi.
H epsi birden bana bakp, kib arca glm sediler. Y z k es
kin izg ilerle dolu, ufak, za y f b ir adam olan oduncu B ajea,
g zlerini b ir an bana dikti ve am barcnn, beni, Yaqui to p rak
larn d a m ad en iletm eyi tasarlayan bir A m erik an irketinin
casusu o lm akla suladn syledi. H epsi de, byle bir su
lan d rm ay a ierlercesine sylendiler. Z aten, hepsi, bir M ek si
kalI ya da Y aquilerin dedikleri gibi b ir Yori olan bu adam a
kzarlarm .
L ucio b r odaya gidip b ir ie b acan o ra daha getirdi. A
t; fin cann a zna dek doldurdu. S onra ieyi yanndakilere
verdi. Sz, dolap, A m erikan irketinin S o n o ra ya gelm esi
olas n a ve b u nun Y aguileri ne denli etkileyeceine g elm i
ti. ie, L u c io ya dnnce; L ucio ieyi k aldrp, iinde ne
k ad ar kald n a bakt.
D on Juan b an a doru eilerek, S yle zlm esin; b ir d a
h a geliinde daha ok getireceini s y le, diye fsldad.
B en de L u c io ya doru eilip, b r geliim de en azndan
alt ie g etireceim i syledim .
B ir ara k o n u ulacak b ir ey kalm am gibi susutuk.
D on Ju an b ana dnp yksek sesle, A rkadalara, M escalito yla k arlam alarn anlatsan a ! dedi. A m erikan irketi
S o n o ra ya gelirse n eler olur diye b ir bo la f etm ekten ok d a
h a ilgin o lu r b u .
L ucio, m erakla, M escalito, pey o te m idir, d ed e ? diye
sordu.
D on Juan k uru bir sesle, K im ileri yle der, yantn v er
di. B en M escalito dem eyi y e lerim .
U zun boylu, iri yar, orta yal biri olan G enaro, O A l
la h n belas ey insan d elirtir, dedi.
D on Juan, y u m u ak bir sesle M e sc a lito nun delilie yol
atn s ylem ek sam a olur. E er yle olsayd, C arlos im
di burada sizinle k o nuacak yerde tm arhaneyi boylam olur-
GRMENN NKOULLARI
73
cl. C arlos M escalito kulland. B akn ite, sap asa lam d u ru

yor.
B ajea g l m seyerek, ekingen, K im b ilir? deyince,
herkes glm eye balad.
B ir de b an a b ak n , dedi don Juan, h em en h em en btn
yaam m b o y u n ca M e sc a lito yla har n eir oldum , bieycikcr olm u deil b an a .
K im se g lm em iti, am a, onun bu szlerini pek ciddiye al
na da benzem iy orlard.
te yandan, don Juan srdrd: D ed i in gibi, M escalito nun insan ld rtt dorudur. A m a, ne yaplacan b il
m eden ona g id ild i in d e olur b u .
D on J u a n la yat b ir yal adam olan E squere, glm esini
(utam yor, b an iki y an a sallayp duruyordu. N e y ap laca
n b ilm e d e n d em ekle neyi kastediyorsun, Ju a n ? diye sor
du. Seni g een g r m d e de ayn eyi s y l y o rd u n .
G enaro sze k ararak , B u peyote denilen nesneyi y u tan
lar g erek ten k eileri k arrlar. dedi. H uicho l K zld erilile
rinin bunu y ed ik lerin i grm tm . K udurm u gibi d av ran
yorlard. K p k sayorlar, kusuyorlar, h er y an a ieyip d u ru
yorlard. O A lla h n belas nesne saral yap ar adam . B ay n
d rlkta m h en d islik yapan B ay Sala yle sylem iti. Sara
olunca, artk iy ile m e zm isin .
B ajea, b y k b ir arballkla, H ayvan olm aktan kt,
desen e ! dedi.
D on Juan, G enaro, sen H uichol K zld erililerin d e y aln z
ca g rm ek isted i in eyleri g rm s n . dedi. rnein, hi
zahm et edip M e sc a lito yla tanm ann nasl bi ey olduunu
sordun m u o n lara? B ild i im e gre, M escalito k im seyi saral
lalan etm ez. B ay n d rlk tak i m hendis de zaten b ir Yori; ne
anlar Yori M e sc a lito dan! M esc alito yu bilen btn o b in ler
ce insana da deli d iy em ezsin iz y a!
G enaro, P ek la derim ; deh onlar, deli! Ya da onun gibi
bir ey... Y aptklarna b ak n ca ... diye yantlad.
D on Ju an sordu: P ekl, o binlerce insan deliyse, kim
74
BR BAKA GEREKLK
k o tary o r onlarn ilerini? N asl srdrebiliyorlar y aam lar

n ?
E sq uere, sze karp, K ar yakadan -A B D den-gelen
M acario, b ir k ez yiyenin yaam boyu ondan ku rtu lam ay aca
n s y lem iti, dedi.
D on Juan, M acario yle bi ey dem ise, yalan sylem i.
N e d ed i in in farknda m o acab a? diye kt.
Y alancnn tek id ir o , dedi B enigno.
K im bu M ac ario ? diye sordum .
L ucio, B u ralard a oturan bir Yaqui K zld erilisi... dedi.
A rizo n al o lduunu sylyor, sav ata A v ru p ada bulunm u.
A nlattk larn b ir d in lesen !..
B enigno, A lbay olduunu syler d u ru r! diye atld.
H erkes g lm eye balam t; b ir sre M ac ario nun in an l
m az y k lerine geildi; ne var, don Juan sz gene M escalito y a dndrd.
H ep in iz M a c a rio nun palavrac bi kim se olduunu b ili
y o rsu n u z da, ne diye M e sc a lito ya degin szlerine in an y o r
su n u z?
L ucio, bu szc henz anlayam am gibi, P eyote m i
yani, d ed e ? diye soruverdi.
E vet be! H ay A llah n !.
D on J u a n n k ok sert ve krcyd. L ucio irkilm iti.
B ir an iin h ep sin in de korkm u olduklarn sezer gibi o lm u
tum . S onra don Juan, yum uak bir g lm sem eyle k o n u m a
sn srdrd.
M a c a rio nun syledii eylerin asl astar yok; bunu an
lam y o r m u su n uz? M e sc a lito dan sz etm ek iin onu bilm ek
g erek ir.
te g ene b alad n , dedi E squere, bilm ek, bilm ek, b il
m ek! Sen M a c a rio d an da betersin yahu! H i olm azsa o, b il
se de b ilm ese de, aklndan geenleri syler. A m a, seni y lla r
ca din lem iim d ir; b ilm e m iz g erektiinden baka b ir ey k
m am tr azndan. N ey i bilm em iz gerek A llah ak n a!
GRMENN NKOULLARI
75
B enigno, D on Juan, peyoteden bir ruh ktn syl

yor, dedi.
B ajea, T arlalarda p eyote grm lm olm utur; am a
ruh falan g rm d e ilim , dedi.
D o n Ju an , E v et, bi b ak m a, M esc alito ru h lara b e n z e r,
diye a k la d . A m a onu iy ice b ilm e d en ne o ld u u n u a k
a an la y a m a z sn z . E sg u ere, y lla rd a n beri h ep b u n lar s y
lem i o ld u u m d a n y ak n y o r. D o ru sylyor. A m a siz a n
lam y o rsan z, su b e n d e m i? B ajea, onu y iy e n le rin h a y v a n
lat n s y led i. A m a, ben y le g rm y o ru m bu ii. K a
nm ca, k e n d ile rin i h a y v a n la rd a n st n tu tan lar, h a y v a n la r
dan k t bi y aam s rd r rler. B ak n ite to ru n u m u n h a li
ne. D u ru p d in le n m e d e n alr. E ek gibi a lm a k iin y a
y o r san k i. H a y v a n a b e n z e m e y e n tek yan, iip sarho o l
m asd r.
H ep im iz gl y o rduk. D aha y irm isine varm am grnen
Victor adl b ir d elikanl hep im izd en fazla glm ekteydi.
G en bir ifti olan E ligio, henz hi sze karm am t.
Sa y an m d a y erde srt, yam urdan slanm asn diye ieriye
ylm k im i suni gbre uvallarna dayal, oturm aktayd.
L u cio nun o cu k lu k arkadalarndan olan bu E ligio, Luc io d an d ah a k sa boylu olm asn a karn gl, pehlivan y a
pl bir adam d. E lig io, don J u a n n szlerini yutar gibi d in li
yordu. B ajea, tam b ir ey syleyecekken, E ligio onun szn
kesti.
P eyote bu s y led i in eyleri nasl d e itirir? diye so r
du. B ild i im e gre, tm yaam b oyunca eek gibi alm ak
iin y aratlm tr.
D on Juan, M escalito h er eyi deitirir, dedi, am a biz
de eek ler gibi alm ak zorundayzdr. M esc alito nun iinde
bi ruh b u lu n d u u n u syledim . nk, insan deitiren bi ru
ha b en zer de o n d an dedim bunu. G rebileceim iz, d o k u n ab i
leceim iz bi ru h tu r o; bizi, kim i kez, istencim ize karn d e i
tiren bi ru h ...
G enaro, P ey o te akln bandan alr gider; o zam an e lb e t
76
BR BAKA GEREKLK
te d eitiini sanrsn, deil m i? dedi.

E ligio srdrd: N asl d e itirir b iz i?
B ize doru yaam biim ini re te rek , dedi don Juan.
O nu b ilenlere yardm eder, onlar korur. S izin s rd rd
n z bu yaam a, yaam denem ez. O nu tanm ann verdii m u t
luluu b ilem ezsiniz, nk, yok sizin bi k o ru y u c u n u z!
G enaro, alnarak, N e dem ek o lu y o r b u ? dedi. H azreti
s a m zla M eryem A n a m z, H azreti G u a d alu p eum uz v ar b i
zim de. O nlar koruyucu deiller m i?
D on Juan, dudak bkerek, N e de k o ru rla r y a! diye s y
lendi. N asl daha iyi bi yaam s rdrebileceini retm i
m id ir san a? diye sordu.
G enaro, nsanlarn onlar din led i i yok k i! diyerek k a r
kt. H erkes eytann peine dm , ne y az k !
D on Juan, O nlar gerekten k o ru y u cu olm u olsalard,
d in lem ey e zorlarlard in san lar, dedi. M escalito insann k o
ru y u cu su olduu zam an ister istem ez d in letir kendini; in san
lar onu gzleriyle grnce de, onu d in lem em ezlik edem ezler.
M escalito, insan kendisine saygyla yaklatrtr. S izlerin, k o
ru y u cu larn za davrandnz gibi d e il...
E squere, N asl yani, Ju an ? diye sordu.
Yani, unu dem ek istiyorum ; siz, koru y u cu n u za g id er
ken k im iniz k em an alar, brnz suratna m aske, ay ana
tozluk geirip dans edeceim diye tepinir, geri kalan larn z da
kafay ekersiniz. B enigno, sen dan sy d n bi zam anlar, anlatsan a !
yl var ki y ap m y o ru m , dedi B enigno, Z o r i!
E squere, alayl bir sesle, L u c io ya sor, dedi, o b ir h a f
ta d ay an ab ilm iti.
D on J u a n n dnda, herkes glt. L ucio, sklm g
rnyor, glm syordu; iki fincan dolusu b acan o ra devirdi
b o azn d an aaya.
D on Juan, Z o r i deil, aptalca b ir i, dedi. D ans Vale n c io ya so r bakalm , dans etm ek ten h o lan y o r m u? H o
GRMENN NKOULLARI
77
lan m y o r elbette! D ans etm eye alm , hepsi o kadar. Y llar

dan beri, yapt danslara bakarm , her bakm da ayn h a re
k etleri yaptn grrm ; stelik de kt m kt! B elli ki
zev k alm y o r sanatndan; am a dan slarn anlatrken iinir d u
rur. S ev m iy o r k i dans! O yzden y llar yl ayn hareketleri
y in eler durur. A m a, fark n d a bile deil b u n u n .
E ligio, yle dans etm eyi retm iler; ne yap sn ? dedi.
B ir zam an lar ben Torim k asab asn d a danslk yapardm .
N asl re tm ilerse , yle dans etm ek zo ru n d asn -b iliy o ru m .
E vet, V alencio belki de am an am an bir dans d e il, d e
di E squere. A m a iyileri de vardr. S a ca te caya ne b u y ru lu r?
D on Juan, serte, S acateca bi bilgi adam dr, sizlerle bi
tu tam ayz o n u , dedi. Y aradlnda dans etm e eilim i var da
onun iin dans ediyor. B enim dem ek istediim , sizler dans
o lm ad n zd an , dans zevk verm ez size. D anslar iyi y ap lsay
d, k im ilerin iz h o lanrdnz. A m a hibiriniz danstan o denli
an lam yorsunuz. O yzden hepiniz im ekten baka bi ey b il
m ezsiniz. B akn u torunum un h a lin e !
L ucio, K es artk, d ed e ! diye sylendi.
D on Ju an srdrd, Tem bel deil, aptal deil; am a i
m ekten b ak a yapt bi ey de y o k .
G enaro, D eri cek etler aly o r y a ! deyince, herkes k a h k a
hay bast.
L ucio bir b acan ora daha yuvarlad.
E lig io sordu: P ekl, p eyote nasl deitiriyor bu d u ru m
lar?
D o n Juan, L u cio, koruyucuyu arasayd, yaam ok d e
iik olurdu. N asl deiirdi bilem em , am a yzdeyz d e iir
d i.
Yani ikiyi brakarak... B unu m u dem ek istiy o rsu n ? d i
ye steledi E ligio.
B elki de brakrd. Y aam ndan doyum salam ak iin teq u ilad an baka bi eylere ihtiyac v ar onun. te o eyi, h er
neyse, k o ru y u cu su verirdi o n a.
78
BR BAKA GEREKLK
E ligio, G zel tad varm u peyotenin de, h a a ! dedi.
D on Juan, yle bi ey dem edim b en , dedi.
E ligio sordu: Tad iyi deilse, nasl zevk v erir k i?
D on Juan, Yaam n daha zevkli k lar da on d an , diye

yantlad.
E ligio aslyordu: A m a tad iyi deilse, nasl zevkli klar
insann y aam n? O lur ey d e il!
G enaro atld: N iin olm asn? P eyote insan delirtir; o
zam an, sen de ne yaparsan yap, h er eyi tozp em be gsterir sa
n a .
G ene gltler.
D on Ju an , alnm akszn, srdrd: P ek l olur; ne denli
az b ild i im izi, ve grecek ne denli ok ey bulunduunu bi
dnn. nsan delirten ey, ikidir. A klm z bulandrr. O y
sa M escalito , h er eyi biler, keskinletirir. yle bi gzel g r
m eni salar-yle bi gzel k i!
L u c io yla B enigno, bunlar daha nceleri iitm i o ld u k la
rn belirtircesine, b irbirlerine bakp glm sediler. G enar o yla E sq u ere sabrszlanarak ayn anda ko n u m ay a b alad
lar. V ic to run kahkahas btn br sesleri bastryordu. A ra
larnda, tek ilgi duyan kim se, E lig io ydu.
E ligio, P ey ote btn o eyleri nasl y ap a r? diye sordu.
D on Ju an aklad: nce, onunla tanm ay istem en g e
rektir; sanrm iin en nem li yan budur. S onra onunla k ar
larsn. O nu iyice tanm ak iin onunla birok kez k arla
m an g erek ir.
E ligio, S onra ne o lu r? diye sordu.
G enaro, aray a girdi: K n yerde srnrken atya ed e r
sin b o k u n u . dedi.
K ah k ah alar gene koptu.
D on Ju an aldrm akszn, O ndan sonras sana k alyor.
diye srdrd. O na giderken korkularn bi yana atacaksn;
o da sana d aha iyi bi yaam n nasl yaanabileceini azar azar
retecek .
GRMENN NKOULLARI
79
U zun b ir sessizlik oldu. H erkes yorgun grnyordu. i

e boalm t. L ucio, ister istem ez, bi ie daha at.
E ligio, alayc b ir sesle, P eyote, C a rlo sun da m k o ru y u
cu su ? diye sordu.
O rasn b ilem em . diye yantlad don Juan. kez g e
ti bandan; ken d isine sorsan a !
H epsi m erak la b an a dndler. E ligio sordu: S ahiden y e
din m i?
E v et. dedim .
D on Juan, ilk rauntu kazanm oluyordu. O radakiler, ya
den ey im lerim i din lem ek istiyorlard, ya da yzm e kar g l
m eye ekiniyorlard.
L ucio, B ir yerin arm ad m ? diye sordu.
A rd. Tad da b erb at!
B enigno, y leyse neden yed in ? diye sordu.
B en de, bir batl iin, don J u a n n peyoteye degin b ilg i
sinin ok ekici olduunu inceden inceye aklam aya al
tm . D on J u a n n p eyoteyle ilgili olarak anlatm bulunduu
eylerin t m y le doru olduunu, isterlerse h er birisinin bu
gerei d o ru lay abileceim anlattm .
H epsinin, beni aalam alarn rtercesine g l m sed ik le
rini farkettim . ok sklm tm . A klm dan geenleri onlara
aktarm ad ak i b eceriksizliim in farkndaym . B ir sre daha k o
nutum . N e var ki, h zm yitirm itim ve, yalnzca, don J u
a n in sylem i olduu eyleri yineleyebildim .
D o n Ju an y a rd m m a k o arak , b en i d estek le rcesin e :
M esc alito ya ilk g eliinde, koruyucu falan aradn yoktu, di
m i? diye sordu.
B en de, onlara, M e sc a lito nun b ir koruyucu olabileceini
bilm ediim i; beni ona, yalnzca m erakm n ve konuyu ren
m eye olan ar iste im in gtrm olduunu anlattm .
D on Juan, b en im niyetim in kusursuz olduunu ve bu y z
den, M e sc a lito nu n b an a olum lu etkiler saladn vu rg u la
d.
80
BR BAKA GEREKLK
G enaro, A m a kusm usun, n n e gelen yere iem isin,

deil m i? diye iteliyordu.
Yam t o larak, gerekten bende b y e bir davrana yol a
tn syledim . A rtk kendilerini tu tm ay a abalam adan k ah
kah alar bastlar. O anda beni iyice aa lam ak ta olduklarm
grm ek tey d im . E ligio dnda, hibiri anlattklarm la ilg ilen
m iyordu.
Srekli beni, dinlem ekte olan E lig io sordu: N e le r gr
d n ?
D on Juan, deneyim lerim in hep sin i, ya da en nem li ayrn
tlarn an latm am istedi. B en de sezgiledi im eyleri, b iim
lerini srasy la anlattm . Szm bitince, L ucio, P eyote bu an
latt n gibi acayipse, iyi ki hi bu lam am m bu ie! diye
yaptrd.
G enaro da B a je a ya: D em em i m iydim , o nesne adam
d elirtir d iy e?! dedi.
D on Ju an , A m a C arlos deli deil ite. B una ne d ersin ?
diye G e n a ro y a sordu.
G enaro k arlk vererek, O lm adn nerden b ilece iz?
diye sordu.
Bu kez, don Juan dahil, herkes glyordu.
B enigro, K o rk u y o r m u y d u n ? diye sordu.
Evet. H em de o k !
E lig io sordu: yleyse neden y e d in ?
ren m ek istediini syledi y a ! diye L ucio benim y e
rim e yantlad. C arlos da dedem gibi oluyor gittike. H i
k im se o n larn neyi bilm ek istediklerini b ilem ez!
D on Ju an , E lig io ya, Bu b ilg iy i ak lay ab ilm ek o lan ak
szd r, dedi. nk, h er k iiy e b ak a b iim lerd e v e rilir bu
bilgi. H ep im iz iin de im ey en bi ey varsa, o da M escalito nun, g izlerin i h er birim ize zel o larak sunduudur. G enar o n u n s zlerini din led ik ten sonra, M e sc a lito yla k a rla
m asn n erecek de ilim ona. A m a ben de, G enaro da, ne
dersek d iy elim , M escalito o k yararl o lab ilir onun iin. N e
GRMENN NKOULLARI
81
var ki, ancak o n u n istem esi gerekir; anlatm ak isted i im o

b ilg iyi y a n i.
ki gn sonra, 6 E y l lde, L ucio, B enigno ve E ligio, benim le
ava k m ak zere, k alm ak ta olduum eve geldiler. B en n o tla
rm yazarken, o n lar bir sre sessizce oturdular. A z sonra, B e
nigno, nem li bir ey syleyecekm i gibi glm seyerek bana
yaklat. Y zne baktm . ekinerek, gene glm sedi, ve,
L ucio, p ey o te i nem ek istiy o rm u . dedi.
Sahi m i? diyerek L u c io ya baktm .
L ucio, E v et, diye yantlad.
B enigno kesik kesik glm ekteydi.
L ucio dedi ki, eer ona b ir m otosiklet alrsan, peyote y i
y ecek m i.
L u c io yla B enigno birbirlerine bakp kahkahay bastlar.
L ucio, A m e rik a da k aa b ir m o to sik let? diye sordu.
Y z d o lara falan alnabilir, diye yantladm .
O rda u cuzm u yahu! B ir tane getirsene ord an . dedi B e
nigno.
L u c io ya dndm , ve, nce b ir d edene so ray m . dedim .
L ucio k ar kt: O lm az, olm az. S akn sylem e ona. i
m izi b o zar sonra, kan tekidir o. stelik ok da yal ve
bunak... N e yaptn b ilm ez.
B en ig n o ekledi: B ir zam an lar gerek bir bycyd o.
G erek ten d iyorum yani. B izim kyller, ondan stn y o k
tu derler. A m a, p ey o tey e dadannca, siliniverdi gitti. im di de
ok y alan d .
L u cio, B k m adan usanm adan o uyuz pey ote yklerini
an latr d u ru r h e p , dedi.
P ey o te de ne sam a ey y arab b im ! dedi B enigno, B iz
den em itik b ir kez. L ucio d edesinden bir torba yrtm . B ir
gece, k asab ay a giderken yolda inem itik. P ezevenk! A
zm d o rand sanm tm . O ne berbat tat y le!
Y utm u m u y d u n ? diye sordum .
82
BR BAKA GEREKLK
L ucio, T krp atm tm ; dedi, torbay da frlatp atty d k .

kisi de bu olay ok gln buluyorlard. E ligio henz bir
ey dem em iti. B ir yana ekilm i durm aktayd. G ld bile
yoktu.
Sen denem ek ister m isin, E lig io ? diye sordum .
Yoo, hayr. M otosiklet versen b ile ...
L u c io yla B enigno, bu sz ok gln bulm u o lm allar
ki, gene k ahkahay bastlar.
E ligio srdrd: A m a gene de, don Juan artyor b en i.
L ucio, byk bir inanla, D edem in bir ey bildii yok.
nk ok y alan d . dedi.
Evet, ok y alan d . diye m rldand B enigno.
Bu iki gen adam n don J u a n a degin dncelerini o
cuka ve yersiz buluyordum . O nun kiili in i savunm am g e
rektiini d nerek, kanm ca don J u a n n im di de eskiden
olduu gibi b yk bir byc olduunu, belki de byclerin
en ulusu olduunu syledim . O nun, g erekten olaanst bir
yan old u u n a inandm anlattm . Yetm i yan gem i o l
m asn a k arn, drdm zn toplam ndan daha evik ve g
l olduunu u n utm am alar gerektiini syledim . G idip hep
birlik te don J u a n n zerine ullanm alarn nerdim ; o zam an
don J u a n n onlar nasl tepivereceini belirttim .
L ucio, b b rlenerek, Hi k im se dedem e u llanam az k i!
dedi. B ir b ru jo d u r o .
S onra da, onlara, don J u a n n ok yal ve bunam o ld u
unu sylediklerini anm satarak, bu n ak birinin, evresinde
olup bitenleri b ilem eyeceini anlattm . O ysa, birok kez, don
J u a n n ne denli uyank bir kii old u u n a tank olduum u ve
aakaldm belirttim .
B enigno, Yal o lsa bile, hi k im se bir brujoyu yere serem ez, ullan am az o n a. diye b ilgie sylendi. A ncak
uyurken, gidip zerine atlabilirler. C evicas diye biri vard;
yle yapm lard ona. M illet, onun b ysnden usanm t da,
ld rm lerd i o n u .
GRMENN NKOULLARI
83
Bu olayn ay rntlarn anlatm alarn istedim . N e var, b u

nun ok eskiden olduunu, o zam an lar ok kk olduklarm
sylediler. E ligi; h erk esin gizliden gizliye C e v ic a sn k a
n biri olduunu sylediini, kim senin, gerek bir bycye
iliem eyeceini ekledi. B yclere degin dncelerini
renm ek iin so rular sordum . A m a, bu k o n u y a pek ilgi du y m a
dklar belliydi. stelik, getirm i olduum ,2 2 lik tfekle at
yapm ak iin sab rszlanyorlard.
Bu yreye zg yksek k ak t slerd en ve br bitkilerden
oluan sk allk larn iinde yava yava ilerlerken olduka
sessizdik. E n nde g iden E ligi, dnp, bana: B elki de k a
k olan bizleriz; belki de hakldr don Juan. B aksan a o u
yaptm z ilere! dedi.
L u c io yla B enigno kar ktlar. A ray a g irerek E lig io ya
hak v erd i im i syledim ; kendi yaam b iim im im bir yerde
yanl olduunu d ndm belirttim . B enigno, benim y a
am m da y ak n lacak b ir ey bulunm adn, param e b ir ara
bam olduunu syledi. B en de, ayn eyleri o nlar s y ley eb i
leceim i, nk h er birinin b irer tarlas olduu karln
verdim . de, k o ro halinde, tarlalarn federal bankann m a
l olduunu sylediler. B en de arabam n sahibi olm adm ;
asl sahibinin C a lifo rn ia daki bir banka olduunu akladm ;
yaam m n o n larn k in d en farkl, am a daha iyi olm adn b e
lirttim . A rtk allk iyice sklam t.
G eyik ya da y abandom uzu grem edik, yaln zca tavan
vurduk. D nerken, L u c io nun evinde durakladk. L ucio, k a r
snn tavan y ah n isini yapacan syledi. B enigno, bir ie
tequila ve m ad en sodas olm ak iin bakkala gitti. D n d n
de, baktm , don Ju an vard yannda.
L ucio glerek, D edem e, b ak kaldan bira alrken m i ra st
ladn? dedi.
D on Juan, B u to p lan tn za arl d e ilim . dedi, Srf,
C a rlo sa H e rm o sillo ya gidip g itm eyeceini sorm ak iin u
ram tm .
D on J u a n a, ertesi gn g itm eyi tasarladm syledim .
84
BR BAKA GEREKLK
B u arada B en ig no ieleri datyordu. E ligio, kendisininkini

don J u a n a uzatt; Yaqui tresine gre verilen bir eyi, nezak eten bile olsa, alm am ak son k erte bir kabalk olduundan,
don Ju an ieyi ald. B en de k en d im in k in i E lig io ya uzattm ;
alm ak zo ru n d a kald. B enigno d a ken d i iesini bana verdi.
N e v ar ki, L ucio, bu Yaqui tresinin, bana neler aacan
sezm i o lacak ki, sodasn iip bitirm iti. L ucio, B en ig n o nun
pek do k u n ak l bir durum a giren y z n e bakp gld ve i
eni y r tt ler h a ! dedi.
D on Ju an hi soda im ez o lduunu sylerek ieyi B en ig
n o nun elin e verdi. R a m a d a n m altnda sessizce oturduk.
E ligio sinirli grnyordu. H uzursuzca, apkasnn k en a
ry la o ynayp duruyordu.
S onra d on J u a n a dnp, G een gece anlattklarn d
np d u ruyorum d a... dedi, p ey o te yaam m z nasl deiti
riyor? N a sl?
D on Ju an yant verm edi. G zlerini bir sre E lig io nun y
zne dikti ve Yagui dilinde b ir ezgiye balad. Bu, tam bir ar
k b iim in d e deil de k o n u m a gibi b ir eydi. U zun bir sre
sessiz kaldk. S onra, don J u a n dan, Yaqui dilinde syledikle
rini ev irm esin i istedim .
Y aquiler iin bi ey, deyip geitirdi.
zlm tm . ok nem li bir ey ler sylem i olduuna
em indim .
D on Ju an , dayanam ayp, E ligio bi K zlderilidir, dedi.
Bi K zld erili olarak hibi eyi yoktur. B i eyim iz yok biz
K zld erililerin ... B u ralard a g rd n en varsa, Y orilerindir,
Y aquilerin, fk elerin d en baka, to p ra n onlara verdiinden
b ak a bi ey cik leri yo k tu r.
ok u zu n b ir sre k im se azn am ad. Sonra, don Juan
k alk p v edalat v e gitti. Y olun b ir k v rm n d a yitip gidene
dek ardndan bakakaldk. H epim iz de tedirgindik. L ucio, k o
num u o lm ak iin, ded esin in tavan yah n isi sevm ediinden
tr k alm am o lduunu syledi. E ligio, derin dncelere
dalm gr n y o rdu. B enigno b an a dnp, yksek sesle: A l
GRMENN NKOULLARI
85
lah, seni de, don J u a n da bu y aptklarnz yznden cezalan

d racak . dedi.
L u cio g lm ey e balad, B enigno da katld ona.
E ligio, S am aladn gene, B en ig n o , dedi sklm asna.
B e p ara etm ez u s y led ik lerin .
15 E yl l 1968
C um artesi gecesi saat dokuz sralaryd. D on Juan, L u c io nun
evindeki ra m a d a n m altnda, E lig io yla karlkl oturuyordu.
D on Juan p ey o te torbasn aralarna koym u, gvdesini h afif
h afif ne ark ay a sallayarak b ir ezgi sylyordu. Ben, L ucio
ve B enigno, E lig io nun bir buuk iki m etre ardnda, srtlar
m z duvara dayal oturuyorduk. O turum baladnda hava
iyice k ararm d u rum dayd. erde, gaz lam basnn nda
oturm u, don J u a n beklem itik. D on Juan gelince, bizi d a
rya ra m a d a ya ard ve oturacam z yerleri gsterdi. B ir
sre sonra g zlerim iz karan l a alm t. H erkesi aka g
rebiliyordum . E lig io ok korkm ua benziyordu. Tir tir titri
yor, d ilerin in atrdam asn tutam yordu. B a ve srt ani sil
kin m elerle sallanyor, ii k atly o r izlenim ini veriyordu.
D on Ju an o n u n la k o nuarak, korkm am asn k o ruyucuya
g v en m esin i ve b aka hibir ey dnm em esini syledi.
T orbadan b ir p ey o te m antara alarak E lig io ya uzatt; yava
yava i n em esin i buyurdu. E ligio b ir kpek yavrusu gibi
zrlay arak geri geri ekiliyordu. H zl hzl solum as, k rk
czrtsn an d ry o rdu. apkasn karp alnnn terini sildi.
E lleriy le yz n k apad. A ladn sanyordum . G ene k e n d i
ne g elene d ek u zu n ca bir sre yle gergin d urum da kald.
S onra, b ir eli h l yznde, ban k aldrarak m antar ald ve
i n em ey e balad.
B y k bir k o rk u y a kaplm tm . O ana dek, belki en az n
dan E lig io den li k orku iinde bulunduum u ayrm sayam am tm . P ey o ten in v erdii b ir kuruluk vard azm da. E ligio,
uzun sre, i n ed i d urdu m antar. G erginliim gittike art
86
BR BAKA GEREKLK
yordu. S oluk al verilerim arttka, rkm eye balam tm .

Don Juan bu kez daha yksek sesle okum aya balad ez
gisini; ve E lig io ya bir p eyote d ah a verdi. E ligio, onu da b iti
rince, don Juan, ona kuru yem i vererek, yava yava i n e
m esini syledi.
E ligio iki p ara p eyote m antar daha inedikten sonra,
don Juan bu kez ona k urutulm u et verdi.
E ligio onuncu m antar bitirdii srada tedirginliim son
kertesine ulam t.
B irden, E lig io nun, ne doru ykldn, alnnn yere
vurduunu grdm . Sol yanm a devrilerek rpnm aya b ala
m t. S aatim e baktm . O n biri yirm i geiyordu. E ligio bir sa
ate yakn yerde sendeleyerek, yalpalayarak inledi durdu.
D on Juan, onun karsnda, k prdam adan oturm asn sr
dryordu. P ey ote ezg ileri im di bir m rld an m ay a d n
m t. Sa y an m d a oturan B enigno, olup bitenle ilgilenm i
yor; onun yan n da oturan L ucio da horluyordu.
E lig io nun g vdesi iki kat bklm bir durum dayd.
n bana dnk, elleri bacaklarnn arasnda, sa yanna y at
m duruyordu. B irden gvdesi gl bir irkilile frlad ve
bacaklar h a fif ekili, srtst yere yatt. Sol elini, son kerte
zg r ve iirli b ir d ev in im le yukarya ve yana sallam aktayd.
Sa elini de ayn b iim d e sallam aya balad. S onra iki eli b ir
den, yava h arek etlerle harp alan bir sanatnn elleri gibi
d alg alan m ay a b alad. D evinim leri giderek daha ca n la n y o r
du. K ollar zan g r z a n g r titriyor, piston gibi b ir iniyor bir k al
kyordu. Ayn anda, elleri, bileklerinden, ne doru dnler
yapyor, parm aklar tiril tiril titriyordu. ok gzel, uyum lu,
insan uyutucu b ir gryd bu. R itm i ve kaslarn o denli duyarlca kontrol edii beni ok etkilem iti.
D aha sonra, E ligio, b ir g onu iterm iesine, yavaa d i
kildi. G vdesi rperm ekteydi. m eldi ve ba, kesik kesik
verilen b ir elek trik ak m n a tutulm u gibi sarslyordu. S anki
kendi denetim i d ndaki bir etm en onu itiyor, srklyordu.
D on Juan ezg isin i d ah a yksek sesle okum aya balad.
GRMENN NKOULLARI
87
L u c io yla B en ig no u y andlar ve sahneye ilgisiz baklar ata

rak yen id en u y k u ya daldlar.
E lig io gittik e ykseliyor, ykseliyordu. T rm anyordu
besbelli. A vularn bititirm i, g rem ediim bir takm nesne
lere tu tu n u y o r gibiydi. K endisini yukarya ekiyor ve soluk
alm ak iin d u raklyordu.
G zlerin i g rm ek istedim ve ona yaklatm ; am a don Ju
an sert b ir bak frlatnca, yerim e ekildim . Sonunda, Eligio
zplad. K esin, rkn bir sram ayd bu. H edefine ulam a
benziyordu. S oluk solua kalm t, oflayp pofluyordu. B ir
k aya k n tsn a tutu n u r gibiydi. A m a bir eyle karlam gi
bi oldu v e aresiz kalm asn a bir lk kopard. E lleri tu
tunduu yerd en k ayverdi ve E ligio d m eye balad. G v d e
si arkaya d oru yaylanarak tepeden trnaa en gzel ve
uyum lu bir b iim d e titredi. Bu titrem e belki de yz kez geti
g v d esin d en b o y d an boya; sonunda E ligio, bo bir uval gibi
yere d k lverdi.
A z sonra, E ligio, yzn korum asna, ellerini ne doru
uzatt. G s st n e uzanp bacaklarn yerden birka santim
y u karda tu tarak arkaya doru uzatt; tpk byk b ir hzla
uuyorm u g r n m n veriyordu bu durum u. B a olab ild i
ince ark ay ad o ru kalkm t; kollarn gzlerinin zerinde
onlar k o ru r gibi kavuturm utu. H zla giderken, kard y e
lin sln d u y u m say ab iliy o rd u m . S olum kesilerek bir lk
atverdim . L u c io yla B enigno uyanp m erakla E lig io ya b a k
tlar.
L u cio, B an a bir m otosiklet alacana sz verirsen, im di
i n erim m an tar. diye bard.
D on J u a n a b aktm . B ayla, buyurucu bir hareket yapt.
L u cio h o m u rd an arak , O ro sto p a n ! dedi ve gene uykuya
dald.
E lig io k alk p yrm eye balam t. B ana doru birka
adm att ve durdu. K utsanm bir ifade ile glm sediini
grdm . Islk alm ay a urayordu. A k seik b ir ses k ar
m yordu; am a u y u m lu bir havas vard slnn. B ir ezgiydi
88
BR BAKA GEREKLK
bu. A rt arda yineledii iki lden oluan bir ezgicik. ok

g em eden, slk aka duyulur oldu. S onra da tizleti. E ligio
anlalm az s zckler gevelem ekteydi. E zgisinin szleriydi
h erh ald e bunlar. S aatlerce syledi durdu onlar. Yaln m y a
ln, y inelem eli, tekdze, am a yabanc g zellik te b ir ezgi...
E ligio ezg isini sylerken b ir eye b ak a r gibiydi. B ir ara
b an a epey yaklam t. Yar k aran lk ta gzlerini grdm .
C am gibiydiler; bir yere m hlanm lard. E ligio glm syor,
k k rdyordu. B iraz yryor, sonra oturuyor, ardndan gene
y r m ey e balyordu. B unlar yaparken, srekli i geiriyor,
inliyordu.
B irden, arkasndan iten varm asna, sendeledi. G vdesi,
onu iten gcn etkisiyle ortasndan ne doru yaylanm t.
yle ki, bir an, E ligio ayak ucuna b asarak elleri arkadan y e
re deerek tam bir em b er izm iti n erdeyse. S onra gene y a
v aa srtst yere yklverdi ve b oydan bo y a yere uzanp y a
bans bir katl a brnd.
B ir sre, szlanm ay, inlem eyi srdrd ve ardndan h o r
lam ay a balad. D on Juan E lig io n u n zerini birka uvalla
rtt. Saat 5.35 idi.
L u c io yla B enigno, srtlar d u v ara dayal, om uz om uza
verm iler, uyuyorlard. D on J u a n la birlikte uzun sre orda
oturduk. ok yorgun grnyordu. S essizlii bozarak E li
gio dan sz ettim . D on Juan, E lig io nun M e sc a lito yla k ar
lam asnn o laanst bir biim de baarl getiini syledi.
M escalito, daha ilk k arlam alarn d a E lig io ya b ir ezgi
retm i; ve bu da, don J u a n a gre, g r lm ed ik bir eym i.
L u c io nun, m otosiklet k arl n d a p ey o te yem esine n e
den o lu r v erm ed iini sordum . D on Juan, M e sc a lito ya bu k o
u llard a yak lam asnn L u c io nun l m n e yol aacan
syledi. T orununu kandrm ak am acy la h er eyi zenle h az r
lam old u u n u aklad, bu am aca v arm ak iin kurduu tasa
rda o k a b en im L u c io yla ark ad al m a gvendiini b elirt
ti. L u c io nun onu ok dndrdn, aralarnda byk bir
y ak nlk dom u bulunduunu, ancak L u c io nun yedi yan-
GRMENN NKOULLARI
89
elayken ar bir h astala yakalandn ve don J u a n n, sofu

bir k atolik olan o lunun H azreti G u a d a lu p e a, olu L u c io yu
ona ba larsa ocuu bir kutsal dans k u ru m u n a y erle tirece
i zerin e yem in verdiini anlatt. ocuk o kurum da bir h a f
ta k ad a r m ezlik yaptktan sonra yem ini bozm ay aklna
koym u. Bu yzden leceini sanarak bir keye sinip btn
gn lm beklem i. H erkes o cu k la alay etm i ve bu olay
hi unutulm am .
D on Juan uzun sre bir ey dem edi. K endi dncelerine
dalm gitm iti.
Sonra, B en L u c io yu dlerken, E ligio kt k a rm a .
dedi don Juan. Yok h erhalde bi aresi. A m a, birini seversek,
elim izden geldiince dayatrz-sanki in sanlar sil batan y a
ratm ak olasym gibi... L ucio, k k k en , yrekli oland;
am a yitirdi bunu za m a n la.
B yyle ek ebilir m isin onu, don Ju a n ?
B yyle ekm ek m i? N e d iy e?
D eisin, y rekliliine k av u su n d iy e .
K im seye, yrekli olm as iin, by yaplm az. K iisel bi
ey d ir yreklilik. nsanlar zararsz du ru m a g etirm ek ya da
hasta etm ek, sersem letm ek iin y ap lr by. B y yapp sa
va k lam azsn ki adam . Sava olm ak iin kristal gibi saf
olm as gerek adam n... E ligio gibi... Y rek li adam m E li
g io !
E ligio, u v allarn altnda, dingin, horlam aktayd. G ne
dom ak zereydi. M asm aviydi gk... L ekesiz, tem iz. B ulut
falan yoktu grnrlerde.
E lig io nun y o lculuunu bilm ek i in , dedim , v erm e y e
ceim ey yoktur. B ana anlatm an istem em de b ir sak n ca var
m ?
Sakn istem e benden yle bi ey!
N iin? B en sana ken d i d eneyim lerim i anlatyorum y a !
O baka ey. Sen, iindekilerini tutam az birisin. E ligio,
bi K zlderili... O y o lcu luundanbaka nesi v ar ki? A h, k ek e
L ucio yapsayd b u n u !
90
BR BAKA GEREKLK
E linden bi ey gelm ez m i, don Ju a n ?
G elm ez. D en izan asn a kem ik tak lr m ? O nu d e itir

m eye alm am sam alktan baka bi ey deildi za te n .
G ne do m aktayd. Iklar, yorgun gzlerim i k am atr
yordu.
D on Ju an , hep bana byclerin hi sam alam adklarn
sylerdin. S enin sam alk edecein hi aklm a g elm ez d i.
D on Ju an d elici baklarla bakt bana. S onra kalkp Elig io ya, ard n d an da L u c io ya bakt. apkasn, tepesinden tu
tarak, ban a geirdi.
Bi yarar dokunm ayacan bildiim iz halde, etkilem eye
alab iliriz; elim izd en g eld i in ce... dedi glm seyerek,
A m a, bu ab alarm zn bouna olduunu bile bile yaparz
bunu. B ilm ezlik ten gelerek, gene de urar dururuz. B u da bi
b y c n n bile bile sam alam asdr.
5
E kim 1 9 6 8 de srf E lig io nun p ey o tey e balam asy la ilg i
li durum lar so rab ilm ek am acyla, don J u a n n evine dnm iiliim. E lig io nu n p eyoteyi ilk kez yem i olduu zam an tu ttu
um notlar gene okurken, bir sr soru gelm iti aklm a. ok
kesin ve ak yan tlar alm ay kurduum dan, sorularm , en
uygun szc k leri seerek, nceden bir liste h alinde h azrla
m tm .
D on J u a n a nce unu sordum : O gece ben g rm m yd m ?
G rdn saylr.
E lig o nu n h areketlerini grm olduum u g r yo r m u y
d u n ?
Evet. M escalito E lig o nun ald dersin bi b lm n e-
92
BR BAKA GEREKLK
nin de grm ene olur verm iti. Y oksa orda oturan ya da k v r

lp yere y atan bi adam falan grm ezdin. E n son m itotede, oturum d ak ilerin herhangi bi ey yaptm falan grm em itin, di
m i?
Son m ito te srasnda, otu ru m d ak ilerin dikkate deer bir
dev in im d e bulunduklarn grm deildim . D on J u a n a, n o t
larm da yazl olduuna gre, k im ilerin in brlerinden daha
sk a kalk arak alla g ittiklerini g zlem lem i olduum u an
lattm .
D on Juan, A m a E lig io n u n dersini nerdeyse btnyle
g r d n '' diye srdrd. D n bi kez! M e sc a lito nun sana
k ar ne denli cm ert davrandn im di anlyor m usun?
M esc alito nun kim seye b y le sev ecen ce d avrandn anm
sam yorum . H i kim seye! G el g r ki, onun bu yaknlna al
d rd n yok senin. N asl ev ireb iliy o rsu n srtn ona bu d en
li p ervaszca? Ya da, daha dorusu, ne g eiy o r eline, M escalito ya srt ev irm ek le?
D on J u a n n gene beni k ey e sk trm ak ta olduunu se
ziyordum . Sorusunu y an tlam am a o lan ak yoktu. H er zam an,
m ezlii, k endim i k u rtarm ak am acy la braktm dnegelm ekteydim ; oysa, ken d im i neden y ahut ne iin kurtarm
old u u m a ilikin h erhangi bir fikrim yoktu. K onum am zn
akn hem en d e itiriv erm ek am acyla, nceden inceden in
cey e tasarladm sorular b ir yana iterek en nem li sorum a
geiverdim .
u bile bile sam alk lar etm en k onusunu aklayabilir
m isin ?
B ilm ek istediin n e k i?
D on Juan, b ile bile sam alam ak n e dem ektir, bunu an la
tr m sn l tfen ?
D on Ju an g lm esini tutam ad ve elin i k alasn a aklatarak
vurdu.
te, bile b ile sam alk etm ek b u d u r! diyerek kalasn
gene aklatt.
N asl y an i?
GRMENN NKOULLARI
93
B unca y ldan sonra kp, bile bile sam alk lar etm em
konusunda soru so rm an beni yle m utlu etti ki, sorm a gitsin!
A m a sorm am olsaydn da, hibi fark etm ezdi hani. N e var
ki, u anda m utlu o lm ay yelem ekteyim ; sanki u m u ru m d ay
m gibi-yani senin sorm an... Yani um urum da olm asnn n e
mi varm gibi. te, bile bile sam alam ak budurV
kim iz de y k sek sesle glm ekteydik. O na sarldm . A k
lam alar ok h o u m a gitm iti; am a pek bir ey anlayam am
tm.
H er zam anki gibi, evinin k ap sn n hem en nndeki ak
lkta o tu rm aktaydk. leye iki saat vard. D on J u a n n n n
de b ir k m e to h u m vard. plerini ayklam aktayd. O na y ar
dm edeyim d edim , am a brakm ad. O rta M eksika b lg esin
deki bir ark ad an a gndereceini, onlara dokunacak gte
olm adm syledi.
U zun bir sessizliin ardndan, Bu sam alklar kim e y a
parsn don Ju a n ? d iye sordum .
K s ks gld.
H erkese y ap a rm ! diye bard.
N e zam an yap arsn b y le bir ey i?
H er edim im srasn d a yapm olurum b u n u .
B u aam ada, so rum u yeni batan sorm am g erektiini g
rerek, bile bile sam alk etm esinin, edim lerinin iten olm ad
n, bu n a k arlk b ir aktrn rol yapm as gibi olduu an la
m na m g eldiini sordum .
E dim lerim itendir, gerektir; ne var, nnde sonunda bi
aktrn rol y ap m asn d an te bir ey o lam azlar, yant aldm .
O halde, senin y ap t n h er ey bile bile isteyerek sam a
lk etm ek o lu y o r! diye aknlm belirttim .
Evet, yap t m h er ey... dedi don Juan.
A m a doru o lam az b u , diye kar ktm , H er d av ran
na bile b ile sam alam a d iy em ey iz.
G izem li b ir bak atarak, N eden d iy em ezm iiz k i? diye
yantlad.
94
BR BAKA GEREKLK
Bu, hib ir eyi takm adn, k im seyi nem sem ediin,

h ib ir eye ald n n ad n anlam na gelir o zam an. rnein b e
ni... Yani sen benim bilgi adam olm am n em sem iy o r m u
sun; yaam m , lm m , ya da baka bir ey yapm m , fark etm ez m i senin iin ?
B ildin! F arketm ez benim iin. Sen de L ucio gibisin y a
ni, ya da y aam m daki herkes gibisin, bile bile sam alam a
m n r n leri...
Y abanc bir boluk duygusu sarm t benliim i. K u k u
suz, don J u a n n beni kayrm as, nem sem esi iin herhangi
b ir neden olam azd; am a, te yandan kiisel olarak beni
n em sed i in e degin kesin b ir kan vard iim de. B aka t r
l olabileceini dnm em olanakszd; nk, onunla b irlik
te olduum zam an boyunca h er ann benim karlarm u ru
na harcayagelm iti. B ir an, don J u a n n benden usanm o ld u
u iin byle bir ey sylem i olab ilece i geliverdi aklm a.
O nun retilerini brakp giden ben deil m iydim ?
Sanrm ayn eylerden sz ettiim iz yok b iz im , dedim .
K endim i bir rnek olarak ele alm am am gerekirdi. A sl s y
lem ek istedim ey yle ki, bu dn y ad a nem verd i in bir
eyler o lm aldr-yani bile bile sam alam ann tesinde b ir ey
ler... H ibir eyi n em sem ed en y aam ak olas m dr, bilm em
k i!
D on Juan, B u senin d n ce n , dedi. Sen n em sey e b i
lirsin birok eyi. Sen, bana, bile bile sam alam am dan sz
atn; ben de sana, k en d im e ya da b akalarna ilikin h er ne
yaparsam yapaym , hepsinin bile bile sam alk lar etm ekten
b ak a bi ey o lm adn syledim ; nk hibi eyin nem i
yo k tu r b enim i in .
B en de diyorum ki, don Juan, senin iin h ib ir ey nem
tam yorsa, nasl srdryorsun bu y aa m n ?
D on Juan gld ve beni yantlayp y antlam am aya k arar
verm eye alyorm u gibi b ir an sustuktan sonra ayaa k a lk
t; evin arka y anna gitti. O nu izlem ekteydim .
Dur, d u r bi dakka, don Ju a n , dedim , m u h ak k ak b il
GRMENN NKOULLARI
95
m em gerek; ne d em ek istediini anlatm an gerek b an a.

O la ki y o k tu r bi yolu an latm ann. diye yantlad don Ju
an. nsan, y aam ndaki kim i eylere nem verir, nk
n em lid ir bu ey ler de ondan. Senin edim lerin sana gre
nem tarlar; am a artk hibi eyin nem i kalm ad benim
iin. N e b enim edim lerim , ne de balarnnkiler... A m a s rd
ryorum ite y aam m ; nk istencim v ar benim . nk
tm yaam m b o yunca istencim i tavlam durm uum dur...
elik gibi... Ve hibi eyin nem i k alm am as da rgalam yor
beni. Y aam m n sam alklar istencim in buyru u n d ad r artk
b en im .
D on Ju an m elerek parm aklaryla, gnete kurusun diye
bir u lun zerin e serm i olduu kim i otlar o karcasna k ar
trd. U zun s ren bir sessizlikten sonra aklm a ilgin b ir ey
geldi. D on J u a n a, kan m ca kim i insanlarn edim lerinin b
yk nem tam ak ta olduunu syledim . B ir n k leer sava
byle b ir ed im in en arpc bir rnei olarak g stereb ilece i
mi belirttim . Y eryzndeki yaam ykm ann, ldrm n, en
byk k t l k o ld u u n a inandm syledim .
D on Ju an , g zleri parltl, B yle inanlarn var, nk
d n m ek tesin , dedi. Yaam dnyorsun sen. G rm
yo rsu n .
Yani g rsey d im , daha m farkl olacakt in an larm ? di
ye sordum .
D on Ju an , b an a b ir bilm ece gibi gelen, u szeri syledi:
Bi kez g rm ey e b alam asn kii, yapayalnz b u lu v erir k e n
dini bu d nyada; sam alam aktan baka bi eycikler y ap a
m az.
S onra b ir an susup, szlerinin b endeki etkisini lerm i
esine y z m e bakt.
Senin ed im lerin de, btn br insanlarn ed im leri de
genellikle ok n em liy m iler gibi g rnrler sana; nk o n
larn n em li o ld u k larn dnm eyi renm isindir de o n
d an .
re n m isin d ir szcn yle yabans b ir ses titre
96
BR BAKA GEREKLK
m iy le s ylem iti ki, bununla ne dem ek istediini sorm ak z o

ru n d a kaldm .
E llerin i o tlardan ekerek yzm e bakt.
H er eyi d nm eyi reniriz b iz , dedi. S onra da g z
lerim izi, b ak t m z eylere dndm z gibi bakm aya
altrrz. K en d im ize baktm zda, nem li o lduum uzu d
n erek y ap arz bunu. O nun iindir k en d im izin nem li o ld u
u m u za inanm am z! N e var ki, insan grm eyi renice, b a k
t eyleri artk dnem ediini akar; bakt eyleri dnem ey in ce de, b t n h er eyler nem lerini yitiriverirler.
D on Ju an akn akn baktm grm olacak ki, bu
szlerini b ey n im e ivilercesine kez yineledi. A nlatt ey
ler nce ok an lam sz gelm iti bana; ancak, iyice dnnce,
bu an lattk lar, sezgiye ilikin kim i gereklerin k arm ak b ir
anlatm o larak b elirm ey e balam t.
Bu g r n m aklayabilm esi iin usturuplu bir soru
sorm ay g eird iy sem de, b ir trl becerem edim . H ib ir ey
gelm iy o rd u aklm a. B irdenbire bir bitk in lik bastrverm iti;
d n celerim i to p arlam ak ta glk ekm ekteydim .
D on Ju an yorgun olduum u grerek sevecence srtm s
vazlad.
A yklasana u o tlar! dedi. S onra d a koparp koparp
u k av an o zu n iine koy.
E lim e b y cek b ir kahve kavanozu tututurdu ve ekti
gitti.
D on Ju an , ak am a doru eve dnm t. O tlar p aralam a
y bitirm i, n o tlarm y azabilecek yeterli zam anm olm utu.
H em en b irka soru y n eltm ek istedim . A m a don Ju an pek
oral gr n m y ordu. A lktan lm ek zere olduunu, nce
b ir ey ler yem esi gerektiini sylem iti. Kil sobasn yakp,
zerin e b ir ten cere et suyu yerletirdi. G etirm i olduum p a
k etlerd en k im i seb z eler kararak, ince ince kyd ve ten ce re
nin iin e atverdi. S onra iltesine uzand, arklarn ay a n
d an frlattt ve atee b ak m am iin sobaya yakn oturm am
syledi.
GRMENN NKOULLARI
97
H av a kararm ak zereydi; oturduum y erd en gn b at

sn g rebiliyordum . K im i koca bulut k m elerin in kylar k o
yu sar b ir renge brnm t. B ulutlarn o rtalary sa kapkara
grnyordu.
B en, tam bulutlarn ne gzel g r n d k lerin i syleyecek
tim ki, don Juan k onum aya balad.
U lar ty gibi yum uak, gbei kaln m k a ln ! deyi
verdi p arm a y la bulutlar gstererek.
A k lm d an g eenleri olduu gibi o k u m u asn a s y ley i
verdii bu szleri duyunca, gzlerim fal ta gibi alverdi.
im di ben sana sylecektim b u lu tla r, dedim .
o cu k lara zg bir itenlikle glerek, S eni yendim y
ley se, dedi.
K im i sorularm yantlam ak ister m i diye sordum .
N eyi bile bile sam alk etm e k o n u su n a degin anlatm
old uun ey ler beni epey tedirgin etti d e ... dedim . N e de
m ek isted i in i pek anlayabilm i d e ilim .
E lb ette an lay am azsn , dedi. nk d nm eye a b al
yorsun da, ondan! O ysa, benim d ediklerim , senin d n ce le
rine u y m az.
D n m ey e alyorum ; nk b ir eyi anlayabilm em
iin tek are b u d u r benim iin. rnein, don Juan, yani bir
kim se g rm ey i renirse, bu dnyadaki h er ey o n a deersiz
mi g elir artk ?
D e ersiz dem edim ki! nem siz dedim . H er ey b irb iri
ne eittir; y ley se nem sizdir. rnein, b enim edim lerim sen in k ilerd en d ah a nem lidir diyebilir m iyim ? Ya da bi eyin bi
baka ey d en d ah a nem li olduunu s y ley eb ilir m iyiz?.. O
halde, h er ey b irb irine eittir ve eit o ld u k larn a gre, n em
li de ild ir.
B u syled ik leriyle, g rm e dedii eyin, asln d a salt
n esnelere b a k m a yerine daha iyi b ir y n te m olduunu
v u rgulam ay m am aladn sordum . D on Juan, insan g z
nn h er iki ilevi de yerine getirebileceini; am a, h ib irisin in
b r n d en d aha iyi saylam ayacan; ancak, gz y aln zca
98
BR BAKA GEREKLK
bakm ak iin eitm enin, k ansnca, gereksiz bir ura o ld u u

nu belirtti.
rnein, g lm ek iin gzlerim izle bakm am z g erekir,
dedi, nk n esnelere b ak m adan, grem eyiz dnyann g
ln yanlarn. O ysa, g zlerim iz g rd zam an, h er ey y
le eittir ki, hib i ey gln gelm ez b iz e .
Yani, don Juan, gren insan artk hi glem ez, yle m i?
D on Ju an b ir sre sessiz durdu.
B elki de hi g lm ey en bilgi adam lar v ardr, dedi,
am a, tan d m b y le bi k im se yok. B enim bildiklerim g
rrler, ayrca da b ak a rlar ve b ylece g lerler d e.
B ilgi ad am larn n alad da olu r m u ?
O lur herh alde. B ak ar ya gzlerim iz! G lebilelim diye,
a layabilelim diye... B en k en d im z n t d en holanm am ;
onun iin b en i zecek bi eyle karlasam , gzlerim i k ay d
rp, ona b ak m ak y erine onu g rm ey i yelerim . A m a gln bi
eyle k arlarsam h em en bakarm ve g lerim .
yleyse, don Juan, senin k ah k ah alarn gerek; yani bile
bile sam alam a rn d e il.
D on Ju an b ir an b an a bakt.
S eninle k o n u m am n ned en i, beni gldrp du rm an d r,
dedi. Sen, b r fa reler ko rk su n k a sn la r da onlarn y iy ece k
lerini alsn diye, k u y ru u n u d elik lere sokunca yakalanveren
k o ca ku y ru k lu l farelerin i anm satyorsun bana. S orularn
ele veriyor seni. A yan denk al! K im i k ez bu fareler k u rtu l
m ak iin b ird en h zla k aay m derken kuy ru k lar k opuverir
o rack ta!
B u b en zetm esi ok h o u m a gitm iti. G lm eye baladm .
D on Juan, b ir zam anlar, k u y ru k lar sincap kuyruu gibi k o s
k o ca olan k im i fa reler g sterm iti. B u farelerden birisinin
kuyru u n u ek erk en , k u y ru k su z k alv erm esi im gesi hem
znl hem de rk n cesin e glnt.
D on Ju an , B en im k ah k ah alarm da, yaptm btn br
ey ler de, h ep si g erek tir, dedi. N e v ar ki, bunlar ayn z a
m an d a b ile b ile sam alam a da oluyorlar-nk yok bi y arar
GRMENN NKOULLARI
99
lar. Yok bi ey d eitirdikleri... A m a gene de yapyorum ite

b u n lar!
A m a, an ladm a gre, don Juan, senin k ahkahalarn y a
rarsz saylm az ha? M utlu klyorlar seni y a!
H ayr! M utlu olm am n nedeni, beni m utlu klan eylere
kakm am dir. O zam an gzlerim , o eylerin gln y an lan yakalayveriyor, bi de bakm sn, glm ekteyim . K a kez anlat
m tm bunu sana. nsan yrek tayan bi yolu sem elidir di
ye. O zam an, ite, en yetkin kln b u lu r bi insan. O zam an,
belki de, h ep glebilir.
Bu s y led ik lerinden, alam ann glm eye o ranla daha d e
ersiz y a da belki de, en azndan bizi zayflatc bir edim ol
duu anlam n rakm tm . D on Juan, aslnda bu iki ey ara
snda bir fark bulunm adn; ikisinin de nem siz olduunu
syledi. A m a ne varm , kendisi kahkahay yelerm i; nk
k ahkaha atnca, alad zam ankinden daha iyi hissederm i
gvdesi.
Bu n oktada, y e ley eb ild i im ize gre, eitlikten sz ed ile
m eyeceini belirttim . yle ya, glm eyi alam aya y e led i i
ne gre, g lm en in daha nem li olduu km az m yd ortaya?
natla, k en d i y elem esinin, onlarn eit olm adn g ster
m eyecei h u su su n d a diretti. B en de dayatarak, m antksal a
dan bu savm ann, m ad em k i her ey eittir, yleyse lm
y elem em ek iin de b ir neden yoktur, dem eye kad ar uzatla
b ileceini syledim .
ou bilgi ad am nn yapt bi eydir b u , dedi don Ju
an. B akarsn, yitip g itm iler gnn birinde. H erkes, onlarn,
yaptklar y z n d en saldrya urayp ldrldklerini sanr.
<)1iim y e ler onlar; nk fark etm ez onlar iin. A m a ben,
yaam ay, g lm ey i yelerim . A m a daha nem li olduu iin
sanm ayasn. Y aradlm daki bir e ilim d ir bu yeleyi. Y ele
diim i s y lem ek istem iyorum ; istencim , btn grdm
eylere k arn g en e de yaam ay srdiirtiiyor bana.
B akarken d n m ek ve dnrken dnm ek al
kanln y z n d en im di beni an lay am y o rsu n .
100
BR BAKA GEREKLK
Bu son sz ok ilgim i ekm iti. B ununla ne d em ek iste

diini aklam asn istedim .
En iyi sylem e biim ini ararcasna, tm ceyi birka k ez
deiik terim lerle yineledi. S onunda, asl diyeceini aklad:
D n m ek szcyle anlatm ak istedii ey, k afam zd ak i
d n y ay a de g in o d e im ez-s rek li fik irle r inanlarm .
G rm e, bu alky b ir y an a iterm i; g rm eyi renene
dek de ne dediini anlayabilm em olas deilm i.
A m a, don Juan, e er h er ey nem sizce, grm eyi re n
m em ne diye nem tay o r?
B i za m a n lar sana, in san lar olarak, iyi de o lsa k t de,
ren m en in y az g m z o ld u u n u a n la tm tm . dedi. B en
g rm ey i rendim ; ve sana h ib i ey in nem i y o k tu r d iy o
rum . im d i de sra senin; ola ki bi gn sen de g r rs n ve
h er ey n em li m id ir n em siz m id ir anlarsn. B an a g re h er
ey nem sizdir. B ak arsn , san a g re h er ey n em tar. A r
tk b ilm ek tesin ki bi b ilg i adam e y lem leriy le yaar; e y lem
leri b itti in d e n eler d n ec e in i d n erek deil. B ilgi
adm yrek tayan bi yol se er v e o yolu izler; so n ra bakar,
k v an r, gler; ard n d a n da g r r v e bilir. ok g e m e d en y a
am n n h ep ten t k en iv erece in i bilir; bilir, n k g rm ek ted ir-yani, h ib i ey in hibi ey d e n d ah a n em li o lm a d
n... B i b ak a d ey ile, b ilg i ad a m n d a o n u r yoktur, say g n lk
yoktur, aile, san, v atan , yoktur; y aln zc a y aa n aca k bi yaam
v a rd r onda. B u k o u lla r altn d a, d o a ld r ki, b r in sa n la r
la tek ba b ile b ile sa m a lam ak b iim in d e olacaktr. B a k a r
sn, bi b ilg i adam a b alam ak ta, terle m e k te , o flay p p o flam ak tad r; tp k b r in san lar gibi g r n r o da. u fa rk la ki,
y aam n d ak i sa m a lk la r d en e tim i altndadr. H ib i ey bir
tek in d en d ah a n em li o lm ad n a gre, bi b ilg i ad am h e r
h an g i b ir ed im i yeler; v e n em li bi ey m iesin e u y g u la r o
edim i. A m a o b ile b ile sa m a lam as, ona, y ap t ey in
n em li o ld u u n u s y le tir ve, onun, o b iim d e d av ran m asn a
yol aar. O ysa, o, b ilm e k te d ir bi nem i o lm ad n bu ey le
rin. Ve y ap t i so n u lan n c a, k e sin e ekilir, d in g in lik
iinde. E d im le ri iyiym i, k t y m , b a a ry a u lam ya da
GRMENN NKOULLARI
101
u laam am , hi m i hi rg alam az onu.

te yandan, bi bilgi adam hepten bolam ay yeleyebi
lir tm edim leri; bu vurdum duym azln, en nem li eyiym i
gibi gsterebilir. P ek de iyi eder; nk bu d a bile bile sam a
lam ann bi b ak a b iim idir.
B u aam ad a b yk aba harcayp old u k a karm ak bir
ak lam a yap arak don Ju a n a, bir bilgi adam nn, hibir eyi
n em sem em esin e k arn, belli bir edim i ye lem esin e neden
olan eyin ne o lduunu renm ek istediim i syledim .
Y antlam adan nce y um uaka gld.
S en k en d i ed im lerini d n y o rsu n , dedi. E lbet, ed im
lerinin d n d n k ad ar nem li olduuna inanm aktasn.
G erekte, hi k im senin yapt hibi ey nem tam az. H i
bi ey! M ad em k i g erekte hibi eyin nem i yoktur, senin
sorduun gibi, n asl oluyor da yaam m srdryorum ? D a
ha k o lay olurdu lverm ek; sen byle diyorsun, bu n a in an
yorsun. nk senin yaam a degin, dncelerin, grm enin
nasl bi ey olaca n degin d n celerin gibidir. B unu sana
b etim lem em i istiyorsun; anlataym da sen de ona degin k u r
g ularn k u rasn diye... T pk teki eyleri kurd u u n gibi...
O ysa grm e du ru m unda, dnm enin yeri y o k tu r ki! Bu y z
den, ite, g rm en in nasl olduunu sana anlatam am ya! im
di de kalk m sn , bile bile sam alk etm em in nedenlerini
aklam am istiyorsun. B ile bile sam alk etm enin, grm eye
ok b en zed i in i sylem ekten baka ne d iyebilirim ki sana?
zerinde d n lm esi olanaksz bi ey d ir bu n k .
D on Ju an esniyordu. S rtst yatp kollarn, bacaklarn
uzatt. K em ik lerin in k trdediini iittim .
S onra, U zak lard a ok k ald n , dedi. ok dnyorsun,
o k !
D on Ju an d ah a sonra k alkarak evin yan n d ak i alla
doru gitti. T en cerenin altna birka odun d ah a srdm . G az
lam basn y ak acak tm am a, yar k aran lk ta oturm ak daha ok
houm a gitti. Y azabileceim k ad a r k v eren sobann atei,
ev rem d e b ir k zart yaratyordu. D efterim i yere koyup uzan-
102
BR BAKA GEREKLK
dim . Y orgundum . D on J u a n la yaptm z bu upuzun g r

m eler arasn d a beni etkileyen tek ey, beni ncm sem em esiydi. ok tedirgin etm iti bu beni. Y llard r ona balanm , ona
gv en m itim . O na tam bir gvenim olm asayd, onun b ilg isi
ni ren m e dncesi, beni k o rkudan ktrm edebilirdi.
O n a olan g v enim in tem elinde onun beni kiisel olarak
n em sed i i v arsaym yatyordu. A slnda ben korkm utum
ondan. A m a ona gvendiim iin bu ko rk u m a gem v u ra b ili
yordum . O y sa bu tem eli altm dan ekiverince, bolukta, a re
siz k alverm itim .
P ek yabans bir iirkye kaplm tm . B enliim altst o l
m utu. S obann nnde bir aa bir yukar yrm eye b ala
dm . D on Ju an da b ir trl dnm ek bilm iyordu. S ab rszlan a
rak bekledim .
B ir sre sonra don Juan geri geldi ve sobann nne o tu r
du. B en de d nm eden iim den geenleri sayp dktm .
A k n ty a k ap lm giderken yn de itireb ilecek gcm n o l
m ad m syledim . O na olan gvencim den baka bir de onun
y aam b iim in i aslnda k en d im inkinden baka daha ussal, en
azndan ok d aha ilevsel olarak grm eye baladm an lat
tm . S zlerin in , beni rkn b ir isel atm aya ittiini, n
k o n lardan, d u ygularm deitirm em gerektii anlam n
kard m b elirttim . B u grm aklam ak am acyla don
J u a n a k endi ekinim den b ir rnek olm ak zere, yaam nda
hep gerek li i arayan varlkl, tutucu bir avukat olan yal bir
ad am n y k s n anlattm . O tuzlu yllarn balarnda, N ew
D e a lin (Yen P ay S iyasetinin) balatlm asyla, kendisini za
m an n k ay n ay an siyasal olaylarnn ortasnda buluverm iti.
B u de iim in , lke iin kesinlikle zararl olaca inancndayd. K endi y aam biim ine olan ball, hakl olduuna d e
gin k an s, onu b ir siyasal k tlkle savam aya k ad a r g t r
m t. N e var, zam an n akm lar yle glyd ki, onu deviriv erm iti. G erek siyasal alanda, gerekse kendi zel y aam n
da on yl savam verdi; kinci D nya Sava knca da, tm
ab alar y en ilg iy le kapanm oldu. Siyasal ve dngsel
(id eo lo jik ) d derin yaralar am t onda. Y irm i be yl,
GRMENN NKOULLARI
103
lcr eyden elini eteini ekm iti. O nu tandm zam an sek

sen d rt yandayd ve son yllarn b ir h u zu r evinde geirm ek
iin do d u u kente dnm t. O nca yl yaam n aclar k s
k n lkler iinde arur ettiini dnnce, bu yaa k ad ar n a
sl y aay ab ilm i olduunu bir trl an layam am tm . B enim
dostluum u ok iyi karlam t; k en d isiy le uzun syleiler
yapm tk.
O nunla son b u lu m am z srasnda, k o num am z yle b i
tirm iti: G eriy e b akp yaam m inceleyecek epey zam anm
oldu. B enim zam an m n nem li sorunlar, b ugn ancak birer
yk o larak k ald lar-ilgin bile o lm ayan ykler... O la ki y a
am m , b ir hi p ein d e ko arak harcam m . B tn in an d
m o eyler, m ask aralk tan baka bir ey deilm i, diyorum .
D em ezm i. A n lad m artk bunu. N e v ar ki, yitirdiim krk
yl geri d n d rem em k i!
D on J u a n a, elikim in, bile bile sam alk etm eyle ilgili
szlerinin zih n im d e dourduu k u kulardan k ay naklandn
syledim .
H ib ir eyin nem i y o k sa, dedim , bilgi adam olunca
ister istem ez k en d im izi bu yal dostum gibi b o lu k ta buluruz
h erh ald e.
D on Juan, ac ac, P ek yle d e il, dedi. A rkadan y al
nzlk ekiyor; nk grm eden lecek ol. Y aam n srf y a
lanarak geirm i, im di de eskisinden daha ksk n olm as
doaldr. U tk u lar p ein d e koup yalnzca yen ilg iler bulm u; o
yzden, k rk yln yele verm i sanyor. U tkunun da y en ilg i
nin de ayn ey old u unu hi b ilm ey ecek dostun.
D em ek im di de benden k o rk arsn ha!.. Senin de br
eylerden bi farkn yok dedim diye... ocuka d av ran m ak ta
sn. nsan o larak yazgm z, renm ektir. nsan, savaa g id er
gibi g id er b ilgiye de. K a k ez s y lem iim d ir bunlar sana. n
san b ilgiye de, sav aa da korkarak, sayg duyarak, sav aa g it
tiinin bilin cin d e olarak, ken d in e olan gveni sarslm ad an gi
der. Sen, k en d in e g venm elisin; bana deil.
D em ek, o d o stunun y aam ndaki boluk seni k o rk u tu
104
BR BAKA GEREKLK
yor, ha! A m a, bilgi adam nn y aam n d a boluk olam az ki!

B ak, sy l y o ru m sana, h er ey azna k ad a r dolup tam ak ta
dr.
Don Juan k alkt, kollarn gere gere at, h avada bir ey
leri y o k lar gibiydi.
H er ey a zn a k ad ar dolu tklm tk lm , diye yineledi,
ve hepsi b irb irin e eit, ben, srf yalanm olan o d ostun g i
bi deilim . H ib i eyin nem i yok dediim zam an, onun y
le dem esin d en ayr b ir eyi anlatm aktaym . O, yenilgiye u
radndan, v erdii savam boa gitm i sanyor; benim iin
olam az utku, yenilgi ya da boluk diye eyler. H er ey dolup
tam aktadr, h er ey eittir; benim savam m , savam aya
dem itir.
B ilgi adam o lm ak iin, bi sava olm as g erek ir a d a
m n. S zlayan bi ocuk deil! Pes etm eden, yaknm adan, e
k inm eden, g rene dek, hibi eyin hibi nem i olm adn
k av ray an a dek ab alay p durm aldr.
D on Ju an ten cerey i bir tahta k ak la kartrd. Y em ek p i
m iti. Tencereyi ateten indirerek, duvara ra f ya da m asa g i
bi kullan lm ak zere kurm u olduu kerpiten yaplm bir
d ikdrtgen k n ty a yerletirdi. O turak olarak kulland iki
sand ay ayla itiverdi. Srtn, duvardaki destek grevini
yapan kirii de dayaynca, bu san d k lard a oturm ak ok rahat
ve zevkli oluyordu. D on Juan, oturm am im leyerek bir a n a
a orba koydu. G lm sem ekteydi; varlm ona erin v e rir
m iesine kl gzlerle bakyordu bana. orba anan
nm e doru sevecence uzatt. D avranlarnda ylesine bir
lklk ve iten lik vard ki, sanki sarslm olan gvenim i y e
niden p ek itirm ey e abalam aktayd. A h m ak lar gibi yle k a l
dm . B u d u ru m dan syrlm ak am cyla kam aradm ; am a
kak m ak yoktu ortalkta. orba, dorudan d o ruya a n ak
tan iilem ey ecek denli scakt. orbann lnm asn b ek ler
ken, don J u a n a b ile bile sam alk etm enin, bilgi adam nn ar
tk kim seyi sev em ey ece i an lam n a m geldiini sordum .
Y em esini k eserek gld.
GRMENN NKOULLARI
105
nsan lar sevm ek, onlarca sevilm ek n e de ilgilendiriyor

seni y a! dedi. B i bilgi adam y aln zca sever; hepsi o kadar.
Kim i ya da n ey i isterse, sever. A m a, bu ite de bile bile sa
m alk ed erek , bu sevgisine k ap trm az kendisini. Yani senin u
anda y ap t n n tam tersi. nsanlar sevm ek ya da onlarca se
vilm ekten b ak a ey ler de vardr bi insan iin .
B a h afife eik, bir an yzm e bakt.
D n bunu b ira z , dedi.
D on Juan, b ir ey daha sorm ak istiyorum . G lebilm ek
iin g zlerim izle bakm am z gerektiini sylem itin. A m a
bence, d n d m z iin glm ekteyiz. K rler de glerler
p ekl.
D on Juan, H ay r, dedi, k rler glm ez. G vdeleri sars
lr biraz, g l y o r izlenim ini vererek... D nyann gln y an
larna hi bak m deillerdir; yalnzca d lerler bunu. K ah k a
haya d n em ez g lm eleri.
A rtk k o n u m u y o rd u k . D inginlik, esenlik, m utluluk iin
deydim . S essizce y em eim izi yedik. S onra baktm , don Juan
glm ekte. S eb zeleri a zm a gtrm ek iin kuru b ir dal p ara
s k u llan y o rd u m .
4 E kim 1968
Bugn b ir ara don J u a n a g rm e k o n u su n d a k o n u ab ilir m i
yiz diye sordum . B ir an dnd, ve glm seyerek, yapm a
yerine k o n u u p d u rm a alkm dan b ir trl g eem ediim i
syledi.
S zc k lerin zerin e b asa basa, G rm ek istiyorsan, d u
m ann san a k lav u zlu k etm esine izin verm en g erekir, dedi.
B en artk bu k o n u zerinde k o n u m ay aca m .
K im i k u ru tu lm u b itk ileri ay k lam asn a yardm etm ek tey
dim . U zun sre tam b ir sessizlik iinde altk. N e vakit ses
sizlik biraz u zasa, iim kararverir; hele don Ju a n la birlikte
o ld u um uzda... B ir an geldi, kendim i tutam ayarak sald rg an
ca h ay k rrcasn a b ir soru karverdim .
106
BR BAKA GEREKLK
S evdii biri ldnde, b ir b ilgi adam bile bile nasl u y

g u lar bu sam alam a y n tem in i? diye sordum .
Sorum , don J u a n afallatm t; bir sre soran gzlerle
bakt yzm e.
rnein, L u cio , dedim , o ld zam an, davranlarn
bile bile sam alam a m o lu rd u ?
D on Juan, durgun bir sesle, O lum E ulalio desen, daha
da iyi olur. dedi. P an-A m erikan K arayolu yapm nda a lr
k en kay alarn altnda kalm ezilm iti. O nun lm anndaki
dav ran larm da bile bile sam alkt. K aza yerine v ard m
da olum can ekiiyordu. A m a o k gl biri olduundan,
debeleniyor, tekm eliyordu. n nde durup, b r iilere artk
ona d o k u n m am alarn syledim . B oyun eip olum un e v re
sinde dikildiler, onun ezik g v d esin e bakp durdular. B en de
durdum orada, am a bakm yorum . O lum un tkenip giden y a
am n greyim diye, gzlerim i evirdim . G ryordum onun
yaam n; saydam bi sis gibi snrlarndan tayorm uasna...
nk y aam la lm byle k arr birb irlerin e ve yaylrlar.
te b y le y apm tm olum un lm srasnda. Y aplacak tek
ey buydu. O da bile bile sam alk... O na bakm olsaydm ,
o n u n k atlatn grseydim , onun artk o fidan boyuyla bu
y ery z n d e dolaam ayacan dnerek, alam ak zorunda
kalrdm . O ysa, ben onun lm n grdm . zn, duygu fa
lan yoktu bu lm de. O nun lm de bak a her eyle eitti.
D on Juan b ir sre konum ad. zgn grnm yordu.
S onra g lm seyerek bam a dokand.
Yani, sevdiim biri ldnde, b ile bile sam alam am n,
g zlerim i ev irm ek olduunu biliyorsun artk.
K endi sevdiim k im seleri dndm ; b ir znt k ap la
m t benliim i.
N e anslsn, don Ju an ! dedim . Sen gzlerini e v ireb i
liyorsun, oysa ben yalnzca bakp d u ru y o ru m .
D on Juan bu szlerim i ok gln buldu ve gld.
N e ansls b e! dedi. K olay m san y o rsu n ?
k im iz de gldk. U zun b ir sessizlikten sonra, belki de
GRMENN NKOULLARI
107
kendi zntm d atm ak iin, gene baladm sorularm a.

Y anlm yorsam , don Ju a n , dedim , b ir bilgi adam nn
yaam ndaki bile b ile sam alam a olm ayan edim ler, yalnzca
dostuyla ya da M e sc a lito yla birlikte yapt edim ler olm ak
tadr, deil m i?
Evet, y le. dedi k k r k k r glerek. B enim dostum la
M escalito yu, biz insanlarla bi tutam ayz. B enim bile bile
sam alklarm y aln zca bana zgdrler, ve baka insanlarla
birlikte olduum zam anki davranlarm la ilgilidirler.
G ene d e, d edim , bir bilgi adam nn, kendi dostuyla ya
da M esc alito yla b irlik tey k en k i edim lerini de bile bile sam a
lk olarak n itelen d irm esin e m antksal bir olaslk diye bakaaz m y z?
B ir an y z m e bakt.
G ene d n m eye b alad n . dedi. Bi bilgi adam d n
m ez; o nedenle b y le b ir olaslkla karlaam az. B ana b ak
san a! B en, bile b ile sam alam am n, br insanlarla birlikte
olduum zam an lara zg olduunu sylyorum ; byle diy o
rum , nk br insanlar grebiliyorum da ondan. O ysa,
dostum un niteli in i grem em ben; bu yzden anlalm az bi
varlk olarak k alr o. N iteliini grem ediim her eye kar
nasl bile b ile sam alk edebilirim ki? K endi dostum la ya da
M escalito yla o ld u u m d a, ben yalnzca grm esini bilen ve
grdkleriyle ak n a dnen bi adam m dr. evresinde olup
bitenleri hibi vak it anlam ayacak olan bi adam caz.
Bi de sana bakalm . S en bi bilgi adam olurm usun ol
m azm sn, rg alar m sanrsn beni! A m a M e sc a lito yu rga
lyor. Yoksa, sen in le ilgilendiini gsterm ek am acyla onca
eyi y apar m yd? Bu ilgisinin farkndaym ve kendim i ona
gre ayarlyorum . A m a neden ilgilenirm i seninle? B unlar
benim h av salam a s acak eyler deildir.
6
B e E kim 1 9 6 8de O rta M ek sik a blgesine bir yolculua k
m ak iin tam arabaya binerken, don Juan beni durdurdu.
A rb al b ir biim de, D ah a nce de sylem itim san a,
dedi, bi b y c n n adn d a nerde oturduunu da kim seye
ak lam am am z gerekir. B enim adm , gvdem in bulunduu
yeri k im sey e s y lem em en gerektiini anlam sndr sanrm .
im di de ayn eyi b ir ark ad am la ilgili olarak yapm an isti
yo ru m senden; G enaro adl arkadam la... O nun evine g id iy o
ruz. O rad a ep ey k alac a z.
A zm d an b ir ey k arm ay aca m a degin gvence v e r
dim don J u a n a.
A rb alln srdrerek, B iliy o ru m , dedi. A m a bi
d n cesizlik etm ey esin d iy e ...
GRMENN NKOULLARI
109
K ar kaym dedim , am a don Juan, am acnn yalnzca,

bu b y c l k ilerinde dikkatsiz dav ran m an n birden ve pisi
pisine l v erm ey i gze alm ak dem ek olduunu, oysa d n
celi ve b ilin li olarak davranlrsa b y le b ir lm n savulabi
leceim anm satm ak olduunu syledi.
A rtk bu konuyu bi yana b rak a lm , diyerek, unlar ek
ledi: Yola k ar km az artk G e n a ro dan falan sz etm ey e
ceiz; d n m ey eceiz bile onu. H aydi b ir an nce toparla
d n celerin i. O n unla karlatn zam an zihninin ak o l
m as; hib i k u k u n u n k alm am as gerekir.
H angi k u k u lardan sz ediyorsun, don Ju an ?
K uku, canm ... H er trl kuku ite! O n u n la k arlat
nda zihnin berrak olsun. Seni g recek d e !
B u yab an s u y arlar beni epey tasalandrm t. A rk ad ay
la k arlam asam da, don Ju a n onun evine gtrp orada b
raktktan sonra, o ralarda beklesem deyiverdim don J u a n a.
T akm a k afan a o kadar ca n m , dedi o da, hi byc
g rm em i d e ilsin ki! V icenteyi g rdn ya! A z kalsn ld
recekti seni! A m a bu k ez dikkat e t!
O rta M e k sik a ya vardktan sonra, arabam braktm yerden
don J u a n n arkada bizi izlem iesin ek ap d a bekliyordu.
H em en tandm onu. K itabm don J u a n a gtrm olduum
zam an, k sa da olsa, grm tm onu. O ilk karlam am zda,
yle b ir bak m tm ona, ve don J u a n la yat sanm tm onu.
A m a onu ev in in kapsnda grnce, ok daha gen olduunu
grdm . A ltm yalarnda k ad a r vard. B oyu don J u a n dan
d ah a k say d . nce, esm er, srm gibi b ir adam d. G r krl
salar u zam , alnn, kulaklarn rtyordu. D eirm i, sert bir
yz vard. K o ca burnuyla, ufak k ara gzleriyle yrtc k u la
r an dryordu.
n ce do n J u a n a b ir eyler syledi. D on Juan ban
olum lu b iim d e em ekteydi. K sa b ir grm e yaptlar. s:
p an y o lca k o n u m adklarndan, ne ded ik lerin i karam yordum . S onra, G enaro b an a dnd.
110
BR BAKA GEREKLK
sp an y o lca olarak, H o gelm isiniz bu krk dkk y u v a

m z a , dedi z r dilercesine.
M e k sik a n n birok krsal blgesinde konuulan, spany o lcan n sayg g steren b iim ini kullanm aktayd. A m a, sz
b iter b itm ez yok yere neeli b ir kahkaha patlatverdi; bile b i
le sam alk etti ini akm tm . E vinin derm e atm a olm asna
ald rd falan yoktu gerekte. ok sevm itim G e n aro yu.
zley en iki gn b o y u n ca dalara kp kim i bitkiler to p lam
tk. D o n Juan, don G enaro ve ben, h er sabah gn aarrken
y o la k o y u luyorduk. ki yal adam beni btn gn aalk bir
y erde tek b am a brakp, dan, yalnz kendilerinin bildii
b elli b ir y erine gidiyorlard. ok houm a gidiyordu orda o l
m ak. V aktin nasl getiini anlam yor, yalnz geirdiim o
gzel d en ey im im kukusuz, kendim i, don J u a n n toplam am
istedii b ir t r b itkiyi byk b ir d ik k atle aram a iine v erm em
den kayn ak lan y ordu.
A k am a doru eve yollanyorduk; h er iki gn de yle y o r
g u n d u m ki, ev e dner dnm ez uyuyuverm itim .
A m a n c gn farkl olm utu; m z birlikte a l
m tk. D on Ju an G e n a ro dan, b an a k im i bitkilerin nasl sei
lece in i retm esini istedi. leyin eve dndk. O nlarn evin
n n d e saatlerce, t karm adan, k endilerinden g em iesi
ne, daln iinde oturutular. N e var, u y uklam akta falan d e il
lerdi. B irk a k ez aralarn d a dolam tm , don J u a n n da, don
G e n a ro nun da beni g zleriy le izlediklerini grm tm .
D o Ju an , O tlar ko p arm ad an nce onlarla k o n u m alsn .
dedi. D urup duru rken syleyiverm iti bunlar; hem de kez
yineley erek ... D ikkatim i ekm ek istedii belliydi. G ene k o
n u an a dek, k im sed en ses km ad.
B i otu g rm ek iin, k o n u m alsn o n u n la, diye s rd r
d, tek er tek er tan m ak sn onlarla; ancak o zam an anlatabi
lir b i bitki, o n a degin ren m ek istediin ey i.
A k am y ak lam t. D on Juan, yz batdaki dalara d
nk, dz b ir k ay an n stne oturm utu. D on G enaro, onun
GRMENN NKOULLARI
111
yannda, bir h asr yaygnn zerinde, yz kuzeye dnk,

oturm aktayd. D on Juan, daha oraya vardm z gn, bu y er
lerin onlarn y erle ri olduunu, benim de onlarn karsnda
herhangi b ir yere oturabileceim i sylem iti. B u y erlerim iz
de otururken, y zm e gneydouya dnk tutm al, ve onlara
ancak yle bir gz dedirerek bakm alym m .
D on Juan, Evet, otlara byle davranlr, di m i? diyerek
don G e n a ro ya dnd; o da don J u a n dorularcasna ban
sallad.
B itk ilerle k o nuurken kendim i biraz aptala benzettiim
iin bu y nergesine uym am bulunduum u akladm .
K at bir sesle, B i bycnn dediklerinin dalga gem e
o lm adm anlay am adn bi trl, dedi. Bi byc grm ek
isteyince, nce g k azanm aya bakar.
D on G en aro bana bakm aktayd. N ot tutm aktaydm ; bu da
epey artm t onu. G lm seyerek ban iki yana sallad ve
don J u a n a b ir eyler syledi. D on Juan om uzlarn silkti. B e
ni y azr g rm ek don G e n a ro nun ok tuhafn a gitm i o laca k
t. D on Juan, herhalde, not tutm am a alkt. O konuurken
benim yaz y azm am tu h af gelm iyordu o n a artk. N e yap t
m a bak m ad an k o num asn srdrebiliyordu. B aktm , don
G enaro ha bire glm ekte. K onum ann ak k esilm esin diye
b raktm not tutm ay.
D on Ju an , b yclerin edim lerini bou bouna y ap m ad k
larn bir kez d aha belirtti. B ir bycnn h er an lm le b u
run b u runa yaam ak zorunda b ulunduunu vurgulad. A rd n
dan, don G e n a ro ya b ir gece lm klarnn beni nasl izle
m i o lduunu g rdn anlatt. Bu yky ok gln b u l
m u o lacak lar ki, don G enaro yerlerde y u v arlanarak glm eye
balad.
D o n Ju an benden z r dileyerek, arkadann byle k a h
kah alar k o y u v erm eye p ek dkn olduunu aklad. yle
gz u cu y la hl yerde yuvarlandn sandm don G e n a
ro ya b ir b ak ay m dedim . N e greyim ! A dam , aklm n u c u n
dan bile g eirem ey ece im b ir durum da deil mi! K ollarnn,
112
BR BAKA GEREKLK
bacak larn n destei olm adan ba st n d e durm aktayd. s

telik bacaklarn, oturuyorm u gibi, k avuturarak... yle b ek
len m ed ik b ir gryd ki bu, yerim d en frladm . G vdesinin
m ek an ik adan, olanaksz d en ileb ilecek b ir h areket yapm
olduu k afam a dank ettiinde, o o k tan olaan oturu d u ru
m u n a g em iti bile. D on Juan, g een lerin ayrm nda old u u
nu kan tlam asn a, don G e n a ro nun bu baarsn yreinden
k o p u p g elen bir kahkahayla kutlad.
D o n G enaro aknlm sezm i gibi, ellerini bir iki kez
b irb irin e v urdu ve gene yuvarland yerde. K endisine b ak m a
m istedii belliydi. Y erde yu v arlan m a gibi grdm durum ,
g erekte o tu rm a d urum undayken ne e ilerek b ayla yere
d e m e gibi b ir durutu. Bu m antksz grnen durua, birka
kez ne doru yaylana yaylana e ilerek kazand hzla g e e
biliy o rd u besbelli; gvdesindeki dinginlik (atalet) onu dik bir
du ru a g eiriy o r v e b ir an iin b an n stnde o tu ru y o rd u .
G lm eleri geince, don Juan konum asn srdrd; sesi
old u k a sertti. O turuum u de itirerek onu daha rahata izle
yeb ilecek b ir d u ru a getim . zellikle, dikkatim i ona v erd i i
m i b elirten bir h arek ette b u lunduum zam an larda olduu gi
bi, artk altm biim de glm sem iyordu. D on G enaro san
ki g en e not tutm am beklerm i gibi b an a bakp duruyordu.
A m a n o t alm ay brakm tm . D o n Juan, topladm b itk iler
le o n u n istedii gibi konum am olduum iin beni p a y la
m aktayd. ld rdm b itkilerin beni ldrm olab ilecek le
rini, er ge beni h asta ed ecek lerin d en em in bulunduunu s y
lyordu. B itk ileri incitm i olm am n edeniyle hastalanrsam ,
belki de bunu, tm olduum a, ya da baka bir eye v e re
ce im i de ekledi.
kisi b ird en b ir cm b daha, balattlar. D on Juan gene
a rb all n taknarak, lm m dnm ezsem , tm y aa
m m n tam b ir k arg aay a dn ece in i syledi. D ik dik b a k
m ak tay d bana.
lm yle y aam ndan bak a nesi v ar ki bi in san n ? d e
di.
GRMENN NKOULLARI
113
O anda not alm adan ed em eyeceim i anladm ve gene

yazm aya baladm . D on G enaro b an a bakyor, g l m s y o r
du. S onra bam h afife arkaya k aldrarak b urun deliklerini
at. B elli ki b urun deliklerini altran kaslarn a iyice h
kim di. O nlar olaan durum larnn iki kat k adar a ab iliy o r
du.
O nun bu soytarlnn bana en gln gelen yan yapt
eylerden ok, bu yaptklarna kar olan kendi tep k im eleriy
di. B urun deliklerini genilettikten sonra glerek yere yklverdi ve gvdesini gene o acayip tepetakla-ba stnde-oturm a d u ru u n a getirdi.
G lm ekten, y alar boanyordu don J u a n n yanaklarna,
G lm eye altm , am a aslnda sklyordum .
D on Juan, ak lam asna, G enaro yaz yazlm asn sez
m ez d e, dedi.
N o t defterim i braktm ; bu k ez don G enaro, yaz y az ab i
leceim i, b u nun h ib ir sakncas olm adn syledi. D e fteri
m i alp gene y azm aya baladm . D on G enaro ayn ak lab an
lklar srdryor, ardndan ikisi de kahkahay basyorlard.
D on Juan, g lm esini srdrerek, arkadann b an a yknm ekte olduunu anlatt. B en, yazarken burun d eliklerim i
aarm m da; b enim not tutm a yoluyla byc olm aya a l
m am don G e n a ro ya ok tu h af gelm i de; benim bu h arek eti
mi, insann k afas stnde durm as denli anlam b u lu n d u
undan, gln olsun diye yle tepetaklak b an n stnde
o tu rm a d u ru u n a gem i.
D on Juan, S ana tu h af gelm iyordur, dedi, am a ba s
tnde o tu rm a d u ru unu yalnz G enaro yapabilir, yaza yaza
b y c l k ren m eyi de ancak sen d n eb ild in .
kisi birden p atlayarak grltl kahkahalarn sav u rd u
lar; don G enaro g ene o inanlm az hareketini yapt.
ok sevm itim don G e n a ro yu. D av ran larn d a yle bir
d o layszlk, yle b ir incelik vard ki!
zr dilerim , don G en aro , dedim , defterim i gstererek.
O lsun, n em i y o k , diyerek ks ks gld.
114
BR BAKA GEREKLK
A rtk y azam yordum . O n lar uzun sre bitkilerin insan

gerek ten nasl ld rebildiinden, byclerin bitkileri bu
am ala nasl k u llan d k larn d an sz ettiler. K onuurlarken ara
sra bana bakyorlar, sanki yazm am bekliyorlard.
D on Juan, C arlos, ey erlen m ek ten holanm ayan atlara
b en zer, dedi. Yava yava y aklam alsn yanm a. O nu r
k tt n bak, im di de y azm yor ite!
D on G enaro burun deliklerini geniletti, yapm ack bir yavaryla, kalarm atarak, azn bzerek, H adi, C arlos, yaz!
B ap arm a n dene d ek yaz, olur m u ? dedi.
D o n Ju an ay aa kalkt, ko llarn ap srtn arkaya b k e
rek gerindi. leri yam a karn gvdesi gl ve esnekti. Evin
yanndaki all a doru yrd; don G e n a ro yla yalnz k a l
m tm . D on G enaro b an a bakm aktayd; gzlerim i evirip te
y an a baktm , nk bak larn d an sklyordum .
B urun delik lerini aarak, burn u n u n kanatlarn titretm eye
balad; sonra da ayaa kalkt ve ko llarn ap srtn arkaya
b k erek don J u a n n g erin m e harek etlerin in tpklarn yapt.
A m a bunu yle gln bir b iim d e yapyordu ki! A ncak ok
usta b ir p an d o m im cid en beklen eb ilecek ince h areketlerle
m ask aral n d an iskas denilebilecek h areketlerin b etim lem e
si olan ak sz b ir birleim iydi bu yaptklar. S anki by len m i
tim . D on J u a n n, ok u staca izilm i bir karikatryd k a r
m daki.
O anda do n Juan geri gelm i, onun bu yaptn g rm
t; ne anlam a geldiini de anlam t... G lerek yerini ald.
D on G enaro, durup dururken, Yel ne yne esiy o r? diye
sordu. D o n Ju an b an n bir devinim iyle baty im ledi.
D on G enaro, arbal, Yelin estii yne gitm es daha iyi
o laca k , diye m rldand.
S o n ra b an a d np parm a n yzm e doru sallad.
A llm ad k sesler d u yarsan pek aldr etm ezsin , dedi.
G enaro snca, d a lar yerinden oynar.
D er d em ez, h o p lay a zplaya all a kotu ve daha bir sa
niye g em iti ki, son k erte yabans bir grlt, derin, d o a s
GRMENN NKOULLARI
115
t diy eb ilece im b ir gm brt iittim . N e anlam vereyim , b i

lem iyordum . B ir ey sezinlem ek iin don J u a n a baktm -iki
kat olm u tep in erek glm ekteydi.
17 E kim 1968
D on G e n a ro nun, kendi deyim iyle, teki d n y a dzeninden
ne diye sz am olduunu anm sayam yorum . U sta bir b
y cnn b ir kartal olduunu, ya da kendisini b ir kartala d
n t reb ilece in i anlatm t. te yandan, bir k ara byc tec o lete , yani bayku olurm u. D on G enaro, kara byclerin
g ecenin o cu k lar olduunu, bu kim selere en yararl h ay v a n
larn da aslanlar, b r yabanl kediler ya da gece kular,
zellikle bayku olduunu aklad. L irik byclerin-ftr/V;j
lirico s-ya n i by cl bir sanat ura olarak alan b y c
lerin, b ak a h ay v anlar, rnein kargalar ye lediklerini sy
ledi. S essizce bizi din lem ek te olan don Juan, glm eye b ala
m t.
D on G enaro, ona doru dnerek, G erekten yle, b ili
yorsun, Ju a n , dedi.
S onra da, u sta bir bycnn, m ezini birlikte y o lcu lu
a gt reb ilece ini, teki dnyann on katn da artab ilec e
im syledi. E er bu usta, bir de kartal olursaym , en alttaki
kattan b alay arak btn dnyalar birbiri arkasndan geer
d o rua u larm . K ara byclerle, lirik bycler, yalnzca
kat aabilirlerm i.
D on G en aro bu aam alarn neler olduunu yle aklad:
nce en aa d an balanr; retm enin seni yanm a alp u u
a geer, ve ok gem eden, bum m ! lk kat geersiniz. Az
sonra, b akarsn, g en e bum m !.. kinci kat gem isiniz. Ve
bum m !. nc k at...
D on G en aro b u m lay a bum laya onuncu kat da getikten
sonra, su su n ca, don Ju an bana bakp gz krpt.
G e n a ro nun k o n u m ak la aras pek ho deildir, dedi.
A m a ren m ek istersen, nesnelerin dengesine degin re
116
BR BAKA GEREKLK
tiler su n ab ilir san a .

D on G enaro b ayla dorulayarak, azn bzm , gzle
rini ksm t.
O nun bu duruu, o k h oum a gitm iti.
D on G en aro k alkt, don Juan d a onu izledi.
D on G enaro, P ek l, dedi, gidelim yleyse. G idip
N e s to rla P a b lito yu bekleyebiliriz. H erhalde km lardr.
P erem b eleri erk en kyorlar.
kisi de arab am a bindi; don Ju an nde oturdu. O nlara h i
b ir ey so rm ad an arabay altrdm . D on Juan, N e s to run
evine y n eltiy o rd u beni. O raya varnca, don G enaro eve g ir
di, ve ok g em ed en kendi m ezleri olan iki delikanlyla,
N esto r ve P a b lito yla dar kt. H epsi de arabaya d o lu tu
lar; ve don Ju an batdaki dalara doru gitm em i syledi.
A rabay b ir toprak yolun ky sn a brakp, arabann b u lu n
duu yerden g rlebilen bir a lay an a doru akan be alt
m etre g en ili in d ek i b ir rm an k y sn izleyerek yrdk.
A k am yaklayordu. M anzara ok etkileyiciydi. Tam tep e
m izde, k o sk o ca, koyu, m avim si b ir b ulut uan b ir at gibi
d urm aktayd. K ylar k esk in ce b iten dev bir yarm daire b ii
m inde b ir b u lu ttu bu. B atm zda, yksek C ordillera C entral
d a larn n y am alarn a ya m u r y a y o ra benziyordu. Yeil
tepelerin zerin e beyazm s b ir p erd e iniyorm u izlenim ini
v eriyordu. D ou y an m zd a upuzun, derin b ir vadi vard; v a
d inin zerin d e d a n k bulut paralar asl duruyor, zerleri
ne gne v u ru yordu. B u iki yann arasndaki eliki, g rkem
liydi. a lay an n altnda durduk. E lli m etre kad ar bir y k sek
likte akyordu sular, k u lak larm z sa r edercesine g rley e
rek.
D on G en aro beline b ir k em e dolad. E n azndan yedi tane
n esne sark y o rd u kem erinden. U fak sukabaklarm andran
nesneler... ap k asn karp, b o y n u n a asl bir k ordonla ark a
sna sark k d u ru m d a tuttu. K aln yn kum atan yaplm bir
k esed en b ir sa bant kard. B u b ant da alaca renkli b ir yn
k um atand. E n belirgin rengi p arlak b ir saryd bu bantn.
GRMENN NKOULLARI
117
B anta telek geirdi. K artal t y n e benziyorlard. T yleri

g eirdii y erlerin b akm l (sim etrik) olm adn grdm .
T y lerd en biri, sa kulann arka kvrm zerindeydi; b
r birka san tim etre kad ar onun nnde; ncs de sol a
kann zerindeydi. Sonra, arklarn kard ve pantalonunun beline b alad y a da ast. K em erini de panosunun ze
rinden skarak tutturdu. D eri eritlerden rm e bir kem erdi bu.
K em eri, b a lay arak m yoksa tokayla m tutturduunu g re
m em itim . D on G enaro alayana doru yrd.
D on Ju an y u varlaka bir k ayay eliy le duraan bir duru
m a g etird ik ten sonra, zerine oturdu. br iki gen adam da
b irer k ay a bu lu p don J u a n n sol yannda oturdular. D on Ju
an, sa y an n d ak i yeri gstererek, b ir k ay a bulup oturm am
syledi.
n n de y an yana o turm akta olduklarn gstererek,
Y z m z bu y an a bakacak biim de o tu raca z, dedi.
O srad a do n G enaro, alayann dibine ulam , suyun
d t yerin h em en yanndaki b ir keiyolundan trm ana
g em iti. O tu rd u u m u z yerden baknca, ok dik gr n y o r
du bu keiyolu. k ark en tutunduu bitkilerle kaplyd oras.
Bir ara aya kayverdi, az k alsn, aalara kayacakt; ok
kaygand nk bast am urlu yer. A z sonra gene ayn ey
oldu da, do n G e n a ro nun trm anacak ya oktan gem i o l
duu d n cesi geiverdi aklm dan. K eiyolunun sonuna v a
rana d ek b irk a k ez daha kaydn, sendelediini g rm
tm.
D on G en aro kay al a trm anm aya baladnda bir tr
k o rk u y a k ap lm tm . N e yapm ak istediini an layam am tm
bir trl.
F sld ay arak , N e y ap y o r? diye sordum don J u a n a.
D on Ju an b an b an a evirm eden, T rm an y o r ite ! d e
di.
D on Ju an g zlerin i don G e n a ro ya dikm i, srekli ona
bakm aktayd. G zlerin i ksm t. K ayann ucuna dik oturm u,
ellerini b acak larn a yaslam t.
118
BR BAKA GEREKLK
N e s to rla P a b lito nun yzlerine bakm ak iin biraz e il

dim . D on Juan elini serte sallayarak k p rd am am am belirtti.
H em en ekildim . yle bir grebilm itim delikanllar. O nlar
da don Ju an gibi dikkat kesilm i bakyorlard.
D on Ju an eliyle bir baka iaret y aparak alayan g ster
di.
G ene baktm . D on G enaro, b ir d u v ar gibi y kselen d im
dik k ay al n zerinde epey yol alm t. B aktm srada, bir
k n ty a basm m ilim m ilim ilerleyerek k o ca b ir kayann
ev resin i do lan m aya alyordu. K ollarn kayay kucaklarcasn a am t. Yava yava saa doru ilerlerken, birden
gvdesi hav ad a asl kald. D t artk, derken, baktm , hl
o rd a durm akta... Sa eliyle bir eyi k a v ray v en n i ve aya
ok evike o kntya yeniden basverm i... D on G enaro,
k ay ay a g en e yapnca ban evirip bize bakm t. K sa bir
bakt bu. B an yle bir eviriveride yle bir biem lem e
v ard ki, d n m eye baladm . O nun h er kaynda, dnp
yle bize b ak verdiini anm sadm . B eceriksizliine sk la
rak, b akp b ak m adm z grm ek iin dnm olacak diye
dnm tm .
T epeye doru biraz daha trm andktan sonra b ir kez daha
k ay p aa doru sarkan bir k ay ay a tehlikeli bir biim de a s
l kalverdi. Y alnzca sol eliyle tutm aktayd tm gvdesini.
D en g esin i yeniden bulunca dnp gene bize bakt. Tepeye
v aran a dek iki kez daha yitirm iti dengesini. O turduum uz
yerden, a lay an n dklm eye balad yeri eni sekiz m etre
k ad ar grnyordu.
D on G en aro b ir an k prdam adan durdu. D on J u a n a, don
G e n a ro nu n orda ne ii v ar diye sorm ak istedim , am a don Ju
an k endisini, bakm asna yle k aptrm t ki, onu tedirgin e t
m eyi g ze alam adm .
D on G enaro birden suya atlad. ylesine bek len m ed ik bir
harek etti ki bu, k arn m n ta iinde beni y utar gibi b ir boluk
d u y u m sayverdim . G rkem li, d gibi b ir atlayt bu. a
layann ortasna doru kesik kesik um ak ta olan gvdesinin
GRMENN NKOULLARI
119
st ste b ir dizi im gesini ak seik grm gibiydim .

ak n l m yatnca, don G e n a ro nun, alayann k y
sn d a b u lu n an ve oturduum uz yerden zorlu kla grlebilen
b ir kay an n zerine inm i olduunu grdm .
B ir sre t n er gibi kald o kayann stnde. H zla den
su larn b ask sn a kar koyabilm ek iin didinm ekteydi. ki
kez u u ru m u n k y sn a srklenm iti. N erey e tutunm akta ol
duunu grem iy o rdum . D engesini bularak kay an n zerinde
m eldi. S onra, b ir kaplan gibi frlayverdi. B u k ez zerine
indii k ayay ok az seebiliyordum . alayann tam k y sn
da duran k oni b iim in d e b ir kayayd bu.
En azndan on dakika kad ar kalm t bu k ayann zerinde-hi dev in m ed en... O nun byle km ldam adan durm as ba
na yle etk iley ici gelm iti ki, titrem eye baladm . K alkp y
r m ek geliy o rd u iim den. D on Juan, bu sinirli h alim i grerek
k esin lik le y erim d en k m ldam am am buyurdu.
D on J u a n n yle heykel gibi k prdam adan duruu iim
de g izem li b ir ylg yaratm t. O turduu yerde yle tnem eyi biraz d aha s rdrrse, artk kendim i tutam ayacam gibi
geliyordu.
D on G enaro gene zplad birden. Bu k ez alayan e n le
m esin e gem i, br yakaya iniverm iti. T pk b ir kedi gibi
d rt ay a n n zerine... Bir an m elik kaldktan sonra ayaa
kalkp a lay an n br yakasna bakt sonra da aada duran
bizlere dnd. O rda bir heykel gibi dikilip bize bakm asn
srdryordu. E lleriy le yanlarnda grnm eyen p arm ak lk lar
tu tuy o rm u asn a duruyordu.
B u du ru u g erekten ok gzeldi. G vdesi evikti, ta gi
biydi. B an saran tyl bantyla, koyu renkli panosuyla,
yalnayak yle duran don G e n aro ya b ak tm -bylesine gzel
bir insan grm olduum u anm sam yordum .
D on G en aro birden kollarn ve ban kaldrverdi, ve sol
yanna d o ru, hzla, b ir perende att. zerinde durm u o ld u
u k aya yu v arlak t. P erende attktan sonra, kay an n arkasnda
kayboluverdi.
120
BR BAKA GEREKLK
O anda bardaktan boanrcasna y a m u r yam aya b ala

m t. D on Ju an kalkt, y anndakiler de onu izledi. B irden y a
p v erd ik leri bu h areket artm t beni. D on G e n a ro nun o
u staca ii bende derin b ir oku uyandrm t. H em en ona k o
up, y etkin sanatna kar duyduum hayranl belirtm ek,
onu k u tlam ak istiyordum .
D ik k atle a layann sol y an m a bakarak, don G e n aro nun
inip inm ediini grm eye altm ; am a grnrlerde yoktu.
N erey e g itti in i m erak ediyordum . D on J u a n a sorduysam
da, b ir yan t alam adm .
D on Juan, B ir an nce k aalm b u rd a n , dedi. Yoksa s
rlsklam olacaz. N e sto rla P a b lito yu evlerine brakalm ,
so n ra da dn y o lculuum uza balarz.
D o n G e n a ro yla vedalam adm h e n z , diye yakndm .
D on Juan, serte, O vedalat en le, diye yantlad.
B ir sre yan gzle beni s zdkten sonra, yum uayarak
glm sedi.
A yrca, selam da syledi san a, dedi, seni ok b e e n
m i.
D n m esin i bek ley em ez m iy iz ?
D on Ju an kesin b ir sesle, H a y r! dedi. B rak artk onu.
N erey e gittiyse gitti ite! B elki de kartal olm u, br d n y a
da um aktadr. lm de olabilir orda. A rtk fark etm ez...
23 E kim 1968
D on Juan, la f arasnda, yak n d a O rta M e k sik a ya bir yolculuk
d aha yapacan sylem iti.
D on G e n a ro ya m g id ecek sin ? diye sordum .
Y zm e b ak m akszn, B elk i. diye yantlad.
Esasl adam , deil m i don Juan? Yani alayann tpesinde b ir ey olm ad o n a .
O lm az elbette; salam adam dr.
B ir sre, tasarlad y o lculuktan sz ettik. Sonra, don G e-
GRMENN NKOULLARI
121
n a ro yla b irlikte olm aktan zevk aldm , akalarndan ok

ho lan d m syledim . D on Juan, glerek, don G e n a ro nun
b ir ocuk gibi o lduunu syledi. U zun sre susutuk. D on
G e n a ro nu n n asl bir ders verm i olduunu sorm ak iin uy
gun b ir szck aryordum . D on Juan b an a bakarak, yaram az
o cu k lara zgr b ir biim de, D on G e n a ro yla ilgili sorm ak
iin, iin g id iy o r di m i? dedi.
S klarak gldm . O alayanda olanlara iyice takm tm
kafam . A nm say abildiim tm ayrntlar ev iriy o r eviriyor,
ve in an lm az b ir cesaret g sterisine tank olduum sonucuna
v aryordum . K ukusuz, don G enaro, esiz b ir denge ustas,
b ir cam baz olm alyd. T m devinim leri, teker tek er ele aln
dnda, dinsel b ir trendeki davranlar andryor, akl er
m ez sim gesel an lam lar tar grnyordu.
E v et. dedim . N asl bir ders verm i olduunu re n
m ek iin yanp tu tu u y o ru m .
D on Juan, B ak ne diy ece im . dedi. B o u n a h arcadn
zam ann. O nun verdii ders, grebilen k im seler iindir. P ablito yla N estor, ok iyi grem em elerine karn, gene de a k t
lar bunu. A m a sen, bakm ak iin gittin oray. D on G e n a ro ya
senin tam b ir b ak ar k r ahm ak olduunu; verecei dersin,
gzlerini aab ileceini anlatm tm . A m a yle olm ad. A m a
fark etm ez. ok g t r grm ek.
S onunda, don G e n a ro yla grm eni istem edim . O y z
den ay rldk ordan. N e yazk! A m a daha a kt olurdu k alm a
m z. G en aro sana grkem li bi eyler gsterm ek iin o k eyi
alm t gze. N e y azk ki, sen g rem ed in !
O la ki, d on Juan, o dersin ne olduunu b an a sen an latr
san, g erek ten n e grdm an larm .
D o n Ju an g lm ekten iki bklm olm utu.
Soru so rm aktan baka ey b ilm ez m isin sen ! dedi.
B u konu y u k ap atm ak istediini seziyordum . H er za m a n
ki gibi ev in in n n d ek i aklkta o turm aktaydk. D on Juan
birden k alk arak ieriye girdi. B en de ardndan gidip ne g r
m old u u n u b an a aklam asn istedim , ben anlatrken, don
122
BR BAKA GEREKLK
Ju an g l m sem ekteydi. S zm bitince, ban sallayarak,

o k g t r g rm ek , dedi.
Bu szlerini aklam as iin yakardm .
K ararl b ir sesle, G rm ek, k o n u u lacak bi ey deildir,
dedi.
B ak aca bir ey syleyem eceini an lam tm . B en de g it
tim , yapm am istem i bulunduu k im i ileri grdm .
D n d m d e hava kararm t. B ir ey ler yedikten sonra
ra m a d a ya gittik. O rada oturur oturm az, don Juan, don G e n a
r o nu n dersini anlatm aya balad. K en d im i hazrlam am iin
zam an brakm am t. N ot defterim yanm dayd. A m a, k a ra n
lk ta yazam adm . eri gidip gaz lam basn getirebilirdim ,
am a ko n u m asn n akn kesm ek istem em itim .
D on Juan, don G e n a ro nun b ir d en g e ustas olduunu,
o k k arm ak ve zo r h arek etler yapab ild i in i anlatt. B a s
t o turm as, b u n lardan y aln zca b irisiy m i ve bununla bana,
not tu tarak g rm enin olanakszln anlatm ak istem i. E l
lerin in yardm olm adan ba st o turm a hareketi, yalnzca
bir an sren m askaraca bir g sterid en te bir ey deilm i.
D on G e n a ro ya gre g rm eye degin yaz yazm a da ayn
ey dem ekm i; yani insann ba st n d e oturm as denli aca
yip v e g ereksiz b ir im i.
D on Ju an karanln iinden bana bakt ve byk bir a r
b allkla, don G e n a ro nun yle ba st oturup aklabanlk
y ap ark en b enim g rm e du ru m u n a ok yaklam olduum u
syledi. D on G enaro bunun farkna varm ve ayn hareketi
b irka kez yinelem i. A m a, bouna... nk uzaklam m
artk g rm e durum unda.
D on Juan, ardndan, don G e n a ro nun o cam bazlndan
sz etti. D ah a nceleri bana, insanlarn, g ren k im seler
iin, nden arkaya doru d n ed u ran ve o nlara yum urta b ii
m ini v eren b ir t r k telciklerinden oluan saydam y aratk
lar old u u n u anlatm b ulunduunu syledi. Bu yum urta gibi
yaratk larn en alas yannn da gbeklerinin evresinde bir
dem et uzu n ca telcik bulunm as olduunu anlatm olduunu
GRMENN NKOULLARI
123
anm satt. D on Ju an bu telciklerin insan yaam nda son kerte

nem tadklarn belirtti. te don G e n a ro nun dengesinin
gizi de bu telciklerdeym i ve verdii dersin, alayan zerin
de cam b azca sram alar yapm akla h ib ir ilintisi yokm u.
O nun denge gsterileri, bu an ten -g ib i telcikleri k u llan m a
sndan k ay n aklanm aktaym .
D on Juan balad gibi, birden konuyu deitiriverdi ve
b am b ak a eyler anlatm aya balad.
24 E kim 1968
D on J u a n k strarak, bir daha ylesine bir denge dersi alm a
olanan bulam ayacam sandm , kendi kendim e bulgulay am ay aca m iin bana bu iin btn ayrntlarn a k la
m asn syledim . D on Juan, don G e n a ro nun artk bana yle
bir ders verm ey eceini dnm em in pek yerinde olduunu
belirtti.
N eyi b ilm ek istiy o rsu n ? diye sordu.
O anten-gibi telcikler... N edir bunlar, don Ju an ?
B unlar, insann gvdesinden uzanan antenlerdir; gren
b y c lere grnrler. B ycler, insanlarn bu antenlerini
grerek, ona g re d av ran rlar onlara kar. Z ay f kiilerin an
tenleri ok ksadr, h a varm ha yokm u gibi... G l k iile
rin p arlak, uzun o lur antenleri. rnein, G e n a ro n u n k iler y
le p arla k tr ki, bi tr kalnlk verir onlara. Bu telciklere b a k a
rak bi insann salkl m ya da k ab a m , ince mi yoksa kt
m old u u n u anlarsn. G rp g rm ed i in i de anlarsn in sa
nn, bu telcik lerin e bakarak. A l sana iinden klm az bi so
run. G en aro seni grdnde, o da arkadam V icente gibi,
senin g reb ild i in i anlam t. B en de seni grnce, g reb ild i
in i g r yo ru m . A m a, bak u ie ki, grem ediini de b ilm e k
teyim . Gel de k iin iinden! G enaro da farkna varm t b u
nun. B en de senin acayip bi h e rif olduunu sylem itim . S a
nrm , bunu g rm ek iin gtrm t seni a lay an a.
G rebildiim izlenim ini verm em in nedeni n ed ir sen ce?
124
BR BAKA GEREKLK
D on Ju an yant verm edi. U zun sre yle sessiz durdu.

B ak aca b ir soru sorm ak gelm iyordu iim den. S onra gene k o
nutu ve bunun nedenini bildiini am a nasl anlatacan b i
lem ed i in i syledi.
Bu d n yada h er eyin k o lay ca anlaldn san rsn ,
dedi, nk yaptn h er ey, anlalm as kolay alklardan
ibarettir. a lay ana bakarken, G e n a ro nun suyu nasl atn
izlerken, onun usta bi perendeci olduunu dnyordun;
nk cam b azlktan baka bi ey yapm o labileceini ak l
nn ucundan bile gem ez hi. O ysa, G enaro, suyun zerine
falan atlam deildi. A tlam olsayd, lrd. G enaro, k e n d i
sini, o grkem li, prl prl telciklerinin zerinde d en g e le m i
ti. O nlar ylesine uzatm , u zatm t ki, onlarn zerinden
yuv arlan arak alayann br y ak asn a gem iti diyebiliriz.
A nten lerin gerektii gibi nasl u zatlacan, onlarla y a n lm a
dan nasl d ev in ileceini sergilem iti.
P aplito, aa yukar G e n a ro nun dev in im lerin in tm n
grm t. O ysa, N estor, yalnzca ok belirgin olanlarn g r
m ekteydi. nce ayrntlar grem iyordu. A m a, sen... S en hibi
ey g rm ed in !
D aha n celeri syleseydin, don Juan, neye b akm am g e
re k ti in i...
D on Juan, szm keserek, beni ynlendirm enin, don
G e n a ro yu en g ellem ekten baka b ir ie yaram ayacan s y
ledi. E er n eler olacan bilm i olsaym m benim kendi telciklerim uyarlm , don G e n a ro n u n k ilere engel olurm u.
D on Juan, E er g re b ilsey d in , diye srdrd, G enaro
d aha ilk adm n atar atm az, onun alayann ky sn d an y u
kar trm an srasnda kaym am olduunu anlam olurdun.
A n ten lerin i gevetm iti. O nlar iki k ez kay alara sarp bi sinek
gibi aslm t. T epeye v ard n d a ve suyu gem eye h azr o l
duunda, telcik dem etini alayann ortasndaki ufak bi k ay a
zerine odaklad; onlar o k ayaya iyice baladktan sonra, telciklerin onu ekm esi iin, k endini brakverdi. G enaro atla
m falan deildi. O yzden, suyun hem en yan bandaki u fa
GRMENN NKOULLARI
125
ck k ay alarn k ay g n yzlerine inebiliyordu. kt her k ay a

ya sm sk sarlm t telcikleri nk.
lk kay an n zerinde pek fazla kalm am t. nk suyun
en o k u n ca akt bi yerdeki baka daha ufak bi k ayaya u zat
m b u lunuyordu tecik lerin in bi blm n. Telcikleri, onu
ektiinden, bu k ez o k ay ay a konm utu. Yapt en alas
ey ite buydu. K ay an n yzeyi, b ir adam n duam ayaca k a
d ar kkt; telck ilerin i k ayaya skca sarm am olsa suyun
ak onun u u ru m a srkleyiverirdi.
B u ikinci d u rak ta uzun sre kalm t. nk antenlerini
ekerek onlar suyun te yanm a uzatm as gerekiyordu. te
yandaki k ay ay a iyice sarnca, bu k ez birinci kayaya sarm
olduu an ten lerin i zm esi gerekti. ok zor bir iti bu. G en a
ro dan b akasnn, stesinden gelem eyecei b ir i! B ir ara d
er gibi olm utu; belki de bizim le dalga gem iti. K im bilir!
A m a b ana sorarsan, galiba i ciddiydi. B undan em inim , n
k b ird en k atlam ve bir n gibi gnderiverm iti antenini
suyun te yanna. S anrm , ite o nd onu oraya eken.
br yak ay a g etii zam an ayaa k alkt da grdk telciklerini bir n dem eti gibi nasl parldattn. Salt senin iin y ap
m t bunu. E er g rm eyi renseydin, sen de grecektin b u
nu.
G enaro orda dikildi; sana bakyordu. A m a, senin g r
m ediini an lam t.
BOLUM IKI
*
Grm e i
7
Sekiz K asm 1 968de don J u a n n evine vardm zam an, onu
evde bulam adm . O nu nerede bulacam b ilem ediim den,
oturup bekledim . H er nedense, o k g em eden d neceini b i
liyordum . K sa bir sre sonra don Juan y o rgun grnyordu;
bir m in d ere uzanm t. B irka kez esnedi.
G rm e konusu iyice taklm t kafam a; don J u a n n
san n lan d rc dum an harm ann gene im eyi k ararlatrm
tm. ok zo r o lm utu bu karara ulam am . B u y zd en biraz
daha dayataym diyordum .
D on Juan, g rm eyi renm ek istiy o ru m . dedim durup
dururken. A m a b ir ey im ek falan da istem iyorum ; y ani se
nin u dum ann tttrm ek falan istem iyorum . O nsuz re n e
m ez m iyim g rm e y i? N e d ersin ?
130
BR BAKA GEREKLK
D on Ju an uzand yerden toparlanarak oturdu. B ir an b a

na b ak tk tan sonra gene m indere uzand.
H a y r! dedi. D um an kullanm an g erek .
A m a, don G e n a ro dayken g rm eye ok yaklatm
s y lem itin .
G e n a ro nun yaptklarnn b ilin cin d ey m isin gibi bi ey
ler p arld am t iinde bir ara; am a sen y aln zca bakarm sn.
B elli ki g rm eye benzeyen bi ey var sen d e-am a g rm e deil.
Senin g zlerin balanm ; yalnzca dum an aar senin g z
n .
N e diye g erek iy o r dum an ekm em ? nsan dum an o l
m ak szn ren em ez m i yani g rm eyi? G l bir isteim var.
Y etm ez m i b u ?
H ay r yetm ez. G rm e yle kolay b ir i deildir; o oynak
d n y ay a bi bak atabilm ek iin gerekli hz yalnzca dum an
salayabilir. Yoksa, yalnzca bakar d u ru rsu n .
O y nak d n ya da ne d em ek ?
G rdn zam an, dnya, im di dndn gibi olm az.
O ynak, d ev ingen, deien bi d nyadr o. nsan ken d i bana
d a o d nyay an lay ab ilir belki; am a bir ie yaram az bu, n
k dou rd u u gerilim ypratr gvdeni. O ysa, dum an k u lla
nrsan, yoru lm adan yapm olursun bunu. D um an oy n ak dn
yay sezin ley eb ilecek hz salar sana; gvden de gcn de
yerli yerin d e k alr.
arpc b ir biim de, P ek l! dedim . K aacak delik
kalm ad artk. D um an ieceim .
Bu yap m ack duygusallm onu gldrm t.
K es be a d a m ! dedi. H ep yaln yere toslarsn. im di de
srf d u m an n sana k lavuzluk etm esine k arar verdin diye g
receini sanyorsun. B aka yanlar da v ar iin. Z aten h er e
yin h er zam an bi sr baka yan v ardr.
B ir an ciddilem iti.
Seni ok iyi inceledim , ve ne yaptm ok iyi biliyo
ru m , dedi, nk benim bilgim i renm em i M escalito iste
m ekte. N e v ar ki, istediin h er eyi sana retm eye vakit bu
GRME
131
lam ayacam . Y alnzca seni yola sokacak vaktim olacak; ve

o ndan sonrasn sen kendin, benim yapm olduum gibi ara
yacaksn. E vet, benden ok daha tem bel ve inatsn. G r
lerin ben im k ilerd en farkl. Y aam nn tutaca yn kestire m em .
B u n lar sylerkenki dnceli hali, dav ran larn d a sezdi
im b ir eyler, eski b ir duyguyu u y an d rm t iim de-korku,
yalnzlk ve bekleyi karm b ir duyguyu.
N e d u rum dasn, anlarz y ak n d a. diye anlam n k ara
m adm bir ey syledi.
B ak aca b ir ey dem em iti. B ir sre sonra evin dna k
t. O nu izleyecek nne getim ; k arsn d a durdum . O tursam
m y oksa onu getirm i olduum p ak etleri arabadan karsam
n diye dnyordum .
B ir ey ler dem i olm ak iin, T ehlikeli m i o lu r? diye
sordum .
H er ey teh lik elidir, diye yantlad.
D on J u a n n konum ak istem edii belliydi; b ir keye
yd kim i k k bohalar toplayarak bir fileye doldurdu.
Yardm etm ey i falan nerm edim ; nk yardm etm em i iste
seydi, k en d isi sylerdi bunu. S onra h asr yay g n n zerine
uzand. R ah at etm em i, dinlenm em i syledi. B en de kendi
m inderim e o turup uy u m ay a altm , am a yorgun deildim .
Bir gece nce b ir m otelde duraklam , don J u a n n yerine
saatlik bir yol k aldn bildiim den ley e k ad a r u y u m u
tum. O nun da uy u duu yoktu. G zleri kapalyd am a, ban
belli b elirsiz, tartm l bir biim de k m ld att n g re b iliy o r
dum . K endi k en d in e ezgi sylyor olabilecei geldi aklm a.
D on Juan, birden, H aydi y em ek y iy elim . dedi. rkp
yerim den frladm . D on Juan ekledi: ok gl olm an g ere
kecek. E n erji topla b ak alm .
D on Juan b ir o rb a hazrlad, am a a deildim .
llesi gn, 9 K a sm da, don Juan y aln zca bir lokm a bir ey
in yiyip d in len m em i istedi. S abahtan leye k ad a r yatp dur
132
BR BAKA GEREKLK
dum . A m a g eveyem iyordum . D on J u a n n n eler d n d

n bilem iyordum ; daha da kts, k en d im in n eler d n d
m bile bilm iyordum .
leden sonra saat d o lay larn d a ra m a d a nn altnda
o turuyorduk. K arnm ok at. B ir ka k ez yem ek yem em izi
nerdiysem de, pek oral olm am t.
y ld r k endi harm ann hazrlam d e ilsin , dedi b ir
den, b enim harm anm tttreceksin; senin adna toplam
o laym bunu. Z aten bi tutam yeterlidir. P ipoyu bi k ez d o ld u
racam . H epsini iersin, sonra dinlenirsin. S onra da br
dn y an n bekisi gelecek. Sen, y aln zca g zlem lersin-bi ey
yapm adan... O nun devinim lerini gzlem le; yapt h er eyi
gzlem le. yi bak, nk bir lm k alm so ru n u d u r b u .
D on Ju an y nergesini yle b ek len m ed ik bir biim de k e s
m iti ki, ne d iy eceim i, ne d n ece im i bile bilem em itim .
A n lam sz b ir ey ler geveledim . D ncelerim i toparlayam yordum . S onunda, aklm a gelen ilk b elirli dncem i dile g e
tirdim : K im m i bu b ek i?
D on Juan konum ak istem ediini aka belirtti. N e var,
enem i k ap atam ay acak denli sinirliydim ve bu bekiye d e
gin b ir eyler anlatm as iin aslm ay srdrdm .
G recek sin , dedi don Ju an nem sem ez bir sesle, br
d nyay b ek ler o .
H angi d nyay? llerin d n y asn m ?
N e l lerin dnyas, n e de bak a eylerin dnyas... Y al
n zca bi bak a dnya... A n latm an n bi yarar yok ki! K endin
g r rs n .
D on Ju an b unlar syledikten sonra ev e girdi. O nu o d as
n a k ad a r izledim .
B ir dakika, don Juan, bekle! N e y ap a cak sn ?
Yant verm edi. U fak bir k lftan piposunu kard ve o d a
nn ortasn d a serili hasra oturarak soran g zlerle bana bakt.
G n l m n o lm asn b ekler gibiydi.
Y um uak b ir sesle, N e k ak sn y a ! dedi. K orktuun
yok senin. K o rk tuunu sylyorsun, o k ad a r...
GRME
133
B an yava yava iki yana sallad. S onra karm n b u

lunduu k k k eseyi alp p iponun azn doldurdu.
K o rk uyordum , don Juan. G erekten k o rk u y o rd u m .
H ayr, k orku deil b u .
Z am an k azan m ak iin, aresizlikle, duygularm aklay
c uzu n bir tarty a baladm . K orkm akta olduum u iten lik
le ileri sryordum . A m a don Juan, korku belirtileri olan so
luk so lu a k alm a ya da yrek arpnts gibi durum lar g r
m ediini sylyordu.
B ir an bu s y lediklerini dndm . Y anlyordu. G en el
likle k o rk u y a elik eden birok fiziksel deiiklikler vard
bende; aresiz k alm tm . Son saatim gelm i de dnya b a
m a yklm gibi b ir duygu iindeydim . M idem altst o lm u
tu; y z m n solm u olduuna em indim ; ellerim srlsklam
ter iinde kalm t; am a gene de gerekten korkm adm d
nyordum . Y aam m b oyunca alk olduum korku d u y
gusu deildi bu; b ana zg o k o rk u y a b en zer yan hi yoktu.
P ip o su n u elin d e tutarak, hl soran gzlerle bana bakarak
hasrn zerin d e o turm akta olan don J u a n n nnde b ir y an
dan oday arnlarken bir yandan da konuuyordum . D u ru m u
mu iyice irdeleyince, d u ym akta olduum eyin, alk o ld u
um k o rk u olm adn; sanrlandrc b itkileri kullanm ann
v erdii ak n lk tan kaynaklanan derin bir tedirginlik, bir
honutsuzluk olduu sonucuna vardm .
D on Juan b ir an b eni szd, sonra gzlerini k sarak b ir
ey arar gibi telere bakt.
A rtk oturup gevem em i kesin bir biim de syleyene dek
bir ileri b ir geri y rm em i srdrm tm . B irka dakika ses
sizce oturduk.
D on Juan, birden, Z ihin b errakln yitirm ek istem ezsin
di m i? diye sordu.
E lb ette istem em , dedim .
N eelen m iesin e gld.
B errak lk , b ilgi adam nn ikinci dm an, km senin
st n e, dedi. S o n ra da gven verm eye alarak, K o rk tu
134
BR BAKA GEREKLK
u n yo k sen in . diye ekledi. A m a, im di de berrakln y i

tirm em ek iin d idiniyorsun. Ve de kan teki olduun iin,
b u n a korku d iy o rsu n .
K k r k k r glyordu.
S onra bu y u rdu, H aydi git biraz ate getir,
S esindeki titrem sevecen ve gven vericiydi. Y erim den
k alk v erd im ve evin arka b ah esin e gittim ; ordaki ocaktan
k o rlam birka k m r p aras alp ufak yass b ir tan z e
rine k o y d u m ve odaya dndm .
D on Ju an dardan seslenerek, S ahanla g elsen e ! d e
di.
H er zam anki yerine b ir h asr yaym t. K m rleri onun
y an m a braktm . D on Juan, fleyerek, atei canlandrd. Tam
otu raca m srada, b eni durdurarak, h asrn sa ky sn a o tu r
m am buyurdu. A rdndan, p ip o n u n iine bir kor yerletirerek
b ana uzatt. A ldm . D on J u a n n sessiz b ir gle beni y n len
d irm esin e aakalm tm . S ylecek sz bulam yordum . Tar
tm ak falan g elm iy o rd u iim den. K orkm adm anlam tm ;
y aln zca zih n im in b errakln yitirm ek istem iyordum .
D on Ju an glm seyerek, ek, iine e k , diye buyurdu.
Bu k ez y aln zca bu k ad a r iec ek sin .
Pipoyu em dim . T utuan h arm ann czrtsn iiteb iliy o r
dum . B irden, azm n ve b u rn u m u n ii buzla kapanm gibi
oldu. B ir d aha ektim ; soukluk g sm e k adar uzand. Son
ekiim de, tm gv d em in ii yabans b ir souk-lklkla k a p
lanm gibi olm utu.
D on Ju an p ipoyu alarak iin d ek iler gevesin diye av ucu
nun iine birka k ez vurdu. S onra da, hep yapt gibi, p arm a
n t k r k ley erek p ip o n u n iini ovalad.
G vdem u y u m u tu . A m a devinebiliyordum . D aha rahat
o tu rab ilm ek iin k p rd an p duruyordum .
im di ne o la c a k ? diye sordum .
S esim i zo rlu kla kartabiliyordum .
D on Ju an p ip o su n u b yk b ir zenle knna yerletirip
u zu n ca b ir beze sard. S onra k arm d a dike oturdu. B am
GRME
135
dnyordu; g zlerim kendiliinden kapanyordu. D on Juan

beni sarsarak u y an k kalm am buyurdu. U yursam , leceim i
ok iyi b ildiini anm satt. Bu uyars, k endim e gelm em e y e t
m iti. D on Juan, ola ki, bunu srf uyank kalm am iin s y le
m ekteydi; am a, te yandan, doru sylyor da olabilirdi.
G zlerim i aab ileceim k adar atm . D on J u a n epey gld rm t bu. B ir sre beklem em i, gzlerim i hep ak tu tm a
m , ve b r d n y ann bekisini grebileceim bir ann er ge
g eleceini syledi.
T m g v d em i bunaltc bir scaklk kaplam t. D u ru u
m u d e itirm ey e altm , am a artk devinem iyordum . D on
J u a n la k o n u m ak istedim ; szckler iinde ta derin b ir y er
d ey m iler gibiydi, bir trl skem iyordum onlar yerlerinden.
S onra sol y an m a ykldm ve kendim i don J u a n a yerden b a
k ar b ir d u ru m d a buldum .
D on Ju an b an a doru eildi ve fsldayarak, ona b a k m a
m , g zlerim i h asrn , tam nnde bulunan bir n o k tasn a d ik
m em i buyurdu. B ir gzm le, sol gzm le bakm am g erek ti i
ni, bekiyi g receim ann m uhakkak g eleceini de ekledi.
G zm , g sterm i olduu noktaya diktim . A m a b ir eycikler grem iy o rd u m . A m a, b ir an geldi, gzm n n n d e u
m akta olan b ir tatarck grdm . B cek, h asra kondu. D e v i
nim lerini izledim . B ir ara ok yaklat ban. yle ki, grm
buland. S o n ra b ird en kalkm m gibi geldi bana. zerinde
d nm em g erek en artc b ir duygu iindeydim ; am a v ak
tim yoktu b u n u yapm aya. A yakta dururken b ak m ay a alk ol
duum biim d e g rm ekteydim her eyi. stelik grdm
ey tm b en li im i altst etm iti. G eirdiim sarsc okusal
deneyim i b ak a trl nasl anlatacam bilem iyordum . Tam
nm de, az ilerid e can av ar b ir dev bir hayvan durm aktayd.
G erekten k o rk u n b ir canavar! O ana dek en ar dsel k u r
gularda g rd k lerim , bu grdm eyin yanna bile yaklaaazd. D o n ak alm tm . B yk bir aknlk iinde baktm
ona.
E n b ata, b y k l ekm iti dikkatim i, h er nedense,
otuz m etre b o y u n d ay m gibi gryordum onu. N asl o ld u u
136
BR BAKA GEREKLK
nu karam ad m am a, dik duru y o r gibiydi. S onra d a k a n a tla

r ekti d ik k atim i-ksa, geni iki kanat... O srada bu hayvan,
o la an b ir ey m iesine incelem ekte olduum b ilin c in e v a r
m tm . Yani, ona bakyordum . N e v ar ki, bu bak alag e ld i
im bak lara p ek benzem iyordu. Sanki k arm d a tam am lan
m ak ta olan b ir resim vard da, her geen an d ah a belirgin o la
rak o rtay a k m aktayd. bek bek p sk ller gibi tylerle,
k ara k llarla k aplyd gvdesi. H ortum gibi b ir az vard ve
iin d en sv lar akm aktayd. G zleri kkt ve yuvarlakt; k o s
k o ca iki top gibi...
S onra k an atlarn oynatm aya balad. B ir k u u n k an at pm asn a b en zem iyordubu; bir tr h zla titretm e h arek eti y ap
yordu. K an at titretm esi daha da hzlannca, nem de d o lam a
ya balad. U m aktan ok, ar b ir hz v e eviklikle, yerden
b irka san tim etre yukarda kayyorm u gibiydi. O n u n bu d e
v in im in e b ak arak ken d im d en g etiim i ay rm sadm bir an.
Bu devinim leri irkin, am a hzn v e evikliini o k g rk e m
li buluyordum .
nm de k an atlarn titreterek iki daire izdi; azndan
akan o svlar d rt b ir yana salm aktayd. S onra birden geri
d nd ve in an lm az bir hzla u zaklaarak gzden kayboldu.
Y apacak bak a bir ey olm adndan, gzlerim i b ce in g itti
i yere dikerek bakm ay srdrdm . Y abanc bir a rlk k
m t zerim e; dncelerim i toparlayam yordum b ir trl.
B u lunduum y erd en de ayrlam yordum . Sanki y ap p k a l
m tm oraya.
S onra u zak lard a buluta b en zer bir ey grdm . ok g e
m ed en o dev yaratk gene son h zla nm de d aireler izm eye
balad. Y z m e yle yaklam t ki, b ir ara b an a arpt. Tam
olarak n erem e arp t n bilem iyordum , am a k an atlarn n b a
n a arptn alglam tm . H ayatm b oyunca duyduum ac
larn en k esk in iy d i bu; ve avazm ktnca b a rm a m a n e
den olm utu.
D ah a sonra baktm , h asra oturm uum ; don Juan alnm
o v u turm akta. K ollarm ve bacaklarm y apraklarla o v u y o r
du. S onra, beni, evin ardndaki bir sulam a k an a ln a gtrd;
GRME
137
giysilerim i kartt ve beni suya daldrd. Ve birka kez suyun

iinden ekip gene daldrd.
S ulam a k an aln n iindeki s tabanda yatarken, don Juan
ara sra sol ayam yukarya doru ek iy o r ve ayam n ta
banna h a fif h a fif vuruyordu. ok gem edi, ayam g d k lan
m aya balad. D on Juan, bunun fark n a v ararak n em sem e
m em i syledi. S onra giyindim ve b irlik te eve dndk. G ene
hasrn zerin e o turdum ve ko n u m ay a altm . A m a, dik k a
tim i s ylem ek istediim eyin zerinde toplayam yordum .
O ysa ok berrakt dncelerim . K o n u m ak iin ne denli b
yk b ir dikkat y o u n latrm asn a gerek olduunu grerek aakalm tm . B ir ey sylem ek isteyince, bak a eylere b ak
m ay kesm em g erektiini de h ay retle grdm . Sanki ok d e
rin lerd ey m iim de, b ir ey sylem ek iin, d alg lar gibi suyun
y zeyine k m am gerekiyorm u gibi bir duygu iindeydim .
S zckler, beni ek ercesin e suyun yzne k ary o r gibiydi.
ki kez, o la an b ir eym iesine boazm tem izler gibi y ap
tm. te o anda istediim i syleyebilirdim ; am a sylem edim .
Y alnzca b ak m ay la yetinilen o yabans sessizlik dzeyinde
kalm ay y eliyordum . D on J u a n n g rm e dedii eye d o
kunm aya b alad m seziyor ve sevinten uuyordum .
D ah a sonra don Juan bana biraz o rb ay la tortilla (M eksi
ka pidesi) hazrlad v e yem em i buyurdu. G lk ekm eden
ve grm e g c m diye adlandrdm o durum u yitirm eden
yiyebiliyordum . B aklarm evrem deki h er ey zerinde
toplaya to p lay a d o latrdm . H er eyi g re b ild i im kansndaydm ; ne var, dnya gene o bildiim dnyayd. H ava k ara
rana dek g rm ey e abaladm . S o nunda yorgun dp yere
uzandm . U y um uum .
D on Ju an zerim e b attan iy e rterken uyandm . B am a
ryordu; m id em b u lanyordu. ok gem eden, dzeldim ; erte
si gne dek d elik siz bir uyku ektim .
S abahleyin iyice k en d im e gelm itim . M erakla, don J u a n a,
Ne oldu b a n a ? d iye sordum .
138
BR BAKA GEREKLK
D on Ju an cilv eli b ir glle, B ekiyi bulm ak istiyordun,

ite b u ld u n artk o n u . dedi.
N ey d i o, don Ju a n ?
B eki, g ardiyan, br dnyann n b etisi, dedi don Ju
an aklam asna.
B en, o u u rsuz, irkin canavara degin ayrntlar an lat
m ay tasarly o rdum ; am a, o, bu d eneyim lerim in pek nem li
bir ey olm ad n, herkesin bunu yapabileceini belirterek,
beni din lem ek istem edi.
B u b ek in in beni arplm a evirdiini syleyerek henz
bu konu y u y eterin ce dnm eye frsat bulam adm an lat
tm .
D o n Ju an g ld ve bu hereyi ince eleyip sk dokum a h u
y um la alay etti.
H er ne m eretse, o ey beni in citti, dedim . S enin gibi,
b enim gibi o d a g erek b ir ey d i.
E lb et gerekti. S ana ac verdi y a!
D en ey im im i g zm n nne g etirdike heyecanm art
yordu. D on Ju an sakin olm am syledi, sonra da, o eyden sa
h id en k o rk u p ko rk m ad m sordu. S ah id en szcn
b astra b astra sylem iti.
A klm b am d an alm t, dedim . H i byle bir ey
g rm ed im h ay a tm d a.
G lerek, H ad i ca n m ! dedi. O denli korkm adn b ili
y o ru m .
ten lik li b ir cokuyla, Valla k o rk tu m , dedim , km lday ab ilseydim , arkam a bile bakm adan tyerdim ord an .
D o n Ju an bu szlerim i ok gln bulm u olacak ki k at
larak g lm ey e balad.
O can av ar g rm ey e uram ann n e anlam vard ki, don
Ju a n ?
D on Ju an cid d ileerek yzm e bakt.
O bi b ek iy d i, dedi. E er g rm ek istiyorsan o bekiyi
g e m e lisin .
GRME
139
N asl geerim ki, don Juan? O tuz m etre boyu var...

D on Ju an yle glyordu ki g zlerin d en akan yalar y a
n a n d an aa szlm ekteydi.
N e diye b rakm yorsun anlataym sana grdklerim i?
Yanl an lam a varsa, kard ortaya o z a m a n .
A n latm ak seni m utlu edecekse, anlat b ak a lm .
A n m say ab ild iim her eyi an lattm , am a don Juan etk i
lenm ie benzem iyordu.
G l m sey erek, E, ne olm u y an i? dedi.
y le b ir yarat nasl yenerim ben? H angi silah la?
D o n Juan b ir sre sessiz durdu. S onra b an a dnerek,
K ork m u deilsin; sahiden ko rk m u deildin. Y alnzca in
cin m itin , am a k orkm am tm
D on Ju an m inderlerin zerine uzanverdi; kollarn b a
nn ark asn a kav u turdu. A rtk k o n u m ay acak sanyordum .
D on Ju an gzlerini ra m a d a n m tav an n a dikerek, birden,
B ak , dedi, herkes bekiyi grebilir. Ve k im ilerim iz iin bu
beki k im i k ez dev gibi, korkun bi canavardr. Senin ansn
varm ; y aln zca otuz m etreliine rastlam sn! O ysa yle k o
lay dr k i g iz i!
B ir an d u raklayarak bir M eksika ezgisi m rldand.
S zlerin in etkisini ler gibi yava yava, br d n y a
nn bekisi bi tatarck bceidir. dedi.
A n lay a m a d m .
b r d n yann bekisi bi tatarck b ce id ir. diye y in e
ledi. D n senin karlatn ey, bi tatarckt. te o kck
bcek, sen onu g eene dek, sana engel o lacak tr.
B ir an, don Ju a n n an lattk larn a in an m ak istem edim .
A m a, d en ey im im deki sahnelerin srasn anm saynca, belli
b ir aam ad a b ir tatarck bceine bak ark en az sonra onun y e
rine b ir serap g r rcesine karm da o canavar buluverm i o l
d u um u k ab u l etm ek zorunda kaldm .
G erek ten akna dnerek, A m a ufak bir bcek nasl
bana y lesin e ac verir, don Ju a n ? diye sordum .
140
BR BAKA GEREKLK
D on Juan, S eni incittii zam an ufak bi bcek deildi k i!

d iy e yantlad. br dnyann bekisiydi. B akarsn, bi gn
onu alt ed ecek denli yrekli oluverm isin. A m a henz deil;
u anda o, otuz m etrelik, salyalar saan bi canavar. A m a ne
desek bouna. C anavarn k arsn d a durm ak p ek kahram anca
b ir i saylm az. Bu bakm dan, m erak etti in bi ey varsa, g e
ne bulm an gerek b ek iy i.
ki gn sonra, 11 K a sm da, don J u a n n harm ann gene i
tim .
B ekiyi b u labilm em iin don J u a n dan, dum an bana g e
ne t tt rtm esin i istem itim . H em en yle geliigzel o lm am
t bu; u zu n uzu n dndkten sonra istem itim bunu ondan.
B ek iy e olan m erakm , ona olan k o rkum dan ya da zihin b e r
rak l m y itirm enin v erdii tedirginlikten ok d ah a bykt.
Ayn sreci izledik. D on Juan p ip o n u n azn bir k ez d o l
durdu ve ben hepsini tttrdkten sonra, pipoyu tem izleyerek
yerine kaldrd.
Bu k ez etk ilenm em daha yava olm utu. B am dnm eye
b alaynca, do n Juan gelip bam elleriyle tutarak sol yanm a
yatm am a yardm etti. B acaklarm uzatp gevem em i s y le
dikten sonra sa kolu m u gsm n zerinden nm e doru
yerletirdi. E lim i aarak avucum u h asra b astrr biim de a
t. G v d em i bu avucum un zerine y k lenecek biim de itti.
O n a ne y ard m ediyordum , ne de engel oluyordum ; nk ne
yaptn b ilm iyordum ki.
D on Ju an k arm d a oturarak hibir eyle ilgilenm em em i,
k en d im i b rak m am syledi. B ekinin geleceini, onu g r
m ek iin e re f trib n n d e yerim i alm olduum u belirtti.
S o n ra da, b ek inin insan oka incitebileceini, am a bunu
n lem ek iin b ir yol bulund u u n u syledi. ki gn nce, y e
terin ce san rlan d m a k arar v erd ik ten sonra, beni oturtm u
o ld u u n u anlatt. Sa kolu m u g stererek, istediim zam an
k en d im i k o lu m la iterek kald rab iley im diye zellikle o d u ru
m a getird i in i syledi.
GRME
141
B tn bunlar bana anlatt zam an, artk gvdem iyice

uyum utu. K aslarm oyn atam ad m d an tr kolum u ite
rek k en d im i yukar doru k ald rm am n olanaksz b u lu n d u
unu don J u a n a anlatm ak istiyordum . S zckleri seslendir
m ek istediysem de yapam adm . A m a b yle bir ey d iy ece i
m i b ek lerm iesine, iin p f tarafnn istente olduunu e k le
di. Y llar nce m antarlar ilk kez t ttrdm o zam an an m
sam am istedi. O vakit yere dm tm ve hem en ayaa frlayverm itim . O zam anlar don Juan, b u n u n isten cim le y a
plan b ir h arek et olduunu sylem iti; yani k endim i d n e
rek k ald rm tm . D on Juan, bunun, aslnda, k alkm ak iin
tek yol old u u n u aklad.
Bu an lattk larnn pek yarar olam azd bana; nk yllar
nce y aptm o eyi anm sam yordum . B yk bir u m u tsu z
lu a k ap larak g zlerim i kapadm .
D on Ju an salarm k av ray arak y eince sarst bam ve
k esin lik le uy u m am am buyurdu. G zlerim i am akla k a lm a
dm , stelik ok alas bir ey d ah a yaptm ; azm d an u
s zc k ler dkld: O zam an nasl kalk m tm k i?
rkilm itim . S esim olduka tekdze km t, am a ite,
benim sesim di bu; ve daha b ir d akika nce k o n u am am tm
ve azm d an b y le bir ey k ab ilece in e b ir trl inanm ak
istem iyordum .
D on J u a n a baktm . B an yana evirip gld.
O nu ben s y lem ed im , dedim .
G en e irkilm itim k endi sesim le. im couyordu. Bu k o
u llar altnda k o n u m ak n ee verici bir sre olm aya b a la
m t. D on J u a n a bu konum am aklam asn sylem ek iste
dim ; ne v ar ki, artk azm dan b ir szck bile kam yordu.
D ncelerim i seslendirm ek iin y rtn rcasn a u ray o r
dum , am a b o unayd. E n sonunda vazg em itim ki, K im k o
nuuyor, kim k o n u u y o r? szleri k en d ili in d en k v erd i a
zm dan.
B u so m do n J u a n yle g ldrm t ki, b ir ara k arn b i
le hop ho p oynad.
142
BR BAKA GEREKLK
N e d em ek istediim i ak seik bild i im zam anlar, yaln

eyleri s y lem enin olas bulunduunu anlam tm .
K o n u u y o r m uyum ? K on u u y o r m u y u m ? diye sordum
gene.
D on Juan, gevezelik yapm ay kesm ezsem , dar kp ram a d a n m altnda oturacan, beni so y tarlk larm la ba baa
b rak aca n syledi.
S oytarlk deil ki b u . dedim .
Bu k o n u d a ok ciddiydim . D ncelerim ok akt; o y
sa, gvdem uy u m utu, hibir yanm h issedem iyordum . E s
k iden bu gibi du rum larda olduu gibi, b o u lm a h issi d u y m u
yordum . ok d ingindim , nk h ib ir ey d u y u m sam y o r
dum . stencim le herhangi b ir hareket yap am y o rd u m , am a
gene de k o n u ab iliyordum . M adem ki k o n u ab iliy o rd u m , y
leyse, don J u a n n dedii gibi ayaa k alk ab ilm em de o la sy
d.
ngilizce olarak K a lk . dedim ve gz ap k ap ay an a dek
kendim i ayakta buldum .
D on Ju an g zlerine inanam az gibi ban sallayarak y r
d, evden kt.
D on Ju a n ! diye kez a rd m onu.
G eri geldi.
B eni yatr. dedim .
K endin y at. dedi. B akyorum , iyi g id iy o rsu n .
B en de, Y at. dedim ; birden oda yok oldu gzm den.
H ib ir ey g rem iyordum . B ir sre oda da, don Juan da g z
lerim in nnde belirdi. G aliba yzm yere d nk yatm tm
ve don Ju an salarm kavrayp bam k aldrm t.
A lak, tedirgin bir sesle S a o l. dedim .
D on Juan sesim i yknerek, Bi ey d iil. diye yantlad
ve yeniden k o y u verdi kahkahay.
S onra kim i y ap rak lar getirip k o llarm ve ayaklarm o
yap rak larla ov m aya balad.
N e y ap y o rsu n ? d iye sordum .
GRME
143
S esim deki ackl titrem i yknerek, Seni ovuyorum .

dedi.
G lm ek ten h er yan sarslyordu. Ikl gzlerinde dostluk
p rltlar vard. S evdim onu. D on J u a n n iyi yrekli, sevecen
ve akac o ld u u nu bir kez d ah a grm ekteydim . O nun glm e
sine katlam y o rd um ; am a bunu ok isterdim . im i b ir baka
oturucu d u ygu kaplad, ve gldm . yle acayip bir grlt
k ararak g lm t m ki, don Juan b ir ara n e diyeceini b ile
m edi.
yisi m i seni k an ala g t rey im , dedi, soytarlk yapa
yapa cann k acak y o k sa.
D on Ju an b en i ayaa kaldrp o d ad a biraz dolatrd. A zar
azar ayaklarm , bacaklarm sonra d a tm gvdem i du y u m
sam ay a baladm . K ulaklarm tu h a f bir basnla eziliyordu.
K ol, bacak uy u m as gibi bir duyguydu bu. E nsem den ve b a
m n tep esin d en aaya doru b yk b ir glkle itiliyor
dum sanki.
D on Ju an beni dosdoru evin ardndaki sulam a kanalna
gtrd v e giy silerim i karm adan beni suya daldrd. Souk
su, basnc da ary d a sonunda b ir ey kalm ay an a dek yava
yava azaltt.
E ve d np g iysilerim i deitirdim , bir keye kuruldum .
Yeniden b ir u zak lk duygusu, d ingince o tu rm a istei sarm t
beni. Y alnz, bu kez, bunun zihin berrakl ya da zihnim i d
ncelerim zerin d e younlatrabilm e yetisi deil de, bir k a
rasevda gibi, g v d esel bitkinlik gibi bir durum olduu dik k a
timi ekm iti.
12 K asm 1968
Bu sabah don J u a n la birlikte bitki toplam ak iin o yredeki
tepelere ktk. ok przl y erlerd en gee gee on k ilo m et
re k ad ar y rdk. ok yorulm utum . nerim zerine, d in len
m ek iin o tu rduk. D on Juan k o n u m ay a balad, ilerlem eleri
m in onu o k sev indirdiini syledi.
144
BR BAKA GEREKLK
im d i artk o k o n uann ben olduum u b iliy o ru m . d e

dim , am a o vakit bir bakas konu u y o rm u gibi gelm iti b a
n a.
D on Juan, E lbette en d in , dedi.
K endi sesim i neden tan y am ad m ?
D um anck ite byle yap ar adam . K onuabilirsin de,
k o n u tu u n u ayrm sayam azsn. Ya da binlerce kilom etre g i
debilir, b u n u n da farkna varm azsn. N esnelerin iinden de
b yle g eilir ite! D um anck yok ed er gvdeni de, zgr k a
lrsn; yel gibi, yelden de zgr... Bi kaya, bi duvar, dalar
d u rd u rab ilir yeli. D um anck, h av a denli zgr k lar adam ,
h att daha da zgr. rtl bir m ezard a skr k alr hava. B a
yatlar. O y sa dum ancn yardm yla, hibi ey durduram az,
k ilitley em ez sen i.
D on J u a n n szleri, bende k u k u y la kark bir oku y a
ratm t. B ir t r tedirginlik, tanm sz b ir sululuk duygusu al
tn d a eziliyordum .
Yani b t n bunlar yap ab ilir insan, yle m i, don Ju an ?
D on Ju an keskin bir biim de, Sen ne dersin? B unlara
inanm aktansa, delirdiini sanm ay yelersin m uhakkak. dedi.
Tabii, b t n bu eyleri kabul etm ek senin iin kolay. B e
nim iin ise o lan ak sz ...
B an a da k olay gelm ez. B enim senden stn bi yanm
yok ki! B u eyleri k ab u llen m ek senin iin de, benim iin de
ya da bakalar iin de zo r itir.
A m a b u n lar seni tedirgin etm ie benzem iyor, don Ju an .
H aklsn; ne v ar ki, ok ey d em iim d ir bunun k arl
nda. S avam verdim ben; senin verip v ereceinden kat kat
fazla belki de. H er eyin, d np dolap senin karna gre
b iim len iv erm esin e ok ayorum dorusu. D n senin yapt
n y ap ab ilm em iin ne denli ok uratm anlatam am sa
na. N e y ap arsan yap, h ep seni k o llay an , sana yardm eden biey ler v ar sende. Bu gleri nasl ren d i in e bakyorum da,
b ak a trl nasl ak lay ab ilece im i bilem iyorum . D aha n
ce, M e sc a lito yla da ayn eyi yapm tn. im di de dum anck-
GRME
145
la... N e denli byk bi yetin o lduuna sevin de, brak br

k ay g larn bi y an a.
yle kolay m sanyorsun bunu? im p aralan y o r b e
n im .
ok gem ez btnlne k av u u rsu n yaknda. Bi kere
g v dene iyi bakm yorsun. im ansn. D aha nce sana b u n la
r sylem ek istem em itim . H erkes ne yaparsa yapar, bu o n la
rn kendi b ilecei bir itir, y llar v ar ki uzaklardasn. A m a d
n eceini s ylem itim sana; ve dndn de... Ayn ey benim
b am a da gelm iti. B e buuk yl ayr k alm tm .
N e diye brakm tn, don Ju a n ?
Sen ne diye braktysan, o yzden. S evm em itim bu ii.
E, sonra neden d n d n ?
S en ne diye dndysen, ben de o n edenle dndm . n
k y aam ann baka bi yolu yoktur k i!
Bu son syledii ey ok etkilem iti beni. nk bende
bak a bir yaam b iim i olam ayacan d n m ek tey d im o s
ralar. B u d ncem i kim selere am yordum . te, don Juan
km , ak lm dan geenleri tam olarak syleyiverm iti.
ok uzun b ir sessizlikten sonra, sordum : D n ben ne
yaptm , don Ju a n ?
K alkm ak istem itin, ve k a lk tn .
A m a bunu nasl yaptm , b ilm iyorum k i!
Z am an alr bu yntem i gelitirm ek. nem li olan b unun
nasl yapldn bilm endir.
A m a bilm iyorum ki! A n latm ak istediim ey bu zaten;
vallahi b ilm iy o ru m .
B iliyorsun, b iliy o rsu n .
D on Juan, inan bana; yem in ed e rim ...
D on Juan, ben szm bitirm eden, kalkt, y r m ey e b a
lad.
D aha sonra, b r dnyann bekisinden sz atk gene.
D en ey im im deki o eyin g erek li in e bir in a n sa m ! d e
146
BR BAKA GEREKLK
dim . O zam an dem ek ki o beki, in san a byk zararlar v ere

bilen dev gibi bir canavardr; ve srf istencim le kendim i g er
ek ten yle uzaklara ileteb ilece im e inan saydm , m antkl
olarak, istencim le o canavar yok ed eb ilece im sonucuna da
varm ak gerekirdi. yle deil m i?
D on Juan, Tam yle d e il, dedi. B ekiyi istencinle yok
edem ezsin. A m a, istencinle, onun seni incitm esini nleyebi
lirsin. Tabii, bunu b aarab ilirsen , artk yolun alm saylr.
B ekiyi g eip gidersin; ve bi ey cik ler yapam az sana. K ln
bile k p rd atam az.
N asl yaparm b u n u ?
N asl yapldn bilm ektesin. B iraz altrm a yap, y e
ter.
D nyay farkl olarak sezinlem em izden k ay naklanan bir
an lam azlk iinde bulu n d u u m u zu belirttim . B ana gre bir
eyi bilm enin, ne yap t m n b ilin cin d e olm ak ve bildiim e
yi istediim zam an u y g u lay ab ilm ek dem ek olduunu; oysa
bu durum da, dum ann etkisiyle yaptklarm n bilincinde o l
m adm , lm k alm m eselesi o lsa bile ayn eyi yineleyem eyeceim i akladm .
D on Juan beni szm ekteydi. S ylediklerim onu elendirm ie benziyordu. apkasn k ararak aknln belirtm ek
istedii zam an lar yapt gibi akaklarn kad.
G lerek, G zel gzel ko n u u p da hibir ey s y lem e
m ek te stne yok v a llah i, dedi. S ana sylem em i m iydim
bilgi adam o lm ak iin e ilm ez bir istencin olm aldr diye?
O ysa senin, akln b ilm ecelerle k artrm a h ususunda eilm ez
bir istencin vara benzer. B u d n y a aklanabilecek eylerle
doluym u gibi, h er eyi a k lam ak ta diretirsin. im di de k ar
na beki kt; isten cin le d ev in eb ilm e sorunu kt. Bu d n
yada senin y n tem lerin le ak lan ab ilecek ok az, am a o k az
eyin bulunduu hi aklna gelm iyor, di m i? Sana, bekinin
senin geiini g erek ten en g elled i in i ve bi vuruta seni ey
tan arpm kei yavrusu gibi titretecein i sylediim izde
dalga gem iy o rduk herhalde. nsann, istenciyle hareket e d e
GRME
147
b ilece in i sylerken de dalga gem edik, nasl hareket ed ile

b ilece in i san a azar azar retm eyi tasarlam tm ; am a, b a k
tm ki, sen bilm ediini sylem ene karn, pekl bilm ektesin
b u n u .
A m a, vallahi bilm iy o ru m . diye kar ktm .
D on Juan sert karak, B iliyorsun, sersem . dedi ve ar
dn d an glm sedi. S enin bu halin bana neyi anm satyor, b i
lir m isin ? Bi zam an lar birisi Julio diye bi ocuu h arm a n la
m a m ak in esin e oturtm utu; m akineyi hi g rm em iti ocuk,
am a bal gibi k u llan m t.
A n ly o ru m ne dediini, don Juan, am a iim de bunu yineley em ey ece im korkusu var. nk ne yaptm tam o la
rak bilm iy o ru m k i!
D on Juan, S ahte bycler, bu dnyada an lay am ad k la
r eyleri lafla aklam aya alrlar, dedi, h er ey b y l
dr o n lara gre. A m a sen de ylesin. stelik h er eyi k en d i
ne gre ak lam ak istersin; oysa senin de biey anladn yok
k endi ak lam alarn d an .
8
D on Juan, durup dururken, o hafta so n u n d a C a lifo m ia ya d
np d nm eyeceim i soruverdi. P azartesi sabah y ola km ay
tasarladm syledim . 18 O cak 1969, cum artesi gn le
vaktiydi; ra m a dam n altnda oturm u sabahtan beri yakn te
p elerd e d o lam am zn yorgunluunu karm aktaydk. D on
Ju an k alkp eve girdi. A z sonra beni ieriye ard. O dann
o rtasnda oturm u, benim h asr yaygm nne serm iti. B a
yla oturm am im ledi ve hi k o n u m ad an piposunu k lfn
dan kard, iini harm anla do ld u rarak yakt. K o rlarla dolu kil
b ir tepsi bile getirm iti odaya.
m ek isteyip istem ediim i sorm am t. P ipoyu elim e tu
tuturup ekm em i syledi. D urak sam ad an dediini yaptm .
D on Juan h azr olduum u h issetm i olacakt. B ekiye degin
GRME
149
dayanlm az m erakm aka grm t herhalde. D il dkm e

sine gerek k alm adan, byk bir istekle btn harm an tttr
dm , ektim .
D ah a nce olan eylerin tpks gene olm aktayd. D on Ju
an da b en zer davranlarn srdrm ekteydi. Yalnz, bu kez,
kendisi yapaca yerde, sa kolu m u h asrn zerine y aslam a
m , sol y an m a yatm am sylem ekle yetindi. K endim i daha
kolayca k ald rabilm em iin istesem elim i yum ruk yap ab ile
ceim i de ekledi.
G vdem in a rln y u m ruum un zerinde kaldrm ak,
ak duran elim le k ald rm ak tan daha ko lay geldii iin yu m
ruum u sktm . U ykum gelm em iti; bir sre de b ir scaklk
duydum ; ok g em eden tm d u y u m lar yok oldu.
D on Juan k arm d a uzanm yatyordu. Sa dirseini y e
re yaslam , b am avucunun iine alm t. H er eyde bir y u
m uaklk, b ir u ysallk vard; do k u n m a duyusunu yitirm i olan
gvdem de bile...
N e g ze l! dedim .
D on Ju an birden yerinden frlad.
Sert b ir sesle, G ene b alam a o h erzelerin e , dedi. K o
num a! K o n u arak enerjini yitirm e; yoksa, beki pestilini
kar ver ir-s inek gibi eziv erir sen i.
B u d ed iini gln bulm u olm al ki, g lm eye balad;
am a birden g lm esini kesiverdi.
Y z cid dileerek, K onum a, ltfen k o n u m a! dedi.
B ir ey d em iyecektim z a te n , dedim ; bunu da istem eden
syleyiverm itim .
D on Juan gene ayaa kalkt. A rka b aheye gittiini g r
dm . B ir an geti, b ir bcein hasrn zerine k o n d u u n u g
rverdim . O ana dek bilm ed i im b ir ted irg in lik v erm iti bana
bu. C oku, ac, k orku karm b ir eydi duyduum . O anda
doast bir eylere tank olacam , kesin b iim d e douverm iti iim e. br dnyann b ekiliini yapan b ir tatarck b
cei! yle k o m ik buluyordum ki bunu! B ir k ah k a h a atm ak
istedim ; am a bu co k u n lu u m u n dikkatim i d attn seze
150
BR BAKA GEREKLK
rek, ak lam ak istediim gei dnem ini karm am ay a al

tm . B ek i bana daha nce ilk k ez grndnde, tatarca
sol g z m le bakm tm . D aha sonra yerim den kalkp, ona iki
g z m le bakm olduum u anm syordum ; am a bu geii n a
sl y ap t m ayrm sayam yordum .
B ce in h asr zerinde yzm n tam k arsn d a hzla d
ne d n e uu tuunu grdm . im di iki gzle bakm aktaydm
ona. B cek epey yaklam t. B ir ara, artk onu iki gzle g
rem ez olm utum ; onun iin yere yakn olan sol gzm le b ak
m aya b aladm . B unu yap ar yapm az da gvdem i dik bir d u
ru m a g eirm i olduum u ve inanlm az byklkte b ir yarat
a b ak m ak ta olduum u grdm . P arlak siyah bir renkteydi.
n, uzun, kara diken gibi k llarla kaplyd; kay g an ve parlak
pu llarn n aralarndan frlayan iri ivilere benziyorlard. bek
b ek d iziliy d iler bu kllar. K aln, yuvarlak, dev gibi bir gv
d esi vard b cein. B oyuna o ranla kanatlar kt ve ksayd.
F rlak iki gz, uzun bir hortum u vard. Bu kez daha ok bir
tim sah a b enziyordu. U zun kulaklar y a da boynuz gibi bir
eyleri vard. K pk sap durm aktayd.
y ice bakaym u h ay v an a diye geirip yle b ir to p arlan
dm . Ve bu yarata, baka eylere baktm olaan biim de
b ak am ad m anladm . B ekinin gvdesine baktm zam an,
her yan ayr ayr ken d i bana canlym gibi grnyordun sann g zn oynatm as gibi... te o anda, ilk kez olarak,
insann canl olup olm ad n n y aln zca gzlerinden anlala
b ilece i d ncesi dank etti kafam a. O ysa bu bekinin bir
m ily o n g z vard.
ok ilgin bulm u tu m bunu. B u deneyim im den nce de
bir b ce in ko sk o ca b ir c a n av ar gibi gsterildii arptlm
b e n z etm eler zerinde d n m l m vard; m ikroskobun
b y t c m erce iy le b cee b ak m ak da iyi bir benzetm e
o labilirdi. A m a durum b yle deildi. Bu bekiyi gzlem le
m ek, m ik ro sk o p la bir bcee bakm aktan ok d ah a karm ak
b ir eydi.
B eki, n m d e uum aya balad. B ir an durdu; bana
bak m ak ta olduunu seziyordum . H i ses karm ad aklm a
GRME
151
geldi o srada. S essiz b ir danst b ek in in yapt. G rsel bir

m ucizeyle kar karyaydm , frlak gzleriyle, korkun a
zyla, k pk sasyla, sinsice u za n an k llaryla, ve en b ata o
inanlm az b oyuyla rkn b ir yaratkt. K anatlarn nasl o y
nattna dikkatle baktm . N asl da titrediyordu onlar hi g
rlt karm adan! Dev bir b u z p aten cisi gibi, yerde nasl k ay
dn hayretle izliyordum .
nm de duran bir k arab asan rn e i yarata bakarken,
yreim in kabardn d u y um suyordum . O nu alt etm enin,
onu gem enin gizini gerekten bu lg u lad m kansndaydm .
Bu bekinin, perdedeki sessiz bir film den baka bir ey o lm a
dn, beni incitem eyeceini, k o rk u n b ir grnt y aratm ak
tan te bir ey yapam ayacan dnyordum .
im di, beki, karm da durm u, bana bakm aktayd. B ir
den kanatlarn titretip geriye dnd. Srt prl prl renklerle
bezeli bir zrha benziyordu; p arlts gz kam atryordu, am a
renkleri m ide bulandrcyd. E n sevm ediim renklerdi b u n
lar. B eki, kanatlarn oynatp yerde k ay arcasn a gzden
uzaklat.
ok yabans bir ikilem le b urun bu runa gelm itim . Salt,
ezici b ir grnt verm e tesin d e b ir ie yaram adna degin
k av raym la onu alt ettiim e gerekten inanm tm . D on Jua n n, kendi sandm dan fazlasn bild i im e degin d iretm e
si n eden olm u olm asnd bu inancm a! H er ne hal ise, b ek i
yi yendiim ve yolum un artk ak olduu kansndaydm .
A m a im di ne yapm am gerektiini kestirem iyordum . B yle
bir d u ru m d a ne yaplacandan sz etm em iti don Juan. D
np arkam a bakm ak istedim . N e v ar ki, hareket e d e m iy o r
dum . G en e de, gzlerim in n n d e uzanan 180 d erecelik bir
blgenin byk bir blm n greb iliy o rd u m . n m d e b u
lutlu, d onuk sar, gazdan o lu m u a benzeyen b ir evren
(ufuk) grnyordu. G z alab ild i in ce h er yan lim on rengine
brnm t. K krt b u h arlary la dolu bir d zl k tey d im sa n
ki.
B irden, beki gene belirdi evrende. nm e gelm eden
nce geni b ir daire izdi. A k duran az derin bir m a ara
152
BR BAKA GEREKLK
y andryordu. D i yoktu aznda. B ir an k anatlarn titretti

v e zerim e ulland. T pk bir b o a gibi saldrm t; dev k a
natlarn bu rn u m un dibinde hissettim . A cyla haykrdm ve
utum ; ya da kendim i havaya frlatarak bekinin ok tesine
getim . O sarm s dzln tesinde bir yerdi buralar, baka
bir dnyayd, insanlarn dnyas... Ve kendim i don J u a n n
o d asn d a ayakta durur buldum .
19 O ca k 1969
B ekiyi getiim i sanm tm , dedim don J u a n a.
D on Juan, H adi canm , sen d e ! dedi.
D on Juan iki g ndr hi konum uyordu; ve ben de buna
aldr etm iyordum . D sel bir h av ay a dalm , ve gene, y o
un b ir b iim de bakarsam g reb ilece im dncesine sap
lanm tm . A m a farkl b ir ey grem iyordum . u v ar ki, k o
num am o lm ak oka dinlendirm i, gevetm iti beni.
D on Juan d eneyim im in aam alarn srasyla anlatm am
istedi. O nu, en ok, bekinin srtnda grm olduum re n k
ler ilgilendirm iti. D on Juan i ekiyor, h er haliyle ok m e
rak landn b elli ediyordu.
A rbal b ir sesle, Talihin varm da o renkler bekinin
srtn d ay m , dedi. O renkler, g vdesinin nnde olsayd,
d aha da kts, ban d a olsayd, u anda oktan lm tn
sen. Bi daha g rm em en gerekir o bekiyi. D em ek ki, ovay
g eecek yarad lta deilsin sen! B en de senin, oray aab ile
ceini sanm tm . A m a unutalm artk bunlar. Z aten, birok
yoldan yalnzca biriydi b u .
D on J u a n n sesinde, alk olm ad m bir arlk sezm i
tim .
B ekiyi g ene grrsem ne o lu r?
A lr g t r r beki seni. Seni azyla tutar, o dzle g
trr. S onsuza dek orad a kalrsn. B eki, senin yaradln
sezm i ki, ondan uzak durm an iin seni u y arm .
N asl bildi dersin beki b u n u ?
GRME
153
D on Juan gzlerini krpm adan uzun uzun bakt. B ir ey

d em ek iin azn aralad. Sonra, arad szc bulam am asna, kon u m aktan vazgeti.
G lm seyerek, H ep de kanarm senin so ru larn a, dedi.
B u soruyu, dnm eden sorm utum , di m i?
K ar karak, bekinin benim huylarm nasl bildiini
gerek ten m erak ettiim i syledim .
D on J u a n n gzlerinde garip bir k yanp snd, ve,
Sen bekiye kendi zelilklerinden sz etm i deilsin, di
m i? diye sordu.
S esinde yle kom ik bir arballk vard ki, ikim izi bir
den b ir g lm e tuttu. G lm em iz geince, don Juan, bekinin,
b r dn y an n sorum lusu olarak, brujolaa vergi birok g iz
leri de b ild i in i anlatt.
S onra, B ru jo \a n n grm e y n tem lerin d en b irid ir b u . di
ye srdrd. A m a sana gre deilm i oras. E n iyisi b rak a
lm bu kon u y u artk .
S ordum : B ekiyi yalnzca d um an ierek m i g re b ili
riz?
Hayr. D um an olm adan da greb ilirsin onu. B unu y ap a
bilen y zlercesi vardr. B en dum an yelerim ; nk daha et
kili, d aha az ekinceli bir yoldur bu. B ekiyi, du m an n y ard
m o lm ad an grm eye abalarsan, onu yenm en daha u zu n s
rebilir. rnein, senin durum unda, belli ki, beki srtn sana
ev irerek sen in dm an rengini gsterm i sana. S onra da e
kip gitm i. A m a dndnde, sen hl oradaydn. O yzden
saldrd sana. A m a sen hazrlklydn. Z playverdin. D um anck seni korudu. S eni k orum asayd da, o d n y ay a s r k len
m i o lsaydn, artk hi k u rtaram azd n kendini o b ekinin e lin
d en .
N e d en ?
ok yava olurdu nk senin h areketlerin. O d nyada
yaam n s rdrebilm en iin im ek gibi hzl o lm an gerekir.
I lata etm iim odadan ayrlm akla. A m a k o num an istem em i
imi de... N e zevzek adam sn ya! stem esen de konu u y o rsu n .
154
BR BAKA GEREKLK
Y annda bulunsaydm , ban tutar, kaldrrdm . Sen kendin

zplayverm isin. Tabii bylesi d ah a da iyi olurdu. B en olsam ,
gze alam azdm byle bi eyi. B ekilere yle d alga geer g i
bi d avranlm az k i!
9
Son ay b o y u n ca don Juan b ekiye degin sz etm ekten tilizlikle k anm t. Bu ay iinde k endisini drt k ez ziyaret
etm itim . H er g id iim de bana bir y n vr zvr iler y ap tr
yor; iim b itin ce de artk dnm em i syleyiveriyordu. 24 N i
san 1 9 6 9 da ona drdnc kez gidiim de, yem eim izi bitirip
kil so b an n b an d a otururken artk dayanam ayp konuyu a
lm. T u tu m u n d an h ibir ey anlayam adm ; renm eye h a
zr b ir d u ru m d a olm am a karn, onun b eni sepetleyip d u rd u
unu syledim . S anrlandrc m antarlar kullan m ay a kar
olan tik sin tim i y enm eye canla b ala uratm dan; onun
kendi d edii gibi, yitirecek vaktim o lm adndan dem v u r
dum .
D on Ju an y ak n m alarm sabrla dinledi.
156
BR BAKA GEREKLK
ok zay fsn sen . dedi. B eklem en gerektii zam an

acele ediyorsun; acele edecein zam an da b ekliyorsun. in
g cn dnm ek!.. im di de yitirilecek v ak tin yok diye tu t
turm aktasn. D aha geenlerde artk dum an falan t tt rm e y e
ceini sylyordun. N e darm adank bi y aam n var! D um an ck la k arlaab ilecek denli derli toplu g rm y o ru m seni.
S enden so ru m lu yum ben; uyuz bir ahm ak gibi liiverm eni is
tem iy o ru m .
U tan duym aktaydm .
N e yapaym , don Juan! ok sab rszm .
Bi sava gibi yaa! S ylem itim ya, bi sava ed im le
rinin so ru m lu lu unu tar; en nem siz, en ufak edim lerinin
bile... D n d k lerini eylem e dn t r y o rsu n ki, bu da ok
yanl bi eydir. B ekiyle olan b aarszl n da ite bu y z
den oldu - d ncelerinden tr o ld u .
N asl yani, don Juan, ltfen aklar m s n ?
H er eyi dnm ektesin. B ekiyi d nm tn. O y z
den yen em ed in onu.
nce, bi sava gibi yaam alsn. B unu a k lam am a g e
rek yok san rm .
K endim i savunurcasm a bir k yap m ak istedim se de,
don Juan, eliyle susm am im ledi.
Y aam n olduka derli toplu saylr. diye srdrd.
B ak u ie ki senin yaam n G e n a ro nun m ezlerin d en P a b lito yla N e s to runkniden daha derli toplu. O ysa, o n lar g
ryorlar, sen ise grm yorsun. O lur ey deil! S en in y aa
m n E lig io n u n k in d en daha da dzenli. N e v ar ki o senden
nce grecek. G enaro da ne diyeceini bilem em iti. Sana
syled ik lerim in hep sin i de kl klna yerine getirm ektesin.
retim in birin ci aam asnda, velin im etim in b an a rettii
ve sana aktarm olduum her eyi... K ural doruydu; bu aa
m alar d e itirilem ez. Y aplm as gereken h er eyi yaptn; ge
ne de grem iyorsun. A m a, G enaro gibi, grenler, senin g r
d n sanyorlar. G el de iin iinden k! Bi de bakyorum ,
yle k ak a bi ey y apm sn ki, g rm ekle ilgisi yok. te sen
GRME
157
b y lesin !
D o n J u a n n szleri ok zm t beni. N ered ey se alaya
caktm . ocukluum u anlatm aya b aladm . B ir ken d i k en d i
me acm a duygusu sarm t benliim i. D on Ju an k saca y z
m e bakt ve gzlerini baka yana evirdi. D elici b ir b akla
bakm t bana. B eni gzleriyle tutm u, yakalam gibiydi.
Sanki iki parm a y la beni h afife tutuverm iti. B irden garip
bir sarsnt geirdim ; karn b o lu u m d a b ir k arncalanm a,
zevkle k ark b ir znt duygusu beliriverm iti. K arn y re
mi ayrm say ab iliy o rdum . Iplkt gv d em in ortas. N e d ed i i
mi bilm ed en m rld anp durdum . S onra k estim konum ay.
D on Juan, uzu n b ir d u rak sam ad an sonra, B elki de v erd i
in szden trdr. dedi.
E fe n d im ?
Bi zam an lar verdiin bi sz, ok esk id en ...
N e s z ?
N e b ileyim ? Sen anlat! A n m sy o rsu n , di m i?
H ay r.
B i za m an lar ok nem li bi sz v erm itin de... O la ki,
verdiin bu sz seni grm ekten alk o y m ak tad r diye d n
m t m .
D ed ik lerin d en b ir ey an lam y o ru m .
V erdiin bi sz ite, canm ! A n m sasan a !
M adem ki biliyorsun, sen syle yleyse, d o n Ju a n .
Yok ki benim sylem em in bi y arar.
K en d i ken d im e verdiim b ir sz m b u ?
B ir an, m ezli i b rakm a k ararm d em ek isteyebilecei
geti aklm dan.
D on Juan, Hayr. B u ok eskiden olm u bi ey. dedi.
D on J u a n n b en im le bir oyun oynad n d nerek g l
m eye baladm . D on J u a n k an d rb ilece im dncesi, h a
ar b ir ocuk gibi coturm utu beni. O n u n da, bu szm ona
sz v erm e kon u su nda, benim gibi b ir ey c ik le r bilm ed i in e
em indim . B elki de tutuverir u m u d u y la b ir y alan atm olduu
158
BR BAKA GEREKLK
kansndaydm . O nunla dalga gem e dncesiyle neeleniverm itim .

D ed em e verdiim bir sz m ac e p ?
D on Juan, gzleri l l, D e il! dedi. N inene v erd i
in bi sz de d e il.
N in en e szcn syleyii yle glnt ki, g l v er
dim . D on Juan bir tuzak h azrlyorm u gibi gelm iti bana,
am a, sonuna dek srdrm eye kararlydm oyununu. A klm a
gelen, k en d isin e nem li bir sz verm i olabileceim herkesi
sayp d k m ey e baladm . H epsine de hayr dedi. S onra da k o
num ay o cu k luum a getirdi.
A rbal bir biim de, o cu k lu u n nasld? zntl
m g e ti? diye sordu.
o cu k lu u m un pek yle zntl gem ediini, olsa olsa
biraz glk ektiim i anlattm .
G ene b an a bakarak, H erkes byle dnr za te n . dedi.
B en de k k ken ok m utsuzdum , hep korkardm . Bi K zl
derili o cuk olm ak zor itir; hem de ok zor. A m a o z a m a n la
rn ans bir anlam tam yor artk benim iin. Z o r bi yaam m
vard - hepsi bu. Z aten, g rm eyi renm eden nce b rak m
tm yaam m d aki zorluklar d nm eyi b e n .
B en de d nm em pek o c u k lu u m u . dedim .
y ley se neden o denli duygulanverm itin, zlm tn?
N e diye a lam akl o lm u tu n ?
N e bileyim ? B elki de ocu k lu u m u d ndke k e n d i
m e acrm da, btn insanla acrm da... aresizlik d u y g u su
na k aplrm , z l r m .
D on Juan g zlerini gene dikm iti; karnm da bir yerde, g e
ne, iki parm ak la y um uaka tutu lm u asn a yabans bir d u y
gu y a kapldm . G zlerim i bak a yana evirdim , sonra gene
ona baktm . G zlerini benden uzak lara dikm i, daln iinde
bakm aktayd.
D on Juan, b ir an durak lad k tan sonra ocuk ru h u n la v er
m i o ld uun bi szd b . dedi.
N e sz v erm itim ?
GRME
159
Y antlam ad, G zleri kapalyd. stem eksizin glm se

dim . O nun, aslnda b ir ey b ilm ed i in e em indim , am a, ben
balatt m oyun u n o ilk cokusunu yitirm i gibiydim .
D on Juan, S ska bi o c u k tu m , diye srdrd, hep k o r
k ar d u ru rd u m .
B en d e, dedim .
A ns ona h l ac veriyorm u gibi yum uak bir sesle, E n
ok aklm d a k alan M eksikalI ask erlerin anam ldrdkleri
zam an d u y d u u m korku ve yastr, dedi. Yoksul, alakg
nll bi kadnd. O zam an lm olm as belki de daha iyi o l
du. K k t m , beni de b irlik te ldrm elerini istiyordum .
A m a, ask erler y aln zca d v d ler beni. A nam n lsne sarl
dm da, parm ak larm k am lay arak beni ayrdlar. A c falan
d u y d u u m yoktu, ne v ar ki ellerim tutm uyordu. Sonra s r k
led iler b e n i.
S usm utu. G zleri kapalyd, dudaklarnn belli belirsiz
titrediini seziyordum . D erin bir zn iindeydim . K endi
o cu k lu u m a de g in im geler t zihnim e.
S rf z n t m datsn d iye sordum : K a yandaydn o
zam an, don J u a n ?
B elki de yedi. B yk Yaqui savalarnn olduu sralar.
A nam y em ek p iirirk en saldrm t M eksikal askerler. Z av a l
l kadncaz! D urup dururken ld rd ler onu. yle lm
olm as fark etm ez aslnda; am a benim iin yle m i ya? S o ra
rm hep k en d im e, nedenini; ne diye yle ld diye... B abam
da ld rd ler san yordum . A m a ldrm em iler. Yaralam lar.
S onradan, bizi bi trene k o d u lar-s r gibi; kapsn kapadlar.
G nlerce, yle h ay v an lar gibi, k aran lk ta b rak tlar bizi.
A m a b ab am y aralar y znden lm t o vagonda. A c
lar ve ateler iin de kvranp sayklyor, boyuna, yaam am
g erek ti in i sy l y ordu bana. Y aam nn son saniyesine kadar
yineleyip d u rm u tu bunu.
O rd ak iler b an a bakyorlar, beni besliyorlard. Yal bi
kadn elim in k rk larn sarm t. te, grdn gibi, y aa
m aktaydm . Y aam m a iyidir ya da k t d r diyem em . Y alnz
160
BR BAKA GEREKLK
ca, zor oldu d iyebilirim . Y aam zordur, hele bi ocuk iin,

ok korkun bi eydir.
ok uzu n bir sre ko n u m ad an durduk. B ir saat kadar
gem i olacakt, yle hi t km adan. Son kerte karm ak
d u y gular iindeydim . zntlydm , am a ned en in e parm ak
basam yordum . Y erinm e duygusu da vard iim de. A z nce
don J u a n la d alga gem ekteydim ; gelin grn ki, im di o bu
an lattk lary la durum u yz seksen d erece evim iti. Yaln,
k sa bir ey anlatm , ve ben d e b am b ak a du y g u lar u y an d r
m t. o cu k larn ac ekm esi h er zam an dokunakl o lag el
m itir benim iin. B ir an geldi ki, don J u a n a k ar duyduum
yaknlk, k en d im d en tiksinm e du y g u su n a dnverdi. Sanki
d inlediklerim klinik b ir vakayd da, ben de oturm u no t bile
tutm utum ! Tam n o tlarm p ara p ara edecektim ki, don J u
an dikkatim i e k m e k iin ayann ucunu k ala m a dedirdi.
B eni bir saldrg anlk halesin in sardn grdn, onu d v
m eye m i h azrlan y o ru m diye m erak ettiini syledi. G l
yle gzel b ir ara salanm t o k a ra duygularm a. D on Ju
an, saldrganca p atlam alar y ap m a e ilim in d e olduum u, am a
gerekte k ab a bir insan olm adm , saldrganlm o u n
lukla ken d im e y n eltm ek te olduum u syledi.
D ed ik lerin o k doru, don Ju a n , dedim .
Tabi doru o laca k , dedi glerek.
o cu k lu u m u anlatm am istiyordu. B en de anlatm aya
baladm . K o rk uyla, yaln zlk la dolu yllarm dan sz ederek;
yaam m s rd n n e k ve gn lg c m k orum ak ab asy la g i
ritiim y o un savam larm diye n itelen d ireb ilece im k o n u
lara getim . G n lg c m ko ru m ak a b asy la dem em epey
gldrm t onu.
U zun sre konutum . lg iy le dinliy o rd u beni. S onra bir an
geldi, gzleri g ene tu ttu beni iki p arm ak gibi. O anda k e s
tim konum ay. B ir sre sonra, don Juan, daha b u rnum un k
rlm am old u unu, aslnda k ab a bir insan olm aym n n ed e
ninin de bu old uunu syledi.
Senin burn un srtlm em i h e n z , diye ekledi.
GRME
161
Bu sz d rt be k ez yinelem iti. B en de bununla ne de

m ek istediini so rm ak zorunda kaldm . D on Juan, bir gn ge
lip y en ilg iy e uram ann, yaam n k an lm az b ir koulu old u
unu syledi. n san lar ya utkun (m uzaffer) y a da yenik o lu r
larm . B u iki nitelik, olarn g rm eden nceki durum alarn gsterirm i; oysa, g rm e siler gtrrm bu utk u n ya
da yenik - b oynu b kk olm a kuruntusunu.
K ar k arak , h ib ir k onuda ne im di ne de eskiden utkun
olm adm ; y aam m n hepten b ir yenilgi o lduunu b elirt
tim.
D on Juan g lerek apkasn yere att.
E er, d edi, yenilgiyse senin y aam n ine o zam an
apkam ark ad a! dedi.
tenlikle, bu grm savundum . D on Juan cid d ile
m iti. p ince kst gzlerini. Y aam m n yenilgi olduunu, y e
nik olm a d n d a n ed enlerden tr sylem ekte olduum u
belirtti. S o n ra d a h zla ve hi bek lem ed ik bir biim de elleriy
le akaklarm tu tarak bam kavrayverdi. G zlerim e b ak a r
ken y ab an llam t baklar. dm kopm utu; azm ap
ilerin b ir soluk alm m . D on Juan bam b rakarak duvara
yasland. B an a b ak m ay srdryordu. y lesin e ab u cak y a
pverm iti k i b t n bunlar, o, geveyerek d u v ara yasland
srada b en h l tam am layam am tm soluk alm ay. arm ,
sersem lem itim .
D on Juan, b ir sre sonra, K k bi o cu u n aladn
g rm ek teyim , dedi.
Sanki d ed ik lerin i anlam am m gibi, birka kez yineledi
bu szlerini. B en im alayan kk bir o cu k olduum u anlyor d n cesiy le p ek aldrm yordum bu dediklerine.
D on Juan, tm dikkatim i verm em i istercesine, H ey! K
k bi o cu u n aladn g r yo ru m V diye bard.
O o cu k b en m iy im diye sordum . H ay r dedi. A rdndan,
yaam m la ilgili b ir grnt m d r y oksa kendi yaam y la il
gili bir an m d r diye sordum . Yant verm edi.
K k b ir o cu u n aladn grm ekteyim . B ak nasl
162
BR BAKA GEREKLK
alyor, aly or... diyor, baka b ir ey sylem iyordu.

T andm birisi m i bu o c u k ? diye sordum .
E v e t.
B enim ocuum m u ?
H ayr.
u anda a ly o r m u ?
E vet, im di alyor, diye dorulad.
D on J u a n n tandm b ir o cu u n o anda alayan h ay a
lini grdn sanyordum . B ildiim ocuklarn adlarn sa
yp d km eye baladm . A m a o, bu ocuklarn, verdiim sze b ir ilin tisin in bulunm adn, oysa a lam ak ta olan ocuun
byk nem tadn belirtti.
D on J u a n n szlerini pek tutarl bulm uyordum . B ir y an
dan, o cu k lu u m d a birisine b ir sz verm i olduum u; te
yandan d a o anda alam akta olan o cu u n , verdiim sz a
sndan b yk nem tadn sylyordu. K onum asndan
pek b ir ey anlayam adm belirttim . B u n a karn, don Juan
sakin sakin, o srad a alam akta olan k k bir ocuk g rd
n , ve bu k k ocuun p ek incinm i olduunu yinele
yip duruyordu.
Bu s y led iklerini bir dzene sokarak anlam aya ab ala
dm , am a h erh angi b ir sonuca v aram adm .
Pes, don J u a n ! dedim . B rak k k bir ocuu, hi
kim sey e yle nem li bir sz fa la n verd i im i anm sam yo
ru m .
G ene g zlerin i krparak, tam o anda a lam akta olan o cu
un, b enim o cu k lu u m u n ocuu o ld u u n u syledi.
Yani b en im o c u k lu u m d a ocu k tu ve im di de hl a
lam akta; yle m i? diye sordum .
D on Juan, im di alam akta olan bi o c u k . diye stele
di.
N e d ed i inin fark n d a m sn, don Ju a n ?
E lb ette.
Pek anlam yok da! B enim o c u k lu u m d a ocuk olan
GRME
163
ey, nasl olur da im di de ocuk k a lr?

D on Juan inatla, O, o cu k tu r ve im di alam aktadr. d e
di.
A klaan a b ira z !
O lm az. Sen bana akla.
G el de k iin iinden diye geirm ekteydim . D on Juan,
beni uyuturcasna, A lyor! B ak, a ly o r! diye s rd r y o r
du. B ek nasl kucaklad im di seni! n cin m i yavrum , in cin
mi! S ana bak y or sana. S enden ok ufak d ah a o. K o a koa
gelm i sana. A m a bak kolu krk! D o k u n da b ak koluna! D
m e gibi burnu v ar kn. Evet! D m e burunlu bi o
cu k ...
K u lak larm la bir vnlam a oldu ve don J u a n n ev in d e o l
duum u unutuverdim . D m e burun szckleri, beni o cu k
luum daki bir sahnenin iine alp gt r v erm iti. D m e bu
runlu bir o cu k tanyordum ! D on Juan, yaam m n en k aran
lk en gizli y anlarn gzm n nne seriverm iti. V erdiim
szn ne o lduunu artk anlam tm . D on J u a n a ve k u llan d
yntem e kar okulu, znl, akn d u y g u lar iin d ey
dim . N asl olup da ocukluk g nlerim in o d m e burunlu o
lann b ile b ilm iti? ! D on J u a n n uyandrd an lar beni y
lesine sarm t ki, kendim i ta eskilerde, sekiz y am d a o ld u
um zam an lard a grverm itim . O sralar, annem g ideli iki
yl olm utu; tey zelerim arasnda m ekik do k u m ak tay d m . B a
na annelik etm e grevini onlar y k len m ilerd i ve h er birinin
kalabalk aileleri vard. T eyzelerim b an a ne k ad a r iyi d a v ran
salar da, k en d ileriy le b aa km am gereken yirm i iki tey ze
zad em b u lunuyordu. T eyzelerim in ocuklar b an a acm a sz
ca d av ranyorlard; kim i kez bu d u ru m lar o k ktleiyordu.
S rekli o larak d m an larla evrili old u u m du y g u su n u ta
yordum . zley en sknt dolu y llar boyunca, o n larla am ansz
pis bir sava srdrdm . nnde sonunda, nasl kv rd m
bugn b ile b ilem iy o rd u m am a, hepsini de alt etm ey i b aa ra
bilm itim . G erekten utkun bir durum a gem itim . A rtk k a r
m da h ib ir rak ip k alm am t. N e v ar ki, ben fa rk n a o lm a
dan bu sava deiik biim lerde srdrm tm . B u k ez d
164
BR BAKA GEREKLK
m an larm n y erini, okuldaki ocuklar alm t.

G ittiim k y ok u lu n d a k arm a snflar vard. B irinci ve
nc snflar, ayn o d a iinde d ar b ir aralkta ayrlm lard.
te bu snfta, k t burunlu b ir o cuk vard; D m e-b u ru n
diye alay ed erlerdi onunla. B irinci snftayd. K t bir niyet
tam adan, geliigzel satardm ona. A m a tm y aptklarm a
k arn o beni sev er grnrd. N erey e gitsem beni izler, b a
retm enim izi d eliy e d ndren k im i yaram azlklarm grse
bile, beni ele v erm ezdi. A m a ben gene de u rardm onunla.
B ir gn sn fm zdaki ayakl karatahtay bile bile d ev irm i
tim . K aratah ta da o n u n st n e dm t. ocuun oturduu
sra, k aratah tan n o n a o lanca arlyla arpm asn biraz n
ley ebilm itim ; am a k p r c k kem ii krlm t. ocuk yere
yklverm iti. Y anm a gidip kaldrdm . ocuun, b an a sarlp
y z m e b ak arken, g zlerin d ek i acy ve kork u y u grm tm .
O nu, yle k o lu sarkm , ac ek er durum da grm ek, d ay a n l
m az b ir u tan ve z n t v erm iti bana. T eyzelerim in ocukarna kar y llar sren h rn b ir sava verm i ve k azanm tm .
H epsinin h ak k n d an gelm itim . A layan, dm e burunlu k
ck bir o lan ck u tk u la n m ykp yok ed en e dek hep esen
ve gl h issetm itim kendim i. te o anda savam ay b rak
tm . N e o lu rsa olsun, h ib ir koul altnda b ir daha k az an m a
m ay a yem in ettim . o cuun kolunu kesm ek zo ru n d a k ala
caklarn d n yordum . Ve bu k k o lanck iyileirse, ar
tk yaam m b o y u n ca h ib ir zam an utk u n o lm ayacam a d e
gin b ir sz v erd im -an t itim . T m u tkularm dan, onun u ru
na, vazgetim . te b y le bakm tm bu o laya o zam anlar.
D on Juan, y aam m d ak i yanglanm b ir yaray dem iti.
B am dnyor, b ay lacak gibi oluyordum . D inm ez bir ac
burgac b en i iine ekiyor; bunun beni y u tuuna kendim i b
rak yordum . E d im lerim tm arlklaryla stm e ullanm t. A d Jo aq u in o lan o k k dm e burunlu olancazn an
s iim de yle b ir canl bir ac yaratm t ki, aladm . D on Jua n a, o y o ksul ocua, paraszlk tan doktora gidem eyen, k o
lu yerine o turup d zeltilm ed en yaayan o k k k Joaquin e k ar d u y d u u m z n t y anlattm . O ysa, ben ona o
GRME
165
cuksu u tk u larm d an baka b ir ey verm em itim . yle u tan

y o rd u m ki!
D o n Ju an , b u yururcasna, zlm e artk, benim toy k ar
g am , dedi. Y eterince verm isin. U tk u larn salam d; onlar
hak etm itin. Y eterince dem isin. A rtk o verdiin sz d e
itirm e lisin .
N asl d e itireb ilirim ki? D eitiriyorum dem ekle ola
cak b ir i m i b u ?
y lesin e bi sz, srf, deitiriyorum dem ekle elbette
deitirem ezsin . O la k i pek yaknda, bunu nasl de itirece i
ni ren eb ilirsin . O zam an, belki de, grm eye bile b alarsn .
N e y ap m am gerekir? B ir eyler sy lesen e!
S ab rla b ek ley ecek sin -b ek led i in i bilerek... N e bekledi
ini b ilm ek ... S av am n yntem i budur. Sz konusu olan ey
szn y erin e g etirm ekse, sen de bunun b ilincinde olacaksn.
S onra bi g n gelecek, ve beklem en son bulacak; ve artk s
zn tu tm ak zo ru n lu lu u n d a kalm ayacaksn. O kk o cu
un y aam n a degin, senin yap ab ilece in bi ey yoktur. O
edim i, an cak o k en d isi silebilir.
A m a nasl y ap sn ki b u n u ?
stek lerin i sfra indirgem eyi renerek. B ir k ygn o ld u
unu d n d srece yaam ceh ennem den farksz olur.
Sen de b y le d ndke, verdiin sz tutm u saylrsn. s
lem ektir, bizi m u tsuz klan. A m a hibi ey istem em eyi re
nirsek, elim ize g een en ufak bi ey bile gerek bi arm aana
dnverir. z lm ey i brak; gzel b ir arm aan verm isin
sen J o a q u in e. Y oksul olm ak ya d a kusu rlu olm ak, y aln zca bi
dncedir. T ik sinm ek de yledir; alk da, ac ekm ek de y
ledir.
n an asm gelm iyor, don Juan. A lk ve ac ekm ek nasl
olur da, d n ced en ibaret o lu r?
B u n lar im di b enim iin salt dncedirler. B enim b ild i
im budur. B unu baarabildim ben. Z aten bu y aam d ak i zo r
luklara k ar elim izd e bunu yapabilm e g cnden b ak a bi si
lahm z yoktur; bu g c m z.o lm ad an srf sprntyz, yelin
166
BR BAKA GEREKLK
savurduu toz topraz b iz .

Evet, senin baardndan kukum yok, don Juan, ama
benim gibi ya da Joaquincik gibi sradan k im seler nasl b aa
rab ilir b u n u ?
I1
Y aam m zdaki zo rlu k lara kar gelm ek her b ireyin k en

di ban a yapaca bi eydir. Y zlerce kez syledim bunu sa
na: Y alnzca bi sava s rd reb ilir yaam n. B i sava b ek
lediini de bilir ne beklediini de. B eklerken de hibi ey is
tem ez. Bu bekleyi srasnda kck bi ey gese eline, k o
cam an bi ey gibi grnr bu. C an yem ek istese, b u lu r bi y o
lunu; a d e ild ir nk o. O nu bi ey incitse, b u lu r bi yolunu
acsn kesm enin; ac duym az nk o. A lk da ac ekm ek
de, o insann zn yitirdiini gsterir, onun bi sava o lm a
dn gsterir. te o zam an aln, aclarn etk isiy le lr gi
der o k im se.
K ar grm savunm ak istiyordum ; ne v ar ki, bu kar
i km la, don Ju a n n beni son kerte derinden ve gl bi
biim de sarsan o grkem li baarsnn m uhvedici etkisinden
kendim i k o ruyacak bir engel y aratm ak tan baka bir ey yap
m i olm ayacaktm . N asil bilm iti bunu? B elki de ona bu d
m e burunlu olann yksn olaand g ereklik durum la
rn d an b irine dalm olduum b ir zam an anlatm olabilecei
m i dndm . B yle bir ey anlattm anm sam yordum ;
am a yle k o u llar altnda anam sayam am b u lunm am olasy
d.
Nasl bildin o verdiim sz, don Ju a n ?
Onu g rd m ?
M escalito yediim zam an m g rm tn; y oksa senin
harm andan ek tiim zam an m ?
im di grdm . B u g n .
H er eyi g rm m y d n ?
te gene baladn. G rm enin nasl bi ey old u u n a de
gin laflam ann bi yarar y o k tu r diye az m syledim sana! Bi
rak artk .
A rtk soru sorm ay kestim . D uygusal ynden aklm yal
GRME
167
initi.
D on Juan, birden, B en de bi ant im itim bi zam anlar,
dedi.
S esin d ek i titrem beni yerim den frlatm t.
B ab am a sz verm itim ; onu ldrenleri yok edeceim e
ant im itim . Y llarca tadm bu and yreim de. im di d e
im i b u lu n u y or bu sz. K im seyi yok etm ek falan isteim
yok. M eksikalIlara di bilem iyorum . K im seden tiksindiim
yok. nsann bu yaam da getii yollarn hepsi de eitm i; b u
nu anladm . K y clar da k y g n lar da nnde sonunda b irle
irler; ikisi iinde deim eyen tek ey, yaam n h er ikisi iin
de ok k sa olduu bulgulam alardr. B ugn ben zgnsem ,
anam babam yle ld r ld ler diye deildir bu. K zlderili
o ld uklarna z lyorum ben. K zlderili gibi yaadlar, K zl
derili gibi ldler. N e yazk ki, h er eyden nce, insan o ld u k
larn bilem eden ldler.
10
30 M ays 1 9 6 9 da gene don J u a n a gitm i ve daha doru dii
r st selam lam adan, pat d iye g rm eyle ilgili b ir deneyim
daha y ap m ak isted i im i sylem itim . D on Juan sabrl olm;
m , v aktin h en z g elm ed i in i sylyordu; am a ben bir kei
in ad y la h a z r bu lu n d u u m u ileri sryordum .
D on Ju an , onu soru ya m u ru n a tutam a pek aldrm go
r n m y o rd u . A m a, gene de konuyu deitirm eye yeltenin
yordu. Y akasn brak m ad m ve sabrszlm yenebilm em
iin n eler n ereb ilece in i sordum .
B i sava gibi davran, yeter, dedi.
N asl y a n i?
nsan, sava gibi d av ran arak re n ir bunu, konuarak
d e il.
GRME
169
B ir sava, lm n aklndan k arm am ald r dem itin.

O ysa ben hep y ap m ak tay m bunu; herh ald e baka b ir eyler
de yapm am g erekiyor.
D on Juan, sabr tam gibi d udaklarm klatt. B en de,
onu k zd rm ak istem ediim i, isterse h em en L os A n g e le se
dnm eye h azr b u lu nduum u syledim . D on Juan om uzum u
tplayarak b ana hi kzg n lk duym am olduunu, am a b e
nim artk bir sav ann ne dem ek olduunu b ildiim i sand
n syledi.
B ir sava gibi y aam am iin n eler y ap m aly m ? diye
sordum .
D on Juan apkasn karp akaklarn k am ay a balad.
G zlerini bana d ik erek glm sedi.
H er eyin uzu n u zadya anlatm as gerek sana, di m i?
B aka trl g irm iy o r k afam a ite.
A m a d e ieb ilir b u .
N asl de ieceim i de b ilm iy o ru m ya! Z aten bu yzden
istiyorum senden, b ir sava gibi yaam ak iin n eler yap
m am gerektiini anlatm an. B ilm i olsaydm , herh ald e bir
yolunu b u lu r k en d im i d ze ltird im .
Bu d ediim i ok gln bulm u olacak ki, g lerek srtm
svazlad.
O rdan ekip gitm em i isteyecekm i gibi b ir duygu iin
deydim . O nun iin, abucak h asra yerleip yzm o n a d n
dm ve birka soru daha so rm ay a b aladm . N e b akm dan
beklem em g erek tiini renm ek istiyordum .
Don Juan, b ek iy le yaptm savam srasnda alm ol
duum y aralar sa a ltm ad a n nce, acele ederek, g eliigzel
bir biim de g rm eye alrsam , ben istem esem b ile b ek
i y l e y eniden k arlam am n o k olas olduu aklam asn
yapt. Ve bu d u ru m da hi k im sen in byle b ir karlam ad an
ag k am ay aca n belirtti. Ve, G rm e iine y en id en g iri
m e d e n nce b ek iy i tam am en unutm u olm an g erek ir. diye
ekledi.
B ekiyi nasl u n u tab ilirim k i?
170
BR BAKA GEREKLK
Bi sava, unutm ak iin istencini ve sabrn k u llan m al

dr. B u n larla y apam ayaca ey y o k tu r z a te n .
A m a ben sava deilim k i?
B y c lerin y ntem lerini ren m ey e baladn. A rtk g e
ri dnecek, yerinecek vaktin kalm ad. Y alnzca, bi sava
denli, sab r ve istenle alacak v ak tin kald-istesen de iste
m esen de bu i b y le!
N asl alr bir sava b u n lar i in ?
D on Juan, yant v erm ed en nce bir sre dnd.
S onunda, B unu lafla an latab ilm em olan ak sz, dedi.
zellikle isten konusunu... ok gzel bi eydir isten. G i
zem li b ir biim de geliir o. stencin nasl kullanlacan
ak lay ab ilecek bi yntem g elm iy o r aklm a. stencin, son
kerte artc sonular yarattn syleyim , o kadar. B ilm en
gereken ilk ey, insann istencini gelitirebilecei gerei o l
m aldr. S ava bunu bildiinden, b ek ler durur onun g eli
m esini. S enin y anlgn u ki, sen, istencini beklem ekte old u
unu bilm iyorsun.
V elinim etim b an a bi sav an n beklem ekte olduunu
bildiini ve neyi beklediini bildiini sylerdi hep. S ana g e
lince, sen bek lediini biliyorsun; y llard r burda benim lesin,
ve daha neyi b eklediini bile bilm iyorsun. S radan birisinin
neyi b ek led i in i bilm esi o lanaksz d eilse bile ok zo r bi ey
dir. O ysa, bi sava iin bi sorun d e ild ir bu; istencini bekle
diini p ek la b ilm ek ted ir o .
N ed ir bu isten dediin ey? K ararllk m; yani, rnein
torunun L u c io nun bir m otosiklet sahibi olm ay aklna koy
m as gibi bir ey m id ir?
D on Juan k k r k k r glerek, yle d e il, dedi. sten
d iy em ey iz buna. L u c io nunki srf dknlktr. B aka bi
ey d ir isten! nsann ku llan d bi ey d ir isten; rnein, yi
tirilm esi kesin gzyle baklan bi sava kazanm as gibi..."
yleyse cesaret d ed i im iz ey olm al bu isten ! dedim
Hayr. Y reklilik baka bi eydir. C esur kim seler, gve
n ilir kiilerdir, h er zam an ev relerin d e bi sr hayranlar bu
GRME
171
lunan soylu kiiler... A m a cesur kiilerin ok aznda bulunur

isten. B u n lar g en ellik le saduyuya dayanan ataka ed im ler
de b u lunan g zpek kim selerdir; ou da aslnda korkak olur
ve ev relerin e k orku salarlar. O ysa, isten, saduyuya m e y
dan o k u rcasn a y aplan akl alm az, baarl ilerle ilgilidir.
K endim izi d enetlem em iz, y n etm em iz m i oluyor bu is
ten ? diye sordum .
Evet, bi b ak m a kendi kendim izi kontrol etm e anlam na
da geleb ilir.
rnein, kim i eylerden vazgem ekle m i? diye ta g e
diine koyuverdi.
B unu yle h aar b ir biim de sylem iti ki, ona bakm ak
iin not alm ay braktm . kim iz de gltk.
D on Juan, H ay r, diye srdrd. K im i eylerden v az
gem ek de bi t r dk n l k saylr ki benim byle bir eyi
nerdiim falan yok. O yzden gz yum uyoru m btn bu so
rular sorm ana. S o m sorm ay kesm eni sylesem , bu kez, so
ru so rm am ay a alarak istencini arp tm ay a balayabilirdin.
D knln en kt b iim id ir bence isteklerine gem v u r
mak; nk bunu yapan kii, byk bi eyler yapm akta o ld u
u kan sn a saplanr. O ysa, ken d i i d nyasna kapanm aktan
baka bi ey yapm o lm u y o rd u r o kii. Soru sorm ay k esm e
nin, benim szn ettiim istenle bir ilintisi yoktur. sten,
bi gtr. B i g old u u n d an tr de denetlenm esi, bir d
zene sokulm as g erek ir ki bu da zam an alr. te bunu b ild i
im iin, sana k ar sabrl davranm aktaydm . B en senin y a
ndayken, b en de senin gibi tez canlydm . A m a deitim .
I H iknlklerim ize karn, istencim iz geliir. rnein, senin
istencin, iindeki yar azar azar am aya balad b ile.
H angi y arktan sz ed iy o rsu n ?
H epim iz iinde bi yark bulunuyor; bi bebein b an d a
ki, bebek b y d k e k ap an an bngldak gibi bi boluk; ite
ni yark da, isten cim iz gelitike daha da geniler.
N erem izd ed ir bu y a rk ?
Don Ju an , k arnn g stererek, S aydam telciklerim izin
172
BR BAKA GEREKLK
bu lunduu y erd e, dedi.

N asl bi eydir bu, ne ie y arar?
B ir aklktr. stencin bi ok gibi d ary a frlam asn a yol
aan b ir ak lk ...
B ir nesn e m id ir isten? Ya da nesne gibi b ir ey m id ir?
D eildir. Srf, anlayasn diye yle dem itim . B y c le
rin isten d edii ey iim izdeki bi gtr. D nce deildir;
nesne, istek falan d a deildir. Soru sorm ay kesm ek, isten
olam az; nk d nceyle ve istekle ilgisi vardr. D n ce le
rin, sana, y en ildiini sylerken seni utkun k lan ey d ir isten.
K iiyi, hibi eyden incinm ez du ru m a sokan bi eydir isten.
B i by c y duvardan geirten, uzay artan; isterse aya g
t ren bi ey d ir isten .
S orm ak istediim bi ey kalm am t. Y orgun ve b ir b a k
m a da gergin b ir durum daydm . D on J u a n n, g itm em i s y le
yece in d en korkuyor, bu yzden tasalanyordum .
D on Ju an birden, H adi tep elere k alm , d iyerek ayaa
kalkt.
Yolda gene sz isten k o n u su n a getirerek, no t tu tam a
m am d an du y d uum z n t m le alay etti.
stenci, in sanla dnya arasndaki gerek ba olarak b e
tim liyordu. D n y a szcyle, n e biim de sezersek sezelim ,
sezgi alan m za giren h er eyi k ap sam ak istediini nem le
belirtm iti. D on Juan, dnyay sez m enin, d n y an n bize
sunduu h er eyi alglam a srecinin b ir sonucu olduunu ile
ri srm ekteydi. te bu sezm e ii, du y u larm zla ve istenci
m izle yaplrm .
Bu isten, altnc his m id ir diye sordum . Ve istencin, sezi
len d n y ay la k en d im iz arasndaki b ir ba, b ir iliki olduu
yantn aldm .
N ot alab ilm em iin bir sre durm am z nerm itim . Don
Ju an g lerek yrm esini srdrd.
D o n Ju an o gece g itm em i falan istem edi. E rtesi gn kahval
tdan sonra isten k onusunu yeniden at.
GRME
173
sten d ey in ce insanlar, iradeyi, y ani k arak ter sahibi ve

salam y aradll olm ay anlarlar, dedi. B i b ycye gre
isten, iim izden kan ve dardaki d n y ay a sarlan bi g
dem ektir. te u racaktn, g b e im izd ek i saydam telciklerin
b ulundu yerden k ar o .
Yerini belirtm ek iin gbeini ovalyordu.
B u radan kar diyorum , n k onun b uradan ktn
hissed er in san .
N e diye isten adn taktn o n a ?
A d falan takm adm ben. V elinim etim isten dem iti b u
na. b r bilgi adam lar da isten d erler b u n a.
S radan b i k ii dnyadaki eyleri y aln zca elleriyle ya da
gzleriyle ya da k u lak lary la a k a r. O ysa bi byc b u n lar
dan baka bu rn u yla, diliyle v e istenciyle de, ev et zellikle is
tenciyle ak ar h er eyi. B unun nasl yap ld m anlatabilm em
gerekten olanakszdr. A m a sen kendin, rnein, nasl olup
da iittiini an latab ilir m isin bana? T abii anlatam azsn. E , ben
de iiteb ild i im iin, iittiim iz eylere degin bi ey ler an la
tabiliriz, am a nasl olup da iitti im izi anlatam ayz. B i b y
c istencini dnyay sarm ak iin kullanlr. N e var, bu sezm e,
iitm eye benzem ez. B iz d nyaya baknca, ya da bi ey ler ii
tince, k endi d m zda bi eyler bulund u u n u , ve bi eylerin
gerek o lduu izlenim ini elde ederiz. O ysa dnyay isten ci
m izle sezd i im iz zam an, onun, d a rm z d a ym gibi o lm a
dn, g e r e k m i gibi olm adn b iliriz .
G rm e gibi b ir ey m id ir bu isten ?
D eildir. B i g t r isten, bi erktir. G rm e ise bi g deildir-daha o k bi eyin i y zn o rtaya k arm ay a yarar.
G l b ir istence sahip olup da grem eyen b y c ler olabilir;
dem ek o lu y o r ki, y aln zca bi b ilgi adam dnyay hem d u y u
laryla ve isten ciy le h em de g rm esiyle sezebilir.
B ekiyi u n u tm ak am acyla istencim i nasl ku llan aca m
konusunda ak lm n d ah a da karm o lduu nu anlattm don
Jana. B u s y led ik lerim ve akn duruum , don J u a n pek
kcyiflendirm iti.
174
BR BAKA GEREKLK
G lerek, K onutuka, daha da akln k arr dem em i

m iy d im san a! dedi. A m a hi o lm azsa im di istencini b ek le
m ek te olduunu bilm ektesin. E vet, onun ne o lduunu, nasl
o rtay a k acan henz bilm iyorsun. B u n edenle yaptn her
eye d ikkat et. Y apm akta olduun btn bu kk eylerin ta
iin d e g izlid ir istencini gelitirm ene yardm c olacak olan
ey.
D on Ju an btn sabah ortalkta grnm em iti; led en sonra,
k u ru tu lm u bitki dolu bir bo h ay la dnd. B ayla, kendisine
yardm etm em i im ledi; tam bir sessizlik iinde saatlerce b it
kileri ay k lay arak altk. im iz bitince, d in len m ek iin
o turd u u m u zd a, don Juan iten b ir g lm sem eyle b an a b a k
t.
K endisine, n o tlarm gzden geirdiim i ve bir sava
o lm ann neleri gerektirdiini ve isten fikrinin tam olarak nc
an lam a geld i ini h l anlayam am bulunduum u arbal
bir b iim de syledim .
D on Juan, sten bi fikir, bi dnce deildir, dedi.
B tn gn b o y u n ca ilk kez konum u oluyordu benim le.
U zun b ir d u raklam adan sonra, srdrd: enle ben, fark
l kim seleriz. K arak terlerim iz farkl. S enin benden d ah a y e
in bi yarad ln var. B en senin yandayken zorlu, saldrgan
bi kim se deildim , am a k ab a huylarm d a vard. O y sa ben bu
nu n tam kartsn. V elinim etim de tpk senin gibiydi; o, ok
iyi b ir retm en olurdu san. U lu bir bycyd velinim etim ;
am a g rm em iti. Yani benim grdm gibi, G e n a ro nu
g rd gibi... B en dnyay grm em e gre anlyorum , yaa
m im i ona gre ynlendiriyorum . O ysa, velinim etim , bi sav a
o larak yaam ak zorundayd. nsan bi kez g rnce, gerek
m ez artk sava gibi, ya da baka bi ey gibi yaam as. im
k o artk h er eyi olduu gibi g r yo r ve yaam n ona gc
y n len d iriy o rd un A m a senin karak terin d e olan birisi, belki de
hi ren em ez g rm eyi, ki bu durum da da tm yaam n bo
y un ca bi sava olm an gerekecektir.
GRME
175
te bilgi, bu denli rkn bi du ru m a geldii an, insan,

tepesinde dikilm i duran m le k a n lm az bir ortaklk k u r
m u olduunu kavrayverir. G ce d n en h er bi bilginin g
kayna, lm den baka bi ey deildir. S on aam a hep lm
dr ve lm n dokunduu h er ey gce dnr.
B y c l k yolunu izleyen bi k im se, bu yolun h er d n e
m ecinde bi k p da yok oluverm e g ere iy le burun buruna y a
ar. K esk in bi biim de, lm nn bilincindedir. B u lm b i
linci olm asayd, sradan ilerle urar, sradan bi k im se o lu r
du zaten. K iinin bu dnyadaki ola an zam ann bysel g
ce ev irm esi iin gereksindii erke ve k endisini bi noktaya
to p latrm a y etisine baka trl nasl k av u u lab ilird i ki!
D em ek ki bi sava olm ak iin, in san n en bata kendi
lm ne degin keskin bi bilinlilik iinde olm as koulu var.
A m a aklm z lm e takarsak, ilgim izi k en d im izd en bak a bi
eye yneltm em iz olanakszlar; bu d a argn (m ecalsiz) klar
bizi, yorar. yleyse, bi sava olm ak iin y ap m am z gereken
ikinci ey, yanszlktr. O zam an, birden lverm e dncesi,
bi saplant o lm aktan kar ve seni rgalam az a rtk .
D on Ju an konum asn keserek y z m e bakt. A n lattk la
rna de g in d ncelerim i bekler gibiydi.
A n ly o r m u su n ? diye sordu.
A n lattk larn anlam tm , am a insann nasl olup da y an
szlk d u y g u su na varabileceine pek akl erdirem em itim .
K endi m ezliim asndan baknca, b ilg in in o denli rkn
bir du ru m a d nm esi gibi bir eye rastlam b u lu nduum u
belirttim . G erei sylem ek gerekirse, g n d elik yaam m d a
alag eld i im birok eyin artk bana eskisi k ad a r nem li g
z km ediini; ve b ir sava gibi yaam ak istediim i-istem ekten de te, zo runluluunda bulunduum u syledim .
D on Juan, im di de yansz olm an g erek iy o r, dedi.
N a sl?
Yani h er eyden uzak tutacaksn k en d in i.
O lan ak sz bu. B ir ekilgin (m nzevi) gibi d n y ad an el
ayak ek m em i istem e ben d en .
176
BR BAKA GEREKLK
ek ilg in lik de bi dknlk, bi tutku saylr. B enim y

le bi ey isted i im yok ki! M nzevilerin y an szlk la bir ilin ti
si olam az; nk onlar m nzevilie adam lardr k endilerini.
nsann k endisini hibi eye balam am asn, yeterince
y an sz olm asn yalnz ve yalnz lm fikri salar. Yalnz
lm d n cesid ir ki, insan yeterince yansz k la r v e b y le
ce artk o insan kendisini hibi eyden yoksun brakm az. N e
v ar ki, byle b irisi, hibi eye tutkun deildir; nk y aam
daki h er eye k ar olan tutkusunu sessizce y n eltebilecek d u
ru m a gelm itir. lm n, sezdirm eden y aklatn b ilm e k te
dir, ve hibi eye taklacak, saplanacak vakti olm adn ok
iyi kavram tr. O da ne yapar? H ibi eye tutulm adan h er e
yi d en er durur.
lm d u rdurm ann olanaksz olduunu bilen bi kiinin,
ken d isin d en y an a olan tek bi eyi kalm tr: K arar verm e g
c. Yani o kii n eyi seeceini ok iyi bilm ek zorundadr. Bi
seim y ap tk tan sonra da, tek sorum lunun kendisi olduunu
ve acnacak, yerinecek zam an kalm adn bilir. K ararlar k e
sindir; nk, lm , o n a herhangi bi eye tutulup o y alan a
cak zam an verm ez.
te bylece, bi sava, lm n bilinciyle, ve y an szl
yla ve k ararll n n verdii gle tm eylem lerini belirli bi
n o k tay a y n elterek yaam n dzenler. lm n bilinci, onu
yansz k lar ve tu tk u la n n dingincesine yneltm esine neden
olur. E n son v erdii kararlar, yerinm esine gerek kalm ad an se
im yap ab ilm esine yol aarlar; ve yapt seim ler yaam d
zeni asndan en yerin d e seim lerdir. te bylece, sava,
h er yapt ii tat ala ala ve b yk b ir etkinlikte yrtr.
B i in san bu b iim d e davranabiliyorsa, artk ona bi sav a
diyebiliriz, sabrl olm ay renm i d iy eb iliriz.
D on Juan, sylem ek istediim b ir ey v ar m dr d iye so r
du. B etim led i i biim d ek i bir tutum u kazanm ak iin yaam
boyu uram ak g erek ece in i belirttim . D on Juan, on u n la b ir
likte olduum z a m a n lar sk sk ona kar ktm ve g n d e
lik yaam m b o y u n ca b ir sava gibi davrandm ya da en
azndan d av ran m ay a altm bildiini syledi.
GRME
177
G lerek, P en elerin pek y am an , dedi. A ra sra gster

bakalm . d m an yapm o lu rsu n .
E llerim i pene gibi yapp hrladm . D on Ju an glyordu.
S o n ra boazn tem izleyerek k o n u m asn srdrd.
S abrll renen bi sava, artk istence ynelm itir.
N asl b ek lenileceini bilir. lm , y am b an d a oturm u beklem ek ted ir-ik i arkadatrlar sanki. lm , ona, gizem li b i
im lerd e neleri sem esi gerektiini, ey lem lerin i bi n o ktada
to p latrarak d zenli bi yaam nasl s rd reb ilece in i nerip
d urm aktadr. Ve b ek ler sava! B i sav an n acele etm ed en
ren d i in i syleyebilirim ; nk, istencini bek led i in i b il
m ek ted ir o. Ve bi gn gelir, ola an d u ru m lard a y ap lm asn a
olan ak b u lu n m ay an bi eyi yapverir. B u olaand, b a a r
sn d an haberi b ile yoktur kim i kez. N e v ar ki, bu y ap lam az
ileri yapp durd u k a ya da b an a olaand iler gele gele,
bi t r gcn o rtaya km akta olduunu akverir. B ilgi y o lu n
d a ilerledike, g v desinden yaylan bi g... nceleri, k arn
k arn calan rm gibi gelir ona; ya da bi trl d in m ey en bir
y an m a duygusu... ok gem eden b ir arya, bi ted irg in li e
d n r bu. K im i k ez bu ar, bu tedirginlik ylesine o a lr
ki, aylarca aresizlik iinde rpnr, k v ran r sava. N e d e n
li ok olursa bu rpn, o denli yararl o lu r onun iin. B yk
aclar, ulu bi gc m utular.
K v ran lar bitince, sava h er eye kar yabans d u y
g u lar iinde bulu n d uunu grr. G vdesinden, g b e in in h e
m en altnda ya da h em en st n d ek i bi yerden fk ran bi d u y
g u yla istedii h er eye gerekten dok u n ab ild i in i bulgular.
te, isten tir bu duygu. Ve sava on u n la tutm ay becerin ce,
artk o sav ay a b yc oldu d enir-istencine k av u m u d e
n ir.
D on Juan, diyeceim , soracam b ir ey v ar m gibilerde,
k o n u m asn k esm iti. S ylenecek b ir eyim yoktu. B ir b y
c n n a rlar iinde kvranm ak zo ru n d a k alm as k o n u su beni
ep ey tasalan d ry o rdu; am a, benim de b y le b ir aam ad an g e
ip gem ey ece im i sorm aya sklyordum . U zun b ir sessizlik
sonra, day an am ay p sordum . D on Ju an bu soruyu b ek lerm i
178
BR BAKA GEREKLK
esine, ks ks gld. lle de ar ekilecek diye bir ey b u lu n

m adn; rnein, kendisinin ar sz falan duym adn, is
ten cin in b ird en ortaya kverdiini syledi.
B i gn d alarda g ez iy o rd u m , dedi, bi pum aya ra stla
dm . D ii bi p um ayd bu; k ocam and ve at. B en kam aya
balad m , p u m a da ardm a dt. B i kayaya trm anverdim .
H ay v an b ir iki m etre uzam da yle bi durup zerim e atl
m ay a hazrland. B irka ta attm zerine. H om urdanp bana
doru k o m ay a balad. te tam o anda istencim btnyle
o rtay a kverdi. P um a stm e u llan m ad an nce, onu isten
cim le durdurdum . stencim le onu o k am ay a balam tm . M e
m elerin i falan okadm g erekten istencim le. P um a uykulu
g zlerle b an a bakt ve yere uzand. B en de d eliler gibi katm
ordan, bakarsn, hayvan kendine geliv erir diye d n erek .
D on Juan ok gln b ir b iim d e apkasn iki eliyle k a v
rayp, cann k u rtarm ak iin alataban koan bir adam n d av
ran larn yapt.
B en, k endi istencim e k avum ak uruna, dii da aslan la
ry la sancl rpnlar beklem ek zorunda kalm aktan pek
zevk alacam sanm adm belirttim .
D on Juan, V elinim etim byk glere egem en bi b y
c y d , diye srdrd. S apna k ad a r savayd o. E n g r
kem li baars da ite bu istenciydi. A m a onu da am ak olasd r-g rm eyi renerek... G rm eyi renen kiinin sava gi
bi y aam aya, byc olm aya kalm az bi gereksinm esi. nsan
bi k ez g rm eyi rendi m i, hibi ey olm adan h er ey olm u
saylr. Yani, yok olm u dem ektir, am a gene de ortadadr. Be
d erim ki, in san istedii h er eyi olabilir, istediini elde edebi
lir o zam an. N e ki, bi eycik istem ez o; ve br insanlarla
o y u n cak gibi o y n am ak yerine, onlar kendi sam alklarnn
o rtasn d a karlar. Tek fark u d u r ki, grebilen bir adam k e n
di sam alk larn bile bile yapm aktadr; oysa evresindekiler
yle yapm azlar. G rebilen bir adam n artk pek etkin bir ilin
tisi k alm am tr ev resindekilerle. G rm e olay, onu o ana
dek bild i i h er eye k ar btnyle yanszlatrm , um ursa
m azlatrm tr.
GRME
179
B ildiim , tandm h er eye kar yansz olm ay srf d

nm ek bile tylerim i rp ertiy o r, dedim .
aka m ediyorsun? A rtk hibi eyi gzlem ez durum da
olm ak deil de, yaam m boyunca hep im diye dek yapm
bulun d u u n eyleri yapp durm ak tylerini rp ertm elid ir asl.
Yaam b o y u n ca h er yl m sr ekm ekten baka bi ey y ap m a
yan bir adam dn: bi gn gelecek, adam yal k p ek ler g i
bi o rtalkta srnp duracaktr. D nceleri, duygular, yani
o lanca varl, yapageldii bu tek eyin, m sr ek m enin e v
resinde aylaka dnecektir. B undan daha pis bi savurganlk
d nem em ben.
nsanz biz. nsann yazgs renm ektir; akl alm adk
yepyeni lem lere frlatlm aktr.
Yarm azla, S ahiden yeni lem ler var m dr bizler
iin ? diye sordum .
D on Juan kesin bir dille, D aha ne grdk ki, ahm ak o
lan ! dedi. A r yaam srdrenler iin d ir grm ek. R uhunu
im di tav la ki, bi sava olasn; g rm eyi renesin. O zam an
an layacaksn nne serilecek yeni lem lerin sonu g elm ey ece
in i.
11
D on Juan, ilerini g rdkten sonra, bu kez, son zam anlarda
olduu gibi ay rlm am istem edi. K alabileceim i syledi ve
ertesi gn-28 H aziran 1969-leden az nce dum an e k m e
ye h azr olm am istedi.
G ene b ekiyi g rm eye m i a la ca z?
Hayr. O bitti. B u bak a bi ey.
D on Juan, sessiz sessiz, pipoyu h arm an la doldurdu. P ip o
yu yakarak b an a verdi. K orku falan duym uyordum . B irden
tatl b ir arlk basm t. B en pipodaki karm bitince, don
Juan pipoyu k lfn a soktu ve dik otu rm am a yardm etti. O d a
nn ortasna serm i olduu iki h asrn zerinde karlkl otu
ruyorduk. D on Ju an biraz dolaacan syleyerek ayaa
k alk t ve y r m em in iyi olacan b elirterek beni hafife itti.
GRME
181
B ir adm attm . B acaklarm bklverdi. D izlerim yere a rp

tnda h ib ir ac duym am tm . D on Ju an kollarm dan tu ta
rak beni itti v e g ene ayaa kaldrd.
Y r m em g erek , dedi, br k ez kalk t n gibi... sten
cini k u llan m ay a a l!
Yere y apm gibiydim . Sa ayam la bir adm ataym
dedim , am a d en g em i yitiriverdim . D on Juan sa koltuk altm
dan d estek ley erek b eni ne itti. N e var, bacaklarm b ir trl
tam y o rd u g vdem i. D on Juan, b eni tu tarak dm em i e n
g ellem ese, yz st yere k ap aklanacaktm . Sa koltuk altm
dan tu tarak beni k en d in e yaslad. B ir ey hissettiim yoktu
am a, b am n o m u zu n a dayal d u rd u u n a em indim . O day
eik b ir ad an g rm ekteydim . D on Juan beni o durum da sr k ley e s r k ley e sahanla kard. Z a r zor, iki kez o b iim
de sah an l a dndk. Sonunda, a rlm p ek fazla gelm i o l
m al ki, don Ju an beni yere b rakm ak zo ru n d a kalm t. B eni
k m ld atam ay aca n biliyordum . S anki iim de bir yanm , b i
le bile k u ru n gibi arlam am istem ekteydi. D on uan beni
k ald rm ay a g irim edi b ir daha. B ir an b an a bakt; ben, yzm
ona kar, srt st yatm aktaydm . G lm sem eye altm ;
don Ju an d a g lm ey e balad. S onra zerim e eilerek k a m
m a b irk a to k at att. ok yabans bir duygu iindeydim . A c
veren ya d a zevkli diye n itelen d ireb ilece im b ir duygu deil
di bu. B ir sarsn ty d, bir rperm eydi, don Juan birden beni
yzst d n d r v erdi. A rtk bir ey duym uyordum . S undur
m a, g zlerim in n n d e dnm eye balam t da ondan beni
ev irm itir d iy e g eirdim . D on Juan beni istedii du ru m a g e
tird ik ten so n ra geri ekildi.
K alk ay a a ! diye buyurdu. G een gn kalk t n gibi
k alk bakaym ! B rak u geberiklii. N asl kalklacan b ili
yorsun. H ay d i, h em en k a lk !
G een k ez k alk m srasnda n eler yapm olduum u
an m sam ay a altm ; am a aka dnem iyordum . D n
celerim , b en o nlar yak alam ay a abaladka, benden k aar g i
biydiler. B ir ara, o k ez olduu gibi, K a lk , dersem , gene k a l
k ab ilece im g eld i aklm a. Y ksek sesle, K alk , dedim , am a
182
BR BAKA GEREKLK
bir ey cik ler olm ad.

D on Ju an suratn asm bana bakm aktayd. S onra beni
geip k ap y a doru gitti. Solum a yatm olduum dan, evin
n n d ek i avluyu grebiliyordum . K ap arkam da kalyordu.
O, k ap y a d o ru seirtince, ieriye girm i olduunu san m
tm .
S esim i y k selterek, D on Ju an ! diye onu ardm , am a
bir yan t alam adm .
E zici b ir gszlk ve um utsuzluk duygusuna kapldm .
K alk m ak istiy o rdum . B eni harekete geirebilecek gizem li bir
s zckm gibi, art arda, K alk , deyip duruyordum . H ibir
ey olm ad. stediim i yapam aynca huysuzca tepinm eye
baladm . B am yerlere vurm ak, alam ak istiyordum . D e
vinm ek, k o n u m ak istiyordum ; am a bunlar yapam aynca,
b o u lu r gib i o luyordum . K askat kesilm itim ; inm e inm iti
sanki.
S o nunda, D on Juan, im dat! diye barm m .
D on Ju an geri gelip nm de oturdu. G lyordu. S in irle
rim e tu tsak o ld u um u ve o andaki deneyim lerim in b ir ie y a
ram ay aca n belirtti. B am k aldrarak ta gzlerim in ileri
n e bakt; y ap m ack bir k o rk u y a tutulduum u ve aldr e tm e
m em i syledi.
Y aam n g ittike k arm ak ta , diye ekledi. Sinirlerini
b o zan h er ne ise, k u rtulm an gerek ondan. Sakin sakin uzan
burda, e k id zen v er k en d in e.
B am yere yatrd. zerim den geip gitti. O giderken,
ark larn s r m esin d en kan seslerden baka b ir ey sezm i
yordum .
G ene k m ld an m ak istei duym aktaydm . A m a bunu y a
p ab ilecek g c toparlayam yordum . Y erine, az rastlanr bir
esen lik d u ru m u n a g etiim i grdm . S on kerte b ir dinginlik
d u ygusu saryordu beni. Y aam m daki an a sorunun ne o ld u
unu anlam tm . K k olum dan kaynaklanyordu sorun.
O nun b ab as o lm ak, m utlu lu k larn en byyd. O nun k a
rak terin i biim lendirm ek, onu gezilere gtrm ek, nasl yaa-
GRME
183
n laca n retm ek dncesi b yk zevk veriyordu bana.

G elin grn ki, onu kendi yaam b iim im e ekm ek d n ce
sini ok iren buluyordum . A m a bundan baka bir ey y ap
m ak da gelm ezdi ki elim den-ya zorla ya da anlayl olm ak
ded i im iz bir dizi kurnazca dzenlenm i tart ve d llendir
m elerle onu k en d im e ekecek, k en d im e benzetecektim .
O nu serbest b rakm alym , diye dndm . B rak m a
lym yakasn. zgrln sa lam aly m .
Bu dnceler, beni korkun b ir bu n alm a sokm utu.
G zlerim yaarm , nm de uzanan avlunun grs b u lan
m t. B irden, kalkm ak, don J u a n aram ak ve ona olum dan
sz etm ek iin d ayanlm az b ir istek duydum . B ir de ne g re
yim ; ay ak ta dikilm i, sahanlktan b akar du ru m d a deil m i
yim ! D np eve doru baktm . D on Ju an tam k arm d a d u r
m aktayd. D em ek ki hep orada durm u ve beni gzlem iti.
A d m att m n farknda deildim am a ona doru y r
m olm alydm . nk hareket ediyordu. D on Juan g l m
seyerek b an a y ak lat ve koltuk altlarm dan kav ray arak beni
ayakta tuttu. Y z, yzm e ok yaknd.
yi, ok iyi b ir i b aard n , dedi gven verici bir sesle.
O anda o rad a olaand b ir eyler g em ek te olduunun
b ilin cin d ey d im . lkin, yalnzca, y llar nce olup bitm i bir
olay an m sam o lduum u sanm tm . B ir zam an lar don Ju
a n in y z n e o k yakndan bakm tm . B ana dum an e k tir
m iti ve don J u n n yz byk bir kab n iindeki suya b a t
m asn a g r nm t. K oskoca b ir yzd o grdm ; k
lyd, d ev in iy o rd u . yle ksa srm t ki o sahne, in celem e
ye frsat b u lam am tm . O ysa bu kez, don Ju an beni tu tm a k
tayd ve yz y z m d en 25-30 santim etre u zak lk ta d u rm ak
tayd. R ah ata in celeyebiliyordum . A yaa k alk p da arkam a
b ak n ca do n J u a n kesin lik le grm tm ; tandm don Ju
a n b an a k esin lik le yaklam ve beni tutm utu. A m a g zleri
m i onun y z n e d ikince, grm eye alk olduum don J u a n
grm y o rd u m ; y erine, gzlerim in nnde duran k o cam an bir
n esn e g r y o rd u m . B unnu, don J u a n n yz o lduunu b ili
yordum . A m a sezg im d en doan b ir bilgi o lm uyordu bu; m a n
184
BR BAKA GEREKLK
tksal b ir v arsaym d yalnzca. nk b elleim , birka saniye

nce tan d m don Ju an n koltuk altlarm dan beni k av ra
m o lduunu d o rulam aktayd. B u ned en lerle, nm de d u r
m ak ta olan garip, kl nesne, don J u a n n y znden baka
b ir ey olam azd. Tan b ir yan yok deildi; am a don J u a n n
g erek yz diyebileceim eyle h ib ir ilintisi b u lu n m u
yordu. B ak m ak ta olduum ey, k endine zg b ir say d am lk
ta deirm i bir nesneydi. H er yan devinm ekteydi. S nrl bir
biim de d alga d alga yaylan, tartm l b ir ak sezm ekteydim
bu nesnede. K endi iinde dalga d alga dnen b ir ak iinde,
snrlarn d an tam adan, y zeyinin h er b ir n o k tasy la devinen
b ir varlk... B u eyin yaam fkrtan b ir ey olduu d n ce
si geldi aklm a. G erekten de yle canll vard ki, d ev in im
lerine dalp gitm itim . nsan uyutan b ir rpnt grdm
ey. G ittike daha da k ap trm tm kendim i bu izleyie;
n m deki bu g rngnn ne old u u n a aklm n erem eyeceini k av ray an a dek.
B irden sarslverdim . S aydam nesn e birisi onu sarsm gi
bi b u lan m aa balad; ve klln y itirerek k atlat, k atla
t. A rtk don J u a n n o bildik yaz yzne bakm aktaydm .
U y salca glm syordu. G erek y z n n gr bir an k a
dar s rdkten sonra, yz gene d, parlad ve y an ard n er
lik kazand. O laan du ru m lard a algladm a ya da p arl
tya ben zem iy o rdu bu; daha ok, bir devinim di, bir eyin in a
nlm az bir hzla titrem esiydi. Ikl nesn e bir ara sarsld ve
dalg alan m asn d a b ir k esiklik oldu. S allandka, saydam ln
yitiriyordu. A z sonra don J u a n n g n d elik yaam da b elled i
im k a t yz gene km t ortaya. O anda, don Ju a n n b e
ni sarsm ak ta olduunu belli belirsiz ayrm sadm . B ir yandan
da b ir eyler sylyordu. N e dediini karam yordum ; am a
beni sarsm ay s rdrdnden, sonunda ded iklerini iittim .
B ak m a b ana yle. B ak m a, deyip durm aktayd, b ak m a
diorum sana. B akm a. G zn baka yere evir.
B eni yle sarsyordu ki, gzlerim ken d ili in d en baka y a
na evrilm iti. D on J u a n n yzne dikkatle bakm adm z a
m anlar, saydam nesneyi g rm yordum anlalan. G zlerim i
GRME
185
b ak a y an a evirip de onun yzne gz u cu y la baknca, onu

o la an biim d e d u raan olarak, yani boyutlu bir insan o la
rak alglam ak tay d m . te ona byle gerekten tam olarak
b ak m ay n c, tm g vdesini h er zam anki biim de sezeb iliy o r
dum ; am a gzlerim i o n a dikince, yz birden saydam b ir n e s
n ey e d nyordu.
D o n Ju an arb allkla, S akn b ak m a b an a, dedi.
G zlerim i ondan ayrp yere baktm .
D o n Juan, H ibi y ere dikm e g zlerin i, diye buyurdu ve
y r m em e y ard m etm ek iin y an m a geti.
A d m att m n falan b ilincinde olm adan, nasl olup da
y r d m bilem eden, don J u a n in desteiyle arka baheye
k a d a r gittik. S u lam a k an aln n ky sn d a durduk.
D o n Juan, im di suya dik g zlerin i, buyruunu verdi.
S u y a b ak tm am a b ak larm younlatrabyordum . S u
y u n ak d ik k atim i datyordu. D on Juan yar aka bir b i
im d e steliyor, gz dikm e g c m kullanm am s y l y o r
du. A m a b ir trl d ik k atim i verem iyordum . G zlerim i gene
do n J u a n n y z n e evirdim , am a bu kez parlt falan g re
m edim .
T u h af b ir k an m a b alam t gvdem de; kol, bacak u y u
m as gib i b ir d u y g u y du bu. B acak k aslarm da seirm eler o lu
yordu. D on Ju an beni suyun iin e itti; k en d im i suyun dibinde
bu ld u m . B eni iterk en sa elim i brakm am olacak ki, ben d a
h a in er inm ez, geri ek iv erd i beni.
K en d im e g eleb ilm em iin uzun bir sre gem esi g erek
m iti. B irk a saat sonra eve dndm zde, geirdiim d e
n ey im i ak lam asn istedim . B ir yandan giysilerim i d e iti
riyor, b ir y an d an da o k u y la n eler sezm i olduum u an lat
yordum . A m a o, b u n larn h ib iri zerinde durm akszn, h e p
sinin de n em siz ey ler olduunu sylyordu.
A lay l b ir sesle, Vay ca n n a ! diyordu. P arlt grdn
ha! B ak u ie y a h u !
B en, b ir ak lam a y ap m as iin diretince, don Juan, k alk
v erd i v e g itm esi g erek ti in i syledi. O srada saat leden
186
BR BAKA GEREKLK
so n ra b ee geliyordu.
E rtesi gn, geirdiim yabans deneyim i tartm ak istedim
gene.
G rm e m iydi bu, don Ju an ? diye sordum .
B en, yan t verm esi iin asldka, o, gizem li b ir g l m se
m eyle, sessiz, duruyordu.
S onra day an am ayp, et grm e onun gibi bi eydir d iy e
b iliriz , dedi. Y zem e dikm itin gzlerini; parlyordu falan
am a gene de yzm d o ey, ite byle baktrr adam dum anck. N e varm b unda san k i!
G rm e dediin ey ne bakm dan farkl o lu y o r?
G rdn zam an d nyada tan, bildik bi ey kalm az.
H er ey yepyenidir. H i olm adk yeni eylerle dopdolu... n a
n lm az bi d n y ay a g id ersin !
N e bak m d an inanlm az yani? N eler olur k i?
Yani n ced en bildiin h er ey yok oluverir, gzlerini
d iktiin h er ey yok olur. D n sen grm deildin. G z le ri
ni y zm e dikm itin; beni sevdiin iin de yaydm m ay
farkettin. O bek i gibi k o rkun bi grnm m yoktu; gzel
ve ilgin g eldim sana. A m a beni g rm saylm azsn. H ilem ed im ki senin nnde. A m a gene de baarlydn. S onunda,
g rm eye d oru iyi b ir adm attn. Tek hatan, gzlerini benim
yzm e dikm i olm andr; o b ekiden bi farkm k alm am t
senin iin. D n de, o vakit olduu gibi, yenik dtiin-grem edin.''
N asl yok o lu y o r h er ey? N asl h ileiy o rlar?
Yok o lm azlar aslnda. G ene orda dururlar. B enim s y le
m ek istediim ey, onlarn varlklarn srdrm elerine karn,
bi hi haline g elm elerid ir.
N asl o lur yle bir ey, don Ju a n ?
D on Ju an k alarn atarak, u konum a h uyun yok m u
y a! diye s ylendi. A nlalan, verdiin sz k onusunda isa
betsiz bi ey syledik. B elki de aslnda sen konum ay hi,
am a hi k esm em ey e sz verm i o laca k sn .
D on Jan n surat aslm t. T asalanm a benziyordu.
GRME
187
G lm e geldi iim den am a bunu gze alam adm . D on J u a n n

ok ciddi olduunu sanm tm , am a yle km ad. G lm eye
balad. Ben de, e er konum azsam , o k sinirli olduum u b e
lirttim .
D on Juan, G el yleyse y r y e lim , dedi.
B eni yanlar yksek tepelerle ev rili sarp bir vadiye g
trd. B ir saat k ad a r alm t vadinin tab an n a ulam am z. B ir
sre din len d ik ten sonra, sklaan all geip b ir yarn b a
na geldik. D on Juan, bunun b ir su k ayna olduunu syle
di. O y redeki b r k aynaklar gibi bu da kurum utu.
D on Ju an buyurdu: O tur bakalm u yarn tam o rtas
n a .
D ediini yapp, yara girdim ve oturdum .
Sen de g eliy o r m u su n ? diye sordum .
D on Juan, yarn m erkezinden on be yirm i m etre u zak
lkta, tepenin eteinde kendisine oturacak b ir y er hazrlad.
B ana ordan b akacam syledi. D izlerim i g sm e doru
ekm i o tu rm ak taydm . D on Juan duru u m u dzelterek, sol
bacam kv rp k m n altna ekerek ve sa bacam di
zim y u karda olacak biim de bkerek oturm am istedi. Sa
k olum u, elim i y u m ruk yaparak bile im d en yere dayam am ;
sol kolum u da g sm n zerine kav u tu rm am belirtti. Y
zm ona d nk o larak orda yle oturacakm m ; gevek am a
k endim i b rak m a k sz n duracakm m . D on Juan, ardndan,
torbasn ap iinden b eyazm s b ir kay tan kard. B yke
b ir halka o lu tu ru y o rd u bu kaytan. lm ei b o y n u n a geirerek;
sol eliyle k ay tan, gerilene dek ekti. Sa eliy le gergin ipe,
saz telini alar gibi vurdu. D onuk, v nlayan b ir ses km t.
S onra k ay tan g ev eterek bana bakt ve gergin k aytana
h er v u ru u n d a zerim e b ir eyler geldiini d u y ar duym az, b a
rarak, b elirli b ir szck sylem em i syledi.
zerim e n e g elecekm i diye sorduysam da da en em i k a
patm am syledi. E liyle, baladn belirten bir iaret yapt.
A m a balam ad an nce b ir uy ard a d ah a bulundu. E er ze ri
m e gelen ey b en i k o rkutacak olursa, hem en y llar n ce
188
BR BAKA GEREKLK
retm i o lduu sava duruuna gem em gerektiini belirtti. Bu

sava duruu, sol ayam n u cu y la yere vurarak, elim i sa
k alam d a ak latarak yaplan dans gibi b ir eydi. B yk bir
ekince ya da sknt iindeyken uy g u lan an bir savunm a yn
tem inin b ir b lm n o lu turm aktayd bu sava duruu.
B irden k o rk u y a kapldm . O rad a bulun uum uzun n edeni
ni so rm ak istedim ; ne var, bu n a v ak it b rakm adan telini al
m ay a balad. B unu, b elli aralklarla, aa yukar yirm i san i
yede bir, b irka k ez yapm t. H e r vuruunda, teli daha da
germ ekte old u unu fark etm itim . K ollar ve boynu, bu geri
lim in altn d a titrem ekteydi. Ses gittike tizleiyor ve don Ju
an, tele h er v u ru u y la birlikte, yabans b ir lk atyordu.
G ergin telin sesi insan sesiyle b irleerek, byl, rktc bir
y an k lam a yapyordu.
zerim e b ir eylerin geldiini falan duym uyordum . Ne
v ar ki, don J u a n n h arcad ab a ve kard o uursuz ses,
beni b y lem i gibiydi.
D on Juan, kaytan g ev eterek b a n a bakt. alarken, srt
n b an a d n k tutu y o r ve y z n gneydou dorultusuna
eviriyordu; alm ay braknc d a b an a doru dnyordu.
alark en b an a b akm a sak n , dedi. A m a gzlerini k a
patm ayasn! N e olursa olsun, kap atm ay acak sn gzlerini.
nne b ak v e beni d in le.
pi g ene g ererek alm ay a balad. Yere bakarak, kulam
k ard seslere verdim . B yle b ir sesi hi iitm em itim o
ana dek.
ok k o rk m u tu m . O uursuz sesler bizi eviren darack
v adiyi dolduruyor, y an k lar karyordu. A slnda, don J u a n n
k ard sesler, bana, vadiyi eviren sarp kay alard an yaylan
y an k lar b iim in d e gelm ekteydi. D on Juan da bu durum u farketm i olacak ki, telini h a bire germ ekteydi. D on Ju a n n se
si tezletirm esin e karn, y anklar y atm gibiydi; ve ok
gem ed en sesler g n ey d o u d a b ir noktada toplanr gibi o l
m utu.
D on Ju an ipi, d o n u k b ir ses kana dek, azar azar gevet
GRME
189
ti. K ay tan torbasna yerletirerek y an m a geldi. K alkm am a

yard m etti. O anda, kol ve bacak k aslarm n ta gibi kaskat
kesilm i old u unu farkettim . T erden h er yanm srlsklam d.
N e v ak it o denli terlem i old u u m u anlayam am tm . Terler
g zlerim in iine doluyor, onlar yakyordu.
D on Juan nerd ey se s rkleyerek beni yarktan kartt.
B ir ey s y lem ek istedim , am a eliyle azm k apatarak buna
engel oldu.
V adiden dnerken, b ir bak a yol izlem ekteydik. D an
y am acn a trm anp, vad in in giriin e old u k a u zak kim i tep e
lere vardk.
H ib ir ey kon u m ad an , dut yem i b lbller gibi, eve
dndk. H av a kararm t. K onum ay denedim , am a don Ju
an b ir k ez d aha azm eliyle kapatverdi.
Y em ek yem edik; g az lam b asn bile yakm am tk. D on
Juan , h asr yaygm od asn a sererek enesiyle hasrm im le
di. O ray a yatp u y u m am anlam na geliyordu bu iaret h erh al
de.
E rtesi sabah u y an r uyanm az, don Juan bana, Tam sana g
re bi ey b u ld u m , dedi. B ugn b alarsn. F azla zam anm z
yok, anlarsn y a !
ok uzu n sren kuku dolu bir d u raksam adan sonra, sor
m ad an ed em ed im : N e yap trtm tn o v adide dn b an a se n ?
D on Ju an b ir o cuk gibi k k r k k r gld.
O su k ay n a n n perisini a rm tm . dedi. B u p eriler
yaln zca k ay ak k u ru y k en arlrlar; kaynaklar ku ru y u n ca
da lara ek ilm i o lu rlar da... D n, ite, bi bakm a onu u y k u
sundan u y an d rm oldum . N e ki, kerata pek aldrm ad buna
da senin uurlu y nn gsterdi. O ynden gelm iti sesi.
D on Ju an p arm a y la gney d o u y u gsteriyordu.
O ald n ip ney d i yle, don Ju a n ?
P eri tu za .
G stersen e unu b a n a !
O lm az, A m a sana da y apaym bi tane. D aha iyisi sen
190
BR BAKA GEREKLK
kendin y aparsn bi gn. G rm eyi re n d i in d e...

N eden y aplyor bunlar, don Ju a n ?
B enim kisi yabandom uzundan. Sen de yapnca g recek
sin bak nasl canl bi ey bu, istedii sesleri reteb ilir sana.
O nu ala ala ili dl olursunuz; o zam an g dolu sesler
k artrsn z b irlik te.
Su kayna perisini ararken ne diye beni de gtrdn
oraya, don Ju an ?
Y aknda ren irsin .
S abah on b ir buuk sularnda ra m a d a nn altnda oturm utuk.
D on Juan tttrm em iin piposunu hazrlyordu.
G vdem iyice u yutuktan sonra, don Juan kalkm am s y
ledi; k o lay ca kalkverdim . D on Juan bana destek olarak biraz
dolatrd. K endim i bu denli baarl b ir biim de ynetiim e
ap kalm tm . Tek b am a iki kez dolatm ram ada da. D on
Ju an yanm dan ayrlm yordu. A m a b an a destek olduu ya da
yreklendirdii falan yoktu. S onra kolum dan tutarak, beni
sulam a k an alna gtrd; k an aln k y sn a oturttuktan sonra
kesin bir b iim de gzlerim i suya dikm em i ve b ak aca hibir
ey dnm em em i buyurdu.
G zlerim i suya d ikm eye altm . N e v ar ki, sudaki devi
nim dikkatim i datm aktayd. Z ihnim de gzlerim de b ak t
m n oktann evresine doru kay p gidiveriyordu. D on Juan
bam sarsarak yalnzca suya bakm am ve h ib ir ey d n
m em em i buyurdu. A k m ak ta olan suya gzleri d ikm enin zor
olduunu ve kesiksiz u ram am gerekti ini syledi. U kez
denedim , am a nde de gzm baka bir eylere taklverd.
H er k ezin d e don Juan b yk b ir sabrllkla ban sallayp
durdu. S onunda, zihnim i ve gzlerim i suya odaklayabildiim i grdm ; sudaki devinim lere karn, suyun akclna d a
lp gitm itim . D eiik bir su vard im di karm da. H er za
m ankinden daha ar ve tekdze grim si yeil b ir g r n m
deydi. D evinirken o lu turduu dalgacklar fark ed e b iliy o r
dum . ok keskindi bu dalgacklar. S onra birden, akan b ir su
GRME
191
b e in e deil de bir su resm ine bak m ak ta olduum duy g u su

n a k ap d d m ; gzlerim in nndeki ey, ak m ak ta o lan uyun
d o n d u ru lm u b ir blm yd. D evinim yoktu bu d alg ack lar
da. H er b irisin e ayr ayr bakabiliyordum . A rdndan, d alg a
ck larn fo sfo r gibi ldayan bir yeile d ntn, yeil sis
gibi bir ey ler yay m ak ta olduunu grdm . Sis g ittik e dalga
d alga yaylyor; ve yayldka, yeil rengi, h er eyi rten gz
k am atrc bir p arlak l a dnyordu.
O k an a ln k y sn d a ne k ad a r b ir sre kalm olduum u
b ilm iy o rd u m . D on Juan hi k arm ad a n b eklem iti. S isin o
yeil p arltsn a dalp gitm itim . H er ta ra f bu ren g e b r n
m g ib iy d i. E rin iindeydim . H ib ir dnce, h ib ir duygu
k alm am t. D in g in bir ayrm sam ad an b ak a b ir ey yoktup arlak , y attrc b ir yeil d nyann ay rm san m a sn d a n b a
ka...
A yrm sadm b r ey ok m v e slanm olm am d.
Sulam a k an aln n iine girm i olduum u, ge de olsa, fa rk et
m itim . B ir ara sular burnum a d olm aya balad ve yuttuum
su lar beni ksrtt. B urnum un iinde tedirgin edici bir k a n
m a vard; bu y zd en aksrp durm aktaydm . A yaa kalkp y
le yein b ir b iim d e aksrdm ki, osuruum da b irlik te k
verdi. D on Ju an g lerek alklam aya balad.
O suran g vde canl d em ektir, dedi.
K en d isin i izlem em i im ledi ve birlikte evin yolunu tuttuk.
B u k ez en em i tutaym diyordum . Z aten b ir eye k a r
m ad an so m u rtu p oturm ak geliyordu. im den am a yorgunluk
ya d a tasad an gelen b ir duygu deildi bu A sln d a b ir oku
iindeydim ; abucak g iysilerim i d eitiriverdim . B ir yandan
da slk aly o rdum . D on Juan arm gibi yapp b an a bakakalm t. B u d av ran n ok gln buld u u m d an glm eye
b aladm . G lm em biraz uzunca srm t.
D on Juan, N e o, vidalarn m g ev e d i? diyerek kendisi
de g lm ey e koyuldu.
D u m an n ek tik ten sonraki som urtm a alkm bo zm ak
192
BR BAKA GEREKLK
isted i im i belirttim . B ekiyle karlam a d en ey im lerim sra

snda, beni su lam a kanalna gtrdkten sonra, eer e v rem
deki ey lere yeterince uzun b ir sre d ikkatlice b akacak o lu r
sam g reb ileceim e inanm b u lu nduum u akladm .
G rm ek, sessizce bakm aktan te bi eydir, k arln
aldm . D on Ju an srdrerek, ren ilm esi gereken bi y n
tem d ir g rm ek , dedi. Ya da k im ilerim izin hazrca b ild ik le
ri b ir y n tem d ir.
S onra da, sinsi yzm e bakarak, bu yntem i bilm ek te
o lan lar arasn d a benim de bulunduum u antrd.
Y r y ecek gcn v ar m ? diye sordu.
ok iyi old uum u syledim ; zaten kendim i iyi h issed i
yordum . B tn gn b ir lokm a bile atm am tm azm a, am a
a falan da deildim . D on Juan b ir torbaya biraz ek m ek le b ir
k a p ara kuru et koydu; torbay bana vererek; bann b ir h a
rek etiy le k en d isini izlem em i istedi.
D on Juan b en d en epey nde yr y o r v e ona y etieyim d i
ye sk sk d u raklyordu. G lk ek m ek te olduum u s y ley e
rek daha ileri g itm em em izin daha iyi olacan belirtti. B ir sa
at k ad a r dinlendim . D on Juan yass, yuvarlak b ir k ay a sem i
v e o k ay an n zerine yatm am sylem iti. G vdem i kay an n
zerin e nasl y aym am gerektiini de gstererek anlatm t.
K ollarm v e b acaklarm geveke brakm alym m . S rtm
n e doru h afife kald rarak boynum u gevetm eliym iim .
B y lece b am , k aslm adan durabilirm i. D on Juan on be d a
k ik a k ad a r bu d u ru ta kalm am istedi. S onra k am m am am
syledi. D ik k atle kim i dallarla yapraklar seerek plak k a r
n m n zerin e yd. B tn gvdem de b ir scaklk y ay lm ak
ta old u u n u duydum . D on Juan ayaklarm tutarak, beni, b a
m g n ey d o u do ru ltu su n a gelene dek, evirdi.
H aydi, im di de u su kayna perisini a ralm , dedi.
B am ev irip don J u a n a b ak m ay a altm . S am dan
sm sk tu tarak k o lay ca incinebilir b ir durum da olduum u, ve
bu son k erte aresiz vaziy ettey k en ses karm adan, devinim siz d u rm am syledi. K am m n zerindeki btn o zel o la
GRME
193
rak seilm i olan d allar beni koruyacakm ve bam n a re

sine b ak am ayacak olursam diye hep yle yanm da k alac ak
m .
D on Ju an baucum da dikilm i durm aktayd. G zlerim i
g eriye doru y uvarlayarak onu grebiliyordum . K aytann
k arp gerdi ve g zlerim i alnm a doru yuvarlayarak ona b ak
m ak ta old u u m u n farkna varnca, p arm ak larn n boum y er
leriy le bam n tepesine at diye vurarak gkyzne b ak m a
m , gzlerim i k apam am am ve tm dikkatim i sese verm em i
b uyurdu. S onra henz aklna gelm i gibi, bir eyin zerim e
doru geld i in i duyarsam bana retm i olduu szc
y k sek sesle h ay k rm aktan ekinm em em i ekledi.
D on Juan ve peri tuza , alak bir gerilim le tn g rd am a
ya baladlar. D on Juan gerilim i azar azar artrdka nceleri
b ir tr y an klam a ve daha sonra da gney dou d o ru ltu su n
dan g elen k esin ve srekli bir yank iitm eye baladm . G erlim gittik e artyordu. D on J u a n la peri tu za m kem m el
b ir elie ulam lard. Telin pes p erd ed en sesleri, don J u a n
n k esk in iniltilerine karyordu. Bu sesler d o ru k larn a u la
tk larnda, o zam ana dein hi iitm ediim rkn b ir h ay k
ra dnyorlard.
Ses d a lard a yanklanyor ve gene bize dnyordu.Y ank
nn dosdoru b ana dnd d uygusuna kaplm tm . G v d e
m in ssy la b ir ilintisi var gibi gelm iti bu seslerin. D on Juan
lk atm aya balam adan nce m y o rd u m ve rah attm
O ysa bu lk lar tizleip de o rktc hay k rlara d n
tke, m ey e balyor, bir titrem e alyordu beni. D ilerim in
atrd am asn a engel olam yor, ve g erekten b ir eyin zerim e
geldii d u y g u su n a kaplyordum . B ir an geldi, gky z n n
o ld u u n u farkettim . H ep yukar bakp d urm utum am a gn
nasl olup da karardn izleyem em itim . B yk rk y e k a
p larak don J u a n n rettii szc haykrdm .
D on Ju an h em en o uursuz lklarn p esletirdi. A m a
b unun b ir yarar olm ad bana.
D on Ju an , alak b ir sesle, K ulaklarm tk a! diye h ay k r
d.
194
BR BAKA GEREKLK
E llerim le k u lak larm tkadm . B irka dakika sonra don

Ju an lk atm ay kesip yanm a geldi. K am m n zerindeki
dallar y ap rak lar alarak, o turm am a yardm etti. Y apraklarla
dallar, y atm b u lunduum kay an n zerine dikkatlice y er
letirerek yakt. A te yanarken, torbasndan kard kim i
y ap rak larla k a m m ov m ay a balad.
B am atla y aca k gibi aryordu. Tam bunu ona s y ley e
cektim ki, eliy le azm kapatverdi.
B tn y ap rak lar yanana dek orda kaldk. A rtk hava da
kararm b u lu n u y o rd u . T epeden aa y a indik. K am m ok
aryordu.
S ulam a k an aln n ky sn d a ilerlerken, don Juan artk y e
ter diyerek, d ard a d ah a fazla k alm am am gerektiini b elirt
ti. B u su k ay n a p erisin in nasl bir ey olduunu sordum .
D on Juan, k o n u m am am im leyerek bu konuyu baka zam an
g r r z dedi. Ve laf deitirerek, g rm e k onusunda
uzu n b ir a k lam ad a bulundu. K aran lk ta yazam adm a h a
y flandm sy ledim . D on Juan ok m em n u n grnerek, her
eyi yazm ak istem em d en tr g enellikle anlattklarna pek
d ikkat etm ed i im i belirtti.
D on Juan, g rm e nin, dostlardan ve b yclk u y g u la
y m larndan b a m sz b ir sre olduunu ileri srm ekteydi.
B yc, b ir d o st ze rin d e eg em en lik k urabilen ve bu yolla o
do stun g c n d en ken d i k arn a yararlanabilen bir kim se o lu
yordu; am a, b ir d o sta egem en olm as, g reb ilm esi an lam
na gelm iy o rd u . D ah a nceleri, b ir dostu olm adka, insann
g rm esin in o lan ak sz b u lu n d u u n u sylem i olduunu
anm sattm . D on Juan, sakincesine, b ir dosta egem en o lm a
dan da g rm enin olas bulun d u u sonucuna vardn s y
ledi. G rm enin, b ak a insanlar etkilem e ura dem ek olan
b y c l n k arc u y g u lay m lary la b ir ilintisi olm adna
gre, b unun d o al b ir ey olduunu belirtti. te yandan grm eyle ilgili u y g u lay m lar, in san lar zerinde herhangi bir e t
ki yaratm azm .
GRME
195
D n celerim ok berrakt. D on J u a n la birlikte y r r

ken, yorgunluk, u yuu k lu k falan duym uyordum ; karnm daki
o tedirgin edici k arncalanm adan da eser kalm am t. K am m
ok at. E v e v ard m zd a b t n y em ek leri silip sprdm .
D aha sonralar, g rm e y n tem lerin e degin daha baka
b ilg iler v erm esin i istedim . D on Juan keyifli bir glm sem ey
le g ene k en d im i b ulm u olduum u syledi.
N asl olu y o r d a , diye sordum , g rm eyle ilgili u y g u
laym lar, br insanlar e tk ilem iy o r?
D on Ju an yantlad: D em itim ya, g rm e , byclk
deildir. A m a hep k artrrlar bu iki eyi. nk gren bi
kim se, ok gem eden bi dostu ku llan m ay renir ve byc
olur. O ysa, g rm e yi hi ren m ed en de insann, k im i u y g u
laym lar ren d ikten sonra bi dosta eg em en olm as ve b y
lece by c d u ru m a gelm esi olasdr.
stelik g rm e , b y c l e ters der. nk g re n
kii, h er eyin n em sizliini k av ram tr.
N ey in nem sizliini y an i?
H er eyin n em sizli in i.
B aka b ir ey konum adk. E rin iindeydim ; konum ak
g elm iy o rd u iim den. H asr y aygya srtst uzanm tm .
R zg r cek etim i kvrp yastk gibi b am n altna k o y m u
tum . R ah attm v e m utluydum ; g az lam basnn nda saat
lerce y azp durdum .
D on Ju an b ird en gene konutu.
B ugn ok b aa rly d n , dedi. S ubandaki baarn y a
m and. Su k ay n a p erisi b eni tuttu, hep yardm etti sana.
O srada, d en eyim lerim i don J u a n a anlatm am olduum
geldi aklm a. S uyu nasl sezgilediim i anlatm aya baladm .
A m a, don Ju an szm keserek yeil bir sis sezgilediim i
syledi.
S orm ak zo ru n d a kaldm : N asl da bildin, don Ju a n ?
Seni g rm t m .
N e y aptm k i?
196
BR BAKA GEREKLK
H i bi ey, orda oturup suya d ik m itin gzlerini. Ve so

nu n d a yeil bi sis sezg iled in .
G rm e m iydi b u ?
D eildi. A m a ok y aklam tn. yice yaklatn artk .
Y reim oynam t. D ah a an latsn istiyordum . D on Juan
glerek, bu istekliliim le alay etti. H erkesin bu yeil sisi k o
layca sezgileyebileceini, bunun da beki gibi o rtad a durup
duran b ir ey olduunu, ve bu n ed en le bu yapm olduum
iin byk bir baar say lam ayacan sylyordu.
B aarl olduunu s y led i im d e , dedi, bekiyle b irlik
te olduun zam anki gibi k p rd ak d avranm adn belirtm ek
istem itim . G ene o denli hu y su zlan m olsaydn, zaten seni
sarsar ken d in e getirirdim . Bi k im se yle yeil sise daldnda,
velinim eti yam banda bulu n m ak zorundadr; yoksa sis onu
ekip tutsak ediverin Z p lay v erip k a m a k o lasd r bekinin
nnden. A m a bi b an a k u rtaram azsn ken d in i yeil sisin
penesinden. Yani balan g ta d em ek istiyorum . S onralar,
bunu k endi bana yap ab ilecek bi yol bulursun. A m a im di
bizim ren m ek istediim iz ey bak a bi ey.
N eyi renm ek istiy o ru z?
Suyu grp g rem e d i in i.
G rm o lduum u, greb ild i im i nasl an lay a ca z ?
A nlarsn, anlarsn. u k o n u m an olm asa, akln bu kadar
kark o lm azd .
12
N otlarm in celerk en aklm ku rcalay an birka sorunla k ar
lam tm . S ekiz A ustos 1969da ra m a d a m n altnda yerleir
yerlem ez do n J u a n a sordum : Bu yeil sis de beki gibi,
g rm ek iin insan n yenm ek zo ru n d a olduu bir ey m id ir?
D on Juan, E vet. nsan h er eyi y en m elid ir, dedi.
N asl y en ilir bu yeil sis y o lu ?
B ekiyi nasl yenm i olm alydnsa, yle; onun hilie
d n m esini sa lay a rak ...
N e y ap m am g erek ir yani, sen b an a onu syle.
H ibi ey y ap m an gerekm ez. S enin yaradlndaki b iri
ne, yeil sis b ek id en d ah a kolay gelir. Su kayna perisi seni
tuttu; oysa b iliy o rsun, bekiyle ban belada. A slna bakarsan
bekiyi hi grm ii say lm azsn .
198
BR BAKA GEREKLK
O nu sevem edi diye m i acaba? H o u m a giden bir beki

grm o lsaydm ne olurdu? B enim g rdm bekiyi ok
gzel bulan in san lar da v ard r herhalde. O nlar, h o larn a git
tii iin bekiyi geebilirler m iydi? Y enebilirler m iydi onu?
H ayr! B i ey anladn yok senin. B ekiyi sevip sevm e
m ek deil nem li olan. D u y g u larn i ban d ay k en , beki hep
ayn biim de g r n r in san a-can av ar gibi, ok gzel, ya da
ite yle bi ey... A m a duy g u su zca bak arsan ona, hilem i
o lur beki; bi hi oluu ve gene de g zm n nnde kalm as
d ncesi son kerte an lam sz bir eydi. H erhalde bu da don
Ju a n n b ilg isin e degin m an tk d b ir n erm e olacakt. B i
raz itelersem , anlayacam bir b iim d e aklam a yapm asn
sa lay ab ilece im dncesiyle, tam olarak ne dem ek istedi
ini sordum .
B ekinin, bild i in -tam d n bi ey olduunu sandn sen.
D em ek isted i im buydu ite.
A m a tandm falan sanm adm ben o n u .
irkin b u ldun ya! B oyu artm t seni hani! Bi cana
vard yani. N edir btn bu eyler? P ek l biliyorsun! te
beki de hep bildiin bi ey olarak kald v e yle kald k a da
sen onu grem edin. H ep s y lyorum ya; beki bi hi oacak
ve gene g z n n nnde kalacaktr. Y ineliyorum : O, hibi
ey olacak ve g ene orda d u ra cak ...
N asl o lur bu, don Juan? S yled i in szlerde bir anlam
yok sen in .
A nlam sz am a, ite g rm ek budur. K o n u m an n yok bi
yarar. G rm eyi renm enin tek yolu grm ektir.
S ubanda bi sorun km am t. G een gn suyu g rm e
ne ram ak kaldyd. Su, sana u u rlu geldi. im di g elitir b a
k alm g rm e y ntem ini. stelik su k ay n a p erisi de senin
y an n d a.
Tam st n e bastn. B en de bunu sorm ak iin yanp tutu
u y o rd u m .
Yan! Tutu! S or sorabildiince... A m a b u ralarda su k ay
na perisin in p ek laf edilm ez. A k la b ile g etirilm ez desem
GRME
199
d ah a doru olur. K esinlikle! S onra bi bakm sn peri seni tu

zana drverm i. B yle bi ey olursa, kim seden m edet
bek lem e artk. eneni tut da, baka ey ler dn bak alm .
E rtesi sabah saat 10 sularnda don Juan piposunu klfndan
k ararak harm an la doldurdu ve p ip o y u bana vererek dere k
y sna k ad a r tam am syledi. P ipoyu iki elim le tutarak gm
le im in d m elerini zdm ve pip o y u gm leim in altna
y erletirerek sk ca tuttum . D on Juan iki h asr yaygyla b ir
k o r tepsisi tayordu. Ilk bir gnd. Suyun hem en k y sn d a
ki b ir k m e brea aacnn g lg esin e yerletik. D on Juan p ip o
nun azna b ir p ara ate koydu ve tttrm em i syledi. K o r
k ulu ya da o kulu falan deildim . D on Juan bana bekinin
n itelik lerin i ak ladktan sonra, bekiyi ikinci k ez g rm ee
alt m zam an benzersiz b ir kayg ve korku sarm t beni.
O y sa bu kez, don J u a n n suyu gerekten g rm e olasl
nn b u lu n d u u n u sylem esine karn, herhangi bir okusallk iinde deildim ; y aln zca m erak ediyordum .
D on Juan, n ceki den ey im lerim d e itiim iki kat kadar
iirtm iti karm bu kez. B ir ara zerim e eilm i ve sa k u
lam a, d ev in eb ilm ek iin suyun nasl kullanlacan rete
ce in i fsld am t. ok yakn gelm iti yz bana, azn k u
la m a dayam t sanki. G zlerim i suya d ikm em em i, b akla
rm yaln zca suyun yzey in d e younlatrm am ve su yeil
b ir sise dn en e dek bunu srdrm em i sylyordu. B unlar
b irka k ez yin eled i durdu; yle ki, son u n d a tm dikkatim i si
se verm itim v e bakaca bir ey g rem ez durum a g elm itim .
D on J u a n n, nndeki suya b a k , dediini iittim , am a
su yun sesi seni s rkleyip gtrm esin. S uyun sesi bi k ez alp
g t rm esin seni, v alla bi daha bulup dndrem em seni haa!
H aydi im di yeil sise gir de sesim i d in le.
D on J u a n in sylediklerini olaanst bir aklkla iiti
y or ve anlyorum . G zm k rp m ad an suya bakm aya b ala
dm ; o k tatl, tu h a f duygular k ap lay v erm iti h er yanm -kan n ca la n m a gibi, tanm sz b ir m utluluk... U zun bir sre g e
m iti am a, yeil sisi g rem em itim . G zlerim i suyun y ze
200
BR BAKA GEREKLK
y inde o d aklayam adm dnerek, daha da dikkatle b ak m a

ya altm ; ne var ki, artk g zlerim i d enetleyem iyordum ve
g zlerim i kapayverdim . B elki de y aln zca krpm tm onlar,
y a da oynatm tm . H er ne hal ise, tam o anda su d u ra an la
verdi. A k m yordu artk. B ir tabloydu sanki k arm d a duran.
D alg ack larn da devinim yoktu. S onra baktm , su, gazoz gibi
k p rm ek te. K abarcklanm akta. Yeil b ir m addenin g en le
m esini andrm aktayd bu kpklenm e. S essiz bir patlam ayd
bu; su, p arlak, yeil zerreciklere dnm ekteydi. Bu p a tlam a
lar srd, srd; ta btn v arlm sarana dek...
ok keskin, srekli tiz b ir grlt h er yan sarsn cay a dek
y le asl kalm tm ; sis, p h tlaarak b ildiim iz su haline d
n yordu. O keskin ses de don J u a n n H e y y y ! diye k u la
m n dibinde att lkt. D on Juan, sesine dikkat etm em i
ve sise geri dnerek, o beni a ran a dek beklem em i syledi.
ng ilizce o larak T am am dedim . D er d em ez de don J u a n n
g d ak lam asn a gldn iittim .
N olursun k o n u m a, diyordu. B rak im di tam am m a
m am .
ok iyi iitm ekteydim sylediklerini. S esindeki titrem bir
ezgiyi andryordu ve ok sevecendi. D nm em gerekm i
yordu bunlar alglam am iin. Z ih n im e arpp g eiveren k a
n lar gibiydiler.
D on J u a n n sesi, tm dikkatim i sise yneltm em i ama
k endim i sise k aptrm am am buyurdu. B irka kez, b ir sav a
nn k endisini h ib ir eye h atta ken d i lm ne bile kap trm a
y acan yineledi. G ene sise daldm ; ve bunun sis olm adn
ya da en azndan sis die bildiim eye ben zem ed i in i gr
dm . Sisi andran bu grng ok k k k ab arck ze rrelerin
den, g r am n iine girip kan yzc nitelikte kim i
y uvarlak n esnelerden olum aktayd. B ir sre b u n la n n d evi
nim lerin i izledim ; sonra uzaklardan gelen bir gm b rt y le ir
k ilerek d ikkatim i y o unlatrm a yetim i yitirdim . A rtk o k
k kab arck lar seem iyordum . O an d a ayrm sayabildiim
tek ey, yeil, ekilsiz, sise b en zeyen m ayd. G ene bir g m
brt koptu. G ene irkilm i ve sisin grntsn yitiriverm i
GRME
201
tim . K endim i, sulam a k analndaki suya bakarken buldum . B ir

nc gm brt d ah a koptu, m eer, don J u a n n sesiym i
bu. Sesini dikkatle izlem em i, tek k lavuzum un bu oldunu
anlatyordu. A kan suyun kysndaki sla bakm am , n m
de duran bitkileri izlem em i buyurm aktayd. B ir sazlk g r
d m ; sazln yannda, iinde herhangi bir bitki bulunm ayan
b ir aklk vard. K y y a yakn k k bir kovuktu bu. D on J u
an, k ovasn d o ld u rm ak iin hep buraya daldrrd. ok g e
m ed en don Juan g ene sise dnm em i ve sesine d ikkat etm em i
buyurdu. B ana nasl hareket edileceini retm ekte olduunu
ve s y lediklerini dikkatle izlem em i syledi; k abarcklar g r
d m zam an b ir tanesine binm em i v e beni srklem esi iin
k en d im i b rak m am ekledi.
B oyun e erek d ediklerini yaptm ; birden evrem i yeil bir
sis sarverdi. U fak kabarcklar grm tm . D on J u a n n sesi
ni gene yabans ve rkn bir g rlem e biim inde iittim . i
tir iitm ez de k ab arck lar sezm e yetim i yitirm eye baladm .
D on J u a n n, K ab arck lara b in sen e! dediini iitm ek
teydim .
H em onun sesini iitm eye, bir de ayn zam anda yeil k a
barck lar sezg ilem eye abaladm . B u uram ann ne kad ar
srdn b ilem iy o ru m , am a yle bir an geldi ki, onu dinler
k en kab arck lar izley eb ild i im i de ayrm sam tm . K ab ar
ck lar yze yze n m den geiyor, gr am n dna ak
yorlard. D on J u a n n sesi durm akszn birisini izleyip stne
k m am iin zorluyordu.
B unun nasl y aplacan bilem iyordum ; ve farknda o l
m ad an azm d an N a sl? szc kverm iti. Bu szck
sanki ta derin lerd en gelm i ve beni de yzeye karm g ib iy
di. S anki b ir yzerto ptu bu szck de, iim den bir yerden y
zey e kverm iti. N a sl? diye bir ses daha geldi iim den;
k p ek h av lam asn a b en zeyen b ir sesti bu. D on Juan da kpek
gibi havlad; ard n d an akal gibi uludu. G lyordu. K endim i
tutam ay p glm tm .
D on Ju an sakin b ir sesle, bir kab arc a tutunarak izlem e
m i syledi.
202
BR BAKA GEREKLK
H aydi geri d n , dedi, gir sisin iine! G ir sise!
G eri dndm . K abarcklarn d evinm esi yavalam , b o y

lar da b ask etbol topu byklne ulam t. yle y av ala
m lard , yle irilem ilerdi ki, h e r birini ayrntlaryla incele
y ebiliyordum . B unlara kabarck d em ek de doru saylm azd.
Yani sabun kp gibi, balon gibi, ya da kresel bir kap gi
bi deillerdi. B ir k ab a benzem iyorlard am a gene de kapal,
snrl gr n yorlard. A slnda y u v arlak da deillerdi; am a
o nlar ilk g rd m de yuvarlak o ld u k larn a yem in ed eb ilir
dim . B u yzden aklm a k ab a rck im gesi gelm iti zaten.
P en cered en seyredercesine bakp durm ak tay d m geilerine.
y le ki, p en ceren in erevesi onlar izlem em e, onlarla b ir
lik te akp g itm em e engel oluyordu. Y alnzca sezgi alanm n
iine girilerini ve akp g idilerini izleyebiliyordum .
O nlar b ir k ab arck olarak g rm em son bulunca, onlarla
birlik te g id eb ileceim i bulguladm . B irisin e tutunuyordum ve
birlik te y zyorduk. G erekten harek et ettiim i d u y u m sa
m aktaydm . D ah a dorusu k abarck oluyordum ; ya da k ab a r
ca b en zey en o eye dnyordum .
S onra don J u a n n tiz l nlad kulaklarm da. G ene
irkilm itim . k endim i o nun gibi d u y u m sam a hali de yitip
gitm iti. S on k erte rkn bir sesti iittiim . U zak, m etalim si,
sesy ay ard an (hoparlrden) kan b ir ses gibi... K im i s zc k
leri skebilm itim .
S la b a k ! diyordu.
B yk b ir su km esi grm tm . K aynaan ivm eyle akan
sular... Su, grlt kararak akyordu.
D on J u a n n sesi gene buyurdu: S la b ak !
B eton b ir duvar grdm .
S uyun k ard grlt ku lak larm trm alyordu. Beni
y u tar gibi b ir ses. S onra birden h er ey koptu. B ir siyahlk b
rd h er y an -uyku brd.
Su k an a ln a batm olduum u ayrm sadm . D on Juan bir
ezg i m rldanyor, bir yandan da y z m e su atyordu. Sona
suya batrv erdi beni. B am suyun stne ekerek, sla
GRME
203
yatrd. B am suya batm asn diye gm leim in yakasndan

tutm aktayd. K o llarm da ve bacak larm d a tatl bir geveklik
vard. U zattm bacaklarm ; gerindim . G zlerim yorulm utu;
kan y o rlard . Sa elim i k aldrarak gzlerim i ovuturm ak is
tedim . A m a zor geldi bunu yapm ak. K olum u k ald ram am
tm . S udan darya karm yordum kolum u. A m a k ard
m zam an ko lu m un yeil, am s bir m addeyle kapl old u u
nu g rerek ardm . K olum u gzlerim in nnde tutarak b ak
tm . Y eile k aplanm gibi grnen kolum un d izgileri y o
un yeil b ir k sayordu. T elala ayaa kalkarak kanaln
ortasn d a durup g vdem e baktm . G sm , kollarm , b ac ak
larm y em yeildi, koyu yeil b ir renkteydi. Yap yap g r
n yordu tm gvdem . D on J u a n n y llar nce tatala b itk isi
nin k k n d en benim iin yapm olduu o heykelcie benzem itim .
D on Ju an sudan km am syledi. Sesi telal gibi g elm i
ti bana.
Y eillen m iim , dedim .
D on Ju an tasal b ir biim de, K es im d i, dedi, vaktin
k alm ad. k ordan. Su kstracak im di seni. abuk k! k
diyorum ! k !
rk y le frlayp, ktm .
D on Juan, o d asn d a karlkl oturup y erleir yerlem ez, o la
an b ir sesle, B u kez bandan geenlerin hepsini an lat b a
n a , dedi.
D en ey im im d eki sra ilgilendirm iyordu onu; yalnzca, s
la bak m am s y lediinde nelerle karlatm bilm ek isti
yordu. A yrntlaryla anlatm am istiyordu ondan. G rm ol
duum duvar anlattm .
D u v arn , aslnda, nm de bulunduunu syledin. A m a
don Juan, d u v ar y a sam dayd ya da solum dayd diye d a y a
tyordu.
D uvar ilk grdnde, nerdeydi? G zlerini k ap a ve
an m say an a dek a m a .
204
BR BAKA GEREKLK
D on Ju an ayaa kalkm ve, ben gzlerim i kapal tu tar

ken, beni su b anda otururken b u lunduum gibi d ouya d
nk bir du ru m a getirm iti. A rdndan, hangi yana doru h a re
k et etm i old uum u sordu.
Ben de ileriye, ne doru devinm i olduum u syledim .
D on Juan, an m sam am gerektiinde ve, dncelerim i suyu
k ab arck lar h alinde grdm zam ana evirm em de d iretiy o r
du.
H angi yne doru ak y o rla rd ? diye sordu.
D on Juan, m u h ak k ak anm sam an gerektiini yinelerken,
k ab arck larn sam a doru k ay m o lduklarn an m sar gibi
olm utum . A m a, onun istedii biim de kesin olarak em in olam yordum . D on Ju an beni sktra sktra, son u n d a sez g ile
rim i b ir d zen e sokam adm anladm . K abarcklar ilk g r
dm de, saa doru kaym aktaydlar; am a irileince, h er y a
na doru y ay lyorlard. K im ileri bana doru geliyor, k im ile
ri de drt b ir yana dalyorlard. H atta zerim de ve altm da
bile g r yordum kim ilerini. Yani h er yanm sarm t bu k a
barcklar. K p rd k lerin d e kan sesi bile anm syordum ; d e
m ek k i onlar hem gzlerim le hem de k u laklarm la sezgilem itim .
K ab arck lar ok bykleip de ilerinden birine tu tu n ab il
diim zam an, k o ca k o ca b alonlar gibi birbirlerine s rt n d k
lerini g rm t m .
S ezgim in ayrntlarn anm sadka, okum artm aya b a
lam t. A m a pek ilgilendirm em iti don J u a n bu gelim e,
K ab arck larn k ay n at n grdm anlattm ona. B u, srf,
iitsel ya d a srf grsel bir etki deildi; ay n m sz bir eydi,
am a kristal gibi tem iz, belirgin bir eydi. K abarcklar, b irb ir
lerini ren d elercesin e srtyorlad. D evinim lerini iitm i ya
da grm saylm azdm . D uyum sam aktaydm . O seslerin d e
v in im lerin bir p aras olm utum .
B u den ey im im i anlatrken, yreim oynam t. D on Jua n n ko lu n a yaparak, byk bir okuyla onu sarsm aya
b aladm . K ab arck larn bir d yzeyi olm adn g rm
GRME
205
tm ; am a g en e de h er biri ayrym gibi duruyor, yzeyleri b i

im deitiriyor, entik en tik -p r zl , geliigzel biim ler
alyordu. K ab arck lar b yk b ir hzla birleiy o rlar sonra b ir
b irlerin d en kop u y orlard. A m a gz kam atrc bir devinim
deildi bu. ok hzl o lm asn a karn o kad ar da yava bir d e
vinim di.
D en ey im im i anlatrken an m sad m bir baka ey de, k a
barck larn ren g in d ek i n itelik olm utu. S aydam , ok parlak
ve yeilim si b ir g rnleri vard. A m a grm eye alk o ld u
um gibi b ir ren g e b en zeyen yan yoktu bunun.
D on Juan, B rak zev zek len m e y i, dedi. B unlar nem siz
eylerdir. B en san a ynn an m sa dedim , sen kalkm re n k
lerini an laty o rsu n .
H erhangi b ir eye gre d ev in d i im i anm sayam yordum .
N e var, don Juan, k ab arck lar b alan g ta hep sam a-gneye
doru ak tna gre, gney doru ltu su n u dnm em g erek ti
ini ileri s rm ek teydi. G ene, duvarn sam da m yoksa so
lu m d a m b u lu n d uunu an m sam am kesin bir biim de b u
yurdu. Var g c m le anm sam ay a altm .
D on Juan beni a rd n d a ve, yani, k endim e g eld i
im de, galib a d u v ar solum da bulunuyordu. D uvara o k yakn
bu lu n d u u m d an , iine beton dklen aa kalbn girintili
k ntl izlerin i g rebiliyordum . ok ince talar kullanlm
b u lu n duundan, bun larn brakt izler, yollu b ir desen o lu
turuyordu. D u v ar ok yksekti. Y alnzca bir ucunu g re b ili
yordum . zerin d e ke bulunm ad dikkatim i ekm iti-am a
e m eli b ir b iim d e kvrlyordu.
D on Ju an , bu an lattklarm nasl am layabileceim dn rcesin e b ir an sessiz oturdu; sonra da, tahm in ettii b aa
rl du ru m a tam o larak g eem em i olduum u syledi.
N e y ap m am g erek ird i?
Bu sorum a yant v erm em i, y aln zca dudaklarn bzerek
d n m ey e b alam t.
S onra, A sln d a b aa rly d n , dedi. B ugn bi brujonun
h arek et etm ek iin suyu nasl kullandn renm i o ld u n .
206
BR BAKA GEREKLK
A m a grdm m ?
D on Juan, arm gibi, y z m e bakt. G zlerini aarak,

o yeil sisin iine birok kez g irdikten sonra bu sorunun y a
ntn k endim in v ereb ilece im i syledi. A rdndan da, g r
m em izin ynn ustalk la de itirerek aslnda suyu k u llan a
rak nasl h areket edileceini de tam olarak renm em i b u
lunduum u, am a hi o lm azsa b ru jo larn bunu y ap ab ilecek le
rini renm i olduum u, ve k an a ln s yerine bak m am sy
lediinde, h areket ettiim i g sterm eyi am alam b u lu n d u u
nu anlatt.
ok hzl g id iy o rd u n , dedi. Y ntem ini iyi bilen b ir
adam denli hzlydn. E p ey zo r oluyordu seni izlem em .
Ta balan g cndan beri n eler geirdiim i aklam as iin
yakardm . D on Juan glerek, iittiklerine inanm am gibi h a
fif h a fif ban sallad.
H er eyi b alangcndan renm ek istersin h e p , dedi.
B alang diye bi ey y o k tu r ki! Y alnzca, k afandaki bi d
n ced ir b alan g .
K analn k y sn a oturup du m an ek ti im zam an a b alan
g d iy o ru m , dedim .
D on Juan, atlarak, A m a sen dum an tttrm eden nce,
ben seninle neler y aplacan hesap lay p d u rm u tu m , dedi.
im di oturup anlatm am g erek ir sana n eler yapm o ld u u
m u, am a olm az ki; o zam an, bi bak a h u su sa gtrr bu beni.
O nedenle, b alan g lara pek tak m asan kafan, galiba d ah a iyi
o lacak .
yleyse, k y y a oturup t tt rm em d en sonra neler o lm u
tu, onlar anlat b ari.
D on Ju an glerek, S en ken d in anlattn ya o lan lar. dedi.
O y ap tk larm bir nem tay o r m u, don Ju an ?
D on Juan o m uzlarm silkti.
Y n ergelerim e h arfiy en uydun;
oldu. S onra sesim i dinledin ve seni
gelip yzeye ktn. B ir altrm ayd
Sisin seni g trm esi iin b rak m tn
sise girip km an kolay

h er arm da kendine
bu. S onras kolay oldu.
kendini. N e y ap lac a
GRME
207
m bilirm i gibi dav ranyordun. E pey uzaklam tn i, seslenip

seni gene ardm ; n e kad ar telere gitm i olduunu gresin
diye o sla b aktrttm . S onra da ekip kardm sen i.
Yani, don Juan, ben suda g id iy o r m u y d u m ?
G idiyordun. H em de ok telere.
N e k ad ar g ittim ?
S ylesem in an m azsn .
S ylesin diye ep ey dil dktm , am a don Juan, konuyu d e
itirerek b ir yere k ad a r gitm esi g erek ti in i syledi. H i ol
m azsa biraz tlatm as iin steledim .
M eraktan a tla y aca m , dedim .
D on Juan, S en kendi k endini a tlaty o rsu n asln d a, d e
di. Bi d n sen e! H ani bi duvar g rm tn-onu dn!
O tur h asrn a urda, tm ayrntlarn dn. O la ki o zam an
ne k ad a r u zak lara gitm i o lduunu anm sarsn. u kadarn
diyeyim im dilik. o k uzaa gitm itin sen. ok iyi bilm ek te
yim bunu, nk seni geri ek in cey e dek canm ktyd. O r
da b u lu n m asay d m , y iter giderdin de bi d ah a hi dnm ezdin.
O zam an im di ln kalm olurdu senin o kanaln kysnda.
H ani bakarsn, k en d ili in d en dnm olabilirin. H er ey b ek
lenir senden. N e var, seni geri getirm ek iin h arcad m ab a
y d nnce, eye k ad ar gitm i olm an gerekir, y an i...
D on Ju an uzu n b ir d u raklam adan sonra sevecence y z
m e bakt.
Ta O rta M e k sik a daki dalara dek m i d esem , dedi, ne
bileyim ne k ad a r g ittiini ite, L os A n g e le se m i desem ; b e l
ki de B rez ily aya g itm itin .
D on Ju an ertesi akam ge b ir saatte dnm t. B en de bu
arada sezg iled i im eylerden anm sadm n e varsa y azm
tm . Y azarken, k an al b oyunca b ir aa b ir yukar h er iki y
ne doru y r y p , b en d e bir d u v ar im gesini yaratan bir yeri
bir yapy g erek ten grm olup olm adm aratrm a d
ncesi geliv erd i aklm a. O la ki, diyordum k en d i kendim e,
don Ju an beni o b ay g n d urum um da yrtm ve yol zerin
deki b ir d u v ara baktrtm tr. S isi ilk g rdm zam an la, k a
208
BR BAKA GEREKLK
naldan kp eve dnm em iz arasnda geen sre iinde, beni

do n Juan y r ttne gre, en fazla kilo m etre yrm
olab ilece im izi hesapladm . Ve k alkp kanaln kysn h er iki
y n e doru d rder kilo m etre gid en e dek arnladm . B ir yan
d an da, du v ara degin im gem e b en zeyen b ir ey g r r m
ym diye h er yan iyice inceliyordum . Bu sulam a kanal bir
buuk iki m etre g eniliinde u zana giden yaln bir yapyd, ve
zerinde, o b eton duvarn zih n im e ileyen im gesini andran
herh an g i bir b l m e rastlayam am tm .
A kam st don Juan eve dnnce, h em en y ap m a kotum
ve yazdklarm dinlesin diye asldm . D inlem ek istem edi ve
beni yere oturtup yzm e bakt. G lm sedii falan yoktu.
G zlerini benden telere dikm i, bir ey d n r gibi dur
m aktayd.
B irden sertleen b ir sesle, A rtk h er eyin lm satn
ayrm sam bulunduunu u m arm , dedi. Su da, beki denli
ldrcdr. D ikkatli davranm azsan, su seni kapverir. Dn
az k alsn gt ryordu seni. A m a seni kapm as iin, senin b u
nu istem en gerektir. G rdn m neym i senin sorunun! K en
dini brakm ay istem ek tesin .
N eden sz ettiini anlam deildim . yle anszn o lm u
tu ki bu saldrs, ne yapacam kestirem edim . G eveleyerek
daha ak k o n u m asn istedim . O da, isteksizce, vadideki su
k ay n a n a gittiini, su kayna perisin i g rd n ve suyu
g rm e frsatn berbat etm i bulunduum u im di ok daha
iyi anlam o lduunu anlatt.
A klm daha da karm t.
N asl y an i? diye sordum .
D on Juan, Bu peri bi gtr. dedi, Bu b akm dan gl
o lm ak g erek ir onla karlanca. O nun k arsndayken kendi
ni b rak am azsn .
N e vak it b rak m m k en d im i?
D n, suda yeil o ld u u n d a.
K endim i b rakm falan deilim . ok nem li bir an ol
duunu d n m tm bunun. Ve bana olanlar anlatm ak iste
GRME
209
m itim san a .
Sen kim sin ki, neyin nem li neyin nem siz olduunu
dnyor, yarg lyorsun? D okunduun g ler hakknda bi
ey b ild i in yok ki! te, su kayna perisi orda sana yardm a
h azr duruyordu, evet, sen ileri berbat ed en e dek yardm ed i
yordu sana. A rtk bilm em , neler gelecek bana. Su kayna
perisin in g c n e dayanam adn, yenik dtn; artk her an se
ni arp ab ilir.
Yani, yeil o ld u u m a bakm am yanl b ir ey m iy d i?
K en d in i k ap trdn diyorum sana. K endini brakm ak isti
yordun. B uydu yanl olan ey. S ylem itim sana bunu daha
nce, gene de syleyeceim . B i b ru jonun dnyasnda yaa
m n s rd rm en in tek yolu bi sava olm aktr. Bi sava her
eye kar saygl d av ran r ve m ecb u r k alm ad k a hibi eyi
ayann altn d a inem ez. D n saygl davranm adn suya
kar. G en ellik le iyi huylu birisin. A m a, dn lm ne b rak
tn k en d in i-ah m ak enayi! Bi sava bile bile ortak olm az h i
bi eyle; k en d in i sak n r bi sava. E er bir ie girim ise,
so k m u sa bu rn u n u bir eye, unu iyi bilesin ki ne yaptnn
fark n d ad r o .
N e d iy ece im i arm tm . D on Ju an iyice fkelenm iti.
Bu da ay rca tasalandryordu beni. B ana kar byle d av ran
d o lm azd pek. K t bir ey yaptm n farknda o lm ad
m syledim . B irka dakika sren gergin bir sessizlikten son
ra don Ju a ap k asn kararak glm sedi ve ordan gitm em i
ve ken d im i b rak m a huyum u dzeltene dek oraya d n m em e
m i syledi. A yrca, sudan uzak d urm am , drt ay kadar
gvdem in h i b ir y erine su dedirm em em i vu rg u lay arak b e
lirtti.
D u alm adan nasl y ap arm ? diye szlandm .
D on Ju an gzyalar y anaklarna akana dek gld.
D u alm ad an yapam azsn ha! B azen yle aresiz g r
ny o rsu n ki, rol yap y o rm u su n gibi g eliy o r bana. B ak! aka
bi yana, b azen yle dnm eden sellem ehsselm iler y ap
yorsun ki, y aam ndaki glere peke ekiyorsun k e n d in i.
210
BR BAKA GEREKLK
Srekli olarak kendim i denetim altnda tu tm am n insand, olan ak sz b ir ey olduunu ileri srdm . D on Juan karlk
olarak, b ir savann d enetleyem eyecei h ib ir eyin b u lu n
m adn belirtti. B en de kar karak, k azalard an sz ettim
ve su k an aln d a bam a gelenlere de k aza olarak baklabileceini syledim . stem eye istem eye ve b ilin sizce yaptm a
g re, b unun da b ir kaza saylm asnn doal olacan an lat
tm . B irok k im senin bana gelen felak etlerin de b ir bakm a
k aza say labileceinden falan sz ettim . m ek olarak, s rd
k am yon devrilince ar y aralanan yal ve iyi bir adam
olan Yaqui K zlderilisi L u c a s gsterdim .
K azalardan kanm am z m m k n deil h erh ald e, d e
dim . H ib ir k im se evresindeki h er eyi denetley em ez k i!
D on Juan, H aklsn, dedi. A m a h er eye de k anlm az
bi k aza diye bakam ayz. L ucas, bi sava gibi yaam yor.
y le yaam olsayd, beklediini ve neyi b ek led i in i bilm i
olurdu; ikili olduu bi srada ku llan m azd o kam yonu. Y ol
dan kp bi kay aya toslatm k am yonunu; nk sarhom u.
Yok yere gvdesini ezm i.
D on Juan srdrerek, Y aam k o u llar, lp b iip o n
lardan yararlan m a altrm alardr b ir sav a y a, dedi. O ysa
sen yaam n anlam n bulm aya alm aktasn. N e yapsn y a
am n anlam n bi sava! lucas da bi sava gibi yaam
o lsay d - stelik onun elindeydi bunu yapm ak, hep im izin elin
d edir bunu y ap m ak-koullar lp biip yle yaard o vakit.
A m a ne oldu, kaburgalarn ezen o kazad an kanam ad. Bi
sava olsayd L ucas, im di o boktan ev in d e p inekleyip a
am a oturm azd. S onuna dek srdrrd sav am .
D on J u a n a, eer kendi bana b ir k aza gelseydi de b ac ak
lar k t r m olsayd, o zam an ne yapard diye sordum .
D on Juan, E.., nleyem ez de bacaklarm y itirirsem , d e
di, o zam an artk bi adam falan saylm am . O zam an teler
de beni bek ley en eye k av u u r g id erim .
D o n Ju an bunlar derken elini ev resin d e yle b ir savurm utu.
GRME
211
B eni yanl anladn belirterek, aslnda bu soruyu, h i

b ir kim senin gndelik yam ndaki ed im lerin deikenliini
nceden g rem eyeceini belirtm i olm ay am alayarak sor
m u olduum u akladm .
D on Juan, O nu bunu b ilm em b en , dedi. B enim b ild i
im , bi savann bo yere k endisini o rtaya koym ayacadr.
Yol ortasnda durup m arizlenm eyi b ek lem ez o. A ncak byle
davranarak bilin m ezden k o ru r kendisini. S izin kaza dediiniz
eyler, ou kez k o lay lk la k a m lab ilecek eylerdir. K en d isi
ne ek id zen verm eden yaayp giden ah m ak lar baka tab ii.
H er zam an da h er eyi ince eley ip sk d o kuyarak y aa n
m az k i, dedim . B irisi eline gl b ir tfek alp drbnle sa
na nian alsa, be y z m etreden seni vurm as iten bile d e il
dir. O zam an ne y ap a rsn ?
D on Juan, d u y d u k larn a in an m am asn a b an a bakt ve
b ir kah k ah a kopard.
Peki, ne y aparsn o v ak it? diye bastrdm .
D on Juan bana yknerek, B irisi beni drbnl bi t fek
le b ek lese... diye dalga geti.
Evet, diyelim ki adam b ir y ere saklanm , seni bekliyor.
B ir ey yap am azsn o vakit. D u rd u ram azsn k u ru n u .
D oru. D urduram am . A m a ne d em ek istediim i an la
m azsn k i!
D em em u ki, ne denli bir sava gibi y aasan da, b y
le b ir d u rum da elinden bir ey g elm ez .
yle m i sanyorsun? P ek l gelir. B irisi elinde gl bir
silahla, hem de drbnl bi silahla b ek liy o rsa ben de km am
o rtay a.
13
E yll 1969da yeni bir g rm e deneyim ine giritim . D on
Juan, pip o su n u iki k ez doldurarak iirtm iti bana. lik etkisi,
daha n celeri olduu gibi olm utu. G vdem in her yan u y u
unca, don J u a n n sa koltuk altm dan d estekleyerek beni
y r ttn ve evin tm evresini kilom etrelerce saran sk
alln iine g trd n anm syorum . alla girdikten
sonra ne don J u a n n ne de ken d im in n eler yapm old u u m u
zu; ne k ad a r y r d m z falan hep unutm uum . B ir ara
kendim i ufak b ir tepeciin zerinde o tu ru r bulm utum . Don
Juan sol y an m d a o tu ru y o r ve bana dokunuyordu. D o k unuu
nu h issed em iy o rd u m am a onu gz u cuyla izleyebiliyordum .
B enim le k o n u u y o r gibi geliyordu am a, syledii szcklerin
n eler old u u n u p ek anm sayam yorum . N e var ki, s yledikle
GRME
213
rini tam o larak anlam gibi bir duygu iindeydim . E vet, ne

syled i in i an m sayam am a karn, anlam larn kesinlikle an
layab iliy o rd u m . S anki szckleri u zak laan bir trenin v ag o n
laryd da, son szc, en arkadaki v agonun bir kare b ii
m in d ek i gr n tsn alm t. S yledii son szcn ne ol
d u u n u b iliy o rdum , am a onu dile getirem iyor, ak ak d
n em iy o rd u m . B ir tr y an -u y an k durum daydm ve szck
treni im gesi b ir d gibi gem ekteydi.
S onra don J u a n n sesini d u y ar gibi olm utum .
B am ken disine doru evirerek, im di bana bakm an
g e re k . diyordu. drt kez yineledi bu szlerini.
B ak tm ve don J u a n n yznde daha nce iki kez grm
o ld u u m o lty gene grdm . Y znn belli yerlerinde
d alga d alg a o y naan bu ldam ann uyatm acal (ipnotik) bir
etk isi vard. K endi balarna d evinir grnen bu yerlerin b e
lirli snrlar yokm u gibiydi; am a, k dalgalar, grnm ez
snrlar iinde k aly o r ve da tam yordu.
n m d e duran bu k ' nesneyi incelem eye baladm ;
birden, lt yok oldu ve don J u a n n o bildik yz izgileri o r
tay a k v erd i. D aha dorusu don J u a n m yznn grnts,
o k zart y itip g iderken, yava yava onun yerine geti. B ak
larm y en id en younlatrm olm alym ki, bu kez don J u
a n n yz g id erek gzden yiterek yerini o kzarty brakt.
Sol yerd ek i klarn belli snrlar iinde kalm adklarn g r
dm . K vlcm saan bir patlam ay andran b ir devinim vard
bu yerde. T artm l ve etkileyici bir biim de kan k z e rre
cik leri uu u p y z m e arpyorlar; ve lastik to puklar gibi
geri zplyorlard.
D on Juan, bam evirm i olacak ki, birden srl bir
tarla g rd m karm da.
D on Juan, im di dosdoru ileriye b a k . diyordu.
Tam k arm d a, iki yz m etre k ad a r ileride byke, u p u
zun b ir tepe vard. T m yam ac srlm t. T opra srm
olan traktrn at yatay izler yam acn en altnda ta tepeye
d ein b irb irin e k o u t izg iler oluturm aktayd. T arladaki bir
214
BR BAKA GEREKLK
sr ufak tan ve zellikle tane irice kayann, boydan b o

ya uzanan bu izg ilerin akn k esm ekte o lduu dikkatim i
ekm iti. Tam n m d e bulunan k im i allar, tepenin tab an n
daki b ir k o y a n ya da derenin ayrntlarn izlem em e engel
olm aktayd. B u lunduum yerden, bu derenin oluturduu v a
di, derin b ir y ark gibi gzkyor, kra tepenin o rtasn d a y e
il bitki rtsyle farkl bir grnm yaratyordu. Bu yeillik,
vadinin tab an n d a y etien aalardan ileri g eliyor olacakt.
G zlerim in iine b ir yelin estiini duyum sadm . E rin dolu,
d erin b ir d u rgunluk iindeydim . K u sesi, b cek vzlts fa
lan yoktu.
D on Ju an g ene ko n u m ay a balam t. N e dediini an la
m am iin birka saniye gem esi gerekm iti.
O tarlada b ir adam g r y o r m u su n ? diy e sorup d u rm ak
tayd.
O tarlada b ir adam bulun d u u n u sylem ek istiyordum ;
am a bu s zckleri seslendirem iyordum . D on Juan bam ar
k ad an elleri arasna alp -k alarm n ve yanaklarm n zerinde
duran parm ak larn grm ek tey d im -t m tarlay bir yandan
b r yana g reb ilece im biim de dndrd. B am yava
yava d n d rerek ne esa d an soa, ardndan da ters ynde
evirm iti.
B irka kez, T m ayrntlar izle. lm kalm sorunudur
bu senin iin , dediini iittim .
B am , n m de u zanan gry 180 derecelik bir adan
g rebileceim b iim de bir yan d an brne drt kez d ndr
m t. B am en sol u ca evirm i olduu anda, tarlada k m l
dayan b ir ey fark etti im i sanm tm . Sa gzm n ucuyla
h a fif b ir k m ld am a sezm itim . D on Juan bu k ez bam iyice
saa ev irerek g zlerim i tarlaya rah ata dikerek bakabilm em i
salad. S rlen toprak izgisi b o y u n ca ilerleyen bir adam
g rm ekteydim . B ir M ek sik a k y l s gibi giy in m iti bu
adam ; arkl, ak gri p an to lo n lu , uzun kollu bej gm lekli...
B anda b ir h asr apka vard; sa om u zu n a ast ak k ah v e
rengi b ir hey b e tam aktayd.
GRME
215
D on Juan adam grdm anlam olacak ki, adam n

b an a bakp b ak m adm , bana doru gelip gelm ediini, b ir
ka k ez sordu. A dam n srtnn b an a d nk olduunu syle
m ek istiyordum ; am a azm dan y aln zca H a y r szc
kyordu. D on Ju an, adam dnp de bana doru gelm eye b a
larsa, vak it g eirm eden barm am ve o zam an bam yana
ev irece in i ve b ylece beni koruyacan syledi.
O ysa, korku duyduum , ilgilendiim falan yoktu benim .
D uy g u su z gzlerle nm deki sahneyi izliyordum . A dam tar
lann o rtasn a gelince durm utu-arn balam asna sa
ayan iri yu v arlak bir tan k n tsn a koym utu. S onra diki
lerek h ey b esin d en b ir ip karp sol elin e dolad. Srt bana ve
n tepeye dnk b ir durum da, ortal gzden geirm eye
balad. G zden geirm eye balad diyorum , nk ban y a
va yava sa a d oru evirerek hareket ettiriin d en anlam
tm bunu. Y z n yandan grebileceim b iim d e saa e v ir
m iti ban. S o n ra btn gvdesiyle b an a b ak m ay a balad.
B an, irkilm i g ibilerde, yle b ir oynatm t ki, beni grm
o lduunu k esin lik le anlam tm . Sol kolunu ne doru uzatp
yeri g sterircesin e tuttu ve kolunu h ep yle tuta tuta bana
d oru ilerlem ey e balad.
H i zo rlu k ek m ed en , G e liy o r! diye bardm .
D on Ju an h erh ald e bam baka yana evirm iti ki, a l
l g rd m nm de. D on Juan, gzlerim i d ikm eden ar
a r b ak arak ev rem i gzetlem em i syledi. A z tede, n m
de, bana y akn b ir yerde duracan; bana doru y r y e ce i
ni, ve y z n d e o lty grene dek ona bakm am belirtti.
D on J u a n in, yirm i m etre kad ar gidip durd u u n u grdm .
yle in an lm az b ir hz ve ev ik lik le yryordu ki, bu giden
don Juan m d r diye k u k u lan m ay a b alam tm . D on Juan,
b ana d nerek, gzlerim i yzne dikm em i buyurdu.
Y z n d e o k zarty grdm gene; b ir k lekesine b en z i
yordu bu kzart. Y znden kan klar sanki gsne, g
beine doru ak m aktayd. G zlerim i ksm da yle b ak y o r
dum sanki. O y sa gzlerim apakt. Ilt b ir g en iliy o r bir b
z l y o r gibiydi. D on Juan bana doru g eliy o r olm alyd; n
216
BR BAKA GEREKLK
k yay d k gittike younlayor, daha belirginleiyordu.

B ir ey dediini iittim . N e dediini k arm ay a alrken
grm em kesiliverm iti. A rtk don J u a n h er zam anki y
z y le g rm ek tey dim . B ir iki m etre nm de duruyordu. Y z
b an a d nk biim de yere oturdu.
D ik k atim i g ene yznde toplaynca, belli belirsiz bir l
dam a sezer gibi oldum . S onra ap razlam asn a ince nlar
k ap lad yzn. Sanki birisi aynayla k yanstm aktayd ona
doru. Im a y o unlat, younlat ve yz izgilerinin yerine
gene o ek iliszi kzark nesne geti. Sol gznn bulunduu
y erd en gene n abz atlar gibi fkran k lar yayldn gr
dm . D ik k atim i doruca bu no k tay a v erm eyip, gzlerim i sa
g z n n b u lu n m as gereken b ir n o ktaya dikm eye altm .
B irden, berrak, saydam bir k b irikintisi grdm . Sv bir
kt bu.
S ezg in in salt gzlem lem eden te bir ey olduunu an l
yordum ; d uygu gibi bir eydi sezgilem e... Bu youn, sv k
b irik in tisin d e o laanst b ir derinlik vard; sev e cen di,
d o sttu. Y ayd k, dalga dalga fkrarak deil de iten
ie yava yava grkem li yansm alar karak dnyordu. y
le sevim li ve y attrc, yle tatl ve ince b ir dokunuu vard
ki bu n b ana, cennetteym iim d uygusuna kaplyordum .
Ikl b lg ed en ne doru yaylan kesik kesik parlak k
izg icik lcrin d en oluan bakm l (sim etrik) bir h alka g r
dm . Bu h alk a btn kl blgeyi k ap say an a dek yayld ve
sonra o prltl b irikintinin ortasndaki bir k no k tasn a d
n en e dek b zld. H alkann bu biim de birka k ez yaylp
b zldiin izlem itim . S onra dikkatim i yitirm eksizin beri
yana bak tm v e iki gz birden izleyebilecek bir durum a g e
tim . Bu h er tr n yaylm a biim lerini ayr ayr g rm ek
teydim . Sol gzden ne doru dikine k sa ksa k izgileri
kyor; sa g zden kan k izg ileriy se da doru k m a
dan yay ly o rd u . T artm lar (ritim leri) da deiikti iki gzn.
Sol gzn d a dnk patlam alar biim inde kyor; sa
g z n yayd k ise bzlerek ve iin iin dnerek d ev in i
yordu. S onra baktm , sa gzdeki k tm kl blgeyi k a p
GRME
217
lam ay a balam akta. Sol gzn p atlam alar halinde kan

ise ekilm ekte...
G aliba don Juan beni b ir kez d ah a dndrd de, gene o
srl tarlaya b akar durum a geldim . A dam a bakm am s y le
diini duyuyordum .
A dam kayann yannda durm u bana bakm aktayd. Y z
n n izgilerini pek ayrt edem iyordum ; apkas yzn iyice
rtyordu. ok gem eden, adam heybesini sa k olunun alt
n a ald gibi sam doru ltu su n d a yrye geti. Tam s r
l blg en in sonuna varm t ki, yn deitirerek dere y ata
na doru birka adm att. O anda dikkatim d alverdi ve
adam da br sahne de yok oluverdi. Yerine, nm deki l
b itkilerin i g rm eye balam tm .
D on J u a n n evine nasl dnd m z , nasl olup da b e
ni kendim e g etird i in i falan anm sam yorum . U y an d m
da don J u a n n odasnda, h asr yaygnn zerinde serilm i
yatm aktaydm . D on Juan y an m a gelerek k alkm am a yardm
etti. H er yanm uyum utu; m id em altst olm utu. D on Juan
zo rlanm adan, ab ucak beni evin yanndaki alla gtrd.
B en karrken, o glm ekteydi.
B iraz rah atlad ktan sonra saatim e baktm . G ecenin on b i
ri olm utu. G ene yatp uyudum . A ncak ertesi gn leden
sonra saat b ird e k en d im e gelebildim .
D on Juan neler hissettiim i soruyordu. U nutkan bir halim
vard. D n celerim i to p arlayam yordum . B ir sre evin e v
resin d e dolatm ; don Juan y anm da yryor, gzlerini b en
den ayrm yordu. N ereye gitsem , beni izlem ekteydi. Y apacak
b ir ey k alm am , gene yatp uyum utum . A kam ge vakit
uyandm . A rtk ok daha iyiydim . evrem e serili b ir sr
yaprak grdm . Y zkoyun yatyordum . Ve karnm n altna
ynla yaprak ko yulm u olduunu grdm . K eskin b ir k o k u
lar vard. D ah a tam u y an m azdan nce de bu kokular alg la
m olduum u anm sadm .
O rtal k o laan ederek don J u a n aradm . S u lam a k an a
lnn b anda buldum onu. G eldiim i grnce, elini kolunu
218
BR BAKA GEREKLK
lg n gibi sallayarak yaklam am am , ev e d nm em i belirtti.

Ko ieri! diye baryordu.
K o arak eve girdim . ok gem ed en don Juan yanm a gel
di.
Sakn arkam dan g elm e, dedi. B eni grm ek istersen,
beni bu rad a b ek le.
z r diledim . S am a sapan z rlerle k en d im i t k etm e
m em i; z r d ilem enin b ir edim i g eersiz k lam ay aca n sy
ledi. B eni k en d im e getirm ekte ek ti i g l k ten sz ederek,
k analn k y sn d a araclk yap m ak ta o lduunu belirtti.
im di de tehlikeyi gze alp y k am am z gerek seni su
d a, dedi.
O nu yattrm ak iin, kendim i iyi h issetti im i syledim .
G zlerini uzu n sre g zlerim e dikti.
G el b en im le, dedi, suya sokaym se n i.
B ir eyim yo k benim . yiyim , b ak san a, yaz y azy o ru m !
dedim .
D on Juan, o lanca g cyle ekip k ald rd beni yerim den.
B rak m a k en d in i! dedi. ok g em ez gene uyursun.
O la k i bi d ah a u y andram am sen i.
K oar adm evin ark asn a gittik. D on Juan, suya v arm a
dan nce, ok tasal b ir sesle g zlerim i sm sk kapam am ve
syleyinceye k ad a r am am am syledi. B ir an bile suya ba
karsam , o an h em en leb ilece im i bildirdi. E lim d en tutarak
nce bam kan aldaki suya daldrd v e beni dibe itti.
S aatlerce suya daldrp karm t beni. B ir an olsun g z
lerim i am am tm . D uyduum de iik li i an latm ak o k g
t. Suya g irm ed en nce iim deki ted irg in lik y lesin e rtl
ve b elirsizm i ki, don Ju an beni sulam a k an aln d a tuttuu sr
boyunca d u y u m sadm rahatlk ve ca n ll a kavutuktan
sonra ancak fark na varabildim bunun.
S u lar b u rn u m a doluyordu. A ksry o rd u m . D on Juan beni
sudan kararak, gzlerim h l kapal, eve gtrd. Y aygm n
zerine oturttu. G vdem i belirli b ir yne d oru yerletirdi. Ve
gzlerim i am am istedi. G zlerim i am am la k arm d ak i ey
GRME
219
leri g rm em , ve geriye frlayp don J u a n m b acak larn a sarl

m am b ir olm utu. Son kerte afallatc b ir eyle kar karyaydm . D on Juan p arm aklarnn boum yeriyle tepem e vurdu.
A r, ac v eren b ir vuru deildi bu, am a tepem e hzla inm i
ve beni old u k a sarsm t.
D on Juan, N e oluyorsun yahu? N e g rdn k i? diye sor
du.
G zlerin i atm da daha nce izlem i olduum sahnenin
tpksn g rm tm . Ayn adam vard gene. A m a bu kez b a
n a d o k u n u rcasn a yaknd. Y zn de grm tm . B ildik bir
yzd bu. A d dilim in uundayd sanki. D on Juan kafam kiitletir k tletm ez y ok olm utu sanhe.
D on J u a n a baktm . G ene vurm aya hazrlanyordu. G le
rek, bir d ah a in d irm esini ister m iyim diye sordu. B acaklarn
b rak p h asra oturdum . D on Juan, tam k arm a bakm am ve
h ib ir n ed en le geri dnp evin arka yanndak i suyun b u lu n
duu yne b ak m am am buyurdu.
te o zam an ilk kez olarak odann zifiri k aran lk old u u
nu ay rm sadm . B ir an, gzlerim kapal m d r d iye ik ircik len
dim . E m in o lm ak iin ellerim le yokladm . D on J u a n a sesle
nip g zlerim d e b ir gariplik olduunu syledim . H ib ir ey
g rd m yoktu; oysa, daha birka saniye nce b am a v u r
m ay a h azrlan d n grm tm . T epem de sa y an d a don ua n n k ah k ah asn iittim G az lam basn yakyordu. B irka
saniyede g zlerim a alt. H er ey h er zam an olduu gibi
d urm ak tay d ; o d asnn, aralar toprak dolgu dallardan rl
duvarlar, d u v arla rd a acayip b iim ler oluturan sarkk dkk
asl bitki d em etleri, sazdan rm e tavan, b ir d irek ten sarkan
gaz lam bas... Y zlerce kez grm tm bu oday. O anda
b am b ak a b ir ey b ulgulam aktaydm o odada ve kendim de.
S ezg ilerim in k esin v e son g erek lik ler olm adn ilk kez
olarak k av ram bulunuyordum . Bu duyguya doru azar azar
yak lap d u rm u tu m ve birok kezler m antksal adan bunu
anlad m d n m tm . A m a h ib ir zam an k en d im i b y le
sine b y k b ir k u k u n u n eiinde bulm u deildim . te o an
da, od an n g e r e k olduuna inanm ak istem edim ; ve don Ju-
220
BR BAKA GEREKLK
an parm ak larn b am n tepesine gene yle bir ktletse,

n m d ek i sah n en in yok oluvereceine degin yabans bir
d u y g u y a k ap ld m .
m ek sizin b ir titrem e ald beni. B elk em i im d en aa
ya k ay an sinirsel rp ertiler balam t. B am n, boynum un
hem en zerin d ek i blm arlam gibiydi.
Y aknarak, don J u a n a, hi de iyi h issetm ed i im i s y le
dim ve grm olduum eyleri anlattm . D on Juan glerek
k en d im i k o rk u y a k ap trm an n acnas bir dknlk gsterisi
old u u n u belirtti.
K o rk m ad n halde rkm g r n y o rsu n , dedi. D o s
tun san a b akp d urm u, vay beyim vay. Bi yz yze gel b ak a
lm on u n la da n asl d o n u n a sarsn .
D on Ju an k alkp, suyun bulunduu yne b ak m adan d o
ruca arabam a gitm em i; kendisi bir ip ve k rek alp yanm a
gelene dek ord a bek lem em i syledi. S onra arabayla bir yere
gittik. O rd a k u ru m u bir aa vard. K aran lk ta kazarak k t
k arm ay a k oyuldu. S aatlerce durup d in lenm eden al
m tk. K t y erinden karam adk am a, artk kendim i d ip
diri hissed iy o rd u m . S onra eve dnp y em ek y ed ik .1 H er eye
gene k u su rsu zca g erek lem i, olaan durum a gelm iti.
N e o lm utu b a n a ? diye sordum . D n ne yapm tm
ben?
B eni t tt rm t n , sonra da o dostu t tt rd n , yantn
aldm .
H ayretle, N e dedin, ne d ed in ? diye sorm uum .
D on Ju an glerek, h er eyi sil b atan anlatm asn istey e
ce im d en k o rk tu u n u belirtti.
S onra y ineledi, B eni tttrm tn. Y zm e, gzlerim e
d ik m itin gzlerini. nsan y znn ayrnts olan klar g r
dn. B i b y c y m ben. G zlerim den o k udu n bunu. A m a ilk
kez yap y o rd u n bunu; onun iin, b ilem ezdin. B aka bakadr
h er insann gzleri. ok gem eden anlarsn bunu. S onra da o
dostu t tt rd n .
Yani tarlad aki o adam m ?
GRME
221
N e adam !. A dam falan deildi o; seni aran bi d o sttu .

N erey e gitm itik? O adam , yani o dostu grdm de
n erd e b u lu n u y o rd u k ?
D on Juan en esiyle evin nne doru b ir yn im leyerek,
beni k k bir tepeye karm olduunu syledi. G zlem le
diim sah n en in evin evresini rten allk larla hibir ilintisi
bu lu n m ad n b elirttiim de, beni a ran dostun bu y re
den olm ad n aklad.
N ereliy m i p e k i?
Y aknda o ray a gtrrm se n i.
O g rd k lerim i nasl y o ru m larsn ?
G rm eyi reniyordun, hepsi o kadar. A m a dknln
y z n d en im di ban dertte. K o rk u y a k aptrdn kendini. Bi
daha an latsan a g rdn ey leri.
K endi y z n n bana nasl g r ndn anlatm aya b ala
d m d a, do n Ju an szm keserek bunun hi nem i b u lu n
m ad n b elirtti. O nu b ir saydam y u m u rta biim inde g r
m em e ram ak k ald n syledim . O da, ram ak k alm asn n
y eterli olm ad n , grm em iin daha nice frn ekm ek y e
m em g erek ece in i syledi.
D o n Juan, srl tarladan ve k y l d en sz ettiim de,
b u n larla ilgili tm ayrntlar ilgiyle dinledi.
S eni a ry o rd u o d o st, dedi, sana yaklatnda b a
n e v irtm e m in nedeni, sana bi zarar verecek olm as deildi;
b ek lem en d ah a iyi olacakt da ondan yapm tm bunu. N e
acelen v ar ki! Bi sava hibi zam an aylak gezm ez, acele de
etm ez. B i d o stun h azrlk sz olarak karlanm as, osuruunla
b ir aslan a sald rm ay a benzer.
H o u m a g itm iti bu m ecaz. B ir sre gldk durduk.
B am d n d rm esey d in ne olurdu k i?
O zam an k en d in ev irird in b a n .
Ya e v irm esey d im ?
D o st san a g elird i-k o rk u n d an g eberirdin. S eni yalnz
b u lsay d , lm en iten b ile say lm azd . K e n d in i sav u n ab ilen e
222
BR BAKA GEREKLK
dek d alarda, llerde bi b ana dolam an nerm em . Bi dost

k v erir de k arn a kym an k arv erir.
O yapt eylerin bir anlam v ar m d r?
A n lattk larn a b ak lrsa seni tutm ua, sevm ie benzer. Bi
p eri tuza y la bi h ey b e edinm eni anlatm sana; am a bu y re
d en o lm ayacak, onun heybesi baka bi yerden gelm e. en
gel vard n nde seni durduran-tarladaki o kaya. S ana en
u y gun gleri de koyaklarda, sulak vadilerde bulacan k e
sin. S ah n ed ek i, b r eyler, onu b u lm an a yarayacak o lan ia
retlerdir. A n lam im di neresi o yer. ok yaknda seni oraya
g t rec e im .
Yani o g rdm yer, gerekten var m ?
Tabii var.
N e red e?
S an a s y ley em e m .
N asl b u lurum o y e ri?
B unu da syleyem em . S ylem ek istem ediim i sanm a
ha! S ana nasl s yleneceini b ilm iyorum da ondan s y ley e
m e m .
D on J u a n n od asn d a d a ayn sahneyi grm em in ne an la
m a g eld i in i sordum . D on Ju an glerek, o zam an b ac ak lar
m a sarlm am yknd. E ilm i, ken d i b acaklarna sarlr gi
bi yapm t.
O d o stu n seni istediini d orulayc bir olgudur b u , d e
di. Seni tutm u, seni sevm i olduunu sana da bana da iyice
belirtm ek iin y ap m tr b u n u .
Ya g rdm o y z ?
T andk bi yz gibi gelm i sana-nk onu biliyorsun.
D ah a n celeri de grm t n ya! O la ki, lm nn y zdr o.
K orktun. T o y casna bi davrant bu senin yaptn. O seni
bek liy o rk en , k en d in i sana gsterm iken, sen kalkp korkuya
kapldn. yi k i ordaydm da kafan ktletm itim ; yoksa b o zu
lup sana di b ilerd i-h ak etm itin bunu hani! B i dostla kar
k ary a g elm ek iin y am an bi sava olm as g erekir adam n;
yoksa, alim allah, tep iv erir adam o dost-gebertiverir.
GRME
223
D on Juan, ertesi sabah Los A n g e le se dnm ekten caydrm t beni. Y eterince iyileem ediim i d n y o r olacakt. G len ebilm em iin, o d asnda, gneydouya dnk olarak o tu rm a
m syleyip duruyordu. K endisi sol y anm da oturarak not
defterim le k alem im i bana uzatt ve bu kez kendisini kstrm
olduum u syledi. Y anm da bulu n m ak tan baka, bir de b e
nim le k o num as gerekiyorm u.
S ab ah ley in alacakaranlkta seni g en e suya g t rm eli
y im , diyordu. K endine gelem edin daha; yalnz kalm am an
gerek bugn. B tn sabah yannda duracam . leden so n
ra iyilem i o lu rsu n .
B u n ca ilgi g sterm esi tasalandrm t beni.
N eyim v ar k i? diye sordum .
Bi dosta de d in ya sen !
N e d em ek o lu y o r b u ?
B ugn d o stlardan sz etm esek daha iyi. G el bak a ey
lerden sz e d e lim .
K o n u m ak falan gelm iyordu iim den. T asalanm am art
yor, sk lyordum . D on Ju a n a gre bu durum ok m u gln
b ir eydi ne... G zlerin d en y alar b o an n cay a dek gld, g l
d.
S onra, g len gzlerinde haar kvlcm lar, Tam k o n u
m an g erektii bi srada k o n um ak istem ediini m i s y l y o r
sun ark ad a! dedi.
O srad a beni ilgilendiren tek bir konu vard: O dost! N e
de b ild ik b ir y z vard! O nu tanyorm uum ya d a d ah a n
celeri g rm m gibi deil de, b am b ak a bir ey... Y zn
h er ak lm a g etiriim d e, zihnim e baka d n celer yor,
sanki b en li im in b ir yan bu gizi biliy o r da b r y an larm n
bunu ren m esin e kar kyordu. D ostun yz n d ek i o tanlk d u ygusu b an a yle rktc yle u u rsu z geliy o rd u ki,
sayrl b ir k a rak ay g n n iine gm lm gibiydi. D on Juan,
bunun b en im l m m n yz olabileceini antrm t. O k
gibi sap lan m t bu szleri yreim e. S abrszcasna, bu k o
224
BR BAKA GEREKLK
nuyu ak lam asn istiyordum ; am a don Juan bir eyler saklar

gibi davran y o rdu. S onunda day an am ad m , bir iki kez derin
b ir soluk alp u soruyu azm dan karverdim .
N ed ir lm , don Ju a n ?
D on Ju an glerek, B ilm iy o ru m , dedi.
Yani, tan m lasaydn, nasl anlatrdn lm ? H erkesin
d n d bir ey v ard r h erhalde bu k o n u d a .
N e d iy o rsu n arkada, anlam yorum k i!
A rab am n bagajnda T ibetin l ler K itab vard. lm
konu su n u iley en bu kitab don J u a n a gsterip neler d n
dn ren m ek istiyordum . K itab getirm ek iin d av ran r
ken, don Ju an beni kolu m d an ekip oturttu. G idip kendisi g e
tirdi kitab.
Yere akl oturm a zorunluluunu aklam ak am acyla,
S ab ah lar b y c lere gre d e ild ir, dedi. O dadan dar
kab ilecek denli iyilem edin henz. eride gvendesin. im
di d ary a karsan, bakarsn bi b ela g eliv erir baazna. Bi
dost k ar all n orda seni h ak lay v e rir de, ln bulanlar
b ilin m ey en bi n ed en le ya da k aza sonucu lm falan diye
ahkm k ese rler.
K endi b an a verdii bu kararlar soruturm ak falan g el
m iyordu iim den. B en de leye dek yle yerde akl otur
dum ve k itab n kim i blm lerini ona akladm . D on Juan,
szm k esm ed en , dikkatle izliyordu. Y alnz iki kez ksaca
du raklam tk; birin cisin d e don Juan su, tekinde de yiyecek
b ir ey ler g etirm iti. A m a, d n er dnm ez, hem en okum ay
s rd rm em i istem iti. ok ilgilenm ie benziyordu.
O k u m am bitince, don Juan bana bakt.
Y um uak b ir sesle, N eden bu ad am lar lm e, lm de
yaam gibi bi eym i gibi bakarlar, b ilm e m , dedi.
O la ki o n lar lm bu b iim d e anlyorlardr. Sence T i
betliler g r yo rla r m ?
P ek sanm am . nsan g rm eyi renince, artk hibi eyin
nem i kalm az. H ibi eyin! Bu T ib etliler grm olsalard,
hib i eyin ayn biim de kalm adn p diye anlarlard. Bi
GRME
225
k ez g rm eyelim ; artk bi eyi tanm ayz. Yani hibi ey, o n la

r g rm ed i im iz zam an tanm olduum uz gibi k alm az .
E, bu g rm e ii herkese gre deiik olam az m ?
D oru. D e iik olabilir. A m a gene de, bu, yaam n an
lam larnn n em ini y itirm ediini g sterm ez ki! n san g rm e
y i renince, artk hibi ey ayn k alm az .
B ak san a! T ibetliler, lm n de yaam a ben zed i in i ile
ri sryorlar. Ya sence lm nasl b ir ey d ir? diye sordum .
B ence lm hib i ey gibi deildir. K anm ca T ib etliler b a
ka bi ey d em ek istiyorlar. H er ne hal ise, bu syledikleri ey
lm o lam az .
Ya ne o lab ilir d ersin ?
Sen syle bakalm . K itab sen o k u d u n .
K o nuyu d e itirm eye altm am a don Ju an glm eye
balad.
O la k i, dedi. T ibetliler g erekten g ryorlardr, bu d u
ru m d a g rm o ld u k lar eyleri ok anlam sz bulm u olm allr ki k alk p o sam a yazlar yazm lar. E, bu da bi fark etm ez
onlar iin, ve bu ned enle de o yazdklar p ek sam a say l
m a z .
B enim , T ib etliler ne dem i ne dem em i, u m u ru m d a d e
il. dedim . B en senin ne dndn m erak ediyorum .
Sen ne dersin bu lm iine?
D on Juan gzlerin i bir an yzm e dikerek k k r k k r g l
d. artsm b elirtircesin e gzlerini ap kalarn k a ld r
yor, yzn g l n letiriyordu.
l m bi d izi y ap raktr, dedi, bi dostun y z d r lm ;
lm u fu k ta p arlak bi bulut, lm k ulaklarnda n lay an M esc a lito nun sesidir. B ekisiz disiz yz, G e n a ro nun ba st
o tu ru u d u r lm . K o n u m am da lm dr, sen de, not d e fte
rin de... H ibi ey d ir lm . B i hilik! B uracktadr, am a b u r
da olm ay an bi ey.
D on Ju an o k n eelenm iti. B ir ezgiye b en zettim g lm e
sini. D ans ed er gib i tartm l kahkahalar...
yi sam alad m , h a ? dedi. N asl anlataym ki lm
226
BR BAKA GEREKLK
sana? A m a, dur, senin lm n anlataym . N asl, nerde le

ceksin; hi k im se bilem ez bunu. A m a, bak ben anlataym sa
na b unun nasl o laca n .
O anda b ir k o rk u y a kapldm ve y aln zca lm zerin d e
k i d n celerin i renm ek istem i bulunduum u belirttim .
lm e de g in d n celerin i genel olarak aklam asnn y e
terli o lacan, h erhangi bir k im senin kiisel lm ne, hele
hele kendi l m n e degin ayrntlar dinlem ek istem ediim i
syledim .
D on Juan, K iisel bir rnek verm ek sizin aklam a y ap a
m am k i! dedi. lm nedir, anlataym isteyen sen deil m i
sin? A l ite, anlataym ! A m a korkm ak yok yle, kendi l
m n le ilgili d iy e.
B u k o n u n u n beni tedirgin ettiini d onladm . K en d isi
nin, olu E u la lio nun lm n anlatrken, yaam la lm n
sis kristalleri gibi birb irlerin e k artn sylem esi gibi, lm
hak k n d a genel k o n u m alar yapm ak istediim i belirttim .
D on Juan, O lum lrken, onun yaam nn yle y ay ld
n sana an latt m d a , dedi, genel bi k o num a y ap m y o r
dum . K endi o lu m u n lm n anlatyordum . H er ne eyse bu
lm , o n u n y aam n n y ay lm asn a neden olm u tu .
K o n u m asn n akn ayrntlardan uzak latrm ay a a b a
layarak b irka d ak ik al n a lp de tbbi uygulam alar y ard
m y la yeniden d iriltilen k im seler degin yazlar okuduum u
syledim . Y azlarn hep sin d e de o yeniden dirilitilen k im sele
rin lm leri srasn d a hibi eyi anm sayam adklarna, l
m n tm b ilin lilik lerin in durm asna yol am olduuna
de g in d em elerin y er aldn belirttim .
D on Juan, E, d o ald r b u , dedi. ki aam as v ard r l
m n. B irinci aam ada bilin lilik durm utur. P ek bi ey sayl
m az bu aam a-M escalito yem enin yaratt n duyular gibi...
nsan sarveren, m utlu eden, b tnlne kavuturan, d n
yadaki h er eyi to zp em b e gsteren b ir aydnlanm a durum u...
A m a bu slk g eiliv erin ce, byt b u n lar yok olur ve insan
b am b ak a b ir lem e dalverir. Y einlikler, gler lem idir bu.
GRME
227
M e sc a lito yla gerekten bu aam ada karlan olur insan.

te lm de bunun gibidir. B alangta s bi bilin yitiklii
geirilir. kinci aam a, asl lm aam asdr. Bu aam ad rast
larsn lm ne. B ilin yitikliinden sonra, bi kpda, k en d i
m izi gene b u lu v erdiim iz aam a, bu ikinci aam adr. te o
zam an lm sakin bi ikeyle eziverir bizi de, y aam m z h i
lie k arr.
l m n byle olduunu nasl b iliy o rsu n ?
D o stu m v ar ya benim . D um anck, kuk u y a yer b rak m a
yacak biim d e apak gsterdi lm n bana. te bu yzden
ya, lm yaln zca bu ayrntlarndan b iliim !
D on J u a n n szleri beni derin b ir korkuya itm i, b en li i
m i altst etm iti. im de, sanki bana kendi lm m n nasl
ve ne vakit o lacan, lm ne degin btn o i karartc ay
rntlar ak ak anlatacakm gibi bir duygu vard. B unlar
b ilm e d n cesi beni um utsuzlua srklyor, am a ayn za
m an d a da m erak landryordu. Tabii, kendi lm n an latm a
sn isteyebilirdim ; am a byle bir istein kabalk olacan
d nerek, yle bir eye girim edim .
D on Ju an zih nim deki bu ekim eyi sezm iesine e len
m ek tey d i. G lm ekten sarslyordu gvdesi.
Y z n d e o cuksu bir sevin. S enin lm n nasl olacak,
an lataym m ? d iye sordu.
Peki, a n la t, derken sesim epey hrltl km t.
D on J u a n m kahkahas dinam it gibi patlam t. E lleriyle
karnn b astrarak yerlerde yuvarlanyor, bir yandan da ksk
sesle P eki, a n la t! diye yineleyip b an a yknyordu. S onra
d o ru larak oturdu. Y apm ack bir arballkla ve titrek bir
sesle. S enin l m nn ikinci aam as herhalde yle o laca k
tr, dedi.
G zleri iten b ir m erakla beni incelem ekteyid. G ldm .
B y le e len ip d alga gem enin, insann kendi lm d n ce
sinin k esk in li in i k reltecek tek kar yol olduunu aka
k avradm .
D on Ju an s rdrd: ok araba kullany orsun. B i b ak
228
BR BAKA GEREKLK
m sn gene d ireksiyonun bandasn. D aha dnm ene frsat

bile kalm ad an olup bitiverm i. G ene yle b in lerce kez y ap t
n gibi araba k ullanyorsun diyelim ; d ah a da ne oldu d iy e
m ed en garip olu m alar gryorsun n cam da. Y akndan b a
k arsan, p arlak bi yapraa ben zey en ufak bi bulutuk dersin
buna. nnde uzanan gkteki bi y zd r sanki bu. A m a d ik
k atlice bakarsan, geri geri k atn anlarsn; ta u zak lard a bi
n o k tack haline gelene dek. S onra sana doru g eliy o r bu kez.
H zlan r hzlan r da, gz ap k a p a y an a dek arabann n c a
m n a yle bi arplr ki, glsn sen, bika kez b indirm esi
g erek sana lm n, seni tem izley en e dek.
A rtk an lam sndr nerde bulun d u u n u , ve neler o ld u u
nu. O yz gene k am tr ufukta bi yerlere: gene saldrm ak
iin, glenip de... Ta iine g irer de yz, o zam an ak arsn ite-y ah u bu yz dostun y zdr diye. lm bi hiti zaten her
zam an. B i hi! D efterinin satrlar arasn d a yitip gitm i bi
n ok tay d o zaten. A m a gene de g iriv erir iine ya, d u rd u ru l
m az bi gle-ve bakm sn geniletiyor, yay yor seni. Y am
yass edip seni seriverm i yerlere. Ve g k lere ve telere. O lu
v erm isin m ini m ini kristal to zan larn d an bi sis, alyor, y a
y ly o rsu n .
l m m n bu biim de betim len m esi beni ok etk ilem i
ti. B y le deiik bir eyler anlatacan biliyordum . U zun s
re sustum kaldm .
lm k arn ndan dalar insann iin e, diye srdrd don
Ju an , isten aralndan g iriv erir ieri. nsan n en duyarl en
n em li blg esid ir bu yark. stencin bulunduu yerdir oras
ve hep im iz ordan l r z ite. ok iyi bilm ekteyim , nk
do stu m beni o aam aya getirm iti bi kezinde. Bi byc is
ten cin i ayarlayp, l m n g irm esin e gz yum ar da, tam yam y asslap y ay lna geerken, o k u su rsu z istenci gene e g e
m en olup o sisleri y eniden o k iiy e dntrr.
D o n Juan g arip b ir harek et yapm t. E llerini iki yelpaze
gibi am , dirsekleri dzeyine k ald rarak b aparm aklaryla
g v d esin in yanna d eecek biim de evirm iti. A rdndan da,
ellerini, y av aa gb e in in zerinde b irletirm iti. E llerini bir
GRME
229
sre orda tuttu. G erg in ce tuttuu k ollarnn titrediini gr

m ekteydim . S onra ellerini kaldrp ortaparm aklarnn ucunu
alnna dedirdi; ve gene gbeinin stne koydu.
H eybetli b ir g rn vard. ylesine etkileyici ve gzel
b ir b iim de y ap m t ki bunlar; baya bylenm itim .
D on Jun, B y c y derli toplu tutan ey, istencidir. d e
di. A m a yalanp da gcn yitirince istenci de zayflar ve o
kan lm az an geliverir. Yani istencini denetleyem edii bir
an... O zam an, l m n sessiz saldrsna kar koyam az, onun
yaam da tm b r insanlarn yaantsna dnr; yani s
nrlarn ap g iden bi sis y ay lm asn a...
D on Ju an b an a bakt ve ayaa kalkt. rpertiler iin d ey
dim.
A rtk all a g id eb ilirsin , dedi. leden sonra o ld u .
G itm eyi hem istiyor, hem de gze alam yordum . K o rk u
dan ok rk ek lik ti duyduum . uras var ki, artk dosttan e
kinm iyordum .
D on Juan, sk olduum srece, duyduum eylerin bir
n em in in b u lu n m adn sylyordu. yice salam bir d u
ru m d a olduum u; suya yanam adka, alla gvenle g id e
bileceim i belirtiyordu.
Bu i b ak a i, dedi b ir ara, seni bi k ez daha slatm am
gerek; o n u n iin sudan uzak dur.
D ah a sonralar, don Jun, kendisini arabam la yaknlardaki
bir k asab ay a g t rm em i istedi. S arsakln henz zerim den
atam adm iin, bu, iyi bir deiiklik olur diye geirm itim .
B ir by c n n , lm le oynam olm as dncesi epey sars
m t beni.
D on Ju an b an a gven v erm eye alrcasna, B yc ol
m ak pis b ir itir, dedi. G rm eyi renm enin ok daha iyi bir
ura olduunu s y lem itim sana. H er eydir gren b ir insan;
ona o ran la bi b y c, zavall bi durum dadr.
N ed ir b y c lk, don Ju a n ?
D on Ju an uzu n uzun yzm e bakarken ban belirsizce
sallam t.
230
BR BAKA GEREKLK
B y c l k , insann istencini bi ak d m d e to p lam a

sdr, dedi. B ir ie karm aktr byclk. B i b yc arar
arar da d e itirm ek istedii bi ak dm bulur ve istencini
onun st n d e toplar. B yclerin g rm esi gerekm ez byc
o lm alar iin. S alt istencini kullanm ay bilm esi, y eterlid ir bu
i iin .
A k d m n ne anlam a geldiini ak lam asn istem i
tim . D on Ju an b ir sre dndkten sonra benim arabam n ne
old u u n u bild i ini syledi.
B asb ay a bir m akine ite! dedim .
S enin arab an bujilerdir. A rabann ak dm b u d u r i
te b an a gre. stencim i toplaym bujilerinde,bak nasl a l
m ay acak arab an .
D on Ju an arabaya girip oturdu. B eni arp k en d isi gibi
rah ata y erlem em i istedi.
B ak ne y ap a ca m , dedi. B i kargaym ben, onun iin
nce bi g ev etiv erey im tylerim i.
B tn g v d esini tretm iti. Bu devinim ini, b ir su b irik in
tisindeki seren in slak tylerini rpm asna benzetm itim .
D on Ju an ban, gagasn suya daldran bir ku gibi, em ek tedi.
A m an ne gzel oluyor, diyerek glm eye balad.
Y abans b ir g lm eydi bu. G arip, uyutm acal b ir etki y arat
m t zerim de. D aha nceleri de birok k ez bu biim de g l
m olduunu anm sadm . O zam anlar bu glleri pek uzun
srm em i o ld u k larn d an bu kez olduu gibi zerlerinde duram am tm h erhalde.
D on Juan, S onra d a boynunu gevetir bi k arg a, diyerek
b oynunu b k m ey e ve yanaklarn om uzlarna srm eye b ala
d. S onra bi g zyle bak ar dnyaya, ve sonra da b r g z y
le ...
ev resin e b akm ay szde b ir gznden br gzne g e
irirk en b a sallanyordu. G lm esi gittike tizleiyordu. H e
m en o racak ta b ir k arg ay a dnecekm i gibi aptalca b ir d u y
g u y a k ap lm tm . n an m azl m gsterm ek iin gleyim dc-
GRME
231
dim , am a inm e inm i gibi km ldayam adm . B ir tr gcn b e

ni sardm duyum suyordum . K ork m u y o rd u m , uyuuk ya da
u y k u lu falan deildim . T m duygu ve yetilerim in sapasalam
o lm as gerekirdi.
D on Juan, altr araban im d i, dedi.
K o ntak anahtarn evirip gaza basverdim . M ar din am o
su g crd y o r am a m otoru altrm yordu. D on J u a n n tar
tn d g d aklam alar andran y u m uak glm esini iitiyordum .
B ir d aha evirdim anahtar, b ir daha... B elki on dakika kad ar
g crd atp durdum m ar. D on Ju an gd ak lam asn srdrm ek
teydi. S onra vazgeip kurun gibi ktm koltuum a.
D on Ju an g lm esini kesti ve beni incelem eye koyuldu. O
anda, g lm esinin beni bir tr uyutm acal daln iine srkle
diini b ilm itim . B tn olanlarn bilin cin d e olm am a k ar
n, k en d im d en gem i bir durum a gelm itim . M ar altram ad m sre b o y unca ok uysallam bir durum daydm ,
sanki uyum utum . D on Juan y aln zca arabaya deil, b an a da
b ir ey ler yapm t sanki. G daklam asn d u rdurunca artk b
ynn son bulduu inancyla ve tez can llk la gene evirdim
anahtar. D on J u a n n, glm esiyle beni uyu ttu u n a ve araba
y altram ay aca m a in andrdna em indim . B ir yandan
m o to ru g crdatp gaz pedaln fk ey le pom palarken, te y a n
dan da gzm n u cu y la don J u a n a baktm . T u h af tu h af bana
bakyordu.
D on Juan sevecence om uzum u tplayarak, fkem in s
k d u rm am a y arayacan, beni gene suya sokm asna gerek
kalm ay ab ilece im syledi. N e k ad a r fkelenirsem , d o stla
k arlam an n verdii rahatszlktan, o denli abuk k u rtu lu r
m uum .
D o n J u a n n, U tanm a c a n m , dediini iitiyordum ,
tek m ele kerata arab ay .
O laan, doal kahkahas gene n latm t ortal. B ense
acn acak b ir halde sklganca gldm .
ok g em ed en don Juan, artk arabay braktn syledi.
A ra b a alm t!
14
2 8 E yl l 1969
D on J u a n n ev inde rktc bir hava sezdim . B ir an, o ralar
da bir yerde, beni ko rk u tm ak iin saklanm o labileceini g e
irdim . D on Ju an diye seslendim , ve cesaretim i toplayarak
eve girdim . D on Juan ierde deildi. O na getirdiim iki y iy e
cek paketini b ir k ed e yl duran odunlarn zerine b rak a
rak, d aha n celeri birok k ez yaptm gibi oturup onu b ek le
m eye baladm . A m a don J u a n la b u n ca yldr dostluum uz
srasnda, onun evinde byle yalnz k alm ak tan ilk kez korku
duym aktaydm . Y anm da grnm eyen birisi varm gibi bir
varl duyum sam aktaydm . Y llarca nce yalnz b u lu n d u
um bir srada b ilin m ez bir eylerin evrem de tpk byle sin
si dolam old uunu anm sadm . Y erim den frlayp evin d
GRME
233
na katm .
Bu g rm e iine degin etkilerin birike birike artk ca n
m a tak ettird i in i sylem eye gelm itim don J u a n a. S rekli
b ir ted irginlik duyuyor, h ib ir neden y okken tasalanp d u ru
yordum . D on J u a n n evinde yalnz k alm an n bende u y an d r
d bu k o rkulu hal, g em ite k o rk u larm n artarak nasl d a
yan lm az b ir k ertey e ulam olduunu getirm iti aklm a.
Y llar n cesine u zan m aktayd bu korku. D on J u a n n, b en im
le la C atalin a dedii bir byc kadn ok yabans bir b i
im de kar k ary a brakm olduu bir zam ana... Y irm i
K asm 1 9 6 1 de o lm utu bu olay; o gn don Ju a n a g itti im
de onu dizini incitm i, yatar bulm utum . B ir dm annn b u
lu n duunu, k aratav u a d n eb ilen bir byc kadn olan bu
d m an n n , k en d isin i ld rm e g iriim in d e b ulunduunu
aklam t.
H ele bi y r y eyim , o kadn g steririm san a, dem iti
don Juan. K im o lduunu bilm en g e re k .
N e diye ld rm ek istiyor sen i?
D on Juan o m uz silkerek herhangi bir ey sylem ekten k a
nm t.
O n gn sonra g ene geldiim de don J u a n sapasalam
bulm utum . T am am yla iyiletiini gsterm ek iin d izin i o y
natp duruyor, bu denli abucak iyilem esinin ken d i eliyle
yapt ald an tr olduunu sylyordu.
Sonra, yi k i g eld in , dem iti. B ugn ufak bi yolculuk
y ap aca z sen in le.
Ve arab ay a atlay p ssz b ir yere gitm itik. O rada d u ru n
ca, don Ju an uy u k layacakm gibi arabann k o ltu u n d a a rk a
ya kay k lm , b acak larn gererek uzatm t. K en dim i g e v e t
m em i ve sessizce o turm am istem iti. G eceye k ad a r e lim iz
den g eld i in ce o rtalk ta grnm em eye alm am z g erek ti i
n i ve y ap m ak ta o ld u um uz ite en ekinceli vaktin a k a m
zeri olduunu belirtm iti.
N e gibi b ir i peindeyiz k i? diye sorm utum .
234
BR BAKA GEREKLK
L a C ata lin a y tuzaa d re ce iz. dem iti.

H av a biraz kararnca usulcack arabadan kp ldeki a
llk lara doru yava yava, t k arm am ay a alarak y r
m tk.
D u rd u u m uz yerden, iki yan m zd a uzanan tepelerin k a
raltlarn grebiliyordum . D z ve old u k a geni bir v ad id ey
dik. D o n Juan, allkla b ir olacak, all a k aracak biim de
d u rm a y n tem lerine degin ayrntl bilgiler verm i, ve sa
va d u ru u dedii bir oturuu retm iti. Sa bacam sol
k alam n altna sokarak ve sol b aca m zerinde m elerek
yap lan b ir durutu bu. Sol kalann altna sokulan sa b ac ak
la yeri iterek, gerektiinde, byk bir hzla k alka geilebiliyordu. D on Juan ardndan batya dnk olarak oturm am s y
lem iti. K adnn evinin bulunduu ynm bu. S onra sa y a
nm a o turarak fsltl b ir sesle gzlerim i yere dikm em i ve a
ll sallayan esinti gibi bir eyi aram am , daha dorusu, b ek
lem em i sylem iti. G zlerim i zerlerin e dikm i olduum a
llkta h erhangi bir dalgalanm a grdm de hem en bam
k ald rp o cady tm gzalc, kt l k g rk em iy le gr
m em g erekiyorm u. D on Juan bu szckleri kullanm t. A n
lam n sorduum da, dalgalanm a g rr grm ez bam k ald
rp kendi gzm le grm em i sylem iti. B i b yc cadnn
u m as, szcklerle anlatlam ayacak benzersiz bir gr im i
nk.
A ralk sz bir yel esm ekteydi. B irok kez allarn d alg alan d
n sanm tm . H er kezinde bam kaldrp kendim i o d o a
st den ey im e hazrlyordum . A m a b ir eycikler grdm
yoktu. N e vakit yel all sallasa don Juan yeri serte tek
m eliy o r kollarn, k am lar gibi h avaya savuruyordu. D e v i
n im lerin d ek i gllk olaandyd.
B irka kez deneyip de u an cad falan grm eyince, y
le doast b ir olayla karlam ay aca m a iyice inanm tm .
A m a don J u a n n o gl l k gsterileri yle gzeldi ki,
v arsn bu gece de byle gesin diye geiriyordum .
GRME
235
G n aarrken don Juan gelip yanm a oturdu. B itkin g

rnyordu. Y erinden km ldayam yordu. S rtst yere yatp
K ary d elem ed ik . diye m rldand. ok ilgim i ekm iti bu
szei. Don Ju an ayn eyi yineleyip durm aktayd. H er d ey i
inde sesinin litrem i daha da zgn ve um utsuzluk doluydu.
T anm sz b ir tasa kaplam t benliim i. D on J u a n n zgs
bana da bulam t.
A radan birka ay gem i, don Juan bu olayla ilgili hibir
sz etm em iti. B u ii ya unutm u ya da z m le m itir d iy o r
dum . N e v ar ki, b ir gn don Ju a n ok heyecanl bir d u ru m
da buldum . A ltm o sakin haline hi uym ayan b ir b iim
de, bir nceki gece k aratav u u n gelip nnde durduunu
ve k en disine d o k u n u rcasn a yaklatn, buna karn k en d isi
nin uyanam am bulunduunu syledi. K adn yle kurnazca
davranm ki, don Juan onun geldiinin farkna bile varam a
m . N e ki, ans y av er gitm i de tam zam an n d a uyam verni
ve yaam n k u rtarm ak iin korkun b ir atm aya girim i.
D on J u a n n sesin deki titrem yle dokunaklyd, yle ack ly
d ki! im , ona k ar sevgi, korum a d u y gularyla doluverdi.
D on Juan, o cadya engel olm ak iin h ib ir aresi k a lm a
dm skntl ve ziinle dolu bir sesle anlatm , gene kp
geliverirse, b unun artk yaam nn sonu dem ek olacan b e
lirtm iti. N e y ap acam , ne diyeceim i bilem eden, a lam ak
l, onu d inliyordum . D on Juan, bu derin k ay g m n farkna v a r
m olacak ki, y rek lilik le glm eye balad. O m uzum u tp
layp, aldrm am am , h en z oyunu yitirm i bulunm adn,
elinde bir koz d aha b ulunduunu, kendisini savunm ak iin bir
frsat daha old u u nu syledi.
B tn kou llar inceler, ona gre dav ran r bi sav a .
dedi glm seyerek. Y apam ayaca ie burnunu sokm az bi
sav a.
D on Juan, g l m sey iiy le o u u rsu z k aray k m (felket)
bulutlarn d a tv erm iti. B am okam aktayd.
B irden, G el gr k i, dedi, btn bu d nyada k ala kala
tek koz kald elim de. E vet, o d a sen sin ! G zlerim in iine b a
ka b aka s ylem iti bunlar.
236
BR BAKA GEREKLK
N c ?
C ad y la savam m daki kozum sen sin .
N e d em ek istediini anlayam am tm . D on Juan k ad n la
rn beni tanm adn, ve bu kozu tasarlad biim de o y n ar
sam o kary d elm e olaslnn ok k u v v etli bulunduu
ak lam asn yapt.
O kary d e lm e ne anlam a g e liy o r?
O nu ld rem ezsin am a balon d eler gibi delebilirsin. B u
nu yaparsan eer, peim i brakr. A m a tak m a kafan im di b u
na. Sras gelince yapm an gerektiini anlatrm san a .
A ylar gem iti. Tam bu olay unutm u olduum b ir srada
don J u a n n evine gittiim de bir artyla karlatm . Don
Juan koa k o a gelm i ve arabadan km am sylem iti.
H em en git b u rd an , diye fsldam t ku la m a byk bir
telala. yi dinle beni, git bi tfek al, ya d a bul bulutur. A m a
kendi tfein olm asn. A nlyor m usun? S eninki olm asn da,
ne olursa olsun, bi tfek bul ve h em en b u ray a g etir!
N e y ap acaksn t fe i?
G it dedim san a!
B ir tfek bulup dnm tm . Y anm da satn alacak para
bulu n m ad n dan, gidip bir arkadam n eskice bir tfeini
alm tm . D on Juan tfee bakm ad bile; g lerek benim le,
yle, sert kon um asnn nedenim aklad. M eerse k arata
vuk evin atsndaym da don Juan onun beni grm esini is
tem em i.
K aratavuu atda grnce bi tfek getirirsen kary t
fekle delersin diye d n m t m , diyordu don Juan. A m a
sana bi ey olsun istem em ; onun iin, gidip bi tfek satnalm an ya da bi yerlerden bulm an sylem itim . ini b itird ik
ten sonra tfei paralayp atm an g erek iy o r d a ...
N e iim in b itm e si?
K ary t fekle deldikten sonra y an i.
D on Juan, tu h af kokulu b ir bitkinin taze y ap rak lary la ve
sap lary la o v alaya o v alaya tfei b an a tem izlettirdi. Kendi
eliyle iki fiek tem izleyip ifteye srd. S onra da, evin n n
GRME
237
de saklanp karatavuk aty a k o n an a dek beklem em i, iyice ni

an aldktan sonra iki tetii de b ird en ekm em i syledi. S a
m alardan ok, artnn etkisi kary d elecekm i, ve y eterin
ce gl ve kararl olursam , cad n n don J u a n la bir daha u
ram am asn sa layabilecekm iim . B u bakm dan bu ii ele al
m am daki niy etim in ve kary delm ed ek i kararllm n k u su r
suz olm as gerekirm i.
D on Juan, A te ettiin an d a l b asm alsn , dedi.
Yein, delici b ir lk atm alsn .
A rdndan ev in ramada&mdan m etre uzakta bir yere
odun ve kam paralar y m aya b alad. B eni, bu ynlara
yaslanarak oturttu. O lduka rah at b ir yerdi buras. Yar oturur
gibi, srtm iyice desteklenm i bir d urum daydm ve aty ra
hata grebiliyordum .
D on Juan, cad nn km as iin h en z erken olduunu ve
k aran lk basana dek btn hazrlk larm z tam am lam am z
gerektiini; sonra da eve girip ierd e k alaca n ve bylece
karnn ona saldrm asn salayacan sylyordu. K endim i
gevek tutm am , dikkat ekm eden ate ed eb ilece im rahat bir
d u rum da b eklem em i de ekledi. B irk a k ez aty a nian aldr
dktan sonra, ifteyi om uzum a y erletirip nian alm ann ok
yava ve o yalayc olduunu belirtti. Ve tfein altna bir des
tek k u rm ay a balad. Sivri ulu b ir dem irle yerde iki derin de
lik ap ucu atall iki denei bu d elik lere yerletirdi. atal
l b lm lerin arasna u zunca b ir srk balad. T feim i bu
ubuun zerine dayayarak aty a k o lay ca nian alabilm em i
salam t.
D on Ju an ge b akarak eve girm e zam an n n geldiini
syledi. K alk p , bu iin aka g t r r y annn bulunm adn
ve kuu ilk atta vurm am g erek ti in i b ir k ez d ah a v u rg u la
dktan sonra, yava yava eve girdi.
D on Ju an gittikten sonra birka d ak ik alk b ir alacak aran
ln ardndan h av a birden kararm t. S anki b enim yalnz
k alm am b ek liy o rd u da anszn bastrm t karanlk. G zleri
m i dikm i atn n karaltsn sem eye alyordum ; ufuk h e
n z biraz ay d nlk olduundan, atn n d izg ilerin i g reb i
238
BR BAKA GEREKLK
liyordum . A m a, sonra hava kapkara oldu ve evi g rm em ok

gleti. S aatlerce bir ey grem eden aty a bakp durdum .
K u zey e d oru u m akta olan iki bayku grm tm . K anatlar
yle geni alm t ki, karatavuk olam azlard. ok gem eden
aty a k o n m ak ta olan kiik bir kuun karalts iliti gzm e.
K u k u su z, b ir kutu bu! Y reim hzla atm aya balam t.
K u lak larm d a b ir vnlam a duydum . K aranlkta nian alp iki
tetii b ird en ekiverdim . Yam an b ir gm brt kopm utu. T
fein dipii om uzum u geriye itm i ve tam o anda kulaklar
trm alay an k eskin, korkun bir insan l iitm itim . U u r
suz, y k sek sesli bir haykrt bu ve atdan gelm ekteydi. A l
lak bullak olm utu zihnim . H em en, don Ju a n n, ate ederken
bir lk atm am uyarm olduu geliverdi aklm a. U n u tm u
tum barm ay. ifteyi gene doldurm ay geiriyordum ki,
don Ju an k apy aarak koa koa yanm a geldi. E linde b ir fe
n er vard ve ok sinirli grnyordu.
G aliba zb arttn k ary , dedi. K uun lsn arayalm ,
g e l.
D on Ju an b ir m erdiven getirdi ve kp ram adarn ze ri
ne bakm am istedi. A m a b ir ey bulam am tm . K endisi de
kp bakt; o da ku lsne b en zer bir ey bulam ad.
D on Juan, K uu param para m ettin, ne; o zam an da bi
t y n falan b u lm am z gerekir, dedi.
n ce ra m a d a n m oralar sonra da evin evresini aram aya
k oyulduk. S ab ah a dek fenerin nda arayp durm uuz. S a
b ah ley in gene taradk geceleyin aradm z yerleri. leden
nce saat l l : 3 0 da don Juan aram am za son verdi. Yere
kp kaygl b ak larla b an a bakyor, sklgan bir g l m se
m ey le d m ann alt edem ediim i, yaptm z iin kary d a
ha d a fk elen d irm ek ten baka bir ie yaram adn, artk her
an lm n b ek ler durum a dtn syledi.
A m a sen gven iin d esin , diye ekledi, kar seni tan
m y o r n k .
A yrlacam srada arabam a giderken, tfei k rp ataym
m d iy e so rm utum . T fein bir ey yapm adn, onu ark a
GRME
239
dam a geri v erebileceim i sylem iti. D on J u a n n gzelrinde derin bir u m utsuzluk sezm itim . Y reim paralanm t;
n erd ey se alayacaktm .
S ana bir yardm m d o k u n ab ilir m i? diye sordum .
Y apabilecein bi ey yok k i, diye yantlad.
B ir an sessizce durduk. H em en gitm ek istiyordum ordan.
D ay an lm az bir znt iindeydim . N e edeceim i b ilem iy o r
dum .
Don Juan, Sahiden bana yardm etm ek ister m isin ? di
ye soruverdi. Sesi bir ocuk sesi gibiydi.
B tn varl m la her eyi y ap m ay a h azr olduum u b e
lirttim . O na olan sevgim in derinliini, ona yardm edebilm ek
iin h ibir eyden kanm ayacam syledim .
D on Ju an g lm seyerek g erekten doru m u sylediim i
sordu b ir kez daha. Ben de ateli b ir biim d e ona yardm et
m e isteim i b ir kez daha doruladm .
D on Juan, E er itenlikle sylyorsan, bi ansm daha
var d em ek tir, dedi.
ok sevinm i grnyordu. A z kulak larn a varrcasna
g lm syor, neelendii zam a n lar yapt gibi ellerini rpp
duruyordu. H avasnn bu denli d eim esinden ben de etk ilen
m itim . B tn o zntler, k ay g lar yitiverm ilerdi de, yaam
g ene ak lan am az bi biim de co m ay a balam t. D on Juan
oturdu. B en de yanm a oturdum . D on Juan uzun u zu n bana
b ak tk tan sonra sakin ve kararl bir biim de benim gerekten
o anda o na yardm edebilecek tek k im se olduum u; ve ok
ek in celi ve zel bir yapm am istey ece in i syledi.
K abul edip etm eyeceim i grm ek istercesine b ir an duraksam t. O nun iin her eyi gze alacam yineledim .,
D on Ju an , O kary delm ek iin bi silah v erece im san a.
dedi.
B ir torb ad an uzu n bir nesne karp b an a verdi. E lim e alp
in celem eye baladm . B ir ara elim d en d r r gibi o lm u
tum.
D on Ju an , Y abandom uzu, diye srdrd. B unla d eler
240
BR BAKA GEREKLK
sin k a ry .
E lin d ek i ey bir y abandom uzunun k urutulm u n ay a y
d. D erisin in irkin bir grnm vard, k llarn a dokunm ak
tik sin d iriy o rd u insan. Toyna bozulm am t; iki yarlar da
ak a gerilm iti. K orkun b ir grnm vard bu eyin. B ir
an m idem bulanverdi. D on Juan ekiverdi aya elim den.
K arnn tam gbeine sap lam ak sn y ab a n d o m u zu n u .
dedi.
N e e? deyiverm iim k sk bir sesle.
B unu sol elinle kavrarsn, d rt v erirsin k arnn karnna.
O k adn byc olduundan, bu y abandom uzu onun karn n a
batnca, artk bi baka byc dnda hi k im se bilem ez b u
nu n k ary a saplandn. S radan bi sava deil ki bu; b y c
ler sava olacak. u tehlikesi var: B unu k ad n n k am n a saplay am azsan , seni b ir arp ar da orackta lrsn. Ya da d o stla
r, y aknlar seni vururlar, baklarlar. A m a bakarsn, syrksz
atlatrsn bu sava.
B aarabilirsen, bu yabandom uzu aya cehennem azab
ek tirir k ad n a da artk bana hi d o k u n am az .
Sil batan b unaltc bir k aygya kaplm tm . D on J u a n a
olan sevgim sonsuzdu. H ayrandm ona. B enden bu ii y ap m a
m istedii srlarda, artk onun yaam b iim ini ve bilgisini
eriileb ilecek en yksek bir baar olarak d e e rlen d irir d u ru
m a g elm i bulunuyordum . B yle b ir k im senin lm esine nasl
gz y u m abilirdim ki? A m a kendi yaam m byle bile bile
nasl tehlikeye atabilirdim ? K endim i bu d ncelere ylesine
kap trm tm ki, don Juan om uzum u svazlarken k endim e
gelm i ve onun ayaa kalkm olduunu grm tm . B am
k ald rp baktm ; sevecen bir glle bana bakm aktayd.
G erek ten b an a yardm etm eye k arar verdiinde, dnp
gelirsin b u ray a. dedi. A m a o zam an a k ad a r gelm e. G eri g e
lirsen , ne yaplacan bilm i olacam . H aydi git im di!
D n m ek istem ezsen, onu da an larm .
B irden ayaa kalkp arabam a doru yrdm . Ve ikip
gittim . D on Ju an aslnda beni byk b ir skn tdan k u rtarm
GRME
241
t. te ordan ay rlm tm ve b ir daha da dnm ek zorunda d e

ildim N e var ki, byle zgr kalm , beni rahatlatm d e il
di. B ir sre yol aldktan sonra, d nm eden direksiyonu e v i
riv erd im ve don Ju a n n evine doru arabay srm eye b ala
dm .
D on Ju an h l ra m a d a m n altn d a oturm aktayd. B eni g
rnce p ek arm a benzem edi.
O tu r b akalm y le, dedi. B atdaki b u lu tlar yle gzel
ki! A z sonra h av a kararacak. Sakin sakin otur, tadn kar
alacakaranln. im di istediini yap. B en sana syleyince de
dosdoru u p arlak bu lu tlara bakarsn ve alacakaranln sa
na g ve erin v erm esini d ilersin .
B ir iki saat yzm batdaki bulutlara dnk, oturdum .
D on Ju an ieri girm i orada kalm t. H ava kararm ay a balaync, kp y an m a geldi.
im di akam karanl k t , dedi, kalk bakalm !
G zlerini k apam a, doruca bulutlara bak. K ollarn yukar
k aldr-ellerini, p arm aklarn a, ger. O lduun yerde k o ar g i
bi y ap .
D ed ik lerin i yapm aktaydm . K ollarm bam n zerine
doru kald rp y erim de sayarak ko m ay a baladm . D on Juan
yan m a gelip d evinim lerim i dzeltti. Y abandom uzu ayan
sol elim en ay asna yerletirerek b ap arm a m la kavratt. A r
dndan, k o llarm aaya doru ekerek bat u fkundaki koyu
gri b u lu tlara doru yneltti. P arm aklarm yelpaze gibi a a
rak, ay alarm a doru kvrk tutm am istedi. P arm ak larm n bu
biim de d a doru gerili tutulm asnn nem i bykm ; ie
d oru k v rrsam , alacakaranlktan g ve erin d ilem ek y e ri
ne, ona g zd a verm i olurm uum . K om a b iim im i d ze lt
m iti. T ekdze ve yum uak olm alym adm larm ; kollarm
gerili, alacak aranla sahiden koarm asna...
O gece uyku tutam t bir trl. B eni y attrm ak b ir yana,
tam tersin e iim i oturm utu alacakaranlk duas.
y le ok ey var ki yaam m da askda k a lm ... dedim ,
h en z so n u lan m am yle ok ey v ar k i!
242
BR BAKA GEREKLK
D on Ju an yum uaka gld kkr kkr.
H ibi ey aslnda kalm az bu d n y ad a. dedi. H ib i ey

bitm ez, hibi ey sonulanm az. H aydi uyu b ak a lm .
yle y attrc gelm iti ki don J u a n n bu szleri...
E rtesi sabah saat on sralarnda don Juan yiyecek b ir ey
ler getirm iti. S onra iim ize baladk. D on Juan, kad n a le
vakti ya da leden biraz nce y aklaacam z fsldayarak
sylyordu. G nn bu erken saatlerinin en u ygun zam an o l
duunu, cad larn bu vakitte henz glerini toplayam am ,
gzlerini aam am bir durum da bulunduklarn; am a g en e bu
y zden de b y c kadnn bu saatlerde ev in d en d ary a k
m ay acan belirtti. S oru falan sorm uyordum . D on Ju an so n
ra beni k aray o lu n a kard ve arabay yolun k y sn a ekip
park etm em i syledi. O rada beklem em iz gerektiini bildirdi.
S aate baktm ; on bire be vard. Sk sk esniyordum . U y
kum u alam am tm . Z ihnim dankt.
B irden, don Juan dikilerek beni drtt. Y erim den frla
m tm .
te g eliy o r! dedi.
E kili b ir tarlann kysn izleyerek yola doru gelm ekte
olan bir k ad n grdm . S a koluna geirdii bir sepet ta
m aktayd. O ana dek, b ir drt yolazna yakn bir yerde park
etm i bu lu n d u um u fark etm em itim . K arayolunun h er iyi
y annda an ay o la kout iki patika uzanyor, daha genie ve i
lek bir ose oyul da karayolunu diklem esine kesiyordu. O y o
lu izleyenler, k arayolunu gem ek zorunda k alyorlard an la
lan.
K adn d aha osedeyken, don Juan, arabadan k m am is
tedi.
H aydi, h em en k ! derken olduka sertti sesi.
B oyun e ip ktm . K adn karayoluna ok yaklam t.
K ad n a d oru k otum . G iysileri yzm e deene dek y ak la
tm.
Y abandom uzu ayan gm leim in altndan kartp toyna-
GRME
243
ni k adna sapladm . E lim deki o kte toynak kolayca batverm iti kadna. G zlerim in nnden kvrm kvrm bir glgenin
geiv erd i in i grdm . B am saa evirdim ; kadn yirm i
m etre tede yolun kar kysnda duruyordu. O lduka gen
ve esm er bir kadnd; gl, tknaz bir kadn. B ana glm sem ekteydi. ri iri beyaz dilerini g steren uysal bir g l m se
m eydi bu. G zlerini rzgrdan k o ru r gibi ksm t. S epeti h
l sa k o lu n d a asl durm aktayd.
B en zersiz b ir biim de karm t aklm . D np don Jua n a bak ay m dedim . D eliler gibi ko llarn sallyor, geri g el
m em i im liyordu. K oarak arabaya vardm . drt adam h z
l hzl bana doru geliyorlard. H em en arabaya dalp br
yne doru srdm .
N e oldu diye don Ju a n a sorm ak istiyordum , am a konuam yordum . K u laklarm da dayanlm az bir zonklam a vard. T
k an aca m sanyordum . O ysa don Juan neeli grnyordu.
G lm eye balad. B aarszlm onu tn d n n a m t. E llerim
le d ireksiyonu yle sk kavram m ki, km ldatam yordum
onlar. D o n u p yle kalm lard sanki. K ollarm kaskat k esil
m iti, b acak larm da yle... A yam bile gaz ped aln d an e
kem iyordum .
D on Juan srtm okayarak g evem em i syledi, k u lak la
rm daki zo n k lam a azar azar yitm ekteydi.
N e oldu orda y ah u ? diye sordum sonunda.
D on Ju an yant verm iyor, o cu k lar gibi k k rd ay arak g
lyordu. S onra, kadnn elim in altndan nasl k at n a dikkat
edip etm em i olduum u sordu. K adnn yle h zla kaveriini vp durdu. K onum alar yle tutarsz gelm iti ki bana,
onu izley em ez d urum a gelm itim . K alkp kadn vsn! K a
dnn y am an , k u sursuz bir gce sahip olduunu ve am ansz
b ir d m an olduunu b allandra b allan d ra anlatyordu.
B u b aarszl m a bir diyecei yok m u d u r diye sordum
don J u a n a. H av asndaki bu deiiklik beni gerek ten art
m ve tedirgin etm iti. O ysa, baya sevinm iti bu ie adam ...
D on Ju an durm am istedi. A rabay yolun k y sn a ektim .
244
BR BAKA GEREKLK
E lini o m u zu m a koyarak delici b ak lary la bakt gzlerim e.

B ugn y aptm ey bi n u m ara y d . dedi szn sak n
m adan. B i k u rald r bilgi adam nn m ezini k apana k str
m as. B ugn seni tuzaa drdm ve renm en u runa seni
m ah d ep siy e g etird im .
A pp k alm tm . N e dneceim i bile bilem iyordum .
D on Juan, k ad n la o karlam am n b ir tuzak olduunu an lat
m ay a balad. O kadn aslnda ken d isin e dm an falan o lm a
dn, asl am acnn beni on u n la k arlatrm ak olduunu, bu
k arlam an n da ite byle onu delm eye altm zam anki
denli k en dim den gem i ve gl b ir durum a rastlam o l
m am k o u llarn da karladn sylem ekteydi. K ararll
verek sonuna kad ar dayanm am ok beendiini ekledi.
S onra da, b tn o y aptklarm n, fa rk n d a olm adan kadnn
k arsn d a gsteri y apm aktan te bir ey olm adn belirtti.
O na dok u nacan sandn h a ! dedi. O lanaksz bi ey
d ir bu. Y alnzca penelerini gsterm i oldun ona. A rtk, k o rk
m adn grd senin. M eydan okudun ona. S eni aldatm ak
iin o kary kullandm ; nk o k gl, am ansz, kinci bi
cad d r o. E rk ekler o denli am ansz bi dm an olam azlar; bi
sr ileri v ard r onlarn d a ...
im fk eyle dolm utu. n san n en iten duygularyla,
ball y la bu denli o y nam am as gerektiini syledim .
D on Juan g znden yalar b o alan a dek gld; ve ondan
tiksindim . S u ratna b ir yum ruk atp ordan gitm eyi geirm ek
teydim . G elin grn, glnde yle yabans bir tartm vard
ki, elim k o lu m ba lan m asn a beni oraya m hlam t.
D on Juan, K zm a o kadar, ca n m . diyerek beni y attr
m ay a alyordu. A rdndan, bu edim lerinin bo yere y ap l
m adn, ok esk id en ken d i velin im etin in de k endisini tpk
byle tu zaa d rerek yaam n tehlikeye atm b u lu n d u u
nu anlatt. stelik v elin im etin in acm asz bir kim se olduunu
anlatt, ve onun, kendisini, don J u a n n kendisinin beni k o lla
m olduu gibi de kollam am bulunduunu aklad. Sonra
sert b ir biim de, o k ad n n gcn don J u a n n ken d isi z e
GRME
245
rinde denem i olduunu ve az k alsn kendisini ldreceini

de ekledi.
D on Ju an glerek, A rtk onunla oynadn anlad k a
d n , dedi, artk nefret ed e r o senden. B ana bi ey yapam az;
cn senden karacak. A m a bilm iyor henz ne denli gl
birisi olduunu. O nun iin azar azar snayacak seni. A rtk,
kendini sav u n m ak iin renm ekten baka bi yol k alm yor
senin iin. Y oksa dersin eline o h am n alim allah! H i ak a
s y oktur h a a !
D on Juan k ad n n telere nasl uuverm i olduunu an m
satt.
fk elen m e ca n m . dedi. Bi num ara falan yapt sanm a.
ten bile deildi yle uuverm ek onun iin .
K adn elim d en yle bir syrlla kaverm iti ki, k zm a
m ak o lan akszd. G zlerim le grm tm ; zplayverm i ve
bir k p d a yolu boydan boya gem iti. Yoktu bak a trl bir
aklam as bu k esinlikle gzlem lem i olduum eyin. O an
dan balay arak tm dikkatim i bu olaya verm i ve topladm
k an tlar azar azar birikerek, onun beni gerekten izlem ekte
o ld u u n a in an m am a yol am t. S onunda yle bir durum a
g elm itim ki, bu yersiz k o rkum un yaratt g erilim e d ay a n a
m ayarak m ezli im e son verm itim .
S aatlerce sonra don Ju a n n evine dndm . Vakit leden
sonrayd. D on Juan beni beklem ekteydi. A rabadan iner inm ez
y anm a geldi ve tu h af tu h af yzm e bakt. ev rem d e b ir iki
kez doland.
B en d aha b ir ey diyem eden, N edir bu sinirli h a lin ? di
ye sordu.
O sabah b ir eyin beni rkttn, o eskiden olduu gi
bi, ev rem d e b ir eylerin sinsice dolam akta olduunu an lat
tm. don Ju an oturdu ve dnceye dald. Y zn, az g rd
m cid d i b ir ifade kaplam t. Y orgun grnyordu. Y anna
o turup n o tlarm d zenlem eye baladm .
ok u zu n b ir d u raklam adan sonra, don Ju an ferahlam
246
BR BAKA GEREKLK
gibi glm sedi.

B u sabah duyduun o ey, su k ayna p erisiy d i. dedi.
B u glerle hi um m adn za m a n lard a karlaabileceini
s y lem itim sana. B en de seni anladn san m tm .
A n lam tm tab ii!
N e bu kork un y ley se?
V erecek bir yant bulam adm .
D on Juan, O peri seni izliyor, dedi. S udayken bi kez
d ok an m t sana. B ak sana sylyorum ; g en e gelip deecek
sana. E er h azr deilsen, lm en iten bile d eildir.
D on J u a n n bu szleri telalan d rm t beni. G ene de g a
rip d u y g u lar iindeydim ; telalydm , am a korm uyordum . A r
tk b am a gelen lerden hibiri b en d e o eskiden duyduum
yersiz k o rk u lar dourm uyordu.
N e y ap m am gerek iy o r? diye sordum .
N e de abuk u n u tu rsu n , dedi don Juan. B ilgi yolunda
itilm ek dc gerektir. B oyuna m ah m u zlan m am z gerek ren
m em iz iin. H ep bi eylerden k anm am z, bi eylere h az r
lan m am z g erek ir bilgi yolunda. Ve o bi ey ler de kendi b en
liim izden d ah a byk, daha gl, an lalm az eylerdir. Bu
an lalm ad k g ler gelir b u lu v erir adam . te im di de su
k ay n a p erisi kt ortaya; ardndan bi b akm sn kendi d o s
tun kagelm i szn ksas ken d in i savam a h azrlam ak
tan ak a bi seenein yok... Y llar nce la C atalin ayd seni
m ahm uzlayan; yalnzca bi by c y d o, n e var! K olayd o
sava kazanm an.
te, dnya byle iirkn eylerle dopdoludur; ve drt bi
yan bilinm edik, am ansz glerle ev rilm i zavall y aratk la
rz bizler. S rad an biri, bilgisiz biri, bu g lerin aklanabile
ce in i ya da d e itirileb ilece in i sanr. N asl yaplacan b il
m ez bunun, am a insanln bi gn gelip bunlar ak lay ab ile
ceine, onlar er ge d e itireb ilece in e inanr. O ysa bi b y
c n n onlar aklam ak ya da d e iirm ek gibi bi d yoktur.
Salt, k en d isin i yeniden ynlendirm ek ve onlarn d o ru ltu su
n a u y d u rab ilm ek am acyla bu gleri ren m ek tir erei. te
GRME
247
p f noktas b u d u r iin. Bi k ez a k m ay ag r iin p f n o k tas

n... Z o r g elm ez o zam an byc olm ak sana. Bi byc, s
radan bi insana oranla azck d ah a hallicedir. B yclk, d a
ha iyi bi yaam salam az adam a. B rak daha iyisini, stelik
k stek ler bile adam byclk. A lt st ed er yaam n; bu lan
drr. A m ayagrstin bi kez k en d isin i bilgiye bi byc; sra
dan bi adam dan bile daha ok yer sille tok at yaam dan. Bi de
ev resin d ek i kiilerin ondan tiksinip, ond an korkm alar var;
onu silm ek iin uram alar var. bir de h ep im izi saran o b ilin
m edik, o am ansz gler, by c lerin de srf bi canl varlk
o lm alarndan, o n lar iin daha da b yk bi tehlike olu tu rm a
lar var. Bi adam kp seni vursa, y eterin ce ekersin ac; am a,
bi dostun sana dokunm asnn yan n d a bi hi kalr o ac. K en
disini b ilgiye aan bi byc, bu glerin eline der de d en
gesini k o rum ak iin tek bi yol k alr nnde: O da bi sava
gibi du y m ak ve davranm aktr. B ak gene sylyorum : B ilgi
y o lunda yaam n ancak bi yaam srdrebilm esinin tek etk e
ni, bi sava olm ann verdii gtr.
K en d im i sana grm eyi retm ek iin adam m . B en
ken d im yap m ak istediim iin yapyorum bunu; sen seilen
kim sesin de ondan yapyorum . Seni M escalito gsterm iti b a
na. A m a b enim iim den de g eliy o r sana bi sava gibi duy
m ay, davranm ay retm ek. K an m ca savalk baka her
eyden d aha yedir. te ben de bu yzden sana o gleri bi
b y c n n alglad denli g sterm ey e altm . O nlarn bu
korkun bu arpc etkisi olm adan nasl bi sava olunabilir
ki! nce bi sava olm adan g rm ek insan enez klar. G s
term elik bi alakgnlllk tak n m an a, ekilm ene, kam ana
yol aar. lg isizli in yznden r y p g ider gvden. Un
u fak olm ayasn, silinip gitm eyesin diye seni bi sava y ap
m aktr ilk grevim .
S k sk iittim senin hep lm eye h azr olduunu s y led i
ini. N e g erek ar ki byle bi yaklam a? k an m ca gereksiz bi
d k n l k t r bu senin davrann. Bi sava yalnzca savaa
h azr bekler. B ir de ana babann, ru hunu incitm i olduunu
s y ler durursun. E vet, insan ruhu k o lay ca inciniverir; am a e
248
BR BAKA GEREKLK
nin in cin d i in i sylediin edim lerle olm az bu. D o ru -sen in

anan b aban seni incitm iler... A m a sana gz yum m alaryla,
seni h anm evlad gibi y etitirm eleriyle, ar k an at g erm ele
riyle...
Bi sav an n ruhu dk n l k lerd en , y ak n m alard an
arnm tr; k azan m ann ya da yitirm enin bi anlam k alm am
tr onun iin. Y alnzca savam ay b ilir bi sava; ve her sav a
m bu d n y a stndeki son savam gibi gelir ona. O y z
den sav am n sonucu pek rgalam az onu. Ve son sava gelip
att n d a, b rak v e rir ruhunu usun diye berrak, zgr... Ve
arp a arpa, istencinin kusursuz bi biim de srdrdn
bilincinde, g ler bi sava, ve gler.
Yazm ay b itirin ce bam kaldrp yzne baktm . D on J u
an daln iin d e b an a bakyordu. S onra ban iki y an a salla
d ve gld.
n an m azm gibi, H er bi eyi de yazar m sn ? diye so r
du. G enaro, h ep byle yazdn iin seninle doru d rst k o
n u u lm a y a c a m sylem iti. H aklym adam ! H ep yazan
b irisinin yan n d a insan nasl k o n u u r?
D on Juan k endi ken d in e glerken, ben de yaptm ii sa
vunm aktaydm .
A ld rm aa ! dedi. E er sen de grm eyi renirsen, k e n
di acayip y n tem lerin le yapacaksn bu ii.
S onra ay a a kalkt v e ge bakt. le olm utu. D a lar
da bildii b ir yere avlanm aya gitm ek iin henz vaktim iz o l
duunu syledi.
N e av lay a ca z ? diye sordum .
ok zel bi hayvan. G eyik de olabilir, yabandom uzu da.
Bi da asalan b ile olur.
B ir sre sustu, ve ekledi: K artal bile olur.
K alkp, arab aya doru giden don Ju a n izledim . B u kez
h angi hayvan av lay aca m z kestirm ek iin yalnzca gzlem
y ap acam z sy lyordu, don Juan, tam arabaya girecekken,
bir ey an m sam gibi, glerek bu yolculuum uzu ertelem ek
zo ru n d a o ld u u m uzu syledi. nce, renm em gereken bi
GRME
249
ey varm ve ben bu eyi ren m ed en bu ava km am z ola

nakszm .
G eriye dnp gene ra m a d a n m altnda oturduk. S orm ak
istediim y nla soru vard, am a don Juan d ah a ben azm
am adan k o n u m ay a balam t bile.
B i ey daha kald, bi sav ay a degin, renm en gere
k e n , dedi. Bi sava kendi d nyasnn elerini kendisi se
er.
G een gn g rdn o dost v ar ya; hani sonra iki k ez y
kam tm seni? N e hata yapm tn o zam an, b iliy o r m u su n ?
H ayr.
K alkanlarn y itirm itin .
N e k alkan? N e diyorsun sen ?
Bi sava k endi dnyasnn n esn elerin i kendisi seer d e
dim ya! te, zen le seer onlar. nk setii h er nesne,
k u llan m ak istei glerin saldrsndan k o ru n aca bi k alk an
dr. rnein, bi sava kendini bi dosttan k o ru m ak ta kullanr
k alkanlarn.
O b ilin m ed ik g lerin evresini sard sradan bi kim se,
fark n a b ile v arm az onlarn; nk k en d isin i ko ru y an bika
t rd en zel k alk an larla d o n an m tr o k im se .
D on Ju an bir an durup yzm e bakt. B ir soru sezm itim
gzlerinde. N e istediini an layam am tm .
P eki ney m i bu k a lk an la r? diye dayattm .
n san larn yap t eyler y an i, dedi don Juan.
H angi y apt eyler?
E ... B ak bi evrene! n sa n la r n elerle u ra y o rla rsa, ite
o eyler. te b u n la rd r o nlarn k alk an la r. B i b y c szn
etti im iz o b ilin m ed ik , am ansz g lerle k a rla t zam an,
y ar alv erir, v e h er za m an k in d en d ah a d a d u y arl ve ank
k la r k en d isin i l m ne. O y ark tan g irer lm d em itim sa
na ya! Y ar alv erin ce, in san n isten ci ank d u rm ald r ki,
o y ar d o ld u ru v ersin -y an i, bi sav a y sa o insan... A m a bi
sav a d e ilse, y an i senin gibiyse, y ar n n k ap a n m a s iin,
b t n g c y le a k ln bu k o rk u n k a r la m a d a n u z a k tu t
250
BR BAKA GEREKLK
m a k iin, g ndelik edim lere dalm aktan baka bi are b u la

m az. D o stla k arlatn gn bana kzm tn. A raban ile
m ez du ru m a getirdiim de de k zm tn bana; v e seni suya
sok tu u m zam an m ve fena kzm tn. G iysilerin st n
de o ld u undan d aha da m tn. fken ve m en, y ar
n k ap am an a yardm c olm u, seni korum utu. N e var, y aa
m n n bu aam asnda artk o kalk an lar herhangi bi kim se
denli kullan am azsn. B u glere degin ok ey bilm ek tesin
ve im di artk bi sava gibi duyum sayp d av ran m an a ram ak
k alm durum dasn. G venem ezsin artk o eski k alk an la rn a.
N e yapm am g erekir y an i?
Bi sava gibi davran ve kendi dnyann elerini, n e s
nelerin i se. evreni artk yle geliigzel eylerle dolduram azsn. C iddi ciddi anlatm tm bunlar sana. u anda ilk kez
olarak eski yaam biim in seni koru y am az hale g elm itir.
K endi d n y am n elerini sem ekle neyi anlatm ak isti
y o rsu n ?
B i sava o bilinm edik ve am ansz glerle karlaverir; n k zaten onlar arayp durm aktadr. B u y zd en hep
ank tu tar k endisini bu karlam alara. A m a sen, h azrlk fa
lan yapm deilsin. O gler bi g eliv erd iler m i stne, ap
p k alacak sn ; yarn alverecek korkudan da yaam n
uu p g id iv erecek sen kar koyam adan. O halde, yaplacak ilk
ey, hazrlanm aktr. D ostun h er an k arn a pat diye k v ere
ce in i dn ve hazrlkl ol! Bi dostla karlam ak pek e len
celi bi ey deil herh ald e-sav an n yaam n ko ru m a so
ru m lu lu u n u y klenm esi gerektir. te bu glerden biri k a r
na d ik ilir de y arn aarsa, kendi ken d in e yapatm aya a l
m alsn yarn. B unu b aarabilm en iin sana byk erin ve
zevk veren b ir takm ey ler bulm an, sem en gerekir; akln
k o rk u n d an u zak latrm ak ve yarn kapatkp kendini sap a
salam y ap ab ilm ek iin, bile bile k u llanabilecein eyler...
N asl ey ler rn e in ?
Y llar nce, bi savann gndelik yaam nda yrek ta
yan bi yol izlem eyi setiini anlatm tm sana. Y rek ta
GRME
251
yan bi yolu isabetli bi biim de sem esidir bi savay sradan

bi kim seden ayran. Sava o yolla btnleeb liyorsa, o y o
lu boydan boya aarken byk bi erin duyu y o r ve zevk al
yorsa, o yolun yrek tadn bilir. te, savann k alk an la
rn oluturan eyler, nesneler de, yrek tayan bi yoldaki
eylerdir.
A m a hen z b ir sava olm adm syledin ya; yrek
tayan b ir yolu nasl seebilirim k i?
Bi dnm noktasndasn sen. B undan nce b ir sava
denli yaam an a pek gerek yoktu diyelim . im di iler deiti
artk; im di artk d rt bi yarn yrek tayan bi yolun g ere
leriyle d o n atm alsn ve bakaca her bi eyi brakm al, tepm elisin. Yoksa b r k arlam anda yok olur gidersin. unu da
syleyim ki, artk karlam a falan istem en de g erek m ey ecek
tir. B akarsn, bi d o st sen uykudayken geliverm i; ark ad ala
rn la kon u u rk en , yaz yazarken falan, g eliv erm i...
O nca y ldr gerekten senin retilerin u y arnca y aa m a
ya alm ak tay m , dedim , pek baarl olam am m an la
lan. im di nasl b irden daha iyi b ir durum a g e eb ilece im ?
ok dnyor, ok konuuyorsun. K endi ken d in e k o
num ay b rak m alsn .
O da ne d em ek ?
K endi k en d in e konuup durm aktasn. A m a bi sen d e il
sin bunu yapan. H epim iz yap m ak tay zd r bunu. sel bi k o
num ay s rd r r dururuz. D n bi. Yalnz k ald n za m a n
lar ne y ap a rsn ?
K endi k en d im e k o n u u ru m .
N eler dersin k endi k en d in e?
B ilm em ki, bir sr ey derim h erh ald e.
B ak ben d ey iv ereyim sana n eler d ediim izi ken d i k e n d i
m ize. K endi d n y am za degindir bu k o n u m alarm zn o
u. E vet evet, stelik bu isel k o n u m alarm zla k u ra r ve y a
atrz bu kendi d n y am z.
N asl y ap arz b u n u ?
K endi k en d im izle konum ay kestiim izde, d n y a hep
252
BR BAKA GEREKLK
olduu gibi kalr. B iz kendi dnyam z, kendi isel k o n u m a

larm zla y enileriz, y aam la tu tu tu ru r canlandrr, dorular
ve srdrrz. Y alnz b u n lar da deil, bi de kendi kendim ize
k o nu a k o n u a sem i oluruz yolum uzu. te setiim iz eyi
b yle y in eleye y ineleye bi gn gelip de lene dek srdrm
oluruz. E vet, ayn eyleri ldm z gne dein yineler de
yineleriz.
Bi sava, bunu bildiinden, bu isel k o num asn d u r
du rm ak iin didinir. Bi sava denli yaam ak istiyorsan, b il
m en gerek en son ey de budur ite!
K endi k en d im e konum ay nasl d u rd u rab ilirim ?
nce g zlerini biraz olsun rahatlatm ak iin kulaklarn
k ullanm ay renm elisin. D o duum uzdan bu yana, dnyay
d e erlen d irm ek iin hep gzlerim izi kullanm zdr. B ak ala
ry la da, k endi k en d im ize de o u n lu k la grm olduum uz
ey ler zerin d e konuuruz. Bi sava bunun da farkndadr;
ve dnyay dinler. D nyann sesine ku lak verir.
D efterim i b ir yana koydum . D on Juan gld ve kendim i
zo rlam am a g erek bulunm adn, dnyann seslerini d in lem e
nin dzenli bir b iim de ve byk bir sabrla yapym as g erek
tiini belirtti.
B i sava, kendi kendisine k onum ay keser kesm ez,
d n y an n d e ieceini b ilir, dedi, v e k endisini o m uazzam
s a rsn tya h azrlan m as g erekir.
Bu ne dem ek, don Ju a n ?
B iz k en d i kendim ize, dnya yledir-byledir ya da yled ir- y led ir deyip d u rd uum uz iin dnyay o biim lerde
tanm oluruz. K endi kendim ize, dnya yledir-yledir d e
m eyi bi d u rdurursak, dnya da yle-yle olm aktan k v ere
cektir. A m a senin h en z ylesine m uazzam bi sarsntya hazr
o lduunu hi sanm yorum . O yzden yava yava bozm an,
zm en g erek ir o k u rd u u n d n y ay .
S y led ik lerini p ek anlam d e ilim .
Senin sorunun u ki, insanlarn yapt eyler, bizi ep e
evre saran g lere kar b irer kalkandrlar. B izlerin insan
GRME
253
o larak y ap tm z bu eyler bize rah atlk verir, gven duym a

m z salar. n san larn yapt bu eyler do ru d u r ve ok
nem lidir; am a yalnzca kalkan olarak... N e yazk ki insanlar
o larak y ap tm z bu eylerin k alk an d an baka bi ey olm ad
n hi ren em eyiz ve bunlarn y aam m za egem en olarak
y aam m z y k m alarn a gz yum arz. H atta diyebilirim ki in
san l a gre, insan larn yaptklar bu eyler dnyann ken d i
sinden bile daha b y k t r ve daha nem lidir.
N ed ir dnya dediin ey ?
D on Ju an ay a yla yere serte vurarak, te burda k ap sa
nan h er ey, d n y ad r, dedi. Yaam , lm , insanlar, dostlar,
bizi ku atan ne varsa, h er ey. K avranlam az bi eydir dnya.
O nu an lam am z olanakszdr. H ibi zam an aklayam ayaca
z onun gizlerini. B iz de yle bakm alyz ona, salt bi giz d i
y e !
N e ki, sradan bi kim se yle dnm ez. D nya bi giz ol
m am tr o n u n iin, hi. Ve yalannca da, artk yaam asna bi
neden k alm ad n sanr. Yal bi kim se iin dnya tkenm i
deildir. Y alnzca insanlarn yapt eyler tkenm itir. A m a
k afas yle k arm tr ki sersem ce, d nyada kendisi iin b a
ka bi giz k alm ad n sanr. O k alk an lar karl n d a denen
iren bi b ed e ld ir bu!
Bi sava bu koullar bildiinden, her eye hakkn v er
m ey i renir. n san larn yapt eyler hibi durum da d n y a
dan daha n em li olam azlar. Ve bunu bilen bi sava da d n
yay sonsuz bi giz kayna, ve insanlarn yapt eyleri de
so n su z bi sam alk diye ele alr.
15
D nyann seslerini dinlem e altrm alarn a baladm ve bu
nu, don J u a n n nerisi zere, iki ay srdrdm . B akm adan
dinlem ek nceleri ikence gibi gelm iti bana. A m a ikence
nin daha da ls vard: K endi k en d im e konum am ak... ki
ayn sonunda, isel k onum alarm k sa k sa sreler boyunca
d u rdurabilm eyi ve dikkatim i seslere verm eyi baarabilm i
tim.
On K asm 1969 sabah saat 9 da don J u a n n evine va
initim .
B en gelir gelm ez, don Juan, H em en yola k alm , dedi
B ir saat k ad ar dinlendim ve ardndan doudaki dalarn
alak y am alarna doru arabayla yola ktk. A rabay dnn
J u a n n o y rede oturan bir arkadana braktk ve dalara
GRME
255
doru ilerledik. D on Juan torbam a biraz peksim etle kurabiye

koym utu. B ir iki gn yetecek azm z vard. D aha da alalm
m diye son J u a n a sorm utum da, o da h ay r anlam nda b a
n sallam t.
B tn sabah yrdk. O ld u k a lk b ir gnd. Bir m atara
su da tam aktaydm . ounu ben im itim . D on Juan y aln z
ca iki kez im iti. M atara boalnca, yo ld a rastladm z bir
derenin suyunu iebileceim izi sylem iti. B enim gnlsz
lm le alay ediyordu. ok g em eden, susuzluum , k u k u
larm yenm iti.
leden sonra yeil bitkilerin rtt kim i tepelerin y a
m acndaki kk bir vadide durduk. T epelerin ardnda, d o u
ya doru, yksek d alarn karaltlar zerindeki gkyz b u
lutlarla kaplyd.
D on Juan, K o nutuklarm za, sezdiklerine degin istedi
in k ad ar dn eb ilirsin, y az ab ilirsin , dedi, am a bu lu n d u
um uz yerleri sakn yazm a h a a !
B ir sre dinlendik. S onra don Juan g m leinin altndan
bir kese k ararak at ve piposunu gsterdi. P iponun azn
karm la d oldurdu, bir kibrit yakp kuru bir dal parasn tu
tuturdu; ve y an m akta olan dal parasn pipodaki karm n
stne yerletirdi, ve tttrm em i istedi. P iponun aznda,
altm biim d e k orlam bir k m r p aras bulu n m ad n
dan, dum an ekm em zo r oluyordu. K arm tutuana dek
ufak dal p aralarn birka k ez y ak m am z gerekm iti.
B en d um ann hepsini de itikten sonra, don Juan buraya
hangi hayvan avlayacam b u lg u lam ay a gelm i o ld u u m u
zu aklad. drt kez, d ikkatli b ir biim de, kim i delikler
bulm am g erek ti in i syledi. zellik le d elik ler szcn
v u rg u lu y o r ve b y clerin bu d elik lerd e h er trl bildiriyi ve
yneltici bilg iy i b u lab ilece in i sylyordu.
B unlarn ne t r d elik ler o lduunu sorm ak istiyordum ;
am a don Ju an bunu soracam anlam gibi, bunlarn b etim
lem en in olan ak szln ve bun larn g rm e alem ine zg
ey ler olduklarn belirtti. T m dikkatim i seslere yneltm em i
256
BR BAKA GEREKLK
ve sesler arasndaki delikleri bu lm ak iin youn aba h arca

m am birka kez sylem iti. P eri tuzan drt kez alacak
m . B en d e o acayip sesleri, beni b u y u r eden dosta gtren
bir k lav u z olarak kullanacakm m ; ve o dost da bana arad
m b ild iriy i verecekm i. D on Juan, dostun bana hangi b iim
de g r n ce in i bilm ediinden tr son kerte uyank b u lu n
m am da sylem iti.
K ulak k esilm i dinliyordum . Srtm tepenin kayalk y a n
na dnk, o tu rm utum . H a fif b ir uyuu k lu k du y u m sam ak tay
dm . D on Juan, gzlerim i k apatm am am iin uyarm t beni.
D in lem ey e baladm ; ku cvltlarn, yelin yaprakalr h r
datm asn, b ceklerin vzltlarn ayrt edebiliyordum . D ik
katim i hi da tm adan bu seslere v erdike, drt ayr tr ku
cvlts iiteb ild iim i ayrm sadm . Yelin hzn da yava ve
daha hzl d iy e ayrabiliyordum . Y apraklarn da ayr b iim
de h rd ad n iitebilm itim . H ele b ceklerin vzltlar bir
lendi k u lak larm iin. yle e itliy d ile r ki, bunlar b irb irin
den ayrt edip d oru drst sayam adm .
Yabans bir sesler lem ine dalm tm . lk k ez geliyordu
b am a b yle b ir ey. B ir ara sam a doru e ilir gibi olm u
tum . D on Juan, durm am iin bir h arek et yapm t; am a, o h a
reketini y ap m ad an nce bunun fa rk n a varp gene dim dik
oturm utum . D on Juan, beni gtrp bir d u v ar gibi ykselen
k ay alk tak i b ir yarn iine yerletirdi. B acaklarm n altn d a
ki kim i u fak talar ayklad ve b am n arkasn k ayaya d ay a
d.
S onra da, buyururcasna, g n eydoudaki dalara b ak m a
m syledi. G zlerim i uzaklara d ikm itim . D on Juan, d zel
terek gzlerim i dikm em i, yalnzca, n m d e uzanan tepeleri
ve zerlerin d ek i bitki rtsn tararcasn a bakm am istedi.
T m d ik katim i seslere verm em i du rm ad an yineliyordu.
S esler g ene b elirg in lem ey e balam t. Sanki onlar iit
m ek istey en b en deildim de, sesler zorluyordu bir bakm a
beni onlar d ikkatle dinlem eye. Yel, y apraklar sallayp h r
datyordu. A alarn zerinden gelen yel, bulunduum uz v a
diye u layordu. U lar ulam az da nce btn aalarn y ap
GRME
257
rak larn a doku n u y or ve dolgun, trp sesi gibi, uultulu d iy e

b ilece im acayip sesler karyordu. Yel, ardndan yerdeki a
lla arpyor, bir sr ufak tefek ey lerin sesine b en zer se s
ler kartyordu. B aya, ezgisel d iy eb ilece im seslerdi bunlar-insan saran, m zldayan, btn b r sesleri bastran... P ek
h o lan m am tm bu seslerden. B iraz sklm , utanm tm da;
n k k en d im in de bu allarn szlanan, m zld ay an hrts
gibi olduum u d nverm itim . B u seslerle aram da y lesi
n e b ir y ak n lk bulm aktaydm ki, i ren d im onlardan. S onra da
yelin yerde kard sesi duyuyorum . H rtd an ok sla
b en zey en bir sesti bu. D z bir zil sesini andran bir vzlt...
Yelin kard sesleri dinlerken, bu ayr t r sesin de ayn
an d a yayldn bulgulam tm . B unlar birb irlerin d en nasl
o lup da ay rab ild i im e hayret ettim . Ve g en e o anda kularn
cv ltlary la b ceklerin vzltlarn fark ediverdim . B ir an g e
liyor, y aln zca yelin kard sesleri iitiyor; bir an sonra da
b ilin cim e hep birden ulaan birbirine k ay n ak btn br
seslerin ulu akn alglyordum . M antksal olarak, btn
b r sesler, srf yeli iittiim srada d a sregelm ekte o lm al
lard.
K u larn btn cvldam alarn y a da b cek lerin btn v
zltlarn tek er teker sayabilm i deildim , am a her bir sesi
ayr ayr d in ley eb ildiim kansna varm tm . H epsi birlikte,
o laand b ir dzen yaratyorlard. E vet, d ze n den, baka
b ir szck bu lam adm bu olguya. B ir desen, b ir arm oni o lu
tu ran b ir sesler dzeniydi bu; yani h er ses birbirini bir art ardalk iinde izlem ekteydi.
S onra b am baka, uzayp giden b ir lk iittim . rp e r
m itim . B tn b r sesler bir an kesiliv erm iti. ln y a n
klan m as v adiyi geip uzaklarda yitene dek bir lm sessiz
li in e br n m t vadi. Ve gene balay v erm iti cm b. Bu
seslerdeki dizilii hem en kapverm itim . B ir an dikkatle d in
led ik ten sonra, don J u a n n seslerin arasndaki deliklere b a k
m am sy lem ek le ne dem ek istediini anladm dndm .
B u g r lt lerin oluturduu desende, sesler arasnda b o lu k
lar bulunuyordu! rnein, kim i k u larn cv lts aralarnda
258
BR BAKA GEREKLK
d u rak lam alar bulunan belirli b ir dizgi biim in d e geliyordu.

S ezgilediim btn br sesler de yleydi. Y apraklarn h r
ts, bu sesleri tekdze b ir zil sesine dntren, onlar b irb i
rine balayan b ir yaptrc gibiydi. Ve gerek olan ey u y
du ki, her ses, genel ses dzeni iinde b ir birim olacak b iim
de ayarlanm t. Ve bylece, sesler arasndaki boluklar, d ik
k atlice incelendiinde, bir yap zerin d ek i d elikleri o lu tu ru
yordu.
D on J u a n n peri tuzandan kan delici l iittim
gene. Bu k ez pek etkilem em iti beni, am a br sesler kesiliv erm i ve bu kesilii, byk, ok byk bir delik gibi alg la
m tm . te tam o anda dikkatim i, dinlem ek yerine bakm aya
evirm itim . st yem yeil bir bitki rtsyle kapl kim i al
ak tepelere bakyordum . T epelerin izd i i siluet yle b ir k o
n u m dayd ki, bulunduum yerden, tepelerden birisin in yan
tarafn d a b ir delik grr gibi oluyordum . ki tepenin arasn d a
ki b ir boluktu bu aslnda; ve oraya baknca, uzaktaki d a la
rn kopkoyu gri k engini grebiliyordum . B ir an, b unun ne o l
duunu tam anlayam am , ve bunu seslerdeki d e li e b en
zetm itim . Sonra, sesler gene balad; am a, o k o sk o ca deliin
grsel im gesi de olduu gibi kald. K sa bir sre sonra, sesle
rin diziliini, dzenini ve ralarndaki duraklam alarn sralan
n daha keskin bir biim de alglam aya baladm . Pek ok
saydaki bu ayr ayr seslerin aralarndaki farklar ayrt e d e
b ildiim i bulguladm . stelik h er bir sesi ayr ayr izley e b ili
yor, sesler arasn k esin b irer delik halinde alglyordum . y
le bir an geldi ki, sesler zih n im d e k ristalleiv erd i ve zdeksel
(m addi) b ir rgye, b ir zgaraya dnt. B unu gryordum
ya da iitiyordum diyem em . B en li im in bilinm edik b ir y an y
la duyum suyordum bunu.
D on Juan b ir kez d ah a ald kaytann; sesler b r kezlc
olduu gibi gene durm u, o ses rgsnde k ocam an b ir delik
alm t. A m a, bu kez, bu k o cam an delik, b akm akta olduum
tepelerdeki delikle birleiverdi. st ste akm lard. ki d e
lii de yle st ste sezgilem em yle uzun srm t ki, ev
relerinin birbiri iine ak tk larn gryor-iitiyordum . Son
GRME
259
ra b r sesler gene balad ve deliklerin oluturduu rg,

olaanst, grsel diyebileceim b ir g rye dnt. S esle
rin desen ler oluturduunu ve bu desenlerin ayn biim de
evreyle ak tm grm eye balam tm . ki k oskoca d eli
in st ste g eldiini sezgilem ekteydim . A lm olduum
olaan b iim de bak y o r ya da din liy o r deildim . Bu ikisinin
karm olan b am baka bir ey yapm aktaydm . N edendir, bil
m em ; dikkatim tepelerdeki o k o skoca delie taklp kalm t.
O nu hem iitir hem de g r r gibi oluyordum . B enim eken
bir ey vard onda. Bu delik sezgi alanm tutm akta, ve ev re
deki bir ay rn tnn karlym gibi algladm btn ses
d esenleri gelip bu deliin zerine oturm aktayd.
Don J u a n n peri tuzandan, u ursuz b ir l andran
bir ses daha gelm iti; tm br sesler kesildi. ki k o ca delik
aydnlanr gibi oldu ve ardndan gene srl tarlalara b ak
m akta o ld uum u ayrm sadm . D ost, d ah a nceleri olduu gi
bi gene orada d urm aktayd. nm deki sahne birden aydnlanverm iti. O n be m etre tem de dururm u gibi aka g re
b iliyordum onu. Y z grnm yordu; apkas rtyordu y
zn. S onra b an a doru yrm eye balad. Y aklatka, yava
yava ban da kaldryordu. Y zn g rr gibi oldum ve k o r
kuyla rperdim . G ecikm eden onu durdurm am gerektiini b i
liyordum . B irden gvdem de b ir k ay n am a oldu; g d o l
m utum . G r n ty bozm ak, onu durdurm ak iin bam y a
na evirm ek istedim . A m a baaram adm . te o lm kalm
annda bir ey geldi aklm a. D on J u a n n, yrek tayan bir
yoF un nesn eleri b irer k alk an d r derken ne dem ek istediini
anlam tm . Y aam m da yapm ak istediim bir ey vard. Y ap
m ak iin yanp tututuum , bana byk erin ve k van v e
ren, gizli bir ey... D ostun o anda beni tepeleyem eyeceini
anlayvarm itim . D aha yzn tam olarak grem eden ve hi
glk ek m ek sizin bam yana eviriverdim .
B tn sesler g en e verdi k ulaklarm a. G rlt birden
artm ve tizlem iti. Sanki fkeli b ir biim d e bana k r gi
bi... O eski d zen lerin i yitirm i ve g eliigzel, biim siz, tiz
ve kulak trm alayc b ir yaygaraya dnm gibiydi.
260
BR BAKA GEREKLK
K u lak larm patlayacak sanyordum . A yaa kalkp, e lle

rim le k u lak larm tkadm .
D on Juan yrm em e yardm ederek beni kk b ir d ere
ye gtrd. D erenin iinde fazla su b u lu nm uyordu. D on J u
an, beni so y undurtup suya yatrd ve sular apkasna d o ld u
ru p zerim e boaltt.
K u lak larm d aki uuldam a h em en azalverm iti. D on Jua n n beni y k am as yalnzca birka dak ik a srm t. D on
Ju an , yzm e bakp ban olum lu biim de sallayarak, k en d i
m i hem en cecik sapasalam klv erd i im i syledi.
G iy in d ik ten sonra, don Juan beni d ah a nce oturm u o l
d u u m yere gtrd. D ipdiri ve neeliydim ; zihnim berrak m
berrakt.
D on Juan, btn geerdiklerim i ayrntl olarak an latm a
m istedi. B yclerin, seslerdeki o d e lik le ri, kim i eyleri
b u lm ak ta k u llandklarn anlatt. B ir b y c n n dostu, sesler
deki o d eliklerle aklarm kim i aprak ileri. D on Juan,
d elik lere degin daha belirli b ilg iler v erm ek istem em i, ve
ben sorduka, benim b ir dostum bulu n m ad n d an tr daha
kesin bilgi v erm esinin bana zarar verm ekten baka b ir ie yaray am ay aca m belirterek bandan savm t.
Bi b yc iin h er eyin bi anlam v ard r, dem iti, se s
lerde d elikler vardr, evrendeki h er eyde d elik ler vardr. G e
n ellik le bu d elikleri yakalayabilecek denli hz elde edem ez
insan. O y zd en korunm asz srdrr g ider yaam n. K u rt
lar, kular, aalar, bunlarn hepsi de bize d len m ed ik eyler
anlatm aktalar; tek, insan, onlarn verdikleri bildirileri k av ra
y acak hz elde etsin... te, dum an bize o kavratc hz verir.
N e var, bu dnyadaki her canl y aratk la iyi geinm em iz g e
rekiyor. B u y zd en d ir ya, ldrm ek zere olduum uz b itk i
lerle ya da av lay acam z hayvanlarla ko n u m a zorunluluu!
Y alnzca gerek sindiim iz kadarn alm alyz; yoksa ld rd
m z bitk iler de hayvanlar da, k u rtlar da bize kar karlar,
h astalk ve bela y adrrlar bam za. B i sava bunu b ild i
inden, onlar yattrm aya alr, ve o d elik lere baktnda,
aalar, k u lar ve k u rtlar da o n a doru b ild iriler sunarlar.
GRME
261
A m a nem li deil u anda btn bunlar. nem li olan,

dostu grm olm andr. te av lay aca n ey odur! B i eyler
avlayacam z sylem itim sana ya! Bi hay v an filan g rece
ini sanm tm . Yani avlam am z gerekn hayvan greceini
sanm tm , ben kendim bi yab an d o m u zu grdm ; benim peri
tuzam bi y ab an d o m u zu .
Yani senin peri tuzan y ab a n d o m u zu n d an m yaplm a
dem ek istiy o rsu n ?
H ayr! Bi b ycnn yaam n d ak i hibi ey, bak a hibi
eyden yapl falan deildir. E er bi eyin, ille de bi ey o lm a
s gerekiyorsa, ite o ey kendi-eyidir. Y abandom uzlarm bilseydin, benim peri tuzam n d a bi yabandom uzu olduunu
an lard n .
N e diye av lanm aya geldik b u ra y a ?
D ost sana to rbasndan k ard bi peri tuza gsterdi.
O nu arm ak iin yle bi tu za n n olm as gerekir.
Peri tuza ne d em ek tir?
B i telciktir bu. D ostlar arrm on n u la ben; kendi d o s
tum u, ya da su kayna perilerin i, rm ak perilerin i, da p e ri
lerini... B enim kisi bi y ab andom uzudur; y abandom uzu gibi
barr. S ana yardm etm ek iin iki k ez k u llan d m ya da onu
senin yannda, su kayna p erisin i arm ak iin... B ugn
d o st sana gelirken gelm iti peri de. A m a sen grem edin onu.
H zn yetm edi buna. A m a seni o dere vad isin e gtrdm ,
seni kay ay a yatrdm gn, g rm em i olsan da p erinin tep e
ne dikildiini sizm itin. Y ardm cdrlar bu periler. Y netm esi
ok zor olan, hatt tehlikeli olan yardm clardr... S ana zarar
verm elerin i n ley ebilm ek iin, k u su rsu z b ir istenci olm as
gerek tir insan n .
N asl bi ey d ir bunlar? N asl g r n rle r?
H erkese bak a baka grnrler; d o stlar da y led ir ya!
Bi dost sana bi za m an lar tandn bi adam gibi grnecek
herhalde; ya da tanm ana h ep ra m a k kalacak gibi grnecek.
S enin y aradln byle dem ek. B ilm ecelere, gizlere doru se
nin eilim in. S ana b en zem em ben oysa; p ek kesin, belirgin bi
262
BR BAKA GEREKLK
ey d ir b ana gre bi dost.

Su k ay n a perileri belli yerlere zgdrler. S ana yardm
etsin diye a rd m periyi iyi tanrm . B irok kez yardm
d o k u n m u tu r bana. O vadide oturur. O zam an sana yardm e t
sin diye a rd m d a yeterince gl deildin de, peri b o zu l
m utu sana. K tlk etm ek istediinden deil-zaten hibi ey
istem ezler-am a sen orda yle zayf, gsz yatyordun ya...
D ah a so nralar, peri az daha seni arpacakt da lverecektin;
h ani su lam a k an alnda fosfor gibi parlam tn! A nszn kv erm iti peri de, az kalsn dayanam yordun. Y apm asn bunu
bi k ez bi peri; artk brakm az peini avnn. B ak greceksin,
n asl g elecek tir gene. N e yazk ki, d um anc kullandktan
so n ra g ene sap asalam olm an, k endine gelm en iin suya g ir
m en gerek ecek hep. Bu da senin aleyhine olacak. S uya g ir
m esen, belk i de lrsn; am a ykanrken de peri arpacak se
n i.
E, bak a bi yerde y k an sam ?
B i ey cik ler deim ez... E vim in y resindeki su kayna
p erisi h er yere izler seni, am a bi peri tuzan olursa, o zam an
baka... O yzden gsterm iti dost sana o tuza. Senin de bi
peri tu za n olm asn anlatm t. P arm a y la dere vadisini
g sterd ik ten sonra sol eline dolam t kaytan. B ugn de sana
gene g sterm ek istem iti peri tuzan; tpk onu ilk grdn
zam an olduu gibi. yi ki durdun orda; dostun o h zla g elii
ni k ald racak g te deildin; zerine geliverseydi, pek iyi o l
m azd senin iin b u .
N erd en bu lacam peri tuzan im d i?
D ost, k en d isi verecek sanrm sana bi tan e.
N asl v erece k ?
N e b iley im ben! D ostu bulm an gerekecek. O nu nerde
b u lab ilece in i sylem iti sana y a!
N e red e?
O ralard a ite! D elii grdn tep ele rd e...
Yani dostu m u aray aca m ?
H ayr. A m a seni buyur etm ekte u anda. D um anck, ona
GRME
263
g t ren yolu at. Sonralar, yz yze gelebilirsin onunla.

A m a onu iyice tandktan sonra olur ancak b u .
16
O n be A ralk 1 9 6 9 da akam a doru ayn vadiye varm tk.
allklar y ara yara ilerlediim iz srada, don Juan, izlenen
y n lerin ve y o lda rastlayacam , yol gsteren eylerin, g iri
m ek te o lduum aba asndan son kerte nem li olduklarn
defalarca yinelem iti.
T epenin d o ruuna v arr varm az, doru yn k ararlatr
m a k sn , diyordu. T epenin en st noktasna v arr varm az, o
y n e d n ersin , D on Ju an parm a y la gneydouyu g steri
yordu. S enin u urlu y nn oras ite! H ep o yne dnk kal;
hele h ele ban d erde girdiinde... Sakn u n u tm ay asn !
D elii sezg ilediim tep elerin tab an n d a durduk. D on Juan
belli b ir yeri im leyerek oraya oturm am syledi. K endisi de
y an m a oturup alak b ir sesle ayrntl y n erg eler verdi. Tepe-
GRME
265
ye k ar km az sa kolum u, elim in ayasn yere dnk ve

p arm ak larm y elpaze gibi ak tutarak, ne uzatm am s y le
di. A m a, p arm aklarm aarken, y aln zca b aparm am a v u
cu m u n iine doru kvrk tutm alym m . S onra da bam k u
zeye evirm eli ve kolum u gsm n zerinde k av u tu rm a
lym m ; ve bylece elim de k u zeye doru tutulu d u rm aly
m . A rd n d an da, sol ayam sa ayam n arkasna koyarak
ve ay a m n parm aklaryla yere vura v u ra b ir dans yapm aya
b alam alym m . Sol b acam dan y u k ary a b ir lklk g elm e
ye b alay n ca da, kolum u yava yava k u zey d en gneye d o
ru ve so n ra gene k u zeye doru savurm alym m .
D o n Juan, K olunu savururken elinin ayas hangi n o k ta
da bi lklk d u yarsa o yere o tu rm alsn ; diyordu, o nokta
ayn zam an d a bakm an gereken yn belirler. O n o k ta d ouda
bi y erd ey se-gene elini gneydou y n n d e u za tm t- ok
gzel so n ular alrsn. A m a elinde lk lk duyd u u n no k ta k u
zeye doru bi yerdeyse, o zam an halin h arap d em ek tir-am a
d urum u lehine ev irm en olasl d a vardr. N e ki, bu nokta
g n eyde ise, zo rlu bi k av g a yapacaksn dem ektir.
nce k olunu drt keze k adar sav u n m an gerekebilir; am a
bu h arek etleri yapa y ap a alrsn ve ko lu n u yle bi savuruta an larsn elinin snp snm adn.
E linin snd bi yeri bulunca da, hem en o tu r oraya. Bu
birinci noktadr. E er gneye ya da k u zey e d nksen, o n o k
tada k alab ilecek denli gl olup olm ad n a h em en k arar
v erm elisin. A m a ken d in e gvenem iyorsan, h em en k alk git
o radan. K endine g venem iyorsan, orda k alm an g erek siz olur.
A m a o rd a k alm ay yelersen, birinci n o k tan n iki adm tesi
ni, o rd a ate yakm ak iin tem izle. B ulun d u u n yerle, b ak t n
yn arasnda o lm ald r ate yakacan yer. Bu da ikinci noktandr. S onra da bu iki nokta arasndaki tm k u m dallar falan
toplarsn ve bi ate yakarsn. lk n o ktana oturur, atee b ak a r
sn. E r ge k ar peri ve grrsn onu.
A m a k o lu n u drt kez salladktan sonra da elinde b ir lk
lk duym azsan; k o lu n u yava yava kuzey d en g n ey e doru
ve d n p b aty a d o m savurursun. E lin, b aty a doru b ir y er
266
BR BAKA GEREKLK
de snrsa, y ala tabanlarn ve ka ordan. T epeden aaya

d oru ko ve d zle in. N e iitirsen iit ve d uyarsan duy ar
k an d a, hi dnp bakm adan ko. Ve d zl e indikten sonra,
yere k. N e k ad ar korkm u olsan da sakn k am a ordan.
kar ek etin i ve k atlayp gbeine b astr ve d izlerin i karn n a
doru ekip yere yum ul. G zlerini de ellerin le kapatm ay
unutm a. K ollarn kalalarn iyice bastrsn. te o durum da
sabaha d ek kalm alsn. Bu dediklerim i yap arsan h ib i eycik
o lm az sana.
A m a dzle zam annda y etiem ezsen, bulun d u u n y e
re kver. O zam an, A llah yardm cn olsun, bu pek korkun
olacak. S ana saldracaklar; am a tnm adan, dev in m ed en orda
k alab ilirsen , ban kaldrp da ne v ar diye bakm azsan, turp
gibi k arsn sabahleyin, bi eycikler olm adan.
A m a k olunu batya doru sav u ru r d u ru rk en elin d e lklk
falan d u y m azsan , gene douya dnersin ve soluun k esilene
dek o yne doru koarsn. S oluksuz kald n yerde ayn h a
rek etleri yinelersin. E lin lnana dek, gene d ouya doru k o
arsn ve ayn eyleri yaparsn.
D on Juan bu ynergeleri v erdikten sonra, ezberleyene
dek, hepsini b ana yineletti. S onra uzun sre sessizce oturduk.
B ir iki k ez konuyu yeniden am ak istedim ; am a, don Juan her
k ezin d e sert b ir biim de beni susm aya zorlad.
D on Ju an k alk p b ir eycikler d em eden tepeye trm an m a
ya b alad n d a, k aranlk b astrm aktayd. O nu izledim . T epe
nin en st y erine vardm zda, bana rettii tm h arek et
lerim i yaptm . D on Juan az tem de duruyor, keskin b ak lar
la beni izliyordu. ok dikkatli d av ran y o r v e bile bile ardan
alyordum . U fak b ir s deiim ini bile d u y u m sam ay a a l
yordum , am a elim in ayasnda b ir lklk olu p olm adn kestirem iy o rd u m . A rtk karanlk iyice b astrm t. S oluum k esi
lince du rm u o lduum yer, k yerim d en pek uzak say l
m azd. ok yorgun ve gergindim . K o llarm ve baldrlarm a
ryordu.
B u yeni y erde de ayn devinim leri yaptm , am a sonu g e
ne olum suzdu. ki k ez d ah a ko m ak zo ru n d a kald m k aran l
GRME
267
n iinde. Ve sonra, kolum u n c k ez savururk en, douya

doru uzand bir noktada elim snverdi. ylesine b ir s
deiim i olm utu ki, aakalm tm . yere oturup don J u a n
bekledim . E lim in sndn s yledim ona. D on Juan br i
lem lere gem em i syledi; ve b u lab ild i im btn k u m al
rpy toplayp b ir ate yaktm . D on Ju an bir iki adm so lu m
da oturm utu.
A teten dans edercesine yabans alev ler ykseliyordu. K i
m i alev ler yan ard n erli renklere brnyor; m avileiyor, son
ra da p arlak bir b ey aza dn veriyordu. B u d e iik renk o y u n
larn, topladm k u m dallard a ve al rp d a bulunan k im
yasal zelliklere b alyordum . Bu atein b ir baka zellii de,
kard kvlcm lard. S onradan k o y d u u m allar o la an s
t irilikte k v lcm lar sayorlard. H av ad a patlay an tenis to p
larna benzettim onlar.
D on J u a n n u yarm o lduunu sandm zre gzlerim i
atee diktim , birden bam dnverdi. D on Juan iim de su ta
d m z sukaban uzatt ve im em i im ledi. Su iyi gelm i
ve beni gevetm iti; iim tazelenm iti.
D on Juan eilip k u la m a fsld ay arak gzlerim i alevlere
dik m em e g erek b u lu nm adn, y aln zca ate d o m ltu su n a
doru bakm am syledi. B ir saat k ad a r bak tk tan sonra epey
m ve slak slak olm utum . Y erde du ran bir ubuu al
m ak iin e ildiim bir srada b ir g v ey e y a da gzm n atab akasndaki b ir lekeye b enzer b ir eyin atele aram da sa
dan sola doru u u tu unu grdm . B irden geri ekilip to p ar
landm . D on J u a n a baktm . D on Juan en esin i uzatarak alev
lere doru bakm ay srdrm em i im lem ekteydi. B ir an sonra
ayn g lgenin bu k ez ters ynde g etiini grdm .
D on Ju an apar to p ar yerin d en frlay arak yanan dallarn
zerine avu avu toprak atarak atei tm yle sndrd.
O lanca h zy la y ap m t bu ate s ndrm e iini. O na yardm
etm ek iin yerim d en kalk ay m derken, ate snm t bile.
in iin yanp t tm ek te olan kim i d a lla n , zerlerin e b asa b a
sa sndrd; ve ard n dan beni s r k lem esin e tepenin y am a
cn d an aa y a d oru ekerek vad id en kard. B an arkaya
268
BR BAKA GEREKLK
ev irm ed en h zla ilerliyor ve k onum am a izin verm iyordu.

B irka saat sonra arabann bulunduu yere ulatm zda,
o g rdm eyin n e olduunu sordum . D on Juan ban, su s
m am buy u ru rcasna sallad; ve sessizlik iinde arabay sr
dm .
S abahleyin erken b ir saatte evine vardm zda, don Juan
do ru ca eve girdi ve gene k o n um ak zere olduum u g r n
ce beni gene susturdu.
D on Juan ev in arka av lusunda oturm aktayd. B enim u y an m a
m b ek liy o r olm al ki, beni g r r grm ez k o num aya balad.
nceki gece grm olduum glgenin b ir peri, onu g rd
m yere zg ruh olduunu syledi. O eyin, bir y a ra n o l
m ay an b ir v arlk o lduunu belirtti.
S rf o rd a b u lu n u r ite, dedi, ne gizi, ne de gc vardr.
O rda k alm ay a dem ezdi. B tn gece bi oraya bi buraya h z
la gidip gelen bi glge g recektin eer kalsaydk. A m a baka
t r ru h lar da vardr; sana g llk gizleri verebilecek ruhlar...
A m a ansl o lm ak gerek onlar b ulm ak iin .
B iraz kah v alt ettik ve bir sre konum adk. K ahvalt b i
tince, evin n y an m a getik.
D on Juan birden, eit olu r bu varlklar, dedi, v e
recek bi eyleri b u lunm ad iin hibi ey verem eyen v arlk
lar; y alnzca insan rkten varlklar, bi de insana arm aan
v eren varlklar... D n gece grdn, suskun bi varlkt; y o k
tu v erecek bi eyi sana. S rf bi glgeydi ite! A m a ou kez
bu suskun t rlerin y resin d e b ak a bi ru h a rastlarsn; srf rk sam aktan b ak a bi eye y aram ay an kt bi peri. O suskun
ru h larn b u lu n d u u y erlerde dolarlar. te bu yzden ordan
hem en kard m seni. O kt ruh insan ta evine dek izler de
cann bu rn u n d an g etirtir adam n. Bu nedenle evlerini brakp
giden biok k im se bilirim . K im ileri bu tr varlklardan bi ey
elde ed ecek lerin i sanrlar; am a evde peri v ar diye bi ey olur
sanm a haa! K en d ilerin e g iz le r bildirsin diye bu perileri ay art
m ay a alan, bi o d ad an bi od ay a btn evde bu perileri izle
GRME
269
yen k im seler tanrm . A m a onlar k o rk u tm ak tan baka bi ey

yapm az bu periler. K endilerini evlerine k ad a r izleyen bu p e
rilerden b irisini nbetlee gzleyip durm ulard bi zam anlar
birileri. A ylar srm t bu gzetlem e. S on u n d a birisi gelip
hep sin i d ary a srklem i, karm t; y lesin e bitkinlem iler, erim ilerd i zavalllar. En iyisi, bu kt ruhlardan uzak
durm aktr; canlar ceh en n em e...
B u ru h larn nasl ayartldn sordum . D on Juan bu ru h
larn en ok g r ndkleri yerleri b elirlem ek iin epey z a h
m etlere k atlan ld n ve bu ruhlarn getikleri yerlere kim i
silahlar k o n u ld u unu, v e ruhlarn bu silahlara do k u n m alar
nn b ek len d i in i anlatt. nk bu ru h lar sava gerelerini
pek severlerm i. B u ruhlarn dokunduklar h er nesne, h er t r
l ey a gerek ten b ir erk nesnesi olup karm . A m a ne v ar
m ki, bu kt ru h lar hibir eye dokunm azlar, yalnzca, in
san, g r lt ler iitir hale getirirlerm i.
D on J u a n a, bu ruhlarn insanlar nasl k o rkuttuklarn
sordum . O da, en ok, koyu bir insan glgesi k l n a girerek
ve evin iinde sesler, grltler, p atrtlar kara k ara d o la
arak ya da k aran lk bir keden frlay v eren b ir h ay alet gibi
g rnerek k o rk u ttu k larn anlatt.
D on Juan; nc tr ruhlarn gerek d o stlar olduunu,
gizler sunduunu ve bu trlerin ssz, terkedilm i ve ulalm a
s p ek g olan y erlerde bulunduklarm syledi. B u ruhlardan
birisini b u lm ak iin insann, yalnz bana, o k uzak yerlere
gitm esi g erek ti in i belirtti. U zak ve ssz bir yerde, bu ad a
m n, g erekli b t n hazrlklar yalnz b an a yapm as g erek ir
m i. A tein i y akp b an d a oturm as v e glgeyi g r r grm ez
hem en ordan uzak lam as gerekirm i. A m a o rtaya d e iik k o
ullar karsa; rn ein yein bir yel esip de o k im sen in atei
drt k ez u rap y an a r durum da tutm asn en g ller ve atei l
dre; ya d a y ak n larn d a bir aacn dal falan krlrsa, o
k im senin o rd a k alm as gerekirm i. A acn dal g erekten k
rlm as sz k o n u su ym u; o kim senin, aa daln n k rlr gibi
atrd am a sesi iitip iitm ediine em in olm as gerekirm i.
B ir de k ay alarn yuvarlanp y u varlanm adna, ve atee
270
BR BAKA GEREKLK
akl talar atlp atlm adna, ya da srekli g rltler olup

olm ad n a dikkat edilm eliym i. Ve bun lard an birisi olursa,
peri grnene dek o olayn getii y ere doru yrnm eliym i.
Bu varlk lar birok y ntem lerle sn atm bir savay.
K im iley in , ok korkun b ir grnm le, zp diye adam n n
ne kverir, k im i kez de adam a arkasndan y ap r ve onu y
le saatlerce k m ldayam az durum da tu tarm . A dam n stne
bir aa devirdii de olurm u. D on Juan bun larn gerekten
teh likeli ey ler olduklarn anlatt. K ar kary a bir dve
g eild i in d e, insan ldrm eseler de, k orku salarak ld rm e
leri, ya da devirdikleri bir eyle ezm eleri, b irdenbire k arla
rna kp dengesini bozarak ayan k ay d rp bir yardan d
rm eleri ve o insan o yolla ld rm eleri olasym .
D on Ju an bu varlklara uygunsuz k o u llar altnda ra stlar
sam , onlarla asla dvm em em i; d vrsem leceim i a n la
tyordu. R uhum u da alarm bu periler. E n iyisi kendim i y e
re atp sabaha dek dayanm akm .
Bi adam gizler sunan bi dostla karlat zam an, tm
cesaretini toplayp, o daha k endisini y akalam adan kendisi
ona yapm aldr. Ya da o seni k o v alam ay a balam adan nce
sen k o v alam ak sn onu. A m ansz bi k o v alam aca o lm ald r bu;
ardndan da dv gelir. G reip yere s e n n e n g erekir periyi,
erkini verene dek yerde m uhlam an g erek ir.
B u v arlk larn zdeksel (m addi) olup olm adklarn, g er
ekten o n lara dokunulup d o k u n u lm a y a c a n sorm utum
don J u a n a. P e ri szcnn b en d e zdeksel olm ayan, elle
tu tu lam ay an bir eyleri artrdn sylem itim .
D on Juan, P eri falan dem eyelim b u n lara , dedi, en iy i
si d o st diyelim , ya da bi dinm edik ey ler d iy elim .
D on Juan b ir sre sustuktan sonra srtst yatt ve k o lla
rn bann altnda kavuturdu. Bu v arlk lard a zdek var m
d iye sorm utum gene.
E lbet v ard r zd ek leri! dedi don Ju an bir an sustuktan
sonra. O nlarla d vrken kat m katd rlar-n e var, ok s r
GRME
271
m ez bu halleri. K arsndakilerin k o rk u su d u r onlar gl k

lan. te bu nedenle onlardan b iriy le doen kim se eer bir
savaysa, o gepgergin katlk lar abucak yitiverir de, o n u n
la dven k im senin gc artar, taar. A slnda bu ruhlardaki
gerilim i, enerjiyi em m i o lu r in san .
N asl bir gerilim b u ? diye sordum .
Erktir. O nlara dokundun m u, insan arparcasna, p ara
lam asna titreirler zan g r zangr. A m a bi g sterid ir bu srf.
O nlar skca tutm ay srdrrsen, yok olu r bu g erilim .
P ekla, g erilim lerini yitirin ce n e olur? H ava gibi bir ey
m i o lu rlar?
H ayr, g ev e y iv e rirle r-p e lte le irle r. z d ek sellik le rin i
s rd rrler yani. A m a d o k u n d u u m u z b r eylere benzer bi
yanlar yoktur b u n larn .
D aha sonralar, akam a doru, nceki gece grm olduum
eyin yalnzca orda uuan bir gve olabileceini syledim .
D on Ju an gld ve sabrl bir b iim d e gvelerin ancak, k an a t
larn yakam ayacak b ir lam bann evresinde ileri geri u u
tuklarn aklad. O ysa ak b ir atee y ak lar y aklam az y a
np kl olurlarm . D on Juan, stelik o glgenin atei k ap la
yacak denli iri olduunu belirtm iti. O bunu derken, glgenin
ok b yk b ir ey olduunu ve n m d en geerken gerekten
bir an iin atei grm em i engellem i b ulunduunu an m sa
dm . A m a bu gei ok abuk olm utu ve o yzden daha n
celeri bunu an m sayam am tm .
D on Ju an d aha sonra k v lc m larn ok iri old u k larn ve
solum a doru uutuklarn syledi. B en de fa rk n a v arm
tm bunun. B elki de yelin o yne doru esm esinden o lm u tu r
bu dedim don J u a n a. D on Juan o gece yel m el esm edii y a
nt verdi. D edii doruydu. O d en ey im im i dnnce, o g e
ce ortaln o k sakin olduunu anm sadm .
G zm den k am olan b ir bak a ey de alevlerdeki y ei
lim trak parltlard; o glgenin g zlerim in n nden ilk g ei
inden sonra don J u a n n atee b akm ay srdrm em i im led i
272
BR BAKA GEREKLK
i srad a g rm tm bu yeillenm eyi. D on Juan bunu da

anm satm t. A yrca o eye glge dem em e de k ar karak,
onun yuvarlak olduunu ve daha ok b ir b alo n cu a ya da k a
b arca b en zed i ini syledi.
ki gn sonra, 17 A ralk 1969da don Juan, ok n em siz bir
eym iesine, o tepelere tek b am a gidip, b ir erk nesnesi
olan peri tu zan edinebilecek denli tm ayrntlar ve g erek
li y n tem leri bildiim i syleyiverm iti. B u kez yalnz bam a
gitm em zerin d e d ayatyor ve benim le b irlik te gelm esinin
bana yarard an ok zarar vereceini anlatyordu.
B en tam gitm eye hazrlanrken, don Juan fikrini deitirm iti.
Y eterince salam d e ilsin , dem iti, tepenin altndaki
dzlkte b ek ley im bari sen i.
D ostu grm o lduum o dar vadiye v ard m zd a don Juan,
tep elerdeki delik diye nitelendirdiim arazi oluum unu az
uzaktan incelem i ve daha telere, gn ey d ek i u zak dalara
g itm em iz g erek tiini sylem iti. D elii g re b ilece im iz en
uzak n o k tad a b u lunacakm dostun yuvas.
D elii olu tu ran arazi yapsna baktm ; u zak lard a y k se
len m av im trak dalardan baka bir ey grem iyordum . D on
J u a n n k lav u zlu u n d a gneydouya doru saatlerce y r
dkten sonra, d o stun yuvasna iyice so k u ld u k dedii bir y e
re v arm tk. D u rd u u m u z zam an leden epey sonrayd. K i
m i k ay alarn zerine oturduk. A ve yorgundum ; btn gn
yaln zca biraz to rtilla yem i ve biraz da su im itim . D on Ju
an b ird en ayaa kalkp ge bakt ve b u y u ru rcasn a benim iin en uurlu y n e doru gitm em i ve o an d a bulunduum uz
noktay u n u tm am am syledi. nk iim bitince gene oraya
dnm em g erek iy o rm u. A rdndan da b an a gven verm eye a
larak gerek irse sonsuza dek orda beni bek ley ece in i ekledi.
T asalanarak, o peri tuza bulm a iinin o k m u uzun s re
ceini sordum .
G izem li b ir g lm sem eyle, K im b ilir? dedi.
GRME
273
G ney d o u d oru ltu su n d a ilerlem eye baladm ve iki k ez

ark am a dnp don J u a n a baktm . O n u n da ters yne doru
yav a yava yr dn grdm . B y cek b ir tepenin st
ne kp don J u a n a b ir kez daha baktm . ki yz m etre kad ar
u zak ta b ir yerdeydi. D np b an a bakt yoktu. Tepeden aa
y a k o arak tep elerin arasndaki anak biim inde k k u
k u r b ir yere indim . B irden yapayalnz kalm tm . B ir sre
otu rarak orda ne iim in olduunu ak n lk la dnm eye k o
yuldum . B ir peri tuza aryor olm am yle gln geliyordu
ki!.. K oarak indiim tepeye trm an d m gene. B elki don Jua n grrm diy ordum am a h ib ir iz yoktu ondan. Bu ii
h ep ten brakp C a lifo rn ia ya dnm ek istiyordum . A lklam tm . Y orgundum .
A rt arda, D o n Ju an ! diye barp duruyordum .
G r n rlerd e yoktu. Bu kez bak a bir tepeye kotum ;
am a oradan da bir ey grem edim . K o a k o a onu aram ay
srdrdm ; am a yer yarlm iine girm iti sanki don Juan.
G eti im yerleri izleye izleye ayrldm z no k tay a gittim .
O nu orda oturm u, bu tu tarsz d av ran larm a g ler b ir d u
ru m d a bu laca m a degin y lesin e sam a bir kan vard ki
iim de!..
N ed en soktun beni bu belalarn iin e? diye yksek ses
le bardm .
Ve o anda artk orada y apm akta olduum iten vazgem e
o lasl n n bu lu n m adn anladm . A rabam n nerde o ld u u
nu bilm iy o rd u m . O raya gelirken don Ju an birok k ez saa so
la sapm t; d rt anayne gre kendim i ynlendirm em y eter
li o lam ay acak t arabam bulm aya. D a lard a kay b o lu p g it
m ek ten k o rk u y o rd um . O turdum ve y aam m da ilk kez olarak,
b ir ilk k n o k tasn a dnm enin hibir yolu olam ay aca n a
d e g in yabans b ir duyguya kapldm . D on Juan, hep, b alan
g d ediim bir k n oktasndan sz etm ekte olduum u s y
ler ve g erekte b alang diye bir eyin b u lunm adn sav lar
d. Ve ite orda d alarn ortasnda, onun ne dem ek istediini
anlad m sanyordum . Sanki, k noktas hep ken d im o la
gelm iti; sanki don Juan hi olm am t; v e ben onu ararken, o
274
BR BAKA GEREKLK
d a b ir gerek kendisi o luverm iti-bir an grndkten sonra

b ir tep en in ardndan yitip gidiveren b ir im ge...
Y apraklarn h a fif hrtsn iitiyordum ; h er yanm dan
gzel k o k u lar geliyordu. U tanga b ir fslt gibi ku lak larm a
d o lm aktayd esen yel. G ne u fu k ta y oun b ir bulut k m esi
n e yak lam ak tay d ve daha alak lard ak i bir bek bulutun ar
k asn a gird i n d e stteki bulut k m esini turuncu b ir eride e
virm iti. A z sonra bulutlarn ardndan knca, sisler iinde
y zen kzl b ir topa benzem iti. G ne b ir ara gn m asm a
v i b ir ak l n a u lam aya ab alar gibi grnm t; ne var,
b u lu tlar onu brakm yorlar, stne stne geliveriyorlard.
ok gem eden, o turuncu eritle dalarn karaltlar yutuverm iti gnei.
S rtst uzandm . yle dingindi ki tm evrem , yle d u r
gun ve ayn zam anda ylesine yabancyd ki! ok etk ilen m i
tim . A lam ak istem iyordum am a gzyalarm tutam adm .
S aatlerce o durum da kalm tm . Y erim den km ldayam yordum . A ltm daki kayalarn sertliini duyum suyordum . B u
lu n d u u m yer, tm evreyi saran gr yeilliklerin tersine bitkisiz ve aklkt. O turduum yerden doudaki tepelerin ze
rin d ek i d izi dizi yksek aalar grebiliyordum .
A rtk h av a epey kararm t. O ld u k a iyi hissetm ekteydim
kendim i. M u tlu ydum diyebilirim . Yar karanlkta, kendim i,
gz kam atrc gn n d a o ld uundan ok d ah a huzurlu ve
gvenli hissetm iim dir.
Y erim den k alkarak kk bir tepeye ktm ve don Jua n n retm i olduu hareketleri y ap m ay a koyuldum . Yedi
k ez d o uya k o tu k tan sonra elim in sndn fark ettim . B ir
ate yakp do n J u a n n u y arlar zre, btn ayrntlar g zle
y erek b ak m ay a baladm . B ylece saatler geti. Y orulm u
tum . y o rd u m da. K o ca bir y n kuru dal toplam tm .
A tee y ak latm ve atei beslem ey e koyuldum . Y aptm g z
leyi ylesine yo rm utu ki beni, bam nm e dp d u ru y o r
du. ki kez u y u klam v e ancak bam y an a sarknca u y an m
tm . A rtk atee b akam ayacak denli yorulm utum . B iraz su i
tim , h atta uy an k kalaym diye y z m e su serptim . U ykum u
GRME
275
ancak ok k sa srelerle kesebiliyordum . B ir aresizlik ve te

dirginlik iindeydim . O rada bulunm aklm son kerte b ir ah
m aklk o larak g r y o r ve bu yzden m an tk szcasn a b ir d
k rklna, bir tasaya kaplyordum . Y orgun, a ve u y k u su z
dum . A n lam sz b ir biim de k en d im i su lay p duruyordum .
S onunda, uyank k alm a abalarm dan vazgetim . A tee bir
y n kuru dal ek leyip uyum ak zere yere kvrldm . B ir d o s
tun izlenm esi ve b ir peri tuzann aranm as uralar o anda
b ana son k erte gln ve yabanc b ir dnceym i gibi g el
m ekteydi. y le u y kusuzdum ki, bir ey dnem iyor, kendi
k en d im e b ile k o n u am yordum . U yum uum .
B irden y k sek bir atrt sesiyle uyandm . G rlt ya da
o ses h er ne ise, sol ku la m n hem en zerin d en gelm iti;
nk sa y anm n zerine yatm aktaydm . U p uyank, kalkp
oturdum . Sol k u la m uulduyor, sesin y okluu v e y k sek li
inden sa rlam a benziyordum .
Y anm akta olan dallara baklrsa, herhalde ok ksa b ir s
re uyum u o lm alydm . B akaca h ib ir grlt iitm edim ;
am a gene de d ik k at kesilm i bir durum da kalarak atei b e sle
m eyi srdrdm .
B eni u y an d ran eyin tfek sesi olabilecei geiverdi ak
lm dan; belki de birisi beni gzetliyordu da zerim e ate a
yordu. B u d n ce b eni ok rktm ve b ir sr gereki
k o rk u lar b ey n im e gibi m eye balam t. B uras p e k
l birilerin in arazisi olabilirdi ve bu durum da beni b ir hrsz
sanp vu rm ak isteyebilirlerdi; ya da beni ldrp soym ak fa
lan isteyebilirlerdi. zerim de bir ey bulu n m ad n nereden
bilecek lerd i ki! B irden olanca ilgim i gvenliim konusuna
y n eltm itim . O m u zlarm d a ve bo y n u m d a k aslm alar o lu y o r
du. B am b ir y u k ary a bir aaya salladm . B oyun k em ik le
rim in k t rd ed i in i iitiyordum . B ir yandan da atee b ak m a
y srd rm ek tey d im , am a olaand bir ey g rdm ya da
b ir ses iitti im falan yoktu.
ok g em ed en biraz olsun gevem itim ki, b ird en btn
bu h altlarn d on J u a n n ii olabilecei geliverdi aklm a. D e r
hal b u n u n b ak a trl olam ayaca k an sn a vardm . B aya
276
BR BAKA GEREKLK
n eelen d irm iti bu dnce beni. H aydi, bir m antksal v arsa

ym lar d ah a t beynim e; bu k ez sevin verici t r
den... D on Juan, herhalde, benim d alarda kalm ak tan cay aca
m d n erek ya da arkasndan ko tu u m u grerek bir ine
ya da b ir alln ardna falan saklanm olabilirdi. S onra da
beni izlem i ve u y u d uum u grerek k u la m n dibinde bir dal
falan k rarak uy andrm olabilirdi. A tee biraz d ah a kuru dal
srdm ve onu g r r m ym diye usul usul ev rey i g zetle
m ey e koyuldum . O ralard a bir y erd e sak lan y o r olsayd bile,
onu b u lam ay acam bile bile...
O rtalk o ld u ka sakindi: C rcrb cek leri, evrem i saran
tep elerd ek i aalar titreten yel, tutuan dallarn kard y u
m u ak trtlar. K v lcm lar uu u y o rd u , am a deiik tr k
v lcm lar de ild i bunlar.
A n szn ikiye p aralan an bir daln atrtsn iittim . S o
lu m d an gelm iti grlt. S oluum u tutup olanca dikkatim le
dinledim . B ir an geti gem edi, derken, haydi... B ir daln d a
h a krld n iittim . B u kez sam da...
B ir de b aktm , u zaktan uzaa k rlan dal sesleri gelm ekte
belli belirsiz. S anki birisi o nlara basa basa atrdatm akta...
Gr, d olgun seslerdi bunlar; itahl diyebileceim ... B u lu n d u
um yere d oru yaklam aktaydlar. A rd a n alarak, d in le
m em m i y o k sa k alk m am m gerek diye dndm . B en, ne
yapm am g erek ir diye yle d n rk en bird en b ire krlan dal
sesleri d rt b ir yanm sarm t. ylesine h zl olm utu ki bu
son gelim e, az k alsn y erim den frlay p atei, zerine basa
basa s n d rm ey e b ile v ak it bulam ayacaktm .
A te sner s n m ez k aran lk ta tep ed en aaya kom aya
baladm . allk lar aarak k oarken, b ir dzlk b u lunm ad
d ncesi g eiv erm iti aklm dan. G zlerim i yksek al
lardan k o ru y a k o ru y a kom ay srdrdm . Y am atan aa
d aha yar y o ld ay k en arkam dan b ir eylerin bana dokunurcasna yak lat n duyum sadm . B ir dal falan olam azd bu.
S ezgi yoluyla, zerim e atlayacan duyu m sad m b ir eydi
bu. B aya d o n d u rm u tu bu d n ce beni. H em en don Ju
a n n d edii gibi cek etim i karp d rd m ve k arnm a b astr
GRME
277
dm . B acak larm k arnm a doru ekip yzst yere yum ul

dum . G zlerim i de ellerim le k ap atm tm . Bu durum da ok
k sa b ir sre k ald k tan sonra tm ev rem i bir lm sessizlii
nin sardn d u yum sadm . H ib ir ses gelm iyordu. Bu da d a
h a ok k o rk m am a n eden olm utu. K arn k aslarm kaskat g e
rilm i titrem eler geiriyordu. B ir atrt daha duydum . U zak
tan g elm ek tey d i bu ses, am a ok kesin ve belirgindi. B ir kez
d aha geldi ses-bu k ez daha yakndan. K sa bir sessizlikten
so n ra tep em d e b ir ey patlad. Bu g r lt n n birdenbire ol
m as, beni, istem ek sizin yerim den frlatm ve yana yklm a
m a ned en o lm utu. K aln bir daln ikiye blnm esinden kan
bir sesti bu kesin likle. ye yakndan gelm iti ki bu atrt,
daldaki y ap rak larn hrtsn bile iitm itim .
A rd n d an , b ir atrtl patlam alar saana balad. T m
ev rem d e d allar b yk gr lt ler kararak krlp gidiyordu.
A m a an lay am ad m ey, o srad a benim bu olaylara kar
olan tep kim em di. K orkacak yerde glp duruyordum . B tn
bu o lanlarn asln astarn bu lg u lad m kam sndaydm . D on
J u a n n g en e b an a b ir oyun o y n ad n a inanyordum . B ir dizi
m an tk sal yarg, bu inancm d ah a da pekitiriyordu. S evin
ten uu y o rd u m . O k u rn az h n zr don Juan tilkisini o dolapla
r ev irirk en y ak aly v erece im e yle em indim ki! B am
k ald rp b ak am ay aca m bildiinden evrem de istedii gibi
rah at rah at k o u u p dal stne dal kryordu. G nlerden beri
y an n d a b u lu n d u u m iin, don J u a n n yalnz bana olduu
nu biliy o rd u m . K en disine yardm ed ecek kim seler bulm as
iin k o u llar v e zam an bulunm uyordu. D nd m gibi, bir
y erde sak lan m sa, herhalde b ir b an a saklanm t; ve m an
tksal o larak y aln zca snrl sayda a trtlar karabilirdi. Ve
gene tek b an a o ld uundan, kard seslerin ardklnn
bir zam an izg isin i izlem i olm as; y an i grltlerin teker te
ker, en fa zla b ir anda ikisinin, bilem ediniz, nn km as
gerekirdi. stelik b ir kiinin b ir an d a karabilecei ses say
snn da h erh ald e b ir snr olacakt. y le yere yum ulu ve ses
siz du ru rk en , b ir y an d an da btn olanlarn bir oyun o ld u u
nu d n y o r ve bu iin stesinden g elebilm ek iin yaplacak
278
BR BAKA GEREKLK
tek eyin bu olanlarn bende yaratt coku lar b astrm ak ol

du u n u geiriyordum . B ildiim b ir ey varsa, o da bu d u ru m
dan ok zevk alm akta olduum du. D m an m n bir sonraki
harek etin i y anlm adan k estiriv erin ce zev k ten drt ke oluveriyordum . D on J u a n n yerinde o lsaydm , ardndan ne y a
p ard m diye tahm inler yrtyordum .
B ir h p rd em e sesi bu o y nadm ussal oyuna bir son
verm iti. D ik k atle dinledim ; gene iittim o sesi. N e olduunu
bir trl k estirem iyordum . B ir hayvann h p rd eterek su ii
ini andrm aktayd. B ir kez daha, ok yak n d an geldi o ses.
K o ca eneli b ir gen kzn apur u p u r sakz inem esini a
rtran bu sesten tedirgin olm aktaydm . D on J u a n n byle
bir sesi nasl k arabildiini ak n lk la geirirken, ses b ir kez
daha geldi sam dan. nce b ir ses duym utum . S onra birisi
vck vck am urda bata ka y ryen ay ak larn kard
k snl (ehvani) diyebileceim seslerdi bunlar. S esler bir ara
k esiliverdi ve sonra solum da bir yerde gene balad. ok y a
knlarda, m etre k ad ar tem den gelm ekteydi... Y am ur iz
m esi giym i iriyar birinin am u rd a y r m esin e b en zetiy o r
dum artk bu sesleri. S esteki zen g in titrem eleri ok h ay ret v e
rici buluyordum . B en olsam , bu sesleri k artab ilm ek iin n a
sl b ir ilkel gere kullanrdm diye d n d m am a b ir trl
karam adm . A rkam a doru bir yerden biri dizi b en zer ayak
sesleri d ah a g elm eye balam t. S esler h er yandan ayn za
m an d a gelm ekteydi. Sanki birisi ev rem d e am urlara bata
ka kouuyor, zplyordu.
M antksal adan ku k u y a dtm b ir ara. E er bunlar
yapan don Juan idiyse, evrem de d aireler ize ize inanlm az
bir h zla k o u y o r olm as gerekirdi. te o zam an don J u a n in
bu ii yalnz bana yap m ad n a y annda birilerini de g etird i
ine inanr oldum . B u ite ortak larn n k im le r olabileceini
dnm eye gem ek istedim , am a, ev rem d ek i g rltler y
zn d en zihnim i toparlayam yordum . E vet, dncelerim darm ankt ya, k o rk u y o r deildim . O lsa olsa, seslerin yabans
niteli in d en tr b ir aknlk iindeydim . am u rlar ez ilir
ken y er salan y o r gibiydi. Ve bu sallantlardaki titreim ler
GRME
279
karnm h ed e f alm gibiydiler; y a da ben bu titreim leri k ar

nm n alt yanyla sezgiliyordum belki de.
B u durum u k av rar kavram az, d n celerim d ek i m antkl
ve dingin ak y itiriverm itim . S esler k arn m a saldrm aktay
dlar! Ve sordum k en d i kendim e: Ya don Juan deilse b u ?
rk ye k aplm tm . K arn k aslarm skp k alalarm skcana, drp k am m a k o y duum cek etim e yasladm .
G r lt ler say ca artm ve daha da hzlanm t. B ilm iti
ler sanki gvenim i yitirdiim i. T itreim ler yle y o u n lam
t ki, k u sm ak g eliyordu iim den. B ulantm yenm eye ab ala
dm . D erin derin soluk alm aya ve p eyote ezgilerim i s y lem e
ye baladm . k arm tm . am u rd a g ezen ayak sesleri ans
zn kesiliverdi. Yerine, ccrb cek leriy le yelin sesi ve y er yer
u zaklardan gelen akal ulam alar geiverm iti. O rkn seselin b ird en k esilm esiy le, kendim i to p arla m a frsatn bul
m utum . D aha biraz nce neem yerinde, gven iinde ve
din g in d im p dem ek ki iinde bulu n d u u m d u m m u d e erlen
dirm eyi becerem em itim . D on Juan, y ard ak larla falan gel
m i olsa bile, k ard k lar g r lt ler k am m nasl etk iley eb i
lirlerdi ki! O tizlikte sesler reteb ilm eleri iin o ralarda b u lu
nan ya da d zen lem eleri o lanaksz olan gereleri, aygtlar
gereksineceklerdi. D em ek ki o iittiklerim b ir oyun falan d e
ildi, don J u a n n ev ird i i b ir d o lap falan deildi. yle
sanm olm ak la ne denli toyca d avranm m m eer.
H er yanm kaslm t; dnp b acaklarm uzatm ak iin
day an lm az b ir istek d u y m aktaydm . H a fif saa doru gidip
hi o lm azsa y zm , karm olduum yerden u za k la tra
ym dedim . Tam s rnm eye baladm bir anda, sol k u la
m n h em en zerin d e h a fif b ir gcrt iittim . D onm u gibi o l
duum y erde kaldm . G crt, bu k ez b am n br yanndan,
gene geldi. Yaln b ir sesti bu. K ap gcrtsn andrm aktayd.
B eklem ey baladm ; am a h ib ir ey duyam adm . Y erim i d e
itirm ek iin s r n m ey e gem itim yeniden. B am saa
doru k m ld atm am la yerim den zp lar gibi olm am b ir oldu.
B ir gcrt zem ire g m lverm itim . K im iley in kap g crtla
rn, y er y er de fare ya da k o b ay larn v iyaklam alarn andr
280
BR BAKA GEREKLK
m aktayd bu sesler. Y ksek ya da tiz deillerdi; yum uak ve

sinsi seslerdi bunlar, ve iim k y ly o rm u casn a bulant y ara
tan rp ertiler veriyorlard bana. B aladklar gibi durm utu
sesler; y aln zca bir iki gcrt kalana dek yava yava azalm
lard.
A rdndan, b yk b ir kuun kan atlary la allarn stn
sy rm asn d an kan k im i sesler iittim . zerim de daireler ize ize u u y o r olm alyd. O yum uak g crtlar gene o a ld
lar; k an at rp m a sesleri de yle... B am n zerinde ir sr
dev ku varm da kanatlarn h a fif h afif rp arlarm gibi g e
liyordu bana. S onra bu iki tr ses birleti ve beni saran bir
d alg ay a dnt. Y kselip alalan k o sk o ca b ir d algann ze
rinde asl, y zer gibi oluyordum . im di artk o g crtlarla k a
nat rp m alarn , tm gvdem i y alarlarm gibi alglyordum .
B ir sr ku k an atlarn rparak beni st y anm dan y u k arla
ra ekiyorlar, b in lerce fare de cy ak lay arak g vdem i alttan ve
yandan itiyorlard; tpk byleydi duyum sadklarna.
Hi k u ku yoktu ki, budalaca aym azlm yznden, k o r
kun b ir eyi zerim e ekm i bulunuyordum . D ilerim i skp
derin so lu k lar alp verm eye ve p eyote ezgileri s y lem ey e b a
ladm .
G r lt ler ok uzu n bir sre azalm adan srm t. O lan
ca g c m le k ar k o ym aktaydm onlara. O rtalk sakinleince,
gene b ir ara sessizlik oldu. S essizlik dem ekle o yabans
seslerin yo k lu unu belirtm ek istiyorum ; y oksa bceklerin ve
yelin doal seslerini gene iitm ekteydim . B u sessizlik d
n em leri, b en im ini, grltl d n em lerden daha da kt o l
m aktayd. G en e d nm eye ve durum um u deerlendirm eye
gem itim ; ne var, k afa y orduka rkye kaplyordum . Bana
saldran o eyi k o v ab ilecek bilgim de yoktu dayankllm
da... Y itip g id iy o rd u m ite... Son kerte aresizd im -k en d i k u s
m u u m u n zerin e yum ulm u... Y aam m n sonu geldi diye
geirip a lam ay a baladm . Y aam m d nm ek istedim ,
am a n ered en balayacam kestirem iyordum . Y aam m da
yapm old u u m h ib ir eyi, o son can ekim e annda v u r
g u lam ay a d e e r b u lam ay arak h ib ir ey dnm em eyi y e le
GRME
281
dim . ok gzel bir eyin farkna varm tm . O zam ankine

b en zer b ir k orku geirm i olduum zam an d an bu yana epey
deim itim . Bu k ez daha bir botum . B irlik te srklediim
kiisel d u y g u lar daha bir azd.
B y le b ir d u ru m da bir sava n eler yapard diye kendi
k en d im e sordum ve birka sonuca ulatm . G beim in b u lu n
duu yerde son kerte nem li, esiz bir ey vard; bu sesler,
allm n dn d a yabans seslerdi; bu sesler karnm h ed ef
tutuyorlard; v e don J u a n n bana oyun oynad dncesi
son k erte yersizdi.
K aslm alar, d u rm u sa da karn k aslarm epey gergindi.
E zgi sylem eyi ve derin soluk alp verm eyi srdryor, ve
tm g vdem i tatl b ir lkln k ap lad n duyum suyordum .
uras k afam a iyice dank etm iti ki, e e r yaam m s rd re
ceksem , bu du ru m a don J u a n n retileri u yarnca d av ran
m ak la k av u acak tm . Y nergelerini yineledim zihnim de. Ye
re y u m ulduum n o k tay a ve b u lu n d u u m y ere o ranla gnein
d a larn zerin d en batt noktay tam olarak anm sam aya
altm . K en d im i yeniden y n lendirdim ve ynm doru
olarak b elirled i im e inandktan sonra duruum u deitirm eye
baladm . B y lece b am yeni ve d ah a u u rlu bir yne, y a
ni g n ey d o u y a d nk tutm u olacaktm . A yaklarm azar
azar solum a doru, b ald rlarm n altn d a b k len e dek santim
santim ekm eye b aladm . S onra da g v d em i ayaklarm la bir
h izay a getirm ey e altm . A m a yan yana s rnm eye balar
b alam az en sem d e tu h a f b ir do k u n m a duydum . E nsem in p
lak derisi zerin e b ir eyin b elirli b ir biim de dokunduuna
em indim . y lesin e hzla olm utu ki bu, b ir lk attm ve
sonra old u u m y erde durup kaldm . K arn kaslarm skarak
d erin solu k lar alm ay a ve p ey o te ezg ilerim i sylem eye b ala
dm . B ir saniye so n ra ensem de ayn h a fif doku nuu h isset
m itim . S iniverdim . E n sem rtl de ild i v e kendim i savun
m ak iin y ap ab ileceim b ir ey yoktu. D okanm a g en e oldu.
ok hafif, ip eim si bir nesne de m ek tey d i bo ynum a-tpk
dev b ir tav an n y u m uak tyl aya gibi... D okunm alar, e n
sem i b ir y an d a n b ir y a n a k a p sa y a ra k artt artt v e so n u n d a
282
BR BAKA GEREKLK
alam a y a baladm. Sanki bir sr sessiz, yum uak arlksz

kangu ru ensem i ineyip durm aktayd. Peneleriyle h afif h a
fif baslarnn kard sesleri d u y ar gibi oluyordum . Ac fa
lan verm iyordu bu baslar, am a ldrtyordu beni ite. O an
da h em en bir eyler yapm aya balam azsam , aklm yitirece
im i ve dikilip tabanlar yalayacam biliyordum . O n ed e n
le g vd em i yava yava km ldatarak yeni bir yne ev irm e
ye baladm . A m a her kam ldanm da, ensem d ek i dokunlara
daha da artyordu. Ve bir ara ylesine otular ki, bir silkini
te g v dem i yeni bir yne sokuverdim . S onu cun ne olacam a
deg in hibir ey d nem iyordum . A klm yitirmeyi, zrdeli
olup km ay nlem em iin bir nlem alm am gerekiyordu-ite o kadar...
Yeni bir yne g eer gem ez ensem deki dokunm alar duruvermiti. U zun ve skntl bir aradan sonra uzaklardan gene
krlan dallarn sesleri gelm eye balad. Yaknm da artk bir
ey olm uyordu. B enden uzak bir n ok tay a ekilm i gibiydi
sesler. Krlan dallarn sesleri ok g em e d en yapraklarn k u
laklarm trm alarcasna kard hrtlarla kaynaverdi.
Sanki yein bir yel tm tepeyi kasp kavuruyordu. ev re m d e
ki btn allar sallanyordu, am a yel estii falan yoktu. B
tn bu hrt ve atrtlar, tepeyi bir yangn sarm izlenimini
vermekteydiler. Yerimden zplayp da ordan, k a m a m am n
tek nedeni, iyice u yum u olm am ve her yanm n tutulm u o l
m asyd. B rakn kalkm ay, gzerim i bile aam yordum . O
andaki tek d ncem kalkp, yangndan kam akt. K arn m d a
ki k aslm alar bana ac veriyor, soluk alm am engelliyordu.
T m g c m le soluk alabilm eye verdim kendim i. U zun a b a
lardan sonra y eniden soluk alabilm eye baladm ve o srada
hrtlarn dindiini fark ettim. B ir iki atrtdan baka bir ey
kalm am t.
Dallarn krlm asndan kan sesler artk ok uzaklardan
ve tek tk geliyordu; ve az sonra hi iitilmedi.
Ve gzlerim i aabildim. G zlerim i aralayarak nm deki
yere baktm. G n aarmt. K m ld a m a d an bir sre daha k al
dm ve sonra g erinm eye baladm . D n p srtst uzandm.
GRME
283
D o u d a gne tepelerin zerine ykselmiti.

Z orlukla bacaklarm n zerine dikilip tepeden aaya siirklenircesine inm em saatler srmt. B ir buuk kilometre
k ad a r tedeki, don J u a n la ayrldm z yere doru ilerliyor
dum . leden sonra saat sralarnda bir aaln kysna
ulatm da, daha 400 m etrelik yolum kalmt.
N e olursa olsun, artk y r yeb ilm em olanakszd. D a as
lanlarn falan d nerek bir aaca trm anaym dedim; am a
kollarm , arlm ekem iyordu. B ir kay a y a yaslanp orda
lm e braktm kendim i. D a aslanlarna ya da yrtc h a y
vanlara y em olm ay gze alm bir durum daydm . B ir ta alp
atacak g cm bile yoktu. N e atm, ne de susuz. leye d o
ru bir ayd an g em itim de iebildiim ce su imitim. A m a
g k a z a n m a m a yetm em iti su imek. Ve orda bitkin ve are
siz bir d u ru m d a otururken, k o rku dan ok um utsuzluktu duy
duum . ylesine u y k usuzd um ki, ne olursa olsun deyip u y u
m uum .
S arsldm duyarak uyandm . D on J uan zerim e eil
miti. K a lk m a m a yardm ederek b ana biraz suyla yulaf lapa
s verdi. G l y o r ve ok berbat g rnd m sylyordu.
B am d an geenleri anlatm aya altm am a do n Juan beni
susturdu ve hedefim i arm o lduum u, bu lum a yerim izin
yz m etre tede olduunu syledi. S onra ona yaslanarak te
p ed e n indik. B eni bol sulu bir dereye gtreceini ve ykay a
can sylem ekteydi. O raya giderken kesesinde tad kimi
yapraklarla kulaklarm tkad ve gzlerim i birer yaprakla r
tk k u m atan bir eritle gzlerim i balad. Giysilerim i de
kartm t. H ib ir ey grem eyim ve iitem eyim diye, k ulak la
rm kap a tm a m istedi.
D on Juan tm g v dem i yapraklarla ovaladktan sonra b e
ni dereye daldrd. O lduka geni ve derin bir dereydi bu.
B aktm , ayaklarm dibe dem iyordu. D on Juan sa dirse iy
le beni tutm aktayd. nce suyun soukluunu duym am tm ;
am a giderek bir m e ald beni. Suyun soukluuna dayanam y o rd u m artk. D on Juan beni sudan ekip kim i tuh af k o k u
lu yapraklar karm ad an nce epey gittiimizi sanyorum.
284
BR BAKA GEREKLK
D o n Juan, arabaya kadar yryp y ry e m e y ece im i sordu.

Gelin bakn u ie ki, turp gibi olm utum . B unu kantlam ak
iin bir tepeye koarak trm anm aya baladm .
Ertesi gn, don J u a n a, ondan ayrldktan sonra bam dan ge
enleri srasyla anlatmtm. B en anlattka don Juan gl
yordu. H ele onun bana oyun oynadn anlattm srada...
D o n Juan, H ep birilerinin seni kandrdn sanrsn, di
m i ? dedi. K endin e yle gveniyorsun ki! T m yantlar bi
lirmi gibi... O y sa bi ey bilm iyorsun, b en im k k dostum,
hibi ey...
D on Juan bana ilk kez olarak benim k k d o s tu m d i
yordu. arverdim. B unun farkna v aran don Juan g lm se
di. B an a seslendiinde, sesinde b y k bir yaknlk, bir lklk
sezm itim ve bu da beni pek duygulandrm t. D ikkkatsizce
ve acem ice davrandm , ne yazk ki yaradlm n byle ol
duunu; onu n dnyasn anlam ann olanaksz bulunduunu
syledim ona. Son kerte ilenm itim . D on Juan beni yrek
lendiriyordu ve baarl olduum u sylyordu.
Bu deneyim im im ne anlam a geldiini sordum ona.
Bi anlam yok k i, diye yantlad, herkesin bana g ele
bilirdi bunlar. zellikle senin gibi yar alm birinin...
H ep olur byle eyler. Dostlarn aram olan savalara sor
bak, anlatrlar sana nelerle karlatklarn. Sen ucuz ku rtu l
m usun. Senin yarn ak da, ondan sinirlisin o denli. Bi g e
cede olun m az ki bi sava! H adi git im di evine de, iyileene dek-yarm kap an ana dek d n m e .
17
Aylarca d n m ed im M e k s ik a ya. B tn bu zaman, tuttuum
notlar ileyerek geiriyor ve m ezlie baladm dan bu
yana geen on yldr ilk kez don J u a n n retilerini gerek
ten anlam aya baladm gryordum . D o n J u a n n m ez li
inden uzak kalm o ldu um bu u zun devrelerin zerim de
ok ayltc v e yararl etkileri olm aktayd. B ulgularm g z
den geirm eye; notlarm , aratrm a uralarm n amalarna
uygun ussal bir biim d e d zenlem eye frsat bulabiliyordum .
N e var ki, d alarda geirdiim son d eneyim im srasnda b a
m a gelen olaylar, don J u a n n bilgisini k av ram a k o n u s u n d a
ki iyim serliim e m antksal adan ters den bir grnm
vermekteydi.
N o t defterim e en son yazdklarm 16 E kim 19 70 te y az
286
BR BAKA GEREKLK
m tm . O tarihte olan eyler bir d nm noktasn oluturm u

tu. O olaylar yalnzca bir retiler dizisini tam am lam akla kal
m yor, yepyeni b ir dnem in de balangc oluyorlard. Ve o
z a m a n dek yaptklarm dan bam baka bir d n em oluyordu bu.
Ve bu yzden, nce not alarak rportaj biim inde sunm ay
b ura d a kesm ekteyim .
D on J u a n n evine yaklarken, onu her za m a nki gibi, k a
psnn n ndeki ra m a d a n m altnda otu rur bulm utum . A ra
bam bir aacn glgesine park ederken antam ve kim i p a
ketleri alp ona doru yaklatm. Y ksek sesle selam ladm .
Sonra baktm , don Juan yalnz deildi? O dun ynn ardnda
oturan bir adam daha vard. kisi de bana bakm aytayd. D on
Juan elini sallad, br adam da ayn eyi yapt. G iysilerin
den, on un bir Kzlderili deil de gneybatl bir M eksikal
olduunu kartmtm. Levis bluciniyle, bej renkli gm lek,
Teksasl kovb oy apkas ve kovbo y izm eleri giymiti.
D on J u a n la kon uup o adam a baktm; o da bana g l m
seyerek bakm aktayd. O na doru yaklatm.
A d am , don J u a n a dnerek, Vay C arlosu um uz gelmi
de, benim le k o n u m ak istemiyor, dedi. Yoksa darlm m
bana, h aa ?
B en daha bir ey diyem eden, ikisi de kahkahayla g ld
ler. Ve ite o za m a n bu yabancnn don G enaro olduunu an
ladm.
D o n G enaro glm esini srdrerek, Beni tanyam adn, di
m i? diyordu.
zerindeki giysiyerin beni artm olduunu sylem ek
zorund a kaldm.
N e le r yapyorsun buralarda, don G e n aro ? dedim.
D o n Juan, Scaklarda pim eye gelm i, dedi, di m i G e
n a ro ?
D o n Juan, Evet, yle, diye yanslad. B ilem ezsin scak
yeller n e y am an etkiliyor bu yal g v d e m i!
G eip aralarna oturdum.
N asl etkiliyor gvdeni, anlat, dedim.
GRME
287
Olaand eyler fsldyor g v d em e hurdaki scak yel

ler, dedi don Genaro.
S onra don J u a n a dnp bakt. G zleri l ld.
yle di mi, h a ?
D o n Juan ban onaylam asna sallad.
Bunaltc Santa A n a yelinin estii m evsim in bana gre y
ln en kt zaman olduunu, ben o yelden kaark en don Gen a r o nun o scak yeli arar oluunu p ek tuh af bu lduum u sy
ledim onlara.
D on Juan, don G e n a ro ya C arlos sca sev m ez, dedi.
H a v a snnca bi ocuk gibi olur, b o u lacak gibi olur.
N e bou b e?
Bou... lacak d edim .
D on G enaro yzn glnletirerek m eraklanm ve pek
zlm gibi, A m an T anrm ! dedi.
D on Juan, don G e n aro ya dostlarla b am dertte olduu
iin aylardr uzaklarda b ulu nd uu m u anlatt.
D on Genaro, S onunda bir dostla karlatn dem ek, h a !
dedi.
yle galiba. dedim ihtiyatlca.
kisi de gldler. D on G enaro iki kez hafife srtma
vurdu. D ostluk belirten, o kam asn a bir davran olarak al
m tm bunu. D on G enaro elini o m u z u m a k o y m u b ana bakordu. Bir dinginlik iindeydim. A m a yalnzca bir an s rm
t bu. nk don Genaro, ardndan yle bir ey yapm t ki,
aklayabilm ek olanaksz... B irden srtm da k o skoca bir tan
arln duyuverm itim . Sanki sa o m u zu m d a du ran elini
bastryordu da tm gvdem yere yklm ve bam yere
arpmtm.
D on Genaro, C arlosua y ard m edelim bari, dedi ve
don J u a n a gizli bir bak att.
Kalkp oturdum ve don J u a n a baktm . A m a o gzlerini
uzaklara evirmiti. B ir aralk bir kararszlk geirdim ve don
J u a n in b enden uzak durduunu, bana yabanclat d n
288
BR BAKA GEREKLK
cesiyle tasalandm . D on Genaro gl yor v e tepkim em in ne

olacan beklere benziyordu.
Elini o m u z u m a bir kez daha koym asn syledim, ama
bu nu y ap m ak istemedi. Hi olm azsa bun nasl yapm old u
u nu aklam asn istedim. K kr kkr gld. D on J u a n a d
nerek don G e n a ro n un elinin arl altnda ezilir gibi o ldu
u m u anlattm.
D on Juan, yzn glnletirerek, B en ne bileyim , de
di, elini benim o m u zu m a ko ym ad k i!
kisini de bir glm e ald.
N e yaptn bana yle, don G e n a ro ? diye sordum.
D o n G enaro m asu m bir sesle, E lim i om uzuna k o y m u
tum da... dedi.
H adi gene koy, dedim.
A m a koy m ad , o srada don Juan araya girerek son d en e
yim im i anlatm am istedi. Ben de gerekten ayrntl olarak
anlatm am istediini sanarak btn geirdiklerim i anlatm aya
baladm . A m a ben iyi niyetli anlatm ay srdrdke, onlar
glm ekten katlyorlard. Birka kez durdum . A m a s rd rm e
mi istiyorlard.
K o n u m am bittikten sonra, don Juan D uygularn ne
olursa olsun, er ge gelecektir sana dost, dedi. Yani, onu
e k m e y e alm an gerekm eyecek. K endiliinden gelivere
cek. Belki de oturm u parm aklarnla oynarken, ya da k ad n
lar falan dlerken... O m u zun u tplayverecek; dnp bi
bakacaksn. D ost k arna dikilmi...
yle bir d u ru m d a ne y a p m aly m ? diye sordum.
Genaro, H e y hey, d ur b akalm ! dedi. N e biim soruy
m u o. N e y apm alym diye sorm ak olur m u? Belli ki bir ey
yapam azsn. B ir sava ne yapar diye sorsana!
Son ra b an a d nerek gz krpt. Ban hafif saa emi,
dudaklarn bzm t.
B t n bunlarn bir aka olup o lm ad n anlam ak iin don
J u a n a baktm ; am a yz pek ciddi grnyordu.
P ek l! dedim . N e yapar bir sava?
GRME
289
D on Genaro gene gz krparak u y g u n bir szck ararcasna dudaklarn kprdatt. enesini tutarak gzlerini bana
dikti.
Kzlderililere zg bir arballkla, Bir sava, dedi,
d onu na doldurur.
D on Juan elleriyle yzn rtt, don Genaro yeri y u m
ruklayarak yrekten bir k ahkaha patlatt.
D on Juan, glm eler dindikten sonra, K orkuyu hibi z a
m an yok edem eyiz, dedi. Bi sava o biim de bi keye
kstrlnca, dnverir srtn dosta, d n m ez bile onu. B i sa
va dknce davranam az; ve bylece korkusundan lem ez. Yalnzca salam ve hazr olduu za m a n yanna sokar bi
dostu bi sava. Dostla tutum aya yeterli gc zaman, yar
n aar d a darya szlp dostu kavrayverir; m hlayverir
onu yere, yettii k adar diker gzlerini o nun yzne ve brakr
yakasn ekip gitsin diye. te bi sava, benim k k d o s
tum, her zam an egem endir.
D osta bakm ay biraz daha srdrsen, ne olur? diye sor
dum.
D o n G enaro ban a bakt ve sonra gln bir biim de g z
lerini havay a kaldrd.
D o n Juan, K im bilir? dedi. O la ki G enaro sana anlatr
kendi bana gelenleri.
D on G enaro dudaklarn aprdatt ve B elki, dedi.
L tfen anlatr m sn ?
D on G enaro ayaa kalkt, gerinerek kem iklerini ktrdetti ve gzlerini, yusyuvarlak olana dek, at. Deli gibi y a p m
t yzn.
Sonra, G enaro l gm b rd ete cek , diye allklara git
ti.
D on Juan bir giz aktarrcasna, G enaro sana y ard m et
m eyi aklna k o d u , dedi. O na gittiim izde de ayn eyi y a p
mt da hani g rm en e ram ak kalm t, alayanda geen
olaylar antrdn sanm tm ; m eerse o, don G e n a ro nun
evind eyk en iitmi olduum kim i yabans gm brtleri an
290
BR BAKA GEREKLK
latm ak istermi.
H aa sahi, neydi o ses? diye sordum. G lp durm utuk,
am a o sesin ne olduunu sylem em itin h i .
S orm am tn k i!
S orm u tu m .
Sorm am tn. O sesin dnda h er eyi sorm utun da...
D on Juan sularcasna b akm ak tay d yzm e.
Ve, G e n a ro ya zg bi sanattr b u , dedi. Yalnzca o y a
pabilir bu ii. te o anda g rm gib iyd in.
O za m a n iittiim seslerin g rm e ile bir ilikisi olabile
ceini hi dnm ediini belirttim.
D on Juan, N e den o lm asn ? diye soruverdi.
G rm e deyince gzlerim gelir aklm a! dedim.
D on Juan, b end e bir sakatlk varm gibi bir an incelem e
sine bakt bana.
Ve, G rm enin srf gzlerle ilgili olduunu hi dedim mi
ben san a? diye esef edercesine ban sallad.
Nasl karyor o sesleri? diye asldm.
D on Juan k eskin bir biimde, B u nu nasl yaptm anlat
mt sana y a ! dedi.
Ve ite o anda olaand bir g m brt iittim.
Yerimden frlamtm. D on Juan glm eye balad.
k op m u gibi bir grltyd bu. O anda daarcm daki ses
d k m n n sinem a film lerinden kaynaklandn anlam
tm. ittiim ses, tpk, grm olduum bir film deki bir d a
n kerken kard sese benziyordu.
D o n Juan glm ekten beli tutulm u gibi elleriyle iki y an
n bastrm aktayd. ittiim grlem e yerleri sarsmt. Yere
k o sko ca bir k ayann kt diye dm esiyle kan tok bir sesti
bu ve bastm yer titremiti. Yuvarlana yuvarlana dm ekte
olan k ayalarn kard bir dizi ses daha duydum ; amanszcasna zerim e gelm ekteydi sanki bu kayalar. B ir an aklm
iyice karverdi. T m k aslarm kasld; tm gvdem k a m a
ya hazr bir d uru m a geti.
GRME
291
D o n J u a n a baktm. Beni szm ekteydi. Birden o g m b r

tlerin en korkuncunu iittim. O gne dek duym ad m bir
sesti bu. Sanki evin ardnda bir da devrilmiti. H er yer sal
lanyordu, ve o anda ok yabans bir sezgi duydum . Evet, bir
anlna, evin h em en ardnda da bykl n de bir kayay
gerekten g rm tm. B akm akta olduum ev grsne e k
lenm i bir grnt falan deildi bu. G erek bir kayann g
rnts de deildi. Bu, daha ok o grltnn yuvarlanan
k o sko ca bir kaya grntsn yaratm asyd. Yani grlty
gerekten gryordum ". Bu sezgim in bu anlalm az nitelii
beni bir um utsuzluk ve aknlk iine sokm utu. D uy ular
m n bu biim de sezgiler alglayabilecei hi aklm a g elm ez
di daha nceleri. Ussal bir rkye kapldm ve oradan k a m a
y kararlatrdm. D o n Juan k olum u tutarak kesin bir sesle,
kam am am ve arkaya d n m em em i ve don G e n a ro nun gitti
i yne bakm ay srdrm em i buyurdu.
o k gem eden, yuvarlana yuvarlana st ste ylan k a
yalarn kard seslere benzer bir takm grltler iittim.
S onra da her ey susuverdi. B irka dakika sonra don G enaro
dnd ve oturdu. G rp g rm ediim i sordu. N e d iyecei
m i bilem edim . Yardm istercesine don J u a n a dndm . O da
bana bakm aktayd.
Ks ks glerek, G rd galiba, dedi.
N eden sz ettiklerini anlayam adm s ylem ek istiyor
dum. Son kerte karkt zihnim. D u y d u u m ac ve tedirgin
lik g vd em e arlar veriyordu.
D on Juan, B rakalm yalnz bana otursun b u rda, dedi.
K alkp y anm dan getiler.
D o n Juan yksek sesle, Carlos aknlna d k n d u
ru m d a imdi de, dedi.
Saatlerce yalnz kalp notlarm aldm ve d eney im im in
sam aln dnp durdum . yice dnnce, do n G e n a
r o yu ra m a d a n m altnda oturur g rd m andan bu y an a d u
rum un bir m askarala dnm olduunu grm tm . D
292
BR BAKA GEREKLK
ndke, don J u a n n artk yularlar don G e n a ro ya aktarm

olduuna dah a da inanyor ve bu durum kuruntularm n daha
da artm asna neden oluyordu.
D on Juan ile don G enaro akam st dndler. ki yanm a
geip oturdular. D on G enaro bana epey yakn oturm aktayd,
neredeyse yaslanm t bana. nce, srm gibi om uzu hafife
dem ekteyd i bana, ve elini o m u z u m a koym u olduu z a m a n
ki gibi bir d uyg uya kaplyordum . E zici bir yk altndaym
m gibi yklverdim ve don J u a n n kucana dtm. D on
Ju an k alk m am a yardm etti ve alayl bir sesle k ucanda u y u
m a k m istediim i sordu.
D on G enaro ok neeli grnyordu. Gzleri l ld.
A lam ak geldi iimden. K uatlm bir hayvan gibi hissedi
yord um kendimi.
D on Genaro, Seni rktyo r m uy um , C arlosuk ? diye
sordu. Ve beni dnrcesine, Vahi bir at gibisin, dedi.
D on Juan, Bi m asal anlat o n a , dedi. Ancak yle sakin
leir o .
Biraz uzaklaarak k arm da oturdular. kisi de m erakla
bak m ak tay dlar bana. A lacakaranlkta gzleri, cams, koca
k o ca h av u z la n andryordu. yle ilginti gzleri! nsan gz
deildi sanki bunlar. B ir an birbirim ize baktk; ve gzlerimi
yere indirdim. O nlardan k orkm ad m anlyordum; ne v ar ki,
gzleri beni titretircesine rktyordu. Son kerte tedirginlik
duym aktaydm .
B ir anlk bir sessizlikten sonra don Juan, don G e n a ro ya
aslarak dostuyla yapt gz gze bakm a yarnda dostunu
nasl m at ettiini b ana anlatm asn istedi. D on G enaro bir
m etre kadar tem d e yz bana dnk oturmutu; bir ey s y
lem iyordu. O na baktm ; gzleri, bildiim insan gzlerinden
drt be kat daha iriym i gibiydi. Ik saan, insan eken
gzler... G zlerinden kan klar sanki tm evreye egem en
olm aktayd. D o n G e n a ro nun gvdesi ekilm ie benziyor ve
bir pars, bir leo par g rn m veriyordu kendisine. ri bir k e
diyi andran gvd esinde h a fif k m ld am alar grerek h em en
GRME
293
bir kork uya kapldm. Btn y aam m b o y u n ca yaptm bir

eydi bu biim de korkm aklm . D n m ed e n , sava duruuna geiverdim ve ksa aralklarla k a la m a v urm ay a bala
dm. N e yaptm n farkna varr v arm az utanarak don J u a n a
baktm. H er zam an olduu gene sevecen ve yattrc bak
larla b ana bakm aktayd. Y ksek sesle glyordu. D on G ena
ro kedi gibi m rlayarak kalkt ve eve girdi.
D on Juan, don G e n a ro nun ok gl ve etkin bir adam
olduunu ve vr zvrdan holanm adn, az nce de gzle
rini kullanarak benim le dalga gem i bulund u u n u anlatt.
N e var ki, ben, kendim in de sandm dan fazla bir eyler bil
m ekteym iim . Bu byclk iine b ulaan herkes alacaka
ranlk sralarnda pek tehlikeli olurlarm ve don G enaro gibi
bycler bu vakitlerde alas iler yapabilirlermi.
B irka d akika sessiz durduk. O ld u k a iyi hissediyordum
kendim i. D on J u a n la k onu m ak beni rahatlatm ve bana g
ven vermiti. D o n Juan, daha sonra, bir eyler yiyeceini ve
o akam bir yrye kacamz, ve don G e n a ro nun bana
bir saklanm a yntem i gstereceini syledi.
S aklanm a yntem iyle ne d em ek istediini aklam asn is
tedim. O da, bir eyler aklam aktan artk bkm olduunu,
aklamalarn, beni dknle itm ekten baka bir eye yara
m adn belirtti.
E ve girdik. D on G enaro gaz lam basn yakm y em ek yi
yordu.
Y em ekten sonra, m z sk allklarla rtl le gittik.
D on Juan h em en yan b am da yryordu. D on G enaro b ir
ka adm nm zdeydi.
H av a o ld uka akt; bulutlara karn, ay nda her ye
ri aka grebiliyorduk. D on Juan bir ara durdu ve do n Gen a r o yu izlem em i syledi. K arar v erem iyord um . D o n Juan
beni hafife iterek ekinm em iin bir neden bulunm adn
belirtti. H e r za m a n h azr durum da b u lu n m am ve her zam an
kendi g cm e g v e n m e m gerektiini ekledi.
D on G e n a r o yu izledim. Ve izleyen iki saat b o y u n ca ona
294
BR BAKA GEREKLK
yetim eye abaladm . N e var, ne denli uratysam da onu bir

trl y akala y am y o rd u m . D o n G e n a r o n u n karalts hep
n m de bir yerlerde belirip durm aktayd. Kim ileyin keiyolunun bir y an m a zplayveriyor, ve bir bakyorsun, yolun ta
tesinde ortaya kveriyordu. K aranlkta anlam sz bir yr
yten b ak a bir ey deildi bu yaptmz. Eve nasl d nece
imi bilem ediim den, onu izleyip durm aktaydm . D on G e n a
r o n un ne y ap m ak istediini bilm iyordum . Herhalde beni
ln belli bir yerine gtrp, do n J u a n n szn ettii y n
tem leri gsterm eyi tasarlam aktayd. A m a bir an geldi, don
G enaro ardm daym gibi tuh af bir d u ygu ya kapldm. A rk a
m a baktm ve az tede bir karalt gr r gibi oldum. aakalm tm . K aranlkta dikkatlice baktm ve m etre k adar tem
de duran bir insan karalts grverdim . allklara karm
gibi durm aktayd bu karalt; saklanm ak isteyen bir hali var
d... allklarn karaltlar arasna sinm eye alm asna k ar
n gene de o rada bir insan bulund uu nu , bir an bile olsa,
k a r a b ilm i im . S onra m antksal bir ey geldi aklma. Ola ki,
diye d ndm , bu karalt srekli bizi izlemi olan don Jua n n karaltsdr... B en tam buna inanr bir haldeyken, karal
t maralt kalm adn g rd m orada. allklardan baka bir
ey seem iyo rdu m artk.
B ir adam grm o ldu um yere doru gittim; ne var, k im
secikler yoktu. D on G enaro da gr nm yo rdu ortalklarda.
D n y olum u bilem ediim den, oraya kp beklem eye b a
ladm. Yarm saat sonra don J u a n la don G enaro kageldiler.
Y k sek sesle adm aryorlard. K alkarak onlara katldm.
D ut yem i blbller gibi k o n u m ad an eve doru ilerledik.
K afam ok kark olduundan, byle bir sessizlik pek iime
gelmiti. K e n d im i bile tanm az bir durum daydm . D on G e n a
ro, h er zam an alk o ld uu m b iim de dncelerim i toparla
m aktan alkoyan bir eyler yapm aktayd bana. A z nce o a
lln dibinde otururken farkna varm tm bunun. O turur
oturm az saatim e bakm ve zihnim in dm esini kapatm g i
bi sakince beklem itim . N e var, hibir ey dn m em em e
karn, hi b ilm edi im b ir uyanklk iindeydim . Kafam hi
GRME
295
bir eye takm adan, hibir ey d n m em e durumu... O srada

dn ya b a m b a k a bir dengelilik gsteriyordu. E kleyebilece
im, karabileceim bir ey b u lun m u yord u sanki.
E v e v ardm zda don G enaro bir ilte serip uyum aya
balamt. O gn olanlar don J u a n a anlatm ak istiyordum.
A m a don Ju an beni konuturm ad.
18 E kim 1970
D on J u a n a O gece don G e n a ro n u n ne yapm ak istediini
anladm sanrm , dedim.
S rf onu k o n u m ay a ekm ek iin dem itim bunu. B en im
le hi kon u m am as gvenim i oka sarsm aktayd nk.
D o n Juan glerek dediklerim i d orulam asna yavaa ba
n sallad. B u davranndan, sylediklerim in doru oldu u
nu karabilirdim am a gzlerindeki yabans lty grnce,
biraz bekle dedim kendi kendim e. Sanki gzleri benim le alay
etm ekteydi.
K e n d im i tu tam ayp, A n lad m sanm yorsun, deil
m i? diye sordum.
A n lam sn dr anlam asna da... Yani don G e n a ro nun
hep arkanda oldu un u anlam sn ya... A n lam ak deil burda
nem li olan.
D on G e n a r o nun hep ardm da olduunu sylem esiyle
arplm a d nm tm . A klam as iin yalvardm.
D on Juan, B u iin yalnzca bi yanna takm sn kafan,
dedi.
Yerden bir o m ak alp hav ada devindirdi. H avada izdii
ya da bir ekil yapt falan yoktu. Bir tohum km esindeki
pleri ayklarken parm aklaryla yapt hareketlere b en ze
yen hareketlerdi bunlar. O o m ak la havay hafif hafif drter
ya da kar gibiydi.
S onra d n p ban a bakt. B ir ey anlam adm belirtircesine o m u zlarm silktim. D on Juan bana daha yaklaarak ay
n hareketleri bu kez yerde sekiz n o kta im leyerek yineledi. Ve
296
BR BAKA GEREKLK
birinci noktann evresine bir daire izdi.

Sonra, Sen b urd asn , dedi, H epim iz buradayz. D uygu
alandr bu. Ve burdan buraya gidip geliriz.
Birinci noktann tam stnde bulunan ikinci no ktay da
bir daire iine almt. A rdndan om a bu iki nokta arasnda
ileri geri o y n atarak bir sr izgi izdi-yo un bir trafik g i
bi...
Ve ekledi: A m a insann eriebilecei alt nokta daha k a
lyor. ou insan bilm ez bu noktalar.
om a birinci v e ikinci noktalarn arasna yerletirip y e
re v urm ay a balamt.
D o n Juan srdrerek, te bu iki nokta arasnda gidip
gelm ey e anlay duyusu, anlam ak diyorsun. Yaam n b o y u n
ca yaptn hep bu senin. B enim bilgimi anladn syledi
inde, yeni bi ey yapm olm uyorsun k i!
D on Ju an dah a sonra sekiz noktann kim ilerini, aralarna
izgiler izerek, birletirdi. i uzunca bir ikizkenar yam uk
km t oraya-m erkezinden geliigzel kan sekiz izgi ta
yan bir yamuk...
G eri kalan bu alt noktadan her birisi balbana bi d n
ya oluturur-tpk senin duygu ile anlaynn iki d n y a olu
turm as gibi, dedi.
N e diye sekiz nokta yaptn? Sonsuz sayda olam az m bu
noktalar-m ein bir dairedeki gibi? diye sordum.
Yere bir daire izm itim. D on Juan glm sedi.
Ben, insanlarn eriebilecei sekiz nokta bilirim yalnz
ca. Belki de daha telere ulaam yor insanlar. H e m de, dikkat
ettin mi, erim ek dedim , anlam ak d e m e d im !
yle glnt ki anlat; glverdim. D on Juan benim
szcklere srarla kesin anlam lar v erm em e yknyor, hatta
alay ediyordu.
Senin sorunun h e r eyi anlam ak istem endir ve bu da ola
nakszdr. A n lay m diye direnirsen, bi insan olarak tm bu ol
gular h esab a katm am olursun. O lduu gibi d uruyor seni
kstekleyen engel. D e m e k ki btn bu yllar bo yu nca bi ey
GRME
297
yapm saylmazsn. Evet, tatl uy k u n d a biraz sarslm oldun

-bu doru. A m a baka koullarda da bu nu baarabilirdin.
Biraz durakladktan sonra, don J u an hazrlanm am ve b e
ni o sulak vadiye gtreceini syledi. A ra b aya binerken, don
G enaro da evin arka bahesinden gelip bize katld. Yolun bir
b lm n arabayla getikten sonra, y aya olarak derince bir
dere yatana inmitik. D on Juan b y k bir aacn glgesine
oturdu. D in len m ek iin biz de oturduk.
D on Juan, Bi zam anlar bi arkadann, ikiniz de bi nar
aacnn ta tepesinden aaya doru d m ek te olan bi y ap
rak grdnzde, o yapran sonsuza dek bi daha o nardan
dm eyeceini sylediini anlatmtn, anm syor m u s u n ?
diye sordu.
D on J u a n a byle bir olay anlattm anm sam tm .
Don Juan srdrerek, K oca bi aacn altndayz imdi
de, dedi, ve u karm zdaki aaca bakarsak, tepesinden bi
yaprak dtn grebiliriz belki.
B akm am imliyordu. Suyun br yannda b y k bir aa
vard; zerinde sararm, kuru yapraklar bulunuyordu. D o n
Juan bann bir hareketiyle o aaca srekli olarak b akm am
istedi. B irka dakika bekledikten sonra, yapraklardan birisi
dalndan k o pup yere dm ey e balad. D erken k ez br
yapraklara ve dallara da arpm ve aacn altndaki yksek
allklarn zerine konm utu.
G rdn m ?
E vet.
O yaprak artk hi dem ez ayn aatan aaya, di mi,
sana g re?
D em e z.
Yani anlayna gre bu dediin dorudur. A m a srf an
layna gre bi eydir bu. G ene b ak !
H e m e n bam kaldrp baktm ve bir yapran dm ekte
olduun grdm . Bu yaprak da derken ayn yapraklara ve
dallara arpm t. Televizyonda bir sahnenin y inelen m esi gi
bi bir ey olm aktayd sanki. Yapran salna salna iniini ve
298
BR BAKA GEREKLK
yere kon uu nu izledim. Gidip iki yaprak bulur m u y u m diye

baktm . A m a aac saran yksek allar, yapran dt y e
ri b u lm am engellemekteydi.
D on Juan glerek oturm am syledi.
Ve bayla aacn tepesini gstererek, B a k dedi, ayn
yap rak dm ekte gen e.
B ir kez daha bir yapran tpk ilk iki yapran dt
yoldan aaya indiini grdm . Yaprak yere dnce, don
Juan gene aacn tepesine bakm am imler gibi yapt; ama,
b en daha nce davranp yukarya bakm tm . G ene d m e k
teydi yaprak. O anda yalnzca ilk yapran k o ptuunu grm
oldu u m u, ya da daha dorusu yapran ilk d srasnda
onu dalndan ayrlm olduu anda grd m anladm.
b r k ez bam kaldrp baktm da, yapra derken
grm tm .
B un u do n J u a n a anlatarak, ne yapm akta olduunu ak
lam asn istedim.
D aha nce grm olduum bir eyi bana yeniden nasl
gsterebiliyorsun? O lur ey deil! N e yaptn ki bana, don J u
an?
D on Juan glyor, am a yant vermiyordu. B en de srarla
o yapran d n nasl olup da birka kez st ste grm
o ldu um u anlatm asn istedim. H avsalam alm yordu byle
bir eyi.
D on Juan kendi havsalasnn da byle bir eyi almadn,
a m a ite yapran tekrar tekrar dtne tank olduum u
syledi. Sonra da don G e n a ro ya dnd.
yle di m i? diye sordu.
D on G enaro yant vermedi. Gzlerini bana dikm i b a k
m aktayd. O lanaksz bir ey b u ! dedim.
D on Juan, K endini zincirlerle balam sn sen! diye b a
rd. Zihnin p ra n gay a v u ru lm u .
D o n Juan o yapran ayn aatan tekrar tekrar dm
olduunu, bu n ede n le bu olguyu anlam aya alm aya son v er
m e m gerektiini aklyordu. Bir giz aktarr gibi her eyin p i
GRME
299
ip hazrca k uca m a dtn am a kaklm nedeniyle

gzlerim in kreldiini syledi.
Ve, A nlay acak bi ey yoktur ki. A nlam ak yaam n kk
bi yandr anca-pek ok kk bi paras... dedi.
O srada don G enaro kalkt. D on J u a n a yle bir gz at
t. Bir an ikisi de baktlar ve sonra don Juan gzlerini yere
evirdi. D on G enaro n m de dikilmi durm aktayd. K ollar
n bir ne bir arkaya birlikte sallam aya balad.
B ak C arlosuk, dedi, bak! B a k !
O laanst tiz, slk gibi bir ses karmt. Bir ey yrtl
m gibi bir sesti bu. Ve tam o ses karken, k arnm n altnda
bir boluk hissetm itim . Korkun, rpertici bir dm e h issiy
di bu; ac v erm eyen, am a sarsc ve yutucu... Bu his birka sa
niye srm ve sonra yiterek yerini dizlerim de du yd u u m tu
h a f kantlara brakmt. A m a o his srerken bir baka in a
nlmaz olguya tank olm utum . D on G e n a ro yu, belki de on
be kilom etre tedeki dalarn tepesinde grm tm . Yalnz
ca birka saniye srm t bu sezgim, am a ylesine anszn
oluverm iti ki bu, incelem eye frsat bulam am tm . Dalarn
tepesinde don G e n a ro yu normal bir adam bo y u n d a m gr
m tm ; yok sa grd m ey don G e n a ro nun kltlm
bir imgesi m iydi, anm sayam yorum . Hatta o g rd m k im
senin don G enaro olduundan bile em in deilim. A m a o ksa
sre iinde onu dalarn tepesinde grm o ld u u m a degin
hibir k uku m yoktu. Ve on be kilom etre tedeki bir adam
grm olam ayacan dnr d nm ez de o sezgim yok
oluvermiti.
D on G e n a r o ya bak m ak iin bam evirdim. A m a orta
lkta yoktu.
Btn br olanlar gibi bu du rum da afallatmt beni.
Zihnim b unca ykn altnda ezilm ekteydi. Tam bir sersem
olup kmtm.
D on Juan kalkarak, ellerimi k a m m n altna koyarak, m elm i d u ru m d ay k e n bacaklarm la skca g vdem i bastrm a
m sylemiti. B ir sre o durum da kaldm. K onum uy ord uk.
300
BR BAKA GEREKLK
A z sonra don J uan artk bana hibir eyi aklam ayacam ,

nk ancak edim lerle byc olunabileceini syledi. Vakit
yitirm eden ordan gitm em i nererek, aksi takdirde don Genar o nun, b ana yardm edeyim derken beni ldrebileceini b e
lirtti.
Ve, Artk deitirm elisin y n n, dedi, krm alsn zin
cirlerini.
K endisinin ya da don G e n a ro nun edim lerinde anlalm a
s gereken bir ey bulunm adn ve byclerin sk sk bu tr
olaand beceriler sergilediklerini anlatt.
izdii em ann m erkezindeki bir blm gstererek,
G enaro da ben de ite burdan yaparz ed im lerim izi! dedi.
Tabi anlay m erk ezi deil buras; anlarsn ne olduunu i
te.
D ediklerinden bir anlam karam adm sylem ek isti
yordum . N e var, don Juan bana frsat verm eden ayaa kalkt
ve onu izlem em i imledi. Hzla ilerliyordu. O n a yetim ek iin
glk ekiyor, terleye terleye, soluk solua ardndan k o u
yordum.
A rabaya girerken, don G e n a ro yu g rm ek iin evrem e
bakyordum .
O n erd e? diye sordum.
N erde olduunu biliyorsun, diye yaptrd don Juan.
H er zam an yaptm z zere, ayrlm adan nce yle bir otur
mutuk. A klam a yapm as iin sabrszlanyordum. D o n Jua n n dedii gibi aklam alar dkn biriydim ite!
ekinerek, D o n G enaro nered e? diye soruverdim.
D on Juan, B iliyorsun y a! dedi. A m a anlaym derken
hep bozarsn ileri. rnein, geen gece don G e n a ro n u n ar
kanda olduunu hep bilmekteydin; hatta arkana bakp g r
m tn onu bi ara.
H ayr, diye kar ktm, vallahi b ilm iy o rd u m .
D oruydu bu dediim . Z ihn im bu tr uyarm verilerini
gerek olarak deerlendirm eyi yadsyordu. N e var ki, don
GRME
301
J u a n n m ezi olarak geirdiim on yldan sonra zihnim in

artk neyin gerek olduuna degin o eski olaan ltlerime
pek gveni kalm am t. N e ki, gerekliin iyzne-niteliine degin o ana dek ileri srdm kurgular, yalnzca zihin
sel bir takm tezler olm aktan teye gidememiti. D on Juan ile
don G e n a ro nun basklaryla zihnim in krd m olmas bir
km aza girm esi de ite bunu kantlam aktayd.
D on Juan ban a bakyordu. G zlerinde yle bir znt
oku nu yord u ki, alam aya baladm. Yalar boanyordu g z
lerim den. Y aam m da ilk kez olarak dncelerim in, mantksallm n engelleyici arln hissetm ekteydim . Tanmsz
bir zgye kaplm tm . Farknda olm adan inleyerek ona sa
rldm. D on Juan parm aklarnn boum laryla bam n tepesi
ne hzla vuruverdi. O m u run dan aa inen bir dalgalanm a y a
ratmt bu vuruuyla. Ayltmaya yetm iti beni bu da.
N e de dknsn y a! dedi don Juan en yum uak sesiy
le.
S o n s z
D on Juan ev rem de yava yava dolayordu. B ir eyler sy
leyip sylem em eye karar verm eye alr grnyordu. ki
kez durm u ve sonra caym gibiydi.
Sonunda, G ene dner misin, dn m ez misin, nem i yok
b unu n p ek , dedi. A m a, artk bi sava gibi y aam an gere
kiyor. H ep bildiin bi eydi bu, imdi srf eskiden beri bildi
in bi eyi uygulam olacaksn. Hepsi bu! A m a bu bilgi iin
yam an bi ura verdin. G kten zem bild e inmedi yani bu bil
gi. D idine didene skp kardn kendin. G ene de saydam bi
varlksn. H erkes gibi sen de leceksin bi gn. D em itim ya
bi zamanlar, bi saydam yum urtann deitirilecek bi yan
yoktur diye!
D on Juan bir an sustu. B an a baktn biliyordum, am a
kardm gzlerimi.
Ve, Hibi eyin deim i deil, inan, dedi don Juan.
BR BA KA GEREKLK... Bam baka bir dnce dizgesine

yneltilen ok deiik bir bak.
Don Ju a n 'n re tileri adl birinci kitabn sonunda, Carlos

Castaneda, korkun bir gecenin sabahnda, Bilgi Adam olma
ab alarndan nas^l vazgetiini anlatm t. Am a yl sonra geri
d np , Yaqui brujosu
ya da bycs don Ju a n 'n
klavuzluunda m ezliini srdrmtr. Peyote, jimson otu ve
m antarlarn neden olduu ok gzel ama rkn deneyim leri
arasna, don Ju a n 'la yapt yer yer elenceli, yer yer dokunakl
syleileri de serpitirerek, Castaneda yaamn yzeysel gerek
lerinin tesini grebilm e uran srdryor. Sanrlandrc b it
kiler yalnzca bir yan oluyor bu uran; istenli aba gster
meyi, nyarglar bir yana atm ay ve byk bir yreklilii gerek
tiriyo r Castaneda'nn ura.
lk kitaptaki servenler
daha da heyecanl bir biimde bu kitapta sryor.
9789757190158
A R L O S
C A S T A N E D A
D Z S :
Ixtlan Yolculuu
ADA
RETLER
(NEW
AGE
EQ)
ANADZS
On ki Yaptn Yazar Carlos C astaneda
On iki yaptn 4 . sii olan bu kitabn yazar Carlos Castaneda,

Los A n gelesteki California niversitesinde insanbilim daln
da doktora encisiyken M eksikann Sonora blgesindeki
Kzlderililer tarafndan kullanlan birtakm tbbi bitkilere ili
kin bilgi devirdii srada yal Yat]ui Kzlderilisi don J u a n la
tant.
lk kitab Do J a im retilel i, bu iki insann usta ve
mezi olarak birlikte geirdikleri ilk dnemin yksdr. kinci
kitab B ir B aka G ereklik ise b yknn devamdr. nc
kitap, I.xtla Yolculuu, yazarn bycln gizlerini rendi
i yllarn insanbilim aratrmalar yaparken kuzeybat M eksi
k a da tant artc bir kiilik olan Yat]ui Kzlderilisi don
Jann klavuzluunda bir bilgi adam olmasnn son kerte il
gin yksdr.
Castanedann bu kitab, ve kimi br kitaplar, gizem
ci bir yazar olan, ve James Joyceun U lysses adl yaptn T rk
eye kazandran don Juan retilerinin hem evirmeni hem de
uygulaycs olarak okurlaryla yakn almalarn srdren
Getalt Yaklam uzman pedagog Nevzat Erkmen taralndan
Trkeye evrilmitir. Don Jann igrleri, D on J u a n n
retileri, Bir Baka G ereklik ve l.xtlan Yolculuu adl kitaplarn
yaymlanr yaymlanmaz birer klasik olmasna yol amtr. I\tlan Y olculuun da Carlos Castaneda, alkanlklarn tutsakl
ndan arnm, zgr, seyyal, ne yapaca n c e d en k e s tirile
m e y e n avc, sava ve bilgi adam don J u a n n b ilg e li i
ni, bilin m ey e n le bir dizi hey ecan verici k a r la m a la r a ra
clyla re n d ik te n sonra, E rk y k le r i'n d e , don J a n la
serveni, son kerte ilgin ve d o k un akl bir v e d a la m a y la
s o n u lan y o r.
Carlos Castaneda yaptlarnn evirmeni Nevzat Erkmen
A m erik al yaz ar M ark L ie b e r m a n m N evzat E r k m e n le

1998de yapt bir rportajn giri blmnden:
U L Y SSE S' E V R M E N ED E N N Z A IK L A R M ISINIZ?

Gerekten bilmiyorum. Kim ne biliyor ki? Bu soruyu ya da
baka somlar yantlarken, hep yen yantlar, deien yantlar
bulduum sonucuna vardm. Am a, size, imdiye kadar ne ya
ntlar vermi olduum u anlatabilirim. O kitab bana 1960ta
karm Eileen Riley, New York C ity de vermiti. eitli blm
lerini okum aya alm, am a bir ey anlayamamtk. Yllar
sonra, stanbulda, 1992 ylnda, Yap Kredi Kltr Sanat, K
zm Takent Klasik Yaptlar eviri Yarmasna katldm. K a
zandm, ok mutlu oldum. ... imdiyse herkes benim byk
bir evirm en olduum u sylyor am a ben ne bu etiketi ne de
bir bakasn stme takm ak istemiyorum. Evet, birok kimse
bana eitli etiketler yaptragelmitir: genel m dr (the C oca
Cola Export Corporationn Trkiye pazarlam a mdr, sonra
da S chw ep pesin genel m drydm ); Z en ustas (bir Zen uygulaycsym, ve bu retiyi ileyen kimi kitaplar Trkeye
evirmiimdir); T rk don J u a n , ada am an (Carlos C asta
n e d a nn, Yaqui Kzlderili byc don Juan M atusun reti
lerini anlatan on iki yaptn evirmekte ve yaymlamaktaym);
Trk B eyin Takm K aptan (W orld P uzzle Federation-D nya
Zek Oyunlar F ederasyonunun Trkiye temsilcisi olarak, Z e
k Oyunlar K u l b n kurdum ; her yl drt kiilik yen bir
Trk Beyin Takm seerek uluslararas yarmalara gtryo

ruz.)
Baka kitaplar da evirdim rnein, Fritz (Frederick S.)
P erls1, Jack Kerouac2. Ne var, don J u a n n rettii isel ses
sizliin ve szcksz sezginin nemini vurgulayan bir Zen ve
Getalt Yaklam rencisi de olarak, bu yaamdaki rolmn
bir evirmen ya da herhangi baka bir ey olduunu dnm
yorum. Olsa olsa, bir problem zcsym diirbaka herkes
de yledir ya. Ancak, u son yllarda, tm varlmla, bir alg
layc olduumu dnmeye baladm.
N.E.
nerkmen@ turk. net
1 Getalt Yaklam'n Trkiye'ye ben getirdim. Getalt Terapisi - M Z D E K

O C U K 1 (insan Kiiliinde H eyecan ve Bym e zn Harekete Geirilme
si) ve Getalt Terapisi - M Z D E K O C U K 2 (insan Kiiliinde H eyecan ve
Bym e Yenilik, H eyecan ve Bym e; yazanlar: Perls, Hefferline, ve Good
man) adl 2-clltlik yapt Trkeye evirdim; bir pedagog olarak, bu reti ze
rinde bireysel ve grup almalarm srdrmekteyim.
2
Jack Kerouac'n Dharm a Bum s adl yaptn Z e n Kaklar adyla Trkeye e

virdim. Beat Generationen (Beat K ua) Trkiye temsilcisi, diye tanyorlar be
ni. Geenlerde MTV bu konuda bir program yapnca, beni de ardlar. Hafta
lk ehir klarnn bir blm olarak sunulan bu program, 20 Ekim 2000 ,
Cuma gn 21:10da yaynland.
A C . D A R E T L E R ( N E W A G E E Q) A N A D Z S
C A R L O S C A S T E N E D A D Z S : 3
O /.giin Ad :
JO U R N E Y TO XTLAN
The Lessons o f D on Juan
" P u b l i s h e d in a g r e e m e n t w i t h t h e a u t h o r , c / o B A R O R I N T E R N A T I O N
A L . I N C . , A r m o n k . N e w Y o r k . U . S . A . -
Y a y n H a k k 19 7 2 C A R L O S C A S T A N E D A / O N K A j a n s Ltd . ii.
A raclyla
T r k i y e Y a y n H a k k 1994, 1995, 2 0 0 0 S z Y a y n O y u a j a n s Ltd. i
SZ
YAYIN
S Z Y A Y IN O Y U N A J A N S
Y A Y IM C IL IK V E Z E K O Y U N L A R I LTD . T.
4. G a z e t e c i l e r S i t e s i , C - 2 D : 9 , L e v e n t X 0 6 3 0 s t a n b u l
P.K. 7 L e v e n t X 0 6 2 2 s t a n b u l
T el: ( 0 2 1 2 ) 2X0 6 7 01 F a x : ( 0 2 1 2 ) 2X0 6X 0 3
c-nail: n c rk m c n @ lu rk .n e t
ISB N 975 - 95491 - 5 - X
3. B a s k : 2 0 0 0
K a p a k tasarm :
Ali E r k m c n
B a s k v e Cilt:
M a r t M a t b a a c l k S a n a l l a r T ic . ve S a n . L td . ii.
stanbul (0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 -4 0
T el: ( 0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 ( P b x )
indekiler
Sunu, 9
B L M BR
" D n y a y D u r d u r m a " , 19
evrem izdeki D n y a d a n Y inelenegclcn D o ru lam alar, 20
2
Y aam y k s n n S ilinm esi, 30
3
K e n d i n i B e e n m i l i i n Y i t i ri l m e s i , 4 0
4
B ir D a n m a n d r l m , 4 9
5
S o r u m l u l u k A l m a , 61
6
B ir Avc O l m a k , 73
7
U l a l a m a z O l m a k , 85
X
Y a a m n S r a d a n l n K r m a , 9 8
9
Y e r y z n n S o n S a v a , 107
10
E rk in U l a la b il i r O l m a k , 1 19
11
S a v a n n H a v a s , 137
12
B ir E rk S a v a , 154
13
B ir S a v a n n S o n D u r a , 173
14
E rk T r s , 191
15
Yap-m am a, 218
16
E rk H a l k a s , 2 3 8
17
Y arakl Bir D m a n , 2 5 3
B L M K
Ixtla n Y o l c u l u u , 2 7 0
18
B y c n n E r k H a l k a s , 271
19
D n y a y D u r d u r m a k , 28 5
20
lx tla n Y o l c u l u u , 2 9 8
Sunu
Yirmi iki Mays 1971 Cumartesi gn, bir Yaqui Kzlderilisi

byc olan ve 1961den beri birlikte altm don Juan Matusu grm ek iin M ek sik ann Sonora blgesine gittim. O
gnk ziyaretimin, ona m ezlik etmi olduum o geen on yl
boyuncaki saysz ziyaretimden pek farkl olacan sanm yor
dum. Oysa, o gn ve izleyen gnler boyunca yer alan olaylar
benim iin ok nemli olmutu. m ezliim de ite bu olaylar
dan sonra son bulmutu. Bu, benim geici bir kararm dan ok,
kesin ve gerek bir sondu.
m ezliim srasnda geirdiim deneyimleri ilk iki kita-
]()
IXTLAN YO LC U LU U
bun da sunmu bulunuyorum: D on .inanm retileri ve Bir

B aka G ereklik.
Bu kitaplarmn ikisinde de temel varsaym, bir byiicii ol
may renm edeki en can alc noktalarn, psikotropik-^ bitkile
rin yenilmesiyle ortaya kan olaand gereklik durumlar
olduuydu.
Bu konuda don Juan bu tr bitkilerden nn kullanlm a
snda uzmanlamt: genellikle jim son otu, diye bilinen Datra iro.Ka; peyote, diye bilinen L ophophora vvilliamsii; ve Psiloeybe trnden sanrlandrc4 bir mantar.
Bu psikotropik bitkilerin etkileriyle dnyay alglaym
ylesine yabans ve sarsc olmutu ki, bylesi durumlarn don
Juan bana retm eye altklarnn iletilmesi ve renilme
si iin tek yol olduunu varsaymak zorunda kalmtm.
Bu varsaym yanlt.
Don J u a n la yrttm almalarma ilikin birtakm
yanl anlamalar nlem ek amacyla, bu aamada u noktalar
akla kavuturm ak isterim.
u ana dek don Jua bir kltr ortamna oturtmak iin
hibir aba gstermi deilim. Onun kendisini bir Yaqui Kzl
derilisi olarak tanmlamas, onun byclk bilgisinin Yagui
Kzlderililerince yaygn olarak bilindii ya da uyguland an
lamna gelmez.
m ezliim boyunca don J u a n la aramzda geen konu
malarn tm spanyolca dilindeydi; onun inanlar dizgesine
ilikin karmak aklamalarn anlayabilmemin tek nedeni de
onun bu dili ok iyi bilmesiydi.
Benim bu dizgeye byclk, don Juna da byc d e
meyi srdrm emin nedeni de, bu terimleri onun kendisinin
kullanm olmasdr.
m ezliim in balangcndaki konumalarmzn ounu,
ve daha sonralar, btn konumalarmz not edebildiim iin,
geni oylumlu inceleme notlarm bulunuyor. Bu notlarm, don
J u a n n retilerindeki arpc btnsellii zedelemeksizin, ko3 beyin hcreleri zerinde zel etki yapc
4
h a lis n o je n ik
layca okunabilen bir biime getirmek amacyla yeniden kale

me almak zorundaym. karn.'; olduum eyler, yle sanyo
rum ki, vurgulamak istediim noktalarla ilintisi olm ayan ey
lerdi.
Don Ju a n la almalarmda, abalarm salt, onu bir by
c olarak ele alma ve onun bilgi lemine 'iyelik kazanm a ze
rinde younlatrdm.
Tezimi sunabilmek amacyla, nce bycln temel
nermesini don Ju a n n onu bana sunduu biimde aklamam
gerekecek. Don Jan, bir bycye gre gndelik yaam le
minin bizim inandmz gibi gerek, ya da dmzda yle gr
dmz bir ey olmadn sylemiti. Bir bycye gre
gereklik, ya da hepimizin bildii dnya, yalnzca bir betim le
meden ibarettir.
Bu nermenin dorulanmas am acyla don Jan abalar
nn ounu, beni, zihnimde hemen burnum un dibindeki u
diinya, diye yer etmi olan eyin, dnyann bir betim lem esin
den doduum andan bu vana benliime kaklagelmekte
olan bir betimlemeden baka bir ey olm adna ilikin iten
bir kanya yneltmek zerinde younlatrmt.
Don Jan, bir ocuun karlat herkesin, o ocua dn
yay ara vermeksizin betimleyen birer retm en olduunu; ve
sonunda bir an geldiini, ve ocuun arlk dnyay kendisine
betimlendii gibi alglar durum a getiini anlatmt. Don Juan a gre bizlerin o m eu m a n a ilikin hibir anmz yoktur;
nk o a n baka herhangi bir eyle kyaslayabilecek bir do
rulama noktas bulm am z olanakszdr. Ne var, ocuk o andan
itibaren bir iiyedir artk. Dnya nasl betimleniyor, bilir; ve
yelii tamamlanmtr herhalde ocuun tm m nasip al
gsal yorumlamalar yapabilme yetisini kazand, ve o betim
lemeye uyarak onu dorulad andr bu.
O halde, don J u a n a gre bizim her gnk yaammzn
gereklii, belli bir yelii paylaan biz kiilerin ortaklaa y ap
may rendiimiz sonu gelmez algsal yorum lam alarn bir
akndan ibarettir.
Dnya kavrammz oluturan algsal yorum lam alarn ak
makta oluu dncesi, bunlarn sorgusuz sualsiz ve do-
12
IX TLA N YO LC U LU U
Tuluklarndan ancak pek seyrek olarak kukulanlarak kesiksiz

cesine srp gitmeleri olgusuna uygun dmektedir. Gerekte,
bildiimiz dnyann gereklii ylesine sorgusuz sualsiz ka
bullenilmitir ki, bycln temel nermesi olan, gerekli
imizin birok betimlemelerden yalnzca biri, diye ele alnm a
s dncesine ciddi bir nerme diye bakld pek grlmez.
yi ki, m ezliim boyunca don Jan benim, onun bu
nermesini ciddiye alp alamadmn zerinde pek durm am
t da, kar kmalarma, inanszlma, ve sylediklerini anla
y am am am a karn gene de kendi grlerini aydnlatmasn
srdrmt. Bylece, bir byclk retmeni olarak don Ju
an bana dnyay daha ilk konum am zdan balayarak betimle
m eye abalamt. O nun kavramlarn ve yntemlerini kavra
m akta ektiim glk, onun betimleme birimlerinin benim ki
lere gre yabanc kalmasndan, ve onlarla uyuam az olm asn
dan kaynaklanyordu.
Don Janin sav, onun bana yalnzca bakm a yerine
g m e yi rettii, ve dnyay d u rd u n n a nn da g rm eye
gtren ilk adm olduuydu.
Yllar boyunca, dnyay durdurm a dncesine hibir
anlam tam ayan gizemli bir eretileme (metafor), diye bak
mtm. A ncak don Janm bilgisinin ana nermelerinden biri
si olarak bu dncenin kapsamn ve nemini btnyle kavrayabilmem, m ezliim in sonlarna doru yaptmz bir sy
lei srasnda olmutur.
Don J u a n la o tunnu rahat bir biimde geliigzel undan
bundan sz ediyorduk. Ona, bir arkadamn, dokuz yandaki
oluna ilikin yle bir ikileminden sz amtm: son drt yl
dr anasnn yannda kalm sa da ocuk, o sralarda babasyla
birlikte oturm aya balamt; arkadamn sorunu da ite bu o
cukla nasl baa kabileceiydi. Arkadamn anlattna gre
ocuk okula ayak uyduramyor, kendini derslerine veremiyor,
ve hibir eyle ilgilenmiyormu. Sk sk huysuzluk nbetlerine
yakalanyonnu. Haarlklar ekilmez bir hale gelmi, stelik
evden kam aya balam.
Don Jan glerek, Arkadann ba dertte, desene! de
di.
SUNU
13
Ben, ocuun yapt btn o k t eyleri sralamak is

terken, don Juan szm kesti.
O zavall olancazn durum unu daha da anlatmann
yok bi gerei, dedi, senin de benim de o ocuun davran
larn zihnimizde yledir ya da byledir, diye grm em ize ge
rek yok.
Don Juan bunlar kesin bir tavrla, sesinde kararl bir tit
remle sylemiti, am a glmsyordu da.
N e yapsn o zaman arkadam ? diye sordum.
Yapabilecei en kt ey ocuu kendisi gibi dnm eye
zorlamaktr, dedi don Juan.
Ne demek istiyorsun?
Demem u ki, o ocuk babasnn istedii biimde davran
mad zaman babas onu pataklam am ak ya da ko rk u tm am ak .
O na kar sert davranmazsa, kararl davranm azsa bir ey
retemez ki?
Bi bakasna pataklatm ak o ocuu arkadan.
Bu sz iitir iitmez, hayretle, insan ocuunun klna
bile dokundurtmaz bakasn! deyiverdim.
aknlm gren don Juan pek keyiflenerek kkr kkr
gld.
Arkadan bi sava deil ki, dedi, o bi sava olsay
d, yaplabilecek en kt eyin insanlar bi gerekle pat, diye
yz yze getirmek olduunu bilirdi.
Bir sava ne yapard, don Ju an ?
Akln kullanr, bi plan izlerdi bi sava.
Gene de tam anlam deilim.
Yani senin o arkadan bi sava olsayd, ocuun d n
yay durdurm asna yardmc olurdu.
Nasl yapsn ki arkadam byle bir eyi?
Kiisel g kazanm as gerekir bunu yapabilmesi iin. Bi
byc olmas gerekir.
A m a deil ki!
O zaman, olunun bu dnyayla ilgili dncelerini dei
tirmesine yardmc olm ak iin sradan aralar kullanmaldr.
D nyay durdurm ak deildir bu, am a gene de ie yarar.
Bu sylediklerini aklamasn istedim.
14
IXTLA N YOLCULUU
Arkadann yerinde olsaydm , dedi don Juan, birini tu

lar, ona pataklardm o keratay. Giderdim bi batakhaneye, ordaki en pis suratl serseriyi tutardm.
ocuu korkutsun, diye m i?
Yok yahu, srf ocuu korkutsun, diye deil, kaz kala. O
keratann durdurulm as gerek; babasnn dayayla da yapla
maz bu.
Eer insanlar durdurm ak istersek, onlar bask altnda tu
tan evrenin dnda kalm am z gerektir hep. Basky ynetm e
miz byle m m k n olur anca.
Bu dnce pek anlamsz, pek mantksz gelmiti bana;
am a bir bakm a ilgimi de ekmiti.
Don Juan enesini sol elinin ayasna yerletirmi oturuyor
du. Alak bir m asa olarak kulland bir tahta sanda dayad
sol koluna gsyle yaslanmaktayd. Gzleri kapalyd ama
gzyuvarlar deviniyordu. Kapal duran gzkapaklarnm ardn
dan bana bakyorm u sanyordum. ktiim bu dnceyle.
D aha neler yapmal arkadam bu ocukla ilgili, syler
m isin? diye sordum.
Syle arkadana bi batakhaneye gitsin, arasn tarasn fe
laket suratl bi herif bi serseri bulsun, diye srdrd don Ju
an, am a genlen birisi olsun o serseri. Yani henz ii gem e
mi birisi olsun.
Don Juan ardndan acayip bir plan nerdi. Arkadama, i
te byle bir adam a kendisini izlettirmesini ya da oluyla birlik
te geecekleri bir yerde onun kendilerini beklemesini syleye
cekmiim. Adam, ocuun istenmeyen bir davranndan sonra
arkadamn, daha nceden kararlatracaklar bir iareti zeri
ne anszn sakland yerden ortaya frlayp ocuu yakalad
gibi eek sudan gelene dek bir gzel pataklayacakm.
A dam onu korkuttuktan sonra, arkadan elinden geldi
ince olunun zgvenini yeniden kazanmasna yardm etm e
lidir. Bu dediklerimi drt kez yapsn da bak o ocuk nasl
deiiverecektir her bakmdan. Dnyayla ilgili dncelerini
deitirmi olacaktr.
Ya bu korku ocuu olum suz etkilerse?
Kim incinmi ki korkutulmakla? nsan ruhunu inciten
SUNU
15
ey, tepesine dikilmi birinin bulunmas, ondan dayak yemesi,

ne yapmas ne yapm am as gerektiini hep ondan iitmek zo
runda kalmasdr.
O ocuk az ok bi dzene girdikten sonra arkadana, son
bi ey daha yapmasn sylersin. Bi yolunu bulup lii bi ocuk
bulsun artk bi hastanede mi olur, bi doktorun m uayenehane
sinde mi olur... Olunu da gtrsn oraya, ocuun lsn
gstersin ona. Sol eliyle bi dokundurtsun oluna o ocuun ce
sedini, karn dnda herhangi bi yerini olan bunu yaptktan
sonra yenilenmi olur kar. Artk dnyas bam baka olur
kar.
te o zaman kafam a dank etti de don J u a n la birlikte bu
lunduum bunca yldr onun bana, deiik bir yolla da olsa, ar
kadamn oluna uygulanmasn istedii bu taktiin aynsn
yglayageldiini kavrayverdim. Don Jana bu konuda fikri
nedir, diye sordum. O da bana balangcndan beri bana dn
yann nasl durdurulacan retm eye alm olduunu
syledi.
A m a henz baaram adn, dedi glmseyerek, Ne ettiyse olmad, nk ok dik kafalsn. O denli inat o lm asay
dn, sana rettiim yntemlerden herhangi biriyle imdiye
dek oktan durdurm u olurdun dnyay.
Hangi yntem ler yani, don Jua?
Sana anlattm her ey dnyay durdurm ak iin bi yn
temdi.
Bu syleimizden birka ay sonra don Juan daha balan
gta aklna koduu eyi gerekletirmi, bana dnyay dur
durm ay retmiti.
Yaammn o antsal olay, on yllk almalarm yeniden
ayrntl olarak gzden geirmeye itti beni. Psikotropik bitkile
rin oynad role ilikin ilk varsaymmn yanl olduunu ak
seik grebildim. Bycnn dnyay betim lem esinde bunla
rn kullanlmas koulunun bulunmadn anladm; bunlar bir
bakma yalnzca, baka yollarla alglayamadm kimi betim le
meleri bir araya getirebilmeme yardmc oluyorlard. G erekli
in kendi bildiim biimine saplanp kalmakta direniim, don
Juan'n amalarna kar beni hemen hem en sar ve kr kl
16
IXTLAN Y O LC U LU U
mt. Bu bakm dan, bu bitkilerin kullanmlarn ekici klan

ey, sadece benim kendi duyarszlm olmutu.
Aratrma notlarm btnyle gzden geirirken, don Jua n n dnyay durdurm a yntem leri diye adlandrd bu ye
ni betim lem eye ilikin pek ok eyi bana daha ilk grmeleri
miz srasnda anlatm olduunu ayrmsadm. lk iki kitabm
yazarken aratrma notlarmn o blmlerini, pskotopik bitki
lerin kullanmyla bir ilikileri yok, diye, karp ayrmtm.
Bu kez, daha nce kullanmadm o notlardan yararlanarak
don J u a n n retilerini btnyle vermeyi planladm bu ki
tabn ilk on yedi blm ite bu notlarmn zerine kuruldu.
Kitabn son blm ise, dnyay durdurm am la son kerte
sine erien olaylar kapsayan aratrma notlarm ieriyor.
zet olarak diyebilirim ki m ezlie baladm zaman
baka bir gereklik vard; yani bu lemin byciilerce yaplan
benim bilmediim bir betimlemesi vard.
D on Juan, bir byc ve bir retmen olarak, o betimle
meyi bana retmiti. Bu bakm dan on yl sren mezliim
boyunca, o nceleri bilinmeyen gerekliin betimlemesi gzle
rimin nne serilmi, ve giderek daha da karmaklaan b
lmleri de buna art arda eklenmiti.
m ezliim in son bulmas, dnyann yeni bir betim lem e
sini inanlr ve gerek bir biimde renmi olduum, ve by
lece dnyann bu yeni betim lem esine uyan, gene o dnyaya
ilikin yeni alglamalar edinebildiim anlamna geliyordu. Ya
ni, yeliim gereklemi oluyordu.
Don Juan, g rm eye varabilmesi iin, bir kimsenin nce
dnyay durdurm as gerektiini sylerdi. Dnyann durdu
rulm as, gerekten de, kimi belli ayrm sam a durumlarn be
lirleyen ok yerinde bir ifadedir. Bu tr ayrmsama durum larn
da gndelik yaam n gereklii, genellikle durmakszn ilerle
yen yorum lam a aknn, bu aka yabanc birtakm koullaca
durdurulm asndan tr deiiklie uratlmaktadr. Benim
deneyimlerimde, benim kendi olaan yorumlamalarmn ak
na yabanc olan koullar, byclerin dnyay betimlemesi ol
mutu. Don J u a n a gre dnyann durdurulm as iin nko
ul, bir kim senin bu yeni betimlemeyi tam anlamyla renm e
SUNU
17
si ve bunu srarla eskisinin yerine koym as almasyd. n

k alglarmzdan ya da dnya ile ilgili gereklik grm z
den kukulanlam ayacana ilikin hepimizin paylat o eski
yorumlamalarmz ancak bu yolla sarsabilirdik.
Dnyann durdurulm asndan sonraki ilk adm g rm e
olmaktayd. Don Juan bununla, gereklik, diye bellediimiz
betimlemenin dnda bir dnyann algsal istemlerini karla
yabilm e biiminde aklayabileceim bir olguyu anlatmak is
tiyordu.
Vardm sonu udur ki, btiin bu aamalarn anlalmas,
yalnzca bunlarn betimlemeleriyle olasdr; don Juan ta ba
langtan beri bana bir betimleme verm eye abalam olduu
iin, ben de onun retilerini bu konuya girerken tek kaynak
olarak kullanacam. En iyisi, don Juan bunlar sizlere kendisi
anlatsn.
C.C.
1972
B L M B R
Dnyay D urdurm a''
evrem izdeki D nyadan

Y inelenegelen D orulam alar
Karmdaki yal Kzlderiliye, Bitkiler konusunda pek ok

ey biliyormusunuz, efendim , dedim.
Daha biraz nce bir arkadam bizi bir araya getirmi ve
oradan ayrlmt. Tanmak ii de bize dmt. Yal adam
bana, adnn don Juan olduunu sylemiti.
Arkadan m syledi bunlar sana? diye rasgele soru
verdi.
Evet, o syledi.
Toplarm bitkileri, ya da yle diyim, bitkiler onlar top-
EVREMZDEK DNYADAN YNELENEGELEN DORULAM ALAR
21
lam am a ses karmazlar, dedi yumuaka.

A rizon adaki bir otobs terminalinin beklem e salonundaydk. Pek adal bir spanyolcayla, ona kimi sorular sormama
m saade etmesini rica ettim. Beyefendileri (caballero) kimi
sorular sorm am a m saade buyururlar m acaba? diye sordum.
Caballero szc, at demeye gelen caballo szc
nden kmaktadr: bir zamanlar, svari ya da ata binmi soy
lu bir bey anlamnda kullanlrd.
Don Juan merakla yzme bakt.
Atsz bir svariyim ben, dedi az kulaklarna varp.
Sonra ekledi: Adm Juan Matus demitim ya.
Glm sem esine snmtm. Herhalde dolayszl yele
yen bir adam bu. diye geirip ekinmeyi bir yana brakarak ona
asl sorumu yneltmeye karar verdim.
O n a tbbi bitkilerin toplanmas ve incelenmesiyle ilgilen
diimi anlattm. zel ilgi alanmn sanrlandrc bir kakts
olan peyote olduunu, bu konuda Los Angeles'teki niversi
temde derin aratrmalar yaptm syledim.
Anlattklarmn ok ciddi olduu kansndaym. Bir bilim
adam olarak pek inandrc bir konum a yaptm inancn ta
yordum.
Yal adam ban yavaa sallad: ben. onun suskunluu
nun verdii cesaretle, ikimizin bu ie eilip peyote zerinde
grm em izin ikimiz iin de ok yararl olacan syledim.
te tam o anda, don Juan ban kaldrp ta gzlerimin ii
ne bakt. kiin bir bakt bu. A m a fkeli ya da korkutucu bir
bak deildi. Ta iime ileyen, delici bir bak... Birden dilim
tutuldu, kendim le ilgili boboazlklarm srdremez oldum.
G rm em iz bu noktada son buldu. Ama, don Juan ayrlrken
bana bir nebze um ut vermiti. Ola ki bir gn onu evinde ziya
ret edebileceimi sylemiti.
Deneyimlerimle ilgili notlarm bu olayn benzersizliiyle
etkilenmi olmasayd, don Ju an n o bakndaki arpcl d e
erlendirebilmem zorlaacakt. nsanbilim almalarma b a
ladm, ve bu nedenle don J u a n la tantm zaman, artk bir
yolunu bulup bamn aresine bakabilm e konusunda epey
uzmanlamtm. Yllardr yurdumdan uzak kalmtm ki, ka-
22
IX T LA N Y O L C U L U U
mca bu, artk kendimi kurtarm olduum anlamna gelmektiydi. N e zam an terslensem, gler yz gstererek, dn vererek
ya da tartarak, fkelenerek, ya da bir ie yaramad takdirde
szlanp yalvararak paay hep kurtarmmdr; ksacas, byle
si durumlarda yapabileceime inandm bir eyler hep olmu
tur, ve yaamm boyunca hibir insanolu davranlarmn ak
n o akam don J u a n n yapt denli tez ve kesin bir biimde
durdurabilmi deildi. stelik bu yalnzca bir susturulma m e
selesi de deildi; karmdaki kimseye duyduum saygdan t
r, ona tek bir szckle olsun karlk veremediim zamanlar
olmusa da, fkem ya da sinirliliim dncelerimde yanslanrd. Oysa, don J u a n n bak beni, artk tutarl dnem eye
ceim kertede uyuturmutu.
Tiir ilgim o insanst baka yneldi, ve don Jun ara
m aya karar verdim.
O ilk grm em izden sonra, Kuzey Am erika Kzlderilile
rinin peyoteyi nasl kullandklarn ve zellikle Kuzey A m eri
ka ayrlarnda yaayan Kzlderililerin peyote trenlerini an
latan kitaplar okuyarak alt ay boyunca hazrlandm. Bu konu
larda bulabildiim tm almalar inceledim ve A rizonaya
dndm de iyice hazrlandm dnyordum.
C um artesi, 17 A ralk 1960

O yre Kzlderilileri arasnda yaptm uzun ve yorucu soru
turmalardan sonra don J u a n n evini buldum. Oraya varp da
arabam evin nne park ettiim zaman leden az sonrayd.
D on J u a n bir st kasasna otururken grdm. Beni ammsama benziyordu. Arabadan inerken beni selamlad.
Bir sre hal hatr sorduktan sonra, laf uzatmadan, ilk bu
lutuumuz zam anki tutum um un epey dolambal olduunu
itiraf ettim. O zaman, gerekte hibir ey bilmediim halde,
kurum lanarak peyoteye ilikin engin bilgi sahibi olduumdan
dem vurmu olduum u anlattm. Don Jan uzun uzun bana
bakt. Gzleri sevecenlikle doluydu.
Ona, alt aydr kendim i bu grm em ize hazrlamak iin
23
srekli okuduumu ve bu kez gerekten engin bilgi sahibi ol

duum u syledim.
D on Juan gld. Kukusuz, bu sylediklerimde ona komik
gelen bir eyler vard. Benimle dalga getii belliydi, bu yz
den arm ve krlmtm.
Don Juan, tedirginliimi grm olacak ki, iyi niyetimden
kuku duymadn, ancak kendimi bu grm eye hazrlayabil
m ek iin herhangi bir aba gstermem gerekmediini syleye
rek beni yattrd.
Ona, bu szlerinin gizli bir anlam olup olmadn sor
m am uygun der mi, diye bir sre bocaladm ve sonunda sor
m am ay yeledim. A m a o, duygularm alglamucasna, o
sylediklerimin ne anlama geldiini anlatm aya balad. Benim
bu abalarmn ona bir zamanlar bir kraln hmna urayarak
ldrlm olan birtakm insanlara ilikin bir yky anmsat
tn syledi. Bu ykde kygn insanlar, kimi szckleri salt
kendilerine zg bir biimde telaffuz etmekte direnmeleri d
nda, kyclardan pek farkl deillermi. te bu kusurlar da
onlar ele veremeye yetiyornn. Kral, tm nemli geitleri ka
pattrarak grevlilerinin gelip geen herkese belli bir szc
syletmelerini buyurmu. Szc, kraln syledii biimde
telaffuz edenler braklyor, bunu beceremeyenlerse hem en ldrlyorlarm. yknn ilgin yanm a gelince, bir gn gen
ten bir adam o geitlerin birinden geebilmek am acyla o anah
tar szc tpk kraln istedii biimde syleyebilmek iin ha
zrlanmay aklna koymu.
D on Juan glmseyerek, o gen adamn o szc doru
olarak syleyebilmesinin tamam tam am na alt ay srd
n syledi. Sonra da byk snama gn gelip atm; gen
adam sarslmaz bir gven duygusu iinde geide varm ve g
revlinin ona o szc syletmesini beklemi.
Tam bu anda don Juan pek abartl bir biimde anlatsn
keserek yzm e bakt. Bu suskunluk bana pek kastl, biraz da
baya gelmiti, am a renk vermedim. Bu yknn bir benzeri
ni daha nce dinlemitim. A lm an y adaki Yahudilerle, ve kimi
szckleri syleyi biimlerine baklarak kim in Yahudi oldu
unun anlalabilmesiyle ilgiliydi. stelik yknn sonunu da
24
IXT LA N Y O L C U L U U
biliyordum: gen adam yakay ele verir, zira grevli anahtar

szc unutmu ve ona baka benzer bir szc telaffuz et
mesini buyurmutur, ama elbet gen adam o szc hi al
mamtr.
Don Juan benim ona daha sonra ne olduunu soraym, di
ye bekler grnyordu, ben de yle.yaptm.
Saf grnm eye alarak yknn sonunu merak ediyomuasna, Peki, sonra ne olm u? diye sordum.
Gen adam kurnaz m kurnazm hani, dedi don Juan,
grevlinin anahtar szc unuttuunu akvermi ve adan
daha ona bi ey diyem eden nce, alt aydr o szcn zerin
de alm olduunu itiraf ediverm i.
Don Juan yeniden dural ayarak, gzlerinde eytanca bir pa
rltyla yzm e bakt. Bu kez zihnimi allak bullak etmiti.
Gen adamn itiraf hi hesapta yoktu ve artk yknn nasl
biteceini tahmin edemiyordum.
Gerekten meraklanp, E, sonra c oluyor? diye sordum.
Don Juan, Elbet, gen adam o anda ldrmler, diye
rek kahkahayla glm eye balad.
Beni byle m erakta brakmas ok houma gitmiti; en ok
da, yky benim d urum um a balama biimini beenmitim.
D aha da gerei, btn bunlar bana uygun decek biimde
kurduu belliydi. B enim le pek ince va sanatkane bir biimde
dalga geiyordu. Ben de glm eye baladm.
D aha sonra ona, ne denli aptalca grnse de bitkiler ze
rinde gerekten bir eyler renm ek istediimi syledim.
Hep yrr dururum, ok holanrm yrm ekten, dedi.
Beni yantlamasn, diye konum uzu bile bile deitirmeye
altn sandm. steleyerek onu karm a almak istemiyor
dum.
Don Juan onunla lde ksa bir gezinti yapmak ister m i
yim, diye sordu. Ona, lde yrm ekten byk zevk alacam
istekle syledim.
A m a piknik yapm ycaz, diye uyard beni don Juan.
Ben de, onunla ok ciddi bir biimde almak istediimi
anlattm. Tbbi otlarla ilgili bilgi edinmeye, her trl bilgiyi
renm eye gereksinme duyduum u, harcayaca zaman ve aba
25
karlnda ona para verebileceimi syledim.

Benim yanm da alrsn, dedim. cretin neyse, de
rim.
N e kadar vereceksin? diye sordu.
Sesinde bir hrs titreimi sezdim.
Sen ne uygun grrsen, dedim.
Sen benim zam anm a karlk... kendi zamann koy, de
di don Juan.
Karmdakinin pek antika biri olduunu dndm. Ona,
ne dem ek istediini anlayamadm syledim. O da, bitkiler
zerinde sylenecek bir eyin olmadn, bu nedenle para al
m asnn sz konusu olamayaca karln verdi.
Delici baklarn gzlerime yneltmiti.
Kalarn atarak, N e yapyorsun cebinde yle, diye sor
du. M atakukanla m oynuyorsun?
Rzgr ceketimin ok geni ceplerinde tadm kk
bir deftere notlarm yazdm bir srada sylemiti bunu.
Ne yaptm ona anlattmda bir kahkaha patlatt.
O nun gzleri nnde yazarak onu tedirgin etmek isteme
diimi syledim.
Yazmak istiyorsan, yaz, dedi. Tedirgin filan olmam
b en.
Evin evresindeki lde hava kararana dek yrdk. Don
Juan bana ne bir bitki gsterdi ne de szn etti. Dinlenmek
iin genie bir alln dibine durduk.
Don Juan, yzme bakmakszn, Bitkiler ok tuhaf ey
lerdir, dedi. H em canldrlar hem de duygular vardr.
Tam bunlar syledii anda, anszn kan gl bir rzgr
bizi saran allklar sallad. allklar hrdam aya balad.
Don Juan, daha iyi iitebilmek iin sa elini kulana yak
latrarak, Bak, iittin m i? diye sordu. allar da, rzgr da
sylediklerimi doruluyor.
Glvermiim. Bulumamz salayan arkadam zaten,
yal Kzlderilinin son kerte tuhaf biri olduu iin dikkat etm e
m i sylemiti. Kukusuz, allarla iletiimi de tuhaflklarn
dan biriydi.
26
IXTLAN
YOLCULUU
Bir sre daha yrdk ama, brak toplamay, don Jua ba

na bitki mitki gstermedi. allklarn arasnda dans edercesi
ne ilerliyor, arada bir okamasna yapraklara dokunuyordu.
Sonra durarak bir kayaya oturdu ve dinlenmemi, bu arada da
evrem e bakm am syledi.
Bense ha bire konuuyordum. Bitkiler, zellikle peyotc
zerinde bilgi toplamay ok istediimi bir kez daha syledim.
Bana istediim bilgileri verdii takdirde onu parasal ynden
dllendireceimi yineledim.
Para filan vermen gerekm ez bana, dedi don Juan. Sor
bana istediini. Bildiim ne varsa anlatacam sana, sonra da
onlarla ne yaplacana reteceim .
Don Juan, ardndan, bu nerisini kabul edip etmediimi
sordu. ok sevinliydim. Sonra u pek anlamadm szleri
ekledi: Ola ki, yoktur bitkilere degin renilecek bi ey, yok
ki onlara degin sylenebilecek bi sz.
Ne dediini ya da bununla ne dem ek istediini anlam am
tm.
Ne dedin, don Juan? diye sordum.
Don Juan o sylediini kez yineledi ve tam o srada al
ak uu yapan askeri bir jet, grltsyle yeri g inletti.
Don Juan sol elini kulana yerletirerek, te! dedi,
D nya da benim le ayn dncede.
akacl h ou m a gidiyordu. Kahkahalar iimi coturu
yordu. Konum alar onun bana bilgi verecei bir konum a e
kebilm ek amacyla, Arizonal msn sen, don Juan? diye sor
dum.
Y zm e bakarak bayla onaylad. Gzleri yorulmua
benziyordu. Gzbebeklerinin altndaki beyazl grebiliyor
dum.
Bu yreden m isin ?
Yant vem eksizin gene ban sallad. Onaylaym bir hare
kete benziyordu bu, am a dnen bir kimsenin sinirli bir bi
im de ba sallamas da olabilirdi.
Don Juan, Ya sen nerelisin? diye sordu.
G ney A m erikalym , diye yantladm.
Oras byk bi yer. Sen tm nden mi gelmektesin?
EVREMZDEK DNYADAN YNELENEGELEN DORULAMALAR
27
Bana bakarken gzleri yine delicilemiti.

Bu ynden birbirimize benziyoruz. dedi. imdi burda
oturuyorum ama aslnda Sonora yresinden bi Yaquiyim ben.
yle mi! Benim yurdum ise
Szn bitirmeden kesti don Juan.
Tamam, tam am , dedi. Sen kim sen osun, yurdun bil
m em neresi, ite ben de Sonoral bi Yaquiyim.
Gzleri parlaklaverdi ve kahkahas iimde yabans bir te
dirginlik yaratt. Bir yalanm yakalam gibi duyumsuyordum.
Tuhaf bir sululuk duygusuna kaplm am a yol amt. Benim
bilmediim ya da sylemek istemedii bir eyler bildii duy
gusunu vermekteydi bana.
O yabans tedirginliim daha da artt. Don Juan bunun far
kna varm olacak ki, ayaa kalkarak, kasabada bir restorana
gidip bir eyler yiyelim mi. diye sordu.
Yryerek evine dnerken, sonra da arabamla kasabaya
giderken biraz olsun rahatlamtm, am a tam geveyebilmi sa
ylmazdm. Nedenini tam olarak bilemediim bir tr ylgnlk
iindeydim.
Restoranda ona bira smarlamak istedim. Don Juan, bira
dahil hi alkoll iki kullanmadn syledi. Kendi kendime
gldm. Ona inanmamtm; bizi buluturan arkadam bana,
yal Kzlderilinin ou zaman kfelik vaziyette dolanp dur
duunu sylemiti. ki konusunda bana yalan sylemi olsa
da, bu beni ilgilendirmezdi. Ondan holanyordum; kiiliinde
bana dinginlik verici bir eyler vard.
Kukularm yzm den okunuyor olacak ki, don Juan,
genliinde ok itiini, ama bir gn alkol brakverdiini
syledi.
Yaammzdaki her eyi istediimiz zaman, p, diye, k e
sebileceimizin pek az insan farkndadr, deyip parmaklarn
aklatt.
nsan sigaray, ikiyi yle kolayca brakabilir m i dersin?
diye sordum.
Don Juan, kendinden son kerte emin, Elbet! dedi. Siga
ra, iki bi ey deil. Brakmak istersek, bi ey saylmaz onlar.
Tam o anda, kahve ibriinde kaynayan su cokulu bir ses
28
le fokurdam aya balamt.

Don Juan, gzleri prl prl, Dinle bak! diye iinledi.
Kaynayan su da beni dorulam akta.
Biraz duraiadktan sonra, ekledi, evresindeki her ey
destekleyebilir bi insan.
Tam bu can alc noktada kahve ibrii de gerekten utan
m azcasna fokurdam a sesleri karm aya balamasn m!
Don Juan ibrie bakp yum uak bir sesle, "Sa ol, diye
rek ban edi ve ardndan bir kahkaha patlatt.
arp kalmtm. Kahkahas ok yksek bir sesle km
t, ama btn bunlar bana gerekten zevk veriyordu.
Bitkiler zerinde bana bilgi vermesi iin anlatmz bu
Kzlderiliyle ilk gerek toplantm burada son bulmutu. Don
Juan, restorann kapsnda benimle vedalat. Ona, bir arkada
m ziyarete gideceimi, ertesi haftann sonunda onu grmeye
gene geleceimi syledim.
Saat kata evde olursun? diye sordum.
Don Juan incelemesine beni szd.
Sen geldiinde evde olurum , diye yant verdi.
Tam olarak ne zam an gelebileceimi bilmiyorum ki.
O halde sen gel, cann zm e.
Ya evde olm azsan?
Don Juan glm seyerek, Olurum, olurum , dedi ve ora
dan uzaklam aya balad.
Ardndan yetierek, fotoraf m akinem i getirip onun ve
evinin fotoraflarn ekm em de bir saknca var mdr, diye sor
dum.
Kalarn atarak, Kesinlikle olam az, karln verdi.
Ya teybimi getirsem? Var m sakncas?
N e yazk ki ikisi de kesinlikle olm az.
C anm sklmt. Somurtarak, itirazlarnda mantksal bir
neden grm ediim i belirttim.
Don Juan ban hayr dercesine sallad.
Kararl bir biimde, Bu konuyu unutalm, dedi. ayet be
nimle grm ek istiyorsan, bi daha dnm e bu konuya.
Z ay f da olsa son bir abayla, fotoraflarn ve ses bantlar
nn alm am iin zorunlu olduunu syledim. O da, yapt
EVREMZDEK DNYADAN YNELENEGELEN DORULAMALAR
29
m z her ey iin zorunlu olan sadece tek bir eyin bulunduu

nu syledi. Ona gre bu ey tin imi.
Don Juan, nsan tinsiz edem ez, dedi. eninse tinin yok.
Sen asl buna zl, fotoraflara deil.
Bununla ne dem ek...?
Don Juan elinin bir hareketiyle szm kesti ve geriye
doru birka adm yrd.
Yumuak bir sesle, M uhakkak gelesin, dedi, sonra elini
sallayarak veda etti.
2
Y aam yksnn Silinm esi
Perem be, 22 A ralk 1960

Don Juan, evinin kaps dibinde, srtn duvara yaslam otur
maktayd. Tahta bir st kasasn ters evirip oturmam, rahat et
m em i syledi. Ben de ona sigaralar verdim. Bir karton sigara
getirmitim. Sigara imediini syledi, ama hediyemi kabul et
ti. l gecelerinin soukluundan, teden beriden konutuk.
Don Juna, bu gelilerimle onun gnlk programn aksa
tp aksatmadm sordum. Kalarn atacasma yzme bakt
YAAMYKSNN
SLNMES
31
ve gnlk programnn olmadn, istersem akam a kadar ka

labileceimi syledi.
Onun yardmyla doldurmak istediim birtakm soyaac
ve akrabalk izelgeleri hazrlamtm. Ayrca, budunbilimsel
kaynaklardan, o yre Kzlderililerine zg olduu ileri srlen
upuzun birekinsel zellikler listesi derlemitim. Bu listeyi don
Ju a n la birlikte inceleyerek, onun aina olduklarn iaretleme
sini istiyordum.
nce akrabalk izelgeleriyle baladm.
Babann ad neydi? diye sordum.
Don juan, son kerte ciddi, B aba derdim ben ona, dedi.
Biraz keyfim kamt, am a anlamadn varsayarak al
mam srdrdm.
izelgeyi ona gstererek bir kutunun babay bir kutunun
da anay simgelediini akladm. rnek olarak da, baba ve ana
szcklerinin ngilizce ve spanyolcadaki karlklarn ver
dim.
Ola ki nce annesinden balamam daha iyi olacak, diye
dndm.
Ya annenin ad neydi, ne derdin ona sen? diye sordum.
Don Juan, safasna, Anne derdim ona ben, karln
verdi.
Sabrl ve saygl davranm aya alarak, Yani, babana ve
annene ne derdin sen bakaca? Onlar nasl arrdn? diye
sordum.
Don Juan ban kad ve aptalca bir ifadeyle yzm e bak
t.
Vay bee! dedi. Sahi yahu, bi dneyim .
Bir anlk bir duraksam adan sonra bir ey anm sam asna
yzm e bakt. Ben de yazmaya hazrlandm.
Don Juan, ciddi dncelere dalm gibi, Bak, dedi, bi
de yle arrdm onlar: Hey, hey, Baba! Hey, A nne!
stemeden glverdim. Hareketleri gerekten ok k om ik
ti, ben o anda onun benimle dalga geen inanlmaz bir yal
adam m yoksa sadece bunak herifin biri mi olduunu kestirem iyodum. Sabrl olm aya alarak, ona bunlarn ok ciddi so
rular olduunu ve bu izelgeleri doldurm asnn alm alarm
32
IXTLANYOLCULUU
iin ok gerekli olduunu akladm. Soyaac ve kiisel ge

mi kavramlarn anlatmaya altm.
Babann ve annenin adlar neydi? diye sordum.
Berrak, sevecen gzleriyle yzm e bakt, yum uak ama
sarslmaz bir kararllkla, Zam ann o samalklarla yele ver
m e, dedi.
Ne diyeceimi bilemedim; bu szleri sanki bir bakas
sylemiti. Daha birka saniye nce ban kayan beceriksiz,
ahm ak bir Kzlderiliydi, imdi de bir anda rollerimizi deitirivermiti; ahm ak olan bendim, don Jan gzlerini bana dikmi
tanmlanmas olanaksz bir bakla bakmaktayd byklen
m eden de, kstahlktan da, nefretten de, hor grm eden de uzak
m uzak bir bakt bu. Gzleri sevecendi, berrakt ve deliciydi.
Uzun bir sessizlikten sonra, Benim kiisel gemiim, ya
ni yaam ykm , yani kiisel tarihim filan yok, dedi don Jan.
Bi gn yaamykiim e artk gereksinmem olmadn bulgula
dm, tpk iki gibi, frlatp attm onu.
B ununla ne dem ek istediini tam anlayamamtm. Birden
keyfim kat, iime bir korku dt. O na istediim soruyu so
rabileceimi sylediini anmsattm. Soru sormamn onun iin
herhangi bir sakncas olmadn yineledi.
D on Juan, Artk yaam ykm filan yok benim , dedi ve
incelemesine yzm e bakt. Srdrd ardndan, Artk gerek
sinme duym ayacam dnerek, bi gn boladm bu eyleri.
Y zne bakarak, bu szlerdeki gizli anlamlar tahmin et
m eye altm.
Tartmaya hazrlanarak, nsan nasl olur da yaamyksinii bir yana atar? diye sordum.
nsann nce onu bi yere frlatp atm a isteini duymas
gerekir, dedi. Sonra da azar azar, uyum lu bi biimde kesip at
m aya almaldr o nu.
Bir insan niin byle bir istek duysun ki? diye barver
dim.
Kendi yaam yk m e fazlasyla deer veren bir insandm.
Ailemin kkleri ok eskilere uzanyordu. Ta iimden, onkrsz
yaamm n hibir sreklilii ya da hedefi kalmayacana inan
yordum.
YAAMYKSJNN
SLNMES
33
Don Ju a n a dedim ki: nsann yaamyksiinii bir yere

atmasyla ne dem ek istediini bana aklaman isterdim.
Yani onu bi yere gm gitsin, dem ek istediim ey budur,
diye verdi yantn konuyu noktalamasna.
A m a direndim, bu konudaki nerisini anlam am olabile
ceimi ileri srdm.
Seni ele alalm, dedim don J u a n a, Sen bir Yaqisin.
Bunu deitiremezsin ki!
Glmseyerek, Yaqiyim demek, h a ? diye sordu don
Jua. Nereden biliyorsun?
Doru! diye yant verdim. Elbet, u anda, kesin olarak
bilemem, am a sen biliyorsun ya, nemli olan da bu. Yaamyktisii, dediimiz ey de zaten byle olum uyor m u !
Don Ju an n lafn azna tkadm inancndaym.
Yant verdi: Benim Yaqui olduum u ya da olmadm
bilmem bunu yaamyktis klmaz ki, dedi. Ancak baka bi
kimse de bunu bildii takdirde yaamkiis olur bu. te sana
diyorum: bi kimse bunu kesin olarak bilem ez.
Bu sylediklerini, ancak biraz eksiiyle yazabilmitim.
Not almay brakp, yzne baktm. Bu adam anlayamyordum. Zihnimden onunla ilgili izlenimlerimi geirm eye bala
dm; ilk grm em iz srasnda bana o benzersiz biimdeki gi
zemli bakn, evremizdeki her eyden dorulam alar karsa
masndaki byleyicilii, sinir bozucu am a gln yantlaryla
uyankl, ana ve babasyla ilgili soruturm alarma kar oyna
d artmacah ama yaln bnlk roln, ve beni allak bullak
eden szlerindeki beklenm edik arpcl.
Don Juan, dncelerimi okum uasna, Benim ne oldu
umu karamyorsun bi trl, di m i? diye sordu. Benim kim
ya da ne olduumu asla bilemeyeceksin sen, zira bi yaam ykiiu yoktur benim .
Sonra, babam var m, diye sordu. Ben de var, dedim. B a
bamn, sylemek istedii eye bir rnek olabileceini syledi.
Babamn benim hakkm da ne dndn anm sam aya al
mam istedi.
Senin baban sana degin her eyi bilir, dedi. Yani, seni
biimlendirmitir zihninde. Kim olduunu, ne yaptn bil
34
IXTLAN
YOLCULUU
mektedir, onun sana degin kanlarn deitirebilecek bi g

yoktur dnyada.
D on Juan, beni tanyan herkesin bana ilikin bir fikre sa
hip olduunu, benim de tm edimlerimle o fikirleri destekle
m eyi srdrdm syledi. G rm yor m u sun ? dedi duygu
ykl bir sesle. A na babana, yaknlarna ve arkadalarna yap
tn her bi eyi anlatarak yaam ykn ha bire yenileyip dur
m ak zorundasn. te yandan, ayet yaamyks, diye bi eyin
yoksa, kim seye verecek bi hesabn da yoktur; hi kimse senin
eylemlerine kzam az ya da ettiklerinden tr d krklna
uramaz. E n gzeli de, hi kimse seni dnceleriyle tutsak
edem ez.
Anszn don J u a n n anlatmak istedii ey zihnimde ak
a biimlendi. Zaten bunu hep biliyorumu gibiydim, am a bir
trl zerinde durup onu zm seyem em itim . Yaamykmn
olmamas, en azndan anlksal dzeyde son kerte ekici bir
kavramd; am a gene de rktc ve itici bulduum bir yalnz
lk duygusu uyandryordu bende. Bu duygularm onunla g
rm ek istiyordum, am a kendimi tutmay yeledim; iinde bu
lunduum uz durum da son kerte tutarsz bir ey vard. Kltr
dzeyi bir niversite rencisininkinden aa yal bir Kzl
deriliyle felsefi tartlan girm eye kalkmak bana gln geli
yor, byle bir eyi onurum a yediremiyordum. A m a sonuta,
balarken ona soyaacn sorm a niyetimden beni uzaklatr
mt ite.
Grm emizi, am aladm konuya dndrm eye ala
rak, Ben senden srf izelgelerimdeki kimi adlar doldurm a
mz isterken nasl oldu da bu konuya geliverdik, hayret, de
dim.
Nasl olacak, ok basit, dedi don Juan. Ben sana, kii
nin gemiine degin sorular sorulmasnn samalktan baka
bi ey olmadn sylediim iin bu konuya geliverdik.
Sesinin titremi kararlyd. Onu yumuatamayacam g
rnce, taktiimi deitirdim.
Senin u yaamyksiizlk dncen Yaqui inanlarn
dan biri m i? diye sordum.
B enim bi inancm bu.
YAAMYKSNN
SLNMES
35
Nerede rendin sen onu?

Yaammn belli bi dnem inde rendim ben onu.
Baban m retmiti?
Hayr. Diyelim ki ben onu kendi kendim e rendim.
imdi de sana bi giz vereceim, elin bo gitmeyeceksin evine
bylece.
Sesini abartl bir biimde alaltarak fsldamasna syle
miti bu szlerini. Bu beklenm edik davrann ok kom ik b u
larak glmeye baladm. Onu ok etkileyici bulduum u itiraf
etmeliyim. Zihnimden, onun belki de gerek bir aktr olabile
ceini geirmekteydim.
Yaz bakalm, dedi sanki rencisiymiim gibi. Elbet
ya! Not tutmaktan bu denli holandna gre...
Yzne baktm. Gzlerim, aknln aa vurmaktayd
belli ki. Elleriyle kalalarna vurarak cokuyla gld.
En iyisi tm yaamyknti silmektir, dedi yava yava,
beceriksizce not aldm grerek bana zam an kazandrrcasa. Zira, bakalarnn bizleri tkezleten dncelerinden z
gr klacaktr bizi bu.
Bunlar gerekten sylemi olduuna inanamyordum. Bir
an zihnim iyice kart. imde esen kasrgay y zm den o k u
mu olacak ki, bunu annda kulland.
Bak kendine bi kez, diye srdrd. u anda gelmekte
misin, gitmekte misin, bilmemektesin. B unun nedeni de, be
nim kendi yaamyklim silmi olmamdr. Ben, azar azar, k en
di evrem de ve yaammn evresinde bir sis tabakas yarattm.
imdi artk hi kimse benim kim olduum u ya da ne yaptm
kesin olarak bilem ez.
Barrcasna sordum: A m a sen kendin kim olduunu bi
liyorsun, deil m i?
O da haykrrcasna, Elbet de... bilm iyorum , dedi ve y
zmdeki akn ifadeye glerek yerde yuvarlanm aya balad.
Benim beklediim gibi, biliyorum, diyeceine beni inandrabilmek amacyla epeyce uzun bir ara vermiti. O nun bu
kurnazca oyunu beni ok rktmt. D pedz korkuyordum.
Don Juan sesini toklatrarak, Sana bugn vereceim k
k giz de ite bu, dedi. Hi kimse bilmez benim yaam y-
36
IX T L A N Y O L C U L U U
km. Kim olduum u ya da ne yaptm hi kimse bilmez.

Ben bile.
Gzlerini a gibi yapt. Bana deil, sa om zum un zerin
den telere doru bakmaktayd. Bada kurmu oturuyordu,
srtn dik tutmasna karn yle gevemi grnyordu ki! O
anda tam bir vahet tablosu oluturuyordu. Onun, ocukluu
m un m asalms kovboy filmlerindeki bir Kzlderili reis, bir
derisi kzl sava olduunu dledim. Duygusallm beni
srkledi srkledi ve benliimi sinsiler sinsisi elikili bir
duygu sard. O ndan ok holandm itenlikle syleyebilir
dim, am a ayn anda ondan dm koparcasna korkuyordum.
O yabans bakn uzun sre ylece tuttu.
Ban, evreyi gsteircesine dndrerek, Ben btn bu
eylerken, kim olduum u nasl bilebilirim? dedi.
Sonra bana bakarak glmsedi.
A zar azar evrede bi sis tabakas yaratmalsn; her bi ey
kesinliini yitirene dek, artk hibi eyin belirli ya da gerek ol
mad bi kerteye ulaana dek evrendeki her bi eyi silmelisin.
Senin u andaki sorunun fazlaca ak olmanda yalyor. abala
rn apak; sorunun fazlaca ak. Her bi eye yle kesin gzy
le bakm ay brak. Senin kendini silmeye balaman gerek.
N iinm i? diye sordum bakaldrcasna.
O anda k afam a dank etti: don Juan benim adma bana dav
ran biimimi salk vermekteydi. T m yaamm boyunca, ar
tk birisinin bana ne yapm am gerektiini sylemeye kalkm a
snn beni ileden karm aya yettii bir noktaya gelmitim; ba
na ne yap m am gerektiinin sylendiini dnm ek bile benim
o anda savunm aya gem em e yetiyordu.
Don Juan, dingin, Bitkiler zerinde bir eyler renmek
istediini sylemitin, dedi. Bi eyi karln demeden mi
elde etm ek istiyorsun? Sen ne sanyorsun? Anlatk ya, sen ba
na sorularn soracaksn, ben de sana bildiklerimi anlatacam.
ayet houna gitm iyorsa artk birbirimize syleyecek bi eyi
miz yok demektir.
Bu yam an dolayszl beni hrnlatrd, ister istemez
onun hakl olduunu teslim ettim.
Gel o zam an anlaalm seninle, diye srdrd don Juan.
YAAMYKSNN
SLNMES
37
Bitkileri retmemi istiyorsan, onlarla ilgili sylenecek ger

ekten pek bi ey olmadndan, sen daha biok baka ey ya
nnda, yaamykn silmek zorundasn.
Nasl yani? diye sordum.
nce basit eylerden bala, gerekten ne yaptn akla
m am ak gibi. Sonra, seni yakndan tanyan herkesten uzakla
maksn. Bunlar yaparak, evrende bi sis tabakas oluturacak
sn.
Am a ok sama bunlar, diye kar ktm. nsanlar be
ni niin tanmasnlar? Bunun ne zarar var ki?
Zarar var: zira bi kez seni tanmayagrsler, arlk seni
kullamlar da kullanrlar, ve o andan balayarak onlarn dn
celerinin seni balamasn nleyemezsin. Ben kendim, tann
mam olmann getirdii zgrle tutkunum. Kim se beni, r
nein seni bildikleri gibi, amaz bi kesinlikle bilemez.
Ama yalanclk saylr bu.
Don Juan, krcasna, Yalanlar da dorular da rgalam
yor beni, dedi. Yalanlar, salt bi yaamyksii olduu srece
yalandr.
Kar karak, insanlar bile bile aldatm aktan ya da yanlt
maktan holanmadm ileri srdm. Buna karlk o da, zaten
herkesi yanltmakta olduumu syledi.
Yal adam, yaammdaki bir bam teline basmt. O dedi
i eyle neyi kastettiini ya da herkesi aldatm akta olduum u
nasl bildiini sormak iin durm adm bile. Srf, onun syledik
lerine tepkimi, kimi aklamalarla kendimi savunarak dile ge
tirdim. Ben gerekte yaamm boyunca bir tek yalan bile sy
lememiken, ailemin ve arkadalarmn bana givenilemez biri,
diye baktklarn bildiimi, bu yzden ac ektiimi anlattm.
Don Juan, Sen oldun bittin yalan sylemeyi iyi kvryor
sun, dedi. Tek eksiin, o yalanlar niin sylediini bilememendi. Artk biliyorsun.
Hemen kar karak dedim ki: nsanlarn beni grivenilemez bulmalarndan bktm usandm artk, dediydim sana.
Gveilemezliin doru am a, dedi don Juan inanla.
Haykrdm: Canlar cehennem e, gvenilem ezsem gvenilemezim, ne yapaym yani!
38
Karam sarlm onu ciddiletirecek yerde, makaralar k o

yuvermesine neden olmutu. O m oruk heriften, kendine bu
denli gvenm esinden tr gerekten tiksiniyordum. Ne yazk
ki, bana ilikin syledikleri doruydu hep.
Bir sre sonra dinginletim; don Jua konumasn srdr
d.
nsann kiisel gemii yoksa, diye aklad, syledii
hibi ey yalan, diye alglanmaz. Senin hatan, herkese her bi
eyi, kendini tutamayp, aklama zorunda kalmandr, bunu yapaken bi yandan da yaptn eyin taptaze, yepyeni bi ey ol
masn istemelidir. Yaptn her bi eyi akladktan sonra co
kunluunu srdremediin iin de, olay canl tutmak amacy
la yalanlara bavurmaldr.
Konum alarm zn vard aam a beni gerekten akna
evirmiti. Grm elerim izi elimden geldiince ayrntlaryla,
kendi nyarglarm ya da don J u a n n szlerindeki anlamlar
zerinde kafa yorm ak yerine onun syledii eyler zerinde
younlaarak defterime yazdm.
Don Jua, u andan balayarak, insanlara gstermek iste
diin eyleri gstermelisin sf, dedi, ama bunu nasl yapm
olduunu hi sylem eden.
Ben sr saklayannn ki! diye sylendim. "Bu anlattkla
rnn bana bir yarar yok.
Don Jua, gzlerinde keskin prltlar, Dei o zam an!
diye kesip att.
Vahi bir hayvana benziyordu. Oysa dnceleri ok tutar
lyd., onlar ok gzel dile getiriyordu. Tedirginliim yerini si
nirlendirici bir aknla brakmaktayd.
A nlam aya al, diye srdrd don Jua, iki seenei
miz var yalnzca; ya her bi eye gerek ve kesin, diye bakarz
ya da yle bakmayz. Birinci yolu tutarsak, kendimizden de
dnyadan da bi tat alamaz, skntdan patlarz. kinci yolu tutar
da yaamykm zti silersek, bi sis yaratrz evremizde, tava
nn nerden kvereceini kimselerin, kendimizin bile bileme
diimiz son kete cokulu ve gizemli bir durum yaratrz.
Yaamykmzii silmenin gvensizlik duygumuzu arttr
maktan baka bir eye yaramayacan ileri srdm.
YAAMYKSNN
SLNMES
39
Hibi eyin kesin olmamas d urum unda uyank kalrz

biz, dedi, srekli tetikte dururuz. Tavann hangi alln ar
dnda saklandn bilmemek, her bi eyi biliyonnuasna
davranmaktan ok daha coturucudur.
ok uzun sre bakaca bir ey sylemedi; salt sessizlik
iinde bir saat kadar yle oturduk. Ne soracam bilem iyor
dum. Sonunda, don Juan ayaa kalkt ve arabam la onu yakn
mzdaki kasabaya gtrmemi istedi.
Nedenini bilemiyordum am a konum alarm z beni tket
miti. Uyumak istiyordum. Don Juan yolda durmam, geve
mek istiyorsam yolun kenarnda yer alan kk bir tepenin s
tndeki dzle trmanarak bam douya dnk karnst
uzanm am gerektiini syledi.
Halinde bir ivecenlik sezmitim. A m a tartmaya yana
madm; belki de konuam ayacak denli yorgundum . Tepeye tr
manarak dediklerini yaptm. Yalnzca iki saat kadar uyu
mutum, ama enerjimin yenilenmesine yetmiti bu.
Sonra, kasaba m erkezine doru yola koyulduk. Don Juan
orada onu brakmam istedi.
Arabadan karken, G ene gelesin, ha! dedi. Sakn gelmemezlik etm e.
3
K endini B eenm iliin Yitirilm esi
Yal Kzlderiliyi bulm am salayan arkadama, don Ju an a

yapm olduum ilk iki ziyaretimi anlatma frsatn bulm u
tum. Arkadam, zamanm bouna harcadm kansndayd.
Ona, neler grtm z tm ayltlaryla aktardm. A m a o,
arkadam, benim yal ve ahm ak bir buna gzm de byt
tm, onu destanslatrdm kansndayd.
Bylesi akl almaz birini destanslatrmaya hi de niyetim
yoktu dorusu. Kiiliime ynelik eletirileri yznden ona
kar beslediim sevginin giderek azaldn grerek zlyor-
KENDN
BEENMLN
YTRLMES
41
dun. Gene de itiraf etmeliyim ki, eletirilerinin tm de yerin

de, kesin ve her bakmdan doruydu.
Burada benim ikilemimin dm lendii nokta, don Jua n n benim dnyaya ilikin btn nyarglarm darmadan
etmeyi pekl baarm olduunu kabul etmedeki isteksizliim
ile yal Kzlderilinin kan tekinden baka bir ey olmadna inanan arkadama katlmadaki isieksizliimdi.
Bu amazn zerinde daha bir zm e ulaamadan nce,
don J u a n a bir ziyaret daha yapm am n kanlmazln hisse
diyordum.
aram ba, 28 A ralk i 960

Evine daha henz varmtm ki, don Juan hem en beni ldeki
allklarda yrye kard. O na getirmi olduum yiyecek
lerin bulunduu pakete bakmamt bile. Beni bekliyora benzi
yordu.
Saatlerce yrdk. Ne bitki toplad ne de bir bitki gster
di. Buna karn, bana bir doru yrm e biim i retti. D ik
katimi patikann ve evremin zerinde tutabilm em iin, yrr
ken el parmaklarm hafife kvrmam gerektiini syledi. B e
nim her zamanki yrym n kuvvetten drc olduunu,
ayrca insann yrrken elleriyle hibir ey tamamas gerek
tiini anlatt. ayet bir ey tamak gerekiyorsa, bunun bir srt
antasnda ya da om uza aslan trden bir file ya da torbada ta
nmas gerektiini syledi. Ona gre, insan ellerini belli bir bi
imde tutmaya alarak byk g kazanabilir, bilinliliini
geniletebilirmi.
Tartmay bir yana brakp parmaklarm anlatt biim
de kvrdm, ve yrm em i srdrdm. G cm de de, bilinliliimde de bir deime olmad.
Y rym z sabahleyin balamt, leyin dinlenm ek
iin durduk. ok teiemitim, m ataram dan su imek iin dav
ranyordum ki, don Juan yalnzca bir yudum imemin daha
doru olacan syleyerek beni nledi. Bodur, sarmtrak bir
aldan birka yaprak kopararak onlar inem eye balad. Bi
42
IXTLAN
YOLCULUU
razn da bana vererek bunlarn ok yararl olduunu, yava ya

va inediim takdirde susuzluum un yok olacan syledi.
Pek yle olmamt, am a bir tedirginlik de yaratmamt.
D on Jan dncelerimi okumu olacak ki, gen ve gl
olduum iin bedenim in birazck anlaysz olmasndan tr
hibir ey farkedemeyip doru yrm e biim inin ya da yap
raklar inem enin yararlarn alglayamam olduum akla
masn yapt.
Glyordu. O ysa benim iimden glmek filan gelm iyor
du. Bu durum um onu daha da elendirmie benziyordu. Bede
nimin gerekte anlaysz deil de bir para uyuuk olduunu
syleyerek az nceki szlerinde bir dzeltme yapt.
Tam o anda koskoca bir karga, gaklayarak zerimizden u
tu. rkvermitim. G lm eye baladm. Byle bir eye gliinmesi gerekir, diye dnm tm . A m a don Jan, beni hayrete
drecek bir biimde, kolumu skca tutarak sarst -beni sus
turdu. Yz son kerte ciddilemiti.
Neden sz ettiini biliyormuum gibi, Glnecek bi ey
diyil ki bu, dedi serte.
A klam a istedim ondan. O, kahve ibriine gldne g
re, benim kargaya glm em in o fkelendirmi olmasn anla
yamadm syledim.
O grdn salt bi karga deildi ki! diye imledi.
A m a grdm, bir kargayd o, diye direnim.
Don Jan, bouk bir sesle, Bi ey grmedin sen, kaz ka
fa, dedi.
Ondan byle bir kabalk beklemiyordum. nsanlar kzdr
m aktan holanmadm, ola ki ordan ekip gitmemin daha iyi
olacan, zaten onun da o gn buluttan nem kaptn syle
dim.
D on Juan, sanki ben onu elendirmeye alan bir soyta
rymm gibi grltl bir kahkaha kopard. Tedirginliim de,
sklmam da giderek artyordu.
Bu ne sertlik byle, deyiverdi don Juan. Kendini am m a
ciddiye alyorsun, ha!
Yaptrdm ben de: Sen de ayn eyi yapm yor muydun?
B ana fkelendiin zam an kendini ciddiye almam m iydin?
KENDN
BEENMLN
YTRLMES
43
Don Jun bana fkelenmeyi aklnn ucundan bile geirm e

diini syledi. Delici baklarn gzlerime gene dikmiti.
O grdn, dnyann bi dorulamas deildi, dedi.
Uan ya da gaklayan kargalarsa, kesinlikle dorulam a sayl
maz. O karga bi yorayd!
Ne yoras?
Kehanet yani, bi haberci.
Neyin habercisi?
Don Juan bilmecemsi bir yant verdi: Seninle ilgili ok
nemli bi im.
Tam o anda rzgr ksa bir al parasn ayaklarmn dibi
ne sreklemiti.
Don Juan, Bak, bu bi dorulam ayd! diye haykrd bir
den. Ildayan gzleriyle bana bakyor ve karn hoplaya hopla
ya glyordu.
Kendi yabans oyununun kurallarn kendisi yaparak bana
hep takldn dnm eye balamtm; yani, onun glmesi
serbest, benim glm em se yasak. Ta burama gelmiti bir kez d a
ha, kendisiyle ilgili birikmi dncelerimi kustum ona.
Darlm ya da krlm grnm yordu hi. Glyordu yal
nzca. Bu glmesi beni daha da ileden karmt. Beni bile bi
le m askaraya evirmeye altn dndm . H em en o anda,
bilimsel aratrmalarm kesm eye karar verdim.
Ayaa kalkp, evine dnm em izi istedim, ordan arabama
allayp Los A ngelese gideceimi syledim.
Otur yerine! dedi don Juan buyurcasna. Yal hanm lar
gibi hemen de ksyorsun. Gidem ezsin u anda, iimiz daha
bitmedi ki.
Ondan tiksiniyor, aalk bir adam olduunu dnyor
dum.
Don Juan ahm aka bir M eksika ezgisi sylem eye balad.
O gnlede pek nl bir halk trkcsne yknd belliydi.
Kimi heceleri uzatarak, kimilerini de yutarak ezgiyi glnle
tiriyordu. yle komikti ki, dayanam ayarak glm eye baladm.
Grdn m , dedi don Juan, sam a sapan bi ezgi seni
gldrmeye yetiyor. A m a bu biimde syleyen o adam la onu
dinlemek iin onca para deyen m ilyonlarca kii glm yorlar
44
IXTLANYOLCULUU
hi, ciddi bi ey sayyorlar bu ezgiyi.

Ne dem ek istiyorsun? diye sordum.
Bu rnei bana, kargann gaklayn tpk syledii o ez
gi gibi ciddiye almakszn glm olm am antrmak am acy
la kasten dzdn dnmekteydim. A m a bu kez gene a
rtt beni. Benim o halk trkcs ve onun ezgilerine baylan,
kendini beenmi, ve akl banda hibir kimsenin iplemeyece
i samalklar son kerte ciddiye alan insanlara benzediimi
syledi.
Sonra, belleimi tazelemesine, daha nce bitkilerin re
nilmesi konusunda sylediklerinin tmn zetledi. G erek
ten renm ek istediim taktirde, davranlarmn byk bir b
lmn yeniden biim lendirm em gerektiini zellikle vurgula
d.
Tepem yle atmt ki, not almak iin bile olaanst bir
aba harcam am gerekiyordu.
Kendini fazlaca ciddiye almaktasn, dedi yavaa. A k
lnca pek nem vermektesin kendine. Bunu deitirmelisin!
K endine verdiin o pis nem yznden, birazck sknca he
men kap gitmeyi dnebiliyorsun. Herhalde karakter sahibi
olduunu sanyorsun bylece. A m a samalktr bu! Zayflktr,
kendini beenmiliktir!
Kar km aya altysam da tnmad. Yaamm boyunca,
bir trl syrlamadm o ar kendimi beenmilik duygum
yznden hibir eyi sonulandramam olduumu belirtti.
Bunlar sylerkenki kesinliini grerek hayrete dtm.
Elbet doru sylemekteydi; bu da yalnzca fkelenmeme deil
kork m am a da yol ayordu.
Sesinde abartl arballk titremleri, Kendini beenmi
lik, tpk yaam yks gibi kurtulunmas gereken bi baka ey
dir, dedi don Juan.
O nunla tartmay kesinlikle istemiyordum. inde bulun
duum uz durum buna hi de elverili deildi; o hazr olana dek
eve dnm eyecekti bense, yolu bilmiyordum. Onunla kalmak
zorundaydm.
Birden yabans bir biimde devindi, evresindeki havay
koklar gibiydi, ban hafife, tartml bir biimde sallad. O la
KENDN
BEENMLN
YTRLMES
45
and bir tetiklik durum una gemiti. Dnerek, armasna merakla beni szd. Gzlerini, belirli bir eyi arar gibi be
denim zerinde bir aa bir yukar gezdirdi; sonra anszn aya
a kalkarak hzla yrm eye balad. Nerdeyse kouyordu. Onu
izledim. Bir saat kadar ok hzl admlarla ilerledi.
Sonunda, kayalk bir tepenin dibinde durdu. Bir alln
glgesinde oturduk. Koar adm gitmemiz beni iyice yorm u
tu, am a daha dinginlemi gibiydim. Bendeki bu deiiklik ba
na pek yabanc gelmiti. im iime smyordu, oysa tartma
mzn ardndan o koarcasna yrym z baladnda, ona
di bilemekteyidim.
ok acayip bir ey b u , dedim, am a imdi gerekten ok
keyifliyim.
telerde bir kargann gakladn iittim. Don Juan p arm a
n sa kulana doru kaldrarak gld.
Bi yorayd o, dedi.
Kk bir kaya paras tepeden aaya, grltl sesler
kararak yuvarland ve alla taklp durdu.
Don Juan yksek sesle glerek parman sesin geldii y
ne doru uzatt.
Bu da bi dorulam ayd, dedi.
Sonra, don Juan bana, kendimi beenm iliim zerinde
konum aya hazr olup olmadm sordu. Gldm ; az nceki
fkem yle uzaklarda kalm gibiydi ki, nasl olup da ona yle
kzm olduum u bir trl anlayam yordum.
Bana neler olduunu anlayam yorum , dedim. S ana kz
mtm, imdiyse niin kzm olduum u bile bilm iyorum .
Bizi saran u dnya gizlerle doludur, dedi. Srlarn k o
layca sunmaz yle.
O nun bu bilmecemsi szleri ok houm a gidiyordu. M ey
dan okuyan, giz dolu bir eyler vard onlarda. Onlarn birtakm
gizli anlamlarla ykl m yoksa srf sradan samalklar m ol
duklarn kestiremiyordum.
Don Juan, ayet ln bu yresine gene gelecek olur
san, dedi, bugn durm u olduum uz o kayalk tepeden uzak
dur. Vebadan kaar gibi ka ordan.
Niin? Ne oldu ki?
46
IXTLAN
YOLCULUU
imdi nlatmann sras deil, dedi don Juan. imdi se

nin kendini beenmiliini yitirmenle ilgileneceiz. Sen kendi
ni dnyann en nemli eyi sandn siirece, seni saran bu dn
yay laykyla anlayamazsn. At-gzlii taklm bi at gibisin
sen, kendinden baka hibi ey grm yorsun.
Don Juan bir an beni inceledi.
K k bir bitkiyi gstererek, Bu kk arkadamla ko
nuacam biraz, dedi.
Bitkinin nnde diz kerek onu okamaya, onunla konu
m aya balad. nce ne sylediini anlamamtm, am a don Ju
an dil deitirerek bitkiyle spanyolca konum aya geti. Bir s
re anlalmaz bir eyler syledi. Sonra ayaa kalkt.
nemli olan ey, bi bitkiye ne sylediin deildir, dedi.
Szckleri uydurarak syleyebilirsin; nemli olan .ey, bitkiyi
beendiin duygusudur, ona bi eitin gibi davranmaldr.
Don Juan, bitkileri toplayan bir kimsenin bir bitkiyi her
koparnda onlar ald iin zr dilemesi, ileride b irg n ken
di gvdesinin de onlar besleyeceine ilikin onlara sz verm e
si gerektiini anlatt.
Bylece sonuta bitkiler de biz de baa ba geliyoruz, de
di. N e biz ne de onlar daha az ya da daha ok nemli deiliz.
Celsene, konu bu kk bitkiyle az bi, diye dayatt don
Juan. Artk kendini pek nem sem ediini anlat ona.
Bitkinin nnde diz km esine ktm de, bir trl onu n
la konum aya balayam adm. Bi bitkiyle konum ak ocuka
geliyor, durm adan glyordum. Kzgn deildim, ama.
D on Juan srtm tplayarak, vazgem em i ve hi olmazsa
dinginliimi yitirmemi olduum u syledi.
u tepelere doru git, orada kendi kendine altrma ya
parsn.
Bitkilerle sessiz olarak, iimden konum am n doru olup
olmayacan sordum.
D on Juan gld ve eliyle hafife bama vurdu.
Hayr! dedi. Sana yant vermelerini istiyorsan, onlarla
yksek sesle ve ak seik bi biim de konumalsn.
O nun bu tuhaflklarna iin iin glerek, syledii yere
doru ilerledim. Hatta bitkilerle konum ay bile denedim, ama
KENDN
BEENMLN
YTRLMES
47
yaptm eyin son kerte gln olduu duygusu daha ar ba

sarak beni engelliyordu.
O rada yeterli olduunu dndm bir sre kaldktan
sonra don J u a n n bulunduu yere dndm . Bitkilerle konu
madm bildiine kuku yoktu.
Yzme hi bakmyordu. Eliyle, y anm a oturm am imledi.
Dikkatlice bana bak, dedi. Kk arkadamla biraz
konuacam .
Kk bitkinin nnde diz kt; birka dakika boyunca
bedenini devindirip kvrrken konumasn ve glmesini sr
drd.
Akln yitirdii kansndaydm.
Diz km e durum undan ayaa kalkarak, Bu kk bitki
bana, onu yemenin ok tat verici olduunu sana sylem em i is
tedi, dedi. Onlardan bi avu kadarn yiyen birinin pek sa
lkl kalacan syledi. urackta onlardan bi alayn bulabile
ceimizi de ekledi.
Don Juan yz elli metre tedeki bir bayr gsterdi.
Hadi gidip bi bakalm , dedi.
Onun bu komikliine gldm. Bu yreyi avucunun ii gi
bi bildiinden, yenilebilen ya da saaltc bitkilerin yerlerini
ok iyi bildiinden tr, o bitkileri orada bulabileceimizden
kukum yoktu.
Dedii o yere doru giderken, don Juan bana o bitkilerin
hem besleyici, hem de saaltc zelliklere sahip olduunu, bu
yzden onlar dikkatle incelememi syledi.
Ben de, yar aka, bunlar ona o kk bitkinin mi syle
diini sordum. Don Juan duruverdi hayretle beni incelemeye
balad. Ban iki yana sallamaktayd.
A h ! diye haykrd glerek. Senin u sivri akln yok mu,
vallahi senin zevzekliinin nedeni o. T m yaam m boyunca
bildiim bi eyi niye sylesin ki o kk bitki?
Don Juan sonra bana o sz konusu bitkinin eitli zellik
lerini ta ocukluundan beri bildiini, o kk bitkinin ona
imdi gittiimiz yerde daha bir alaynn yetitiini, ve don Jua n n bunlar bana anlatmasnda bir saknca olmadn syle
diini aklad.
48
IXTLAN
YOLCULUU
Bayra vardmzda, koskoca bir kiime o bitkilerden gr

dm. imden glmek geldiyse de, don Juan vakit brakmad.
Oldaki bitkilere teekkr etmemi istedi. Bunalrcasna bir utan
m a duygusu bastrdndan dudaklarm bir trl kmldatama
dm.
Don Juan sevecence glm seyerek o bilmecemsi szlerin
den birini daha yaptrd. Syledii eyin anlamn karabilrnem iin daha zam an tanrcasna, o sz drt kez yineledi.
Bizi saran bu dnya bi gizdir, diyordu. Biz insanlar
br eylerden daha stn deiliz ki! Kk bi bitki bize c
merte davrandnda, ona teekkr etm em iz gerekir, yoksa bi
zi burdan bi yere brakmaz, ha!
Bunlar sylerken bana nasl baktn grnce tylerim
iirperdi. H em en bitkilerin zerine yksek sesle, Sa olasn!
dedim.
Don Juan, kendini tutarcasna, sessizce kesik kesik glm e
ye balad.
Bir saat kadar daha yrdkten sora, don J u a n n evine
dne getik. Bir ara epey geride kalmtm, don Juan ona ye
tim em iin bekledi. Parmaklarm kvrp kvrmadma bak
yordu. Kvrmay unutmutum. Buyrurcasna, onunla yrd
m zamanlar onun hareketlerini gzlem lem em , ona ykn
m em gerektiini, aksi takdirde hi ona gelem emi syledi.
Beni azarlamasna, ocuk bekler gibi bekleyip duramam
ben seni, dedi.
Bu sz bende derin bir utan ve aknlk duygusu yarat
mt. O nun gibi yal bir adam nasl oluyordu da benden ok
daha hzl yryebiliyordu? Ben kendim i atletik ve gl biri,
diye gryordum, oysa ona yetiebilmem iin o durup beni
beklem ek zorunda kalmt.
Parm aklarm kvrdm ve onun o alas arnlamalarna
rahata adm uydurabildim. Hatta, kimileyin, ellerimin beni
ileriye ileriye ektiini duyum suyordum .
im couyordu. Bu Kzlderili yalsyla yle anlamszca
yrm ek bana m utluluk veriyordu. Konum ay bolamtm.
Bana peyote bitkilerini gstermesini istiyordum ondan, boyu
na. Sonunda, don Juan yzm e bakt, am a hibir ey demedi.
Bir D anm andr lm
aram ba, 25 O cak 1961

Bana peyoteyi ne zam an reteceksin? diye sordum.
Daha nce yapt gibi yant vermedi don Juan, kak biri
siymiim gibi yzm e bakt yalnzca.
Gnlk konum alarm z srasnda, birok kez, sorup du r
mutum zaten, o da her soruum da kalarn atarak ban sal
lamt. Ne olumlu ne de olum suz bir devinimdi bu; daha ok
bir aresizlik, bir kanksamtk imine benziyordu.
50
1X T L A N Y O L C U L U U
Birden ayaa dikildi. O srada, evinin nndeki toprak ze

m inde oturmaktaydk. Don Jua bann belirsiz bir devinim iy
le onu izlememi imledi.
Gneye, ldeki alla doru ilerledik. Yrrken, kendi
mi beenmiliimle kiisel gemiimin yararszlnn bilin
cinde olm am gerektiini yineledi durdu.
Anszn bana doru dnp, Senin arkadalarn, dedi,
hani u seni uzun sredir tanyan kiiler... onlar hem en teketm elisin.
Gene deliletiini dndm; bu konuda diretmesini aptal
ca buluyordum, ama bir ey demedim. Don Jan beni yan gz
le szdkten sonra glm eye balad.
Uzun bir yryten sonra bir mola verdik. Tam oturmak
zereydim ki, don Jua on be m etc kadar temizdeki bitkile
rin yanna gidip onlarla yksek, anlalr bir sesle konumam
syledi. H em en tedirginletim, biraz da korkmutum. Onun te
kinsiz buyruklar dayanlmaz bir kerteye varmt, bitkilerle
konum ay pek gln bulduum iin dediini yapamayaca
m ona bir kez daha anlattm. Buna verdii yant sadece, ken
dimi beenmiliimin, kendim e verdiim nemin snrsz ol
duuydu. Anszn bir karar vermieesine, doal olarak iimden
gelm edike ve gevem edike bitkilerle konum aya alm a
m am syledi.
Bi yandan onlar tanm aya alacaksn, bi yandan da a
lmadan knn stnde oturacaksn, olm az yle ey, dedi
sularcasna. Ne yaptn sanyorsun sen?
Ben de aklamaya altm, gerek niyetimin bu bitkilerin
kullanmlar zerinde bilgi edinm ek olduunu, bu yzden beni
aydnlatmasn dilediimi yineledim. Hatta harcayaca zaman
ve em ein karln dem eyi nerdiimi anmsattm.
Sana biraz para vereyim , dedim. O zaman ikimiz de ra
hatlarz. Sana para verirsem, istediim her eyi sorabilirim, sen
de benim adamm, benim danm anm olursun. Senin iin kr
l bir i olur bu. Ne dersin, don Jan?
Don Jua km sem esine bana bakt; alt dudayla dilini
titretirip zorlu bir soluk vererek yellenme sesi kard.
Y zm n ald ar armlk grnm ne bakarak,
BR
DANIMANDIR
LM
51
te bunu derim, dedi, ardndan lgnlar gibi gld.

Onunla baa kamayacam iyice anlamtm. O nca ya
na karn, cokun, takn ve gl m glyd. Yci tant
mzda, o denli yal oluu, onun bana yetkin bir danman, bir
bilgi salaycs olabileceini dndrmt. En iyi bilgi sa
layclarnn, konum aktan baka bir ey yapacak takatleri kal
m am olduundan tr yallar arasndan ktn iitip duy
muumdur. Gel gelelim, don Jan tam bir musibetti. Beni a
kna evirmedii bir gn gemiyordu, dorusu ekiniyordum
ondan. Bizi tantran arkadam haklyd. Eksantrik bir yal
Kzlderiliydi o; arkadamn dedii gibi sabah akam kr k
tk sarho dolat filan yoktu, am a daha da ktiisyd, bir d e
liydi o. Daha nce duyum sadm o iirkiin kuku ve korkuya
bir kez daha kapldm. Oysa artk bunlarn stesinden gelmi
olduumu sanyordum. Hatta kendimi, onu gene ziyaret etmek
istediime inandrmakta pek fazla glk ekmem itim . Ne
var ki, kendimin de, iin iin onun gibi olmak istediimi farkettiim zaman, ola ki benim de az buuk bir kak olduum u
istemeye istemeye dnm eye baladm. Benim kendimi be
enmilik duygum un bir engel oluturduu dncesi beni ger
ekten sarsmt. A m a btn bunlar besbelli ki srf, kendi ken
dime yrttm birtakm nemsiz fikirlerdi; ancak onun o hi
almadm davranlaryla kar karya geldiim zaman, ye
niden korkuya kaplm aya balam, ve ondan uzaklam aya ka
rar vermitim.
ok farkl insanlar olduum uz inancyla artk birlikte a
lmamz olaslnn sz konusu olamayaca yargsna var
dm.
Don Juan, gzlerini yere dikerek, kimizden birimizin de
imesi gerek, dedi. O da kim, biliyorsun.
Bir Meksika halk trksn m rldanm aya balad ba
n anszn kaldrp bana serte bakt. Gzleri alev alevdi. G z
lerimi, onlar baka bir yerlere evirm eye ya da kapatm aya a
ltysam da, onun baklarndan koparam adm grerek a
kna dndm.
Don Juan, gzlerinde neler grdm sylem em i istedi.
Bir ey grmediimi sylediysem de, gzlerinin bende ne d u y
52
IX T L A N
YOLCULUU
gular yaratm olduunu anlatmam iin dayatt. Ona, gzleri

nin bende sadece aknlk duygusu yarattnn bilincinde ol
m aktan te bir ey duyum sam adm , bir de baklarnn beni
ok tedirgin ettiini sylem eye altm.
A m a yakam brakmad. Gzlerini dikerek bana bakmay
srdrd, srdrd. Tam tamna gzda verici ya da kt bir
bak deildi bu; giz dolu am a birazck tatsz bir bakt.
D on Juan, bana bir kuu anmsatp anmsatmadn sordu.
Bir ku m u ? diye bardm.
Don Juan bir ocuk gibi kkr kkr glerek gzlerini be
nim kilerden ayrd.
Evet, dedi yum uak bir sesle. Bi kuu, ok ilgin bi ku
u!
Baklarn gzlerime gene kilitleyerek anmsamam b u
yurdu, o bak daha nce grm olduumu bildiini ar
tc bir kesinlikle syledi.
O andaki duygularm yal adamn, azn her anda,
tm itenliime karn beni kkrtt eklindeydi. Ben de
aka direnerek onun baklarna, baklarmla karlk ver
dim. Don Juan kzacak yerde glm eye balad. Eliyle kalas
na vurarak, vahi bir ata biniyormucasna haykrd. Sonra cid
dileerek, onunla kavgalamay brakmamn, ve szn ettii o
ilgin kuu anm sam am n son kerte nemli olduunu aklad.
Gzlerimin iine bak, dedi.
Gzleri ate sayordu sanki. Baklarnda gerekten bana
tam olarak ne olduunu bilmediim bir eyleri anmsatan bir
parlt vard. Bir sre dndm , sonra birden karverdim;
gzlerinin ald ekil ya da bann duru biimi deil de, ba
klarndaki souk yabanslk bir ahinin gzlerindeki bak
anmsatmt bana. Tam bunu kavradm an, don Juan bana
yan yan bakm aktayd bir an iin zihnim tuhaf bir ekilde ka
rverdi. Sanki grdm , don Ju n n n deilde, bir ahinin ba
yd. A m a bu imge uup gidiverdi de, o ann daha fazla srm e
mesi canm epey skt.
Heyecanl bir sesle ona, yznde bir ahinin izgilerini
grdm zerine yemin edebileceimi syledim. Don Juan
gene bir kahkaha att.
BR
DANIMANDIR
LM
53
ahinlerin gzlerindeki baklar grm lm vard. o

cukluum da ahinleri avlardm, dedem iyi ahin avcs olduu
mu sylerdi. Dedem in bir Leghorn tavuk iftlii vard ve ora
ya dadanan ahinler byk zarar veriyorlard. Bu yzden, a
hinlerin vurulmas hem elenceli hem de vacip oluyordu. O
ana dek, bu kularn gzlerindeki keskin baklar ydlar boyun
ca zihnimden kovam am olduum u unutm u gitmitim. A m a
btn bunlar ok eskilerde kaldndan, o gnleri artk anmsayamayacam sanyordum.
Eskiden ahinleri avlardm ben, dedim don J u a n a.
Don Juan, tnmakszn, B iliyorum , diye yant verdi.
Sesindeki titremde ylesine bir kesinlik vard ki, glm eye
baladm. Onun akl alm az biri olduunu geiriyordum. Benim
ocukken ahin avlam olduum u bildiini syleyecek denli
kstah biri... O anda gzm den iyice dm t artk.
Don Juan, iten bir duyarllkla, Niin byle fkeleniyor
sun? diye sordu.
Nedenini bilmiyordum. Don Juan, hi beklem ediim bir
ekilde bana soru sorm aya balad. O na yeniden bakm am ve
bana anmsatm olduu o ok ilgin kuu ona anlatm am is
tedi. O na di bilediimden inadm tuttu; konuacak bir ey ol
madn syledim. Sonra dayanamayp, eskiden ahin avlad
m bildiini niin sylediini sordum. Beni yantlayacak yer
de gene davranlarm parm ana dolad. En ufak bir eyden
nem kapp az kpk saan bir lgna dnverdiim i sy
ledi. Kar karak, bunun doru olm adna inandm belirt
tim. O beklenmedik szleri ve eylemleriyle beni zorla rmdan karann kendisi olduunu ekledim.
Niye bu fken? diye sordu don Juan.
Duygularm ve tepkilerimi gzden geirdim. Gerekten
de ona kzm am iin bir neden bulamadm.
Don Juan yeniden, gzlerine bakarak o acayip ahini an
latmam gerektiini syledi. Kulland szckleri deitirmi
ti; daha nce, ok ilgin bi k u demiti, imdiyse, acayip a
hin diyordu. O nun kulland szcklerdeki deiiklik, bende
duygu deiikliine neden oldu. Anszn iime hzn kt.
D on Juan gzlerini iki ince izgiye dnene dek ksarak
54
IX T LA N
YOLCULUU
pek abartl bir sesle, ok acayip bir ahin grm ekte olduu
nu syledi. Bu sylediini, o ahini hem en nnde gerekten
grm eesine kez yineledi.
Onu anmsyor m u su n ? diye sordu.
Hibir ey anmsamyordum.
Nesi acayipmi o ahinin? diye sordum.
Onu sen anlatmalsn, diye yantlad don Juan.
Dayatarak, neden sz ettiini bilmemin olanaksz olduu
nu, onun iin hibir ey syleyemeyeceimi bildirdim.
Bana kar gelm e! dedi. Sen kendi uyuukluunu yen
m eye bak, ve anm sa.
Bir an iin gerekten onu anlamaya abaladm. Onunla
az dalan brakp anm sam aya alabileceim hi aklma
gelmemiti.
Don Juan, Bi zam anlar biok kuu grdn sen, dedi, ba
na ipucu verircesine.
Ben de ona, ocukluum da bir iftlikte yaadm, yzler
ce ku avladm anlattm.
D on Juan da, o halde anlatm olduum o yzlerce kuu
anm sam am n pek zor olmayacam syledi.
Gzleri sorarcasna, yzm e bakt bana sunabilecei son
ipucu buym u gibi.
yle ok ku vurm utum ki, dedim, hibirini anm sa
yam yorum .
A m a bu ku ok zel, diye fsldayarak yantlad don Ju
an. Bu ku bi ahindi.
Sil batan, don J u a n n neyi amaladna taktm kafam.
Benimle dalga m gemekteydi? Ciddi miydi? Uzun bir sre
sonra don Juan gene, anm sam am iin dayatt. Artk onun oyu
nuna bir son verm eye abalam am n bouna olduunu dn
dm; yapabileceim tek ey onunla ibirliine gemekti.
Benim avlam olduum bir ahinden mi sz etm ekte
sin? diye sordum.
Don Juan, gzleri kapal, fsldayarak, Evet, dedi.
Yani ben kkken oldu bu ey, yle m i?
yle.
A m a sen, nnde imdi bir ahin grdn sylemitin.
BR
DANIMANDIR
LM
55
Gryorum, evet
Sen ne yapm aya alyorsun benle?
Seni anmsatmaya alyorum .
Neyi? Allah A kna!
Don Juan, gzlerime bakarak, Bi ahini, k gibi hzl bi
ahini, dedi. Yreim duruverdi sanmtm.
imdi bana bak, dedi don Juan.
A m a bakmadm. Sesi iitilmez olmutu. Grkem li birta
km anlar tm belleimi sarmt. Beyaz ahin!
Her ey dedemin Leglorn pililerini saydktan sonra fke
sinden lgna dnmesiyle balamt. Pililer srekli ve ar
tc bir ekilde ortadan kayboluyorlard. Dedem , gece gndz
tavuklarn banda nbet tutmaya balam, sonunda iri, beyaz
bir kuun bir Leglorn pilicini peneleriyle yakalam, uarak
katn grmt. Ku hzla um akta ve belli bir yne doru
gitmekteydi. nce ordaki aalarn ardnda dala geerek pi
lici yakalad gibi, iki aa arasndaki bir boluktan uarak
uzaklat. Bunlar yle hzl olmutu ki, dedem ne olduunu an
layamad. A m a ben her eyi izlemi, o kuun bir ahin olduu
nu grmtm. Dedem, yleyse onun bir albino yan bir akn
olduunu sylemiti.
Hemen harekete geip o akn ahinin peine dtk. ki
kez ona vurm am a ramak kalmt. Hatta avn drm, am a
kamay baannt. Benim iin fazlaca hzlyd. stelik, akll
m akllyd; bir daha dedemin iftliine dnm em iti hi.
Dedem o kuu vurm am iin beni yeniden gayretlendirm e
mi olsayd, unutup gidecektim. ki ay boyunca o akn ahini
yaadmz yerdeki vadide kovaladm durdum. K uun huyunu
suyunu rendim; ne zaman nereye uacan sezm eye bile
balamtm. A m a o hz, o hi beklenm edik bir anda ortaya kverii beni hep artt. O na her rastlaymda, ona avn nasl
braktrm olduumu dnp kvanrdm, am a onu avlam ak
ksmet olmamt.
Akn ahine kar giritiim bu iki ay sren yabans sava
srasnda ona yalnzca bir kez yaklaabilmitim. Btn gn onu
kovalam, bitkin dm tm . Dinlem ek iin yksek bir o k a
lipts aacnn altnda oturmu, sonra da uyuyakalmtm. Bir
56
den bir ahinin l beni uyandrmt. Baka hibir hareket

yapm akszn gzlerimi atm, beyazms bir kuun, okalipts
aacnn en yksek bir dalnda tnediini grdm. Bizim akn
ahindi bu. K ovalam aca bitmiti artk. Pek kolay bir at olm a
yacakt bu; ben srtst yatyordum, ku da arkas bana dnk
durmaktayd. Anszn esiveren rzgrn sesine snarak ,22lik
tfeimi kaldrp nian aldm. Iskalam am ak iin, ku desiye
kadar ya da um aya kalkncaya dek beklemek istiyordum. Ne
ki, akn ku hi devinm eden durdu. Daha iyi nian alabilmem
iin hareket etm em gerekiyordu, oysa ahin, ilk km ldaym
da uup gitmi olacakt. Yaplacak en doru ey beklemekti.
Bekledim ben de; uzun, sonu gelm ez bir bekleyi. Belki de be
ni etkileyen ey bu uzun bekleyi ya da ola ki o kula benim
bulunduum uz yerin yalnzl olmutu; birden belkemiimden yukarya doru bir titreme geirdim, sonra hi planlam ad
m halde kalkp oradan uzaklatm. Ku uup gitti mi, diye
bakm ak iin bam bile evirmedim.
Akn ahinle aramdaki bu son olaya herhangi bir anlam
yklem em itim . Ancak, onu vurm am olm am son kerte tuhaf
t. D aha nce dzinelerce ahin avlamtm. ocukken yaad
m iftlikte ku vurm ak ya da herhangi trden bir hayvan av
lam ak ok doal bir eydi.
D on Juan, akn ahine ilikin anlattklarm dikkatle din
liyordu.
ykm bitirdiimde, O ak ahini nasl bildin sen? diye
sordum.
Onu g rd m , diye yantlad don Juan.
N erede?
Burada, tam senin nnde.
Artk onunla tartmak istemiyordum.
Btn bunlarn anlam nedir? diye sordum.
D on Juan, onun gibi bir kuun bir yora olduunu, onu av
lamam olm am n da en doru davran olduunu syledi.
Sesinde giz ykl bir titremle, lm n seni hafif bi uyar
m , dedi. Hep yle bi titremeyle olur bu.
Sinirlenmitim.
Sen ne diyorsun Allah akna? dedim.
BR D A N I M A N D I R
LM
57
Don Juan, o tekinsiz szleriyle gerekten sinirlendirmiti

beni.
Kulara degin bilgin ok senin, diye srdrd. Saysz
ku vurmusun. Nasl bekleneceini biliyorsun. Saatlerce, sa
brla beklemisin. Bunu biliyorsun. G ryorum bunu.
Onun bu szleri benliimi altst etmiti. Beni en ok tedir
gin eden eyin, ondaki bu kesinlik olduunu dndm. Onun,
benim kendi yaam m a ilikin kendimin bile kuku duyduum
konular zerindeki bu inaksall, kendine gvenirlii canm a
tak etmiti. Beni saran bkknlk duygusu iinde, onun zerime
doru eilerek kulamn ta iine bir eyler fsldadn gre
memitim. nce ne dediini anlayam am tm da, yinelemiti
sylediklerini. Yavaa dnm em i ve solumdaki iri kaya para
sna bakmam istiyordu. lm m n orada bana bakm akta ol
duunu, ve imledii anda dnp baktm takdirde onu grm e
min m m kn olabileceini sylemekteydi.
Gzleriyle imini verdi. D ndm ve iri kaya parasnn
zerinde titreyiveen bir devinm e grdm sandm. Tm
gvdemi bir titreme ald. Karn kaslarm istensizce kasld, bir
sarsntya, bir spazmoza tutuldum. Bir an sonra yeniden din
ginlemi, o titreyen glgeyi grm olmam, bam yle hz
lca evirmemin yol at grsel bir yanlm aya balamtm.
lm srekli bi yoldatr bi insana, dedi don Juan, son
kerte arbal. Her zam an solumuzda, bi kol boyu uzaklkta
dr bize. Sen o ak ahine bakyorken sana bakm aktayd lm;
kulana fsldamt da, bugnk gibi bi titreme geirmitin.
Hep sana bakp durur o zaten. Seni tplayana dek bakp du ra
cak sana.
Don Juan kolunu uzatarak hafife o m zum a dokunurken
dilini de serte aklatt. Onun bu hareketi beni ykm, benlii
mi sarsmt.
Sezdirmeden avna yaklaan olansn sen, lm seni bek
lerken sabrla bekleyip duran olan; pekl biliyorsun ki lm
sol yanmzda durup durur tpk senin o ak ahinin, solunda
durmu olduun gibi.
Bu szlerde, nedensiz bir korkuya k aplm am a neden olan
yabans bir g vard; tek savunum , syledii her eyi yazm a
58
IXTLAN
YOLCULUU
ya koyulm a zorlam m m eklinde oldu gene.

Don Juan, lm bizi bu denli yakndan izlerken insan
kendini nasl nemseyebilir ki? diye sordu.
Gerekten bir yant vermemi beklediini sanmyordum.
Zaten syleyecek bir eyim de yoktu. Yepyeni bir duyguya b
rnmtm.
Sabrszlandn zaman yaplacak ey, diye srdrd
don Juan, soluna dnp lmne danmaktr. ayet lmn
sana bi im verirse, ya da bi an iin gzne iliiverise, ya da
yoldann orada durup sana baktn duyumsarsan salt, snr
sz lde bayalktan arnm olursun.
Gzleriyle zorla seebildiim bir im verdi, ama bakmaya
cesaret edemedim.
Ona inandm ve korktuumu belirterek, artk stme
varmamasn syledim. G ene o grltl kahkahalarndan biri
ni daha kopard.
l m m ze ilikin bir konu zerinde 11e kadar ok dursa
da gene de yetersiz kalaca yantn verdi. Ben de kendi l
m m zerinde durm am n anlamsz olduunu, zira bylesi bir
yaklamn tedirginlik ve korku yaratmaktan baka bir ie ya
ramayacan ileri srdm.
yi samaladn ha! diye haykrd don Juan. lm, bi
zim en bilge danmanmzdr. Her ne zaman ilerin yolunda
gitmediini duyum sadnda, ki senin iin bu hep byledir, ne
zam an sonunun geldiini dnsen, hem en lmne dn ve
ona dan. lm n sana yanldn syleyecektir o an; onun
sana dokunuu dnda hibi eyin nemi olmadn syleye
cektir sana. lm n sana diyecektir ki: B en daha sana dokun
m adm k i .
Don Juan ban sallayarak benden bir yant beklercesine
yzm e bakt. Yant veremedim. Dncelerim ahlanmt,
onlar dizginleyem iyordum . Don Juan bencilliime sendeletici
bir darbe indirmiti. l m m sz konusuyken, don J u a n a si
nirlenme gibi incir ekirdeini doldurm ayan eylere kafam
takm olm am ahm akln ta kendisiydi.
Don J u a n n bendeki bu duygu deiikliinin tam bilincin
de olduunu duyum sam aktaydm . Olaylarn ak bizi onun de
BR
DANIMANDIR
LM
59
diine getirmiti. Glm seyerek bir M eksika trksn mrl

danm aya balad.
Uzun bir sessizlikten sonra, Evet, dedi don Juan. B ur
da ikimizden birinin deimesi gerek, hem de abuk. Buda
ikimizden birinin, lmn bi avc olduunu, onun hep solu
m uzda bi yerde durduunu renmesi gerek. Burda ikimizden
birinin, lme danmas, yaamlarn lm onlar hibi zaman
lplamayacakmasna srdren insanlarn o acnas kepaze
liini brakmas gerek.
Bir saatten fazla konum adan oturduk. Sonra kalkp yr
m eye baladk. Saatlerce ldeki allklarda bir saa bir sola
dolatk durduk. Bu yaptklarmzn bir anlam var m, diye
sormadm ona; nemi yoktu ki. ok eski bir duygum a, oktan
unutmu olduum bir eye herhangi bir entelektel gaye
yiiklemeksizin dolap durmann o saf sevincine yeniden k a
vum am a neden olmutu don Juan.
O iri kaya parasnn zerinde grm olduum eyi bana
biraz daha gstermesini istedim ondan.
O glgeyi bir kez daha gstersene, dedim.
Don Juan, alayc bir sesle, lm n m yani? diye sor
du.
Bir an iin onu yantlamak istemedim.
Sonunda, Evet, dedim. lm m bir kez daha gster
meni istiyorum.
imdi olmaz, dedi. Fazlaca sertsin.
Anlamadm, ne dedin?
Don Juan glm eye balad, ancak bilemediim bir neden
den tr glmesi, eskiden olduu gibi krc ve sinsi gelm e
miti bana. Glerken sesinin perdesinde, yksekliinde ya da
canllndaki bir farka balam yordum bunu; burada yeni olan
ey benim duygularmd. l m m n burnum un dibinde oldu
u bilinci, korkularmn, tedirginliklerimin samaln ortaya
karmt.
O halde bitkilerle konuaym , dedim don J u a n a.
Bir kahkaha daha patlatt don Juan.
lerliyorsun, bakyorum , dedi glmesini srdrerek. Bi
arlktan brne geiveiyorsun. Durul biraz. Gizlerini
60
1X T L A N
YOLCULUU
renmek istemedike, bitkilerle konum ann yok ki bi gerei.

stelik onlarla konum ak iin sarslmaz bi istencin olmal.
O n u n iin, bitkilerle kon u m a isteini ertele imdilik.
lm n grm ene de yok bi hacet. O nun varln evrende
du yum sam an yeter.
Sorumluluk A lm a
Sal, I I N isan 1961

Dokuz Nisan Pazar gn sabah erkenden don J u a n n evine
ulatm.
Gnaydn, don Juan, dedim. Seni grdm iin ok
sevinliyim.
Don Juan bana bakarak yum uak bir kahkaha att. Ben ara
bam park ederken o arabaya doru gelmi, ben ona getirdiim
yiyecek paketlerini karrken o da kapy tutmutu.
62
IXTLAN
YOLCULUU
Eve doru yrdk, kapnn nnde oturduk.

Orada ne iim olduunun bilincine gereklen ilk kez o s
rada varmtm. ay boyunca zlemle hep "oraya dnece
im zaman beklemitim. Sanki, iime yerletirilmi bir saatli
bom ba patlamt da, birden doast bir eyi anmsamtm.
Yaammn bir dneminde ok sabrl ve ok becerikli bir kim
se olduum u anmsadm.
Don Jan daha bir ey demeden ben ona zihnimi oka yo
ran bir soruyu sordum. aydr o akn ahinin ans aklmdan
kmyordu. Ben kendim unutmuken, don Jan bunu nasl bil
miti?
Don Jan gld am a yant vermedi. Anlatmas iin ona
yalvardm.
Don Jan her zamanki tavryla, nemli bi ey deildi,
dedi. Senin tuhaf biri olduunu herkes bilebilirdi. Uyuuk bi
risin sen, hepsi bu.
Beni gene gafil avlayp, holanmadm bir keye sk
trmakta olduunu sezdim.
Konudan uzaklam am aya alarak, " lm m z grm e
miz m m kn m ? diye sordum.
Elbet, dedi don Jan, glerek. "O da bizimle burda ya.
Bn nasl biliyorsun?
Yal bi adam m ben; insan yalannca ter trl eyi
reniyor.
Birok yal insan var tandm, ama onlar bunu hi
renmemiler. Sen nasl rendin?
Ben mi, diyelim ki ben her trl eyi biliyorum, zira kii
sel bi gemiim yok benim, stelik baka libi eyden daha
nemli sayman kendim i ben de lmm de ite buramda
oturm akta.
Don Jun sol kolunu uzatp, birisini gereklen okacasna
parmaklarn devindirdi.
Gldm. Beni nereye srklediini anlamtm. Yal ey
tan, belki de kendimi beenmiliimi parmana dolayp beni
gene tua getirecekti, am a bu kez pek aldrmadm. Bir zam an
lar son kerte sabrl bir insan olduumu anmsaym, iimi ya
bans, sessiz bir cokuyla doldurmu, don Ju an a kar duydu
SORUMLULUK
ALMA
63
um tedirginlik ve hogrszl byk oranda silip gtr

mt; artk onun yaptklar bende sadece hayranlk uyandr
yordu.
Kimsin sen, gerekten? diye sordum.
Don Juan arm gibiydi. Gzlerini iri iri ap, gz ka
paklarn bir objektif kapa gibi kapatarak bir ku gibi krpt.
Gzkapaklar bir aa bir yukar gidiyor, ama gzleri hep oda
nda kalyordu. Bu hareketi beni artmt, irkiliverdim. O
da bir ocuk gibi kendisini koyveip gld, gld.
Abartl bir nezaketle, Senin iin ben Juan Matsum,
emrinizdeyim efendim , dedi.
Sonra ona beni meraktan atlatan br sorumu sordum:
lk karlatmz gn ne yapmtn sen bana?
Bana bakt zaman neler duyum sam olduum u, ve bu
yzden dilimin tutulmasn bir trl anlayam am olduumu
anlattm.
Saf saf bakarak, Ben? Hibi ey, diye yantlad.
Don Juan, yanaklarndan gzyalar szlene dek gld.
imde gene ona kar dm anca bir duygu ykseldi. Ben yle
ciddi ve saygl falan olduum u dnrken, o, kabalklaryla
barbar bir Kzlderili olup kyordu.
imden geenleri anlam olacak ki, birden glmesini ke
siverdi.
Uzun sren bir ikirciklenmeden sonra, ciddi bir ekilde
kendime ne olduunu anlamaya alrken, bu kahkahasnn
beni tedirgin ettiini syledim ona.
Etkilenmi grnmyordu. Yok ki anlayacak bi ey, di
ye yant verdi.
Bana o giz dolu bakndan balayarak, ocukluum un ak
n ahinini anmsatmasna, ve o iri kaya parasnn zerinde
lmm olduunu syledii glgeyi grm em e dek, onu tand
mdan bu yana yer alan olaand olaylar bir bir sraladm.
"Btn bunlar bana niin yapm aktasn? diye sordum.
Sorumu bir tart balatm ak amacyla sormamtm. Ben
yalnzca niin beni setiini merak etmekteydim.
Bitkilere degin bildiklerimi anlatmam istemitin, dedi
don Juan.
Sesinde ince bir alay sezdim. G nlm alm aya
64
IXT L A N YO LCU LU U
alyor gibiydi.
Kar karak, A m a, dedim, imdiye kadar anlattklar
nn bitkilerle bir ilikisi yok ki.
O da, yant olarak, bitkileri renmenin zaman aldm
syledi.
O nunla tartmann bouna olduu kans vard iimde. O
anda, batan savm a ve mantksz kararlar alm olmann tm o
ahmakln iliklerimde hissettim. Buraya gelm eden nce, don
J u a n a artk hi sinirlenmeyeceim ya da ileden km ayaca
m, diye kendi kendim e sz vermitim. Oysa, gerekte, syle
dii ey bana ters gelince hemen bir hrnlk nbetine daha ya
kalanmtm. O nunla iletiim kurmann olanakszlm gr
yordum, ki bu da beni ayrca lkelendiriyordu.
Don Juan anszn, imdi liimiinii dn, dedi. urack
ta, bi kol boyu tende duruyor o. Herhangi bi anda tplayabi
lir seni, o halde sam a dncelere, sama duygulara ayracak
zamann gerekten yok senin. Hibirimizin zaman yok bunla
ra ayracak.
lk karlatmzda sana ne yapmtm, bilmek ister m i
sin? Seni grm tm , senin bana yalan sylediini dnd
n grm tm . A m a aslnda, yalan sylem iyordun.
Ben de ona, bu aklamasnn aklm daha da kartrd
n syledim. B una karlk, edimlerini aklamak istememesi
nin nedeninin de bu olduu, aklamalarn da zaten gerekm edi
i yantn verdi. nemli olan tek eyin konumak deil, edim
lerle eylem ler olduunu syledi.
i sam an dolu bir ilte kararak zerine uzand, bann
altna bir boha ekti. Rahat bir durum a geldikten sonra, bitki
lere ilikin bilgi istiyorsam, yerine getirmem gereken bir ey
daha olduunu anlatt.
Yava yava, sylediklerini anlayabilmem iin bana za
m an verircesine, Seni grdm zaman sende yanl olan ey,
ve imdi de sende yanl olan ey, yaptn eylerin sorum lulu
unu almaktan holanmayndr, dedi. Otobs terminalinde
bana o eyleri anlattnda, onlarn yalan olduunun bi Iine in
deydin. Niin yalan sylyordun?
O sralarda am acm n gvenilir bir danm an bulmak ol
SORUMLULUK
ALMA
65
duunu belirttim.
Don Juan glmseyerek bir M eksika trks m rldanm a
ya balad.
nsan bi ey yapm aya karar verince sonuna dek gitmeli,
dedi, am a yapt eyin sorumluluunu da yklenmeli. Ne ya
parsa yapsn, en bata yapt eyi kendisinin yaptn bilm e
li, sonra da kuku ya da pimanlk duym adan eylemlerini sr
drmeli.
Don Juan beni incelemekteydi. Ne diyeceimi bilmiyor
dum. Sonunda, dncemi aklamaya karar verdim.
Onu yadsyarak, Bu sylediin, imknsz bir ey! de
dim.
Don Juan nedenini sorunca, ben de belki ideal olarak bu
nun herkesin yapmak istedii bir ey olduunu, oysa gndelik
yaamda kuku ve pimanlklardan kanm ann bir yolu olm a
dn syledim.
Don Juan, kesin bir tavrla, Elbet ile var bi yolu,diye ya
ntlad.
Bana bak, dedi. Kukum da yok, pim anlm da yok
benim. Yaptm her ey benim kendi kararm, benim kendi sorumluluumdr. Yaptm en nem siz bi ey, rnein seni l
de gezdirmek, pekl benim lm m e yol aabilir. lm sez
dirmeden peimden gelmekte. Demek ki, kukulanmaya, pi
manlk duym aya zamanm yok benim. ayet seni gezm eye
karmam lm m e yol aarsa, buna katlanm ak zorundaym.
Oysa sen, kendinin lm sz olduunu, lm sz bi k im
senin kararlarnn da silinip bozuhbileceini sanmaktasn. K
sacas dostum, bi avcdr liir, pim anlklar ve kukular iin
yoktur ki zaman. Yalnzca karar vermeye var zam anm z.
Her eyin ideal davran biimlerine gre kiisel yorum lar
la oluturulmas, sonra da herkesin buna uym asnn beklenil
mesinden dolay, bu dnyann hayali olduunu itenlikle ileri
siirdiim.
Don J u a n a, bir zam anlar daha salkl bir zihinle salkl
bir bedenin erdemleri, delikanllarn skntlara katlanarak ve
atletik yarmalarda baar gstererek bedenlerini nasl elikletirebilecekleri zerinde sonu gelmez nutuklar eken b ab a m
66
IXTLA N YOLCULUU
dan sz ettim. B abam gen bir adamd; ben sekiz yamdayken

o daha yirmi yedisindeydi. Yaz aylarnda, genellikle, ret
menlik yapt kentten en az bir aylna benim yaadm de
dem in iftliine gelir, tatilini benimle geirirdi. O bir ay bo
yunca cehennem hayat yaatrd bana. Don J u a n a, babamn, o
sradaki grm em izle ilgili olduunu dndm bir davra
nndan sz ettim.
Babam , nerdeyse iftlie gelir gelm ez beni yanna alarak
uzun bir yrye karrd. Yrrken konuurduk; o, her gn
sabahleyin saat altda yzm eye gitmemiz iin planlar yapard.
Geceleyin alar saati, yeterli zaman kalsn, diye, be krk bee
ayarlard, zira saat tam altda suya girmi olmalydk. Sonra,
sabahleyin alar saat bizi uyandrrd; babam yatandan frlar,
gzlklerini takar, pencereye gidip darya bakard.
Bu sahneyi izleyen konumasn ezberlemitim hatta.
Ih... Bugn hava biraz bulutlu. Bak imdi, ben be dak
ka yataym gene. Tam am m? Sadece be dakkack? Adaleleri
mi geveteyim de tam olarak uyanaym .
Sonra da hi amayan bir ekilde saat ona, kimileyin de
leye kadar uyuyakalrd.
D on J u a n a, babam n en fazla tm o belli ki sahte kararl
lndan vazgem eyi bir trl kabul etmeyiine sinirlendiimi
syledim. H er sabah ayn eyi yinelerdi ta ki ben alar saati
ni ayarlamay reddederek onun duygularn incitene dek.
Don Juan, babam tuttuunu gsterircesine, Onlar sahte
kararlar deildi, dedi. O yataktan kalkmasn bilmiyordu,
hepsi o kadar.
H er neyse, dedim, ben gerek olm ayan kararlara kar
hep kuku duym uum dur.
Don Juan, ekingen bir glmsemeyle, Sence gerek ka
rar nasl olur? diye sordu.
Eer babam yzm eye sabahleyin altda deil de rnein
leden sonra saat te gitmeye karar vermi olsayd.
Don Juan, son kerte arbal, Senin kararlarn tinine za
rar verir, dedi.
Hatta sesinde bir znt titremi bile sezdiimi dndm,
ikimiz uzun sre sessiz durduk. Tersinmem yok olmutu. B a
SORUMLULUK
ALMA
67
bam dndm.
leden sonra saat te yzm ek istemezdi ki o. A nlam
yor m usun? dedi don Juan.
Onun bu szleri beni sarst.
Don J u a n a, babamn zayf bir insan olduunu, bu yzden
onun ideal, diye benimsedii eylemleri bir trl gerekletire
mediini anlattm. Handysa baryordum.
Don Juan bir ey demedi. Ban yava yava tartml bir
ekilde sallyordu. Son kerte hziinlenmitim. Zaten ne zaman
babam dnsem, iimi bir eziklik duygusu sarard.
Yani sen ondan daha gl olduunu sanyorsun, di mi?
diye sordu don Juan kaytszca.
O nu onayladm, ve babamn bana ektirdii tm o duygu
sal sarsntlar anlatmaya baladm, am a don Juan szm k es
ti. Sana kaba m davranrd? diye sordu.
Hayr.
Senin iin elinden geleni yapar m yd?
Evet.
O halde niye beenmezdin onu?
Yeniden bararak babamn zayf biri olduunu sylem e
ye balamtm, am a farkna varp sesimi alalttm. D on Juan n beni sorguya ekmesi de tan bir kepazelikti dorusu.
Btn bunlar niin yapyorsun? diye sordum. Biz se
ninle bitkilerden sz edecektik.
Her zamankinden daha tedirgin, daha kederliydim. Ona,
benim davranlarm zerinde ahkm kesm eye ne hakk ne de
en ufak bir yeterlii olmadn syledim. O da grltl bir
kahkaha kopard.
Sen fkelenince hep hakl olduunu duyum suyorsun, di
m i? deyip gzlerini bir ku gibi krpt.
Doruydu syledii. Kzmak iin geerli bir neden var
masna duyum sam a eilimindeydim.
Babamdan sz etm eyelim artk, diyerek neeli grn
meye altm. Bitkilerden sz edelim .
Don Juan, Yoo, babandan sz edelim asl, diye dayatt.
Bugn o konuyu zm leyelim nce. Sen babandan ok daha
gl idiysen, niin sabahleyin altda kendin kalkp yzm eye
68
IXTLAN
YOLCULUU
gitmezdin? O nu de bi bakalm .
Bu soruyu ciddi olarak sorduuna inanmadm, syle
dim don J u a n a. Sabahleyin altda yzmenin hep babam a ait
bir sorun olduunu, beni ilgilendirmediini anlattm.
Don Juan, O nun fikrini kabullendiin an bu senin de so
runun olmutur, diye kestirip att.
Ben de ona bunu hibir zaman kabul etmemi, babamn
kendi kendine verdii szleri tutmadn zaten bilmi olduu
m u anlattm. D on Juan da, o halde bu dncelerimi o zam an
lar niin seslendirmediimi soruverdi.
Kendim i savunm ak iin, nsan babasna bu trden eyler
sylem ez ki, deyiverdim.
Niin sylem esin ki?
Bizim evde byle eyler konuulmazd, hepsi bu ite.
Don Juan, bir yarg gibi, Sen evinde daha kt eyler de
yapardn, diye kesip att. Yapmadn tek ey tinini aydnlat
makt senin.
Szlerinde ylesine kahredici bir g vard ki, zihnimdeki
yanklanmas srd, srd. Tm savunularm gvermiti.
Onunla tartamaz oldum. Not tutmalarma sndm.
D erm anszca son bir aklama yapm aya alarak, tm y a
am m boyunca babam a benzeyen, babam gibi u ya da bu e
kilde beni kendi dzglerine ekm eye alan insanlarla kar
latm ve nnde sonunda kararszla itildiimi syledim.
D on Juan, Yaknmaktasn yani, dedi yum uak bir sesle.
T m yaamn boyunca yaknp durmaktasn, zira kendi karar
larnn sorumluluunu stlenmemektesin. Babann sabahleyin
saat altda yzm e inancnn sorumluluunu kendin stlenseydin, sen kendin, gerektiinde, gider yzerdin ya da onun dzgsn aktnda o azn aar amaz ona, cann cehenneme,
deyip kardn. A m a bi ey dem edin sen ona. O yzden, sen de
baban gibi zayfsn, zayf.
Bi insann kendi kararlarnn sorumluluunu stlenmesi,
o insann o uurda lm eyi gze almas anlamna gelir.
D ur biraz, dur, dedim. K onuyu eviriyorsun sen.
Bitirm em i b eklem eden atld don Juan. Oysa ben ona ba
bam sadece gereki olm ayan edimlere bir rnek, diye kullan
SORUMLULUK
ALMA
69
dm, akl banda hibir kimsenin bylesi ahm aka bir ey

yznden lmeyi gze almayacan syleyecektim.
Kararn ne olduu nemli deil, dedi don Juan. Hibi
ey baka hibi eyden daha nemli olamaz. A nlam yor m u
sun? lm n bi avc olduu bi dnyada kararlarn k b
y yok. Kanlmaz lm m z karsnda yalnzca ald
mz kararlar var.
Bir ey syleyemedim. Bir saat kadar konum akszn ge
ti. Don Juan hi devinmeksizin, am a uyumakszn da, iltesin
de oturuyordu.
Btn bunlar bana ne diye anlatyorsun, don Juan ? diye
sordum. Bunlar bana neden yapmaktasn'?
Don Juan, Sen geldin bana, dedi. Am a o da deil, sen
bana getirildin. Ben de senin hatrn iin bi...
Anlamadm, ne dedin?
Sen de, yzerek babann gnln alabilirdin, am a y apm a
dn bunu, ola ki ok kktn de ondan. Senden daha uzun ya
adm ben. Askda kalan bi iim yok. Yaam m da telaa gerek
kalmad, ondandr senin hatrna bi eyler yapabilm em .
leden sonra bir yrye ktk. O na kolayca ayak uydrabiliyor, onun mucizevi fiziksel gcne bir kez daha tank
oluyordum. Admlar ylesine evik, yry ylesine ken
dinden emindi ki, ben onun yannda bir ocuk gibi kalyordum.
O srada onun, yrrken konum aktan holanm adn fark et
tim. O na bir ey sylediimde beni yantlamak iin duruyordu.
Birka saat sonra bir tepeye varmtk; don Juan yere otur
du ve yanna oturmam imledi. Alayl bir ciddiyetle bana bir
yk anlatacan aklad.
Bir zamanlar gen bir adam varm, bir kentte beyaz
adamlarn arasnda yaayan yoksul bir Kzlderili. Ne evi var
m bu adamn, ne bir yakn, ne de bir dostu. Bu kente ke
yi d n m e um uduyla gelmi, am a yoksulluktan, acdan baka
bir ey bulamam. A rada bir eek gibi alp birka kuru kazanrmsa da bu onun ancak karnn d oyurm aya yetermi; o
u zaman an dilenerek ya da hrszlk yaparak bulurmu.
Bir gn delikanl kentin pazaryerine gitmi. Ne yapaca-
70
IX T LA N
YOLCULUU
ni bilemeden sokaklar bir aa bir yukar arnlam. Orada

satlan nimetleri a gzlerle izlemi durmu. Kendinden ge
miesine, nereye gittiini de bilmeksizin, pazardaki kimi se
petleri devirmi de yal bir adamn zerine yklvermi.
Yal adam drt koskoca sukaba tayormu; dinlenmek
ve yemeini yemek iin henz oturmumu. Don Juan kurnaz
ca glm seyerek yal adamn, delikanlnn onun zerine ykl
masn hayretle karlam olduunu syledi. Adamcaz tedir
gin edilmesinden tr kzmam da, o delikanlnn kendi ze
rine niin devrildiini merak etmi. Oysa, delikanl fkelene
rek yal adam a yolundan ekilmesini sylemi. Bu karla
m alarn ardndaki nedeni aklna getirmemi bile. Yollarn ke
sitii gerei hi mi hi dikkatini ekmemi.
Don Juan, yuvarlanan bir eyin ardndan giden bir kim se
ye yknerek, yal adamn devrilen sukabaklarnn yoku aa
yuvarlanarak gitmi olduunu syledi. Gen adam sukabaklarn grnce, o gnk rzknn ktn dnm.
Yal adam a yardm ederek, ar skabaklarm tamay
nermi. Yal adam ona dalardaki evine gitmekle olduunu
syleyince, delikanl da, hi olmazsa, yolun bir blmn
onunla birlikte yrm ek istemi.
Yal adam, da yolunu tutmu giderlerken, pazardan ald
yiyeceklerden bir blm n delikanlya vermimi. Gen
adam yiyecekleri itahla gvdeye indirip de karn doyunca, stkabaklarnn ne denli ar olduklarnn farkna varmaya bala
yarak onlar skca kavram.
Don Juan gzlerini ap eytanca srtarak gen adamn,
Bu sukabaklarnda ne var? diye sormu olduunu syledi.
Yal adam yant vermem i, am a gen adama onun aclarm ha
fifletecek, ona dnyann ilerine degin k tutacak, bilgi v e
recek bir yolda, bir dost gstereceini sylemi.
Don Juan ellerini gsterilice devindirerek yal adamn
ortaya, delikanlnn tm yaam boyunca grmedii gzellikte
bir geyik karm olduunu anlatt. Geyik yle uysalm ki,
delikanlnn yanm a gelip evresinde dolanm aya balam. Her
yan prl prl parlyorm u geyiin.
Gzleri kam aan gen adamn dili tutulmu da onun bir
SORUMLULUK
ALMA
71
tinsel geyik olduunu anlayvermi. te o zam an yal adam

delikanlya, o dostu ve onun bilgeliini istedii takdirde su k a
baklarn brakvermesini!! yeterli olacan sylemi.
Don J u a n n srtnda tutku yansyordu; bunu iiten gen
adamn agzllnn kam lanm olduunu syledi. Deli
kanlnn sorusunu dile getirirken don J u a n n gzleri ufalm,
eytanlamt: Senin bu drt koskoca sukabada ne var?
Don Juan, yal adamn dingincesine, sukabaklarnn iin
de yiyecek eyler bulunduu yantn vermi olduunu syledi:
piole-* ve su. Sonra yky anlatmasn keserek bir iki tur
att. Ne yaptn anlayamamtm. A m a herhalde yknn bir
parasyd bu. Att dairesel turlar, gen adamn karar vermek
amacyla kafa yorduunu simgeliyor olmalyd.
Don Juan gen adamn, elbet, kendine anlatlanlara inan
mam olduunu syledi. Delikanl, bir byc olduunu d
nd yal adamn, sukabaklar yerine bir tinsel g eyik
vermeyi nerdiini, bu durum da sukabaklarnn akl almaz l
de glerle dolu olmas gerektiini hesaplam.
Don Juan yzn gene buruturdu; eytanca srtarak, de
likanlnn sukabaklarn istemi olduunu syledi. yknn
bittiini imleyen uzun bir suskunluk oldu. Don Juan sessizce
duruyordu, am a ona bir soru sormam beklediine kukum
yoktu. Ben de sordum.
Sonra gen adama 11 e olm u?
Alm sukabaklarn, diye keyifli bir glm sem eyle ya
nt verdi don Juan.
Uzun bir duraklam a daha oldu. Ben gldm. B unun ger
ek bir Kzlderili yks olduunu dnmekteydim.
Don Juan bana glm serken gzleri ldyordu. S af saf
yzme bakt. Birden yum uaka glerek sordu, Sukabaklanda ne vard, bilmek istemiyor m u sun ?
Elbet istiyorum. Ben yk bitti sanm tm .
Don Juan, gzlerinde haar ltlar, Yoo, yoo, dedi.
Delikanl sukabaklarn alp orda kam; gitmi ssz bi y e
re am onlar.
5
M s r u n u n d a n y a p la n b ir a
72
Ne bulmu iinde? diye sordum.

Don Juan bana bir gz att; zihnim den geirdiim tahm in
leri okuduunu duyum sam aktaydm . Don Juan ban sallaya
rak kkr kkr gld.
Syle hadi, diye asldm. Bo m uym u skabaklan?
Sadece yiyeceklerle su vann onlarda, dedi. Gen
adam da fkesinden, alm talara vura vura paralam sukabaklarn.
Bu tepkisinin pek doal olduunu syledim onun yerin
de olan herkes ayn eyi yapard.
D on Juan yantnda, gen adamn ne aradn bilmeyen
bir sersem olduunu syledi. Erk denilen eyin ne olduunu
bilmediinden, onu bulup bulmadnn farkna varamam.
Kendi kararlarnn sorumluluunu stlenmemi, bu yzden, et
tii budalalk onu fkelendirmiti. Bir eyler kazanmak iste
mi, hibir ey elde edememiti. Don Juan, ben de o gen adam
gibi kendi isteklerimin tutsa olursam, benim de onun gibi f
keleneceimi, pimanlk duyacam ve kukusuz, yaammn
geri kalan blm n yitirdiim ey yznden bam talara
vurarak geireceimi syledi.
Don Juan sonra yal adamn davrann aklad. Gen
adam a tok bi midenin getirecei yreklilii verebilmek
amacyla onu zekice doyurmu, delikanl da sukabaklarmn
iinde yiyecek bulunca kplere binip, onlar paralamt.
ayet verdii kararn bilincinde olsa ve sorumluluunu
stlenseydi, dedi don Juan, o takdirde yiyecekleri alr, pp
bana koyard. Ola ki, yiyeceklerin de erk olduunu kavram
bile olabilirdi.
6
Bir Avc O lm ak
Cuma, 23 Haziran 1961

Oturur oturmaz don Ju a n som yam uruna tuttum. Beni yant
lamad, stelik sabrszlanp, eliyle sorm am am imledi. O lduk
a dnceli grnyordu.
Bitkileri renm eye almay srdrdn bunca zam an
boyunca hi deimemi olduunu dnm ekteyim , dedi be
ni sularcasna.
Don Juan, benim sem em gerektiini ileri srd tm kii
74
IXTLAN
YOLC UL U U
lik deiimlerini yksek sesle yeniden saym aya balad. Ben

de ona bu konuyu iyice dndm, nerdiklerini yerine ge
tirmemin olanakszln, zira hepsinin de bana ters dtn
syledim. O da yant vererek, bu konular srf dnmenin yet
meyeceini, bana syledii tm o eyleri laf olsun, diye anlat
madn belirtti. Ben gene direttim, kiisel yaamm onun d
ncelerine uydurm a konusunda pek fazla bir ey yapmadysam da, bitkilerin kullanm zerinde bilgi edinmeyi gerekten
istediimi syledim.
Uzun, tedirgin edici bir sessizlikten sonra apak sordum:
Bana peyoteyi retir misin, don Jan?
D on Jan, benim niyet etm em in tek bana yeterli olm ad
n, peyoteyi ilk kez olarak ona "M escalito demiti
renmenin ciddi bir ura olduunu anlatt. Bakaca sylenecek
bir ey olmad ortadayd.
Ne var ki, akam a doru beni snam aya balad; zm
iin herhangi bir ipucu venneksizin bana bir problem sundu;
kapsnn her zaman oturup konutuum uz tam nnde tekin
bir yer, bir nokta, tam bir mutluluk duyabileceim ve kendimi
dipdiri hissedebileceim bir noktann bulunmas. Gece boyun
ca, ben yerde yuvarlanarak o noktay bulm aya alrken, b e
lirlenen blgeleri tek dze koyu renkli zeminin iki kez renk de
iimine uradn sezdim.
Bu problem beni yorgun drmt, renk deiimlerini
sezdiim yerlerden birinde uyuyakalmm. Sabahleyin don
Jua beni uyandrarak ok baarl bir deneyim geirdiimi
syledi. Ben sadece o tekin noktay bulmakla kalmamm, s
telik onun kart olan dm an ya da olumsuz noktay, stelik
bu her ikisiyle ilgili renkleri de bulabilmiim.
C um artesi, 24 H aziran 1961

Sabahleyin erkenden ldeki alla gittik. Yrrken, don Ju
an bana bir kutlu ya da dm an noktay bulmann, yery
znde dolaan bir insan iin nemli bir gereksinme olduunu
aklad. Ben sz peyoteye getirmeye alyordum, am a o bu
BR AVCI
OLMAK
75
konuya deinmek istemediini kesin bir dille belirtti. Bu k onu

yu kendisi amadka, peyote szcn azm a bile alm a
m am uyarsn yapt.
Bitkilerin sklat bir yerde ykseke allarn glgesin
de dinlenmek iin oturduk. evremizdeki l allklar henz
klnmamt; lk bir gnd, sinekler beni tedirgin etmekteydi,
ama don Juan hi ses karm adan duruyordu. Acaba sineklere
aldrmyor mu, diye baktmda, onlarn don J u a n n yzne
hi konmadklarn grdm.
Don Juan, Bazen tez bi kutlu nokta bulunmas gerekir,
diye srdrd. Ya da yle diyim, insann dinlenm ek am acy
la oturaca yerin kt bi yer olup olmadn lez kestirmesi
gerekir. Bi kezinde, dinlenm ek iin bi tepede oturm utuk da,
keyfin kam, ok fkelenmitin. Senin dmannd o yer. K
k bi karga seni uyannt, anmsarsn.
Don Junn nemle, artk o yreye gitm em em gerektiini
sylediini anmsadm. G lm em e kar kt iin ona kzd
m da anmsamtm.
Senin stnden geen o kargann srf benim anlayabilece
im bi yora olduunu sanmtn, dedi don Juan. Kargalarn
seninle de dost olduklar aklnn ucundan bile g em ezdi.
Ne diyorsun sen, don Juan?
O karga bi yorayd, diye srdrd don Juan. Kargalar
tansaydn, o yerden yle bi kaardn ki!.. A m a her zam an in
san uyaracak bi karga bulunmaz; o yzden, kam p kuracan,
dinlenecein doru yerleri kendi kendine bulmay renm eli
sin.
Uzun bir sessizlikten sonra don Juan birden bana dnerek,
dinlenecek doru bir yeri bulabilmem iin yapm am gereken
eyin sadece gzlerimi a etm ek olduunu syledi. Pek bilmiesine yzme bakp, bir giz aarcasna, evinin nndeki
sundurmada yuvarlanrken de zaten byle yapm, o iki nok
tayla renklerini de ite bu ekilde bulabilmi olduum u syle
di. Bu baarmn onu pek etkilemi olduunu da belirtti.
Ne yaptm bilmiyordum ki ben, dedim.
Gzlerini a ettin sen, dedi don Juan bastn bastra.
Yntemi bu, bu iin; sen anm sam yorsan da kukusuz yle
76
IXT LAN
YOLCULUU
yapmsndr.
Don Juan sonra, m kemmelletirilmesinin yllar aldn,
gzlerin ayn imgeyi ayr ayr grecek ekilde azar azar zorlan
m asndan ibaret olduunu syledii bu yntemi betimledi. m
genin deitirilmemesi, dnyann ift olarak alglanmasna
balym; bu ift alglay da, don J u a n a gre insana, gzle
rinin normal olarak sezgileyemeyecei, evresindeki deiik
likleri grebilme yetisini bahedermi.
Don Juan bunu uygulam am iin tatl tatl dayatt. G r
m em de bozuklua filan neden olmayacan anlatt. Gzlerimi,
yanlarndan ksa baklarla dikerek balamam syledi. G eni
e bir all imleyerek, bana bunun nasl yaplacan gster
di. Don J u a n n gzlerini yle inanlmaz bir ivmeyle alla
doru dikip durmasn grerek yabans bir duyguya kaplm
tm. Gzleri bana, dosdoru bir noktaya bakamayan kimi hay
vanlarn fldr fldr gzelerini anmsatyordu.
Ben gzlerimi herhangi bir nesneye odaklam am aya al
rken belki de bir saat kadar yrdk. Sonra, don Juan bana
her bir gzm le sezebildiim imgeleri ayrmaya balamam
syledi. Bir saat daha gemiti ki, dayanlm az bir ba arsyla
durm ak zorunda kaldm.
Don Juan, imdi sen, kendi kendine, dinlenebileceimiz
uygun bi yeri bulabilecek misin, bakalm ? diye sordu.
Uygun bir y e i nasl belirleyebileceimi bilemiyordum.
Don Juan, sabrllkla, bu ksa ksa baklarn, gzlerin olaan
d manzaralar grebilm esine yol atn aklad.
Ne gibi, rnein? diye sordum.
Tam bi m anzara da saylmaz bunlar, dedi don Juan. D a
ha ok duyguya benzerler. Dinlenebileceini duyumsadn bi
alla, bi aaca ya da bi kayaya baktnda, gzlerin sana o
yerin en iyi dinlenm e yeri olup olmadn duyumsatr.
Ben gene ona bu duygular betimlemesini sylediimde
de, karlk filan verem edi ya da vermek istemedi. Bir yer se
erek altrma yapm am syledi, gzlerimin alp alm ad
n o zaman syleyebileceini belirtti.
Bir an geldi, yanstan bir akl olduunu sandm bir
imge yakaladm. Gzlerimi zerinde odaklatrdm zaman
B R AVCI
OLMAK
77
onu gremiyordum, ama baklarm hzla o blgede gezdirdi

imde belli belirsiz bir ldama sezebiliyordum. O yeri don Jua n a gsterdim. allarn seyreldii glgesiz bir akln orta
snda bir yerdi oras. Don Juan katlrcasna giildii, ardndan
bana o belli noktay niin setiimi sordu. Ben de bir lt gr
dm syledim.
Grdn ey rgalamyor beni, dedi don Juan. stersen
bi fil grm ol. nemli olan, nasl duyunsadndr.
Hibir ey hissetmiyordum. Don Juan bana yabans bir bi
imde bakt, sonra beni ortaya oturtup birlikte dinlenebilmemizi istediini, ancak ben kendi setiim yeri snarken kendisinin
de baka bir yere oturacan syledi.
Ben orada otururken, o da on on be metre kadar tem de
bana merakl gzlerle bakmaktayd. Birka dakika sonra don
Juan yksek sesle glm eye balad. Kahkahalar nedense beni
sinirlendiriyordu. Asabm bozulmutu. Benimle dalga getii
ni dnerek fkelendim. Kendime, orada bulunuum un ne
denlerini sorm aya baladm. Don Ju a n la giritiim tm bu a
balarmn gidiatnda kesinlikle yanl bir eyler vard. Kendi
mi onun ellerinde bir oyuncakmm gibi duyum sam aktaydm .
Don Juan anszn hzla bana doru kom aya balad, beni
kolumdan ekerek gvdemi ii drt metre kadar srkledi. Bir
yandan ayakta kalm am a yardm ediyor, bir yandan da alnnda
ki terleri siliyordu. te o zaman, kendisini gcnn son snr
na dek zorlam olduunu grebildim. Don Juan srtm tpla
yarak, yanl bir yer semi olduumu, o yzden olanca gcy
le beni ordan kurtarmaya altn, nk oturm akta olduum
o yerin tm duygularm yutmasna ram ak kaldn aklad.
Gldm. Don J u a n n bana doru yle hzla kom as ok k o
mikti. Gerekten, bir delikanl gibi kom utu bana doru.
Ayaklar, kendisini can havliyle bana doru frlatabilmek am a
cyla ln o kzlms topran avularcasna tepmiti sanki.
Onu glerken grmtm; sonra birka saniye iinde kolum u
yakalayp beni ekm eye balamt.
Bir sre sonra don Juan, dinlenebileceim uygun bir yeri
aramay srdrmemi istedi. Epey yrdkse de, hibir ey d u
yum sadm filan olmad. ayet biraz daha geveyebilseydim
78
IXTLAN
YOLCULUU
bir eyler sezebilir ya da duyumsayabilirdim. Ne var, artk ona

kzgnlk duym uyordum . Sonunda, don Juan birtakm kayalar
gsterdi ve orada durduk.
Don Juan, Tasalanm a, dedi. Gzlerin laykyla eitil
mesi epey zam an alr.
Yant vermedim. Hi anlamadm bir ey yznden tasa
landm filan yoktu. Gene de, don J u a n ziyaret etmeye ba
ladmdan bu yana, onun kt, dedii yerlerde oturmamdan
tr kez ok fkelenmi, hatta baylacak derecede bunal
m olduum u itiraf etmeliyim.
Bu iin p f yan gzlerinle duyum sayabilm endir, dedi
don Juan. Senin sorunun u ki, sen ne duyumsayacan bil
miyorsun. A m a zamanla, altrma yapa yapa reneceksin.
Don Juan, ne hissetmem gerektiini sen bana anlatsana.
Olanaksz bi ey bu.
N iin?
Ne duyum sayacan libi kimse anlatamaz ki sana. s
deil ki. Ik deil ki, ya da gzm z kamatran bi ey, bi
renk deil ki o. B am baka bi ey.
Biraz aklayam az m sn?
Hayr. Yalnzca yntemini anlatabilirim sana. ki imgeyi
birbirinden ayrp da her bi eyi iki grdn zaman, dikkatini
o iki imgenin arasndaki alana odaklamalsn. Dikkate deer ne
deiiklik varsa, ite o alanda yer alacaktr.
N e tr deiiklikler, yani?
Yok bi nem i bunun. nemli olan, duyumsadn eydir.
Herkes bakadr bu ite. Sen bugn bi lt grmtn, am a bi
anlam yoktu onun, zira duygu eliinde olmad bu. Nasl bi
duygu olduunu sana ben anlatamam. Bunu kendin renmek
zorundasn sen.
Bir sre sessiz oturduk. Don Juan apkasyla yzn rtp
uyuyorm uasna hareketsiz oturuyordu. Ben tm dikkatimi
notlarma vermitim. A m a don Ju a n n ani bir hareketi beni ye
rimden zplatt.
Sen avclktan anlyorsun, dedi. O halde onu ren, ya
ni avcl. Artk bitkilerden filan sz etm eyelim .
Don Juan bir an enesini ileriye doru uzatt, itiraf ederce
BR AVCI
OLMAK
79
sine, Zaten yle bi ey de yapm deiliz ya, yle di m i? di

yerek gldii.
Sonra akama dek her yne doru yrdk. Bu srada don
Juan boyuna bana ngraklylanlara ilikin alas bilgiler ve
riyor, yuvalarn nasl yaptklarn, nasl devindiklerini, m ev
simsel alkanlklarn, tuhaf davranlarn anlatyordu. Sonra,
don Juan btn bu anlattklarn zetledi, konumasn bycek
bir ylan yakalayp ldrerek noktalad; ylann kalasn kesip,
i organlarn kard, derisini yzerek, etini atete kzartt. H a
reketleri yle gzel ve ustalklyd ki, onu izlemeye doyamyordum. Bylenm iesine onu dinliyor ve izliyordum. K on
santrasyonum son kerte youn olmalyd ki, evrem deki baka
ca her ey yok olup gitmiti sanki.
Yknn yenilmesi ise, sradan iler dnyasna zor bir d
n olmutu. Ylan etinden bir para inem eye baladmda
iim buland. A m a eti ok lezzetliydi benimkisi de yersiz bir
bulantyd. M idem benden bamsz bir birimdi sanki. Ylan
etini bir trl yutamyordum. Don Jan katla katla yle gler
ken kalp krizine urayacandan korktum.
Daha sonra kimi kayalarn glgesinde tembel tem bel otur
duk. Bir ara notlarm zerinde almaya baladm; ngraklylanlara ilikin tuttuum sayfalar dolusu notlarn okluu be
ni artt.
Don Juan anszn, arbal bir biimde, Avc tinin geri
dnd, bakyorum. Yakay ele verdin artk.
Anlamadm. Ne diyorsun?
Yakay ele vermem le ilgili szlerini aklamasn istediysem de don Juan sadece glerek ayn sz yineledi.
Nasl ele vermiim yakay, diye steledim.
Avclar avlarlar hep, dedi. Ben de bi avcym da.
Yani, geimini avclkla m kazanyorsun?
Yaamak iin avlarm. N ede olursam olaym, karrm
ekmeimi krdan, lden.
Don Juan eliyle tm evreyi gsterdi.
Bi avc .olmak, insann pek ok eyi bilmesi anlamna ge
lir, diye srdrd don Juan. O insann dnyay farkl biim
lerde grebildii anlamna gelir. Bi avc olabilmesi iin insann
xo
IXTLA N YOLCULUU
her bi eyle yetkin bi uyum iinde olmas gerek, yoksa anlam

sz bi klfet olurdu avclk. rnek mi istersin? Bugn bi ylan
c yakaladk. O nun yaamna byle kesin ve anszn son ver
mi olduum iin zr diledim ondan; bi gn benim yaamma
da ayn biimde kesin ve anszn son verileceini bildiimden
yaptm bu yaptm. Yani, neticede, bizim ylandan yok bi far
kmz. Onlardan biri amz oldu bugn.
Ben ava ktm zamanlar bi byle bir dengeyi aklma
getirmi deilim, dedim.
yle deme. Sen hayvanlar ldrmekle kalmadn ki srf.
Sen de ailen de yediniz o avlar.
Bu sylediklerini, eskiden benim yaadm yerlerde bu
lunmu birinin edasyla sylemekleydi. Dedikleri, elbet, do
ruydu. Avladm eyleri ailecek yediimiz zamanlar olmutu.
Bir anlk bir duraksam adan sonra, sordum, Sen nasl bil
din ki bunu?
Kimi eyleri bilirim ite ben byle, dedi. Am a nasl bil
diimi sana anlatam am .
Ben de ona, teyzelerimin ve daylarmn pek dilmiesine
avladm tm kulara sln dediklerini anlattm.
D on Juan, onlarn bir sereye de kk bi siiln demi
olabileceklerini tahm in edebildiini syleyerek, o kular yer
ken nasl inemi olabileceklerinin kom ik bir taklidini yapt.
enesinin abartmal hareketleri bende, etiyle kemiiyle tm bir
kuu yiyormu izlenimini yaratyordu.
D on Juan yzm e bakarak, Sende avclk yetenei var
bence, dedi. Biz yanl kap alm aktayz belki de. Ola ki bi
avc olmak iin yaam biimini deitirmeyi gze alabilirsin
sen.
D on Juan, benim iin bu dnyada iyi ve kt noktalarn
var olduunu, birazck aba gsterm em le onlar blgulayabildiimi anmsatarak, bu noktalara ilikin belli renkleri de ayrt
edebilecek d urum a geldiimi syledi.
Bunlar, sende avclk yeteneinin varln gsteriyor,
aklamasn yapt. H er aba gsteren kimse o noktalarda on
larn renklerini ayn anda bulamyor.
Bir avc olm ak dncesi gzeldi, romantikti, ama benim
B R AVCI
OLMAK
SI
iin bir samalktan ibaretti, zira avc olmak gelmiyordu ki

iimden. Bu yaknmam yle yantlad don Juan: Avc olman
iin yanp tutuman, acl sevmen gerekmez. Senin doal bi
yetenein var avcla. En iyi avclar, sevm ez zaten avcl; bu
ii iyi yaparlar, hepsi o kadar.
Don Ju an n, tartma konusu ne olursa olsun, zeytinya
gibi ste kacan kestiriyordum, am a o bu konuda konum ak
istemediini belirtti.
Sana avclara degin anlattklarm gibi, dedi. K onu
may pek sevm em ben. A m a yeteneim var, bu ii iyi yapyo
rum, hepsi o kadar.
Onun bu zihinsel eviklii gerekten tuhaft.
Avclarn son kerte sk kiiler olmalar gerek, diye sr
drd Don Juan. Pek azdr bi avcnn ansa brakt eyler. Ta
balan beri farkl bi biimde yaamay renm en gerektiini
syleyip duruyorum. Baaramadn henz. Tutunabilecein bi
ey yoktu hi. Am a imdi durum farkl. O eski avc tinini geri
getirdim artk, onun sayesinde deiirsin belki de.
Bir avc olmak istemediimi syleyerek kar ktm. O n
dan balangta sadece tbbi bitkileri anlatmasn istediimi,
ancak onun beni bu ilk am acmdan ok uzaklara saptrdn,
bu yzden artk bitkilerle ilgili herhangi bir ey renmeyi ger
ekten isteyip istemediimi bile bilemez bir hale geldiimi ona
syledim.
yi, dedi don Juan. ok iyi. Ne istediine degin kesin
bir fikrin yoksa, daha alakgnll olabilirsin sen.
yle yani. Senin amalarn asndan bitkileri ren
mekle avcl renmek arasnda gerekten bi fark yoktur. Sen
kendin anlatmtn bana. Herhangi bi kim senin sana syleyebi
lecei her eyle ilgilenirmisin hani. yle deil m i?
Ben bunu ona insanbilimin amacn tanm lam aya alr
ken, ondan, bana bilgi salamasn isterken sylemitim.
Don Juan, durum a hfkim olduundan pek emin, kkrdad.
Dncelerimi okyormuasna, Bi avcym ben, de
di. Pek azdr benim ansa braktm ey. Belki de sana avc
olmay reniimi aklam am gerek. Ben hep bu biimde ya
yor deildim. Yaammn bi noktasnda deim ek zorunda kal
82
dm. imdi de sana gstermek istiyorum. Sana klavuzluk ede

ceim. Ne dediimi bilmekteyim ben; btn bunlar bana biri
si retmiti. Onlar kendi kendim e bulmu deilim.
Yani bir retmenin mi vard, don Juan?
Don Juan, Diyelim ki, imdi benim sana retmek istedi
im gibi, birisi avcl bana retmiti, diyerek hzla konuyu
deitirdi.
K anm ca bi zamanlar avclk bi insann gerekletirebile
cei en ulu eylem lerden biriydi, dedi. Avclarn hepsi de g
l insanlard. Zaten, o zamanlar yaamn zorluklarna gs
gerebilmesi iin gl olmas artt bi avcnn.
Birden meraklanmtm. Acaba spanyol stilasndan n
ceki bir zam andan m sz etmekteydi? Sordum.
Hangi zam andan sz ediyorsun, don Juan ?
Bi zamanlar.
Ne zam an yani? 'Bi za m a n lar ne d em ek?
Yani, bi zamanlar, ya da belki de imdi yani, bugn. E t
m ez ki bi fark. Bi zamanlar herkes bi avcnn en iyi bi adam ol
duunu bilirdi. imdi herkes bilmiyor bunu, ama bilen yeterin
ce insan var. Ben biliyorum, bi gn sen de bileceksin. Ya! A n
ladn m ?
Yaqui Kzlderililerinin avclara baklar da yle midir?
Benim m erak ettiim ey, bu.
Bi kural deil b u .
Ya P im a Kzlderililerinin?
Hepsinin deil. A m a kimilerinin.
Bunlara kom u birka Kzlderili boyunun adlarn say
dm. Avcln belirli birtakm boylar arasndaki ortak bir
inan, bir uygulam a olduuna degin bir aklama bekliyor
dum ondan. A m a dolaysz bir yant vermekten kand iin
konuyu deitirdim.
Btn bunlar benim iin niye yapmaktasn, don Juan?
diye sordum.
Don Juan apkasn karp, aknlkla akaklarn ka
m aya balad.
Yumuak bir sesle, Senin hatrn iin, dedi. Bakalar da
benzer biim de senin hatrn iin bi eyler yapmlardr sana, bi
BR AVCI
OLMAK
gn sen kendin ayn biimde bi bakasnn gnln alrsn. Di

yelim ki imdi benim sram. Bi gn, ayet saygn bi avc olmak
istiyorsam, yaammn biimini deitirmem gerektiini kav
radm. Srekli szlanan, yaknan bi insandm. Kendimi aldatl
m hissetmemin hakl nedenleri vard. Ben bi Kzlderiliyim,
Kzlderililer de kpek muam elesi grrler. Bunu deitirmek
iin yapabileceim bi ey yoktu, kederimle ba baa kalmaktan
baka. A m a talihim varm ki birisi kp bana avcl retti.
O zaman, yaay biiminin yaanmaya dem ediini kavra
dm... Ben de deitirdim onu.
A m a ben kendi yaamm dan m em nu num , don Juan. Ne
diye deitireyim ki o nu?
Don Juan bir M eksika ezgisi sylemeye balad, nce son
kerte yum uak bir sesle, sonra da mrldanarak. Ezginin tartmna uyarak, ban bir aaya bir yukarya doru devindiri
yordu.
Sesini tizletirip, enle ben, diye sordu don Juan, birbi
rimizin eiti miyiz dersin?
Byle bir soru beklemiyordum dorusu. Szckleri ger
ekten bararak sylemi gibi kulluklarmda tuh af bir uultu
hissettim oysa barmamt, ama kulaklarm da yanklar b
rakan metalik bir titrem vard sesinde.
Sol elimin sereparmayla sol kulam n iini kadm.
Kulaklarm hep kandndan, sa ya da sol elimin sereparmayh ilerini tartml bir sinirlilikle ovm ay alkanlk hali
ne getirmitim. Daha dorusu, tm kolum u sallayarak yapt
m bir hareketti bu.
Don Juan bu yaptma armasna bakmaktayd.
De bakalm... biz eit miyiz sence? diye sordu.
Elbet eitiz, don Juan, dedim.
Kukusuz, szde alakgnlllk pozlarndaydm. Zam an
zaman ona kar karmak duygular iinde kalm akta idiysem
de, onu kendime ok yakn hissediyordum, am a ta iimde bir
yerde, asla seslendirmeyecek olsam da, niversiteli bir renci
olarak benim Bat uygarlnn kltrl bir insan olarak bir
Kazl deril iden ok daha stn olduum inanc vard.
Yoo, dedi don Juan dinginlikle, eit deiliz biz.
84
IXTLAN
YOLCULUU
Haydi canm, elbet de eittiz, diye kar ktm.

D on Juan yum uak bir sesle, Yoo, dedi. Eit filan dei
liz. Ben bi avc ve bi savaym, sense bir pezevenksin.
A zm ak kalakaldm. D on J u a n n bunu sylemi olabi
leceine inanamyordum. Not defterimi brakp, donmuasna
onun yzne baktm, stelik ok fkelenmitim de.
Don Juan dingin, telasz gzlerle bana bakmaktayd.
Gzlerimi onun baklarndan kardm. Sonra o konum aya
balad. Szcklerini ak ak telaffuz ediyordu. Szckleri
azndan dzgn ve lmcl bir akla dklyordu. Bir baka
kim seye pezevenklik ettiimi syledi. Benim savam kendi
savam deil de bilmediim birtakm insanlarn savaym.
Bitkileri ya da avcl ya da herhangi bir eyi renmeyi iste
diim yokmu. O ysa onun dakik eylem ler ve duygular lemi,
benim, y aam m adn verdiim yanlglarla dolu ahm aklk
tan sonsuz kertede daha etkiliymi.
Konum asn bitirdiinde kaskat kesilmitim. K onum a
snda saldrganlk ya da kendini beenmilik yoktu, engin bir
dinginlik ve gllk vard. Artk ona kar fke bile duyamyordum.
Sessiz oturuyordu. ok skldmdan, aklma syleyebile
cek bir sz gelmiyordu. Sessizlii o bozsun, diye bekledim. Sa
atler geti. Don Juan giderek hareketsizleti, ta ki bedeni ya
bans, handysa rktc bir kmldamazla ulaana dek; zifi
ri karanlk basnca da kayalarn siyahlna karm gibiydi.
Ondaki bu harketsizlik durumu ylesine tamd ki, varoluunu
artk yitirdiini dnm eye baladm.
S onunda onun orada, o Allahn danda, o kayalklarn or
tasnda, hareket etm eksizin kalabildiini ve gerektiinde son
suza dek kalabileceini anladm zaman vakit gece yarsn
bulmutu. O nun dakik eylemler, duygular ve kararlar lemi
gerekten ok daha stnd.
D on J u a n in koluna hafife dokundum gzlerimden ya
lar boanverdi.
7
Ulalamaz O lm ak
P erem be, 29 H aziran 1961

Don Juan, neredeyse bir haftadr her gn yapt gibi, av h ay
vanlarnn davranlarna ilikin ince ayrntlar zerindeki bil
gisiyle beni gene byledi. nce aklam a yapyor, ardndan
bldrcnlarn marifetleri dedii eylere kar gelitirilmi bir
takm avclk taktikleri zerinde uygulam alara geiyordu. A n
latt eyler beni ylesine ekmiti ki btn bir gnn akp git
tiinin farkna bile varmam tm . leyin y em ek yem eyi bile
86
IXTLAN
YOLCULUU
unutmutum. D on Juan benim bir n atlam olmamn pek

allmadk bir ey olduuna ilikin akalar yapp durdu.
Gnn bitiminde, kurm a ve altrma dzenini bana da
rettii dahiyane bir kapanla be bldrcn yakalamt.
Don Juan, ikisi yeter bize, diyerek n serbest brak
t.
Sonra da bldrcnlarn atete nasl piirileceini retti.
Ben dedemin eskiden yapt gibi allarla bir zgara ukuru
amak, taze dal ve yapraklarla deyip sonra da toprakla sva
m ak istediysem de, don Juan dallar incitmem em iz gerektiini,
zaten bldrcnlara ac ektirmi olduum uzu syleyerek beni
nledi.
Yemek bitince am aszca kayalk bir blgeye doru yr
ye getik. Bir tepenin yamacndaki bir kumtana oturduk;
ben aka yollu, piirme iini bana brakm olsayd, bldrcnla
rn beini de piirmi olacam, stelik benim yapacam zga
rann onunkinden ok daha lezzetli olacan syledim.
K ukusuz yledir, dedi don Juan. Ne ki, o dediklerini
yapsaydn, buradan sa salim km am z m m kn olm azd.
Ne dem ek istiyorsun? diye sordum. Bizi nleyecek bir
ey var m ?
O dallar, bldrcn, evredeki her ey bizi nleyebilirdi.
Ne vakit ciddisin, ne vakit deilsin, hi anlayam yorum,
dedim.
Don Juan sabrszlk taklidi yaparak dudaklarn aprdatt.
Senin, dedi, ciddi konum ann ne olduuna degin aca
yip bi grn var. B enim sk sk glm em , glmeyi sevm em
den, ama sylediim her bi ey, sen anlamasan bile son kerte
ciddi. D nya ne diye senin dndn gibi olmalym ille
de? Kim vermi sana yle dnm e yetkisini?
Dnyann baka trl olduunun yok ki kant, dedim.
H ava kararyordu. D on J u a n n evine gitme zaman geldi
mi, diye geiriyordum, am a onun pek acele ettii yoktu, ben de
halim den m em nundum .
R zgr tyordu. D on Juan birden ayaa kalkt, bana te
peye trmanmamz, orada allarn seyreldii bir aklkta dur
m am z gerektiini anlatt.
ULAILAMAZ
OLMAK
X7
Korkm ayasn, dedi. Yannda ben varm, seni ktlk

lerden korurum .
Tasalanarak, N e ktl? diye sordum.
Sinsice szleriyle beni katksz sevinten katksz korkuya
gark etmede onun stne yoktu.
G nn bu saatinde epey yabanslar dnya, dedi. Onu
anlatyorum. Ne grrsen gr, am a sakn korkma.
Ne greceim ki?
Don Juan, ta uzaklara, gneye doru bakarak, Henz bil
miyorum , dedi.
Pek tasal grnmyordu. Ben de o yne doru bakm aya
koyuldum.
Don Juan anszn canlanarak sol eliyle ldeki allklar
arasnda koyu bir blgeyi imledi. Birdenbire grnveren bir
eyi beklermiesine, te orada, dedi.
Nedir o? diye sordum.
te orada, diye yineledi. Bak! B ak!
Hibir ey gremiyordum. Sadece allklar.
Don Juan, sesi son kerte ivecen, imdi buraya vard, d e
di. te burada.
Tam o srada aniden esen bir yel yzm e arparak gzle
rimde yanm a yapt. Gzlerimi o blgeye evirdim. Hi de ola
and bir ey yoktu.
Bir ey grem iyorum , dedim.
Don Juan, Sadece duyum sadn, diye yant verdi. Tam
imdi. Gzlerine girerek grm eni engelledi.
O da ne dem ek oluyor?
Seni bu tepeye bile bile getirdim, dedi. Burda pek g r
nrdeyiz, bi ey de bize doru gelm ekte.
Ne? Rzgr m ?
Don Juan serte, Sadece rzgr deil, dedi. Sana rz
grm gibi grnebilir, nk senin tek bildiin ey, rzgr.
Gzlerimi zorlayarak ldeki allklara baktm. D on Juan
bir an, sessizce yanm da durdu, sonra yakndaki bir allktan
kalnca dallar k oparm aya balad; sekiz dal topladktan sonra
onlar demet halinde balad. Bana da ayn eyi yapm am ve
onlar kestiimizden dolay bitkilerden yksek sesle zr dile
88
1X T L A N
YOLCULUU
m em i buyurdu.
ki dem et dalmz olunca beni yannda dallarla birlikte te
peye koturup iki iri kaya arasnda srtst yatrd. Akl almaz
bir hzla benim baladm demetteki dallarla tm bedenimi
rtt, sonra kendisini de ayn ekilde rtp yapraklarn arasn
dan fsldayarak rzgr dediimiz eyin biz grnm ez haldey
ken nasl ekip gideceine bakm am syledi.
Bir an geldi, artc bir ekilde, rzgrn esii gerekten
de don J u a n n syledii gibi durdu. Bunlar yle azar azar ol
mutu ki, bile bile bekliyor olm asaydm bu deiimin farkna
vannayabilirdim . R zgr bir sre yapraklar hrdatarak yz
me doru esti, ardndan evremizdeki her ey sessizlie g
mld.
Fsldayarak don J u a n a rzgrn durduunu syledim, o
da fsldayarak ses karm am am ve km ldam am am buyurdu,
zira benim rzgr, dediim ey aslnda rzgr deilmi de ken
di istenci olan, bizi tayabilen bir eymi.
Sinirlenerek gldm.
Don Juan sesini ksarak dikkatimi evremizdeki sessizlie
ekti, sonra fsldayarak, ayaa kalkacam, benim de dallar
sol elimle sevecence yana doru ekip onu izlemem gerektii
ni syledi.
kimiz ayn anda kalktk. Don Juan bir an gneye, uzakla
ra doru bakt, sonra birden batya doru dnd.
Gneybat dorultusunda bir blgeyi imleyerek, Sinsilik
bu. D pedz eytanlk, diye sylendi.
Bak! B ak! diye seslendi.
Elim den geldiince tm dikkatimle bakm aya baladm.
Szn ettii ey her neyse onu grm ek istiyordum, ama hi
bir ey yoktu ortada. Ya da daha nce grmediim bir ey g
remiyordum , sadece hafif bir yelin sallad allklar, funda
lklar dalgalanyorlard.
D on Juan, te geldi, dedi.
Tam o anda havann yzm e arptn hissettim. Sanki
rzgr, biz ayaa kalktktan sonra yeniden esm eye balamt.
nanam yordum ; bunun mantksal bir aklamas olamas gere
kiyordu.
ULAILAMAZ
OLMAK
Don Juan hafife kkrdayarak, bunun nedenini aramamn

zihnimi bou bouna yormaktan baka bir ie yaramayacan
syledi.
Haydi gene dal toplayalm, dedi. Zavall bitkilere yap
mak istemezdim bunu, ama seni durdurm am z gerek.
Don Juan daha nce kendimizi rtm olduum uz dallar
toplayarak zerlerine kk talar ve toprak yd. Sonra, daha
nce yaptmz hareketleri yineleyerek, her birimiz sekizer
yeni dal kopardk. Bu arada rzgr aralksz esmekteydi. K u
laklarmn evresindeki salarm kartrdm hissedebiliyor
dum. Beni rttkten sonra, don Juan gene fsldayarak en ufak
bir ses karm am am ve km ldam amam anmsatt. Dallar a
bucak zerime yerletirdikten sonra kendisi de yatp zerini
rtt.
Yirmi dakika kadar o durum da kaldk, o sre boyunca ina
nlmaz bir olaya tank oldum; srekli ve iddetli esen rzgr
deierek hafif, titrek bir esintiye dnmt.
Soluumu tutarak don J u a n n iaretini bekledim. Bir an
geldi, don Juan dallar usulca bir yana itli. Ben de yle yaptm,
sonra birlikte kalktk. B ulunduum uz tepe ok sessizdi. evre
mizdeki allklarn yapraklarnda belli belirsiz bir titreme se
ziliyordu sadece. Don Ju a n n gzleri, bakm akta olduu gne
yimize den allktaki bir blgeye aklm gibiydi.
Yksek sesle nledi, te, dedi gene balyor!
rkilivenni, nerdeyse dengem i yitirmitim. Don Juan
yksek, sevecen bir sesle, bakm am buyurdu.
Ne grm em i istiyorsun? diye sordum aresizlikle.
Don Juan, yel ya da her neyse, onun allklarn epey ze
rindeki bir bulut ya da sarmal bir eyler olduunu, frldak gibi
dne dne bulunduum uz tepeye doru yaklatn syledi.
Uzaktaki allklarda bir dalgalanm a dikkatimi ekti.
Don Juan kulam a eilip, te geliyor, dedi. Bak nasl
da aryor bizi.
Tam o anda aniden esen gene deminki gibi iddetli, srek
li bir rzgr, yzm e arpverdi. A ncak bu kez tepkim farkl ol
du. Dehete kaplmtm. D on J u a n n gsterdii eyi g rm e
mitim, am a allar yalayan tekinsiz bir dalgalanm a grm
90
IXTLAN
YOLCULUU
tm. Korkuya kaplm ak istemediimden, mantkl bir aklama

aram aya baladm. Kendi kendime, o blgede srekli hava
akmlar olabileceini, don J u a n n da, tm bu yreyi avucunun
ii gibi bildiinden, bunun bilincinde olm akla kalmayp esinti
lerin m eydana geldii zamanlar da dakik olarak tahmin edebi
leceini syledim. D em ek ki don Juan sadece yere yatyor, sa
yarak rzgrn dinmesini bekliyordu; ayaa gene kalkmas da
rzgrn yeniden esiini beklemek iin olmalyd.
Don J u a n n sesi beni dncelerim den uzaklatrd. Git
m e zamannn geldiini sylyordu. Ben oyalanyordum; rz
grn iyice dinmesini beklemek istiyordum.
Don Juan, ben bir ey grem edim , dedim.
A m a olaand bir eyler sezdin.
Ne grm olm am gerektiini sylesene bana.
Sylemitim ya, dedi don Ja. Rzgrn iinde sakla
nan, frldak gibi dnen bir sarmal, bi bulut, bi duman ya da bi
yze benzediini.
Don Juan bunlar sylerken elleriyle de yatay, dikey hare
ketler yapyordu.
Belirli bi dorultuda ilerler, diye srdrd. Ya yuvarlanyorm uasna ya da dne dne ilerler. Bi avcnn doru bi
im de hareket edebilm esi iin, btn bunlar bilmesi gerek.
aka yollu onu taklit etmek istedim, ama kendini anlatt
eylere ylesine vermiti ki, buna cesaret edemedim. Sonra bir
sre bana bakt, am a gzlerimi ondan kardm.
Dnyann senin sandn gibi olduuna inanmak budala
lktr, dedi. D nya giz dolu bi yerdir. zellikle alacakaranlk
ta.
Don Juan enesinin bir hareketiyle rzgr imledi.
Bizim peim izden gelebilir bu, dedi. Bizi bitkin d
rebilir, hatta ldrebilir d e .
Bu rzgr m ?
G nn bu saatinde, alacakaranlkta, rzgr olmaz. Bu sa
atte yalnz erk olur.
Tepedeki dzlkte bir saat kadar oturduk. Rzgr iddet
liydi, srekli esmekteydi.
ULAILAMAZ OLMAK
91
Cna, 30 H aziran 1961

Akam a doru, yem ekten sonra, don J u a n la kapsnn nne
gittik. Ben kendi noktam da oturdum ve notlarm zerinde
almaya koyuldum. R zg r yznden btn gn evden ay
rlamamtk. Don Jan rzgr bile bile tedirgin ettiimizi, onu
hafife almann doru olmadn syledi. Hatta uyurken bile
zerim dallarla rtlyd.
Anszn kan bir esinti don Ju an n inanlmaz bir sray
la yerinden kalkmasna neden oldu.
'
Kahretsin, dedi. Seni aryor rzgr.
Vazge, don Jan, dedim glerek. Bunlara inanmam
bekleme benden.
Niyetim inatlk yapm ak deildi, ben sadece rzgrn
kendi istenci olduu ve beni arad, ya da tepenin zerindey
ken bizim yerimizi bulup stmze ullanm olduu fikrine
katlmay imknsz bulmaktaydm. yle "istenli bir rzgr
fikrini bu dnyay aklamann basit bir yolu olduunu dn
dm syledim.
Don Jan m eydan okurcasna, O halde nedir rzgr? di
ye sordu.
Sabrl olm aya alarak, ona, scak ve souk hava ktlele
rinin farkl basnlara neden olduunu, basncn da hava ktle
lerinin dikey ve yatay dorultularda hareket etmelerine yol a
tn akladm. Meteorolojiye ilikin temel ayrntlar izah et
mem epey uzun srmt.
Yani, bu rzgr srf scak ve souk havadan m ibaret?
diye sordu don Jan, zihni karmasna.
Zaferimin tadn kararak, dingin, Ne yazk ki yle, de
dim.
Don Jan afallam gibiydi, ama sonra bana bakarak yrtncasna glmeye koyuldu.
Ac ac glerek, Yani senin dncelerin son sz olm ak
ta, yle m i? dedi. Son sz sylemi oluyorsun aklnca, de
il mi? Bi avcya gre senin dncelerin samaln dik ls.
Basn ha? ster bi olsun basn, ister iki, ister on; sen de bu
bozkrda yaam olsaydn, alacakaranlkta yelin erke dntii-
92
IXTLANYOLCULUU
nii bilirdin. ayet, bi avc olsaydn, sen de bunu bilir, ona g

re davranrdn.
Nasl davranrm bir avc, yani?
Alacakaranl kullanrd bi avc, yeldeki erki kullanrd.
N asl?
Bi avc, elinden geldiince, kendisini rterek alacakaran
lk geene dek, ve erk onun korunmasn mhrleyene dek o
erkten saklanm aya alrd.
Don Juan ellerini, bir eyi rtercesine devindirdi.
O nun korunm as ite byle bi...
Don Juan, en uygun szc ararcasna bir an duraksad;
ben atlarak, K oza, dedim.
H ah, dedi don Juan, erkin korumas bi koza gibi sarar
seni. Bi avc bozkrda yle kalr da ne bi puma, ne bi Amerikan
akal ne de zehirli bi bcek tedirgin edem ez onu. Bi daaslan gelir, o avcnn burnunu koklayp durur, avc devinmedii
takdirde eker gider o daaslan. nan ki byledir bu.
A m a te yandan, avc grlmek isterse, alacakaranlk ba
sarken tepenin zerinde dikilir ayakta, o zaman erk musallat
olur ona, gece boyunca arar onu. O yzden ya, ayet bi avc g e
celeyin bi yere gitmek istese ya da uyank kalmas gerektiin
de, kendisini rzgra ak klar.
B yk avclarn gizi burdadr ite. stedii anda ak, is
tedii anda kapal tutm ak kendisini.
K afam iyice karmt, zetlemesini istedim ne dem ek is
tediini. D on Juan son kerte sabrl, alacakaranl da, rzgr
da kendi karna nasl kullandn, bunun kendisini ak ya da
kapal klmak arasndaki fark vurgulam ada can alc nemi ol
duunu aklad.
lnm eli olarak kendini ak ya da kapal klmay
renmelisin, dedi. imdi senin yaamnn akna bak, ister is
temez kendini ak klmaktasn sen, her zam an.
Kar ktm. K anm ca benim yaam biimim giderek d a
ha da gizlem ekteydi kiiliimi. Don Juan, ne demek istediini
anlamadm, kendim i kapal klmann saklanmak ya da ken
dimi gizlem ek anlam na gelmediini, ulalamaz olmak anla
m na geldiini syledi.
ULAILAMAZ OLMAK
93
Son kerte sabrl, srdrd konumasn, Ya da yle sy

leyin!: Herkes senin saklandn biliyorsa, farketm ez ki sak
lanm olman.
u anda senin sorunlarnn kkeni ite bu. Sen sakland
n zaman, herkes senin saklandn biliyor, saklanmadn
zaman da, herkesin seni diirtiiklemesine ank klyorsun kendi
ni.
Kendimi bask altnda hissederek apar topar savunuya
getim.
Don Juan alayc bir sesle, Brak kendini aklamay, de
di. Gerek yok ki buna. Aln tekiyiz biz, hepimiz, sen de fark
l olamazsn. Bi zamanlar ben de, senin gibi, hep ak verir du
rurdum, ta ki, belki alamak dnda, yapacak bi eyin k alm a
yana dek. O zaman ben de alardm, senin gibi.
Don Juan bir an beni tartarcasna bakt, yksek sesle iini
ekti.
A m a ben senden daha gentim , diye srdrd, ancak bi
gn burama geldi de, deitim. Diyelim ki bi gn, bi avc ol
maktayken, ak ya da kapal olmann gizini rendim .
Ne dediini anladm syleyem eyeceim i anlattm ona.
Btn bu ak ya da ank olma szcklerinin ne anlama geldi
ini gerekten anlayabilmi deildim. Don Juan, spanyolcadaki ponerse al alcance ve ponerse en el m edio del ca m in o ,
yani, kendini ulalr klmak ya da kendini ilek bir yolun orta
sna karmak deyimlerini kullanmt.
Don Juan, Kendini uzaklatnnalsn, diye aklad.
Kendini ilek bi caddenin ortasnda brakmamalsn. Senin
tm varln orada, o yzden saklanmann bi yarar olmaz; sen
kendini saklanm sanrsn srf. Bi yolun ortasnda olm ak de
mek, gelip geen herkesin senin gelilerini, gidilerini grmesi
demektir.
Bu benzetmesi ilginti, am a karanlkta kalan yanlar da
yok deildi.
Sylediklerin bilmece gibi, dedim.
Don Juan gzlerini bana dikerek uzun uzun bakt, sonra
bir ezgi m rldanmaya balad. Srtm dorultup dikkatle din
ledim. Don Ju a n n bir M eksika trksn m rldanmasnn be
94
ni hrpalamaya balayaca anlamna geldiini renmitim.

Don Juan glmseyerek, Hey, dedi ve merakla beni sz
d. Senin o sarn dostundan ne haber? Hani bi zamanlar aba
y yakn olduun kz.
Ona, akl karm bir ahm ak gibi bakm olmalym. Don
Juan keyifli keyifli gld. Ne diyeceimi bilemiyordum.
Don Juan, O ndan sz etmitin bana hani, dedi bci rahatlatrcasna.
Am a ben ona, brakn sarn bir kzdan bahsetmeyi, hibir
kimseye ilikin bir ey anlattm hatrlamyordum.
Ben sana yle bir ey sylemi deilim, dedim.
Don Juan tartmay noktalamasna, Pekl da syledin,
dedi.
Ben kar kmak isledim, ama don Juan o kz bilmesinin
bir nemi olmadn, nemli olan eyin onu sevmi olmam ol
duunu syleyerek bci nledi.
imde ona kar bir fkenin kabarmakta olduunu hisset
tim.
Don Juan alayl bir sesle, Sakn ha! diye uyard. Artk
kendini beenmilik duygularndan arnmann zaman geldi
att.
Bi zam anlar bi kadnn vard senin, ok sevdiin bi kadn,
sonra bi gn onu yitiriverdin sen.
Ben o kadndan don J u a n a hi bahsetmi miydim, diye
dnm eye baladm. A ram zda yle bir konum a gemedii
sonucuna vardm. A m a bahsetmi de olabilirdim. Arabamla
gezdiimiz zamanlar durmakszn konuur, her konudan dem
vururduk. Ben o grtklerimizin hepsini hatrlayamyordum,
zira araba srerken not tutamyordum. Bunlar dnmek biraz
yattrmt beni. D on J u a n a hakl olduunu syledim. Yaa
m m da ok nem li bir yeri olan sarn bir kadn vard.
Don Juan, Niin birlikte deilsiniz, diye sordu.
ekip gitti.
Niin?
Birok nedeni var.
Bi ok nedeni yoktu. Bi tek nedeni vard. Sen kendini
fazlaca ulalabilir klmtn.
ULAILAMAZ OLMAK
95
Nc demek istediini gerekten ok merak ediyordum. te

gene hassas bir yerime dokunmutu. Bu dokunuunun bende
yaratt etkinin bilincinde olduu belliydi, haylazca bir g
lmsemeyi gizlercesine dudaklarn bzd.
Kendinden son kerte emin, Herkes ikinizi biliyordu, de
di.
Hata bende miydi, yani?
Hem de nasl. O ok iyi bi kadnd.
Onun iin bu ekilde tahminler yrtm esinden ve zellik
le, oradaym da her eyi grm gibi kendinden son derece
emin bir ekilde konuup durmalarndan tiksindiimi itenlik
le akladm.
Don Juan da, inandrc bir drstlkle, A m a doru sy
lyorum, dedi. Her eyi g nlm ben. ok iyi bi insand o .
Tartmann anlamszln biliyordum, am a yaam m n bu
yarasna tuz biber ektiinden tr ona krgndm. Sz konusu
kadnn pek yle vgye layk biri olmadn, hatta zayf k a
rakterli biri olduunu syledim.
Don Juan, dingin, Sen de ylesin, dedi. A m a nemli
deil bu. nemli olan, senin onu her yerde aram olman; bu
da onu senin iin zel bi kii klar, zel bi kiiye ilikin de g
zel szler sylemeli insan.
Utanmtm; tm benliimi derin bir keder sard. B ana ne
yapyorsun sen, don Juan? diye sordum. Beni kederlendir
meyi ok iyi beceriyorsun. N eden?
Don Juan sulamasna, Kendini duygusalla kaptrm ak
tasn imdi de, dedi.
Peki ama btn bunlarn anlam ne, don Juan ?
Ulalamaz olm ak ite sorun bu, diye aklad. Ben o
kadnn ansn salt, sana rzgrla gsteremediim eyi dolayszcasna gsterebilmek iin bi ara olarak ortaya kardm.
Sen onu, ulaabiliri iin yznden yitirdin; sen hep onun
kolayca ulaabildii bi konum daydn, stelik yaamn da tek
dze bi yaamd.
Deildi! dedim. Yanlyorsun. Benim yaam m asla
tekdze olmamtr.
Hep yleydi, imdi de yle, dedi kesin bir dille. Geri
96
IXTLAN YOLCULUU
allmadk bir sradanlk bu seninkisi ve tekdze deilmi iz

lenimini vermekte sana am a inan ki sradan bi yaam bu senin
kisi.
Suratm asarak ksknlm e dalm ak geldi iimden, ama
her nedense don J u a n n gzleri beni tedirgin etti; beni itmek
te, itmekteydi gzleri.
Bi avcnn sanat ulalamaz klmaktr kendini, dedi. O
sarn kzla ilikinde bu, senin bi avc olup onu pek seyrek
grm en anlam na gelmezdi. Senin yaptn gibi deil yani. Sen
gece gndz dem eden onunla kaldn, sonunda kala kala ortada
salt can skntnz kald. Di mi doru bu?
Yant vermedim. Vermek zorunda olmadm dnyor
dum. Haklyd don Juan.
Ulalamaz olmak demek, evrendeki dnyayla temasn
da tutumlu olmak demektir. Be bldrcn birden yemezsin; bi
tane yersin. Bi zgara ukuru yapacam, diye bitkileri heba et
mezsin. Pek gerekli olmadka kendini rzgrn gcne ak
brakmazsn. nsanlar, zellikle sevdiin kimseleri kullanp
onlar kupkuru brakana dek skp sularn karmazsn.
tenlikle, Kimseyi kullanm deilim ben, dedim.
Ama, don Juan srarla, insanlar kullandm; onlardan
usanm, sklm olduum u aka syleyebildiimi yineledi.
D on Juan srdrerek, Ulalamaz olmak, kendini de ba
kalarn da tketm ekten lnmeli olarak kanmak demektir,
dedi. Bi daha hi yiyecek bulamayacan dnerek midesi
ni tka basa dolduran, be bldrcn birden gvdeye indiren za
vall bi dilenci gibi a ve um utsuz deilsin demektir.
Don Ju a n n en zayf noktalarm topa tuttuu belliydi.
Gldm. Bu onun houna gitti. Hafife srtma dokundu.
Bi avc avn tuzana hep ekeceini bildiinden, tasa
lanmaz. Tasalanmak, ulalabilir durum a sokar insan ister iste
mez. Bi kez kayglandn m, umutsuzluktan nne kan eye
yaprsn; yaptn m da, tkenir ya da yaptn eyi tketir
gidersin.
D on J u a n a, gndelik yaammn ak iinde kendimi ula
lamaz klm am n olanakszlndan sz ettim. Benim gr
me gre, ilevlerimi srdrebilmem iin, benimle herhangi bir
ULAILAMAZ OLMAK
97
ii olan herkesin eriebilecei bir yerde olman gerekiyordu.

Don Juan, dingin, Ulalamaz olmann, saklanm ak ya da
bi eyleri gizlemek anlamna gelmediini sylemitim zaten,
dedi. nsanlarla gremeyecein anlamna da gelmez. Bi av
c dnyasn tutumluca, sevecence kullanr o dnya ister bi
nesne, ister bi bitki, bi hayvan ya da bi insan ya da bi erk olsun.
Bi avc, dnyasyla yakn bi iliki iindedir, am a o ayn dnya
iin ulalamazdr ayn zam anda.
Bir eliki bu sylediin, dedim. ayet dnyasndaysa
kii gnbegn, her bir saat, ulalamaz olam az ki!
Don Juan, sabrl, A nlam adm , dedi. Dnyasn skp
onun biimini deitirmedii iin ulalamaz olur kii. Hafife
dokunuverir ona, gereksindii srede kalr orada, sonra bi iz
lalan brakmadan tez ayrlr oradan.
8
Yaamn Sradanln Krma
Pazar, 16 Tem m uz 1961

Btn sabah besili sincaplar andran kimi kemirgenleri izle
m ekle geirdik; don Juan bunlara susanlar diyordu. Bu evik
hayvanlar tehlikeleri atlatmakta pek ustaymlar, am a yrtc bir
hayvandan kap kurtulduklarnda, olduklar yerde duruverm ek ya da hatta bir kayaya tmanp arka ayaklarnn zerinde
dikilerek evrelerine baknp kendilerini temizlemeye bala
m ak gibi kt bir huylar varm.
YAAMIN SIRADANLIINI KIRMA
99
Gzleri ok keskindir bunlarn, dedi don Juan. Srf o n

lar hareket halindeyken km ldam aksn, onun iin, ne zaman,
nerede duracaklarn kestirmeyi renmelisin ki sen de ayn
anda durabilesin.
Kendimi tam am yla onlar izlemeye vermitim, btn za
manm bir avc gibi onlardan birounu arayp bularak geir
dim. Sonunda hem en hem en her defasnda onlarn hareketleri
ni nceden kestirebilir durum a gelmitim.
Don Juan sonra bana onlar yakalamak iin tuzaklarn na
sl yaplacan gstedi. Bi avcnn, tuzaklarn kuraca yerle
ri belirlemesi iin onlarn beslendikleri ve yuvalandklar yer
leri sabrla gzlemlemesi gerektiini anlatt; sonra da, avc, ge
celeyin tuzaklarn kurar, ertesi gn artk sadece, onlar rktp
karmakla yetinirmi. Susanlar kaarak tuzaklara yakalanr
m.
Biraz al p toplayp tuzaklarmz ku rm aya baladk.
Ben, heyecanla bir ie yarayp yaramayacan dnerek k en
di tuzam bitirmek zereyken, don Juan anszn durdu, sol bi
leine bakt. Sanki hi edinmedii bir kol saatine bakm aktay
d. Ardndan, saatine gre le yemei zamannn geldiini
syledi. Benim elimde, daire eklinde bkerek bir em ber yap
maya altm uzunca bir dal vard. Dal da, br tuzak m al
zemesini de hem en nm e brakverdim.
Don Juan merakl bir ifadeyle bana bakmaktayd. Sonra,
yemek saatini bildiren bir fabrika ddn andran bir slk
ald. Glyordum. kard ddk sesi m kem m eldi. O na
doru ilerledim onun dikkatle bana baktn grdm. Ban
iki yana doru sallamaktayd.
Vay canna, dedi don Juan.
Ne oldu ki? diye sordum.
Don Juan canavar ddn yeniden ttrd.
le tatili bitti, dedi, haydi i bana.
Bir an afallamtm, am a aka yaptn dndm . Belki
de yanmzda yiyecek bir ey olm adndan yle yapmtr, di
ye geirdim. Bu susanlar iine kendim i ylesine kaptrm
tm ki, yem ek getirmemi olduum uzu unutm utum . Yerdeki
dal alp emberimi tam am lam aya baladm. Sonra baktm,
100
IXTLAN YOLCULUU
don Juan dd n gene ttirmekte.

Eve gitme saati geldi, dedi.
Hayali saatine yeniden bakt, ban kaldrp bana bir gz
att.
Bir giz aklyormuasna, Saat be oldu, dedi. Birden
bu avclk iinden bktn, o yzden olaymz noktaladn
dndm. H er eyi brakp, gitmek iin hazrla getim. Ona
bakm yordum . O nun da eyalarn hazrladm sanyordum.
im bittiinde bam kaldrp ona baktm, iki metre tem
de bada kurup oturmaktayd.
Ben hazrm, dedim, istediin zaman gidebiliriz.
D on Juan kalkt, bir kayaya trmand. Orada, yerden bir
buuk m etre kadar yksekte durarak bana bakt. Ellerini az
nn iki yanna yerletirip ok uzun ve delici bir lk att. G r
kemli bir fabrika ddnn sesi gibi. Sonra tam bir dn ya
parak, ln srdrd.
N e yapyorsun, don Juan? diye sordum.
D on Juan, tm dnyaya, eve gitmeleri iin paydos dd
aldn syledi. Zihnim allak bullak olmutu. aka m yapt
n yoksa akln m kardn anlayamamtm. Onu dikkat
le izliyor, yapt eyleri daha nce sylemi olabilecei bir
eylere balam aya alyordum. Sabah boyunca pek konu
m am olduum uzdan, nemli herhangi bir ey hatrlayam
yordum.
D on Juan hl kayann tepesinde dikilmekteydi. Bana ba
karak gld, sonra gene gzn krpt. Birden telalanmtm.
D on Juan ellerini aznn iki yanm a getirerek uzun, slms
bir lk daha att.
Sabahn sekizi olduunu, nm zde koskoca bir gn oldu
undan gerelerimi yeniden kurm am syledi.
Artk zihnim iyice karmt. Birka dakika iinde kor
kum , oradan ka m a isteimi zorla nleyebildiim bir kerteye
ulat. D on J u a n n akln yitirdiini sandm. Tam oradan ka
yordum ki, don Juan kayadan aaya inerek yanma geldi
glyordu.
Beni delirdi sanyorsun, dii m i? diye sordu.
Bu beklenm edik davranyla beni gerekten rktm ol
YAAMIN SIRADANLIINI KIRMA
101
duunu syledim.
O da, detiimizi syledi. N e dem ek istediini anlam a
mtm. Yaptklarnn delilikten baka bir ey olm ayaca d
ncesinden kurtulamyordum. D on Juan, benim hi deim e
yen ezici davranlarmla onu bunalttm iin, bu um ulmadk
ezici davranyla onun da beni bile bile korkutmay amalam
olduunu aklad. Benim yaptm sradan eylerin de, onun
canavar dd al denli bir delilik olduunu da ekledi.
Bu syledikleri beni sarsmt, ona herhangi sradan bir
davranta bulunduum ya da belli bir program m n olm ad
n belirttim. Yaamm aslnda biraz danka bulduumu, bu
na da salkl bir program izleyememem in yol atn dn
dm anlattm.
Don Juan glerek, yanna oturmam imledi. D urum akl al
maz bir ekilde deimiti gene. Don Juan konum aya balar
balamaz, korkum uup gitmiti.
N eymi benim sradan ilerim? diye sordum.
Yaptn her bi ey sradan, program lanm sn sen.
Hepimiz yle deilmiyiz?
Hepimiz deil. Ben bi program izlemi olm ak amacyla
yapm yorum yaptklarm.
Nerden karyorsun bunlar, don Juan? Senin o ekilde
davranm ana yol aacak ne yaptm ya da ne syledim ki ben ?
le yemeini takmtn kafana.
Ben sana bir ey dememitim ki; le yemeini dnd
m nasl anladn?
Sen her gn le sularnda, ve sabahleyin saat sekiz sula
rnda, ve akamleyin saat alt sularnda bi eyler yemeyi takar
sn kafana, diye haynca srtt. A olm adn zamanlar bile
akln hep yemekte senin.
Bu sradan tinselliini gsterebilmenin tek yolu dd
m almamd. Senin tinin bi imle ilemeye alm nk.
Don Juan, gzlerinde bir soru, bana bakmaktayd. K endi
mi savunamadm.
imdi de sen avcl sradan bi program a evirme hazrlndasn, diye srdrd don Juan. im diden programl bir
avc oldun bile; belli bi zam anda konuur, belli bi zam anda yer,
102
IXTLAN YOLCULUU
belli bi zam anda uyursun.

Syleyecek bir eyim yoktu. Don J u a n yemek alkan
lklarma ilikin sylemi olduklarn, ben yaammdaki her
eyde uygulamaktaydm. Gene de yaammn, ou arkada
mn ya da tandklarmnkinden daha az programl olduunu
kesin bilmekteydim.
D on Juan, Artk sen avclkta epey ustalatn, diye sr
drd. yi bi avcnn her eyden nce bildii u eyi kavraman
zor olmayacak: iyi bi avc avnn sradan davranlarn bilir.
Onu iyi avc klan ey de ite budur.
ayet, sana avcl retirken izlediim yntemleri
anmsarsan, ola ki ne demek istediimi anlarsn. Sana nce tu
zaklarn nasl yaplacan, nasl kurulacan rettim, sonra
da avlayacan hayvanlarn alkanlklarn, huylarn, yani s
radan davranlarn rettim, son olarak da tuzaklar onlarn
bu sradan davranlarna kar snadk. Bunlar, avcln d bi
imleridir.
imdi de sana en sonuncu, ve kukusuz en zor blm
retm em gerek. Ola ki sen bunu anladm, diyene, ve bi avc
olana dek yllar geecektir.
Don Juan hazrlanabilm em iin biraz duraklad. apkasn
karp, daha nce gzlem lediim iz kemirgenlerin kendilerini
temizlerkenki hareketlerini taklit etti. ok glnt yaptklar.
Yuvarlak bayla tpk bir sufaresini andryordu.
Bi avc olmak, avn tuzaa drmek deildir srf, diye
srdrd don Juan. Avc denilmeye layk bi avc tuzak kura
bildii iin ya da avnn sradan alkanlklarn bildii iin de
il, ama kendisinin sradan bi alkanl olmad iin yakalar
avn. O na stnlk salayan ey, budur. O yakalamak istedii
hayvanlar gibi deildir hi; ar, sradan davranlar yoktur
onu balayan, yoktur tuhaf hareketleri nceden bilinebilen; z
grdr, akcdr, ne yapaca nceden kestirilemezdir o.
Don J u a n n syledii ey bana keyfi, usd bir idealletir
m e gibi gelmiti. Alkanlklarn olmad, programsz bir ya
am dnem iyordum . O na kar ok drst olmak istiyordum,
srf onun dncesine katlmak ya da yadsmak deil. Onun
dnd eyi gerekletirmek ne benim ne de bakasnn
YAAMIN
SIRADANLIINI
KIRMA
103
elindeydi. Bunlar ona anlattm.

Don Juan, Ne dndn rgalamaz beni, dedi. Bi av
c olmak iin yaamnn sradanln krmak gerekir. Avclkta
baarl oldun sen. abucak reniverdin, imdi de avc gibi ol
duunu, ne yapacan nceden kolaylkla kestirebileceini bi
liyorsun.
Aklamasn, somut rnekler vermesini istedim ondan.
Avclktan sz etm ekteyim , dedi sakince. O nun iin,
hayvanlarn yapt eylerle ilgilenmiyorum; nerede yerler; ne
rede, nasl, ne zaman uyurlar; nerede dinlenirler; nasl yrrler.
Onlarn sradan alkanlklar, dediin eyler ile bunlar; sen de
kendi benliinde bu tr davranlarn bilincinde olasn, diye
sylyorum bunlar.
ldeki hayvanlarn alkanlklarm gzlem lem itim .
Belli yerler var yedikleri, su itikleri, yuvalarn yaptklar;
kendilerine zg braktklar izleri var; gerekten, yaptklar
her ey iyi bi avc tarafndan nceden bilinebilir ya da sezilebi
lir.
Daha nce de sylediim gibi, benim g zm de sen bi av
gibi davranmaktasn. Yaammn bi dnem inde adam n biri b a
na da ayn eyi sylemiti, yani srf sen deilsin yle olan he
pimiz, peinden gittiimiz av gibi davranrz. Bu yzden de, bi
baka eyin ya da kimsenin av olup karz. D em ek ki, btn
bunlar bilen bi avcnn balca ii, kendisinin bi av olmasna
son vermektir. Ne dediimi anlyor m usu n ?
Ben gene onun bu savnn eri ilemeyecek bir ideal olduu
dncemi yineledim.
Don Juan, Zam anla oluyor, dedi. rnein sen her gn
saat on ikide le yemeini yem eyerek balayabilirsin.
Don Juan bana bakarak sevecence glmsedi. Yzndeki
ifade ok komikti glm eye baladm.
Ancak kimi hayvanlar vardr ki, izlerini sremezsin bi
trl, diye srdrd don Juan. Kimi geyik trleri var, rne
in, talihli bi avc salt ans eseri yaam boyunca bi kez onlar
dan biriyle karlaabilir.
Don Juan etkileyici bir sessizlie geerek delercesine y
zme bakt. Bir som sormam bekler gibiydi, am a soracak bir
104
eyim yoktu.
Sence onlar yle zor bulunur, yle benzersiz klan ey
nedir? diye sordu don Juan.
Ne diyeceimi bilemediimden, omuzlarm silktim. Don
Juan, bir giz aklamasna, Sradan bi programlar yoktur da
ondan, dedi. Onlar byleyici klan ey budur.
Bir geyik geceleyin uyum ak zorundadr, dedim. Sra
dan bir alkanlk saylmaz m bu ?
Elbet, o geyik her gece hep belli saatte ve belli bi yerde
uyuyorsa eer. A m a o sihirli varlklar yle davranmazlar. G er
ekten, bi gn bunun doruluunu sen de greceksin belki. Ya
da ola ki yaamn boyunca onlardan birini kovalamak senin ka
derin olacaktr.
Bununla ne dem ek isliyorsun?
Sen avcl seviyorsun; ola ki bi gn, bu dnyann bi ye
rinde yolun sihirli bi varln yoluyla kesiir de onu izlemeye
balarsn.
Sihirli bi varlk grlmeye deer bi eydir. Benim yle
biriyle yollarmz kesimiti. Avcl iyice renip uzun sre
uyguladktan sonra yle bir karlama gereklemiti. Ben or
ta M eksika dalarndaki sk aal bi orm andayken birden tat
l bi slk iitmitim. Bildiim bi ses deildi bu; onnanlarda do
latm tm o yllar boyunca yle bi ses iitmi deildim. Se
sin kt noktay belirleyemiyordum; deiik yerlerden geli
yor gibiydi. A caba tanm adm bi hayvan srsyle mi evril
dim, diye geirmekteydim.
Beni m eraktan ldrtan o sesi bi kez daha iittim; sanki
her yerden gelmekteydi. O anda ne denli talihli olduumu kav
rayverdim. O nun sihirli bi varlk, bi geyik olduunu anlam
tm. stelik byleyici bi geyiin, sradan insanlarn alkan
lklarnn, avclarn davran kalplarnn bilincinde olduunu
da bilmekteydim.
Bylesi bi durum da nonnl bi insann ne yapacan kes
tirmek hi de zor deildir. En bata, korkusu, yle bi insan bi
ava eviriverirdi tez. Bi ava dnnce de yapabilecei iki ey
kalrd onun. Ya kaar giderdi ya da dayanla olduu yerde ka
lrd. ayet silah yoksa, bi an nce orm andan kp kurtulma
YAAMIN
S I R A D A N L I I.N I K I R M A
105
ya bakard. Am a silahlysa, bulunduu noktada dikilerek ya da

yere yatarak kmldamakszn atee hazr durum d a beklerdi.
Oysa bi avc, vahi bi ormanda sezdirmeden avna yakla
rken, kendini savunamayaca bi noktaya asla ayak basmaz,
hemen gizler kendini. Kepeneini yere atve ir ya da onu bi tu
zak gibi bi dala asverir; sonra da saklanr, avnn bi sonraki
hamlesini bekler.
te ben de, o sihirli geyiin nnde bunlardan hibirini
yapmadm. Hemen bamn stnde am uda kalkp hafif hafif
inlemeye baladm; gerekten alyordum, uzun sre hkra
hkra aladm, baylacam hissedene dek. Anszn hafif bi
yelin estiini duyumsadm; bi ey gelmi ta kulamn arkasn
da salarm koklam aya balamt. Bam evirip onun ne ol
duunu grm eye alrken yere yklverdim. Hemen dorula
rak oturdum prl prl bi yaratn bana bakm akta olduunu
grdm. Geyik bana bakarken ben de onu incitmeyeceimi
syledim ona. O zaman geyik benimle konum aya balad.
Don Jan konumasn keserek bana bakt. Elimde o lm a
dan glmsedim. Bir geyikle konum u olmasn, en azndan
inanlmaz bir ey olarak grmekteydim.
Don Juan, B enim le konutu o, diyerek srtt.
Geyik konutu yani?
K onutu
Don Juan yerinden kalkarak avclk gerelerinin bulundu
u bohasn ald.
Hl aknlk iinde, G erekten konutun m u ? diye sor
dum.
Don Juan bir kahkaha patlatt.
N e dedi sana geyik? diye sordum aka niyetine.
Don Ju a n n benimle elendii kansndaydm. A m a o bir
sre sessiz durdu, anm sam aya alyordu sanki, sonra geyiin
sylediklerini anlatrken gzleri parldad.
Sihirli geyik dedi ki, M erhaba arkada, diye srdrd
don Juan. Ben de yantladm, M erhaba,. Sonra geyik sordu,
Niin alyorsun?, ben de dedim ki, ok zgnm de o n
d a n . Ben bunu deyince, sihirli yaratk kulam a eildi u an
da benim konutuum gibi ak seik, zlm e s en , dedi.
106
1X T L A N
YOLCULUU
D on Juan gzlerimin iine bakm aktayd gzleri akmak

akmak, haar m haar. Ardndan, kendine zg kahkahasn
patlatt.
Geyikle konumasn biraz aptalca bulduumu syledim
ona.
Ne bekliyordun ki, diye sordu don Juan glmesini sr
drp. Bi Kzlderiliyim ben.
Don J u a n n m izah duygusu ylesine yabansyd ki, ben de
koyuverdim makaralar.
Sihirli bi geyiin konutuuna inanmyorsun, di m i?
Kusura bakm a, am a yle eylerin olabileceine inanaram ben, dedim.
Don Juan, Hakkn da yok deil hani, dedi bana gven
verircesine. Nerde grlm ki byle bi ey, dii m i?
9
Y eryznn Son Sava
P a za rtesi, 24 Temmuz 1961

leyi epey gee, saatlerce lde dolatktan sonra, don Juan
dinlenebileceimiz glgelik bir yer seti. O turur oturmaz da
konum aya balad. Avcla degin pek ok ey rendiimi,
ama onun arzulad denli deimi olm adm syledi.
"Tuzaklarn nasl yaplacan bilmek, onlar kurm ak yet
m ez, dedi. Bi avc, yaamn gerek bi yaam klmak iin
tam bi avc gibi yaamaldr. Ne yazk ki, deiim ler zordur,
108
IXTLAN
YOLCULUU
ok yava gerekleir; kimi zaman bi adamn deimesi gerek

tiini kavramas yllar alr. Benim bunu kavram am yllar ald,
am a avcla yoktu fazla bi eilimim de ondand bu. Kanmca
bana en zor gelen ey deimeyi gerekten istememdi.
N e dem ek istediini ok iyi anladm belirttim. Aslnda,
bana avcl retmeye baladndan bu yana ben de eylem
lerimi gzden geirmeye balamtm. Kefettiim en arpc
ey belki de don J u a n n yntemlerine snm olmamd. Don
J u a n bir insan olarak beeniyordum. Davranlarnda gl
bir eyler vard; yapt eyler onun ustal konusunda herhan
gi bir kuku yaratmyordu, gene de bu stnlklerini benden
bir eyler istemek amacyla kullanmyordu. Don J u a n n, be
nim yaamm deitirme tutkusu, kanmca, onun kiisel kar
lar tesinde bir eydi, ya da ola ki benim baarszlklarm g
rerek kendi yetkesini kullanm ak istemesinden kaynaklanyor
du. Don Juan bende, zayf yanlarma ilikin kkl bir bilinli
lik uyandrmt, ama onun yntemlerinin bende bir iyilemeyi
nasl salayacan anlayamyordum. tenlikle inanyordum
ki, yaamm daki amalarmn nda, onun yntemleri bana
sadece ac ve yoksulluk getirebilirdi. Buydu amazm. Ne var
ki, onun ifadesini amazcasna gzellik ve dakiklikle sergile
yen ustalna sayg duym ay renmitim.
D on Juan, Taktik deitirmeye karar verdim artk, dedi.
Bu sylediini aklamasn istedim; ne demek istediini
anlayamamtm, stelik bunun benimle ilgili olduundan bile
em in deildim.
yi bi avc, gerektike, deitirir yntemlerini, diye ya
nt verdi. Bunu sen de bilirsin.
Neler geiyor aklndan, don Juan? Anlatsana.
yi bi avc sadece avnn alkanlklarn deil, bu dnya
da insanlar da hayvanlar da ve her bi eyi de yneten gler
olduunu da bilmelidir.
K onumasn kesti. Biraz bekledim, ama syleyeceklerini
bitirmie benziyordu.
Uzun bir sessizlikten sonra, Ne gibi gler bu szn et
tiklerin? diye sordum.
Bizim yaammz, lm m z yneten gler.
YERYZNN
SON
SAVAI
109
Don Juan konumasn kesti, ne syleyeceine karar ver

mekte byk bir glk ekmekteydi sanki. Ellerini ovuturdu,
ban sallad, enelerini skt, iki kez, tam ben onun bu bilme
cemsi szlerini aklamasn isteyecekken, susm am imledi.
Kendini kolay kolay durdurabileceini sanm yorum , de
di en sonunda. nat olduunu biliyorum, am a etm ez bi fark.
Ne denli inat olursan, sonunda kendini deitirmeyi baard
nda o denli iyi olur senin iin.
Elimden geleni yapyorum , dedim.
Hayr. Sana katlnrryorum. Elinden daha iyisi gelir, bili
yorum. Ho bi laf etmek iin syledin yle; zaten yaptn her
bi eye degin edersin o laf sen. Yllar var ki hep elinden ge
leni yapm akta am a hava almaktasn. Bunu deitirecek bi ey
ler yapm an gerek.
Her zaman olduu gibi, kendimi savunm adan edemedim.
Don Juan gene, cn zayf noktalarm topa tutmakta gecikmedi.
O anda, ne zaman kendim i onun eletirilerine kar savunm aya
kalksam sonunuda kendimi hep bir aptal gibi hisseder duru m
da bulduumu hatrlayarak birtakm aklamalara girieceim
uzun bir konum ay daha ortasnda kesiverdim.
Don Juan beni m erakla szd ve gld. Sesinde sevecen
ce titremler, daha nce bana hepimizin aptal eytanlar olduu
muzu zaten aklam olduunu syledi. Ben de bir istisna de
ilmiim.
Sen hep, eylemlerini aklaman gerekirmiesine davran
yorsun, sanki bu dnyada bir sen varmsn gibi yanlg iinde
olan, dedi. G ene senin o eski kendini beenmiliin. Bu du y
gudan oka var sende; kiisel gemiin de ar tar. Buna
karlk, eylemlerinin sorumluluunu aldn da yok; lm n
bi danm an olarak kullanmyorsun, hepsinden nemlisi de
ulalabilirliin pek fazla. D e m e m u ki, senin yaamn hl,
seninle tantm zamaki gibi bok stn b ok.
Gene hakl olduum inanc tm benliimi kaplad; onun
hatal olduunu yzne sylem ek isteini duydum . D on Juan
elini devindirerek susm am imledi. nsann, bu tekinsiz dn
yada bulunmann sorumluluunu stlenmesi gerekir, dedi.
Tekinsiz bi dnyadayz, bu kesin.
IXTLAN
YOLCULUU
Bam olurlarcasna ne doru edim.

Don Jun, Ayn eylerden sz etm iyoruz biz, dedi. S a
na gre bu dnyann tekinsizlii, dnyann seni skmad za
m an dnyayla elim enden kaynaklanyor. Bana greyse d n
yann tekinsizlii, onun grkemliliinden, gizlerle dolu olm a
sndan, varlamaz derinliinden kaynaklanyor; ben seni, bura
da, bu artc dnyada, bu artc lde, bu artc zam an
da bulunmann sorumluluunu stlenmen gerektiine inandr
m ak istemiimdir. Her bi eylemini nemsemeyi renmen ge
rektiine seni inandrmak istemiimdir, zira sen burada ancak
ksa bi sre kalacaksn, gerekten de bu dnyann tm harika
larna tank olam ayacan denli pek ksa bi sre.
B en de direterek, dnyann skntl ve i karartc koulla
rnn insanolunun kaderi olduunu syledim.
Deitir bunu sen, o halde, dedi don Jan serte. ayet
o koullar deitirmeye abalamazsan, bi lden farkn kal
m az.
Don Juan, yaam m da benim tm dncelerimi saran bir
konuyu sylem em i istedi. Ben de sanat, dedim. Oldum bittim,
bir sanat olmay dlemi, uzun yllar bu amaca ynelik bir
takm abalar harcamtm. Baarszlmn acsn hl belle
im de tarm.
Don Juan, sulamasna, Sen bu derinliine varlamaz
dnyada bulunm ann sorumluluunu hi stlenmemisin ki,
dedi. Bu yzden asla bi sanat olamadn, bu yzden belki de
asla bir avc olam ayacaksn.
Bundan iyisini yapam am ki, don Juan.
Brak. Neler yapabileceini bilmiyorsun daha sen.
Elim den geleni yapyorum ben.
Gene yanldn ite. Daha fazlas gelir senin elinden. Senin
tek, basit bi yanlgn var bol bol zamann olduu kasndasn.
D on Juan srtt; tepkimin ne olacan beklemesine bana
bakt.
Bol bol zam ann olduu kansndasn, diye yineledi.
Ne yapm ak iin bol zam anm var, don Juan?
Sen, yaamnn sonsuza dek sreceini sanmaktasn.
YERYZNN
SON
SAVAI
Hayr. yle dnm yorum .

O halde, yaamnn sonsuza dek sreceini d nm yor
san ne diye bekliyorsun? Deim ek iin niin bu ikirciklen
m en?
Deimek istemeyebileceimi hi dndn m sen, don
Juan?
Elbet dndm. Ben de, tpk senin gibi, deim ek iste
mezdim. Ne var ki, beenmiyordum yaamm; tpk senin gi
bi, bkmtm yaammdan. imdiyse, yetm iyor yaamm ba
na.
Yaam biimimi deitirmek iin bunca dayatm asnn r
ktc ve keyfi bir ey olduunu ateli bir ekilde savladm.
Aslnda, belli bir dzeyde, ona katldm, ama srf onun bu
dncelerini bana hep buyururcasna benim setm eye alm a
s yznden ona kar fke duyduum u syledim.
Don Juan, sesi katlam, Bu tutumunu sergilemek iin
zamann yok senin, dedi. Senin imdi yaptklarn, her ne m e
ne eyse, ola ki senin son savandr. Bi dakka daha yaaman
salayabilecek bi g yoktur bu evrende.
fkemi dizginleyerek, Onu biliyoruz, dedim.
Yoo. Bilmiyorsun. Bilseydin eer, bi avc olurdun sen!
Burnumun hem en dibindeki lm n bilincinde olduum u,
ancak bunu dnm enin ya da sz konusu etm enin bir yarar
dokunmayacan, zira ondan kanm ak iin yapabileceim bir
ey bulunmadn ileri srdm. Don Juan gld benim ayn
numaray robot gibi yineleyeduran bir soytar olduum u syle
di.
ayet bu senin yeryzndeki son savansa, o takdirde
ben senin bi ahmak olduunu sylerim , dedi dingince.. Yer
yzndeki son oyununu, bu aptalca tutumunla heba ediyorsun
sen.
Bir sre sessiz durduk. Dncelerim kafam da kayna
yordu. Haklyd, elbet.
Hi zamann yok senin dostum, hi. Hibirimizin yok za
man, dedi.
Haklsn, don Juan, am a
Bana hak vermen yetm ez, diye yaptrd. yle kolay
IXTLAN
YOLCULUU
ca hak vereceine, eylem e gemelisin. Her eyi gze al. D e

i -
H em en yle?..
Pek tabii. Szn ettiim deime asla azar azar olmaz;
anszn oluverir. Topyekn bi deiimi getirecek olan o ani ola
ya hazrlamyorsun sen kendini.
Anlattklarnn elikili olduu kansndaydm. Kendimi
deiime hazrlyorsam, bunun kukusuz azar azar deimekte
olduum anlam na geldiini syledim.
Sen hi deim edin, dedi don Juan. O yzden, azar
azar deitiini sanyorsun. A m a bakarsn, bi gn hibi uyar
olmakszn anszn deierek arp kalrsn. Byle olacan
biliyorum ben, bu yzden ya seni inandrmak iin ara verm ek
sizin seninle ilgilenm em .
Tartmay srdremedim. Gerekten ne diyeceimi bile
m ez durum daym . Bir anlk bir duraksam adan sonra, don Juan
konumasn srdrd.
Belki de, dedi, yle dem em daha iyi olacak. Yapman
nerdiim ey, yaamam zn sonsuza dek srmeyecei gere
ini gz nnde tutmandr. Ben sana deiimin anszn ve bek
lenm edik bi ekilde geliverdiini sylemitim ya, lm de y
ledir. Bu konuda ne yaplabilir dersin?
O nun bu soruyu sadece, konum asna renk katmak am a
cyla sorduunu sandm; am a o, kalarn devindirerek beni y a
nt verm eye zorlad.
M m k n m ertebe mutlu bir yaam srdlinnek, dedim.
Doru! A m a mutlu bi yaam srdren bi kimseye rastla
dn m hi?
iim den, nce, evet dem ek geldi; tandm birka kiiyi
rnek olarak gsterm ek istedim. A m a iyice tarttktan sonra, bu
savmn temelsizliimi kavrayarak, Hayr, dedim. Sanm
yorum .
Ben rastladm , dedi don Juan. Eylemlerinin niteliine
byk zen gsteren kimi insanlar tanyorum. Onlarn m utlu
luu, zamanlarnn olm ad kesin bilgisiyle eyleme gemelerindedir; bu nedenle, onlarn eylemlerinde yabans bi g var
dr; onlarn eylem lerinde bi tr...
YERYZNN
SON
SAVAI
113
Don Juan arad szc bulamaynca, akaklarn ka

yarak gld. Sonra konum am z son bulm uasna ayaa kalkl. Bana anlatmakta olduu eyi bitirmesi iin yalvardm ona.
Don Juan yere oturarak dudaklarn bzd.
Eylemlerde g vardr, dedi. zellikle, eylem deki in
san o eylemlerinin, onun son sava olduunu bilmekteyse. n
sann yapm akta olduu herhangi bi eyin belki de bu yeryzn
deki son eylemi olabileceini iyice bilerek eylem e gemesinde
benliini tututurucu yabans bi mutluluk vardr. Ben de sana,
yaamn gzden geirmeni, eylemlerini o aydnla karman
neririm.
Onunla ayn fikirde deildim. Bana gre mutluluk eylem
lerimin zndeki bir srekliliin bulunduunu; o anda yap
makta olduum zellikle bana zevk veren bir eyi, her istedi
imde, yapmay srdrebileceimi varsaym aktan geiyordu.
Onunkinden farkl olan bu bak amn banal bir yan olm ad
n, dnyann da kendimin dc belli bir sreklilii olduu kan
sna dayandn ona anlattm.
Don Juan tutarl olma abalarmdan holanm a benziyor
du. Glerek ban sallad, salarn dzeltti; ben tam belli bir
sLireklilikten sz ederken, apkasn yere atp ayayla ine
di.
Onun bu aklabanlna glerek konum am kestim.
Don Juan, Zam ann yok senin, dostum , dedi. nsano
lunun talihsizlii brda ite. Hibirimizin yeterince vakti yok;
bu rkn, gizemli dnyada senin sreklilik, dediin eyin de
bi anlam yok.
Senin sreklilik, dediin ey seni ekingen klmaktan
baka bi ie yaram az, diye srdrd. Senin eylemlerinde,
yeryzndeki son savan verdiini bilen bi adam n sergiledi
i eylemlerin doall, gc, amansz zorlamas hi mi hi b u
lunamaz. D em em u, senin o srekliliin seni ne mutlu klar ne
de gl.
O zaman ben de, leceimi dnm ekten korktuum u iti
raf ettim; yaknarak, onun durmakszn lm den dem vunnasn beni son derece tasalandrdn syledim.
Don Juan, A m a hepim iz leceiz, dedi.
I 14
IXTLA N YO LCU LU U
Parm ayla uzaktaki kimi tepeleri gsterdi.

Ta orada beni bekleyen bi ey var, bu kesin; onunla birle
eceim ben, bu da kesin. A m a ola ki sen farklsndr da, seni
bekleyen bi lm filan yoktur.
Don Juan, aresizlikle yzm buruturm am a gld. Bu
nu dnm ek istemiyorum, don Juan.
N e diye?
Anlam sz da ondan. ayet orada beni beklemekteyse, ne
diye kendimi ze yim ?
Kendini zmen gerektiini sylemi deilim ki.
Ne yapm am gerekiyor o halde?
Yararlan bundan. Dikkatini kendinle lm n arasndaki
baa odakla zntszce, pimanlk duymakszn, kayglanmakszn. Dikkatini, hi zamann kalmad gereine odakla,
eylemlerinin de ona gre zgrce akm asna izin ver. Her bi ey
lemin, senin yeryzndeki son savann eylemleri olsun. Ey
lemlerin, ancak bu koullar altnda gllk kazanacaktr. A k
si takdirde, m rn boyunca, eylemlerin ekingen bi adamn ey
lemleri olarak kalacaktr.
ekingen bir insan olmak ok mu kt bir ey?
Deil. ayet lm sz olacaksan, kt bi ey deildir;
am a eer leceksen, ekingenlik iin zaman yoktur, zira ekin
genlik senin salt dncelerinde var olan bi eylere yapp kal
m ana yol aar. Her bi eyin uyuyup kald bi ortamda yat
man salar; am a sonra o rkiin, gizemli dnya, her birimizi
yutmak iin olduu gibi senin iin de azn averir de, o za
m an senin o gvenilir yntemlerinin hi de gvenilir olmadk
larn akverirsin. ekingen olmak, insan olarak bizlerin nasi
bimizi aramamz, hakkmz kendi karmza kullanmamz
nler.
Srekli olarak leceimizi dnerek yaamak doal bir
ey deil ki, don Juan.
l m m z bizi beklemekte; u anda yapmakta olduu
m uz u eylem de pekl yeryzndeki son savamz olabilir,
yantn verdi don Juan, arbal bir sesle. Ben buna sava
adn taktm, nk bi boum a var burda. ou kimse bi ey
lem den bi eylem e hibi atma, hibi dnce olmakszn ge-
YERYZNN
SON
SAVAI
115
iverir. Oysa bi avc, her bi eylemini inceden inceye tartar; l

mne ilikin bilgisi tam olduundan, her bi eylemine, sanki o
eyleme onun son savaymasna, sagryle giriir. Bi avc
nn baka insanlara olan stnln ancak bi ahm ak gremez.
Bi avcnn baka insanlara olan stnln ancak bi ahmak
gremez. Bi avc, son savana, o savan hak ettii saygy
gsterir. Yeryzndeki son savana drt elle sarlmasna a
m am ak gerekir. Zaten o bundan byk zevk alr. Korkular da
bylece yok olur gider.
Haklsn, diyerek onu doruladm. A m a kabul edilm e
si zor bir ey.
Aklnn yatmas iin yllar gemesi gerek, sonra da ey
lemlerini buna gre gerekletirmen iin gene yllar gemesi
gerek. Umarm yeterli zam ann kalmtr senin.
Bu szn beni ok rktyor, dedim.
Don Juan, yznde arbal bir ifadeyle beni szd. B u
nun yabans bi dnya olduunu sylemitim sana, dedi. n
sanlar gden rktc glerin ne zaman ne yapaca belli ol
maz, am a onlarn grkemi de grlmeye deer.
Don Juan konumasn kesip gene bana bakt. Bana bir ey
aklayacakm gibi durmaktayd, am a toparlanarak gld.
Bizi gden bir eyler mi var? diye sordum.
Elbet var. Bizi gden gler, erkler var.
Onlar betimleyebilir m isin?
Tam deil; onlarn birtakm gler, tinler, soluklar, yeller
ya da onun gibi bi eyler olduunu sylem enin dnda bi ey
diyem eyeceim .
Ben sormaya devam etm ek istedimse de, daha azm a
maya frsat bulamadan, don Juan ayaa kalkt. Gzlerimi dik
mi, hayretle ona bakmaktaydm. Zira tek bir hareketle bedeni
yle bir silkilenivemi, ayaa dikilmiti.
Bylesi bir hzla hareket edebilmesi iin sahip olmas ge
reken olaanst yeti zerinde kafa yorm am srdrrken, don
Juan buyurgan bir sesle, tuzak kurup bir tavan yakalam am ve
alacakaranlk bastrmadan nce onu kzartmam syledi.
Bir yandan gkyzne bakarak yeterli zam anm n olduu
nu da ekledi.
IXTLAN
YOLCULUU
H em en kalktm, daha nce pek ok kez yaptm gibi ie

koyuldum. Don Juan yanm da yryor, her hareketimi dikkat
le izliyordu. Ben ok sakindim, dikkatle ilerliyordum. Zorluk
ekm eden bir erkek tavan yakalamtm.
imdi onu ldr, dedi don Juan kat bir sesle.
B en tuzaa uzanarak tavan kulaklarndan yakaladm. D
arya doru ekerken, birden byk bir korkuya kapldm.
D on J u a n n bana avcl retmeye balayaldan beri avn n a
sl ldrleceini hi retmemi olduunun farkna ilk kez
varmtm. lde yaptmz pek ok gezi srasnda don Juan
kendisi bir tavan, iki bldrcn, bir de ngraklylan ldr
mt.
Tavan brakarak don J u a n a baktm.
ldrem em ben onu, dedim.
N iyeym i?
D aha nce hi yapm adm bu ii.
A m a yzlerce kuu, bi sr hayvan ldrm tn.
Tfekle ldrm tm ama, ellerimle deil
N e fark eder ki? Bu tavann eceli gelmi.
Don Juan, gzlerinde vahi baklar, buyurdu gene: ldr
onu!
ld rem em .
D on Juan bararak, tavann lmesi gerektiini sylyor
du. Artk onun bu gzel lde koup durmasnn sona erdiini
anlatt. O yalanm aya hakkm olmadn, zira tavanlar gden
erk ya da tinin bu nm zdeki tavan, tam da alacakaranln
eiinde benim tuzam a yneltmi olduunu syledi.
Benliim i bir dizi elikili dnceler, duygular sard.
Sanki hep varm da bu an bekliyormu gibi algladm duy
gulard bunlar. Tavann bu ackl durumunu, tuzama dm
olmasn tm arpclyla duyum suyordum . Birka saniye
iinde birka kez lm ve dirilmi gibi oldum, sanki o tavan
bendim.
B en tavana bakyordum , tavan da bana bakyordu. Tav
an kafesin arkasna sinmiti; orada iki bklm olmu, ses
karmadan, devinm eden durmaktayd. Tavanla aramzda h ey e
cansz bir bakm a oldu; sessiz bir umutsuzluk, diye alglad-
YERYZNN
SON
SAVAI
117
un bu bakma, ikimizi perinlercesine zdeletirmiti.

Sesimi ykselterek, Vazge yahu, dedim. Ben bu tava
n ldrmem. Brakalm gitsin.
Derin bir cokuyla sallandm. Tavan kulaklarndan yaka
lamaya alrken kollarm titriyordu; hayvan hzla saa sola
kayor, onu bir trl tutamyordum. Bir kez daha denedim,
ama bouna. aresizlikten deliye dnm tm . im bulanyor
du. Birden, tuza krp, tavann kamasn salamak am acy
la, tuzaa bir tekme attm. Tuzak tahmin ettiim den daha sa
lamm ki, krlmad, aresizliim, dayanlm az derecede ac
vermeye balamt. Sa ayamla, olanca kuvvetimi sarfederek, kafesin yan tarafn ezdim. ubuklar atrdyarak krld.
Tavan darya ektim. Bir an ferahlamtm, am a bu hissim
ok uzun srmedi. nk tavan elimden, slpk, asl kalver
di. lmt.
Ne yapacam bilemedim. Tavann nasl lm olaca
n dnm eye baladm. Don J u a n a doru dndm . O da b a
na bakyordu. Tm bedenim korkuyla rperdi.
Bir kayaya oturdum. B am da mthi bir ar vard. Don
Jun elini bamn zerine koydu ve kulam a fsldayarak, ala
cakaranlk gemeden nce tavan yzm em ve kzartm am ge
rektiini syledi.
Midem bulanyordu. Don Juan, bir o cukm uum gibi, b
yk bir sabrllkla bana bir eyler anlatt. nsanlar ya da hay
vanlar gden glerin o tavan, tpk bir gn beni de kendi
lm m e doru yneltecekleri gibi, bana doru ynelttiini
syledi. Tavann lm, benim lm m n bir gn bir baka
ey ya da kimse iin nasl bir armaan olacaksa, benim iin de
yle bir armaan saylrm.
Bam dnyordu. O gnk basit olaylar beni ezmiti.
Onun srf bir tavan olduunu dnm eye altm; am a o nun
la aramzdaki o tekinsiz zdeleme duygusunu zerim den ata
myordum.
D on Juan, avm kutsam am iin, tavann etinden, bir lok
m a olsa bile, biraz yem em gerektiini syledi.
Kesinlikle olm az, deyi kar ktm. A m a diretemedim.
Don Juan, Bizler o glerin elinde bi oyuncaz, diye
118
IXTLAN
YOLCULUU
yaptrd. Kendini nem sem eyi brak da, sana sunulan arm a
ann hakkn ver.
Tavandan bir para alp yedim. Scakt.
D on Juan zerime doru eilerek kulam a fsldad. Se
nin tuzan, o tavann yeryzndeki son savayd. Sylemi
tim ya, onun artk bu gzelim lde koup oynayacak zaman
kalm am t.
10
Erk in U lalabilir O lm ak
Perem be, 17 A ustos 1961

Arabamdan iner inmez don J u a n a yaknarak kendim i iyi his
setmediimi syledim.
Don Juan elim den tutarak srklercesine beni evinin
nndeki sundurm aya gtrerek Otur, otur, dedi. G lm se
yerek srtm tplyordu.
ki hafta nce, 4 Austosta, don Juan, daha nce sylemi
olduum gibi, bana kar taktik deitinni, kim i peyote man-
120
IXTLANYOLCULUU
tarlarn y em em e izin vermiti. Sanrlanma deneyimimin doruundayken, peyote treninin yer ald evin kpeiyle oyna
mtm. D on Juan benim kpekle etkileimimi pek zel bir
olay, diye yorumlamt. Benim o durum da yaam olduum
erk anlarnda, sradan iler dnyasnn var olmadn, hibir
eye kesin gzyle baklamayacan, o kpein de gerekte
bir kpek olmayp, peyotede ierilen erk ya da kutsal varlk
M escalitonun yaam a gemesi olduunu ileri srmt.
O deneyim im in sonrasndaki etkiler genel bir yorgunluk
hissiyle hzn eklinde olmu, ayrca hi alk olmadm
canl ryalar, karabasanlar grmeye balamtm.
B en sundurm ada oturur oturmaz, don Juan, Yaz taklavatn nerde ki? diye sordu.
Not defterlerimi arabada brakmtm. Don Juan arabaya
giderek antam ald, getirip yanm a brakt.
Sonra, yrrken genelde evrak antam tayp tamad
m sordu. Tadm syledim.
Delilik bu, dedi don Juan. Ben sana, yrrken asla el
lerinle bi ey tamaman sylemitim. Bi srt antas edin.
Gldm. Defterlerimi bir srt antasnda tamak dnce
si ok komikti. D on J u a n a genellikle takm elbise giydiimi,
pantolon-yelek-ceketli bir giysinin zerinde srt antasyla do
lamann ok sakil kaacan anlattm.
Ceketini srt antann stne giy, dedi don Juan. nsan
larn seni k am bu r srtl sanmas, tm bunlar tayp dolaarak
bedeninin anasn alatm aktan daha iyidir.
Sonra da, srarla, not defterimi karp yazmam istedi. B e
ni rahatlatmak iin lnmeli bir aba harcamaktayd. Ben ge
ne yaknarak kendim i iyi hissetmediimi, tuhaf bir huzursuz
luk duym akta olduum u syledim.
Don Juan glerek, renmeye balyorsun, dedi.
Ardndan, uzun bir grm eye getik. D on Juan, Mescali
t o nun, kpekle o yn am am a izin vererek, beni bir seilen kii
olarak imlediini, bir Kzlderili olmadm iin bu yorann
onu artmasna karn, bana kimi gizli bilgileri reteceini
syledi. Bir zam anlar kendisinin de, nasl bir bilgi adam
olunacam ona reten bir velinim etinin olduunu anlatt.
ERK
ULAILABLR
OLMAK
121
Korkun bir eyler olacan sezdim. O nun seilen kiisi

olduumun aklanmasnn zerine bir de onun yntem lerinde
ki o amaz yabanslyla peyotenin zerimdeki ypratc etki
si, bende dayanlmaz bir ylgnlk ve kararszlk durum unu ya
ratmt. Ne var ki, don Juan benim duygularm a aldrmakszn,
sadece, M escalitonun benimle oynam olmasnn grkemini
dnmemi tledi.
Baka bi ey dnm e sen, dedi. Arkas kendiliinden
gelecektir sana.
Sonra ayaa kalkp bam sevecence tplayarak yu m u
ak bir sesle dedi ki: Sana, avc olmay nasl retmisem, na
sl bir sava olunacam da reteceim. A m a uyaryorum,
avcl renmen seni bi avc klm deil, saval ren
men de seni bi sava klm az.
imin sknts, bedenimdeki arlar youn ac verecek
derecede artt. Son zamanlarda grdm canl ryalardan ve
karabasanlardan yakndm. Don Juan bir an dnr gibi yap
t, sonra gene oturdu.
Bunlar ok tekinsiz ryalar, dedim.
Zaten sen tekinsiz ryalar grrdn hep, diye yaptrd
don Juan.
Vallahi bu grdklerim, eskiden grdklerim den bin kat
daha tekinsiz.
A ldrm a sen. Sadece rya onlar. Sradan bi insann rya
lar gibi, erk iermeyen ryalar. O yzden ne yarar olur ki on
lara zlmenin, onlardan sz etm enin?
Beni tedirgin ediyorlar, don Juan. Onlar durdurm ann bir
yolu yok m u ?
Yok bi yolu. Sabret biraz, dedi don Juan. im di senin
erk iin ulalabilir olmann zamandr, o nedenle rya g rm ey
le ba ederek balayacaksn.
Rya grm e szn sylerkenki sesinin titremi bana
onun bu szckleri olduka farkl bir biimde kullandn d
ndrmt. Ben ona sorm ak istediim bir soruyu en iyi e
kilde nasl dile getireceimi tasarlarken, don Juan gene k o n u
maya balad.
Ben rya grm eden hi sz etm edim sana, zira imdiye
122
IXTLAN
YOLCULUU
dek sana sadece avcl retm ekteydim , dedi. Erki kendi

karna kullanm a peinde deildir bi avc, o nedenle onun r
yalar srf rya olarak kalr. Ne denli etkileyici olsalar da rya
grm e saylmazlar.
te yandan bi sava erk peindedir; erke gtren yollar
dan biri de rya grmedir. Bi avc ile bi sava arasndaki fark,
bi savann erke ynelmi olmasnda, bi avcnn da bu konu
da hibi ey bilmemesinde ya da pek az ey bilmesinde yatar.
Kim in bi sava olabileceine, kimin yalnzca bi avc
olabileceine biz karar veremeyiz. Bu karar, insanlar gden
erkler alemince verilir. Senin M escalitoyla oynaynn pek
nemli bir yora olmasnn nedeni de ite budur. O gler seni
bana doru ynlendirdiler; seni otobs terminaline getirdiler,
anmsadn m? Soytarnn biri seni bana getirmiti. En l bi
yora sana, bi soytar seni gsteriyor. Ben de sana nasl bir avc
olunacan gsterdim. Sonra da br kusursuz yora, Mescalito nun kendisinin seninle oynamas. Anlyorsun, di m i?
Onun bu acayip m antna kar diyecek bir ey bulam a
dm. D on J u a n n szleri bende rkn, bilinmeyen bir eye,
hi hesapta olmayan, yaam m boyunca varln aklma haya
lime getirm em i olduum bir eye doru ekildiim kuruntu
suna yol ayordu.
Ne yapm am gerektiini neriyorsun? diye sordum.
Kendini erk iin ulalabilir kl; ryalarnla cebelle, di
ye yantlad don Juan. Sende erk olmad iin onlara rya di
yorsun sen. Bi sava, erk arayan bi insan olarak, onlara rya
demez, onlar gerek, diye grr.
Yani ryalarnn gerek olduuna m inanr?
Hibi eyin baka hibi ey olduunu sanmaz o. Senin r
ya, dediin ey, bi sava iin gerektir. Bi savann aptal bi
kim se olmadn unutma. Bi sava, erk avlayan kusursuz bi
avcdr; ne sarhotur ne de lgn. B lf yapmaya, yalan syle
m eye, yanl bir adm atm aya ne zaman vardr ne de niyeti. Z i
ra yksek mi yksektir bunlarn diyeti. ok uzun bir sre bo
yunca zenip bezenerek kurduu dzenli yaamdr karln
daki diyet. Aptalca bi yanllk yaparak, bi eyi bi baka bi ey
sanarak btn bunlar yele verm ez o.
ERK
ULAILABLR
OLMAK
123
"R ya grm e bi sava iin gerektir; iinkii o, ryasnda

lnmeli olarak eylem e geebilir, bi eyi seer ya da yadsr, bi
sr ey arasndan erke ulatracak olan eyi seebilir, sonra da
onlar kendi karna kullanabilir, oysa sradan bi ryada ln
meli olarak eyleme geem ez.
Yani sen o halde, don Juan, rya grm e nin gerek oldu
unu mu sylemek istiyorsun?
Elbet gerektir.
imdi bizim yapm akta olduum uz eyler denli gerek
yani?
ayet karlatrma yapm ak istiyorsan, belki daha da ger
ek olduunu syleyim sana. R ya grm ede erk vardr; bi ey
leri deitirebilirsin; saysz gizli olay aydnlatabilirsin; istedi
in eyi denetleyebilirsin.
Don J u a n n bu sav bana belli bir dzeyde hep ekici gel
miti. Onun, insann ryasnda her eyi yapabilecei fikrinden
holanmasn kolayca anlayabiliyordum, am a onu bir trl cid
diye alamyordum. Benim iin imknsz bir eydi bu.
Bir an birbirimize baktk. Anlattklar delice eylerdi, am a
onun imdiye dek tandm en sagrl insan olduunu da
biliyordum.
Ryalarn gerek olarak kabul ettiine inanamadm
syledim ona. Don Juan iinde bulunduum durum un zorluu
nu kavramasna kkrdad, sonra bir ey sylem eksizin aya
a kalkp evine girdi.
Don Juan daha sonra beni evinin arkasna arncaya dek
orada uzun sre, uyuuk, oturdum. Don Juan yapt msr la
pasndan bir tas da bana uzatt.
Ben ona insann uyank olduu zam anlara ilikin bir soru
sordum. O nun buna belli bir ad verip vermediini renm ek is
tiyordum. A m a don Juan sorumu anlamad ya da yantlamak is
temedi.
imdi yapm akta olduum uz eyin ryalarn kart olan
gereklik olduunu kastederek, Sen buna ne diyorsun, yani
imdi yaptmz eye? diye sordum.
Don Juan, Ben buna yem ek yem ek diyorum , diyerek
glmesini tuttu.
124
IXT L A N YOLCULUU
Ben b una gereklik diyorum , dedim. nk yemek ye

m em iz u anda yer almakta, yani u anda cereyan etmekte.
Don Juan kkr kkr glerek, R ya grm e de yer alr y
le, diye yant verdi. Avclk da, yrm ek de, glmek de yle
yer alr.
Tartmak istemedim. Ama, kendi snrlarm ne denli zorlasam da onun savn kabul edemiyordum. aresizliim onu
keyiflendirmie benziyordu.
Yemeimizi bitirir bitirmez, don Juan kaytszcasna, bir
yrye kacamz, am a bunun lde yaptmz daha n
ceki gezintilere benzem eyeceini syledi.
Bu kez farkl olacak, dedi. Bundan sonra erk yerlerine
gideceiz; kendini erk iin nasl ulalabilir klacan rene
ceksin.
Gene telalanmtm. yle bir ura iin hazr olmadm
belirttim.
Don Juan tok bir sesle, Haydi canm, korkulacak bi ey
yok ki, dedi, srtm svazlayarak sevecence gld. Senin av
c tinine seslenegelm ekteydim hep. Bu gzelim lde benimle
dolamaktan holandn belli. C aym an iin artk ok ge.
D on Juan ldeki allklara doru ilerledi. Eliyle, onu iz
lem em i imledi. A rabam a girebilir, oradan gidebilirdim, am a o
gzelim lde gezip tozm ak bana byk zevk veriyordu. Sade
ce don J u a n la birlikte olduum zamanlar, bu gerekten ar
tc, gizemli ve o denli gzel lemde olmak beni oka etkili
yordu. Don Ju a n n dedii gibi, bir tutkun olup kmtm.
Don Juan beni doudaki tepelere doru gtrd. Uzun bir
yry yapmtk. Scak bir gnd; genellikle bana tedirginlik
veren scakl nedense fark etmiyordum.
Don Juan durup da kimi kayalklarn glgesinde oturana
dek bir vadiden aaya uzun sre yrmtk. Oturur otur
maz, srt antam dan birka biskvi kardm, ama don Juan on
lar brakm am istedi.
Sonra, gze arpan bir tm see otum am gerektiini sy
ledi. Drt be metre tedeki yksek, yuvarlak bir kayay gste
rerek, tepesine trm anm am iin bana yardm etti. Kendisinin de
yanm da oturacan sanmtm, am a kayann, bana bir para
ERK
ULAILABLR
OLMAK
125
kurutulmu et uzatabilecei bir yerine kadar trm anm akla ye

tindi. Son derece ciddi bir sesle, bunun bir erk eti olduunu,
ok yava inememi, baka hibir yiyecekle kartrm am am
syledi. Sonra glgelik yere dnd, srtn bir kayaya yaslaya
rak oturdu. yice gevemiti, belki de uyukluyordu. Ben yem e
mi bitirinceye dek don Juan o konum da kald. Sonra oturduu
yerde srtn dik tutarak ban saa doru edi. Sanki dikkatle
bir eyi dinlemekteydi. Birka kez bana baktktan sonra birden
ayaa kalkt, bir avc gibi gzleriyle evreyi taram aya balad.
Ben de, elimde olmakszn, ta kesildim sadece gzlerimle
onun hareketlerini izledim. Don Juan, bir avn sanki bulundu
umuz yere kmasn bekliyormuasna, dikkatle kimi kaya
larn arkasna doru yrd. Kuru bir dere yatann oluturdu
u vadideki, koskoca kumtalaryla evrili yuvarlak bir k ovu
un iinde bulunduum uzu o zaman anladm.
Don Juan anszn kayalarn ardndan kt glerek bana
bakt. Kollarn aarak gerindikten ve esnedikten sonra benim
bulunduum kayaya doru yrd. Gergince duruum u geve
terek rahata oturdum.
Fsldayarak, Ne oldu? diye sordum.
Don Juan bara bara, tasalanacak bir ey olmadn
syledi,
Birden m idem de bir kaslma hissettim. Verdii yantn
yersizlii tuhafma gitmiti; belli bir nedeni olmasayd, ku ku
suz o ekilde bararak konumazd.
Ben kayadan aaya inm eye balamtm, ancak don Juan
bararak bir sre daha orada kalmam buyurdu.
Ne yapyorsun? diye sordum. Don Juan yere kerek,
benim bulunduum yksek kayann dibindeki iki kayann ara
sna gizlendi, ok yksek bir sesle, evresine srf, bir eyler
iittiini sand iin bakm olduunu syledi.
Bycek bir hayvann sesini mi iittiini sordum. Don J u
an elini kulana koyarak gene yksek sesle, beni iitemedii
ni, onunla bararak konum am syledi. Barmaktan skl
yordum, am a o, bara bara konu m am da dayatt. Ben de
avazm ktnca bararak neler olmakta, diye sordum; don
Juan da, yeri g nlatarak, gerekten orda bir ey olmad-
126
IXTLAN
YOLCULUU
ni syledi. Kn yrtarcasna, kayann tepesinden bir ey g

rp grem ediim i sordu. Ben de hayr, dedim. O da, gneye
doru uzanan arazide grdklerimi anlatmam istedi.
Bir sre bara ara konutuk durduk. Sonra, don Jua,
aaya inmemi imledi. Yanna vardmda, kulama ('lda
yarak varlmz duyurm ak iin barmamzn gerekli olduu
nu aklad. O yere zg pnar oyuunun erkine kendimi ancak
bu ekilde ulalabilir klabilirmiim.
evrem e bakndm am a herhangi bir su kayna grem e
dim. Don Juan kaynan zerinde durduum uzu syledi.
Fsldayarak, Burdan su kar, dedi, erk de hurdan
kar. Burann tinini darya ekm em iz gerekecek; ola ki peine
taklr senin.
Tin, dedii eye ilikin ayrntl bilgi vermesini istedim,
am a o, t karm am am zda diretti. Tam bir sessizlik iinde kal
mam, fslt bile karm am am ya da varlmz bildirecek en
kk bir hareket yapm am am z tledi.
Hi km ldam akszn durm ak onun iin kolay bir ey ol
malyd; oysa benim iin bir ikence oluyordu bu. Bacaklarm
uyutu, srtm arm aya balad, boynum ve omuzlarm tutul
du. T m g vdem duyarszlamt. yordum. Sonunda don
Juan ayaa kalktnda tedirginliim son derece artmt. Don
Juan zplayarak ayaklarnn zerinde dikildi ve kalkm am a yar
dm etm ek iin elini bana uzatt.
Bacaklarm uzatm aya alrken, don J u a n n saatlerce
hareketsiz durduktan sonra yle kolayca zplayvermi olm as
na daha da ardm. Bacak kaslarma tekrar yryebilecek es
neklii kazandrabilm em iin epey zaman gemesi gerekmiti.
Don Juan eve doru yrm eye balad. Son derece yava
ilerlemekteydi. O nu izleyebilmemi salamak amacyla
adm nm de gidecei bir hz tutturmutu. Yrrken saa sola
sapyor, sonra gene yrdm z patikaya dnerek ona yeti
m em i salyordu. Eve vardm zda nerdeyse akam olm aktay
d.
Ben o gnk olaylara ilikin kimi sorular sormaya al
tm. D on Juan konum am zn gereksiz olduunu syledi.
O nunla gene bir erk yerine gitmemize kadar soru sormaktan
ERK
ULAILABLR
OLMAK
127
kanmalymm.
Bununla nc dem ek istediini renm ek iin yanp tutuu
yordum. ekine ekine bir soru sorm aya altysam da, don
Juan souk baklaryla kararlln hatrlamam salad.
Saatlerce sundurm ada oturduk. Ben notlarmn zerinde
altm. Don Juan arada bir bana bir para kurutulm u et uza
tyordu; sonunda, yazam ayacam denli karanlk bast. Yeni
gelimeler zerinde dnm eye abalarken, bir yanm da kar
karak, uykuya daldm.
Cumartesi, 19 Austos 1961

Dn sabah don J u a n la kasabaya indik. Arabam park ettikten
sonra bir restorana girip kahvaltmz smarladk. Don Juan ye
mek yeme alkanlklarm toptan deitirm em em i tledi.
Senin bedenin erk etine alk deil henz, dedi. Kendi
yemeklerini yemezsen hastalanrsn.
Oysa kendisi, maallah, her eyi itahla gvdeye indirmek
teydi. Bunu ona aka yollu sylediimde, Benim bedenim her
eyden holanr, dem ekle yetindi.
leye doru yryerek su vadisine dndk. Grltl
konum alarm zla ve saatlerce sren zorlamal sessizliimizle
kendimizi gene tine ank klmaya altk.
O yerden ayrldmzda, eve yneleceimize, don Juan
dalara doru yneldi. nce kimi hafif eimli yam alara ula
tk, ardndan birtakm yksek tepelere trmandk. Don Juan
orada, glgesiz bir aklkta dinleneceimiz bir yer seti. A la
cakaranla dek orada beklem em iz gerektiini, gayet doal bir
ekilde davranmam, istediim tm sorular da sorabileceimi
syledi.
Pek alak bir sesle, Tinin pusuda bizi beklediini bilm ek
teyim, dedi.
N erede?
te nda, allklarda.
Ne trden bir tin b u ?
Don Juan taklrcasna bana bakarak, Ka tr var ki?
128
1XTLAN
YOLCULUU
diye yaptrd.
ikim iz de gldk. Heyecanm yattrmak amacyla birta
km sorular som aya baladm.
Don Juan, Alacakaranlkta kacaktr, dedi. B eklem e
m iz gerek.
Ses k a m a d m . Ne soracam bilemiyordum.
Durmakszn konum am z gereken bi zaman bu, dedi
don Juan. nsan sesi tinleri eker. urackta bi tin pusuya yat
m. imdi biz kendimizi o tine ulalabilir klmaktayz. Onun
iin ha bire konu dur.
A hm aka bir boluk duygusuna kapldm. Syleyecek bir
ey bulamyordum. Don Juan glerek srtm tplad.
Ne ekilm ez bi eysin! dedi. Konutuun zaman, dilin
ziilverir. Asl imdi alsn dilin, haydi.
Don Juan dilini karp hzla sallayarak komik bir hareket
yapt.
Bundan sonra yalnzca erk yerlerinde konuacamz ki
mi eyler var, diye srdrd. Seni buraya getirdim, zira bu
senin ilk deneyimin. Buras bi erk yeri; burda yalnzca erkten
sz edebiliriz.
Nedir erk? Hi de bilmiyorum ki, dedim.
Erk, bi savann urat bi eydir, dedi don Juan.
nceleri inanlmaz, eriilmez bi eydir; dnmesi bile insa
na zor gelir. imdi sana da yle olmakta ite. Sonra erk ciddi bi
m esele olur kar; bi insanda erk olmayabilir, ya da bi insan
onun var olduunu tam olarak kavramayabilir de. A m a gene de
bilir o kimse bi eyin varln, daha nceleri grememi oldu
u bi eyleri. Ardndan, erk, insana gelen nlenemez bi ey ola
rak kendini gsterir. O nun nasl geldiini ya da gerekte ne ol
duunu bana sorma, bilemem. Aslnda o hibi ey deildir,
am a gznn nnde tansklar segileyiverir. En son unu di
yeyim: erk, zdeki bi eydir, kiinin eylemlerini denetleyen
am a kiinin buyruuna boyun een bi ey.
Ksa bir sessizlik oldu. Don Juan bana, anlayp anlam ad
m sordu. Anladm sylerken kendimi pek gln hsseltim. Ylgnlm sezmi olacak ki, kkr kkr gld.
B ana bir m ektup yazdrrcasna, Ben sana imdi, burada
ERK
ULAILABLR
OLMAK
129
erke ulatran ilk adm reteceim , dedi. "Riiya grm eye ge

i yntemini reteceim sana.
Don Juan bana bakt; ne demek istediini anlayp anlam a
dm gene sordu. Anlamamtm. Anlattklarn izlemekte
zorluk ekiyordum. Don Juan, rya grm eye geiin, bir r
yadaki genel durum zerinde tpk ln herhangi bir yerini,
rnein bir tepeye trmanmay ya da bir su vadisinin glgelik
bir yerinde oturmay seerken olduu gibi zl ve geerli bir
denetim kurmak anlamna geldiini aklad.
ok basit bi eyi yaparak balamalsn, dedi. B gece
ryalarnda ellerine bakmalsn.
Yksek sesle gldm. Sesinde yle gereki bir titrem
vard ki, sanki bana sradan bir eyi yapm am sylemekteydi.
arnasna, Ne diye glyorsun? diye sordu.
Ryalarmda ellerime nasl bakabilirim k i?
ok basit, gzlerini ellerinin zerine byle odakla ite.
Don Juan ban ileriye doru eerek, az ak, ellerine
bakt. Onun bu hareketi yle komikti ki, kendimi tutamayarak
gldm.
Allah akna, bunu yapmam nasl beklersin benden?
Demin anlattm gibi, yaptrd don Juan. A m a cann
ne cehennem e bakmak istiyorsa bak parmaklarna, karnna,
ya da pek isliyorsan m atrakukana bile bakabilirsin. Ellerine
bakman sylememin nedeni, benim ellerime kolayca bakabilmemdir. Sakn hafife alma. R ya grm e de g rm ek ya da l
mek ya da bu tirkn, gizemli dnyadaki herhangi baka bi ey
denli nemlidir.
Elenceli bi eymi gibi dn onu. Gerekletirebilece
in btiin o akla hayale smaz eyleri getir aklna. Erk avcs
bi adamn rya grm esinde snr filan bulunm az.
Biraz daha aklama yapmasn istedim.
Aklamaya ne hacet? dedi. Ellerine bak, yeter.
Herhalde syleyebilecein bir eyler daha vardr, diye
direttim.
Don Juan gzlerini ksarak ban sallarken ksa baklarla
bana bakmaktayd.
Sonunda, Her birimiz farklyz, dedi. Senin istediin
130
IXTLAN
YOLCULUU
aklama olsa olsa benim bunu rendiim srada yapm oldu

um eyler olabilir. A m a biz ayn deiliz ki seninle; yle az
ck bile benzer bi yanmz yok.
Bir eyler anlatsan, belki iime yarayabilir.
Ellerine bakm aya balasan senin iin ok daha iyi ola
cak.
Don Juan dncelerini toparlyormu gibi ban bir aa
ya bir yukarya doru devindirdi.
U zun bir sessizlikten sonra, Ryalarndaki herhangi bi
eye her baktmda, o ey biim deitirir, dedi. Rya g rm e
ye geii renmenin pf noktas kukusuz bi eylere sadece
bakm ak deil, onlarn grntsn srekli tutmaktr. Rya
grm e, kiinin her eyi odaklamay baardnda gerek olur. O
zaman, uyurken yaptn eyle uyankken yaptn ey arasn
da bi fark kalmaz. N e dediimi anlyor m u su n ?
Syledii yleri anlam am a karn, ileri srd temel d
nceyi kabul etm ek elimden gelmiyordu. Tuttum, uygar bir
dnyada gerekten yer alan eylerle hayellerinde yer alan ey
leri ayrt edemeyen, onlar birbirine kartran bir sr insan
bulunduunu anlattm. Bylesi kimselerin belli ki akl hastas
olduklarn, onun bana kak birisi gibi davranm am her neri
inde tedirginliimin arttn belirttim.
Bu upuzun aklamalarm dan sonra don Juan avularn
yanaklarma dayayarak kom ik bir hareket yapt, ve yksek ses
le inledi.
Ge u uygar dnyay, dedi. Ne isterlerse yapsnlar. S e
nin kak birisi gibi davranman isteyen de kim? Anlatmtm
sana, avlad erklerle ba edebilmesi iin kusursuz olmas ge
rekir bi savann; bi savann hayallerle gerekleri birbirin
den ayrt edem eyeceini nasl dnebiliyorsun?
te yandan, gerek dnyann ne olduunu bilen sen, dos
tum, ayet senin yaamn gerek olanla olmayan birbirinden
ayrt etm e yeteneine bal olsayd, ok gemeden tkezler,
br dnyay boylardn.
M eram m tam olarak anlatamadm belliydi. Her kar
kmda, durum um u savunulam az bir hale getirmenin daya
nlmaz aresizliini dile getirmi oluyordum.
ERK
ULAILABLR
OLMAK
131
Don Juan, konumasn srdrerek, B en seni hasta, kak

bi adam haline getirmeye alm yorum , dedi. Sen bunu k en
din, benim yardmm olm adan da yapabilirsin. Ne var ki, biz
leri gden gler enle beni bi araya getirdi de, ben de sana se
nin bu ahm aka hallerini deitirerek, temiz, esenlikli bi avc
yaam srdrmeyi retmeye almaktaym. Sonra o gler
seni gene getirerek bana, kusursuz bi sava yaam m srdr
meyi renmen gerektiini bildirdi. Bunu baarabileceini
sanmyorum. A m a kim bilir? Biz insanlar da bu kavranlam az
dnya denli gizemli varlklarz, onun iin senin neler baarabi
leceini kim bilebilir k i?
Don Junn sesinde kederli titremler vard. zr dilemek
istedim, am a o yeniden konum aya balad.
lle de ellerine bakman gerekm ez, dedi. Demitim ya,
ne istersen onu se. A m a nceden bi eyi se de, ryalarnda
onu bul. Ellerine bak, dedim, zira onlar hep hazr durur.
Ellerin biim deitirmeye baladnda, baklarn o n
lardan uzaklatrp seecein baka bi eye yneltmelisin; son
ra, gene ellerine bakmalsn. Bu yntemde ustalamak uzun za
man alr.
Kendimi yazmaya ylesine vermiim ki, havann iyice ka
rardn farkedemedim. Gne ufukta oktan yitip gitmiti.
Gkyz bulutluydu, karanlk bastrmak zereydi. Don Juan
ayaa kalkarak gzucuyla gneye doru bakt.
Haydi gidelim, dedi. Su kaynann tini kendini yeni
den gsterene dek gneye doru yiiriimeliyiz.
Yarm saat kadar yrdm z sanyorum. Arazi um ul
madk ekilde deiiyordu. orak bir blgeye geldik. allk
larn yaklm olduu yuvarlak, geni bir tepe vard. Kel bir ka
fay andryordu. O tepeye doru yrdk. Ben don J u a n n, te
penin pek az eimli yam acndan trmanacam sanrken, o d u
ruverdi, son derece dikkatli bir durua geti. Sanki gvdesi, t
myle kaslarak, younlam gibiydi, bir ara titremiti de.
Sonra geveyiverdi, duruu yumuad. Kaskn bylesine gev
edii halde nasl dik durabildiini bir trl anlayam yordum.
O srada esiveren iddetli bir yelle sarsldm. Don J u a n n
gvdesi rzgrn estii yne, batya doru dnd. D nm ek iin
132
IXTLAN
YOLCULUU
kaslarn kullanm yordu, ya da en azndan kaslarn, benim d

nerken kullanm olacam ekilde kullanmyordu. D on Jua n n gvdesi sanki dardan ekiliyor gibiydi. Sanki baka bir
kim se onun bedenini yeni bir yne bakacak ekilde dzenle
mekteydi.
Aralksz ona bakm aktaydm . Don Juan gzucuyla bana
bakt. Y znde kararllk, amallk okunuyordu. Tm varl
yla dikkat kesilmiti. Hayranlkla ona bakyordum. Bylesi
ne yabans bir konsantrasyonu gerektiren bir durumla hi kar
lamamtm.
Don J u a n n gvdesi, anszn souk dua girmiesine, bir
den bir rperti geirdi. Ardndan bir daha sarsld, sonra bir ey
olm am gibi yrm eye balad.
Ben de peinden. Dou ynndeki plak tepelerin yam a
larn izleyerek tepelik blgenin ortasna ulatk; don Juan ora
da durarak yzn batya evirdi.
D urduum uz yerde tepe, uzaktan grnd kadar yuvar
lak ve przsz deildi. D orua yakn bir yerde bir maara ya
da bir oyuk vard. D on Juan da yle yapyor, diye durmadan te
peye bakyordum. Gene iddetli bir yel beni rpertti. Don Juan
gneye doru dnerek gzleriyle o blgeyi tarad.
Fsldayarak, te! dedi yerdeki bir nesneyi gsterdi.
Gzlerimi zorlayarak grm eye altm. Yerde, yedi sekiz
metre ilerimizde bir ey vard. Ak kahverenginde, ben baktk
a titreyip duran bir ey. Tm dikkatimi onun zerinde youn
latrdm. Yuvarlack bir eydi, kvrlma benziyordu; onu kv
rlm yatan bir kpee benzettim.
Bu da n e? diye fsldadm don J u a n a.
D on Jan da, gzleri o nesneye dikili, fsldayarak, Bil
m em ki, dedi. Sence neye benziyor?
O nu bir kpee benzettiimi syledim.
Sakincesine, Bu bycek bi ey, kpek olamaz, dedi.
Birka adm yaklatm, am a don Juan beni nazike durdur
du. Bir daha baktm. U yum akta olan ya da lm bir hayvan
d, kukusuz. Ban grr gibiydim; kulaklar kurt kulaklar
gibi dikti. Artk onun kvrlm yatan bir hayvan olduundan
emindim. Belki de kahverengi bir buzadr, diye geirdim. Bu
ERK
ULAILABLR
OLMAK
133
dncemi don Ju an a fsldadm. O, bunun, bir buza olam a

yacak denli ince, stelik kulaklarnn da sivri olduunu syle
di.
Hayvan gene titremeye balad da onun canl olduunu an
ladm. Soluduunu aka grebiliyordum, am a tartml bir so
luma deildi bu. Daha ok, dzensiz rperm eler eklindeydi.
Birden anlamtm.
Don J u a n a fsldayarak, Can ekiiyor, dedim.
Evet yle, diye fsldayarak karlk verdi. A m a ne tr
bi hayvan bu?
Bunu bilemiyordum. Don Juan ekine ekine bir iki adm
ilerledi. Ben de onu izledim. O srada hava iyice kararmt. O
nedenle, hayvan grebilmek iin birka adm daha yaklam a
mz gerekti.
Don Juan kulam a fsldayarak, Dikkatli ol, dedi. E er
lmek zereyse, can havliyle stm ze saldrabilir.
Ne olduunu bilemediimiz hayvan lmek zereydi; so
luklar dzensizdi, gvdesi spazm oza tutulmutu, ama kvrk
konumunu deitirmiyordu. Ne var, geirdii iddetli bir sarsn
t hayvan yerinden kaldrmt. Ac bir lk attktan sonra
ayaklarn germeye balamt; peneleri, rktcl bir ya
na, irentiler de. Hayvan, ayaklarn gerip yerden biraz kalktk
tan sonra, bir yana devrilmi, yuvarlanarak srtst uzanmt.
Korkun bir hrlama iittim, ardndan da don J u a n n, a
buk ka, kurtar kendini! diye bardn.
Hemen, dediini yaptm. Yerleri Himalaya Himalaya, ina
nlmaz bir hz ve eviklikle, tepenin doruuna doru kotum.
Dorua ulamak zereydim ki, arkam a baktm; don J u a n n d e
min olduum uz yerde durduunu grdm. Eliyle yanm a inm e
mi imledi. Tepeden aaya doru kom aya baladm.
Nefesim kesilc kcsilc, N e oldu ki? diye sordum.
Hayvan ld galiba, dedi.
ekinerek hayvana doru ilerledim. Srtst yere serilmi
ti. Yaklatka, korkum dan barasm geliyordu. Tam olarak l
mediini anlamtm. Gvdesi hl titremekteydi. H avaya dik
tii bacaklar ha bire rpnyordu. Son nefesini vermek zere
olduu belliydi.
134
IXTLANYOLCULUU
D on J u a n n nne don getim. Hayvann gvdesi yeni

den sarsld; ban grebiliyordum. Dehet iinde, don J u a n a
dndm. Gvdesinden, bunun memeli bir hayvan olduu anla
lyordu; ama bir de gagas vard tpk bir ku gibi.
Dehet iinde, ona bakyordum. Aklm byle, bir eye
inanmak istemiyordu. Ne dneceimi bilemiyordum. Zih
nimden geenleri dile getirmekten bile acizdim. Yaamm bo
yunca buna benzer bir eye tank olmamtm. te, gzlerimin
nnde akl alm az bir ey durmaktayd. Don Ju an dan, bu ina
nlmaz yarata ilikin bir aklama yapmasn istedim; ama
szckler dudaklarmdan gevelenerek dkldnden, ne de
diimi anlayamad. Bana bakp duruyordu. Gzm bir an ona,
ardndan hayvana doru kayd; sonra iimde dnyay rayna
oturtm uum gibi bir his duydum o anda hayvann ldn
anladm. H ayvana doru yryerek leini tutup kaldrdm. K a
lnca bir aa dalyd, yaklm bir odun paras. Rzgrn s
rkledii kl ve yank allar bu kuru dal parasna yaparak
ona irice bir hayvan grnm vermiti. Yank al rpnn on
da yaratt ak kahverengilik de, dal parasn evresindeki
yeillikten ayrmaktayd.
A hm aklm a glerek don J u a n a, koflam dal paras
nn kovuklarndan giren rzgrn onu canl bir hayvan gibi gs
termi olduunu heyecanla anlatm aya koyuldum. Bu m u am
may bu ekilde zm lem i olmam takdir edeceini sanyor
dum, am a o yerinde dnp tepenin doruuna doru yrmeye
balad. Onu izledim. Don Juan srnerek bir maaray and
ran bir kovuun iine girdi. Pek derin bir kovuk deildi bu,
kumtann dibindeki hafif bir girintiydi.
Ben gene dal konusuna dnm tm, ama don Juan beni
susturdu.
M atah bi ey yaptn sanyorsun, dedi. Sen, ok gzel
bi erki, o kupkuru dal parasna yaam fleyen bi erki heba et
tin.
Don Juan, srdrerek, kendimi olayn akna brakm ve
dnyann var olmay brakm asna dek o erki izlemi olsaymm, bunun benim iin gerek bir utku olmu olacan syle
di. Bana kzgnm ya da yaptklarma ierlemi gibi grnm
ERK
ULAILABLR
OLMAK
135
yordu. Art arda yineleyerek, bunun sadece bir balang oldu

unu, erkle ba edebilmenin zam an aldn vurgulad. O m zu
mu tplayarak, daha o gn birka saat nce gerek olanla ol
mayan bilen kiinin ben olduum konusunda benim le dalga
geti.
ok utanmtm. Her zaman byle kendim den emin bir e
kilde davranma eilimimden tr zr dilem eye baladm.
Yok bi nem i, dedi. O dal paras gerek bi hayvand,
erk ona dokunduu an canlyd o. O nu canl tutan ey erk oldu
undan, iin pf noktas, rya grm e de olduu gibi, ona bak
may srdrmekti. Anlyor m usun ?
Baka bir ey soracaktm ki, don Juan beni susturarak hi
kprdamadan olduum yerde kalm am , btn gece boyunca
hi uyumamam, sadece kendisinin bir sre konuacam sy
ledi.
Don J u a n n sesini tanyan tinin, onun sesiyle uysallaarak
bizi terk edeceini anlatt. Kiinin kendisini erke ulalabilir
klmas dncesinin ok nemli birtakm ynlerinin bulundu
unu belirtti. Erk, insann lm ne yol averecek kahredici bir
g olduundan, byk bir zenle ele alnmalym. nsan ken
disini erke dizgeli olarak, am a ihtiyat elden brakmakszn,
ulalabilir klmalym.
Bu amala, kontroll bir ekilde yksek sesle konuarak
ya da baka trden grltl eylemlerle insan kendisinin varl
n aikr klmalym, ardndan da uzun sre tam bir sessiz
lik iinde kalmalym.
Kontroll bir ekilde grlt karm ak ve kontroll bir
sessizlie gemek, bir avcnn niteliklerindenmi. D on Juan, o
canl canavara bakm ay biraz daha srdrm olm am gerekti
ini syledi. Kontroll bir ekilde, zihnim dalmakszn ya da
heyecana, korkuya kaplmakszn, dnyay durdurm aya a
lm olm am gerekirmi. D on Juan, panie kaplarak dorua
doru kotuktan sonra benim, dnyay du rd u rm a k iin
mkemmel bir durum da olduum u belirtti. Zira o durum da
hem korku, hem huu, hem erk, hem de lm hep birlikte var
larm; ylesi bir durum un yinelenmesi de epey gm.
Don Ju an n kulana fsldadm, Dnyay durd u rm a k la
136
IXTLAN
YOLCULUU
neyi kastediyorsun?
Don Juan nce yzme sct bakt, sonra yantlayarak,
bunun erk avclarnn uygulad bir yntem olduunu, bizim
bildiimiz dnyann bu yntemle kertildiini syledi.
1 1
Savann H avas
31 Austos, 1961, Perem be gn don J u a n n evine vardm;

daha onu selam lam aya frsat bulam am tm ki, don Juan ba
n arabamn penceresinden ieriye uzatarak glmsedi, ve de
di ki: Epey uzaktaki bi erk yerine gitmemiz gerek, bak ner
deyse le olacak.
Arabamn kapsn aarak yanm daki n koltua oturdu;
gneye doru gideceimizi syledi. Yetmi mil k adar gittikten
sonra douya doru uzanan bir oseye girdik dalarn ya
malarna ulaana dek ilerledik. Arabay yolun kysndaki u-
138
IXTLAN
YOLCULUU
krca bir yere park ettim. Don Juan bu yeri, arabay gizleyebilm em iz iin semiti. Oradan, doruca alak tepelerin doruu
na doru yrye getik. A m a nce ssz, geni bir dzl
am am z gerekmiti.
Hava kararnca don Juan uyuyabileceimiz bir yer eti.
Tam bir sessizlik iinde olm am z gerektiini belirtti.
Ertesi gn ok az bir ey yiyerek dou dorultusundaki
yolculuum uzu srdrdk. le zg allklarn yerini artk
dalarn yemyeil youn bitki rtsyle aalar almt.
leyi epey gee, bir duvar andran dev kayalardan olu
mu sarp bir yarn tepesine trmandk. Don Juan oturduktan
sonra benim de oturm am imledi.
Ksa bir sessizlikten sonra, Bi erk yeridir buras, dedi.
ok eskiden savalar buraya gm lrlerdi.
O anda tam zerimizden bir karga, gaklayarak utu. Don
Juan gzlerini dikmi, kargann uuunu izliyordu.
Ben m erakla kayaya bakarak savalarn nasl, nereye g
mldklerini dnrken, don Juan om zum a dokundu.
G lm seyerek, B urada deil, sersem , dedi. Aada.
Tam altmzda, yarn dibinde, douya doru uzanan dzl
gstermekteydi; bu dzln birtakm kayalarla evrili ol
duunu aklad. O turduum uz yeden baknca, yaklak yz
m etre apnda tam bir daireyi andran bir alan grlyordu.
Yzeyini kaplayan sk allklar, kayalar gizlemekteydi. Don
Juan sylemeseydi, kayalarn tam bir daire oluturduunun far
kna varmayacaktm.
D on Juan, Kzlderililerin gemiinde buna benzeyen pek
ok alann bulunduunu syledi. Buralar, birtakm tepeler ya
da arazi oluumlar gibi, tam olarak erk yerleri saylmazm;
buralar, daha ziyade, insana bir eylerin retilebilecei, insa
nn ikilemlerine zm ler bulabilecei yerlermi.
D on Juan, Yapman gereken ey buraya gelmektir srf,
dedi. Ya da, duygularn yola koym ak amacyla, geceyi bu ka
yann zerinde geirmektir.
Geceyi biz burada m geireceiz?
yle tasarlamtm, am a az nce kk bi karga bunu
SAVAININ
HAVASI
139
yapm am am syledi bana.

Karga konusunda daha bilgi isteyecektim, am a don Juan
sabrsz bir el hareketiyle beni susturdu.
Kayalarn oluturduu u halkaya bak, dedi. Bunu bel
leine kaz da, bi gn bi karga seni byle bi baka yere gtr
sn. Kayalarn oluturduu halka ne denli kusursuzsa, erki de
o denli byk olur.
Savalarn kemikleri hl burda m g m l ?
Don Juan arm gibi komik bir hareket yapt, sonra gev
rek gevrek gld.
Mezarlk deil ki buras, dedi. Kim senin gm ld fi
lan yok buraya. Ben sana, ok eskiden savalar buraya gm
lrlerdi. dediydim. Yani, buraya gelirler, bi gece ya da ne kadar
isterlerse, kendilerini gmerlerdi. Mezarlklar ilgilendirmez
beni. Onlarda erk bulunmaz. Geri bi savann kem iinde de
erk vardr, am a onlar da mezarlklara hi uramazlar. Bilgi ad a
mnn kemiklerinde daha da ok erk varsa da, onlar bulabil
mek nerdeyse olanakszdr.
Bilgi adam nasl olunur, don Ju an?
Herhangi bi sava, bilgi adam olabilir. Anlatm tm sa
na: Bi sava, erk avlayan kusursuz bi avcdr. ayet bu avc
lnda baarl olursa, o takdirde bilgi adam olabilir.
Sen kendin...
Bu tekinsiz patikadan aaya doru yava yava inmeye
abaladk; yere ulatmzda, don Juan, hi durmakszn, da
iresel alann merkezindeki sk alla gtrd beni. Orada ki
mi kuru dallar sprge gibi kullanarak oturabileceimiz temiz
bir yer at. Bu temizledii yer de tam daire eklindeydi.
Don Juan, Seni btn gece buraya g m m ek istiyordum,
dedi. Am a biliyorum ki henz zaman deil. Erk yok sende. O
yzden seni yalnzca ksa bir sre gm eceim .
Yerde gml tutulma dncesi beni dehete drm
t. Don J u a n a beni nasl gm m eyi tasarladn sordum. Bir
ocuk gibi kkr kkr glerek kuru dal toplam aya balad. K en
disine yardm etm em e izin vermedi oturup beklememi syle
di. Toplad dallar daire eklindeki temiz yere att. Sonra b e
ni, bam douya dnk biim de yatrarak ceketimi bamn al
140
IXTLAN
YOLCULUU
tna yastk etti, bedenimin etrafna bir kafes rd. Bu kafesi,

70-80 santimlik dal paralarn yum uak topraa sokarak kur
mutu; ular atal biiminde olan dallar, kafesin atksn olu
turan ve ona ak bir tabut grnm n veren uzun srklar tu
tuyordu. Kutu eklindeki kafesin zerini kk dal paralary
la, yapraklarla rterek kapatt. Om uzlarmdan aas kafesin
iinde kalmt. Yastk ettii ceketime yaslad bam darda
kalmt.
Don Juan daha sonra kaln bir para kuru dal alp onunla
evrem deki topra kazmaya, topraklar kafesin zerine serme
ye balad.
Kafesin atks yle salamd, yapraklar yle gzel yerle
tirilmiti ki, zerime hi toprak dklmyordu. Bacaklarm ra
hata oynatabiliyordum, hatta istesem kendimi darya ya da
ieriye kaydrabilirdim.
D on Juan normal olarak bir savann nce kafesi kurdu
unu sonra da kendini onun iine kaydrarak kafesin kalm
olabilecek yarklarn ieriden tkadn anlatt.
Ya hayvanlar? diye sordum. Kafesin zerindeki topra
eeleyip kafese girer de insana saldrabilirler m i?
Yo sava rgalanmaz bu eit sorunlarla. Sende erk ol
mad iin seni tasalandrr bunlar anca. Bi sava, te yan
dan, amacn azimle gerekletirme peindedir, o yzden her
eyi savabilir bandan. Ne bi san, ne bi ylan, ne de bi daaslan tedirgin edem ez onu.
Ne diye gm erler kendilerini, don Juan ?
Aydnlanma iin, erk iin.
Son kerte zevkli bir dinginlik ve honutluk hissine kapl
mtm; o anda dnya huzur iinde grnmekteydi. Sessizlik
hem pek latif hem de rktcyd. O trden bir sessizlie al
k deildim. Konum ay denediysem de don Juan beni sustur
du. ok gem eden o yerin dinginlii bana da sirayet etti. H a
yatm ve kiisel tarihimi dnm eye baladm; aina olduum
o hzn ve pimanlk hissine gene kapldm. Don Ju an a, ora
da bulunmay hak etmediimi, bu dnyann gl ve adil oldu
unu, oysa benim zayf bir insan olduumu, hayat koullarmn
tinimin canna okuduunu syledim.
SAVAININ
HAVASI
141
Don Jan glerek, bu ekilde konum ay srdrdm

takdirde bam toprakla rtecei tehdidinde bulundu. Benim
bir insan olduumu syledi. Her insan gibi benim de insani
olan eylerden sevinten, acdan, hznden, savam lar
dan nasibimi almaya hakkm olduunu, bir sava gibi dav
ranldka kiinin eylemlerinin ne olduunun nemi bulunm a
dn da ekledi.
Sesini bir fslt dzeyine indirerek, tinimin gerekten bo
zulmu olduunu hissetmi olsaydm onu derhal onarm
arndrm, m kemmelletirmi olacam, zira tiim yaam
mzda bundan daha nemli bir iimizin olmayacan syledi.
Tinin onarlmamas lmn aranmas dem ek olurdu, bu da hi
bir eyin aranmamasna eti, zira ne yaparsak yapalm, lm
bizi nnde sonunda yakalayacakt.
Don Juan uzun bir sre sustu, ardndan, sesinde derin
inanllk titremleri, dedi ki: Savann tininin yetkinliini
aramas insanlmza layk tek uratr.
Szleri bir katalizr etkisi yapmt. G em i eylemlerimin
arln tanlmas olanaksz, ket vurucu bir yk gibi duymsuyordum. Benim iin bir kar yol kalmadn kabul etm ek
teydim. Yaammdan sz ederek alamaya balamtm. ok
uzun bir sre boyunca gezip dolatm, kendi yalnzlmla
eresizliimi kavrayabildiim nadir anlar hari acya da hzne
de duyarsz hale geldiimi syledim.
Don Juan hibir ey demedi. Koltuk altlarmdan kavrad
gibi beni kafesten ekip darya kard. Beni braktnda,
oturdum. O da oturdu. A ram zda tedirgin bir sessizlik hkm
srmekteydi. Kendime geleyim, diye bana zam an tandn
dndm. Sinirimden, not defterimi karp bir eyler yazm a
ya baladm.
Rzgrn insafna terkedilen bir yaprak gibi hissetm ekte
sin kendini, deil m i? dedi sonunda yzm e bakarak.
Gerekten de yle hissetmekteydim. Duygularm anlad
ndan emindim. D on Juan, ruh halimin ona bir arky anm
sattn syleyerek pes perdeden nlemeye balad: D od u
um yerin semalarndan ne kadar da uzam. O nulm az yurt z
lemi dncelerimi sarar hep. imdi rzgrn nne katt bir
142
IXTLAN
YOLCULUU
yaprak denli yalnz ve hiizn olduum iin, kimi zaman ala

mak, kimi zam an da hasretle glmek istiyorum. (Que lejos es
toy del cielo donde he nacido. Im m ensa nostalgia invade mi
pensamiento. A hora que estoy tan solo y t iste cual hoja al vi
ento, quisiera llorar, quisiera reir de sentimiento.)
Uzun sre konumadk. Sonunda o, sessizlii bozdu.
Senin doduun gnden bu yana, u ya da bu biimde, bi
rileri sana bir eyler yapagelm ekte, dedi.
Haklsn, dedim.
Ve birileri senin istencine karn sana bir eyler yapm ak
talar.
D oru.
Yaammdaki koullarn bazen tahamml edilemez trden
olduunu syledim. Can kulayla dinliyordu, ama glm se
mesini zapt etm eye altn grene dek bunu salt nezaketen
mi yoksa gerekten ilgi duyduundan m yaptn anlayam a
mtm.
Kendine acmaktan ne kadar holanrsan holan, bunu de
itirmek zorundasn, dedi yumuak bir sesle. Bi savann
yaamnda yeri yoktur byle bi eyin.
Glerek, arky yeniden sylemeye balad ne var ki,
baz srciiklerin telaffuzunu arptyor, ortaya komik bir at
trks kyordu. Bu arky beenmi olmamn nedeninin
kendi yaam m da da her eye bir kusur bulup ah Li figan etmi
olm am dan baka bir ey olmadn belirtti. Ona kar kam a
dm. Haklyd zira. Ancak kendimi rzgrn nndeki bir yap
rak gibi hissediimi hakl karm aya yeterli nedenlerimin var
lna inanmaktaydm.
Bu dnyada en zor ey bi savann tavrn benim sem ek
tir, dedi don Juan. Hznlenip yaknmak, bunun iin geerli
nedenlerin bulunduuna inanmak, birisinin hep bize bi eyler
yaptn dnm ek yararsz eylerdir bunlarn hepsi. Hi
kim senin hibi kim seye hibi ey yapt filan yok, hele bi sa
vaya asla.
Sen burada benimlesin, zira burada olmay istemektesin.
imdiye dek sorum luluu tam stlenmi olman gerek, o halde
rzgrn bi oyunca olduun dncesi asla kabul edilem ez.
SAVAININ
HAVASI
143
Don Jan ayaa kalkarak kafesi skm eye balad. Toprak

lar avu avu alarak onlar getirmi olduu yere gtrp serp
ti; dallar da allarn arasna yerletirdi. Sonra yerdeki temiz
daireyi tala toprakla rterek o blgeyi hibir ey olm am gi
bi brakt.
O nun ustaln vdm. O da, ne denli dikkatli olursa ol
sun, iyi bir avcnn orada bulunmu olduum uzu bileceini, zi
ra insan izlerinin tam am yla yok edilm esinin olanaksz olduu
nu syledi.
Bada kurarak yere oturdu benim de, yzm beni g m
m olduu noktaya dnk, m m kn m ertebe rahat bir ekilde
oturmam, hznl halim geene dek orada hareketsiz k alm a
m buyurdu.
Bi sava erk bulmak amacyla g m er kendini, kendine
acyarak alamak iin deil, dedi.
Tam aklayacaktm ki, ban sabrszca devindirerek be
ni nledi. Ruh halimin bozukluundan tr beni kafesten apar
topar karm olduunu, o yerin benim duygusallm a fke
lenip beni inciteceinden korktuunu syledi.
Kendi kendine acma denen ey erkle birlikte gitm ez,
dedi. Bi savann havas, kendini hem denetlemesini hem de
brakmasn gerektirir.
Nasl m m kn olur b u? diye sordum. nsan kendisini
ayn anda nasl hem denetleyip hem de serbest brakabilir?
Zor bi yntemdir bu, dedi don Juan.
Konumay srdrmekle kesm ek arasnda bocalyora ben
ziyordu. ki kez bir ey sylemesine ramak kalmt am a k en
dini tutup glm sem ekle yetinmiti.
Hznl halin gemedi henz, dedi. H l kendini zayf
hissetmektesin, onun iin imdi bi savann havasndan sz
etmenin yarar yok.
Salt sessizlik iinde bir saat kadar geti. Sonra o birden,
bana retmi olduu rya g n n e yntem ini renm eyi ba
arp baaramadm sordu. Youn almalar yapmtm; ola
anst abalar sarfettikten sonra ryalarm zerinde belli l
de bir denetim salayabilmitim. Don Juan bu altrmalara
elenceymi nazaryla baklabildiini sylem ekte haklym.
144
IXTLAN
YOLCULUU
Zira yaam m da ilk kez olarak yatm a zamanm sabrszlkla

bekler olmutum.
lerlemelerime ilikin ayrntl bilgi verdim ona.
Ellerimin imgelerini gzm n nnde srekli olarak tuta
bilmeyi renm em nispeten kolay olmutu. Her zaman elleri
mi iermeseler de, grntlerimi uzun saylabilecek sreler bo
yunca, denetimi yitirip hi tasarlanmam sradan ryalara da
lana dek tutabiliyordum. Kendim e, ellerime ya da ryalarmda
ki baka nesnelere bakm a kom utunu verdiim zamanlar ira
dem le herhangi bir sonu alamyordum. Kendiliinden oluve
riyordu bu. Belli bir anda, ellerime sonra da evreme bakmam
gerektiini anmsyordum. Ancak, bunu yapmay hatrlayama
dm geceler de oluyordu.
Don Juan anlattklarm yeterli bulmu olacak ki grnt
leri genellikle nelerin oluturduunu renmek istedi. Aklma
belli herhangi bir ey gelmiyordu, ben de tuttum, bir gece n
ce grdm karabasanms bir ryam inceden inceye anlat
m aya koyuldum.
Brak imdi bunlar, dedi serte.
Ryalarm btn ayrntlaryla defterime yazdm syle
dim ona. Ellerime bakm a altrmalarna baladmdan bu ya
na ryalarm byk nem kazanmt, onlar artk en ince ay
rntlarna dek hatrlayabilecek bir durum a gelmitim. Don J u
an, ryalarn ayrntlarna zam an harcam am n zaman israf ol
duunu, zira ayrnt ya da canllk gibi elerin hibir nem i
nin bulunmadn syledi.
Sradan ryalar, insan rya grm eye geince epey canl
lk kazanrlar, dedi. Bu canllk da berraklk da'devasa bi en
geldir, ayet bu durum daysan bu dnyada senden daha berbat
bi konum da bi kim se yok demektir. Hastalklarn en kts
sende. Ha bire yazmaktasn her bi eyi.
Dorusunu sylemek gerekirse, yaptm eyin doru ol
duuna inanmaktaydm. Ryalarm titizcesine kaydediim,
uyurken grdm grntlerin niteliine ilikin belli bir ber
raklk kazandryordu onlara.
Vazge! dedi don Juan buyurgancasna. "Hibi eye ya
ramaz. Seninkisi srf, kendini rya grm enin amac olan dene-
SAVAININ
HAVASI
145
limden, erk olgularndan saptrm ak.

Don Juan yere uzanarak yzn apkasyla rtt; bana
bakmakszn konumasn srdrd.
"Uygulam an gereken yntemlerin hepsini gene anm sata
ym sana, dedi. nce baklarn balang noktas olarak el
lerinin zerine odaklamalsn. Sonra baklarn baka nesnele
re doru evirir, onlara ksa nazarlarla bakarsn. M m kn ol
duunca ok ey zerinde odaklanm aksn. Unutm a ki ksa s
relerle baktn zaman imgeler yer deitirmez. Ardndan, ge
ne ellerine dnersin.
"Ellerine her baknda rya grm e iin gereken erki yeni
lemi olursun onun iin balangta ok fazla eye bakma.
Her seferinde drt nesne yeter. Sonralar, islediin eyi kapsa
yana dek geniletirsin alann; am a imgeler yer deitirmeye
balar balamaz ya da denetimi yitirdiini grdnde gene el
lerine dnersin.
"Nesnelere bitimsizcesine bakabildiini grdnde yeni
bi ynteme hazrsn demektir. O yeni yntemi sana imdi re
teceim, ama onu yalnzca hazr olduum da uygulayasn.
On be dakika kadar bir ey dem eden kald. Sonunda
uzand yerden kalkp olurdu ve yzm e bakt.
"Rya grm eye gemenin izleyen aamas yolculuk yap
may renmektir, dedi. Ellerine bakm ay nasl rendiysen,
hareket etmeyi de, bi yere gitmeyi de istencini kullanarak ba
arabilirsin. nce gitmeyi istediin bi yer belirlemen art. yi
bildiin bi yeri se rnein okulunu, ya da bi park, bir arka
dann evini falan sonra da istencini kullanarak oraya gitm e
ye al.
"ok zor bi yntemdir bu. ki koulu yerine getirmen ge
rekir: o belli yere gitmek amacyla istencini kullanmak; sonra
da, bu yntemde ustalatn zaman, yolculuunun zamann
lam olarak denetlemeyi renm ek.
Anlattklarn defterime yazarken kendimi gerek bir kak
gibi hissetmekteydim. Gerekten de delice ynergeleri yaz
maklaydm, bir szcn karmayaym, diye kendimi harap
ediyordum. im pimanlkla, utanla dolmutu.
"Neler yapporsun bana, don Jtan? diye aka yollu sor
i 46
1X T L A N
YOLCULUU
dum.
Don Juan arm grnd. Gzlerini bir an yzm e dik
ti sonra glmsedi.
Art arda ayn soruyu sorup duruyorsun hep. Sana bi eycik yaptm yok benim. Sen kendini erke ulalabilir klm ak
tasn; onu avlamaktasn, ben de sana klavuzluk ediyorum .
Ban yana doru eerek beni incelemeye koyuldu. Bir
eliyle enemi teki eliyle de bamn arka tarafm tuttu; bam
bir ne bir arkaya devindirdi. Boyun kaslarm ok gergin oldu
undan, bamn oynatlmas gerilimi azaltmt.
Don Juan bir an gkyzne bakt, oradaki bir eyi inceler
gibiydi.
Gitme zamandr, dedi serte; sonra kalkt.
Dou istikametinde iki byke tepenin arkasndaki bir
vadide bodur aalarn bulunduu bir yere doru yrdk.
Oraya vardm zda saat leden sonra bei bulmutu. n e m
siz bir ey imiesine geceyi orada geirebileceimizi syledi.
Aalar gstererek o civarda su bulunduunu da ekledi.
Bedenini kasarak bir hayvan gibi havay koklamaya bala
d. Burnundan art arda hzl soluklar alp verirken karnndaki
kaslarn ok hzla, ksa spazmlarla kasldn grebiliyordum.
Ayn eyi benim de yaparak kendi kendim e suyun nerede bu
lunduunu belirlememi istedi. Gniilszcesine onu taklit etm e
ye altm. Be alt dakika hzla soluduktan sonra bam dn
m eye balamt, am a burun deliklerim olaanst bir ekilde
alm, rm ak stlerinin kokusunu aka alabilmitim. Ne
var, nerede olduklarn bilemiyordum.
Don Juan birka dakika dinlenmemi syledikten sonra ha
vay koklam aya yeniden balamam istedi. kinci sefer daha da
hzl solum aya baladm. Irmak stlerinin kokusunun sa ta
rafmdan geldiini gerekten ayrt edebiliyordum. O yne do
ru ilerleyip, drt yz m etre temizde sular durgun, batakla
benzer bir yer bulduk. O yerin evresini dolap biraz daha
ykseke bir dzle vardk. Dzln st yanyla evresinde
allk son kerte youndu.
Buras daaslanlaryla, br daha kk hayvanlarla do
ludur, dedi don Juan, nem siz bir ey anlatyormasna.
SAVAININ
HAVASI
147
Hemen yanna kotum. Don Juan kahkahay bastrd.

Genellikle buraya asla g elm em , dedi. A m a o karga bu
yn imlediydi. zel bi ey olmal burada ki...
Mutlaka buda bulunm am z lazm m, don Juan ? La
zm ya. Yoksa ne iim var burda benim !
Epey kayglanmtm. Don Juan syleyeceklerini dikkatle
dinlememi istedi.
Su oyuklarnn evresinde yaayan susanlarm yakala
mak iin kullanlan kapanlar zel bir yntem le yaplrlar. Yem
olarak kulanrz susanlarm. Kafesin yan taraflar gecek e
kilde yaplr, iki yannda keskin, sivri ubuklar bulunur. Kapan
kaldrlnca sivri ubuklar gizlenir; kafesin zerine bir ey d
medike yle kalrlar; am a bir ey derse, yan taraflar giive ir de, sivri ubuklar kapana den hayvana saplanrlar.
Ne sylediini anlayam am tm am a don Juan yere bir e
m a izerek kafesin yan ubuklarnn erevedeki eksenimsi de
liklere nasl geirildiini, tepesine bir ey dt takdirde iki
yanndan birisinin nasl ktn aklad.
ubuklar grgenden yaplm keskin, sivri ilerdi; bu i
ler, erevenin zerine tutturulmulard.
Don Juan, kafese balanan, ve onun zerinde epey ykse
e aslan ubuklu erevenin zerine genellikle ar talarn
yerletirildiini syledi. Bir daaslan yem olarak iinde susaniar bulunan bir tuzan zerine geldiinde, ekseriya onu
perinleyerek krmaya alr, lgnlaarak zerine atlar, b y
lece tepesinden sarkan talarn boalarak onu ezmesine neden
olr.
O la ki bi gn bi daaslan yakalam an gerekebilir, dedi.
zel erklere sahiptir daaslanlar. Son kerte aklldrlar; onla
r yakalamann tek yolu onlar acyla ya da rmak stlerinin
kokusuyla aldatmaktr.
Don Juan artc bir hz ve uzlukla tuza hazrlad; uzun
bir bekleyiten sonra tombul sincaplara benzeyen san ya
kalad. Batakln kysndan bir avu st yapra toplayp
onlarla giysilerimi ovm am istedi. Ayn eyi kendisi de yapt.
Sonra, abucak ve ustalkla, sazlarla iki basit tama filesi r
d, bataklktan irice bir para yeil bitkiyle kark amuru iki
148
IXTLA N Y O L C U L U U
avucuyla karp kendisini gizledii dzle getirdi.

Bu srada sincaba benzeyen sanlar cyaklamalarn iyice
arttrmlard.
Don Juan gizlendii yerden bana seslenerek, br fileyi
kullanp bir para am urla bitki toplamam, sonra da sanlarn
bulunduu kapana yakn bir aacn daha alaktaki dallarna tr
m anm am buyurdu.
Don Juan vahi kediyi de sanlar da incitmek istemedii
ni, onun iin daaslan kapana yaklarken amuru onun zeri
ne frlatacan syledi. Aatan dm em ek iin ok dikkatli
olmam tavsiye etti. Son ynergesi ise dallarla birlemi gibi
ok hareketsiz olmamd.
D on J u a n n nerede olduunu gremiyordum. Sanlarn
cyaklamalar iyice artmt, nihayet hava yle kararmt ki
yerdeki inileri klar ayrt edem ez oldum. Birden ok yak
nm da kimi yum uak admlarn sesini ve ardndan bir vahi ke
dinin hrlayarak soluduunu, sonra ok hafif bir homurtu iit
tim. te tam o anda bulunduum aacn altnda bir hayvann
karaltsn grdm. D aha ben onun bir daaslan olduuna
em in olm adan, hayvan kafese doru hcum etti, ama daha k a
fese ulaam adan bir ey hayvana arpt, ve onun irkilerek dur
m asna yol at. Don Ju a n n syledii gibi, filemi hzla savur
dum. Iskaladysam da epey grlt karmt. O esnada don
Juan, tylerimi rperten bir dizi keskin l koyuverdi, vah
i kediyse, olaanst bir eviklikle, dzle atlayp gzden
kayboldu.
Don Juan bir sre daha o delici lklarn atmaya devam
etti, sonra bana aatan inerek kafesi sincaplarla birlikte kapp
dzle komam, hzla onun bulunduu yere gitmemi syledi.
Saniyesinde, don J u a n n yannda durmaktaydm. O, kafe
si skp de sanlar serbest brakadursun, daaslanlarn uzak
tutmak am acyla elim den geldiince onun lklarn taklit et
m em i syledi. H aykrm aya baladm am a ayn etkiyi yaralam
yordum. H eyecanm dan olacak, sesim ksk kmaktayd.
Don Juan, kendim i koyuverip gerekten hissederek hay
krmam, zira aslann hflf oralarda olduunu syledi. Birden
durum un vaham etini kavrayverdim. Hakiki bir aslan vard
SAVAININ
HAVASI
149
orada. Bir dizi grkemli lklar karm aya balayvermitim.

Don Juan glmekten krlyordu.
Bir sre lk atmam dinledikten sonra oray m m kn
mertebe sessizce terketmemiz gerektiini, zira aslann enayi
olmadn, o nedenle belki de bulunduum uz yere dnm ekte
olabileceini syledi.
Bizi izleyeceine em inim, dedi. Ne denli dikkatli olsak
da Pan American otoyoluna e koskoca bi iz brakacaz gene
de.
Don J u a n n ok yaknnda yryordum. O, zam an zaman
durup kulak kabartyordu. Sonra bir an geldi, don Juan karan
lkta kom aya balad, ben de dallara arpm aym , diye ellerimi
gzlerimin nnde ileriye doru uzatarak koa koa onu izle
dim.
Nihayet, daha nce geldiimiz yarn tabanna vardk. Don
Juan, aslan bize saldrmadan nce tepeye trmanabildiimiz tak
dirde paamz kurtarm saylacamz syledi. Bana yolu
gstermek amacyla kendisi nden kt. Karanlkta trm anm a
mz srdrdk. Nasl oldu bilmiyorum, am a onu son kerte
emin admlarla izliyordum. Tepeye varm am za az bir mesafe
kala yabans bir hayvan l iittim. Handysa tpk bir inek
brmesine benziyordu, yalnz bir para daha uzun ve kahncayd.
k! Yukar k! diye haykrd don Juan.
O zifiri karanlkta kala gz arasnda, don J u a n dan nce
tepeye varvermitim. Yarn tepesindeki dzle ulatmzda
hemen oturup dinlenm eye baladm.
Don Juan yerde yuvarlanyordu. Bir an, hzla trm ann
dan dolay onun kesildiini dndm; oysa don Juan benim
yle apar topar trmanma glmekteydi.
Tam bir sessizlik iinde iki saat oturduk; sonra arabam a
doru yola koyulduk.
Pazar, 3 E yll 1961

Uyandm zam an don Juan evde deildi. Notlarm zerinde
150
altm; bir ara o dnm eden evre allklardan biraz odun

toplaym, dedim. Don Jan eve geldiinde ben oturmu bir
eyler yiyordum. Benim bu leyin yemek yeme alkanlm
la gene dalga gem eye baladysa da, hazrladm sandviler
den alp kendisi de bir gzel attrd.
Daaslanm a ilikin cereyan eden olaylarn beni hayrete
drdn anlattm ona. Olanlar tekrar dndmde,
hepsi de gerekd grnyordu. Olaylar birbiri ardndan yle
hzl bir ekilde gelimiti ki, gerekten korkm aya bile vakit
bulamamtm. Eylem e gem ek iin yeterli zamanm olmutu,
am a iinde bulunduum koullar zerinde fikir yrtecek ka
dar deil. Notlarm yazarken daaslann gerekten grp gr
m ediim sorusu aklm a taklvedi. O kuru dal belleimde h
l taptazeydi.
Bi daaslanyd o, dedi don Jan buyururcasna.
Yani hakiki, kanl canl bir hayvan myd o ?
Elbette.
Don Jana, kuku duym am n, btn olaylarn yle raahata gel ii vermesinden kaynaklandn anlattm. Sanki as
lan orda beklemekteydi de, tam don J u a n n tasarlad eyleri
yapm ak iin yetitirilmiti.
Yaman adamsn vallahi, dedi. Vahi kediyi grdn, iit
tin. Senin ktn aacn tam altndayd. Irmak sdnn k o
kusu her bi kokuyu yok eder, hatta vahi kediler iin bile. K u
canda vard bi avu ya.
B una karlk ona inandm, am a o gece her eyin bana
hayatmdaki br olaylara kyasla son kerte yabanc geldiini
syledim. Bir sra, notlarm yazarken, don J u a n n o aslan ro
ln oynam olabilecei bile geldi aklma. Ancak, bu dn
ceyi zihnim den attm, zira gerekten de, kafese hcum eden,
sonra da dzle doru zplayarak kaan drtayakl bir hayvan
gvdesinin karaltsn grmtm.
Ne diye bytyorsun? dedi don Jan. Kocaman bi as
land ite. O dalarda binlecesi vardr kukusuz. Sen, her za
m anki gibi, dikkatini yanl eyin zerinde odaklyorsun. Onun
bi aslan ya da benim pantolonum olmas hibi fark etmez. S e
nin o andaki duygularndr nemli olan.
SAVAININ
HAVASI
151
Tm yaamm boyunca sinsice dolaan bir daaslan ne

grm ne de iitmitim. Bunu dndm de, o gece bir daaslannn bir iki metre yaknm a gelmi olduu gerei beni
sarst.
O kocaman aslana kar niin byle hayet duym aktasn
ki? diye sordu don Juan merakl bir ifadeyle. Bu yrede ya
ayan hayvanlarn ouna yaklamln vardr, onlar niin
hayet vermediler ki sana? Aslanlar m seversin sen en ziya
de?
Hayr, sevm em .
E, unut gitsin o zaman. Zaten dersimiz aslan av deildi
ki.
Ya neydi ki?
O kk karga bana o belirli noktay imlediydi, o nokta
da bi avcnn havasndayken insann eylemlerini nasl gerek
letirdiini anlayabilmen iin bi frsat grdydm .
Dn gece yaptn her ey doru bi hava iindeydi. K en
dini hem denetim altnda tutabilmi hem de, aatan aaya
atlayp kafesi kapar kapm az bana kouun gibi, kendini brakabilmitn. Korkudan elin ayan tutulmamt. Sonra, yarn te
pesine yaklarken, aslan yle kkrediinde, ne kyak devinmitin. Sen o yara gndzn bakm olsan o yapm olduun
eye inanmazdn kukusuz. Kendini belli lde brakabilm i
im, ayn anda kendini belli bi denetim altnda tutabiliyordun.
Altn slatacak denli brakmamtn kendini, g ene de zifiri ka
ranlkta o duvar trmanabilecek denli brakmtn kendini. P a
tikadan ayrlp kendini ldrebilirdin. O duvara karanlkta tr
m anm ak senin bi yandan kendini tutmay srdrrken, bi y an
dan da kendini brakyor olman gerektiriyordu. Bi savann
havas, dediim ey budur ite.
Yant olarak, o gece her ne yaptysam, denetim ya da k e n
dini brakabilme havasnn bir sonucu deil, hepsinin de korku
rn olduunu syledim.
Biliyorum, dedi, glerek. Ben de ite, sana, kendini s
nrlarnn tesine ulaacak biimde kam layabileceini gs
termek istediydim. Bi sava kendi havasn kendisi yaratr.
Bunu bilemezdin sen. Korku seni bi savann havasna sok
152
tu, am a imdi bunu biliyorsun, insan o havaya herhangi bi ey

sokabilir.
Onunla tartmak istedim, am a gerekelerim net deildi.
Aklam ayadm bir tedirginlik duymaktaydm.
H er zam an byle bi hava iinde eylem e gemek uygun
dur, diye srdrd don Juan. Sam a sapan eyleri bi yana fr
latp atarak insan arndrr. O yarn tepesine ulatnda keyfi
ne diyecek yoktu herhal. Diyil m i?
Ne dem ek istediini anladm, ama onun rettii eyi
gndelik yaam m da uygulam aya almann aptallk olaca
n dndm anlattm ona.
nsan, her bi eylemi iin bi savann havasn gereksi
nir, dedi. Aksi takdirde kii bozulur ve irkinleir. Bu hava
dan yoksun olan bi yaamda erk bulunmaz. Kendine bak bi.
H er ey seni gocundurup keyfini karyor. Alayp yaknyor,
herkesin sana onlarn kendi istediklerini yaptrdn sanyor
sun. Rzgrn nne katt bi yapraksn sen. Yaamnda erk
yok senin. Ne irkin bi duygu iinde olmalsn sen!
te yandan, bi sava bir avcdr. O her eyi hesaplar.
Buna denetim denir. A m a hesaplamalar bi kez bitti mi, eyleme
geer. Brakr kendisini. Buna da kendini brakma, denir. Bi sa
va, rzgrn nne katt bi yaprak deildir. Kimse itip kakam az onu; kim se ona kendisine kar ya da onun saduyusu
na karn bi eyler yaptramaz. Bi sava yaamn srdrm e
ye ayarlanmtr olas en iyi biimde srdrr o yaamn.
Szleri kulam a ho gelmekle birlikte onlar gereki bul
m uyordum . iinde yaadm karmak dnya asndan son
derece safa eyledi.
Don Juan itirazlarm glerek karlarken ben srarla bir
savann havasnn, baz kimselerin davranlarnn beni g
cendirmesini ya da, rnein yetkili bir makamdaki gaddar ve
kt niyetli bir kim senin fiziki saldrda bulunmas gibi, beni
bilfiil incitmesini nlem esinin imkszlndan dem vurm ak
taydm.
D on Juan kahkahasn patlatarak verdiim rnein isabet
liliini kabul etti.
Bi sava incitilebilir, am a gcendirilemez, dedi. Bi
SAVAININ
HAVASI
153
sava iin baka kimselerin eylemlerindeki hibir ey, ayet

kendisi ona uygun bi hava iinde deilse, gcendirici olam az.
Geen gece sen aslana gcenmem iim . Onun bizi peim iz
den kovalamas bizi fkelendirmi deildi. Onu svdn ya
da ona bizi izlemeye hakk olmadn sylediini anm sam
yorum. E, bakarsn gaddar ve kt niyetli bi asland belki de.
A m a ondan kanm ak iin yaptn m cadeleyle bi ilgisi yok
tu bunun. O anda nemli olan tek ey yaamnn siirdrlmesiydi. Sen de bunu gayet iyi becerdin.
ayet yalnz olsaydn da aslan seni yakalam ve parala
m olsayd, o takdirde onun bu hareketinden dolay yaknm ak
ya da ona gcenmek aklnn ucundan bile gemezdi.
Bi savann havasnn, senin de baka birinin de dnya
syla ilikili olmadn ileri sremezsin. Fasa fisoyu bi yana
frlatp atabilmen iin buna gereksinmen var.
Ben de kendi dn biimimi akladm. Bir daaslan
ile benim karlatm insanlar ayn kefeye konulamazlard,
zira bir aslanda asla rastlanamayacak nice manyaklklar sergi
leyen insanlar yakndan tanmtm. Baka insanlarda beni g
cendiren ey, onlarn bile bile kt niyetli davranmalaryd.
Biliyorum, biliyorum, dedi don Juan sabrllkla. Bi sa
vann havasna kavum ak kolay bi i deildir. Bi devrimdir
bu. Aslanla susanlarna, ve evremizdeki insanlara eit g
zyle bakmak sava tininin grkemli bi eylemidir. Bunu ya
pabilmek iin erk gerekir.
12
Bir Erk ava
Perembe, 28 Aralk 1961

Sabahleyin erkenden bir yolculua ktk. nce gneye, sonra
da douya dalara doru araba srdk. Don Juan yiyecek ve
suyla doldurduu sukabandan kaplarn yanmza almt.
Yrye km adan nce arabam da bir eyler yedik.
Hep yaknm da ol, dedi don Juan. Buras sana yabanc
bi yre, kendini bo yere tehlikeye atmana gerek yok. Sen erk
arayndasn, yaptn her eyin bi nemi var. zellikle gn
BR ERK
SAVAI
155
batarken rzgr kolla. Yn deitirdii zam an incele onu, rz

grdan korunm ak iin srekli siper et beni.
Bu dalarda ne yapacaz, don Juan ?
Erk avlayacaksn.
Yani somut olarak ne yapacaz?
Erk avlarken plan filan yaplmaz. Bi avc karsna ne
karsa onu avlar. O yzden her zam an tetikte bulunmaldr.
Rzgr tanyorsun, imdi rzgrdaki erki kendi bana
avlayabilirsin. A m a bilmediin baka eyler de var ki onlar da,
rzgr gibi, belli zam an ve belli yerlerde erk zeidirler.
Pek yabans bi eydir bu erk, dedi sonra. O nun tam ola
rak ne olduunu belirleyebilmek olanakszdr. Kim i eylere
ilikin hissettiimiz bi duygudur o. Erk kiisel bi eydir. S ade
ce insann kendisine aittir. Benim velinimetim, rnein, srf ba
karak, gzleriyle bi insan lecek derecede hasta edebilirdi.
Gzlerini zerlerine evirdii kadnlar sararp solard. Am a, ki
isel erki sz konusu olduu zamanlar hari hibi kimseyi has
ta etmemitir.
Hasta edecei kimseleri nasl seerdi?
Bilmiyorum. Kendisi de bilmezdi bunu. Byledir ite erk.
Seni buyruu altnda tutar am a sana itaat da eder.
Bi erk avcs onu tuzaa drerek, onu, bulduu br
eylerin arasnda saklar. Bylece, kiisel erk byr; kimi za
man bi savann yle ok erki birikir ki, bi bilgi adam olup
kar.
Erk nasl biriktirilir, don Juan?
O da baka bi duygudur. Savann ne tr bi kim se oldu
una baldr. Benim velinimetim fkeli bi adamd. Erki bu
duygu araclyla biriktirdi. O n a ilikin anlarm hep krp
dkm eyle doludur. O nun bana gelenler de hep o trden ey
lerdi.
Bir duygu araclyla erkin nasl biriktirildiini anlayam a
dm syledim ona.
Aklamas yoktur ki bunun, dedi uzun bir duraklam a
dan sonra. Bunu kendin yapm ak zorundasn.
Don Juan yiyeceklerin bulunduu sukabaklarn alarak ar
kasna ast. zerine sekiz para kurutulmu et dizili bir knna-
156
!XT LA N Y O L C U L U U
bi bana uzatp boynum a astrd.

Erk besinidir bu, dedi.
Onu erk besini klan ey nedir, don Juan?
Erk sahibi olan bi hayvann etidir bu. Bi geyik, benzersiz
bi geyik. O nu bana kiisel erkim getirdiydi. Bu et bizi haftalar,
hatta gerekirse aylar boyunca besleyecek. Her kezinde k
ck bi parasn ine, am a iyice ine. Erki bedenine ar ar
ilesin.
Y rm eye baladk. Saat leden evvel on bire gelm ek
teydi. Don Juan izleyeceim yntemi bir kez daha anmsatt.
Rzgr kollayacaksn, dedi. Sakn arpmasn seni.
Yormasn da. Erk besinini ine arkam a saklanarak rzgr
dan korun. R zgr beni incitmez; birbirimizi iyi biliriz biz.
Doruca yksek dalara uzanan bi keiyoluna soktu beni.
Bulutlu bir gnd, yam ur yam ak zereydi. Yamalar bulun
duum uz yreye inen dalarn tepelerindeki alak yam ur bu
lutlaryla sisi grebiliyordum.
leden sonra saat e kadar tam bir sessizlik iinde y
rdk. K urutulm u etin inenmesi gerekten insana zindelik
veriyordu. Rzgrn ynndeki ani deiikliklerin kollanmas
da giz ykl bir i haline gelmiti, yle ki deiimleri daha
m eydana gelm eden nce bedenim in btnyle alglayabiliyor
gibiydim. R zgr dalgalarn akcierlerimin st blmnde,
bronlarm da bir eit basn imiesine alglayabildiim kansndaydm. R zgr ne zam an biraz hzlanverecek olsa, g
sm de ve grtlamda bir kant peyda oluyordu.
Don Juan beni birka saniye durdurup evremizi kolaan
etti. Kendini ynlendiriyor gibiydi, sonra sama dnd, onun
da kurutulmu et inediini fark ettim. Kendimi ok zinde
hissediyordum, hi yorulmamtm. Rzgrdaki deiimlerin
bilincinde olm a iine kendimi yle kaptrmtm ki zamann
nasl getiinin farkna varamamtm.
Derin bir koyaa indik, sonra yukarya doru trmanp m u
azzam bir dan dim dik yam acndaki bir dzle ulatk. Epey
ykselmitik, nerdeyse dan tepesine varmtk.
Don Juan dzln bir ucundaki devasa bir kayaya tr
mand, sonra bana yardm ederek beni de oraya kard. Bu ka-
BR
ERK
SAVA]
157
y. sarp duvarlarn tepesine oturtulmu bir kubbe izlenimi ver

mekteydi. Kayann evresinde yavaa yrdk. Daha sonra
kayann evresini dnm ek iin km kayaya dayayp, yzeyi
ni topuklarm ve ellerimle tuta tuta ilerlemem gerekmiti. Ter
den srlsklam olmutum, ellerimi sk sk kurulam ak zorunda
kalyordum.
br yandan, dan tepesine yakn alak am a ok geni bir
maara grnyordu. Kayann iine oyulm u bir dehliz gibiy
di. Am a ama iki stnlu bir balkon grnm n alm bir
kumta oluuuydu bu.
Don Jan orada kamp kuracamz, daaslanlarnn ya da
baka yrtc hayvanlarn barnamayaca denli bask, sanla
rn yuva kuramayaca denli ak, bcekler iin de fazlaca rz
gr tuttuundan tr bizim iin gvenli bir yer olduunu sy
ledi. Glerek, bakaca m ahlukatn burunlam asm dan dolay,
orann insanlar iin ideal bir yer olduunu belirtti.
Sonra bir dakeisi gibi oraya trmand. Bu harikulade e
viklii beni afallatmt.
Km kayaya yaptrp kendimi yava yava kayadan
aaya ektim, sonra o kntl yere ulamak amacyla dan
yamacnda komay denedim. Son birka metre, tm gcm
tketmitim. Don J u a n a aka yollu, gerek yann ka oldu
unu sordum. Kanmca, o kntl yere onn yapt gibi ula
abilmesi iin insann son kerte formunda ve gen olmas ge
rekirdi.
Ben istediim kadar gencim , dedi don Jan. Bu de ge
ne bi kiisel erk meselesi. Erk biriktirdiin taktirde bedenin
inanlmaz eyler yapabilir. te yandan, erkini heba edersen,
ok gemeden lapac bi adam olup karsn.
kntl yerin konum u, uzunlamasna dou-bat dorultu
sundayd. Balkona benzeyen oluuun ak taraf gneye bak
yordu. Ben bat ucuna doru ilerledim. M anzara ahaneydi. Ta
aalarda yam ur yamaktayd. Saydam bir m addeden yapl
m bir araf gibi ovalarn zerinde asl durmaktayd.
Don Jan bir barnak kurm ak iin yeterli zam anm zn ol
duunu syledi. Tayabildiim kadar ok kayay getirip kn
tl yere ymam istedi, kendisi de at kurm ak iin dal topla
158
[X T LA N
YOLCULUU
m aya balad.
Bir saat gem eden kntl yerin dou ucunda otuz santi
metre kalnlnda bir duvar rmt. Uzunluu altm santim,
yksekliiyse doksan santim kadard. Sonra, toplam olduu
dallar birbirine balayarak ve rerek bir at yapt; ular atal
eklinde iki diree tutturdu. Ayn uzunluktaki bir baka direk
de atnn kendisine balanmt bu direk duvarn kar tara
fnda aty desteklemeye yaryordu. Kurduu yuva ayakl
ykseke bir m asaya benziyordu.
Don Jan atnn altnda, kntl yerin hemen kysnda
bada kurarak oturdu. Benim de, yanna, onun sama oturm a
m syledi. Bir sre sessiz kaldk.
Don Juan sessizlii bozdu. Fsldayarak, olaanst hibir
ey yokm uasna davranm am z syledi. zellikle yapm am
gereken bir ey olup olmadn sordum. O da, yaz yazarak
kendimi megul etmemi, sanki yaz m asam a oturmu da yaz
m aktan baka hibir ey dnm iiyonnuum gibi hareket et
m em i syledi. Bir sre sonra beni drteceini, o zaman gzle
riyle imleyeceim yere bakm am gerekliini anlatt. Beni uya
rarak, ne grrsem greyim, azm dan bir kelime dahi kar
m am am buyurdu. Yalnzca kendisi arplmakszn konuabi
lirmi, zira o dalardaki tm erkler onu iyi tanrlarm.
Ynergelerini yerine getirerek bir saatten fazla yazdm
durdum. Kendim i yaptm ie iyice kaptrmtm. Birden ko
luma bir fiske vurluduunu hissettim; don Jam gzleriyle
bann iki yz metre kadar temizde dan tepesinden inen bir
sis tabakasn imler ekilde devindiini grdm. Don Juan ku
lama o kadar yakndan dahi zorla iitebileceim bir ekilde
fsldad.
Gzlerini sis kmesinin zerinde ileri geri devindir, de
di. A m a ona dorudan doruya bakma. Gzlerini krptr,
am a onlar sisin zerine odaklama. Sis kmesinin zerinde ye
il bir leke grdnde, onu gzlerinle bana imle.
inerek bize doru yavaa yaklamakta olan sis kmesinin
zerinde gzlerimi ileri geri devindirdim. Bu ekilde yarm sa
at gemi olacakt. Hava kararmaktayd. Sisin hareketi son ker
te yavat. Bir ara birden sa tarafmda hafif bir lt grm
BR ERK
SAVAI
159
gibi oldum. nce, sisin arasndan bir km e yeil fundalk gr

dm sandm. A m a dosdoru ona baktmda hibir ey g
remez oldum, oysa gzlerimi oraya odaklam adan baktmda,
belirsiz yeilimsi bir alan grebilmekteydim.
Orasn don Ju an a imledim. Don Juan gzlerini ksarak
oraya bakt.
Gzlerini o benein zerine odakla, diye kulam a fsl
dad. Grene dek gzlerini krpm a.
Ne grmem gerektiini sormak istediydim ki, o, ko num a
mam gerektiini bana anmsatrcasna dik dik yzm e bakt.
O raya baktm gene. Yukarlardan inmekte olan sis sanki
kat bir maddeymiesine asl durmaktayd. Tam, yeilimsi
rengi grdm noktann hizasna gelmiti. Gzlerim gene yo
rulup da onlar kstm zaman, nce sis km esinin zerine ek
lenmi gibi grnen kk bir sis yn, onun ardndan da ara
larnda ince desteksiz bir yapya benzeyen bir sis eridi gr
dm; sanki tepemizdeki da ile sis kmesi nm de bir kpry
le birlemi gibi durmaktayd. Bir ara, dan tepesinden aa
ya, kpry bozmakszn srklenerek inen saydam sisi gre
bildiimi sandm. Sanki boyutlu, som bir kpr vard ger
ekten. Bir an geldi, o serap yle m kemmelleti ki, kprnn
alt tarafnn, st tarafna oranla daha koyu renkte olduunu,
yanlarnn kumta rengiyle tezat tekil ettiini bile ayrt edebi
liyordum.
Dilim tutulmu, kprye bakyordum. Sonra ya ben kendi
mi onun seviyesine karmtm ya da kpr benim seviyem e
inmiti. Birden tam nm deki dm dz bir kirie bakm aktay
dm. ok am a ok uzun, somut bir kiriti, dard, korkuluklar
yoktu, ama zerinde rahata yrnebilecek kadar geniti.
Don Juan kolumu kavrayarak beni hzla silkeledi. Bamn
bir aaya bir yukarya sallandn hissettim, gzlerim de
dehetli kanmaktayd. Farknda olmadan onlar ovuturdum.
Don Juan, ben gzlerimi tekrar aana dek beni sarsmay sr
drd. Sukabandan, elinin ukuruna biraz su dkerek, suyu
yzme serpti. Bunun etkisi ok naho olmutu. Su yle so
uktu ki, her bir damlas tenimde birer yaraym gibi ac ver
miti. Bedenimin ss oka ykselmiti. Ate basmt sanki.
160
IXTLA N YOLCULUU
Don Jutn imem iin derhal bana su verdi kulaklarmla

boynum a bolca su serpti.
Bir kuun yksek sesle m eum, uzunca bir lk attn
iittim. D on Juan bir an dikkatle dinledi; rd duvarn tala
rn ayayla iterek atsyla birlikte devirdi. aty allarn ii
ne doru atarak btn talar birer birer yan tarafa frlatt.
Sonra kulam a fsldad, Biraz su i, sonra kurutulmu
etini ine. Burada kalamayz. O lk bi ku sesi deildi.
kntl yerden dou istikametine doru inie getik. Bir
sre sonra yle bir karanlk basmt ki, gzlerimin nnde si
yah bir perde vard sanki. Sis, iinden geilmesi olanaksz bir
engel gibiydi. Geceleyin sisin ne denli bir felaket olduunu d a
ha nceleri hi bilmezdim. Don J u a n n nasl yryebildiim
bir trl anlayam yordum. Ben bir kr gibi onun kollarna tu
tunarak yryebiliyordum.
Her nedense, bir uurum un kysndan yryormuz d uy
gusuna kaplmtm. Bacaklarm hareket etmek istemiyordu.
Aklm don J u a n a gveniyor, mantksal olarak yrmeyi isti
yordum, am a bedenim istemiyordu. Don Juan zifiri karanlkta
beni srklemek zorunda kalyordu.
O araziyi avucunun ii gibi biliyor olmalyd. Bir yerde
durarak beni yere oturttu. Kolunu brakm aya cesaret edem iyor
dum. Bedenim, su gtrm ez bir ekilde, kubbeye benzeyen k
ra bir dan zerinde oturduum u bilmekteydi, ve iki santim
sama dnm olsam sanki korkun bir uuruma yuvarlanacakmm gibi hissediyordum. Oturduum yer muhakkak ka
visli bir da yam ac olmalyd, zira bedenim gayri ihtiyari saa
doru m eylediyordu. Dik konum da kalabilmesi iin bedenimin
byle davrandn dnerek, elimden geldiince solumda du
ran don Juaa yaslanarak terazilenmeye gayret ettim.
Don Juan anszn yanm dan uzaklat; onun bedeninin des
tei olm aynca yere yklverdim. Yere deince, denge duyumu
yeniden kazanmtm. Yattm yer olduka dzd. Dokuna
dokuna yakn evrem i kefe koyuldum. Kuru yapraklarla dal
paralar vard.
Birden her yan aydnlatan bir imek akt korkun bir
gk grlts iitildi. Don Ju a n n solumda durmakta olduu
BR ERK
SAVAI
161
nu grdm. O nun birka adm tesinde dev aalarla bir m a

aray da grebilmitim.
Don Juan o delie girmemi syledi. Srnerek ieriye gir
dim, srtm kayala dayayp oturdum.
Don Ju an n bana doru eilerek fsltyla hi km ldam a
mam sylediini hissettim.
Birbiri ardna imek akt. Bir bakta don J u a n n so
lumda bada kurarak oturduunu grdm. Maara, iki ya da
kiinin snabilecei byklkte obruk bir oluuktu. Asln
da iri bir kayann alt tarafndaki bir girintiydi bu. yi ki oraya
srnerek girmitim, diye geirdim, zira yrm olsaydm ba
m kayaya arpacaktm.
imein parlakl sis kmesinin ne kadar kaln olduuna
ilikin bir fikir vermiti. Dev aalarn gvdeleri sisin donuk
ak gri ktlesinin iinde koyu renkli hayaletlere benziyordu.
Don Juan fsldayarak, sis ile imein birlikte bir harekt
sergilediklerini, canm diime takarak tetikte bulunm am , zira
erk savann iinde yer aldm syledi. Tam o anda m u hte
em bir imek akarak manzaray renkli bir de evirmiti.
Sis, elektriksel arjlar kralatrarak onlar tekdze datan
beyaz bir filtre ilevini grmekteydi; sis yksek aalarn ara
snda asl duran youn, beyazmtrak bir m adde gibiydi, am a
tam nm de yer seviyesinde sis incelmeye balamt. Yerdeki
bitkileri ayrt edebiliyordum. Bir am ormanndaydk. evre
mizde ok yksek aalar vard. yle ar ykseklikteydiler
ki, bulunduum yerin neresi olduunu bilm esem Kaliforni
y a daki servilerin arasnda olduum a yem in edebilirdim.
Birka dakika sren bir imek bom bardm anna tutulm u
tuk. Her imek aknda, grebildiim eyler giderek netleiyordu. Tam nm de bir keiyolu uzanyordu, zerinde herhan
gi bir bitki yoktu. Aasz bir alanda son bulmaktayd.
imek aklarnn says yle oktu ki, ne ynden geldik
lerini tayin edem ez oldum. A m a m anzara epey aydnlam,
iim ferahlamt. Karanln kesif perdesi bol kla ortadan
kalkar kalkmaz korkularm da endielerim de yok olmutu. O
nedenle imek aklar arasnda uzunca bir ara olduu zam an
artk evremdeki karanlk yznden yolum u armyordum.
162
IXTLAN
YOLCULUU
Don Juan fsldayarak, artk yeterince baktm, imdi de

dikkatle gk grltsnn sesi zerinde odaklanm am gerekti
ini syledi. Gk grlemesi hep sa tarafmdan geliyor gibiy
di. Sis kalkmaktayd, zifiri karanla alm bulunduumdan,
etrafmdaki bitkileri ayrt edebiliyordum. imek de gk grl
ts de devam etti, sonra birden sa tarafm alvedi, artk
gkyzn grebiliyordum.
Elektriksel frtna sama doru ilerliyora benziyordu. Bir
imek daha akt; ta samda, uzaklardaki bir da grdm.
Ik arka plan aydnlatm, dan devasa ktlesi m eydana kvermiti. Tepesinde aalar grmtm; prl prl bir gkyz
ne kesilerek yaptrlm dzgn, siyah resimleri andryorlar
d. Dan zerinde bulut ynlar da vard.
evremizdeki sis tam am yla dalmt. Srekli esen bir
rzgr sol tarafmdaki koskoca aalarn yapraklarn hrdat
yordu. Elektrik ykl frtna aalar aydnlatamayacak denli
uzaktayd, am a koyu ktleleri hl ayrt edilebiliyordu. Frtna
nn yayd ktan anladma gre sa tarafmda uzak da sil
sileleri vard orm an da ancak sol tarafmda kalyordu. Sanki
hi grm ediim karanlk bir vadiye tepeden bakyor gibiydim.
Elektrik ykl frtnann cereyan ettii alan ise vadinin kar
yanndayd.
Sonra yam ur yam aya balad. Elim den geldiince kaya
nn dibine yapm aya altm. apkam bamn slanmasna
m ani oluyordu. Dizlerimi gsme bastrarak oturuyordum,
sadece baldrlarmla ayakkablarm slanyordu.
Uzun sre yad. Ilk bir yamurdu. Bunu ayaklarmla his
settim. Sonra uyum uum .
Ku sesleriyle uyandm. Etrafma baknp don J u a n ara
dm. Orada yoktu; normal olarak acaba beni orada yalnz m
brakt, diye dnrdm , am a evremdekileri grmenin oku
beni handysa felce uratmt.
Ayaa kalktm. Ayaklarm srlsklamd, apkamn kenar
da srsklamd. indeki sular zerime dklmt. B ulundu
um yer bir m aara deildi; kesif bir alln altndaydm. Bir
an emsalsiz bir aknlk geirdim. allarla kapl iki kk
BR
ERK
SAVAI
163
toprak tepenin arasndaki dz bir yerde durm aktaydm . Solum

da aa filan olmad gibi samda da vadi yoktu. Tam n m
de de, ormandaki keiyolunu grdm sandm yerde kos
koca bir al vard.
Tank olduum eye inanmay reddettim. Gereklie ili
kin bu iki versiyonum arasndaki uyumazlk beni bir izah yo
lu aramaya evketti. Ben ml ml uyurken don J u a n n beni
srtnda tayarak, uyandrmadan, bam baka bir yere getirmi
olmas pekfl mmknd.
Uyumu olduum yeri inceledim. O rada yer kupkuruydu,
onun yanndaki, don J u a n n bulunduu yer de kuruydu.
Bir iki kez onu ardm, sonra youn bir kaygya kapla
rak avazm ktnca ona seslendim. lerdeki bir alln ar
dndan kageldi. Birden onun hereyi bildiini fark ettim. y
le muzip bir glmsemesi vard ki, ben bile glm eye baladm.
Zamanm onunla oyun oynayarak harcam ak istemiyor
dum. Derhal, niin byle hissettiimi sordum. Elim den geldi
ince ona btn gece sren sanrlarma ilikin btn ayrntla
r anlattm. Lafm kesm eden dinledi beni. Ancak yzn bir
trl ciddiletiremiyordu; nitekim bir iki kez glm eye balam
ama derhal buna son vermiti.
drt defa bu konuya ilikin dndklerini sordum;
ama o btn bunlardan bir ey anlam yorm u gibi ban sall
yordu.
O na anlattklarm son bulunca yzm e bakt, ve dedi ki:
ok kt grnyorsun. alla bi uraman gerek galiba.
Bir an kkr kkr gld, giysilerimi kararak burup skm a
m, onlar kurutm am syledi.
Gneli, prl prl bir gnd. ok az bulut vard. R zgr
l, insan canl tutan bir havayd.
Don Juan, kimi bitkileri arayacan, benim de kendim e
gelip sakinlememi, bir eyler attrp g kazanana dek onu
arm am am syleyerek oradan uzaklat.
Giysilerim gerekten srlsklamd. K urunm ak iin gne
te oturdum. Geveyebilm ek iin tek yolun not defterimi ka
rp bir eyler yazmak olduunu dndm. Notlarm zerim de
alrken biraz yemek yedim.
164
IXTLAN
YOLCULUU
Bir iki saat sonra nispeten rahatlaynca, don J u a n ar

dm. Dan tepesine yakn bir yerden seslenerek karlk verdi.
Su kabaklarm toplayarak onun bulunduu yere trmanmam
syledi. O raya vardm zaman, onu dz bir kayann zerinde
oturur buldum. Sukabaklarn aarak bir eyler yemeye bala
d. Bana da iki koskoca et paras uzatt.
Nereden balayacam bilemiyordum. Soracak yle ok
ey vard ki. Duygularm anlam olacak ki neeli bir kahkaha
atarak dalga geercesine sordu:
Naslsn bakalm ?
imden bir ey sylem ek gelmiyordu. Hl sinirliydim.
D on Juan yass kaya parasnn zerine oturmam buyur
du. Kayann bir erk nesnesi olduunu, orada bir sre oturduk
tan sonra tazelenmi olacam syledi.
Otur, otur, diye serte steledi.
Glm sem iyordu. Baklar deliciydi. ster istemez oturu
verdim.
M arazi davranlarmla erke kar ihmalkr davrandm,
bu halime son verm em gerektiini, aksi takdirde erkin her iki
m ize dm an kesileceini, o durum da da bu ssz dalardan as
la sa salim ayrlamayacam z syledi.
Ksa bir duraklam adan sonra ylesine soruverdi: Rya
grm e iin nasl gidiyor?
Kendim e, ellerime bakm a kom utunu vermenin benim iin
ne denli g olduunu ona anlattm. nceleri, belki de bu kav
ramn yeniliinden tr, nispeten kolay oluyordu. Kendime
ellerime bakm ay hatrlatmakta hi zorluk ekmiyordum. A m a
o ilk heyecan yitirmitim bunu hi yapm adm geceler bile
oluyordu.
Uyurken bana bir saband taksana, dedi don Juan.
Saband takm ak iyi bi taktiktir, am a ben verem em sana, zira
sen kendi bandn sil batan kendin yapmalsn. A m a rya g r
m ede onun bi suretini gresiye kadar sabandn yapamazsn.
Anladn m? Sabandnn belli bi surete gre yaplmas gerekir.
Ban st blm n skca kavrayacak ekilde bi srm da ol
maldr. Ba skca tutan bi kep eklinde de olabilir. nsan ba
na bi erk nesnesi geirince rya grm e daha kolaylar. U yur
BR
ERK
SAVAI
165
ken bana bi apka giyebilir ya da bi rahip gibi bi kukuleta da

geirebilirsin, am a bu eyler youn ryalara neden olurlar, r
ya grm eye deil.
Bir sre sustu, sonra bana, arada soluk alm akszn hzla,
sabandna ilikin sureti yalnzca rya g rm e srasnda deil,
uyanklk durum larnda kularn uuunu, suyun devinim lerini,
bulutlar, vesaireyi seyretm ek gibi alakas olm ayan bir olayn
sonucu olarak da grebileceim i anlatm aya koyuldu.
Bi erk avcs her eyi izler, diye srdrd. Ve her ey de
ona bi giz aklar.
A m a her eyin giz anlattna nasl em in olabilir ki in
san ? diye sordum .
D oru yorum lam alar yapabilecei zel bir form lnn
olabileceini dnm ekteydim .
Em in olm ann tek yolu, daha beni grm eye geldiin ilk
gnden bu yana sana verm i olduum ynergeleri yerine getir
m ektir, dedi. Erk sahibi olabilm esi iin insann erk ile y aa
mas gerekir.
A licenap bir ekilde glm sem ekteydi. A z nceki sertlii
ni yitirm ie benziyordu; hatta dirseiyle hafife kolum u diirtmiit.
Erk besini yesene, diye yineledi.
Vermi olduu kurutulm u eti inem eye baladm , o an
da birden aklm a o kurutulm u etin iinde psikotropik bir m ad
de bulunm u olabilecei, sanrlarn da o yzden ortaya kt
ihtim ali geliverdi. B ir an sanki rahatlam tm . ayet etin iine
bir ey koym u ise, sanrlarm son derece norm al saylrd.
Erk besininin iinde herhangi bir ey bulunup bulunm a
dn sordum ona.
Don Juan gld am a beni dolayszcasna yantlam ad. Ben
dayatarak, kzgn ya da tedirgin bile olm adm hususunda onu
tem in ettim , am a evvelsi geceki olaylar aklayabilm em a
sndan bilm em gerektiini syledim . H akikati anlatm as iin
steledim , dil dktm , en sonunda ona yalvardm .
Sen gerekten atlaksn, dedi don Juan inanam yorm u
gibi ban sallayarak, Sinsi bi yann var senin. H er bi eyin
seni rahatlatacak biim de aklanm asnda srar ediyorsun. E tte
166
IXTLAN
YOLCULUU
erkten baka bi ey yok. O erk oraya benim ya da baka birisi

tarafndan deil, erkin ta kendisince koyulm utur. Bi geyiin
kurutulm u etidir o; bana sunulan bi arm aand o geyik, tpk
bi sre nce bi tavann sana sunulm u olduu gibi. Ne sen ne
de ben, tavana bi ey koym u deiliz. Ben sana tavann etini
kurutm an sylem edim , zira o eylem iin sende bulunandan
daha ok erke ihtiya vardr. G ene de, onun etini yem eni iste
m itim . Pek fazla yem em itin, am a o senin kendi salaklnd.
Dn gece senin bana gelenler ne akayd ne de bi ey
tanlk. Erkle karlam tn sen. O sis, o karanlk, o im ekler,
o gk grltleri, o yam ur, onlarn hepsi de byk bi erk sa
vann paralaryd. A cem i ans var sende. Bi sava yle bi
sava grm ek iin neler verm ezdi.
B enim m eram m , gerek olm am as nedeniyle cereyan
eden btn o olaylarn bir erk sava olam ayacan anlatm ak
t.
G erek olan nedir k i? diye sordu don Juan son kerte din
gin.
Bu, bakm akta olduum uz her ey gerektir, dedim , ev
remi gstererek.
A m a dn gece grdn kpr de gerekti, orm an da,
baka her bi ey d e.
A m a gerek idiyseler, nerede onlar im di?
Buradalar. Y eterince erkin olsayd, onlar geriye getirebi
lirdin. u anda bunu yapam azsn, zira kuku iinde kalp drdr
etm enin daha yararl olacan sanyorsun sen. Yanlyorsun,
dostum . A lem ler stnde lem ler var, tam burada, nm zde.
G lnecek eyler deildir onlar. Dn gece senin kolunu kavram asaydm , istesen de istem esen de o kprnn zerinde yr
yecektin. D aha nce de seni arayan o rzgrdan korum ak zo
runda kalm tm seni.
B eni korum am olsaydn ne olurdu?
Yeterince erkin bulunm ad iin, rzgr sana yolunu
k aybettirecek ya da hatta seni bi koyaa iterek ldrecekti.
A m a dn gece en nem lisi o sisti. O kprden geip br ya
na geebilir ya da dp lm n bulabilirdin. A m a kesin olan
bi ey var. Ben seni korum am olsaydm , her eye karn sen
BR E R K SAVAI
167
o kprye girer, zerinde yrrdn. Erkin doas byledir. D a

ha nce anlatm tm sana, o sana egem endir, am a senin buyruundadr da. Dn gece, rnein, erk seni kprye girm eye zor
layacakt kprnn zerinde yrrken o sahneyi srdrm ek
de senin elinde olacakt. Ben seni durdurdum , zira senin erki
kullanm a yetinin olm adn biliyordum , erk olm aynca da
kpr gp gidecekti.
Sen de grdn m yd kpry, don Jua?
Yo. Sadece erki grdm ben. H erhangi bi ey olabilirdi.
Bu sefer erk, senin iin, bi kpryd. N e diye bi kpryd?
Bilm iyorum . Biz insanlar pek anlalm az m ahlklarz.
Siste hi kpr grdn m sen, don Ju an ?
G rm edim . A m a senin gibi olm adm dan dolay. B aka
eyler grdm ben. Benim erk savalarm seninkilerden ok
farkl.
N eler grm tn, don Juan? Ltfen anlatr m sn?
Sisin iinde ilk erk savam srasnda dm anlarm gr
m tm . Senin dm anlarn yok. Sen insanlardan nefret etm i
yorsun. Ben o zam anlar insanlardan nefret etm eye m ptelay
dm. Artk yle deilim . N efretim i yendim , am a o zam anlar
nefretim beni neredeyse ldrecekti.
O ysa senin erk savan harikayd. Seni helak etm iyordu.
Asl sen kendini tm o uyuz dncelerinle, kukularnla im
di helak etm ektesin. Senin iptilan da bu ite.
Sis sana kusursuz bi ekilde davrand. S ende onu eken
bi ey var. Sana grkem li bi kpr sundu, o kpr bundan son
ra hep orada sisin iinde olacak. K endini art arda gsterecek o
kpr, ta ki sen bi gn onu geene dek.
u gnden itibaren, ne yaptm bilene dek, sisli yerler
de tek bana dolam am an hararetle tavsiye ederim .
Erk pek yabans bi eydir. O na sahip olm ak iin, onu y
netebilm ek iin insann en bata erke sahip olm as gerekir. A n
cak, insann kendisini bi erk savandan sa salim karabilm e
sine yeterli erke sahip olm asna dek onu azar azar biriktirm ek
de olasdr.
N edir bir erk sava?
Dn gece senin bana gelenler bi erk savann balang
168
1X T L A N
YOLCULUU
cyd. G rm olduun sahneler erkin bulunduu yerlerdir. Bir

gn bunlarn ne dem eye geldiini kavrayacaksn; o sahneler
ok anlam lyd.
O nlarn anlam n sen bana anlatabilir m isin, don Juan?
Hayr. O sahneler senin kendi kiisel fetihlerindir, kim
seyle paylaam azsn onlar. A m a dn gece onlar yalnzca bi
balangt, h afif bi ekim eydi. G erek sava, sen kpry
getiinde cereyan edecek. K prnn br tarafnda ne var?
B unu yalnzca sen bileceksin. O rm andaki o keiyolunun so
nunda ne olduunu da yalnz sen bileceksin, am a btn bunlar
senin bana gelebilir, ya da gelm eyebilir. Bu bilinm eyen keiyollarndan da, kprlerden de gem ek iin insann kendisi ye
terli erke sahip olm aldr.
nsan yeterli erke sahip olm azsa ne o lur?
lm h er zam an bekler durur, savann erki tkenir t
kenm ez lm hem en onun kapsn alar. O nun iin, bilinm e
yene erk birikim i olm akszn atlm ak aptallktr. Yalnzca l
m n bulur insan o zam an.
O nu pek dinliyor saylm azdm . K afam hl, o sanrlanm alara neden olan eyin, kurutulm u etin iindeki bir m adde ol
duu dncesiyle m eguld. Bu fikre balanm ak beni rahat
latyordu.
A nlam aya alarak kendini helak etm e, dedi don Juan
aklm dan geenleri okum uasna. Bu dnya bi m uam m adr.
B akm akta olduun her ey, grndnden baka bi eydir de.
D nya dndm zden ok fazlasn ierir, yle fazlasn ki,
sonsuz, diyebiliriz. B yle olunca, onu anlam aya alm ak d e
m ek, aslnda onu bildiim iz bi eye benzetm ek dem ek olur.
Sen de ben de, burada, senin gerek, dediin dnyann iinde
yiz; zira ikim iz de onu biliyoruz. A m a sen erk dnyasn bilm i
yorsun, o yzden onu bildiin bi sahneye benzetm ektesin.
Bu hususu seninle tartm ayacam biliyorsun, dedim .
A m a aklm bunu bir trl kabul etm iyor.
D on Juan glerek bam a hafife dokundu.
Vallahi sen delisin, dedi. A m a olsun. Bi sava gibi ya
am ann ne denli zor olduunu bilirim ben. ayet benim yner
gelerim i izleseydin, sana retm i olduum eylem leri yerine
BR ERK
SAVAI
169
getirseydin, im diye dek o kpry gem eye yeterli erki topla

m olacaktn. G rm eye ve dnyay durdurm aya yetecek erki.
A m a ne diye erke ihtiyacm var ki, don Ju an ?
Ben de senin gibiydim . Erk filan istem iyordum . O na sa
hip olm ak iin m antkl bi neden bulam yordum . endeki ku
kularn hepsi bende de vard, o nedenle bana verilen ynerge
leri hi uygulam yordum ; ya da bu konuyu hi dnm yor
dum; am a aptallm a karn yeterince erk biriktirm itim , son
ra bi gn geldi, kiisel erkim dnyay kertti.
A m a bir insan ne diye dnyay durdurm ak istesin?
K im se istem ez ki, m esele burada. K endiliinden oluverir
bu. D nyay durdurm ann nasl bi ey olduunu bi kez ren
din mi, nedeni hem en anlalr. B ak evlat, savann sanatla
rndan birisi belli bi am ala dnyay kertm ek, sonra da, y a
amn srdrm ek am acyla onu yeniden biim lendirm ektir.
Ben de ona, bana yardm etm esi iin en iyi yolun dnya
nn kertilm esi iin belirli bir nedeni rnek olarak gsterm esi
olacan syledim .
Bir sre sessiz kald. N e diyeceini dnr gibiydi.
Bunu sana anlatam am , dedi. Bunu bilm ek iin ok faz
la erke gereksinm e vardr. Bi gn, sen istem esen de, bi sava
gibi yaayacaksn; o zam an ola ki yeterince kiisel erk biriktir
mi olursun da o soruyu kendin yantlarsn.
Ben sana bi savann bu dnyada yola koyulm ak iin
bilm esi gereken hem en her eyi, yani kendi kendine erk birik
tirm esi gerektiini rettim . A m a bunu yapam ayacan bildi
im iin sana kar sabrl olm am gerekiyor. Erk dnyasnda
tek bana kalm ann yaam boyu bi savam gerektirdiini ben
kendim deneyerek rendim .
Don Juan gkyzne, dalara bakt. G ne batya doru
inie gem iti bile. D alarn zerinde yam ur bulutlar biriki
yordu. Saatin ka olduunu bilm iyordum ; saatim i kurm ay
unutm utum . Don Ju a n a saatin ka olduunu tahm in edip ed e
m eyeceini sorduum da yle bir glm e krizine yakalanm t
ki, kayann zerinden ta allara kadar yuvarland.
Sonra ayaa kalkp kollarn uzatarak gerindi, esnedi.
D aha erken, dedi. Sisin dan tepesinde toplanm asn
170
IX T LA N
YOLCULUU
beklem em iz gerek, sonra sen bu kayann zerinde tek bana

duracak, ltfettikleri iin sise kranlarn sunacaksn. Sis insin
ve seni sarsn. G erektiinde, yardm na kom ak iin buralarda
olacam .
Sisin ortasnda bir bam a kalm a dncesi nedense beni
dehete drm t. Byle m antksz bir ekilde tepki gster
diim den dolay utandm .
Bu ssz dalar, kranlarn dile getirm eksizin terk ede
m ezsin , dedi kesin bir ifadeyle. Bi sava, kendisine sunu
lan ltuflarn karln verm eden srtn asla dnm ez erke.
D on Juan, elleri bann altnda, yz apkayla rtl, ar
ka st uzand.
Sisi nasl beklem ek lazm ? diye sordum . N e yapm am
gerekir?
Yaz y az! dedi don Juan apkasnn altndan. A m a gz
lerini kapatm a, srtn ona dnm e.
Yazm ay denediysem de konsantre olam yordum . Ayaa
kalkp huzursuzca dolatm . D on Juan apkasn kaldrp tedir
gin baklarla beni szd.
O tu r! diye buyurdu.
Erk savann daha sonulanm adn, tinim e duygusuzlu
u retm em gerektiini syledi. ayet o dalarda kslp kal
m am ay istiyorsam , yaptm hibir eyin duygularm aa
vurm am as gerektiini de ekledi.
Sonra ayaa kalkp elini nem li bir ey sylem eye hazlanrcasna devindirdi. A norm al bir durum yokm u gibi dav
ranm am gerektiini, zira o anda iinde bulunduum uz trden
erk yerlerinin hastalkl insanlar tketm e potansiyeline sahip
olduklarn syledi. Bu yzden insan bir m ahal ile yabans,
zarar verici ilikiler gelitirebilirm i.
Bu ilikiler insan bi erk yerine balayabilir, dedi don
Juan. A m a buras senin yerin deil. O nu kendin bulm u deil
sin. O nun iin kem erini sk bala ki puntolunu yitirm eyesin.
D on J u a n m anlattklar beni adeta bylyordu. Saatlerce
ara verm eksizin yazdm .
D on Juan gene uyum aya balad, ancak, dan tepesinden
inen sis yz m etre k adar ilerim ize vardnda uyand. Ayaa
B R E R K SAVAI
171
kalkarak evrem izi kolaan etti. Ben arkam dnm eksizin etra
fa bakyordum . Sa tarafm da dadan inen sis ovalara kadar
ulam t. Sol tarafm da m anzara akt; am a, rzgr sa tara
fm dan esm ekte, sisi ovalara doru iterek sanki bizi evirm esi
ni salam aktayd.
D on Juan fsydayarak duygusuz kalm am , gzlerim i kapatm akszn olduum yerde durm am , sisle tam olarak sarlm a
dan nce arkaya dnm em em i, ancak o zam an inie geebilece
im izi syledi.
Don Juan bir iki m etre arkam daki kim i kayalarn ardna
gizlendi.
O dalardaki sessizlik grkem li olduu kadar rktcy
d de. Sisi tayan yum uak rzgr sisin kulaklarm n iine
doru slk ald hissini yaratyordu. Sis dadan aaya k o s
koca km eler halinde inerken, zerim e dp beni ezecekm ie
benzeyen beyazm s kat m addeleri andryordu. Sisi kokladm .
Sert, ho bir rayiha karm yabans bir kokusu vard. S onra sis
beni sarverdi.
Sis gzkapaklarm bastryorm u gibi alglyordum . Sisin
arln hissediyor, gzkapaklarm kapatm ak istiyordum , ay
rca yordum . G rtlam kanyordu; ksrm ek istiyor am a
buna cesaret edem iyordum . ksrm yattrm ak am acy
la enem i kaldrp boynum u aa yukar esnetm eye baladm ,
yukarya doru bakarken sis km esinin kalnln gerekten
grebildiim i sandm . G zlerim sanki sisin iinde ilerleyerek
onun kalnln lebilecekti. G zlerim kapanm aya balad,
uykuya dalm a arzum a kar koyam adm . H er an yere yklverecekm iim gibi hissetm ekteydim . Tam o anda don Juan yerin
den srad gibi kollarm dan kavrayarak beni sarst. O sarsn
t beni iyice kendim e getirm iti.
Don Juan kulam a fsldayarak olanca hzm la yoku aa
ya kom am gerektiini syledi. Sonra, benim arkam dan
geleceini, zira koarken devireceim talara arparak par
alanm am istem ediini ekledi. nderlii benim yapacam ,
zira bunun benim erk savam olduunu, her ikim izi de oradan
sa salim karabilm em iin zihnim in ak olm as, benim de
kendim i brakm am gerektiini de belirtti.
172
IXTLAN
YOLCULUU
H aydi i bana, dedi yksek sesle. Bi savann

havas yoksa sende, asla kam ayabiliriz bu sisin iinden!
B ir an duraladm . O dalardan aaya koarak yolum u
bulabileceim den em in deilim .
Ko, tavan, k o ! diye haykrd don Juan yam atan
aaya doru beni itti.
13
Bir Savann Son D ura
Pazar, 28 O cak 1962

leden sonra saat on sularnda don Juan eve girdi. E vden a
fak skerken km t. O nu selam ladm . K kr kkr glerek
soytarca reverans yapp benim le el skt.
K sa bi y o lcu lu a k y o ru z , dedi. E rk a ray n d a
p ek zel bi yere g t rec ek sin bizi a ra b a n la .
D on Ju an iki tam a filesini a ara k h e r b irin in iin e y i
y ecek d olu ik ier su k ab a y erle tird i, fileleri bir k n n ap la
174
1XTLANYOLCULUU
b a lay a rak birini b an a uzatt.

K u zey e d o ru a r ar d rt m il k ad a r gittikten sonra
P an A m erican k aray o lu n u terk ed erek bir oseden batya
d o ru y n eld ik . S aatler b o y u n ca yoldaki tek arab a benim kisiydi sanki. B iz yol alrken bir an geldi, n cam dan nm
hi g re m e d i im i fark ettim . ev red ek i ey lere bakm ak iin
k en d im i h a bire zo rlu y o rd u m am a hem ortalk karanlkt
hem de n c a m m ezilm i bcekler, to zlarla kaplyd.
D on J u a n a, d u ru p n cam tem izlem em gerektiini
sy led im . S aatte iki m il g itm ek z o ru n d a olsak dahi, bam
p en c ere d en d ary a k arp nm g rerek araba srm eye
d ev am etm em i buyurdu.
B elli bir y erd e sa a d n m em i syledi. O rtalk yle k a
ran lk t ki, farlar y ak t m halde bir ey grem iyordum .
K o rk a k o rk a o seden saa doru girdim . A lak banketlerden
k ay g lan y o rd u m , am a k r to p rak sertm i.
D ary a b ak m ak iin kapy ak tu tarak , elim den gelen
en y av a ek ild e y z m etre k ad a r gittim . N ihayet don Juan
d u rm am b u y u rdu. D ev bir k ay an n h em en ard n d a durdum ,
do n Ju an o k ay a n n arab am g izley ece in i syledi.
A rab ad an k arak , farlarn n d a evreyi dolatm .
A m a don Ju an farlar sndrd. Y k sek sesle y itiilecek z a
m an m zn o lm ad n , arabay k ilitlem em i, zira derhal yola
k m am z g erek ti in i syledi.
S u k ab ak lary la dolu filem i bana uzatt. K aranlk o ld u
u n d an t k ezle n d im , az kalsn fileyi d ryordum . Don
Ju an y u m u ak a m a kesin bir d ille g zlerim karanla ala
n a dek o tu rm am b u y u rd u . A m a so ru n g zlerim d e deildi.
A ra b ad an k tk tan so n ra etraf iyice greb iliy o rd u m . A sl
sorun, d alg n im iim gibi d a v ra n m a m a yol aan yabans bir
asab iy et haliy d i. H e r ey b an a batyordu.
N erey e g id iy o ru z , diye sordum .
Z ifiri k a ra n lk ta zel bi yere y o lcu lu k y ap a ca z, dedi
don Juan.
N i in ?
E rk a v lam a y s rd rm e yetin v ar m , yok m u, onu
re n m e y e .
BR S A V A I NI N
SON
DURAI
175
Szn ettii ey in bir snav m o ld u u n u , ayet b a a ra

m azsam gene de ben im le k o n u u p bilgisini an latm ay s rd
rp s rd rm ey ece in i sordum .
S z m k esm ek sizin beni dinledi. Y aptm z ey in bir
snav olm ad n , bir yora b ek led i im izi, y o ra gelm ed i i
tak d ird e bunun erk avlam ay b aa ram ad m a n la m n a g e le
ceini, o d u ru m d a artk beni taciz etm ey i b rak a ca n , o n
dan so nra isted i im ce salak o lm ak ta z g r k alac a m an lat
t. A m a ne olu rsa olsun, b en im d o stu m o la ra k k alaca n , b e
n im le h er zam an k o n u aca n syledi.
S anki b aaram ay aca m b iliy o rm u gibi h isetm ek tey dim .
Y ora g e lm ey e cek , dedim ak a yollu. B iliy o ru m . B ir
p ara erk im v ar b en im .
G lerek , sev ecen se srtm tplad.
S ak n z lm ey e sin , diye k arlk verdi. Y ora g ele
cek. B iliyorum . B en d e sen d e n ok erk var.
D on Juan k endi s yledii t m celere bay lm t. K a l a la
rm d v erek , ellerin i rp a rak k atla k atla gld.
D on Juan b enim tad m filey i srtm a b a lay a rak onu
bir adm g erisin d en izlem em , m m k n m erte b e o n u n ay ak
izlerine basa b asa y r m em g erek ti in i syledi.
Pek d ram atik bir ek ild e fsld ay arak , B u y r y erk
iin, o b ak m d an h er bi ey ok n em lid ir, dedi.
Ayak izlerine b asa b asa y r d m tak d ird e, o y r r
ken d a tm olaca erkin b an a ak tarlm o laca n anlatt.
S aatim e baktm ; gecenin on biri olm utu.
D on Juan beni b ir ask e r gibi h az r ol v az iy e tin e getirdi.
S o n ra sa baca m ileriy e doru iterek n e doru bir adm
atm m gibi bir p o zisy o n a soktu. K en d isi de n m d e ayn
d u ru a g eerek, o n u n ayak izlerini g ay e t titiz bir ek ild e iz
lem ey e a lm am b ir k ez d ah a an m satarak y r m e y e b a
lad. F sld ay arak n et bir ekilde, o n u n izlerin e b asm an n d
n d a h ib ir eyle ilg ilen m e m e m i b uyurdu; n e y a d a y an a
b ak m am ak , g zlerim i onun bast y erlere d ik m eliy m iim .
D on Ju an g ay e t rah at b ir ekilde y r m e y e balad. O nu
izlem ekte hi g l e k m iy o rd u m ; n isp e te n sert bir zem in
176
1XTLANYOLCULUU
z e rin d e y r m ek te y d ik . Y aklak o tu z m etre b o y u n ca onun

ay ak izlerin e b asarak onu izlem ey i k o lay lk la srdrdm ;
so n ra b ir an y an ta ra fm a d oru bir g z attm , o anda don Jua n a b in d iriv erd im .
D o n Ju an k k r k k r g lerek k o sk o ca p ab u la rm la ayak
b ile in i in citm i m iyim dir, diye m erak edip iizlm em em i,
am a tek lem ey i s rd rd m tak d ird e sab ah a v arm adan iki
m izd en b irin in sak a tla n aca n syledi. G lerek , gayet alak
am a k ararl b ir sesle, benim salak l m v e k o nsantrasyonsu zlu u m y z n d e n bir y an n n in cin m esin e izin verm eye
n iy eti o lm ad m , bir d ah a onu tek m elersem , yalnayak y
r m ek z o ru n d a k a la c a m da ekledi.
A y ak k ab sz y r y e m e m , d ed im y ksek, hrltl bir
sesle.
D o n Ju an m th i bir k ah k a h a patlatt o sakinleene
d ek d u rm ak zo ru n d a kaldk.
D o n Ju an s y led ik lerin d e ciddi o ld u u n u aklad. Erk
p ein d e y o lcu lu k yap t m z, h er eyin m k em m el olm as
g erek ti in i syledi.
O l y erin d e ay a k k ab sz y r m e olasl beni d eh e
te d rm t . D on Ju an alay la belki de benim ailem in y a
tark e n bile p ab u la rn k arm ay an tip iftilerd en olduunu
syledi. A sln d a, haklyd. H a y atm d a yaln ay ak dolam am tm , h ele ld e a y a k k ab sz y r m ek benim iin intihar
d em ek olurdu.
B u ld en erk fk ry o r, d iye k u la m a fsldad don
Juan. rk ek o lm ak iin za m a n y o k .
Y eniden y r m e y e baladk. D o n Juan rahat y r y
n s rd rd . B ir sre so n ra sert ze m in d e n y um uak k u m la
rn ze rin e g e ti im izi ay rm sad m . D on J u a n n ayaklar
k u m u n iin e batyor, derin izler brak y o rd u . D on Juan d u r
d u u n d a saatlerce yol alm b u lu n u y o rd u k . A m a birdenbire
d u rm am , o n a b in d irm ey im , diye n ced en beni uyarm t.
Z em in y en id en sertlem iti e im li bir arazide yukarya
d o ru g itm e k te y iz gibi g elm ek tey d i bana.
D on Ju an , a ll a gitm em g erek iy o rsa gid eb ilece im i,
zira o n d an so n raki y r y m z n bir k ez dahi d u ra k la m a
BR S A V A I NI N
SON
DURAI
177
dan k esik siz o lm as g erek ti in i bilirdi. S aatim e baktm , g e

ce y arsn d an sonra birdi.
O n ya da on be d ak ik alk bir m o lad an so n ra don Ju an
b ana esas d u ru u m u aldrd, g en e y r m ey e balad k . H a k
lym , b erbat bir yryt. D aha n celeri bu k ad a r k o n
san trasy o n g erek tiren bir ey y ap m am tm . D on Ju an yle
hzl y r y o rd u , onun h er ad m n a b ak m an n b en d e yol a t
gerilim yle arttyd ki, bir an geldi artk y r m ek te o ld u
um u bile u n utm u gibi o lm u tu m . A y ak larm d a b a c a k la
rm da sanki benim deildiler. S anki h a v a d a y r y o rd u m d a
bir kuvvet beni ard m d an ha bire itiyordu. K o n san trasy o n u m
yle kusu rsu zd u ki, hav an n azar azar ay d n lan d n n bile
fark n a v aram am tm . B irden, don J u a n n m d e g re b il
diim i ay rm sad m . B tn g ece yap t m gibi ay a k la rn ve
ayak izlerini tah m in e tm ek yerine, onlar ak a g re b iliy o r
dum .
Hi b ek lem ed iim bir an d a don Juan y an a d oru a tlay
verdi, m o m en tim beni yirm i m etre k ad a r teye gtrd. B en
y av alark en b acak larm d erm a n sz lat, so n ra b en yere y k
lana dek zan g r zan g r titrem ey e balad.
B am k aldrp sakin sakin beni in cele m e k te olan don
J u a n a baktm . H i de yorgun g r n m y o rd u . B en soluk solu ay d m so u k so u k terley erek srlsk lam o lm u tu m .
D on Ju an k o lu m d an e k ere k beni d n d r p srtst y a
trd. G c m y en id en k az an m ak istiy o rsam b am d o u y a
dnk yatm am g erek ti in i syledi. G id erek rah atlad m ; a
ryan bed en im i d in len d ird im . N ih ay et, k alk ac ak k ad ar e n e r
ji to p lam tm . S aatim e b ak m ak istedim , am a d o n Juan elini
saatim in zerin e k o y arak beni nledi. Y z m o k nazik bir
ek ilde d o u y a d oru e v irip o m e n d e b u r z a m a n ay g tn a ih
tiy acm n o lm ad n , sihirli bir za m a n a g ird i im iz i, erk izi
srm e yetim var m , y o k m u, kesin o lara k re n ece im izi
syledi.
ev rem e baktm . o k g en i y ksek b ir tep en in d oru u ndaydk. B en bir k ay a k n ts y a da y ar n a b en zey en
bir yere doru y r m ek isted im , a m a don Juan z p lay a rak
beni nledi.
178
IXTLANYOLCULUU
S o n k erte k esin bir dille, az bir m esafe tem izdeki kara

bir d a n tep esin d e n g ne d o an a dek d m olduum
y erd e k a lm a m buyurdu.
D o u y u im le y ere k dik k atim i u fu k tak i y oun bulut k
m elerin e ekti. G n ein ilk klar bu tep ed e benim b ed en i
m e v arm a d an n ce r zg rn b u lu tlar u za k la ra s r k lem esi
n in o lu m lu b ir y o ra o laca n syledi.
S a b aca m n d e tutarak, y r y o rm u gibi k p rd am a
d an d u rm am , g zlerim i d o rudan d o ru y a ufka doru d ik e
rek de il de, o d ak lam a d an bakm am buyurdu.
B aca k larm k ask a t olm u tu , k alalarm aryordu. O
d u ru m d a k a lm a k tam bir ik en cey d i, bacak kaslarm beni ta
y am ay a cak denli szlam ak tay d . C anm d iim e takarak
d ay an d m . Y k lm a k zereydim . B acak larm n titrem esini
n ley em iy o rd u m , d erk en don Juan h er eyi durdurdu. O tu r
m a m a y ard m etti.
B u lu t k m eleri h arek et etm iy o rd u ; gnein u fu k ta d o
u u n u g rm em itik .
D o n J u a n n tek sz u oldu: o k k t .
B aarszl m n g erek te ne gibi so n u lar d o u raca n a
ilik in so ru larm h em en so rm ad m , am a don J u a n ' tan y o r
d u m , y o ralarn n h k m n e gre h arek et etm i o lduuna
em in d im . D e m e k ki o sabah y o ra g elm em iti. B ald rlarm
daki a rla r y o k o lm u tu , iim esen lik le dolm utu. K a sla r
m g e v e te b ilm e k iin z p lam ay a baladm . D on Juan ok
y u m u ak b ir ek ild e bitiikteki bir tepeye koup ordaki bel
li b ir b itkiden b irk a y a p rak k o p arm am , kaslarm n arsn
g id erm e k iin b ac ak larm o n larla ovm am syledi.
B en im d u rd u u m y erd en geni bir alana y aylm yeil
bir bitki k m esin i ra h ata g reb iliy o rd u m . Y apraklar epey
n em li g r n y o rd u . O n lar d a h a n ce de kullanm tm . B e
ni ra h atlattk larn p ek s y ley em e m , am a don Juan g erek
ten d o st b itk ilerin etk ilerin in insann onlar fark e d e m e y e c e
i den li gizli o ld u k larn , g en e de h er zam an beklenen y arar
lar sa lad k larn ileri srerdi.
T ep ed en aa y a d oru ko arak b r tepeye trm andm .
T ep esin e v a rd m a z d a , nefes nefese kaldm grdm .
B R S A V A I N I N SON D U R A I
179
D in len esiy e k adar ep ey zam an geti, m id em de bulan y o rd u .

R ah atlay an a dek yere m elip bir sre d in len d im . S o n ra
ay a a k alk p to p lam am isted i i y a p ra k la ra d o ru uzandm .
A m a o bitkiyi bu lam adm . ev re m e b ak n d m . D o ru yerde
o ld u u m a em in d im , am a o tepenin d o ru u c iv a rn d a o bizim
bitkiye u zak tan d a o lsa b en zeyen h ib ir bitki g rem edim .
A m a onu g rd m n o k ta bu ras o lm aly d . B u lu n d u u m
yerden b ak a herh an g i bir yer, d o n J u a n n d u rd u u yerden
bakan bir k im se iin g z erim in in d n d a kalrd.
A ram ay b rak arak b r tep ey e gittim . H ata y ap t m
an latt m d a, don Ju an h o g r y le g l m sed i.
N e diye hata d ersin ki b u n a se n ? d iye sordu.
B elli ki o bitki o rad a d e il? dedim .
A m a onu g rm t n , deil m i?
G rd m sa n m tm .
im d i onun y erin d e ne g rm e k te sin ?
H ib ir ey.
O bitkiyi g rd m sandm n o k ta d a b itki n am n a
h ib ir ey b u lu n m u y o rd u . G rm o ld u u m ey in grsel bir
ald an m a, bir t r serap o ld u u n u a k la m a y a altm . H e r
h ald e ar y o ru lm u tu m da, y o u n lu u m y z n d e n asln d a
o rada o lm ay an bir eyi g r rm gibi o lm u tu m .
D on Ju an tatl tatl g l m sey ere k k sa bir an beni szd.
H a ta filan g rm y o ru m b en , dedi. O bitki tep en in
d o ru u n d a d u ru y o r ite.
G lm e sras b ana gelm iti. B tn o b lg ey i d ik k atle ta
radm . G r n rd e y le bir bitki yoktu; d a h a n cek i d e n e y i
m im in bir san rlan m a o ld u u n a ilikin k an m pekiti.
D on Juan gay et sakin bir ekilde tep ed e n aa in m ey e
balay arak onu izlem em i im ledi. k im iz b irlik te b r tep ey e
trm an d k ; b itkiyi g rm o ld u u m u z a n n etti im n o k tad a
durduk.
B en, yzde yz em in , alay l bir ek ild e g l m s y o r
dum . D on Ju an d a ayn ek ild e g l m sem ek tey d i.
T epenin b r tara fn a g it, dedi. B itkiyi o rd a b u la c a k
sn .
B en, tep en in b r y arsn n g r alan m n d n d a k a l
180
d n ileri s rerek, o rad a b ir b itki olab ilece in i, am a bunun

h erh an g i bir an lam tam ad n belirttim .
D o n Ju an b an n bir d ev in im iy le onu izlem em i im ledi.
T ep ey i d o ru c a ap gid ece in e, tepenin etrafndan d o laa
rak g ay et alm l b ir ekilde yeil bir bitkinin nnde, b itk i
y e b ak m ak sz n durdu.
S o n ra d n erek b an a bakt. Bu yabans, delici bir b ak
t.
B u rad a bu b itk ilerd en ytizlercesi vardr, dedi.
D on Ju an g ay et sabrl bir ekilde tepenin teki tarafn
d an aa y a d o ru in m ey e balad, ben de onun ardndan.
H er y erd e o n a b en z er bir bitki aradk. A m a g r n rd e bitki
filan yoktu. B ak a bir bitkiye ra stlay a n a dek eyrek m il k a
d ar ilerlem itik .
B ir k elim e bile s y lem ed en don Juan beni ilk tepenin
d o ru u n a geri g trd. O rad a bir an durduk. S onra don Ju
an beni bu sefer k art d o ru ltu d a bak a bir bitki aram a g e
zisin e kard. ev rey i tara y a tara y a b ir m il kad ar tede iki
bitki d ah a bu ld u k. Y erden birbirlerine bitiik olarak kyor,
y o u n iki k m e h alin d e, e v relerin d ek i btn b r b itk iler
den d a h a fa zla serp ilerek yaylyorlard.
D on Ju an cid d i b ir ifad ey le b an a bakt. B unun nedenini
k aram am tm .
B u pek y ab an s bi y o ra , dedi.
lk tep en in d o ru u n a , oray a yeni bir do ru ltu d an y ak la
m ak am ac y la bu d efa d ah a uzun b ir yoldan d o laarak d n
dk. D o n Ju an o y red e bu bitk ilerd en pek az sayda b u lu n
d u u n u k an tlam ak iin ad eta elin d en gelen her eyi y ap
m ak tay d . D n y o lu m u z d a o bitkilerden hi bulam adk.
T epenin d o ru u n a v a rd m z d a tam b ir sessizlik iinde
o tu rd u k . D o n Ju an su k ab ak larn fileden karp zd.
Y em ekten so n ra bi ey ci in k alm az , dedi.
N eesin i g izley e m iy o rd u . B am tap k lay arak g l m
serk en k ey fin e d iy e c e k yoktu. N e le r o lduun u anlayam yordum . B u yeni g e lim e le r beni ted irg in etm ek tey d i, am a o an
d a b u n lar d n e m e y e c e k denli a ve yorgundum .
Y em ekten so n ra u y k u m iyice bastrm t. D on Juan s
BR
SAVAININ
SON
DURAI
181
rarla benim gzlerim i o d ak lam a k sz n b a k m a y n tem iy le te

penin zerin d e o bitkiyi g rd m y erd e u y u m a y a u ygun
bir n o k ta aram am syledi.
B ir yeri setim . D on Juan o n o k tad an b iraz to p rak a la
rak b ed en im l s n d e bir daire o lu tu rd u . alla rd an b
yk bir zenle k o p ard taze d allarla o d aire n in iini s p r
d. A sln d a sadece s p r rm gibi yapyor, d a llarla yere
hi d o k u n m u y o rd u . A rd n d an , d airen in iin d ek i y zey d en
btn talar ay k lay arak m erk e zin e yd; o n lar titizc e b o y
larn a g re eit iki k m ey e ayrd.
O talarla ne y ap y o rsu n ? diye sordum .
B u n lar ta deil k i, dedi. p bunlar. S en in n o k tan as
l tutacaktr.
D on Ju an talarn d ah a k k o lan larn alarak, onlar
d airenin e v resin e yerletirdi. A ra larn d a eit m e sa fe le r b ra
kyor, bir d u v arc ustas gibi h er bir ta b ir dal p arasy la
birlikte sk ca y ere ak y o rd u .
B en im dairen in iine g irm em e izin verm iy o r, y a p tk la r
n d airenin etrafn d a y r y e rek izlem em i istiyordu. D on Ju
an saatin tersi d o ru ltu d a on sek iz ta saym t.
im di tep ed en aa k o da, d z l k te b e k le , dedi.
B en k y y a gelip sen in u y g u n n o k ta d a d u ru p d u rm ad n a
b ak a ca m .
N e y ap acak sn k i.
p lerd en h er birini san a a tac a m , d edi don Ju an , d a
h a iri talarn b u lu n d u u k m ey i g stererek , S en de onlar
b enim b rlerin i yere a k t m gibi im le y e c e im n o k tay a
a k aca k sn .
Son k erte d ik k atli o lm an gerek. n san n , erk le u ra r
ken m k em m el o lm as gerek. B u rad a h a ta la r lm cldr.
B u n lard an h e r biri bi iptir, o rtak lk ta b ab o b rak ld k lar
tak d ird e bizi ld reb ilec ek bi ip; o n u n iin k esin lik le h ata
y ap m am an gerek. G z le rin i ipi ataca m n o k ta y a d ik m elisin. ayet h erh an g i bi eyden d ik k atin d a lrsa, ip srad an bi
taa d n r de o n un e tra fn d ak i b r k ay a la rd an ay rt e d e
m ezsin .
p le ri tep ed e n a a y a tek er tek er ta m a n n d ah a k o
182
IXTLAN
YOLCULUU
lay o laca n s y led im don J u a n a.

D on Ju an g lere k ban hayr, d em ec esin e sallad.
p tir b u n lar, dedi dayatarak. B enim onlar san a frla
tara k atm am , sen in de onlar y ak a la m an g erek .
B u ii y erin e getirm ek saa tle r alm t. G erektirdii k o n
sa n tra sy o n u n y o u n lu u ik en ced en farkszd. D on Juan her
d e fa s n d a d ik k a tli o lm a m , b a k la rm o d a k la m a m a m
an m saty o rd u . B y le y ap m ak ta haklyd. T epeden aaya
d o ru zp lay a rak , yolu zerin d e arpt b r kayalar d e v i
rerek inen b ir ta y ak a la m ak g erek ten ldrtc bir iti.
D airey i ta m a m y la ev irip de d o ru a trm andm da,
d p liiv erece im i san y o rd u m . D on Juan toplad kim i
y ap rak lar dairen in iine y atak gibi dem iti. B an a d a bir
k a y ap rak verdi; onlar p an to lo n u m u n cebine yerletirerek,
g b e im in ten in e yakn tu tm am syledi. O nlarn beni lk
tu taca n , b attan iy ey e ih tiy acm o lm ay aca n d a ekledi.
D airen in iin e y atv erd im . Y apraklar y u m u ack bir yalak
o lu tu ru y o rd u , h e m e n u y u y u v erm iim .
U y a n d m d a ak am o lm ak zereydi. H ava rzgrl ve
b u lu tlu y d u . T ep em izd ek i b u lu tla r k e sif k iim ebulutlard; am a
b aty a d o ru in ce sa ak b u lu tla ra d n y o rlard , zam an z a
m an d a g n e o nlarn ze rin e vurm ak tay d .
U y k u b en i zin d eletirm iti. K en d im i en erjik ve m utlu
h issed iy o rd u m . R z g r beni tedirgin etm iyordu. m y o r
d um . B am k o lla rm a d ay a y p etra fa baktm . D aha nce
fa rk n a v aram am m , tep en in d o ru u ep ey yksekti. Bat
y n n d e m an za ra o k etk iley iciy d i. A lak tepelerle dolu
o v alk b ir arazi v ard so n ra d a l balyordu. K u zey e ve
d o u y a d o ru sra sra koyu kah v eren g i dalarn doruklar
yer alm ak ta, g n e y e d oru da u su z b u ca k sz yer yer tepelik
b ir arazi ile o k uzak tak i m avi d a la r grn m ek tey d i.
K alk p o tu rd u m . D o n Ju an g r n rle rd e yoktu. Beni
o ra d a y aln z b rak m o lab ilece in i g eird im , arab am a nasl
g id eb ilece im i de b ilm iy o rd u m . Y eniden yaprak y ata m a
u zan d m ; n e tuh aftr, k ay g larm yok oluverdi. G ene bir
ese n lik d u y g u su beni sard. K e n d im i salkl hissediyordum .
D in g in b ir o k u n lu k iim i d o ld u rm u tu . B atdan esen y u
BR
SAVAININ
SON
DURAI
183
m u ak bir yel beni tm ed en tm b ed en im i yalyordu.

E sintiyi y z m d e, k u lak larm n e v resin d e tatlc a ak arak
beni y k ay p geri ek ilen sonra y en id en beni y k ay an b ir lk
su d alg as gibi d u y u m sam ak tay d m . G n d e lik , rndan
k m y aam m d a benzeri o lm ay an y ab an s b ir v aro lu d u
ru m u y d u bu. A lam ay a baladm , a m a zg n o ld u u m d an
ya d a k en d im e acd m d an deil; a d la n d ra m a d m , a k
lam ay aca m bir sevinten.
O n o k tad a so n su za d ek k alm a iste in i d u y d u m , zaten
don Ju an k o up beni e k ere k ap ar to p ar o y erd en k arm
o lm asay d , k alab ilird im de.
Y eterince d in len d in , dedi d o n Ju an b eni e k ed u rsu n .
B eni tepe d o ru u n u n e v resin d e sakin sakin d o latrd.
Yava yava, tam bir sessizlik iin d e y r y o rd u k . D on Juan
benim , ev reley en m an za rala r g z le m le m e m i am aly o rm u gibi d u y u m sam ak tay d m . G zlerin i d e v in d ire re k y a da
enesini u zatarak b u lu tla rla dalar im ledi.
A k am a yakn bu saatte m an za ra m u h teem d i. im d e
huu v e k ed er d u y g u lar u y an d ry o rd u . o c u k lu u m d a k i
m an zaralar an m saty o rd u bana.
Tepe d o ru u n u n , v o lk an ik bir k a y a d a n o lu an en y k
sek n o k tasn a trm an d k ; srtm z k ay a y a d ay a y p , y z m z
g n ey e doru rah ata o tu rd u k . G n e y e d o ru u zan an usu z
b u cak sz to p rak la r gerek ten ahaneydi.
B un larn h ep sin i b elle in e n ak e t, d iy e k u la m a fsl
dad don Juan. B u ras sen in noktan. B u sabah sen g r m
tn, seni yoran oydu. B u n o k tay grerek b u ld u n sen. B e k
len m ed ik bi y o ray d a m a g eliv erd i ite. S en istesen d e iste
m esen de erk av lay acak sn . B u isani bi k a ra r o lm an n te sin
de bi eydir, senin ya d a benim k ararm deil.
im d i, iin g ere i, bu tep en in d o ruu sen in yerindir,
senin k u tsal yerin; ev ren d e k i h er ey sen in k o ru m an altn
dadr. S en b u rd ak i h er eye b ak arsan b u n a k arlk o n lar da
san a gz k u lak o lu rlar.
ak ay a g etirerek ordaki h e r ey b en im m lk m m , d i
ye sordum . D on Ju an son kerte a rb al b ir b iim d e evet,
dedi. B en g lerek bu y ap m ak ta o ld u u m u z eyin b an a Yeni
1X4
IXTLA N YOLCULUU
D iin y a y feth ed en sp an y o llarn ordaki to p rak lara kendi

krallar ad n a el k o y m alarn anm sattn anlattm . O n lar da
bir d a n tep esin e trm an arak herh an g i b ir d o ru ltu d a g re
b ild ik leri t m araziy e sahip karlarm .
yi fik ir d o ru su , dedi don Juan. B en de sana g re
b ildiin t m to p raklar v eriy o ru m , hem de bir dorultudaki
d eil, e p ee v re h ep sin i.
D on Ju an ay a a k alkt, elini u zatp gvdesini tam bir d a
ire izecek ek ild e d n d rerek , gsterdi:
B t n bu tap ra k lar senin o lsu n , dedi.
Y k sek sesle gldm .
D o n Ju an k k rd ay a rak b an a sordu, N iin olm asn? Bu
to p rak lar niin v erem ey ey m iim ki sa n a ?
S en o n larn sahibi d eilsin k i, dedim .
N e k ar? sp a n y o llar d a o lkelere sahip de ild iler
am a g en e de oralar paylatlar. S en de ayn ekilde niin
m lk iy e tin e g e irem ey e sin b u ra y ?
G l m sem esin in ardndaki g erek niyetini re n eb il
m ek am ac y la onu in celed im . O an d a don Juan bir kah k ah a
p atlatarak h an d y sa k ay a d an aa y a diieyazd.
G z n le g re b ile ce in btn to p rak la r en in d ir, diye
s rd rd , h l g l m sey erek . K u llan m ak am acy la deil
de an m sam ak am acy la. N e ki, bu tepenin doruunu lene
dek k u llan ab ilirsin . B en onu san a v eriy o ru m , zira onu sen
ken d in buldun. en in d ir oras.
A l v e k ab u l e t.
B en g l y o rd u m , a m a don Juan ok ciddi grnyordu.
O k o m ik g l m sem esi o lm asa, o tepenin doruunu bana v e
reb ile ce in e g erek ten in a n y o r sanrdnz.
N iin o lm a sn ? d iy e sordu don Juan benim d n c e
lerim i o k u m u gibi.
K ab u l e d iy o ru m , dedim yarm azla.
D on J u a n n g l m se m e si k ayboldu. G zlerini ksarak
b an a bakt.
Bu tep ed ek i, ze llik le d o ru u n d a k i h er kaya, h er akl,
h er bitki sen in h im a y e n d e , dedi. B u rad a yaayan her bi
b cek senin d o stundur. S en o n lar k u llan ab ilirsin , o nlar da
BR S A V A I NI N
SON
DURAI
185
seni kullanabilirler."
B irka d ak ik a k o n u m ak szn d u rduk. H ib ir ey d
n em iy o rd u m . H av asn d ak i d e iik li in n e le r g etireceini
m erak ed iy o rd u m am a korku ya da v e sv e se iinde deildim .
S adece, k o n u m ak istem iy o rd u m , o kadar. N e d en se, s zc k
ler y etersiz, an lam larn b elirlem ek de zo r g r n y o rd u . K o
n u m ay a ilikin by lesi bir d uygum o lm am t hi, iinde
b u lu n d u u m bu o la an d h av am n fa rk n a v arr v arm a z
derh al k o n u m ay a baladm .
A m a ben bu tepeyi ne y ap ab ilirim ki, don J u a n ?
zerin d ek i h er bi eyi, h er bi zellii b elle in e naket.
R ya g rm e d u ru m u n d a gelece in y er burasdr, senin. E rk
lerle tan aca n , gizlerin bi gn san a a k la n aca y er b u ra
sdr. Sen erk av lam ak tasn , b u ras d a senin yerin , glerini
to p lay aca n yerdir.
u an d a san a an lam sz gelebilir. stersen sa m a bi ey
olarak kalsn im d ilik .
K ay ad an indik, don Ju an beni tepe d o ru u n u n b atsn

daki kk, anak gibi u k u r bir yere g t rd . O ra d a oturup
y em ek yedik.
K u k u su z o tep en in d o ru u n d a b en im iin ta n m sz bir
zevk b ah ed en bir ey vard. Y em ek de, d in lem ek gibi hi ta
n m ad m enfes b ir d e n e y im olm ak tay d .
B atan g n ein b ak irim si kzartsn y ay d zen g in k
altn d a her ey e p ee v re y ald zla b ez en m i gibi g r n y o r
du. K en d im i tam am y la m an za ray izlem ey e v erm itim ; d
n m ek istem iy o rd u m bile.
D on Ju an b en im le fsld ay arak k o n u u y o rd u . N e denli
ufak o lsa ve n em siz g r n se de, e v rem izd e k i tm ay rn t
lara b ak m am s y l y o rd u . z ellik le bat y n n d ek i m a n z a
rann hatlar ok d ah a gze arp y o rd u . D on Ju an , g ne
ufu k ta k ay b o lan a d ek g zlerim i o d a k la m a k sz n g n ee
bakm am istedi.
G n e bulut y a d a sis tab ak a sn n iin e g m lm e d en h e
m en n cek i birka d a k ik a boyunca, h er b ak m d an , h a rik a y
d. G n e sanki y e ry z n d e bir enlik atei y ak m ak istiy o r
du d a tutu su n , d iy e alev lerin i iiflyordu. Y z m de k rm
186
IXTLA N YOLCULUU
zlam gib i b ir d u y g u y a kapldm .

K alk a y a a ! d iye bard don Ju an beni y u k ary a d o
ru ek ed u rsu n .
A tlay arak y an m d an uzaklat; kesin, srarl bir sesle
d u rm a k ta o ld u u m y erd e zp lam am buyurdu.
B en ay n n o k tad a sekip d u ru rk en b ed en im e bir scak l
n y ay ld n d u y u m sa m a y a baladm . B akirim si bir scak
lkt bu. D a m a m d a ve g zlerim in a tsn d a da duyum suy o rd u m bunu. S an k i bam n tep e b lm , bakirim si bir k
zart y ayan serin b ir atele y anyordu. im deki bir ey, g
n e k a y b o lm a y a b alark en g id erek d a h a hzl ad m larla z p
la m am a n eden oldu. B ir an geldi, gerek ten kendim i, u a b i
lece k m iim gibi h a fif h issetm ey e baladm . D on Juan bile
im i sk ca kav rad . E lin in yapt b asn bir ayklk, bir d in
g in lik h av a sn a g irm em e yol at. Yere k t m , o da yanm a
o turdu.
B irk a d a k ik a d in len d ik ten sonra don Juan sessizce a y a
a k alk t o m zu m u tp lay a rak onu izlem em i istedi. G ene
d ah a n ce o tu rm u o ld u u m u z o volk an ik kayadan oluan
d o ru a trm an d k . K a y a bizi so uk rzg rd an koruyordu.
D o n Ju an sessizli i bozdu.
G zel bi y o ra y d , dedi. N e tuhaf! G nn bitim ine
rastlad. S en in le ben o k farklyz. S en gecenin bi y arat
sn. B en sab ah n o taze p arlak l n yelerim . Ya da sabahn
p arla k l n d a arar g n e beni, am a senden k aar hep. te
y an d a n , b atan g n e seni ykad. A levleri, seni yakm adan
k av u rd u . N e tu h a f!
N e d iy e tu h a f o lsu n ?
H i b y lesin i g rm em itim . Y oa, gelecei zam an,
g en g n e lem in d e g elm itir h er z a m a n .
A c ab a n ed en y le oluyor, don J u a n ?
im di b u n lar an latacak za m a n d e il, dedi serte.
B ilg i erktir. O n a ilikin k o n u m a k iin bile yeterli erki an
cak u zu n bi s re d e to p la y a b ilir in san .
Isra r e tm ey e a ltm , am a don Juan derhal konuyu d e
itirdi. R y a g rm e m d ek i g elim eleri sordu.
R y am d a, o kul y a d a baz ark ad alarm n evleri gibi b e
BR
SAVAININ
SON
DURAI
187
lirli yerleri g rm ey e b alam tm .

Sen o y erlerd e g n d z n m y o k sa g e c e le y in m i b u lu
n u y o rd u n ? diye sordu.
R y alarm d ak i zam anlar, o y erle rd e g en e llik le b u lu n
m ay a alk o ld u u m za m a n lara tek ab l ed iy o rd u o k u l
daysam g n d zleri, a rk ad alarm n e v in d e y se m geceleri.
D on Ju an g n d z vakti ek e rlem e y ap a rk en r y a grm e ye alm am , setiim yeri g erek ten , r y a g rm e s
rasn d a o lduu gibi g z m n n n d e c a n la n d rp can lan d ram ad m aratrm am nerdi. G eceley in R y a g rm e d e
d u y u m san an eyin r y a g rm e n in ce rey a n ettii g nn
za m a n n a uygun o lm as g erek ti in i anlatt; aksi tak d ird e in
sann g z n n n n d e ca n la n d rm o ld u u e y le r r y a
g rm e deil, srad an r y a la r olurm u.
K o lay lk sa lam ak am acyla, g itm e k isted i in yere ait
olan belli bi nesn e sem eli, dik k atin i onun zerin d e o d a k la
m alsn , diye s rd rd . rn e in , b u rad a bu tep en in d o ru
unda, belirli bi al p arasn b elle in d e y er ed e n e dek gzlem lem elisin. R ya g rm e srasn d a o aly an m say a rak ya
da o tu rd u u m u z u k ayay an m say a rak , ne b iley im b u rd ak i
bak a h erh an g i bi eyi a n m say a rak h e m e n b u ra y a g ele b ilir
sin. R ya g rm e srasn d a, rn e in byle bi erk y erin e o d a k
lan ab ilirsen o ray a g id eb ilm e n d ah a k o lay olur. A m a buraya
gelm ek istem iy o rsan , b ak a h erh an g i bi yeri k u llan ab ilirsin .
O la ki senin gitti in ok u l senin iin bi erk yeridir. K u llan
oray. D ik k atin i o d ak i h erh an g i bi n esn e ze rin d e y o u n
latr, so n ra r ya g rm e srasn d a onu bul.
A n m say ac a n belirli bi n esn e d en , e llerin e dnersin,
so n ra b ak a bi n esn ey e, d erk en , bu ek ild e s rdrrsn.
N e ki, sen im di dikkatini bu tep e d o ru u n d a v ar olan
her bi ey zerin d e o d ak lam a lsn , zira b u ras senin y a a
m n d ak i en nem li y erdir.
D o n Ju an s zlerin in etk isin i g rm ey e a lrc a sn a beni
szd.
B u ras senin lece in y erd ir, d ed i y u m u ak bir sesle.
O tu ru b iim im i d e itirerek sinirli sinirli k p rd an d m ;
g l m sed i don Juan.
188
IXTLAN
YOLCULUU
B en sen in le birlikte bu tep en in d o ru u n a ok kereler

g e le c e im . dedi. S onralar sen o ra sy la m ebu olana, bu
tep e d o ru u sen in k u lak larn d an fk ran a dek kendi bana
b u ra y a g elecek sin . O n u n la m ebu o ld u u n zam an sen k en
din an lay acak sn . B u tepe doruu, im di olduu gibi, o za
m an senin son d an sn n yeri o lacak tr.
S on d an sm la neyi k asted iy o rsu n , don Ju an ?
B u ras sen in son d u ra n o la c a k , dedi don Juan. N e
red e o lu rsan ol, b u ra d a lecek sin sen. H er savann lece
i bi y er vardr. U n u tu lm az an lar dolu, nem li olaylarn iz
lerin i b rak t , tan sk lara tank old u u , gizlerin ken d isin e
ak lan d , k iisel erk in i toplad g z n n bebei gibi se v
dii bi yer.
Bi sav a, ne zam an orad an erk to p lam ak isterse, o g
z n n b eb e i gibi sev d i i y ere d n m ek zorundadr. S ava
o ra y a y o lcu lu k y ap a rak y a d a rya g rm e aracl y la gider.
Ve n ih ay et, bi gn bu d n y ad ak i zam an tkenip de
l m n n , o m z u n a d o k u n d u u n u h issed in ce, h er zam an
an k olan tini g z n n bebei gibi sevdii o yere u a r da, sa
v a o ra d a l m n e dans eder.
H er bi sav a n n , y aam b o y u n ca gelitirdii belli bi
g etalt, belli bi erk d u y g u su vardr. Bi tr d an str bu. K endi
k iisel erk in in etk isi altn d a y ap t bi devinm e. ay et l
m ek te o lan bi sav a n n erki snrlysa, k sa srer bu dans;
am a erki g rk e m liy se, d an s d a yle olur. A m a erki ister k
stl, ister g rk em li o lsu n , l m d u ru p onun dn y ad ak i son
d u ra n a tan k lk eder. Y aam nn m eak k a tin i dans bitene
d ek son d efa h ik y e etm ek te olan bi savay g t rem ez
l m .
D o n J u a n n s zleri t y lerim i rpertti. S knet, alacakk aran lk , m u h teem m an za ra, hepsi d e o ray a bir savann
son erk d an s im g esin i ta m a m la y c sahne d onanm olarak
y erle tirilm ile rd i sanki.
B en bi sav a d e ilsem d e o dan s b an a re te b ilir m i
sin ? d iy e so rd u m .
E rk av lay a n h er k im se o d an s re n m e k zo ru n d ad r,
dedi do n Ju an , A m a re te m em im di sana. Y aknda k en
BR SAVAININ
SON
DURAI
189
d in e layk bi h asm n olabilir, erkin ilk d ev in im in i o zam an

retirim sana. b r d ev in im lerin i sen y a a d k a k en d in e k
lersin. D em em u ki, bi sav a n n g etalt, d u ru u , o n u n y a
am n n y ksdr, kiisel erki b y d k e g elien bi d an s
tr.
S ah id en de lm d u ru p bir sav a n n d an sn sey red er
m i?
B i in san d r y aln zc a bi sava. A la k g n ll bi insan.
l m n n h ed efled i in i d e itirem ez. A m a o n u n , akl e r
m ez zo rlu k larn d an so n ra erk b iriktiren k u su rsu z tini, l
m n ancak bi an, k endi erkini son bi k ez a n m sa m a y a y e
tecek u zu n lu k ta bi an b o y u n ca tutabilir. D iy eb iliriz ki, k u
su rsu z tini olan k im selere l m n bi je s tid ir b u .
S o lu u m u kesen bir k ay g d u y g u su n a k ap larak s rf onu
b astrm ak am acy la k o n u m ay a b alad m , D o n J u a n a, hi
len sav alar tan y p tan m ad n , tan y o r id iy se o n larn
son d an slarn n l m lerini ne biim de etk ilem i o ld u u n u
sordum .
K es b u n lar, dedi don Juan so u k a. lm ek m u a z
zam bi olaydr. K u y ru u n u titretip k ak rd a m ak tan d a te bi
eydir.
B en de l m m n n n d e dans ed e cek m iy im , d o n J u
an ?
E bette. Sen h en z bi sav a gibi y aa m y o rsa n d a k i
isel erk to p lam ak tasn . B u g n g ne sa n a bi y o ra verdi. Ya
am n d a y ap aca n en hayrl ii sen yarn ak a m a d oru
g erek letirecek sin . B elli ki sen sab ah n o g en c ecik p a rla k
lndan h o lan m y o rsu n . S ab ah lar y o lcu lu k y ap m ak seni
am yor. Sen yal, sarm trak v e olg u n , lm ek tek i g n eten
hazzed iy o rsu n . S en in isted i in ey atein scak l deil, k
zarts sadece.
D ed i im gibi, sen d an sn bi g n n b itim in d e bu rad a,
bu tep en in d o ru u n d a yap acak sn . S on d an sn y ap ark en
v erd i in m cad eleleri, k az an d n v e y itird i in sav alar a n
latacaksn; k iisel erkle k arlam ak tan tr d u y d u u n
sevinleri ve ak n lk lar dile g etirecek sin . S en in dansn,
b irik tireg eld i in gizleri, tan sk lar h ik y e ed ecek . S enin
190
IXTLAN
YOLCULUU
l m n b u ra d a o tu ru p seni izleyecek.
lm ek tek i g n ein kzarts b ugn olduu gibi seni
y ak m ak sz n y z n e vuracak. Y um uak bi yel tatl tatl e se
cek de, sen in tep e d o ru u n sarslacak. S en d an sn n sonuna
v arrk en g n ee b ak acak sn , zira onu bi d ah a ne uyankken
ne d e r ya g rm e d u ru m u n d a hi g rem ey ecek sin ; sonra
sen in l m n g neyi im leyecek. Engin to p ra k la r.
14
Erk Trs
C um artesi, 8 N isan 1962

lm n bir kiilii var m dr, don Juan? diye sordum
sundurm ada otururken.
D on Juan arm casna bakakald. M arketten ona getir
mi olduum dolu bir kesekdn tutm aktayd. O nu dikkatli
ce yere brakt, gelip nm de oturdu. C esaret bularak, bir sa
vann son dansn seyreden lm n bir insan eklinde mi,
192
yoksa insana benzer bir ey m i olduunu renm ek istediim i

anlattm .
N e fark eder k i? diye sordu don Juan.
B en de ona bu im genin beni bylediini, onun bu fikre
nasl ulam olduunu renm ek istediim i syledim . Bunun
byle olduunu nasl biliyordu.
ok basit bi ey bu, dedi. Bi bilgi adam lm n son ta
nk olduunu bilir, zira grr."
Yani sen bir savann son dansna tanklk ettin mi ken
din?
Yo. nsan tanklk edem ez buna. Yalnzca lm yapabilir
bunu. N e ki, benim kendi lm m n bana baktn, benim de
lrm gibi dans ettiim i grm lm vardr. D ansm n so
nunda lm herhangi bi yn im lem edi, gzm n bebei gibi
sevdiim yer de benim le vedalaarak sallanm ad. Demek ki bu
dnyadaki zam anm henz dolm am t da, lm em itim . Btn
bunlar olduu zam an, snrl erke sahiptim , kendi lm m n
hedefini anlam am tm , onun iin lyorum sanm tm .
Senin lm n bir insana benziyor m uydu?
Ne kaz kafalsn yarabbi. Soru sorarak bi eyi anlayaca
n m sanrsn. H i sanm am , am a ben kim im ki?
lm insana filan benzem ez. Bi tr varlktr o. A m a onun
hibi ey olm adn syleyebileceim iz gibi her ey olduunu
da syleyebiliriz. H er ikisinde de gereklik pay var. lm in
sann istedii her bi eydir.
B enim insanlarla aram iyidir, onun iin lm bi insana
benzetirim ben. G izler de eker beni, onun iin gzleri ukur
dur lm n bana gre. O nlarn iinden telere bakabilirim . Bi
ift pencere gibidir gzleri, am a gzlerin devindii gibi devi
nen. O halde, diyebilirim ki, bi sava yeryzndeki son dan
sn oynarken lm iki delik gzyle onu izler.
A m a bu yalnz senin iin mi byle, don Juan, yoksa br
savalar iin de m i?
Erk dans yapan h er sava iin ayndr, am a deildir de.
lm bi savann son dansna tanklk eder de, bi savann
kendi lm n ne biim de grdne gelince kiisel bi m ese
ledir bu. H erhangi bi ey olabilir bi ku, bi k, bi insan, bi
ERK TIRISI
193
al, bi akl, bi para sis, ya da bilinm eyen bi varlk.

Don Ju a n n liim im geleri beni tedirgin etm iti. S orular
m seslendirm eye ygn szckleri bulam ayarak kekelem eye
baladm . Don Juan glm seyerek bana bakt konuabilm em
iin beni tevik etti.
O na bir savann kendi lm n grm e biim inin yeti
tirili tarzna dayanp dayanm adn sondum . Yuma ve Yaqui
Kzlderililerini rnek olarak gsterdim . B enim fikrim e gre
insann lm e ilikin im gelem lerini, iinde bulunduu kltr
belirledi.
nsann yetitirili tarzyla yok bi ilgisi, dedi don Juan.
nsann herhangi bi eyi ne ekilde yapacan belirleyen ey
kiisel erktir. Bi insan yalnzca kendi kiisel erkinin bi toplam
dr, o toplam da, o insann nasl yaayacan, nasl leceini
belirler.
Kiisel erk n ed ir?
K iisel erk bi duygudur, dedi don Juan. ansl olm ak
gibi bi ey. Ya da ona bi hava, bi ruh hali de, diyebiliriz. K ii
sel erk insann kkenine baklm akszn edindii bir eydir. Bi
savann bi erk avcs olduunu, erkin nasl avlanp biriktiri
leceini sana retm ekte olduum u anlatm tm . Senin skn
tn, aslnda hepim izin sknts, ikna olm am aktr. Kiisel erkin
kullanlabileceine, onu biriktirm enin olaslna inanm aya ge
reksinm en var; am a u ana dek ikna olm adn sen.
Don Ju an a ok m antkl konutuunu, beni ikna etm i ol
duunu syledim . Gld.
Ben o tr ikna olm aktan sz etm iyorum . dedi.
Yum ruuya om zum a iki kez hafife vurarak kkr kkr
gld.
Bak, piyazlanm aya ihtiyacm yok benim .
Ciddi olduum h ususunda onu tem in etm em gerekirm i
duygusuna kapldm .
Hi kukum yok, dedi don Juan. A m a ikna olm ak, de
m ek kendi bana eylem e geebilm ek, dem ektir. Bunu yapabil
m en iin daha epeyce aba sarf etm en gerekir. Yapm an gereken
ok ey var daha. Sen daha yeni baladn.
Don Juan bir an konum adan durdu. Y zne uysal bir ifa
194
IXTLAN
YOLCULUU
de yayld.
K im i zam an bana kendim i anm satyor olm an ne tuhaf,
diye srdrd. B en de savann yolunu izlem ek istem em i
tim. B tn o abalarn bouna olduu inancndaym , sonunda
hepim iz leceim iz iin bi sava olm ak ne fark ederdi ki? Ya
nlm m . A m a bunu kendi kendim e renm em gerekti. Yanl
m olduunu kavradn zam an, ne m thi bi fark ettiini an
ladn zam an, ikna olduunu syleyebilirsin. Sonra da kendi
bana ilerleyebilirsin. H atta kendi bana bi bilgi adam bile
olabilirsin.
Don J u a n dan, bilgi adam dem ekle neyi kastettiini ak
lam asn istedim.
Bi bilgi adam , renm enin m eakkatlerine gerekten
katlanm bi k im sedir, dedi. Sabrszlanm adan, savsaklam a
dan, kiisel erkin gizlerini zm ekte sonuna dek azim le ilerle
m i olan bi insandr.
Don Juan bilgi adam kavram n ksaca anlattktan sonra
bu konuyu bi yana brakm am z nerdi benim kiisel erk bi
riktirm e fikriyle ilgilenm em in daha doru olacan syledi.
Bunu havsalam alm yor, diye kar ktm . Senin bana
ne yaptrm ak istediini b ir trl anlayam yorum .
Erk avlam ak yabans bi itir, dedi don Juan. O nun n
ce bi fikir olm as gerekir, sonra da adm adm ilerlem esi, sonra
b i bakm sn, hoop! G erekleiverm i.
N asl gerekleir yani?
D on Juan ayaa kalkt. K ollarn gerip srtn bir kedi gibi
kabartt. K em ikleri, her zam anki gibi, bir dizi ktrt sesleri
kard.
H aydi, gid elim , dedi. nm zde uzun bi yolculuk
var.
A m a sana so n n ak istediim o kadar ok ey var ki, de
dim.
B i erk yerine gidiyoruz, dedi eve girerken. Sorularn
oraya vardm zda sorarsn. K onum a frsat buluruz orda herh al.
A rabayla gideceim izi sanm tm , o nedenle kalkp araba
m a doru yrdm , am a don Juan evden bana seslenerek suka-
ERK TIRISI
195
haklarn koyduu fileyi alm am istedi. E vinin ardndaki l

alln kysnda beni beklem ekteydi.
A cele etm em iz gerek, dedi.
Bat Sierra M adre dalarnn alaktaki yam alarna le
den sonra sralarnda ulatk. Ilk bir gn olm utu, am a va
kit ilerledike rzgr tm eye balam t. D on Juan bir k ay a
nn zerine oturarak, benim de ayn eyi yapm am im ledi.
Bu defa ne yapacaz, don Ju an ?
Pekl biliyorsun ki buraya erk avlam aya geldik.
Biliyorum . A m a burada ne yapacam z m erak ettim
de.
Vallahi hibi fikrim yok benim d e.
Yani izlenecek bi program n filan yok m u ?
Erk avcl pek yabans bir itir, dedi don Juan. nce
den tasarlanm as olanaksz bi eydir. O nu heyecanl klan da
budur ya. N e var ki, bi sava bi plan varm asna davranr,
zira kiisel erkine gvenm ektedir. Bu davrann kendisini en
uygun bi biim de eylem e geirteceine kesinlikle inanr.
Bu anlattklarnn bir bakm a eliki olduunu syledim
ona. ayet bir sava zaten kiisel erke sahipse, o takdirde ni
in erk peindeydi?
Don Juan kalarn kaldrarak gya bkknm gibi devin
dirdi.
Kiisel erk avlayan kim se sensin, dedi. Bense, zaten er
ke sahip olan bi savaym . Sen bana bi program m var m, di
ye sordun, ben de kendi kiisel erkim in bana klavuzluk ed ece
ine gvendiim i, bi plana gereksinm e duym adm syle
dim .
Bir an konum akszn durduk, sonra yrm eye baladk.
Yam alar epey dik olduundan onlara trm anm ak benim iin
ok g, ve son derece yorucuydu. te yandan, don J u a n n ta
kati handysa tkenm ez gibiydi. K otuu ya da telaland
yoktu. D eim eyen bir tem poyla yryor, hi m i hi yorulm u
yordu. Hatta, m uazzam , nerdeyse doksan derece diklikte bir
yam ac trm andktan sonra dahi, terlem ediine dikkat ettim .
Ben o yam acn tepesine vardm da don Juan oraya oktan
196
IXTLAN
YOLCULUU
ulam , beni beklem ekteydi. Ben onun yanna kerken kalbi

m in barm dan darya frlayacan sanyordum . Srtst yat
tm , alnm dan arl arl terler akyordu.
Don Juan yksek sesle glerek beni bir sre saa sola sal
lad. Bu ekilde devinm em soluk alp verm em i rahatlatm t.
B edensel salam lnn beni hayrete drdn syle
dim ona.
D aha ilk gnden bu yana senin dikkatini bunun zerine
ekm eye alagelm ekteyim , dedi.
Sen hi de yal deilsin, don Juan!
E lbet deilim . B unun farkna varm an iin urayordum
h ep .
N asl gen kalyorsun?
H ibi ey yapm yorum ben. B edenim gayet rahat, hepsi o
kadar. B en de kendim e ok iyi bakyorum , onun iin yorul
m am , tedirgin olm am iin bi neden yok ki. B unun gizi, kendi
ne neler yaptnda deil, neler yapm adndadr.
B unu aklam asn istedim . B enim anlam akta yetersiz kal
dm n bilincindeydi sanki. A nlaylca glm seyerek ayaa
kalkt.
B uras bi erk yeridir, dedi. Bu tepenin doruunda kam p
kuracak bi yer bul bize.
B en kar km aya baladm . B edenim e neler yapm am am
gerektiini aklam asn istedim ondan. Elini buyurganca d e
vindirdi.
Kes u sam alklar, dedi lk bir sesle. Bu kez de salt
eylem e ge bakalm ne olacak. D inlenebilecein uygun bi yer
bulm an ne k ad ar uzun srerse srsn, nem i yok. O la ki btn
gece srebilir. H atta o naktay bulm ann da yok bi nemi;
nem li olan ey bulm aya alm andr.
N ot defterim i antam a koyup ayaa kalktm . D on Juan, bir
dinlenm e yeri bulm am istediim zam anlar, saysz kereler
yapm olduu gibi, gzlerim i herhangi bir nokta zerinde
odaklam akszn, grm bulanklancaya dek gzlerim i k sa
rak bakm am b ana hatrlatt.
Yar kapal gzlerim le yeri tarayarak yrm eye baladm .
D on Juan bir m etre kadar sam da, birka adm arkam dan y-
ERK TIRISI
197
iliyordu.
nce tepe doruunun evresini dolatm . A m acm sarm al
bir izlekten m erkeze doru ilerlem ekti. A m a ben tepe doruu
nun evresinde ilk turum u bitirirken, don Juan beni nledi.
Allm yelem e huyum un gene ortaya ktm syledi.
Taklgan bir sesle kukusuz btn alan sistem atik bir ekilde
dolaacam , am a bu berbat yntem le uygun noktay sezem eyip skalayacam belirtti. K endisinin, o noktann nerede oldu
unu bildiini, o nedenle benim geliigzel baka yeri gster
m e ansm n da bulunm adn ekledi.
Pekl, ne yapm alym ya? diye sordum .
Don Juan beni yere oturttu. Sonra, birka ayr allktan bi
rer yaprak kopararak onlar bana verdi. Srtst yere yatm am
ve kem erim i geveterek yapraklar gbeim in etrafnda teni
m in zerine yerletirm em i buyurdu. H areketlerim i denetleye
rek, yapraklar iki elim le bedenim e doru bastrm am istedi.
Sonra gzlerim i kapatm am buyurdu sonularn m kem m el
olm asn istiyorsam ellerim i yapraklarn zerinde gevetm e
m em , gzlerim i am am am , bedenim i bir erk pozisyonuna ge
tirdiinde kalkp oturm aya alm am am hususunda da beni
uyard.
Beni sa koltuk altm dan kavrayarak dndrm eye balad.
G zlerim i aralayarak etrafm a bakm ak iin dayanlm az bir ar
zu duym aktaydm , ancak don Juan elini gzlerim in zerine
koydu. D ikkatim i yalnzca yapraklardan gelecek olan scakl
hissetm eye yneltm em i buyurdu.
Bir sre hareket etm eden yattm , sonra yapraklardan ya
bans bir snn yayldn hissetm eye baladm . lkin sy
avularm n iinde duyum sam tm ; sonra lklk karnm a da
yaylr oldu da, sonunda tm bedenim i kaplad. B irka dakika
iinde ayaklarm scaktan yanm aya balam t ki, bu da bana
ateim in ykseldii zam anlar hatrlatm t.
Don Ju a n a, ok rahatszlk verdii iin ayakkablarm
karm ak istediim i syledim . O da ayaa kalkm am a yardm
edeceini, am a o syleyene dek gzlerim i am am am , dinlene
ceim o uygun noktay bulm am a dek yapraklar karnm a bas
trm ay srdrm em gerektiini anlatt.
198
1X T L A N
YOLCULUU
Ayaa kalktm zam an don Juan kulam a fsldayarak

gzlerim i am am , yapraklardaki erkin beni ekm esi ve gtm e
siyle plansz bir ekilde yrm em i syledi.
A m aszcasna yrm eye baladm . B edenim in ykselen
ss beni tedirgin ediyordu. A teim in ykseldiine em indim ;
don Ju a n n bunu nasl yapm olabileceini dnm eye bala
dm.
Don Juan ardm da yrm ekteydi. B irden, bandysa beni
felce uratan bir lk koyuverdi. Sonra, glerek, ani grlt
lerin naho cinleri karttn anlatt. Ben gzlerim ksl yarm
saat kadar bir ileri bir geri dolandm durdum . O sre boyunca
b edenim deki scaklk zevkli bir lkla dnm t. Ben de te
pe doruunu arnlarken, kendim i ku gibi hafif hisseder ol
dum . A m a hayal krklna uram tm ; ben bir bakm a grsel
bir olayla karlaacam sanm tm , oysa gr alanm n iin
de ne olaand bir renge, ne bir parltya, ne kara ktlele
re hibir deiiklie rastlam am tm .
S onunda gzlerim i ksm aktan yorulup onlar am tm .
Tepe doruundaki birka kayalk yerden biri olan kuntandan
kk bir kntnn nnde durm aktaydm ; br yerler, kk
b itkilerin geni aralklarla yer ald toprak bir zem inden olu
uyordu. B uradaki bitkiler bir sre nce yanm da yeniden
srm , henz tam gelim em i gibi grnm ekteydiler. B ilin
m ez bir nedenle o kum ta kntnn gzel bir yer olduunu
dndm . O nun nnde uzun bir sre durdum . Sonra gidip
zerinde oturuverdim .
yi! yi! dedi don Juan srtm tplayarak.
Sonra, yapraklar giysilerim in altndan zenle kararak,
onlar kayann zerine yerletirm em i syledi.
B en yapraklar tenim in zerinden alr alm az serinlem eye
balam tm . N abzm a baktm . N orm al gzkyordu.
D on Juan glerek bana, D oktor C arlos, diye seslendi,
onun da nabzna bakm am istedi. D on Juan hissettiim eyin
yapraklardaki erk olduunu, o erkin zihnim i aarak grevim i
yerine getirm em i saladn syledi.
B en btn itenliim le belli hibir ey yapm am olduu
m u, o yere srf yorulm u olduum dan, kum tann rengini ok
ERK TIRISI
199
ekici bulduum dan dolay oturduum u ileri srdm .

Don Juan bir ey dem edi. B enden birka adm tede dur
m aktayd. A nszn geriye doru atlayarak inanlm az bir evik
likle kim i allklarn zerinden zplad biraz tedeki bir k a
yaln tepesine kondu.
N e oluyor? diye telala sordum .
Y apraklarna doru esen rzgrn dorultusuna bak, d e
di don Juan. abuk say onlar. R zgr geliyor. Yarsn sakla,
onlar gene karnnn zerine koyarsn.
Y inni yaprak saym tm . O nunu gm leim in altna sok
tum , sonra sert bir esintinin br yapraklar uuruunu seyre
derken, gerek bir varlk onlar yeil alln ekilsiz ktlesine
doru bile bile srklyorm u gibi tekinsiz bir duyguya kapl
m tm .
D on Juan benim bulundum yere geldi; yanm a, sol tara
fma, yz gneye dndk, oturdu.
Uzun sre hi konum adan durduk. N e diyeceim i bilem i
yordum . Bitkin bir haldeydim . G zlerim i kapatm ak istiyor
am a buna cesaret edem iyordum . Don Juan benim bu halim i
sezm i olm al ki, istersem uyuyabileceim i syledi. Ellerim i
karnm n zerine, yapraklarn stne yerletinnem i, gzm n
bebei gibi sevdiim o yerde benim iin yapm olduu o ip
ten yatan zerinde asl olarak yatm akta olduum u dn
m em i istedi. G zlerim i kapattm , br tepe doruunda uyurken
duyum sam olduum bir huzur ve bereket duygusu gene beni
kaplad. G erekten havada asl m durm aktaym , diye baka
ym, derken uyum u gitm iim .
G nein batm na az kala uyandm . Uyku beni tazelem i,
dinletirm iti. Don Juan da uyum utu. O da gzlerini benim
le ayn anda am t. H ava rzgrlyd, am a m yordum .
K arnm daki yapraklar bir frn, bir tr stc ilevini g m lek
teydi.
evreye bir gz attm . D inlenm ek iin setiim yer k k
e bir anaa benziyordu. inde, uzun bir sedire oturur gibi
durulabilirdi; srtm z dayayabilecek kayadan bir duvar bile
vard. Don Ju an n not defterim i getirip bam n altna yastk
200
IXTLA N YOLCULUU
ettiini de bulguladm .
Tam yerini bulduydun, dedi D on Juan, glm seyerek.
H er ey tam da sana sylediim gibi gerekleti. Erk seni bu
raya senin herhangi bi plan yapm ana hacet kalm akszn getir
d i.
B ana verdiin o yapraklar neydi y le? diye sordum .
Y apraklardan yaylan, battaniye ya da kaln giysiler ol
m akszn beni yle rahat bir havaya sokan lklk gerekten son
kete m erak ettiim bir olayd.
Y alnzca yapraklar ite, dedi don Juan.
Yani ben herhangi bir aldan yaprak koparsam onlar da
ayn etkiyi gsterir m i zerim de?
Yo. Bunu senin yapabileceini sylem ek deildi, m era
m m . Sende kiisel erk yok. D em em u ki, her bi trl yaprak
sana yarar salayabilir, yeter ki onlar sana veren kim sede erk
bulunsun. B ugn sana yarar salayan ey yapraklar deil, erk
ti.
Senin erkin m i, don Ju an ?
Benim erkim di, diyebilirsin hehal, am a bu pek doru ol
m az. Erk hibi kim seye ait deildir. K im ilerim iz onu devire
bilir, o zam an dolayszcasna baka birisine aktarlabilir. Bak
anlataym , biriktirilm i erkin gizi yledir ki, o yalnzca baka
bi kim senin erk biriktirm esine yardm c olm ak am acyla kulla
nlabilir.
D on J u a n a, kendisindeki erkin sadece bakalarna yardm
etm ek am acyla snrl olduunu m u anlatm ak istediini sor
dum . D on Juan sabrllkla, kiisel erkini istedii ekilde kulla
nabileceini, onunla can ne isterse yapabileceini, am a onu
dolayszcasna bir baka kim seye aktarm aya gelince, o kim se
onu kendi kiisel erk araynda kullanm adka hibir ie yara
m ayacan anlatt.
Bi insann yapt her bi ey onun kiisel erkine baldr,
diye srdrd don Juan. O nun iin, erkli insanlarn eylem leri,
kiisel erki olm ayan kim seleri hayretlere drr. Erkin ne ol
duunu kavram ak iin bile erkli olm ak gerekir. D aha ilk gn
den beri hep bunu anlatyorum ya sana. A m a anlam adn bil
m ekteyim ; anlam ak istem ediinden deil de kiisel erkinin pek
ERK TIRISI
201
az oluundan dolay.
N e yapm am gerekir, don Juan?
H ibi ey. im di olduun gibi ilerle yeter. E rk bi yolunu
bulur.
Don Juan ayaa kalkp, evresindeki her bir eye baka ba
ka tam bir daire izerek dnd. G zleriyle birlikte bedeni de
devinm ekteydi; bu hareketi bende sabit bir h zla yz altm
derece dnen m ekanik bir oyuncak hissini yaratm t.
A zm ak ona bakm aktaym . D on Juan, aknlm n
1'arknda, glm sem esini gizledi.
Bugn sen gece karanlnda erk avlayacaksn, diyerek,
oturdu.
>
A nlayam adm , affedersin?
Bu gece cesaretini toplayp o bilinm eyen tepelere gide
ceksin. K aranlkta tepe deildir oralar.
N edir ya?
B aka bir eydirler. Senin dnem eyecein bi eyler, zi
ra sen onlarn varlklarna asla tank olm am sndr.
N e dem ek istiyorsun, don Juan? Bu tekinsiz szlerinle
beni korkutup duruyorsun h ep .
Don Juan glerek baldrm hafife tekm eledi.
Bu dnya gizem li bi yerdir, dedi. Senin dlediin gibi
bi yer deildir kesinlikle.
Zihnini toparlam asna duralad bir an. B ir yandan kafasn
tartnd bir ekilde bir aa bir yukar oynatrken bir yandan da
glm seyerek ekledi: Bi bakm a da senin dlediin gibidir,
am a ondan baka eyler de vardr bu dnyada; hem de daha
pek ok eyler... O nlardan kim ilerini zaten bulgulayagelm ektesi, ola ki bu g e r : bi yann daha reneceksin dnyann.
Don Ju a n in sesindeki ton tm bedenim i rpertti.
N eler tasarlyorsun g ene? diye sordum .
Bi ey tasarlam am ben. H er ey, sana bu noktay buldu
ran o erke belirlenir.
D on Juan ayaa kalkarak uzaklardaki bir eyi gsterdi.
Benim de kalkp bakm am istediini sandm . Srayp ayaa
kalkm aya alrken, daha tam kalkm adan, don Juan beni b
yk bir iddetle yere doru itti.
202
IXTLAN
YOLCULUU
B en izle dem edim ki sana, dedi hain bir sesle. Sonra se

sinin tonunu yum uatarak ekledi: Bu gece senin iin epey zor
geecek, toplayabildiin tm kiisel erke gereksinm en olacak.
O lduun yerde kal da, enerjini sonraya sakla.
Don Juan herhangi bir eyi gsterm ek istem ediini, sade
ce orada baz eyler var m, diye bakm akta olduunu aklad.
H er eyin yolunda olduuna ilikin bana gvence vererek ses
sizce oturup bir eylerle m egul olm am , zira zifiri karanlk te
peleri bastrana dek notlarm yazacak daha epey zam anm ol
duunu syledi. G lm sem esi bana da sirayet etm iti; oka
rahatlam tm .
A m a ne yapacaz yani, sylesene, don Juan?
D on Juan, iittiklerine inanm adn gsterircesine ban
abartl bir ekilde iki yana sallad.
Yaz! diye buyurarak srtn bana dnd.
B akaca yapacam bir ey kalm am t. Hava, yazam aya
cam denli kararana dek notlarm yazdm ben de.
D on Juan ben yazdm srece hep ayn duruunda kald.
G zlerini bat ynnde uzaklara doru dikm iti; bakaca hibir
ey dnm yorm u gibiydi. A m a ben yazm ay keser kesm ez
bana doru dnp akac bir sesle beni susturm ann tek yolu
nun nm e yiyecek bir eyler verm ek, bana yaz yazdrm ak ya
da beni uyutm ak olduunu syledi.
S rtantasndan kk bir paket kararak alayile at. P a
kette kurutulm u et paralar vard. D on Juan bana bir para
uzatt; kendisi de bir para alarak onu inem eye balad. ze
rinde durm akszn bunun, o srada her ikim izin de gereksindi
i erk besini olduunu bildirdi. O et parasnn psikotopik bir
m adde ierebilecei olasln dnm eyecek denli atm.
Sessizlik iinde et kalm ayana dek yem em izi srdrdk, zaten
o srada da ortalk iyice kararm t.
D on Juan ayaa kalkp kollaryla srtn devindirerek g e
rindi. B enim de ayn eyi yapm am istedi. U ykudan, oturduk
tan ya da yrdkten sonra tm bedenin gerinerek esnetilm esinin ok yararl bir alk olduunu syledi.
D ediini uygulam aya alrken gm leim in altnda tuttu
um yapraklardan bazlar pantolonum un paalarndan aa
ERK TIRISI
203
dverdiler. Ben onlar toplasam m, diye geirirken, don Ju

an onlar unutm am , artk onlara ihtiyacm kalm adn, dp
gitm elerinin bir nem i olm adn anlatt.
Sonra, don Juan bana oka yaklaarak kulam a onu son
derece yakndan izlem em , yapt her eyi taklit etm em gerek
tiini fsldad. B ulunduum uz noktada gven iinde olduu
m uzu, zira, bir bakm a, gecenin kysnda durduum uzu anlat
t.
G ece buras deil, diye fsldad, ayayla zerinde dur
duum uz kayay teperek, G ece ite o rada.
Don Juan bizi evreleyen karanl gsterdi.
Sonra tam a filem i inceleyerek yiyecek dolu sukabaklaryla not defterim in em niyette olup olm adklarna bakt yu
m uak bir sesle, girim ek zere olduu etin deneyim den sa
salim kacana inandndan dolay deil de kendi kusursuz
davran biim inin bir gerei olm as bakm ndan bir savann
her zam an her eyin dzgn bir eklide bulunduundan em in
olm as gerektiini syledi.
Yapt uyarlar beni rahatlataca yerde, sonum un yakla
tnn kesin olduu izlenim ini yaratyordu. A lam ak istedim.
Don Ju an n, szlerinin etkisinin bilincinde olduundan em in
dim.
K endi kiisel erkine gven, diye fsldad kulam a. Bu
gizlerle dolu dnyada sahip olduun tek eydir o .
Beni hafife ekerek yrm eye balad. B irka adm
nm den gitm ekteydi. G zlerim i yere dikip onu izlem eye ba
ladm . N edense etrafm a bakm aya cesaret edem iyordum , gz
lerimi yere doru dikerek yrm ek beni garip bir ekilde rahat
latyordu; adeta beni ipnotize ediyordu.
K sa bir yryten sonra don Juan durdu, zifiri karanln
yaklam akta olduunu, kendisinin benim daha nm den ilerle
yeceini, am a bulunduu yeri kk trden bir bayku sesini
yknerek bildireceini fsldad. O nun bu yknm esinin ba
langta biraz hrltl ktn, am a giderek gerek bir bayku
l gibi tatllatn bilm ekteydim . Yalnz, yanlm am am ,
br baykularn ayn ekilde km ayan seslerine dikkat et
m em hususunda da beni uyard.
204
IXTLANYOLCULUU
D on Juan btn bu ynergeleri bana verm eyi bitirdiinde

iyice panie kaplm tm . K oluna yaparak gitm esini nledim .
Syleyeceklerim i rahata dile getirebilecek sknete kavua
bilm em iin iki dakikann gem esi gerekti. K arnm n ve m i
dem in zerinde sinirsel bir rperm e peyda oldu da tutarl ola
rak konuam az oldum .
D on Juan dingin ve yum uak bir sesle kendim e gelm em i,
zira dikkatsiz davrandm takdirde karanln da rzgr gibi
beni kapana drebilecek bilinm eyen babo bir varlk oldu
unu syledi. O nunla baa kabilm ek iin son kerte sakin ol
m alym m .
K iisel erkini gecenin erkiyle kaynatrabilm en iin ken
dini brakabilm elisin, dedi don Juan kulam n iine.
K endisinin benim biraz nm de yryeceini sylediin
de m antksz bir korku nbetine daha yakalandm .
lgnlk bu, diye kar ktm .
D on Ju an ne lkelendi ne de sabrszland. Sakince gle
rek kulam n iine anlam adm bir eyler fsldad.
N e d iyorsun? diye atrdayan dilerim in arasndan yk
sek sesle sordum .
D on Juan elini azm n zerine koyarak bir savann, as
lnda bir ey bilm edii halde ne yaptn biliyorm uasna
davranm as gerektiini syledi. Sonra da bir tm ceyi, ezberle
m em i ister gibi drt kez yineledi. uydu o tmce: Bi sava
, kiisel erki ister kk ister m uazzam olsun, ona gvendii
takdirde kusursuzdur.
K sa bir bekleyiten sonra nasl olduum u sordu. yi oldu
um u syleyince, don Juan sessiz sedasz yanm dan uzakla
verdi.
E trafm a bakm ak istedim . K esif allklarla kapl bir yerde
duruyor gibiydim . B itki km elerinin karalts ya da belki de
birka b odur aatan gayri hibir eyi ayrt edem iyordum . D ik
katim i seslere ynelttiysem de nem li bir ey iitem edim . R z
grn uultusu, iri baykularn zam an zam an attklar delici
lklarla birtakm baka kularn cvltlar hari tm br sesle
ri bastryordu.
B ir sre tam bir teyakkuz halinde bekledim . Sonra kii-
ERK TIRISI
205
iik bir baykuun uzatlm hrlt sesini iittim . O nun don Juan
olduuna hi kukum yoktu. A rkam dan bir yerlerden gelm ek
teydi. A rkam a dnp o ynde yrm eye baladm . lerlem em
ok yava olm aktayd, zira karanlk hareketlerim i nerdeyse ta
m am yla kstlam aktayd.
O n dakika kadar yrm olacam . B irden nm de sim
siyah bir ktle atlayverdi. l bastrdm gibi geriye do
ru k st dverdim . K ulaklarm nlyordu. yle ok kork
m utum ki, nefesim kesilecek gibi oldu. N efes alabilm ek iin
azm am ak zorunda kaldm .
K alk oradan, dedi don Juan yum uak bir sesle. Seni
korkutm ak istem em itim . Sadece yanna geldiydim .
Benim o rezil yrym e baktn, karanlkta bir k t
rm kocakar gibi dakikada iki adm ata ata ilerlem eye alt
m grdn syledi. Bu benzetm esinden pek holanarak
yksek sesle gld.
S onra karanlkta yrm enin zel bir yntem ini gsterm e
ye balad, don Juan bu yntem e erk trs diyordu. nm de
eilerek, bedeninin ald pozisyonu anlayabilm em iin elleri
mi srtnda ve dizlerinde dolatrtt. D on J u a n n gvdesi hafif
e ne eik duruyordu, am a belkem ii dzd. D izleri de hafif
e bklm t.
H er adm atnda dizlerini handysa gsne kadar k aldr
dn grebileyim , diye nm de yava yava yrd. Sonra
hakikaten koarak gzden kayboldu, ve gene dnd. Zifiri k a
ranlkta yle nasl koabileceini havsalam alm yordu.
Erk trs geceleyin kom aya yarar, diye fsldad kula
m n iine.
Don Juan bunu benim de denem em i istedi. Ben, bir uku
ra der ya da bir kayaya toslarm da bacaklarm krarm , diye
pek oral olm adm . D on Juan, gayet sakin, erk trsnn son
kerte gvenli olduunu syledi.
O nun yaptklarn ancak bu tepeleri avucunun ii gibi bil
m esinden, bu nedenle de tehlikeli noktalardan kanabilm esin
den dolay gerekletirdiine inandm syledim ona.
D on Juan ban elleriyle tutarak iddetlice fsldad, Bu,
gecedir! O da, erktir!
206
IXTLANYOLCULUU
B am brakt, yum uak bir sesle geceleyin dnyann

farkl olduunu, onun karanlkta koabilm e yetisinin bu tepele
ri iyi tanm asyla bir ilintisi olm adn aklad. B unun p f
noktasnn insann kiisel erkini zgrce akacak, gecenin er
kiyle kaynaacak biim de brakm as olduunu, ve o erk bir de
fa dizginleri ele ald m, insann artk hata yapm asnn olanak
szlaacan anlatt. Son kerte ciddi bir edayla, ayet bundan
kuku duyuyorsam bir an iin cereyan etm ekte olan eylere
bakm am buyurdu. K endi yandaki bir adam n o saatte o tepe
lerde kom asnn, gecenin erki ona klavuzluk etm edii takdir
de intihar dem ek olacan da ekledi.
B ak ! diyerek hzla koup karanln iine dald, sonra da
geriye dnd.
B edeninin devini biim i yle grkem liydi ki, gzlerim e
inanam yordum . D on Juan bir sre olduu yerde zplayp dur
du. B acaklarn kaldr ekli bana bir ksa m esafe koucusu
nun yar ncesi yapt snm a altrm alarn anm satt.
D on Juan sonra onu izlem em i istedi. K endim i iyice ska
rak, son kerte tedirgin, onu izledim . B yk bir dikkat sarfederek bastm yerleri grm ek istedim , am a m esafeleri kestirm ek
olanakszd. D on Juan geriye dnp yanm da benim le birlikte
zplam aya balad. Fsldayarak kendim i gecenin erkine brak
m am , az da olsa sahip olduum kiisel erke gvenm em gerek
tiini, yoksa zgrce devinm enin olanakszlaacan, karanl
n bir engel olarak grlm esinin, bir baka devinm e yntem i
nin de erkin klavuzluk etm esine izin verm ek olduunu bilm e
diim den dolay, yaptm her eyde srf grm e duyusuna g
venm em den kaynaklandn syledi.
B irka kez baarsz denem eler yaptm . A m a kendim i bir
trl brakam yordum . B acaklarm bir yerlere arpp kraca
m , diye dm kopuyordu. D on Juan, ayn noktada kalarak
devinm em i, ve erk trsn gerekten kullanyorm uum gibi
duyum sam aya alm am buyurdu.
Sonra k o arak ileriye doru gideceini, ardndan onun
bayku ln beklem em i syledi. Z am an zam an gzlerim i
kapayarak, bulunduum yerde, dizlerim ve gvdem bklii,
zplam ay srdrdm ; belki bir saat kadar gem iti. zerim de
ERK TIRISI
207
ki gerginlik azar azar yok olm aya balam t, nihayet kendim i

olduka rahat hisseder oldum . A rdndan, don J u a n n ln
iittim.
Don Ju a n n nerdii gibi kendim i b rakm aya alarak
sesin geldii dorultuda be alt m etre kad ar kotum . N e ki bir
alla tkezleyince tm gvensizlik duygularm yeniden can
lanverdi.
Don Juan beni beklem ekteydi; duru biim im i dzeltm eye
balad. Israrla en bata, her iki elim in baparm ayla iaret
parm am da doru uzatp br parm aklarm ayalarm a d o
ru kvnnam syledi. Sonra d a benim hl kendim i srf yeter
sizlik duygularm a kaptrdm , hibir eyin zerinde odaklan
m ayarak nm deki yeri taram ay srdrdm takdirde, gece
ne denli karanlk olursa olsun, her zam an gayet iyi bir ekilde
grebildiim i bildiim i syledi. E rk trs da dinlenecek bir
yer aram aya benzerm i. H er iki i de insann kendisini b raka
bilm esini, bir gven duygusunu gerektirirm i. E rk trs insa
nn gzlerini tam nndeki yere doru evirm esini gerektirir
m i, zira saa ya da sola ksa bir nazar atlm as, devinim in ak
nda bir deiiklie neden olurm u. D on Juan aklayarak,
gvdenin ne doru bklm esinin, gzlerin yere yaklatrlm as asndan gerekli olduunu, dizlerin gse kad ar kaldrlm a
snn da adm larn ok ksa ve gvenli olm asna yol atn an
latt. Don Juan balangta bol bol tkezleyeceim hususunda
beni uyard, am a altrm a yapa yapa tpk gndzn olduu gi
bi hzl ve gvenli bir ekilde koabileceim i syledi.
Saatlerce onun hareketlerini taklit etm eye, tledii h a
vaya girm eye altm . D on Juan onun hareketlerini grebile
yim , diye byk bir sabrla nm de durduu noktada zplaya
rak deviniyor, kim i zam an da bir kou uzaklap tekrar yanm a
geliyordu. H atta bazen beni iterek, birka m etre kom am a n e
den oluyordu.
Sonra benden uzaklap bir dizi bayku lklar atarak
beni ard. A nlayam adm bir ekilde hi beklenm edik l
de bir zgveniyle hareket ediyordum . B ildiim kadaryla bu
duyguyu hak edecek bir ey yapm am tm , am a bedenim d
nm eden de baz eyleri seziyora benziyordu. rnein, yolu
208
IXTLAN
YOLCULUU
m un zerindeki sivri kayalar pek grem iyordum , am a bede

nim , dikkatim in dalm asndan dolay dengem i yitirerek m ey
dana gelen birka aksilik hari, hep kylara basm ay, ukurla
ra hi dm em eyi kendi kendine becerebiliyordu. Tam nm e
rastlayan yerin taranm as iin gereken konsantrasyonun nem i
ok bykt. D on Juan, yana ya da fazlaca ileriye doru atlan
bir nazarn, ak hem en kesecei uyarsnda bulunuyordu.
U zun bir araytan sonra don J u a n n yerini belirlem itim .
A alara benzeyen birtakm koyu karaltlarn arasnda otur
m aktayd. Y erinden kalkp bana doru gelerek gayet iyi kotu
um u, am a artk brakm a zam annn geldiini, zira slk ala
ala bakalarnn da sln taklide balayacaklarndan kayg
landn syledi.
B en de dinlenm ek istiyordum . D idinm ekten bitkin d
m tm . O nun szlerini m em nunlukla karlayarak, sln ki
m in taklit edeceini sordum .
Erkler, dostlar, tinler, kim bilir? dedi fsldayarak.
D on Juan gecenin varlklar dedii bu eylerin genellik
le ezgiye benzeyen ho sesler kardklarn, ancak insan sesi
ne zg hrltlarla kularn cvltl seslerini karam adklarn
aklad. ylesi bir sesi iitir iitm ez devinm eyi kesm em ge
rektii, ve yakn bir zam anda doru tanlam a yapm am icap
edeceinden dolay bu anlattklarm anm sam am hususunda
beni uyard. Sonra beni verek erk trsnn ne olduunu iyi
ce anlam bulunduum u, bu konuda ustalaabilm em iin biraz
daha gayret etm em in yeterli olacan, ve bunu yapacak frsat
gecenin ilerleyen saatlerinde tekrar bulacam bildirdi. O m zu
m u tplayarak artk gitm eye hazr olduunu syledi.
H aydi gidelim burdan, diyerek kom aya balad.
Dur! B ek le! diye lgnlar gibi haykrdm . Yriisek
y a.
Don Juan durdu, apkasn kard.
Vayy b e! dedi afallam asna. im di ne halt edicez?
K aranlkta yryem ediim i biliyorsun. Yalnzca koabiliyo
rum ben. Y rrsem bacaklarm krarm garanti.
Y zn grem iyordum am a, bunlar sylerken srtm akta
olduuna em indim .
ERK TIRISI
209
M ahrem bir ey anlatrcasna yryem eyecek denli ya

landn, o gece renm i olduum erk trsndan biraz da
ha yararlanm ann hakkm zda hayrl olacan bildirdi.
Erk trsndan yararlanm azsak, im en gibi biileceiz,
alim allah, diye fsldad kulam n iine.
K im in tarafndan?
G ecenin iinde insanlar kollayan varlklar vardr, diye
tm bedenim i rperten bir sesle fsldad don Juan.
O nunla ayn hzda kom am n art olm adn, sk sk her
defasnda drt baku lyla sinyal vererek onu izlem em i
salayacan belirtti.
afak skene dek o tepelerde kalm am z, yola sonra k
m am z nerdim . Son derece dram atik bir sesle orada kalm a
m zn intihar dem ek olaca karln verdi; oradan canl ksak bile, gecenin kiisel erkim izi em ip tketeceini, gnn ilk
badiresinin bizi kolayca helak edebilecei bir durum a getirece
ini anlatt.
Hi vakit yitirm eyelim , dedi, sonra telal bir sesle, e
kip gidelim burdan, diye ekledi.
Beni rahatlatsn, diye, kendisinin m m kn m ertebe yava
kom aya alacan syledi. Son ynergesi de ne olursa olsun
hi ses karm am am , nefes alrken bile dikkatli davranm am
hususundayd. G ideceim iz yn gstererek h er zam ankinden
daha yava bir tem poyla kom aya balad. O nu izledim , am a o
ne denli yava kosa da ona yetiem iyordum ; ok gem eden,
don Juan nndeki karanln iinde grnm ez oldu.
Yalnz kaldktan sonra, farkna varm akszn olduka hrsl
bir tem po gelitirdiim in bilincine vardm . Bunu grm ek beni
sarsm t. O ekilde kom ay uzun bir sre devam ettirdim ,
sonra don Ju an n sinyalini biraz sam da iittim. D rt kez art
arda tt.
ok ksa bir sre sonra don Ju a n n bayku ln yeni
den iittim, bu kez gene sam dan am a ok daha uzaktan gel
m ekteydi ses. O raya ynelm ek am acyla krk be derece kadar
dndm . br ln ne tarafa gitm em gerekeceine ili
kin daha kesin bir fikir vereceini dnerek o yeni yne do
ru ilerledim .
210
IXTLAN
YOLCULUU
Yen bir t daha iittim , am a sesin geldii yn don J 11 a n la yola ktm z noktaya yakn bir yerdi. D urarak dinlen
m eye baladm . K sa bir m esafe tem de iddetli bir grlt
iittim . B irbirine arpan iki kayann kard ses gibi bir ey.
K ulak kesildim iki kayann h afif h afif srtnm esiyle oluu
yorm u gibi algladm bir dizi h afif grltler iittim. A rdn
dan bir bayku sesi daha geldi; o anda don Ju a n n ne dem ek
istediini anlayverdim . G erekten ezgiye benzeyen bir sesti
bu. G erek bir baykuun sesinden kesinlikle daha uzun ve d a
ha tatl bir ses.
Yabans bir korku duygusuna kapldm . K arnm da bir s
km a peyda oldu sanki birisi beni belim den kavram da ye
re doru ekm ekteydi. G eriye dnp kart istikam ete doru
yar zplayarak kom aya hazrlandm .
U zaktan h afif bir bayku sesi geldi. A rdndan lk d a
ha iittim . Don J u a n n sesiydi bu. O yne doru kom aya ba
ladm . O anda don J u a n dan en azndan eyrek mil uzakta ol
duum u kestirdim ; dem ek o biraz daha kom u olsa ok ge
m eden bu tepelerde kaybolup gidebilirdim . evrem de tur at
m ak yerine don J u a n n ne diye o kadar uzaklara gittiini bir
trl anlayam yordum .
Tam o anda sol tarafm daki bir eyin benim le birlikte ha
reket ettiini grr gibi oldum . G r alanm n ta d snrnda
belli belirsiz bir ey vard. P anie kaplm ak zereydim ki, ak
lm a iim i rahatlatan bir dnce geldi. K aranlkta herhangi bir
ey grebilm em olanakszd. G zlerim i o yne doru evirm ek
istiyor, am a dengem i yitirm ekten korkuyordum .
ittiim yeni bir bayku l beni sarsarak dncele
rim den uzaklatrd. S olum dan gelm iti bu ses. O sesi izlem e
dim , zira hi kuku yok ki hayatm da iittiim en tatl, ezgisel
bir sesti bu. A m a beni rktm em iti. ok ekici, hatta byle
yici ya da hznl bir ey vard o seste.
Sonra son derece sratle giden bir karalt nm de soldan
saa doru geiverdi. H areketinin evikliine bakm adan ede
m edim ; o yzden dengem i yitirip bir al km esine arptm.
Yana doru devrildim birka adm tem den o ezgisel sesi
iittim . Ayaa kalktm , am a kom aya balam azdan nce birin-
ERK TIRISI
21 I
iinden daha srarl, daha byleyici bir lk iittim . O rada

bir ey sanki benim durm am , ve onu dinlem em i istem ekteydi.
Bayku lnn sesi yle uzun ve sevecendi ki, korkum epey
azalm t. Tam o anda don Ju a n n drt hrltl ln iitm e
mi olsaydm , gerekten orada duracaktm . Don Ju a n n sesi
yaklam gibiydi. Srayarak o yne doru kotum .
Bir an sonra karanln iinde gene bir kprt ya da bir dal
galanm a grr gibi oldum . A slnda bu bir grntden ziyade
bir sezgiydi, am a bana onu gzlerim le seziyorm uum gibi ge
liyordu. B enden daha sratli ilerlem ekteydi, ayn ekilde sol
dan saa doru hareket ettiinden dengem i yitirm em e neden
oluyordu. Bu kez yere dm edim , gariptir am a dm em i ol
m am beni tedirgin etti. B irden fkelendim ; bu kez yersiz heye
canlanm dan dolay tam bir panie kapldm . A dm larm hzlandnnaya altm . D on Ju a n a nerede olduum u bildirm ek
am acyla bir bayku l atm ak istediysem de onun ynerge
lerine aykr bir ey yapm aya cesaret edem edim .
O anda dikkatim i iren bir ey ekm iti. Sol tarafm da
hayvana benzeyen bir ey vard, bana deecek kadar da yak
nm dayd. Gayri ihtiyari frlayverm i, saa doru yn deitir
m itim . K orkudan boulacak gibiydim . K orkum o kadar yo
undu ki, karanlkta gcm n yettiince koarken zihnim de
dnce, diye bir ey kalm am t. Bu hissettiim korku beden
sel bir duyuya benziyor, dncelerim le hibir ilgisi bulunm u
yordu. Bu durum beni ok artt. Z ira yaam m boyunca kor
kularm hep zihinsel birtakm srelere dayanm , m uhataral
toplum sal durum lardan ya da bakalarnn bana kar tehlikeli
davranlar sergilem esinden kaynaklanm t. O ysa im di, duy
duum korku yeni bir eydi. D nyann bilinm eyen bir yann
dan kp benim kendi bilinm eyen bir yanm vurm utu.
H afif solum da ok yakn bir bayku l iittim . Sesin
perdesindeki ayrntlar yakalayam am tm , am a don J u a n nkine benziyordu. E zgisellii yoktu. Y avaladm . B ir lk da
ha iittim. Don J u a n n lklarndaki hrlty tanyp hzm
artrdm . ok ksa bir m esafeden nc bir lk sesi daha
geldi. Bir kayaln ya da ola ki kim i aalarn karaltsn see
biliyordum . B ir bayku sesi daha iittim , am a tehlikeli alandan
212
IXTLANYOLCULUU
ktm z iin artk don Ju a n n beni beklem ekte olduuna

hkm ettim . D aha karanlk olan alann kysna varm tm ki,
beinci bir lk yerim de donup kalm am a yol at. K aranlk
alann iini grm eye alyordum , am a anszn sol yanm daki
b ir hrt, gecikm eden dnp evrem in karanlnda daha si
yah bir nesnenin yan bam da yuvarlanarak ya da kayarak d e
vindiini grm em e yol at. Soluum kesilerek frladm . Birisi
dudaklarn aprdatyorm u gibi sesler iitiyordum ; sonra k a
ranlk alandan ok iri ve siyah bir karalt belirdi. Kare eklin
deydi, iki buuk m etre yksekliinde bir kapy andryordu.
O nun apansz kverm esiyle l koyuverm iim . Bir an
iin snrsz bir korku duym utum , am a bir saniye sonra kendi
m i dingin bir huu iinde o siyah nesneye bakar buldum .
Tepkilerim , eski tutum larm dnnce, tam am yla yep
yeni bir eydi. B ir yanm beni m eum bir inatla o karanlk ala
na doru ekiyor, bir baka yanm da ona direniyordu. Sanki
bir yandan durup onun ne olduunu renm ek istiyor, br
yandan ise lgnlar gibi koup oradan kam ak istiyordum.
D on J u a n n bayku lklarn iitm ekte zorluk ekiyor
dum . ok yakndan geliyorm u da, bana bir tehlikeyi duyuryorm u gibiydiler; bana doru koarken norm alden daha uzun
ve hrltlydlar.
B irden aklm bam a toplayarak dnebildim ; bir sre tam
don Ju a n n bana rettii ekilde kotum .
D on Ju an ! diye haykrdm onu bulduum da.
D on Juan elini azm n zerine koyarak kendisini izlem e
m i im ledi, sonra ikim iz birden rahat bir tem poyla koarak d a
ha nce bulunduum uz kum ta kntya ulatk.
kntnn zerinde tam bir sessizlik iinde, afak skene
dek bir saat k adar oturduk. Sonra sukabaklarm zdan yiyecei
m izi yedik. D on Juan o kntda leye kadar kalarak uyum a
m am z, anorm al hibir ey olm am gibi konum am z gerekti
ini syledi.
O nun yanm dan ayrlndan sonra cereyan eden her eyi
ona ayrntl olarak anlatm am istedi. Tutup her eyi bir bir an
lattm. K onum am bitince don Juan uzun bir sre sessiz otur
du. D erin dncelere dalm a benziyordu.
ERK TIRISI
213
Pek iyi grnm yor, dedi sonunda. D n gece senin ba

na gelenler son derece vahim , yle vahim ki artk sen tek ba
na gecenin iine girm eye cret edem ezsin. u andan itibaren
o gecenin varlklar senin peini brakm ayacaktr.
Dn gece bana neler olm utu, don Ju an ?
Bu dnyada yer alan ve insanlara m usallat olan kim i var
lklara tosladn. O nlarla hi karlam adn iin onlar hakkn
da bildiin bi ey yok. B elki de onlara dalarn varlklar, d e
m ek daha isabetli olur; aslnda geceye ait deildir onlar. O nla
ra gecenin varlklar deyiim in nedeni, in san larla onlar karan
lkta daha kolay sezebilm elerinden tr. H er yerde vardr o n
lar, her zam an evrem izdedirler. A ncak, gndzn, onlar seze
bilm ek daha zordur, nk dnyaya ainayzdr aina oldu
um uz eyler de ncelik tar. O ysa, karanlkta, h er bi ey eit
yabanslkta olduundan, ncelik tayan pek az ey vardr;
onun iin geceleyin biz o varlklar daha kolay alglarz.
G erek m idir am a onlar, don Juan?
Elbet! H em de yle gerektirler ki, ekseriya insanlar l
drrler, zellikle kiisel erk sahibi olm ayp da dada krda ba
bo gezenleri.
M adem ki o denli tehlikeli olduklarn bilm ektesin, niin
beni orada bir bam a braktn?
renm enin tek bi yolu vardr, o da sadede gelm ek, otu
rup bi ii bitirmektir. Erk zerinde yalnzca konum ann yoktur
bi yarar. Erkin ne dem ek olduunu renm ek istersen, onu bi
riktirm ek istersen, her bi eyi kendin halletm en gerekir.
B ilginin ve erkin yolu pek zordur, pek uzundur. D n ge-
ceye dek senin karanla tek bana girm ene izin verm em i ol
m am , dikkatini ekm itir. Bunu yapabilm eye yeterli erkin var,
am a karanlkta kendi bana kalabilecek kadar deil.
Ya kalrsam , ne olur?
lrsn. G ecenin varlklar seni bi bcek gibi eziverirler.
Yani geceyi tek bam a geirem ez m iyiz, d iyorsun?
G eceyi tek bana yatanda geirebilirsin, am a dalarda
deil.
Ya ovalarda?
214
IXTLANYOLCULUU
nsanlarn yaam ad tm yaban yerlerinde, zellikle

yksek dalarda. nk gecenin varlklarnn doal ortam lar
kayalklar, yarlardr; u andan itibaren, yeterince kiisel erk
biriktirm ediin takdirde, dalara kam azsn.
A m a kiisel erki nasl biriktirebilirim k i
nerdiim biim de yaayarak bunu yapm aktasn sen.
A z a r azar tm szn t n o k talarn tk am ak tasn . Bunu
dnerek, tasarlayarak yapm an gerekm ez, zira erk her zam an
bi yolunu bulur. rnein, ben. Bi savann yntem lerini
renm eye ilk baladm zam an erk biriktirdiim in farkna var
m am tm . Tpk senin gibi, zellikle bi ey yapm yorm uum
gibi geliyordu bana, am a m esele yle deildi. Erkin, biriktirildii srada dikkati ekm em e gibi garip bi zellii vardr.
D on J u a n a, karanlkta tek bam a kalm am n benim iin
tehlikeli olaca sonucuna nasl vardn aklam asn istedim.
G ecenin varlklar senin sol yannda devinm iler, dedi
don Juan, senin lm nle birlem eye alm aktaydlar. zel
likle grdn o kap. Bir alt o, ya! Sen onun iinden
geene dek seni ekip duracakt. Bu da senin sonun dem ek
olacakt.
E lim den geldiince net bir ekilde, tuhaf eylerin hep
onun yannda bulunduum zam anlarda cereyan ettiini, sanki
btn o olaylar onun yaratm olduunu dndm anlat
m aya altm . D aha nceleri dalarda ya da krlarda kallarm
srasnda her ey son derece norm al ve olaysz gem ekteydi.
Ne bir hayalet grm , ne de yabans sesler iitm em itim . A s
lnda, beni herhangi bir eyin korkuttuunu hi hatrlam yor
dum.
D on Juan tatl tatl kkrdayarak, her eyin saysz eyi yar
dm m a arabilecek kiisel erke sahip olduum u kant
ladn anlatt. B ir an iin onun ibirlii yapm ak am acyla baz
kim seleri birlikte getirdiini mi antryor, diye bir kuku d
t iime.
D on Juan aklm dan geenleri okum ucasna yksek sesle
gld.
A klam a yapm aya alarak kendini helak etm e, dedi.
B enim sylediklerim sana anlam sz geliyor, zira senin henz
ERK TIRISI
215
yeterince kiisel erkin yok. A ncak baladn zam ankinden

daha ok imdi erkin, onun iin bana kim i eyler gelm ekte.
Sisle ve im ekle iddetli karlam alarn oldu. O gece sana
olan eyleri anlam ann yok bi nem i. nem li olan, onu bel
leine yerletirm i olm andr. O gece grdn kpr de, baka
her bi ey de, yeterli kiisel erke sahip olacan bi gn gene
yinelenecektir.
Btn bunlarn yinelenm esindeki am a nedir, don Ju an ?
Bilm iyorum . Ben sen deilim ki. O nu anca sen yant
layabilirsin. Biz hepim iz farklyz. lm tehlikesi olduunu
bilm em e karn, dn gece seni yalnz bana o yzden brak
m tm ; kendini o varlklara kar snam an gerekiyordu. B ay
ku sesini seiim in nedeni, baykularn o varlklarn ulaklar
olm alarndan dolaydr. Bi bayku l atarsan ortaya
kverirler. O nlarn senin iin tehlikeli olm alar zlerindeki
ktlkten deil, senin kusursuz olm andan kaynaklanr. Sende
bi pespayelik var ki, ne olduunu bilm ekteyim . B enim le hasbi
geiyorsun. Zaten sen herkesle hasbi geegelm ektesin, ki bu da
seni otom atik olarak herkesin, ve her eyin stnde bi yere
oturtuyor. A m a sen kendin bunun yle olm adn bilm ektesin.
Yalnzca bi insansn sen, yaam n da bu ahane dnyann tm
o harikalarn, tm o dehetlerini ihata edem eyecek kadar
ksadr. O nun iin, senin hasbi geiin bi pespayelik; seni pis bi
boyuta indirgiyor.
Kar km ak istedim . D on Juan daha nce pek ok defalar
yapt gibi gerek yzm ortaya karm t. B ir an fkelen
dim. A m a daha nceleri de olm utu bu, not tutm ak beni sakin
letirdii iin hem en defterim le kalem im i kardm .
O nun nasl tedavi edileceini biliyorum galiba, dedi don
Juan uzun bir aradan sonra. D n gece yaptklarn anm sayabilirsen sen bile bana katlacaksn. Sen bi byc gibi k o
m aya ancak hasm n ok tehlikeli bi hale geldii zam an g em i
tin. kim iz de biliyor bunu; ben galiba sana yaraan bi hasm
bulm u durum daym .
N e yapacaksn yani, don Juan?
Don Juan yant verm edi. Ayaa kalkp tm bedeniyle
gerindi. Btn kaslarn kasar gibiydi. B enim de ayn eyi yap
216
IXTLA N YOLCULUU
m am buyurdu.
G n boyunca sk sk gerinerek bedenini esnetm eksin,
dedi. N e kadar ok yaparsan o kadar iyi, am a yalnzca uzun
sren alm a ya da uzun sren dinlenm elerden sonra.
B enim iin nasl bir hasm bulm ay tasarlyorsun? diye
sordum .
N e yazk ki yalnzca insanoullardr bize layk hasm lar, dedi don Juan. br varlklar kendi kendilerine hareket
edem ezler, onun iin insann kp onlar kendine ekm esi
gerekir. nsanoullar tam tersine, acm a nedir bilmezler.
Yeterince k onutuk, dedi don Juan kesin bir dille ve
bana doru dnd. G itm eden nce yapm am gereken bi ey
daha var, hem de en nem lisi. im di senin zihnini rahatlatacak
bi ey syleyeceim , niin burada bulunduum uza ilikin.
Beni sk sk g m eye geliinin nedeni ok basit; beni her
grnde, arzularna aykr da olsa bedenin yepyeni bi eyler
renm ekte. B unun neticesinde, bedenin daha baka eyler
renm ek iin bana dnm ek gerektiini duyum sam akta. D iyelim
ki, senin bedenin, sen hi dnm esen bile, leceini bilm ek
tedir. O nun iin ben senin bedenine benim de leceim i, ve ben
lm eden nce senin bedenine kim i eyleri, senin kendi bede
nine kendinin verem eyecei birtakm eyleri gstennek is
tediim i anlatm aktadr. rnein, senin bedeninin iirkiiye
gereksinm esi var. O ndan holanr o. Senin bedeninin karanla
ve rzgra gereksinm esi var. Senin bedeninin bitkisel erke
gereksinm esi vardr; ona kavum ak iin de sabrszlanm ak
tadr. K sacas, dem em u ki, senin bedenin beni grm ek iin
dnp gene geliyor, zira onun arkadaym b en .
D on Juan uzun sre sessiz kald. D nceleriyle cebel
leiyor gibiydi.
G l bi bedenin gizi senin ne yaptnda deil ne yapm adndadr, dem itim sana, dedi sonunda. im di artk
senin her zam an yapm akta olduun eyleri yapm am ann
srasdr. Biz burdan gidene dek urackta otur ve bi ey y a p
m a .
Seni anlayam adm , don Ju an .
D on Juan ellerini yazdm notlarn zerine koyarak def
ERK
TIRISI
217
teri elim den ald. K aldm yeri bir lastik bantla belirleyip,
zenle kapatt, ardndan bir frizbi gibi uzaktaki alla doru
att.
ok ararak kar km aya balam tm ki, don Juan eliy
le azm kapatt. all gstererek, dikkatim i yapraklarn
zerinde deil de, yapraklarn glgelerinin zerinde toplam am
syledi. K aranlkta kom ann ille de korku sonucu deil, yap
m am ay bilen cokun bir bedenin pek doal bir tepkisi sonu
cu da olabileceini aklad. K ulam n iine fsldayarak, art
arda, erkin anahtarnn nasl yapldn bildiim eyi yap
m am ak olduunu yineledi. Yapraklarn glgeleri ya da yap
raklarn aralarndaki boluklar beni hi mi hi ilgilendirm iyor
du. D on Ju a n n verdii son t, tek bir daln zerindeki yap
raklarn glgeleri zerinde odaklanm aya balam am , sonra
giderek tm aac kapsayarak, gzlerim in yapraklara dn
m esini nlem em eklindeydi; zira kiisel erk biriktirm ek
am acyla insann atm as gereken ilk adm , bedenin yapm am asn salam akm .
Yorgunluum dan mdr, yoksa sinirlerim in gergin oluun
dan mdr, kendim i yapraklarn glgelerine yle kaptrm tm
ki, don Juan ayaa kalktnda, glgelerin oluturduu k u y
tuluklar, norm al olarak yaprak ve dallar snflandrrkenki uz
luum la snflandrabilm itim . B unun bende yaratt etki
artcyd. D on Ju a n a, biraz daha kalm ak istediim i sy
ledim . D on Juan glerek apkam tplad.
D em edim mi ben sana, dedi. B eden bu tr eylerden
holanr.
Sonra, biriktirdiim erkin bana klavuzluk ederek beni
allklardaki defterim e gtrm esine izin verm em i syledi.
B eni sev ecen ce a ll a d oru itti. B ir sre am a szca
yrdm , sonra defterim i buluverdim . D on Juan onu frlatp
atarken, bilinaltm dan, att yn bellem i olm alydm . Don
Juan bu olay, yani doruca defterim e gitm i olm am , bedeni
mi saatlerce y ap-m am a ile beslem i olm ann bir sonucu ol
duunu syleyerek aklad.
15
Y ap-m am a
aram ba, 11 N isan 1962

E vine dner dnm ez don Juan, bana hibir ey olm am gibi
notlarm zerinde alm am , bam dan gem i olan olaylar
dan hi sz etm em em i, hatta onlarla ilgilenm em em i nerdi.
B ir gnlk bir dinlenm eden sonra, don Juan, o varlklarla aram za m esafe koym ann akllca bir hareket olacan
belirterek o yreden birka gnlne ayrlm am z gerektiini
YAP-M AMA
219
aklad. Don Juan o varlklarn beni oka etkilem i olduu

nu, am a bedenim in yeterince duyarl olm am asndan dolay et
kilerinin farkna varam adm sylyordu. A ncak, arnm ak ve
glenm ek am acyla gzm n bebei gibi sevdii yere git
m ediim takdirde ar bir ekilde hastalanabilirm iim .
G ne dom adan nce arabam la kuzeye doru yollandk,
yorucu bir araba yolculuundan, ve sratli bir yryten son
ra, akam a doru tepe doruuna vardk.
Don Juan, daha nce de yapt gibi, uyum u olduum o
noktaya ince dallarla yapraklar serdi. Sonra bana bir avu yap
rak vererek gbeim e yakn tenim in zerine koym am , yatp
dinlenm em i syledi. Solum a yakn bir yerde bam a bir buuk
m etre kadar m esafede bir yer seerek oraya uzand.
D aha birka dakika gem eden nefis bir lklk, grkem li
bir esenlik duyum sam aya baladm . B edensel huzur diyebile
ceim bir duyguydu bu, havada asl dururm uasna bir d u
yum sam a. D on Ju an n, ip yatann beni havada asl tuta
ca eklindeki szleri hi de yalan deildi. Bu duyusal d en e
yim im in inanlm az niteliinden sz ettim don J u a n a. Don Ju
an, zerinde durm akszn, zaten bu yatan o am ala yapld
n syledi.
Ben de konuurken belagatli ifadeler kullanm ann bir
m ahzuru olm adn anlatm aya altm . O da, yleyse o tak
dirde baka bir anlatm tarz sem em gerektii karln ver
di. Onu ciddi bir ekilde taciz ettiim belliydi. Yar dorularak
zr dilem eye baladm , am a don Juan glerek ve, benim ko
num a biim im e yknerek, onun yerine kullanabileceim bir
dizi gln belagatli ifadeyi art arda sralad. nerdii rnek
lerden bazlarnn hedefledii anlam szla glm eden edem e
dim.
Don Juan kkr kkr glerek yum uak bir sesle kendim i
asl durm a duyusuna terk etm em gerektiini anm satt.
O giz dolu yerde duyum sadm bu bar ve bereket duy
gusu ta derinlere gm l birtakm cokularm uyandrd. Ya
am m dan sz etm eye baladm . H ibir kim seyi, hatta kendim i
bile saym am ve sevm em i olduum u, hep zde kt bir kim
se olduum a inandm , bu yzden bakalarna kar davran
220
IXTLAN YOLCULUU
larm da her zam an belli bir efelik taslam a, avurtlam a kisvesi

nin ardna gizlendiim i itiraf ettim.
D oru, dedi don Juan. K endini hi sevm iyorsun sen.
K esik kesik glerek, benim anlattm srada kendisinin
g rm ek te olduunu syledi. nerisi yleydi: yapm oldu
um hibir ey yznden pim anlk duym am alym m , zira
insann kendi edim lerini kaba, irkin ya da kt, diye etiketle
m esi, kendi kendine yersizcesine nem verm ek saylrm .
A sabi bir hareket yaparak, zerinde yattm yapraklar h
rdattm . D on Juan, dinlenm ek istediim takdirde, yapraklar
m taciz etm em em gerektiini, kendisine yknerek tek bir h a
reket dahi yapm am am tledi. Sonra, grm esi srasnda
benim havalarm dan birine rastladn anlatt. Bir an uygun
szck ararcasna duralad havann, srekli olarak iine d
tm zihinsel bir durum olduunu belirtti. Bunu, beklenm e
dik zam anlarda alp beni yutan bir tuzan kapsna benzer
bir ey olarak tanm lad.
D aha belirgin bir ekilde aklam asn istedim nda. Don
Juan, grm e konusunda belirgin olunam ayaca yantn ver
di.
B en daha baka bir ey dem eden, don Juan gevem em am a
uyum am am , elim den geldiince uzun bir sre bir bilinlilik
durum unda kalm am gerektiini syledi. O ip yatam n bir
savann belli bir bar ve esenlik durum una ulam asn sa
lam ak am acyla kurulduunu bildirdi.
Don Juan heyecanl bir sesle, esenliin, aranabilm esi iin
insann kendisini hazrlam as ve onunla tanm as gereken bir
durum olduunu belirtti.
Sen esenliin ne olduunu bilm iyorsun, zira hi tatm
deilsin ki o n u , dedi.
H em en itiraz ettim . A m a o srdrerek esenliin, insann
tasarlayarak ulat bir ergi olduunu ileri srd. Benim ara
m ay bildiim eylerin ise sadece danklk, keyifsizlik, skn
t olduunu ekledi.
Don Juan alayl bir ekilde glerek, benim kendim i peri
an etm e gibi byk bir baary gerekletirebilm ek am acyla
son derece youn bir gayret sarfetm ekte olduum u, ve ayn
Y A P - M A.M A
221
gayreti kendim i btnletirip glendirm ek am acyla sarfetm eyi hi aklm a getirm eyiim in delilikten baka bir ey olm ad
n ileri srd.
in p f taraf insann neyin nem li olduunu bilm esidir,
dedi don Juan. Biz kendim izi ya m utsuz ya da gl klarz.
Her ikisi iin de harcadm z aba ayndr.
Ben gzlerim i kapayarak tekrar gevedim , havada asly
m m duygusuna kavutum ; ksa bir sre boyunca kendim i,
bir yaprak gibi, bolukta gerekten um aktaym m gibi algla
dm. H er ne kadar ok zevkli ise de, bu duygu bana hastaland
m ya da gzlerim in karard, ve bam n frldak gibi dnd
n hissettiim zam anlar anm satt. A caba dokunacak bir ey
mi yedim , diye dndm .
Don Ju a n n benim le konutuunu biliyor am a onu dinle
m ek iin bir aba sarf etm iyordum . O gn yem i olduum her
bir eyi zihnim de sralam aya alyordum , am a sonra ilgim i
ekm ez oldu da vazgetim . B unun nem i yokm u gibi bir duy
guya kaplm tm .
G ne ndaki deiim lere b ak, dedi don Juan.
Sesi ok net gelm ekteydi. Su gibi akan bir ses, akc ve
lk.
Bat ynnde gkyz tam am yla bulutluydu, gnein
klar grkem li bir m anzara oluturm aktayd. B elki de don
Ju an n antnnalarndan tr akam gneinin sarm trak k
zarts gerekten m uhteem di.
Kzart seni tututursun, dedi don Juan. G ne bugn
batm adan nce son kerte dingin ve tazelenm i durum unda ol
m alsn, zira yarn ve br gn, yap-m am ay reneceksin.
N eyi yapm am ay reneceim ? Diye sordum .
B rak im di, dedi don Juan. u volkanik dalara trm a
nalm da hele.
D on Juan kuzeyde ta uzaklardaki sivri, kapkara, rkiin
grnm l dalarn tepelerini gsterdi.
P erem be, 12 N isan 1962
222
IX T L A N
YOLCULUU
A kam a yakn volkanik dalar eviren yksek le ulatk.

U zaktaki koyu kahverengi volkanik dalarn m eum bir grn
ts vard. G ne ufukta epey alalm t; doruklarn katlam
lavlardan oluan bat yam alarnn koyu kahverengi yzeyini
gz kam atrc yansm alarla yaldza boylyordu.
G zlerim i oradan ayram yordum . Bu doruklar insan ger
ekten ipnotize ediyordu.
G n bitim inde dalarn dip yam alar grnm eye balad.
Y ksek lde p ek az bitki vard; sadece kaktslerle bekler h a
linde yetien uzun otlar grebiliyordum .
D on Juan dinlenm ek am acyla durdu. Yere oturup, yiyecek
tayan sukabaklarn dikkatlice bir kayaya yaslarken, bu gece
burada kam p kuracam z syledi. N ispeten ykseke bir yer
sem iti. D urm akta olduum noktadan drt bir yanm zdaki
ok uzak yerleri grebiliyordum .
Bulutlu bir gnd, alacakaranlk ortal abucak kuatverm iti. B atdaki koyu krm z bulutlarn kaln tekdze koyu
kuruni bir renge nasl hzla brndklerine bakm akla m egul
dm.
Don Juan ayaa kalkarak alla doru gitti. O dndn
de, volkanik dalarn silueti artk kapkara bir ktleydi. Don Ju
an yanm a oturarak dikkatim i dalarn zerine, kuzeydou is
tikam etindeki doal bir oluua benzeyen bir yere doru ekti.
evresindeki yerlerden ok daha ak renkli bir noktayd ora
s. A lacakaranlkta volkanik da siluetlerinin her taraf tekdze
bir koyu kahverengi grnm de olduu halde, don Ju an n
gsterdii nokta sarm trak ya da koyu bej renkteydi. Orasnn
nasl bir yer olduunu kestirem iyordum . U zun iire oraya bak
tm durdum . D eviniyorm ua benziyordu; hatta nabz gibi att
n bile dnm edim deil. G zlerim i kstm da, rzgr ora
y srklyorm u gibi dalgalanyordu.
G zn ondan ayrm a! diye buyurdu don Juan.
G zlerim i onun zerinde tutm aya baladktan epey bir s
re sonra, bir an geldi, tm da silsilesinin bana doru yaklat
n duyum sadm . Bu duygu eliinde m idem de alk olm ad
m bir karncalanm a peyda oldu. A rtarak beni son derece ra
hatsz etm eye balaynca ayaa kalktm .
YAP-M AMA
223
O tur yere! diye haykrd don Juan, am a ben hl ayak

taydm .
B ulunduum bu yeni bak asndan o sarm trak oluuk,
dalarn yam alarndan daha aadaki bir yerde grnm ektey
di. G zlerim i oradan ayrm akszn tekrar oturdum , bu defa o
oluuk daha yksek bir yere kt. B ir sre oraya baktm , bir
den her ey yerli yerine oturdu. B akm akta olduum eyin, da
larda olan bir ey deil de, aslnda nm deki ykseke bir kak
tsten sarkan sarm trak yeil renkte bir kum a paras olduu
nu kavradm .
K ahkahay bastrarak don Ju a n a alacakaranln bir optik
yanlm a oyunu oynadn anlattm .
Don Juan ayaa kalkarak o kum a parasnn sarkt yere
gitti, onu karp katlad, kesesinin iine yerletirdi.
N iin yle yapyorsun? diye sordum .
nk bu kum a parasnda erk var, dedi zerinde dur
m akszn.
B ir ara gayet iyi gidiyordun, hep oturarak kalsaydn kim
bilir daha neler o lacakt.
Cuma, 13 Nisan 1962

Tan arrken dalara yneldik. artc bir ekilde uzaktayd
lar. leyin derin vadilerden birine girdik. S glcklerde bi
raz su vard. D inlenm ek iin bir yarn glgesinde oturduk.
Dalar, km e km e devasa lav akntlarndan olum aktayd.
Talaan pskiirtler binlerce yldr havann etkisiyle gzenek
li koyu kahverengi kayalara dnm t. Y arklardaki k ayala
rn arasnda sadece birka dayankl yabani ot yetiiyordu.
D erin vadinin handysa duvar gibi dim dik yam alarndan
yukarlara baktm da, m idem de tuhaf bir sanclanm a hisset
tim. B irka yz m etre yksekliindeki bu duvarm s yam alar
sanki zerim izde kapanacakm hissini verm ekteydiler. G ne
nerdeyse tepem izde, biraz gneybat istikam etindeydi.
B uda ayakta dur, dedi don Juan, ve bedenim i gnee
bakabileceim bir k onum a getirdi.
224
IXTLANYOLCULUU
G zlerim i dikerek tepem deki da duvarlarna bakm am is

tedi.
M anzara harikuladeydi. Piiskrtnn o m uazzam yksek
likten ak zihnim i allak bullak etm iti. N e m thi bir volka
nik patlam a cereyan etm i olduunu hayret iinde dlem eye
baladm . K anyonun duvarlarndan bir yukarya bir aaya
doru baktm durdum . K ayalk duvarn o renk zenginlii iin
de kaybolup gittim . Tasavvur edilebilecek her renkten izgiler,
benekler vard. H er kaya ak gri renkte yosun ya da liken par
alaryla kaplyd. Tam tepem e doru baktm gne klar
nn donm u lavlarn zerindeki parlak pulcuklara arparak son
derece nefis yansm alar yarattna tank oldum .
G zlerim i dalardaki, gne n yanstan bir alana e
virdim .
G ne hareket ederken, nlarn younluu da azald; so
nunda tam am yla yok oldu.
K anyon boyunca gz gezdirirken nefis k oyunlar sergi
leyen bir alan daha grdm . D on Ju a n a bunu anlatrken, bir
kl alan daha dikkatim i ekti, sonra deiik bir yerde bir ba
kas bir bakas daha, tm vadi dev kl alanlara gark oluver
di.
Bam dnm ekteydi, gzlerim i kapattm halde o parlak
klar hl grebiliyordum . Bam ellerim in arasna alp ba
k ayam glgesine snm aya altm , am a don Juan kolum u
skca yakalayp buyurgan bir sesle dalarn duvarlarna bak
m am , ordaki k alanlarnn iinde koyu karanlk benekleri
belirlem em i istedi.
P arltlar gzlerim i kam atrdndan, bakm ak islem edim .
D uyum sadm eyin bir pencereden gneli bir sokaa bakp
sonra her yerde o pencere eklinin koyu renkli siluetini grm ek
gibi b ir ey olduunu syledim .
D on Juan ban iki yana sallayarak kkrdam aya balad.
S onra kolum u brakt; tekrar yarn dibine oturduk.
Ben evrem e ilikin izlenim lerim i defterim e kaydederken,
don Juan, uzun bir sessizlikten sonra, birden heyecanl bir ses
le konum aya balad.
B en seni buraya bi ey retm ek am acyla getirdim , d e
YAP-MAMA
225
di, vc bir siirc duralad. Yap-mamay reneceksin sen. K o

num aktan baka arem yok, zira sen baka trlsn ne yazk
ki anlam aktan acizsin. Ben senin yap-m anuy benim bi ey an
latm am a gerek kalm adan anlayabileceini sanm tm . Y anlm
n.
N eden sz ettiini anlam adm , don Ju an .
A ldrm a, dedi. Ben im di sana uygulam as ok basit
am a pek zor olan bi eyden sz edeceim ; geri bu i, srf b e
denle yaplacak bi ey olduundan tr konum akla aklana
bilecek bi ey deildir am a ben gene de yap-m am ay anlataca
m sana.
Don Juan bir iki kez gzlerini bana doru dikti, ardndan,
sylediklerini can kulayla dinlem em i istedi.
D efterim i kapattm , am a don Juan srarla yazm ay srdr
m em i sylediinde kulaklarm a inanm am tm .
Yap-mama yle zor ve yle gl bi eydir ki ondan k e
sinlikle sz etm em elisin, diye devam etti don Juan. D nyay
durdurana dek, yani, ancak o zam an ona ilikin zgrce konu
abilirsin, ayet konum adan edem iyorsan elb et.
Don Juan evresine yle bir bakt, irice bir kayay gster
di.
uradaki kaya, yapm a yznden bi kayadr, dedi.
B irbirim ize doru baktk, don Juan glm sedi. B en bir
aklam a yapm asn bekliyordum , am a o sessizce kald. N iha
yet, ne dem ek istediini anlam adm syledim ona.
Bu ya pm adr ite! diye iinledi.
A ffedersin?
"B u da y a p m a d r
Ne diyorsun sen, don Ju an ?
Yapma, o kayay kaya, u aly da al klan eydir. Yap
ma, seni sen, beni de ben klan eydir.
A klam alarnn hibir ey aklam adn anlattm ona.
Don Juan glerek akaklarn kam aya balad.
K onuunca byle olur elbet, dedi. nsann akln k ar
trr hep. Yapma zerinde konum aya balaynca, insan hep
baka bi eye atlam olduunu grr. Yalnzca eylem e gem ek
en iyisidir.
226
IXTLAN
YOLCULUU
rnein u kayay ele alalm . O na bakm ak, yapm adr,

am a grm ek, ya p -m a m a d n .
Szlerinden hibir ey anlam adn itiraf etm ek zorunda
kaldm .
A nlyorsun, anlyorsun! diye bastrd don Juan. A m a
anlam adna inanyorsun, bu da senin yapm andr ite. B ana
kar da, dnyaya kar da davran biim in bu senin.
D on Juan gene kayay gsterdi.
Bu kaya, senin birok ey arasndan yapm ay en iyi bildi
in eyin bu olm as yznden bi kayadr, dedi. Ben buna
ya pm a, diyorum . Bi bilgi adam , rnein, bu kayann bi kaya
olduunu srf yapm a yznden bilir, bu durum da bu kayann bi
kaya olm asn istem edii takdirde yapm as gereken tek ey
yap-m am aktr. im di anladn m ?
D ediklerinden hibir ey anlam am tm . D on Juan glerek
bir aklam a giriim inde daha bulundu.
Bu dnya bu dnyadr, zira sen onu yle klm ak iin g e
reken yapm ay b ilm ektesin, dedi. O yapm ay bilm eseydin,
dnya bam baka bi ey olurdu.
D on Juan m erakla beni inceledi. Yazm ay kesm itim . Onu
sadece dinlem ek istiyordum . D on Juan aklam asn srdre
rek, o m ahut ya p m a olm adan evrem izde aina olduum uz
hibir ey kalm ayacan anlatt.
U zanarak yerden bir ta ald, onu sol elinin baparm ayla
iaretparm ann arasnda tutarak, ta gzlerim in nne doru
kaldrd.
Bu bi akldr, nk sen onu bi akla eviren yapm ay
bilm ektesin, dedi.
N e diye arm aktasn, bilm iyorum , dedi. Sen szck
ler olm adan edem iyorsun. K endi cennetinde yayorsun.
D on Juan giz ykl bir bakla beni szerek iki kez ka
larn kaldrd. S onra gzlerim in nnde tuttuu o kk ta
tekrar gsterdi.
Senin bunu bi akl kldn sylyorum , zira bunun iin
gerekli olan ya p m ay durdurm am gerekiyor. D nyay durdur
m an iin, senin nce yapm ay durdurm an gerekiyor.
D on Ju a n n hl anlam am olduum u bildii belli ol
Y AP- MAM A
227
maktayd; glerek ban sallamaya balad. Sonra yerden bir

dal paras alp akln przl kysn imledi.
Bu kk taaz ele alalm, diye srdrd, ya p m a
nn gerekletirdii ilk ey onu bu boyuta indirgemektir. O hal
de, bi savann dnyay durdurm a am acyla yapaca ilk ey,
bu kk ta, ya da baka herhangi bi eyi, yap-m am a ile ge
niletmektir.
Don Juan ayaa kalkarak akl iri bir kayann zerine yer
letirdi, sonra da bana, oraya yaklap onu incelememi syledi,
akln zerindeki deliklerle girintilere bakm am , Onlardaki en
ince ayrntlar belirlememi istedi. Ayrntlar zerinde youn
latm takdirde o deliklerin de, girintilerin de ortadan kayb o
lacan, o zaman yap-m am ann ne anlam a geldiini anlaya
cam syledi.
Bu A llahn belas akl bugn sana akln kartacak,
dedi.
aknlm yzm den aka okunuyor olmalyd. Don
Juan bana bakarak kahkahay koyuverdi. Sonra gya akla
kzm gibi apkasyla ona kez vurdu.
Biraz daha aklamas iin dayattm. Biraz gayret gster
dii takdirde istedii her eyi aklamasnn m m k n olduu
grn savundum.
Don Juan eytanca bir nazarla beni szd um utsuz bir
vaka karsndaymasna ban sallad.
Elbet her eyi aklayabilirim, dedi, glerek. A m a sen
anlayabilecek m isin?
O nun bu ineli sz beni hayrete drmt.
Yapma, senin bu akl u koca kayadan ayrman salar,
diye srdrd don Juan. Yap-m am ay renm ek istiyorsan, di
yebiliriz ki, onlar birletirmengerekir.
Don Juan akln, o iri kayann zerine vuran kck gl
gesini gsterdi; onun bir blge deil de, onlar birbirine bala
yan bir tutkal olduunu syledi. Ardndan geriye doru dnp,
daha sonra geri gelip beni snayacan syleyerek uzaklat.
Uzun bir sre akl seyrettim. Dikkatimi deliklerdeki ve
girintilerdeki ince ayrntlarn zerinde younlatram yordum ,
ama akln o ipiri kayann zerine vuran glgesi ilgimi oka
228
IXTLAN
YOLCULUU
ekm eye balamt. Don Juan haklyd; bir tutkal gibiydi o

glge-. Deviniyor, yer deitiriyordu. Sanki akln altndan s
klarak aktlan bir zam k gibiydi.
Don Juan dndnde, glgeye ilikin g vem lerim i ona
anlattm.
yi bi balang bu, dedi don Juan. Bi sava glgele
re bakarak biok eyi anlayabilir. Sonra don Juan o akl ala
rak bir yere g m m em i syledi.
N ed en? diye sordum.
Uzun bi sredir bakmaktaydn ona sen, dedi. imdi
senden bi eyler var onda. Bi sava her zaman yapm ann g
cn, onu ya p -m a m aya evirerek dengeler. O akl srf kk
bi tatr, diye ortalkta brakrsan, bu yapm a olur. A m a o ak
l, srf bi kaya paras olmann tesinde bi ey olarak alrsan,
bu da yap-m am a our. Bu durumda, o akl seni uzun sre emmitir, ve sen u anda, onu ortalkta ylece brakamazsn, onu
gmmelisin. A m a sende kiisel erk olsayd, yap-m am a o ak
l bi erk nesnesine evirmi olurdu.
Bunu yap m am m m k n m im di?
Senin yaamn bunu yapabilecek denli ar deil. ayet
grebilseydin, senin youn ilginin o akl ekimsiz bi eye d
ntrdn bilirdin; onun iin, yapabilecein en iyi ey bi
ukur kazp onu gm m en, topran onun arln emmesini
salamandr.
Btn bunlar doru mu, don Juan?
Senin soruna kar evet ya da hayr demek, yapmadr.
A m a, yap-m am ay renm ekte olduuna gre sana anlatmam
gerekir ki, bunlarn doru olup olm am asnn bi nemi yoktur.
Bi savann sradan bi kim seye olan stnl buradadr. S
radan bi insan her bi eyin doru ya da yanl olmasna zen
gsterir, am a bi sava yle yapmaz. Sradan bi adam, doru
olduunu bildii eylere ilgili olarak belli bi ekilde, doru ol
madn bildii eylerle ilgili olarak da baka bi ekilde dav
ranr. ayet kimi eylerin doru olduu syleniyorsa, o kimse
belli birtakm eylem lere geer, ve yapt eye inanr. A m a ki
mi eylerin doru olmad syleniyorsa, o takdirde o kimse
eylem e gem eye gerek grmez, ya da yapmakta olduu eye
YAP-M AMA
229
inanmaz. te yandan, bi sava her iki duru m da da eylem e ge

er. ayet kimi eylerin doru olduu sylenm ekteyse, yapm a
amacyla eyleme geecektir. ayet kimi eylerin doru olm ad
sylenmekteyse, o takdirde, bu kez ya p -m a m a amacyla, g e
ne eylem e geecektir. Anlyor m usun beni?
Hayr, ne dem ek istediini kesinlikle anlayam yorum ,
dedim.
Don J u a n n anlattklar fkelenm em e yol amt. O nun
anlattklarndan bir anlam karamyordum. Btn bunlarn
sama olduunu syledim ona. Don Juan benim le dalga gee
rek, en ok sevdiim ey olan konum ay dahi gerekletirebi
lecek kusursuz bir tine sahip olmadm bildirdi. Hatta konu
m a tarzmla dpedz alay ederek doru drst konum aktan
aciz olduumu belirtti.
ayet srf enene ykleneceksen, bi ene savas ol
sen, diyerek mthi bir kahkaha patlatt.
Keyfim kamt. Kulaklarm uuldamaktayd. Bamn
ii yanyormuasna aryordu. Aslnda fena halde utanm
tm, yzm belki de kpkrmz kesilmiti.
Ayaa kalkarak alla doru yrdm; orada akl g m
dm.
Bi para taklaym dediydim , dedi don Juan dnp de
tekrar oturduunda. A m a bilmekteyim ki, sen konum adn
takdirde anlayamyorsun. Konuma, senin iin yapm adr, am a
konum a yeterli olm az ki, yap-m am a ile neyi kastettiini
renmek istiyorsan basit bi altrma var, onu yapm an neririm.
Biz imdi yap-m am a ile ilgilendiimiz iin bu altrmay ister
imdi yap ister orryl sonra yap, fark etm ez.
Don Juan beni yere yatrarak sa kolum u yakalayp dirse
imden kvrd. Sonra elimi, ayas nm e bakana dek evirdi;
parmaklarm, elim t>ir kap tokman tutarm gibi grnene
dek kvrd, ve sonra kolum u bir arka takl bir kolu itip eker
gibi dairesel bir hareketle ileri geri devindirdi.
Don Juan bi savann ne zam an kendi bedeninden, bir
hastalk ya da naho bir duygu gibi bir eyi d ef etm ek istese bu
hareketi yaptn anlatt. in pf yan, insann kendi elinin z
grce hareket etmesini engelleyici ar bir nesnenin ya da yo
230
IXTLA N YO LCU LU U
un bir ktlenin varln hissedene dek direnen muhayyel bir

gc itip ekmesiymi. Bu altrma balamnda, yap-m am a,
hissedilmesinin m m k n olduuna inanm am asna karn insa
nn eliyle ar bir ktle hissetmesine dek yinelenmesiymi.
Kolum u devindirm eye baladm; ksa bir sre sonra elim
buz gibi oldu. Elim lapalam gibi geliyordu bana. Sulu, ha
m urum su bir otam da krek ekiyor gibiydim.
Don Juan ani bir hareketle kolumu yakalayp, devindirm e
mi durdurdu. Tm bedenim grnm eyen bir gle arpm
asna salland. Ben dorulup otururken don Juan beni m erak
la inceledi; sonra ayaa kalkp etrafmda birka adm attktan
sonra yeniden ayn yerine oturdu.
Bu kadar kffi, dedi. Bu altrmay baka zaman da ya
parsn, daha ok kiisel erke sahip olduun zam an.
Yanl bir ey mi yaptm ?
Yo. Yap-m am a yalnzca ok gl savalar iindir,
onunla ba edebilecek erkin henz yok senin. u anda sen elin
le yalnzca korkun eyleri yakalayabilirsin. Onun iin, bi da
ha elin soum adan dur. Elin lk kaldka, onunla dnyann iz
gilerini gerekten hissedebilirsin.
Don Juan, izgilere ilikin soru sormam beklermi gibi
duralad. A m a ben daha soru sormaya frsat bulamadan, bizi
her eye balayan saysz izgilerin varln aklamaya bala
d. A z nce anlatm olduum yap -m am a altrmasnn bir
kimsenin devinen bir elden kan bir izgiyi duyumsamasna
yardmc olacan, bylece o kimsenin o izgiyi istedii yere
atabileceini ya da yerletirebileceini anlatt. Don Juan bunun
yalnzca bir altrma olduunu, ve elle oluturulan izgilerin
yeterince dayankl olm am as nedeniyle gnlk yaamda ger
ek bir yarar salam ayacan da ekledi.
Bi bilgi adam, dayankl izgiler retmek iin bedeninin
br blmlerini kullanr, dedi.
Hangi blmlerini mesela, don Juan?
Bi bilgi adamnn rettii en dayankl izgiler bedeninin
ortasndan kar, dedi don Juan. A m a gzleriyle de yapabilir
onlar.
Gerekten izgi m idir onlar?
YAP-MAMA
231
Elbette.
Yani onlar grmek, onlara dokunm ak m m k n m dr?
Onlar hissedebilirsen, diyelim. Bi sava yaklamnn
en zor yan dnyann bi duygu olduunu kavramaktr. nsan
yap-m am ay uygularken dnyay duyum sam aktadr; ve insan
dnyay izgileri araclyla duyumsar.
Don Juan durdu m erakla beni inceledi. Kalarn kaldrp
gzlerini at, sonra kapatt. Bu hareketinin bende brakt et
ki bir kuun gz krpmas eklindeydi. O anda tedirginleiver
dim; m idem bulanr gibi oldu. Sanki grnm ez bir varlk m i
demin zerine bastrmaktayd.
G rdn m ? diye sordu don Juan gzlerini benden
uzaklatrrken.
Ben m idemin bulandn syleyince, don Juan sradan bir
eymiesine bunu bildiini, ve gzleriyle bana dnyann iz
gilerini duyum satm aya almakta olduunu anlatt. O eklide
hissetmeme onun yol am olduu savn kabul edemezdim .
Duyduum kukular dile getirdim. Bulant hissimi onun yarat
m olduu fikri inanm ayacam bir eydi, yle ya, zerimde
fiziksel herhangi bir etki uygulamamt.
Yap-mama ok basit ama ok zordur; sonra, grm eye an
ca, insann yap-m am a yntemiyle dnyay durdurm asndan
sonra eriilebilir.
Kendimi tutamayarak gldm. Ne dem ek istediini anla
mamtm.
Bi kimse baka insanlarla bi ey yapt zam an , dedi don
Juan, Onlarn bedenini gz nnde bulundurmaldr. Ben de
seninle hep byle yapagelm ekteyim u ana dek, yani senin be
denine seslenmekteyim. Sen anlamsn ya da anlamamsn,
rgalamaz o beni!
A m a hakszlk bu, don Juan. Ben her eyi anlam ak istiyo
rum, yoksa buraya geliim srf zaman israf dem ek olur.
Zam an israf h a! diye sesimi gln bir ekilde taklit
ederek bard don Juan. A m m a da kendini beenmisin ha.
Don Juan ayaa kalkarak samzdaki volkanik doruun
tepesine doru bir yrye kacamz syledi.
Dorua trman meakkatli bir iti. G erek bir daclkt
232
IXTLAN
YOLCULUU
bu yaptmz ey, yalnz gvenliimizi salayacak iplerimiz

yoktu, o kadar. Don Juan sk sk aaya bakm am am syle
mekteydi; ben bir kayadan aaya kaym aya baladmda,
kendisi birka kez gvdemi bilfiil yukarya doru ekmek zo
runda kalmt. O yal haliyle bana yardm etmek mecburiye
tinde olmasndan dolay son derece utanmtm. Tembelliim
yznden beden egzersizleri yapm adm iin fiziki kondisyo
num un kt olduunu syledim ona. O da insann belli bir ki
isel erk aamasna erimesinden sonra egzersizin de herhangi
bir almann da gereksiz olduu yantn verdi; zira kusursuz
bir form da olabilmek iin insann gereksindii tek ey kendisi
ni yap-m am a iine vermekmi.
Dorua vardm zda hemen yere uzandm. Bitkin vazi
yetteydim. Don Juan ayayla, daha nce yapt gibi beni ile
ri geri yuvarlad. Bu devinm e azar azar beni kendime getirmi
ti. A m a sinirlerim bozulmutu. Bir eyin anszn ortaya kvermesini bekler bir halim vard. Elimde olmadan sama ve solu
m a birka kez baktm. Don Juan bir ey demedi ama o de be
nim baktm yne doru bakt.
Tuhaftr u glgeler, dedi birden. Bi tanesi bizi izle
mekte, farkndaysan.
yle bir eyin farknda filan deilim ben, diye yksek
sesle kar ktm.
D on Juan, srarla kar km am a ramen bedenimin izle
yen varln farkna varm olduunu syleyerek kendinden
emin bir sesle bir glge tarafndan izlenmenin anormal bir ya
n olmadn syleyerek beni sakinletirmeye alt.
Yalnzca bi erktir o, dedi. Bu dalar onlarla doludur,
geen gece seni korkutan o varlklar gibidir onlar da.
Onlar benim de sezm em in m m kn olup olmadn
renm ek istedim. Don Juan gndzn onlarn varln sadece
hissedebileceimi bildirdi.
O nlar belli ki bir kayann glgesi gibi olmadklar halde
onlara niin glge dediini aklamasn istedim. Don Juan, her
ikisinin de ayn izgilere sahip olduklar, onun iin ikisinin de
glge olduklar yantn verdi.
Tam nm zde duran ykseke bir kayay gsterdi.
YAP-MAM A
233
u kayann glgesine bak, dedi. Glgesi o kayadr, am a

deildir de. Kayann ne olduunu anlam ak iin kayaya bak
mak, yapm adr, am a onun glgesine bakm ak da, yap-m am adr.
Glgeler kapya benzer, yap-m am antn kaplar. rnein
bi bilgi adam, glgesine bakarak insanlarn en gizli duygular
n bilebilir.
Hareket eder mi glgeler? diye sordum.
Devindiklerini ya da dnyann izgilerinin onlarn iinde
gsterildiini syleyebiliriz.
A m a glgelerin iinden duygular nasl kabilir ki, don
Juan?
Glgelerin salt glge olduklarna inanmak y a p m a d r di

ye aklad don Juan. A ptalca bi inantr bu. u ekilde dn
bi de: dnyadaki her bi ey grndnden ok daha fazlasn
ierdiine gre glgeler de herhal bi eyler iermeli. yle ya,
onlar glge klan ey yalnzca bizim ya p m a m zd r.
Uzun bir sessizlik oldu. Bakaca ne diyeceimi bilem e
dim.
G nn sonu yaklayor, dedi don Juan gkyzne bakp.
Bu gzelim gne n son bi altrma yapm ak iin kullan
malsn.
Don Juan beni bir buuk iki metre arayla birbirine paralel
duran iki kayaln bulunduu bir yere gtrd. Kendisi o iki
kayadan on metre kadar uzakta, yizii batya dnk, durdu.
zerinde duracam bir noktay iaretleyerek o iki kayann
glgelerine bakmam istedi. Onlara, dinlenecek bir yer ararken
genellikle gzlerimi odaklamakszn nasl bakyorsam yle
bakmam syledi. Ynergesini aklamak amacyla, dinlenecek
bir yer ararken insann gzlerini odaklam adan bakmas gerek
tii, lkin glgeleri gzlem leyerek gzlerin hem a bakar d u
ruma getirilmesi, stelik net bir imge elde edebilecek kadar
odaklanmas gerektii aklamasn yapt. nemli olan ey, in
sann gzlerini a bakar gibi yapp bir glgenin tekinin ze
rine getirilmesini salamak imi. Don Juan bu srele insann
glgelerden yaylan kimi duygular alglayabileceini de ak
lad. Anlattklarn m phem bulduum u sylediimde, don Ju
an anlatmak istedii eyi baka bir biiminde tasvir edebilecek
234
IX T L A N
YOLCULUU
bir yolun bulunm adn ileri siirdii.

O altrmay yapm a abalarm bounayd. Bam arya
na dek abaladm. Don J u a n n baarszlmla ilgilendii
yoktu. K ubbem si bir dorua turnanm, haykrarak iki kk
ince uzun kaya paras bulmam sylyordu. stedii kayann
boyutunu elleriyle gstermekteydi.
ki kaya paras bulup onlar don J u a n a uzattm. Don Jan her bir kayay otuz santimetre arayla iki yarn iine yerle
tirdi, yzm batya dnk onlarn zerinde durmam, ayn al
trmay onlarn glgeleriyle uygulam am buyurdu.
Bu kez bam baka bir ey olmutu. Daha ilk denemede
gzlerimi alatrabilmi, her bir kayann glgesini st ste
bir glgeymi gibi alglayabilmitim. mgelere onlar birletirmeksizin bakm ann tek bir glgeye inanlmaz bir derinlik, ve
bir bakma, saydamlk kazandrdna tank oldum. Baktm,
baktm, hayretten donakaldm. Kayann, gzlerimi zerinde
odakladm her bir delii net bir ekilde ayrt edilebiliyordu;
onlarn zerinde st ste getirilmi olan bileik glge ise ta
nm lanam az saydamlktaki bir film gibiydi.
ylesine zorlukla yakalam olduum imgeyi yitirmek
korkusuyla gzlerimi krpm ak istemiyordum. Nihayet gzle
rim acm aya balad da onlar krptm, am a odaki ayrntlarn
grntsn yitinnem itim . Aslnda, korneam yeniden n em
lendirdiim iin grnt daha da netlemiti. O aamada, l
sz bir ykseklikten o zamana dek hi grmediim bir leme
bakyorm uum duygusuna kapldm fark ettim. O glgenin
evresini de grsel alglamamdaki odaklamay yitirmeksizin
tarayabildiim bilincine vardm. Sonra, bir an iin, bir kayaya
bakm akta olduum u unutuverdim. O zam ana dek tasavr dahi
edem ediim denli vasi bir dnyaya inmekte olduumu duyum
sadm. Bu olaand sezgim bir saniye kadar srd, sonra her
ey norm ale dnd. Gayri ihtiyari bam kaldrdm, don Jua n n tepemdeki kayalklarda durm u bana baktn grdm.
Gnei gvdesiyle kapamt.
Don J u a n a o harika duyum sam am betimledim, o da, o
m anzarann iinde kaybolm ak zere olduum u grdnden
dolay bu deneyim im i kesm ek zorunda kaldn aklad. O
YAP-M A M A
235
ekildeki duyular ba gsterdiinde hepim izin kendimizden

geme eiliminde olduum uzu syleyerek, kendim i o ekilde
kaptrarak handysa y ap-m am ay eski alkanlm olan
yapm aya dntreceimi de ekledi. Yapmam gereken eyin
o m anzaraya kendimi teslim etm eksizin bakm ay srdrmek
olduunu syledi; zira y ap m a da bir tr kendim i teslim etme
saylrm.
Nelerle karlaabileceim hususunda bana daha nceden
bilgi vermi olmas gerektiini syleyerek yakndm, am a don
Jan glgeleri birbirine kaynatrm ay baarp baaram ayaca
m bilmesinin imknsz olduu yantn verdi.
Yap-m am a konusunda zihnimin eskisinden daha ok ka
rm olduunu itiraf etm ek zorunda kaldm. Don Jan bunun
zerine yapm olduum eyden m em nunluk duym am gerekti
ini syledi, zira bir kere olsun yntemini doru olarak izle
mi, ve dnyay azaltarak geniletebilmiim; stelik, dnyann
izgilerini hissedememi olm am a karn kayalarn glgelerini
yap-m am aya giri kaps olarak kullanabilmiim.
Dnyay azaltarak geniletmi o lm am a ilikin szleri m e
rakm oka ekmiti. Gzenekli kayann gzlerimi odakla
m olduum alanndaki ayrntlar yle canl, yle kesin hatlar
dan olumulard ki, yuvarlak doruun st blm benim iin
vasi bir dnya haline gelmiti; gene de, kayann azaltlm bir
grnts olmaktayd bu. D on Juan engellediinde, nor
mal zamanlarmdaki gibi baktm anladm kesin hatl ay
rntlar belirginlemi, gzenekli kayann kck delikleri iri
lemi, kemiklemi pskllnn kahverengisi donuklam,
kayay gerek bir leme eviren o parlak saydamlk yok olm u
tu.
Don Juan sonra iki kayay alp, onlar derin bir ukurun
iine yatrarak yz batya dnk kayalarn bulunduu ilk y e
re bada kurup oturdu. Sol yanndaki bir noktaya vurarak b e
nim de oturmam syledi.
Uzun sre konum adk. Sonra, gene sessiz kalarak, bir
eyler yedik. Gne battktan az sonra don Juan anszn bana
doru dnp rya g n n e y e ilikin gelimelerim var m, diye
sordu.
236
Ben de ona balangta rya g rm enin bana kolay geldi

ini, ama o sralarda ryalarmda artk ellerimi bulam az oldu
um u anlattm.
Sen rya grm eye ilk baladnda benim kiisel erkimi
kullanmaktaydn, o yzdendi kolay gelmesi sana, dedi don
Juan. A m a imdi bosun sen. A m a kendin yeterli erk kazana
na dek aba gstermeyi srdrmelisin. Bilesin ki, rya grm e,
ryalarn yap-m am asdr; sen yap-m am a konusunda ilerledik
e rya g rm ede de ilerleyeceksin. in p f noktas, yapmakta
olduun eyin bi anlam olmad dncesine kaplsan bile el
lerine bakmay bolamamandr. Aslnda, daha nce de anlat
m tm sana, bi savann inanm aya gereksinmesi yoktur; zi
ra, inanmakszn eylemi srdrdke gene de yap-m am aktadr.
Bir an karlkl baktk.
R ya g rm e 'y e ilikin sana anlatacak baka bi ey kal
m ad, diye srdrd don Juan. Syleyebileceim her bi ey
yalnzca yap -m a m a olacaktr. A m a yap-m am ay dolaysz ola
rak gerekletirebilirsen, rya grm ede ne yapman gerektiini
sen kendin bilebilirsin. A m a u aamada, ellerini bulmak ok
nemlidir, bunu baaracandan da em inim .
Bilm iyorum , don Juan. Kendime gvenim yok.
B unun bi kim seye gvenm ekle bir ilintisi yok. Bu i, bi
savann verdii mcadeledir; sen de m cadeleni srdrm e
lisin, bunu kendi erkinle yapamazsan, o takdirde ola ki buna la
yk bi rakibinin darbesiyle, ya da u anda seni izlemekte olan
kimi dostlarn yardmyla baarabilirsin.
Sa kolum la gayri ihtiyari bir silkinme hareketi yaptm.
Don Juan, bedenim in kendi zannettiimden fazlasn bildiini
syledi, zira beni izlemekte olan gl varlk sa tarafm day
m. Don Juan bir sr verircesine sesini alaltarak o gn dostun
bana iki kez yaklam olduunu, kendisinin araya girerek onu
durdurduunu aklad.
G n boyunca glgeler yap-m am am n kaplardr, dedi.
A m a geceleyin, karanlkta pek az yapm a kald iin, dostlar
dahil her ey bi glgedir. Erk trsn retirken bundan sz et
mitim sana.
Yksek sesle gldm , am a kendi kahkaham dan rkm
YAP-M AM A
237
tm.
u ana dek sana rettiim her bi ey yap-m am am n bi
vehesi olmutur, diye srdrd don Juan. Bi sava y a p
m am ay dnyadaki her bi eye uygularsa da, bugn sana anlat
tklarmdan fazlasn anlatamam. Sen kendi bedeninin erki, ve
yap-m am a duygusunu kefetmesine izin vermelisin.
Asabi bir glme nbetine yakalanm tm gene.
Sen srf istihfaf yapm asn biliyorsun, diye dnyann giz
lerini km sem em aptalca bi ey, dedi don Juan arbal bir
edayla.
Ben de hibir eyi ya da kimseyi km sem ediim husu
sunda onu temin ettim ve onun zannettiinden ok daha sinirli
ve yetersiz bir kimse olduum u syledim.
Yaamm boyunca hep byleydim ben, dedim. A m a
deimek istiyorum, am a nasl, bilemiyorum. yle beceriksi
zim ki.
Kendini berbat hissettiinin farkndaydm zaten, dedi
don Juan. Senin yapm ann bi sonucudur bu. imdi o yapm ay
halletmek iin sana baka bi yapm ay daha renm eni nerece
im. u andan balayarak, sekiz gnlk bi sre boyunca, k en
dine yalan sylemeni istiyorum. Kendine gerei, yani irkin,
berbat ve beceriksiz olduunu syleyecein yerde, bunlarn
tam kart olduunu syleyeceksin, am a yalan sylediini ve
umutsuz bir vaka olduunu aklndan hi karm ayacaksn.
A m a kendim e o ekilde yalan sylemenin ne anlam var,
don Juan?
yle yaparsan, baka bi yapm aya taklm olur ve her iki
yapm ann da yalan ve gerekd olduunu, kendini bunlarn
ikisine de balamann zam an israfndan baka bi ey ol
madn, gerek olan tek eyin iindeki lecek olan varlk ol
duunu anlarsn. O varla ulamak, zn yap -m a m a sd r.
16
Erk Halkas
C um artesi, 14 N isan 1962

Don Juan sukabaklarmz yle bir tartp yiyeceklerimizin bit
m ek zere olduunu, eve dnm e zamannn geldiini syledi.
O nun evine ancak iki gnde varabileceimizi syledim ben de.
Don Juan, S o no raya dnmeyeceini, bir i iin bir snr kasa
basna urayacan syledi.
B en su k anyonundan inie geeceimizi dnyordum
ERK
HALKASI
239
ki, don Juan volkanik dalardaki yksek yaylalara doru y

neldi. Yarm saat kadar yrdkten sonra don Juan beni derin
bir koyan iine gtrd; koyan sonunda, iki yakasndaki
kayalarn tepeleri adeta birbirine kavuur gibiydi. Orada dan
ta tepesine ulaan ve iki tepenin arasnda meyilli ibkey bir
kprye benzer acayip bir yam a vard.
Don Juan yamacn yzeyindeki bir alan gsterdi.
Gzlerini dikerek oraya bak, dedi. G ne tam kvam n
da.
Don Juan gn ortasnda gne klarnn bana yap-mam a konusunda yardmc olacan aklad. Sonra bana bir di
zi buyaklar verdi, zerimdeki tm sk giysileri gevetmemi,
bada kurarak oturmam, belirledii noktaya dikkatle b ak m a
m istedi.
G kyznde ok az bulut vard, bat yzndeyse hi yok
tu. Scak bir gnd gne katlam lavlarn zerinden
prl prl yansyordu. B ana gstermi olduu alana dikkatle
bakmay srdrdm.
Uzun bir uyanklk halinden sonra, zellikle neye bakm am
gerektiini sordum. D on Juan elini sabrszlkla devindirerek
beni susturdu.
Yorulmutum. U yum ak istiyordum. G zlerim i yar kapat
tm; gzlerim kand iin onlar ovaladm, am a ellerim n em
li olduundan gzm terden yanm aya balad. Gzlerimi yar
aralayarak lavlardan oluan doruklara baktm birden da b
tnyle klanverdi.
D on J u a n a, gzlerimi kstm zam an btn da silsilesi
ni ktan dokunm u girift bir rntti eklinde algladm sy
ledim.
D on Juan k dokusu grntsn srdrebilm em iin
elimden geldiince az solumam, oraya gzlerimi dikerek de
il de, yamacn hem en zerindeki bir noktaya rahat bir ekilde
bakm am nerdi. O nun dediklerini yaptm, rm cek am a ben
zeyen bir k rtsyle kapl nihayetsiz bir m esafenin grn
tsn srdrebilmeyi baardm.
Don Juan gayet y um uak bir sesle k dokusundan oluan
alann iindeki karanlk blgeleri ayrm aya almam, karan
240
IX T L A N
YOLCULUU
lk bir nokta bulduktan hem en sonra da, gzlerimi ap o nok

tann yam acn yzeyinin neresinde olduunu aratrmam sy
ledi.
Karanlk bir blge sezemiyordum. Birok kez gzlerimi
ksp ksp yeniden ayordum. D on Juan bana yaklaarak sa
mdaki bir alan, ardndan tam nm deki bir baka alan gs
terdi. Bedenim in duru eklini deitirmek istedim; ayet pers
pektifimi deitirirsem, gstermekte olduu karanlk alanlar
sezebilirim, diye dnm ekteydim ama don Juan kolumu
sallayarak sert bir sesle devinm em em i, sabrl olmam syledi.
Gzlerimi tekrar kstm, rm cek an andran k doku
sunu gene grdm. Bir sre ona baktm, sonra gzlerimi iyice
atm. Tam o anda belirsiz bir gmbrt iittim bu bir jet ua
nn uzaklardan gelen sesi olarak kolayca akhnabilirdi
sonra, gzlerim yle apak, nm de duran tm o da silsilesi
nin m inik m inik k noktacklarna dntn grdm. San
ki katlam lavlarn iindeki birtakm metal paracklar ksa
bir an boyunca hep birlikte gnein klarn yanstm aktayd
lar. Ardndan, gne azald, sonra birden snverdi; hava
birden rzgrlanarak sourken ayn anda tm o dalar da do
nuk koyu kahverengi bir kaya kl leine dnt.
Gne bir bulutun ardna girdi de kayboldu mu, diye arka
m a dnp bak m ak istedim am a don Juan bam tutarak devin
m em i nledi. ayet dnersem , bizi takip eden, dalara zg bir
varlk olarak o dosta ilikin bir grntnn gzm e alnmas
olasl varm. O trden bir m anzaraya tahamml edebilecek
gten yoksun bulunduum u kesin bir dille ifade etti; sonra se
sinin tonunu kurnazca ayarlayarak iittiim o gm brtnn bir
dostun varln m utulam asnn yabans bir yntemi olduunu
da ekledi.
Don Juan, ardndan, ayaa kalkp yamatan yukarya tr
m anm aya balayacamz duyurdu.
Nereye gidiyoruz? diye sordum.
D on Juan, karanlkta nokta olarak belirlemi olduu o
alanlardan birini gsterdi. Yap-m am a sayesinde o noktay
olas bir erk zei ya da ola ki erk nesnelerinin bulunabilecei
bir yer olarak seebilmi olduum aklamasn yapt.
ERK
HALKASI
241
Don Ju a n n szn ettii o noktaya zahmetli bir trman

tan sonra ulatk. Don Juan birka adm nm de bir sre devinmeksizin durdu. Ben ona yaklam ak isterken, o, eliyle durm a
m imledi. Kendisini yneltiyora benziyordu. Bann arka ta
rafnn, dalar gzleriyle batan aaya taryonnuasna de
vindiini grebiliyordum; sonra emin admlarla raf gibi dz bir
kntya gtrd beni. Don Juan oturduktan sonra, kntnn
zerinde birikmi kimi tozu topra eliyle sprd. st blm
grnen kk bir kaya parasnn etrafn parmaklaryla kazp
temizledi. Sonra, kazarak, o ta karm am buyurdu.
O kaya parasn kardm zaman, don Juan onun bana
ait bir erk nesnesi olmas nedeniyle onu derhal gm leim in al
tna saklamam syledi. Onu saklam am iin bana verdiini,
onu cilalayp zenle m uhafaza etmemi bildirdi.
Bundan hemen sonra su kanyonuna iniimize baladk; bir
iki saat sonra volkanik dalarn eteindeki yksek l m ntka
sna vardk. Don Juan metre kadar n m de yryor, hzl
temposunu hi bozmuyordu. Gne batm azdan hem en ncesi
ne dek gneye doru yrdk. Batdaki kesif bulut tabakas
gnei grmemizi engelliyor idiyse de, ufukta kaybolup gide
ceklerini dnerek o vakte kadar orada bekleyelim, dedik.
Don Juan daha sonra ynm z deitirerek g neydou
ya doru ilerledi. Bir tepenin zerine kp, doruuna varyor
duk ki, gneyden drt adamn bize doru geldiini grdm.
Don J u a n a baktm. Gezilerimiz srasnda baka kimselere
hi rastlamamtk; o yzden byle bir durum da ne yaplaca
n bilmiyordum. A m a don Juan ilgilenmi grnm yordu. H i
bir ey olmam gibi yrm esini srdrd.
Adamlar aceleleri yokmu gibi gayet yava yrm ekteydi
ler; kvrla kvrla bizim bulunduum uz yere doru ar ar
ilerliyorlard. Bize yaklatklarnda onlarn drt gen Kzlderi
li olduklarn grdm. Don Jan tandklar belliydi. Don J u
an onlarla spanyolca konutu. Hepsi de halim selim delikanl
lard, don J u a n a son derece saygl davranyorlard. lerinden
yalnzca biri benimle konumutu. Don J u a n a fsldayarak ben
de onlarla konuabilir miyim, diye sordum, o da bayla beni
evetledi.
242
IXTLAN
YOLCULUU
Onlarla konum aya baladktan sonra dilleri ziiliiverdi bana pek dosta davrandlar; zellikle, benimle ilk konu
an gen bana ok snmt. Bana erk kuvars kristalleri aradk
larn anlattlar. Volkanik dalarn orada gnlerce dolatklarn
ama anslarnn yaver gitmediini sylediler.
Don Juan evresine bakarak, iki yz metre kadar tedeki
kayalk bir alan gsterdi.
Bi sre orda kam p kurabiliriz, dedi.
O kayala doru yrmeye balad, hepimiz onun ardna
dtk.
Semi olduu alan son derece przlyd. Bitki namna
hibir ey yoktu. Kayalarn zerine oturduk. Don Juan tedeki
alla kadar uzanp kam p atei iin kuru dal toplayacan
syledi. Ona yardm edeyim, dedim, am a don Juan fsldayarak
bana bunun o yiit delikanllar iin zel bir kam p olacan,
yardm a gereksinmesi olmadn syledi.
Gen Kzlderililer bana iyice yaklaarak evremi sarm
lard. lerinden biri bana srtn dnerek oturmaktayd. Onun
bu halinden sknt duymaktaydm.
Don Juan kucak dolusu dal paralaryla dndnde, o n
lar dikkatli olm alarndan dolay vd; bana bu delikanllarn
bir bycnn mezleri olduunu anlatarak, erk nesneleri
aram ak amacyla ava ktklarnda bir daire oluturup iki kii
nin ortada srtlarn birbirine dnk oturmalarnn bir kural ol
duunu aklad.
Delikanllardan biri bana, kristal bulup bulamadm sor
du. Ben da ona don J u a n n bana kristal aramam hi syleme
mi olduunu anlattm.
Don Juan irice bir kayaya yakn bir yer seerek kam p ate
ini yakm aya balad. Genler yerlerinden bile kprdamakszn
dikkatle ona bakyorlard. Btn dallar tututuu zaman, don
Juan srtn iri kayaya dnerek oturdu. Ate onun sa tarafndayd.
Delikanllar neyin cereyan etmekte olduunu biliyor gi
biydiler, ama benim bir bycnn raklarna kar nasl davranlacana ilikin en ufak bir fikrim yoktu.
Gen adamlara bakyordum. Onlar, yzleri don J u a n a d-
ERK
HALKASI
243
niik, tam bir yarm daire oluturarak oturmaktaydlar. O anda

don J u a n n tam karsnda bulunduum u, genlerden ikisinin
solumda, biir ikisinin de sam da oturduklarn fark ettim.
Don Juan onlara benim volkanik dalarda y ap -m am ay
renmekte olduumu, ve bir dostun da bizi takip ettiini an
latmaya balad. Bunun pek dramatik bir balang olduunu
dnyordum ki haksz saylmazmm. Gen adam lar duru
larn deitirerek sol bacaklarm kvrp altlarna aldlar. Daha
nce nasl olurmu olduklarna dikkat etmemitim. Onlarn da
benim gibi bada kurarak oturduklarn sanyordum. G zm
don J u a n a iliince, onun da sol baca ie doru kvrlm ola
rak oturduunu grdm. Don Juan, enesinin belirsiz bir deviniiyle bana oturu biimini antrd. B ende yavaa sol baca
m kvrp zerine oturdum.
Don Juan bir zamanlar, iler aprak gittiinde, bycle
rin bu durua geerek oturduklarn anlatmt. O ysa bu ekilde
oturmak benim iin son kerte yorucu olmaktayd. Don J u a n n
konumas boyunca o ekilde oturarak kalm am benim iin bir
eziyetti. D on Juan benim bu handikapm gayet iyi biliyor ol
malyd ki, delikanllara ksaca kuvars kristallerinin o blgede
ki bitaktm belli noktalarda bulunabileceini, onlar buldukla
r zaman onlar yuvalarndan belirli yntemlerle ayrm adan n
ce tatl dil dkerek onlarn ikna edilmeleri gereini anlatt. O
takdirde kristaller o adamn kendisi olur da, o kimselerin erk
leri de havsalamzn alamayaca denli artarm.
Don Juan kuvars kristallerinin genellikle km eler halinde
bulunduklarn, onlar bulan kimsenin en uzun ve en iyi gr
nml ubuklardan beini semesi, ve onlar bein rahm inden
skp karmas gerektiini anlatt. Bulan kim senin onlar yon
tarak ve cilalayarak sivriltmesinin kendi sa elinin parmaklar
nn boyutlarna ve biimine getirmesinin art olduunu da ek
ledi.
Ardndan, kuvars kristallerinin byclkte kullanlan si
lahlar olduklarn, ldrm ek amacyla frlatlarak atldklarn,
onlarn, dmann vcudunu delerek iine girdiini, sonra da,
sanki hi oradan ayrlmam gibi sahibinin eline dndn
syledi.
244
IXTLAN
YOLCULUU
D aha sonra, sradan kristalleri silaha dntrecek olan ti

nin aranm asndan sz ederek, insann yapmas gereken ilk e
yin tini ekm ek amacyla ltuikr bir yerin aranmas olduunu
bildirdi. yle bir yer bir tepenin doruunda olurmu ve elin,
ayas yere dnk olarak topran zerini siiprrcesine dolat
rlmas srasnda yaylan bir snn belirlenmesiyle bulunurmu.
O yerde bir atein yaklmas gerekirmi. Don Juan, dostun
alevler tarafndan cezbedileceini anlatt. Bir dost arayan bir
kim senin o grltlerin ynnde ilerlemesi, ona galebe alabil
m ek amacyla, onu yere ykana dek onunla dvmesi gerekir
mi.
Don Juan bu volkanik dalarda, dostlara benzemeyen ba
ka babo gler de olduunu syleyerek bizi uyard; ama,
nemli olan eyin o nesnelerin bulunmas olduunu aklaya
rak nnde sonunda herhangi bir nesnenin ayn ekilde etkili
olabileceini de ileri srd.
Erk verici tini bulamadktan sonra gayet k bir ekilde ci
lalanm kristallere sahip olmann ne yarar olur k i? dedi don
Juan. te yandan, kristalleriniz yoksa, ama tini bulmu iseniz,
dokunulacak herhangi bi eyi koyabilirsiniz onun nne. Hibi ey bulamazsanz, karn biillklerinizi koyun nne ya
hu !
Delikanllar kkrdam aya baladlar. lerinden en atlgan
olan, ve benimle ilk konuan gen, yksek sesle glmekteydi.
D on J u a n n bada kurm u rahat bir ekilde oturmakta oldu
u dikkatimi ekti. Btn delikanllar da bada kurarak otur
mulard. Usulcack bacam ekip rahat bir pozisyona ge
m eyi denedim, am a dizim kaskat kesilmiti adalelerim san
clanm aya balamt; bunun zerine ayaa kalkmak, ve birka
dakika boyunca olduum yerde zplamak zorunda kaldm.
D on Juan, yllardr, yani onunla taban tepmeye balad
m dan bu yana gnah kartmaya hi gitmemi olduumdan
dolay diz km eyi kvram adm a ilikin latife etti.
Bunun zerine gen adamlarda bir kaynamadr balad.
D urup durup yksek sesle glyorlard. Bir ikisi de yzlerini
kapatarak kkr kkr glmekteydiler.
D urun imdi sizlere bir ey gstericem, dedi don Juan
ERK
HALKASI
245
bir ara delikanllarn glmesi yattktan sonra.

Tahminime gre kesesinde saklad kimi erk nesnelerini
gsterecekti bize. Bir an herkesin onun bana eceini san
dm, zira hepsi de anszn birlikte yle bir davranmlard.
Hepsinin, kalkacakm gibi, hafife ne doru eildiklerini
grdm, am a sonra sol bacaklarn gene altlarna doru kvrp
benim dizlerimin canna okuyan o esrarl durularna getiler.
Sol bacam zevahiri kurtaracak derecede kvrp otur
dum. Sol ayamn stne oturmadm, yar diz kerm i gi
bi durduum takdirde de, dizlerimin o kadar armadn bul
guladm.
Don Juan ayaa kalkarak, gzden kaybolana dek o iri k a
yann etrafnda yrd.
Ayaa kalkmadan nce, ben ayam kvraym derken o,
atei beslemi olacak ki, taze dallar atrdayarak tutumaya,
uzun alevler ykselmeye balamt. Son derece grkemli bir
m anzarayd bu. Alevler iki kat yksee uzanr olmulard. Don
Juan anszn iri kayann ardndan karak daha nce oturm akta
olduu noktada durdu. Bir an app kalverdim. D on Juan ba
na komik bir siyah apka geirmiti. apkann iki yannda,
kulaklarn bulunduu yerlerde saa ve sola doru kntlar
vard ve tepesi yuvarlakt. Sahici bir korsan apkas gibi gr
nyordu. Don Juan srtna da, tek bir parlak metal dm eyle
iliklenmi uzun siyah ve kuyruklu bir redingot geirmiti, bir
de tahta bacak takmt.
Kendimi tutam ayarak gldm. D on Juan o korsan giysile
ri iinde gerekten gln grnmekteydi. ln ortasnda o
giysileri nasl bulduunu m erak etm eye balamtm. M utlaka
bir kaya kovuunda saklam olmalyd. Don J u a n n tipik bir
korsan olmak iin tek eksiinin gznn zerinde siyah bir ba
ile om uzunda bir papaan olduunu syledim.
D on Juan hepim ize teker teker bakarak gzleriyle sadan
sola doru tarad. Sonra gzlerini zerimize doru evirerek
arkamzdaki karanla doru dikti. Bir sre o pozisyonda kal
dktan sonra iri kayann etrafnda yryp gzden kayboldu.
Nasl yrdne dikkat etmemitim. Herhalde tahta ba
cakl birini taklit etm ek am acyla bir dizini krm adan yrm
246
IXTLAN
YOLCULUU
olmalyd; kayann ardna doru yrm ek iin arkasna dnd

nde bacan kvrp kvrmadn grm olm am lazmd,
am a kendimi don J u a n n hareketlerine yle kaptrmtm ki,
bu ayrntlara pek dikkat etmemitim.
Don Juan iri kayann ardna gittii an alevlerin iddeti der
hal azalmt. D on J u a n n zamanlam asnn ahane olduunu
dnm ekteydim ; kam p ateine sonradan koyduu ince dalla
rn ne kadar dayanacan hesaplam olmal, geliini de gidi
ini de ona gre ayarlam olmalyd.
Atein iddetindeki bu deiiklik oradakileri oka etkile
miti; delikanllar aralarnda hararetli bir ekilde konuuyorlar
d. Alevlerin boyutlar iyice azaldnda, gen adamlar tekrar
bada kurarak otum a pozisyonuna getiler.
Don J u a n n iri kayann ardndan hem en gene kp yerine
oturacan sanyordum am a yle olmad. Bir trl ortaya k
myordu. Sabrszlkla bekledim. Delikanllar, sakin baklarla
oturmaktaydlar.
Btn o taknca gsterileriyle don J u a n n ne yapmay
amaladn anlayamamtm. Uzun sre bekledikten sonra
samdaki gence dnerek alak bir sesle don J u a n in giydii o
eylerin o kom ik apkayla uzun kuyruklu ceketin ve tahta
bacak takmasnn ne anlam a geldiini sordum.
Gen adam yzm e tuhaf ve bo bir ifadeyle bakt. Zihni
karm a benziyordu. Ben sorumu yineledim, bu sefer onun
yannda duran delikanl dinlemek iin dikkatle bana bakm aya
balad.
Sonra byk bir aknlkla birbirlerine baktlar. Ben, o
apkayla tahta bacan don J u a n bir korsana evirdiini sy
ledim.
O aam ada delikanllarn drd de birbirlerine sokularak
evrem e toplanmlard. Yumuak bir ekilde kkrdyorlar, s
klgan baklarla beni szyorlard. Ne diyeceklerini bilemez
gibi bir halleri vard. lerinden en atlgan olan nihayet benim
le konutu. Don J u a n n apka filan giymediini, zerinde uzun
bir ceket bulunmadn, hele tahta bacak hi takmadn, giy
dii eyinse, bana geirdii siyah bir kukuletadan ve ahipleritki gibi yere kadar inen simsiyah bir tnikten ibaret olduu
ERK
HALKASI
247
nu syledi.
Yo! dedi bir baka delikanl hafife nleyerek. K ukule
ta deildi bandaki o ey.
Elbet ya, dedi btn brleri.
lk konuan delikanl bana yle bir bak att ki, kk di
lini yutmu sanrdnz.
Bunun zerine onlara, cereyan eden olay dikkatli ve sakin
bir ekilde gzden geirmemizi nerdim, zira don J u a n n b y
le yapmamz istediinden, bizi de bu nedenle yalnz brakt
ndan emindim.
Sa tarafmda en uta duran delikanl don J u a n n hrpani
bir klkta olduunu syledi. zerinde yrtk prtk bir pano ya
da bir eit Kzlderili ceketi ile son derece eski bir sombrero
varm. Kolunda dolu bir sepet varm, am a sepetin iinde ne
ler olduunu grememi. Don J u a n n aslnda bir dilenci kl
nda deil de, acayip eyler devirmi olduu pek uzun bir
yolculuktan dnen bir adam suretinde grndn belirtti.
Don Ju an siyah kukuletayla gren delikanl, elinde sepet
filan grmediini, ama salarnn upuzun ve dank olduunu,
sanki bir rahibi ldrm de, onun giysilerine brnerek kendi
vahetini gizlemeye alan barbar bir herife benzediini ileri
srd.
Solumdaki delikanl kkr kkr glerek btn bu anlatlan
lar pek tuhaf karladn syledi. Don J u a n n aslnda atndan
henz inmi olan nemli bir adam gibi giyinmi olduunu bil
dirdi. Bacaklarnda svarilere zg deri tozluklar, ayaklarnda
koskoca m ahm uzlu izmeler, sol avucuna vurup durduu bir
kams, konik tepeli Chiuahua apkas, belinde de .45-kalibelik pitovlar varm. Varlkl bir ranchero (ifti) tablosu sergiliyormu don Juan.
Sol tarafmda en utaki gen adam utangaa glm seye
rek ne grdn sylemekten kand. Anlatsn, diye dil d k
tm ama brleri pek ilgilenmi grnmyorlard. K o n u am a
yacak denli utanga birine benziyordu.
Don Juan o iri kayann ardndan kp geldiinde ate sn
mek zereydi.
Biz bu genleri kendi balarna brakalm en iyisi, dedi
248
don Juan bana dnerek. Vedala onlarla.

Don Juan onlara bakmyordu. Onlarla vedalaabilnrem
iin ar ar yryerek uzaklamaya balad.
Gen adamlar beni kucakladlar.
K am p ateinden alev kmyorsa da, kor km rler yeterin
ce k yayyordu. Don Juan birka adm temizde koyu bir
glge gibiydi, delikanllar da kesin hatlarla belirlenmi kprt
sz siluetlerden bir halka oluturuyordu. Karanlk bir zemin
zerindeki bir dizi simsiyah heykeli andryorlard.
te tam o anda btn bu olayn arpc etkisini benliim
de hissettim. Om uriliim den yukar bir rperme geirdim. Don
J u a n n yanm a vardm. Byk bir ciddiyet ve endieyle, ba
m evirip o genlere bakm am am buyurdu, zira o anda onlar
bir glge halkas oluturuyorlarm.
M idem de dardan gelen bir gcn basncn duyum sa
dm. stemeksizin barverdim. Don Juan o blgede pek fazla
erk bulunduunu, onun iin erk trsn kullanmamn ok ko
lay olacan syledi.
Saatlerce rahat bir tem poyla kotuk. Be kez yere dtm.
Don Juan dengem i her yitiriimde yksek sesle saymaktayd.
Sonra bir yerde durdu.
Otur, kayalara sokul karnn ellerinle rt, diye kula
mn iine fsldad.
Pazar, 15 N isan 1962

Sabahleyin gn maya balar balam az yrmeye baladk.
D on Juan beni arabam brakm olduum yere gtrd. Kar
nm at am a kendim i tazelenmi ve dinlenmi hissetmektey
dim.
A rabam da sakladm krakerleri yiyip birka ie madensuyu itik. Don J u a n a beni bunaltan kimi sorular sonnak iste
dim, am a o parman dudaklarna gtrd.
leden sonra saat civarnda, don Ju a n n benden ayrl
may tasarlad snr kasabasna ulamtk. Yemek yemek iin
bir restorana girdik. Restoran bombotu; pencere nndeki bir
ERK
HALKASI
249
m asaya oturarak ilek caddeyi seyrederken yem eklerimizi sy

ledik.
Don Juan gayet rahat grnyordu; gzlerinde afacanca
bir parlt vard. Cesaret bularak onu soru yam uruna tutmaya
baladm. zellikle o kyafet deiikliinden sz etm eyi am a
lyordum.
Size bi para yap-m am anulan gsterdiydim , dedi don
Juan gzleri l l.
A m a hepimiz baka baka eyler grm z, dedim.
Bunu nasl yaptn ki?
ok basit, diye yant verdi don Juan. Yalnzca tebdili
kyafet ite, zaten yaptmz her bi ey bi kyafet deiimi, bi
gizlenmedir. Demitim ya sana, yaptmz her bi ey bi eit
yapm adr. Bi bilgi adam kendini herkesin y a p n a sm engel
leyip acayip eyler yaratabilir. A m a acayip deildirler aslnda
onlar, deil vallahi. Yalnzca, yapm aya kslm kiilere gre
acayiptir onlar.
O drt delikanlyla sen henz yap-m am a nn bilincinde
deilsiniz, onun iin hepinizi kolayca aldatabildim.
"A m a nasl aldattn bizi?
Sen anlamazsn ki. Bunu anlayabilm en olanaksz senin .
Gene de bir dene, don Juan, ltfen.
Diyelim ki her birimiz doarken yanm zda az bi para
erk halkas getiririz bu dnyaya. O kck halkay doar do
m az kullanmaya balarz. D em ek ki her birimiz daha doutan
engellenmiizdir de, erk halkamz btn baka insanlarnkiyle birlemitir. D em em u ki, bizim erk halkalarmz, dnyann
kurulmas amacyla dnyann yapm asna engellenmitir.
Bi rnek versen de iyice anlasam unu, dedim.
rnein, bizim erk halkalarmz, seninki ve benimki, u
anda bu odann ya pm asna engellenmitir. Yani biz bu oday
kunnaktayz. Bizim erk halkalarmz hem en u anda re re bu
oday var klmaktadr.
Dur, dur bi dakka, dedim. Bu oda burada kendiliinden
var zaten. Onu ben yaratmyorum. Hibir alakam yok benim
bu odayla.
Don Ju an n benim itirazlarma aldr ettii yoktu. Sakin
25
IXTLAN
YOLCULUU
bir ekilde, iinde bulunduum uz odann herkesin erk halkas

nn gcyle yaratldn ve devam ettirildiini ileri sryordu.
B ak, diye srdrd don Juan, her birimiz odalarn y a p
m asn biliriz zira, u ya da bu ekilde, yaammzn nemli bir
blm n odalarn iinde geirmiizdir. te yandan, bi bilgi
adam, bi baka erk halkas daha gelitirir. Ben bunu yap-m um a halkas adn taktm, zira yap-m am aya engellenmitir bu
halka. O nun iin bu halkayla, baka bi dnya rebilir kendine
bilgi adam .
Gen bir kadn garson yemeimizi getirdi bize kukulu
gzlerle bakm aya balad. Don Juan fsldayarak, paramzn ol
duunu gstermek am acyla garsona hesab dememi syledi.
Bizi gz tutmam olmasna am am , dedi don Juan, ve
bir kahkaha patlatt. ok berbat grnyorsun.
Hesab deyip bahiini de verdikten sonra kadn yanm z
dan ayrld; ben, konum am z nede kald, diye sorar gibisine
don J u a n a baktm. H em en im dadm a yetiti.
Senin sorunun henz o erk halkan gelitirmemi olman,
bedeninin de, ya p-m am ay bilmiyor olm as, dedi don Juan.
N e dem ek istediini anlamamtm. Zihnim hl baka bir
konuya taklm durumdayd. renm ek istediim tek ey,
onun korsan kyafeti giymi olup olmadyd.
Don Juan yant vermedi am a iddetli bir kahkaha patlatt.
Aklamas iin yalvardm ona.
A m a daha imdi akladm sana, diye karlk verdi.
Yani klk filan deitirmemi m iydin? diye sordum.
Ben yalnzca kendi erk halkam senin kendi yapm ana
engelledim , dedi don Juan. Gerisini sen yaptn, brleri ha
keza.
nanlmaz bir ey bu! diye bardm.
Bizim hepim ize yapm a zerinde fikir birlii iinde olm a
m z retilmitir, dedi yum uak bir sesle. O fikir birliinin
yol at kuvvetin ne denli m uazzam olduunu tahmin ede
mezsin. Lkin, kr ki, yap-m am a da ona e kuvvettedir, ona
e ihtiamdadr.
M idem de kontrol edem ediim bir dalgalanma hissettim.
Benim alglaym ile onun aklamas arasnda dalar kadar
ERK
HALKASI
251
fark vard. Sonunda, her zam an yaptm gibi, inanmazlm,

zihnimdeki kuku ve itimatszl kendi kendim e u cmleyle
sordum: Ya don Juan o delikanllarla anlam da, bana bir
oyun oynam sa?
Konuyu deitirerek, don J u a n a o drt mezi sordum:
Onlarn glge olduunu sylemitin, deil m i?
Doru, dedin.
Dost muydu onlar, yani?
Yo. Tandm bi adamn mezleri onlar.
Ne diye glge demitin ki onlara sen ?
Zira o srada, yap-m am a halkas onlara dokunm aktaydda ondan; sonra, onlar senin gibi salak olmadklar iin senin
bildiinden ok baka bi eye dntler. O nun iin senin o n
lara bakman istememitim. Sadece incinildin baksaydn eer.
Soracak baka sorum yoktu. A da deildim. Don Juan b
yk bir itahla yiyor, ok keyifli grnyordu. A m a ben keder
liydim. Birden kendimi son derece bitkin hissettim. Don Jua n n yolunun benim iin ok etin olduunu kavrayverdim.
Byc olmak iin gerekli meziyetlere sahip olm adm sy
ledim.
Belki M escalitoyla bi karlama yapm an yararl olabi
lir, dedi don Juan.
Ben de ona, bunu dnm ek bile istemediimi, bunun b e
nim iin imknsz bir ey olduunu belirttim.
Btn bu rendiklerinden bedeninin bi yarar elde etm e
sine izin verebilmen iin arpc deneyim ler geirm en gerek,
dedi don Juan.
Ben de tuttum, Kzlderili o lm am am dan dolay bir by
cnn olaand yaamn srdrebilmek iin gerekli m eziyet
lere gerekten sahip olm adm dndm syledim.
Belki beni balayan btn o ilerimden kurtulabildiim
takdirde daha sratli bir ilerleme kaydedebilirim , dedim. Ya
da senin yanna gelip burada yaayabilirsem. A m a imdiki d u
rumda, her iki dnyada birer ayamla, ilerleyebilmem im kn
sz.
Don Juan uzun bir sre beni szd.
te bu senin d nyan, dedi pencerenin dndaki hareket
252
IXTLAN
YOLCULUU
li caddeyi gstererek. Sen o dnyann adamsn. Oras, o dn

ya, senin avlanm a alanndr. Dnyamzn y a m a s n d a n kaa
bilmemize olanak yoktur; onun iin, bi sava kendi dnyas
n bi av alanna evirir. Bi avc olarak, bi sava dnyann kul
lanabilmek iin yaratldn bilir. O nedenle, her bi eyini kul
lanr dnyann. Bi sava, istedii bi eyi alp kullanmaktan
dolay vicdan azab ekm ez hi, ama u var ki bi savann
kendisi kullanld ve ksld takdirde, aldrmaz o buna, onu
ru krlm gibi de hissetm ez.
Yarakl Bir Dman
Sal, 11 Aralk 1962

Kurduum tuzaklar m kem m eldi; ortam pek uygundu; tavan
lar, sincaplar, br kemirgenleri, bldrcnlar, ve daha baka
kulan grdm, am a btn gn tek bir hayvan bile yakalaya
madm.
Don Juan sabah erkenden onun evinden ktm zda bana
o gn tuzaklarmdan birine debilecek olan ve etini erk besi
254
IXT L A N Y OLCULUU
ni olarak kurutabileceim zel bir hayvan, erk arm aam m

beklem em gerektiini sylemiti.
Don J u a n n dnceli bir havas vard. Azndan tek bir
neri ya da yorum kmyordu. Gnn bitimine doru nihayet
bir ey syleyebildi.
Birisi senin avlanman engelliyor, dedi.
K im ? diye sordum, gerekten ararak.
Don Jun bana bakarak glmsedi; inanmadn gsteren
bir ekilde ban iki yana doru sallad.
Sanki bilm iyonnusun gibi davranyorsun, dedi. Oysa
btn gn biliyordun onun kim olduunu.
Tam kar kyordum ki, bounaln dnp vazge
tim. Kukusuz, la C atalina diyecekti, ayet o trden bir bil
giyi antryordu ise, o takdirde haklyd, kim olduunu bil
mekteydim.
im di, diye srdrd don Jun, ya eve gitmemiz ya da
karanlk bastrana dek burda bekleyerek onu yakalamak iin
alacakaranl kullanm am z gerekir.
Benim kararm bekliyoa benziyordu. Ben gitmek yanl
ydm. Daha nce kullanm akta olduum ince ipi sarmaya ba
ladm ama ben daha niyetimi seslendiremeden nce don Jun
kesin bir buyrukla beni durdurdu.
Otur yerine, dedi. Hemen u anda buradan gitmek en
akllca ve mantkl karar olurdu, am a bu pek zel bi durum,
onun iin kalmalyz derim ben. Bu gsteri srf senin iin.
Ne dem ek istiyorsun?
Birisi, zellikle senin ilerine karmakta, o yzden senin
gsterin oluyor bu. Ben onun kim olduunu biliyorum, e, sen
de biliyorsun.
Beni rktyorsun, dedim.
Ben deil, diye yant verdi don Jan, glerek. Seni kor
kutan ey, o kadn, orada sinsi sinsi dolap frsat kollayan o ka
d n
Szlerinin bende yarataca etkiyi beklemesine duralad.
Dehete dtm itiraf etmeliyim.
YARAIKLI
BR D M A N
255
Bir ay kadar nce, la Catalina denilen byticii kadnla

korkun bir karlamam olmutu. O nunla hayatm yitirme pa
hasna yz yze gelmitik, zira don Juan onun kendisini ld
receine, onun saldrlarna kendi bana kar koyam adna
beni ikna etmiti. O kadnla temas kurm am dan sonra, don Ju
an aslnda onun kendisi iin gerekten asla herhangi bir tehli
ke tekil etmediini, tm o olayn haince bir aka anlamnda
deil de beni faka bastrmay am alayan bir oyun olduunu
aklamt.
Don J u a n n tutumunu drstlkle badatrm am olanak
szd, o yzden kendisine ok kzmtm.
Kendisine fkelenerek veritirdiimi gren don Juan der
hal bir Meksika trks okum aya balamt. O zam ann pop
ler arkclarn taklit ederken yle komik bir hal alyordu ki
kendimi tutamayarak bir ocuk gibi glmtm. Don Juan o
zaman beni saatlerce elendirmiti. R epertuvarnda o sama
sapan arklardan o kadar fazla sayda bulunduunu hi bil
mezdim.
Sana bi ey anlatcam, demiti sonunda o zaman. ayet
bizi faka bastnnazlarsa, hibi ey renenleyiz. Ayn ey be
nim de bama gelmiti, herkesin de bana gelecektir. Bi veli
nimetin grevi bizi bi uurum un kenarna getirmektir. Bi veli
nimet yalnzca yolu gsterip oyununu oynar. Ben sana daha
nce de oyun oynamtm. Senin avc tinini nasl geri aldm
anmsyorsun, di mi? Avcln sana bitkileri unutturduunu
sen bana kendin sylemitin. Bi avc olm ak am acyla pek ok
ey yapm ay istemekteydin, bitkileri renm ek am acyla yap
may gze almayacan eyleri. u anda sen yaamn srdr
mek amacyla ok daha fazlasn yapm ak zorundasn.
Don Juan bana bakt, bakt, sonra bir kahkaha nbetine tutulmuasna glm eye balad.
Bu delilik srf, dedim. Oysa biz ussal yaratklarz.
Ussal olan sensin, diye karlk verdi don Juan. Ben de
ilim.
Elbet ussalsn sen de, diye dayattm. Sen benim hayat
ta tandm en ussal insanlardan birisisin.
Pekl! diye nledi don Juan. Tartmayalm. Ussalm
256
IXTLAN
YOLCULUU
ben, ne olmu yani?

Ben onu, iki ussal insann, o byiicii kadnla olduu gibi
ylesine delice bir ekilde hareket etmesinin niin gerekli oldu
u tartmasna ekm eye altm.
Sen ussalsn, mantksalsn, tam am , dedi don Juan serte.
Bu da senin bu dnyaya ilikin pek ok ey bildiine inand
n anlam na geliyor, am a biliyor m usun acaba? Gerekten bi
liyor musun? Sen yalnzca insanlarn eylemlerini grmsn.
Senin deneyimlerin yalnzca insanlarn sana ya da bakalarna
neler eyledikleriyle snrl. Bu giz dolu bilinmeyen dnya hak
knda hibi ey bilm iyorsun.
Don Juan eliyle kendisini arabama doru izlememi imledi;
sonra yaknlardaki kk bir Meksika kasabasna srdk.
Ne yapacamz sormak istemiyordum. Don Juan arabam
bir restorann nnde park ettirdi, ardndan otobs terminaline
ve kasaba marketine doru yrdk. Don Juan sa tarafmda,
nm den yrmekteydi. Anszn sol tarafmda da birisinin b e
nimle birlikte yrmekte olduunun bilincine vardm, ama d
np de ona bakm azdan nce, don Juan seri ve ani bir hareket
yapt; yerden bir ey alrmasna nne doru eilerek beni
koltuk altmdan kavrayverdi nerdeyse onun zerine ykla
caktm. Don Juan beni sliklercesine arabama gtrd, ben
anahtarla arabamn kilitli kapsn aarken bile kolumu brak
mad. Bir an, anahtar kilide geiremedim. Don Juan beni hafif
e arabann iine doru itti, sonra kendisi de ieriye girdi.
Yavaa sr, ve o marketin nnde dur, dedi.
Durduumda, don Juan bam hafife eerek bakmam
imledi. Don Ju an n beni kolumdan kavrad noktada la Cata
lina durmaktayd. Birden irkiliverdim. Kadn arabaya doru
birka adm att yaklaarak meydan okurcasna durdu. Onu
dikkatle inceledim; ok gzel bir kadn olduu sonucuna var
dm. Son derece esm er bir kadnd, vcudu tombulcayd ama
adaleli ve gl birine benziyordu. Deirmi yznde ykseke
elmackkemikleri, simsiyah salarnn iki uzun rgsyle gzel
bir kadn. Beni en ok artan da onun genlii oldu. Olsa olsa
otuzlu yalarnn balangcndayd.
sterse daha da yaklasn, brak, dedi don Juan, fsltyla.
YARAIKLI
BR
DMAN
257
Kadn drt adm daha atarak arabama metre kadar bir

mesafede durdu. Birbirimize baktk. O anda, ondan korkm a
mn gereksizliini hissetmitim. O na doru glm seyerek el
salladm. Utanga bir kz gibi azn eliyle rtt, kkrdayarak
gld. Nedense kendimi neeli hissetmekteydim. D on J u a n a
dnerek onun grnne, giyini biimine ilikin bir iki sz
syleyim, dedim, ama don J u a n n haykr adeta dm pat
latt.
Arkan o kadna dnme, ulan kahrolas! diye yksek
sesle bard.
Kadna bakmak iin hza dndm. A rabam a doru birka
adm daha ilerlemiti kapya bir buuk metre kadar bir uzak
lkta durmaktayd. Tebessm ediyordu; dileri iri, beyaz, muntazamd. Ne var, glm sem esinde tekin olm ayan bir ey vard.
Pek dosta grnmyordu; kontroll bir srtt onunkisi; sa
dece glen bir az. Gzleri siyah ve souktu, onlar yzm e
dikmi, bakmaktayd.
Tm bedenimin rperdiini hissettim. Don Jun ritimli bir
ekilde kesik kesik glm eye balad; bir anlk bir bekleyiten
sonra kadn yavaa gerileyerek br insanlarn arkasna kar
p gzden kayboldu.
Arabay srerek oradan uzaklarken, don Juan ayet yaa
m m a ekidzen verip de renmi olm asa imiim, o kadnn
beni savunmasz bir bcei ezer gibi inemi olacam syle
di.
Senin iin bulmu olduum u sylediim yarakl dm andr ite o, dedi.
Don Juan, benim avlanm am engellemekte olan kadn k o

nusunda ne yapacamz kararlatrmadan nce bir yora bek
lememiz gerektiini syledi.
Bi karga grr ya da iitirsek, bekleyebileceimizi kesin
anlam olacamz gibi nerede beklem em iz gerektiini de
renmi oluruz, diye ekledi.
Tm evremizi tarayarak ar ar, tam bir daire olutura
cak ekilde dnd.
258
IXTLAN
YOLCULUU
Beklenecek yer buras deil, dedi fsldayarak.

D ouya doru yrm eye baladk. H ava artk iyice karar
mt. Anszn iki karga, ilerimizdeki kimi yksek allklarn
ardndan uarak tepenin arkasndan kayboldular. Don Juan o
tepenin hedefim iz olduunu syledi.
Oraya vardmzda don Juan tepenin etrafn dolaarak,
tepenin dibinde gneydouya bakan bir yeri seti. Kuru dal
paralaryla yapraklan, ve ta topra temizleyerek bir buuk
iki m etre apnda daire eklinde bir yer at. O na yardm etmek
istedim, am a elinin sert bir hareketiyle bunu nledi. Parman
dudaklarna gtrerek susm am imledi. Don Juan iini bitirdi
inde beni, dairenin m erkezine ekerek, yzm tepenin uza
na, gneye doru bakacak ekilde evirdi, sonra kulama fsl
dayarak onun hareketlerini taklit etm em i syledi. Sa ayayla
tempolu bir ekilde yere serte vurarak dansa benzeyen birta
km hareketler yapm aya balad; yedi eit aralkl vuruu izle
yen hzl vurutan ibaret bir danst bu.
K endim i bu tem poya altrmaya altm birka acemi
ce adm dan sonra doru tempoyu yakalayabildim.
Niin yapyoruz bun u ? diye kulam a fsldadm.
D on Juan bana, gene fsldayarak, bir tavan gibi ayak tep
tiimi, bu grltnn sinsi sinsi dolaan o kimseyi er ge eke
ceini, merak edip ne oluyor, diye ortaya kmasna neden ola
can syledi.
B en dansn ritmini iyice kavradktan sonra, don Juan yeri
tekmelemesini brakarak, eliyle usul tutup benim devam etm e
mi syledi.
Z am an zam an kulak kesilip, ban hafife saa doru ee
rek, allklardan gelecek sesleri bekler gibi dikkatle dinlem ek
teydi. Don Juan bir ara durm am imleyerek son kerte tetikte du
rarak kald; bilinm eyen ve grnm eyen bir saldrgann zerine
frlayarak atlam aya ank bir haldeymi gibi beklemekteydi.
Don Juan, ardndan, dansm srdrm emi imledi bir s
re sonra beni takrar durdurdu. Benim h e r duruum da ylesine
bir konsantrasyonla dinliyordu ki, bedeninin her bir azas ger
ginlikten kopacak izlenimini yaratyordu.
Anszn don Juan benim yanm a zplad; alacakaranln,
YARAIKLI
BR
DMAN
259
erkinin doruunda olduunu kulam a fsldad.

evreme baktm. allklar, tepeler, kayalklar koyu renk
li ktleler halinde grnmekteydiler. G kyz lacivert bir renk
almt, atk bulutlar grnm ez olmulard. Btn dnya koyu
renkli, tekdze siletlerden olumu gibi gzkyor, herhangi
bir eyin snrlarn belirlemek imknszlayordu.
Ta uzaklardaki bir hayvann iirkn ln iittim bir
akal ya da bir gece kuunun l olabilirdi. yle aniden ol
mutu ki, dikkat edememitim. A m a don J u a n n gvdesi bir
para silkelendi. O yanm da dururken kaslarnn titretiini
hissediyordum.
Haydi i bana, diye fsldad don Juan. Yeri tekm ele
m eye bala, ve hazr dur. Kadn burada.
Yeri lgncasna tekmeleyerek dansm a baladm, don Ju
an ayan benimkinin zerine koyarak rpnrcasna, geve
memi, yere ritimli vurm am imledi.
O nu korkutup karm ayasn, diye kulam n iine fsl
dad. Sakin ol, ve asabna de!
Don Juan gene yere vurm a ritmimi eliyle ynetm eye ba
lad, ikinci turdan sonra beni durdurdu o anda ayn l ge
ne iittim. Bu defa, tepenin zerinde um akta olan bir kuun
sesine benziyordu.
Don Juan beni gene dansm a balatt, tam duracam sra
da solumdan yana tuhaf bir hrt iittim. K uru allklarn ara
snda yrmekte olan irice bir hayvann kard bir sesti bu.
Aklm a ilk gelen hayvan bir ay oldu, am a sonra lde ay b u
lunmadn hatrladm. D on J u a n n kolunu kavradm; o g
lmseyerek parman dudana gtrd susm am imledi.
Art arda, tam zerim deki bir noktay gstererek yzm tepenin
kapkara ktlesine bakana dek beni yavaa ve sesizce geriye
doru evirdi. D on Juan parman aaya doru indirerek te
pedeki belli bir noktaya doru uzatt. Gzlerimi o noktadan
ayrmakszn bakm aktaydm ki, birden, sanki bir karabasandaymzca, kara bir glge zerim e atlad. Feryad bastrarak
srtst yere yuvarlandm. B ir an o kara varln siluetini koyu
lacivert renkli gkyznde grr gibi oldum; ardndan, kara
glge havada salnarak temizdeki allarn arasna indi. Ar
260
IXTLAN
YOLCULUU
bir gvdenin kuru all ezerek kard sesi iittim; bunu

m eu m bir lk sesi izledi.
Don Juan yerden kalkm am a yardm ederek beni, karanl
n iinden, tuzaklarm brakm olduum yere gtrd. O nla
r bana toplatp sktrdkten sonra paralarn drt bir yana fr
latp att. Btn bunlar tek bir kelime sylemeksizin yapm ak
tayd. Onun evine dnene dek hi konumadk.
N e dem em i istiyorsun k i? diye sordu bana don Juan, bir

ka saat nce tank olduum olaylar aklamasn st ste is
tedikten sonra ben.
Neydi ki o ? diye sordum.
Hay Allah! O nun kim olduunu pekl bilmektesin, de
di don Juan. Neydi ki o, diye sorarak meseleyi sulandrmasana!
Kendim ce, aklm a yatkn bir aklama yolu bulmutum.
G rdm o siluet, birisinin tepenin zerinden salverdii bir
uurtm aya benziyordu, bir bakas da, arkamzda duran biri,
onu yere ekip indirmiti, bylece koyu bir karaltnn havada
aa yukar be alt m etre salnd izlenimi yaratlmt.
D on Juan aklam am dikkatle dinledikten sonra gzlerin
den yanaklarna doru gzya damlalar yuvarlanana dek gl
d.
Brak sam alam ay da sadede gel, dedi. Baklay kar
azndan. Bi kadn deil m iydi o?
Yere dp de yukarya doru baktmda son derece ya
va hareket ederek szle szle zerim e atlamakta olan uzun
etekli bir kadnn kapkara siluetini grdm itiraf etm ek zo
runda kaldm; sonra bir eyler o koyu renkli silueti ekmi, hz
la zerim den uarak alla aklm asna neden olmutu. A s
lnda, uurtm a fikrini bana veren ey, onun bu son hareketi ol
mutu.
D on Juan artk bu konu zerinde durm ak istemedi.
Ertesi gn esrarengiz bir iini yerine getirmek iin benden
ayrld; ben de bir baka uruktaki Yaqui dostlarm ziyarete git
tim.
YARAIKLI
BR D M A N
261
aramba, 12 Aralk 1962

Yaqui uruuna varr varmaz, M eksikal bakkal bana, Guadolupe Bakiresi erefine planlanan fiesta iin Ciudad Obreg o n daki bir m aazadan bir pikapla yirmi plak kiraladn
syledi. Yaqui uruuna her ay iki kez urayarak kim i Yaqui K
zlderililerine taksitle satmay baard birtakm elden dm e
giysilerin paralarn toplam aya gelen gezgin satc Julioya ge
rekli tm hazrlklar yaptrdn herkese duyurm u bulunu
yordu.
leden sonra Julio erkenden pikab getirerek dkkna
elektrik salayan dinam oya balad. Pikabn altna emin
olduktan sonra sesini en yksek ko num a getirerek, bakkala,
ayar dmelerine kesinlikle dokunm am asn tembihledi, ve
yirmi pla teker teker incelemeye balad.
Her birinde ka izik var, biliyorum, dedi Julio, bakka
la.
Sen onu kzma anlatacaksn, diye karlk verdi bakkal.
Sorumlusu sensin, kzn deil.
Olsun, sen gene de syle, plaklar ben deil o deitire
cek.
Julio, plakalar kim ellerse elesin hi fark etmeyeceini,
bozulan plaklar bakkala deteceini yineledi. Bakkal, Julio ile
tartmaya balad. Julio kpkrmz kesildi. Arada bir, bakkal
dkknnn nnde toplanm olan Yaqui Kzlderililerinden
oluan kalabala bakyor, ellerini sallayarak, yzn ekitip
buruturarak aresizliini, sabrnn tkendiini anlatm aya al
yordu. Son bir zm yolu olarak pein bir kaparo talep etti.
Bu sefer tartma bam baka bir m aceraya dklerek bir plan
bozulmasnn nasl tanmlanacana dnt. Julio salhiyettar
bir tavrla bozulan her plak iin daha da fkelenerek pikabn
kablolarn ekm eye balad. Pikab dinam odan ayrp akamki
elentiyi iptal etmeyi kafasna koym ua benziyordu. D kkn
nn nnde toplanan mterilerine, Julio ile anlaabilmek am a
cyla elinden gelen her fedakrl yapt iletisini verm eye a
lmaktayd. Bir an geldi, herkes elentinin daha balam adan
nce pi olaca hkm ne varayazd.
262
IXTLAN
YOLCULUU
Blas, evinde kaldm yal Yaqui Kzlderilisi, sesini yk

selterek Yaquilerin kendi en kutsal dinsel bayramlar olan G u
adalupe Bakiresi festivalini bite doru drst kutlayamadklan
iin avaz avaz yaknd.
Ben araya girerek yardm etmeyi nerdim, ama Blas beni
nledi. ayet kaporayu ben deyecek olursam, bakkaln tutup
plaklar param para edeceini syledi.
Uzun sren bir tartmadan sonra, gelin grn, oradaki
herkes Julionun tarafn tutar oldu da, bakkal da ikisine de en
uygun koullarda bir anlamay kabul etti. Netice olarak kapa
ro demeyecek, am a plaklarn da pikabn da sorumluluunu
kabul edecekti.
J u lio nun motosikleti o yredeki daha uzaka bir m ahalle
ye giderken ortal toza dum ana bodu. Blas, Julionun o m a
hallelerdeki millet bakkal dkknna gelip de taksit paralarn
islime yatrmadan nce oraya yetimeye altn syledi. O
bana bunu anlatrken, dkknn ardndan bir grup Kzlderili
kt. Blas onlara bakarak glnce, oradaki herkes onunla bir
likte glm eye balad.
Blas bana, onlarn Julionun mterileri olduunu, dkk
nn ardna saklanp, onun gitmesini beklediklerini syledi.
Bakkaln kz pikaba bir plak koyarak pikabn ineli kolunu
plaa yerletirdi; kulaklar trmalayan feci czrtlar, tiz hrt
lar arasnda bir borazanla gitarlarn sesleri gmbrdedi.
Elence dedikleri ey pikab sonuna dek ap dinlemekten
ibaretti. Bakkaln kz ve daha MeksikalI gen kadnla dans
eden drt MeksikalI delikanl vard. Yaquiler dans etmiyorlar
d; dans edenlerin her hareketini azlar ak, keyifle izliyor
lard. Srf seyretmek ve ucuz tekillalar gvdeye indirmek on
lar yeterince elendiriyora benziyordu.
Tandm herkese iki smarladm. Onlarla dost olmaya
alyordum. br Kzlderililerin de aralarnda dolaarak o n
larla konutum onlara iki smarladm. Benim bu tutumum,
onlar benim hi im ediim i anlayana dek gayet iyi iledi. Be
nim imediimi gren Kzlderililer hep birden taciz olmua
benziyorlard. Sanki hepsi de benim oraya ait olmadm ko
lektif olarak kefetmiler gibiydi. Kzlderililer hom urdanm a
YARAIKLI
BR D M A N
263
ya, bana ters ters bakm aya balamlard.

Kzlderililer kadar sarho olan M eksikallar da ayn anda
benim dans etmediimin farkna varmlard; bu, onlar daha
da fazla rahatsz etmie benziyordu. Giderek saldrganlatlar.
lerinden biri kolumu iddetlice skarak beni pikabn yanna
srkledi; bir bakas elime bir bardak tekila tututurarak, maoluum u kantlamak amacyla bir dikite im em i syledi.
Onlar engellemeye alarak sanki bu durum dan zevk
alrmm gibi aptal aptal gldm. nce dans edip sonra iece
imi syledim. Delikanllardan biri bir ark ad syledi. P ika
bn bandaki kz st ste yl plaklarn arasndan o pla ara
m aya balad. Kadnlardan hibirinin aka iki itii grl
myordu, am a pla arayan kz olduka ikiliye benziyordu, o
yzden pla yerine geirmekte mklat ekmekteydi. Gen
bir adam, kzn setii plan twist olmadn syledi; kz is
tenilen pla bulabilmek amacyla plaklar beceriksizce kar
trd, herkes onun etrafn sardndan beni unutmulard. Fr
sattan istifade, klandrlm alandan uzaa, dkknn arkas
na katm oradan uzaklatm.
Onlardan otuz metre kadar tede bir yerde durdum, kimi
allklarn arasna gizlenip ne yapacam dnm eye bala
dm. ok yorgundum. A rabam a ulap eve dnm eye karar ver
dim. Arabam park etmi olduum B ia s in evine doru yr
meye baladm. Arabay ar ar srdm takdirde kimsenin
ordan ayrldm fark etmeyeceini dnyordum .
Pikapla sorumlu kiiler hl o pla aryor olmalydlar
zira hoparlrn yksek sesli ve tiz czrtsndan baka bir ey
iitemiyordum am a ardndan bir twistin gm brdeyen sesi
yaylverdi. Onlarn belki de benim bulunduum yere d nd k
lerini, benim gitmi olduum u kefettiklerini dnerek, y k
sek sesle gldm.
Kar ynden, dkkna doru yrm ekte olan birka insan
karaltsnn gelmekte olduunu grdm. Birbirimizin yanndan
geerken onlar Buenas n och es, diye mrldandlar. Onlar ta
nmtm, onun iin onlarla konutum. Onlara toplantnn ok
elenceli getiini syledim.
Yolda keskin bir dnem ece varm azdan nce tanyam ad
264
IXTLAN
YOLCULUU
m iki kiiye daha rastladm, am a onlar da selamladm. Pika

bn gm brdeyen sesi ta yola da, bandysa dkknn niindc
olduu denli, alalmakszn ulamaktayd. Yldzsz, karanlk
bir geceydi, ancak dkknn klarnn avk evremi grsel
olarak sezebilmemi salamaktayd. B la sn evi olduka yakn
dayd; admlarm sklatrdm. Sonra, solum dan yana yolun
dnem ecinde oturan ya da m elm i duran bir insan karalts
dikkatimi ekti. Bir an iin onun elentiden, benden nce ay
rlm olan birine ait olabileceini dndm. Yolun kenarnda
byk aptesini yapan birine benziyordu. Bu bana tuhaf geldi.
O yre insanlar bu tr ihtiyalarn allklarn arasna gizlene
rek grrlerdi. Bu nedenle, nm deki kimsenin sarho olduu
kansna vardm.
D nem ece vardmda, Buenas noches, dedim. O kimse
bana tekinsiz, bouk bir sesle uluyarak yant verdi. Tm bede
nimde tylerim diken diken olmutu. Bir sre, donup kalmasna durdum. Sonra hzla yrm eye baladm. Gzmn
ucuyla bir bakaym, dedim. O karaltnn yar dorulmu olarak
durduunu grdm; bir kadnd o. K amburu kmasna ne
doru eilmiti; o durum da birka metre yrd, sonra hopla
yverdi. Ben kom aya baladm, kadn da yanmda ayn hzla
bir ku gibi seke seke yrmekteydi. B la s n evine vardmda,
kadnn nm kesm esine ramak kalmt, nerdeyse bana de
miti.
Evin nndeki kk kuru bir hendein zerinden atlaya
rak, evin entipiiften kapsna yklenerek kendimi ieriye attm.
Blas evdeydi; anlattm hikyeyle ilgilenmi grnmedi.
Seni m aytaba almlar, dedi beni sakinletirmeye ala
rak. Kzlderililer yabanclarla makara gemekten holanr
lar.
A z nceki deneyim im sinirlerimi ylesine ypratmt ki,
ertesi gn tasarladm gibi evim e dneceim e don J u a n n
evine gitmeye karar verdim.
Don Juan akam a doru dnd. O daha bir laf edemeden
ben zerine ullanp, B lasn syledikleri dahil tm olanlar bir
nefeste anlattm. D on J u a n n yz kasvetlendi. Ola ki bu be
nim kendi kruntumdu, am a don JuaTn tasalandn dn-
YARAIKLI
BR
DMAN
265
inekteydim.
B lasn sylediklerine pek aldr etm e sen, dedi arba
l bir sesle. Bycler arasndaki ekim elerden hi anlamaz
o.
O karaltnn senin solunda olduunu grdn an ciddi bi
durum olduunu anlam olmalydn. K om am alydn ayrca.
Ne yapmalydm yani? Orda dikilip durmal m yd m ?
Evet. Bi sava dmanyla karlatnda, o dm an da
sradan bi demolu deilse, kar duruuna gemelidir.
N eler sylyorsun sen, don Ju an?
Ben diyorum ki sen o yarakl dm annla nc kez
karlatn. O seni her bi yerde izliyor, senin zayf bi ann ya
kalamaya alyor. Bu kez seni penesine geiriyordu az kal
sn.
imin kaygyla dolm akta olduunu hissettim; don J u a n ,
beni gereksiz yere tehlikeli durum lara sokm akla suladm. B e
nimle oynad bu oyunun ok gaddarca bir ey olduunu sy
ledim.
ayet byle bi ey sradan bi adamn bana gelmi olsay
d, gaddarca olurdu o zam an, dedi don Juan. A m a insan bi av
c gibi yaamaya balad an, sradan bi kimse deildir artk.
stelik, ben sana yarakl bi dman seninle oynam ak, sana
eziyet etmek, seni tedirgin etm ek am acyla bulmadm. Yarak
l bi dman seni gayetlendirebilirdi, la C atalina gibi bi has
mn etkisi altnda sen benim sana rettiim her bi eyi kullan
mak zorunda kalabilirdin. im di artk senin baka bi seenein
kalmad.
Bir sre sessiz kaldk. Don J u a n n szleri iimde tanmsz
bir korku uyandrmt.
Don Juan daha sonra bana, ben Buenas n oches dedikten
sonra iittiim o l elim den geldiince taklit etm em i iste
di.
Ayn sesi karm aya altm; azm dan beni bile rkten
acayip bir uluma sesi dkld; don Juan nerdeyse kendini tu
tamayarak glm eye balad.
Daha sonra don Juan bana tm olanlar sil batan anlattr
d; kotuum mesafeyi, kadnla karlatm zaman onunla
266
IXTLAN
YOLCULUU
aramdaki uzakl, eve vardm zam an kadnn bana ve zpla

m aya balad yere olan mesafesini, her eyi.
Hibi tombul Kzlderili kars onca yolu zplayarak gide
m ez, dedi btn anlattklarm deerlendirdikten sonra. O
kadar yolu koam azlar bile.
Don Juan beni zplatmaya balad. Her defasnda yiz-yz
yirmi santimden daha fazla gidem iyordum , alglayma gre o
kadnn her zplaynda en azndan metre kadar bi m esafe
yi am olmas gerekirdi.
Elbet bundan sonra srekli tetikte beklemen gerektiini
biliyorsun, dedi don Juan ar endieli bir sesle. Bilinsiz,
zayf bi annda seni sol om zundan vurm aya alacak.
Ne yap m am gerekir? diye sordum.
Yaknman anlamsz olur, dedi don Juan. u andan iti
baren nemli olan ey yaamnn stratejisidir.
Syledii eylerin zerinde konsantre olamyordum. Ha
bire not tutuyordum. Uzun bir sessizlikten sonra don Juan k u
laklarmn ardnda ya da boynum da herhangi bir ar hissedip
hissetmediimi sordu. Ben, hayr, dedim, o da bu iki blgeden
birinde herhangi bir rahatszlk hissettiim takdirde bunun bo
bulunarak la C atalinann beni incitmesine yol am bulun
duum anlamna geleceini anlatt.
O gece senin yaptn her bi konuda bo bulunmusun
sen, dedi. E n bata, zam an ldrm ek iin o toplantya gittin,
sanki ldrecek zam an varmasna. Bu seni zayflatt.
Elenceli yerlere gitm em em mi gerek, yani?
Yo. D em em o deil. Cannn ektii yere gidebilirsin, am a bu
nu yaptn takdirde, o eyleminin tm sorumluluunu stlen
m en gerekir. Bi sava, yaamn stratejik olarak yaar. O tr
den elenceli bi partiye ya da bi toplantya, ancak stratejisine
uygun dt takdirde gider. Bu da, kukusuz, kendisinin d u
rum a yzde yz hkim olduu, gerekli bulduu her bi eylemi
yerine getirebilecei anlam na gelir.
Don Juan gzelerini bana dikmi, glmsyordu; sonra
yzn elleriyle kapatp yum uak bir ekilde kkr kkr gld.
Basiretin feci ekilde balanm senin, dedi. Senin has
m n peine dm senin, onun iin yaamnda ilk kez olarak
YARAIKLI
BR D M A N
267
batan savma hareket edemezsin. Bu kez tam am yla farkl bi

yapm ay renmek zorundasn: stratejik yapm a. yle de d
nebilirsin. ayet la C atalinann saldrlarndan sonra sa
kalrsan, bi gn ona seni yapm am deitirmek zorunda brakt
iin teekkr edeceksin.
Anlattklarn pek i ac eyler deil! diye haykrdm.
Ya sa kalm azsam ?
Bi sava o tr eyleri aklna bile getirm ez, dedi don Jua. Bi sava, baka kimselerle bi eylem e getiinde, strate
jik yapmasn izler, bu biimdeki bi yapm ada yalnzca ey lem
ler vardr.
Don Ju an a, stratejik yapm ann nasl uygulandn sor
dum.
nsann, kendisini bakalarnn insafna terk etm em esiyle
uygulanr, diye yant verdi. rnein, o elentide sen bi soy
tar rol ndeydin, am a soytarlk senin am alarna uygun dt
nden deil de kendini o insanlarn infasna terkettiin iin.
Durum a hkim olamadn iin oradan kam ak zorunda kal
dn.
Ne yapm olm alydm ?
Bi kere oraya gitmemeliydin, ya da oraya belli bir eylemi
gerekletirmek amacyla gitmeliydin.
MeksikalIlarla yz gz olduktan sonra zayf bi durum a
dtn, la C atalina da o frsat kulland. Tuttu, yolun kysn
da melip seni beklem eye balad.
Oysa senin bedenin bi eylerin yolunda gitmediini bil
mekteydi, am a sen tuttun, buna ramen konutun onunla. ok
kt bi ey yaptn. Bu trden karlamalarda hasm na tek bi
laf bile sylememelisin. Sonra srtn ona dnmtn. Bu daha
da ktyd. Ardndan, ondan kam aya baladn, buysa yapabi
lecein en kt eydi! kr ki hantall tutmu. Gerek bi b
ycnn seni o anda, srtn dnp de kam aya baladnda,
biivemesi iten bile deildi.
Artk senin biricik savunman, olduun yerde kalp dans
n yapmaktr.
Ne dansndan sz etm ektesin? diye sordum.
Don Juan, bana retmi olduu tavan adm nn dans
26
IXTLANYOLCULUU
mn giri blm olduunu, bir savann bu dans yaam bo

yunca itinayla gelitirerek bu yeryzndeki son duranda onu
icra ettiini anlatt.
Birden yabans bir uyanklk havasna girdim; zihnime bir
dizi dnce akn etti. Bir adan baknca, benimle la Catali
n a arasnda, onunla ilk karlatm zaman yer alan olaylar
dpedz gerekti. L a Catalina gerekti, onun beni sahiden
takip etmekte olduu ihtimalini zihnimden kovamazdm. Ba
ka bir adan baknca da, onun beni nasl takip ettiini anlaya
bilmem m m kn deildi, bu nedenle don J u a n n benimle bir
oyun oynayabilecei, tank olduum o takinsiz grngleri bir
yolunu bulup onun gerekletirmi olabileceine ilikin m p
hem bir kuku arlk kazanyordu.
Don Juan birden gkyzne bakt; gidip bycye bak
m ak iin hl zamanmzn olduunu bildirdi. Sadece onun
evinin nnden arabayla geeceimizden dolay, pek fazla bir
tehlikenin olmad konusunda bana gvence verdi.
O nun endamn iyi bellemelisin, dedi don Juan. O za
m an zihninde u ya da bu ekilde hibi kuku kalm az.
Ellerim terden srsklam olmutu; havluyla onlar sk sk
kurulam ak zorunda kalyordum. A rabam a bindik, don Juan be
ni ana karayoluna kard, sonra genie bir toprak yola girdik.
Yolun tam ortasndan gidiyordum; ar kamyonlarla traktrler
yolda ok derin oyuklar amlard, bu yzden, alt alak olan
arabam yolun solundan ya da sandan sremiyordum. Youn
toz bulutunun iinden ar ar ilerledik. Yolu dzeltmek iin
serilmi olan iri akllar yamurlu zamanlarda amurla kara
rak iri topaklar oluturmutu; koskoca kuru am ur ve ta par
alar frlayarak arabam n altna arpyor, patlama sesleri ka
ryorlard.
D on Juan, kk bir kprye yaklatmz bir srada ya
valam am syledi. O rada oturan drt Kzlderili bize el salla
d. Onlar tanyp tanm adm dan emin deildim. Kpry ge
ince yol hafife kvrlm aya balad.
te, kadnn evi u, diye fsldad don Juan, gzleriyle
her yan yksek kam tan bir itle evrili beyaz bir evi imler
ken.
YARAIKLI
BR
DMAN
269
Don Juan bir U-dnii yapp yolun ortasnda durmam,

kadn ikillenerek yzn gsterene dek orada beklememizi
syledi.
Belki on dakika kadar orada bekledik. Z am an hi gemiyormu gibi hissediyordum. Don Juan bir kelim e dahi etmedi.
Eve bakarak devinmeksizin duruyordu.
te orada, dedi don Juan gvdesi zplam asna silkine
rek.
Evin iinde duran, ve ak kapdan darya doru bakan
bir kadnn siluetini grdm. Bulunduu oda epey lotu, o yz
den kadnn karalts daha da belirsizleiyordu.
Birka dakika sonra kadn o lo odadan karak evinin ka
psna geldi, orada durup bize bakm aya balad. Biz de birka
saniye ona baktktan sonra, don Juan arabay srm em i syledi.
Dilim tutulmu gibiydi. O gece karanlkta zpladn grd
m kadnn o olduuna yemin edebilirdim.
Yarm saat kadar sonra, asfalt yola dndm zde, don
Juan benimle konum aya balad.
Ne diyorsun? diye sordu. Kadnn endam n tanyabil
din m i?
Yant vermeden nce uzun sre duraksadm. Evet, d em e
nin gerektirecei teslimiyetten korkuyordum. Yantm dikkat
lice dnerek verdim karanlk yznden tam em in olam a
yacam syledim.
Don Juan glerek sevecence bam tplad.
Oydu, deil m i? diye sordu.
Bana, yant verecek zaman brakmadan, parman sus
dercesine azna gtrd; kulam a fsldayarak herhangi bir
ey sylemenin anlamsz olduunu, la C atalinann h cum la
rn atlatabilmem iin de don J u a n n retmi olduu her eyi
kullanm am gerektiini syledi.
B L M K
lxtlan Yolculuu
18
Bycnn Erk Halkas
1971 ylnn Mays aynda don J u a n a m ezliim in son ziya

retini yapmtm. Bu defaki gidiimde de niyetim, birlikte a
lm olduum uz on yl boyunca olduu gibi onun yannda
bulunmann bana vermi olduu huzuru bir kez daha tatmakt.
Don J u a n n, bir M azatec Kzlderili bycs olan arka
da don Genaro da onunla kalyordu. Alt ay nceki ziyaretim
srasnda onlarn ikisini de grmtm. B en onlara hep bir ara
da m bulunduklarn sormay dnyordum ki, don Genaro
272
IXTLAN
YOLCULUU
kuzey ln pek sevm ediinden dolay beni grmek am acy

la tam zam annda dnm olduunu sylemiti. Her ikisi de bir
gizi paylarmasna glmlerdi.
Srf seni grm ek iin geldim , dedi don Genaro.
Gerekten yle, diye yanslad don Juan.
Don G e n a ro ya, geen defa ben ordayken, dnyay dur
du rm am a yardm etm ek am acyla yapt giriimlerin benim
iin felaket olduunu syledim. Ondan korktuum u dosta ifa
de etm ek iin sylemitim bu sz. Don Genaro kendini tuta
mayarak, bir ocuk gibi gvdesini sallaya sallaya, tekm e savua savura gld. D on Juan bana bakm aktan kanyor, o da g
lyordu.
Artk bana yardm etmeye almayacaksn, deil mi, don
G enaro ? diye sordum.
Sorum, her ikisini de bir kahkaha tufanna daha srkledi.
D on Genaro glerek yerde yuvarland, sonra karnn yere da
yayarak zem inde yzm eye balad. O nun bu hareketini grd
m zam an kendimi kaybettiimi anladm. O anda bedenim
bir bakm a sonun geldii bilincine ulam gibi oldu. Sonun ne
olduunu biliyor da deildim. Olaylar dramatize etmeye olan
kiisel eilimim, bir de don Genaro ile olan daha nceki dene
yim im beni bunun yaamm n sonu olacana inanr duruma
getirmiti.
Onlar son ziyaretim srasnda, don Genaro beni dnyay
du rdurm ann kysna itmeye almt. O gayretleri yle aca
yip ve dolaysz olm utu ki, don Juan kendisi bana ordan gitme
mi sylem ek zorunda kalmt. Don G e n aro nun erk gsteri
leri ylesine olaand, ylesine artcydlar ki, beni, kendi
mi sil batan yeniden deerlendirm eye sevk ettiler. Ben de evi
m e dndm , m ezliim in ilk gnlerinden itibaren tuttuum
notlar gzden geirdim, bylece tam am yla yepyeni bir duygu
beni gizemli bir ekilde sard, am a don G e n a ro yu zeminde y
zerken grene dek bu duygunun farkna tam olarak varam a
mtm.
Z em in zerinde y zm e eylemi, G e n aro nun burnumun he
m en dibinde gerekletirmi olduu br yabans ve artc
eylemlere benzer ekilde, o yerde yzkoyun dururken bala
BYCNN
ERK
HALKASI
273
d. Genaro balangta yle iddetli glm ekteydi ki, tm gv

desi sarslarak sallanyordu, sonra tekm elem eye balad, so
nunda da bacaklarnn hareketleri kollarnn krek ekm e hare
ketleriyle uyumlu bir hale geti, artk don Genaro yerde, alt
bilyelerle donatlm bir tahta levha zerinde yzkoyun yatar
m gibi kayarak ilerlemeye balamt. Birka kez yn dei
tirdi, benim ve don J u a n n etrafnda m anevralar yaparak don
J u a n n evinin nndeki tm alan dolat.
Don Genaro daha nceleri de nm de eytanlklar yapm,
byle bir eyi yapt zam an don Juan benim, g rm enin k
ysnda bulunduumu sylemiti. Benim g rm eyi skala
mam, don G e n aro nu edimlerinin her birisini rasyonel bir a
dan aklamaya alma kararmdaki srarmn bir sonucu imi.
Don Genaro yzmeye baladnda, bu defa dikkat ederek ola
y aklamak ya da anlamak iin aba gstermedim. Sadece
ona baktm. A m a hayrete dm e duygusunu nlem eyi baara
madm. Adam dpedz karnnn ve gsnn zerinde kaya
rak devinmekteydi. O na bakarken gzlerim a bakar bir d u
ruma geliyordu. imden bir rki duygusu ykseldi. Cereyan
etmekte olan eyi aklamadm takdirde greceim e inan
m durumdaydm; bu dnce beni son derece kayglandr
maktayd. Bu asabi beklentim ylesine bykt ki, bir bakm a
dnp dolap gene ayn noktaya gelmi oluyor, tekrar rasyo
nel bir aba harcam a noktasna ulayordum.
Don Juan bana bakyor olacak ki, birden o m zum a vurdu;
otomatikman dnp ona baktm bir an iin baklarm don
G e n aro dan uzaklatrm oldum. Don G e n a ro ya tekrar bakt
mda, ba hafife eik, enesi handysa sa o m zu m a dayan
m olarak onu yan bamda durur vaziyette grdm. G ecik
meli bir irkilmeyle gsterdim reaksiyonumu. Bir an ona bak
tm, ardndan geriye doru zpladm.
Suratna gya arm gibi bir ifade vermesi yle komikti
ki, kendimi tutamayarak yksek sesle gldm. Ne var ki, kah
kahalarmn her zamankilere benzemediinin farkndaydm.
Bedenim, karnmn ortasndan yaylan sinirsel bir spazm oza
tutulmuasna sallanyordu. Don Genaro elini karnm a k o y
du ihtila nevinden dalgalanmalar duruverdi.
274
IXTLANYOLCULUU
Bu kiik Carlos her eyi byle abartr hep! diye titizle

nerek bard.
Sonra, don J u a n n sesiyle hareketlerini taklit ederek, ekle
di: Bi savann asla o ekilde glmediini bilmiyor m usun?
D on J u a n karikatrize edii yle m kem m eldi ki, bu se
fer glm em daha da iddetlendi.
Sonra ikisi de kp, leye kadar birka saatliine gittiler.
Dndklerinde, don J u a n n evinin nndeki alanda otur
dular. Bir kelim e dahi etmiyorlard. Uykulu, yorgun, her eyi
unutm u bir halleri vard. Hareket etmeksizin uzun bir sre y
le kaldlar, am a son derece rahat ve gevemi grnyorlard.
Don J u a n n az, uykudaym asna hafife aralanmt, ama
ellerini kucanda kenetlemiti, baparmaklarn ritimli bir e
kilde oynatmaktayd.
B en yerimde kprdayarak oturu biimimi deitiriyor
dum ki, iime birden teskin edici bir sknet hissi yayld. U y
kuya dalm olmalydm. D on J u a n n gln iiterek uyan
dm. Gzlerimi atm. kisi de bana bakmaktaydlar.
K onum adn takdirde, uykun bastryor, dedi don Ju
an, glerek.
Ne yazk ki yle, dedim.
D on Genaro srtst yatarak bacaklaryla havay tekm ele
m eye balad. Ben, bir an onun gene o taciz edici eytanlkla
rna balayacan geirdim, am a don Genaro hemen yeniden
bada kurarak oturm a duruuna dnd.
Artk farkna varm olman gereken bi ey var, dedi don
Juan. Ben buna bi santimetre kplk frsat adn taktm. Hepi
mizin nne, sava olalm ya da olmayalm, zaman zaman bi
santimetre kplk bi frsat kverir. Sradan bi adamla bi sa
vann arasndaki fark, savann bunun farkna varmasndadr; savann grevlerinden biri de, o bi santimetre kplk fr
sat nne kverdiinde, onu yakalayabilmek iin gerekli olan
hza ve cesarete sahip olabilmek amacyla tetikte durmak, ve
lnmeli olarak, yani bile bile beklemektir.
Ksm et de, talih de, kiisel erk de, ad ne olursa olsun,
acayip bi durumdur. Sanki m innack bi ubuk, nmze gelir
de, bize onu alm am z syler. Genellikle onun bizim bi santi
BYCNN
ERK
HALKASI
275
metre kiiplk frsatmz olduunu kavrayam ayacak denli ok

m egulzdr biz, ya da ok dalgnzdr, ya da, ne bileyim, sa
lak ve tembel. te yandan, bi sava her zam an tetikte ve ank
tr onun iin o frsat yakalayacak ham leyi yapabilecek du
rumda ve cesarettedir.
Sen her zaman ank m sndr? diye bana sordu don Gearo tepeden inercesine.
Galiba yleyim , dedim inanaraktan.
Yani nne kan o bi santimetre kplk frsatn yakala
yabilir m isin? diye don Juan bana sordu, pek inanm az bir ses
tonuyla.
Kanm ca bunu her zaman yapm aktaym , dedim.
Galiba sen yalnzca bildiin eyler konusunda anksn,
dedi don Juan.
Ola ki kendimi aldatyorumdur, am a bugnlerde haya
tmda imdiye dek olduum dan ok daha bilinli olduum k a
nsndaym, dedim ki buna gerekten inanyordum.
Don Genaro ban onaylamasna ne doru sallad.
Evet, dedi yum uak bir sesle, kendi kendine konuur gi
bi. Kk Corlos hakikaten ank, nasl da tetikte hep, vallahi.
Onlarn benimle elendikleri hissine kaplmtm. Ola ki
benim her zaman ank olduum u sylemi olm am onlarda bir
rahatszlk duygusu uyandrmt.
Am acm vnm ek deil, dedim.
Don Genaro kalarn kaldrarak burun deliklerini genilet
ti. Not defterime bir gz atarak yazm a taklidi yapt.
Galiba Carlos her zamanki gibi ank duru m da, dedi don
Juan don G enaroya.
Belki de fazlaca ank, diye cevabn yaptrd don G e
naro.
Vallahi de yle, diye onaylad don Juan.
Bu aamada ne dem em gerektiini bilem ediim den sus
tum kaldm. A rabann almasn engellediim gn anm sar
m sn? diye sordu don Juan. durup dururken.
Sorusu ok ani olm utu konutuum uz eylerle ilgisizdi.
Arabam altramadm bir srada bunu baarabileceimi
syledii, sonra gerekten de arabay altrabilmi olduum
276
IXTLANYOLCULUU
bir zaman antrmaktayd.

Hi kim senin yle bir olay unutamayacan syledim.
O bi ey deildi, diye bastrd don Juan kendinden emin
bir sesle.
Bi eycik deil. Di mi, G enaro?
Haklsn, dedi don Genaro, zerinde durmakszn.
N e dem ek istiyorsun? dedim kar karcasna. O gn
yaptn ey hakikaten havsalamn almad bir eydi.
Bu szn beni pek etkilem edi, diye karlk verdi don
Genaro. kisi de yksek sesle gldler, sonra don Juan srtm
tplad.
Genaro senin araban almaz durum a getirmekten daha
beterini yapabilir, diye srdrd. Di mi, G enaro?
yle ya, diye yant verdi don Genaro, dudaklarn bir
ocuk gibi yayarak.
Ne yapabilir, yani? diye sordum, istifimi bozmakszn.
Genaro araban toptan yok edebilir! diye iinledi don Ju
an gm brdeyen sesiyle; sonra ayn ses tonuyla ekledi: Di mi,
G en aro ?
Ya ya! diye karlk verdi bir insann haneresinden
karabilecei en yksek sesle, don Genaro.
Yerimden zplayvermitim. Tm bedenim drt kez asa
bi bir ihtilala silkindi.
Ne dem ek istiyorsun, yani arabam ortalktan kayp m
olacak? diye sordum.
Ne dem ek istediydim, G enaro? diye sordu don Juan.
Yani sen diyorsun ki, ben onun arabasna biner, motoru
altrr, ve ekip gidebilirim burdan, yantn verdi don G e
naro yapmackl bir arballkla.
Yok et u arabay, G enaro, diye dayatt don Juan sesin
de akac titremler.
Oldu bu i! dedi don Genaro, kalarn atp, bana yan
yan bakarak.
att kalarnn dalgalanmakta olduu ve baklarna ha
ar ve delici bir nitelik kazandrd dikkatimi ekti.
Pekl! dedi don Juan sakince. Gidelim uraya da ara
baya bi bakalm .
BYCNN
ERK
HALKASI
277
Peki! diye yanslad onu don Genao. Gidelim uraya

da arabaya bi bakalm .
kisi de son kerte yava hareketlerle ayaa kalktlar. Bir an
iin ne yapacam bilemedim, am a don Juan kalkm am imle
di.
Don Ju an n evinin nndeki kk tepeye yneldik. O n
lar iki yanmda durmaktaydlar, don Juan samda, don G ena
ro da solumda. Onlar benden drt be adm ilerde, hep gr
alanmn ierisindeydiler.
Bakalm u arabaya bir, dedi don Genaro tekrar.
Don Juan, grnm eyen bir iplii rercesine ellerini devin
dirmekteydi; don Genaro da ayn eyleri yaparak yineledi:
Arabaya bir bakalm . Seker gibi yrmekteydiler. Admlar
normalden daha uzundu, ellerini ise nlerindeki grnm eyen
birtakm nesneleri rpyor ya da iliyorcasna devindiriyorlar
d. Don J u a n n bu ekilde soytarlk yaptn daha nce hi
grmemitim, onunla gz gze gelm ekten nerdeyse sklyor
dum.
Tepenin zerine ulatmzda, tepenin dibindeki elli m et
re kadar temizde arabam park etmi olduum dzle bak
tm. M idem bir sarsntyla bzld. A rabam grnrlerde yo k
tu. Bir an byk bir aknlk geirdim. N e yapm am gerektii
ni bilemedim.
Sabahn erken saatlerinde oraya geldiim zam andan beri
arabam orda durmaktayd. D aha yarm saat nce arabam a u
ram, yeni bir not defteri almtm. O zaman, hava ar scak
olduundan pencereleri ak brakmay dnm , am a o bl
gede kaynaan sivrisineklerle br bceklerden dolay fikrimi
deitirerek arabam her zamanki gibi kilitlemitim.
Tekrar etrafma baktm. Arabam n yok olduuna inanm ay
reddediyordum. O dzln kenarna kadar yrdm. D on Ju
an ile don Genaro da benim le birlikte yryerek yanm da d ur
dular; benim hareketlerimi taklit ederek araba acaba telerde
bir yerde midir, diye uzaklara doru baktlar. Bir an iimden
cokulu bir sevin duygusu taar gibi oldu, sonra asabm bo
zucu bir tedirginlie dnt. O nlar da bunun farkna varm
olacaklar ki, etrafmda gezinmeye, ellerini, avularndaki kimi
278
ham ur paralarn yourucasna devindirmeye baladlar.

A rabaya ne olm utur sence, G enaro? diye sordu don Ju
an uysalcasna.
Arabaya binip uzaklara gtrdm , dedi don Genaro, ar
dndan inanlmaz bir ekilde vites ve direksiyon kullanma ha
reketleri yapt. Dizlerini, oturuyonm gibi bkerek birka sa
niye, kukusuz sadece bacak kaslarnn desteinde, o konumda
kald; sonra arln sa bacana ykleyerek sol ayam deb
riyaj pedalna basar gibi ne doru uzatt. Dudaklaryla motor
sesi kard; nihayet, bunlar yetmezmi gibi, yoldaki bir tm se
e arpm gibi yukar aa yaylanarak devindi bende, di
reksiyonu brakm akszn zplayan acemi ofr izlenimi yarat
m aya alt.
Don G e n a ro nun pandom im as harikayd. Don Juan solu
u kesilene dek gld. Ben de onlarn cm bne katlmak is
tiyordum am a bir trl geveyemiyordum. Daha nce hayatm
da hi duyum sam am olduum bir kayg hissine kapldm.
im yanyonnu gibiydi; sonunda yerdeki kk talar tek
m elem eye baladm; ii, onlar yerden toplayp bilinsiz ve be
ni de artan bir fkeyle frlatp atm aya kadar vardrdm. San
ki beni fkelendiren ey benim dmdaym da, birden beni sarvermi gibi hissetmekteydim. Sonra o tedirginlik duygusu,
nasl gizlice geldiyse gene yle yitti, yok oldu. Derin bir soluk
aldm, artk iyilemitim.
D on J u a n n yzne bakm aya cesaret edemiyordum. De
minki fke krizim den dolay utan duym aktaydm, am a ayn
zam anda glm ek de istiyordum. Don Juan yanm a gelerek sr
tm svazlad. D on Genaro da kolunu om zum a yaslad.
Aldrm a sen! dedi don Genaro. Keyfine bak. At yum
ruunu burnuna, kanasn. Sonra bir ta alr, onunla dilerini k
rarsn. yi hisseder insan! O da yetmezse sana, urdaki koca ka
yann stndeki tala taaklarn ezersin be yahu.
D on Juan kkr kkr glmekteydi. Onlara, yle salaka
davrandmdan tr utan duyduum u syledim. Birden ne
olduunu anlayam am tm ite. Don Juan, benim neler olduu
nu kesin olarak bildiim halde bilmezmi gibi davrandm
dan, ve beni fkelendiren eyin de bu ikiyzl tutumum oldu
BYCNN
ERK
HALKASI
279
undan emin bulunduunu syledi.

Don Genaro her zam ankinden farkl olarak beni teselli edi
yordu; sk sk srtm tplyordu.
Hepimizin bana gelir byle eyler, dedi don Juan.
Bununla ne dem ek istiyorsun, don Juan? diye benim se
simi taklit ederek, benim don J u a n a soru sorm a detimi tiye
alarak don Genaro sordu.
Don Juan da, D nya tepetaklak durur iken biz dimdik
durmaktayz, oysa dnya dimdik durm akta iken biz tepetaklak
durmaktayz. Ancak dnya da biz de dim dik durdukta, biz k en
dimizi tepetaklak durm akta sanrz kim... diye sam a sapan
bir eyler syledi. Gevezeliini srdrd de srdrd, bu sra
da don Genaro da benim not alm taklit etmekteydi. Burun
deliklerini geniletip elini oynatarak grnm eyen bir deftere
yazyor, sonuna kadar at gzlerini don J u a n dan ayrm yor
du. Don Genaro, benim, konum alarn doal akn deitir
mekten kanm a amacyla defterime bakm adan not tutma yn
temimi parmana dolam, dalgasn gemekteydi. Beni taklit
edii gerekten harikayd.
Birden kendimi son derece rahat, mutlu hissettim. Onlarn
kahkahalar beni yattryordu. Bir an kendimi koyuverip ta
yrekten bir kahkaha patlattm. A m a sonra zihnim yeni bir k o r
ku, aknlk ve tedirginlik durum una girdi. Orada cereyan e t
mekte olan eylerin hepsinin de imknsz olduunu dndm;
gerekten de, nm deki dnyay deerlendinneye alk oldu
um mantksal dizgeler asndan akl alm az eyler olm aktay
d. Am a alglayabilen bir kim se olarak, arabam n orda olm ad
n alglamaktaydm. D on J u a n n beni aklanam ayan bir fe
nomenle kar karya getirdii her zam an olduu gibi, sradan
yntemlerle bana oyun oynand dncesine kapldm bir
kez daha. Zihnim, stres altndayken, gayri ihtiyari ve kanl
mazcasna hep ayn kurguyu yineliyordu. Arabam, onu park
etmi olduum yerden kaldrarak gtrebilmeleri iin don J u
an ile don G e n aro nun ka yardakya ihtiyalar olduunu he
saplamaya baladm. Kaplar her zaman yaptm gibi zorgu
lu bir ekilde kilitlemi olduum a emindim; el freni de ekiliy
di; araba vitesteydi; direksiyon kilitlenmi durumdayd. Araba
280
IX T LA N
YOLCULUU
m o d urum da ancak kaldrarak gtrebilirlerdi. Bunun iin ge

rekli insan gcn ikisinin de bir araya getiremeyeceinden
em indim. Bir baka ihtimal de onlarn anlat bir kimsenin
arabann camn krarak ieriye girdii ve kablolarla oynayarak
arabay srp gtrd eklindeydi. A m a bunu da ancak zel
bir teknik bilgiye sahip birisi kvrabilirdi. Geriye sadece bir
izah yolu kalyordu ki, o da beni ipnotize etmi olmalar ihti
maliydi. Hareketleri benim iin ylesine yeni ve kuku uyand
rc eylerdi ki, kendim i bir dizi ussallatrma kurgular iinde
yitirmekte olduum u fark ettim. ayet beni ipnotize etmekte
idiyseler, o halde ben o anda bir baka bilinlik durum unda bu
lunmaktaydm. Don Juan ile geirdiim deneyimlerimde bu gi
bi durum larda insann geen zam ana ilikin tutarl bir zihinsel
kayt tutamadna dikkat etmitim. Olaand gereklik du
rumlarnn hepsinde, zamann gemesi balantnda, dzenli bir
sreklilik bulunm uyordu; vardm netice de, kendimi tetikte
tuttuum takdirde, ardk zaman duyum unu yitireceim bir
ann gelecei eklindeydi. Sanki, rnein, belli bir anda bir da
a bakm aktayken, dnm olduumu hatrlamakszn bir an
sonraki bilinliliimde kendimi kart dorultudaki bir vadiye
bakarken bulmu olm am gibi. ayet bu trden bir deneyim ge
irmekte idiysem, o halde belki ipnotizmada olduu gibi ara
bam a ne olduunu aklayabilmi olabilirdim. Yapabileceim
tek eyin her bir ayrntya tm dikkatimi seferber ederek bak
m ak olduuna karar verdim.
A rabam nerede? diye sordum, ikisine birden hitap ede
rek.
Arabas nerede, G enaro? diye sordu don Juan byk bir
ciddiyetle.
D on G enaro yerdeki kk talar kaldrarak altlarna bak
m aya balad. Arabam park etmi olduum dzlkte kaldrm a
d tek ta brakm am acasna harl harl didindi. Kimi zaman
fkelenmi gibi yapyor, ta allklara doru hmla frlat
yordu.
D on Juan zevkten drt ke don G e n aro nun aklabanlk
larn izlemekteydi. Kkr kkr glerek eleniyor, benim orada
bulunduum u unutm u grnyordu.
BYCNN
ERK
HALKASI
281
Don Genaro sahte bir kzgnlk sergileyerek talar frlat

masna daha yeni son vermiti ki, dikkatini nne kan, ve o
dzlkteki tek iri ve ar ta olan koskoca bir kayaya yneltti.
Altna bakmak amacyla onu kaldrmay denedi, am a kaya y e
rin iinde derinlere uzandndan, onu km ldatamad bile. Don
Genora, srlsklam terleyene dek oflaya puflaya didindi. Son
ra bir kayann zerine oturarak, yardm etsin, diye don J u a n
arda.
Don Juan neeyle glm seyerek bana dnd ve, Haydi
gel, G enaroya yardm edelim , dedi.
N e yapyor ki? diye sordum.
Araban aryor, dedi don Juan istifini bozm adan, pek d o
al bir ey sylermi gibi.
A m an Tanrm! Kayann altnda hi bulunur mu ki ara
ba? diye kar ktm.
A m an Tanrm! Niin olm asn ki? diye karlk verince
don Genaro, ikisi birden kahkahalarn patlattlar sil batan.
Kayay kmldatamyorduk. Don Juan, eve gidip, m anive
la olarak kullanabileceimiz kaln bir tahta paras aramamz
nerdi.
Eve doru yrrken ben onlara bu hareketlerinin samalk
olduunu, bana her ne yapm aktaysalar bunun gereksiz olduu
nu anlattm.
Don Genaro beni szm eye balad.
Genaro pek titiz bi adamdr, dedi don Juan arbal bir
ifadeyle. O da tpk senin gibi m klpesent, p atlamaz bi
ridir. Sen kendin hep, altna bakm adk bi ta brakm adndan
sz etmez misin? O da ayn eyi yapyor ite.
Don Genaro benim om zum u tplayarak, don J u a n n ok
hakl olduunu syledi, ve aslnda, benim gibi o lm aya karar
verdiini bildirdi. Gzlerinde delice bir parltyla yzm e ba
kp burun dileklerini at da at.
Don Juan ellerini rparak apkasn tuttuu gibi yere fr
latt .
Evde, kalnca bir tahtay uzun sre aradktan sonra, don
Genaro evin kirilerinden biri olan uzunca ve olduka kaln bir
aa kt buldu. O nu om uzlarna yatrd; hep birlikte araba
282
IXTLA N YOLCULUU
m aradmz yere yollandk.

O kk tepeye doru ilerlerken yolda, park ettiimiz d z
l grebileceim bir dnem ece yaklarken, birden iime bir
ey dodu. Arabam, onlardan nce bulacama dair bir igr
idi bu; am a aaya baktmda, tepenin dibinde araba falan
yoktu.
Don Juan ile don Genaro zihnim den geenleri anlam ola
caklar ki, ardm dan kotular, ve kahkahalarn patlattlar.
Tepeden dzle indiimizde derhal ie koyuldular. O nla
r birka saniye izledim. Yaptklarn havsalam almyordu. a
lyormu gibi grnm ek deildi onlarn yapt ey, arabam
aram ak am acyla ta kaldrp altna bakm a iine kendilerini
gerekten tm gleriyle vermilerdi. Bu kadarna dayanam a
yp onlara katldm. kisi de soluk soluaydlar, arada bir hay
kryorlard; Genaro, bir akal gibi uluyordu. kisi de tere bat
mlard. Bedenlerinin, zellikle don J u a n nkinin, ne denli
kuvvetli olduunu grebiliyordum. Onlarn yannda hmbl bir
delikanlydm ben.
ok gem eden benden de ter boanm aya balad. Sonun
da kayay evirm eyi baardk; don Genaro kayann altndaki
topraklar ldrtc bir sabrllk ve itinayla incelemeye koyul
du.
Yok. Burada deilm i, diye duyurdu nihayet.
O nun bu szleri, ikisinin de yerde yuvarlanarak katla ka
tla glmelerine yol at.
B en de asabi bir ekilde glmekteydim. Don Juan gerek
ten sanclanmasna kvranyordu; elleriyle yzn rtp sar
slan vcuduyla yere uzand.
imdi hangi istikamete gideceiz? diye don Genaro
uzun bir m oladan sonra sordu.
D o n Juan ban eerek gsterdi.
Nereye gidiyoruz? diye sordum.
Araban aram aya! dedi don Juan hi glmeksizin.
O nlar gene iki yanm da yryerek hep birlikte alla
doru yneldik. D aha birka metre ilerlemitik ki don Genora
durm am z imledi. Ayak parmaklarnn ularna basa basa y
ryerek 'birka adm temizdeki yuvarlaka bir alla doru
BYCNN
ERK
HALKASI
283
yaklat, bir sre dallarn arasna bakt; am a arabam n orada ol

madn syledi.
Bir sre daha ilerledikten sonra don Genaro eliyle susm a
mz imledi. Ayak parmaklarnn ularna basarak dururken sr
tn kamburlatrd, kollarn bann zerinden havaya doru
uzatt. Parmaklar bir pene gibi gerilmiti. Bulunduu yerden,
don G e n aro nun vcudu bir S harfi gibi durmaktayd. Bir sre
o pozisyonda kald, ardndan da, m balasz, kendini tepesi
st, zerinde kuru yapraklar bulunan ince bir dala doru att.
Dal yerden alp inceledikten sonra gene arabam n orada olmadan syledi.
alln younlat blgeye girerken, G enaro allarn
arkasna bakyor, bodur paloverde aalarna trmanarak yap
raklarnn altn m uayene ediyor, am a arabay ne yazk ki ora
da da bulamadn bildiriyordu.
Bu arada ben dokunduum ve grdm her bir eyi kl
krk yararcasna bir dikkatle zihnim de tutm aya alyordum.
evremdeki dnyay ardk ve dzenli bir ekilde alglaym,
her zam an olduu gibi srekliydi. Kayalara, allara, aalara
dokunmaktaydm. Baklarm nm deki yerden, bir gzm
sonra da tekini kaydrarak arkam a doru eviriyordum. E din
diim btn verilere gre o allktaki yrym , normal ya
amda saysz kereler yaptklarmdan farkszd.
Daha sonra don Genaro karnnn stne uzanarak bizim de
ayn eyi yapmamz istedi. enesini, kenetledii ellerinin ze
rine yaslamt. Don Juan da aynsn yapt. kisi de gzlerini
yerdeki bir dizi minik tepelere benzeyen son derece kk
tmseciklere diktiler. Birden don Genaro sa elini havada sa
vuruverdi, ve bir eyi yakalad. A par topar ayaa kalkt, don
Juan da onu izledi. D on Genaro yum ruk ettii elini nne do
ru uzatt, bize yaklaarak bakm am z istedi. Elini yar aralad
zaman irice siyah bir ey uup gidiverdi. Bu yle ani olmutu
ki, birden irkilerek dengem i yitirdim. A m a ben daha geriye
doru dmeden don Juan beni yakalad.
Araba deilmi yahu, diye yaknd don Genaro. P eze
venk sinein tekiymi. Kusura b akm a!
kisi de dikkatle bana bakmaktaydlar. Tam nm de dur
284
IXTLA N YOLCULUU
makta, am a bana dorudan doruya deil de gz ucuyla bak

maktaydlar. Uzatlm nazarlarla.
Sinekti, deil m i? diye don Genaro sordu bana.
Galiba, dedim ben.
Brak galibay, diye buyurdu don Juan mtehakkim.
N e grdn? S yle!
Elinden kp uan karga gibi kocam an bir ey grdm ,
dedim.
Sylediim ey, algladm eye uygun bir ifadedeydi,
am a onlar buna o gnn belki de en byk akasymasna
tepki gsediler. kisi de kendilerini yerden yere atp katlana
dek gldler.
K anm ca bu kadar C arlo sa yeter artk, dedi don Juan.
Sesi, glmekten kslmt.
Don Genaro, arabam bulm ak zere olduunu, hislerinin
giderek kztn syledi. Don Juan, bulunduum uz yerin ok
engebeli olduunu, arabay orada bulmann pek ho bir ey ol
m ayacan syledi. Don Genaro apkasn kararak kayn,
cebinden kard bir para sicimle dzenleyerek, yn kua
n apkasnn kenarna takl bir pskle balad.
apkam dan bir uurtm a yapyorum , dedi bana.
Gzlerimi ona doru evirdim aka yaptn anladm.
Zira uurtm a konusunda kendimi hep bir uzman saymmdr.
ocukluum da en karmak uurtmalar yapmlm vard;
hasr apkann kenarnn rzgra direnemeyecek denli esnek
olduunu bilmekteydim. stelik, apkann tepe blm epey
derindi; o yzden rzgr onun iinde dnerek havalanmasn
imknsz hale getirecekti.
Um az diyorsun, yle m i? diye sordu don Juan bana.
U m ayacana em inim , dedim.
D on G e n a ro nun bizi dinledii yoktu; uurtmasna uzun
bir sicim balamay bitirdi, sonra sicimi tartarak ekmeye ba
laynca kahrolas uurtm a gerekten havaland.
Bak, bak uurtm aya! diye baryordu don Genaro.
U urtm a bir iki kez daha yana yatt, am a sonunda havada
kald.
Gzlerini uurtm adan ayrm a! dedi don Juan buyururca-
BYCNN
ERK
HALKASI
285
sna.
Bir an bam dnd. Uurtmaya bakarken, baka bir zam a
na ait bir hatra gzm n nnde canlanmt, sanki uurtmay
uuran kimse bendim de, eskiden olduu gibi doduum kasa
badaki rzgrl tepelerdeydim.
Ksa bir sre boyunca o anm beni alm gtnn, geen
zamana ilikin bilincimi yitirmitim.
Don G enaro nun haykrarak bir eyler sylediini iittim,
ardndan apkasnn iki yana doru yalpalanarak, sonunda ara
bamn bulunduu yere dtn grdm. Hepsi de yle hzl
bir ekilde cereyan etmiti ki, ne olduunun farkna bile vara
mamtm. Gene bam dnm eye balad, unutkanlamtm.
Zihnim son kerte karmak bir im geye taklm kalmt. Ya
don G e n aro nun apkasnn arabama dntn grm ektey
dim, ya da apkann arabamn stne dtn. nanm ak iste
diim, ikincisiydi, yani don G e n aro nun apkasn, arabam
gstermek amacyla kullanm olduu. A slnda bunun bir ne
mi yoktu, zira her iki k da birbirinden daha rktcyd, am a
gene de aklm normal zihinsel dengemi korum ak am acyla o
nemsiz ayrntya taklp kalmt.
Uram asana, dediini iittim don J u a n n.
imden bir eyin yzeye km akta olduunu du yum sa
dm. U ykuya dalyorm uum gibi, dnceler ve imgeler kont
rol edilemez dalgalar halinde meye baladlar. K k dili
mi yutarcasna arabama bakyordum. Y z metre kadar tem de
kayalk dz bir yerde durmaktayd. Sanki birisi onu oraya kas
ten koymu gibi grnmekteydi. A rabam a bakm ak amacyla
oraya doru kom aya baladm.
K ahrolasca! diye haykrd don Juan. Arabaya bakmasana! D nyay durdursana!
Sonra, bir ryadaymasna, onun bardn iittim:
G e n aro nun apkas! G e n aro nun apkas!
Onlara doru baktm. Onlar da gzlerini dikmiler, delici
nazarlarla bana bakmaktaydlar. M idem de bir sanclanm a his
settim. Aniden bir ba ars tuttu, fenalamtm.
Don Juan ile don Genaro beni m erakla szmekteydiler.
Arabam n yannda bir sre oturdum, sonra bir robot gibi kap
286
IXTLAN
YOLCULUU
snn kilidini aarak don G e n aro y arkaya oturttum. Don Juan

da onu izleyerek onun yanna oturdu. Bunu biraz tuhaf bulm u
tum, zira don Juan ekseriya n koltukta otururdu.
Zihnim epey kark, arabay don J u a n n evine doru sr
dm. Kendim i deimiim gibi hissetmekteydim. M idem ok
a bulanyordu, bulant hissi ayk kalm am engelliyordu. A ra
bay bir robot gibi sryordum.
Arka kanepede don Juan ile don G e n a ro nun ocuklar gi
bi glerek bardklarn iitmekteydim. Don J u a n n bana,
Yaklayor m u y u z ? diye sorduunu iittim.
te tam o anda lnmeli olarak dikkatimi yola ynelttim.
Gerekten de don J u a n n evine epey yaklamtk.
Az sonra oradayz, diye mrldandm.
kisi de kahkahay bastrdlar. Ellerini rpyor, uyluklarn
tokatlyorlard.
Eve vardm zda ben gene bir robot gibi arabadan kp
onlarn kapsn atm. Arabadan nce don Genaro indi; haya
tnda yapt bu en giizel, en sarsntsz yolculuk nedeniyle be
ni kutlad. Don Juan da ayn eyleri syledi. Syledikleri ey
lere pek nem vermedim.
Arabam kilitledim, kendimi eve zor attm. Uykuya dal
m adan nce don Juan ile don G e n aro nun kahkahalarn iit
mekteydim.
19
D nyay D urdurm ak
Ertesi gn uyanr uyanm az don J u a n a sorularm sorm aya b a

ladm. Evin arkasndaki avluda yakacak odun kesmekteydi,
am a don Genaro grnrlerde yoktu. Don Juan anlatacak bir
ey bulunmadn syledi. Ben, nesnel bir yaklam sergiledi
imi, don G e n aro nun zeminde y zdn herhangi bir
aklamaya ihtiya duym akszn ya da onlardan bir aklama
talep etmeksizin gzlemlediimi, ancak bu kstlamalarmn
orada cereyan eden eyleri anlayabilm em e yardmc olmad-
288
IXTLA N YOLCULUU
m anlattm. Ardndan, arabamn yok oluundan sonra, otomatikman mantksal bir aklama bulm aya almadaki srarmn
kasten tasarladm, srf sorun yaratmak amacyla yaptm bir
ey deil de, bende lklerime ilemi ve tm br dncele
ri etkisiz klan bir hy haline gelmi olan bir ey olduunu an
lattm.
Bir hastalk gibi, yani, dedim.
Hastalk diye bi ey yoktur, diye yant verdi don Jua,
dingince. Yalnzca dknlk vardr. Sen, her bi eyi akla
m aya alarak dknln sergiliyorsun. Senin durumunda
aklamalar gerekli deil artk.
Ben, dayatarak sadece dzenli, anlayabildiim koullarda
ilev grebildiimi syledim. Birlikte altmz sre boyun
ca kiiliimi nemli oranda deitirmi bulunduumu ve bu
deiiklii m m k n klan koulun bu deiiklie yol aan ne
denleri kendim e aklayabilme yetimden kaynaklandn ona
anmsattm.
Don Juan sevecence gld. Uzun sre bir ey sylemedi.
ok zeki bi insansn, dedi nihayet. Sen, her zaman ya
am olduun yere dn. A m a bu defa iin bitik senin. Gidecek
bi yerin kalmad. Artk sana hibi eyi aklamayacam, dn
Genaro sana her ne yaptysa, onlar senin bedenine yapt, onun
iin brak da neyin ne olduuna bedenin karar versin.
D on J u a n m sesi dostayd am a kendini belli bir mesafede
tutmaktayd; bu bende dayanlm az bir yalnzlk duygusu yarat
t. zntm ifade ettim. Don Juan glmsedi. Parmaklaryla
hafife elimin stn kavrad.
kimiz de lecek olan varlklarz, dedi yumuak bir ses
le. Eskiden yapm akta olduum uz eyler iin zamanmz kal
mad artk. imdi sen, benim sana rettiim olanca yup-rnam ay kullanarak dnyay durdurm alsn.
Elimi bir kez daha skt. Dokunuu candand, dostayd;
benimle ilgilendiini, beni sevdiini gstermek istiyor gibiydi,
am a ayn zam anda kararndan dnm eyecei izlenimini de ve
riyordu.
Bu benim sana bi jestim , dedi, elimin stnde duran eli
DNYAYI
DURDURMAK
2K9
ni bir ana gene skarak, imdi sen o dost dalara kendi bana
gitmelisin. enesiyle gneydou istikametindeki uzak sra
dalar imledi.
Orada, bedenim bana brakmam syleyene dek kalmam,
sonra da onun evine dnm em gerektiini syledi. Beni araba
mn bulunduu yne doru hafife iterek bakaca bir ey sy
lemememi, daha fazla da beklem em em i istediini belli etti.
Orada ne yapacam ki ben? diye sordum.
Don Juan yant vermedi am a ban iki yana doru sallaya
rak bana bakt.
Yeter artk, dedi sonunda.
Sonra parmayla gneydouyu gsterdi.
Oraya git, dedi noktalayarak.
Don Ju an la dolatm zamanlar hep getiimiz yollar iz
leyerek nce gneye, sonra da douya doru srdm. Toprak
yolun biltimindc arabam park edip bildiim bir keiyolundan
ilerleyerek yksek yaylaya ulatm. Orada ne yapacam a ili
kin hibir fikrim yoktu. Saa sola kvrlarak dinlenecek bir yer
aradm. Anszn solumdaki kk bir alann farkna vardm. O
noktada topran kimyasal birleimi farkl gibiydi, am a gzle
rimi o yerin zerinde odakladm zam an o fark gsteren ayrt
edici herhangi bir ey bulamadm. O noktadan birka adm te
de durup, don J u a n n bana her zam an nerdii gibi o fark
"duyum sam aya altm.
Belki de bir saat orada hareketsiz durdum . Kendi kendim e
konumalarm kesilene dek dncelerim giderek yok olm aya
balad. O zam an bir tedirginlik duydum. Sadece karnm da
duyduum bir eydi bu ve sz konusu alana dnd m de da
ha da keskinleiyordu. O yerin beni itmekte olduunu hissede
rek oradan uzaklamak istedim. Gzlerimi a bakar durum a
getirip o blgeyi taradm; ksa bir yryten sonra genie
dz bir kaya grdm. Kayann nnde durdum. K ayada beni
zellikle eken bir ey yoktu. zerinde herhangi zel bir renk
ya da parlt grm deildim, am a gene de o kaya houm a git
miti. Bedenimde bir esenlik duydum. Her yanm a bir rahatlk
hissi yayld; bir sre kayann zerinde oturdum.
Yksek yaylada, ve oray evreleyen dalarda ne yapaca
290
IXTLAN
YOLCULUU
m ya da beklentimin ne olduunu bilmeden bliin gn do

latm durdum. Alacakaranlk bastrnca o dz kayaya dndm.
Geceyi orada geirdiim takdirde orann gvenli olacan kes
tirmitim.
Ertesi gn yksek dalarda dou ynnde daha da ilerile
re gitmeyi gze aldm. Akam n ge saatlerinde daha da yk
sek bir yaylaya ulamtm. Daha nce oraya gelmiim gibi
hissettim. A nm sam ak amacyla evrem e baktm ama oray e
viren doruklardan hibirini tanyamadm. Uygun bir yer setik
ten sonra plak kayalk bir alann kysnda dinlenmek iin
oturdum. ok lk, asude bir yerdi. Sukabamdan biraz yiye
cek karaym dedim, am a boalmt. Biraz su itim. Ilm,
bayatlamt. Don J u a n n evine dnm ekten baka arem kal
m adm, derhal geriye dnm ek iin yola koyulm am gerektii
ni dndm. Karn st yere uzanarak bam koluma yasla
dm. Rahat edem eyip pozisyonumu birka kez deitirdikten
sonra batya doru dnm olduumu grdm. Gne epey al
almt. Gzlerim yorulmutu. Gzlerimi yere doru evirip
baktmda irice siyah bir bcek grdm. Kk bir kayann
ardndan, boyunun iki kat irilikte bir gbre parasn iterek
gelmekteydi. Uzun bir sre onun hareketlerini izledim. Bcek
benim mevcudiyetim le ilgilenmeksizin ykn yerdeki kaya
larn, kklerin, girintilerin ve kntlarn arasndan ha bire it
mekteydi. Anladm kadaryla, bcek benim orada olduu
m un farknda deildi. Bcein benim varlmn farknda ol
madn bilmemin imknsz bir ey olduunu dndm; b
dnce zihnime, benim dnyam a kar bir bcein dnyasna
ilikin bir dizi ussal deerlendirmelerin skn etmesine yol a
t. Bcek de ben de ayn dnyada yayorduk, ama kukusuz ki
bu dnya ikimiz iin ayn dnya olmaktan uzakt. Kendimi b
cee bakm aya kaptrp, o ykn kayalarn arasndan, yarkla
rn iinden tamas iin gereksindii m uazzam gc hayretle
dndm.
Bcei uzun sre gzlem ledikten sonra evremdeki ses
sizliin farkna vardm. Sadece, allklardaki dallarn ve yap
raklarn rzgrla titretiini iitebiliyordum. Yukarya doru
baktm, birden gayri ihtiyari olarak soluma doru dndm, be
DNYAYI
DURDURMAK
291
lirsiz bir glgenin ya da birka adn tedeki bir kayann ze

rinde bir eyin titrediini grr gibi oldum. nce bunu n em
semedim am a o glgenin solumda olduu aklma geldi. Tekrar
anszn dndm kayann zerindeki bir glgeyi aka sezgiledi. Glgenin derhal kayadan yere doru kayd, topran
da o kurutma kadnn m rekkebi ekiverm esi gibi emdii
eklinde tekinsiz bir duyguya kapldm. Tylerim diken diken
olmutu. lm n bana ve o bcee bakm akla olduunu dn
dm.
Tekrar bcee bakaym dedim, am a onu bulamadm. H e
define ulam ve ykn yerdeki bir deliin iine brakm
olabileceini dndm. Yzm, dzgnce bir kayaya yasla
dm.
Bcek derin bir delikten karak yzm den be on santi
metre tede durdu. Sanki bana bakmaktayd, zira bir an iin
onun benim varlmn farkna, belki de beim kendi lm m n
farkna vardm ekilde vardn duyum sadm . G ene tyle
rim rperdi. O bcekle benim aram da o kadar fark yoklu de
mek. lm, bir glge gibi, ikimizi de koca bir kayann ardn
dan kollamaktayd. Alk olm adm bir sevinle doldu iim.
O bcek de ben de birbirimizden farkszdk. Hibirimiz, te
kinden daha stn deildi. lm m z bizi eit klyordu.
imi dolduran sevincim, kvancm yle oald ki, ala
maya baladm. Don Juan haklyd. Her zaman hakl olmutu
o. Baka herkes gibi ben da son kerte giz dolu bir dnyada y a
yordum, son kerte giz dolu bir varlktm ben, am a gene de bir
bcekten daha nemli deildim. Gzlerimi silerek ellerimin
tersiyle onlar ovalarken bir adam, ya da adam eklinde bir ey
grdm. Elli metre kadar samda durmaktayd. Dorularak
onu grmeye altm. Gne nerdeyse ufuk izgisine ulam
t, gnein sarmtrak kzarts net bir grnt salamam e n
gelliyordu. Tam o anda tuhaf bir grlt iittim. Uzaktan geen
bir jet uann sesine benziyordu. Dikkatimi ona ynelttiim
de, grlt artarak uzatlm keskin metalik bir czrtya d n
t, sonra da yum uayarak ipnotize edici bir ezgi halini ald.
Elektrik akmnn titreyiini andran bir ezgiydi bu. Bu ses, ak
lma birbirine yaklaan elektrikli iki kreyi ya da birbirine sr
292
1XTLAN
YOLCULUU
tnen, tam bir hizaya geldiklerinde de, birbirine vurarak ak

an kare eklinde elektrikli iki levhay getiriyordu. Tekrar dik
katle bakp, benden saklanyor gibi grnen o kimseyi grm e
ye altm, am a allklarn nnde duran koyu renkli bir ka
raltdan baka bir ey gremedim. Ellerimi gzlerimin zerine
koyarak siper ettim. Gne nn parlakth o anda deiverdi de, o zam an onun sadece optik bir yanlma, glge ve bitki
lerin bir oynamas olduunu kavradm.
Gzlerimi oradan ayrdmda, uzakta bir akaln telasz
ca yrdn grdm. akal, adam grdm zannettiim
noktaya yakn bir yerdeydi. Gney dorultusunda elli metre
kadar ilerledikten sonra dnerek bana doru yrmeye balad.
Korkup da kasn, diye birka kez bardm, ama yaklamaya
devam etti. Bir an korkuya kapldm. Belki de kuduzdur, diye,
bana saldrd takdirde kendimi korumak amacyla yerden ta
toplamay bile geirdim. Hayvan benden drt be metre bir
uzakla geldiinde onun son derece sakin olduu dikkatimi
ekti; hi de telal ya da korkm u grnmyordu. Admalarn yavalatarak metre kadar nm de durdu. Birbirimize
baktk, ardndan akal daha da yaklat bana. Kahverengi gz
leri dosta dyordu. Ben kayala oturdum, akal da nerdey
se bana deecek kadar yaklat. Hayretten donakalntm. Vah
i bir akal o kadar yakndan hi grmemitim; o anda yapla
cak tek eyin onunla konum ak olduunu dndm. Dosta,
bir kpekle konuur gibi konum aya baladm onunla. Sonra
da akaln benimle konutuunu sandm. Onun bana bir ey
anlattna kesinlikle emindim. yice afallamtm, ama duygu
larm tartacak zaman bulamadm, zira akal benimle yeniden
konutu. Geri hayvan szckleri benim alk olduum, in
sanlarn seslendirdii szckleri iitme biiminden farkl bir
ekilde seslendirmekte filan deildi; bu daha ziyade onun ko
nutuuna ilikin bir "dyguydu. A m a bu bir insann evinde
ki kedisi ya da kpeiyle kurduu iletiimdekine benzeyen bir
duygu deildi. akal gerekten bir eyler anlatmaktayd, bir
dnceyi aktarmakta, o iletiim de, bir tmceye oka benze
yen bir ekilde kmaktayd. Ben ona, "Naslsn, kk akal?
demitim. Ve galiba onun bana, yiyim, sen naslsn? diye
DNYAYI
DURDURMAK
293
sorduunu iitmitin. Sonra akal o tm ceyi yineleyince, frla

dn gibi ayaa kalktm. Hayvan kln bile kprdatmamt.
Ben aniden zpladmda rkmemiti bile. Gzleri hl dosta
damaktayd. Karnnn zerine uzanarak ban kaldrd; sor
du: Ne diye korkuyorsun? akaln karsnda oturup onunla
hayatmn en acayip sohbetini yapmay srdrdk. Nihayet a
kal bana orada ne iim olduunu sordu, ben de oraya dnyay
durdurm aya geldiimi syledim. akal, Q ue bueno! dedi.
Bunun zerine onun iki dil bilen bir akal olduuna hkm et
tim. Tmcelerindeki adlar ve eylem ler ngilizce, am a ekimler
ve nlemler spanyolcayd. Bir C hicano6 akaln karsnda
bulunduum dncesi geti zihnimden. Btn bu cereyan
eden eylerin samaln dnerek katla katla glm eye ba
ladm. Sonra, tank olduum bu eylerin imknszlnn tm
arl beni ezercesine kafam a dank etti. akal ayaa dikildi,
gzlerimiz birbirini buldu. Gzlerimi dikerek ona baktm.
Gzlerinin beni ektiini duyum sam aktaydm ki, birden hay
van yanardner renklere brnerek kland. Sanki zihnim, on
yl nce cereyan etmi olan, peyotenin etkisinde olduum bir
srada bir kpein yanardner renklenmelerle unutulm az bir
varla dnmesi eklindeki bir olayn ansn karm da tekrar
canlandrmaktayd. akal sanki o anlar depretirmiti o e s
ki olayn ans gelmi de akaln u andaki grntsnn ze
rine akmt; akkan, sv, kl bir varlkt akal. Ikll
gzlerimi kamatryordu. Gzlerimi kapamak iin ellerimle
onlar rtmek istedim, am a kprdayamyordm. O kl varlk
benim tanmlayamadm bir yanm a dokunm aktayd, b ede
nim yle ahane, yle tarif edilmesi imknsz bir lklk ve e s
neklie gark olmutu ki, sanki o dokunu iimdeki bir eyin
patlamasna yol amt. M hlanm gibi orada kaldm, ayakla
rmn, bacaklarmn ya da bedenimin br taraflarnn nerede
olduunu hissedemiyordum; am a bir eyler beni dim dik tut
maktayd.
O durum da ne kadar bir sre kalm olduum u bilem iyo
rum. Bu srada, o kl akal ile zerinde bulunduum uz tepe
6
A B D 'd e o tu ra n M e k s ik a k k e n li kii
294
IXTLAN
YOLCULUU
eriyip gitmiti. Dnce, duygu, diye bir ey kalmamt ben

de. Hepsi de yitip gitmiti ben zgrce uar gibiydim.
Birden bedenim e bir eyin arptn duyumsadm, ardn
dan her yanm beni tututuran bir eyle kapland. Gnein ze
rimde parlamakta olduunu grdm. Bat istikametinde uzak
bir da silsilesini belli belirsiz bir ekilde ayrt edebiliyordum.
Gne ufuk izgisinin zerine ulamt bile. Dosdoru ona
doru bakm aktaydm , sonra dnyann izgilerini grdm.
evremdeki her bir eyi her ynden recesine saran olaans
t beyaz floresan klanmalarn bolluunu algladm. Bir an
bunun acaba gne nn kirpiklerimde yansmasndan m,
kaynaklandn dndm. Gzlerimi krpp yeniden baktm.
izgiler olduklar gibi durmaktaydlar evremdeki her eyin
zerine doru uzanyor ya da onlarn iinden kyorlard.
Tm etrafma bakarak bu olaand yeni dnyay incele
dim. Gneten baka yerlere baktm zaman da, izgiler ak
a grlebiliyordu, kalcyd.
O tepenin zerinde esrimi durum da bana sonsuzmu gibi
gelen bir sre boyunca kaldm, oysa bu geenler sadece birka
dakika iinde, belki de gne ufka ulaana dek cereyan etmi
olmalyd, am a bana sonsuz bir zaman gibi gzkmt. D n
yadan ve bedenim den lk, yattrc bir eylerin fkrdn
hissettim. Bir sr kefettiimi biliyordum. yle yaln bir eydi
ki bu. Hi tanmadm bir duygu seline kapldm. Hayatmda
ylesi bir ilahi fori duygusunu, ylesi bir dinginlii, ylesi bir
her eyi kuatan kavray daha nce hi tatmamtm; ama
kefettiim srr kelimelerle anlatabilmem, hatta onu dne
bilmem dahi olanakszd, onu ancak bedenim bilmekteydi.
Ardndan uyum u ya da baylm olacam. Tekrar kendi
m e geldiim zam an kayalkta yatmaktaydm. Ayaa kalktm.
Dnya, onu her zaman grm olduum gibiydi. Hava karar
maktayd, hi dnm eksizin arabam a dnm ek iin inie ge
tim.
Ertesi sabah vardmda, don Jua evde yalnzd. Don Gen a ro yu sorduumda, bir i iin o yrede bir yere gittiini sy
ledi. Derhal ona bam dan geen olaand deneyimleri anlat
DNYAYI
DURDURMAK
295
maya baladm. Beni can kulayla dinledi.

"Dnyay durdurmusun ite, dedi ben anlattklarm bi
tirdiimde. Bir sre konum adan oturduk, sonra don Juan, don
G e n aro ya bana yardm ettii iin teekkr etm em i syledi.
Benden ok honut grnyordu. Sk sk srtm tplyor, ne
eli neeli glyordu.
A m a bir akaln konuabilmesi inanlmaz bir ey, de
dim.
Konuma deildi ki o, diye yant verdi don Juan.
Neydi ya?
Senin bedenin ilk kez olarak anlamt. A m a sen en ba
ta onun bi akal olmadn anlayamamtn, stelik onunki se
nin ve benim konutuum trden bi konum a deildi.
"A m a akal gerekten konuuyordu, don Juan!
Bak sen, u aptal aptal konuan da kimmi. Yllarca
renim grm bi adamsn, bilmen gerek senin. Dn sen dnya
y durdurmutun, hatta grm bile olabilirsin. Sihirli bi varlk
sana bi ey anlatm, senin bedenin de, dnya kertilmi oldu
undan tr onu anlayabilmiti.
O dnya bugn olduu gibiydi, don Ju an.
Yo, deildi. Bugn akallar sana bi ey anlatmazlar, sen
de dnyann izgilerini grmezsin. Dn sen btn bunlar yap
tn, zira senin iindeki bi ey durduydu.
Neydi o duran ey?
Senin iinde duran o ey, insanlarn sana bu dnyann n a
sl bi yer olduuna ilikin anlatageldikleriydi. Anladn m?
Herkes bize, doduum uzdan bu yana dnyann falanca falan
ca ekilde, filanca filanca biimde olduunu anlatp durmutur,
elbet bizim de dnyay onlarn bize anlatt ekilde grmekten
baka bi seeneimiz yoktur.
Don Ju a n la birbirimize baktk.
Dn dnya byclerin anlatt ekilde grnd sana,
diye srdrd. ylesi bi dnyada akallar konuur; bi za m a n
lar sana anlatm olduum gibi geyikler de konuur, ngrakl
y lanlar da, aalar da yaayan her bi canl da. A m a senin asl
grmeyi renmen gerek. Ola ki sen grmenin, insann yalnz
ca iki dnya arasna, sradan insanla byclerin dnyas ara
296
IXTLA N Y O L C U L U U
sna sokulduu zam an gerekletiini renmisindir. Sen u

anda o iki dnyann tam ortasndasn. Dn sen o akaln senin
le konutuuna inanmtn. G rm eyen herhangi bi byc de o
ekilde inanr, am a gren bi kimse bilir ki buna inanmak, b
ycler leminde aklp kalmaktr.
Yani, don Juan, sradan insanlarn da, byclerin de
dnyalar gerek deil, yle m i?
kisi de gerek dnyalardr. kisi de seni etkisi altnda tu
tar. rnein, sen o akala, renmek istediin her bi eyi sora
bilirsin, o da seni yantlamak zorunda kalrd. in hazin taraf
udur ki, akallara gven olmaz. nsan aldatabilirler. G veni
lir bi hayvan arkadann olmamas, senin kaderin.
Don Juan o akaln hayatm boyunca benim yoldam ola
rak kalacan; bycler leminde bir akal yoldaa sahip ol
m ann arzu edilen bir ey olmadn aklad. Bir ngraklylanla konum u olmann ideal olmu olacan, zira onlarn a
hane yoldalar olduklarn anlatt.
Ben senin yerinde olsaydm , diye ekledi, akallara hi
giivenmezdim. A m a sen farklsn, hatta bakarsn bi akal by
cs olup karsn.
akal bycs de nedir?
akal kardelerinden bi sr ey eken bi byc.
S om sormay srdrm ek istiyordum am a o bir el hareke
tiyle beni nledi.
D nyann izgilerini grm sn, dedi. Ikl bi varlk
grmsn. Artk sen dostla karlamaya hazr durum a geldin.
Elbet biliyorsun ki allarn orda grdn adam, dosttu. Bi jet
ua gibi kkrediini iitmisin. O, seni bi ovann kenarnda
bekleyecek, o ovaya ben seni kendim gtreceim .
Uzun bir sre sessiz kaldk. Don Juan ellerini karnnn
zerinde kenetlemiti. Baparmaklarn belirsiz bir ekilde de
vindirmekteydi.
Genaro da gelm ek zorunda o vadiye bizimle, dedi ans
zn. Senin dnyay durdurm ana yardm eden o, zira.
D on Juan bana delici nazarlarla bakmaktayd.
Sana bi diyeceim daha var, diyerek gld. u anda ar
tk nem i var. G enaro geen gn senin araban sradan insanla-
DNYAYI
DURDURMAK
297
nn dnyasndan yok etmi ya da gtrm deildi. O yalnzca

seni dnyaya bycler gibi bakm an iin zorlamt, o dnya
da da senin araban yoktu. Genaro senin her eye kesin gzy
le bakm a alkn yum uatm ak istemiti. O nun aklabanlklar
senin bedenine her eyi anlamaya alm ann samaln an
latmt. Uurtmasn uurduunda da bandysa grm tn sen.
Araban bulmutun; her iki dnyada birden bulunmaktaydn.
Kasklarmz tuta tuta glmemizin nedeni de senin arabay bu
lunduunu zannettiin yerden eve doru srmekte olduuna
gerekten inanm olm and.
A m a benim dnyay byclerin grd gibi grm em
iin nasl zorlayabilmiti beni?
Ben de onunla beraberdim. O dnyay ikimiz de biliriz.
nsan o dnyay bi kez rendi mi, artk yapmas gereken tek
ey sana byclerin sahip olduunu anlattm o ilave erk hal
kasn kullanmaktr. Genaro bunu son kerte kolay bi ekilde ya
pabilir. Senin zihnini elip datmak, ve bedeninin grmesini
salamak amacyla talar evirip durduyd.
Ben don J u a n a son gnk olaylarn dnyaya ilikin g
rlerimi onulm az biim de zedelediini syledim. O nunla a
lmakta olduum u on yl boyunca, psikotropik bitkileri ye
diim sralarda bile hi bu kadar etkilendiim olmamt.
Erk bitkileri yalnzca bir aratr, bi yardmcdr, dedi don
Jua. Gerek olan ey, bedenin grebildiini kavram olduu
zamandr. nsan yalnzca o durum da her gn seyretmekte oldu
um uz dnyann srf bi tanm lam a olduunu anlar. Benim
amacm hep sana bunu gstermek olmutur. Ne yazk ki, dost
sana musallat olm adan nce pek az zamann kald.
Dostun bana musallat olmas art m ?
Bundan kanmann bi yolu yoktur. G rebilm ek iin insa
nn dnyaya byclerin bakt gibi bakmay renmesi, by
lece dostu armas gerekir; yle olunca da dost kar gelir.
Dostu arm aya gerek kalm adan bana grm eyi rete
mez m iydin?
Hayr. G rebilm ek iin insann dnyaya bi baka tarzda
bakmay renmesi gerekir; benim bildiim tek baka tarz da
bycnn bak biimidir.
20
b u lan Yolculuu
D on G enaro le sularnda dnd; don Ju an n nerisiyle

m z arabayla bir gn nce kalm olduum sradalara doru
yneldik. Benim getiim ayn keiyolunda ilerleyerek, ama
yksek yaylada, benim yaptm gibi durmakszn, daha alak
taki sradalarn doruuna ulaana dek trmandk, sonra da
ovalk bir vadiye inm eye baladk.
Yksek bir tepenin zerinde dinlenm ek iin durduk. Yeri
don G enaro seti. Onlarla birlikte olduum zamanlar hep yap
299
tm gibi hemen, bir gen oluturacak ekilde, don Ju a n sa

ma, don G e n aro yu da solum a alarak, oturdum. l allkla
r gayet nefis nemli bir parlaklk iindeydiler. K sa sren bir
ilkbahar saanandan sonra prl prl bir yeile brnm ler
di.
Genaro sana bi ey anlatacak, dedi don Juan birdenbire.
Sana kendi dostlaryla ilk karlamasnn yksn anlata
cak. Di mi, G enaro?
Don Ju a n n sesinde ayartc bir eda vard. D on Genaro ba
na bakarak az yum uak bir delik haline gelene dek dudakla
rn bzd. Dilini kvrarak dam ana dayad; kvranm aktay
masna azn ap kapam aya balad.
D on Juan ona bakarak yksek sesle gld. Neler olduu
nu anlayamamtm.
N e yapyor? diye don J u a n a sordum.
Bi tavuk o! dedi.
Tavuk m u ?
Bak, azna bak. Tavuun gt ite, yum urtlam ak zere.
Don G e n aro nun aznda kvranm alar artm aya balam
gibi grnmekteydi. Gzlerinde yabans, delice bir bak var
d. Az, kvranmalar o yuvarlak delii geniletmiesine, al
d. Grtlandan gdaklam a sesleri kard, ellerini ieriye d o
ru bkerek kollarn gsnde kavuturdu, gayet nezaketsiz bir
ekilde azndan bir tutam balgam kard.
Kahrolasca! Yumurta deilm i, dedi yzn ekiterek.
Bedenin duru biimiyle yznn ifadesi yle komikti ki,
glm eden edemedim.
Artk Genaro szm ona yumurtasn da yum urtladna
gre, ola ki kendi dostuyla ilk karlamasn anlatr sana, di
ye dayatt don Juan.
Ola ki, dedi Genaro, ilgilenmemi grnerek.
Ben de birka kez, anlatsn diye srar ettim.
Don Genaro ayaa kalkt, kollarn ap srtn yaylandra
rak gerindi. Kemikleri atrtl sesler karyordu. Sonra gene
yerine oturdu.
Ben kendi dostum la tututuum da gen bir delikanly
dm , dedi sonunda. H er eyi hatrlyorum, bir leden son
300
IXTLAN
YOLCULUU
rayd. afaktan beri krlarda dolam, evime dnyordum.

Birden bir alln ardndan dost karak yolum u kesti. Epey
dir beni beklem ekteymi, niyeti de onunla gree tutumam
imi. O ndan uzaklam ak amacyla geriye dndm am a sonra
onunla greebilecek denli gl olduum u dndm. K o rk
m u yor da deildim. Tm bedenim yay gibi gerilmiti, boynum
tahta gibi katlamt. A m a gel gr ki, insann hazr olduunu
gsterir bu, yani boynunun kaskat kesilm esi.
Don Genaro gmleini aarak bana srtn gsterdi. B oy
nunun, srtnn, kollarnn adalelerini kast. Adalelerinin fevka
lade gelimi olduunu grdm. Sanki o ans, bedenindeki
tm kaslar harekete geirmiti.
Byle bir durum da, diye srdrd, azn hep kapal
tutmalsn.
Don J u a n a dnerek, Di mi, Juan ? dedi.
Evet, diye karlk verdi don Juan sknetle. Bi dostu
tuttuun zam an yle iddetli bi sarsnt geirirsin ki, insan dili
ni srp kesebilir ya da dilerini krabilir. nsan gvdesini dik
olarak tutmal, yere skca basp dengeli bir ekilde durmaldr,
ayaklar yeri adeta kavramaldr.
Don Genaro ayaa kalkarak bana doru dnp doru d u
ru biimini gsterdi: Dizlerini hafif bkiil tutmaktayd, kol
larn iki yana sarktarak parmaklarn hafife kvrmt. G ev
emi grnyordu am a yere skca basmaktayd. O pozisyon
da bir sre kald; ben onun oturacan sanrken, o, topuklarna
yaylar taklymasna inanlmaz bir srayla ileriye doru
atld. Bu hareketi yle ani olmutu ki ben arkaya doru srts
t yuvarlandm; am a dtm srada don Genaro bana bir
adam ya da insan eklindeki bir eyi kavram gibi gelmiti.
Tekrar oturdum. D on G e n aro nun bedenindeki ar ger
ginlik hl srmekteydi, sonra birden kaslarn gevetti; daha
nce oturm akta olduu yere dnerek oturdu.
Carlos u anda senin dostunu grd, dedi don Juan k a
ytszca, am a hl m ecalsiz olduundan yere yuvarland.
Sahi, grdn m ? diye sordu don Genaro safasna, bu
run deliklerini iiredursun.
D on Juan, g rd m den emin olduunu syledi don
IXTLAN
YOLCULUU
301
G en aro ya.
Don Genaro tekrar ne doru yle bir gle srad ki, ben
yan tarafma ykldm. Don Genaro son kerte hzl bir ekilde
sradndan, onun, otum a pozisyonundan frlayarak ayakla
r zerine nasl dtn anlayamamtm.
kisi de yksek sesle gldler, sonra don G enaro kahkaha
sn bir akal sesinden farksz bir ulum aya evirdi.
Dostunu yakalayabilmen iin Genaro kadar iyi sraman
gerektiini sanm ayasn, diye don Juan dikkatimi ekti. G e
na ro nun yle iyi bi ekilde atlayabilmesinin nedeni dostunun
ona yardmc olmasdr. Senin yapm an gereken tek ey arp
maya kar koyabilm ek iin ayaklarn yere skca basmaktr.
Genaro sramadan nce nasl durduysa, sen de yle durm al
sn, sonra atlayp dostu yakalarsn.
A m a nce m adalyonunu pm esi gerek, diye araya girdi
don Genaro.
Don Juan tedirgin olmu gibi yaparak m adalyonum un ol
madn syledi.
A m a ya not defteri? diye dayatt don Genaro. N ot def
terleriyle bir eyler yapmas gerek sramadan nce onlar bir
yere koymas gerek, ya da belki de dosta not defteriyle vurur.
Dem e yahu! diye gerekten armasna nledi don
Juan. Bak bunu hi dnmemitim. Bi dostun defterlerle ye
re serildiine ilk kez tank olacaz dem ek ki.
Don Ju a n n kahkahalaryla don G e n a ro nun ulumalar ya
tnca hepimiz keyifli bir havadaydk.
Dostunu yakaladn zaman ne oldu, don G en aro? diye
sordum.
O lanca gcmle ona sarldm, dedi don Genaro bir anlk
bir tereddtten sonra. Dncelerini toparlam aya alr gibi
bir hali vard.
O ekilde cereyan edeceini asla tahmin edem ezdim , di
ye srdrd. yle bir eydi ki, yle, yle, yle... Vallahi anla
tlr gibi deil ki! Onu yakalam am la dnm eye balam am z bir
oldu. Dost beni frldak gibi eviriyordu, am a onu brakm adm
hi. Havada yle bir hzla dnm ekteydik ki, artk hibir ey g
remez olmutum. Her ey sisli grnyordu. D n m em iz srd,
302
IXTLAN
YOLCULUU
srd, srd. Birden tekrar yerde durm akta olduumu hisset

tim. K endim e yle bir baktm. Dost beni ldrmemiti. Her
bir yanm salamd. Kendim dim ben. Baardm anlamtm.
Nihayet benim de bir dostum olmutu. Sevinle zplamaya ba
ladm. Ne gzel duyguydu o! N e grkemli bir duyguydu!
Sonra, nerdeyim, diye etrafma bakndam. Hi bilmedi
im bir yerdeydim. Dost beni havaya kaldrm, dnmeye ba
ladmz yerden uzakta bir yere frlatp atmt. Ynm bul
m aya altm. Evim in dou istikametinde bir yerlerde olmam
gerek, diye dnerek, o yne doru ilerledim. Vakit daha erkendi. Dostla karlam amz pek uzun srmemiti. ok gem e
den bir patika buldum birka adamla kadnn bana doru gel
m ekte olduklarn grdm. Kzlderiliydiler. evremi sarp ne
reye gitmekte olduum u sordular. Ben de, Yurduma, Ixtlana
gidiyorum , dedim onlara. Kayboldun m u ? diye sordu birisi.
E v et, diye yantladm onu. N iin ? A m a Ixtlan o ynde de
il. Tam tersi ynde. Biz de oraya gidiyoruz, dedi bir bakas.
Sen de katl b ize! dedi hepsi birden. Yiyeceimiz de var!
Sonra ne oldu? diye sordum. Onlara katldn m ?
Hayr, katlm adm , dedi don Genaro. Zira onlar gerek
deildi. Onlar grr grm ez anlamtm bunu. Seslerinde,
zellikle onlara katlmam isterkenki dosta davranlarnda
onlar ele veren bir ey vard. Onlardan kam aya baladm. A r
kam dan arp dneyim, diye yalvardlar. O tekinsiz yalvar
lar giderek artyordu, am a komay srdrp onlardan ka
tm.
Kimdi onlar? diye sordum.
nsanlar, diye yant verdi don Genaro uzatmakszn.
A m a gerek insan deildiler.
Hayalet gibi, yani, diye aklad don Juan. Grntden
ibaret.
Bir sre yrdkten sonra, diye srdrd don Genaro,
kendim e gvenim artt. Ix tlann benim gittiim istikamette
olduunu biliyordum. Sonra yolda, bana doru iki adamn gel
diini grdm. O nlar da Mazatec Kzlderililerine benziyorlar
d. Yakacak odun ykl bir eekleri vard. Yanmdan geerken,
M erh aba, diye mrldandlar.
IXTL A N Y O L C U L U U
3(13
M erhaba! diyerek yolum a devam ettim. Benim le pek

ilgilenmemiler, yanm dan geip gitmilerdi. Adm larm ya
valatarak yle bir dnp onlara baktm. Benim le ilgilenmeksizin yollarna devam etmekteydiler. G erek insanlara benzi
yorlard. Arkalarndan koarak bardm, Durun, d u ru n !
Eeklerinin iki yanm a geip, sanki ykn korur gibi
durdular.
Bu dalarda k ayb old um , dedim onlara. Ixtlana nasl
gidilir? Gitmekte olduklar istikameti gsterdiler. Sen ordan
ok uzaktasn, dedi ilerinden biri. Dalarn te tarafnda ka
lr oras. Drt be gnde varabilirsin o ra y a. Sonra dnp yola
revan oldular. Onlarn gerekten Kzlderili olduklarn sezm i
tim, onlara katlm am a izin vermelerini istedim.
Bir sre yol aldktan sonra iki adam dan biri torbasndan
biraz yiyecek kararak bana sundu. Yerimde donup kalmtm.
Yiyeceini sunu biimi bana son derece yabans gelmiti. Be
denim korku hissine kapld; yle ki, irkilip kam aya baladm.
kisi de onlarla birlikte gitmezsem dalarda lp kalacam
sylediler, onlara katlmam iin diller dktler. Onlarn dil dkileri de bana pek tekinsiz gelmiti, onun iin koarak onlar
dan uzaklatm.
Yrm eye devam ettim, artk gerekten bulan yolunda
olduumu, o hayaletlerin beni yolum dan evirm eye altkla
rn anlamtm.
Sonra sekiz kiiye daha rastladm; benim kararm dan
dnmeyeceimi anlam olmallard. Yolun kenarnda durup,
yakaran gzlerle bana baktlar. ou bir sz dahi etmemiti;
ancak, aralarndaki kadnlar daha cretkr davranp bana yal
vardlar. Hatta kimileri pazarda satm aya gtrdkleri yiyecek
lerle br eyalarn bile, saf kyl satclar gibi nm e serdi
ler. A m a hibirine bakm adm , yoluma devam ettim.
Akam a doru aina olduum bir vadiye ulatm. Sanki
daha nce orada bulunmutum. A m a o takdirde orann Ixtlann gney yresi olmas lazmd. Hatrlayabileceim daha
baka iaretler arayp kendim i ynlendirm eye alyordum ki,
keilerini gden bir Kzlderili olan grdm. Aslnda o ocuk
bana babamn iki keisini gden kendim i anmsatmt.
304
Onu bir sre izledim; ocuk benim kkken yaptm

gibi kendi kendine konumaktayd, sonra keileriyle konum a
ya balad. Kei gtm ekten anladm iin onun bu ii gayet iyi
bir ekilde yaptn grmekteydim. inin ehliydi ocuk. Kei
leri martmyor, am a onlara gaddarca da davranmyordu.
O na seslenm eye karar verdim. Yksek sesle onu arn
ca ocuk yerinden frlayp kayalk bir yere kat kayalarn ar
dndan beni gzetlemeye balad. Her an tabanlar yalamaya
hazr gibi grnyordu. O ocuu sevmitim. Korkarak ka
mt am a keilerini benden rak tutmay da pekl baarmt.
O nunla uzun bir sre konutum; yolumu kaybettiimi,
Ixtlana nasl gideceimi bilmediimi syledim. Bulunduu
m uz yerin neresi olduunu sordum, o da orann benim arad
m yer olduunu syledi. Bu yant beni ok mutlu klmt.
D em ek ki artk yurdum daydm ; dostun tm gvdemi gz ap
kapayana dek onca uzak yerlere nasl tam olduunu hayret
le dndm.
ocua teekkr ederek yrm eye baladm. ocuk sak
land yerden karak keilerini daha nce dikkatimi ek m e
mi olan baka bir keiyoluna doru gtt. O kei yolu vadiye
doru uzanmaktayd. ocua gene seslendim am a bu sefer
kamad. O na doru yrdm; ona epeyce yaklatm zaman
ocuk koarak allarn arasna gizlendi. Kendisini yle iyi kol
lad iin onu vdm , ona kimi sorular sordum.
Bu keiyolu nereye k ar? diye sordum. A aya, dedi
ocuk. Nerede o tu ruy orsu n? A ada. Orda ok ev var m ?
Hayr, bir ev var. br evler n erd e? ocuk, o yataki olan
lara zg bir kaytszlkla parman br tarafa doru uzatt.
D ursa n a, dedim ona. ok yorgunum, ve am. Beni ai
lene gt ili ver.
Ailem yok ki b enim , dedi ocuk; bu beni olduka sars
t. Niin, bilmiyorum , am a sesi beni duraksatmt. Duraksad
m gren ocuk durdu, bana doru dnd. Bizim evde kim
se y o k , dedi. A m cam gitti, kars da tarlada. Evde yiyecek
ok. Bol. Benim le g el.
E pey zlmtm. O ocuk da bir hayaletti. Sesinin to
nuyla isteklilii onu ele vermiti. Btn hayaletler peimdeydi
IX T L A N
YOLCULUU
305
demek; ama benim korktuum yoktu. Dostla karlamann

sersemletici etkisi hl devam etmekteydi. Dosta da hayaletle
re de kzmak istiyordum, am a bi trl eskisi gibi fkelenemiyordum, o yzden vazgetim ben de. Sonra kendimi zntye
kaptrmak istedim, zira o kk olan sevmitim, am a zl
mek de gelmedi elimden, onun iin ondan da vazgetim.
Birden bir dostum olduu, hayaletlerin bana hibir ey
yapamayacaklar geldi aklma. Keiyolunda ocuu izledim.
br hayaletler de derhal ortaya kp beni uurumdan aaya
yuvarlamaya altlar, am a benim istencim onlardan daha g
lyd. Onlar bunu hissetmi olacaklar ki, beni taciz etmekten
vazgetiler; zaman zaman kimileri zerim e doru atlyordu,
am a onlar istencimle durdurabiliyordum. Sonra hepsi de beni
taciz etmekten vazgetiler.
Don Genao uzun sre sessiz kald.
Don Jan bana bakmaktayd.
Ondan sonra ne oldu, don G enaro? diye sordum.
Yrm eye devam ettim, dedi dpedz.
yksn bitinni olmalyd; eklem ek istedii bir ey y o
a benziyordu.
Onlarn yiyecek sunmalarn, ne diye hayalet olduklarn
gsteren bir ipucu olarak yorumladn sordum don G ena
ro ya.
Bu soruma yant vermedi. Sorum u yineledim; Mazatec
Kzlderililerinin yiyecek eyleri olduunu yadsm a detlerinin
olup olmadn, yiyecek konusunda ar hassasiyet gsterip
gstermediklerini sordum.
Don Genaro onlarn ses tonlarnn, kendisine tatl diller
dkmelerinin, stelik hayaletlerin yiyecee ilikin tutumlarnn
aikr ipular olduklarn syledi ayrca bunlar dostunun
yardmyla da bildiini anlatt. Btn zelliklerin farkna k e n
di bana varamam olacan da ekledi.
O hayaletler dost muydular, don G en aro ? diye sordum.
Yo. Onlar insand.
nsan m? A m a sen onlarn hayalet olduklarn sylem i
tin.
Ben onlarn gerek olmadklarn syledim. Benim dost
306
IXTLAN
YOLCULUU
la karlam am dan sonra hibir ey gerek deildi artk.

Uzun bir sre sessiz oturduk.
O deneyiminin nihai rn ne olmutu, don G enaro? di
ye sordum.
Nihai rn m ?
D em em u ki, sonunda Ixtlana nasl ulatn?
kisi de ayn anda makaralar koyuverdiler.
Yani sana gre nihai rn buydu, ha! diye inledi don Jan. yle anlataym bari. G e n aro nun yolculuunun bi sonu
yoktu. Nihai bi rn olm ayacak hibi zaman. Genaro hl sr
dryor Ixtlan yolculuunu!
Don G enaro delici nazarlarla beni szmekteydi; sonn gz
lerini uzaklara, gneye doru evirdi.
Ixtlana asla ulaam ayacam , dedi.
Sesi kesin am a yumuakt, mrldar gibi.
A m a duygularm a gelince... Kimi zaman duygularm ba
na oraya ulam aya sadece bir adm kaldn syler. Am a asla
ulaam am oraya. Yolculuum boyunca bildiim aina iaretle
re bile rastlamyorum. Artk hibir ey eskisi gibi deil.
Don J u a n la don G enaro birbirlerine baktlar. Baklarnda
pek hznl bir ey vard.
Ixtlan yolculuunda ben sadece hayalet yolculara rastla
dm , dedi yum uak bir sesle.
Don J u a n a baktm. D on G e n a ro nun ne dem ek istediini
anlayamamtm.
Don G e n aro nun Ixtlana yolculuunda herkes gerek bi
varlk, diye aklad don Jan. rnein, seni alalm. Sen bi
hayaletsin. Senin duygularn da isteklerin de insanlarnki gibi.
Ixtlan yolculuunda yalnzca hayaletlerle karlatn syle
mesi o yzden.
Anszn don G e n aro nun yolculuunun bir mecaz olduu
nu kavrayverdim.
Ixtlan yolculuu gerek deil, yleyse, dedim.
G erek! diye inledi don Genaro. Gerek olmayan, o
yolcular.
Bann ne doru devinimleriyle don J u a n imledi, b asu
ra bastra, Gerek olan bir bu var. Ben anca onunkiyken dn
IXTLAN
YOLCULUU
307
ya gerek oluyor.
Don Juan glmsedi.
G e n aro nun sana yksn anlatmasnn nedeni, dedi,
senin dn dnyay durdurm u olm andtr, senin stelik grd
n kansnda, am a sen yle sersemsin ki bunun kendin bile
farknda deilsin. Sende bi tuhaflk olduunu, er ge grecei
ni ona uzun uzun anlattm. Her ne hal ise, sen dostla bi dahaki
karlamanda, ayet bi daha yle bi ey olacaksa, senin onun
la greip onu uysallatrman gerekecek. ayet o olayn oku
nu sa salim atlatrsan, ki gl olduun, bi sava gibi yaa
makta olduundan dolay baaracandan em inim, o zaman
sen kindini bilinmeyen bi lkede yayor bulacaksn. O zaman,
hepimiz iin doal olan eyi yapacaksn, yani Los A n g e le se
dnmek iin yola kacaksn. A m a Los A n g e le s e dnebilece
in bi yol yoktur. Orada brakm olduun eyleri ebediyen yitirmisindir. Am a bu arada, elbet, bi byc olm u olacaksn,
ama bu da bi ie yaramayacaktr; yle bi durum da hepimiz iin
nemli olan ey sevdiimiz ya da nefret ettiimiz ya da arzula
dmz her bi eyi gerilerde brakm olduum uz gereidir.
A m a bi insann duygular lm ez ya da deimez, onun iin b
yc de asla ulaamayacan bildii halde, yeryzndeki hibi gcn hatta lm n bile onu sevdii yere, nesnelere ve in
sanlara kavuturamayacan bildii halde, yurduna dnm eye
alr. Genaro sana bunu anlattyd ite.
Don J u a n n aklamas bir katalizr etkisi yapmt; don
G e n aro nun yksnn arpc etkisini, onu kendi yaamnn
hikyesiyle badatrm aya balar balamaz, btnyle hisset
tim.
Ya sevdiim insanlar? diye sordum don Jana. Onlar
ne olacak?
Hepsi de geride kalacak! dedi.
A m a onlara kavuabileceim bir yol yok mu? Onlar kur
tarabilir, yanma alabilir iniyim ?
Hayr. Dostun seni, tek bana, frldak gibi evirip, bilin
meyen diyarlara gtrecek.
A m a pekl Los A n g e le se dnebilirim, deil mi? Atla
rm bir otobse ya da uaa, giderim oraya. Los Angeles gene
308
IXTLANYOLCULUU
yerinde duruyor olacak, deil m i?

Elbet, dedi don Juan, glerek. Manteca da Temecula
da, Tucson da yerlerinde duracak.
Tecate de, diye ekledi don Genaro byk bir ciddiyetle.
Piedras Negras ile Tranquitas da, dedi don Juan, glm
seyerek.
Don Genaro daha baka yer adlar da ekleyince, don Juan
da baka adlarla ona katld; artk ikisi de hi akla hayale gel
m eyen son derece kom ik kent ve kasaba adlarn sayp dk
mekteydiler.
Dostunla frldak gibi dnm ek bu dnyaya ilikin dn
celerini deitirecek senin, dedi don Juan. O dnce her
eydir; ama bi deiti mi, o zaman dnyann kendisi de dei
ir.
D on Juan bir zam anlar ona okuduum bir iiri gene syle
m em i istedi. iiri anm satm ak amacyla birka szcn sy
leyince hem en hatrladm, Juan R am on Jim en ezin bir iiriydi
bu. E l Viaje D efinitivo adl bu iirin ngilizcesi The D efinitive
Jo u rn ey (Son Yolculuk) idi. O kudum iiri.
... ve brakp gideceim. A m a kalacak kular, tecekler:
bahem de kalacak, yeil aalaryla,
su kuyusuyla.
Saysz ikindilerde gk olacak m asm avi ve huzurlu,
ve alacak anlar ankulelerinde,
tpk bugn aldklar gibi.
Beni sevmi olan insanlar gp gidecek,
tm kent coacak her yl yeniden.
A m a ruhum ebediyen hasretle dolaacak
iekli bahem in hep o kuytu kesinde.
te, don G e n a o nun szn ettii duygu budur, dedi
don Juan. Bi byc olabilmesi iin insann tutkulu bi kimse
olmas gerekir. Tutkulu bi insann dnyevi edinleri, aziz tuttu
u eyler vardr hibi eyi yoksa bile, tuttuu bi yol vardr.
G e n aro nun yksnde sana anlatt ey de ite budur.
Genaro tutkusunu Ixtlanda brakt: evini, insanlarn, aziz tut
IXTLAN
YOLCULUU
309
tuu her eyi. imdiyse, duygularyla dolap duruyor; kim i za

man, dedii gibi, handysa ulayor Ixtlana; senin iin bu Los
Angeles olacak; benim iin...
Don J u a n n kendi hayatn bana anlatmasn istemiyor
dum. O da, zihnimi okum u gibi, duraklad.
Genaro gs geirerek iirin ilk dizesinden aklnda ka
lanlar mrldand.
Brakp gittim. A m a kald kular, tmekteler.
Bir an youn bir strap dalgasnn, tarifsiz bir yalnzlk
duygusunun mz de yutarcasna sardn duyumsadm.
Don G e n aro ya baktm tutkulu bir insan olarak onun geriler
de brakt ok sayda kalbi balar, aziz tutttuu pek ok ey
leri olduunu anladm. O anda onun yllar boyunca biriken an
larnn bir heyelan gibi kayp yklacan, yani don Genaro nun alamak zere olduunu ak bir ekilde sezdim.
Derhal gzlerimi ondan uzaklatrdm. Don G e n aro nun
tutkusu, onun grkemli yalnzl, beni alatmt.
Don J u a n a baktm. O da beni szmekteydi.
Bilgi yolunda yalnzca bi sava sa kalabilir, dedi. Z i
ra bi savann sanat bi insan olm ann dehetiyle bi insan ol
m ann grkemini dengelemektir.
Srayla, ikisine de baktm. Gzleri l l ve dingindi.
Kar konulm az bir zlem dalgasn davet etmiler, ve tam st
rapl gzlalarna gark olacaklar bir anda dalgalarn kabarp
onlar yutmasn engellemilerdi. Bir an iin grdm d
ndm. nsanlarn bu en yalnzn, nm de donup kalan, bir
mecazn grnm eyen mendireiyle engellenen devasa bir dal
ga olarak grm ekteydim .
Hzn duygum yle kar k oyulm az younluktayd ki
kendimi bir foiye, ar sevin duygularna kaptrdm. Kal
kp, onlar kucakladm.
Don Genaro glm seyerek ayaa kalkt. Don Juan da kal
karak elini sevecence om zum un zerine koydu.
Seni burada brakyoruz, dedi. Neyi uygun grrsen
yle yap. Dost seni u ovann kenarnda bekleyecek.
Don Juan uzaktaki karanlk vadiyi gsterdi.
ayet henz erken olduunu dnyorsan, diye srdr
310
IXTLAN
YOLCULUU
d don Juan. Zorlam ann bi yarar olmaz. Yaamn srdr

m ek istiyorsan, zihnin kristal gibi berrak olmal, sen de kendin
den son kerte emin olmalsn.
D on Juan bana bakm akszn yryerek uzaklat, am a don
Genaro birka kez dnerek gz kplar ve bann bir
hareketiyle o ii hem en halletmem iin beni yreklendirdi. O n
lar uzakta kaybolana dek arkalarndan baktm; sonra arabama
binip oradan uzaklatm. Benim zam anm n gelmediini bil
m ekteydim , henz deil.
C A R L O S
C A S T A N E D A
D Z S
Benim iin dnya esrarengizdir harikulade, rktc, gizlerle dolu, kavranlana tu >
zira; ben senin burada, bu grkemli lemde, bu grkemli lde, bu grkemli zanaml.'
olmann sorumluluunu stlenmen gerektiine inanman istedim hep. Her bi eylemimisonucunu hesaba katmay renmen gerektiine inanman istedim; zira sen burada k-* t
aslnda, onun tm grkemlerine tank olamayacan denli pek ksa b i sre kalacah-.u>
yalnzca.
Don Juan
"Carlos Castaneda'nn kitaplarna sahip olmamz inanlmaz bir ans. Tm ele alndmt.
antropoloji biliminin rettii en iyi yaptlardan biridir onlar. Onlarn bize anlatt oyku y*salam, betimlemeler yle capcanl k, okuduka lszce bylendim
Paul Resman, The New York Tm--.
Sunday h m
Don Juan, Carlos Castanedaya bycnn sanatna ilikin retisini bu en erkli w
esrarengiz dersleriyle noktalyor ayn anda hem bir tanma hem de insan derindin
sarsan bir vedalama olan bir dizi gz kamatrc grntler... Szcklerin ardd.
parldayan muammalar szleri teknszcesne kavrayacak... sonuna dek capcanl, kuumu/
ve erk dolu.'
Chicago Daily Nen
"Hayret verici gzellikte kitaplar. Hele lxtlan Yolculuu, zamanmzn nemli mesalarml'
biri.*
Barry Corbert, Book Wothi
ISBN 975-95491-5-8
9789759549152
CARLOS
CASTANEDA
Erk ykleri
Erk ykleri
B kitabn yazan Carlos Castaneda, Los A n g e le steki Califor
nia niversitesinde insanbilim dalnda doktora rencisiyken
M eksikann Sonora blgesindeki Kzlderililer tarafndan kul
lanlan birtakm tbbi bitkilere ilikin bilgi devirdii srada
yal Yaqui Kzlderilisi don Janla tant.
lk kitab Don Jan'm retileri , b iki insann usta ve
mezi olarak birlikte geirdikleri ilk dnem in yksdr. kinci
kitab Bir Baka Gereklik ise bu yknn devamdr. nc
kitap, Irtlan Yolculuu, yazarn bycln gizlerini rendi
i yllarn insanbilim aratrmalar yaparken kuzeybat M ek
sikada tant artc bir kiilik olan Yaqui Kzlderilisi don
Ju an n klavuzluunda bir bilgi ad am olmasnn son kerte
ilgin yksdr.
Bu kitap, elinizdeki drdnc kitap gibi, gizemci bir ya
zar olan, ve James J o y c e un Ulysses adl yaptn Trkeye ka
zandran Getalt Yaklam uzman pedagog Nevzat E rk tn e n 1
tarafndan Trkeye evrilmitir.
Don J u a n n igleri, Don J u an 'm retileri, Bir Baka
Gereklik ve I\tlan Yolculuu adl kitaplarn yaym lanr ya
ymlanmaz birer klasik olm asna yol amtr, bulan Yolculu
un & A Carlos Castaneda, alkanlklarn tutsaklndan arn
m, zgr, seyyal, ne yapaca nceden kestirilem eyen avc,
sava ve bilgi adam don Jann bilgeliini, bilinmeyenle bir
dizi heyecan verici karlamalar araclyla rendikten son
ra, Erk yklerinde, don J u a n la serveni, son kerte ilgin ve
dokunakl bir vedalam ayla sonulanyor.
1 Nevzat Erkmen, don Juan retilerinin hem evirmeni hem de uygulaycs
olarak okurlaryla yakn almalar iindedir.
ADA RETLER (NEW AGE) ANADZS

CARLOS CA STE N E D A DZS: 4
z g i i n Ad :
TALES O F P O W E R
" P u b l i s h e d in a g r e e m e n t w i t h t h e a u t hor ,
c / o B A R O R I N T E R N A T I O N A L . I NC. . A r m o n k , N e w Yor k. U . S . A .
Y a y n H a k k 1 9 7 4 C A R L O S C A S T A N E D A / O N K A j a n s Ltd. ii.
Ar aclyla
T r k i y e Y a y n H a k k 1995, 2 0 0 0 Sz. Ya y n O y u n a j a n s Ltd. ii.
YAYIN
S Z YAYIN O Y U N A J A N S
Y A Y I M C I L I K V E Z E K O Y U N L A R I LTD. T.
4. G a z e t e c i l e r S i t e s i , C - 2 D : 9 , L e v e n l 8 0 6 3 0 s t a nbu l
P K . 7 Levent 8 0 6 22 stanbul
Tel : ( 0 2 1 2 ) 2 8 0 6 7 01 F a x : ( 0 2 1 2 ) 2 8 0 6 8 03
e - ma i l : n c r k m e n @ t u r k . n e t
ISB N 975 - 95491 - 6 - 6
2. Ba s k : 2 0 0 0
K a p a k t a s a r m :
Al i E r k m e n
B a s k v e Cilt:
M a r t M a t b a a c l k S a n a l l a n Ti c. v e S a n . Ll d. ti
st anbul ( 0 2 1 2) 2 1 2 03 3 9 - 4 0
Tel : ( 0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 ( P b x )
in d ek ile r
nsz
B L M B R
E r k E d i m l e r i n i n Tan
Bi l g i y l e B u l u m a
13
14
R y a G r e n l e Ri i y a d a G r l e n
I l d a y a n Var l kl ar n Gi z i
87
B L M K
Ton al v e Na g u n l
109
nanma Zorunluluu
Tonal Adas
110
124
Tonal n G n
136
Toal K l t m e k
153
Nagualn Z am an n da
170
Na gu al n F s ldamas
188
Al g n n Kanallar
204
B L M
Byclerin Aklamas
N a g u a l a T a n k
218
B y c n n St r a t e j i s i
Al g B a l o n c u u
217
235
266
ki S a v a n n Ye l e d i i
283
nsz
Kitaplarma yazdm bu nszler benim iin ayn zam anda siz

okurlarma birer mektup. Sizden de epey m ektup alyorum.
Sa olun! Bana yazanlarnz arasnda ok deerli, sevgili in
sanlar var, birounuzla da tantm. Sizler bana yaam m da
iittiim en gzel szleri sylediniz. te, son gelen m ektuptan
(gen bir tp doktoru kadn diyor ki):
Sizin gibi yar hippi, yar bilimadam bir ayrkotu olan bir in
sanla ayn duygular paylatm iin yazm aya karar verdim.
G etalt Terapisi M Z D E K OCUK~ adl kitabnz diiin2 Benim evirmi ve Ocak 1992'de yaymlam olduum Getalt Terapisi M Z
D E K O C U K adl kitabmla, Sayn Doan Cceolu'nun, 1992 ylnn sonlar
na doru Remzi Kitabevince yaymlanan M Z D E K O C U K adl kitap ara
snda, ad benzerliinden baka bir 'ilkisi yoktur.
ERK Y K L E R
elerimde devrim yaratan, duygularm tututuran ve sezgileri

mi bileyen...
Don J u a n n retileri her geen gn ilgileri daha ok ekm ek
te. Birok okur, ve ben, Carlos C astan edamn kitaplarnda do
unun, batnn, eskinin ve yeninin bilgeliklerinin bir derlemini
grmekteyiz. zellikle yakn ilgi odam ve uygulama alanla
rm olan Getalt Yaklam, Zen ve Tao retilerine yaknln
satr satr izliyor ve don J u a n a hayranlm daha da artyor.
Burada, Sayn ahin A lp a y n 7 ekim 1982de C um huri
y e tin Kltiir-Yaam sayfasndaki dnce-inceleme-aratrm a kesinde yaymlanan bir yazm sunmak istiyorum:
Carlos Castaneda
Nevzat Erkmen evirisi
1925te nk alarn yurdu P eruda doan, 1959da A B D vatan
dalna geen Carlos Castaneda renimini Kaliforniya niversitesinde yapm (1959-1973), M eksik ada sanrlandrc
(hallucinogenic) bitkiler zerinde aratrmalar yaparken, Yaqui
Kzlderilisi don Juan M atsla tanm. Byk bir byc di
ye biliniyor o yrelerde, don Juan. Byc, renci Castaned a y, tm gizli bilgilerini aktaraca, seilen kii olarak g
zne kestiriyor, ve be yl birlikte, Castaneda iin hi beklen
medik ynlere doru sryor yabans, tinsel yolculuklar.
Sonra Castaneda, niversitesine dnyor ve don Ju a n la
geirdii deneyimleri antropoloji dalnda doktora tezi olarak
iliyor. Bu tezi be kitab daha izliyor. Srkleyici, gl bir
yazar Carlos Castaneda. Alt kitab da best-seller oluyor.
C u m h u riy e tle (23 Ocak 1981) yaymlanan Bitkiler ba
lkl yazsnda Melih Cevdet Anday unlar sylyor: Gen bir
bilgin, byc dnyasnn kendine zg gerekliine szmaya
alyor. B unun uyandraca tepkileri tasarlamak hi de g
olm asa gerek. Time dergisi 1973 Martndaki saysnda konuya
NSZ
biiyik yer verdi. Time dergisindeki yazrda Carlos Castaned a nn don Jan bulmas D a n tenin B eatricei bulmasna ben
zetilmitir... Carlos Castaneda bilgelie erdikten sonra artk e
itli bitkilerin byl gcne gerekseme duym adan bu herkese
ak olmayan gereklii grebiliyordu. Yeter ki sadece gzle
riyle grp aklyla kavramakla kalmasn, btn vcudunu bir
alglayc olarak kullansn.
Z e n le, gizemcilikle, Getalt terapisiyle, anlambilimle,
meditasyon yntemleriyle younca ilgilenenler, yaamsal
retilerin heyecanl bir roman gibi sergilendiini grecekler
C astanedada. Don Juan, olaan (tona!) ve olaand gerek
likleri (naytal) anlatyor. (Tona! ve ayal Aztek dilinde sz
ckler.) Olaan gereklik, hepimizin bildii, adhndrabildiimiz her eyi ieren gerekliktir. Toplumsal uzlaanlarn ger
eklii...
Byclerin gereklii var bir de: olaand gereklik.
Felsefeci-rhbilinci Sam Keen, P sychology Today dergisin
Aralk 1977 saysnda yaymlann, Carlos C astan ed ayla yapt
rportajnda yle anlatyor tona! ile nagal: Her bireyin,
her toplumun ya da bu dnyann iki yan var. Tona! toplumsal
kiiliimiz ya da benliimizdir. D oum la balar lmle biter.
Tm bildiimiz, adlandrabildiimiz eyleri, olaan dnyamz
oluturan her eyi ieren bir adadr bu toal. N agual ise bu ada
y eviren varlk denizidir. Benliin ve gerekliin snr o lm a
yan, adlandrlamayan boyutudur o. Yer yer sezebiliriz onu,
ama tanmlayanlayz. ou gizemciler gibi don Juan da nihai
gerekliin aza alnmazlm, anlatmnn olanakszln vur
guluyor. Tek yolu var ona yaklamann: deilleme (n eya tio n ):
zihin deil nayual, ruh deil, yaamsal g de, Tanr falan da
deil. Kant deyimle, toal, grngiisel filem; na yu a l ise ken
diliindeki ey, tm grngnn temelindeki noum enon (an
cak varsaylan asl, z) oluyor. Don Juan, allmadk sezgilcne yntemlerine bavuruyor nayal bulm ak iin: isel syle
ilerini susturuyor, dlerini bilinli olarak denetliyor. Uyankkenki lemle dteki lem yer deitiriyor. uan Z u un dedi
i gibi yani: Dn gece dm de bir kelebek olmuum. D n
de kelebek olduunu gren bir adam m ym ben?... Yoksa, d-
10
ERK Y K L E R
tinde adam olduunu gren bir kelebek miyim?...

Kimilerine gre don Jua Mats, Carlos C astanedanm bir
uydunnas. Berbat bir durum. Koskoca Kaliforniya niversiles i nin anl anl antropoloji profesrleri hayal rn bir aratr
m a tezine mi verdiler o doktora diplomasn? ok ey sylen
di bu konuda, salt bu sorunu ileyen kitaplar bile var. Don Jan yaamtr, diyenler de var, buna inanmayanlar da. ama ger
ekte C astaned ann kitaplarnda bol bol sergilenen bilgelikler
ilgilendirmeli okuru; don Jann varl ya da yokluu, Carlos
C astanedanm kiilii deil. unu diyor Amerikan Psikolojik
Aratrma Dernei aratrmanlarndan Chester F. Carlson:
Gl bir yazar olan C astan edanm baya mucizeler dzmekten kanarak, urama yaraan yolda ilerleyeceini um a
rm. Eer bir gn Kaliforniya niversitesi, ''tona! ykm l
lkleri gerei, C astan ed aya antropoloji dalnda verilen D ok
torluk tinvan konusundaki yanln stlenirse buna karlk
C astan ed ay, Am erikan yaznna yapt deerli katklarndan
tr bir onursal (fahri) Doktorluk Unvanyla diillendirmeli,
ve "naguaT'a olan derin sayg borcunu demelidir.
Son olarak unlar sylemek istiyorum: bilim dnyasndaki
ilerlemeler biriktike, gizemsel dediimiz retilerin gerekli
i daha yakndan anlalmaktadr. rnein, Taoclarn YinYang kavramlar bugn Getalt Terapisinin ve Varoluu Terap i nin temel talarn oluturmaktadr. Sk sk sorarlar bana
okurlarm, hangi kitaplar okumalarn nerdiimi. Ben de o n
lara, nce Tiirkeyi iyi bir ekilde renmelerini, sonra da yay
gn bir yabanc dili renerek dnyaya almalarn salk veri
rim. Yabanc dildeki yaptlar asllarndan okuyabilecek dze
ye gelene dek, Sz Y aym ca 2. basks yaplan Y1N-YANC1
in' de Sevim e ve 3. basks yaplan Getalt Terapisi \ l M Z
D E K O C U K ve son olarak yaymlanan Getalt Terapisi
M Z D E K O C U K 2 adl kitaplar, kanmca, ilk okunmas ge
rekenlerdir. Elbet sonra, C astan ed amn btn br kitaplar.
N. E.
nerkmen@turk.net
Yalnz hir k olm ann be a m var:

birincisi, en y ksek noktaya um asdr;
kincisi, arkadaszhktan yana yan ekm em esidir,
kendi trnden olanlar dahil;
ncs, ya ya syla yklere nian alm asdr;
drdncs, belli bir ren yi olm am asdr,
beincisi, ya yet yum uak den ekm esi.
San Jan de la Cruz, D iclos de Ltzy A m or
Trkesi: Nevzat Erkmen
BLM BR
Erk Edimlerinin Bir Tan
Bilgiyle Buluma
Don J u a n birka aydr grmemitim. 1971 ylnn giiziiydii.

O n u n , ,don G e n a ro nun orta M eksikadaki evinde olduundan
emindim. Arabayla alt ya da yedi gn srecek bir yolculuun
hazrln yaptm. Ne var ki, yola kmn ikinci gnnde
leden sonra bir drtyle Don Janm S o n o a daki yerinde dur
dum. Arabay park edip eve giden ksa yolu yrdm. akn
lkla, orada olduunu grdm.
Don Ja! Seni burada bulmay u m m uyordum , dedim.
B L G Y L E BUL UMA
15
Gld; aknlm onu honut etmi gibiydi. n kapya

doru, bo bir st sandnn zerinde oturuyordu. Beni bekliyorm gibi bir hali vard. Kolay kazanlm bir baar havasy
la beni selamlad. apkasn kararak gln bir ekilde salla
d. Sonra, yeniden bana geirip asker selam verdi. Sem er gi
bi zerine oturduu sandn zerinde, arada bir duvara yasla
nyordu.
"Olur, otur, dedi neeli bir sesle. "Seni yeniden grmek
gzel.
"Btn orta Meksika yolunu bouna kat edecektim , de
dim. Sonra yeniden Los A n g e le sa dnm em gerekecekti. Seni
burada bulmak, beni gnlerce direksiyon sallamaktan kurtar
d.
"Nasl olsa bulacaktn beni, dedi, gizemli bir sesle, ora
ya gitmen iin gereken alt gn bana borlusun, diyelim. Bu
gnleri, arabann gaz pedalna basmaktan daha ilgin eylerle
geirirsin arlk.
Don Ju a n n glnde ekiei bir eyler vard. Scakl
bulacyd.
"Yaz laklavatm nerde? diye sordu.
Arabada braktm syledim; onlar olm adan ok that'
grndm belirtti, gidip onu getirmemi istedi.
"Yeni bir kitabn yazmn bitirdim, dedim. ylesine
uzun, yabans, bir biimde bakt ki bana, sonunda, karnmn g
dklandn duyumsadm. Sanki, bedenimin orta kesimini yu
muak bir nesneyle itiyordu. Sayrlanacam sandm, ama ba
n yana evirdi de, ben de eski salkl konum um a dnebil
dim.
Kitabmdan sz etmeyi arzuladm, ne var, eliyle bu konu
hakknda, bir ey duym ak islemediini belirten bir harekette
bulundu. Gld. ekici, rahat bir havas vard. Beni abucak,
insanlarla, gnlk olaylarla ilgili, sradan bir konum ann iine
ekli. Sonunda, konumay kendi ilgi alanma evirmeyi becer
dim. Eski notlarm yeniden gzden geirdiimi, onun, birlik
teliimizin bandan bu yana, byclerin dnyasyla ilgili ay
rntl tanmlamalar verdiinin ayrdna vardm belirterek
baladm szlerime. O dnem lerde bana sylediklerinin n
16
ERK Y K L E R
da, sanniandrc bitkilerin ilevini sorgulamaya balamtm.

Erk bitkilerini bol bol yutmam ncde istedin? diye sor
dum.
Kahkahayla glerek ok yavaa mrldand, nk sen
budalann tekisin.
Bunu ondan ilk kez iitiyordum. Sylediinden emin ol
mak istediimden, anlayam am gibi yaptm.
Ne dedin, iitemedim, dedim.
Ne dediimi biliyorsun, diye yantlad; ayaa kalkt.
Bana doru yryerek kafama vurdu. Sen biraz yava
sn, dedi. Seni sarsmann baka bi yolu yoktu.
Demek ki, bunlarn hibiri, kesinlikle gerekli deildi?
diye sordum.
Yo, sana gerekiyordu. Ama, kimi insanlar var ki onlar
iin yok bi gerei.
Evinin solunda yer alan allklarn ularna gz taklm
bir biimde yanmda, ayakta durdu. Ardndan, yeniden oturdu,
br m ezi E lig iodn sz etmeye balad. Eligionun, psikotropik bitkileri, m ez olduundan bu yana, yalnzca bir kez
kullandn, stelik belki de benden ok daha ilerilerde oldu
unu syledi.
Duyarl olm ak kimi insanlarn doasnda var, dedi. Sen
yle deilsin. Am a, ben de yle deilim. Ne var, duyarl olm a
nn yok fazla bi nem i.
Nedir o halde nemli olan? diye sordum.
Doru yant aryormu gibiydi.
nemli olan bi savann kusursuz olmasdr! dedi, so
nunda. "A m a, yalnzca bi lakrd salatas bu. Sen, bycln
kimi gereklerini yerine getirdiine gre, en nemli eyden sz
etmenin zaman geldi galiba. Diyeceim o ki, bi savann va
raca en nemli yer zn btnselliidir.
zn btnsellii nedir, don Jan?
Yalnzca sz edeceim , dedim. zn btnselliini ak
lamadan nce, yaam nda tam am lam an gereken bi dolu yarm
kalm i var.
Konum am z burada bitirdi. Elleriyle konumam durdur
mam imlercesine, bir hareket yapt. Yaknlarda biri, ya da bir
B LG YLE BULUMA
17
ey olmalyd. Ban, dinliyormu gibi soluna edi. Gzn,

evin tesinde sol yandaki allklara odaklamt. Gzlerinin
akn grebiliyordum. Bir sre dikkatlice ortal dinledi. Son
ra ayaa kalkarak yanma geldi, kulama fsldayarak evi terk
edip yrye kmamz gerektiini syledi.
Ben de, fsltyla, Yolunda gitmeyen bir ey mi var? di
ye sordum.
Hayr, ters bi ey yok,dedi. Aksine, her ey doru.
Beni, ldeki allklara doru gtrd. Yarm saat kadar
yrdkten sonra, bitkiden arnm, kk, deirmi, buuk
drt metre apnda, kzl amurdan temizlenmi, ok dz bir
alann yanma geldik. Ne var, burann m akineyle temizlenip d
zeltildiine ilikin hibir iz gzkm yordu. Don Juan, yz
gneydouya dnk biimde, bu alann m erkezine oturdu.
Kendinden bir buuk metre tede bir yeri gstererek, yzm
ona dnk oturmam buyurdu.
Burada ne yapacaz? diye sordum.
Burada bi buluma var bu gece, diye yantlad beni.
Oturduu yerin etrafnda yeniden gneydou ynne gelince
ye dek dnerek, evreyi gzleriyle abucak tand.
Devinimleri beni korkutmutu. Ona, kiminle buluaca
mz sordum.
Bilgiyle, dedi. Diyelim ki, biigi buralarda sinsi sinsi
dolayor.
Bu gizli kapakl yanta karlk vermeye brakmad beni.
Konuyu abucak deitirerek neeli bir sesle, doal olmam,
yani evdeymiiz gibi, konuup notlar almam buyurdu.
O sralar, alt ay nce bir akalla k o num u olm am la il
gili canl duygular aklmdan hi kmyordu. Bu olay, ilk kez,
dengeli bilinle ve duyularm araclyla, byclerin dnya
betim lem esini, hayvanlarla konuarak iletiim e girm enin
m m kn olduu bir betimlemeyi gziim ae canlandrabildiimi
ya da kavrayabildiimi gstermiti.
"Bu trden hibi deneyim e girm eyeceiz, dedi don Juan,
sorumu duyduktan sonra. Dikkatini gemi olaylara odakla
mana izin vermek doru olmaz. Onlardan ancak sz edebili
riz.
18
ERK Y K L E R
Neden byledir bu, don Juan?

Byclerin aklamasnn peine decek denli kiisel
erkin yok, senin.
Demek ki byclerin de aklamas var!
Tabii ki var. Bycler de insan. Biz de dnen yaratk
larz. Biz de aklamalar gereksiniriz.
En byk kusurum un aklamalar gereksinmek olduu
diitinces indeydim .
Hayr. Senin en byk kusurun, hem sana hem de senin
dnyana uyan aklamalar aramak. Benim en ok kar kt
m, senin mantklln. Bi byc de aklar dnyasndaki
eyleri, ama o hibir zaman senin gibi kat olm az.
Peki, byclerin aklamasna nasl ulaabilirim?
Kiisel erk toplayarak. Kiisel erk, senin kolayca byc
lerin aklamasna kayabilmeni salar. Aklama, senin akla
ma dediin ey deil aslnda; ne var, dnyay da gizemlerini de
aa karamazsa bile, daha az korku verici klar. Aklamann
z bu olmal. Ama, bu senin aradn deil. Ya! Sen kendi fi
kirlerinin yansmalarnn peindesin.
Soru sorm a isteimi yitirmitim. Ama, onun glmsemesi
beni yeniden konum aya yneltti. Benim iin ok nemli bir
baka konu da, dostu don G e n a ro yla onun edimlerinin zerim
de yapt olaand etkiydi. Onunla her bir araya geliimizde,
en arpc duygusal bozulmalar yaamtm.
Sorumu dile getirdiimde, don Juan kahkahalarla gld.
G enaro akl almaz bi heriftir, dedi. Ne var, u anda on
dan da sana yaptklarndan da sz etmenin yok bi anlam. G e
ne diyorum, bu konuyu zmleyecek yeterli kiisel erkin yok
senin. Oluncaya dek bekle, sonra gene konuuruz.
Ya hibir zam an olm azsa?
Hibi zam an olmazsa, hibi zaman konum ayz.
Bu gidile, hibir zaman elde edemeyecek miyim aca
ba? diye sordum.
Bu sana bal, diye yantlad. Gereken tm bilgiyi ver
dim sana. Yeterince kiisel erk kazanmak, kantarn topuzunu
krmak senin elinde.
Kinayeli k onuuyorsun, dedim. unu dorudan anlat.
BLGYLE
BULUMA
Tan olarak ne yapm am gerektiini syle, daha nce syledim

diyorsan, varsay ki unuttum .
Don Jua kkrdad, ellerini bann ardna koyarak yere
uzand.
Tam olarak ne gerektiini biliyorsun, dedi.
Ona, kimi zamanlar bildiimi sandm, ama ounlukla
zgvenimi yitirdiimi syledim.
Ola ki, konular kartryorsun, sen, dedi. Savann
zgveniyle, sokaktaki adamn zgveni ayn ey deildir. So
kaktaki adam, seyircinin gzndeki kesinlii arar, buna da z
gven der. Sava ise kendi gzlerinde kusursuzluu arar, bu
na alaakgnllliik der. Sokaktaki adam arkadalarna engellenmitir. Sava ise yalnzca kendine baldr. Belki de sen
akntya krek ekiyorsun. Savann zgveninin ardnda ol
man gerekirken, sokaktaki adamn zgveninin peindesin. Bu
ikisinin arasnda olaanst bir fark var. zgven, bi eyi ke
sin biimde bilmeyi gerektirir; alakgnlllk, kiinin ey lem
lerinde ve duygularnda kusursuzluu gerektirir.
'Senin telkinlerine uygun biimde yaam aya abalyor
du m , dedim. En iyisi olmayabilirim, ama ben kendimin en
iyisiyim. Kusursuzluk deil mi bu?
"Hayr. Bundan daha iyisini yapman gerekir. Kendi snr
larn zorlamalsn, her zam an!
A m a bu insafszlk olur, don Juan. Kim se yapam az bu
nu.
"u anda yaptn bi dolu edim var, on yl nce sana insaf
szlkm gibi gelen. Bu eylerin kendisi deimedi. Ama, se
nin kendinle ilgili fikirlerin deiti. nceleri olanaksz olan,
imdi olanakl. Senin kendini deitirmede tam anlamyla ba
arya ulaman, belki de yalnzca bi zaman sorunu. Bu olayda
bi avamm izleyecei, olas tek yol, tutarl, ikirciksiz eylem
lerde bulunmaktr. Bi savann yoluyla ilgili yeterli bilgin
var, senin. Am a eski alkanlklarn da yntemlerin de kesiyor
yolunu.
Ne demek istediini anlamtm.
Yazma iinin brakm am gereken eski alkanlklarmdan
biri olduuna inanyor m u su n ? dedim. "Yeni kitabmn m etni
20
ERK YKLER
ni yrtp ataym m ?
Yant vermedi. Ayaa kalkt, gr allklarn kenarna bak
mak amacyla dnd.
Ona, kimi insanlardan, mezliimi yazmamn doru ol
madn belirten m ektuplar aldm syledim. Doulu gizli
doktrinlerin ustalarnn, retileri konusunda kesin gizlilik is
tediklerinden sz ettiklerini belirttim.
Don Juan, bana bakmadan, Belki de o ustalar, yalnzca
usta olma dknl iindedirler, dedi. Ben usta deil, bi
savaym yalnzca. Bi ustann neler duyumsadn bilemem.
Ya!
Ama, belki de aa karm am am gereken eyleri aa
karyorumdur, ha don Juan ?
Birinin bi eyleri aa karmas ya da kendine saklam a
s nemli deil, dedi. Yaptmz ve olduum uz her ey, ki
isel erkimizde kalr. Eer yeterince erkimiz varsa, bize edilen
tek bi sz bile yaammzn akn deitirmeye yeter. Ne var,
yeterince kiisel erkimiz yoksa bilgeliin en grkemli paras
bile bi gdm fark etm ez.
Ardndan, gizli bir ey syleyecekmi gibi, sesini alaltt.
Belki de dile getirilebilecek en byk bilgi parasn sy
leyeceim sana, dedi. Grelim, bakalm, ne yapacaksn bu
nunla. Tam u anda, evrenin sonsuzlukla kapl olduunu, s
telik, eer ok istersen, bu sonsuzluu kullanabileceini biliyor
m usu n ?
Gzlerinin belirsiz devinimleriyle beni yant vermeye y
nelttii uzunca bir sessizliin ardndan, sylediklerinden bir
ey anlamadm belirttim.
Orada! Sonsuzluk orada! dedi, ufku imlerken. Ardndan
gn doruunu imledi. Ya da orada, belki de sonsuzluk y
le bi ey." Douyu ve baty imlemek amacyla her iki elini de
uzatt.
Birbirimize baktk. Gzlerinde bir soru ifadesi vard.
Buna ne dersin? diye sordu, beni szleri zerinde dn
m eye ynelterek.
Ne diyeceimi bilemedim.
Kendini, imlediim ynlere doru sonsuza dek uzatabile-
BLGYLE
BULUMA
21
ceii biliyor m uydun? diye srdrd. Tek bi ann sonsuzluk

olabileceini biliyor m uydun? Bu bi bilmece deil, bi gerek,
buna, yalnzca o ana binip, znn btnselliini herhangi hi
yne doru tamada kullanabilirsen, eer.
Bana bakt.
"Daha nce bu bilgi yoktu sende, dedi, glmseyerek,
"imdi var. Bunu sana akladm, am a bi nebze deiiklik ol
mad sende, nk aklamam kullanacak yeterince kiisel er
kin yok. Olayd, yalnzca u szlerimin aracl bile, znn
btnselliini yakalayp, en nemli parasn snrlar iinden
ekip almana yeterdi.
Yanma gelip, parmaklaryla gsm e vurdu; ok hafif bir
dokunutu, bu.
"te, szn ettiim snrlar bunlar, dedi. nsan bunlarn
iinden kabilir. Biz burada sakl bi duyguyuz; bi bilinliliO / .
Bileriyle, omuzlarm hafife sarst. Kalem im le defter alt

ln yere diit. Don Juan altla ayayla bast, bana bakp
kahkahay patlatt. Not almam kafasna takp takmadn sor
dum. Gven verici bir titremle, Hayr, diyerek ayan ekti.
Bizler ldayan varlklarz, dedi, kalasn tartmla sallar
ken. "Ildayan bi varlk iin nemli olan tek ey kiisel erktir.
Ama kiisel erkin ne olduunu soracak olursan, benim akla
mam bunu aklayamaz derim, sana.
Don Juan bat ufkuna bakarak, hl birka saatlik gn
kaldn syledi.
Burada uzun bi sre kalm am z gerek, diye aklad. Ya
sessizce otururuz, ya da konuuruz. Sessiz durm ak senin iin
doal deil. O halde, konum aya devam! Bu nokta bi erk yeri,
akam karanl dm eden nce de bize almas gerek. Korku
ya da sabrszlk gstermeden, olabildiince doal biimde
oturmalsn burada. Senin iin, dinginlemenin en doal yolu
yazmak. Doya doya yaz bakalm!
"imdi de varsay ki, bana rya grm enden sz ediyorsun.
Bu ani deiime kar hazrlksz yakalanmtm. A rzusu
nu yineledi. Bu konuda sylenecek o k ey vard. Rya gr
m e, insann kendi ryalar zerinde belirli bir denetim geliti-
22
ERK YK L ER
erek rya boyunca yaanan deneyimlerle uyankken yaanan

larn, klgsal adan ayn deerde olmasn gerektirmekleydi.
Byclerin savna gre, "rya g rm eni etkisi altndayken
rya ile gerei ayrmann sradan ltleri etkisizleiyordu.
Don J u a n n rya grm e uygulamas, kiinin, ryada el
lerini bulmasn ieren bir almayd. Bir baka deyile, kii
nin, ryasnda, ellerini gz dzeyine kaldrdn basite rya
da grerek, onlar arayp bulduunun "ryasn grm esi gere
kiyordu.
Baarsz denemelerle geen yllarn ardndan, bu eylemi
sonunda baarabilmitim. Geriye dnp baktmda, bunp
gnlk yaamm bir derece denetim altna aldmda baarabildiimi grdm.
Don Juan dikkat ekici noktalar dinlemek istedi. Ellerime
bakm a kom utunu dzenlemenin ounlukla Listesinden geline
mez olduunu syleyerek baladm szlerime. Onun, "rya
grm eye g em e adn verdii, hazrlk aamasnn ilk aya
nn, kiinin zihninin oynad lmcl bir oyun olduunu sy
lemi, zm n bir tarafnn bunu baarmam engellemek am a
cyla elinden geleni ardna koymayaca konusunda beni uyar
mt.
Don J u a n n dediine baklrsa beni anlam yitimine, karakaygya, hatta kendim e kym aya varan bir kntye bile g
trebilirmi. Ne var, i oralara kadar gelmemiti. Benim dene
yim im in daha yaln, daha gln bir taraf vard; bununla bir
likte, sonu o denli asap bozucuydu. Ryamda, tam ellerime
bakacam srada olaanst bir ey oluyordu. Ryadaki her
ey, canllk asndan " n o r m a f in tesine uzand gibi son
kerte srkleyici de olabiliyordu. Ellerimi inceleme biim inde
ki balang am acm, yeni konunun glgesinde kalp, unutulu
yordu.
Bir gece, hi beklem ediim bir anda, ryamda ellerimi
buldum. Yabanc bir kentin tanmadk bir sokanda yrd
m gryordum ki birden ellerimi kaldrp bamn hizasna
getirdim. Sanki, zm de bir ey teslim olmutu da ellerimin
tersini incelememe izin vermiti.
Don J u a n n ynergelerine gre, ellerimin grnts gz
BLGYLE
BULUMA
23
lerimin nnde dalmaya balaynca, bakm, ryamda yer

alan herhangi bir baka eye evirmeliydim. Sz konusu r
yada, bakm sokan sonunda yer alan bir yapya ynelttim.
Yapnn grnts yok olm aya balaynca dikkatimi ryam
evreleyen teki elere odakladm. En sonunda, tanmadm,
yabanc bir kentin bo bir sokann inanlmaz derecede ber
rak, lam bir grntsn ekle etmitim.
Don Juan, rya g n n e de yaadm baka deneyimleri
anlatmay srdrmemi istedi. Uzun bir sre konutuk.
Aklamalarm bitince ayaa kalkarak allklara gitti. Ben
de kalktm. Sinirliydim. Korku ya da endie verici bir durum
olmadna gre, bu gerekesiz bir duyguydu. Don Juan birden
dnd. Heyecanmn farkndayd.
Dinginle, dedi, hafife kolumu tutarak.
Beni oturttu, defterimi kucam a koyarak beni yeniden
yazmaya yneltti. O na baklrsa, gereksiz korku ya da kararsz
lk duygularyla, bu erk yerini tedirgin etmemeliydim.
Neden bu denli sinirliyim? diye sordum.
"Doal bu,dedi. indeki bi ey, rya grm e etkinlikle
rin nedeniyle ylm durumda. Kafan bu tr dncelerle m e
gul deilken daha iyi hissediyordun kendini. Ne var, aa
kardm eylemler nedeniyle baylacaksn neredeyse, imdi.
"H er savann kendine zg bi riiyc grm esi vardr. Her
yntem bi bakasndan deiiktir. Hepim izin iine dt bi
tuzak var: kk dalavereler evirerek kendimizi bu serven
den kopm aya zorlamak. Alnabilecek tek kar nlem ise, her
liirl engel ve umutsuzlua karn direncini yitirm em ek.
Ardndan, rya grme iin konu seebiliyor m uyum , diye
sordu. Bunu nasl yapacam hakknda en ufak bir fikrim ol
madn syledim.
"Byclerin riiyc grm eyle ilgili aklamas yledir,
dedi, "bi sava isel syleisini kestii anda zihnindeki bi im
geyi bilerek tutup, konusunu seer. Baka bi deyile, bi sre
boyunca kendisiyle konum am ay becerebilir; ardndan rya
grm ede karlamak istedii eyi imge ya da konu olarak bi an
boyunca bile olsa zihninde tutabilirse, istenen konuyu yakalar.
Ayrdnda deilsin ama, bunu yaptna em inim .
24
ERK
YKLER
Uzun bir sessizlik oldu, ardndan don Juan havay kokla

m aya balad. Gren, burnunu temizliyor sanrd; burun delik
lerinden ya da drt kez nefes verdi, bliyk bir gle. Karn
kaslar rpnmalarla kasld. Bunu, kk nefes allarla denet
ledi.
Riiya grm eden sz etmeyeceiz, artk, dedi. Taklp
kalrsn sonra buna, alimallah. Herhangi bi eyi baarma yolun
da, baar yava yava, byk bi g harcayarak gelmeli ama;
asla takmak ya da gerginlie yer yok bu yolda.
Kalkt, alln kenarna yrd. ne eilip yapraklarn
arasna bakt. Yapraklara pek yanamadan, aralarnda bir ey
aryormu gibiydi.
Ne yapyorsun? diye sordum, merakm yenemeyip.
Bana dnp glm seyerek kalarn kaldrd.
allk garip eylerle dolu, dedi, yeniden yerine oturur
ken.
Sesinde yle bir rahatlk vard ki birdenbire barsayd da
ha az rkerdim. Defterimle kalem im elimden dtii. Don Juan
kahkahay basarak taklidimi yapt. Abartl devinimlerimin, ya
am m da hl var olagelen, yarm kalm ilerden biri olduu
nu syledi.
Karlk vermek istedim ama beni konuturmad.
ok az bi gn kald, dedi. Alacakaranlk bastrma
dan deineceim iz baka eyler de var.
Ardndan, rya g rm e konusunda sylediklerimi yeni
den gzden geirdiimde, benim istencimle isel syleimi
durdurmay renmi olm am gerektiini belirtti. Ben de ona
hakl olduunu syledim.
Don Juan birlikteliimizin balangcnda bir baka yntem
daha betimlemiti: gzlerini hibir eye odaklamadan uzun
uzun yrmek.
Hibir eye dorudan bakmadan, gzleri hafife ksp, gz
nne gelen her eyin evresel bir grntsn tutturmay
nermiti. O zam anlar pek anlam am am a karn, kiinin odak
lanmam gzlerini ufkun hem en zerinde bir noktada tutarak,
gznn nnde yer alan her eyi neredeyse 180 derecelik bir
ayla grebilecei konusunda diretmiti. Bu altrmann isel
BLGYLE
BULUMA
25
syleiyi susturmann tek yolu olduu konusunda gvence

vermiti. Gsterdiim ilerlemelerle ilgili olaan sorularn ar
dndan sorgulamay durdurdu.
Don Ju an a bu yntemi hibir deiim gzlem lem eden
yllarca uyguladm; kald ki, hibir ey beklem ediim i be
lirttim. Ne var, sonunda bir gn, tam on dakika boyunca, z
me tek bir szck bile sylemeden yrdm n aknlkla
ayrdna varmtm.
Don J u a n a bunun yan sra, isel syleiyi durdurmann,
kendime sylediim szckleri kesip atmaktan ok baka bir
ey olduunu anladm da syledim. Btn bir dnce sre
cim durmutu, hemen hemen asl kaldm, bolukta yrd
m duyumsamtm. Bu bilinliliin arasndan bir rk d u y
gusu kmt ortaya, onun iin isel syleime, panzehirmi
gibi sarlmtm.
Bizi yere ivileyen eyin isel sylei olduunu sylediydi, sana, dedi don Jua. Kendimizle, dnya yle ya da
byledir diye konutuum uz iin dnya yle ya da byle olu
yor.
Don Juan, byclerin dnyasna gei yolunun, sava
nn isel syleiyi durdurmay rendikten sonra aldn
aklad.
Dnya grmz deitirmek bycln dnm
noktasdr, dedi. sel syleiyi durdurm aksa bunu becerebilmein tek yoludur. Gerisi bo laf. Artk, isel syleiyi, durdur
mann dnda, yaptn ya da grdn hibi eyin, tek bana,
sende ya da dnya grnde kendiliinden hibi ey deiti
remeyeceini bilme durum unda olman gerekir. Bu deiimin
dzenini bozm am ak art, Bi retmen neden mezinin zeri
ne dm ez anlanusndr belki. Saplanty, hastal beslem ek
ten baka bi boka yaram az bu.
sel syleiyi sustururken yaadm baka deneyimlerle
ilgili ayrntlar sordu. Anm sayabildiim her eyi anlattm.
Karanlk basncaya dek konutuk. Artk, rahata not alam
yordum; yazma dikkat etm em gerekiyordu. Bu da dikkatimi
datyordu. Bunun farkna varan don Juan glm eye balad.
Bir baka byclk edimini, kendimi younlatrm adan yaz
26
ERK
YKLER
may becerebildiimi belirtti. Bunu syledii an, not alma ii

ni, gereklen dikkatsizce yaptmn aydna vardm. Sanki,
benim deil de bir bakasnn etkinlii gibiydi. Bir gariplik his
settim. Don Juan, kendi yanna, emberin merkezine oturmam
istedi. Artk ok karanlk olduunu, alln o denli yaknnda
oturm am n benim iin uygun olmayacan syledi. Srtmda
bir rperme hissedip onun yanna zpladm.
Y zm gneybatya dndrd; kendime, sessiz durmay,
diinmemeyi buyurm am istedi. nce, bunu beceremeyip, bir
sabrszlk an yaadm. Don Juan, bana arkasn dnerek des
tek olm am iin srtna yaslanmam syledi. Dncelerimi din
dirdikten sonra, gzelerimi ap gneybat ynndeki allkla
ra bakm am gerektiini belirtti. Gizemli bir sesle, benim iin bir
problem dzenlediini, bunu zersem byclerin dnyasnn
bir baka yzyle karlamaya hazr olacam ekledi.
Problemin tr hakknda belirsiz bir soru sordum. Yava
a kkrdad. Yantn beklerken, iimde bir ey ters dnd. A s
kda kalmm sandm. Kulaklarm, mantar patlam ieler gi
biydi, allklardan gelen binlerce ses duyuyordum. Bu sesler
ylesine oktu ki, birer birer ayrt edemiyordum. Tam uyumak
zereyken birdenbire bir ey dikkatimi ekti. Benim dnce
srecimi etkileyen bir ey deildi, bir grnt ya da evrenin
bir paras da deildi bu. Gene de bilinliliin! bir ey taraln
dan ekilmiti. Tam amyla uyanktm. Gzlerim alln ke
sindeki bir noktaya odaklanmt; ne var, bakmyor, d nm
yor ya da kendim le konum uyordum . Duygularm, berrak, be
densel duyulard; szlere gerek yoktu. Belirsiz bir eye doru
ekildiimi duyum suyordum . Belki de, "dncelerim dedi
im eyler ekiliyordu. Her naslsa, bir toprak kaymasna ka
pldm, bir tepeye doru srklendiimi sandm. Midemde
devinm eler hissettim. Bir ey beni alla doru ekiyordu.
nm de allklarn karanlk ktlesini ayrt edebiliyordum. Ne
var, sradan bir karanlk deildi bu. Her bir all, koyu bir
alacakaranln iinden bakyormu gibi tek tek grebiliyor
dum. Deviniyorm gibiydiler. Yapraklarnn ktlesi rzgrda
oynuyom uasna, zerime doru dalgalanan kara eteklere
benziyordu. Ama, rzgr esmiyordu. Cezbedici devinimlerinin
BLGYLE
BULUMA
27
iine ekildim. Titreimli dalgalar gibi yava yava zerime

geliyorlard. Sonra, koyu allklarn zerinde duran daha ak
bir karalty ayrt eltim. Gzlerimi bu karaltnn yannda bir
noktaya odakladm, ok gemeden sarmtrak bir parlt yaka
ladm. Birden, odaklanmadan karaltya baktm. Bunun, allk
larn ardna gizlenen bir insan olduu kesindi.
O anda ok tuhaf bir bilinlilik durum undaydm . evre
min de, evremin bende uyandrd zihinsel srelerin de aydndaydm. Gene de, her zaman d ndm gibi d n m
yordum. rnein, allarn stndeki karaltnn bir insan oldu
unu anlaynca, lde geen bir baka olay anmsadm; bir ge
ce don G enaroyla allklar arasnda yrrken bir adamn ar
kamzdaki alln ardna saklandnn ayrdna varmtm.
Olay mantksal adan aklamay denediim anda adam n g
rntsn yitirmitim. Ne var, bu kez kendimi yenerek, akla
ma yapmay, ya da dnm eyi geri evirdim. Bir an, adam ya
kalayp olduu yerde kalm aya zorlayabileceim kansna var
dm. O anda, midemin stnde garip bir ac duydum. Sanki bir
ey beni yarp iime girmiti da, mide kaslarm gergin tutamaz
olmutum. Kendimi braktm anda, byk bir kuun ya da
uan bir hayvann koyu karalts bana doru silkelendi. Sanki,
adamn karalts bir kuun karaltsna dnmt. zerime,
berrak, bilinli bir korku duygusu gelmiti. Nefes nefese kal
dm, ardndan gl bir lk atarak arkastii dtm.
Don Juan kalkm am a yardm etti Viiz benim kine ok ya
knd. Kahkahalar,atyordu.
Neydi o ? diye bardm.
Elini azmn stne koyarak beni susturdu. Dudaklarn
kulama yaklatrp, oradan sessiz ve dingin biimde, hibir
ey yokmu gibi ayrlmamz gerektiini fsldad.
Yan yana yrdk. Dingin, dzenli bir biimde yryordu.
Birka kez hzla kendi evresinde dnd. Ben de ayn eyi yap
tm iki kez, bizi izliyor gibi grnen bir ktlenin grnts
n yakaladm. Tekinsiz bir lk koptu arkamdan. Katksz
bir korku an yaadm. Mide kaslarm dalgaland, kaslmalar
bedenimi kom aya zorlayan bir younlukta artt.
Tepkilerimi en iyi don J u a n n terimleriyle aklayabili
2X
ERK YKLER
rim: bedenim, yaadm korku deneyimine bal olarak, onun

erk trs adn verdii eyi gerekletirebilmiti. Bu. bana
don J u a n n yllarca nce rettii, insann karanlkta kendini
berelemeden, saa sola arpmakszn koabilmesini ieren bir
yntemdi.
Neyi nasl yaptmn tam ayrdnda deildim. Birdenbire
kendimi yeniden don J u a n n evinde buldum. Grne bak
lrsa, o da kom u ve oraya benimle ayn zamanda varmt.
Gaz lambasn yakt, tavandaki bir kirie ast, ve teklifsizce,
oturup gevemem i syledi.
Sinirliliim daha dayanlr bir hale gelinceye dek, ayn
noktada yerimde saydm. Sonra da yere oturdum. Bana, zorla,
hibir ey olm am gibi davranmam buyurarak defterimi eli
me tututurdu. all aceleyle terk ederken bunlar drd
m n ayrdna varamamtm.
Orada ne oldu? diye sorabildim, sonunda.
Bilgiyle buluacaktn, dedi, enesiyle ln koyu alla
rn imleyerek. Seni oraya gtrdm, nk gnn erken sa
atlerinde evin evresinde dolanan bilginin bakn yakaladm.
Ola ki, bilgi senin geleceini biliyordu da, seni bekliyordu. B u
rada bulum ak yerine bi erk noktasnda karlamay yeledim.
Sonra da bilgiyi evremizdeki br eylerden ayrtrabileceinden emin olmak iin bi deney hazrladm. Aferin, iyi becer
din.
Bir dakika! diye kar ktm. nce alln ardnda
gizlenen bir insan karalts grdm, ardndan da koca bir ku.
Sen bi adam grm edin! dedi, kesinlikle. Ne de bi ku.
allklardaki karalt da, zerimize uan ey de bi gveydi.
Eer byclerin terimlerine almak istersen, geri senin te
rimlerine gre gln bi ey bu ama, sen bi gveyle bulutun.
Bilgi bi gvedir.
Delici bir bakla bana bakt. Lambann yznde ga
rip glgeler oluturmutu. Gzlerimi baka yne evirdim.
Bu gizi bu gece zm ek iin yeterli erkin olur belki. Bu
gece olmazsa, yarn. Unutma, bana hl alt gn borlusun.
Don Jan ayaa kalkp evin arka yanndaki mutfaa yr
d. Lam bay alp, sra gibi kulland otuun zerine yerle-
BLGYLE
BULUMA
29
lirdi. Srt srta yere oturup, bir tencereden kendim ize fasulye ile
et aldk. Sessizlik iinde yedik.
Zam an zaman, hzl baklar frlatyordu benden tarafa.
Glmesini zor tutuyormu gibiydi. Gzleri iki yar andryor
du. Bana baktnda, gzlerini biraz at; nemli, saydam taba
kadan lambann yansd. bir ayna etkisi yaratm ak is
tercesine kullanyormu gibiydi. Bununla oynad bir sre; gz
lerini zerime her odakladnda ban neredeyse alglanam a
yacak biimde sallyordu. ekici bir k titreimi oluuyordu
bylece, Yaptklarnn ayrdna bir sre sonra varabildim. K a
fasnda belirli bir dnceyle devindiine inanyordum. Ne
yaptn sormak gereini duydum.
"Bi baka nedeni var," dedi gven verici bir titremle.
"Gzlerimle seni yattryorum. Artk sinirli deilsin, di mi?"
Kendimi daha iyi hissettiimi teslim etmeliydim. G zle
rinde srekli yan parlaklk korkutucu deildi. Ne skldm ne
de irkildim.
"Beni gzlerinle nasl yattryorsun?" diye sordum.
Ban yeniden alglanamaz biimde sallad. Gzlerinin
saydam tabakalar lambann n gerekten yanstyordu.
"Sen de yapm aya al," dedi, bana bir tabak yem ek daha
verirken, "Kendini dinginletiebilirsin, islersen."
Bam sallamay denedim. Devinim lerim sakarcayd.
"Byle yaparsan, anca sallaba olursun," diyerek gld.
"Dikkat et, ban aryacak. Bunun gizi kafada deil, devinim,
gze midenin altndaki blgeden gelen duyguda. te, ba sal
latan da bu!"
G bek delii blgesini okad.
Yemei bitirdikten sonra srtm odun destesiyle uvallara
dayayp oturdum. Onun ba sallamasna ykiinmeyi denedim.
Don Juan ok eleniyor gibiydi. Kkrdayp kalalarn tokatla
d.
Apansz duyulan bir grlt, kahkalarn kesm esine neden
oldu. Tahtaya vuruluyom u gibi derinden bir ses geldi allk
tarafndan. Don Juan, enesiyle tetikte olm am imledi.
"Bu, seni aran gve," dedi, kesin bir ifadeyle.
Yattm yerden zpladm. Ses birden kesildi. Bir aklama
30
ERK
YKLER
beklercesine don Juan'a baktm. Omuzlarn sallayarak gln

bir um ursuzluk deviniminde bulundu.
"Buluman gerekletirmedin, henz," diye ekledi. Ken
dimi buna hazr hissetmediimi, eve gidip kendimi gl du
yum sadm da dnersem daha iyi olacan syledim, ona.
"Anlamszca konuma," dedi. "Bi sava, payna deni
sonsuz bi alakgnlllkle kabul eder. Ne olduunu, kim ol
duunu da alakgnlllkle kablllenir; zlerek deil, hem
de canl bi m eydan okuyula!
"Bu noktay anlayp, tmyle yaamak, hepimiz iin za
man gerektiren bi olay. rnein ben, alakgnlllk szc
nn yanm da dile getirilmesinden bile nefret ederdim. Ben
bi Kzlderiliyim. Biz, Kzlderililer hep alakgnllydk, ba
mz ne em ekten baka bi ey yapmadk. Bi savann yo
lunda alakgnllle yer olmadn dnrdm. Ne byk
yanlg! imdi, bi savann alakgnlllnn, bi dilencininkine benzemediini ok iyi biliyorum. Sava ban kim
seye emez, am a ayt zamanda kimsenin ona ba emesine de
izin vermez. te yandan, bi dilenci kendisinden daha yce ol
duuna inand birisinin nnde isteyerek diz ker, bi de yer
leri silmeye balar. Ne var, kendinden aa birisinin de kendi
nnde yerleri silmesini ister.
"te demin onun iin ustalarn ne hissettiklerini anlayam a
dm," dedi. "Ben yalnzca savalarn alakgnllln bi
lirim, ite bu da benim, bakalarnn ustas olmama asla izin
vermez."
Bir sre sessiz kaldk. Szleri iimde derin bir skntya
yol amt. Etkilenmi ve zlmtm. Ayt zamanda, allk
larda tank olduklarn da beni endielendiriyordu. Don Jua'n
benden bir eyler gizlediine emindim; gerekten neler dnd
n biliyor olmalyd.
Tan bu fikirler zerinde kafa yorarken, yeniden duyulan o
garip vuru sesi beni dncelerim den kopard. Don Jua nce
gld, sonra yeniden kkrdam aya balad.
"Dilencinin alakgnlllne baylyorsun sen," dedi
tatllkla. Akln nnde ban eiyorsun.
Nedense, hep oyuna getirildiimi dnyorum , dedim.
BLGYLE
BULUMA
31
Bu da benim am azm .
Haklsn. Oyuna getirildin, diye ekledi dinginletirici bir
glle. A m a senin asl amazn olam az bu. Sen aslnda, be
nim srekli, bilerek sana yalan sylediime inanyorsun, hak
sz m ym !
Evet. imde bir yerlerde, u olanlarn gerekliine inan
mam nleyen bir eyler var.
Gene haklsn. Burada olanlarn hibiri gerek deil.
"Bununla ne demek istiyorsun, don Jan?
"Olaylar ancak, kiinin onlarn gerekliini kabul etm esi
nin ardndan gerektirler. rnein, u akam olanlar senin
andan gerek olamaz. nk hi kimse sana bunlarn gerek
liini kabul ettiremez.
Olanlar grmediini mi sylem eye alyorsun?
Tabii ki grdm. Ama, ben saylmam. Sana yalan syle
yen benim, unuttun m u?
Don Jan ksrkten tkanncaya dek gld. Her ne kadar
benimle dalga geiyorduysa da, gl dostayd.
"Benim laf oyunlarm a kafan ok takm a, dedi gven ve
rici bir biimde. Yalnzca seni dinginlctirmeye abalyorum,
senin anca aknlanca kendini iyi hissettiini dnya filem bi
liyor.
Yz ifadesini ylesine glnletirdi ki, buna ikimiz de
ok gldk. Ona, biraz nce sylediklerinin beni, imdiye ka
dar olduundan ok daha fazla korkuttuunu syledim.
Benden korkuyor m usu n? diye sordu.
Senden deil, senin sim gelediklerinden.
"Ben savann zgrln simgeliyorum. Korkuyor
musun bundan?
Hayr. Ben senin bilginin rkiinlnden korkuyorum.
Ne bir avuntum var, ne de snacak bir yerim var.
Sen gene konular kartryorsun. Avuntu, snak, kor
ku... Tm bunlar, deerlerini sorgulamadan benimsediin ha
valar. Herkesin de grebilecei gibi, kara bycler senin ba
siretini balam.
"Kara bycler kim, don Juan ?
"Arkadalarmzdr, kara bycler. Onlarla birlikte oldu
32
ERK YKLER
una gre, sen de bi kara bycsn. Dn bi an bunu. Senin

iin izdikleri yoldan ayrlabiliyor musun? Hayr. Dncele
rin de, edimlerin de daim a onlar tararndan belirlenmi. Tutsak
lk bu. te yandan, ben sana zgrlk getirdim. zgrlk pa
haldr am a denem ez bi deer deil bu. Sen ustalarn, seni
tutsak edenleri korkut. Beni korkutm ak iin zaman ve erk har
cama. Ya!
Hakl olduunu biliyordum. Ne var, onunla bu itenlikli
anlam am za karn, yaam boyu sren alkanlklarm nede
niyle yolum dan kolay kolay kopam ayacam da biliyordum.
Kendimi gerekten bir tutsak gibi hissettim.
Uzun bir sessizliin ardndan, don Jan bilgiyle yeniden
karlaabilecek denli g toplayp toplayamadm renmek
istedi. Gveyle mi dem ek istiyorsun? dedim, aka yollu.
Glm ekten iki bklm oldu. Sanki ona dnyann en g
ln fkrasn anlatmtm.
Bilgi bir gvedir demekle aslnda neyi anlatmak istedin?
diye sordum.
Baka bi anlam yok bunun, diye yantlad. Gve g ve
dir. imdi dndm de, tm bu baarlarnn ardndan, grm ek
iin yeterli erkin olmalyd. A m a bi insan grnts yakaladn.
Bn da gerek g rm e deil.
Don Jun, m ezliim in en bandan bu yana, grme kav
ramn, kiinin gelitirebilecei ve varoluun zm lenem ez
doasn anlam aya yardmc olabilecek zel bir yetenek bii
m inde tanmlamt.
Birlikte olduum uz yllar boyunca, onun grm e dedii
olgunun, eyleri sezgi yoluyla kavrama, bir eyi nceden anla
ma ya da insan etkileimlerinin satr aralarn grerek rtl
anlamlaryla gdleri bulgulama olduu yolunda bir kavram
gelitirmitim.
unu belirtmeliyim ki, bu gece gveyle karlatnda,
yar bakyor, yar g ryordun, diye balad, don Jan. O aa
mada, sen her ne kadar, tam anlamyla bilinen sen deildiyse
de dnya anlayn kullanacak denli, tam bi bilinl il i Ik durumndaydn.
Don Juan susarak bana bakt. nce, ne syleyeceimi bi
BLGYLE
BULUMA
33
lemedim.
Dnya anlaym nasl kullanyordum ? diye sordum.
Dnya anlayn, allklarn arkasnda yalnzca gizli giz
li dolaan hayvanlarn bulunabileceini ya da yapraklarn ar
dnda gizlenen insanlar olabileceini syledi sana. Bu dn
ceye yaptn, bu yzden doal olarak, dnyay bu dnceye
uygun klacak yollar bulman gerekiyordu.
Ama, o srada hibir biimde d nm yordum ki, don
Jan.
"B una dnm e dem eyelim , o halde. Bu, daha ok dnya
y daima dncelerimize uydurm a alkanl. Uymaynca,
uydurmak iin, elimizden geleni ardmza koym uyoruz. nsan
kadar byk gveler dnlem ez bile. O halde, sana gre a
llklardaki ey insandan baka bir ey olamazd.
"akalla da ayn ey geldi bana. Eski alkanlklarn bu
karlamann da trn belirledi. Seninle akal arasnda bi ey
gerekleti. A m a bu, konum a deildi. Ben de ayn aknla
dmtm. Sana, bi zamanlar bi geyikle konutuum u anlat
mtm. imdi de sen bi akalla konutun. Am a, 11 e sen, ne de
ben o zaman ne olduunu asla bilem iycez.
Bana ne anlatmaya alyorsun, don Jan?
Byclerin aklamas benim iin bi anlam kazandn
da geyiin bana neler yaptn anlam ak iin artk ok geti.
Konutuk demitim ama yle olmad. Syletiimizi syle
mek, bu konu hakknda konuabilmeyi ayarlamann bi yolu
yalnzca. O geyikle ben bi eyler yaptk ama, o sralarda, tpk
senin gibi ben de dnyay dncelerime uygun klmay gerek
siniyordum. Tpk senin gibi, yaamm boyunca konum utum .
Alkanlklarm ar bast, geyii de iine ald. Geyik yanm a
gelip, yapacam yaptnda, bunu k onum a olarak almak iin
kendimi zorlamtm.
Byclerin aklamas bu m u ?
Hayr, bu sana yaptm bi aklama, am a byclerin
aklamasyla da pek atmyor.
Bu syledii, bende byk bir zihinsel alkant yaratmt.
Bir sre iin sinsi gveyi de not tutmay da unuttum. A nlatm
n yeniden dile getirmeyi denedim, ardndan dnyam zn yan-
34
ERK YKLER
sunal doasn konu eden uzun bir tartmann iinde bulduk

kendimizi. Don Ju a n a gre, dnya, tanmna uygun olmalyd.
Bir baka deyile tanm kendini yanstmalyd.
Aklamasnn bir baka noktas da, kendimizi, "alkan
lklar adn verdii kavram balamnda, dinya tanmlamasy
la birletirmeyi renmi olduum uz yolundayd. Ben ise, bu
na daha kapsaml bir kavram olduunu dndm niyetlilik
terimini getiriyordum yani, insan bilinliliinin bir nesneye
gndermede bulunmasn, ya da bir eye niyetlenmesini sala
yan zellik.
Syleimiz daha da ilgin bir zmlemeyi ortaya kard.
akalla yaptm kon um a, don J u a n n aklamasnn
nda yeni bir grnm e brnd. Niyetli iletiimin bir baka
yolunu bilmediime gre bu "konu m aya niyetlenmitim.
Bunu iletiimin sylei yoluyla olutuu yolundaki tanma da
uydurm ay baarp, tanmlamann kendini yanstmasn sala
mtm.
Byk bir kvan an yaadm. Don Jua glerek szck
lerden bu denli etkilenmemin, deliliimin bir baka yan oldu
unu syledi. Ses karm akszm konumay ieren gln bir
devinim de bulundu.
Hepim iz ayn maskaraln peinde kouyoruz, dedi
uzun bir suskunluun ardndan. Bunun stesinden gelmenin
tek yolu, sava gibi davranm ay srdrmek. Gerisi kendili
inden gelir.
Nedir, gerisi, don Ju an?
Bilgi ve erk. Bilgi adamlarnda her ikisi de vardr. Ne ki,
hibiri bunlar nasl elde ettiini anlatamaz. Sava gibi devin
dikleri ve bi gn her eyin deitii dnda, tabii.
Bana bakt. Kararsz gibiydi. Sonra, birden kalkp, bilgiy
le olan bulumay gerekletirmekten baka bir arem olm ad
n belirtti.
Bir rperti geirdim. Yreim daha hzl atmaya balad.
Ayaa kalktm. Don Juan bedenimi her adan incelermiesi
ne, evrem de dnd. Oturm am ve yazmam imledi.
Bu denli rkersen, bulum ana sadk kalamazsn, dedi.
Bi sava sakin olmal, kendine hakim olmal, denetimini
BLGYLE
BULUMA
35
hibi zaman yitirmemeli.

"Gerekten korktum , dedim. Gve ya da her neyse, ahlarn orada dolanan bir ey var.
Tabii ki var! diye bard. Benim kar ktm ey, tp
k akalla konutuunu dndn gibi, bunun da bi insan ol
duunu dnmeyi srdrm en.
Bir tarafm, ne srd eyi tam am yla anlamt. Gene
de zmn bir baka yan kendimi brakm am nlyor, beni
"akla uygun davranm aya zorluyordu.
Don Ju an a, her ne kadar onunla tam bir ussal anlama
iinde olsam da aklamasnn duyularm tam anlamyla tat
min etmediini syledim.
" B u , dedi, szlerin sakatlndan ileri geliyor. Szckler
kendimizi aydnlanm gibi hisetmeye zorlar bizi, hep. Ama,
dnyayla yzlemeye kalktmzda, bizi daim a yalnz brakr
lar; biz de dnyayla, her zam an yaptmz gibi, aydnlanm asz
biimde yzlemek durum unda kalrz. Bu nedenle, bi byc
konumaktansa yapmay yeler, bu balam da yeni bi dnya ta
nmlamas karr ortaya; konum ann nemini yitirdii, yeni
edimlerin yeni yansmalar getirdii bi dnya tanm lam as.
Yanma oturdu. Gzlerim e bakp, allkta, gerekte ne
grm olduumu dile getirmemi buyurdu.
O anda boucu bir tutarszlkla kar karya kalmtm.
Bir insann karaltsn grm tm , am a te yandan, bir kuun
karaltsn da grmtm. O halde, aklmn yeter dediinden
fazlasna tank olmutum. A m a iimde bir ey, akl tm den gz
ard etmeden, deneyimin, karaltnn boyu posu gibi paralarn
seip bunlar mantkl olaslklar olarak kabul etmi, kua d
nen karalt gibi paralarn ise dorudan gz ard etmiti.
Bylece, bir insan grdm e inanmtm.
Kukularm dile getirdiimde, don Juan kahkahalarla gl
d. Byclerin aklamasnn, er ya da ge yardm a koaca
n, bylece her eyin, mantksal ya da mantk d olmas ge
rekmeden berraklk kazanacan syledi.
Bu arada, senin iin yapabileceim tek ey grdnn
gerekten bi insan olmadn sylemektir, dedi.
Don Ju an n bak gittike sinir bozucu oldu. Bedenim is
36
ERK YKLER
tem d bir biimde titremeye balad. Sknt hissetmeme ne

den oluyordu.
Bedenindeki izleri aryorum, diye aklad. Belki ayrdnda deilsin ama, bu akam byk bi g gsterisiyle kar
karya kaldn, orada.
Ne tr izler, bunlar?
Bildiin trden bedensel izler deil bunlar, ldayan telciklerinle parlak blgelerinin zerindeki imleri aryorum. Biz
dayan varlklarz. Olduum uz, duyum sadmz her ey telciklerin zerinde belirir. nsanlarn kendilerine zg bi parlak
l vardr. Bu, onlar yaayan, ldayan varlklardan ayrt et
m enin tek yoludur.
Eer bu gece grebilm i olsaydn, allklardaki karalt
nn ldayan bi canl varlk olmadnn, ayrdna varabilirdin.
Bir eyler daha sormak istedim ama, elini azma dayayp
beni susturdu. Azn kulam a yaklatrp, bir hrt, bir gve
nin kuru yapraklarn, dallarn zerinde kard yumuak adm
seslerini d uym am gerektiini fsldad.
Hibir ey duyam adm . Don Juan birden kalkt. Lambay
yerinden alarak sundurm ann altnda, n kapya doru oturaca
mz syledi. Evin iine girmektense evresinde yrmeye,
allklarn kenarna doru gitmeye ynlendirdi beni. Varl
mz belirgin klmann vazgeilmez olduunu aklad. Evi, sol
tarafna doru yar yarya evreledik. Don Ju a n n yry
ar yavat. Admlar zayft, sendeliyordu. Lambay tayan
eli titriyordu.
Ona, yolunda gitmeyen bir eyler mi olduunu sordum.
Bana gz krparak, evrede dolanan byk gvenin gen bir
insanla buluacan, zayf bir yal adamn yava yry
nn, buluulacak kiinin kim olduunu gsteren ok belirgin
bir yol olduunu fsldad.
Sonunda, evin nne geldiimizde don Juan, lambay bir
kirie asp beni srtm duvara gelecek biimde oturttu. Sama
da kendisi oturdu.
Burada oturacaz, dedi, sen de tm doallnla yaza
cak, benim le konuacaksn. Sana bugn pusu kuran gve, u
anda buralarda, alln iinde. Bi sre sonra gelip, sana baka
BLGYLE
BULUMA
37
cak. Lambay, ite bu nedenle senin tepene astm. Ik, gvenin

seni bulmasna yardmc olacak. alln kenarna geldiinde,
aracak seni. ok zel bi sesle yapacak bunu. Sesin salt ken
disi bile sana yardmc olabilir.
Ne tr bir ses bu, don Jan?
"Bi ezgi. Gvelerin oluturduu, akldan km az bi sestir
bu. Aslnda duyamazsn ama, oradaki gve bi baka gve. a
rsn aka duyacaksn; ola ki kusursuzsan eer, yaamn bo
yunca seninle birlikte kalr.
"Ne iime yarayacak ki?
"Bu gece, daha nce balattn bitirmeye abalayacak
sn. G rm e, sava ancak i syleisini kesince gerekleir.
Bugn allarn orada konum an istencinle durdurdun.
Ve grdn. Grdn ey berrak deildi. O nun bi insan oldu
unu sandn. Ben de, o bi gveydi, diyorum. kimiz de doru
deiliz, nk konumak durum unda kalyoruz. Ben gene de
senden bi kerte stnm. nk senden daha iyi gryorum ,
stelik byclerin aklamasna da sahibim. Yani, belirgin ol
masa da bu gece grdm eyin bi gve olduunu biliyorum.
imdi de sessizce, dnm eden kk gvenin yeniden
sana gelmesini bekle, bakalm .
Not tutmakta glk ekiyordum. D on Juan gld, hibir
ey beni rahatsz etmiyormuasna, not almay srdrm em i is
tedi. Kolum a dokunarak, yaz yazm ann sahip olduum en iyi
koruyucu kalkan olduunu syledi.
G velerden hi konum adydk, diye srdrd. u ana
dein zaman deildi. Senin de nceden bildiin gibi, tinin
dengesizdi. Bunun stesinden gelm en iin, sana savann yo
lunu yaamay rettim. Evet, bi sava ruhun dengesiz oldu
u dncesinden yola karak ie koyulur. Tam denetim ve bi
linlilik, acele etmeden yaar, dengesini kazanm ak iin elinden
gelenin daha iyisini yapar.
Senin konumunda, aslnda hemen her insann k o n u m u n
da, dengesizlie neden olan ey edimlerinin tm nden birden
kaynaklanyor. Ne var, tinin u anda gvelerden sz edecek
denli hafiflemi gibi grnyor.
G velerden sz etm ek iin doru zam an olduunu ne bil
ERK YKLER
din?
Sen buraya geldiin srada, evrede dolaan gvenin ba
kn yakaladm. lk kez doslayd, ve akt. Onu daha nce,
G e n aro nun evinin evresindeki dalarda grdm de senin
dzen eksikliini yanstan, gz korkutucu bi biimi vard.
O anda garip bir ses duydum. Bir daln bouk bir tnyla
krlmasn ya da uzaktan gelen kk bir motor sesini andr
yordu. Mzikteki perdelerin gam deitirmesi gibi, tekinsiz bir
tartm oluturdu. Sonra birdenbire kesildi.
Bu, gvyedi, dedi don Juan. Belki daha nce ayrdna
varmsndr; lambann gveleri ekecek denli aydnlk,
am a evrede bi tane bile yok.
Daha nce buna dikkat etmemitim; don Juan, bunun bi
lincinde olm am salad andan balayarak cvi evresindeki
lde de inanlmaz bir sessizliin hkm srdnn ayrdna
vardm.
Diken stnde durm a, dedi dingince. Yeryznde bi
savann yz yze gelemeyecei hibi ey olamaz! A nlam
yor musun, kendisini zaten l kabul ettii iin yitirecek bi
eycii kalmaz. En kts bana gelmitir. E, o halde dingin
ve durudur. O nu edimlerine ve szlerine gre yarglayan bi ki
i, her eye tank olduunu anlayam az.
Don J u a n n szleri, her eyin tesinde de havas beni yattnnt. Ona, gnlk yaam m da o eski saplantl korkular
uzun sredir yaamadm; ne var, bedenimin, karanlkta beni
bekleyen ey nedeniyle korku kaslmalarna uradn syle
dim.
Orada, yalnzca bilgi var, dedi sradan bir meseleden sz
ediyormasna. Doru, bilgi korku vericidir. Sava bilgi
nin korku verici doasn olurlarsa, korkutuculuunu da geer
siz klar.
O allmadk ses yeniden duyuldu. Daha patrtl, daha ya
kndan geliyor gibiydi. Dikkatlice dinledim. Dikkatimi arttr
dka doasn belirlemek gleiyordu. Ku ya da hayvan se
sine benzemiyordu. Grltler dolgun, derin bir titremdeydi.
Kimisi pes, kimisi de tiz perdeden geliyordu. Bir tartm, belir
li bir sresi vard; bazlar uzundu. Bunlar tek bir ses birimi gi
BLGYLE
BULUMA
39
bi dydm. teki sesler makineli tfek grlts gibi kesik ke

sik geliyordu.
"Gveler sonsuzun habercileridir. Yok, daha da dorusu
bekileridir, dedi don Juan, sesler kesildikten sonra. Baz ne
denlerden tiir, ya da hibi nedensiz, sonsuzluun altn tozu
nun emanetileridir.
Bu benzetmeyi anlamamtm. Aklamasn istedim.
G veler kanatlarnda bi toz tarlar. Koyu altn tozu. te
bu, bilginin tozudur.
Aklamas, mecaz daha da belisizletirmiti. Sorumu,
sze en iyi biimde aktarabilmek am acyla bir sre durdum.
Ama o, yeniden konum aya balad. Bilgi en nem li bi itir,
dedi, zellikle de bi sava iin. Savaya bilgi bi seferde g e
lir, onu iine eker, sonra gecikm eden yoluna devam eder.
Bilginin, gvenin kanadndaki tozla ne ii olabilir ki? di
ye sordum, uzun bir arann ardndan.
"Bilgi havadan uarak gelir, altn toz zerrecikleri gibi. Ay
n toz, gvenin kanatlarn kaplar. Yani, sava iin bilgi,
youn koyu altn tozuyla du yapar, ya da ykanr gibidir.
Taknabildiim en nazik tavrla, aklamasnn kafam da
ha da kartrdm belirttim. Kahkahalarla glerek bana, olay
lam anlamyla doru biimde aktard, ne var ki, inanlarmn
beni rahat brakmad konusunda gvence verdi.
Gveler, dedi, ok uzun sreden beri byclerin doslu ve yardmcs olmutur. Bu konuya, senin hazrln lam ol
mad iin daha nce deinm ediydim .
yi de, kanatlarndaki toz nasl bilgi olabilir?
"Grrsn.
Ellerini defterimin zerine koydu, gzlerimi kapayp ses
siz ve dncesiz, ylece oturmam syledi. allklardaki g
venin arsnn bana yardmc olacan syledi. Dikkatimi
verirsem, bana yaknda gerekleecek olay anlatacakt. G
veyle aramdaki iletiimin nasl kurulacan, bunun ne eit bir
iletiim olacan bilmediini vurgulad. Kendim i rahat ve g
vencede hissetmemi, ayrca kiisel erkim e de gvenm em i iste
di.
Sabrszlk ve sinir iinde geen ilk anlarn ardndan sessiz
40
ERK YKLER
k a lm a y b aardm . D n c e le rim , z ih n im ta m a m y la boalana

dek, te k e r te k e r azald. Ben d ing in letike ldeki alln g
rltleri arty or gibiydi.
D o n J u a n n, bir g v e d e n geldiini syledii o artc ses
yeniden du y u ld u . B unu z ih n im d e bir d n c e olarak deil de
b e d e n im e y a n sy a n bir d uy g u b i im in de algladm . G z k o r k u
tucu ya d a kt bir ey deilm i gibi geldi bana. Yaln ve se
vim liydi. B ir o c u u n ars gibiydi. Bir z am a n la r tanm
o ld u u m k k bir o c u u n ansn a k lm a getirmiti. U zun
sesler, o n u n yuv a rlak , sarn kafasn a nm satm , ksa kesik
sesler ise g l n n tnsn hatrlatm t. A k lm d a hibir d
n c e o lm a m a s n a karn ok kayg verici bir d u y g u beni a r
l altna ald: kay g y b e d e n im d e de hissettim. O tu rd u u m
yerde b u n d a n d a h a fazla k a la m a z d m . Y anm a doru kaydm.
H z n m y le siy e y o u n d u ki ye n id e n d n m e y e koy uldu m .
A c y la k e d e r k ap lad iimi, b ird e n k e n d im i o cu kla ilgili bir i
sel ta rtm a n n o rta sn d a b uldu m . B alantsz im iesine gelen
ses kesilm iti. G z le r im kapalyd. D o n J u a n n a y a a k alk t
n d u y d u m . B e n im d e k a lk m a m a ya rd m ettiini hissettim. C a
nm k o n u m a k istem iy ord u. O d a tek bir szck etm edi. Bana
d o ru y n e ld i in i d u y d u m . G z le rim i atm. T am n m d e diz
k m , lam bay ba n a tutarak y z m inceliyordu. Ellerimi
k a rn m n st n e k o y m a m buyurdu. A y aa kalkt, m u tfa a g i
d e rek b a n a su getirdi. B ir ksm n y z m e vurdu, gerisini de i
m e m iin b a n a verdi.
Yan b a m a o turup, b a n a notlarm verdi. O na, seslerin
beni e n ac verici d le re srk led i in i syledim .
K e n d in e a c m a d a k e n d i snrlarn d a atn, dedi, ince bir
alayla.
Yapaca en d o ru y o ru m u dile g e tirm e k isterm iesine
d n c e y e d a lm gibiydi.
B u g e c e n in sorun u, insanlar g rm ek" dedi sonunda.
n c e isel s yleini kes, son ra da g r m e k istediin kiinin
im g esini getir. K ii sessiz bi annda, k afa sn d a baka bi d n
ce y o k k e n tek bi d n c e y i tutabilirse, bu bi k o m u t olur, ite,
dedi. Bu gece, g v e sa n a ya rd m c o lm a k istiyor, az sonra s e
nin iin ark s yley e c e k. E zgisi, altn zerrecikleri getirecek.
BLGYLE BULUMA
41
Sen de, setiin h e r kim se, onu g r e c e k s in .

D a h a fazla ayrnt istedim, ne var, ani bir d e v in im yap arak
ie k o y u lm a m imledi.
sel sy leim i d u d u r m a k iin birka d a k ik a a b a ld k ta n
sonra, ta m a m y la sessizlem itim . B ir d o s tu m u n d n c e sin i
ksa bir sre k a fa m d a n geirdim . B ir an o ld u u n a in and m
bir sre b o y u n c a g z m kapal tu tm u tu m ki, b irisinin o m u z
larm sarstnn a yrdna v ardm . Yava bir fa rkndalkt bu.
G zlerim i atm da, k e n d im i sol y a n m a y a tm b u ld um . G
rne baklrsa, o k a d a r derin bir u y k u y a d a lm tm ki, d t
m a n m sa m y o rd u m bile. Don Ju an d o r u lm a m a y a rd m et
ti. G e n e g lyordu. H o rla m a m taklit e derek , ay et k e n d isi ta
nk o lm a sa y m , bir insann bu denli hzl b i im d e u y k u y a dala bileccinc onu k im se n in in a n d ra n a y a ca n syledi. A k l
mn an lam ad bir ey y a p m a k z o r u n d a k a ld m d a b e n im
e v re m d e o lm a sn n o n u n iin bir ze v k o lu tu rd u u n u belirtti.
D efterim i b e nd e n u z a a iterek h e r eye yeni b a ta n b a la m a
m z ge rektiini syledi.
G erekli adm lar ye n id e n attm. O artc k e sik ses y e n i
den d uyuldu. N e var, bu kez allk larnd an deil de, d a h a ok
iim den g e liy o rm u gibiydi. S a nk i d u d a k la rm la , b a c a k la rm la
ya d a ko llarm la ben k a ry o rd u m bu sesi. S es b e n i a b u c a k
iine ald. B irtakm y u m u a k toplar b a n a d o ru ya da b e n d e n
darya doru frlatly orm u gibiydi; ar p a m u k balyalaryla
b o m b a r d m a n a tutulm u im iim c e sin e yattrc, farkl bir
d u y g u y d u bu. B irden, bir kap n n rzgrn etkisiyle ardna dek
aldn iiterek ye n id e n d n m e y e b a la d m n a yrd n a
vardm . Bir ba k a ans da b e rb a t e ttiim i sa n m a k ta y d m . G z
lerimi atm, k e n d im i o d a m d a b u ld u m . M a s a n n zerind eki
nesneler onlar b ra kt m gibi d u r u y o rd u . K a p akt, da rd a
yein bir r z g r e siyordu. A k lm d a n , su stcsna bir g z a t
m a m gerektii d n c e si geti. B u n u n ardnd an, kend i y a p t
m, a m a e r e v esin e pek de iyi o tu rm a y a n s rm e li p erc e re d e n
trm a la m a y a b e n z e r bir ses geldi. S a n ki birisi ieri g ir m e k isti
yordu. K o rk u y la sarsldm . O tu r d u u m isk e m le d e n kalktm .
Bir eyin beni ektiini d u y u m s a d m . B a rdm .
D on Ju an o m u z la r m d a n sarsyordu. H e y e c a n l b ir b i im
42
ERK YKLER
de g rd k le rim i anlattm . B u n la r y lesine canlyd ki, hl tit

riy ordu m . M a sa n n y a n n d a t m b e d e n im le ylece d u rm a k ta
o ld u u m u d u y u m s a m itim.
D o n Jua n , a n lattk larm a in a n m a z m a sn a ban sall
yor, k e n d im i a ld a tm a k o n u s u n d a bir dhi o ld u u m u s y l y o r
du. Y a p tklarm la ilg ilenm em i gibiydi. K sa yoldan sz m
kesti; h e r ey e y e n id e n b a la m a m buyurdu.
O giz e m li sesi y e n id e n d u y d u m . D on JaTm betim ledii
gibi, onlar altn z e rre cik le r y a m u r u olarak algladm . A slnda
bunlar, b a n a anlatm o ld u u gibi, zerrecik ya da parack o la
rak deil de, k resel b a lo n c u k la r b i im in d e d u y u m sa m tm .
e v re m d e y zyo rlard . B un la rd an biri anszn al vereli, ve
bir g r n t y a a kard. Sanki garip bir nesneyi gsterm ek
a m a c y la almt da tam g z le rim in n n d e durm utu. Bir
m a n ta r a b e n z iy ordu . K esinlik le ona b a k m a k ta y d m , tanklk
etti im her n eyse, bir rya deildi. M antara b en zey en nesne
g r n t a la n m n iin de d e i m e d e n kald, sonra birden iin
deki k s n d r lm ii e sin e patlad. Bunu, ta n m la n a m a z bir
karanlk izledi: b ir rp e rm e, rahatsz edici bir sarsnt d u y u m
sadm . B irden birisinin beni salladnn ayrdna vardm . D u
y u la rm y e n id e n d e v in m e y e balam t. D on Juan iddetli bi
im d e beni sarsyor, ben de ona b ak y o rd u m . G zlerim i o a n
da a m olm a ly d m .
D o n Ju an y z m e su serpti. S u y u n serinlii old u k a e k i
ciydi. K s a s ren bir a rann a rdndan, ne old u u n u sordu.
G r d k le rim in h e r ayrntsn aktardm .
Peki, ben ne g nliinT diye sordum .
A rk a d a n , diye yantlad.
G ld m , sabrla, m a n ta ra b e n z e r bir biim g r m o ld u
u m u aklad m . H e r ne kadar, b o y u tla r k o n u s u n d a fikir y r
tecek d u r u m d a o lm a s a m da b u n un otu z santim etre do la y n d a
o ld u u d iin c e sin d e y d im .
D o n J u a n d u y g u n u n en n e m li ey o ldu u n u belirtti. D u y
gu larm n, g r m e k te o ld u u m nesn e n in varolu halini b elir
ley en lt o ld u u n u syledi.
T a n m la m a la rn d a n ve d u y g u la rn d a n a n ladm a gre
a rka da n iyi bi a d a m , dedi.
BLGYLE
BULUMA
43
Szleri beni bocalatrut.

M a n ta ra be nz e r biim in, bir b y c n n insanlar u zak tan
" g r d z a m an k i asl biim leri o ld u u n u , d o r u d a n yz y
ze b a k t n d a ise kiiyi p arlak telcik lerden o lu an , y u m u rta m s
bir salkm biim in de g rd n syledi.
A rk a d a n a b a k m y o rd u n , s e n , dedi. O n e d e n le m a n ta r
gibi g r n d .
" B u ned en byle, don J u a n ?
" K im s e bilm ez nedenini. K sacas bu tr grmede insanlar
byle g r n r.
M a n ta ra be n z e r b iim in her bir b l m n n ayr bir a n la
m a geldiini, a m a bir m e z in bu a nlam d o ru b i im d e y o
rum la m asnn da o la n a k sz o ld u u n u ekledi.
Sonra, aklm a ilgin bir an geldi. Birka yl nce psikotropik bitkilerin alm na bal o la a n d bir g e r e k lik an srasn
da, bir su akntsna b a kt m d a , bir b a lo n c u k s a lk m n n e v
rem de y z p beni iine aldm ya a m ya d a sez g ile m itim .
Biraz n c e tank o ld u u m altn b a lo n c u k la r d a beni ayn b i im
de ilerine almt. A slnd a, h e r iki b a lo n c u k s alk m n n da a y
n yap ve biim e sahip oldu klarn sy leyebilird im .
D on Juan y orum la rm ilgisizce dinledi.
"E rkini bu n e m siz eylerle h a r c a m a , dedi. u a n d a s e
ni e v re le y en bi so n s u z lu k la c e belletiini u n u tm a .
Elinin bir d e v in im iy le allklar im ledi.
"B u b y k l m a n tk ll a d n t r m e k hibi iine y a ra
maz. B u ra d a bizi e v re le y en ey s o n s u z lu u n ta kendisi. B unu,
stesinden g elinebilir bi a n la m s z l a d n t rm e k h e m a b e s
tir, h e m de ykm getirir.
A rd n dan, ta n d k la rm d a n bir b a k a kiiyi g r m e m k o
nu su n d a steledi. G r n t so n a e rd i in d e g z le rim i k e n d im
a m a m ve yak n e v re n in tam fa rk n d a l n a v a r m a m g e re k ti
ini srarla belirtti.
M a n ta ra ben z e r bir b a k a biim in g r n t s n y a k a la m a
y baardm . N e var, birincisi sarm s ve k k , kincisi b e y a
zms, d a h a b y k ve bu ruu ktu.
" G r m o ld u u m iki biim z erind e k o n u m a y bitirdi
im srada, ok ksa bir sre n c e o denli bunaltc gelen al-
44
ERK YKLER
krdaki g v e y i o k ta n u n u tm u tu m . D on J u a n a benim iin

o k gizem li olan b ir eyi bu k a d a r ksa bir sre iinde gz ard
e d e b ilm e sin in beni g erekten arttn syledim . Sanki ben,
k e n d im o ld u u m u b ildiim insan deild im .
Bu k o n u d a n e d e n bu denli g rlt ko party orsu n, a n la m
y o r u m , dedi don Juan. Sylei d u r d u u n d a d n y a da durur,
o z a m a n z m z n olaand yanlar, sz le rim iz in b ek ili in
den k u r tu lu rm u a sn a su y z n e kar. Sen neysen osun, n
k k e n d in e b u n u n b y le o ld u u n u s y l y o rs u n .
K sa bir d in le n m e n in a rdndan, don Ju a n y en id en a rk a d a
larm a r a m a m istedi. D u y g u y a k la v u zlu k e tm e k asndan,
o la b ild i in c e ok g r m e n in en n e m li no kta o ld uu nu b elirt
ti.
A rd ardna o tu z iki kiiyi ardm . D on Juan, her d e n e
m e n in ardnd an, g r n t m d e sezg iled i im h e r eyi dikkatli ve
ayrntl b i im d e b e tim le m e m i istedi. D e n e y im le rim d e y e tk in
letiim i, isel s y le im i birka saniye iinde su stu rm a m a , her
d e n e y im im in a r d n d a n gz le rim i a a b ilm e m e , ve sradan e t
kinlikleri ara v e r m e d e n g e r e k le tirm e m e bak arak anladktan
son ra bu y n te m i brakt. Bu d e iim in a ydna, m a n ta ra b e n
zer b i im le rin re n k d e itirm e sin i tarttm z srada, vardm .
B e n im renk d e i tirm e adn v e rd i im eyin g erekte renk d e
itirm e o lm a d n , bunun de iik yo u n lu k la rn ak o ld u
u n u d a h a n c e belirtmiti. G r n t le m i o ld u u m sarm s bir
ak b e tim le m e k z e re y d im ki beni susturarak ne " g r m
o ld u u m u ke ndisi ak ve seik bir b i im d e betim ledi. O andan
balayarak, h e r g r n t zerind e, h e m de benim s yle dikle ri
mi a n la m gibi deil de ken di g r m gibi tartt. Bu k o n u
da bir y o r u m y a p m a sn istediim d e d o ru d a n k on u m a y re d
detti.
O tu z iki kiiyi a rd k ta n h e m e n sonra, bir dizi m antara
b e n z e r biim ve ak g r m o ld u u m u n , o n la r h a k knd a h o
nu tluk tan i re n m e y e k a d a r uza n a n bir dizi d u yg u gelitirdii
m in a yrd n a v ardm .
D o n Juan, in sa nlarn arzu, sorun, znt, kayg gibi g r
n lerle dolu o ld u u n u aklad. Y alnzca d erin ve gl bir
b y c n n bu g r n le rin anlam la rm a klayabileceini ve
BLGYLE
BULUMA
45
benim , insanlarn d g r n le rin i g z le m le m e k le y e tin m e m

gerektiini anlatt.
o k y o ru lm u tu m . Bu garip g r n t le rd e , a slnda yo rgu n
d r c bir ey vard. M id e bulants hissi h e p s in d e n ar b a s
m aktayd. G rd k le rim i b e e n m e m i tim . K e n d im i tu z a a d
m, lanetlenm i gibi h isse d iy o rd u m .
D on Juan, bu k t m se rlik d u y g u su n u d a tm a k a m a c y la
yaz yaz m a m buyurdu. H i b ir ey y a z a m a d m u z un ve ses
siz bir srenin a rd n dan kend isin in seecei kiileri a rm a m
istedi.
B ir dizi yeni biim g r n m e y e balad. B u n la r m a n ta rd a n
ok ters evrilm i J a p o n pirin-raks k a d e h le rin i a nd ryordu;
kim ileriyse d a ha deirm iy di. Biim leri ekici ve dingindi. O n
lardan yaylan bir m u tlu lu k d u y g u s u algladm . B ir ncek i d i
zide d u y u m sa d m arlk ve d n y a y a b a m llk o n la rd a g z
lem len m iyo rd u. Bir b iim de, az nc e ki y o r g u n lu u m u g id e r
milerdi.
Setii kiilerin ara sn d a m e z i E lig io d a vard. Elig i o nun g r n t s n a ldm d a, beni bu grsel d u ru m u n u n d
na iten bir sarsnt g eirdim . E l ig io n un s allan an ve b a n a d o
ru g e liy o rm u d u y g u s u n u v e re n uzun, b e y a z b ir b iim i vard.
D on Juan, E lig io nun ok yeten ek li b ir m e z o ld u u n u , hi
kukusuz, birisinin kendisini g r d n anlad n aklad.
D on J u a n n bir b a k a seim i de, D o n G e n a r o n u n m e z i
P a b lito ydu. P a b lito n u n g r n t s n n verdii sarsnt, E li
gio n u n k in d e n bile bykt.
D o n Ju an y le sin e g ld ki, g zy alar y a n a k la rn d a n a k
t.
Bu insanlarn bi im le ri niye fa rk l? d iy e sord um .
O nlarn d a h a fazla kiisel erki var, diye yantlad. Sen
de grm iisndr, o n la r to p ra a bal d e il.
Bu hafiflii sa lay a n nedir? B yle mi d o m u la r ?
H e p im iz ha fif v e d e v in g e n doar, so n ra d a n d a b y le a r
lar ve sabitleriniz. Bu d u r u m a kentlim izi biz k e n d im iz s o k a
rz. Belki yle diyebiliriz: bu insanlar hafif, n k sava g i
bi yayorlar. N eyse, bu o k a d a r n e m li deil. n e m li olan , se
nin u anda bi eylerin ky sn a g elm i o lm an. K rk yedi kiiyi
46
ERK
YKLER
a radn ve zgiin krk sekizi ta m a m la m a n a bi kii ka ld.

O anda, yllar nce, m srlarla yaplan b y c l k ve nbili e y lem leri z e rin d e tartrken, ba n a bir b y c n n sahip o l
d u u m sr ta nelerinin saysnn krk sekiz o k lu u n u s y le d i i
ni a n m sa d m . N e d e n in i hibir z a m a n aklam am t.
O n a y e n id e n sord u m . N e d e n krk s e k iz ?
K rk sekiz biz im s a y m z , dedi. Bizi insan klan budur.
N eden dir, bilinm ez. A p talc a sorularla erkini boa h a rc a m a .
A yaa kalkt, kollarn, bacaklarn uzatp aarak gerindi.
B a n a da aynsn y a p m a m syledi. G kte, d o u y a d oru bir
k izgisin in a y rd n a vardm . Yeniden oturduk. O n e doru
e ilip azn k u la m a yaklatrd.
a ra c a n son kii, c an d o s tu m u z G e n a ro o lsu n , diye
fsldad.
B ir m e ra k v e h e y e c a n dalgas sard beni. G erekli admlar
u y g u la m a y a k o y u ld u m . a lln k ysn da n gelen ses, canllk
ve y eni bir g k azand . B unu n e red e y se t m d e n u n utm u tum .
A ltn b a lo n c u k la r beni ye n id e n yuttu, bu nlard an birinde Don
G e n a r o n u n ken disin i g rd m . apkas elinde, tam n m d e
d uruy ordu . G l m s y o rd u . a b u c a k gzlerim i alm. Tam don
J u a n la k o n u m a k z e re y d im ki, daha tek bir s zc k bile e d e
m e d e n b e d e n im tahta gibi sertleti, salarm diken diken oldu.
U z u n b ir sre ne ya p a c a m ya da ne d iy eceim i bilem edim .
D on G e n a r o n m d e d uru y o rd u ! Kendisi!
D o n J u a n a d n d m ; g l m s y o rd u . Sonra, ikisi birden
k o rk u n bir k a h k a h a tu fa n n a yakalandlar. Ben de glm eyi d e
nedim . G le m iy o r d u m . y le c e kaldm .
D o n Jua b a n a bir b a rd a k su verdi. N e y ap t m n ayrdnd a o lm a d a n itim. Y z m e su serpeceini sa nyo rd um . Bunun
y erin e b a rd a m y e n id e n doldu rdu .
D o n G e n a ro y z n b u ru tu ru p , srttn gizledi.
D o n G e n a r o ya m e rh a b a d e m e k yok m u ? diye sordu,
don Juan. D n c e le rim i v e d uy g u la rm d z e n e k o y m a k iin
o la a n st a b a h a rc a m a m gerekti. S o n u n d a a z m d a n birka
selam s z c kabildi. O da yerlere k a d a r eildi.
B eni a rd n , di m i ? dedi g l m se y ere k . O n u burada
g rm e k te n dolay d u y d u u m aknl dile ge tirm e ye altm.
BLGYLE
BULUMA
47
Seni a rdyd t, diye araya girdi, don Juan.

yi, b u ra d ay m ite, dedi don G e n a o bana. S e n in iin
ne y a p a b ilirim ?
Yava yava aklm bir d z e n e k a v u tu , soufda bir igriyle uyandm . D n c e le rim su gibi b e rra k la m t g e r e k
te ne old u u n u b iliy o r d u m . D o n G e n a r o nun, don J u a n
g rm e y e geldiini, ve be n im a ra b a m n yaklatn duyduk lar
anda d on G e n a r o nun allklarn ardna g izlendiini, so n ra k a
ranlk b asncaya ka d a r o ra d a sessiz ve d eviim siz kaldn d
nd m . S a h n e g ay et inandrcyd. O lay , k u k u su z , d o n Juan
tasarlamt. A rada, b a n a k k ipular v e re re k s o n u n a vardrm.t. D on G e n a ro tam a n n d a varln b a n a d u y u m s a tm ,
don J u a n la ben e ve d n m e k iin y ola k o y u lu n c a , k o rk m a m
sa la m ak a m a c y la bizi gayet aik r bir b i im d e izlem iti. A r
dndan evin y an n dak i allkta b ek lem i, ve d o n Ju n n her
inleyiinde, o yabans sesi karm t. S on iaret, g z le rim k a
palyken verilm i, don G e n a ro s u n d u r m a y a k a d a r y r y p
gzlerim i a m a m beklem iti. Ben de g z le rim i a m , ve k o r
ku dan deliye d n m t m .
M antksal a k la m a m a u y m a y a n iki ey vard. a llklarn
ardna saklan an kiinin bir k ua d n t n g e r e k te n g r
m t m , ayrca d on G e n a r o yu ilk o larak altn b alo n c u u n
iinde bir im ge b i im in de g r n t le m i tim . G r n t m d e k i
giysisiyle, k a rm d a k i a d a m n giysisi aynyd. Bu aykrlklar
m antkl biim de a k la m a n n bir yolu o lm a d iin, be n z e r
d u ru m la rd a her z a m a n y a p m o ld u u m gibi, d u y g u sa l g e rg in
liimin, g r d m e in an d m e y i be lirle m e d e n e m li bir
rol o ld u u n u kabu l ettim.
Yaptklar akl a lm a z num aralar d n d m d e k e n d im i
tuta m a y a ra k g lm e y e baladm . O n la ra bu olay nasl a k la d
m anlattm. K iikrercesine g lm e y e baladlar. S afasn a, bu
k ah kahalarm , foyalarnn o rtay a k m o ld u u n u kabul e ttik
lerine baladm .
allklarn a d n d a y d , deil m i? d iye s o rd u m , d o n G e
n a r o ya.
D on Juan yere o tu ru p k afasn ellerinin arasna ald.
Hayr, s a k la n m y o r d u m , dedi d o n G e n a ro , sabrla. B u
48
ERK YKLER
ra la rd a n u z a k ta y d m ; sonra, sen ardn, ben de seni g rm ey e

g e ld im .
N e re d e y d in , don G e n a r o ?
o k u z a k ta .
N e k a d a r u z a k ta ?
D o n J u a n beni susturup, do n G e n a r o nun, bana say gda
k u s u r e tm e m e k iin o rtaya ktn, o n a nered e o ld u u n u so
r a m a y a c a m , n k hib ir yerde olm ad n syledi.
D on G e n a ro y a rd m m a koarak, o n a h e r eyi so ra b ile c e
im i syledi.
E e r ev in e v re sin d e g iz le n m iy o rd u y s an , nerelerdeydin
d o n G e n a r o ? d iy e sordum .
B y k bir ak yreklilikle, E v im d e y d im , dedi.
N e red e , orta M e k s i k a da m ?
E vet, sah ip o ld u u m tek ev o r a d a .
B irbirilein e bak p y e n id e n g lm e y e koyuldular. B enim le
d alg a getiklerini biliy o rd u m , a m a bu k o n u d a artk tartmam a y a k a ra r v erm itim . B yle sin e g rke m li bir ie k a lk m a la
rnn n e m li bir n e d e n i olmal d iye d n d m . Yerime o tu r
dum.
G e r e k te ikiye b l n d m d u y u m s a d m ; bir tarafm hi
arm a m t, stelik d o n Ju a n ya da don G e n a r o nun y ap a b ile
c ei h e r eyi g r n d gibi kabul e tm e y e hazrd. Bir de so r
g u s u z sualsiz re d d e d e n bir tarafm vard; bu benim en gl
yanm d . B ilinli d e e rle n d ir m e m , d on J u a n n dny ay b y
c l k a sn da n ta n m lam a sn ussal adan kabul ederken, b e
d e n im in ta m a m y la redd ettii yolun day d. Bu da ben im ikilem im d i. N e v a r ki, d o n Ju a n ve don G e n a r o yla birlikte o ld u
u m yllar bo y u n c a , o la a n d olay la r y a a m tm bu nlar u s
sal deil, be d e n se l d en e y im le rd i. D a h a o g e c e erk trsm u y
g u la m tm ki, bu b ile ussal bak a m a gre hafsalan a la m a
yaca bir e dim di. H e r eyin tesinde, istem im d nda g e r e k
le e m e y e c e k , in a n lm a z g r n t le re tank olm utu m .
O n la ra , bu ac v e re n a m a ayn z a m a n d a gerek akl k ar
kl m n m a h iy e tin i akladm .
D o n J u a n d u y d u k la rn a in a n a m a z m a sn a kafasn salla
yarak, do n G e n a r o ya, B u olan bi d e h a , dedi.
BLGYLE
BULUMA
49
Sen k o c a m a n bir d hisin C a r lito c u k dedi, d o n G en aro,

bir iletiyi aktarrm asna.
D on Juan sam a, don G e n a ro da so lu m a g e le c ek bi im d e
iki y a n m a oturdular. D o n J u a n y a k n d a sa b a h o lacan s y le
di. O an d a g v e n in arsn ye n id e n d u y d u m . Yer d e itirm i
ti; kar y n d e n geliyordu. Baklarn y a k a la m a k a m a c y la iki
sini de g z d en geirdim . M antkl p la n m p a r a la n m a y a b a la
d. Sesin cezb edici bir zeng in lii ve derinli i vard. Sonra, k u
rum u yapraklar ezen y u m u a k a d m larn sesini d u y d u m .
K esik kesik gelen tn da h a da yaknlat. D o n J u a n a d o ru se
irttim. O ise b a n a g r m e m i buyurdu. O n u n h o u n a gitm ek
iin deil de, kendi h o u m a g itm e k iin o la a n s t bir a b a
gsterdim . D on G e n a r o nun g v e o ld u u n d a n e m in d im . A m a
d o n G e n a ro b e n im le oturuy ordu ; peki, o h a ld e a llklardaki
neydi'? G v e m i?
K esik gelen ses k u la k la rm d a yanklan d. sel syle im i
d u rd u ra m a m tm . Sesi d u y m u , am a d a h a n c e y a p t m gibi
b e d e n im d e d y u m s a y a m a m tm . B elirgin a d m sesleri d u y
du m . K aranlkta, bir ey so ku lu y o rd u . Bir dal krly o rm u gi
bi bir g rlt du yuldu, birden rknt verici eski bir an beni
yakalad. Y llar nce, b ir da b an d a k o rk u d o lu bir g e c e g e
irm itim ; bir ey, o k y u m u a k , o k h a fif bir ey b a n a sa ld r
m, yerde k a p a k la n m y ata rk en e n s e m d e d o la n p d urm utu.
D on Juan bu olay, b y c n n bir varlk gibi k a b u l ettii, gi
zem li bir g olan d o s t la bir k a rla m a b i im in d e a k la m
t.
D on J u a n a biraz d a h a ya k la a ra k , a n m sa d k la rm k u la
na fsldadm . D o n G e n a r o bize y a k la m a k a m a c y la drt
ayak oldu.
N e dedi, o ? diye fsld ay a ra k sordu, do n J u a n a.
O ra la rd a bi yerde, bi dost var, d e d i, d iy e y antlad do n
Juan, alak bir sesle.
D on G e n a ro yerine d o ru e m e k le y ip o tu rd u. S o n ra ba n a
d n p y ksek bir fsldam ay la, Sen d hisin ,"d ed i.
S essizce gldler. D o n G e n a ro en e siy le , all im ledi.
Git, y a k ala u n u , dedi. k a r u giysilerini de, git d o s
tun d n p a tla t.
50
ERK YKLER
K a h k a h a d a n krldlar. Bu srada ses de kesilmiti. Don J u

an, d n c e le rim i d u rd u rm a m , a m a gzlerim i alln k e n a r
na o d a k la y a ra k ak tu tm a m imledi. G v e n in k o n u m deitir
diini, zira d o n G e n a r o nun b u rada bu lu n d u u n u , e er bana
g r n m e y e k a ra r v erirse n taraftan geleceini syledi.
D n c e le rim i d u rd u rm a k a m a c y la bir an ab a h a rc a d k
tan sonra sesi ye n id e n d u y d u m . H e r z a m a n k in d e n daha g l y
d. nce, kuru y a p ra k la r z erin de y ry e n adm seslerini d u y
d u m , a rd n dan bun lar b e d e n im d e d u y u m s a d m . O anda, all
n kenarn da, ta m n m d e bir karalt sezinledim .
Birisi beni sarsyordu. G z le rim i atm. D on J u a n la don
G ena o n m d e , ayak ta d uruyorlard. Ben ise m c le re k d iz le
rim in st n d e y d im , u y u y a k a lm gibiydim . D o n Juan bana su
verdi, son ra y e nide n , srtm d uv ara d a y a y p oturdum .
K sa bir sre s o n ra afak skmiitii. allk u y anyo rm u
gibiydi. K esk in , insan can la n d ra n bir sabah ayaz vard.
D o n G e n a ro , g v e deildi. M antksal y a p la n m a m p a r a
lanyordu. A rtk, soru so rm a k istem iyo rdum . B un un yan sra
sessiz k a lm a k da is te m iy o rd u m . S o n u n d a k o n u m a m g e re k
miti.
O rta M e k s i k a d a idiysen, b u ra y a nasl geldin don G e n a
ro'/ d iye so rd um .
K u su ra b a k m a , dedi bana, a z m k o n u m a k istem iyor.
Sonra, d o n J u a n a d n d , srtarak, N e d e n sen s y le m i
y o r s u n ? diye sordu.
D o n Juan k ararszd. Sonra, d on G e n a r o nu n yetkin bir b
yc olarak, o la a n st d e v in im le rd e bu lu nabilece in i s y le
di.
D o n G e n a r o nu n g s , sanki d on J a n n szleriyle d o l
m u gibi iti. ine y le sin e ok ha v a ekm iti ki, g s o la
an b o y u tu n u n iki k a tn a k m gibiydi. H a v ala n m a n n smrndayd sanki. H a v a y a zplad. C ierlerin in iindeki havann
onu s ra m a y a zorlad d u y g u s u n a kapldm . Szde, g sn
t m y le d en e tim altna a lm a y b e c e rin c ey e k a d a r toprak z e m i
nin zerine n e a rk a y a sallanp durdu. Sonra, bir araba tekerle
inin i lastiini ind iriy orm gibi, ayalarn olanca g cyle
bastra bastra g s k a slarn d a n m id e sin e doru srtt. S o
BLGYLE
BULUMA
51
nu n d a otrd.
D on Ju a n srtyordu. G zleri k v a n la parlyo rdu . N o tla
rn y a z , ciye buyurdu, efkatle. Yaz, y a z y o k s a le c e k s in !
A rdnd an , yaz y a z m a m n artk don G earo tarafnd an b i
le o denli artc karlanm ad n ekledi.
"B ak , bu d o ru ! diye araya girdi, d o n G e n a ro . B en de
y az sa m nasl olur d iye d n m e y e b a la d y d m .
D o n G e n a ro bi bilgi a d a m d r, dedi d o n Ju a n ksaca; ve
bi bilgi ad am olarak kendini o k uzak y erlere y o lla m a yetisi
vardr.
S onra bana, bir keresinde, yllar nc e m z d a la r d a y
ken, d o n G e n a r o nun be n im aptal aklm n ste sin d en g e lm e m e
yardm c olm a k iin S ie r r a la r n d oruk larna, ta yirm i k ilo m e t
re uzaa m thi bir s ra m a y a p m o ld u u n u hatrlatt.
D on Juan, don G e n a r o nun kim i z a m a n la r d a o la an st
iler becerdiini d e ekledi.
G e n a ro bazen G e n a ro deil, k en disin in iftid ir, dedi.
Bunu ya da drt kez yineledi: sonra, ikisi de, o rta y a k
m ak zere olan tepkim i b e k le rc e sin e beni iz le m e y e balad.
K endi ifti szleriyle ne d e m e k istediini a n la m a m
tm. B u n d a n d a h a n c e hi sz etm em iti. A k lk getirm esini
istedim.
Bi ba k a G e n a ro d ah a v ar, d iy e aklad.
" m z de birb irim ize b a k m a y a baladk. O ld u k a k a y
glandm . D o n Juan, g z le rin in bir d e v in im iy le beni y en id e n
k o n u m a y a ynlendirdi.
D o n G e n a r o ya d n e re k , Yoksa, bir ikiz k ard e in mi
va r? diye sordum .
T ab ii, dedi, bir ikizim var.
B enim le d alga g e ip g e m e d ik le rin i a n la y am y o rd m . ki
si de, aka y apan o cu k la rn n eesiy le k k rd a y p durdu.
" u n u d a bil k i, diye s rd rd d o n Jua n , G e n a ro u a n
da kend i ikizi.
Bu ak la m an n a rd n dan ikisi de k a h k a h a la r iinde y erle r
de k v ra n m a y a balad. N e yazk ki, o nla rn bu neeli haline e
lik e d e m iy o rd u m .
B e de nim , istemd olarak titre m e ye balad.
52
ERK YKLER
D o n J u a n a c m a sz bir sesle, o k usandrc old u u m u ,

k e n d im e ok n e m v erdiim i syledi.
K o y v e r k e n d in i! diye b uy urdu ksaca, " D o n G e n a r o u
bi b y c , k u s u r s u z bi sava o ld u u n u biliyorsun. D e m e k ki,
sradan birisinin a k lnd an bile ge irem eyecei edim leri y a p a b i
lir, di m i? ifti, teki G e n a ro da bu e d im le rd e n biri ite. Y a!
S y le y e c e k sz b u la m y o rd u m . B en im le e len ip e le n m e
diklerini a n la y a m a m tm .
G e n a ro gibi bi sava iin, diye srd rd , tekini ret
m e k yle eriilm e z bi i de il.
N e s y le y e c e im i to p a rla m a k iin u z u n bir sre getikten
son ra sordum . teki d e d i in de kendin gibi m id ir ?
teki, kend ilidir, d iye yantlad, d on Juan.
A k la m a s in a n la m a z bir d u ru m almt, gene de y a p tk
lar tm o e y le rd e n d a h a in a n lm a z da deildi.
K a ra rsz lk la g e e n d ak ik alarn ardnd an, " tek i, ne gibi
e ylerd en o lu m u tu r ? diye sordum .
B u n u b ile m e y iz , dedi.
G e r e k m i y o k s a bir y an lsa m a r y a ln z c a .
Tabii ki g e r e k .
E tten ve k e m ik te n o lu m u tu r d iy e b ilm e k m m k n m , o
h a ld e ? diye so rdu m .
Yok. M m k n d e il, diye, don G e n a ro yantlad.
A m a , e e r b e n im k a d a r g e r e k se ...
S e nin k a d a r g e r e k m i ? D o n J u a n la don G e n a ro tek bir
a zdan , ayn a n d a s z m kesti.
B irbirilerin e bakp yle bir g lm e y e baladlar ki, ha stala
n a c a k la r sandm . D o n G e n a ro apkasn yere att, sonra e v r e
sin de d ans etti. e vik, o k ho bir danst bu bir y an d a n da a n
lala m a ya n bir n e d e n le son k erte glnt. M izah d uy g u su
belki de, g e re in d e n fazla p r o f e s y o n e lc e u y gulad fig rler
den ileri ge liyordu. y le sin e m a h ir ve ayn z a m a n d a benzersiz
bir u y u m s u z lu k rnei g ste riy o rd u ki g lm e k te n ikiye k a tla n
dm.
S e n in d erd in ne, b iliyor m u s u n C a r lito c u k ? dedi, y e n i
den oturu rk e n , D h isin sen, d h i!
A m a , ift h a k k n d a r e n m e m g e re k e n le r var, dedim .
BLGYLE
BULUMA
53
Etten k e m ikten mi o ld u u n u b ilm e n in y o k bi y o lu , dedi,

don Juan. n k o senin k a d a r gerek deil. G e n a r o nun ifti
G e n a ro denli gerektir, ne d e m e k istediim i tnladn m ?
A m a, don Ju an u da bir ger e k ki b u n u b ilm e n in bir y o
lu olm al, deil m i?
ift insann kendisidir; bu a k la m a yeterli olm al. N e
var, e e r grebilseydi/!, G e n a ro ile ifti a ra s n d a b y k bi fark
o ld u u n u an layacaktn. Gren bi b y c , iftin d a h a p arlak o l
du u n u bilir.
Baka soru so ra m a y a c a k denli z a y f o ld u u m u n ayrdnt
vardm . Yaz tahtam yere braktm , bir an iin, b a y laca m
sandm . Bir tnelin iin deyd im sanki; g z le rim in n n d e k i y u
varlak, ak seik n ok tann d ndaki h e r ey k a ranlk ta k a lm
t.
D o n Juan y e m e k y e m e m ge rektiini syledi. A deildim .
D on G e n a ro alktan m id e sin in ka z ndn s yledi, a y a a k a l
karak evin arkasna d o ru yrd. D o n Ju an d a a y a a kalkp,
onu izlem em i imledi. D on G e n a ro , m u tf a k ta k e n d in e y e m e k
hazrlad, sonra y e m e k isteyip de lokm alar y u ta m a y a n bir a d a
m, olabilecek en g l n b i im d e oynad. B ir ara d o n J u a n le
cek sandm ; k kredi, kkrdad, bard, alad, g lm e k te n k
sr tuttu. B en de az kalsn yere d y o rd u m . D o n G e n a
r o nun soytarlklarna d e e r biilem ezdi.
S o n u n d a d u ra rak srtyla don Jutn a ve b a n a bakt; gzleri
parlak, gl ltlyd.
O lm a d , dedi, om u z la rn silkerek.
o k y e m e k yedim . D o n Ju a n da y le yapt. S on ra, m z
de y en id en evin n tarafna getik. G n parlak, g k b e r
rakl; sabah yeli h av a y keskin le tiriy o rd u . K e n d im i m u tlu ve
gl hissettim.
Y z m z birbirine d n k , g e n b i im in d e oturdu k. K sa
bir su sk u n lu u n ardndan, k a fa m n iind eki a m a z a k la
k a v u tu rm a k a m a c y la o n la ra soru s o r m a y a kartr verdim . K e n
dimi, g c m n d o r u u n d a h issediyor, b u n d a n y a r a r la n m a k is
tiyordum .
Bana, bu ift nedir, onu anlat, d o n J u a n , dedim .
D on Juan, don G e n a o yu gsterdi, do n G e n a ro d a ban
54
E RK Y K L E R
y erlere e ip bizi selam lad.

te sa n a ift dedi, d o n Juan. S y le y e c e k baka bi ey
yok. te o, sen g re sin d iy e b u rd a .
A m a o, d on G e n a r o , d edim , z a y f da olsa, syleiyi y
n e ltm e k am acyla.
Tabii ki G e n a r o y u m , dedi, om uzlarn dikletirerek.
Peki, ift d ed i in iz ned ir o halde, d on G e n a r o ? diye so r
dum .
O n a sor, dedi, p a rm a n aklatp don J u a n gstererek.
K o n u a n o. B en d ilsiz im .
ift, b y c n n bizzat kendisidir, onu rya grmesi sra
snda gelitirir, d iye aklad d on Juan. ift bi b y c n n erk
e y lem idir, senin iinse, yaln zca bi erk yk s . G e n a r o nun d u
ru m u n d a , ift z g n G e n a r o dan ayrt ed ilem ez. n k, onun
sava olarak k u s u rs u z lu u en st dzeyd ed ir; nitekim , sen
hibi z a m a n bu farkn a y rdna va ra m a d n . A m a, o n u n la ta n
t n dan bu y a n a z g n don G e n a r o yla y alnzca iki kez birlik
te oldun; tm b r z a m a n la rd a o n u n iftiyle b e ra b e rd in .
A m a bu akl a lm a z bir e y ! diye nledim.
G s m n sktn hissettim. y le sin e huzrszlanmtn ki yaz ta h ta m y ere attm; k a le m im g z d e n uzak bir yere
yu varlan d. D o n J u a n la D on G e n a ro yere eilip, en m a s k a r a
ca e d im le rle k a le m im i a r a m a y a baladlar. Bu trden bir sahne
sihirbazln, b y le bir el a b u k lu u m arifetini daha nce hi
izle m e m itim . A sln d a , sah n e n in de d o n a n m n da o lm am as
hi n e m li deildi; ayrca, sanatlar el a b u k lu u da y a p
m yorlard.
B a sihirb az d on G e n a r o yla yardm cs don Juan, birka
d a k ik a iinde, s u n d u r m a n n e v re sin d e , sa d a solda, her
ged i in iinden, b u lu n a b ile c e k en garip, en beklen m ed ik , en
artc nesneleri bir a ra y a topladlar.
Y a rd m c s, b e lirg in bir sa h n e sih irba z l u z lu u y la
d o n a n m bir a ra y a getirdi: k a y a paralar, uvallar, tahta p a r
alar, bir st iesi kasas, bir fener, bir de benim ceketim ; a r
dnd an , sihirbaz d o n G e n a ro , bakp da b e nim k a lem im o l
m a d n a n la d k ta n so n ra frlatp att bir dizi nesneyi aram a
e y le m in e k oy uldu . Bu n esnelerin arasnda, giysiler, peruklar,
BLGYLE
BULUMA
55
gzlkler, oyuncaklar, gereler, m a k in e paralar, kadn iam arlar, insan dileri, sa n d v i ler hatta dinsel ne sn e ler de
yer alyordu. B un la rd a n biri gerekten irend iiciy di. Bu, don
G e r a n o nun benim cek e tim in altndan kard, btn bir in
san d rkisiydi. S o n u n d a don G e n a ro k a le m im i b u ld u, g m
leiyle tozunu aldktan so nra bana verdi.
ey ta n lk larn b a rm a la rla , k k r d a m a la r la kutladlar.
K end im i, onlara k a n la m a d a n , onlar izlerken b u ld um .
B yle eyleri o k a d a r cidd iy e a lm a C a rlito c k , dedi don
G e n a ro , anlayl bir sesle, y o k sa ...
H er an la m a ek ileb ilecek g l n bir d e v in im yapt.
K ahk ah alar dind ik ten sonra, do n G e n a r o ya, iftin neler
yaptn, ya da b y c n n iftiyle n e le r y a ptn sordum .
D on Juan yantlad. iftin erki o ld u u n u , sradan an laya
gre d iilen e m e y e c ek e d im le rd e b u lu n a b ile c e in i syledi.
S ana kim bilir ka k ez d n y a n n a nla la m a z o ld u u n u
s y le m iim d ir, dedi. B izler de yleyzdir, d n y a d a y a a y an
her varlk da byledir. Bu d u ru m d a , ifti akl e r e v es in e o tu rt
m ak olas deil. B u n a tanklk e tm e n e izin verildi ite. E, bu da
y e tm iy o rsa ? ..
yi de, b u n d a n s z e tm e n in bir yo lu o lsa g e re k , d ed im .
"S en k end in bana g ey ik le s y le m e n e bu k o n u d a k o n u a b il
m e k a m a c y la bir a k la m a getirdiini sy lem itin. Ayn eyi
ift iin de y a p a m a z m sn ?
Bir siie sessiz kald. O n a y alvard m . O a n d a g e irm e k te
o ld u u m sknty daha n c e y a a d m h i b ir eyle karlatram azdm .
Eh ite, bi b y c kendini iftley ebilir, d ed i do n Juan.
S y le n e b ile c ek tek ey b u .
"P ek i, iftlediinin a y rd n d a m dr?
T a b ii!
Ayn anda iki yerde birden b u lu n d u u n u bilebilir m i ?
kisi de birbirine bir bak frlatt.
" te k i don G e n a ro n e r e d e ? diye sordum .
D on G e n a ro ba n a d o ru y a k la p g z le rim in iine bakt.
B ilm iy o ru m , d edi, yav a a , te k in in ne re d e o ld u u n u
hibir b y c b ile m e z .
56
ERK YKLER
G e n a ro h a k l, dedi d on Jua. B y c n n kafasnd a a y

n an d a iki y e rd e o lm a k diye bi k a v ra m y e r alm az. B un un b ilin
c in d e o lm a k iftinle y z yze g elm e k gibi bi ey olsa gerek,
o y s a k e n d isiy le y z y z e g elen b y c l bi bycdr. Bu
iin kural bu. Erkin, ileri yola ko yu b i im d ir bu... N eden
byledir, k im s e c ik le r b ile m e z .
D on Jua, bir sa v a
nn ry a g r m e ve g r m e n i n stesinden gelip, bir de ift
gelitirdii srada, ayn anda kiisel y k s n , ke n d in e n em
v e rm e y i ve alkanlklarn silip atm ay bilmesi gerekliini de
aklad. B a n a rettii ve benim bo laf s and m tm y n
tem lerin, a sln da g n c e l y a a m d a bir ift retebilm en in z o r
lu un u o rta d a n k a ld r m a y a y nelik o ld u u n u , bunu y ap m a k
iin de kiinin z n ve d nyay a k m a y a brakm as, ve bunlar
k eh a n e tle rin te sin d e bir y ere k o y m a s gerektiini syledi.
S eyy al bir sava d n y a y artk tarih srasna gre diile y e m e z , d iye aklad d o n Juan. D n y a da kendisi de artk
o n u n iin bi ne sne o lm a k ta n kar. O, yan bi d ny ann l
d a y a n bi varl d r artk. ift, b y c iin sradan bi itir, n
k ne y aptn bilir, o. N o t tu tm a k senin iin basit bi i, am a o
k a le m in le hflf G e n a r o yu k o r k u ta b iliy o rsu n .
Peki, d a rd a n birisi, b y c y e baktnda, o n u n ayn a n
da iki y erde o ld u u n u g re b ilir m i? diye so rd u m don Ja n a.
Tabii. B elki d e b u n u b ilm e n in tek yolu b u .
A m a , bu d u r u m d a insan, bir b y c n n de iki yerde bir
den o ld u u n u n a y rd n a v a rm olab ileceini m an tksal adan
v a rs a y a m a z m ?
O o o ! d iye bard d o n Juan. Belki de ilk k e z on ikiden
vurdu n. Bi b y c , tabii ki, s o n ra d a n ayn anda iki yerde bir
den b u lu n m u o ld u u n u n a y rd n a varabilir. N e var, bu gene de
y a ln z c a bi tr k tip lik ten ba k a bi b o k deildir, stelik de
yapa c a n y a p a rk e n , ikiliinin a yrdna v ara m a d gereiyle
de bi alkas y ok tu r.
K a f a m karm t. Y azm ay brakrsam p atlay ab ilece im i
hissettim.
y le d n , d iye s rd rd do n Juan. D n y a d o ru d a n
bize teslim o lam y or, n k d n y a n n tanm araya giriyor.
Yani, d o ru d r st k o n u m a k gerekirse, biz hep bi adm
BLGYLE
BULUMA
57
gerideyiz, d n y a d e n e y im im iz de, bu d e n e y im in a n m s a n
m asnd an baka bi ey deil. im d i u a n d a olan v e g een an
li d u rm a d a n an m sy oru z. Y alnzca an m syo r, anm syor,
a n m sy o ru z .
Ne d e m e k istediiyle ilgili d u y g u y u b a na a k ta ra b ilm e k
am acy la, elini h a v a d a evirdi de evirdi.
E e r d n y a y la ilgili t m d e n e y im im iz bu anlar to p
luluuysa, bi b y c n n ayn anda iki ye rd e b u lu n a b ilm e si de
o denli artc o lm a sa gerek. H alb uk i, o n u n sezgisi asndan
bu byle deil, n k d n y a d e n e y im i iin bi b y c n n de
teki insanlar gibi, tam u anda y a p m o ld u u n u , tank oldu u
olay, yaad d e n e y im i a n m s a m a s gerek. B il ini i liinde
y alnzca tek bi an vardr, o n u n da. B y c d ed i in , gene de iki
tek ve ayr an anm sayabilir, n k z a m a n b e tim le m e sin in
z a m k artk onu b a la m y o r d u n
D on Jtan k o n u m a sn bitird i in de a te im in y k se lm i ol
d u u n d a n em in dim .
D on G e n a ro m erakl gzlerle beni inceledi.
A d a m h a k l, d e d i, H e r z a m a n bir z p l a m a b o y u
g e rid e y iz .
Elini don J u a n n y ap m o ld u u gibi devind ird i; bed eni
sa rslm a y a b alay a ra k geriye, o tu rd u u y e re srad. Sank i h
krk tu tm utu da bu h k rk lar o n u n s ra m a sn a n e d e n o lm u
tu. T m su n d u rm a y bu b i im d e d olap geri d nd.
Don G e n a r o n u n k alalar z e rin d e geri s ram a s her
z a m a n k i gibi g ln olm as bir yana, beni bir k o rk u selinde
bo m utu. Bu d u y g u y le sin e y o u n d u ki d o n Ju an p a r m a k
larnn e k le m le riy le art a rda b a m n s t n e v u r m a k z o ru n d a
kald.
T m bunlar bir k e re d e k a v ra y a m a m d o n J u a n .
Ben d e, dedi, don Jua n , o m u z la rn silkerek.
N e de ben, sevgili C a rlito c u k , diye ek ledi, don G en a ro .
Y o rg unluum , d u y g u sa l d e n e y im im in y k , ortal saran
hafiflik ve m iz a h havas, stelik b ir de d o n G e n a r o n u n m a s
karalklar sinirlerim in k a ld ra m a y a c a denli ar gelm iti.
Karn k a slarm dak i h a re k e tle n m e y i d u r d u r a m y o r d u m .
D o n Juan, d in g in li im i ye n id e n k a z a n a n a dek beni ye rd e
ERK YKLER
yuvarlad. S o nra da, y en id en yiiziim onlara d n k biim d e

o tu rd u m .
U z u n bir sesizliin ardndan, don J u a n a, ift dediin
kat bir m a d d e m id ir ? diye sordum .
B a n a baktlar.
iftin bedesellii var m d r ? diye so rd um , bu kez.
T a b ii, dedi, do n Jua. Katlk, bedensellik, bun lar h e p
si anlar. D e m e k ki, kend ileri yoluyla d nyay d u y u m sa d m z
tm b r e y le r gibi top la d m z anlar bun lar da. Sende,
b e n im kat o lm a m n ans vard, tpk s zc klerle k o n u m a n n
ans o ld u u gibi. B ylece, bi akalla k o nu tun sen, beni de
kat o lara k a n m s y o rs u n .
D o n Jan o m z u n u o m z u m a yaklatrarak h atife d irse iy
le drtt beni.
D o k u n bana, dedi.
O n a e lim le d o k u n d u m so nra da sarldm . G z m d e n y a
lar g e lm e k zereydi.
D o n G e n a ro y e rin d e n k alk p da h a da y a k n m a geldi. H a y
lazca p a rld a y a n g zleriyle, k k bir o c u a benziyordu.
D ud a kla rn b z p u zun bir sre b an a bakt.
Ya b e n ? diye sord u, bir g l sak la m a y a alarak.
B a n a d a s a rlm a y a c a k m s n ?
A y a a k alkp k ollarm uzattm : b e d e n im o anda bu z gibi
oldu. K m ld a y a c a k g c m k alm am t. O n a d oru yaklam ay
d e n e d im am a, a b a la m a m bouayd.
D o n J u a n la don G e n a r o yan ya n a ay a k ta beni izliyorlard.
B e d e n im in b ilin m e z b ir g altnda ezildiini hissettim.
D o n G e n a ro oturdu; ona sarlm a d m iin, bo z ulm u
a d a m o y n a m a y a balad.
Y z n ekitti, topra topuklad. S on ra ikisi birden daha
d a k o rk u n bir k a h k a h a seline kaptrdlar kendilerini.
K a rn m n kaslar tm b e d e n im in sarslm a sna yol aacak
denli titre m e ye balad. D o n Jua kafam , d a h a nce gslerm i
ok lu u gibi sa lla m a m bu yurd u. B y le c e g z m n beb e in den
bir g iin e n n y a n s ta r a k k e n d im i y a t tr m a a n sm
y a k ala y a ca k tm . Beni zo rla s u n d u rm a n n altndan kaldrd,
a a k arp b e d e n im i g z le rim in d o u n yakalayaca
BLGYLE
BULUMA
59
biim d e devindirdi; a m a o byle b e d en im i d n d r r k e n y at

m tm bile. D on G e n a r o nn, k a tlarn a d n n bana tit
rem e verdiini sy ledikten h e m e n s o n ra d e fte rim i skca k a v
ra d m n ayrdna vardm .
Don J u a n a b e d e n im in o radan a y rlm ak iin n e re d e y se
beni srklediini syledim . D on G e n a r o ya el salladm . O n
lara, d n c e m i d e itirebilecekleri k a d a r z a m a n ta n m a k is
tem edim .
H ay di eyvallah, don G e n a r o , diye b a rd m . im d i git
m e m g e re k .
O d a bana el sallad.
D on Juan benim le birlikte, a ra b a y a d o ru birka m e tre
yrd. Senin de iftin v a r m, don J u a n ? d iy e so rdu m .
Tabii! diye bard.
O anda lgnca bir d n c e geldi, aklm a. B u n u k a f a m d a n
atp aceleyle o radan a y rlm a ly d m , a m a i im d e bir ey sanki
beni o ray a yaptrmt. T m birlikte o ld u u m u z yllar b o y u n
ca benim iin, b u ra y a h e r g e ld i im d e d o n J u a n b u lm a k
a m a c y la S o n o r a ya, ya da orta M e k s i k a y a g itm e m yetiyordu,
onu o ra d a beni b ekler b u lu y o rd u m . B un u y le c e k a b u lle n m e y i
ren m itim , bu ana dek de bu o lg u d a n k u k u la n m a k g e l
m e m iti aklma.
S yle bana, d o n J u a n , d e d im , yar a k a yar ciddi, sen
sen m isin yoksa iftin m is in ?
B a n a yaklat. Srtyordu.
iftindin, diye fsldad.

B edenim , in an lm a z bir g tara fn d a n itilm iim gibi h a v a
da srad. A r a b a m a k o m a y a balad m .
" a k a e d iy o r d u m , diye bard. G id e m e z s in daha. B a n a
hl be gn b o r lu su n .
Ben hzla geri s re rke n ikisi de a r a b a m a d o ru k o u y o r la r
d. G lyor, h o p la y p zplyorlard.
C arlitocuk , istediin z a m a n beni a ra ! diye bard, d o n

G enaro.
Rya Grenle R yada Grlen
A ra b a m d o n J u a n n e vinin oldu u y ere d oru sr yo rdu m .

G n n e rk e n saatleriydi. G e c e y i yol zerin de bir m oteld e g e
irm itim . B y le c e , le d e n nce d o n J u a n n evine varabilir
dim.
D o n Ju a n a rka b ah e d e y d i. a rn c a geldi. S elam iten
ve scakt. B eni g r m e k te n m e m n u n o lm u a benziyordu. Beni
yattra c a na in a n m o ld u u n u d n d m bir y o ru m d a
b u lu n d u y s a da bu ge n e de ters bir etki yapt.
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
61
Gel di ini d y du y du m, dedi srtarak. H e m e n evi n ard

na kot um. Beni bur a da g r n c e k o r k m a n d a n i ir kt m.
Yeterince skntl ve k t m s e r o l d u u m u n ay rdna v a r
mt. O n a E l i g i o yu a n msatt m syledi. D e d i i n e baklrsa,
Eligio b y c o l m a k iin yeterince m a r az i ym i . A m a bilgi
adam o l ma k iin g er e i n de n te m a r az i ymi . B y c le ri n
d nyas nn insan y ut an etkilerinin st esinden g e l m e n i n tek y o
lunun b u na g l p g e m e k o l d u u nu belirtti.
Havain hakk ndaki y o r u m u n d a isabetsiz deildi. Aslnda,
endieli ve skntlydm. U zu n bir y r y e ktk. D u y g u l a r
m n hafiflemesi saatler ald. K t ms e r l i i m h a k k n d a k o n u
ma kta ns a , o nu nl a birlikte y r m e k ok d a h a iyi geldi b an a .
Evine, akamii st ne d o r u dn d k. A c k m t m . Y e m e i
mizi yedikten sonr a s u n d u r m a n n altnda ot ur duk. G k y z
akt. l e d en sonraki aydnlk beni k e n d i m e getirmiti. K o
n u ma k istedim.
Aylarca kt hisset im k e n d i m i , d ed im. G e e n sefer
gel di i mde, senin ve d on G e n a r o nun de di k le ri ni zd e ve ya p t k
larnzda o k rkt c bir eyl er va rd .
D o n Juan hibir ey s yl emedi . A ya a k a l k a ra k s u n d u r m a
nn e vr es i nd e d o l a n m a y a balad.
Seninl e bunu k o n u m a m g e r ek , d e di m. Beni o k r k
ten bu k o n u y u k a f a m d a srekli t a rt ma kt an a l a m y o r u m k e n d i
m i.
Korkuyor m usun?
K o r k m u y o r d u m belki ama, d u y u p g r d k l e r i m n e de ni yl e
b oc al yor dum, bana fazla gel iyordu. A k l m d a k i deli kler yl e si
ne b y m t ki, ya bunlar o n a ra c ak y a d a a kl m toptan yiti
recektim.
Syl edikler im onu gl drd.
D a h a akln frlatp a t m a , dedi. H e n z b u n u n z a ma n
deil. z l me , o d a o la ca k a ma, sanr m d a h a z a m a n de i l.
O l an la r a bir a k l a ma g e t i rm e ye al a y m m, y a n i ? di
ye s ordum.
Tabii, niye o l m a s n ! dedi. Z ihni ni s a la m t u t m a k senin
grevin. Sava lar kafalarn d u v a r a vu r ar a k z af er k a z a n m a z
lar; d uvarl ar n s t nd e n g e er ek kazanrlar. Sa va la r d u va r l a
62
ERK YKLER
rn st nd en atlarlar; onlar y kma zl ar .

B u n u n s t nd e n nasl a tl a r m? diye sordum.
nceli kle, senin yaptn gibi her eye ok ciddi ya kl a
m a k l m c l bi yanl, di yerek y a n m a oturdu. Allmadk
olaylarla kar l at m zda hi d u r m a d a n yinel edi i miz k
t al kanl m z vardr. lki udur: he r ne ol u yo rsa ya da o l
d u y s a b u n u g r m e z d e n gelir ya d a hi o l ma d sayarz. Bu, b a
nazlarn yoludur. kinci olarak, olan g r n d gibi k ab ul l e
nir, ne ol up bittiini biliyormuz hissine kaplrz. B da s o f
tann yoludur. n c s de, olan biten bizi bask altna alr.
n k ne g r m e z d e n gelebiliriz ne de kabullenebiliriz. Bu da
aptallarn yoludur. Se ni n yolun m u bu, acaba'? Bi de drd n c
yol vardr, en d o r u olan: savann yolu. Bi sava libi ey
o l m a m gibi davranr, n k hibi eye inanmaz, a m a her e
yi d e gr ec e de e ri yl e kabullenir. K a b u l l e n m e d e n kabul eder,
g r m e z d e n g e l m e d e n g r m e z d e n gelir. Hibi z a m an biliyor
m u gibi y a p ma z , hibi z a m a n da hibi ey o l m u y o r m u gibi.
Al t na y a p a ca k denli k or ks a bile deneti mi elinden brakmaz.
B y l e d a v r a na r ak takntlarn, kaygy yok eder.
Bir sre sessizce ot urduk. D o n J u a n n szleri kokulu m e r
h e m gibiydi.
D o n G e n a r o ile ifti h a k k nd a k onu abi l ir m i y i m ? diye
s or dum.
O n u n h a k k n d a ne s y l e m e k istediine b al, diye yant
lad. Yine kayglarn, t ak ma k la r n a d k n l n m sergi
l ey e c e ks i n ?
A k l a m a l a r l a ilgili d k n l k g s t e r ec e i m, dedim.
Ta k na k sahibi o l d u m , n k gelip seni g r m e y i gze a l a m a
dm. K u ku la r m , u m u t s u z l u u m u k ims el er e a a m a d m .
Dost lar nla k o n u m u y o r m u s u n ?
K o n u u y o r u m , a m a onlar bana nasl y ar d m etsinler ki?
S a n a y a r d m gerektii hi g el me mi t i aklma. Bi sa va
nn hibi eye ge re k d u y m a d d u y g u s u n a almalsn arlk.
Yar d m ge re k di yor sun. Ni in y a r d m ge re k? Yaam d en e n u
lgn y ol cu luk iin g e r e ke n her ey v a r sende. Sana, gerek
d e n e y i m i n insan o l a b il me k , tek geerli eyin y a am a k o l d u u
nu r e t m e y e a ba l ad m; y a a m, u a n d a zeri nde y r d -
RYA G R EN L E
RYADA GRLEN
63
iz dol a mba l yoldur. Yaam, kendi iinde yeterli, aklayc

ve tamdr.
Bi sava bunu anlar ve b u n a u y g u n b i i m d e yaar; bu
nedenle, pek de a ba r t ma da n, d e n e y im l e r in d e n e y i m i sava
olmakt r diyebiliriz.
Bir eyler s y l e m e m i b ekl iyor gibiydi. Bir an iin n e d i y e
ceimi b i lemedi m. Szlerimi dikkatle s e m e k istedim.
Eer, bi sava teselliye g e r ek d u y u y o r s a , diye s r d r
d, yaln zca birini seip, kar ma as n , son ayrnt sna v ar nc a
ya k ad ar bu kiiye anlatr. Bi savann, a n l a l ma y a y a d a y a r
d m g r m e y e ger eksi ni mi yoktur; k on u ar ak, s t n de k i b as k
y az da olsa azaltr. Tabii, e e r k o n u m a k t a n holanyorsa.
Yok, yle deilse, k i m s e y e bi ey anlat maz. A m a sen tam a n
lamyla bi sava gibi y a a m y o r s u n henz. Kar lat n b o
luklar d a son kerte b y k olmal. T a m a m y l a a n l yo r um seni .
a ka ya pm yo rd u. G z le ri nd ek i y a k nl a baklrsa, k e n d i
sini be n im y e ri me k o y mu t u. A ya a k a l k a ra k hafife b a m a
vurdu. S u n d u r m a b o y un c a ileri geri y r m e y e , rasgel e evin
evresi ndeki allklara b a k m a y a balad. D e vi ni ml e r i beni ikillendirmiti.
G e v e m e k amac yl a, i kil emi mle ilgili k o n u m a y s r dr
dm. Hi bi r e yde n habersiz bir seyirci gibi d a v r a n m a n n b e
nim iin artk i mk n s z o l d u u nu hissettim birden. O n u n d e n e
timi altnda, isel syleiyi d u r d u r m a k gibi t u h a f sezgileri
gelitirmi, ryalarm d e ne t i m altna a lma y baarm t m.
Bunlar, rol k es er ek yap l acak eyl er deildi. H e r ne kadar, h a r
fi harfine o l ma s a da, nerilerini yeri ne getirmi, g nl k al
kanlklarm s r d r me yi k s m e n br akm , kiisel tarihimi sil
mi, ed i ml er i mi n s o r u m l u l u u n u st lenmi , yllar nc e o k
rk t m bir n o k ta y a s o n u n d a ulaabi lmi t i m; bedensel y a da
duygusal e rincimi b o z m a d a n tek b a ma o l a b il me y i be ce re bi li
yor dum. Bu, b en i m belki de biricik artc haar md . Eski
beklentilerim ve ruhsal k o n u m u m a s ndan g z le ml e nd i i nd e,
hem tek b a ma o l m a y b e c e r e b i l m e m h e m d e aklm yi ti r me
mi o l m a m y epyeni bir olayd. Y a a m m d a , d n y a g r m
de sregelen tm deiikliklerin kesin b i i md e bilincine v a r
mtm. Ayrca, don J u a n la do n G e n a r o n un ift hakk nd a ki
64
ERK YKLER
a kl ama la r nd a n bu denli e t ki le nm en in gereksi z o l d u u nu n da

bil inci ndeydi m.
B e ni m n e y i m v ar byle, d on J u a n ? diye sordum.
D k n l k gs te ri yo rs u n , diye atld. Kukulara, s k n
tlara d k n l k g s te rme yi , duyarl bir insan o lm an n iareti
sayyor sun. Eh ite, iin gerei u ki, duyarllktan en uzak
o l an kii sensi. O halde niye y l e ym i gibi yap y o r s u n? G e
enlerde, s an a bi sava n n kendisini o l d u u gibi, a l a k g n l
llkle k ab ull endi i ni s y l e m e m i m i y d i m ?
K a f a m bi lerek kartrdm s y l e m e y e get iri yorsun,
dedi m.
H e p i m i z kaf am z bilerek kartrrz, dedi. H ep imi z ne
y a pt m z n da ayrdndayz. O eli msi z aklmz, kendini b
y l ey en aptal devi o y n a m a y a baylr. Ksaca, da fare d o u r u
yor.
O na , i ki le mi mi n dile g eti rdii nden belki de daha k ar ma k
o ld u u n u a k l a m a y a altm. Ke ndi s inin de don G e n a r o nn
da b e n i m gibi bir i nsan olma l ar n a karn, stn de ne ti m g
lerinin b a n a r ne k o lu tu r du u n u syledim. A m a , eer, bana
oranla ok b y k bir farklla sahiplerse, b e ni m iin r nek d e
il, olsa olsa ak a t a m a y a c a m bir gariplikler k u m k u m a s
oluturabilirlerdi.
Gearo bi insandr, dedi d on Juan, g v e n verici bir s e s
le. Seni n gibi bi insan deil atk, doru. A m a zaten b a a r m a
s g er e ke n d e b u y du ; ne de n k or k u y o r s u n ki? Se nd en farkl o l
d u u iin d a h a o k d e er v er mel isin o n a .
A m a o n da k i fark, insani bir fark deil ki, dedim.
Peki, yle dei lse nedir, sence? Bi insanla bi at a ra s nd a
ki fark m yani, b u ?
B i l m e m . A m a o b e n i m gibi de i l.
Bi z a m a n l a r senin g ibi ydi.
Peki, ben bu d ei i mi anlayabilir m i y i m ?
Tabii! Se n k en d i n bile d e i i yo r s u n.
B e n i m d e bir ift o l u tur abi le ce imi syleyebilir m i s i n ?
Hi k i ms e ift ol u tur maz. Lafn gelii bu. Senin drdri
na bakl d nda, bi s zc k m a ny a o l d u u n aka grlyor.
Szl eri n anl aml ar seni t u za a dryor, her z aman. Sen i m
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
65
di, Allah bilir, insann, ifti kt yoll ar dan o l u t ur d u u n u dinyorsundur. T m biz ldayan varlklarn bi ifti vardr.
Hepimizin! Bi sava b u n u n farknda o l ma y renir, hepsi
bu. Tabii ki, bu farkndal k e f et me mi z i zorlatran a lmaz
engeller var. A m a bu beklenen bi ey; bu en ge ll er o bilinlilie
u la ma y o l un da karlatmz, be nz er si z bi m e y d a n o k u m a
dr
Ben, neden bu denli k o rk u y o r u m , don Jun?
" n k sen, iftin, szlerin s ana anlatt ey ol du u nu , bi
ift ya da bi b aka sen o l d u u n u san yor sun. Bu szckleri, b u
nu t a n m la m ak a sndan setim. ift, insann kendisidir, b u
nunla baka trl y z le i lm ez .
"Ya ben b un a s ahip o l m a k i s t e m i y o r s a m ?
"ift, kiisel seim k on us u deildir. B yc l e r in, f ar k n
dal ka zandr an bilgilerini r e n m e k iin yap lan kiisel bi
seim de deildir sz k on u s u olan. Se n hi kendi ne, n e d en
zellikle sen, diye sor dun m u ?
" H e r z aman. S a na bu s or uyu belki de yz k er e s or du m,
a ma sen beni hi y an t l a ma d n .
" B e n sana, yant gerekti ren bi soru gibi s or d e m e d i m ; bi
savann, sahip o l duu hzi neni n, m e y d a n o k u y a b i l m e h z i
nesinin zerinde d n p , t a nmas a n l a m n d a syl edi m.
" B u n u, sradan bi s or uy a d n t r m e k, b e e n i l m e k y a da
kendini ac n d r ma k isteyen, kibirli, sradan bi insann ii olsa
gerek. Bu tr sorularla iim y o k benim, n k bunlar yan tl a
ma nn yolu d a yok. Se ni n s e i lme n erkin bi edi mi ydi ; erkin
edi mler ine k i ms e kar ge l e me z. i mdi, sen sei lmi o l d u u n a
gre bu e dimi n s o n u c a ul amas n hi k i ms e e n g e l l e y e m e z .
" A m a , insann he r an baarszla u r ay a b i le ce i ni sen
kendin sylemitin, d on Jun.
Doru. nsan her an baarszla urayabilir. A m a sen
baka bi ey s y l e me y e alyorsun, galiba. S e n bi k yolu
bulmak istiyorsun. B a a r a m a m a z g r l n e sahi p olup, ayr
m kendi anladn b i i md e terk e t m e k istiyorsun. o k ge ar
lk. Bi savann, erkin e line d t k te n sonraki tek z gr l,
kusursuz bi ya am yolu semektir. U y d u r u k bi z af er y a da y e
nilgi yar atamazsn. Akln, s e nde n z n n tamln k r m a n iin
66
ERK YKLER
yenilgiyi k a bul l en me ni istiyor da olabilir. te yandan, yalanc

bi zafer ya d a yenilgi ilan e tme ni nl e ye c ek bi kar n le m de
y o k deil. Yenilginin huzurl u c e nne tine eki lmeyi dliiyorsan
ldrm olmalsn. Be de ni n b un a kar gelir de, seni hibi y e
re b r a k m a z .
Ses sizce k k r d a m a y a balad.
N i y e g l y o r s u n ? diye sordum.
Berbat bi n o kt a y a ulatn, dedi. "Ger i ek i lme n iin
o k ge, e y l e m e g e m e n iinse ok erken. Yapabilecein tek
ey olayl ara tank o l ma k. Sen u anda, ne anasnn ra hmi ne d
nebilen, ne d e istedii gibi d evi nebi len bi o c u u n o sefil drmu nd a s n. o c u u n y a pabi lecei tek ey, seyredip, kendisine
anlatlan akl a l m a z e y l e m ykleri ni di nl emek. te imdi sc
de tam bu noktadasn. Nc eski d n ya n n r ahmi ne kaabilirsin,
ne d e erkle e d i m l e r d e bulunabilirsin. Yapabilecein tek ey erk
e d iml er i n e tank o l ma k , ykler, erk ykleri dinl emek
te ift de, bu y k l e r d en biri yalnzca. Biliyorsun bunu.
Zaten, aklnn b u n a bu kerte t akl mas n n nedeni de bu. A n l a r
m gibi y a pt nda ys a , kafan duva rla ra v u r mu oluyorsun.
S a n a a k l a ma kab il i n d e n s y l ey eb il ec e i m tek ey u: ift, her
ne k a d a r rya grme s o n u c u n d a ortaya ksa bile, olabi ldii n
ce gerektir.
Senin syledikler ine baklrsa, d on Jua, ift, e di mle rde
bulunabiliyor. Peki, o hal de ift...?
Y r t t m mant s r d r m e y e b rakmad beni. iftin
varlna tanklk ettikten sonra, b an a bu k on u d a bir eyler a n
l at masnn yakk al ma ya ca n anmsatt.
ift, tabii ki e d i m d e bulunabilir, dedim.
Tabii ki , diye yantlad.
"P eki , ift z ad n a e d i m d e bulunabilir m i ? diye s ordum.
O, bizzat zdr, k ah r e ts in !
N e d e m e k istediimi a n la tma n n ok zor o l d u u n un ayrdna vardm. K a f a m d a , e e r bir b y c ayn anda iki e yl e m
birden gereklet irebi li yorsa, yararc retkenliinin de ikiye
k at la nm as gerektii y o l u n d a bir d n c e dolanyordu. Ayn
a n da iki ite alabilir, iki yer de olabilir, iki kiiyle g r e b i
lirdi.
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
67
Do n Juan sabrla dinledi.

u bi i mde a k l a m a m a izin ver," d ed im. D o n Genar o,
varsay msal adan bakldnda, iftine, b inler ce k il ome tr e
uzaklktaki bir a da m ldiirtebilir m i ?
Do n J uan bana bakt. Ban sallad, gzlerini b e nd e n
uzaklatrd.
iddet ykleri sarm, her bi tarafn, dedi. G e n a r o
ki mseyi ldiremez. Ne de ni o k basit, nk artk insan d os tl a
ryla arasnda alp v e r ecek hibi ey ka l ma d . Bi sava grme
ve riiya grme yetisini yakalad kt an, ltsnn bilincinde o l
d ukt an sonra, iinde b a k a eylere kar ilgi k a l m a z .
m e z l i i m i n ilk gnl eri nde, bir b y c n n , d o s t u n u n
yar d myla kendi ni yzl erce k i lome tr e u z a a tatp, d m a n l a
rna darbe indirebileceine ilikin bir a k l a m a y a p m o l d u u
nu anmsattm.
K a f a n n k a r m a k l n d a n b e n s o r u m l u y u m , dedi.
A m a , u n u t m a ki baka kez de, r e t m e n i m i n b a n a uygul att
admlar sana u y g u l a m a d m s y l e di y di m sana. Bi b y
cy d o, seni de o d n y a y a t a m a n l a m y l a s o k ma l y d m. Y ap
m a d m , n k artk insan kar de l er imi n u s u y l a b u s uy l a ilgi
l enmi yo r u m. Geri, r e t m e n i m i n szl eri ne sap la n p k a l m
mdr. Seni nle o nu n k o n u tu u b i i md e k o n u m u m d u r o
u zaman.
Genar o, bi bilgi adamdr. H e m de en hasdr. Eyl eml e ri
kusursuzdur. S radan insann da, b y c n n de o k t e s i nd e
dir. O n u n ifti, neesinin ve m i z a h n n ifadesidir, o bunu, sra
dan d u r u m l a r y a ra t m a k ya da z m l e m e k a ma c y la ort aya
karmaz. Bilebildiim ka da r yl a ift, bi zi m ldayan varlk o l
m a d u r u m u m u z u n farkndaldr. O, he r eyi yapabi li rse de
ki mse ye k a r ma ma y yeler, s e ve ce n o l m a y yeler.
d n alnm szcklerle, seni yanl b i i md e y n l e n
dirmi o lm a k b en i m hat amd. r e t m e n i m i n , d o n G e n a r o n un
yapabildiklerini y a p m a y a g c yet mezdi . N e yazk ki kimi
eyler, r e t me n i m iin, tpk sanin iin o l du u gibi, y al n zca
bi erk yk s o l ma k ta n ileri g i d e m e d i .
Bak am s a v u n m a k z o r u n d a hisset tim kendi mi . Var sa
ymsal adan k o n u t u u m u syl edi m.
6X
ERK YKLER
Bilgi a da m sz k o nu s u o l du u n d a varsay msal a diye

bi ey k a l m a z , dedi. Bilgi a da m n n insan kardelerine zarar
v er me s i olanakszdr; ister var say ms al olsun isterse baka bi
5ey-
Peki, ya insan kardeleri o n u n gv en li in e ve salna

zar ar ve rme yi pl anlar sa? O z ama n, kendini k o r u m a k a macyla
iftini kullanabil ir m i ?
U ma r s z l k iinde, dilini aklatt.
Bu ne i nan lmaz, iddet dolu d nc el er b yl e , dedi.
Hi k ims e , bi bilgi a d a m n n g venli i ne ve salna zarar
v er me yi p l an l ay am az . O, bunu grr, n l e m e k a ma c yl a g e r e
keni yapar. Ge n a r o, rnein, sana u l a ay m derken hesapl bi
tehl ikeye atld. A m a sen, o nu n g v e nl i i ne zarar verecek libi ey y a p a m a z d n , zaten. y l e bi ey olsayd, grmesi ona
sylerdi bunu. A m a eer, senin d o a n d a ona zarar verecek bi
ey varsa, ve grmesi b un a u la am y o r sa b da o n u n yazg s
dr, zaten ne G e n a r o ne d e bi bakas bunu nleyebilir. G r d
n gibi, bilgi a d a m hibi eyi d e n e t l e m e de n denetimi elinde
tutar. Ya !
Sessiz kalmtk. G n e evi n bat y a n nda ki sk, uzun al
lklarn u c un a u l a m a k zereydi. G n nn yi tmesi ne iki sa
at k a d a r d a h a vard.
~
D o n Jan teklifsizce, N e d e n G e n a r o yu a r m y o r s u n ?
dedi.
B e d e n i m srad. lk t ep ki m e l i md ek i her eyi atp a ra ba
m a k o m a k oldu. D o n J u a n k a h k a h a d a n krlyordu. Ona, k e n
d i m e hi bi r ey k a n t l a m a k z o r u nd a ol ma d m, kendisiyle
k o n u m a k t a n o k h o n u t o l d u u m u syl edi m. Don Juan, gl
me sini d u r d u r am yo r d u. S o n un d a, d o n G e n a r o nun byle bir
s ahneyi kanmasnn utan verici o l d u u n u syledi.
Bak, d on G e n a r o yu sen a r ma zs an , ben a r r m, d e
di, kararl bir ses tonuyla. O n u n a rkadal na b ay l yo r um.
st d a m a m d a ko r k u n eki bir tat ol umut u. K a l a r m
dan, st d u d a m d a n ter boand . Bir ey s y le me k istedim
a ma , asl nda s y l e y e ce k bir ey yoktu.
D o n Juan, u z u n dikkatli bir bak frlatt bana.
H a d i , dedi. Bi sava he r z a m an hazrdr. Salt sava
RYA G R EN L E
RYADA
GRLEN
69
olmay dil emekl e sava o l u nm a z . Ya a m m z n so n a n m a dek

siien b i lme ye n bi savamdr, bu. K i m s e sava d o m a z , tp
k k ims e ni n mantkl bi varlk olarak d o m a d gibi. Birine ya
da t eki ne d n me y i biz beceririz.
Topla kendini! G e n a r o nun, seni b yl e titrerken g r m e s i
ni i s t e me m.
Ayaa kalkt, s u n d u r m a n n t emiz taban z er i nd e ileri g e
ri g e z i n m e y e balad. Hi bi r ey y a p m a d a n d u r m a m o la n ak s z
d. Sinirlerim ylesine gerilmiti ki, s o n u n d a tek bir sz ck y a
z a m az o l du m, ayaa frladm.
Don Juan, y z m batya d n k b i i m de n o k t a m n ze ri n
de y er i md e saydrd. Ayn d evi ni ml er i birok k e z uygulatmt.
Ama , kiinin oluan a la cakar anl kt an e r k ek me si yd i. B u
nun iin, kollar h a va y a kaldrlyor, p a r m a k l a r p er v an e ni n k a
natlar gibi geriliyor, sonra kollar tepe nok ta s yl a u f ku n tam o r
tas ndayken kuvvet ice sklyordu.
D ev ini ml er ie yarad, olabi l di i nce d inginle i p k e nd im i
t opladm. G e n e de, bu yaln, aptalca de vi ni ml er le asla bu d e n
li d i n gi n le em e ye c ek olan eski b e n ime, ne o l d u u n u m e r a k
e tme kte n de kendi mi a la ma d m.
Dikkat imi , don J u a n n d o n G e n a r o yu a r m a k a m a c y
la k u k u su z ca izleyecei y n t e m zer i nde y o u nl a t r m a k iste
dim. Do n Juan, yz g n e y d o u y a d n k b i i m d e s u n d u r m a
nn ke na r nda d urdu, ellerini a z na g t r p bard, Genaro!
Bur aya gel!
Don G e n a r o bir an s on r a alln a r d nd a n o r ta ya kt.
Her ikisi de ldyorlard. n m d e , n er e d ey s e dans ettiler.
Don G e na r o beni t ak nca s elamlad, a r d nd a n st s a nd
nn stne oturdu.
Kesinlikle y o l u n da g i t m e y e n bir ey vard, bende. D i n g i n
dim, t e l a l a n m y o r d u m . n a n l m a z bir v u r d u m d u y m a z l k ,
uzaktalk hali t m varlm kaplamt. Sanki bir yere s a k l an
m, k e n di m i s e yr ed iy or dum. D on G e n a r o ya, o l d u k a kaytsz
bir tavrla, ge e n g r m e m i z srasnda beni lesiye k o r k u t t u
unu, hatta p si kot opik bitkilerle olan d e n e y i m l e r i m srasnda
bile bu denli bir ka rga a ya s r kl e n m e d i i m i a n l a t m a y a giri
tim. Her ikisi de, anlattklarm, sanki g l n m gibi kar la
70
ERK YKLER
dlar. Ben de o nla ra giildiim.

D u y g u l a r m d a k i u y u u k l u u n kesinlikle bilincindeydiler.
Beni seyredip, sanki s a r h o m u u m gibi da lg a getiler.
imde bir ey, d u r u m u aina bir k o n u m a get irmek a m a
cyla u m u t s u z bir sava veriyordu. lgilenmi ve k o r k m u o l
m a k i stiyordum.
D o n Juan, s o n u n d a y z m e su serperek, ot urup bir eyler
y a z m a y a yneltti beni. D a h a n ce de syledii gibi, not a l m a
m, y o ks a le c e i mi belirtti. Yalnzca birka s z ck y a z m a k
bile, beni o eski bildik ha li me d n d r m e y e yetmiti. n ce d en
bu l an k olan bir ey, sanki ye ni de n eski berrakl na k a v u
mutu.
Bi li nen z m n ort aya kmas , bilinen kor kular m n da
o rta ya d k l m e s i a n l a m n a geliyordu. K o r k m a m olmakt ans a,
k o r k m a k t a n artc bir b i i md e d a h a az r k m t m . Tatsz da
olsalar, eski alkanlklarn getirdii tanklk d u yg u s u ho bir
din le nc e gibiydi.
Sonra, D o n G e n a r o nun, alln or ada n ortaya ktnn
t a m a n l a m y l a ay rd na vardm. Bilinen d n c e srelerim a
lt. e olay h a k k n d a y o r u m y a p m a y r e d de t me k le baladm.
O n a hi bi r ey s o r m a m a y a k a ra r verdi m. Bu kez sessiz bir ta
nk o lacakt m.
G e n a r o d u v a r a d ayanm t. H e m srtn d u va r da di nl en d i
riyor, h e m de o y n a k st sand zer inde o tu r ma y s r d r y or
du. Tpk at b i nm i de s r y o r m u gibi gr n yo rd u. Elleri
n n d e y di , bir atn di zgini ni t u tu y or mu izlenimini veriyordu.
o k dor u, C a r l i t oc u k, d iy er e k st kasasn yere oturttu.
Sa ayan dsel bir atn b o y n u n u n zer inden geirerek
at indi ve yere atlad. D e vi n i m l e r i n d e yl esine bir k usur suzl uk
vard ki, b e n d e at srtnda yol cu lu k y app g el mi ol duu y o l u n
da s ar s l maz bir kan ol ut ur mut u. Yan ma gelerek s ol uma
oturdu.
G e n a r o geldi, n k sana t e ki nde n sz e t m e k istiyor,
dedi, d on Juan.
S a h n e y i d o n G e n a r o y a b r ak r m as na bir de vi mi nde
bulu nd u. D o n G e n a r o eildi. Y z m g r m e k a ma c y la hafif
e d n d . N e r e n m e k isterdin, Ca rl i t oc u k? diye sordu,
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
71
yksek p er d ed e n bir sesle.

Eh, eer ift h ak k nd a ko n u a ca k sa n , b a n a h e r eyi a n
lat, d e di m, y a p m a bir kaytszlkla.
He r ikisi de birbirileriyle bakp balarn salladlar.
G e n a r o sana r ya gren ile r ya d a g r l e n d e n sz e d e
c ek , dedi don Juan.
"S en in de bildiin gibi Ca rl i t oc uk , dedi don G en a r o, sn
m a y a balayan bir k o n u ma c havasyla, ift, riiya grme s
rasnda balar.
Bana uzun uzun b ak a ra k g lms edi . Baklarn, y z m
den deft eri me ve k a l e m i m e kaydrd.
ift, bir ryadr, dedi, kollarn kad ve a y a a kalkt.
S u n d ur m an n s o nu n a dor u yrd, alla d o r u y o l u na d e
vam etti. Y z n n drtte n bize g s te re c ek b i i md e all
n a rd nda durdu; g r n e baklrsa iiyordu. Bir sre sonra,
y ol unda g it me ye n bir eyl er va rm gibi geldi bana. Sanki
uma rs z ca i eme y e alyor, a m a b e c e re m iy o r d u . D o n J u a n n
kahkahas, don G e n a r o n un g e n e soytarlk ettii a n l a m n a g e
liyordu. Don G e n a r o bedenini ylesi ne g l n d u r u m l a r a s o
kuyordu ki, don J ua n da ben de g lm e k t e n n e r e de y se sinir n
betine t ut ul mak zereydik.
Don G e n a r o s u n d u r m a y a d n e r e k oturdu. G l n d en ,
pek az rastlanan bir scaklk yaylyordu.
Y a pa ma d n m, y a p a m a z s n ite, d e yi p o mu zl ar n silkti.
Sonra, bir anlk sessizliin ar d n da n iini ek er e k, Evet,
Carlitocuk, ift, bir r yad r, diye ekledi.
G er e k deil m id i r d e m e k i sti yor s un? di ye sor dum.
Hayr, bir r yadr d e m e k is ti yo rum, di ye karlk verdi.
Don Juan araya girerek, d o n G e n a r o nun, bilinliliin ilk
belirmesine, bir baka deyile bizim ldayan varlklar o l u u
muza g n d e r m e yaptn aklad.
H e r birimiz farklyz; bu, s ava m la r m z n ayrntlarn
da farkl klyor, dedi don Juan. A s l n a ba ka rs an, ifte u l a
mak a ma c y la attmz a d m la r ayn. z el li kl e de pek belirgin
ve e m i n o l m ay a n ilk ad ml ar .
Don G e n ar o d a bn kabul e de re k b y c n n bu a a m a
da yaad belirsizlik zer inde bir y o r u m d a bulundu.
72
ERK YKLER
B e n im , ilk b a m a geldiinde, ne o l du u nu alamadyd m , di ye aklad. " Bi r gn, d al ar da bitki toplyordum. B a

k a ot toplayclarnn da alm olduklar bir yr eye g i tmi
tim. ki k o c a m a n torba bitki topl amt m. E ve d n m e y e hazr
dm, a m a nce bir iire d i n l e n me y e karar verdim. Palika tara
lnda bir a a cn gl ge si nd e uzanar ak uyuy aka ld m. Soa, te
peni n altndan d o r u gelen insanlarn sesini d u y u p uyand m.
Ac ele yle koup, yattm yere yakn bir alnn ardna g i z l e n
dim. O r a d a yl ec e be kle rke n bir ey u n u tt u u m d u y g u s un a k a
pldm. Tor bal ar m alm m y m, diye bak nd m; al mam t m.
Yolun karsnda, u y u d u u m yere b a k y o r du m ki kork ud an
l ey a zd m. Hl or ad a u y u yo rd u m! Ben di m, o! B e d e n im e d o
k u n d u m . K e n d i m d i m ! Bu arada, gel enl er u yu y a n bana iyice
yaklamlard. T a m a nl am yl a uyank olan ben ise g izl endi i m
y e rd e u ma r s z c a b a k m y o r d u m . Kahretsin! Beni bulacaklar,
antal ar m yr teceklerdi. A m a sanki or ada dei l mi i m gibi
b a na do r u g el me yi srdrdler.
G rd k l e r i m yl esi ne canlyd ki, ldrmak zereydim.
B ir lk attm ve ye ni de n u ya nd m. Kahretsin! Bir ryayd
bu!
D o n G e n a r o y k s n kesti, b e nd e n bir soru ya da y or um
b ek l er mi gibi durdu.
D o n Juan, kinci kez nerede uyand n syle o n a , dedi.
Pat ikan n y ak n nda, u y u y a ka l d m yerde u y a n d m , d e
di d o n Ge na ro . A m a , bir sre ner de o l d u u m u bi lemedi m.
Yalnz, unu diyebi lir im ki, sanki hl kend imi uyan rken izle
m e k t ey d i m. Sonra, birden bir ey beni patikann y a n m a ekti,
kend imi , g z le ri mi o va la rk en b u l d u m .
Peki, sonr a ne y a pt n ? diye sordu don Jan.
kisi bir den g l m e y e balaynca, d on J u a n bana takld
n anladm. S o r u l a r m a y k n yo r du .
D o n G e n a r o k o n u m a s n srdrd. Bir an d u r up kald
n, a r dnda n gi di p he r eye baktn syledi.
G i z l e nd i i m y e r tam g r d m g i bi ydi , dedi. Bana d o
ru gel en a d a m l a r d a yoll ar na gidiyorlard. Bunu biliyorum,
iink k o a r ak ar ka la r nd an baktm. Bunlar, g r d m a d a m
lard. On la r k a s a ba y a d e k izledim. H er halde deli o l d u u mu
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
77
sandlar. Yoin y an nda u yu y a n a rkada m g rp g r m e d i k l e

rini sor dum. Hibiri g r m e mi t i .
G r d n gibi, dedi d o n Juan, h e p i m i z ayn ku kul a ra
d yor uz. D e lir me kte n kork uy or uz ; ne yaz k ki bizler zaten
deliyiz.
Don Genar o, bana, Sen bizden bir kerte d a h a delisin a s
lnda, diyerek kkrdad. D ah a da k u k u c u .
K u k u c u l u u m l a dalga getiler. Sonra, don G e n a r o y e n i
den k o n u m a y a balad.
H e p im iz y o u n varlklarz, dedi. Se n tek deilsin, Calitocuk. Ry a nedeni yl e birka g n biraz sarsldm, a m a ya a
m m k a z a n m a m iin a l m a m g er ekiyor du, r y ala rmn g i
zemleri zerine d nc el e re d a l m a y a g e r ek te n z a m a n m y o k
tu. Bylece, a bu ca k siklim bunlar k a f amd a n. S a n a ok b e n
zerdim, ben.
A m a bir gn, birka ay s o n r a y or ucu al m a y l a ge en bir
sabahn ardndan, ikindi st ne doru, bir kliik gibi yatp u y u
dum. Sonra, y a m u r y a m a y a balad, t a va nda ki delikten d a m
layan su beni uyandrd. Yataktan frladm, at ya t r man p ie
riyi su b as ma da n , delii t a mi r e t m e k istedim. K e n d i m i yle iyi,
yle gl h is se di yo rd u m ki, ii bir d a k i k a d a bitirdim. Islanm a m t m bile, O ksa e ke r l e me ni n bana ok iyi geldiini d
ndm. im bitince e ve d n p bir eyler y e m e k isledim. A m a
lokmalar y t amadmn a y d m a vardm. H a s t a l a nd m s a n
dm. Kimi otlar, yapraklar i ne yi p b o y n u m a ba l ad m, yat a
ma d n d m. Yatan y an n a gelince, k o r k u d a n di zler imi n b a
z l d gene. Yataktaki bendim; u y u y o r d u m ! Beni drtp
u ya n d r ma k istedim, a m a b u n un kesinlikle y a p l m a m a s g e r e
ken bir ey o l d u u nu bili yor dum. By le ce , e v d e n dar k a
tm. o k fena r k m t m. Ne yaptm, ne r ey e gittiimi bil
m e de n tepelerde dolatm, o y s a t m y a a m m or al ar da g e m i
ti. Ya mur da, damlalar d u y u m s a m a d a n y r d m . Sanki d
n m y o r d u m . Sonra, imekler, yl d r mlar yles ine y o u n
lat ki yeniden u y a n d m .
Bir sre sustu.
Nc rdc uya nd m b i lm ek ister m i s i n ? d iye sordu bana.
Tabii, diye yantlad, don Juan.
74
ERK YKLER
Y a m u r altnda, tepelerde u y a n d m , dedi.

A m a uya nd n nasl a n l a d n ? di ye s ordum.
B e d e n i m a nl a d , diye yantlad.
Ap t al c a bi s or uy du b u , diye girdi ar aya d on Juan. S a
van n iinde, bi yerlerdeki bi eyin tim deiimlerin bilin
ci nd e o l d u u nu sen de biliyorsun. Sa va n n kesin erei bu bi
linci g l e n d i r m e k ve srdrmektir. Sava, bunu temizler,
parlatr, ve alr d u r u m d a tutar.
Haklyd. i md ek i bir eyin he r eyi kaydettiini, yapt
m he r eyin bil inci nde o l du un u bildiimi onlara s y l e m e
liydim. Ayrca b u n u n sradan bil ini iliimle de bir ilgisi yoktu.
T am a nl a m y l a s a p t ay a ma d m, deiik bir eydi. Onl ara, bel
ki de D o n G e n a r o n u n bunu b e nd e n d ah a iyi t anmlayacan
syledi m.
B a kma , sen de iyi g i di yo r s un , dedi don Genar o. " San a
n e yi n ne o l d u u n u sy le ye n bir i sestir. te o srada bana da
ikinci k ez u ya n d m syledi. Tabii, u ya n r u y a n m a z rya gr
m o l d u u m kan s na vard m. Belli ki sradan bir rya dei l
di bu. A m a , t am a nl a m y la rya grme de deildi. Bye ce ba
k a b ir kan o l ut ur du m: sanrm yar uyan k halde u y k u m d a y
r m t m. B u n u ba ka trl a n l a y a m y o r d u m .
D o n G en a r o, veli ni met ini n ona, yaadklarnn bir rya o l
m a d n , b un u kesinlikle u y ur ke n rya g r me k bi imi nde ele
a l m a m as gerekt ii ni akladn syledi.
B u n u n ne o l d u u n u syledi s a n a ? d iye sordum.
Birbirlerine baktlar.
B a n a b u n u n bir hayalet o l d u un u s yl edi , dedi, sesinde
k k bir o c u u n titremiyle.
Onl ar a, d o n G e n a r o n un velinimetinin, olaylar onlarn b a
na akladklar gibi mi akladn r e n m e k islediimi s y
ledim.
D o n Juan, Tabii ki yle aklad, dedi.
V e li n ime ti mi n a kladna g r e, diye sze girdi don
Ge n a r o, kiinin i inde k endi ni u y ur ke n g r d rya, ittin
z a ma n ym . Bana, me r ak l an p k e n d i m e sorular sor up erkimi
ziyan e d e c e i me , hazrlkt o l m a m tlemiti.
Bir s onr aki d e n e y i m i m i v e li ni me ti mi n evinde yaadm.
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
75
Ona ev ilerinde yardmc o lu yo rd u m. Bi r ara d i n l e n m e k iin

liraz uza nd m, her z a ma n ki gibi yuyakal d m. Evi, kesinlikle
bir erk yeriydi, ve bana y a rd m etmiti. Bir g r lt yle u y a n
dm, birden. Velinimetimin b y k bir evi vard. Varlkl bir
adamd, y an nda alan oktu. Grl t, akl talarna ar pa n
bir krei n sesine benziyordu. O t ur u p di nl edi m. S o n r a da a y a
a kalktm. Ses ok tedirgin e di ciydi a m a n e d e n b y l e o l d u u
nu k a v r a ya m y or d u m. Yerde u y u m a k t a o l d u u m u n a y r dm a
vardm srada dar kp sesin kayna n aray p b u l m a m g e
rekir mi, diye d n y o r d um . Bu ke z neyi nasl y a p m a m g e
rektiini biliyordum. Sesi izledim. Evin ar ka s na y r d m.
Kimse yoktu. Ses, evin u z akla r nda n g eli yor gibiydi. zlemeyi
srdrdm. N e ka da r izlersem o denli hzl d ev i n e bi li y o r du m.
Uzak bir yere gel dim ve i na n lma z eyler g r d m .
Bu olaylarn bana geldii srada me z l i i n i n balang
a amal ar nda ol du un u, r ya g r m e al an n da pe k az ilerledi
ini, a m a ke ndi ne bakt t rden ryalar a n l a lm az bir k o l a y
lkla g r d n aklad.
N e r ey e gittin don G e n a r o ? diye so rd um.
"Riiya yrme srasnda ilk ke z ge r ekt en d e vi nm i t i m , o
gn, dedi. Asl na bakar s an d o r u d a v r a n a c ak denli bilgim
vad bu konuda. Hi bir eye d o r u d a n b a k m a d m ; s o n u n d a
kendimi, v el inimeti min kimi erk bitkilerinin y e r ald derin bir
koyakta b u l d u m .
nsan, rya grme k o n u s u n d a ne denli az ey bilirse d a h a
iyi o l u y o r ? diye s o r d u m.
Hay r, diye girdi a ra ya d on J uan. H e rk e s belirgin k o n u
larda ki mi kolaylklara sahiptir. G e n a r o n u n ustal d a rya
yrmc zeri ne.
K o y a k t a neler g r dn, d o n G e n a r o ? d i ye s ordum.
Velinimetimin ki mi a da ml a rl a birlikte tehlikeli u y g u l a
malarda b ul u n du un u g r d m. O r a d a o n a y a r d m e t m e k iin
b u l u n d u u mu d n d m , aalar n ardna g iz le ndim. N e var
ki, nasl yardm e d e ce im i b il mi yo r du m. Ka f as z da deildim;
sonunda, g z m n n n d ek i sah ne ni n rol a l m a k iin deil,
seyretmek iin o l d u u n u a n l a d m .
" N e z aman, nasl, ve nerede u y a n d n ?
76
ERK
YKLER
N e z a m a n uy and m b ilemem. Saatler sonra olmal. Biitiin bildiim, v el ini me timi ve adamlar izlediimdir. Vel ini me
timin evi ne v ar dklar nda kardklar grlt, n k tartyor
lard, beni uyandrd. K e n d i m i uyur ken seyrettiim yer deydi m.
U y a n m a m n ardndan, grd k l er imi n ve yaptklarmn
r ya o l m a d n n a y rd m a vardm. Sesin k la vu zl u u nd a uzak
bir yere gi tm i t i m .
Velinimetin, senin ne yaptnn farknda m y d ?
Tabii ki. Yapacakl ar m yerine g e t i r m e m d e yardmc ol
m a k a macyla, kr ekl e o sesleri karan kendisiydi. Eve girdi
inde, u y u d u u m iin beni azarl arm gibi yapt. Beni grd
n bi li yordum. D a ha sonralar, dostlar ev i nd e n gittiinde
bana, aalarn a rd nda gizlenen parltm fark ettiini syl e
di .
D o n Ge n ar o , bu olayn ona r ya g r m e yol un d a birka
a d m attrm o ld u u nu , bir sonraki sefer iin on be yl g e m e
si gerekti ini syledi.
D r d n c s ok d a h a garip, ok d ah a tam bir grsiiydii,
dedi. Ke nd imi , ilenmi bir tarlann ortasnda bul dum. Ke n di
mi y an t ar af ma yatm derin derin u yu rk en gr dm. Bun u n r
ya g r m e o l d u u n u bi li yo r du m, n k her gece kendimi r\a
grmeyi u y g u l a m a k iin hazr l yor dum. ou nl uk l a , ne z a ma n
ke ndi mi u y u r ke n g r s e m u y u d u u m yerin y an nda olurdum.
Bu k ez y a ta m d a deil di m, oys a o a k a m y a ta ma yattm
ok iyi bi li yordum. Ha lb uk i riiva grme, bu sefer g n d z n
oluyor du. U z a n d m ye rde n ayrlp bir y n e dor u gittim. N e
rede o l d u u m u bili yor dum. E v i m d e n pek uzakta deildim; o l
sa olsa birka kilometre. He r ayrntya b akar ak evr ede d o l a n
dm. B y k bir a a c n g l ge si nd e d ur u p bir tepenin y a m a c n
daki kimi msr tarlalarnn h e m e n yan bandaki dz bir t op
rak parasn g z le di m. Sonra, ol aand bir ey ekti d ikka ti
mi, ne denli u z u n b a k a r s a m b a k ay m e v r e md e ki ayrntlar d e
i mi y o r ya d a g z d e n yi tmi yo r du . rkerek, u y um a kt a o l d u
u m yere do r u ko t um. te gene ta m ora d a yd m. K e nd im e
b a k m a y a baladm. B a kt m b e de ne kar rktc bir kayt
szlk d u y g u s u iindeydim.
Sonra, ya kl a an insanlarn sesini d uy d u m . nsanlar hep
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
77
e v r e m d e gibiydi. K k bir tepenin zerine k o u p onlar d i k

katlice izledim. B u l u n d u u m tarlaya gelen on kii vard. H e p
si de gentiler. Yattm yere k o tu m, ve k e nd im i o r a d a bir d o
mu z gibi horlarken g r d m d e y a a m m n en bunaltc a nl a
rndan birini yaadm. B e ni mi u y a n d r m a m gerektiini de bili
yo rd um. A m a nasl? K e n d i m i u y a n d r m a n n l d r c olabi le
ceini de biliyordum. A m a , gen insanlar beni o r a d a bulurlar
sa altst olacaklard. U s u m d a n ge e n t m bu i rd el eme le r asln
da lam a nl am yl a d n c e deildi. B u n l a r d a h a o k g z m n
n nd ek i sahnelere benzi yor du. E n d i e d u y m a m , rnein,
kendimi , k ap a na kslmtk d u y g u s u i i nd e yk e n g r m e md i .
Buna e n di e l e nm e di yo rd u m. O n d a n s on r a da ok geldi bu b a
ma.
"Eveet , 1 1 e y a pa c a m b i l e m e d i i m iin o l aca n en k t
sne hazrlanarak, k e n di me bakarak o ra d a y l ec e bekledim.
Bir sr imge g z m n n n d e n uu a ra k geti. Bir tanesine
zellikle asldm. Bu, e vi mi n ve ya ta m n gr ii nlsyd. G
rnt ol du k a netleti. Ah, e v i m d e o l ma y yl es in e isterdim ki!
Sonra, b i r e y sarst beni; birisi beni itti gibi geldi, ve uy and m.
Ya t a a nd a yd m! Belirgin b i i md e rya grmtm. Y a t a m
dan frlayp, rya g r m e srasnda b u l u n d u u m yere kotum.
T m y l e grdm gibiydi. G e n l e r o r a da alyordu. Uzn
sre onlar izledim. Bunlar, onlard.
" Gnii n sonun da , herkes gittikten sonr a u y u d u u m u g r
d m yere geldim. Biri b u r a d a uzanmt. Ek in le r e zi lmi t i .
Don J u a n la don G e n a o beni gzlyorl ard . Ga ri p h a y
vanlara benziyorlard. S rt md a bir titreme hissetim. Onlarn
beni m gibi bir insan olma d y o l u n da ga y e t kesin bir k o r k uy a
ka pl ma k ze r ey di m ki, d o n G e n a r o bir k a h k a h a patlatt.
" O g n le rd e, dedi, "tpk senin g i bi ydi m, Carl it ocuk. Her
eyi arat rmak isterdim. Se ni n gibi k u k u c u y d u m .
Durdu, par man kaldrp sal layarak d o n J u a n a dnd.
" S en de bu o c uk k a da r k u ku c u deil m i y d i n ? diye s o r
du.
" N e d e , dedi, don Jua. a m p i y o n , o .
Don G en a ro bana d n p z r diler gibi bir d e v i n i m d e b u
lundu.
78
ERK YKLER
Gal iba, y a n l d m , dedi. Ben, senin k ad ar ku kucu d e

i ld i m.
Gr l t k a r m a k ist emez gibi hafife k k rd a ma y a bal a
dlar. D o n J u a n n bedeni sessiz k ah ka ha la rl a krlyordu.
Bir erk yeri buras, senin iin, dedi d on Genar o, fslty
la. O t u r d u u n yerde, par makl ar n kop ncaya dek yazp d u r
dun. y l e zorlu bi rya g r m e yaad n n u hi burada, sef?
Hayr, dedi d o n Juan, alak sesle. A m a zorlu bi yaz
y a z m a y a a d .
Artk, ikiye katlandlar. Sanki, y k se k sesle g l me k iste
miyorlard. Bedenler i sarslyordu. Sessiz kahkahal ar , tartnd
bir g da kl ama y andryordu.
D o n G e n a r o dik oturdu, s onr a y a n m a dor u kayd. Art a r
d a srtma v u r u p b e n i m bir alak o l d u u m u yineledi; birden sol
k o l u m d a n tutup biiyiik bir giile k e nd in e do r u ekti. D en ge mi
yitirip, ne do ru y uva rl and m. Y z m sert t opr aa ar pm a k
zer eydi m. D n m e d e n , sa k o l u m u ne uzatp, d m
yavalattm. kisi nden biri, e n s e m d e n bastrarak beni yere y a
ptrd. K i m o l d u u n d a n e m i n deildim. Beni tutan el, don
G e a r o nu ki ymi gibiydi. Yok edici bir rkii a yaadm. B a
y l yor um sa nd m, belki de bayldm. M i d e m d e k i bask y le si
ne y o u n d u ki, s o n u n d a k us tum. Bu ra d a n sonraki ilk duru s e z
gim, birisinin o t u r m a m a y ar d m ettiinin a y r dm a v a rma k o l
du. D o n G e n a r o n m e mel mi ti. D o n J u a n g r m e k iin
e v r e ye bak ndm. G r e m e d i m . Do n G e n a r o n ldayan bir
g l vard. Gzleri parlyor, d o r u d a n bana bakyordu. Bana
ne y a p m o l d u u n u syledi. Sesi nde sitemli bir titrem vard;
b e n d e n sklm ya da m e m n u n d ei lmi gibiydi. Birok kez,
p a r al a nd m y in e le y er e k bir araya g e l m e m gerektiini s y
ledi. A c m a s z bir sesle k o n u m a y de ne di a m a tam sylevinin
o r ta s nda k a h ka h a y patlatt. B e n i m paralara a yr lma m n k o r
k u n bir ey o l d u u n u , y e ni de n bir ar aya get i r mek iin bir s
pr ge k ul l a nma s ger ektiini s yl yor du. Paralar yanl birlet ir ebil imi i m de, s o n u n d a ba p a r m a m n ol duu yere k a
m m gelebilirmi. G l m e k t e n atlyordu. Ben de g l me k is
tedim, ve o la an s t bir d u yg u algladm. B e de n im pa r al a n
verdi! Sanki, m e k a n i k bir o y u n c a k t m da, paralara ayrlm-
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
79
lm. Ne bedensel bir d u y u m a lyor dum, ne de bir k o r k u y a k a

plmtm. P a ra mp a r a o lma k, alglayann bak a s nda n ta
nk o l d u u m bir sahneydi, a m a d uy gu sa l bir n o k t a da n ba kt
md a hibir ey sezgil eyemi yord m.
B u nu n ardndan s ez gil eye bi ldi i m ey ise d o n G e n a r o nun
bedeni mi oynat abil mesi ydi . Sonra, be de ns el bir d u y u m , e v
remdeki grntleri y i t i r m e m e ne de n olan bir titreim h i s s e
tim.
Birisinin, y e ni den dik o t u r m a m a y a r d m ettiinin ayrdna
vardm. Do n G e n ar o gene n m d e melmi t i. Beni ko lt uk alt
larmdan tutup ek er e k y r m e m e y ar d mc oldu. N e r e d e o l
d u u m u a n l a ya m yo r du m. Bir r y a d a y m m d u y g u s u iin
d eydi m, a m a z a m a n ka vr am n da y it ir me mi t im. D o n J u a n n
evinin su nd ur ma s nda , d o n G e n a r o ve d o n J u a n k birlikte ol
d u u m u n sars lmaz bilinci i i ndeydi m
Don G e na r o sol koltuk alt mdan tutup d es t e k v er er ek y
r m e m e ya rdm etti. Seyr ett ii m s ah ne le r srekli d e i m e k t e y
di. Ne var ki, izlediklerimin ne o ld u u n u b e li r l ey emi yor du m.
G z le rimi n n n d e belirenler d a h a o k bir d u y g u y u ya d a bir
hali andryordu, bu eyleri deitiren yerin m e r ke z i kesinlikle
m i de md e yd i. Bu balant, bir d n ce ya d a k a v r a m a b i i m i n
de olumam t . a b u c a k belirginleip, h e r eyi n n n e geen
bedensel bir d u y g u y d u bu. Beni ev r el ey en bu d z en s i z d e i
imler d o r ud an m i d e m d e n geliyordu. D u y g u ve gr nt l er i n
s ons uz akndan ol u an bir d n y a k u r m u t u m . Tan d m, bil
diim her ey oradayd. Bu, bir d n c e ya da bilinli bir d e
e rl e ndir me deil, kendi iinde bir d u y g u yd u .
H er eyi d e e r l en di r me ye ynel ik o o n u l m a z al kanl m
nedeniyle, olanlar bir sre i zl emeyi d en e di m. A m a , yle bir an
geldi ki, o k a y d e t m e sreci kesildi, ve isimsiz bir ey, he r tr
den duygul ar la g r n t l er beni iine ald.
Bir an, ii mde bir ey bu d e e r l e n d i r m ey e kar k m a y a
balad, bir g r n t n n srekli yi nel endi i ni ayrt ettim: d o n
J u a n la d on G e n a r o b an a u l a m a y a alyorlard. Bu u u a n
grnt, bir sre s on ra hzla kay p geh. Sanki , hzl g i de n bir
aracn c a m n d a n onlara ba k yor du m. Beni y a k a l a m a y a alr
gibiydiler. G r n t durulat, d a h a uzun s r m e y e balad. B i n
80
ERK
YKLER
lerce deiik gr nt aras ndan bunu d u r d u r d u u m u n bilincine

v ar d m. Bu belirgin g r nt y e u la ma k iin brlerini yel gibi
f r m t m . So n un d a , d n m e y ol uyl a b un u s r dr meyi b e
cer miti m. D n m e y e balaynca, o la a n srelerim denetimi
ele ald. G n l k etkinli kl er imde lanml an d nc a belirgin ol
m a s al a r bile, yalttm g r nt n n ya da d u yg u n u n , don Ja n la do n G e a r o nun, d on J u a n n evinin su nd ur ma s nda , b e
ni k o lt uk alt lar mdan tuttuklarn anlatacak denli berrakt. Ba
k a g r nt v e duy g u l ar n arasna k a m a k istedim a m a olmad.
Bir sre b u n u n l a uratm. M u t l uy d um , canl ydm. H er ikisin
de n de hol and m, onl ar dan k o r km a d m biliyordum. O n
larla a k a l a ma k istedim! Bu n u nasl y ap a ca m bi lemedim,
ylece, srtlarna v ur a ra k g l m e y e baladm. o k belirgin bir
b a k a s e zg i m de vard. "Ri i ya g r d m d e n kesinlikle e m i n
dim. G z m bir eye o d a k l a d m an h e m e n b ul ankla yor
du.
D o n Jan ile d on G e n a o be ni ml e konumaktaydl ar. S z
ckleri d o r u d a n al glayamyor, ki mi n k o nu t u u nu ayrt e d e
m i y o r d u m . Sonra, d o n Jan b ede ni mi d n d r e re k yerdeki bir
bei gsterdi. D o n Gearo, beni b un un yak n na ekip, e vr e
sinde d n d r m e y e balad. Yerde yatan bir adamd bu bek.
Y z s aa d n m , srtst yatyordu. B e n im l e konu ur ken,
a da m i m le me y i srdrdler. Beni ekip, e vr e si nd e d n d r d
ler. G z le r im i a d a m a o d ak l a y a m y o r d u m . A m a sonunda, bir
dinginlik, bir lmllk d u y g u s u kaplad beni a d a ma baktm.
Yerde yatan a d a m n ben o l d u u m a ilikin bir alg y av a a her
y an m sard. Bu a l g la ma hibir kor ku ya da rahatszlk yar at
mad. Bu nu h e y ec a n d u y m a d a n kabul lenmi t im. O anda ne
t am a nl am yl a u y u y o r d u m , ne de t md e n uyank ve bilinliy
dim. D o n Jan ile d on G e n a r o yu d ah a ok ayrt e tmeye, kimin
k o n u t u u n u da a n l a m a y a ba lam tm. Don Jan, allklarda
ki yuvar lak e rk yeri ne g ide ce imi z i syledi. Bunu syler s y
l emez, orasn n g r n t s u s u m d a patlad. e v r em d e k i kara,
y o u n allklar g r v e rd i m. S a m a d n d m , don Juan ile
d on Gearo da oradaydlar. Bir sarsnt g e ir di m onlardan
r k m m gibi bir d u y g u y a kapldm. Belki de tehlikeli iki
g lg e gibi g r n me l e r i n d e n d i bu. Y a k n ma geldiler. Biimle-
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
ini grr g r me z k or kul ar m dald. Onlar y e n i d e n sevdim.

Sanki esrimi.tin, a m a hibir eyi k a v r a y a m y o r d u m . Beni
o mu z l a r m d a n tutup ayn a nd a s al l a ma ya baladlar. U y a n m a
m buyurdular. Seslerini ayr ayr, ve ak seik iitebiliyor
dum. Sonra, benzersiz bir an yaad m. U s u m d a iki g r nt y,
iki ryay birden tuttum. imd e derin derin u y u y a n bir eyin
u y a n m a k iizere o ld u u n u hissettim ki k e nd i m i s u n d u r m a d a,
don Jan ile don G e n a r o yu beni sallarken b u l d um . A m a , ayn
anda erk yer indeydi m, d o n J ua n ile don G e n a r o beni hl sar
syorlard. Ne s u n d u r m a d a ne de allkta o l m a d m , b un a k a r
n iki g r nt y birden izleyen bir seyirci gibi, ayn a n d a iki
yerde birden bulud um c an alc bir an y a ad m. O an, ister
s em, her iki yere de g id ebi lir mi im gibi i na n l ma z bir d u y gu
yaadm. Ya paca m tek ey p erspektifi dei tir er ek h e r iki g
rnty dardan s e y re t me k yerine, kiinin bak a s ndan
hissetmekti.
D o n J anm e vi nde pe k lk bir eyl er vard. Bu g r n t
y yeledim.
B u n u n ard ndan k o rk u n bir nbet ya a d m. Bu, yles ine
s anc yd ki, sradan bilinliliin! bir a n d a geri geldi. D o n Jua n la d on G en a ro s t m e k o v a k o v a su dk y o r l ar d . D o n Jua n n evinin s u n d u rm a s n d ay d m .
Saatler sonra mut fa kt a o t ur uyor duk. D o n Juan, hibir ey
o l ma m gibi d a v r a n m a m k o n u s u n d a dayat m t . B a n a y e m e k
verdi, g c m yitirdiim iin y ok y e m e m gerekt i i ni syledi.
Yemei mi zi bitirdikten sonr a s aat i me b a k t m da s abah n
d o k u z u nu biraz geliini g r d m. Bu d e n e y i m birka saat s r
mt. B un un la birlikte, a n ms a d k l a r m a s nda n ba k t md a,
bana ok ksa bir iire nc e u y u y a k a l m m gibi gelmiti.
T m y l e k e n d i m d e o l m a m a karn, h l aptal gi biydi m.
Defterime y a z m a y a b a la y nc ay a de k her z a m a n k i bilinliliie k a vu a m a d m . Not a l m a y a balar b a l a m a z a y kn am , a
knlk vericiydi. Yeniden k e n d i m o l d u u m an bir dizi mant kl
d n ce u s u mu dol d u r d u ; y aa d n olay a k l a m a y a y neli k
dncel er di bunlar. n ce l i k l e d on G e n a o nun beni, yere
mhlad an, ipnotize ettiini b i l i y o r d u m a m a b u n u nasl b e
82
ERK
YKLER
cerdiini a n l a y a m y o r d u m . Dii.iincelerimi dile getirdiimde,

g l m e k t e n ikisinin de sinirleri bozul du. D o n G e n a r o k al e mimi
incel eyerek, b u n u n b en i m z e m b e r e i m i kuran anaht ar o l d u u
nu syledi. Bir an k e n d i m i k a v g a y a haz r hissettim. Yorgun, i
ren bir d u r u m d a y d m . K e nd i mi onlara ne re de ys e barrken
b ul du m. On l a r sa g lm e k t e n krlyorlard.
D o n Juan treni k a r m a m n izin verilebilir bir ey o l d u u
nu, a m a bu denli o l m a m a s gerektiini, don G e n a r o nun ya l
nzca b an a y a r d m e t me k, r ya grenl e r ya da grlenin gi z e
mini bana g s t e r m e k iin geldiini syledi.
Tedirginliim d or u a ulamt. Do n Juan, don G e n a r o yu
bann bir devinimi yl e uyard. kisi birden kalkp, beni cvi e v
resinde bir yere gtrdler. Orada, don G en ar o bana o mthi
h ay v a n lklaryla homurtular sekisini gsterdi. Aralarndan
birini s e m e m i istedi, ve o sesi nasl karaca m retti.
Saat ler sren al ma n n ar d ndan sesi ol du k a iyi taklit
e d eb i li yo rd u m. O n l a r ise b e n i m beceriksi z d e ne me le ri ml e e
leniyor, g l m e k t e n g z le r i n d e n yalar boanyordu. S on u nd a
bir h ay v a n n gr l tl l na y k n p gerginliimi diiebilmitim. y k n m e m d e ge r ekt en h uu verici bir ey o l d u u
nu s y le d im onlara. B e d e n i m i benzer siz bir dinginlik k a pl a
mt. D o n Juan, e e r l yetkinletirebilirsem bunu bir erk
ne sne si ne d n t r eb i le c e i mi ya da yalnzca, gerektiinde
gerginlii g i d e r m e k a ma c y la k u l la nabil eceimi syledi. U y u
m a m nerdi. A m a , u y u y a m a y a c a k denli rk m t m. Bir sre
m u t l a k t a k i o c a n yan b a nda onlarla birlikte ot ur dum. S o n
ra birdenbi re der in bir u y k u y a daldm.
G n aar r ken u ya n d m. Do n G e n a r o k ap y a yakn bir y e r
de uyu yo rd u. G r n e baklrsa, be ni ml e ayn anda uyand.
s t m r tm , c ek e t imi de d r p bana yastk yapmlard.
D in le nm i t i m, d in gi nl e mi t im de. D o n G e n a r o ya, nceki g e
ce o k y o r u l m u o l d u u m u akladm. Kendi si ni n de ayn d u
r u m d a o l d u u n u syledi. B a n a g n a h karrm gibi fsldaya
rak don J u a n n d a h a d a y or g un dt n , n k bizden daha
yal o l d u un u syledi.
Se n de ben de g e n c i z , diye ekledi, g z n d e bir parlty
la. A m a o yal. im di le r de y z y a nda ol ma l .
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
83
H e me n , yattm yer den d o r u l d u m. D o n G e n ar o , y z n

rt nn altna sakl ayar ak k a h ka h ay patlatt. D o n J u a n o an
od ay a girdi.
Bir btnlk, bar d u y g u s u her y a n m sard. lik kez, hi
bir eyin ne mi kal mam t . K e nd i mi yl esi ne iyi hi sse di yo r
d um ki a l am a k istedim.
Do n Juan, nceki g ece ltmn bilincine v a r m a y a b a l ad
m syledi. Ken di mi iyi h i ss et me k o n u s u n d a d k n l k gs/ ( e r m e m e m iin beni uyard. Yoksa bu kendi ni b e e nmi li e
dnebilirdi.
u a n da , d edim, hibir ey a k l a ma k i st emiyor um.
Don G e n a r o nun trim g ece b an a ne y a pm o l d u u hi neml i
deil.
" S a n a hibir ey y a p m a d m , diye a r a y a girdi d o n Genaro.
" B a n a bak, ben G e n a r o y u m, senin G e na ro n! D o k u n b a n a !
D on G e n a r o y a sarldm; ikimiz de o c u k l a r gibi gltk.
G e e n kez o n a d o k u n a m a z k e n i mdi o n a sat labil mi ol
may biraz t uh af bulup b u l ma d m sordu bana. O n a bu tr k o
nularn b en im iin n e m i k a l m a d na ilikin g v e n c e verdim.
Do n J u a n m y or um u, iyi ve ak fikirli o l m a k o n u s u n d a
d k n l k g st er di i m yolundayd .
" Di k k a t et! dedi. Bi sava ihtiyat hibi z a m a n el den
brakmaz. Bu denli mut lu o l ma y sr dr r sen, s en d e kalan az
buuk erki de tketirsin.
" N e y a p m a l y m ? diye s or dum.
" K e n d i n ol, dedi. " H e r e y d e n phel en. K u k u c u ol.
" A m a , yle o l ma kt an h o l a n m y o r u m , don J u a n .
" H o l an p h o l a n m a m a k n e ml i deil. n e m l i olan, ka l
kan olarak neyi kullanabileceindir. l m c l yark al d n
da, sava elinin altndaki he r eyi bunu k a p a m a k iin k u l l a n
maldr. K u k u cu o l m a k t an ya d a soru s o rm a k t a n h o l a n m a m a
nn y ok bi nemi. Bu senin tek kalkan n imdi. Ya!
"Yaz, yaz yok sa lrsn! K va n iinde l m e k s a m a bi
l m bii mi .
"Peki, bi sava nasl l m e l i ? di ye sor du d on G en ar o, a y
n b e ni m sesi mi n titremiyle.
"S ava zorlu l ml e lr, dedi don Juan. l m , onu
84
ERK YKLER
a l m a k iin sa va m vermelidir. Bi sava kendini ona teslim

etmez.
D o n G e n a r o gzlerini k o c a k oc a at, sonra krpt.
G e n a r o n un diin s ana gsterdiklerinin ne mi ok b y k ,
diye s rdrd, d on Jan. Bunu, softaca ba ndan savamazs.
D n bana, iftin d n c e s in e saplanp kal m o ldu u nu s y l e
din. A m a imdi u haline bak! Artk hi n e m vermiyorsun.
ld r an insanlarn s or unu da bu zaten. ldrdlar m tam l
drrlar. D n h e r ya n n soruydu, b u g n tam bi olrlama ii nde
sin.
Ne y i nasl y a p t ma b a km a d an , her y a pt md a bir kusur
b u l d u u n u belirttim.
D o ru d e il ! diye bard. Sava n n yol unda, kusura
yer yoktur. Se n yet er ki bu yolu izle, o z a m a n hi ki mse seni
eletiremez. rn e i n, dn. Savann yolu, ncelikle, korku
ve k u k u d u y m a k s z n soru sormakt; don G e n a r o yla dvtim e ks iz in ya da kendi ni tketrneksizin, o n u n sana rya g r m e
nin gizemi ni g s t e rm e si ne izin vermekt i. Sava bu g n k s
tahlk e tmeks i zi n, softalna s a pl an ma ks z n rendiklerini bi
ar aya getirmeliydi. B y l e yap, k i ms e de s ana k u s ur b u l m a s n.
D o n J u a n n sesi nden, yapt m hat al ardan tr k or kun
sklm ol abil eceini d n d m . A m a , bana gl mse ye r ek ,
kendi szleri onu g l d r m gibi kkrdad.
Yaln zca k e n d i m i t u t m a y a altm, sorul ar ml a onlar
s k m a k i st eme di i mi syl edim. Asl nda, don G e n a r o nun y a p
tklar beni son ker te etkilemiti. Ger i artk ne mi ka l ma s a da,
d on G e n a r o nun, allarn ardndan, d on J u a n n, kendisini a
rmasn b e kl ed i ine in an m o l d u u m u syledim. So nr a da
k o r k u m u n st ne o y n a y p beni artm. Zor la yere yatrldk
tan sonr a hi k u k u s u z bay lm t m, don G e n a r o da beni i pno
tize etmiti.
D o n Jan, yl e k o l a y ca b o y u n e m e y e c e k k ad ar gl o l
d u u m u syledi.
Peki, ne oldu y l e y s e ? di ye o n a s ordum.
Ge na ro, sana o k zel bir ey s yl e me y e geldi, dedi.
allarn ar d nd a n o r ta ya kt nda o ke nd in in iftiydi. O l a n
lar a k l a m a m n bi ba k a yolu d a h a var a m a imdi o l m a z .
RYA G R E N L E
RYADA
GRLEN
" Ne d e n , don J u a n ?
"nkii sen h e n z z n b t ns e ll iinde n sz e t m e y e hazr
deilsin. u anda sana y a ln zca bu G e n a r o nun, k e ndi s inin if
ti olmadn s yl eyebi lir im.
Kafasn n bir d ev in imi yl e d o n G e n a r o yu gsterdi. D o n
Gearo, srekli g z n krpyordu.
"Diin geceki Ge na ro , kendi si nin iftiydi. S a n a d a h a nce
de syl ediim gibi, iftin gz ard e d i l e m e y e c e k bi erki vard.
Sana ok ne mli bi sorunu aklad. Bu nu y a p m a k iin sana
d o k un ma s gerekti. ift, dost un yllar nc e zer inde dolat
noktaya, e ns en e hafife d ok un du . Se n de doal olarak, bi i m
ek gibi dar ktn. Ve g e ne doal olarak ta m bi o r os pu o c u
u gibi d k n l k gsterdin. Seni t o p a r la ma k saatler ald. B y
lece, erkini harcadn, savan n b aa rma s gerekenleri saati
gelip atnca da yeterli y a a m zn ka lma d iin b a a r a m a
dn.
"N e d i r bu, savann ba a rma s g e re ke n, d o n J u a n ?
"Sana, G e n a r o nun bi ey g st er me ye , ldayan varlkla
rn rya grenl er olarak gizini g s t e r m e y e geldiini sylediydi. ift hak k n da bi eyl er b i lme k istiyordun. R y a l a r d a b a
lar bu. A m a sen, "ift n e di r ? diye sordun. B e n de, ift, z d r
dedim. z, ifti r y as nd a grr. Bu ok yaln olmaldr, b i z i m
le ilgili, yaln olan hibi ey yok, o da baka. z n sradan r
yalar belki yalndr, a m a bu, z n de yaln ol uu a n l a m n a g e l
mez. ifti d l e me yi r e nme ye gr s ; z, ile o an o tekinsiz
yol a yr m na varr. Bi d e b ak m s n ift, z d l yo r.
Syledii her eyi yazm t m. Yazarken, s ylediklerine
dikkat e t me y e de al y o r d u m a ma , a nla m karmtm.
Don J uan aklamalarn yineledi.
"D gecenin dersi r ya grenle, r y ad a grlen, y a da
kini kimi d lyor h a kk n d a y d .
"ziir dilerim, a n l a y a m a d m , d ed im
kisi birden g l m e y e baladlar.
" D n g e c e, diye, sz y e n i d e n ele ald, ne re de ys e , erk
yerinde u ya n ma y s e m e k z e r e yd i n .
Ne s y l e m e k istiyorsun, d o n J u a n ?
Baarlmas g er eken buydu. Ap t al c a n e de nl e r i n d e n tr
86
ERK YKLER
d k n l k g s te n n e s e y d i n , d o r u a u l a m a k iin yeterince er
kin olacakt, ve k u k u s uz , lesiye kor kut acakt n kendini.
yi ki, ya d a d u r u m a gre ne yazk k yeterince erkin y o k
tu. A s l nd a sen, erkini kafan n karkl n ede niyle yitirdin.
y le s in e karmt ki kafan, n e re de yse y a a m a y a erkin k a l m a
yacakt.
Senin d e o k iyi anl ayabi lecei n gibi, d k nl k g st er
m e k y alnzca aptallk ve g yitimi d e m e k deil, ayn z a m a n
d a l m de demektir. Kendi sini yitiren bi sava y a ayamaz.
B e de n y k lma z diye bi ey yok. Tehlikeli b ii mde h ast al an ab i
lirdin. y l e ol ma d , n k G e n a r o yla ben senin kimi s a m a
lklarn saptrmay b ecer ebi ldi k.
Szl eri ni n arpc etkisi yava yava t m benli i me sindi.
D n g ec e d o n Genar o, iftin anla lmazl kl arna giden
yo ld a s ana kl av u z lu k etti, diye sr dr d d on Juan. Bu nu s e
nin iin y a ln zca o yapabilirdi. Sen kendini yer de yatarken g r
d n d e bu bir grsii ya da sanr deildi. D k n l k le r iinde
ke ndi ni yit ir meseydi n, d n gece k e ndi ni n bi rya o lduunun,
iftinin seni r y a d a g r d n n , ayn z a m a n d a senin de onu
r y a nd a g r d n n , ak seik bi i md e ayrdna varabilir
din.
A m a bu nasl m m k n olabilir? d on Juan.
Nasl o l d u u n u ki m s e l e r bilmez. Biz yalnzca, olabi ldi i
ni biliriz. Bu bizim, ldayan varlklar olarak gizimizdir. Dn
g ec e iki rya grdn, sen, h e r ha n gi birinde uyanabilirdin, is
teseydin. A m a b u n u a nl a ya c ak denli erkin k a l m am t .
Bir sre gzlerini s t m d e n e vi r m e d e n bana baktlar.
A nl ad n s a n y o r u m , dedi don Genaro.
Ildayan Varlklarn Gizi
Don Genar o, saatler b oy u nc a , g n l k y a a m m d z e n l e m e m

k o n u s u n d a akl a l ma z y ne rge le r vererek, beni mu t lu etti. Do n
Juan, don G e n a r o nun verdii y ne rg el er k o n u s u n d a ok d i k
katli o lm am , zira bunlarn g l n de ol sa p e k ciddi eyl er o l
duklarn syledi.
l ey e doru, don G e n a r o a ya a kalkt, tek sz s y l e m e
den allara yneldi. Ben de k a l k y o r d um ki d o n J ua n beni
zenle tutup y e r im e ot urt arak arbal bir edayla, d o n G e n a-
ERK
YKLER]
r o n u n b en i ml e bir ey d ah a d e ne ye ce i ni bildirdi.
Ne y in p e i n d e ? diye s ordum. " N e y ap ac ak b a n a ?
Bi yol a yr m na y a kl a y or s un , dedi. H e r savann
geldii, belirli bi yol a y r m na .
l m m d e n sz ediyor, diye d nd m. S o r a c a m s o r u
yu n c ed e n se z inl e mi gibiydi, hibir ey s y l e m e m e m k o n u
s u n d a beni uyard.
Bu k o nu y u t ar t ma ya c a z, dedi. D e in di i m yol ayr
m n n, b ycl er i n aklamas o l d u u n u bilmen yeterli. G e n a
ro, b u n a haz r o l d u u n a inanyor.
Bu k o n u d a ne z a m a n k o n u a c a k s n ?
Bi le me m. Alc sensin. Sa na bal. Ne z a m an o ld uuna
sen kar ar ver.
u ann nesi v a r ?
K ar a r v e r me k , ylesi ne z a m a n s e me k deildir, dedi,
k a ra r v e r me k , r u hu n u k us ur s u z ca pekiti rmen, bilgi ve erk s a
hibi o lm ak k o n u s u n d a g er ek e n he r eyi y a pm ol ma n d e m e k
tir.
Ne ys e , bu g n G e n a r o iin k k bi b il mece z m e n g e
rekecek. Bizden n c e gitti aln or da bi ye rd e seni b ek le y e
cek. D u r d u u noktay ya da ona gidil mesi gereken belirli an
k im s e bilmiyor. E v d e n a yr l ma ann bel irl emenin de listesin
den gelebilirsen, k endi ni o n u n b u l u n d u u yere g t r me ni n de
st esi nden gelebilirsin.
D o n J u a n a, k i ms e n i n byle bir bi lmeceyi z e m e y e c e i
ni syledi m.
E v d e n belirli bir a n d a ay r l ma m, beni don G c n a r o yla n a
sl buluturabilir k i ? diye s or dum.
D o n Jun g l m s e y e r e k bir ezgi m r l d a n m a y a balad. S
kntl d u r u m u m l a e l e n i y o r m u gibiydi.
G e n a r o n un sana hazrlad p r o bl e m ite bu, dedi.
E e r yeterince erkin varsa, e v d e n ay r l ma zamann mutlak bi
kesinlikle belirlersin. D o ru z a m a n d a ayrlmann, sana nasl
rehberlik e de c e i n iy s e k i m s e bilemez. Ayrca, yeterince erkin
var sa eer, b u n u n b yl e olaca n sen kendin de gr e ce k s i n.
A m a , bu k la vu zl uk nasl olacak, don J an?
B u n u d a k im se b i l e m e z .
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
89
" D o n Geniiro, herhalde b a c a m d a n e k e c e k .

O halde, sen de ok dikkatli ol, dedi. " E e r G e n a o b a
cam ekerse, yerinden bile kartr.
Don Jan kendi akas na giildii. O n a k a n l a m y o r d u m . Don
G e n a r o nun e dimleriyle ilgili kor ku l ar m o l d u k a canlyd.
"B ira z ipucu verebilir m i s i n ? diye sor dum.
" pu cu yo k, deyip, ksa kesti.
" D o n G en a ro bunu ned e n y a p m a k i st i yor?
"Seni d e n e me k istiyor, di ye yantlad. " D i y e l i m ki, b y
clerin aklamasn alp a la ma y ac a n bil mek, o n u n iin ok
nemli. Bilmeceyi zer sen eer, yeterince erk biriktirdiin ve
hazr o l du u n anlalacak. A m a , y z n e g z n e bulatrrsan,
buna neden yeterince erkin ol ma ma s d r, o z a m a n d a b y c
lerin aklamas, senin iin hibi a nl a m tamaz. B a n a kalrsa,
anlasan da, an l ama sa n da a klamay vermel iyi z; tabii bu b e
nim fikrim. G en a ro daha tutucu bi sava; he r eyin y o l un d a
gitmesini ister. Ha z r o l du un u kafas a l m a d a n b un u sana v er
meyecekt ir .
" B y c l e ri n a kl amas n ned en sen h e m e n s y l e m i y o r
sun?
" nk , sana y ar d m e de n d o n G e n a r o o l ma l .
" N e d e n yle, d on J an?
" G e n a r o nedenini sana s y l e m e m i i st emiyor , dedi. H e
nz deil.
" B y c l e ri n a kl amas n b il me k beni ze de le r m i ? diye
sordum.
"Sanmam.
" Ltf en don Jan, syle o h alde .
" ak a m bu? G e n a r o nun bu k o n u la r da kesin fikirleri v a r
dr. O n a sayg duymal , onu o n u r l a n d r m a l y z .
Beni susturan, b u yu r g a n c a bir d e v i n i m d e bulundu.
Uzun, sinir b oz uc u bir s u sk u nl u u n a r d nd a n bir soru s or
dum.
"yi a ma, bu bil meceyi nasl z er im, d o n J a n?
" G er ek te n bi lmi yo r u m. te b un d a n dol ay yle ya da
byle yap, d i y e m e m s a na , dedi. G e n a r o ok d ah a yeterli. Bi l
me ce yi yal n zca senin iin tasarlad. B u n u senin iin y a pt n
90
ERK
YKLER
dan tr, u anda yalnzca sana kilitlenmi durumda. Evden

ayrlmann tam zamann bi tek sen anlayabilirsin. Seni ara
cak, arsyla da sana rehberlik edecek.
Bu ar neye benzeyecek?
Bilemem. ary sana yapacak, bana deil. Dorudan i.vtencine dokunacak. Baka deyile, ary anlamak iin isten
cini kullanmalsn.
Genaro, bu aamada, senin istencini alan bi birime d
ntrecek denli kiisel erk toplayabildiinden emin olmas ge
rektiini dnyor.
sten , don J u a n n byk bir zenle altn izdii, ama
ak seik anlatmad bir baka kavramd. Aklamalarnda,
istencin, karn blgesinde oluan, yark adn verdii, g
bek deliinin altnda yer alan bir yerden dar kan bir g ol
duunu anlamtm. sten, yalnzca bycler taralndan
oluturulabiliyordu. Kullanabilenler, bununla o olaanst
edimlerin stesinden gelebiliyorlard.
Don J u a n a, benim iin bu kerte belirsiz bir eyin asla a
lan bir birime dnii.emeyeceini anmsattm.
te, yanldn nokta da bu, dedi. Savadaki isten her
trl mantksal kar ka ramen geliir.
Bir byc olan don Genaro, hazr olup olmadm beni
denem eden bilemez m i? diye sordum.
H em de nasl, dedi. "Am a, bu bilginin hibi deeri ya da
nem i olmaz, nk bunun seninle bi ilgisi yoktur. renen
sensin; o halde, erk dem ek olan bilgiyi sen istemelisin, Genaro
deil. Genaro'yu senin bilmen ilgilendirir, kendi bilmesi deil.
istencinin alp almadn kendin anlamalsn. Bu, olduk
a zor bi nokta. Benim ya da G e n a ro nun senin hakknda bil
diklerimize bakmakszn, erk demek olan bilgiyi isteyecek ko
num a geldiini kendine kantlamalsn. Baka deyile, istenci
ni altrabileceine sen inanmalsn. nanmadysan, bugn
inanmalsn. Bu grevi baaramazsan, Genaro sende ne grr
se grsn, henz hazr olmadn sonucunu karacaktr.
Kar konulm az bir endie yaadm.
Gerekli mi tm bunlar? diye sordum.
Bunlar G e n a ro nun isteidir, ve yerine getirilmelidir,
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
91
dedi, kesin ama dosta bir sesle.

"Peki, don G en aro nun benimle ne alp verem edii var?
Belki bugn anlarsn, dedi, ve glmsedi.
Don J u a n a, beni bu zorlu durum dan kurtarmas, gizemli
konumalarn aklamas iin yalvardm. Gld, enem i oka
d; olaanst gs kaslarna sahip olan, am a srt zayf kal
d iin ar kilolar kaldramayan Meksikal bir halterciyle il
gili akalar yapt.
"u kaslara bak, hele, dedi. "Yalnzca gsterm ek iin ol
malyd bunlar.
"Kaslarmn senin sylediklerinle hibir ilgisi yok, de
dim, kavgac bir tutumla.
Var, var," diye yantlad. iste n , ileyen bi birim olm a
dan nce, beden kusursuzlua ulamal.
Don Jan, sorgulamann ynn yeniden saptrmt. R a
hatszdm, hedefime ulaamamtm.
Kalktm, mutfaa gidip su itim. D on Jan beni izledi, don
G e n aro nun rettii hayvan ln alm am nerdi. Evin
yan tarafna doru yrdk; bir odun ynnn zerine otur
dum, kendimi bu l karm aya verdim. D on Jan kimi d
zeltmeler yaparak nefes alma yntemi hakknda yararl bilgiler
verdi; sonuta, tam bir bedensel rahatlama hali yaadm.
Sundurm aya dnp yeniden oturduk. Bu denli umarsz ol
mam nedeniyle kimi zaman kendim den usandm syledim
ona.
Umarsz olduunu hissetmenin kt bi yan yok, dedi.
"Hibirimiz bu duygun yabancs deiliz. Umarsz bebecik
ler olarak sonsuz zam anlar harcadmz unutma. u anda kar
yolasndan inemeyen bi bebecie benzediini daha nce de
sylemitim sana. Genaro, szn gelii, seni o karyoladan e
kip alyor, ite. Bebecik devinm ek ister, becerem eyince yak
nr. Bunda bi yanl yok. Ama, yaknmay, kar km ay d
knle varacak denli arttrmak da bi baka konu.
Benden, kendimi gevek brakmam istedi; daha uygun bir
ruh haline gelene dek, ona soru sormam nerdi.
Bir an kendimi yitmi gibi hissettim, ne soracam a karar
veremedim.
92
ERK Y K L ER
Don Juan yere bir hasr yayg sererek oturmam syledi.

Sonra, byk bir sukaban suyla doldurup bir filenin iine
yerletirdi. Bir gezi iin hazrlanyormu gibiydi. Yeniden yeri
ne oturup kalarnn bir devinimiyle sorularma balamaya y
neltti beni.
Ondan, gve hakknda daha ok ey anlatmasn istedim.
Uzun, aratran bir bakla bakp kkrdamaya balad.
Dosttu, o, dedi. Biliyorsun bunu.
Tamam da, dost nedir aslnda, don Juan ?
Dostun tam anlamyla ne olduunu syleyemeyiz, tpk
bi aacn, aslnda ne olduunu syleyemeyeceimiz gibi,
Aa, canl bir varlktr, dedim.
Pek bi ey anlatm yor bana bu," dedi. Ben de dostun bi
g, bi gerilim olduunu syleyebilirim. Bunu daha nce de
demitim, ne var, dost hakknda tek bi ey aklamyor.
Tpk aata olduu gibi, dostu da ancak yaayarak anla
yabilirsin. Yllarca, seni bi dostla yapacan o nemli karla
m aya hazrlamak iin didinip durdum. Bunu anlamayabilirsin
ama, aala karlaman bile yllarn ald. Dostla bulumak
farkldr. retmen, dostu, mezine yava yava, para para
tantmaldr. Sen, yllar getike nemli bilgi birikimine ula
tn. imdi bu bilgiyi bi araya getirip, aac yaadn gibi dos
tu da yaayabilirsin.
Bunu yaptm biliniyordum, don Juan.
Akln bunun bilincinde deil, nk ncelikle dostun ola
bilirliini kabul edemez. Neyse ki, dostu bi araya toplayan, akl
deildir. Bedendir. Dostu, aama aama sezgiledin sen. Tm bu
sezgiler, bedeninde topland. Dost, bu paralarn toplamdr i
te. Bunu tanmlayacak baka bi yol bilmiyorum .
Bedenimin, aklmn dnda ayr bir varlk gibi tek bana
edimlerde bulunabileceine inanamadm syledim.
B ulunm az zaten, am a biz o hale getiririz. Aklmz pek
nemli deildir o her zam an bedenimizle eliki iindedir.
Tabii yalnzca bi lakrd bu. Aklla bedeni birletirmek, bilgi
adamnn utkusudur. Sen bilgi adam olmadna gre, bedenin
de aklnn almad iler yapar. Dost da bunlardan biri. O gece,
tam burada dostun varln sezdiinde ne delirmitin ne de -
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
93
ya gryordun.
Kendisinin ve don G e n a ro nn, dostun, beni kuzey M ek
sika dalarnda, bir yaylann kenarnda bekleyen bir varlk ol
duu hakknda iime yerletirmi olduklar o korkutucu dn
ce ile ilgili sorular sordum. Bana, er ya da ge onunla buluup
gremem gerektiini sylemilerdi.
"Bunlar, szle anlatlamayacak gizemlerin dile getirili bi
iminden baka bi ey deil. G e n a ro yla ben, dostun seni o
dzln kenarnda beklediini sylediydik. Bak, bu anlatm
doru, ama iinde senin karmak istediin anlam yok. Dost
seni bekler hi kukusuz, am a bi dzln kenarnda deil.
Tam burada, orada, ya da herhangi baka bi yerde, tpk l
mn seni her yerde ve hibi yerde bekledii gibi.
"Dost neden beni bekliyor?
"lm seni neden bekliyorsa, dedi, nk sen dodun.
Bunun ne anlama geldiini bu aamada aklayabilmek olas
deil. ncelikle, dostu yaamalsn. Onu, tam giicndeyken
sezgilemelisin. Ancak ondan sonra byclerin aklamas bu
nu aydnlatabilir. Eninde sonunda, sen de bi noktay aa
karabildin: dost bi gvedir.
"Yllar nce seninle dalara gitmitik, hani bi ey sana sal
drmt. Olanlar sana anlatamyordum. Atein nnde uuan
yabanc bi glge grmtn. Sen kendin bunun gveye benze
diini sylediydin; ne dediini bilmesen de doruyu sylyor
dun: bi gveydi o glge. Bi baka sefer de, gene atein ban
da uyuyakaldn srada, bi ey akln bandan alacak kerte
korkutmutu seni. U yuyakalm am an konusunda seni uyarm
tm, ama bunu gz ard ettin; bu edim seni dostun insafna b
rakt. ylece gve de ensende tepindi durdu. Hl yayor ol
man benim iin bi m u am m a olarak kalacak. Bilmiyorsun ama,
ldn diye braktydm seni. te, yaptn dncesizlik bu
kerte ciddiydi.
"O zamandan bu yana, dalara ya da bozkra her k
mzda, sen ayrdma varmasan da gve bizi srekli izledi. S o
nu olarak, dost senin iin bi gvedir, diyebiliriz. A m a bunun
bildiimiz trden bi giivc olduunu syleyemem. Dosta gve
demek, bi dile getiri biimi, oradaki sonsuzluu anlalabilir
94
ERK YKLER
klma yolu.
Peki, dost senin iin de bir gve m i? diye sordum.
Hayr. nsann, dostu anlay biimi kiiseldir, dedi.
Yine baa dnm olduum uzu belirttim, dostun aslnda
ne olduunu sylememiti.
Kafalar kartrmann gerei yok, dedi. aknlk insa
nn iine dt bi durumdur. Ama, kmasn da bilmek ge
rek. Bu aamada, bi eyleri akla kavuturmann yolu yok.
Gnn ge saatlerinde bu konular yeniden ayrntsyla ele ala
biliriz belki; bu sana bal. Ya da, daha ok kiisel erkine ba
l.
Tek bir sz daha sylemeyi reddetti. Denem ede baarl
olam ayacam korkusuyla endielenmitim. Don Jua beni
evinin arkasna gtrd, sulama kanalnn yanna, hasr yayg
nn stne oturttu. Su, ylesine yavaa deviniyordu ki, bir an
akm yor sandm. Sessizce oturmam, isel syleimi kesmemi,
ve suya bakm am buyurdu. Yllar nce, su perilerine yaknlk
duyduum u bulguladn, girimi olduum ilere uygun d
tklerini hissettiini syledi. Su perilerinden ne holandm,
ne de holanm adm anmsattm. te bundan dolay suyun
bana yararl olacan syledi, nk suya kaytszmm. Su,
gerilim altndayken beni ne tuzaa drebilir ne de rededebilirmi.
H em en ardm da bir yere oturdu; kendimi brakmam,
korkm am am , eer gerekirse kendisinin yardm iin orada bu
lunduunu syledi.
rkiin bir an yaadm. O na bakp baka ynergeler bek
ledim. Kafam zorla suya evirerek balamam buyurdu. Ne
yapm am istedii hakknda hibir fikrim yoktu, bylece, ben
de dinginlemekle yetindim. Suya bakarken, kar kydaki k a
mlarn grntsn yakaladm. Gzlerimi odaklamadan, bi
linsizce bunlarn stnde gezdirdim. Suyun yava yava ak
kamlar titretiriyordu. Su, bozkr topra regindeydi. K a
mlarn evresindeki dalgacklar, yum uak bir yzey stn
deki saban izlerine ya da yarklara benzettim. Bir an, kamlar
birden devleti, suyun st aboyas rengine brnd, ve dz
leti; birka saniye iinde uyuyakaldm, ya da o ana dek hi ya
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
95
amam olduum, sezgisel bir durum a getim. Uyuyup hari

kulade bir rya grm olm am , bunu tanm lam ann en doru
ya yakn olan yoluydu.
stemi olsaydm, bunu sonsuza dek srdrebileceimi ay
rmsadm iin, kendimi kiisel bir syleiye ektim. Gzleri
mi atm. Hasr yaygnn zerine uzanm, yatyordum. Don
Juan be kar oleindeydi. R yam ylesine grkemliydi ki,
hemen ona anlatmaya baladm. Sessiz kalmam imledi. Uzun
bir sopayla, te alhhktaki iki kuru daln yerde oluturduklar
uzun glgeleri gsterdi. Sopasnn ucu glgelerden birinin
uzantsn izermiesine izledi, birden tekine atlayp ayn e
yi yapt; glgeler hemen hem en bir ayak uzunluunda, iki par
mak geniliindeydi; aralar bir kar kadard. Sopann devini
mi, gzlerimin odaklanmasn bozdu; kendimi a bakan gz
lerle drt uzun glgeye bakarken buldum. Ortadaki iki glge
aniden teke inerek olaanst bir derinlik duygusu oluturdu.
Bu biimde olumu glgede anlatlmaz bir deirmilik ve oy
lum vard. Bilinmez bir m addeden yaplm saydam bir tp gi
biydi. Gzlerimin a baktn bilmeme karn, tek bir nokta
ya odaklanm olmalar gerei ok ilginti; grnt ylesine
berrakt ki gzlerimi oynatsam da bunu yitirmiyordum.
Tctiktcliimi azaitmakszn, izlemeyi srdrdm. imde,
gidip o sahneye katlmak gibi beklenmedik bil- diit d uyum sa
dm. zlemekte olduum grntnn iindeki bir ey beni ken
disine ekiyor gibiydi; am a iimde aa kan baka bir ey de
yar bilinli bir sylei balatm am a neden oldu; neredeyse bir
anda, kendimi gnlk yaam evremin iinde buluverdim.
Don Juan beni izliyordu. arma benziyordu. Yanl bir
ey ini var diye sordum. Yantlamad. O tu rm am a yardm etti.
Ancak o an, srtst yatp ge bakmakta olduumu, ve don
Jann yzme doru eildiini ayrmsayabildim.
lk tepkim, uzanm ge bakarken glgeleri grebildii
mi ona anlatmak istemek oldu, am a eliyle azm kapad. Bir
sre sessizce oturduk. K afam da hibir dnce yoktu, ok be
lirgin bir dinginlik iindeydim, birden alla gidip don Genaroyu aramak iin kar konulm az bir drt hissetim.
Don Ju an h konum ay denedim; enesini kaldrp dudak
96
ERK
YKLER
larn bzerek, sessizce, konum am am buyurdu. Durumumu

mantkl biimde deerlendirmeyi denedim; ne var, bu sessiz
liimden ylesine holanmtm ki, bunu mantksal karsam a
larla bozm ak istemedim.
Ksa bir aradan sonra, o kar konulm az aratrma arzusu
nu yeniden hissettim. Bir patikay izlemeye baladm. Don Ju
an, ben nderiymiim gibi ardm sra geliyordu.
Bir saat boyunca yrdk. Dnm em eyi baarmtm.
Sonra, bir tepenin yamacna geldik. Don Genaro oradayd, ka
yadan bir duvarn stnde oturuyordu. Bararak, cokuyla se
lamlad beni; yerin on be metre kadar yukarsudayd. Don Ja beni oturttu, kendisi de yanma oturdu.
Don Genaro, bekledii yeri bulduumu, nk kard bi
sesle bana klavuzluk etmi olduunu aklad. Szcklerini
seslendirince, kulamdaki bir vzlt olduunu dndm
zel bir sesi gerekten duyduum u anladm; bu, bedensel bir
durum, isel bir olay, bilinle deerlendirilemeyen, anlatlama
yan, belirsiz bir ses duygusu gibiydi.
Don G e n a ro nun sol elinde kk bir alg var sandm.
O turduum yerden, bunu tam anlamyla ayrt edemiyordum.
Az tam burasna benziyordu; bununla, neredeyse anlalmaz,
yumuak, tekinsiz bir ses kard. Ne yaptn tam olarak an
lam am iin almay bir sre daha srdrd. Sonra, bana sol eli
ni gsterdi. Elinde hibir ey, hibir alg yoktu. Elini azna
gtr biimi nedeniyle bir alg alyor gbi gelmiti bana.
Aslnda sesi, dudaklaryla, ve sol elinin yan tarafnn, bapar
makla iaretparma arasnda kalan blmyle karyordu.
Don J u a n a dnp, don G e n aro nun hareketlerine aldand
m sylemek istedim. Hzl bir devinim yaparak konum a
mam, don G e n a ro nun yaptklarna ar dikkat gstermemi
syledi. Dnp don G c n a ro ya baktm am a yerinde yoktu.
A aya inmi olduunu dndm. Bir sre bekledim, alla
rn ardndan ortaya ksn diye. zerinde durduu kayann de
iik bir biimi vard, kayadan bir duvarn yanndaki byke
bir knty andryordu. G zm ondan yalnzca birka sani
ye boyunca ayrm olmalydm. Yukar trmansa, daha kaya
dan duvarn doruuna ulam adan onu grrdm. Aa indiy-
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
97
se, oturduum yerden grnrd.

Don J u a n a, don G e n aro nun nerede olduunu sordum.
Hl kntnn stnde durduunu syledi. Grebildiim ka
daryla orada kimse yoktu ama, don Juan, don G e n a ro nun h
l kayann tepesinde durduu savndan vazgemiyordu.
aka yapar hali de yoktu. Baklar keskindi. Kesip atarcasna, aklm, don G e n aro nun yaptklarn deerlendirecek bi
imde kullanmadm syledi. sel syleimi susturm am bu
yurdu. Bir sre abaladktan sonra gzlerimi kapam aya bala
dm. Don Juan stme gelip omuzlarm sarst. Bakm kaya
kntsnn stnde tutmam fsldad.
Uyuukluk iindeydim, don J u a n n szleri ok uzaktan
geliyor gibiydi. D nm eden kntya baktm. Don Genaro
gene oradayd. Bu, beni hi meraklandrmad. Yar bilincimle,
ok zor nefes aldm ayrt ettiim srada, daha bu konuda tam
anlamyla diinemeden, don Genaro aaya atlad. Bu edim
de ilgimi ekemedi. Yanma geldi, kolum u tutup kalkm am a
yardm etti; don Juan da br kolum dan tuttu. Beni iki yandan
desteklediler. Daha sonra yalnzca don Genaro yardmc oldu
yrmeme. Kulama, anlayam adm eyler fsldad, hemen
ardndan bedenimi yabans biimde ektiini ayrmsadm; de
yim yerindeyse, karnmn stnden kavrayp kntnn ya da
baka bir kayann stne ekip alnt beni. Bir anda kayann
stne ktk. Bunun, o kaya knts olduuna yemin edebilir
dim; ne var, grnt ylesine titrekti ki, tam ayrntsyla deerlendiemiyordum. Sonra, iimde bir ey sarsld srtst d
tm. Bir kayg ya da belki bedensel bir rahatszlk duygusu
iindeydim. Bunun ardndan, don J u a n n benimle konutuu
nu grdm. Onu anlayam yordum. Dikkatimi dudaklarnda yo
unlatrdm. Rya gibi bir duygu yayordum; ben, her yan
m saran, filme benzer bir m addeden yaplm bir torbay ieri
den yrtmaya alrken, don Juan da dardan paralam aya a
balyordu. Sonunda torba patlad; don J u a n n szleri anlalr
hale geldi, anlamlar berraklat. Kendimi yzeye karmam
buyuruyordu. tidalimi yeniden kazanm ak iin um arszca a
balyordum; baaramamtm. T m bilincimle, neden bam
bu denli belaya soktuum u dndm. K onuabilm ek iin de
98
ERK YKLER
li gibi abaladm.
Don Jun, ektiim zorluu anlama benziyordu. Daha
ok aba gsterm em iin zorlad beni. Dmda bir ey, isel
syleiye dalm am engelliyordu. Sanki yabanc bir g beni
uyuuklua srklyor, her eye kar kaytsz klyordu. Nefe
sim tkeninceye dek buna direndim. Don J u a n n benimle ko
nutuunu duydum. Bedenim, istemeden, gerilim nedeniyle
sarsld. lmcl bir savan gbeinde, beni nefes almaktan
alkoyan bir ey tarafndan sarmalanmm, kilitlenmiim gibi
hissettim. Korkm uyordum , am a denetimsiz bir fke her yan
m sarmt. ylesine gazaba geldim ki, bir hayvan gibi kkre
yip lk attm. Sonra, bir nbete tutuldum; tm bedenimi sa
ran bir sarsnt o an durdurdu beni. Yeniden nefes alabiliyor
dum, don J u a n n, beni kendim e getirmek iin karnma ve boy
numa, sukabandaki suyu boalttn ayrmsadm.
Don Juan oturm am a yardm etti. Don Genaro, kntnn
stnde duruyordu. Adm syledi, sonra birden aaya atlad.
Onun, on be metre ykseklikten dikine dtn grdm,
karn blgem de dayanlm az bir sanc hissettim; ayn duyguyu,
ryalarmda aaya derken de hissetmitim.
Don G enaro yanma geldi, glerek, uuunu beenip be
enm ediim i sordu. Don G enaro yeniden adm syledi.
Carlitocuk! Bana bak! dedi.
Sanki hz kazanm ak istermi gibi kollarn drt be kez iki
yana dndrd, ardndan bir anda srayarak grntmn d
na kt, ya da ben yle yaptn sandm. Belki de tanmlayam adm bir ey yapmt. Bir buuk, iki metre uzamda du
rurken birdenbire denetim d bir g tarafndan emilmi gibi
yok oluverdi.
Yorgundum, kopm u gibiydim. Bir kaytszlk duygusu
her yanm sard; ne dnm ek istedim, ne de kendimle konu
mak. Korkm am tm , am a aklanamaz biimde mutsuzdum.
Alam ak istedim. Don Juan hi durmadan parmaklarnn bo
umlaryla kafam n tepesine vuruyor, btn bunlar bir akay
masna da glyordu. Kendim le konumam, nk isel
syleinin en gerekli olduu ann geldiini syledi. Bana, K o
nu! K onu! diye buyurduunu duydum.
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
Dudak kaslarm istemsizce gerildi. Azm ses karm adan

deviniyordu. Don G e n aro nn soytarlk ederken azn ayn
hiimde devindirdiini anmsadm, ben de onun gibi, "Azm
konumak istemiyor, diyebilmeyi diledim. Szckleri dile ge
lilmek iin abaladm, dudaklarm acyla arpld. Don Juan
kahkahadan iki bklm olmann eiindeydi. Neesi ylesine
bulacyd ki, glmeden edemedim. Ardndan, ayaa kalkm a
ma yardm etti. Don G e n a ro nn geri gelip gelm eyeceini sor
dum. Don Juan, don G e n a ro nun, bugn iin, benden stknn
syrlm olduunu syledi.
Neredeyse baarmtm, dedi don Juan.
Kilden ocakta yanan atein yannda oturuyorduk. Yemek
yemem iin diretmiti. A ya da yorgun deildim. Allmadk
bir hzn sarmt beni; gn boyunca bama gelenlerden ok
uzaklardaydm imdi. Don Juan yaz tablam kucam a yerleli d i. Olaan konum um a dnm ek iin olaanst bir aba har
cadm. Ufak tefek bir eyler iziktidim. Yava yava kendimi
lopladm. Sanki zerimden bir yk kalkmt; her zamanki ilgi
duyan, akn tavrma yeniden kavum utum .
"yi, iyi, dedi don Juan, kafam tplayarak. "Sana, bi sa
vann gerek sanatnn, korkuyla mera dengelem ek oldu
unu sylemitim.
Don Juan benzersiz bir konumdayd. Neredeyse sinirli, e n
dieli gibiydi. Sanki, hi durm adan konum ak istiyordu. Beni
byclerin aklamasna hazrlyor sanarak ben de endielen
dim. Gzlerinde, yalnzca birka kez grm olduum yaban
s bir lt vard. Son kerte olaand bir tavr iinde olduunu
dndm sylememin hem en ardndan, benim adm a se
vindiini, bir sava olarak, yoldalarnn utkularyla hele de
tinsel utkularsa mutlu olm aya hakk olduunu syledi. Don
G enaronun bilmecesini baaryla zm olm am a karn, ne
vazk ki byclerin aklamas iin henz hazr olmadm
ekledi. stme su dkt srada, neredeyse lm ek zere ol
duumu, tm baarmn, don G e n aro nun son saldrsn engel
lemekteki yetersizliim nedeniyle boa gittiini belirtti.
"G en aro nun erki, seni yutan bi gelgit gibiydi, dedi.
100
ERK
YKLER
D on G enaro bana zarar vermek mi istedi? diye sordum.

Hayr, dedi. Genaro sana yardm etm ek istiyor. Ne var,
erk erki eker. O seni deniyordu, sen ise baaram adn.
A m a bilmeceyi zdm, deil m i?
ok iyi becerdin, dedi. ylesine iyi becerdin ki, don
Genaro senin tam bi sava baars gstereceine inand. Bi
tirmene ramak kalmt. Bu kez srtn yere getiren ey dkn
lk deildi aslnda.
N eydi o halde? dedim.
ok sabrszsn, ok da sertsin; geveyip, G en aro nun yo
lundan gitmek yerine, onunla savamaya baladn. G e n aro yu
yenemezsin; senden daha gldr o.
Don Juan daha sonra, kendiliinden, benim insanlarla olan
kiisel ilikilerim konusunda yararl tler verdi. Getirdii
yaklamlar, don G e n a ro nun daha nce akayla kartrarak
sylediklerini ciddi bir biimde tamamlyordu. Konukan bir
gnndeydi; sz tarafmdan kesilmeden, bu ve bundan nce
ki kez neler olduunu aklamaya balad.
Senin de bildiin gibi, dedi, bycln dnm nok
tas isel syleidir; bu her eyin anahtardr. Sava bunu dur
durmay rendii an her ey m m k n olur; en ulalmaz san
lar tasarlar artk avucundadr. Yaadn tm o tekinsiz, endi*e verici deneyimlere, bunu baararak geebildin. Tam bi itidal
iinde dostu, G e n a ro nun iftini, rya grenle ryada grleni
yaadn, bugn kendi znn btnselliini neredeyse reni.yordun, G e n a ro nun, senin stesinden gelmeni istedii edim,
baari'buydu ite. Tm bunlar, biriktirebildiin kiisel erk m ik
tar sayesinde gerekleebildi. H er ey, bi nceki geliinde gr
dn o uurlu kehanetle balad. Geldiinde, dostun evrede
gizli gizli dolatn duydum; nce, onun sessiz admlarn
duydum , sonra arabadan karken sana baktn grdm. Bu,
kehanetlerin en iyisiydi benim iin. Dost, her zaman yapt gi
bi senin varlndan rahatsz olmuasna evrede dolanp dursayd, olaylarn ak farkl olacakt. Dostun o hi de dosta ol
m ayan tavrn kim bilir ka kez grmtm; ama bu kez keha
net ortadayd, dostta, sana verilecek bi bilgi paras olduunu
anlamtm. te o nedenle, sana bilgiyle buluacaksn dem i
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
101
tim; gveyle, ok uzun sreden beri askda kalan bi buluma.

Bizim anlayamayacamz nedenlerden tr, dost sana bi g
ve gibi grnmeyi yelemiti.
Am a sen dostun biimi olmadn, onun varlnn yal
nzca yaptklaryla anlalabileceini sylem itin, dedim.
D oru, dedi. Ama, dost seninle btnleen izleyiciler
iin yani, G enaroyla ben bi gvedir. Dost, senin iin yal
nzca bi etki, bedeninde bi his ya da bi ses, ya da bilginin altn
paracklardr. Dost, gve biimini semekle, G e n a ro yla ba
na bi eyler anlatmak istiyordu. Gveler bilgi datr; byc
lerin dostu ve yardmclardrlar. te, dostun evreden bi gve
biiminde dolamas nedeniyle Genaro sana ok nem veriyor.
G veyle bi araya geldiin gece, benim de beklediim gi
bi, senin iin bilgiyle gerek bulum a oldu bu. G venin ar
sn rendin, kanadnn altn tozlarn hissetin, am a her eyin
tesinde o gece, yaantnda ilk kez, grdnden em in oldun,
ve bedenin, bizlerin ldayan varlklar olduum uzu rendi.
Genaro, yaamnn bu m uazzam ann hakkyla anlad. Genaro,
olaanst bi g ve ak seiklikle sana bizim bi duygu oldu
umuzu, bedenimiz dediimiz eyin, sezgisi olan, tl telciklerin kabuu olduunu gsterdi.
Dn gece, dostun tm uuru gene senin zerindeydi. G el
diinde iteler olduunu anlam ak iin baktm da, rya grenle
ryada grlenin gizini sana aklamas iin G e n a ro yu ar
mam gerektiini anladm. H er zaman yaptn gibi, seni m an
depsiye getirdiimi sandn. Akln inanmay reddetse bile, Gearo yalnz senin iin gelmiti; allarn ardndan gizlenm iyor
du.
Don J u a n n demecinin en zor inanlabilir blm de buy
du. Kabul edemezdim. Don G e n a ro nun gerek ve bu dnyada
olduuna inandm syledim.
Tank olduun her ey sapna dek gerek ve bu dnya
dand, dedi. Bi baka dnya yok. Bu engel, bu aparz senin
en zel diretme biimin, stelik bu zellik, aklamalarla ifa
bulacak gibi deil. Neyse, Genaro bugn dorudan bedenine
seslendi. Bugiin yaptklarn dikkatlice incelersen, bedeninin,
olagelenleri kayda deer biimde bi araya getirebildiini g-
102
ERK YKLER
riirsiin. Her naslsa, sulama kanalnn orada, grdklerinle ilgi

li olarak dknlk gstermekten uzak durabildin. Tpk bi sa
va gibi, az bulunur bi denetim ve mesafelilik rnei gster
din, hibi eye inanmadn ama gene de gerektii gibi hareket
edip, G e n a ro nun arsn izlemeyi baardn. Benden hibi
yardm almadan bulabildin onu.
Kayalk kntya vardmzda, sann teline dek erkle
dopdoluydun, onun iin G e n a o yu, onca bycnn ayt ne
denle durduklar yerde dururken grdn. kntdan atladktan
sonra, sana doru yrd. O anda erkin ta kendisiydi. Daha n
ce su kanalnn orda davrandn gibi davranabilseydin, onu ol
duu gibi, yani dayan bir varlk olarak grebilecektin. Am a
sen korktun; zellikle de Genaro seni ekip alnca. Bu bile, se
ni snrlarnn, tesine gtrmeye yeterdi. A m a yeterince gcn
yoktu, yeniden mantnn dnyasna dtn. Sonra da, doal
olarak kendinle lmcl bi kavgaya tututun. inde bi ey, is
tencin G e n a ro yla gitmek istedi, aklnsa buna kar geldi. Sana
yardm etm em i olsaydm, u anda seni o erk yerine gmyor
olacaktk. A m a bi ara, sonu, benim yardmma karn kuku
vericiydi.
Birka dakika sessiz durduk. O nun konumasn bekledim.
Sonunda, dayanam ayp sordum, D on Genaro, benim kaya
kntya sramam m salad?
Bu srama iini senin anladn anlam da ele alma, dedi.
Bi daha sylyorum, yalnzca bi konum a biimi bu, Kendi
nin bi beden olduunu dndn srece ne dediimi anlaya
m azsn.
Sonra, lam badan yere kl dkp yerin iki karlk blm
n kaplayarak parm ayla stne bir ekil, bir ema izdi. Bu
nun, izgilerle birbirile ine bal sekiz noktas vard; geometrik
bir ekildi.
Yllar nce, ayn yapran bir aatan st ste drt kez
dm esinin bir yanlsam a olmadn anlatrken, buna benzer
bir ekil izmiti.
Kldeki em ann iki merkezi vard; birini akl brn
de isten diye adlandrd. A kl, konum a adn verdii
bir noktayla dorudan balantlyd, akl, k onum a yoluy
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
103
la, br noktayla, hissetm e, rya g rm e , ve grm eyle

dolayl olarak balantlyd. sten adl br merkez, hisset
m e, rya grm e , ve g rm e noktalaryla dorudan; akl
ve " ko num a noktalaryla da dolayl biimde balantlyd.
emann, yllar nce bana gtermi olduundan farkl ol
duunu anmsattm.
D biim nemli deil, dedi. Bu noktalar bi insan sim
geliyor, istediin gibi izebilirsin.
Bir insann bedenini mi sim geliyorlar? diye sordum.
Buna beden dem e, Bunlar, dayan bi varln telcikleri zerindeki sekiz nokta. Senin de, izgenin zerinde grebi
lecein gibi, bi byc, insann her eyden nce isten olduu
nu syleyecektir, nk isten, hissetme, rya grme ve grme
noktalaryla dorudan balantldr; bunun ardndan, insan
aktlclr. Bu, istenten daha kiiiik bi merkez, nk yalnzca
konuma ile balantl,
" br iki nokta nedir, don Juan ?
Bana bakarak glmsedi.
Seninle bu ema zerinde ilk konutuum uzdakine oran
la ok daha glsiin im di, dedi. A m a sekiz noktann tm
n de bilecek denli deil. Genaro, bi gn sana biir ikisini de
gsterir.
Herkesin sekiz noktas var m, yoksa yalnzca bycle
rin mi var?
yle diyelim: hepimiz doarken bu sekiz noktayla geli
yoruz dnyaya. kisi, akl ve konuma', herkese bilinir. Hisset
me biraz bulankadr am a tannmaz da deildir. Am a, insan
yalnzca byclerin dnyasnda tanr riiya grme, grme ve
isten ile. Sonuncularla ise, bu dnyann d kylarnda rastla
rz. Sekiz noktann tm, zn btnselliini oluturur.
emann zerine, tm noktalarn, dolayl balantlarla, bir
birlerine balanabileceklerini gsterdi.
Aklamasz kalan iki gizemli noktayla ilgili soru sordum,
yeniden. Bana, bunlarn yalnzca isten ile balantl olduu
nu, hissetme, rya g rm e ve g rm e ile uzak durduklar
n, k onum a ve akl noktalaryla ise iyice ayr dtklerini
gsterdi. Parmayla, tekilerden ve bibirilerinden yaltlm
104
ERK YKLER
olduklarm imledi.
Bu iki nokta, konum a ve akl noktalarna hibi zaman
katlmaz, dedi, anca isten idare edebilir onlar. A kl ise y
lesine uzak der ki, bunlar bi arada dnm ek yararszdr. Bu
ayrdna varlmas en zor olan eylerden biridir; eninde sonun
da, akln asl hneri her eyi mantksal bi sonuca ulatrmak de
il de nedir?
Bu sekiz noktann, insann kimi noktalarna ya da organla
rna denk dp dmediklerini sordum.
D oru, diye ksaca yantlayp emay sildi.
K afam a dokundu, akl ve kon um a merkezinin buras
olduunu syledi. Gs kem iinin ucu hissetm e m erkeziy
di. Karn deliinin altndaki blge istenti. Rya grm e,
kaburgalarn sa karsnda, g rm e ise solundayd. Kimi sa
valardaysa bazen grme" de rya grm e de sa tarafta
olurmu.
Dier iki nokta nerede? diye sordum.
Verilebilecek en ak seik yant verdi: karnm hoplatarak,
kahkahalarla glm eye balad.
Ne ylansn sen, dedi. Beni yal, uykucu bi teke belle
din, he?
Sorularmn ister istemez byle bir ivme kazanm olduu
nu akladm.
Aceleci o lm a, dedi. Gerektiinde renecek, ondan
sonra da tek bana, kendinle kalacaksn.
Seni bir daha grem eyecek m iyim dem ek istiyorsun do
Juan?
Hibi zam an, dedi. G e n a ro yla ben hep ne idiysek o
olacaz: yollarn tozu.
M idem in ucunda bir sarsnt hissettim.
Sen ne diyorsun, don Juan ?
Diyorum ki, hepim iz anlalamaz, dayan, snrsz var
lklarz. Sen, Genaro ve ben kendi kararmz olmayan bi am a
la bi araya geldik.
Hangi amatan sz ediyorsun?
Savann yolunu renmekten. Bundan kurtulamazsn,
bizler de. G revim iz bitmedii srece, beni ya da G e n aro y
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
105
greceksin ama, tamamlanr tam am lanm az zgrce uacaksn.

Yaamnn gcnn seni nerelere srkleyeceini de kim secik
ler bilemeyecek.
Peki, don G enaronn bu ile ilikisi ne?
Bu konu henz senin ilgi alann iinde deil, dedi. B u
gn, G e n aro nun balatt eyi bitirmeliyim; bizlerin ldayan
varlklar olmamz gereini. Bizler alglayanlarz. Biz bi bilinliliiz; bizler nesne deiliz; younluum uz, katlmz
yok. Snrszz biz. Nesneler ve younluklar dnyas, yalnzca
bu leme geiimizi kolaylatrmak iindir. Yalnzca bize yar
dmc olmak iin yaratlm bi betimleme. Bizler ya da aklm z,
betimlemenin salt betimleme olduunu unutur, bylece z
mzn btnselliini tuzaa drrz ki dem e gitsin. Yaam
mz boyunca nadiren kurtulabildiimiz bi ksr dngye girm i
izdir bi kez.
u an, kendini akln dm lerinden kurtarm aya kaptr
msn, rnein. G en aro nun, alln kenarndan ylece kvermesi akl almaz, dnce d bi ey senin iin, am a bi y an
dan da tank olduun bu eyi reddedemiyorsun. nk, olduu
gibi algladydn bunu.
Don Juan kkrdad. Kllerin stne zenle bir baka em a
izdi, ben bunu deftere geirem eden nce onu apkasyla rtt.
Alglayanlarz biz, diye balad. Algladmz dnya, asln
da bi yanlsama. D oduum uz andan balayarak bize anlatlan
bi betimlemeden yaratlan bi yanlsama.
Bizler, ldayan varlklar, iki erk halkasyla birlikte do
duk; ne var, dnyamz yaratm ak iin yalnzca birini kullanrz.
Biz doduktan hemen sonra bize taklan bu halka akldr, yol
daysa konum a. kisinin arasnda tertip edilip srdrlr bu
dnya.
Yani, aslnda, aklnn srdiinnek istedii dnya, bi betim
lemeden, aktn kabullenm eyi ve savunmay rendii deiti
rilemez kurallarndan yaratlan dnyadr.
Ildayan varlklarn gizi ise udur; hibi zam an kullan
madklar ikinci bi erk halkas daha vardr onlarn: isten. B
ycnn oyunu, sokaktaki adamn oyunuyla ayndr. kisinin
de bi betimlemesi vardr. Biri; sokaktaki adam, bunu aklyla
06
ERK YKLER
destekler. Dieri; byc ise istenci ile. ki betimlemenin de

kendine zg kurallar vardr. Ama, byc daha stn durum
dadr, nk isten, akla oranla daha kapsaycdr.
Bu aam ada varmak istediim nokta u: betimlemenin,
aklnla m yoksa istencinle mi desteklendiini sezgilemelisin
artk. Bunun gnlk yaam bi m eydan okuyua dntrm e
nin biricik yolu, znn btnselliine ulaman iin gereken
yeterli erki biriktirmen iin bi ara olacan hissediyorum.
Belki, gelecek seter yeterince erkin olur. Her ne olursa ol
sun, bunu hissedene dek bekle, tpk bugn sulama kanalnn
orada hissettiin gibi; i sesin sylesin sana bunu. Eer baka
bi ruhla gelirsen, hem zaman kayb hem de bi tehlike olur bu,
senin iin.
sesimi beklersem, onlar belki de bir daha hi grem e
yeceimi anmsattm.
Kii keye skmayagrsin; nelere kadirdir, bi bilsen,
arr kalrsn, dedi.
Ayaa kalkarak bir kucak odun ald. Atee birka kuru dal
koydu. Alevler sarms bir parlt oluturdu. Sonra lambay sn
drerek, kllerin zerine izdii ekli rten apkasnn nnde
meldi.
Dingince oturm am , isel syleimi durdurmam, ve gz
m apkasndan ayrm am am buyurdu. Bir siie abaladktan
sonra yizermi ya da bir tepeden aa dermi gibi bir duy
gu hissettim. Beni tayan hibir ey yokmu, oturmuyormum, ya da bedenim yokm u gibiydi.
Don Juan apkasn kaldrd. Altnda klden sarmallar var
d. Dnm eden, bunlar izledim. Sarmallarn devindiklerini
hissettim. Onlar m idem de hissettim. Sarmallar katlanyorlar
gibiydi. Sonra, canlanp kabardlar birden don G e n aro yu
karmda oturur buldum.
G rnt bir anda isel syleime dnm eye zorlad beni.
Uyuyakaldm sandm. Ksa aralklarla nefes almaya bala
dm, gzlerimi amak istedim, ama gzlerim zaten akt.
Don J u a n m ayaa kalkp evrede dolanmam sylediini
duydum. O lduum yerde srayp, sundurm aya doru kotum.
Don J u a n la don G enaro da peim den seyrettiler. Don Juan,
IILDAYAN
VARLIKLARIN
GZ
107
lambasn getirdi. Bir trl nefesimi dzenleyem iyordum . D a

ha nce de yapm olduum gibi, yzm batya dnk biim
de yerimde koarak dinginlemeyi denedim. Kollarm sarkta
rak yeniden nefes almaya baladm. Don Juar yanm a gelip, bu
devinimlerin yalnzca alacakaranlkta yaplacan syledi.
Don Gearo, benim iin alacakaranlk olduunu syledi;
ikisi birden glmeye baladlar. Don Genaro allara doru
kotu, dev bir sapan lastiiyle frlatlmasna hzla sundurm a
ya geri dnd. Ayn devinimi ya da drt kez yineleyerek ya
nma geldi. Don Jua bir ocuk gibi kkrdayarak, gzlerini
dikmi bana bakyordu.
Birbirlerine kaamak nazarlarla baktlar. Don Jua yksek
sesle don G e n aro ya, aklmn tehlikeli olduunu, yattrlad takdirde beni ldrebileceini syledi.
A m an Tanrm! diye bard don Genaro, kkreyen bir
sesle, Yattr unun akln!
ocuklar gibi en kahkahalar atarak glm eye baladlar.
Don Jua beni lambann altna oturtup, defterimi elime tu
tuturdu.
Bu gece gerekten de dalga getik seninle, dedi yatt
rc bir sesle. "K orkm a sakn. Genaro apkamn altnda giz
leniyordu.
BO LU M IK I
Tonal ve N agual
nanm a Zorunluluu
Paseo de la R e fo rm ann ar tarafndan yryordum. Yorgun

dum; M exico C ily nin ykseklii, hi kukusuz buna yol a
maktayd. Otobse ya da taksiye binebilirdim ama, nedendir
bilinmez, yorgunluum a karn yrm ek istemitim. Bir Pazar
gn, leden sonrayd. Trafik youn deildi ama, dizel m o
torlu otobs ve kam yonlarn egzoz dumanlar pazaryerinin dar
sokaklarn sisli kanyonlara dntrmt.
Z o c a lo ya vardm M exico City katedrali, son grd
NANMA
ZORUNLULUU
m den bu yana dha da yana yatm gibi grnd bana. M u

azzam koridorlarnda yrdm bir sre. K afam dan alayc bir
dnce geti.
Oradan, Lagunilla arsna yneldim. Belirgin bir am a
cm yoktu. Hedef belirlemeden, am a sk admlarla, hibir eye
zellikle bakmakszn yrdm. Sahaflarla eski m adeni parala
rn satld tezghlarn orada durdum.
Selam! Selam! Bak, kim varm burda! dedi birisi, o m
zuma hafife dokunarak.
Bu ses ve dokunu beni yerimde zplatt. abucak sa ya
nma dndm. Azm aknlkla ald. Benimle konuan kii
don J u a n d.
Tanrm, don Juan! diye bardm; tepeden trnaa bir tit
reme almt beni. Ne yapyorsun burada?
N kpyorsun burada, diye bir yank gibi yantlad.
Orta Meksika dalarnda onunla bulum adan nce, kentte
birka gnlne konaklam akta olduum u syledim ona.
yi. diyelim ki ben de kente, seni bulm aya indim , dedi,
glerek.
Birka kez om zum a vurdu. Beni grm ekten kvan d u y
mu gibiydi. Ellerini kalalarna koydu, enesini kaldrd, g
rnn beenip beenmediim i sordu. Takm elbise giymi
olduunu, ancak o an ayrmsayabildim. Bylesi bir uyum suz
luun etkisiyle arplmtm. Dilim tutulmutu.
Tacclem nasl buldun? diye sordu, ltlar iinde.
spanyolcada takm anlamna gelen "traje szc yeri
ne, bir argo terimi olan tacucheyi kullanmt.
Bugn takmlarm giydim , dedi, aklamas gerekirmi
gibi, ardndan azm gstererek ekledi, "kapa unu! K apa!
Bo bo gldm. aknlm fark etmiti. Her yann g
reyim diye, kendi evresinde dnerken bir yandan da kahkaha
lar art arda koyuveriyordu. Giysisi mthiti. nce izgili, ak
kahverengi bir takm giymiti; ayanda, gene kahverengi
ayakkablar vard. Gmlei beyazd. Ya boynbana ne d e m e
li! orap giymi miydi acaba? Yoksa ayakkablar plak ayak
larna m geirivermiti?
Don Juan om zum a vurup da geri dnp baktm zaman
112
ERK YKLER
onu haki pantalonu ve gmlei, hasr apkas, ve sandallaryla

grdm; giysisine dikkat ekince, bunlar bir anda dn
cem de ben yarattm sanmtm. te bu, aknlm son ker
te arttrmt. Azm , bu aknlktan nasibini en ok alan bl
geydi. stemim dnda almt. Don Juan, sanki kapanm as
na yardm etm ek istermi gibi hafife enem e dokundu.
Kesinlikle ikinci bi ene gelitirme yolundasn, diyerek
ks ks glm eye balad.
Banda apka tamadn, ksa, beyaz salarn sa yan
dan ayrm olduunu grdm. Yal bir MeksikalI beyefendi,
kusursuzca giyinmi bir kentli gibiydi.
Kendisini orada bulm am n ok sinir bozucu olduunu,
oturm am gerektiini syledim. ok anlaylyd, yaknlarda bir
parkta oturmamz nerdi.
Tam bir suskunluk iinde birka blok yryp Plaza Garib ald iye geldik; buras mzisyenlerin hizmet sunduklar, bir tr
m zisyen i bulm a brosu gibiydi.
Don J u a n la, izleyicilerin vc turistlerin arasna karp par
kn evresinde yrdk. Bir sre sonra durdu, srtn bir d uva
ra dayayp pantalonunun paalarn hafife yukar ekti; aya
nda ksa, kahverengi oraplar vard. Ondan, bu esrarengiz
giysinin anlamn sordum. O gn, yle giyinmesi gerektii, bu
nun nedenini ileride reneceim yolunda yaln ve belirsiz bir
yant verdi.
Don J u a n takm elbise iinde bulmak ylesine allma
dk bir eydi ki, heyecanm neredeyse denetlenemez bir kerte
ye ulamt. Onu aylardr grmemitim, dnyada en ok iste
diim ey onunla konumakt, am a ortam uygun deildi, ste
lik her nedense dikkatim dalmt. Don Juan kaygm hisset
mi olmalyd; birka blok tedeki La Alam eda adl daha sakin
bir parka gitmemizi nerdi.
Parkta pek fazla insan yoktu, bo bir sra bulmakta glk
ekmedik. Oturduk. Sinirim, rahatsz edici bir duygunun gelip
beni bulmasna yol amt. Don J u a n a bakmay gze alam a
dm.
Uzun, sinir bozucu bir sessizlik oldu; sonra ona bakmadan,
iimdeki sesin sonunda beni, kendisini aram aya ynelttiini,
NANMA
ZORUNLULUU
113
evinde yaam olduum sersemletici olaylarn yaam m de

rinden etkilemi olduunu, btn bunlar ona anlatm am gerek
tiini syledim.
Elini sabrszca sallayp, gemite kalan olaylardan sz et
menin ilkelerine ters dtn syledi.
"u anda nemli tek ey, benim nerilerimi yerine getir
mi olmandr, dedi. Gnlk yaam bi m eydan okum a nedeni
olarak kabul etmisin. Yeterince kiisel erk toplayabildiinin
kant ise, beni, hi zorluk ekmeden, bulman gereken noktada
bulabilmelidir.
"Buna inanabilmeyi isterdim, dedim.
"Seni bekliyordum, sonra, birden, ortaya ktn, dedi.
Ben bunu bilirim; bi savann da bilmesi gereken budur.
"Seni buldum, tamam. imdi ne olacak? diye sordum.
"ncelikle, dedi, aklnn amazlarn tartmayacaz;
bu deneyimler bi baka zamana, bi baka durum a ait. Bunlar,
deyim yerindeyse, sonsuz bi merdivenin bir iki basamadr,
yalnzca. Bunlar irdelemek, u anda olup bitenlerin nemini
azaltmaktan baka bi ie yaramaz. Bi sava byle bi eyi g
ze alam az!
nne geilmez bir yerinme arzusuna kaplmtm. Ba
ma gelenlerden tr gcenmi deildim. Tm istediim, biraz
itenlik, biraz da avuntuydu. Don Juan, konu m u m u anlam gi
biydi; sanki benim dncelerimi dile getirirmiesine ko nu
tu.
"Kii, bilgi yolunda yalnzca bi sava olarak ayakta ka
labilir, dedi. Sava hibi eyden yerinmez, hibi eye zl
mez. Yaam, bi meydan okumadr, m eydan okum a iyi ya da
kt olamaz. M eydan okuma, m eydan okum adr.
Sesinde sert, acmasz bir titrem vard, am a gl scakt,
dostayd.
imdi burada olduuna gre, tm yapacam z bi yora
beklemek.
Ne tr bir yora? diye sordum.
Erkinin kendi aya zerinde durup duramayacan bil
memiz gerekiyor, dedi. Geen sefer sefilce tkenmiti; kii
sel yaamndaki olaylar bu kez, yzeysel de olsa, byclerin
ERK Y KL ER
aklamasyla ba edebilmen iin gerekenleri salam gibi g

rnyor.
Bana bundan sz etmen, bu kez m m kn olacak n u ? di
ye sordum.
Kiisel erkine bal bu," dedi. Savalarn tm yapma
ve yap-m am a durum larnda tek geerli olan ey kiisel erktir.
Bu takm senin iin giydim , dedi gizemli bir sesle. Bu
giysi benim m eydan okumamdr. Gryor musun, bununla ne
denli yakklym ? Bak ne kadar gzel! Efendim'?
Don Jun, bu giysiyle olaanst yakkl grnyordu.
Yapabildiim tek karlatrma, ar ngiliz nanelinden bir ta
km giyen byk babam dnm ek oldu. Onu o takmla li
doal bulmazdm. D on Juan ise tam tersine, olduka rahatt.
Ne dersin, bu elbiseyle doal grnyor m uyu m ? diye
sordu don Juan.
Ne diyeceimi bilemedim. Ne var, grnne, davran
larna baktmda, o takmla gayet doal grnd sonucuna
vardm.
Takm elbise giymek benim iin bi meydan okumadr,
dedi. Senin iin panoyla sandal giyerek meydan okumak ne
denli zorsa, benim iin de ite o denli zor bi meydan okum a bu.
Sen bunu bi m eydan ok um a olarak alna gereini duymamsndr hi. Am a, benim iin biraz farkl. nk ben Kzlderili
yim .
Birbirimize baktk. Kalarn kaldrarak sessiz bir soru
tmcesiyle, yorum um u beklermi gibi bakt.
Sradan bi insanla bi sava arasndaki en temel ayrm,
savann her eyi bi m eydan okum a olarak grmesidir, diye
srdrd konumasn, sradan insan ise her eyi uur ya da
uursuzluk, kutsanmlk ya da lanet olarak ele alr. Bugn bu
rada olman, savann yolunda olumlu admlar attn gste
rir.
Grnts, sinirlerimin bozulmasna neden olmutu. Ye
rimden kalkp yrm eye abaladm ama beni yeniden oturttu.
imiz bitene dek drdr etmeden oturacaksn urda! de
di, buyruk verircesine. Bi yora bekliyoruz; o olmadan kald
mz yerden devam edemeyiz, nk beni bulmu olman yeter
NANMA ZORUNLULUU
li deil, tpk o gn lde G e n a ro yu bulmu olm ann yetm edi

i gibi. Erkin, bi kant yarat ucaya dek kendisini toparlamal!
"Ne istediini anlayam yorum , dedim.
"Parkn evresinde dolanan bi ey g rd m ,dedi.
"Dost m u ydu? diye sordum.
"Hayr, deildi. Demek ki, burada oturup erkinin ne tr bi
yora oluturduunu beklem emiz gerek.
Sonra benden, don G e n a ro nun ve kendisinin vermi oldu
u tleri gnlk yaam m a ve kiilerle ilikilerime nasl yan
stm olduumu ayrntl biimde anlatm am istedi. Kiisel i
lerimin zel olmadn, nk don G e n a ro nun ve kendisinin
destekledii byclk ilerini de ierdii savyla iimi rahat
latt. Bu byclk ileri nedeniyle, hayatmn rezil olduunu
aka yollu syleyip, gnlk yaam m da karlatm zorlukla
r sayp dktm.
Uzun sre konutum. Don Jua, yaptm kimi irdeleme
lere gzlerinden yalar boanncaya dek gld. Kalalarna vu
rup durdu, yzlerce kez tank olduum bu devinim, bir takmn
pantalonu zerinden yaplnca ok yersiz kayordu. im kor
kuyla dolmutu. Bunu dile getirmeden edemedim.
"Bu takm, yaptn her eyden ok daha fazla korkutuyor
beni, dedim.
Alrsn, dedi. Sava dediin esnek olmal, ister akl
dnyas olsun ister isten, evresindeki dnyayla uyum iinde
deimeyi bilmeli.
"Bu deiimin en tehlikeli yan, savann evresindeki
dnyann ne biri ne de br olduunu bulgulad anlardr.
Byle nemli anlarda baarmak iin yaplacak tek eyin, sava
nn inand gibi hareket etmesi olduunu rendim, ben.
Baka bi deyile, sava inanmadan inanr; onun srr budur.
Tabii, sava, inanyorum deyip sonra da olaylar akna b
rakamaz. ok kolay olurdu bu. Yalnzca inanmak, durumu
gzlemekten, incelemekten alkoyar adam. nanma du rum u n
da olan bi sava bunu, bi seim gibi, en irek tercihinin ifade
si gibi ele alr. Bi sava inanmaz, inanm as gerekir.
Yazm yazarken o da birka saniye bana bakt. Sessiz kal
dm. Fark anladm syleyemezdim; ne var, tartmak ya da
116
ERK YKLER
soru sorm ak gelmiyordu iimden. Sylediklerini dnmek is

tedim. A m a aklm hi yerinde deildi. evreme baknmaya
baladm. Ardmzdaki caddede otomobil ve otobslerden olu
an uzun bir ara dizisi, hi durm adan klaksonlarn alyordu.
Parkn kesinde, yirmi metre kadar ileride, ak gri niform a
l polisin de dahil olduu yedi kiilik bir grup, oturduum uz
srayla ayn izgide, imlerin stnde hareketsiz yatan bir ada
mn banda kmelenmiti. Ya sarhotu, ya da ciddi biimde
hastayd.
Don J u a n a gz attm. O da adam a bakyordu.
Ona, bana henz anlatm olduklarn, baz nedenlerden
tr, kafam da tam berraklatnmam olduum u syledim.
Artk soru sormak istem iyorum, dedim. Ama, bir yan
dan da aklaman istemezsem, anlayamam. Soru sormamak
benim iin ok olaand.
Ltfen, hem en olaanla, dedi, yapay bir ciddiyetle.
nanmakla, inanm ak zorunda olmak arasndaki fark anla
yamadm syledim. Benim iin ikisi de birdi. Aklanlarnn farkl olduunu ne srmekse, kl krk yarmaktan baka
bir ey deildi.
Bana, kz arkadanla kedileri hakknda anlatm olduun
yky anm sar m sn? diye sordu kaytszca.
G e bakt, srtn sraya yaslad, bacaklarn birletirdi.
Ellerini bann ardna koyup tm kaslarn gevetti. K em ikle
rini, her zam anki gibi, grltl ekilde ktdetti.
Ona, bir amarhanede, am ar makinesinin iinde nere
deyse lmek zere olan iki yavru kedi bulan bir arkadamn
daha nce anlatm olduum yksnden sz ediyordu. Yavru
lar ok iyi beslemi, onlara bakm ve yaamalarn salam
t. O iki yavru, biri kara, biri kzl, iki azman kediye dnm
t.
Arkadam iki yl sonra evini satmt. Ne kedileri yannda
gtrebiliyor ne de onlara baka bir yuva bulabiliyordu. O ko
ullar altnda yapabilecei tek ey kedileri bir hayvan hastane
sine gtrp ilala uyutmakt.
O na yardm ettim. Kediler daha nce arabaya hi binme-
NANMA ZORUNLULUU
inilerdi; hayvanlan dinginletirmeye abalamt. Kz srp

trmaladlar; zellikle de M ax adl kzl kedi. Sonunda, hayvan
hastanesine geldiimizde nce kara kediyi tuttu. Onu kollarna
ald, tek sz etmeden arabadan kt. Kedi onunla oynuyordu;
hastanenin cam kapsn itip ieri girerken, hayvan patileriyle
hafife ona vuruyordu.
M a x a bir gz attm; arka koltukta oturuyodu. Kafamn
devinimi onu korkutmu olmalyd ki birden src koltuu
nun altna dalverdi. Koltuu arkaya kaydrdm. Elimi srr ya
da trmalar korkusuyla, hayvan tutmak istemedim. Kedi ara
bann tabannda bir sinir knts geiriyordu, ok kayglan
m gibiydi, nefesi hzlanmt. Bana bakt; gzlerimiz akt.
Bunaltc bir duygu sarmt beni. Bir ey beni eline geirm i
ti; bir tr korku, umarszlk, belki de olayn bir paras olmann
verdii bir sknt.
M a x a, bunun arkadamn karar olduunu, benim yalnz
ca ona yardm ettiimi aklamak gereini duydum . Kedi sz
lerimi anlyormuasna bana bakm ay srdrd.
Arkadamn gelip gelmediini anlam ak iin bakndm.
Cam kapya doru yaklatn grebiliyordum. Danmadaki
m em urla konum aya balad. Bedenim i yabans bir sarsnt
kaplamt. Birden arabam n kapsn atm.
Ka, Max, ka! diye bardm kediye.
Arabadan dar frlad. Trnn gerek bir rnei gibi be
denini yere yaptrarak kar kaldrma geti. Sokan te ya
n botu, arabalar park etmemiti. M a x m sokak boyunca ko
tuunu grebiliyordum. B yk bir caddenin kesine ulat,
ak bir yamur zgarasndan kanalizasyona dalverdi.
Arkdam geri geldi. Ona M a x in gittiini syledim. A ra
baya binerek tek sz etm eden kullanm aya balad.
Bunu izleyen aylarda, bu olay benim iin bir simge olm u
tu. Arabadan atlamadan nce bana son bir kez bakarken,
M a x in gzlerinde tekinsiz bir parlt grm tm ya da yle
sanmtm. O an, idi edilmi, ar kilolu yararsz hayvann
bir kediye dntne inanmtm.
Don Juaa M a x in yol boyunca koup zgaradan ieri dal
d srada kedi ruhunun kusursuz olduuna, belki de, yaa-
1IX
ERK
YKLER
minin baka hibir aamasnda kediliini bu kerte ortaya

kam ayacak olduuna kanaat getirdiimi sylemitim. Bu olay
bende unutulmaz bir izlenim brakmt.
yky tm dostlarma anlattm; ylesine ok anlattm ki
kediyle aram da ok zevkli bir zdeleme olutu.
Kendim i M a x a benzetiyordum; ar dkn, pek ok ko
nuda evcillemi biri... Gene de, yle bir an gelir ki insann ru
hu tm varlna hkim oluverir, diye dnmekten alamyor
dum kendimi. Tpk, M a x in kediliini o yararsz, imi
bedenini ele geirmesi gibi.
Don Jan yky beenmi, kimi iten yorumlarda bulun
mutu. nsan ruhunun bir anda akverip denetimi ele geirm e
sinin ok zor olmadn, ne var ki, bunu srdrmenin ise sa
valara has bir edim olduunu sylemiti.
Ne olmu kedilerin yksne? diye sordum.
Sen de, Max gibi, ansm denediine inandn sylediydin bana, dedi.
Evet, inanyorum .
Sana, bi sava olarak buna inanp sonra da ii oluruna
brakamazsn dem ek istemitim. M a x in durumunda, inanmak
zorunda olma, onun kann yararsz bir deneme olduunu
kabul etm en anlam na gelir. Kanalizasyona atlad an lm
olabilirdi. Boulmu, alktan lm ya da sanlar tarafndan
yenilmi olabilirdi. Bi sava tm bu olaslklar gz nnde
bulundurur, sonra en irek tercihine uygun olarak inanmay se
er.
Bi sava olarak, M a x in baardna, yalnzca kam ad
na bunun yan sra erkini de srdrebildiine inanm ak zorun
dasn. Buna inanm ak zorundasn. Bu inan yoksa, senin de hi
bi eyin yoktur diyelim .
Ayrm ok belirgindi, artk. M a x in, yaam boyu srdrd
kedilikten uzak hayatn bildiim iin, baaracana inan
may yelediimi anmsadm, birden.
nsan ok kolay inanr, diye srdrd konumasn don
Jan. in a n m a k zorunda olm ak ise baka bi ey. Bu olayda, erk
sana ahane bi ders vermi, am a sen yalnzca bi blmn kul-
NANMA ZORUNLULUU
lamna yolunu semisin. Ne var, inanm ak zorundaysan tm

olay kullanmalsn.
"Ne sylemek istediini anladm , dedim.
Usum son kerte duru bir konumdayd, getirdii ler kavra
m zorlamadan kavradm dndm.
"Kusura bakm a ama hl anlam deilsin, dedi, neredey
se fsldayarak.
Bana bakt. Bir iire karlk verdim bu baka.
"Peki ya br kediye ne oldu? diye sordu.
"Ha? br kedi m i? diye, istemeden yineledim.
Onu unutmutum. Benim simgem M a x t. br kedinin
benim iin bir nemi yoktu.
"A m a var! diye bard don Juan, dncemi dile getirdi
imde. "inanm ak zorunda olmak demek, br kediyi de hesa
ba katmak demektir. Kendisini kt yazgya gtren kiinin el
lerini yalayarak oynaan kediyi... Bu hayvan, inanarak, kedice
yarglaryla dolu olarak lm e giden kediydi.
"M ax gibi olduunu sanyorsun, am a br kediyi unutu
yorsun. Adn bile bilmiyorsun. nanm ak zorunda olmak, her
eyi gz nnde bulundurmak demektir. M a x a benzediine
karar vermeden nce br kediye benziyor olabildiini de gz
nnde buludurmalsn; kn kurtarmak iin kap talihini de
nemek yerine, mutlu olarak, yarglarnla dolu biimde kt
yazgna yryor da olabilirsin.
nsan merakta brakan bir hzn vard szlerinde, ya da
bu hzn belki de bana aitti. br kediye benziyor olabilece
im dncesi hi gememiti kafamdan. Son kerte rahatszlk
verici bir dnceydi bu.
Hafif bir grlt ve kimi seslerin homurtulu tnsyla zi
hinsel tartmalarmdan kopuverdim. Polisler yerde yatan ada
mn evresindeki insanlar datyorlard. Birisi adamn kalas
nn altna dertop edilmi bir ceket yerletirdi. Adam, sokaa
paralel biimde yatyordu. Yz douya dnkt. O turduum
yerden, gzlerinin ak olduunu neredeyse grebiliyordum.
Don Juan i geirdi.
"Ne mthi bi leden sonra, dedi, ge bakarak.
"M exico C ity i sevm iyorum , dedim.
120
ERK YKLER
N eden?
Kirli havadan nefret ederim .
Benimle ayn dncedeymiesine kafasn tartmla salla
d.
Seninle, lde ya da dalarda olmay yelerdim, dedim.
Senin yerinde ben olsaydm, bunu asla sylem ezdim ,
dedi.
Yanl bir ey sylemek istemedim, don Jan,
kimiz de biliyoruz bunu. Ne dem ek istediin nemli de
il, o da baka. Bi sava ya da herhangi bi adam baka bi yer
de olmay pek istemeyebilir; nk sava meydan okuyarak
yaar, sradan adam ise, lm nn kendisini nerede bulacan
bilmez.
u, imenlerin zerinde yatan adama bi bak. Nesi var
dersin?
Ya sarho ya da hasta, dedim.
lyor! dedi don Jan, son kerte inanmlk iinde, B u
raya ilk oturduumuzda, lmn, adamn evresinde dolanr
ken grdydiim. Sana, kalkm a dem em in nedeni bu; isterse do
lu yasn, bu i bitmeden kalkamazsn ordan. Beklediimiz yora buydu. A kam a yaklayoruz. Gne u anda batmak zere.
Bu senin erk saatin. Bak! u adamn grnts yalnzca bizim
iin.
O turduum uz yerden, adam hibir engel olmadan grebi
liyorduk. Kimi merakl yayalar adamn te tarafnda bir yarm
em ber oluturmulard.
imenlerin zerinde yatan adamn grnts bana gittik
e rahatsz edici gelm eye balamt. nce ve esmerdi, henz
genti. Kvrck, siyah salar vard. Gm leinin dmeleri
akt, gs plakt. Dirsekleri delik, V yaka bir sveterle
eprimi, gri bir pantalon giymiti. Rengi belirsiz ayakkablar
nn balar zlmt. Nefes alp almadn anlayamyordum. Gerekten, don J u a n n dedii gibi, lyor mu, diye m e
rak ettim. Yoksa don Jan buradan bir hisse karmak am acy
la olay m kullanyordu? Onunla yaadklarm nedeniyle, her
eyi, o gizli planna uydurmasn bildiine em indim artk.
Uzun bir sessizliin ardndan ona dndm. Gzleri kapa
NANMA Z OR U N L U L U U
121
lyd, amadan konum aya balad.

O adam, u an lmek zere, dedi. nanmyorsun asln
da, di m i?
Gzlerini ap bir an bana bakt. Bak beni yerim e m h
layacak denli deliciydi.
Hayr, inanm yorum , dedim.
Her eyin gereinden kolay gelitiini gerekten hisset
mitim. Gelip parkn tam burasnda oturmutuk, sanki her ey
sahneye konulmu gibi, gzm zn nnde bir de adam l
yordu.
Dnya, kendi kendini ayarlamasn bilir, dedi, kukula

rm dinledikten sonra. Bu bi tezgh deil. Bu bi yora, erkin
edimidir bu.
A kl destekli dnya, tm bunlar, daha nemli ilere ko
tuumuz yolun zerinde, geerken bi an izlediimiz bi olaya
dntrr. Bunun hakknda syleyebileceimiz tek ey, i
menler zerinde yatan, belki de sarho bi adam olduudur.
isten destekli dnya ise bunu, grebilmemizi salayan bi
erk edimine dntrr. Adamn evresinde dnen, kancalarn
diplere, gittike diplere ldayan teiciklere saplayan lm g
rebiliriz. Ildayan telciklerin gerginliklerini yitirdiklerini, birer
birer yok olduklarn grebiliriz.
Biz ldayan varlklarn nnde iki olaslk vardr. Sen,
bu ikisinin arasnda bi yerde, her eyi hl akl bal altna
toplamaya abalayp duruyorsun. Erkinin sana bi yora getirdi
ini hl nasl gz ard edersin? Seni beklediim yerde beni
bulduktan sonra dn, yalnzca yryerek geldin; ne dn
dn, ne plan yaptn ne de bilerek akln kullandn geldik bu
parka oturduk; oturup bi yora beklerken bu adam grdk. Her
birimiz, onu kendimizce ayrmsadk; sen, aklla, ben, istenle.
Bu len adam, erkin tm savalara daim a sunm u oldu
u, bi santimetre kp boyundaki talihtir. Sava esnekleip bu
nu kvrmasn bilir. Ben bunu kvrdm, peki ya sen?
Yant veremedim. imde alan ok derin bir yarn bi
lincine vardm birden, bir an, szn ettii o iki dnyay bir bi
imde alglayabildim.
Ne mthi bi yoradr bu, diye srdrd. Hepsi de senin
122
ERK
YKLER
iin! Erk sana, lmn, inanmak zorunda olmann vazgeil

m ez bi paras olduunu gsteriyor. lm bilinci yoksa, her
ey sradanlar. nk lm pusuda bekler, dnya ise anlal
m az bi gizemdir. Erk gsterdi sana, bunu. Ben yalnzca yora
nn ayrntlarnn altn ynergeyi senin iin belirginletirmek
amacyla izdim. Ama, ayrntlar bi araya getirirken, bugn
sana sylediim her eye inanmak zorunda olduumu da gs
terdim, nk bunlar ruhumun seimidir.
Bir an gz gze baktk.
Bana okuduun bi iiri anmsadm imdi, dedi gzlerini
yana evirerek. P ariste lmeye ahdetmi bi adamla ilgiliydi.
Nasld o?
Bu, Gesar Vallejonun Ak Tan stndeki Kara Ta ad
l iiriydi. iirin ilk iki ktasn don Juaa, arzusu zerine, sa
ysz kez okum utum.
P ariste leceim yamur yaarken,

imdiden anmsadm bir yiide.
Pariste leceim kamyorum da
belki byi yibi bir Gz Perembesinde.
Bir Perembe olacak, nk byiin,
b dizelerin dizildii Perembe
kemiklerim hissediyor dniiii,
tm getiim yol boymca, bu yii olduunca
grmedim kendimi, bylesine tek bana.
iir, onulm az bir hzne bomutu beni.
Don Jan, lmek zere olan adamn, Mexico C ity nin so
kaklarn, lm yeri olarak semesine yetecek kertede erki ol
duuna inanm ak zorunda olduunu fsldad.
Yeniden, iki kedinin yksne dndk, ite, dedi,
M a x in, kendisini pusuda bekleyenin ne olduunun bilincine
vardna, tpk urada yatan adam gibi, en azndan onu bekle
yen son iin uygun bi yer seecek denli erke sahip olduuna
inanmak zorundayz. A m a, bi de teki var, tpk lmleri ken
dilerini evrelerken tek balarna olan, bilinsiz, irkin bi oda
NANMA
ZOR U N LURUU
123
nn tavanna ve duvarlarna baknan sradan adam lar gibi.

"u anda ise her zaman yaam olduu yerde lyor, so
kaklarda. O polis, onun onur ktasdr. Snp giderken, gz
leri sokan te yanndaki dkknlarn n son bi kez yaka
layacak, arabalar, aalar evrede dolanan insanlar, kulakla
r son kez trafiin ve gelip geen insanlarn sesiyle dolacak.
"Grdn gibi, lm m zn hep orada hazr olduunun
farkndal yoksa ne erk kalr ne de giz.
Uzun sre adama baktm. Devinimsizdi. Belki de lmt.
Ama, inanszlmn nemi yoktu, artk. Don Juan haklyd.
Diinyann gizemine, aklanamazlna inanm ak zorunda ol
mak, bir savann en irek seiminin davurum uydu. Bu ek
sikse, baka hibir ey de olamazd.
Tonal Adas
Don J u a n la, ertesi gn leye doru ayn parkta bulutuk. G e

ne kahverengi takmn giymiti. Bir sraya oturduk; ceketini
kard, dikkatlice am a mthi kaytszlk havalarnda katlayp s
rann zerine brakt. Bu, son kerte zoraki, ama tmyle de do
al bir kaytszlkt. Kendimi ona bakarken yakaladm. Yaad
m elikinin bilincinde gibiydi, glmsedi. Boyunban sk
t. Uzun kollu, bej rengi bir gmlek giymiti. ok yakmt.
Yine takm elbisemi giydim, nk sana ok nemli bi
TONAL ADASI
125
ey sylemek istiyorum, dedi, om zum u tplayarak. Dn b

yk bi baar gsterdin. imdi, bi karara varm ann tam zam a
n.
Bir sre sustu. Bir aklama yapm aya hazrlanyor gibiydi.
Karnmda yabans bir duygu hissettim. nce, bana bycle
rin aklamasn syleyeceini sandm. Birka kez kalkp d
ndklerini dile getirmek ok zorm uasna nm de ileri ge
ri yrd.
Hadi karki lokantaya gidip bi eyler yiyelim , dedi so
nunda.
Ceketini dzeltti, giym eden nce, tm yle astarlanm ol
duunu gsterdi bana.
Ismarlama yaplmtr, diyerek gld sanki bununla
gurur duyarm, sanki ok nemliymi gibi.
Dikkatini ekmezsem , bunu ayrmsamazdn, bunun bilin
cinde olman da ok nemli, Yalnzca bilinli olm an gerektii
ni dndnde yle oluyorsun; bi savann konu m u lier an
her eyin farknda olmay gerektirir.
Takm elbisem de tm bu taklavat da ok nemli, nk
yaamdaki konum um u simgeliyor. Ya da, btnselliimin iki
blmnden birinin konum unu. Bu tartma daha nce askda
kalmt. imdi, bunun tam zaman olduunu hissediyorum.
Gerektii gibi yaplmal, yoksa bi anlam r kalmaz. Giysim in sa
na bi ipucu vermesini istemitim. Verdi, sanrm. imdi konu
ma zaman, nk bu konu konuulmadijn anlalm az.
Konu ne, don Ju an ?
zn btnsellii, dedi.
Birden ayaa kalkarak sokan karsndaki byk otelin
lokantasna yneldi. Pek de dosta davranm ayan bir kadn gar
son, salonun dibinde bir kede yer gsterdi bize. Sekin yer
ler camlara yaknd.
Don J u a n a, bu kadnn, bana, A riz o n ada bir lokantada
yemek yemeye gittiimizde listeyi vermeden nce, yeterli pa
ramz var m diye soran bir baka kadn anmsattn syle
dim.
Bu kadncaza da k zam am , dedi, kadna acrm gibi.
Bunun da, br gibi MeksikalIlardan d kopuyor.
126
ERK YKLER
Sessizce giildii. Yan masalardan birka kii dnp bize

bakt.
Don Juan, kadnn, bilmeden ister istemez bize en iyi m a
say, rahata konuabileceimiz, benim de istediim gibi yaza
bileceim bir masay vermi olduunu syledi.
Tam yaz tahtam cebim den karm, masaya koymutum
ki garson birden tepemizde biliverdi. O nun da, kt gnndey
mi gibi bir hali vard. Meydan okuyan bir havayla bamzda
dikildi.
Don Juan, kendine grkemli bir yem ek smarlamaya ko
yuldu. M eny ezbere biliyormu gibi, bakmadan snarlamt. Ben ne istediime karar vermemitim. Garson beklenmedik
bir anda kagelmiti, m eny okuyacak frsat bulamamtm.
Sonunda, ben de ayn eyleri istediimi syledim.
Don Juan kulam a fsldad, "Bahse girerim, smarlad
m ey onlarda yoktur.
Kollarn, bacaklarm gerdi, bana da rahatlamam, zira ye
m ei hazrlamalarnn sonsuza dek sreceini syledi.
ok keskin bi yol ayrmndasn imdi, dedi. Belki de en
sonuncusu bu, stelik anlalmas en zor blm. Bugn kimi
anlatacaklarm ola ki sana hi berrak gelmeyecek. Berrak gel
meleri de gerekm iyor zaten. Yani sklma, ya da cesaretini yi
tirme. Byclerin dnyasna ayak baslmzda hepimiz ser
sem yaratkhrzdr; bu dnyaya girmekle sersemlikten kurtula
caz diye bi ey de yoktur. Kim im iz sonuna dek sersem kal
rz.
Aptallarn arasna kendisini de katmasn beenmitim.
B unu salt incelikten yapmyordu. Daha ok, reticilikti am a
c.
Sylediklerime bi anlam veremezsen, sarslmann gerei
yok, diye srdrd. Seni bilirim ben, baylncaya kadar anla
m aya alrsn imdi. Yapma! Sylemek zere olduum eyi
yalnzca yn gsterm e am acyla dile getireceim.
Bir iirkii duygusuna kapldm birden. Don Ju an n uyarla
r, beni sonsuz varsaymlara srklemiti. Beni daha nce de
bu biimde uyarmt da, ne zaman byle yapsa, uyard her
neyse, i karartc bir konuya dniiverirdi.
TONAL ADASI
127
"Ne zaman byle konusan, sonunda hep sinirlerim geri

lir, dedim.
Bilirim, dedi, dingince. "Tetikte olasn diye bilerek ya
pyorum. Tm dikkatin, blnm ez dikkatin gerek bana.
Sustu ve bana bakt. stemeden, sinirli sinirli gldm. D u
rumu olabildiince dramatikletirmek am acyla elinden geleni
ardna koymayacan ok iyi bilirdim.
"Tm bunlar, zerinde bi etki yaratmak iin sylem iyo
rum, dedi, dncelerimi okum u gibi. "Yalnzca, son ayarla
rn yapasn diye zaman brakyorum sana.
O srada garson, smarladklarmzn kendilerinde bulun
madn bildirmek iin yanmza geldi. Don Jan yksek ses
le glerek tortil lay la fasulye smarlad. Garson utanla kkrda
d, bunlar da sunamayacaklarn syleyerek, biftek ya da pili
nerdi. orbada karar kldk.
Konumadan, yemeimizi yedik. orbay beenm ediim
iin bitiremedim. Don Jan ise ne varsa silip sprmt.
"Takmm giydim , dedi, durup dururken, nk sana bi
ey syleyeceim. Geri sen bunu nceden biliyorsun ama, et
kili olmas iin, ak seik ortaya konmas gerek. u ana dek
bekledim, nk Genaro, senin, yalnzca bilgi yolunun stesin
den gelmeye istekli olman deil, bizzat abalarnn da seni bil
giye gtrecek denli kusursuz olmas gerektiini hissediyordu.
Bunu becerdin. imdi byclerin aklamasn syleyeceim
sana.
Yeniden sustu, yanaklarn okad, dilerini duyum sam ak
istermiesine dilini aznn iinde dolatrd.
Sana lo n a kkm ve nainalclan sz edeceim , dedi iime
ileyen bir bak atarken.
Bu iki terimi tantmzdan bu yana ilk kez kullanmt.
Orta Meksika kltryle ilgili insanbilim yazn dolaysyla
bunlar iitmiliim vard. Tonaln bir tr koruyucu ruh, ge
nellikle bir hayvan; bir ocuun doum la birlikte edindii, ve
yaam boyunca sk balarla baland bir hayvan olduu d
nlrd. Nagual ise byclerin, kendilerini dntrdk
leri kabul edilen hayvana ya da bu dnm salayan by
cye verilen isimdir.
128
ERK YKLER
Bu benim tona lm , dedi don Juan, eliyle gsn gste

rerek.
Ttkmn m ?
Yo, ahsm .
Gsne, kaburgalarna, uyluklarnn yan tarafna vurdu.
Bunlarn hepsi berym tonalm .
Her insann, doum uyla birlikte ilev grm eye balayan
iki yan, iki ayr varl, karlkl iki paras olduunu akla
d; birinin ad toal tekininkiyse naguald.
insanbilimcilerin bu iki kavram hakknda bildiklerini ona
anlattm. Szm kesm eden sonuna kadar dinledi.
Evet, bunlar hakknda bildiini sandn her ey tam bi
samalk, dedi. Bunu, sana tona! ve nagtal hakknda anlata
caklarm hi duym am olm ana balyorum. Bunlarla ilgili
herhangi bi bilgin olmadn aptallar bile anlar, nk bilebilm en iin byc olm an gerek, am a byc deilsin. Ya da, bi
bycyle konum u olm an gerek, ama konumadn. O halde,
bildiin her eyi unut, nk kullanlamaz bunlar.
Yalnzca bir y orum du, dedim.
Gln bir devinimle kalarn kaldrd.
Bozuk o yorum lar, dedi. Bu kez, dikkatini blmeden
beni dinlemeni istiyorum; seni tonal ve nagtal ile tantraca
n. Bycler bu bilgiyle zel, benzersiz bi biimde ilgilenir
ler. Tonal ve naguahn, bilgi adamlarnn leminde ok nemli
bi yeri vardr. Senin ko num unda ise, bu, sana rettiim her e
yin stn rten kapaktr. Bunlar dile getirebilmek iin u ana
dek bekledim. Ya!
Tonal, insan koruyan bi hayvan deil. Bunun yerine,
hayvanm gibi tantlan bi koruyucudur, diyebiliriz. Ama,
nemli bi nokta deil bu.
Bana glm seyerek gz krpt.
Senin szcklerinle konuacam imdi, dedi. Tonal,
toplumsal kiidir.
Gld, sanrm benim aknlmayd glmesi.
Tam anlamyla tonal, bi koruyucudur, ounlukla beki
ye dnen bi koruyucu.
Defterimi drdm . Sylediklerine dikkat etm eye al
TONAL ADASI
129
yordum. Sinirli devinimlerime yknp gld.

Tonal, dnyann rgtleyicisidir, diye srdrd. Onun,
grkemli amacn tanmlamak iin dnyann karmaasn dze
ne sokma uran srtlanm olduunu syleyebiliriz, belki de.
Byclerin de bildii gibi, insan olarak bilip yaptmz her
eyin, tonaln yapt olduunu kavrayabilm ek o denli zor deil.
rnein, u anki syleimize anlam verm eye abalayan
ey senin tonahndr, o olm adan bitakm yabanc sesler duyar,
aptalca az devinimleri izler, sylediklerimden bi halt anla
mazdn.
Tonal, deer biilemez bi eyi, gerek varlmz esirge
yen bi koruyucudur, diyebiliriz. Yalnz bu da ona, edimlerinde
kskan ve kurnaz olma niteliini verir. Edim lerinin yaam am
zn en nemli blmlerini oluturmas nedeniyle, tonaln, ko
ruyucu olmaktan kp bi bekiye dnebilm e olasl, yle
anlalmaz bi ey deil.
Durdu, sonra anlayp anlamadm sordu. Hi d nm e
den, olurlarm gibi bam salladm, o da buna kukuyla gl
d.
Bi koruyucu ak fikirlidir, anlayldr, diye aklad.
"Bi bekiyse, zorbadr, dar kafaldr, buyurgandr. Yani, hepi
mizde bulunan tonal, ak fikirli bi koruyucu olabilecei yerde
buyurgan bi bekiye dnyor.
Aklamasnn akn kesinlikle izleyemiyordum. Syle
dii her szc iitmeme ve yazm am a karn, isel syleim
nedeniyle tkanm gibiydim.
Seni izlemek olduka zor, dedim.
Kendinle konum aya dalm am olsaydn, byle bi derdin
kalmazd, diye kestirip att.
Bu szleri, uzun bir aklama getirm em e neden oldu. So
nunda kendim e hkim oldum, ve kendimi savunm a inadm ne
deniyle zr diledim.
Glmseyerek, tavrmn aslnda onu skmadn belirtir
grnen bir devinim de bulundu.
Tonal, bizi biz yapan her eydir, diye srdrd. stedi.'i i syle! Adlandnbildiimiz her ey tonal dir. Tonal da ken
di edimlerinin bi btn olduu iin, her ey ister istemez onun
13
ERK YKLER
alanna girer.
Ona, toal , toplumsal kiidir, dediini anmsattm; bu te
rimi ben toplumsallam a sreci sonundaki insan kavramn be
timlemek amacyla kullanmtm. Eer tona! bu srecin r
nyse, onun her ey anlamna gelemeyeceini, nk evre
mizdeki dnyann, toplumsallamann iirnii olmadn vur
guladm.
Don Jan ise, savmn, ona gre, bir temele dayanmad
n, nceleri evrem izde bir dnya olmadn, yalnzca grm e
sini rendiimiz, olduu gibi kabul ettiimiz bir dnya betim
lemesi olduunu vurguladn anmsatt.
Bildiimiz her eydir, t o a l dedi. " Tonalu bu denli ez
ci bi egemenlie sahip olmas iin kendi iinde yeterli bi neden
bu, sanrm.
Bir an iin sustu. Kesinlikle soru ya da yorum bekler gi
biydi. A m a benim ne soracak sorum ne de yapacam bir yo
rum vard. Gene de, kendimi soru sormaya zorunlu hissedip,
uygun bir soru hazrlamaya abaladm. Baaramadm. Sylei
yi aarken getirdii uyarlarn belki de bendeki soruturma is
teini engellemek amacyla yapldn hissettim. Allmadk
biimde sersemlemitim. Ne younlaabiliyor, ne de dnce
lerimi bir dzene sokabiliyordum. Dnm ekten ciz olduu
mu en kk bir kukuya yer vermeyecek biimde anlamtm.
Ve sanki, byle bir olaslk varm gibi bunu dnmeden bili
yordum.
Don J u a n a bir gz altm. Bedenimin orta ksmna bak
yordu. Gzlerini kaldrd an zihnimin berrakl geri geldi.
Bildiimiz her eydir, toal, diye yavaa yineledi, "ve
bu, kiiler olarak yalnzca bizleri deil, dnyamzdaki her eyi
de ierir. G ze grnen her ey toulclr da denebilir.
Onu, doum la birlikte bytmeye balarz. imize hava
y ilk ektiimiz o an, toal iin de erkle nefes almaya bala
mi oluruz. Yani, bi insann toul, doum una yakndan bal
dir dem ek, uygun der.
Bu noktay unutmamalsn. Tm bunlarn anlalmas a
sndan ok nemli bu. Toal doum la balar, lmle biter.
Tm bu aamalar bir araya getirmek istedim. Syleinin
TONAL ADASI
131
can alc noktalarn yinelemesini istemek amacyla azm a

mtm ki, aknlkla szcklerimi seslendiremediimi gr
dm. ok ilgin bir yetersizlik rnei yayordum; szlerim
bana ar geliyordu, bu duyguyu denetim altna alamyordum.
Konuamadm imlemek amacyla don Juna baktm.
Gzlerini mide blgeme dikmiti.
Gzlerini kaldrp kendimi nasl hissettiimi sordu. Szler,
ipim ekilmi gibi, azmdan dklmeye balad. Yabans bir
kouamama ya da dnem em e duygusu yaam olduumu,
gene de, ayn anda dncelerimin ok berrak olduunu syle
dim.
"Dncelerin ok m u berrakt, diye sordu.
Neden sonra, bu berrakln dncelerime deil de dn
yay alglamama zg olduunu ayrmsadm.
"Bana bir ey mi yapyorsun, don Ja? diye sordum.
"Yorumlarnn gerekli olmadna inandrmaya alyo
rum seni, deyip gld.
"Soru sormam istemiyorsun anlamna m geliyor bu?
"Hayr, hayr. Ne istersen sor, ama dikkatini datm a.
Konunun enginliinin beni dattn itiraf etmeliydim.
"Toul her eydir, anlatmyla ne sylem ek istediini gene
de anlam deilim don Jan, dedim, bir anlk suskunluun ar
dndan.
"Tonahltr, dnyay yapan.
"Totl, dnyann yaratcs n u ?
Don Juan, lrmalacasna akaklarn kad.
"7onal dnyay oluturmas szn gelii. Hibi eyi ya
ratamaz ya da deitiremez, ama gene de oluturur dnyay;
yarglamak, deer bimek, tanklk etmektir ilevi, nk. Toal, dnyay yapar, diyorum, zira toal, kurallarn ytm iin
de deerlerdirir ve tanklk eder. Toal ok ilgintir, hibi ey
yaratmayan bi yaratcdr. Baka bi deyile, toul, dnyay an
lamas iin gereken kurallar koyar. Yani, deyim yerindeyse,
dnyay yaratr.
Parmaklaryla, iskemlesinin kenarnda belirli bir tartm
luttuarak tannm bir havay m rldanm aya balad. Gzleri
parlyordu; sanki kvlcmlar kyordu. Ban sallayarak k
132
ERK YKLER
krdad.
Beni pek izleyemiyorsun, dedi, glerek.
zliyorum, canm. Sorun yok, dedim ama sesim inand
rc deildi.
Tonal, bi adadr, diye aklad. Bunu tanmlamann en
iyi yolu, tonuln bi ada olduunu sylem ek.
Elini m asann stnde gezdirdi.
Tonal, bu m asann st gibidir diyelim. Bi ada. Bu ada
nn stnde de her eyimiz var. Bu ada da aslnda dnya.
Her birimizin bi tonal var, bi de her ana zg ortak bi to
nal var. Buna da zamann tonal diyebiliriz.
Lokantadaki m asa kmelerini gsterdi.
Bak! Her masann biimi ayn. Kimi eyalar hepsinin
zerinde bulunmakta. Gene de kiisel adan farkllar; kimi
masalarn st daha kalabalk; deiik yem ekler var stlerinde,
deiik tabaklar, deiik bi hava, bununla birlikte, bu lokanta
daki masalarn olduka benzetiini syleyebiliriz. Ayn durum
tonal iin de geerli. Nasl bu lokantann masalar benzeiyor
sa, bizleri de benzetiren zamanlarn tonahdr. Ayr ayr her
m asa hi kukusuz kiisel bi durumdur, tpk her birimizin ki
isel tonal gibi. Aklda tutulmas gereken en nemli nokta u:
kendimizle ve dnyayla ilgili bildiimiz her ey tonal adas
zerinde yer alr. A nlyo m usu n ?
Kendim izle ve dnyayla ilgili olduunu bildiimiz her
ey tonalsa, nagual nedir, peki?
N a g u a l, bizim hi ilgilenmediimiz paramzdr.
A n lay am adm ?
N a g u a l, bizim betim leyem ediim iz blmmzdiir
isim yok, sz yok, duygu yok, bilgi yok.
Burada bir eliki var don Jan! Fikrimce, hissedilemez,
betim lenem ez ya da adlandrlamaz ise, var olamaz demektir.
eliki senin fikrinde var. Seni uyanntm, anlamaya a
balarken kendini nakavt etm e.
N a g u a l, z'hin dir diyebilir m isin?
Hayr. Zihin m asann zerindeki bi nesnedir. Zihin ionaln bi parasdr. Zihin acl sostur diyelim.
Bir sos iesi alp nm e brakt.
TONAL ADASI
133
Nagtal, tin m id ir?

Hayr. Tin de m asann stnde. K ll k de tin o ls u n .
nsan dncesi midir, p e k i?
Hayr. D n c e le r de m a sa n n stnde. D n c e le r atal
bak takm gibidir.
Bir atal alp, sos iesiyle k ll n y a n n a k oydu.
lahiyat m ? C e n n e t m i?
O n la r da deil. Bu d ediklerin h e r neyse, o d a m a sa n n
zerinde; peeteler rn e in .
S z n n ettii eyi b e tim le y e b ilm e k a m a c y la , olas her
yolu d e n e m e y e giritim; s a f bilin, insan ru hu , y a a m gc,
lm s z l k , y a a m ilkesi. S z n ettiim h e r ey iin, m a s a
nn stnden bir nesn eyi h e r ey n m d e to p la n n c a y a dek b e
nim tarafm a koydu.
D on Juan son kerte e le n iy o rm u gibiydi. K krdyor, dile
getirdiim her yeni olasln a rdnd an ellerini o v u tu ru y o rd u .
Nagual, Ulu Varlk, K ad i-i M utlak, ya d a Tanr m ? d i
ye sordum .
Hayr, Tanr da m a sa n n stnde. M a s a rts de T a n
r dir d iy e lim .
rt y kaldrp, iindeki t m n esnelerle birlikte k n y a
parm gibi gln bir y k n m e d e bulundu.
A m a, sen Tanr y o k m u d e m e k is tiy o rs u n ?
Hayr. Ben bun u d e m e d im . T m s y le m e k istediim , nagualn Tanr o lm addr, n k Tanr kiisel temalmzn ve z a
m anlarn temalnn bi nesnesidir. Teenal ise, d a h a n c e de s y le
diim gibi, dn yay o lu tu rd u u n u s a n d m z h er eydir, tabii,
Tanr da dahil buna. T a n rnn z a m a n m z n temalnn bi paras
o lm aktan baka bi n e m i y o k tu r.
D on Juan, be n im a n la y m a g re Tanr h er eydir. Ayn
eyden sz e tm iy o r m u y u z ?
Hayr. Tanr, d n e b ild i in h e r e y d ir yalnzca. D o ru
k o n u m a k gerekirse, o da m a s a n n st n d e k i b a k a bi nesne.
T a n rya her istediinde tank o la m a z sn , o n u n h a k k n d a k o n u
abilirsin yalnzca. te ya n d a n , nagual , sa v a nn h iz m e tin d e
dir. Tank olunabilir, a m a h a k k n d a k o n u u la m a z .
N agual , s y le d i im h i b ir e yin k a p s a m n a g ir m iy o r s a ,
134
ERK YKLER
d e d im , Belki b a n a yerini syleyebilirsin. N erede b u ?

D o n Juan, eliyle her taraf s p r rm gibi yapp, m asann
snrlar te sin d e k i b lg e y i gsterdi. Elini, tersiyle m asann
tesind ek i im gesel bir yzeyi ten iz liy o rm u a sm a devindirdi.
Nagul, o r d a , dedi. Orda, aday evreliyor. Naâl, er
kin o ld u u yerdir.
D a h a d o d u u m u z a nd a aslnd a iki para o ld u u m u z u
hissederiz. D o u m a n n da ve sonraki ksa s red e t m y le nugtalzchr. S o n ra da, ilev g re b ilm e k am acy la, sahip o ld u u
m u z parann bi kar paras olm as gerektiini hissederiz.
A ra n a n , tonaklr; bu da, ta b and an bizde bi eksiklik hissi y a
ratr. Sonra, tonal g e lim e y e balar, ve bize ilev salad iin
ylesin e n e m k a z a n r ki, nagualtn parlts krelir; onu t
m y le kaplar. A rtk t m y le tonal o l d u u m u z anda ise d o u m
an n d a n b a la y a ra k bize elik eden, ve bizi biitnleyen bi b a
ka p a r a o ld u u n u srekli a n m sa ta n o eski yetersizlik d u y g u
su n u n arttn se y re tm e k te n b a k a bi ey yapam ayz.
T m y le toul o ld u u m u z a n d a n balayarak, eler olu
tu rm a y a k o y u lu ru z . ki y a n m z o ld u u n u h e p d u y u m s a rz ama
b u n u tonahn n e sn ele riy le dile getiririz. Bi yan m zn ruh, d i e
rinin b e d e n o ld u u n u syleriz. Z ihin ve m ad de. Ya da, iyi ve
ktti. Tanr ve eytan. A s ln d a ada n n zerindeki eyleri e le
tird i im izin a y rd n a vara m a yz ; bu, ay la kahveyi, ekm ekle
to rtilla y, ha rd a lla acl sosu e le tirm e y e ok benzer. D iy o
ru m sana, bizler tek in siz h ayvanlarz. A k lm z b am zdan
gitmitir; a m a hl, lg n lar gibi, anlam l eyler yaptm za
in anrz.
D o n J u a n a y a a k a lk p bir k on ferans gibi k on u m a y a
balad be n im le . aret p a rm a n bana d o ru ltarak ban tit
retti.
nsan iyi ile kt ara sn d a deil, art kavram ile eksi k a v
ram ara sn d a g idip gelir, dedi, sesinde k o m ik bir belagat tit
reim iyle; bir eliyle tuzlu u dieriyle biberlii kavramt.
G e r e k d e v in im art ile eksi ara snd a dr.
T u z lu u ve biberlii brakp, bir atalla bir bak kapt.
Yanl diyo rsu n! D e v in im y o k tu r, diye srdrd, kendi
ni y a n tla rm a sn a , nsan y alnzca zihindir.
TONAL ADASI
135
Sos iesini tutup kaldrd. Sonra, y erine brakt.

Sen in de g rd n g ib i, dedi, ya v a a , k rm z b ib e r s o
suyla zihnin yerlerini k o laylkla deitirip, s o n ra da, nsan
yalnzca krm zbiber s o s u d u r! diyebiliriz, bu d a bizim e sk i
sinden d a h a kak o ld u u m u z a n la m n a g e lm e z .
D oru soruyu so ra m a d m , g a lib a , d edim . A d a n n te
sindeki yerin neresi o ld u u n u a n la m a k a m a c y la d o ru soruyu
sorabilsey dim eer, da h a iyi bir anlay y a k a la y a b ilird ik b e l
k i?
Bunu y a n tlam ann yok bi yolu. B u n u , hilik diye yantlasaydn bile, nuguul, o saat toulm bi paras d u r u m u n a so k
m u o lu rd um . nsan adann tesind e b u lu r naguul , tm d iy e
bileceim b u .
Peki, ona nagual de d i in an, tonuln bir paras k o n u m u
na g e tirm i o lm u y o r m u s u n ?
Hayr. Byle bir ey o ld u u n u n bilincin e v arasn diye
syledim adn o n u n .
Peki! A m a, nugtahn bilincine v a rm a k o n u tonuln bir
paras k o n u m u n a getiren a dm a tm a k o lm u y o r m u ?
Yazk, a nlam y orsun . TonuI ve nuguul g e r e k bi ift o la
rak dile getirm itim . T m y a p t m b u y d u .
Bir z a m a n la r ona, a n la m k o n u s u n d a k i srarclm n n e d e
nini a k la m a y a alrken, ocuklarn, a n la m n ste sin d e n g e
linceye dek a n n e ile b a b a ara sn d a k i fark a n la y a m a d k la
rn, bunu belki de yaln zca b a b a n n p a n to lo n , a n n e n in ise
elek giydii ya da sa biim i gibi farklar y o lu y la k a v r a y a b il
dikleri fikrini tartm o ld u u m u anmsatt.
ki p aram z b e tim le y e b ilm e k iin, bizler de kesinlik le
ayt eyi ya p arz , dedi. Bi b a k a y a n m z d a h a o ld u u n u d u
yum sarz. A m a ne z a m a n bu b r y an m z s a p ta m a k istesek,
loul, sopasn gsterir. K sk a n , sradan bi y n e tic id ir o. K u r
nazca yanltr bizi, g e r e k iftin teki te kinden, nuguuldun g e l
diine inand en ufak im g ey i bile ezip g e m e y e z o rla r b iz i.
Tonaln Gn
L o k a n ta d a n ayrldktan sonra, d o n J u a n a beni k o n u n u n zo rlu

u h a k k n d a u y a r m a k la do ru y a p m o ld u u n u , zihinsel yeter
sizliim in, k a v ra m la r v e aklam alar k a v r a m a k ta ciz k a ld
n s yledim . O te le gidip yaz d k la rm o k u rsa m k o n u y la ilgi
li a n la y m d a belki d e bir ilerlem e olabileceini belirttim. B e
ni d z e k a r m a y a alt; e n d ie le rim in n e deninin szckler
o ld u u n u syledi. O k o n u u r k e n bir titrem e geirdim , o an
bend e, b e n d e n te b ir ey d a h a o ld u u n u sezinledim .
TONALIN GN
137
D o n J u a n a, kim i a n la tla m a z d u y g u la r iinde o ld u u m u

belirttim. G r n te, ilgilen m ie b e nz iyo rd u. D a h a n c e de a y
n d u y g u la n yaadm , bunlarn bilin lili im in akn d a k i a n
lk d u ra k sa m a la ra, kesintilere b e n z ed i in i s y led im . n c e , b e
d e n im d e bir sarsnt balyordu, bu nu, bir eye asl k a lm lk
d uy g u su izliyordu.
G e z in e gezine kentin alveri y re le rin e d o ru yneldik.
D on Juan, sz k o nu su d u rak s a m a la r ayrn tlary la a n la tm a m
istedi. Bunlar, unutkanlk anlar, da lgnlk y a d a ne yapt m
izle m e m e trn den ge tirdiim y a k trm a la r te sin d e a k la y a
bilm ekte o ld u k a z o iu k ektim .
Tepki g ste rm e d e n , sabrla kar kt bana. S o rgu layc k i
iliimin, yetkin belleim in, e y le m le rim d e k i d ik k a tlili im in
altn izdim . Bu belirgin d u ra k sa m a la rn , nc e lik le , ya isel
syleim i d u rd u rm a m n y a d a k e n d im le ok y o u n k o n u tu
um anlarn h e m e n a rd n d a n o lutu u y o lu n d a bir iz le n im im
vard. T andm , bildiim h e r trl b lg e n in d n d a bir y e r
den kyorlard, ortaya.
D on Ju a n srtm tplad. Belirgin bir m u tlu lu k iinde
gld.
G e r e k ba lantlar k u r m a y a b alad n s o n u n d a , dedi.
O n d a n , bu rtl anlatm n a m a sn iste m itim ki b ir d e n
bire syleiyi kesip ke ndisini, bir kilisenin y a n b a n d a k i k
k bir p a rk a g itm ek a m a c y la izlem em i im ledi.
Bu, p a z a r y erindeki g e z in tim izin s o n u , d iy e re k bir sra
ya oturdu. Tam, insanlar izley eb ilecek bi n o k ta d a y z burda.
Kim ileri yolda yryor, kim ileriyse kiliseye gidiyor. H e r eyi
grebiliriz b dan .
lek, d k k a n la rla do lu soka, ve kilisenin m e r d iv e n le r i
nin b ana ulaan sapa g re n o tu rd u u m u z sra, kiliseyle so
kan tam ortasnda y e r alyordu.
Bu, be n im ok se v d i im bi sra, dedi, a hab o kay a ra k .
Bana gz krpp dilerini gstere g stere srtt. S e v e r beni.
Bundan dolay kim se o tu r m a z stne. Z aten, g e le c e im i de bi
liyordu.
N e? Sra, gele c e in i b iliy o r m u y d u !
Hayr! Sra deil. Nagualm .
ERK Y K L E R
N agual, bilinlilie m i sahip? O laylarn ayrdnda m ?

Tabii. O h e r eyin ayrdnda. A nla ttk la rn la ilgilenm em in
neden i d e bu zaten. D u r a k s a m a ya da d u y g u dediin, naytaln
ta kendisidir. B u n u n h a k k n d a k o n u a b ilm e k iin tonal a d a sn
dan alntlar y a p m a k gerek, a m a a k la m a y a p m a deil de, e t
kilerini a n la tm a y o lu n a g itm e liy iz .
O belirgin h isler k o n u s u n d a bir eyler s yle m ek istedim
am a, beni susturdu.
Yeter. B u g n , n a ûahn deil, tonaln g n , dedi. 'Fa
k m e lb isem i g iy d im ben, n k b u g n t m y le temaln.
B a n a bakt. K o n u n u n , o a n a d ek b an a anlattklarnn en z o
ru o ld u u n u s y le m e k zerey dim ; sy le y e c e k le rim i kabul e t
m i gibiydi.
D o ru , z o r d u , diye srdrd. B iliyorum . N e var ki, b u
nun, nihai bi kapak, san a tm rettiklerim in son aam as o l
d u u n u d n rse k , tant m z g n d e n bu yana sz ettiim
h er eyi k a p sa d n s y le m e k pek a n la lm a z gelm e se g e re k .
U zun sre sessiz kaldk. A k la m a sn zetlem esi iin b e k
le m e m gerektiini d n m t m , a m a birden yein bir k o rk u
ya kap larak , N a ya l ve tonal bizim iim izde m i? diye so r
m a k gereini d u y d u m .
Delici b ir ba k frlatt.
o k z o r s o ru , dedi. Sen olsa y d n iim izdedir, derdin;
b e n s e d e ild ir d e rd im , a m a ikim iz de hakl km azdk. Senin
z a m a n n n tonal, d u y g u ve d nc e le rinle ilgili her eyin, iin
de y er aldn sa v u n m a n ister senden. B y c le rin temalysa,
b u n a kar g e lm e k a m ac y la , h e r ey dardandr, der. K im h a k
l? H i kim se. te, dta, aslnda pek n em li de deil.
Bir n o k ta y a p a r m a k b a s m a k istedim. T o n a l ve nagaF da sz e d e rk e n , h e p n c bir b l m varm gibi g e lm i
ti bana. T o n a F n, b iz i e d im le rd e b u lu n m a y a z o rla d n
d a n s z etmiti. Z o r la n a n varlk d erk e n neye g n d e rm e y a p
m o ld u u n u so rdu m .
Beni d o r u d a n y antlam ad.
T m bunlar a k la m a k , o kerte ko lay deil y le , dedi.
Touln d en e tim i ne denli zekice olursa olsun, iin z u ki,
naytal her z a m a n y z e y e kar. N e var, bu hep kendiliinden
TONALIN GN
139
bi ktr. Touln en by k baars, ngalm bu tr belirtile

rini, bu ortaya k ne denli belirgin o lu rsa olsun, on u a n la
lam az klacak ekilde bastrmaktr.
K im in iin a n la la m a z ?
K afasn yukar aa sallay arak k k r d a m a y a balad. Ya
nt v erm esi iin bastrdm.
Tonal iin, dedi. Y alnzca o n d a n sz e d iy o ru m . K o n u
ya d o ru d a n gelin cey e dek e v re sin d e d o la n a b ilird im , ve e m i
nim, bu da seni pek skm azd. S y le m e d i d e m e , a n la ta c a m
k on uy u an lam an n zorlu u h a k k n d a u y a rm tm seni. N e d e n
bu safsataya daldm ; zira b e nim tonuhrn , k e n d is in d e n sz e d il
diinin bilincinde. B aka deyile, tonaln, senin tonalnca a n
lalmasn istediim bilginin ne o ld u u n u a n la m a k a m a cy la
kendisini kullanyor. y le de diyebiliriz, tonal, ke ndisi h a k
knda k o n u m a n n ne denli y orucu o ld u u n u ok iyi bildii
iin, belirli bi d en ge ya ra tm a k am acyla, b e n ve k e n d im g i
bi terim ler ortaya karm tr; bu te rim le r s a y e sin d e baka tonailarla, ya da kendisiyle, k e n d i h a k k n d a konuabilir.
" im d i, tonal, bizi bi ey y a p m a y a z o rla r d e m i s e m , bu,
n c bi ta ra f var a n la m n a gelm ez. Tonal, k e n d i yarglarn
izlem eye zorlar, kendini.
" N e var, kimi d u ru m la rd a ya da k im i zel k o n u m la rd a , tonaln iinde bi ey, bizim faz la d a n bi e y le rim iz in da h a o ld u
unu n bilincine varr. D e rin le rde n gelen bi ses g ib id ir bu; nayaln sesi. A n ly o r m u s u n , z m z n b tnsellii, tonaln b
tn btn ortadan k a ld ra m a y a ca doal bi d u ru m d u r, ze llik
le de savann y a a m n d a , b t nselliin belirginletii anlar
vardr. Bu anlarda, kii, g e r e k te ne o ld u u m u z k o n u s u n d a
ipular bulur.
" u senin sarsntlar ilgimi ekti, b u n la r naiualm o rta y a
ktnn resm idir n k . Bylesi anlarda, tonal, z n b t n
selliinin farkna varr. Bu, bi sarsntyla o rta y a k a r hep, n
k bu farkndalk d in ginlii bozar. Ben, buna lm e k zere olan
varln btnsellii d iy orum . O d a urd a n geliyor; l m a n n
da, gerek iftin teki yesi, yani naytal t m y le ilerlik k a z a
nr; b y lece ba ld rla rm z d a ve u y lu k la rm z d a, srtmz, o m u z
larmz ve b o y u n u m u z d a to pla na n farkndalk, anlar ve alglar
140
ERK Y K L E R
ge n ile m e y e v e a y r m a y a balar. K o p a n bi gerd anl n tanele

ri gibi, y a a m g c n n b irletiriciliinden y o k su n olarak yerle
re dalr.
B a n a bakt. G z le ri dingindi. K e n d im i rahat, biraz d a a p
tallam hissettim .
z m z n b tnsellii o k a p a u l bi itir, dedi. Y aa
m n yk le d i i en zorlu ilerin stesind en g e lm e k iin bile b u
n u n o k k k bi paras yeterlidir. Kald ki, lrken z m
z n tm bt n se lli iy le lrz. Bi b y c , ' z m z n b t n
sellii iinde l y o rs a k eer, n e d e n bu b tnlk le birlikte ya
a m a y a lm ? so ru s u n u sorar.
B ayla y o ld a n g e e n insanlar imledi.
T m y le tcmal, h e p si, dedi. A ra la rn d a n bikan a y ra
ym , tonaln b u n la ra bi d e e r bisin, b yece k e nd isine de d e
e r b im i o ls u n .
D ik katini k ilise de n k a n iki yal k a d n a yneltti. Bir an
k ire ta n d an b a s a m a k la rn b a n d a durdular, ardndan, gayet
saknmal, h e r b a s a m a k ta dinlenerek, aa inm eye baladlar.
u iki kadn o k dikkatli izle, dedi. A m a onlar kiiler
ya da bizim le orta k eylere sahip olan y zler gibi grm e; o n la
r tonallcr o la rak gr.
ki kad n b a s a m a k la rn d ib in e ulatlar. Yerdeki ka b a akl
lar sanki m is k e tm i de, o n la r da her an de ngelerini yitirebilir
lerm i gibi ilerliyorlard. K ol kola, birbirilerinin bedenlerini
k e n d i arlklaryla d e ste k le y e rek yrdler.
unla ra b a k ! d edi do n Jua, alak bir sesle. Bu kadnlar,
insann arayp b u la c a e n sefil tonal rneidir.
K a d n larn ince k e m ik li a m a im an olduklarn a y rm s a
dm . Ellili ya la rnn b a la rn d a olm alydlar. Y zlerinde ac
dolu b ir ifade vard, sanki kilisenin basa m a k larn inm ek o n la
rn g c n aan bir e y m i gibi.
n m tiz de y dile r, b ir an d u r a k s a r gibi oldular, son ra d u r
dular. akl y o la u la m a la rn a bir b a sa m a k kalmt.
D o n J u a n ani b ir d e v in im le ay aa kalkp, A m m a n b asa
m a a d ik k a t sa yn b a y a n la r! d iy e bard.
K a d n la r o n u n bu ani k n dan tr kafalar k a rm a
sna o n a baktlar.
TON ALIN G N
141
A n a c m da h a g e en gn ayn y erde k a b u r g a k em iini

krd, diy erek k ad n la ra y a rd m e tm e y e kotu.
O nlarn iten teekkrlerini kabu l etti, e e r bir gn d e n g e
lerini yitirip de yere derlerse, c a n k u rta ra n g e lin c e y e ka d a r
d tkleri yerden k m ld a m a m a la rn tledi. S e sin d e iten,
inandrc bir titrem vard. K a d n lar istavroz kardlar.
D on Juan yeniden yerine oturdu. G z le ri parlyordu. Ya
vaa konutu.
Bu k a dnlar o k a d a r yal deil, bed e n le ri de o denli z a y f
deil a m a gene de ypranm lar. H e r eyleri giysileri, k o k u la
r, tavrlar kasvetli. N e d e n byle s e n c e ?
Belki de byle d o m u la rd r, dedim .
K im se byle do m a z . Biz, k e n d im iz i bu d u r u m a sokarz.
Bu kadnlarn toncl he m z a y f h e m d e ezik.
B ugn, tonaln g n o lacak d e m itim ; bu, y a ln z c a o n u n
la ilgilenm ek istiyorum d e m e k .T a k m e lb ise m i belirli bi n e d e n
le g iy d im de, d em itim . B u nu nla, bi sav an n , temalna ok
zel biim d e davrand n g s te rm e k istedim. T a k m m n s
m arla m a o ld u u n u belirtm i, bu g n onlarn s t m e k u s u rsu z
c a o tu rd u u n u s ylem itim . S a n a g ste rm e k istediim ey k ib
rim deil; sava r u h u m u , sava tonalm g s te rm e k istiyo
rum.
O iki kadn, b u g n k ilk tonal g r n m n v erd ile r sa
na. Tona!ma d ikkat e tm e z se n , y a a m o k a d n la ra davran d
kadar acm asz olabilir san a da. B e n se k e n d im i b u n u n ka rs
na k o y u y o ru m . Bunu gerek tii gibi an larsan , bu no ktay v u rg u
lam an n da bi gerei k a lm a z .
Birden bir k u k u d u y g u s u n a k aplarak neyi a n la m a m ge
rektiini aka belirtm esini istedim ondan.
U m a rszc a bir dile getiri olm alyd bu. K a h k a h a y la gld.
" u p e m b e g m le k li, yeil p a n talo nlu g e n c e b a k , d iye f
sldad don Juan, h e m e n n m z d e d u ra n zayf, o ld u k a e s
mer, keskin izgilere sah ip ge n adam gstererek. Y oluna m
gitsin y ok sa kiliseye m i girsin, b ilm e z m i gibiydi. Elini iki kez
kilise y n n e kaldrd, ken d isiy le k o n u u y o n n u a s n a , o ra y a
doru y r m e y e hazrland. S o n ra y z n d e bo bir ifa de yle ba
na doru bakt.
142
ERK Y K L E R
giyini b iim ine b a k ! dedi don Ja, fsltyla.

a y a k k a b la ra b a k .
G e n c in giysileri h e m eprim iti hem de buruuk. A y a k k a b
larysa p a ra m p a ra y d .
Belki ki o k y o k su l, dedim .
Btn s y le y e c e in bu m u ? d iye sordu.
G e n a d a m n k lkszlm ak la y a b ile cek bir dizi neden
sraladm ; salkszlk, talihsizlik, d g r n n e nem v e r
m em e , e n g e lik ya d a c e z a e v in d e n yeni k m o lm a d u r u
mu.
D o n Ja a nla m sz varsa y m la rd a b u lu n m a k ta o ld u u m u ,
a d a m n y e n ilm e z g lerin tutsa o ld u u n u s yley erek bir ey
leri hakl k a rm a k la ilgilenm ediini syledi.
Belki de kendini serseri gibi g ste rm e k isteyen bir sa r
ho tu r, d e d im , a k a yollu.
G e n ad am d a n k bir y r y le so kak b o y u n c a ilerledi.
"S erse ri gibi g n m e y e a lm y o r o; serserinin teki z a
ten , dedi don Ja. Bak una, ne k a d a r zayf. Bacaklar, k o l
lar incecik. Z o rlu k la yryor. K im se , y k n m e z byle bi g
rne. Y olunda g itm e y e n bi ey ler var onda, am a bu yaam
k ou lla ryla ilgili deil aslnda. Bu adam tonu/ olarak grm en
k o n u s u n d a srar e d iy o r u m .
" B ir insan tonu! o larak g rm e k ne ie y a r a r?
A h la k a sn da n ya rglam a y k e s m e y e ya da rzgrn in
safna kalm bi y a p ra k gibi g r n m esi n ed eniyle ot a ffe tm e
ye yarar. B aka deyile, bi insan, u m u tsu z ya da u m arsz diye
d n m e d e n g r e b ilm e y e yarar.
N e d e n s z ettiim i o k iyi biliyorsun. Bi insan yargla
m a d a n ya d a a ffe tm e d en de d e e rle n d ireb ilirsin .
o k iiyo r, d edim .
stem d bir k a rs a m a y d bu. N eden in i b ilm eden s y le
m itim . Bir an, bu szleri a rk a m d a duran birisinin dile g e tird i
i hissin e bile k a p lm tm . Son k a rsa m a n n da v a rsa y m la
rm d a n biri o ld u u n u a k la m a y a k o y u d u m .
Yok, bu sefer yle d e il, dedi don Ja. "S esinin titre
m in de, d a h a n ce d u y m a d m bi kesinlik vard. Kald ki. 'b e l
ki de sa rh o u n te k i d i r bile d e m e d in .
TON ALIN GN
143
N edenini b elirle y e m ed i im bir sk n tya d m t m . D on

Jan gld.
" A d a m n iini grdiin" dedi. Grmeydi bu. Grme b y
ledir ite. k a rsa m a la r kesin dir insan b u n u n nasl o ld u u n u
anlam az.
" A d a m n [analnn arpldn bilirsin, a m a b u n u nasl
bildiini b ilem ezsin.
B enim de, bir b i im d e ayn d u y g u y u p a y la t m itiraf e t
m eliydim .
" H a k lsn , dedi don Jun. G e n o lm a s g e r e k te n n e m
li deil. O da, en az o iki kadn k ad a r y p ra n m . G e n lik tonal y p ra tm a sn a kar ek ile b ile c ek bir set deil.
O ad am n bu k o n u m a g e lm e s in e yol a a b ile ce k bi dolu
neden saydm . B an a g re y alnzca bi neden var, o da Umal. i
yor diye umal z a y f d m deil, aksine, ranal z a y f oldu u
iin iiyor. Bu zayflk o n u neyse o o lm a y a itiyor. A m a , bu h e
pim izin bana gelir, u ya da bu b i im d e .
"B u n a neden icmalidir , derken, ad a m n davrann da
do ru la m o lm u y o r m u su n , ayn a n d a ?
"S an a, daha n c e hi d u y m a d n c in sten bi a k la m a y a
pyorum . Bu d o ru la m a ya da m a h k m e tm e deil. Bu gen
a d am n umal z a y f ve ezik. N e var, t r n n tek rnei de d e
il, H em e n hepim iz, aa be yukar ayn k e f e d e y iz .
O srada, o ld uk a yapl bir a dam n m z d e n geip kilise
ye yneldi. K oyu gri bir takm elbise giym iti, e linde bir evrak
antas vard. Y akasnn d m e si ilik le n m e m i, b o y u n b a y a
na kaymt. Hi d u r m a d a n terliyordu. T erle m ey i iyice belirgin
klan ak bir tene sahipti.
"zle o n u ! diye bu y u rd u d on Juan.
A d a m k k fakat sk ad m la rla y r y o rd u . Y r rk e n
yalpalanyordu. K iliseye girm edi; e v re sin d e n do la n p g z d e n
yitti.
"nsan n b e de n in e bu denli kt b a k m a sn n libi gerei
y o k , dedi don Juan, k m s e y e n bir tavrla. A m a , iin ac v e
ren taraf da u ki h e p im iz ok iyi biliriz tanalmz z a y fla tm a
nn yollarn. te b u na d k n l k g s te rm e k d iy o ru m , b e n .
Elini defterim in st n e k o y u p y a z m a y s rd rm e m i e n g e l
144
ERK Y K L E R
ledi. N o t a lm ay s rd rd k e y o u n la m a d a yetersiz kaldm

syledi. D in g in le m e m i, isel sy le im i k e s m e m i, izlem i l
d m k iinin iinde yitip g itm e m i nerdi.
inde yitip g itm e ile ne d e m e k istediini sordum . Bunu
a k la m a n n b ir y olu o lm a d n , beden in , ba ka bedenleri iz
le m e k o n u m u n a g e ti in de d u y u m s a d ya da yapt bir ey
o ld u u n u belirtti. A rd n d a n , gem ite, bu s rece g r m e ad
n v e rm i old u u n u ; b u n u n ieride g e r e k bir sesizlikten, d a
rda d a z d e n g elen bir eyin u zantsnd an olutu unu , ve biir
b e d e n le ya d a bilinlilik a lanndaki h e rh a n g i bir eyle buluup
o n u n iinde yitip gittiini s yley e re k k o n u y a aklk getirdi.
Bu a a m a d a y e n id e n d efterim e d n m e y i istedim, am a b e
ni d u rd u ru p n m z d e k i k ala b a l n kim i insanlarn a y n n a y a
balad.
D e iik c insiyet ve ya la rd a d zin elerce k iiden oluan
geni insan yelp a z e sin i im ledi. B a n a d eiik d k n l k b i im
lerini ta ntm ak iin z a y f tonala sahip insanlar setiini s y le
di. B a n a gsterd i i ve z e rin d e tarttm z kiilerin tm n
a n m s a y a m a y a c a k tm . E e r not alabilseyd im , en azndan, onun
bu d k n l k tantm d z en le m e sin in ilgin ta ra n a n n ksaca
be lirle ye bilm i o la c a m k o n u s u n d a yak n dm . Bunlar bir d a
ha y in e le m e k istem ezse, ya da kendisi de unutursa ne o la c a k
t?
G ld ve a n m s a m a y a c a n , zira bir b y c n n y a a m n
da, y a ra tm a k o n u s u n d a so ru m lu olan tek eyin n a g u a l o ld u
u n u syledi.
G e b a k a ra k ge o lm a y a baladn, o a nd an balay arak
yn de itire c e im iz i; z a y f to n a lla r a ra m a k yerine gerek
to n a l n o rta y a k m a sn b e k le y e c e im izi syledi. A sln d a
y a ln z c a b y c le rin g e r e k t o n a f o ld u u n u , sradan insa n
larn e n fazla, d o ru t o n a f a sahip olabileceklerini ekledi.
Birka d a k ik a s ren bir b ek leyiin a rd n dan kalasn to
ka tla y p k k r d a m a y a balad.
"u g e le n e bak ," dedi, e n e sin in bir d e v in im iy le soka
im ley erek . "S an ki s m a r la m a yapm lar."
U Kzlderili a d a m n yaklatn g rd m . Y nl, ksa,
k a h v e re n g i p an ola r, b a ldrlarnn ortasna k a d a r inen beyaz
TONAL1N GN
145
pantolanlar, kirli, n ak sandallar u z un k o llu b e y a z g m

lekleri, eski hasr apkalar vard. H e p sin in de srtn da birer to r
ba aslyd.
D on Ju a n a y a a k alkp yan la rn a gitti. O n la rla konutu.
arm gibiydiler; evresini alverdiler. O n a glm sediler.
B en im le ilgili bir eyler s y l y o r olm alyd; d e d n p b a
na glm sediler. U drt m e tre k a d a r u za m d a y d la r; dikkatli
d in le m e m e karn ne konu tuklarn iitem edim .
D on Juan c e bind e n p a ra karp ellerine tu tuturdu. B u n
dan h o lan m gibiydiler. A yaklarn d e vind iriyorlard. o k
h o la n m tm onlardan. o c u k gibiydiler. H e p sin in de dileri
kk, y z hatlar y um u a k t. G r n e g re en ya lsnn f a
vorileri vard. G z le rin d e de y org u n a m a d o st a baklar. a p
kasn karp srann y a k n n a geldi. b rle ri d e on u izledi.
de ayn anda beni selam lad. D o n J u a n o n la ra biraz p ara
v e rm em i syledi. B ana te e k k r ettiler, s o n ra incelik gerei g e
en sessiz bir sresinin a rd n d a n a lla h a s m a rla d k d e y ip y a n
m z d a n ayrldlar. D o n J u a n ye n id e n yerine o tu ru p o nlarn k a
labala karm alarn izledi.
D on J u a n a onlar a n la y a m a d m bir n e d e n d e n tr pek
sevm i o ld u u m u syledim .
Pek de a n lalm az d e il, dedi. Tonallarnn d o ru o ld u
unu a nlam olm alsn. D o ru, a m a g n m z e u y g u n deil.
o c u k la r gibi o ldu kla rn hissetm isindir. yleler. Z o r
olan da bu ite. O nlar se n d e n d a h a iyi a n la rm ben, bu n e d e n
le k k bi z nt h isse tm e k te n a lk o y a m a d m k e n d im i. K z l
derililer k p e k le r gibidir; hibi eyleri yoktur. A m a bu da o n la
rn yazgs gerei. z lm e m e liy im . B e n im z n t m de b a n a
gre bi d k n l k ite.
Nereli b u n la r d o n J u a n ?
S ie r ra la r dan geliyorlar. B uraya, k sm e tle rin in pein e
d m e y e gelmiler. T c c a r o lm a k istiyorlar. K a rd e bunlar.
O n lara b e n im de S ie r r a la r dan g e ld i im i, t c c a r o ld u u m u , se
nin de b e n im o rta m o ld u u n u syled im . Bi a ndat o n la ra
v erdiim iz para. Bi sava b y le a n m a lk la r d a tm aldr, hep.
Hi k u k u su z o p a ra y a g e re k sin im le ri vard a m a , a n m a lk la r
ge re k sin m e ne d e n iy le da tlm am aldr. Histir, b u rd a a ra d
146
ERK Y K L E R
m z. a h se n ben o k d u y g u la n d m .
K zlderililer y e n ik d m lerd ir, g n m z d e . Dleri
spany ollarn , g eliiyle balad, bug n de to runlarnn e g e m e n
lii altnda h e r eylerini yitirdiler. Kzlderililerin tonallarm bi
le yitirdiklerini s y le m e k abart o lm a z b e n c e .
B unu m e c a z e n mi sy lem ek tesin , d on Ju a?
Hayr. Bi olgu bu. Tona! o k a b u k yaralanr. Kt b a k
m k aldram az. B e y a z ad am , ayan bu to praklara baslndan
bu yana, h e m K zlderili loalu, h e m de her Kzlderilinin k i
isel toalm belirli bi dizge iinde y o k etm eyi becerdi. nsan,
zavall, sradan K zlderili asndan, beyaz a dam n e g e m e n li
inin c e h e n n e m e d n t n kolay lkla grebilir. K aderin
cilv e sin e b a k ki, bi b a ka tr Kzlderili iin by k bi m u tlu
lu k tu .
K im d e n s z e d iy o rsu n ? Hangi tr K zlderiliym i b u ?
B yc. Fetih, b y c iin y a a m boyu sren bi m e yd an
o k u m a y a dnt. Y alnzca b y c ler yok e d ile m e m e y i ba a
rabildi. B u n u n la d a k a lm a y p , fethi kendilerine u yarlam ay,
kendi yararlarn a k u lla n m a y bildiler.
D o n Jua, bu nasl m m k n o la b ild i? diye sordum . sp a n y o lla r n, altna b a k lm a d k ta paras bile brakm adklar
k a n sn d a y d m .
K endi tonalU nnm snr iinde b a k lm a d k ta b ra k m a
d lar d iy elim , istersen. N e var, K zlderilinin y a am n da, beyaz
a d a m n a n la y a m a d e y le r vard; bu eylerin a yrd m a bile va
rlam ad. B y c leri, belki ksm etleri, belki de bilgileri kurlar
d. O z a m a n n tonal, ve h e r bi K zlderilinin lonal yok e d il
dikten son ra b y c le r k endilerini, el d e m e m i kalan tek e
ye, agila tu tu n m u buldular. B aka deyile, lontlUu, nuguallaru snd. Y enilm i bi b alkn azap verici koullar o lm a
dan d a g e r e k le e m e z d i bu. G n m z n bilgi adam lar o g n
k kou llarn r n d r, iinde tek bala rn d a kalm olmalar
n ed en iy le de nagual o k iyi tanrlar. B e ya z ada m o alanda hi
at oynatm am tr. A sln d a varln bile b ilm e z .
Bu n o k ta d a bir ta rtm a y a p m a gerei d u y d u m . A vrupa d
n c e d iz ge sind e, o n u n n a g u a l dedii eyin tanndn iten
likle anlattm . A k n B en lik ya da, tm dnce, alg ve bisle-
T ON A LN G N
147
im izde yer alan g z le n m e y e n g zle m c i k a v ra m n getirdim.

Don J u a a, bireyin akn benlik yo lu y la k en d in i bir z olarak
alglayabileceini ya da s e zgileyebileceini, n k bunun,
kendi bilinlilii iinde yarglam a, gerei a a k a r m a yeti
si olan tek ey o ld u u n u akladm .
D on Ju an hibir tela belirtisi g sterm e d i. G ld.
" G erei aa k a r m a , dedi, bana y k n e re k . Tona!
bu, lonall
B una olsa olsa, kiinin geip giden bilin a k n d a ya da
d e n ey im in d e yer alan Grgiil Benlik d e n eb ilec e in i, A kn
B elikin bu akn te y a n n d a b u lu n d u u n u sa v u n d u m .
" O rd a n b a k y o rd u n her h a ld e , dedi, alay ed ercesine.
"D oru! K endine b a k a r, dedim .
"Bi eyler a n la ty o rs u n , dedi. A m a , hibi ey s y le m i
yorsun. Naâl, ne deneyim dir, ne se z g id ir ne de bilinlilik. Bu
terimler, ya da sy le y e c e in baka ne varsa, tonal a dasn n z e
rindeki nesnelerdir. te y and an, naga! y a ln z c a etkidir. Tonal ,
d o u m la balar, l m le son bulur, a m a nagnal hi bitm ez. Nagtal, erkin olduu yerdir, dem itim ; o n d a n y a ln z c a bu b i im
de sz edebiliriz. Naûl, etkisel n e d e n le rin d e n tr, belki de
en iyi b i im d e erk yolu yla anlalabilir. rn e in bu sabah k e n
dini aptal gibi hissettin, ve k o n u a m a d n srada, aslnda seni
y u m u a ty o rd u m ben; naâlm seninle u r a y o r d u .
"P eki, bu nasl m m k n oluyor, d o n J u a n ?
" n a n m a y a c a k sn am a, k im se b ilm e z b u n u n nasl o l d u u
nu. Bana, senin p a r a la n m a m d ik katin g e re k iy o rd u , so nra d a
atfitclm seninle u r a m a y a balad, t m bild i im bu. O k a d a
rn biliyorum , zira etkisini g r y o ru m , a m a ileyi z a m a z in g o
su nasldr, b ile m e m .
Bir sre ko n u m a d . Y eniden ayn k o n u y a d n m e k iste
dim. Soru sorm ay d e n e d im , susturdu beni.
"Nayal, y a ratm a k iin vardr, d iy e b ilirsin , d edi sonu n d a ,
ve iime ileyen bir bakla bakt. Ntfual, ya ra ta b ile n biricik
param z, b iz im .
Sessizce bana bakt. Beni, a k la m a la rn d a d a h a ilerilere
gitm esini arzu ladm bir a lana do ru e k m e k te o ld u u n u h is
settim. " T o n a l n h ibir ey yaratm ad -n, y a ln z c a tanklk
148
ERK Y K L E R
e d e re k dee rle n d ird i in i sylem iti. G rk e m li yaplar ve m a k i

neler y a p y o rd u k , bu o lg uy u nasl g e r e k le tireb ild i im iz k o
n u s u n d a a k la m a istedim.
Yaratclk bu d e il, dedi. Bu ya ln z c a kalplandrm a.
E lle rim iz le her eyi ka lb a dkebiliriz, ister kiisel b i im d e ol
sun, isterse de b a k a tonallarla u y u m iinde. Bi tona! grubu
he r eye biim verir; nasl de m itin, g rk e m li yaplara bile.
Peki, bu yaratclk ne d ir o h alde don J u a n ?
G z le rin i a b a k a r d u r u m a getirerek b a na bakt. Sessizce
kkrdad, sa elini bann zerine kaldrarak, keskin bir d e v i
n im le bir kap to k m a n d n d r rm e s in e bileini evirdi.
Yaratclk bu, ite, diyerek a v u c u n u ukurlatrd eli
ni g zle rim in d z e y in e indirdi.
G z le rim i e linin zerind e o d a k la y a b ilm e k iin ok uzun
bir sre g e m e si gerekti. S a y d a m bir zarn tm b eden im i k a p
layp beni sabit bir k o n u m a getirdiini, bakm eline y n e lte
b ilm e k iin b u n u k o p a r m a m g e rektiini hissettim.
Y z m d e n ter b o a n n c a y a dek abalad m . S o n u n d a bir
p a tla m a d u y d u m ya d a h isse ttim ellerim le ka la n z g rc e d e
vinebildi.
Sa a v u c u n d a , o ana dek g rd m kem irgenlerin en il
gin ci d u ru y o rd u . rp k u y ru k lu bir sin c a b a benziyordu. Ne
var, k u y ru u d a h a o k bir oklu kirpinin k u y ru u n u a n d ry o r
du. Sert dikenleri vard.
D o k u n ! d edi d o n Juan, sesi y um uackt.
E lim d e o lm a d a n , bu b u y u ru y a u y d u m ve pa rm aklarm
h a y v a n n y u m u a k srtnda g ezdirdim . D o n Juan, elini g z le ri
m e d a h a da ya klatrd, birden beni sinirsel kaslm alara sokan
bir ey in varln d u y u m s a d m . S incabn gzlkleri ve k o c a
m a n dileri vard.
J a p o n a b e n z iy o r, deyip, sinirden k ah k a h a la r atm a ya
baladm .
K e m irg e n , d o n J u a n m a v u c u n u n iinde b y m e y e b a la
d. G z le r im d e k i y a la r h e n z k ln m a m k e n , ke m irg e n y le
sine b y d ki g z d e n k a y b o ld u . T am a n la m y la g rnt e r
e v e m in d n a km t. D a h a ben attm k a h k a h a n n sonuna
g e lm e d e n , h e r ey olup bitmiti. Yeniden bak tm d a, ya da
TON ALIN GN
149
gzlerim i silip yeniden o d a k la d m d a , d o n J u a n g r y o r

dum. Srann stnde otu rm u tu , b e n s e ne z a m a n kalktm
a n m s a m a m a m a karn ayakta, n n d e d u ru y o rd u m .
Sinirliliim bir an iin d a y a n lm a z bir hal ald. D o n Juan
din gince ayaa kalkp, beni yerim e oturttu, e n e m i sol k o lu n u n
pazs ile nk olu arasnda sktrd, so n ra sa e linin p a rm a k
b o u m la ry la tam k a fa m n tepesine vurdu. B u, b e n d e elektrik
a k m nn sarsnts gibi bir etki yaratt. B ir a n d a d in g in le m iti.
S o rm a k istediim o k ey vard. A m a s z c k le rim , t m bu
d n celerin arasndan k a c a k bir yol b u la m y o rla rd . B irden,
ses tellerimin d e n e tim in i yitirm i o ld u u m u n a y rd n a vardm .
N e var, k o n u m a y a a b a la m a k ta n v a z g e ip srann a rkalna
daya n d m . D on Juan, g l bir sesle k e n d im e e k id z e n v er
m em i, ve d k n l k g ste rm e k te n s a k n m a m syledi. B iraz
sersem lem itim . E g e m e n bir sesle n otlarm y a z m a m b uy u rd u ,
srann altna den d e fte rim le k a le m im i alp b a n a verdi.
Bir ey s y le m e k iin ar a b a sa ie tm i tim ki bir zarn
yeniden h e r yanm k a p la m a k ta o ld u u n u a k a hissettim .
Don Juan giiledursun, ben de zar y e n id e n p a tla y n c a y a dek u f
layp puflay arak h o m u r d a n p d u rd u m .
H e m e n yaz y a z m a y a baladm . D on J u a n , b a n a yazd rr
m gibi tane tane konutu.
Bi savann e d im le rin d e n biri de hibi eyin, ken disin i
etki altna a lm asna izin v e rm e m e k tir, dedi. B y le c e , e y ta
nn kendisini grse, bunu b a k a la rn a ke sin lik le sylem e z . S a
vann de netim i k u su rsu z olm a ld r.
Yazmay bitirm e m i bekledi, a rd n d a n g le re k sordu, Y az
dn m bunlarn h e p s in i?
Bir lokan taya g idip y e m e k y e m e m iz i n e rd im . A lk ta n
l yo rdu m . " G e r e k to n a l o rtaya k n c a y a dek b e k le m e m iz
gerektiini syledi. C idd i bir sesle, e e r g e re k to n a l ayn
gn o rtay a km a z sa , g r n iin c e y e dek o sra d a o tu ru p b e k le
m e m iz gerek ece in i syledi.
'Gerdek tonal n e d ir ? d iye sord um .
Tam a n la m y la d o ru, d e n g e li ve u y u m lu bi tonal. B u g n
bi tane bulm alsn, ya d a b a k a deyile, e rkinin bize bi tane g e
150
ERK Y K L E R
tirm esi gerekir.

yi de, b r tonallar arasndan nasl ayrabilirim, b u
nu?
K afan ta k m a buna. Ben sana g ste ririm .
N e y e b e n z e r bu, don J a n ?
S y le m e si zor, B iraz da sana bal. Bu senin gsterin, k u
rallarn da sen k o y a c a k s n .
N a s l?
B ile m e m . S enin erkin, mtgaln becerecek bunu.
K a b a c a altn iz m e k gerekirse, her loal iki yan v a r
dr. Biri d taraftr; adann st, yzeyi. Bu, e y le m d e b u lu n m a
ya ynelik sert ve p r z l yandr. teki ksm ise karar ve y a r
glam adr, ya da i tonal. D a h a y u m u a k , daha duyarl ve daha
karm ak.
Gerek toncl, her iki d zey in yetkin bi uy um ve deng e
iinde oldu u tonaldr.
D o n Jan k o n u m a y brakt. H a v a o ld u k a kararm t, not
alrken z o rla n y o rd u m . G e rin m e m i ve d in g in le m e m i istedi.
Yorucu a m a bi o k a d a r d a yararl bir g n geirdiim izi, " g e r
ek to n a ln o rta y a k a c a n d an e m in o ld u u n u syledi.
D z in e le rle insan geti n m z d e n . O n on be dakika b o
y u n c a dingin bir sessizlik iinde oturduk. Sonra, don Jan b ir
den a y a a frlad.
Vay canna, baardn! K im geliyor, bak. Bi k z !
Bayla, park geip, sram za doru y a k la m ak ta olan
gen bir kadn im ledi. D o n Jan, gen kad n n "gerek toal
o ld u u n u , ayet y a n m z d a d u rak la y p ikim izden biriyle k o n u
ursa b u n un o la a n st bir yora olacan, ve ne isterse y a p m a
m z g e re k e c e in i syledi.
G e n k a d n n hatlarn aklkla ay rm sa y a m y o rd m , h a l
bu ki y eterince k vard, henz. Bir m etre kadar yak n m za
dek geldi a m a bize b a k m a d a n geip gitti. D on Jan, fsltyla,
kalkp o n u n la k o n u m a m buyurdu.
A rk a sn d a n k o u p y n so rm a ba h an e siy le k o n u m a y a b a
ladm. O n a o k y a k n d m . Genti, yir drt, yirmi be y a la
rnda olm alyd . O rta boylu, ok ekici, ve iyi giyim liydi. G z
leri p arlak ve barl b akyo rdu. K o n u u rk e n bana glm sedi.
T ON A LN G N
151
nsan eken bir yan vard. K zlderiliyi se v d i im k a d a r

se v dim onu da.
G eri d n p y e rim e otu rdu m .
Sava m o ? diye sordum .
Pek d eil, dedi don Juan, Erk in , bi sav a ge tirebilecek
kerte keskinlem edi daha. A m a ok do ru bi lonch vard. G e r
ek toula d n e b ile c e k bi toul. S a v a la r d a bu soy d a n g e
lir, ite.
A nlattklar ilgimi ekm iti. K a d n l a r d a sava olabilirler
mi diye sordum . S o ru m onu afallatm gibi bakt.
Elbet olabilirler, dedi, hatta bilgi y o lu n d a e rk e k le rd e n
da h a d a donanm ldrlar. A m a , e rk e k le r bi p ar a d a h a esnektir,
onlara oranla. G e n e de, s on u olarak k a d n la r biraz da h a a v a n
tajldr, d ersem yanl o lm a z .
Kadnlarn, o nu n bilgisi bala n tn d a k i yerlerini bi k o n u
m a m o lm a m z n kafam kartrdn s yledim .
"S en bi erkeksin. Se n in le k o n u u rk e n eril cins szc kleri
kullan y oru m , hepsi bu. G erisi ayt.
O n a daha ok soru so rm a k istedim, a m a elinin bir d e v in i
m iyle k on uy u kapattn imledi. Yukarya d o ru bakt. G k y
z ne re de y se kapkarayd. Bulut km eleri de ok k aranlk g r
nyorlard. G e n e de b ulutlarn h afife po rtakal ren g in e ald
yerler de yok deildi.
G batm senin en iyi z a m a n n d r, dedi. Bu ge n k a
dnn tan b z a m a n d a o rtaya km as bi yoradr. O sra d a tonclchn sz ediyo rdu k. D e m e k k, tonahnlu ilgili bi y ora b u .
Yorann aklam as nedir, don J u a n ?
D z e n le m e lerin i ta m a m la m a n iin pek az z a m a n n k a ld
dr. K u rd u u n d z e n le m e le rin tutarl olm a s ge rekiyor, n
k yeilelerini y a p a c a k z a m a n yok. D z e n le m e le r ya im d id e n
ilem eye balar ya d a b u n la r d z e n le m e m iiz e n le m e deildir.
E vine d n d n d e tm s a v u n m a batlarn d e n e tle m e n i
neririm . B e rkitilm iler mi, iyice bak. htiyacn o la c a k .
Bana ne olacak, d o n J u a n ?
Y llar nce, erkin p eine dtn. A c ele e tm e d e n , sin irle n
m e d en t k albinle r e n m e k iin ne g e re k iy o rs a yerine g e tir
din. im d i g n n b atnm a, kysna geldin artk.
ERK Y K L E R
152
N e dem ek, b u ?
Gerek tona! iin, tona! adas st n d e k i h e r ey bi m e y

d a n okum adr. B a k a deyile, bu d n y a d a k i her ey sava iin
bi m e y d a n okum adr. E n by k m e y d a n o k u m a s, erkin peine
d m esidir, tabii. A m a erk, nagualdan gelir, bi sa v a n n da,
ke n d in i g n n b itim in d e bu lm as d e m e k , nagalm saati, sa v a
nn erk saati y a k la y o r d e m e k tir.
T m bu nlarn anlam n h e n z k a v ra y a b ilm i deilim ,
d o n Jan. Y aknda l y o r m u y u m , y a n i?
E e r y eterince s a la k s a n , dedi ksa kesercesine. "D a h a
y u m u a k terim lerle sylersek, d o n u n a d o ld u rm a y a h a z r ol. E r
kin pein e dttiydn. Bu istekte geri d n olm az. Yazgna
k a v u tu n , d e m i y o r u m . n k y a z g m a z g y o k. S y
lene b ile c ek tek ey var, erkine k a v u m a k zeresin. Y ora ok
akt. S a m a lk la g e irile m e y e c e k kerte az z a m a n n kalm
bulunuyor. o k ince bi n o k ta bu. unu diyebilirim ki en iyi
y a n m z h e r z a m a n k e y e skt m zda, kl k a fa m z n s
t n d e y k e n o rta y a kar. B a k a trl d e olsu n is te m e z d im ben,
a h s e n .
Tonal Kltmek
a ra m b a sabah, saat d o k u z krk be c iv a rn d a o teld en ktm .

D on J u a n la kararlatrdm z b u lu m a y erin e u la m a k iin on
be d a k ik a m vard; y a v a y r d m . B e y a d a alt blok u z a k ta
Paseo de la R e f o r m a nn k e le rin d e n b irind e b ir h a v a y o lu b
rosunu b u lu m a no ktas o la ra k semiti.
Bir d o stu m la birlikte y a p t m k a h v a ltm y e n i b itirm i
tim. B e n im le birlikte y r m e k istedi, a m a b e n b ir k zla b u lu a
c am ne srdm . B ilerek, b r o n u n b u lu n d u u y erin ters y-
154
ERK Y K L E R
niinde y r d m . K endisini don J u a n la k o n u tu rm a m srekli

isteyip du ran bu d o stu m u n , o n u n la bulua c a m an layp beni
iz ley e b ile c e in d e n kuku lan m lar). A r k a m a d n d m d e onu
g rm e k te n k o rk u y o rd u m .
D o n J u a n n, y o lun kar tarafndaki bir g azete tezghnn
n n d e d u r d u u n u g rd m . K arya g e m e y e baladm , am a
geni bulvar tehlik e siz c e g e e b ilm e k am a c y la orta k a ld rm
da d u ru p bek ledim . Bam a m a sz c a e v irdiim de , d o stu m u n
a rd m d a k i k e d e d u rd u u n u g rd m . K e n d in i dene tle m e k te n
y o k s u n o ld u u n u s y le m e k isterm iesin e elini sallayp u ta n a
rak gld. B eni y a k a la m a s n a olanak ta n m a d a n yolun kars
na frladm.
D on Juan, ba m a gelenleri a n lam gibiydi. O n a yaklat
m d a , o m z u m u n z erinden, belli e tm e d e n bakarak, "G e liy o r,
dedi. A lt so k a a g e se k iyi olur.
B iz im d u r d u u m u z y ere gre, P asco de k R e f o r m a y a p
razna k e se n soka gsterdi. H e m e n o ra y a y neldim . O s o k a
a hi g irm e m itim , a m a iki gn nce h a vay olu b ro su na git
m itim . K e n d in e z g k o n u m u n u g rm t m . yeri, iki s o k a
n o lu tu rd u u k e sk in k e d e yer alyordu. ki sokaa d a a
lan birer kaps vard. Bu iki kapnn aras buuk m etre
k a d a r vard. ki kap n n ara sn d a k i aklk sayesinde bir s o k a k
tan te k in e geilebilirdi. Bu gei y o lu n u n bir y annd a masalar,
te y a n n d a y s a v ezn e siy le , m e m u r la ry la dairesel bir tezgh
yeniliyo rdu . O r a y a gitti im gn b rod a insan kaynyordu.
A c e le ettim , h a tta k o m a k istedim am a, don Juan yava
y ry ordu . yerinin a p ra z sokaktaki kapsn a vardm zda,
a rk a m a b a k m a y a g e re k k a lm a d a n , d o stu m u n bulvar ge m e k
iin k o tu u n u ve b u lu n d u u m u z so k a a g irm e k zere o ld u u
nu biliyo rd um . B ir z m u m a rc a sn a don J u a n a baktm.
O m u z la rn kaldrd. o k sk lm tm , d o stu m u n b u rn una bir
y u m ru k in d irm e k te n b a k a bir ey d n e m iy o rd u m . T am o
anda nefesim i brakm y a da i g eirm i olm alydm . n k
bir sonra hissettiim ey, do n J a n n beni, kendi e v re m d e d
nerek b ro n u n k a p s n d a n ieri d a lm a m a yol aan o inanlm az
itii n e den iy le k o y u v e r d i im h a v a oldu. Bu m th i darbe n e d e
niyle, n e re d e y se ua ra k b ro y a girdim . D on Juan beni y le si
T ON ALI K L T M E K
155
ne hazrlksz yakalam t ki, b e d e n im en k k bir diren bile

gsterem em iti; k o rk um , o n u n bu d e v im in in sarsn tsyla b ir
lemiti. Y z m k o ru m a d n ce si, ko llarm ister istem ez
ne d oru u z a tm a m a n eden olm utu. B ro n u n o rtasn d a se n d e
leyip dururken orta apta bir ba d n m e si geirdim . D e n g e m i
neredeyse yitirm ek z ere y d im , d m e m e k iin in a n lm az bir
aba h a rc a m a m gerekm iti. Birka k ez frldak gibi d n d m ;
d e v in im lerim in hz n e deniyle g r n t m b u la n k la m g ib iy
di. lerine bakan bir m teri k alabaln belirsizce a yrm samtm . o k rahatsz o lm u tu m . H e rk e sin , t m b u n la r olurken
bana baktn biliyordum . A ptal yerine k o n u lm a k ise rah a tsz
lktan da teydi. Z ih n im d e n bir dizi d n c e yldrm hzyla
akmt. Y z st d e c e im d e n e m in d im . Ya d a b ir m te riy e
belki de ihtiyar bir b a y a n a arp p onu y a ra la y a ca k tm . D a h a da
beteri, kar taraftaki c a m kap k a p a n a c a k , ve ben de c a m k a p
ya bindirecektim .
K a fa m b ylesine k arkk en, P a s e o de la R e f o r m a ta ra fn
daki kapya ulatm. A kt, h e m e n dar frladm . O an tek d
n c e m , so u kk anllm y itirm e d e n saa d n p h i b ir ey o l
m a m a sn a , bulvard an p a z a r yerine d o ru y r m ekti. D on
J u a n n bana u la a c a n d a n e m in d im , v e ola ki, d o s tu m a p ra z
sokak ta y r m e y i srd rm e k te yd i.
G z le rim i atm ya da d a h a ziyad e, onlar n m d e k i alana
od aklad m . N eler o ld u u n u a n la y n c a y a d e k u zu n bir s e rs e m
lik an yaadm . O lm a m ge re k en yerde, P a se o de la R eforada deil, iki k ilo m e tre u z a n d a k i L a g u n illa arsn daydm.
Bu nun a yrdna v a rdm an ylesine y o u n bir ak n lk
geirdim ki, y ap a b ild i im tek ey ap ta lc a e v r e m e b a k n m a k
oldu.
K end im i y n le n d im e k a m a c y la e v r e m e ba knd m . A s ln
da, M e x ic o C i t y ye ilk g e ld i im g n d o n J u a n a ra stla dm
yere ok yakn o ld u u m u anlad m . Belki d e ayn noktayd.
M a d e n i paralarn satld sergi iki m e tre k a d a r u z a m d a y d .
K e n d im e g e lm e k iin in a n lm a z bir a b a h a rc a d m . Bir sanr
y a a m a k ta o ld u u m o k belirgindi. B ak a tiii olm a s m m
kn deildi. k t m d k k n a g irm e k iin a b u c a k geri d n-
156
ERK Y K L E R
diim, ikinci el kitap ve dergi satan sergilerden ba ka hibir ey

g re m e d im . D o n Ju a n sa y a n m d a d u ru yo rd u. Y z n d e bir
g l c k vard.
B a m n iinde b ir basn vard; g e n z im e g azoz kam g i
bi b ir his. B ir ey s y le m e y e altm . H e rh a n g i bir ey. r k
tc bir tk e y k se liy o rd u iim den. G z le rim d e n y a n a k la rm a
ya b oand n hissettim .
D o n Juan, d e n e tle n e m e z k orku lara yenik d t m d e hep
y a p m o ld u u gibi a y p la m a d bu k ez beni. O n u n yerine y a
v a a k a fa m tplad.
H adi, h adi b a k iy im Carlos, hadi k m , dedi. A k l
n b a n a topla, e m i.
Y z m e llerinin arasn da tuttu bir sre.
K o n u m a y a a b a la m a , dedi.
Y z m brakp, e v re m iz d e o lu p bitenleri gsterdi.
K o n u m a k iin deil b u , dedi. Y alnzca izlem ek iin.
zle! H e r eyi izle!
G e r e k te n a ly o rd u m . A la m a y a kar v e rdiim tepki
o k y a b a n sy d g e n e de. H i n eden siz d k l y o rd u g z y a la
rn. O an k e n d im i deli gibi h is se tm e m in de bir ne m i yoktu.
e v re y e b a k n d m . T am s a m d a ksa kollu, p e m b e bir
g m le k le k o y u gri b ir p a n ta lo n giym i, orta yal bir a d am v a r
d. B ir A m e r ik a l y a n dryordu. T o m b u l bir kadn, belli ki ei,
a d a m n k o lu n a girm iti. A d a m elin de k im i b o z u k paralar tu tu
yor, o n ii on drt ya la rn da , te z g h sa h ibinin olu oldu u nu
sa n d m bir o c u k da a d a m a b ak y ordu . o c u k a d a m n yap t
h e r d e v in im i izliyordu. S o n u n d a ad a m paralar yerine b r a k
t; o c u k d a bir an d a dinginleti.
H e r eyi izle ! d e d i d o n Juan, yeniden.
izle n e c ek , o la a n d h i b ir ey yoktu. nsanlar gelip g e i
yor, h e r y n e gid iy orlard . e v r e m e baknd m . Dergi tezgh
ilettiini sa n d m b ir a d a m beni g z l y o rd u . U y k u y a d a lm a k
z e rey m i gibi, srekli g zlerini krptrd. Yorgun ya da h a s
ta gibiydi, k e y ifs iz g r n y o rd u .
zle n c e k bir ey o lm a d n , en azn dan gerekten nem li
bir ey o lm a d n h issettim . n m d e k i s a h n e y e bir gz attm.
D ik k a tim i h erhangi bir ey z e rin d e y o u n la trm a m n o la n a k
TON A L 1 KLTMEK
157
sz olduunu bulguladm. Don Juan yryerek etrafmda bir

em ber izdi. Bedeki bir eyi deerlendirir gibi davranyordu.
Ban sallad, dudaklarn bzd.
Gel, gel, dedi, beni yavaa kolum dan tutarak.
Yrm eye baladmz an bedenimin ok hafiflemi ol
duunu ayrmsadm. Aslnda, ayaklarmn altnda snger var
m gibiydi. Sanki kaln bir kauuk tabakasyla kaplyd, ya da
yay taklmt.
Don Juan bu durum un bilincinde olmalyd; kam am n
lemek istercesine, skca tuttu beni; bir balon gibi uup git
m em den korkuyormu gibi beni yere doru bastrd.
Yrynce daha iyi oldum. Sinirliliim, yerini ho bir ra
hatlk duygusuna brakt.
Don Juan yeniden her eyi izlemem konusunda diretti.
Seyretmek istediim hibir eyin olmadn, ardaki insan
larn yaptklarnn beni ilgilendirmediini, gerek bir ey par
maklarmn arasndan kayp giderken, para ve eski kitap satnalan bir adamn apalca hareketlerini, aptalca bir grev duygu
su iinde izlemeye hi mi hi niyetim olmadn syledim
ona.
Nedir o gerek bir ey? diye sordu.
Yrmeyi kesip, hiddetle ona nemli olan eyin, bana ne
yapp da broyla bulunduum yer arasndaki uzakl birka
saniyede am gibi hissetm em e neden olduunu syledim.
O anda beni bir titreme ald, hastalanacam anladm.
Don Juan, ellerimi karnmn stne yerletirdi.
evresini gstererek, gvenli bir sesle, en nemli eyin
g' dm z gnlk etkinlikler olduunu syledi.
Beni skyordu. Bedenimin kendi evresinde dnp duru
yormu gibi olduunu hissettim. Derin bir nefes aldm.
Ne yaptn, don Juan ? diye sordum, zorlam a bir kaytsz
lkla.
Gven verici bir sesle, bunu ne zam an istersem anlatm aya
hazr olduunu, am a evrem izde olup bitenleri seyretmenin o
an iin en ok nem tadn, zira bunlarn bir kez daha yine
lenmeyeceini syledi. B una bir itirazm yoktu. Tan oldu
um sahne tm btnl iinde bir daha asla yinelenmeye-
158
ERK
YKLER
ekti. Buna benzer etkinlikleri her zam an seyredebilirim, diiiincesindeydim. te yandan, hangi biimle olursa olsun uzak
lardan buraya tanm.'; olm am dncesinin paha biilmez bir
nemi vard.
Bu dncemi dile getirdiimde, don Jan, sylediim ey
sanki ona ac veriyormu gibi ban sallad.
K onum adan yrdk bir sre. Bedenim ate iinde yan
yordu. Ellerimin tersinin ve tabanlarmn ok scak olduunu
ayrmsadm. Bu allmadk ate burun deliklerime ve gz ka
p aklanm a da yerlemi gibiydi.
Ne yaptn, don Jan? diye sordum, yaknrcasna.
Yantlamad ama, gsm tplayp gld. nsanlarn k
rlgan yaratklar olduklarn, dknlk gstererek iyice krIganlatklarn syledi. ok ciddi bir sesle, yok olmak zere o l
duum u dnm em em i, kendimi snrlarmn sonuna dek zor
layp, dikkatimi d dnyaya vermemi syledi.
ok yava admlarla, yrmeyi srdrdk. Zihnim ok
meguld. Hibir eye dikkat edemiyordum. Don Jan durdu,
konum akla konum am ak arasnda gidip gelir gibiydi. Bir ey
sylemek iin azn at, sonra fikrini deitirir gibi oldu, ge
ne yrmeyi srdrdk.
"Buraya geldin; sana olan bu ite, dedi birden dniip ba
na bakarak.
Peki, nasl o ldu ?
Bilmediini, tek bildii eyin, yeri benim semi olduu
mu syledi.
A m azm z yrdke artyordu. Aamalar renmek istedimse de en nemli eyin yer seimi olduunda, ve buray
neden semi olduum u bilmediime gre konuacak bir ey
kalmadnda diretti. Gereksiz bir dknlk olarak grd,
her eyi mantk erevesinde grme takntm fkelenmeden
eletirdi. Aklam a peine dmeden, yalnzca edimde bulun
mann daha yaln ve etkileyici olduunu, deneyimlerim hak
knda konuarak ve dnerek, bunlar ziyan ettiimi syledi.
Bir sre sonra, bu yeri terketmemiz gerektiini, nk bu
rasm bozduum u, bunun da benim iin ok zararl olabilece
ini syledi.
T O N ALI
KLTMEK
159
Pazar yerini brakp Alameda P a rk na yrdk. ok yo

rulmutum. Bir sraya kercesie oturdum. Sonra aklma, sa
ate bakmak geldi. Saat 10:20ydi. Dikkatimi younlatrmak
iin byk bir aba harcadm. Don J u a n la bulutuum uzda sa
atin tam olarak ka olduunu anm sam yordum . On civarnda
olmas gerektiini hesapladm. ardan parka yrm em iz on
dakika srmemiti bile. Bu hesapla, geriye on dakika kadar bir
sre kalyordu.
Don Juaa hesaplamalarmdan sz ettim. Gld. G l
nden, hakkmda dndklerini gizlediini anlamtm, y
zndeki ifadede de bu dncem e kar gelen bir ey grem e
dim. "Benim deva bulmaz bir salak olduum u dnyorsun,
deil mi, don Juan ?
H ah! diye imleyerek yerinden frlad.
Tepkisi yle beklenmedik bir anda geldi ki, ayn anda ben
de yerimden frladm.
Hislerimin neler olduunu dnyorsun tam olarak,
syle bana, dedi, duygularm paylarcasna.
Hislerini biliyordum, sanrm. Onlar ben hissediyormu
gibiydim. Am a bunlar dile getirmeye alnca, konuam ad
m grdm. Konuabilm ek iin olaanst aba harcam am ge
rekiyordu.
Don Juan, onu g rm ek iin henz yeterince erkim o lm a
dn syledi. Ama, hi kukusuz, neler olduuna ilikin ak
lamalar bulmak amacyla grm eyi becerebil yormuum.
ekinm e, dedi. Tam olarak ne g rm ektesin, syle ba
na.
Birden, ok yabans bir dnce belirdi, uyum adan nce
zihnime doluan dncelere ok benziyordu. D nceden de
ileri bir eydi; bunu betimleyebilmek iin, btn, tam bir g
rntyd demek yerinde olurdu. inde bir dolu kiinin yer al
d bir tablo grdm. Tam nmdeki kii, bir pencere pervaz
na dayanm bir adamd. evrenin tesindeki alan belirgin de
ildi. Ama, adam ve ereve ak seik belli oluyordu. Bana
bakyordu; ba hafife sola dnkt; bana gz ucuyla bakyor
du. Gzlerini, beni odakta tutmak amamyla oynattn grebi
liyordum. Sa dirseiyle pencereye yaslanmt. Elini yum ruk
160
ERK YKLER
biimine getirmiti, kaslar sklyd.

Tabloda, adamn solunda bir baka grnt vard. Uan bir
asland bu. Ama, ba ve yelesi aslan olan bu hayvann bedeni
nin alt ksmlar beyaz kvrck tyl bir Fransz kaniine aitti.
Dikkatimi bu yaratn zerine odaklamken, adam du
daklaryla ok canl bir ses kard, ban ve gvdesini pence
renin dna kartt, tm bedeni, bir ey onu iliyormu gibi d
ar urad. Bir sre, parmaklarnn ucundan ereveye asl
kald, orada sarka gibi salland. Sonra, kendini aa brakt.
T m bedenimle ayn d duygusunu yaadm. Kurun
gibi bir dm e deildi bu, nce yava bir ini, sonra da hz ke
silmi biimde, havadan szlme. Adamn arl yoktu. Bir
an asl kald, sonra denetlenem eyen bir g, tablodaki bir at
laktan onu em m i gibi, birden grntden kt. Bir saniye son
ra, bana pencereden gz ucuyla bakyordu. Sa koluyla pence
renin eiine dayanmt. Yalnz, bu kez, br eliyle bana gle
gle dercesine el sallyordu.
Don Jan, g rm em in ar derecede ayrntl olduu yo
rum unda bulundu.
Bundan daha iyisini becerebilirsin, dedi. Bana, ne ol
duunu aklamak istiyorsun. yi, o halde ben de bunu yapman
iin grm eni kullanman istiyorum. G rdn, ama bi dolu an
lamsz ey grdn. Bu tr bilgi bi sava iin gereksizdir. Ne
yin ne olduunu ortaya karm ak ok zaman alr. Grme, do
laysz olmaldr, nk bi savann ne grdn zm le
m eye zaman yoktur. G rm e, grm edir, tm bu samal de
lip geer, ve sana ular.
Grdklerimin gerekten g rm e deil de bir sanr olabi
leceini dnp dnmediini sordum. Ayrntlarn giriftlii
nedeniyle bunun g rm e olduunu anlam olduunu, ama
bunun o ann balam na uygun dmediini syledi.
Grdklerimin hibir ey aklamadn m dnyor
sun? diye sordum.
Tabii ki aklyor. A m a senin yerinde olsam bunu zm
lemekle zam an yitirmezdim. G rm e, en balarda adamn kala
sn kartrr, ok abuk yitip gidebilirsin. Sava glendik
e, grm esi de olmas gerektii gibi olur, yani dolaysz bilgi.
T O N A LI
KLTMEK
161
Don Juan konuurken, o bilinen duygu boluklarndan bi

rine dmtm gene, ayrca, daha nce bildiim bir eyi, bulanklat iin gzm den kaan bir eyi aa karm ak ze
re olduumun ayrdna da vardm. Byk bir ura vermeye
balamtm. Aa karmak istediim bilgiye ulam aya aba
ladka, onun daha da dibe battn hissediyordum.
"u senin grm en ok... ok dseldi, dedi don Juan. S e
sinin tnsyla sarsldm.
"Bi sava nce soru sorar, ve grm e yoluyla bi yant alr;
ne var, bu yant, yaln bi yanttr, Fransz finosu uurm aya dek
varmaz hibi zam an.
Bu betimlemesi karsnda glm eye baladk. Yar akahrcasna, ona ar sert olduunu, bu sabah bama gelenleri
yaayan herkesin bir para anlaya gereksinm e duyabilecei
ni syledim.
"Kolay bi k olurdu, dedi. Dknln yoludur bu.
Her eyin senin bana geldii dncesiyle dalmaklasn. Bi
sava gibi yaamyorsun.
Savann yolu dedii eyin birden ok yz olduunu,
bunlarn tmnn gereklerini yerine getirmenin olanakszl
n, stelik bunun anlamnn yalnzca yeni rneklerle karltmda aa kacan dndm syledim ona.
"Bi savann uymas gereken balca kurallardan biri
de, dedi, kararlarn, sonradan olacaklarn kendisini habersiz
yakalayp erkini azaltmasna olanak tanm ayacak biimde al
masdr.
"Sava olmak, alakgnll ve uyank olm ak demektir.
Bugn gznn nndeki sahneyi seyretmekle ykm lydn,
liim olanlarn nasl gerekletiine hayflanmakla deil. D ikka
tini yanl yne odakladn. Sana anlayl davranm ak istesey
dim, bu ilk kez bana geldii iin hazrlkszdn diyebilirdim.
Ama buna izin yok. nk buraya bi sava gibi geldin, lm e
ye hazr olarak! te bu nedenle, bugn olanlar, henz kn
akken yakalamamalyd seni.
Korku ve aknlk dknl gsterdiimi itiraf ettim.
"yle desek daha doru olur; bu kez bana geldiinde
unutmaman gereken balca kural, lm eye hazr olm and, de-
162
ERK Y K LER
di. Eer lm eye hazr olarak gelebilseydi. ne aknlk yaar

dn ne de bi eylere taklp kalrdn. Hibi ey beklemediin
iin de her ey yerli yerine oturmu olurdu.
Sylemesi kolay, don Jun. Bense dinleyen taraftaym.
Tm bunlar yaamas gereken benim .
Tiim bunlar yaaman gerekmez. Sen bunlarn tmsn
zaten. Bycln kt dnyasyla gcn birletirme konu
sunda verdiin karar tm bu oyalayc karklk hislerini yakp
kl etm eye yetineli, tm bunlarn senin dnyan olduu hissini
sana vermeliydi.
Skntl ve zntlydm. Don Jann edimlerinin, e
denli hazrlkl olsam da, onunla her bulutuumda bana yar
akll, drdrc bir insan gibi davranmaktan baka kar yol b
rakmad dncesi beni parampara elti. Gazaba geldim, ve
artk yaz yazm ak istemedim. O an, notlarm yrtp her eyi
p bidonuna atm ak geldi iimden. Eer don Jua glerek eli
mi tutup beni caydrmasayd, yapacaktm da.
Alayc bir tavrla, toaPmn gene karmak zere oldu
unu syledi. em eye gidip enseme ve kulaklarma su rp
mam tledi.
Su iyi gelmiti. Uzunca bir sre konumadk.
Yaz, yaz, dedi sonunda don Jua, dosta bir litremle.
Defterin, bugne dek becerebildiin tek by desek yalan ol
maz. Yrtmak, kendini lme hazr etmenin bi baka yolu. Sa
ysz huysuzluklarndan biri olurdu bu, ya da imek gibi akan
bi huysuzluk, am a kesinlikle bi deiiklik olmazd, ha! Sava~~ dediin, tonal adasn terketnez, bilakis kullanr.
Hzl bir devinimle evremi gstererek defterime dokun
du.
Senin dnyan bu. Reddedemezsin. Kendine kzp, kl
m ak gerekmez. T m bunlar, kiinin tonaluun bi i savaa giri
tiii gsterir; kiinin, tonalyla savamasysa dnebilecein
en anlamsz didim edir bence. in banda, alamamay, ha
yflamamay retmitim sana. imdi senin iinde bi sava
yok artk, olm am as gerek, nk savann yolu uyumdurkararla eylem arasndaki uyum ncelikle, ikinci olarak da <>
nalla nayal arasndaki uyum.
T O N ALI
KLTMEK
ICO
Seni tandmdan bu yana hem tonahnla hem de aguclla konutum. Ynergeler byle verilir.
"Balangla, loalla konumak gerekir. Denetimi brak
mas gereken, tonallr. A m a bunu kvan iinde yapmasn
salamak gerekir. Senin tonalm rnein, kimi denetimleri fazla savamakszn brakt, neden, nk ylece kalrsa, znn
btnselliinin imdiye kadar lmii olacan anlad. Baka
deyile, toul, kendisini skntya boan, kendine nem verme,
dknlk gsterme gibi tutumlardan vazgem esini bilir. Am a
asl bela da brda yatar; lam kvanla vazgeecei anda yapverir bu samalklara. Sana den grev, loal zgr ve ak
kan olacama inandrabilmektir. Bi bycnn her eyden n
ce buna gereksiimesi vardr: salam ve zgr bi tonala. S a
lamlatka, saa sola yapmas azalr. Bu baarmann en
kolay yolu, loal kltmektir. Bu sabah da ayn ey oldu, toal kltme frsatn yakaladm. Bi an iin dnemiyordun, acelen vard ve zihnin bombotu, ite onu seni itmek iin
kullandm.
Toul, kimi zaman klr, zellikle de skldnda. A s
lnda, loal zelliklerinden biri de utangalktr. Bu utangalk, yle gerek bir sorun oluturmaz. Ama, loal hazrlksz
yakaland kimi anlar vardr, bunun neden olduu utangalk
da onu isler istemez kltr.
Bu sabah santimetre kiiplk ansm kullandm. Bronun
ak kapsn ayrmsayp seni ieri iliverdim. tme, toul k
ltme tekniklerinden biridir, ve tam annda yaplmaldr; bu
nun iin de ilecek olan kiinin grm eyi bilmesi gerekir, tabii.
Kii itildiinde, ve bylece loal kldnde, agal, devinime gemise eer, bu devinim ne denli kk olursa
olsun denetimi ele alr, ve inanlmaz iler baarr. te, nagualn, bu sabah her eyi ele ald, ve sonuta sen de kendini ar
da buldun.
Bir sre sessiz kald. Soru sormam bekliyor gibiydi. Bir
birimize bakp durduk.
Nasl oluyor, gerekten bilm iyorum , dedi, dncelerimi okumu gibi. "Tm bildiim, nagal akla hayale gelm e
yecek ilerin stesinden gelebildii.
/)
'
164
ERK
YKLER
B sabah izlemeni istedim senden. Gznn nndeki

sahne, her ne olursa olsun, paha biilmez bi deer tayordu se
nin iin. Ama, dm dinlemek yerine, kendine acma ve
kafann karmas gibi lks dknlkler gsterip, izlemekten
vazgetin.
Bi ara, tmyle nagucl olmutun da konuamyordun.
te o an izleme zamanyd. Sonra, tonuhn, yavaa denetimi ye
niden ele ald; ben de seni tonalnla nagualn arasnda lmcl
bi savaa itmek yerine buraya getirdim.
Peki, sahnede ne vard, don Jan. Bu kerte nemli olan
ey neydi?
Bilemem. Yaayan ben deilim.
Ne dem ek istiyorsun?
Senin deneyim inde bu, benim deil.
A m a sen de oradaydn, yle deil m i?
Hayr. Sen tek banaydn. Sana, her eyi izle dedim, n
k sahne senin sahnendi.
Ama, sen yanltdaydn, don Jan, deil m i?
Hayr. Neyse, konum ann gerei yok. Syleyeceim
libi eyin anlam olmayacak, nk o srada ngulm zam a
nndaydk. N a u a ln ileri beden yoluyla anlalr, aklla de
il.
Benimle birlikte deildiysen, sen olduunu grdm ki
i ya da ey kim di peki, don Jan?
Bendim, am a orda deildim .
Neredeydin o halde?
enle birlikteydim, am a orda deildim. Senin evrendey
dim, am a nagualuun seni gtrd o belirgin yerde deildim,
diyelim.
Yani, arda olduum uzu bilmiyordun mu dem ek isti
yorsun?
Hayr, bilmiyordum. Yalnzca peini brakmamaya aba
ladm, seni yitirm em ek am acyla.
A m a bu tm yle korkun, don Jan.
N augaln zamanndaydk, orda korku verici hibi ey
yoktur. Bundan daha fazlasn baarm a yetimiz var bizim. Bu
biz ldayan varlklarn doasnda var. Tek hatamz, bu yorucu
T O N ALI
KLTMEK
165
a m a uy gun adada k a l ma k o n u s u n d a diretmektir. Toul ise kt

adam oynar, a m a bu byle o l ma m a l d r .
Anmsa ya bi ld ik le ri mi a n l a t ma y a k o y u l d u m . G n d u r u
m u n u sordu; giin bulut ya da gne.1; va r m y m , grlt
d u y m u m u y d u m , olaand kii ya da ol aylarn g r nt s n
ya kalayabil mi m i y d i m ? K a v g a e d e n var myd , b ilme k istedi.
Ya d a insanlar baryor m u y d u ; e e r yleys e ne di yorl ad ?
Sorularnn hibirini yan t layan ndm. Yaadklarm, b e
lirgin yzeysel deeriyle, birka sani ye b o y u n c a iinden g e
ip gitt ii m, do r uluu b el ge le nmi bir n e r m e bi i mi nd e k a
bul etmitim; don J an m bilgisi s aye sinde de, t m nesnel g e r
ekl ii mle arya ini y a pm a y baa ra bi l mi t im ite gerek
buydu.
Tepkilerim, bylesi bir n e r m e n i n d o r u d a n s on u cu ol a
bilmiti ancak. Ynt eml er i, me z l e r e a kl anan bilgileri, n e
yin nasl y ap laca n b ilmek istemitim. te bu n edenl e, sra
dan bir olayn sradan oldu-bitlileri o ld uk l ar na in an d m e y
lerini g z l e m ey e zen gs t e r me mi t i m.
ar daki ler beni g r d l e r mi d e rs in ? d iye so rd um.
Don J ua n yantlamad. Bir k a h k a h a patlatp y u m r u u y l a
hatife vurdu bana.
nsanlarla bedensel iliki k u r u p k u r m a d m a n m s a m a y a
altm ama, belleim bana ihanet etti.
" Havayoll ar brosundakiler, ieri d a l d m d a ne g r d
ler?
"Bi kap dan dierine, s en de le ye rek g e en bi a d a m g r m
olmallar.
Peki, h av ay a karp o rt adan y ok o l d u u m u g r d l e r
mi?
Bu sor duun, nagualn s te sinde n ge lme si g e re k en bi
eydi. Neler oldu b ile me m. S a n a d i y eb i le c e i m tek ey, telciklerden rl, ldayan varlklar o l d u u mu z d u r . Ktlesi olan
bedenli varlklar o l d u u m u z d nc e si ys e d o r u d a n , t on al a 7 *
zg bi dncedir. Tonal kiilnce ise o la a n s t iler k a
bilir ortaya. Tabii, tonal a s ndan ola a n s t iler.
"Naâl iin, senin b u g n bana gelenleri b a a r m a k o
cuk o y unc a kalr. zel l ikle de o k d a h a zorlu ilerin stesin-
166
ERK YKLER
den gel mi olan senin nagualm iin. As l na bakarsan ok daha

t ekinsiz bi eye de girimiti. Ne o l d u u n u hi ssedebiliyor m u
sun?
K a f a m a bir a n d a milyar lar ca soru ve d u y gu t. Her
y an m k ap l am o lan dinginlik d u yg us u , iddetli bir r zgr n e
d eni yl e u u p gitmiti sanki. B ede ni m, karanlk bir u ku r un k e
n ar n da o l d u u m u hissedebiliyordu. Gi ze ml i a ma s o mu t bir
bilgi pa r as yl a s a va t m bir sre. Bir ey kendisini b ana g s
t e r me k isterken b e n im inat bir p a r am bunu rt me k istiyor
gibiydi. Bu t epi me beni a a ma a a ma , bedenimi h is sedemey in c ey e de k aptallatrd. A z m ak, gzl er i m yar kapalyd.
Y z m n gittike sertleerek, sonunda, k u r u m u bir cesedin
s ar ar m derisinin kaf at as na yapt gibi yapacan g r e
c e i m hissine kapldm.
B u n u n ar d n da n bir sarsnt yaad m. Do n Jan, elinde bo
bir su k ova s yl a n m d e d ur uyor du. Beni slatml. k s r
d m, y z m d e k i suyu sildim, ard ndan, srtmda buz gibi bir
b a k a da lg an n yayldn hissettim. O t u r d u u m yerden frla
yp kalktm. D o n Jan srtma da su d km t.
B a n a bak p g le n bir gr up o c u k vard. Do n Jan bana g
l msedi. Birlikte ot el i me g it me miz i, st m deitirmemin!
iyi o lacan syledi. Beni p ar kt an kard. Taksi beklerken, bir
sre kal d r m talarnn k e na r n d a durduk.
Saat ler sonra, y e m e i m i z i yiyip, d i n le n me mi z in ardndan,
d o n J an la ben, kilisenin y a nnda ki par k n en sevdi i mi z sra
snn s t n d e ot ur uy o r d u k. Dolayl yoldan, o g n gstermi o l
d u u m yabans tepki k o n u s u n a dn d k. D o n Juan ok d i kk at
liydi. Beni, d o r u d a n sul amad.
B yl e eyler in o l d u u bilinir, dedi. '"Nagtal, yzeye
km a y r en i r r e n m e z , hibi den et i m o l ma d an aa kp
tonaIda b y k zararlara yol aabilir. A m a , senin d u r u m u n zel.
D k n l k g s t e r me y i ylesi ne abarttn ki, lebil irdin, ve b u
nu k a f a na t ak ma ya bi li r di n, ya da d ah a da kts l me kt e o l d u
u n u bile a n la y a m a y ab i l i r d i n .
O n a , t ep ki mi n, bana, n a g u a l m n yaptklarn hissedi yor
m u y u m , diye s o r d u u a n d a b al ad m syl edi m. Ne d e m e k is
T O N ALI
KLTMEK
167
tediini anladm d n m , a m a b u n u n ne o l d u u n u t a n m
la ma ya kalkar k a l k m a z dur u bi i md e d n e m e d i i m i n ayrda varmtm. Ba d n m e s i gibi, hibir eyin g er e kt en n e mi
y o k m u gibi kaytszlk d u y g u s u n a kapl mt m. Sonra, bu
d u y g u byleyici bir y o u n l a m a y a d n m t . Sanki, y a
vaa dar doru e mi li yo rd um. Di kk at imi ek e n ya d a t uzaa
dren ey ise m e u m bir bilginin b a n a a k l a n m a k zer e ol
d u u n a ilikin ak seik bir d uy g u ile hibir eyi n bu nu b l
mes ine izin ve rme me s i isteimdi.
" S a n a aklanacak ey l m n d , dedi d o n Juan. D
knl k g s t er me n i n tehlikesi bu, ite. o k abart an bi kiiliin
olmas nedeni yl e senin iin zellikle geerli. Tonal n d k n
lk g s t e r me y e ylesi ne alm ki, z n n bt nselliini te h
likeye alyor. K o rk u n bi var o l m a biimi bu, b e !
" N e ya pa bi l i r i m?
"Biri, tekini des te kl ey in ce ye dek tonaln aklla, agalnsa eyleml er le g v en c e altna alnmal. S a n a d e di yd im , toal,
e g e m e n d i r ama, a b u ca k da yaralanabilir. Nagak gelince, hi
ya da nerdeyse hibi e d i m d e bul unma z . A m a , bi de e y l e m e g e
erse, toal yle bi k or ku t ur ki...
" B u sabah, tonaln ok korktu da k en d i li i nd en bzt,
bylece nagal ii ele ald.
" Ya r am a z bi k p e i yerine g n d e r m e k istermi gibi, nagaln sarsabi lmek a m ac yl a parktaki fotor af lardan birinden
bi k ov a su d n aldm. H e r ne olursa o lsun, toal ko runmal .
Egeme nl i i el inden alabilirsin, a m a uzaklar g r en bi d a n m a n
olarak y annda tutmalsn onu.
Toala yneltilen ciddi bi tehdit l m l e s on u l a n r d a
ima. Toal lrse, insan d a lr. Toal, zayfl n ed eni yl e k o
layca yok edilebilir. S ava n n s ana lla r nda n biri de, nagah,
toala destek verecek b i i md e ort aya karmasdr. S a n a t s z
c n k u l lanyor um, n k b y c l e r agual or ta ya k a r
ma n n yalnz toal d e s t ek l e me k le m m k n olabi lecei ni ok
iyi bilir. An l yo r m u s u n ? te, bu d es tee kiisel er k ad verilir.
Do n J ua n a ya a kalkt, gerindi, a r k ay a do r u yayland.
Ben de k al k ma y a ni yet l endi m, ne var, d o n J ua n b eni y u m u a k
a ye ri me oturttu.
ERK Y K LER
A l a c a ka r an l a dek bu srann s tnde o t u r ma n gerek,

albap, dedi. B e n i m g i t m e m g e re ki yo r imdi. G e n a r o d al a r
da be kl e r beni. g n iinde e vi ne gel, orda buluuruz, emi'?
G e n a r o n un e vi nd e ne y a p a c a z ? d iye sordum.
Yeterince erki nin ol ma s n a bal, dedi, G en a ro sana nagual gsterebilir.
O a a m a d a dile g e t i r m e m bir ey daha vard. T akm elbi
sesinin, ya am n n bir paras m, y ok sa beni a rtmak iin u y
gu la nm bir y n t e m mi o ld u u n u b i l me m gerekiyordu. E d i m
lerinin hibiri, bu giysiyi giymes i k a da r ykntya u r a t m a m
t beni. D u r u m u n kendi iinde r knt verici olmas bir yana,
don J u a n n k e ndis i de pek heybetli olmutu. Bacaklarna
genl er e z g bir eviklik gelmi. Ayakkab g iy me kl e denge
noktas dei mi t i sanki; al t mdan daha uzun ve emi n
a d ml a r atyordu.
Bu takm g i ye r mi si n h e p ? diye sordum.
E v e t, diye yantlad, ekici bir glle. " D a h a bakalar
da var. A m a , d a h a d a o k k o r k m a y a s n diye, deiik bi takm
g i y m e k i s te me di m b u g n .
N e d n e c e i m i b il emedi m. Yolun s o nu n a vardm his
settim. E e r d o n J u a n takm giyip bu kerte heybetli g r n
yorsa, her ey m m k n d , d e m e k ki.
K a f a m kar t r d ndan m e m n u m o lm u gibi glyordu.
Hisse senet leri m va r b e n i m , dedi gizemli a m a ilen bir
sesle, ar d ndan y r y p gitti.
Ertesi P e r e m b e sabah, bir d o s t u m d a n beniml e don Jua n beni itmi o l d u u h av a yo l u b r o s u n un karsndan Lagnilla arsna de k y r me s in i istedim.
Bizi o r a ya ulatracak e n ke st i r me yolu setik. T m n
y r m e k o tuz be d a ki k a m z ald. a r ya ulat m zda y n
m b u l m a y a altm. B a a ra ma d m. D u r d u u m u z geni c a d
deni n k es in de ki giysi d k k n n a ynel di m.
El indeki frayla bir apkay di kkat le t emi zl eyen gen bir
ka d na, Af fe de rsi ni z, d e di m. " M a d e n i para ve s a ha f t e z g h
lar ne re de a c a b a ?
B iz d e y o k , dedi sinirli bir sesle.
TON AL
KLTMEK
169
" A m a , bu arda bir yel lerde, dn g r d m d a h a .

" ak a m b? de yi p tezgh n ardna geti.
Peinden seirtip, s e yya r t ezghlar n n e r ed e o l d u un u
syl emesi iin yal var dm ona.
" D n g r m ol a ma z s n z , dedi. " O t e z g hl ar yalnzca
Pazar gnleri, u duvar n o ra da alr. Haf tan n d i e r g n l e r i n
de g r e me zs i ni z onlar b ur a da .
" D e m e k yaln zca P a z ar g nler i, d e d im , k e nd i mi bil
meden.
"Evet. Yalnzca Pazarlar, kural bu. b r g n l er trafiin
akn nleyebiliyorlar.
A ra ba yla dolu geni c ad de yi gsterdi.
Nagualn Zam annda
D o n G e n a r o nun e vinin n nd ek i y o ku u koarak ktmda,

d on J u a n la d on G c n a r o y evin n nd ek i s p r l m alanda
otu rur ke n b ul d u m. B a n a glmsediler. G ll er inde ylesine
bir scaklk ve saflk vard ki b e de n im o an kayg yla kaslverdi. Ko y or ke n y r y k o n u m u n a getim. G nl a a sel am v e r
dim.
N a s l s n? diye sor du d o n Genar o, ar sevecenlik dolu
bir sesle, ar d nd a n he p birden g l m e y e baladk.
NAGUAUN
ZAMANINDA
171
" o k iyi gr n y or , diye araya girdi d o n Jan, ben yan t

l amadan nce.
" B u n u g r y o r u m , dedi d on Ge n ar o . " u ifte e ne ye
bak bir! Hele ger da nd ak i u y a t abakal ar na b a k !
Don Jan kahkahalar k oy verirken mid esi ni tuttu.
" Y z n y uv a r la k la m , diye s r dr d d o n Ge n ar o . " N e
ler y ap yo r du n? T k m y o r m u y d u n ?
Don Jan ona, y a a m m n h e n z o k y e m e m i gerektirdii
k o n u s u n d a aka yollu bir g v e n ce verdi. o k d os ta n e bi i mde
y a a m m l a dalga getiler. D on Jan, aralarna o t u r m a m istedi.
G n e daha o srada batdaki koca s radalarn ard na girmiti.
" N e r d e senin nl defter'? d iye s ordu d o n Ge n ar o , d e f
terimi c e b i m d e n k a rd m da da, "Y a as n! di ye barp onu
el imd en ald.
Beni ylesine zenle izlemiti ki t m tavrlarm e z b er e b i
liyordu. Defteri iki eliyle tutup ne y a pacan bi lm ez mi gibi,
sinirli sinirli oynad durdu. ki k ez frlatp a t m a a a m a s n a g e
lerek, kendini zor tutarm gibi yapt. Son ra da, dizlerinin a r a
sna sktrp, benim y a pt m gibi, ateli bir b i i md e y a z m a
ma yknd.
Don J u a n m g l m e k t e n t ka n ma s n a r a m a k kalmt.
" B e n gittikten sonr a ne y a pt n ? diye sordu.
Don G e n a r o srtst dp, az yla yere a r pa n bir k a f a
nn o tok sesini kard. G z u c u y l a bana ba k p srtt.
" G i t m e m g e r e ki y o r d u , d e di m. Haf ta ii g n l er de s eyyar
tezghlarn kur ulmad n r e n di m, h e m .
kisi de g lm e ye balad. Sonra, d o n Jan soru s o r m a m n
yen hibir ey ortaya k a r m a y a c a m syledi.
" N e oldu gerekten, d on Jan? diye sor dum.
" nan bana, b i l m i y o r u m , diye kestirip att. Bu k onula rda
eitiz seninle. B e n i m sana gre tek a va nt aj m nagala nasl gi
dileceini biliyor, seni nse b il mi yo r olmadr. B u n u n dnda
s enden daha fazla bi ey b i l m i y o r u m .
" Ge r e k te n o a r ya gittim mi ben, don J a n? di ye s o r
dum.
"Tabii. Sana naguchn, sava n n h i z me t i n de o ld u u nu
sylemitim. y l e di mi, G e n a r o ?
172
ERK YKLER
Dor ! diye bard don G e n a r o patlayan bir sesle, ve

bir srayta a ya a kalkt. Sanki kendisini yere uzanr k o n u m
da, d i m d i k a ya a ka l d r ma k iin sesiyle yeri itmiti.
D o n Jan, g lm e k t e n yerlerde kvranyordu. Kaytsz bir
h a v a y a b r n m olan don G e n a r o gln bir bi imd e yere k a
d a r eilip bize v ed a etti.
" G e n a r o seni yarn sabah g r ec ek . dedi d on Jua. " i m
di, t a m bi sessizlik iinde oturmal s n n d a .
Ba ka tek bir s z ck etmedi k. Saatler sren sessizliin ar
d n da n u yu ya ka lm t m.
S a a t im e b a kt m. N er ed e ys e, s abah n altsn gsteriyordu.
D on Juan, d o u u t k u n d a k i y o un bulut kmel eri ni izleyerek
y a m u r l u b i r g n olaca kan s na vard. Do n G en a ro ise h a v a
y ko kl a y p g n n scak ve rzgrsz geeceini ekledi.
N e k a d a r uz a a g i d i yo r u z? diye s ordum.
ur daki okal ipt s aalarnn o r aya , diye yantlad don
Ge n ar o , bir bir b u u k k ilome tr e tedeki aa kmesi oldu u n u
s a n d m eyi gstererek.
A a l a r a ul at m zda, bun un bir k m e olmadn a y
r msa d m; okaliptsler, deiik bitkilerin ekildii tarlalarn s
nrlarn beli rl emek a ma c y la dz sralar halinde ekilmiti. Bir
ms r tarlasnn kenar ndan, ve boylar oluz met reye varan
aalarn y an nda y r y p bo bir alana geldik. Ekinin yeni bi
ilmi o l d u u nu d n d m . Yalnzca kimi saplar ve yapraklar
kalmt. Birka y ap ra k t op l a ma k iin e il di ys em de d on G e
naro beni dur dur du. K o l u m u by k bir gle lullu. Ac da n k v
ranrken k o l u m a yal n zc a par ma kl ar y l a d e m i oldu un u a y
rmsad m.
Kesinlikle, ne yapt n n ve b e nim neler yaad mn bi
lincindeydi. P a rma kl ar n k o l u m d a n hzla ekti, sonra yeniden
y a v a a ayn yere k oy du . Ayn d e vi n imi bir kez daha yineledi;
ben rkiince d e o c u k l a r gibi e l enip g l m e y e koyuldu. Sonra,
profilini bana d o r u evirdi. O g ag a bur nuyl a bir kuu andr
yordu; yabans u zu n b e y a z dileri olan bir kuu.
D o n J ua n y u m u a c k bir sesle hibir eye d o k u n m a m a m
syledi. B u r a d a ne tr bir ekin ekildiini bilip bilmediini sor
NAGUALIN
ZAMANINDA
173
dum. T am s y l eme k zereydi ki don G e n a r o a r ay a girip b ur a

snn bir toprak kurdu tarlas o l du un u syledi.
D on Juan k ah ka h a a tma da n, d o r u d a n y z m e bakt. Don
G e n a r o nun a nl ams z yant bir akay andr yor du. K a h ka h ay
balatacak bir kvlcm b ekl e dim, a m a yal n zc a b an a b a k m a k
la yetindiler.
K o c a m a n s ol ucanlarla dolu bir tarla, dedi d on Genar o.
Evet b ur a da yetien ey, hayatta gre bi l e ce i n en lezzetli s o
lucanlar. Do n J u a n a d nd. Bir sre birbirlerine baktlar.
y le deil m i ? diye sordu.
Kesinlikle d o r u , dedi d on Juan, s on r a b a n a d n p alak
sesle ekledi, M h r b u g n G e t a r o da; neyin ne o l d u un u a n
cak o syleyebilir, onun iin ne derse y a p .
De ne timi n d on G e n a r o da ol mas d n c es i k o r k u da n s o
uk terler d k m e m e yetti. Bu nu s y l e m e k iin d on J u a n a d n
dm; a ma daha d n c e mi dile g e t i r m e y e z a m a n b u la ma d an ,
don G e n a r o uzun ve mt hi bir lk kopard; yles ine y ks ek
ve k or kut uc u bir haykrt ki, e n s e m kabard, sal ar m r z g r
la da lm gibi oldu. Bir an iin kesin bir p a r a l a n m a d u y g u
su yaadm. Don J uan i na n lma z bir hz ve d e n e ti m l e beni dndiirmeseydi ye ri md e y a p m gibi kalacak, i mk ns z bir ol ay a
tanklk e d e m ey e ce k t i m. D o n G e n ar o , h e m e n elli me tr e u z a k
lktaki bir okalipts aacnn g v de si z er in de ye rde n otuz
metre k ad ar yu k a r da yatay ol arak d ur uy or du . Bu y e t m e z m i
gibi, bacaklar bir met r e k a da r ar al anm bi imde , aala bir
dik a oluturuyordu. Sanki a y ak k ab l a r nd a k a n ca l ar vard da
y er e ki mine byle kar geliyordu. Kollarn g s n n z e ri n
de kav u tu r mu tu , srt b a n a dnkt .
O n a baktm. K o r k uy l a g z le ri mi k a p a t m a k ya da g r n t
y yitirmek i st emi yor dum. a b u c a k bir d e e rl e n di r m e yapp,
e e r onu g r m e al anm n iinde tutmay s r d r rs e m, neler
olup bittiini a n l a m a m a yar d mc olacak bir ipucu, bir d e v i
nim, ya d a herhangi bir ey y a ka la ya bi li ri m diye d n d m .
Don J u a n n kafas sa k ul a m n di bi nd e bitiverdi; fsl
dayarak, olanlar a k l a m ay a a b a l a m a n n ge re ks i z ve apt alca
o l d u un u sylediini iittim. O n u n , G b e i n i aa it, a a !
diye yinelediini d e d u y d u m .
174
ERK YKLER
Bu, b a n a yllar nce biiyiik tehlike, korku ya da gerginlik

anlarnda k u l l a n m a m iin rettii bir yntemdi . Di yafram
a a ya do r u itildii srada azdan drt kez keskince nefes
alnyor, bunu, b u r u n d a n yaplan nefes alma ve ve rme d e v i
nimleri izliyordu. A z d a n alnan ilk nefeslerin bedenin orta
b l m n d e ol uan sarsntlar b i i mi nde hissedilmesi, ve skca
ke ne tle nmi ellerle karn delii kapatlarak, orta b l m n g
lendirilmesi, ve d iy af r am aa da yk e n sekiz kez alnan derin
nefesler ile ilk alnan nefeslerin d e ne ti mi ne yardmc olunmas
gerektiini aklamt. Nef es v e r me l e r ise iki kez azdan iki
k e z de b ur unda n, kiinin tercihine gre yava ya da hzl b i i m
de yaplyordu.
D n m e d e n , d on J u a n n dediklerini yerine getirdim. Ne
var, don G e n a r o ya bak ma y bir an iin bile b r akmadm. N e
fes alp v er me yi s r d r d k e be de ni m dinginleti, don J u a n n
da bacaklar m b k t n n bilincine vardm. G r n e bak
lrsa, beni e v r e m d e d n d r d srada, sa a ya m t opr akt a
ki bir yara skm, ba c a m rahatszlk verecek biimde,
burkulmtu. Beni dzelttii srada, don G e n a r o y o biimde,
bir aac n st n de g r me ni n, beni e v r e m d e olup bilene d u y a r
sz kldn a y r ms a d m.
Do n Jan ku la ma , don G e n a r o ya b a k m a m a m fsldad.
On u n, Krp gzlerini, k r p! dediini duy du m.
Bir an iin isteksizlik hissettim. Don Jan yeniden b u y u l
du. T m olayn, bir seyirci olarak, bir b iimde benimle ilintili
ol duuna , don G e n a r o nun, yaptklarnn tek tan olan benim
b a km a y kes ti i m takdirde o n u n yere decei ne, ya da tm
s ah ne ni n or ta da n y o k o l a c a m a inanmtm.
Ac verici de re c ed e uzun bir srenin ardndan, don Gearo topuklar zer inde krk be der ece saa dniip aa g v d e
sinin zeri nde y r m e y e balad. Bedeni titriyordu. n c e k
k bir a d m att, s onr a bir kincisini derken, toplam sekiz adn
altn g r d m. Bir daln evresini bile dolamt. Sonra, kol
lar hl g s n d e k a v u m u , srt b an a d n k olarak aacn
g vd e si ne oturdu. Bacaklar, sa nd al ye y e ot ur mu da, sanki
ye r eki mi onu e t ki le mi yor m gibi sallanyordu. Sonra, ot ur
du u yerin zerinde, aa doru, ilerlermi gibi devindi. Be-
N A G U A LI N Z A M A N I N D A
175
elciline paralel duran bir dala yaklat, sol kolu ve bayla, bir
ka saniye boy u n c a buna dayand; d a y a n a k a r a ma k t a n ok, tiyatrovari bir etki ya ra tma k ister gibiydi. So n r a otu rdu u yer
zeri nde devi ner ek sant im sant im g v d e d e n dala geti, k o n u
m u n u deitirip, sradan bir insann yap ac a gibi dala olurdu.
Don Jua kkrdad. A z m d a berbat bir tat vard. Sa ar
ka y a n md a duran d on J ua a d n m e k istedim, a m a d on G e na r o'nu e di ml e ri nde n tekini bile kar may g ze al ama d m.
Don G en a ro bir sre ayaklarn sallad, sonr a y a va a e k
senleri evr esi nde d n d r d ve s o n u n da yen id e n , yukar, g v
denin zerine doru kayverdi.
Do n Jua, kabm iki eliyle y a va a tutarak, o a na de k a a
ca dik duran gr am aal a kout ol ana d e k b o y n u m u sola
evirdi. Bu adan bakldnda, don G e n a r o y e r ek i mi n e m e y
dan o k u y o r m u gibi d u r m uy o rd u . Yalnzca bir aacn gvdesi
st nde oturmakt ayd . Gz le rimi k sma y p, b a k ma y s r d
rnce art alann bulanklatn ve derinlik k azandn a y r m
sadm. B u nu n ya sra, don G e a r o n un b ed eni ni n berrakl
d aha da younl a m , biimi, ev r ed e baka hibir ey y o k m u
gibi belirginleip n e kmt.
Don G e n ar o a bu ca k dala kaymt gene. Bir trapezin z e
rinde ot ur uy or mu gibi ayakl ar m sallyordu. ar pt lm bir
perspektiften bakl d nda her iki k o n u m a d a zellikle d e aa
gvdesinin zerine ot urmas , yaplabilirmi gibi gel iyor du in
sana.
Don Jua, bam, o m z u m a d e in c ey e de k saa evirdi.
Don G e n a r o nn dal stndeki d u r u m u ok doal gibi g r n
yordu. Ama , yeni den aac n g v de s in e yneli nce, gerekli g r
sel ayarlamalar y a p a m a d m , o nu kalas topr ak y n nd e , baaa d ur ur gibi g r d m .
Don G e n ar o birok kez ne ve ar ka ya do r u devi nirken,
don Jua, ou her k ml dan nda, ba n m y n n deitirdi.
Yaptklar a yar lamal ar s o n u c u n d a pe rs p e kt if d u y g u m u t m y
le yitirdim, bu d u y gu yitince de d o n G e a r o nu devinimler i o
denli rktc g e l m e m e y e balad.
Don G e n ar o uzun bir sre d alda kald. Do n Jua b o y n u m u
dzelterek, don G e n a r o hrn inek zere o l d u u n u fsldad.
176
ERK YKLER
B u y u r g a n bir sesle fsldadn iittim, Aa bastr, aa!

D o n G e n a r o nn bedeni bir tr gerilimle m hl a n m gibi
dur ur ken, ben hzl hzl nefes v er iyor dum; sonra, bedeni ev
ke geldi, y u m u a d , geriye do r u savrularak bir iire dizlerin
d e n asl kald. Bacaklar, biimlerini yitirmi de asl kalann
yor lar m gibiydi; birden yere do r u d m e y e balad.
D n balad an, ben de s on s uz bir u z ay d a diiiiyorm u u m hissine kapldm. T m b edeni ml e, ac verici ol duu k a
d ar zevkli bir strap ya adm; yl esi ne y o u n ve uzun bir st
rapt ki bu, s o n u n d a ba caklar m bed en imi n arln t ayamaz
oldu da, y u m u a k t o pr a a d ve rdim. D m ya va l at a
b il me k iin, kollarm z or lukla oynatabi ldi m. yl es ine sk ve
y o un nefes a l y o r du m ki, yerdeki tozlar b u r n u m a doldu, b u
run deliklerimi kandrd. K a l k m a y d e ne di m, a ma kaslarm
sanki tm glerini yitirmilerdi.
D o n G e n a r o yla d on Jan gelip yan b a m da durdular.
Seslerini, ok u z akt an g el i y o r mu gibi d u y u y o r d u m , a m a beni
ektiklerini hissedebi ldim. Birer k o l u m d a n ve b ac a m d a n tu
tup, beni kaldrm, ksa bir sre tam olmalydlar. Aa
do r u sarkk b a ml a b o y n u m u n rahatszlk verici k o n u m u n u n
kesinlikle b il incindeydi m. G zl e r i m akt. Al t md an geip gi
de n topra, ekin saplarn g r e bi liyor dum. S o n u n d a bir titreme
nb e ti ne y ak al a nd m . Su l ar a z m a b u r n u m a girerek beni ksiirtt. Kol lar m, ba ca k l ar m deliler gibi deviniyordu. Y z m e
ye b al ad m, a m a su yeterince derin deildi; birden kendimi,
beni atm olduklar s ay n iinde ayakta dur ur ke n buldum.
D o n J u a n h d o n Ge n ar o , aralarnda aptalca gl p d u r
dular. D o n Jan paalarn svayp y a n m a geldi. G z le ri me
bakt, h e n z iimin b it medi i ni syl eyi p beni yavaa suya it
ti. B e d e n i m hibir diren g ster medi . Yeniden slanmak i stemi
y o rd u m , a m a bu a r z u m u k asl ar ma iletebilmenin bir yolu y o k
tu, geri ye y u v a rl an d m. S o u k l u k d a h a da younlamt. H z
la, d t m y er de n f rladm, a m a yanllkla kar kyya g e
tim. D o n J u a n la d o n G e n a r o yanl yne giden bir sry t o p
larm gibi barp, slk alp n m d e k i allara ta attlar. a
y ye ni de n gei p k y ya ulatm, yanlarndaki bir k ayan n st
ne ot u r du m. D o n G e n a r o n u n giysilerimi geri verdii an plak
NA G ALN
ZAMANINDA
177
oldtum ayr msadm. Gi ysi l er imi ne z a m a n , nasl k a rd

m an nsayam yor d m. s t m d e n sular d a m l y or d u, h e m e n
g iy i n me k istemedim. D o n Juan, d on G e n a r o ya d np, patlayan bir sesle, "Tanr akna, u a d a m a bi havlu v e r ! dedi. O l a
yn samaln k a v r am a k birka s a n i ye mi ald.
o k iyiydim. y le sin e m u t l u y d u m ki c a n m k o n u m a k is
temiyordu. Ne var, ar zindeliimi gs ter i r s em beni ye ni de n
suya atacaklarndan e mi nd i m.
D o n G e n a r o beni izledi. Delici bir bakla b a n a b ak a n g z
lerinde vahi bir h a y v a n n yabansl vard.
Don Juan, d ur up dur ur ken, " yi si n, dedi. " D e n e t i m i n e k a
vutun, a m a okalipts aalarnn or da bi or os pu o c u u gibi
d k nl k gst er di n.
Katla katla g l m e k istedim. D o n Juan, o szleri yl esi ne
gln bir bi i md e sylemiti ki d e n e t i m i m e k a v u m a k iin
ar d er ecede a b a l a m a m gerekti. S o n r a i imde bir y e r de n bir
k o m u t aldm. B e de n im in ort asndan gel en bir kant, e lbi s el e
rimi karp gene suya g i r m e m e ned e n oldu. Be da kika k ad a r
k aldm suda. Dar kt md a s aki ni mi ele alm, ye ni de n
k en di m ol mut um.
"G z e l gsteri, dedi don Juan, o m z u m u tplayarak.
Beni yeni den okalipts aal ar na gtrdler. Y r d
m z srada don Juan, t o n al n n m tehlikeli b i i md e ze de le nebilme olaslnn b u l u n d u u nu , d o n G e n a r o n un edimlerideki u y u m s uz l u u n b un d a pay olabileceini aklad. B u n u siird i n m e k t e n nce va zg e er e k don G e n a r o n un evi ne d n m e y e
karar verdiklerini, a m a ken di mi ye ni de n sya a t m a m g e re kt i i
ni biliyor o l ma m n her eyi deitirdiini syledi. N e var, a a
larn or ada ne y a pa c a m zl a ilgili tek sz etmedi.
Tarlann ortasnda, d a h a nce d u r d u u m u z n o k t a d a d u r
duk. Don Juan sa mda, d o n G e n a r o ise s ol umd ay d . Kaslar
gerili, tetik bir k o n u m d a y l ec e kaldlar. Bu gerginlii on d a k i
ka kadar srdrdler. G zl e r i m ikisi ar as nda gidip geliyordu.
Do n J u a n n, ne yaplaca k o n u s u n d a ipucu v er ecei ni d n
d m. Hakl yd m. Bir an iin bedeni ni dinginl et i ri p t o p r a k l a n
t ekmeledi. B a na b a k m a da n , " G it s ek d a h a iyi olacak, g al ib a,
dediini d u y d u m. Do n G e n a r o nun, n a g u a l la ilgili bir gste-
17
ERK YKLER
ri d a h a y a p m a y a niyetlendii, a m a sonra bunu y a p m a m a k ar a

r ald d nc es i bir anda im ek gibi geiverdi kaf amdan.
Ge rg i nl i imi n getiini hissettim. Son bir iaret iin bir an d a
h a bekledi m. O srada d on G e n ar o da dinginlemiti. So n r a iki
si birden birer a d m ne ktlar. Arlk, or ada iimizin bittiini
anl ad m. A m a , d o n G e n a r o o mthi lm yeniden savurdu.
Deliler gibi neles alp v e r me y e baladm. e v r e m e b a k
tm. Do n G e n a r o g z d e n yitmiti. Don Jan n m d e d u r u y o r
du. K a hk a h a l a r iinde kvranyordu. Ba na dnd.
Kus ur a b a k m a , dedi, fsltyla. Ba k a yolu yok t u.
Do n G e n a r o ya ne ol d u un a ilikin sorular s or ma k isle
dim, a m a d i y a f ra m m aa itmeyi s rd r me y ip de nefes alp
v er me yi k e se rs e m l ec e imi anladm. Don Jan, enesiyle ar
d m d a bir yeri imledi. Ayaklarm k m ld at ma da n, bam sel
o m z u m a do r u d n d r m e y e baladm. A m a , daha neyi i mle
mi o l d u u n u g r e m e d e n , don Jan yerinden frlayp beni d u r
durdu. Sray ndaki gle beni y a kal ay ndaki hz y z n de n
d e n g e m i yitirdim. Srtst d e r ke n tepkisel olarak don J u a n a
t u tu nd um , a m a onu da k e n di m l e birlikte yere d r d m. Ama .
yukar b a kt md a g r d k l e r i m g r m e d u y u m l a d o k u n m a d u
y u m a ras nda tam bir u y u m s u z l u u n ortaya kmas na neden
oldu. D o n J an , a ya kt a b an a gler ken g r d m, oysa bedeni m
beni n er ed e ys e t opr aa m h l a m a k zere olan bir baka bedenin
arln ve basksn kes inkes hissediyordu.
Don Jan ellerini uzatp k a l k m a m a y a rdm elti. Bedensel
d u y u m u m ise iki ayr bedeni birden ttp e k me k le okl uu bi
imi ndeydi . Olanlar bi li yo rmu gibi g l ms ey er ek , insann
n a g u a l la kar k ar ya iken asla sol una d n m e m e s i gerekti i
ni belirtti. N a g u a l l m c l ol du u n u , sakncalar zaten ol
duk la rn da n d a h a da tehlikeli bir d u r u m a get irmeni n hi g e re k
medi i ni syledi. So n ra beni ya va a d n d r p k o c a ma n bir
okalipts a ac yl a kar karya brakt. Bu, o yredeki en ya s
l aa olmalyd. G v d e s i herhangi bir baka aacn en az iki
kat by k l kt ey di . G z le ri yl e a acn tepesini imledi. Don G e
nar o bir dala t nemiti. Y z b a n a dnkt. Gzleri, y a n
stan iki k o c a m a n a yn a gibi gr n y o r du . B a k m a k istemedim
a m a d o n Jan gzl er imi k m l d a t m a m a m k on u su n d a diretti.
NAGUAUN
ZAMANINDA
179
GiilLi bir fsltyla gzlerimi k s ma m , ko rku ya d a d k n l k

g s t er me ye frsat y a r a t m a m a m buyurdu.
Gz le ri mi krpa krpa b akt mda, d on G e n a r o nn g z le
rinin eskisi kadar rkt c olmadn a y r ms a d m . G z l er i mi
ap b ak t md a ys a gene o delirtici parlty gre b i li yo rd um.
Uz sre, daim stne tnedi. Sonra, bedeni ni kesinlikle
k m lda tma da n, ayn m e h n i k o n u m u k o r uy a ra k a aya at
layp b u l u n d u u m yerden birka me tr e uz akt a yere k on du . A t
laynn lmiine tank o l mu t u m , g z le ri mi n y a k a l a m a m a izin
verdiinin tesinde baka eyler de sezilemitim. D o n G e n a
ro gereklen atlamamt. Bir ey onu ar ka s nd an itmiti de, bir
parabol izerek kaymasn salamt. T ne d i i dal otuz metre
kadar yksekteydi; aa ise krk be metr e uz a m da y d ; b e d e
ninin, k o nd u u yere ul aabilmesi iin bir eri izmes i ge r ek i r
di. A ma , bu uzakl a m a k iin kulland g, d on Ge na r o nn kaslarnn rn deildi; bedeni b u l un d u u da l da n yere
doru g t r l m t . Ay akkabl ar n n altyla srtn, bedeni
parabol izerken bir an grebi lmi t im. Sonra, arlyla kuru
toprak topaklarn ezerek, hatta bir m i kt ar toz kaldrarak, a m a
yavaa, yere kondu.
Don Jta a r k a m d a kkrdad. D o n G e n a r o hibir ey o l m a
m gibi ayaa kalkp g m l e i m i n k o l u n d a n e k e re k, orasn
terk e tme k zere o l d u u m u z u bildirdi.
Don G e n a r o nn evi ne dn yol unda, hi k im s e tek bir
sz bile etmedi. D in g i nd i m, aklm ba md a yd . D o n Jtan beni
birka kez d u r dur up gzlerimi , ilerine b akar ak inceledi. Tat
min ol mu gibiydi. Geli r g e lmez, d on G e n a r o evin arkas na
geli. Saat henz sabah n e rk en saatlerini gst eri yordu. Do n
Jua kapnn n n e oturarak bana da yer gsterdi. Y o r ul mu
tum. Uzan r u z a n m a z i me k gibi u y k u y a daldm.
Don J u a n n beni sa rs ma s yl a u ya nd m. Z a m a n r e n m e k
isledim. Saatim kaypt. Do n Jua g m l e k c e b i n de n kard
saatimi bana verdi. l e d en sonra UOOi gs teriyordu. Yukar
baktm, ve gz le ri miz bulutu.
"Hayr. A k l a m a y o k , dedi y z n b e n de n uzaklatrr
ken. "Naûlc y alnzca tank ol ur su n.
180
ERK YKLER
Ev in e vr es in de d on Gc n r oya b ak ndm; yoktu. n tara

fa d n d m . D o n Jan y e m e m iin bir eyler hazrlamt. Son
l okma y da bitirdikten sonr a k o n u m a y a baladk.
nsan nayalla ilgileniyorsa eer, asla d o r u d a n b akmaaldr, dedi. Sense, bu sabah o n a gzlerini di kmi yle b a
k yor dun; ite o y z d e n takatin kesildi. Nayal sradan bi i
mi gibi b akacaks n, tek kar yol bu. Gz le rinin taklp k a l m a
sn n l e m e k iin onlar krptrarak bakacaksn. Gzlerimiz,
tonaln gzleridir, ya d a yle d e s e m d a h a iyi, torlaktr g z le
rimizi eiten; stelik m a l n a sahip k m a k t a d a stne yoktur.
Rahat s zl k d u y m a n n nede nl er in de n biri bu ite, tonahn , senin
gzlerini salvermiyor. Salverdii gn, nayal b y k bir sa va
m kazanacaktr. S a n a musall at olan t akmak, ya da d a ha k t
s herkesi n takna, d nyay tonaln kurallarna gr e d z e nl e
me k; b ylece, nayualla her kar karya kalmzda, gzleri
mizi inat ve u y u m a z k lm ak a ma c yl a y o l u m u z d a n karz.
Ben, tonalnn bu ikilemi a nl ayan tarafna hitap edip akln el
m e y e alrken sen de gzlerini z g r b r ak ma k iin aba g s
termelisin. n e m l i olan ey, tonal, ayn pencerelerin n n d e n
b a ka d nya la r n da get ii ne i nandrmak. Nayal sana gst er
di bunu, bu sabah. G z le rini z g r brak! Brak ki gerek p en
cerelere dnsnler. G z l e r sknt krallna da alabilir, o
s o n s uz l u a d a .
D o n Jan sol eliyle, t m evr emi zdeki l er i gsteren bir
e m b e r izdi. G l h e m r k t c y d h e m de dosta.
Nasl yapabi li rim, b u n u ? diye s ordum.
o k basit bi itir, d e r im ben. Basittir deri m, zira ok uzun
sr edir y ap y or um. T m y a p m a n gereken, niyetini bi g mr k
binas gibi d z e nl e me k . Tonahn d n y a s a l d a y k e n kusursuz bi
tonal olmalsn; ma nt ks zl n ne yeri ne de zamandr. Ama,
nagaln d n y a s n d a y s a n da g en e k u su r su z olmalsn; ma n t
n ne yeri ne zamandr. Niyet, bi sava iin aradaki kapdr.
N e taraftaysa, kap teki y a n iin kapanr.
Nayualdayken y ap lma s g e re ke nl er de n biri de, gz hatt
n ara sra kayd r makt r , b y l ec e nayaln b y s n boz mu
olursun. G z le ri n k o n u m u n u dei t irmek, nayualtn getirdii
y k azal tm t r hep. Bu sabah ar d e re ce de incinebi 1irdin, o
NAGUALIN
ZAMANINDA
1X1
yiizdcn bann k o n u m u n u deitirdim. B y l e s i ne bir ge r ek s in

me karsnda gzlerini kay d rma y becer ebi lmeli s in. N e var,
bu k a y d r m a acy di ndi rme k a ma c y l a yap lmal , temaln b u y
ruklarn yerine get i r me ni n bi b a ka biimi olarak deil. Bu
yntemi , temalnn mant n b u n u n ard na s ak l a ma k iin k ul
l anmaya a ba la yac a n a bahse girerim, byl ece, temaln yok
o lma kt an kurtardna da inandrrsn kendini. Se n in ma nt k
akn bilirim ben, kimse, temaln mant kllnn y ok o l m a s
n istemez, diye d n r s n sen. A m a u nut ma , b hastalkl bi
korkudur.
G e n a r o nu her devi ni mi ni , kendi ni t k e t m e d e n izle d e
me kt en baka s yleyecek e y im kal mad . u an, temalnn asl
sz eylerle tkanp t kanmad n a n l a m a y a al makt as n.
Ad an n stnde, e e r ok fazla ger eks iz n es n e bu lunuyor sa ,
aâlla karlamalarn pek u z un c a s r d r e m e z s i n . '
" N e olabilir ki b a n a ?
"lebilirsin. Hi kimse, n ce d en uzun uzun kendini h a z r
l amadan neêlle yaplan bi k ar lamay s r d r e bi lm e yetisi
ne sahip deildir. Gene ld e, nagal/a karlaan sradan bi insa
nn oku ylesine b y k olur ki, bi b a km s n liivermi. S a
vann almalarnn hedefi, temellini c e z b e t m e k ya da b y
lemek deil, s a m al a ma s n n l e m e k olmaldr. O l d u k a zor bi
ura. Sava dediin, naâlla y z l e m e d e n nce, k u s ur s uz
olmay, ve iini kesinlikle bo tut abi l meyi renmelidir.
"Sen, rnein, hesap y a p ma y d ur dur mal s n. Bu sabah
yaptn ey ok s a ma yd . Bi de b u n a a kl a m a di yorsun.
Bense, taal , h er eyi d en e ti m altnda t u t m a ya ilikin skc
ve soluksuz inad, d iyo ru m. Bu denet im ne z a m a n baarszl
a urasa, toaln geirdii aknlk, insan l iimc kar s a
vu n ma s z brakr. N e a h ma k l k ama! D e ne t im i elden brakmaktasa lmeyi ye l eme k. in iirkrin yan, bu d u r u m u d e
itirebilecek pek bi ey g e l m e z e l i m i z d e n .
"S en nasl deitirdin, d on J u a n ?
'onal adas s p r lme li ve t emiz tutulmal. Bu bi s a va
nn tek seeneidir. T e m i z bi a da d ir e nm e z , zira diren g s
terecek bi ey yokt ur.
Evi n e vr es inde dolanp, b y k e d z bi k a y a n n s t n e
1X2
ERK YKLER
oturdu. B u l u n d u u m u z yerden derin bir yark grlyordu. Ya

nna o t u r m a m imledi.
S yl e se n e do n Juan, bug n baka neler y a p a c a z ? diye
s or dum.
Hibi ey y ap ma y ac a z . Yani, olaylara tanklk e tmekt en
b a k a bi ey y a p m a y ac a z . Senin velinimetin G e n a r o dr.
Ca n la bala not t ut ma ya ab al ad m bir srada s y l ed ik le
rini yanl d u y d u u m u sand m. "V el i ni me t terimini, m e z l i
i mi n bal ar nda ilk kez kul lanan don J a n m kendisiydi. Veli
n im e t im i n o o l d u u n u d n m t m hep.
D o n J ua n ko n u m a y kesmi , bana bakyordu. a b uc a k bir
d e er l en d ir me yapp, don J u a n , d on G e n a r o nn o gnk
e diml er in yldz o y u n c u s u olaca gibi bir ey kastettii kan s
na vardm. D o n Juan, dnc ele ri mi o k u m u gibi kkrdad.
G e n a r o senin v e lin ime t in , diye yineledi.
A m a b en i m ve li ni me ti m sensi; y o k s a deil m i si n ? diye
so rd um, s e s im de lgn bir titremle.
Ben, tonl adan t e mi z le me n e y a rdm eden ki iyi m, d e
di. G e n a r o tun iki m e z i vard. P a bl it o yla Nestor. O da o n
larn adalarn te mi z le me l er in e yar dm ediyor; ama, onlara ag nal b e n gs te re ce i m. Velinimetleri ben olacam. Ge na r o
onlarn r et me ni , yalnzca. Bizim ko nu l ar sz konusu o l d u
u n d a ya k o n u u r s u n ya da e di ml e rd e bulunursun; isa ayn
kiiyle ikisini bi rden g er ekle t ir emez. Biri loal atlasn ele
alr, dieri dc nagnal. B e ni m, senin me z li i nde ki grevim,
tona mla u r a m a k t .
D on J ua n k o n u u r k e n yle bir k o rk u y a kapl d m ki k u s
m a m a az kalmt. Beni d on G e n a r o yla yalnz brakacak s an
sna kap ld m; bu, h a k k m d a yap labilecek en rknt verici,
en kt pland.
Kor kul a r m dile getirince, don Juan da ben de gltk.
Ayn ey P a b l i t o ya da o luyor , dedi. " G z bana takld
an kt iliyor. G e e n gn, G e n a r o nun etrafta olmad bi s
rada ev e girdiydi. Tek b a m a y d m orada, s o m b r e r o m u kapnn
y a k n m a bi yer e b r akm tm. Pablito bunu grd; tonah y l e
sine korktu ki, ne r de ys e d o n u n a s yor du.
P a b l i t o nm hislerini ok iyi anlayabiliyor, ona katlyor-
NAGUALIN
ZAMANINDA
1K3
clum. Olay limyle ele al d mda, d o n J u a n ger e kt e n k o r

kut ucu o l duunu itiraf et mel iydi m. Ne var, o n u n la birlikteyken
kendi mi rahat hissetmeyi r en mi t i m. U z u n sreli birliktelii
mizin getirdii bir tanklk d u y gu s u d o m u t u o n u nl a a r a m
da.
Seni, G e n a r o yla tek bana b r a k m a m , dedi, hl g l e
rek. Ben, senin tonaluun b a k m n stlenen kiiyim. Bu ol
ma zs a lr s n.
" H e r me z in h e m r et meni , h e m de vel ini meti v a r m ?
diye s ordum, ka fa m n karklm biraz g i d e r eb i l me k a m a c y
la.
Yok, her m e z i n olmaz. Yalnzca bazlarnn...
Neden, bazlarnn h e m r e tm e n i h e m de velinimeti
v ar ?
Sradan insan hazr olunca, erk, ona bi r e t me n bulur,
bylece me zl i e geer.
Sradan bir insan hazr klp, erkin, o n a bir r e t me n bul
masn salayan ne di r?
Bil mem. K i m s e de bilemez. Bizler insanz yalnzca. K i
mi ler imi z gr me yi ve na^ttal k u ll an ma y r e ne n insanlarz,
a m a y a a m m z sresince elde ettiimiz hibi ey bize, erkin
t asarmlarm a n l a m a m z d a yar d mc ol maz. Yani her m e z i n
bi hocas vardr. Erk, kar ar verir b u n a .
Ona, kendisinin de h e m r et me ni h e m de velinimeti oldu
mu. d iye sordum. On yldr ilk kez onlar h a k k n d a z g r c e
konuabildi. H e m r et me ni ni n h em de vel ini met inin orta
Meksikal olduklarn syledi. Do n Ja h a kk nd a ki bilgileri
insanbilimsel ar at r mal ar m asndan her z a m a n deerli bu o l m a m a karn, n ed e ns e a k la ma la r n n bu a a ma s nd a,
bunun bir nemi kal ma m t be ni m iin.
Don Jnan bana bir gz all. B un un ilgi dolu bir bak o l d u
unu d n d m. Birden k o n u y u deitirip, o sa ba h y a ad k l a
rm, ayrntlaryla a nl a tm am istedi, benden.
Ani bi korku, lonal klliiverir, dedi, do n G e n a r o
l bastrnca neler h i sset mi o l d u u m a ilikin b e t i m l e m e m e
a kl ama geti rmek amac yl a. Bur ada ki sorun, lonal tek ba
na k l tme ye br ak ma ma kt . Bi savann, tonahn ne z a m a n
184
ERK YKLER
kl eceini, ne z a m a n du r d u r u l ma s gerekliini bilmesi g e r e

kir. nce bi k o n u d u r bu. Sava, toncl kl t e bi lme k iin l
g nc a bi a ba y a gi r me yi bilmeli. Z a m a n geldiinde bu abay
tersine d nd r p , toncl d u r du rma y da bilmeli.
A m a , byle yaptnda, eskiden he r neyse o k o n u m a d n
m ol ma z m ? diye sordum.
Hayr. Toncl k l d k te n sonra sava, kapy te taraf
tan kapatr. Tonalna m e y d a n o k u nm a d ve gzleri yalnzca
toaln d n y a s na ayarl o l duu srece, sava duvarn g v e n
likli tarafdadr. Kendi t opraudadr, ve trim kurallar bilir.
A m a , toncl k l d n d e rzgrl tarafa ge mi olur, ile bu
aklk, a nnda skca kapatlmaldr. Yoksa, savrulur gider. B u
nu, l af ol sun diye s yl e mi y or u m. Toul gzlerinin kaps ar
d nda k u du r uk bi r z g r vardr. G e r e k bi rzgr. M e ca z falan
deil, ha! A d a m n y a a m n u u ru p gt ren bi rzgr. Aslnda,
bu d n y a zer i ndeki t m canllar gtr en rzgrdr bu. Yllar
n c e tantrdm sana bu rzgr da aka gibi gelmiti o z ama n
sana, b u .
Beni d al ar a g t r p de rzgrn kimi zelliklerini akla
d bir z ama n an msat yor du. Ne var, hibir z am a n aka gibi
g e l me mi t i bana, bu.
B u n u ciddi b i i md e ele alm o l ma n da neml i dei l , d e
di, kar kma la r m dinl edi kten sonra. Toncl, genelde, tehdit
altnda kal d nda, k endi ni s a v u n m a zorundadr; bylelikle, toncl, s a vu nm as n b a a r m a k iin ne tr davrand gerekten
ne ml i deil. M h i m ol an tek ey, bi savan n louln, br
s e en e kl e rd e n de haberli olmas gerektiidir. Bu ba l a mda , bi
r e t me n i n n e m verdi i tek ey, bu olaslklarn topl am ar
ldr. Toaln k l m e s i n e yar d mc olan, bu yeni olaslkla
rn arldr, ite. G e n e bu ayn arlk, louln gerekliinden
fazla k l me s in i d u r d u r m a y a da y a r d m eder.
Sa b ah b a m d a n geenleri anl atmay s r d rme mi imledi;
be n d on G e n a r o nun, aac n g vdes iyle dal arasnda gidip ge l
dii b l m e v a rd m d a beni durdurdu.
Naiuat i na n l ma z eyl er yapabilir, dedi. M m k n ol a
m a y ac a sanlan eyler, toaln d n e m e y e c e i eyler. Ama.
u yg ul aya n n, neyi n nasl gerekletii y n n d e libi ey bil-
NAGUALIN
ZAMANINDA
1X5
mcncsi, bu iin o l aanst yandr. B a k a bir deyile, Gearo

bu ileri nasl yaptn bilmez; y al n zca yaptn bilir. S a v a
nn gizi, nagutl nasl ulalacan bilmektir. Bi kez ulamayagrsiin, neler olacan sen b e nd e n d a h a iyi t a h mi n edersin,
artk.
yi de, insan bu ileri yap a rk en neler h i s s e de r ?
nsan bi eyler y a p y o r m u gibi hi sseder .
Yani, don G e n a r o ya, bir aacn g v d e si z er in de y u k a r
ya d o r u ilerliyormu gibi mi ge lmi t ir ?
Don Jua bir an bana bakt, s onr a y z n te y a n a d n d r
d.
Hayr, dedi gl bir fsltyla. Senin d e m e k istediin
a n l a m d a deil.
Ba ka bir ey syl emedi. N e fe s im i tutmu, a kl a ma b e k
liyordum. S onunda , s o r m a d a n e d e m e d i m , Peki, ne h is se tmi
tir?
S y l e y e m e m , kiisel bi konu o ld u u iin deil, ha, a m a
bunu bet iml ey ec ek bi yol b i l m i y o r u m .
H ad i, diye dal na bastm. nsan n szlerle a kl ay a maca hibir ey olamaz. Ben, d o r u d a n a k l a n a m a s a bile, aratrlabilcceine, dolayl anlat labileceine i n a n r m.
D on J uan gld. Dosta, s e ve c en bir glt bu. G e n e de
haf if bir alay ve y a ra ma zl k da o k u n m u y o r dei ldi g l nde.
" K o n u y u dei tir sem iyi o l a c ak , dedi. Bu sabah nugualn sana nian alm o l d u u n u s y l e m e k yeterli bence. Ge n ar o nun yapt, her neyse, k endi s iyle senin bi karmnd.
O n u n nagual, senin tonalnla yumuatld.
K o n u y u de m e y i sr dr p, o n a s o r d u m , P a b l i t o y a ncgcl gsterirken neler h i s s e d i y o r s u n ?
"B un u a k la y am am , " dedi, sesi nde y u m u a k bir titremle.
" st emedi i m iin deil, y a p a m a y a c a m iin. Tonalm or da
dur ur nk."
On u daha fazla s k tr mak i st emedim. Bir sre sessiz k a l
dk, sonr a y en ide n k o n u m a y a balad.
Bi sava, istencini aya rl ama y r en d i diyel im, ister bi
no kt ay a y n l e n d i r m e k iin, ister he rh a n g i bi ey z er i nd e y o
u n l a m a k iin. B u isten, b edenin orta b l m n d e n ka n tek
186
ERK YKLER
bi kl tclcik gibidir, aklna gelebi l ecek herhangi bi yere y n

lendirebilecei bi telcik. Na^talu gi den y ol du r ite bu telcik.
B a k a bi anlatmla, sava, naguala bu telcik yoluyla batar.
ine battktan sonra, naguahn tanm kiisel bi y o r u m d u r
artk. Sava neeli bi kiiyse, nagtal da neelidir. Sava s o
m u r t k a n n tekiyse, na>ual da somurtkandr. Sava kt beri
lin biriyse, nagual da ktdr.
G enar o, beni he p krp geirmitir, n k y aa ya n en n e
fis yarat kl ardan biridir. Ge ne neler y ap aca n n c ed e n bile
me zsi n, hi. te bu da b y c l n zdr, bana gre. G e n a
ro yles ine a k kan bi sava ki, istencinin, en kk bi o d a k
l anmasyla, nagttahnu inanl maz e d im l e r yaptrabilir.
Peki sen d on G e n a r o nun aata yaptklarn izledin m i ?
diye s ordum.
Hayr. B i l m i y o r u m n k nagualn aacn tepesinde o l
d u u n u g r d m . Gst er inin gerisi yal nzca senin iindi.
Yani, d on Juan, sen imdi, beni ittiin, ve k endimi ar
da b u l d u u m d a o ld u u gibi, ben i ml e birlikte deildin mi d e
m e k i st iyor sun?
te o n u n gibi bi ey. nsan, naûclla yz yze gel di i n
de d a i m a tek b a n a olmaldr. Ben yalnzca, tonaln k or u m a k
a m ac yl a ev r ed e d o la n y o r d um. G r e v i m b u.
Do n Juan, t o n a f mn, do n G e n a r o aat an atlad sra
da, patlayp p a r a l an m a s n a r am ak k al m o l d u un u syledi.
B u n u n nedeni, n a g u a f da var olan her hangi bir tehlike niteli
i deil, t on a l m m aknlk k o n u s u n d a ar d k nl k g s
termesi ymi . Sa va n n r e ni mi ni n a ma l ar n dan birinin de,
sava hibir eyi kabul e t me d en , her eyi kabul e de ce k denli
a k k a nl a ana de k l o n a l m aknln k e s m e k oldu u nu
syledi.
D o n G e n a r o n un a a c a zplamas ile aa atlamasn a n
lat tmda, d o n J ua n , s a v a n n lnn, b y c l n
ne mli k o nu la r nd a n biri ol du un u, d on G e n a r g o ntn da l
na o da kl an a bi l di i m, b un u bir ara olarak kullandn s y l e
di.
Haklsn," dedi, G e n a r o k s m e n lyla k sme n de
aa t araf ndan ekildi. Bu, gerek bi g rme yd i , senin andan.
NAGUALIN
ZAMANINDA
1X7
Bu, naûahn gerek bi resmiydi. G e n a r o n un istenci la

odaklanmt, sonra kiisel d o k u nu uy la , a a c n nagual e k
mesini salad. Hatlar h em G e n a o da n a a c a h e m de aat an
G e n a r o ya ulat.
G e n a o aa at lad nda g r m e n g e r e ke n se uydu: Ge n a o senin n nd a bi no k t ay a y o un l a y or du , aa, onu o n o k
taya itti. A m a bu bi iti gibi algland yalnzca; asl nda a a ta
ralndan braklmt, bu. A a nagaa'n brakt, n tg m l da G e
n a r o nun, tona! d n y as nd a od ak la nd n o k t a ya geldi.
G e n a o aatan ikinci kez atladnda, toaln o denli
akn deildi; fazla d k n l k g s te r me mi t in , b yl ec e ilkin
de o lduu denli t ke tme di n ke nd in i.
le de n sonra saat drt sularnda, d on Juan s yleyiimizi
kesti.
Okal ipt s aalarnn o r a ya d n y o r u z , dedi. Nagual,
bizi bekl i yor o ra da .
Ba kalarnca g r l m e k tehl ikesi ne d m y o r m u y u z ,
diye sordum.
Hayr. Nctitttcl her eyi ayarlar, dedi.
N agualn Fsldamas
O ka li pt s a a l ar n a yaklat mzda, d on G e n a r o yu bir aa

ot u u s t n de ot ur ur ke n g r d m. G l e r ek el sallad. Yanma
gittik.
Aa l a r k ar galar kaplamt. Bir e yd e n rk m gibi g a k
lyorlard. D o n G e n ar o , k ar gal ar d i nginle i nceye dek devi ni msiz ve sessiz k a l m a m z gerektiini syledi.
D o n J ua n srtn bir a a ca vererek b e ni m de ayn eyi, bir
m e t r e s o l un da ki bir a a c a d a y an a ra k y a p m a m imledi. kimiz
NAGUALIN
FISILDAMASI
189
de, drt met re n m z d e d uran d o n G e n a r o y a b akyor duk.

D o n Juan, gzlerinin belirsiz k m ld an la r y la ayaklar m
d z e l t m e m gerektiini gsterdi. Ayaklar yar ak biimde,
aacn g v de si ne yal nzca o m u z balar ve kaf as n n en a r ka
syla deerek, d i md i k d ur uy or du . Kollarn iki y a n n a yaptr
mt.
Bir saat kadar yl e ce durduk. kisini de, zellikle d on Jua n yakndan izliyordum. Bi r an geldi, b e de ni ni n ayn n o k t a
laryla aaca d o k u n m a y s rdrerek, y a v a a aa k a y p yere
oturdu. Kollarn, y u ka r da kalan dizlerinin s t n e k oy du . Ben
de, devi ni mler ini n tpklarn yaptm. B a c ak l a r m ar yo r ul
mutu, bu k o n u m deiiklii beni rahatlatt.
Kargalar, tek bir ses d u y u l m a y n c a y a dek, ga kl a ma la r n
a a m a a a ma azalttlar. Bu sessizlik, kargal arn g a k l a m a s n d a n
d a ha da sinir bozu c uy d u .
Don J ua n sessizce konut u, benimle. A la ca ka ran l n, b e
nim en gzel z a m a n m o l du u nu syledi. G e bakt, saat alt
y g e mi olmalyd. Bulutlu bir g nd, g n e i n k o n u m u n u beli r leyemi yor dum. Kazlarn, ya da ola ki hi ndi l er in u za k ta n g e
len bartlarn d u y u y o r d u m . A m a , o kal ipt s aalar n n o l d u
u yerde tek bir grlt d u yu lm u y o r d u . U z u n sr edir n e kular
tyor, ne de b y c e k b c ek l er trdyordu.
G r eb i ld i i m ka da ryla d on J u a n la d on G e n a r o n u n b e
denleri m k e m m e l bir d evims izl ik iindeydi. Yal n zca d i n l e n
m e k amacyla, bir an iin arlk me rk e z le ri ni deitirmilerdi.
D o n J u a n la b e n i m o t u r m a k a m a c y la yer e d o r u k a y m a
m zd a n sonra d on Ge na ro , apansz bir d e v i n i m d e bulundu.
Ayan kaldrp o t u u n st ne k oydu. Sonra, o nu sol prof il
den g r eb ile ce i m b i i md e krk be d er ec e k a da r d nd . Bir
ipucu y a k a l a ma k a ma c y l a don J u a n a baktm. e ne s in i uzatt;
bu, don G e n a r o ya b a k m a y s r d r m e m i anl atan bir buyrukt u.
Dev bir kayg her y a n m ele g e i r m e y e balad. K e n d i m e s z
g e ir me kte n fcizimdir. Ba r sakl ar m t u t a m a m a k t a n k o r k u
yor dum. P a b l i t o nun, d o n J u a n n s o m b r e r o s u n u g r d n d e
neler hissettiini kesinlikle an l y or du m. Ya a d m ba rs ak
geveklii ned en iy le en yak n alla k o m a k z o r u n d a k a ld m.
U l u m a y a d n e n kahkahal ar n iittim.
190
ERK
YKLER
Yanlarna d n m e y i gziim y emedi . D u r ak sa d m bir sre:

b y n n , b e n i m ani kml a b o z u l m a m olmas gerekliini
d n d m . G e n e de uzn sre k a l am az d m, orada; d on Ja'la
d o n G e n a r o b u l u n d u u m yere geldiler. Beni aralarna aldlar,
h e p i mi z baka bir t arlaya dor u yollandk. T am arkasnda d u r
d u u m u z d a , buras n n sabahki tarla o l d u u n u grdm.
Do n J u a n b e n im le konutu. A k ka n ve sessiz o l m a m g e
rektiini, isel s ylei mi d u r d u r m a m syledi. Dikkatle di nl e
dim. T m y o u n l u u m u don J u a n a v er di i mi n kesinkes bilin
cinde olan d on G e n a r o bunu, sabahl eyi n yaptklarn yeniden
y a p m a k iin kulland; o ldrtan ln koyuverdi. Beni h a
bersiz, a m a hazrlkl yakalamt. Nefes alp vermeyl e, d e n g e
m i ne re d ey s e ayn a n d a g en e ele almtm. G e ir di i m sarsnt
k or ku n tu , ne v a r etkisi uzun soluklu olmad , gec de don Gen a r o n un de viniml e ri ni g z le ri ml e izlemeyi baardm. Bir a a
cn alak bir dal na zpladn g r d m. Yaptklarm yirmi be
otuz m et r e u z akt an izl edi im srada gzl er iml e ilgili ilgin bir
b o z u k l u k yaad m. Kasl ar nn e yl emi yl e z pl amamt da, ks
m e n o mthi lyla k en d i ni iterek, k s me n de aatan g e
len belirsiz hatlar tarafndan ekilerek h av a da kaymt. Aa,
telleriyle eki p almt sanki onu.
D o n Ge na ro , alaktaki daln st nde bir an kald. Sol p r o
filini gene b e n d e n y a n a d n d r m t . Bir dizi yabans d e vi ni
mi u y g u l a m a y a giriti. Ban sallad, bedenini titretti. Ban
bir ok ke z dizlerinin arasna sktrd. K mldanp, titredike,
g zl er imi z er in d e o d a k l a m a k zorlayordu. z n ii yo rmu
hissi veri yordu. U m a r s z c a gz krparak bam don J u a n
b an a r etmi o l du u gibi saa sola evirip bak haltm k a y
drdm. Sol perspekt ift en ba kt md a , don G e n a r o nun g v d e
sini d a h a n c e hi g r m e d i i m bir bi i md e g r d m. Sanki k
lk deitirmiti. s t n d e krkl bir takm vard; sa Si ya m
kedisi r engindeydi ; ak k ahver engi, ve b u nu n yan sra srtta
v e b a ca kl ar da k o y u i kol at a rengi. Ta k m n bir de uzun krkl
bir k u y r u u vard. D o n G e n a r o nun elbisesi onu bir dala ot ur
m u krkl, u z u n bacakl k a hve re n g i bir ti msaha benzetmiti.
Ban y a d a yz hatlarn g r e m i yo r d um .
Ba m do a l bir k o n u m a getirdim. D on G e n a r o nun, s-
NAGUALIN
FISILDAMASI
191
ziinii ettiini grnts deimedi.

Don G enaro nun kollar titredi. Daln zerinde ayaa kalk
t, ne eilir gibi yaparak yere atlad. Dal be alt metre kadar
yksekteydi. Atlay, giysili, sradan bir adamn yere demek
zere olduunu grdm srada giysinin kaln kuyruunun
titreyerek onu sessiz bir tepkili motor gibi havalandrdn ay
rmsadm. Aalarn stne gitti, sonra yere doru kayd
bandysa. Bu devinimi art arda yineledi. Kimi zaman dallara
tutunuyor, aacn evresinde dnyor ya da bir ykn bal gi
bi dallar arasnda kvrla kvrla gidiyordu. Ardndan, ikimizin
arasndan geip evremizde emberler iziyor, ya da karnyla
aalarn tepe ularna deip ellerini rpyordu.
Don G e n aro nun oyunlar iimi korkuyla doldurdu. G z
lerimle onu izledim, onun bir yerden tekine kayarken kimi
parlak telleri m akara ipi gibi kullandn grdm. Sonra, yeni
den gneydeki aalarn tepesine kt; onlarn ardnda gzden
kayboldu. Ortaya kaca yeri belirlemeye altmsa da bir
daha grnmedi.
Sonra, perspektif deitirmeden yerde yatyor olduum un
ayrdma vardm. Tm olanlar boyunca, don G e n a ro y ayakta
izlediim dncesindeydim.
Don Juan oturm am a yardmc oldu. Sonra, Don G en a
ro nun kaytsz bir havayla evremizde dolatn grdm.
Utanga utanga glm seyerek uuunu beenip beenm edi
imi sordu. Bir ey sylemeyi denedim am a konuam yordum .
Birbirlerine yabans biimde baktlar, ardndan don G en a
ro yeniden m ehne konum una gd. Uzanarak sol kulam a
bir eyler fsldamaya balad. Hadi gel, benim le u, dedii
ni duydum, sonunda. Bunu be ya da alt kez yineledi.
Don Juan da yanm a gelip sa kulama fsldamaya ba
lad, Konuma. Yalnzca G e n aro yu izle!
Don Genaro beni de m elik durum a sokup yeniden fsl
damaya balad. Ak seik bir durulukla iitiyordum sesini.
Dediklerini belki on kez yineledi. 'LNai>tala gven. Ncgtal se
ni alp gtrr, dedi.
Sonra, don Juan da sa kulam a bir eyler fsldamaya
balad. Duygularn deitir, dedi.
192
ERK YKLER
kisinin de ayn anda konutuklarn duyuyordum, ama on

lar teker teker de duyabiliyordum. Don G e n aro nun her syle
diinin, genel balamda aalar arasnda kaymakla bir ilintisi
vard. Onlarca kez yineledii tmceler sonunda belleime ka
znd. te yandan, don Juan szleri belirli buyruklarla ilgi
liydi, o da bunlar saysz kez yinelemiti. Bu ifte fsldamann
inanlmaz bir etkisi vard. Her birisinin kard seslerin tn
lar sanki beni ikiye ayrmt. Sonunda, iki kulam arasnda
ki uurum ylesine ald ki, tm birlik duygum u yitirdim.
Kukusuz, ben olan bir ey vard; am a bedenim yokmu gibi
hissediyordum. nsan saran bir sis, duygular olan koyu sar
bir pus gibiydi.
Don Jan beni uu iin biime sokacan syledi. Bun
dan sonra, szlerin, tuta kvra, duygularm biime sokan
penselere dntklerini hissettim.
Don G e n a ro nun szleriyse onu izlememe davet eder gi
biydi. stediimi, am a yapamayacam hissettim. Blnme
ylesine bykt ki, hibir ey yapamaz olmutum. Sonra, her
ikisinin de ayn cmlecikleri sonsuz kez yinelemeye baladk
larn duydum; u m kem m el, uan biime bak, Zpla, zp
la, Ayaklarn, aalarn tepesine ulaacak, Okalipts aa
larna bak, yeil noktalar gibi, Solucanlar ktr gibi eyler.
imdeki bir ey bir anda durmu olmalyd; belki de be
nimle konuulmasnn farkndal. Don G e n aro nun benimle
birlikte olduunu sezinlediysem de sezgimin bak asndan
bakldnda yalnzca kocaman, olaanst klardan oluan
bir ktle ayrmsayabiliyordum. Kimi zaman parltlar snd,
kimi zam ansa klar artt. Devinim de yaamaktaydm. Beni
hi durm adan eken bir vakum a da benziyordu, bunun etkisi.
N e zaman devinim lerim azalp, bilinliliini klara odakla
san!, vakum beni yeniden ekm eye balyordu.
Bir an geldi, itilip ekilm eler arasnda yein bir karmaa
yaadm. evrem deki dnya, her ne idiyse, vakum etkisiyle
birlikte ayn anda bir geliyor bir gidiyordu. ki ayr dnya g
rebiliyordum; biri yaklarken, teki uzaklayordu. Bunu tek,
sradan bir dnya olarak alglamyordum. Gene de, ok uzun
sredir gizlenmi bir eye de benzemiyordu. Daha ok, birle
NAGUALIN
FISILDAMASI
193
tirici sonucu olmayan iki farkndala sahipm iim gibiydi.

Bunun ardndan, sezgilerim zayflad. Kesinliklerini yitir
mie benziyorlard ya da ylesine oalmlard ki, bunlar snflandramyorum. Daha sonra gelen anlalabilir sezgiler bo
ruya benzer bir biimin ularnda oluan bir dizi tnyd. Boru
bendim, tnlar ise benimle yeniden her bir kulam a da konu
maya balam olan don J u a n la don G e n a ro ydu. O nlar konu
tuka, boru, tnlar anlayabildiim bir dalga boyuna dek ksal
d. Bir baka deyile, don J u a n la don G e n a ro nun sesleri ola
an sezgi anlamna girdi; tnlar nce anlalabilir grltleri
andryordu; sonra barlarak sylenen szcklere, sonunday
sa kulamn dibindeki fsltlara dntler.
Bunun ardndan, tandk dnyann nesnelerinin aydna
vardm. Grne baklrsa, yzkoyun uzanmtm. Toprak
paralar, kiitik talar, kuru yapraklar gryordum. Sonunda
okalipts aal tarlann ayrdna vardm.
Don J u a n la don G enao yanmda, ayakta duruyorlard.
Gn henz kararmamt. K endim e gelmek am acyla suya gir
mem gerektiini hissettim. aya doru yrdm , giysilerimi
kardm, algsal dengemi salayncaya dek suyun iinde kal
dm.
Don Genao, evine geldiimizde, bizden hem en ayrld.
Gideceini belirtmek istermi gibi, om zum u tplad. Bir ref
leksle zpladm. Dokunuunun gene ac vereceini dnm
tm; ama aknlkla, bunun dosta bir dokunu olduunu gr
dm.
Don J u a n la don Genao, kaba bir akaya glen iki ocuk
gibi gltler.
"Bu denli dleklik etm e, dedi don Genao. N agual, hep
peinden koacak deil ya!
Ar tepkimi knann gibi, dudaklarn bztrd, bir
yoldalk ve itenlik havas iinde kollarn bana uzatt. O na sa
rldm. En scak, dosta hareketlerle srtm tplad.
"Nagalla yalnzca belirli anlarda ilgilenmelisin, dedi."
Geriye kalan zamanlarda sen ve ben, bu dnyann tm br in
sanlar gibiyiz.
194
ERK Y KL ER
Don Ju a n a dnerek ona glmsedi.

yle deil mi, Juancho? diye sordu, Jann gln bir
trevi olan Juancho szcn vurgulayarak.
yledir, yledir, G erancho, diye yantlad don Jua, Gerancho szcn uydurarak.
Kahkahalar patlattlar.
Bak seni uyaryorum, dedi, don Juan, bi adamn ngttctl m, yoksa sradan bi insan m olduunu anlayabilmek iin
zorlu bi gzlem gelitirmem gerek, naguctll dorudan ilikiye
girersen lebilirsin ha!
Don Juan, don G e n aro ya dnerek ldayan bir glle
sordu, yle mi, G erancho?
yle, kesinlikle yle Juancho, dedi; yeniden gltler.
ocuksu neelerini paylaamyordum. Gn iinde yaa
dklarm olduka yorucuydu, ayrca ok heycanlydm. Her ya
nm kendim e acm a duygusu kaplad. Bana her ne yaptlasa,
bunun dn olmadn, bunun bana zarar verici olduunu
yinelemeye baladm srada alamak zereydim. Dncele
rimi okuduundan kuku duymadm don Juan, duyduklarna
inanamyormu gibi ban sallad. Kkrdad. sel syleyiimi
kesm ek iin abaladm, kendim e acma duygusu da yok oldu.
Genaro ok scak bi insan, dedi don Juan, don Genaro
ayrldktan sonra. Bylesine incelikli bi velinimetin olmas er
kin ilerinden biridir.
Ne diyeceimi bilemedim. Don G e n a ro nun benim velim
metim olduu dncesi beni sonsuz derecede artmt. Don
J u a n dan bu konuda daha fazla bilgi vermesini istedim. Konu
m aya yatkn bir tavr yoktu. Ge ve evin yan tarafndaki kimi
aalarn koyu glgelerinin tepelerine bakt. Neredeyse kap
nn nne dikilmi kaln, bodur bir aaca yaslanarak oturdu,
benim de sol yanm a oturm am istedi.
Oturdum. K oluna dokununcaya dek kendine ekti beni.
Gecenin o saatinin, zellikle o gn olanlardan sonra, benim
iin tehlikeli olduunu syledi. ok dingin bir sesle bir dizi yu
nerge verdi bana; onun uygun grd ana dek oturduumu/
yerden km ldamayacaktk; uzun suskunluklara dalmadan, v
lirli bir dengeyle konum ay srdrecektik, nagualla karla
N A G U ALN
FISILDAMASI
195
srsam nefes almaya balayp gzlerimi krplracaktm.

"Aiaâl buralarda n u ? diye sordum.
"Tabii, diyerek kkrdamaya balad.
Neredeyse don J u a n a abanmtm. O konum aya balad,
hemen her tr sorumu yantlad. Sanki karanlkta yazabilirmi
im gibi defterimle kalemimi bile verdi. Olabildiince doal,
dingin olmam istiyordu, lonaFm pekitirmek iin not tut
mamdan daha iyi bir yol yoktu. T m bunlar zorlayc bir bi
imde uygulatt; not tutmann benim seim im olduunu, bu d u
rumda bunu koyu karanlkta bile yapm am gerektiini syledi.
Not tutmay bir sava edimine dntrebileceimi, bylece
karanln bir engel oluturmayacan sylerken, sesinde bir
meydan okuma tns seziliyordu.
Syleimizin kimi blmleriyle ilgili notlar iziktirebildiime gre beni, bir biimde buna inandrmt belli ki. A na ko
numuz, don G e n aro nn benim velinimetimin olmasyd. Don
Jan beni, don G e n aro yla ilk karlatmda m eydana gelen,
ve gerek bir yoa ilevi gren o olaanst olay anm sam aya
zorlad. Buna benzer bir ey gelmedi aklma. O gn yaadkla
rm yeniden anlatmaya baladm. Anm sayabildiim kadary
la, sknt vermeyen, sradan bir bulumayd, 1968in ilkbaha
rnda gereklemiti. Don Jan beni durdurdu.
Anm sayam ayacak denli sarsaklatna gre, dedi, bo
verelim gitsin. Sava dediin, erkin sylediklerini izlemeli.
Gerekliinde anmsarsn.
Don Jan, insann bir velinimeti olmasnn zor gerekle
tiini syledi. rnek olarak, teki mezi E ligioy gsterdi.
Yllardr kendisiyle birlikte olan Eligio, henz bir velinimete
kavuamamt. Eligio bulabilecek mi, diye sordum; erkin
edimlerini nceden bilmenin m m kn olmadn syledi. Yl
lar nce, kuzey M eksika llerinde bir grup gen grm oldu
umuzu anmsatt. Henz bir velinimet bulam am olduklarn
"grdn, o ann genel koullaryla havasnn onlara yar
dmc olup nagual onlara gsterme frsat verdiini anm sat
t. Dt gencin atein banda oturduu, don J u a n n da herke
sin gzne ayr bir giysiyle gzkt, benim bir gsteri ola
rak algladm eyi yapt geceden sz ediyordu.
1%
ERK YKLER
O ocuklar ok ey biliyordu, dedi. Aralarndaki tek

aylak endin.
Peki, sonra ne oldu onlara? diye sordum.
Bazlar bir velinimet bulabildi, diye yantlad.
Don Jan, erk blgesini teslim etmenin, bir velinimetin
grevi olduunu, mezine de en azndan bir retmen kadar
el vermesi gerektiini syledi.
K onum aya ksa bir ara verdiimiz srada, evin ardndan
gelen yabans bir gcrt duydum. Don Jan, kapp koy verm e
mi nledi; neredeyse bir tepkiyle ayaa kalkmak zereydim.
Grlt duyulm adan nce sylei ok doal bir yn almaya
balamt, benim iin. A m a konum ann kesildii bir sessizlik
annda o grlt ortaya kmt. O anda, syleimizin olaa
nst bir ey olduu kesinlik kazand. Don J u a n n ve benim
szlerimin bir it oluturduu, evrede sinsi sinsi dolanan g
crtnn onu krp ieri girmek iin frsat kollad kansna k a
plmtm.
Don Jan, sk durm am ve dikkatimi evreye yneltm e
m em i buyurdu. Gcrtl grlt, bana sert ve kuru topra tr
malayan bir sincab anmsatmt. Bu dnceyi oluturduum
anda, don J u a n n bana gstermi olduu kemirgeni anm sa
dm. U yum ak zereymi gibiydim, dncelerim grntlere
ve ryalara dnyordu.
Nefes alma almasna balayp ellerimle karnm tuttum.
Don Juan konum aya balad, ama onu dinlemiyordum. Dik
katim, kuru yapraklar zerinde srnen ylanms bir eyin yu
muak hrtsna taklmt. rktiim, bedensel deiiklikler ya
adm, bir ylann bana sarld sansna kapldm. Ayaklarm,
istemeden don J u a n n bacaklarnn altna sokup deliler gibi
nefes alp vermeye, gzlerimi krptrmaya baladm.
Grlt ylesine yakndan geliyordu ki, kayna yarn
metre tedeydi, sanki. Don Juan dingin bir biimde, kendimi
nagulaa kar savunm ann tek yolunun deimeden kalmak
olduunu syledi. Bacaklarm bititirmemi, dikkatimi grlt
ye odaklam am buyurdu. Buyurgan bir sesle yazmam ya da
soru sormam, kendimi brakm am am istedi benden.
nanlmaz abalarm n ardndan, grlty karann don
N A G U A LI N F I S I L D A M A S I
197
Genaro nn olduunu sordum. Bunun nagal olduunu, iki

sini birbirine kartrmamam gerektiini syledi; Genaro, lonaln adym. Sonra baka bir ey syledi, ama anlayamadm.
Evin etrafnda dolanan bir ey vard, ve ben dikkatimi younlalramyordm. Olaanst bir aba gsterm em i buyurdu
don Juan. Bir an, kendimi deersiz hissettiim konusunda sa
malarken buldum. Bir korku sarsnts geirdim, ama bir anda
olabildiince saduyulu bir lale geiverdim. Don Juan artk
evremizi dinleyebileceimizi syledi. Hibir ses gelmiyordu.
"Nagctl gitti, diyen don Juan; ayaa kalkarak ieri girdi.
Don G e n aro nun gaz lambasn yakt, yiyecek bir eyler
hazrlad. Sessizce yedik. Nagualn geri gelip gelmeyeceini
sordum.
Hayr, dedi ciddi bir tavrla. Yalnzca deniyordu seni.
Gecenin bu saatinde, alacakaranln hem en ardndan daim a bi
eylerle ilgilenmelisin. Ne olursa. Yalnzca ksa bi sre iin, bi
saat belki ama senin en lmcl saatin bu.
Bu gece, n u û a l seni kstrmay denedi, am a sen bu sal
dry savuturacak kerte giilydn. Bi keresinde boyun e
mitin de bedenine su dkm em gerekmiti. Bu kez iyi becer
din.
Saldr szcnn, olay tehlikeli bir boyuta getirdiini
belirttim.
Tehlikeli m i? diye sordu. "Bu, olay ortaya koym ann en
acayip biimi bence. Seni korkutm aya almyorum, ben. N agtalm eylemleri lmcldr. Sana daha nce de syledim b u
nu. Ayrca seni yaralamaya alan G enaro deil; tersine, sana
verdii nem tam anlamyla kusursuz, am a n agualm saldrla
rna kar koyacak erkin yoksa, benim yardmma, G e n a ro nun
zenine bakmakszn lp gidiverirsin.
Yemeimizi bitirdikten sonra, don Juan yanm a oturup,
om zum un stnden notlarma bakt. O gn bam a gelenleri
yerli yerine oturtabilmemin ola ki yllar alaca yorum unda b u
lundum. Anlamay umut bile edem eyeceim sezgilerle dolup
tamtm.
Anlayamazsan, ok iyi durum dasn saylr, dedi. Eer
anlarsan boka battnn resmidir. Bu bi bycnn bak a
198
ERK
YKLER
s, elbet. Sradan bi adamn bak asna greyse anlamay ba

aramazsan batarsn. Sradan bi adam, senin paralara ayrld
n ya da paralara ayrlmaya baladn dnr.
Szck seimine gldm. Paralanma kavramn nme
attnn ayrdndaydm; bunu daha nce, korkularmla balan
tl olarak ona ben sylemitim. Bu kez, bama neler gelece
iyle ilgili sorular sormayacam konusunda gvence verdim.
K onum a yasa koym adm hibi zam an, dedi. Akla
m a abasna girmediin srece, gcn tkenene dek konuabi
liriz, ncifual hakknda. Eer anm sam ay becerirsen, agal
yalnzca tanklk etmek iin olduunu sylediydim. Yani neyi
nasl izlediimiz konusunda konuabiliriz. Sense hep bunlarn
nasl m m kn olabildiine ekmek istersin konuyu, iren bi
ey bu. N ugual, toulla aklamak istersin, aptallk bu. zel
likle de artk bilgisizliin ardna saklanamayacan gz nn
de bulundurulursa. K onum a bizim iin bi anlam tayor belki,
ama bu belirli snrlar iinde kalmak zorunda olduumuz iin
dir; bu snrlar naguak uygulanam az.
K onuya bir aklk getirmeye altm. Her eyi mantksal
adan aklamay istemem bir yana, aklama gereksinimimin
yaadn alglarn ve kaotik uyarmlarn saldrsndan frsat
bulup bir dzen oluturma gereinden kaynaklandn belirt
tim.
Don J u a n n yorumu, kabul etmediim bir noktay savunu
yor olduumdu.
Dknlk gsterdiini yle iyi biliyorsun ki, dedi.
Dzen kurmak, yetkin tonal anlamna gelir, yetkin tonu! ol
m ak ise tonal adasnn stnde olup biten her eyin bilincinde
olmak anlam na gelir. A m a sen yle deilsin. Dzen kurma d
ncenin iinde gerek yok, yani. Bunu yalnzca tartmay ka
zanm ak iin kullanyorsun."
Ne diyeceimi bilemedim. Don Jtan, tonal adasnn te
mizlenmesi iin olaanst aba gerektiini syleyerek, bir bi
im de gnlm ald. Sonra da, nagualla ikinci karlamam
da sezgilediklerimin tm n anlatmam istedi benden. Bitirdi
imde, krkl timsah biiminde algladm eyin, don Geo
r a nun m izah duygusunun bir uzants olduunu syledi.
NAGUALIN
FISILDAMASI
199
Hl bu kerte zgn olman ok yazk, dedi. Hep a

knla saplanp kalyorsun, bylece G e n a ro nun gerek sana
tn skalayp duruyorsun.
O grntnn ayrdnda miydin, don Ju an ?
"Hayr gsteri bir kiilikti.
Ne grliin'I"
"Bugn tm grebildiim naguln aalarn arasnda
kaymas, evremizde dolanp durmasyd. Grebilen herkes
buna tank olabilirdi.
"Peki, ya grm eyenleri"
Hibir eye tank olamazlard; olsa olsa vahi bi rzgrn
etkisiyle sallanp duran aalar grrlerdi, belki. N anln , an
lalmaz davurumlarn, bildiimiz eyler gibi yorumlarz
hep. Bugnk durum da nagual yapraklar sallayan bi esinti,
yabans bi k ya da kocaman bi atebcei olarak yorum lana
bilirdi. Grmeyi bilmeyen bi insan, hele acelesi varsa, bi eyler
grdm ama anmsayanadn bile syleyebilir. Doal bu.
Adam kendisine gre mantkldr. Zira, onun gzleri olaand
bi ey bulunmadn sanacaktr; tonaln gzleri olduklarndan
dolay tonaln dnyasyla snrl kalcaktr ve o dnyada
insan sarsan bi yenilik, gzlerin anlayamayaca, ve tonaln
aklayamayaca hibi ey olmayacaktr.
Kulaklarma fsldamalarnn getirdii beklenm edik algla
r sordum.
Olayn en gzel yanyd bu, gerisi pek nemli deil; am a
o, gnn incisiydi. Kurallar, velinimetle retm enin bu son
ayar yapmalarn gerektirir. Tm edimlerin en zorunu. Hem
velinimetin, hem de retmenin bi insan ikiye ayrmaya yeltenebilneleri iin kusursuz birer sava olmalar gerekir. Bunu
bilemezsin, nk henz alglamann tesinde ama, erk gene
ok iyi davrand sana. G enao bulup bulabilecein en kusuruz
savadr.
nsan ayrmak neden ok nemli bir i?
Tehlikelidir de ondan. Bi bcek gibi lebilirdim Ya da,
daha beteri seni bi araya getiremezdik; bylece o duygu yayla
snda kalrdn.
Bunun, bana da yaplmas neden gerekliydi, don Ju an?
200
ERK
YKLER
N agualr, mezin kulana fsldayp onu ikiye ayrm a

s gereken bi zam an vard.
Ne dem ek bu, don Juan?
nsann, sradan bi tonal olabilmesi iin birlie gereksini
mi vardr. Tiim znn tonal adasnn stnde yer alnas gere
kir. Bu birlik olmazsa insan ldrr; ne var, bi bycnn bu
birlii, zn tehlikeye atmadan blmesi gerekir. Bycnn
hedefi yaamaktr, bylece gereksiz tehlikelere atlmaz. Bu ne
denle la ki bi an gelip de, deyim yerindeyse oradan svncaya
dek, yllarca sprr adasn. nsan ikiye blmek, bu kan
kapsdr.
Yaadn eylerin en tehlikelisi olan bu blme ok yaln
ve kolay oldu. N agnal, ustaca klavuzluk etti sana. nan bana;
yalnzca kusursuz bi sava baarabilir bunu. Senin ada ok
sevindim .
Don Juan elini om zum a koyduunda kar konulmaz bi
alama istei yaadm.
"Seni bir daha gremeyeceim ana m geldim?" diye sor
dum.
Glerek ban sallad.
"Gene bi orospu ocuu gibi dknlk gsteriyorsun,"
dedi. Hepim iz yaparz ya bunu, neyse. Baka baka biimlerde
olur, hepsi bu. Bazen ben de dknlk gsteririm. Ben, seni
martp gszletidiimi dnrm. Genaro, Pablito'ya ve
rebilecei her eyi verir, insan bundan baka ne isleyebilir ki7
Elinden gelenin en iyisini kusursuzca yapan birini kim eletire
bilir k?"
Bir sre konumad. Sessizlik iinde oturmak sinirime do
kunmutu.
"Bir vakum la ekilmi gibi hissettiimde bana neler olu
yurdu, syleyebilir m isin? diye sordum.
"Szlyordun," dedi, kaytsz bir titremle.
"Havada m?"
"Hayr. N agat iin toprak, hava ya da su yoktur. Bunu sen
kendin de anlayabilirsin. O gayya kuyusunda iki kez bulundun,
stelik nagualn kapsndaydm yalnzca. Seni evreleyen eyi
tan m ad n sylem itin. N a g ta l, nagtaln zam annda
NAGUALIN
FISILDAMASI
201
szlr, uar ya da her ne yapyorsa on yapar; bunun, toalm

zamanyla hibi ilgisi yoktur. Bu iki ey uyumaz."
Don Juan konuurken bedenimde bir rperme hissettim.
enem diil, azm istemeden ald. Kulaklarmn tpas a
lr gibi oldu, ve ok duyulabilir bir titreim ya da tnlama iit
tim. Don Juan'a bu duyumlar aktardm srada konuurken,
bir bakasnn sesini duyuyorm u gibi olduum u ayrmsadm.
Syleyeceimi, sylemeden nce duyuyordum ; blnmez, tam
bir duyguydu bu.
Sol kulm, olaanst duygularn kaynayd. Sa kula
mdan daha gl ve duyarlyd. Daha nce olm ayan bir ey
ler vard. Don Juan'a bakmak amacyla sam a dndm de,
bu kulamda bir dizi berrak duyusal sezgi olutu. Fiziksel bir
uzam, erimi iindeki her eyi tam bir hassaslkla duyduum bir
diziydi.
"N agualm fsldamas verdi sana bunu, dedi don Juan,
duyusal deneyimimi betimlediimde. Kimi zaman gelecek,
sonra da kaybolacak. Bundan sonra olabilecek herhangi srad
bi duyum dan korkma. A m a her eyin tesinde, sakn ola ki
bu duyumlar konusunda dknlk gstermeyesin, onlar tak
nak haline getirmeyesin. Baaracan biliyorum. Senin bln
me zamann doru bi zamand. Bunlar hep erk ayarlad. im
di her ey sau bal, artk. Yeterince gliiysen eer, blnm e
nin getirdii oku srdrmeyi baarrsn. Baaramazsan yazk
sana. Kurumaya balarsn, kilo kaybedersin, benzin solar, bo
bo bakarsn, konumazsn, pek ho birisi olm azsn.
"Belki de, bunu bana yllar nce syleseydin, dedim, ya
ni senin ve don Gearonun yaptklarnz; o zaman yeterin
ce...
Elini kaldrp szm kesti.
"Ne bo bi lakrd bu, dedi. Bi zam anlar bana, eer bu
inatln ve mantksal aklama gereksinimin olmasayd,
imdiye dek oktan byc olabileceini sylemitin? Senin
andan, byc olabilmek, yoluna dikilen bu inatln ve
aklama gereksiniminin stesinden gelm ek demektir, anla bu
nu. Dahas, bu kusurlar gtrecek seni erke. Yaamn farkl ol
sayd erkle dolup taar m iydin sanyorsun sen'?
202
ERK YKLER
Genaro da ben de, senin gibi belirli snrlar iinde edim

lerde bulunabildik ancak. Bu snrlar erk koyar sava da,
ne desek, bi erk m ahkm udur; tek bi zgr seim hakk olan bi
malktm: kusursuz bi sava gibi davranm ayla bi aptal gibi
davranm a arasndaki seim. Son tahlilde, sava iin erkin
m ahkm u deil, klesi de diyebiliriz; nk bu seim artk bi
seim olmaktan kar, onun iin. G etaronun kusursuzca dav
ranmaktan baka bi ey gelmez elinden. Bi aptal gibi davran
mak iini boaltr, ykmna neden olur.
G e n a ro dan korkuyorsun, nk toalm kltmek iin
korkutma yolunu kullanyor. Bedenin biliyor bunu, akim bil
mese de. Bylece, bedenin Gearoyu her grdnde kap
saklanmak istiyor.
Ben de, don G e n a ro nun beni bilerek mi korkutmak istedi
ini merak etmi olduum u syledim. Nagaln nceden bi
linemeyen yabans eyler yapt karln verdi. rnein, sa
bahleyin, soluma dnp don G e n aro nun aata ne yaptna
bakm ak istediim an beni nlediinde aramzda neler getii
ni anlatt. N agualnm ne yaptnn, her ne kadar bunu zam a
nndan nce anlamann imkn yoksa da, farkna varm oldu
unu syledi. Ksacas, sola dnm em , tonalmn bilerek att
, intihara srkleyen bir admm. Bu devinim, nagual nn
dikkatini ekmi, bu nedenle onun bir paras tepeme dm.
stemeden, aknlm gsteren bir devinimde bulun
dum.
Akln, sana lm sz olduunu sylyor, gene, dedi.
Ne dem ek bu, don Juan?
lm sz bi varln, aknlk, korku ve kuku duymak
iin nnde dnyann zaman vardr. te yandan, bi sava u>naln buyruuyla oluturulmu anlamlara boyun emez, zira
znn btnselliinin bu dnyada geirecek pek az zaman
olduunu bilir.
nemli bir noktaya parmak basmak istedim. Korkularm
kukularm ve aknlm bilinli bir dzeyde yer almyordu;
ben onlar denetlemek amacyla ne denli aba gsterirsem gs
tereyim, don J u a n la ve don G e n o rayla bir araya geldiim an
da kendim i umarsz hissediyordum.
NAGUALIN
FISILDAMASI
203
"Bi sava nasz olm az, dedi. Ne de korkulu, akn

ve kukulu; hangi koulda olursa olsun. Savann yalnzca
kusursuzlua ayracak zaman vardr; tm dierleri erkini
emer, kusursuzluksa onu erkle doldurur.
Yine dndk dolatk, u eski soruya geldik, don Juan.
Kusursuzluk nedir?
"Evet. Gene u eski soru, gene u eski yant: kusursuzluk,
neyle urarsan ura, en iyisini yapmaktr.
"Am a, don Juan benim de anlatm aya altm bu, her an
en iyisini yaptm sanyorum, ama grlyor ki yle deil
mi."
Gstermeye altn kadar karmak deil bu i. Bu
kusursuzluk dalgasnn anallar, zamann olmas ya da ol
mamas duyumudur. Kendini lm sz gibi grr yle de dav
ranrsan o ite kusursuzluk arama, ana kuraldr bu; yle za m a n
larda dn, sama soluna bak zamann varm gibi hisset
menin bi aptallk olduunu anla. lm sz insan yok bu dn
yada.
Algnn Kanatlar
Don J u a n la tiim gnm z dalarda geirdik. Gn arrke

yola ktk. D on Juan beni, drt deiik erk yerine gtrd; her
birinde, yllar nce benim iin bir yaam durumu diye betimle
dii o zel grevin stesinden gelm em e yardmc olacak belir
gin ynergeler verdi. Akamiistnc doru geri dndk. Yeme
imizi yedikten sonra don Juan evden ayrld. Benim, lamba
iin gazya getirecek olan Pablitoyu beklemem ve onunla ko
num am gerektiini sylemiti.
ALGININ
KANATLARI
205
Notlarma ylesine gm lm tm ki, Pablito yanm a va

rncaya dek, geldiini anlamamtm. Pablito'nun yorumu, "erk
trs"na alt, bu nedenle, "grme" yetim olmadka, onun
geliini iitemeyeceim yolundayd.
Pablitoyu her zaman beenmitim. yi dost olm am za kar
n, gemite onunla tek bana kalm a frsatn yeterince yaka
layamamtm. Pablitonun ekici kiilii ok arpcyd. Ad
P ab lo ydu, ne var, Pablito deyimi ona daha uygun dyor
du. nce kemikliydi ama srm gibiydi. O da, don Jua gibi, ol
duka kasl bir yapya sahipti, bedeninde bir gram ya yoktu,
glyd. Yirmili yalarnn sonuna yaklamt ama on seki
zinde gsteriyordu. Esmer, orta boyluydu. Kahverengi gzleri
duru ve parlakt. Don Genaro gibi, onun da dosta glnde
bir ocuun haylazl kyordu ortaya, kimi zaman.
Ona, don G enaro nun teki mezi olan arkadam Nesto u sordum. Gemite, onlar hep birlikte grm tm , arala
rnda daim a mkemmel bir iliki olduu hissini vermilerdi ba
na; ne var ki, bedensel grnt ve kiilik alarndan birbirleri
nin tam tersiydiler. Pablito ne kadar neeli ve itense, Nestor da
o kadar kasvetli ve ekingendi. Ayrca, daha uzun, daha kilolu,
daha esmer, ve ok daha yalyd
Pablito, N e slo run sonunda don G e n a ro yla olan alm a
snn stesinden geldiini, ve onu son grdm den bu yana
tmyle deiik bir insan olup ktn syledi. N e sto run a
lmas ya da kiilik deiimiyle ilgili fazla bir ey sylem ek
ten kanp, konuyu birden deitiriverdi.
ittiime gre nagucl seni fena kstrm, h a? dedi.
Bunu bildiine ok ardm, ve nasl rendiini sordum.
Genaro bana her eyi anlatr, dedi.
Don G enarodan sz ederken, benim yaptm gibi, sayg
biimini kullanmadn ayrmsadm. Ona itenlikle, Genaro di
yordu, yalnzca. Don G enaroyu kardei gibi grdn, bir
aradayken, ailedenmi gibi rahat olduklarn syledi. Don G e
naroyu ok sevdiini aka itiraf etti. Yalnlndan, drstl
nden ok etkilenmitim. Onunla konuurken, don Ju a n la be
nim davranlarmzn ne denli birbirine yakn olduklar kafama
dank ettiyse de bizim ilikimiz, don G en aro yla Pablitonun
206
ERK YKLER
ilikisiyle karlatrnca resmi ve kasntl grnyordu.

P ab lito ya, don J u a n dan korkmasnn nedenini sordum.
Gzleri yerinden frlad. Don Jua yalnzca dnmek bile
ona rkii veriyormu gibiydi. Yant vermedi. Beni gizlice deerlendiriyormu gibi bir havas vard.
Sen onadan korkuyor m usun? diye sordu.
Ben don G enarodan korktuumu syledim, o da duymay
bekledii en son ey huymuasna glmeye balad. Don Juan'la
don Genaro arasndaki farkn, gndzle gece arasndaki fark gibi
olduunu syledi. Don Genaro gndzm, don Juasa gecey
mi ona dnyann en iirkiitiic varl gibi geliyormu. Don Jua n a duyduu korkuyu betimlemek, Pablitoyu, bir mez olarak,
kendi konumu hakknda yorum yapmaya yneltti.
Dnebileceim
en sefil durum daym
,
dedi. "Beni ev
i
O
/
1
de grsen, sradan bir adama oranla ok ey bildiimi anlardn,
am a beni bir de nagtalht birlikte gr; o zaman da pek fazla bir
ey bilmediimi anlarsn.
Konuyu abucak deitirerek not tutmamla dalga gem e
ye balad. Don G e n aro nu, kiiliimdeki garipliklere karn
beni ok beendiini, benden duyduu honutluu onun protegidosu olduum u syleyerek gsterdiini ekledi.
Bu terimi ilk kez duyuyordum. Don JuaLm birlikteliimi
zin banda getirdii bir baka terime uygun dyordu. Bana,
onun escogidos, seilen kiisi olduumu sylemiti. Prolegido szc ise korunan kii anlamna geliyordu.
Pablitodan, nagual la bulumalarn anlatmasn istedim.
O da, ilk karlamasn anlatt. Bir keresinde, don Ju a n n ona
bir sepet vermi, onun da bunu iyi dileklerle verilen bir arm a
an olarak kabul etmi olduunu syledi. Onu bir kancayla ka
pnn stne asm, bir kullanm alan bulamad iin sepeti
unutup gitmiti. Pablito, sepetin bir erk armaan olduuna, hu
nedenle onu zel bir amala kullanmas gerektiine inandm
anlatt.
A kam n erken bir vaktinde, Pablito bunun onun lmcl
saati olduunu da ekledi, ceketini almak iin odaya girmi. Ev
de tek banaym da, bir dostu grmeye gitmek iin hazrlanmaktaym. O da karanlkm. Ceketini aldktan sonra tam ka
ALGININ
KANATLARI
207
pya yaklat bir srada sepet yere dp ayann dibine dek

yuvarlanm. Pablito, yere denin sepet olduunu grnce
kendi korkusuna kendisinin glm olduunu syledi. Onu
yerden almak iin eildiinde, unutam ayaca bir sarsnt ge
irmi. Sepet, ulaamayaca bir noktaya frlayp, birisi onun
stnden bastryor, onu bkiiyormuasna sallanp atrda
maya balam. Pablito, mutlaktan, odadaki her eyi ayrt ede
cek kadar k gelmekte olduunu da ekledi. Sonra, y ap m am a
s gerektiini bile bile, bir sre sepete bakm. Sepet birden, h
rlt biiminde solumaya balam. Pablito anlatmasn srdre
rek, sepetin nefes alp verdiini hem duym u hem de grm
olduunu syledi sepet canlym, odada Pablitoyu kovala
maya balam, odadan kn engellemi. Sonra, sepetin i
tiini. sazlarn teker teker alp, kuru bir horozibii bitkisi gi
bi stne gelen dev bir topa dntn syledi. Srtst ye
re dm, top ayaklarna dolamaya balam. Pablito, o sra
da akimn uup gittiini, lgnlar gibi bardn anlatt. Top
onu yakalam ve bacaklarndan yukar doru km aya bala
m. Ondan kurtulmaya alt srada, topun, don J u a n n,
ak azyla onu yutmaya hazrlanan yz olduunu grm;
yasad dehetten tr bir anda kendinden gemi.
Pablito ok iten ve ak bir biimde, kendisinin de ev de
ki br kiilerin de "nagaPla karlamalaryla ilgili balarn
dan geen, bir yn yk anlatt. Saatlerce konutuk. Benimle
hemen hemen ayt kukular duymaktayd o da, ama kendisini
bycler dnyasnn bilgilerine brakm ada bana oranla ok
daha duyarl davranyordu.
Bir ara ayaa kalkt, don J u a n n geldiini hissettiini,
onun iin orada kalmak istemediini syledi. nanlmaz bir
hzla uup gitti. Sanki bir ey ekip almt onu odadan. Gle
gle demeyi bile bitirememitim.
Az sonra don J u a n la don Genaro geldi. Glyorlard.
"Pablito, eytan arpmasna yola doru kouyordu, de
di don Jun. "Neden acaba?
"H er halde Carlitocuu, parmaklarn eritip bitirircesene
alrken grnce korkmutur, dedi don Genaro, yazlarmla
dalga geerek.
208
ERK YKLER
Sonra bana yaklat.

"Dinleyin! Bir fikrim var, dedi, neredeyse fsldayarak.
M adem ki yazmay bu kadar seviyorsun, o halde neden kalem
yerine parmanla yazmay renmeyesin? Ne mthi, di m i?
Don J u a n la don Genaro yanma oturdular, insann parm a
yla yazmasyla ilgili eitli fikirler ne srerek elendiler.
Don Juan ok ciddi bir sesle yabans bir yorumda bulundu.
Parm ayla yazmay kolayca renir, kukusuz, ama yaz
dklarn okuyabilir mi, bakalm ?
Don Genaro, glmekten iki bklm olmasna aldrmadan
yant yaptrd, O kur o, okur. Sonra, siyasi bir karklktan
yararlanarak nemli bir mevkii kazanmay baaran taral bir
ahm ak hakknda, olduka skc bir yk anlatmaya balad.
D on G e n a ro nun anlattklarna baklrsa, yknn kahraman,
bakan, vali, hatta bakan olarak atanmt, zira o furya iinde,
halka ne yapacan sylemeye frsat bulamamt. Adam, bu
atamann da verdii cesaretle kendisini pek nemli grmeye
balamt.
D on Genaro susup, ar derecede rol kesen kt bir oyun
cu havalarnda bana bakt. Bana srtt, kalarm indire kaldra
gz krpt. Olayn kahramanlarnn, halk toplantlarnda ok
baarl olduunu, konumalarn stesinden kolaylkla geldii
ni, am a konum u gerei konumalarn okumas gerektiini, ne
var ki adamn okum a yazma bilmediini anlatt. Adam, insan
lar kandrmak iin akln kullanyordu. stne bir eyler iziktirilmi bir sayfay, yapaca konum ann metniymi gibi her
yere tamaya balamt. Bylece etkililii de tm br iyi ni
telikleri de teki ahm aklar ansnda su gtrmez biimde kabul
ediliyordu. Am a, bir gn okum a yazma bilen bir yabanc k
m ortaya da, kahramanmzn, konumasn okurken kd
ba aa tuttuunu ayrmsam. Yabanc glmeye balam,
saplad bu yalan herkese gstermi.
Don Genaro yeniden susup, benden yana bakarak sordu,
Kahram anm zn app kaldn m sanyorsunuz? Ne gezer.
Dingince herkesin yzne bakp yle demi: Ba aa m?
Okum asn bilirsen eer kdn ynnn ne nemi kalr'? M a
rifet, tersten okuyabilmektir, za te n! Btn ahmaklar da onun
ALGININ
KANATLARI
209
la paylamlar bu fikri.
kisi de, patlayarak kahkahalar koyverediler. Don Genaro
yavaa srtm tplad. Sanki yknn kahraman bendim.
Her yanm bir sknt sard, sinirli sinirli srtmaya baladm.
yknn belki de sakl bir anlam vard, diye dndm , ama
sormay gzm yemedi.
Don Jan daha da yaknma geldi. ne doru eilip sa
kulama doru fsldamaya balad, Gln m sandn?
Don Genaro da bana doru eilip sol kulam a fsldad, Ne
dedi? ster istemez, istensiz bir sentez oluturarak, ayn anda
iki soruya birden yantlamaya kalktm.
Evet. Gln oluunu sorduunu sanyorum , dedim.
Kukusuz, evirdikleri manevrann ayrdmdaydlar; gzle
rinden ya boanrcasna gldler. Don Genaro, her zamanki
gibi don Ju a n a oranla daha ok abartlyd; srtst yuvarlanp,
bir iki metre geriledi. Sonra, karn st uzanp, kollarm, ba
caklarn uzatt, bir eksenin evresinde dnyormasna frl
dak gibi evirdi kendini. Bana yaklancaya dek dnd, sonun
da aya, ayama dedi. Bir anda ayaa kalkp utanga tunga gld. Don Juan kalalarn tutuyordu. Tam bir glme kri
zine yakalanmt, midesini actacak biimde gld belliydi.
Bir sre sonra ikisi birden yanma gelip kulaklarma fsl
damaya baladlar. Sylediklerini srayla ezberlem eye altm
ama, yararsz olduunu anladm bu abalamay brakmak zo
runda kaldm. ok fazla gelmiti bana bunlar.
kiye ayrlm olduum duygusu yerleene dek fsldam a
y srdrdler. Geen gnkne benzer bir sise dntm; her
eyi dorudan hisseden sar bir pusa. Baka bir deyile, her e
yi bilebiliyordum. Sz konusu olan, dnceler deildi; yal
nzca kesin emin olma durumlar vard. Yumuak, sngerimsi,
canl, benim dmda am a gene de benim bir param olan bir
duyguyla iliki kurduum da bunun bir aa olduunu bilm i
tim . Onun aa olduunu kokusundan hissetmitim. A n m sa
yabildiim, belirgin bir aa gibi kokm uyordu geri ama, iim
de bir ey, bu zel kokunun aa esans olduunu biliyor
du. Bunu ne nceden biliyordum, ne de mantm kullanarak
bulgulamtm. Yalnzca, orada benimle iliki kuran bir eyden,
210
ERK YKLER
ne kat ne de sulu, benim tanmlayamadm, ama beni evre

leyen bir eyden kan dosta, sarmalayc, scak bir koku ne
deniyle bunun bir aa olduunu biliyordum . Bu biimde
bilm eyle onun zn tpladm hissettim. Bci kendin
den uzaklatrmam, tersine, onunla birlikte erimeye davet et
miti. Her yanm kaplad, ya da ben onun her yann kapladm.
Aramzda, ne ok zel ne de rahatszlk verici bir ba vard.
Kesin durulukta algladm ikinci duyum, bir sevin, bir
merak dalgasyd. Her yanm titreti. Bir dolu elektrik yk be
denim e giriyordu sanki. Ac verici deildi bunlar. Holanmtm bunlardan, am a snflandramadn, belirsiz biimleri var
d. G ene de, iliki kurduum eyin, toprak olduunu bilmitim.
Bir yanm la bunun toprak olduunu kesinlikle anlamtm.
Ama, bu dolaysz alglamalarmn sonsuzluunu idrak etmeye
altm anda, onlar ayrt etme yetisini hepten yitirdim.
Sonra birden kendim oldum yeniden. Dnyordum. y
lesine hzl bir geiti ki bu, uyandm sandm. Gene de, his
sedi biimimden, tam anlamyla kendim olamadm anla
dm. Gzlerimi tm yle amadan nce, eksik bir eyler oklu
unu biliyordum. evrem e bakndm. Hl bir ryann ya da o
trden bir grnn iindeydim. Ne var, dnce srelerim
yalnzca yetkin deil, ayn zamanda kesin bir berraklk iin
deydi. abucak bir deerlendirme yaptm. Don Janla don
Genaro bu ryams durumu belirli bir nedenle oluturmulard
hi kukusuz. Tam bu nedeni anlamann kysna yaklamtm
ki, dmdan gelen bir ey, dikkat etmeye zorlad beni. Kendi
mi ynlendirmek uzun zamanm ald. Srtst uzanmtm, s
tne uzandm ey grlesi bir zemindi. nceledike, aknl
m, merakm iyice artt. Anlayamadn bir maddeden yapl
m dzensiz dilimler ilgi ekici ama yaln biimde yerletiril
miti. Bir arada duruyorlard ama, yere ya da birbirlerine biti
tiril nem ilerdi. Elastik bir yaplar vard; parmam sokunca
ayrldlar, ekince yeniden birletiler.
Ayaa kalkmay denedim ama, en olaand duyusal ar
pklklardan birine kapldm. Bedenimi denetleycmiyordu:
aslnda, bedenim bana ait deilmi gibiydi. Devimsizdi; hibir
blmyle balantm yoktu, ayaa kalkmay denediimde kol-
ALGININ
KANATLARI
krm kmldatamadm, kalalarmla kendimi itmeye alarak

karn iistii yalpalanmaya baladm. Bu yalpalanma, nerdeyse
yemden karn stii dnm em e neden oluyordu. Gerilmi kolla
rm ve bacaklarmla bu dn engelleyip, srtst konum a
geldim. Bu konum dayken hayatta grebileceim en arpk
ayaklarla iki yabans bacan grntsn yakaladm. Bu be
nim bedenimdi! Bir zbna sarlm olmalydm. Aklma, sakat
ya da yatalak bir bele ilgili bir salme izlemekte olduum d
ncesi geldi. Srtst yuvarlanp bacaklarma bakmay dene
dim, ama bedenimi sallamaktan baka bir ey yapamyordum.
Dorudan sar bir ge bakyordum, koyu limon sars bir g
e. Bu gn daha koyu yarklar ya da kanallar, asl kalm
su damlalarna benzeyen, saysz tmsekleri vard. Bu inanl
maz gk, zerimde sersemletici bir etki yaratmt. T m sekle
rin bulut olup olmadklarn belirleyemiyodum. Bam iki ya
na evirdike glgeli, deiik sar tonlar ieren blgeler oldu
unu da bulguladm.
Birden, baka bir ey ekti dikkatimi; sar gn tam tepe
sinde, bamn stnde bir gne grdm; dorudan bakabildi
im iin pek yakc olmad kansna vardm, beyazms ho
bir k yayan bir gne.
Tm bu yabans grntleri seyretmeye zaman bulamadan
iddetle sarsldm hissettim. Keskin bir ses bir kkrdama
duydum: bunun hemen ardndan arpc bir grntyle kar
karya kaldm; plak ayakl dev bir diiydi bu. Yuvarlak, ko
caman bir yz vard. Siyah salar bir olan ocuu gibi ke
silmiti. Kollaryla bacaklar bir devinki gibiydi. Beni bir
oyuncak bebek gibi yerden kapp, kaldrarak om zuna oturttu.
Bedenim asl kald. O gl srtn gryordum. O m uzlarn
dan ve srtndan aa doru ince tyler vard. O inanlmaz
arl altnda demenin ezildiini duyuyor, ayann bast
yerlerdeki izleri gryordum.
Beni binaya benzer bir yapnn nnde karn st yere b
rakt. Derinlik alglam am da tuhaf bir eyler olduunu hisset
tim. Binann boyutlarna bakarak kestircmiyordum. Kimi an
lar, gln derecesinde kk duruyordu, am a alglamam d
zelttiime inandm bir andan sonra baktmda, devasa bo
212
ERK YKLER
yutlarnn ayrdna varabildim.

Dev kz yeri gcrdatarak yanma oturdu. O kocaman dizi
ne dokunuyordum. eker ya da ilek gibi kokuyordu. Benimle
konutuunda dedii her eyi anladm; yapy gstererek orada
yaayacam syledi.
Kendimi birden btrda bulmann okunu atlattktan sonra,
evreyi inceleme isteimin arttn grdm. Binann, ilevsiz
drt stunu vard; hibir ey tamyorlard, binann tepesine
dek uzanyorlard. Biimleri, yalnln ta kendisiydi, sar ge
ulatklarn sandm dmdz, drt uzant. Bir estetik vecit ha
line girmitim.
Dev kz, beni yapnn iine srtst kaydrd. at siyah ve
dzd, gnein klarn geirerek ok ilgin ekiller olum a
sn salayan bakml delikler vard, stnde. O gzelim g
nein yayd n deliklerden geip ilgin zemin zerinde
rettii ho oyunlar zevkle izliyordum. Yap drt keliydi,
gze batan gzellii dnda her eyi anlalmaz geliyordu.
Sevinli halim ylesine younlamt ki, alamak ya da
sonsuza dek orda kalm ak isledim. A m a bir g ya da gerilim
ya da tanm lanam az bir ey beni ekmeye balad. Birden, ken
dimi srtst uzanm olarak yapnn dnda buldum. Dev kz
oradayd, ama onunlu birlikte bir baka varlk, byklyle
gnei bile rten bir kadn daha vard. Onunla karlatrldanda, dev kz kk bir kz gibi kalyordu. Byk kadn kz
gnd; yapy, stunlarndan birini tuttuu gibi kaldrd, ba aa
getirip yere brakt. Bir iskemleydi bu!
Bunun ayrdna varmam , bende yeni bir eyler balatt; ki
mi rknt verici alglamalar tetiklei oldu. Birbirinden ay
r, ama pek de ksa srmeyen bir dizi grntye kaplverdim.
Art arda gelen patlamalarla o ahane zemin, hasr bir yayg; sa
r gn ptrl yzeyi olan bir tavan; gnein bir elektrik a m
pul; beni o denli alp gtren yapnn da kk bir kzn ters
evirip oyun evine dntrd bir iskemle olduunu grdm
ya da ayrt ettim.
Mimari yapda, devasa boyutlu bir baka nesneye ilikin
son bir grnm daha oldu. ylece duruyordu bu ey. Ucu yu
kar dnk bir salyangoz kabuunu andryordu. Yzeyleri ya-
ALGININ
KANATLARI
213
bars, m or bir maddeden yaplm kimi ibkey ya da dbkey

plakalardan oluuyordu; her plakann stnde, ss olmaktan
ok bir ileve sahip gibi grnen oluklar vard.
Yapy zenle ve ayrntl bir biimde izledim, ama bir n
cekinde de olduu gibi onu kesinlikle anlalamaz buldum. Ya
pnn gerek doasn ortaya karmak amacyla, gene alg
lamam dzeltebileceimi umdum. Ama, byle bir ey olmad.
Bylece, binayla da, anlayam adm ilevi hakknda da, yaban
s ve kestirilemez bir bilinlilik ya da bulgular kmesinin
iine daldm.
Olaan bil i 1i1iime bir anda dndm. Don J u a n la don
Gearo yanmdayd lar. Yorgundum. Saatim e baktm; bileim
de deildi. Don J u a n la don Genaro bir azdan kkrdamaya
baladlar. Don Jan zamana nem verm em em i, don Genaro nun yapm olduu kimi neriler zerinde younlamam
syledi.
Don G e n aro ya dndm, o da bir aka yapt. En nemli
nerisinin parmamla yazmay renm em olduunu, bylece
hem kalem savurganlndan kurtulacam, hem de gsteri y a
pabileceimi syledi.
Notlarmla, uzunca bir sre dalga getiler, sonra gidip yat
tm.
Ertesi gn uyandmda, don J u a n n isteiyle, deneyim i
min ayrntl yksn anlattm onlara.
Genaro, yaadklarnn u an iin yeterli olduunu hisse
diyor, dedi don Jan, konum am n bitmesiyle.
Don Genaro ban sallayarak ayn fikirde olduunu gs
terdi.
Geen akam yaadklarmn anlam neydi? diye sor
dum.
Bycln en nemli konusuna, kysndan bi bak at
tn, dedi don Jan. Dn gece, znn btnselliine bi dal
yaptn. Tabii, u an pek anlam olm ayan bi ey bu, senin iin.
znn btnselliine ulamak iin, kiinin renm e arzusu
ya da kabullenme isteine bal bi ey deil, kukusuz. G ena
ro, oinaln fsldamasnn, bedeninde yer etmesi iin zaman
21 4
ERK YKLER
gemesi gerektiini dnyor.

Don Genro ban sallad.
ok zam an , dedi, kalasn aa yukar sallayarak.
Yirmi ya da otuz yl, belki.
Ne tepki vereceimi bilemedim. p ucu ararcasna don Jua n a baktm. kisinin de yzlerinde ciddi bir ifade vard.
Peki, gerekten yirmi ya da oluz ylm var m? diye sor
dum.
Tabii ki yok! diye baran don G e n aro nun ardndan
kahkahalar patlattlar.
Don Juan, isel sesimin syledii zaman oralara yeniden
dnmemi, bu arada ben blnmken yaptklar esinlemeleri
bir araya getirmemi syledi.
Nasl yapacam bunu?
sel syleyiini susturup, iinde bi eyin taarak her ye
ri kaplamasna izin verirsen, olur biter, dedi don Juan. Bu ey,
senin alglamandr, ama sylediime bi biim vermeye alna
hi. Brak nagalm fsldamas sana yol gstersin, bu yeter.
Sonra da, dn gece birbirinden ok farkl iki dizi gryle
uratm syedi. Biri aklanamaz imi, tekiyse tamamyla
doalm, grnm e sralar da hepimiz iin gerek olan konu
yu imliyormu.
Bir gr agal, dieriyse toukl, diye ekledi, don G e
naro.
Bu sylediini aklamasn istedim. Bana bakp, srtm
tplad.
Don Jan araya girip ilk iki grnn "nagual" olduunu,
don G e n aro nun, ilgilenim noktas olarak bir aala topra
setiini syledi. teki ikisiyse, kendisinin setii "tonal" g
rntleriymi; birisi, bebekken dnyay alglama biimiymi.
Sana yabanc bi dnya gibi geldi, nk alglaman heniz
istenen kalba girm edi, dedi.
Gerekten, bu benim dnyay gr biimim m iydi? di
ye sordum.
Kesinlikle, dedi. Senin belleindi o.
Don J u a n a beni alp gtren o estetik duygusunun belle
imin bir paras olup olmadn sordum.
ALGININ
KANATLARI
215
"Bugnk gibi gideriz o grntlere, dedi. O sahneyi,

bugn grecein gibi grrsn. Ne var, bu bi alglama alm a
syd. Dnyann, bugn senin iin ierdii anlamn olutuu
zamana ait bir grnt. skemlenin iskemle olduu bi zam an .
Dier sahne konusunda tartmak istemedi.
"ocukluum dan kalna bir an deildi o, dedim.
"D oru, dedi. "Baka bi eydi.
"Gelecekte greceim bir ey m iy di? diye sordum.
"Gelecek yoktur! dedi, serte. Gelecek, szn gelii ge
lecektir. Bi byc iin yalnzca imdi ve buras vardr.
Aslnda bununla ilgili sylenecek bir ey olmadn, n
k almann amacnn, algmn kanatlarnn almas olduu
nu, her ne kadar o kanatlarla am am sam da sradan algmla
ulaamayacam drt noktaya dokunabildiim i syledi.
Ondan ayrlmak amacyla eyalarm toplam aya baladm.
Don Genaro defterimi toparlamaya yardmc oldu, onu anta
mn en dibine koydu.
Oras scak ve rahattr, diyerek srtt. "Souk alm ayaca
na emin olabilirsin.
Sonra, don Jua oradan ayrlman konusunda fikir dei
tirmi gibi yeniden deneyimim hakknda konum aya balad.
Hi dnmeden, don G enaronun elinden antam almay de
nedim, ama daha ben dokunm adan onu yere att. Don Juan sr
tm dnm, konuup duruyordu. antam a allayp aeeleyle
defterimi aramaya koyuldum. Don Genaro defteri yle bir y e
re yerletirmiti ki, ulaabilmek iin ok zam an yitirdim; so
nunda, bulup not tutmaya baladm. Don J u a n la don Genaro
bana bakyordu.
ok kt grnyorsun, dedi, don Juan, glerek. "Bi
sarhoun, iesine kavumas gibi kavutun o deftere.
efkat dolu bir annenin, acuna kavutuu gibi, dedi,
don Genaro.
"Bi papazn hana kavutuu gibi, diye ekledi don Juan.
Bir kadnn, klotlu orabna kavutuu gibi, diye bar
d don Genaro.
Ben arabama doru ilerlerken onlar hl benzetiler treti
yor, ulurcasna glyorlard.
B L M
B y ler in A klamas
N aguala U Tank
Eve dner dnmez, tuttuum notlar bir dzene koym a iine

daldm. Yaadklarm anmsadka, don J u a n la don G ena
r o nun bana yaattklar giderek daha da etkileyici olmaya ba
lad. Ne var, bulatm eylerden tr, aylarca korku ve a
knlk iinde dknlk gsterm e biimindeki tepkimin, eski
ye oranla younluunu yitirmi olduunu ayrmsadm. Birok
kez nceden de yapm olduum gibi duygularm bilerek ken
dime acmaya ve karsam a yapm aya doru ynlendirmeye a
N A G L 'A L A TANIK
219
ltysam da, bir eylerin eskisi gibi olm adm anladm. Bunun
yan sra, don J u a n a, don G e n a ro ya, hatta P ablitoya soraca
m bir dolu soruyu yazma niyelindcydim. Bu tasar daha ba
lamadan sona erdi. imde, aratrma ve aknlk konum una
girmemi nleyen bir ey vard.
Don Ju an la don G e n aro nu yanm a gitme arzusunda de
ildim. Am a bu olaslktan kanyor da deildim. Bununla bir
likte, bir gn, bu konu hakknda nceden dnm eden onlar
grme zamannn geldiini hissettim.
Gemite, M eksikaya doru yola km adan nce, don Ju
a n a sormak istediim binlerce nemli soru doluuyordu kafa
ma; bu kez aklma bir tane bile gelmiyordu. Sanki, notlarm
zerinde yaptm almalarla gemiten arnm, don J u a n la
don G e n a o nun dnyasnn imdi ve buradasna hazrlanm
gibiydim.
Don J u a n n beni, orta M eksikann dalarnda bir kasaba
nn pazaryerinde bulm as iin yalnzca birka saat beklemek
yetmiti. Beni byk bir m uhabbetle selamlayp sradan bir
neride bulundu. Don G c n aro nun yerine gitmeden nce, don
G e n aro nun mezleri Pablito ile N e sto ru ziyaret etm ek iste
diini syledi. Otoyoldan kar kmaz, yolun yannda ya da
yolun zerinde herhangi allmadk bir grntye kar gz
m ak tutmam istedi. Kamndakilere ilikin dnceleri da
ha ak bir biimde dile getirmesini istedim.
Yapam am , dedi. N agualu kesin ipularna gereksin
mesi yok.
Yantna dnm eden karlk verircesine arabay yava
lattm. Yksek sesle glerek eliyle, arabay srm em i imledi.
Pablitoyla N estorun yaadklar kasabaya yaklatmz
da, don Juan arabay durdurmam istedi. enesini, sezilm eye
cek bir biimde kmldatp, yolun solunda yer alan bir km e or
ta boy kaya parasn gsterdi.
te N a g u a l, dedi, fsltyla.
evrede kimse grnmyordu. Don G e n a ro yu grecei
mi ummutum. Kaya paralarna bir kez daha bakarak aralarn
daki blgeyi taradm. Grnrde bir ey yoktu. Herhangi bir
ey, kk bir hayvan, bir bcek, bir glge, kayalarda kk
220
ERK YKLER
bir oluum, beklenm edik bir ey ayrt edebilmek amacyla,

gzlerimi ksp baktm. Bir sre sonra vazgeerek yzm don
J u a n a evirdim. Baklarm glm sem eden karlad, ardn
dan yeniden kaya paralarna bakmam salamak amacyla,
kolum u elinin tersiyle yavaa itti. Yeniden onlara bakmaya
baladm. Bir sre sonra arabadan kan don Juan, kendisini iz
lememi talar dardan inceleyeceimizi syledi.
Kayalarn altm ya da yetmi metre yaknna gelinceye
dek yavaa, sakin admlarla yrdk. Don Juan orada bir s
re durarak sa kulama, n a g u a fn beni tam o noktada bekle
diini syledi. Ona, ne denli zorlanm olsam da kayalardan,
birka kaktsten, bir iki de allk meyvesindan baka bir ey
grm ediim i syledim. A m a o, nagualn, orada beni bekle
diinde diretti.
Sonra, oturmam, isel syleimi susturmam, gzlerimi
odaklamakszn kayalarn tepelerinde gezdirmemi buyurdu.
Yanma oturdu, azn sa kulama yaklatrarak nagual n
orada olduunu, ve sorunumun, isel syleimi tmyle sustram am dan kaynaklandn fsldad. Syledii her szc i
sel suskunluk halindeyken duydum. Her eyi anlamtm ama,
yant veremiyordn; dnmek, konuabilmek iin aba harcayam yordum . Yorumlarna verdiim tepki, tam anlamyla
dnce biriminden ok, genellikle dnceyle badatrdm
tm anlam imlerini ieren, eksiksiz his birimlerini andryordu.
N agualn yolunda tek bama yrmemin ok zor oldu
unu, benim ise bu ie gveyle ve onun arksyla atlm ol
m am dan tr pek talihli olduum u fsldad. Gvenin ar
s n n ansn aklm da tutarsam, onu, bana yardmc olmas iin
geri getirebileceimi syledi.
Szleri, ya erk veren bir etki yaratm olmal, ya da ola ki
onun gvenin ars adn verdii o sezgisel grngy ben
arm olmalym ki, don Juan fsltl szlerini bitirdii anda
o olaand, tkrk saarcasna kan sesi duymaya bala
dm. Ses renkleri ylesine zengindi ki kendimi bir an yank
odasnda sandm. Tn ykseldike, rya halindeymiim gibi
bir konum a getim, kayalarn tepesinde kmldayan bir ey ol
duunu saptadm. Bu devinim beni youn bir biimde korkut-
N A G U A L A
T A N I K
221
mutu, o anda berrak farkndalma dnverdim. Gzlerimi

kayalara odakladm. Don Genaro onlarn tepesinda oturuyor
du! Ayaklar sallanyor, ayakkablarnn altyla kayalara vurur
ken, gvenin arsyla ezamanl olduu anlalan tartml
bir tn kartyordu. Sonra bana glerek el sallad. Mantkl d
nmek istedim. Onun, buraya nasl gelmi olduunu ya da
onu orada nasl grdm bulgulam a hissi ya da arzusu iin
deydim, ama mantm hibir biimde ynlendiremiyordm.
O koullar altnda yapabileceim tek ey, orada oturmu glp
el sallarken, ona bakmaktan ibaretti.
Bir iire sonra, oturduu yuvarlak kaya parasndan aa
doru kaym aya hazrlanr gibi oldu. Bacaklarn berkittiini,
ayaklarnn sert topraa doru inie hazrlandn, ve kayarken
ivme kazanm ak amacyla srtn kayalara deene dek gerdiini
grdm. A m a iniinin tam ortasnda bedeni durdu. Bir yere s
kt duygusuna kapldm. Sanki suyun stndeymi gibi bir
ka kez bacaklarn rpt. Kendisini pantolonunun oturm a ye
rinden yakalam bir eyden kurtulmak istermi gibi bir hali
vard. Sinirli devinimlerle, kaba etlerini iki eliyle svazlad. Ba
na, ac verici bir biimde yakalanm hissi veriyordu. Koup,
ona yardmc olmak istedim, am a don Juan kolum dan tutup bir
yandan da gln yarm azla saklayarak bana, zle onu!
zle! dediini iittim.
Don Genaro tekmeledi, bedenini gerdi, kendini saa sola
att; sanki bir iviyi gevetm eye alyordu. Birden bir patla
ma sesi duyuldu, ve tam don Ja u n la benim durduum uz yere
kadar kayd. ki aya zerinde bir, bir buuk metre nm e in
di. Kalalarn svazlad, acdan dans cdeni gibi zplad, ve
yakas almadk kfrler savurdu.
Kaya beni brakmak istemedi, km dan yakalad, dedi,
utanga bir sesle.
Benzersiz bir nee duygusu iindeydim. Yksek sesle gl
dm. Neemin, zihin berraklma eit olduunu ayrmsadm.
O anda, her eyi kaplayan engin bir farkndalk durum una gir
mitim. evremdeki her ey kristal gibi berrakt. D aha biraz
nce uyuukluk, dalgnlk iindeydim. A m a, don G e n a ro nun
birden belirmesi, grkemli bir berraklk durum una sokm utu
222
ERK
YKLER
beni.
Don Genaro kaba etlerini svazlayarak zplamay bir sre
daha srdrd; sonra arabama yneldi, kapy aarak emekleye em ekleye koltua geti.
Konum ak amacyla don J u a n dan yana dnmtm. G
rnrde bir yerde deildi. Yksek sesle onu armaya bala
dm. Don Genaro da arabadan kt, don J u a n n adn liz, l
gnca bir sesle ararak, arabann nndeki dzlkte daireler
ize ize kom aya balad. Beni taklit ediyordu kukusuz. Ken
dimi don G e n aro yla tek bama bulmann getirdii youn kor
kuyla arabann evresinde birka kez bilinsizce koarak ba
ra bara don J u a n armtm.
Don Genaro, Pablitoyla N e sto ru almamz gerektiini,
don J u a n yolun bir yerinde bulacamz syledi.
lk korkum un stesinden geldikten sonra, onu grmekten
mutluluk duyduum u belirttim. Tepkim nedeniyle azarlad be
ni. Don J u a n n babam gibi deil, annem gibi davrandn sy
ledi. A nnelerle ilgili ok gln kimi benzetmeler, akalar
yapt. ylesine eleniyordum ki, P ab lo nun evine geldiimizin
farkna varamadm. Don Genaro durmam syledi, sonra ara
badan indi. Pablito, evinin kapsnda bekliyordu. Koarak gel
di, arabaya girip yanm a oturdu.
Hadi, N e s to run evine gidelim, dedi, ok acelesi varm
asna.
Dnp don G enaro nerede diye bakndm. Ortalkta yoktu.
Pablito yalvarrcasna acele etmemi syledi.
N e sto run evine doru yola koyulduk. O da kapda bekli
yordu. Arabadan ktk. kisinin de neler olup bittiini bildikle
rine dair bir kan vard iimde.
N ereye gidiyoruz? diye sordum.
Genaro sylemedi mi sana? diye sordu Pablito, inanmyonnuasna.
Ne don J u a n n, ne de don G e n a ro nun bana hibir ey
sylemedikleri konusunda gvence verdim onlara.
Bir erk yerine gidiyoruz, dedi Pablito.
Ne yapacaz orada? diye sordum.
kisi de bir azdan bilmediklerini sylediler. Nestor, don
N A G U A L A
T A N I K
223
G en aronun ona beni erk. yerine gtrmesini sylediini ekle

di.
Sen, don G e n aro nun evinden mi geliyorsun? diye sor
du, Pablito.
Don Ju an la birlikte olduumu, don G e n a ro yu yolda bul
duumuzu, sonra don J u a n n beni onunla braktn syle
dim.
Don Genaro nereye gitti? diye sordum, Pablitoya.
A m a Pablito neden sz ettiimi anlayamad. Don G ena
royu arabamda grmemiti.
Benimle, senin evin oraya kadar geldi, dedim.
"N aûl arabandayd, galiba, dedi Nestor, korkulu bir
sesle.
Arkada oturmak istemediinden, nde P ab lito nun yanna
skt.
N estorun yolu belirtmek iin verdii ksa buyruklar dn
da hi konum adan ilerledik.
Sabahleyin olanlar hakknda dnm ek istedim, am a bun
lar aklama abasnn, bir biimde, yararsz bir dknlkten
baka bir ey olmayacan biliyordum. N e s to rla P ablito yu
konutunnaya abaladm; arabann iindeyken ok sinirli ol
duklarn, onun iin konumayacaklarn sylediler. A lakg
nll yantlar ylesine houm a gitmiti ki, konumalar iin
daha fazla zorlamadm onlar.
Bir saat bekledikten sonra, arabay bir yan yola park edip
sarp bir dan yamacn trm anm aya baladk. Hi konum adan
bir saat kadar yrdk; Nestor nden gidiyordu. B yk bir te
penin dibinde durduk. Neredeyse altm metre yksekliindeydi, ve dimdik ge uzanyordu. Nestor, yar-kapal gzleriyle
topra tarayp oturacak doru drst bir yer arad. Tarama de
vinimlerinin ok zayf olduunu zntyle ayrmsamtm. Ya
nmda duran Pablito birka kez onun hareketlerini dzeltm eye
yeltendiyse de kendini tutarak stne dmedi. Sonra, Nestor
bir anlk teredddn ardndan bir yer seti. Pablito, rahatlam
biimde nefesini koy verdi. N e sto run setii yerin doru yer
olduunu biliyordum, am a bunu nasl bildiimi anlayanyodum. Bylece, ben nder olsaydm neresini seerdim diye ba-
224
ERK YKLER
kanmaya baladm. Ne var, izlemem gereken yntem hakknda

bir karara bile varamadm. Pablito ne yaptmn kesinlikle
ayrdndayd.
Beceremezsin bunu, diye fsldad. Beni yasal olmayan
bir eyle yaparken yakalam gibi skntyla gldm. Pablito da
glerek don G e n aro nun daim a onlarla birlikte dalarda yr
dn, nderlii zaman zaman birine ya da tekine brakt
n, bu yzden kiinin, seiminin ne olacan bilmesinin m m
kn olmadn bildiini syledi.
Genaro der ki, bunu yapamam ann nedeni, yalnzca do
ru ve yanl seimlerin var olmasdr, dedi. Yanl bir seim
yaparsan bedenin bunu bilir; oradaki baka herkesin bedeni de
bilir bunu; am a doru bir seim yaptnda beden bunu anla
yp, gever seim falan yaptn hemen unutur. Bedenini,
gelecek seim iin yeniden doldurursun, anlyo musun, tpk
bir silah gibi. Bedenini ayn seim iin yeniden kullanmak is
tersen, yapamazsn bunu."
Nestor bana bakt; not tutmam onu meraklandrm gibiy
di. Pablitonun sylediklerini onaylamasna ban sallarken ilk
kez gldn grdm. st dilerinden ikisi eriydi. Pablito,
N e sto run kaba ya da ask suratl olmadn, sadece dileri y
znden utandn, hi giilmemesinin nedeninin de bu olduu
nu aklad. Nestor azn rterek gld. Dilerini dzelttirme
si iin onu bir diiye gnderebileceimi syledim, ona. Bu
nerimi aka sanp ocuklar gibi gldler.
Genaro, utangalnn stesinden tek bana gelmesi g e
rektiini sylyor, dedi Pablito. stelik, Genaro onun ansl
olduunu da sylyor; herkes ayn biimde srrken, Nestor
bir kemii uzunlam asna ayrabilir, srarak insann parman
da, iviyle deler gibi delik aabilirmi.
Nestor azn aarak bana dilerini gsterdi. Sol kesici di
iyle kpek dii yana doru kmt. Dilerini birbirlerine vu
rarak takrdatp kpek gibi hrlad. Yalandan stme saldrr gi
bi yapt. Pablito gld.
N e sto ru bylesine rahat grmemitim. Gemite birka
kez birlikte olmutuk, bende orta yal bir adam izlenimi brak
mt. O anda orada ylece oturup dilerini gsterirken, ne ka-
N A G U A L A
T A N I K
225
dar gen olduunu anladm. Yirmili yadlarnn bandaki gen

bir adam gibiydi.
Pablito yeniden yetkinlikle dncelerimi okudu.
"Kendine nem vermeyi brakma zerinde urayor, de
di. "Onun iin byle gen duruyor.
Nestor olurlarcasna ban ne doru sallad, tek bir sz
sylemeden grltlce osurdu. arm, kalemimi dr
mtm.
Pablitoyla Nestor, glmekten handysa leceklerdi. D in
ginletiklerinde, Nestor yanma gelerek bana, elde sklnca
zel bir ses karan kendi yapm olduu bir dzenei gsterdi.
Bunu yapmay ona don G e n aro nn rettiini aklad. Dze
nek kk bir krkten, iki para tahta arasndaki yuvaya yer
letirilmi, titreici ilevi gren bir yapraktan oluuyordu; tahta
paralar ise ska gibi alyordu. Nestor, oluturulan tnnn,
kullanlan yapran cinsine gre deitiini syledi. Denem em i
isteyerek belirli bir ses oluturmak iin skalarnn nasl skla
can, bir baka ses iinse nasl alacan gsterdi.
"Ne iin kullanyorsun bunu? diye sordum ?
Birbirlerine ksaca baktlar.
"Bu onun tin tuza, aptal! dedi Pablito, serte.
Sesinin titremi hrnca, am a bak dostayd. Bu ikisi, don
J u a n la don G e n aro nun yabans, insan sindiren bir karm
gibiydiler.
Dehet verici bir dnceye daldm. Yoksa don J u a n la
don Genaro bana gene oyun m u oynuyorlard? Bir an mthi
bir lkye kapldm. Ama, karnmn iinde bir yerlerde bir ey
ler koptu da yeniden dinginletim. Pablitoyla N e sto run, don
J u a n la don G e n aro y davran modeli olarak kullandklarn
biliyordum. Ben de gn getike onlar gibi davrandm bulgulamtm.
Pablito, N e sto run bir tin tuzann olmasnn uurlu oldu
unu, kendisinin henz bir tane edinemediini syledi.
"Burada ne yapacaz? diye P ablitoya sordum.
Nestor soruyu kendisine sorm uum gibi, yant verdi.
"Genaro bana dedi ki, burada bekleyecekmiiz, beklerken
de glp elenecekm iiz, dedi.
226
ERK
YKLER
Ne kadar beklem emiz gerekir, sence? diye sordum.

Yantlamad; ban sallayp, sorarcasna Pabliloya bakt.
Bir fikrim yok, dedi Pablito.
Bylece, Pablitonn kz kardeleriyle ilgili koyu bir sy
leiye daldk. N e sto re n byk kzn ok kt baklar olduu
nu, gzleriyle bitleri bile ldrebileceini syleyerek Pablit o yla dalga geti. Pablitonun ondan ok korktuunu, nk
kavga ederken, kz kardeinin kzgnlkla onun koca bir tutam
san tavuk yolar gibi bir ekite koparacak denli kuvvetli ol
duunu anlatt
Pablito ablasnn bir canavar olduunu kabul ettiini, ama,
n a g u a fn onu dzene sokup, hizaya getirdiini syledi. Kzn
nasl yola getirildiinin yksn anlatmasnn ardndan. Pablitoyk N e sto run don J u a n n adn hi anmadklarn, ondan,
srekli biimde nagual diye sz ettiklerinin ayrdma vardm.
Grne baklrsa, don Jan, Pabliloun yaamna girmi,
btn kz kardelerini, daha uyumlu bir yaam srmelerini sa
lamak amacyla, biraz zorlamt. Pablito, L'agual onlarla
iini bitirmesinin hem en ardndan kzlarn birer azizeye dnd
n anlatt.
Nestor notlarmn ne ie yaradn renmek istedi. O nla
ra iimi akladm. Anlattklarmla gerekten ilgileniyorlarm
gibi tuhafa bir hisse kaplp, insanbilimiden girdim, felsefeden
ktm. Kendimi sonuta gln bularak susmak istedim, ama
anlatma ylesine dalmtm ki, ksa keseiyordum. kisi bir
takm gibi, beni bu uzun aklamay srdrmeye zoiuyorlard
sanki. Gzleri stm e kilitlenmiti. Sklm ya da yorulmua
benzemiyorlard.
Bir yorum un tam ortasndayken, gvenin arsnn be
lirsiz tnsn duydum . Bedenim gerildi szm asla bitire
medim.
Nagual burada, dedim, dnmeden.
N estorla Pablito dehet dolu baklarla birbirlerini szd
ler, yerlerinden frlayp yanma geldiler; bana adeta yaptlar.
Azlar almt. rkm ocuklar gibi bakyorlard.
Sonra, anlalmaz bir duyusal deneyim yaadm. Sol kula
m km ldam aya balad. Bir biimde kprdyordu. Bu kpm
N A G U A L A T A N I K
227
bam yz seksen derece dolaynda dndrp dou olduumu

sandm yne bakm am a yol at. Bam hafife saa doru tit
redi; bu konumdayken, gvenin arsnn tkrk saan t
nsn rahatlkla yakalayabiliyordum. Uzaktan, kuzeydou y
nnden geliyormu gibiydi. Yn sapladktan sonra, kulam
inanlmaz zenginlikte bir tn saana yakalad. Ne var, bunlar
duyduum tnlarn anlar myd yoksa o anda m oluuyorlar
d, bilemiyordum.
Bulunduumuz yer, bir da srasnn sol yam acnda yer
alyordu. Kuzeybatya doru aa kmeleriyle yer yer da
fundalklar vard. Kulam, o ynden gelen, kayalarn zerin
de yryen ar eyin sesini yakalama benziyordu.
N esto rla Pablito, ya tepkilerime yant veriyor ya da ayn
tnlar kendileri de iitiyorlard. Bunu onlara sorm ak isterdim,
ama gzm yemedi; ya da, ola ki younlam am durduramy ordum.
Tn yaknlap ykseldike, Nestor ile Pablito iki yanma
yapt. Nestor bundan en ok etkiienenimizdi; bedeni denetle
nemez biimde titriyordu. Bir an geldi, sol kolum sallanmaya
balad. stemim dnda yzme dek ykselerek fundalklarn
bulunduu blgeyi gsterdi. Titreen bir tn ya da kkrem e
duydum; bu, bildik bir tnyd. Yllar nce, psikotropik bir bit
kinin etkisi altndayken duymutum. Fundalklarn arasndaki
devasa bir karalty saptadm. Fundalklarn kendileri kararyormu da, sonunda tam bir siyaha dnyorm gibiydi. K a
raltnn belirli bir biimi yoktu, am a kmldyordu. Nefes alyor
gibiydi. Pablitoyla N e sto run korku dolu barlarna karan,
kan dondurucu bir lk duydum; ardndan, fundalklar ya da
dntkleri karalt bize doru um aya balad.
Artk kendimi tutamaz durum a gelmitim. Nasl oldu bil
miyorum, iimde bir ey sarsld. Karalt nce stm zde d o
land, ardndan bizi iine ald. evremizdeki k karard. G
ne batm, ya da alacakaranlk birden bastrm gibiydi. N es
t o rla Pablitonun, balarn koltuklarmn altna soktuklarn
hissettim; bilinsiz bir korum a igdsyle kollarm balarna
doladm yuvarlanarak arkaya doru dtm.
Ne var ki, tala kapl yere ulam am tm bir an sonra, iki
228
ERK YKLER
y a n m d a P a b l i t o yla Nestor, kendi mi ayakt a bulmu t u m. kisi

d e b en d e n uzun idilerse de, e k mi gibi duruyorlard; srtlarn
ei p bacaklarn b k er e k kolt uklarm n altna sacak b oya g e l
milerdi.
D on J u a n ile d on G e n a r o n m z d e duruyorlard. Don
G e n a r o nun gzleri geceleyi n par ldayan kedi gzleri gibiydi.
D o n J u a n n gz le ri nde de ayn parlt vard. Don Jan hi bu
b i i md e g r me m i ti m . Ge r e kt e n kork u tu cu yd u. Do n G e n a
r o da n da t e: H e r z a m a n k i n d e n d ah a g en ve g l yd. O n l a
ra bak t k a b en im bildiim a n l a m d a insan olmadklar y ol unda
lgn bir d n c e y e kapldm.
Pa b l i t o yla Ne s to r sessizce inliyorlard. Don G en a ro tam
bir l Birlik tablosu o l u t u r du um uz u syledi. Ben, Ba
h a y m m, Pabli to Oul , N e s t o r da Ruhlkudiis. Don J u a n la
d o n G e n a r o g mb ii r de rc es i ne gldler. N e s t o r la Pablito ise
u t a n g a a glmsediler.
D o n G e n ar o , bi rbir imi zden a y r l ma m z gerekliini, zira bu
tr s ar lmal ara y alnzca k adnla e rk e k arasnda, ya da bir e r k e k
le t okmak s a ras nda d est ur verildiini syledi
Hl a yn n o k t a da d u r d u u m u , s and m gibi yere d m e
mi o l d u u m u g r d m. As l nd a P a b l i t o yla Nest or da eski n o k
talarnda duruyorlard.
D o n G e n a r o, bayla iml eyer ek N e s t o r la P a b l it oyu uy ar
d. D o n Juan d a onlar i z le me mi imledi. Ne st or n m z d e n g i
d er ek P a b l i t o yla b a na otur acak birer ye r gsterdi. Do n J u a n la
d o n G e n a r o n u n k m l d a m a d a n durduklar kaya dibi nden elli
me tr e k a d ar uzakta, tek sra hal i nde oturduk. Onla ra baknca,
gzl er imi o d a k l a y a m a z o l dum. Gz le rimi a bakar du ru ma
get ir di i mi n a y r d nd a y d m, n k iki deil, drt kii g r y o r
d u m. Sonra, sol g z m d e k i d on J uan grnts, sa g z m d e
ki d on G e n a r o g r n t s y le iist ste geldi; bu birleimin s o
n un da , ortada, d o n J u a n la d o n G e n a r o nun arasnda y a n a rd
ner renkl er de bir varlk belirdi; bildiimiz insana deil, beyaz
ateten bir topa b en zi yo r du . H e r yan, k telcikleri gibi bir
eylerle kapl anm t . B a m salladm, ift grnt birden yok
oldu; ne var, d o n J u a n la don G e n a r o nun ldayan nesneler
ol arak grntler i srd. ki t u ha f u zu nc a nesne g r mekt ey-
NAGUALA
TANIK
229
dini. Kendil ii nden kl teleikleri olan, b ey a z y a n a r d n e r fut

bol toplarm andryorlard.
ki ldayan varlk titredi, telciklerinin sallandn, sonra
da yok olduklarn ge r ekt en g r d m. Uzun, r m c e k ana
benzer, ve tepenin st nden frlatlm gibi g r n e n ipince bir
telcik tarafndan ekilmilerdi sanki. Yaadm d u y u m , k a y a
larn stnden gelen beyaz bir k h u z m e si ni n , onlar ekip a l
d biimindeydi. Bu olanlar h e m gzl er iml e, h e m de b e d e
nimle alglamtm.
B un u n yan sra, a lg l ama k o n u m u n d a d e v a s a orans zl kl a
rn o l d u un u n da a y r dm d a y d m , a m a b u n u n h a k k nd a he r z a
manki trden bir y or um g e l i r e mi yo rd um . r n e i n tepenin d i
bine bakar ken don J u a n la don G e n a r o yu, sanki g z m krk
be derecelik bir ayla e m i i m c c s i n e d o r u k t a yk e n gr ebi l i
yordum.
Ko r kma k, y z m k a pa y p a l a m a k ya da ol a a n tepki le
rimin dahilinde b aka bir ey y a p m a k istedim. A m a , kilitlenmi
gibiydim. D n ce n in ne o l du u nu bildiim kadaryla, ar zu l a
rm, d n ce ye b e nzemi yor lard , bu nedenle, d a v u r m a y a
altm trden c okusal tepkileri ortaya k a r a m y o r d u m
Don J u a n la d on Gearo yere atladlar. Bu n u , k a r n m d a
d u y u m s a d m bir d m e d u y g u s u n a d a y a n a r a k hi ssetmitim.
Don G e na r o allad yerde kald; d on J ua n ise bize dor u
yrd, a r k a m a gei p s a d a bir yere olurdu. N e s to r me l m i ti; ayaklarn karnna ekmi , enesini ellerinin trana almt,
kollarn dirsekleri zeri nde baldrna d ay a m , bana destek
veriyordu. Pablito ise elleri karnnda, hafife ne eik bi imde
oturuyordu. Ben de koll ar mn n k smyl a karn bl ge mi k a
pattmn ayrdna vardm. O m z u m d a n d i r s e i m e k a d a r olan
blmleri be de ni mi n iki yan na yaptrmtm, yle ki, basn
brlerimi actmaktayd.
Do n Juan t ekdze bir m r l d a nm a yl a h e p im iz e seslendi.
Baknz naûlm z er i ne s a b i t l e m e l i s i n i z , dedi.
T m dnceler, t m szl er ortadan k a l k ma l .
Bunlar alt yedi ke z yineledi. Sesi ok yabans yd, b i l m e
diim bir sesli; kert enkel e derisi zerindeki pullar anmsatt bu
ses bana. Bu b enz et me bilinli bir d n c e deil, bir d u y g u y
230
ERK YKLER
du. S z c k l er i ni n h er biri, pul pul s o y u l u y or gibiydi; t a n m l a

r tekinsiz, k s r k gibi kuru, b o u k szckl er b uyr ua d
n e n tatml mrltlar.
D o n G e n a r o hi k m l d a m a d a n dur ma kt ay d . O n a bakt
m d a g r n t y d n t r me y i srdi iremedim. G zl e ri m iste
m i m d nda a b ak ar d u r u m a geldi. D on G e n a r o nun b e d e
ni nd ek i yabans lty yeniden ayrt ettim. G zl er i m k a p an
m a y a ya d a yalarla k a p l a n m a y a balamt. Do n Jan y a r d m
m a kotu. G z l e r i mi a ba k a r d u r u m a g e t i r m e mi b u y u r d u u
nu iittim. B a m d a y u m u a k bir dar be hissettim. Apa k alg
l a d m ki, b an a ufak bir akl ta atmt. Tan etrafmdaki k a
yalarn z er i nd e birka k e z sektiini g r m t m . N e s t o r la
P a b l i t o ya d a at m olmalyd; ka ya la rd a seken baka akl ta
sesleri de iitmitim.
D o n Ge n ar o , yabans bir dans d u r u m u n a gemiti. Di zle
rini b k m , kollarn y anla r na yaptrm, par makl ar geril
miti. B ur gu h ar eketi y a p m a y a h az r l a n yo rmu gibiydi; kendi
evr es inde y a r m bir d n y a pa ra k yukar ya dor u ekildi.
D e v bir trtln ipliine taklarak, b e de ninin kayaln ta tepesi
ne do r u eki l di i ne ilikin berrak bir alg yaadm. O n u n y u
kar ya d o ru d ev in i mi yl e ilgili al g m grsel ve bedensel d u y u
larn son kerte yabans bir k a r m n d a n oluuyordu. Yukar
d o r u u u u nu yar g r m , yar h issetmitim. Onu, yukar e
ken, iplie y a d a n e r e de y se g r n m e z bir k d eme ti ne b en z e
ye n bir ey vard. O n u n uu u n u , bir k u u n uu u n u g z l e ri m
le izl eme b i i m in d e g r m e mi t i m. De vi ni ml e ri n d e dorusal
bir ardklk yoktu. O n u gr nt a l an m d a tut mak iin g z le
rimi k a l d r m a m da g er ekme mi t i. pliin onu ektiini gr
m t m , a rd nd an b u n u b e d e n i m l e y a d a b e d e ni m d e h isset mi
tim, ve bir an s on r a ot uz krk m et re yukarlarda, kayaln ta lepesi ndeydi .
Bi rka d a k ik a s o n r a k ur un gibi yere indi. D n his
setmi, gayri ihtiyari i nlemitim. D o n G e n a r o bu olaanst
gsterisini t a m k e z d a ha yineledi. H e r seferinde, s e z gim d a
h a d a ber rakl a yor du. So n kezinde, kar n blgesi nden kan
bir dizi iplii bile ayrt e debi ldi m. Bu ipliklerin kmldann
dan, y u k ar ya m y o k s a a a ya m gidecei ni bile a nl yordum
NAGUALA
T ANIK
231
Yukarya doru s ra ma ya hazrl anrken iplikler d e yukar d o

ru deviniyorlard; a a ya dor u i nm e y e h azr lan rken de, ip
likler nce darya, ar d ndan da a a ya d o r u deviniyorlard.
Dr d nc srayn ardndan, d o n G e n a r o gelip, Pablit o yla N e s l o r un arkas na oturdu. D o n Jua da ne do r u e i
lip don G e n a r o un otu rd u u yere geldi. Bir sre k m l d a m a
dan durdu. D o n Ge na ro , P a b l i to yla N e s t o r a ksa y ner geler
verdi. Ne dediini a nl a ma m t m . O n l a r a bir g z attm, d on
G en a o ' n u n her birine bir ta aldrp, g b e k deliklerinin zeri
ne k o y d u r d u u n u g r d m. Bu nu be ni m de y a p m a m gerekir,
diye dn r k e n, don G e n a r o b e n i m bu nl emi u y g u l a m a m a
gerek olmadn, a m a ne olur ne ol ma z , di ye u la a bi le ce i m
bir yere bir ta k o y m a m syledi. D o n G e n ar o , enesi ni uz a ta
rak don J a na b a k ma m imledi, ar d ndan a nl a lm a z bir eyler
syledi; szcklerini bir kez d aha yineledi; a n l a m y o r o ls a m
da, yapt eyin, aa yukar d o n J u a n n y n t e mi n i y ine le
me k o l d u un un ayrdna varmtm. S z c k le r in n e m i yoktu;
tartm, tnsnn sertlii, ks r ii ms niteliiydi n e ml i olan.
Do n G e n a r o nn kulland dil her neyse, (artmnn ksa ksa
v ur gu l an ma nitelii a s ndan s p an y ol ca ya oranl a d a h a u y gu n
dmt.
Don Jua, don G e n a r o nun d aha nc e y aptklarnn ayns
n yaptysa da, yukar ya dor u s r ama k yerine, bir j i mn a st ik i
gibi ol duu yerde d n p durdu. Yar-farkndalkl d u r u m d a ,
ayaklar zerine d me si ni bekl edim. B u n u hi y a pma d . Yerin
bir met re kadar st nde, kendi ekseni e v r e s i nd e d n m e y i s r
drd. Taklalar nc e e p e y hzlyken, g i de re k yavalamt. B u
l u n d u um yerden, d on J u a n n b ed e n i n i n de, tpk d on Ge n ar o nunki gibi, ipliksi bir a asl kaldn g r e bi li yo rd u m.
O n u t my le g r me mi z i s a la ma k istermi gibi, y a v a a d
nyordu. Sonra, y k s e l m e y e balad; te pe ye ul a ana de k y k
selmesini srdrd. D o n Jan, arlksz imiesine, y o k m u
asna ha vada uma kt a yd . Dnl eri, o k yavat, u zayda,
arlksz o r t a md a de vi ne n astronotlar antryordu.'
Onu izledike ba m d nd. K e n d i m i ktii h i s s e t m e m onu
tetiklemi olmal ki, bi rden b y k bir hzla d n m e y e balad.
Tepeden uzaklat, o hz k a z a nd k a ben d a h a d a k tl edi m.
232
ERK Y KL ER
Ta kap p k a r n m a yerletirdim. Olabi ldi i nce bastrdm. T a

n temas beni biraz k e n d i m e getirdi. Taa u l a ma ve karnm
t u t m a e d imi gzl erimi , bir an iin don J u a n dan a y r ma ma ne
d e n o lmu , y o u n l a m a m kesilmiti. Taa ul a ma da n he me n
nce, u m ak t a olan be de ni ni n kazand hzn, bedeni ni n bii
mi ni bulanklatrdn hissettim. n c e ev r ilme kl e olan bir
diskin, a rd ndan da d n e n bir n biimini ald. Ta kar n
m n zerine yerletirdikten sonra, hz azald; h a va da uuan
bir ap k a ya , ileri geri zplayan bir u ur t ma ya benzedi.
U u rt m a n n d ev in iml e ri daha da rahatsz ediciydi. Artk
d e n e t l e n e m e z b i i md e kt lemi t im. r pa n ku kanad sesle
ri d u y d u m , bir anlk bir belirsizliin ar dndan, olayn sona er
diini anladm.
y le s in e kti, yl esine bi tki ndi m ki, u y u y a k a lm m. Bir
sre h or la m o lma l y d m. Birisi k o l u m u drtnce, g z m a
tm. P a b l i t o ydu bu. K o r k u d a n d el ir mi es ine bir sesle k o n u u
yor, u y u m a m a m gerektiini, n k u y u r s a m hepi mi zi n l ec e
ini s yl yor du. Drt aya m z n st nde e m e k l e m e m i z g e
rekse bile o y r e de n a y r l ma m z k o n u s u n da diretti. Kendisi de
b edensel bir bitkinlik iindeydi. Aslnda, geceyi orada geiri
riz, diye d n m t m . Bu karanl kt a a r ab am n ol duu yere
y r me k , berbat bir fikir gibi geli yor du bana. Gittike daha
ok r k m e k t e olan P a b l i t o yu ikna e t m e y e altm. Nest or y
lesine k t yd ki hibir ey fark e t mi yo r du onun iin.
Pablito ta m bir uma rs z l k iinde yere kt. D n c e le ri
mi d z e n l e m e y e ab a la d m. Ortalk, ev r e mi zd ek i kayalar
ayrt e d ec e k k a d a r aydnlk ise de, hava o an epey kararmt.
Nefis, insan yattran bir sessizlik vard. O ann tadn tam
olarak k a r m a k t a y d m , a m a bir and a b e de n i m irkildi; bir daln
u z akl an gel en atrdsn iitmitim. H e m e n P a bl it oya d n
d m. Ba na ne o l d u u n u a nl am gibiydi. N e s t o r u koltuk altla
rndan kavray p, n er e d ey s e h a va y a kaldrdk. On u a r am za alp
k o m a y a baladk. G r n d kadar yl a yolu yalnzca Nestor
biliyordu. Z a m a n z a m a n ksa bu yr uk l ar verdi bize.
Ne y a pt m zl a i lg i le nmi yor dum. Di kkat im, tm b e d e
n i m d e b a ms z bir birim gibi al an sol k u la m n zerinde
y ounl a m t , imd e bir his ksa aralklarla dur up evreyi ku
NAGUALA
l'J T A N I K
23.3
lamla t an mam syl yordu. Bir eyin bizi izlediini biliyor

dum. Youn bir eydi; ilerlerken kiik kayalar eziyordu.
Nestor, bir para g kazanm t , ar ada P a b l i t o nn k o l u
nu tutarak tek bana y r m e y e balad.
Bir aa k me si ni n y a n m a vardk. O a nd a h av a t m y l e
kararmt. Birden insan sar edici b i r a l r d a m a sesi duy du m.
Sanki aalarn tepesinde k o c a m a m bir dal krlmt. B a m
zn zerinde bir hrt iittim.
P abli toyla Nestor l basp t m hzlaryla k o m a y a
baladlar. Onlar d u r d u r m a y a altm. Kar anl kt a k o a bi l e c e
i md e n e mi n deildim. A m a o a n d a t e p e m d e bir dizi yon s o
l umal ar hisetlim. T a n m l a n a m a z bir k o r k u y a kapl m t m.
m z de a rabaya ul a ncaya dek kotuk. N e s t o r anlal
m a z bii mde nderlik etti bize.
Onlar evlerine brakp k a sa b a da bir otele g i t m e m gerekti
ini d n m t m . Hibir ey beni don G e n a r o tn ev in e g
t remezdi; ama ne Nestor, ne Pablito, ne de ben a r ab a da n k
may gze al amad k. S o n u n d a P a b l i t o nn ev i ne gittik. A n n e
siyle kz kardeleri bize yiyecek hazrlarken, N e s t o r da bi
rayla kola a l ma ya gnderdiler. Nestor, a ka yl a kark, k p e k
lerden ve sarhol ardan ko rk tu u n u , P a b l i t o nn b y k kz ka r
deinin kendisine elik etmesini istediini syledi. Pablito g
lerek N e s t o r u velisi ol du u n u aklad.
" K i m seni o n un velisi olarak a ta d ? diye so rd um.
"Erk, tabii! diye yantlad Pablito. " B i r zamanlar, Ne st or
benden daha yalyd, a m a G e a o bir ey yapt o n a da, g r d
n gibi, imdi b en de n ok d ah a gen. Sen de g rd n y a !
" D o n G e n a r o ne yapt, y a n i ?
"Bilirsin ite, y e niden ocuklatrd onu. Ke nd is i n e ar
n e m veriyordu, ar m ard. G e n l e m e s e y d i , lecekt i .
P a b l il o nun ger ekt en deerli, a l a kgnl l bir yan vard.
A kl ama la rn dak i yalnlk b e ni m a m d a n ok aknlk
vericiydi. Nest or ger ekt en d ah a k kt ondan. Yalnzca g
rn deil, davran d a m a s u m bir o c u k gibiydi. Ge r e kt e n
de yle hissettiine kalbm basardm.
O n a dikkat e d i y o r u m , diye sr dr d Pablito. " G en a ro ,
bir savay e k i p e v i rm e n i n o n ur verici o l d u u n u syler.
ERK
YKLER
N e s t o r iyi bir savadr.

G zl er i d o n G e n a r o nun gzleri gibi parlad. Yiite sr
t ma v u ra ra k gld.
yi dileklerini e si r ge me ondan, C a r t o c u k .
o k y o r g u n d u m . Mu tl u bir h zn e kapldm. Ona, be ni m
g eld i im yerde, insanlarn birbirlerine ne re de ys e hi iyi dilek
te bul un ma d kl ar n syledim.
B i l i y or u m , dedi. Ayn ey bana da olmutu. A m a i m
di bir s a va y m ben. Bir dilee g c m yeter.
Bycnn Stratejisi
Sabahn ilerleyen saatlerine do r u d on G e n a r o n un ev in e v a r

d mda, don Jua or ada bul du m. O n u s el aml a d m.
Ner ed e yd i n yahu? G e n a r o yla ben, seni b t n g ec e b e k
ledik, dedi.
aka yaptn bi li yordum. Ku la r gibi ha fi f ve m u t l u y
dum. G n boyu y a a d kl a r m h a k k nd a y o r u m y a p m a k t a n k e
sinlikle kanm t m. Nc var, o an d u y d u u m m e r a k t m d e n e
ti mimi yok etmiti. D a ya n a m a y p , s or dum.
236
ERK
YKLER
"Yok c an m, grdkler in yalnzca bi gsteriydi; b y c le

rin a kl amas n r e n m e d e n nce bil men gereken her eyin
yaln bi gsterisi, dedi. "D yaptklarn G e n a r o y, s onuca
u l a m a k iin, yeterince erk biriktirdiine inandrm durumda.
O n u n tm nerilerini izlemi o lduu ortada. Dn, algnn k a
natlarn aabildin. Ge rgi n o l ma n a karn, na^ttal/ tm geli
gidilerini sezgileyebildin; baka deyile de, gnln. u aa
m a d a belki de grmekten daha neml i bi eyin stesinden g e
lebileceini de kantladn; b l n m e z dikkatini aâlu zeri
ne younlatrabildin. te bu da, nihai a a ma n n, yani b y c
lerin a klamas n n s o n u c u n u etkileyecek.
" P a b l i t o yla sen b un a ayn z a m a n d a gireceksiniz. By le s i
ne yei n bi savan n elii, erkin sana a r ma a ndr . K a n m
ca, tm s y l e me k istedii bu kadard. Bir sre sonra da don
G e n a r o y sor dum.
" B ur al a rd a bi y e r d e, dedi. "allklarn oraya, d a l an tit
re t me y e gitti.
O a n d a uzakt an gelen, bastrlm gk grl tsn andran
bir ses d u y d u m .
D o n Jan bana bakt ve gld.
O t u r m a m s y l ey er ek a m y m diye sordu. Ka rn m toktu.
D o n Jun defterimi vererek beni don G e n a r o nun noktasna,
evin bat yannda, derin bir k o y a a y uk ar d a n bakan yass bir
k ay a ya gtrd.
te imdi t m dikkatini bana ver meni ist iyorum, dedi
don Jut. Sava lar n bildii a n l a m d a dikkatten sz e d i y o
rum; bycl eri n a kla ma s n n iine ilemesini istiyorsan,
ba k a her eye gerek bi d u r di yeceksin. Gr evi mi zi n sonuna
vardk. Gerekli t m ynergeleri aldn; imdi dur up geriye b a k
malsn. Bycl er, kazanlanlar s a l am kaza bal amann
tek y o l u nu n bu o l d u u n u syler. T m bunlar kesinlikle senin
erk y er inde anlat man isterdim; ne var, Ge a o senin v el in im e
tindir, b yl e bi a n d a o n u n noktas senin iin belki de daha h a
yrldr. B e ni m e rk y e r i m d e n sz ederken, yllar nce kuzey
M e k s i k a da, bana v er di i ni syledii bir tepenin dor uunu
kastedi yordu.
Seni not t u t m ad a n m d i n l e m e l i y i m ? diye sordum.
BYCNN
STRATEJS
237
As l nda bu ok alengirli bi v a z iy e t , dedi. Zira, bi y a n

dan tm dikkatini bana ver men, te y a n d a n d a di ngi n ve g
v e nc ed e o lma n gerek. Yazmaksa, s ana en iyi gelen ey, o ha l
de tm kiisel erkini topla da, k en di n o l m a d a n kendi n o lm a k
gibi imknsz bi edimi yerine getir.
G l d ve kalalarn tokatlad.
Beni m, senin toualda, G e n a r o n un d a senin nagualmdan sor uml u o l d u u m u z u sana d ah a n ce de s y le mi t im, diye
srdrd. 7 'onulma y neli k her ey k o n u s u n d a yar d mc ol
ma k be ni m gr evi mdi ; s ana h e r ne y a p t y s a m tek bi ey iindi:
roud adan t e mi z le me k ve ye ni de n d z e nl e m e k . Bi r e t me n
olarak benim g r e vi m buydu. Senin veli n i me ti n olarak da G e
n a r o nun greviyse, agla ilikin y a d s n a m a z gst eri ler sergi
leyerek ona nasl ulalacan s a na g s t e r m e k t i .
"Toal adasn temizleyip, y e n i d en d z e n l e m e k l e neyi
k as t e d iy o rs u n ? diye sor dum.
"Seninle tantmz ilk g n d e n bu y an a s z n ettiim
top ye k n deiiklii k a s t e d i y o r u m , dedi. Sana, saysz kez
sylemi t im, bilgi y o l u n d a b a a r ma k iin k kt e n bi deii kl ik
gerekir. Bu de i i m hal, tavr ya d a d g r n m d e i i mi d e
ildir; bu dei i m toal adas nn d n m n gerektirir. Se n
de bu edimi yerine getirdin.
Dei ti i me inanyor m u s u n ? d iye sor dum.
n ce bir drdu, ar dndan k ahka ha y patlatt.
n c ek i ka da r aptalsn, dedi. A m a g e ne de ayn deil.
Ne d e m e k istediimi anladn m ?
Yaz y a z m a m l a d a lg a geerek, k e k e d o n G e n a r o b u r a da
ol sa ym da, o z a m a n bycler in be t im le me s i ni y a z m a m n
samal yla ne biim dalga geer, b u n d a n ne denli k e y i f alr
d, diye hayfland.
Tam bu noktada, r e t me n re nc i si ne son bi yol a y r m
na gelmi o l du u nu syler, diye s rdrd. Asl nda, b yl e bi
eyi s yl eme k biraz yanltc, F ik ri mc e so n bi yol ayrm, ya
da atlacak son bi a d m diye bi ey yok. At l a ca k s on bi a d m
o l ma d na gre, ldayan v arlklar olarak g e le c e im i z in hibi
ya n nd a da bi gizlilik o l m a ma s gerekir. Bi a k l a m a d a n k i m i n
yararlanp, ki mi n y a ra r l a n m a y a c a n a kiisel erk ka ra r verir.
238
ERK
YKLER
D e n e y i m l e r i m e gre, insan k a rd e le ri md e n pek az d i nl e m e ye

heveslidir; bu di nleyenlerin de pek az dinledikleri uyarnca h a
reket ederler; bunlarn, edi ml er in de n yarar lanacak kerte kiisel
e rke sahip olan ise azn da azdr. B yl ec e bycl er in akl a
m a s n n gizlilii me sel esi de giderek bayalar, ola ki tm b a
yal klar gibi a y a a der.
H e r ne olursa olsun, bycleri n a kl amas n n kalbi d e
m e k olan tonaHa agcl h ak k n d a yeterince bilgiye sahipsin.
Bunlar b il me k o l d u k a zararsz grnyor. ur ada oturmu,
b u n l ar sradan k o n u bal klar ym as na konuuyor uz. Sen,
yllardr yaptn gibi, d ingi nce yaz yaz yorsun. e v r e mi z de k i
sahne, dinginliin resmi adeta. l e de n sonrasnn ilk saatleri,
ok gzel bi gn, evr emi z i saran dalar, koru yu c u bi koza
o l u t ur uy or sanki. G e n a r o nun erkini ve kusur s u z l u un u a nl a
tan bylesi bi yerin, kapy a m a k iin en u y gun yer o ldu un u
a n l a m a k iin insann b y c bile olmas ge re kme z; bug n b e
n i m yapt m da bu ite, sana kapy a yorum. Ne var, bu n o k
tann tesine u l a m ad a n, k k bi u y a n d a b u l u n m a m g e r e ke
cek; r e t m e n d e n yaln s z c k le r kullanarak, rencisini, bu
ann dingi nl ii ni n ve zararszlnn bi serap olduu, n nd e
dipsiz bi u u r u m u n yer ald, ve kap al d nda k a p a n m a s
nn o lanaksz o l d u u y o l u n da uyar mas beklenir.
Bir an sustu.
K e n d i m i haf if ve mut lu hi sse di yo r d u m. Don G e n a r o nun
ye ri nd en ba k ld n da nefes ke se n bir m a n z a r a seriliyordu in
sann gzl er ini n nne . Do n Juan haklyd, g n de m a n z a ra da,
gzel in ok tesindiydi. Yapt uyar lardan tiirii endie d u y
m a k istedim; ne var, e v r e m i n sakinlii tm e nd i e le nme g a y
r etlerimi rtt de, k e n d i m i he r ha ld e me ca zi tehlikelerden sz
ediyordur, diye u m a r k e n buldum.
D o n J ua n b ir de nbir e ye ni de n k o n u m a y a balad.
Yllar sren zorlu almalar, sava n n bu noktann t e
sinde karlaaca o m th i ...
Yine sustu, gzlerini ksarak b an a b a ka rk en k kr damaya
balad.
"... te h er ne ys e o n u n la k ar la ma ya hazrl anmas ndan
b a k a bi ey dei ldi r, dedi.
BYCNN
ST RATE J S
239
Ond an , bu u ur su z savn a kl amasn istedim.

"Hi de bi a k la ma ya b e n z e m e y e n b y c n n a k l a m a
s, l m c l d r, dedi. "Za ra rs z ve ekici gibi gelir i nsana o,
a m a sava kendisini b un a aar a m az , ki ms e le r in k a n a m a
yaca darbeyi de idiriverir.
Grltl bir k a h k a h a koyuverdi.
"yisi mi, en kt s n e hazrlan sen, a m a acele e t me , p a n i
e de k ap l ma , diye srdrd. "Bi y a n d a n z a m a n n yok, te
y a nd an sa sonsuzl ukla evr il mi d u r u md a s n. Akln iin ne p a
radoks a m a !
Don Jua a ya a kalkt. Dz g n, ks e ekl indeki bir u k u
run tozunu topran t emizl eyi p, yz k u z e y b a t ya d n k bi
i m d e yeni den rahata oturdu. Bana, b e n i m de rahata o tu ra bi
l ecei m bir yer gsterdi. Ben so l un d a kal m t m, y z m d e k u
z eybat ya dnkt. lk kaya, bana esenlik ve g v en li k hissi v e
riyordu. Scak bir gnd, y u m u a k bir r z g r l e de n s on ra s
nn gneini pek ho bir hale d n t rm t . ap k a m kart
tm, a m a don Jua g i y m e m iin diretti.
u anda kendi erk yerine do ru b a k y o r s u n , dedi. Bu,
seni kor u y a bi le ce k bi nesne. B u g n k ul la na b i le ce i n h e r trl
y ar d mc n e sn e ye g e r e k s i n m e n var. a p k a d a b u n la r da n biri
olabilir.
Beni neden uyar yorsun, d on Jan! Ne olacak, g e r e k
t e n ? diye s ordum.
B u g n bur ada olacaklar, d a l m a z di kkat ini sezgi ni n k a
natlarna o d a kl ay a bi l e ce k kert ede kiisel erkin o lu p o l m a m a s
na bal, dedi.
Gzleri ldad. O n u t a n d mda n bu yana, bu denli h e y e
c a nla nd na tank ol ma m t m . S es inde b e k l e n m e d i k bir ey,
belki de allmadk bir sinirlilik vard.
inde b u l u n d u u m u z d u r u m u n , ta m orada, v e li n im e t im i n
noktasnda, t on a l a da m t e mi z l e m e ve y e n i d e n d z e n l e m e
s a va m m srasnda rettii her bir adm y e ni de n z e t l e m e
sini gerektirdiini aklad. Kl krk yaran bu zet tam be s a
atimizi ald. G r k e ml i , ak ve seik bir bi imde, t a n m a m z
dan balayarak b e n im iin ne yapt ys a hepsini teker t ek er ele
ald. Sanki bir baraj yklmt. A k la ma la r , beni t m y l e s a
240
ERK YKLER
v u n m a s z yakalamt. Saldrgan ve sor ut ur ucu tarafn hep

ben o lma s na 'a l m t m; bu kez don J u a , retisinin n e m
li noktalarn bu denli a k a d em i k bi i mde akladn g z l e
m e k, en az, M e x i c o C i t y dc onu l ak m elbisesiyle g r m e k k a
d ar artcyd. Dil denetimi, z a ma n l a m a s ve s z ck seimi
yl esi ne o la an s t y d ki, buna mant ksal bir a kl a ma getire
cek h ali m kalmam t . Bir r et meni n, bu a a ma d a r en c is iy
le ok zel terimlerle ko nu m as gerektiini, beni mle bu k o
n u m a bi i mi yl e k o n u ma s nd a ki ak seikliin bana ektii
n uma ra la r n son b l m n ol u t ur du un u, ve tm bu yapt kl a
rnn anl amn ancak s o n u n d a b ul gul a ya bi l e c ei mi syledi.
S u n d u u zetin s onu na gel inceye dek hi d u r m a d a n konutu.
Ben de, syledi i her eyi bilinli bir aba h a r c am a da n yazdm.
Bi r et m en i n hibi zamtn m e z peine dmedi ini ,
hi k i m s e n i n de retileri talep e d eme y e c e i n i syl eyerek ba
l a m a m a izin ver, dedi. "Bi me z i d a i m a bi yo a imlemi.tir.
r e t m e n o l m a k o n u m u n d a k i bi sava o bi sant imet re kiipliik ansn k u l la na bi l e ce k denli tetikle olmaldr. Seni, kar
l a m a m z d a n h e m e n n c e grmtm-, Me x ic o C i t y de kar
latmz o g en kz gibi gzel bi tonaln vard. Seni grdk
ten sonra, o a k a m o kz iin p arkta bek l ed ii mi z gibi bekledi m
seni. K z bize dikkat e t m e d e n geip g itme k zereydi. A m a sen,
s a m a sa pa n birka laf ettikten sonra ekip giden birisi tarafn
da n b a n a getirilmitin. Be ni ml e yiiz y z e braklmtn, sen de
s amalam t n. o k a b u k d a vr an p seni y a k a l a m a m gerekti i
ni biliyor dum. O kz seninl e kon u s a y d senin de ayn eyleri
y a p m a n gerekecekti. B e n i m yapt m, seni istencimle y a k al a
makt.
D o n Juan, o n u n l a tantmz gn bana ynelt mi olduu
o ol a a n st b ak t an sz edi yordu. G z n bana diker d ikmez
a nl at lmaz bir b o l uk ya da serseml ik hissi yaamt m. Bu t e p
kiye hibir mant ksal a kl a ma g e t ir eme mi , bu bak t akmak
haline getirmi o l m a m ned e ni yl e onu ikinci kez g r m e y e git
mi o l d u u m a d a he p inanmtm.
Bu seni y a k a l a m a k a ma c y la k ull anabi l ecei m en hzl
yoldu be ni m iin, dedi. Se nin tantlna d o r ud a n bi darbeydi.
istencim i o n u n z er ine o d a kl a ya r ak serseml ett im o n u .
BYCNN
STRATEJS
241
"Nasl yaptn bu? diye s or dum.

"S ava n n bak, teki kiinin sa g z n e yerletirilir,
dedi, yapt ey de isel syleiyi s usturmakt r; ar d ndan naytcl d evr eye girer ki, bu m a n e vr a n n tehlikesi de budur. ster
se bi saniye srsn, Nayal d u r u m a h k i m o l d u u nd a , bu sa
dece bi anlk dahi olsa, bedenin d u y u m s a d d u y g u y u tanmlayamazsn. B u n u n ne o l d u un u a n l a y a bi l m e k a ma c y l a saatler
boyu d n d n , ve u ana dek bi s o n u c a u la ma d n bil
mek le yi m. Bense y a p m a k istediimi b e c e r d i m seni y a k al a
dm.
Ona, o bak hl a n m sa d m syledi m.
" S a gze bak, sradan bi bak deildir, dedi. D a ha
ok, kiinin, b r kiinin gz vastasyla gl bi ya k a la ma ,
bi ele geiritir. Ba ka bi deyile, kii, g z n n ar d ndaki bi e
yi yakalar. Kii istenciyle bi eyi tut may and ran, g er e k b e
densel bi d u y u m yaar"
Kafasn kad, apkasn alnnn st ne kaldrd.
" S z n gelii byle d ed i m, e lbet , d i ye s rdrd. Y a b an
s bedensel duygular a k la ma n n y o l u .
Yazmay d ur dur up, k en d is i ne b a k m a m buyur du. "Tona l m, istenciyle n a zi ke y a ka l a y a c a n syledi. Yaad

m d u y u m, o nu n l a ilk t an tmz gn hissettiklerimin, ve
don J u a n n gzleriyle bana ge r ekt e n d o k u n u y o r m u hissini
verdii anlarn tpatp aynsyd.
B a na d o k u n u y o r m u hissini nasl yar at yor sun, d o n J u a n?
T am anlam yl a ne y a p y o r s u n ? diye s or du m.
" N e yaptm t am olarak bet i nl ey e b i le ce i mi s a n m y o
r u m , dedi. Karn blgesinin or ada n bi ey frlyor; bu ey
ynlendiilebi 1iyor, sonr a da istediin eyin z er ine o d a k l a n a
biliyor.
Yeniden, y u mu a k , c mb z ms bir eyin belirsiz bir yeri mi
tutmas na be nz er bir ey d u y u m s a d m .
" B u yalnzca, savann, istencini o d a k l a m a y r e n m e
sinden sora harekete geer , diye aklad d o n Juan, gzlerini
uzaklara evirdikten sonra. " B u n u al arak y a p a ma z s n, o n u n
iin seni bu k o n u d a y r ek le nd i r mi deilim. Bu, s a va n n y a
amnn belli bir an n da n ba l a ya ra k ort aya kar. K i m s e nasl
242
ERK
YKLER
o l d u u n u b i lmiyor .
B i r iire sustu. Bi r de n e ndi e le ndi i mi hissettim. Don J u
an bir denbir e k on u m a s n srdrd.
Asl giz sol g z d e , dedi. Sava bilgi y ol unda ilerle
di ke sol g z h e r eyi k a v r a m a y a balar. As l n da bi sava
nn sol g z n n deiik bi g r nt s vardr, kimi z a m an k s k
tr, k imi z a m a n da b r n d e n d ah a b y k ya da daha kktr,
ya d a bi b i i md e deiiktir.
B a n a bakarak, dalga g e er ces ine sol g z m i ncelemeye
balad. Ha ya l krklna ur am gibi ban sallayp k k rda
m a y a balad.
m e z yaka la nd kt an so nr a eitim balar, diye s r d r
d .
r e t m e n i n ilk edi mi , g r d m z s and m z d n y a
nn yal nzca bi grnt , d n y a n n bi bet iml emes i ol duu fikri
ni ilemektir. r e t m e n i n her abas bu fikri m e z i n e kan tl a
m a y a yneliktir. N e var, bunu k a bu l l e n m e k kiinin stesinden
gel ebil ecei en zor itir belki de. K e n di m i z e zg d n y a g r
m z e yl es ine k ap l m zd r ki, bu d n y a y l a ilgili her eyi
bildiimizi sanrz. r e t m e n d a ha ilk e d i ni mi n de n balayarak
bu g r de i t i r me u r a na girer. B y c l e r b u n a isel s y
leyii s u s t u r m a adn verirler, b un u n bi m ez i n re ne b i le ce
i e n n e ml i t e knik o l d u un a inanrlar.
Kiinin, bei kten balayar ak gelitirdii bu d n y a g r
n d u r d u r m a k a m a c y l a az iml e d av ra nma s yeterli deildir.
Kiinin u y g u l a m a y a d a ger eksi ni mi vardr; b un a dor u y r me
bi imi ad verilir. Za ra rs z ve a nl a ms z bi ey gibi grnr.
inde erk tayan he r ey gibi, dor u y r me biimi de pek
d ikka t ek me z. B u n u anladn, ya da en az ndan bu na bika yl
b o y u n c a dei ik bi davr an biimi ol arak baktn a ma, isel
syleini s us t ur ma y baard n o yakn ge mi e kadar senin
iin pe k bi a nl a m ifade e t m e d i .
D o ru y r m e , isel syleiyi nasl d u r d u r u r ? diye sor
dum.
Belirli b i i m d e y r m e k , toal d o l d u r u r ? dedi don Jta. Hat ta tarr. Tonaln dikkati, o nu n yaratt eylerin ze
rinde olmaldr, an l yo r m u s u n ? Asl nda, d n ya n n dzenini
BYCNN
STRATEJS
243
ol ut uran da bu dikkattir; ite, routl, d n y a s n s r d re bi lm e k

a ma c y la o nu n nesneleri zerinde dikkatini srdrmelidir, ve
en nemlisi de, d n y a g r n isel sylei olarak de s te kl e
melidir.
Don Jan, dor u y r m e bi imi ni n bir b a h a n e o l d u un u
aklad. Sava, ncelikle par makl ar n kvrarak dikkati ko l
larna ekermi ; ardndan, gz o d a k l a m a d a n , d o r u d a n n n
de, ayann ucuyla, uf uk arasnda o lua n y a yd a k i herhangi bir
n okt aya bakarak " t o n a l m ger ekt en m a l u m a t l a d o ld u ru p ta
m m . Toal", bet iml eme si ni n el eri yl e bire bir ilikiyi k e s
m e k z o run da kalnca, kendi si yle k o n u a m a z , b y le c e kii de
sessiz kalrm.
Don Jua p a rma kl ar n n k o n u m u n u n n e m tamadn,
yaplacak tek eyin p a r maklar al lmad k bi iml er d e k v r a
rak, dikkati kollarn st ne e k m e k o l du un u , ve gzleri odaklamaksz, saysz d n y a nesnesini, onlara a nl a m yiiklemeksizin sap t ama n n ne mi ni aklad. Bu k o n u m d a k i gzlerle, o l a
an gr n t de n kaan ayrntlarn da y a ka la ndn ekledi.
" D o r u y r m e bi imi ni n yan sra, diye sr d rd don
Jan, " r e tme n, m e z i n e d ah a da incelikli bi eyi r e t m e k
le de y k mldr : edimleri ni onlara i nan ma ks z n , d l l e nd i
rilmeyi b ek le me ks iz i n salt y apm o l m a k iin y a p ma k . Bi
r et me ni n baarsnn, m e z i n e bu k o n u d a ne l d e u y u m
lu ve iyi bi kl avuzl uk e t me s in e bal o l d u u n u s yl er s em,
abartm o l m a m .
Don Jua a, bana srf "bi r e d i m d e b u l u n m u o l m a k iin
e d i md e b u l u n m a k gibi zel bir y n te mi r et mi o l d u u n u
hi a n m s am a d m syl edi m; t m a k l m d a kalan, bu k o n u y a
ilikin kimi rasgele yoruml ard.
Gld. Ma ne v ra s n n o k incelikli a ya rl an m o l d u u n
dan, ta b ug n e dek b u n u n ay rdna v a r a m a m o l d u u m u s y
ledi. Sonr a bana, evine her git t iimde ve rmi o lduu kimi a n
l amsz grevleri anmsatt. Odu nl ar ekillerine gre di z me k ,
pa rma m topraktan k a l d r ma da n i zd i i m bir e m e rk e zl i d a
ireler zinciriyle t m evini ev ir me k , kimi d knt l er i bir y e r
den bii' baka yere d o r u s p r me k , vesaire gibi s a m a sa pa n
iler. Bu tr grevlere, kendi e v i m d e lek b a s m a y k e n y a p m a m
244
ERK Y K L E R
g er e ke n eyl er de eklenmiti: siyah bir apka gi ymek, a y a k k a

blarm b a l a m a y a sol tekinden ba la ma k, k e me r imi sadan
sola do r u s k ma k gibi.
Bunlar a ka da n te bir b a l a m d a g r m e m e m i n nedeni de,
h e r seferinde, verdii grevi alkanlk haline getirdiim anda
artk onlar y a p ma y brakarak u n u t m a m , d e i me z biimde
yi nelemesiydi.
B a na yaptklarn birer birer an msatt ka, bunlar bana
yaptrarak karlnda herhangi bir ey b e kl emeks i zi n e d i m
lerde b u l u n m a d n c es i ni n b en d e yava yava yerlemi o l
d u u n u n ayrdna vard m.
sel syleiyi s us tur mak, g en e de bycl eri n d n y a s
nn asl anahtardr, dedi don Juan. " b r e d i ml e r yalnzca b u
nu d e st ek l em e k, etkisini h zl an d r ma k a mac yl a yaplr. sel
syleiyi s ust ur may h z la n d r ma d a kullanlan iki ana etkinlik
ya da teknik o l d u u n u belirtti: kiisel tarihin silinmesi ve " r
ya g r m e . m e z l i i m i n ba langcnda, kiil iimi deitir
m e m a ma c yl a b an a belirli y n t em le r ve rmi o ld u u n u a n m
satt. Bunlar notl armn arasna k a ydet mi , sonra, tadklar
n e m i n ayrdna va r nc aya dek yllar b oy u n c a u n u tmu tum. Bu
belirgin y n t e m l e r bana nceleri, davranlarm deiti rmeye
zo r l a ya n son de re c e zel d z e n l e m e l e r gibi gelmiti.
D o n Juan, r e t m e n i n sanatnn, m e z i n dikkatini temel
k o n u l a r d an a y r m a d a yattn aklad. Bu sanatn en ilgi ek i
ci bir rneini n, o g n e d e k bana son de r ec e neml i u n ok ta
y, h e m de g z m d e n kararak, rettii gerei oldu u nu y e
niden anmsatt: yani, dl b e kl e me ks i z i n e di ml er de bu l un
mak.
Bu m an t k e r e ves in de , ilgimi, g r m e dncesi etra
fnda t opl a ma y baarmt. G r m e , laykyla anlatlacak
olursa, d o r u d a n n a g u a f la t e ma s e t m e e d i mi yd i retilerin
k a m l a m a z s on uc u olan bu ed im, ayr bir gr ev olarak ele al
nacak olursa, ula lmas i m k ns z b i r g r e v d i .
Beni bu b i i m de k a nd r ma n n amac neydi, p e k i ? diye
s or dum.
B y c l e r he pi mi z in bi sr enayi d mb el e i o l d u u m u
za inanrlar, dedi. O m e n d e b u r dene ti mi mi zi elden b r a k m a
BYCNN
STRATEJS
245
ya bi tiirlti yanaanlayz. Bu n edenl e k a nd r l m a m z gerekir.

Dikkatimi uy d u r u k bir grev olan g r m e yi r e n m e y e
o d ak la m am sal ayarak iki eyi baaryla yerine getirmiti. Bi
rincisi, adn bile a maks zm, " n ag a lla d o r u d a n k a r la ma
m hazrlam, kincisiyse, retisinin asl meselelerini, n e m
siz eylermi gibi gs t e r me yi baarmt. Kiisel tarihimi silme
ve " r y a g r m e bana asla, " g r m e denli ne ml i gel memiti .
Bunlar, elendirici etkinliklerdi b e ni m iin. Hatta, listesinden
en k olayca gel ebi ldi i m etkinlikler olduklarn d n m t m .
Don Jua, En k ol a yc a , diye da l ga g e e rc es i ne yineledi,
y o r u m u m u dinledikten sonra. "Bi r e t m e n hibi eyi rastlan
tya brakmamaldr. Kandrldn h i s s e t me k te hakl o l d u u n u
sylemitim. Sorun, bu k a nd r ma ca n n, akln a rt ma ya y n e
lik o l du un a i n a n m a m d a yatyordu. K a n d r m a c a , b e n i m iin,
senin dikkatini d a tm ak ya da g er ekt iinde onu t uz aa d r
me k a nla m n a ge li yo r d u .
Ksk gzlerle b ana bakp, elinin tek devinimiyle, spriircesie tm e vr emi z i gsterdi.
"Ki inin dikkatidir, t m bunlarn altnda yat an g iz, dedi.
" N e d e m e k isliyorsun, don Jua ?
" T m bunlar, d i k k a t i mi z d e n tr var. u s t n d e o t u r d u
u m u z kaya bile, biz dikkat i mi zi bi k a y a ola ra k o na y n e l t m e
ye zor lad m z iin kayad r.
Bu d nc eyi a klamas n istedim. G l d , sul ar casna
par ma n bana do r u sallad.
"Bu, uz unca bi z et , dedi. D a ha s on ra ye ni de n d n e ri z .
Kur na zc a m a n ev r as nedeni yl e kiisel tarihi silme ve " r
ya g r m e y l e ilgil enmeye b a lad m n e srd. Bu iki t e k ni
in, kendi btnlkleri iinde u yg ul a nm a l a r d u r u m u n d a yk
c bir etkileri olacan syledi. Bu b a la m d a , t m r e t m e n l e
rin tad kaygy tayordu: m e z i n i n s apk n ve hastalkl
bir d u r u m a d m e s i n e izin v e r m e m e k .
"Kiisel tarihi silme ve riiya g rne , yal nzca bi y ar d mc
olmaldr, dedi. " m e z , kendisini l ll kl e, gl e d e s t e k
lemelidir. r et me n , ite bu n e denl e savann yol unu, ya d a
sava gibi y a a m a retisini sunar. Bu, b y c n n d n y a s n
daki her eyi bi ar aya getiren yapkandr. r e t m e n b un u a zar
2 46
ERK YKLER
azar verip gelitirmelidir. Sava n n yol un un salaml ve

s ag r ] l o lmaks z n, bilgi y ol u nd a Herlenemez.
D on Juan, savann y o lunu r en me n in , m e z i n dikkatinin
s apt r l mas ndan ziyade, y ak al an ma s n gerektiren bir olgu o l
d u u n u , b e n i m di kkati mi de, onu her g r m e y e gidiimde, beni
ol a a n k o ull ar mn dna iterek yakaladn syledi. D a la r
da, l lerde d o l a ma l ar m z bunu b a a rm a n n yollarndan bi
riydi.
O l a a n d n y a m n bal amn de i t i r me ma ne vr al ar nda n
biri de, u z u n y r y l e r e k ma k , avclk yapmakt ki, bunun
da asl nedenini atlamtm. Ba l am n bozulmas , bir ey bil
m e m e m , ve dikk a t imi n don J u a n n yapt her bir eye o d a k
l anmas a n l a m n a geliyordu.
D o n Juan, N e n u m a r a a ma, di m i ? diyerek gld.
B e n de g l d m aknlkla. Byl esine l'arkmdahkl o l d u
un u a n l a y a m a m t m hi.
Sonra, di kkati mi y n le nd ir me ve y ak a la ma srecindeki
admlar s a y m a y a balad. Anlatsn bitirdiinde, r et menin,
m e z i n kiiliini de d ikkat e almas gerektiini, be ni m d u r u
m u m d a ok dikkatli o l ma s n n gerektiini, zira b e nim iddet
dolu bir kiilie sahi p o l d u u m u , uma r s z bir an md a kol ay l k
la ken di mi l dr ebi l e ce i mi de ekledi.
Ben, aka yollu, Ne deli a d a mm s n meer se, d on J u a n ,
deyi nce, dev bir k a h k a h a patlatt.
Ar d nd a n, kiisel tarihin s ili nmes ine yardmc olacak
tekniin d a h a retildiini syledi. Bunlar: k endi ne n e m v er
meyi b r ak ma , s o r um l ul u k alma, ve l m bi da n ma n olarak
kul lanmayd. B u n u n ama c uydu: bu tekniin yardm o l
m a d a n kiisel tarihi si l me ye al mak, me zi kaypakla, ka ama k l a , ve kiiliiyle edimleri zeri nde gereksiz yere p
hecilie srkleyebilirdi.
D o n Juan, be nd en , m e z o l m a z d a n n c e gerginlik, e n g e l
l e nme ve d krkl anl ar nda g st er di i m en doal tepkinin
ne o ld u un u s y l e m e m i istedi. D o n J ua n kendi tepkisinin g a
z ab a g e l m e o l d u u n u syledi; ben de kendi tepki min k en d i me
a c m a k o l d u u n u s yl e di m.
Her n e kadar, a y r d m d a bile deilsen de, bu hissi doal-
B Y N N
S T R AT E J S
247
ksnabil mek iin el inden geleni ard na k o y m a m s n , dedi.

an iin, k endi ne a may , a da ca n n doal bi nesnesi kl
m a k a ma c yl a harcadn o i na n lma z aba y a n m s a m a n ol a
naksz. Ke nd in e acma, yaptn her eye tanklk etmi. Sana
d an ma nl k e de bi l m e k a m a c y la h er an haz r ve nazrm,
l i i m daha uysal bi d a n m a nd r sava iin; k e nd in e a c m a
gibi, gazap gibi, o da he r eye tanklk edebilir. Ne var, sonu
g e lme z gibi g r ne n bi s ava m n a r d n d a n k en di n e ac may
rendin. A m a ayn bi imde, yan b a n da dur an ka n lma z
s onunu hissetmeyi, ve byl ece kendi l m n d nc es i ni her
an lazr ve nazr klabilirsin. Bi d a n m a n olarak, k e nd in e a c
m a l ml e karlatrldnda bi hitir.
B u n u n ardndan, d e i im k o n u s u n d a bir eliki v ar m gi
bi g r n d n syledi; bir y a ndan, b y c l k dnyas d e v a
sa d n ml e ri gerektiriyordu, te ya nd a n, by c l e ri n a kl a
mas, t onal adasnn tam o ld u u n u , ve en ufak bir nesnenin
bile or ada n k a r l amayacan ileri s r yor du. O halde, d e i
im, bir eylerin y ok edi l me si deil, bu ne sne le re atanan kul l a
nmn deitirilmesi a n l a m n a gelmekt eydi .
" K e n d i n e a c m a y ele alalm, r n e i n, dedi. "B u n d a n
ilelebet kur tulman n bi yolu yok; a d a n da belirli bi yere ve y a
pya sahiptir o, tannabilir belirli bi g r n m vardr. B yl ec e
her frsatta, k endi ne a c m a derhal etkinleebiliyor. Bi tarihi var
onun. O halde ke nd in e a c ma n n g r n m n deitirirsen,
o n u n neml i li k srasn k a yd r m o l u r su n.
Kulland mecazl ar n, zellikle de g r n m n deitiril
mesi dncesi ni a kl amas n istedim o nd a n. Ben b u n u ayt
a nda birden ok rol o y n a m a b i i mi n de an l am olabilirdim.
"Kii, g r n m , adadaki nesnel erin k ul lan mn b a k a
latrarak deitirir, diye yantlad. " G e n e k e n di n e a c may ele
alalm. Sana yarad, zira o senin k endini n e ml i h is set meni , d a
ha iyi k o ul la n, ve d ah a iyi dav ra n lma y h a k ettiine i n a n m a
n salad, zira sen, seni k en d in e a c m a y a iten d u r u m u n s o r u m
luluunu s tl en me k ist emi yor dun, ya d a zira sen yan ba n d a
duran l m n senin e di ml er i ne tanklk, ve s ana da d a n m a n
lk elmesi fikrini kabul e t me k te n acizdin.
"Kiisel tarihi s il me k ve o n a elik e d e n teki teknik, bii-
248
ERK YKLER
yciilerin, a dadaki nesnelerin g r n ml e ri ni dei tir mede k u l

landklar aralardr. r nei n, kiisel tarihini silmekle, kendine
a cmay k u l la nma y r e dde tmi oldun; ke nd in e acman n ileye
bilmesi iin s enin kendi ni neml i , s o r u m su z ve l m s z olarak
h is se t me n gerekir. Bu d u y g u la r bi bi i md e ba kalatnklnda, artk ke nd i ne a c ma n n olana kalmaz.
A d a n d a deitirdiin t m b r nesnel er iin de ayn ey
geerli. Bu teknikleri ku ll a n ma d an , onlar deitiremezdin. Ne
var, g r n m l e r i dei ti rmek, daha n ce ne ml i olan bi eye,
ikincil bi yer v e r m e k a n la m n a gelir, yalnzca. Ken di ne ac
m a n, g en e de adan n bi parasdr; gerilerde bi yerde, tpk ya
n bandaki l m n n , ya da al akg n l l l n n , y a da
e diml e ri n iin d u y d u u n s o r um lu l u u n or ada hi k u l l a n l ma
dan d u r du u gibi ylece duracaktr.
D o n Juan, t m tekniklerin s un ul ma s n n h e m e n ardndan,
m e z i n bir yol a y r m n a geldiini syledi. m e z , anlayll
or an n da iki e yd e n birini yaparm. Ya r et me ni n ona ver
dii tleri o ld u u gibi kabul e d e r ve onlar dl b e k l em e ks i
zin uygular, y a d a tm bunlar bir aka ya da sapklk olarak d e
erlendirirmi.
'Be ni m, ke nd i h e s a b m a t e kn i k s z c nedeniyle, k a l a
m in kar m o l d u u n u syl edim. Bunl ar n bir dizi kesin y
nergel er olacan bek l emi t i m, o ys a o bana belirsiz telkinler
de b u l un mu t u; o n u n iin bunlar ci ddi ye a lamam , belli y
nergelere u y g un b i i m de hareket e d e m emi t im .
Bu d a senin y anl nd , dedi d on Juan. O z ama n, erk
bitkilerini kull an p k u l l a n m a m a kararn v e r m e m gerekmiti.
Bu drt teknii kul l anarak, toul adan temi zleyi p yeniden d
zenleyebilirdin. B u n l a r seni naguala g t r m olurlard. A m a ,
k i mil er imi z basit neri lere u y g u n olarak edi mlerimizi yeiley emiy or uz . Seni n de, b e n i m de, bizi sarsacak bi eylere ihtiya
c m z vard; bu erk bitkilerini g e re ks i n d i k.
G e r e k te n de, d o n J u a n n bu ilk telkinlerinin nemini
k a v r a y a b i l m e m yllarm almt. Bu psikotr opi k bitkilerin z e
r imde yapt o l a a n st etkiler nedeniyl e, bunlarn ku ll an m
nn, retilerin t emeli ni o lu t ur du u fikrine kaplmtm. Bu
inanm s r d r m , ve by c le ri n anlaml ileriyle bul gul a
BYCNN
STRATEJS
249
rm yalnzca ayk bilinlilik d u r um l a r n d a gerekletirdiklerini

ancak me zl i i mi n ileri yllarnda k av ra ya b i lmi t i m.
"Peki, tlerini ci ddiye a l sa y d m ne o l u r d u ? d iye s or
dum.
Na>tal(i ulardn, diye yantlad.
A m a naûala v eli ni met im o l m a d a n m u l a a c a k t m ?
Erk, senin k u s u r s u z l u u na g r e sal ar he r bi eyi ni , d e
di. E e r bu drt teknii ciddiyetle u yg ul a sa y d n , bi vel ini met
bulacak kerte kiisel erk t opl am ol urdun. Kusur suzl a r d n,
erk de sana tm y ol l a n aard. Kural bu dur .
N e d e n bana biraz d aha z a m a n t a n m a d n ? diye s ordum.
Ge r eke n t m z a m a n verilmiti, s a n a, dedi. Erk b a na
yolu gsterdi. Bi g ec e sana bi bi lm e c e ver mi t i m. K a p m n
n n d e yer alan hayrl noktan bulacaktn. O gece, bask altn
da iyi i kardn, sabah olunca, b en im o r ay a k o y m u o l d u u m
ok zel bi ka ya n n s t n d e u y u y a k a l d m . Er k bana senin a c
mas zca z o r l a n m a m gerektiini, y ok s a hibi ey y a p a m a y a c a
n gsterdi."
Erk bitkileri yar dmc oldu mu, b a n a ? diye sor dum.
" Hi k u k u s u z , dedi. " D n y a g r n d ur dur ar ak, al
m a n a katklar oldu. Bu b a l a m d a erk bitkileri, tona! zerinde,
doru y r m e biimiyle ayn etkiyi yapar. kisi de tonal m a l u
mat l a do ldur ar ak isel syleinin d u r ma s n salar. Bitkiler, bu
i iin biilmi kaftandr; ne var, bedeli o k ar. Be de n e , a nl a
t lmaz de re ce de zararldrlar. Bu d a o nl ar n bedeli, zellik de
eytaolu.
Bu denli tehlikeli olduklarn b ili yor dun d a ne d e n o k a d a r
ok miktarda, o ka da r sk ver di n b a n a b u n l ar ? di ye sor dum.
Don Juan bana, t m ayrntlarn erk tar af ndan a ya rl an m
o l duu k o n u s u n d a g v e n c e verdi. H e r n e k a d a r retiler, tm
m e z l e r iin h e m e n h e m e n ayn esaslar k a p s y or olsalar da,
bunlarn sralarnn he r bir kii iin dei ik ol abileceini, ve
b e nim herhangi bir eye kar il gi l e nme mi s a l ay a bi l me si iin
bana bask u y gu l am a s gerektii y o lu nd a art a rda belirtiler g r
m o ld uunu syledi.
l m n e ve y a a m n a kar sayg d u y m a y a n k s ta h bi
ilahla u r a y o r d u m , dedi, glerek.
<
250
ERK
YKLER
Bu bitkileri bet imler ya da tartrken insanbiimsel eler

getirdii gereini ne s r dm. Bitkilerin kiilikleri va r m g i
bi k o n u u r d u hep. Bunun, m ez i n d ik ka ti m asl konu olan i
sel syleiyi s us tu rma e d im i n d e n u z akla tr mak amacyla, bi
lerek yapldn syledi.
E e r y al n zca isel syleiyi d u r d u r m a k iin ku laml y o l
larsa, dostla ne ilikileri var, p e k i ? di ye sordum.
Bu a ka ma s g bi n ok t a , dedi. Bu bitkiler, me zi
d o r u da n nalnda gtrr, dost ise b u nun bi aamasdr. Kim
o l d u u m u z a , n e re d en g e l di i mi z e b ak ma ks z n, ak! m e r k e z i n
den i g r r z biz. Akl da do a ld r ki her eyi u ya da bu e
kilde kendi d n y a g r y le aklar. Dost a gelince, o, bu g r
n dnda, akln er imi ni n dnda bi eydir. Sradan b ak m
zn d u r du u anlarda, yalnzca istencin m e r k ez i nd e tank o l u n a
bilir ona, bu n e de n le t a m a nla m yl a aâlclr o. Ne var, b y
c l er gayet d o l a mb a l bi yolla dostu sezgi l emeyi renebi l ir
ler, ve b y l ec e yepyeni bi bak asnn iine dal m olurlar.
Seni bu y az g da n ku r t a rma k iin, bycl er in ounl ukla y a p
tklarnn tersine, dostu ne k ar ma d m. B y c l er kuakl ar
b o y u n c a bitki k ul land kt an sonra, aklanabilir h er eyi akla
ya ca k k o n u m a gelmilerdir. Ba k a deyile, b y c l er istenle
rini ku l la na ra k d n y a grlerini geni let meyi renmilerdir.
B e n i m r e t m e n i m ve v e li n ime tim bun un en belirgin r ne kl e
rini oluturuyorlard. B y k erk adamlarydlar, a ma bilgi a d a
m deildiler. O d e v as a grl er i ni n snrlarn asla aamadlar,
ve k o nu y u b i lmel er ine karn asla zlerinin t a m a m n a ulaa
madlar. Sa pk n bi yaantlar oldu ya d a ul aamayacaklar e y
leri istediler d e m i y o r u m ; treni kardklarn biliyorlard; ya da
gi z em in t m a nc a k lml er i srasnda onl ara akland. B y
c l k onlara perdeyi biraz aralamt, zn tamlna u l a m a
nn ge r ek yol un ysa asla b ul amam lar d .
B y c le r in g r h a kk n d a sana yeterince bilgi ve r
dim; h e m de b un a k a p l m a n a izin ve rme de n. Kii ancak iki g
r birbirine kar kkrtarak aralarndan syrlp gerek d n
y ay a ulaabilir, de mi t i m. Kii, ancak d n ya n n bi grnt ol
d u u n u t am a nl a m y la ayr msa ya bi ld i ind e, zn btnsellii
ne ulaabilir d e m e k istemitim; bu gr nt ister sradan bi in
BYCNN
ST R ATE J S
251
sann, isterse bi b y c n n gr olsun, fark e tmez.

te bur ada gel enekt en ayrldm. Y a a m b o y u sr en bi sa
v a mn ardndan, ne ml i olann, yeni bi b e t i m l e me y i r e n
me k deil, zn btnselliine u l a m a k o l d u u n u biliyorum.
Kii, toalta ve her eyin tesi nde de, b e de n in e z ar ar v e r
m e ks iz in nagtala ulamal. Bu bitkileri, b e n i m izlediim
admlarn aynlaryla aldn. Tek fark uydu: seni, onlara it mek
yerine, yeterince nugul g r nt s biriktirmi o l d u u n a k a ra r
verir v e rm ez d u r d u r du m. Bitkilerle k ar la mal ar n h a k k nd a
hibi z a m a n tartmak i s t e me m em i n , ya da senin onlar tak
nakl casna anlatp d u r m a n a izin v e r m e m e m i n n ede ni de b u
dur; zira k o n u u l am a z n zerinde fikir y r t m e n i n gerei y o k
tu. Bunlar, b ili nme ye ne , naguak yap lan ge r e k y ol c ul uk l a r
d.
Psikotropik bitkilerin etkisi al l nd a yk en ki algl amalarn
h a kk n d a k o n u m a g e r ek s i nm e mi n , k e n d i m e ait bir v a rs a y m
akla k a v u t u rm a i st einden k a yn a kl a nd n belirttim. Bu
tr bitkilerin de yard m yla, beni, akl a l m a z alg l ama an lary
la do ld u rd u u n a i nanmtm. Ya a d m a n d a p e k zel g r n e n
ve k o pu k kop uk bu anlar, d ah a sonralar a nl a m birimleri h a l i n
de birletirilmilerdi. D o n J u a n n, b an a he r seferinde, ustal k
la kl avuzl uk ettiini, olut ur ulan a nl aml ar n o n u n rehberlii
altnda gerekletirildiini bi liyordum.
O olaylar tart mak ya d a a k la m ak ni ye ti nd e d e i l i m ,
dedi, serte. A k l a ma l ar l a u r a m a e di mi , bizi, b u l u n m a y
hi i st emediimi z o n o k ta y a geri gtrr; bi b a k a d n y a g r
ne, bu kez d ah a d a geni bi gr olsa bile.
Do n Juan, m e z i n isel syleisi erk bitkilerinin etkisiyle
du r du r ul du k t an sonra, n l e n e m e z bir k m a z l a karlaldn
syledi. m e z , t m me zl i i h a k k n d a b ir ta km k u k u l a r a
kaplrm. Do n J u a n a gr e e n azimli m e z bile c iddi bir ilgi
yitimine girermi.
Erk bitkileri tonal sarsar, a da n n s alamln tehdit
eder, dedi. te bu n o k t a da m e z geriler, ki akllca bi t u t u m
d ur bu; btn o al kant dan s yr l ma k ister. r e t m e n ite bu
no kt ad a en ustaca tuzan kurar; yarakl bi d ma n . Bu t u z a
n iki amac vardr. Birincisi, r e t m e n i n me z i e linde tut
252
ERK YKLER
mas n salar; kincisi, m e z e ileride de kullanabilecei bi r

n e k oluturur. Tuz ak, yarakl d ma n sa hn e ye ka rma k iin
yap lan bi manevradr. G er ek bi d m a n deil de yarakl bi
rakip olan bu kii o l ma da n, me z, bilgi yol un da daha fazla
ilerleyemez. K a r a r k en di si ne braklacak olsayd, en iyi m ez
bile o an he r eyi terk e t m e y e hazrdr. Sana; yarakl d ma n
olarak, g r p g r eb i le ce i n en iyi savay, k C a t a l i n a y se
tim.
Do n J ua n yllar ncesi nden, beni Kzlderili bir kadn b
y c y le s okt uu o uzun mesafeli d v t en sz ediyordu.
Seni, o nu nl a b edensel t e ma sa s r kl e d i m , diye s r d r
d. Bi kad n setim, n k kadnlara g v eniyor dun. Senin bu
g v e nin i b o z m a k l a e p e y g l k ekmiti. Yllar sonra, b ana s e
ni o k b e en m i o l du u iin stlendii ii b r a kma s na ramak
k al m o l du u nu itiraf etti. A m a , b y k bi savadr o, sana
olan d uy gu l ar na karn seni ne r ede ys e d n y a d a n siliyordu, 7bnaluun d zenini yl esi ne bozdu ki, senin iin her ey d e i mi
ti artk. Aslnda, a da n n y z n de ki hatlar ylesine d e r i nl e m e
sine deitirdi ki, ediml er i seni baka bi fileme srkledi. ayet
senin yap n o n u n t r nde bi b yc haline g e l m e y e elverili
ol ma s a yd , la C a t a l i n a n senin veli nimet in olmas iten bile
deildi, ikinizin ar as nda ters bi ey vard. O n d a n k or km a k
eli nden gel mi yor du. N i h a y et bi g ece s ana yaklatnda keile
ri kar yor dun band ysa, a m a g en e de sana ekici geliyordu.
Seni ne k a d a r k or ku t sa da arzlamtn o kadn. Biliyordu b u
nu. Bi g n o nu g s t e r me k iin seni k a s ab a ya g t r m t m,
k o r ku da n altna e d e r ke n bile k uy r uk sallyordun kadna.
Neyse, m e z yarakl d m a n n edimleri s o nu c u n d a ya
paralan r g id er ya d a k kl bi d e i i me urar. La C a t a l i n a nn
seninle olan eylemleri, seni l d rm e di i n e g r e elbet elinden
geleni ard na k o m a d n d a n deil ha, sen ayan sal am b a s
tn da o n d a n senin iin hayrl oldu, stelik bi karar v er me ne
yol at.
r e t m e n yarakl d m an , mezini, hayatnn s e i m i
ni y a p m a y a z o r l a m a k a m a c y la kullanr. m e z bi savann
dnyas yl a, kendi s r adan dnyas aras nda seim y a p m ak z o
rundadr. N e var, m e z seenekl eri a n la ma da n, bu seim ge r
BYCNN
STRATEJS
253
ekl emez; b nedenle, r et me n sabrl ve anlayl bi tutum

sergilemeli, me zi ni n, bi sava n n d n ya s n ve y aam n
s eeceinden her eyin tesinde e m i n olmaldr. L a Catalin a nn stesinden g e l m e m e y ar d m e t m en i isteyerek, bunu b a
ardm. Beni l d r m e k zere o ld u u n u , o n d a n k u r t u l m a m iin
senin bana yard m e t m e n gerektiini anlattm. S e i mi ni n so
nular hak k n da aka uy ar d m seni, kararn v e r e b i l m e n iin
yeterince z a m a n t and m sa na .
D o n J a nn beni salverdii o g n t m ayrntlaryla
an ms yo r du m. O n a y a rdm e t m e k i st eme di i ni takdirde, git
mekte, ve bir daha or aya d n m e m e k t e kesi nli kl e z g r o l d u u
mu sylemiti. O an y o l u m u i zm e k te z g r o l d u u m u , o n a
kar bir y k m l l m n k a lmad n hissetmitim.
Ev ind en ayrlp, yar hzn, yar m u t l ul u k iinde arabam
s rdm. Don Jun b rakt m iin z g n d m ; ne var, t m o
sinir boz uc u etkinliklerden k u r t u l d u u m iin de m u t l u y d u m.
Los A n g e l e s , dostlarm, beni bek le ye n g n l k ilerimi, o her
z a m a n beni mut lu khn k k rutin ur al ar m d n d m . Bir
iire ar neel endi m. D o n J u a n n da, y a am n n tekinsizlii
de a r d md a kalmt artk z g r d m .
Ne var, bu mut l u halim ok u zu n sr me di . D o n J u a n n
d nyas n terk e t m e a r z u m u n s a v u nu l ma s olanakszd . G n l k
uralarm eski glerini yitirmiti. Los A n g e l e s ta y a p m a k is
t ediim bir ey d n m e k istedim. Hi bi r ey b u l a m a d m . D o n
Juan, bir keresinde, i nsanlardan nefret ettiim, v e hi bi r ey is
t e me ye re k ken di mi k o r u m a y r e nm i o l d u u m u sylemiti.
Hi bi r ey i s te m em e mi n, bir sava n n en iyi hner i o l d u u n u
belirtmiti. Ben ise t m aptallmla, hibir ey i st eme me yi,
hibir eyden h o l a n m a m a kert esine vard rmt m. Bylece,
y a a m m skc ve bo bir hale gelmiti.
Don Jua haklyd, o t o y o ld a t m h z ml a k u z e y e dor u
ilerlerken, ku k u g t r m e z lg nl m t m acmaszlyla, s o
nu nd a k a f a m a d a n k etti. S e i m i mi n sonular n k a v r a m a y a
baladm. Srekli y e ni l e ne n byl bir d n y a y g e ri de b rak
yor, skc, hmbl bir y a a m s r d r m e k iin L os A n g e l e s a d
n yo r du m. B o m b o g n le r im geldi aklma. Bi r p a z a r g n n
25 4
ERK Y K LER
zellikle a n m s a d m. Y apacak hibir eyim o l ma ma s n ed e n i y

le sknt iinde d ol an p d u r mu t um . K i m s e beni g r m e y e ge l
memiti . Hi k ims e beni bir toplantya armamt. G r m e k
i stediim kiiler evl er i nde yoktu, iin kts, kentteki tm
filmleri g r m t m . A ka mi is t ne doru, tam bir umarszlk
iinde t m filmleri y e n i d e n aratrarak g r me yi hi a r z u l a m a
m o l d u u m bir tanesini b ul mu t um . A lt m ki lomet re uzakla
bir ye rd e gsteriliyordu. O n u g r m e y e gittim, ve nefret eltim,
a m a b u bile hibir ey y a p m a m a k t a n d a h a iyiydi.
D o n J u a n n dn ya s n n etkisi altnda dei mi t im. n c e
likle, onu tandn a nd a n bal ayarak s k lma ya z a m a n m ol
mam t . Bu bile kendi iinde yeterliydi b e ni m iin; don Juan,
s ava n n d nya s n s e e c e i m d e n emindi. Geri dniip, a ra ba
m d on J u a n n e v in e d o r u s r m e y e baladm.
Peki, y a L o s A n g e l e s a d n m e y i s e se yd i m ne o l u r d u ?
di ye s or dum.
B u i m k n s z d , dedi. y l e bi se i m var olmad. Sana
tiir g er eken, temalnn, by c le rin d n y as n a kat l maya karar
verdiini a n l a ma s n a izin vermekti. Tonal, bu tr kararlarn,
na>ualn lk e si n de yer aldn bilmez. Biz karar verdiimizi
d n d m z d e , a nl ay mz n t esi nde bi eylerin, karar d e
di i mi z o eyin e r e ves in i ha z rl am o ld u u n u kabul e t m e k
ten b a k a bi ey y ap m y or u z d ur , y a pt m z tek ey rza g st er
m e k t e n ibaret olur.
Sav a n n ha ya t n da k arara b a l a n m a m yalnzca tek bi
ey, tek bi k on u ye r alr: kiinin erk ve bilgi yol un d a ne denli
u z a a gidebilecei. Bu, a kta kal m bi konudur, hi k ims e s o
nular h a k k n d a fikir y r t eme z. Bi z a m a n l a r sana savann
sahip o ld u u tek z g r l n , k u s u r s u z c a s n a ya da bi e n a
yi d m b e l e i g ibi d a v r a n m a k arasnda s e im y a p m ak o l d u u
nu syl emi ti m. K u s u r s u z l u k aslnda zg r olan tek edimdir,
bu ne de nl e de bi s ava n n tininin gerek lsdr .
D o n Juan, me z , b y c l er i n d n ya s n a kat lma kararn
al dkt an sonra, r e t me n in i n kendisine, pratik bir i, gnlk
y a a m n d a y a p m a s g e r e k en bir grev verdiini syledi.
m e z i n kiiliine u y g u n b i i m d e tasarlandn syledii bu g
BYCNN
STRATEJS
255
rev, m ez i n d n y a g r n srekli b i i m d e etki leyecei va r

saylan, z or l am a bir d u r u m m u . Ben, b u n u ciddi bir d u r u m d a n
ziyade, ho bir aka olarak ele almt m. N e var, z a m a n ge ti k
e bu k on ud a ciddi o l m a m gerektiini anladm.
m e z , b y c l k grevini t a m a m l a d k t a n sonra ba ka
bi yner ge iin hazrdr, diye s r d rd d o n Jtan. "O bi s a va
dr, artk. Ko nu sen ol du u n da , m e z l i i n s o n a erdii iin,
riiya grmeye yard mc ol acak teknik r et ti m, sana: y a a
mn sradanln krma, erk trs, ve y a p - m a m a . o k tutarly
dn dorusu, m e z k e n de ahmakt n, s a va yke n de ahmakt n.
Sana s yl edi i m h e r eyi, ba na t m gelenleri yazp d u r d un
da, sana nasl anlattysam yle d a v r a n m a y bi trl b e c e r e m e
din. Erk bitkileriyle g m b r d e t m e m gerekti seni, y e n i d e n .
Bu nd a n sonra, don Jtan, di kkat imi, r ya g r m e de n n a
sl uzaklatrdn, a d m a d m aklad. Y a p - m a m a adn v e r di
i, z l me si ni n ok g o l d u u n a beni inandrd bu e yle m,
nesnelerin glgeleri gibi genellikle ilgimizi e k m e y e n eyl er
zeri nde dikkatin younl at r lmas n ger ekt ir en sezgisel bir
oyundu. Don J a nn stratejisi, y a p - m a m a y a bir gizlilik k at a
rak, bunu ayrca g s t e rme yi baarmakt.
Y ap -ma ma , brleri gibi ok ne ml i bi teknikti a m a en
nemli konu dei ldi , dedi. Sen gizliliine bay ld n onun. P e
ki, ya senin gibi bi b o b o a z nasl sr t utacakt, o da b a k a !
Gl d, ve a zm kapal t u t ma k iin ne z or l uk la r ekt i i mi
t ahmi n edebildiini syledi.
Yaamn sradanln krma, erk trs, ve y a p - m a m a n n
dnyay algl amann yeni yollarm o l u t u r m a d a y a r d m c a o l
duklarn, savan n e yl eml er i ne y ep y en i o l an ak la r kattn
syledi. Don Jua pratik ve farkl bir r y a g r m e l emi ne
ilikin bilgilerinin, bu tekniin k ul la n lma s yl a s a l an ab il e
cei dtincesindeydi.
R y a g r me, byticlerce t as ar lanm kullanl bi y a r
d mcdr , dedi. A d a m l a r aptal deildi; ne yaptklarn biliyor
lard, tonallarm terbiye e de re k bi an iin nagualc gidip d n
menin, baka bi deyile, bi an iin kendilerini b rak p s on r a y e
niden y ap ma n n yararn gr m ler di . Y a p m a k , bu d e y i m
senin iin bi a nl a m tamyor, biliyorum. A m a senin h e p y a p t
256
ERK YKLER
n eydi o: keileri karmadan kendini kapp koyvermek iin

kendini yetitirmek. te, rya grm e de byclerin abalar
nn doruuna ulamas, naiialm nilai kullanmdr.
Bana uygulatt tm yap-m am a almalarn, alkanlk
larm kesebilm em iin gnlk yaammda belirledii rutin i
leri, ve beni erk trs yapm aya zorlad tm elverili durum la
r sayp dkt.
zetim in sonuna geliyoruz, dedi. imdi G en aro dan
sz etm em iz gerekiyor.
Don Jan, don G e n aro yu grdm gn ok nemli bir
yorann gerekletiini syledi. Ona olaand hibir ey gr
mediimi syledim. O gn birlikte, bir parkn srasnda otur
m u olduum uzu anmsatt. Bana, daha nce hi karlamad
m belirttii bir dostunu bekleyeceini sylemiti. Bu dost
ortaya knca hibir kukuya kaplmadan, byk bir kalabal
n arasndan onun beklenen adam olduunu anlayabilmitim.
Bu, onlara, don G e n a ro nun benim velinimetim olmas gerek
tiini gsteren kehanetti.
O syleyince, orada ylece oturmuken evreme baknd
m, ve ksa boylu, salam yapl, olaanst bir canllk ya
yan, zarif ya da zevk sahibi bir insann geldiini grdm
anmsadm; tam parkn kesinden dnyordu. akayla kark
biimde, don J u a n a arkadann gelmekte olduunu, grne
baklrsa onun da, hi kukuuz bir byc olduunu sylem i
tim.
Genaro, daha o gnden itibaren sana neler yaplmas ge
rektiini nermeye balad, diye srdrd, don Juan. "Ncii'ialc giden yoldaki klavuzun olarak sana kusursuz gsterilerde
bulundu; bi nagual olarak sergiledii her bi uygulamada senin
akln hie sayp onu sollayan yeni bi bilgi paras aktard sa
na. D nya grn paralad, am a sen bunun ayrdna vaamadydn o sralar. Bylesi anlarda bile, sen, o erk bitkilerini
aldn zamanlardaki gibi davrandn gerektiinden fazlasn
gereksindin. N aûal bika saldrs kiinin grn b ozm a
ya yeter; ama, bugn bile, agutlm onca hcumlarnn ardn
dan bile, grn yara alma benzemiyor. Ne tuhaf ki, senin en
iyi yann bu.
BYCNN
STRATEJS
257
Netice olarak, G e n aro nun ii seni naguala gtrmekti.

Ama, burada garip bi soruyla karlayoruz. Ncguala gtr
len neydi?
Gzlerinin bir devinimiyle soruyu yantlam aya ynlendir
di beni.
"Aklm m ? diye sordum.
Yo, akl anlamsz kaar bu b alam da, diye yantlad.
A k l, s ve esen sularndan ayrld anda ansn yitirir za
ten.
Peki, tonalm o halde, dedim.
Yo, tmal ve nagual zm zn iki doal parasdr, de
di, serte Birbirlerine gtriilemezler.
Alglaym m ? diye sordum.
Buldun ite! diye bard, sanki doru yant veren bir
ocukmuum gibi. Ve imde de byclerin aklamasna ge
liyoruz. Bunun pek bi ey aklamayacana ilikin seni uyar
mtm gene de...
Sustu, prldayan gzleriyle bana bakt.
Bu da bi baka byc num aras,dedi.
Ne demek istedin? Ne kandnnacas,diye sordum, hafif
bir endieyle.
Byclerin aklamas, elbet, diye yantlad. Bunu
kendin de greceksin. Neyse, biz devam edelim. Hepim izin bi
baloncuun iinde olduum uzu syler bycler. D oum an
mzda yerletirildiimiz bi baloncuktur, bu. nceleri aktr ba
loncuk, sonralar kapanm aya balar, ve mhrlenir. Bu balon
cuk bizim alglamamzdr. Yaammzn tm n bu baloncuk
iinde geiririz. Yuvarlak eperlerinde kendi yansm am z g
rrz.
Ban aa indirerek sorarcasna bakt. Kkrdad.
Dalga geiyorsun, dedi. Tam bu noktada bi soru sor
man gerekirdi.
Gldm. Byclerin aklamas hakkndaki uyarlar, ve
onun rknt veren farkndal sonunda beni derinden etkile
m eye yeniden balamt.
Nasl bir soru sorm am gerekirdi, don Juan ? diye sor
dum.
258
ERK
YKLER
Eer eperlerde grdm z kendi yansmamzsa, o tak

dirde yansyan ey gerein kendisi olmaldr, dedi glerek.
Gerekten iyi bir nokta, dedim, aka yollu.
Mantm bu saptamay kolaylkla izleyebiliyordu.
Yansyan ey bizim dnya grm zdr, dedi. Bize
doum anmzda verilen bu gr cc bi betimlemedir, tm
dikkatimiz onun tarafndan el inip de betimlemenin bi dnya
grne dnm esine dek de yle kalr.
retmenin devi, bu gr yeniden dzenlemek, l
dayan varl, velinimetin baloncuu dardan aaca ana ha
zrlamaktr.
Yine maksatl bir suskunlua dalp, doru drst bir soru
ya da yorum getirme yetersizlii biiminde niteledii dikkat
sizliimle ilgli bir yorum da bulundu.
Sorum ne olm alyd? diye sordum.
Baloncuk, neden almaldr? diye yantlad.
Ben, Bu iyi bir soru, derken o kahkahalarla glerek sr
tm tplyordu..
Tabii, ya! diye iinledi. Sana gre iyi bi soru olmal, zi
ra bu senin sorularndan biri.
Baloncuk, ldayan varln, btnselliine ilikin bi fi
kir edinebilmesi amacyla alr, diye srdrd. Elbet biz bu
na szn gelii baloncuk diyoruz, ama bu sefer uygun da d
m yor deil hani.
Ildayan varl btnselliine doru ynlendinnek dik
kat isteyen bi manevradr, onun iin retmenin ieriden, veli
nimetin de dardan almasn gerektirir. retmen dnya
grn yeniden dzenler. Bu gre tonal adas adn ver
mitim. Bizi biz yapan her eyin bu adann stnde olduunu
sylemitim. Byclerin aklamasna gre, bu tonal adas ki
mi elerin zerinde odaklanm ay renmi olan alglamamz
tarafndan yaplmtr; bu nesnelerin her biri, ve tm birlikte,
bizim dnya grm z oluturmaktadr. mezin alglama
s sz konusu olduunda, retmenin grevi tm nesneleri, ba
loncuun bi yarsnda yeniden dzene sokmaktr. Sen artk
anda, tonal tem izlem e ve yeniden dzenlemenin, onun akl ta
ratmadaki tm elerinin yeniden kmelendirilmesi olduunu
BYCNN
STRATEJS
259
kavramsndr. Benim devim senin sradan grn kartr

makt; ama paralamak deildi bu, yalnzca yeniden akl tara
fnda kmelenmesini salamakt. Sen bunu, tandm herkes
ten daha yetkin bi biimde baardn.
Kayann stnde imgesel bir daire izdi, sonra bunu diki
ne bir apla ikiye bld. retmenin ustalnn, mezini,
dnya grn baloncuun sa yarsnda yeniden kiimelendirmeye zorlamak olduunu syledi.
Neden sa yars? diye sordum.
Oras, tonahn tarafdr, dedi. retm en kendini hep bu
yne doru yneltir, m ezine savann yolunu tantrken
onu mantkl olmaya, aykla, kiisel ve bedensel salamla
doru ynlendirir; te yandan, m ezin ba edem eyecei akl
almaz ama gene de gerek birtakm durumlar ona sunarken,
aklnn, hayret verici bi biimde, yalnzca ok kk bi alan
kavradnn ayrdna varmaya zorlar onu. Sava, her eyi
manta vuramayacan anladnda yenik dm olur da,
akln glendirmek, ve yenik akln savunm ak amacyla olan
ca gcyle evresinde grd her bi veriyi bi araya getirm e
ye balar. retmen de onu acm aszca diirtkleyerek, tm
dnya grn tek bi yarm krede toplam asna yardm ca
olur. teki, temizlenmi yarm kre byclerin isten dedii
eye ayrlmtr.
retmenin grevinin, baloncuun yarsn temizleyerek
her eyi tek bi yanda dzenlice toplam ak olduunu sylersek,
bunu daha iyi aklam oluruz. Velinimetin greviyse, balon
cuu, temizlenmi tarafndan amaktr. M hr bi kez krlmayagrstin, sava bi daha asla eskisi gibi olamaz. Btnsellii
nin ynetimi elindedir artk. Baloncuun bi yars akln, tonaln
mutlak merkezidir. teki yars da istencin, nagualn mutlak
merkezidir artk. Olmas gereken dzen budur. T m br d
zenlemeler anlamszdr, botur; doam za aykrdr; zira onlar
biiysel mirasmz yoksar, ve bizi bi hie indirger.
Don Jan ayaa kalkt, kollarn, srtn gerdi, bir sre y
ryp kaslarn gevetti. Hava biraz soumutu.
Sonuna geldik m i? diye sordum.
Neden, gsteri balamad bile daha! diye imleyerek gl-
26
ERK YKLER
dii. Bu yalnzca bi giriti.

Sonra, gkyzne bakarak bann kaytsz bir devinim iy
le baty gsterdi.
Bi saat iinde nagtal burada olur, diyerek gld.
Yeniden oturdu.
Bi tek m eselem iz kald, dedi. Bycler buna ldayan
varlklarn gizi adn verir, bizim alglaycmz da ite burada
yatar. Biz insanlar da, tm teki ldyan varlklar da alglay
claradr. Bu bizim baloncumuzdur, alg baloncuu yani. Bi
zim hatamz, kabul edilebilir tek algnn akl szgecinden g e
en alg olduuna inanmaktr. Bycler, akln merkezlerden
yalnzca biri olduuna, ve ona o kadar t'azla giivenilmemesi ge
rektiine inanrlar.
G a n a ro yla ben, alg baloncuum uzun btnselliini
oluturan sekiz nokta hakknda bilgi vermitik sana. Alt nok
tay biliyorsun. Bugn, G e n a ro yla ben baloncuunu biraz da
ha temizleyeceiz; bylece, geriye kalan o iki noktay da re
nebileceksin.
Anszn konuyu deitirerek, don G e n aro yu yol kenarn
daki kayann tepesinde grdm z andan balayarak, nceki
gnle ilgili tm alglamalarm ayrntlaryla anlatmam istedi
benden. Ne bir yorum da bulundu, ne de szm kesti. Bitirdi
imde, bir gzlem im i de ekledim. Sabahleyin Nestor ve Pablito yla konum utum , onlar da benimkilere benzer alglamala
rn anlatmlard. Oysa, don Juan bana, nagalm yalnzca ta
nk olan kiinin gzlemleyebilecei bireysel bir deneyim oldu
unu anlatmt. nceki gn izleyici vard, mz dc aa
yukar ayn eylere tank olmutuk. nem siz farkllklar da,
tm olaylarn belirli anlarna gsterdiimiz deiik tepki ve
duygulard.
D n olanlar, sen, Nestor ve Pablito iin yaplan bi nagal gsterisiydi. Ben onlarn velinimetiyim. Gearo ile ben
nzn de akl merkezlerini iptal ettik. G e n a o nun ve benim,
sizi tank olduunuz eylere ilikin fikir birliine getirecek
denli erkim iz var. Yllar nce, sen ve ben bi gece bika m ez
le birlikteydik. Ne var, tek bam a hepinizi ayn eyi grd
nze inandracak derecede erkim yoktu o zam an.
BYCNN
STRATEJS
261
Bir giin nceki olaylara ilikin algladklarm dinledikten

sonra, bende grdklerini de buna ekleyince, byclerin
aklamasna hazr olduum a karar vermi olduunu syledi.
Pablito iin de ayn eyin geerli olduunu, am a Nestor hak
knda tam karara varamadn aklad.
"Byclerin aklamasna hazr olm ak baarlmas zor bi
itir, dedi don Jan. Belki olmamalyd, am a hflf, yaam b o
yu sren dnya grm z hakknda dknlk gsteriyoruz.
Nestor, Pablito, ve sen bu bakmdan birbirinize benziyorsunuz.
Nestor utangalnn ve kederliliini ardna gizleniyor, P ab
lito dayanlmaz ekiciliinin ardna, sen ise szcklerinle dalyaraklnn ardna snyorsunuz. T m bu grler m eydan
okunam azm gibi geliyor size; siz nz bunlar kullanm ada
direttike, baloncuklarnz tam anlam yla temizlenemeyecek,
byclerin aklamas sizin iin bi anlam tamayacaktr.
Uzun sredir aklm u byclerin nl aklamasna tak
m olduumu, ama ne denli yaklarsam o derece uzaklat
m aka yollu syledim. Tam gln bir yorum bekliyordum ki
laf azmdan ald.
u byclerin aklamas fos kmasn, sakn? diye
patlatt, kahkahalar arasnda.
Srtm tplad, neeli bir olaya tank olmu bir ocuk gi
bi mutlu grnyordu.
Genaro kurallar konusunda ar titizdir, dedi, sesinde
gvence veren bir titremle. Bu Allahn cezas aklamada ka
fa kartran bi ey yok, ha! Bana kalsa yllar nce vermitim
bile sana bunu. Kafan fazlaca takm ana gerek yok. Yukarlara
doru bakarak gkyzn inceledi.
imdi hazrsn, dedi, ciddi ve tiyatrovari bir edayla.
A m a buradan ayrlmadan nce sylem em gereken son bi ey
daha var: byclerin aklamasnn gizem i ya da gizi algnn
kanatlarn amakta yatar.
Elini not defterimin zerine koydu, alla gidip bedensel
ilevlerimle ilgilenmemi, sonra da elbiselerimi karp boha
ederek, tam bulunduum uz yere koym am syledi. Soru sorar
casna baktmda plak olm am gerektiini, am a ayakkabla
rmla apkam karmayabileceimi ekledi.
202
ERK YKLER
Neden plak olm am gerektiini renmekte direttim.

Don Juan glerek bunun kiisel bir nedeni olduunu, ve kendi
mi o biimde daha rahat hissedeceimi syledi. Dediine bak
lrsa byle olmasn ben istemitim. Aklamas beni aknla
uratt. Bunun bir aka olduunu sandm, ya da bana anlattk
larna uygun bir biimde dikkatimi datmaya alyordu. Bu
nu niin yaptn sordum.
Yllar nce, don Gearo, kendisi, vc ben kuzey M eksi
k a nn dalarndayken bama gelen bir olay anlatmaya bala
d. O srada, tek bana akim , bu dnyadaki her eyi akla
yamayacan anlatyorlard. Don Gcruro, bana yadsnamaz
bir kant sunm ak amacyla, bir nagual olarak mthi bir s
ray yapm, altm yetmi kilometre uzaklktaki tepelerin do
ruklarna doru uzatmt. Don Juan o meseleyi skalam ol
duum u, aklm n ikna edilmesi asndan olayn baarszlk
la sonulanp, benim bedensel tepkim asndan tam bir heng
meye dntn syledi.
Don J u a n n szn ettii bedensel tepkim btn canll
yla zihnimde yayordu. Don G e n a ro nn gzlerimin nn
de, yel frrmiiesine yok olup gittiini grmtm. Sra
mas, ya da her ne yaptysa, zerimde ylesine derin bir etki
yaratmt ki, deviniminin barsaklarmda bir eyleri sk
tn duyulm am tm . Dkm tutamam, pislenen pan
tolonumla gmleimi frlatp atmak zorunda kalmtm. D uy
duum rahatszlk ve utan snrszd; sadece bamdaki ap
kayla trafii youn bir otoyolda arabama varana dek rlplak
yrmtm. Don Juan bylesi bir durumda giysilerimi gene
m ahvetm em em iin nlem almasn kendisinden istediimi
anmsatt.
Giysilerimi karttktan sonra, yz metre kadar yryp,
ayn koyaa bakan genie bir kayann yanma geldik. Aa
bakm am istedi. Krk metrelik bir uurum vard. Sonra, isel
syleimi kesmemi, evremizdeki sesleri dinlememi syledi.
Bir sre sonra bir akl tann kayalara arpa arpa uuru
mun dibine doru zplayarak dtn iittim. akl tann
her zplayn inanlmaz bir berraklkla iitebiliyordum. Sonra,
bir akl tann sesini, ardndan bir akl tann sesini daha
BYCNN
STRATEJS
263
iittim. Kafam kaldrp sol kulam sesin geldii yere dor

tuttuumda, drt be metre uzamzdaki bir kayann tepesin
de oturmu olan don G e n aro yu grdm. akl talarn kayt
szca frlatp durmaktayd koyan dibine.
Ben onu grnce, don Genaro barp kkrdayarak, orada
gizlenip kendisini bulmam beklediini syledi. Tam bir a
knlk an yaadm. Don Jan ha bire, aklm n bu olaya
davetli olmadn, her eyi denetimim altna alma biimindeki
kahrolas arzumu bolamam fsldayp duruyordu, kulama.
N a g u a f n yalnzca bana ynelik bir alg olduunu, bu neden
le de Pablitonun arabamn iindeki nagual grmediini
syledi. Seslendirmediim hislerimi okuyom uasna, her ne
kadar naguaka yalnzca ben tank olm aktaysam da, karmdakinin, don G e n aro nun kendisi olduunu ekledi.
Don Jua kolumdan tutarak neeli bir ekilde, beni don
G en aro nun oturduu yere gtrd. Don Genaro ayaa kalp
bana yaklat. Bedeninden yaylan sy grebiliyordum, hayret
verici bir kzartyd bu. Yanma gelerek, bana dokunm adan, a
zn sol kulam a yaklatrp fsldamaya balad. Don Jan da
br kulama fsldamaya balamt. Sesleri ezamanlyd.
kisi de ayt eyleri yineliyorlard. K orkm am am gerektiini,
uzun, gl telciklerim olduunu, orada beni korum ak iin on
larn, tpk gzlerimin doal tonal alglamasna klavuzluk
ettii gibi, nagual alglam am a klavuzluk etmek amacyla
bulunduklarn sylediler. Telciklerimin tm bedenimi sar
maladn, onlarn yardmyla her eyi derhal sezebileceimi,
tek bir telciin bile bulunduum uz yerden koyan dibine, ya
da koyan dibinden bulunduum uz yere sramam iin yeter
li olacan sylediler.
Fsldadklar her eyi dinlemitim. Her szck bana ben
zersiz bir kavram artryomu gibiydi. ittiim her eyi
hi nutmakszm, bir kasetalar imiimcesine yeniden din
leyebiliyordum. kisi birden, koyan dibine atlamam istiyor
lard. nce telciklerimi duyum sam al, sonra da uurum un dib
ine kadar uzanan bir telcii belirleyip o izlememi sylediler.
Onlar komutlarn verdike, ben de onlarn szcklerini uygun
den duygularla gerekten eletirebiliyordum. Bir kantnn
264
ERK YKLER
her yanm kapladn, zellikle kendi bana belirlenemeyen,

am a zun kant biiminde dile getirebileceim tuhaf bu
d uyu m hissetm ekteydim . B edenim le koyan dibini h is
sedebiliyordum, bu duyumu, bedenimin belirleyemediim bir
yerindeki bir kant gibi alglamtm.
Don J u a n la don Genaro bu duygu boyunca kaym am iin
ha bire beni tava getirmeye alyorlard, am a bunun nasl
yaplacan bilmiyordum. Sonra, yalnzca G e n aro nun sesini
iittim.
B enim le
birlikte
atlayacan
sylyordu;
beni
yakaladm, ittimi, ya da kucakladm, bilemiyorum, benimle
birlikte karanlk uuruma atlayverdi. nce bedensel aclarn
en iddetlisini duyum sadm . Sanki m idem ineniyor ya da
yutuluyordu. Acyla zevkin ylesine bir karmyd, ylesine
youn ve uzundu ki, yapabildiim tek ey, cierlerim patlaycaya dek barmak, barmak, barmak oldu. Bu duyum din
diinde, birbirinden skiilemez birtakm kvlcmlar, kara kt
leler, k huzmeleri, ve bulutumsu oluum lar salkm grdm.
Gzlerim in ak m yoksa kapal m olduunu, ya da gz
lerimin nerede olduunu, brak gzlerimi, bedenimin bile
nerede olduunu bilemiyordum. Sonra, birincisi kadar iddetli
olm asa bile ayn bedensel acy duyum sadm , hemen ardndan,
uy kudan uyanm m hissine kapldm; don Juan ve don
G e n aro yla birlikte kayann stnde oturmaktaydk.
Don Juan gene uvalladm, atlaym alglaym kar
maklktan ibaret kalacaksa bunun bir yarar olmadn sy
ledi. kisi birden kulaklarma, nagual n tek bana yeterli ol
mayacan, tonaFIa tavlanmas gerektiini defalarca fsl
dadlar. steyerek atlamam, ve edim imin ayrdnda olmam
gerektiini anlattlar.
K orku deil, am a isteksizliim yznden duruladm.
Kararszlm, bedenim in sanki bir sarka imiesine bir saa
bir sola sallanmas eklinde hissettim. Ardndan, yabans bir
hava beni sarmalad, ve tm cismaniyetimle atladm. Atlaya
geer gem ez dnm ek istediysem de, baaramadm. Bir sisin
iinden bakyonnuasna, darack koyan eperlerini, uuru
mun dibindeki sivri ta kntlarn grdm. niimi, bir zaman
BYCNN
STRATEJS
265
ak iinde cereyan ed iyo m u asna sezgileyem em itim ,

onun yerine, dipte yere varmlk duyum unu tayordum; ev
remdeki kk bir dairenin iinde yer alan kayalarn tiir zel
liklerini ayrt edebiliyordum. G rm n gz seviyesinde tek
ynl ve stereoskopik olmadn, dzlem eklinde, ve yz
altm dereceyi kapsadn fark ettim. Bir sre sonra panie
kapldm, bir ey beni yoyo gibi yukarya doru ekti.
Don Ju a n la don Genaro, beni birok kez atlattlar. Don
Jun her atlaymn ardndan, suskunluum u ve isteksizliimi
krm am iin urayordu. B yclerin nag u a l k ullan
m alarndaki gizin alg lam ad a o ld u u n u , bu atlam a u y
gulamasnn bir alglama altrmasndan baka bir ey ol
madn, ve bunun yalnzca yetkin bir tonal gibi, koyan
dibinde ne olduunu alglayabildiim takdirde sona ereceini
birok kez yineledi.
Bir an, akl almaz bir duyum a kapldm. Don Juan ve don
G e n a o yla birlikte koyan tepesinde durm akta olduum un,
onlarn kulaklarma ha bire fsldadklarnn son derece ve ayk
bir biimde farkndaydm ki, birden kendimi koyan dibine
bakarken buldum. Her ey kesinlikle doald. H ava neredeyse
kararmak zereydi, ama, gndelik yaam m da olduu gibi, her
eyi tanyabilecek kadar aydnlkt. Yuvarlanan bir tan grl
tsn duyduum srada bir alla bakm aktaydm . Byke
bir kayann, koyan dibine, tam benim zerim e doru yuvar
landn grdm. Bir an iin, onu atann don Genaro olduunu
da grdm. Tam bir panie kaplmtm ki, kayann tepesindeki
yerime ekilivedim. Etrafma baktm; don Genaro grnrler
de yoktu. Don Juan glm eye balad, don G e n aro nun benim
iren kokum a dayanam ayp gittiini syledi. O anda, her
yanmn pislik iinde olduunu utanla ayrmsadm. Don Juan
giysilerimi karmam isterken, haklym meer. Yaknlardaki
bir pnara gittik; don Juan, apkam kullanarak zerim e boalt
t sularla beni bir at ykarcasna ykad. Pantolonum u kurtar
m olduum a ilikin en atr akalar yapt.
Alg Baloncuu
Giin tek bam a don G e n a ro nun evinde geirdim. ounluk

la uyudum. Don Jan akamiistne doru dnd, tam bir ses
sizlik iinde, yaknlardaki bir da srasna doru ilerledik. A la
cakaranla doru durduk, derin bir vadinin kysnda hava iyi
ce kararana dek oturduk. Sonra don Jan beni, yaknlarda bir
baka yere, yamac tm yle bir kaya duvardan olumu dim
dik, devasa bir tepenin dibine gtrd. Yar, don Jann bana
burasn birok kez gstermi olmasna karn, oraya giden pa
ALGI
BALONCUU
267
tikada yrrken gze arpmyordu. Don Jan en aa yz m et

re yksekliindeki bu yerin, zellikle de dibindeki derin kan
yonun tam bir erk yeri olduunu sylemi, eitli frsatlar olu
turarak buradan bakmam salamt. Buradan her bakmda
iimi tedirgin bir rperti kaplamt; bu kanyon her zam an ka
ranlk ve rktcyd.
O yere ulamadan nce, don Jan tek bam a gidip uuru
mun kenarnda Pablitoyla bulumam syledi. Sinirsel yor
gunluumu gidermek ve gevemem i salamak am acyla erk t
rs yapmam nerdi.
Don Jan admlarn yana, patikann soluna doru ynelt
ti, karanlk onu bir anda yutuverdi. Durup nereye gittiini gr
mek istedim, ama bedenim bana itaat etmedi. ok yorgun ol
mama, ayakta zor durm am a karn koar adm gitmeye bala
dm.
Uurumun kysna ulatmda kimseyi gremeyince, de
rin derin soluyarak yerimde saym aya baladm. Bir sre sonra,
bir para gevedim; Srtm bir kayaya dayayp sessizce d ur
dum, birka metre temde, bir insan karalts grdm. Ban
ellerinin arasna alm oturmaktayd. Bir an yein bir korku ya
adm, am a adamn Pablito olmas ihtimalini diiniinca, ku
ku duymadan ona doru ilerledim. Pablito, diye adn yksek
sesle ardm. Benim kim olduum u ayrt edem em i olabile
ceini, ve onun da benim kadar korkarak yzn kapatm ola
can tahmin ettim. A m a daha ona yaklam adan yabans bir
korku her yanm sard. Sa elimi uzatm ona dokunm ak ze
reyken bedenim olduu yerde dondu kald. A dam ban kaldr
d. Pablito deildi, bu! Gzleri kaplan gzleri gibi, iki dev ay
nay andryordu. Bedenim geriye doru frlad; kaslarm yay
gibi gerildi de tmyle benim istemim dnda boalp inanl
maz bir hzla geriye, ok uzaa sramam salad; sradan bir
zamanda olsa bu konuda saatlerce dnr mantksal akla
malar dzerdim. K orkum ok bykt, oyalanm aya hi niye
tim yoktu; hem en oradan uzaklamak zereydim ki, birisi k u v
vetlice kolumdan tuttu. Bu kez, birisinin beni kolum dan tuttu
u dncesiyle iyice panie kapldm; l bastrdm. G e r
ekte tepkim bir lk deil, uzun ve insann tylerini diken
268
ERK YKLER
diken eden bir narayd.

Yzm saldrgandan yana evirdim. Pablitoydu bu; ben
den bile daha ok titriyordu. Sinirliliim dorua ulamt. Konuam yordum , enelerim birbirine vuruyor, azmdan anlam
sz szck paralar dklyor, srtmdaki rpertiler istemsizce
sramam a neden oluyordu. Azdan nefes almak zorunda kal
mtm.
Pablito, atrdayan dilerinin arasndan, nagualn kendi
sini beklediini, bana arpt srada keileri tmyle karmak
zere olduunu, barmla onu ldrm em e handysa ramak
kaldn syleyebildi. Glm ek istedim, akla gelebilecek en te
kinsiz sesleri kardm.
Dinginliime kavutuumda, Pablitoya hem en hem en ay
n eyin benim de bama geldiini syledim. Bende yorgun
luktan iz kalmamt; kendim de iime smayan bir g, bir ra
hatlk hissediyordum. Pablito da ayn duygular yayor gibiy
di; sinirli, aptal bir biimde kkrdam aya baladk.
Uzaktan gelen yava, ihtiyatl ayak sesleri iittim. Sesleri,
P ablitodan nce yakalamtm. Benim kendimi kasm am a tep
ki verdi. Birisinin, bulunduum uz yere doru yaklatndan
emindim. Sesin geldii yne dndk; bir sre sonra, don Jua n la don G e n a ro nun karaltlar grnd. Dingince yryor
lard. Birka m etre nm zde durdular; don Juan banim, don
Genaro da Pablitonn karsndayd. Don J u a n a bir eyin be
ni fena halde korkuttuunu sylemek zereydim ki Pablito ko
lumu skt. Ne dem ek istediini anlamtm. Don J u a n la don
G e n aro nun tavrlarnda yabans bir eyler vard. Onlara bak
may srdrdke, gzlerimi odaklayam az oldum.
Don Genaro keskin bir kom ut verdi. Ne dediini anlam a
mtm, am a gzlerimizi a bakar durum a getirmemiz gerek
tiini bilmitim .
Karanlk, dnyann stne yerleti, dedi don Juan, ge
b tkarak.
Don G enaro yere bir yarmay izdi. Bir an, ldayan bir te
beir kulland sandm; ne var, elinde hibir ey yoktu. Parm a
yla izdii imgesel y anm ay sezgileyebiliyordum. Pablit o yla beni dbkey emberin iine oturttu. Kendisiyle don Ju-
ALG
BALONCUU
269
an ise yarapn dna, iki metre kadar uzana bada kurarak

oturdular.
nce don Juan konutu; bize dostlarn gstereceklerini
syledi. Bize, sol taraflarna, kalalaryla, kaburga kem ikleri
nin arasna bakarsak, kemerlerine asl bir aput, ya da mendil
gibi bir ey greceim izi syledi. Don Genaro, aputlarn
hem en nnde dm eye benzer iki nesne bulunduunu, bu
nesneleri ve aputlar grnceye dek kemerlerine bakm am z
gerektiini de ekledi.
Don Genaro henz konum aya balam adan nce, kem er
lerine asl, kuma parasna benzer dz bir eyle; deirmi, a
kl tama benzer bir nesnenin ayrdna varmtm. Don J u a n n
dostlar, don G e n aro nunkilere oranla daha koyu renkli, daha
korkutucuydular. Merakla korku karm bir tepki vennitim.
Tepkilerimi karn blgemle yayor, mantksal hibir yarg
retmiyordum.
Don J u a n la don Genaro ellerini kem erlerine attlar, koyu
renkli kuma paralarn yerlerinden karrmasna devinim
lerde bulundular. Bunlar sol elleriyle aldlar; don Juan kendisininkini bann zerinden atverdi; don G e n a ro ysa yavaa
yere brakt. Kum a paralar atlma ve frlatlmayla uurtm a
gibi szlp yavaa inerken iitl birer mendil gibi alp ye
re serildiler. Don J u a n n dostunun devinimleri, geen gn s
tmzde dnp durduu srada sezgiledikleimin tam bir kop
yasyd. Kum a paralar yere yaklatka katlatlar, yuvar
laklatlar, ve ktle kazandlar. nce bir kapnn tokm ana
dmesine bkldler, sonra da aldlar. Don J u a n nki o y
lumlu bir glgeye dnt. ne kp, yerdeki kk talarla
topra eze eze bize doru ilerlemeye balad. Be alt kar
temize kadar geldiinde, yanm ayn tam dibinde don Genaro yla, don J u a n n arasnda durdu. O anda duyduum dehet
yakc bir alev gibi her yanm sarmt. nm zdeki dev gl
genin boyutlar be metre ykseklie, iki metre genilie var
mt. evresini gzleri olmadan hissedermiesine devindi.
Salland ve yalpaland. Beni aradn biliyordum. Pablito o an
ban gsne gizledi. Onun bu deviniminin yaratt duyum ,
glgeye odakladm dikkatimin bir blm n yok edivermi-
27 0
ERK YKL E R
ti. Glgenin geliigzel devinimlerine baknca, onun ayrt

n dndm, ardndan glge karanla kararak grnm ez ol
du gitti.
P ab lito yu sarstm. Ban kaldrd ve bouk bir lk koyverdi. Yukarya doru baktm. Yabans bir adam bana bakm ak
tayd. Glgenin hemen adndayd, ola ki saklanmaktayd. S
rk gibi, zayf bir adamd, surat da upuzundu sa namna bir
ey yoktu, bann sol taraf egzam a ya da buna benzer kzl bir
lekeyle kaplyd. Deli bakl gzleri parlamaklayd; az yar
aralanmt. Tuhaf, pijamams bir giysisi, ona ok ksa gelen bir
pantalonu vard. Ayanda ayakkab var myd, bilmiyorum.
U zunca bir sre bize bakp durdu; bir gedik bulur da ieri da
lp bizi paralamak istermiesine. Baklarnda bir keskinlik
vard. Bu nefret ya da iddet deildi; bir tr hayvansal gven
sizlik almetiydi. Bu gerilime daha fazla dayanamadm. Don
J u a n n yllar nce bana retmi olduu sava duruuna ge
m ek istedim, am a Pablito, dostun don G e n a ro nun izdii iz
ginin tesine geemeyeceini fsldayverdi. Gerekten dc,
nm zde duran her trden eyin bize yaklamasn nleyecek
lt izginin farkna vardm.
Bir sre sonra adam, glgenin de yapt gibi, sola doru
devindi. Don J u a n la don G e n aro nun ikisini de geri ardk
lar hissine kapldm.
Ksa bir sessizlik oldu. Don J u a n la don G enaro yu gre
miyordum; artk y anm ayn iki noktasnda oturmuyorlard. Bir
den oturduum uz som kayaya arpan iki kk akl tann
kard sesi duydum; nm deki alan bir anda sarms bir kla
aydnland. nm zde, yrtc bir hayvan, dev gibi, iren ba
kl bir kurt ya da akal duruyordu. Tm bedeni, salya ya da
tere benzer beyaz bir svyla kaplyd. Postu slakt, berbat du
rumdayd. Baklar ok vahiydi. C anavarca bir fkeyle hrl
dad, tylerim diken diken olmutu. eneleri titredi, salyalar
her yeri slatt. Zincirini paralamak isteyen kuduz bir kpek
gibi yeri peneledi. Sonra, arka ayaklar zerine ykselerek n
peneleriyle enelerini hzl hzl devindirdi. Tm fkesini, ara
mzdaki bir engeli yok etm ek amacyla younlatryorm gi
bi bir hali vard.
ALGI
BALONCUU
271
B lgn hayvana kar duyduum rknn, daha nce ta

nk olduum iki grntye kar duyduum korkudan farkl ol
duunun ayrdna vardm. Bu hayvana kar bedensel bir iren
me, bir dehet duyuyordum. fkesi karsnda gsz dm
tm. Birden vahetini yitirircesine, grntm zden kverdi.
Ardndan, baka bir eyin bize doru geldiini iittim, ya
da ola ki hissettim; birdenbire dev boyutlarda bir aslan ya da
baka bir kedigil belirdi nmzde. Karanlkta parldayan gz
lerini grdm nce; bunlar inanlmaz boyutlardayd
yanstan su dolu iki havuz gibi kprtszd. Hom urdand ve ha
fife hrlad. Soluk verip, gzlerini stm zden ayrmakszn
nmzde dolanm aya balad. akaln yayd elektriksel k
zart bunda yoktu; bedensel hatlarn ak seik kestircmiyor
idiysem de, bu hayvan tekine nispeten kesinlikle ok daha
dehet vericiydi. G topluyormu gibiydi. ylesine saldrgan
grnyordu ki, snrlar aacakm hissini uyandryordu. Pablito da benimle ayn duyguyu paylayor olmalyd, zira fslda
yarak bamz eip dm dz yere uzanmam z nerdi. Bir sani
ye sonra hayvan hcum a geti. Bize doru kotu, penelerini
kaldrarak zerimize atlad. Gzlerimi kapadm, bam kolla
rmn arasna alp topraa yaptm. Hayvann, don Genaro nun izdii koruyucu izgiyi paraladn hissettim; nere
deyse tepemizdeydi. Arlnn beni yere ivilediini hisset
tim; gbeindeki tyler ensemi yalad. ki naya bir eye ta
klmt sanki; kendini kurtarmak iin rpnd. Titreyilerini,
rpnlarn, ve kard eytans sesleri iitmekteydim. S o
num gelmiti demek. Belirsiz bir mantksal seim yaparak k en
dimi orackta lmek eklindeki yazgm n eline brakm ak iste
diimi fark ettim; ne var, bu dcli dehet verici koullarda be
densel aclar ekerek lmekten korkuyordum. Birden, b ede
nimde yabans bir g ykseldi; bedenim lmeyi reddediyor,
tm gcn bir noktada, sol kolum da ve elim de topluyora b en
ziyordu. Kar koyulam az bir dalgalanmann kabardn d u
yumsadm. Denetlenem ez bir ey bedenimi ele geiriyor, ve
beni, zerimize ullanan bu ar, netameli ktleyi stm zden
atmaya itiyordu. Pablito da ayn ekilde tepki vermiti; ikimiz
birden ayaa kalktk. kimizin oluturduu enerji ylesine faz
272
ERK YKLER
layd ki, hayvan bezden bir bebek gibi savrulup gitti.

Mthi aba harcamtk. Yere ykldm, nefes almaya zor
lanyordum. Karn kaslarm solumam nleyecek kerte geril
miti. Pablitonun yaptklarna dikkat edemiyorum. Sonunda,
don J u a n la don G e n a ro nun beni oturtmaya altklarn ay
rmsadm. Pablito yzkoyun yere serilmi yatmaktayd. Ba
ylma benziyordu. Beni oturttuktan sonra, don Jua ile don
Genaro Pablitoya yardm ettiler. kisi birden onun srtn ve
karnm ovdular. Onu ayaa kaldrdlar, bir sre sonra Pablito
tek bana oturabildi.
Don G e n a ro yla don Juan yanm ayn iki kesine oturdu
lar, sonra, altlarnda ileri geri, saa sola kayabilmelerini sala
yan raylar varmasna devindiler. Devinimleri bam dn
drmt. Sonunda Pablitonun yannda durup kulaklarna f
sldamaya baladlar. Bir sre sonra birden ayaa kalkp
uurum un kysna gittiler. Don Genaro, Pablitoyu bir ocuk
imiesine kaldrd. P ablito nun bedeni tahta gibi dm dz ve
sertti; Don Juan P ab lito yu ayak bileklerinden yakalad. Ona
ivme ve g kazandrm ak istermiesine kendi evresinde dn
drd, sonunda, bacaklarn koyverip, tm bedenini hzla uu
rum dan aa, karanln iine savurdu.
P ablitonun bedenini karanlk bat semasnda grdm.
Gnler nce don J u a n yapm olduu gibi, daireler iziyor
du yava dnlerle izilen daireler. Pablito yere decek
yerde, giderek ykseliyor gibiydi. Sonra, dnleri hzland;
Pablitonun bedeni bir ara havada bir disk gibi dnm eye bala
d, ardndan paralara ayrld. Havann iinde yitip gittiini
sezgilemitim.
Don J u a n la don Genaro yanma geldiler, evremi sarp f
sldamaya baladlar. kisi de ayr eyler sylyorlard, ama on
larn komutlarn izlemede hi glk ekmedim. Daha ilk sz
cklerini syler sylem ez yarlm gibi olmutum. Pabli
t o ya yaptklarn bana da uyguladklarn anladm. Beni don
Genaro evirdi, bir an iin dniiyormu ya da uuyormum
hissine kapldm. H em en sonra, havada ilerliyor, inanlmaz bir
hzla uurum un dibine yaklayordum. Derken nce giysile
rimin paralandn, ardndan etlerimin dkldn, en so
ALGI
BALONCUU
273
nunda da yalnzca bamn kaldn hissettim. Bedenim in par

alara ayrlmas nedeniyle gereksiz arlmdan kurtulduu
mu ak ve seik biimde anladm, bylece dm ivmesini
yitirmi, hzm azalm oluyordu. D m artk bamn d n
mesine yol amyordu. Bir yaprak gibi ileri geri devinm ektey
dim. Ardndan, bam da arln yitirmeye balad da, sonun
da benden, bir santimetre karelik bir kle, kk bir akl
ta byklnde bir posa kald. Tm duygum burada y oun
lamt; sonra, bu da patlaynca kendimi bin paraya ayrlm
hissettim. Bin parann da ayn anda farknda olduum u bili
yordum, ya da benim dmda bir yerde bir ey bunu fark edi
yordu. Farkndaln ta kendisi olm utum ben.
Ardndan, farkndalmn bir blm kaynat, ykseldi,
byd. Bir yere yerleti, azar azar snrlarmn m desem, bilinliliimin mi desem, aydna yeniden vardm, ve birden bil
diim, aina olduum ben bir volkan gibi patlayarak, diilenebilecek tm gzel sahnelerden oluan grkemli bir gste
riyi, dnyann binlerce insanlarnn, nesnelerinin resimlerini
ayn anda nm de sergiledi.
Daha sonra grntler bulanklat. Gzlerim in nnden
hzla geiyorlard, artk onlar izleyemiyordum. Sonunda, d n
yann oluumu kesiksiz, bitmeyen bir erit gibi gzlerimin
nne serilmiti, sanki.
Birden, kendimi don Juan ve don G earoyla birlikte uu
rumun kysnda buldum. Beni geri ektiklerini, ve hi kim se
nin hakknda konuam ayaca bilinmezi yaadm fsldad
lar. Beni bir kez daha savuracaklarn, ancak bu kez t o n a f dan
n a g u a fa gemek yerine algmn kanatlarn ap, birinden
tekine gidip geldiimin farkna varmakszn, ikisine de ayn
anda dokunm am gerektiini sylediler.
Yine ay evrilme, dnme, ve byk bir hzla aa frla
tlma duygularn yaadm. Sonra, patladm. Zerrelere ayrl
dm. imde bir ey boand; bu, tm yaamm boyunca kilitli
tuttuum bir eyi aa karmt. Gizli hzinem in aldnn
ve durdurulamaz biimde dar aktnn kesinlikle ayrdndydm. Ben adn verdiim o tatl birlik kalmamt, artk.
Hibir ey yoktu; ne var, bu boluk dopdoluydu. Aydnlk ya da
I-
27 4
ERK YKLER
karanlk, scak ya da souk, gzel ya da irkin deildi. Gidiyor,

dalgalanyor ya da duruyor deildim; alageldiim gibi, lekil
bir birim, bir z de deildim artk. Hepsi b en olan saysz z
dm, birbiriyle zel bir biimde bantl bu ayrk birim kolo
nileri nnde sonunda birlemiyor, kanlmaz biimde tek bir
farkndala, benim insan fark nd al na dnyordu. Hibir
kukuya yer brakmakszn biliyordum ki zira bilecek olan
bir ey de yoktu zaten gene de tm ve tek farkmdalmla
biliyordum ki, tandk dnyamn ben i, kendim i, hep bir
koloni, birbirlerinden ayr ve bamsz, ve birbirleriyle sarsl
m az bir dayanm a iindeki duygularn salam ve sarslmaz bir
topluluuydu. Saysz farkndalklarmm sarslmaz dayanm a
s, bu blmlerin birbiriyle olan balants benim yaam giicmd.
Bu birlemilik duygusunu betimlemenin bir baka yoluda, bu farkndalk ktlelerinin salm olduunu sylemekti;
her biri kendisinin ayrdndayd, ve hibiri tekinden daha
nemli deildi. Ardndan bir ey bunlar bir kartryor, ve her
birinin bir km ede toplat bir alana, bildiim bene dn
yordu. Bu durum da ben , ya da ken dim olarak dnyasal
etkinlie zg bir sahne izledim, ya da ola ki bu sahne baka
dnyalara, salt imgesellie, yani salt dnce dnyasna ait
ti. Entelektel dizgelere ya da szelletirmeler olarak birbirine
dizilmi dncelere ilikin grntlerle karlatm. Kimi sah
nelerde azm kuruyana dek konutum da konutum. Bu tutar
l grntlerin her birinden sonra b en zlp gidiyor, bir hi
e dnyordu.
Bu tutarl grntlere yaptm yolculuklardan birinde,
kendim i uurum un kysnda don Janla birlikte buldum. Bir
anda, tandm b en e dntm n ayrdna vardm. Bedenselliimi gerekmiesine algladm. Grntlerden birin
de deil de dnyadaydm .
Don Jan, beni bir ocuk gibi barna bast. Bana bakt.
Yz bana ok yaknd. Karanlkta gzlerini grebiliyordum.
ok sevecendiler. Bir soru sorar gibiydiler. Ne olduunu bili
yordum bu sorunun. K onuulam az olan, gerekten konuula
mazd.
ALGI
BALONCUU
275
Eee? diye sordu sevecence, sanki onaym beklemeye

ihtiyac varm gibi.
Dilim tutulmutu. A ptallam , arm, kafas ka
rm gibi szckler o anda hissettiklerimi dile getirmeye
yetmezdi. Bir balon gibiydim. Don J u a n n beni tutup yere
doru bastrmas gerektiini biliyordum, yoksa havada salnp
yeniden yok olacaktm. Yitmekten korkm uyordum . Farkndalmm birleik olmad o bilinm ezi zlemitim.
Don Juan beni om uzlarm dan bastra bastn yavaa yr
terek don G e n aro nun evinin yaknnda bir yere gtrd; orada
beni yatrp, nceden hazrlam olduu yum uak bir toprakla
tm bedenimi boazm a kadar rtt. Yapraklardan yapt bir
yasta bam yaslayarak, kesinlikle km ldam am ya da uyu
m amam tembihledi. Orada oturacan, toprak bedenimi pe
kitirene dek bana yoldalk edeceini syledi.
Kendimi ok iyi hissettim, uyum ak isteime kar koyamyordum, am a don Juan buna izin vermiyordu. Az nce yaadk
larmn dnda istediim her ey hakknda konuabileceimi
syledi. nce konuacak bir ey bulamadm; sonra, don Gena o yu sordum. Don Juan, don G e n a ro nun Pablitoyu alp ora
larda bir yere gtrdn, o anda onun bana yaptklarnn ay
nsn Pablitoya uygulam akta olduunu syledi.
Sylemeyi srdrmek istedim, am a iinde bir tam am lanmamlk duygusu vard; allmadk bir kaytszlk, skntya
benzer bir yorgunluk iindeydim. Don Juan ne hissettiimi an
lyor gibiydi. Pablitodan, onunla yazglarmzn nasl birleti
inden sz etmeye balad. Don Genaro, onun retmeni oldu
u zaman, kendisinin ayn zam anda Pablitonun velinimeti ol
duunu, erkin adm adm Pablitoyla beni bir araya getirdiini
anlatt. Pablitoyla aramdaki tek fark, onun bir sava olarak
dnyasna korku ve basknn, benim kine ise sevecenlik ve z
grln hkim olmasym. Don Juan byle bir farkn, velini
metlerin zlerindeki kiilik farkllndan kaynaklandn
aklad. Don Genaro, tatl, sevecen ve akac, kendisiyse sert,
buyurgan ve dolayszd. Benim kiiliimin zorlu bir retm e
ni, am a efkatli bir velinimeti gereksindiini, Pablitonun sa bu
nun tam tersi olduunu syledi yani miivik bir retm enle
2 76
ERK YKLER
hain bir velinimetti onun gereksinmesi.

Bir sre daha konutuk, sabah olmutu. Gne dou uf
kundaki dalarn zerinden grnnce, topran altndan k
m am a yardm etti.
leden sonra uyandm zaman, don J u a n la ben don Gcnaro nun evinin kapsnn nne oturduk. Don Juan, don Genar o nun hl P ablitoyla birlikte olduunu, onu son karlama
ya hazrladn syledi.
Yarn Pablitoyla sen bilinmeze gidiyorsunuz, dedi.
imdi benim de seni hazrlam am gerek. Oraya tek banza gi
receksiniz. D n gece atlp ekilen yoyolara benziyordunuz;
yarn kendi banzn aresine bakacaksnz.
Birden m eraklandm, aklma bir gece nceki deneyimleri
me ilikin sorular verdi. A m a bu hcum um onu hi mi
hi tndrmad.
B ugn bi dnm noktas tekil edecek bi manevrann s
tesinden gelm eliyim , dedi. Sana son bi numara daha ek
m em gerek; senin de bu numaray yutm an.
Glerek kalalarn tokatlad.
Geen gece ilk altrma srasnda don Genaro sana by
clerin nagual nasl kullandklarn gstermek istemiti, diye
srdrd. Kii kendi isteiyle nagual kullanmad srece,
daha dorusu, nagualdaki eylemlerinden bi anlam karmak
amacyla kendi isteiyle tonulm kullanmad srece byc
lerin aklamasna ulaamaz. T m bunlar aa kavuturmak
amacyla yle de diyebiliriz: kii, ugual bycler gibi kul
lanacaksa, tonlm gr etkili olmaldr.
Son syledii eyde bariz bir eliki grdm syledim
don J u a n a. D aha iki gn nce benim le yapt o inanlmaz
zet konum asnda, yllar boyunca benim dnya grm de
itirmek iin yapt o amal edimleri sayp dkmt; im
di de kalkm, ayn dnya grnn etkili olmasn istiyordu.
Birinin tekiyle hibi alakas yok, dedi don Juan. A lg
lamamzn dzeni yalnzca tonaln alanna girer; eylemlerimiz
yalnzca orada bi ardklk kazanabilir; bu eylemler yalnzca
orada, basamaklarn sayabilecein bi merdiven gibi dizilebilir.
ALGI
BALONCUU
277
Nagualla bna benzer bi ey bulamazsn. Anlayacan, tonaln griiii bi aratr, bu balamda yalnzca en iyi ara deil, sa
hip olduum uz tek aratr da.
"Dn gece senin alg baloncuun ald, kanatlar da al
m oldu. Hepsi bu kadar ite. Bana neler geldiini aklaya
bilmem olanaksz, bunu denemeyeceim bile, am a sen de kal
kma byle bi eye. Algnn kanatlarnn, senin btnlne
dokunmas amacyla yapldn sylem ek yeterli. D n gece
sen iKiintlckn lonnla saysz kez gidip geldin. Seni iki kez sa
vurduk, bylece hata olasln nledik. kinci kezinde bilin
meyene yolculuu olanca arpclyla yaadn. Algn, senin
iindeki bi ey senin gerek doan kavrad an, kanatlarn
averdi. Sen bi salkmsn.
"Budur byclerin aklamas. N agal konuulm az olan
dr. Tm olas duygular, varlklar, zler onun iinde salapurya
lar gibi barl, deiimsiz, sonsuza dek salnp dururlar. Son
ra, yaam tutkal bikam birbirine yaptrverir. Sen kendin
bulguladn bunu dn gece, Pablito hakeza, tpk G e n aro yla be
nim, bi zamanlar bilinmeze yaptmz yolculuklarda anlam
olduum uz gibi. Yaam tutkal bu duygularn kimilerini yap
trnca ortaya bi varlk kar; toncln blgesine doluan tm
br varlklarla birlikte o yerin aaas ve grkemi karsnda
krleip gerek doasn unutan bi varlk, l'onc, birleik rgt
lenmelerin yaad yerdir. Yaam gc, tm gerekli duygular
bi araya getirir getirmez, bi varlk, tonalela beliriverir. Sana bi
keresinde, toncln doum da balayp, lm de bittiini anlattyd; bunu dedim, zira yaam gc bedeni brakr brakm az
tm o tekil farkndalklarn zp gelmi olduklar yere, naiiala dndklerini biliyorum da ondan. Savann bilinm eye
ne yapt yolculuklar, tpk lmek gibidir, elbet onun salkm n
daki tekil duygular ayrmayp, kendi birlikteliklerini yitirm ek
sizin bi para geniler yalnzca. Oysa lmdeyse, bunlar ok
diplere batarlar, ve daha nce hi birim olm am larcasna b a
mszca devinirler.
Ona, anlattklarnn, yaadklarmla inanlmaz derece rttiinii sylemek istedim. A m a beni konuturmad.
"Bilinmezden sz edebilmenin yoktur bi yolu, dedi. Yal-
27X
ERK Y K L E R
mzca tank olabilirsin ona. Byclerin aklamas der ki, her

birimizin nagualc tank olabileceimiz bi merkezimiz vardr:
isten. Bylece bi sava naguahn iine dalverir de, salkm
nn kendisini sonsuz olaslklar iinde istediince dzenlem esi
ne izin verir. Sana, nagualm ifade edilme biiminin kiisel bi
m esele olduunu anlattydm. Bununla, savann, salkmn
istedii gibi dzenlemesinin tmyle kendisinin bilecei bi i
olduunu anlatmak istemitim. nsan biimi ya da insan du y
gular hepsi arasnda zgn olandr, ola ki tiim biimler arasn
da bize en tatl gelenidir; ne var ki, salkmn benim seyebilece
i saysz baka biimler vardr. Bi bycnn istedii bi bii
mi benim seyebileceim anlattydm sana. Dorudur bu. z
nn btnlne sahip bi byc, salkmnnn kimi blm le
rini akla gelebilecek her bi ekilde birlemeye yneltebilir.
Tm bu karmlar olas klan ey, yaam gcdr. Yaam g
c tkenince salkm yeniden bi araya getiremezsin, artk.
Ben bu salkma, alg baloncuu adn koymutum. Onun
m hrlenm i ve skca kapatlm olduunu, lm anmza dek
asla almadn sylemitim. Ne var, alabilir de. Bycler
aikr bu gizi renmilerdir, her ne kadar hepsi de zlerinin
btnlne ulaamazlarsa da, bunun m m kn olduunu bilir
ler. Baloncuun, yalnzca kiinin naâla frlatlmas duru
m unda aladn bilirler. Dn sana, senin bu noktaya ulamak
am acyla izlediin tm aamalarn bi zetini vermitim.
Bir yorum ya da soru beklermi gibi siizdii beni. Anlattk
lar, yorum a yer brakmyordu. Sonunda, tm bunlar bana on
drt yl nce ya da m ezliim in herhangi bir aamasnda an
latm olmasnn, hibir eyi deitmemi olacan kavram
tm. nemli olan tek bir ey vard; bu deneyimin tm nerme
lerini bedenimle ya da bedenim de yaam olma gerei.
u nl sorulardan birini bekliyorum , dedi, ar ar ko
nuarak.
Ne sorusu? diye sordum.
A klnn sorm ak iin yanp tututuu soru.
B ugn btn sorular brakyorum. Gerekten hibir so
rum yok, don Juan.
Hadi, haka deil bu, dedi glerek. Sorman bekledi
ALGI
BALONCUU
279
in zel bi soru daha var.

sel syleimi bir an iin kesebilirsem sz konusu soruyu
bulgulayabileceimi syledi don Juan. Ani bir dnce, bir i
gr an yaadm, ne istediini anlamtm.
'Bamdan tm bunlar geerken, bedenim nerelerdeydi,
don Juan? diye sorduum an glm ekten iki bklm oldu.
"te bu, byclerin numaralarnn sonucusudur, dedi.
imdi syleyeceklerim, byclerin aklamasnn sonuncu
sudur, diyelim. u ana dek, senin a kim iyi kt benim yaptk
larm izleyegeldi. Senin akln, dnyann betimlendii gibi ol
madn, gzle grndnden daha fazla bi eylerin olduu
nu kabul etmeye istekli. Senin akln, algnn uurum dan bi inip
bi ktna ya da senin iindeki bi eyin, hatta tm varlnn
uurumun dibine atladna, ve lonaln gzleriyle oradaki ey
leri, tpk bedeninle oraya bi ip ya da m erdivenle inmiesine
incelediine inanmaya bandysa istekli ve hazr. Gidip koyan
dibini inceleme edimin var ya, ite o senin yllarca eitilmenin
bi sonucu. Bu ii iyi yaptn. Genaro, koyan dibindeki sana
kayay atarken, o bir santimetre kiipliik ans grd. H er eyi
grdn sen. Genaro da ben de senin bilinmeze frlatlmaya ha
zr olduunu hi kuku duym adan anladk. O anda, ift hakkn
da, yani teki hakknda her eyi grm ekle kalmam, bilmitin
de.
Don J u a n durdurup, anlamadm bir ey hakknda beni,
hak etmediim biimde onurlandrmakta olduunu syledim.
Don Juan tm bu izlenimlerin yerine oturmas iin zam an a g e
reksinim duyduum u, bu baarlarmn ardndan gemite so
rular nasl sel gibi geldiyse imdi de yantlarn ayn biim de
dkleceini syledi.
"iftin gizi sezgi baloncuunun iinde sakldr, dedi, ge
en gece ayn anda hem koyan dibinde hem de uurum un s
tnde olduun gibi. Duygular salkm istenen anda, istenen
yerde bi araya getiriliverir. Ya da yle diyebiliriz, kii bu ra s
n ve orasn ayn anda alglayabilir.
Don Juan, pek sradan olduklar iin unutmu olabilece
im bir dizi ardk eylemi dnp anm sam am istedi.
Neden sz ettiini anlayamamtm. yice dnm eye a
280
ERK YKLER
lmam syledi don Juan.

apkan diiiin, dedi. G e n aro nun apkanla ne yaptn
d n.
Sarsc bir an m sa m a an yaadm . G erekten don
G e n a ro nun apkam, debileceini ya da rzgrn uura
can syleyerek onu karmam istediini unutmutum. ap
kam karmak istememitim. plaklm aptalca buluyor
dum. Genelde hi giymediim bir apkay giymek bana tuhaf
bir duygu veriyordu; tam anlamyla kendim deildim, ve b
durumda, giysisiz olmaktan o kadar sklmyordum. Sonra, don
Genaro apkasn benimkiyle deitirmek istemiti, ama onun
ki benim bama ok kk geliyordu. O da tuttu, bamn
bykl ve bedenim in lleriyle ilgili akalar yapt; sonun
da apkam alp eski bir panoyu kavuk gibi bama sard.
D on J u a n a, o iki szde atlaym arasnda getiinden
em in olduum bu blm sonradan unuttuumu syledim.
Bu atlam alarn belleimde o ana dek brakt iz, kesil
m emi bir btnlk olarak kalmt.
K e silm em i
bi b tnlk olduu k esin , dedi.
G e n a ro nun apkanla oynamasnn da kesin olduu gibi. Bu
iki any art arda sralayamazsn, zira ikisi de ay anda olutu.
Sol elinin parm aklarn, sa elinin parm ak aralarna
sokam yorm u gibi yapt.
Bu atlamalar iin balangcyd, yalnzca, diye srdrd.
Sonra sra, bilinmeze yaptn gerek geziye geldi; dn gece,
konuulam az olan, naguah yaadn. Akln, senin isimsiz bi
duygu salkm olduun eklindeki fiziksel bi bilgiyle baa
kamaz. Akln, bu aamada, isten dediimiz, ve nadimlin
olaanst etkilerinin bunun sayesinde tartld ve kullanld
baka bi birletirme m erkezinin varlnn bile kabul edebilir.
Kiinin, nagualt isten yoluyla yanstabilecei, ama bunun yol
unu asla aklayamayaca, sonunda aklna dank etli, sanrm.
imdi de senin soruna gelelim: Btiin bunlar olurken
ben neredeydim ? Bedenim neredeydi? Gerek bi senin ol
duu inanc, sahip olduun her eyi aklnn evresinde toplama
olgusuna dayanr. Akln bu noktada naiuahn belimlenemez ol
duunu kabul eder; ne var, yaad kantlar nedeniyle deildir
ALGI
BALONCUU
2X1
bu, kabul etmek gvencelidir de ondan. Aklnn aya gven

celi topraa basar, tonaln tm nesneleri kendi yanndadr.
Don Jan durarak beni inceledi. Gl itenlikliydi.
Hadi, G en aro nun yeledii yere gidelim , dedi, birden.
Ayaa kalkt, iki gn nce stnde oturup konutuum uz
kayaya doru yrmeye baladk; gene ayn noktalarmzda
oturup srtmz kayaya verdik.
"Akl gvencede hissettirmek, retm enin grevi olm u
tur, daima, dedi. Seni tandn sorumlu olduuna, ve eylem
lerinin nceden tahmin edilebilirliine inandrarak, akln
tuzaa drdm. G e n aro yla ben, sana, yalnzca nalndn
aklanamaz olduu izlenimini verebilmek am acyla ok al
tk; tuzan ilediinin kant, u anda, yaadn her eye kar
n hl sana kalan bi eyin, aklnn var olduuna inanmandr.
Serap bu, serap. Senin o deerli akln yalnzca bi birletirme
merkezi, kendi dndaki bi eyi yanstan bi ayna. Dn gece
yalnzca betimlenemez naytah deil, betim lenem ez tand da
yaadn, sen.
Byclerin aklamasnn son paras, akln sadece d
sal bi dzeni yansttn, ve akln bu dzene ilikin hibi ey
bilmediini syler; bunu aklayamaz, tpk nagal ak
layamad gibi. Akl anca, tandn etkilerine tanklk edebilir,
ama onu anlamas, hatta aa karmas m m kn deildir.
Konuuyor ve dnyor olduum uz gerei, bize, izlediimiz
bi dzenin varln gstermektedir; ama, bunu nasl yap
tmz da, o dzenin aslnda ne olduunu da bilmeksizin.
Ona, batl insann, beynin almasyla ilgili aratr
malarnn bu dzenin ne olabileceine ilikin kimi ipularn
aa karabilmekte olduunu anlattm. Don Jun, tiir bu
aratrmalarn, bir eylerin olageldiini kantlamaktan te git
mediinin altn izdi.
Bycler ayn eyi istenleriyle yaparlar, dedi. sten
yoluyla, naytaln etkilerine tanklk ettiklerini sylerler. Ben
de u an buna, akl yoluyla onunla ne yapyoruz, nasl
yapyoruz, hi nemli deil sadece tandn etkilerine tanklk
ettiimizi ekleyebilirim. Her iki durum da da, tanklk et
tiimizin ne olduunu anlama ya da aklama yolunda en ufak
2X2
ERK YKLER
bi umut bile gremiyorum.

Dn gece algnn kanatlarnda utun, ilk kez. Gene ok
ekingendin. Yalnzca insansal alg izgisinde dolatn. Bi
biiyiic o kanatlar baka duyarlklara dokunm ak amacyla da
kullanabilir; bi kargannkine rnein, bi akalnkine, bi ccrbceininkine, ya da o sonsuz uzayn baka dnyalarnn dze
nine.
teki gezegenleri mi kastediyorsun, don Juan?
Tabii. Algnn kanatlar bizi, nadim ini en gizli kelerine
ya da touln en akl alm az lemlerine tayabilir.
"Bi byc, rnein aya gidebilir mi?"
Tabii ki gidebilir, diye yantlad. "A m a ordan bi torba la
getiremez. Ya!
Bununla ilgili glerek akalatk, ama aklamasn son
kerte ciddi anlam da yapmt.
Eveet, geldik byclerin aklamasnn son blm ne,
dedi. Dn gece, G e n a ro yk ben size insann btnselliini
salayan son iki noktay da gsterdik: uagul ve to/al. Sana bi
keresinde bu iki noktann insann dnda yer aldn, ama y
le de olmadn sylemitim. Iltl varlklarn ikilemidir, bu.
Her birimizin tonal, o dzenle dolu, belimlenenez bilin
m eyenin bi yansmasndan baka bi ey deildir; her birimizin
naguah, her eyi ieren o anlatlamaz hiliin yansmasndan
baka bi ey deildir.
imdi, G e n a ro nun yerinde oturmalsn, ta alacakaranla
dek; o ana kadar, byclerin aklamasn yerli yerine koymu
olacaksn kukusuz. imdi burada otururken, o duygu sal
kmn bi arada tutan yaam gcnden baka bi eyin yok.
Kalkt.
Yarnki grev, G e n a ro yla ben ie karmadan izlerken
tek bana bilinmeze atlam ak, dedi. Burada bylece otur, ve
isel syleini durdur. Algnn kanatlarn ap sonsuzlua u
mak iin gereken erki biriktirebilesin diye.
ki Savann Yeledii
Don Jan beni afak skerken uyandrd. Elime su dolu bir sukabayla bir kurutulmu et torbas tututurdu. ki gin nce
arabam brakm olduum, ii drt kilometre uzaklktaki yere
doru, konumadan yrdk.
"Bu, birlikte yapacamz son yolculuk,dedi alak bir
sesle, arabann yanna vardmzda.
Karnmda gl bir sarsnt hissettim. Ne dem ek istedii
ni anlamtm.
2X4
ERK Y K LER
Ben kapy aarken o arka am urlua yasland, imdiye dek

rastlamadm bir duyguyla bana bakt. Arabaya bindik, ama
motoru altrmadan nce st kapal kimi uyanlarda bulun
du; bunlar da ok iyi anlamtm. Arabada oturup kimi ok ki
isel ve dokunakl duygulara deinm ek iin birka dakikamz
olduunu syledi.
Dingince oturdum, ama ruhum huzursuzdu. Ona bir eyler
sylemek istedim, aslnda beni rahatlatacak bir eyler yani.
Bildiim eyi dile getirmeksizin ifade edebilecek en isabetli
szckleri bulmak iin bouna abaladm.
Don Juan, bir zamanlar tandm bir ocuktan, onun hak
kndaki duygularmn geen zaman ve uzaktala karn nasl
deim em i olduundan sz etti. Don Juan, o kk olan o
cuunu her dnm de ruhum un neeyle cotuunu, en ufak
bir vnm e ya da bencillik pay karmadan onun iyiliini is
tediimi syledi.
Bana daha nce anlatm olduum o ocukla ilgili bir y
ky anmsatt; ok beendii, derin anlamlar bulduu bir y
kyd bu. Los Angeles evresindeki dalardan birine trmanr
ken ocuk yrm ekten yorgun dmt, ben de onu o m uzla
rma karmtm. Youn bir mutluluk dalgas ikimizi birden
kaplamt da, ocuk bara bara gnee, dalara teekkr et
miti.
.
Bu, onun sana elveda deyiiydi, dedi don Juan.
Boazm dmlendi.
Elveda dem enin biok yolu vardr,"dedi. "En iyisi, belki
de belirli bi mutluluk ann akldan hi karmamaktr. rne
in, bi sava gibi yaarsan eer, omuzlarna aldn o ocu
un yayd scaklk yaam boyu taptaze, iine ilemi olarak
srer. Savann elvada demesidir bu.
Motoru abucak altrdm; o tal yolda srmeye alma
dm bir hzla gaza bastm.
Ksa bir yol katettikten sonra, yolun gerisini yrdk. Bir
saat kadar sonra, bir aala ulatk. Don Gearo, Nestor, ve
Pablito orada bizi bekliyorlard. Onlar selamladm. Hepsi de
mutlu ve capcanl grnyordu. Onlara ve don Jana baknca,
SAVAININ
YELED
2K5
hepsine kar derin bir duygudalk kaplad iimi. Don Genaro

bana sarlp, sevgiyle srtm tplad. Nestor ve Pablito ya, k o
yan dibine atlarken ok baarl olduum u syledi. Bir eli h
l srtmda, yksek sesle konum aya balad.
Evet beyler, dedi, onlara bakarak. Ben velinimetiyim
onun, ok baarl olduunu syleyebilirim. Bu, bir sava
olarak yaanm yllarn doruk noktasyd.
Bana dnerek teki elini de om zum a koydu. Gzleri par
lak ve barld.
Sana syleyecek hibir sziim yok, Cartilocuk dedi,
szcklerini ar ar seslendirerek. Barsaklarnda bolca bu
lunan dk dnda, yani
Der demez, o da don Juan da baylm a kertesine gelinceye
dek, ulumasna glm eye baladlar. Pablitoyla Nestor ne yapa
caklarn pek bilemeden sinirli sinirli kkrdadlar.
Don Ju an la don Genaro dinginletiklerinde, Pablito bi
linmeze tek bana gidebilme yeteneinden pek em in o lm ad
n syledi bana.
Bunun nasl yaplacana dair en ufak bir fikrim bile yok,
gerekten, dedi. Genaro, kiinin kusursuzluktan baka hibir
eye gereksinmesi olmadn sylyor. Sen ne dnyor
sun?
Ben, ondan da az ey bildiimi syledim. Nestor i geir
di, gerekten ilgilenmie benziyordu; ellerini ve azn nemli
bir ey syleyecekmi de bunu nasl diyeceini bilemiyormu
gibi kprdatt.
"Genaro, sizin ikinizin baaracan syledi, dedi, sonu n
da.
Don Genaro, eliyle, gitmek zere olduum uzu imledi. O
ve don Juan birka metre nm zde yrdler. H em en btn
gn boyunca ayn da yolunu izledik. Tam bir sessizlik iinde
yrdk hi durmamtk. Hepim izde erzak olarak kuru et ve
bir sukaba dolusu su vard anlalan yrrken yiyecektik
onlar. Keiyol belirli bir yerde gerek bir yola dnt. Bir
da yamacnn evresinden doland, sonra birden, nm zde
bir vadinin manzaras beliriverdi. Nefes kesici bir m anzarayd
286
ERK YKLER
bu, glin yla parldayan yemyeil bir vadi; zerinde gr

kemli iki gkkua, evredeki tepelerde de yam ur serpintile
ri vard.
Don Juan durarak, vadide grd bir eyi enesiyle don
G e n a ro ya gsterdi. Don Gearo ban sallad. Ne olumlu ne
de olum suz bir devinimdi bu; daha ziyade bann bir silkinme
sinden ibaretti. Uzun bir sre vadiyi szerek kmldamadan
durdular.
Oradaki yolu brakp, kestirmeden gitmeye baladk. Dar,
tehlikeli bir patikadan, vadinin kuzeyine doru inmeye bala
dk.
Dz araziye ulatmzda leden sonra olmutu. Her ya
n nemli topran ve nehir stlerinin keskin kokusu kapla
mt. Yamur bir ara sol yanm a den aalarn zerindeki
yeil, yum uak bir grlemeye, sonra da sazlktaki bir titreme
ye dnt. Akan bir ayn hrtsn iittim. Bir an durup, din
ledim. Aalarn tepesine baktm; bal ufkumdaki saakbulutlar gkte top lop pam uklar gibi uuuyordu. Orda durmu bu
lutlara bakarken nm dekiler epey yol almt. Arkalarndan
kotum.
Don Junla don Genaro durup ayn anda dndler; gzle
rini zerime yle bir beraberlik ve kesinlikle odakladlar ki, bir
an iin onlar tek bir kii sandm. Tylerimi diken diken eden
tek ve ksa, ama heybetli bir bakt bu. Sonra, don Genaro gl
d; yerleri titrete titrete yiizelli kiloluk diztaban bir Mcksikal
gibi kotuum u syledi.
Neden M eksikalI? diye sordu, don Juan.
Yiizelli kiloluk diztaban bir Kzlderili komaz, dedi
don Genaro, aklayc bir tonla.
H u , dedi don Juan, don Genaro gerekten bir eyler
aklamasma.
Dar, yeilliklerin cotuu vadiyi geip doudaki dalara
trm anm aya koyulduk. Akamst, gneydeki yksek bir vadi
ye bakan, zeri yass bir tepede durduk. Buradaki bitki rts
kesinlikle farklyd. Etrafmz erozyonun andrd yuvarlak
dalarla evriliydi. Vadideki ve yamalardaki topraklar yer yer
SAVAININ
YELED
2X7
ekiliydi; ama tm evre bende bir oraklk duygusu uyandr

yordu.
Gne imdiden gneybat ufkunda epey alalmt. Don
Juan ile don Genaro, bizi tepe dzlnn kuzey kysna a
rdlar. O noktadan bakldnda olaanst bir m anzara gr
lyordu. Kuzeye doru sonu gelm ez dalar ve vadiler, batya
doruysa yksek sradalar uzanyordu. Kuzeydeki uzak da
lara arpan gne , batdaki bulut kmelerini turuncu ren
gine bulad gibi bulamt oralar da. Bu gzelliine karn,
hzn ve yalnzlk vard bu manzarada.
Don Juan deflerimi elime tututurdu, am a not tutmak gel
miyordu iimden. Don Ju an la don G e n a ro nun iki ucunda yer
ald bir yarm daire biiminde oturduk.
"Bilgi yolunda yazarak yrm eye baladn, ayn ekilde
bitireceksin, dedi don Juan.
Herkes beni yazm aya zorlad, sanki benim yaz yazm am
nemli bir eymi gibi.
Yze yze kuyruuna geldiniz, Carlitocuk, dedi G ena
ro, birden. "Sen ve Pablito, ikiniz.
Sesi yumuakt. O akac titremi olmakszn, iten ve en
dieli kyordu sesi.
Bilinmeze yolculua kan birok sava da durduu
muz, bu yerde durdu,"diye srdrd. Hepsi de en iyi dilekleri
ni sunar sizlere.
evremde bir dalgalanma hissettim; sanki hava yar kat
bir kvamdayd da, bir ey onun deprem esine yol amt.
Hepimiz siz ikinize iyi dileklerimizi sunarz,dedi.
Nestor, Pablitoyla beni kucaklayp, bizden ayr oturdu.
Biraz zam anm z daha var, dedi don Genaro, gkyzne
bakarak. Sonra, dnp N e sto ra sordu. Beklerken, ne yapalm
dersin?
"Glp, elencemize bakacaz, diye yantlad Nestor
kabna smazcasna.
Don Ju an a, beni bekleyen eyin beni korkuttuunu,
hi kukusuz bir tuzaa drlm olduum u syledim; Pab-
ERK
YKLER
litoyla benim yaadmz durumlarn var olabilecei aklmn

kesinden bile gememiti. Gerekten korku verici bir eyin
beni etkisi altna aldn, beni azar azar, belki de lmden de
beter bir eye doru itmek zere olduunu syledim.
Yaknyorsun, dedi serte. Son ana dek kendine acm a
y srdryorsun.
Hepsi de gldler. Haklyd. Ne yenilmez bir drtyd bu!
B i r d e bunu yaam m dan skp attm dnmtm. Bu sa
laklmdan tr herkesten, beni balamalarn diledim.
zr dilem e, dedi don Juan bana. zr dilemek sam a
lktr. Bu benzersiz erk yerinde nemli olan tek ey kusursuz bi
sava olmaktr. Bu yer en iyi savalar konuk etti. Onlar ka
dar iyi ol.
Sonra P ablitoyla bana unlar syledi:
Bunun, birlikteliimizin son grevi olduunu biliyorsu
nuz. Srt'kiisel erkinizin gcyle naâala ve toala gireceksi
niz. G e n aro yla ben, elveda demek iin buradayz. Erk, Nesto r u bi tank olmasna karar verdi. Hayrls olsun.
Bu ayn zamanda, G e n aro yla benim hazr bulunacam
son bulumanz olacaktr. Siz bi defa bilinmeyene kendi ba
nza girdikten sonra, artk bizden sizi geri getirmemizi bekle
meyin, onun iin bi karar vermeniz lazm; yani, dnp dnm e
m eye karar verm eniz lazm. Biz, ikinizin de, dnm eye karar
verdiiniz takdirde bunu yapabilecek gce sahip olduunuzu
biliyoruz. Geen gece, hem birlikte hem de tek banza, dostu
banzdan savabilecek denli iyiydiniz yoksa alimallah sizi
ezip eek cennetine gnderiverirdi. Bylece gcnz snam
olduk.
unu da eklem eliyim ki, pek az sava biraz sonra ba
nza gelecek olan bilinmeyenle karlamann ardndan hayatta
kalmay becermitir; am a zor olduundan deil de, naiialn o
anlatlmaz ayartclndan dolay, ve oraya yolculuk yapan sa
valar iin, tonal dnyasna, ya da dzen, grlt ve ac dn
yasna dnm ek pek de ii ac deildir.
K alm a ya da dnm e kararn aklm zla ya da arzumuzla
deil, istencim izle veririz; onun iin, ne olacan nceden kes
SAVAININ
YELED
2X9
tiremeyiz.
ayet dnm em eyi seerseniz, yeryz sizi yutmu gibi
yitip gidersiniz. A m a eer bu dnyaya dnm eyi seerseniz, g
revleriniz bitinceye dek gerek bi sava gibi beklemelisiniz.
Baaryla, ya da baarszlkla bitmesinin ardndan, znzn
btnselliine egemen olabileceksiniz.
Don Jan bir sre sustu. Don Genaro bana bakarak gz
krpt.
Carlitock znn btnselliine egem en olmann ne an
lama geldiini bilmek istiyor, dedi, ve herkes gld.
Haklyd. Baka koullar altnda, bunu sormaktan ekin
mezdim; ne var, iinde bulunduum uz durum soru soram aya
cam denli ciddiydi.
Sava sonunda erkle karlamtr, dem eye gelir bu,
dedi don Jan. "H er bi savann onunla ne yapacan hibi
kimse bilemez; ola ki siz ikiniz yeryznde kimsecikler farkn
da olmakszn dolap duracaksnzdr, ya da ola ki, nefretle d o
lu ya da ip kakn, ya da mfik birisi olarak dneceksinizdir.
Tm bunlar tininizin kusursuzluuna ve zgrlne bal.
En nemli ey gene de gevinizdir. Bu size retm enini
zin ve velinimetinizin armaandr. kinizin de bu grevi en iyi
biimde baarmanza dua ediyorum .
Grevin sona ermesini beklemek ok zel bir b eklem e
dir, dedi don Genaro, birdenbire. imdi size, baka bir za
manda uradaki dalarda yaam olan savalarn yksn
anlatacam.
Douyu gsterdi, Sonra bir anlk kukunun ardndan, aya
a kalkp, uza, kuzeydeki dalar imledi.
Yok. u ynde yaamlard, dedi bana bakp ve bilgi
esine glerek. Buradan tam tam na yz otuzbe kilometre
uzakta.
,
Don Genaro belki de beni taklit ediyordu. Az ve aln ge
rilmiti. Ellerini gsnn stne kapam, sk skya imgesel
bir eyi bastryordu. Bir defter olabilirdi. Bu son derece g
ln duruu srdrd. Bir zamanlar, tpk bu ekilde duran bir
2 90
ERK YKLER
inbilim ci A lm an bilim adam yla tanm tm . Bilinsizcesine

o A lm an inbilim ci gibi davranyor olm am ihtim ali, bana bir
den son derece kom ik geldi. Kendi kendim e gldm . Beni h e
d ef alan bir akayd bu.
Don G enaro oturarak anlatsn srdrd.
Bu sava topluluunun yelerinden biri kurallara ayk
r bir davranta bulunursa, onun kaderi toplu olarak kararlat
rlyordu. Sulunun, yaptklarnn nedenini aklam as, yolda
larnn da onu dinlem eleri gerekiyordu; nedenler inandrcysa
toplant dalrd, deilse, hepsi birden, ellerinde silahlaryla u
anda bulunduum uz yere ok benzeyen bir dzln hemen
kysnda dizilir, lm cezasn yerine getirm ek iin hazrlanrlard. Bu durum da cezalandrlacak olan sava dostlarna ve
da eder, ve infaz b alard.
Don G enaro, benden ya da P ab lito dan bir iaret beklerm i
gibi bakt. Sonra N e sto ra dnd.
Belki hurdaki tank, bize bu yknn u ikisiyle ne ilgisi
olduunu bize anlatr, dedi N e sto ra.
N estor utangaa gld, bir an derin dncelere dalar gi
bi oldu.
T ann bir fikri yok, diyerek sinirli sinirli kkrdad.
Don G enaro herkesten kalkp giderek dzln bal ky
sndan bakm alarn istedi.
Yama tatl bir eilim le topraa dek iniyordu, sonra dz
bir arazi grnyordu, bu arazinin sonundaki yark, taan ya
m ur sularnn akt doal bir kanal gibi uzanyordu.
K analn olduu yerde bir aa km esi yer alyordu, y
km zdeki d a d a, dedi don G enaro. "O nun da ardnda sk bir
orm an v ard.
M ahkm sava yoldalaryla vedalatktan sonra ya
m atan aalara doru yrrd. Sonra, yoldalar silahlarn
k aldrp ona doru nian alrlard. K im se ate etm ezse, ya da
sava ald yaralara karn hayatta kalm ay baarrsa, zgr
olurdu.
O turduum uz yere dndk.
SAVAININ
YELED
291
"im di bir ey syleyecek m isin tan k ? diye, N e sto ra

sordu don Genaro. N estor sinirliliin dorundayd. apkasn
kararak kafasn kad. Sonra, elleriyle yzn kapad.
"B zavall tank ne bilsin? dedi sonunda, m eydan oku
yan bir sesle, ardndan da herkesle birlikte gld.
"Tek bir yara bile alm adan syrlan adam lar olm u, derler,
diye srdrd don G enaro. "K iisel erkleri, yoldalarn etki
lermi, diyelim. Nian alrken bir dalgalanm a olurm u aralarn
da da, kim se silahn kullanm aya cesaret edem ezm i. Belki de,
onun cesaretine hayranlklarndan, onu incitem ezlerm i.
Don G enaro, nce bana sonra da P ab lito ya bakt.
"A alara doru yrm enin de bir yolu yordam varm ,
diye srdrd. "Sava dingince, kasntszca yiirm eliym i.
Salam ve em in adm lar atm al, gzleriyle ileriye doru bak
m alym m . Aa inerken tkezlem em eli, duraksam anal,
evresine bakm al ve en nem lisi de kom am alym .
Don G enaro durdu; Pablito ban sallayarak onun syle
diklerine katldn gsterdi.
Siz ikiniz yeryzne dnm eye karar verirseniz, dedi,
"gerek savalar gibi grev tam am lanncaya dek beklem eli
siniz. Bu bekleyi, ykdeki savann yryne ok ben
zer. A nlyor m usunuz? Savann insan zam an tkenm i olu
yordu sizin de yle. Tek farknz, size kim in nian alddr.
O savaya nian alanlar, onun sava yoldalaryd. Size ni
an alan ise bilinm eyendir. K usursuzluunuz, tek ansnzdr.
A rkaya bakm adan beklem elisiniz. dl beklentisi olm adan
beklem elisiniz. Tm kiisel erkinizi grevinizi yerine getirm e
ye hedeflem elisiniz.
"K usursuzluu elden brakr, hrnlk etm eye balar, sa
brszla ve um utsuzlua kaplrsanz, bilinm eyenin keskin ni
anclar tarafndan acm aszca vurulursunuz.
" te yandan, kusursuzluunuz ve kiisel erkiniz grevini
zi yerine getirm eye yeterse, erk, size verdii sz tutacaktr.
N edir bu sz, diye sorabilirsiniz. Erkin, ldayan varlklar ola
rak insana verdii szdr, bu. H er bir savann yazgs farkl
dr, sizin her birinize verilen szn ne olduunu bilm enin im
292
ERK YKLER
kn yo k .
G ne batm ak zereydi. K uzeydeki uzak dalarn ak tu
runcu renkleri koyulayordu. G rnt, bana rzgrn silip s
prd ssz bir dnya izlenim ini verdi.
A lakgnll ve etkili olm ann, bir savann belkem ii
ni oluturduunu renm i bulunuyorsunuz, dedi don Gearo onun sesini duyunca sradm . H ibir ey beklem eden
edim lerde bulunm ay rendiniz. Bugn yaayacaklarnza
katlanabilm eniz iin olanca sabr ve dayanm a gcnze ihtiya
duyacanz sylyorum , im di de.
K arnm da bir sarsnt hissettim . Pablito sessizce titrem eye
balad.
B ir sava daim a hazr olm al, dedi don Genaro. B ura
da bulunan herkesin yazgs, erkin tutsaklar olduum uzu bil
m ek olm utur. N eden zellikle biz, bilinm ez am a, ne biiyiik ta
lihtir b u!
Don G enaro konum ay kesip, tiikenm iesine ban edi.
B ylesine terim lerle konutuunu ilk kez iitiyordum .
Savann bradakilere, ve geride brakt her eye el
veda dem esi gerekir, dedi, don Juan anszn. "Bunu kendi sz
ckleriyle, ve yksek sesle yapm aldr ki, sesi bu erk yerinde
sonsuza dek n lasn.
Don Ju a n n sesi o anki ruh halim e baka bir boyut katt.
A rabada konutuklarm z daha bir anlam kazand. evrem iz
deki m anzarann sknetinin bir serap olduunu, ve bycle
rin aklam asnn hi kim senin kanam ayaca bir darbe indir
diini sylerken ne k a d a rd a haklyd. B yclerin aklam as
n duym u, ncllerini yaam tm ; ite oradaydm , tm yaa
m m da olduum dan ok daha plak ve ok daha aresiz. Ya
am m boyunca yapm olduum , yaam m boyunca hayal et
tiim hibir ey, o ann kederiyle ve yalnzlyla m ukayese bi
le edilem ezdi. B yclerin aklam as beni "aklm dan bile
yoksun brakm t. Don Juan, bir savann aclardan ve ke
derlerden kanam ayacan, yalnzca bunlara dknlk gs
term ekten kanabileceim tekrar tekrar sylerken ok hakly
d. O andaki hznm dayanlm az bir noktaya ulam t. Yazg-
SAVAININ
YELED
293
nun dnglerini benim le paylam olanlara elveda dem eye

katlanam azdm . Don Ju a n la don G c n aro ya, birisiyle birlikte
leceim ize ilikin bir antlam a yapm olduum u, ruhum un
tek bam a gitm eyi kaldram ayacan syledim .
H epim iz tek banayz, C arlitocuk, dedi don G enaro ya
vaa. O yunun kural bu.
B oazm daki dm lenm ede, yaam a ve bana yakn olan
lara duyduum tutkunun kederini hissettim ; onlara veda etm e
yi reddettim .
Bizler yalnzz, dedi don Juan, "ne var, tek bana l
mek, yalnzlk iinde lm ek deildir.
Sesi bouk ve sert kt, ksrr gibi.
Pablito sesiz.ee alyordu. Sonra kalkarak konutu. Bir
syleve ya da veda konum asna benzem iyordu. Duru bir ses
le, don G cn aro ya ve don Jan a iyiliklerinden tr teekkr
etli. N esto ra dnd, ona kanat germ e frsatn kendisine tan
d iin teekkr etti. Yeniyle gzyalarn sildi.
Bu gzel dnyada olm ak ne olaanst bir eydi! Hele bu
ahane zam anda! diye bararak i geirdi.
Syledikleri hepim izi etkilem iti.
"E er dnm ezsen, senden biricik isteim , yazgm payla
anlara yardm c olm andr, dedi don G e n aro ya.
Sonra batya, evinin ynne dnd. A ladka, srm
gibi bedeni sarslyordu. K ollarn aarak birisini kucaklam ak
istercesine dzln kysna doru kotu. D udaklar kprdad,
alak sesle konuuyor gibiydi.
Bam uzaa doru evirdim . P ab lito nun sylediklerini
iitm ek istem iyordum .
O turduum uz yere dndii, yanm a yld, ve ban ne
edi.
Tek bir ey bile syleyem iyordum . N e var, bir d g d e
netimi ele aldp beni ayaa kaldrd. Ben de teekkrlerim le
zntm dile getirdim .
Yeniden sustuk. H afife slk alarak esen kuzey yeli, y
zm yalyordu. D on Juan bana bakt. G zlerindeki sevecenli
294
ERK YKLER
in bu kerte younlatna hi tank olm am tm . Bir sava

nn kendisine yaknlk ve ilgi gsteren herkese teekkr ederek
elveda dediini, ancak yalnzca kendilerine deil, bu yolda ba
na gz kulak olm u, yardm etm i herkese teekkr etm em g e
rektiini syledi.
K uzeybatya, Los A ngelesa doru dndm , ve ruhum un
tm duygusall dklm eye balad. Teekkrlerim i sunm ak
ne kadar da paklayc bir edim m i!
Yeniden oturdum . K im se bana bakm ad.
Sava acsn kabullenir am a ona dknlk gstere
m ez, dedi don Juan. O nun iin bilinm eyene dalan savann
havas hzn deildir; tersine, talihi yzne gld, ruhu ku
sursuz olduu, her eyin tesinde etkililiinin ayrdm a vard
iin neelidir. S avann sevinlilii yazgsn kabul etm ekten,
nndekini gerek anlam da deerlendirm ekten kaynaklanr.
U zun bir sessizlik oldu. K ederliliim doruuna ulam t.
Bu bunaltc havadan kurtulm ak iin bir eyler yapm ak iste
dim.
Tank, ltfen tin tuzan sk, dedi don G enaro, N e sto ra.
N e sto run dzeneinden yaylan yksek, gln m g
ln tny iittim.
Pablito, ardndan da don Ju a n la don G enaro glm e krizi
ne girdiler. G arip bir koku dikkatim i ekti; N esto run osurdu
unu anladm . Asl dehet verici kertede kom ik olan ey, onun
yzndeki ar arballk ifadesiydi. aka olsun diye osurm am t N estor; tin tuzan yannda getirm em iti zira. Elinden
gelen en iyi biim de yardm c oluyordu ockaz.
Hepsi birden, kendilerini koyverip gldler. En duyarl ko
nulardan en glnlerine ne de kolay atlayabiliyorlard.
Pablito birden bana doru dnd. B ende ozanlk var m,
renm ek istiyordu. N e var, sorusunu yantlam aya frsat bula
m adan don G enaro bir uyak denem esine giriti.
C arlitocuk dingindir; biraz ozan, biraz atlak, delilii en
gindir, dedi.
Bir baka kahkaha tufan patlad, hepsinin katld.
SAVAININ
YELED
295
Hah! le byle daha iyi, dedi don Juan. Ve im di, Gearoyla ben sizlere veda etm eden nce, siz ikiniz, aklnza gel
dii gibi, bir ift laf etseniz ya. Belki de konuabileceiniz son
kez olabilir bu.
Pablito olum suzca ban sallad, am a benim syleyecek
bir eyim vard. Don Juan ile don G e n aro nn sava ruhlar
nn m kem m el kvam na duyduum sayg ve hayranl dile
getirm ek istedim, am a szlerim tkendi, ve hibir ey syleyem eden sustum; iin kts, gene yaknyorm uum gibi bir ha
va estirm itim .
Don Juan yapm ack bir honutsuzluk havas iinde ban
sallad, dudaklarn aprdatt. K endim i tutam ayarak gldm ;
hayranlm dile getirem eyiim in bir nem i kalm am t arlk.
O lduka ilgin bir duygu beni avucunun iine ald. Beni gld
ren cokulu bir e v ini il ik, grkem li bir zgrlk havasna gir
mitim . Don Jtanla don G e n a o ya, "b ilin m ey en le karla
mam yksk kadar bile um ursam adm , kendim i m utlu ve
tam hissettiim i, lm m kalm m , o an iin hi nem i olm a
dn syledim .
Don Ju an la don G enaro sylediklerim den, benden de faz
la honut kalm a benziyorlard. Don Juan kalalarn tokatla
yp gtild; don G enaro apkasn yere frlatp vahi bir at sr
yorm u gibi bard.
"B eklerken elenip, neem ize baktk, tpk tann nerdi
i gib i, dedi don G enaro birden. Ne var, dzenin doal bir
kural olarak, bunun da sonu gelm eli.
G kyzne bakt.
" ykdeki savalar gibi, dalm a zam anm z geldi, d e
di. "H erkes kendi yoluna gitm eden nce, siz ikinize son b ir e y
sylem eliyim . Bi sava gizini aklayacam size. B una sa
vann yeledii de diyebilirsiniz.
Szlerini zellikle bana ynelterek, bir keresinde sava
nn souk, yalnz, ve duygulardan uzak bir yaam srdrd
n sylem i olduum u anm satt. u an bile yle olduuna m a
diimi syledi.
Bir savann yaam nn souk, yalnz, ve duygulardan
296
ERK YKLER
uzak olm as im knszdr, dedi, nk, yaam , sevgilisine

duyduu efkat, ballk, ve zveri zerine kurulm utur. "K im
dir sevgilisi? diye sorabilirsiniz. G stereyim .
Don G en ao kalkp, biraz nm zde yer alan dm dz bir
yere yrd. Yabans bir devinim de bulundu orada. Elleriyle,
gsndeki ve karnnn stndeki tozu silkeletm i gibi yapt.
S onra garip bir ey gerekleti. N eredeyse grlm eyecek den
li ince bir k oku ona doru gitti; topraktan km t, ve tm
bedenini sevecence okar gibiydi. G eriye doru bir dn, d a
ha dorusu bir dal yaparak gsyle kollarnn zerinde yere
indi. D evinim lerinde ylesine bir dakiklik ve m aharet vard ki,
arlksz bir varl, kendi stne kvrlan bir kurtuu anm
satyordu. Yerdeyken, bir dizi grlm em i devinim sergiledi.
Yerin bir kar stnde, altnda bilyeli yatak varm asna, ha
vada kayyor, ya da okyanusta ilerleyen bir ylanbalnn kv
rak ve sratli devinim leriyle yzyordu.
Bir an gzlerim a bakm aya balad, ve hibir gei ya
am adan, iinde binlerce n parldad bir buz pateni alan
n andran bir dzlem in zerinde ileri geri kayan kl bir k
reyi seyrederken buldum kendim i.
ahane bir grntyd bu. Sonra, ate kresi durdu. Beni
sarsan bir ses dikkatim i datt. K onuan don Ju an d. nce, ne
dediini anlayam adm . Yeniden ate topuna baktm; alm
kol ve bacaklaryla yerde yatan don G e n a o yu grebildim ,
yalnzca.
Don J u a n n sesi ok berrakt. im deki bir eyi tetiklem i
olm alyd; yazm aya koyuldum yeniden.
G e n aro nn ak dnyadr, dedi. Az nce bu koskoca
yeryzn kucaklam aya alyordu, am a kendisi ylesine k
ck ki yapabilecei biricik ey onun zerinde yzmektir.
A m a, dnya onun kendisini sevdiini biliyor, ve onun iin ona
ilgisini sunuyor. te G e n aro nun yaam bu nedenle dopdolu,
o nereye gitse bereket iinde olacaktr. G enaro aknn yollarn
da yryor, o nereye giderse gitsin, hep btn kalacaktr.
Don Juan nm zde m eldi, efkatle topra okad.
ki savann yeledi budur, dedi. Bu topra, bu d n
SAVAININ
YELED
297
yay. Bi sava iin bundan byk ak olam az.

Don G enaro ayaa kalkp don J u a n n yanna m eldi. Bir
iire gzlerini dikip bize baktlar; Sonra ayn anda bada ku
rup olurdular.
"K ii ancak bu dnyay tutkuyla severek arnr kederlerin
d en, dedi don Juan. Bi sava her zam an sevinlidir, nk
sevgisi deim ez; bunu iyi bilen ak, yeryz, ona akla haya
le gelm ez arm aanlar sunar. znt, yalnzca varlklarna ba
rnak salayan eyden nefret edenlere zgdr.
Don Juan yeniden topra efkatle okad.
Son zerresine dek canl olan, ve her trl duyguyu anla
yan bu sevgili varlk beni saaltt, aclarm dindirdi, ve sonun
da ona olan akm anladm da bana zgrl retti.
Durdu. A ram zda rktc bir sessizlik vard. R zgr ha
fife slk alarak esti, ta uzaklardan yalnz bir kpein duyu
lan havlam asn tad.
u havlam ay dinleyin,dedi don Juan. Sevgili dnyam
imdi de size gsterm ek istediim noktay aklam am a yar
dm c oluyor. u havlam a, insann duyabilecei en hzn veri
ci eydir.
Bir sre sustuk. K pein havlam as o kadar hznl, ev
redeki sessizlik o kadar kesifti ki, benliim i uyuturan bir k e
dere brndm . Yaam m , zntm , nereye gideceim i, ne
yapacam bilm ediim i anm satt, bana.
Bu kpein havlam as, bi insann geceleyinki sesidir,
dedi don Juan. u gneydeki vadinin ordaki bi evden geliyor.
Bi adam kpei araclyla baryor kederini, kasvetini, zira
yolda tutsaklardr yaam boyunca onlar. lm nn gelip onu
yaam nn bu snk ve hazin prangalarndan kurtarm as iin
yalvaryor.
Don Ju a n n szleri iim deki son derece ac verici bir ya
ray dem iti. D orudan bana konutuunu dndm .
Bu havlam a da, yaratt yalnzlk da, insanlarn duygula
rn anlatr, diye srdrd don Juan. T m hayatlar bir pazar
leden sonras gibi sefilce dem esem bile bunaltl, snk ve
ERK YKLER
tedirginlikle geen insanlarn. ok terlem i, ok da oflayp

puflanlardr. N ereye gideceklerini, ne yapacaklarn bilem e
m ilerdir. O pazar leden sonras onlarda sudan zntler ve
bkknlklarn ansn brakm tr sadece, sonra bi bakarlar ki i
bitm i, gece gelm itir bile.
O na daha nce anlatm olduum , yaam n pek abuk
gem i olduundan, ksa pantolonuyla parkta oynayan bir o
cuk olduu gnlerin ona daha dn imi gibi geldiinden yak
nan yetm i iki yandaki bir ihtiyarn yksn tekrar anlatt.
O n yam dayken giydiim pijam ay anm syorum . Yalnzca,
bir gn gem i gibi geliyor bana. N ereye ulu, zam an? dem i
ti o adam bana.
O zehirin panzehiri burada, ite, dedi don Jua topra
okayarak. B yclerin aklam as ruhu tm yle zgr kl
m az. B akn u ikinizin haline! B ycnn aklam asn alm
durum dasnz, am a onu biliyor olm anz sizde bi fark yaratm
yor ki! H er zam ankinden daha da yalnzsnz, zira size barnak
sunan bu varla sevgi duym uyorsanz, tek banalk yalnzla
dnr.
Yalnzca bu m uhteem varln sevgisi zgrlk getirebi
lir bi savann ruhuna; zgrlkse sevintir, etkililiktir, k
m azlar karsnda kendini brakabilm ektir. Son derstir bu. Hep
en sona braklr, lm ve tek banalyla nihai yalnzl
iinde yzleen adam n son anna. nk yalnzca o an bi an
lam tar.
Don Ju an la don G enaro ayaa kalktlar, kollarn gerdiler,
srtlarn yaylandrdlar. K albim hzla atm aya balad. Pablito yla beni de ayaa kaldrdlar.
A lacakaranlk, dnyalarn arasndaki atlaktr, dedi, don
Juan. B ilinm eyene alan kap.
E linin dairesel b ir hareketiyle, stnde durduum uz dz
l gsterdi.
Bu da o kapnn nndeki dzlk.
Sonra, dzln kuzey kysn gsterdi.
K ap orada. tesindeyse uurum , onun tesindeyse bilin
m ey en .
SAVAININ
YELED
299
Sonra, don Ju a n la don G enaro, P ab lito ya dnp veda et

tiler. P ablitonun gzleri bym ve sabitlem iti; yalar ya
naklarna dklyordu.
Don G en aro yla don Jan Pablio ya yaklap ona elveda
dediler. P ab lito nun gzleri irilem i, baklar sabitlem iti;
yanaklarndan aaya gzyalar szlyordu.
Don G en aro nun sesinin bana elveda dediini iittim. A m a
don Ju a n n sesini iitm em itim .
Don G en aro yla don Jan P ablitoya yaklatlar ve kulak
larna ksaca fsldadlar. S onra da benim yanm a geldiler. A m a
onlar daha tek szck bile fsldam adan, o tu h af ikiye blnm e
duygusunu yaam aya balam tm bile.
Yolun yanndaki tozlar gibi o laca z, dedi don G enaro.
Belki bir gn gznze kaarz.
Don Ju a n la don G enaro geri ekildiler, sanki karanla
kartlar. Pablito bileim in az gerisinden kavrad, birbirim ize
elveda dedik. Sonra, yabans bir gd, bir g, beni onunla bir
likte tepedeki dzln kuzey kysna doru kom aya zorlad.
kim iz atlarken kolum u tutm akta olduunu hissettim , sonra,
tek bam aydm .
C A S T A N E
10
11
12
ISBN 975-9549
SZ
YAYIN
6-6
9789759549169
9759 549169"
ada
re tile r (N e w
A g e )
D izis i : 6
ikinci erk emberi

Trkesi : N EVZAT ERKMEN
ADA RE T L E R (NEW A G E) D ZS: 6

z g n A d :
T H E S E C O N D R IN G O F P O W E R :
C o p y r ig h t C a r lo s C a s t a n e d a , 1 9 7 7
T r k iy e T e m s ilc is i K e s im A ja n s
T r k i y e d e Y a y n H a k k 1995 N e v z a t E r k m e n ( S Z Y A Y I N )
B u e v ir in in Y a y n H a k k 1 9 9 5 N e v z a t E r k m e n
[SZ
YAYI N
YUNAjANS
Y p reit T iiy j n ! <;.'
P .K . 7 L e v e n t
8 0622 s ta n b u l
T e le f a k s la r :
( 0 2 1 2 ) 2 9 3 10 40
(0 2 1 2 ) 2 4 4 0 2 26
I S B N 9 7 5 -9 5 4 9 1 -9 -0
B irin c i B a s m
O c a k 1996
D iz g i:
Y a z e v i ( T a s a r m / Y a p m )
K a p a k D e s e n i:
M a rio T o ra l
D e s e n le r:
M u ra t E rte l
B ask ve C i l t :
M a r t M a tb a a c l k S a n a tl a r T ic . v e S a n . L td . ti.
s ta n b u l (0 2 1 2 ) 2 1 2 03 3 9 - 40
CARLOS CASTANEDA
*
kinci Erk
emberi
ev iri:
NEVZAT ERKM EN
1. B a s k
[sz]
YAYIN
O y u n a j a n s
Vr! T o *> y o r Yol
indekiler
7
e v ire n in S z
9
Sunu
11
B l m B ir
D O N A S O L E D A D I N D E M
77
B l m k i
K K K IZ K A R D E L E R
121
B l m
LA G O RD A
18 1
B l m D r t
G ENAROLA R
237
B l m B e
R Y A G R M E SANATI
295
B l m A lt
K N C D K K A T
evirenin Sz
H e r g e e n g n C a r l o s C a s t a n e d a n m k i t a p l a r n T r k i y e d e y a
y m l a m a y a b a l a m o l m a k t a n d o la y b y k s e v i n d u y a g e l m e k t e y i m .
S e v in c im in te m e l n e d e n i d e g e n e h e r g e e n g n b u k o n u d a b e n i a r a
y a n , k u t l a y a n v e t e e k k r e d e n o k u r l a r m n s a y s n n a r t a g e l m e s i . A s l
b e n s i z l e r e t e e k k r e d e r i m . S iz in b u y r e k l e n d i r m e l e r i n i z s a y e s i n d e
t u t t u m , C a s t a n e d a n m t m k i t a p l a r n n t e l i f h a k l a r n a l d m . u a n d a
d o k u z k ita p y a z m o . B e in i y a y m la d k , d r t k ita b a d a y a k n d a k a v u
a c a k s n z .
iz in v e r ir s e n iz (k i u a n d a v e rd i in iz i v a r s a y y o r u m ), s o n g e li m e
le r i b r a k t m z y e r d e n s r a la y a y m :
* C a rlo s C a s ta n e d a C lu b d o sy a s g id e r e k k a b a ry o r. l
g ile n e n le r l tfe n b a n a y a z s n la r.
* S Z Y A Y I N m k a r d e k u r u l u u O Y U N A J A N S n
B E Y N O L M P Y A T L A R I D Z S n i n y e n k i t a p l a r
y a k n d a
y a y m la n a c a k .
KARE
K A R A L A M A C A d a n
so n ra M A N T IK V E M A T E M A T K O Y U N L A R I ve
1 9 9 2 d e n b u y a n a N e w Y o r k C it y ( A B D ) , B r n o ( e k
C u m h u r i y e t i ) , K ln ( A l m a n y a ) v e B r a o v ( R o m a n y a )
D n y a Z e k O y u n l a r a m p i y o n a l a r n n t m s o r u v e
y a n tla r .
* K lt r B a k a n l , B o a z i i n iv e r s ite s i, A r e lik v e
C o c a - C o l a n m
d e e rli d e s te k le riy le k a tla b ild i im iz
EVRENN SZ
D n y a Z e k O y u n la r a m p iy o n a la r n d a n b iri d e o k
y a k n d a T r k i y e d e y a p l a c a k . H e r y l y e n i d e n s e i le n
T r k B e y in T a k m n m Zek O yunlar a l a n n d a k a l i
t e li v e y e t e r l i y a y n l a r a u l a a b i l m e s i , g e r e k k z g e r e k
e r k e k o c u k l a r n k e n d i l e r i n i y l la r b o y u n c a h a z r l a y a
r a k h e m z e k l a r n g e l i t i r i p h e m d e T r k B e y in T a k m n a a d a y o l a b i l m e l e r i v e b u o y u n l a r n
O lim p iy a t-
l a r a k a t l a b i l e c e k e k i l d e f e d e r a s y o n l a m a s a m a c y l a
b ir
'
B eyin O yunlar O lim p iyatlarn a H azrlanm a

ve
Trkiye Zek G elitirm e M erkezi
k u r d u k . O y u n k ita p la r y a n n d a b ir d e z e k o y u n la r
d e r g i s i y a y m la y a c a z .
B u s z m e s o n v e r m e d e n n c e , C a s t a n e d a m n g i z e m s e l p s i k o l o j i
d i y e b i l e c e i m i z b i r a l a n d a k i k i t a p l a r n s u n a r k e n n i i n z e k t e m a s n a
d e i n d i i m i s o r a n l a r k a b i li r . B u n u n b i r n e d e n i , p r a t i k a d a n o k u r
l a r m z a b u a l a n d a k i a l m a la r m z a il i k i n b i l g i l e r s u n m a k t r . N e v a r
k i, d i k k a t b u y u r u l u r s a , b e n a l m a l a r m d a ( i s t e r U ly s se s e v i r i s i o l s u n ,
i s t e r D n y a Z e k O y u n l a r a m p i y o n a l a r o l s u n ) a s l n d a z e k y l a d e il
d e o y u n k a v r a m y l a i l g i l e n i y o r u m z i r a U ly s se s , t e m e l d e s z c k o y u n
la rd r, a m p iy o n a la r n d a a d s t n d e : Z e k O y u n la r.
K s a c a s , b e n e tik e tle y ic i te r a p in in d e z e k l m le r in in d e k a r
s n d a y m . O n u n i i n d i r k i, u r a l a r m G e t a l t , Z e n v e o y u n l a r d r . o
u k i m s e z e k y b e y n i m i z i n b i r i le v i o l a r a k g r r v e o n a a r n e m
v e rir. O y sa , m id e m iz d e n , b a c a k la r m z d a n , e v re m iz d e n , s o lu d u u
m u z h a v a d a n , ili k id e b u lu n d u u m u z in s a n la rd a n s o y u tla n m b ir b e
y in d n e b i l i r m i s i n i z ? B t n s e l y a k l a m l a r d a , b e y i n t o p k y e k n o r
g a n i z m a m z n s a d e c e b i r p a r a s d r v e n e m l i d i r , n k e li m iz , a y a
m z v e g z m z d e n e m lid ir . K a n m c a , C a s ta n e d a , b u b t n s e lli i
D o n J u a n m a z n d a n b i z l e r e a r p c b i i m l e r d e r e t m e k t e d i r .
C a s t a n e d a n n b u n d a n s o n r a y a y m l a y a c a m z a l t n c k i t a b K a r
ta ln A r m a a n ( T h e E a g l e s G i f t ) k i t a b n n n s z n d e , C C C y c k a t l
m a k i i n b a v u r u d a b u l u n a n o k u r l a r m z n l is te s i n i s u n m a y t a s a r l y o
ru m .
N ev za t E rk m e n
E k im 1995
S ra s e lv ile r
sunu
D o n J u a n , d o n G e n a r o , ik i m e z i P a b l i t o v e N e s t o r l a s o n k e z
O r t a M e k s i k a d a , S i e r r a M a d r e l e r i n b a t y a m a l a r n d a d z v e p l a k
b ir d a te p e s in d e b u lu m u tu k . O r a d a b a m z d a n g e e n le r in g rk e m i
ve k a p s a m , k a f a m d a m e z li im iz in so n a n la r n y a a m a k ta v e d o n
J u a n l a d o n G e n a r o y u s o n k e z g r m e k t e o l d u u m a i li k i n e n k k
b ir k u k u y a b ile y e r b r a k m a m t. S o n a n a y a k la r k e n h e r k e s v e d a
la t v e P a b l i t o y l a b e n , d a n t e p e s i n d e n k a r a n l k u u r u m u m u z a a t l a
d k .
D o n J u a n b u a t l a y n n c e s i n d e , b a m a g e l e c e k h e r e y e ili k in
t e m e l b i r il k e y i b a n a a n l a t m t . O n a g r e , u u r u m a a t l a m a m l a b i r l i k
t e s a l t a lg y a d n e c e k v e y a r a t l n ik i ilk e s i , t o n a l i le n a g u a l a r a s n
d a g id ip g e le c e k tim .
A t l a y m b o y u n c a s e z g im , t o n a l i le n a g u a l a r a s n d a o n y e d i e s
n e k s ra m a g e r e k le tir d i. N a g u a lm i in d e k i d e v in im le rim s ra s n d a
b e d e n i m i n a y r t n s e z g i l e d i m . H e r z a m a n y a p t m g ib i t u t a r l , b i r
le ti r i c i a n l a m d a d n e m i y o r y a d a h i s s e d e m i y o r d u m , a m a h e r n a s l
sa , d n m e n in v e h is s e tm e n in s te s in d e n g e lm i tim . T o n a l i in d e k i
d e v in im le rim d e b t n l e
v a rd . D z e n li g r le r im
u la tm .
B t n d m .
S e z g im d e
tu ta rllk
o ld u . y l e s i n e y o u n b i r z o r l a m a g le r i
v a rd , c a n llk la r y le s in e g e r e k v e k a r m a k lk la r y le s in e o y lu m
lu y d u k i, i s t e s e m d e b u n l a r a k l a m a y a g c m y e t m i y o r d u . B u n l a r a ,
KNC ERK EMBER
10
g r , c a n l r y a y a d a s a n r a d n v e r m e k , g e r e k n i t e l i k l e r i n i a y d n l a t
m a y a y e tm e z .
D u y g u l a r m , s e z g i l e r i m i v e i z l e n i m l e r i m i o l a b i l d i i n c e d o l a y s z
v e z e n li b i im d e in c e le y ip z m le d ik te n s o n r a , b u n la r g e r e k te n
y a a d m a m a n t k s a l a d a n i n a n m a d m b i r n o k t a y a g e ld im . N e k i,
i im d e b ir y e r d e , b u n la r n g e r e k te n
o ld u u , a tla d m
ko n u su n d a
in a tla d ir e te n b ir p a r a v a rd .
D o n J u a n v e d o n G e n a r o a r tk y o k tu la r v e b ir y o k lu k d u y g u s u ,
b e n d e e n d i e v e r i c i b i r g e r e k s i n i m e , z l m e y e c e k g ib i g r n e n i k i
le m le r in a r a s n d a y o lu m u b u la b ilm e g e r e k s in im in e n e d e n o lm u tu .
K a r m a a l a r m z m l e m e d e y a r d m l a r n i s t e m e k i in P a b l i t o
v e N e s t o r u b u l m a k a m a c y l a M e k s i k a y a d n d m . A m a b u y o l c u l u k
s r a s n d a b a m a g e le n le r , a n c a k m a n t m y k m a y a y n e lik s o n b ir
h c u m , d o n J u a n m g y a b n d a y n e t t i i v e m e z l e r i n i n u y g u l a d
y o u n b i r s a l d r b i i m i n d e t a n m l a n a b i l i r . O b i r k a g n i i n d e m e z
l e r b y c l k l e r i n i n ik i u y g u la y m s a l y a n n d a n b i r in i , r y a g r m e s a
n a t n , b i r b a k a d e y i le b u k i t a b n z n a k l a d l a r .
B y c l k l e r i n i n b r u y g u la y m s a l y a n v e d o n J u a n la d o n G e n a r o n u n r e t i l e r i n i n d o r u u o l a n s a n a t y s a b a n a , a r t a r d a y a p t m
g r m e le r d e ta n tld v e b u , o n la r n d n y a d a k i v a r lk la r n n e n k a r
m a k y z n o l u t u r u y o r d u .
Blm Bir
*
DOA SOLEDADIN
DEM
DOA SOLEDAD'IN DEM
13
ab lito yla N e sto r'u n evde o lm ad k la rn a ilikin ani bir

nseziye k ap lm tm . K e n d im d en ylesine em in d im ki,
arab ay d u rd u rd u m . A sfaltn b ird e n b ire b ittii bir y erd ey
dim , o gn o n la rn O rta M eksika d a larn d ak i k a sa b a la rn a
giden o b o zu k ve tal yolda a ra b a s rm ek isteyip istem ed i i
mi g erek ten a n la m a k istiyordum .
A ra b a m n cam n indirdim . H a v a r zg rl ve soukayd. B acaklarm g erm e k am acyla a ra b a d a n ktm . S aatlerce

direksiyon sallam an n gerginlii, srtm ve b o y n u m u se rtle
tirm iti. Tal yo lu n k e n a rn a d o ru y r d m . T o p ra k d a h a
nce s e rp itire n sa an ak ned en iy le nem liydi. B u lu n d u u m
yerin az u za n d a, gney y n n d ek i da y am a larn a yaan
o id d etli y a m u r h l s r y o rd u . A m a tam n m d e gk,
douya ve k u zey e d o ru apakt. K vrla kvrla gelen yolun
kim i n o k ta la rn d a n uzak tak i m avim si d o ru k la rn gn yla
p arl p arl p arla d k la rn grebilm itim .
B ir an d n d k te n so n ra, d n p k e n te gitm eye k a ra r
verdim . D o n J u a n p a z a rd a bu lacak m m gibi, ok yabans
bir duyguya k ap lm tm . n n d e so n u n d a, o n u n la ta n t
14
KNC ERK EMBER
m dan b u y an a h e p byle yapm ve gidip o n u p az ary e rin d e

b u lm u tu m . K u ral gerei, o n u S o n o ra d a bulam azsam , a ra
bam O rta M ek sik aya srp, o belirli k en tin p az ary e rin e g it
m em g erek ird i. D o n Ju an e r ya d a ge kard ortaya. O n u n
la b u biim d e b u lu m ay a ylesine alm tm ki, o n u h e r z a
m an k i gibi, y en id en bulacam a k esinkes em indim .
B t n led en sonray p a z a rd a b ek lem ek le geirdim .
B ir eyler alrm gibi y ap a rak te z g h la rn a ra la rn d a b ir a a
b ir yu k ar yr y p d u rd u m . S onra, p ark n evresinde b e k
led im b ir sre. A lac ak aran l a d oru, artk gelm eyeceini
anlam tm . B ird en , buradaym d a gitm i duygusuna k a p l
dm . O n u n la b irlik te o tu rd u u m u z sraya o tu rd u m ve duygu
larm z m lem eye altm . K e n te varm da, don J u a n m
b u ra d a o ld u u y o lu n d a kesin bilgim ned en iy le kvanm tm .
H issettik lerim , b u ra d a o n u n la saysz kez bu lu m alarm zn
an sn d an te b ir eydi; beni aradn ayrt ed en , bedenim di.
N e var, sran n st n d e ylece o tu ru rk e n b ak a t rd en , y a
ban s b ir k esinlik duy g u su n a kapldm . A rtk b u ra d a o lm ad
n anlam tm . G itm iti ve o n u karm tm .
B ir s re so n ra k arsam alarm gz ard ettim . B u lu n d u
um y erd en etk ilen m i o ld u u m u d n d m . M ant elden
b rak m ay a balam tm ; bu, gem ite de, blgeyi te rk e ttik
te n sonra, iki gn b oyunca d aim a bam a gelm iti.
B irk a saa t d in len m ek am acyla otel o d a m a d n d m ,
am a ken d im i y en id en so k ak lara v u rd u m . led e n so n ra y a
am old u u m , d o n J u a n b u lm a u m u d u n u tam yordum .
V azgem itim . G zel bir gece uykusu uyum ak iin y en id en
o telim e d n d m .
G n d z n , d a lara d o ru yola k m ad an nce, a ra b a m
la ca d d e le rd e gezindim , am a h e r n aslsa zam anm h a rc a d
m n ay rd m daydm . D o n Ju a n o ra d a yoktu.
P a b lito yla N e s to ru n yaad kk k asab ay a v arm ak
t m sab ah m ald. leye d o ru o radaydm . D o n Ju an , sok ak tak ilerin d ik k a tin e h e d e f o lm am ak am acyla arabay d o
ru d a n k asa b an n iine srm em eyi retm iti b an a. O ray a
DOA SOLEDADIN DEM
15
h e r gidiim de, k asa b an n h e m e n giriine yakn b ir y erd e

g en lerin fu tb o l oynadklar b ir alan n yan n a b rak rd m
arabay. O ra d a n da, to p ra iyice sktrlm b ir yaya y o lu n
d an y r y erek P ab lito ve N e s to run, k asa b an n g neyinde
y er alan y am alarn d ibindeki evlerine ulardm . A lan n y a
knm a v ard m d a to p ra k yola ta d enm i o ld u u n u g r
dm .
B ir s re P a b lito n u n evine mi, yoksa N e sto ru n k in e m i
gideyim diye d n d m . O n la rn b u ra la rd a olm ad n a ili
kin duygum h l s r y o rd u . P a b lito n u n evine gitm eye k a ra r
verdim . N e s to ru n tek b an a yaadn, P a b lito n u n ise y a
am n anas ve d rt kz kard eiy le b irlik te s rd rd n
d n m t m . E vde deilse, k a d n la r o n u b u lm am a y a rd m
c o lu rlard . E v e yaklatm da, y o ld an eve u z a n a n p a tik a n n
geniletilm i o ld u u n u n ay rd m a vardm . A rabay n e re d e y se
evin so k ak k ap sn a d ek so k tu m . K erp i eve, k ire m itte n b ir
su n d u rm a eklen m iti. H avlayp d u ra n k p e k le r d o lam y o r
d u o rtalk ta, am a itle ayrlm b ir b lg en in ard n d a , te tik te
beni izleyen k o ca m a n b ir k p e k grdm . B ir dizi tav u k gtg tlay arak evin n n d e yem len iy o rd u . M o to ru su stu rd u m ve
g erin d im . B ed en im sertlem iti.
E vde k im seler yok gibiydi. K afam d an , P ablito ve ailesi
nin tanm olabilecei ve eve b ir b ak asn n y erletii d
ncesi geti. B ird en sokak kaps a rp larak ald ve P ablito un an n esi, a rk asn d an birisi itm iesine o rtay a kverdi.
Bir an, b e n i tan m am asm a bakt. A ra b a d a n ktm da ta
nr gibi o ldu. M u tlu lu k d o lu b ir titre m e h e r yanm sard ve
b an a d o ru ko tu . E vde h afifte n k estirirk e n a ra b a m n sesiy
le uyanp, n e olu yor diye b ak m ay a knca b e n i n ce ta n y a
m am o ld u u n u d n d m . B an a d o ru koan yal k ad n n
uygunsuz g r n t s b eni g ld rd . D a h a d a y ak n lat n d a
bir kuku an yaadm . B ir biim de, ylesine evike d a v ra
n yordu ki, hi d e P a b lito n u n an n esin i andrm y o rd u .
"T anrm , b u n e srpriz!" diye bard.
16
KNC ERK EMBER

"D oa S oledad?" diye so rd u m , gzlerim e inanam azcas-
na.
"T am yam adn m beni?" diye yant verdi glerek.
artc eviklii h ak k n d a kim i ap talc a y o ru m lard a b u
lu n d u m .
"N eden beni h ep yal b ir k o ca k ar gibi g rrsn?" diye
so rd u , akac bir m eydan okuyula b a n a bakarak.
O n a, "Bayan P iram it" lak ab n takm olm am nedeniyle
lafn sak n m ad a n sulad beni. N e s to ra bir k eresin d e, k a d
nn izgilerinin b a n a bir p iram iti anm sattn sylem i ol
d u u m u anm sadm . G en i ve k o ca m a n b ir srt, ufack da
b ir kafas vard. o u n lu k la giydii uzu n giysiler de g r n t
y tam am ly o rdu.
"Bi b ak bana," dedi. "H l ben ziy o r m uyum piram ite?"
G lm eyi s rd r y o rd u , n e var, gzlerin d ek i bir ey beni
ok ra h atsz etm iti. aka y a p a ra k k en d im i savunm aya yeltendiysem de laf azm a tkayp, la k a p ta n beni so ru m lu tu t
tu. B u n u istey erek yapm adm syledim , hem za te n g r n
t s n n p iram itle y ak n d an ya d a u z a k ta n b ir ilgisi olm ad
k o n u su n d a gvence verdim .
"N eler o ld u sana, d o a S oledad?" diye sordum . "D ei
m isin sen."
"Syledin ya ite," diye y an tlad b ird en b ire , "deitiril
dim ."
B iim sel a n lam d a d em ek istem itim . N e var, yakndan
b ak n ca m ecazn hi d e yeri olm adn teslim etm e m g e re k
ti. G e rek te n d e deiik b ir insan o lu p km t. B irden, a
zm d a k u ru , m ad en si bir ta t o lutu; k orkm utum .
Y u m ru k larn k ala larn a dayad, ayaklar hafife aralk
ve yz b an a d n k biim de ylece d u rd u . A k yeil renkli
k a t k at bir etekle, beyazm s b ir g m lek giymiti. E tei, z e
rin d e g rm eye alk o ld u k larm za o ra n la d a h a ksayd. S a
larn g rem iy o rd u m ; kalnca b ir b an tla, trban an d ra n bir
k u m ala b a lam t ban. A yakkabs yoktu ve bir gen kz
DOA SOLEDADIN DEM
17
edasyla g lerek , b yk ayaklarm , ta rtm la y ere vuruyordu.

C n b u den li dar y an stan b ir in san g rm em itim d a h a
nce. G z le rin d e yabans b ir p a rla k lk vard; k o rk u tm ay a n
am a ra h atszlk v e re n b ir parlaklk. G r n n belki de
hibir z a m a n b u denli dik k atlice in celem em i olabileceim i
d n d m . D o n J u a n la b irlik te old u u m yllar boyunca, h e r
eyin tesin d e, gzlerim i in sa n la rd a n karm o lm a k ta n su
luluk duydum . D o n Ju a n gl kiiliiyle evredeki herkesi
soluk ve n em siz klm t.
B ylesine artc bir canllk iinde olabileceini g
zm de hi can lan d rm ad m , o n u g erek ten ta n m a k o n u
su n d a g sterd i im zensizliin u ta n verici o ld u u n u , belki
de h erk esle yeni b ata n tan m am gerek ece in i syledim d o
na S o le d a d a.
D a h a y ak n m a geldi. G ld ve sa eliyle sol k o lu m u n
ark asn tu tu p yavaa kavrad.
"Hi k u k u yok," diye fsldad kulam a.
G l d o n d u ve gzleri cam gibi oldu. B an a ylesine
yakn d u ru y o rd u ki, g slerinin sol o m zu m a dediini h is
settim . R ah atszl m a rtt ve te tik te d u rm a k iin h ib ir n e
d en b u lu n m a d n a k en d im i in a n d rm a y a altm . H i d u r
m ad an , P a b lito n u n an n esin i g erek a n la m d a tanm adm ,
bu yabans d av ran n a k arn b y k olaslkla b u n u n , o nun
n o rm al hali o ld u u n u yineleyip d u ru y o rd u m k en d im e. N e
var, iim de, k o rk m u b ir yanm , b u n la rn m esn etsiz ve d in
ginletirici d n c e le r o ld u u n u , n k h e r n e k a d a r g zle
rim i o n d a n k arm olsam d a o n u yalnzca ok iyi a n m sa
m ak la k alm ayp ok iyi tandm d a biliyordu. O , b en im
iin tam b ir a n n e rneiydi. O n u altm n a m erd iv e n daya'm , h a tta d a h a d a yal o la ra k d n rd m . Z ay f kaslar
o n ca arl zo rlu k la tard. S alarn a oka beyaz d m
t. A n m sad m kadaryla, h z n l , so m u rtk an , ho yz
h a tla rn a sah ip b ir kad n , h e r za m a n m u tfa k ta ve h e r za m a n
ac ek en , k en d in i adam b ir anneydi. Y in e an m say ab ild i
im k ad ary la, ok nazik, hi de b en cil olm ayan, p e k u ta n
ga, ev red ek i h e rk e se h izm et ed e b ilm e k iin k en d in i p a r a
18
KNC ERK EMBER
layan b ir k adnd. B ende, saysz ve srad a n karlam a s o n u

cu n d a oluan tab lo su ite byle b ir eydi. N e var, o gn k o r
ku n d e re c e d e farkl bir eyle karlam tm . G z m n
n n d ek i k adn, P a b lito n u n an n e sin in b en d e k i im gesiyle
hi mi hi rtm em iti, yine d e kad n ayn kadnd; d a h a z a
yf ve d a h a glyd. O n u son g rd m zam an k in e o ra n la
yirm i ya d a h a gen duru y o rd u . B ed en im in titrediini h isset
tim .
n m d e b irk a adm ilerleyip yzn b a n a dnd.
"D ur san a b ir bakaym ," dedi. "N agual bize senin b ir ey
ta n o ld u u n u sylediydi."
O a n d a hep sin in , P a b lito n u n , ann esin in , kz k ard ein in
ve N e sto run, d o n J u a n m adn dile g etirm ek istem ezm ie
sine o n a "Nagual" ded ik lerin i, b en im de o n larla k o n u u rk e n
ayn ku llan m b en im sem i o ld u u m u anm sadm .
E llerin i cesu rca o m u zlarm a koydu, byle bir eyi d a h a
n ce d en e m e y e bile kalkm am t. B ed en im gerginleti.
G e r e k te n n e diyeceim i b ilem ed im . K endim i to p la m a m a
o lan ak tan y an u zu n b ir su sk u n lu k oldu. G r n t s ve d av
ran, P ab lito ve N e s to ru sorm ay u n u ttu ra c a k k e rte rk t
m t beni.
"Sylesene, P ab lito n e re d e ? " diye sordum , b ird e n b ire
k afam a d a n k etm iesine.
"Ha, o m u, d a la ra gitti," diye kaytsz b ir titre m le y a n t
lay arak b e n d e n uzaklat.
"Peki, N e sto r n e re d e ? "
K aytszln g sterm ek isterm iesin e gzlerini devirdi.
"B irlikte d a lard alar," d e d i ayn titrem le.
B ird en ken d im i iyi h issettim ve o n la rn d a iyi o ld u u n a
ilikin en u fa k b ir k u k u b ile duym adm syledim ona.
B an a b ak t ve gld. B ir m u tlu lu k ve hafiflem ilik h a v a
s h e r yanm sard ve o n a sarldm . S arlm a c m erte k a r
lk v erd i ve b en i tu ttu ; nefesim i kesen, sarsn t verici b ir
ed im d i bu. B e d e n i sm skyd. O n d a k i olaand gc h is
settim . K alb im a rp m ay a b alad. N e sto run, d o n Ju a n ve
DOA SOLEDA D IN DEM
19
d o n G e n a ro yu h l g r p g rm ediini sord u u m srad a

on u n azik e k en d im d en itm eyi d en ed im , v ed a bulum am z
srasn d a d o n Ju an , N e sto ru n h az r old u u n d an tam a n la
myla em in olm adn b elirtm iti. B eni b rakrken, d o n G en a ro n u n sonsuza d ek d n m e m e k z e re gittiini syledi.
S inirle, g m leinin k o lu n u ekitirdi.
"Peki ya d o n Juan?"
"N agual d a gitti," d edi d u d ak larn bzerek.
"N ereye gittiler?"
"Ne yani, bilm iyo m usun?"
O n a, h e r ikisinin de iki yl n ce b a n a v ed a ettik le rin i ve
tm bildiim in, o saa t srra k ad e m b astk lar o ld u u n u syle
dim . N erey e gittikleri k o n u su n d a d n ce re tm e y e c ret
ed em em itim . G em ite, n e re d e old u k larn b a n a asla syle
m ezlerdi; b en de, y aam m d an km ak istem ilerse, t m y a p
m alar g erek en in beni g rm e k te n vazgem eleri olacan k a
bu llenm itim .
"B u ralard a d eiller, hi kukusuz," dedi h id d etle. "Hi
kukusuz, geri d e d n e c e k deiller."
Sesi ar d e re c e d e duygusuzdu. O n u n y an n d a skld
m hissettim . O ra d a n ayrlm ak istedim .
"A m a sen bu rdasn," dedi, h id d e ti g l m sem ey e d n
m t. "P a b lito yla N e sto ru b ek lese n iyi olur. S eni g rm ek
iin y an p tu tu u y o rlard ."
K o lu m u g v enle tu tu p , beni a ra b a d a n u za k la trm a k
am acyla ekti. G e m itek i haliyle k arlatrld n d a, a
knlk verici b ir yreklilii vard.
" nce, sa n a ark ad am gstereyim ," dedi ve b e n i zo rla
evin n n e g etirdi.
B u rad a , k k b ir baheyi an d ra n , itle evrilm i b ir
alan v ard; iin d e d e k o ca m a n , e rk e k b ir k p ek . D ik k atim i
ek en ilk ey salkl, sk, sar k ah v eren g i tyleri oldu. K t
bir k p e e b en z em iy o rd u . Z in cirlen m em iti ve it, aa m a y a
ca den li y k sek deildi. K pek, o n a y ak lat m zd a o ilgi
20
KNC ERK EMBER
siz tavrm bozm ad, h a tta kuyru u n u bile oynatm ad. D o n a

S o ledad, ark ad ak i o rta boy b ir kafesi im ledi. inde kvrlp
yatm bir akal vard.
"A rkadam bu," dedi. "K pek deil. O, k zlarm a ait."
K p ek b a n a bakt ve esnedi. O n d a n h o lanm tm . A ra
m zda an latlm az b ir dostluk ba o lum utu.
"H adi gel, eve girelim ," dedi k o lu m d an ekerek.
D u ra k sad m . B ir yanm korkm u, gidelim diyor, te y a
nm d n y alar v erseler g itm em diye d iretiy o rd u .
"B enden ko rk m u y o su n ya?" diye so rd u sularcasna.
"nan ki ok korkuyorum !" diye bardm .
K k rd am aya koyuldu ve o ld u k a gven v eren b ir tit
rem le, in at ve ilkel bir k ad n o lduunu, szckleri y erin d e
k u llan am ad n , in sa n la ra nasl davranlacan bilem ediini
aklad. D o ru d a n gzlerim in iine b ak a rak , don J u a n n,
kendisini b a n a yardm c o lm ak la g revlendirdiini, n k
benim iin en d ielen d i in i syledi.
"Bize, sen in p ek ciddi olm adn ve ev red e d o laarak
m asum in san larn b an a d e rt aacan sylediydi," dedi.
O an a dek, t m sylediklerinin benim iin b ir anlam
vard, a m a d o n J u a n , b en im h ak k m d a b u ifad eleri k u lla
n rk en ca n la n d ram y o rd u m gzm de.
Evin iine girdik. P a b lito n u n h e r za m a n o tu rd u u yere
o tu rm a k istedim . B eni d u rd u rd u .
"Buras san a ve b a n a uygun deil," dedi. "H adi, benim
o d a m a gidelim ."
"B urasn yelerim ," dedim , k e n d im d e n em in. "Bu n o k
tay tan rm ve k en d im i b u ra d a iyi hissederim ."
H o n u tsu zlu k la d u d ak larn bzd. H ayal krklna u
ram b ir o cu k gibi d av ran y o rd u . st dudan rd e k g ag a
s gibi gerdi.
"ok yanl ile r d n y o r b urda," dedim . "E er n e le r o l
d u u n u s y lem ezsen, b en d e giderim ."
DOA SOLEDA D IN DEM
21
T am b ir b o ca la m a iinde, t m so ru n u n b en im le nasl
konuacan b ilem em ek o ld u u n u syleyerek k en d in i sa
vundu. B en de, ku k u g t rm ez deiim in altn izerek k a r
d u rd u m ve d e rh a l n e le r o ld u u n u an latm asn istedim .
Bylesine b ir deiim in nasl gerekletiini bilm em g erek i
yordu.
"Sylersem kalcan m ?" diye so rd u b ir ocuun sesiyle.
"yle o lsa gerek."
"yleyse h e r eyi an latrm sana. A m a b en im odam da."
B ird en rk y e kapldm . K en d im i d in g in le tirm e k iin
o la an st b ir ab a sa rf e ttik te n so n ra o d a sn a d o ru y r
dk. E vin a rk asn d a, P a b lito n u n k en d isin e yapt yatak
o d asn d a yayordu. O d a y ap lrk en b ir k ez ve b ittik te n h e
m en so n ra, tan m asn d an n ce bir kez d a h a g rm t m .
O da, tpk d a h a n ce g rd m gibi, o rta d a k i y atak ve k a p
nn y an n d a p ek gze b atm ay a n iki k o n so l d n d a botu.
D u v arlarn k ire beyaz, ra h atlatc b ir sarm s beyaza d n
m t. T av an n ahab d a zam a n la deiik b ir re n k alm t.
D u v arlarn dz, tem iz beyaz g r n t s h e r gn s n g erle te
m izlenm i hissini veriyordu. O da, o ld u k a yaln, ied n k
bir m a n a str h cresin i an d ry o rd u . H ib ir s slem e gze
arp m y o rd u . P e n c e re le rd e , d em irle d estek le n m i kaln a h
ap k a p a k la r vard. N e b ir iskem le, n e de st n e o tu ru la c a k
bir ey gze arp y o rd u .
D o a S o le d ad yaz takm m ald, g slerin in st n d e
tu ttu ve st stte k o n m u iki ilte d en olu an som yasz y a ta
nn st n e ilierek, y an m a o tu rm a m g erek ti in i im ledi.
"Sen ve b en aynyz," d edi ve d efte rim i b a n a verdi.
"E fendim , anlayam adm ?"
"Sen ve b en aynyz," diye yineledi y z m e b ak m ad a n .
N e d em ek istediini anlayam yordum . B ir tep k i b eklercesine b an a bakt.
"imdi b u n e d em ek , d o a S oledad?" diye so rd u m .
22
KNC ERK EMBER
S o ru m o n u ok artm a benziyordu. G r n e b a k
lrsa, s z n syler sylem ez anlayacam um m utu. nce
gld, n e var, b en an lam a d m d a d iretin ce ok kzd. A yaa
frlayp, beni k en d isin e kar d r st d av ran m am ak la sulad.
G zleri fkeyle parlad ; az, o n u ok yal g steren fkeli
b ir d ev in im le gerildi.
K afam g e r e k te n karm t ve n e sylersem syleyeyim ,
yanl an lalacan hissediyordum . O d a ayn d u ru m u ya
y o r olsa g erek ti. B ir ey sylem ek iste r gibi azn oynatt,
am a d u d ak lar b z l p kald. S o n u n d a, bylesi b ir a n d a hi
de k u su rsu zca davranm adm m rld an d . Srtn dnd.
"Bak b an a, d o n a S oledad!" d ed im gl b ir sesle. "Senin
k afan h ib ir biim de b u la n d rm a n iy etin d e deilim . B en
h ib ir ey bilm iyorum , seninse b ir eyler biliyor olm an g e re
kir."
"ok konuuyorsun!" diye kt kzgnlkla. "N agual, se
ni k o n u tu rm a m a m sylediydi. H e r eyi b irb irin e k a rtr
yorsun." B ird e n b ire zplad ve m ark bir ocuk gibi ayan
y ere v urm aya balad. te o a n d a o d a n n zem ininin deim i
o ld u u n u n ay rd m a vardm . A nm sadm kadaryla y ren in
koyu to p ra sk trlara k yaplm b ir zem indi. Y eni zem in
ise kzl p e m b e rengindeydi. O n u n la s rd rd m ta rt m a
ya b ir an a ra v erip o d a d a d o lan m ay a b aladm . lk girdiim
d e b u zem ini nasl olu p d a grem ediim i anlayam am tm .
Byleyiciydi. n ce, yum uakl ve nem lilii nedeniyle, i
m e n to gibi yaylp d zlenm i kzl kilden yapldn d n
d m ; so n ra, a ra la rd a h ib ir atlak olm adn grdm . Kil
k u ru d u k ta n so n ra b z r, a tla r ve a ra la rd a o lu k lar o lu u r
du. Eilip, p arm a k larm yavaa zem inin st n d e d o la tr
dm . K ire m it k a d a r sertti. Kil frnlanm t. S o n u n d a, z e m i
nin ok geni ve d z kil ta b a k a la rn d a n yapldn, a ra la r
nn da yine y u m u ak kille d erzlen d i in i ayrt ettim . T a b a k a
lar, insann, d ik k at etm ey in ce anlayam ayaca, gze a rp m a
yan, ok ilgin ve ekici b ir ekil dizisi o lu tu rm u lard . T a
b ak a la rn y erletirili biim indeki ustalk, b an a, b u n u n iyi ta-
DOA SOLEDAD IN DEM
23
arlan m b ir p la n a g re yaplm o ld u u n u d n d rd .
Bylesine byk ta b a k a la rn k rlm a d an nasl frn lan a b ild i
im an lam a k istedim . D o a S o le d a d a so rm ak am acyla a r
kam d n d m . Ayn a n d a vazgetim . N e d e n sz ettiim i a n
layam azd. Y e n id e n zem ini incelem ey e koyuldum . Kil biraz
kabacayd, ince b ir zm paray a n d ry o rd u . K aym ay nleyici
bir yzey o lu tu ru y o rd u .
"Pablito m u yapt b u zem ini?" diye sordum .
Y an tlam ad .
"M thi b ir alm a," dedim . "O lunla iftih ar ed iy o r o l
m alsn."
B u n u P ab lito yapm t hi kukusuz. B u p lan lam a gc
vc y eten e i b ak a kim seye ait o lam azd . B unu, b en im b u ra
da olm adm zam an dilim i iin d e yapm o ld u u n u d n
dm . A m a ikinci kez d n d m d e, d o a S o le d a d n o d a
sna alt ya d a yedi yl n ce y ap ld n d an b u y an a hi g irm e
mi o ld u u m u anm sadm .
"Pablito! P ab lito, ha?" diye b a rd kzgn, trm alayc bir
sesle. "Bu t r eyleri yalnzca o n u n y ap abileceini n e rd e n
kardn?"
U z u n b ir s re k o n u m a d a n b irb irim ize b ak tk vc b ird e n
zem ini k en d isin in yaptn, don J u a n n d a o n u b u n a yneltI iini anlad m .
Z a m a n zam an birb irim ize b a k a ra k , u zu n s re k o n u m a
d an ylece kaldk. Y en d n ce m in d o ru olup olm adn
d n m en in kesinlikle gereksiz o ld u u n u h issettim .
"Ben k en d im yaptm ," dedi so n u n d a, sert b ir titrem le.
"Nasl y ap lacan N agual syledi."
S yledikleri, ken d im i ok iyi h issetm em i salam t. N e
redeyse tam anlam yla sarlarak o n u ayaa kald rd m . D an s
e d e r gibi d n d rd m . O n u so ru y a m u ru n a tu tm a k ta n b a
ka b ir ey d n em iy o rd u m . T a b a k a la r nasl yaptn, o lu
an eklin neyi sim gelediini, kili n e re d e n getirdiini re n
24
KNC ERK EMBER
m ek istedim . N e var, heyecanm paylam ad. Sessiz ve kayt

sz kald; a ra d a b ir so ra r gibi b akyordu.
Y e n id e n zem ini incelem eye koyuldum . Y atak, b irb irle
rin e d o ru yaklaan kim i izgilerin ta m m e rk e zin e y erle ti
rilm iti. Kil ta b a k a la r, yatan a ltn d an o d ay a d o ru yayld
an lalan , g ittike uzak laan b ir m o tif o lu tu rm ak am acyla,
keskin alarla kesilm iti.
"Ne d en li etkilendiim i dile g etire cek szck b ulam yo
rum ," d edim .
"Szckler! K im in s zc k lere gereksindii v ar ki?" dedi
k esercesin e.
A ni b ir igr an yaadm . A klm b a n a ih a n e t ediyordu.
O n d ak i b u m u h teem deiiklii ak lam an n tek bir yolu
vard; d o n Ju a n o n u m ezi yapm olm alyd. Y oksa, d o n a
S o led ad , b u tekinsiz ve erk d o lu varla nasl d n eb ilird i?
O n u ilk g rd m d e anlam alydm b u n u ; n e var, b e k le n tile
rim e b u olaslk dahil deildi.
D o n Ju a n , h e r n e yaptysa, o n u grm ediim o iki yl
iinde yap m o lm al diye d n d m ; h e r n e k a d a r iki yl bu
m k em m el deiiklik iin y etec ek bir sre gibi g r n m ese
de.
"G aliba san a n e le r o ld u u n u anladm ," d ed im kaytsz ve
n eeli b ir titre m le . "K afam da b ir eyler iyice belirginleti."
"Ya! yle m i?" dedi ilgisizlik iinde.
"N agual sa n a byc olm ay retiyor, deil mi?"
D m a n c a bakt. S y len eb ilecek en k t eyi syledii
m i hissettim . Y z n d e g erek b ir h o r g rm e ifadesi vard.
B an a h ib ir ey sylem eyecekti.
"Sen n e pisin, sen!" diye b a rd b ird en , fkeyle titre y e
rek.
K zgnlnn hakl b ir te m e le dayanm adn d n d m .
Y a ta n b ir k esin e o tu rd u u m srada, ayan sinirle yere
v u ru y o rd u . D e rk e n , o d a yzm e b ak m ad a n yatan teki
k esin e o tu rd u .
25
DOA SOLEDA D IN DEM
"Tam o la ra k n e yapm am istiyorsun?" diye sordum , k e n

d in d en em in ve keye sktrc bir titrem le.
"Syledik sana!" d edi b ir lk biim inde. "Sen ve b en
aynyz."
O n d a n , sylediklerini aklam asn ve bu o lan lar a n la
m ad m d an b ir an bile k u ku duym am asn istedim . A n id en
ayaa k alk t ve eteini y rtarc asm a karp y ere ald.
"te b u n u diyorum !" diye bard, kasklarnn iini o k
ayarak. A zm iste m e d e n ald. O n a, b ir ap tal gibi b a k
m akta o ld u u m u n ayrdm a vardm .
"Sen ve b en , ite b u rd a aynyz!" dedi.
yice salaklam tm . D o a S oledad, o yal K zlderili
kadn, d o stu m P a b lito n u n anas, be kar te m d e yar
plak d u rm u , b a n a cinsel o rg a n n gsteriy o rd u . D n c e
lerim i b ir d z e n e k o y am ad a n ylece o n a bak ak ald m . B ile
bildiim te k ey, bu b e d e n in yal b ir k ad n a ait olm adyd.
G zel, kasl, klsz, h a rik u la d e e sm e r uyluklar vard. K ala
larnn k em ik yaps genie, am a yaszd.
M erak m ayrm sam olm alyd; k en d in i y ata a att.
"Ne y ap aca n bilirsin," dedi ap arasm
"burda te k olacaz."
im leyerek,
"D o a S o led ad , san a yalvarrm !" diye bardm . "N eler

o ldu sana! P a b lito n u n anassm sen!"
"H ayr, deilim !" diye kesti. "K im senin anas deilim
ben!"
Y att y e rd e n kalkp y ata a o tu rd u ve kzgn gzlerle
b an a bak t.
"Ben d e sen in gibi, N a g u a ln b ir parasym ," dedi. "Biz
birbirim ize k arlm ak iin yaratldk."
B acak larn averince b ird e n uzaa zpladm .
"Bir d ak ik a bekle, d o a S oledad," dedim . "zin ver, biraz
konualm ."
V ahi b ir k o rk u an yaadm ve b ird en delice b ir d n
ce beliriv erd i k afam d a. O lab ilir mi, diye sordum k en d im e,
26
KNC ERK EMBER
do n J u a n n b u ra la rd a b ir y erd e g lm ek ten k rlarak gizlen

m esi olas m yd?
"D on Juan!" diye nledim .
lm ylesine yksek km t ki, d o a S o led ad y a ta
n d an frlayp st n eteiyle rtt . Y e n id e n b a rrk en
eteini giydiini grdm .
"D on Juan!"
Sesim k slana dek, evin h e r y erin d e don J u a n m adn
a rarak k o up d u rd u m . B u a ra d a , d o a S o led ad evin d
n a k o u p arab am n y an m a varm , n e yapacan bilm ezm i
esine b an a bakyordu.
O n a d o ru y r d m . V e t m b unlar yapm asn, d o n J u
a n m m sylediini so rd u m . O n ay larcasm a ban sallad.
D o n Ju a n b u ra la rd a m diye sordum . "Hayr," dedi.
"H er eyi an lat bana," dedim .
B ana, yalnzca d o n J u a n m buy ru k larn y erine g etird i i
ni syledi. B ana yardm c olm as am acyla k endini deitirip
bir savaya d n m esin i b u y u rm u tu ona. B u s z n y e ri
n e g etirm ek iin yllardr bek led i in i bildirdi.
"imdi ok glym ," d ed i yavaa. "Y alnzca senin
iin. A m a o d a m d ay k e n b e e n m e d in beni, deil mi?"
K endim i, b u n u n o n u b e e n m e m ek le bir ilgisi o lm ad
n, n em li o lan eyin P a b lito ya kar h issettik lerim o ld u u
n u ak lark en b u ld u m ; d erk en , n e sylediim in ay rd m d a o l
m adm ayrm sadm .
D o a S o le d ad iinde b u lu n d u u m o skc d u ru m u a n la
m olm alyd, aram zd a g e en lerin un u tu lm as gerektiini
syledi.
"A lktan lm s n d r sen," dedi canl bir biim de. "Sa
n a y em ek hazrlym ."
"B ana aklam adn bir sr ey d a h a var," dedim .
"Bak, iten sylyorum , h e r n e o lu rsa olsun b u n o k ta d a n ay
rlm ak n iy etin d e deilim . K o rk u ttu n beni."
DOA SOLEDA D IN DEM
27
"K onukseverliim i k abul etm elisin; en azn d an bir tas

kahve o lsu n i," d edi sakince. "G el hadi, u n u talm h e r eyi."
Eliyle, eve girm em izi im ledi. O a n d a d e rin d e n gelen bir
hrlam a d u y d um . K p ek ayaklanm , s ylenenleri an larm
asn a bize b akyordu.
D o n a S o led ad o ld u k a rk t c b ir bak y neltti s t
m e. S o n ra, b akn y u m u att ve glm sedi.
"G zlerim in seni ra h a tsz e tm esin e izin verm e," dedi.
"Ben yal b ir kadnm , g erek bu. B u g n lerd e gzlerim k a
raryor. G z l k lazm b a n a galiba."
B ir k a h k a h a krizine tu tu ld u ve p a rm a k la rn gzlk gibi
yapp g zlerin in st n e yerletirdi.
"G zlkl, m o ru k b ir K zlderili kars! N e gln," dedi
k k rd ay arak .
O srad a k afam toplayp se rt olm aya ve h ib ir aklam a
y ap m ad a n b u ra d a n ekip gitm eye k a ra r verdim . A ra b a m a
b in m ed en n ce P ab lito ve kz k a rd e le rin e g etird ik lerim i b
rak m ak istedim . A ra b a n n bagajn ap o n la ra getirdiim
a rm a a n la r karm aya yeltendim . E ilip, y ed ek lastikle arka
k o ltu u n arasn d ak i iki p ak e ti alm aya d av ran d m . T am birini
alm ve te k in e u zan m tm ki, e n se m d e gezin en k a b a bir
elin varln hissettim . ste m e d e n srayp bam ak k a p a
a v u rd u m . D n p bak tm . O sert elin basks n ed en iy le tam
anlam yla d n em ed im , a m a en se m e yaylm gm i b ir paliyi ya d a eli b ir an iin bile olsa grebildim . rk y le sav ru
lup, k en d im i steyn a ra b a n n a rk asn d an s r c k o ltu u n a
att m d a, p a k e tle rin h l elim de o ld u u n u n ay rd m a v a r
dm . T m b e d e n im titred i, b ac ak larm n kaslar titre d i ve
kendim i, srayp k a ark e n buldum .
"Seni k o rk u tm a k istem ediydim ," d ed i d o n a S o le d ad
z r d ilercesin e, b en m e tre te d e n o n u izlerk en . T eslim i
yet iinde, elin in ayasn gsterdi, b a n a d o k u n a n eyin k e n d i
si o lm ad k o n u su n d a gvence v erm ek istiyordu.
"Ne y ap tn b an a?" diye sordum , dingin ve gevem i b i
im de k o n u m ay a zen g stererek .
28
KNC ERK EMBER
C am sklm ya d a arm gibi d u ru y o rd u . B ir eyler

m rld an d ve sylem esi yasakm ya d a n e diyeceini b ilm i
yorm u gibi ban sallad.
"H adi, d o a Soledad," d ed im o n a yaklaarak, "bana n u
m a ra yapm a."
A lam aya balayacakm gibi d u ru y o rd u . O n u teselli e t
m ek istedim ; n e var, b ir p aram b u n a direndi. S uskunlukla
geen b ir s re n in a rd n d a n g r p h issettik lerim i anlattm .
"K orkun!" d ed i nlayan b ir sesle.
o cu k su b ir devinim le, y z n sa k o lu n u n yeniyle r t
t. A layacak sandm . Y a n n a geldim ve kolu m u o m zu n a a t
m ay d en ed im . T ersini yapm aya gnlm raz olm ayacakt.
"H adi, d o a Soledad," dedim , "gel b t n b u n lar u n u ta
lm, lem g itm e d en u p a k e tle ri de san a brakaym ."
Y z n g rm ek iin n n e getim . P arldayan k a ra g z
lerin i ve y z n n b ir b l m n grebildim . A lam yordu,
glyordu.
G eriye d o ru zpladm . G l kanm d o n d u rm u tu .
kim iz d e k m ld am a d an ylece kaldk. Y z n rtm eyi s r
d rd ; n e var, gzleriyle b eni izlediini grebiliyordum .
N ered ey se fel olm u gibi o ra d a d u ru rk e n , p e k k a ra m
sar o ld u u m u hissettim . D ipsiz b ir kuyuya d m t m . D o
a S o led ad b ir cadyd. B ed en im biliyordu b u n u , n e var, ben
in an am y o rd u m h en z. D o a S o le d a d n d elird i in e ve akl
h a sta n e sin e k ap a tlac ak y erd e, evde tu tu ld u u n a in anm ak
istiyordum .
K m ldam ay ya d a gzlerim i o n d a n ayrm ay gze a la
m y o rd u m . ylece, b e alt d a k ik a kalm olm alyz. K olu h a
vada, k m ld am a d an bekledi. A ra b a n n n n d e, n ered ey se
sol am u rlu a day an acak b iim d e d u ru y o rd u . Bagaj kapa
h l akt. Sa kapya d o ru atlm ay d n d m . A n a h ta r
k o n ta n st n d ey d i.
K o m ak iin ivm e k az an m ak am acyla bir p a r a geve
dim . K o n u m u m u de itird i im in h e m e n ayrdm a varm a
DOA SOLEDADIN DEM
29
benziyordu. K o lu n u aa indirdi ve t m yz g r n d . D i
lerini k en etlem iti. G zlerin i g zlerim e dikm iti. Z o rlu ve
k t b ir b ak la bakyordu. B ird en st m e geldi. E skrim ci
gibi arln sa ayana verdi ve p e n e gibi elleriyle beni
g s m d en y ak a la m ak iin atlrken, ok rk t c bir lk
kopard.
B ed en im b ir a n d a erim in in te sin e srad. A ra b ay a
kotum , am a in an lm az bir devingenlikle ayam a sarlp b e
ni k en d isin e ekti. Y z st d t m d e, b eni sol ayam
d an yakalad. S a ayam yukar ektim , b en i brakm asayd,
ay ak k ab m n tab an y la y z n tekm eley ecek tim . A y a k la r
m n z e rin e sradm ve a ra b a n n kapsn am aya a b a la
dm . K ilitliydi. tek i kapya u lam ak am acyla kendim i m olor k ap a n n z e rin d e n attm , am a h e r naslsa d o n a S o le
d ad o ray a b e n d e n nce ulam t. Y e n id e n , k a p u tu n s t n
d en tek i y an a gem eyi d en e d im se de, tam o rta y a v ard m
da, sa b a ld rm a sap lan a n keskin b ir acyla d u ra k sad m . B e
ni b ac a m d an yakalam t. Sol ayam la tek m eley em iy o rd um o n u . ki b acam b ird e n k a p u tu n st n d e kstrm t.
Beni k en d isin e ekti ve tam n n e d t m . Y e rd e gretik.
M u h teem b ir g c vard, lklar k an m d o n d u ru y o rd u .
D evasa b e d e n in in basks a ltn d a n e re d e y se h a re k e tsiz k a l
m tm . B u b ir arlk deil, bir gerilim d u ru m u y d u ve b u g e
rilim o n d a fazlasyla vard. B ird en b ir hrlt d u y d u m .O k o ca
kpek, k ad n n srtn a atlayp o n u b e n d e n ayrd. A yaa
kalktm . A ra b a y a g irm ek istedim , a m a o ve k p ek , tam da
kapnn d ib in d e d vyorlard. E lim d e n gelen te k geri e
kilm e biim i eve g irm ekti. B unu d a b ir iki saniye iin d e g e r
ek letird im . D n p a rk a m d a n e le r o ld u u n a b a k m ad m b i
le ve eve dalp kapy k ap attm , kol dem iriyle de b erk ittim .
A rkaya k o u p tek i kapy d a ayn h a re k e tle rle sa lam latr
dm .
K p e in lgncasna kop ard h rltlar ve k ad n n in
sanlk d lklarn ierid en duyabiliyordum . D e rk e n , k
pein h rltlar ve hav lam alar, can acm ya d a b ir ey o n u
30
KNC ERK EMBER
k o rk u tm u gibi ulum aya ve inlem eye d n t . M ide b o lu

um da b ir sarsnt hissettim . K u lak larm nlam aya balad.
E vin iin d e tuzaa dm o ld u u m u n ayrdna vardm .
G e rek b ir korkuya kaplm tm . E ve ko m ak gibi ap talc a bir
ey yaptm iin k en d im d en tiksiniyordum . K adnn saldrs
k afam ylesine k artrm t ki, t m stra te ji anlaym yiti
rip, srad a n bir sald rg an d a n k a arc asm a eve snp kapy
k a p a tm a k la o n d an k u rtu laca m sanm tm . B irisinin kapya
yaklatn ve yaslanp am ay den ed i in i duydum . D e rk en ,
lgn gibi kapya vurulm aya baland.
"Kapy a," dedi d o a S o led ad se rt bir sesle. "Bu A lla
hn belas k p ek beni k t hrpalad."
Kapy ap am am ay eni k o n u d n d m . Y llar n ce
b ir k ad n bycyle kar karya kaldm aklm a gelm iti.
D on J u a n a baklrsa, k ad n kafam k artrp ld r c bir
vu ru y ap ab ilm ek am acyla o n u n g r n n e b r n m t .
D o a S o le d a d m, eski kiiliine hi ben zem ed i i apakt; ne
var, o n u n b ir byc o ld u u n d a n tam em in deildim . Z a
m an esi, b u in an m d a n em li b ir rol oynam t. P ablito,
N sto r ve b e n yllarca d o n J u a n ve don G e n a ro n u n p ein d e
dolam d a b yc olam am tk. O nasl olsu n d u ? N e k a d a r
deiirse deisin, b aarm as yaam boyu s re n bir eyin s
tesin d e n gelm i olam azd.
"N eden b a n a saldrdn?" diye yksek sesle bardm , k a
ln k ap n n a rd n d a n duyulabilm esi iin.
N a g u alm o n a, b en im g itm em i en g ellem esin i sylediini
b e lirte re k y antlad. N e d en in i so rd u m .
Y a n tlam ad ; b u n u n y e rin e fkeyle kapya vurdu, b en de
d a h a se rt v u rd u m . B ir s re kapya vurm ay s rd rd k . D u r
d u ve kapy am am iin y en id en yalvarm aya balad. Sinirsel
b ir g gelm iti st m e. K apy aarsam , o ra d a n kap k u r
tu lab ilece im i biliyordum . K ol d em irin i kaldrdm . S e n d e le
y erek ieri girdi. G m lei yrtlm t. San tu ta n b a n t d
m , u zu n salar t m y z n kaplam t.
DOA SOLEDADIN DEM
31
"Bak, o o ro sp u ocuu k p e in b a n a yaptklarna!" diye

bard. "Bak! Bak!"
D e rin b ir n efes aldm . B ir b iim d e bilincini kaybetm ie
benziyordu. B ir k erev ete o tu ru p lim e lim e olm u gm leini
k arm ay a koyuldu. E vden frlayp arab ay a u lam ak iin bu
an setim . Y aln zca k o rk u n u n g etird i i bir hzla ieri d a l
dm , kapy k ap a ttm , m o to ru altrdm ve vitesi geriye ta k
m. G az p e d a ln a basp bam a rk a p en c ere y e d n d rd m .
D n e r d n m ez scak bir nefes y z m yalad; d e h e t verici
bir h rlt d u ydum ve bir a n d a k p e in eytans gzlerini g r
dm . A rk a k o ltu k ta duru y o rd u . rk iin dileri gzlerim in
dzeyindeydi. B am abucak edim . D ileriyle salarm d an
y akalad b eni. T m b e d e n im le devinm i olm alym ki ayam
debriyaj p e d a ln d a n uzaklat. A ra b a n n sarsnts, hayvann
d en g esin i y itirm esin e n e d e n oldu. K apy ap dar atladm .
K pein kafas k ap d an frlad. T o p u k larm b irk a sa n ti
m etrey le k a ra n e n elerin in skca k ap a n m a s n ed en iy le o
k o cam an d ilerin in b irb irin e v u ru rk e n kardklar sesi duy
dum . A ra b a geri gitm eye balad. Y e n id e n eve d o ru atl
dm . K apya v arm a d an d u rd u m .
D o a S o led ad o ra d a d u ru y o rd u . S alarn y en id en b a
lam t. O m u zlarn a bir al atm t. B ir an b a n a bakt ve d e r
ken, nce, y aralar cann yakyorm ucasm a yavaa, so n ra
d a y k sek sesle glm eye balad. P arm a n b a n a u za tp m i
desini tu ttu , d e rk e n g lm ek ten iki b k l m oldu. n e d o ru
eilip, g r n e b aklrsa n efesini tu tm a k am acyla b iraz g e
rildi. B eld en yukars plakt. K ah k ah alary la sallan a n g
slerini g reb iliyordum .
H e r eyi yitirdiim i hissettim . A rab ay a d o ru baktm .
Bir iki m e tre geri gidip d u rm u tu . K ap k p e in st n e k a
panm t. n k o ltu u n arkasn sran ve ca m la ra v u ra n k o
cam an k p e i grebiliyor, kard grlty d u y ab iliy o r
dum .
O an ok belirgin bir k a ra r alm ak zo ru n d ay d m . D o a
S o le d a d n m , yoksa kpein m i b en i d ah a ok k o rk u ttu u
32
KNC ERK EMBER
n u bilm iyordum . B ir an d n d k te n so n ra, kpein yalnz

ca ap tal b ir hayvan o ld u u n a k a ra r verdim . Y e n id e n arabaya
k o u p te p e sin e trm an d m . T av a n a yatp y u k ard an s r c
kapsn am ay baardm . H e r iki kapy d a ap, k p ek k a
p nn b irin d e n karken b en de d i erin d e n ieri kaym ay d
n y o rd u m . Sa kapy am ak iin eildim . N e var, kilitli
o ld u u n u u n u tm u tu m . O a n d a k p e in kafas k ap d an b e
lirdi. K p ein dar kp ta v a n a atlayacan d n m em le
k ah red ici bir rkye k ap lm am b ir oldu.
B ir san iyeden az b ir s re iinde y ere atlayp kendim i
evin k ap sn d a buldum .
D o a S o led ad kap giriinde yeniden g kazanm aya a
balyordu. A n id e n koyverdii k a h k a h a la r y z n d en ac ekiy o ra b enziyordu.
A ra b a n n iinde kalan k p ek , h l saa sola sald ry o r
du. G r n e baklrsa, ok byk olduu iin, kendisini bir
t rl n k o ltu a aram yordu. Y e n id e n a ra b a n n y an m a gi
dip yavaa kapy k ap a ttm . Sa n kap n n kilidini a ab ile
cek denli uzun bir so p a aradm .
Evin n n d ek i ala n a b ak n d m . ev red e en ufak b ir ta h
ta p aras b ile g r n m y o rd u . D o a S oledad, b u a ra d a ieri
girm iti. D u ru m u m u g zd en geirdim . O n u n yard m n a b a
v u rm a k ta n b ak a arem yoktu. rp e rtile r iinde eii g e
tim ; b ir y e rle rd e saklanm , h e r an st m e atlam ay a hazr
d u ru m d a bekliyor olabilirdi. H e r gedii ve glgeyi gzden
k arm am ay a abaladm .
"D o a S oledad!" diye b ardm .
"Ne istiyorsun, A llah n belas?" diye bard o d asn d an .
"L tfen dar kp kp e in i a ra b a m d a n alr m sn?" d e
dim .
"D alga m geiyorsun?" diye yantlad. "B enim k peim
deil ki. S an a d a h a n ce d e syledim , kzlarm n kpei o."
"K zlarn n e re d e ? " diye sordum .
"D alarda," diye yantlad.
DOA SOLEDADIN DEM
33
O d a sn d a n kp y an m a geldi.
"O A llah n b elas k p ek n apt, b a k d a gr," dedi se rt b ir
sesle. "Bak!"
aln ekip plak srtn g sterd i b an a.
B elirgin h ib ir di izi g re m e d im ; sert to p ra a s rt n m ek ten d e o lu ab ilecek b irk a yzeysel syrk vard yalnzca.
Hana saldrd srad a kendi bile yapm olabilirdi bunu.
"H ibir eyin yok ki," dedim .
"G el d e n a ltn d a bak," d e d i ve kapya yaklat.
K p e in di izlerin e d ik k atlice b a k m a m iin d ire tti. A p
tal gibiydim . G z le rim in evresinde, zellikle d e aln m d a yo
un d ev in im le r h issettim . B u n a k arn dar ktm . K pek
y erin d en k p rd am am t; beni g r r g rm ez havlam aya b a
lad.
K e n d im e la n e t okudum . B am a g elen le rin tek sulusu
bendim . A p ta l gibi, tp tp tuzan g b e in e d m t m .
S o n u n d a k asab ay a k a d a r yrm eye k a ra r verdim . N e v ar ki,
c zd an m , belg elerim , sah ip old u u m h e r ey a ra b a d a , k p e
in ay ak larn n altn d ak i an tam d ay d . U m arszlk h e r y a n
m sard. K asab aya y r m ek anlam szd. C eb im d e kahve ie
cek k a d a r b ile p a ra m yoktu. te y an d an , k a sa b a d a n kim seyi
tan m y o rd u m . K pei a ra b a d a n k arm ak tan bak a se e n e
im kalm am t.
"Bu k p e k n e yer?" diye b a rd m k ap d an .
"B acan ver, belki yer," diye y an tlad o d a sn d a n ve k
krdad.
E v d e yiyecek b ir ey var m diye bakndm . T e n c e re le r
botu. O n u h o tu tm a k ta n bak a a rem kalm am t. U m a r
szlm fkeye d n t . l m n e dvm eyi gze a larak
frtna gibi o d asn a daldm . s t n alyla rtm y ata n d a
yatyordu.
"Sana t m y ap tk larm iin b en i affet ltfen," d e d i lafn
sak n m ad a n . G zlerin i ta v a n a dikm iti.
A kl, fk em i d u rd u rd u .
34
KNC ERK EMBER
"D u ru m u m u anlam alsn," diye s rd rd . "G itm en e izin

v erem ezdim ."
Y avaa gld ve d u ru , dingin ve o ld u k a sevecen bir
sesle, h rs ve beceriksizlii n ed en iy le sululuk duyduunu,
d av ran lary la b eni kork u tm ay n e re d e y se b aarm o ld u u
nu, n e v a r ki, d u ru m u n b ird e n b ire deitiini syledi. S ustu
ve d o ru lu p y ata n d a o tu rd u , gslerini alyla rtt , d e r
k en, g arip b ir gvenlik d u y gusunun b e d e n in i kapladn e k
ledi. T av a n a b ak t ve kollarn y eld e irm en i gibi, tekinsiz bir
ta rtm la dev indirm eye balad.
"Buray te rk e tm en in b ir yolu k alm ad artk," dedi.
H i g lm ed en b eni inceliyordu. im deki fke d inginle
m iti, n e var, um arszlm d a iyice belirginlem iti. G sz
k o n u su o ld u u n d a n e o n u n la, n e de k p ek le ak a tam a y a
cam ok iyi biliyordum .
B u lu m am zn yllar n ce ayarlanm o lduunu, n e k e n
disinin n e d e b en im b u n u aceleye g etirm ey e ya d a bozm aya
y etecek d en li kiisel e rk e sah ip olm adm z syledi.
"B u rad an ekip gitm ek iin kvranp durm a," dedi. "Bu,
seni b u ra d a tu tm a y a ab alam am denli gereksiz. sten cin in
tesin d e b ir ey seni b u ra d a n azat edecek, tpk benim iste n
cim in te sin d e b ir eyin seni b u ra d a tu taca gibi."
O n d a k i b u gven duygusu yalnzca yum uam asn sala
m ak la kalm am , szckleri u stalk la k u llan m asn a d a yol a
m t. A n latm d u ru ve ynlendiriciydi. D o n Ju a n h e r z a
m a n s zlerin p e in d e n g id en b ir in san o ld u u m u sylerdi.
K o n u tu k a, asln d a gsterdii k e rte k o rk u tu c u olm adn
d n rk e n y ak alad m ken d im i. A rtk h e r an kavgaya h a z r
m hissini v erm iyordu. A klm ra h atlam t, am a b ir bak a
y anm hi d e yle deildi. T m k aslarm yay gibi gergindi; ne
var, b en i lesiye k o rk u tm u olsa d a ekici bir yan o ld u u n u
itira f etm eliydim .
"Buray te rk e tm e n in n e denli gerek siz o ld u u n u g ste
rece im sana," dedi ve y a ta k ta n aaya atlad. "Sana y ardm
ed eceim . N e istersin?"
DOA SOLEDADIN DEM
35
( z n n ucuyla b eni inceledi. K k beyaz dileri g l

ne eytans b ir hava katm t. D o lg u n yz in an lm az d e r e
cede y u m uakt ve n ered ey se te k b ir kra bile ra stla n m
yordu. B u rn u n u n h e r iki y a n n d a n aznn iki k esine in en
iki d erin izgi, y z n n g r n m n e yallk deil d e b ir o l
gunluk k atm t. Y a ta k ta n k a lk a rk e n kaytszca ze rin d en
Kayp y ere d en al, gslerini t m y le ak ta b rakm t.
Kendini rtm ey e y elten m ed i. T e rsin e , gsn iirip m e
m elerini dikletirdi.
"B akyorum fa rk n a vard n , ha?" d ed i ve k en d isin d en
h o n u tm u asn a b e d e n in i bir o y a n a b ir b u y an a sallad.
"Salarm b am n a rd n d a to p la rm hep," dedi. "N agual
byle yap m am sylediydi. Y z m ekiliyor, gen gsteriyo nn."
G slerin d e n sz e d e c e in d e n ok em indim . B u dei
iklik b en i artt.
"Salarm n yzm g erm esi b e n i g en g steriy o r d e
m ek istem iyorum ," d edi ekici b ir glle, "bu gerginlik b en i
genletiriyor."
"Bu nasl m m k n olabilir?" diye sordum .
Bir so ru y la y antlad. D o n J u a n n, e er in san sarslm az
bir arzu ve niy etle isterse h e r ey m m k n olur, s z n laykyla an layp an lam adm so rd u . B en ise d a h a kesin bir
ak lam an n pein deydim . B u k e r te g en g r n e b ilm e k iin
sam ark ay a to p la m a k ta n b a k a n e le r yaptn an la m a k is
ledim . Y a ta n a u za n p k en d in i d n c e le rd e n arndrdn,
od asn n ze m in in d ek i izgilerin, y z n d ek i krklar ekip
alm asn a izin verdiini syledi. O n d a n , d a h a fazla ay rn t is
ledim ; y ata n d a u za n m k e n yaad duygu, devinim ve al
glar so rd u m . H ib ir ey h issetm edii, y erd ek i izgilerin b u
nu nasl b ec erd i in i bilm edii k o n u s u n d a d ire tti ve te k b ild i
inin, d n c e le rin k afasn a d o lm a sn a izin v e rm e m e k o ld u
u n u syledi.
E llerin i g s m e dayayp yavaa itti beni. S o ru la rm
d an g n a geldiini a n trm a k istem iti belki de. A rk a k a p
36
KNC ERK EMBER
d an kp d ar d o ru y r d k . U zu n b ir sopaya ihtiyacm
o ld u u n u syledim ona. D o ru d a n o d u n la rn b u lu n d u u y e
re gitti, a m a b u n la rn a ra sn d a uzu n bir so p a yoktu. B an a
b irk a ivi b ulm asn istedim ; bylelikle iki ksa o d u n u birletireb ilird im . E vin h e r y an n d a ivi a ra d k am a bulam adk.
Son b ir a re o la ra k P a b lito n u n evin ark asn a yapt tavuk
k m esin d en bulabildiim e n u zu n sopay karp alm am g e
rekti. P ek d e salam g r n m ey en so p a yine d e ie y aray aca
a ben ziy o rd u.
D o a S oled ad , a ratrm am z srasn d a n e glm n e de
ak a yapm t. K en d in i tm yle b a n a y ardm etm e iine v e r
m i gibiydi. ylesine youn biim de ilgilenm iti ki g erek ten
b aarm am istiyorm u hissine kaplm tm .
A ra b a m a d o ru y r d m , elim de uzu n sopa ve o d u n
lu k ta n aldm d a h a ksa b ir o d u n vard. D o a S o led ad so
k ak k ap sn n o ra d a d u ru y o rd u .
Sa elim deki ksa sopayla k p e i d rt k le rk e n tek i
elim deki uzun sopayla d a k ap n n kilidini kald rm ay a abal
yordum . K pek n e re d e y se elim i srm ak zerey k en sopa
elim d en d t . O k o ca m a n hayvann gc ve fkesi ylesine
m th iti ki n e re d e y se u zu n sopay d a yitirm ek zereydim .
D o a S o le d ad y ard m m a k o tu u srad a k p ek sopay b ir
srta p a r a la m a k zereydi; kad n , a rk a cam a a b a n a ra k k
p e in d ik k atin i ekti ve sopay b rak m asn salad.
B u m a n e v ra d a n ce sa re t alarak , bam n d e arab ay a d a l
dm ve n k o ltu k b o y u n ca kayp, kilidi am aya davrandm .
N e var, k p e k t m gcyle b a n a saldrd ve b e n y ap t m d an
caym aya z a m a n b u la m a d a n o k o ca o m uzlaryla n ayaklarn
n ta ra fa geirdi. P a tile rin i o m u zlarm a dayad. K orkuyla
sindim . B en i h rp ala y aca n a in an y o rd u m . K p e k b e n i l
d rm e k iste rc e sin e b an n e d o ru uzatt, a m a b e n i sra
cak y erd e d irek siy o n a v urdu. K en d im i dar attm ve te k bir
h a re k e tle k a p o rta y a , o ra d a n d a a ra b a n n st n e trm an d m .
T ylerim d ik en d ik en olm utu.
DOA SOLEDA D IN DEM
37
Sa kapy atm . D o a S o le d a d d an , b a n a uzu n sopay

uzatm asn isted im ve b u n u n la a rk a k o ltu u n srtln aa
indiren k olu ittim . K pei ra h atsz e d e rs e m n e g e er ve bu
da o n a a ra b a d a n kacak k a d a r y er sa lar diye d n y o r
dum . A m a k m ld am ad bile. B u n u n y erin e fkeyle sopay
srd.
O an d a, d o a S o le d ad a ra b a n n te p e sin e srayp y an
ma uzand. K pei ra h a tsz e tm e m e yardm c o lm ak istedi.
( )a a ra b a n n ta v a n n d a k alam ayacan, n k k p ek kn
ca a ra b a n n iine girip b u ra d a n g itm e k istediim i syledim .
Y ardm lar iin te e k k r edip eve gitm esini istedim . O m u z
larm silkti, aa atlad ve kapya gitti. Kilidi y en id en aa
illim ve k p e i ap k a m la kzdrdm . G z le rin in e tra fn a v u r
dum . K p ek im diye d ek g rm ediim k a d a r ldrm t; ne
var, k o ltu u te rk etm ey ecek ti. S o n u n d a, o k o ca dileriyle so
pay srara k b ir ekite elim d en ald. B irden, d o a Soled a d n ln duydum .
"D ikkat et! D ar kyor!"
A ra b ay a b ir gz attm . K p ek skt k o ltu k ta n k u rtu
luyordu. D ire k siy o n a kstrd ark a ayaklar d n d a tm yle
dar k m ak zereydi.
E ve d o ru y n eld im ve k p ek st m e a tla m a d a n h e m e n
n ce ieri girm eyi b ec erd im . ylesine hzl d ev in iy o rd u ki,
kapadm k ap y a toslad.
Kol d em iriyle kapy salam a alan d o a S o led ad , g d ak
lar gibi b ir sesle, "Faydasz o ld u u n u sylem itim sana," d e
di.
B oazn tem izleyip b a n a d o ru d n d .
"K pei b ir ip le balayam az m sn?" diye so rd u m .
A n lam sz b ir yant alacam a em indim , n e var, h e r eyi
d en e m e m iz g erek ti in i, g erek irse kpei ieri s r p b u ra d a
yakalam am z syleyerek beni artt.
B u fikir b a n a ekici gelm iti. S okak kapsn d ik k atle a
tm . K p ek g r n rd e yoktu. Bir s re d ah a e tra fa bak n d m .
38
KNC ERK EMBER
H ay v an d an b ir iz yoktu. K endi y erin e d n m olabileceini

u m u y o rd u m . A ra b a m a y n elm ed e n n ce bir an d a h a b e k le
m eye k a ra r verdiim sra d a d e rin d e n gelen b ir hrlt d u y
d u m ve a ra b a n n iinde hayvann o k o ca m a n kafasn g r
dm . Y e n id e n n k o ltu a yerlem iti.
D o n a S o led ad haklyd; b u n u s rd rm e n in b ir y arar
yoktu. B ir h z n dalgas h e r yanm kap lad . H e r naslsa so
n u m u n yaklatn an lam tm . T am bir u m u tsu zlu k iinde,
d o n a S o le d a d a m u tfa k ta n b ir bak alarak ya kpei ld re
ceim i ya d a o n u n b en i haklayacan syledim ; t m evi
aratrd m ve deil b ir bak, tek b ir m etal p aras bile b u la
m adm . E e r bulsaydm dediim i yapacaktm .
"N agual san a yazgn k abullenm eyi re tm e d i m i?" diye
so rd u d o n a S o led ad p eim sra se irtirk en . "u d ardaki s
ra d an b ir hayvan deil. O k p e in erki var. B ir sava o.
Y ap m as g erek en i y apacak, g erek irse seni ldrecek."
B ir an iin d e n e tle n e m e z b ir b o u n alk du y g u su n a k a p l
dm ve o n u o m u z la rn d a n kavrayp h o m u rd an m a y a b a la
dm . B u an i km o n u artm am ya d a etk ilem em ie
b en ziy o rd u . S rtn b a n a d n d ve aln y ere d rd . S a
lam ve gzel b ir srt vard. n c e o n u itm e isteine k ap lm
tm , n e var, b u n u n y erin e ellerim i o m u zlarn d a dolatrdm .
Y u m u ak ve p r z s z b ir cildi vard. K ollar ve om uzlar
ab artszca kaslyd. K asla rn n s t n d e ok az b ir ya ta b a
kas v ard ve b e d e n in in st ksm na o p r zs zl k g r n t
s n v e re n d e buydu. N e v ar ki p arm a k larm n ucuyla n e r e
sine b a strrsa m bastraym , p r zs z cildin altn d ak i sert
k aslar h issed iy o rd u m . G slerin e b ak m ak istem edim .
Evin ark asn d a, m u tfa k o lara k kullanlan, yalnzca st
kap al ala n a d o ru y r d . O n u izledim . B ir srann st n e
o tu ru p , d in g ince ayaklarn yakalad. O san d allarn b a la r
k en b en de d u rd u ra m a d m b ir titrem ey le evin ark asn a e k
le n e n yeni b l m d e dolatm . D n d m d e k ap n n y an n d a
d u ru y o rd u .
DOA SOLED A D IN DEM
39
"K onum ay seviyorsun," d ed i kaytsz b ir sesle, beni

o d asn a d o ru g t r rk e n . "A cele yok. im di, iste rse n so n
suza d ek konuabiliriz."
K onsolun st n e h e rh a ld e d a h a n ce k en d isin in koy
m u old u u yaz tak m m o ra d a n alp abartl b ir ze n le b a
na verdi. D e rk e n , y atak rt s n ald, k atlad ve ayn k o n so
lun st n e y erletird i. K o n so llarn da, d u v arla r gibi sarm s
beyaz o ld u k larn n ayrdm a vardm . rt s z y atak ise
aa b e y u k ar y erin p em b em si krm z rengini an d ry o rd u .
Y atak rt s ise tavan ve p a n ju rla r gibi koyu kahverengiydi.
"H adi k o n ualm ," d edi san d a lla rn karp ra h a t a y e r
letik ten sonra.
D izlerini plak g slerin e d o ru ekti. G e n b ir kz
an d ry o rd u . S ald rg an ve bu y u rg an tavr gitm i, yerini eki
cilik alm t. O an d a, bir an n cesin in tam kartyd. B eni
yazm aya z o rla m a biim ine glesim geldi. B an a d o n J u a n
an m saty o rd u .
"im di vak tim iz var," dedi. "R zgr deiti. F a rk n d a d e
il m isin?"
F ark n d ay d m . R zg rn yeni y n n n , k en d i hayrl y
n o ld u u n u ve bylece r zg rn k en d in e y ardm edeceini
syledi.
"R zgr h a k k n d a n e biliyorsun, d o n a S oledad?" diye
so rd u m , y ata n n k e n a rn a d ingince ilitiim srada.
"Y alnzca N a g u a lm b a n a rettiklerini," dedi. "H er b iri
mizin, yani biz k a d n la rn belirli bir yn, zel b ir rzgr
vardr. E rk e k le rin yoktur. B en kuzey rzgrym ; b u r z g r
estii za m a n o k farklym dr. N agual, bir savann k en d i
zel r zg rn , istedii h e r ey iin kullanabileceini sylediydi. B en d e b u n u b ed e n im i genletirm ek, atsn y en id en
atm ak iin k u llan d m . B ak bana! K uzey rzgrym ben.
P en c e re d e n ieri g irerk en hisset beni."
"N ed en e rk e k le rin de rzgr yok sence? Seni b u d n
ceye iten n ed ir?" diye sordum .
40
KNC ERK EMBER
Bir an dnd ve N agualm bunun nedenini hi dile

getirm em i olduunu syledi.
"Zemini kimin yaptn renm ek istedin," dedi alyla
om uzlarm rterken. "Ben yaptm. Tam drt ylm ald. im
di bu yer tpk kendim gibi."
O konuurken, yerdeki izgilerin kuzeyden balayarak
yaylmakta olduklarnn ayrdma vardm. N e var, oda drt
ana noktayla tam uyum iinde deildi; bu n ed en le yata du
varlara ters ayla yerletirilm iti, yerdeki kil tabakalar da
yleydi.
"Yeri ned en krmz renkte yaptn, dona Soledad?"
"Benim rengim bu. Kzl toprak gibi krmzym ben de.
Kzl kili evredeki dalardan getirdim. Nagual bunlar n ere
de bulacam syledi, tam am a da yardm etti, tpk dier
leri gibi. H erkes yardm etti."
"Kili nasl frnladn?"
"Nagual bana bir kuyu kazdrtt. Bunu odunla doldur
duk ve yass kayalarla sktrdmz kil tabakalarn odunla
rn arasna yerletirdik. Kuyuyu kafes teliyle rtp stn
toprakla svadm. Sonra da odunlar atee verdim. G nlerce
yand."
"Tabakalarn erilip bklm esini nasl nledin?"
"Ben yapmadm . Rzgr yapt, ate yandka esen kuzey
rzgr. N agual bana, kuyunun kuzeye ve kuzey rzgrna
bakacak biim de nasl yaplm as gerektiini retti. Bana
kuzey rzgr iin drt delik atrtt, bylece rzgr kuyunun
iinde dolat. Toprak svann ortasnda bir delik daha at
rarak dum ann dar kmasn salad. Rzgr odunlarn
gnlerce iin iin yanm asna n ed en oldu; kuyu souyunca
stn atm ve tabakalar dzleyip parlatmaya baladm.
Y eterin ce tabaka yapp odam n zem inini dem ek, bir ylm
ald."
"Yerdeki ekilleri nasl biimlendirdin?"
DO A SOLED A D IN DEM
41
"B unu r zg r re tti b an a. O d a m n zem inini y ap a rk en

iizgra d iren m em eyi, N agual d a h a n ce rettiydi. R zg
rm a teslim o lup b a n a klavuzluk e tm e sin e nasl izin v e re c e
imi gsterdiydi. B u n u y ap m ak o n u n yllarn ald. B alan
gta b aa klm az ap tal b ir ih tiy a r karydm ; b u n u b a n a
kendisi syledi ve haklyd da. A m a , h e r eyi ok ab u k
len d im . B elki d e ok yal o lm a m d a n ve y itirecek hibir e
yim o lm am asm d an d r. B alangta, iim i d a h a d a zo rla tran
ey d u yduum ko rkuydu. N a g u a ln varl bile k o rk u d a n ak
lmn b am d an g itm esin e ve b ay lm am a yetiyordu. N agual
herkes z e rin d e ayn etkiyi u y an d rrd . O k e rte k o rk u tu c u
o lm ak o n u n yazgsyd."
K onum ay b rak p b a n a b ak m ay a b alad.
"Nagual in san deil," dedi.
"N edir san a b u n u syleten?"
"N agual k im sen in bilm edii z a m a n la rd a n g elen b ir ey
imi."
Syledikleri k an m d o n d u rm u tu . K albim in deli gibi
arptn h issettim . stese bile b e n d e n d a h a iyi b ir dinleyici
bu lam azd h e rh a ld e . l m n e m era k lan m tm . Syledikle ini aklam as iin yalvardm ona.
"D o k u n u u y la in san lar deiti," dedi. "B iliyorsun bunu.
Senin b e d e n in i d eitirdi. Sen, o n u n n e yaptn anlayam adm bile. A m a o, senin yal b e d e n in e giriverdi. eriye bir
ey y erletirdi. A ynsn b a n a d a yapt. im e b ir ey b rak t
vc o ey d en e tim i ele ald. Y aln zca b ir eytan b aa ra b ilir b u
nu. Ben kuzey r zgrym artk, n e k im sed en k o rk a rm n e de
bir eyden. B en i d e itirm ed en nceyse adnn s y len m esin
den t r d p baylacak k e rte k o rk ak , zayf, irkin, yal
bir kadndm . T ab ii, P a b lito n u n b a n a b ir y arar d o k u n a m a z
d; N ag u ald an, l m n k en d isin d en d e fazla k o rk u y o rd u .
"Bir g n ev d e te k bam ay k en N ag u al ve G e n a ro geldiydi. K apnn y an n d a k a p la n la r gibi d o lan d k larn duydum .
I m en h a k ardm ; b enim iin iki iblisti on lar, n e var, bir
yardm m o lu r m u diye y an larn a g ittim . K arnlar at, o n la
42
KNC ERK EMBER
ra gzel b ir y em ek h azrlad m . S u k ab a m d an oyulm u kaln

ve b yk k selerim vard. O n la ra b ire r kse o rb a verdim .
N agual yem ei p ek b e en m em iti anlalan; zayf ve yal bir
k ad n n yapt yem ei y em ek istem ezdi. B ilerek sak arlk etti
ve k o lu n u arp p kseyi m asad a n att. A m a kse k ap ak lan p
iindeki h e r ey y ere salacak yerde, N a g u a lm v u ru u n u n
gcyle kayd ve tek bir d a m la d a m la m a d a n tam ay ak lar
m n d ib in e dt. K se aslnda ayam n dibine k o n d u ve
b en alncaya d ek o ra d a kald. O n u k ald rp m asaya, N agualm n n e koydum ve h e r n e k a d a r yal ve zayf b ir kadn
olsam ve k en d isin d en k o rk sam d a yem eim in iyi duygular
tadn syledim .
"O a n d a n so n ra N agual b a n a kar tm yle deiti. o r
ba k sesin in ayam n d ib in e dm esi ve tek b ir d am lan n b i
le akm am olm as, erk in b eni o n a g sterdiinin kantyd.
B u n u o za m a n bilm iyordum tabii ve yem eim i re d d etti i iin
u tan ca kapldn sandm . B u deiim in n e d e n in i an lay a m a
dm . O an h l k o rk u doluydum , gzlerine bile bakam yordum . N e var, gittike ilgilenm eye b alad benim le. B an a a r
m a an la r d a getirdi: B ir al, b ir giysi, b ir ta ra k ve bak a ey
ler. T m b u n la r ok k t eyler h issetm em e n e d e n oldu.
U tan m tm , n k o n u k ad n aray an b ir erk ek sanm tm .
N a g u aln e lin d e g en k a d n la r vard, b en im gibi yal bir k a
dn la n e y ap a cak t ki? n c eleri a rm a an ettii giysileri giy
m eye, h a tta b ak m ay a bile y elten m ed im , am a P ab lito beni r a
z etti ve b u n la r k u llan m ay a baladm . N a g u ald an d a h a d a
fazla k o rk m ay a balad m ve o n u n la yalnz kalm ay iste m e
dim . ey tan n tek i o ld u u n u biliyordum . K a d n n a n e y a p t
n d a biliyordum ."
O n u d u rd u rm a gereini h issettim . D o n J u a n m y a a
m n d a b ir k ad n o ld u u n u bilm ediim i syledim .
"K im den sz ettiim i biliyorsun," dedi.
"nan b a n a bilm iyorum , d o n a S oledad."
"Brak im di. L a G o rd a y kastettiim i biliyorsun."
DOA SOLEDA D IN DEM
43
Bildiim te k "la G o rd a" P a b lito n u n kz kardeiydi, in a

nlm az d e re c e d e im an o lu u n ed en iy le G o rd a , yani iko
diye arlan kz. H e r n e k a d a r kim se b a n a sylem em i olsa
ila o n u n , d o a S o le d a d n g erek kz olm ad hissine k ap l
m tm . D a h a fazla bilgi alm ak iin zo rla m ak istem ed im onu.
B ird en b ire im an kzn a n id e n o rta d a n kay b o ld u u n u ve
li k im senin kza n e le r old u u k o n u s u n d a b an a bilgi v e rm e
diini ya d a b u n a y elten m ed i in i anm sam tm .
"Bir gn evin n n d e, te k banaydm ," diye s rd rd
d o a S o ledad. "N agualn b a n a verdii frayla sam ta r
yordum ; b u rn u m u n dibine d ek geldiini ve a rk a m d a d u rd u
u n u anlam ay am am tm . B ird en elleriyle b en i e n em d en
y akaladn h issettim . ok yava b ir sesle, k m ld am am am
g erektiini, aksi ta k d ird e b o y n u m u n krlabileceini syledi
ini duydum . B am sola d o ru d n d rd . yle ok deil,
birazck. ylesine k o rk tu m ki, b ir lk atp e lin d e n k u rtu l
m aya ab alad m , am a uzun, ok u zu n b ir s re bam skca
ltm ay s rd rd .
" enem i b rak t n d a baylm m . S o n ra n e le r o ld u b il
m iyorum . A yldm da, u a n d a o tu rd u u m y erd e uzanm
y atyordum . N agual gitm iti. ylesine u tan m tm ki, k im se
leri g rm ek istem ed im , h ele de la G o rd a yi- H a tta , N agualn b o y n u m u evirm ediini, aslnda b ir k a ra b a sa n g rd
m sandm ."
D u rd u . B ir aklam a b ek led im . D alm gibiydi, d n
celere dalm t belk i de.
"Tam o lara k n e le r oldu, d o a S oledad?" diye so rd u m ,
kendim i tu tam am tm . "Sana b ir ey yapt m?"
"Evet. G zlerim in y n n d e itirm ek am acyla b o y n u
mu bkt," dedi ve aknlm k arsn d a k ah kahay p a tla tt.
"Y ani, o...?"
"Evet. Y n m deitirdi," diye s rd rd , m erakllmn fa rk n a v arm ad an . "B unu sa n a da, b ak a h e rk e se d e
yapt."
44
KNC ERK EMBER
"Doru. Bana da yapmt. Peki sence neden yapt bu

nu?"
"Yapmalyd. Yaplacak en nem li eydi bu."
D on Juanm kesinlikle gerekli grd zel bir edim den
sz ediyordu. Bu konuda daha nce kim seyle konumamtm. Aslnda, neredeyse unutm utum bile. m ezliim in
balangcnda, Kuzey M eksikann dalarnda bulunduu
m uz bir srada iki kk ate yakmt. ki atein aras alt
m etre kadar vard. B eni de bir o kadar uzaa oturtmu, b e
denim i, zellikle de bam olduka gevem i ve doal bir
konum da tutmutu. D erken, beni atelerden birine baktr
m, arkamdan yaklaarak om uzlarm deil ama gzlerimi
teki atele ayn hizaya getirm ek amacyla boynumu sola
bkmt. Bam , ateler snnceye dek o konum da tut
mutu. Y eni yn gneydouydu ya da ikinci ate gneydou
ynnde yaklmt. Tm bu olay, don Juanm anlalmaz
tuhaflklarndan ya da anlam sz trenlerinden biri olarak al
glamtm.
"Nagual, hepim izin yaam larm z sresince bir bak y
n oluturduum uzu sylediydi," diye srdrd konum as
n. "Bu, tinin gzlerinin bak yn olurmu. Yllar getike,
bu yn ar kullanlr, zayflar ve ktlerm i ve bizler de bu
zel yne bal olduum uz iin zayflar ve ktlerm iiz. N a
gual, boynum u bkp korkudan baylana dek tuttuu gn,
bana yeni bir yn verm i oldu."
"Sana hangi yn verdi?"
"Niye sordun bunu?" dedi gereksiz bir vurgulamayla.
"Nagualn belki de bana farkl bir yn m verdiini sanyor
sun?"
"Bana verdii yn syleyebilirim," dedim.
"Zahmet etme," diye kt. "Kendisi zaten sylediydi."
Kayglanm gibiydi. K onum unu deitirip karnnn s
tne yatt. Y azm aktan srtm armt. Y ere oturup yatan
m asa gibi kullanm ak iin izin istedim . Ayaa kalkt ve kat-
DOA SOLEDA D IN DEM
45
I.mm y atak rt s n , y atak o la ra k k u llan m am iin elim e

o lu tu rd u .
"N agual b a k a n e le r a n la tt sana?" diye sordum .
"Nagual, y n m d e itird ik te n so n ra e rk te n g erek a n
lam da sz etm ey e b alad bana," d edi y en id en u zan rk en .
"< inceleri, o lay lard an kaytszca b ah sed iy o rd u , n k beni
nasl y n len d irece in i bilem iyordu. B ir gn b en i S ie rra la rd a
ksa bir yrye kard. D e rk e n b ir bak a gn o to b se a t
layp le, d o u p byd to p ra k la ra gittik. Y ava yava
o n u n la b ir y e rle re gitm eye altm ."
"Sana hi e rk bitkisi verdi m i?"
"Bir k eresin d e, ldeyken M escalito verdiydi b an a. A m a
kol bir k ad n o ld u u m iin M escalito beni re d d e tti. D e h e t
verici b ir b u lu m a old u bu. te, b u n d a n so n ra N agual, b eni
aslnda r zg rla tan trm as gerektiini anlad. B u bir yora
I. rm esinden so n ra oldu, tabii. H e r n e k a d a r grm eyi bilen
bir byc o lsa d a yoray alg lam ad an n e y n e gideceini b i
lem eyeceini sylem iti o gn, st ste. Z a te n , g n lerce b e
nim le ilgili b ir b elirti beklem iti. A m a, erk b u n u g n d e rm e k
islem edi. O n d a n so n ra d a beni guajesiyle tan trd ve M esea lito yu grdm ."
O n u d u rd u rd u m . "G uaje", yani su k ab a m d a n yaplan
m atara s zc n kullan biim i kafam k artrd . B ana
an lattk lar b a lam n d a ird ele n d i in d e, szce h ib ir an lam
yk len em iy o rd u . B elki d e m ecazi a n lam d a ku llan m t ya d a
bu m a ta ra b ir h s n ta b ir diye d n d m .
"G uaje n ed ir, d o a S oledad?"
G zlerin e akn bir bak yerleti. Y a n tla m a d a n n ce
yle b ir d u rak sad .
"M escalito, N a g u a ln guajesidir," d edi so n u n d a.
Y an ty la k afam d a h a d a kartrm t. H e le b a n a g e r
ek bir istekle an lam a k ta rm a k iin abaladn a n lad m
da k endim i k k dm hissettim . D a h a fazla aklam a
yapm as iin steled i im d e, b en im h e r eyi z a te n bildiim de
46
KNC ERK EMBER
diretti. Merakl sorularma set ekm ek don Juann en sevdi

i kurnazlkt. Ona, don Juann bana, M escalitonun, peyote
ormanlarnda bulunan bir tanr ya da bir g olduunu sy
lediini aktardm. M escalitonun, onun mataras olduunu
sylem ek kesinlikle aptallkt.
"Nagual, mataras araclyla, seni istedii her eyle ta
ntrr," dedi bir suskunluun ardndan. "Erkinin pf noktas
budur. H erkes verebilir sana peyoteyi, n e var, yalnzca bir
byc tantrabilir sana M escalitoyu, mataras aracly
la."
Konumay kesip gzlerini bana dikti. Baklarndan
ate fkryordu.
"Neden zaten bilm ekte olduklarn yinelettiriyorsun ba
na?" diye sordu, sesinde kzgn bir titrem le.
Bu ani kyla aptallamtm. D aha bir an nce n ere
deyse tatl bir durumdayd.
"Bendeki bu deiikliklere kafan takma," dedi yeniden
glm serken, "kuzey rzgrym ben, ok sabrszm. Y aa
mm boyunca, dndklerimi kim seye aktarmaya cret
edem edim . K im seden korkum yok artk. N e hissedersem
onu sylyorum. B enim le birlikteyken gl olmalsn."
Karn st ilerleyerek yaknma geldi.
"Eveet, Nagual beni matarasndan kan M escalitoyla
tantrd," diye srdrd. "Ama bana olacaklar tahmin e d e
m edi. Senin M escalitoyla bulumana ya da E ligionunkine
benzer bir eyler bekliyor olsa gerekti. H er iki durumda da
arp kalm ve bir sonraki admn atlmasn m atarasna b
rakmt. H er iki durumda da mataras ona yardmc olm u
tu. A m a benim olaym farklyd; M escalito, ona, bir daha b e
ni oralara getirm em esini sylem iti. Nagual ve ben yreyi
aceleyle terk ettik. Eve dneceim ize kuzeye gittik. M exicaliye gitm ek amacyla otobse bindik, ama ln ortasnda
indik. V akit ge olm utu. G ne dalarn ardna girmiti.
Nagual, yolu geip yryerek gneye gitm ek istedi. H zla gi
den birka arabann gem esini beklediim iz srada om zum a
DOA SOLEDA D IN DEM
47
vurdu ve yo lu n tam karsn im ledi. B ir toz h o rtu m u g r

dm . A n i b ir r z g r yolun o ta ra fn d a to zlar kaldryordu.
Uizc d o ru geliini izledik. N agual yolun k arsn a k o tu ve
/.gr h e r y ann kaplad. B eni yavaa o ld u u m y erd e d n
d r p yitti gitti. D o n J u a n n b ek led i i yorayd bu. O g n d en
sonra, r z g ra u lam ak am acyla d a la ra ve le gittik. R z
gr b e e n m e d i b en i nce, yalydm nk. O zam an, N a g u
al beni d e itirm ey e giriti. n c e b u oday ve zem ini yaptrd
bana. D e rk e n , yen giysiler giydirdi ve h a sr yayg y erin e ilte
zerin d e y atrd. A y ak k ab lar giydirdi, k o n so llarm giysilerle
d o ld u rd u . Y z le rce k ilo m e tre y r m ey e zo rla d beni ve ses
siz kalm ay retti. ok hzl ren d im . A n lam sz ve n e d e n
siz eyler d e y ap trd bana.
"Bir gn, o n u n m em lek etin in d a larm d ay k en rzgr ilk
kez dinleyebildim . D o ru d a n ra h m im e geldi. D z bir k ay a
nn st n e yatm tm , r z g r ev rem d e d n p d u ru y o rd u .
Ayn gn, allk larn o rd a d a dolandn g rm t m geri
.una bu k ez y an m a geldi ve d u rd u . K a rn m n s t n e k o n a n
bir ku gibiydi. N ag u al t m giysilerim i k arttrm t; t m y
le p lak tm a m a m y o rd u m , r z g r styordu b eni n
k."
"K orkm u m u y d un, d o a S oledad?"
"K orkm ak n e sz, d o n u p kalm tm . R z g r canlyd; t e
p eden trn a a yalad beni. D e rk e n , b ed e n im in iini tm yle
kaplad. B alo n gibiydim , so n ra rzgr, k u lak larm d an , a
zm dan ve dile g etirm ek istem ed i im b ak a y e rle rim d e n kl. leceim san d m , N agual beni tu tm a s a kap gidecektim .
K ulam a fsldayp dinginletirdi beni. yle y attm kay an n
.sl nde ve b rak tm r z g r istediini yapsn. R zg r, ite o n
dan so n ra y ap m am g erek en leri syledi bana."
"Neyi y ap m an syledi?"
"Y aam m , b en im le ilgili eyleri, odam , duygularm .
Ak seik deildi nce. B en d n y o ru m sandm . N ag u al
yle sandn syledi. A slnda, sakinleince bak a bir eyin
bize bir ey ler sylediinin ayrdna varrz."
48
KNC ERK EMBER

"Ses duy d un m u?"
"Hayr. R zg r, b ir k ad n n b ed e n i iin d e km ldanr.

N agual b u n u n byle olduunu, nk k ad n larn rahim leri
o ld u u n u sylediydi. R zg r ra h m in iine g irer girm ez seni
k av rar ve n e yapacan syler. K adn n e denli dingin ve ses
sizse so n u o k e rte iyi olur. K adn b ird en b ire , h a y a tta nasl
yapldn bilm edii eyleri y ap a rk en b u lu v erir ken d in i de
diyebilirsin bu na.
"O g n d en so n ra r z g r h e p geldi bana. R ah m im in iin
deyken k o n u tu b en im le ve bilm ek istediim h e r eyi anlatt.
N agual, ta b an d a n beri benim kuzey rzgr o ld u u m u a n
lam t. tek i r zg rlar, h e r n e k a d a r o n lar ayrt etm eyi rendiysem d e b en im le o n u n k o n u tu u gibi k o n u m ad lar
hi."
"Ka t r r z g r var?"
"D rt r z g r v ard r, d rt yn gibi. T abii b u byclere
ya d a h e r n e yap y o rlarsa o n a g re geerlidir. D rt, bir erk
says o n lar iin. M e lte m d ir ilk rzgr; sabah. U m u t ve p a r
laklk tar, g n n m jdecisidir. G elir, g ider ve h e r y ere gi
re r. Kim i za m a n yum uak ve an lalm azdr, kim i zam an sa
drdrc ve skc.
"Bir b ak a r z g r d a yein r zg rd r, scak, souk ya da
ikisi b ird e n olur. G n ortas r z g rd r bu. T m gcyle am a
tam b ir k rl k iinde eser. K aplar zorlar, d uvarlar devirir.
B y c n n yein r z g rla ak atm as iin ar gl olm as
gerekir.
"D erk en , led en so n rasn n souk r zg rn a gelir sra.
H z n l ve y o ru c u d u r. B ir an olsun erin ce k av u m an a izin
verm ez. liine d ek t r seni, alatr. N agual, b u n u n g
r n d n d e n d e d e rin bir ey o ld u u n u ve p ein d e k o m a
nn z a h m e te d e m e k te n d e te b ir ey o ld u u n u syledi.
"Sonuncusuysa scak r z g rd r. H e r eyi k o ru r, str ve
k ap lar. B y cler iin bu, gece rzgrdr. E rki, k aran lk la
b irlik te srer.
49
"B unlar d rt r z g r ite. A yn z a m a n d a d rt ynle de

b a d atrlab ilir. M eltem dou d u r. S ouk r z g r d a b at. S
cak r zg r gneydir. Y ein r zg rsa kuzey.
"D rt r zg rn kiilikleri de v ardr. M eltem neeli, kay
gan ve kay p ak tr. S ouk r z g r k afad ar, m elan k o lik ve d a
im a d n celid ir. Scak r zg r m utlu, te rk edilm i, am a c a n
ini r. Y ein r z g r ise g dolu, b u y u rg an ve sabrszdr.
"N agual, b a n a d rt r zg rn d a k a d n o ld u u n u syledi.
K adn savalarn r z g rlarn p ein d e k o m a n ed e n le ri buy
mu. R zg rla r ve k a d n la r ben zeirlerm i. K ad n larn e r
k ek lerd en d a h a iyi o lm alarn n n ed e n i d e buym u. K a d n lar
kendi zgn r z g rla rn a skca sarlnca d a h a hzl re n i
y o rlar d a diyebilirim ."
"K adn k en d in e zg r zg rn hangisi o ld u u n u nasl b i
lebilir?"
"K adn sesini k sar d a kendiyle konum ay b rakrsa,
/.gr gelip ylece alverir onu."
Eliyle k av rarm gibi yapt.
" rlplak y atm as m gerek?"
"Eh ite, yard m c o lu r bu. H e le d e u tan g asa. Y al, i
m an b ir k ad n d m b en . G iysilerim i hi karm am tm . O n
larla y atard m , y k an rk en d o n u m u karm azdm . O im an
b ed en im i r z g ra g sterm ek , lm ek gibi b ir eydi b enim
iin. B u n u b ilen N agual, so n u n a d ek k u llan d b u n u . K a d n
larla r z g rla rn d o stlu u n u d a biliyordu, a m a o n u artm
old u u m iin M e sc a lito yu g sterm iti b an a.
"O b o y n u m u b k t u u rsu z g n n a rd n d a n , N agua ln elin d ey d im artk. B eni n e yapacan bilm ediini syle
di b an a. A m a, im an ve yal b ir k ad n y aa m n d a g rm ek
islem edii d e b ir g erek ti. N agual, b a n a kar, tpk sa n a
kar hissettii duy g ular hissediyordu. A p p kalm t. N e
sen n e d e b e n b u ra la rd a olm am alydk. S en K zlderili d e il
sin, b en ise yal b ir kocakarym , ik im iz d e gereksiziz, asln
aray acak o lu rsan . B ir d e im diki h alim ize bak. D e m e k ki b ir
ey ler olm u.
50
KNC ERK EMBER
"Kadn erkekten ok daha esnek ve yatkn, tabii. Kadn,

bir bycnn erki sayesinde abucak deiebilir. zellikle
de N agual gibi bir bycnn erkiyle. N aguala gre, erkek
m ez ar zordur. rnein sen la G orda kadar deim edin,
stelik o senden ok daha sonra balad. Bir kadn daha yu
muak ve daha naziktir, her eyin tesinde bir matara gibi
dir; verileni alr. A m a her naslsa erkek daha fazla erke hk
m edebiliyor. te yandan, N agual bunu hibir zam an kabul
etm edi, o da baka kadnlarn benzersiz olduklarna, onlarn
en iyi olduklarna inand. Erkeklerin daha iyi olduunu his
setm em i, benim k of bir kadn olm am a dayandrrd. Hakl
olm al. ylesine uzun sredir bo ki iim, tam olm ann nasl
bir ey olduunu unutm u olmalym . Nagual, eer yeniden
tam olmay baarrsam bu konudaki hislerim in de d eiece
ini syledi. A m a eer hakl olsayd o sevgili G ordas da Eligio denli baarl olurdu ve senin de bildiin gibi hi de yle
deil."
Anlatnn akn izleyem iyordum nk baz eyleri
bildiim i varsayyordu. rnein, bu balam da E ligio ya da la
G ordanm neler yaptklar konusunda hibir fikrim yoktu.
"La Gorda, E ligiodan hangi anlam da deiikti?" diye
sordum. Bana bir an, iim deki bir eyi denetlerm i gibi bak
t. D erken, yeniden dizlerini gsne ekip oturdu.
"Nagual her eyi anlatt bana," dedi birden. "Nagualm
benden gizledii hibir ey olm ad. E ligio en iyimizdi; ite,
bu dnyada olm asnn nedeni de bu. G eri dnm edi. A slnda
yle iyiydi ki, m ezliinin bitim inde bir uuruma atlam as
na bile gerek kalmad. G enaro gibiydi o; bir gn tarlada al
rken bir ey geldi ve onu alp gtrd. Kendini salvermeyi
biliyordu."
Ona, ben gerekten uurum a atladm m, diye sormak
zere olduum u hissettim . Sorum u sorm adan nce bir an
iin dndm . E ninde sonunda, bu konuyu aydnla kar
mak iin gelm itim Pablitoyla N estoru grm eye. Bu konuy
la ilgili olarak don Juann dnyasndaki herhangi bir kiiden
DO A SOLEDADIN DEM
51
ren ece im b ir bilgi p aras benim iin fa zlad an bir ik ram i

ye olacakt.
S o ru m u a k ta rr ak tarm az gld.
"Yani im di sen, n e yapm o ld u u n u bilm ediini mi
sylyorsun?" diye sordu.
"G erek o lm a k ta n ylesine u zak ki," dedim .
"te b u N a g u a ln dnyas, hi kukusuz. im deki hibir
ey g erek deil. O n u n kendisi b an a , h ib ir eye in a n m a m a
m sylediydi. N e var, erk ek m ezlerin atlam as gerek. T a
bii e e r E ligio gibi g erek ten g rkem li deilseler.
"N agual, b en i ve la G o rd a y alp o d a a g t rd ve bizi
en d ib in e b ak trd . te o ra d a bize n e t r b ir u an N agual o l
d u u n u g sterd i. A m a yalnzca la G o rd a izleyebildi onu. O
da k aran l a atla m a k istedi. N ag u al b u n u n gereksiz o ld u u
nu syledi o na. D ii savalarn b u n d a n d a h a ac v e re n ve
d a h a zo r eyler y ap m alar gerek ti in i syledi. Bize, b u atlay
n yalnzca d rd m z iin o ld u u n u syledi. O lan d a buydu
zaten , siz d rd n z atladnz."
D rd m z n atladn syledi, n e var, b e n yalnzca
P ab lito n u n ve b en im atladm san y o rd u m . A k la m a la r
nn nda, d o n J u a n ve d o n G e n a ro n u n d a bizi izled ik leri
ne h k m ettim . B u p e k a p talc a g elm ed i bana; h a tta ho ve
dokunaklyd bile.
"Sen n e diyorsun?" diye so rd u , d n celerim i dile g e tir
m em in a rd n d a n . "Ben, s e n d e n ve G e n a ro n u n m ez in
d en sz ediy o ru m . Sen, P ab lito ve N e sto r ayn gn a tla d
nz."
" G e n a ro n u n b r m ezi kim ? B en yalnzca P ab lito ve
N e sto ru biliyorum ."
"Ne yani, B en ig n o nun, G e n a ro n u n m ezi o ld u u n u
bilm ediini mi s y lem ek istiyorsun?"
"H ayr, bilm iyordum ."
" G e n e ro n u n e n eski m eziydi o. Siz a tla m a d a n nce,
tek b an a atlad."
52
KNC ERK EMBER
B enigno, Sonora lnde don Juanla dolanrken bul

duumuz be Kzlderili genten biriydi. Erk nesnelerinin
peindeydiler. D on Juan, bana onlarn hepsinin byclk
urann m ezi olduklarn sylem iti. O gn B en ign oyu
grdkten sonra, birka gn iinde onunla sra d bir d ost
luk gelitirm itim . G ney M eksikalyd. Pek sevm itim onu.
N edendir bilinm ez, kiisel yaamyla ilgili etkili bir gizem
oluturmak ok houna gidiyordu. Kim olduunu ya da ne
yaptn hibir zam an ortaya karamadm. O nunla ne za
man konutuysam, yoklam alarm dan kurtulm akta gsterdii
ezici baaryla beni artmt. Bir keresinde don Juan, B e
nigno ile ilgili kendiliinden bilgi vermi ve onun bir velin i
m et ve bir retm en bulm asndan ok m utlu olduunu sy
lemiti. D on Juanm aklamasn, hibir anlam ierm eyen
sradan bir yaklam olarak almtm. D o n a Soledad on yllk
eski bir bilinm ezi aa karmt benim iin.
"Sence n ed en don Juan bana B en ign odan sz etmedi?"
"Kim bilir? Bir nedeni olm al mutlaka. N agual hibir e
yi dnm eden yapmazd."
K onum am z yazya dkm eden nce aryan srtm ya
tann kenarna verm em gerekti.
"Peki, B en ig n o ya ne oldu?"
"yidir. H atta belki herkesten de iyi. G receksin onu.
Pablito ve N estorla birlikte. u aralar birbirlerinden ayrlamyorlar. stlerinde G en aronun izi var sanki. Ayn ey kz
lara da oldu; N agu aln izi stlerinde olduu iin onlar da
ayrlamyorlar."
Onu durdurup hangi kzlardan sz ettiini aklamasn
istem em gerekti.
"Benim kzlarm," dedi.
"Senin kz ocuklarn m? Yani, Pablitonun kz karde
leri mi?"
"Pablitonun kz kardeleri deil. Onlar, N agualm
mezidir."
DOA SOLEDA D IN DEM
53
Aa vurduu bu yen bilgi beni yerim e mhlad. Yllar

once Pablitoyla tantm dan bu yana, evinde yaayan drt
k/.m onun kz kardeleri olduuna inandrmtm kendimi.
I >o Juan bile bana byle sylem iti. Tm leden sonra b o
yunca yaadm o umarszlk duygusu yeniden eline geirdi
bci. D oa S oledad a gvenilm ezdi, bir eyler tezghlyor
olmalyd. H er n e n ed en le olursa olsun, don Juann beni bu
kerte yanltmayacandan em indim .
D oa Soledad saklamad bir m erakla inceledi beni.
"Rzgr, senin bana inanm adn fsldad bana," dedi
ve giild.
"Rzgr hakl," dedim serte.
"Yllardr grdn kzlar N agualmdr. Onun m eziy
diler. im di Nagual gittiine gre onlar Nagual oldular.
Ama onlar benim de kzlarm. Benim!"
"Pablitonun annesi deilim , ama onlar benim kz ocuk
larm m dem ek istedin?"
"Onlar benim dem ek istedim . Nagual, onlara gz kulak
olmak iin bana verdi. H er zam an yanl yapyorsun nk
her eyi aklamak iin szcklere yapyorsun. Pablitonun
annesi olduum a gre ve onlarn benim kzlarm olduunu
duyduun iin, Pablitoyla kzlarn illa karde olm as gereki
yor sana gre, di mi? Kzlar benim gerek bebelerim , Pablito
benim rahm im den km olsa bile benim gerek dm anm
dr."
Aklam alarna verdiim tepki, allak bullak olm ayla f
kenin gerek bir karmyd. Y alnzca sapkn deil, ayn za
manda tehlikeli bir kadn olduunu dndm. H er naslsa
bir param, bunu buraya geldiim andan beri biliyordu.
U zun sre beni izledi. O na bakm am a engel olm ak iin
yatan zerine oturm utum yeniden.
"Nagual senin tekinsizliin konusunda uyarmt beni,"
dedi birdenbire, "ama ne dem ek istediini anlam amtm.
imdi biliyorum artk. Bana dikkatli olm am ve fkeye kapl-
54
KNC ERK EMBER
mamam, nk senin bir vahi olduunu syledi. O kerte

dikkatli davranmadm iin kusura bakma. Bunun yan sra,
yaz yazmay srdrdn srece ceh en n em e dsen bile
bunun ayrdna varamayacan sylediydi. Seni bu konuda
rahatsz etm edim . Ayrca, kukucu olduunu, nk szck
lerinin ban derde soktuunu syledi. Seni bu konuda da
skmadm. Seni m utlu etm ek iin deliler gibi konutum."
Sesinin tnsnda sessiz bir sulam a seziliyordu. O nu ca
nndan bezdirdiim iin sklm tm bir biimde.
"Bana anlattklarna inanm ak ok zor," dedim . "Ya sen
ya da don Juan bana ok kt yalan sylediniz."
"Ne ben, ne de o sana yalan syledi. Yalnzca anlamak
istediini anladn sen. Nagual, bunun senin boluunun bir
nedeni olduunu syledi.
"Kzlar, N agualm ocuklar, nasl ki sen ve E ligio da
onun ocuklarysanz. O nun alt ocuu oldu, drt kadn, iki
de erkek. G en aronunsa olu. H epsi yapar dokuz. A ra
mzdan biri, E ligio baarm durumda, imdi de d en em e s
ras siz sekizlerde."
"Eligio nereye gitti?"
"Nagual ve G en aroyla bulumaya."
"Peki, Nagual ve G enaro nereye gittiler?"
"Nereye gittiklerini biliyorsun. B enim le dalga geiyor
sun, deil mi?"
"Ama sorun bu, ite dona Soledad. Seninle dalga gem i
yorum."
"Peki, syleyeceim sana yleyse. Senden hibir ey gizleyem em . N agual ve G enaro geldikleri yere dndler, teki
dnyaya. Zam anlar dolduunda, ylece adm atverdiler
oradaki karanln iine ve geri gelm ek istem ediklerine gre
gecenin karanl onlar yutuverdi."
O nu daha fazla yoklam ann gereksiz olduunu hisset
tim. Konuyu deitirm eye hazrdm; ne var, nce o konutu.
DOA SOLEDA D IN DEM
55
"Atladnda, teki dnyann bir kapsn yakalayabil

miim," dedi. "Ama belki de atlam a kafan kartrmtr.
Lok kt. Bu konuda kim seler bir eycik yapamaz. Erkek o l
mak senin yazgn. Kadnlar bu balam da erkeklerden ok
daha iyidir. Uurum a atlamalar gerekm ez. Kadnlarn kendi
yollar vardr. Kendi uurumlar. A yba olurlar. Nagual, ba
na, bunun onlar iin bir kap oluturduunu syledi. Ayba
dnem lerinde baka bir eye dnyorlard. Bunu kzlar
ma rettiinde n e dem ek istediini anladm. Benim iin
ok geti; ok yalydm ben ve o kapnn neye benzediini
anlayamadm. Am a, Nagual o d n em d e kzlarn balarna
gelen her eye dikkat etm elerinde diretti. O gnler gelince
kzlar dalara gtrr, iki dnya arasndaki yar grnce
ye dek onlarla birlikte kalrd.
"Nagual hibir eyden ekinm ez ve de yerinmezdi; onla11, kendilerinde ok iyi gizlediklerini bildii yar bulana
dek acm aszca zorlad. Bu gizlilik ne kerte kusursuz olursa
olsun, o d nem lerde alaa'der ve kadnlar rlplak kahverirler. Nagual, kzlarn bu yar aarken len e dek zor
lad. Baardlar da. Baarmalarn salad, ama bu da onlarn
yllarn ald."
"Peki, nasl m ez oldular?"
"Lidia onun ilk m eziydi. O nu bir gn dalardaki dar
madank bir barakann nnde konaklad srada bulmu.
Nagual, bana ortalkta kim senin grnm ediini, n e var ki,
sabahtan balayarak bir dizi yorann, onu o evin yaknm a a
rdm syledi. M eltem onu ar d ereced e rahatsz etmiti.
O yreden ayrlmay her denediinde gzn bile aam aya
cak bir konum a dtn syledi. Evi bulduunda ieride
bir eyler olduunu anlamt. Hasrlardan ve dallardan olu
an bir ynn altna baktnda bir kz bulmu. ok hastay
m. Szckler azndan zorlukla km asna karn ona, ken
disine hi kim senin yardm etm esini istem ediini sylem i.
Orda ylece uyumay istiyormu ve eer bir daha uyanmazsa
bundan hi kim senin yitirecei bir ey olmayacakm. Nagu-
56
KNC ERK EMBER
al, kzn tinini pek sevmi ve onunla, kendi diliyle konumu.

Ona, kendisini iyiletireceini ve yeniden gcn kazanana
dek ona bakacan sylem i. Kz reddetm i. Y alnzca zor
luklar ve acy bilen bir Kzlderiliymi o. N aguala, ailesinin
kendine verdii tm ilalar aldn ve hibirinin ie yaram a
dn sylem i.
"Kz konutuka, Nagual, yorann kendisine ok belirgin
biim de onu im lediini anlam. Y ora neredeyse bir buyruk
gibiymi.
"Nagual kz oradan alp bir ocuk gibi omuzlarna
oturtmu ve G en aronun yerine getirm i. G enaro ona ilalar
yapm. Kz henz gzlerini bile aam yormu. Gzkapaklar
birbirlerine yapm m . imi gzkapaklarm n her yann
sarms ve azm bir iltihap kaplamm. N agual kz iyilein
ceye dek hastabakclk etti. O na bakmam, yem ek piirm em
iin beni de ard. Yaptm yem eklerle iyilem esine yar
dmc oldum . O benim ilk bebeim . Salna kavuunca, ki
bu bir yl srd, N agual onu ailesinin yanma gtrm ek istedi
ama kz bunu reddedip N agualn yoluna gitti.
"Lidiay bulduundan ksa bir sre sonra, kzcaz daha
benim bakmm altndayken, Nagual seni buldu. Y aam nda
ilk kez grd bir adam tarafndan getirilm itin ona. N agu
al adamn lm nn bann stnde dolatn grm ve
bylesi bir zam anda adamn ona seni im lem esini pek tuhaf
bulmu. N agual ok gldrmsn ve hem en ardndan N a
gual sana bir snav hazrlam. Seni alp gtrm em i, senden
kendisini bulm an istem i. Seni, hi kim seleri denem edii
kerte denem i. Bunun, senin yolun olduunu sylediydi.
"U yl boyunca, yalnzca iki m ezi olmu: Lidia ve sen.
D erken bir gn, kuzeyli bir otac olan dostu V icen teyi gr
m eye gittii bir srada, birileri deli bir kz getirm iler, ala
maktan baka hibir ey yapmayan bir kz. Adam lar, Nagual V icente sanp kz elin e teslim etm iler. Nagual, bana k
zn kendisine kotuunu ve sanki tanrm gibi ona yapt
n syledi. Nagual, akrabalarna, gitm elerini ve kz ona bi-
57
;knalarn sylem i. Adam lar saaltm creti konusunda

cndielenm ilerse de Nagual bunun bedelsiz olacam a ili
kin gvence vermi. Kanmca kz ylesine bir ba belasyd ki
ondan kurtulmakta bir saknca grm ediler.
"Sonra, Nagual onu bana getirdi. A m a ne cehennem di!
(Ic ekten deliydi. Josefinayd bu. Onu iyiletirmek Nagu.l' yllarn ald. N e var, bugn bile bir yarasadan da daha
lgndr o. Tabii, Nagual iin de deli oluyordu ve bu nedenle
dc Iid ia yla Josefina arasnda korkun bir kavga vard. Bir
birlerinden nefret ettiler. A m a ben ikisini de sevdim. N e var,
Nagual, uslanmayacaklarn anlaynca onlara kar pek sert
leti. Senin de bildiin gibi kim se kzdramazd onu. B ylece
lesiye korkuttu kzlar. Bir gn Lidia ok kzd ve evi terk
elli. K endine gen bir koca bulmaya karar vermiti. Yolda
yrrken clz bir civcive rastlam. D aha yeni yumurtadan
km ve yolun ortasnda kaybolmu bir hayvanckm bu.
I ,idia onu alm ve evrede hibir ev olm ad iin sahipsiz
sanm. Hayvan scak tutmak iin gm leinin iine, gsle
rinin arasna koymu. Y en id en yola koyulan Lidia civcivin
arkasna katn syledi bana. Y enid en ne getirm eye a
lm ama onu yakalayamam. Hayvan, kzn gm leinin
iinde, arkasnda, yanlarnda dolanp durmu, hzla. Civcivin
ayaklar nce gdklam onu, ama sonunda da delirtmi.
Civcivi dar karamayacan anlaynca, akl bandan git
mi bir biim de bana geldi ve kendisini o kahrolas eyden
kurtarmam istedi. Giysilerini kardm, ama grnrde hi
bir ey yoktu. Civciv filan grm edim ama kzcaz hl tenin
de dolaan hayvann ayaklarn hissediyordu.
"Derken, Nagual kt ortaya ve ona eski zn koyverm edcn civcivin komay durduramayacan syledi. Lilianm lgnl gn gece srd. Nagual, bana onu
balamam syledi. B esledim , tem izledim , su verdim ona.
Drdnc gn epey sessizleti ve dinginleti. Balarn z
dm, giysilerini giydi ve tpk kat gnk gibi kk civciv
yeniden kt ortaya. Lidia civcivi eline ald, ona teekkr e t
58
KNC ERK EMBER
ti, sevdi ve onu bulduu yere geri gtrd. Y olun bir b l

mn onunla birlikte yrdm.
"O gnden sonra Lidia kim seye ilim edi. Y azgsn ka
bullendi. Nagual yazgsdr onun; o olmasayd, lecekti. Bir
yerde, kabullenm ekten baka umarmz olmayan eyleri red
detm eyi ya da biim lendirm eyi denem enin anlam ne, deil
mi?
"Sra sonra Josefinaya geldi. L idiann bana gelen ler
den yeterince korkmutu geri, ama pek abuk unuttu olan
lar. Bir pazar leden sonras eve geri dnerken kuru bir
yaprak taklm alnn ipliklerinin arasna. al gevek rg
lyd. Kk yapra ilm iklerin arasndan almak istiyor,
ama alna da zarar gelm esini istem iyordu. Eve gelir gelm ez
ie koyuldu; ne var, yaprak kt skmt. Sonunda ani bir
kzgnlkla al yaprakl yerinden kapp yapra ufalad. K
k paralarn daha kolay tem izleneceini dnm. K or
kun bir lk duydum, Josefina yere dm t. O na ko
tum, bana tm zde elini aamyordu. Yapran par
alar, tpk bir tra ba gibi, elinin iini parampara e t
miti, Lidia ve ben yardmc olduk. Y edi gn baktm ona. Jo
sefina herkesten daha inatyd. N eredeyse lyordu. S o
nunda elini amaya ikna edebildik onu, ite ancak bundan
sonra, eski tavrlarndan vazgem eyi kabullendi. im dilerde
bile, ne zam an o irkin huylar geri gelse tm bedeninde,
zellikle de elin de aclar oluur. Nagual her ikisine de utku
larna pek gvenm em elerini, nk bunun, eski zlerim izle
yaam boyu sren bir savam olduunu belirtti.
"Lidia ve Josefina bir daha hi dvm ediler. Birbirle
rinden holandklarn hi sanmyorum, n e var, kendilerini
tutuyorlar. En ok bu ikisini seviyorum. Yllardr benim le
birlikteler. Onlarn da beni sevdiklerini biliyorum."
"Ya br iki kz? Onlarn yks nasl?"
"Bir yl sonra E lena geldi; la G orda odur. D leyeb ilece
in en kt konum dayd. Y z kilo ekiyordu. U m utsuz bir
kadnd. Pablitonun dkknna snmt. G einm ek iin
DOA SOLEDA D IN DEM
59
amar ykyor, t yapyordu. Nagual bir gece Pablitoyu

aaak iin oraya gitmi ve iman kz, banda uan gve
lerden olum u bir ayayla alrken bulmu. G velerin, o
gosiin diye kusursuz bir em ber oluturduklarn syledi.
Kadnn yaamnn sonuna geldiini grm olm asna karn,
gvelerin ona byle bir yora gsterm ek iin kendilerinden
lmyle em in olmalar gerekmi. Nagual, bunun ardndan
hzl davranp kz yanm a ald.
"Bir sre iyi gitti iler kz iin, ne var, edindii kt al
kanlklar ylesine derine yerlem iti ki onlardan bir trl
krtulamyordu. B ylece Nagual, kza yardmc olsun diye
lzgr onun stne salm. Y a yardmc olacak ya da iini
bitirecekmi. Rzgr stne esip onu evden kmaya zorla
m; tek banayd o gn, kim se neler olduunu grem edi.
Rzgr onu tepelere, koyaklara doru srklemi, sonunda
mezara benzer bir kanaln iine dm. Rzgr gnlerce
orada tutmu onu. Sonunda, N agual onu bulduunda rzg11 durdurmay becerm i, ne var, kz yryem eyecek kerte za
yi f dmm."
"Kzlar, zerlerinde etkinlik yaratan her neyse, bunlar
durdurmay nasl baardlar?"
"Aslnda, kzlarn zerinde etkinlik yaratan eyin Nagualn kem erinde asl matara olduunu sylemeliyim."
"Peki, matarann iinde ne vard?"
"Nagualn yannda tad dostlar. D ostun, matara va
stasyla ynlendirildiini syledi. Bana baka bir ey sorma,
nk dost hakknda tm bildiim bu. Sana tm syleyebile
ceim , N agualn iki dostu buyruu altna alm olduu ve
yardmlarn saladdr. Kzlarmn durumunda, deiim e
lazr olduklar an, dost onlarn zerinde etkinlik kurmay b
rakt. Onlar iin bir lm ya da deiim sorunuydu bu. A m a
hepim iz iin geerli bu; u ya da bu biimde. Neyse, la G or
da herkesten ok deiti. i bom botu, aslnda benden de
botu; ne var, tinini ylesine ileri gtrd ki, erkin ta kendisi
oldu. H olanm am ondan, korkarm. B eni bilir. ime, duygu
60
KNC ERK EMBER
larma girer, bu da beni rktr. A m a, hi kim se ona bir ey

yapamaz, nk bir an olsun drm ez savunm asn. B en
den nefret etm ez, ama benim kt bir kadn olduum u d
nr. Hakl olabilir. Beni ok iyi tandn dnrm, ay
a ca olmak istediim kerte kusursuz deilim; ama Nagual,
ona kar duyduklarm konusunda endielen m em em i syle
di. E ligio gibidir o; dnya dem iyor artk ona."
"Nagual, onu bu kerte zel klacak ne yapt ki ona?"
"Ona, kim seye retm edii eyleri retti. O nu hi
martmad ya da benzer eyler yapm ad. Ona gvendi. H er
kesin her eyini bilir o. Nagual, onunla ilgili eyler dndaki
her eyi bana da syledi. Belki de bunun iin sevm iyorum
onu. Nagual, ona benim gardiyanm olm asn syledi. N e re
ye gitsem onu bulurum. H er ne yapsam bilir. rnein, u an
ortaya ksa hi de armazdm."
"Ne dersin, yapar m?"
"Kukuluyum. Bu gece rzgr benimle."
"Ne yapmas isteniyor ondan? zel bir grevi var m?"
"Yeterince sz ettim sana ondan. Bu konuda konumay
srdrrsem, her nerede olursa olsun beni saptayacandan
korkuyorum ve bunun olm asn da istemiyorum."
"brlerinden sz et yleyse."
"La G orday bulduktan birka yl sonra, Nagual, Elig io yu buldu. Bana, seninle birlikte onun m em leketine gitti
iniz bir srada E ligionun seni grm ek amacyla kageldii
ni, nk seni merak ettiini syledi. Nagual ayrmsamam
onu. Halbuki, ocukluundan beri tanrm. N e var, bir sa
bah, Nagual, senin onu beklediin eve doru yrrken Elig io yla yz yze gelm i. Ksa bir m esafeyi birlikte yrm
ler, derken kurumu bir kakts paras E ligionun sol ayak
kabsnn ucuna batm. Bundan kurtulmak iin ayan sal
lam, ne var, dikenler ivi gibiymi, ayakkabnn tabanna
iyice girmi. Nagual, E ligionun parmayla g im lediini,
ayan salladm ve kaktsn m erm i gibi havaya frladm
DOA SOLEDA D IN DEM
61
syledi. Eligio bunun byk bir aka olduunu dnerek

kahkahalar atmaya balam, ne var, Nagual, Eligio ayrdnla olm asa bile, onda erk olduunu anlam . te bu nedenle,
hibir zorluk ekm eden yetkin, kusursuz bir sava oldu.
"Onu tanmak bana uurlu geldi. Nagual, ikimizin ben
zetiini dnyordu. Bir eye bir kez asldk m peini b
rakmyorduk. E ligioyu tanm ann uurunu kim seyle paylaadm, la G ordayla bile. E ligioyla tant, ama onu laykyla tanyamad, tpk senin gibi. Nagual, ta bandan bu yana
l'ligionun sra d olduunu biliyordu ve onu ayrd. Senin
ve kzlarn m eteliin bir yann, onun ise tek bana teki ya
nm oluturduunuzu biliyordu. Nagual ve G enaro, onu bul
makla ok ey kazandlar.
"Onunla ilk kez, Nagual onu evim e getirdiinde tan
tm. E ligio kzlarma taklmad. Ondan hem nefret ettiler
hem de korktular. N e var, kesinlikle kaytszd. D nya d e
miyordu ona. Nagual, zellikle senin uzak durulmas gere
ken trden bir byc olduunu sylerdi. Dokunuunun sa
altc deil ykc olduunu da syledi. Senin tinin tutsak
alrm. Senden her naslsa hem tiksinir h em .d e seni b e e
nirdi. Seni bulduunda Josefinadan da te lgn olduunu,
hl da yle olduunu syledi."
D on Juanm benim le ilgili dndklerini bakasnn a
z dan dinlem ek tedirginlik verici bir duyguydu. nce dona
Soledadm sylediklerini gz ard etm eyi dndm, ne var,
benliimi korumaya abalam ann yersiz ve aptalca olduunu
hissettim.
"Seninle ok rahatsz oldu," diye srdrd, "nk erkin
buyruu altndayd, seninle uramalyd. V e o kusursuz sa
va, ustasnn nnde eilip erkin seninle ilgili yapmasn
isledii edim leri erefle yerine getirdi."
Sustuk. D on Juanm benim le ilgili duygular hakknda
daha ok ey renm ek iin kvranyordum. Bunun yerine,
dier kzn anlatm asn istedim ondan.
62
KNC ERK EMBER
"Eligioyu bulduktan bir ay sonra, Nagual, R osay bul

du," dedi. "Rosa sonuncuydu. O nu bulur bulm az saynn ta
mam landn anlad."
"Onu nasl buldu?"
"Benignoyu kendi topranda grm eye gitmiti. Eve
yaklarken, R osa yolun kenarndaki sk allklardan frla
m, kaan bir dom uzu yakalamaya alyormu. D om uz
R o sa ya gre ok hzlym. N aguala arpm ve dom uzu
elinden karm. D erken N aguala dnp azna geleni sy
lem eye balam. Nagual onu yakalarm gibi yapnca onunla
dvm eye hazrlanm. O na kfr etm i ve kendisine d o
kunmaya bile cret etm em esini sylem i. Nagual kzn tinin
den hem en holanm , ama henz hibir yora kmam or
tala. Nagual oradan ayrlmadan bir an beklediini ve d o
muzun koarak gelip kendi yannda durduunu syledi. Y o
ra buymu. R osa dom uzun boynuna bir ip takm. Nagual,
kza iinde m utlu musun, diye dorudan sorm u. Kz, hayr,
demi. H izm etilik yapyormu. N agual ona kendisiyle gelip
gelm eyeceini sormu, kz, dnd ey iinse olm az diye
yantlam. Nagual, i iin dem i, o da ne kadar d eyeb ilece
ini sormu. O da ona bir rakam sylem i, kz da bunun ne
tr bir i olduunu sormu. N agual da kendisiyle birlikte V eracruzun ttn tarlalarnda alacan sylem i. O da ona,
kendisini snadn ve eer yannda hizm eti olarak alt
racan nerseym i onun bir yalanc olduunun ortaya ka
can, nk yaam boyunca bir kulbeye bile sahip olam a
yan birisine benzediini sylem i.
"Nagual ondan pek holanm ve iine dt tuzaktan
kurtulmak istiyorsa, leden n ce B en ign onun evine g elm e
si gerektiini sylem i. O na saat on ikiden te bekleyem eyeceini de sylemi; eer gelecek se zor bir yaam ve bir dolu
i iin hazr olm as gerektiini de belirtmi. Kz ttn tarlala
rnn ne kadar uzakta olduunu sorm u. Nagual, otobsle
gnlk yolda olduunu sylem i. R osa, eer bu kerte uzak
sa, dom uzu yerine balar balam az gitm eye hazr olduunu
DOA SOLEDA D IN DEM
63
sylemi. A ynen de syledii gibi yapt. Buraya geldi ve her

kes ok sevdi onu. N e kt oldu n e de rahatszlk verdi; Nagualm, onu hibir eye zorlam asna ya da kandrmacaya g e
tirmesine gerek kalmad. B enden hi holanm az, ama bana
herkesten de iyi bakar. Ona gvenirim, ama ben de ondan
hi holanm am ve buralardan gittiim de en ok onu zleye
ceim. Kafan alabiliyor m u bunu?"
G zlerine hznn yansdn grdm. G vensizliimi
daha fazla srdrem ezdim . Elinin bir devinim iyle gzlerini
sildi.
Bu aamada, konum a kendiliinden kesilmiti. Hava
kararyordu ve yazm ak iyiden iyiye zorlamt; ayrca tuvale
te gitm em gerekiyordu. Dardaki ayakyolunu kendisinden
oce benim kullanm am da diretti, Nagual da olsa yle yapar
d.
imi grdkten sonra, ocuk leeni boyunda iki tas g e
tirdi, lk suyla yarlarna dek doldurdu ve elleriyle ezdii y e
il yapraklar da ekledi. Buyurgan bir sesle taslardan birinde
ykanmam, kendisinin de tekinde ayn eyi yapacan sy
ledi. Suyun neredeyse esansl bir kokusu vard. Gdklayc
Dir duygu oluturuyordu. Y zm e ve kollarma nane yapra
siim gibi oldum.
Y enid en odasna dndk. Y atann zerine braktm
yaz tahtam konsollardan birinin stne koydu. Pencereler
akt ve hl k vard. Saat yediye gelm i olmalyd.
D o a Soledad srt st uzand. Bana glmsyordu. S
cakln tablosu gibi, diye dndm. A m a bunun yan sra,
gzlerinden rahatszlk ve bklm ez bir g okunuyordu.
Ona, don Juanla kadn ya da m ezi olarak ne kadar
sre birlikte olduunu sordum. Onu byle adlandrrken
gsterdiim itina ile dalga geti. Yant yedi yld. Bana, onu
be yldr grm ediim i anmsatt. Halbuki o ana dek onu yal
nzca iki yldr grm ediim e inanmtm. Onu en son n e za
man grdm anmsamaya altm. Olmad.
64
KNC ERK EMBER
Yanm a uzanmam syledi. Y atan stnde yanm a do

ru em ekledim . ok yava bir sesle korkup korkmadm
sordu. Hayr, dedim, gerek de buydu. Orada, o anda, saysz
kez ortaya kan, merakla intiharvari kaytszln bir kar
m olan ok eski bir tepkim le yz yzeydim.
N eredeyse bir fsltyla, bana kar kusursuz davranmas
gerektiini ve bulum am zn ikim iz iin de ok nem li old u
unu syledi. N agualn kendisine dorudan ve ayrntl buy
ruklar vermi olduunu syledi. K onuurken, sesinin don Ju
an gibi tnlamas iin verdii o m thi abaya glm ekten
kendimi alamadm. Sylediklerini dinledim. Bir sonra ne
syleyeceini ngrebiliyordum .
Birdenbire kalkp oturdu. Y z birka santim tedeydi.
B em beyaz dilerinin odann karanlnda parladm grebi
liyordum. Kollarm sararm gibi bana dolad ve beni kendi
n e ekti.
Zihnim dupduruydu, yine de bir ey beni bir tr bataa
doru ekiyordu. K endim i, kavrayamadm bir ey gibi alg
lyordum. Birdenbire, her naslsa aslnda yalnzca onun duy
gularn hissettiim i anladm. Yabans olan oydu. Beni sz
cklerle afsunlamt. Souk, yal bir kadnd o. Canllna
ve gcne karn tasarladklar, genlie ve dirilie zg h i
leler olam azd. D on Juanm, onun ban benim kiyle ayn y
n e doru evirm ediini anlam tm. Bu dnce herhangi
baka bir balam da ok gln derdi, yine de o anda bunu
gerek bir igr olarak kabul ettim . T ehlike duygusu tm
bedenim den aa boand. Y atandan kalkmak istedim . N e
var, km ldamam a olanak tanmayan olaanst bir g beni
m hlam, fel olm utum .
Farkndalm hissetm iti, sanrm. Birdenbire san tu
tan ba bandan ekip ald, tek ve hzl bir devinim le boy
num un evresine sarverdi. Ban gerginliini derimin stn
de hissediyordum , ne var, bir biim de bu gerek deilm i gi
bi geliyordu bana.
DOA SOLEDA D IN DEM
65
D on Juan, en byk dm anm zn, bam za gelenlere

inanmama olgusu olduunu sylem iti hep. D o a Soledadn kuma parasn bir ilmik gibi boynum a dolad an,
aslnda ne dem ek istediini ok iyi anladm. A m a bu dn
ce kafamdan getikten sonra bile b edenim tepki verm edi.
lm m olsa gereken eye kar ylece, neredeyse kaytsz
kalverdim.
Boynumdaki ba sktka kollarnn ve omuzlarnn g e
rilmekte olduunu hissettim . Beni byk bir g ve ustalkla
boazlyordu. Yutkunm aya baladm. G zlerinde lgn bir
ifadeyle bana bakyordu. O anda beni ldrm eye yeltendii
ni anladm.
D on Juan, bam za gelenin ne olduunu anladmzda
bunu sorm ann artk ok ge olduunu sylem iti. Bizi yanllann daima aklmz olduunu, nk n ce iletiyi aldn, ne
var ki ivedilikle yant verip eylem de bulunm ak yerine bu ile1iyi evirip evirmeyi yelediini anlatmt.
Derken, tam boynum un dibinde, n efes borum a yakn bir
yerde bir atrdama sesi duydum ya da belki de duyum sa
dm. Boynum u krm olduunu anladm. Kulaklarm nlad
ve yanarcasna acd. Sra d bir duyma duruluu yaadm.
lm ek zere olduum u sandm. Kendim i savunma konu
sunda gsterdiim yetersizlie lanet okudum. O nu tek m ele
mek iin bile tek bir kasm dahi oynatamyordum. Bedenim
litredi ve birdenbire zgrdm, lm cl ellerinden kurtul
mutum. Y ataa baktm. Tavandan aa bakyormuum gibi
geldi. Km ldam adan geveke yatan bedenim i onunkinin allnda grdm. G zlerindeki deheti grdm . lmii gevet
mesini istedim . Bu denli aptalca davranmdan ylesine ga
zaba gelm itim ki, yumruumu alnnn ortasna patlattm.
Bir lk koparp ban tuttu ve kendinden geti, ama bun
dan hem en n ce usum un olm ad bir sahneyi de yakalaya
bildim. D o a S o led ad m, yumruumun iddetiyle yataktan
lan uradn grdm. Duvara doru kotuunu, kork
mu bir ocuk gibi oraya yapp kaldn grdm.
66
KNC ERK EMBER
Bir sonraki izlenim im , n efes almakta ok zorluk ekti

im biim indeydi. Boynum acyordu. B oazm ylesine ku
rumutu ki yutkunamyordum. G cm toplayp ayaa kalkabilm em iin uzun bir srenin gem esi gerekti. Sonra doa
Soledad inceledim . K endinden gem i, yatakta ylece yat
yordu. A lnnn ortasnda kocam an, krmz bir i vard. B i
raz su getirip don Juann bana hep yapm olduu gibi yz
ne vurdum. A yldnda koltuklarndan tutup yrttm onu.
T ere batmt. A lnna souk suya batrlm havlular koy
dum. Kustu, beyin sarsnts geirdiinden em indim n ere
deyse. Titriyordu. H er tarafn giysiler ve rtlerle rttysem
de tm giysilerini kard ve b edenini rzgra verdi. O nu ra
hat brakmam istedi ve eer rzgr yn deitirirse bunun,
onun iyileeceini gsteren bir im olacan syledi. Ksaca
tokalar gibi elim i tuttu ve bizi kar karya getirenin yazg
olduunu syledi.
"Sanrm bu gece birim izden biri lecek," dedi.
"Aptal olma. Senin iin henz bitmedi," dedim . S yledi
im de itendim .
N edense, iyi olduundan em indim . Dar ktm, yer
den bir sopa aldm ve arabama doru yrdm. K pek hr
lad. H l koltuun stnde, ayaklarn altna toplam duru
yordu. Dar kmasn syledim . Uysallkla atlad. Sanki bir
eyler deim iti. K oca bedeninin yar karanlk iinde km l
dadn grdm. D erken, kendi yerine gitti.
zgrdm. D ncelerim i dzene sokm ak amacyla bir
sre arabada oturdum. Hayr, zgr deildim . Bir ey beni
eve doru ekiyordu yeniden. Bitirilm em i bir iim vard
orada. Artk doa S oled ad dan korkmuyordum. A slnda o la
anst bir kaytszlk kaplamt her yanm. Bana bilerek
ya da bilm eyerek ok nem li bir ders vermiti. B eni ldrm e
giriiminin dehet verici basks altnda, olaan koullarda,
ona kar, benden b eklenm eyecek kerte yksek dzeyde e t
kili olm utum . N ered eyse boazlanyordum; onun o kahro
DOA SOLEDA D IN DEM
67
las odasndaki bir ey beni um arsz klm, yine de kendimi

bundan kurtarmasn bilmitim. N eler olduunu gzmn
one bile getiremiyordum. Belki de don Juann hep syle
mi olduu gibi, biz insanlarda fazladan bir gizli g, her za
man var olan ama pek az kullanlan bir ey vard. H ayalet gi
bi bir durumdayken vurmutum doa S oledad a aslnda.
Arabadan fenerim i aldm, eve dndm , bulabildiim
iin gaz lambalarn yaktm, giriteki m asaya oturup yazm a
ya koyuldum. almak beni gevetti.
G ndoum una doru, doa Soledad sendeleyerek oda
sndan kt. D engesini zorlukla koruyabiliyordu. Tm yle
plakt, ktledi ve kapnn dibine kt. Bir para su ver
dim ve bir rtyle stn rtm eye abaladm. R eddetti. B e
deninin ateini drm e olaslklarna yneldim . Rzgrn
onu iyiletirm esini istiyorsa plak kalmas gerektiini mrl
dand. Y apraklan ezerek alnna koydu ve trbanyla balad,
bedenine bir rt sararak, altm m asann yanm a geldi
ve yz bana dnk biim de oturdu. G zleri kpkrmzyd.
( erekten hastaya benziyordu.
"Sana sylem em gereken bir ey var," dedi zor duyulabilen bir sesle. "Nagual, seni beklem em iin hazrlad beni; g el
men yirmi yl bile srse bekleyecektim . Seni nasl ayartaca
ma ve erkini nasl alacam a ilikin ynergeler verdi. E nin
de sonunda Pablitoyla N estoru grm eye geleceini biliyor
du. Bu frsat kullanarak seni afsunlam am ve her eyini al
mam syledi. Nagual, eer kusursuz bir yaam srersem er
kimin seni buraya ekeceini ve o srada evde benden baka
kim senin olm ayacan belirtti. Erkim bunu becerdi. Bugn
lerkes gitm iken sen geldin. Kusursuz yaam m bana yar
dmc oldu. G eriye bir tek erkini almak ve ardndan seni l
drmek kalyordu."
"Ama ned en byle dehet verici bir eyi yapmak isteyesin ki?"
-
68
KNC ERK EMBER
"nk kendi yolculuum iin senin erkine gereksini

mim var. Nagual, her eyi buna gre ayarlad. O, sen olm a
lydn. Seni tanmam etm em ; benim iin bir deerin yok. y
leyse ned en umarszca gereksindiim bir eyi benim iin bir
anlam tamayan birisinden almayaym? Bunlar, N agualn
szleriydi.
"Nagual ned en beni zed elem ek istesin ki? Sen kendin,
onun benim iin endielendiini syledin."
"Sana bu gece yaptklarmn, onun, senin ya da benim
iin hissettikleriyle hibir ilintisi yok. Bu, yalnzca ikimizin
arasnda. Bugn seninle aramzda geenlerin tan yok,
nk sen ve ben, N agualin paralaryz. A m a, zellikle sen,
umarszca aradm ve bende olmayan ok zel bir eyi al
msn ondan; sana ok zel bir erk vermi. Nagual alt ocu
unun her birine bir ey verdiini syledi. E ligioya ulaamam, kzlarmdan da olam am , geriye bir tek sen kalyorsun
tuzama drebileceim . N agualm bana verdii erki geli
tirdim, o da geliirken bedenim i deitirdi. Sen de erkini g e
litirmisin. endeki erki istedim , bunu yapabilm ek iin seni
ldrm em gerekiyordu. Nagual, lm esen bile bymn etki
si altnda kalacan ve eer istersem yaamn sresince tut
sam olacan syledi. H er iki konum da da erkin benim
olacakt."
"Ama lm m senin iine nasl yarayacakt ki?"
"lmn deil, erkin. B yle yaptm nk itici gc g e
reksiniyordum; bu olmadan yolculuum cehenn em e d n e
cekti. Y eterin ce yrekli deilim . La G ordadan nefret etm e
min nedeni de bu. O, gen ve cesaret dolu. B ense yalym,
kuku ve en d ie doluyum. E er gerei bilm ek istersen, asl
sava P ablitoyla benim aramda. B enim lm cl dm anm
o, sen deilsin. Nagual, senin erkinin yolculuum u kolayla
tracan, eld e etm ek istediim i almaya yardmc olacan
sylediydi."
"Pablito, nasl senin dm ann olabilir?"
DO A SOLEDA D IN DEM
69
"Nagual, beni deitirdiinde olabileceklerin ayrdmdayd. ncelikle, gzlerim i kuzeye gre ayarlad. H er ne kadar
kzlarm ve sen aynysanz da ben szlerin kartym. Ben
baka bir yne doru gitmekteyim. Pablito, N stor ve B enig
no, seninle birlikte; gzlerinin yn seninle ayn. Hepiniz,
birlikte Y ucatana doru gideceksiniz.
"Pablito, gzlerinin yn benden farkl diye deil, olum
olduu iin benim dmanm. H er ne kadar dediim i anlaasan da bunu sana sylem eliydim . teki dnyaya girmem
gerek. N agualn u anda bulunduu yere. G enaro ve Eligionun olduklar yere. Bunu yapmak iin Pablitoyu yok e t
sem bile."
"Neler sylyorsun, doa Soledad? lgnsn sen!"
"Hayr, deilim . Biz canl varlklar iin o dnyaya gir
m ekten daha nem li bir ey olamaz. Bunun benim iin do
ru olduunu syleyebilirim sana. O dnyaya ulam ak iin
Nagualm bana rettii biim de yayorum. O dnyann
umudu olm adan ben bir hiim, hi. iman, yal bir inektim
ben. im diyse bu um ut bana klavuzluk ediyor, bir yn veri
yor ve senin erkini alam am olsam bile amacm geerliliini
koruyor."
Kollarn yastk gibi kullanarak ban m asann stne
koydu. Aklam alarnn gc beni aknlk iinde brakm
t. Tam anlam yla ned en sz ettiini pek anlayam amtm, yi
ne de bu gece ondan duyduum en yabans ey olsa da sa
vunmasnn zn paylaabiliyordum. Am ac, don Juanc biem ve terim lere gre bir savann amacyd. Bununla bir
likte, insanlarn buna ulaabilm ek amacyla bakalarm yok
etm esi gerektiini hi bilmiyordum.
Bam kaldrp yar ak gzkapaklarm m arasndan bana
bakt.
"Bugn, balangta her ey iyi gitti benim iin," dedi.
"lk geldiinde bir para rktm. Bu an yllarca b ek lem i
tim. Nagual, kadnlardan holandn sylediydi. Onlar iin
70
KNC ERK EMBER
kolay bir av olduunu syledi, ben de ii abucak bitirmek

amacyla buna gre oynadm. Kaplacan sandm. Nagual,
en zayf annda seni nasl yakalayacam anlatt. Seni, b ed e
nim le o ana doru yneltiyordum . A m a kukucu oldun bir
den. ok sakardm aslnda. N agualn da syledii gibi seni
odam a aldm, bylece zem indeki izgiler seni tuzaa dre
cek ve zayf klacakt. Am a, zem ini beenip isteyerek izgile
rini incelem eye balaynca onu arttn. G zlerin, izgilerin
stnde dolatka erki kalm ad. Aslnda, b edenim n e yapa
cam biliyordu. D erken, yle barnca zem ini korkuttun.
Bu trden ani grltler lm cldr, zellikle de bir by
cnn sesi. O dam n zem ininin erki alev gibi snd. B en bili
yordum bunu, sense bilmiyordun.
"Gitmek zereydin, seni durdurmam lazmd. Nagual se
ni yakalam ak iin elim i nasl kullanmam gerektiini gster
miti. D en ed im bunu, ama erkim azd. Z em in rkmt.
G zlerin, izgileri yanltmt. D aha nce hi kim senin gz
dem em iti onlara. B ylece boynunu yakalam a giriim im so
nusuz kald. Seni yakalayam adan katn elim in altndan.
Seni yitirmek zere olduum u anlaynca son bir hcum d e
nem esine giritim. N agualn, seni en ok etkisi altna alaca
n syledii eyi kullandm; korkuyu. lklarmla seni
korkuttum, bu da bana seni sindirecek derecede erk salad.
Seni ele geirm ek zere olduum u dnyordum, am a b e
nim o aptal kpeim ar heyecanland. Tam seni etkim alt
na alm ken beni yere drd. imdi anlayabildiim kada
ryla belki de kpeim o kadar aptal deildi. O la ki, iftinin
ayrdna varp ona doru saldrd ama onun yerine beni d
rd."
"Senin kpein olm adn sylemitin."
"Yalan syledim . O benim kozum du. Nagual, bana da
ima bir kozum , kuku duyulmayacak bir aldatm acam olm as
gerektiini retm iti. K peim e gereksinim duyabileceim i
anlamtm, her naslsa. Sana yoldam gstereyim dediim
DOA SOLEDA D IN DEM
71
ey aslnda oydu. akal, kzlarma ait. K peim in seni kok

lamasn istedim. Eve kotuunda, ona kar sert davran
mam gerekti. Onu, senin arabann iine sokup cann act
tm. ylesine kocam an ki, koltua zor sd. O na seni hrpa
lamasn syledim . K peim seni iyice srrsa gten der
sin, ben de iini kolayca bitiririm diye dndm. Y eniden
katn, ne var, evi terk edem iyordun. Sabrl olm am ve ka
ranl beklem em gerektiini anladm o zaman. D erken rz
gr yn deitirdi, artk baarmdan em indim .
"Nagual, bana, senin beni bir kadn olarak b een ecein
den ad gibi em in olduunu syledi. D oru an beklem ek yeIccckti. Nagual, erkini elinden aldm anladn an kendini
ldreceini de syledi. A m a baaramazsam ya da kendini
ldrm ezsen ya da tutsam olarak yaaman istem ezsem ,
sa bam la seni boarak ldrm eliydim . Cesedini nereye
alacam bile gsterdi bana: Dalarda bir yark, dipsiz bir
kuyu, buradan pek uzak deil, keiler kaybolur orada hep.
Ne var, Nagual senin korkutucu yanndan hi sz etm em iti.
Sana bu gece birimizin lebileceini syledim . Bunun ben
olacan hi dnm em itim . Nagual, kazanacam hissini
yerletirmiti iim e. Seninle ilgili her eyi anlatmamas ne
luiyk acmaszlk."
"Bir de beni dn, dona Soledad. Sana oranla pek az
ey biliyordum."
"Ayn ey deil. Nagual, beni yllarca bunun iin hazrla
d. H er ayrnty biliyordum. Avucum un iindeydin. Nagual
seni aptallatran yapraklar daim a el altnda bulundurmay
ve taze tutmay bile gsterm iti bana. Sanki ho bir koku
versinler diye koymu gibi yaptm. K endi tasma baka tr
den yapraklar koym u olduum u ayrt edem edin. Senin iin
hazrlam olduum her eyi ok beendin. Y in e de kazanan
senin korkutucu yann oldu."
"Korkutucu yanm derken n ed en sz ediyorsun?"
72
KNC ERK EMBER
"Bu gece bana vuran ve beni ldrecek olandan. imi

bitirmek iin ortaya kan o dehet verici iftinden! Hibir
zam an unutam ayacam onu ve eer yaarsam, ki kukulu
yum, hibir zam an ayn kii olamayacam."
"Bana benziyor muydu?"
"endin o tabii, ama u an grndn gibi deil. Tam
anlamyla neye benzediini syleyem em . N e zam an dn
sem bam dnyor."
Vuruum la bedenini terk etm esine ilikin o bir anlk al
gm dan sz ettim ona. Bunu anlatarak onu biraz drtmek,
canlandrmak istedim . Tm olayn ardndaki asl ama bizi,
gen eld e bize yasak olan bir kaynaktan g almaya zorlam ak
m gibi geliyordu bana. G erekten de zorlu bir yumruk sal
lamtm ona; b ed en in e nem li lde zarar verm itim , yine
de bunu yapan ben deildim . O na sol yumruumla vurduu
mu hissetm itim , alnndaki o koca kzl yumru da bunun ka
ntyd. Y ine de eklem lerim de ne bir ac ne de en ufak bir s
z vard. O apta bir vuru elim in krlmasna bile neden ola
bilirdi.
Onun duvara nasl yaptn grdm anlatnca iyice
umarszlat. G rm olduum eye benzer bir sezgisi, b ed e
ni terk etm e duygusu ya da oday uarcasna kat edii gibi bir
ey hissedip etm em i olduunu sordum.
"Sonumun geldiini biliyordum artk," dedi. "iftin d o
kunuunun ardndan pek az kii yaamn srdrebilir. R u
hum daha im diden ayrldysa yaayamayacam anlam na
gelir bu. len e dek gten deceim."
G zlerinde vahi bir bak vard. Ayaa kalkt, bana sal
drmann eiine gelir gibi oldu, ama yerine yld yeniden.
"Ruhumu aldn benden. im diden cebe indirdin ha! N i
ye anlattn bana bunu, niye?"
Ona zarar verm ek gibi bir niyetim olm adna yem in e t
tim. H er ne biim de olursa olsun, aslnda iim de kendim i sa
DOA SOLEDADIN DEM
73
vunmaktan baka bir dncem olm adm , ona kar hibir

ktlk gtm ediim i syledim.
"Ruhum cebinde deilse bu daha da kt," dedi. "u an
da amaszca dolayor olmal. Hibir zam an yakalayamaya
cam onu."
D o a Soledad, gcn tketm ie benziyordu. Sesi git
tike zayflad. eri gitm esini ve uzanm asn istedim. M asa
dan ayrlmay reddetti.
"Nagual, eer tm yle baarsz olursam, iletiim i sana
aktarmam syledi," dedi. "Benden, sana, bedenini uzun sre
oce deitirdiini sylem em i istedi. Sen imdi onun kendisisin."
"Bununla ne dem ek istedi?"
"O bir byc. Senin bedeninin iine girip salamln
deitirdi. imdi N agualn kendisi gibi parldyorsun. Sen
babann eski olu deilsin artk. N agualm kendisisin."
D o a Soledad ayaa kalkt. A ptal gibiydi. Bir ey syle
mek istiyormu da dile getirm e zorluu ekiyorm ua ben zi
yordu. O dasna doru yrd. Kapya kadar yardmc o l
dum; ieri girmemi istem edi. st n e ald rty atp yata
na uzand. ok yava bir sesle, yakndaki bir tepeye gidip
rzgr geldi mi diye bakp bakam ayacam sordu. Olduka
kaytsz bir biim de, kpeini de yanm a alrsam iyi olacan
syledi. H er n ed en se bu istei yerinde gelm edi bana. atya
trmanp oradan da bakabileceim i syledim . Srtn bana
dnd ve benden istedii en son eyin, kpeini tepeye g
trp rzgr iin onu yem yapm am olduunu syledi. Bu
son derece canm skmt. Karanlk odas ok tekinsiz bir
duygunun ortaya km asna neden oldu. M utfaa gidip iki
lambayla geri dndm . I grnce sinirli lklar att. Ben
de bardm, ama bir baka nedenle. Ik odaya vurunca, ze
minin, yatan evresinde bir koza oluturur gibi topland
n grdm. A lgm ylesine hzl olm utu ki, bir an sonra, bu
uursuz grnty oluturan eyin, gaz lambalarnn evre
74
KNC ERK EMBER
sindeki koruyucu teller olduuna yem in bile edebilirdim . Bu

hayalet grnts beni ldrtt. O nu om uzlarndan tutup
salladm. Bir ocuk gibi alayarak bundan sonra o pis oyun
larn yinelem eyeceine sz verdi. Lambalar konsollarn
stlerine yerletirdim. Birka saniye sonra uyudu.
Sabahn ilerleyen saatlerinde rzgr deim iti. Kuzeye
bakan pencereden gl bir esintinin girdiini hissettim .
leye doru, doa Soledad yeniden ortaya kt. Biraz yalpal
yordu. G zlerindeki krmzlk gitmi, alnndaki yumru da
azalmt; herhangi bir ilik grnmyordu.
G itm e zam anm n geldiini hisettim . Ona, her ne kadar
don Juanm bana yollad iletiyi yazya dktysem de bunun
hibir eyi aydnlatmadn syledim .
"Sen, babann eski olu deilsin artk, N agualm kendisisin," dedi.
G erekten aykr bir eyler vard bende. D aha birka sa
at nce umarszdm ve doa Soledad beni neredeyse ldr
yordu; ama o an, benim le konuurken o olayn dehetini
unutm utum bile. Bunun yan sra yle bir yanm da vard ki,
kiiliim e ya da iim e ilikin bir konuda, insanlarla gnler
boyunca anlam szca konuabilirdi. O yanm gerek ben; ya
amm boyunca tandm ben olsa gerekti. Bununla birlikte,
bir gece nce lm le dolaan ve bunu hem en unutan ben,
gerek deildi. H em bendi hem de deildi. B yle bada
mazlklar ortaya ktnda, don Juanm yaklamlar daha
bir geerlilik kazansa da kabul edilir gibi deildi.
D o a Soledad dalgn bakyordu. D ingince glmsedi.
"Oh! Sonunda geldiler!" dedi birdenbire. "Ne iyi. K zla
rm burada. B ana bakarlar artk."
Gittike ktleiyor gibiydi. H er zamanki gibi gl g
rnse de davran zlm eye balam t. Korkum artt. Onu
orada m brakaym, yoksa birka yz kilom etre tedeki has
taneye mi gtreyim bilem edim .
KNC ERK EMBER
75
Birden kk bir ocuk gibi zplayp, sokak kapsndan

lii ad ve ara yoldan ana yola doru kotu. K pei de p ein
den. O nu yakalamak amacyla arabaya kotum. D n ecek yer
olmad iin yolu geri geri gittim. A nayola yaklarken, arka
pencereden, drt gen kadnn dona S oledad n evresini al
n olduklarn grdm.
r
I
Blm ki
*
KK KIZ KARDELER
oa Soledad, kendisini evreleyen drt kza bir eyler

aklar gibiydi. Tiyatrovari hareketlerle kollarn oynaiyor, ban ellerinin arasna alyordu. Onlara benden sz e t
lii ok belirgindi. Arabay, daha n ce brakm olduum yeu' srdm yeniden. Onlar orada beklem eye karar verdim.
Arabada m kalaym, yoksa kaytszca sol am urluun stne
mi oturaym diye dndm. nceki gnn olaylarna b en
zer eylerin yinelenm esi durumunda ieri dalmaya ve gaza
basmaya hazr bir biim de, arabann kapsnn yannda ayak
la beklem eye karar verdim.
ok yorgundum . Yirmi drt saatten beri bir nebze uyu
yamamtm. G en kadnlara, doa S oled ad n bana g elen
leri olabildiince abuk ve ayrntl biim de anlatp, ona yar
lm etm ek iin gerekeni yapmalarn salar salam az oradan
ayrlmay kuruyordum. Varlklar, kesin bir deiim e neden
olmutu. H er ey yen bir g ve dirilikle dolm u tam gi
biydi. D o a Soledad m evresini aldklarnda, bu deiim i
hissettim.
D o a S o led ad m, onlarn don Juanm m ezleri oldu k
larn aklamas, gzm de, ekiciliklerini ylesine artrmt
80
KNC ERK EMBER
ki, o nlar g rm eye can atyordum . D o a S o le d a d a benzeyip

b en zem ed ik lerin i m era k ettim . B enim gibi old u k larn ve ay
n y n d e gittiim izi sylem iti. B u n u o lum lu adan y o ru m
lam ak ok kolayd. B u n a h e r eyden ok in a n m a k istedim .
D o n Ju a n o n la ra "las h erm an itas", k k kz k a rd e le r
d erdi. O ld u k a uygun b ir add bu, en az n d a n tanm o ld u
um L idia ve R o sa iin geerliydi; incecik, peri kz gibi ek i
ci iki g en k adn. O n larla ilk tan t m zd a yirm ili yalarnn
b alarn d a o ld uklarn d n m t m , n e var, P ablito ve N s
to r, o n larn yan d an sz e tm e k te n daim a kanm lard.
b r ikisi, Jo sefin a ve E le n a tam b ir gizem di benim iin.
A d larn n kim i zam an, am a h e p olum suz b a lam d a gem esi
n e alm tm . D o n J u a n n yapt baz gelge y o ru m lard a n ,
o n larn b iraz tu h a f o ld u k lar k an sn a varm tm ; biri deliydi,
tekiyse o b u r. D i e rle rin d e n ayr tu tu lu y o rlard . Bir k e re sin
de, d o n J u a n la b irlik te eve d oru y r rk en Jo se fin a yla k a r
lam tm . B eni o n u n la tan trd , am a d a h a m e rh a b a d e
m ed en y z n rt p eve kat. B ir baka zam an, E le n a y
am ar yk arken grdm . D ev gibiydi. Salg b e z le rin d e b ir
b o zu k lu k o ld u u n a h k m ettim . M e rh a b a dedim am a ark as
n d n m ed i. Y z n asla g rm edim .
D o a S o le d a d m aklam alaryla o n la ra verdii d e s te k
te n so n ra b u gizem li "h erm an italar"la konum ay h em ok is
tediim i hissediyor, h em d e n ered ey se k o rk u y o rd u m o n la r
dan.
B ir y an d a n kaytszca yoldan aa bakyor, te y an d an
hepsiyle ayn a n d a karlam am iin g erek en gc topluyordum . Yol b o m b o tu . G e le n giden y o k tu ve d a h a b ir dak ik a
nce, ev den o tu z m e tre u z a k ta d u ru y o rlard . A ra b a n n te p e
sine kp b ak n d m . G r n rd e kim se yoktu, k p ek bile.
rk y e k ap ld m . A a kaydm . A ra b ay a dalm ak zereydim
ki birisinin, "Hey, bak n h ele kim varm b urada!" dediini
duydum .
KK KIZ KARDELER
81
E vden h en z kan iki kzla yz yze gelm ek am acyla

ab u cak d n d m . E lepsinin n m sra k o u p eve a rk a k a p
dan girm i o ld u k lar k an sn a vardm . G n l rah atl y la i
geirdim .
ki g en kz b a n a d o ru y ak latlar. O n la ra d a h a n ce
alc gzle b ak m am o ld u u m u k e n d im e itira f e tm e m g e re
kiyordu. ok gzeldiler, e sm er ve inceciktiler, a m a clz d e
ildiler. U zun, k a p k a ra salarm rm lerd i. D z etek, b lu
cin ce k et ve alak to p u k lu , yu m u ak tab an l ayak k ab lar giy
inilerdi. o ra p la r yoktu, b acak lar biim li ve kaslyd. B oy
lar b ir altm , b ir altm be gibi d u ru y o rd u . S alam b ir gn m leri vard, devinim leri cesurcayd. Biri Lidia, dieriyse
K osayd.
O n lar selam lad m , d erk en , ayn a n d a bir el skm a fasl
b alatp evrem i k u a ttla r. Salkl ve dipdiriydiler.
A ra b a d a k i p a k e tle ri tam am a yardm c o lm alarn iste
dim. P ak etleri eve g t rd m z srad a d e rin d e n g elen b ir
hrlt duydum . y lesine g en izd en ve y ak n d an geliyordu ki
d alia ok aslan k k re m e sin i an d ry o rd u . "Neydi bu?" diye
so rd u m L id iaya.
"Bilm iyor m u sun?" diye so rd u in an m am b ir sesle.
"K pek olm al," d ed i R osa, eve girip b en i de n ered ey se
peleri sra s r k le rle rk e n .
P ak etleri m asay a b rak p iki sran n st n e o tu rd u k .
K zlarn ikisinin d e yz b a n a d n k t . D o a S o le d a d m
ok h asta o ld u u n u , k en d isin e nasl yardm c olacam b ile
m ediim iin o n u k e n tte k i h astan e y e g t rm ey e h a z rla n d
m syledim o n lara .
K o n u u r k o n u m az, tehlikeli blgeye girdiim i anladm .
I )oa S o le d a d la aram zd ak i g g sterisin in g erek ierii
h ak k n d a o n la ra n e d en li bilgi a k ta rm a m g erek ti in i b ilm e
nin baka b ir y o lu n u bu lam am tm . p u c u k o llam ay a b a la
dm . S eslerini ya d a yz ifad elerin i dikkatlice izlersem o la n
la r h ak k n d a n e b ild ik lerin i anlayabileceim i d n d m . N e
82
KNC ERK EMBER
var, sessiz kalp b eni k o n u tu rd u la r. D a h a fazla bilgi v erip

v erm em e k o n u su n d a kukuya kapldm . N e yapacam d
n r, b u a ra d a h ata y ap m am ay a alrken h arcad m onca
g, so n u n d a anlam szca k o n u m am a yol at. L idia s z m
kesti. S ert b ir sesle d o n a S o le d a d n sal h a k k n d a e n d i e
ye k ap lm am a g erek olm adn, n k o n a yardm c olm ak
iin g erek en ad m lar atm ay a balam old u k larn bildirdi.
B u aklam a, do n a S o le d a d n d erd in in n e o ld u u n u bilip
bilm ediini so rm am a n e d e n oldu.
"R u h u n u aldn onun," d ed i sularcasna.
lk tep k im k en d im i sav u n m ak oldu. A teli bir k o n u m a
ya giritim se de so n u n d a k en d im le ters dtm . ylece b a n a
b ak tlar. A n lam l be sz b ir aray a g etirem iy o rd u m . A y
n eyi deiik biim de sylem eyi d en e d im . Y o rg u n lu u m
ylesine artm t ki d n ce le rim i d z e n e so k m ak ta o lduka
zo rlan y o rd u m . S o n u n d a vazgetim .
"P ablitoyla N e sto r n e re d e le r? " diye so rd u m uzu n b ir
sessizliin ard n d a n .
"B irazdan gelirler," d edi L id ia kesip atarcasm a.
"O n larla b irlik te m iydiniz?" diye sordum .
"Hayr!" diye b a rp b a n a bakt.
"O nlarla asla bir y ere gitm eyiz," diye aklad R osa. "O
se rse rile r b izd en farkldr."
Lidia, ayayla o n u su stu ran , b u y u rg an b ir devinim de
b u lu n d u . G r n e b ak lrsa b u y ru k lar o veriyordu. A y a
n n devinim ini yakalaynca, d o n J u a n la o lan ilikim izin o l
d u k a ilgin b ir yn bilincim e kt. B irlikte yaptm z say
sz g ezin tiler srasnda, g erek b ir ab a gsterm eksizin, ayak
larn kim i gizli d e v in im le rin d en olu an kapal bir iletiim
dizgesini b a n a retm eyi b ecerm iti. L id iann R o s a ya,
"korkun" an lam n a g elen ve im lem eyi b ilen lerin gz n n
d e o lu an larn ho olm adn ya d a teh lik eli o ld u u n u g s
te re n im i ak tard n g rd m . B u b a lam d a, b u b en oluyor-
KK KIZ KARDELER
83
lum. G ld m . D o n G e n a ro yla ilk tan t m d a, d o n J u a n n

da b a n a b u im i iletm i o ld u u n u anm sadm .
T m im lerin i o rtay a k arab ilm e k am acyla o lan larn
ay rd m d a deilm iim gibi d avrandm .
R o sa st m e g elm ek istediini im ledi. L idia buyurgan
Dir hayr im iyle b u n u yantlad.
D o n J u a n a g re, L id iad a y e te n e k vard. O n u n fikrince,
l'a b lito d an da, N e s to rd an da, b e n d e n d e d a h a duyarl ve
d a h a tetik ti. O n u n la d o st olm ay asla b ec ere m e m itim . M e
safeli ve sertti. H i kim seye d o ru d a n b ak m ay an fldr fldr
kocam an k a ra gzleri, kk elm ack kem ik leri, k p r s bi
raz bask ve geni, h o k k a gibi b ir b u rn u vard. K rm z ve a
r hassas g zk ap ak larm ve b u n e d e n le h erk esin o n a sa ta t
n an m sadm . K rm zlk o rta d a n yok olm utu, n e var, gz
lerini ovm ay ve g zk ap ak larm krptrm ay s rd r y o rd u .
D on Ju an ve d o n G e n a ro yla b u lu tu u m u z yllar boy u n ca
cn ok L id ia yla karlam tm , am a a ra m z d a b ir d zin ed e n
fazla szck gem em iti. P a b lito ya g re o en teh lik eli kiiy
di. B en se h e p o n u n ar u ta n g a o ld u u n u d n m t m .
te y an d an , R o sa p ek g r lt c y d . G zleri i te n ve
p arlakt. H ib ir za m a n in san n ark a sn d a n d o lap evirm ezdi
;ma ok geim sizdi. H e rk e s te n ok R o s a yla k o n u m u tu m .
D ost canls, o ld u k a cesu r ve p e k kom ikti.
" brleri n e re d e ? " diye so rd u m R o s a ya. "O rtaya k
m ayacaklar m ?"
"B irazdan karlar," diye y an tlad Lidia.
Y zlerin d en , o d o stlu k ta n p e k b ir ey kalm ad n o k u
yabiliyordum . A y ak iletiim lerin i d e e rlen d irin ce en az d o a
S o led ad den li teh lik eli o ld u k lar kyordu ortaya, b ir y a n
d an d a o ra d a ylece o tu ru rk e n , m th i gzel o ld u k lar d a
ak lm d an km yordu. O n la ra kar scak duygular h issettim .
A slnda, g zlerim e bakm ay s rd rd k le ri o ra n d a b u d u y g u
nun d a y o u n lu u arty o rd u . B ir an geldi duygularm g erek
i''T tu tk u y a d n t . ylesine ekiciydiler ki, yalnzca o n la ra
84
KNC ERK EMBER
b a k a ra k sa a tle rce o tu rab ilird im o ra d a. N e var, uyarc bir

d n cey le ayaa kalktm . n cek i gece yaptm ahm akl
y in elem ey ecektim . E n iyi sav u n m an n k artlarm m asaya a
m ak o ld u u n d a k a ra r kldm . T o k b ir sesle, d o n J u a n m, d o
n a S o le d a d k u lla n a ra k b en im iin b ir snav hazrladn ya
d a b u n u n tam tersin in sz k o n u su o ld u u n u o n la ra syle
dim . O la ki o n lar d a ayn ey iin hazrlam t ve bir t r d a
laa girip a ram zd an b irin e z a ra r verebilirdik. Sava ru h la
rn a h ita p ettim . D o n J u a n m g erek kaltlar idilerse b a n a
k ar k u su rsu z d av ran p tasarla rn aklam al, sra d a n in
sa n la r gibi davranm am alydlar.
R o s a ya d n p st m e sald rm ak istem esin in n ed e n in i
so rd u m . Bir an iin hazrlksz y ak a la n d ve d e rk e n fk e le n
di. G zleri fkeyle alevlendi; kk az bzld.
L idia ok inandrc b ir biim de, o n la rd a n k o rk m am a m
g erek ti in i, R o s a nm , d o n a S o le d a d y araladm iin b a n a
kzdn syledi. D uygular tm yle bireysel bir tep k iy e d
n m t .
O h ald e ayrlm a za m an n n geldiini syledim . K alktm .
L id ia b en i d u rd u rm a k isterm i gibi b ir devinim de bu lu n d u .
K o rk m u ya d a ok ilgilenm i gibiydi. K ap n n d n d an g e
len b ir sesle d ik k atim in dald sra d a o, kar gelm eyi s r
d r y o rd u . K zlar y an m a sradlar. A r b ir ey kapya d a
y anyor ya d a o n u itiyordu. D e rk e n kzlarn, kol dem iriyle
kapy d estek le d ik lerin in ayrdm a v ardm . B kknlk h e r y a
nm k ap lad . H e r ey yeni b ata n b alyordu ve ben h a s ta ve
y o rg u n d u m .
K zlar b irb irle rin e b ak tlar, d e rk e n b a n a bakp yen id en
b irb irle rin e b ak tlar.
Evin dnda, byk b ir hayvann so lu d u u n u ve szlan
dm duydum . O k p ek olm alyd bu. O an b itk in lik ten g
z m k arard . K apya atldm , ar kol dem irini kaldrp a
m aya ko v u ld um . L idia k en d in i k apya att ve y en id en k a p a
d.
KK KIZ KARDELER
85
"N agual haklym ," d e d i zo rlu k la n efes alrken. "D n

m ekten b ak a yaptn b ir ey yok. S en san d m d an d a sa
laksn."
B eni m asay a d o ru ekti. Z ih n im d e , o n la ra tam ve kesin
biim de g erek ten sab rm n t k en d i in i sylem enin en d o
ru yo lu n u ary o rd um . R o sa y an m a o tu rd u , b a n a deiyordu;
baca sinirli biim de oynuyor ve b e n im k in e deiyordu. L i
dia k arm d a, ayaktayd, d o ru d a n b a n a b akyordu. Y a n an
siyah gzleriyle an lay am ad m b ir eyler sylem eye al
yordu.
K o n u m ay a b aladm , am a b itirem ed im . ok ani ve d e
rin b ir bilinlilik hali yaadm . B edenim , evin d n d an gelen
yeilimsi, fo sfo rlu n bilincindeydi. N e b ir ey g rm ne
de duym utum . T pk, b ird e n uyuyakalm m ve d n c e le
rim de g n l k y aa m d a n st ste k o p u p gelen g r n t le re
d n m gibi b ilincindeydim n. Ik yksek b ir h zla d e
vinip d u ru y o rd u . D ik k atim i a o d ak lam a m m th i b ir zi
hin b errak l n a yol am t. Bu evde, b u in san larn y an n d a
m asum b ir seyirci gibi d av ran m ak yanl ve ok tehlikeliydi.
"K o rk m ad n m ?" diye so rd u R o sa kapy im leyerek.
Sesi yo u n lam am bozdu.
K ap n n d n daki h e r neyse, b e n i k o rk u d a n ld rec ek
k ad ar rk tm o ld u u n u itira f ettim . D a h a d a k o n u acak 11 ni, n e var, b ir g azap n b e tin e kap ld m ve d o n a S o le d a d
g r p o n u n la k o n u m ak istedim . O n a gvenm iyordum .
D o rudan o d a sn a gittim . O ra d a deildi. A d n n ley erek
arm aya b alad m onu. Evin b ir odas d a h a vard. K apy
alm ve ieri d aldm . O ra d a d a k im seler yoktu. fk e m ve
korkum ayn o ra n d a artt.
A rk a k ap d a n kp n ta ra fa geldim . K p e k bile g r
n rlerd e deildi. fkeyle n kapy v u rd u m . L id ia at. eri
girdim . B a rarak h erk esin n e re d e o ld u u n u sylem esini is
ledim o n d an . G zlerin i in d ird i ve y an t verm ed i. K apy k a
KNC ERK EMBER
86
p a m a k isted i a m a izin verm edim . ab u ca k o ra d a n uzaklap

tek i o d ay a girdi.
Y e n id e n m asan n b an a o tu rd u m . R o sa km ldam am t. D o n m u gibi d u ru y o rd u .
"Biz aynyz," d ed i d u ru p d u ru rk e n . "Bize N agual syledi
bunu."
"Peki evin ev resin d e sinsice d o la n a n ey neydi?" diye
so rd u m .
"Dost," dedi.
"N ered e im di?"
"H l b u ra d a . G idecei d e yok. G sz o ld u u n u hisettii an d m d z ed e cek seni. Neyse, san a b u n la r syleyecek
o la n bizler deiliz."
"Peki, kim k o n u ac ak benim le?"
"La G o rd a!" diye bard R osa, gzlerini olabildiince
aarak . "H er eyi b ilen odur."
R o sa, gvenlikli ta ra fta k alab ilm ek am acyla, kapy k a
p a m asn a izin v erm em i istedi. Y an tm b e k le m e d e n kapya
y n eld i ve a rp a ra k k apad.
"H erk es b u ra y a g elm ed e n hibir ey yapam ayz," dedi.
"Lidia e lin d e b ir p ak e tle , koyu sar k u m aa sarlm bir
n esn ey le d n d odaya. O labildiince dinginlem iti. D a h a
b u y u rg an b ir tavr aldnn ayrdna vardm . H e r naslsa, h a
vasn R o s a ya ve b a n a b u latrm asn bilm iti.
"B u rad a n e var, biliyor m usun?" diye sordu.
B u k o n u d a en k k b ir fikrim bile yoktu. H i d e acele
e tm e d e n , ta d n k ara k ara p ak e ti am aya b alad. D e r
ken, d u rd u ve b a n a b ak t. Sanki ikirciklenm iti. knn iind ek in i g ste rm e k te n u ta n rm gibiydi.
"Bu p a k e t sa n a N a g u a ld an kald," diye m rld an d , "am a
la G o rd a y b e k le se k d a h a iyi o lu r sanrm ."
A m as iin steled im . B an a deh etli bir bak frlatp
te k b ir szck d a h a e tm e d e n p ak e ti o d a d a n kard.
KK KIZ KARDELER
87
L id iann o y u n u n a baylm tm . T am anlam yla d o n Jua n m retileri y n n d e bir i karm t. S ra d a n b ir olayn

kendi leh in e en iyi biim de nasl evrilebileceini g sterm i
ti. P ak eti y an m a getirip, aacan ileri s re re k ve p ak e tin
b an a d o n J u a n d an kaldn syleyerek day an lm az b ir gi
zem o lu tu rm u tu . P a k e tin iin d ek ileri re n m e k istiyorsam
o ra d a k alm am g erek ti in i biliyordu. knn iinde ylesine
deiik eyler o labilirdi ki. B elki d e d o n J u a n m , p sik o tro p ik
m a n ta rla r iin kulland p ip o y d u bu. P ip o n u n , sak lam ak
am acyla b a n a verileceini sylem iti. B elki ba ya d a d eri
kesesiydi; h a tta byclkle ilgili erk n esn e le ri bile o lab ilir
di. te y an d an , L id ian m evirm ekte o ld u u bir oyun d a o la
bilirdi bu; d o n J u a n b a n a kalt b ra k a c a k t rd e n b ir insan
deildi; ok d a h a k arm a k ve b ilin m ez ynleri vard.
R o s a ya y o rg u n lu k tan ve a lk tan lm ek ze re o ld u u
m u syledim . K e n te dnm eyi, b irk a gn d in len ip N e sto rla
P ab lito yu g rm ey e gelm eyi d n y o rd u m . H e m d i er kz
lar d a g reb ilecek tim .
L id ia d n d n d e R o sa o n a gitm eyi d n d m b il
dirdi.
"N agual, sa n a tpk kendisiym i gibi zen g sterm em izi
buyurdu," dedi L idia. "im di h ep im iz N a g u a lz, am a sen biz
d en de tesin , n e d e n d ir bilinm ez."
H e r ikisi b ird e n k o n u m ay a balayp k en d ilerin c e, artk
bam a d o n a S o le d a d n at t rd e n h ib ir bela g elm ey ece
i y o lu n d a g v ence v erm e y arn a girdiler. kisinin d e g zle
rinde ylesine yein b ir bak vard ki b e d e n im t k en iv erd i.
( vendim o n lara .
"La G o rd a gelinceye d ek b eklem elisin," d ed i Lidia.
"N agual, o n u n y ata n d a uy u m an gerek ti in i syledi,"
liye ek led i R o sa.
T ekinsiz b ir am azn p en esin d e, oday arn lam ay a b a
ladm . B ir y a n d a n kalp d in len m ek istiyordum ; y a n la rn d a y
ken b e d e n e n iyice m utluydum ; b ir gn n ce d o n a S o le d a d la
88
KNC ERK EMBER
birlik tey k en h issedem ediim b ir duyguydu bu. A klc yanm

ise din g in lem em iti bir trl. E n az b ir nceki g nk k a d a r
rk m t m . K oyu um arszlk an lar geirm i ve ok cesu r
h a re k e tle rd e b u lu n m u tu m . O laylarn ilk hznn kesilm esi
nin a rd n d a n k en d im i h e r zam anki k a d a r savunm asz h isset
m itim .
D e liler gibi oday arn lark en , kendim i ru h sal bir
z m lem ey e verdim . K zlar kaygl bak larla beni izlerk en
te k b ir sz bile etm iyorlard. D e rk e n , b ilm ece zlverdi
b ird en ; iim d e b ir eyin, k o rk a k ad am oynadn biliyor
dum . D o n J u a n la birlik tey k en b u n a b e n z e r biim de tep k i
verm ey e alm tm . B irlikteliim iz boyunca, b eni k o rk u d a n
u zak tu taca k , uygun, yattrc ed im leri o n d a n alm , t m y
le o n a gvenm itim . O n a olan bam llm b a n a gven sa
lam t. N e var, bu artk olas deildi. D o n Ju an yoktu.
m ezleri, o n d ak i sabra, derinlie ya d a yetkinlie sahip d e il
lerdi. O n la rla birlikteyken avunm a p ein d e ko m ak ap ta llk
ta n b ak a b ir ey deildi.
K zlar b en i teki odaya g t rd ler. P en ce re g n ey d o u
ya b ak y o rd u , n e re d e y se d ek k a d a r kaln bir y atak d a yle.
A ltm san tim u zu n lu u n d a, gzenekli dokulu, ii oyuk bir
"m aguey sap" yastk ilevini gr y o rd u . T am o rta sn d a tatl
b ir eim o lu m utu. Y ata ve yast d enedim . H issetiim
b ed e n sel ra h a tlk ve k o n fo r b en zersiz b ir deneyim di. D on
J u a n n y ata n a u zan m ak , iim i gven ve m u tlu lu k la d o l
d u rm u tu . E siz b ir dinginlik h e r yanm kaplad. B u n a b e n
ze r b ir duyguyu, d o n Ju a n K uzey M ek sik a l n d e bir te p e
d e b a n a b ir y atak h az rlad n d a d a yaam tm . U yuyakaldm .
S ab ah ley in e rk e n d e n uyandm . N ered ey se st m e k
m ak z e re o la n L idia ve R o sa d erin uykudaydlar. B irka sa
niye b o y unca sessiz kaldm , d e rk e n ikisi b ird e n ayn a n d a
uyand.
L idia esn edi ve beni k o ru m a k ve bylece d inlenm em i
sa lam ak am acyla y an m d a y atm alar gerektiini syledi.
KK KIZ KARDELER
89
ok ackm tm . L idia, R o s a y y em ek h azrlam as iin m u t

faa g n d erd i. K endisi d e evdeki tm lam b alar yakt. Y e
m e k h az rlan n ca so fra n n b an a o tu rd u k . Sanki t m yaa
mm o n larla g eirm iim ya d a o n lar h e p tan y o rm u u m gi
biydi. Sessizlik iinde yedik.
R o sa m asay tem izlerk e n L id iaya h erk esin d o n J u a n n
y ata n d a m y attn sordum ; g r n e baklrsa d o n a Soled a d m k in in d n d a evdeki te k y atak d o n J u a n m kiydi.
L idia kaytsz b ir titre m le k e n d ile rin in yllarca n ce o ra
d an tan m o ld u k larn , y ak n lard a b ir eve yerletiklerini,
P ab lito n u n d a N e sto r ve B en ig n o yla b irlik te b ir b a k a evde
yaadn syledi.
"Ne o ld u sizlere byle? Sizin h e p b irlik te yaadnz sa
nyordum ," d edim .
"A rtk deil," diye yan tlad L idia. "N agual gitti in d en
bu y an a h ep im izin ayr ileri v ar artk. Bizi N agual b ir araya
getirm iti, N ag u al ayrd."
"Peki, N ag ual n e re d e im di?" diye so rd u m en kaytsz
sesim le.
kisi d e n ce b a n a , so n ra d a b irb irle rin e b ak tlar.
"N ered en bilelim ki," dedi L idia. "O ve G e n a ro gitti."
D o ru y u sylyora b enziyordu, a m a b en yine d e b an a
bildiklerini b ir k ez d a h a y in elem eleri iin direttim .
"G erek ten b ir ey bilm iyoruz," diye bard s o ru la rm
d an kafas k ara n L idia. "Baka b ir blgeye gittiler. B u so ru
yu la G o rd a ya sorm alsn. S an a syleyecek eyleri var. S enin
b u ra la ra geldiini biliyordu, b u ra y a v arm a k iin b t n gece
yolculuk yaptk. lm o lab ilece in d en k o rk u y o rd u k . N a g u
al bize yalnzca sen in y ardm edebileceini, yalnzca san a g
venebileceim izi sylediydi. S enin o n u n kendisi o ld u u n u
syledi.
Y z n rt p k k rd ad ve so n ra d a n d n m esin e
ekledi, "Ne var, b u n a in a n m a k ok zor."
90
KNC ERK EMBER
"Seni tanm yoruz," d edi R osa. "M esele d e bu zaten . Biz

d rd m z ayn eyleri hissediyoruz. lm o ld u u n d an k o r
k u y o rduk. A m a seni g rd m zd e lm em i o lm an k an m
z beynim ize sratt. S o led ad an am z gibidir, belki d e d a h a
d a te."
F esat d o lu b ak larla b irb irlerin i szdler. B u n u h e m e n
b ela iareti o lara k aldm . H e r an b ir ey yap ab ilirlerd i. Lidia,
h e rh a ld e y z m d en ra h a tlk la o k u d u u gvensizliim in ayrd m a vard. B una, b ir dizi y ard m nerisiyle karlk verdi.
G e r e k te n , iten lik lerin e in an m am ak iin hibir n e d e n im
yoktu. B an a z a ra r v erm ek istem i olsalard, b u n u u y u rk en
yap ab ilirlerd i. ylesine iten k o n u u y o rd u ki utan d m . O n
la ra getirdiim arm a an lar datm aya k a ra r verdim . P a k e t
lerin iin d e nem siz vr zvr b u lu n d u u n u , isted ik lerin i se
eb ilecek lerin i syledim . L idia, arm a an lar benim b e lirle
m em i yeleyeceklerini bildirdi. ok n azik b ir dille, d o a Sole d a d d a sa altab ilirsem ok m e m n u n o lacaklarn ekledi.
"O nu sa altm ak iin n e yapm alym sizce?" diye so rd u m
u zu n b ir sessizliin ard n d an .
"iftini kullan," d ed i n em siz b ir ey sylerm iesine.
D o a S o le d a d m b e n i tam k atled ece i srada, n e b a n a
ait b ir y eten e k n e d e bilgi o ld u u n a inan m ad m iim deki
b ir ey sayesin d e h a y a tta kalm olm am gereine d ik k atle
yaklatm . A nlayabildiim kadaryla, b ir h cu m u g erek leti
re n b u tan m la n m az ey g erek am a ulalm azd. K sacas
d o a S o le d ad a an cak b alk kavaa karsa yardm e d e b ilir
dim .
B eni d ik k atle d in led ile r ve sessiz, am a sinirli k a la k a ld
lar.
"D o a S o led ad n e re d e im di?" diye so rd u m L id iaya.
"La G o rd a yla birlikte," d edi u m arsz b ir sesle. "La G o r
d a u za k la ra g t rd onu. S a altm ak iin abalyor. A m a
n e rd e o ld u k larn bilm iyoruz. te, g erek bu."
"Peki, J o se p h in a n e re d e ? "
KK KIZ KARDELER
91
"T ank arm aya gitti. D o a S o le d a d yalnzca o sa

altabilir. R o sa, senin T a n k ta n d a h a ile rid e o ld u u n u d
nyor. N e var, d o a S o le d a d a kzgnsn sen, lm esini is
tersin. B u n d a n t r d e sulayacak deiliz seni."
O n a kzgn o lm adm ve h e r eyin tesin d e, kesinlikle
lm esini istem ed i im k o n u su n d a gvence v erd im onlara.
"yiletir on u , o halde," d ed i R o sa y ksek p e rd e d e n
kan kzgn b ir sesle. "T ank bize, sen in n e y ap m an g erek irse
o n u yapm ay bildiini syledi ve T a n k asla yanlm az."
"Kim b u A llah n belas T ank?"
"Tank N e s to rdur," dedi L idia, b u ad dile g e tirm e k te n
ekinircesine. "B iliyorsun b u n u . B iliyor olm alsn."
S on b u lu m am z d a d o n G e n a ro n u n N e s to ra T an k a d
n verm i o ld u u n u anm sadm . O gn, d o n G e n a ro n u n b u
nu, b irlik te geirdiim iz son an larn gerginliini ve kaygsn
azaltm ak iin sylediini d n m t m .
"aka deildi," d ed i L idia k e n d in d e n em in bir sesle.
"G en aro ve N ag u al, T an k iin ayr b ir y n tem izlediler. N e
reye g ittilerse o n u d a g t rd le r. A m a h e r yere! T ank, t a
nklk ed ilec ek h e r eye tan k oldu."
A ra m z d a b y k b ir yanl a n la m a o ld u u su g t rm e z
di. A ra la rn d a b ir yabanc o ld u u m u an latm ay a abaladm .
D on Ju a n b en i h e rk e ste n u zak tu tm u tu , P ab lito ve N eslo rd an bile. N e h a b e r, eyvallah s zlerin in dnda, ta m a n la
myla k o n u am am tk . O nlar, d o n J u a n n tan m lary la b ili
yordum . H e r n e k a d a r J o s e p h in a y b ir kez g rm olsam
da, neye b en zed i in i bile an m sam y o rd u m . L a G o rd a y ise
kocam an b ir srt o la ra k anm syordum . O n lara, b ir gn n
cesine d ek d o n J u a n m m ezleri o ld u k larn ve B enign o n u n d a ayn ta k m d a n o ld u u n u bile bilm ediim i syle
dim .
U tan g a a b irb irle rin e b ak tlar. R o sa b ir eyler syle
m ek am acyla d u d ak larn k p rd atty sa d a L idia ayaklaryla
o n a b ir b u y ru k verdi. U zu n ve iten a k lam alarm n a rd n
92
KNC ERK EMBER
d an artk b irb irlerin e ileti y o llam am alar gerektiini d n

d m h issettim . S inirlerim ylesine gergindi ki ay ak lar
nn gi/li k ap akl devinim leri n ed en iy le id d etli bir fkeye k a
pldm . C i erlerim in t m gcyle kzlara b arp sa y u m ru
u m u m asan n o rta sn a p atlattm . R o sa in an lm az b ir hzla
ayaa k alk t ve sanrm o n u n b u b ek len m ey en devinim ine
yan t o la ra k b e d e n im k endiliinden, aklm n e yaptm ayrt
bile ed e m e d e n , b ir adm geriledi ve R o s a n m sol elin d e tu t
tu u k a ra b ir so p a ya d a ar b ir n esn e n in sald rsn d an kl
pay k u rtu ld u . N e sn e gk g r lt s n an d ra n bir sesle m a
san n st n e v urdu.
D a h a nce d o n a S o led ad b a n a h cu m etti in d e d u y d u
um o b elirg in ve gizem li a trd a m a sesini h e m e n n efes b o
ru m u n a rd n d a y en id en duydum . G zlerim y erin d e n frlad
ve k o lu m yldrm hzyla R o s a n n sopasnn st n e vurdu.
T m sahneyi film izler gibi izledim .
R o sa b ir lk att ve b u n u n a rd n d a n t m arlm la
n e eilm i ve sol y u m ru u m la R o s a nm elinin te rsin e v u r
m u o ld u u m u n ayrdm a vardm . A fallam tm . B am a g e
le n le r g ere e b en zem iy o rd u . B ir k arab asa n d bu. R o sa b a
rm asn s rd rd . L idia o n u d o n J u a n m o d asn a g t rd .
A cyla b ir s re d a h a bardn duydum ; so n ra d a sustu.
M asa n n yan b an a o tu rd u m . D n ce lerim dalm t.
B o y n u m d an g elen o ses artk iyice b ilincinde olduum
b ir ey h alin i alm t. D o n Ju a n bir k eresin d e bunu, s ra t d e
itirirk en k ardm sese b e n z e r bir ey biim inde ta n m la
m t. O n u n la birlik tey k en de byle b ir ey yaadm hayal
m eyal an m syordum . G e en gece, h e r n e k a d a r b u n u n b ilin
cine v ardysam d a R o s a n m y an n d a y in elen e n e d ek tam a n
lam yla k ab u llen m em itim . D e rk e n , b u sesin az b o lu u n
d a ve k u lak larm d a belirgin bir s y aratt n n d a ayrdm a
vardm . Sesin gc ve k u ru lu u , aklm a k o cam an atlak bir
cam n g r n t s n getirm iti.
KK KIZ KARDELER
93
I id ia b ir s re so n ra d n d . D ingin ve to p arla n m gibiy

di H a tta g ld bile. O n d a n b u bilm eceyi zm em e yardm
l csi iin bildii h e r eyi aklam asn istedim . U z u n bir
ln ak sam an n a rd n d a n , b en b a rp a rd k tan ve m asaya
yum ruum u in d ird ik te n so n ra R o s a n m h ey e can a kapld
n, sinirlendiini ve o n la ra z a ra r v erece in d e n k o rk a ra k "r
ya eliyle" b a n a saldrdm an latt. S ald rsn d an syrldm
ve lpk d o a S o le d a d a v u rd u u m gibi o n a d a v urm u o ld u
um u, b ir y o lu n u b u lam az sam R o s a n m elini k u llan am ay a
cam syledi.
A rd n d an R o s a odaya girdi. K olu b ir kum a parasyla
.. lmt. B an a bakt. G zleri, ocuk gzleri gibiydi. D u y g u
lann k arm a k ark olm utu. B ir yanm k en d in i irkin ve kirli
hissediyordu. N e var, te y an m sa tm yle kaytszd. Bu y a
nm olm asayd, d o a S o le d a d m sald rsn d an ya d a R o s a nm
yok edici v u ru u n d a n k u rtu lam azd m .
U zun b ir su sk u n lu u n a rd n d a n , ayak ile tile rin d e n t r
anm n sk lm asnn b en im iin b ir u ta n kayna o lduunu,
ne var ki m a sa d a b a rp a rm am la R o sa n m knn b a
daam ayacan syledim o n lara. O n larn uyg u lam alarn b i
lem eyeceim gz n n d e b u lu n d u ru ld u u n d a , R o s a nm vu . n ed en iy le ok k t y aralan ab ilird im .
ok u ta n g a b ir sesle elini g sterm esin i istedim . H e m e n
sargy averdi. im i ve kzarm t. Bu in sanlarn, don Juan h azrlad b ir snav ze rim d e uyguluyor o ld u k lar k o
nusunda h ib ir kkum kalm am t. O n la rla gs gse
geldike, aklla ulaam ayacam ala n la ra giriyordum . A k l
mn, z n b t n selli i dedii eyin yalnzca k k b ir p a r a
sn o lu tu rd u u n u d e fa la rc a yinelem iti. B edensel yok e d il
me gibi h em y abans h em de g erek bir te h lik en in k arsn
d a b ed e n im ya gizlenm i kaynaklarn k u llan ac ak ya d a le
cekti. B u rad ak i n u m a ra b u t r gizli kay n ak larn v ar o la b ile
ceinin k ab u l ed ilm esin d e yatyordu. alm akla g een yll., bu k ab u le v arm a k iin atlan ad m lard a n b a k a b ir ey
94
KNC ERK EMBER
deildi. U zlam am a ilkesine sk skya bal olan d o n Ju an

ya tam b ir b aar ya d a yenilgi ayarlam t b en im iin. al
m a, b en i gizli k ay n ak larm a u latrm am olsayd b u snav
b u n u aa k aracak ve yapacam p e k b ir ey kalm ayacakt.
D o n Ju a n , d o a S o le d a d a, b yk b ir olaslkla k en d im i l
d reb ilece im i sylem iti. n sa n ru h u n u b u denli d e rin d e n
tan y an b ir kii o lara k h e rh a ld e haklyd da.
Y eni b ir eylem biim i b elirlem en in zam anyd. Lidia,
R o sa ve d o a S o le d a d o n la ra z a ra r v erm e m e n e d e n olan
gle sa altab ileceim i sylem iti. Peki, b ed e n im in o gc
salverm esini salayan d o ru duygu dizisini, dnceyi ya da
h e r neyse o n u nasl y akalayacaktm ? R o s a nn elini alp o k
am ay a baladm . yilem esini istedim . A k lm d an yalnzca iyi
eyler geirdim . E lini o v u tu ru p uzu n s re b ra k m a d a n tu t
tum . B a k u ca m d a uyuyakalm asna k arn y arasn d a hi
bir deiiklik olm ad.
L id ia te k b ir sz e tm e d e n b eni izledi. G ld b an a . O n a
d krc b ir saaltc o ld u u m u sylem ek istedim . G zleriy
le havam y ak alam a b enziyordu. D eiinceye d ek b ak lar
n ekm edi.
R o sa uy u m ak istedi. Y a p e k y o rgun ya d a hastayd.
H an g isi o ld u u n u anlam ay istem ed im bile. O n u k o llarm a
aldm ; d n d m d e n d e hafifti. D o n J u a n n y a ta n a g
t r p yavaa yatrdm . L idia s t n rtt . O d a ok k a ra n
lkt. C am d an b ak t m d a yldzl, bulutsuz, prl prl b ir gece
g rd m . O a n a dek, o ld u k a y k sek lerd e old u u m u z ak lm
d a n kp gitm iti.
G e b a k a rk e n iim i b ir iyim serlik duygusu kaplad.
Y ld zlarn p ek neeli biim de p arld ad n hissettim . G
n ey d o u tam d a baklas b ir y n d aslnda.
H e m e n ta tm in etm e m gerek ti in i hissettiim ani b ir
duyguya k ap ld m . D o a S o e d a d n kuzeye b ak a n p e n c e re
sin d en b ak ld n d a gn n e d en li farkl o ld u u n u g rm ek
istedim . L id ia y d a o ray a g t rm e k am acyla elini tu ttu y sa m
KK KIZ KARDELER
95
l; kafam n st n d ek i gdklayc b ir his b eni d u rd u rd u . D a l

gacklar h alin d e srtm d a n b elim e indi, o ra d a n d a m id e b o
luum a atlad. Y aygnn st n e o tu rd u m . H issettik lerim in
zerin d e d n m ek iin ab a g sterd im . G dklanm ay h is
sel tiim a n d a d n ce le rim in gc ve says azalm t sanki.
K endim i y en id en d n m e adn verdiim zihinsel s rece
d o ru yn len d irm eyi d en e d im se d e b ec ere m e d im .
Z ih in sel de iim lerim n ed e n iy le L idiaya k ar kaytsz
kalm tm . Y e re d o ru eilm i, y z m e b akyordu. O k o c a
m an gzleriyle, b irk a sa n tim e tre te d e n b eni in cele m e k te
o ld u u n u n ay rd n a vardm . K endiliim den, y en id en elini tuip d o a S o le d ad n o d asn a y r d m . K apya yaklatm z
da, b ed e n in in t m y le gerildiini h isettim . O n u b rak m a m
g erekiyordu. K a p n n k arsn d ak i d u v ara dayanm oylum lu
karanlk insan biim ini h issetti im d e eii am ak zereydim .
<)ylesine b e k le n m e d ik b ir g r n t y d ki b ird e n b ire y u tk u
nup L id iann elini brakverm itim . D o a S o le a a d d bu.
K afasn d u v ara dayam , ylece dinlen iy o rd u . L id iaya d n
dm . B irka adm gerilem iti. D o a S o le d a d n geri d n d
n fsldam ak istem itim ; n e var, dile g etird i im e em in o l
m am a k arn s zc klerim tnsz kalm t. D ev in m e g erek si
nim i duym asaydm y en id en konum ay d en ey ecek tim . Sanki
szckleri dile g e tirm e k ok z a m a n alacak t ve b e n b u n a d a
yanam ayacaktm . O d ay a girip d o a S o le d a d a d o ru yrdim . G r n e b ak lrsa day an lm az aclar iindeydi. Y a n n
da d u rd u m ve h e rh a n g i b ir ey so rm ak yerine, y z n k e n d i
me d o ru evirdim . A ln n d a b ir ey vard; y a p ra k la rd a n y a p
m olduu b ir b a n d a ja ben ziy o rd u . D o k u n u n c a koyu ve
akkan o ld u u n u an lad m . B u n u aln n d a n ekip alm a g e re
ini h issettim . O ld u k a ce su r b ir d evinim le b an tu ttu m ,
geriye ek tim ve b a n d a j alverdim . N e km ldad n e d e acy
la yaknd. B an d ajn a ltn d a sarm s yeilim si b ir lek e vard.
( 'anlym ya d a iin d e g varm asn a km ldad. H ib ir
ey y a p a m a d a n b a k tm bir sre. P arm a m la d o k u n d u m ,
sanki tu tk alm gibi yapt. D oal te p k im o lan k a rm a a duy
96
KNC ERK EMBER
gu su n u y aam adm . H a tta b u n esn e h o u m a bile gitti. P a r

m ak larm n ucuyla t m n a ln n d a n ekip aldm . A yaa
kalktm . Ilk bir m addeydi. Bu nem li m a k a rn a gibi ey bir
a n d a k u ru d u . D e rk en , b ir k ez d a h a aydm ve don J u a n m
o d asn a kotum . R o sa n m elini k ap p d o a S o le d ad a d a
yaptm gibi sarm s yeilim si m ad d ey i ekip aldm .
K albim ylesine arp y o rd u ki ayakta zo rlu k la d u ra b ili
y o rd u m . U z an m ak istedim , a m a iim de bir ey pen cerey e
d o ru atlp d em inki n o k ta d a y erim d e saym am a n e d e n oldu.
O ra d a n e sreyle y erim d e k o tu u m u anm sayam yo
rum . B ird en , b irisinin b o y n u m u ve om uzlarm ovduunu ay
rm sadm . O an h e m e n t m y le plak olduum un ve youn
biim de terled i im in ayrdm a vardm . L idia om uzlarm r t
m t ve y zm deki te rle ri siliyordu. B ird en doal d n m e
s relerim geri geldi, ev rem e b akndm . R o sa d erin b ir uy
kuya dalm t. D o a S o le d a d m o d asn a daldm . O n u d a
u y u rk en bulm ay bekliyordum ; n e var, o d a d a hi kim se y o k
tu. L idia a rk a m d a n seirtm iti. N e le r o lduunu an lattm
ona. R o sa n m y an m a k o tu ve b e n giyinirken o n u u y a n d r
dk. Lidia, o n u n yaral elini k av rad ve skt. R o sa tek b ir d e
vinim le ay ak landnda t m y le uyankt.
E v d ek i t m fe n erleri s n d rm ey e koyuldular. B u rad a n
kap gitm eye h a z rla n r gibiydiler. N e d e n b u k e rte ivedilik
iin d e o ld u k larn so rm ay a h a z rla n rk e n k en d im in d e t
m yle giyinm i ve ayn h av a iine girm i old u u m u n ayrdna
vardm . B irlikte acele ediy o rd u k ; stelik b e n d e n d o ru d a n
b u y ru k b ek lerm i gibiydiler.
G e tird i im p a k e tle ri d e a larak kendim izi evin dna a t
tk. L idia b u n la rn hibirini g erid e b rak m am am tlem iti. K im e neyi v ereceim i b elirlem em itim , h en z b en im say
lrlard . K zlar n k o ltu a o tu rd u k la r srad a b en d e e lim d e
kileri ark a k o ltu a attm . A rabay altrdm ve k a ra n lk ta
yo lu m u ara y a ra k geriye d o ru gittim .
Y e n id e n yola k o y u ld u u m u zd a old u k a nem li b ir so-
KK KIZ KARDELER
97
i unla kar k arya kaldm . K zlar, b ir azdan b en im nc

old uum u sylediler; eylem leri b en im k a ra rla rm a baly
m. N agual b enm iim . E v d en ylece kp h e d e f g z e tm e
den arabay s rem ezm iim .
O n la ra n c l k etm e m gerek iy o rd u . N e var, n e y a p a c a
m ya d a n erey e gideceim k o n u su n d a en ufak b ir fikre bile
.alip deildim . ylesine d n p o n la ra baktm . F a rla r a ra b a
nn iinde h a fif b ir aydnlk o lu tu ru y o rd u ve gzleri, b u n u
yanstan ay n a la ra ben zem iti. D o n J u a n n d a gzleriyle ayn
eyi yaptn anm sadm ; gzleri, sra d a n bir in san n g zleri
ne o ra n la d a h a ok k yanstyordu.
K zlarn, am azm n ay rd m d a o ld u u n u biliyordum .
Y etersizliim i rte c e k b ir ak a y ap m ak yerine, zm b u lm a
orununu, hi d n m e d e n o n larn k u ca n a brakverdim .
Nagual o la ra k d en ey im eksikliim old u u n u , n erey e g id ece
imiz k o n u su n d a b ir fikir ya d a ip u cu v erirle rse ok h o n u t
kalacam syledim o n lara . B e n d e n irenm i gibiydiler. D il
lerini ck latp b alarn salladlar. A k lm d an k e n te gitm ek,
N esto ru n evine, h a tta M exico C ityye gitm ek gibi eitli ey
lem p lan lar g eirdim , n e var, hibiri uy g u lan acak gibi d e il
di.
A rabay d u rd u rd u m . K e n te d o ru gidiyordum . O an d a,
h ayatta en ok yapm ay istediim ey kzlarla itenlikle k o
num akt. B alam ak am acyla azm atm , n e var, ikisi d e
tana y z n evirip ko llarn b irb irin in o m zu n a dolayp yz
yze b ak tlar. Bu, k e n d i k a b u k la rn a ekildikleri ve b e n i d in
lem eyecek o ld u k lar an lam n a geliyor olsa gerekti.
Y ein b ir k a rm a a iindeydim . O a n d a en ok g e re k sin
diim ey d o n J u a n n h e r t rl olay ele al b iim in d e gsl e dii ustal, zihinsel yoldal ve m izah anlayyd. N e
var, o n u n y e rin e iki m ez elik etm ek tey d i bana.
L idian m y z n d e g rd m keyifsizlik, gibi b y
yen k en d im e acm a duygum u b ak gibi kesti. lk kez, o rta k
hayal krklm zn so n a erem eyeceini aka an lad m . FIi
98
KNC ERK EMBER
kukusuz, o n lar d a bak a bir b iim d e olsa bile d o n J u a n n

u stal n a alm lard. N a g u aln k e n d isin d e n b a n a d oru
b ir gei y ap m ak ok k o rk u n b ir ey olm alyd.
M o to r alr d u ru m d ay k e n u z u n s re o tu ru p kaldm .
D e rk e n , d o a S o le d ad m o d a sn a girdiim de gdklanr gibi
b alay an o b ed e n sel titre m e y en id en oldu. O n u g erek a n
lam d a g rm em itim . A slnda d o a S o le d a d d u v ara d ay an
m g rm ek, o n u n b ed e n in i te rk ettii an yen id en an m sa
m a k ta n b ak a b ir ey deildi. O fo sfo rlu akkan m addeye
d o k u n d u u m d a o n u saaltm o ld u u m u ve o n a ve R o sa ya
b e d e n im d e oluan b ir t r gc ak tard m d a biliyordum .
zel b ir koyan g r n t s d t aklm a. D o a Soled a d n ve la G o rd a nn o ra d a o ld u k la rn a em indim . Bu bilgi
srad a n b ir san deil, k an t g e re k tirm e y e n b ir gerekti. La
G o rd a , d o a S o le d a d o zel koyan dibine g t rm t ve
ta m o a n d a sa altm ak iin ab alam ak tay d . O n a, d o a S o le
d a d m aln n d aki yaraya saaltm u y gulam am n yanl o la c a
n, artk o ra d a k alm alarn n g erek m ed i in i sylem ek is te
dim .
G r m k zlara an lattm . H e r ikisi de, tpk d o n J u a n n
syledii b iim de, k e n d im e acm am am gerektiini syledi
ler. N e var, o n u n la birlik tey k en d a h a uygun te p k ile r alrdm .
K zlarla d u ru m farklyd. K endim i h a k a re te uram gibi h is
settim .
"Sizi eve g treceim ," dedim . "N ered e yayorsunuz?"
L idia b an a d n d ve o ld u k a kzgn b ir sesle ikisinin de
b en im k o ru m a m a ltn d a o ld u k larn , o n lar gvenli bir yere
u latrm am gerektiini ve d o n J u a n n arzu su d o ru ltu su n
da, b a n a y ard m e tm ek am acyla zg rce devinm e h a k la rn
d a n vazgetik lerini syledi.
O an b ir p a r a kzdm . K zlar to k atlam ay istediysem de
o yabans titre m e n in t m b ed e n im i y en id en kapladn his
settim . Y in e b am d a bir g d k lan m a gibi b alad ve m ide
b lg em e in d i inde n e re d e yaad k larn biliyordum . G d k
KK KIZ KARDELER
99
lanm a yum uak, lk bir film tab ak a s gibiydi. K asklarm la

k ab u rg alarm a ra sn d a h issed iy o rd u m varln. G azabm
yok old u ve y erini bir lm llk hissi ald. G lm ek arzusundaydm . A kn b ir o lg u n u n ay rd m a vardm . D o h a Soled a d n ve k k kz k a rd e le rin etkisi altn d a, b e d e n im d e
erle n d irm e yapm ay kesm iti; d o n J u a n m deyim iyle d n y a
y d u rd u rm u tu m . A payr iki du y u m u b irb irin e kartrm lm. B am n ze rin d ek i gd k lan m a ve b o y n u m u n a rk asn
daki o se rt a trd a m a sesi; b u ikisinin ara sn d a d a askya
alnm d e e rle n d irm e le rim yatyordu.
B u ssz d a y o lu n d a k zlarla ylece a ra b a d a o tu rm u
ken y aam m d a ilk kez, dnyay d u rd u rm a n n tm yle ayr
d na v arm tm . B u duygu, yllar n ce yaam olduum b u n a
b en zer b e d e n se l b ir bilinci aklm a g etird i. B am n st n d ek i
gd klanm ayla ilgisi olsa gerek ti. D o n Ju a n , by c lerin b u
Irden b ir d u y u m g elitirm eleri g erek ti in i sylem i, so n ra
da u zu n b ir ta n m yapm t. A n la tt n a g re, n e ho n e d e
ac v eren b ir t r gdklanm ayd b u ve insann, tam b an n
st n d e o lu u y o rd u . B u n u n la ilgili, zihinsel d zey d e b ir b i
li nlilie v arm a m salam ak am acyla d a bam n h e m e n b ir
ka s a n tim e tre s t n d e y er alan kaya ve d a llarla do lu dey
bir h a t z e rin d e k o tu rm u tu beni.
Y llarca b a n a neyi b e tim le m e k istediini an lam ay a al
t m. N e var, b ir y a n d a n tan m lam asn zm seyem iyor, te
yandan d a u y g u lam alarn y erin e g e tirm e m e karn gerekli
bed en sel b elle e sah ip o lam yordum . D a llarn , talarn a ltn
da k o ark en b am n st n d e betim led i i t rd e n b ir d uygu
yu h ibir z a m a n h issed em em itim . A m a b ir gn bed en im ,
yksek b ir k am y o n u alak tavanl b ir p a rk a la n n a p a rk e t
m eye altm srad a b u d uyum u k en d ili in d e n bulgulad.
ki kapl k k sed an m h e r za m a n kullan d m b ir hzla
gi i dim yapya; so n u o lara k y e rd e n o k a d a r yksek k o ltu
u m d a o tu rm u arac k u llan rk en , y ap n n b e to n tav an k e
m erinin b am a d o ru geldiini grdm . K am y o n u z a m a n n
100
KNC ERK EMBER
d a d u rd u ram azd m ; b e to n k e m e rin k afa derim i yzecei

d u y g u su n a k ap ldm . D a h a n ce b u kam yon k a d a r yksek
h ib ir m o to rlu a ra k ullanm am tm . B u n ed e n le , gerekli al
gsal ay arlam a y etisin d en yoksu n d u m . K am y o n u n tavanyla
y ap n n tav an ara sn d a bir m esafe y o k tu sanki b en im iin.
K em eri k afa d erim in st n d e hissettim .
O g n o y ap n n iinde b e d e n im e , o gd k lan m a duygu
su n u n ansn y erletirm esin e frsat ta n m a k am acyla sa a t
lerce a ra k u llandm .
K zlara d n d m ve n e re d e yaad k larn o an bulm u o l
d u u m u s ylem ek istedim . V azgetim . G d k lan m a duygusu
nu n , b a n a b ir gn P a b lito n u n evine g id erk e n d o n J u a n n
b ir evi g s te re re k kaytszca syledii b irk a sz an m sa tt
n o n la ra s ylem ek neyi de itireb ilird i ki? D o n Ju a n ev
reye uym ayan b u yapy im leyerek b u ra sn n dinginlik iin
m k em m el, am a d in len m ek iin uygun olm ayan b ir y er ol
d u u n u sylem iti. K zlar o raya g t rd m .
E vleri b y ke saylrd. B u d a d o n a S o le d a d nki gibi
k erp ile r lm , k ire m itte n ats o lan b ir yapyd. n d e
u zu n lam a sn a b ir odas, a rk a d a tavanl bir ak h av a m utfa,
m u tfa n y an n d a b yk b ir avlusu ve avlunun tesin d e d e
k m es alan v ard. B u n u n la b irlik te evlerinin en nem li b
lm , biri n o d ay a tekisi d e ark ay a alan iki kaps o lan
k ap al b ir odayd. L id ia b u n u k en d ilerin in yapm o ld u u n u
syledi. G rm e k istediysem d e ikisi b ird e n b u n u n uygun b ir
za m a n olm ad n n k Jo se p h in a ve la G o rd a nn o d an n
k e n d ile rin e ait o la n b l m lerin i b an a g sterm ek am acyla
o ra d a o lm ad k larn sylediler.
n o d a n n k esin d e tu la d a n yaplm bycek b ir seki
vard. Y e rd e n k rk be, elli sa n tim e tre k a d a r yksekteydi ve
b ir ba y atak gibi d u v arla birleiyordu. L idia b u n u n st n e
kaln h asr yayglar k o ydu ve o n la r beni b ek lerk en y atp u y u
m am n erd i.
KK KIZ KARDELER
101
B ir lam b a y akan R o sa b u n u y ata n st n d e k i bir iviye

ast. Y azm ak iin y eterli k vard. O n la ra yaz yazm ann
gerginliim i azalttn akladm ve b u n u y ap a rsam o n lar
rah atsz ed ip etm eyeceim i sordum .
"N eden izin istiyorsun?" diye kt Lidia. "Y apacaksan
yap!"
Son aklam ay ylesine, d n m e d e n yaptm , b u n u n
tesin d e n o t tu tm a k gibi, d o n J u a n ve d o n G e n a ro y a bile
yabans g elen e d im le rd e b u lu n d u u m u ve b u n u n o n la ra d a
yabans g elebileceini syledim .
"Biz h ep im iz yabans eyler yaparz," d ed i L id ia serte.
S rtm d u v ara verip yataa, la m b a n n a ltn a o tu rd u m .
O n la r d a h e r iki yanm a uzan d lar. R o sa st n b ir arafla
rt p kafas y asta d e m ed e n uyuya kald. L id ia ise h e r n e
k ad a r lam b an n uyk u su n u g etirse bile artk k o n u m ak
iin uygun za m a n n geldiini syledi.
K a ran lk tak i syleim iz b r iki kzn n e re d e olabilecei
zerin d e o d ak lan d . Lidia, la G o rd a nn n e re d e olabilecei
k o n u su n d a fikir bile yr tem ey ece in i, b u n u n yan sra Jos e p h in a nn, k a ra n lk ta bile olsa b yk b ir olaslkla d a la r
da N e sto ru a ra m a k ta o ld u u n a in an d n syledi. K a ran lk
ve ssz y e rle rd e d o lam ak gibi olaslk lar o rta y a ktnda
lo se p h in a nm , k en d in e d ik k at e tm e k o n u su n d a ara la rn d a k i
cn becerik li kii o ld u u n u syledi. L a G o rd a nm b u grevi
stlenm esi iin o n u sem i o lm asn n n e d e n i buydu.
O n larn la G o rd a d a n sz e tm e biim lerini dinledike,
p atro n u n o o ld u u kan sn a kapldm b elirttim . L idia, so
ru m lu lu u n la G o rd a d a old u u n u , d o n J u a n m k en d isin in
o n a b u grevi verdiini syledi. O byle y ap m asa bile la
( io rd a n n e r ya d a ge nderlii stlen ece in i, n k o n u n
cil iyileri o ld u u n u aklad.
O n o k ta d a yaz yazabilm ek am acyla lam bay y ak m a g e
reini duydum . L idia n u y k u su n u g e tird i in d en yakndysa d a so n u n d a b en im dediim oldu.
102
KNC ERK EMBER

"La G o rd a y en iyiniz klan nedir?" diye sordum .
"Kiisel erki d a h a fazla," dedi. "Eler eyi bilir. B u n u n

tesin d e, N agual o n a insanlar d en e tim altn d a tutm ay
retti."
"La G o rd a nm en iyiniz olm asn kskanyor m usun?"
"Bir zam an lar. A m a artk deitim ."
"N eden deitin?"
"N agualm d a syledii gibi so n u n d a yazgm k a b u lle n
dim."
"N edir sen in yazgn?"
"Yazgm ... yazgm m eltem o lm ak tr. B ir ryac olm aktr.
Y azgm b ir sava olm aktr."
"R osa ya d a Jo sep h in a, la G o rd a y k sk an rlar m?"
"Hayr, k skanm azlar. H e p im iz yazglarm z k a b u lle n
dik. N agual, erk in ancak hibir ikyette b u lu n m a d a n yazg
m z k ab u llen m em izin a rd n d a n o rta y a ktn syledi. B en
ok d e rt y anar, b u n e d e n le ken d im i k t hissederdim , nk
N a g u al b e en ird im . K ad n o ld u u m u sanrdm . A m a b e
nim b ir k ad n o lm adm g sterd i b ana. O n u ta n m a d a n n
ce yaam m so n a erm iti. B u g rd n , yeni b ir b e d e n d ir.
Ayns h ep im izin b an a geldi. B elki de sen bize p ek b e n z e
m iy o rd u n , n e var, N agual bizim iin yeni b ir yaam dem ekti.
"Bize, artk bizi te rk ed ece in i n k yap acak b ak a ey
leri o ld u u n u sylediinde leceim izi sandk. A m a b ir de
im di b ak bize. Y ayoruz, lm edik, n e d e n biliyor m usun?
n k N ag u al bize o n u n ta kendisi old u u m u zu gsterdi.
B u ra d a bizim le b irlik te. H e r za m a n yle kalacak. Biz o n u n
b ed e n i ve tiniyiz."
"D rd n z d e byle m i hissediyorsunuz?"
"D rt deiliz biz. Biriz. Bizim yazgm z bu. B irbirim izi
yklenm eliyiz. S en d e aynsn. H e p im iz aynyz. S o led ad bile
ayn, b ak a b ir yne gidiyor bile olsa."
KK KIZ KARDELER
103
"Ya P ab lito , N e sto r ve B enigno? O n la r b u resm in n e re sindeler?"

"Bilem eyiz. P ek sevm eyiz onlar. zellikle de P a b lito yu.
K orkak o. Y azgsn k a b u llen m ed i ve b u n d a n syrlm aya a
balyor. B y c l k ten bile vazgeip srad a n b ir yaam s r
m ek istiyor. S o led ad iin ok iyi o lu rd u bu. N e var, N agual,
P ab lito ya y ardm c olm am z iin b u y ru k verdi. A sln a b a k a r
san o n a y ard m e d e ed e ok y o ru ld u k . B elki d e la G o rd a
on u yo ld an so n su za d ek atv erir bu g n lerd e."
"Y ap ab ilir mi?"
"Y apabilir m iymi! H e m d e nasl. O n d a h ep im izd en de
lazla N ag u al var. S e n d e n bile ok belki de."
"Sence n e d e n N ag u al hibir zam an b a n a sizin o n u n
m ezleri o ld u u n u zu sylem edi?"
" nk b o su n sen."
"B unu o m u syledi?"
"H erk es biliyor sen in bo o lduunu. B e d e n in e yazlm
bu senin."
"Nasl o lu r d a bilebilirsin bunu?"
"O rtasn d a b ir d elik var."
"B edenim in o rta sn d a m ? N ered e?"
M id em in sa y an n d ak i b ir n o k tay a yavaa d o k u n d u .
Parm ayla on, on iki s a n tim e tre ap n d a, g r n m e z b ir d e li
in k en a r z e rin d e n gidiyorm ucasm a b ir e m b e r izdi.
"Sen d e bo m u su n , Lidia?"
"D alga m geiyorsun? B en tam m . G re m iy o r m usun?"
S o ru larm a v erdii y a n tla r b ek lem ed i im b ir y n e do gitm eye balam t. B ilgisizliim le o n u sin irlen d irm ek is
lem edim . H e r eyi biliy o rm u u m gibi bam salladm .
"Sence n e d e n b en i b o m b o klan b ir delie sahibim ?" d i
ye so rd u m , en m asu m s o ru n u n b u o ld u u n a k a ra r v erm e m in
ard n d an .
104
KNC ERK EMBER
Y an tlam ad . S rtn b a n a d n d ve lam b an n nn

gzlerini ald ndan yaknd. Y an tlam as iin steledim . S al
d rg an ca y en id en b e n d e n y an a d n d .
"Seninle d a h a fazla k o n u m ak istem iyorum ," dedi. "A p
talsn sen. P ab lito, ki en b e te rid ir, o bile sen in k a d a r aptal
deil."
N e d en sz ettiini bildiim i n e s re re k b ir b ak a k
m aza g irm ek istem edim , b u n e d e n le bolua neyin n e d e n o l
d u u n u so rd u m o n a yeniden. D o n J u a n m b u k o n u h a k k n
d a b en im le hi k onum ad k o n u su n d a en byk gveni
sa layarak o n u y en id en k o n u m ay a ynelttim . B an a y zler
ce kez bo birisi o ld u u m u sylem i, b e n d e b u n u B atl bir
in san n anlayabilecei gibi anlam tm . K a ra r v erm e yetisin
d en, isten ten , am a tan ve h a tta z e k d a n yoksun o ld u u m u
d ile getirm ey e abaladn sanm tm . B ed en im d ek i bir d e
lik ten hi sz etm em iti b ana.
"Sa y an n d a b ir b oluk var," dedi kaytszca. "K adnn
b irin in seni bo altt b ir a n d a o lu an b ir delik."
"K adnn kim o ld u u n u b ileb ilir m iydin?"
"Bunu y alnzca sen syleyebilirsin. N agual, erk ek lerin
o u nlukla b u n u b ilem ed ik lerin i syledi. K a d n lar d a h a ta
lihli; o n lar k im in bo altt n syleyebilirler."
"Kz k a rd e le rin d e b en im gibi bo m u?"
"A ptallk etm e. N asl bo olabilirler?"
"D ona S o led ad k en d isin in d e bo o ld u u n u syledi. O
d a b en im gibi mi?"
"Hayr. M id esin d ek i delik ok fazla bykt. P ler iki
y an d a d a vard. B u d a o n u h e m b ir erk e in h em de b ir k a d
n n bo altt a n la m n a gelir."
"D o n a S o le d a d n b ir e rk e k ve b ir k ad n la n e ii oldu
ki?"
"K endi b t n l n o n la ra verdi."
KK KIZ KARDELER
105
B ir so n rak i soruyu so rm a d a n n ce b iraz duraladm . A n

lattnn ierdii h e r eyi z m lem ek istedim .
"La G o rd a n n d u ru m u S o le d a d n k in d e n d e beterdi,"
diye s rd rd Lidia. "O nu iki k a d n b oaltm t. M idesindeki
delik m a a ra gibiydi. im di k a p a d artk. Y e n id e n b ir b t n
o."
"B ana b u iki k a d n d a n sz et."
"Sana te k bir szck d a h a syleyem em ," d edi old u k a
buyurgan b ir titrem le. "Bu k o n u d a yalnzca la G o rd a k o n u
abilir sen inle. O g elen e d ek bekle."
"N eden yalnzca la G o rd a?"
" nk o h e r eyi bilir."
"H er eyi yalnzca o m u biliyor?"
"Tank d a en az bir o k a d a r, h a tta d a h a d a fazlasn bilir.
Ne var, o G e n a ro n u n ta kendisi. B u d a o n u id are etm eyi ol
d u k a zorlatry o r. O n u sevm eyiz."
"N eden o n u sevm ezsiniz?"
"B eladr o serseri. G e n a ro gibi d elid irler. N e b e k le r
sin ki, o n la r G e n a ro n u n ta kendisi. H i d u rm a d a n d v
yo rlar bizim le, n k N a g u ald e n ok k o rk a rlard ; in tik a m
n b izd en alyorlar. H e r neyse, la G o rd a byle sylyor ite."
"Peki, la G o rd a ya b u n u s y leten n ed ir?"
"N agual ona, geri k alan la rm z a sylem edii eyleri sy
ledi. O gryor. N ag u al senin d e g rd n syledi. Jo sefia, R o sa ve b e n g rm yoruz. N e var, h ep im iz aynyz."
D o n a S o le d a d m d a b ir nceki gece sylem i o ld u u
"hepim iz aynyz" tm cecii d n c e le rin ve k o rk u la rn
gibi aklm a d m esin e n e d e n oldu. Y az takm m b ir keye
braktm . evreye b akndm . Y a b an s b ir dnyada, ta n m a d
m iki g en k ad n n a ra sn d a yab an s b ir yataa u zan m y a
tyordum . Y in e d e k en d im i iyi hissed iy o rd u m . B ed en im k e n
dini brak m t ve kaytszlk iindeydi. G v en d im onlara.
"B u rad a m uyuyacaksnz?" diye sordum .
106
KNC ERK EMBER

"Baka n e re d e uyuyalm ?"
"Sizin o d a n n nesi var?"
"Seni te k b an a brakam ayz. Bizim duygularm z d a sen in k ile r gibi; b ir yabancsn sen, n e var, san a y ardm etm ek
bo y n u m u zu n borcu. L a G o rd a , n e k a d a r a p ta l o lu rsan ol, sa
n a gz k u lak olm am z syledi. S en N a g u a ln kendisiym isin
gibi, sen in le ayn y a ta k ta yatm am z syledi."
L id ia lam bay s n d rd . S rtm d u v ara v e re re k o tu rd u
um b iim de kaldm . D nceye d alm ak am acyla gzlerim i
kap ad m a n d a uykuya dalm m .
Lidia, R o sa ve b en evin n n d ek i d z alan d a sab ah n
sek izin d en b u y ana, n ered ey se iki sa a ttir o tu ru y o rd u k . O n la
r syleim in iine ekm ek istediysem d e konum ay re d d e t
tiler. T m yle gevem i gibiydiler, n ered ey se uyuyacaklard.
B u n u n la b irlik te havalar b a n a bulam am t. Bu zo ru n lu
sessizlik hali b eni k en d i h avam a sok m u tu . E vleri kk bir
te p e n in zerin d eydi; sokak kaps dou y n n e bakyordu.
O tu rd u u m y erd en , d o u d an b aty a u z a n a n d a r vadinin n e
redeyse t m n grebiliyordum . K en ti g rem iyordum , am a
vad in in ta b a n n d a k i ilenm i yeil ta rla la r grebiliyordum .
V a d in in te y an n d a h e r y n d e k ocam an, yuvarlak ve yksek
te p e le r vard. V a d in in y ak n larn d a yksek d a lar yoktu; yal
nzca in an lm az b ir bask duygusu v eren o k ocam an, deirm i
yksek te p e le r. B u te p e le rin b en i b ak a b ir z a m a n a taya
caklar d u y g u su n a kapldm .
L idia b ird e n b ire k o n um aya b alad ve sesiyle h ay alleri
m i kesti. G m le im in k o lu n u ekti.
"te Jo sefin a geliyor," dedi.
V a d id e n eve u z a n a n kavisli p atik ay a baktm . Elli m e tre
k a d a r ted e, patikay trm a n a n b ir k ad n grdm . L idia ve
R o sa ile y ak lam a k ta o lan k ad n arasn d ak i kayda d e e r ya
fark n n h e m e n ayrdna v ardm . O n a y en id en baktm . Josefin an m b u k e rte yal olabileceini hi d n m em itim . Y a
KK KIZ KARDELER
107
va y r y n e ve b e d e n in in d u ru u n a b ak lrsa ellili y alar

nn o rta la rn d a olm alyd. nceydi, koyu ren k li u zu n b ir e tek
giymiti ve srtn d a b ir o d u n yk tayordu. G s n n sliden ba lan m b ir k u n d a k tay o rd u ; iinde b ir ocuk
varm gibi d u ru y o rd u . Y r rk e n zo r nefes alyordu, a d m la
n zayft. S on ad m larn zo rlu k la atab ild i. S o n u n d a, b irk a
m etre tem ize geld iinde ylesine so lu y o rd u ki h e m e n o tu r
m asna y ard m etm ey e kotum . yiyim d e r gibi b ir devinim de
bulundu.
L idia ve R o s a nn k k rd ad k larn duydum . O n la ra b a k
m adm n k t m dikkatim k a d n a ynelm iti. n m d e dua insan, yaam m b o y u n ca g r p g reb ilece im en irkin,
m iren y aratk t. O d u n y k n zp g rltyle y ere bakt. H em g r lt d en h e m de o d u n la rn arlyla n e r e
deyse k u ca m a d m ek z e re o lan k ad n y z n d e n iste m e
den zpladm .
Bir an b a n a b ak t ve sakarl y z n d e n can sklm o l
sa g erek ki g zlerini y ere indirdi. B elini d ik letird i ve b e lir
gin bir z n t y le iini ekti. S rtn d ak i y kn o n a o k ar
geldii belliydi.
K ollarn g erin ce salar k sm en ald. A ln n d a b ir b a n t
vard. U zu n ve gri salar kirli ve to p a k to p ak t. K oyu kahvecgi b a n d n a ra sn d a n beyaz salarn greb iliy o rd u m . B an a
gld ve b an sallad. T e k bir dii kalm am t. D isiz, k a p
kara azn g reb iliy o rd u m . A zn eliyle k ap a d ve gld.
S an d allarn kard ve b a n a hibir ey sylem e frsat v e rm e
den eve y r d . R o sa d a o n u izledi.
A p tallam tm . D o n a S o led ad , Jo s e fin a nn L id ia ve
Kosayla ayn y ata o ld u u n u sylem iti. L id iaya d n d m .
Beni izliyordu.
"Bu k e rte yal o ld u u n u bilm iyordum ," dedim .
"Ya, o ld u k a yaldr," dedi kaytsz bir titrem le.
" ocuu v ar m ?" diye sordum .
108
KNC ERK EMBER
"Evet, o n u d a gittii h e r y e re g t r r. A sla bizim le b

rakm az. O n u yiyeceim izden ok korkar."
"O lan m?"
"Olan."
"Ka yanda?"
"te, b ir s re d ir b irlik teler. A m a tam yan bilm iyorum .
B u y ata ocuk sahibi olm am as gerektii dncesindeydik.
A m a bizi dinlem edi."
"Kim in ocuu bu?"
"Kim in o lacak, Jo s e fin a nm ."
"Yani b ab as kim ?"
"N agual tabii, kim o lab ilir ki?"
B u g elim enin o ld u k a abartl ve ok sinir bo zu cu o ld u
u n u d n d m .
"Sanrm N a g u a ln d n y asn d a h e r ey olas," dedim .
Bu, L id iaya yaptm b ir ak lam ad an te k e n d im e iti
ra f etti im b ir dnceydi.
"yi bildin," d ed i ve gld.
"E rozyona u ram b u te p e le rin yaratt b asn day an l
m az b ir k o n u m alm t. B u b lg ed e g erek ten iren b ir ey
le r vard ve Jo sefin a d a b ard a ta ra n son d am la olm utu.
irkin, yal, pis k o k u lu ve disiz b ir k ad n olm asnn te s in
d e y z n d e de b ir t r fel vard. Y z n n sol y annn kaslar
zed elen m ie b en ziy o rd u . B u d a sol g znn ve aznn sol
y an n n hi d e ho o lm ayan b iim d e arp lm asn a n e d e n o l
m u tu . skntl h av am tm yle kaygl b ir h ale d n m
t. Bir sre, o ok ta n d k "arab am a atlayp b u ra la rd a n g id e
yim" d n cesini zih n im d e evirip ev irm ek ten k en d im i a la
m adm .
K endim i hi d e iyi hissetm ed i im k o n u su n d a L id ia ya
yakndm . G ld ve hi kukusuz Jo se fin a m n beni k o rk u t
m u o ld u u n u syledi.
KK KIZ KARDELER
109
"n san lar z e rin d e byle bir etkisi oluyor," dedi. "Gm n t s n d e n h erk es n e fre t ediyor. K a ra fa tm a d a n d a irk in
dir o."
"Bir kez g rm t m onu," dedim , "am a genti o zam an."
"H er ey deiir," dedi L id ia filozofa, "u ya d a b u b i
im de. S o le d a d ele alalm . N e byk b ir deiim , h a? S en
kendin de deitin. A n m sad m d an d a h a csselisin. G n
getike N a g u a l andryorsun."
Jo se fin a daki deiim in rk n t verici o ld u u n u syle
mek isted im se d e u z a k ta n b en i d u y ab ilece in d en k o rk tu m .
V ad in in k ar y akasndaki te p e le re bak tm . B ir an o n la r
dan u zak lay o rm u um gibi geldi.
"Bu evi bize N agual verdi," dedi, "am a iinde d in le n e b i
lecein b ir ev deil bu. D a h a n celeri g e r e k te n gzel bir
evimiz vard. B urasysa in san n g toplayaca b ir yer. A yr
ca ev red ek i d a larn insan ldrtm as iten bile deil."
D n celerim i o k u m a d a gsterdii acarlk, b en i b ir an
b o lukta b rak t. N e diyeceim i bilem edim .
"H epim iz d o al o la ra k tem belizdir," diye s rd rd . " a
ba h a rc a m a k ta n holanm ayz. B u n u ok iyi bilen N agual, bu alarm bizim d u v arn st n d e n am am za yardm c olacan
gz n n d e b u lu n d u rm u olsa gerek."
B ird en b ire ayaa k alk arak , b ir eyler y em ek istediini
syledi. M u tfa a gittik; iki duvarla yar k ap a l b ir aland buas. K ap n n sa y an n d ak i duvarsz ta ra fta to p ra k ta n bir
ocak, iki d u v arn b irletii b r k edeyse byk b ir y em ek
m asasyla sra d u ru y o rd u . Y er, p r z s z n e h ir talaryla
r lm t . D m d z tav an m e tre yksekliindeydi ve iki
d uvarn ve duvarsz ta ra fta k i d ay a n ak d ire k le rin in s t n d e
du ru y o rd u .
Lidia, b a n a a r a te te pim i fasulye ve etle d o lu b ir k
se verdi. A tein z e rin d e to rtilla stt. R o s a geldi, y an m a
t u rd u ve L id iad a n k en d isin e y em ek v erm esin i istedi.
110
KNC ERK EMBER
L id ianm kppeyle yem ek d a tm asn a kaptrm tm

kendim i. H e rk e se ayn l d e d a tm ay a ok zen g steri
y o r gibiydi. D evinim lerini beeniyle izlediim in ayrdm da ol
sa gerekti. R o s a n m k sesin d en iki fasulye tan esi alp te n
cereye geri koydu.
G z m n ucuyla, Jo se fin a nm m u tfa a geldiini g r
dm . O n a b ak m am tm aslnda. T a m k arm a o tu rd u . M i
d em b u la n r gibi oldu. G erginliim i az altm a k am acyla Lid ia ya, R o s a nm ta b a n d a fa zlad an iki fasulye d ah a kald
n syleyerek o n u n la akalatm . B eni afallatan b ir kesinlikle
iki fasulyeyi kepeyle ta b a k ta n ald. L idia y erin e o tu ru r o tu r
m az g z m te n c e re d e n ayrm am ve J o s e fin a nm varln
k ab u l etm e m gerekeceini bildiim iin sinirli sinirli gldm .
S o n u n d a istem ed en de olsa m asan n k arsn d a o tu ra n
Jo se fin a ya b ak m am gerekti. lm cl b ir sessizlik vard.
n an m azlk iinde b ak tm ona. A zm ak kald. L idia ve
R o s a n m yksek sesle g ld k lerin i duydum . D n ce ve
duygularm belirli b ir d ze n e so k m ak iin sonsuz gibi g r
n e n b ir s re n in gem esi gerekti. K a rm d a o tu ra n , bir sre
nce g rd m Jo sefin a deil, ok tatl b ir kzd. L idia ve
R o sa gibi K zlderili izgilerine sah ip deildi. K zlderiliden
ok, L atin b ir g r n e sahipti. A k zeytin rengi teni, k
ck b ir az ve ince h atl b ir b u rn u , kk beyaz dileri, k a ra
kvrck salar vard. Y z n n sol y an n d ak i gam ze, g l
n e ar b ir gven katy o rd u .
Y llar n ce ksa b ir s re g rd m kzd karm daki.
O n u d ik k atle izlem em i ho karlad. B aklar dostayd.
D en etle y em ed i im bir sinirlilik iinde yava yava etkisine
kapldm . S o n u n d a, b u g erek aknlm u m u rsu zca a k a
ya v u rm a k ta n b ak a arem kalm ad.
o cu k lar gibi gld ler. K a h k ah alar d in d ik te n so n ra J o
sefin anm b u tiy atro v ari g sterisin in n e d e n in i sordum .
"z s rm e sa n a t z e rin d e alyor," dedi Lidia. "N agual
bize in san lar a rta ra k o n la rn bizi ayrt ed em em esin i
KK KIZ KARDELER
111
retti. Jo sefin a ok tatldr, g eceleri tek b an a y r d n d e

e er irkin ve pis k o k arsa k im se o n u ra h atsz etm ez. Y ok
e er o ld u u gibi y r rse n e olab ilece in i sen bizlerd en d a h a
iyi bilirsin."
Jo sefin a o lu rlarc asm a ban sallad ve yzne o lab ile
cek e n irkin g r n t y verdi.
"Bu yz b o zm ad a n b t n g n durabilir," d edi Lidia.
E e r b u ra la rd a yaasaydm , L id iay g rd m haliyle,
o la an h alin e o ra n la ok d a h a ab u k ayrt edebileceim i ile
ri s rd m .
"B r n d o klk yalnzca sen in iindi," dedi L idia ve
b ird e n glm eye koyuldular. "Bak, seni n e denli artt
lern de. O n u n ayrdm a v a rm a d a n n ce o cuunun ayrdna
vardn."
L idia o d a la rn a gitti ve getirdii ocuk k u n d a n a b e n
zeyen b ir a p u t knn b a n a d o ru m asan n st n e frlatt.
Ben d e k k re rce sin e o n larla b irlik te gldm .
"H epinizin k en d in ize zg byle gizli klklarnz var
m?" diye so rd u m .
"H ayr, yalnzca Jo s e fin a d a var. evredeki hi kim se
o n u n g erek te neye b en zed i in i grm em itir," diye yantlad
Lidia.
L id ia b an sallad, g ld am a sessiz kald. O n d a n ok
lolanm tm . ok m asum ve tatl b ir yan vard.
"Bir eyler syle Josefina," d ed im o n u b ilek lerin d en tu
tarak.
ldrm gibi b a n a b ak t ve k endisini geri ekti. D u y d u
um kvanc ok ileri g t re re k o n u g ere in d en fazla sk
tu ttu u m u d n d m . O n u b rak tm . D im dik o tu rd u . K k
azn ve ince d u d ak larn b z e re k duyulabilecek en gln
vc tu h a f lklar salverdi.
Y z b ird e n b ire deiti. B ir an nceki dingin ifadesinin
yerini istem d ve irkin se irm ele r alm t.
112
KNC ERK EMBER

D e h e tle o n a bakyordum . L idia k o lu m d an ekti.
"N eden k o rk u ttu n ki onu, aptal!" diye fsldad.
"Dilsiz o ld u u n u ve k o n u am ad n bilm iyor m usun?"
O n u n n e dediini anlayan Jo sefin a k ar km aya k alk

t. L id iaya y u m ru u n u g sterip b ir dizi rk n lk d a h a
koyverdiyse d e so n u n d a tk an d ve ksrm eye balad. R o sa
srtn ovdu. L idia d a ayn eyi y ap m ak istediyse de Jo sefin a
o n u y z n d en itti.
L idia y an m a o tu ru p um arszca om uzlarn silkti.
"te byle," diye fsldad.
Jo sefin a o n a d n d . Y z fk e d en irkinlem iti. A z
n ap en tiz p e rd e d e n , d a h a d a k o rk u n sesler savurdu.
L idia sran n st n d e n kayd ve kim seyi ra h atsz e tm ek
istem ezm iesine m utfa te rk etti.
R osa, Jo s e fin a y k o lu n d an tu ttu . Jo sefin a kzgnlnn
sn rlarn d a dolayordu. A zn k m ld att ve y z n a rp t
t. B irka d ak ik a iin d e b eni kvan iinde b ra k a n t m safl
n ve gzelliini yitirm iti. N e yapacam bilem edim . z r
dilem eye y elten d im se d e Jo se fin a nn kard insanlk d
sesler, szckleri azm a tk am ay a yetti. S on u n d a, R o sa o n u
eve g t rd .
L id ia d n d ve k arm a o tu rd u .
"Yanl eyler oldu," d ed i ve elini b an a g t rd .
"Ne za m a n o ld u bu?" diye sordum .
"U zun za m a n nce. N agual o n a bir eyler yapm olsa
g erek . n k k o n u m a yetisini b ird e n b ire yitirdi."
L idia z n t l g r n y o rd u . z n t s n istem d b i
im de dar v u rm ak d u ru m u n d a kald kan sn a kapldm .
D u y gularn b u k e rte sak lam am as gerektiini sylem ek zo
ru n d a bile h issettim kendim i.
"Josefina sizlerle nasl iletiim kuruyor?" diye sordum .
"Yazyla m?"
KK KIZ KARDELER
113
"H adi, ap tallam a. Y az yazm az. S en deil ki o. Bize n e

istediini b e lirtm e k iin ellerini ve ayaklarn kullanyor.
Jo sefin a ve R o s a m u tfa a d n d le r. Y a n m d a d u rd u lar,
lo sefin an n y en id en m asum iyet ve safln sim gesine d n
m o ld u u n u d n d m . O gzelim ifad esin i g r n ce nasl
olup d a b ir a n d a o k e rte irkinleebildiini in san n akl alm
yordu. O n a b a k tk a yzndeki o in an lm az deiikliklerin,
ektii sz yitim iyle ilgili o ld u u n u an lad m b ird en b ire . Y a l
nzca k en d in i sesle ifad e eksiklii o lan b ir in san n tak litilik
le bu k e rte u stalaab ilece i kan sn a vardm .
R osa, b a n a Jo se fin a nn konum ay ok istediini nk
b enden ok h o lan d n ilettiini syledi.
"Sen gelinceye d e k d u ru m u n d a n p ek d e h o n u ttu ," dedi
I idia sert b ir sesle.
Josefina, L id ia nn kn o lu rlarm asn a ban salla
d ve b ir dizi y ak n m a d o lu sesi koyuverdi.
"K eke la G o rd a b u ra d a olsayd," d ed i R o sa. "Lidia, Joscfin ay d aim a sin ir eder."
"steyerek olm ad!" diye kar kt L idia.
Jo sefin a o n a g l m sed i ve o n a d o k u n m a k am acyla elini
-uzatt. Sanki z r dilem eye alyordu. L id ia o n u n elini iti
verdi.
"Seni dilsiz salak," diye sylendi.
Jo sefin a sin irlen m ed i. B aka y n e bakt. G z le rin d e y
lesine b ir h z n v ard ki y z n e b ak a m a d m . T ek b ir szck
bile syleyem iyordum .
"D n y ad a so ru n la r olan tek k ad n n kendisi o ld u u n u
.-.anyor," diye b ir k yapt Lidia. N ag u al bize, o n u k e n d isi
ne acm ak tan v az g eire n e dek acm aszca zo rlam am z syle
di.
R osa b a n a b a k a ra k L id ia n m n e s rd n b ir ba sal
lam asyla onaylad.
114
KNC ERK EMBER
Lidia, R o sa ya d n p Jo se fin a nn y an n d a kalm asn

b uyurdu. R o sa ita a t ed e rce sin e y erin d e n k alk p yanm daki
sraya o tu rd u .
"N agual o n u n b u g n lerd e konuacan sylem iti," d e
di L id ia b a n a doru.
"Hey!" dedi R osa, k o lu m d an ekerek. "O nu belki de sen
ko n u tu racak sm d r."
"Evet!" diye b ard Lidia, ayn dnceyi paylayorm u
gibi. "Belki de seni b u n e d e n le bekliyorduk."
"ok ak!" diye ekledi R o sa, g erek bir esin karsn
daym asna.
kisi b ird e n frlayp Jo se fin a ya sarldlar.
"Y eniden konuabileceksin!" diye bard R osa, Josefin a y o m u zlarn d a n tu tu p sallarken.
Jo sefin a g zk ap ak larn ap gzlerini devirdi. A zndan
gsz, zo r d u y u lan i geirm e sesleri km aya b alad ve so
n u n d a b ir hayvan gibi alam aya koyuldu. H eyecan ylesine
younlam t ki en elerin i ken etley em iy o rd u . A lak g n ll
lkle, b ir sin ir b u n alm n n eiinde o ld u u n u d n d m .
L id ia ve R o sa, iki y an m a geip enesini k ap a m a sn a yardm
e ttile r. N e var, o n u ding in letirm ey e alm adlar.
"Y en id en k o nuabileceksin! Y e n id e n konuabileceksin!"
diye ba rtlar.
Jo sefin a hkrd ve iim i titre te n bir biim de neredeyse
u lu d u .
K afam k esin lik le karm t. O n la rla akllca konum ay
d en ed im . M a n tk la rn a seslenm eye altm . A m a benim
s ta n d a rtla rm a g re b u n d a n p e k n asip lerin i alm am o ld u k
larn n ay rd m a vardm . N e y a p m am gerektiini d n e d
ne, tam n le rin d e b ir aa b ir yukar gidip gelm eye b a la
dm .
"O na y ard m ed ecek sin , deil m i?" diye so rd u Lidia.
"L tfen efen d im , lften," diye b a n a yalvard R osa.
KK KIZ KARDELER
115
O n la ra d elirm i o ld u k larn , n e y a p m am gerektiini bil

m ediim i syledim . Y in e d e k o n u u rk e n k afam n a rd n d a
gln b ir iyim serlik d u y g usunun k e n d in d e n em in olm a h a li
nin o lu tu u n u n ayrdm a v ardm . n c e gz ard e tm e k is te
dim b u n u , n e var, beni yava yava ele geirdi. B ir k eresin d e
d ah a lm ek ze re o lan ok sevgili b ir d o stu m h a k k n d a by
lesi d u y g u lara kaplm tm . O n u iyiletirip yatt h a sta n e d e n
km asn salayabileceim i d n m t m . B u konuyu d o n
J u a n a bile danm tm .
"D oru. O n u saaltp iine g irm ek z e re olduu lm
tu za n d an u zak latrabilirsin," dem iti.
"Nasl?" diye sordum .
"ok b asit bi ey bu," diye y antlad. "Tm yap caan o n a
ifa b u lm az bi h a sta o ld u u n u an m satm ak . Son an a geldii
ni h issed in ce e rk sahibi olur. Y itirec ek hibi eycii k a lm a
m tr artk. H e r eyi n c e d e n yitirm itir. n sa n n y itirecek bi
eyi kalm aynca cesu r olur. B alandm z bi eyler v ar o l
duka, k ararsz kalrz."
"Peki, b u n u k a d n a sylem ek y eterli m i sence?"
"H ayr. B u gereksindii itici gc salayacaktr ona. A r
d n d an , h astal sol eliyle itm esi g e rek ec ek tir. Elini b e d e n i
nin st n d e k ap to k m a n a sarlm casn a itm esi gerek. t
mesi, itm esi ve ite rk e n dar, dar, d ar d em esi g erek .
( )na syle, y ap a cak bak a bi eyi k alm ad n a g re yaam s
resinin geri k alan n b u uygulam aya adasn. Seni tem in e d e
rim, k alkp yryverir, cancaz isterse."
"Basit gibi grnyor," dedim .
D o n J u a n kkrdad.
"yle g r n r," dedi, "am a deildir. D o stu n u n , b u n u y a
p ark en k u su rsu z bi tin e sahip olm as gerek."
U zu n s re b ak t b an a. D o s tu m a g sterd i im ilgiyi ve
o n u n iin d u y d u u m z n t y ta rta rm gibi b ir hali vard.
116
KNC ERK EMBER
"Tabii," diye ekledi, "eer d o stu n o k e rte k usursuz bi ti

n e sah ip olsa im di h a sta n e d e olm azd, o d a baka."
D o stu m a d o n J u a n n sylediklerini ak tard m . N e var,
k o lu n u k m ld atam ay acak k e rte gszd.
Jo s e fin a n n d u ru m u farklyd; o n u n k u su rsu z b ir sava
olm as, b u gizli gvencim i besleyen o lgunun ta kendisiydi.
A cab a, diye sessizce so rd u m k en d im e, b u olayda o el devi
n im lerin i u y g ulam ak m m k n o lab ilir m i?
Jo s e fin a ya, k o n u m a yetersizliine yol aan eyin bir t
k an m a o ld u u n u syledim .
"Evet, evet, b ir tk an m a bu," diye yineledi L idia ve R o sa
ard m sra.
Jo s e fin a ya kol devinim lerini an latp b u tkanm ay gs
terd i im b iim de itm esini syledim .
Jo s e fin a nn gzleri sabitlem iti. Sanki esrim eye d a l
m t. A zn k m ld atp zo rlu k la duyulabilecek sesler k ar
d. K o lu n u k m ld atm ay a alt, n e var, ylesine byk bir
co k u n lu k iindeydi ki, k o lu n u h ib ir eg d m o lm ad an y
lece savuruverdi. D ev in im lerin e y en id en yol gsterm eye a
ltm , n e var, ylesine k arm a k bir du ru m d ay m gibiydi ki
szlerim i d u y am y o rd u bile. G z le ri o dan yitirdi; baylaca
m anlad m . R o sa d a o laca k larn ayrdna varm gibiydi, bir
frlayta b ir b a rd a k suyu Jo s e fin a m n yz ne atverdi. Josefin a n n g zlerinin ak g r n d . G zlerin i yen id en odaklayncaya d ek g zk ap ak larn b iro k k ez krptrm as gerekti.
Az km ldad, a m a h ib ir ses km ad.
"B oazna dokun!" diye b ard b a n a R osa.
"Hayr! H ayr!" diye atld Lidia. "B ana dokun. O lay
b an n iinde, aptal!"
E lim i k ap p J o se fin a nm b an a yerletirdi.
Jo sefin a titre d i ve a zndan p e te n bir dizi gsz ses
km aya b alad . B u k ez kard sesler esk ilerin e o ra n la d a
h a ezgiseldi.
KK KIZ KARDELER
117
R o sa d a b u fark n ayrdm a varm olm alyd.

"D uydun m u ? D u y d u n m u?" diye so rd u b a n a fsltyla.
A m a fa rk n e o lu rsa olsun, Jo se fin a
sesler k arm ay a b alad. Sesi k esild ik ten
dinlik h av asn a girdi. S o n ra d a t k e n m i
ya yld kald. G z k ap ak larm zo rlu k la
U tan g a u ta n g a glm sedi.
eskisinden gln
so n ra yine b ir ar
gibi o tu rd u u sra
ayrp b a n a bakt.
"ok, am a ok zgnm ," d ed im ve elini tu ttu m .

T m b e d e n i titred i. B an n e edi ve y en id en a lam a
ya b alad. O n a k ar tam b ir acm a h alin e girdim . O an d a
o n a y ardm c o lab ilm ek iin canm bile verirdim .
B enim le k o n u m ak isterm iesine, den etim sizce h k r
m aya b alad . K en dilerini b u d ra m a k a p tra n L idia ve R o sa
da azlaryla ayn h a re k e tle ri yineliyorlard.
"A llah ak n a b ir eyler yap!" diye b ard R o sa yalvaran
bir sesle.
D ay an lm az b ir kayg yaadm . Jo se fin a kalkp b a n a sa
rld, d a h a d o ru su delicesine b a n a yapp m asan n tesine
itti. Ayn an d a, L id ia ve R o sa d a in an lm az b ir eviklik, d e
netim ve s ra tle iki elleriyle o m u zlarm d an tu tu p b a c a k la r
m a engeli tak tla r. Jo se fin a nm b e d e n arl ve sarl, b u
nu n yan sra L id ia ve R o s a nm d ev in im lerin d ek i hz, beni
um arsz b rak m t. H e p si ayn a n d a devinip b e n d a h a olan
b iten in ay rd m a v arm a d an , Jo sefin a te p e m d e o lm ak k o u
luyla y ere d m d z u za tm lard beni. K albinin atlarn h is
sed iyo rd u m . B yk b ir gle tu tu y o rd u beni; k alb in in sesi
k u lak larm d a y an kland. B enim g sm de attn sandm
bir an. O n u itm eyi d e n e d im a m a d a h a d a sk tu ttu beni. L i
dia ve R o s a k o llarm a ve b a c a k la rm a o tu ra ra k b e n i yere
n hlam lard. R o sa d eliler gibi g d ak lam ay a ve sam so lu
m u g ag alam ay a b alad. K k kesk in dileri, e n e le ri sinirli
k aslm alarla h e r alp k a p a n d n d a at at b irb irle rin in s
tne v u ru y o rd u .
118
KNC ERK EMBER
Srasyla canm n ok k t yandn, b irtak m b ed en sel

te p k im e le r ve id d et h issettim . N efesim kesilm iti. G z le ri
m i odak lay am yordum . B aylm ak ze re old u u m u n ayrdndaydm . te o an d a, b o y n u m u n ark asn d a o se rt a trd am a
sesini d u ydum ve b am n st n d ek i o gdklanm a duygusu
n u n d alg alar h alin d e t m b ed en im i kap lad n hissettim .
A rd n d a n an m sadm ilk ey m u tfa n te y an n d an o n la ra
b ak y o r o ld u u m d u . kz y erd e yatyor ve ylece b a n a b a
kyorlard.
"Ne yapyorsunuz?" dediini duydum birisinin, yksek,
sert, buy u rg an b ir sesle.
D e rk en , in an lm az b ir duyguya kapldm . Jo se fin a nn
st m d e n ekildiini ve ayaa kalktn h issettim . Y e rd e
u zanm yaty o rdum , b u n u n yan sra, k zlard an u zak ta, d a h a
n ce hi g rm em i old u u m b ir k a d n a bakyordum . K ap
n n y an n d a d u ru y o rd u . B an a d o ru y r d ve iki, iki buuk
m e tre u za m d a d u rd u . B ir an b a n a bakt. O n u n la G o rd a
o ld u u n u h e m e n anladm . N e le r o ld u u n u re n m e k istedi.
"Y alnzca ak alay o rd u k onunla," d ed i Jo sefin a boaz
n tem izleyerek. "D ilsizm iim gibi davranyordum ."
kz b ir aray a to p lan p glm eye balad lar. L a G o r
d a etk ilen m iesin e b a n a bakm ay s rd rd .
B an a oyun oynam lard! ylesine salaka ve safa d av
ran m tm ki, d en e tle y em ed i im asabi b ir glm e n b e tin e
kapldm . T m b e d e n im titriyordu.
Jo se fin a n n syledii gibi yalnzca ro l yapm adn b ili
y o rdum . O kz asln d a ok ciddiydi. J o se fin a nn b ed e n in i
k en d i b e d e n im in iine g iren b ir g o la ra k hissetm itim . R osanm , hi k u k u su z d ik k atim i d a tm ak am acyla sam so
lu m u d id ik lem esi, J o se fin a nn kalbinin b en im gsm n
iinde att n h issetti im an la rt m t .
L a G o rd a n m b en i dinginletirm eye abaladn d u y
dum .
KK KIZ KARDELER
119
M id em in o rta sn d a sinirsel k a slm alar olutu, d e rk en

sessiz, dingin b ir fk en in tutsa o ldum . N e fre t ettim o n la r
dan. B k trm lard ben i. T am anlam yla k e n d im e gelm i ol
saydm cek etim i ve yaz takm m k ap p oray te rk etm em i
len bile deildi. S ersem liim s r y o rd u h e n z ve bilincim
y erinde deildi. K zlara ilk b ak t m d a, o n lar, alk o ld u
um g r d zey in d en deil d e ta v a n a yakn b ir y erd en g r
d m d u y g u su n a kaplm tm . B u n d an d a artc bir ey
d ah a v ard; b a n a m u sallat o lan J o s e fin a d a n k u rtu lm am
salayan ey b am n st n d ek i g d k la n m a hissiydi. B am
d an d ar b ir ey km t.
B irka yl n ce d o n J u a n ve d o n G e n a ro algm y n le n
d irm ilerd i ve o lan aksz b ir ifte duyguya kaplm tm : H e m
don J u a n n te p e m e b inip b eni yere m hladn h e m d e ayn
unda ay ak ta o ld u u m u hissediyordum . A sln d a ayn a n d a iki
yerdeydim . B y c lerin deyiiyle, b e d e n im o ifte algnn
ansn k ay d ed ip saklam ve g r n e n o ki y en id en o lu tu r
m utu diyebilirim . Y in e d e b e d e n se l b elleim e e k le n e n iki
yeni ey v ard. B irincisi, bu k a d n la rla o lan s rt m e le rim d e
bu k e rte o rta y a kan b am n st n d e k i gd k lan m a duygusu
ifte algya u lam am salayan arat. tekiyse, boynum un
ard n d a n g elen a trd a m a sesi, iim deki b ir eyi zgr kl
yor, o d a b a m d a n d ar kyordu.
B ir ya d a iki d ak ik a so n ra tav an n y ak n n d an y ere do yaklatm k esinlikle h issettim . G z le rim in ola an gr
dzeyine kav u m as iin b ir s re d a h a gem esi gerekti.
Bu d rt k a d n a b a k a rk e n k en d im i plak ve savunm asz
hissettim . D e rk e n b ir an dik k atim dald ya da algsal s re k
liliimi yitirdim . S anki gzlerim i k ap a m tm ve b ilin m ez bir
g b ird e n b ire b e n i b irk a kez frld ak gibi d n d rm t .
< zlerim i at m d a k zlar azlar b ir kar ak, b en i izli
yorlard. N e var, y en id en k en d im d im b ir biim de.
Blm U
*
LA GORDA
a G o rd a n n n ce gzlerinin ayrdna vardm ; ok koyu

ve din g in lik d o lu gzler. B eni te p e d e n trn a a inceliyorm u gibiydi. G zleri, tpk d o n J u a n n yapt gibi t m
b ed en im i tara d . A sln d a g zlerin d e onunkiyle ayn dinginlik
ve g v ard . O n u n n e d e n ilerin d e n e n iyisi o ld u u n u a n la
mtm . D o n J u a n m o n a gzlerini b rak m o ld u u d n c e
si geldi aklm a. tek i kzd an b iraz d a h a u zu n d u . nce, e s
m er b ir b ed e n i, a h a n e b ir srt vard. K zlara d n d n d e
geni o m u zlarn n ve o m u n ta z a m h a tla rn n ayrdna v a r
dm.
A n lalm az b ir buyruk v erd i ve k zlar o n u n ark asn d ak i

sraya o tu rd u la r. B edeniyle o n la ra k alkan grevi y ap y o rd u
aslnda.
Y z n y en id e n b e n d e n y an a d n d . Y z n d ek i ifad e
ciddi o lm asn a k arn so m u rtk a n lk ta n ok uzakt. G l m se
m iyordu, am a d o sta b ir bak vard. H a tla r o ld u k a h o tu :
giizel, biim li b ir yz, n e dz n e d e yuvarlak; ince d u d ak l
kiik b ir az; enli b ir b u ru n , kk elm ack k em ik leri ve
u p uzun k u zg u n k aras salar.
124
KNC ERK EMBER
G b e k deliinin ze rin d e b irletirm i olduu gzel, k a s

l ellerin i g rm em ezlik ed em ed im . E llerin in tersi b a n a d
n k t . A y alarn sktka, k aslarn n ta rtm la gerildiini g
rebiliyordum .
U z u n k o llu ak p o rta k a l re n g in d e u zu n b ir giysi giymi
ve k ah v eren g i b ir alla rt n m t . O la a n st din g in leti
rici ve kesin b ir eyler vard on d a. D o n J u a n n varln his
settim . B ed en im gerginlii e ld en b rak t.
"O tur, otur," d ed i b a n a y n len d irici b ir tnyla.
M asaya d o ru y rdm . O tu rm a m iin y er gsterdi,
am a b e n ay ak ta kaldm .
lk k ez g ld ve gzleri d a h a d a b ir parlayp yum uad.
Jo sefin a denli tatl deildi am a en gzelleri oydu.
Bir s re sessiz kaldk. B ir aklam a yapm olm ak a m a
cyla, N ag u al g itti in d en b u yana, t m b u yllar bo y u n ca en
iyisini y ap tk larn ve ad anm lklar ned en iy le k en d ilerin e
b rak m o ld u u grevi uygulam a alk an lk larn d an sz etti.
N e d ed iini p ek anlam adysam da, o k o n u tu k a d o n
J u a n m varln d a h a d a gl b iim d e hissetm eye b a la
dm . O n u n d av ran larn y k n m esin d en ya d a sesinin tn
sn d an deildi bu. O n u d o n J u a n gibi d ev in d iren isel b ir d e
n etim i vard. te n dar d o ru benzeiyorlard.
O na, geldiim i, n k P ab lito ve N e sto run y ard m n a
g erek sin im d u y d u u m u syledim . B yclerin neyi nasl
yap tk larn a n la m a k ta yava kaldm , h a tta salaka d av
ran d m , iten o lm am a k arn ku rn azl a ve hilek rl a
m a ru z kaldm syledim .
z r dilem eye balad, n e var, b itirm e sin e izin v e rm e
dim . E y alarm to p lay p kapya y r d m . A rd m sra k o
tu rd u . B eni alkoym aya alm yor, b u n u n y erin e ok hzl
k o n u u y o rd u ; sanki b e n a ra b a m a atlayp gid en e d ek syle
m esi g e re k e n h e r eyi sylem ek istiyordu.
LA GORDA
125
O n u d in lem em g erektiini, N a g u a lm b a n a sylem esini

istedii h e r eyi syleyinceye dek, b en im le n erey e gitm esi
g erek iy o rsa o raya k a d a r gitm eye h azr o ld u u n u syledi.
"M exico C itye gidiyorum ben," dedim .
"G erek irse L os A n g e le sa d ek gelirim s e n in le / d ed i ve
Gediini y ap aca n anladm .
"Peki," d ed im o n u d e n e m e k iin, "gir arabaya."
B ir an d u rak sad , sessizce eve d o ru d n d yzn. K e
n etlen m i ellerin i gbeinin h e m e n altn a y erletird i. D n p
vadiye bak t ve elleriyle ayn devinim i yineledi.
N e yaptn biliyordum . E vine ve evredeki o k o rk u tu
cu te p e le re v ed a ed iyordu.
D o n J u a n b u v ed a biim ini b a n a yllarca n ce retm ili. B unun erk d o lu b ir devinim o ld u u n u n altn izm i ve bir
savann b u n u yalnzca g erek ti in d e kullanm as gerektiini
sylem iti. B u devinim i p e k az uygulayabilm itim .
L a G o rd a n n yapt v e d a devinim i, d o n J u a n n b a n a
retti in in deiik bir t r y d . E llerin , d u ad a k i gibi yava
a ya d a s ra tle, h a tta alk sesi k a ra ra k bititirilm esi ge ektiini sylem iti. H an g i biim de y aplrsa yaplsn, elleri
b ititirm en in am ac, savann dar km asn istem edii
bir duyguyu h a p se tm e k ti. E lle r birletirilip d e duygu tu tu lu r
tu tu lm az h zla gse, y re k dzeyine ykseltiliyordu. D u y
gu b u ra d a b ir h a n e re d n y o r ve sava b u h a n e ri iki
eliyleH utarm asm a kendisini han erliy o rd u .
D o n J u a n bir savann ancak geri d n em ey eb ilece in i
hissettii za m a n bu biim de v e d a ettiini sylem iti.
La G o rd a n n v edas b en i bylem iti.
"V eda m ediy o rsun?" diye m e ra k ta n sordum .
"Evet," d ed i serte.
"E llerini g s n e g t rm y o r m usun?" diye sordum .
"E rk ek ler y a p a r b u n u . K a d n larn ra h m i var. D u y g u lar
n o ra d a tu tarlar."
126
KNC ERK EMBER
"Y alnzca geri d n m eyecek o ld u u n d a v ed a e tm en g e

rek m ez m iydi?" diye sordum .
"O la ki d nem em ," diye yantlad. "Seninle gidiyorum ."
G erek esi belirsiz b ir h zn e kapldm ; gerekesi belirsiz
di n k b u k adn hibir biim de tan m y o rd u m . K ukulu ve
k u ru n tu lu y d u m yalnzca. A m a p a rld a y a n gzlerine baktm
an iim de o n a kar sonsuz b ir d o stlu k duygusu belirdi. Y u
m u adm . fk em yok olm u, yerini yabans b ir h z n e b ra k
m t. ev rem e b ak n d m ve o gizem li, deirm i te p e le rin b e
ni p a ra m p a r a ettik lerin i anladm .
"O te p e le r canldr," d edi la G o rd a d n celerim i o k u
yarak.
O n a d n p h em b u yerin h e m d e k a d n la rn beni, g e n e l
d e k ald ram ay acam k e rte yaralam old u k larn syledim .
H an g i b irinin, yerin m i yoksa k ad n larn m d a h a ok yknt
ya yol atm an layam am tm . K a d n larn saldrs d o ru
d a n ve k o rk u tu cu y d u , n e var, te p e le rin etkisi, srekli bir k o r
ku ve o ra d a n k a m a isteiyle b elirginleiyordu. B unlar la
G o rd a ya sylediim de, b u yerin in san n st n d e yaratt
etk ileri d o ru saptadm , N a g u a ln d a b u etki nedeniyle
b u ra la r o n la ra braktn, o la n la r iin kim seyi sulam am am
gerek ti in i n k k a d n la ra b e n im le u ra m a b u y ru u n u da
d o n J u a n n verm i o ld u u n u syledi.
"Sana d a b u t rd e n em irle r v erdi m i?" diye sordum .
"H ayr, b a n a deil. B en o n la rd a n farklym ," dedi. "O n
la r kz k ard e. A yn on lar, tm yle ayn. T pk P ablito, N e s
to r ve B en ig n o n u n d a ayn o ld u k lar gibi. S eninle, yalnzca
b e n aynyz. A m a d a h a deil, n k sen eksiksin. A m a bir
g n ayn olacaz, h e m d e tm yle ayn."
"N agual ve G e n a ro n u n n e re d e o ld u k larn yalnzca se
n in bildiin sylendi bana," dedim .
B ir an b a n a b ak t ve o lu rlarc asm a ban sallad.
LA GORDA
127
"D oru," d edi. "N erede o ld u k larn biliyorum . N agual,

e e r b e c ere b ilirse m seni o ra y a g t rm e m i syledi."
O n d a n laf d o landrm ay b rak m a sn ve b an a h em en
n ered e o ld u k larn aklam asn isted im . steim o n u k a rm a
maya sokm u o lsa gerekti. z r d iledi ve y o lu m u za g itm em i
zi syleyip d a h a so n ra b a n a h e r eyi aklayaca k o n u su n d a
gvence verdi. O n la r h ak k n d a artk hibir so ru sorm am am
ica etti, n k d o ru an g elen e d ek h ib ir ey aklam am as
yolunda kesin b u y ru k alm t.
L id ia ve Jo se fin a kapya gelip b a n a b ak tlar. vedilikle
arab ay a d aldm . L a G o rd a d a b e n d e n so n ra girdi ve arab ay a
bir t n e le g irer gibi girdiini g rm ez lik ten gelem edim .
I im eklem iti sanki. D o n Ju a n d a byle y ap ard . Y zlerce
kez ayn eyi yinelediini g zled ik ten so n ra akayla kark,
arab ay a b en im girdiim gibi g irm en in d a h a ilevsel o ld u u
nu sylem itim . B elki de a ra b a la rla fazla deneyim i olm ad
iin b u y ab an s y n tem i gelitirdiini d n m t m . A ra b a
nn b ir in o ld u u n u ve inleri k u llan y o rsak ieri b u biim de
girm em iz g erek ti in i aklam t b an a . s te r doal iste r insan
yaps o lsu n in le rd e tin le r o lu rm u ve tin le re saygyla y ak la
m ak g erekirm i. E m e k le m e k bu saygy g sterm en in te k y o
luymu.
L a G o rd a ya, d o n J u a n m o n a d a b u t r ayrntlar re
tip re tm e d i in i so ru p sorm am ay d n y o rd u m , n e var,
nce o k o n u tu . N a g u a ln, k en d isin e d o n a S o le d a d m ve
kzlarn sald rlarn n a rd n d a n y aa m d a k alm am d u ru m u n a
ilikin belirg in y n e rg e le r verdiini syledi. D e rk e n , srad an
bir ey sylerm i gibi, M exico City yo lu n a k o y u lm ad an nce,
d a lard a b e n im ve D o n J u a n m b iro k k ez gitm i o ld u u
m uz b ir y e re g itm em iz gerektiini, o ra d a d o n J u a n m b a n a
d a h a n ce hi am am olduu gizleri aacan ekledi.
Bir k ararszlk yaadm , a rd n d a n iim deki bir ey ak
lm deildi b u b e n i o d a lara d o ru y n eltti. B irok kez
sylei b alatm ay d en ediysem de h e r seferin d e kesin b ir b i
128
KNC ERK EMBER
im de bam sallayarak konum ay re d d e tti. S o n u n d a, d e n e

m e le rim d e n y o rgun dm olacak ki, syleyeceklerinin bir
erk y erin d e dile getirilm esi gerektiini ve oray a varncaya
d ek gereksiz k o n u m alarla gcm z t k etm em em izi syle
di.
U z u n b ir yolun ve yorucu b ir trm an n a rd n d a n , v a r
m am z g erek en n o k tay a so n u n d a ulatk.
Z a m a n , led en so n ra n n ilerlem i sa a tle rin e y akla
y o rd u . D e rin b ir kanyondaydk. G n e in tep em izd e k i d a la
rn st n d e p a rld a m a sn a karn, k an y o n u n dibine k aran lk
d m t bile. D o u d a n baty a u za n an k an y o n u n kuzey y a
m acn d an b irk a adm u za k ta b u lu n an kk b ir inin yan n a
g elen e d ek y r d k . D o n Ju a n ve b e n b u ra d a ok za m a n g e
irm itik.
n e g irm ed en n ce la G o rd a, d o n J u a n m d a h e p yapm
o ld u u gibi, kayalar b cek ve a sa la k lard an tem izlem ek
am acyla, yerleri d a llarla s p rd . D e rk en , evredeki allk
la rd a n bol y ap rak l k k d allar kesip kaya ta b a n n st n e
yayg gibi yerletirdi.
eri g irm em i im ledi. Sayg g stergesi o lara k n ce don
J u a n m g irm esin e zen g sterird im hep. O n a d a ayn eyi
yaptm , am a re d d e tti. B enim , N agual old u u m u syledi.
M aaraya, o n u n a ra b a m a g irerk en em ekledii gibi, e m e k le
y erek girdim . T u tarszl m a gldm . A ra b a m b ir in gibi
g rm ek h ib ir z a m a n gelm em iti iim den.
D in g in lem em i ve gevem em i nerdi.
"N agual, sen in eksikliin n edeniyle bu gizleri aklayam y o rd u sana," d edi la G o rd a b ird en b ire . "H l d a ylesin,
am a S o le d ad ve k zlarla o lan savam larn ard n d a n , n cesi
n e o ra n la d a h a g lsn imdi."
"Eksik o lm an n an lam n e d ir? H e rk es b a n a b u n u b ir tek
sen in aklayabileceini syleyip duruyor," dedim .
" ok yaln b ir ey bu," dedi. "B tn insan, hi ocuu o l
m am insandr."
LA GORDA
129
Sylediini y azacak zam an ta n m a k isterm iesin e sustu.

Y azdklarm n z e rin d e n b a n a bakt. S zlerin in etkisini tarlarcasn a b en i izliyordu.
"N agualn, sa n a d em in sylediklerim in aynsn syledi
ini biliyorum ," diye s rd rd . "O nun s ylediklerine hi dik
kat etm em isin , ola ki b en im s y led ik lerim e d e hi d ik k at e t
m edin."
Y azd k larm y ksek sesle o k uyup sylediklerini y in ele
dim . G lm esin i tu tam ad .
"N agual d e r ki, eksik insan, ocuu o lan insandr," dedi
sylediklerini y azd rm ak isterm iesine.
Bir so ru m ya d a y o ru m u m v ar m diye d ik k atlice in c e le
di beni.
"Sana eksiklik ve b t n l k k o n u su n d a h e r eyi sylem i
b u lu n u y o ru m artk," dedi. "Bilesin ki N a g u aln k en d i szle ini a k ta rd m sana. B u n la r b a n a sy len d i in d e b en im iin b ir
;nlam ierm iy o rd u , u a n d a senin iin d e ayn ey geerli."
K endisini d o n Ju a n gibi o rtaya k o y m asn a glesim geldi.
"Eksik kiinin m id e b lg esin d e b ir delik vardr," diye
s rd rd . "Bir b y c b u n u , senin b en im k o lu m u g rd n
gibi grr. B u delik m id en in sol y anndaysa b u n a n e d e n olan
ocuk sen in le ayn cinstendir. Sa yan n d ay sa eer, kar
cinstendir. Sol y an d ak i delik siyahtr, sa yandakiyse koyu
kahve."
" ocuu o lan h e rk e ste grebiliyor m u su n bu delii?"
"Evet. B u n u grm enin iki yolu var. B ir byc b u n u ya
riiya grm e srasn d a grr ya d a d o ru d a n in san a b ak a rak .
( iren b ir b y c n n , saydam bir varln say dam lnda bir
delik v ar m ya d a yok m u diye b ir so ru n u olm az. N e var, b
yc n asl grleceini bilm iyor olsa bile, b ak t n d a, giysiler
a a sn d a n g r r deliin karanln."
K onum ay b rak t. L afn s rd rm e si iin y re k le n d ir
dim onu.
130
KNC ERK EMBER
"N agual b an a, sen in yazdn, so n ra d a yazdklarn

u n u ttu u n u syledi," dedi sulayan b ir tavrla.
K endim i savunm aya a b alark e n n e diyeceim i b ile m e
dim . A sln d a gerek leri dile getiriyordu. D o n J u a n n szleri
b en d e h e r za m a n ift etki y aratrd: Syledikleri n e o lu rsa
olsun, ilk d u y d u u m d a baka, yazdklarm evde okuyup
u n u ttu u m d a baka.
N e var, la G o rd a yla k o n u m ak ok bakayd. D o n Jua n m m ezleri, ken d isi k a d a r kapsayc deildiler. N e k a d a r
olaand o lu rsa olsun, aklam alar p aral b u lm aca la rn yi
tirilm i b l m lerin i andryordu. Y itirilm i b l m le r b u lu n
d u u n d a so ru n zlem iyor, tersin e, d a h a da k arm a k la
y ordu.
"M idenin sa y an n d a k ah verengi b ir delik v ard senin,"
diye s rd rd . "Seni bir k ad n n boaltt an lam n a gelir bu.
Dii b ir ocua can verm isin sen."
"N agual, b e n d e k o ca m a n siyah b ir delik o ld u u n u syle
di, n k b en iki kz d o u rd u m . K endi deliim i hibir za m a n
g re m e d im am a b a k a la rn d a b u t rd e n delik ler grdm ."
"Sende b ir d elik vard, d edin. im di yok m u b u delik
b e n d e artk?"
"Yok, y am an d o delik. N agual y am an m a sn a y ard m e t
ti. Bu y ard m olm asayd, im diki k o n u m u n a o ra n la d a h a d a
bo o lurdun."
"Ne t r b ir yam a bu?"
"Iltna yaplm b ir yam a. B aka t rl tan m lay am am
bu n u . N agual, k en d isi gibi b ir b y c n n n e zam an isterse
istesin bylesi b ir delii reb ilece im syledi. A m a b u t r b ir
rg n n lts olm azm . G re n ya d a rya g re n h e r in san
b u n u n , in san n t m o sar lts ara sn d a k u ru n i b ir y am a
o ld u u n u anlayabilirm i.
"N agual, seni, b e n i ve S o le d a d yam ad. N e var, y a m a la
rn p arltsn, ltsn y en id en oluturm ay b izlere b rak t.
LA GORDA
131
"Bizi nasl yam ad?"

"Bir b yc o. sted i in d e b e d e n im iz e kim i eyler y e r
letirir. Bizi deitirdi. Eskisi gibi deiliz artk. H e r n e yerletirdiyse..."
"yi d e, b u n la r nasl yerletirdi, ayrca, neydi bunlar?"
"K endi ltsn yerletirdi bizim b ed e n im ize ve b u n u n
iin de ellerin i k u lland. B ed en le rim ize u lap k en d i telciklerini g e re k e n y erle re brakverdi. A lt o cu u n a ve S o le d ad a
d a ayn eyi yapt. H e p ayn. A m a yine d e S o led ad baka; ay
r b ir ey bu."
steksizlem i olsa gerekti. B ir an d u ra k sad ve n e re d e y
se k ek elem ey e balad.
"Nasl baka?" diye steledim .
"A nlatm as o ld u k a zor," d ed i u zu n s re n b ir b o c a la m a
nn a rd n d a n . "H em senin, b en im gibi h em de farkl. B izim le
ayn ltya sahip, am a bizim le b irlik te deil. B aka y n e
d o ru ilerliyor. u sralar d a h a ok san a benziyor. kinizin
d e k u ru n i re n k y am alarn z var. B enim ki bitti. T a m b ir l
tl y u m u rtay m b e n yeniden. te b u n e d e n le , sen y en id en
b t n le n in c e biz ayn olacaz dem itim . Bizi u a n d a b e n z e r
klan eylerse, N a g u a ln iim izdeki lts, ikim izin d e ayn
yne d o ru gittiim iz ve b ir z a m a n la r ikim izin d e bo o ld u
udur."
"Eksiksiz b ir kii, b ir b y c n n gzyle neye b en zer?"
diye so rd u m .
"T elcik lerd en yaplm ltl b ir yum urtaya," dedi. "Tm
telcik ler tam d r; gergin alg te lle rin e b e n z e rle r. T pk gergin
davul d erisi gibi.
"Bo b ir kiideyse telcik ler deliin e p e rin e d o ru b u ru
m u gibi d u ru rla r. E e r ok o cu u n olduysa te lc ik le r telcik
o lm ak tan kar. B u t r kiiler, k a ra rty la ikiye b l n m iki
deiik lt k ab n an d rr. K o rk u n b ir g r n t d r b u . N a-
132
KNC ERK EMBER
gual, b ir gn k e n tte bir p a rk ta gsterm iti b an a b u t r in san

lar."
"Sence n e d e n N agual b a n a t m b u n la rd a n hi sz e tm e
di?
"Sana h e r eyi anlatt, am a hibir za m a n d oru d r st
an lam ad n onu. N e za m a n senin, o n u n sylediklerini a n la
m ad n n ay rdm a varsa o an konu y u deitirirm i. E ksikli
in anlayn kstlam . N agual b u anlayszln san a tam
anlam yla u y d u u n u syledi. E ksiksiz b ir insan, boalm bir
m a ta ra gibiymi. rn e in , san a kim b ilir k a kez bo o ld u u
n u syledi d e tn m ad n ; konu y u sa n a aklam olm as bile il
g ilen d irm ed i seni. S ylediklerini h ib ir za m a n anlam adn,
d ah a d a b e te ri, an lam ak istem edin."
L a G o rd a tehlikeli blgeye girm iti. B ir bak a soruyla
on u b u ra d a n u za k la trm a k istediysem d e tnm ad.
"K k b ir olan ocu u n u sevm isin ve N a g u aln bu
k o n u d a sylediklerini an lam ak bile istem em isin," dedi sularcasn a. "N agual, b a n a hi g rm ed i in b ir kz ocuun o l
d u u n u ve b u olan ok sevdiini syledi. Birincisi boluu
o lu tu rm u , kincisiyle seni y ere m hlam . kisini b ir kaba
koym usun."
D a h a fazla y azam adm . E m ek ley e rek in d en dar kp
ayaa k alktm . Y a m u ru n o lu tu rd u u su yo lu n d a y r d m
biraz. L a G o rd a a rd m d a n geldi. H e r eyi yzm e s y lem e
sin d en krlp k rlm adm so rd u . D orusu, yalan sylem ek
gelm edi iim den.
"Sen n e d ersin?" diye sordum .
"B u rn u n d an soluyorsun!" diye in led i ve yalnzca d o n J u
an ve d o n G e n a ro d a g rm o ld u u m b ir boverm ilikle s
rtm ay a balad.
D en g esin i y itirir gibi old u ve sol kolu m u tu ttu . Y e n id e n
d en g esin i k az an p ayak larn su yo lu n a salam basab ilsin d i
LA GORDA
133
ye b e lin d en tu tu p kaldrdm . E n fazla k rk b e kilo olm al d i

ye d n d m . D u d a k la rn tpk d o n G e n a ro n u n yapt gibi
b z t r p elli iki kilo ektiini syledi. A yn a n d a gltk.
D o ru d a n iletiim k u rd u u m u z b ir and.
"Bu k o n u la r h a k k n d a k o n u m a k seni n e d e n b u k e rte
rah atsz ediyor?" diye sordu.
O n a, b ir z a m a n la r d n y alar k a d a r sevdiim b ir erk ek
ocuk o ld u u n u syledim . B u n u sylem e gereini duydum .
A nlalm az b ir istekle b a n a t m y le yabanc o lan b u k ad n a
alm a g ereini duym utum .
K o n u m ay a b alar b alam az b ir zlem duygusu sard
h er yanm ; ya yer, ya d u ru m ya d a g n n o saati etkilem iti
beni. O o cu u n ansn d o n J u a n m kiyle k ay n atrm tm bir
nim de ve d o n J u a n la ayrldm zdan b u y an a ilk kez zle
m itim onu. L id ia o n u hi zlem ed ik lerin i, n k h e p o n la r
la b irlik te o ld u u n u sylem iti. H e m b e d e n le ri h e m de tin le
riydi o. O an iin n e d em ek istediini anlam tm . im di b en
de yle h issed iy o rd u m . N e var, o y re d e b ilin m ez b ak a bir
duygu tu tsa k alm t beni. L a G o rd a ya o a n a d ek d o n J u a n
hi zlem em i o ld u u m u syledim . Y a n t verm ed i. te le re
bakt.
O iki in san b u k e rte zlem i olm am n n e d e n i belki de
yaam m daki en n em li b o alm la ra yol a m a la rn d a y aty o r
du. A yrca ikisi d e yo k tu artk. O a n a dek, b u ayrln ne
kerte lm cl o ld u u n u n ay rd n a v aram am tm . L a G o r
d a ya o ocuun h e r eyden nce b en im d o stu m o ld u u n u ve
bir gn, d en etley em ed i im n e d e n le rd e n t r y aa m m d an
k o pup gittiini syledim . B u belki d e yediim d a rb e le rin en
b y k lerin d en biriydi. B u k o n u d a, d o n J u a n d an y ard m e t
m esini bile istem itim . O n d a n istediim biricik y ard m d a bu
olm utu. D e rd im i dinleyip k k re rce sin e glm t. ylesine
b ek len m ed ik b ir tepkiydi ki bu, fk e le n em em itim bile. Y a l
nzca duyarszl ile ilgili b ir y o ru m d a b u lu n ab ilm itim .
"Peki, n e yapaym isterdin?" diye sordu.
134
KNC ERK EMBER
B ir b yc o ld u u n a g re belki d e kk d o stu m u yeni

d e n k azan p av u n m am a yardm c olabileceini syledim .
"Y anlsn. B ir sava av u n tu y a hibi za m a n g erek d u y
m az," d ed i eletiriye o la n a k tan m ay an bir titrem le.
A rd n d a n , ileri s rd m h e r eyi r tm ey e koyuldu.
Bir savann frsatn y ak alad n d a hibir eyi o lu ru n a b
rak am ayacan, bilinlilii ve sarslm az kararllyla olayla
rn akn etk ilem esi gerekeceini syledi. O ocuu y an m
d a alkoym ak ve yardm c o lm ak k o n u su n d a sarslm az bir
k ararllk g sterm ek istem i olsam , b u ba lam d a g erek en
t m n lem leri alm olacam syledi. N e var, sevgim , o n a
gre, s zc k lerd en ib aretm i; eksik b ir insann patlayym
aslnda. D e rk e n , b o lu k ve b t n l k k o n u su n d a o an duy
m ak bile istem ed i im eyler syledi. H issettiim biricik ey,
bir yitirm ilik duygusuydu ve s z n ettii boluun, yeri
d o ld u ru lm a z b ir insan y itirm ek le ilgili old u u n a ok e m in
dim o an.
"Sevdin onu, tin in i o n u rla n d rd n , e n iyi d ilek lerd e b u
lu n d u n o n u n iin, a m a im di u n u tm a k sn onu," dedi.
N e var, sylediini y ap m ak elim d en gelm em iti. Z a m a n
la yum uam olsa d a a n la rm d a h l capcanlyd. G n gel
di, t m y le u n u ttu u m u sandm , am a b ir gece yaadm bir
olay h e r eyi b ir a n d a y en id en t m acm aszlyla su yzne
kard. B ir g n y r y e rek b ro m a g id erk e n gen b ir M ek si
kalI k ad n b a n a yaklat. O to b s d u ra n d a k i bir srad a o tu r
m aktayd. O rd a n g een o to b s n ocuk h astan e sin e gidip
gitm ediini so rd u . B ilm iyordum . K k bir olu o lduunu,
uzu n s re d ir atein in d m ed i in i ve p aras olm ad iin
ok z ld n an latt. B en sraya d o ru ilerledim ve o ra d a,
ban sran n ark al n a dayam o tu ra n kk b ir ocuk
g rd m . C ek et, ksa p a n to lo n ve k ep giym ekteydi. ki y an
d a n fazla yoktu. B eni g rm olacak ki, srann u cu n a g id e
re k b an b aca m a yaslad.
"K ck b am aryr," d edi b a n a spanyolca.
LA GORDA
135
Sesi yle in ce ve k a p k a ra gzleri yle h z n l y d ki,

iim b astram a d m m th i b ir k e d e rle do ld u . O n u k uca
m a aldm gibi annesiyle b irlik te a ra b a m la e n yakndaki
h astaneye g t rd m . A n n e sin e h a sta n e m asrafn dem eye
y etecek k a d a r p a r a v e re re k o n lar o ra d a brak tm . N e v ar ki,
o ra d a k alm ak ya d a o n u d a h a y ak n d an ta n m a k istem em ilim. O n a y ardm c o ld u u m a ve insanlk ru h u n a b o rc u m u
ed a etm i o ld u u m a in a n m a k istiyordum .
Sihirli b ir ed im o lan "insanlk ru h u n a b o rc u n e d a edilmesi"ni d o n J u a n d a n renm itim . B enim iin yapt o n ca
ey iin o n a b o rc u m u d em en in olanakszln k av rayarak
czin du y u d u m b ir gn ona, d em ek iin yapabileceim
bir ey v ar m d r, diye so rm u tu m . Kimi M eksika p a ra la rn
b o zd u rd u u m u z b ir b a n k a d a n km aktaydk.
"B ana bi ey d e m e n e ihtiyacm yok benim ," dedi don
Jan, "am a g en e d e d em ek istersen , b o rc u n u insanlk ru h u
na ed a et. B u h e r daim kk bi h esap tr, oray a n e y atrrsan
yatr, y e te r d e a r ta r bile."
O h a s ta o cu a y ardm e d e re k srf insanlk ru h u n a b o r
cum u e d a etm itim zira b en im kk olum d a k en d i yolcu.luunda b u ek ild e y ard m lar grebilirdi.
L a G o rd a ya, o ocua olan sevgim in bir d a h a o n u hi
g rm esem b ile cap canl kalacan an lattm . O n u n ansnn,
hibir eyin o n a d o k u n am ay aca denli d e rin le rd e gm l
o ld u u n u s y lem ek isted im a m a k en d im i tu ttu m . B u n d an
sz etm e n in yersiz olacan hissetm itim . stelik, h av a k a
rarm ak tay d ve o sel u k u ru n d a n km ak istiyordum .
"G itsek iyi olacak," dedim . "Seni eve g treyim . B u k o
nular b ir b a k a z a m a n g en e k o n u u ru z o la ki."
L a G o rd a , d o n Ju an "n b a n a g ld ekilde gld. Son
d erece k o m ik b ir ey sylem i olm alydm .
"Ne diye g l y orsun, G o rd a ?" diye so rd u m .
136
KNC ERK EMBER
"Sen k e n d in d e biliyorsun ki b u yeri yle h e m e n terk

edem eyiz," d edi L a G o rd a . "B urda erk le b ir ra n d ev u n v ar se
nin. Ayn ek ilde b en im de."
L a G o rd a m aaraya doru y r d ve em ek ley erek ieri
ye girdi.
"Haydi ieriye gir," diye b ard ierid en . "B urdan ayrl
m am z olanaksz."
Son k e rte tu tarsz b ir biim de tep k i verdim . S r n erek
ieriye g irdim ve o n u n y anna g en e o tu rd u m . O n u n d a b e
n im le d alga getii belliydi. O ray a yzlem eye falan gelm e
m itim . fk e len m em gerekirdi. O ysa gayet kaytszdm . M e
xico C ityye g id erk e n o ra d a sadece b ir m ola verdiim izi d
n erek k en dim i k an d ram azd m . B en oraya, havsalam n
alam ayaca bir eyin zorgusuyla gitm itim .
La G o rd a n o t d efterim i b a n a u z a ta ra k yazm am istedi.
Y azdm ta k d ird e sad ece k en d im i gevetm ekle kalm ayp
o n u d a gevetm i olacam syledi.
"E rkle b u ra n d ev u d a nesi?" diye sordum .
"N agual b a n a seninle benim b u ra d a dard ak i bir eyle
ran d ev u m u z o ld u u n u sylediydi. S enin nce S o le d a d la
so n ra d a k k kz k a rd e le rle ra n d ev u n vard. O n la r gya
seni yok ed e cek lerd i. N agual, ayet sen o n larn saldralarm d an sa karsan, n c b u lu m ad a b irlik te olm am z a m a
cyla seni b u ra y a g etirm em i istediydi."
"Nasl b ir bulum aym ki bu?"
"V allahi b ilm iyorum . B aka h e r ey gibi, b u d a bize b a
l. u a n d a d ard a seni b ekleyen b ir eyler var. Seni b e k le
d ik lerin i s y lem em in n e d e n i u ki b e n b u ray a sk sk gelirim
ve im diye d ek b ir eycik olm ad. A m a b u gece farkl. Sen
b u rd a sm , o eyler nasl gelecek bak."
"N agual n e diye b eni yok etm ey e alyor?" diye so r
dum .
LA GORDA
137
"O nun kim seyi yok etm eye alt yok!" diye n led i la
G o rd a k ar karak. "Sen o n u n ocuusun. im di o senin
o n u n ken d isi o lm an istiyor. H e p im iz d e n ok o n u n kendisi.
A m a g erek b ir N agual o lm ak iin erk in i h ak e tm e n gerek.
Aksi ta k d ird e S o le d a d m ve k k kz k ard elerin sen in izini
s rm elerin i zen le d zen lem ezd i. O, S o le d ad a eklini d e
itirm esini ve kendisini y en id en genletirm esini retti.
O d a sn a eytans b ir zem in y a p trtt ona. K im senin kar g e
lem eyecei b ir zem in. S o led ad bo o ld u u iin, N agual o n u n
devasa b ir ey y apm asn salad. O n a b ir grev verdi, y erine
getirilm esi son d e re c e zo r a m a an ca o n a uygun d en b ir g
rev, o d a sen in iini b itirm ek ti. S o le d a d a b ir b y c n n bir
baka bycy ld rm e sin d e n d a h a zo r b ir ey olm adn
anlattyd. S rad an b ir insann bir bycy ldrm esi ya da
bir b y c n n srad a n b ir kim seyi ld rm esi d ah a kolaydr,
am a iki byc b irb irin i ld rem iy o r ite. N agual S o le d a d a
en uygun olasln seni k o rk u ta ra k gafil avlam ak o ld u u n u
sylediydi. O d a yle yapt. N agual o n u n , seni o d asn a e k e
bilecek k a d a r cazip b ir kad n olm asn salad, sen o ra y a gi
rince zem in seni afsunlayacakt, zira dediim gibi, hi kim se,
am a hi kim se, o zem in e d ayanam az. O zem in N a g u aln S o
le d a d a y ap trd bir ah eserd i. A m a sen o n u n ze m in in e b ir
eyler y ap tn , o z a m a n S o led ad N a g u a ln y n erg eleri g e re
ince tak tik d e itirm ek z o ru n d a kald. N ag u al ona, ayet
zem in b aarsz o lu rsa ve S o led ad seni rk t p gafil avlayanazsa, sen in le k o n u u p bilm ek istediin h e r eyi an latm ak
zo ru n d a k alaca n sylediydi. N a g u al o n u , son dayana
o lara k gzel k o n u m a sa n a tn d a d a eittiydi. N e var, S o le
d ad sa n a b u n u n la bile g alebe alam am t."
"B ana g aleb e alm as niin o k a d a r nem liydi ki?"
L a G o rd a su stu ve b en i szd. B oazn tem izley erek
y erin d e dik o tu rd u . M a a ran n alack atsn a b a k a ra k b u r
n u n d an g r lt l b ir ekilde soluk verdi.
"Soledad b en im gibi b ir kadn," d e d i la G o rd a . "Bak s a
na k en d i y aam m a ilikin b ir ey an latay m o z a m a n belki
o nu an larsn .
138
KNC ERK EMBER
Bir z a m a n lar b ir erkeim vard. D a h a gencecik b ir kz

k en beni h am ile brakt, o n d a n iki kzm oldu. A rd ardna.
Y aam m c e h en n em e dndyd. S arh o u n tekiydi o adam ,
gece g ndz b eni dvyordu. B en o n d an n e fre t ediyordum
o d a b en d en . D o m u z gibi im anladydm . B ir gn baka bir
ad am kageldi ve b e n d e n holandn syleyerek eh ird e
h izm etilik y ap m am nerdi. B enim n e denli h a m a ra t b ir k a
dn o ld u u m u biliyordu, niyeti b en im ze rim d en geinm ekti.
A m a yle sefil b ir yaam m vard ki, o n a k an p b irlik te eh re
katk. lk in d en d ah a k t b ir adam d, k ab a ve korkun. Bir
h a fta geti gem edi, yzm e b ak m az oldu. B eni nasl d v d
n a n lata m a m sana. B eni ldreceini sanyordum , ste
lik sarh o falan da deildi, sebep d e i bulam am olm am .
S o n ra b en i h a s ta b ir b eb e k le so k ak lard a dilenm eye g n d e r
di. ocu u n an a sn a b en im kazandm p a ra d a n birka k u
ru d erd i. S o n ra d a az p a ra kazandm iin b a n a dayak
atard . ocuk g id erek d a h a d a h astalan d , ayet b e n d ilen ci
lik y ap a rk en ocuk lecek o lu rsa ad am n b eni ld rec e in
d en em in d im . B ir gn o n u n b u lu n m ad b ir srad a ocuun
an a sn a gidip b ebei o n a teslim ettim ve o g nk k az an c
m n b ir ksm n o n a verdim . ansl bir gn olm u tu o gn b e
nim iin; iyi y rekli b ir ecn eb i k ad n ocua ila alaym diye
b a n a elli p eso verdiydi.
"O m e n d e b u r h erifle ay b irlik te o lduyduk ve galiba o
a ra la r b en yirm i yam daydm . O paray evim e d n m ek iin
k u llan d m . G e n e ham ileydim . A dam k en d i ocuum un o l
m asn istiyordu, m ak sad b ak a sn a p a ra dem esin. B en
k en d i m e m lek etim e d n n c e ocuklarm grm ek istedim ,
am a b a b a la rn n ailesi o n lar alp g t rm t . T m aile b e
n im le k o n u m a k b ah an esiy le b ir to p la n t yapt, am a beni s
sz b ir y ere g t rd le r ve so p a la rla ta la rla kyasyla d v erek
ld diye o ra c a braktlar."
"B ugn d ah i o ra d a n k asab ay a nasl d n d m h atrlayabilyor deilim . H a tta ra h m im d ek i ocuu bile k ay b etm i
LA GORDA
139
tim . O z a m a n la r sa o lan b ir tey zem e sndm ; an a m b ab am

lm lerd i. T eyzem b a n a d in len ec ek b ir y er verdi ve b a n a
bakt. Z avall k ad ncaz iki ay geip d e b e n ayaa k alk an a
d ek b en i besledi.
"S onra b ir g n teyzem b a n a o a d a m n k asa b ad a b eni
a ra m a k ta o ld u u n u syledi. P olise b av u ru p o n lara, b a n a i
iin avans verm i ve b en im o n u n b e b e in i ld r p parasyla
birlik te kam o ld u u m u anlatm . O za m a n so n u m u n gel
diini anlam tm . A m a ansm g en e yaver gitti d e b ir A m e
rikal b en i kam y o n uyla o ra d a n u z a k la ra g t rd . K am yonun
yo ld an geldiini g rd m za m a n p arm a m h ey ecan la k al
d rm tm , ad am b e n i g r n ce d u rm u ve k a m y o n u n a alm
t. B eni M ek sik an n ta bu b lg esin e k a d a r getirdi. e h re g e
lince b en i in dirdi. K im secikleri tan m ad m b ir yer. lgn
bir k p ek gibi g n lerc e o sak ak sen in b u sokak benim , p
te n e k e le rin d e n k arn m d o y u ra ra k dolatm . O sra la rd a
ansm b ir kez d a h a glm t.
"P ab lito yla tan tm , o n a o la n b o rc u m u deyebilm em
im knsz. P ab lito b en i m ara n g o z at ly esin e g t rd ve o ra
d a b ir k ed e b ir yatak lk yer v erd i. B u n u b a n a acdndan
yapm t. a rd a g id erk e n aya tak lp zerim e d m
t yle b u lm u tu beni. B en o tu rm u d ilenm ekteydim . B ir
gve ya d a b ir ar, tam bilem iyorum , u a rk e n o n u n gzne
arpm . T o p u k la rn n e tra fn d a d n p tam ze rim e ykldyd. G a z a b a gelip b a n a v uracan sandydm , am a o tu ttu ,
c e b in d e n p a ra k arp verdi b an a. B an a i v ereb ilir m i diye
so rd u m o na. B u n u n z e rin e o b en i y an n a k atp atlyesine
g t rd ve b ir t yle t m asas v erip am arclk yaptrd.
"yi alyordum . A m a h a b ire im anlam aktaydm , zira
am arlarn ykadm k im selerin ou b a n a artk yiyecek
lerini v eriy o rlard . K im i za m a n g n d e on alt k ez y em ek yi
yordum . Y e m e k y em ek te n bak a yaptm bir ey yoktu. S o
k ak ta o c u k la r p eim e tak lp alay ediyorlard, b az en de b iri
si a rk a m d a n gizlice yaklap to p u k la rm a basyor b ir bakas
d a b en i itin c e y ere d v eriy o rd u m . O ocuklar g a d d a rc a a-
140
KNC ERK EMBER
kalaryla, h ele tem iz am arlarm k irle ttik le rin d e beni a la

tp d u ru y o rlard .
"Bir gn, ak am a doru, tu h a f b ir yal ad am P a b lito yu
grm eye geldiydi. D a h a n celeri hi g rm ed i im b ir adam .
Bu rk n , h ay et verici ad am n P a b lito yla can cier dost
o ld u k larn h i bilm iyordum . B en ark am d n p iim i yap-m ay s rd rd m . O ra d a yalnz bam aydm . B ird en o a d a
m n iki elini b o y n u m d a hissettim . lk atam y o rd u m , nefes
dahi alam y o rd u m . Y e re yuvarlandm , o i ren ad a m belki
b ir sa a t k a d a r bam tu ttu . S o n ra ekip gitti. yle k o rk m u
tu m ki, d m olduum y erd e ertesi s a b a h a k a d a r kaldm .
P ab lito beni o ra d a buldu; glerek, ok g u ru r duym am ve
m u tlu o lm am g erektiini zira o yal ad a m n gl b ir b y
c ve re tm e n le rin d e n biri o ld u u n u an latt. akna d n
m t m ; P a b lito n u n b ir byc o ld u u n a inan am y o rd u m .
re tm e n in in b en im bam n evresinde u u a rak m k e m
m el b ir d a ire o lu tu ra n gveler g rm o ld u u n u anlatt.
l m n n d e e tra fm d a d n endiini grm m ayrca.
im ek gibi d av ran p gzlerim in d o ru ltu su n u d e itirm esi
n in n ed e n i d e buym u. P ablito, N a g u alm ellerini zerim e
ko yarak b e d e n im in iine ulatn ve ok g e m e d en farkl
b ir in san o lacam d a anlatt. N e d en sz ettiini an lam a m
tm . O lgn yal ad a m n n e le r yapm o ld u u n a ilikin d e
hib ir fikrim y o ktu. A m a benim iik fa rk etm iyordu. H e rk e
sin tek m eley ip d u rd u u b ir k p ek gibiydim ben. P ablito, b a
n a sevecence d a v ra n a n te k kiiydi. n c eleri o n u n b en i k a d
n o lara k isted i ini sandydm . A m a ok irkin, im an ve p a
saklydm . O sad e ce b en i k o ru m ak istiyordu.
"O d eli ih tiy a r b a k a b ir gece g en e geldi ve a rk a m d a n
en sem i kavrad. F eci ekilde incitiyordu beni. A lay arak
l b astrd m . N e y a p m a k ta o ld u u n u bilm iyordum . B ir k eli
m e d ah i etm em iti b an a . M thi k o rk u y o rd u m o n d an . S o n
ra, b ir s re g eince b en im le k o n um aya b alad ve yaam m
nasl s rd rm e m g erek ti in i anlatt. A m a b en im b oluum
LA GORDA
141
en b yk d m an m d . O n u n y n tem lerin i kabul e d e m iy o r

dum , b u n u n ze rin e o d a artk nazm e k m e k ten bkt u sa n
d ve r zg r p eim e sald. O gn b e n te k b am a S o le d a d m
evinin ark asn d ay dm , r zg rn id d e tle n m e k te o ld u u n u
fark ettim . iti geip zerim e d o ru esiyordu. G zlerim i
aam yordum . E ve g irm ek istiyordum , lkin b e d e n im k o rk u
iindeydi, eve k ap d an gireceim y erd e, itin kapsn d o la n
dm . R zg r b en i itiyor frldak gibi d n d r y o rd u . E ve d n
m eye altm , am a fayda etm ed i. R z g rn g c n e kar gelem iyordum . R z g r b en i yo ld an karp te p e le rin ze rin d en
artt, s o n u n d a k en d im i d erin b ir u k u ru n m e z a r gibi bir
u k u ru n iin d e b u ld u m . R zg r y z n d e n g n lerc e o ra d a
kalm am gerek ti, yle ki, n ih ay et b o yun e e rek deim eye ve
k ad erim i k ab u llen m ey e raz oldum . B u n u n z e rin e r zg r
dindi ve beni b u la ra k eve geri getirdi. B u n d an s o n ra g revi
min, b e n d e o lm ay an b ir eyi sevgiyi ve efk ati v erm e k o l
d u u n u , L idia ve Jo se fin a k a rd e le re k e n d im d e n d a h a iyi bir
ekilde b ak m am sydedi bana. O za m a n N a g u a lm b a n a yl
lar b o y unca sylem i olduu eyi anlam tm . B enim y aa
m m o k tan so n b u lm u tu . O b a n a yeni b ir yaam su n m u tu
ve o yaam n tam am y la yeni olm as g erek iy o rd u . O yaam n
iine eski irkin davranlarm g etirem ezd im . B eni ilk b u l
duu gece, g v eler b en i o n a gsterm iti; k en d i k a d e rim e
kar km am alydm .
"D eiikliim e, L idia ve Jo se fin a ya k e n d im d e n d a h a iyi
b ak m ak la b alad m . N a g u alm h e r sylediini b ir bir y erine
g etirdim , so n ra b ir gece ite tam b u d e re u k u ru n d a ve ite
bu m a a ra d a tam lm a kavutum . u a n d a o ld u u m y erd e
uykuya d alm tm ki bir g rltyle uyanverdim . Y ukarya
d o ru b ak t m d a k en d im i b ir z a m a n la r o ld u u m gibi g r
d m ipince, gen, ta p ta z e . O b en im geriye d n e n tinim di.
n ce b a n a y ak lam ak istem edi, n k h l o ld u k a k t g
r n y o rd u m . A m a so n ra d ayanam ayp yanm a geldi. O za
m an h em en , N a g u a ln b a n a yllar bo y u n ca neyi an latm ay a
abalayp d u rd u u n u tam am yla anladm . O b an a , b ir insan
142
KNC ERK EMBER
ocuk sahibi o ld u u n d a o ocuun tinim izin keskinliini k

relttiini sylerdi hep. B ir k ad n n b ir kz olursa, o ta k d ird e
o keskinliin so n u an lam n a gelir bu. B enim ki gibi iki ocu
u o lu n ca d a sonum gelm i dem ekm i. O lan c a gcm ve
dlerim o k zlara gitm iti. B enim keskinliim i alm lar,
d erd i N agual, tpk b en im o n u a n a m d a n b a b a m d a n aldm
gibi. K ad erim iz b u bizim .B ir olan ocuu b ab a sn n e n b
yk p arasn alar, kz d a anasnn. N agual, ocuu olm u
in san larn , ayet senin gibi inat d eillerse, k e n d ile rin d e bir
eksiklik o ld u u n u bilebildiklerini sylerdi. D a h a nceleri
o n lard a b u lu n a n b ir delim enliin, b ir sinirliliin, b ir erkin
eksikliini h issed erle r. B ir z a m a n la r vard b u n lar, am a im di
n e re d e le r? N agual, o n larn artk evin evresinde kouan
enerji dolu, d lerle do lu o k k o c u k la ra getiini syler
di. Y ani tam o lan ocua. o cu k lara baktm z ta k d ird e o n
larn c re tk r old u k larn , zplayarak devindiklerini grrz,
d erd i o. O n larn a n a b a b a la rn a baktm zdaysa, o n larn
tem k in li ve rk e k o ld u k larn anlarz. A rtk zpladklar yok
tur. N ag u al b a n a bizim b u d u ru m u a n a b ab a la rn bym
ve so ru m lu lu k sahibi olm alaryla akladm z anlattyd.
A m a b u d o ru saylm az. M ese le n in asl, o n larn kesk in lik le
rini yitirm i olm alardr."
L a G o rd a y a tan d m baz an a b a b a la rn o cuklarndan
d a h a fazla tin e ve keskinlie sahip old u k larn N a g u a la sy
lesem n e d erd i acaba, diye sordum .
Sanki u tan m gibi elleriyle y z n rte re k gld la
G o rd a.
"stersen b a n a sor," d edi kkr kkr glerek. "Ne d n
d m syleyim m i?"
"E lb ette, syle bakalm ."
"O k im selerin d a h a fazla tin leri yoktur, sadece enerjileri
fazlacad r ve ocu k larn ita a tk r ve psrk yetitirm ilerdir.
T m yaam lar b o y u n ca ocu k larn sin d irm ilerd ir, hepsi o
kadar."
LA GORDA
143
L a G o rd a ya, tan d m d rt o cuklu ve elli n d ey k en

hayatn to p ta n d eitirm i o lan b ir a d a m d a n sz ettim . B u
na, yirm i b e yl akn bir s re b o y u n ca b ir yuva k u ru p m e s
leinde ile rle d ik te n sonra, karsn ve b yk bir irk ettek i
y neticilik p o zisy o n u n u te rk e tm e k d e dahildi. B yk b ir c
re tk rlk la h ep sin i silkip atm ve P asifik tek i b ir a d a d a yaa
m aya b alam t.
"Y ani b ir b an a m gitm iti oraya?" diye so rd u la G o rd a
arm asna.
T ezim i pi etm iti b u sorusuyla. A d a m n oraya yirm i
yandaki sevgilisiyle gitm i o ld u u n u sylem ek z o ru n d a k al
dm .
"K ukusuz tam b ir kim seydi," diye ek led i la G o rd a .
G e n e o n a k atlm a k zo ru n d a kalm tm .
"Bo b ir ad am , h e r zam an b ir k ad n n tam ln k u llan r
durur," diye s rd rd la G o rd a . "T am b ir k ad n k en d i tam l m d a teh lik elid ir, bir e rk e k te n d a h a tehlikeli. yle b ir kadn
gvenilm ezdir, hu y suzdur, asabidir, a m a byk deiiklikler
sergileyebilir. O t r k a d n la r k en d ilerin i to p arla y p isted ik le
ri y ere v arab ilirle r. O ra d a b ir ey y ap m azlar, a m a b u z a te n
o n larn y aa m la rn d a bir ey o lm am asn d an d r. O ysa, bo in
san lar a rtk o ek ilde srayam azlar, a m a d a h a g v en ilirler
dir. N ag u al b o in san larn , birazck d e v in m ed e n n ce e tra f
larn a b a k a n ve so n ra d a bir p a r a gerileyip so n ra y en id en
birazck d ev in en so lu can la ra b en z ed ik lerin i an latrd . T am
in san lar h e r z a m a n srarlar, p e re n d e a ta rla r ve h andysa
h er daim b alarn n ze rin e d erle r, o n la r iin n em sizd ir
bu.
"N agual, b r dnyaya girm esi iin in san n ta m olm as
g erek ti in i sylerdi. B ir byc olm as iin in san n t m lt
sna g erek sin m esi v ardr: h ib ir delii, hibir yam as o lm ay a
cak ve tin in in o la n c a keskinliini koruyacak. D e m e k ki bo
o lan b ir b y c n n tam ln y en id en kazan m as gerekir.
K adn olsun, e rk e k olsun, ord ak i o dnyaya, N ag u al ile G e-
144
KNC ERK EMBER
n a ro n u n im di bizleri b e k led ik leri o sonsuzlua g ireb ilm ele

ri iin tam o lm alar gerekir."
L a G o rd a k o num asn kesti ve u zu n b ir s re b a n a bakt.
Ik yazam ayacam denli azalm aktayd.
"A m a sen tam ln nasl k az an d n yeniden?" diye so r
dum .
Sesim o n u n y e rin d e n sram asn a yol am t. S orum u
yineledim . La G o rd a b en i y an tlam azd a n nce gzlerini m a
aran n tav an n a evirdi.
"O iki kzm re d d e tm e k z o ru n d a kaldm ," dedi. "Nagual
bir zam a n lar san a b u n u n nasl yaplacan an lattyd am a
sen o n u d in lem ek istem em itin , o n u n d em esi uydu ki, insan
keskinliini alp geri alm ak zo ru n d ad r. Bizim o n u alarak
o n a zo r b ir ekilde sahip olacam z ve o n u gene zo r b ir e
kilde m u h afa za etm em iz gerektiini san a sylediydi.
"N agual b u n u n iin b a n a klavuzluk etti, yapm am sala
d ilk ey o iki o cu u m a o lan sevgim i re d d etm em d i. B unu
rya grm e srasn d a y ap m am g erekiyordu . A zar az ar onlar
sevm em eyi ren d im , a m a N agual b u n u n yararsz olduunu
syledi, in san n sevm em eyi deil de o n la ra efkat g ste rm e
meyi renm esi gerekm i. K zlarm n artk benim iin hibir
anlam k alm ad za m a n o n lar g rm em gerekirm i, n e var
o n la ra bak m al am a o n lar kucaklam am alym m . B alarm
sevecence o k ark en sol elim le O nlardaki keskinlii arverm eliym iim ."
"E, ne o ld u o n lara?"
"H ibir ey olm ad. B ir ey h issetm ed iler. E ve d n d ler,
im di ikisi de k o sk o ca in san lar gibi. ev relerin d ek i ou
kim se gibi bo. o cu k larla oy n am ak istem iyorlar zira o n lara
g erek sin m eleri yok. B en ce b u o n la r iin ok d ah a iyi. O n la r
d aki delim enlii aldm . B u n a g erek sin m eleri yoktu, oysa
b en im vard. B u n u o n la ra verd i im d e n e yaptm bilm iyor
dum . stelik, b a b a la rn d a n aldklar keskinlie h l sa h ip
ler. N agual haklyd: kim se kaybnn fa rk n a varm ad, am a
LA GORDA
145
ben kazan d m eyin farkndaydm . B u m a a ra d a n darya

b ak ark en t m d lerim i ask e rle r gibi sraya dizilm iler g r
dm . D n y a p a sp a rld a k ve yepyeniydi. B ed en im in ve ru h u
num arl u u p gitm iti ve b e n g e r e k te n yepyeni bir v a rl
a kavum utum ."
"K eskinliini o c u k la rn d an nasl aldn biliyor m u
sun?"
"O n lar b en im ocuklarm deiller! H i ocuum olm ad
ki. B ak san a bana."
L a G o rd a s re n e re k m a a ra d a n kt, e tek le rin i k ald rp
plak b e d e n in i b a n a gsterdi. ncelii ve gl kaslar d ik
kat ekiciydi.
L a G o rd a sra rla o n a yaklap o n u incelem em i istedi,
b ed e n i yle yasz ve skyd ki, ola ki hi ocuk do u rm am
olabilecei so n u cu n a vardm . Sa bacan ykseke b ir k a
yaya day ay arak fercini g sterd i b an a . G eirdii deiiklii
b ana k an tla m a gayretkelii yle kuvvetliydi ki sin irim d en
glm eye b alad m . B ir d o k to r olm adm iin b ilem eyecei
mi an lattm , a m a d o ru sylediine em in o ld u u m u b e lirt
imi.
"E lb e tte d o ru sylyorum ," d e d i la G o rd a s r n e re k
m aaraya g irerk en . "Bu ra h im d e n bir ey km deil."
"Sol y an m keskinliim i geri ald," dedi. "Y apttm te k
ey gidip k zlarm ziy aret e tm e k oldu. B an a alab ilm eleri
iin o raya d rt b e kez gittim . K oskoca kzlard, ok u la gidi
yorlard. O n lar sevm em ek iin zo rlanacam sanm tm ,
.ma N ag u al za rar yok dem iti, istersem onlar sev eb ilirm i
im. B en de sevdim onlar. A m a o n lar sevm ek tpk b ir y a
bancy sevm ek gibiydi. K ararm verm itim , m a k sa d m d a n
vazgeem ezdim . N a g u a lm b a n a an latt gibi b r dnyaya
bal sa k en g irm ek istiyordum . B u n u g erek letire b ilm ek
n tin im in t m k eskinliine g erek sin m e m var. T am ln
g cck b an a. H ib ir ey beni o d n y ad a n d n d rem ez! H ib ir
ey!"
146
KNC ERK EMBER

L a G o rd a m ey d an o k u rcasn a b a n a b akm aktayd.
"ayet tam lm istiyorsan, sen in ikisini d e re d d e tm e n

lazm , h em seni b o altan kadn h e m d e sevgini alm olan
k k olan. K adn kolayca re d d ed eb ilirsin . K k olana
g elince o baka. S enin o ocua o lan y ararsz sevginin seni o
d iy ara g irm ek ten m en ed e cek k a d a r m a ta h b ir ey olduunu
m u sanyorsun?"
C ev ap v erem ed im . A m a b u k o n u z e rin d e d n m ek is
ted i im d e n deil. A klm son d e re c e karm t d a on d an .
"Soledad, ayet N a g u ala g irm ek istiyorsa, keskinliini
P a b lito d a n alm ak zorunda," diye s rd rd . "B unu yapm as
n a im k n v ar m ki? P ablito, n e denli zayf o lu rsa olsun, bir
b y c d r. A m a N agual, S o le d a d a b en z ersiz b ir frsat v e r
diydi. O n a, biricik frsatnn sen o n u n evine girince gelecei
ni syledi; srf b u frsat y z n d en bizim sad ece b r eve ta
n m am za n e d e n olm akla kalm ad, stelik sen arab an ta
k ap sn n n n e s reb ilesin diye eve kan geidi geniletm em ezi salad. S o le d a d a, k u su rsu z b ir yaam s rd rd
ta k d ird e seni avlayabileceini ve N a g u a ln sen in b ed en in in
iin e b rak t erk in t m o lan o la n c a ltn em ebilecein i
an latt. B u n u y ap m ak o n u n iin zo r olm ayacakt. O n u n tm
b aars seni b ir aresizlik a n m a s r k lem ek ti.
"Seni b ir kez ld rd m , senin ltn o n u n erkini a rt
ra cak ve a rd n d a n S o led ad bizim peim ize d ecekti. B unu
b ir b en b ilm ek tey d im . Lidia, Jo sefin a ve R o sa o n u ok se
v erler. B en sevm em . O n u n em ellerin i biliyorum . Z am an la
bizi te k e r te k e r eleyecekti, n k yitirecei b ir ey yoktu
am a k azan aca ey oktu. N ag u al b a n a o n u n iin bak a bi
k ar yol o lm adn anlattyd. K zlar b a n a e m a n e t ederek,
S o le d a d n seni ld rm esi ve bizim ltm zn p ein e d m e
si d u ru m u n d a n e y ap m am g erek ti in i an latt. B enim kendi
m i k u rtaraca m ve n d e n birini d e k u rtarab ilece im i h e
sap ly o rd u . G r y o rsu n ya, S o led ad hi d e k t bir kadn
deil, k u su rsu z b ir savann yapm as g e re k e n le ri yapyo
LA GORDA
147
sadece. K k kz k a rd e le r o n u k en d i a n a la rn d a n ok sevi
yorlar. G e rek b ir a n n e o ld u o o n la r iin. N a g u a la gre,
o n u avantajl klan te k ey d e buym u. H e r eyi d e n e d im
am a k k kz k ard eleri b ir t rl o n d a n u za k la tram ad m .
( )n u n iin, seni ld rm olsayd, o n a g v en en o m asu m
kzdan en az ikisinin d e h ak k n d an gelecekti. S en o rta lk ta
olm aynca P ab lito b ir hi saylr. S o le d ad o n u b ir b ce k gibi
cziverirdi. S o n ra d a t m o tam l ve erkiyle o ra d a k i d n y a
ya girm i o lu rd u . B en o n u n y erin d e olsaydm b e n d e ayn
eyleri y ap m ak iin didinirdim .
"G r y o rsu n ya, o n u n iin ya hep si ya d a hiti. S en ilk
geldiinde h e rk e s gitm iti. S enin ve bazlarm zn so n u g el
mi gibiydi. A m a so n u n d a g rd k ki o n u n iin hiti, kz k a r
d eler iinse b ir frsat belirm iti. S en in b aard n re n ir
renm ez, kza d a im di sran n o n la ra geldiini an lattm .
Nagual o n la ra seni gafil avlam ak iin s a b a h a d ek b ek lem e le lini sylediydi. S ab ah n sen in iin iyi b ir za m a n olm adn
sylediydi. B enim d e u z a k ta k alm am ve kz k a rd e le rin ii
ne k arm am am b uyurm u, sad e ce o n larn ltlarn in cit
meye altn ta k d ird e gelm em i sylem iti."
"O n lar d a m ld re c e k le rd i beni?"
"Tabii, evet. S en o n larn ltlarnn erk ek yansn. O n la
rn tam l z a m a n za m a n o n larn aleyhinedir. N ag u al o n lar
acm aszca y n e tir ve o n lar d en g e le r, a m a artk gitti in e g
re k en d ilerin i nasl d ze lte cek lerin i b ilem iyorlar. O n la r b u i
iin sen in ltn d an y ararlan ab ilirler."
"Ya sen, G o rd a ? S en de m i beni ld rm e k istiyorsun?"
"Sana b en im farkl o ld u u m u sylediydim . D engeliyim
ben. B enim b oluum , ki benim dezav an tajim d i, a rtk benim
avantajm h alin e geldi. B ir byc tam ln k a z a n r k a z a n
m az den gesini b u lu r, h e r zam an ta m olm u o lan b ir b y
ryse b ir p a r a atlak tr. G e n a ro n u n b ir para a tla k o ld u
u gibi. O ysa N ag u al dengeliydi, zira d a h a nce sen in b en im
148
KNC ERK EMBER
gibi o d a ta m deildi, h a tta sen d e n b e n d e n d a h a b eterd i.

oluyla b ir kz varm onun.
"K k kz k a rd e le r G e n a ro gibidirler, b ir p a r a atlak.
ou za m a n d a lsz ekilde tep tip lid irler."
"Ya b en , G o rd a ? B enim d e o n la rn p ein e d m em la
zm m?"
"Yo. S ad ece o n lar senin ltn em ip e k ere k krl k a
b ilirler. S en hi kim senin l m n d e n dolay krl km azsn.
N ag u al sen d e zel b ir e rk b rakm , b ir t r dengelilik, hi b i
rim izd e olm ay an bir ey."
"O n lar d a re n em ez m i o dengelilii?"
"E lbet re n eb ilirle r. A m a b u n u n k k kz k ard elerin
y erin e g etirm esi g erek en g rev d e bir alkas yok ki. O n larn
grevi sen in erkini alm ak. B u n u n iin ylesine b irletile r ki
artk te k b ir varlk h alin e geldiler. S eni b ir b a rd a k m eru b a t
gibi y u d u m lam ak iin e ittile r k en d ilerin i. N agual onlar al
datclk k o n u su n d a sta d kld, zellikle Jo se fin a y. E i b u
lu n m az b ir g steri sergilem iti han i. O n la rn sanat y an n d a
S o le d a d m giriim i o cu k o y u n u gibi kalr. Y o n tu lm am bir
k a d n d r o. K k kz k a rd e le rse g erek by c lerd ir. O n
la rd a n ikisi sen in gvenini kazand, ncsyse seni yle
b ir sarst ki, aresiz k alak ald m . H ep si d e ellerin d ek i k a rtla n
m k em m el oy n adlar. S en d e o n la rn o y u n u n a geldin ve az
kalsn partiyi k ay b ed iy o rd u n . A m a b ir h a ta yaptlar, evvelsi
gece sen R o s a nn ltsn in cittin ve sa alttn , bu d a o n u r
kek letird i. ayet sin irlen ip de senin yan tarafn yle id d e t
li b ir ek ild e srm olm asayd, ola ki sen im di b u ra d a o l
m ayacaksn. K a p d a n h e r eyi g rd y d m ben. S en onlar
tam yok e d e c e k tin ki, b e n ieriye giriverdim ."
"A m a o n lar yok e tm e k iin n e y ap acak tm ki?"
"Ben n e bileyim ? S en deilim ki ben."
"Yani sen b en i n e y a p a rk e n g rm t n ?"
" iftinin sen in i in d e n k m ak ta o ld u u n u grdydm ."
"Nasl b ir eydi iftim ?"
LA GORDA
149
"Sana b en ziy o rd u , b ak a nasl olsun? A m a ok bykt,

rk t c y d . S en in iftin o n lar ld rec ek ti. O n u n iin b en
ieriye girip b u n u nledim . S eni sak in letireb ilm ek iin tm
erkim i k u llan d m . Kz k a rd e le rin b ir y ard m olm ad. O n lar
arm v aziy ettelerd i. S ense yle fkeli ve k o rk u n tu n ki.
n m z d e iki kez re n k deitirdiydin. B ir k eresin d e ren g in
yle h id d etliy d i ki, b eni d e ld re c e in d e n korktum ."
"Ne ren k tey d i, G o rd a?"
"Beyaz, b a k a n e olsun ki? ift b eyazdr, sarm s beyaz,
gne gibi."
La G o rd a ya b aktm . B u b en z eti b e n im iin ok yeniy
di.
"Evet," diye s rd rd , "gnein paralay rz biz. O yz
d en d ir ltl v arlk lar olm am z. A m a o lt ok zayf o ld u
u n d an , bizim g zlerim iz o n u g rem ez. Y alnzca bir b y
c n n gzleri grebilir onu, o d a yaam bo y u n ca s re n a b a
lard a n sonra."
L a G o rd a n n aklam alar b e n d e b yk b ir aknlk y a
ratm t. E n isab etli soruyu so ra b ilm ek am acyla zihnim i to
p arlam ay a altm .
"N agual sa n a g n ee ilikin b ir ey ler an latt m hi?" d i
ye so rd u m .
"Evet. H e p im iz gne gibiyizdir, am a ok, ok soluk. B i
zim m z ok zayftr, am a g en e d e ktr ite."
"Am a, ac a b a g n ein N agual o ld u u n u sylem i m iydi?"
diye d ay attm d e rin bir m erak la.
L a G o rd a y an t verm ed i. D u d a k la rn d a n bir dizi isten siz sesler d k ld . B elli ki so ru m u nasl y an tlam as g e re k ti
ini d n m ek tey d i. Y azm aya hazr, bekliy o rd u m . U zu n b ir
sessizlikten so n ra la G o rd a s r n e re k m a a ra d a n kt.
"Sana o so lu k m gstereyim ," d ed i kaytsz bir to n la.
M a a ran n n n d e k i d a ra c k d e re u k u ru n u n o rta sn a
d o ru ilerley e rek m eldi. B u lu n d u u m y e rd en o n u n ne
150
KNC ERK EMBER
yaptn g rem iyordum , o n e d e n le b e n d e m a a ra d a n d a

rya ktm . L a G o rd a n n d rt m e tre k a d a r n n d e d u r
dum . O m elm i d u ru m d ay k e n ellerini ete in in a ltn a so k
tu. B ird en ayaa kalkt. E llerin i geveke yum ruk etm iti;
so n ra ellerin i ban n ze rin e k a ld ra ra k p arm a k larn a
v erdi. H zl bir p a tla m a sesi iittim ve la G o rd a n m p a rm a k
la rn d a n kvlcm lar kt grdm . S o n ra ellerini yeniden
y u m ru k etti ve hzla y en id en ana b u kez d a h a iri kvlcm
la r yaylm aya balad. L a G o rd a b ir k ez d a h a m elip elleri
ni ete in in altn a soktu. K a sk larn d an b ir ey ekiyora b e n
ziyordu. E llerin i b an n ze rin e h e r k ald rn d a kvlcm lar
p a rm a k la rn d a n havaya d o ru uutu, so n ra p arm a k larn d an
u p u zu n ltl lifler havaya d o ru akt. yice k ararm olan
h a v a d a ak an lifleri g reb ilm ek iin bam arkaya d o ru y a
trd m . B u n lar uzun, ipince ve k rm zm trak k telcikleriydi. B ir s re so n ra so ld u lar ve yok oldular.
L a G o rd a y en id en m eldi ve p arm a k larn at zam an
o n la rd a n son k e rte h ay ret verici klar yaylm aya balad.
G k y z kaln k h u zm eleriy le d o lm u tu . Byleyici bir
m an zaray d bu. K e n d im d e n gem itim ; gzlerim i o n lard a n
ay ram yordum . L a G o rd a ya d ik k at ettiim yoktu. S adece
k lara b ak y o rdum . A nszn iittiim b ir lk sesi, gzleri
m i L a G o rd a ya ev irm em e n e d e n o ld u o a n d a k ad n k e n
di y aratt o k izilerin d en b irin i yakalad gibi d n e d
n e v ad in in ta te p e sin e u u p gitti. G e kar koskoca, k a p
k a ra b ir glge gibi o ra d a b ir s re salnd, a rd n d a n k a rn n d a
ki b ir m e rd iv e n d e n in erm ie sin e kesik kesik h a re k e tle r ya
d a sraylarla vadi u k u ru n u n iine indi.
B ird en o n u z e rim d e d u ru rk e n grdm . K st d
m o lu d u m u n fa rk n a varm am tm . A yaa kalktm . La
G o rd a te rd e n srlsklam o lm u tu , n efes n efese soluk alm aya
alyordu. U z u n s re k o n u am ad . O lduu y erd e koar
ad m larla saym aya balad. O n a d o k u n m ay a c e sare t e d e m i
y o rd u m . S o n u n d a y e te rin c e sakinlem i olacak ki s r n e s
r n e m a aray a girdi. B irk a d ak ik a k a d a r dinlendi.
LA GORDA
151
H a re k e tle ri yle s ratli o lm u tu ki o lu p b iten leri d e e r

len d ireb ilecek z a m a n bu lam am tm . L a G o rd a n n gsterisi
srasn d a, g beim in h e m e n alt ta ra fn d a dayanlm az, k an
tya b e n z e r b ir ar duym utum . B en h e rh a n g i b ir h a re k e t
yap m am tm am a g e n e d e o n u n gibi n e fe s nefeseydim .
"R an d ev u m u za gitm e zam an geldi sanrm ," dedi la
G o rd a so lu u n u tu ta ra k . "B enim uu u m ikim izi d e at. Sen
benim u u u m u k en d i k a rn n d a h issetttin ; b u senin ak ol
d u u n u ve d rt kuvveti k arlam ay a h az r b u lu n d u u n u gs
terir."
"Neym i o d rt kuvvet A llah akna?"
"N agual ile G e n a ro n u n d o stla n . O n lar g rd y d n sen.
Tyler rp e rtic id irle r. im di o n la r N ag u al ile G e n a ro n u n
sukaba m a ta ra la rn d a n kp serb est dolayorlar. G een
gece S o le d a d m evindeyken o n la rd a n birini iitm itin. Seni
bekliyor o n lar. G n k a ra rn c a artk k a p la rn a sam az o lu r
lar. H a tta o n la rd a n biri g n d z vakti sen in p ein e d m t
S o le d ad m o ra d a. O d o stla r im di sa n a ve b a n a aittirler. k i
sini b en alaca m ikisini d e sen. A m a h an g ileri bilm iyorum .
Nasl alacam z d a bilm iyorum , gel gr. N agual b a n a s a d e
ce sen in d e b en im d e o n la rla k en d i k en d im ize b a a k m a
mz g erek ece in i anlattyd."
"D ur, dur!" diye bardm .
L a G o rd a k o n u m a m a izin verm ed i. Eliyle nazike az
m k ap ad . H issetti im d e h e t y z n d en m id em sancland.
( iem ite, d o n J u a n ile don G e n a ro n u n d o stlar o ld u k larn
syledikleri b irtak m aklayam adm o lay larla karlam lm vard. D rd b ird e n geliyordu ve b u v arlk larn hepsi
de b u d n y ad ak i b a k a h e r ey gibi gerekti. O n la rn o rtay a
k ylesine yabansyd ki, o n lar h e r duyum saym da t a
nm sz k o rk u la ra kaplyordum . lk karlatm dost don
lanm d; k a p k a ra , d ik t rtg e n eklinde, iki b u u k m e tre
yksekliinde ve b ir b u u k m e tre k a d a r e n in d e b ir ktleydi.
I )cv bir k ay an n ezici arlyla deviniyor, d ev asa k r k leri
152
KNC ERK EMBER
an m satrcasn a soluyordu. O n u n la h e p geceleyin k arla

m tm . E k sen i b ir k esin d en te k in e d e ierek yryen bir
k ap izlenim i b rak m t bende.
K arlatm ikinci d o st d o n G e n a ro n u n d u . U p u zu n
su ratl, sasz kafal, o la an st u z u n boylu, d u d ak lar kapkalm , g zk ap aklar sarkk, ipiri gzl k saan b ir adam d.
H e p u p u zu n , rp gibi b ac ak larn a ok ksa gelen p an to lan la r giyerdi.
O iki do stu b e n d o n Ju a n ve d o n G e n a ro yla b irlik te o l
du u m sralar b irk a kez g rm t m . O n la rn g r n t s u s
sallm la sezgilerim ara sn d a b a d am as olanaksz bir b
l n m ey e n e d e n o lu rd u . B ir ta ra fta n , cereyan e tm e k te olan
eyin g erek ten m ey d an a geldiine ilikin hibir ussal d ay a
n a k b u lam yor, te ta ra fta n , sezgilediim eylerin gereklii
ni elim in e ed e b ile cek h erh an g i b ir n e d e n d e bulam yordum .
O n la r h e p d o n J u a n la d o n G e n a ro n u n y ak n lard a bir
y erd e o ld u k lar srad a o rtay a km o ld u k lar iin, b en o n la
r b u iki in san n benim kolayca etik len eb ilen kiiliim z e
rin d ek i gl etk isin in r n le ri o la ra k de erlen d iriy o rd u m .
B en im anlaym a g re b u ya byleydi, ya d a d o n J u a n ile
d o n G e n a ro ellerin d e dostlar old u k larn syledileri ve k e n
dilerin i b a n a o t y le r rp e rtic i v arlk lar ek lin d e gsteren
b irta k m g ler tu tm a k ta y d la r.
D o stlarn b ir zellii de b en im onlar in ced e n inceye
tetk ik e tm e m e asla izin verm em eleriydi. eitli z a m a n la rd a
t m dik k atim i o n la rn z e rin d e o d ak lam ay a alm tm ,
a m a h e r d e fa sn d a b am d n m ve dikkatim dalm t.
b r iki d o st d a h a d a kaypakt. O n lar sadece b ir kez
g rm t m , biri p a rla k sar gzl dev gibi siyah b ir jag u ard ,
tekiyse a gzl, ko sk o ca b ir akal. B u iki can av ar son d e
re ce sald rg an v e k ar koyulm as im knsz varlklard. Ja g u
a r d o n G e n a ro ya, akal d a d o n J u a n a aitti.
L a G o rd a m a a ra d a n darya kt. B en d e o n u izledim .
n m d e n y r m ey e b alad. D e re u k u ru n d a n kp uzun,
LA GORDA
153
kayalk b ir d zl e ulatk. La G o rd a d u ra ra k b en im ile rle

m em i istedi. O n a, ayet b en im klavuzluk yapm am istiyorsa
d o ru ca arab ay a gideceim i syledim . B ayla b eni o n ay la
y arak b a n a tu tu n d u . O n u n nem li cildini hissedebiliyordum .
Ar heyecanlym gibi g r n y o rd u . A ra b a m braktm
yere belki d e iki m il k a d a r vard, stelik o ray a u lam ak iin o
ssz, kayalk d zl gem em iz g erek iy o rd u . D o n Ju a n b a
na, d zl n d o u ce p h esin d ek i d a la ra ep ey yakn kim i dev
kayalarn arasn d ak i gizli b ir p atik ay gsterm iti. O patikaya
d o ru y neldim . B ilinm eyen b ir iti b e n i o ta ra fa d o ru g t
ryordu; aksi ta k d ird e oray a g elirk en izlem i o lduum uz
d zl k tek i p a tik a d a n d n m olacaktk.
L a G o rd a k o rk u n bir ey sezgilem i gibi d u rd u . B an a
sarld. G z le rin d e k o rk u vard.
"Bu yol d o ru m u?" diye sordum .
Y a n t v erm ed i. aln e k e re k b k e b k e uzun b ir giysi
gibi g r n m esin i salad. O n u n la belim i sard ve u larn e
v irerek k en d isin e dolad. S o n ra u larn d m ley erek iki
mizi sekiz ra k a m n a b en zeyen b ir eritle balam oldu.
"B unu niye y ap tn ki?" diye sordum .
L a G o rd a ban sallad. D ilerin i a trd a tt am a b ir k eli
me dahi syleyem edi. K o rk u su snrszd. Y ryelim diye b e
ni itip d u ru y o rd u . B enim k en d im in d n e diye p atlam y o r
diye d n m ek tey d im . P a tik a ykseldike y r m ek d a h a da
zorlayordu. N efes nefeseydim , azm dan so lu m ak z o ru n
daydm . D ev k ay alarn ekillerini grebiliyordum . Aysz bir
geceydi a m a gkyz yle akt ki k ay alarn k araltlarm
k arm ak m m k n o luyordu. L a G o rd a n m d a zo rlu k la so lu
d u u n u iitebiliyordum .
B iraz d u ru p d in len m ek istedim , am a la G o rd a b en i h a
li e ite re k b an o lu m su zcasn a sallad. G erilim i gevetm ek
am acyla b ir ak a yapaym diye geiriyordum ki b ird e n tu h a f
bir d a rb e sesi iittim . B am istem eksizin saa d o ru kayd
vc sol k u la m la ortal dinledim . B ir an soluk alp verm eyi
154
KNC ERK EMBER
kesm itim , o srad a la G o rd a yla b en im dm zda birisinin

yksek sesle so lu m ak ta o ld u u n u n e t bir ekilde iittim . B u
n u la G o rd a ya sylem eden n ce em in o lm ak am acyla y e n i
d e n dinledim . H i kuku yoktu ki o devasa ey kayalarn a r a
sndayd. kim iz ile rle rk e n ve b e n o n a so luunu tutm asn
im lerk en elim le la G o rd a nn azn kap ad m . O devasa e k
lin ok y aknm zda o ld u u n u biliyordum . E lin d en geldiin
ce ses k arm ad an kay m ak ta o ld u u belliydi. Y u m u ak bir
ek ild e soluyordu.
L a G o rd a b ird e n silkindi. Y e re m ele rek b elim e d o la
d alyla b en i d e y ere d o ru ekti. E llerin i ete in in iine
so k tu ve b ir s re so n ra ayaa kalkt; ellerini kenetlem iti,
so n ra p arm a k larn aklatm aya balaynca art a rd a b ir dizi
kvlcm y a m u ru aktm aya balad.
"E llerine ie," diye fsldad la G o rd a kslm en elerin in
arasn d an .
"Ne?" dedim , n e yapm am istediini anlam ad m d an .
L a G o rd a a rta n b ir telala b u y ru u n u d rt kez y in e
ledi. B en d en n e yapm am istediini anlam am o lduum u
k avram olacak ki, kendisi y en id en m ele rek ellerin e ie
m ek te o ld u u n u b a n a g sterd i. L a G o rd a nm ii krm zm
tra k kvlcm lar gibi u u u rk en afallam asna o n a b a k a k a l
dm .
A klm b am d an gitm iti. H angisi d a h a srkleyiciydi, la
G o rd a nm sidiiyle o lu tu rd u u g r n t m , yoksa yaklaan
varln hrlts m , bilem iyordum . D ik k atim i han g i no k tay a
o d ak lam am g erek ti in e k a ra r v erem iy o rd u m ; ikisi d e b y
leyiciydi.
" abuk ol! E lle rin e ie," diye fsldad la G o rd a d ileri
n in arasn d an .
O n u d u ydum a m a dik k atim dalm t. L a G o rd a , yalva
ra n b ir sesle, kartacam kvlcm larn yaratn geri ekil
m esin e yol aacan ekledi. n lem ey e b alad ve b en d e k e n
LA GORDA
155
dim i ok aresiz h issettim . T m b e d e n im le y ak lam ak ta olan

varl du y m ak la kalm yor, o n u h issed eb iliy o rd u m da. E lle ri
m e iem eye altm am a faydaszd. G e re in d e n fazla skn
tl ve ted irg in d im . L a G o rd a nn tedirginlii b e n i ylesine
etk ilem iti ki t m ab am la ellerim e iem eye urayordum .
S o n u n d a b aard m . E llerim i d rt k ez b irb irin e s rtt m
am a e tra fa h ibir ey yaylm yordu.
"T ek rar yap!" d edi la G o rd a . "K vlcm lar k artm a k b i
raz zam an alr."
O n a b t n sidiim i b oalttm syledim . G z le rin d e
im diye k a d a r g rd m e n aresiz bak belirdi.
T am b u an d a, dev gibi, gen ek lin d e bir eyin bize
d o ru yaklatn grdm . H e r n aslsa b a n a p ek d e z a ra r
verici b ir eym i gibi g r n m ed i am a, la G o rd a k o rk u d a n
baylm ak zereydi.
A n id en alm zd ve a rk a m d a d u ra n b ir kayann z e
rine srad, so n ra b eni ark a m d a n k u ca k la y ara k enesini b a
m a dayad. O m u zlarm a km t. Bu ekilde b irlem em iz
d en h e m e n so n ra, bize d o ru ilerley en ey d u rd u . A a y u
kar yirm i b e ad m te d e h rltlar k a rta ra k d u ru y o rd u .
im d e b ir y e rle rd e byk b ir gerginlik hissettim . B ir s
re so n ra, e e r o ekilde durm ay s rd r rse k t m enerjim izi
t k etec e im iz d en ve bize y aklaan h e r neyse, o n a av o laca
m zdan adm gibi em indim .
La G o rd a ya hayatm z k u rta rm a k iin kam am z g e
rektiini syledim . "Hayr" a n lam n d a bam sallad. G c n
ve gvenini y en id en kazanm gibi g r n y o rd u . S o n ra, b a
mz k o llarm zn arasn a gm p bacaklarm z k arn m za
d o ru e k ere k o tu rm am z gerektiini syledi. O zam an, yl
lar nce d o n J u a n n, bir gece K uzey M exicodaki ssz bir
b lgede, d u y u larm a yabanc gelen a m a ayn za m a n d a d a
g erek o la ra k algladm b ir eyin etkisi altn a g irdiim de
beni byle o tu rttu u n u h atrlad m . D o n Ju a n b a n a k a m a
nn y ararsz o ld u u n u , y aplabilecek tek eyin o n o k ta d a k a
156
KNC ERK EMBER
lp tpk la G o rd a nm gsterdii ekilde o tu rm a k o ld u u n u

sylem iti.'
T am eilm ek zereyken ini te rk e tm ek le k o rk u n b ir
h a ta yaptm z anladm . N e p a h a sn a o lu rsa olsun oraya
geri dnm eliydik.
L a G o rd a n m aln o m uzlarm a, k o llarm n altn a d o la
dm . O n a b am n zerin d ek i k n tlara tu tu n a ra k o m u zlar
m a trm an m asn , o ra d a ayakta du rm asn , aln iki ucu n d an
tu ta ra k k en d in i d en g elem esin i ve ular d m ley erek ah
b ir k o u m tak m gibi kullanm asn syledim . Y llar nce
d o n Ju an , yabans olaylarla kar karya geldiim izde, tpk
b u g en ek lin d e y aratk la karlam am z gibi, o n la ra y a
bans h a re k e tle rle kar du rm am z gerektiini sylem iti. Bir
k e re sin d e k o n u a n b ir geyikle karlatn ve b u n u n so n u
cu n d a a m u d a k a lk a ra k h a y a tta kalm ay baardn, byle bir
k arlam an n z e rin d e yaratt gerginlii attm a n latm
t.
B enim d n ce m b u gen ekilli eyin e tra fn d a d n p
la G o rd a o m u zlarm d ay k en ine d oru y rm ekti.
n e d n m e n in asla m m k n olm adn fsldad la G o r
da. N ag u al o n a o ra d a kalm am as gerektiini sylem iti. al
o n u n tu tab ile ce i gibi ay a rlark e n in e girdiim iz a n d a n itib a
re n g v en lik te olaca m zd an t m benliim le em in olduum
k o n u su n d a d irettim . O d a b u n u n d o ru o lduunu, a m a b u
n un , an cak etra fm z d a d o laan gleri k o n tro l ed e b ile cek
ansm z o ld u u n d a geerli olabileceini syledi. D on Jua n m ve d o n G e n a ro n u n k u a k la rn d a n sarktn grdm
o m a ta ra la r gibi b ir eye, b ir koruyucuya gereksinim im iz v a r
d.
A y ak k ab larn kard, o m u zlarm a trm an p o ra d a d u r
du. O n u b a c a k la rn d a n tu ttu m . al ektike k o ltu k a ltla r
m n gerildiini hissediyordum . D engesini k az an an a d ek b e k
ledim . S rtm d a yetm i be kiloluk bir arl tayarak gece
k aran l n d a y r m e k o k a d a r da kolay deildi. ok ar
LA GORDA
157
ilerliyordum . Y irm i ad m d an so n ra o n u y ere in d irm ek zo

ru n d a k aldm . O m u z balarm d ak i ar dayanlm azd. ok
ince o lm asn a ra m e n n ered ey se bel kem iim i kracan
syledim o na.
in ilgin yan gen n e sn e o rta d a n kaybolm utu. P la n
mz ie y aram t. L a G o rd a b ir s re d in len m em iin beni
o m u zlarn d a tam ay n erd i. B u fikri sam a b u ld u m , b en im
kilom o n u n u fa k b ed e n in in tay ab ilece in d en ok d a h a faz
layd. B ir s re y r m ey e ve olacaklar grm eye k a ra r verdik.
B ir l m sessizlii hakim di aram zd a. B irbirim ize d ay a
n arak b ir s re yavaa yrdk. H e n z b iraz ilerlem itik ki
y en id en o yabans, yum uak, b ir k ed in in tsla m a sn a b e n z e
yen soluk alm a sesini duym aya baladm . L a G o rd a ya te k ra r
o m u zlarm a km as iin yardm ettim ve bylece b ir on
adm d a h a ilerledik.
E e r b u ra d a n k u rtu lm a k istiyorsak b u allm adk h a r e
keti b ir ta k tik ek lin d e s rd rm e m iz g erek ti in i biliyordum .
La G o rd a n n o m u zlarm d a d u rm a sn d a n b ak a b ir yabans
h a re k e t b u lm ay a alyordum ki la G o rd a u zu n elbisesini
karverdi. B ir te k h a re k e tle plak kalm t. B ir a trt duy
dum ; ayaa kalkm , ksa boylu allard an k o p ard b ir dal
elin d e tu tu y o rd u . aln eyer grevi grm esi iin o m zu m a ve
belim e d o lad , atlk oynayan o cuklar gibi b a c a k la rn b e li
me dolayp srtm a o tu rd u . S o n ra k o p ard d al elbisesinin
iine so k u p h av ay a kaldrd. E lin d ek i dal sallay arak elbiseyi
yabans b ir b iim d e zplatyordu. B t n b u n la ra b ir d e aca
yip b ir bayku b a rn a b en zeyen sl ekledi.
Sekiz, o n m e tre so n ra ayn seslerin a rk a m z d a n ve yan
la ra flarm zd an geldiini duydum . L a G o rd a b ir b ak a ku
barn y k n m ey e balad, b u ses de tavus k u u n u n k ar
d k esk in sesin aynsyd. B irka d ak ik a so n ra ayn t rd e n
b arlar h e r y an m zd an gelm eye balad.
Y llar n ce d o n J u a n la, bu ku b a rlarn a k arlk ve ilmesi o laynn b en z erin i yaam tm . O zam an , b u sesleri
158
KNC ERK EMBER
d o n J u a n n kardm ya d a o n u n la ok yakn ilikide b u lu

n an birinin, rn e in d o n G e n a ro n u n , iim e llem eyecek
denli, zifiri k a ra n lk ta bile se n d e le m e d e n k o m am a im kn
v erece k den li byk b ir k o rk u salm as iin d o n J u a n a y a r
dm etm i o lab ileceini d n m t m . D o n J u a n b u kom a
ed im in e erk trs adn verm iti.
La G o rd a ya erk trs bilip bilm ediini sordum . Bildiini
syledi. B u n u b aa rab ilece im d e n p ek em in olm asam d a d e
neyeceim izi syledim . L a G o rd a b u iin n e yeri n e d e z a m a
n olm adn syleyerek eliyle h e m e n n m z im ledi. Z a
te n b ata n b e ri hzla a ta n kalbim , gsm n iinde deli gibi
arp m ay a balad. T am ilerim izde, belki d e b irk a m etre
tem izd e, p a tik a n n st n d e don G e n a ro n u n d o stlarn d an
biri d u ru y o rd u . K or gibi y anan, u zu n yzl ve kel kafal bir
ad am d . O ra c k ta d o n u p kaldm . L a G o rd a n n sanki u zak
la rd a n geliyorm u hissini v eren ln duydum . A kln kay
b etm i gibi y u m ruklaryla iki y an m a vurdu. H a re k e ti adam
ze rin d ek i o d ak lan m a m bozdu. B am nce sola so n ra sa
a d n d rd . Sol tara fm d a, ltlar sa an sar gzleriyle dev
b ir k ed in in k a ra b e d e n i n ered ey se b a n a d eecek k a d a r y ak
n m d a d u ru y o rd u . S am da fo sfo rlu klar yayan b ir akal
g rd m . A rk a m z d a ise, n e re d e y se la G o rd a nn srtn a d e
ecek b iim de o gen n e sn e d u ru y o rd u .
A d a m bam bize d n d rd ve p a tik a z e rin d e ile rle
m eye balad. L a G o rd a b a rp alyorm u gibi sesler k ar
m ay s rd r y o rd u . gen ekilli n e sn e o n u a rk asn d an y a
k alam a k zereydi. O n u n o y erleri sarsa n adm larn duyabili
yo rd u m . A d m a ta rk e n kard ses evrem izdeki te p e le rd e
yan k lan y o rd u . S ouk n efesini e n se m d e hissediyordum . La
G o rd a n n n ered ey se ldrm ak z e re o ld u u n u biliyordum .
B en de ayn d u ru m d ay d m . K edi ve akal n ered ey se b a c a k
larm a s rt n ec ek lerd i. H rlam a la r, h o m u rtu la r d a h a yk
sek sesle gelm eye balam t. T am o an d a, don J u a n m b a n a
retm i o ld u u b ir sesi k artm a k iin anlam sz b ir d rt
LA GORDA
159
hissettim iinde. D o stla r kardm sese yant verdiler. A kl

m k ay b etm iesm e srekli b u sesi kartyordum ve o n la r d a
b a n a yant veriy o rlard. G e rg in lik b iraz olsun azalm t ve biz
yola erim ed e n h e m e n n ce belki d e olabilecek en garip
sah n e n in iin d e y er alyordum . L a G o rd a atlk oynar gibi
h a re k e tle r yapyor, hibir ey o lm am gibi elbisesini ban n
ze rin d e neeyle d n d r y o r, b u d n d r le rin i kardm
seslerle ayn ritim d e yapyor, b ir y a n d a n d a teki d n y ad an
g elen d rt y aratk bizim le ayn hzla h a re k e t edip etrafm z
yava yava k u a trk e n kardm seslere yant veriyorlard.
B ylelikle yola vardk. A m a b e n gitm ek istem iyordum .
Sanki b ir ey eksik kalm gibiydi. S rtm d a la G o rd a ile yle
ce h a re k e tsiz d u rd u m ve d o n J u a n m b a n a rettii gibi ok
zel bir y n tem le bir ses karm aya baladm . B u n u n g v ele
ri a rm a sesi o ld u u n u sylem iti d o n Ju an . B u sesi k ar
m ak iin sol elin i ksm ve d u d a k la r kullanlm alyd.
B u sesi k ard k ta n so n ra h e r ey bir s k n e t h av asn a
b r n m gibi geldi b an a. D rt varlk d a b en i y an tlad ve
o n la r b u n u y a p a rk e n b e n h an g ilerin in b a n a uygun o ld u u n u
anlam b u lu n u y o rd u m .
S o n ra arab ay a d o ru y r y e rek la G o rd a ya srtm d a n
inip a ra b a n n o f r k o ltu u n a b inm esi iin y ardm ettim , a r
d n d an o n u y an ta ra fa ittim . T am b ir sessizlik iinde yol al
yorduk. B ir ey b ir y erle rim e d o k u n m u tu ve d n ce le rim
tm yle deim iti.
L a G o rd a , k en d i evi y erin e d o n G e n a ro n u n evine git
m em izi n erd i. B enigno, N e sto r ve P a b lito n u n o ra d a yaa
dklarn am a o sra k a sa b a d n d a o ld u k larn syledi. n e
risi h o u m a gitm iti.
E ve g irer g irm ez la G o rd a b ir lam b a yakt. Ev, d o n G earo yu so n ziy aret ediim deki gibiydi. Y e re o tu rd u k . B ir s
ra ekip ze rin e yaz takm m y erletird im . Y o rg u n d e il
dim , yazm ak istiy o rd u m am a b u n u yap am y o rd u m b ir trl.
K esinlikle yaz y azam yordum .
160
KNC ERK EMBER

"N agual d o stlara ilikin n e syledi sana?" diye sordum .
S o ru m la o n u hazrlksz yakalam gibiydim . N e yant

v erece in i bilem edi.
"D nem iyorum ," dedi son u n d a.
D a h a nce hi byle b ir ey yaam am gibiydi. B ir n e
b ir ark ay a sallanp duruyordu.
B u rn u n u n u c u n d a ve st d u d a n d a u fa k te r dam lack la
r o lum utu.
A n id e n elim den tu tu p e k e re k b eni evin dna kard.
B eni d ere n in k e n a rn a g t re re k kusm aya balad.
B en im de m idem b u lan m ay a balad. D o stlarn ekim i
n in ok gl o ld u u n u ve b u n d a n k u rtu lm ak iin benim de
ken d im i kusm aya zo rlam am gerek ti in i syledi. D a h a fazla
ak lam a b ek ley erek o n a baktm . B ir ocua b ak an h e m ire
nin k e n d in d e n em in h arek etleriy le bam ellerin in arasn a
alp p arm a n boazm a so k tu ve so n u n d a beni k u stu rd u .
n sa n la rn m id elerin in evresinde ok ince bir e p e r b u lu n
d u u n u , b u ep erin etrafm zd ak i h e r eyin ekim ine k ap l
dn aklad. ekim ok gl o ld u u n d a, tpk d o stlarla
karlald zam an, h a tta erk e sah ip in san larla karlald
za m a n o ld u u gibi, b u e p e r alt st olur, re n k deitirir, h a t
ta ta m a m e n yok olurm u. B yle d u ru m la rd a in san n y ap a b i
lecei te k ey yalnzca k u sm ak tan ibaretm i.
K endim i d a h a iyi h issed iy o rd u m am a h l k en d im d e d e
ildim . B ir y o rg u n lu k hissi, gzlerim in evresinde de bir
arlk hissi duyuyordum . E ve geri d ndk. K apya geldii
m izd e la G o rd a bir k p ek gibi havay koklad ve hangi d o st
larn b en im k ile r o ld u u n u bildiini syledi. N orm al o larak
k ast e tm e k istedii eyden b ak a bir a n lam a gelm eyen ya da
b en im yle an ladm szleri, ze rim d e d n celerim in b ir
d en o rtay a km asn salayan b ir p sik o terap i etkisi yapt.
im d e b ir d n ce p atlam as oldu. B ird en b ire h e r zam anki
zihinsel u ralarm o rtay a gkt. Sanki szcklerin enerjileri
varm gibi y e rd e n ykseldiim i hissettim .
LA GORDA
161
A k lm a ilk g elen ey, h e r za m a n p h elen d i im am a

k e n d im e bile itira f ed em ed i im ey d o stla rn g erek v arlk
lar olduklaryd. O n la r grm , v arlk larn hissetm i ve o n
larla iletiim k u rm u tu m . K endim i o k z in d e hissediyordum .
La G o rd a ya sarlp o n a zihinsel ik ilem im in zo rlu u n u a n la t
m aya koyuldum . D o stlar d o n J u a n m ya d a d o n G e n a ro n u n
yardm o lm akszn g rm t m ve b u h ay a tm d ak i en nem li
deiiklikti. L a G o rd a ya b ir k e re sin d e d o n J u a n a d o stla r
d an birin i g rd m sylediim de b a n a g l p k en d im i ok
ciddiye alm am am , g rd k lerim i gz ard etm e m gerektiini
belirtm iti.
S an rlan d m a in a n m a k istem iy o rd u m , a m a d o stlarn
var o ld u u n a in a n m a k d a istem iy o rd u m . U ssal birikim im
b u n a raz g elm iyordu. A ra d ak i b o lu u b ir t rl d o ld u ram yordum . A ncak, b u kez, h e r ey ok farklyd, bu dnyaya y a
banc olm ayan, am a b ak a bir d n y ad a n gelen g erek v arlk
larn ev rem d e o ld u u d n ce sin e day an am y o rd u m . L a
G o rd a ya, yar aka, deli o lm ak iin h e r eyim i v ereb ilece i
mi syledim . B u b eni, d n y a g r m n d e im esin d en duy
d u u m ezici so ru m lu lu k d u y g u su n d an k u rta rrd b iraz olsun.
in ko m ik yan, d n y a g r m d e itirm ek iin, zihinsel
o lara k yani, d a h a fazla istekli o lam azdm . A m a bu yeterli
deildi. H i y eterli olm am t za te n . B u b an d a n b eri b en im
alam az engelim , ld r c atlam olm u tu . Y a r ik n a o l
m u b ir ek ild e d o n J u a n m d n y asn d a oyalanm ak, b ir yar-byc o lm ak istiyordum . B t n abalarm , ak a d em i y e
lerinin sab a h sek izden akam b ee k a d a r y ap tk lar ve so n ra
eve ta m a m e n y o rg un b ir h a ld e d n d k leri gibi, m an t m a
kar an lam sz b ir sava v e rm e k te n ib are tti. D o n Ju a n b az en
aka olsun diye, dnyay en gzel ve en aydn h ale g etirm ek
iin ta sa rla r y ap tk tan so n ra, ak ad em isy en in t m b u ta s a r
lar u n u tm a k iin sa a t b ete evine gittiini sylerdi.
L a G o rd a bize y em ek h a z rla rk e n b en d e hevesle n o t tuluyordum . Y e m e k y ed ik ten so n ra k en d im i ok d a h a ra h a tla -
162
KNC ERK EMBER
m i hissettim . L a G o rd a da ok neeliydi. T pk d o n G en ar o n u n yapt gibi yaz yazm tak lit e d e re k m ask aralk lar
yapt.
"D o stlar h a k k n d a n e biliyorsun, la G o rd a ?" diye so r
dum .
"Yalnzca N a g u a lin b a n a sylediklerini," diye y an t v e r
di. "Bir b y c n n d en e tim a ltn a alm ay rendii gler
o ld u u n u sylem iti b ana. O n u n ve d o n G e n a ro n u n , sukab ak larm m iin de ikier ta n e d o stu vard."
"O nlar nasl tu tu y o rla rd su k ab a k la rn m iinde?"
"Kim bilir. N agual, d o stlarn sald rsn d an k u rtu lu rsak
k en d im ize m k em m el bir sukaba bulm am z tenbihlem iti. Bu su k ab a sol elin b ap a rm a b y k l n d e olm aly
m . N a g u a lin sukaba da b u byklkteym i."
"Sen hi g rd n m b u sukabam ?"
"H ayr. H i g rm ed im . N agual byle b ir sukabam m in
san larn d n y asn d a b u lu n m ad n sylem iti. K e m e rle rin
d e n sark an k k bir kn o lara k g r y o rsu n onu. A m a bi
linli o la ra k b a k t n d a hibir ey grem iyorsun."
"Sukaba b u lu n d u k ta n so n ra byk b ir titizlikle sak lan
m al. B y c ler genellikle b u t r k ab a k la r o rm a n la rd a k i sa
rlgan b itk ilerin z e rin d e b u lu rlar. S o n ra st ksm larn d
zeltip cilalarlar. B yc sukabam b u ld u k ta n so n ra onu
d o stla ra su n m al ve o n lar su k ab a m m iinde yaam aya d a
vet etm elid ir. E e r d o stla r kabul e d e rle rse sukaba in san lar
d n y asn d a g r n m e z o lu r ve d o stla r b y c n n yardm cs
o lu rlar. N agual ve G e n a ro y aplm asn istedikleri h e r eyi
d o stlarn a y ap tra b ilirlerd i. Y an i k en d i y ap am ad k lar eyle
ri. rn e in , b eni kovalayacak b ir r z g r yollam ak ya d a Lid ia n m b lu zu n u n iine o tavuun girm esini salam ak gibi
eyler."
K ap n n dnda, yabans, uzun b ir hrlt duydum . ki
gn n ce d o n a S o le d a d m evinde duym u olduum hrltnn
aynsyd. Bu k ez o n u n ja g u a r o ld u u n u biliyordum . Ses beni
LA GORDA
163
k o rk u tm u y o rd u . A sln d a la G o rd a b e n i d u rd u rm a say d onu

g rm ek iin d ar kardm .
"D ah a tam deilsin," dedi. "Y alnz dar km aya k a l
k arsan seni afiyetle yerler. zellikle d e d a rd a sinsi sinsi d o
laan o c re tk r olan."
"B edenim in g vende o ld u u n u hissediyorum ," diye kar
ktm .
S rtm svazlad ve beni yaz yazdm sraya d o ru ek
ti.
"D ah a tam b ir byc saylm azsn," dedi. "u a n d a k a r
nnn tam o rta sn d a ko cam an bir y am a v ar ve d o stla r o ya
may y e rin d e n s k p alabilirler. D o stla rn akas olm az."
"Peki, bir d o st san a b u ekilde y ak lat n d a n e y ap m an
gerekir?"
"O n larla p e k ilgilenm iyorum . N agual b a n a d en g eli o l
m ay, b ir eye ok byk b ir hevesle atlm am ay retti. r
nein, b u gece, b ir sukabam o lu rsa ve o n u e iteb ilirsen sa
na h an g i d o stla rn geleceini anladm . S en o n la ra sahip ol
m ak iin hevesli olabilirsin. B en deilim . B yk olaslkla bir
d o st ed in em ey eceim . B ann b elasd r o n la r insann."
"Niin?"
" nk o n la r in san n sfr t k e tm e sin e n e d e n o lan g
lerdir. N ag u al in san n am ac ve zgrl dn d a b ir eye
sahip o lm am asn n d a h a iyi o ld u u n u sylem iti. B ir gn sen
lam o ld u u n d a, belki d e dostlar y an m zd a tu tm a k isteyip
istem ediim ize k a ra r v erm e k z o ru n d a kalacaz."
B en d e la G o rd a ya, ja g u a rd a k stah b ir tav r o lm asna
ra m en o n u b e en diim i syledim .
G zlerin i ze rim e dikti. B ak larn d a bir aknlk ve
hayranlk vard.
"O n d an g e r e k te n holandm ," dedim .
"Ne g rd n an lat bana," d ed i la G o rd a.
164
KNC ERK EMBER
O an d a b ird e n b ire , ken d ili im d en o n u n da b en im le ayn

eyleri g rm o ld u u n u varsaydm fa rk ettim . O nlar
g rd m ekilleriyle, d rt d o stu d a ayrntl o lara k b e tim le
dim . A r b ir d ik k atle dinledi, an lattk la rm d a n bylenm i
b ir hali vard.
"D ostlarn belli b ir biim leri yoktur," dedi b en bitirince.
"O n lar b ire r varlktr, tpk r z g r ya d a alev gibi. B u gece ilk
g rd m z dost, b e d e n im e girm eye alan b ir siyahlkt.
B arp d u rm am n n e d e n i buydu. B acak larm a eritiini h is
sed eb iliy o rd u m . D ierleriyse yalnzca re n k le rd i. A m a o d e n
li gl b ir p arlak lk sayorlard ki p a tik a n n evresi sanki
gn d zm gibi aydnlkt."
Syledikleri b eni aknla d rd . Y llarca s rd rd
m m cad e led en ve asl nem lisi, d n gece o n larla yz y
ze g elm em izd en so n ra , so n u n d a d o stlarn belli b ir biim leri
ve h erk esin d u y u lar ta ra fn d a n ayn ekilde alglanabilecek
bir yaplar o ld u u n u k ab u l etm itim .
L a G o rd a ya, o n la rn belli bir biim leri o lan y a ra tk la r
old u k larn o k tan n o tla rm n arasn a eklem i old u u m u
syledim ak a yollu.
"Ne y ap acam b e n im di?" diye so rd u m ken d i k endim e.
"ok basit," dedi. "B iim leri olm adn yazacaksn."
K esinlikle hakl o ld u u n u d n d m .
"O nlar n e d e n b ir can av ar gibi g r y o ru m ki?" diye s o r
dum .
"Y ant ok ak," ded i. "Sen d a h a in san biim ini k ay b e t
m edin. A yn ey b a n a d a olm utu. D o stlar insan biim inde
gr y o rd u m . K o rk u n yzl, k t bakl yerli ad a m la rd
hepsi. Beni ssz y e rle rd e b ek lerlerd i. B ir k ad n la b e ra b e r o l
m ak isted ik leri iin p e im d e le r sanrdm . N agual ban a r
kaya atar, k a h k a h a la rla g lerd i k o rk u larm a . A m a yine de
k o rk u d a n n ered ey se lece k gibi o lu rd u m . A d a m la rd a n biri
gelip yata m a o tu ru r, b e n u y an a n a k a d a r sarsard yata.
A rtk deim i olsam bile d o stlarn b an a verdii korkuyu y e
n id en yaam ak istem em . Bu gece de d a h a n ce ko rk tu u m
k a d a r k o rk tu m o n la rd a n yine."
LA GORDA
165
"Yani a rtk o n lar insan gibi g rm ediini m i sylyor

sun?"
"Evet, artk yle grm yorum . N agual san a d o stu n belli
b ir ekli o lm ad n sylem iti. H aklyd da. O n la r b ire r v a r
lktr; y alnzca b ire r y ard m cd r on lar. A m a yine de en az b i
zim g erek o ld u u m u z k a d a r g erek tirler."
"K k kz k a rd e le r d e d o s tla n g rd le r mi?"
"H erkes deiik z a m a n la rd a g rd onlar."
"D o stlar o n la r iin de b ir g m ?"
"H ayr, o n la r d a senin gibiler. D a h a in san biim lerini
kay b etm ed iler. H ibiri kay b etm ed i. H ep si iin; k k kz
k ard eler, G e n a ro la r ve S o led ad iin d o stla r k o rk u n eyler
dir, gece o rtay a kan k t niyetli, d e h e t verici y a ra tk la r
dr. O n la rn y alnzca adn sylem ek bile L idia, Jo sefin a ve
P a b lito n u n ld rm alarn a n e d e n olabilir. R o sa ve N e sto r
d o stla rd a n o d en li k o rk m az lar, a m a o n la rla iliki iinde o l
m ak d a iste m e z le r pek. B en ig n o n u n sa ken d i p la n la r olduu
iin d o stla rla ilgilenm iyor. N e B e n ig n o yu n e b en i ra h atsz
e tm iy o rlar b u y zden. A m a d i erleri d o stla r iin iyi b ire r av,
zellikle d e im di, d o stla r N a g u a ln ve G e n a ro n u n sukab a k la rm d a n d ar ktktan so n ra. A rtk h e p seni aryorlar.
"N agual, b irin in insan biim in d e gzkm eyi s rd rd k
e yalnzca o biim de alglanabileceini ve d o stla rn d a bizim
m id elerim izd ek i h ay a t g c n e m e re k b eslen d ik leri iin m i
d em izin b u la n m a sn a n e d e n o ld u k larn , b u yzden de onlar
k o cam an irkin y a ra tk la r o la ra k g rd m z sylem iti."
"K endim izi k o ru m a k ya d a b u y a ra tk la rn biim lerini
d e itirm ek iin yapabileceim iz b ir ey v ar m?"
"H ep in izin y ap m as g e re k e n ey, insan biim inizi kay
betm ek."
"Ne d e m e k o lu y o r bu?"
S o ru m o n a p e k b ir an lam ifad e etm iy o r gibiydi. B iraz
nce so rd u u m so ru y u n e tle tirm e m i isterm iesin e yzm e
bo bo b ak t. Bir s re gzlerini k ap a d .
166
KNC ERK EMBER
"nsann kalb ve biim i h a k k n d a b ir ey bilm iyorsun,

deil m i?" diye sordu.
ylece y z n e baktm .
"B unlar h a k k n d a b ir ey bilm ediini g r y o r u m d edi
ve glm sedi.
"ok haklsn," dedim .
"N agual b a n a in san biim inin b ir kuvvet o ld u u n u syle
m iti," d edi. "nsan kalb da... ey... bir k a lp tr ite. N agual
h e r eyin belli b ir kalb o ld u u n u d a syledi. B itkilerin, h ay
v an larn , h a tta k u rtu k la rn bile b ir kalb var. N a g u aln sa
n a in san kalbn hi g sterm ed i in d en em in m isin?"
B ir k e re sin d e d o n J u a n n, g rm old u u m bir ryayla
ilgili ak lam a y a p a rk e n b u k av ram a yle b ir deindiini,
am a p e k fazla b ir ey sylem ediini ak tard m . Sz ko n u su
r y a d a k en d in i k k b ir d e re n in k aran l n d a sak lam ak is
term i gibi g r n e n b ir ad a m vard. O n u o rd a b u lm ak beni
k o rk u ttu . B ir s re o n a b ak tm ve so n ra ad am bir adm n e
kp k en d in i b a n a gsterdi. plakt ve b ed e n i ltlar sa
y o rd u . o k n arin , n ered ey se k rlacak gibi g r n y o rd u ,
gzleri h o u m a gitti. D o sta ve d erin b ir bak vard. ok
y u m u ak b aktm d n y o rd u m . A m a so n ra y en id en k a
ran l a d n d ve gzleri iki ayna gibi, yrtc bir k u u n g zle
ri gibi oldu.
D o n J u a n in san kalbyla "rya grm e"de karlatm
sylem iti. B y clerin, o n lar k alb a g t rec ek rya grm e
y n tem leri o ld u u n u , insan kalbnn bir z; b azlarm zn
erk le do lu o ld u u za m a n belli v ak itlerd e grd, d i er b
t n in san larn sa l m a n n d a g rd k leri b ir z o ld u u n u
aklad. K alb, in san n kayna, kkeni o lara k b etim ledi.
n k kalp, y aam enerjisini toplayp bir araya g e tirm e d ik
e bu kuvvetin k en d isin i insan ekliyle g sterm esi olas d e
ilmi.
LA GORDA
167
B enim d m k alb a ok ksa ve son d e re c e basit bir

bak o lara k d e e rlen d ird i. D m n , n e k a d a r cahil ve sade
b ir ad am old u um gereini y ansttn syledi.
L a G o rd a g ld ve yle b ir d u ru m d a ken d isin in d e ayn
y o ru m u y ap acan belirtti. K alb srad a n plak b ir adam ,
so n ra d a b ir hayvan biim in d e g rm ek aslnda son d ere c e
b asit b ir d e erlen d irm ey m i.
"Belki d e srad an , a p talc a b ir ryayd b u sadece," d ed im
k en d im i sav u n m aya alarak.
"Hayr," d edi srtarak . "G r y o rsu n ki insan kalb lt
lar sayor ve h e r za m a n p n a rla rd a , k k d e re le rd e b u lu
nuyor."
"B unun n e d e n i ne?"
"Suyla b eslenm esi. Su o lm a d a n kalp d a olm az," diye y a
ntlad. "N agual"m kalb g ste rm e k am acyla seni p n a rla ra
g t rd n biliyorum . A m a bo o ld u u n iin h ib ir ey g
rem ed in . B an a d a ayn ey olm u tu . N ag u al b eni y er y er k u
ru m u b ir p n a rn tam o rtasn d ak i kayaya rlplak y atrrd
a m a b t n h issettiim , b en i ld rtacak k a d a r k o rk u ta n bir
eylerin varl olurdu."
"n san d ak i b u b o lu k o n u n kalb g rm esin i n e d e n e n
gelliyor?"
"N agual d n y ad a k i h e r eyin b ir kuvvet, yani b ir ekim
ya d a b ir itim o ld u u n u syledi. ekilm em iz ya d a itilm em iz
iin tpk b ir y elken gibi, r z g rd a b ir u u rtm a gibi o lm am z
gerekir. Iltm zn o rta sn d a bir delik o lu rsa kuvvetim iz d e li
in iin d en geip g id er ve ze rim iz d e hi etkisi olm az.
"N agual, G e n a ro n u n sen d e n ok h o lan d n ve tam
o rta n d a b u lu n a n delii fa rk etm e n i salam aya altn sy
lem iti. G en i k e n a rl apkasn b ir u u rtm a gibi frla ta ra k
sen in le alay etti, ishal o lan a k a d a r b o lu u n d an tu tu p seni
ekti am a sen o n u n n e yaptn hi anlayam adn."
"Niye sen in sylediin gibi aka s y lem ed iler b an a?"
"Sylediler, a m a sen sylediklerini fark etm edin."
168
KNC ERK EMBER
D e d ik lerin e in an m ak ok zo rd u . B an a b u k o n u d an b a h
settik lerin i ve benim de b u n u onaylam adm kabul etm ek
im knszd.
"Sen kalb g rd n m hi, la G o rd a ?" diye sordum .
"Tabii, y en id en tam o ld u u m d a grdm . B ir gn o d e r e
ye g ittim k en d i b am a ve o ra d a b u ld u m onu. P arlak, ltl
b ir eydi. O n a bakam yordum . G zlerim i k r ed e n b ir kt.
A m a o n u n la b e ra b e r olm ak yeterliydi. K endim i ok m utlu
ve gl d u y u m suyordum . B u n d a n b ak a hibir ey, hibir
ey n em li deildi. B t n istediim o ra d a olm akt sadece.
N agual, b yc o lm asak bile e e r y eterli kiisel erk e s a h ip
sek b az en k albn g r n t s n ksa b ir s re iin y akalayabi
leceim izi sylem iti. Byle bir ey o ld u u n d a d a T a n ry
g rd m z sanrz dem iti. A sln d a g rd m z eye
T a n r d em em iz d o ru olurm u. n k kalp, T a n rym.
"N ag u al an lam ay a alrken k o rk u n a n lar yaadm ,
n k ok d in d a r b ir k ad n d m . D n y a d a d in d en b ak a tu tu
n a c a k h ib ir eyim yoktu. B u y zd en N a g u alm byle eyler
sylediini duym ak, t ylerim i d ik en d iken ederdi. A m a s o n
ra tam latm ve d n y ad ak i deiik e n e rjile r beni ekm eye
b alad . S o n u n d a N a g u a lm hakl o ld u u n u anladm . Kalp,
T a n rdr. S en ce nasl bir ey kalp?"
"O n u g rd m z a m a n sylerim , G orda," dedim .
G ld ve N a g u a ln kalb g rd m zam an byk olas
lkla b ir F ran sisk an rah ib i olacam , n k iim de, d e rin le r
d e gizlenm i d in d a r b ir ru h o ld u u n u syleyerek benim le
d alg a getiini anlatt.
"G rd n kalp k ad n m yd, e rk e k m iydi?" diye s o r
dum .
"kisi d e deildi. S ad ece klar saan bir insand. N a g u
al, o n a k en d im le ilgili bir ey so rm u olm am gerektiini sy
lem iti. B ir sava, frsa tla rn kap gitm esin e izin v e rm e m e
liymi. A m a o n a so ra c a k bir ey gelm iy o rd u aklm a. Bylesi
d a h a iyiydi. im di h ay a tm d ak i en gzel an bu. N ag u al y e
LA GORDA
169
terli erk e sah ip b ir savann kalb b iro k kez grebileceini

sylem iti. N e byk b ir ans o lu rd u bu!"
"Bizi o lu tu ra n ey kalpsa, in san biim i n e d ir peki?"
"Bizi biz y ap an m knats gibi b ir eydir insan biim i,
m k n ats gibi ek en b ir kuvvettir. N a g u al in san biim inin
belli b ir ekli o lm adn sylem iti. T pk su k ab a n n iinde
tad d o stla r gibi h e r ey olabilir, am a b ir biim i o lm am a
sna karn , yaam m z boyunca bize sah ip o lu r ve len e k a
d a r d a bizi brak m az. B en in san biim ini hi g rm edim , am a
o n u b e d e n im d e hissettim ."
S o n ra b irk a yl nce yaad b ir dizi k arm a k duyguyu
b etim lem ey e balad. Y aad b u du y g u lar ciddi bir h a s ta
lkla son b u lm u tu . H astal n en iddetli etk ile r gsterdii
an iin y ap lan b etim le m e b a n a d a h a n ce o k u d u u m kalp
krizi b elirtilerin i h a trla tt. L a G o rd a in san biim inin, b ed e n i
iinde kyasya b ir sava verdiini, b u savan b ir h astalk bi
im in d e o rta y a ktn ve a n c ak b u n d a n so n ra biim in bir
kuvvet o la ra k o n d a n kp gittiini anlatt.
"A n lattk larn d a n b ir kalp krizi geirdiin kartlabilir,"
dedim .
"Belki d e geirm iim dir," diye yantlad, "am a em in o l
d u u m te k ey var. O g n d e n so n ra in san biim im i k a y b e t
tim . G c m ylesine t k en m iti ki g n lerc e y ata k ta n k a
m adm . V e o g n d e n so n ra d a k en d i eski benliim e k av u a
cak en e rjim o lm ad hi. Z a m a n z a m a n eski alk an lk larm a
d n m ey e altm am a d a h a n ce yaptm gibi y ap a cak g
cm y o k tu . S o n u n d a d e n e m e k te n vazgetim ."
"Biim ini k ay b e tm e n in nem i nedir?"
"Bir sava deim ek, g e r e k te n d e im ek iin in sa n b i
im ini k ay b etm elid ir. Y oksa, tpk sen in d u ru m u n d a o ld u u
gibi, d eiim in laf ed ilir sadece. N agual in san n alk an lk la
rn d an v azgeeceini d n m esin in ya d a m it e tm e sin in y a
rarsz o ld u u n u sylerdi. n san , biim ini k ay b e tm e d ik e
ken d in i asla d e itirem ez. N agual, b ir savann d e ie m e
170
KNC ERK EMBER
yeceini bildii, b u n u b aaram ay aca n d an em in olduu h a l

d e b t n abasyla deim eye uratn sylem iti. B ir sa
vann n o rm al b ir in san a g re d a h a avantajl olm asnn n e
den i b u d u r. Sava deim eyi b aa ram az sa d krklna
uram az."
"A m a sen h l kendinsin la G o rd a , deil mi?"
"Hayr. A rtk bitti. S enin, k e n d in o ld u u n u d n m en e
n e d e n olan tek ey insan biim idir. B ir kez gitm eyegrsiin,
b ir h isindir artk."
"Am a esk id en k o n u tu u n gibi konuuyor, yle d e h isse
diyorsun, deil mi?"
"Hayr, deil. B en yeniyim ."
G ld ve ocuu av u tm ak isterm iesin e b a n a sarld.
"Y alnzca Eligio ve b e n k ay b e ttik biim im izi," diye s r
d rd k o n u m asn. "N agual h e n z aram zdayken biim im izi
kaybettiim iz iin ok anslyz biz. Sizler b e rb a t a n lar yaa
yacaksnz. K ad eriniz bu. B u n d a n so n ra biim ini kaybedecek
o la n a yalnzca b en elik edeceim . im diden z l y o ru m o
kii iin."
"Biimini k aybettiinde, y eterli gcn olm am as dnda
n e le r h issettin, G o rd a?"
"N agual b a n a biim i o lm ayan b ir savann b ir gz g r
m eye baladn sylem iti. B en de gzm h e r k ap a d m
d a o gz g r y o rd u m . B u o k a d a r ileri gitti ki uyuyam am aya baladm ; gz, n erey e g id erse m gideyim izliyordu beni.
A z kalsn deliriyordum . S o n u n d a galiba altm ona. im di
fa rk etm iy o ru m bile, n k b ir p a r a m h alin e geldi.
"Biimi o lm ayan sava rya g rm ek iin k u llan r bu g
z. E e r biim in yoksa r y a g rm e k iin u y u m an a g erek
y o k tu r. n n d e k i gz n e z a m a n gitm ek istesen seni ekiti
rir.
"Bu gz tam o la ra k n e re d e d ir, G o rd a?"
LA GORDA
171
G zlerin i y u m d u ve ellerini g zlerin in tam n n e g e ti

re re k g r alan n k ap ad , so n ra ellerin i saa sola d o ru h a
re k e t ettirm ey e balad.
"G z b a z e n ok u fa k tr, b az en d e koskocam an," diye
s rd rd k o n u m asn. "E er u fa k sa rya g m en de gayet
ak olur. E e r b ykse r y a n d a d a larn z e rin d e u a r ve
p ek d e fazla b ir ey grm ezm i gibi o lu rsu n . B enim h en z
y eterin ce rya grm e deneyim im yok am a N ag u al b a n a r y a
larm n te k k o zu m o ld u u n u syledi. B ir gn biim im i ta m a
m en k ay b ed ece im ve gz grm eyeceim artk. G z d e b e
nim gibi o lacak, h ib ir eye b enzem eyecek, am a d o stlar gibi
o ra d a olacak. N ag u al h e r eyin biim im iz ta ra fn d a n szge
ten geirilm esi g erektiini sylem iti. B iim im iz o lm azsa e t
rafm zdaki ey ler de biim ini kay b ed er, a m a v ar olm ay s r
d r rle r. B u szleriyle tam o la ra k n e d e m e k istediini a n la
y am am tm o zam an, am a im di kesinlikle hakl o ld u u n u
g r y o ru m . D o s tla r yalnzca b ire r varlktr, gz d e yle.
A m a u a n d a gz b en im h e r eyim . A sln d a gz b en im le o l
duka, u y an k k en bile rya g rm ek iin b a k a hibir eye g e
reksinim im yok. A m a b u n u h en z b a a ram ad m . B elki de
san a ben ziy o ru m , b iraz dik bal ve tem belim ."
"Bu gece b a n a gsterdiin o u u u nasl g e r e k le tir
din?"
"N agual b a n a k k arm ak iin b ed e n im i nasl k u lla n a
cam retm iti, n e d e olsa biz n kendisiyiz zaten . B en
klar ve kvlcm lar kartyorum , o n la r d a d n y an n izgile
rini k e n d ile rin e ekiyorlar. B ir te k izgi g r r g rm ez h e
m en aslyorum ona."
"Nasl aslyorsun?"
"O nu kavryorum ."
E lleriyle b ir h a re k e t yapt. ki elini b irb irin e yanatrd.
Bilekleri b irb irin e yapk, p a rm a k ular d a havaya d o ru
ak h ald e ellerin i b ir k ap biim ine d n t rd .
172
KNC ERK EMBER
"izgiyi b ir ja u g a r gibi kavram alsn," diye s rd rd . "Bi

lek lerin i d e hi ayrm am aksn. E r ayrrsan d p boynunu
krarsn."
Sustu, sessizlii b eni o n a b ak m ay a zo rlad, nk daln
fazla aklam a bekliyordum .
"B ana in an m yorsun, deil m i?" diye sordu.
Y a n t v erm em i b e k le m e d e n m elip y en id en ltlar
k arm ay a balad. S akindim , kendim i toplam tm ve tm
dik k atim i h a re k e tle rin e v erebiliyordum . P arm ak la rn birbi
rin e s rte rk e n kaslarn d ak i h e r lif a n id e n gerginleiyordu
B u gerginlik sanki p a rm a k u larn d a younlayor ve orad an
n lar ek lin d e dar yaylyordu. P a rm a k u larn d ak i slak
lk asln d a b e d e n in d e n ykselen enerjiyi bir n o k ta d a topla
m ak iin b ir arat.
"B unu nasl y ap tn G o rd a?" diye so rd u m old u k a akn
b ir h ald e.
" G er ek ten bilm iyorum ," dedi. "Y apyorum ite. Birok
k e re le r y aptm , am a h l b u n u nasl becerd i im i bilm iyo
rum . O n la rd an birini kavradm a n d a bir eylerin beu
y u kar d o ru ektiini hissediyorum . B rakyorum b eni ek
sinler; b u n d a n b ak a b ir ey yapm yorum . T e k ra r in m ek isle
d i im d e tu tu n d u u m nn b eni yere b rak m a k istem ediini
h issediyorum . O za m a n d a k o rk u d a n deliye d n yorum . Na
gual k o rk u y a k ap lm am n b en im en k t zelliim olduunu
sylerdi. ylesine k o rk u y o ru m ki g n n b irin d e d p b
yerim i in citeceim . A m a san rm b ir gn biim im i iyice kay
b ed in ce a rtk korkm ayacam . Y ani o gn gelene k a d a r d
m ezsen a rtk b ir ey olm az sana."
"Sylesene G o rd a , b u izgilerin seni ekm esini nasl sa
lyorsun?"
"Y ine ayn n o k tay a d n d k . B ilm iyorum . N agual senin
h a k k n d a u y arm t beni. B ilinm esi m m k n olm ayan eyle
b ilm ek istiyorsun."
LA GORDA
173
O n a, p ein d e olduum eyin y n te m le r o ld u u n u ak

lam aya u ratm . A rtk o n la rd a n aklam a iste m e k te n vaz
gem itim , n k ak lam alar b a n a h ib ir ey ifad e etm iy o r
du. z le n en y n tem lerin b a n a b a sa m a k b a sa m a k aklanm as
tam am en farkl b ir eydi.
"B edeninle d n y an n izgilerine tu tu n m ay nasl re n
din?" diye sordum .
"Rya grrken rendim ," dedi, "am a nasl rendiim i
g erek ten bilm iyorum . B ir k ad n sava iin h e r ey rya gn'irken b alar. N agual, tpk san a syledii gibi b a n a da, r y a
d ayken n ce ellerim i b ulm aya alm am gerek ti in i syle
miti. A m a ellerim i bir t rl bulam y o rd u m . R y alarm d a
elsizdim . Y llarca o n lar b u lm ak iin u rap d u rd u m . H e r
gece ellerim i b u lm ak iin k e n d im e e m irle r veriy o rd u m am a
hibir ie yaram y o rdu. R y a la rm d a h ib ir ey b u lam y o r
dum . N ag u al b a n a kar ok acm aszd. E llerim i b u lm ak z o
ru n d a o ld u u m u , y oksa m ahvolacam syledi. B u y zd en
ih y adayken ellerim i b u ld u u m k o n u su n d a yalan syledim
ona. N ag u al hi sesini karm ad, am a G e n a ro apkasn yee atp st n d e tep in m ey e b alad. S o n ra bam okad ve
g erek ten m th i b ir sava o ld u u m u syledi. O b en i v
d k e b en k en d im i k t hissediyordum . T am N a g u a la do uyu sylem ek zeyken deli G e n a ro b a n a arkasn d n p
h ayatm da du y d u u m en sesli ve en uzun o su ru u salverdi.
( ieriledim . T pk b enim gibi, scak, k t kokan, i ren b ir
yeldi. N agual g lm ek ten katlyordu.
"Eve k o up o ray a saklandm . O z a m a n la r ok im a n
dm , ok y em ek y erdim ve ok gazm o lu rd u . B u yzden b ir
Mire y em ek y em em eye k a ra r verdim . L idia ve Jo se fin a da
h ana yardm c o ld u lar. T am yirm i gn b oyunca h ib ir ey
yem edim ve so n ra b ir gece r y a la rm d an b irin d e ellerim i b u
luverdim . Y al, irkin ve yem yeildiler, am a b en im ellerim dler. te balan g byle oldu. S onras kolayd zaten."
"Sonras nasld, G orda?"
174
"N agualm yapm am istedii ikinci ey r y a la rm d a evlc

ya d a b in a la r bulm aya alm am , im geleri b ozm am aya al
arak o n la ra b akm am d. R ya g re n kiinin h n erin in , gr
d im geleri aklnda tu tm a k o ld u u n u sylerdi. nk ya
am m z b o y u n ca yaptm z ey d e b uydu zaten."
"Ne d em ek istiyordu yani?"
"Biz sra d a n in san larn h n eri, baktm z im geleri akl
m zd a tu tm a k tr. N agual b u n u h e p yaptm z am a nasl
yaptm z bilm ediim izi sylerdi. Y apyoruz ite, yani b e
d en lerim iz yapyor, R ya g r rk en de ayn eyi yapm aly/,
te k farkla, r y a g r rk en b u n u n nasl yaplacan renm ek
zo ru n d ay z. U zun u zu n bakm am aya, sad ece bir gz atarak
im geyi ak lm zda tu tm ay a abalam alyz."
"N agual b a n a r y a la rm d a gbeim e sarm ak iin b ir kr
ak a ra m a m g erektiini sylem iti. B u n u b aa rm am uzu n za
m an ald n k n e d em ek istediini anlayam am tm . Riiya
g r rk en gbeim iz sayesinde dikkatim izi topladm z, bu
y zd en d e gbeim izin k o ru n m as gerektiini syledi sonra
m g eleri ak lm zda tu tab ilm e m iz iin gbeim izin zerinde
bir scaklk duym am z ya d a o n u b ir eyin sard hissine k a
p lm am z g erek iyorm u.
"R y am d a tam g b ek u k u ru m a o tu ra n b ir akl ta
b u ld u m . N ag u al b u ta b u la n a k a d a r o n u b a n a h e r y erd e, su
u k u rla rn d a, k an y o n lard a g n lerc e a ra ttrd . B en d e ta
o ra d a tu ta b ilm e k iin b ir k em er yaptm , o n u gece g ndz ta
k yorum hl. K em eri taknca im geleri ak lm d a tu tm a k dalu
kolay oluyor.
"Sonra N ag u al b a n a rya g r rk e n belli y erle re gitm e
grevini verdi. G revim i g erek ten iyi yapyordum , am a tan
o srad a biim im i kaybettim ve n m d e o gz grm eye b a
ladm . N agual h e r eyin deim i o ld u u n u syledi ve beni
alp g t rm esi iin artk gz k u llan m am iin e m irler verdi.
R ya g r rk e n iftim e ulam aya alm ak iin vaktim o lm a
dn, bu i iin g z n ok d ah a iyi o ld u u n u syledi. A ld a
LA G O R D A
175
tlm h issed iy o rd u m kendim i. A rtk aldrm yorum . G z en

iyi ek ild e k u llan d m . O n u n b en i r y a g rm em iin alp g
t rm esin e izin v erd im . G zlerim i kapyor, h em en cecik uyku
ya dalv eriy o ru m , h e m d e h e r y erd e, h a tta g n d z vakti. G z
beni ekiyor, b e n d e b ak a b ir dnyaya giriyorum . ou za
m an o ra la rd a d o lap d u ruyorum . N ag u al b a n a ve kk kz
k ard elere, d e t d n em lerim iz s resin ce rya g rm en in bir
erk h a lin e geldiini sylem iti. uras kesin ki o d n em d e
b en b iraz lgnlayorum . ok d a h a ce su r oluyorum . T pk
N ag u alm bize gsterdii gibi o d n e m le rd e n m zd e bir
yark alyor. S en k ad n olm adn iin b u san a p ek anlam l
gelm eyebilir a m a d e t d n e m in d e n iki gn n ce bir k ad n o
yar ap b ak a b ir dnyaya geebilir."
Sol elini, sanki kolu boyunca n n d e uzan y o rm u gibi
d u ra n g r n m e z b ir izgi z e rin d e h a re k e t ettird i.
"Bu d n e m b o yunca bir k adn, e e r isterse, d nyann
im gelerin in p ein d en gidebilir," diye d evam etti la G o rd a .
"Bu, iki d n y a arasn d ak i yarktr. N a g u a lm d ed i in e gre
b t n k a d n la rn n n d e b u lu n u r bu yark.
"N ag u alin k ad n larn e rk e k le rd e n d a h a iyi byc o la
cak la rn a in an m asn n n ed e n i k ad n larn n n d e b u yarn
b u lu n m asd r. H a lb u k i e rk e k le r k en d ileri o lu tu rm ak z o ru n
d a d rla r onu.
"A slnda b e n d e d e t d n e m le rim d e r y a g r rk e n
ren d im d n y an n izgilerine tu tu n u p um ay. izgileri e k
m eleri iin b e d e n im d e n ltlar karm ay, so n ra d a b u izgi
leri k avram ay ren d im . im diye k a d a r rya g r rk e n
ren d ik lerim in h ep si bu."
G lerek , o n a yllarca "rya g rd k ten " so n ra bile g ste
recek h ib ir eyim olm adn syledim .
"R ya g r rk e n d o stlarn nasl arlacan rendin,"
dedi gven v erm ey e alarak.
O n a o sesleri karm ay b a n a don J u a n m rettiini
syledim . B an a in an m am gibi g rnyordu.
176
"O zam an d o stlar sana, o n u n parlakln arad k lar iin

geldiler," dedi. "N agualn san a b rak t o parlakl arad k
lar iin. N ag u al b a n a h e r b y c n n dar v erece k ok faz
la parlakl o ld u u n u sylem iti. B u yzden o d a k en d i p a r
lakln ocuklar arasn d a paylatryor. B u ii d e o usuz
bucaksz y e rle rd e b irilerin d en ald e m irle r do ru ltu su n d a
yapyor. A m a san a arsn bile verm i."
D ilini cklatp b a n a gz krpt.
"B ana in anm yorsan," diye s rd rd konum asn, "Nag u aln san a rettii sesleri k art d a d o stla rn gelip gelm e
yeceklerini gr."
B ir s re k ararsz kaldm . kardm seslere b ir eylerin
geleceine in andm iin deil, fa k a t o n u yalanc karm ay
istem ediim iin kararszdm .
B iraz b ek ledi, yap m ay aca m d an em in o ld u u n d a elim
azna k oydu ve kardm sesi m k em m el bir ekilde takli
etti. Y alnzca nefes alm ak iin d u ra ra k sesleri karm ay be
alt d ak ik a s rd rd .
"G rd n m ?" dedi glm seyerek. "Senin kardn
seslere n e k a d a r yakn o lu rsa olsun d o stla r b en im arm
u m u rsam y o rlar bile. im di b ir d e sen dene."
B u kez b e n d en e d im . B irka saniye so n ra arya yanl
verildiini duydum . L a G o rd a ayaa frlad. O n u n benden
ok d a h a fazla arm o ld u u n u aka grdm . Aceleyle
b en i su stu rd u , lam bay s n d r p n o tlarm to p arla d .
S okak k ap sn am ak zerey k en b ird e n b ire duralad;
kap n n h em en n n d e n im diye k a d a r duyduum uz en ken
k u n ses geliyordu. B ir h o m u rtu gibiydi b u ses. yle dehetli
ve k o rk u vericiydi ki ikim izin d e irkilip k ap d a n uzaklam as
n a n e d e n oldu. F iziksel tep k im yle glyd ki kaacak ye
rim olsayd o ray a u a ra k giderdim .
K apya ar b ir ey ykleniyor, kapy a trd aty o rd u . I ,
G o rd a ya bak tm . O d a h a d a k o rk m u g r n y o rd u . Kolu
kapy aacakm gibi n e d o ru uzanm ekilde duruyordu
LA GORDA
177
hl. Az akt. B ir h a re k e tin ta m o rta sn d a d o n d u ru lm u

gibiydi.
K ap h e r an krlp alabilirdi. Y u m ru k lan m y o rd u kap;
yalnz k ap n n deil, b t n evin z e rin d e k o rk u n b ir basn
vard.
L a G o rd a n m d e d u rd u , b an a, k ollarm b elin e dolayp
ellerim i g b einin ze rin d e b irle tire re k k endisini a rk a d a n
ku cak lam am syledi. S o n ra elleriyle g arip h a re k e tle r y ap
m aya balad. Sanki gzlerinin h izasn d a b ir havlu sallyornu gibiydi. Bu h a re k e ti d rt k ez yapt. A rd n d a n b ir baka
g arip h a re k e t y ap m aya balad. A vu ileri y ukar d n k bir
lalde ellerin i g s ne yaslad; b ir eli d i erin in stndeydi ve
d ier elin e d e m iyordu. D irsek leri b e d e n in in iki y an m a y a
pkt. B ird en b ire sanki iki g r n m ez u b u a tu tu n u y o rm u
gibi avularn k ap ad . K apal ellerini avu ileri y ere b a k a n a
k ad ar yavaa d n d rd , so n ra en gzel, en b eceri isteyen
h arek eti yapt; b e d e n in d e k i b t n k aslar k u llan y o rd u s a n
ki. E lleriyle, alm am ak ta d ire n e n k o ca m a n b ir srg l k a p
y ayorm u gibiydi. S a rf ettii gayret y z n d e n t m b e d e n i
sarslyordu. K o llar en so n u n d a ta m a m e n y an lara alana
kadar, ok, ok ar b ir kapy am aya alrm asna yava
yava h a re k e t ediyordu.
O kapy at n d a r zg rn yzm e a rp ac a n d an
em indim . R z g r bizi s r k led i ve biz duvarn iinden g e
lik. D a h a d o rusu, evin d u v arlar bizim iim izden geti. Y a
da belki, m z de, b en , la G o rd a ve ev h ep b irlik te la G o rd a nm at k ap d an getik. B ird en b ire ak bir arazin in iisIndeydim . E trafm z sa ra n dalarn, aalarn koyu ekillenni g reb iliy o rd u m . A rtk la G o rd a nm b elin e sarlm y o r
dum . T am te p e m d e n g elen b ir ses yukar b ak m am a n e d e n
oldu, la G o rd a y be, alt m e tre y u k ard a, dev b ir u u rtm a gi
bi saln rk en g rd m . G b e im d e k o rk u n b ir kant hissetlim ve h e m e n a rd n d a n la G o rd a son hzla y ere d o ru inie
geti, am a y ere a rp m a k y erin e hz kesildi, yum uak b ir ini
yapt.
178
KNC ERK EMBER
L a G o rd a y ere indii anda, k a rn m d a k i kant korkun,

d ay an lm az b ir arya d nt. S anki o n u n iniiyle i o rg a n
larm d ar frlyordu. E n y ksek sesim le ac iinde b a r
dm .
B iraz so n ra la G o rd a y an m d a aresizce, nefes nefese
d ikiliyordu. B en y erd e o tu ru y o rd u m . kim iz d e y en id en don
G e n a ro n u n evindeki o d an n iindeydik.
La G o rd a n efesini d ze n ley em iy o rd u b ir trl. T e r iin
d e kalm t.
"B urdan km alyz," diye m rld an d .
H e m e n arabayla kk kz k a rd e le rin evine gittik. E t
ra fta k im seler yoktu. L a G o rd a b ir la m b a yakp b eni d o ru
ca ark a ta ra fta k i ak m u tfa a g t rd . S oyundu ve b ir at
y k ar gibi z e rin e su a ta ra k o n u ykam am syledi. i su d o
lu b ir b ak ra a larak ze rin e yava yava su dkm eye b ala
dm , am a o b e n d e n o n u iyice srlsklam etm em i istiyordu.
B izim b iraz n ce yaptm z gibi d o stla rla ilikiye g e
m e n in in san a ok zararl b ir te rle m e y aratt n ve bu terin
h e m e n y kanm as gerektiini aklad. B en im giysilerim i de
k arttrd ve b u z gibi souk suyla iyice ykad beni. S onra
b a n a tem iz b ir b ez uzatt, eve g ire rk e n st m z kuruladk.
E lin d ek i lam bay d u v a ra astk tan so n ra o d ad a k i byk y a ta
a o tu rd u . D izleri h av a d a o ld u u iin b ed e n in in h e r yerini
g reb iliy o rd u m . plak b e d e n in i k u c a k la r ku cak lam az dona
S o le d a d n, la G o rd a nn N a g u a lm k ad n o ld u u n u syler
k en n e d e m e k istediini anladm . L a G o rd a d a tpk d o n J u
an gibi biim ini kaybetm iti. O n u b ir k ad n o lara k d n e
m iyordum .
G iyinm eye b aladm . G e lip giysilerim i elim d en ald. O n
lar y en id en giym eden nce g ne g rm ele ri gerektiini
aklayp o m u z la rm a sarm a m iin b ir b attan iy e verdi, bir ta
n e d e k en d isi iin ald.
"D o stlarn b u saldrs g e r e k te n k o rk u n tu ," dedi b irlik
te y ata a y erle irk en . "O nlarn elle rin d e n kurtulabildiim iz
LA GORDA
179
iin g erek ten anslyz. N a g u aln b a n a G e n a ro la rm evine

n e d e n sen in le b irlik te gitm em i sylediini anlayam am tm .
im di anlyorum . O ev d o stlarn en gl o ld u k lar yer. Bizi
kl pay k ardlar. ansm z vard ki b e n nasl klacan b i
liyordum ."
"B unu nasl y ap tn la G o rd a?"
"G erek ten bilm iyorum ," dedi. "Y aptm ite. B edenim
b iliy o rd u r h e rh a ld e nasl yapldn a m a nasl yaptm d
n n ce b ir yant bulam yorum .
"Bu ikim iz iin d e byk b ir snavd. B u geceye k a d a r
g z aralay ab ileceim i bilm iyordum a m a b a k sa n a n e le r y a p
tm . G z g e r e k te n aralad m , tpk N a g u a lin syledii gibi.
S en g elen e k a d a r hi b aa ram am tm b u n u . D e n em itim
am a d en e m e lerim hi ie y aram am t. B u kez d o stlarn v e r
dii k o rk u gz N a g u a ln syledii gibi d rt y n e d oru
d rt kez sallay arak k av ram am a n e d e n oldu. N agual o n u bir
y atak arafn sallar gibi sallam am gerek ti in i, so n ra tam
o rta sn d a n tu ta ra k kap aar gibi am am gerektiini syle
m iti. G erisi kolay oldu. K ap alr alm az ok gl b ir
r zg rn b en i geriye d o ru sav u rm ak y erin e k en d in e d o ru
ektiini h issettim . N a g u a lin d ed i in e g re asl so ru n geri
d n t . B u n u y ap m ak iin ok gl o lm ak zo ru n d ay d n .
N agual, G e n a ro ve E ligio gzn iine kolayca girip k ab ili
y o rlard . G z o n la r iin b ir gz o lm a k ta n bile km t artk.
G z n g n e gibi tu ru n c u b ir k o ld u u n u sylyorlard.
N agual ve G e n a ro d a u tu k la rn d a tu ru n c u bir k h alin e
geliyorlard. B en im gelebildiim seviye ise h l ok aa la r
da. N agual b en im u a rk e n yaylp genilediim i ve h a v a d a
asl d u ra n k o ca b ir in ek gbresi yn gibi g z k t m
sylem iti. B en hi k yaym yorum . te b u y zd en geri d
n ler b u k a d a r k o rk u n b en im iin. B u gece sen b a n a y a r
dm e ttin , b en i iki k e re ektin. B u gece sa n a nasl u tu u m u
g sterd im n k N a g u al u u u m n e k a d a r zo r ve k t b ir
uu d a o lsa b u n u sen in g rm en i sa lam am g erek ti in i sy
lem iti. U u u m la sa n a y ardm etm e m g erek iy o rd u , tp k e
KNC ERK EMBER
180
nin b an a iftini g ste re re k y ardm e tm e n gibi. N asl b ir m a

n ev ra yaptm g rd m k ap d a d u ru rk en . Jo sefin a iin o k a
d a r z l y o rd u n ki benim varlm n fa rk n a bile varm adn.
iftinin k a fa n d a n nasl ktn grdm . T pk bir solucan
gibi k v rlarak kt iinden. A y ak larn d an balayan bir titr e
m enin b e d e n in e nasl yayldm , iftinin nasl dar ktn
g rd m . A yn san a benziyordu, am a parlak t.T p k N agual
gibiydi. te b u y zd en kz k a rd e le r d o n u p kaldlar. iftini
N a g u a lm kendisi sandklarn anladm . A m a h e r eyi g re
m edim . kan o sesi kardm n k o n a hi d ik k at etm iy o r
dum ."
"E fendim ?"
"ift, in an lm az d e re c e d e byk b ir dikkat g erek tirir.
N agual b u d ik k ati san a verdi, am a b a n a verm edi. B unun iin
zam an k alm ad n syledi bana."
D ik k atin belli b ir eidi h a k k n d a b ir eyler syledi am a
y o ru lm u tu m . U ykuya dalm yle ani oldu ki n o tlarm k al
d rac ak za m a n m bile olm ad.
Blm Drt
*
GENAROLAR
rtesi sab ah sa a t sekize d o ru u y andm ve la G o rd a nn

giysilerim i g n ee karm , kahvalt h azrlam o ld u u
n u g rdm . M u tfa k ta y em ek y en en b l m d e o tu ru p kahvalt
ettik. B itird i im izd e o n a L idia, R o sa ve J o s e fin a y so rd u m .
Sanki evden u u p g itm ilerdi.
"S o led ad a y ard m ediyorlar," dedi. "G itm eye h a z rla n

yor."
"N ereye gidiyor?"
"B urdan u zak b ir y erle re. A rtk kalm as iin b ir n e d e n
yok. Senin g elm en i bek liyordu, sen o k ta n geldin bile."
"Kk kz k a rd e le r d e o n u n la gidiyorlar m ?"
"Hayr. S ad ece b u g n b u ra d a b u lu n m a k istem iy o rlar.
yle g r n y o r ki b u g n o n larn o rta d a d o lam alar iin
p ek de uygun b ir gn deil."
"N eden uygun deil?"
"G en aro la r b u g n seni grm eye geliyorlar ve kz k a rd e
ler d e o n larla iyi g ein em ezler. E e r hep si b u rd a o lu rsa o n
larla k o rk u n b ir kavga b alatrlar. E n son byle b ir d u ru m
o ld u u n d a n e re d e y se b irb irlerin i ld ryorlard."
184
KNC ERK EMBER

"Fiziksel o lara k m kavga ediyorlar?"
"B undan em in olabilirsin. H e p si d e ok gl ve hibiri

ikinci sray alm ak istem iyor. N agual b u n u n byle olacam
sylem iti, am a onlar d u rd u rm a y a gcm yetm iyor. S adece
bu olsa iyi, b ir d e ta ra f tu tm a k z o ru n d a kalyorum , b u da
b e rb a t b ir ey."
"G en aro la rn b ugn geld ik lerin i n e rd e n biliyorsun?"
"O n larla k onum adm . Y aln zca bugn b u ray a gelecek
lerin i biliyorum o kadar."
"G rebildiin iin mi biliyorsun b u n u , la G orda?"
"Evet. G eld ik lerin i gryorum . le rin d e n biri doruca
sa n a geliyor nk o n u ekiyorsun."
Birini zel o lara k ekm ediim k o n u su n d a g aran ti v er
dim . Y o lcu lu u m u n a m ac n d an kim seye sz etm ediim i
a m a geliim in P ablito ve N e sto ra so rm am g erek en bir eyle
ilgili o ld u u n u syledim .
U tan g a u tan g a g l m sey erek k a d e rin beni P ab lito yla
eletirdiini, b irb irim ize ok benzediim izi ve hi kukusuz
b en i ilk g ren in P ab lito olacan syledi. B ir savann b a
n a g elen h e r eyin b ir k e h a n e t o la ra k yorum lanabileceini,
b u n e d e n le b enim S o led ad ile kar karya gelm em in ziy are
tim srasn d a o rtay a kacak b ir eyin yoras o lduunu d a e k
ledi. B u n u aklam asn istedim .
"Bu kez e rk e k le r san a ok az ey verecekler," dedi. "Bu
k ez k a d n la r seni p a r a p a r a e d e cek ler, tpk S o le d a d n
yapt gibi. Y oray byle y o ru m lu y o ru m ben. G e n a ro la rn
gelm esini b ek liyorsun am a o n la r d a sen in gibi erkek. B u yoray a ne d ersin ; o n la r b ira z g erid e ler. B irka gn g erid e ol
d u k larm syleyebilirim . O n la r gibi sen in de k a d e rin bu. Bi
e rk e k o la ra k h e p b irk a gn g erid e olm ak."
"Neyin g erisin d e olm ak, G o rd a?"
"H er eyin. B iz k a d n la rn g erisin d e olm ak, rnein."
G le re k b am okad.
GENAROLAR
185
"Ne k a d a r inat o lu rsan ol, hakl o ld u u m u itira f e tm ek

zo ru n d asn . B ekle d e gr."
"N agual san a e rk e k le rin k ad n larn gerisinde old u k larn
syledi m i?" diye so rd u m .
"Tabii syledi," diye yantlad. " evrene b ak a rsan a n la r

sn."
"B akyorum , G o rd a , a m a byle b ir ey grm yorum .
I lep g erid e o lan k ad n lar. K a d n la r e rk e k le re bam llar."
G ld . G l k m sey en ya d a kzgnlk ifade ed e n
bir gl deildi, belirgin b ir n ee seziliyordu sesin d e d a h a
ok.
"nsanlarn dnyasn sen b e n d e n d a h a iyi tanyorsun,"
dedi gl b ir sesle. "A m a u a n d a b en biim sizim , sen deil
sin. B en san a k a d n la rn d a h a iyi b ire r byc old u k larn
sylyorum n k bizim gzlerim izin n n d e b ir y ark var,
sizin g zlerinizin n n d ey se yok."
Kzgn g r n m y o rd u am a so ru la r so ru p y o ru m la r y a p
m am n n ed e n in in sylenen h e rh a n g i bir eye sald rd a b u
lunm ak ya d a o n u sav u n m ak olm adn, n e d e n in yalnzca
o n u n k o n u m asn sa lam ak o ld u u n u aklam ak z o ru n d a
hissettim k en d im i.
T an t m zd an b e ri k o n u m a k ta n bak a bir ey y a p m a
dn, N a g u a ln o n u k o n u m ay a altrdn, ken d i g re v i
nin de ben im k iy le ayn old u u n u , in san lar d n y asn d a b u
lu nm ak o ld u u n u syledi.
"Sylediim iz h e r ey," diye s rd rd , "insanlar d n y as
nn b ir y an sm asdr. Z iy a re tin so n a e rm e d e n nce byle k o
num ann, byle d a v ra n m a n n te k n ed e n in in insan b iim in e
ltu n m ak o ld u u n u anlayacaksn. T pk b irb irlerin i ld r
m ek iin sav a rla rk en G e n a ro la rn ve kz k a rd e le rin b iim
lerine tu tu n d u k la r gibi."
"A m a h ep in izin P ab lito , N e sto r ve B enigno ile ibirlii
yap m an z g erek m iy o r m u?"
186
KNC ERK EMBER
"G en aro ve N agual h e r b irim ize b irlik te uyum iinde ya

am am z, birbirim izi k o ru m am z g erek ti in i nk hayal la
yalnz o ld u u m uzu sylediler. P ab lito d rd m ze gz kulak
o lm ak iin g revlendirildi am a o b ir ko rk ak . O n a kalsa bi
zim k p ek ler gibi lm em ize gz yum ar. G eri N agual bura
dayken P ab lito bize ok iyi dav ran r, bize gz kulak olurdu
Bizle k en d i karlarym z gibi ilgilendii iin h erk es onunla
d alg a geer, ak a la r yapard. N a g u al ve G e n a ro gitm eden k
sa b ir s re n ce o n a b ir gn N a g u al o lm ak iin ok iyi bi
ans yakaladn, nk bizim o n u n d rt rzgr, d rt kesi
olabileceim izi sylediler. P ablito b u n u bir grev bildi ve o
an d a n so n ra d a ok deiti. D ay an lm az biri olup kt. Ge
ek ten karlarym z gibi bize e m irle r yadrm aya balad.
"N aguale P a b lito n u n n e k a d a r ans o ld u u n u sordum
O d a b a n a b ir savann d n y asn d a h e r eyin kiisel erke,
kiisel erk in d e k u su rsu zlu a bal o ld u u n u b ilm em gerek
tiini syledi. E e r P ablito k u su rsu z olsaym b ir ans olab
lirm i. B u n u d u yunca gldm . P a b lito yu ok iyi tanyordum
A m a N agual b u ihtim ali p ek h afife alm am am gerektiim
syledi. N e k a d a r kk o lu rsa olsun savalarn h e r zam an
bir ans varm . B ylece b en im d e b ir sava olduum u
grm em i, d n celerim le o n u en g e lle m e m e m gerektiim
an lam am salad. O n u n h a k k n d a dnm eyi brak m am , ne
y ap acak sa y ap m asn a izin v e rm e m gerektiini syledi. Be
n im iin k u su rsu z olan davran o n u n h ak k n d a birok ey
b ilm em e ra m e n o n a y ard m etm em d i.
"N ag u alin d ed ik lerin i ok iyi anladm . H e m za te n be
nim P a b lito ya b ir b o rc u m d a vard. O n a yardm e tm e ans
m k ab u l ettim . A m a b ir ta ra fta n d a biliyordum ki n e kada
y ard m ed e rse m edeyim b aaram ay a cak t. B atan beri bi
N ag u al olab ilm ek iin g erek en zelliklerin o n d a bulu n m ad
m biliyordum . P ab lito o cuk gibidir, yenilgisini kabul cl
m ek istem ez. K usursuz olam ad iin z l r, am a N agual
gibi o lm ak iin a b alar d u ru r aklnda.
"Nasl baarsz oldu?"
GENAROLAR
187
"N agual g id er gitm ez, P ablito, L idia ile lm cl b ir kav

gaya tu tu tu . Y llarc a n ce N ag u al o n a sadece g r n icab
L idian m kocas o lm a grevini verm iti. E tra fta k i in san lar
o n u n P a b lito n u n kars o ld u u n u d n rlerd i. L idia ise o n
d an hi h o lan m azd . O ok serttir. in asl P ab lito o n d a n
lesiye k o rk a rd h e p . H i iyi g einem ezlerdi; sad ece N agual
b u ra d a o ld u u iin b irb irle rin e to leran sl davranyorlard.
N agual gidince P ab lito d a h a d a delirdi, bizi karlar yap m ak
iin y eterin ce kiisel erk sahibi o ld u u n a inand. G e n a ro
bir araya gelip P a b lito n u n n e yapm as gerektiini ta rttla r
ve ilk o lara k en s e rt kadn, L id iay alm as g erek ti in e k a ra r
v erd iler. Kz yalnz k a la n a d ek bekleyip b ird en eve g ire
rek onu- k o lla rn d a n y ak alad lar, yatan st n e frlattlar.
P ablito kzn z e rin e kt. L idia n ce aka yap tk larn sand
am a ciddi o ld u k larn an lay n ca P a b lito n u n tam aln n n o r
tasn a kafasyla v u rd u . N e red ey se ld r y o rd u onu. G e n a ro lar h e m e n k atlar, N e sto r d a P a b lito n u n yaralarn iyiletir
m ek iin aylarca urat."
"A n lam alarn sa lam ak iin yapabileceim b ir ey v ar
m?"
"H ayr. M a le se f o n la rn p ro b lem i an lam a k deil. H e r e
yi gayet iyi an ly o r alts b ird en . Asl so ru n b ak a b ir ey,
k im senin o n la ra y ard m edem eyecei k a d a r irkin b ir ey.
D e im ek iin a b a s a rf etm iyorlar. N e k a d a r d e n e rle rs e d e
n esin ler, b u n u n e k a d a r iste rle rse istesinler, deim eye ne
k a d a r g erek sin im d u y arla rsa d u y su n lar deim eyi b a a ra m a
y acaklarn b ild ik leri iin den em ey i ta m a m e n b rak tlar. Bu
yenilgilerim iz k arsn d a d krklna uram am z k a d a r
yanl b ir ey. N a g u al h e r birine, k ad n ya d a erk ek b ir sava
nn in san b iim in i k o rk u tm a k , o n u titre tm e k iin k u su rsu z
bir ek ild e de im eye ab alam alar gerektiini sylem iti.
Y llarca s re n k u su rsu z lu k d n e m in d e n sonra, d em iti N a
gual, b ir gn gelecek, a rtk biim b u n a d ay a n am az o laca k ve
tpk b en i te rk ettii gibi sizi d e te rk edecek. B u n u y a p a rk e n
188
KNC ERK EMBER
tabii ki b e d e n e z a ra r verebilir, h a tta o n u ld reb ilir bile

A m a k u su rsu z b ir sava h e r zam an h a y a tta kalr."
n k ap an id en alnnca la G o rd a nn sz kesildi. I a
G o rd a ayaa k alkp kapnn s rg s n am aya gitti. G elen
L idia idi. B eni resm i bir tavrla selam lad ve la G o rd a dan
o n u n la gelm esini istedi. B irlikte kp gittiler.
Y alnz k alm ak ho u m a gitm iti. S aatlerce n o tlarm iis
t n d e altm . Y e m e k yediim iz ak h av a m utfa serindi
ve ok iyi k alyordu.
L a G o rd a le vakti geri d n d . B ir eyler yem ek isteyip
istem ed i im i sordu. A deildim am a y em em iin srar el 11
D o stla rla ilikiye gem enin insan kuv v etten d re n b ir c\
o ld u u n u , k en d isin in ok acktn syledi.
Y e m e k te n so n ra o tu rd u k , tam b en "rya grm e" hakkn
d a b ir eyler so rm ay a h azrlan y o rd u m ki n kap grltyle
ald ve P ab lito ieri girdi. S oluk soluayd. K om u olduu
belliydi, ok b yk bir h eyecan iindeym i gibi grnyordu
B ir s re k a p d a d u ru p b iraz solukland. P ek deim em ii
Belki b iraz d a h a yal, kilolu ya d a d a h a kasl grnyordu
Y in e de h l ince, u zundu. G z le rin d ek i kahverengilik yu
z n d ek i belli belirsiz en d ie ifadesiyle belirginlem iti. Onu
o cezb ed en g lm sem esiyle h atrly o rd u m . B an a bakarak
g l m s y o rd u , glm sem esi h e r z a m a n k in d en ekiciydi
O tu rd u u m y ere k o up hibir ey s y lem ed en beni bilekle
rim d e n kavrad. A yaa kalktm . S o n ra b e n i hafife sarsp ku
caklad. B en d e o n u g rm e k te n ok m u tlu olm u tu m . im
d e o cu k a b ir sevinle h o p o tu ru p h o p kalkyordum . Ona
n e diyeceim i b ilem iyordum . S o n u n d a sessizlii o bozdu.
"M aestro," dedi hafife, b a n a selam v erirm i gibi bam
sallayarak.
re tm e n a n la m n a g elen "M aestro" szc b eni a
rtt. A rk a m d a d u ra n birini ary o rm u u m gibi arkam dem
d m . B ilerek h a re k e tle rim i ab arty o r, aknlm fark cl
GENAROLAR
189
m eini sa lam ak istiyordum . G l m sed i. A klm a gelen tek

ey b u ra d a o ld u u m u nasl bildiini sorm akt.
K endisinin, N e sto r ve B en ig n o n u n ok garip bir his y
z n d e n geri d n m ey e zo rla n d k la rn , gece gndz hi d u r
m ad an k o tu k larn syledi. N e sto r o n lar b u ray a eken h is
sin n e o ld u u n u ay d n latacak b ir ey v ar m diye b ak m ak iin
evlerin e gitm i. B enigno, S o le d a d m evine, kendisi de b u r a
ya gelm i.
"Tam o n ik id en v urdun, P ablito," d edi la G o rd a glerek.
P ab lito yan t verm edi. G zlerin i k a d n a dikm iti.
"E m inim b en i dar atm ak iin k en d in i h azrlam ak la
m egulspdr," dedi P ab lito sesin d e b yk b ir kzgnlk ifa
desiyle.
"B enim le kavga etm e, P ablito," d e d i G o rd a sakin sakin.
P ab lito b a n a d n p z r diledi ve sanki evde onu d u y a
cak b ak a biri varm gibi yksek b ir sesle ze rin e o tu rm a k
iin k en d i tab u re sin i getirdiini, o n u n e re y e isterse oray a k o
yabileceini ekledi.
"B u ralard a b izd en bak a kim se yok," d edi la G o rd a y u
m uak b ir sesle ve kkrdad.
"Ben gidip ta b u re m i getireyim ," d edi P ablito. "Bir sak n
cas yok, deil mi M aestro?"
L a G o rd a ya bak tm . A yann ucuyla b an a n ered ey se
hi fa rk edilm ey ecek b ir devam et m esaj verdi.
"G it getir. sted i in eyi g etirebilirsin," dedim .
P ab lito dar kt.
"H epsi byle bunlarn." d edi la G o rd a . " d e byle."
B iraz so n ra P ab lito srtn d a garip b ir tab u rey le geri d n
d. T a b u re srtn n eim ine uygun b ir ekilde yaplm t, bu
yzden o n u ters d n m ekilde srtn d a tark en ta b u re bir
srt an tasn an d ry o rd u .
"O nu y ere k o y abilir m iyim ?" diye so rd u b ana.
190
KNC ERK EMBER

"Tabii," diye yantladm , y er am ak iin sray geri e k e
rek.
"Sen N agual deil m isin?" diye sordu, so n ra G o rd a ya
bak p ekledi, "Y oksa em ir alm ak iin b ek lem e k z o ru n d a m
sn?"
"Ben N a g u alm," diye u y d u rd u m o n u n la d alga gem ek
iin.
L a G o rd a ile kavga etm ek ze re o ld u u n u h issettim , b u
n u la G o rd a d a sezm i olm alyd ki z r dileyerek ark a b a h
eye gkt.
P ab lito tab u re sin i yere koydu, sanki b ed en im i inceliyorm u gibi e tra fm d a doland. A lak srtlkl kk tab u resin i
elin e alp d n d rd ve a ta b in e r gibi o tu ru rk e n o n a m aksi
m u m k o n fo r salam ak iin yaplm tab u re sin in srtlk ksm
n a kvrk k o llarn dayad. B en d e yzm o n a d n k o tu r
dum . L a G o rd a gittiinden b eri ru h hali ok deim iti.
"Byle d av randm iin se n d e n a f dilem eliyim ," dedi
gl m sey erek . "A m a o caddan k u rtu lm a m gerekiyordu."
"O k a d a r k t biri mi, P ablito?"
"Em in ol yledir," diye yantlad.
K o n u y u d e itirm ek iin ok iyi g r n d n syledim .
"Sen d e ok iyi g r n y o rsu n , M aestro ," dedi.
"N edir b u b en i M a e stro diye a rm a sam al?" diye
so rd u m akac b ir ses tonuyla.
"H er ey deiti artk," diye y antlad. "A rtk yeni bir
lem deyiz ve T a n k d a artk senin M a e stro o ld u u n u syl
yor. T an k yanl b ir ey sylem ez. S an a b t n hikyeyi k e n
disi an lata cak . K sa bir s re iin b u ray a gelecek ve seni y en i
d en g rd iin ok sevinecek. H e rh a ld e im diye k a d a r se
n in b u ra y a geldiini hissetm itir. D a la rd a n geri d n erk en
h ep im iz g elm ek z e re yola km o ld u u n hissine k ap lm
tk a m a o k ta n gelm i o ld u u n u hissetm em itik."
GENAROLAR
191
B en d e o na, yalnzca kendisini ve N e sto ru g rm ek iin

geldiim i, n k d o n J u a n ve d o n G e n a ro yla son b u lu m a
m zla ilgili o lara k b ir te k o n larla k onuabileceim i, b u son
b u lu m an n b e n d e yaratt belirsizlikleri ay d n latm an n b e
nim iin h e r eyden nem li o ld u u n u syledim .
"Biz b irb irim ize balyz," dedi. "Y ardm c o lm ak iin
elim d en geleni y aparm . B unu biliyorsun. A m a seni u y a rm a
lym, arzu etti in k a d a r gl olm ayabilirim . Belki d e k o
n u m am ak d a h a iyi olur. A m a te y an d a n e e r kon u m azsak
h ibir ey anlayam ayz."
D n p ta rta ra k so ru larm b yk b ir d ik k atle o rtay a
koydum . in d e b u lu n d u u m m an tk sal d u ru m u n te m elin d e
bir te k n em li m esele n in o ld u u n u akladm ona.
"Syler m isin P ablito," dedim . "Biz g erek ten , b e d e n le ri
m izle o b o lu a atlad k m?"
"Bilm iyorum ," dedi. "G er ek ten hi bilm iyorum ."
"A m a sen d e b en im le oradaydn."
"Asl m esele d e b u ya. O ra d a m ydm acaba?"
st k ap al y a n tla rn a sinirlenm itim . Sanki o n u sarssam ya d a sktrsam iindeki b ir eyler dar frlayacakt.
B an a yle geliy o rdu ki ok deerli b ir bilgiyi k asten sak ly o r
du. T a m a m e n g vene dayal b ir bam z v a rk en b e n d e n b ir
eyler g izlem esin e k ar ktm .
S u lam am sessizce re d d e d e rm i e sin e ban sallad.
A tlay y a p m am zd a n h e m e n n ce d o n J u a n ve d o n G en a r o n u n bizi so n saldr iin h azrlad k lar z a m a n d a n b a la
y arak b a n a h e r eyi iyice an latm asn isted im on d an .
P a b lito n u n a n lattk lar o ld u k a kark ve tu tarszd . Biz
b o lua a tla m a d a n nceki son d a k ik a la ra d a ir h atrlad tek
ey, d o n J u a n ve d o n G e n a ro n u n ikim ize hoa kal deyip
k a ra n lk ta k ay b o lduklar, b u n d a n so n ra g cn ta m a m e n
kaybettii, n e re d e y se b u rn u n u n st n e d ecek gibi olduu,
192
KNC ERK EMBER
b enim k o llarn d an tu tu p u u ru m u n k e n a rn a getirdiim ve

so n ra h e r eyin k arard idi.
"G zlerin k a ra rd k ta n so n ra n e oldu, P ablito?"
"Bilm iyorum."
"R ya ya d a b ak a t rl g r n t le r g rd n m ? N e g r
dn?"
"H atrladm kad ary la hi g r n t gelm edi gzm n
n n e. G eldiyse bile d ik k atim i o n la ra verecek d u ru m d a d e
ildim . K u su rsu zlu k tan ok u zak olduum iin b u n lar h a tr
lam am im knsz."
"Peki, so n ra n e oldu?"
"G e n a ro n u n eski evinde uyandm . O ray a nasl gittiim i
bilm iyorum ."
B ir s re sesiz kald, b u s re iinde b en de so racak bir
soru, o rtay a atac ak bir fikir ya d a eletire l b ir sz bulm ak,
s y led ik lerin e yeni b ir eyler ek lem e k iin zihnim i d u rm a
d an zo rlu y o rd u m . yleyken, P a b lito n u n an lattk larn d an
hibiri b a n a n e le r o ld u u n u aklam ak iin y eterli deildi.
K endim i ald atlm hissediyordum . N ered ey se kzgnlk d u
yu yordum ona. P a b lito ya ve k en d im e duyduum acm ayla
ok b yk bir d krklnn karm yd hissettiklerim .
"Seni d krklna u ra tt m iin zgnm ." dedi.
S zlerin e k ar ilk tep k im h e m e n duygularm gizlem ek
ve kesinlikle d krklna u ra m a d m a o n u inandrm aya
alm ak oldu.
"Ben b ir bycym ," dedi glerek. "Pek iyi b ir byc
deilim belki am a b e d e n im in b a n a sylediklerini anlayacak
k a d a r iyiyim en azndan. V e u a n d a b e d e n im b a n a sen in b a
n a kzdn sylyor."
"Ben kzgn falan deilim P ablito," diye bardm .
"B unu m an t n sylyor, b e d e n in deil," dedi. "B edenin
kzgn. A m a m an t n b a n a sin irlen m ek iin bir n e d e n g re
m iyor o rtad a . ki ate a ra sn d a kalyorsun bylece. E n azn
GENAROLAR
193
d an b u d u ru m u o rta d a n kaldrabilirim . B ed en in b en im k u
su rsu z biri olm adm , san a an cak k u su rsu z b ir kiinin y a r
dm c olacan biliyor. B ed en in b a n a kzgn n k b enim
ken d im i h arcad m hissediyor. B u n u k ap d a n girdiim a n
d an b eri ok iyi biliyorum ."
N e diyeceim i bilem iyordum . Y z yze geldiim g e r
ek lerin iin d e b o u lu y o rd u m sanki. B elki d e b ed e n im in h e r
eyi bildiini s y lerken haklyd. H i o lm azsa aka k o n u a
ra k b en i d u y g u larm la yz yze getirm i ve bu d a usanm lm b iraz t rp lem iti. P a b lito n u n b a n a yalnzca oyun oy
n am ad n d n m ey e baladm . B u k a d a r ak szl ve c e
su r o lab ild i in e g re syledii gibi gsz biri olm asnn im
knsz o ld u u n u syledim ona.
"B enim g szlm arzu lar olan b ir insan o lm am d an dr," d ed i n e re d e y se fsldam asna. "yle b ir n o k tay a geldim
ki artk sra d a n b ir ad a m o lara k yaam ay istiyorum . n a n a
biliyor m u su n bu n a?"
"Ciddi o lam azsn P ablito," diye bardm .
"Ciddiyim," d edi. "n san a k o rk u la r v e re n b u yk o lm a
d an, to p ra n z e rin d e srad an bir in san o la ra k y r m e e re
fine erim eyi arzuluyorum ."
B u dnceyi akl alm az b u ld u m ve iim den te k ra r te k
ra r ciddi o lam ay acan yinelediim i fa rk ettim . P ab lito b a n a
b ak p i ekti. A n i b ir en d ie b eni etkisi altn a ald. P ab lito
n ered ey se a lay acak gibiydi. im deki en d ie yerini b a k a b ir
duyguya b rak t; o n u ok iyi anlyordum . kim iz d e b irb irim i
ze y ard m ed em iy o rd u k .
O sra d a la G o rd a m u tfa a geri d n d . P a b lito ya a n i
d en b ir can llk h k im olm u gibiydi. A yaa frlayp tep in d i.
"Ne istiy o rsu n ?" diye b ard gergin b ir tonla. "Ne d o la
yorsun b u ra la rd a ? "
L a G o rd a sanki o yokm u gibi b en im le k o n u tu . K ib arca
S o le d ad n evine gideceini syledi.
194
KNC ERK EMBER
"N ereye gideceinden bize n e ki?" diye bard P ablito.

"stersen c e h e n n e m e git."
La G o rd a g lerk en o d a m ark bir ocuk gibi y erde te
piniyordu.
"kp gidelim bu evden, M aestro," dedi yksek sesle.
P a b lito n u n z n t d en kzgnla b u k a d a r ani gem esi
beni artm t. K endim i o n u izlem eye kap trd m . H e p ta k
dir etti im y n lerin d e n biri zarafetiydi; y e rd e te p in irk e n bile
asil b ir havas vard.
A n id e n m asaya d o ru b ir a tak yapt, n ered ey se yaz ta
km m elim d en ekip alyordu. O n u sol elinin ba ve iaret
parm a y la kavrad. B en d e b t n g c m k u llan arak ona
iki elim le yap m ak zo ru n d a kaldm . yle in an lm az bir g
le ek iyordu ki g erek ten alm ak isteseydi ellerim in ara sn
d an kolayca ekip alabilirdi yaz takm n. T utm ay brakp
elini geri e k erk e n b ir a ra elin d e b ir u za n t o ld u u n u fark
ettim . Bu yle hzl o lm u tu ki, b a n a k alsa b e n olay bir gz
ald an m as, byk bir gle b eni ektii iin yar ayakta d u
ru r k o n u m a g elm em d en k a y n a k la n an sarsn tn n sonucu o la
ra k aklayabilirdim . A m a artk b u in sa n la ra altm biim
d e dav ran am ay acam , hibir eyi altm biim de akla
yam ayacam ren m itim . B u y zd en b u n u d en em ey e bile
kalkm adm .
"O elin d ek i n ed ir, P ablito?" diye sordum .
aknlkla geri ek ile rek elini ark a sn a gizledi. Y z n
de b o b ir ifad e vard ve bu ev den km ak istediini, nk
sersem lem ey e b aladn m rld a n p d u ru y o rd u .
La G o rd a yksek sesle glm eye b alad. P a b lito n u n da
en az Jo sefin a k a d a r iyi, belki d e ok d a h a iyi b ir aldatc o l
d u u n u ve e er e lin d e n e o ld u u n u sylem esi iin o n u sk
trrsam d p baylacan, N e sto ru n d a o n u aylarca iyile
tirm ey e u raacan syledi.
P ab lito b o u lacak gibi olm u tu . Y z m o rard . L a G o r
da, kaytsz b ir sesle, oyun oynam ay brak m asn , z a te n hi
GENAROLAR
195
seyircisi olm adn, k en d isin in evden kacan, b en im se

p e k sabrl biri olm adm syledi. S o n ra b a n a e m re d e n b ir
ses to n u y la b u evde k alm am , G e n a ro la rm evine g itm em em i
syledi.
"N eden gitm eyecekm iiz?" diye b a ra ra k o n u e n g e lle
m eye alyorm u gibi n n e atlad P ab lito . "Ne cret! M ae s tro ya n e y ap acan nasl sylersin?"
"D n gece sizin evde d o stla rla b ir kuvvet g sterisin e gi
ritik," d ed i G o rd a aklam a y ap m ak istercesin e. "N agual d a
b en de h l g c m z to p lay am ad k . S en in y erin d e olsam
P ab lito , d ik k atim i iim e verirdim . le r deiiyor. O b u ray a
g eld i in d en beri h e r ey ok deiti."
L a G o rd a n k ap d an kt. A n c ak o za m a n n e k a d a r
y o rg u n g r n d n n fa rk n a vardm . A y ak k ab lar ayan
skyordu ya d a belki y o rg u n lu k tan ayaklar b iraz aksyordu.
U fack, krlg an b ir k ad n olm utu.
B en de byle y o rgun g r n y o r olm alydm . E v lerin d e
ay n a olm ad iin d ar kp a ra b a m n dikiz ay n asn d a
k e n d im e b ak m ak istedim . E e r P ab lito engel olm asayd y a
p ac ak tm da. E n d r st ses to n u y la G o rd a n n o n u n b ir a ld a
tc o ld u u k o n u su n d a s y led ik lerin e in an m am am istedi
b en d e n . B u k o n u d a e n d iele n m e m e si g erek ti in i syledim
o na.
"La G o rd a d a n hi holan m y o rsu n , deil m i?" diye s o r
dum .
"Tam d a st n e bastn," d ed i k o rk u n bir bak frla ta
rak. "u k a d n la rn n e can av ar o ld u k larn d n y ad a yaayan
h e rk e ste n d a h a iyi bilirsin sen. N ag u al bize b ir gn b u ra la ra
gelip o n la rn tu za n a deceini sylem iti. T e tik te o lm a
mz, p la n la rn a kar seni uyarm am z iin yalvard bize. N a
gual bize d rtte b ir ansn o ld u u n u syledi. E er bizim e r
kim iz y e te rin c e fazlaysa seni b u ray a k en d im iz g etirecek , seni
uyarp k o ru m u olacaktk. E e r erk im iz azsa tam b u ray a
vardm z sra d a ce sed in le karlaacak tk . D i er bir olaslk
196
KNC ERK EMBER
d a gelip seni o S oledad cadsnn ya d a o iren, erk ek gibi

k ad n larn klesi o lara k bulm akt. D rd n c ve en zayf o la
slk d a d n d m zd e seni h ay a tta ve salkl bulm akt.
"Nagual h a y a tta kalm ay baard n ta k d ird e senin N a
gual olacan, a rtk san a gvenm em iz gerektiini, nk b i
ze ancak sen in yardm edebileceini anlatm t."
"Senin iin h e r eyi yapabileceim i biliyorsun, Pablito."
"Sadece b enim iin deil. B en yalnz deilim ki. T an k vc
B enigno d a b en im le b e ra b e r. Biz birlikteyiz ve sen d e h e p i
m ize yardm etm elisin."
"Tabii ederim , P ablito. B u n u sylem eye g erek bile yok."
"Bu ev red eki in san lar bize hi rah atszlk verm iyorlar.
Bizim so ru n u m u z b u h ilk at garibeleriyle. O n la rla n e y ap a ca
mz hi bilm iyoruz. N agual n e o lu rsa olsun o n larn y an n
d an ayrlm am am z iin em ir verdi bize. B an a da zel bir g
rev verm iti am a b e n b aarl olam ad m . H a trla rsn , n c e le
ri ok m u tlu y d um . im diyse hayatm d o ru d r st idare
edem iyorum ."
"Ne oldu, P ablito?"
"u cad lar b en i evden kardlar. dareyi ele alp beni
p aav ra gibi dar atv erd iler. A rtk G e n a ro n u n evinde
N e sto r ve B enigno ile b e ra b e r o tu ru y o ru m . Y em eim izi bile
ken d im iz piiriyoruz. N agual b u n u n byle olacan biliyor
du. Bu yzden la G o rd a ya arab u lu cu lu k yapm as iin grev
verdi. A m a la G o rd a N ag u alm o n a verdii ism i, Y z K ilo
lu k K ism ini h a k ed iy o r hl. B u yllardr o n u n ta k m a ady
d n k yz kiloluk ta rtla ra kt z a m a n ib re e n tep ey e
kard."
P ab lito la G o rd a ya ilikin b u ansna k krdad.
"G reb ilecein en im an, en pis k o k an klksz kadnd
o," diye s rd rd k onum asn. "imdi eski halin in yars k a
d a r am a k afas h l o iko, tem b el k ad n n kafas. Bizim
iin h ib ir ey y apm az. A m a artk sen b u rd a o ld u u n a gre,
M ae stro , en d iele rim iz so n a erdi. A rtk d rd e kar drdz."
GENAROLAR
197
A ray a b ir szle girm eye altm am a P ab lito izin v e rm e

di.
"u ca d la rd an biri gelip b eni dar a tm a d a n nce syle
yeceklerim i b itirm e m e izin ver," d edi gergin b ir h ald e kapya
b ak arak .
"O nlarn sa n a beinizin d e ayn o ld u u n u zu , nk b ei
nizin de N a g u a ln ocuklar o ld u u n u zu sylediklerini bili
yorum . B u b ir yalan! Sen d e biz G e n a ro la r gibisin. G e n a ro
d a san a ltn k a z a n m a n iin y ard m etm iti. S en bizd en b i
risin. A n ly o r m u su n ? O n larn s y led ik lerin e in a n m a ltfen.
Sen ayn z a m a n d a bize de aitsin. C a d la r N a g u a ln bize h er
eyi sylediini bilm iyorlar. H e r eyi yalnzca k en d ilerin in
bildiklerini san yorlar. Bizi iki T o ltec y aratt. Biz ikisinin de
ocuklaryz. u cadlar..."
"D ur biraz, P ablito," d ed im ellerim le azn k ap ayarak.
B enim ani h a re k e tim d e n rkm , ylece dikiliyordu.
"Bizi iki T o lte c y aratt d a n e d e m e k oluyor?"
"N agual bizim T o ltec o ld u u m u zu syledi. H e p im iz Tolte c miiz. T o lte c gizleri d evralan, o n lar tayan kiiye d e n ir
mi. N ag u al ve G e n a ro b ire r T o lte c tir. O n la r bize zel lt
larn, gizlerini v erd iler. Biz d e o n larn gizlerini aldk, o n lar
tayoruz."
T o lte c s zc n kullan biim i b en i artt. B en b u
szcn b u d u n b ilim sel an lam n a ainaydm . B u b a la m d a
szck O rta ve G n ey M ek sik ad a yaayan, N a h u a tl dilini
k o n u an ve k ta n n igal edilm esi srasn d a soylar t k en m i
bir kab ile a n la m n a geliyordu.
"Bize n e d e n T o lte c adn veriyordu?" diye so rd u m syle
yecek b ak a b ir ey bulam aynca.
"Biz T o lte c leriz d e o n d an . Bize byc y a d a cad d e
m ek y erin e b u s zc kullanyordu."
"E er d ed i in doruysa sen niye kz k a rd e le re c a d la r
diyorsun?"
198
KNC ERK EMBER
" nk o n la rd a n n e fre t ediyorum . B u n u n bizim T o ltec

o lm am zla b ir ilgisi yok."
"N agual b u n u h e rk e se sylyor m uydu?"
"N eden sylem esin. H e rk e s biliyordu tabii."
"A m a b a n a hi sylem edi."
"Sylem edi n k sen ok o k u m u b irisin ve aptalca k o
n u la rd a d u rm a d a n tartrsn."
Y k sek sesle, zo rlam a bir k a h k a h a a tp srtm svazlad.
"N agual sana, T o lteclerin eski z a m a n la rd a M eksikann
bu b lg esin d e yaayan in san lar o ld u u n u d a sylem i o lab i
lir mi?" diye so rdum .
"te g rd n m bak, bu yzden s ylem em itir sana.
Y al k arg a b yk ih tim alle o n larn eski in san lar olduklarn
bilm iyordur."
G lerek san d aly esin d e salland. G l in san a m utluluk
veriyor, insan co tu ru y o rd u .
"Biz T o ltecleriz, M aestro ," dedi. "H erkes b u n u biliyor.
B enim d e tek bildiim bu. A m a e e r istiyorsan T a n k a so ra
bilirsin. O b iliyordur. B en ilgim i uzun za m a n n ce k ay b e t
tim."
A yaa k alk p ocaa d o ru ilerledi. B en d e o n u izledim .
K sk ate st n d e d u ra n y em ek do lu tencereyi inceledi. Bu
yem ei kim in y aptm so rd u b an a. L a G o rd a nm y ap t n
d an em in d im am a b ilm ediim i syledim . B ir k p ek gibi k e
sik kesik n e fe sle r a larak yem ei d rt be kez koklad. S onra
b u rn u n u n o n a b u yem ei la G o rd a n m yaptn fsldadn
aklad. Y e m e k te n yiyip yem ediim i sordu. B en d e o gel
m e d e n az n ce y e m e k te n kalktm syledim . B u n u n st n e
ra fta n b ir ta b a k alp tab a iyice d o ld u rd u . Y alnzca la G o r
d a n m yapt y em ei y em em ve kendisi gibi yalnz o n u n ta
ban k u llan m am k o n u su n d a ciddi n e rile rd e b u lu n d u . La
G o rd a nm ve kz k a rd e le rin b a n a yem eim i dier ta b a k la r
d an ayr d u ra n siyah b ir ta b a k ta g etird ik lerin i syledim . P ablito b u tab a n N a g u a la ait o ld u u n u b elirtti. B irlikte m a sa
GENAROLAR
199
ya d n d k . Y em eini ok yava yiyor ve hi k o n u m uyordu.

Y e m e k yem eye k en d in i b u k a d a r v erm esi b a n a d i erlerin in
d e ayn eyi y ap tk larm h a trla tt: T am b ir sessizlik iinde yi
y o rlard y em eklerini.
"La G o rd a h a rik a b ir adr," d edi yem eini b itirirk en .
"B ana y em ek y ap ard. A m a b u yllar nce, b e n d e n n e fre t e t
m ed en , b ir cad, yani b ir T o lte c o lm a d a n nceydi."
B an a b a k a rk e n g zlerin d e b ir k yan p snd, so n ra
g zlerini krpt. B an a la G o rd a nn b irin d en n e fre t e d e b ile
cek b ir k ad n gibi gelm ediini sylem ek z o ru n d a h issettim
k en d im i. "Biim ini kaybettiini biliyor m u?" diye sordum .
"Byk sam alk!" diye bard.
Y z m d ek i aknlk ifadesini ta rtm a k ister gibi b en i
szd, so n ra ban k o lu n u n altn a sak lay arak u ta n m b ir
ocuk gibi k k rd am ay a balad.
"ey, asln d a b u n u baard," diye ekledi. "G er ek ten h a
rikadr."
"O za m a n niye h o lan m y o rsu n o ndan?"
"Sana gvendiim iin b ir ey syleyeceim sana, M a e s
tro. A sln d a o n d a n h o lan m y o r deilim . O h e rk e ste n iyi. O
N a g u alm kadm . B yle d av ran y o ru m n k b eni p o h p o h la
m asn istiyorum . yle de oluyor. B an a hi kzm yor. O n a
h e r eyi y ap ab ilirim . B azen b y len ip fiziksel g k u lla n
m ak, o n a v u rm ak istiyorum . T pk N a g u a lm yapt gibi a
rp geri ekiliyor. B ir d ak ik a so n ra n e yaptm h a trla m
y or bile. te san a g e r e k te n biim i olm ayan bir sava. B u
n u h e rk e se yapyor. A m a geriye k alan h e rk e s zavall. K t
savalarz. O cad b izd en n e fre t ediyor, biz d e o n la r
dan."
"Siz by c s nz, P ablito. B u ekim eye b ir son v e re m i
yor m u su n u z?"
"Tabii ki verebiliriz. A m a v erm e k istem iyoruz. N e y a p
m am z bekliy o rsu n, k ard e k ard e yaayp gitm em izi m i?"
200
KNC ERK EMBER

N e diyeceim i bilem edim .
"O nlar N ag u alm kadnlarydlar," diye s rd rd k o n u

m asn. "Ve h erk es onlar b en im alm am bekliyordu. T anr
akna, b u n u nasl baarab ilirim ki! B iriyle yapm ay denedim
a m a pis cad b a n a yardm c o lm ak y erin e beni n ered ey se l
d r y o rd u . im di bu k ad n larn hep si sanki bir su ilem iim
gibi p eim d eler. B t n yaptm N a g u a ln talim a tla rn a uy
m akt. B an a hepsini b ird en elim d e tu ta b ile n e k ad a r h e r b i
riyle, te k e r te k e r ok yakn ilikiye girm em i sylem iti. A m a
b en biriyle bile ilikiye girem edim ."
O n a annesi, d o n a S o led ad ile ilgili b ir so ru so rm ak iste
dim am a on u b u k o n u m an n iine nasl sokacam b ilem e
dim . B ir s re sessiz kaldk.
"Sana y ap tk lar y z n d en m i n e fre t ediyorsun o n lar
dan?" diye so rd u aniden.
Bu ans k ullandm .
"Hayr," d edim . "La G o rd a b a n a b u n u n e d e n yaptklar
ni aklad. A m a d o n a S o le d a d n saldrs g erek ten korku
tu cu y d u . O n u g r y o r m usun?"
Y a n t v erm ed i. T av a n a b a k a ra k so ru m u yineledi. O za
m an g zlerin in yalarla d o ld u u n u fa rk ettim . B edeni sessiz
h k rk larla sarslp titriyordu.
B ir za m a n lar, k ukusuz b e n im d e hatrlayacam gibi,
h a rik a b ir an n esi o ld u u n u syledi. ki ocuk yetitirm i, 0 1 1
la ra b ak a b ilm ek iin eek gibi alm , M an u e lita adnda
k u tsal b ir k ad n d . O n u seven, o n u b y ten b u anneye ok
d e rin b ir h rm e t duyuyordu. A m a k o rk u n bir gn gelip al
m i ve k ad n n talihi d n m t , G e n a ro ve N a g u a l tanm a
talihsizliini yaam t k adn. kisi, P a b lito n u n hayatn mal
yetm ilerd i. O iki eytan an n e sin in ve ken d isin in ruhlarn
alm , M a n u e lita sn ld r p a rk a d a u k o rk u n Soledad
cadsn b rak m lard . Y a la rla d o lu gzlerini b a n a dikti v<
o i ren k ad n n annesi olm adn syledi. M a n u e lita s ola
m azd o k ad n .
GENAROLAR
201
K endini tu ta m a d a n hkrd. N e diyeceim i bilem edim .

D uygusal p atlam as ylesine iten d i, tartm asn yapt ey
le rd e yle b ir d o ru lu k pay vard ki hislerim in gelgitleri b e
ni ta m a m e n etkisi altn a ald. B iraz olsun m ed en i bir insan
gibi d n rsem o n a h ak v erm e k zoru n d ay d m . P ab lito n u n
d o n J u a n ve d o n G e n a ro n u n y o lu n a girm esi g erek ten b
yk bir talihsizlikti o n u n iin.
K o lu m u o m zu n a attm , b en d e alayacak gibi oldum .
U zu n b ir sessizlikten so n ra kalkp ark a ta ra fa gitti. B u rn u n u
s m k r p b ir kab n iindeki suyla y z n ykadn duy
dum . D n d n d e b iraz d a h a sakinlem iti. H a tta glm ser
gibiydi.
"Beni yanl an lam a, M aestro ," ded i. "B ana o lan lar iin
kim seyi sulam yorum . Bu b en im k ad erim d i. N agual ve G e
n a ro olm as gerektii gibi, k usursuz savalar gibi d a v ra n d
lar. B en gsz biriyim , hep si bu. G re v lerim i b aary la y eri
n e g etire m e d im . N agual, o k o rk u n cad n n sald rsn d an
k u rtu lm a k iin te k ansm n d rt rzgr yakalayp onlar
d rt k em e y erletirm ek o ld u u n u sylem iti. A m a b u n u
b aaram ad m . O k ad n larn hepsi S o le d ad cads ile o rta k ol
d u k lar iin b a n a yardm e tm e k istem ed iler. lm em i iste d i
ler.
"Ayrca N agual e er baarsz o lu rsam senin d e b a n a
yardm ed em ey ece in i sylem iti. E e r o k ad n seni ld r r
se y aam ak iin b u ra la rd a n k am am gerektiini an latt. A m a
yola k a d a r u laab ilece im d en bile m idi yoktu. S enin e rk in
le o ca d n n b ildikleri b ir araya gelince o n u n esiz b ir byc
olacan ekledi. B u yzden d rt r zg r y ak alam a iinde b a
arsz o ld u u m u anlaynca k en d im i lm saydm . V e doal
o lara k o k a d n la rd a n n e fre t ettim . A m a b u g n , M ae stro , sen
b an a y en id en m it v erd in ."
O n a, a n n e sin e duyduu h islerin b en i d e rin d e n e tk ile d i
ini syledim . A sln d a b en k en d im d e a n n e sin e o la n la r kar-
202
KNC ERK EMBER
sm da d eh e te d m t m am a P a b lito ya yeni m itler v e

rebileceim k o n u su n d a gerek ten pheliydim .
"A m a verdin!" diye bard k e n d in d e n ok em in b ir to n
la. "B tn bu za m a n b oyunca kendim i b e rb a t hissediyor
dum . K endi an n e n in elin d e b ir kazm ayla a rk a n d a n kom as
kim seyi m u tlu ed e cek bir ey deildir. A m a im di b u yoldan
kt; byle olm as iin ne y ap tm sa san a m in n etta rm .
"O k a d n la r b e n d e n n e fre t ed iy o rlar n k b en im bir
k o rk ak o ld u u m a inanm lar. B irb irim izd en ok farkl o ld u
um uzu o kaim k a fa la rn a so k am y o rlar b ir trl. Sen ve o
d rt k ad n b en d e n , T an k ve B en ig n o d an bir tek nem li
n o k ta d a ayrlyorsunuz. B einiz d e N agual sizi b u lm ad an l
saylrdnz. B ir k eresin d e senin k en d in i ldrm eyi d en e d i i
ni bile sylem iti bize. Bizse yle deildik. Biz yaam dolu,
m u tlu ve salklydk. Biz sizin tam tersinizdik. Siz aresiz in
sanlardnz; biz deildik. E e r G e n a ro y o lu m a km asayd
b en b u g n m u tlu b ir m ara n g o z olacaktm . Y a d a belki l
m o lacaktm . B u n u n n em i yok. Y apab ileceim i, benim
iin iyi olan yapacaktm ."
Szleri g arip b ir b iim d e iim e iledi. O k ad n larn da,
b en im d e aresiz in sa n la r o ld u u m u z k o n u su n d a syledikle
rini k abul e tm ek zoru n d ay d m . E e r d o n J u a n la karlam asaydm p h esiz im diye k a d a r lm o lacak tm am a Pablit o n u n dedii gibi iki yolun d a b en im iin iyi o ld u u n u syle
yem iyordum . D o n J u a n b e d e n im e yaam ve canllk, ru h u m a
d a zg rl k getirm iti.
P a b lito n u n szleri b an a, b en im ark ad am o lan yal bir
a d a m d a n b a h se d e rk e n d o n J u a n m d ed ik lerin i h atrlatt.
D o n J u a n gayet anlayl b ir havayla yal ad a m n lm esinin
ya d a yaam asn n p e k d e n em li olm adn sylem iti. D on
J u a n n ad a m n y aam n fazlalk o lara k g rm esin e b iraz darlm tm . K u k usuz yal b ir ad a m n yaam asn n ya d a l
m ein in hib ir n em i olm adn, aslnda d n y ad ak i hibi
GENAROLAR
203
eyin g en el o la ra k p e k bir n em i olm adn, olaylarn yal

nzca k iiler iin n em tadn sylem itim ona.
"te sen d e syledin," diye b ard. "B enim sylem ek is
tediim d e buydu. Y al ad a m n yaam as ya d a lm esi o n a
kiisel o la ra k hibir ey ifad e etm iy o rd u . 1929d a ya da
1950de leb ilird i, y ah u t d o k san be yam a k a d a r yaayabi
lirdi. B u n u n hi n em i yoktu. H e r ey an lalm az ekilde b ir
di o n u n iin."
D o n J u a n la tan m a d a n n ce b en im h ay atm d a ayn
byleydi. H ib ir eyin n em i yo k tu b en im iin. Baz eyler
b en i etk ilem i gibi d av ran y o rd u m a m a b u sad e ce duyarl bir
a d a m gibi g r n m e k iin oynadm h esapl b ir oyundu.
P ab lito k o n u u n c a d n ce le rim b l n d . B eni krp
k rm ad n re n m e k istiyordu. K rm adn syledim . K o
num ay y en id en b alatm ak iin d o n G e n a ro yla n e re d e ta
ntn so rd u m .
"K ad erim d e p a tro n u m u n h astala n m a s varm ," dedi.
"Ben d e o n u n m e k n n a , k asab ad ak i p a z a r y erine, yeni ala
cak b ir re y o n u y ap m ay a gittim . O ra d a iki ay altm . O ra d a
alrk en re y o n la rn sahibinin kzyla tan tm . B irbirim ize
k olduk. B ab asn n standm d i er s ta n d la rd a n biraz d a h a
geni ina ed iy o rd u m ki kz k ard ei k a sa d a d u ru p m te ri
lerle ilg ilen irk en tezg h n a ltn d a ra h a t a seviebilelim .
"Bir gn G e n a ro kar sradaki p erak en d e ciy e b ir to rb a
d o lusu tb b i b itk iler getirdi ve o ikisi k o n u u rk e n k ardaki
adrn sallandn fark etti. S ta n d a d ik k atle bakt am a tek
grebildii yar uyuklar vaziyette san d aly esin d e o tu ra n kz
k ard eti. A d a m G e n a ro ya adrn h e r gn bu sa a tle r d e sal
landn syledi. E rte si gn G e n a ro N a g u al y an n d a g e tir
di ve tabii ki o gn d e ad r sallanyordu. E rtesi gn yine gel
diler ve ad rn yine sallandn g rd ler. O za m a n b en ord an k an a k a d a r b ek led iler. te o gn o n la rla ark ad alk
k u rd u m . B ir s re so n ra G e n a ro b a n a ifal b itk iler sattn
syleyip b en im iin, hibir k ad n n dayanam ayaca b ir k a r
204
KNC ERK EMBER
m yapm ay n erd i. K adnlar sevdiim iin nerisini h em en

k ab u l ettim . S o n u n d a iksiri yapt am a tam on yln ald bu.
B u s re z a rfn d a o n u ok iyi tanm tm . K en d i k ardeim ol
sa o n u b u k a d a r sevem ezdim . im di o n u deli gibi zlyo
rum . G r y o rsu n ya beni tu za a d rd . B azen byle o ld u
u iin m u tlu oluyorum , b azen de ierliyorum ona."
"D on J u a n b a n a byclerin birini sem ed en nce bir
y o ra g rm eleri gerektiini sylem iti. B yle b ir ey old u m u,
P ablito?"
"Evet. G e n a ro adrn sallandm g r n ce m e ra k la n
dklarn, so n ra d a iki kiinin tezg h n altn d a sevitiini g r
d k lerin i sylem iti b ana. O tu ru p sevienlerin o rtay a k m a
larn b eklem i, o n larn kim old u k larn g rm ek istem i. Bir
s re so n ra kz tezg h n n n d e b elirm i am a G e n a ro beni
g zd en karm . G zlerini b en im st m e d ik m ek te ok k a
rarl o lm asn a ra m e n beni gzden k arm asn n olduka g a
rip o ld u u n u d nm . E rtesi gn N a g u a lla b e ra b e r geldi
in d e yine iki kiinin sevitiini g rm ler am a tam y ak ala
yacak lar sra d a ikisi d e gzden k arm lar beni. Bir sonraki
g n g eld ik lerin d e G e n a ro adrn a rk a sn a dolam , N agual
ise n ta ra fta b eklem i. B en s r n e re k dar km ak iste r
k en G e n a ro ya arptm . H l yan d u v ara atm o k a re d eli
i rte n b ezin ark a sn d a olduum iin beni grm ediini sa
ny o rd u m . P e rd e n in ark asn d a k k b ir k p ek olduunu
zan n etsin diye havlam aya baladm . B u n a karlk o d a h rl
dayp h avlad ve b eni teki ta ra fta k o ca m a n azgn b ir kpek
o ld u u n a in an d rd . O k a d a r k o rk tu m ki aksi y n e doru
k atm ve b u k ez N a g u a la arptm . E e r sra d a n b ir adam
olsayd o h zla o n u y e re d r rd m am a aksine o beni bi
ocuu k a ld rr gibi havaya kaldrd. T am anlam yla h ayrete
d m t m . Y al b ir ad am o lm asn a ra m e n g erek ten ok
glyd. B yle b ir ad a m n b en im iin k t k leri tayabile
ceini d n d m . A yrca b eni tezg h n altn d an karken
g re n b u ad a m la rn g z n d e itibarm k ay b etm ek istem iyo
dum . B enim iin alp alm ayacam so rdum . O lu r dedi
GENAROLAR
205
H e m e n o g n d k k n a gidip asistanm o la ra k alm aya b a

lad. ki ay b o y u n ca h e r gn alt. B u iki ey tan a kar hi
ansm k alm am t anlayacan."
D o n J u a n m P a b lito yla alm as b a n a ar d erece d e
kom ik ve aykr geldi. P ab lito d o n J u a n srtn d a k t k leri
tark en tak lit etm ey e balad. P a b lito n u n e n az Jo sefin a k a
d a r iyi bir oyuncu o ld u u n u kabul e tm e k zorundaydm .
"N eden b u n ca z a h m e te girdiler, P ablito?"
"Beni tu za a d rm e k zo ru n d ay d lar. A rk a la rn d a n y
lece g idebileceim i d n m y o rsu n deil m i? H ay atm b o
yunca b y cler, h ek im ler, cad lar ve ru h la r h a k k n d a bir
s r ey d u y m u tu m am a tek k elim esin e bile in an m y o rd u m
bun larn . B u k o n u la rd a n k o n u an in san larn hepsi aptald.
E er G e n a ro b a n a ken d isin in ve ark ad an n byc o ld u
u n u syleseydi o nlar siler atard m . A m a b e n d e n d a h a z e
kiydiler. O iki tilki g erek ten ok k u rn a zd . H i acele e tm e
diler. G e n a ro b e n im iin yirm i yl bile b ekleyeceini syle
m iti b ir kez. te b u y zd en N agual b en im y an m d a alm a
ya balad. O n d a n b u n u b en istedim , yani a n a h ta r o n la ra
teslim e d e n b en d im .
"N agual sessiz ve gayretli b ir iiydi. O z a m a n la r alak
bir h e rif o ld u u m iin o n u aldattm san y o rd u m . N agualin yal, ap tal b ir Y erli o ld u u n u d n d m iin p a tro
na b y k b ab am o ld u u n u syleyeceim i, aksi h a ld e p a tro
nun o n u ie alm ayacan, b u n u n k arlnda d a m aan n
bir b l m n alacam syledim ona. N agual b u n u kabul
etti. H e r g n k azand bir avu p e so n u n b ir b l m n d e
b an a verdi.
"P a tro n u m b y k b ab a m n alm asn d an o k e tk ile n
miti n k yal ad a m g erek ten ok alyordu. A m a b r
alan lar o n u n la alay ediyorlard. B ilirsin, za m a n z a m a n bliin ek lem lerin i a trd a tm a huyu v ardr. D k k n d a n e za
m an b ir ey tasa ek lem lerin i a trd aty o rd u . D o al o lara k
206
KNC ERK EMBER
d k k n d a k ile r ok yal olduu iin b ir ey tark en b t n

b ed e n in in gacrdadn d n y o rlard .
"Sanki g erek bykbabam m gibi zlyordum onun
iin. A m a o za m a n a k a d a r G e n a ro b en im hrsl yanm k e
fetm iti. N a g u a l o n u byle boa gibi gl yapacak zel
fo rm ll b ir eylerle beslediini syledi b ana. H e r gn bir
d e m e t ezilm i yeil y ap rak g etirip o n a veriyordu. K arm n
o n a v erm ezse o n u n b ir hi olacan sylyordu. B unu b an a
k a n tla m a k iin iki gn hibir ey g etirm ed i. O yeil eyler
o lm ad an N agual srad an , yal b ir ad am oluyordu. G e n aro
k ad n larn b en i sevm esi iin b en im d e o karm k u llan ab ile
ceim i syledi bana. T abii ok ilgilendim . O da karm y ap
m as iin o n a yardm edip a rk a d a n a b u n u ulatrm am
n erd i. B ir gn b a n a kazand A m erik a n p aralarn gsterip
ilacn b ir A m erik aly a sattn syledi. B ylece oltaya gelip
o rta oldum .
"O rtam G e n a ro ile byk p lan larm z vard. B ir d k
k n m olm as g erektiini, fo rm l sayesinde kazanacan
p aray la h e r eyi yapabileceim i sylyordu bana. B ir dkkn
satn aldm ve p arasn o rta m verdi. lgna dnm tm .
O n u n esasl b ir o rta k o ld u u n u anlayp o yeil eyleri yap
m aya koyuldum ."
K arm y a p a rk e n G e n a ro n u n p sik o tro p ik b itk iler kul
lan d m a d a ir g arip bir in an besliyordum . P a b lito n u n itaat
etm esin i sa lam ak iin o n u k an d rp bitkileri y u ttu rd u u n u
d n y o rd u m .
"Sana e rk b itk ileri v erdi m i, P ablito?" diye sordum .
"Tabii," dedi. "B ana o yeil ey lerd en verdi. T o n larc a ye
dim o bitk ilerd en."
D o n J u a n m d o n G e n a ro n u n k ap sn d a nasl uyuuk
uyuuk o tu rd u u n u , o k arm d u d a k la rn a d edikten so.
nasl can lan d n tak lit e d e re k an latt P ablito. B yle bir d r
iimi g rd k te n so n ra k en d in i o n u d e n e m e k z o ru n d a lir
settiini syledi.
GENAROLAR
207
"N elerd en o lu u y o rd u o form l?" diye sordum .

"Yeil y ap rak lard an ," diye y antlad. "B ulabildii h e r t r
l yeil y ap ra k ullanyordu. te byle b ir eytand G en aro .
F o rm l n d e n b ah se d ip d u ru r, b en i k a tla n a k a d a r g ld r r
d. T an rm , n e gzel gnlerdi."
T ed irg in lik le gldm . P ab lito b an iki y an a sallayarak
b irk a k ez bo azn tem izledi. A lam am a k iin k endini zor
tu tu y o rm u gibiydi.
"Sylediim gibi, M aestro," diye s rd rd , "beni hrsm
s r k l y o rd u . O yeil karm yapm ay re n d ik te n so n ra
o rta m a tekm eyi vurm ay p lan ly o rd u m gizlice. G e n a ro
p lan larm b ata n beri biliyor olm alyd. G itm e d e n n ce b a
n a sarlp p lan m g erek letirm e za m a n m n geldiini, artk
karm yapm ay rendiim e g re orta m d efetm em g e
rektiini syledi."
P ab lito ylece ayakta d u ru y o rd u . G zleri yalarla d o l
m utu.
"O G e n a ro ala," dedi y u m u ak bir sesle. "Pis eytan.
O n u g e r e k te n sevdim . V e byle k o rk a k b ir ad a m olm asay
dm im di o n u n k arm n yapyor olurdum ."
A ltk y azm ak istem iyordum . H z n m d a tm ak iin
ona, g idip N e s to ru aram am z g erek ti in i syledim .
E v d en k m ad an n ce d e fte rle ri to p lu y o rd u m ki kap
hzla alverdi. kim iz de istem d b ir h a re k e tle yerim izd en
srayp b ak m ak iin ark am za d n d k . N e sto r k a p d a dikili
yordu. O n a d o ru ko tu m . O d a n n o rta sn d a karlatk. s
t m e atlayp b e n i o m u zlarm d an sarst. O n u son g rd m
za m a n k in d en ok d a h a u zu n boylu ve gl g r n y o rd u .
U zun in ce b e d e n i kedi gibi bir esn ek lik kazanm t. A m a
karm d a d u ru p b a n a b a k a n kii b en im tan d m N e sto r d e
ildi sanki. B en on u, b o zu k dileri y z n d e n g iil m sem ek ten
u tan an , P a b lito n u n k a n a tla r altn a sm an iine k a p a n k b i
ri o lara k h atrly o rd u m . O ysa b a n a b ak a n N e sto r, G e n a ro ile
do n J u a n karm biriydi. G e n a ro gibi incecik, evik biriydi.
208
A m a ayn za m a n d a don J u a n n o insan hipnotize ed en h

kim iyetine d e sahipti. K afam daki karkl k abullenm ek is
ted im am a t m yapabildiim o n u n la b e ra b e r glm ekti. S rt
m svazlayp apkasn kard. A n c ak o zam an P ab lito nun
apkas olm adn fark ettim . A yrca N e sto run d ah a esm er
ve d a h a iri o ld u u n u n d a ayrdna vardm . O n u n yannda
P ab lito n ered ey se krlacakm gibi d u ru y o rd u . kisi d e L e
vis p a n ta lo n la r, k ab a cek etler ve lastik tab an l ayakkablar
giyiyorlard.
N e sto ru n o d ad a k i varl skntl havay h em en datt.
O n a bizim le m u tfa a gelm esini syledim .
P ab lito y z n d e k o cam an bir glm sem eyle, "Tam za
m a n n d a geldin," dedi h e p b irlik te m asaya o tu ru rk e n . "M a
e stro ile b en b u ra d a T o ltec eytanlarn hatrlayp alyor
duk."
"G er ek ten alyor m uydun, M aestro ?" diye so rd u N es
to r y z n d e m u zip b ir glm sem eyle.
"H em d e nasl," diye atld P ablito.
S okak k ap sn d an gelen h a fif b ir a trd a m a sesi k o n u
m asn b ld . E e r yalnz b am a olsaydm hibir ey duy
m azdm . P a b lito yla N e sto r ayaa kalk n ca b en d e ayn eyi
y aptm . n k ap ya baktk. K ap ok d ikkatli bir ekilde al
m aktayd. L a G o rd a n m d n d n , bizi ra h atsz etm em ek
iin kapy yavaa atn d n d m . S o n u n d a kap b ir in
sann ieri g irm esin e o la n a k v erece k k a d a r aldnda k a
ra n lk b ir o d an n iine s z l r gibi B enigno girdi ieri. G z
leri kapalyd, p a rm a k u la rn d a yryordu. B ana, m atineyi
g reb ilm ek iin, ak braklm k k ap sn d an sinem a sa
lo n u n a d alan , en u fa k b ir ses karm aya bile ce sare t edem e
yen am a k a ra n lk ta d a hibir ey g rem eyen k k b ir ocn
u h atrlaty o rd u .
H e rk es sessizlik iin d e o n a bakyordu. T ek g z n elra
f g reb ilecek ek ild e b iraz aralayp y n n b elirled i ve par
m ak u larn d a n oday b o y d an boya geip m u tfa a girdi
GENAROLAR
209
M asa n n y an n d a b ir s re gzleri k ap al bekledi. P ab lito ve

N e sto r o tu ru p b a n a d a ayn eyi yapm am iin ia re t verdiler.
B enigno yavaa o tu rd u u m sraya yaklat. Y u m u ak b ir
h a re k e tle ban o m zu m a koyup b en i iteledi. S rad a o n a yer
am am iin y ap lan h a fif bir itelem eydi bu. Y in e gzleri k a
pal o lara k y an m a ra h a t a yerleti.
P ab lito ve N e sto r gibi o d a L evis giym iti. O n u son g
r m d en beri yz b iraz toplam gibiydi. Y llar n ce sa
izgisi d a h a farklyd sanki, am a nasl b ir deiiklik o ld u u n u
k artam y o rd u m . im di h a trlad m d an ok d a h a b eyaz bir
yz, ufack dileri, dolgun d u d ak lar, kk elm ack k em ik
leri, m in ik b ir b u rn u ve k o ca m a n k u lak lar vard. H a tla r hi
bir zam an o lg u n lam ayan bir ocuk y z n h a trla ty o rd u
bana.
B en ig n o nu n geliini izlem ek iin k o n u m a la rn a a ra v e
re n P ab lito ve N e sto r, o o tu rd u k ta n so n ra hibir ey o lm a
m gibi k o n u m alarn s rd rd le r.
"Tabii, b e n im le b e ra b e r alad," d ed i P ablito.
"O sen in gibi srekli alayan b ir b eb e k deildir," dedi
N e sto r P a b lito ya.
S o n ra d n p b eni kucaklad.
"H ay atta o lm a n a ok sevindim ," dedi. "B iraz n ce la
G o rd a yla k o n u tu k . B ize sen in N agual o ld u u n u syledi,
am a h a y a tta kalm ay nasl becerd i in i an latm ad . B u n u nasl
b ecerd in , M ae stro ?"
B u n o k ta d a b irb irin d e n g arip iki seen e im vard. M a n
tm n g sterd i i yolu izleyip o n la ra b u k o n u d a e n u fa k b ir
fikrim bile o lm ad n syleyebilirdim ve b u d a en d o ru su
olu rdu . Y a d a iftim in b en i o k ad n larn e lle rin d e n k u rta r d
n sjdeyebilirdim . K a fam d a b u iki seen e in o n la rn z e
rin d e nasl e tk ile r b rak aca n d n y o rd u n ki B enigno
kafam d a tt. T e k g z n b iraz a ralay arak b a n a b a k t ve
k k rd ay arak b an k o llarn n a rasn a gm d.
210
"Benigno, b en im le ko n u m ak istem iyor m usun?" diye

sordum .
Ban hayr a n lam n d a sallad.
O n u n y an m d a o tu rm a sn d a n rahatszlk duydum ; nesi
o ld u u n u so rm ay a k a ra r verdim .
"Ne yapyor yle?" diye so rd u m N e s to ra alak b ir sesle.
N e sto r B en ig n o n u n ban okayp o n u sarsnca gzleri
ni b iraz ap yine kapad.
"Bilirsin, o byledir," d edi N e sto r b an a. "ok utan g atr.
E r ge aar gzlerini. O n u n la ilgilenm e. E e r sklrsa uyur."
B enigno gzlerini am ad an o n aylarcasna ban sallad.
"Eee, nasl k u rtu ld u n ?" diye srarla so rd u N estor.
"Bize a n la tm a k istem iyor m usun?" diye atld P ablito.
B en d e kasten, iftim in kez b am d an ktn syle
dim . T m o lan b iten i d e an lattm . B iraz olsun arm gibi
g r n m y o rlard , an lattk larm b ir ta rtm a kon u su ekline
d n t rd le r. P ablito, d o n a S o le d a d m asla iyileem eyecei
ve so n u n d a d a lecei ze rin e yapt ta h m in d e n ok m em
n u n o lm u a b en ziy o rd u . A yn eyi L id ia ya da yapp y ap m a
dm so rd u . N e sto r o n a sessiz du rm asn b e lirte n b ir h a r e
k et y ap n ca P ab lito a n id e n cm lesinin o rta sn d a duruverdi.
" zr dilerim , M aestro," dedi N e sto r, "am a o sen in if
tin deildi."
"A m a h erk es o n u n b en im iftim o ld u u n u sylyordu."
"ok iyi b iliyorum ki sen la G o rd a y yanl an lad n n
k B en ig n o ve ben, G e n a ro n u n evine g id erk e n la G o rd a bi
zi y o lda y akalad, P a b lito yla senin b u evde o ld u u n u zu sy
ledi bize. S an a N ag u al diyordu. B u n u n n e d e n in i biliyor mu
sun?"
G ld m ve b en im N a g u a ln ltsnn ounu aldm a
in and iin byle sylediini akladm .
"B u rad ak ilerd e n biri aptal," d ed i B enigno gzlerini a
m a d a n y k sek b ir sesle.
GENAROLAR
211
"Sesi yle yabans b ir sesti ki irk ilere k k e n a ra ekildim .

O n u n b u b ek len m e d ik s zlerin e b en im tep k im d e eklenince
h ep si glm eye baladlar. B enigno te k g zn ap b ir sre
b an a bak t, so n ra te k ra r ban k o llarn n a rasn a gm d.
"Juan M a tu s a niye N agual dediim izi biliyor m usun?"
diye so rd u N estor.
D o n J u a n a b yc d e m e k y erin e k ib arc a N ag u al d e d ik
lerin i sandm syledim onlara.
B en ig n o yle yksek sesle g ld ki sesi h erk esin sesini
b astrd . A r d e re c e d e e leniyor gibiydi. A rtk tayam ad
ok ar b ir nesn eym i gibi ban o m z u n u n st n e brakt.
"O na N agual d em em izin nedeni," diye s rd rd N estor,
"ikiye b l n m o lm asdr. B ir b ak a deyile n e z a m a n g e
rek sin im duysa bizim b iir n em ed i im iz b ir baka ekle b
r n r. in d e n kan ey o n u n ifti deildir, o n a b en zeyen
am a o n u n iki k at b y k l n d e k o rk u n bir ekildir. te
biz b u ek le N ag u al deriz, o n a sah ip o lan kiiyi d e N agual
diye arrz.
"N agual bize e e r istersek h ep im izin k afasn d an o eklin
kabileceini a m a byk ih tim alle hibirim izin b u n u iste
m eyeceini sylem iti. G e n a ro istem ed i, biz de istem iyoruz.
yle g r n y o r ki b u ie bu laan bir te k sen varsn."
n e k s r s n g d e r gibi b a rp lklar atm ay a b a la
dlar. B en ig n o k o llarn o m zu m a d o lad ve g zlerin d en ya
lar s z len e k a d a r gld.
"N eden b u ie bulatm sylyorsunuz?" diye so rd u m
N e sto ra.
" nk ok en e rji ve ok alm a gerek tirir," dedi N e s
tor. "H l nasl ay ak ta d u rd u u n a ayorum .
"N agual ve G e n a ro b ir k e re sin d e o k alip t s k o ru su n d a
seni ikiye b ld ler. S eni oraya g t rd le r n k sen in a a
cn o k alip t st . B en d e o ra d a o ld u u m iin seni b l p iin
deki n ag u al k ard k la rn a tan k o ldum . Iltn b le n e k a
d ar seni k u la k la rn d a n ekip ikiye ayrdlar; artk sen b ir yu
212
m u rta gibi deildin. Iltn iki uzu n p a r a biim indeydi. S o n

ra seni b irle tird ile r am a g erek ten g re n bir byc tam o r
ta n d a k o ca b ir b oluk o ld u u n u syleyebilir."
"B lnm olm ann avantaj nedir?"
"H er eyi duyan bir kulan, h e r eyi g ren b ir gzn
olur. G e rek sin im duyunca seni b ir m il d a h a teye gtrr.
Bu b l n m e n edeniyle sen in M a e stro o ld u u n u sylediler
bize.
"P ab lito yu d a blm eye altlar am a o i olm ad. ok
ko rk ak , b ir pi gibi ezik. B u y zd en d u ru m u b u k a d a r b e r
bat."
"ift n e d ir peki?"
"ift tek id ir, yani in san n rya g r rk e n sahip olduu
b e d e n d ir. n sa n n k en d isin e tp a tp benzer."
"H epinizin b ir ifti v ar m?"
N e sto r akn b ir b akla beni inceledi.
"Hey, P ablito, iftlerim izi a n la t M a e s tro ya," dedi gle
rek.
P ab lito m asan n kar ta ra fn d a o tu ra n B en ig n o ya en
ip o n u sarst.
"Sen a n la t B enigno," dedi. "En iyisi g ster ona."
B enigno ayaa kalkt, gzlerini aabildii k a d a r ap la
v an a bak t, so n ra p a n ta lo n u n u in d irip b an a penisini gste
di.
G e n a ro la r lgnlar gibi glyorlard.
"G er ek ten b u n u m u k astetm itin , M aestro ?" dedi Nes
to r gergin b ir yz ifadesiyle.
B ildikleriyle ilgili h e r eyi re n m e k k o n u su n d a son de
rece ciddi o ld u u m u syledim o n lara . D o n J u a n m beni bile
m ediim n e d e n le rd e n dolay ken d i b lg elerin d e n nasl uzak
ta tu tm ay ve bylece o n lar h ak k n d ak i eyleri renm em i
nasl en gelledii k o n u su n d a d erin bir aratrm ay a girdiimi
syledim o n lara.
GENAROLAR
213
"una n e dersiniz," dedim . " g n ncesine k a d a r o

d rt kzn N a g u aln m ezleri o ld u u n u ya d a B en ig n o n u n
G e n a ro n u n m ezi o ld u u n u bilm iyordum ."
B enigno gzlerini at.
"Ya u n a n e dersin," dedi. "Ben d e u a n a k a d a r senin
bu k a d a r a p ta l o ld u u n u bilm iyordum ."
T e k ra r gzlerini k ap ad ve hep si deli gibi gldler. O n
la ra k a tlm a k ta n b ak a a rem yoktu.
"Biz sen in le e len iy o rd u k M aestro ," d edi N e sto r z r
d iler gibi. "Senin bizle elendiini san y o rd u k . N agual bize
senin g rd n syledi. E e r g r y o rsa n n e k a d a r zgn
o ld u u m u zu anlayabilirsin. B izim rya g rm e b ed en im iz
yok. H ibirim izin b ir ifti yok."
N e sto r o ld u k a ciddi ve d r s t b ir tav rla kendileriyle
b ir ifte sah ip o lm a arzu lar a ra sn a bir eyin girdiini syle
di. D o n Ju a n ve d o n G e n a ro n u n gitm esiyle n le rin d e a d e ta
b ir engel o lu tu u n u syleyince n e d e m e k istediini an ly o r
dum . O n a g re b u belki d e P a b lito n u n grevini b a a ra m a
m asyla ilgili b ir eydi. P ablito, N agual ve G e n a ro gitti in d en
beri sanki b ir eylerin o n lar kovaladn, o z a m a n la r M exico n u n g n ey b lg elerin d e yaayan B en ig n o n u n bile geri
d n m ek z o ru n d a kaldn ekledi. S ad ece b ir a ra d a ol
d u k la rn d a k en d ilerin i h u z u rlu hissediyorlard.
"Sence b u n u n n e d e n i ne?" diye so rd u N estor.
"O rda, y k sek lerd e bizi e k en b ir eyler var," diye k o
nutu. "Pablito o k a d n la ra eziyet ettii iin b u n la rn k en d i
hatas o ld u u n u dnyor."
P ab lito b a n a d n d . G z le rin d e gergin b ir bak vard.
"Beni la n e tle d ile r, M aestro ," dedi. "B tn b u b e la la r b a
m za b e n im y z m d en geldi, biliyorum . L id ia ile kavga e t
likten so n ra b u ra la rd a n gitm ek istedim , b irk a ay so n ra V eracru za g itm e k z e re yola ktm . O ra d a evlen m ek iste d i
im b ir kz v ard ve ok m u tluydum . B ir iim vard, h e r ey
y o lu n d a gidiyordu. B ir gn eve gelip o erk e e b en z ey en i
214
re n y aratk lar, o canavarlar evim de b u la n a k a d a r tabii.

B eni can ev im den v u rd u lar. B enim k a d n m a ikence ediyor
lard . R o sa d e n e n kar o irkin elini k ad n m n k a rn n a k o
yup o n u altn a ed e cek k a d a r k o rk u ttu . L id erle ri Y z K iloluk
K b en i b u lab ilm e k iin ktay b a ta n baa d olatklarn
syledi. K e m e rim d en tu tu p b eni d ar kard. B eni buraya
g etirm ek iin ite ite o to b s g arn a g t rd le r. K zgnlktan
k u d u rm u tu m a m a Y z K iloluk K b en im harcm deildi.
B eni o to b se b indirdi. A m a yolda yine katm . A yakkabm
ayam a y ap an a k a d a r allarn iin d e kotum , te p e le r a
tm . N ered ey se lecektim . E e r T a n k b eni bulm asayd ok
ta n lm tm ."
"O nu b e n bulm adm ," d edi N e sto r. "La G o rd a buldu.
B eni o n u n b u lu n d u u y ere g t rd , o n u b irlik te tayarak
o to b se b in d irip b u ra y a getirdik. ldrm gibiydi, bu yz
d en o f r n o to b ste k alm asn a izin verm esi iin bir bilet
d a h a alm ak z o ru n d a kaldk."
P ab lito d o k u n ak l b ir ses to n u y la fikrini de itirm ed i i
ni; h l lm ek istediini syledi.
"A m a n ed en ?" diye sordum .
B enigno p atlay an , g rtla k ta n gelen b ir sesle o n u n yerine
y an t verdi.
" nk o n u n eyi i grm yor," dedi.
Sesi yle g arip kyordu ki b ir a ra m a aran n iinden
k o n u u y o rm u gibi geldi b a n a . K o rk u n , t y ler rp e rtic i bir
sesti. K en d im i k o n tro l e d e m e y e re k gldm .
N esto r, P a b lito n u n N a g u a lm em irleri d o ru ltu su n d a
k a d n la rla cinsel iliki k u rm a grevini y erin e getirm eyi d e n e
diini syledi. N ag u al o n a d n y asn n d rt kesinin yerine
yerletiini, b t n y ap m as g e re k e n in o n lar alm ak olduunu
sylem i. A m a P ab lito ilk kesi olan L id iay alm ak isted i
in d e kz o n u n e re d e y se ld r y o rm u . N e sto r olaya tank
o lan biri o lara k kiisel g r n e g re Lidia, olayn irkinli
GENAROLAR
215
in d en u tan d iin deil, P ab lito bir e rk e k o lara k grevini

y ap am ad iin kafasyla o n a v u rm u tu .
"Pablito b u d a rb e d e n so n ra g e r e k te n h astala n d m,
y oksa rol m yapyordu?" diye so rd u m yar aka.
B en ig n o yine ayn p atla y a n sesle y an t verdi.
"Rol y ap y o rd u tabii!" dedi. "Alt ta ra f k afasn a b ir d a r
b e yedi."
P a b lito yla N e sto r kkrdayp ba rtlar.
"O n lard an k o rk tu u iin P a b lito y sulam yoruz," dedi
N esto r. "O nlar tpk N agual gibiler. C iddi ve kasvetliler. N a
gual y an larn d ay k en o n a yak n o tu ru p yar kapal gzlerle,
saa tle rce, b a z e n g n lerc e u za k la ra b ak arlard ."
"Y llar n ce J o s e fin a n n g e r e k te n deli olduu d o ru
m u?" diye sordum .
"Y alan bu," d edi P ablito. "U zun z a m a n n ce deil im di
deli o. le rin d e en k o rk u n olan odur."
B an a y ap tk larn an lattm . O n u n m th i p erfo rm an sy la
d a d alg a g eecek ler sandm . A m a an latt m yk o n lar z e
rin d e te rs b ir etk i yapm a b en ziy o rd u . B eni k o rk u d o lu o
cu k lar gibi d in liy orlard; h a tta B enigno bile an lattk larm
d in lem ek iin g zlerini at.
"Vay be!" diye b ard P ab lito . "Bu k arla r g e r e k te n
m th i. B iliyorsun lid erleri Y z K iloluluk K tr. z e rin e
k o ca m a n b ir kayay frlatp elini ark asn a saklayan, m asu m
k k b ir kz gibi d a v ra n a n o d u r. O n a d ik k at et, M aestro."
"N agual Jo s e fin a y h e r kla girebilm esi iin eitti," d e
di N esto r. "stediin h e r eyi yapabilir. A lar, gler, kzar,
h e r eyi yapar."
"Peki rol yap m ad z a m a n nasldr?" diye so rd u m N esto r a.
"D elinin delisidir," diye yant verdi B enigno y u m u ak bir
sesle. "O n u b u ra y a ilk geldii g n d e n b e ri tanrm . O n u eve
tam ak z o ru n d a kalm tm . N a g u a lla b e n o n u h e p y ata a
216
b a lard k . B ir k eresin d e oyun oynad b ir kz y z n d e n a

lam aya balad. U gn b oyunca alad. P ab lito o n u sak in
letirip b ir b eb e k gibi besledi. O d a P a b lito ya b en zer. kisi
de b ir b alad lar m n e re d e d u ra cak larn bilem ezler."
B enigno an id en havay k o klam aya balad. A yaa kalkp
o caa yaklat.
"G er ek ten b u k a d a r u ta n g a m ?" diye so rd u m Nest o r a.
"U tan g a ve k en d in e zg b irid ir o," diye yantlad P a b
lito. "Biim ini k ay b e d en e k a d a r d a yle kalacak. G e n a ro b i
ze e r ge biim im izi kaybedeceim izi, N a g u aln bize syle
dii gibi ken d im izi deitirm eye alarak skntya g irm em i
zin b ir an lam olm adn sylem iti. E lenm eye bakm am z,
h ib ir ey iin en d ielen m em em izi sylerdi o bize. S en ve o
k a d n la r en d ie duyuyor, d e n e m e le r yapyorsunuz; bizse
keyfim ize bakyoruz. Siz h e r eyin nasl elenceli h a le g etiri
lebileceini bilm iyorsunuz, biz d e nasl z n t duyulur bil
m iyoruz. N ag ual k en d in i zm eye k u su rsu zlu k adn verm iti;
bizse b u n a ap tallk diyoruz, deil m i?"
"Sen k en d i ad n a k o n u u y o rsu n P ablito," d ed i N estor.
"B enigno ile b e n byle dnm yoruz."
B enigno b ir ta s yem ek g etirip n m e koydu. Herkesiservis yapt. P ab lito ta b a k la r inceleyip onlar n e re d e n ald
n so rd u B en ig n o ya. L a G o rd a n n ta b a k la r iin d e saklad
n syledii k u tu d a n b u ld u u n u syledi B enigno. Pablito
ay rlm ad an n ce b u ta b a k la rn k e n d ile rin e ait olduunu
aklad b ana.
"D ikkatli olm alyz," d ed i P ab lito ted irg in bir sesle. "Bn
ta b a k la r kesinlikle b y l d r. O k a rla r ilerine b ir ey kov
m u lard r. B en la G o rd a n m ta b a n d a n y esem d ah a iyi
olur."
N e sto r ve B enigno yem eye b aladlar. B en ig n o nun ba
n a k ah v eren g i tab a verdiini fa rk ettim . P ab lito byk bu
GENAROLAR
217
end iey e kaplm gibiydi. O n u ra h a tla tm a k istedim am a

N e sto r b en i d u rd u rd u .
"O nu ok ciddiye alm a," dedi. "yle d av ran m ak h o u n a
gidiyor. B irazd an o tu ru p yer. te o k ad n larn ve senin b a a
rsz o ld u u n u z n o k ta bu. P a b lito n u n byle biri o ld u u n u
k ab u llen e m iy o rsu n u z b ir t rl . H e rk e sin N ag ual gibi o lm a
sn bek liy o rsu n u z. B ir tek la G o rd a b u n d a n rah atszlk duy
m uyor. O n u an lad iin falan deil, biim ini kaybettii
iin."
P ab lito o tu ru p yem eini yedi, b t n yem ei d rt kii b i
tirdik. B en ig n o tab ak la r ykayp d ik k a tle k u tu n u n iine y er
letirdi. S o n ra m asan n e tra fn a ra h a t a o tu rd u k .
N e sto r h av a k a ra rr k a ra rm a z yrye kp G e n aro ,
d o n J u a n ve b en im b e ra b e r gittiim iz, y ak n lard ak i b ir d ere
yata n a gitm em izi n erd i. N e d e n se b iraz ek im ser d a v ra n
dm . O n la rn y an n d a k en d im e gvenim y o k tu pek. N e sto r
k a ra n lk ta y r m ey e alk o ld u k larn , b ir b y c n n en b
yk h n e rin in in san larn ara sn d a b ile fa rk ed ilm em ek o ld u
u n u syledi. O n a bir k e re sin d e d o n J u a n n b en i b u ra la ra
yakn dalk, ssz b ir y erd e yalnz b am a b ra k m a d a n nce
n e le r sylediini ak tard m . G r n m e m e y e alm am , ta m a
m en b u n u n z e rin d e younlam am istem iti b en d e n . O ra d a
yaay an lar in san b ir g r te tan rlarm . O ra la rd a p e k az in
san y aarm am a o n la r h e r z a m a n e tra fta dolar, b ir y a b a n
cy m illerce te d e n bile seebilirlerm i. D o n J u a n b u in san
larn t fek leri o ld u u n u , b e n i v u rm a k iin b ir saniye bile d u
rak lam ay acak larn d a sylem iti.
" teki d n y a d a n g elen y aratk la r dnm e," dem iti
d o n J u a n g lerek . "Asl teh lik eli o la n la r M eksikalIlardr."
"Bu h l geerli," dedi N e sto r. "H e r za m a n d a geerli o l
m u tu r. N ag u al ve G e n a ro bu y zd en byle b ecerik liler. B u
o rta m d a b ile fa rk edilm ez olm ay b a a rrla r. z s rm e sa n a t
n bilir onlar."
218
K a ran lk ta y r m ek iin h l b iraz erk en d i. N e sto ra en

nem li so ru m u so rm ak iin d a h a vaktim vard ve b u vakti
k u llan m ak istedim . U zun s re d ir sorm ay erteliy o rd u m ; sa n
ki yabans b ir ses b u soruyu so rm am engelliyordu. Sanki
P a b lito n u n y an tn d an so n ra b t n ilgim silinip gitm i gibiy
di. A m a y ard m m a k oan yine o oldu, zih n im d en geenleri
o k u m u asm a k o nuyu averdi.
"N estor d a tpk bizim atladm z gibi o u u ru m d a n a t
lad," dedi. "Ve bylece o T an k oldu, sen M ae stro oldun,
b en de k y n delisi oldum ."
S rad an b ir eyden sz ediyorm u gibi u u ru m a atlay
m z an latm asn istedim N e sto rdan. ok fazla ilgili g r n
m em ey e alyordum . A m a P ab lito b u konuya kar g ste r
diim zo rla m a u m ursam azln altn d a y atan g erek duygu
lar biliyordu. G ld ve N e sto ra, b iraz dikkatli d av ran d
m , n k o n u n an la ttk la rn d a n dolay hayal krklna u
radm syledi.
"Ben sizden so n ra atladm ," d edi ve b a n a bakt N estor,
sanki b ir b ak a so ru bekliyorm uasm a.
"Bizim h e m e n a rk am zd an m atladn?" diye sordum .
"Hayr, b en im h a z rla n m a m b iraz zam an ald," dedi.
"N agual ve G e n a ro b a n a n e yapacam sylem em ilerdi. O
gn h ep im iz iin b ir d e n e m e gnyd."
P ab lito k ed e rli g r n y o rd u . T a b u re sin d e n kalkp oday
ad m lam ay a b alad. aresizlik iin d e ban sallayarak tek
ra r y erin e o tu rd u .
"Bizi u u ru m d a n aa a tla rk e n g rd n m gerekten?"
diye so rd u m N e sto ra.
"Ben T anm ," dedi. "O laylara tan k o lm ak b en im bilgi
ed in m e y n tem im ; n e le re tan k o ld u u m u size kusursuz ola
ra k a n la tm a k d a grevim dir."
"Peki am a n e g rd n ?" diye sordum .
"ikinizin b irb irin ize sa rla ra k u u ru m u n k e n a rn a doru
k o tu u n u zu g rdm ," dedi. "Sonra b ire r u u rtm a gibi bo
GENAROLAR
219
lu k ta salndnz grdm . P ab lito ileri d o ru d m d z atld

ve d t . S ense b iraz havaya sradn, u u ru m u n k e n a rn d a n
azck uzak lap aa dtn."
"Yani biz b ed en lerim izle m i atladk?"
"ey, b u n u y ap m an n bak a b ir yolu o ld u u n u sanm yo
rum ," d ed i g lerek.
"Bu b ir gz ald an m as o lab ilir m i?" diye sordum .
"Sen n e sylem eye alyorsun, M aestro ?" dedi N e sto r
k u ru b ir titrem le.
"Tam o la ra k n e o ld u u n u re n m e y e alyorum ," d e
dim .
"Senin d e P ab lito gibi gzlerin k a ra rm o lab ilir m i?" di
ye so rd u N e sto r gzleri p arlay arak .
O n a atlay h ak k n d ak i p h elerim i an latm ay a altm .
S a b re d e m e d e n szm kesti. P ab lito srasn beklem esini
syleyince de ikisi arasn d a b ir ta rtm a balad. P ab lito ta
b u re sin e yar o tu ru r vaziyette m a sa n n evresini d o laarak
k en d in i b u ta rt m a d a n syrd.
"N esto r b u rn u n u n u cu n u grem iyor," d edi b an a. "B enig
n o d a yle. O n la rd a n hibir ey re n em ezsin . N eyse ki b en
san a yaknlk duyuyorum ."
P ab lito o m u zlarn titre te re k kkrdayp B en ig n o n u n
apkasyla y z n rtt .
"B enim bildiim kadaryla siz ikiniz o atlay yaptnz,"
dedi N e sto r b a n a ani bir p atlam ay la. "G en aro ve N ag u al size
b ak a se en ek b rak m a d lar. Sizi kskvrak yakalayp ak
olan tek k ap d a n ieri atm ak o n la rn sanatyd. V e siz d e o
u u ru m u n k e n a rn d a n aa u tu n u z. B enim tan k olduum
buydu. P ab lito hibir ey hissetm ed i in i sylyor; b u so rg u
lanab ilir. B en h e r eyin gayet iyi fa rk n d a o ld u u n u biliyo
ru m o n u n a m a o yle olm adn sylem eyi terc ih ediyor."
"G er ek ten fa rk n d a deildim ," d ed i P ablito b a n a z r
d iler gibi b ir titrem le.
220
"Belki fa rk n d a deildin," dedi N e sto r k u ru b ir sesle,

"am a b e n farkndaydm ve b ed e n le rin izin yap m ak zo ru n d a
o ld u k lar eyi, yani o atlay yap tk larn grdm ."
N e sto ru n syledikleri zihnim i baka bir n o k tay a y n e lt
m em i salad. B en ban d an beri sad ece kendi algladklar
m d o ru lay an y an tlar aryordum . A m a yant alm am b ir ey
fark e ttirm ed i. A tladm bilip algladm eylerden k o rk
m am b ak a b ir eydi, h erk esin b ir n o k ta d a uzlam as baka.
O an d a b u iki eyin birbiriyle hi bants olm adn a n la
dm . B en b an d a n b eri o tehlikeli ie atldm dorulayan
b ir insan b u ld u u m zam an zihnim b t n k u k u lard a n , k o r
k u lard a n tem izlen ec ek sanyordum . Y anlm m . T am te rsi
n e d a h a d a en d iele n ip iyice k o n u n u n iine gm ldm .
A sln d a atlay yaptm o n la ra d o ru latm ak am acyla
gelm i o lm am a ra m e n im di fikrim i deitirdiim i, artk bu
k o n u d a n b a h se tm e k istem ediim i syledim N e sto ra. kisi
b ird en k o n u m ay a b alad ve o an d a ynl b ir ta rtm a
nn iine girdik. P ab lito hibir eyin fa rk n d a olm ad k o n u
su n d a srar ediyor, N e sto r P ab lito nun zavall biri olduunu
haykryor, b e n se atlay h ak k n d a bir ey duym ak iste m e d i
im i sylyordum .
lk k ez o an hibirim izin sakin ve k o n tro ll olm adn
fark ettim . H ibirim iz N agual ve G e n a ro n u n yapt gibi d a
lm am d ik k atim izi b ir bak asn a y n eltm ek istem iyorduk.
F ik ir alveriim izde b ir d ze n salam ay b aaram ad m iin
k endim i d n c e le rim e verdim . H e r eye m antksal bir ak
lam a g etirm ek k o n u su n d ak i srarl tu tu m u m u n b eni d o n Jua n n d n y asn a g irm ek ten alkoyan b ir engel o ld u u n u d
n m t m h ep. A m a N e sto r ve P a b lito n u n varl k en d im e
yeni b ir gzle b ak m am salam t. B eni engelleyen tek i ey
de rk ekliim di. S a d u y u n u n gvenli p arm a k lk larn d a n bir
kez dar ktm m k e n d im e gvenem iyor, n m e serilen
eylerin k o rk u n lu u k arsn d a rk y o rd u m . te bu yzden
u u ru m d a n aa atlam olm am im kanszd.
G ENAROLAR
221
D o n J u a n b ycln aslnn algda yattn sylerdi

srarla. B u n u d o ru larcasn a, o ve d o n G e n a ro u u ru m u n
k e n a rn d a son d e re c e dokunakl, in san n zihnini tem izleyen
b ir oyun sah n ey e koydular. B an a im diye k a d a r yardm d o
k u n a n h e rk e se teek k rle rim i sesli o la ra k ifad e etm em i sa
ladlar, so n ra iim m u tlu lu k la doldu, sad e ce m u tlu lu u m u
d n y o rd u m . te tam o srad a t m dikkatim i yakalayp
b ed en im in , o n larn b eni y n len d ird i i te k h arek eti, u u ru m
d a n atla m a h a re k e tin i alglam asn saladlar. B u atlay b e
nim zihnim in srad a n b ir ad a m o la ra k deil, b ir byc o la
rak gsterdii baaryd.
D n ce lerim i yazm aya k en d im i yle k ap trm tm ki
N e sto rla P a b lito n u n konum ay b rak tk larn , n n de
b a n a baktn fa rk etm em itim . A tla rk e n g e r e k te n n e le r
o ld u u n u b ak a t rl anlayam ayacan akladm o n lara.
"A nlayacak b ir ey yok ki," dedi N esto r. "O lan o lu r ve
kim se nasl o ld u k larn aklayam az. A n la m a k isteyip iste
m ediini so rsa n a B en ig n o ya."
"A nlam ak istiyor m usun?" diye so rd u m akadan.
"Tabii ki istiyorum !" diye b ard B enigno, d e rin d e n g e
len kaln bir sesle. H e rk e s gld.
"A nlam ak istediini syleyerek bizim le eleniyorsun,"
dedi N esto r. "Pablito d a b ir ey h atrlam ad n syleyerek
elen iy o r bizim le."
P a b lito ya bakt, so n ra b a n a gz krpt. P ab lito ban
aa edi.
N e sto r b a n a biz a tla m a d a n n ce P a b lito n u n nasl b ir
ru h hali iinde o ld u u n u h atrlay p h atrlam ad m sordu.
P ab lito n u n ru h hali gibi b ir ayrnty h a trlay a cak d u ru m d a
olm adm k ab u l e tm e k z o ru n d a kaldm .
"Bir sava h e r eyi fa rk etm elidir," dedi. "O n u n asl n u
m aras b u d u r, N a g u a lm syledii gibi asl avantaj d a b u ra
dadr."
222
K aste n u tan m gibi b ir yz ifadesi ta k n a ra k glm sedi,

apkasyla y z n rtt .
"P ab lito n u n ru h h alin d e b en im grem ed i im n e vard?"
diye so rd u m .
"Pablito a tla m a d a n n ce z a te n teki ta ra fa gem iti,"
dedi. "H ibir ey yapm as gerekm iyordu. A tlam ak yerine
u u ru m u n k e n a rn d a d a o turabilirdi."
"Nasl yani?" diye sordum .
"Pablito o k tan zlm eye balam t," diye yantlad.
B u y zd en k e n d in d e n getiini sanyor. A m a yalan sylyor.
B izden b ir ey saklyor."
"Pablito b e n im le k o num aya b alad. A nlalm az b irta
km s zc k ler m rld a n d k ta n so n ra konum ay b ra k p ta b u
re sin e k t . N e sto r d a bir eyler sylem eye balam t. A m a
o n u su stu rd u m . S ylediklerini d o ru anlayp an lam a d m
d an p ek em in deildim .
"P ab lito n u n b e d e n i zlyor m uydu?" diye sordum .
U zu n b ir s re te k k elim e e tm e d e n beni szd. Sa ta r a
fm da o tu ru y o rd u . Y av aa k arm d ak i sraya geti.
"Sana an lattk larm ciddiye alm alsn," dedi. "Z am ann
arkn geriye d o ru d n d r p o atlay tan n ce o ld u u n ki
i o lm an a im k n yok artk. N agual sava o lm an n b yk bir
e re f ve b y k b ir zevk old u u n u , y apm ak z o ru n d a olduu
eyleri y ap m asn n o n u n iin b ir ans o ld u u n u sylerdi. Ben
de san a tan k o ld u u m eyleri k u su rsu z b ir ekilde a n la tm a
lym. P ab lito zlm eye balam t. kiniz u u ru m u n k e n a r
n a d o ru k o ark en yalnz sen katydn. P ablito ise b ir bulul
gibiydi. O b u rn u n u n ze rin e d ec ek gibi o ld u u n u syl
yor, sen o n u k e n a ra g t re b ilm e k iin k o lu n d an tu tu p y ar
dm etti in i sylyorsun am a ikinizin syledikleri d e doru
deil ve b en c e sen P a b lito yu k aldrm asaydm ikiniz iin de
ok d a h a iyi olacakt."
GENAROLAR
223
K afam hi b u k a d a r k arm am t. A lgladklarn d o ru

b ir ek ild e a k tard n a g e r e k te n in a n y o rd u m am a b e n sa
d ece P a b lito n u n k o lu n u tu ttu u m u h atrly o rd u m .
"E er o n a d o k u n m asay d m n e o lu rd u ?" diye sordum .
"B una cevap verem em ," d ed i N e sto r. "B irbirinizin lt
sn etkilediniz. O n u n o m zu n a k o lu n u d o lad n a n d a Pablito b iraz k atlat am a sen o d e e rli erkini b o u n a h arcy o r
dun."
"Peki sen n e y ap tn biz a tla d k ta n sonra?" diye sordum
u zu n b ir sessizlikten sonra.
"Siz gzden k ay b o ld u k tan h e m e n sonra," dedi, "sinirle
rim o k a d a r g erildi ki nefes alam a z o ldum ve b en d e k e n
d im d en getim . N e k a d a r s rd n bilm iyorum . B en ksa
b ir s re o ld u u n u sanyordum . T e k ra r k en d im e geldiim de
G e n a ro ve N a g u a l arad m am a o k tan gitm ilerdi. D an
tep e sin d e o ra d a n oray a k o arak sesim kslana k a d a r a d la r
n bardm . S o n ra an lad m ki yalnzdm . U u ru m u n k e n a r
n a gelip b ir sava artk geri d n m ey ece i zam an v erile n o
iareti g rm eye altm am a o n u karm tm . O za m a n N a
gual ve G e n a ro n u n so n su za k a d a r d n m ey ecek lerin i a n la
dm . O a n a k a d a r d a o n lar sizle v ed a la tk tan , siz u u ru m
d an atla d k ta n so n ra b a n a d n p niin v ed a ettik le rin i a n la
yam am tm .
"G nn o saa tin d e , o te rk edilm i y erd e b u lu n m a k d a
y an m a g c m ayordu. D n y a d ak i b t n d o stlarm bir
h a m led e k ay betm itim . O tu ru p alam aya b aladm . G id e re k
d a h a ok k o rk u y o r, g id erek d a h a ok b aryordum . k a ra
bildiim en yksek sesle G e n a ro n u n adn b ardm . O sra
d a h av a zifiri k a ra n lk olm utu. E trafm hi g rem iyordum .
Bir sava o lara k kendim i byle z n t y e k a p trm a m a m g e
rektiini biliy o rdum . K endim i sak in letirm ek iin b ir akal
gibi u lu m ay a b aladm . B unu yapm ay b a n a N agual re t
m iti. B ir s re u lu d u k ta n so n ra k en d im i yle iyi h issettim ki
z n t m u n u ttu m . D n y an n varln bile u n u ttu m . U lu
224
d u k a to p ra n scakln ve k o ru y u c u lu u n u d a h a iyi hisse

diyordum .
"Bu a ra d a s a a tle r gem i olm al. A n id e n b ed e n im in iin
de, bo azm n iinde b ir p a tla m a h issettim . K u lak larm d a bir
zil sesi nlayp d u ru y o rd u . E ligio ve B enigno atlam ad a n n
ce N a g u alm o n la ra ne sylediini h atrlad m . B oazdaki bu
yabans hissin ancak insann hz deitirm eye h azr o lm asn
d an h e m e n n ce duyulabileceini, k u lak lard ak i sesinse in sa
n n h e r eyi gerekletirebilecei b ir a ra o ld u u n u syle
m iti N agual. B en bir akal olm ak istiyordum . n m d e, y er
d e d u ra n k o llarm a baktm . ekil d eitirm ilerdi. Tpk bir
akaln k ollar gibiydiler. G sm , k o llarm akal krkii
kaplam t. B en b ir akaldm artk! Bu beni ylesine m utlu
etti ki b ir akal nasl alarsa b en d e yle aladm . akal di
leri gibi dilerim i, uzun, benekli b u rn u m u ve dilim i h issed e
biliyordum . H e r naslsa, lm old u u m u biliyordum ama
hi n em i y o k tu b u n u n . B ir akala d n m olm ak, lm
olm ak, yayor o lm ak hi nem li deildi b en im iin. Bir a
kal gibi d rt ayam st n d e u u ru m u n k e n a rn a d o ru y
r y p aa atladm . B u n d an bak a yapabileceim bir ey
yoktu.
"Aa d t m , akal b e d e n im in b o lu k ta yuvarlan
dm h issed iy ordum . S o n ra b o lu k ta d n p d u ra n yine k e n
di b ed e n im oldu. A m a y ere d m e d e n n ce ylesine h afif
letim ki y ere d m ek y erine h av a d a salndm . H av a iim den
geiyordu. O k a d a r hafiftim . A rtk lm n nihayet iim e gir
diini sandm . im d e bir eyler h a re k e te geip k u ru kum ta
n eleri gibi dalm aya b alad. B u lu n d u u m ekilde yle mii
k em m el ve h u zu rlu y d u m ki. H e m vardm , h e m yoktum ora
da. B en b ir hiliktim . B u k o n u d a syleyebileceim te k ey
b u ite. S o n ra b ird e n b eni k u ru kum ta n e le ri gibi y apan ey
p aralarm b ir aray a getirdi. T e k ra r y aam a dndm de'
k en d im i yal b ir M a z a te c b y c s n n ku l b esin d e bul
dum . A d n n P o rfirio o ld u u n u , beni g rm ek te n m utluluk
d u y d u u n u syleyip G e n a ro n u n retm edii b itk iler hak
GENAROLAR
225
k n d a b ir eyler retm ey e b alad b an a . B eni b itk ilerin y e

titirildii y ere g t r p b itk ilerin k alp larn , zellikle d e k a
lp lard ak i ia re tle ri gsterdi. B itk ilerd ek i b u iare tle ri a ra r
b u lu rsam , o b itk ileri hi g rm em i o lsam bile b u n larn neye
iyi geldiini kolayca anlayabileceim i syledi. a retleri iyice
kavradm an laynca h o a kal deyip yine gelm em i syledi.
O a n d a gl b ir ekim hissettim . T pk nceki gibi zl
m eye b alad m . M ilyonlarca paray a ayrldm .
"Sonra yine b ir araya gelip P o rfirio yu grm eye gittim .
N asl olsa beni d av et etm iti. sted i im h e r yere g id eb ilece
imi biliy o rd u m a m a oray a gittim , n k o b a n a nazik d av
ranyor, b ir ey ler retiy o rd u . B u n u n y erin e k o rk u n ey ler
le k arlam ak istem iyordum . P o rfirio b u kez beni hay v an la
rn kalbn g rm ey e g t rd . O ra d a k en d i nagual hayvanm
g rd m . B irbirim izi bir g r te tan d k . P o rfirio byle bir
d o stlu u g rm e k te n m u tlu lu k duydu. P a b lito n u n ve senin
nagualnz d a g rd m a m a b en im le k o n u m ak istem ed iler.
z n t l g r n y o rlard . K o n u m ak iin p ek fazla sra r e t
m edim . A tlaynzn nasl getiini hi bilm iyordum . K e n d i
m in l o ld u u n u biliyordum am a n ag u alm l olm adm ,
h a tta sizin d e lm em i o ld u u n u zu syledi. E lig io yu so ru n
ca n ag u alm o n u n artk d n m ey ece in i bildirdi. E ligio ve
B en ig n o n u n atlay na tan k lk e tti im d e N a g u a ln B enign o ya, k en d i d n y asn n dn d a b ak a d n y alar ya d a y a b a n
s g r n t le r a ram am as ek lin d e tavsiyelerde b u lu n d u u n u
d u y d u u m u h atrlad m . N ag u al o n a yalnzca ken d i dnyasy
la ilgili eyleri ren m esin i, bylece k en d isin e uygun o lan
e rk biim ini b u labileceini sylem iti. G to p la m a k iin
p aralarn n olab ildiince u zaa d alm as k o n u s u n d a zel
k o m u tla r v erdi o n lara . B en d e b u k o m u tla r uyguladm . T on ald an n a g u a la on bir kez gei yaptm . A n c ak h e r seferin d e
b an a h e p b iraz d a h a fazla ey re te n P o rfirio ya gidiyor
dum . G c m t k e n d i in d e n ag u al d u ru m u n d a g c m to p
luyor, so n ra g c m iyice a rtt n d a k en d im i te k ra r b u d n
y ada b u lu y o rd u m ."
226
"D o a S o led ad b a n a E lig io n u n bo lu a a tlam ak z o ru n

d a kalm adn sylem iti," dedim .
"O B en ig n o yla atlad," d ed i N sto r. "B enignoya sor. O
san a e n istekli sesiyle yant verecektir."
B en ig n o ya d n p sordum .
"B irlikte atladm zdan em in olabilirsiniz!" diye y a n tla
d p atlay a n b ir sesle. "Am a atlaytan sz etm eyi p ek sev
m em ."
"Soledad, E ligion u n n e yaptm syledi peki?" diye so r
d u N sto r.
S o le d ad m o n u n bir r zg r ta ra fn d a n alnp g t r ld
n, o n u n b ir ta rla d a alrken b u dnyay te rk ettiini
sylediini a n la ttm onlara.
"T am am en kartrm ," d ed i N stor. "Eligi d o stla r ta
ra fn d an s r k len d i am a hibirini istem edi o. O n la r d a Elig io yu b rak tlar. B u n u n atlayla b ir ilgisi yok. L a G o rd a si
zin d n gece d o stla rla g r t n z syledi. B u gerek ten
o ld u m u bilm iyorum am a e e r o n la r y ak alam ak iste r ya da
o n lar sen in le k alm alar iin ay a rtrsan o n larla d o lam ak z o
ru n d asn . B azen k en d i istekleriyle gelip bycy d o la trr
lar. E ligi aram zd ak i en iyi bycyd, b u yzden d o stlar
o n a k en d i istekleriyle gelirlerdi. E e r iim izden biri d o stla
rn gelm esini isterse o n la ra yllarca yalvarm ak zo ru n d ad r.
Y alv arsak bile o n larn bize y ard m e tm ek isteyeceklerinden
p ek em in deilim .
"Eligi d a h e rk e s gibi a tla m a k zorundayd. B en atlay
n a tan k lk ettim . B enigno ile eletirilm iti. Biz byclerin
b an a g elen eylerin ou o rta n n n e yaptna baldr.
B en ig n o b iraz keileri kard n k orta geri gelm edi. y
le deil m i B enigno?"
"Em in ol ki yle!" diye y an tlad B enigno e n istekli sesiy
le.
B en ig n o yu k o n u u rk e n duyduum ilk an d a n beri bi
h astalk gibi p en esin e d t m m e ra k m a yenildim o an
GENAROLAR
227
da. O n a b u p a tla m a l sesi nasl kardn sordum . Y z n

b a n a d n p d im d ik o tu rd u ve sab it o la ra k o n o k tay a b a k m a
m isterm i gibi p arm ayla azn ia re t etti.
"Bilm iyorum !" d ed i p atlay a n sesiyle. "Ben sad ece azm
ayorum ve a zm dan b u ses kyor."
A ln n d ak i k aslar o y n atp d u d a k la rn b k t ve g erek
b ir p a tla m a sesi kard. O z a m a n ak a k la rn d a b iro k kas
o ld u u n u ve y z ne farkl b ir ekil v e re n eyin b u k aslar ol
d u u n u fark ettim . F ark l o la n ey o n u n sa izgisi deil t m
alnyd.
"G en aro o n a kard sesleri brakt," d edi N estor.
"Bekle de nasl o su rd u u n u b ir duy."
B en ig n o n u n y e te n e k le rin i serg ilem ek iin h az rlan d
n sezdim b ird en .
"Hey, d u r biraz," d ed im . "B una hi g erek yok."
"K ahretsin." diye b ard B enigno hayal krklna u ra
m gibi. "En iyisini san a saklam tm ."
P ab lito ve N e sto r yle yksek sesle g ld ler ki B enigno
bile o l yzl ifadesini k ay b ed ip o n la rla k k rd am ay a b a
lad.
"Eligion u n b an a b ak a n e le r geldi anlat," d ed im N esto ra hep si sakin letiinde.
"B enigno ve E ligio a tla d k ta n so n ra N ag u al u u ru m u n
k e n a rn a gidip, b ir sava atlay y a p tk ta n so n ra d n y an n
verdii iare tle ri y ak alam am iin yle b ir b ak m am istedi.
E er e tra fta b ir b u lu t ya d a h afif b ir r z g r v arsa savann
d n yadaki zam an d a h a d o lm am d em ek ti. kisinin atlad
gn B en ig n o n u n ta ra fn d a b ir h av a akm h issettim ve o n u n
zam an n n d o lm am o ld u u n u anladm . E lig io n u n ta ra fn
da ise h ib ir ey yoktu."
"Sence E lig io ya n e o ld u ? ld m ?"
de b a n a b ak tlar. B ir s re suskun kald lar. N e sto r
iki eliyle ak ak larn kad. B en ig n o kkrdayp b an salla
228
d. A k lam ak iin atldm am a N sto r b en i d u rd u rm a k ister

gibi b ir h a re k e t yapt.
"Bize so ru la r so ra rk e n g e r e k te n ciddi m isin?" diye so r
du.
B enigno b en im yerim e y antlad. M ask aralk y ap m ad
n z a m a n la rd a sesi d e rin d e n ve m elodili kyordu. Nagual
ve G e n a ro n u n bize bilgileri paylatrdn, hi kim senin d i
erin in b ild ik lerini bilm ediini syledi.
"ey, e e r d u ru m byleyse, sa n a neyin n e o ld u u n u a n
latalm ," dedi N sto r o m u zlarn d a n byk bir yk kalkm
gibi g lm seyerek. "Eligi lm edi."
"Peki n e rd e im di?" diye sordum . T e k ra r birb irlerin e
b ak tlar. G lm em ek iin k en d ilerin i zo r tu tu y o rlarm gibi
geldi b an a. E ligi h a k k n d a te k bildiim eyin d o a Soled a d n b a n a an lattk la r o ld u u n u syledim . S ylediine g
re o N ag u al ve G e n a ro ya k atlm a k iin b r dnyaya git
m iti. Bu d a b a n a o n la rn lm o ld u k larn d n d r y o r
d.
"N eden byle k o n u u y o rsu n , M aestro ?" diye so rd u N s
to r ok d n celi b ir tavrla. "Pablito bile byle k o n u m u
yor."
P a b lito n u n k ar koyacan d n d m . N ered ey se ta
b u re sin d e n k alk y o rd u am a so n ra fikrini deitirdi.
"Evet, doru," dedi, "ben bile byle konum uyorum ."
"Peki, E ligi lm ediyse im di n erd e?" diye sordum .
"Soledad san a sylem i," d ed i N sto r yu m u ak b ir sesle
"N agual ve G e n a ro ile birlikte."
B ak a so ru so rm a m a m n d a h a iyi olacam a k a ra r ver
dim . B en sald rg an o lm ak istem iy o rd u m am a o n la r h ep o
n o k tay a g eliy orlard. A yrca o n larn d a b e n d e n fazla bir ey
bilm edii hissi d o m u tu iim de.
N sto r a n id e n ayaa k alk p n m d e b ir ileri b ir geri yu
r m ey e b alad. P a rm a k u larm d a n tu tu p b eni yerim den
GENAROLAR
229
kaldrd. A rtk yaz yazm am istem iyordu. A tlay srasn d a

P ab lito gibi k en d im i kay b ed ip kaybetm ediim i, b ir eyler h a
trlayp h atrlam ad m sordu. O na, n e t o lara k hatrlad m
b ir dizi r y a ve g r n t g rdm , b u n la ra b ir anlam v e re
m ediim iin o n la rla ko n u m ay a geldiim i syledim . G rd
m b t n g r n t le ri an latm am istediler.
A n lattk la rm d in led ik ten so n ra N e sto r g r n t lerim in
g arip b ir sras o ld u u n u , sad ece ilk ikisinin b u dnyaya ait
o lup ok n em tadn, d i erle rin in se yabanc d n y alarla
ilgili g r n t le r o ld u u n u syledi. lk g r n t n n ok byk
n em tadn, n k b u n u n asl y o ra o ld u u n u aklad.
B yclerin r y a dizilerindeki ilk olay g elecek te olacak
olaylarn b ir h arita s eklinde d n d k lerin i anlatt.
Bu ilk r y a d a b e n k en d im i tu h a f b ir dnyaya b a k a rk e n
b u lu y o rd u m . T am g zm n n n d e ikiye b l n m k o sk o
cam an b ir k ay a v ard. K ayann o rtasn d ak i geni b o lu k tan
snrsz, klar saan b ir d zl k ya d a yeilli sarl klarla
bezenm i b ir g eit vadi g r n y o rd u . V a d in in b ir yannda,
sa ta ra fta , o ra d ak i byk k ay a d an dolay bir b l m n g
rem ed i im garip, k u rg a n a b en zey en b ir yap d u ru y o rd u . K o
yu renkli, n ered ey se koyu gri b ir yapyd. E er g n l k h a y a t
taki b e d e n im im di b u lu n d u u m llerdeyse b u k u rg a n a
benzeyen yap elli bin fit ykseklikte, m illerce genilikteydi.
Byle b ir b y k l k gzlerim i k am atrm t. B am d n d ve
zlm eye b aladm .
B u d u ru m d a n k u rtu lu p geri d n d m d e kendim i p
rzl a m a d m d z u za n an b ir ala n d a b u ldum . D a h a n ce
g rd m vadi gibi p a rla k ve ucu buca olm ayan b ir alan d
bu. G re b ild i im n o k tay a k a d a r ilerled im . S o n ra fa rk ettim
ki bam h e r y n e evirebiliyorum a m a k e n d im e bak am y o rdum . A n c ak b am sadan sola ya d a ta m te rs y n e d n d
re rek e tra fm d a k ile ri ra h a tlk la gzleyebiliyordum . N e v ar ki
arkam d n p b a k m a k isted i im d e b ed en im i h a re k e t e ttire niyordum .
230
V ad i k en diliinden sa ve sol yan m a d o ru geniliyor

du. E tra fm d a sonsuzlua d o ru u za n an beyaz b ir ktan
bak a b ir ey yoktu. A yaklarm n a ltn d a u za n an yere bak
m ak istedim am a gzlerim aaya b ak am y o rd u . G kyz
n e b ak m ak iin gzlerim i yukar kaldrdm ; t m grdm ,
z e rin d e d u rd u u m zem in e tp a tp b en zey en beyaz, usuz
bucaksz b ir yzeydi. S o n ra b ir hisse kapldm , sanki bir ey
g r n ecek ti b an a. A m a an id en g elen zlm e b u n a engel ol
d. B ir g b eni aa d o ru ekiyordu. S anki o beyaz yzey
y u tu y o rd u beni.
N e sto r g rd m o k u rg a n a b en z ey en yapnn ok bii
yk b ir n em e sah ip o lduunu, n k b u zel yap eklinin
N agual ve G e n a ro tara fn d an , bizim b ir gn o n larla bulu
m am z iin seilm i yap ekli o ld u u n u syledi.
O srad a B en ig n o k o num aya balayp E lig io ya o ku
gam bulm as iin zel bir em ir verildiini syledi. N agual ve
G e n a ro n u n E lig io ya, syledikleri yeri iyice anlayp anlam a
dii k o n u su n d a sra rla so ru la r so rd u k larn d a ekledi. Hc
zam an e n iyilerinin E ligio o ld u u n u d n d k leri iin o k
g an a b en zey en yapy bulm asn ve beyaz k e m e rle rin d e n ie
ri d efalarc a girip km asn sylem ilerdi ona.
P ab lito n n d e e er b ec ere b ilirlerse o k u rg an bul
m alar k o n u su n d a k o m u tla r aldklarn am a b u n u baaran;:
d klarm syledi. O za m a n b e n d e y aknan b ir sesle n e don
J u a n n n e de G e n a ro n u n b a n a byle bir ey sylem ediim
ak tard m o n lara . B yle bir k u rg a n b u lm a k o n u su n d a hib
k o m u t v erm em ilerd i b ana.
B enigno m a sa d a tam k arm d a o tu ru y o rd u , an id en aya
a kalkp y an m a geldi. Sol ta ra fm a o tu ru p belki de o iki
yal ad am n b a n a b u k o m u tu v erd ik lerin i am a b en im bm
h atrlam ad m ya d a o n u b u ld u u m za m a n dikkatim i yal
m zca o n u n z e rin d e y o u n latrm am istem ed ik leri iin ba
n a b ir ey s y lem ed ik lerin i fsldad kulam a.
GENAROLAR
231
"K urgan n e diye yle nem li oluyor?"

"Z ira N ag u al ile G e n a ro u a n d a o rd alar," diye yant
verdi.
"Pekl, n ered ey m i b u kurgan?" diye sordum .
"Bu y ery z n n bir kesinde?" y an tn verdi.
O devasa b o y u tla rd a b ir y apnn g ezeg en im izd e v ar o la
bilm esinin im k n sz o ld u u n u aklam aya altm o n lara.
B enim hayal etti im eyin ryaya benzediini ve o ykseklik
teki k u rg a n la rn sad e ce in san n m uhayyilesinde v ar o lab ile
ceini syledim . H ep si b ird e n g lere k ocuk av u tu rcasn a
srtm h afife tp ladlar.
"E ligion u n n e re d e o ld u u n u re n m e k istiyorsun," dedi
N e sto r d u ru p d u ru rk e n . "Syleyim sana, E ligio o k u rg an n
beyaz o d a la rn d a N a g u al ve G e n a ro yla birliktedir."
"A m a b ir hay ald i o kurgan," diye kar ktm .
"O h a ld e E ligio o hayalin iindedir," d edi N esto r. "Be
nigno d em in cek d e dediydi sana, h atrlasa n a. N agual ile G e
n aro san a o k u rg a n bu lm an ve h a b ire oray a gidip d u rm an
s y lem ed iler ki. Sylem i olsalard, b u ra d a olm azdn sen.
E ligio gibi o lu rd u n , o h ayaldeki k u rg a n d a. im di an lad n m ,
Eligio so k a k ta len in sa n la r gibi lm edi. A tlay n d an geri
d n m ed i, o k adar."
B u syled ik leri beni afallatm t. G rd m h ay allerin
canll b ir t rl k m yordu aklm dan, g en e d e tu h a f b ir n e
den le o n u n la ta rt m a k geldi iim den. N esto r, h e rh a n g i b ir
ey s y lem em e frsat b rak m a d an , iddiasn b ir k e rte d a h a
ileriye g t rd . H a y alle rim d en birini b a n a anm satt: so n d an
bir ncekini. zellik le o hayalim b ir k a ra b a sa n d ad e ta . B eni
kovalayan y abans, g r n m ey e n bir y a ra tk ta n k a m a k tay
dm . O n u n m ev cu t o ld u u n u biliyordum , a m a o n u g re m i
y o rdum ; aslnda, o n u n g r n m ez o lu u n d an dolay deil d e
iinde b u lu n d u u m lem in neyin n e o ld u u n u b ilem ed i im
denli allm adk o lm asn d an k ay n ak lan y o rd u bu. H a y alim
deki eler n e o lu rla rsa olsunlar, bu dnyayla h e rh a n g i b ir
ben zerlik tam y o rlard . ylesi b ir y erd e kaybolm u o lm a
232
n n y aratt co kus al sknt day an lm az bir kertey e ulam

t. B ir an gelm i, z e rin d e b u lu n d u u m yzey sallanm aya
balam t. Z em in in ayaklarm n a ltn d a geceini hissede
etm ez bam n z e rin d e yatay o la ra k u z a n a n d ala b e n z e r b
eyi ya d a aaca b en zetti im b ir eyin kntsn kavradm . (>
eye d o k u n u r do k u n m az, o h e r eyi h issed en sinirlerle do
luym uasm a bileim in evresini sarverdi. F ev k alad e yk
sek lere kaldrldm duyum sadm . A aya b ak t m d a ina
n lm az b ir hayvan grd m ; o n u n , b en im p eim d en gelen g
riin m ez y aratk o ld u u n u anladm . Y e re b en zeyen b ir yzey
d en km aktayd. M aaray a n d ra n koskoca azn grebil
y o rd u m . K eskin b ir l an d ra n , rp e rtic i, insan dehelt
d re n m etalik tnl k k re m e sin i iittim ; ard n d a n , beni ya
kalam o lan a h ta p o tu m s u kolu alverdi ve o n u n m aaran
s azna d t m . O n u n iine d e rk e n aznn tm ayrn 11
larm g rm t m . B ird en b ed e n im i ezen b ir basn hissel
tim .
"Y ani lm , desene," d ed i N e sto r. "O hayvan seni yemi'.
B u d n y an n tesin e gitm e c retin i g sterd in ve dehetin la
k endisini b u lm u oldun. B izim yaam m z ve lm m z l
sen in o y erd ek i ksa y aam n d an ve o canavarn azndaki
l m n d e n d a h a ok ya d a d a h a az g erek deil. Bizim u
a n d a s rd rd m z yaam sad e ce uzu n bir hayaldir. A n l
y o r m usun?"
B ed en im in h e r y an n d a sinirsel sp azm o zlar dolat.
"Bu d n y an n te sin e g itm ed im ben," diye srdilu
N e sto r, "am a n e d e n b ah setti im i biliyorum . Seninkisi gln
d e h e t verici h ik y elerim yok benim . Y aptm te k ey Po l
rio yu on k ez ziy aret etm ek ti. B an a k alsa ebediyen oraya g
d erd im , a m a on b irin ci seferim yle glyd ki ynm ii l
itirdi. B en gya P o rfirio n u n k u l b esin i hedeflem itim k
n e greyim , k en d im i o n u n k ap sn d a bulacam y erd e, ta si
h ird e b ir ark ad am n evinin civarnda bulm az mym! Am.u
n e k o m ik diye geirdiydim . T o n al ile N agual arasn d a mckl
d o k u d u u m u an lad m . H i kim se b an a b u yolculukla m
ah m ah m b ir ey olacan sylem ediydi. O n u n iin ben f
GENAROLAR
233
m e ra k ed ip ark ad am grm eye k a ra r v erdim . A cab a o n u

g erek ten g reb ilecek m iyim diye b ir m e ra k ald beni. O n u n
evine v arp d ah a n ce h ep yaptm gibi kapsn alm aya
b aladm . K ars h e p yapt gibi b en i ieriye ald ve baktm
ki ark ad am evdeym i. B ir i iin e h re indiim i syledim , o
d a tu tu p b a n a o lan b o rc u n u bile d ed i. P aray cebim e in d ir
dim . B en ark ad am n da, k arsn n da, p arasn n da, evinin
d e ve o eh rin d e tpk P o rfirio n u n kulbesi gibi bir hayal
o ld u u n u b ilm ek tey dim . B eni aan b ir gcn h e r an b eni u n
u fa k edece in i b ilm ekteydim . O n u n iin o tu ru p ark ad am la
g n m gn ed ey im b ari dedim . en a tr o tu rd u k , ak ala
tk. V allahi d e h e r b ir ey ho m u h o tu , kyakt. O ra d a uzun
s re o tu ru p sarsnty b ek led im ; am a gelm eyince kalkm aya
k a ra r v erd im . A llah asm arla d k deyip verdii p a ra ve k o n u k
severliinden t r o n a te e k k r ettim . E v d en kp y r
m eye b aladm . O g b eni g t rm e d e n eh ri b ir greyim d i
y o rdum . B t n gece d o latm d u rd u m . ehri kubak g
re n te p e le re d ek y r d m , so n ra tam gne do acak k en a k
lm a im ek gibi b ir fikir geldi. D nyaya geri d n m t m ve
b en i un u fak ed e cek olan g m o la verm iti ve b ir s re d a h a
o rd a k alm am a izin v erecek ti. Y a n i an av atan m ve bu a h a
n e y ery z n b ir s re d a h a g re b ilecek tim . M aestro , o ne
byk m u tlu lu k tu ! N e v ar ki, P o rfirio n u n d o stlu u n d an
zevk alm adm syleyem ezdim . H e r iki hayal de ayndr,
am a b en k en d i biim im in ve d n y am n hayalini tercih e d e
rim . O la ki b en im d k n l m de budur."
N e sto r k o n u m asn k esin ce hepsi b ird e n gzlerini b an a
d o ru evirdi. D a h a n ce yaam m b oyunca rastlam ad m
bir skntyla b u n ald m . B ir yanm o n u n an lattk larn h ay ret
ve zevkle izlem ekteydi, bir yanm d a o n u n la ta rtm a k isti
yordu. H e rh a n g i b ir am a ta m a d a n o n u n la tartm ay a b a
ladm . B u m an tk sz yaklam m b irk a d ak ik a s rd , so n ra
B en ig n o n u n b a n a k t n a z a rla rla baktn fark ettim . G z
lerini gsm e d o ru y neltm iti. A nszn u u rsu z bir eyin
kalbim i sktrdn hissettim . Y z m n h e m e n k arsn d a
234
bir so b a v arm asna te r d k m ey e b aladm . K ulaklarm

uul dam aktayd.
T am o an d a la G o rd a b a n a d o ru b irk a adm att. Hi
b ek len m e d ik ekilde o rtay a km as beni artm t. G cnaro la rn d a ayn eyi h issetik lerin d en em indim . Y a p m a k ta ol
d u k lar eyleri b rakp o n a d o ru b ak tlar. aknlndan ilk
k u rtu la n P ab lito olm utu.
"Ne diye yle geldin ieriye?" diye so rd u sesinde yakarcasna b ir titrem le. " br o d a d a n dinlem ekteydin, deil
m i?"
L a G o rd a eve varal d a h a b irk a d ak ik a o ld u u n u ve
m u tfa k ta n ktn syledi. Sessiz k alm ak tak i am acnn da
bizi d in lem ek deil d e gze arp m azlk yeteneini k u lla n
m ak o ld u u n u b elirtti.
O n u n varl yabans bir d u rg u n lu k yaratm t. Nesto ru n ilgin a k lam alarn a d n m e k istiyordum yeniden,
am a b en d a h a b ir ey sylem eden la G o rd a kk kz k a r
d elerin eve d n m e k te old u k larn ve h e r an ieriye g ireb ile
cek lerin i syledi. G e n a ro la r bir iple ekilm ilercesine birden
ayaa kalk tlar. P ablito tab u re sin i o m u zu n a koydu.
"G elin k a ra n lk ta yrye kalm , M aestro," d ed i P ab
lito b an a.
L a G o rd a son k e rte b u y u rg an b ir sesle N a g u alm onun
b a n a retm esin i istedii h e r eyi anlatm ay h en z b itirm e
d i in d en dolay o n la rla gidem eyeceim i bildirdi.
P ab lito b a n a d n e re k gz krpt.
"Sylem itim sana," dedi. "Bu k a rla r eli m aal, suratsz
k a h p e le rd ir diye. n a llah sen yle deilsindir, M aestro."
N e sto r ile B en ig n o iyi g ec eler deyip b a n a sarldlar. P a b
lito ise tab u re sin i srt ants gibi tay arak y r d gitti.
B irk a d ak ik a so n ra so k ak k ap sn d an gelen dehetli bir
g r lt la G o rd a ya beni y erim izd en zplatt. P ablito, ta b u
resini tay arak ieriye girdi.
"yi g eceler dem iyeceim i sandnz, deil m i?" diye b an a
so rd u ve g lere k kt gitti.
5
*
RYA GRME SANATI
rtesi g n b t n sab a h b oyunca ken d i bam aydm . N o t

larm z e rin d e altm . le d e n so n ra la G o rd a yla
k k kz k a rd e le re y ard m e d e re k a ra b a m la o n larn eya
larn d o n a S o le d a d n ev in d en k en d i ev lerin e tadk.
A k am n e rk e n b ir sa a tin d e la G o rd a ile yem ek o d asn a

o tu rd u k . B ir s re sessiz kaldk. B en ep ey yorgundum .
La G o rd a sessizlii b o zarak , N agual ile G e n a ro ayrlal
beri h ep sin in ep ey kaytsz k ald k larn syledi. H e r biri k e n
di zel g revleriyle h a r n e ir olm aktaym lar. N a g u a lm
o n a co kulu b ir sava olm asn ve k ad e ri o n u n iin hangi
yolu setiyse o y olu izlem esini b u y u rd u u n u anlatt. S o led ad
b en im erkim i alm olsaym , la G o rd a n n kap k k kz
k ard eleri k u rta rm a y a alm as ve h a y a tta kalacak biricik
G e n a ro la r o lan B enigno ile N e s to ra k atlm as gerekirm i.
ayet k k kz k a rd e le r b en i ld rselerm i, g en e G e n a ro la ra k atlrm zira o ta k d ird e k k kz k a rd e le rin artk
o n a ihtiyac k alm azm . E e r b e n d o stlarn sald rsn d an
s o n ra sa km az isem ve o sa karsa, o za m a n d a o yreyi
te rk etm esi ve b ir b an a yaam as gerekirm i. P rltl gz
lerle b a n a b a k a ra k , ikim izin d e sa kalm ay aca m zd an em in
238
KNC ERK EMBER
o ld u u n u syledi, kz kardeleriyle, eviyle ve te p e le rle v ed a

lam asn n n ed e n i de buym u.
"N agual b a n a ayet enle b en d o stla rla karlam am z
d an so n ra sa karsak," diye s rd rd , "senin iin h e r eyi
y ap m am g erek tiini sylem iti, n k savalk yolum un g e
rei byleym i. B en ig n o n u n d n gece san a y ap m ak ta o ld u
u eyi en g ellem em in n ed en i buydu ite. G zleriyle senin
gsne h a b ire b astryordu. O n u n iz s r c l k san atd r
bu. D n d a h a nce P ablito"nun elini grdydn sen; o d a g e
n e b u san a tn b ir parasyd."
"Ne sanatym o yle, G orda?"
"z s r c s n n sanat. N a g u alm bildii b ir sa n a ttr bu,
G e n a ro la r d a o n u n b u ii bilen iyi m ezleridir. Bize gelince,
rya g r c leriz biz. S enin iftin rya grm e dir."
B u an lattk lar b en im iin yeni eylerdi. B unlar akla
m asn isted im . E n uygun so ru eklini sem ek am acyla bir
an d u rak lay p yazdklarm b ir okuyaym dedim . O n a benim
iftim e ilikin n e le r bildiini re n m e k so n ra d a iz s rm e sa
n atn re n m e k istediim i syledim .
"N agual b a n a senin iftinin o rtay a km ak iin fazlaca
erk e m u h ta o ld u u n u anlattyd, ded i, "endeki enerjinin
o n u n sen in iin d en sad ece iki kez km asna yetebileceini
tah m in ettiydi. Z a te n S o led ad ile kk kz k ard elerin seni
ya ld rm eleri ya da san a yardm etm eleri iin o n lar ne
s re n odur."
L a G o rd a , b e n d e N a g u aln za n n e tti in d e n fazla enerji
b u lu n d u u n u b en im iftim in kez da km olduunu
syledi. D e m e k ki R o s a nn saldrs d ncesizce y ap lm a
m t; tersin e, b en i incittii ta k d ird e aresiz kalacam k u r
n azcasn a h esa p la m olm alyd: yani, d o n a S o le d a d n k p e
ine yapt n u m a ra n n ayns. B en R o s a ya bardm za
m a n b a n a v u rm as iin o n a b ir frsat verm itim , am a o beni
incitm eyi b aa ram am t. A ksine, b en im iftim da km vc
o n u incitm iti. L a G o rd a , L id iann o n a, biz h ep b irlik te So-
RYA GRME SANATI
239
le d a d m, ev in d en a p a r to p a r kam am z g erek ti in d e R os a nm u y an m ak istem ediini sylem i o ld u u n u an latt, o

h a ld e incinm i o lan eli skan kii L id iayd. R o sa hibir ar
hissetm em iti ve o n u sa a lta n n b en o ld u u n u p diye a n la
m t, ve e lb e t b u d a o n la ra erk im in t k en m i o ld u u n u gs
teriy o rd u . L a G o rd a , k k kz k a rd e le rin son d e re c e zeki
o ld u k larn ve b en i erksiz brakm ay tasarla d k la rn bildiini
syledi; b u am a u ru n a S o le d a d sa altm am iin d ay atm
lard. R o sa, o n u saaltm o ld u u m u a n la r anlam az, erkim i
artk o n u lam az biim de zayflattm d n m t . O zam an
hep si d e artk J o s e fin a n m b en im iimi bitirm esin i b e k le m e
ye balam lar.
"K k kz k a rd e le r senin R o sa y ve S o le d a d sa a ltt
n d a k en d in i d e yenilem i o laca n d an habersizdiler," dedi
la G o rd a , ve sanki b u b ir akaym asna gld. K k kz
k a rd e le r sen in ltn alm aya alrlark en , sen iftini n
c b ir k ez da k arm ak iin y eterli enerjiye sah ip tin b u n e
denle."
D o a S o le d a d m , o d asn n d u v arn a y u m u ld u u n u g r
d m h ay a ld e n ve o hayali d o k u n m a d u y u m u m la b irletirip
o n u n aln n d ak i yap k an m a d d ey e nasl d o k u n d u u m d an
sz ettim ona.
"G erek grm eydi o," d edi la G o rd a . Sen S o le d a d o n u n
o d asn d a grdn, oysa o G e n a ro n u n evinde b en im le b e r a
b erd i, o za m a n sen o n u n aln n d a n a g u a lgrm tn..."
O n o k ta d a o n a to p y ek n den ey im im in ay rntlarn,
zellikle d o a S o le d ad ile R o s a y, k en d im in bir p arasy
m asn a h issetiim o yapkan m ad d ey e d o k u n a ra k g e r e k
te n sa a ltm ak ta o ld u u m u g rd m zam anki h ay retim i a n
la tm a ihtiyacn hissettim .
"R o san n elin d e o eyi g rm ek d e g erek grm eydi," dedi
la G o rd a . "Y zde yz haklydn, o m a d d e senin k en d in d i.
S en in b e d e n in d e n km t, sen in nag u alm d o. O n a d o k u n a
ra k geriye ek tin onu."
240
KNC ERK EMBER
L a G o rd a o zam an b a n a b ir gizi aklyorm uasna, N ag u aln ona, b e r birim iz ayn ltya sahip o lduum uz iin bu
gerei aklam am asn b u y u rd u u n u an latt, yani benim nagualm o n la rd a n b irin e d o k u n d u u ta k d ird e ben, nagualm m
srad a n b ir in san a d o k u n m as h alin d e n o rm al saylacak olan
g yitim ine u ram ayacaktm .
"ayet sen in n ag u aln bize d o k u n u rsa," dedi la G orda,
elim in zerini h afife tplayarak, "senin ltn yzeyde k a
lr. O zam an o n u g en e alrsn ve b ir ey yitirm em i olursun."
B en d e o n a o n u n b u akladklarnn benim iin in an l
m as im knsz eyler o ld u u n u syledim . L a G o rd a , u m u
ru m d a deil d ercesin e o m u zlarn silkti. O zam an b en ona
n ag u al n e an lam d a kullandn sordum . D o n J u a n m, nagual b an a ta n m la n am az ilke, h e r eyin kayna diye aklam
o ld u u n u belirttim .
"Elbet," d ed i glm seyerek. "O nun neyi kastettiini bili
y orum . N agual h e r eyin iindedir."
B en de, b ir p a r a hafifseyerek, o n a b u n u n aksinin de
ileri s r leb ileceini, yani to n a ln h e r eyde bulund u u n u
syledim . O d a zen le b u n a itiraz etm ediini aklayarak
sylediim eyin d o ru old u u n u , yani to n alm h e r eyin iin
d e b u lu n d u u n u k ab u l etti. H e r eyin iinde b u lu n an tonaln
bizim d u y u larm zla kolayca alglanabildiini, h e r eyin iin
d e b u lu n a n n ag u a ln ise kendisini sad ece b ir b y c n n gz
lerin e sergileyeceini syledi. K im ileyin to n alm son kerte
g arip g r n t leriy le kar karya kalverip o n lard a n rkebileceim izi ya d a o n la rn k arsn d a aknlk duyabileceim i
zi ya d a ilgisiz kalabileceim izi, zira hepim izin o g r n t le n
grebileceim izi ekledi. N a g u ala gelince, o n u n grnts
g r leb ilm ek iin b ir b y c n n uzm anlam duyularn g e
reksinir. G e n e de, to n a l d a n ag u al d a h e r zam an h e r eyin
iinde m ev cu ttu rlar. O n e d e n le , b ir bycnn, "bakm a"nn
h e r eyin iinde b u lu n a n to n al izlem e yntem i o ld uundan
sz etm esi y erin d e b ir an latm d r. Ayn ekilde ayet b ir sa
RYA GRME SANATI
241
va dnyay b ir in san o lu o lara k izliyorsa, b u n u b a k a ra k

yap ar, am a b ir b y c o lara k izliyorsa, o za m a n "gryor
dur" ve g rd eye d e nagual d en ilm esi y e rin d e olur.
L a G o rd a a rd n d a n , don J u a n a N ag u al d en m esin in b a
n a N e sto r ta ra fn d a n d a h a n ce aklanan n e d e n in i b ir kez
d a h a yineledi ve b am d an kan ek ild en t r benim d e
N agual o ld u u m u teyit etti.
B am dan km olan biim e n e diye b e n im iftim d e
diklerin i so rd u m o na. A ra la rn d a b en im le d alg a gem i o l
m ay d n d k lerin i syledi la G o rd a . O ekli k aran in sa
n n iki kat b y k l k te olm as n ed en iy le o n la r o ekle h ep
ift d erlerm i.
"N estor b a n a o ekli k arm an n p e k iyi b ir ey o lm ad
n anlatm t," d edim .
"yi de deildir, k t de," dedi la G o rd a . "Sende v ar ve
b u d a seni N ag u al klyor. H ep si o k a d a r. S ekizim izden b iri
n in N ag u al olm as g erekiyordu, sen d e osun. P ab lito d a o la
bilirdi, b en de, b ir b akas da."
"imdi an latsa n a, iz s rm e sanat n ed ir?" diye so rd u m .
"N agual b ir iz s rcsyd," dedi ve y z m e bakt. "Se
nin de b ilm en lazm . D a h a b alan g tan itib a re n san a iz s r
m eyi rettiydi."
B ird en o n u n d ed ii eyin d o n J u a n n avc dedii ey o l
m as ihtim ali geldi aklm a. G e r e k te n d e b a n a avc olm ay
retm iti. D o n J u a n n b a n a avcl ve tu zak k u rm a y n
tem lerin i retm i o ld u u n u syeldim la G o rd a ya. N e v ar
ki, o n u n k u llan d iz s rm e kavram ok d a h a uygundu.
"Bir avc sad e ce avlar," dedi la G o rd a . "Bir iz s r c s
ise, kendisi d ah il h e r eyin izini srer."
"B unu nasl y a p a r ki?"
"K usursuz b ir iz s r c s h e r eyi b ir ava d n t re b ilir.
N agual b a n a k e n d i zaaflarm zn bile izini srebileceim izi
anlattyd."
242
KNC ERK EMBER
Y azm ay kestim ve d o n J u a n n b a n a hi byle yepyeni

b ir olasla d einip deinm ediini anm sam aya altm ; za
aflarm n izini s rm ek . O n u n b u n u b u ekilde dile getirm i
o ld u u n u h atrlay am ad m .
"nsan k en di zaaflarn n nasl s re r izini, G o rd a?"
"Tpk b ir avn izini s rd n gibi. Z a a fla rn n nasl
m ey d an a geldiini re n e n e d ek alkanlklarn incelersin
ve bylece o n lar b u ld u u n zam an bir k afesteki tavan gibi
o n a n b ir b ir yakalarsn."
D o n J u a n b a n a alkanlklara ilikin ayn eyi retm iti,
a m a b u reti avclarn bilincinde o lm alar g erek en genel il
k e le r b a lanm dayd. O ysa, la G o rd a nm b u n u anlay ve uygulay biim i b e n im k in d e n ok d a h a gerekiydi.
D o n J u a n h e r t rl alkanln, z n d e, bir "yapma" ol
d u u n u ve y ap m an n ileyebilm esi iin t m p a r a la rn a ge
rek sin m esi o ld u u n u sylem iti. Kimi p a r a la n eksik olduu
tak d ird e , b ir y ap m a s k lm olm aktayd. Y a p m a dem ekle,
h erh an g i tu ta rl ve anlam l b ir dizi ed im leri kastediyordu
B ir b ak a deyile, b ir alkanln canl b ir etk in lik olabilm esi
iin t m b ileen ey lem lerin e gereksinm esi vard.
L a G o rd a a rd n d a n k en d i ar yem e eklindeki zaafnn
izini nasl s rd n an latt. N ag u al o n a nce alkanln
en b y k p aras olan am ar ykam a iiyle ba etm esini
n erm i; zira la G o rd a ykad am arlar kap kap dolaa
ra k teslim e d e rk e n m te rile rin in o n a su n d u k lar h e r eyi
m ideye in d irm iti. B u n u n ze rin e N a g u a ld an , ken d isin e, c
yapm as g erek ti in i sylem esini istem i, am a o sad ece giil
m ve o n a n e y ap m as gerektiini syler sylem ez onun o
eyi y ap m am a k iin savam a balayacan syleyerek on
la d alg a gem i. n sa n la rn byle o ld u k larn eklem iti; yan,
n e y ap m ala r g erek ti in i b ak a la rn a sorm aya baylrlarm ,
a m a y ap m alar sylenen eylerle m cad e le etm eyi ve onla
y ap m am ay a d a h a o k baylrlarm , e lb e t n etic e d e i onlara
n e rid e b u lu n a n k im se d e n n e fre t e tm e le rin e d ek varrm
RYA GRME SANATI
243
Y llar boyu k en d i zaafn n izin is reb ilecek b ir y n tem

d n em em iti. L kin b ir gn, im an lk tan yle usanm ki
ta m yirm i g n y em ek yem eyi re d d etm iti. O n u n y em ek
y em e d k n l n d e itirm ed ek i ilk eylem i o lm u tu bu.
S o n ras, azn, b ir s n g e r tk a ra k d o ld u rm ay ve m te rile ri
n in o n u n di ars e k ti in d en t r b ir ey yiyeyem eyeceini d n m elerin i tasarlam . B u n u m a ra yalnzca, bu d u ru m
d a o n a yiyecek b ir eyler v erm e m ey e balayan m terilerin i
a tla tm a k la kalm am , a m a s n g eri inedike yiyorm u h is
sini duyan la G o rd a ya bile yaram . A r yem e alkanln
d e itiren e d ek yllar boyu azna tkal s n g erle y r y erek
so k ak lar nasl d o latn a n la trk e n h a b ire glm ekteydi la
G o rd a .
"A lkanln k esm ek iin sad ece b u yetti m i sana?" diye
sordum .
"Yo. B ir sava gibi yem eyi d e re n m e m gerektiydi."
"Nasl yerm i ki b ir sava?"
B ir sava sessizce, yavaa ve h e r seferin d e az b ir p a r
a yer. B en y e rk e n k o n u u rd u m eskiden, stelik ab u k a
b u k yerdim , so n ra h e r o tu ru ta tk m rd m d a tk n rd m . N a
gual b a n a b ir savann bir n d e d rt az d o lu su y em ek
yediini anlattyd. B ir s re so n ra d rt az d o lu su d a h a y e r
m i ve byle s re rm i bu.
"Bir sava h e r gn m illerce ve m illerce yol yrr. B e
nim y em e zaafm y r m em i engelliyordu. B ir o tu ru ta d rt
az d o lu su yiyerek ve y r y e rek k rd m b u alkanlm . K i
mi za m a n b t n g n b t n gece y r rd m . K a b alarm d ak i
yalar o su re tle erittim ."
D o n J u a n n o n a tak t ad an m say arak k endi k en d in e
gld.
"Lkin alk an l n d an g eeb ilm ek iin srf za afn n izini
s rm ek yetm iyor," d edi. " m r billah o n la rn izini s rd n
ve h ib ir eycii d a h i d e itirem ed i in olur. O y zd en N a g u
al n e y ap m am g erek ti in i sylem ediydi. K u sursuz b ir sava
244
KNC ERK EMBER
o lab ilm ek iin bir savann g e r e k te n gereksindii ey bir

am ac a sah ip olm aktr."
L a G o rd a , N a g u ala ra stla m a d a n n ce nasl gn g n
ne, h e rh a n g i b ir b eklentisi olm akszn yaayagelm ekte o ld u
u n u an latt. N e bir um u d u , n e b ir d , n e b ir em eli varm .
O ysa, y em ek y em e frsatlar h e r z a m a n akm ona; k av ra
yam ad b ir n ed e n le , hay atn n h e r g n n d e bol bulam a
y em ek le r b u lm as hi d e zo r olm am t. H a tta yle bolm u ki
y en e cek eyler, b ir a ra tam yz yedi kilo ekiyorm u.
"H ay atta zevk aldm te k ey y em ek yem ekti," dedi la
G o rd a . " stelik, kendim i im an g rd m d e y o k tu hi.
O ld u k a gzel o ld u u m u ve h erk e sin b eni olduum gibi b e
endiini d n rd m . H e rk e s b en im salkl g rndm
sylerdi.
"N agual b a n a ok acayip b ir ey sylediydi. K iisel e rk i
m in p ek fazla o ld u u n u ve o n e d e n le , k en d i evim deki a k ra
b alarm alk tan k v ran rk en benim , d o stla rm d a n d aim a yi
y ecek eyler e ld e edebildiim i anlattyd.
"H erk esin b ir eye y etecek k a d a r kiisel erki v ardr. B e
nim iin iin p f n o k tas kiisel erkim i y em ek le rd en ekip sa
va am acm a ak tarm ak t."
"Neym i o am a, G o rd a ?" diye so rd u m aka yollu.
" b r d n yaya girm ek," diye srta ra k yant verdi ve d
k n l k ettiim i d n d za m a n d o n J u a n m yapt gibi
p a rm a k la rn n eklem leriyle bam n te p e sin e v u ru r gibi y ap
t.
A rtk y azab ileceim k a d a r k kalm am t. B ir lam ba
g etirm esin i istediysem d e ok y o rg u n o ld u u n u b a h a n e e d e
re k k k kz k a rd e le r g elm ed en n ce bir p ara uyum as
g erek ti in i syledi.
n o d ay a gittik. B an a b ir b a tta n iy e verdi, kendisi de bir
baka b attan iy ey e sa rla ra k a n n d a uykuya dald. S rtm d u
v a ra dayayp o tu rd u m . K aryolann tu la yzeyi d rt ottan
RYA GRME SANATI
245
m in d e rle d ah i sem sertti. U z an p y a tm a k d a h a ra h a t olacakt.

U z a n r u za n m a z uyuyuverm itim .
D ay an lm az b ir susuzlukla a n id e n uyandm . M u tfa a gi
d ip b iraz su im ek istedim , a m a k a ra n lk ta ken d im i ynlend irem ed im . L a G o rd a nm y a n m d a b attan iy esin e sarnm
kv rlarak yatt n h issettim . O n u iki kez sa rsa ra k biraz
su b u lm a m a y ard m etm esin i istedim . H o m u rd a n a ra k a n la
lm az b ir eyler syledi. D e rin b ir uykuya dalm olacak ki
u y an m ak istem iy o rdu. O n u y en id en salladm , b ird e n u y an
verdi; am a la G o rd a deildi bu. H e r kim i salladysam erkeksi
b ir sesle b a n a h rn c asn a b a ra ra k susm am syledi. L a
G o rd a y e rin e b ir e rk e k vard o rad a! O a n d a d en e tle y em ed iim b ir k o rk u y a k apldm . Y a ta k ta n darya atlay arak sokak
k ap sn a d o ru ko tum . A m a yanl istik a m e te gitm i ve k e n
dim i m u tfa k ta b u lm u tu m . F e n e ri kavradm gibi alelacele
yaktm . T am o a n d a la G o rd a ark a b ah ed ek i a p te sh a n e d e n
ieriye girdi ve telam n n e d e n in i so rd u . H ey ecan l b ir sesle
az n ce o lan lar o n a an lattm . O d a b iraz arm g r n d .
A z ak kald ve gzleri h e r za m a n k i p arltsn yitirdi. N o r
m al ankln k az an m ay a alyorm uasm a b an hzl h z
l sallad. L am bay ald gibi b irlik te n od ay a d o ru ile rle
dik.
Y a ta k ta k im se yoktu. L a G o rd a o rd a k i lam bay da
yakt. T a sa la n m a b enziyordu. O ld u u m y e rd e kalm am
syleyerek o n la rn o d a kapsn at. e rid e n k szm ak tay
d. Kapy te k ra r k a p a tp h eyecansz b ir sesle k o rk a cak b ir
ey o lm ad n ve ikim ize yiyecek b ir eyler h azrlayacan
syledi. B ir fa st-fo o d asnn alakl ve uzluuyla b ir ey
le r piirdi. H a tta y an n d a iecek o la ra k m sr irm ikli scak
k ak a o b ile yapt. K arlkl o tu ru p tam b ir sessizlik in id e y e
dik.
G eceley in h av a souktu. Y a m u r yaacaa benziyordu.
Y e m e k yediim iz y ere getirdii gaz lam b asn n e tra fa
yayd sa rm tra k k son d ere c e dinlendiriciydi. Z e m in d e
st ste y erletirilm i b irk a tah tay a la ra k d u v ara dayad ve
246
KNC ERK EMBER
atn n a p raz d este k kiriindeki d erin g irin tilere yerletirdi.

Y e rd e, ta h ta la r sabit tu tm a y a yarayan, kirile p aralel uzun
b ir y ark vard. N e ticed e, b ir yem ek odas o lu tu ra n p o rta tif
b ir d u v ar m ey d an a gelm iti.
"Y atak tak i kim di?" diye sordum .
"Senin y ata n n bitiiinde Jo se fin a vard, b ak a kim
olacak?" diye yant verdi kelim eleri seslen d irm e k te n zevk
alrcasn a ve a rd n d a n gld. "O t r a k a la rd a st n e yok
tu r. B ir an b en d e b a k a b ir ey sandydm , am a so n ra Josefin a nn, o t r eytanlklar y ap a rk en v c u d u n d a n yaylan k o
k u su n u aldm ."
"Ne yap m ay a alyordu? d m p atlatm ay a m ?" diye
so rd u m .
"O n lar seni p e k tu tm a d , farkm dasm dr," diye yant v e r
di. "Alk o ld u klar yoldan darya k arlm ak tan p e k h o
lan m azlar. S o le d a d n ayrlyor olm as onlar kahrediyor.
H e p im izin b u yreyi te rk edeceim izi an lam a k istem iyorlar.
B izim zam an m z d o ld u gibi. B ugn an lad m b u n u . E vden
ay rlrk en u rd a k i o plak te p e le rin beni m ecalsiz braktn
anlad m . B u g n e d ek hi byle hissetm em itim ."
"N ereye g id eceksin ki?"
"H en z b ilm iyorum . B iraz d a san a bal galiba. Senin
erkine."
"B ana m ? N asl yani, G o rd a?"
"D ur anlataym . S enin g e lm en d e n bir gn n ce kk
kz k a rd e le rle b e n e h re inm itik. S eni eh ird e b u lm ak isti
y o rd u m zira rya g m e m srasn d a p ek tu h a f b ir hayal g r
m t m . H ay alim d e seni u an d ak i gibi ak seik grdydm . S en b en im kim o ld u u m u bilm em i am a b e n im le k o
n u m u tu n . D e d ik le rin d e n b ir ey k aram am tm . S o n ra
kez g en e ayn h ay ale d n d m lkin rya grm em srasnda
sen in b a n a n e dediini anlayacak k a d a r gl deildim . H a
yalim in b a n a e h re in m em ve k en d i erk im in seni o ra d a b u la
RYA GRME SANATI
247
ca n a g v en m em gerektiini sylediini d n d m . S enin

b u ra y a g elm ek te o ld u u n a em indim ."
"K k kz k a rd e le r onlar e h re niin g t rd n b i
liy o rlar m yd?" diye sordum .
"O n lara b ir ey sylem edim ," y antn verd i. "Sadece o n
lar o ray a g t rd m . B t n sab a h o sokak sen in b u sokak
sen in dolatk."
L a G o rd a n m an lattk lar b e n d e y abans b ir ru h hali y a
ratm t. S inirsel u y arm lar sp azm o za tu tu lm u u m gibi tm
b e d e n im d e d o lam ay a balam t. A yaa k alkp b ir s re g e
zin m e ihtiyacn h issettim . S o n ra g en e o tu rd u m ve o n a b e
nim d e ayn g n e h ird e o ld u u m u ve b t n led en sonray
p a z a ry e rin d e d o la a ra k d o n J u a n ara m a k la geirdiim i
syledim . L a G o rd a , az apak, y z m e b ak p d u rm a k ta y
d.
"B irbirim izin y a n n d a n gem i olm alyz," d ed i ve i e k
ti. "Biz p a z a ry e rin d e ve p a rk ta d olam tk. D ik k a tle ri z e ri
m ize ek m eyelim diye led en so n ra h ep kilisenin m e rd i
v e n le rin d e o tu rd u k ."
B en im k alm olduum o tel kiliseye bitiik saylrd.
U z u n s re kilise m erd iv e n le rin d e o tu ra n in sa n la ra b a k a ra k
vakit geirdiim i h atrlad m . B eni oray in celem ey e eken
b ir ey v ard. G e re k d o n J u a n n g erek se d o n G e n a ro n u n
b e n i artm ak am acyla o in san larn a ra sn d a d ilen ciler gibi
o tu rm u o la c a k la rn a ilikin m antksz b ir d n ce m vard.
" eh ird en n e za m a n ayrldnz?" diye so rd u m .
"Saat b e civ arn d a o rd a n ayrlp d a lard ak i N a g u a ln
n o k ta sn a d o ru y neldik," y antn v erdi la G o rd a .
D o n J u a n m d a gn b itim in d e o rd a n ayrlm o laca n a
ilikin kesin b ir k an y a sahiptim . D o n J u a n a ra m a se r v e
n im b o y u n ca d u y u m sadm h islerin artk b e rra k la m a k ta
o ld u u n u g r y o rd u m . L a G o rd a n m a n la ttk la rn n nda
d u ru m u m u g z d e n g eirm em gerek iy o rd u . D o n J u a n m e h
rin so k a k la rn d a o ld u u n a ilikin inanm , esk id en o n a h e p
248
KNC ERK EMBER
o ra la rd a rastlam olm am la izaha k alk m an n rasyonel bi

d n ce tarz o ld u u n u biliyordum . N e v ar ki, m iza olarak
do n J u a n a en yakn kim se o lan la G o rd a eh re inm i ve
zellikle b en i aram aktaym . B en d e o n u n varln orada
hissetm itim h ep. L a G o rd a nn an lattk la r benim bedeni
m in bildii b ir eyi hi kukuya y er v erm ey ecek biim de teyl
etm ek tey d i sadece.
O g n k ru h halim in ayrntlarn o n a anlattm da, la
G o rd a n m v cudu sinirsel b ir rp e rtiy le sarsld.
"Beni bu lm u olsaydn n e o lu rd u acaba?" diye sordum .
"H er ey deim i olurdu," diye y an t verdi. "Benim iin
seni b u lm ak ilerlem em iin y eterli e rk e sahip olduum anla
m n a g elecek ti. O n u n iin kk kz k ard eleri yanm a aldy
dm . Biz hepim iz, sen, b en ve kk kz k a rd e le r o gm
u z a k la ra gidecektik."
"N ereye, G o rd a?"
"Kim bilir?" Seni b ulm aya yeterli erk im olsayd onu-bile
cek k a d a r d a erkim o lu rd u . im di sra sen d e. O la ki gitm e
m iz g erek ti in i b ilecek k a d a r erk in v a rd r u anda. A nladn
m?"
T am o a n d a iim tanm sz b ir h z n le doldu. Bir insan
o la ra k aczim d en ve geiciliim den k ay n a k la n an um utsuzla
u m u h e r za m a n k in d e n d ah a keskin b ir biim de duyum sa
dm . D o n J u a n h e r zam an , u m u tsu zlu u m u z a kar te k are
l m m z n b ilin cin d e olm ak tr, d e rd i ki bu d a byc
n n h ay a tta k i bir n u m a ra l an ah tary m . O n a gre, lm
m z n b ilin cin de olm ak, yaam m zn ve bilinm eyene kars
k o rk u larm zd a n k ay n a k la n an sknt ve aclara katlanabil
m em iz iin gerekli g c bize salayan te k eydir. A m a on
b a n a an lata m a d ey, o bilinliliin oray a nasl karlaca
yd. O n a h e r so ru u m d a, k en d i isten cim in b u n u belirleye
cek te k e tm e n o ld u u n d a dayatrd; yani, ed im lerim i etkile
yebilm esi iin o bilinlilii m e y d a n a getirm eye k en d im az
m etm eliym iim . B u n u yaptm sanm akaydm . L kin l.
RYA GRME SANATI
249
G o rd a nn b en i b u lm a ve benim le u za k la ra gitm e k o n u su n
daki azm iyle k arlatm zam an, k avradm ki ayet o gn
eh ird e beni b u lm u olsaym a rtk asla ken d i evim e d n e
m eyecek ve en ok sevdiim in san lar b ir d a h a asla g re m e
yecektim . B u n a h a z r deildim d ah a. E vet, kendim i lm e
h az r klm tm , a m a tam b ir bilinlilikle, fke ya d a p im an
lk duym akszn e n gzel duygularm ark a m d a b rak p artk
t m yaam m b o y u n ca yok olm aya deil.
L a G o rd a ya, o t rl b ir ed im i b u dnyay ebediyen
te rk etm eyi ve n e re y e gidileceini n e yaplacan b ilm e
yi g erek letirm ek iin gerekli o lan t rd e n b ir erk e sahip
olm aya layk b ir sava olm adm an la trk e n handysa
u ta n duym aktaydm .
"Bizler in san o la ra k yaratlm z," d ed i la G o rd a . "Bizleri
n e le r bek led i in i ya d a n e t rd e n erk lerim iz olabileceini
kim b ilebilir ki?"
O ek ild e ay rlacak o lu u m u zd an duyduum h zn n ok
byk o ld u u n u an la ttm ona. B yclerin g eirm ek z o ru n
d a o ld u k lar d e iim ler h em iddetli h em d e geriye d n le
m ez n itelik tey d i. P a b lito n u n b an a, anasn yitirm i o lm ak tan
t r hissettii d ay an lm az h z n n d e n sz ettiini an lattm
la G o rd a ya.
"nsan biim i k endisini b u du y g u larla besler," d ed i la
G o rd a h a fif alayl b ir sesle. "Ben k e n d im e ve o cu k larm a
acyp d u rd u m yllarca. N a g u aln, yaptm eyi yani o
cuklarm te rk etm em i, o n lar yok edip o n lar u n u tm a
m isteyecek d en li nasl zalim olabildiini anlayam yordum ."
N a g u aln k e n d i in san biim ini te rk etm eyi y e lem ek z o
ru n d a k aldn k av ram asn n y llar aldn an lat la G o rd a .
Z alim o lm ak d eildi bu. A rtk duyg u larn n k a lm ad n d an d
srf. O n a h e r ey eit gelm ekteydi. K a d erin i k ab u llen m iti.
P a b lito nu n , ve h a tta b en im so ru n u m u n , k en d i k ad e rim iz i
k ab u lle n m e m e k o ld u u n u syledi la G o rd a . S o n ra, k m -
250
KNC ERK EMBER
seresine, anas M a n u e lita y h atrlad k a, zellikle ken d i y e

m eini h azrlark en , P ab lio n u n aladn anlatt. L a G o rd a
srarla, P ab lito n u n anasn o ld u u gibi anm sam am istedi:
P a b lito n u n hizm etiliini y ap m ak ta n bak a b ir ey bilm eyen
yal, sersem b ir kadn. P ab lito n u n k orkan teki olduunu
d n m elerin in n ed e n i, hizm eti, M an u elitasn m , o n u bir
bcei ezer gibi ld reb ilec ek o lan cad alo z S oledad haline
d n m esin d en dolay m u tlu olm am asym .
L a G o rd a heyecanl b ir h a re k e tle y erin d e n k alkt ve m a
sann zerin d en , alnnn b en im k in e d o k u n m asn a ra m a k k a
lacak ekilde b a n a d o ru eildi.
"N agual b a n a P a b lito n u n iyi talih in in olaand b ir ey
o ld u u n u sylediydi," dedi. "Anas d a olu d a ayn ey iin
savayor. yle k o rk a k olm asaym , k a d e rin e raz o lu r vc
an a sn a kar anlayl davranrm . A m a yalnzca g erek bir
sava o t rd e n b ir m u tlu lu u duyum sayabilir."
"D oa S o led ad b t n b u o la n la ra kar n e le r hissedi
yor?"
"1 slere d k n l k g sterm ez o," diye yant verdi la
G o rd a , so n ra d a g en e o tu rd u . "O, k endi k ad e rin i hep im iz
d en d a h a kolayca k ab u llen m iir. N agual o n a y ard m e tm e z
d en nce, b e n d e n d e k t b ir d u ru m d ay d o. B en hi o lm az
sa gencim ; h alb u k i o, lsem d e k u rtu lsa m diye b ek ley en h a n
tal, yal b ir in ekti. A rtk lm , o n u alabilm esi iin zo rlu bir
sava v erm ek z o ru n d a kalacak."
D o a S o le d a d in d n m n d e k i za m a n esi kafam
k u rcalay an b ir ayrnt o la ra k kalm t. L a G o rd a ya d o a Sole d a d son d efa iki yldan fazla b ir s re nce grm o ld u
u m u ve b a n a h e r zam an k i gibi m u h te re m b ir yal kadn
o la ra k g r n d n an lattm . L a G o rd a , b en im S o le d a d n
evine, o ra n n h l P a b lito n u n evi o ld u u kansn tayarak,
son d efa gidiim de, N a g u a ln o n larn hibir ey deim em i
gibi d av ran m alarn salam o ld u u m u an latt b an a. D oa
RYA GRME SANATI
251
S o led ad b en im le h e r zam an o ld u u gibi m u tfak tan seslen e

re k selm lat am a o n u n la yz yze gelm em itik. Lidia, R o
sa, P ab lito ve N esto r, g erek alm alarn b e n d e n gizlem ek
am acyla k en d i ro llerini m k em m el b ir ekilde oynam lard.
"N agual niin o sk n tlara girm iti acaba?"
"H en z n etlem em i bir eyden seni k u rta rm a k istediydi. S eni h e r b irim izd en bile bile u zak tu ttu y d u . O ve G en aro ,
sen civarm zdayken yzm san a hi g sterm em em i istedilerdi."
"Jo sefin aya d a ayn eyleri m i sylem ilerdi?"
"Evet. K an tek id ir o, huyu yledir. S eninle dalga g e
m e d e n ed em ed i. B oyuna seni izleyip d u ru rd u d a sen hi fa r
k n a v arm azd n . B ir gece N agual seni d a lara g t rd n d e,
Jo sefin a seni k a ra n lk ta az d a h a b ir d erey e iteceki. N agual
tam za m a n n d a yetitiydi. K t n iy etin d en deil b u y ap tk la
r o n u n , am a h o u n a gidiyor ite. O n u n insan biim i byle.
B u n u y itiren e d ek yle kalacak. A ltsnn d a b ir p a r a terelelli o ld u u n u an latty d m sana. O n la rn am a d m em en
iin b u n u b ilm e n d e y a ra r var. S an a b ir ey y ap a rlarsa sakn
kzm a. Z ira y led ir huylar."
L a G o rd a b ir s re sessiz kald. B ed en in in hafife sarsl
d g z m d en k am am t. G zleri o d ak lan m halini y itir
m ie, en esin in k aslar gevedike az sark m a benziyordu.
T m d ik k atim le o n u sey retm ek tey d im . L a G o rd a b irk a kez
ban sallad.
"u a n d a b ir ey grdm ," dedi. "Tpk k k kz k a rd e
le r ve G e n a ro la r gibisin sen de."
Sessizce glm eye balad. B ir ey d em ed im . B en o n a karm ak szn an latm asn istiyordum .
"Senin o n la rd a n b ir fark n olm ad n h l akozlam ad k larm d an , h e rk e s san a kzyor," diye s rd rd . "O n lar seni
N ag u al o la ra k g rm e k te le r ve sen in d e tpk o n larn yapt
gibi k en d i y o lu n d a y r d n an lam yorlar."
S o n ra P a b lito n u n szlayp yakndn ve acizlik ro l
252
KNC ERK EMBER
yaptn syledi. B enigno, gzlerini d ahi aam ayan utangm.

adam oynuyorm u. N estor, h e r eyi b ilen akll ad am rolm
deym i. Lidia, baklaryla in san lar ezen sert bir kadn rnl
n oynuyorm u. Jo sefin a ise itim a t ed ilem ey en kak tipim
b en im sem i imi. R osa, kendisini sran sivrisinekleri yiv u
m ark kz rolndeym i. B en ise e lin d e n o t defteriyle l
A n g e le sta n gelen ve b ir sr yanl so ru la r so ra n b ir salam
tekiym iim .
"Bir z a m a n la r im an ve pis k o k u lu b ir kadndm b e n
diye s rd rd ksa b ir d u ra k sam an n ard n d an . "Yalnz ba
m a kalm ad m s re ce bir k p ek gibi tek m elen ip durm ak.m
yakndm yoktu. Y ap m yleydi ite.
"Senin d a v ran la rn d an g o cu n m asn lar diye sana ilikin
grdklerim i h e rk e se anlatacam ."
Ne diyeceim i bilem edim , y ad sm am ayacak denli hakl
o ld u u n u g rm ekteydim . B enim iin nem li olan ey .......
g zlem lerin in d o ru olm asn d an ziyade onun b u su gel m
m ez so n u ca v arn a tan k o luum du.
"B tn b u n la r nasl grdn ki," diye sordum .
"B ana geliverir yle," diye y an t verdi.
"Nasl geldi sa n a yani?"
"G rm e d u y g u su n u n k afam n te p e sin e d o ru geldin m
hissettim , so n ra d a im di san a an latt m eyi biliverdim '
O n u n b an a, s z n etii o bilm e duygusunun tm nyi m
tlarm b etim le m esi iin srar ettim . B ir anlk b ir karar.s/ll
ta n so n ra raz o ld u u ve d o n a S o le d a d la ve kk k/ k.u
d elerle k arlam a la rm srasn d a ylesine bilincinde oldu
um o rp e rtic i d u y u m sam an n aynsn anlatt. L a G ord. bu
d u y u m sam an n h ain in te p e sin d e n baladn ve sliLm
in e re k b elin i evreleyip ra h m in e ulam syledi. Bn, n
d en in in iinde, b en im d e b t n te k ile r gibi kendi insan bi
im im e yapp k a lm a k ta old u u m a, lkin benim k e n d in i'
zg d av ran m n b rle rin e anlalm az geldiine ilik in m
RYA GRME SANATI
253
bilgiye d n e n d ay an lm az b ir gd k lan m a ek lin d e du y u m

sadn an latt.
"B tn b u n lar san a syleyen b ir ses iitin m i?" diye s o r
dum .
"Yo. S ad ece sen in h a k k n d a sylediim eylerin hepsini
grdm ," diye y antlad.
B enim b ir eye aslm olduum b ir hayal g r p g rm e
diini so rm ak istediysem d e vazgetim . K en d im i h e r z a m a n
ki d av ran m a b ra k m a k istem iyordum . stelik , "grd
n" sylediinde n e d em ek istediini d e biliyordum . R o sa ve
L id ia ile b irlik tey k en d e ayn ey b am a gelm iti. A nszn
o n la rp n e re d e o tu rd u k la rn "bilm itim ;" ev lerin in g r n t
s n alglam falan deildim . S adece bildiim i duyum sam tm .
E n se k k n d e k rlm a k ta o lan ta h ta d a n b ir p ip o n u n to k
sesini de duyum sayp duyum sam adn so rd u m ona.
"N agual h e r b irim ize bam zn tep esin d e k i duyg u n u n
nasl yaratlaca n retti," d edi la G o rd a . "A m a iim izden
b azlar b u n u uygulayabilm i deil. G rtla n a rd n d a k i ses
d a h a d a zor. im izd e b u n u duyum sayabilenim iz km ad h e
nz. S en h l k o f o ld u u n h a ld e b u n u h issedebilm isin ok
garip."
"O ses nasl kyor?" diye sordum . "N edir bu?"
"Sen o n u b e n d e n iyi bilirsin. B aka n e diyeyim ki?" diye
yan t v erd i h ain b ir sesle.
S ab rszlan m ak ta o ld u u n u n fa rk n a varm gibiydi. S
klgancasna g l m sey erek ban n n e edi.
"Senin bildiin b ir eyi sa n a a n la tm a k a p talc a b ir ey gi
bi geliyor bana," dedi. "Biim im i g erek ten yitirm i m iyim
diye b en i sn am ak am acyla m b a n a yle so ru la r so ru y o r
sun?"
O n a k afam n k artn syledim , zira o sesin n e o ld u
u n u bildiim d u y g u su n u ta m a k ta am a bir y an d a n d a b u
k o n u d a h ibir ey bilm iyorm uum gibi h issetm ek tey d im ,
254
KNC ERK EMBER
n k b en im iin bir eyi g erek ten bilm ek iin o bilgiyi s /

c k lere d k eb ilm ek gerekiyordu. B u n ed e n le , yapabileceim
te k ey, y an tlarn n b a n a k tu taca m u m u t e d e re k ona
so ru la r so rm akt.
"O ses h ak k n d a san a k tu ta c a k b ir ey syleyem eye i
im," d ed i L a G orda.
B ird en b ire dayanlm az b ir ted irg in lik hissettim . O na,
d o n J u a n la g rm eye alm o ld u u m u ve b t n bu n la
b a n a aklam as iin im di b u ra d a o n a h e r za m a n k in d en la /
la g erek sin m e duyduum u syledim .
"N agual zlyor m usun?" diye sordu.
O n u zlediim i ve o n u n d o duu y erle re te k ra r dnem
d ek o n u n e denli zlediim in fa rk n a v arm am olduum u
syledim .
"Sen onu, h l in san k alb n a yapp kaldn iin zle
m ek tesin ," dedi la G o rd a , z n t m o n u neelelendirm ies
ne.
"Sen k en d in zlem iyor m u su n onu. G o rd a?"
"Yo. N iin zleyim ki? B en oyum . O lan c a ltm dei
m i d u ru m d a ; k en d im o lan bir eyi nasl zlerim ki?"
"Senin ltn n e b ak m d an farkl?"
"Bir insan, ya d a canl h e rh a n g i b ak a b ir varlk soluk sa
r b ir k yayar. H a y v an lar d a h a sar, in san lar ise d a h a be
y azd rlar. A n cak b ir b yc k e h rib a r reg in d ed ir, g ne
n d ak i bal dam las gibi. K im i k ad n b y c ler yeilim trak
trlar. N ag u al o n larn e n gl ve en zo r olduklarn syle
diydi."
"Ya sen in ren g in ne, G o rd a?"
"K ehribar, tpk sen in ve tek ilerim izin gibi. N agual ile
G e n a ro sylem iti b u n u . B en kendim i hi grm deilim
A m a b ak a h erk esi grm m dr. H e p im iz k e h rib a r renkli
yizdir. V e sen hari, h ep im iz m eza rtalar gibiyiz. S rad an in
sa n la r y u m u rta gibidirler; ite b u y zd en N agual o n la ra say
RYA GRME SANATI
255
d am y u m u rta la r ad m takm tr. B y c lerd e ltlarnn sa

d ece rengi deil ekli d e deiir. B izler m eza rtalar gibiyiz
dir; yalnz iki u cu m u z yuvarlaktr."
"Ben h l y u m u rta eklinde m iyim , G o rd a ?"
"Yoo. S en m eza rta eklindesin, am a tam o rta n d a ir
kin b ir y am a var. S en d e o y am a o ld u k a b y c ler gibi u a
m ayacaksn, d n gece benim sen in iin u tu u m gibi u a m a
yacaksn. H a tta in san kalbn bile drem eyeceksin."
K endim i o n u n la o lm asa d a k en d im le h a ra re tli b ir ta rt
m an n iine b atm d u ru m d a b u ld u m . O n la rn s zn e ttik
leri o tam lm y en id en nasl k azan laca n tartab ilm esin in
im knsz o ld u u n u syleyerek, g sterd ik leri am ac a ynelik
ab alarn in san n k endi o c u k la rn a srt evirm esi d em ek
olacan b elirttim : yani, n ag u a ln d n y asn a girm e am ac.
H ak l o ld u u m a ylesine in an y o rd u m ki, k en d im i k ay b e d e
re k o n a fkeli s zler sarf ettim . A m a o b en im bu patlaym
k arsn d a kln bile k p rd atm am t.
"B unu h erk esin yapm as gerekm iyor," d ed i la G o rd a .
" teki dnyaya g irm ek isteyen b y c ler sadece. G ren ve
tam olm ayan o k sayda b yc m evcut. T am o lm ak yaln z
ca biz T o lte c le re m ahsus.
" rnein, S o led ad . O n d a n iyi byc can sal, lkin
k ad n tam deil. ki ocuu vard; birisi kzd. S o le d a d m
ans varm ki kz ld. N agual, le n b ir k im senin tin in in
keskinlii o n u v e re n le re , yani a n a b a b a sn a d n er, d erd i. a
y et o v e re n le r lm se ve o k im sen in ocuklar varsa, o k e s
k inlik tam o lan ocua gider. ayet o cu k larn hepsi d e tam
iseler, o ta k d ird e o keskinlik ille d e a ra la rn d a n e n iyisine ya
d a en a lk an n a deil, erki o la n a gider. rn e in , Josefin a n m anas ld n d e, tin in in keskinlii ilerin d e n e n k a
k o la n n a J o s e fin a ya gitti. O ysa a ra la rn d a e n gayretlisi, en
ok so ru m lu lu k tayan e rk e k k a rd e in e gitm i olm as g e re
kirdi, am a J o s e fin a nn erk i a a b ey in d en d a h a fazla. S o le
d a d m kz a rd n d a ocuk b rak m a k sz n lm t de, Sole-
256
KNC ERK EMBER
d ad d a deliinin yarsn kapayan b ir y ardm kazanm t

im di, o n u tam o larak kap atab ilm esi iin biricik u m u t Pabl
to n u n lm esidir. Ayn ekilde, P ab lito n u n ylesi bir yardm
k azan m as iin en byk u m u d u S o le d ad n lm esidir."
B en de o n a b astra b a stra b u an lattk larn n tiksindirici
ve d e h e t verici o ld u u n u syledim . L a G o rd a b an a hak ve
diini syledi. B ir z a m a n la r ken d isin in d e byclerin zci
likle b u y ak lam larnn d n leb ilecek en iren ey oldu
u inan cn tadn an latt. P arld ay an gzleriyle b a n a bak
t. S rtn d a h ain ce bir ey vard.
"N agual b an a sen in h e r eyi anladn am a hibir gir
sim de b u lu n m ad n sylediydi," dedi yum uak bir sesle.
B en g ene tartm ay a baladm . N a g u a lm b en im hak
k m d a syledii eylerin s zn ettiim iz yaklam a duydu
um tiksintiyle b ir ilintisi bu lu n m ad n b elirttim . ocukla
sevdiim i, o n la ra kar sayglarn en d erin in i beslediim i ve
o n lar eviren rk n dn y ad ak i aresizliklerini ta yrekten
anlayabildiim i akladm . N e a n lam d a ya d a n e sebeple
o lu rsa olsun b ir ocuu incitm eyi h avsalam n alam ayacam
b elirttim .
"K ural N agual yapm deil ki," dedi la G o rd a . "Bu k u
ral o rd a b ir y e rle rd e yaplm , stelik y ap a n d a b ir insan d e
il."
O n a ya d a N a g u a la kzm olm adm , lkin b u eylerin
h ik m etin e aklm erm e d i in d e n dolay soyut dzeyde tartt
m syleyerek k en d im i savundum .
"H ikm eti u ki o tek i dnyaya g ireb ilm ek iin bizim he
pim izin o lan ca keskinliim ize, tm erkim izi tam lam am za
g erek sin m em iz var," dedi. "Ben dini b t n b ir k adndm . A n
lam n b ilm e d en tek ra rla y p d u rd u u m eyleri b ir anlatsam
sana. R u h u m u n T a n r k a tn a ulam asn istiyordum . Bunu
h l istem ek tey im , yalnz b ak a b ir yoldaym artk. N agualn
d n y asd r b en im iin T a n r kat."
RYA GRME SANATI
257
P ren sip o la ra k o n u n d in d e n sz etm e sin e kar ktm .

D o n J u a n b en i b u konuya asla d e in m em ey e altrm t. La
G o rd a sakin b ir ek ilde yaam tarz asn d an b izlerle ra h ib e
ve ra h ip le r a ra sn d a hibir fa rk g rm ed i in i b elirtti. G e r e k
ra h ib e ve ra h ip le rin tam o lm ak la kalm ayp, k en d ilerin i cin
sel ed im lerle d ah i zay flatm ad k larn d a ekledi.
"N agual, o n lar kim yok e tm e k iste rse istesin, o n larn bu
n e d e n le asla zeval b u lm ay acak larn sylem iti," d ed i la G o r
da. "O n larn p ein e d e n le r d a im a k o ftu rlar; g erek ra h ib e
ve ra h ip le rin k u d re tin e sahip d e ild irler. N a g u a l b u n u sy
ledii iin sevm itim . R a h ib e le ri ve ra h ip le ri h e r zam an g
n ld e n d estek ley eceim . Biz d e yleyiz. B izler d n y ad a n
g em iizd ir am a g en e d e o n u n o rta s n d a d r yerim iz. R a h ip
lerle ra h ib e le r a h a n e u an b y c ler o lab ilirlerd i birisi
kp d a o n la ra b u n u y ap a b ile cek lerin i sylem em i olsayd."
B ab am n ve d e d e m in M eksika d ev rim in e o lan h a y ra n
lk la rn n ans geliverdi aklm a. O n la r en ziyade kilise m e n
su p larn o rta d a n k ald rm a g iriim lerin e h ay ran lk d u y m u
lard . B ab am a b u h ay ran lk b a b a sn d a n gem i, b a n a d a h e r
ik isin d en m iras kalm . Bizi b irb irim iz e y ak latra n b ir b ad
b u. D o n J u a n m b en im kiiliim de b u ru n kvrd ilk ey ler
d e n biri o n la rla aram d ak i b u bad.
B ir z a m a n la r d o n J u a n a, k en d i d n cem i seslen d iriy o rm u asn a, t m hay atm bo y u n ca iitm i old u u m b ir e
yi, K ilisen in b alca iinin bizlerin cahil kalm am z sa lam ak
o ld u u n u sylem itim . D o n J u a n m yz b ird e n ok cid d i
leti. Sanki sylediim ey o n u n h assas n o k ta sn a v u rm u tu .
A k lm a d e rh a l K zlderililerin yzyllarca ta h a m m l e tm e k
z o ru n d a k ald k lar s m r d zeni geldi.
"O pis pezev en kler," dedi, "benim cahil k a lm a m a n e d e n
o ld u lar, sen in de."
K inayesini d e rh a l anladm , ikim iz d e glm eye baladk.
M eseleye o a d a n hi b ak m am tm . B u n a in an m y o rd u m ,
a m a o n u n y erin e ko yacak b ak a b ir eyim d e yoktu. D o n Ju -
258
KNC ERK EMBER
a n a d ed e m le b a b a m d a n ve o n larn zg rl k kiiler olarak

d in k o n u su n d ak i d n ce le rin d en sz ettim .
"B akalarnn n e sylem i ya d a yapm olduu nem li
deil," dedi. "Sen k e n d in k u su rsu z bi in san olm alsn. Kavga
ite b u ra d a b u gsn iinde."
G s m sevecence tplad.
"ayet sen in d e d e n le b a b a n k u su rsu z savalar olmaya
ab alasalard ," diye s rd rd d o n Ju a n , "kk kavgalar iin
za m a n lar kalm azd. im izdeki ahm akl fe th e tm e k iin
o lan ca zam an m z ve enerjim izi se fe rb e r etm em iz lazm
n em li o lan ey b u d u r. G erisi hi nem li deil. D e d e n le ba
ban n K iliseye degin syledii hibi ey o n la ra erin verr.
deildir. te y an d an , k u su rsu z bi sava olm ak in san a diu
lik, genlik ve e rk verir. O za m a n seim ini akllca yapabil
sin."
B enim seim im b ir sava y aam nn kusursuzluu ve
yalnzlyd. B u seim im d en dolay la G o rd a nm benim iin
d o n G e n a ro n u n e d im le rin d e n d a h a d a rk t c olan szle
rini son k e rte ciddiye alm am g erek ti in i d n d m . G em im
b en im y re im e tan m sz b iim le rd e k o rk u la r salm t. An m
o n u n ed im leri n e denli k o rk u tu c u o lsa la r da, o n u n retisi
n in tu ta rl b ir devam ek lin d e zm senm ilerdi. L a Gm
d a n n s zleri ve eylem leri b en im iin farkl b ir te h d it olutu
ru y o rd u b rk in d e n b ir b ak m a d a h a so m u t ve gerek b
teh d it.
L a G o rd a n m b e d e n i b ir anlk b ir rp e rti geirdi. O m u /
larm n ve k o llarn n kaslarn k asm asn a yol aan b ir dalga
lan m ay a tu tu lm u tu sanki. M asa n n k e n a rn tu h a f bir kal
lk la kavrad. S o n ra geveyerek b ir s re so n ra n o rm al halim
ald.
B an a g l m sem ek tey d i. G zleri d e teb ess m gibi g/
k am atrcyd. K aytsz b ir sesle b en im ikilem im i o aula
"grm " o ld u u n u syledi.
RYA GRME SANATI
259
"G zlerini k a p a tm a k ve b ir ey y ap m ak istem iyorm u ya

d a b ir ey b ilm iyorm u gibi d av ran m an n b ir y arar yok," d e
di. "Sen b u n lar b a k a in sa n la ra yap ab ilirsin a m a b a n a y a p a
m azsn. N a g u a ln b t n b u n lar sa n a a n latm am iin b en i n i
in g rev len d ird i ini im di anlyorum . B en b ir hiim . Sen
n em li ah siy etlere h ay ran lk duym aktasn; N agual ile G e
n a ro ise en b yk ahsiyetlerdi."
Bir an d u ru p b en i inceledi. Sylem i o ld u u eylere n e
tep k i g sterece im i b ek liy o ra b enziyordu.
"Sen h a b ire N a g u al ile G e n a ro n u n sa n a an latt eye
k ar savam v erd in d u rd u n ," diye s rd rd . "O y zd en g e
rid e kaldn. O n la r b yk in sa n la r diye o n la ra ba k ald rd n .
S en in y n tem in byle ite. N e var, b en im an latt m eye
k ar kam azsn, zira b en im le boy lem ezsin sen. B en se
n in ak ran n m ; sen in cinsindenim . S en k e n d in d e n d a h a iyile
re b ak ald rrsm . B en im savunduum eye kar km ak sa n a
hey ecan verm ez. O n u n iin, o iki ey tan n ih ay et seni b en im
araclm la k afese koym u o ld u lar. Z avall N agualck, o y u
n u kaybettin."
B an a d a h a y ak lat ve k u la m a fsld ay arak N a g u a lm
o n a b lo k n o tu m u b e n d e n asla alm aya y elten m em esin i, zira
b u n u n a b ir k p e in a zndan kem iini alm aya alm ak
den li teh lik eli olaca n sylediini fsldad.
S o n ra k o llarn b o y n u m a d o lay arak ban o m zu m a d a
yad ve sessizce, y u m u ak a gld.
O n u n "grm e"si d o n u p k alm am a yol am t. O n u n k e
sinlikle hakl o ld u u n u bilm ekteydim . B eni ta m m anasyla
m hlam t. Ba b am a dayal, u zu n s re b en i kucaklad.
V c u d u n u n lkl b a n a h u z u r verm ekteydi. B u a d a n tpk
d o n J u a n a b en ziy o rd u . B e d e n in d e n b a n a d o ru gllk,
in an llk ve am allk yaylyordu. O n a h ay ran o lam ay a ca
m sylem ekle g erei dile getirm i olm uyordu.
"U n u talm b u n u , gitsin," d ed i anszn. "Bu g ece n e y a p
m am z g erek , o n d a n bahsedelim ."
260
KNC ERK EMBER

"Ne yapacakm z ki b u gece, G o rd a?"
"E rkle son bu lu m am z var."
"G ene birisiyle deh etli b ir kavgaya m tutuacaz?"
"Hayr. K k kz k a rd e le r sen in b u rd a k i ziyaret im

n o k talay acak b ir ey g ste re c e k le r san a sadece. N agual b a.
o n d a n so n ra b u ra la rd a n gidebileceini ve hi dnm eyebile
ceim , am a istersen bizim le kalabileceini sylediydi. yle
ya d a byle, o n la r san a k en d i san a tla rm g sterm ek istiyo
lar. R y a g re n in sanatm ."
"O sa n a t da neym i?"
"G en aro b ana, sksk sen in rya g re n in sanatyla tais
m an salam aya altn sylediydi. S ana teki bedenim
rya grm e b e d e n in i gsterm i; h a tta bir z a m a n la r senin iki
ayr y erd e b ird e n b u lu n m an gerekletirm i, am a senin kol
lu u n o n u n san a g sterd i i eyi grm eni engellem i. T u m
g ay retleri b e d e n in d e k i d e lik ten uu p gitm i besbelli.
"u a n d a d u ru m farkl gibi. G e n a ro rya g rm ek te si.
o lan kk kz k a rd e le re r y a g rm e san a tn rettiydi, :.
te b u gece o n la r G e n a ro n u n g erek ocuklar saylr."
Bu b an a d ah a n ce P a b lito n u n anlatt eyi, yani b i/li
rin o n larn h e r ikisinin ocuklar o ld u u m u zu ve bizlcm
T o lte c le r o ld u u m u zu an m satt. B u n u n la n e d e m e k istedi
ini so rd u m o na.
"N agual b ana, v elin im e tin in d ilin d e b y c lere T o ller
le r d en d i in i anlattyd," diye y an tlad beni.
"H angi dilm i o acaba, G o rd a ?"
"Sylem edi hi b an a . L kin G e n a ro yla ikisi hibirim i/m
an lam ad b ir d ild e k o n u u rla rd . B urdaysa, biz kendi a ;
m zda, d rt K zlderili dilini anlarz."
"D on G e n a ro d a k en d isin in T o lte c o ld u u n u sylenir
miydi?"
"O nun v elin im eti d e ayn kiiym i, o n u n iin o da
eyi sylem iti."
ayn
RYA GRME SANATI
261
L a G o rd a n m y a n tla rn d a n k arab ild i im e gre o ya bu

k o n u d a fazla b ir ey b ilm iyordu ya d a bildiklerini b a n a a n
la tm a k istem iy o rd u . B u d n ce le rim i o n u n y z n e kar
syledim . O d a b u k o n u la rla p e k fazla ilgilenm em i o ld u u
n u itira f etti ve b en i niin b u d en li ilgilendirdiini sordu.
B en d e tu ttu m , o n a o rta M eksika etn o g rafy as z e rin d e h an dysa b ir k o n fe ran s ektim .
"Bir b yc iz s rm e sa n a tn ve rya grm enin gizlerini
ren d i i zam an bir T o lte c olur," d ed i la G o rd a kaytszca.
"N agual ile G e n a ro o gizleri v elin im e tle rin d e n ald lar ve b e
d e n le rin d e tu ttu la r. Biz d e ayn eyi yapm aktayz, ite b u n e
d en le biz de N ag u al ve G e n a ro gibi T o ltecleriz.
"N agual san a ve b a n a du y g u sallk tan rak kalm am z
yansz olm am z rettiydi. B en s e n d e n d a h a yanszm zira
biim sizim . Sen h l biim ini b rak m a d n , o n u n iin h e r bir
eye tak lp d u ru y o rsu n . A ncak, b ir gn, y en id en tam o laca k
sn ve o za m a n N a g u a ln hakl o ld u u n u anlayacaksn. O,
in san lar d n y asn n b ir aa bir yukar inip ktn ve in
san larn d a dnyayla b irlik te b ir aa b ir yukar inip k tk
larn anlattyd; b y c ler o la ra k b izlerin o n larn b u ini
k larn izlem em ize h a c e t yok.
"B yclerin san a t h e r eyin d n d a olm ak ve fa rk n a
v arlm az o lm ak tr. V e h e r eyden ziyade, b y c lerin san at
erk lerin i asla h e b a e tm e m e k tir. N ag u al b a n a sen in s o ru n u
n u n , u a n d a y ap t n gibi, h e r d aim ah m ak lk lar iinde yitip
g itm en o ld u u n u sylediydi. E m in im ki sen im di h e r b irim i
ze T o lte c le re ilikin so ru la r so ru p d u racak sn , a m a hi b iri
m ize dikk atim ize ilikin so ru sorm ayacaksn."
K ah k ah as b e rra k ve bulacyd. O n u hakl b u ld u u m u
syledim o na. K k m e se le le r b a n a h e r zam an ekici g el
m itir. D ik k at s zc n kullan biim inin de zihnim i epey
k artrm b u lu n d u u n u syledim ona.
"D ah a nce d e N a g u a lm b a n a d ik k a tte n sz etti in i anlatty d m sana," d edi. "Bizler d n y an n im gelerini d ik k a ti
262
KNC ERK EMBER
m izle yakalarz. B ir erk ek b y c n n eitilm esi ok gli

zira d ik k ati h e r daim kapaldr, b ir ey z e rin e odaklanm
tr. O ysa b ir kadn, dikkatini hibir ey z e rin d e odaklann
d n d an dolay h e r zam an aktr. zellikle d e t grm e do
n e m le rin d e . N agual b u n u b an a sylem i ve so n ra d a ayba
d n e m im d e d ikkatim i dnyann im g elerin d en g erek ten dr
ayrabildiim i g sterm iti. ayet d ik atim i dnyann zerim
o d ak lam azsam , d n y a ker."
"Bu nasl yaplyor, G o rd a?"
"ok basit. B ir kad n d e t g r rk e n dikkatini odaklayn
m az. N a g u a lm s z n ettii yark b u d u r ite. O daklam aya
alacak y erd e, kadn, gzlerini u za k la rd ak i te p e le re evire
re k ya d a b ir suyun, b ir rm an ya d a n e bileyim bulutlarn
z e rin d e g ez d irere k im geleri b rak v erm ek .
"ayet g zlerin akken u zu n uzu n b ak a rsan , ban do
n e r ve g zlerin y o ru lu r. L kin gzlerini yar aralk tu tarsan
ve sk sk k rp a ra k b ir d a d an te k in e ya d a bir b u lu tta n le
k in e g ezd irirsen , sa a tle rce h a tta g erek irse g nlerce bakab
lirsin.
"N agual bizleri k ap n n n n d e o tu rtu r ve vadinin b u
y an n d ak i u yu varlak te p e le re o ekilde b ak trtrd . Kim ile
yin o ra d a , y ark alan a d ek g n lerce o tu ru rd u k ."
D a h a an latm asn istiyordum , a m a k o num asn kesti ve
a p a r to p a r y am ac m a gelip o tu rd u . Eliyle d inlem em i imledi
B elirsiz b ir hrt iittim . L idia anszn m u tfa k ta n kp geldi
O n larn o d asn d a u y u rk e n sesim izden dolay uyanm oldu
u n a h k m ettim .
O n u so n g rd m zam an k i kovboy giysilerini deiin
mi, o y re K zlderili k ad n larn a zg uzu n b ir e n tari giy
m iti. O m u zlarn bir alla rtm t ve yalnayakt. U puzun
en tarisi o n u d a h a yal ve d a h a im an g stere cek y erde, o.
k o sk o ca b ir k ad n n giysisini giymi b ir ocuk g r n m vc
m iti.
RYA GRME SANATI
263
S elam veri tarz ylesine b e k le n m e d ik ve ylesine ciddi

b ir biim deydi ki h an d y sa glecektim . L a G o rd a nm uyars
b en i d u rd u rd u . P en e gibi tu ttu u sol elin in arkasyla b a
nn tep esin i kay o rm u gibi yapm t.
B en d e L id iay la G o rd a m n szleriyle selam ladm : "yi
ak am lar sen in le olsun, Lidia."
L idia, m asan n u cuna, b en im sam a d ec ek ekilde
o tu rd u . K o n u m ay a balayp b a la m a m a h u su s u n d a k ararsz
kalm tm . T am b ir ey syleyecektim ki, la G o rd a diziyle
b acam d rtt ve kalaryla yapt ince b ir h a re k e tle o n u
d in lem em i im ledi. Y eri s p re n uzu n b ir e n ta rin in hrts
iitildi yen id en . Jo se fin a m asay a d o ru ile rle m e d e n n ce k a
p d a b ir an dikildi. S o n ra srasyla L id ia y, la G o rd a y ve b e
ni selam lad, o n a b a k a rk e n glm em i tu tm a k ta glk ek i
y o rd u m . O d a u zu n b ir e n ta ri giymi, b ir ala b r n m t ve
yalnayakt, n e v ar o n u n giydii e n ta ri d rt n u m a ra d a h a
b y k t ve ii kaln b ir a sta rla kaplyd. G r n m tam m a
nasyla alt kaval s t ihaneydi; su ra t ince ve genti am a
v cu d u g l n b iim d e tu lu m gibiydi.
B ir ta b u re a la ra k m asan n sol u c u n a y erle tird i ve o tu r
du. d e so n k e rte ciddi g r n y o rla rd . B acaklarm b ir
b irin e b a strrc asm a b ititire re k ve srtlar d im d ik o tu ru y o r
lard.
B ir e n ta ri h rts d a h a iittim , b u sefer R o s a gelm iti.
T pk b rleri gibi giyinm iti ve o n u n d a ayaklar plakt.
S elam verii b rle rin in k i gibi resm iydi ve e lb e t J o s c fin a y
d a ieriyordu. H e rk e s o n a ayn resm i ekilde k arlk verdi.
M a sa d a tam k a rm a o tu rd u . B ir s re h ep im iz salt b ir sessiz
lik iin d e kaldk.
L a G o rd a an szn k o n u m ay a b alad ve sesinin tns
h erk esi y e rin d e n sratt. B eni im leyerek, N a g u a lm o n la ra
d o stlarn g sterece in i ve o n lar o d ay a g etirm e k iin zel
arsn y ap m ak iin ba raca n syledi.
264
KNC ERK EMBER
B en ak a niyetine N a g u aln o ra d a olm adm ve b u n e

d en le d o stlarn g etirm esin in im knsz o ld u u n u syledim .
G lecek lerin i sanyordum . L a G o rd a y z n elleriyle rtt,
k k kz k a rd e le r de gzlerini b a n a d o ru diktiler. La
G o rd a elini azm n ze rin e k o y arak kulam a d o ru eikli
ve ah m ak a d av ran la rd an k an m am n son d erece gerekli
o ld u u n u fsldad. T a gzlerim in iine b a k a ra k gve ars
n y ap a rak d o stlar arm am syledi.
stek sizcesine baladm . A n cak b alar balam az olayn
hav asn a g iriverdim ve d a h a b irk a saniye gem ed en o sesi
k arm ak iin azam i k o n san trasy o n dzeyim e eritiim i bul
guladm . O las en u zu n ary re te b ilm e k am acyla akci
e rle rim d e n kan havay d en e tim a ltn d a tu ta ra k sesim in
akn ve to n u n u deitirdim . E p ey ezgisel b ir sesti kard
m.
Y eni b ir dizi arya balam ak am acyla d e rin bir nefes
ektim . B ird en d u rd u m . E vin d n d a b ir ey arm a yanl
v erm ek tey d i. S esler evin d rt bir y an n d an , h a tta atsndan
b ile g elm ekteydi. K k kz k a rd e le r rk t lm ocukla
gibi b irb irle rin e sarlp la G o rd a yla b en im etrafm sarm
lard.
"L tfen N agual, eve b ir ey getirm e," diye yakarm aktay
d L idia.
"La G o rd a bile b ir p a r a k o rk m u a benziyordu. Eliylr
d u rm am b u y u ra n kesin b ir ia re t yapt. Z a te n artk ses falan
karm ay d n m y o rd u m . N e v ar ki, ister ekilsiz gler is
te r b irta k m v arlk lar o la ra k k ap n n a rd n d a d o laan dost la
b en im ar sesim e bal deildiler. ki gece n ce d o n G e na
r o n u n ev in d e h issetti im o day an lm az tazyiki, b t n e v i n
st n e y k len en o arl g en e hissettim . B unu, gbeim de
ki b ir k ant, ok g e m e d en salt b ir b e d e n se l strab a donu
en b ir sinirlilik b iim in d e alglyordum .
k k kz k ard ein , z e llik le L id ia ve Jo s e fin a m
k o rk u d a n d illeri tu tu lm u tu . kisi d e yaral k p e k le r gln
R Y A G RM E SANATI
265
in ildiyorlard. S o n ra hepsi b ird en b en im etrafm evirip b a

n a yaptlar. R o sa s r n e rek m asan n a ltn a girdi ve kafas
n ite re k dizlerim in arasn d an yukarya d o ru kard. La
G o rd a eslinden geldiince sakin b ir h a ld e a rd m d a d u rm a k
tayd. B irka d ak ik a so n ra kzn kapld sinir bozukluu
ile k o rk u devasa b o y u tlara ulam t. L a G o rd a zerim e d o
ru e ilerek b en im d e onlar d a tm ak am acyla kart ses
k a rm a m g erek ti in i fsldad. B ir an n e yapacam bilem ez
h ale geldim . B aka b ir ses karm ay bilm iyordum . A m a o s
ra d a bam n te p e sin d e b ird en k antm s b ir his duyum sa
dm , b ed e n im i b ir titre m e d ir ald ve hi yo k tan don J u a n m
g eceleri ald ve b a n a retm eye abalad tu h a f b ir sl
an m sad m . O b an a b u n u k a ra n lk ta y r rk e n in san n p a ti
k a d a n ayrlm asn nlem esi ve d en g esin i yitirm em esini sa
lam as am acyla retm iti.
Islm alm aya balaynca g b ek deliim in e v resin d e
ki b asn yok o luverdi. L a G o rd a g l m sey erek ra h a t bir n e
fes ald ve k k kz k a rd e le r y an m d an u za k la ara k sanki
b t n o lu p b ite n le r bir akaym asna kk rd am ay a b a la d
lar. O m eu m v aziy etten la G o rd a yla h u z u rlu b ir ekilde gz
gze geldiim iz u a n a b u s ra tli gei z e rin d e d e rin le m e si
n e d n m ek ihtiyacyla kvranyordum . B ir an iin b t n bu
o lan larn o n la rn k u rg u lad k lar b ir oyun olu p olm adn d a
hi d n m e d im deil. A m a ok halsizdim . B aylacakm m
gibi geliyordu. K u lak larm vnlam aktayd. M id em in e v re
sin d ek i tazyik yle y o u n d u ki h e m e n o ra ck ta d p b ay la
cam san y o rd u m . B am m a sa n n kysna yasladm . N e
var, b irk a d ak ik a so n ra dik o tu ra c a k denli gevem itim .
kz k ard e n e denli k o rk tu k la rn u n u tm u gibiydiler.
u a n d a allarn k ala larn a b a la rla rk e n glyor ve b irb ir
lerin i itip d u ru y o rla rd . La G o rd a sinirli g r n m y o rd u am a
gevem ie d e b en zem iy o rd u .
B ir a ra b r iki kz R o sa y ittile r ve n n o tu rd u u
y erd e ta b u re d e n d rd le r. R o s a knn st n e d m t .
O n u n fk elen ece in i san y o rd u m ki kkr kkr g ld n
266
g rdm . D u ru m u d e e rlen d irm ek niyetiyle la G o rd a ya b a k

tm . Srt dim d ik oturm aktayd. Y ar a ralk tu ttu u gzleri
R o s a ya evrilm iti. K k kz k a rd e le r heyecanl renci
kzlar gibi y k sek sesle glm ekteydiler. Lidia, Jo se fin a y itti
i gibi, o tu rd u u ta b u re d e n d e re k R o s a nm n n e k ad ar
y erd e y u v arlan m asn a n e d e n oldu. Jo se fin a yere d e r d
m ez h e p b ird e n glm eyi kestiler. R o sa ile Josefina, kala
larn anlam sz b iim lerd e d e v in d ire rek v cu tlarn yle bir
salladlar; y ere dayal bir eyi t y o rlarm asn a k alala
rn saa sola sallam aktaydlar. S o n ra iki sessiz ja g u a r gibi
frlay arak L id iay k o llarn d an kavradlar. b ird en , en k
k b ir g r lt d ah i karm akszn, b irk a kez zpladlar. R o
sa ile Jo sefin a, L id ia y k o llarn d an tu ta ra k tad lar ve ayak
larn n u larn a b asa b asa m asan n evresini iki kez d o la
tlar. A rd n d a n de, d izlerin d e yaylar varm da ayn an d a
b z l v erm iler gibi y ere yklverdiler. O u p u zu n en tarile ri
havayla ierek k ab a rd ve hepsi d e k o sk o ca to p la ra b en z ed i
ler.
Y e re d e e r d em ez d a h a d a suskunlatlar. S r n p
d n d k leri srad a giysilerinin kard h rtd a n bak a bir
ses d u y u lm u y o rdu. Sanki sesi tm yle ksk, boyutlu bir
film sey rediyordum .
Y a n m d a sessizce o tu ru p o n lar izleyen la G o rd a b ir
d e n b ire ayaa k alk t ve b ir a k ro b a t evikliiyle o d alarn n
k ap sn a d o ru kotu. K apya u lam ad a n h e m e n n ce yan ta
ra fn a d o ru te k b ir ta k la atarak , d n n n hzn kullanp
ayaa kalk t ve kapy averdi. T m b u devinim leri m utlak
b ir sessizlik iin d e y erin e getirm iti.
kz d a o d a n n iin d e dev b c e k le r gibi d n p kvra
ny o rlard . L a G o rd a b u lu n d u u y ere gelm em i im ledi; odaya
g irdik ve srtm k ap n n k asa sn a gelecek biim de o tu rttu b e
ni. K endisi d e srtn k asay a v erip y an m a o tu rd u . P a rm a k la
rm b irb irin e k e n e tle tip ellerim i g b ek deliim in st n e
k o y d u rd u .
267
D ikkatim i, la G o rd a , kzlar ve o d a arasn d a b lm ek zo

r u n d a k alm tm nce. N e var, la G o rd a o tu rm a biim im i
d z e ltir d zeltm ez dikkatim t m y le o d ay a yneldi. K zlar
geni, beyaz, yeni tulayla kapl o d a n n o rta sn a u za n m lar
d. H e r d u v ard a y e rd e n bir buuk, iki m e tre y u k ard a km a
ra fla rn zerin d e, to p lam d rt gaz lam bas yanyordu. O d a
n n tavan yoktu. P ay an d a la r k arartlm t. B u d a tepesi ol
m ay an ko sk o ca b ir o d a etkisi y araty o rd u . ki kap, b irb irle
rin e k ar k elerin h e m e n b an a yaplm t. K arm daki k a
pal k ap y a bak t m da, d u v arlarn d rt a n a yne g re yapl
m o ld u u n u ayrt ettim . B izim tara fm z d ak i k ap kuzeybat
k esindeydi.
R osa, Jo sefin a ve L idia sa a tin aksi y n n d e y erd e d n e
re k b irk a kez oday k a te ttile r. G iysilerinin kard hrty
d u y m ak iin youn b ir aba h arcad y sam d a o rtal a m u tla k
b ir sessizlik h k im olm utu. Y aln zca la G o rd a nm n e fe sle ri
ni d u yabiliyordum . K k kz k a rd e le r so n u n d a d u ru p h e r
biri b ir lam b an n a ltn a ve srtlar d u v a ra gelecek biim de
o tu rd u la r. L id ia d o u duvarna, R o sa kuzey d u v arn a ve J o
sefin a d a b at d uvarna.
L a G o rd a ayaa kalkt, ard m zd ak i kapy kapayp kol
d em iriyle de p ek itirdi. K o n u m u m u d e itirm ed en , b en i y e
rim d e n b ir k ar k a d a r uzaklatrd. B en d e srtm d u v ara d a
yal o tu rd u m . D e rk e n , y erd e d n e re k oday u zu n lam a sn a
k a te tti ve o d a b ir lam b an n altn a o tu rd u ; o n u n o tu rm a k o
n u m u n a gem esi balang iare ti olsa gerekti.
L id ia ayaa kalkt ve o d a n n d u v arlar bo y u n ca ve d u
v a rla ra yakn b iim d e ayaklarnn u c u n d a y r d . Bu, y r
m e d e n te, sessizce kaym ay an d ry o rd u . H zn artrn ca,
d u v arla ta b a n n o lu tu rd u u a z e rin d e kayyorm u gibi
devinm eye b alad . Bizim o tu rd u u m u z y erle re geldike R o
sa, Jo sefin a, la G o rd a ve b enim st m d e n atlyordu. H e r g e
iinde u zu n giysisinin b eni yaladn h issettim . H zlan d k a
d u v ar z e rin d e ykseldi. B ir an geldi, L idia iki iki b u u k
m e tre y k sek lik te o d a n n duvarlar z e rin d e k ouyordu. D -
268
v arla ra dikey b iim de kom as ylesine allm n dndayd

ki, n ered ey se b ir kom ediye d n ecekti. U zun giysisi, d u ru
m u d a h a d a tu h a f bir h ale sokuyordu. Y erekim inin, Lid ia nm z e rin d e hibir etkisi yok gibiydi, n e v ar uzun etei
y ere d o ru sallanyordu. B am n st n d e n h e r geiinde
asl bir am ar gibi yzm yalad.
D ik k atim , d ler tesi b ir dzeyde o n a ynelm iti. Bo
l n m ez d ik k atim i o n a y n eltm e abas ylesine artm t k
m id e spazm geirm eye baladm . G zlerim o d ak lam a y eti
lerini yitiriyordu. Y o u n lam am n son krntlaryla L id iam n
d o u du v arn a p raz la m a y r y erek gelip o d an n o rtasn d a
d u rd u u n u g rd m .
N efes n efeseydi ve te r iinde kalm t, tpk la G o rd a nm
uu n u m a ra sn n a rd n d a n d t gibi. D engesini bulm ak
ta glk ekiyordu. B ir s re sonra, dou tara fn d ak i yerine
d o ru y r d ve slak b ir p aav ra gibi ta b a n a kt. Bayld
m sandm , a m a so n ra azndan nefes alm ak ta olduunu
g rdm .
L id ia n m g c n kazanm as ve dik o tu rm as iin gere
k en b irk a dak ikalk sessizliin a rd n d a n , R o sa ayaa kalkp
sessizce o d a n n o rta sn a kotu, to p u k lar st n d e d n p yi
n e k o arak o tu rd u u y e re d nd. K o u d an ald hz inanl
m az b ir sram ay g erek letirm esin e yetti. B ir basketbol
o yu ncusu gibi, dikey d u v ar kirii b oyunca h av ad a zplad; cl
leri, belki m etrey i d e aan d u v arn hizasn am t. Bede
n in in d u v ara v u rd u u n u grdm , n e var, b u d evim den k
m as g e re k e n ses duyulm ad. V u ru u n kuvvetiyle y ere arp
m asn b ek led im , am a o b ir sark a gibi d u v ara asl kald.
B enim o tu rd u u m y e rd e n sol elin d e kancaya b e n z e r b ir ey
varm gibi d u ru y o rd u . B ir s re sessizce bir sark a gibi de
vindi ve saln m asnn e n geni olduu an sa eliyle duvar
ite re k k en d isin i bir, b ir buuk m e tre sola d o ru frlatt. Bu
saln m a ve frla tm a devinim ini otuz, krk kez yineledi. Tm
oday d o lan d ve y en id en g r n m ez b ir kancayla aslym a
sn a salland ilk n o k ta y a geri d n d .
269
O , kiriin o rad ay k en , k an c a o ld u u n u sandm eyin,

sol elin in yle asl k alm asn salayan b ir nitelii o ld u u n u n
ay rd n a vardm . ki gece n ce b a n a ayn eliyle saldrm t.
Asl kald y erd en , o d a n n tam o rta sn a atlay a rak o da
n u m ara sn tam am lad . B ird en b ire brak v erd i kendisini.
D rt, d rt b u u k m e tre y k sek ten y ere dt. U z u n giysisi
y u k ar d o ru alarak b an a d o lan d . H i ses k arm ad an
y ere in m esin d en h e m e n nce, b ir an iin r zg rn gcyle
ters d n m b ir em siyeye b en zed i; ince ve plak b ed e n i k o
yu re n k giysisine ilitirilm i bir sopay an d ry o rd u .
B ed en im b u iniin etkisini belki o n d a n d a youn b ir b i
im de hissetti. m elik k o n u m d a y ere indi ve so lu u n u d
zen e sokm aya a b alay arak devinim siz kald. M id em e g iren
ac verici k ra m p la rla y erd e kvranyordum .
L a G o rd a d u v ar bo y u n ca y u varlanp y an m a geldi aln
b ir k u ak gibi g b ek deliim in o ld u u b lg en in st n e b ir
k a kez d o lad . B ir glge gibi, y u v arla n ara k y en id en gney
d u v arn a d n d .
ah b elim e d o lad srad a R o s a y g zd en yitirm itim .
B aktm da, kuzey d u v arn a dayanm , o tu rm a k ta o ld u u n u
g rd m . B ir an so n ra, Jo se fin a sessizce o d a n n o rta s n a y
neldi. Sessiz ad m larla, L id ianm o tu rd u u y er ile kuzey d u
v arn d ak i k en d i n o k tas a ra sn d a gidip geldi. H e r seferin d e
y z n b a n a d n y o rd u . B ird en , tam k en d i n o k ta sn a g eld i
i an, sol k o lu n u k ald rp b ak n d a b en im g r n m n
lem ek isterm iesin e elini y z n n d zey in e getirdi. Y z
n n yarsn b ir an l n a k o lu n u n a rd n a gizledi. Y e n id e n in
d irip k ald rd ve b u kez t m y zn saklad. B u k o lu n u in d i
rip k ald rm a d ev in im ini saysz kez yineledi, b u sra d a oday
b ir k esin d en d i e rin e adm lam ay s rd rd . K o lu n u h e r
k ald rd n d a b e d e n in in d a h a byk b ir b l m g z m n
n n d e n siliniyordu. B ir an geldi, giysileri n ed e n iy le b alo n
gibi im i b ed e n i, incecik k o lu n u n a rd n d a g zd en yitiverdi.
270
O n d a n b u u k m e tre uzak ta, y erd e o tu ra n b e d e n i

nin g r n t s n k esm ekle sanki b en im d e o n u g rm em i e n
gellem iti, n e var, bu, k o lu n u n geniliiyle salanacak bir
ed im deildi.
B t n b ed e n in i gzm n n n d e n yitirm esinin a rd n
d a n grebildiim , o d am n b ir k esin d en d i erin e d o ru sal
la n a n n k o lu n u n glgesiydi. K o lu n u n geri kalan ksm n e re
deyse hi g r n m y o rd u .
M id em b u land, dayanlm az b ir ku sm a gereksinim i iin
deydim . S allan an kol t m g c m alp g t rm t . D e n g e
m i k o ru y am ad m ve yana kaydm . K olun yere dtn
g rd m . Jo sefin a im i giysileri p atlam asm a h e r yeri ku
m alarla kapl bir biim de y erd e yatyordu. K ollar iki yana
alm , srt st kalakalm t.
B edensel d en g em i y en id en k az an m am iin uzu n b ir sre
g erek ti. G iysilerim te rd e n srlsklam olm u tu . T ek etkilenen
b en deildim . H e rk es te re b atm t. E n az etk ilen en im iz la
G o rd a yd, a m a o n u n d a d en e tim i e ld en k arm asn a ram ak
kalm t sanki. L a G o rd a d a dahil olm ak ze re hepsinin
a zlarn d an n efes aldn duyabiliyordum .
D en etim im i tm yle y en id en ele alnca, h erk es kendi
n o k ta sn a o tu rd u . K k kz k a rd e le r baklarn b a n a k ilit
led iler. G z m n ucuyla la G o rd a nn gzlerinin yar kapal
o ld u u n u g rd m . B ird en b ire sessizce yanm a d o ru yuvar
la n a ra k geldi ve k u la m a gvenin arsn sylem eye bala
m am ve d o stla rn evin evresine d o lu u p bizi ele geirm ele
rin e ra m a k k alncaya d e k s rd rm e m i fsldad.
B ir s re k ararsz kaldm . L a G o rd a olacaklar d e itir
m en in b ir yolu olm adn, baladm z b itirm em iz gerekli
ini syledi. aln b elim d en zd ve y u v arla n ara k gidip y e
rin e o tu rd u .
Sol elim i azm a g t r p o bildik ar sesini karm ay
d en e d im . n ce ok zo rlan d m . D u d a k la rm k u ru , ellerim ise
terliydi, n e var, ilk beceriksizliim in a rd n d a n bir dinlik ve
271
m em n u n iy et duygusu h e r yanm sard. O a n a d ek o lu tu r

m u o ld u u m e n y etkin ar sesini kardm . B u d a bana,
y an t o la ra k geri d n e n sesleri an m satt. N itekim , soluum u
k ese r kesm ez d rt b ir y an d a n g elen y an tlar duydum .
L a G o rd a s rd rm e m i im ledi. dizi d a h a o luturdum .
S o n u n cu su hayli byleyiciydi. H e r za m a n yaptm gibi h a
vay iim e ekip k k b l m le r h a lin d e salverm itim .
B u kez, ar sesi zgrce kverm iti b o azm dan. E li
m in yan tara fn k u llan m ay a bile g erek kalm am t.
L a G o rd a b ird e n b ire yanm a geldi, b eni k o ltu k a ltla rm
d an tu tu p ayaa k ald rd ve o d a n n o rta sn a itti. Eylem iyle,
m u tla k y o u n lam am a k e t v u rm u tu . L id ia nm sol kolum a,
Jo s e fin a n n d a sa k o lu m a tu tu n d u u n u n ayrdna vardm .
R o sa ise g s m e yapm , kollaryla d a b elim e sarlm t.
L a G o rd a ark am d ay d . K ollarm a rk a m d a tu tm a m ve k o
u m tak m gibi b o y n u n a ve o m u zlarn a dolad aln skca
k av ram am bu y u rd u .
A yn a n d a , o d a n n iinde b izd en b ak a b ir ey d a h a o l
d u u n u n ay rd n a v ardm , am a n e o ld u u n u belirleyem edim .
K k kz k a rd e le r titriy o rlard . B enim ayrm sayam adm
b ir eyin, o n larn ay rd n a v arm o ld u k larn n bilincindeydim . L a G o rd a nn, d o n G e n a ro n u n evinde yaptn y a p
m ay d en ey ece in in d e bilincindeydim . A n id en , kap d eli in
d en g elen r z g rn bizi ektiini hissettim . T m gcm le la
G o rd a nm aln a tu tu n d u m , kzlar d a b eni y ak alad lar. A r
lksz k o c a m a n b ir y a p ra k gibi sa d a n sola u u u p s r k le n
diim izi h issettim .
G zlerim i at m d a salkm gibi salm dm z g rd m .
Y atay ya d a dikey k o n u m d a , h a v a d a d u ru y o rd u k . H angi k o
n u m d a o ld u u m u zu belirley em iy o rd u m , n k duygusal bir
n iren g i n o k ta sn a sah ip deildim . D e rk e n , ykseldiim iz hz
la an id en y ere d t k . D m z m id e b lg em le h isse t
tim . A cyla b a rd m , lklarm k k kz k ard e le rin k ile re
272
kart. D izlerim in i ta ra flar acyordu. B acaklarm da daya

nlm az b ir ar vard; krlm olabilirlerdi.
kinci izlenim im ise b u rn u m a b ir eyin giriyor olduuy
d. E tra f ok k aran lk t ve srt st uzanm tm . D ikilerek
o tu rd u m . N e d e n sonra, la G o rd a nm b ir tyle b u ru n delikle
rim in iini gdkladnn ayrdm a vardm .
K endim i b itk in ya da yorgun hissetm iyordum . A yaa fr
lad m ve an cak o n d a n so n ra evde olm adm z gereiyle
sarsldm . B ir tep en in , kayalk, bitkisiz b ir te p e n in zerin
deydik. B ir adm attm , n ered ey se y ere d yordum . Ayam
b irin in b e d e n in e taklm t. Jo se fin a yd bu. D o k u n u lm ay a
cak k e rte scakt. Sanki atei ok ykselm iti. O tu rtm ay a a
ltm , n e var, ok bitkindi. R o sa h e m e n o n u n yanndayd
O n u n b edeniyse, tam te rsin e buz gibi souktu. Birini dieri
nin st n e y atrdm . B u devinim , k en d ilerin e gelm elerine
yardm c oldu.
L a G o rd a d a L id ia y bulm u, o n u y r t y o rd u . Birka
d ak ik a so n ra h ep im iz ayaa kalkm tk. Evin belki de seki/
yz m e tre k a d a r uzandaydk.
Y llar nce, d o n J u a n b a n a b u t rd e n b ir deneyim yaat
m t, n e var, p sik o tro p ik b ir b itk in in yardm yla o lm u tu bu
G r n e b ak lrsa b en i u u rm u ve ev in d en u z a k ta b ir yere
k o n m u tu m . O z a m a n lar, b u n a m an tk erevesi iinde bi
ak lam a g etirm eyi d en em itim , n e var, m an tk sal aklam a
larm yeri deildi ve yalnzca iki ak kapm kalm t: Y a ben
o b itk in in p sik o tro p ik a lk alo itlerin in etkisi altn d ay k en don
J u a n b en i tam t ya d a yine ayn alk alo itlerin etkisi altnda
d o n J u a n n b a n a in a n m a m b u y u rd u u eye; utuum a
inanm tm .
B u k ez ise u tu u m u k a b u lle n m e k te n b ak a b ir arem
k alm am t. p heye d m e d k n l g sterm ek isteye
re k d rt kzn b eni b u ra y a tam o lab ilecek lerin i dn
dm . Bylesi sam a b ir fikri d e n e tim altn a alm a becerisini
g stere m e d im ve k a h k a h a la rla gldm . Eski hastalm su
273
y z n e km t. B ir s re iin tk a n p k a la n aklm beni y en i

d en elin e geiriyordu. O n u sav u n m ak istedim . Y a d a d a h a
d o ru b ir deyile, blgeye geld i im d en b u y an a izlediim v e
ya yaadm akl alm az olaylarn nda aklm , benim ta n
m ad m o ok k arm ak b ir b t n o la n tek i "ben"den b a
m sz o lara k k en d in i savunuyordu. o k ilgili b ir izleyicinin
gzyle, aklm n m an tk l g e re k e le r a ra m a k iin abalad
na, te y an d an b en im d a h a b yk bir p aram n h e r eye
aklk g etirm ek iin p e k az a b a g sterd i in e tan k o lu y o r
dum .
L a G o rd a , kzlar sraya soktu. D e rk e n , b eni de k en d i
y an m a ekti. D rd ellerini a rk a la rn d a b irletird iler. L a
G o rd a b en im d e yle yapm am im ledi. K ollarm g ereb ild i
im k a d a r gerip, b ilek lerim e olabildiince yakn y e rle rd e n
ellerim le h e r b ir k o lu m u k av ram am salad. Bu, o m u zlar
m n oynak y erle rin d e byk bir kas basks o lu m asn a n e
d en oldu. B elim b k l n cey e d ek srtm d a n n e doru itti.
D e rk e n , allm adk b ir ku sesi kardk. B u bir uyaryd. Li
dia y r m ey e balad. K a ran lk iin d e yapt devinim ler,
b a n a b ir buz d an ssnn devinim lerini an m satt. H zla ve
sessizce y r d ve b irk a d ak ik a iin d e g zd en yitti.
L a G o rd a , ayn ku sesini b irb iri a rd n a iki kez d a h a yi
n eled i, R o sa ve J o se fin a d a tpk L id ia gibi devinim e g e ti
ler. L a G o rd a , b a n a k en d isin i y ak n d an izlem em i syledi.
Bir ku sesi d a h a k ard ve ikim iz b ird e n yrm eye b a la
dk.
Bu k e rte ra h a t a y r m e m d e n t r aknla d m
tm . T m d en g e m b a c ak larm a yerlem iti. E llerim in a rk a
d a olm as, d ev in im lerim i engellem iti. E llerim in a rk a d a o l
m as, dev in im lerim i en g e lle m e k yle d u rsu n , yabans bir
d en g e o lu tu rm a m a yardm c bile o lm u tu . N e var, beni h e r
eyin te sin d e a rta n ey a d m larm d ak i sessizlikti.
Y o la ulat m zd a, o la an b ir b iim d e y r m ey e k o y u l
duk. K ar y n e d o ru gid en iki kiinin y a n n d a n getik. L a
274
G o rd a o n la ra selam verdi, a d a m la r d a o n u yantlad. Eve

ulatm zda, k k kz k ard eleri k ap n n n n d e b e k le r
k en b u ld u k . eri girm eye cesaret ed em em ilerd i. L a G o rd a
o n lara, b en im d o stlar h e r n e k a d a r d en etley em iy o r olsam
d a o n larn gelip g itm elerini ayarlayabiliyor o ld u u m u vc
d o stla rn artk bizi rah atsz ed e m ey ecek lerin i syledi. Kzlar
o n a in an d , n e var, o an b en ayn eyi k en d im iin syleye
m ezdim .
eri girdik. D rd d e ok sessiz ve etkili bir biim de
giysilerini k arp souk suyla tem izled iler ve yeni giysiler
giydiler. B en d e aynn yaptm . D o n J u a n m evinde giydiim
eski giysileri giyindim . L a G o rd a bir k u tu iinde getirm iti
b u n lar b an a.
H e p im iz y en id en havam z b ulm utuk. L a G o rd a dan,
y ap tk larm z aklam asn istedim .
"Sonra k o n uuruz," d edi kesin b ir sesle.
D e rk e n o n la ra getirdiim p a k e tle rin h l b ag a jd a d u r
d u k larn h atrlad m . H a zr la G o rd a y em ek piiriyorken
b u n lar d a tm an n tam zam an o ld u u n u d n d m . D ar
ktm , p a k e tle ri alp eve getirdim , m asan n st n e braktm .
L idia, a rm a a n la rn nasl d a tlaca n a ken d isin in nerm i
o ld u u biim d e k a ra r verip verm ediim i so rd u . O n a h o lar
n a g id en b ire r arm a an alab ilecek lerin i syledim . Bunu
y a p m a k ta n kand. P ab lito ve N e sto ra g etird ik lerim in hi
k u k u su z ok zel eyler o lduunu, o n la ra ayrdklarm nsa
sra d a n ey ler o ld u u n u ve b u n lar k ap rk en d v ecek leri
ni d n e re k m asay a koym ak istediim i syledi.
"A yrca B en ig n o ya hibir ey g etirm edin," d ed i Lidia,
y an m a y aklap yapay b ir ciddiyetle yzm e bakt srada.
" kiiye iki a rm a a n v e re re k G e n a ro la rm duygularn zedeleyem ezsin."
H ep si d e g ld. C anm skld. Syledii h e r ey doruy
du.
275
"ok zensizsin, ite bu n e d e n le seni h ib ir zam an seve

m edim ," d ed i L id ia gl a znda d o n a rk e n . "Beni hibir
za m a n efk at ya d a saygyla selam lam ad n . N e za m a n k ar
lasak b en i g rm e k te n m e m n u n o luyorm u gibi yaptn.
M esafeli ve kibirli selam m tak lit etki. K im bilir gem i
te ka k ez g rm t bunu.
"N eden b u ra la rd a n e yaptm h ib ir zam an sorm adn
b an a?" diye so rd u L idia.
B u k o n u y u d n m ek iin yaz yazm ay braktm . O n a
so ru so rm ak hib ir zam an iim den gelm em iti. H ib ir zrm
olm adn syledim . L a G o rd a aray a girdi ve b en im yalnzca
u ya d a b u biim d e ekici b u ld u u m k a d n la rla konum aya
alkn o ld u u m u syledi. L a G o rd a , N a g u a lm o n la ra benim
d o ru d a n b ir eyler so rm am k arsn d a y an tlam alarm , aksi
ta k d ird e h ibir ey d em em e le rin i sylem i o ld u u n u ekledi.
R o sa srekli gldm ve g l n olm aya altm iin
b en i sevm ediini syledi. Jo sefin a ise o n u hi g rm em i o l
du u m iin, salt i olsun diye b e n d e n h o lan m ad n syle
di.
"unu bil ki seni N agual o lara k kab u l etm iyorum ," dedi
L id ia b an a. " ok ap talsn. H ib ir ey bilm iyorsun. B en se n
d en ok biliyorum . S an a nasl sayg duyaym ki?"
L idia geldiim y ere geri dnebileceim i, h a tta ok is te r
sem k en d im i suya atabileceim i ekledi.
R o sa ve Jo se fin a tek bir szck etm ed i. N e var, y zle
rin d ek i ciddi ve k o rk u tu c u a n la tm a b ak lrsa o n larn d a Lid ia yla ayn fik ird e o ld u k lar g r l y o rd u .
"Bu ad a m bize nasl n d erlik e d e b ilir ki?" diye so rd u L i
dia, la G o rd a ya. "O g erek bir N agual deil. B ir in san o. B i
zi de ken d isi gibi salak yapacak."
O k o n u tu k a R o sa ve Jo se fin a nm y zlerin d ek i k t
an latm n d a h a k atlatn grdm .
La G o rd a aray a girdi ve b e n d e d a h a n ce "grm " o l
d u k larn o n la ra aklad. B ana, o n la rn a larn a d m e m e
276
mi n erm i o ld u u n a gre, o n la ra d a b en im am a d m e
m eyi n erd i in i d e ekledi.
L id ian m o ilk canl dm anlk g sterisin in ard n d an , la
G o rd a nn a n la ttk la rn a b u k e rte abuk uyum g stere b ilm e
sine ap kalm tm . B an a gld. H a tta gelip yanm a bile
o tu rd u .
"Sen d e bizim gibisin, ha?" diye so rd u sesinde b ir akn
lk titrem iyle.
N e diyeceim i bilem edim . K afasn k artrm ak tan k o r
kuyordum .
Lidia, k k kz k ard elerin su g t rm ez biim de n d e
riydi. B an a g ld an teki ikisi d e ayn havaya girdi.
L a G o rd a o n la ra kalem im i, kdm ve so rd u u m soru
lar k a fa la rn a tak m am alarn syledi, b u n a karlk ben de
o n larn y ap m ak ta n e n ok h o n u t k ald k lar eye, dknlk
g ste rm e le rin e ses karm ayacaktm .
d e b a n a yakn o tu rd u la r. L a G o rd a m asaya yrd,
p ak e tle ri alp a ra b a m a tad. L id ia d an gem iteki uygunsuz
d av ran larm n ed en iy le z r diledim ve o n la rd a n don J
a n n m ezi o lu larn n yksn a n latm alarm istedim .
lerini k o lay latrm ak am acyla n ce b en , d o n J u a n la nasl
tantm an lattm . O n la rn ykleri, d o n a S o le d a d m an
latm o ld u k larn n aynsyd.
L id ia k en d ilerin in , don J u a n m dnyasn te rk etm ek te
zgr o ld u k larn syledi. N e var, o n la r kalm ay sem ilerdi
zellikle d e kendisi, ilk m ez o lara k zgrce gitm e ayrca
lna sah ip o lm u tu . N agual ve G e n a ro nun, kendisini iyi
le tirm elerin in a rd n d a n , N ag u al kapy gsterm i ve o an
oray te rk etm ez se k ap n n k en d isin e k ap an aca n ve b ir da
h a alm ayacan sylem iti.
"Kap k ap a n d n d a , yazgm d a m h rlen m iti," dedi 1.i
dia b an a. "Sana d a tp k byle oldu. N agual, san a b ir yama
e k le d ik te n so n ra o ra d a n ayrlm a frsatn o lduunu, n e var,
sen in b u n u k u lla n m a k istem ediini sylediydi."
R Y A G RM E SANATI
277
O zel k a ra r h e r eyden d a h a canl b iim d e anm sadm .

O n lara, d o n J u a n n, p ein d e b ir cad o ld u u n u syleyerek
b e n i nasl tu za a d rd n , b a n a g itm e k te ya d a kalp
s ald rg an a aaca savata o n a y ardm e tm e k te zgr o ld u
u m u bild ird i in i anlattm . S o n ra d a n b u saldrgann, o n u n
y an d a o ld u u o rtay a km t. O n u k e n d im e d o ru y n len
d irm ek le o n u do n J u a n m "yarakl dm an" dedii olguya
d n m esin e yol am tm .
L id iaya g em ite o n larn d a yarakl d m an lar olup
olm ad n so rd u m .
"Biz sen in k a d a r ap tal deiliz," dedi. "K im se ta ra fn d a n
m ah m u zlan m ay a gereksinim duym adk."
"Pablito d a o n u n k a d a r aptal," dedi R osa. "O nun d m a
n d a S o led ad . N e k e rte yarakldr, o ras bilinm ez. A m a
ata s z n e der: k o y u n u n bu lu n m ad y erd e keiye...
K a h k a h a la rla g l p m asaya elleriyle v u rd u lar.
D o n J u a n m st m e sald la C a ta lin a adl bycy
tan y an o lu p olm adm sordum .
B alarn o lu m su zca salladlar.
"Ben tan y o ru m ," dedi la G o rd a ocan o ra d a n . "N agua lin d n e m in d e d ir, n e var, o tu z u n d a gsterir."
"D n em n ed ir, G o rd a?" diye so rd u m .
M asaya d o ru y rd, ayan sran n st n e k oydu ve
en esin i diziyle k o lu n a dayad.
"N agual ve G e n a ro gibi b y c lerin iki d n em i vardr,"
d ed i. B irincisi b izler gibi, in san o ld u k lar d n em d ir. B iz de
ilk d n em im izdeyiz. H e r birim ize b ir grev v erilm itir ve b u
g rev in san biim im izi te rk etm em izi salar. Eligio, biz b e i
m iz ve G e n a ro la r ayn d n em d en iz.
"kinci d n e m ise, b y c n n artk in san olm ad d
n e m d ir, tpk N ag u al ve G e n a ro gibi. Bize re tm e n lik e t
m eye geld iler, ileri bitin ce d e gittiler. Biz o n larn ikinci d
278
nem iyiz. N ag u al ve C atalin a tpk sen ve L idia gibidir. Ayn

k o n u m d alar. O d a L idia gibi k o rk u tu c u b ir byc.
L a G o rd a ocan y an m a d n d . K k kz k a rd e le r si
nirli g r n y o rlard.
Lidia, la G o rd a ya, "Bu, o erk b itkilerini tan y an kadn
olsa gerek," dedi.
La G o rd a d a yle o ld u u n u syledi. O n lara, N a g u alm,
k en d ilerin e de erk bitkileri v erip verm ediini sordum .
"Hayr, biz m z alm adk," diye yantlad Lidia.
E rk b itk ileri yalnzca sen ve la G o rd a gibi b t n l n
yitirm i in san lara verilir."
"Nagual san a d a erk bitkisi v erdi mi, la G o rd a?" diye
so rd u m , yksek sesle.
L a G o rd a iki p arm a n yukar kaldrd. "N agual, pipo
su n u iki kez v erdi ona," d ed i Lidia. "kisinde de keileri k;
rd."
"Ne oldu, G o rd a ?" diye so rd u m .
"K eileri kardm ," d ed i y en id en m asaya d o ru yrii
ken. "Bize e rk b itk ileri verildi, n k N agual bedenim izi yn
m alyordu. B enim ki ab u cak tu ttu , n e var, seninki zordu
N agual sen in Jo s e fin a d a n d a h a lgn, L idia gibi sz dinle
m ez o ld u u n u syledi, b u n e d e n le sa n a d ah a ok bitki vc
m esi gerekm iti."
L a G o rd a , e rk b itk ilerin in yalnzca sa n a tla rn d a ustaln
ulam b y c lerce k u llanlabileceini aklad. B u bitkilc
ylesine e rk d o lu y m u la r ki, gerektii gibi kullanlm aln
iin, b y c n n k u su rsu z dik k atin i eksik etm em esi gerekil
mi. K iinin d ik k atin i b u dzeye getirm ek , t m bir yaam
boyu s rerm i. L a G o rd a , b t n l e ulam in san larn ck
b itk ilerin e g erek d u y m ad k larn , n e kk kz kard elen il
n e de G e n a ro la rn b u n la r hi yutm adklarn, n e var, riiya
g r c le r o la ra k sa n a tla rn d a m k em m elletik le rin d e son
ve kesin b ir y kselm e iin k u llan ac ak larn syledi; b u ylesi
279
n e oylum lu b ir ykselm eym i ki, b u n u bizim an lam am z o la

nakszm .
"Peki, sen ve b e n de alacak m yz?" diye so rd u m la G o rda"ya.
"H epim iz," diye yantlad. "N agual, sen in b u noktay bizlerd e n d a h a iyi anlayacan syledi.
Bir s re b u k o n u st n d e d n d m . P sik o tro p ik b itk i
lerin b e d e n im d e g erek ten rk n b ir etkisi olm utu. Sanki
iim d e y er alan geni bir h azneye ulam ve b u n d a n eksiksiz
b ir d n y a o lu tu rm u la rd . B u b itk ileri alm an n karl, b e
d en sel salm n b ozulm as ve etk ilerin i d e n e tle m e n in o la
nakszlyla d en m iti. B eni h o y ra t ve k a rm a a do lu bir
dnyaya so k m u lard . B u d n y ad an y a ra rla n m a k iin g e re
k en, d o n J u a n n deyiiyle d e n e tim ve e rk te n y oksundum .
B u n u n la b irlik te e e r d en e tim elim d e olsayd, zihin asn
d an sersem letici so n u lar d a o rtay a kabilirdi.
"O n lard an k u llan d m ben," d ed i Jo sefin a, b ird en b ire .
"D eliliim srasn d a N agual, ya iyileeyim ya d a leyim diye
p ip o su n u verdi. V e iyiletim de!"
"N agual, Jo se fin a ya du m an c m g erek ten verdi," dedi
la G o rd a oca n o ra d a n ve m asaya geldi. "K endisini, o ld u
u n d a n d a lgn gsterdiini biliyordu. H e r za m a n k a fa d a n
b iraz atlak t, b u n u n yan sra c re tk rd ve d k n l k g s
te rm e d e k im se o n u n la boy lem ezdi. K im sen in k en d isin i
ra h atsz ed em ey ece i ve ak ln a esen i y apabilecei y e rle rd e
y aam ak isterd i h ep . N ag u al d a d u m a n n d a n v erdi o n a ve
o n u istedii gibi yaayabilecei b ir dnyaya g n d erd i. O n
d rt g n y aad o ra d a; sk n td an p atlay p geri d n d n d e
iyilem iti. D k n l k gsterm eyi kesti. B u d a o n u n ilacy
d."
L a G o rd a oca n b an a d n d . Kz k a rd e le r g l p
b irb irle rin in s rtla rn a v u rd u lar.
D e rk e n , L id ia nn, d o n a S o le d a d m evinde b a n a b ir
kn g sterm ek le k alm ay a rak stelik b u knn, d o n J u a n n
280
p ip o su n u sard kum a olduu izlenim ini y aratm ay a alt

n anm sadm .
L id iaya, b u p a k e ti b a n a an cak la G o rd a n m n n d e v e
re b ilecek lerin i sylediini antrdm .
K k kz k a rd e le r b irb irle rin e b ak p so n ra d a la G o rd a ya d n d ler. O d a ban km ld att. Jo sefin a kalkp n
o d ay a gitti. B ir s re so n ra L id iam b a n a g sterm i olduu
kn la geri d n d .
M id em e, sabrszlk ve s rp riz n ed en iy le b ir sanc sa p
land. Jo sefin a kn zenle m asaya, n m e d o ru y e rle tir
di. H e rk es evreye to p lan d . O d a L id ia gibi t ren se l b ir b i
im de kn am aya balad. P a k e t t m y le aldnda iin
d ek ileri m asan n st n e d k t . A yba bezleriydi bu n lar.
B ir an iin bo calad m . N e var, la G o rd a nm d i erle rin
d en d e gl p atlay a n k ah k a h as ylesine sevim liydi ki d ay a
n am ay p b e n d e o n la ra katldm .
"Bu, J o s e fin a nm kiisel kn," dedi la G o rd a . "Senin
hrsn n st n e oynayp, kn N a g u a ld a n san a kalm bir
arm a an gibi g s te re re k seni b u ra d a tu tm a k o n u n p a rla k bir
fikriydi."
"A m a iyi b ir fikirdi, k ab u l et," d ed i L idia. kn at s
ra d a g zlerim d e b e lire n hrsl bak ve a m a k tan vazgetii
a n d a g sterd i im d krkln im lerle yknd.
Jo se fin a ya fikrinin g e r e k te n p a rla k o lduunu, sezm i
o ld u u gibi ie y arad n ve o p a k e ti g e r e k te n ok istedii
m i syledim .
"ok istiy o rsan alabilirsin," d ed i ve h erk esi g ldrd.
L a G o rd a , N a g u a lm, Jo s e fin a nm g erek b ir lgn ol
m ad i im b u n e d e n le d e o n u iy iletirm en in g erek ten zor ol
d u u n u b an d a n b e ri bildiini syledi. G e r e k h a sta la r g e
n e ld e d a h a uysal o lu rm u . Jo se fin a h e r eyin oka ayrdndaym ve ele avuca gelm iyorm u. B u n e d e n le N a g u alm onu
b iro k kez t tt rm e s i gerekm i.
R Y A G RM E SANATI
281
D o n J u a n b ir k eresin d e ayn deyim i, yani b eni t tt r d

n b a n a d a sylem iti. B en d e b en im g r n t m o lu tu r
m ak am acyla p sik o tro p o ik m a n ta rla r k u llan d m d a n sz
etti in e in an m tm hep.
"Seni nasl t tt rd ? " diye so rd u m Jo s e fin a ya.
O m u zlarn silkti ve yant verm edi.
"Seni nasl t tt rd y se yle," d edi L idia, "Iltn sen d e n
ekip ald ve k endi hazrlad b ir atein du m an y la k u ru ttu ."
D o n J u a n m byle b ir eyi b a n a aklam am o ld u u n a
em in d im . L id ia ya b u k o n u d a n e le r bildiini so rd u m . La
G o rd a ya d n d .
"D um an, b y c ler iin ok nem li," d edi la G o rd a.
"D um an, sis gibidir. Sis ok d a h a iyidir e lb ette, a m a d e n e ti
mi zo rd u r. D u m a n denli kullanl deildir. B ylelikle, J o s e
fina ve sen in gibi kaprisli ve zo r olan, s rek li sallan a n in sa n
lar g rm ek isteyen b ir byc bir ate y a k a r ve b ra k r d u
m an gitsin o kiiyi sarsn diye. S ak lad k lar h e r n e ise d u
m an la b irlik te, o rta y a kar."
L a G o rd a , N a g u a lm , d u m an salt in san lar g rm e k iin
deil, iyiletirm ek iin kullandn d a syledi, Jo s e fin a ya
d u m an b an y o lar uygulam t; o n u atein b an d a, r zg rn
estii y n d e tu tm u ya d a o tu rtm u tu . D u m a n g en zin e k a
m, o n u a latm t, n e var, rahatszl geici o lm u tu ve k a
lc z a ra r b rak m am t. te y an d an , lts yava yava te
m izlenm iti.
"N agual h ep im ize d u m an b an y o su yap trd ," d ed i la
G o rd a . "H ele sana, J o se fin a d an d a fazla. S en in day an lm az
o ld u u n u ve Jo se fin a gibi, olm ayan v ar g sterm ey e bile yel
ten m ed i in i syledi."
H e r ey b ird e n b ire akla kavum utu. L a G o rd a h a k
lyd; d o n J u a n atein n n e yzlerce kez o tu rtm u tu beni.
D u m an g zlerim i ve boazm ylesine yakm v e k an d rm t ki o n u n e z a m a n k u ru y ap rak ve dal to p la rk e n grsem
k o rk u y a k ap lrd m . G zlerim kapalyken so lu m am d e n e tle
282
meyi ve du m an hissetm eyi re n m e m gerektiini sylerdi;

b u yolla, tk srm a d an soluk alabilirm iim .
L a G o rd a , d u m an n Jo s e fin a m n h av a gibi h afif ve ak
kan olm asn a ve b u n u n yan sra, hi kukusuz b en im de d e
lilikten k u rtu lm a m a yardm c o ld u u n u syledi.
"N agual, d u m an n en d ek i h e r eyi ekip kardn sy
ledi," diye s rd rd la G o rd a . "Seni d u ru ve dolaysz klm."
O n a, kiinin sak lad k larn n d u m a n yoluyla nasl dar
karlacan bilip bilm ediini so rd u m . B u n u kolaylkla y a
pab ileceini n k biim ini yitirm i o ld u u n u syledi. N e
var, kz k a rd e le r ve G e n a ro la r, N a g u al ve G e n a ro yu birok
kez izlem i o lm alarn a k arn h e n z yapam azlarm .
D o n J u a n n, b eni b ir balk gibi yzlerce kez ttslem i
o lm asn a k arn b u k o n u d a n n e d e n hi sz etm ediim i m e
ra k etm itim .
"Etti," dedi la G o rd a o allm adk inandrclyla. "Na
gual san a bile retti. B ize, b ir k e re sin d e d a lard a koskoca
b ir yeri t tt rd k te n so n ra, m a n z a ra n n ark asn d ak ileri gr
dn syledi. yle ki, kendisi b ile bylenm i."
O gl grsel bozukluu, ok koyu b ir sisle elek trik fr
tn asn n b irlik te n e d e n o ld u k larn d n d m o sradan
sanry an m sadm . O n la ra b u ser v en i an lattm ve d o n Jua n m h ib ir za m a n b a n a d o ru d a n sisi ya d a d u m an re t
m ediini ek ledim . T m yapt, ate yakm ak ya d a b en i sisin
iine sokm akt.
L a G o rd a h ib ir ey sylem edi. A yaa kalkt ve ocaa
d o ru y r d . L idia kafasn sallayp dilini klatt.
"ok aptalsn," dedi. "N agual h e r eyi re tti sana. Bize
b iraz n ce a n lattk larn nasl grdn sanyorsun ki?"
re tm e an laylarm z a ra sn d a b ir u u ru m vard. B il
diim b ir eyi o n la ra re te c e k olsaydm , rn e in a ra b a ku l
lanm ay re tm e k isteseydim , adm adm ilerley erek srecin
t m a a m a larn n an lald n d an em in olm ak isteyeceim i
a n la ttm o n lara.
283
L a G o rd a m asaya d nd.
"Senin sylediin, byc to n alla ilgili b ir ey re tti in
d e geerlidir," dedi. "Byc, n ag u a lla ilgileniyorsa savaya
bilgiyi verm elid ir, b u d a o n a gizem leri g sterm ek an lam n a
gelir. T m yapaca d a b u d u r. G izem leri alan sava k e n d i
sin e g sterilen i uy g u lar ve bilgiyi erk o lara k ta le p eder.
"N agual san a t m m z e gsterdii gizem den d a h a faz
lasn g sterdi. N e var, tem b elsin sen, tpk P ab lito gibi ve
k afan n karm asn yeliyorsun. T o n al ve n ag u al iki ayr
dnya. B irin d e k o n u u rsu n kincisinde ise ey lem lerd e b u lu
nu rsu n ."
O k o n u u rk e n , szleri tm yle anlam kazand. N ed en
sz etti in i biliyordum . O can b an a gitti, b ir anan iin
d e b ir eyler k artrd ve geri d nd.
"N eden b u k e rte salaksn sen?" diye so rd u L idia aka.
"Bo o," diye y an tlad R osa.
B eni ayaa kald rp, gzlerini alatrm ak iin z o rla n a
ra k b ed e n im i ta ra d la r. H ep si d e g b ek deliim e d o k u n d u .
"Peki, n e d e n h l bosun?" diye so rd u Lidia.
"Ne yaplm as g erektiini biliyorsun, deil mi?" diye e k
ledi R osa.
"lgnd," d ed i o n la ra Jo sefin a. "H l d a lgn olm al."
L a G o rd a y ard m m a k o u p o n la r n e d e n biim lerini yitirm e d ile rse b en im d e o n e d e n le bo old u u m u syledi. T
m m z de g izliden gizliye, n ag u a l d n y asn a g irm ek iste m i
y o rd u k . K o rk u y o rd u k ve nyarglarm z vard. K sacas, h i
b irim iz P a b lito d an d a h a iyi deildik.
T e k b ir sz b ile ed e m e d ile r. d e o ld u k a ra h a tsz o l
m u a b en ziy o rd u .
"Zavall k k N agual," d ed i L idia b ana, sesin d e g erek
b ir ilgi titrem iy le. "Sen d e e n az bizim k a d a r k o rk m u su n .
B en, se rt in san oynuyorum ; Jo sefin a, lgn; R o sa, huy su zu
ve sen d e aptal."
284
G l t le r ve geldiim den b u y an a ilk k ez d o stlu k b e lir

tileri g sterd iler. Sarldlar, ellerini o m zu m a koydular.
L a G o rd a tam karm a o tu rd u , k k kz k ard eler de
o n u ev relediler. B enim yzm h e p sin e d n k t .
"G een gece o la n la rd a n sz ed eb iliriz artk," dedi la
G o rd a . "N agual, d o stlarn son sald rlarn n ard n d a n hl
y ayorsak bir d a h a asla eskisi gibi olm ayacam z syledi.
D o stla r b u gece b ir eyler yapt. Bizi u za a savurdular."
Y avaa yaz ta h ta m a d o k u n d u .
"ok zel bir geceydi b u gece sen in iin," diye srdrd.
"Bu gece d o stlar d a dahil h ep im iz san a y ard m etm ek iin
birlik te altk. N agual b u n u be en ird i. B u gece tm yle
grdn."
"yle mi," diye sordum .
"te yine baladn," dedi L idia ve h e rk e s gld.
"G rm em h a k k n d a k o n u san a, G o rd a," diye direttim .
"Salak o ld u u m u biliyorsun. A ra m z d a anlalm adk hibir
ey kalm asn."
"Pekl," dedi. "Ne sylem ek istediini anlyorum . Bu
gece k k kz k ard eleri grdn. "
O n lara, d o n J u a n ve d o n G e n a ro ta ra fn d a n gerekleti
rilen in an lm az o lay lara d a tan k o ld u u m u syledim . O nlar
da, kz k ard eleri g rd m denli ak seik grm tm , yi
n e d e d o n J u a n ve d o n G e n a ro h e r seferin d e grmediim
h k m n e varm lard. K k kz k a rd e le rin eylem lerinin,
eskileriyle n e gibi fa rk la r gsterd i in i b e lirle m e k te n yoksun
dum .
"Yani, d n y an n b a la rn a nasl tu tu n d u k la rn grm edin
m i d e m e k istiyorsun?" diye sordu.
"Hayr, grm edim ."
"D nyalar arasn d ak i y ark ta n g etiklerini de m i grm e
din?"
285
N e g rdysem a n la ttm onlara. Sessizlik iinde d in led i

ler. A n latm n so n u n d a, la G o rd a a lam am ak iin ken d in i
zo r tu tu y o rd u .
"Ne ac!" diye nledi.
A yaa kalkt, m asan n evresini d o lan p b a n a sarld.
G zleri p a rla k ve dingindi, iin d e b a n a k ar k t l k ta
m adn biliyordum .
"Senin tk an k ln bizim yazgm z," dedi. "A m a yine de
bizim N a g u a lm zsn sen. K t fik irlerle y o lu n a engel koy
m ayacam . E n azn d an , b u n d a n em in olabilirsin."
te n o ld u u n u biliyordum . Y alnzca d o n J u a n d a g r
d m b ir d zey d en ko n u u y o rd u . H alini, insan biim ini yi
tirm e n in b ir r n o la ra k d efalarc a aklam t; biim i o lm a
yan b ir savayd aslnda. O n d a n gelen d e rin b ir sevecenlik
dalgas h e r yanm kaplam t. A lam ak zereydim . O n u n
in an lm az b ir sava o ld u u n u d n d m srad a b a n a tu
h a f b ir ey oldu. B u n u doruya e n yakn biim de aklam ak
iin sanki k u lak zarlarm p atlad d em ek yanl olm az. N e
var, b u p atlam ay t m b ed e n im d e , zellikle de gbeim in
h e m e n altn d a k u la k la rm a o ra n la d a h a d a belirgin biim de
h issettim . B u p a tla m a n n ard n d a n h e r ey d u ru lu k kazand;
sesler, g r n t le r, k o k u lar. D e rk e n , yabans biim de iitm e
yetim i b o zm ay an b ir vn lam a h issettim . N e k e rte yksek
o lu rsa olsun, tek i seslerin duyulm asn engellem iyordu.
S anki b u vnlam ay k u lak larm la deil d e b e d e n im in b ir b a
k a yanyla d u y u y o rdum . Scak b ir e lek trik t m b e d e n im d e
d o lat. D e rk en , h i grm ediim b ir eyi anm sadm . Sanki
d nya d b ir b ellek b en i eline geirm iti.
L id ia n m d u v a r z e rin d e y r rk e n yatay d u ra n , iki k r
m zm s ip e tu tu n d u u n u anm sadm . A sln d a y r m y o rd u ;
ayaklaryla tu ttu u kaln b ir izgi yum a z e rin d e kayyor
du. K rm zm s ip le re tu tu n m a abasyla azndan n efes a la
ra k te r d k t n g rd m anm sadm . G ste risin in so
n u n a d o ru d en g em i y itirm em in nedeniyse, o n u y ksek bir
286
h zla oday fr d n en b ir k o lara k grm em den dolay k e n d i

m i zayf h issetm em di; b u devinim b eni g b e im d en ekip
d rm t .
R o sa ve Jo se fin a nn eylem lerini d e anm sadm . R osa
k aran lk tav an d a n aa zm salkm gibi d k len dikey k r
m zm s ip lere sol eliyle tu tu n a ra k sanki dal b u d ak salm t.
Sa eliyle d e dengesini salam ak am acyla yine bu dikey il
le re tu tu n m u ve h a tta ayak bileklerini bile b u n la ra d o lam
t. G sterisin in so n u n a d o ru prl prl parlyordu. B edenin
h a tla r belirginliini yitirm iti.
Jo sefin a ise kendini, o d an n ta b a n n d a n geldiini sand
m iplerin g erisin d e saklyordu. K aldrd koluyla yapt
ey ise, b ed en in i gizleyecek k e rte krm zm s ipi bir arada
tu tm a k ta n b ak a bir ey deildi. i havayla d o lan giysileri
ise b ir b ak a n um arayd; ltsn b ir biim de azaltm t b
lar. G iysiler yalnzca, b ak a n g zler iin oylum luydu. Lidia,
g sterisin in so n u n d a tpk R o sa ve Jo sefin a gibi b ir k yu
m a n a d n m t . Z ih n im in iinde, a n d an anya geebil
y o rdum .
K k kz k ard eler, yeni anm sadklarm anlattm da
aknlk iinde b ak a k ald la r. B an a o lan lar izleyebilen yal
m zca la G o rd a yd sanki. G e r e k b ir neeyle g ld ve Nag
a ln b en im iin g rd k lerin i anm sam ayacak denli tem bel
o ld u u m u s y lem ekte ok hakl old u u n u b elirtti; neye ba
k arsam o n u k afam a takyordum .
A n m sad k larm bilind b ir biim de sem em olas nu,
diye so rd u m k en d im e. Y a d a la G o rd a m yd t m bunla
o lu tu ra n ? A n m sad k larm arasn d an d erle m e yaptm
doruysa, d o n Ju a n ve d o n G e n a ro n u n eylem lerini izlerken
d a h a fazlasn alglam , a m a b u n larn yalnzca belirli b ir ho
l m n an m syor olabilirdim .
"Bir s re n ce an m sad k larm im di hatrlam ak," de
dim la G o rd a ya, "inanm as ok zo r b ir ey."
287
"N agual, h erk es grebilir, n e var, b u n u anm sam am ay

y e ler dem iti," dedi. "Ne k a d a r hakl o ld u u n u im di an l
y orum . H ep im iz grebiliriz, kim im iz d i erle rin d en d e fazla."
L a G o rd a ya, iim de bir eyin, akn b ir y n tem b u ld u
u m u bildiini syledim . Y itirdiim b ir eyi b u n u n sayesinde
y en id en ele geirm itim . N e var, b u n u n n e o ld u u n u sa p ta
m a k o ld u k a zordu.
B iraz nce, y eterli d e re c e d e "rya grm e" uygulam as
y a p a ra k d ik katim i gelitirdiim i "grdn" syledi. N e
var, h ib ir ey bilm ediim i sanm ay yeliyorm uum .
"Sana d ik k a tte n sz etm ey e abalyordum ," diye s rd r
d, "am a b u n u sen de bizim k a d a r biliyorsun." B enim b ilgi
m in asln d a o n la rn k in d e n farkl o ld u u n a in an m asn iste
dim ; o n larn k i k esinlikle d a h a grkem liydi. U ygulam alaryla
ilgili o la ra k syledikleri h e r b ir ey b en im iin fazlad an bir
d l olacakt.
"N agual bize, dikkatim iz sayesinde, d n y an n g r n t le
rini nasl sab itliy o rsak r y a la rd ak i g r n t le ri d e sabitleyebileceim izi san a g sterm em izi syledi," d edi la G o rd a . R
ya g r c n n san at, asln d a d ik k at sanatdr."
D n c e le r p ei sra akt. A yaa kalkp m u tfa k ta d o la n
m a gereini duydum . Y e n id e n o tu rd u m . U zu n b ir s re ses
siz kaldk. R y a g r c le rin san a t d ik k at san atd r, d em ek le
neyi sylem ek istediini biliyordum aslnda. D o n J u a n n,
elin d en g elen h e r eyi b a n a an latt n ve g sterdiini d e b i
liyordum . N e var, o h e n z y an m d ay k en bilgeliinin, b e d e n i
m in iindeki n c llerin i h issed em em itim . A klm n b eni zin
cire v u ra n b ir iblis o ld u u n u , re tile rin in so n u larn a u la
m a k istiyorsam o n u yok e tm e m g erek ti in i sylem iti. A kl
d e rk e n neyi k a ste tti in in tam b ir tan m n hibir za m a n y a p
trm am tm o na. D z g n m an tk l b ir biim de an lam a, k a r
latrm a ya d a d n m e y etisin d en sz ettiini sanm tm
h ep . L a G o rd a n m s y led ik lerin d en , don J u a n iin, akln
d ik k at d e m e k o ld u u n u an lam tm .
288
D o n Ju an , varlm zn z n n alglam a, bysnn ise

bilinlilik o ld u u n u sylerdi. O n a gre, alglam a ve bilinli
lik, ilevsel, b irb irin d en ayrlm az bir b t n d , ift alanl bir
b t n . B irincisi "tonal dikkatiydi"; b ir bak a deyile, sradan
in san n g n l k olaylar alglam a,bilinliliini ku llan m a y eti
iydi. D o n Ju a n b u dikkat biim ine "birinci erk em beri" a d
n d a verm i ve b u n u bizim g n l k yaam m zn alglarna
d zen v eren , olduu gibi kabul ettiim iz b ir yeti olarak t a
nm lam t.
kinci alan ise "nagual dikkatiydi;" bu, byclerin, b i
lin] iliklerini sra d dnya z e rin e y n eltm eleri anlam na
geliyordu. Bu d ik k at a lan n a ise "ikinci e rk em beri" adn
v erm i ve b u n u h ep im izd e b u lu n a n , am a yalnzca byciilerce k u llan la n ve sra d dnyaya d zen getirm em izi sa la
yan m u h teem b ir yeti o ld u u n u sylem iti.
L a G o rd a nn ve kk kz k a rd elerin , rya grclerin
san atn n , r y a la rn d ak i g r n t le ri d ik k atleri sayesinde
za p t e tm e k o ld u u n u g sterm ele ri, d o n J u a n m d n ce le ri
n in g ereki y ann grm em i salam t. O n lar, don J u a n n
re tile rin in k u ram sal yannn ok te sin e gem i uygulam a
clard. B an a b u san a tn g sterisin i su n m ak iin "ikinci erk
em b erin i" ya d a "nagual d ik k atlerin i" k u llan m alar g erek
m iti. B u n a tan k o lab ilm ek iin b en im d e ayn eyi yapm am
g erek m iti. A slnda, dikkatim i h e r iki a la n a d a yneltm i ol
d u u m ok akt. Belki d e h ep im iz srekli o lara k b u biim
d e alglyor, am a birini tu tu y o r ve dierini gz ard ed iy o r
d u k ya d a b en im d e yaptm gibi, b ir b ak a yere depoluyorduk. G e rg in lik ya d a gnl rzas gibi kim i d u ru m lard a , s a n
s rl bellek yzeye kyor ve bylece ayn olayn iki deiik
an sn a sah ip o lu yorduk.
D o n J u a n m b e n d e yok etm ey e ya d a d ah a ok b a str
m aya alt ey, m an tk sal d n m e balam ndaki aklm
deil, "tonal dikkatim " ya d a saduyu dnyasndaki fark m d alm d. B u n u g erek letirm e iste in in am ac, la G o rd a nn
g n l k yaam v a rd r n k b u n u n g r n t le rin i zap t etm eyi
289
biliyoruz dem esiyle o rtay a km t; so n u o larak , kii b u g

r n t le ri zap t e tm e k iin g e re k e n d ik k ati yitirin ce de dnya
du rm u y o rd u .
"N agual bize en n em li eyin u y gulam a o ld u u n u syle
di," d ed i la G o rd a b ird en b ire . "D ikkatini, r y alarn d ak i g
r n t le re v ereb ild i in an d ik k atin d o ru y ere engel atm
d em ek tir. S o n u n d a sen d e h e r t rl r y a n n h e r t rl g r n
t s n e engel a tan G e n a ro gibi olabilirsin."
"H er birim izin d e be ryas d a h a var," dedi L idia. "Sana
ilkini g sterd ik n k b u n u bize N ag u al gsterm iti."
"Sizler h ep in iz istediiniz an rya grm eye girebiliyor
m u su n u z?" diye so rd u m .
"Hayr," diye y an tlad la G o rd a . "Bu, ok fazla e rk g e
re k tirir. H ibirim izin b u k e rte erki yo k tu r. K zlar oday y e r
d e n frd n d le r, n k yeryz o n la ra g veriyordu. Belki
o n lar d n y an n ndan g o la ra k ltl v arlk lar biim in
d e g rd n d e an m sy o rsu n d u r. N agual, g k az an m an n
en iyi y o lu n u n g n e nn g zm ze g irm esini salam ak
o ld u u n u syledi, zellikle d e sol gzm ze."
B u n a ilikin h ib ir ey bilm ediim i syledim , o d a don
J u a n m o n la ra retti i b ir yntem i b etim le m ey e koyuldu.
D a h a k o n u m asn b itirm e d e n , d o n J u a n m ayn y n tem i b a
n a d a retti in i an m sadm . Y ar kapal gzlerle, ba sa
d an sola d ev in d ire rek g n e n y ak a la m ak g erekiyordu.
K iinin b u n u salt g n e yla deil, gzde p arla y an h e r
t rl kla d a g erek letireb ilece in i sylem iti.
L a G o rd a , d o n J u a n m , byle d o lan p d u ru rk e n , kala
k em ik lerin i k o ru m a k am acyla, allarn b e lle rin in altn d an
b a lam alarn n erd i in i syledi.
D o n J u a n m b a n a b u n d a n hibir za m a n sz etm ed i in i
syledim . L a G o rd a yalnzca k a d n la rn byle d o lan ab ilecek lerini, n k ra h im leri o ld u u n u ve gcn d o ru d a n ra h im e
getiini syledi; y erd e y u v arla n ara k bu gc b ed e n le rin in
tek i b l m le rin e ak tarab iliy o rla rd . B ir erk e in g d e p o la
290
m as iin srt st yatp dizlerini, ayak ta b a n la r b irb irin e deinceye k a d a r bkm esi gerektiini syledi. K ollar dzgnce
u zatm ak , b ilek lerd e n itib a ren dikey biim de k ald rm ak ve
p a rm a k la r d a p en e k o n u m u n a g etirm ek gerekiyordu.
"Y llarca ryasn grdk b u ryalarn," dedi Lidia. "En
iyi r y alarm zd r b u n lar, nk dik k atim iz tam d r. D ier r
y alarm zd a ise dikkatim iz titrek tir."
L a G o rd a , rya g r n t lerin i b ir T o lte c sanat o ld u u n u
syledi. Y llarca s re n uygulam ann a rd n d a n artk h ep sin in
de h erh an g i b ir r y an n iinde "oynayabilm eyi" b a a rd k la r
n syledi. L idia h e r eyin st n d e yryebiliyordu, R o sa h e r
eye asl k alab iliyordu, Jo sefin a k en d in i h erh an g i b ir eyin
ark asn a gizleyebiliyor, kendisi ise uabiliyordu. N e var, o n
lar bu sa n a tn m eziydiler henz. Y aln zca tek bir eylem
iin tam d ik k ate ulaabilm ilerdi. G e n a ro n u n "rya grm e"
u stas o ld u u n u , isted i in d e m asalar h av a la rd a d n d re b ildiini, g nlk y aam daki dikkatim iz denli d ik k ate sah ip ol
d u u n u , b u n u n la b ir do lu ey yapabildiini ve iki dikkat a la
n nn d a o n u n iin ed e e rd e o ld u u n u ekledi.
"B unu bizim k a d a r sen de biliyorsun," dedi la G o rd a.
"Syleyebileceim te k ey, ayn ryaya gide gide, insan d n
yann izgilerini hissetm eye balyor. B u n lar d a senin grd
n eyleri y ap m am za yardm c oluyor."
D on Ju an , "birinci erk em berim izin" yaam m zn ok
e rk e n d n e m le rin d e ayarlandn ve yaam m zn tm yle
b u n d an ib a re t o ld u u sansyla yaadm z sylem iti.
"kinci erk em berinin" ya d a "nagual dikkatinin" insanln
ezici o u n lu u n d a gizli kaldn, yalnzca lm an n d a a
a ktn sylem iti. Y in e d e b u n a u lam ak iin b ir yol b u
lu n d u u n u , b u n u n t m insanlk iin ak old u u n u , n e ki yal
nzca b y c lerin b u ra d a n y r d n ve b u yola "rya g r
m e" y n tem iy le girileceini belirtm iti.
D o n Ju an , n ag u a l d ik k atin e v arm a n n bir yntem i o lm a
dn sylerdi. B an a yalnzca kim i n em li n o k talar gster-
291
m iti. R y alarm d a ellerim i b u lm ak ilk aam ayd; dikkat

altrm as d a h a so n ra n esn e le ri bulm aya, evler, so k ak lar gi
bi b elirli biim leri aram ay a d ek uzayp gidiyordu. B u rad an ,
b elirli y erlerin, g n n belirli an larn d ak i "ryasn grm e"
aam asn a g eliyordu sra. Son aa m a ise "nagual dikkatini",,
b t n sel z n z e rin d e yo u n laacak b iim d e y neltm ekti.
D o n Ju a n b u n a, b iro u m u zu n u ya d a b u z a m a n d a k e n d i
sini y a ta k ta u y u rk e n g rd r y ad a u latn sylem iti.
B ir b y c n n byle b ir r y a g rd n d e , d ik k atin in za te n
y eterin ce gelim i o ld u u n u ve h ep im izin d e yapabilecei gi
bi k en d isin i u y a n d rm a k yerine, srtn d n p g n l k y aa m
daym asna iine baktn eklem iti. B u a n d a n balayarak,
e rk e n d n e m d e b irletirilm i kiilikte b ir k o p m a, b ir ayrlm a
o luyordu. D o n J u a n m retisin e g re "nagual dikkatini"
ay arlam an n ve b u n u yksek d e re c e d e g elitirm en in s o n u
cu n d a teki z o rtay a kyordu; bu, "rya grm e" srasn d a
o lu tu ru lan zd e b ir varlkt.
D o n Ju an , b u ifte u lam an n b elirg in a a m a lar o lm ad
n sylem iti b an a, tpk g n l k bilinliliim ize u lam an n
b ir yolu olm ad gibi. B u n a yalnzca uygulam a yoluyla v a ra
biliyorduk. "N agual dikkatim ize" y n elm e eylem im iz srasn
d a gerek li aam alar grebileceim izi sylem ekle yetinm iti.
B eni, k o rk u larm n b u n u bo zu k b ir re tim e d n t rm e sin e
izin v erm e d en "rya grm e" uygulam as y ap m ay a y n eltm i
ti.
B u n u la G o rd a ve k zlarla d a yapm t, n e var, O nlardaki
b ir ey b ak a b ir d ik k at dzeyi fik rin e d a h a ak klm t o n
lar.
"G en aro o u n lu k la rya grm e b e d e n in d e durdu," dedi
la G o rd a . "B unu d a h a ok severdi. te b u n e d e n le en te k in
siz ileri y ap a r ve seni lesiye k o rk u tu rd u . G e n a ro , sen ve
b en u k ap d an nasl girip kyorsak iki dnya arasn d ak i y a
rk ta n ylece girip kabilirdi."
292
D o n Ju a n d n y alar aras y ark ta n d a uzun uzadya sz

etm iti b an a. B en ise, bunu, srad an in san n dnyay algla
m as ile b y c n n alglad d n y a arasn d ak i ince ayrm
b etim le m ek am acyla m ecazi a n lam d a k u llan d n a inannrdm hep.
La G o rd a ve kzlar iki dnya arasn d ak i yarn m eca z
d an te bir ey o ld u u n u g sterd iler. B u d a h a ok dikkat d
zeyini d e itireb ilm e yetiiydi. B ir yanm la G o rd a y pekl
an lark en , d i er yanm ise hi olm ad k e rte k orkm utu.
"N agual ve G e n a ro n u n n erey e gittiini sorm utun," d e
di la G o rd a . "Patavatsz S oledad san a o n larn teki dnyaya
gittiini syledi; L idia b u b lg ed en ayrldklarm syledi; a p
tal G e n a ro la r ise seni rk tt . G e r e k u ki, N agual ve G e
n a ro o y ark tan geip gittiler."
A n lay am ad m kim i n e d e n le rd e n t r anlattklaryla
tam b ir k arm a an n iine d m em e n e d e n oldu. B tn bu
zam an iinde, g itm eleri iin iyi bir n e d e n o ld u u n u h isset
m itim . S rad an b ir biim de g itm ed ik lerin i biliyordum , nc
var, bu duyguyu d aim a b ir m ecaz erevesi iinde grm eyi
yelem itim . B u n d an , yakn d o stla ra sz etm i olsam bile,
kendim in an m am tm . D e rin le rd e b ir y e rle rd e d aim a m a n
tkl b ir in san d m b en . A m a im di, la G o rd a ve kk kz
k a rd e le r k a ra n lk m ecazlarm g erek olaslklara d n t r
m lerd i. L a G o rd a , "rya g rm esin d en " ald gle bizi n e
red ey se b ir k ilo m e tre uzaa tam t.
L a G o rd a ayaa kalkt, h e r eyi anlam olduum u, artk
y em ek za m a n n n geldiini syledi. Bize kendisinin piirdii
yem ek leri su n d u. Y e m e k yiyecek h ald e deildim . Y em ein
so n u n d a kalkt ve y an m a geldi.
"Sanrm gitm e vaktin geldi," d ed i b an a.
Bu, kzlar iinde b ir uyar olsa gerek ti. O n la r d a k alk t
lar.
"u a n d a n itib a re n kalm ay yelersen, bir d a h a ayrlm an
m m k n o lm ay acaktr," diye s rd rd . "N agual san a bir z
293
g rl k tanm t, n e var, sen o n d a n ayrlm am ay setin. E er

d o stlarn son sald rsn d an kurtulm ay b aa rrsak hepim izi
beslem em i, k en d in izi iyi hissetm enizi salam am , birbirim ize
v ed a etm em izi sylem em i istedi. B enim ve kzlarn gidecek
b ir y erim iz yok. A m a sen farklsn."
K zlar evrem i alp te k e r te k e r v ed a ettiler.
O lan b ite n d e k a d e rin devasa b ir cilvesi vard. A yrlm ak
ta zg rd m , am a g idecek yerim yoktu. B enim iin b ir seim
d e y o k tu ayrca. Y llar n ce d o n J u a n b a n a b ir frsat tanm
ve ayrlabileceim i sylem iti. B en ise kalm tm , n k d a
h a o za m a n bile g id ecek yerim yoktu.
"Y alnzca bi k ez seeriz," dem iti b u n u n ard n d a n . "Bi
sava ya da sra d a n bi insan olm ay seeriz. kinci bi frsat
y o k tu r. B u n u n im kn d a yoktur."
KNC DKKAT
Tf M t u g n d a h a so n ra gitm en gerekiyor," dedi la G o rd a

h an a k ah v a ltd an h e m e n so n ra.
"Sen d e bizim le gitm eye k a ra r v erd i in e gre, yeni g re
vim izi g erek letirm em izd e bize yardm c olm ay gze al
y o rsu n saylr. N ag u al b en i an ca sen g elen e dek bak an se
m iti. S enin de bildiin gibi, san a b irtak m eyleri an latm am
b u y u rm u tu . B u n lard an o u n u an latm bu lu n u y o ru m .
A m a sen tercih in i y a p a n a d ek d e in em e m i olduum d a h a
b irk a ey var. B ugn o n lar d a h alled e lim . O n u d a b itird ik
te n so n ra bize h az rlan m am z iin b iraz zam an tan m alsn .
B u d a la n eb ed iy en te rk e tm e d e n n ce h e r bir eyi h a z rla
m a k iin b irk a g n e ihtiyacm z olacak. B u ra d a epey uzun
b ir s re kaldk. A yrlm as p ek g geliyor. A m a h e r ey a n i
d en b ir so n u ca vard. N ag u al bizi, t m o d alala rn a ra m e n
sen in g etirece in to p y ek n deiim e h azr olm am z iin
uyardysa d a galiba kim se o n a g erek ten inanm adyd."
"Niin de im eniz g erek ti in i b ir t rl anlayam yorum ,"
dedim .
"D aha n ce d e anlattydm ya," diye kar kt la G o rd a .
"Eski am acm z yitirm i b u lu n u y o ru z. im di yeni b ir a m a c
298
KNC ERK EMBER
m z v ar ve b u yen am a bir m eltem k a d a r h afif olm am z g e

rek tiriy o r. O m eltem de bizim yen ru h halim iz. Sam yeliydi
b ir z a m a n lar o. S en bizim d o ru ltu m u zu deitirdin."
"H ep ayn yere varyorsun, G orda."
"Tabii, am a sen bo o ld u u n d an yle geliyor sana. D a h a
ak sylem em im knsz. Sen d n d n zam an, G e n a ro la r
san a iz s r c s n n sanatn g sterecek , h e m e n a rd n d a n da
hep im iz b u rd a n ayrlacaz. N agual, ayet bizim le birlikte ol
m ay a k a ra r verirsen, y apm am g erek en ilk eyin, sen in S o le
d ad ve k k kz k ard elerle d alalarn ve o n larla senin
a ra n d a cerey an e d e n en ufak b ir hadiseyi dahi h atrlam an
sa lam ak ve b t n b u eylerin senin y o lu n d a cereyan edecek
o lan h ad isele rin b ir yoras o ld u u n u san a sylem em o ld u u
n u anlattyd. D ik k atli ve k u su rsu z o ld u u n tak d ird e , o d a
lalarn erk in arm a an lar o ld u u n u anlayacaksn."
"D oa S o led ad im di n e yapacak?"
"B urdan gidecek. K k kz k a rd e le r zaten o n u n zem i
nini skm b u lu n u y o rlar. O zem in o n u n d ik k atin in n ag u ala
u lam asn salyordu. O rd a k i izgiler b u n u yap ab ilecek erke
sah ipti. H e r b iri o n u n d ik k atin in b ir p arasn to p lam ay a y a
ryordu. N a ta m a m o lm alar kim i avclarn o d ik k ate u lam a
lar iin b ir engel tekil etm ez. S o le d ad d n m n gerekletireb ild i zira kendisi o d ik k ate h ep im izd en n ce eritiydi.
A rtk b r dnyaya gitm ek iin gzlerini d ik ere k o zem ine
bak m as g erekm iyor, im di d e o zem in e gereksinm esi k al
m ad iin, o n u kard to p ra a iad e ed iy o r onu."
"G er ek ten gitm eye k ararlsn , G o rd a , deil mi?"
"H epim iz b ird e n . K endim izi to p arlay p hazrlklarm z
tam am lay ab ilm em iz iin sen in b u rd a n b irka gnlne
u zak lam an istem em in n ed e n i de b u zaten."
"H epinize b ir yer b u laca k o lan kii b en m iyim , G o rd a?"
"ayet k u su rsu z b ir avcysan b u n u gerekletirirdi.
A m a sen k u su rsu z b ir avc deilsin, b izler d e deiliz. G en e
KNC DKKAT
299
d e b u so ru n u h alled e b ilm ek am acyla elim izd en geleni esir

gem eyeceiz."
B unaltc b ir u m u tsu zlu k
lu k alm ak iin y an p tu tu a n
m an. O n la ra klavuzluk e tm e
tn d a n kalk am ay acam ezici
na.
hissine kaplm tm . S o ru m lu
tip le rd e n deildim hibir za
so ru m lu lu u n u y k len m ek al
b ir y km gibi geliyordu b a
"O la ki h ib ir ey yapm am z gerek m iy o rd u r," dedim

o na.
"Evet. H aklsn," d edi ve gld. "K endini em n iy ette h is
se d e n e d ek yineleyip d u rs a n a b u lafn! N a g u a ln hep sin in
d e k u su rsu zlu u n sad ece zgrlk iin deil ayn za m a n d a
in san biim ini rk t p k a rm an n d a te k yolu o ld u u n u a n
lam alarn sra rla salam aya altm an latt.
B en d e o na, d o n J u a n m , b en im k u su rsu zlu u n an lam n
ren m em i nasl salam o ld u u n u a n lattm . D o n J u a n la
b en b ir g n ok d e rin b ir d e re y ata n d a ile rle rk e n b ir kaya
d u v arn d ak i k o sk o ca bir kayann y e rin d e n k u rtu la ra k m th i
b ir ek ild e y u v arlan a yuvarlana, b u lu n d u u m u z y e rd e n on
be yirm i m e tre tem izd e d e re n in d ib in e d m t . O iri k a
y ann b o y u tlar b u d grkem li b ir o laya evirm iti. D o n
Ju a n b u n u b ir frsat b ile re k u n u tu lm a z b ir d ers verm iti. K a
derlerim izi belirley en gcn bizlerin d n d a o ld u u n u ve
b u n larn bizim ed im lerim iz ve istencim izle h ib ir ilikisi b u
lu n m ad n sylem iti. K im i z a m a n o g b izlerin y o lu m u z
d a ilerlerk en d u rm am za ve b en im az n ce yaptm gibi ei
lip ayakkabm zn bacn b a lam a m za n e d e n olabilir. V e
bizi b u ek ild e d u rd u ra ra k , o g son d e re c e d e e rli b ir an
k azan m am z salayabilir. Y r m e y e devam etm i olsaym z, o dev asa kaya bizi k u k u su z ki ezip geecekti. A n cak , b ir
b ak a gn, b ir b a k a d e re yata n d a, in san n k a d e rin i tayin
ed e n o ayn g bizim de erli b ir an yitirm em ize n e d e n o la
bilirdi. D o n Ju a n , k en d i k ad e rim i tayin e d e n g ler z e rin
d ek i d en e tim im in sfr olm as asndan, o d e re y ata n d ak i
300
KNC ERK EMBER
te k zg rl n ayakkabm n balarn k u su rsu zcasm a b a la

m aya alm ak tan ib are t o ld u u n u sylem iti.
La G o rd a b u a n lattk larm d an p e k etk ilen m ie b e n z i
y ordu. M asan n z e rin d e n u zan arak bir an iin yzm elle
rin in arasn a ald.
"K usursuzluk b en im iin sana, d o ru za m an d a, N agua lm san a sylem em i istedii eyi sylem ektir," dedi. "Lkin
erk san a aklayacam eyi san a m k em m el bir ekilde zam an lam al, yoksa etkisi uu p gider."
D ra m atik b ir ta rz d a d u rak lad . O nunkisi zoraki bir g e
cik tirm e idiyse d e zerim d ek i etkisi son d e re c e gl o lm u
tu.
"Neym i o?" diye so rd u m aresizlikle.
Y an t v erm ed i. K o lu m d an tu ttu u gibi beni sokak k a p
snn h e m e n n n d e k i alan a g t rd . B eni, srtm duvarn
h e m e n d ib in e ekilm i b ir aacn k t n e b en zeyen yaklak
yarm m e tre y ksekliindeki b ir diree dayal, sktrlm
to p ra k zem in e o tu rttu . B u d ire k le rd e n bei altm ar santim
aralk la rla yan y a n a dikilm i d u ru m d ay d . La G o rd a ya bu
d irek le rin am acn sorm ay d n m t m hep. lk izleni
m im , evin b ir n ceki sahibinin hayvanlarn o n la ra balam
olaca eklindeydi. B enim b u tah m in im p ek isabetli sayl
m azd, zira so k ak k apsnn h e m e n n n d e d e rm e a tm a d a
olsa atl b ir su n d u rm a vard.
L a G o rd a so lu m d a, srtn b ir bak a d iree dayayarak
h e m e n y am acm a o tu ru rk e n b u varsaym m o n a atm . G l
d ve d irek le rin g e r e k te n de baka t rd e n b irtak m hay v an
lar b a lam ak am acyla kullanlm o ld u u n u syledi, am a
onlar d ik en eski ev sahibi deilm i ve la G o rd a o n larn u
k u rlarn k a z a rk e n iflah kesilm im i.
"Ne ie y ary o rlar bu n lar?" diye sordum .
"D iyelim ki biz kendim izi b aladk onlara," diye yant
verdi. "Bu d a b en i N a g u a lm san a sylem em i istedii b r
eye getiriyor. D e d i ki, sen bo o ld u u n d an dolay senin
KNC DKKAT
301
ikinci dik k atin i, sen in bizd en b ir b ak m a farkl olan nagual

dik k atin i to p lam as gerekiyorm u. Biz o dik k ati rya gm e
y n tem iy le to p la d k sen ise b u n u o n u n e rk bitkileriyle b a a r
dn. N agual, o n u n erk b itk ilerin in senin ikinci dik k atin in
te h d itk r yann b ir rp d a toplayverm i, bu d a ite senin
b an d an kan ekildir. N agual, erk b itk ile rin e eilim li b
y c lerin b an a gelirm i bu hep. ayet lm ezlerse, erk b itk i
leri o n larn ikinci d ik k atlerin i b k e re k b a la rn d a n kan rk n b ir ekle evirirlerm i.
"imdi d e o n u n , senin ne y ap m an istem i o ld u u n a g e
lelim . O , senin im di yn d e itirm en i ve ikinci d ik k atin i bir
bak a y n tem le b izim kine b e n z e r b ir y n tem le toplam aya
b alam an g erek ti ini sylediydi. kinci d ik k atin i d e n g e le m e
diin ta k d ird e bilgi y o lu n d a k alm an m m k n olm az. im di
ye dek, sen o d ik k atin i N a g u aln e rk in e d a y a n a ra k s rd r
m ek tey d in , am a artk yalnzsn. te b u n u an latm am istediydi sana."
"Ben ikinci dik katim i nasl dengeleyeceim ?"
"Senin de bizim yaptm z ekilde riiya grm e alm as
y ap m an lazm . kinci dikkati, o n u incitm eksizin, o n u rk t
c ve te h d itk r klm akszm to p lam an n tek yolu rya grm e
dir. S en in ikinci d ikkatin d n y an n rk n yan ze rin e y a
pm d u ru m d a ; bizim kisiyle gzellik yan n n zerine. im di
yan d e itirip bizim le gelm en lazm . D n gece bizim le b irlik
te gelm eye k a ra r v erd i in d e setiin ey buydu."
"O ekil b en im iim den h erh an g i b ir z a m a n d a kabilir
mi?"
"Yo. N agual sen a rtk o n u n y am a u la a n a d ek o eklin
te k ra r km ayacan sylediydi. S enin n a g u a ln g erek ti in d e
biro k d efa km z a te n . N agual ile G e n a ro o ii h a lle tm i
ler. O n u senin iin den, k k rtara k kardlar. N agual b ana,
sen in ikinci d ik k atin ziyadesiyle d k n l k etti in d e n , kim i
zam an l m e kl pay yaklatn anlattyd. H a tta b ir d e fa
sn d a o n u n d n p a tla tm o ld u u n u sylediydi; sen in na-
302
KNC ERK EMBER
gualn o n a saldrm d a o d a o n u sak in letirm ek am acyla ez

giler sylem i d urm u. L kin en k t ey senin b an a M exi
co C ityde gelm i; o ra d a b ir gn seni itm i d e sen d e b ir b
roya gitm isin ve o b ro d a d n y alarn arasn d ak i y ark tan
gem isin. O srf sen in dik k atin i to n al dikkatini datm ay
d n y o rm u ; n k sen nem siz b ir m esele z e rin d e k e n
dini k ah retm ek tey m isin . A m a o seni ittiinde, senin t m ton aln b zlverm i d e o lan ca varln y ark ta n geiverm i.
Seni b u la n a d ek akla karay sem i. B ir an iin senin, o n u n
ulaam ayaca denli o ra d a n uzaklatn zan n etti in i sylediydi. A m a so n ra seni o civarda gayesizce d o lan rk e n grm
d e seni geriye getirm i. S enin sabahleyin on civarnda y ark
ta n gem i o ld u u n u sylediydi. D em ek ki, o gn sab ah n
o n u senin yen zam an n olm u oluyor."
"Ne iin yen zam an ?
"H er ey iin. ayet sen b ir insan olarak k alrsan o sa a tte
leceksin. A m a b ir b yc o lu rsan , b u dnyay o sa a tte te rk
ed eceksin.
E ligio d a farkl b ir y o ld an gitti, hibirim izin bilm edii
b ir yoldan. G itm e d e n az n ce rastladyd k ona. a h a n e bir
rya g r c y d E ligio. yle iyiydi ki N agual ile G e n a ro onu
a ra d a b ir y ark ta n g eirirlerm i de o d a b u n a d ay an acak k a
d a r erk e sah ip o ld u u n d a n gk bile dem ezm i. N efesi bile tu
tulm azm . N agual ile G e n a ro erk bitkileriyle o n a son bir iti
salam lar. B u d a o n u im di b u lu n d u u y ere yollam ."
"G e n a ro la r b a n a E lig io n u n B en ig n o yla b irlik te a tla d
n sylem ilerdi. D o ru m u bu?"
"E lbet. E ligio atlad srada, ikinci dikkati z a te n b r
dnyadayd. N ag u al sen in k in in d e o rd a o ld u u n u sylediydi,
am a sen in olay d e n e tle y e m e m e n y z n d en sen k b u s g r
m e d n m s n . O n u n erk b itk ilerin in seni yangabulatrdn an latty d; o n la r senin to n al dikkatini ekm iler d e se
ni d o ru c a ikinci d ik k atin in a lan n a koyuverm iler, a m a o
KNC DKKAT
303
d ik k at ze rin d e sen in hibir den ey im in olm akszn. N agual

E lig io ya erk b itk ilerini ta so n u n a d ek hi verm ediydi."
"Benim ikinci dik k atim h a s a r g rm m d r acaba,
G o rd a?"
"N agual hi yle bir ey dem ediydi. O senin tehlikeli b ir
ek ild e deli o ld u u n kansndayd. A m a b u n u n erk b itkileriy
le b ir alakas yok. O h e r iki d ik k atin in d e ele avuca sm az
o ld u u n u sylediydi. ayet o n lar fe th e d e b ilirse n byk b ir
sava olabilirm isin."
B u k o n u d a b a n a d a h a b ir eyler an latm asn istedim .
E lini n o t d e fte rim in ze rin e k o y arak erte si gn yapacak
p ek ok eyim iz o ld u u n u ve o n u n iin enerjim izi b o a h a r
cam am am z g erek tiini syledi. O n e d e n le kendim izi gne
enerjisiyle d o ld u rm am z gerekiyorm u. inde b u lu n d u u
m uz k o ullarn g n e n sol g zm zle alm am z icap e t
tirdiini syledi la G o rd a . S o n ra b an iki y an a d o ru yava
yava dev in d irm ey e ve yar kap al gzlerle d o ru d a n gnee
bak m ay a balad.
B iraz so n ra L idia, R o sa ve J o se fin a bize k atldlar. L idia
sam a, Jo sefin a d a o n u n y an m a o tu rd u , R o sa ise la G o rd a nn y an m a geti. H e p si d e b alarn d irek le re yaslam lard. B en sran n o rta sn d a b u lu n u y o rd u m .
G kyz b u lu tsu zd u . G n e u zak tak i da larn h e m e n
ze rin e in m ek tey d i. B alarn m k em m el b ir ezam anllkla
d ev in d irm ey e b alad lar. B en de o n la ra k atldm ve h a re k e t
lerim i o n larla ezam anl bir d u ru m a getirm i o ld u u m u d u
yum sadm . B u n u b ir d ak ik a k a d a r s rd rd le r ve so n ra d u r
du lar.
H ep si de ap k a giym iler ve ap k a la rn gzlerine gne
banyosu y a p trm ad k lar za m a n yzlerini k o ru m a k am acyla
ku llan y o rlard . L a G o rd a giyeyim diye b a n a eski apkam
verm iti.
O ra d a y arm saat k a d a r o tu rd u k . O s re b oyunca o al
trm ay b iro k k ez yineledik. H e r d efasn d a n o t d e fte rim e
304
KNC ERK EMBER
bir ia re t koym ay d n m t m ve la G o rd a n o t d efterim i

um u rsu zca u laam ayacam b ir y an a itiverm iti.
L idia b ird en , anlam sz b ir eyler m rld a n a ra k ayaa
kalkt. L a G o rd a ze rim e d o ru e ilerek G e n a ro la rm yol
d an b u y an a d o ru g elm ek te o lduklarn fsldad. G zlerim i
zo rlay arak baktysam d a kim seyi g rem edim . R o sa ile J o s e
fina d a k alkp L id iayla b irlik te eve girdiler.
B en la G o rd a y a y ak lam a k ta olan birilerini g re m e d i i
mi syledim . O d a G e n a ro la rn yolun bir n o k ta sn d a g r
n r o ld u k larn syledi ve hep im izin b ir araya geleceim iz
an ylgyla b e k le m e k te old u u n u , ancak vaziyeti id are e d e
b ilece in d en em in b u lu n d u u n u syledi. zellikle Jo sefin a
ile P a b lito d an gzlerim i ayrm am am , zira onlarn k e n d ile ri
n e h k im o lam ad k larn syledi. B enim yapabileceim en
akllca eyin, b ir iki saat so n ra G e n a ro la r o ra d a n u zak la
trm ak o ld u u n u belirtti.
Y o la b ak m ay s rd rd m . Y a k la m a k ta olan hi kim se
g rem iy o rd u m .
"G eld ik le rin d en em in m isin?" diye sordum .
L a G o rd a onlar k en d isin in deil de L id ianm grm
o ld u u n u syledi. G z le rin e gne banyosu y ap a rk en
ayn z a m a n d a b ak m o ld u u n d an dolay, G e n a ro la r, Lid ia ya g r n m le r im i. L a G o rd a m n n e d em ek istediini
an lam am tm , o n u n iin k en d isin d en b u n u aklam asn is
tedim .
"Bizler sabit bakarz," dedi la G o rd a . "Tpk senin gibi.
H ep im iz biriz biz. S en in d e sab it bak an o t r bir bakc o ld u
u n u in k r e tm e n e g erek yok. N agual bize senin o ekilde
b a k a ra k u latn b a a rla rd a n sz ettiydi."
"B akarak u latm b aarlar! S en n ed e n bahsed iy o rsu n ,
G o rd a?"
L a G o rd a azn b zd ve b u so ru m o n u ted irg in etm i
gibi g r n d ; so n ra k endisini tu ttu . G l m sey erek b eni h a
fife itti.
KNC DKKAT
305
T am o a n d a b e d e n in d e ani b ir rp e rm e gem iti. G z le

rini b e n d e n y an a u z a k la ra dikti ve b an kuvvetlice sa lla m a
ya balad. O a n d a G e n a ro la rm g elm ed ik lerin i "grdn"
syledi; o n la r iin h e n z erk en m i. K e n d ilerin i g sterm ed e n
n ce b ir s re b ek ley eceklerm i. B u g ec ik m e d en t r sevin
m i gibi g lm sedi la G o rd a.
"Bizim iin o n la rn u an d a gelm esi uygun deil zaten,"
dedi. "O nlar d a bizim iin ayn eyi d n m ek teler."
"O n lar im di n e rd e le r? " diye so rd u m .
"Y olun k e n a rn d a b ir y erd e o tu ru y o r olm allar, diye y a
n tla d beni. "B enigno kukusuz sabit b ir ekilde eve bakm
ve bizi b u rd a o tu ru y o rk e n g rm o lm allar, o n e d e n le b e k
lem ey e k a ra r v erm ilerdir. ok gzel. B u d a bize za m a n k a
zan d racak ."
"Beni rk t y o rsu n , G o rd a . N e iin k azan d racak ?"
"Sen b u g n ikinci dik k atin i toplayacaksn, sad ece d rd
mz."
"Bunu nasl yapacam ?"
"Bilm em . Bizim seni an lam am z kolay deil. N agual sa
n a erk b itkileriyle b iro k ey yapm , am a o n larn bilgi o ld u
u n u syleyem ezsin. S an a b u n u an latm ay a alyorum ite,
ik in ci d ik k atin z e rin d e hk im iy et sa lam ad k a o n u n la bir.
ey y ap am azsn; o zam an , im di o ld u u n gibi, h e p ikisi a r a
sn d a akl k alr d u ru rsu n . S en geleli beri senin b an a g e
le n le r o d ik k atin evrilm esini zo rlam ay a ynelik oldu. B en
san a azar azar b u n u n nasl yaplacan, tpk N a g u a lm b a n a
yapt gibi re tm e y e altm . Sen bak a b ir yol tu ttu u n
iin, bizim bildiim iz eyleri bilm ezsin, bizim d e erk b itk ile
rini bilm ediim iz gibi. S o led ad bir p a r a d a h a fazla biliyor,
n k N agual o n u k en d i m e m le k e tin e g t rd y d . N e sto r
d a tbbi b itk ilere aina, am a san a re tile n le r hibirim ize
retilm ed i. S enin b ilgine h e n z g erek sin m em iz yok. A m a
bir gn h azr o ld u u m u zd a, bizi e rk ykleriyle d este k le m e k
am acyla n e y ap lacan bize sen g sterecek sin . N a g u a ln o
306
KNC ERK EMBER
g n b e k le y e d u ra n p ip o su n u n n e re d e sakl o ld u u n u bilen
te k kiiyim b en.
"N agual buyruu senin y o lu n u d e itirip bizim le b irlik te
gitm en. B u d a senin bizim le rya grm e alm as, G e n a ro larla d a iz s rm e alm as y ap m an a n la m n a geliyor. S en a r
tk im di b u lu n d u u n y erde, ikinci d ik k atin in rk n y a n n
da k alam azsn . N a g u alm m senin iin d en b ir kez d a h a k
m asn n y arataca sarsnt seni ld reb ilir. N agual b a n a in
san larn b iro k lt ta b a k a sn d a n olu an elim siz y aratk la r
o ld u k larn anlattyd. O n lar grdn zam an, telcik lerd en
yaplm gibi g r n rle r, asln d a o telcik ler tab ak a lard r; so
an gibi yani. N a g u a ln id d etle da km as o tab ak a lar
ayrr ve h a tta in san larn l m n e bile yol aabilir.
"N agual bizim , tab ak a larm zn ay rlm asndan dolay l
d m z sylediydi," dedi la G o rd a . "iddetli klar d a
im a o n lar ayrr am a so n ra d a n g en e b irleir on lar. N e v ar ki,
kim i zam an , id d etli k ylesine gl o lu r ki, ta b a k a la r
gever ve artk bir araya gelem ez."
"O ta b a k a la r h iqgrdn m sen, G o rd a?"
"E lbet. S o k ak ta len b ir ad am grdydm . N agual b a n a
sen in de lm ek te o lan bir ad a m b u ld u u n u , am a o n u n l
m n grm ediini anlattyd. N agual b en im len ad am n t a
b ak a la rn g rm em i saladyd. T pk b ir soann k atlar gibi,
in sa n la r salklyken saydam y u m u rta gibidirler, lkin z e d e
len d ik leri za m a n b ir soan gibi soyulm aya b alarlar.
"N agual b a n a senin ikinci d ik k atin in kim i z a m a n d ar
ya frlay acak d en li gl o ld u u n u sylediydi. O ve G e n a ro
sen in ta b a k a la rn b ir a ra d a tu tu y o rlard ; yoksa o k tan l
m o lu rd u n . N a g u a lm iki kez da salm aya y etecek k a d a r
en e rjin o ld u u n u h esa p la m t b u seb e p te n . B u n u n la senin
ta b a k a la rn k en d i b an a d a h a iki k ez tu tab ilece in i a n la t
m ak istem iti. O ysa sen bu snr o k ta n atn; o n u n iin id
d etli b ir ka day an ab ilm ey e y etec ek en e rjin kalm ad senin.
N ag u al h e rk e s e gz k u lak o lm a grevini verm iti b an a; senin
KNC DKKAT
307
d u ru m u n d a , sen in ta b a k a la rn sk trm an d a san a y ardm

edece im . N agual, l m n ta b a k a la r b irb irin d e n k o p arp
ayrdn sylediydi. N a g u aln d ik k ati o lan ltm zn m e r
k ez in in h e r daim d a d o ru itm e k te o ld u u n u aklam t
b an a , tab ak a lar g ev eten d e ite buym u. B u n e d e n le lm
kolay ca o n larn a rasn a g irer ve o n la r ta m a m e n ayrrm .
B y c ler k en d i ta b a k a la rn k ap a l tu tm a k iin ellerin d e n
geleni y ap a rlar. N ag u al o n u n iin bize rya grmeyi rettiydi. R ya grm e, ta b a k a la r sktrr. B ycler rya grmeyi
re n d ik le ri za m a n h e r iki d ik k atlerin i b irb irin e b a la rla r ve
a rtk m erk ezin da itm esi iin b ir n e d e n kalm az."
"B ycler lm ez m i diyorsun yani?"
"yi bildin. B y cler lm ezler."
"Yani biz hi b irim iz lm ey ecek m iyiz?"
"Biz d em ed im ki. Biz b ir hiiz. B irer lgnz, n e o ra d a
n e b u ra d a . B ycleri k a ste ttim b en . N agual ile G e n a ro b
y c d r. O n la rn iki d ik k atleri b irb irin e yle skca b irle
m itir ki, ola ki asla lm eyeceklerdir."
"B unu N ag u al m syledi sana, G o rd a ?"
"Evet. O da, G e n a ro da, ikisi d e sylediydi b an a . O n la r
g itm e zd en b ir s re nce, N ag u al bize d ik k at erkini akladyd. O a n a d ek to n al d a nag u al d a b ilm iyordum ben.
L a G o rd a d o n J u a n n b u yaam sal n em d ek i ton a l- n a g u a l b l n m esin e ilikin retisin i o n a nasl a k ta rd
n an latt. B ir gn N a g u a ln, d a lard ak i ssz kayalk b ir
vadiye g t rm e k am acyla o n larn h ep sin i bir araya to p la d
n syledi. eitli n e sn e le rle d o lu koskoca, ar b ir b o h a
hazrlam ; P a b lito n u n ra d y o su n u bile b o h a n n iine koy
m u. S o n ra o bohay tam as iin Jo se fin a ya verm i ve
P a b lito n u n srtn a d a a rca b ir m asa ykleyip h e p b irlik te
yo la d z lm ler. Y e tm i k ilo m e tre k a d a r u zak tak i o y k
sek, ssz vadiye d o ru ile rle rk e n bohayla m asay h e rk e se
n b e tle e tatm . O ra y a v a rd k la rn d a, N agual, P a b lito ya
m asay v ad in in tam o rta sn a y erletirtm i. Jo se fin a ya d a
308
KNC ERK EMBER
b o h ad ak i n esn e le ri m asan n z e rin e koym asn buyurm u.

M asan n zeri do lu n ca, N agual o n la ra to n al ile n agual a r a
sndaki fark, M exico C itydeki b ir re sto ra n d a b a n a akla
m o ld u u ekilde aklam , yalnz o n la rn d u ru m u n d a v e r
dii rn e k ok d a h a so m u t t rd en m i.
N agual o n la ra to n alm h e r g n k d n y am zd a bilincinde
o ld u u m u z d ze n ve ayn za m a n d a yaam m z boyunca, tp
k o m asa ve b o h a gibi srtm zd a tadm z kiisel d zen
o ld u u n u an latm . H e r birim izin kiisel to n al o vadideki
m asa gibiymi, aina o ld u u m u z eylerle do lu m in n ack bir
ada. B eri y an d an , nagual ise, o m asay y erin d e tu ta n , izah
m m k n olm ayan ve o ssz vadinin enginlii gibi b ir kay
nakm .
N agual o n la ra byclerin, e v relerin d e g erek ten n e le r
b u lu n d u u n u kavrayabilm ek am acyla, to n a lla rm a belli bir
m esafed en b ak m ak m ecb u riy etin d e olduklarn anlatm .
T m o blgeyi sey red eb ilecek leri bir te p e y e karm onlar.
O te p e d e n m asay z a r zo r grebilm ekteym iler. S o n ra onlar
te k ra r m asan n y an m a g t rm ve sra d a n b ir in san n kendi
m asasn n ta m z e rin d e b u lu n m as ve ord ak i h e r b ir nesneye
tu tu n m a s y z n d e n sra d a n bir in san n by c n n kavray
na sah ip o lm adn g sterm ek am acyla h erk esin m asan n
ze rin e ab an m asn buyurm u.
A rd n d a n h e r b irin in te k e r te k e r m asad ak i n esn e le r
z e rin d e gz g ezd irm elerin i istem i ve kim i n esn eleri alp
sak lay arak o n larn d ik k at edip etm ed ik lerin i an lam a k a m a
cyla b ellek lerin i snam . H e r biri b u te stte son d e re c e b a a
rl olm u. B u n u n z e rin e N agual o n la ra o m asad ak i n e sn e
leri byle kolayca anm say ab ilm e y etilerinin, h e r birinin k e n
di to n al d ik k atlerin i, yani m asan n z e rin e ilikin d ik k a tle ri
ni gelitirm i o lm a la rn d a n kaynaklandn sylem i.
S o n ra N ag u al o n la ra m asan n altndaki y erd e b u lu n an
h e r b ir ey z e rin d e gz g ezd irm elerin i sylem i ve kim i k a
yalar, allar ya d a b r eyleri alp sak lay arak o n larn b e l
KNC DKKAT
309
lek lerin i snam . le rin d en hibiri m asan n altn d a g rd k

leri eyleri anm sayam am .
N agual a rd n d a n m asan n z e rin d e k i h e r eyi k ald rtp
h e r birin i te k e r te k e r m asan n z e rin d e k arn st y atra rak
m asan n altn d ak i yeri dik k atlice in cele m e le rin i istem i.
S o n ra o n lara, b yc iin n ag u alm m asan n h e m e n altn d ak i
y er o ld u u n u aklam . N agualn, o engin, pssz blgeyle
tem sil ed ilen snrsz b y k l n kav ray ab ilm en in o la n a k
szlndan dolay, b y c lerin k e n d ile rin e etk in lik alan o la
rak, m asan n h e m e n altn d ak i yerle tem sil edilen, to n aln h e
m e n altn d ak i alan setik lerin i sylem i. O alan, ikinci dik
k at ya d a n agual dikkati ya d a m asa alt dikkati dedii b l
geym i. O d ik k ate sad ece savann m asan n ze rin i iyice
tem izlem esin d en so n ra ulalrm . kinci d ik k ate ulalm as
iki d ikkati tek b ir b irim e evirm i ki o birim d e in san n b
tnselliiym i.
L a G o rd a , bu rn e k an latm n h e r eyi aklayc n ite lik
te o ld u u n u g rm ve N a g u alm o n u n yaam n niin te
m izletti in i ya da o n u n deyim iyle to n a l adasn niin s p rtt n anlayverm i. N a g u a lm k en d isin e n erd i i b t n
dav ran biim lerin i b en im sem esin in talih li b ir olay o ld u u
n u kavram . G eri iki d ik k atin i b irle tirm e k te n h e n z d ah a
epey uzakm , am a alp d id in e re k k u su rsu z b ir yaam s r
d rm ey e balam ve b u t r b ir yaam da, N a g u a lm ileri s r
d gibi, in san biim ini y itirm esin in biricik yolu im i. nsan
biim inin yitirilm esi, o iki d ik k atin b irletirilm esin in tem el
k o ulu imi.
"M asann altn d ak i dikkat, b y c lerin yapt h e r eyin
an a h ta rd r," diye s rd rd y d la G o rd a . "O d ik k a te u la la
bilm esi iin, N ag u al ile G e n a ro bize rya grm eyi, sa n a d a
erk b itk ilerin i re ttilerd i. E rk b itkileriyle sa n a ikinci d ik k a
tini nasl k a p a n a k stracan re tm e k iin n e le r y a p tla r
bilm em , am a bize rya grm eyi re tm e k am acyla N agual
bize sab it bakm ay rettiydi. B ize n e y a p m a k ta o ld u u n u
asla sylem i deildi. S adece bakm ay rettiydi. O ekilde
310
KNC ERK EMBER
b ak m an n ikinci dikkatim izi k a p a n a k strm an n bir yolu o l

d u u n u hi bilm iyorduk. B ak m an n srf elenceli b ir ey o l
d u u n u sanyorduk. R y a g r c le rin ikinci d ik k atlerin i k a
p a n a k strab ilm eleri iin n ce bakc o lm alar g erekir.
"N ag u aln yapt ilk ey y ere bir k u ru y a p rak koym ak
ve b en im o n a sa a tle rce b ak m am salam ak oluyordu. H e r
gn yeni b ir y ap rak g etirip n m e koyuyordu. n celeri o
yap ra saklayp h e r gn ayn yapra getirdiini sanm tm ,
ancak so n ra la r y a p ra k la rn farkl old u k larn anladm . N a
gual bize b u n u kavradm z zam an , artk n o rm al bakm z
y erin e sab it bakm za gem i olacam z sylediydi.
"S onra d a n m e b ek b ek k u ru y a p ra k la r koym aya
baladyd. O n lar sol elim le k artrm am ve o n la ra sabit b a
k ark en y ap rak lar elim le hissetm em i sylediydi. Bir r y a g
r c y ap rak lar sarm al b ir ekilde evirir, o n la ra sabit b ak a r
ve so n ra d a y ap rak larn o lu tu rd u u d esen i dler. N agual,
r y a g r c le rin r y a la rn d a y ap rak k m elerin in d esen lerin i
n ce g r p e rte si gn ayn d ese n le ri y ap ra k la rd a b u ld u k lar
zam an artk k en d ilerin in y a p ra k la ra sabit b ak m a ustas h ali
n e geld ik lerini anlam o ld u k larn sylerdi.
"N agual sabit b ak m a n n ikinci dikkati glendirdiini de
sylerdi. B ir y a p ra k ynna, o n u n b a n a yaptrd gibi, sa a t
lerce b ak t nz ta k d ird e d n ce le rin iz dinginleir. D n
celer o lm aynca to n a l d ik k ati iyice azalr ikinci dikkatiniz
b ird e n y a p ra k la ra tak lr ve y a p ra k la r b am b ak a b ir ey olup
kar. N agual, ikinci d ik k atin b ir eye takld zam anki an a
d n y an n d u rd u ru lm a s d erd i. D o ru d a hani, zira o zam an
d nya d u ru y or. B u n e d e n d e n t r in san sabit b a k a rk e n y a
k n la rn d a b irin in b u lu n m as arttr. kinci d ikkatim izin n e
o y u n lar oynayacan k estirem ey iz asla. O n u hi k u lla n m a d
m zdan dolay, te k b an a sabit b ak m a giriim lerim izden
n ce sab it b a k m ay a ain a o lm am z g erekir.
"Sabit b ak m a d a k i zorluk, d n ce le rin dinginletirilm esin d en k ay n ak lan r. N ag u al bize b u n u y ap rak ynlaryla
KNC DKKAT
311
retm eyi yelediini, zira sabit b ak m ay istediim iz h e r an

y a p ra k b u lm an n kolay o ld u u n u sylediydi. A n cak bak a
eylerle d e kullanlabilirm i.
"D nyay b ir d efa d u rd u rd u n m u, a rtk b ir bakc saylr
sn. D nyay d u rd u rm a n n te k yolu b u n u n z e rin d e alm ak
o ld u u n d an t r , N ag u al bizi yllar b o y u n ca k u ru y a p ra k la
ra baktrdyd. kinci d ikkatim ize u la m a k iin en iyi y n tem
b u d u r b en ce.
N agual k u ru y ap rak lara sabit b ak m ay la rya grm e s ra
sn d a ellerim ize bakm ay birletirdiydi. E llerim i b u lab ilm em
b ir yl, dnyay d u rd u ra b ilm e m d e d rt yl k a d a r aidiydi. N a
gual, ikinci d ik k atin i k u ru y a p ra k la rla b ir d efa k a p a n a k str
d n m , artk o n u g en iletm ek iin sab it bakm ay ve rya gr
m eyi s rd rm e n in gerekliliini anlattyd. te, sabit b ak m a
k o n u su d a bu kadar."
"ok b asit b ir eym i gibi an la ttn , G orda."
"T o lteclerin yapt h e r ey p e k b asittir. N agual, ikinci
d ikkatim izi k a p a n a k strm a k iin y ap m am z g erek en te k e
yin alm ak, g en e alm ak o ld u u n u sylediydi. Biz h e p i
m iz k u ru y a p ra k la ra sabit b ak a b a k a dnyay d u rd u rd u k .
enle Eligio farklsnz. S en k e n d in b u n u erk b itkileriyle baardydn, am a N agual, E lig io ya h an g i y n tem i uygulam t,
bilm iyorum . B an a hi a n la tm a k istem ediydi. B an a se n d e n
sz ettiydi zira bizim grevim iz ayn."
N o tla rm d a dnyay d u rd u rd u u m a ilikin ilk tam bilinliim i d a h a b irk a gn n ce yazm o ld u u m u a n la ttm la
G o rd a ya. G ld .
"Sen bizim h ep im izd en n ce d u rd u rd u n dnyay," dedi.
"O e rk b itk ilerin i k u llan d n z a m a n n e yapm o ld u n sen ce?
n k sen bizim gibi sab it b a k m a alm as y ap m ad n hi,
fa rk b u rad a."
"N agual sizi sad ece k u ru y a p ra k ynlarna m b a k trm t?"
312
KNC ERK EMBER
"R ya g r c le r dnyay d u rd u rm a y ag rs n ler, bak a

eylere d e b ak a b ilirler yle; en n ih ay et rya g r c le r ken d i
b iim lerini tam am yla y itird ik lerin d e, h e r eye sabit b a k a b i
lirler. B en m esela. H e r b ir eye girebiliyorum . N agual bize
sab it b a k m a d a belli bir d zen izlettiydi, am a.
" nceleri kk b itk ilere baktydk yle. N agual bizi k
k b itk ilerin p ek tehlikeli old u u h u su su n d a uyardyd. K
k b itk ilerin erk le ri k o n sa n tre d u ru m d a d r; ok youn bir
k y ay arlar ve rya g ren lerin o n la ra sabit b ak tk larn h is
sed e rler; klarn d e rh a l d ev in d irip o b ak clara m zrak gibi
sap larlar. R y a g r c le r sabit b a k m a k am acyla b ir t r b it
ki sem ek zo ru n d a d rla r.
"D ah a so n ra a alara b ak m ay a baladydk. R ya g re n
lerin sab it b ak tk lar belli b ir aa t r olm aldr. Bu adan
en le b e n aynyz; ikim iz de o k alip t s a a larn a bakclarz."
Y z m d ek i ifa d e d e n bir so n ra k i so ru m u tah m in etm i
olm alyd.
"N agual, o n u n d um anyla ikinci d ik k atin gayet kolay bir
ek ild e h a re k e te geirilebileceini sylediydi," diye s rd rd
la G o rd a . "Sen dik k atin i d e fa la rc a N a g u a lm tu ttu u ey
ze rin d e, yani k a rg a la ra odakladydm . O b a n a bir z a m a n lar
sen in ikinci d ik k atin i b ir k arg a z e rin d e m k em m el b ir e
kilde o d ak lam o ld u u n u , yle ki, k arg an n b ir k arg a gibi
u u p o civ ardaki te k o k alip t s aacna k o n d u u n u anlattyd."
Y llarca o den ey im im z e rin d e d n p d u rm u tu m . Bu
olaya ilikin, d o n J u a n n dav ran lar m an ip le e tm ed e k i
uzm anl b a la m n d a o n u n d u m a n k arm nn ierdii ip
n o tizm a d u ru m u o lm asn d an b ak a b ir izah tarz b u lam y o r
dum . D o n J u a n b en im iim deki sezgisel b ir b o alm d an , yani
k arg ay a d n p dnyay b ir k a rg a gibi alg lam ak tan sz e t
m iti. B u n u n so n u c u n d a b e n dnyay, gem i d en e y im lerim
le asla m m k n o lam ay acak bir ekild e alglam tm . La
G o rd a n m aklam as b ir b ak m a h e r eyi b asitletirm iti.
KNC DKKAT
313
L a G o rd a , so n ra N a g u a ln o n lar devinen, canl y a ra tk

la ra sabit b ak trm o ld u u n u syledi. B u am a iin en iyi y a
ra tk larn k k b ce k le r o ld u u n u sylem i d o n Ju a n . O n
larn h arek etlili i o n lar b ak clar iin zararsz klarrm yani, klarn d o ru ca to p ra k ta n e k en b itk ilerin te r
sine.
Bir so n rak i ad m ise k ay a la ra sab it bakm akm . L a G o r
d a kay alarn ok eski ve erk ykl old u k larn , b itkilerin b e
yaz nn ve h a rek etli, canl y a ra tk la rn sarm trak nn
ak sin e k e n d ile rin e zg yeilim trak b ir k yaydklarn a n
latt. K ayalar, b ak clara kolay kolay alm azlarm , am a b a
kclarn seb at e tm e le rin d e y a ra r varm zira kayalarn ile
rin d e, b y c lerin "rya g rm ele rin d e" o n la ra yardm c o la
bilecek zel gizler saklym .
"K ayalar in sa n a n e gibi eyler aklayabilirler?" diye so r
dum .
"Ben b ir kayann ta iine sab it baktm zam an," d ed i la
G o rd a , "o kayaya zg zel b ir k o k u alrm . R ya grm em s
ra sn d a do lat m zam a n lar, o k o k u la r b a n a klavuzluk
e d e rle r d e n e re d e o ld u u m u anlarm ."
L a G o rd a ya gre, aa ve k ay alara sabit b a k m a d a g
n n hangi saati o ld u u n u n byk nem i arm . S abahleyin
e rk e n sa a tle rd e , a alar ve k ay a la r k askat ve klar d a so
luk o lu rm u . le civarndaysa b t n b u n la r en iyi d u ru m la
rn a g eerlerm i ve b u sa a tle rc e yaplan bak m ay la in san o n
larn n ve erk in i d n alabilirm i. led e n ep ey so n ra
ve ak am n e rk e n sa a tle rin d e , aalar ve k ay alar sessiz ve
h z n l o lu rlarm , zellikle d e aalar. L a G o rd a o s a a tle r
d e aalarn, o n la ra sabit b a k a n la ra o n la rn d a sab it b a k a ra k
karlk v erd ik leri d u ygusunu u y an d rd k larn d a ekledi.
S abit b a k m a d ze n in d e k i ikinci b ir dizi d e evrim sel gr n g e le re bak lm as imi: ya m u r ve sis gibi. L a G o rd a s r
d re re k b ak clarn ikinci d ik k atlerin i ya m u ru n ken d isi z e
rin d e o d ak lay a rak o n u n la b irlik te h a re k e t ed e b ild ik lerin i, ya
314
KNC ERK EMBER
d a ark a plan z e rin d e odaklayp ya m u ru bir t r byte c a

m gibi k u llan arak b irtak m gizli nitelikleri o rtay a k arab il
d iklerini d e aklad. E rk yerleri ya d a kanlacak yerler,
y a m u ru n iinden sabit b a k la ra k belirlenebilirm i. E rk y e r
leri sarm trak , kanlacak y e rle r d e koyu yeil olurlarm .
L a G o rd a b ir bakc iin sisin yeryzndeki kukusuz en
gizem li ey o ld u u n u ve o n u n d a yam ur gibi ayn iki m a k
satla k u llan labileceini an latt. N e var ki sis, insan biim ini
yitirm i olsa d ah i k a d n la ra kolayca ram olm az, o n lar iin
eriilm ez kalrm . L a G o rd a b ir d efasn d a N ag u aln o n u n
b ir sis tab ak a sn n u cu n d ak i yeil p u su "grm esini" salam
ve o n a b u n u n N agual ile o n u n b u lu n d u k lar d a d a yaayan
b ir sis bakcsnn sisle b irlik te h a re k e t e d e n ikinci dikkati ol
d u u n u an latm o ld u u n u syledi. Sisin artk o ra d a b u lu n
m ayan n esn e le rin h ay aletlerin i o rta y a k arm ak ta k u llan ld
n ve sis b akclarnn g erek m arife tle rin in ikinci d ik k a tle
rini b ak m an n o n la ra ifa ettii h e rh a n g i b ir eye ak m asna
izin v erm ek o ld u u n u d a belirtti.
B en d e o n a b ir z a m a n la r b e n d o n J u a n la birlikteyken
b ir b u lu t tab ak a sn n o lu tu rd u u b ir kpr y g rd m
an lattm . K p r n n belirginlii ve en ince ayrntlar k a r
sn d a d o n u p kaldm syledim . G e r e k te n de te b ir eydi
b u b en im iin. S ah n e yle g erek ve canlyd ki artk o n u
u n u tm a m a im kn yok. D o n Ju a n b ir gn b enim o k p r d e n
geeceim i sylem iti.
"Biliyorum o olay," d ed i la G o rd a . "N agual b a n a ilerid e
b ir gn senin ikinci d ik k atin z e rin d e y eterin ce hkim iyet
k u rd u u n za m a n dik k atin le, tpk o dikkatle b ir k arg a gibi
u tu u n gibi o k p r y geeceini anlattyd. ayet sen bir
b yc olursaym n, sisin iinde senin iin b ir k p r o lu a
cakm ve sen o k p r y geip b u d n y ad an ebediyen ayrla
cakm sn. T pk k en d isin in yapt gibi.
"O ek ilde m i yok olu p gitm iti o, b ir k p r d e n g eerek
mi?"
KNC DKKAT
315
"Bir k p r d e n g e ere k deil. A m a sen o n u n la G e n ar o n u n sen in k en d i g zlerin in n n d e d n y alarn arasndaki

y ar a nasl a tla d k la rn a tan k o ld u y d u n . N e sto r onlar son
kez g rd n z d e yalnzca G e n a ro n u n elini elveda niyetine
sallam o ld u u n u sylediydi; N agual yar am a k ta olduu
iin el sallam adyd. N agual b a n a ikinci dikkatin kendisini
to p arla m a y a arld zam an, gerekli te k eyin kapy am a
h a re k e ti o ld u u n u sylediydi. T o lte c r y a g r c lerin in b i
im sizlie g eer g em ez ki srlar b u d u r ite."
L a G o rd a ya d o n J u a n la d o n G e n a ro n u n o y ark tan a t
lay larn a ilikin so rm ak isted ik le rim vard. A m a elini h afif
e azm a d e d ire re k b eni nledi.
B ir b ak a d izinin de uzakla ve b u lu tla ra sabit b ak m ak
o ld u u n u syledi. H e r ikisinde de, bak clarn am acn n ik in
ci d ik k atlerin in b ak tk lar y ere g itm esin e izin verm eye a b a
lam ak o ld u u n u aklad. B ylece, b u lu tla rn z e rin d e uzun
m esa fe le re u laab ilm ek tey d iler. B u lu ta sabit b a k m a d u r u
m u n d a, N agual o n larn frtn a b u lu tla rn a b a k m a la rn a k e
sinlikle izin v erm ezm i. O m arife ti serg ilem ezd en n ce o n la
rn biim siz o lm alar gerek ti in i sylerm i o n la ra ve sad ece
frtn a b u lu tla rn a deil y ld rm lara d a bin em ey ecek lerin i
vurgularm .
L a G o rd a g lere k b a n a frtn a b u lu tla rn a sabit b ak m a
lgnlna k im in y elten ece in i so rd u . Jo s e fin a d a n b ak a b ir
kim se g elm iy o rd u aklm a. L a G o rd a , J o s e fin a nn, N agual
o rta d a yokken frtn a b u lu tla rn a h e p sabit bakm ay d e n e d i
ini syledi, ta ki b ir gn bir yldrm az d a h a o n u ld re n e
dek.
"G en aro b ir yldrm bycsyd," diye s rd rd la
G o rd a . "O n u n ilk iki m ezini, B enigno ile N e sto ru, a rk a
da im ek g sterm im i o n a. B ir gn m a h re m iy e tle rin e o l
d u k a d k n o lan ve hibir yab an c ziy aretid en h o la n m a
yan K zld erililerin yaad ok u za k b ir b lgedeki b itk ilere
b a k m a k ta o ld u u n u sylediydi G e n a ro . L kin o n la r G e n a-
316
KNC ERK EMBER
r o ya o n larn dillerini k o n u tu u n d an dolay, o n a b lg eleri

n e girm e izni verm ilerm i. G e n a ro , ya m u r yam aya b ala
d b ir sra d a kim i bitkileri to p la m a k la m egulm . evrede
b irtak m ev ler varm am a in san lar d o s ta n e davranm adklar
iin G e n a ro o n larla p ek grm ezm i; gen bir ad a m n bir
s r eyi yklem i olduu bisikletiyle yo ld an k en d isin e d o
ru geldiini g r n ce o rdaki bir kovua snm ak istem i. Ben ig n o ym u o gelen, k asa b ad an o rd ak i y erlilerle alveri
y ap m ay a gelm ekteym i. B en ig n o n u n bisikleti a m u ra sa p
lanm d a h e m e n o rack ta st n e b ir yldrm dm . G e n a
ro o n u n ld n sanm . E v lerin d e n b a k a n in san lar b u o la
n g r n ce darya km lar. Y ldrm B en ig n o yu fazlaca
in citm em i am a epey k o rk u tm u . A n c ak bisikleti de m allar
nn ou d a h a ra p olm um u. G e n a ro bir h a fta k a d a r onunla
kalp o n u iyiletirm i.
"H andysa ayn ey N e sto ru n d a b an a gelm iti. O, G en a r o d an tbbi b itk iler satn alrm , so n ra bir gn, bitkileri
n e re d e n to p lad n g rm ek am acyla G e n a ro yu d a lara k a
d a r tak ip etm i ki artk o n d an paray la satn alm asn diye.
G e n a ro in a d n a dan en sarp y erle rin e d o ru trm anm ; n i
yeti, N e sto ra y o lu n u kay b ettirm ek m i. Y a m u r yam yorm u a m a h a b ire im ek akyorm u, so n ra b ird en yere bir
yldrm d m ve k u p k u ru y erd e ylan gibi hzla ilerlem eye
balam . Y ld rm gide gide tam d a N e sto ru n ayaklarnn
ara sn d a n geip on m e tre ted ek i b ir kayaya arpm .
"G en aro yldrm n, N e sto ru n b ac ak larn n i yanlarn
k av u rd u u n u anlattyd. T aak lar im i ve ar ekilde h a s
talan m . G e n a ro d a o n u o dalk y erd e b ir h a fta boyunca
ted av i etm i.
"B enigno ile N e sto r iyileene d e k ikisi de G e n a ro nun
k an c asn a tak lm larm . E rk e k le rin kan cay a tak lm alar g e
re k tir. K a d n larn b u n a ihtiyac yok. K a d n lar h er b ir eye
serb este g id erler. O n la rn h em erki h e m d e z a aflard r bu.
E rk e k le rin birisi ta ra fn d a n ekilm esi, k ad n larn d a zapl
edilm esi gerekir."
KNC DKKAT
317
L a G o rd a k k rd ay a rak gld ve k u k u su z k en d in d e
epey erk ek yan b u lu n d u u n u b elirtti, zira k en d isin in ekil
m esi g erekm im i, b en im d e epey dii yanm olm alym ki,
yle za p t ed ilm ek z o ru n d a kalm m .
S on dizi o la ra k ate, d u m an ve glgeye yle baklrm .
L a G o rd a b ir b ak cya g re atein p a rla k deil siyah o ld u u
nu, d u m an n d a h a k e z a yle o lduunu, b elirtti. te y an d an
g lg eler h em p a rla k h e m d e re n k le rle ve d ev in im lerle d o n a
tlm o lu rlarm .
Ayr tu tu la n iki ey d a h a varm , yldza ve suya sabit
bak m a. Y ld zlara bak, insan b iim lerini yitirm i b y c ler
ta ra fn d a n uygulanrm . L a G o rd a y ldzlara b a k m a d a epey
ilerlem i o ld u u n u a n c ak suya, zellikle a k a rsu la ra bakm ay
h en z k v ram ad n syledi; ak a r hald ek i su la ra b a k m a b i
im lerin i yitirm i b y c ler ta ra fn d a n ikinci d ik k atlerin i
to p la m a k ve o n u g itm e k istedikleri h erh an g i bir y ere n a k le t
m ek am acyla k u llan lrm .
"H epim iz su d a n m th i rkeriz," diye s rd rd la G o r
da. "Bir n e h ir ikinci d ik k ati to p la r ve o n u u z a k la ra alr g t
r r ki artk o n u n d u rd u ru lm as olanakszdr. N ag u al b a n a
sen in suya b ak m ay la ilgili b a a rla rn d a n sz ettiydi. A m a o
b a n a b ir d efasn d a sen in s b ir n e h rin su la rn d a han d y sa
u n u fa k o lu p gittiini ve o yzden im di senin a rtk b a n y o la r
dan bile fellik fellik kaayazdm naklettiydi.
D o n J u a n b ir o k kez, beni d u m an ekm e k arm n n e t
kisine so k tu k ta n so n ra beni evinin ark asn d ak i b ir sulam a
k an aln d ak i su la ra b ak trm t. n an lm az d u y u m lar h isse t
m itim . B ir d e fa sn d a k en d im i yosunla k ap lan m a sn a
yem yeil g rm t m . O n d a n so n ra b en im su d an u zak d u r
m am sylem iti d o n Ju an .
"Benim ikinci d ik k atim i incitm i m id ir su acaba?" diye
sordu m .
"E lbet incitm itir," diye yan tlad beni la G o rd a . "D
k n l k te st n e y o k tu r hani. N agual seni sa k n m a n iin
318
KNC ERK EMBER
uyardyd, am a sen tu ttu n akan su lardaki snrnn tesin e

gittin. N agual senin suyu h e rk e ste n d a h a u staca kullanm
olabileceini sylediydi, am a lm llk senin k ad e rin d e il
mi."
L a G o rd a tab u resin i e k e re k b en im k in e d o ru y a k la tr
d.
"Sabit bakm aya ilikin h ep si b u ite," dedi. "A m a sen g it
m ed en n ce anlatacam b a k a eyler de var."
"Nasl eyler, G o rd a?"
"En b ata, d a h a b ir ey d em ed e n , sen in ikinci dik k atin i
k k kz k a rd e le r ve b en im iin to p la m a n gerek."
"Bunu y ap ab ilece im d en em in deilim ."
L a G o rd a ayaa k alkt ve eve girdi. A z sonra, a y a p
m n d a ku llanlan doal elyaftan yaplm kk, kaim , y u v ar
lak b ir y astkla d n d . B ir k elim e sylem eksizin b en i te k ra r
n d ek i su n d u rm ay a g t rd . O yast, sabit bakm ay re
n irk en ra h a t etm esi iin ken d isin in yapm o ld u u n u syle
di zira, sabit b a k m a srasn d a b e re n in d u ru ekli byk
n em tayorm u. n sa n n y erd e y ap rak lard a n o lu an b ir il
te ya d a doal elyaftan y ap lan b ir yastk z e rin d e o tu rm as
g erekirm i. S rtn bir aaca, b ir k t e ya d a dzce b ir k ay a
ya d a y a n a ra k d estek le n m e si d e artm . B ed en in tam am y la
gevem esi elzem m i. Y o ru lm ala rn n lem ek am acyla, gz
lerin h ib ir n esn e z e rin d e o d ak lan m a m a s gerekiyorm u.
B ak ise b ak lm ak ta o la n n esn e n in gayet yava bir ekilde,
ba h a re k e t ettirm ek sizin saa tin tersi d o ru ltu su n d a ta r a n
m asn d an ib aretm i. L a G o rd a , srtlarn dayayabilm eleri
iin N a g u aln o n la ra o kaln d irek leri diktirdiini de ekledi.
S o n ra yastna o tu rm a m ve srtm o rd ak i d ire k le rd e n
b irin e y aslam am istedi. N a g u a ln kar vadinin yuvarlak te
p elerin d ek i b ir e rk n o k ta sn a b ak m am iin b a n a klavuzluk
y apacan syledi. O n o k tay a b ak a rak , ikinci dik k atim i to p
lam ak iin gerekli enerjiyi toplayacam u m d u u n u b elirtti.
Sol y an m a iyice so k u lara k b a n a y n erg eler verm eye
KNC DKKAT
319
balad. N erd ey se fslt h alin d e, g zk ap ak larm yar a ra la n

m d u ru m d a tu ta ra k k o skoca iki yuvarlak te p e n in birletii
y e re b ak m am syledi. O ra d a d ar, sarp b ir d e re yata vard.
L a G o rd a b u yap tm b ak ta d rt ayr ed im b u lu n d u u n u
an latt. B irincisi, ap k a m n k e n a rn gnein ar parltsn
g lg eleyerek ve g zm e asgari n ulam asn salayacak
ek ild e k u llan m ak m ; so n ra gzlerim i yar aralam akm ;
n c adm g zk ap ak larm m araln sabit tu ta ra k k ak
n sab it o lara k s rd rm ek m i; d rd n c adm ise d e re y a
tan ark a p lan z e rin d e k irp ik lerim d ek i k telcik lerin in
o lu tu rd u u am iin d en ayrt etm ek m i.
B alangta y n erg eleri tak ip ed em iy o rd u m . G n e
u fu k ta ep ey ykselm i o ld u u n d an , bam ark ay a d o u r t u t
m am g erek iy o rd u . apkam n e d o ru e k e re k siperiyle p a
rlty epeyce nleyebilm itim . Y a p lac ak b a k a bir ey yoktu
h erh ald e. B en gzlerim i k sar ksm az, ap k a m n k e n a rn d a n
geliyora b en z ey en b ir k parac, b ir filtre ilevi y ap an ve
b ir k a o lu tu ra n k irp ik lerim d e a d e ta p atlad . G zk ap ak larm yar a ralk tu ta ra k , ark a p la n d a d e re y ata n n koyu
renkli, dikey h a tla rn ayrt e d e n e d ek o k ayla b ir an oy
n am ay a b alad m .
L a G o rd a o za m a n bana, ok koyu k ah v eren g i b ir leke
g r n cey e k a d a r d e re yata n n o rta k sm na b ak m am sy
ledi. L a G o rd a b u n u n d e re yata n d ak i, b a k a n g zler iin
deil de sad e ce "gren" g zler iin, b ir delik o ld u u n u syle
di. O lekeyi ayrt e d e r etm ez, b en i k en d isin e ek m esin diye
ken d im i d e n e tim a ltn d a tu tm a m g erek ti i u y arsn d a b u lu n
du. Y a p m a m g e re k e n ey, o n u n z e rin e zum y a p a ra k o n u n
iine yle b ak m ak m . L a G o rd a , delii b u lu r b u lm az o n a
b ild irm ek am acyla o m zu m u o n u n k in e b astrm am n erd i.
S o n ra yan yan k ay a rak y am acm a bititi.
B ir an d rt ed im i k o o rd in e e d e re k s rd rm e k iin b o c a
ladm , so n ra b ird e n d e re y ata n n o rta sn d a k oyu re n k li b ir
lek e ekillendi. A n szn o n u alm old u u m biim d e g r
m ediim i k av rad m . O koyu ren k li leke d a h a ziyade b ir izle
320
KNC ERK EMBER
nim , b ir t r grsel bozulm ayd. D e n e tim im i yitirm eye b a la

dm an lek e yok oluverdi. D rt edim i d en e tim altn d a tu t
tu u m s rece ancak benim sezgi alan m a giriyordu o. D on
J u a n n b a n a saysz k e re le r b e n z e r b ir alm a y aptrm ol
d u u n u anm sadm . K k b ir k u m a p arasn, dalardaki
ark a plan d e re y ataklar ve y am a larla kapl olan belirli b ir
jeo lo jik o lu u m la b ir hizaya g elecek ekilde bir alln al
ak d a lla rn d a n birine asa ra k sk sk uygulatt bir altrm a
v ard. D o n Ju a n b eni o ku m a p arasn d an otuz m etre k a d a r
u z a k ta o tu rtu r ve o kum a p a r a sn n asl olduu alln
alak d allar a ra sn d a n b a k tra ra k b u n u n b e n d e zel bir sez
gisel etki y aratm asn salard. Sz k o n u su jeolojik o lu u m
d an h ep b ir p ara d ah a koyu re n k te olan, b ak m ak ta o ld u
um o ku m a paras, n celeri o o lu u m u n bir paras gibi
g r n rd . B u rad a am a b en im sezgim in o n u zm lem eye
alm akszn o n u n la oynam asyd. Y a rg d a bulunm ay kesem ed i im d e n t r h e r d e fa sn d a b aarsz kalm tm ve zih
n im de s rek li o lara k hayali alg lam alarm a ilikin b irtak m
ussal k u rg u la ra sap lan p kalm t.
B u d efa k u rg u lara, y o ru m la ra g erek sin m e d u y m am
tm . L a G o rd a , d o n J u a n m m u h a k k a k olduu gibi bilinaltm d a n kavgalam am icap ettirici b u yurgan bir insan d e il
di.
Sezgi alan m d ak i koyu ren k li leke g iderek nerd ey se k a p
k a ra o lm utu. L a G o rd a nm o m zu n a d ay an arak o n a b ild ir
m ek istedim . L a G o rd a kulam a fsldayarak gzkapaklarm o ld u k lar d u ru m d a m u h a fa z a etm em i ve k arn m d a n s a
kince so lu m am syledi. L ek e n in b e n i ekm esine izin v e rm e
m eli, am a ar ar o n a d o ru gitm eliym iim . K anlm as
g erek en ey deliin b y m esin e ve anszn beni yutuverm esin e izin v erm ekm i. ayet b u n u n ley em ez isem , d erh al g z
lerim i am alym m .
L a G o rd a nm dedii ekilde nefes alp verm eye koyul
d u m ve bylece g zk ap ak larm uygun b ir aklkta sabit o la
ra k tu tab ild im .
KNC DKKAT
321
O d u ru m d a u zu n b ir s re kaldm . S o n ra n o rm al ekilde
solum aya baladm ve b u n u n o koyu ren k li lekeyi alglay
m bo zm ad n b ulguladm . N e var, b ird e n lek e d ev in m e
ye, zo n klam aya, ve b en d a h a soluk al veriim i te k ra r dingin letirm ey e frsat b u la m a d a n , k a ra lek e n e d o ru h a re k e t
e d e re k b en i iine ald. lgna d n e re k gzlerim i atm .
La G o rd a u za a sabit b a k m a altrm as y a p m a k ta o ld u
u m u zu o n u n iin n erm i old u u b iim d e soluk alp v e r
m em g erek ti in i syledi. A ltrm aya te k ra r b alam a m d a d i
retti. N a g u a lm , o n o k tay a b a k a ra k ikinci d ik k atlerin i to p lay abilm eleri am acyla h e r d efasn d a o n lar b t n gn b o y u n
ca o tu rtm u o ld u u n u an latt. N agual o n lar sk sk, o leke
ta ra fn d a n y u tu lm a n n teh lik elerin i h a trla ta ra k uyarm , zi
ra o srad a b e d e n ok z a ra r g r rm .
L a G o rd a nn arzulad biim de d av ran ab ilm em b ir sa
at k a d a r alm t. O k ah v eren g i lek en in ze rin e zu m lan p
o n u n iine d ik k atle bakabildiim z a m a n alg alan m iindeki
lek e anszn klanveriyordu. im d ek i b ir eyin im knsz
b ir ed im d e b u lu n d u u n u g id erek d a h a ak b ir ekilde kav
rad m . G e r e k te n d e o lekeye d o ru y ak lam a k ta o ld u u m u
d u y u m su y o rd u m ; bylece, o n u n n etleti i izlenim ini e d in i
yo rd u m . S o n ra o n a ylesine yaklam tm ki, ze rin d ek i k a
y alar ve b itk iler gibi ayrntlar ayrm sayabilm itim . H a tta
d a h a d a yaklap o rd a k i k ay a la rd an b irin in ze rin d ek i tu h a f
b ir o lu u m a d ah i b ak ab ilm itim . K a b aca y o n tu lm u b ir sa n
dalyeye b en ziy o rd u . o k h o u m a gitm iti bu; b r k ay alar
o n a n a z a ra n d a h a d o n u k ve d a h a az ilgin g r n y o rla rd .
O n a n e k a d a r sabit baktm bilm iyorum . K ayann h e r
b ir ay rn tsn a o d ak lan ab iliy o rd u m . B u so n u gelm ez b ir eydi
ve k en d im i ile le b e t o n u n ayrntlar iinde y itirebilirm iim
gibi gelm ek tey d i. N e v ar ki, b ir ey o n u g rm em i engelledi;
kay an n z e rin d e b ak a b ir tu h a f im ge belirdi, so n ra b ir b a
kas ve g en e b ir bakas. A ra y a g iren b u im g eler keyfim i k a
rm t. T am o e s n a d a la G o rd a nm a rk a m d a n bam b ir s a
a b ir sola d o ru devindirdiini fark etm itim . B irka saniye
322
KNC ERK EMBER
iin d e sab it b ak m ad a k i k o n san tra sy o n u m tam am yla b o zu l

m utu.
L a G o rd a g lere k N a g u al niin o denli ar b ir ekilde
tasala n d rm o ld u u m u anladn syledi. O d a h a d d in d e n
fazla d k n l k gsterdiim i k en d i gzleriyle g rm t . Y a
n m d ak i d ire e d ay a n ara k o tu rd u ve kendisiyle kk kz
k ard elerin N a g u aln erk y erin e sabit b ak a cak larn syledi.
A rd n d a n keskin bir ku l att. B ir s re so n ra kk kz
k a rd e le r ev den karak o n u n la sabit b ak m ak iin yanm za
o tu rd u la r.
O n la rn sab it b ak m ad ak i u zlu k lar aikrd. B ed en leri
y abans b ir bklm ezlie b r n d . H i soluk alm yor gibiy
diler. O n la rn hareketsizlii bulacyd ki b ir s re so n ra b en
d e k en d im i o n la r gibi gzlerim yar aralk te p e le re b a k a rk e n
b uldum .
S abit b a k m a g erek ten gzlerim i kim i g erek lere am
t. S abit bakm ay uygularken, d o n J u a n n kim i nem li re
tilerin i d e iin iine katy o rd u m . L a G o rd a b u grevi o ld u k
a b elirsiz b ir ta rz d a tan m lam t. "O nun z e rin e zum y a p a
rak" deyii b ir ilevin ta n m n d a n ziyade b ir b u y ru a benziy o rd u y sa da, b ir tem el g erek sin m e y erin e getirildii ta k d ird e
g en e d e b ir ta n m saylrd; d o n J u a n o g erek sin m ey e isel
syleinin d u rd u ru lm a s adn verm ekteydi. L a G o rd a nm
sab it b ak m ay a ilikin ifa d e le rin d e n , d o n J u a n n o n la ra sabit
bakm ay u y g u latm ad a am alad etk in in o n la ra isel syle
ilerini kesm eyi re tm e k o ld u u aikrd. L a G o rd a b u n u
"d n celerin dinginletirilm esi" ek lin d e ifad e etm iti. D on
J u a n b a n a b u ayn eye ulam ay retm iti, am a b u n u y a
p a rk e n k a rt b ir y n te m izlem iti; sabit b ak clarn y ap tk la
r gibi b ak larm o d ak lam a k yerine, gzlerim i am ay ve bilinliliim i h ib ir ey z e rin d e o d ak lam a y ara k doldurm ay
retm iti. G zlerim i hibir ey z e rin d e o d aklam akszn
u fu k izgisinin h e m e n z e rin d e tu ta rk e n , n m d e 180 d e r e
celik b ir erim iin d ek i h e r eyi ayrt e tm e k ya d a h issetm ek
zo ru n d ay d m .
KNC DKKAT
323
B en im iin sab it b a k m a o k z o r b ir iti, zira b en im

ren d i im eyin tersin i g erek tirm ek tey d i. B en sabit b akm aya
altka, eilim im h ep alm ak ek lin d e olm aktayd. O ysa o
eilim i d e n e tim altn d a tu tm a k iin h arcad m aba d n
celerim i u n u tm a m a yol am aktayd. sel syleilerim i k ese r
k esm ez de, la G o rd a n m tan m lad b iim d e sabit b ak m ak
zo r gelm iyordu.
D o n J u a n h e r frsa tta b y c l n te m e l zelliinin i
sel syleilerin d u rd u ru lm a s o ld u u n u sylerdi. L a G o r
d a n m iki d ik k at a la n n a ilikin b a n a yapt a k lam alar a
sndan, isel syleilerin d u rd u ru lm as, to n a l d ik k atin in k e
silm esi ed im in in gayet isab etli b ir ta n m la m a biim i o lm ak
tayd.
D o n J u a n d a isel syleilerim izi d u rd u rd u u m u z ta k
d ird e dnyay d a d u rd u rm u olacam z sylem iti. B u da,
ikinci d ik k atim izi o d a k la m a h ay ret verici s re cin in gayet isa
b etli b ir tan m la m as o lm aktayd. D o n J u a n iim izdeki bir
yanm zn o n d a n k o rk tu u m u z iin h e r d aim kilitli o la ra k tu
tu lm a k ta o ld u u n u ve ussallm zn o yanm z deli bir a k ra
bam z gibi b ir m a h z e n d e kilitli tu ttu u n u sylem iti. L a G o r
d a n m diliyle, o y anm z bizim ikinci dikkatim izdi, ve s o n u n
d a b ir ey z e rin d e o d ak lan ab ild i i zam an , dnya d u ru y o r
du. B izler, sra d a n in sa n la r o larak , sad e ce to n al dik k atin i
bilm ek tey izd ir; o d ik k atin kesilm esi h a lin d e d n y an n g e r
e k te n d u rd u u n u ileri s rm ek p e k m an tk sz b ir ey deil
dir. Z ira o z a m a n d n y a g e r e k te n d u rm a k z o ru n d a d r.
V ahi, terb iy e ed ilm em i ikinci d ik k atim izin o d ak lan m a s
ku k u su z d e h e t vericidir. D o n J u a n o deli a k ra b a n n z e ri
m ize u llan m asn n le m e k iin te k are so n u g elm ez isel
syleileri k en d im ize k a lk a n e tm e k tir d e rk e n ok haklyd.
L a G o rd a ile k k kz k a rd e le r belki d e otuz d ak ik alk
sabit b a k m a d a n so n ra ayaa k alk tla r. L a G o rd a bayla o n
lar izlem em i im led i. H e p si b ird e n m u tfa a girdiler. L a G o r-
324
KNC ERK EMBER
d a o tu rm am iin b ir tab u rey i g sterd i. K endisinin G e n aro lar k arlam ak ve onlar eve g etirm ek iin yola kacan sy
ledi. S okak k ap sn d an k arak gitti.
K k kz k a rd e le r etra fm sa ra ra k o tu rd u la r. Lidia,
o n a so rm ak istediim h e r eyi y antlayabileceim syledi.
B en de o na, d o n J u a n n erk n o k ta sn a sabit bakm ay nasl
yaptn so rd u m , am a n e dediim i anlayam ad.
"Ben b ir u za k la r ve g lgeler bakcsym ," dedi. "Ben b a
kc o ld u k tan so n ra N agual b eni sil b ata n b alatt ve b u defa
y ap rak larn , b itk ilerin , a alarn ve kayalarn glgelerine
b ak m am istedi. u a n d a artk hibir eye bakm yorum ; sa
d ece o n larn g lg elerin e bakyorum . Ik n a m n a bir ey ol
m asa bile, glge v a rd r gene; g eceleri bile glge m evcuttur.
B en b ir glge bakcs o ld u u m d an , ayn za m a n d a b ir uzak
bakcsym da. U zak tak i glgelere bile sabit bakabilirim
ben.
"Sabahleyin e rk e n sa a tle rd e g lgeler ok b ir ey a n la t
m az. G lg elerin istira h a t z a m a n d r nk. O n u n iin g nn
erk en saa tle rin d e g lg elere sabit b aklm as b ir fayda sala
m az. S ab ahleyin saat altd a g lgeler u y an rlar ve en iyi d u
ru m la rn a led en so n ra sa a t b e te ularlar. O za m a n artk
iyice uyanm lardr."
"G lgeler n e a n la tr sana?"
"Bilm ek istediim h e r eyi. Scaklklar, soukluklar, ol
d u u n d an ya d a d ev in d ik lerin d en ya d a n e bileyim , ren k li o l
d u k la rn d a n dolay h e r b ir eyi sylerler b ana. G e ri h en z
re n k le rin ve scakla souun an latt h e r eyi bilecek a a
m ay a eriem ed im . N a g u al o n lar k en d im reneyim istiyor."
"Nasl reniyorsun?"
"Rya grm e srasn d a. R y a g r c lerin rya grmeleri
iin sabit b ak m ala r, so n ra d a sabit b a k m a srasn d a r y a la r
n a ram alar a rttr. rn e in , N ag u al beni kayalarn glgele
rin e sab it b ak trrd , so n ra rya grm e srasnda o glgelerin
aydnlk o ld u k larn g r rd m , bylece o n d a n so n ra d a b u la
KNC DKKAT
325
n a d ek g lgelerin iinde aydnl a rard m . S abit bakm ayla

liiya grm e b irlik te y r t l r. G lg eleri rya grm ede b u la
b ilm e m iin u zu n s re g lg elere sab it b ak m am gerektiydi.
S o n ra da, ikisini b irletireb ilm em ve rya grm e srasnda
g rm old u u m eyi glgelerin iin d e g erek ten grebil
m e m iin g en e u zu n s re rya grm e ve sabit b a k m a alm a
s y ap m am g erek ti. A nlyor m u su n ? H e r birim iz ayn eyi y a
pyor. R o s a n m rya grm esi a a larla ilgili, zira o b ir aa
bakcs; Jo se fin a nm kiyse b u lu tla rla ilgili zira b ir b u lu t b a k
cs o. O n lar, rya grm e srasn d a e le tire n e d ek aalara
ve b u lu tla ra b ak arlar."
R o sa ile Jo se fin a o n ay larcasn a b alarn salladlar.
"Ya la G o rd a n e yapar?" diye so rd u m .
"P irelere b a k a r o," d edi R osa, so n ra h ep b irlik te g ld
ler.
"La G o rd a p ire le r o n u srsn iste m e z hi," diye aklad
L idia. "O biim siz o ld u u n d a n h e r eye sabit bakabilir, am a
b ir y a m u r bakcsyd eskiden."
"Ya P ab lito n eye bakar?"
"K ad n larn ap a ra la rn a b ak ar," diye yant v erdi R o sa
yz tam am y la ifadesiz.
H ep si g ld ler. R osa srtm a b ir to k a t ak etti.
"Sanrm srf sen in o rta n o ld u u iin san a ekm i
adam caz," d edi.
B ir y a n d a n g l y o rlar b ir y a n d a n d a m asay y u m ru k la
y arak ayaklaryla ta b u re le ri sallyorlard.
"Pablito b ir k aya bakcs," d ed i L idia. "N estor yam ur
ve b itk i bakcs, B enigno ise b ir u zak bakcs. A m a b a n a a r
tk b ak m a k o n u su n d a n sz etm e, zira san a b iraz d a h a a n la
trsam erkim i m erk im i yitiririm ."
"Ya la G o rd a nasi an lata b iliy o r b a n a h e r eyi?"
"La G o rd a biim ini yitirm i d e ondan," diye y an t verdi
Lidia. "Ben de k en d i biim im i yitirin ce in an ki h e r b ir eyi
326
KNC ERK EMBER
an lataca m sana. A m a o za m a n d a sen d in lem ek istem ey e

ceksin. im di m e ra k ediyorsun zira sen d e bizim gibi salak
sn. B iim im izi yitirdiim iz gn salaklm z d a son bulacak."
"B tn b u n lar bildiin h a ld e niin b u k a d a r ok so ru
soru y o rsu n ?" diye R o sa sordu.
"O d a bizim gibi d e ondan," dedi L idia. "G erek b ir n a
gual deil o. H l b ir adam ."
S o n ra d n p b a n a bakt. B ir an iin y z n d e b ir katlk
sezdim , b ak lar delici ve souktu, am a b en im le k o n u tu k a
ifadesi yum uad.
"enle P ab lito ortaksnz," dedi. O n u g erek ten seviyor
sun, deil mi?"
O n u y an tlam ad an n ce b ir an d n d m . P ab lito ya iti
m ad m n tam o ld u u n u syledim ona. A dn k o y am am am a
ra m en k en d im i o n a ok yakn hissettiim i anlattm .
"O nu ok sevdiin iin ad a m n ahlkn b o zd u n sen," d e
di sesin d e sulayc b ir titrem le. "Senin atladn o d a te p e
sinde, o k en d i b an a ikinci d ik k atin e ulam aktayd am a sen
o n u sen in le atlam ay a zorladn."
"Sadece k o lu n u tu ttu y d u m ben," diye kar ktm .
"Bir b y c bir b ak a b y c n n k o lu n u tutm az," d edi
L idia. "H er b irim iz k en d im ize y eteriz de a rta rz bile. Bizim
m z n y ard m n a ihtiyacn yok senin. S adece grebilen ve
biim siz b ir b yc y ard m ed eb ilir. Sizin atladnz o da
te p e sin d e sen in nce atla m a n g erekiyordu. Oysa P ab lito sa
n a ba lan m d u ru m d a . S anrm sen bize d e ayn ekilde y a r
dm etm ey e niyet etm itin . T an rm , seni d n d k e d a h a
d a d y o rsu n gzm den."
R o sa ile Jo se fin a m rld a n a ra k o n a katld k larn b e lirt
tiler. R o sa ayaa k alk t ve fkeli gzlerle k arm d a d u rd u .
O n larla n e yap m aya niyet ettiim i b ilm ek istediini syledi.
B en de p e k y ak n d a o rd a n ayrlm aya niyetli o ld u u m u syle
dim . Bu son szm o n lar sarsm a benziyordu. H ep si b ird e n
k o n u m ay a b alad lar. L id ianm sesi tek ilerin k ileri b a str
KNC DKKAT
327
m aktayd. A yrlm a vak tin in b ir gece n ce o lduunu, benim

kalm ay a k a ra r verdiim an la n e tle andn sylem ekteydi.
Jo sefin a b a n a h ita b e n aza aln m az k f rle r sarf ediyordu.
B ird en rp e rd im ve ayaa k a lk a ra k b en im olm ayan bir
sesle b a ra rak o n lar s k n e te d av e t ettim . D e h e t iinde
b a n a b ak y o rlard . H ey ecan sz g r n m ey e gayret ettim am a
o n lar rk tt m k a d a r ken d im i d e rk tm olm alydm .
O a n d a la G o rd a , n o d a d a sa k la n a ra k kavga k arm a
m z b ek liy o rm u asm a m u tfa k ta n kageldi. Bizi b irb irim i
zin a n a d m em em iz iin uyarm o ld u u n u syledi. Sanki
biz o cu k larm asn a bizi azarlam as epey g ld rd beni.
B irb irim ize sayg g sterm em iz g erektiini, savalar a ra sn
d a saygnn en h assas b ir k o n u o ld u u n u syledi. K k kz
k a rd e le r k en d i a ra la rn d a bir sava gibi d avranm ay bil
m ekteym iler, G e n a ro la r d a ken d i a ra la rn d a yle d a v ra n
m ak tay m lar, a m a b en o n larn g ru b u n a katldm zam an,
h ep si d e sava b ilgilerini u n u tu p a h m a k la r gibi d a v ra n m a k
taym lar.
Y erlerim ize o tu rd u k . L a G o rd a yanm a o tu rd u . K sa b ir
sessizlikten so n ra L id ia b en im o n la ra P a b lito ya yapm o l
d u u m eyin aynsn y ap aca m d an k o rk tu u n u syledi. L a
G o rd a g lere k b en im kim seye o ekilde yardm e tm e m e izin
verm eyeceini b ildirdi. B en d e o n a P a b lito ya yapm o ld u
um eyde n e y an llk o ld u u n u anlayam adm syledim .
Y ap m o ld u u m eyin bilin cin d e deildim , za te n N e sto r b a
n a an latm olm asayd, P a b lito yu k o lu n d a n tu tm u o ld u u
m u asla bilm ey ecektim . H a tta ac ab a N e sto r olay b ir p a r a
ab a rtm m dr, ya d a b ir h a ta m y ap m tr diye bile d n
yordum .
L a G o rd a T an n yle a p talc a b ir h a ta y apm ayaca gi
bi a b a rtm a m a b a rtm a d a yapm ayacan, T ann a ra la rn d a
ki en y etkin sava o ld u u n u syledi.
"B ycler b irb irle rin e , sen in P a b lito ya etti in gibi y a r
dm etm ezler," diye s rd rd . "Sen so k ak tak i b ir a d a m gibi
328
KNC ERK EMBER
d av ran d n . N agual hepim ize sava olm ay rettiydi. B ir

savann kim seye efk at duym ayacam sylediydi. N aguala gre, b irisine kar efk at duyulm as, o k im senin senin
gibi olm asn istem ekle, o n u k en d i y erin e koym akla e a n
lam lyd, sen d e ite bu am ala o n a y ard m ettiydin. S en b u
n u P a b lito ya yaptn. B ir sava iin b u d n y ad a en zo r ey
o n u n b ak a la rn n iine k arm am asd r. B en yle im anken
L id ia ile Jo sefin a y eterin ce y em ek yem iyorlard. B en d e o n
lar h a stala n aca k la r, gdaszlktan lece k ler diye k o rk u y o r
dum . O n la rn kilo alm alar iin elim d en geleni y apyordum
ve b u n u d a o n la ra iyilik olsun diye y ap t m a inanyordum .
Bir savann k u su rsu zlu u b ak a la rn n ken d i b alarn a k a
ra r v erip o n lar isted ik le ri gibi o lm a k ta serb est brakm aktr."
"A m a ya o n lar k u su rsu z savalar deillerse?"
"O ta k d ird e sen k en d in k u su rsu z olacaksn ve b ir kelim e
d ah i sylem eyeceksin," diye yant verdi la G o rd a . "N agual,
sad ece grebilen ve biim siz bir b y c n n b ir kim seye y a r
dm e tm e d u ru m u n d a olabileceini sylerdi. te o n e d e n le
bizi y ard m e tti ve bizi im diki k o n u m u m u z a getirdi. S okak
so k ak do lap ra stlad n h e r kim seye y ardm edebileceini
d n m y o rsu n h e rh a ld e , he?"
D o n J u a n m z a te n beni, b a k a la rn a hibir ekilde y a r
dm ed em ey ece im eklindeki iin d en klm az d u ru m la k a r
k arya getirm ilii vard. G e r e k te n de, o n u n anlayna
g re, bizim t m yardm e tm e ab alarm z salt k en d i karlarm zca g d m le n e n keyfi b ir edim di.
B ir gn d o n J u a n la k en ttey d im , k ald rm n o rtasn d ak i
bir salyangozu aldm ve kim i b itk ilerin a rasn a gvenli b ir e
kilde gizledim . O n u k ald rm n o rta sn d a b rak m olsaydm ,
em in im ki e r ge in sa n la r o n u ezip g eeceklerdi. O n u em in
b ir y ere k a ld ra ra k o n u k u rta rd m d n m t m .
D o n Ju a n , iki n em li olasl h e sa b a k atm am o ld u
u m d an dolay b u faraziyem in geersiz o ld u u n u syledi. Bi
rincisi, salyangozun, o n u a rasn a koyduum b itk in in zehirli
KNC DKKAT
329
y a p ra k la rn d a n dolay kesin b ir l m d e n k u rtu lm u o lab ile

cei, kincisi d e salyangozun k aldrm k en d i b an a g eeb ile
cek denli kiisel erk e sahip old u u olaslyd. B en araya gi
re re k salygangozu k u rtarm olm uyor, tersin e, onun zo rlu k
larla k azan m o ld u u bir eyi y itirm esin e n e d e n oluyordum .
B u n u n z e rin e b en salyangozu alp te k ra r, bulduum
y ere k oym ak istedim , am a d o n J u a n b u n a izin verm edi. Bir
sersem k afan n o n u n yolunu d eitirm i ve o n u n yaam nn
akn d e itirm i olm asnn salyangozun k ad e ri olduunu
syledi. O n u , koym u olduum y e rd e b rak rsam , gitm ek is
ted i i y ere g id eb ilm eye y eterli erki y en id en toplayabilm esi
m m k n m .
O n u n n e d e m e k istediini anladm d n m t m .
A ik r ki o n u n s ylediklerine sad ece s b ir ekilde k atlm
tm . B en im iin en zo r ey b a k a la rn n ken d i bildiklerince
y aa m a larn a izin verm ekti.
O n la ra b u y km an lattm . L a G o rd a srtm tplad.
"H epim iz fe n a d u ru m d ay z zaten," dedi. "Beim iz d e a n
lam ak istem ey en b o k ta n kiileriz. B en irkin y an larm n o
u n d an k u rtu ld u y d u m , am a h e n z h e p s in d e n deil. ok y a
va ilerliyoruz, G e n a ro la ra kyasla kasvetli ve baskcyz. G en a ro la rm h ep si d e tpk G e n a ro gibiler; o n larn b o k ta n y a n
lar iyice azalm ."
K k kz k a rd e le r o n ay larcasn a balarn salladlar.
"En ikrin im iz de sensin," d ed i L id ia b a n a d n e re k . "Sa
n a kyasla o k a d a r k t saylm ayz biz."
L a G o rd a k k rd ay a rak g lerk e n b aca m a d o k u n
d u L id ian n fik rin e katlm am istiyor gibiydi. B en d e yle
yaptm , h ep si d e o cu k lar gibi gld ler.
U zu n b ir s re sessiz kaldk.
"Sana s y lem ek z o ru n d a old u u m eylerin so n u n a geli
yorum ," d e d i la G o rd a anszn.
S o n ra h ep im izi ayaa kaldrd. B an a T o lte c savasnn
erk d u ru u n u g stere cek lerin i syledi. L idia b en im sam da
330
KNC ERK EMBER
yz b a n a d n k d u rd u . Sa eliyle, aya ayaya gelecek ekil

de elim i kavrad, a m a p arm ak larm z b irb irlerin e k en etlem em itik. S o n ra k o lu m u sol koluyla d irseim in h em en z e
rin d e n k an calay arak beni gsne b astrp skca tu ttu . J o se
fin a ayn eyleri sol ta ra fm d a n yapt. R o sa b en im le yz yze
d u ra ra k kollarn k o ltu k a ltlarm d an geirdi ve elleriyle
o m u zlarm kavrad. L a G o rd a a rk a m d a n y an a ara k kollary
la belim i sard ve ellerini gbeim in z e rin d e ken etled i.
H ep im iz aa yu k ar ayn b o y d a o ld u u m u zd an b alar
n b en im k in e b astrab iliy o rlard . L a G o rd a sol kulam n a r
d n d an gayet y u m uak am a hep im izin o n u iitebileci k ad a r
yksek b ir sesle kon u m ak tay d . H i kim se ya d a hibir ey
bizi d rtm ek sizin ikinci dikkatim izi N a g u a ln erk yerine
koym aya alacam z syledi. B u d efa bize yardm c o la
cak h erh an g i b ir re tm e n , bizi m ahm uzlayacak h erh an g i
b ir d o st olm ayacakm . Biz oraya srf istencim izin gcyle gidiyorm uuz.
N e y ap m am g erek ti in i o n a so rm ak iin en g elley em ed i
ini b ir istek duydum . L a G o rd a b a n a ikinci dikkatim i sabit
b ak m o ld u u m eyin z e rin d e o d ak lam a m gerektiini sy
ledi.
inde b u lu n d u u m u z b u zel d ze n in b ir T o ltec erk
d u ru u o ld u u n u aklad. O a n d a b e n d n y an n d rt b u c a
nn m erk ezin d ek i balayc gtm . L idia dou, yani T o l
te c savasnn sa elin d e tu ttu u silaht; R o sa kuzey, yani
savann n n e k o ulm u kalkand; Jo se fin a bat, yani sa
vann sol e lin d e tu ttu u p eri tuzayd; la G o rd a ise g
ney, yani savann iinde erk n e sn e le rin i saklad srtn d a
ki sep e tti. L a G o rd a h e r savann doal d u ru u n u n kuzeye
d n k o lara k d u rm a k o ld u u n u syledi. Z ira sa elin d ek i si
lahn douya d o ru tu tm a s gerekiyorm u. N e var ki bizim
y z m z d n ece im iz yn, hafife douya d n k o larak
gnem i; b u n e d e n le , N a g u a lm g erek letirm em iz am acy
la bize b rak m o ld u u erk edim i, yn d e itirm ek ten ib a
retm i.
KNC DKKAT
331
L a G o rd a , N a g u a ln bize yapm old u u ilk ey lerd en

b irisin in gzlerim izi g neydouya b a k a c a k ekilde evirm ek
o ld u u n u b a n a h a trla tt. O srad a girieceim iz ii b a a ra
b ilm em iz iin bizim ikinci dikkatim izi a y a rtm a yntem iydi
b u o n u n . B u n u b aa rab ilm en in iki y n tem i vard. B irincisi,
hepim izin, b en i ek se n o la ra k k u llan p y z m z gneye d
n k o lara k tu tm a k iin d n m em iz ve b u n u y a p a rk e n h e r b i
risin in tem el d e e r ve ilevinin d e deitirilm esiydi. L idia
b at olacak t, Jo se fin a dou, R o sa gney, la G o rd a ise kuzey
olacakt. b r y n tem ise, d rd m z n y n m z d e iti
re re k gneye b a k a c a k ekilde d u rm am z am a b u n u d n m e k sizin g erek letirm em izd i. B u erk in yntem iydi ki ikinci y
z m z tak n m am z g erek tiriy o rd u .
L a G o rd a ya, ikinci y z m n n e o ld u u n u anlam adm
syledim . O d a b a n a N a g u a ln o n a h e r birim izin ikinci d ik
k atin i b irlik te sarp sarm alam ay a alm asn b u y u rm u o ld u
unu, zira h e r T o lte c savasnn iki k art y n e d n k iki
yze sah ip o ld u u n u an latt. kinci yz, ikinci d ikkatm i.
L a G o rd a an szn tu tu u n u gevetti. b rle ri d e ayn e
yi yap tlar. L a G o rd a te k ra r o tu rd u ve b en im d e y a n m a o tu r
m am istedi. K k kz k a rd e le r ay ak ta d u rm ak ta y d lar. L a
G o rd a an lam ad m b ir ey v ar m diye sordu. H e r eyi an l
y o rd u m am a ayn z a m a n d a an lam ad m eyler d e vard.
B en la G o rd a ya so raca m b ir so ru y u zih n im d e d a h a h a z r
la m a d a n nce, o a tla ra k N a g u a ln o n u n b a n a an latm asn
istedii eylerin so n u n c u la rn d a n birinin de, ikinci dik k atim i
o nlarn k iy le b irle tire re k y n m d e itirm em ve a rk a m d a
o lu p b iten leri g re b ilm e k am acyla e rk yzm ta k n m a m
gerei o ld u u n u syledi.
L a G o rd a ayaa k alk t ve o n u izlem em i istedi. B eni o d a
larn n k ap sn a k a d a r g t rd . B eni hafife ite re k o d ay a
soktu. E ik ten ieriye g irer girm ez, Lidia, R o sa, Jo se fin a ve
la G o rd a , b u srayla y an m a geldiler, a rd n d a n d a G o rd a k a
py k ap ad .
332
KNC ERK EMBER
O d a ok karanlkt. P en ce rey e b e n z e r b ir ey g re m iy o r
dum . L a G o rd a k o lu m u kav ray arak beni o d an n m erk ezi ol
d u u n u d n d m b ir n o k tay a getirdi. H epsi de evrem i
sarm lard. O n lar hi grem iyordum ; sad ece d rt b ir y a
n m d a d u rd u k larn hissedebiliyordum .
B ir s re so n ra gzlerim k aran l a alt. O d a n n ta h ta
p e rd e le rle kapl iki p en c ere si o ld u u n u grebildim . T a h ta la
rn aralk la rn d an azck k szm aktayd, o n e d e n le h erk esi
ayrt ed eb iliy o rd um . S o n ra hepsi b ird e n beni az nceki gibi
tu ttu la r ve m k em m el bir ezam anllkla balarn b e n im k i
n e dayadlar. Scak n efeslerin i h e r y a n d a n hissed eb iliy o r
dum . S abit b ak m am n im gesini to p arlay ab ilm ek am acyla
gzlerim i k ap ad m . A m a y ap am ad m . ok y o ru lm u tu m ,
u y u m ak istiyordum . G zlerim fena h a ld e kanyordu; g zle
rim i o v u tu rm ak istedim , n e var, L idia ile Josefia kollarm
sm sk tu ttu la r.
O d u ru m d a uzu n b ir s re kaldk. Y o rg u n lu u m d ay an l
m az b ir h ale gelm iti, s o n u n d a ylp kaldm . A rtk d izleri
m in tu tm ad m sanyordum . Y e re yklacam ve o ra ck ta
uyuyup kalaca m bek len tisin d ey d im . A m a zem in m em in
y o k tu o rtad a . G e r e k te n d e ayaklarm n basaca b ir y er b u
lu n m u y o rd u . B u n u k efetti im zam an k i k o rk u m yle y o u n
d u ki b ir a n d a apayk uyanverdim ; oysa k o rk u m d a n d a b
yk b ir g b en i o uyku h alin e geri itm iti. K endim i b ra k
tm . O n la rla b irlik te b ir b alo n gibi h av a d a salm yorduk. S a n
ki b en u y u m u tu m d a rya g rm ek tey d im ve o r y ad a b irta
km bantsz im g eler g r y o rd u m . Biz a rtk o n larn o d a s
n n k a ra n l n d a deildik. H e r yanm z yle klyd ki g zle
rim k am at. Z a m a n za m a n R o sa n m b en im k in e dayal y
z n g reb iliy o rdum ; L id ia ile Jo se fin a nm kileri d e gzucuyla g r y o rd u m . K u lak larm a skca b astrd k lar alnlarm
hissed eb iliy o rd u m . A rd n d a n im g eler deiiyordu ve yz
m n k arsn d a la G o rd a n n y z n grm eye balyordum .
B u d u ru m a u lar u lam az la G o rd a azn azm a dayyor ve
soluyordu. B u n d a n hi h o lan m am tm . iim d ek i bir g d
KNC DKKAT
333
arya frlam aya abalyordu. D e h e te kaplm tm . H epsini

itip k en d im d en u za k la trm a k istedim . N e k a d a r uratysam
d a b a n a d a h a d a sk yaptlar. B unu, la G o rd a nm beni al
d att ve so n u n d a b eni b ir lm tu za n a srklem i old u u
b iim in d e y o ru m lad m . A m a b rle rin in aksine la G o rd a
k u su rsu z b ir o y uncu olm utu. B an a k u su rsu z b ir oyun o y n a
m olabilecei d ncesi iim i ra h a tla tt. B ir n o k ta d a artk
m cad eley i s rd rm e k te n vazgetim . yice yaklatna
in an d m k en d i lm anm m e ra k etm ey e baladm ve k e n
dim i b rak v erd im . O a n d a b en z ersiz b ir sevin duygusuna,
l m m n ken d isi o lm asa bile so n u m u n h abercisi o ld u u n a
kesin gzyle b ak t m b ir co k u n lu a kapldm . L idia ile Jose fin a y k e n d im e d o ru d a h a d a ektim . T am o a n d a la
G o rd a b en im n m d e b u lu n u y o rd u . A zm n iine so lu m a
sna aldr etm ed im ; h a tta o srad a solum asn k esm esin e
ardm . O so lu m asn k e se r kesm ez, hep si b ird e n balarn
b en im k in e b astrm ay b rak tlar. S o n ra e tra fa b ak m ay a b a
ladlar, o za m a n b am d a serb est kalm oldu. A rtk bam
o yn atab iliy o rd u m . L idia, la G o rd a ve Jo sefin a b a n a yle y a
k n d la r ki, sad e ce b alarn n ara lk la rn d a n g rm em m m
k n olm aktayd. N e re d e o ld u u m u zu bir t rl karam yordum . E m in o ld u u m te k ey, ayaklarm zn zem in e b a sm a d
yd. H a v a d a asl d u rm ak ta y d k . K esin o lara k bildiim b ir
bak a ey de, sram zn deim i olduuydu. L idia so lu m d a,
Jo sefin a d a sam dayd. L a G o rd a n n y z n te r kaplam t,
L id iann ve Jo s e fin a nn yz d e yleydi. R o s a y a rk a m d a
hissedeb iliy o rd u m . K o ltu k altla rm d a n u z a n a ra k o m u z la r
m a tu tu n a n ellerin i grebiliyordum .
L a G o rd a iitem ed i im bir eyler sylem ekteydi. D u
d ak larn o k u y ab ilm em iin b a n a zam an tan y acak ek ild e
k elim eleri yava yava telaffu z ediyordu, aznn ay rn tlar
d ik katim i ek iyordu. B ir an geldi, d rd n n b ird e n b e n i h a
re k e t e ttirm e k te o ld u k larn h issettim ; beni d p e d z sa lla
m ak tay d lar. B u n u g r n c e, la G o rd a nn sessiz s zlerin e
d ik k at edeyim d ed im . B u kez d u d ak larn aka o k u y ab il
334
KNC ERK EMBER
m itim . G eriye d n m em i sylem ekteydi. D n m ey e altm

a m a bam k m ld atm am m m k n olm uyordu. Birisi d u d a k
larm sryorm u gibi hissettim . L a G o rd a ya bak tm . B eni
srm y o rd u am a bam evirm em iin azyla b u y ru u n u v e
rirk e n b a n a bakm aktayd. O k o n u u rk e n , b t n yzm g e r
e k te n yalyorm u ya d a d u d a k la rm la yanaklarm sryorm u gibi hissettim .
L a G o rd a nn yz b ir b ak m a arplm gibiydi. rile
m i gibiydi ve sarm trak b ir re n k alm t. H e r yanm z k a p
layan sarm trak n ola ki o n u n y z n d e yansdn d
n d m . B am evirm em i b u y u ru rk e n o n u h andysa iite b i
liyordum . N ihayet, srm ann b e n d e yaratt tedirginlikle
bam salladm . B u n u n z e rin e b ird e n la G o rd a nn sesi
aka iitilir h ale geldi. L a G o rd a ark a m d a d u rm a k ta ve
d ik k atim i geriye evirm em iin ln b astry o rd u . Y z
m yalayan k im senin R o sa o ld u u n u anladm . A ln m la ite
re k o n u y z m d en u zak latrd m . R o sa alam aktayd. S u ra
tn te r k ap lam t. A rk a m d an , la G o rd a nn sesini iiteb ili
y o rd u m . O n larla m cad e le e d e re k o n lar bitkin b ir h ale g e
tird i im d e n y ak n arak ilk b atak i dikkatim izi yak alay ab il
m ek iin n e y apacan bilm ediini syledi. K k kz k a r
d eler szlanp d u rm ak tay d lar.
Z ih n im d e d n c e le r kristal gibi netlem iti. N e v ar ki,
ussal s relerim allm m an tk sal silsileleri izlem iyordu.
H e r eyi ab u cak ve dolayszcasna bilm ekteydim , zih n im d e
k u k u diye b ir ey kalm am t. rn e in , te k ra r u y um am g e
re k ti in i ve b u n u n bizi k u ru n gibi yere in direceini a n n d a
an lam tm . A m a o n larn bizi evlerine g t rm e le rin e izin
v erm e m g erek tiini d e bilm ekteydim . B u n u baaram y o rd um . ayet ikinci d ik k atim i odaklayabilm i olsaydm , b u d o n
J u a n n kuzey M ex ico d a b a n a verm i olduu b ir y er z e rin
d e olm alyd. D n y a n n t m b r ey lerin d en farkl o la ra k o
yeri zih n im d e h e r za m a n canlandrabilm itim .
O ra y a ilikin zih n im d e ca n lan d rd m g r n t y to p a r
KNC DKKAT
335
lam ay a ce sa re t ed e m e d im . A m a so n u n d a oraya ulaaca m

z biliyordum .
B ildiklerim i la G o rd a ya a n latm am gerektiini d n
dm , a m a k o n u am y o rd u m . G e n e d e b ir yanm , o n u n beni
anlad n b ilm ekteydi. O n a gvenim tam d, o n u n iin b irk a
saniye iin d e uyuyuverm iim . R y am d a o n larn evinin m u t
fa n a b ak m ak tay d m . P ablito, N e sto r ve B enigno o ra d a y d
lar. O la a n st iri ve p arltl g zkyorlard. G zlerim i o n
larn z e rin d e o d ak layam yordum , zira o n larla b e n im a ra m
d a saydam , p lastik b ir ta b a k a vard. S onra, o n la ra bir p e n c e
re ca m n d a n b ak tm anladm . Birisi de h a b ire cam a su a t
m ak tayd. S o n u n d a cam krld d a su lar y zm e arpt.
P ab lito b ir kovayla ze rim e su d k e re k beni srlsklam
b rak m t. N e sto r ile B en ig n o d a o rd a d u rm ak ta y d lar. La
G o rd a , k k kz k a rd e le r ve b en evin ark asn d ak i avluda
y ere serilm i y atm ak tay d k . G e n a ro la r zerim ize kova kova
su b o ca etm ek tey d iler.
Y e rim d e n frladm . S ouk su d a n m dr, y oksa g e ird i
im d en e y im d e n m idir, k en d im i cap can l h issetm ekteydim .
L a G o rd a ile k k kz k a rd e le r, G e n a ro la rn g n ee s e r
m i o ld u k larn sandm giysileri giyindiler. B enim giysile
rim d e k u ru su n diye zen le yere serilm iti. Bir ey d e m e d e n
o n lar giydim . A n lalan ikinci d ik k atin o d ak lan m asn izle
y en tu h a f b ir d u ygu iindeydim ; k o n u am y o rd u m , d a h a
d o ru su k o n u ab iliy o rd u m d a k o n u m ak istem iy o rd u m . M i
d em alt st o lm u tu . L a G o rd a b u n u h issetm i olacak ki b en i
sevecence e k e re k itin ard n d a k i a la n a g t rd . M id em b u
land, ku stu m . L a G o rd a ile k k kz k a rd e le r d e ayn e
kilde ra h atsz lan d la r.
S o n ra m u tfa k a la n n a d n d m ve yzm ykadm . S u
yun so u k lu u bilincim i y erin e g etirm ie benziyordu. P a b li
to, N e sto r ve B en ig n o m asan n e tra fn d a o tu rm ak tay d lar.
P ab lito san d aly esin i d e getirm iti. A yaa k a lk a ra k b en im le
336
KNC ERK EMBER
el skt. A rd n d a n N e sto r ile B enigno d a ben im le to k a la t

lar. L a G o rd a ile k k kz k a rd e le r d e bize katld.
B en d e b ir tu h aflk v ar gibiydi. K u lak larm n lam ak tay
d. B am d n y o rd u . Jo se fin a ayaa kalkt ve d estek iin
R o s a ya tu tu n d u . D n p la G o rd a ya n e yapaym diye so r
dum . L idia ta b u re n in st n e ark a st d m ek zereydi.
Y etiip o n u tu ttu m , am a arlyla beni d e d r n c e ikim iz
b ird e n y erde yuvarlandk.
Baylm olm alym . A nszn uyanverdim . n o d a d a b ir
h a sr yaygnn z e rin d e yatm ak tay d m . Lidia, R o sa ve Jo se fi
n a y an m d a ml m l u yum aktaydlar. A yaa kalk ab ilm ek
iin ze rlerin d en em ek le y ere k gem ek z o ru n d a kaldm .
M u tfak tan darya ktm . L a G o rd a , G e n a ro la rla m asan n
e tra fn d a o tu rm ak tay d .
"Ho gelm isin," d ed i P ablito.
S o n ra d a la G o rd a n m az n ce uyanm o ld u u n u syle
di. T e k ra r eski halim e geldiim i hissettim . A ckm tm . L a
G o rd a b an a b ir ta s ta yiyecek b ir eyler verdi. K e n d ilerin in
yem i o ld u k larn syledi. Y em eim i y ed ik ten so n ra ken d im i
h e r b ak m d an m k em m el h issettim yalnz n o rm ald e o ld u
u ekilde d n em iy o rd u m . D n ce lerim byk lde
yatm t. B u d u ru m p e k h o u m a gitm iyordu. O srad a ak a
m n ge b ir saati o ld u u n u n fa rk n a vardm . B irden, d o n Jua n n b a n a esk id en y ap trm o ld u u gibi, yzm g n ee d
nk, old u u m y erd e say arak ko m a isteine kapldm . L a
G o rd a da ayn istei h issetm i olm alyd. O ekilde d ev in
m ek b en i iyice terle tm iti. o k g em ed en soluum kesildi ve
m asay a d n d m . L a G o rd a d a beni izledi. T e k ra r y erle rim i
ze o tu rd u k . G e n a ro la r gzlerini bize dikm i b ak m ak tay d lar.
L a G o rd a n o t d efte rim i b a n a u zatt.
"D ostum uz N ag u al bizim kaybolm am za n e d e n oldu,"
dedi.
O k o n u m ay a b a la r b alam a z son k e rte yabans b ir p atlyorm uluk duygusuyla d o ld u m . D n ce lerim bir gibi
K N C D K K A T
337
d n p geldiler. Y z m n ifadesi deim i olacak ki, nce

P ab lito , so n ra d a N e sto rla B enigno gelip b en i kucakladlar.
"N agual yaam n srdrecek!" diye b ard P ablito.
L a G o rd a d a sevinm ie b en ziy o rd u . R ah atlam asn a
b ir h a re k e tle alnn sildi. O pis d k n l k eilim im den d o la
y az d a h a h ep sin i d e ken d im le b irlik te l m e srklem i o l
d u u m u syledi.
"ikinci d ik k atin o d ak lan m a s ak a deil," d edi N estor.
"Bize n e o ld u ki, G o rd a ?" diye so rd u m .
"K aybolup gittik," dedi la G o rd a . "Sen d k n l k g ste
rip k o rk m ay a balaynca o en g in lik iin d e kay b o ld u k ite.
A rtk to n al d ikkatim izi o d ak lay am az olduk. A m a ikinci d ik
k atim izi seninkiyle sarm alam ay b aard k , o n u n iin sen in
im di iki yzn var."
L idia, R o sa v e Jo se fin a ta m o a n d a y r y e rek m u tfa a
girdiler. G l m sem ek tey d iler v e h e r zam an k i gibi capcanl
g r n y o rla rd . O tu ru p b ir eyler yem eye b alad lar. O n la r
y em ek lerin i y e rk e n a zlarn d an b ir k elim e d ah i k a rm a d
lar. S o n u n cu su d a yem eini b itird ik te n sonra, la G o rd a k o
nu m asn brak t y e rd e n s rd rd .
"A rtk sen iki yzl b ir savasn," dedi. "N agual, h e r iki
d ik k a tte u stalaab ilm ek iin h ep im izin iki yze sah ip o lm a
m z g erek ti in i sylediydi. O da, G e n a ro d a ikinci d ik k a tim i
zi to p a rla m a d a bize yardm c o ld u la r ve iki yne d e d n k
olab ilm em iz iin bizi geriye d o ru evirdiler, am a sa n a y a r
dm etm ed iler, zira g erek b ir n ag u al o lm an iin sen k en d i
erk in i k e n d in k o tarm a lsn . S en o k o n u m d a n epey u za k ta sn
h l, am a diyebiliriz ki u a n d a sen em ek le m e k y erin e ayak
ta dim dik d u ra ra k y r m ek te sin , tam ln y en id en k az an p
biim ini de yitird i in de, s z lerek uacaksn."
B enigno elini u m a k ta o la n b ir u a k gibi d e v in d ire re k
g m b rd ey en sesiyle u a k m o to ru n u n g r lt s tak lid i y a p
t. K u lak larm z sa r old u d ese m y eridir.
H ep im iz g l t k . K k kz k a rd e le r sevinten u u
338
yorlard . L a G o rd a ya, sa a tle rce uyum u olacaz dedim ,

n k o n larn o d asn a leden n ce girm itik. L a G o rd a hi
d e u zu n s re uyum u olm adm z, o s re n in b yk b ir ks
m n n b r d n y ad a kaybolduunu, bizi geriye g etirm ek iin
elle rin d e n b ir ey gelm edii iin G e n a ro la rm g erek ten
k o rk m u ve tasalan m o ld u k larn syledi.
N e sto ra d n d m ve o n a biz o ra d a y okken g e r e k te n n e
yapm ya d a g rm old u k larn so rd u m . Y a n tla m a d a n n
ce b ir s re y z m e bakt.
"Avluya su tadk durduk," dedi, kim i bo p e tro l v arille
rini g stere rek . "Sonra h ep in iz sen d e le y ere k avluya girdiniz,
biz d e sizi b ir gzel slattk, hepsi b u kadar."
"O d ad an m ktk biz?" diye sordum .
B enigno y ksek sesle gld. N esto r, izin ya d a g r n
isterce sin e la G o rd a ya bakt.
"O d ad an m ktk biz?" diye so rd u la G o rd a.
"Yo," diye yant verdi N estor.
L a G o rd a d a b e n im gibi m e ra k etm ek tey d i, b u d a b e n i
tasala n d rd . L a G o rd a N e sto r k o n u su n diye can atyordu.
"H ibir y e rd e n gelm ediniz," d e d i N estor. "A m a ok
k o rk tu u m u zu sylem em lazm . H e p in iz sise d n t n z
sanki. Sizi ilk g re n P a b lito oldu. B elki d e u zu n s re d ir avlu
daydnz siz, a m a sizi n e rd e bulacam z bilem edik. S o n ra
P ab lito b a rn ca h ep im iz sizi g rdk. m r h ay a tm zd a
yle b ir ey g rm deiliz."
"Nasl g r n y o rd u k , yani?" diye sordum .
G e n a ro la r b irb irle rin e b ak tlar. D ayanlm az d e re c e d e
u zu n b ir sessizlik oldu. K k kz k ard eler, azlar apak,
g zlerini N e sto ra dikm ilerdi.
"Bir r m ce k am a yak alan m sis p a r a la rn a b en z iy o r
dunuz," d ed i N esto r. "Biz ze rin ize su lar boca ettike, y e n i
d e n b ed e n in iz e kavutunuz."
K N C D K K A T
339
O n u n d a h a d a an latm asn istediysem d e la G o rd a , g

n n b itim in d e gitm em gerektii ve o n u n d a y apacak birok
eyi old u u iin ok az zam anm z kaldn syledi. G e n aro la r ayaa k a lk a ra k k k kz k a rd e le rle ve la G o rd a yla to
k alatlar. S o n ra b e n i k u ca k la y ara k b u rd a n gitm ek am acyla
h az rlan m alar iin sad ece b irk a g n e ihtiyalar o ld u u n u
sylediler. P ab lito tab u re sin i te p e ta k la k e d ip srtn a y erle
tirdi. Jo se fin a so b an n yan ta ra fn d a k i b o lu a k o up d o n a
S o le d a d m ev in d en getirm i o ld u k lar b ir bohay kapt gi
bi P a b lito n u n , id eal b ir sem er o lu tu ra n tab u re sin in ayakla
r ara sn a sktrd.
"M adem ki eve gidiyorsunuz, b u n u d a b e ra b e rin iz d e g
t r n bari," d ed i. "Z a te n size ait b u boha."
P ab lito o m u zlarn silkerek, y k n n o tu rm as iin ta b u
resin i yle b ir sarst.
N esto r, B en ig n o ya bohay alm as iin b ir iare t yapt
am a P ab lito b u n a izin verm edi.
"T am am dr," d ed i. "Bu m e re t tab u re y i tadm za gre
eeklii d e y apalm olsun bitsin."
"Ne diye tay o rsu n o tab u rey i, P ablito?" diye sordum .
"E rkim i b irik tirm e m lazm ," diye y an tlad beni. "G idip
b ir y erd e b t n o eylerin s t n d e o tu ra m a m ki. yle ya,
kim bilir b e n d e n n ce h an g i uyuz o tu rm u tu r o yere!"
S o n ra k k rd ay a rak g ld ve o m u zlarn silk erek bohay
h o p latt.
G e n a ro la r g ittik ten so n ra , la G o rd a b a n a P a b lito n u n
taburesiy le b u k ak a ser v en in i L id ia y k zd rm ak am acy
la b alatt n aklad. P ab lito , L id ian n o tu rd u u y erd e
o tu rm a k istem ezm i, am a so n ra la r ii iyice aztm d a d
k n l k ten d e h o la n d n d a n srtn d a tad ta b u re s in d e n
m a a d a h ib ir y ere o tu rm a z olm u.
"V allahi m r billah ta r o tab u rey i, grrsn," d ed i b a
n a la G o rd a gayet k esin b ir edayla. "O d a han d y sa sen in k a
d a r k t b ir insan . S en in o rta n ite; sen n o t d efte rin i h a y a
340
tn b o y u n ca tayacaksn, o d a tab u re sin i. N e fark var ki?

kiniz d e b t n b rlerim izd e n ok d k n l k g steriy o rsu
nuz."
K k kz k a rd e le r etrafm ev irerek srtm tp lam a
ya ve glm eye baladlar.
"kinci d ik k atim ize girm ek fevkalade zo r b ir itir," diye
s rd rd la G o rd a , "stelik b ir d e senin gibi d k n l k y a
p a ra k o n u n la b a e tm ek d a h a d a z o rd u r. N agual senin bu
ba e tm en in n e denli zo r o ld u u n u h ep im izd en fazla bildii
ni anlattyd. O n u n e rk bitkileriyle sen b r d n y ad a epey
ilerilere gitm eyi rendiydin. Z a te n sen o n u n iin bizi yle
iddetli b ir ek ilde ektiydin de az d a h a lyorduk. Biz ikinci
dikkatim izi N a g u a ln n o k tas z e rin d e to p lam ak istiyorduk,
oysa sen bizim b ilm ediim iz b ir eye d o ru b alk lam a sa ld r
dn. Biz b u n a h az r deiliz, am a sen d e deilsin aslnda. N e
var ki sen in elin d e o lan b ir ey deil bu; erk bitklieri seni b u
h ale getirm i. N ag u al haklyd: senin ikinci dikkatini to p la
m an iin hep im izin sa n a y ard m etm esi gerek, senin d e b i
zim kini k o ta rm a m z d a bize yardm c o lm an gerek. S enin
ikinci dik k atin ep ey te le re uzanabiliyor, am a o n u d en e tle yem iyorsun sen; b izim ki b ir azck gidebiliyor, am a tam am y
la d en e tim im iz a ltn d a kalyor."
L a G o rd a ile k k kz k a rd e le r, te k e r tek er, b a n a
b r d n y ad a k ay b o lm an n o n la rd a yaratt d eh eti a n la tt
lar.
"N ag u aln b a n a an latt n a gre," diye s rd rd la G o r
da, "o senin ikinci dik k atin i du m an y la to p a rla rk e n , sen tu t
m u o n u b ir ta ta rc n z e rin d e odaklam sn, o k k ta ta r
ck d a senin iin b r d n y an n bekisi olm u km."
O n a b u n u n d o ru o ld u u n u syledim . S orm as ze rin e
o n la ra d o n J u a n m b a n a salam olduu deneyim im i a n la t
tm . O n u n t tt r m h a rm a n sayesinde o tatarc o tu z m e t
re b o y u n d a ve in an lm a z b ir hz ve eviklikle dev in en k o r
k u n b ir can av ar o la ra k alglam tm . O yarat n irkinlii
K N C D K K A T
341
m id e bulandrcyd, a m a rk t c l y an n d a m u h teem
b ir varlk t da.
O deneyim i alageldiim ussallklarn a ra sn d a b ir y ere
o tu rtam y o rd u m . B enim zihnim iin te k izah yolu, o psikotro p ik t tt r m h a rm a n n n e tk ile rin d e n birinin o tatarc
d ev b o y u tla rd a alglayacam b ir sa n rla n m a y aratm ak o ld u
u n a ilikin sarslm az inancm d.
B en d e o n lara , zellikle la G o rd a ya b am a g elen le re
ilikin k en d i ussal, n e d e n se l aklam am sundum . H e p si b ir
d e n g ldler.
"S an rlan m a diye b ir ey yoktur," d ed i la G o rd a kesin b ir
ifadeyle. "ayet b ir kim se anszn farkl b ir ey, d a h a nce
b ilm edii b ir ey g r rse, b u o k im senin ikinci d ik k atin in
to p lan m ve o k im sen in b u n u b ir ey ze rin d e o d aklam o l
d u u n u gsterir. D e m e k ki, o k im senin dikkatini to p lay an
ey h e rh a n g i b ir ey o lab ilir iki olabilir, delilik olabilir, ya
d a N a g u a ln t tt r m h a rm a n olabilir.
"Sen b ir tata rc k grdydn, o d a sen in iin b r d n y a
n n bekisi o lu p kt. Y a sen b r d n y an n n e o ld u u n u b i
liyor m u su n ? b r d n y a bizim ikinci d ikkatim izin d n y as
dr. N ag u al ola ki se n in ikinci d ik k atin in o bekiyi geip
b r dnyaya g irm e n e y etec ek denli gl o ld u u n u d n
m t r. A m a deilm i. ayet olsayd, sen o dnyaya girm i
o lu rd u n ve b ir d a h a d n m ezd in hi. N ag u al b a n a seni izle
m eye h a z r o ld u u n u sylediydi. N e v ar ki, beki sen in ge
m e n e izin v erm ed i ve stelik az d a h a seni ld rec ek ti. N a
gual sen in ikinci d ik k atin i o n u n erk bitkileriyle o d a k la m a n a
so n v erm e k z o ru n d a kaldyd zira sen h e r eyin yalnzca h ay
re t verici y a n la rn a o d ak lan ab iliy o rsu n . O d a tu ttu , ikinci
d ik k atin i b ak a b ir y n tem le to p lay ab ilm en iin rya g m e
alm as y ap m an istedi. A m a sen in rya grm e a lm alar
n n d a h ay ret verici o laca m a em in d i o. Y ap ab ilece i b ir ey
y o k tu ki. S en o n u ad m adm izlem ekteydin, oysa o n u n d a
h a y re t verici, rk n b ir yan vard."
342
B ir s re sessiz kaldlar. Sanki hep si d e k en d i an larn a

dalp gitm ilerdi.
L a G o rd a , N a g u aln b ir z a m a n lar b an a, k endi m e m le
k etin in d a larn d a son d ere c e ilgin b ir krm z bcei gs
term i o ld u u n a deindi. O n u h atrlay p h atrlam ad m
so rd u .
H a trlam tm . Y llar nce d o n J u a n beni, K uzey M exic o n u n d a larn d a hi bilm ediim b ir blgeye g t rm t .
B yk b ir zen le b an a, uurbcei b o y u tla rn d a b irtak m
yuvarlak b c e k le r gsterm iti. S rtlar p a rla k krm z ren k teydi. Y e re k p onlar in celem ek istem itim , a m a d o n J u
an b u n a izin v erm em iti. O n lar, sabit bakm akszn, ek illeri
ni ezb erley en e d ek sey retm em gerektiini sylem iti zira
n k o n lar h e r za m a n an m sam am gerekiyorm u. S onra,
d o n Ju an , b irtak m m ecazlarla o n la rn d av ran la rn a ilikin
kim i k arm ak ay rntlar aklad. B izim en aziz tu ttu u m u z
t rele rim izin kiiye, y er ve zam an a g re deien n e m le rin
d en d em v u rd u . B u b ce k le re atfe d ile n kim i t re le re d e i
n erek , o n lar bizim t rele rim izle k arlatrd . B u k arla tr
m a, bizim in an larm zn n em in i son k e rte gln g ste ri
yordu.
"O ve G e n a ro g itm e zd en h e m e n nce," diye s rd rd la
G o rd a , "N agual b en i d a la rd a o b ce k le rin yaad y ere g
t rd y d . D a h a n ce o ra y a b ir d e fa gitm iliim vard, za te n
h e r birim izi o ray a g t rm t . N agual, o n la ra sabit b a k m a
m za m sa a d e etm ezdi a m a h e r birim izin o kk y aratk lar
ta n m am za b y k n em veriyordu.
"Ben o ra d a o n u n lay k en , N agual b a n a seninle n e y a p
m am ve san a sylem em g e re k e n eyleri anlattyd. S an a a n
latm am istedii eylerin o u n u z a te n syledim sana, yalnz
u son ey h ari. S enin h e rk e se d u rm a d a n so rd u u n soruyla
ilikili b ir ey: N agual ile G e n a ro n e re d e le r? im di san a o n
larn n e re d e o ld u k larn anlatacam . N ag u al senin b u n u h e
p im izd en d a h a iyi anlayacan sylediydi. H ibirim iz o n u n
K N C D K K A T
343
yaad o sar k k rtl lem d e b u lu n m u deiliz. A ram zd a

oray b ilen te k kii sensin. N agual, se n ikinci dikkatini o b e k
inin z e rin d e o d ak lad n zam an, seni izleyerek o dnyaya
sen in le b irlik te girdiini sylediydi. S en bekiyi geecek d e n
li g l olsaym sn, N agual o ra y a ola ki sonsuza
d ek sen in le b irlik te g itm ek istiyorm u. O kk krm z b
c e k le rin dnyasn d a o zam an kefetm im i. N a g u ala gre,
o n larn k i, in san n tahayyl ed eb ilece i e n gzel ve en m
k em m el d n y a im i. O n u n iin, N a g u al ile G e n a ro n u n bu
dnyay te rk e tm e saati gelip atnca, o lan ca ikinci d ik k a tle ri
ni to p la d k la r gibi o d nya z e rin d e o d ak lad lar. A rd n d a n ,
N ag u al yar at ve senin de tan k o ld u u n gibi, o dnyann
iin e kayverdiler. im di d e o ra d a bizim o n la ra katlacam z
g n b e k le m e k te le r. N agual ile G e n a ro gzellik ydlar.
O ra y a srf zevk iin gittiler."
L a G o rd a b a n a d o ru bakt. S yleyecek bir eyim yoktu.
A k lam asn n etkili olabilm esi iin erk in zam an lam ay m
k em m el b ir ek ild e g erek letirm esi g erek ti in i sylem ekte
haklyd. fad e ed em ed i im bir h z n duym aktaydm . Sanki
a lam ak istiy o rd u m am a zgn ya d a m elan k o lik b ir h av a d a
deildim . fad e o lu n am az b ir eyin zlem ini ekm ekteydim ,
a m a o zlem b en im zlem im deildi. B u ra la ra v arm d an
b u y a n a duyum sayageldiim b t n o duyu ve d u y u m lar gibi,
b u d a y abanc gelm ek teydi bana.
N e sto ru n E lig io ya ilikin a n la ttk la r geldi aklm a. L a
G o rd a ya o n u n s y lediklerini ak tard m d a, o d a b e n im u u
ru m a atlaym la, to n al ile n ag u al arasn d ak i y o lculuum a
ilikin g r lerim i o n la ra an latm am istedi. A n latm b itird i
im d e h ep si d e rk m gibiydiler. L a G o rd a h e m e n k u rg a n a
ilikin g r m e geiverdi.
"N agual bize, b ir gn ikinci dikkatim izin o k u rg a n n z e
rin d e o d ak lan a ca n anlattyd," dedi. "O gn geldiinde,
hepim iz, tpk N ag u al ve G e n a ro gibi, ikinci d ik k at k e silec e
iz ve o n la rla katlm olacaz."
344
"Yani, G o rd a , sen im di b a n a o ld u u m u z gibi gidecei

m izi m i sylem ek istiyorsun?" diye so rd u m .
"Evet, o ld u um uz gibi gideceiz. B e d e n birinci d ik k a t
tir yani, to n a lm dikkati. Bu, ikinci d ik k a te d n nce, d e r
hal b r d n yaya gidiverir. B ir u u ru m a atlam olm an, se
n in t m ikinci d ikkatini bir s re to p lam t. N e v ar ki, Eligio
d a h a gl o ld u u n d an , ikinci dikkati o atlayla balandyd. E vet, o n u n b an a g elen ey buydu, biliyorsun ki o d a tp
k bizim gibiydi. A m a o n u n n e re d e o ld u u n u bilm ek o la n a k
sz. N a g u a ln kendisi dahi bilem ediydi. A m a ayet o bir y e r
deyse, o y er k u kusuz o k u rg a n d r. Y a d a b ir g r d e n te k i
ne, o la ki son su za dek, zplayp d u ra cak tr.
L a G o rd a , benim to n al ile n ag u al arasn d ak i y olculu
um da, t m varlm zn tam am yla ikinci d ik k ate d n m
o ld u u olasln byk lde, o d ik k atin d n y asn d a o n la
rn k ay b o lm asn a yol atm ve o n u n bizi d o stlard an k a a
bilm em iz am acyla yedi sekiz yz m e tre te d e k i b ir y ere ta
m o ld u u za m a n d a d a h a kstl b ir l d e do ru lam o l
d u u m u syledi. L a G o rd a , N a g u a ln bizi sn am ak am acyla
bize b rak m o ld u u m eselen in , bizim k en d i istenlerim izi
g elitireb ilecek ya d a ikinci dik k atim ize ilikin erkim izi is te
diim iz h e rh a n g i b ir eyin z e rin e snrszcasna o d ak lay ab i
lecek y eten e e sah ip o lu p olm adm z so ru su o ld u u n u da
ekledi.
B ir s re sessiz kaldk. B en, gitm e zam an m n geldiini
biliyor, a m a y erim d e n km ldayam yordum . E lig io n u n k a d e
rini d n d k e elim ayam tu tm a z o luyordu. B uluaca
m z y er o lan k u rg a n a ulaabilm i m iydi, yoksa o k o rk u n
lem d e yitip gitm i m iydi? B u n lar d n d k e ldracak gi
bi o lu y o rd u m . O sa h n e le ri zih n im d e ca n la n d rm ak iin h e r
h angi b ir a b a g ste rm e m g erek m iy o rd u , zira k endi yolculuk
den ey im im h l g zlerim in n n d ey d i. N erd ey se tan t
m z g n d e n b u y an a d o n J u a n n sk sk s zn ettii b r
dnya b en im ta ra fm d a n h e p bir m ecaz ya d a en azn d an ta
n m la n am az b ir v aro lu biim inin m ulak b ir t r ad la n d rl
K N C D K K A T
345
m as o larak alglanagelm iti. H e r n e k a d a r don Ju a n b en im

o d n y an n tan m lan m as o lan ak sz b irtak m elerini sezgilem em i salam idiyse de, b u d en e y im lerim e alglaym daki
kim i yanlm alar, b az en p sik o tro p ik b itk iler b azen d e tam
o lara k belirley em ediim y n te m le r araclyla geirm em i
salam o ld u u y nlendirilm i se ra p b e n z e ri g r ler o lm ak
ta n te bir an lam v erm em itim . B u deneyim lerim i h e r gei
riim d e b en , bildiim , ain a o ld u u m "ben"in b tnselliinin
sad ece geici b ir s re iin farkllam olduu dncesini
k en d im e k alk an edegelm itim . K anlm az olarak, o b t n
sellie y en id en d n d m d e, d n y a b ir k ez d ah a b en im d o
k un u lm az, ussal kiiliim in sna h alin e geliyordu. La
G o rd a nm , ak lam alaryla n m e serdii m an za ran n d e r in
lii d e h e t vericiydi.
L a G o rd a ayaa k alk t ve b e n i o tu rm a k ta olduum ta b u
re d e n e k ere k k aldrd. A la c a k a ra n lk b asm ad a n n ce oray
te rk etm em g erek tiini syledi. H e p si b ird e n beni a ra b a m a
k a d a r g eirdiler, so n ra vedalatk.
L a G o rd a b a n a son b u y ru u n u d a bildirdi. D n d m
zam an d o ru ca G e n a ro la rn evine g itm em i syledi.
"te artk o m al m eyi g e r e k le tirm e d e n d n m en i is
tem iyoruz," d ed i y z n a y d n latan b ir glm sem eyle. "A m a
ok d a gecikm eyesin."
K k kz k a rd e le r balary la o nayladlar.
"u d a lar a rtk bizim b u ra la rd a k alm am za izin v e re c e
e benzem iy o rlar," d ed i la G o rd a so n ra d a enesinin belirsiz
b ir devinim iyle v adinin kar tara fn d a k i m eum , o rak te p e
leri im ledi.
O n a b ir so ru d a h a so rd u m . Biz o n larla bulum am z g e r
e k le tird ik ten so n ra N agual ile G e n a ro n u n n erey e g id e
c e k lerin e ilikin b ir fikri olu p olm adn re n m e k istedim .
L a G o rd a gk y zne d o ru bakt, k o llarn havaya d o ru
k aldrd ve kollaryla, b u enginliin snrszln an tra n t a
n m lan m as g b ir ra k sa balad.
Tan Ora / izgisi
Her geen gn Carlos Castaneda'nn

kitaplarn
Trkiye'de
yaymlamaya
balam olmaktan dolay byk sevin
duyagelmekteyim.
Sevincimin
temel
nedeni de gene her geen gn bu
konuda beni arayan, kutlayan ve
teekkr eden okurlarmn artagelmesi.
Asl ben sizlere teekkr ederim.
Sizin bu yreklendirmeleriniz sayesinde
tuttum, Castaneda'nn tm kitaplarnn
telif haklarn aldm. u anda dokuz
kitap yazm o. Beini yaymladk, drt
kitaba da yaknda kavuacaksnz.
Ben etiketleyic terapinin de zek lmlerinin de karsndaym.

Onun iindir ki, uralarm Getalt, Zen ve oyunlardr. ou kimse
zeky beynimizin bir ilevi olarak grr ve ona ar nem verir.
Oysa, midemizden, bacaklarmzdan, evremizden, soluduumuz
havadan, ilikide bulunduumuz insanlardan soyutlanm bir beyin
dnebilir misiniz? Btnsel yaklamlarda, beyin topyekn
organizmamzn sadece bir parasdr ve nemlidir, nk elimiz,
ayam z ve gzmz de nemlidir. Kanmca, Castaneda, bu
btnsellii Don Juan'n azndan bizlere arpc biimlerde
retmektedir.
Carlos Castaneda Club (CCC) dosyas giderek kabaryor.
Castaneda'nn bundan sonra yaymlayacamz altnc kitab
Kartaln Arm aan (The Eagle's Gift) kitabnn nsznde, CCC'ye
katlmak iin bavuruda bulunan okurlarmzn listesini
sunmay tasarlyorum. lgilenenler ltfen bana yazsnlar.
Nevzat
ISBN 975-95491-9-0
9789759549190
7 8 9 75 9"54 9 1 9
tfc,
Erkmen
KARTAL'IM ARMAANI
TRKES: NUR PLMER
a d a r e t i l e r ( N e w A g e ) Dizisi: 7
z g n A d :
THE EAGLE'S GIFT
C o p y r ig h t C a r lo s C a s ta n e d a , 1 97 7
T r k i y e T e m s ilc is i K e s im A ja n s
T r k i y e d e Y a y n H a k k 1 996 N e v z a t E rk m e n (S Z Y A Y IN )
B u e v i r i n i n Y a y n H a k k
1996 N e v z a t E rk m e n
E d it r : T a n e r G e z e r
YAYIN
O
y u n a j a n s
Y re k T a y a n Y ol
P .K . 7 L e v e n t
8 0 6 2 2 s ta n b u l
T e le f a k s la r :
( 0 2 1 2 ) 2 9 3 10 4 0
(0 2 1 2 ) 2 44 02 26
IS B N 9 7 5 - 7 1 9 0 - 0 5 - 5
B i r in c i B a s m
E k im
1996
K a p a k D e s e n i:
N c m e s io A n tu n e z
R e s im le r :
R a z iy e K u b a t
B a s k v e C il t :
M a r t M a t b a a c l k S a n a tla r T ic . v e S a n . L t d . ti.
s ta n b u l ( 0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 / 4 0 - 211 0 9 7 i
Carlos C astaneda
Kartaln Armaan
eviri:
NUR PLMER
1. B as k
SZ
YAYIN
y u n a j a n s
Y r e k T o y o n Y o l
in d ek ile r
7
NSZ
13
Bl m Bir
T E K B E N L K
KNC D KKAT N S A B T L E T R L M E S 15
BRLKTE GRMEK 37
TE K B E NL N S A N K A N I L A R I 59
S E V E C E N L N S I N I R LA R I N I A M A K 79
FK E L BR B Y C O R D U S U 103
125
Bl m ki
R YA G R M E SANATI
N S A N B M N N Y T R L E M E S 127
BRLKTE RYA GRMEK 145
S A V E S OL YAN BLNC 171
191
Bl m
K A R T A L 'IN A R M A A N I
N A G U A L T N K U R A L I 193
N A G U A L IN SAVAI T O P L U L U U 2 1 1
N A G U A L K A D I N 239
SILVIO M A N U E L N YAPMAMALARI 259
RYA GRMENN N C E L KL E R 277
F L O R I N D A 299
S O R G U L U Y I LA N 333
nsz
H er ne k adar bir insanbilim ci olsam da, bu alm a gerek

anlam da bir insanbilim sel alm a saylm az; yine de k k en
leri kltrel insanbiiim e inm ektedir, nk yllar nce bu di
siplin iinde bir alan alm as olarak balam t. O yllarda,
gneybat ve k u zey M e k sik a da yaayan K zld erililer ara
snda tbbi bitkilerin kullanm zerinde incelem eler yapyor
dum.
G een b u n ca yl boyunca aratrm alarm , gerek k az an
dklar ivm e, gerekse kiisel gelim em sonucu farkl bir d u
rum a evrildi. T bbi b itk iler zerindeki incelem elerin yerini,
en az iki farkl kltrn snrlarnn tesine geen b ir inan
dizgesi zerindeki in celem eler ald.
alm alarm n ilgi odanda o rtaya kan bu deiim in
sorum lusu, beni daha sonra orta M eksikalI bir M azatec K
zlderilisi olan G enaro F lo re s le tantran kuzey M eksikal
Yaqui K zlderilisi don Jua M atus oldu. Her ikisi de, g n
m zde genelde byclk olarak bilinen ve gerek tp bilim i,
KARTALIN ARM AANI

gerekse ru h b ilim in ilkel bir biim i olduu sanlan, oysa, g er
ekte son d erece yksek zdzenceli, son derece bilgili uy
gulay clar arasnda var olan bir gelenei oluturan eski bir
retinin srdrcleridir.
Bu iki adam benim iin, b irer bilgi kaynandan ok
retm en oldular; am a ben yine de yaptm iin, danklna
ra m en , in san b ilim sel b ir a lm a o lduunu srarla s a v u n
dum . Bu d iz g e n in k lt rel d a y a n a k la rn b elirley e b ilm ek ,
k u sursuz bir snflandrm a yntem i, snflandrc bir dzen,
k k en leri ve d a lm zerine b ir v arsaym g elitirebilm ek
iin yllarm harcadm . A ncak, tm bu uralarm bounayd, nk sonuta, dizgenin zorlayc isel erkleri entelektel
araylarm rayndan kartt ve beni de aralarna katt.
Bu iki erk sahibi adam n etkisi altnda, alm am bir yaam yksne dnt; nk, aralarna katldm andan iti
baren, kendim i yaadklarm aktarm aya zorunlu hissettim .
Bu, old u k a farkl bir yaam yksdr, nk burada ne
sradan bir insan olarak gndelik yaantm , ne de gndelik
yaantm n o lu turduu znel durum lar aktaryorum . B unla
rn yerine, birbiriyle ilikili d n celer ve yntem lerden olu
an yabanc bir dizgeyi b enim sem enin sonucu olarak yaan
tm da g elien o lay lar rgsn aktaryorum . B aka bir dey i
le, incelem ek istediim inan dizgesi beni iine ekti ve b
tn yaam m ona adadm .
te bu koullardan dolay, yaptm iin tam olarak ne
olduunu ak lam ak zorundaym . Sradan bir batl ya da bir
insanbilim ci o larak yola ktm ilk noktadan ok uzakta o l
duum u anda, bu alm ann bir kurm aca olm adn yine
lem ek zorundaym . B urada an lattklarm bizler iin yabanc
dr; bu ned en le de gerekd gibi grnm ektedir.
B y c l n dolam balar iinde derinlere indike, b a
larda b ana ilkel inanlar ve uyg u lam alar dizgesi gibi g r
nen eyler, devasa ve iinden klm as g bir dnya halini
ald. Bu dnyay tanyabilm ek, onu aktarabilm ek iin, g id e
rek artan b iim de k arm aklaan ve daha incelikli hale gelen
KARTAL'IN ARMAANI
y n tem ler k u llan m ak zo ru n d ay m , [fana olanlar, ne benim
nceden kestirebildiini tinden gelim eler, ne de dier insan
bilim cilerin M eksikal K zlderililerin inan dizgeleri zerine
bildiklerine benziyor. Sonu olarak, kendim i g bir d u ru m
da h issediyorum ; bu koullar altn d a yapab ildiim tek ey,
bana olanlar, oldng g bi yanstm ak. yi niyetim konusunda,
ikili bir yaam m olm adn ve kendim i don J u a rm d izg e
sinin ilkelerini u ygulam aya adam olduum u bir kez daha
v u rg u lam an n tesin d e herh an g i bir g v en ce v e re m e y e c e
im.
Bana eitm enlik yapan M eksikal K zlderili bycler,
don Jua M atus ve don G enaro F lores, bilgilerini k endilerin
ce yeterli grdkleri lde bana akladktan sonra, ey v al
lah deyip ekip gittiler. B ana den grevin, o andan itiba
ren, onlardan rendiim bilgileri kendi abam la bir araya
getirm ek olduunu anladm .
Bu grevi yerine getirm ek zere alm alara balam ak
iin M e k sik a ya geri d n d m d e don Jua ve don G earo nu bei kadn drd erkek dokuz m ezinin daha bulun
duunu k efettim . K adnlarn en yalsn n ad S o le d a d d.
Bir dieri "L a G o rd a takm a adl M aria E le n a yd; dier
kadn, Lydia, R osa ve Josefina daha g en tiler ve "K k kz
k ard eler olarak an ly o rlard . Drt adam n ad lary sa, ya
srasn a g re E ligio. B en ig n o , N e sto r ve P a b lilo yd; son
say d m n e, don G e n a o ya ok y akn o ld u k la r iin
"G en aro la r deniliyordu.
N estor, P ab lito ve artk orad a olm ayan E lig io un
m ez olduklarn biliyordum zaten, am a her nedense drt k
zn P a b lito nun kz kardeleri, S o le d a d m sa onlarn analar
olduuna inanm tm . G een yllar boyunca S o le d a d az ok
tanm tm , yaa don Jan a yakn olduu iin bir sayg ifa
desi olarak ona her zam an doa Soledad eklinde hitap ed er
dim . B en ig n o yu tanrdm am a onun don Jan ve don G en a
ro ile ilikisinden hi haberim olm am t.
A n lay am ad m nedenlerden dolay hepsi de, u ya da
KARTALIN ARM AANI

bu ekilde benim M ek sik aya geri dnm em i bekliyor gibiy
diler. B ana, onlarn liderleri, N aguallar olarak don J u a n n
yerini alm am n beklendiini bildirdiler. Don Ju a n la don Gea ro nun da E lig io nun d a bu d n y a d a n u u p g ittik le rin i
sylediler. Bu kiinin ldne inanm yorlard; onlar, y a
adm z dnyadan farkl, am a ayn lde gerek baka bir
d n yaya girm ilerdi.
K ad n larla zellikle dona S o le d a d la ilk karlat
m z andan itibaren srekli ters dtk. A ncak, yine de din
ginlem em e yardm c oldular. O nlarla kurduum iliki, y aa
m m d a gizem li b ir co k u n u n d o m asn a yol at. B irlikte
y aad k larm z, d n ce ve kavray biim im de ok byk
d e iim ler getirdi. A m a, tm bunlar bilin dzeyinde g erek
lem iy o rd u ya da en azndan, onlar ilk ziyaretim den sonra
zihnim i h er zam ankinden daha fazla karm buldum ; yine
de bu k arg aan n iinde, artc lde salam bir zem in
vard. Bu atm alarn etkisiyle, kendim de o gne dein var
o ld u k larn d lerim d e bile g rm ed i im y eten e k ler k e fe t
tim.
L a G orda ve kk kz k ard eler kusursuz birer c/ g
rcydler, kendi arzu lary la bana yol gsterici bilgiler v er
d ile r v e b e c e r i l e r i n i g s te r d ile r . D o n Ju a d ii g r m e
sanatn, kiinin kendi olaan dlerinden yararlanm a, onun
ve don G e n a ro nun ikin ci d ikka t adn verdikleri uzm anlk
g erektiren bir d ikkat tr araclyla kontroll fa rkn d a l a
d n t reb ilm e p otansiyeli olarak tanm lam t.
G e n a r o la r d a n , d o n J u a n n ve d o n G e n a r o nun
retilerin in bir d i er ynn o lu tu ran iz siirm e sanatndaki
baarl u y g u lam alarn bana retm elerini bekliyordum . Iz
siirm e san a t b an a k iin in ak la g elen h e r d u ru m d a en iyi
sonular eld e ed eb ilm esin i salayan bir dizi yntem olarak
anlatlm t. A ncak, G en aro larn iz srm e zerine bana anlat
tklar, benim b ek led i im tutarllktan ya da erkten yoksun
du. Bu adam lar, ya g erek anlam da bu sanatn uygulayclar
deillerdi, ya da bu sanat bana gsterm ek istem iyorlard.
KARTALIN ARMAANI
K endilerini benim yanm da rahat h issed eb ilm eleri iin
so ru tu rm alarm a ara verdim , am a o n la r sakin sakin o tu r
d u lar ve artk hi soru so rm a d m a g re en so n u n d a bir
N agal gibi d a v ra n m a y a b a la d m a in an d lar. H epsi de
benim klavuzluum u ve tlerim i bekliyorlard.
B eklen tilerine uygun d av ran ab ilm ek iin, don Juan ve
d on G e n a ro 'n n b an a re ttik le rin i b a ta n so n a g z d e n
geirm ek, byclk sanatnn derinlerine inm ek zo ru n d ay
dm.
il
B l m Bir
*
t e k i B e nl i k
KNC DKKATN SABTLETRLMES
a G orda ve kk kz kardelerin yaadklar yere v ard

m da ikindi zeriydi. La G orda gzlerini uzaktaki d a
lara dikm i, tek bana, kapnn nnde oturuyordu. Beni g
rnce ok ard. G em ite yaad bir eyin ansna d ald
n ve benim le ilgili belli belirsiz bir eyi anm sam ak zere
olduunu aklad.
Ayn gece, yem ekten sonraki ge bir saatte, la G orda,

kk kz kardeler, G earolar ve ben. La G o d a nm o d asn
da, yerde oturuyorduk. K adnlar yan yana oturm ulard.
B uradakilerin her biriyle ayn srelerde birlikte olm am a
karn, nedense la G o rd a nn benim iin ayr bir yeri vard.
b rlerini gzm grm yordu. Belki de bunun n edeni, k
G o r d a m n , d i e rle rin d e n fa rk l o la ra k , b an a d o n J a n
an m satm asy d . O nda bir rah atlk vard , am a bu ra h atlk ,
onun davranlarndan ok benim ona kar olan duygularm dayd.
m ezlerin hepsi neler yapm olduum u renm ek is
tediler. O nlara H id alg o daki Tula kentine daha yen g itti i
16
TEK BENLK
m i, oradaki ren yerini gezdiim i syledim . O rada beni en

fazla etk iley en ey, bir piram idin dz tepesinin zerinde yan
yana, stun gibi ykselen, A tlan tisIiler denilen antsal drt
figr olm utu.
H er biri drt buuk m etre yksekliinde ve doksan san
tim g en ili in de olan bu silindir biim li figrler, zerlerinde,
ark eo loglarn tahm inlerince, sava gerelerini tayan Toltec
sav alarn b etim ley en o y m alarn bulunduu drt ayr si
yah m erm e r p arasn d an o lu u y o rd u . P iram id in tepesinde,
ndeki figrlerin her birinin yaklak alt m etre gerisinde, yi
ne d rt ayr p ara tatan yan yana sralanm , ncekilerle ay
n bo y u tlard a drt dikdrtgen stun daha vard.
A tlantisI ilerin insana rknt veren bu m eknlarnn et
kisi, gezintim srasnda bana rehberlik eden arkadan aktar
d klaryla daha da younlat. renin bekisi ona, A tlanlislilerin g eceleri yeri sallay arak g ez in d ik lerin i iittiini a n la t
m .
G en aro lara arkadam n bana sylediklerini aktararak ne
d n d k le rin i sordum . U tan g a bir b iim d e kkrdadlar.
H em en, y an m d a oturan la G o rd a ya dndm ve onun fikrini
sordum . O desenleri hi g rm ed im , dedi. T u la ya hi g it
m edim . O ray a gitm e fikri bile beni rktyor.
N eden rk t y o r seni, G o rd a ?
O a x a c a daki M onte A lb an K a lm tla rda bam a bir
ey g eld i, diye yantlad sorum u. Nagul Jan M ats bana
o ralara ad m m atm am am tlem i olduu halde, kalnt
lardan ay rlam azdm . N ed en d ir bilm em , oray ok sever, Oax a c a ya her g idiim de, reni de grm eden edem ezdim . Bir
kadn iin yalnz gezm ek tehlikeli olduu iin yanm a Pablit o yu alrdm . A ncak bir keresinde N e sto rla gittim . N estor
yerde bir parlt grd. Topra biraz eeleyince, avucum a s
acak b y k l k te tu h af bir kaya paras bulduk; iine doru
d zgnce bir delik oyulm utu. P arm am bu delikten ieri
sokm ak istedim am a N esto r beni engelledi. P rzsz bir y
zeye sahip bu k ay a paras adeta elim i yakyordu. O nunla ne
17
halt e d e c e im iz i b ilem ed ik . N e s to r o n u a p k a s n n iine

koydu ve canl bir hayvanm gibi tadk.
Herkes glm eye balad. Sanki la G o rd a nn anlattkla
rnda gizli bir alay vard.
Ta nereye gtrd n z? diye sordum.
Buraya, bu eve getirdik, diye yant verdi ve onun bu
szleri brlerinde engel olam adklar bir kahkaha nbetine
yol at. Kasklarn tuta tuta glyorlard.
La G o rd a ya glyorlar, diye aklad Nestor. A n la
m olmalsn, ondaki katr inad hibirim izde yok. Nagal
ona evredeki ta, kem ik paralarn ya da topraa gm l
olarak bulabilecei eyleri ku rcalam am asn sylemiti. A m a
o, hi sz dinlem ez, bulduu her tr vr zvr gizlice alrd.
O gn de O a x a c a da o allahn cezas eyi tam akta di
retti. O kaya parasyla otobse bindik ve onu ta buralara, bu
odaya kadar getirdik.
Nagual ve Genaro yolculua k m lard , dedi la G o r
da. C esaretimi toplayarak parm am delie soktum ve ka
ya parasnn elde tanacak biim de oyulm u olduunu fark
ettim. O an, o kaya parasn daha nce tutan her kim idiyse
onun hissettiklerini duyum sadm . O bir erk tayd. Ruh ha
lim deiiverdi birden. K orkm utum . Karanlkta korkun bir
ey sinsi sinsi dolayordu, biimsiz, renksiz bir ey. Yalnz
kalm aktan korkar oldum. U yku m u n orta yerinde lk l
a uyanyordum , ksa sre sonra da gzm krpanaz hale
geldim. G ece gndz, nbetlee bam da durarak bana gz
kulak olm ak zorunda kalm lard.
N agual ve G enaro geri d n d n d e , d iyerek bu kez
Nestor srdrd konum ay: Nagual, G e n a r o yla beni kaya
parasn daha nce gm l olduu yere geri k o y m aya g n
derdi. G enaro o noktay bulabilm ek iin gn urat.
giinde anca buldu.
O olaydan sonra sana ne oldu G o rd a ? diye sordum.
Nagual beni g m d , dedi. D okuz gn, a m urdan bir
18
TEK BENLK
tabutun iinde rlplak yattm .

B ir k ah k a h a frtnas daha patlad aralarnda.
N ag ual o n a tabutun iinden k am ayacan sy ledi,
diye aklad Nestor. Zavall G orda tabutun iine iem ek ve
s m ak zorundayd. N agual onu, dallardan ve am urdan y ap
t bir k utunu n iine tkt. Kutuda, y em ek ve su verm eye ya
rayan k k bir delik vard sadece, dier blm leriyse m
hrlenm iti.
N e den gm d o n u ? diye sordum.
' Birini k o ru m ann tek yolu budur, dedi Nestor. T opra
a gm lm esi gerekiyordu ki, toprak onu saaltsn. Toprak
tan daha iyi saaltc yoktur; ayrca, Nagual kaya parasnn
la G ord a zerinde odaklad duyguyu ko v m ak zorundayd.
am ur, bir p arav an gibi, bir eyin iki tarafa da gemesini e n
geller. N agual onun gm l kalarak iyileebileceini biliyor
du. N itekim yle de oldu.
yle g m l kalm ak nasl bir duyguydu, G ord a ? diye
sordum.
ldrm ak z e re y d im , dedi. A m a kendi den ala
m az. N a g u al b en i g m m e s e y d i lebilirdim . Tata bu lun an
erk b enim iin ok fazlayd anlalan; asl sahibi iriyar bir
adam m . Eli ben im k in in en az iki kat olsa gerek. Bu ta
tatl cann k o ru m a k iin tayorm u, am a sonunda biri l
d rm onu. D u y d u u k o rk u b en i d eh e te d rd . B a n a
doru, etim i y em ek zere bir eyin geldiini hissettim. Bu,
adam n korkusuydu. E rk sahibi bir adam m , am a ondan d a
ha erkli biri onu yenmi.
N a g u a ln anlattna gre, insan bir kez byle bir n es
neye sahip olunca felaketler peini brakm azm , nk sa
hip olduu erk ayn trden bakalaryla atr ve erkin sahi
bi ya avc olurm u ya da kurban. N agual savan bu tr ey
lerin d oasnda var olduunu syler, nk dikkatimizin erk
k azand rm ak zere onlarn zerinde younlaan blm , ok
tehlikeli, saldrgan bir b l m m .
L a G o rd a o k agzl, dedi Pablito. Eer bir erk n es
KNC DKKATN SABTLETRLMES.
19
nesi bulabilirse, bugnlerde kim se erke m eyd an oku m ak is

temedii iin, krl kacan sany ordu .
La G orda sylenenleri onaylar biim de ban sallad.
Kiiye nesnelerde bulunan erkin yan sra baka eyle
rin de bulaabileceini bilm iyo rdum , dedi. Parm am d e
likten ieri sokup ta parasn tuttuum an elim ateler iin
de kald ve kolu m a bir titreim yayld. K endim i gerekten
gl ve ipiri hissediyordum. Sinsice hareket ettiim den, ta
elime aldm hi kim se anlamad. A m a asl felaket birka
gn sonra balad. Birinin tan sahibinin peinde olduunu
duyum suyordum . Tan sahibinin kork usu nu ben de yayor
dum. Kukusuz, ok erkli bir b y cym ve peindeki de
onu ldrm ekle kalm ayp, onu diri diri y em ek istiyorm u.
Bu da benim dm koparyordu. Ta o an frlatp atm aly
dm ama bana verdii duygu benim iin ylesine farklyd ki
onu delicesine, sk skya k av ram tm . S o n u n d a onu att
m daysa artk i iten gemiti. im e bir eyler saplanmt.
T uhaf giysiler iinde birtakm adam larn zerim e doru gel
dii bir grsiiyd bu. Beni srdklarn, k k keskin bak
larla ve dileriyle bacaklarm dan etler koparttklarn hissedi
yordum. Dehete d m t m !
Bu grsleri don Juan nasl aklyo rdu ? diye sordum.
Savunm a gcn tm yle yitirmi olduunu syledi,
dedi Nestor. Bu yzden de adam n kay a parasna ynelttii
sabitlenmeyi, onun ikinci dikkatini kapm . A dam ldrl r
ken younlaabilm ek iin kaya parasna tutunm u. Nagual,
adamn erkinin bedeninden taa getiini sylemiti; erkinin
onu paralayp yiyecek olan dm anlarna gem esini istem e
dii iin byle yapm. Nagual, onu ldrenlerin de bunun
farknda olduklarn, bu nedenle de erkinden geride kalanlar
elde edebilm ek iin onu diri diri yediklerini syledi. Kayay
da beladan k u rtu lm a k iin g m m olm allar. Ve la G o r
d a yla ben, iki budala, ta bulduk ve gm l olduu yerden
karttk.
La G orda bam o naylam asna drt kez sallad. Y
20
TEK BENLK
znde ok ciddi bir ifade vard.

N aguai bana ikinci dikkatin var olan en iddetli erk ol
duunu sylem iti, dedi. Hele nesneler zerinde younla
m asndan daha korkun bir ey o lam az m .
Asl korkuncu, yapp k a lm a m z , dedi Nestor. Tan
sahibi de y aa m n a ve gcn e sm sk sarlm; bu yzden
etin in diri diri y e n m esi onu d e h e te d rm . N a g u a l n
sylediine gre, canna bylesine dkn olm asayd, k endi
ni lm e teslim etseydi, ne olursa olsun, iinde herhangi bir
korku kalm az m .
K o n u m a sona erdi. brle rin e dnp, syleyecek bir
eylerinin olup o lm a d n sordum . K z k a rd eler y zm e
baktlar. B enigno kkrdad ve yzn apkasyla rtt.
P a b lito yla birlikte Tula piram itlerine gitm itik, dedi
sonunda. M e k s ik a daki tm piramitleri gezdik biz.
N eden gittiniz btn p iram itlere? diye sordum.
N eden gittiim izi b ilm iyorum aslnda. Belki de Naguai
Juan M atus gitm em em izi syledii iindir.
Ya sen, P ab lito ?
Ben re n m e k iin gittim , dedi sinirli bir biim de ve
gld. Tula ehrinde yaardm. O piramitleri avucum un ii
gibi bilirdim. N aguai bana kendisinin de bir zam anlar orada
yaam olduunu syledi. P iram itler hakknda her eyi bili
yordu. O da bir T o lte c d i.
O anda T u la daki arkeolojik blgeye gitm em in m erakn
tesinde bir nedeni olduunu anladm. A rkadam n davetini
kabul etm em in asl nedeni, la G o rd a ve dierlerinin ilk ziya
retim de bana, don J u a n n d aha nce hi szn etm edii bir
gerei, kendisini Tolteclerin kltrel m irass olarak g r
dn sylem eleriydi.
A tlan tislilerin geceleri b lg e d e dolam alar h ak k n d a
ne d n y o rsu n ? diye sordum.
Elbette dolayorlar, dedi. Asrlardr oradaydlar. Pi
ramitleri kim in yapt bilinmiyor. Bizzat Naguai Juan Ma-
21
tu s b ana oralar ilk k efe d e n le rin s p a n y o lla r olm ad n ,

oralarda onlardan nce de bililerinin bulunduunu sylyor
d u .
O drt ta figr sence neyi sim g eliy o r? diye sordum.
Kadnlar, diye yant verdi. O piramit, dzenin ve ka
lcln merkezidir. Figrler de piram idin drt kesini; drt
rzgr ve drt yn simgelerler. O n lar piram idin temeli, ze
minidir. Kesinlikle kadn onlar, erkeksi kadnlar da denebilir.
Bildiin gibi, biz erkekler o denli ateli deiliz. yi birer bir
letirici, nesneleri bir arada tutm aya yarayan bir zam k gibi
yiz, am a hepsi bu. Naguai Juan M atus, piram idin gizem inin
yapsndan kaynaklandn syledi. Piram idin kendisi, drt
kesinden tepeye doru ykselm i dii savalar tarafndan
desteklenen bir erkektir, kendisini destekleyenleri ycelten
bir erkek. A nlyor m u s u n ?
Y z m d e akn bir ifade b elirm i olm al ki, P ab lito
gld. Kibar bir glt bu.
Hayr, anlam yorum Pablito, dedim. nk don Juan
bana bu k onuda hibir ey sylemedi. Bu konu bana tm yle
yabanc. Ltfen bana btn bildiklerin anlat .
Atlantisliler nagualdr, rya grclerdir. kinci dikkat
dzeninin temsilcisidirler. te bu yzden bylesine korkun
ve gizemlidirler. O nlar sava yaratklardr; am a yok edici
deil.
teki stun sras, dikd rtg en o lanlar birinci dikkati,
tonal temsil eder. Onlar, iz srcdr, bu yzden zerlerin
de yaztlar vardr. lk sradakilerin aksine, ok bar ve bil
gedirler.
Pablito konum asn kesti, bana arszca bakt ve srtt.
A klam alarn srdreceini d n yo rdu m , am a o y o ru m
lamam beklercesine sustu.
ok etkilendiimi syledim ve anlatm aya devam etm esi
iin srar ettim. Kararsz gibiydi, bir an y zm e bakt ve d e
rin bir soluk ald. Tam k o n um aya balamt ki tekilerden,
lafn azna tkan bir grlt ykseldi.
22
TEK BENLK
N agual bunu hepim ize aklamt zaten, dedi la G o r

da sinirli bir biimde. O na tm bunlar yineletm enin ne an
lam var?
O n lara P a b l i to nun anlattklar h ak k n d a hibir bilgim
olm adm anlatm ay a altm. O nu tam aklamalarn sr
d rm esi iin raz etm itim ki bir grlt daha koptu. Bana
baklarndan, kk kz kardelerin fkelenm eye baladk
larn fark ediyordum , zellikle de L y d ia nn.
O kadn lar hakk nd a k o n um aktan holanm yo ruz, de
di la G ord a ortal yattrm aya alr bir tonda. P iram itte
ki kadnlar dncesi bile bizi sinirlendiriyor.
N eyiniz var sizin? diye sordum. Neden byle d avra
nyorsu n u z?
B ilm iyoru z, diye yant verdi la Gorda. Bu, hepim izde
var olan ok rahatsz edici bir duygu. Biraz nceye dek, sen
bu k adnlar zerine sorular sorana kadar, hepim izin keyfi ycrindeydi.
La G o r d a nn szleri yaklaan tehlikenin habercisi g i
biydi. H epsi ayaa kalkt ve bara ara zerim e yrdler.
Onlar yattrm ak ve yerlerine oturtm ak olduka za m a
nm ald. K k kz k ardeler ok skntl grnyorlard
ve onlarn bu d urum u la G o r d a y da rahatsz etmiti. E rk e k
ler daha sakindiler. N e s t o r a dn dm ve ak ak ondan ka
dnlarn h uzu rsu zlu un un nedenini sylem esini istedim. F a r
knda o lm ad an onlar sinirlendirecek bir ey yapm olm aly
dm.
G e r e k te n b ilm iy o ru m ne o ld u u n u , dedi. E m in im
buradakilerin hibiri de, ok zgn ve sinirli oldu u m uz h a
ri, bize ne oldu un u bilm iy o r
P iram itle r h a k k n d a k o n u tu u m u z iin olabilir m i?
diye sordum.
y le o lm a l, dedi k a ra m s a r bir tonda. O figrlerin
kadn oldu un u ben de b ilm iy o rd u m .
E lbette biliyordun, seni aptal, diye atld Lydia.
23
N estor onun bu kndan rkm grnyordu. Sindi

ve utanga utanga bana glmsedi.
Belki de biliyordum , dedi. Yaam larm zn ok tuhaf
bir dnem ine girdik. Artk hibirim iz ne bildiim izden emin
deiliz. Sen yaam larm za girdiinden beri kendi kendim izi
tanyam az olduk.
ok ar bir hava km t birdenbire. Bu havay dat
mann tek yolunun, piramitlerin zerindeki o gizemli stun
lar hakknda k onu m ak olduunu syledim srarla.
Kadnlar buna iddetle kar kt. Erkekler sessiz kald.
Sanrm kadnlar karlarna alm ak istemiyorlard, am a iten
ie, tpk benim gibi, bu konuyu tartm ak istiyorlard.
Don Juan piram itler kon usu nda sana baka bir ey sy
ledi mi P ablito? diye sordum.
Am acm , konum ay zellikle Atlantislilerden baka bir
yne ekiyor grnp belli etm eden ayn konu hak kn da k o
numakt.
T u la daki piram itler arasnda zellikle birinin yol g s
terici olduunu sylem iti, diye yant verdi Pablito, k o n u
m aya hevesli bir sesle.
Ses to nundan k o n u m a y a can att so n u c u n a vardm .
teki m ezlerin de aramzdaki k o n u m ay a kulak k abarttk
larn grnce, tm nn de bu ko nud a gr al veriinde
bulunm ak istediklerinden em in oldum.
Naguai onun bir zam anlar ikinci dikkat iin bir yol g s
terici olduunu sylem iti, diye srdrd konum asn P a b
lito, am a daha sonra yam alanm ve her ey yok edilmi.
Naguai bana piram itlerin bazlarnn devasa y a p m a m a la r ol
duklarn syledi. Buralar yaam alanlar deil, savalarn
rya grm elerini gerekletirdikleri ve ikinci dikkatlerini u y
guladklar yerlermi. Yaptklar her ey, duvarlarda yer alan
izim ler ve figrlerde kaydedilmi.
Daha sonra piram itlerdeki byclerin ikinci dikkatle
riyle y a p tk la rn d a n h o la n m a y a n , bu y z d e n p ira m itle re
24
TEK BENLK
iindekilerle birlikte zarar veren baka savalar gelmi ol

mal.
Nagual, yeni savalarn da kendisi gibi nc dikka
tin savalar o lduuna inanyordu; ikinci dikkatin sabitle
m esinin kargndan dehete den savalar. Piramitlerdeki
bycler, sabitletirm e zerine kendilerinden geecek l
de younlam lar. N e o ldu un u an lad klarnd a ysa artk i
iten g e m i.
P a b l i to nun e v re s in d e bir dinleyici grubu olum utu.
O d ada bulunan herkes, ben de dahil olm ak zere, anlattkla
rn azlar ak dinliyorlard. Aktard fikirleri anlam akta
glk ekm iyordum , nk don Juan bunlar bana daha n
ce aklamt.
D on Juan, bir btn olarak v aro luu m u zun alglanabilen
iki blm den olutuunu sylemiti. Bunlarn birincisi, h epi
m izin a lg lay ab ild i i c ism an i bed en; kincisi ise, yalnzca
grclerin alglayabildii, bizlere devasa saydam y um urta
lar g rn m n veren bir k oza olan saydam bedenmi. Don
J u a n n sylediine gre, by cl n en nem li am alarn
dan biri de bu saydam ko zay a ulaabilm ekm i; bu ama, r
ya g rm enin incelikli bir biim de kullanm ve onun y a p m a
m a adn verdii, o lduka titizlik gerektiren dizgesel bir u y
g ulam ayla gerekleirm i. D on Juan ya pm am ay tm varolu
um uzu, say d a m k sm nn farkna v arm ay a ynelten all
m adk bir ey lem olarak tanmlamt.
Bu kavram lar aklam ak zere don Juan bilincimizi ge
liigzel b l m e ayrm t. B u b l m lerin en k n e
birinci dikkat adn veriyordu. B unun her normal insan tara
fndan gn delik y aa m la b aa k abilm ek zere gelitirilen
bilin olduunu ve cism ani bedenin farkndaln k ap sad
n belirtmiti. D aha geni olan ve ikinci dikkat adn verdii
blm , saydam kozam z alglayabilm em iz ve saydam var
lklar olarak d av ra n a b ilm e m iz iin gerek d u y d u u m u z far
kndalk eklinde tanm lam t. Sylediine gre saydam b e
denin farkndaln kapsayan ikinci dikkat, zenli bir eitim
25
sreciyle ya da an bir sarsnt sonucu ortaya km ad sre

ce yaam m z boyunca geri planda kalrm. Bilincim izin en
byk parasn oluturan son bliim eyse nc dikkat ad
n veriyordu; bu, cismani ve saydam bedenlerim izin farkn
dalnn, tanm lanam az zelliklerini kaynatran snrsz bi
linmi.
Don JuaTa, kendisinin nc bilince ilikin herhangi
bir deneyimi olup olm adn sorm utum . Bana, bu bilincin
snrlarnda dolatn, eer bu boyuta girm i olsayd, bunun
o anda farkna varm olabileceim i, nk byle bir d u ru m
da tm varlnn gerek zne, yani bir enerji patlam asna
dneceini sylemiti. Savalarnn dvtkleri alanlar,
nc dikkate ulaabilm ek iin bir tr eitim nitelii ta
yan ikinci dikkatm i. Ulalm as o lduk a g, am a bir kez
ulaldktan sonra son derece verimli olan bir durum m u bu.
Piram itler zararldr, diye srdrd konum asn P abli
to. zellikle bizim gibi korunm asz bycler iin. La Goda gibi biim siz sav alar iinse ok d ah a beter. N aguai,
ikinci dikkatin eytanca sabitlem esinden daha tehlikeli bir
ey olm ad n sylem iti. S av a la r ikinci dikkatin zayf
yan zerin de o d a k la n m a y re n d ik te n sonra, k a r larn a
hibir g k am azm . Birer insan avcs, birer g u ly aban i
olup karlarm bylece. Yayor o lm asalar bile, im di ve
burda bulunuyorm uasna, avlarna ularlarm. P iram itle
rin iine girecek olursak biz de onlarn kurbanlar o lu rm u
uz. Nagal bunlara ikinci dikkatin tuzaklar d erd i.
Naguai tam olarak ne olacan syledi? diye sordu la
Gorda.
Naguai, piram itleri bir kez grm eye belki d ay a n ab ile
ceim izi s ylem iti, dedi Pablito. kinci k e red ey se tu h a f
bir hzn kaplarm benliimizi. Bizi, rzgr yem i gibi hal
siz ve bezgin bir hale sokarm. Bu bezginlik ksa srede de
yerini art arda gelen uursuzluklara brakrm. Lanetlenm i
olduum uzdan bam za gelm eyen kalm azm . A slnda, N a
gual bu uursuzluun onun tlerine kulak asm adan kaln
26
TEK BENLK
tlar gezm eye h eveslen m em izden kaynaklandn sylem i

ti.
rnein Eligio, asla N a g u a ln sznden km ad. Bu
nedenle de kalntlarda ne onun ne de bu N a u g a ln lsne
rastlayam ayacaksnz; onlar hep anslyd, oysa biz uursuz
luklardan yak am z k urtaram adk, zellikle de la G orda ve
ben. Ayn k p e k tarafn dan m srlm adk! M utfan tava
nndaki kalaslar ryp ikim izin zerine birden mi d m e
d i!
N agual bunlar bana hi anlatm am t, dedi la Gorda.
Elbette anlatt, diye diretti Pablito.
N e k adar uursuz olduunu bilseydim, o allahn belas
yerlere adm m atar m y dm hi? diye kt la Gorda.
N agual her birim ize ayn eyleri sylem iti, dedi N es
tor. Sorun, h ep im izin onu ayn dikkatle dinlem iyor olm asn
da, daha dorusu herkesin kendi iine geldii gibi dinleyip,
duy m ak istediklerini duym asnda.
N agual, ikinci dikkatin younlatrlm asnn iki y z
nn olduunu sylemiti. Birinci ve en basiti kargl olany
m. Bu, rya g r c le r in k e n d i rya larn para, in sanlar
zerinde erk ed in m e gibi dnyevi iler zerinde younlatr
dklarnda ortaya karm. teki yzn elde edilmesi daha
zo rm u ; r ya g r c le r in ikinci d ikk atlerini, b ilin m ey en e
yolculuk gibi, bu d nyadan olm ayan ilerde younlatrdk
larnda ortaya karm . Savalarn bu yze ulaabilmeleri
iin sonsuz bir kusursuzlu a sahip olm alar gerekirm i.
O nlara don J u a n n hepim ize farkl farkl eyler anlatt
ndan em in o ldu u m u syledim. rnein, don J u a n n bana
ikinci d ik k a tin k arg l y z h a k k n d a bilgi v erd i in i hi
an m s a m y o rd u m . B u n u n ze rin e oradakilere, don J u a n n
genel an la m d a dik k atin y ou nlatrlm a s k o n u s u n d a bana
anlattklarn aktardm.
Don Juan bana, M e k s ik a daki tm arkeolojik kalntlarn
zellikle de piram itlerin, m od ern insan iin zararl olduunu
v urg ulam , p iram itleri, d n ce ve eylem in farkl d avu
27
rumlar olarak betimlemiti. S ylediine gre ilerindeki her

unsur ve desen, bizler iin tm yle yabanc bir dikkatin e
itli ynlerini k ay d e tm e y e y nelik tasarlanm abalarm .
Don J u a n a gre, bunlar yalnzca gemi kltrlerin kalnt
lar olm akla kalnyor, ayn za m a n d a ilerinde tehlikeli bir
unsuru da barndryorlard; saplant yaratan her ilgi nesnesi
zararl bir potansiyel iermekteydi.
Bir keresinde bu konuyu ayrntl bir biim de tartm
tk. Tartmamz, tuttuum notlar em in bir ekilde nasl sak
layabileceim kon usu nd a bir trl karar verem ediim i sy
lediimde bana gsterdii tepkiden kaynaklanm t. N otlar
ma son derece dkndm ve onlar gvenli bir biim de sak
lamak benim iin bir saplant halini almt.
Ne y apm aly m ? diye sorm utum ona.
G enaro sana bi za m anlar z m yolunu g sterm iti,
diye yant vermiti. Eler zam an olduu gibi, aka yapyor
sandn. Oysa, o hi aka yapm az. K alem yerine, parm ann
ucuyla yazm an gerektiini sylem iti. O nun sylediklerine
hi kulak asmadn, nk bunun not alm ann y a p m a m a s o l
duunu d nem edin.
nerisinin ok kom ik olduunu sylem itim ona. K e n
dimi bir sosyal bilimci olarak gryordum ve vardm so
nular kantlayabilm ek iin tm sylenenleri ve yaplanlar
kaydetm em gerekiyordu. Don Juan iinse bunlarn birbirle
riyle hibir ilikisi yoktu. yi bir renci o lm ak iin rnein,
not alm ak g erekm iyordu. Ben, kendi adm a, k o n u y la ilgili
bir zm grem em itim ; don G e n a r o nun nerisi de bana
olas bir ey deil, bir espri gibi grnm t.
Don Juan savn daha da ileri gtrm t. O na gre yaz
mak, birinci dikkati anm sam an n hizm etine so k m ak m ve
ben sylenenleri, yaplanlar an m sam ak iin not alyoruum. D on G e n a r o nun nerisiyse aka deilm i, nk not
alm ann yapm am as olarak bir kt zerine p arm a m la y a
z yazm am , ikinci dikkatim in an m sam a zerin de o d a k la n
masn salayacakm ve bylelikle onca kt parasn bi
28
TEK BENLK
riktirm ek zorunda kalm ayacakm m . D on Juan bylece, not

alm aktan daha kesin ve daha gl bir sonu elde edeceim e
inanyordu. Bu yntem in, bildii kadaryla, daha nce d e
nenm ediini am a ilke olarak olduka salam olduunu sy
lemiti.
Bu ko n u d a bir sre diretmiti. R ahatsz olm utum . Not
alm ak benim iin yalnzca belleksel bir ara deildi; sakin
lem em e de yardm c oluyordu. Beni rahatlatyordu yazmak.
Notlarn ne yapacan k o nu sun da kayglan m ay a bala
yarak benliinin ok tehlikeli bi blm n onlarn zerinde
odaklyorsun , diye aklam m t don Juan. H epim izde var
dr o tehlikeli blm, o sabit fikir. Biz ne denli glenirsek, o
blm de o denli lmclleir. S avalara verilebilecek en
nem li t, erklerini zerinde younlatracaklar n esneler
den k anm alar, tm erklerini gereksiz siperler yerine, tin
zerinde, bilinm ey en e doru yapacaklar zorlu yolculuk ze
rinde younlatrmalardr. Senin siperin de notlarn. Huzur
bulm am engelliyorlar.
N o tla r m d a n h a y a tta a y r la m a y a c a m a in an y o rd u m .
Bunun zerine don Juan b enim iin y a p m a m a yerine baka
bir grev dnm t. B ylesine gl bir m lkiyet duygum
olduuna gre, k end im i notlarm dan ku rtarm am n en uygun
yolu, onlar ortaya karm ak, bir kitap yazm akm . O gnler
de, bunu p a rm a m la yaz y az m a k tan daha kom ik bir aka
olarak dnm t m .
Bu sahiplenm e tutkusu salt sana zg deil, demiti.
S av a n n , b y c n n y o lu n u iz le m e k isteyen h erkesin
kendisini bu saplantdan kurtarm as gerekir.
Velinimetim bana, bi za m anlar savalarn da tutkula
rn ynelttikleri nesnelerin bulu ndu u nu sylemiti. Bu sap
lant, kim in nesnesinin daha erkli olduu sorusunu ortaya
karm. Bu n esnelerin kalntlar b u g n de yeryz nde erk
savann anlar olarak duruyor. A llah bilir hangi sabitlenmelerle ykller. S en d en ok daha erkli adam lar kendi dik
katlerin in tm y n le rin i bu n esn e le r zerinde toplam lar.
29
Sense, o clz kayglarn notlarnn zerinde henz to plam a

ya baladn. teki dikkat dzeylerine daha ulaam adn bile.
B yolun sonunda kendini srtnda tom ar tom ar notlar ta
yan bi sava olarak bulursan ne kadar korkun olur d n
sene. O an geldiinde, notlar da ayaklanacaktr, zellikle de
parm anla yazm ay rendiysen; ki o halde bile kt to
marlarn ym an gerekecek. Byle bir durum da, birisi dola
rken ortalkta senin not ynlarn bulacak olursa zerre k a
dar am am .
Nagal Juan M a tu s n mal m lk sahibi olm am z iste
m em esinin n edenini anlam ak zo r d e il, dedi N estor, ben
konum am bitirdikten sonra. Bizler rya grcleriz. Rya
gren b e d e n le rim izin ikinci d ik k atin z a y f yz z e rin d e
odaklanm asn istemiyordu.
O za m an lar bu zekice m an evralarn altnda yatan n e
denleri k a v r a y a m a m tm . Beni sah ip o ld u u m ey le rd e n
ayrm aya zorlad iin ona kzgndm. Adil davranm adn
dnyordum . Pablito ve B e n ito nun hibir eyi olm ad
iin beni ksk an m alarn n le m e y e a lt m sanyo rdu m .
Onlara oranla daha varsldm nk. O zam an lar onun, rya
gren bedenim i korum aya altnn farknda d e ild im .
Don Juan rya g rm eyi eitli biim lerde tanm lam t
bana. Bunlar arasnda anlalmas en g olan, bugn bana
bu kavramn en iyi tanm gibi grnyor. Rya g rm e uy ku
nun yapmamasdr. Bu durum da riiya grm e, uygulayclarn
yaa m la rn n bir b l m n uyku h alin d e g e irm e le rin d e n
oluur. yle ki, rya g r c le r artk u y u m u y o r gibidirler.
Yine de, uykusuzluk onlard a herh ang i bir sorun yaratm az.
Rya grm enin etkisi, szm ona ayr bir bedenin, rya g
ren bedenin kullanm sonucu, uyank yaanan zam ann bir
uzants gibi grnr.
Don Juan bana, rya gren kiinin k u sursuz bir sureti
olduu iin rya gren bed ene za m a n z a m a n if t ya da
te k i d end iin i sylem iti. z n d e bu, say d a m varln
enerjisiym i, beyazm s, bir hayalete benzeyen bu yaylm ,
30
TEK BENLK
ikinci dikkatin bedenin boyutlu im gesi zerinde sabitleti

rilmesi sonucu yansltlrm. D o n Juan, rya gren bedenin
bir hayalet olm adn, bu d ny ad a karlatm z teki var
lklar k a d a r gerek o ldu un u anlatm t. S ylediine gre,
ikin ci d ik k at, b ir ene rji alan o lu tu ra n tm v a ro lu u m u z
zerinde kanlm az biim de y ounlayor ve bu enerjiyi uy
gun grd herhangi bir varla dntrebiliyordu. En k o
lay d nm ise, elbette ki, gndelik yaam m zdan ve birin
ci d ik katim izi k u lla n m a m z so n u c u n d a iyice tany ab ild i i
m iz cism ani bed en im ize ait imgeydi. Varlmzn btn er
kesini, akla gelebilecek herhangi bir varla dntrebilm ek
zere ynlendiren zellie ise isten ad veriliyordu. Don Ju
an bu snrlarn neler oldu un u belirtm em iti, am a saydam
varlklar d zlem ind e bu alan ylesine genim i ki, herhangi
bir snr izm eye a lm ak anlam sz olurm u bu nedenle,
saydam bir varln sahip olduu enerji, isten yoluyla her
eye dntrlebilirm i.
N agual, rya gren bedenin her eye kartn ve her
eye yapp kaldn sylem iti, dedi Benigno. Herhangi
bir d u yu m d an yoksunm u. Nagual bana erkeklerin kadnlar
dan daha erk siz olduklarn, n k bir erkein rya gren
bedeninin daha m lkiyeti olduunu belirtmiti.
K k kz k a rd eler o n a y la m a s n a ayn anda balarn
salladlar. L a G o rd a bana bakarak glmsedi.
N agual b an a senin m lkiyetiliin kral olduunu sy
lem iti, dedi. G e n a ro nun anlattna gre sen sifonu e k
m eden nce bok u n la bile vedalarm sn.
K k k z k a r d e le r g lm e k te n yerlere yuvarlandlar.
G enarolar kendilerini zor tutuyorlard. Yanmda oturan N es
tor, dizim e hafife vurdu.
Nagual ve G enaro senin hakknda enfes ykler anla
trlard, dedi. Tandklar tuhaf bir adam la ilgili ykleriyle
bizi yllarca elendirdiler. im di o tuh af adam n sen o ld u u
nu biliyoruz .
B irdenbire o k utanm tm . Sanki, don Juan ve don Ge-
31
naro, mezlerin nnde benim le alay etm ekle, ihanet etm i

lerdi bana. K endim e acm a duygusu kaplad benliimi. S y
lenmeye baladm. Bara ara, tm nn de beni aptal ye
rine koyduklarn ve bana kar cephe alm olduklarn sy
ledim.
Bu doru d e il, dedi B enigno. B izim le birlikte o l
m andan honutuz.
yle m iy iz ? diye atld Lydia.
O rada b ulunan herkes ateli bir tartm ay a giriti. K a
dnlar ve e rk e k le r g ru p la m la rd . La G o r d a ysa tara fsz
kalm aya abalyordu. O, yanm da oturuyor, dierleri ayakta
baryorlard.
Z o r g n le r g e ir i y o r u z , d e d i la G o rd a k s k sesle.
ok rya grdk, am a bu bizim g ereksinm em izi k arlam a
ya yetm iyor.
N edir gereksinm e d u y d u u n u z ? diye sordum.
B ilm iy o ru z, dedi. Bunu senin bize sylem eni u m u
yorduk.
K k kz k a rd eler ve G enaro lar, la G o r d a nn bana
sylediklerini dinlem ek zere yeniden oturdular.
Bir lidere g e rek sin m e m iz v ar, diye s rd rd k o n u
masn. Sen N a g u a lsn, ama bir lider deilsin.
K usursuz bir Nagual olabilm ek zam an alr, dedi Pablito. Nagual Juan M atus bana kendisinin de genliinde be
para etm ez biri olduunu sylerdi. Ta ki bir olay onu sarsp
vurdum duym azlndan ekip karana d e k .
n a n m y o ru m , diye bard Lydia. B an a asla byle
bir ey sylem em iti.
Uyuzun teki olduunu sylem iti, dedi la G ord a fsl
dayarak.
N agual bana genliinde, tpk benim gibi m e y m e n e t
siz biri olduunu sylem iti, dedi Pablito. O na da, velin i
meti piramitlere adm atm am as gerektiini sylem i ve srf
bu yzden zam annn neredeyse tm n o piram itlerde .g ei
32
TEK BENLK
rir olmu, ta ki bir hayaletler ordusu tarafndan oradan kovuluncaya k adar.

A nlalan, bu yky onun dndakiler duym am t. Bir
kprdanm a oldu.
Bu olay tm y le u n u tm u u m , diye aklad Pablito.
A nca imdi anm sayabildim . B ana gelenler tpk la Gord a nn yaadklar gibi olmu. N a g u a ln biim siz bir sava
oluundan sonraki gnlerin birinde, piram itlerde rya g r
meleri ve dier y a p m am ala r gerekletiren savalarn k ar
gl saplantlar peini brakm az olmular. Onu, tarlada al
rken bulm ular. S y le di ine gre yeni alm bir trmk
izinin olduu yerde topran iinden kan bir elin paasna
y apm ak zere ona uzandn grm . nce bunu kazara
topraa g m len rgatlardan birinin eli sanm , onu k art
m ak iin topra k az m a y a balam. A m a sonra bir de b ak
m ki topran iinde am urdan bir tabut var. M eer orada
bir adam g m ly m . N agual adam n ok zayf ve esm er
olduunu ve b anda hi sa bulunm adn sylemiti. N a
gual lgnlar gibi tabutun zerini toprakla rtm eye alm.
T arlada alan d i e r rgatlarn b u n u g rm esin i istem edii
gibi, adam kendi arzusunun dnda topraktan kartarak ona
bir zarar verm eyi de istem iyorm u. K endini bu ie ylesine
kaptrm ki, dier rgatlarn evresinde biriktiklerini fark et
m e m i bile. T am o a n d a a m u r d a n ta b u t p a r a la n m ve
adam ylece topran zerine yaylvermi; plakm. N a g u
al a d a m k a l d r m a y a a lm ve o ra d a k ile rd e n k en d is in e
y ard m e tm e le r in i istem i. A d a m l a r on a glm ler. O n u n
sarho olduunu, kafay yediini sanmlar. Zira tarlada ne
adam varm, ne am u rdan tabut, ne de buna benzer bir ey.
N a g u al, bu olay n onu o ld u k a sarstn sylem iti,
am a velinim etine kon u hakknda hibir ey anlatm aya cesa
ret edem em i. Zaten sylem esine de frsat kalm am , bir ha
yaletler srs daha o gece peine taklm bile. Birinin k a
psn aldn d uym u, gidip kapy aar am az parlak sar
gzl bir plak adam gruhu dalm ieri. Onu yere ykp

zerine ullanmlar. Hayaletlerin geldiini gren velinimeti
hzla ieri girip onu ellerinden k u rla rm a s a y m , btn k e
miklerini kracaklarm. Velinimeti daha sonra onu em in bir
yere, evinin arkasnda daim a hazr tuttuu ukura gtrm.
N a g u aln sylediine gre, o gece olanlar onu ylesi
ne korkutm u ki hortlaklar kaybolduktan sonra bile uzun s
re her gece kendi isteiyle gidip a m u r tabutun iinde uy u
may yelem i.
Pablito konum asn bitirdi. H erkes gitm ey e hazrlanr
gibiydi. O turm ak tan skldklarm g sterm ek ister gibi h u
zursuzca km ldandlar ve oturm a biimlerini deitirdiler.
Onlara arkadam n Tula piram itlerinde geceleri dolaan
A tlantislilerle ilgili anlattklarm d in le d i im d e iim de son
derece rahatsz edici bir tepkinin olutuunu syledim. Don
Juan ve don G e n a ro nun bana anlattklarn bylesine b en im
sediimin o gne kadar farkna varm am tm . Bu devasa ta
figrlerin yryebilm elerine pek olaslk v erm e m em e karn,
yine de nceki yarglarmdan kesinlikle uzaklam tm . G s
terdiim tepki, benim iin tam bir srpriz olmutu.
O n lara A tlan tislilerin geceleri o ra la rd a y r m e le rin in
ikinci dikkatin younlatrlm asnin ak bir rnei olduunu
uzun uzun anlattm . Bu sonuca, a a d a belirttiim v a rs a
ymlardan yola karak ulamtm: Birincisi, bizler salt g n
delik saduyum uzun bizi o ldu um uza inanm am z gerektir
dii varlklar deiliz. Bizler saydam varlklarz ve s ay d a m l
m zn farkna varabilm e yetene ine sahibiz; bizler kendi
farkndalmzn, ya da don J u a n n dedii gibi, dik k atim i
zin farkl ynlerini aa k a n n a yeteneine sahibiz. n
c olarak, bu aa kar, kendi kendim ize gstereceim iz
bilinli abalarla ya da geirebileceim iz bedensel bir sarsn
t sonucu, kazara ortaya kabilir. D rdnc olarak, b y c
lerin kendi dikkatlerinin farkl ynlerini kastl bir biim de
m addeler zerinde younlatrdklar zam anlar olmutur. Be
inci olarak, yaadklar rknt verici m eknlar gz nne
alndnda, Atlantislilerin, farkl zam anlarda yaam b y
34
TEK BENLK
cler iin sabitlenm e nesneleri olduklar sonucu ortaya kar.

A rkadam a bu bilgileri veren bekinin, kendi dikkatinin
bir dier ynn ortaya kam olduunu syledim; belki de
hi farknda olm adan bir an iin, byclerin ikinci dikkatle
rinin y a n s m a la r n n alcs d u ru m u n a gelm iti. O zam an ,
adam n o by c lerin saplanm alarn yanstan bir grsiiyle
karlam olm as bana pek uzak bir olaslk gibi g r n m
yordu.
E er o bycler, don J u a n la don G e n a ro nun gelenei
nin yeleri idiyseler, onlarn kusursuz uygulayclar olmalar
gerekiyordu ki, bu durum da, ikinci dikkatlerini sabitletirme
yoluyla elde edebilecekleri baarlarn da snr olm am as ge
rekirdi. E er A tlantislilerin geceleri yrm eleri gerektiini
kafalarna koydularsa, Atlantislileri yrtrlerdi.
K o n u m a m boyunca, kk kz kardeler bana kar o l
d u k a fkeli dav ran dlar; s y led ik lerim d en rahatsz olmu
grnyorlard. S zlerim i bitirdiim de, Lydia beni laf kala
balndan b ak a hibir ey y a p m a m a k la sulad. Ardndan
da kalktlar ve veda bile etm eden ekip gittiler. A d a m lar da
kk kz kardelerin p einden gitti, am a kapda durup b e
nim le el sktlar. L a G orda ve ben kaldk odada.
Bu kadnlarn bir derdi mi v ar? dedim.
Yo h ay r, y a l n z c a k o n u m a k t a n s k ld la r, d ed i la
Gorda. H arekete gem eni bekliyorlar.
Nasl o lu yor da G enarolar konum ak tan sklm yor?
O n lar k adnlardan daha aptal, dedi kuru bir sesle.
Ya sen G o rd a ? diye sordum. Sen de konum aktan s
klyor m u s u n ?
Ben ne olduum u bilm iyorum , dedi ciddi bir sesle. Se
ninle birlikte olduum da sklmyorum, am a kk kz karde
lerle birlikte olduum da, onlar gibi skntdan patlyorum .
O gn izleyen gnler durgun geti. Onlarla birlikte ol
d u um bu sre iinde k k kz kardelerin bana dm anca
duygular besledikleri gn gibi ortadayd. G enarolar bana o l
35
duka kaytsz davranyorlard. Yalnzca G orda benim le an

layor grnyordu. Nedenini merak ediyordum . Los A n g e
l e s a gitm ek zere oradan ay rlm ad a n nce bunu ona so r
dum.
Nasl olduunu bilm iyorum am a sana altm , diye y a
nt verdi. Sanki sen ve ben birlikteyiz, am a kk kz kar
delerle Genarolar bizden farkl bir d nyada yayorlar.
BRLKTE GRMEK
os A n g e le s a d n m izleyen birka hafta b o y u n c a

yorgunluktur ya da ani bir nefes darldr diyerek gei
tirdiim bir rahatszlk hissettim. Bu duygu, bir gece kan ter
iinde uyanp kendim i nefes alam az bir d u rum da b u ld u u m
da artk dayanlm az kerteye gelmiti. Gittiim doktor, soru
numun gerginlikten kaynak lan an nefes darl olabileceini
syledi. Sakinletirici yazd ve tekrarlanm as d u ru m u n d a bir
kesekadnn iine nefes alp verm em i salk verdi.
M e k s ik a ya geri dnp la G o rd a nn nerilerine bavu r

m aya karar verdim. O na doktorun tehisini anlattm da beni
sakin bir sesle yattrarak hasta filan olm adm , en son un
da k alkanm y itirm eye balad m , y aa d m d e n e y im in
insan b iim im in y itim i ve insani ilik ilerden u z a k la m a
srecinin yeni bir aam asna giri olduunu anlatt.
O na kar k o y m a, dedi. Doal tepkim iz bu d uyguyla
m cadele etmektir. Byle yaparsak onu kendim izd en u za k
latrrz. K orkuyu bir kenara brak ve insan biim inin yiti
38
TEK BENLK
mini adm adm izle.

Kendi deneyim inde, biim inin zlnn ilk kez rah
m inde derin bir acyla balayan ve yava y avaf bacaklarna
ve b oazna doru iki ynde ilerleyen dayanlm az bir bask
eklinde ortaya ktn anlatt. Bu etkilerin annda hissedil
diini de ekledi.
Bu yeni aam aya geiim in her ayrntsn kaydetm ek is
tiyordum. K en dim i olan bitenleri ayrntl bir biim de y az
m aya hazrlam tm am a hibir gelim e olm am as bende tam
bir d krkln a yol at. S on u su z geen birka gnlk
bekleyiten sonra, la G o r d a nn aklam alarna gvenim kal
mad ve do kto run tehisinin doru o lduuna karar verdim.
A nlalabilir bir duru m d u bu. D a yan lm az bir gerilim e yol
aan bir sorum luluk tayordum . m ezlerin bana yaktr
dklar liderlii kabul etm itim , am a nasl lider olunaca k o
nusunda hibir fikrim yoktu.
zerim deki basknn daha ciddi sonular da ortaya k
m t. A l k n o ld u u m e n e rji d z e y i g id e re k d y o rd u .
D on Juan olsa, kiisel erkim i yitirm ekte olduum u ve sonun
da yaam m da yitireceim i sylerdi. Kendisi beni, yalnzca
kiisel erkle yaa m a k zere ynlendirmiti. A nladm k ad a
ryla bu, zneyle evren arasnda, znenin lm yle sona er
m edike, b itm e y en bir iliki biim iydi. Beni bu du rum dan
k u rtaraca k bir are b u la m a d m a gre ecelim in geldiine
karar verdim . K ap ld m so n u m u n geldii duygusu, dier
m ezleri ileden kartyordu. H em rahatlam ak hem de o n
lar d ah a fa z la s k m a m a k iin b irk a g n l n e onlardan
u zaklam aya karar verdim.
Geri d n d m d e onlar, k k kz kardelerin kaps
nn nnde beni b eklerm iesine dikilirken buldum. Nestor
arabaya doru kotu ve m otoru durdurm am bile beklem eden
P a b lito nun katn syledi. D ediine gre lm ek iin Tula
ehrine, a ta la rn n y u rd u n a gitm i. A k lm b a m d a n gitti.
K endim i sulu hissediyordum .
BRLKTE GRMEK
39
La Gorda benim kadar zlm em iti anlalan. G l c k

ler sayor, duyduu honutluu gizlem iyordu.
Gebersin p ez ev enk , dedi. B undan byle hep birlikte,
uyum iinde yaayacaz, olmas gerektii gibi. Nagual bize
senin yaantm za deiiklik getireceini sylemiti, getirdin
de. Pablito artk bizi rahatsz etmiyor. Kurtuldun ondan. O n
suz her ey daha iyi. Bak, nasl da m u tlu y u z .
Onun bu du ygusuzluu beni ok kzdrm t. O lab ild i
ince sert bir dille, don J u a n n hepim ize bir savann ya
am biiminin nasl olmas gerektiini byk bir zenle ta
nm ladn syledim . P a b lito yu bu ekilde lm e terk e t
menin sava kusursuzluuna uygun dm ey ece ini vurgu
ladm.
Ne yapabilirsin k i? diye sordu la Gorda.
Aranzdan birini onunla birlikte yaam as iin gtre
ce im , dedim, ta ki Pablito da dahil olm ak zere, hepiniz
buradan tanabilinceye d ek.
Bana gldler, P a b lito ya daha yakn olduklarn sand
m N estor ve B enigno bile. En ok glen la G o rda oldu,
sanki bana m eydan okuyordu.
D np, beni desteklem elerini u m d uu m N estor ve Ben ig n o ya baktm, onlar da bana srt evirdiler.
L a G o rd a dan saduyulu olmasn istedim. O na yalvar
dm. A klm a gelen her eyi sraladm. A alayarak b akyor
du bana.
Haydi gidelim , dedi tekilere.
Bana anlam szca glmsedi. O m uzlarn silkti ve d u d a k
larn belli belirsiz bir biim de bzd. Bizimle gelebilirsin,
dedi sonra, S oru s o rm a y a c a n a ve o aa lk p e z e v e n k
hakknda kon um ayacana sz verirsen.
Sen biim siz bir savasn la G o rd a , dedim . Bunu
kendin sylem itin bana. yleyse neden P a b lito yu ac m a
szca eletiriyorsun?
La G orda yant vermedi. Ancak, szlerim onu etk ilem i
40
TEK BENLK
ti. Kalarn att ve gzlerini kard.

La G ord a bizim le birlikte! diye bard Josefina y k
sek perdeden bir sesle.
K k k z kardeler la G o r d a m n evresini sardlar ve
onu ev e do ru srklediler. P ele rin d e n gittim . N e sto r ve
B enigno da ieri girdiler.
N e yapacaksn, bizi zorla m gtreceksin ora y a? diye
sordu la Gorda.
P a b lito ya yardm etm eyi bir grev olarak g rdm
ve ayn eyi herhangi biri iin de yapabileceim i syledim.
G e r e k te n bu ii b aa ra c a n s a n y o r m u s u n ? diye
sordu la Gorda. Gzleri fkeyle parlyordu.
E s k id e n o ld u u g ibi fk e y le b a rp a r m a k geldi
iim den. A n c a k bu kez koullar farklyd. Bunu y a p a m a z
dm.
J o s e fin a y g t rec e im , dedim. Nagual b en im .
La G orda kk kz kardeleri etrafnda toplad ve g v
desini onlara siper etti. El ele tutum ak zereydiler. imden
bir ses, el ele tutuacak olurlarsa, aralarnda oluacak gibirliinin ok b yk olacan ve J o s e fin a y yanm da gtrme
abam n sonusuz kalacam sylyordu. Tek ansm, onlara
bir araya gelm e frsatn verm eden darbeyi indirmekti. A vu
cum un iiy leJo sefinay ittim, odann ortasna doru sende
ledi. Yeniden bir araya gelm elerine frsat verm eden, Lydia ve
R o s a ya vurdum . A cyla k vran m aya baladlar. La Gorda, o
g n e k a d a r g r m e d i i m b ir fk e iin de z e rim e yrd,
Vahi bir hay vann saldrsna uram gibiydim. Tm d ikk a
ti, bedeninin tek bir ham lesi zerinde younlam gibiydi,
O anda bana vursayd, lrdm . Yumruu bedenim i bir ka
santim arayla skalad. A rkasn dan sarlarak onu kavradm,
birlikte yere ykldk. yice nefessiz kalncaya k a d a r yerde
defalarca yuv arland k. Bedeni gevedi, m idesinin zerinde
sk skya kenetlenm i bulunan ellerim in arkasn okam aya
balad.
BRLKTE GRMEK
41
O anda Nestor ve B e n ig n o nun kapnn nnde durd u k

larn grdm. H er ikisi de handysa dp baylacakm gibi
grnyorlard.
La G o rd a utan g a bir ekilde g l m s e d i ve k u la m a
onu alt ettiime m em nu n olduunu fsldad.
Jo sefin ay P a b lito nun yanm a gtrdm . O nun, tm
m ezler arasnda, birisinin ilgisine gerekten gereksinim d u
yan tek kii olduunu ve P ab lito nun da en az ierledii k im
senin o olduunu hissediyordum . indeki valyelik d u y g u
sunun P ab lito yu ona yaklam aya zorlayacam , nk Josef i n a nn onun y ard m n a g erekten g e rek sin im d u y ac a m
dnyordum .
Bir ay sonra, M ek sik aya geri dndm . Pablito ve J o se
fina dnmlerdi. Birlikte don G e n a r o nun evinde o turu yor
lar, evi B e n ig n o ve R o s a yla p a y l a y o r l a r d . N e s t o r la
Lydia, S ole d ad n evine yerlemilerdi, la G o r d a ysa, kk
kz kardelerin evinde tek bana oturuyordu.
Yeni yaam dzenim iz seni artt m ? diye sordu la
Gorda.
aknlm g izleyem ed im . Bu yen d z e n le m e n in ne
anlam a geldiini tm ayrntlaryla renm ek istiyordum.
La Gorda, kuru bir sesle, bildii kad ary la bunun h e r
hangi bir anlam olm adn syledi. iftler halinde y ay o r
lar am a kar-koca gibi davranm yorlard. Ayrca, tahm inim in
aksine, kusursuz birer sava olduklarn da ekledi.
Bu yen biim bana olduka sevimli geldi. Herkes ala
bildiine rahat grnyordu. A ralarn da bir d alam a ya da
ekim e yoktu. K zlderililerin yerel giysileri iindeydiler.
Kadnlarn neredeyse yerleri spren bol etekleri vard. K o
yu renk allara brnm lerdi ve srekli apka giyen Josefi
na dnda hepsi salarn rmt. A da m lar ince beyaz k u
matan pijamay andran pantolonlar, gm lekler ve hasr ap
kalar g iy m ilerd i. H e p sin in ay a n d a el yap m s a n d a lla r
vard.
42
TEK BENLK
La G o r d a ya bu yeni giyim tarznn nedenini sordum.

B ana gitm eye hazrlandklarm syledi. Ya benim y ard m m
la, ya da kendi kendilerine, eninde sonunda bu vadiyi terk
edip, yeni bir dnyaya, yeni bir yaa m a doru yol alacaklar
m. B unu gerekletirebildiklerinde, deiim i kabul etmi;
Kzlderili giysileriyle de, kentli giysileri iindeki y aa m la
rndan daha belirgin biim de uzaklam olacaklarm. K e n
dilerine iinde bulunduklar durum ne olursa olsun akkan
ve rahat olm alar gerektiinin retildiini ve ban a reti
lenlerin de bunlarn ayns olduunu syledi. B enden bek le
nen, ne y aparlarsa yapsnlar, onlarla ilikilerim de rahat ol-'
m am m . B u na karlk onlardan beklenen de vadilerini terk
etmeleri ve savalar gibi akkan olup olam ayacaklarm an
lam ak iin de bir baka blgeye yerlemeleriym i, j
La G o r d a dan b aarm a ansm z konusundaki grn
dosdoru aklam asn istedim. H epim izin alnnda baarsz
lk yazl olduunu syledi.
S onra birdenbire k o n uyu deitirdi ve ryasnda kendini
devasa iki dan arasnda uzanan dar bir geitte grdn
syledi; bu dalarn ona olduka tandk grndn d
nyordu ve b enden kendisini yakndaki bir kente gtrm em i
istiyordu. N e d en in i b ilm e m e k le birlikte, o iki dan orada
bulu n d u u n a ve ryada n ald m esajn, birlikte oraya git
m em izi gerektirdiine inanyordu.
afakla birlikte yola ktk. O kentten daha nce de g e
mitim. O ld u k a k k bir yerdi ve evresinde la G o d a mn
grssiine uzaktan yakndan benzeyen bir ey fark etm em i
tim. evrede sadece kel tepeler bulunuyordu. yle grn
yordu ki, szn ettii o iki tepe orada deildi, orada olsalar
bile onlar bulam ayacaktk.
B un unla birlikte, ehirde geirdiim iz iki saat sresince
ikim iz de ta n m la y a m a d m z bir d u y g u y a kapldk; kim i
zam an iyice belirginleen am a d aha sonra yeniden karanlk
lara gm len, zih nim izd e yalnzca b yk sknt ve d k
BRLKTE GRMEK
43
rkl yaratan bir bilinm ezlik duygusu. O kente gitmek bizi

gizemli bir biim de huzursuz etmiti; daha dorusu, bilem e
diimiz nedenlerden dolay, youn bir tedirginlie kaplm
tk. H ayatta aklm a gelm ey e cek , sa m a sa p a n bir elikiye
dm tm . B ugne dek o kentte durd uu m u bile anm sam
yordum , imdiyse, yalnzca orada bu lu n d u u m a deil, ayn
zam anda bir sre yaam olduum a da yem in edebilirdim.
Silik bir anyd; ehrin sokaklarn ya da evlerini a n m sam
yordum . D u y u m s a d m , z ih n im d e bir eylerin ak seik
ca n la naca n a ilikin belli belirsiz, am a gl bir seziydi.
B unun ne olduundan em in deildim , bir ap olabilirdi. Bu
sezi, giderek younlat, zellikle bir evi grdm an. Evin
nnde durdum. La G o rd a yla birlikte evi arabann iinden
belki bir saat izledik, yine de, arabadan dar kp eve gir
mek konusunda ikimizden de herhangi bir neri gelmedi.
ikimiz de son derece huzursuzduk. La G o r d a nn o iki
dala ilgili grssii zerine k o n u m a y a baladk; ksa sre
iinde de k o n um am z tartm aya dnt. Benim ryasn
ciddiye alm adm d n yord u. S o n u n d a tepem iz att ve
birbirimize barp arm aya baladk; kzgnlktan deildi
bu, sinirlerimiz bozulm utu. Ben kend im e hkim olup bar
may kestim.
Dnte arabay toprak yolun kenarnda durdurdum . Ba
caklarmzn almas iin ufak bir yrye ktk. Bir sre
yrdk; hava olduka rzgrlyd. La G o rda hl tedirgin
grnyordu. A rabaya geri dndk ve ierde oturduk.
Bilgilerini toparlayabilsen, dedi la G orda yalvaran bir
sesle. A nlayacaksn insan biim inin yitim inin...
Cm lenin ortasnda sustu; kalarm n atldm grnce
ksa kesmesi gerektiini dnm olmalyd. Yaadm e
likinin farkndayd. Zihnim de bilinli olarak to parlayabile
ceim b ilgiler b u lun say d, bunu o ana k ad a r b a a ra b ilm i
olurdum zaten.
A ncak bizler sayd am varlk larz , dedi ayn yalvaran
sesle. G rnrde sahip olduklarm zdan ok daha fazlasna
44
TEK BENLK
sahibiz. Sen N a g u a lsn. Sen daha da fazlasna sahipsin.

Sence ne y ap m am gerek iy o r?
i. N esnelere smsk sarlm a arzundan k urtulm alsn, d e
di. B ende de ayn eyler olmutu. rnein, sevdiim yiye
ceklere, yaadm yerdeki dalara, konum aktan zevk ald
m insanlara sk skya sarlm tm . En ok da beenilm e
arzusuna. j
O n a bu tlerinin benim iin anlam tamadn, n

k bildiim kadaryla hibir eye sk skya sarlm adm
syledim. Israrla, insan biim im i yitirm em ek iin bir ekilde
araya engeller k o y d u u m u bildiim i syledi.
Dikkatim iz, sabrl bir biim de y ounlam ak zere ei
tilmitir, diye srdrd konum asn. D nyada varlmz
s rd re b ilm e m izin yolu budur. B irinci dikkatine, bana o l
duka yabanc gelen, am a senin ok iyi bildiin bir ey ze
rinde y o u nlam ak retilmi.
O n a z i h n i m in s o y u t l a m a l a r y o lu y la iled i in i s y l e
dim bunlar, m atem atiksel soyutlam alar deil, daha ok us
sal nerm eler biim indeydi.
t. im di, k e n d in i t m b u n la rd a n k u rta rm a n n z a m a n ,
dedi. nsan biim ini yitirebilm ek iin tm bunlardan kurtul
m an gerekiyor. ylesine gl bir diren oluturuyorsun ki
sonunda halin kalm y or. j
O nunla tartabilecek d u rum da deildim. O nun insan bi
im ini yitirm ek adn verdii sre, u an iin kafam n alm a
yaca kadar belirsizdi. K afam , o kentte yaadklarm za ta
klmt. L a G o r d a ysa bu k onu da k o num ak istemiyordu.
nem li olan senin bilgilerini toparlayabilm endir, dedi.
G erekten y ap m ak zoru n d a olsan bunu becerebilirsin. r
nein P a b lito nun kat ve seninle yum ruk yum ru a geldi
im iz o gn o ldu u gib i.
L a G o rd a o gn olanlarn kiinin bilgisini toparlam asnn bir rnei olduunu belirtti. Tam olarak farknda olm a
dan gcirme gerektiren karm ak baz m anevralar yapmtm.
BRLKTE GRMEK
45
O gn bize saldrm akla kalm ad n , dedi. Grdn de.

Doruyu sylem ek gerekirse, haklyd. O gn olup bi
tenlerde bir gariplik vard. Olay en ince ayrntsna k adar
dnm tm , neler olduunu k end im e bir trl aklayam a
mtm. Yaanan ann duygusal y kn n beni inanlmaz bir
biim d e etk ilem i o lm as d n d a, o lay la ilgili y eterli bir
aklama bulam yordum .
Evlerinden ieri girip drt kadnla kar karya geldiim
an, olaan alglam a biim im i deitirebildiim i fark e tm i
tim. n m d e koyu kehribar renkli, biim siz drt baloncuk
grm tm . Bunlardan birinin rengi daha akt ve daha cana
yakn g rn yo rdu . D i er ise h asm ane , keskin, b e y a
zms kehribar renkli kzllklard. Tatl renkli kzllk la G od a yd. U h a sm an e kzllk da, tehdit edici biim d e onun
evresinde dolayordu.
En yaknm da bulunan beyazm s saydam lk, ki bu Josef i n a yd, biraz d e n g e sin i yitirm i d u ru m d a y d . n e doru
eilm iti, onu iddetle itmitim. D i er ikisinin ieri doru
eilm i bulunan sa yanlarna bir tek m e atm tm . Onlarn
bu ksmlarn tekm elem ek konu sun da bilinli bir dnceye
sahip deildim. Yalnzca bu girintiyi uygun bir nokta olarak
g rm tm bir ekilde sanki ayam o raya yerletirm em
iin beni davet ediyor gibiydiler. Sonu tam isabetti. Lydia
ve Rosa o an bayldlar. Her ikisini de sa uyluklarndan tekm elemitim. Bu, kemiklerini krabilecek trde bir darbe d e
ildi, yalnzca nm deki k baloncuklarn ayam la itmi
tim. Yine de indirdiim darbe, sanki bedenlerinin en kolay
incinen blm lerine iddetli bir tekm e atm m gibi bir etki
yaratmt.
La G o d a haklyd, farknda olm adm baz bilgileri to
parlayabilm itim . E er g rm ek buysa, ussal yn den v a rd
m sonu uydu ki, g rm ek bedensel bir bilgidir. Z ih n im iz
de grsel duy um un baatlk kazanm as, bu bedensel bilgiyi
etkiler ve onun gze ilikin bir duyum olarak ortaya k m a s
na neden olur. B enim d eney im led i im , salt grsel deildi.
46
TEK BENLK
Ik baloncuklarn, gzlerim in yan sra bir dier d uyum la

daha g rm tm , nk onlarla uratm tm sre b o y u n
ca drt kadn da gryordum . Ik baloncuklar bedenleriyle
yan yana da du rm u y o rd u . B irbirlerinden ayrktlar. B enim
iin konuyu daha da karm ak klan, olayn zam an b oyu tu y
du. T m olan bitenler, birka saniye iinde gereklemiti.
E er olduysa, bir anlk grntden dierine sraym yok
saylacak bir hzla olm u olmalyd. Bu nedenle, ancak eza
m anl iki farkl grnty algladm anm syordum .
ki k b a lo n c u u n u te k m e le d ik te n so n ra tatl renkli
k la G o rd a b a n a doru yak lam t. z erim e g e lm e
miti, sol y an m a doru ilerlemiti; am acnn bana vurm ak
olm ad anlalyordu. Bu nedenle, parlt yanm dan geer
g em ez onu yakalam tm . Birlikte yerlerde yuvarlandka,
onun iinde eridiim i hissetm itim . Z am an duygusunu ger
ek anlam da yitirdiim tek an da, o an olmutu. La G orda el
lerimin arkasna sarldnda yeniden k en dim e geliyordum.
R y a m z d a , kk kz kardelerle el ele tutumay
re n dik , dedi la Gorda. El ele bir hat oluturm ay biliyoruz.
O gnk sorunum uz, o hatt od am zn dnda hibir yerde
oluturm am olm am zd an kaynaklanyordu. Bu yzden beni
ieri srklediler. Senin bedenin, el ele tutum am zn bizler
iin ne an lam a geldiini biliyordu. E er bunu baarsaydk,
onlarn denetim ine girecektim. O nlar benden daha vahidir
ler. Bedenleri sk skya kenetlenmitir; cinsellik onlar ilgi
lendirmez. O ysa beni ilgilendiriyor. Bu da beni daha gsz
klyor. E m in im , senin de bilgini toparlayabilm eni bu denli
g klan ey, cinsellie du ydu un ilgi.
C inselliin insan gten d rc etkilerini anlatmay
srdrd. R a h a ts z o lm u tu m . K o n u y u d eitirm ey e al
tm, am a tedirginliim e aldrm adan bu konuya geri dnm eye
kararl grnyordu.
Haydi b irlik te M e x ic o C i t y e g id e lim , d edim u m u t
suzca.
O nu artacam sanm tm . Yant vermedi. Dudaklar-
BRLKTE GRMEK
47
ni bzd, gzlerini kst. enesindeki adaleleri skt, dud ak

larm burnunun altnda toplayacak biim de bzd. Y zn
ylesine arptt ki, hayrete dtm. aknlm karsnda
ifadesini deitirdi yzndeki adaleleri gevetti.
Haydi, G o rda, dedim. M exico C i ty e gidelim .
Elbette, neden o lm a s n ? dedi. N e alm am g erek iyo r
y anm a?
O n dan bu tepkiyi b ek le m iy o rd u m , arm a sras bana
gelmiti.
Hibir ey, dedim. O ld u u m u z gibi gideceiz.
Tek bir sz daha etm eden arkasna yasland ve M exico
C ity e doru yola koyulduk. Vakit hl erkendi, henz len
bile olmamt. O na benim le birlikte Los A n g e le s e gelm eye
cesaretinin olup olmadn sordum. Bir an iin dald.
Bu soruyu saydam bedenim e so rd u m , dedi.
Ne d edi?
Ancak erk izin verirse g idebilirm iim .
Sesinde ylesine bir duygu younluu vard ki, arabay
durdurdum ve ona sarldm. O an ona duy du um sevgi y le
sine derindi ki, beni rktyordu. B unun cinsellikle ya da
ruhsal destee duyulan gereksinim le bir ilgisi yoktu; bu d u y
gu, bildiim her eyin tesindeydi.
La G o rd a ya sarlm ak daha nce de hissettiim duyguyu
tekrar uyandrd iimde, susturduum , bilinaltmn derinlik
lerine ittiim birtakm eylerin gn na km asna ram ak
kalmt. B unun ne olduunu anlam ak zereydim , am a tekrar
yitti.
La G o rd a yle birlikte O axaca kentine v ardm zda h e
nz akam olmutu. Arabam ara sokaklardan birine park et
tim ve birlikte kent m erkezindeki m eydan a doru yrdk.
Don J u a n la don G e n a ro nun oturduklar bank bulduk. B o
tu. Saygl bir sessizlik iinde orada oturduk. Sessizlii b o
zan la Gorda, buraya birok kez don Juan ve kim olduunu
48
TEK BENLK
anm sayam ad bir bakasyla geldiini syledi. B unun yal

nzca ryasnda grd bir ey olup olm adndan em in d e
ildi.
D on J u a n la birlikte bu bankta ne yaptnz? diye sor
dum.
H ibir ey. O turduk ve otobs ya da bizi alp dalarn
tepesine gtrecek olan kereste kam yon unu bekledik, dedi.
Ona, don J u a n la bu bankta oturd uu m u zda saaatler s
ren k o n um alara daldm z syledim.
D on J u a n n iire d uyduu b yk sevgiden ve bo o ldu
u m u z zam anlarda ona nasl iir ok udu u m d an sz ettim. i
irleri en fazla ikinci b l m ne kadar, o da beenirse, dinler
di; k a la n b l m le riy s e airin esrik li i o larak yo ru m lard .
O n a o k um u o ld u u m yzlerce iirden ancak birkam ba
ndan sonuna dein dinlemiti. B alarda ona kendi holan
dklarm oku yord um ; tercihim soyut, kapal, dnsel iir
lerdi. D aha sonralar, kendi beendii iirleri bana defalarca
okuttu. O n u n d ncesine gre iir ksa ve z olmalyd. Ulu
bir yalnln kesin, dokunakl im gelerinden olumalyd.
A k am st , O a x a c a daki o b a n k a o tu rd u u m u zd a don
J u a n da her zam an zel bir tutkuyu canlandran C esar Vallej o nun bir iirini ezbere la G o rd a ya okudum ; bunu onun iin
deil, k en d im iin yapm tm .
N e yapyor bu saatte acaba
A nd dalarndan sevdiceim Rita
kamlarn ve vahi kiraz aalarnn gzeli.
B ouyor bu yorgunluk beni artk ve kanm uyuuyor iimdeki
miskin iki gibi.
N e yapyor acaba o gzelim elleriyle pimanlk iinde,
bem beyaz kolal amarlarn zerinde gezinirdi ts,
leden sonralar.
Yaan bu yam ur iimden szlerimi srdrme arzusunu alyor.
BRLKTE GRMEK
49
Nc oldu acaba dantelli eteine;

iine gcne; yryne;
pnarndan yayd ekerkam kokusuna.
Kapdadr imdi,
bakyordur hzla ilerleyen bir buluta
Kiremit damn zerinde vahi bir ku tecektir;
ve o, ii titreyerek fsldayacaktr sonunda, Tanrm ne kadar
souk!
Don J u a n n ans inanlm ayacak k adar canlyd. Bir d
nce ya da bir his deildi bu. Bu, ne olduu bilinmez an,
alatt beni. G zlerim den yalar boanyor, bir trl dindircmiyordm.
kindinin son saati don Juan iin her zam an byk nem
tard. O nun bu saate duyduu saygy ve eer bana nemli
bir ey olacaksa, bunun gnn o zam annda olacam a duy
duu inanc ben de benim sem itim .
L a Gorda, ban o m zu m a yaslad. B en dc bam onun
bana. Bir sre ylece kaldk. R ahatlam tm ; duyduum te
dirginlik gemiti. Yalnzca bam la G o r d a mn bana yas
lam am n bana b y lesine huzur v eriy o r olm as artcyd.
Ona, aka olsun diye, balarmz birbirine balam am z ge
rektiini syleyecektim am a bu sylediim i ciddiye alaca
n anladm. T m bedenim glm ekten sarsld ve uykuda ol
duum u ayrm sadm , am a gzlerim akt; eer gerekten is
tesey d im , a y a a k a lk a b ilird im . K m ld a m a k is tem ed i im
iin orada ylece durdum ; tam anlam yla uyanktm , ayn za
m anda da uykuda. evrede yryen ve bize bakan insanlar
grdm, G enelde benim le ilgilenilm esinden holanm adm
halde, onlara zerre kadar aldrm yordum . Sonra insanlar bir
anda beyaz ktan kocam an kpklere dntler. Yaamm
da ilk kez saydam yum urtalarla gerek anlam da ve dorudan
karlamtm! Don Juan insanlarn grclere saydam y u
murtalar biim inde grndklerini sylemiti. Bu algy, bir
50
T E K B E N L K
an iin y an p s n en ltlar o la ra k d e n e y im le m i tim am a

hibir zam an baklarm, o gn yaptm gibi, onlar zerin
de odaklayam am tm .
Ik k ab arcklar nceleri o ld u k a ekilsizdi. G zlerim
b unlarn ze rin d e yeterince o d a k la n a m a m gibiydi. F akat
daha sonra, bir anda gr g cm en sonunda doru b iim
de ayarlam ay baarabildim ve beyaz k kabarcklar uzun
ca saydam yum urtalar eklini aldlar. Byktler, aslnda de
vasa saylrlard, iki m etreden uzun, bir buuk m etreden ge
ni olmalydlar, belki de daha fazla.
B ir an yum urtalarn artk hareket etm ediklerini fark et
tim. n m d e saydam , youn bir ktle grdm . Yumurtalar
beni izliyorlar; tehditkr biim de karm a diziliyorlard. Ar
ar dorularak dik oturdum . L a G orda o m zu m a yaslanm,
derin bir uy kuya dalmt. evrem izde bir grup gen vard.
Sarho oldu um u zu sanm lard herhalde. Bizi taklit ediyor
lard. lerinde en c retk r olan, la G o r d a nn gslerine
d o k u n m ay a balam t. Onu sarsarak uyandrdm . Telala ye
rim izden kalktk ve oray terk ettik. G enler peim ize takl
dlar, bizim le d alg a geiyorlar, b ararak ak sak eyler
sylyorlard. K ed e beliren polisi grnce bizi rahatsz et
m ekten vazgetiler. Tam bir sessizlik iinde kent m erk ezin
den arabay b rak t m yere doru yrdk. A kam olm ak
zereydi. B ird e n b ire la G o rd a k o lu m a yapt. G zlerinde
vahi bir ifade vard, az akt. Eliyle iaret etti.
Bak! B a k ! diye bard. Nagual ve Genao, oradalar!
n m zd e k i uzun bloun kesinden iki adam n d nd
n grdm . La G orda hzla o yne doru kom ay a bala
d. P einden koarken grdklerinden em in olup olmadn
sordum. K endin de deildi. Kafasn kaldrp baktnda, don
Juan ve G e n a r o yu onu seyrederken grdn syledi. Gz
gze geldikleri an, yryerek uzaklamlard.
K eye ulatm zda, iki adam bizden yine ayn uzak
lkta duruyorlard. Y z hatlarn ayrt edem iyordum . O rada
y aa y an M e k s ik a lIla r gibi g iy in m ilerd i. B a la rn d a h asr
BRLKTE GRMEK
51
apka vard. Biri, don Juan gibi iri yar, dieri de G enaro gi
bi zayf yaplyd. ki adan bir baka keyi dndler, biz de
bara an pelerinden seirttik. Girdikleri sokak sszd,
hafife sola doru kvrlyor ve ehrin k enar m ahallelerine
kyordu. ki adam tam yolun kvrld noktadaydlar. te
o anda yle bir ey oldu ki o adam larn gerekten don Juan
ile Genaro olabilecekleri dncesine kapldm. A dam lardan
daha ksa boylusunun bir hareketiydi bunu dndren. P ro
filinin drtte n grebileceim iz biim de bize doru d n
d ve onlar izlememizi istiyorm ucasna hafife ban edi.
Don G e n a ro nun orm anda dolatm z gnlerde bana sk sk
yapt bir hareketti bu. Her zam an benim nm de yrr, ba
na cesaret verm ek, ona y etiebilm em k on u su n d a beni ikn
etm ek istercesine dnp bayla bu hareketi yapard.
La Gorda avaz kt kadar barm aya balad. Nagal! Genaro! Bekleyin!
La G orda nm den kouyordu. A d a m lar ileride, alaca
karanlkta ksmen grlebilen barakalara doru ok hzl bir
biimde yryorlard. Ya bu barakalardan birine girmi ya da
civarda ok sayda bulunan patikalardan birine ynelm i o l
mallard; birdebire gzden kayboldular.
La G orda orada durdu ve hi e k in m e d e n , inleroesine
adlarn haykrd. evredekiler kimin bardn grebilm ek
iin dar frladlar. Sakinleinceye dek sarldm ona.
Tam n m deydiler, dedi alayarak. Otuz metre bile
yoktu aramzda. Dikkatini onlara ekebilm ek iin sana ses
lendiimde bir blok tem izde bir an iin durdular.
Onu yattrmaya altm. ok gergindi. Titreyerek ba
na sarld. N edenini bilm iyordum ama, o iki adam n don J u
an ve don G enaro olm adklarndan kesinlikle em in dim ; bu
yzden de la G o r d a nn heyecann paylaa m y o rd u m . Eve
geri dnm em iz gerektiini, erkin ona benim le birlikte deil
Los A n g e le sa, M exico C ity ye bile gitm esine izin verm e d i
ini syledi. H enz byle bir yolculuun zaman gelm em i.
Onlar grm enin de bir yora o lduuna inanyordu. Ona, ev le
52
T E K B E N L K
rinin b u lu n d u u y n, d o u y u g stere rek g zden k a y b o l

mulard.
O an d a en baa d n m ey e herhangi bir itirazm yoktu. O
gn iinde yaad m z tm olaylardan sonra yorgunluktan
bitmi olm am gerekirdi. Oysa, benliim i alabildiine youn
bir enerji dalgas kaplamt. Tpk don J u a n la birlikte old u
um uz, iim den o m uzlarm la duvarlara bindirip onlar y k
m ak geldii gnlerdeki gibi.
A ra b a y a doru y r d m z srada la G o r d a ya kar
iimi bir kez daha tutkulu bir sevgi kaplad. Bana olan yar
dmlar iin ona ne denli teekkr etsem azd. O gn saydam
yum urtalar g rm em i salam ak iin yapt her eyde baar
l olduunu dn yo rdu m . O srada oturm akla son derece
cesur davranm , gln d uru m a dm eyi, hatta bedensel in
cinm eleri bile gze almt. O na m innettarlm ifade ettim.
ldrm m gibi b an a bakt ve bir kah kak a patlatt.
B en de ay n ey leri sen in iin d n m t m , dedi.
T m bunlar yalnzca benim iin yaptn sanmtm. S ay
dam yum urtalar ben de grdm. Bu, benim iin de ilk kez
olan bir eydi. Birlikte grdkl Nagual ve G e n a ro nun yapt
gibi.
La G o r d a nn binm esi iin arabann kapsn atm da o
gn y aad m z d en ey im tm gcyle etkisini gsterdi. O
ana kadar tm yle duyarszdm , iime bir arlk kmt.
im diyse, d u y d u u m coku, la G o r d a nn biraz nceki h ey e
can k ad a r you ndu . S ok ak lard a kom ak ve barm ak isti
yordum. Yattrma sras la G o r d a ya gelmiti. Yere m eldi
ve b a ld rlarm o kad. o k garip, h e m e n sak in lem itim .
K o n u m a k ta g l k e k ti im i ay rm sadm . D n celerim ,
sze d k e m e y e c e im bir h zla ak yo rdu zihnim de. Evinin
bu lunduu kente h em en d n m ek istem iyordum. Yapacak d a
ha ok ey varm gibi geliyordu. Yine de, ne istediimi tam
olarak aklayam yordum . O ld uk a isteksiz olan la G o rd a y
kent m erkezin e do ru srkleyerek gtrdm , am a o saatte
oralarda bo bank yoktu. ok ackm olduum dan, onu bir
BRLKTE GRMEK
53
restorana doru ektim . Bir ey y iy em ey e ceini sanyordu

am a garson yiyecekleri getirdiinde benim k adar ackm ol
duunu anlad. Yemek bizi tm yle rahatlatmt.
O gece daha ge bir saatte gidip bankta oturduk. Oraya
olurabilene dek bize olanlar kon usu nda ona herhangi bir ey
sylem ekten kandm . La G ord a balarda k on um ak istemi
yordu. B enliim allm ad k bir co k u iindeydi. D on Jua n la birlikte olduum zam anlarda da buna benzer anlar y a
amtm, ama bunlar genellikle sanrlandrc bitkilerin etki
siyle ortaya kard.
S zlerim e g rd klerim i la G o r d a ya anlatm akla bala
dm. O saydam yum urtalarn beni en fazla etkileyen yan de
vinimleriydi. Y rm yorlard, yerde olduklar halde yiizercesine deviniyorlard. Devinim leri ho grnm yordu. Srk
la yrrmesine, kazk gibi ve silkinerek ilerliyorlard. D e
vinim halindeyken yum urta biimleri ufalyor, yuvarlakla
yordu; srarcasna, silkinircesine, hzla bir aa bir yukar
sallanyorlard. S onuta yarattklar etki, son derece rahatsz
edici sinirsel bir rperm eydi. T elevizyondaki hzlandrlm
grntlere benziyorlard en ok.
Kafam kartran bir baka ey de bacaklarnn o lm a m a
syd. Bir zam anlar danslarn buz zerinde askerlerin hare
ketlerini taklit ettikleri bir bale gsterisi izlemitim; askerle
re ben zey eb ilm ek iin yerlere k ad ar inen bol tiinikler g iy
milerdi. Ayaklarn grebilm ek olanakszd, bu nedenle de
buz zerinde akp g id iy o rm u gibi bir etki yaraty o rlard .
n m den geen saydam yum urtalar da kaba yzeyli bir z e
m in z e rin d e k a y y o rm u gibi bir izlen im b ra k y o rla rd .
Saydamlklar, belli belirsiz bir aa bir yukar deviniyordu,
am a bu bile beni rahatsz e tm ey e yetiyordu. Y um urtalarn
devinimleri yavaladnda, biimleri de uzuyordu. Bazlar
o denli uzun ve kat grnyorlard ki, insann aklna tahta
ikonalar getiriyorlard.
S aydam y u m u rtalarn dah a da ra h atsz edici bir d i er
zellii de, hibirinde gz bulunm am asyd. Canllarn gz-
54
T E K B E N L K
lerininin bizleri bylesine ektiinin o zam ana dek ayrdna

varm am tm . Saydam yum urtalar tm yle canlydlar ve be
ni byk bir m erakla gzlyorlard. ne ka silkindiklerini,
yaklap eilerek beni seyrettiklerini gryordum , am a g z
leri yoktu.
Bu saydam yum urtalarn ounu n zerinde, tam orta b
lm lerinin altnda siyah noktalar bulunuyordu. B azlarnday
sa yoktu bu byk noktalar. La G orda bana, rem e faaliyeti
nin erkeklerin ve kadnlarn bedenlerini etkilediini ve b u
nun sonucunda m idenin h em en alt ksm nda bir deliin orta
ya ktn sylemiti. A ncak bu saydam yum urtalarn ze
rindeki noktalar bana tam olarak birer delik gibi g r n m e
miti. Bu blgeler saydam deildi am a derin de deildi. ze
rin d e siyah n o k ta la r b u lu n an y u m u rta la r dah a yal, d aha
yorgun g rn yo rla rd; y u m u rta biim lerinin st ksmlar
anm gibiydi, gvdelerinin dier b lm lerindeki p arlak
lkla karlatrldklarnda mat grnyorlard. te yandan,
zerinde siyah noktalar bulunm ay an yumurtalar, gz kam a
trc parlaklktaydlar. Bunlarn tehlikeli olduklar d nce
sine kapldm. Canl ve glydtiler, enerji ve beyazlk y k
lydler.
La G o rd a ban a , b am o n u n k in e y a s lad m an rya
grm eyi andran bir ruh d urum un a girdiini syledi. U yank
m am a yerinden k prdayam yorm u. nsanlarn evrem iz
de dnp d urd uk larn n farkndaym . D aha sonra bunlarn
saydam baloncuklara, en sonunda da yum urta biimli yara
tklara d n t n g rm . B enim de gryor o ldu um u
bilm iyorm u. lk bata onu kolladm sanyorm u, ama, ba
mn yaratt basn ok artnca benim de gryor olm am
gerektiine kanaat getirmi. Zihninde olup bitenler hakknda
ancak, toparlanp, uyu y o r g rn m esinden yararlanarak onu
o kam ay a alan adam yakaladm zam an bir fikir sahibi
olabilmitim.
G rs le rim iz in b irb irin d e n fark, o n u n k k le r adn
verdii, aslan k u y ru u n u andran ince telcikler araclyla
BRLKTE GRMEK
55
erkeklerle kadnlar birbirinden ayrabilm esiydi; bunlar, c in

sel organlarn bulunduklar blgeden ieriye doru zyor
lard. Bu kklerin yaamn kayna olduunu syledi. Cenin,
bym esini gerekletirebilm ek am acyla kendisini bu besle
yici kkklerden birine balyarak onu iyice emiyor, geride
yalnzca bir delik brakyorm u. te yandan, erkeklerin ksa,
incecik telcikleri varm; bunlar canllarm ve bedenlerinin
saydam ktlesinden bam sz bir biim de yziiyorlarm.
Ona, bunlar birlikte grm em izin nedeninin ne olabilece
ini sordum . H erhangi bir y o ru m d a b u lu n m a k ta n kand,
am a ta h m in le rim i s rd rm e m k o n u s u n d a beni tevik etti.
A klm a ilk geleni aka belirttim: Bu ite duyg ularn rol
olabilirdi.
Ayn gn akamst, la G o r d a yla birlikle don J u a n n
en sevdii b ankta oturup, onun sevdii iiri o ku du m . ok
duygulanm tm . Duygularm, byle bir younlua bedenim i
hazrlam olmalyd. Rya grm eyle birlikte tam bir sessiz
lik durum una gemeyi de renm itim . Z ihnim deki dinm ek
bilmez konum alar susturarak, tpk bir kozann iinden giz
lice dary sey rediy orm u gibi k alabiliyo rdu m . B yle bir
d u ru m d a ya b ilin c im z e rin d e az da olsa sah ip o ld u u m
kontrol t m y le b rakyor ve bir r ya y a d aly o r ya da o
kontrol siirdiiyor, edilgen, dncelerden arnm , arzular
dan syrlm bir durum a geiyordum . B ununla birlikte, bu n
larn nem li birer etken olduunu sanm yordum . B ence bu
srete katalizr ilevini la G o rd a gryordu. G r m e k iin
gerekli koullarn g e r e k le m e s in e yol aan u n su ru n , ona
olan duygularm dan kaynaklandna inanyordum .
D ncelerim i ona sylediim de, la G orda m ahcu p bir
biimde gld.
Sana katlm yorum , dedi. Bence, bedenin a n m sa m a
ya balad.
Bununla ne demek istiyorsun G o rd a ? diye sordum.
Uzun bir sessizlik oldu. Ya sylem ek istem edii bir eyi
syleyebilm ek iin kendi kendisiyle m cadele ediyordu, ya
56
T E K B E N L K
da u m utsu zca doru szckleri bu lm ak iin urayordu.

Bildiim birok ey var, dedi; yine de neyi bildiimi
bilem iyorum . O k adar ok eyi anm syorum ki, sonuta bir
bakyorum , belleim de hibir ey yok. Sanrm sen de ayn
am azlarn iindesin.
O na byle bir eyin farknda olm ad m dan em in olmas
gerektiini syledim am a bana inanm ak istemiyordu.
B a z e n sen in g e r e k te n bir ey b ilm e d i in e i n a n y o
ru m , dedi. B azen de bizlerle dalga getiini dnyorum .
Nagual bana kendisinin de bilm ediini sylerdi. Senin h ak
knda sylem i olduu birok eyi imdi an m sam ay a bal
y oru m .
B e d e n im in a n m s a m a y a b a ly o r o lm as ne d e m e k ?
diye sordum srarla.
B unu bana so rm a, dedi glm seyerek. Neyi anm sa
m an gerektiini ya da bu anm sam ann nasl olduunu bile
m em . Ben ahsen byle bir eyi hi yaam adm . Bu kadarm
biliy o ru m .
m ezler arasnda bana bunu syleyebilecek herhangi
biri var m ?
Hi k im se y o k , dedi. Sanrm ben bir haberciyim, sa
na u an ancak m esajn yarsn iletebilen bir haberci.
Ayaa kalkt ve onu evine gtrm em i rica etti. O anda
b u lu n d u u m u z y e rd en ayrla m a y aca k denli heyecanlydm .
n erim zerine kent m erk e zin d e gezindik. S o n un da baka
bir banka oturduk.
Bu k a d a r ra h a tlk la birlikte g re b ilm e m iz sana garip
gelm iyor m u ? diye sordu.
Z ih n in d e n n eler g eti ini an lay a m y o rd u m . Yant v e r
m eden nce tereddt ettim.
S a n a d a h a n c e de b ir lik te g r d m z san d m
sylersem yantn ne o lu rd u ? diye sordu bu defa, szckle
rini byk bir zenle seiyordu.
Ne d em ek istediini kavrayam adm . Ayn soruyu bir kez
BRLKTE GRMEK
57
daha sordu. Yine anlayam am tm .

Ne z a m a n b irlik te g r m o la b i l ir i z ? diye sordum .
Sorun hibir anlam ifade etm iyor.
te m esele de b u , diye yant verdi. B ilm iyorum , am a
yine de iimde seninle birlikte grd m ze dair bir his var.
Aniden rperdim ve ayaa kalktm. Bir kez daha o kent
te kapldm duygular anm sadm . La G orda bir eyler sy
lem ek zere azn at, am a c m le n in yarsna g elm ed e n
sustu. arm bir ekilde bana bakt, elini du daklarm a yas
lad, daha sonra beni arabaya doru srkleyerek gtrd.
Gece boyunca araba kullandm. K onum ak, olanlar de
erlendirm ek istiyordum , am a o, sanki olas bir tartm ay
nlem ek istercesine uyk uy a dald. Elbette haklyd. kim iz
arasnda, bir ruh durum unu gereinden fazla deerlendirerek
datm ann yol aaca tehlikenin farknda olan oydu.
Eve vardm zda arabadan inerken, O a x a c a da b am
za gelenler konusunda hibir ey s ylem em em iz gerektiini
belirtti.
O da neden, G o rd a ? diye sordum.
G cm z harcam am z istem iy orum , diye yant ver
di. B ycnn yntem idir bu: kazandklarn asla h a rc a m a
yacaksn.
Ancak bunun hakknda hi konum azsak, bize gerekte
neler olduunu hibir zam an bilem eyiz ki, diye kar k
tm.
En az dokuz gn sessiz olm am z gerekiyor, dedi.
Yalnzca kendi aram zda bile k o nu am az m y z ? diye
sordum.
zellikle bunu y a p m a m a ly z , dedi. S a v u n m asz d u
rumdayz. K endim izi za m a nn iyiletirici g cn e b ra k m a
mz gerekiyor.
T E K BENL M S A N K A N I LA R I
yn gece hepim iz yeniden toplandm zda, N eler o l

duunu syler inisiniz b ize? diye sordu Neslor. Siz
ikiniz neredeydiniz d n ?
La G o rd a nn olup bitenler hakknda hi kim seye bir ey

sylem em em iz gerektii konusundaki uyars aklm dan uup
gitmiti. Onlara yaknlardaki kente gittiimizi ve orada son
derece gizemli bir ev grdm z anlattm.
O rada bulunan herkes bir anda irkildi. Bir d alg ala n m a
oldu, birbirlerine baktlar, daha sonra da, bir aklam a y a p
masn istermiesine, baklarn la G o r d a ya evirdiler.
Nasl bir evdi b u ? diye sordu Nestor.
La G orda azm am am a fsat v erm eden atld. Telal,
neredeyse tutarsz bir b iim d e k o n u m a y a balad. A k ln a
eslii gibi konutuu dpedz ortadayd. Hattta konuurken
,1 1 .1 ya Mazatec dilinde szckler ve deyiler bile katyordu.
Ik n a frlatt kaam ak baklarnda artk dilimi tu tm a m 'g e1 eki iini belirten sessiz bir yalvarm a okunuyordu sanki.
60
T E K B E N L K
Ya grd n r y a , N a g u a l? diye sordu bana, en so

n un d a bir yolunu bulup ku rtu lan birinin rahatlay iinde.
Yaptn her eyi bilm ek isteriz. B unu bize anlatm ann bi
zim iin son derece nem li olduunu d n y o ru m .
E linden geldiince kaytsz davran m ay a alarak kula
m a eildi ve O a x a c a da yaa d k la rm zd a n sonra, onlara
grdm ryayla ilgili her eyi anlatm am gerektiini syle
di.
B u sizin iin n e d e n bu k a d a r n e m l i ? diye s o rd u m
yksek sesle.
Sanrm sona ok yaklatk, dedi la G o d a ciddi bir ses
tonuyla. B ize s yleyecein ya da yapacan h er ey artk
bizim iin son derece nem tayor.
Onlara gerek r yam olduuna inandm olaylar anlat
m a y a baladm . D on Juan b an a d eney im lerin zerinde g e
re k ti in d e n fa z la d u rm a n n h i b ir y a ra r sa la m a y a c a n
sylemiti. Bana pratik bir yol retmiti; sylediine gre,
ayn grsnn kez tekrarlanm as halinde ok dikkatli ol
m am gerekiyorm u; yoksa, bunun ikinci dikkati kurm a y o
lund a ac e m ic e bir g iriim c in in ilk b asam a atlam asn dan
te bir anlam olm azm .
Bir kez ryam d a srayarak uyandm vc yataktan d
tm grm tm , am a bir de bakm tm ki bedenim in hl
yatakta uyuyor. K end im i uyurken izdedim, ryada olduum u
anlayacak lde zdenetim e sahiptim. D on J u a n in ani sar
sn tlara ve a k n l a u ra m a m a m iin verdii tlerine
uyarak ihtiyatl davrandm . D on Juan, rya grcnn serin
kanl olm as gerektiini sylerdi. R y a grc, uyuyan b e
deniyle u ram ay brakp, odadan dar km alym . Nasl
o ld u u n u a n la y a m a d a n b irdenbire ken d im i odan n dnda
bulm utum . K e n d im i orada b u lm am n bir anda gerekleti
inden em inim . Darda, oda kapsnn nnde ayakta d urd u
um d a fark ettiim ilk ey, holn ve yukar kan m erd iv e
nin devasa b o yu tlarda olduklaryd. G erek yaam da son d e
rece sradan olan bu yaplarn bana bylesine byk g rn
T E K B E N L N S A N K A N IL A R I
61
meleri beni gerekten rktm t o gece; hol, bir k ilom etre

den daha uzun grnyordu ve m erdive nin on alt basama
vard.
Algladm bu devasa uzaklklar iinde nasl yol alaca
m bilem iyordum . Ne yapacam bilem ez bir halde kalakalm tm , daha so nra bir eyler beni h arek ete geirm iti.
Ancak yrm yordum . A dm larm hissetm iyordum . B irden
bire k en d im i m e rd iv e n in p a rm a k lk la rn a tu tu n u rk e n b u l
mutum. Ellerimi ve kollarm n dirseklerim e kadar olan b
lmn grebiliyordum , ama onlar hissedem iyordum . A nla
dm k ad a ry la kendi kas siste m im d en t m y le farkl bir
gle tutunuyordum parmaklklara. M erdivenlerden aa in
m eye altmda da ayn ey olmutu. Nasl yryebilece
imi bilm iyordum . Tek bir adm bile atam y o rd u m . Sanki
bacaklarm birbirine yapm gibiydi. E ildiim de bacakla
rm grebiliyordum , ama onlar ne ileriye ne yana e de y u
kar doru oynatabiliyordum . En st basam akta kaskat k e
silmi gibi duruyo rdu m . K endim i hac ya tm a z gibi h issed i
yordum.
Y ryebilm ek iin olaanst bir aba harcadm ve h a n
tal bir top gibi basam aklardan aa doru zpladm. Zem in
kata inebilene kadar canm kt, halim i baka trl anlata
mam, grsm srdrebilm ek, onun olaan bir ryann k a y
pak imgeleri iinde zlp gitmesini engelley ebilm ek iin
zel bir zen gsterm em gerekiyordu.
D kapya ulaabildiim de, kapy aam adm . Btn a
balarm bonayd; o anda odam dan, kap akm gibi k ay a
rak szldiim a n m sad m . Y a p m a m g ere k e n tek ey o
kaym a duyum unu yeniden anm sam akt, bunu yaptm gibi
kendim i so k a k ta b u ld u m . S o k ak k a ra n lk g r n y o r d u
kuruni, gz gz grm ez bir karanlk lk anda dikkatim i
eken ey, tam nm de, gz hizam da uzanan devasa bir k
havuzu oldu. B unun bir sokak lambas olabilecei sonu cun a
vardm; bu sonuca alg yolu ile deil, fikir yrterek v a rm
m, nk tam kede, alt m etre ykseklikte bir sokak lam
62
T E K B E N L K
basnn bulunduunu biliyordum. O anda, herhangi bir n es

nenin yukarda m aada m, sada m solda m olduunu
k estireb ilec ek halde olm ad m anladm . ev re m d e k i her
ey b u rn u m u n d ib in d e y m i gibi g r n y o rd u . A lglarm ,
gndelik yaam daki gibi dzenleyebilecek herhangi bir d
zenekten yoksundum . H er ey orada, tam n m de uzanyor
du, ve ben grntleri zihnim de normal haliyle alglayabil
irle becerisinden yoksundum .
aknlk iinde sok akla ylece durdum ; ta ki havada
y k s e ld i im i h is s e d in c e y e kadar. E lek trik d ire in e tu tu n
dum. Esen iddetli bir rzgr beni yukar kaldryordu. Direk
z e rin d e so k a n adn iyice g re b ile n e k a d a r y kseldim :
Ashton.
Aylar sonra, kendim i bir kez dah a ryada, uyuyan bede
nim e bakarken buld uu m da, artk neler y ap m am gerektiini
biliyordum . O la an rya srasnda, bu sre iinde gerekli
olan tek unsurun isten olduunu renm itim artk; bedenin
cism aniliinin herhangi bir nem i yoktu. Bu, rya grenin
devim ini arlatran bir anyd yalnzca. Hi vakit kay bet
m e d e n k ay arak o d ad a n dar ktm , n k hareket etm ek
iin kapy am ak ya da y rm ek gibi eylem lerde bulunm am
gerekm iyordu. H ol ve m erd iven bu kez, ilk grm de oldu
u gibi d eva sa deildiler. Kolaylkla, kayarak dar ktm
ve istencim le b lok teye ilerledim. Iklarn son derece
rahatsz edici grntler oluturm aya devam ettiklerinin far
k n a vardm . G z le rim i o n lara dik ti im d e, l lem ey e cek
boyutlarda k havuzlar oluturuyorlard. R yann dier un
surlarysa kolayca denetim altna alnabiliyordu. Binalar ola
anst lde -byktler, am a garipsem iyordum . N e yapa
cam d n m ey e k oyuldum . D aha sonra, olduka rastlant
sal bir biim de, nesnelerin zerine gzlerimi dikm eden, her
zam ank i gibi o nlara y alnzca gz ucuyla bakacak olursam,
alglarm dze n e sokabileceim i ayrm sadm . Dier bir de
yile, don J u a n n tlerini harfiyen yerine getirecek ve r
yam o lduu gibi kabullen ecek olursam , gndelik yaam m n
63
tandk alglarndan yararlanabilecektim . Ksa bir sre sonra

grnm, tam olarak tandk olm asa bile, denetim altna al
nabilir bir nitelik kazand.
Benzer bir ryay bir sonraki g r m de sokan k e
sinde yer alan, en sevdiim kafeye gittim. Bu yeri sem em in
nedeni, sabahn ok erken saatlerinde oraya gitmeyi alkan
lk haline getirmi olm am d. O saatte orada, gece vardiyasn
da alan garso n kzlar g rd m ; te z g h n k e n a rn d a bir
grup insan yem ek yiyordu ve sada, tezghn en ucunda tu
haf bir tip vard, her gn Los A ngeles n iv ersitesinin e v re
sinde turlarken grdm bir adam. Bana gerekten bakan
tek kii bu adam oldu. eriye girdiim an varlm hisset
mi gibiydi. Dnd ve gzn bana dikti.
Ayn adam birka gn sonra, sabah erk end en, uyank
olduum bir saatte bir kez daha grdm . Y zm e bakt ve
sanki beni tand. O n un la k o n u m am a frsat verm eden, d e h
ete dm gibi koarak uzaklat.
Ayn kafeye bir kez daha geldim , am a bu kez ryam n
seyri deimiti. C addenin kar tarafndan restoran izlem e
ye k o y u lm u tu m ki, grnt deiti. A rtk tandk binalar
grm yordum . B unun yerine eski alardan bir m an zarayla
kar karyaydm . G ece de deildi. G ne prl prl parl
yordu ve n m d e uzanan gr yeilliin brd bir vadiye
bakyordum. Bataklk gibi bir yerdi buras ve her yan koyu
yeil renkli, kam a benzer bitkiler kaplamt. Yanmda, iki
buuk m etre yk sek li in d e dz bir k ay a paras vard.
zerinde kocam an, kl gibi sivri dili bir kaplan otu ru y o r
du. Ta kesilmitim. U zun bir sre gzlerim izi dikip birbiri
mize baktk. H ayvan olaanst bykt, am a g rn m r
ktc deildi. M uh teem bir ba, koyu bal rengi gzleri,
kocam an peneleri, devasa bir gs kafesi vard. Beni en
ok etkileyen, krknn rengi oldu. Tm bedeni koyu kahve,
neredeyse ikolata rengindeydi. K rk nn rengi b an a k a v
rulmu kahve ekirdeklerini anmsatt, am a daha parlakt; a
rtc derecede uzun, kirli ya da kark olm ayan, tyleri var
64
T E K B E N L K
d. Bir p um ann, bir kurdun ya da bir kutup aysnn postuna

benzem iyordu. D aha nce hi grm edi im bir eydi.
O gnden sonra, dzenli bir biim de ayn kaplan grr
oldum. O rtam kim i zam an bulutlu ve serindi. Vadiye y am ur
yadn gryordum ; youn, bereketli yamurlar. Kimi za
m an da vadi a boulm u oluyordu. Kl gibi keskin dili
baka kaplanlar da g r yordum sk sk. Onlarn kendilerine
zg g m b r d e y e n k k re m e le rin i i itiy o rd u m bu sesler
iimi fena halde bulandryordu.
K ap lan b a n a hi do ku n m ad . be m etre uzaklktan
bakyorduk. Ne y apm aya altn anlyordum . B ana zel
bir nefes alm a biim i gsteriyordu. S onunda ryam da belli
b ir n o k ta y a u latm ; n e fesim i k a p la n n k in e b e n z e tm e d e o
denli baarl old u m ki bir kap lan a d n m eye baladm
hissettim. m ezlere, rya g rm em in somut bir sonucu ola
rak b edenim in dah a gl kaslara kavutuunu syledim.
y k m dinledikten sonra Nestor, aknlk iinde, o n
larn r ya la rn n b e n im k in d e n son derece farkl o ld uu nu
belirtti. H e psinin ayr ayr grevleri oluyordu ryalarnda.
N e s l o r un grevi insan b e d e n in e m usallat olan hastalk lar
iin saaltm yntem leri bulm akt; B e n ig n o nun grevi insa
n ilgilendiren her k o n u d a karm lar, ngrler, z m le r
gelitirmekti; P a b lito nunkiyse ina etm enin yollarn aratr
makt. Nestor, tbbi bitkilerle u ram asn n bu grevlerden
k aynaklandn syledi. B e n ig n o nun kehanet gc, Pablit o nun da m aran gozluk becerisi vard. Nestor, o gne dein
ryalarn ancak yzeysel olarak alglayabildiklerini ve bu
k o n u d a aktarabilecekleri som ut hibir eyin bulunm adn
syledi.
B izim ok ilerlem i o ld u u m u zu sanyor o labilirsin,
diye d e v a m etti, o ysa deiliz. B izim ve kadnlarn yerine
her eyi yapan G e n aro ile N a g u a ld. Biz kendi bam za bir
ey yapabilm i deiliz h en z .
A n lad m k adaryla Nagual seni farkl biim de yeti
tirm i, dedi B enig no ar ar ve dikkatle. Sen bir k aplan
T E K B E N L N S A N K A N TL A R I
65
ln ve yine bir kaplana dneceksin. N ag ala da byle ol

du. O bir kargayd ve yine bir kargaya dn t .
Mesele, artk byle bir kaplann o lm am as, dedi N es
ini. Byle bir durum da ne olacam hibirim iz bilm iyoruz.
Ban evirerek orada bulunan herkesi kastettiini be
limi.
Ben ne olacan b iliy o ru m , dedi la Gorda. Nagual
don Juan M atus bu durum a hayalet ryas derdi. Hiddetli ve
yok edici olm adm z iin hibirimizin hayalet ryas g r
mediimizi sylemiti. Bunu kendisi de hi deneyim lem edi.
Sylediine gre; her kim ki byle ryalar grr, hayaletle1 1 n yardmn ve dostluunu alm aya da yazgldr.
Bu ne anlam a geliyor, G o rd a ? diye sordum.
Senin bizler gibi olm adn anlam na geliyor, dedi s
kntl bir sesle.
La G orda ok hu zu rsu z g r n yordu . Ayaa kalkt ve
odann iinde drt volta attktan sonra tekrar oturdu.
O rtal bir sessizlik kaplad. J o s e fin a a n la lm a z bir
eyler mrldand. O da ok gergin grnyordu. La G orda
o n a sarld ve eliyle srtn okayarak yattrmaya alt.
Josefina sana Eligio hakknda bir eyler sylem ek isti
yor, dedi bana.
Herkes tek bir sz sylem eden, m erakl gzlerle Josefiaya bakt.
La G orda szlerini srdrd, Eligio dnyasn deitir
mesine karn hl iim izden biri. Josefina da srekli k o n u
uyor onunla.
Dierleri birdenbire kulak kesildiler. n ce birbirlerine,
sonra bana baktlar.
Ryada buluuyorlard, dedi la G o rd a duygusal bir ses
louyla.
Josefina iini ekti. Sinir krizi g eiriy or gibiydi. T m
bedenini bir titreme kaplamt. Pablito yerde onun zerine
uzand ve d iyafram n d an derin derin nefes alrken onu da
66
T E K B E N L K
kendisiyle birlikte nefes alm aya zorlad.

N e y apyor? diye sordum la G o r d a ya.
N e mi yapyor! G rm y o r m u s u n ? diye yant verdi
sert bir sesle.
F s ld a y a ra k o n u n J o s e f i n a y ra h a tla tm a k istediinin
farknda olduum u, am a bu yntem i daha nce grm ediim i
syledim. L a Gorda, J o s e fin a ya enerji verm ek zere Pablit o nun, erk eklerin enerjilerinin younlat bedeninin orta
blm n, J o s e fin a nn rahminin, yani kadnlarn enerji de
poladklar blgenin zerine yerletirdiini anlatt.
Jo sefina d o rularak bana glm sedi. T m y le rah atla
m grnyordu.
E lig io yla srekli b u lu u y o ru m , dedi. Her gn bekli
yor ben i.
Nasl olur da bunu bize s y lem ez sin ? diye kt Pablito.
B ana syledi, diye araya girdi la G orda ve E lig io nun
aram zda bulunm asnn h epim iz iin ne anlam a geldii ko
nusunda uzun bir nutuk ekti. E lig io nun szlerini aklamak
iin b enden bir iaret beklediini szlerine ekledi.
Laf d o la n d rp d u rm a, k a d n ! diye ba rd Pablito.
Bize onun ne sylediini anlat.
S ana sy lenm edi k i! diye bard la Gorda.
K im e p e k i? diye sordu Pablito.
N a g u a l a , diye bard la Gorda, parm ayla beni g s
tererek.
La Gorda, sesini ykselttii iin zr diledi. E lig io nun
s y ledik lerinin son d erece k arm a k ve gizem li olduunu,
kendisinin bu sylenenleri bir trl toparlayam adn belirt
ti.
S ad ec e d in le d im onu. Y apabild i im tek ey bu oldu:
onu din lem ek , diye dev am etti.
Yani sen de m i b u lu u y o rsu n E l i g io y la ? diye sordu
Pablito. Sesinde, fke ve m erak birbirine karyordu.
67
Evet, yle, diye yant verdi la G orda fsldar gibi. Bu

konuda konuam azdm iinkii onu b eklem em gerek iyo rdu .
Beni gsterdi ve sonra da her iki eliyle itti beni. Bir an
iin dengemi yitirdim ve yana doru sendeledim.
Ne oluyor? Ne yaptn san yo rsu n? diye sordu Pabli
to fke iinde. Kzlderililer aklarn byle mi gsterirler?
La G o r d a ya dndm . S usm am iin d u daklaryla bana
bir iaret verdi.
Eligio, senin Nagual olduunu, am a bize gre o lm ad
m sylyor, dedi Josefina.
Odaya bir lm sessizlii kt. J o s c fin a mn syledii
ne bir anlam verem iyordum . B inlerinin bunu aklamas ge
rekiyordu.
Rahatladn m im di? diyerek drtt beni k Gorda.
Onlara yle ya da byle herhangi bir fikrimin o lm ad
n syledim. Tpk parma aznda kalan ocuklara ben zi
yorlard. La Gorda, utancndan yerin dibine gemi gibiydi.
Nestor ayaa kalkt ve la G o rd a ya dnd. O na M azatec
dilinde bir eyler syledi. S esinde buyurgan, azarlayc bir
ton vard.
spanyolca olarak, Bize bildiin her eyi anlat, G o rd a ,
diye srdrd konum asn. Bylesine nemli bir eyi k e n
dine saklam aya, bizimle elenm eye hakkn y o k .
La Gorda hiddetle kar kt sylenenlere. Bildiklerini
kendisine sakladn, n k E lig io nun kendisind en byle
istediini belirtti. Josefina onaylam asna ban sallad.
Eligio bunlar sana m yoksa J o s e fin a ya m s yledi?
diye sordu Pablito.
kimiz birlikteydik, dedi la G ord a fsltyla.
Yani sen ve Josefina birlikte rya griiyonlunzV diye
haykrd Pablito, afallayarak.
Sesindeki byk aknlk, tekiler arasnda yaylan ok
dalgasyla uyum iindeydi.
Eligio ikinize tam olarak ne s yledi? diye sordu Pabli-
68
T E K B E N L K
to, kendisine gelir gibi olduunda.

N a g u a l a sol yann anm say a b ilm esin d e yardm c ol
m am gerektiini syledi, dedi la Gorda.
Sen neden sz ettiini anlyor m u su n ? diye sordu bana
Nestor.
A n lam am a olanak yoktu. O nlara, bunu ancak kendileri
nin bilebileceini syledim. A ncak kim seden t kmyordu.
Eligio J o s e fin a ya u anda anm sayam ad baka ey
ler de sylem iti, dedi la Gorda. Yani gerekten kt d u
rumdayz. Eligio senin kesinlikle Nagual olduunu ve bize
yardm etm en gerektiini, am a bize gre olm adn syledi.
Bizi g itm em iz g ereken yere ancak sol yann anm sadktan
sonra gt rebilecekm isin .
N e s to r b a b a c a n b ir ta v rla J o s e f i n a ya d n d ve Elig i o nun sylediklerini anm satm aya alt ona. Bu szlerin
ne a n lam a geldi ini a n m s a m a m k on u su n d a beni z o rla m a
mt, nk hibir ey anlam amtm.
Josefina, zerinde b yk bir bask varm gibi yzn
buruturdu ve kalarn att. O anda burum u bir bez b ebe
e benziyordu. B y len m iesine onu izledim.
Y a p a m y o r u m , d ed i son un da. B en im le k o n u u rk e n
neden sz ettiini anlyordum , am a u anda bunlar syleye
bilecek d u ru m d a deilim. Bir trl anm say a m y o ru m .
H i b ir ey m i h a t r l a m y o r s u n ? diye sordu Nestor.
Tek bir szck bile m i?
Dilini dar kartt, ban iki yana doru sallad ve o
anda bir lk att.
Hayr, y a p a m y o ru m , dedi, ksa bir sre sonra.
N e tr rya lar gryorsun, Jo sefina? diye sordum.
B ildiim tek tr r ya y , diye yant verdi ters ters.
K e n d i r y a m n a s l g r d m a n l a t t m , d e d im .
im di de sen anlat.
G z le rim i k a p a tt m d a o d uv ar g r y o r u m , dedi.
Sisten bir d uvar sanki. Eligio beni orada bekliyor. Beni d-
69
varn tesine geiriyor ve sanrm bana bir eyler gsteriyor.

Ne olduunu bilm iyorum , ama birlikte birtakm eyler y ap
yoruz. Daha sonra beni duvarn niine geri getiriyor ve bra
kyor. D ndm gibi de grdklerim i u n u tu y o ru m .
La G o r d a yla birlikte gitm eyi nasl b a a rd n z ? diye
sordum.
Eligio bana onu da getirm em i s y led i, dedi. kim iz
birlikte la G o d a y bekledik ve o kendi ryasna girdiinde
onu kaptk, o duvarn arka tarafna ektik. ki kez yaptk bu
nu.
Nasl kaptnz o n u ? diye sordum.
B ilm iyo rum ! diye yant verdi Josefina. A m a seni de
bekleyeceim ve rya g rd n de seni de kapp g t re c e
im, bunu o zam an reneceksin.
Herhangi birini kapp gtrebilir m is in ?
E lbette, dedi g l m sey ere k . A n c ak bunu y apm am ,
n k erkim i boa h arcam o lu rum . La G o r d a y, Eligio
onun benden daha mantkl olduunu, bu nedenle de syle
yeceklerini ona anlatm ak istediini syledii iin kapp g
trm tm .
O halde Eligio sana da ayn eyleri syleVti olm al,
G orda dedi Nestor, alk olm adm bir sertlikte.
La Gorda olaand bir tavrla ban edi, aznn iki
kys ald, om uzlarn silkti ve ellerini bann zerine do kaldrd.
Josefina biraz nce sana olanlar anlatt, dedi. Benim
ansayabilmem olanaksz. Eligio farkl bir hzda k o n u u
yor. O konuuyor, am a benim bedenim onun sylediklerini
anlayamyor. Hayr, hayr. B edenim an m sayam y or m a a le
sef. N a g u aln anm sayacan ve bizleri g itm em iz gereken
yere gtreceini sylediini biliyorum. Bana baka bir ey
syleyemedi, nkti anlatacak ok ey vard, oysa za m a n
mz ok dard. K im o ld u u n u a n m s a y a m a d m b irin in
zellikle beni beklediini syledi.
70
T E K B E N L K
T m syledikleri bunlar m y d ? diye diretti Nestor.

O nu ikinci kez grdm de, bana eer gitm em iz gere
ken yere v arm ak istiyorsak, h ep im izin eninde sonunda sol
yan m z a n m s a m a k zo ru n d a o ld u u m u z u syledi. A ncak
ilk nce onun anm sam as gerekiyor.
P arm a ile beni gsterdi vc daha nce de yapt gibi
beni itti. D arbenin iddetinden bir top gibi ne yuvarlandm.
N e d en y ap yo rsu n bunu, G o rd a ? diye sordum , biraz
sinirlenmitim.
A n m s a m a n iin sana yardm c o lm ay a a ly o ru m ,
ded i. N agual Juan M atus bana, arada bir seni sarsm ak iin
byle itmek gerektiini sylem iti.
La Gorda, hi b eklem ediim bir anda bana sarld.
Y ardm et bize, N a g u al, diye yalvard. Eer yardm
etm ezsen m a h v o lu ru z .
G z le rim d en yalar b o anm ak zereydi. Bulunduklar
am azdan dolay deildi bu; iim de bir eylerin kprdadn
hissediyordum . O n u n la birlikte o kente gittiim izden bu ya
n a iim deki bu kprt dar km ak istercesine srekli by
yordu.
La G o rd a nn yalvarm alar kalbim i paralyordu. O anda
yksek tansiyondan kaynaklandn tahm in ettiim bir krize
daha yakalandm . T m bedenim i souk bir ter kaplad ve d a
ha sonra m id e m d e k aslm alar balad. La G orda byk bir
efkatle bakt bana.
B ir b ulguyu aklam adan nce beklenm esi gerektii k o
n u su n d a k i ilkesine sk sk ya bal olan la G orda, O axac a daki birlikte g rm em iz zerine ko nu m ay a hi y a n a m a
d. G n le r b o y u u z a k d urd u ve ta m a m e n ilgisiz davrand.
H astalm k o n u su n d a bile tek bir sz etmedi. Dier kadnlar
da. D on Juan, iim izdekileri da vurm ak iin en uygun za
m an b eklem e k gerektiini vurgulard hep. La G o rd a nn ne
den byle davrandn anlayabiliyordum , am a beklem ek ko-
71
usundaki srarn rahatsz edici buluyordum ve beklentileri

m ize ters d tn d n y o rd u m . O n larla ok uzun bir
sre birlikte kalam ayacaktm , bu nedenle hepim izin bir ara
ya gelip btn bildiklerimizi pay lam am z gerektiini s yle
dim. Kararndan vazgem eye niyeti yoktu.
I
B eklem em iz gerekiyor, dedi. Bir zm blhbilmeleri

iin bedenlerim ize bir ans tanmalyz. G revim iz an m sa
maktr, zihinlerimizle deil, bedenlerim izle anm sam ak. B u
nu herkes bilir.
Merakl gzlerle bana bakt. Sanki, benim dc grevi an
ladma dair bir iaret aryordu. O nlarn arasna dardan
katldm , akn bir halde b u lu n d u u m u hissettim . Ben
yalnzdm, oysa onlar birbirlerine destek olabiliyorlard.
Bu, savalarn sessizlii, dedi glerek ve gnl alc
bir tonla ekledi, Bu sessizlik baka konularda da k o n u a m a
yz anlamna gelm iyor.
Belki de insan biiminin yitirilmesi konusundaki tart
malarmza geri dnebiliriz, dedim.
Gzlerinde rahatsz olduunu belli eden bir ifade belirdi.
Ona, benim iin her zaman, zellikle kavram lar sz konusu
olduunda, anlamn akla kavuturulm asnn nemli o ld u
unu anlattm uzun uzr.
Bilmek istediin tam olarak nedir? diye sordu.
Bana sylem ek isteyebilecein her ey, dedim.
N agual bana, insan biim inin yitirilm esinin zg rl k
getirdiini sylem iti, dedi. B un a inanyorum . A nc ak bu
zgrl duyums'ayabilmi deilim, yani im dilik.
Bir anlk sessizlik oldu. K u k usu z sylediklerine tep ki
mi lyordu.
Ne tr bir zgrlk bu G o rd a ? diye sordum.
Kendini anm sayabilm e zg rl , dedi. N agual, in
san biiminin yitirilmesinin bir yaya benzediini sylemiti.
Kiiye anm sayabilm e zgrl verir ve bu da kiiyi daha
oz.gr klar.
72
TEK BENLK
Sen neden hissedem edin bu z g rl ? diye sordum.
A z n d a dilini aklatt, om u z silkti. Ya akl karmt,

ya da daha fazla k on um ak istemiyordu.
S ana balanm d u ru m d ay m , dedi. A nm sayabilm ek
iin insan biim ini yitirmedike, benim zgrln ne o ldu
unu bilebilm em olanaksz. Fakat belki de sen anm sayam adan insan biimini yitirem eyeceksin. Kald ki, bizim bu k o
nu zerinde k o n u m am am z gerekiyor. N eden G e n a ro la rn
yanna gitm iy o rsu n ?
o c u u n a d ar k p o y n a m a s n s y le y e n bir anne
edasyla sylem iti bunlar. A ncak, bu tavrna hi krlm a
dm. Oysa, bunlar syleyen bir bakas olsayd tavrn k o
laylkla kstahlk ya da k m sem e diye yorum layabilirdim .
O nun la birlikte olm aktan zevk alyordum , fark da buydu.
Pablito, N estor ve B e n ig n o yu G e n a ro nun evinde tuhaf
bir oyun oynarken buldum . Pablito, yerden bir buuk m etre
ykseklikte, k oltuk altlarndan uzanarak gsn kavrayan
deri k ay a b e n z e r bir ey iinde, h a v a d a asl duruyordu.
Bedenini k av rayan kay, kaln deri bir yelee benziyordu.
D aha dikkatli baktm da, P a b lito nun aslnda kayn ze
rinden tpk zengi gibi ilm ikler halinde aa doru inen k a
ln eritlerin zerinde, ayakta durduunu fark ettim. ap ra z
lam asna durarak atya destek salayan, kaln yuvarlak bir
stunun zerine geirilm i iki halatla odann ortasndan aa
do ru aslyd. H a latlarn her biri P a b lito nun o m uzlar
zerinden, m etal birer halkayla kaya balanmt.
N estor ile B e n ig n o birer h alata aslm lard. Y z yze
dikiliyor, kavram olduklar halatlar yukar doru ekerek
P a b l i t o nun h a v a d a asl k a lm a s n sa ly o rlard . P ab lito,
yerden yukar doru ykselen, rahata tutabilecei aralklar
la konm u, ince uzun iki direi sk sk tutuyordu. N estor
P ab lito nun solunda, B e n ig n o ysa sandayd.
O yun iddetli bir rekabet ieriyordu halat ekenlerle
havada asl duran kii arasnda sren acm asz bir sava.
O da ya g irdiim de d uyabild iim tek ses, N e s to rla Be-
TEK BENLN SANK ANILARI
73
ignonun derin derin solumalar oldu. Kol ve boyun kaslar

harcadklar youn gten dolay imiti.
Pablito, her ikisini de izliyor, bir birine bir dierine e vi
riyordu gzlerini. de kendilerini oynadklar oyuna y
lesine kaptrmlard ki, benim varlm fark etinediler bile;
ya da fark etmi olsalar bile, beni selam lam ak iin konsant
rasyonlarn bozacak halde deillerdi.
N e s to rla Benigno, tam bir sessizlik iinde on on be da
kika kadar birbirlerine baktlar. D aha sonra Nestor, ipi bra
kyorm u gibi yapt. B e n ig n o yu tm ad bu n u m a ra y , am a
Pablito kand. Sol eli direi daha sk kavrad ve daha sk tulmak iin direin zerinde duran ayaklarn daha salam
hast. Benigno, ham le yapm ak iin P a b lito nun elini gevet
tii ana kadar bekledi ve tam o anda halat tm gcyle e k
li.
B en ig n o nun ekii, P ab lito yla Nesto u gafil avlamt.
Benigno tm arlyla halata asld. N estor etkisiz durum a
geldi. Pablito dengesini yeniden salayabilm ek iin tm g
cyle urat am a nafile. B enigno oyunu kazanmt.
Pablito kaylardan kt ve yanm a geldi. O na o y n ad k
lar bu olaand oyun zerine sorular sordum. Her nedense
konumak istemedi. Aletleri kaldrdktan sonra N e s to rla Begno da yanm za geldiler. Nestor, oyun un Pablito tarafn
dan tasarlandm syledi. Belirttiine gre Pablito, ryann
yapsn bulduktan sonra bunu bir oyun biim in d e ta s a rla
mt. n celeri iki kiinin birden, ayn z a m a n d a kaslarn
glendirmesi iin kullanlan bir aram. Ancak, daha sonra
B en ig nonun ryas o nlara oyuna nasl girileceini g ster
mi. Buna gre, oyuna katlan h er kii nce kaslarn g er
ginletiriyor ardndan, kimi zam an saatler sren bir hazrlk
srecine girerek, grsel yetilerini keskinletiriyordu.
Benigno bu srecin bedenlerim izin anm sam asna yar
dm c o ld u u n u d n y o r , d iy e s rd rd k o n u m a s n
Nestor. rnein Gorda, oyunu gerekten ok tuhaf bir bi
imde oynuyor. H ang i ko num da olursa olsun sonunda k az a
74
TEK BENLK
nan m utlaka o oluyor. Benigno, onun bedeninin anm sayabil

dii iin kazandn dnyor.
A ralarnda bir sessizlik yasasnn bulunup bulunm ad
n so rd u m . G ld ler. P a b lito , G o r d a nn N a g u al M a t u s a
zendiini syledi. E n anlam sz ayrntlara kadar byk bir
zenle taklit ediyorm u onu.
Yani, geen gece olanlar zerin e k on uabilir m iy iz ?
diye sordum. G erekten arm tm , nk la G ord a iddetle
buna kar kyordu.
Bizim iin fark etm ez , dedi Pablito. N agual sensin!
B e n i g n o b u r a d a tu h a f, g e r e k t e n o k t u h a f b ir ey
anm sad, dedi Nestor, b ana bakm adan.
B en k e n d im c e b unu n karm ak ark bir rya olduuna
inanyorum , dedi Benigno. A nc ak N estor byle olmadn
dnyor.
Sabrszlk iinde bekledim . Bir ba iaretiyle devam et
m elerini belirttim.
G een gn senin ona, y um uak toprakta iz srmeyi
rettiini an m sad, dedi Nestor.
S yledikleri o k ad ar sam a geliyordu ki glm ek istedim,
am a de yalvaran gzlerle baktlar bana.
S am a b u , dedim.
H er neyse, b enim de byle bir anmn olduunu anlat
m am g e rek iy o r s a n a , dedi Nestor. Beni kayalk bir yere
gtrdn ve nasl gizlenileceim gsterdin. Benim ki k arm a
kark bir r ya deildi. Uyanktm . Bir gn B e n ig n o yla bir
likte yryor, bitki aryorduk. Birdenbire senin bana ret
tiklerini an m s a d m ve tpk rettiin biim d e gizlendim ,
B e n ig n o nun d koptu, akln bandan aldm .
B en m i sana retm iim ? Nasl? Ne za m a n ? diye sor
dum.
Sinirlenm eye balam tm am a aka yapyor gibi bir hal
leri yoktu.
N e zam an? te sorun da b u , dedi Nestor. Ne zam an
TEK BENLN SANK ANILARI
75
olduunu kartamyoruz. A ncak B enigno ve ben, retenin

sen olduunu biliyoruz.
Bir arln altnda ezildiimi hissediyordum . Nefes al
makta zorlandm. Yine hastalanm aktan korktum . O anda, la
G o r d a yla b irlikte g r d k le r im izi o n lara a n la tm a y a k arar
verdim. Bu konuda konum ak, beni rahatlatt. yk m bitir
diimde yeniden kendim e hkim olabilmitim .
N agual Juan M atu s bizlerin , az da olsa, a lm a m z
salad, dedi Nestor. H epim iz biraz grebiliyoruz. ocuk
sahibi olanlarn bedenlerindeki delikleri greb iliyoruz, ayr
ca kimi zam an insanlar evreleyen belli belirsiz lty da
fark edebiliyoruz. Sen hi grem ediine gre, yle anlal
yor ki, Nagual seni, kendi kendini aabilm en iin, tm yle
kapal brakm. La G o r d a ya yardm ettiine gre o, ya i
ten gelen bir biim de gryor ya da yalnzca senin srtndan
geiniyor.
Onlara O a x a c a da olup bitenin rastlantsal olabileceini
anlattm. Pablito, hep birlikte G e n a r o nun en sevdii k a y a
lklara giderek orada kafa kafaya verip oturm am z gerektii
ni syledi. tekiler de bu fikri epey parlak buldular. Bence
sakncas yoktu. O rada uzunca kaldk, am a hibir ey o lm a
d. Yine de olduka rahatlamtk.
Kayalarn zerinde otu rdu um uz srada onlara, la Gord a nn don Juan Ta Genaro olduunu sand adam lardan sz
ettim. Oturduklar yerden kayarak indiler ve beni ekitire
rek la G o r d a nn evine gtrdler. lerinde en heyecanls
N e sto rd. Tutarsz davranyordu. D avranlarndan tek anla
yabildiim, benden bu tr bir iaret gelm esini bekliy o r ol
duklaryd.
La Gorda bizi kapda bekliyordu. Onlara neler anlatt
m biliyordu.
O n a h erh a n g i bir ey s y le m e m iz e frsat b ra k m a d a n
Yalnzca bedenim e zam an tanm ak istem itim , dedi. K e
sinlikle em in olm am gerekiyordu ve imdi bundan em inim .
Onlar, Nagual Ta G e n a ro y d u .
76
TEK BENLK
O barakalarda ne v ard ? diye sordu Nestor.
B ara k a la ra g irm e m i le rd i, dedi la G orda. Tarlalara

doru, d o uya yrm lerdi. Bu kente d o ru .
O n la r s a k i n l e t i r m e k i s tiy o r m u g ib i d a v r a n y o rd u .
Kalm alarn syledi; istemediler. eitli gerekeler belirterek
gittiler. L a G o r d a dan tavrn dan rahatsz olduklar anlal
yordu. La G o rd a ok fkelenm i grnyordu. O nun bu f
kesinden neredeyse haz alyordum ve bu tr bir ruh hali bana
olduka yabancyd. H uzursuz bir insann varl beni her za
m an sinirlendirirdi, la G o r d a nn gizemli ayrcal dnda.
leden sonra la G o r d a nn odasnda toplanmtk. a
kn g r ny orlard . G zlerini yere dikm i, sessizce o tu ru
yorlard. La Gorda, konum ay denedi. Bo durm adn, her
eyi lp bitiini ve birtakm sonulara vardn syledi.
Sorun iki art ikiyi bir araya getirm ek deil, dedi N e s
tor. B urad a bedenle anm sayabilm e grevinden sz e d iy o
ru z .
N e s t o r un sylediklerini o n aylar gibi balarn salladlar.
yle grnyordu ki, kon uyu nceden aralarnda g r m
ler, la G o r d a yla beni dlamlard.
Lydia d a bir eyler anm sy or, diye srdrd k o n u
masn Nestor. nceleri kendi budalalnn eseri sany or
du, am a benim anm sadklarm duyduunda, bize bu Nagua ln onu gzlerinin saaltm iin bir saaltcya g t rd
n ve onu orada braktn s yledi.
L a G o r d a yla ben, L y d ia ya dndk. U tanm asna ba
n edi. Sanki bu an, o na ok ac veriyordu. Nagual onu
bulduunda, gzlerinin bulac bir hastala yakalanm ol
duunu ve grem ediini anlatt. Biri onu arabayla ok uzak
ta bulu nan bir saaltcya gtrm , saaltc gzlerini iyi
letirmi. H ep bunu yapann don Juan olduunu sanm, am a
sesim i d uy ar d u y m a z bunun ben olduum u anlam. Byle
bir annn tutarszl onu, beni ilk grd andan balayarak
derin bir acya srklem i.
TE K B E N L N S A N K A N I L A R I
77
Kulaklarm bana yalan s ylem ez, dedi uzun bir sessiz

likten sonra Lydia. Beni oraya gtren en din .
Bu olanaksz! diye bardm.
B edenim i d ene tle y em ediim bir titrem e sarmt. kir
cikli bir duyguya kaplmtm. Belki de, benliim in dier b
lmn denetim altnda tutm akta baarsz olan aklm, geri
ekilerek izleyici olmay yelemiti. B enliim in bir blm
titremeler iindeyken br blm bir kenara ekilm i, onu
izliyordu.
SEVECENLN SINIRLARINI AMAK
U \ T e o l u y or bi ze G o r d a ? di ye s o r d u m , dierleri evleri1 N ne gittikten sonra.

B e d e n l e r i m i z a n m s y o r . A n c a k n e y i a n m s a d k l a r n bir
liirl k a r a m y o r u m , dedi.
Lydi a, N e s t o r ve B e n i g n o n un a n l a r n a i n a n y o r m u
sun?
E l b e t t e . O n l a r o k c i d di i n s a n l a r d r . L a f o l s u n d i y e
byle eyler s y l e m e z l e r .
A m a syl edi kl er i olanaksz. B a n a i n a n y o rs u n , deil mi
< o d a ?
Se ni n a n m s a m a d n a i n a n y o r u m , a m a ...
S z n b i ti r me d i. Y a n m a gel di ve k u l a m a e il e r e k ,
I ldayarak k o n u m a y a balad. N a g u a l J u a n M a t u s a z a m a
n g e l i n c e ye d e k k i m s e y e a n l a t m a y a c a n a dai r s z ve rd i i
bir ey o l d u u n u syledi. Bu, a nc a k b a k a k y ol u o l m a d
nda k u l la n la c ak bir k o z m u . H e y e c a n d ol u bir sesle, b e
nim J o s e f i n a y P a b l i t o yl a bi rli kte y a a m a k z e r e T l a y a
80
TEK BENLK
g t r m e m s o n u c u o lu a n yeni y a a m d z e nl e ri ni N a g u a l n
n g r m o l d u u n u fsldad. B u r g t l e n m e n i n do a l d z e
nini s r dr ebi lir se k, bir gr up o l a r ak b a a r a b i l m e k o n u s u n d a
az d a o ls a b ir a n s m z v ar m . L a G o r d a n n a k l a m a s n a
g r e, i f t le re b l n e r e k canl b ir o r g a n i z m a o l u t u r m u u z .
B iz b ir ylan, bir ngrakl yl an m z. Y l a n drt b l m d e n
o l u u y o r m u , e r k e k ve dii o l a r a k d a u z u n l a m a s n a ikiye b
l n m . S y l e d i i n e g r e o n u n l a b e n , y l a n n ilk k s m n ,
ban o l u t u r u y o r m u u z . Bu , y la n n s ouk, h esap , zehirli
b l m y m . N e s t o r la L y d i a n n o l u t u r d u u ikinci ksm,
y l a n n m e t i n v e e r d e m l i k a l b i y m i . n c s P a b l i t o yla
J o s e f i n a n n o l u t u r d u u kar n b l g e si y m i : d ei k en , t u t ar
sz, g v e n i l m e z b l m. D r d n c b l m , ng r a n y e r al
d k u y r u u ise, anadilleri Tz ot zi l d ili nde saat lerce n g r d a
y a n B e n i g n o yl a R o s a o l u t u r u y o r m u .
K u l a m a f s l d a ma k iin e i l e n la G o r d a b e d e n i n i d i k
letirdi ve s r tma ha fi f e vur du.
E li gi o, a k l m a n i ha y e t g e l e n b ir s z s y l e m i t i , di ye
s r d r d k o n u m a s n : J o s e f i n a , o n u n p a t i k a s z c n
d ef a l a r c a s y l e m i o l d u u k o n u s u n d a b e n i m l e ayn kanda.
B u p at ik a y a r a y a c a z !
A r d n d a n , h e r h a n g i b i r s or u s o r m a m a frsat v e r m e d e n ,
bir sre u y u y a c a n ve daha so nra bir yolc u lu a k m a k
z er e h e r k e s i t o p l a y ac a n syledi.
G e c e y a r s n da n n c e y ol a kt k v e p ar l ak ay al t n
d a y r d k . b r l e r i, b a t a b y l e bi r y o l c u l u a k m a k o n u
s u n d a isteksi z d av ra nd l ar , a m a la G o r d a , o l d u k a baarl bir
b i i m d e , o n l a r a d o n J u a n n s z n ettii ylan b e t i m l e m e s i
ni k s a c a anlatt. Yola k m a d a n n c e Lydi a, y o l c u l u u n u z a
y a bi le c e i n i s y l e y e r e k y a n m z a e r z a k a l m a m z nerdi. L a
G o r d a , y o l c u l u u n m a h i y e t i n e i likin h i b i r f i k r i mi z i n b u
l u n m a d n s yl e y e r e k , L y d i a n n ner is ini geitirdi. Nagal J u a n M a t u s u n o n a bir z a m a n l a r b ir p at ik a n n azn g s
t e rmi o l d u u n u , ilk frsat ta b u n o k t a y a ula p y ol u n er ki ni n
81
bize kendi si ni g s te r me s in i b e k l e m e n i n en d o r u s u olaca n

belirtti. L a G o r d a , bu p a t i k a n n s r a d a n bir yol o l ma d n ,
t o pr ak z er in de u z a n a n do a l bir hat o l d u u n u ve N a g u a l n
d e d i i n e g r e o n u t a k i p e d i p o n u n l a b t ii n l e e b i l i r s e k , bu
y o lu n bize g ve bilgi ve r ec e i ni ekledi.
ki kiinin o r ta kl a a i d a r es i n d e y ol a k o y u l d u k . L a G o r d a
bizi m o ti v e ediyor, N e s t o r b lg e n i n c o ra f i zell ikl er ini t a n
yordu. L a G o r d a bizi d a l a r d a bir y er e getirdi. N e s t o r idareyi
ele ald ve a r d n d a n bir pat i k a y iaret etti. D i zi l i i mi z ga ye t
akt; bataki n d e rl ik e di yor, t e k i l e r bir y l a nn y a p s n a
u y g u n b i i m d e o nu i z li yor du: kalp, b a r s a k l a r ve k u y r uk .
E r k e k l e r k ad nl ar n sa nd a y d . H e r ift, k e n d i n n d e k i if
tin bir b u u k m e t r e a r d n d a n g e li yor du.
O l a b i l d i i n c e s e s s i z ve hzl b ir b i i m d e y r y o r d u k .
Z a m a n z a m a n k p e k h a vl a m a l a r d u y u l u y o r d u ; d a y o l l a r n
da y k s e kl e r e t r ma n d k a , y a l n z c a a u s t o s b c e k l e r i m n s e s
leri d u y u l u r oldu. U z u n c a bir sre y r d k . La G o r d a a n i d e n
du r du ve k o l u m a yapt. Eli yl e n m z d e k i bir yeri iaret
etti. Yakl ak yir mi o t u z m e t r e uz ak ta , y o l u n t a m o r t a s n d a
bo yu iki b u u k m e t r e y e y a kl a a n k o c a m a n bir a d a m karalts
vard. B i r b ir i mi z e s ok u la r ak sk s k y a k e ne t le n di k. G z l e r i
m i z o kar an l k eki lde, d o n u p kaldk. Karalt y e r i n d e n k p r
d a ma d . Bi r sre s o nr a N e s t o r tek b a n a o n a d o r u bir ka
a d m att. Karalt a n c a k o z a m a n h a re k et etti. Bi ze d o r u g e l
di. D e v a s a b e d e n i n e k a r n o l d u k a evikti.
N e s t o r k o a r a k geri geldi. N e s t o r y a n m z a g e l d i i an,
a d a m d a durdu. Bu defa, la G o r d a k o r k u s u z c a ilerledi. A d a m
da bize d o r u bir a d m att. Y r m e y i s r d r d m z t a k
dirde, k u k u s u z , de v a d a m l a ar p a cak t k. Bu ya ra t k h e r ne
ise, b i z d e n kat kat g l y d . B u n u k a n t l a m a s n a frsat v e r
m e d e n inisiyatifi ele a ld m, h er kes i g er is inger i ve h zl a o r a
d a n u za kl a tr d m.
L a G o r d a n n e v i n e t a m b ir s e s s i z l i k i i n d e d n d k .
O ra ya v a r m a m z saatler srd. Son derece y oru lm u tu k .
O d a y a o t u ru p r ah a t bir nef es al m t k ki, la G o r d a k o n u m a
82
TEK BENLK
y a balad.
L a n e t l e n d i k b i z , dedi bana. l e r l e m e m i z i i st emedi n.
Yo l da g r d m z ey d o s t l a r n da n biriydi. y l e deil mi?
O nl a r a r d n d a g iz le ndi kl e ri y e r d e n dar k yor la r.
Yant v e r m e d i m . Ka r k m a m n a n l a m yoktu. G e m i
te d o n J u a n T a d o n G e n a r o n un bi rl ikt e b a n a b i r t ak m d o l a p
l ar e v i r d i k l e r i n e i n a n d m s ays z d u r u m hat rl ad m. Do n
J u a n k a r a n l k t a b e n i m l e k o n u u r k e n d o n G e n a r o n u n beni
k o r k u t m a k iin klk dei t i r di i ni d n r d m v e d o n Juan
b en i k o r k u t a n n b ir do st o l d u u n u srarla sylerdi. F a r k n d a
o l m a d m z b i r t a k m d o s t l a r n y a d a v a r l k l a r n s e r b e st e
d o l a y o r ol ma la r, b e n i m iin i n a n m a s g bir d n c ey di .
A n c a k d a h a sonr a, d o n J u a n n anlatt dostl ar n g er ek t e n
v a r o l d u k l a r n y a a y a r a k k e f e t m i t i m ; s y l e d i k l e r i gibi
bunlar, d n y a d a s er b es t e d o l a an varlklard.
P e k sk h i s s e t m e d i i m b u y u r g a n c a bir p a t l a m a y l a ayaa
f rl ad m v e la G o r d a yl a t ek il er e bir n e r i m b u l u n d u u n u ,
bunu o n ay la m a ya da redd etm e ko n u su n d a zgr olacaklar
n s y l e d im . E e r k e n d i l e r i ni b u r a d a n a y r l m a y a h a z r h i s s e
di yor lar sa, b e n d e onlar g t r m e s o r u m l u l u u n u s t l e n m e y e
h a z r o l d u u m u bel ir tt im. A n c a k , h a z r deillerse, on la r iin
bak a herhangi bir sorum luluk stlenmeyecektim.
H e p s i n d e bir i y i ms e rl ik v e g v e n d u y g u s u n u n u y a n d
n h i s s e t t i m . H i k i m s e b i r e y s y l e m e d i . n e r i m i k e n d i
k e n d i l e r i n e l p b i i y o r m u gibi s e ss i z c e b a n a baktlar.
E y a la r n z t o p l a m a n z n e k a d a r s r e r ? d i y e s or du m .
E y a m z y o k , dedi la G o r d a . O l d u u m u z gibi g i d e c e
iz. H a t t a g e r e k i y o r s a u an bile y o l a kabiliriz. A n c a k ,
g n d a h a b e kl e y e b i l i r s e k , b i z i m iin d a h a u y g u n o la ca kt r .
E vl e r i n i z n e o l a c a k ? d i y e s o r d u m .
S o l e d a d ilgi l eni r, dedi.
O n u so n g r d m d e n bu y a n a d o n a S o l e d a d n a d n d a n
ilk k e z s z e d i l i y o r d u . O k a d a r m e r a k l a n m t m ki, o ann
h eyecann unutuv erd im . O turdum . La Gorda, dona Sole-
83
d a d ia ilgili s o r u l a r m a y a n t v e r m e k t e t e r e d d t e d i y o r d u .
S z N s to r ald ve d o a S o l e d a d n bu c i v a r d a o l d u u n u ,
a m a hibi rini n o n u n n el er yapt k o n u s u n d a fikri o l ma d n
s yl edi . B i r b i r l e r i n i n e v l e r i n e g z k u l a k o l m a k o n u s u n d a
aralarnda a n la m l a r ve d o a S o l e d a d o n l a r a h a b e r v e r m e
den gelip gi di yo r mu . D o a S o l e d a d on l ar n e n i n d e s o n u n d a
o r a d a n a y r l ac a kl a r n b i l i y o r m u ve m l k l e r i n i n g e r ek t i i
b i i md e elden k a rt l ma s yl a ilgili s o r u ml u l u k l a r o s t l e n e
c ek mi
Nasl h a b e r v e re c ek s i ni z o n a ? d i ye s o r d u m .
B u, la G o r d a nn ii, dedi Nst or. Biz o n u n n e r e d e
olduunu bilmiyoruz.
D o a S ol e da d n e rede, G o r d a ? diye s o r du m.
Ben ne re d e n b i l e y i m ? di ye atld la Gor da .
A m a on u a r a n s e n s i n , d ed i Nstor.
L a G o r d a b an a bakt. Ka y ts z bir bakt bu, a m a beni
rpertti. Bu bak t a n y o r d u m a m a n e r e d e n ? B e d e n i m i n d e
rinliklerinde bir kprt hissettim; k a r n m d a h a n c e hi h i s
s e t m e d i i m b ir b i i m d e s e r t l e m i t i . D i y a f r a m m y u k a r
d o r u bir ba s n y a p y o r d u sanki. U z a n s a m m u z a n m a s a m
m diye d n m e y e b a l a m t m ki b i r d e nb ir e a y a kt a b u l d u m
kendimi .
La Gorda bilm iyor, dedim. O n u n nerede olduunu
y alnzca b e n b i l i y o r u m .
H e r ke s b y k bir a k nl a d m t belki de h e r k e s
ten fazla b e n , a m a b y l e bir ey s y l e m i t i m ; o n u n n er ede
o l d u u n u b i l d i i m d e n hi p h e m yoktu. Bu, b il in cimi yarp
g e e n bir anlk p a r l a m a gibiydi. K ra, son d e r ec e dik z i r v e
leri olan d al k bir alan g r d m ; e ng e be l i, ssz ve s o u k bir
blge. K e n d i m e g e l d i i m d e , bu m a n z a r a y bir f i l m d e g r
m ol a bi le c e im i , ve bu insanl ar la birlikte o l m a n n yaratt
basknn k a f a m kart rd n d n d m .
B yl e s in e m n a s e b e t s i z , a m a kastl o l m a y a n bir tavrla
onlar ar tt m iin z r dil edim. Y e n id e n o t u r d u m .
84
TEK BENLK
Yani, b u n u n e d e n s y l ed ii ni b i l m e d i i n i mi iddi a e d i
y o r s u n ? d i y e s o r d u Nestor.
S zle ri ni z e nl e semiti. B u d u r u m d a s y l e n m e s i g e r e
k en , e n a z n d a n b e n i m s y l e y e c e i m sz: Yani, o n u n n e r e
de o l d u u n u b i l m i y o r s u n a s l n d a , o l ur d u. A n l a y a m a d m
bir d u y g u y a k a p l m o l d u u m u s y l ed i m . O n l a r a g r d m
m a n z a r a y a n l a t t m v e d o n a S o l e d a d n o r a d a b u l u n d u u n a
n e r e d e y s e k e s in g z y l e b a k t m s y l e d im .
B u b i z e sk sk ol ur , d ed i Nestor.
L a G o r d a y a d n d m , o d a b a n sallad. O n d a n b u n u
a kl a m as n i stedim.
B y l e l g nc a, k a r m a k a r k e yl e r b i z i m d e a kl m za
gelir, dedi. L y d i a ya, R o s a y a y a d a J o s e f i n a ya s or a bi li r
s in.
Yeni y a a m d z e n l e r i n e g e t i kl e r i nd e n bu ya na , Lydia,
R o s a v e J o s e f i n a b e n i m l e f azl a k o n u m a m l a r d . Ge ne l li kl e
s y le di kl e ri h a v a d a n s u d a n eylerdi.
L yd i a b a k l a r n ka rd . Z a m a n z a m a n b a k a eyleri de
a n m s a d n a ilikin b ir e y l e r mr l da nd .
B a z e n s e n d e n g e r e k t e n n e f r e t e d i y o r u m , dedi bana.
B i z e b u d a l a n u m a r a s y ap t n d n y o r u m . Sonra, senin
b iz i m y z m z d e n o k k t h a s ta l an d n a n m s y o r u m . O
sen dei l m i y d i n y o k s a ?
E l b et t e o y d u , d edi Ro s a . B e n d e baz eyl e r a n m s
yorum. B a n a ok nazik davranan bir kadn anmsyorum.
B e d e n i m i n a s l t e m i z t u t a c a m r e t m i t i , s o n r a ilk k e z
s a l ar m b u N a g u a l kesti. O, s a m k e s e r k e n k a d n b en i t u
t u y o r du , k o r k m u t u m n k . O k a d n beni s ever di , h e r z a
m a n kucaklard. o k uzun boyluydu. Beni kucakladnda
b a m g s n e y a s l ar d m . B a n a e f ka t g s t e r e n tek insand
o. O n u n iin s ev e s e v e l m e g i d e b i l i r d i m .
K i m d i o k a d n , R o s a ? d i y e s o r du la G o r d a , s ol u u kesilircesine.
R o s a , e n e s i n i n z n t v e k m s e m e y k l bir d e v i n i
85
m i yl e beni imledi.
O biliyor, dedi.
Hepsi, bir yant b e kl e r c es i ne g z l e r in i b a n a diktiler. f
ke iinde R o s a ya b a r d m ve ci ddi bir s u l a m a a n l a m n a
gelen bu tr ifadeler k u l l a n m a y a hi hakk o l ma d n s y l e
dim. O n l a r a hi yal an s y l e m e m i t i m .
Ro sa , f k e l e n m e m e ar mad. Sa k in bir sesle, k ad n n,
has t al m get ikten so nr a geri g e l e c e i m i s y l ed i in i a k
lad. Ro sa , ka d n n b a n a baktn, s a a l t m m iin b a n a y a r
d mc o l d u u n u anl am ; ite bu y z d e n de, artk iyil emi
g r n d m e gr e, o n u n k i m ve n e r e d e o l d u u n u b i l m e m
g e re k iy o r mu .
Nasl bir h as ta l a y a k a l a n m t m , R o s a ? di ye s o r du m .
Hastalanmtn, nk dnyana sahip kamyordu,
dedi k e n d i n d e n emi n. Sa n r m o k u zu n bir sre n c e birisi
b an a senin bize gr e biri o l m a d n syl emi t i, tpk ryada
E l i g i o n u n la G o r d a ya sy le di i gibi. Bu y z d e n bizi terk
ettin ve L yd ia seni hi a f fe t m e d i ; s e n d e n l e n e d e k n ef r et
edecek.
Ly d i a kar ka r ak , b e n i m l e ilgili d u y g u l a r n n R o s a nn
anlattklaryla hi b ir ilgisinin b u l u n m a d n syl edi . Y a ln z
ca, ab u k s inir le ne n bir yaps v a r m ve b e n i m b u d a l a l k l a
r ma k o l a y c a f k e l e n i y o r m u .
"
J o s e f i n a y a o n u n d a b e n i a n m s a y p a n m s a m a d n
s or dum.
Elbe tte a n m s y o r u m , dedi g l m s e y e r e k . A n c a k b e
ni bilirsin, a kl m h a v a d a d r biraz. B a na g v e n i l m e z . S a m
s o l um hi belli o l m a z .
L a G o r da , J o s e f i n a d a n a n m s a d k l a r n a n l a t m a s n iste
di. J osef ina, h e rh a n g i bir ey s y l e m e m e k k o n u s u n d a k a r a r
lyd, birbirleriyle ileri geri attlar; en s o n u n d a J o s e f i n a b a
na d nd.
A n m s a m a y a i l i k in bu k a d a r k o n u m a n n n e y a r a r
var? B un l a r n he ps i l af , dedi. H i bi r in in d e e ri y o k .
86
TEK BENLK
J o s e f i n a nn b u s z le ri ne h e p i m i z kat lm t k. Ar t k s y
l e n e ce k bir ey k a l m a m t . B i r k a d a k i k a s r en b i r s es s i z
li kt en s o n r a h e ps i k a l k a r a k g i t m e y e hazrlandlar.
B a n a g ze l g iysi ler al d n a n m s y o r u m , dedi J o s e f i
na birden. Bir d k k n d a m e rdiv en le rden yuvarlanmtm,
a n m s a m y o r m u s u n ? N e r e d e y s e b a c a m k r y o r d u m ve
sen beni k u c a n d a t a m t n.
H e r k e s y e n i d e n o t u r du v e p r d i k ka t J o s e f i n a ya b a k t
lar.
Bir d e lg n b i r k a d n a n m s y o r u m , d i y e s r d r d .
B e n i d v m e k i stemiti v e sen f k e l e n i p a ra ya g i r i nc ey e k a
d a r beni k o v a l a y p d u r m u t u .
S a b r m t a m a k ze re yd i. O d a d a b u l u n a n h er ke s di kkat le
J o s e f i n a y d i n l e m e y e k o y u l m u t u ki, b ize ke nd isi ni c iddi ye
a l m a m a m z g er e kt i in i, n k akl h a v a d a bir i nsan o l d u u
n u s y l e d i . J J a k l y d da. A n m s a d k l a r , b a n a a b u k s a b u k
e yl e r gibi ge li yo r du .
S e n in n e d e n h a s t a l a nd n d a b i l i y o r u m , d iye d ev a n
etti. O r a d a y d m . A n c a k n er e si o l d u u n u a n m s a m y o r u m .
Se ni bu aptal G o r d a y b u l m a n iin o sisten d uv a r n t esi ne
g tr dler . S a n r m k a y b o l m u t u . G e r i d n e m e m i t i n . Seni
geri g e t i r d i k le r in d e l m e k z e r e y d i n .
B i z e a nlat t d ler i, b o u c u b ir se ssi zli k izledi. H e r
h a n g i bir soru s o r m a y a c e s a r e t i m yoktu.
O n u n n e d e n o r a y a g it mi o l a b il e ce in i ya d a o n u k i mi n
geri get i r di i ni a n m s a y a m y o r u m , d i ye d e v a m etli J o s e f i
na. H a s t a l a n d n v e artk b en i t a n y a m a d n a n m s y o
r u m . B u aptal G o r d a , b ir ka ay n c e e v e ilk g e ld i i n de seni
d a h a n c e hi g r m e m i o l d u u n a y e m i n etti. O y s a ben seni
h e m e n t an d m. S e n i n h a s t a l a n a n N a g u a l o l d u u n u a n m s a
dm. S a n a b ir ey s y l e y e y i m m i ? S a n r m bu k a d n l a r k e n
dilerini z o r l a m a k i st emi yor lar . A d a m l a r da, zellikle bu aptal
Pabl it o. O y s a , o r a d a o l d u k l a r n a gre, on la r n d a a n m s a m a
lar g e r e k i y o r .
N e r e d e o l d u u m u z u a n m s y o r m u s u n ? diye so r du m.
87
Hayr, a n m s a y a m y o r u m , d ed i J os e f i n a . A m a beni
oraya gtrrsen anmsayabilirim. H epim iz sendeliyorduk
or ada , b ize s a r h o di yo rl ar d . E n az s e r s e m l e m i d u r u m d a
olan b e n d i m de bu y z d e n o k iyi a n m s y o r u m .
Bize k i m sa rho d e d i ? d iye s o r du m .
S a n a dei l, y a l n z c a b i z e , d i y e y a n t v e r di J o s e fi n a .
K i m o l d u u n u b i l m i y o r u m . S a n r m N a g u a l J an M a
trist u .
O n l a r a ba kt m, h er ke s gzlerini b e n d e n kard.
Bi r s on a d o r u y a k l a y o r u z , d i y e m r l d a n d N e s t o r
kendi k e n d i ne kon ur casna. K e nd i s o n u m u z l a yz y z e
yiz.
G z l e r i n d e n y a l a r b o a n m a k zer eydi .
S o n u m u z geldii iin m ut l u ve g u ru r lu o l m a m g e r e k i r ,
diye sr dr d. Y in e de h z n d u y u y o r u m . B u n u a k l a y a b i
lir inisin, N a g u a l ?
B ir d en b ir e h er ke s h z n l e n d i . Dik bal L yd i a bile h
znl g r n y o r d u .
N e o l u y o r si ze b y l e ? d i y e s o r d u m neel i bir sesle.
H an g i s o nd a n s z e d i y o r s u n u z ?
Sanrm herkes hangi sondan sz ettiimizi biliyor,
dedi Nestor. S o n g n l e r d e t u h a f d u y g u l a r k a p l y o r iimi.
Bizi bir ey le r a r y o r ve biz, y a p m a m z gerekt i i gibi, her
eyi o l ur u na b ra k m y o r u z . Sk s k ya s a r l y o r u z .
Pabl it o yii te bir j es tl e il eri nde h er ha ng i bir eye y a p
p k a l m a y a n tek kiinin la G o r d a o l d u u n u syledi. D i e r l e
rinin u m u t s u z d e r e c e d e benci l kiiler ol du k l ar n d n y o r
du.
N a g u a l Jan M a t u s g i t m e z a m a n m z g e l d i i n d e bir
iaret a la ca m z s y l e m i t i , dedi Nestor. G e r e k t e n s e v
d i im iz bir ey g e l e c ek ve bizi a l a c a k m .
B u n u n b y k bir ey ol ma s g e r e k m i y o r m u , d i y e e k
ledi B e n i g n o . S e v d i i m i z h e r h a n g i bir e y o l a b i l e c e i n i
sylemiti.
88
TEK BENLK
B e n i m iin b u iaret, as la s a hi p o l a m a d m k u r u n a s
ke r le r b i i m i n d e o l a c a k , d ed i N s t o r bana. Bi r b l k s v a
ri a tl ar yl a gel ip beni alacak. S e n i n iin ne ol abi lir b u ?
D o n J u a n n b a n a bir z a m a n l a r l m n a kl a g e l eb i le cek
h e r h a n g i b ir e y in a r k a s n d a g i z l e n e b i l e c e i m, ha tt a b u nun,
no t a l d m d ef t er i n z er i n d e k i b ir m r e k k e p lekesi b il e o l a
b i l e c e i n i s y l e d i i n i a n m s a d m . O n a , bi r g n L o s A n g e
l e s d e H o l l y w o o d B u l v a r n d a y r r k e n , bir t r o m p e ti n eski,
b u d a l a b ir e z gi y i a ld n a n m s a d m s y l e m i t i m . M
z ik, y o l u n k a r s n d a k i b ir p l a k d k k n n d a n g e l i y o r d u .
D a h a n c e hi b u k a d a r g z e l b ir ses d u y m a m t m . E z g i
t m b e n l i i m i k a pl a m t . K a l d r m n k e n a r n a o t u r m u t u m .
T r o m p e t i n akc sesi d o r u d a n b e y n i m e a k yor du. O n u tam
s a a k a m n z e r i n d e d u y a b i l i y o r d u m . M z i i n sesi beni
g e v e t e r e k es ri kl et ir mi ti. Bi tt iinde, y a a d m o d e n e y i m i
b ir k e z d a h a y a a y a m a y a c m h i s s e t t i m ; h e m e n d k k n a
k o a r a k o pl a v e o n u a l a b i l e c e i m s te re o bir m z i k setini
satn a l m ay d n d y s e m de b u n d a n v a zge t i m.
D o n J u a n , b u n u n i ns anl ar n yaz g la r n d en e tl e y e n g
ler t a r a f n d a n b a n a v e r i l m i b ir iaret o l d u u n u s yl emi t i.
B u d n y a y h e r h a n g i bir b i i m d e t e rk e t m e n i n z a m a n
g e ld i i nd e , o t r o m p e t t e n g e l e n ayn sesi, ayn b u d a l a c a e z g i
yi v e ayn e s i z t r o m p e t i y i d u y a c a k m m .
E r t es i g n , o n l a r iin k o u t u r m a y l a g e e n bir g n d .
Y a p a c a k bir s r ileri vard. L a G o r da , t m yapt k l ar n n k i
isel iler o l d u u n u v e k i m s e d e n y a r d m a l m a d a n kendi leri
t a r a f n d a n y a p l m a l a r g e r e k t i i n i s y l ed i. T e k b a m a k a l
m a y a i t ir az m o l m a d . B e n i m de y a p m a m g e r e k e n b ir sr
e y vard. Z i h n i m i s o n d e r e c e r ah a t s z e d e n y a k n l a r d a k i o
k e n t e gittim. D o r u c a la G o r d a y ve b en i b y l e y e n o e ve
y n e l d i m ; k a p y a ld m. Bir b a y a n at. O n a o c u k l u u m d a
o e v d e y a a m o l d u u m a ilikin bir m a s a l u y d u r d u m v e evi
g r m e k i st ed i imi belirttim. K a d n o k c a n a yak n d a vr an d
ve b en i ieri ald. O r t a l n d a n kl iin z r diledi, oysa
89
h e r t ar af derli t opl uydu.

Evin iinde y nl a an gizliydi. O ra d ay d l a r, onlar h is
s e d i y o r d u m , a m a h i b ir ey a n m s a y a m y o r d u m .
Ertesi gn, la G o r d a af ak s k e r k e n ayrld; b t n gn
d ar da ol a c a m t a h m i n e d i y o r d u m , a n c a k l e zeri geri
d nd. o k sinirli g r n y o r d u .
S o l e da d geri d n d ve s eni nl e g r m e k istiyor, dedi
d u y g u s u z bir sesle.
H e r h a n g i bir a k l a m a d a b u l u n m a d a n beni d o a Soled a d n e v i n e g t r d. D o a S o le d ad , k ap n n n n d e k a r l a
d beni. O n u son g r d m d e n d a h a g e n ve g l g r n
y or du. Y ll a r n c e t a n m o l d u u m k a d n a b e n z e r l i i p e k
azd.
L a G o r d a a l a m a m a k iin k e nd i n i z o r t u t u y o r gibi ydi .
Y a ad m z gerginlikler, ruh d u r u m u n d a t m y l e a n l a y a b i
l ecei m bir d e i ikli k yarat m t . Bi r ey s y l e m e d e n gitti.
D o a S o l e d a d b a n a k o n u m a k iin o k az v a kt in in o l d u
un u ve b u n u n h e r d a ki ka s n k u l l a n m a k istediini syledi.
T u h a f bir b i i m d e saygl d a v r a n y o r d u . S y l e d i i h e r s z d e
bir n e z ak e t vard.
O n a bir soru s o r m a k iin s z n k e s m e k i stedim. O n u n
ne re de o l d u u n u m e r a k e d i y o r d u m . S o n d e r e c e z a r i f bir b i
i m d e bu i stei mi nledi. S zl er in i b y k bir z e nl e s e ti i
ni ve z a m a n o k kstl o ld u u iin a n c a k s y l e n m e s i g e r e
kenleri s y l e y eb i l e c e i n i belirtti.
B a n a g e r e i n d e n f azl a u z u n gibi g e le n bir sr e g z l e r i
mi n iine bakt. Ayn z a m a n sresi i i nd e b e n i m l e k o n u a b i
lir, baz s o r u l a r m a yant verebilirdi. D a h a sonr a, sessizl i i ni
boz du v e b a n a t m y l e a n l a m s z ge le n b i r ta k m s z l er s y
ledi. Paralel izgileri a t m z ilk g n , k e n d i s i n d e n b u n u is
temi o l d u u m iin b a n a sal drd n, bu sal d r s n n etkili ve
a m a c n a u y g u n o l d u u n u u m d u u n u s yl e di . i m d e n o n a
b a r m a k , o n d a n b y l e b ir eyi a sl a i s t e m e m i o l d u u m u
90
TEK BENLK
s y l e m e k ge li yo r du . Paralel i z gi l e r in ne o l d u u n u b i l m i y o r
d u m , a n l a t t k la r b a n a t m y l e a n l a m s z g e l i y o r d u . E li yl e
d u d a k l a r m bastrd. G a y r i ihtiyari geri ek i ld im. z l m
grnyordu. Birbirimizle konuabilmemizin olanaksz ol
d u u n u , n k o an iki pa ra le l izgi z er i n d e b u l u n d u u m u
zu v e b u iz gi yi a a b i l m e y e i ki mi z i n d e g c n n y e t m e y e c e
ini syledi; o anki r uh d u r u m u n u a n c a k gz le ri yl e a n l a t a bi
l e ce kmi .
H erhangi bir neden o lm am a sn a ramen, gevediim i
h is se tti m, i i m r a h at etmi t i. Y a n a k l a r m d a n aa gzyalar
d k l y o r d u . D a h a s onra, b i r an iin o l a a n s t bir d u y g u
be n l i i m i ele geirdi; k sa bir and bu, a m a y i ne de, b i li nc i
mi, ya da kiiliimi, ben o ld u u n a inan dm , hissettiim
va rl m , t e m e l i n d e n s a r s m a y a y e t e c e k denli u z u n srd. O
k s a z a m a n sresi iinde, g e r ek a m a , g e r e k se m i z a y n n
de n b i r bi r i m i z e o k y ak l a t m z fark ettim. D u r u m l a r m z
birbirine be nziyordu. B u nu n etin bir savam olduunu,
a m a b u s a v a m n h e n z b i t m e d i i n i b i l me s i n i i st i yo rd um.
S a v a m asla b i t me y ec e kt i. O ise, b a n a v e d a ed iyo rd u; n
k, k u s u r s u z bir s ava o la ra k yo ll a r m z n bir d a h a k a r
l a m a y a c a n b il iyor du. Yol un s o n u n a var mt k. Yitirilmi
bir ballk, bir k an ba d u y g u s u , b e n l i i m i n d e ri nl er i nd en ,
k a r a n l k bir k e s i n d e n d a l g a d a l g a yayld. Bu ani k, b e
d e n i m d e n y k s e l e n b i r e lektr ik e ne rj is i gibiydi. O n u k u c a k
lad m; d u d a k l a r m h a r e k e t ediyor, b e n i m iin a n l a m t a m a
y a n s z le r s y l y o r d u . G z l e r i parlad. O d a a n l a y a m a d m
b i r e yl e r m r l d a n y o r d u . K e s i n o l a r ak h is s e d e b i l d i i m tek
d u y g u , p a ral el izgi l er i a m o l m a m n s o m u t bir a n l a m t a
m a d y d . i md e , d e r i n l e r d e n y u k a r y a d o r u y k se l en bir
ac vard. A k l a y a m a d m bir g , b e n l i i m i ikiye b l y o r
du. N e f e s a l a m a d m h i ss et t i m v e h e r ey karard.
Birinin beni h a re k e t ettirdiini, ha fif e sarstn h i ss e t
tim. L a G o r d a n n y z belirginleti. D o n a S o l e d a d n yat a
na u z a n m t m v e la G o r d a b a u c u m d a oturuyor du. Yalnzdk.
91
N e r e d e o ? di ye s or du m .
Gi tt i, di ye yant verdi la Go r da .
L a G o r d a ya he r eyi a n l a t m a k istedim. Beni sust urdu.
K apy at. T m m e z l e r d a r da , beni b e kli yor la rd. En
parlak giysilerini gi ymi l er di . L a G o r d a , sa hi p ol dukl ar her
eyi p a r al ay p attklarn syledi. Vakit a k a m s t i y d . S a a t
lerdir u y u m u t u m . Hi k o n u m a d a n , a r a b a m n n d e par k
ett iim la G o r d a nn ev in e d o r u y r d k . P a z a r ge zinti s ine
kan o c u k l a r gibi, ar a ba n n iine dolutular.
A r a b a y a b i n m e d e n nce, a y a kt a v a d i y e u z u n uz un b a k
tm. B e d e ni m y a v a a d n d ve kendi istenci, a ma c d o r u l
t u su nd a t a m bir daire izdi. B u l u n d u u m u z yerin r u h u n u y a
k ala d m hissettim. Bu d u y g u y u i i md e t u t m a k i st iy o r d u m,
n k h a y a t m b o y u n c a buralar bir d a h a g r e m e y e c e i m
den e m i nd i m.
t e k i le r bu d e n e y i m i d a h a n c e d e n y a a m o l m a l y d
lar. H z n l deildiler, birbirleriyle k o n u u y or , a k a l a y o r
lard.
A r a b a y a l t r d m ve y o l a k o y u l d u k . Yol z e r i n d e k i
son d n e m e c e u la t m zd a , g n e bat y or du . La G o r d a d u r
m a m iin b an a seslendi. A r a b a d a n indi ve yol k e n a r n d a u z a
n a n k k bir t e p e y e d o r u k o tu. K ol l a r n t e p e y e d o r u
uzat arak derin bir soluk ald.
D a l a r d a n aa y o l c u lu k t u h a f bir b i i m d e k sa ve t
m y l e o lays z geti. H e r k e s sessizdi. L a G o r d a y k o n u t u r
m a y a al t m a m a k o n u m a m a k t a k ar ar l yd . D a l a r n t a
h a k k m edici o l d u u n u , k e ndi ler ini s a hi pl en di i ni , e n e r j i l e
rini h a r c a y a c a k ol url arsa, da la r n onlar asla b r a k m a y a c a
n syledi.
D a l a n ap d z l kl e r e u l a t m z d a ca nl an d la r, z e l
likle de la G o r da . T m benli i ni bir e ner ji k ap la m t . O n d a n
her hangi bir istekte b u l u n m a m a m a r a m e n , bilgi v e r m e k k o
n u s u n d a g n ll bile dav r an d . A k l a m a l a r n d a n bi rine g
re, k b u n u S o l e d e d d a o n a yl y or d u, N a g u a l Jan M a t u s ona,
92
TEK BENLK
b e n l i i m i z i n b ir b a k a y z n n d a h a o l d u u n u syl emi t i.
B u szleri d u y a r d u y m a z , di er ler i d e s or ul ar yla v e y o r u m
laryl a lafa kartlar. M a n t k s a l y n d e n g e r e k o l m a s o l a
n a k s z b i r t a k m o l a y l a ra ilikin k a r m a k a r k a n l a r nd a n sz
ettiler. Ba z l ar b en i a n c a k b ir ka a y n c e ta n m o l d u k l a r
n a gr e, g e m i i n d e r i n l i k l e r i n d e o l u p b i te n o l a yl a rl a ilgili
a n la r n da b en i a n m s y o r o lma la r, o n l a r n k a v r a m a sn rla
rnn t e si n de bir o l gu yd u .
O n l a r a , b u n u n z e r i n e , d o n a S o l e d a d la k a r l a m a m
anlat tm. O n u y l l a rd a n beri ok y a k n d a n t a n yo r o l d u u m
d u y g u s u n a nasl k a p l d m v e p ar al el izgi ler adn verdii
snrlar a tm da n ne re de yse em in o ld u u m u syledim.
A k l a m a l a r m a t e p k i l e r i k a r k o l d u; a n l a l a n b u t e r imi
d a h a n c e d u y m u l a r d , a m a ne a n l a m a geldi ini kav ra ya bi ld ik le ri ni s a n m y o r d u m . B e n i m iin t er im, y a l n z c a bir m e
c az d . A n c a k , o n l a r iin d e a yn a n l a m a g e l d i i n d e n e m i n
de i ld im.
O a x a c a e h r i n e y a k l a t m z d a , la G o r d a n n d o n Jua n la d o n G e n a r o n u n k a y b o l d u k l a r n s yl e di i yeri g r m e k
istediler. A r a b a y h e m e n o b l g e y e d o r u s r d m. G e l d i i
m i z d e , a r a b a d a n f r ladl ar ve etraf a r a t r m a y a k oy u l du l ar ;
b y k bir d i k k a t l e ip uc u ar yorl ard . L a G o d a , d o n J u a n la
d o n G e n a r o n u n g i tti kl er ine ina n d y n o nl a ra gsterdi.
K o r k u n bir h a t a ya pt n, G o r d a , d i ye ba rd Nestor.
O r as d o u deil, k u z e y .
L a G o r d a kar kt v e d n c e s i n i s a vu n d u. K a d n l a r
o n a ar ka ktlar, P a b l i t o d a o n l a ra katld. B en i gn o , tarafsz
g r n y o r d u ; y an t b e n d e n b e k l e r m i gibi srarla y z m e
bakt, b e n d e b e k l e d i i yant v e r d i m . A r a b a d a b u l u n a n O a
x a c a ehi r har i tas n a l a r a k o n l a r a g s t e rd i m. L a G o r d a nn
g st er di i y n , g e r e k t e n d e k u ze y d i .
N e s t o r y o r u m d a b u l u n a r a k e n b a t a n beri, y a a d k l a r
e h ir d en a y r l m a l a r n n v a k t i n d e n n c e y a d a z or a ki g e r e k
letii k a n s n d a o l m a d n s yledi; z a m a n l a m a d o r u y d u .
D i e r l e r i y s e b y l e h i s s e t m i y o r l a r d v e b u ka ra rs zl k la r n n
93
a l t n d a la G o r d a nn hat al d e e r l e n d i r m e s i y a t y o r d u . La
G o r d a gibi o n l a r da N a g u a l m ya ad k la r kenti gst er di i ne ;
yani b u l un d uk la r y e rd e k a lma la r n s y l e d i i n e i n a n m l a r
d. O l a n la r k s a c a d n d k t e n s o n r a o n l a r a , s on ta hl il de
hatann b e n d e o l d u u n u s yl e d im . S u l a n m a s g e r e k e n biri
varsa o da b e n d i m , n k harita b e n d e o l m a s n a r a m e n , z a
m a n n d a onu k u l l a n m a y akl e d e m e m i t i m .
D a h a so nr a onlara, a d a m l a r d a n birinin, yani bir an d o n
G e n a r o o l d u u n u s a n d m k i i n i n , b i ze b a y l a bir iaret
yaptn s y l e m e y i u n u t t u u m u a nl at t m. L a G o r d a n m g z
leri ge r ek bir aknl k, hatta tela i i nde iri iri ald. K e n
tlisinin b y l e bir iaretin a y r m n a v a r m a d n syledi . a
ret yal n zc a hanayd .
T a m a m i t e! d i y e bard Nestor. Y a z g l a r m z m
h r l en d i!
K o n u m a k iin d i e r l e r i n e d n d . H e r k e s bir a z d a n
k o n u u y o r d u . O n l a r s a k i n l e t i r m e k iin e l l e r iy l e b i r t a k m
ha re ke tl e r yapt.
U m a r m yola k m a d a n n c e h e pi n i z de hi geri d n
m e y e c e k m i gibi y a p m a n z g e r e ke n h e r eyi y a p m n z d r ,
dedi. Zi r a asla geri d n m e y e c e i z .
Bi ze d o r u y u s y l y o r s u n deil m i ? diye s or d u b an a
Lydia, fkeli bir bakla. Dierl eri de yant b e k l i y o r m u c a s a gzlerini b a n a diktiler.
B y l e bir eyi u y d u r m a m iin bi r n e d e n i m o l m a d n
s yl e di m. O a d a m n b a n a b a y la iaret v e r m e s i b e n i m iin
ne mli deildi. Ka ld ki, o iki a d a m n d o n J u a n la d o n G e n a
ro o ld u kl a r n a ikna o l m u bile de i ld im.
o k k u r n a z s n , d ed i Lydi a. T m b u nl a r k u z u gibi
peinden g i t m e m i z i s a l a m a k iin s y l y o r d a o la b il ir s in .
D u r bir d a k i k a , dedi la G o r d a . Bu N a g u a l , d e d i i n
gibi, k u r n a z ol abil i r a m a b y le bir eyi as la y a p m a z .
Y e ni d e n h e p bir a z d a n k o n u m a y a ba l ad l ar . A r a y a
g ir me k ve g r d m eyin b e n i m iin f ar k e t m e d i i n i h a y
94
TEK BENLK
k r m a y a altm.
N e s t o r o k k i b a r bir b i im de , G e n a r o n un v a d i d e n ayr l
m a n n z a m a n g e l d i i n de b u n u bir eki lde o n l a ra b a n n bir
d e v i n i m i y l e bel i rt ec e in i s y l e m i o l d u u n u aklad. Sz
alp, e e r bu o l a y d a n d ol ay yazg lar m h r l e n d i y s e , b e n i m
yazgm n da onlarnkiyle birlikle mhrlendiini syledi
i m d e sakinletiler; h e p birlikte k u z e y e gi decekt ik.
D a h a s on r a N e s t o r bizi k a l a b i l e c e i m i z bir yere, ehirde
ii o l d u u z a m a n l a r k a l m o l d u u b ir p a n s i y o n a , gtr d.
K ey if le ri ye r in e gel miti , y l e ki, r ahat m k a r a ca k l d e
neeliydiler, y d i a bile b a n a sar lar ak beni b y l e s i n e z o r d u
r u m l a r d a b rakt iin z r diledi. L a G o r d a y a inand n,
bu n e d e n l e d e b a l a r n e t k i n b i r b i i m d e k o p a r t m a d n
syledi. J o s e f i n a yl a R o s a nn ii iine s m y o r d u ve d e f a
larca srtm okad lar. L a G o r d a yl a k o n u m a k , o n u n l a neler
ya p m a m z gerektiini tartmak istiyordum. A ncak o gece
o n u n l a y a l n z k a l a b i l m e m i z e o l a n a k yoktu.
Nest or, P ab l i t o v e B e n i g n o s a b a h e r k e n d e n ilerini y a p
m a k z e r e ayrldlar. L yd i a, R o s a ve J o s e f n a d a al ver ie
ktlar. L a G o r d a , yeni gi ys i le r alaca n , o n a y a r d mc o l
m a m i st edi i ni s yl edi. K e n d i s i n i a k k a n bir sa va gibi
h i s s e d e b i l m e s i iin o n a t a m bir z g v e n s a l a y a b i l e c e k bir
giysi a r y or du ve g i ys il er ini b e n i m s e m e m i istiyordu. O n a
y a l n z c a e lb is e b u l m a k l a k a l m a d m , a yakkab lar , n a y l o n o
r a pl a r v e i a ma r l a r d a dahi l o l m a k zere, t m k y a f e t l e
rini b a ta n aa y en i le di m.
Bi rli kt e y r y e ktk. ki turist gibi ehir m e r k e z i n d e
d o l a n d k , yerel giysi l eri i i nd e k i Kzlderilileri seyrettik. B i
i m s i z bir s av a o la ra k , z a r i f giysi leri iinde s on d e r e ce r a
h a t g r n y o r d u . o k al ml yd . S a n k i h e p b u eki lde giyiniy o r m u gibi ydi . A m a b e n o n u bu h a l d e g r m e y e a l a m a m
tm.
L a G o r d a y a s o r m a k i st e di im t m sor ul ar n z i h n i m d e n
d k l p b o a l m a s g e r e k i y o r d u , o y s a b u sorular s z le re d-
95
ni it rmek o a n d a b a n a o l a n a k s z gibi ge li yor du. Ne s o r a c a

m b i l e m i y o r d u m . Son d e r e ce ciddi bir sesle yeni g r n
m n n h o u m a g i tt i i ni s y l e d i m . T a m b ir a r b a l l k l a ,
ben de bu s e v e c e n c e d u y g u y u u y a n d r a n n , snrlar am l k
o l d u u n u syledi.
D n g ec e baz snrlar a t k , dedi. " S o l e d a d b a n a ne
b e k l e m e m g er e kti i ni s ylemi ti, bu n e d e n l e be n hazrlklay
dm. O y s a sen d e i l d i n .
Yava ve y u m u a k bir sesle bir g e c e n c e s e v e ce n li i n
snrlarn atmz anlatt. Bir o c u k l a , y a d a bir y a b a n c y
la k o u yo rmu as na , he c ele rin st n e ba s a basa k o n u u
yordu. A n c a k, k e n d i m i a nla tt kl a r na v e re m i y o r d m . K a l d
m z p a n s i y o n a geri d n d k . D i n l e n m e k i s t i y o r d u m a m a
y e n i d en dar k m a k z o r u n d a k a l d m . Bir e y b u l a m a y a n
Lydia, R o s a ve Josefia b e n d e n la G o r d a nn g i y s il er i n e b e n
zer bir e yl e r b u l m a m istiyorlard.
l e d e n s o nr a p a n s i y o n a geri d n m , k k kz k a r
deleri h a y ra n h a y r a n s e y r e d i y o r d u m . Rosa, to p uk lu a y a k k a
blaryla y r m e k t e z o r l a n y o r d u . A y a k l a r y l a ilgili a k a l a r
y a p y or d u k ki, y a v a a kap ald ve N e s t o r ieri girdi, o l a
a n s t g r n y o r d u . z e r i n d e l a c i v e r t b ir t a k m e l b i s e ,
ak p e m b e bir g m l e k , m a v i bir k r a va t vard. Salar z e nl e
taranmt ve f e n l e n m i gibi h a f i f kabarkt. K a d n l a r a bakt,
k ad nl ar da ona. A r d n d a n Pa bli to girdi ve o nu B e n i g n o izle
di. kisi de m t h i ktlar. A ya k ka b l a r prl prld, t a k m e l
biseleri o n l a r iin s m a r l a m a d i k i lm i gibiydi.
H e r ke s in ehirli g iys il er i ne bu denli a b u k a l m a l a r n a
ok a r m tm. B a n a d o n J u a n hatr lat yor lar d . G e n a r o l a r ehirli giysileri ii nde g r d m d e don J u a n t a k m e l b i
seyle ilk g r d m a n d a d u y d u u m a k nl n ay n s n d u y
mutum, am a deiim lerini h e m e n benim sey eb ildim . te
y a nd a n, k a d n l a r n d e i i m i n e a r m a m t m , a m a bir n e
denl e b u n a a l a m a m t m da.
G e na r o l a r n k e n d i le r in e b y l e s i n e u y a n g iy si l e r b u l a b i l
me le r in de bir b y c an s n n o n l a ra y a r d m ettiini d n
96
TEK BENLK
y o r d u m . a n sl a r n n y a v e r g i t m e s i k o n u s u n d a d n d k l e r i
mi d u y u n c a gl dl er. Ne st or , bir t er zi ni n bu giysileri on l ar
iin a yl ar n c e s i n d e n h a z rl a m o l d u u n u syledi.
H e p i m i z i n b i r e r t a k m e l b i s es i v a r , d e d i bana. Deri
v al i z l e r i mi z bile var. D a l a r d a k i g nl e r i m i z i n s o n a erdiini
b ili yor duk. G i t m e y e h a zr z imdi! Elbett e, n c e b ize ne r eye
g i d e c e i m i z i s y l e m e n ger eki yor . B i r d e b u r a d a n e k a d a r k a
lacamz.
i yl e ilgili o l a r ak k a p a t m a s g e r e k e n b az h e sa p la r n n
b u l u n d u u n u , b u n u n iin z a m a n a g e r e k s i n i m i o l d u u n u s y
ledi. L a G o r d a a r a y a gi r er ek t a m bir b u y u r g a n l k v e k e si n l i k
le, o g e c e o r a d a n a y r l a ca m z , e rk i n bize izin v e r ec e i k a
dar uzaklara gideceim izi syledi; sonu olarak, akam
o l u n c a y a k a d a r ilerini h a l l e t m e l e r i g e r e k i y o r d u . N e s t o r la
Pa b l i t o t e r e dd t i i nde k a p n n n n d e durdular. O n a y m al
m a k i s t i y o r m u gibi b a n a baktlar. E n a z n d an o n l a r a kar
d r s t d a v r a n m a m gere kt i in i d n y o r d u m ; a m a tam, k e
sin o l a r a k n e y a p m a m z g e r e k t i i n d e n e m i n o l m a d m o n
lara s y l e m e k z e r e y d i m ki, la G o r d a s z m kesti.
G n b a t n m d a N a g u a l n h e r z a m a n o t u r d u u b a n k t a
b u l u a c a c a z , d e d i. Y ol a o r a d a n k a c a z . Y a a m m z
b o y u n c a asla b u r a y a d n m e y e c e i m i z i bilerek, b u r a da y a p
m a m z g e r e k e n y a d a y a p m a k i s t e d i i mi z he r eyi o z a m a n a
k a d a r bit ir mi o l m a m z g e re k i y o r .
H e r k e s g it tikten s o n r a la G o r d a yl a y a ln z k al mt k. Ani
v e b e c e ri ks i z bir h ar e ke t le , k u c a m a ot urdu. O k a d a r hafifti
ki, k a l a a d al e l e r i m i k a s t m d a i nce b e de ni ni sa ll a ya b il i y o r
d u m . S a l a r n a t u h a f b ir p a r f m k o k u s u sinmiti. a k a yollu,
p a r f m n n k o k u s u n u n d a y a n l m a z o l d u u n u s y l ed i m. G
l y o r v e k u c a m d a s a l l a n y o r d u ki, n e r e d e n g e l di in i bi l
m e d i i m bir d u y g u , bir an z i h n i m e yerleiverdi. B ir de nb ir e
k u c a m d a bir b a k a G o r d a n n o t ur u y o r d u , b e n i m t an d m
G o r d a nn iki kat irilikte, i m a n b i r G o rd a . Y z y u v a r l a k
t v e s a n d a k i p a r f m k o k u s u y l a ilgili o la ra k o n a t ak l yo r
d u m . O n a g z k u l a k o l u y o r m u u m gibi bir ey hissettim.
97
Bu y a p a y annn e t ki siyle a y a a kal k t m. La G o r d a g

rltyle yere diil. O n a neyi a n m s a d m anlattm. O n u
i ma n haliyle ya l n z c a bir k e z g r d m ve b u n u n ok k
sa bir sre iinde g e r ekl e ti i ni , y z hatl ar nn nasl o ld u u
h a k k n d a hi bi r fi kri min o l m a d n , y i ne de bu k o n u d a bir
g rs mi in b u l u n d u u n u s yl edim.
He r ha n gi bir y o r u m d a b u l u n m a d . Gi ys il er ini kartt ve
y en i de n eski giysilerini giydi.
B u n u n iin h az r d e i l i m , dedi, yeni giysileri g s t e r e
rek. z g r o l a b i l m e m i z d e n n c e y a p m a m z g e r e k e n bir ey
d a h a b u lu n uy o r . N a g u a l Jua M a t u s n t a l i m a t l a r n a gr e,
h e p i mi z in t op l an a ra k o n u n s e mi o l d u u bir e rk n o k t a s n d a
o t u r m a m z g e r ek i y o r .
N er e de bu n o k t a ?
C iva rda ki d al ar n birinde. K a p y a b e n z e r bir yer. N a
gual, o n o k t a d a doal bir at la n b u l u n d u u n u s ylemi ti .
D n y a z e ri n de b ir ta k m erk n ok t a la r n n b u l u n d u u n u s y
lerdi; e e r b i i ms iz s en , d e l ikle rin i i n d e n g e e r e k b i l i n m e
y e n e , b a k a b i r d n y a y a g e e b i l i r m i s i n . O d n y a y l a bu
i i n d e y a a d m z d n y a , iki p a r a l e l i z g i o l u t u r u r m u .
Ol as l kl a h e p i m i z u ya da bu z a m a n d a o iki i z g in i n t e si
ne g e ir i lmi iz di r , a m a b i z l e r b u n u a n m s a m a y z . E l i gi o o
teki d n y a d a yayor. K i mi z a m a n riiyu grme y o l u y l a o
d n y a y a u la abil iyor uz. Jo s e fi n a , e lbe tt e i i mi z de e n iyi r
ya grc. O izgileri h e r g n g e i y o r o, a m a akl h a v a d a o l
m a s o n u ilgisiz, hatt a b u d a l a bir d u r u m a get i ri yor. Eligio,
b e n i m o n d a n d a h a akll o l d u u m u d n e r e k , o i z g i l e r i
a a b i l m e m e y a r d mc o l m a y a alt a m a b e n i m d e o n u n k a
d a r b u d a l a o l d u u m anlald. E li gi o b iz le rd e n sol y a n m z
a n m s a m a m z istiyor. S o l e d a d b a n a sol y an n a n d a ii nde
y a a d m z d n y a y a paralel o l d u u n u s yl emi t i. Bu n e d e n
le, m a d e m E l igi o b i zi m a n m s a m a m z istiyor, d e m e k ki b i z
ler d a h a n c e o r a d a b u l u n m u u z . s te l i k ryada d a deil.
B u n d a n dol ay , z a m a n z a m a n t u h a f e yl e r a n m s y o r u z .
Varsaymlar gz nne alndnda, vard sonular
98
TEK BENLK
m a nt k l g r n y o r d u . N e d e n s z ettiini a n l yo r du m; bu z a
m a n z a m a n i s t e n m e d e n g e le n anlar, g n d e l i k y a a m n g e r
ek l i in i altst e d i y o r d u , o y s a b iz le r bu d le ri n g e r e k l e
tikleri z a m a n , y a a m l a r m z n h a n g i d n e m i n d e g e r e k l e
m i o l ab il ec e in i b u l a m y o r d u k .
L a G o r d a y a t a a u z a n d . G z l e r i n d e k a y g l b ir i f ade
vard.
B e n i ra ha ts z ed en, o e rk n o kt as n b u l m a k iin n e y a p
m a k z o r u n d a o l d u u m u z u b i l m e m e m i z , dedi. O r a y b u l
m a d a n y o l c u l u a k m a m z s z k o n u s u o l a m a z .
B e n i e n d i e l e n d i r e n de, sizleri n e r ey e g t r m e m g e r e k
tiini ve sizlerle n e y a p a c a m b i l m e m e m , de di m.
S o l e d a d b a n a snra v a r n c a y a k a d a r k u z e y e g i d e c e i
m i z i s y l e m i t i , d ed i la G or da . Ba z l a r m z d a h a d a k u z e
ye g i d e c e k bel ki de. A n c a k s en b i z i m l e birlikte t m o yolu
g e l m e y e c e k s i n . S e n i n y a z g n f a rk l .
L a G o r d a bi r an dald. D n c e l e r i n i t o p a r l a m a k iin a
b a h a r c y o r m u gibi ka lar n atmt.
S o l e d a d y a z g m y e r in e g e t i r m e m iin b e n i m l e g e l e c e
ini s y l e m i t i , dedi. i m i z d e s e n d e n s o r u m l u olan tek k i
i b e n i m .
T e l a m o l d u u gibi y z m e y a y l m olmal, la G o d a
g l m se d i .
S o l e d a d ayrca, b a n a s e n in t ka nd n s y l e m i t i , diye
d e v a m etti. Z a m a n z a m a n , N a g u a l o l d u u n d a , d z e l i y o r s u n
ama . S o l e d a d s en in d i e r z a m a n l a r d a , b ir ka s a ni ye akl b a
na g e l di k te n s o n r a e s k i l g n l na geri d n e n k a n teki
olduunu sylemiti.
D o a S o l e d a d u y g u n bir b e n z e t m e y a pm t , a n l a y a b i l e
c e i m tr de b ir b e n z e t m e y d i bu. Paralel izgileri g e t i i m e
i n a n d m an, ol as l kl a o n a g r e a k l m n b a m d a o l d u u hit
and. O y s a b e n i m l l e r i m e g r e a y n an, k e n d i m d e n en
f a zl a u z a k l a t m and. D o a S o l e d a d la ben, hi p h e y ok
ki -farkl iki d n c e i z g i s i n d e b u l u n u y o r d u k .
99
B a k a n el er s y l e d i ? diye s o r du m.
A n m s a m a k iin k e n d i m i z o r l a m a m g er ek t i in i s y l e
di , dedi la G o r da . A n l ar m bi lin d z e y i n e k a r t m a k iin
o k urat; bu n e d e n l e s ana a y ra c ak z a m a n y o k t u .
L a G o r d a a y a a kalkt; g i t m e y e hazrd. Birl ikt e ehi r de
bir y r y e k t k . [ ok m u t l u g r n y o r d u . Bir y e r d e n d i
eri ne gidiyor, n n e k a n h e r eyi seyr e dalyor, g z le riyle
d n y a n n tadn ka r yo rd u . B u b e n z e t m e y i b a n a d on J ua n
sylemiti. D e d i i n e gr e b ir s av a ne b e kl ed i i ni bilir ve
b ek le r ke n g zl er i y l e d n y a n n tadn karr. O n a g r e bir s a
va nn nihai baar s sevinti. O g n O a x a c a da, la G o r da ,
d on J u a n n retilerini harfi h a rf i n e y e r i n e g e t i r i y o d u j
l e d e n s on r a g e bir saatte, g n b a t n m d a n n c e, d on
J u a n n b a n k n a ot ur duk. lk g e l e nl e r B e n i g n o , Pa bl it o v e J o
s e f in a oldu. B i r k a d a k i k a s onr a, d i e r l e r i de b iz e katld.
Pablito, J o s e f i n a yl a L y d i a nn a r a s n a o t u r d u v e ko ll ar yl a
o nl ar a sarld. E s k i giysi l eri ni g iy mi l e rd i. L a G o r d a a y a a
k a lka ra k o n l a r a e rk n o k t a s n d a n sz etti.
N e s t o r o n a g ld ve dierleri de o n u n l a birlikte g l d
ler.
Bi r d a h a asla bize pa tr on i el i k t a s l a m a n a izin v e r m e y e
c e i z , dedi Nestor. S a n a bal d e i li z artk. D n g e c e s
nrlar at k.
L a G o r d a istifini b o z m a d a m a di erl eri f ke l en mi l e rd i.
A r a y a g i r m e k z o r u n d a ka l d m. Y k s e k sesle, bir g e c e n c e
g e m i o l d u u m u z snrlar h a k k n d a d a h a o k ey b i l m e k is
tedi i mi s yl e d im . N e s t o r b u n u n y a l n z ca onlar i lg i le nd ir di
ini s yl edi . L a G o r d a itiraz etti. A n l a l a n k a v g a k m a k
ze re yd i. N e s t o r u b ir k e y e e k t i m ve s n r la r h a k k n d a
bilgi v e r me s i iin onu zor ladm.
D u y g u l a r m z h e r eyin e v r e s i n d e snrlar y ar at r , d e
di. Bir eyi n e denli o k s ever sek, sn rlar da o de n l i g l
olur. i m d i l e r d e e v i mi z i se vi yo r du k ; o r a d a n a y r l m a d a n n
ce d u y g u l a r m z y uka r d o r u e k m e m i z g e r e k i y o r d u . E v i
100
TEK BENLK
m i z e d u y d u u m u z d u y g u l a r v a d i m i z d e n batya, d a la r n te
p e s i ne d o r u y ks e l di . Snr b ur a s yd , d a h a s on r a o da la r n
t e p es in i a t m z d a , asla geri d n m e y e c e i m i z i b il d i i mi z
iin, snrlar k o p a r t t k .
A m a b e n d e geri d n m e y e c e i m i b i l i y o r d u m , dedi m.
S e n o d a la r b i z i m s e v d i i m i z gibi s e v m i y o r d u n , di
ye yant v e r di Nestor.
B u n u g r e c e i z , dedi la G o r d a gi ze ml i bir ekilde.
P a b l i t o a y a a k a l k t v e e l i y l e la G o r d a y g s t e r e r e k ,
B i z l e r o n u n et ki si a l t n d a y d k , dedi. Bi zi g r t la m z d a n
ya ka la m t . i md i a n l y o r u m o n a u y m a k l a ne b y k b u d a l a
lk ettiimizi. D k l m st iin a l a m a y a d e m e z , a m a bir
d a h a d k l m e s i n e asla izin v e r m e y e c e i z .
L y d i a yla J o s e f i n a N e s t o r v e P a b l i t o y a katldlar. Ben i g n o yla R o s a ysa, b u t a r t m a onl ar artk hi i lgilendirmiy o r m u gibi baktlar.
T a m o a n d a y e n i d e n k e s i n v e o tor iter bir tavr tak ndm.
Bilinli h e r h a n g i b ir i s t en ce bal o l m a y a n b ir h ar e ke t le a y a
a k a l k t m , b u n d a n b y l e g r u b u n t m s o r u m l u l u u n u y k l e
n e c e i m i , la G o r d a y d a y o r u m l a r d a b u l u n m a k y a d a k e nd i
fikirlerini tek z m o l a r ak s u n m a k y k m l l n d e n k u r
t a r ac a m s y l e d i m . K o n u m a m bitt ii nde, g s t e r d i i m c e
s a r et e a r m t m . L a G o r d a d a d a h il o l m a k z e r e h e r k e s
ok m em n u n grnyordu.
G s t e r d i i m p a t l a m a n n a r d nd a ki g, n c e b u r n u m d a
ki s o l u n u m y o l l a r n n a l m a y a b a l a d na ilikin be de ns el
bi r d u y u m o l du v e b u n u n a rd nd a n, d o n J u a n n n e d e m e k is
tediini, z g r o l m a d a n n c e z iyar et e t m e m i z g e r e k e n yer in
n e r e d e o l d u u n u k e s i nl ik l e b i l d i i m i hissettim. B u r n u m d a k i
s o l u n u m yol lar al nca, k a f a m a takl an bir ev g r s l e di m.
N e r e y e g i t m e m i z g e re k t i i ni o n l a r a s yl e di m. T a l i m a t l a
rm h e r h a n g i b i r t a r t m a d a , h a tt a y o r u m d a b u l u n m a d a n k a
bul ettiler. P a n s i y o n u b o al t t k v e a k a m y e m e i iin dar
ktk. D a h a s on ra , sa at o n bir e k a d a r ehir m e y d a n n d a g e
zi ndik. A r a b a y b u l u n d u u m u z y er e geti rdi m, gr l t yl e ie-
101
ri d o l d u l a r ve y o l a k o y u l d u k . L a G o r d a b a n a el i k e t m e k
zer e u ya n k kald, dierleri uyudular . D a h a so nr a N e s t o r d i
r eks i yo n a geti ve la G o r d a yla be n u y k u y a daldk.
a fa kla birlikte k e n t e vardk. O r a d a d i r e k s i y o n a b e n g e
t im ve a rabay e v e d o r u s r d m . E v e v a r m a m z a bi rka
b lo k kal m t ki, la G o r d a d u r m a m z istedi. A r a b a d a n indi

ve k a l d r m d a y r m e y e balad. D i e r le r i de bi r er bi r er a r a
b a da n indiler. L a G o r d a n n a r d n d a n gittiler. Pa bl i t o y a n m a
g e ler ek a rabay bir b l ok t e de k i m e y d a n d a p a r k e t m e m g e
rektiini syledi. S yl ed ii ni yapt m.
L a G o r d a y k e y i d n e r k e n g r d m an, k e n d i s i n i
iyi h is s et me d i i ni anl ad m. Y z o l a a n s t s o l g u n d u . B a n a
yaklaarak kilisedeki sabah ayinine ka tlac a m syledi.
Lydia d a o n u n l a birlikte g i t m e k istiyordu. kisi birlikte m e y
dan get il er ve kil i se ye gittiler.
Pablito, N e s t o r ve B e n i g n o d a h a n c e g r m e d i i m l
de ciddiydiler. R o s a r k m t , a z a lm , g z le ri ni k r p
m a d a n sabit b i r b i r b a k l a e v e d o r u b a k y o r d u . Y a l n z c a
J os ef in a g l m s y o r d u . S r t ma d o s t a vurdu.
Ba a r d n ite seni h e r g e l e ! d iy e bard. O n a m u s s u z
104
TEK BENLK
larn c a n n a o k u d u n .
K at la kat l a gl d .
Doru yerde miyiz, Josefina? diye sordum.
E l b e t t e , - dedi. L a G o r d a h e p k i l i se y e gi derdi . O z a
m a n l a r hi a k s a tm a zd .
u r a d a k i evi a n m s y o r m u s u n ? d i y e s or du m.
O r as S il vi o M a n u e T i n e v i , d i ye yant verdi.
O ad d u y a r d u y m a z h e p i m i z y e r i m i z d e n sradk. T y
l e r i mi n d i k e n d i k e n o l d u u n u hi ss et t i m. B u ad d a h a n c e
k e s i n l i k l e d u y m a m t m , a m a iitir i i t m e z irki ldi m. Si lvio
M a n u e l s o n d e r e c e az r as t la n an bir isimdi; tns d a o k a k
cyd.
G e n a r o l a r T a R o s a d a b e n i m k a d a r sars lm l ard . H i s s e t
t i kl e r imi d n n c e , b e n i m d e y z m o n l ar nk i k a d a r s a r a r
m olma l yd .
S i lvio M a n u e l k i m ? d iy e s o r a b i l d i m e n s o n u n d a J o s e
f i n a ya.
i m d i y a k a l a d n b e n i ite, dedi, b i l m i y o r u m k i m o l
duunu.
A kl bir kar h a v a d a birisi o l d u u n u v e sy le di kl er in i n
c i d d i y e a l n m a m a s ger ek ti i ni yi neledi . Nest or, a n ms ad
h e r eyi bizl ere a n l a t m a s iin o n a yalvard .
J o s e f i n a d n m e y e alt, a m a o ba sk alt nda k e n d i n
d e n ist enenl er i y a p a b i l e c e k biri deildi. O n d a n b yl e bir ey
i s t e n m e m i o l s a y d , b u n d a d a h a b a ar l o l ab i l e c e i n i b i l i
y o r d u m . B i r frn, ya d a y e m e k y i y e b i l e c e i m i z bir y e r b u l
m a y ne r d i m .
O e v d e faz la bir ey y a p m a m a izin v erm e m ile rd i,
a n m s a d m te k e y b u , d ed i J o s e f i n a birden.
B i r e y a r y o r m u y a d a a l m a y a a l y o r m u gibi d n
d.
B u r a d a bir ey e k s i k ! d i y e bard. Buras t a m ol arak
byle deildi.
O n a y a r d m c o l a c a n d n d m , rn e in baz evle-
FKEL BR BYC ORDUSU
105
in eksik, y a d a b o y a n m m old, yeni baz evl eri n mi in

a edildii gibi baz s or ul ar s o r d u m . A n c a k Jo s e fi n a , d e i i k
liin n er e de n k a yn a k l a n d n a m m s y a m y o d u .
F r n a d o r u y r d k ve tatl r e k l e r s a t n aldk. La
G o r d a yla L y d i a y b e k l e m e k zer e m e y d a n a geri d n y o r
d uk ki, J os e fi na aklna bir ey g e l mi gibi el iyle al nna v u r
du.
N e y i n e ks i k o l d u u n u b i l i y o r u m ! d iye bard. O s e r
s em sisten duvar! O z a m a n b ur a da yd . i md i g i t m i .
H e p bir a z d a n , o n a d u v a r h a k k n d a s o r u l a r s o r d u k ,
a m a J o se f in a , sanki biz o r a d a y o k m u u z gibi k o n u m a s n
srdrd.
Ta yu ka r l a ra , g k y z n e k a d a r u z a n a n si st en b i r d u
v ar d , dedi. T a m b u r a d a y d . N e z a m a n b a m e v i r s e m ,
onu g r y o r d u m . Beni delirtmiti. E ve t yle, a l l a h m belas!
O d u v a r beni d e l i r t m e d e n n c e be n b y le lerelelli d e i ld im.
( i zl er im a k k en de k a p a l y k e n de g r y o r d u m onu. D u v a
rn p e i m d e n geldiini s a n y o r d u m .
J o s e f i n a bir an durgunlat . G z l e r i n d e u m u t s u z bir b a
k belirdi. Bu bak b u n a l m d a k i i ns a nl ar n y z l e r i n d e d e
g r m t m . T ela la o n a r e i ni y e m e s i n i s y l e d im . H e m e n
sakinleti v e r e i ni y e m e y e balad.
T m bu o l a n l a r h a k k n d a ne d n y o r s u n , N e s t o r ?
diye s o r d u m
K o r k u y o r u m , dedi ses sizce
H e r h a ng i bir e y a n m s y o r m u s u n ? d i y e s o r d u m .
O l u m u s u z a n l a m d a b a m sa ll ad . Ayn s o r u y u P a b l i l o yla B e n i g n o y a d a y n e l t t i m . O n l a r da h a y r d e r c e s i n e
balarn salladlar.
Ya sen, R o s a ? di ye s or d um .
Ro sa , o n a s e s l e n d i i m i d u y u n c a y e r i n d e n s r ad. Dili
l u t u l m u g i b i yd i . G z l e r i n i e l i n d e t u t t u u r e e d i k m i ,
onunla ne y ap a ca n b i l m i y o r m u gibi bak yo r du .
E l b e t t e a n m s y o r , d ed i J o s e f i n a g l e r e k , a m a d
106
TEK BENLK
k op tu . G r m y o r m u s u n , d b o k u n a k a r a c a k n e r e d e y s e
K e n d i szleri J o s e f i n a y a o k k o m i k g e l mi o l m a l ki,
g l m e k t e n ye rl er e yatt, bu a r a d a d a r e i ni y er e d r d .
E i li p ald, z e r i n d e k i tozlar s i lk e le di kt en s o n r a yedi.
D e l i l e r h e r eyi yer, d ed i v c s r t ma vurdu.
N e s t o r la B e n i g n o , J o s e f i n a n n s o y t ar l kl ar nd an r a h a t
sz o l m u g r n y o r l a r d . P a b l i t o n u n s a h o u n a g i t m i t i .
H a y r a n h a y r a n b a k y o r d u J o s e f i n a ya.
H a y d i e v e g i d e l i m , d iy e srar etti Josefina. O r a d a s iz
lere a n l a t a c a m bi r sr ey o l a c a k .
L a G o r d a y l a L y d i a y b e k l e m e m i z g e r e k t i i n i s y l e
d i m ; a yr c a, o r a d a o t u r a n o s e v i m l i b a y a n r a h a t s z e t m e k
iin d e o k e r k e n bir saatti. Pablito, m a r a n g o z l u k yapt d
n e m l e r d e b u k e n t e g e li p gittiini, y o l c u l a r a y i y e c e k v e re n bir
ai leni n y a a d bir e v bi ldi ini syl edi . J o s e f i n a b e k l e m e k
i s t e mi y or d u. O n a gre, y a e v e g i t me l iy d ik , y a d a y e m e k y e
m e y e . B e n k ah va lt e t m e y i n e r d i m v e R o s a y a kil i se ye g i
d e r e k la G o r d a yla L y d i a y a l m a s n s y le d im , a m a B e n i g
n o c e n t i l m e l i k e d e r e k o nl a r b e k l e m e y e g n l l o l d u u n u ,
o n l a r l a b i r l i k t e k a h v a l t e d i l e n y e r e g e l e c e k l e r i n i s y le di .
A n l a l a n e v i n yerini o d a bil iyor du.
Pa b li to bizi d o r u d a n d o r u y a o e v e g t r me d i . B u n u n
yeri ne, n e r i m z e r i n e k e n t t e u z u n bir tur attk. K e n t i n teki
u c u n d a i n c e l e m e k i s t e d i i m e sk i b i r k p r vard . L a G o r
d a yl a b irl ikt e b u r a y a g e l d i i m i z g n k p r y a r a b a d a n g r
m t m . S m r g e d n e m i n d e n k a l m a b e nz i yo r du . K p r
y e gittik v e b i r d e n b i r e y o l u n t a m o r t a s n d a d u r d u m . O r a d a
di ki l en b ir a d a m a k p r n n tarihi o l u p o l ma d n s o rd u m.
B a n a elli y a n d a o l d u u n u , t m y a a m b o y u n c a o k p r
n n o r a d a b u l u n d u u n u syl edi . K p r n n yal n zc a beni b
y l e m i o l d u u n u s a n y o r d u m , a m a di e rle rine b a k t m d a ,
o nl ar n d a e t k i le n di k le r in i f ar k ettim. H e y e c a n d a n N e s t o r ve
R o s a n n k a l bi g m g m at yor du. Pa bl it o J o s e f i n a ya t u t u
n u y o r d u , J o s e f i n a d a bana.
H i b i r e y a n m s y o r m u s u n R o s a ? d i ye s o r dum .
FKEL BR BYC ORDUSU
107
O iblis, Si l vi o M a n u e l b u k p r n n d i er y a k a s n d a ,
dedi ve aa yu k a r on m e t r e t e d ek i k p r n n d i e r ucu nu
gsterdi.
R o s a nn g zl er in in iine b a kt m . O l u m l a c a s n a ban
sallad ve f sl da ya ra k bir z a m a n l a r b y k bir k o r k u iinde
b u k p r y g e t i i n i , k p r n n d i e r y a k a s n d a bir e y i n
o n u p a r a l a m a k ze re b e k le d i i n i syledi.
ki a d a m d a n h a y r yoktu. a k n a k n y z m e baktlar.
H e r ikisi de, n e de n s i z bir k o r k u y a k a p ldkla r n sylediler.
D o r u s u b e n d e o n l a r gibi h i s s e d i y o r d u m . D n y a n n t m p a
ralarn b a n a v e r e c e k ol sal ar bile, k p r y g e m e y e ces a re t
e d e m e z d i m . N e d e n b yl e k o r k t u u m u d a b i l m i y o r d u m .
Ba ka ne a n m s y o r s u n , J o s e f i n a ? d iy e s o r du m.
u a n d a b e d e n i m o k k o r k m u d u r u m d a , dedi. B a k a
bir e y a n m s a m y o r u m . O iblis S i l vi o M a n u e l h e r z a m a n
k a ra nl n iindedir. R o s a ya s or i st er s en .
B i r ba h ar e ke t iy l e R o s a d a n k o n u m a s n ist edi m. B a
n o l u m l a r gibi dr t k e z sallad a m a sesi k m y o r d u . Y a
a d m ger gi nl ik hi i s t e m e d i i m bir d u y g u y d u , a m a o l
d e de gerekti. H e p i m i z k p r n n o r t a s n d a d ur uy o r , J os e f i n a nn iaret ettii y n e d o r u bir a d m bile a t a m y o r d u k .
En s o n u n d a J o s e fi n a insiyatifi ele ald v e geri d n d . K e n t
m e r k e z i n e d n d k . D a h a s o n r a P a b l i t o bizi b y k b i r e v e
g trd. L a G o d a , Ly d ia v e B e n i g n o b i z de n n c e gel mi ler ,
y e m e e ba l am l ar , b i z i m iin y e m e k bile s m a r la m l a r d .
Ben a d e il di m. Pabl it o, N e s t o r ve R o s a a fa ll am lar d; J o
s e f i n a b y k b ir i t a h l a y ed i y e m e i n i . M a s a d a s k c bir
s essi zli k h k i m d i . S o h b e t e t m e y e a l t m d a m a s a d a k i l e r
baklarn b e n d e n kardlar.
K a h v a l t d a n s on r a e v e d o r u y r d k . K i m s e n i n a z n
bak a m y o r d u. K a p y a l d m ve kap y a a n b a y a n a a r k a
d a l a r m a evi g s t e r m e k i st edi i mi anlat t m. Bi r a n d u r a k s a
d. L a G o r d a o n u rahat s z e t t i im i z iin z r diledi v e bi raz
p ar a verdi.
J o s e f i n a bizi d o r u c a e vi n a r ka t a r a f na g t r d . D a h a
108
TEK BENLK
n c e g e l d i i m d e e v i n bu b l m n g r m e m i t i m . O d a l ar l a
e v r e l e n m i p a r k e tal bir avlu vard. B y k t ar m aralar,
zeri rtl koridorlarda depolanmlard. Ortaln byle
d a n k o l m a d z a m a n l a r d a bu a v l u y u g r m m gibi bir
d u y g u v a r d i i mde. H e r bir y a n d a iki er o d a o l m a k ze re
a v l u n u n e v r e s i n d e t o p l a m s e k iz o d a b u l u n u y o r d u . Nestor,
P a b li t o v e B e n i g n o o r a c k t a d p b a y l a c a k l a r m gibi g
r n y o r l a r d . L a G o r d a t e r d e n s r l s k l a m o l m u t u . J osefin a yla birlikte d u va r l a r n b i r inde ki bir o y u a o t ur du, bu sra
d a L y d i a yla R o s a , o da l ar n bi ri ne girdiler. B ir d en bi r e N e s to r
sanki bir ey b u l m a k i stermi gibi b a k a bir o d a y a dald. A r
d n d a n d a P a b l i t o yla B e n ig n o.
B a y a n la yalnz kalmtk. O n u n la k o n u m a k , sorular
s o r ma k , Si lvi o M a n u e l i t anyp t a n m ad n r e n m e k iste
di m, a m a k e n d i m d e k o n u a b i l e c e k g c b u l a m y o r d u m . M i
d e m d m l e n m i t i . E l l e r i m d e n ter b o a n y o r d u . i mi d a
raltan, gizli bir h z n d u y g u s u , o r a d a b u l u n m a y a n , szl ere
d k l e m e y e n b ir e y e d u y d u u m z l e m d e n d i .
A r t k d a y a n a m y o r d u m . T a m b a y a n a v e d a e d e re k e ki p
g i d e c e k t i m ki, la G o r d a ieri girdi v e y a n m a geldi. A vl un u n
d n d a bir h ol e a la n geni b ir o d a d a t o p l a n m a m z g e r e k t i
i ni f s ldad. O d a , b u l u n d u u m u z y e r d e n g r l e b i l i y o r d u .
O d a y a d o r u y r d k v e ieri g i r d i k . o k g e n i , b o bir
o d a yd , y k s e k kirili b ir t ava n vard, ierisi karanlkt a m a
h a va da r d .
L a G o r d a h e rk e si o d a y a ard. K a d n o d a y a gir me di ,
b i z e b a k m a k l a yet indi. H e r k e s t a m o l a r a k n e r ey e o tur acan
bi l iyordu. G e n ar o la r , k a p n n s a t arafna, o d an n bir y a n na,
k k kz k a r d e l e r de sol tarafa, o d a n n d i er y a n m a o t u r
dular. D u v a r a y a k n o t u r m u l ar d . B e n s e , la G o r d a nn y a n
na o tu r m a k i s te m e m e ra m e n , o d a n n ortasnda bir yere
o t u r d u m . B u r as b e n i m iin ayr l m gibiydi. N e d e ni n i b i l m i
y o r d u m a m a , sanki gizli bir g o t u r a c a m z yerleri bi zi m
iin n c e d e n b e l i r l e m i gibiydi.
O r a d a o t u r d u u m s rada t u h a f d u y g u l a r da lg a da lg a ben-
FKEL BR BYC ORDUSU
109
ligimi kaplad. E di lgin ve g e v e m i bir h a l d e y d i m . K e n d i m i ,

ya ba nc h z n ve z l e m d u y g u l a r n n yanst ld bir s i n e m a
p er des i gibi hissettim. A n c a k , kesin bir an o la ra k a y r m n a
v a ra b il di im hi bi r ey yoktu. Bir saati a k n bir sre o d a d a
o t urduk. S o n u n a d or u, beni d e n e t l e y e m e d i i m g z y a l a r n a
b o a n o d o a s t h z n n k a y n a n giin na k a r t m a k
z e r ey d i m . A n c a k o anda, tpk ilk o t u r d u u m u z d a o l d u u
gibi istend bir h ar ek et l e a y a a kal kt k ve e v d e n ayrldk.
B a y a n a t e e k k r e t m e y i ya da v e d a e t m e y i bile akl e t m e
mitik.
M e y d a n d a topl and k. La G o d a sz al arak b i i m s i z o l
d u u iin g r u b u n s o r u m l u l u u n u n h l o n d a o l d u u n u , bu
k a n ya Silvio M a n u e l in e v i n d e ulat s o n u l a r d a n v a r d
n syledi. La G o d a bi zi m y o r u m l a r m z b e kl iy or du . D i e r
lerinin sessizl iine t a h a m m l e d e m i y o r d u m . En s o n u n d a bir
eyler s y l e m e ger e i ni hissettim.
E v d e v a r d n s o n u l a r n e l e r d i la G o r d a ? d i y e s o r
dum.
S a n r m bu s on u l ar n n el er o l d u u n u h e p i m i z b i l i y o
r uz, dedi t e p e d en b a k a n bir ses tonuyla.
Biz b i l m i y o r u z , d edi m, h e n z hi k i m s e bir ey s y
lemedi.
K o n u m a m z art deil, b i l i y o r u z , dedi la G o r da .
B y l e s i n e n e m l i bir k o n u y u bu ek i ld e g e i t i r e m e y e c e i mi s yl e di m. N e l e r h i s s e tt i im iz h a k k n d a k o n u m a m z
g e r e ki y or d u . T m bu y a a n a n l a r d a n b a n a k ala n, b e n l i i m i
yiyip bitiren bir h z n ve derin bir ac o l mu t u.
N a g u a l Jan Mat s h a k l y d , d edi la G o r d a . z g r
o l ab il me k o erk n o k t a s n d a o t u r m a m z g e r e ki y o r d u. B e n a r
tk z g r m . Nasl o l d u u n u b i l m i y o r u m a m a , o r a y a o t u r d u
u m an, z e r i m d e n bir y k ka lkt .
k a d n o n a k a t l d kl a r n belirttiler. a d a m s a o n u
o n a yl amadl ar . Nest or, b ir ta km g e r e k yzleri a n m s a m a n n
e i i n e g e l d i i n i , a m a , g r s n n e t l e t i r e b i l m e k i i n n e
denli u r a r sa u r as n, bir eyl er in o n u e n g e l l ed i in i s y l e
110
TEK BENLK
di. D e n e y i m l e d i i te k d u y u m , k e n d i n i h l b u d n y a d a y a
y o r o l a ra k b u l m a n n yaratt d e r in h z n v e z l e m d u y g u
s uydu. P a b l i t o y l a B e n i g n o d a aa y uk a r ayn eyleri s y
lediler.
N e d e m e k i s t e d i i mi a nl a d n m, G o r d a ? d i y e s o r du m.
C a n s k lm gibi g r n d ; d a h a n c e hi g r m e d i i m
k a d a r kibi rl iydi . Y o k s a d a h a n c e de, bir ye r le r de o n u n bu
ek i ld e d a v r a n d m g r m m y d m ? G r u b a b a r a ar a
bir e yl er a n l a t m a y a k o y u l d u . N e s y l e d i i ne d i k k a t e d e m i
y o r d u m . N e t l i k k a z a n m a y a n a m a k a r t m a m a r a m a k ka la n
bir a n y a d a l m t m. Bu a n n n s r e b i l m e s i iin sanki la G o r d a d a n srekli bir a k m s a l a m a m g e r e ki y o r d u , e si ni n tns,
f ke si z e r i n d e s a bi t l e mi t i m. Sakin le t i i ni hisse tt i im an,
o n a b a r a r a k k a b a o l d u u n u s y l e d im . G e r e k t e n sinirlendi.
B ir sre o n u se yr et t i m. B a k a b ir z a m a n d a , b a k a bir G o d a y a n m s y o r d u m ; g s m y u m r u k l a y a n , fkeli, i ma n
b i r G o r d a . O n u n f k e l i h a l i n e g l d m , bi r o c u k gibi
o n u n l a e l e n d i i m i a n m s y o r d u m . B u an, la G o r d a sesini
k e s t i i n d e s o n a erdi. N e y a p t m n f a rk na v a r m gibiydi.
H e p s i n e b i r d e n s e s le n e r e k tehlikeli b ir d u r u m d a o l d u u
m u z u s y l e d i m b i l i n m e y e n bir g c n tehdit'i al tndaydk.
O g bizi tehdit e t m i y o r , d e di la G o r d a k u r u bir sesle.
Bi ze arpt bile. Ve b e n c e o n u n ne o l d u u n u b i l i y o r s u n .
B i l m i y o r u m v e s a n r m b u n u d i e r e r k e k l e r a d n a da
s y l e y e b i l i r i m , d e d im .
G e n a r o l a r ba l ar n s a l la y ar a k b en i onayladlar.
B u e v d e sol y a n m z y a a d m z s rada o t u r u y o r d u k ,
d i y e a kl ad la G o r d a . D u v a r d a k i o y u u n iinde o t u r u r a
l a r d m . Z i r a n e y a p m a m g e r e k i i n e k a r a r v e r e m e z d i m bir
trl. S a n r m b u g n o o d a d a bi raz d a h a k a l s a y d m , h e ps i ni
a n m s a y a b i l e c e k t i m . A n c a k , b ir g beni o d a d a n dar itti.
O dada baka insanlarn bulunduu zam anlarda da orada
o t u r d u u m u a n m s y o r u m . A n c a k y z le rin i a n m s a m y o r u m .
Yine de, b u g n o r a d a o t u r d u u m d a b ir t ak m g e r e k l e r z i h
n i m de netleti. B e n b i i ms i z i m . yi y a d a kt, h e r ey beni
FKEL BR BYC ORDUSU
111
buluyor. r n e i n ben, eski k st a hl m ve d n c e l e r e dalp

g i t m e i s t e i m i y e n i d e n k a z a n d m . A m a , b a k a e y l e r de
e d i n di m, iyi eyl er.
Ben de y l e , dedi Lydia ince bir sesle.
yi eyler n e d i r ? diye s o rd u m.
Sa n r m s e n d e n nefret e t m e k t e h a k s z m , dedi Lydia.
Nefretim rahatlamam engelliyormu. Bunu bana o odada
sylediler, o ra da ki k a d nl a r ve a d a m l a r .
Ha ng i ka d nl a r ve a d a m l a r ? d i y e s o r du N e s t o r k or k u
dolu bir sesle.
O n l a r o r a d a y k e n be n de o r a d a y d m , tek b i ld i im b u ,
dedi Lydia. Sen d e ora da yd n. H e p i m i z o r a d a y d k .
K i m d i o a d a m l a r ve kadnlar, L y d i a ? di ye s o r d u m .
O n l a r o r a d a y k e n ben de o r a d a y d m , tek b il di i m b u ,
diye te kr ar etti Lydia.
Ya sen, G o r d a ? d i y e s o r d u m .
S an a s y l e mi t i m , h e r ha n gi bir y z ya da zel bir ey
a n m s a m y o r u m , dedi A n c a k bir eyi b i ld i im kesin. O e v
de ne ya pt ys a k, h e p sol y a n m z d a y a y o r k e n yaptk. P a r a
lel izgileri atk, ya d a biri a m a m z salad. S a h i p o l d u u
m u z t u h a f a n l a r o z a m a n d a n , o d n y a d a n g e li yo r.
K o n u m a k s z n , h e p b i r l i k t e , m e y d a n d a n a y r l d k ve
k p r ye y n el di k. L a G o r d a yla Lydi a n d e n k o u yo r la r d .
K p r y e v a r d m zd a , onlar d a h a n c e d u r d u u m u z y er d e
bulduk.
Sil vi o M a n u e l k a ra nl n ta k e n d i s i , d iy e fsldad la
G or da , gzl eri ni k p r n n d i e r y a k a s n d a n a y r m a d a n .
L yd i a tit r iyor du. O da b e n i m l e k o n u m a y a a l y o r d u
a m a a z n da g e v e le d ik l e r in i d u y a m y o r d u m .
He r ke si k p r d e n u za kl a t r d m. O k p r h a k k n d a bi l
d i kl er imi zi bir a ra y a get irebi li rsek, iinde b u l u n d u u m u z a
maz belki an l ay ab il ir iz di ye d n y o r d u m .
K p r d e n birka m e t r e t ed e y er e o t ur duk . e v r e d e o k
s ay da insan d o la y o r d u , a m a k i m s e n i n bize aldrd yoktu.
112
TEK BENLK
Si lvi o M a n u e l k im , G o r d a ? d i ye s o r du m .
Bu ad b u g n e k a d a r hi d u y m a m t m , dedi. Bu a d a
m ta n m y o ru m , am a onu biliyorum . Adn d u y d u u m d a
d a l g a d a lg a bir ey l e r v u r u y o r b il in ci me . J o s e f i n a e v d e o l d u
u m u z s r ada o n u n adn s y l ed i bana. O a n d a n itibaren, t p
k J o s e f i n a gibi b e n i m de z i h n i m e , d i li mi n u c u n a s z l e r t a
k l m a y a b a la d . G n n b i r i n d e J o s e f i n a ya b e n z e y e c e i m
hi a k l m a g e l m e z d i .
N e d e n S i l v i o M a n u e l in k a r a n l n k e n d i s i o l d u u n u
s y l e d i n ? d i y e s or d um .
H i b i r f i k ri m y o k , dedi. Y i n e d e b u r a d a b u l u n a n h e r
k e s b u n u n d o r u o l d u u n u b il iyor .
L a G o r d a k a d n l a r k o n u m a y a zorl ad . Hibi ri tek bir
s z s y le me di le r. B e n R o s a ya d n d m . drt k ez bir ey
s y l e m e k i st er g i b i d a v r a n m t . O n u bizl eri b e k l e t i p d u r
m a k l a s u l a d m . U f a k t ef e k b ed en i kasld.
K p r y g e t i k v e Si lv io M a n u e l bizi k p r n n di er
y a k a s n d a b e k l i y o r d u , dedi z o r iitilir bir sesle. Be n en a r
ka da y dm . D ierlerini p a r a la d n d a onlarn lklarm
d u y d u m . K a m a k i st ed im a m a iblis Si lvio M a n u e l k p r n n
iki u c u n u d a t u t m u t u . K a a c a k y e r y o k t u .
L a G o r d a , L y d i a v e J o s e f i n a , R o s a n n a n l a t t k l a r n
o n a y l a d l a r . O n l a r a b u n u n y a l n z c a k a p l d k l a r b ir d u y g u
m u , y o k s a g e r e k t e n y a a d kl ar b ir o l a y n a n b e a n a n ms a n m o l d u u n u s o r d u m . L a G o r d a k e n d i a s nd an o l a y n tp
k R o s a n n a k l a d gibi, a n b e a n b ir a n m s a y b i i m i n d e
g er ek l e ti in i s yl edi. D i e r iki k a d n da o n u n l a h e m f i k i r
diler.
Y k s e k s e sl e , k p r n n e v r e s i n d e y a a y a n i n s a n l a r a
n e l er o la b i l e c e i n i d n d m . E e r k a d n l a r R o s a nn bel irt
tii gibi ba r d la r sa , e v r e d e n gel ip ge en le r in m u t l a k a o n
l ar d u y m u o l m a l a r g e r e k i r d i ; l k l a r or ta l b i rb i r i n e
k a t m o lur du. B i r a n iin, t m k ent i n gizli bir k o m p l o iinde
b u l u n d u u n u hi ss e tt i m. T m b e d e n i m iirpedi. N e s t o r a d n
d m v e k o r k u m u t m b o y u t l a r y l a ak ak a nl at tm ona.
FKEL BR BYC ORDUSU

Nestor, Nagal Jan M a t u s la G e n a m nn g e r e kt e n s
tn birer sava o ld u k la r n v e b u n d a n do la y da m n z e v i
bir y a a m s r d r d k l e r i n i s yledi . ns a nl a rl a bire bir iliki
kuruyorlard . T m kentin, hatta k p r n n c i v a r nd a y a a ya n
i nsanlarn onla rla gizli bir a n l a m a i i nde b u l u nm a l a r o l a
nakszd. N e s t o r un s y le d i in e g r e b y le bir eyin o l a b i l
mesi iin, tiir bu insanlarn birer s ava ol mal ar g e r e k i y o r
du ki, bu da ok ufak bir olaslkt.
Josel'ina e v r e m d e d o l a m a y a , k m s e r bir ba k la beni
l e peden t rnaa s z m e y e balad.
G e r e k t e n o k kst ahl k e d i y o r s u n . dedi. Bizzat k e n
tlin b ur ada o l m a n a r a m e n h i b ir e y b i l m i y o r m u gibi d a v
ranyorsun. Bizi sen gel irdi n buraya! Bizi zor l a bu k p r y e
sen s r k l e d i n !
Kad nl ar n b a k l a r n d a t e h di t k r bir ifade belirdi. Yar
lm ister gibi N e s t o r a baktm.
" H i b i r ey a n m s a m y o r u m , dedi. " B ur as b an a iirknlii veriyor, tek bil di i m b u .
N e s t o r a d n m e k , b e n i m o l d u k a iime gel mi ti . K a d n
lar bu k ez o n a yklendiler.
E lbe tt e a n m s y o r s u n di ye bard Josel'ina. " H e p i m i z
o radayd k. Ne salak eysi n s e n !
S o r u l a r m iin rahat bir o r ta m g e re k i y o r d u . On la r k p
rden u z ak la t r d m. Ha r ek e t e t m e y i tercih e d e n kiilerdi, bu
ne de nl e de on la r n d a b e n i m gibi s or un la r o t u r m a k ye r in e
g ez in e re k ta rt ma y d a h a di nl en d i r i ci b u la c a k l a r n d n
dm.
Y r m e y e b a l a d m z d a k a d nl a r n f ke le ri b a la d
gibi a b u c a k k ayb o ld u. L y d i a yla J o s e f i n a d a h a da k o n u k a n
oldular. D e fa la rca , Silvio M a n u c l in i ns a nd a k or k u u y a n d r
dn belirttiler. B u n u n l a b i rl ik t e h i b ir i b e d e n s e l bir ac
d u y m u o l dukl ar n a n m s a m y o r l a r d ; tek a n m s a d k l a r k o r
k ud a n d i z l e r i n i n b a n n z l d y d . R o s a t e k bi r s z
syl emiyor, a m a jest ler iyle di e rle rin in s yl ed i kl er i ni o n a y
lyordu. On l ar a, k p r y g e c e mi g e m e y e al t klar n s o r
114
TEK BENLK
d um . L y d i a yl a J o s e f i n a g n d z o l d u u n u sylediler. R o s a
b o a z n t e m i z l e di v e g e c e o l d u u n u fsldad. L a G o r d a o l a
yn al ac akar an l k ta , g n e d o a r k e n y a d a d o m a s n a yak n
b i r z a m a n d a y a a n d n b e l i r t e r e k b u t ut ar s z l a k l a
ka vu t u rd u .
K s a bir s o k a n s o n u n a ulatk v e gayr i ihtiyari kpr
y n n e d o r u geri d n d k .
Bu y a l n l n ta k e n d i s i , d e d i b i r d e n b i r e L a G o r d a ,
sanki o a n d a a kl na g e l m i gibi. Pa ra le l izgileri a y or du k,
ya da d a h a d o r u s u , Si lvio M a n u e l b i z i m paralel izgileri a
m a m z s a l y or du. O k p r bir e r k nokt as , bu d n y a z e
ri nd e bir delik, di e r in e al an b i r ka p y d . Ve biz b u n u g e i
yo r du k . B u n o k t ay g e m e k b i zl er e ac v e r mi o lma l , n k
b e d e n i m k or kuyor . Si lv io M a n u e l bizleri k p r n n d i e r y a
k a s n d a b e k l i yo r du . Y z n h i b i r i m i z a n m s a y a m a z , n k
Si lvi o M a n u e l k a ra n l n k e n d i s i d i r v e y z n asla g s t e r
m e z. Y al n zc a o n u n g z le ri n i g r e b il i r i z .
T ek bir g z , d ed i R o s a s es s iz c e v e u z a kl a r a bakt.
B u r a d a b u l u n a n h er ke s, s e n d e dahil o l m a k z e r e , d e
di L a G o r d a b a n a b a k a r a k , Si l v io M a n u e l in y z n n k a
r a n l k t a o l d u u n u biliyor. Kii a n c a k o n u n sesini iitebilir,
y u m u a k , k s r k gibi b ir s e s .
L a G o r d a k o n u m a s n kesti ve beni d ikkat le i n c e l e m e y e
bal ad . Ba k l ar ra ha ts z etti beni. G z l e r i n d e ihtiyatl bir
if ade vard. B i l d i i bir e y i g i z l e d i i d u y g u s u n a k a p ld m.
O n a b u n u s ordum . Beni yalanlad, a m a nedensiz birtakm
d u y g u l a r a k a p l d n k a b u l etti. Isr ar ett i m ve k a d n l a r d a n
k p r n n t e y a k a s n d a o l u p b itenl er i a n m s a m a l a r n iste
di m. K a d n l a r n te k a n m s a d k l a r , d i e r l e r i n i n l k l ar n
d u y d uk l ar yd .
G e n a r o l a r t a r t m a l a r a kat l madl ar . N e s t o r a ol up b i t e n
ler h a k k n d a h e r h a n g i bir b il gi si ni n b u l u n u p b u l u n m a d n
s o r du m. C i d d i b i r s esle t m bu o l an la r n o n u n k a v ra y y e t e
n e i n i n t e s i n d e o l d u u n u syledi.
O nlar k p r y e geri gitm e y e ve toplu halde kpry
FKEL BR BYC ORDUSU
115
g e m e y e zor lad m. A d a m l a r bu ner i yi h e m e n kabul ettiler,

ama ka d nl ar kar ktlar. A k l m a gele t ge re k e le ri s a
yp d k t k t en sonra, en s o n u n d a Lydia, R o s a ve J o s e f i m y
ite k a k a y r m e y e raz ettim. La G o r d a isteksizdi a m a k p
ry g e m e d n c es i yine d e o n u ce zb edi yor d . Ka d nl a rl a
birlikte, b an a h er ha ng i bir y a r d m d a b u l u n m a d a n y r m e y e
halad, G e n a r o l a r d a o n u n l a birlikte; k k kz ka rd e l er i
zorla y r t m e a b a l a r m a sinirli sinirli g l y o rl a rd , a m a b a
na y a r d mc o l m a k iin p a r m a k l a r n d ah i k p r d a t m a d l a r .
Daha n c e d u r d u u m u z yere k a d a r y r d k . B ir d en b ir e k e n
dimi kadn bir a ra da t u t a m a y a c a k k a d a r g s z hissettim.
Yardm e t m e s i iin la G o r d a ya s e s l e n d i m . s t ek si z bir b i
i m d e L y d i a y t u t m a y a al t s r a d a g r u p d a l d ve la
G o r d a d nda hepsi o r a da n u z a k l a a ra k k oc a ad ml ar la , neles nefese kendil er ini s o k a a attlar. La G o r d a ve ben, k p r
ye y a p m gibi k p r d a m a d a n o l d u u m u z y e r de k al akal d k,
ileriye gi d e mi yo r, geri e k i l m e k z o r u n d a k a l d m z iin de
kendi k e n d i m i z e f ke l en i y o r d uk .
La G orda kulam a eilerek k o r k m a m a m gerektiini,
n k ge r ek te k p r n n di e r y a k a s n d a onlar b e k l e y e n i n
ben o l d u u m u fsldad. B e n i m S il vi o M a n u e l in ya r d mc s
olduum u bildiini, am a bunu onlara a klam aya cesaret
e d e m e d i i m i de ekledi.
O a n d a bir fk e dalgas b e d e n i m i sarst. La G o r d a nn
hu tr y o r u m l a r d a b u l u n m a y a , b y le d u y g u l a r a k a p l m a y a
hi h a kk n n o l m a d n d n d m . O n u s a l a r nd a n y a k a l a
dm ve b edenini b k t m . f k e d e n l d r m a k z e r e y k e n k e n
di me g e l eb i ld i m ve d u r d u m . z r di l e y e r e k o nu k u c a k l a d m .
Sakin o l m a m g er ekti i ni d n d m . O n a, lider k o n u m u n d a
b u l u n m a m n sinirlerimi b o z m a y a b a l ad m s y l e d i m ; iler
ledike g e r g i n l i i m g i d e r e k d a h a da y o u n l a y o r d u . B a n a
kat lmad n syledi. Israrla, Sil vio M a n e l le b e n i m birbinize son d e r e ce ya k n o l d u u m u z u , ve e f e n d i m bana ha t r
latlnca, b u n a f keli bir tepki g s t e r d i i m i belirtti. B e n i m
g z e ti mi m altna ver il mi o l d u u iin ansl o l d u u n u ; y o k
116
TEK BENLK
sa, on k p r d e n aa a t a b il e ce i m i syledi.
Ge r i d n d k . D ie rl er i s a sa li m k p r d e n u za kl a m ,
k o r ku lu g zl e rl e bize ba k yo r la rd . Z a m a n n d u r d u u n u h is
settim. O r t a l k t a hi k i m s e g r n m y o r d u . K p r z e ri nd e
n e r e d e y s e be d a k i k a y a y a k n bir s r e d u r m a m z a r a m e n ne
k p r d e n g e e n n e d e or tal kt a g e z i n en tek bir kii bile g
r nm e m i t i . S o n r a b i r d e n b i r e g n n y o u n bir sa at in d e h e r
ha ngi bir ilek y o l d a k a r l a a b i l e c e i m i z b i i m d e ev re mi zi
i ns a nl ar sard.
T e k bir k e l i m e k o n u m a d a n , eh ir m e y d a n n a d n d k .
Tehli keli b i i m d e zayftk. K e n t t e bir az d ah a k a l m a k k o n u
s u n d a h a f i f bir istek d u y u y o r d u m , a m a a ra ba yl a d o uy a , A t
lantik k y s na d o r u yol aldk. N e s t o r la be n srayla d i r e k s i
y o n a g e i y o r d u k . V e r a c r u z a k a d a r y o l d a yal n zc a y e m e k y e
m e k v e b e n z i n a l m a k iin d u r d uk . Veracruz, b iz le r iin t ar af
sz b l g e y d i . L a G o r d a b y l e b i l m e d i k l e r i bir e h r i n eski
g iy s il e ri n d e n k u r t u l m a k iin u y g u n bir ye r o l d u u n u syledi.
Bi r otele y e r le t ik ve o r a d a eski giysilerini ka rt a r ak p a r a
ladlar. Yeni bir e h ir d e b u l u n m a n n v er di i h e ye c an , m o r a l
leri v e k e n d i l e r i n i iyi h i s s e t me l e r i a s nd a n o k yararl oldu.
Bi r s o nr ak i d u r a m z M e x i c o Cit y oldu. Bir z a m a n l a r
d o n J u a n la birlikte k a l d m z A l a m e d a Park y a k nl a r n da
bir otel e yerletik. ki g n b o y u n c a t am birer turist gibi y a a
dk. O l a b i l d i i n c e o k s a y d a t uri st ik y e r g e zd ik. K a d n l a r
tek k e l i m e y l e b a d n d r c i i g r n y o r la r d . B e n i g n o bir re
hin d k k a n n d a n f o t o r a f m a k i n e s i satn ald. M a k i n e y e film
k o y m a d a n d r t y z y i r mi be f o t o r a f ekti. Bi r y e r de d u
v a rl ar da ki m o z a i k l e r i h a y r a n l k l a s ey r ed e rk e n, y a n m a gelen
bir g v e n l i k g r e vl is i b a n a b u h a r ik a g r n l y a ba n c b a
y anl ar n h a n g i l k e d e n g el di kl er i ni sordu. Beni turist rehberi
s anmt. Sri L a n k a d a n ge ld i kl er i ni s y le d im . S y l e d i i m e
inand ve M e k s i k a l I l a r a b u k a d a r b e n z e m e l e r i n e hayret etti.
Er tesi g n sa at ond a, d o n J t a n n beni bir z a m a n l a r ieri
ittii h a v a y o l u b r o s u n a gittik. Be ni itiiyle h a v a y o l u b r o
fk el
bir b y c
o rd u su
117
sunu n bir k a p s nd a n g ir mi d i e r i n de n km t m. A n c a k d
ar k t m da k e n di mi , o l m a m g e r e k e n yerde, arka s okakl a
deil, en az iki k i l o m e t r e t e d e bir p a z a r m e y d a n n d a b u l
mu, e v r e m d e k i insanlar seyre d a l m t m .
L a G o r d a , h a v a y o l u b r o s u n u n da, k p r gibi, bir erk
noktas, bir paralel iz gi de n di e r in e g e il en bir kap o l d u u
nu d n d n s y l e d i . Y o r u m u n a g r e N ag a l b e n i o
aklktan ieri itmiti a m a ben iki d n y a a r as nda, iki p a r a
lel i z gi a r a s n d a s k p k a l m t m ; b u n e d e n l e de p a z a r
m e y d a n n d a k i hareketlilii, o n un bir p ar as o l m a d a n s e y r et
m e y e k o y u l m u t u m . N a g a l m beni iterek te y a k a y a g e i r
meyi ama la d n , a m a b e ni m i s t e n c im in o n u n bu gi ri i mi ni
engel ledi i ni ve s o n u t a b e n i m de g e l d i i m iz gi de , bu d n
yada ka ld m syledi.
H a v a y o l u b r o s u n d a n p a za r y er ine , o r a d a n da don Jala be ni m b r od ak i g e ir d i im d e n e y i m d e n s on ra birlikte
o t u r d u u m u z A l a m e d a P a r k na y r d k . D on J u a n la bi r l ik
le birok k ez o p a r ka gitmitik. N e l e r y a p m a m z g e re kl iini
l a rt a bi lme mi z iin en u y g u n yerin oras o l d u u n a i n a n y o r
dum.
B u l u n d u u m u z yerin erkini n b u n d a n s onr aki a d m m z n
e o l m a s g e r e k t i i k o n u s u n d a bir k a r a r v e r e b i l m e s i iin
yaptklarmz gzden geirmeyi am alyo rd um . K pry
g e m e k k o n u s u n d a k i y o u n a b a m z d a n s onra, yol a r k a d a
larm bir g r u p h a l in d e bir a ra da t u t a b i l m e n i n bir y o l u n u d
n m e y e al m , a m a b u n d a baarl o l a n a m a m t m . n
m z e kan ta b a s a m a k l a r n zerine o l u r d u k ve k o n u m a m a
beni m iin bilgilerin s z c l er le a y r l m a z bir b t n l k o l u
t u r d u u na d u y d u u m inanc dile g e t i r m e k l e b a la d m. Onha, bir olay y a da d e n e y i m i n bir k a v r a m b i i m i n d e s zl er e
d n t r l m e d i k e , silinip y i t me y e m a h k m o k l u u n u a k
ladm; bu ne de n le de d u r u m u m u z h a k k n d a tek tek bir d e e r
le nd ir me de b u lu n m a l a r n i i yor dum.
lk s z alan P a b li t o oldu. B un u o l d u k a t u h a f b u l d u m ,
n k u an a d e i n o l a a n s t sessiz kalmt. z r d i leye-
118
TEK BENLK
r e k s y l e y e c e k l e r i n i n , h e r h a n g i bir a n m s a m a d a n ya da bir
d u y g u d a n k a y n a k l a n m a d n , y a l n z c a bi l di kl er i nd e n k a r
d b i r s o n u t a n i baret o l d u u m u belirtti. K ad n la r n k p r
d e o l u p b i t e n l e r h a k k n d a s yl e d i kl e r i n i n k en di si iin a nl a
l m a z b i r y an y o k m u . P a b l i t o y a g r e bu, k p r n n sa
y a k as o l a n tonaldar, sol y ak a s o l a n naguala d o r u olan e
k i m l e i lgiliymi. B u r a d a h e r k e s i k o r k u t a n , bir b a k a s n n d e
n et i m i ele g e i rm e si ve b u gei iin onlar z o r l am a s ym .
O s r a d a S il vi o M a n u e l e y a r d m e d e n i n b e n o l d u u n u k a
b u l l e n m e s i d e z o r d e i lmi . B e n i m d a h a iki g n n c e ayt
eyi y a pt m , k p r d e h e r k e s i i t e k l e d i i m i g r d n de
b u n u n kan t o l a r a k belirtti. A n c a k o gn, b a n a y a r d m e d e b i
l e ce k hi k i m s e , o nl a r k p r n n te y a k a s n a e k m e k zer e
bir Sil vi o M a n u e l y o k m u .
K o n u y u deitirm eye altm ve onlara, bizim deney i m l e d i i m i t r d ek i u n u t m a v a k a l a r n a a m n e z i ad v e r il d i i
ni a n l a t m a y a k o y u l d u m . A m n e z i z e r i n e bilgilerim, d u r u m u
m u z u a y d n l a t a c a k l d e de i l d i , a m a b eni sanki bir e m i r
v e r i l m i e s i n e b i r e y i u n u t a b i l m e n i n o l a n ak l o l m a d n a
i n a n d r a b i l e c e k l d e s a l a m d . O n l a r a bi ri nin, o l as l kl a
d o n J u a n n, b iz l er i n u a n d a a n m s a m a g c m z l e u l a a m a
d m z bir e y l e r y a p m o l m a s g er ek ti i ni s y l ed im. B u
n u n ne o l d u u n u t a m o l a r a k o r t a y a k a r t m a y a al yo rd um.
Pa bl it o b e n i m , Siv io M a n u e l le gizli bir a n l a m a iinde
bulunan kiinin ben olup olmadm kartabilmemin ok
n e m l i o l d u u k o n u s u n d a s r a r e d iy o r d u . Bu n o k ta d a ,
L y d i a yl a J o s e f i n a n n p a r a l e l iz gi le r i g e m e k k o n u s u n d a
onlar z o r l a y a r a k s t l e n d i i m r o lde n k e n d i s i n e sz ettiklerini
belirtti. B u k o n u y u t a r t m a k beni o l d u k a r ah a t s z etti. D o
n a S o l e d a d la k o n u t u u m g n e d e i n p a ra le l izgi ler i hi
d u y m a d m s y l e d i m ; a m a, b u d n c e y i d e rha l b e n i m s e
m e k k o n u s u n d a d a h e r h a n g i b ir tedi r gi nl ik h i s s e t me m i ti m .
On la ra , b ir a n d a z i h n i m d e b ir n akt n ve b i r de n onun
n e d e n sz et tii ni k a v r a y v e r d i i m i s y l ed i m. O n u a n m s a
d m an, b u p a r al e l iz gil er i k e n d i m i n de g e t i i m d n c e
FKEL BR BYC ORDUSU
1 19
sine bile inand m. La G o r d a d n d a hepsi, paralel izgileri

ilk kez ben o nl ar a sz e t ti im d e d u y m u l a r d . L a G o r d a ysa
paralel izgileri, b e n d e n ok ksa bir sr e n c e d o n a Soled a d dan r en mi .
Pablito, Si l vi o M a n u e l le a r a m d a k i il iki den sz e t me yi
d en ed i. O n u e n g e l l e d i m . H e p i m i z i n k p r d e d i e r y a k a y a
g e m e k z e r e u r a t m z s r a d a k e n d i m i n ve o l as l k l a
da h e p i m i z i n o la a n o l m a y a n bir ge r e k li k d u r u m u n a g i r
d i imi zi n a y r m n a o a n d a v a r a m a d m s y l e d i m. Bu d e i
i mi n a y r m n a a m a k p r d e b i z d e n b a k a k i m s e n i n b u l u n
m a d n f ar k e d i nc e v a ra b i h u i t i m. O r a d a yal n zc a biz, s e
k i z i m i z b u l u n u y o r d u k . G n e l i bir g i ind, a m a b i r d e n b i r e
g k y z b u l u t l a n m , s a b a h n o r t a s n d a p a r l a y a n g n
a la c ak ar a nl a d n m t . Ben ke n d i k o r k u l a r m ve kiisel
y o r u m l a r m a y l e s i n e g m l m o l m a l y m ki, bu r k n t
verici d e i i m i b a ta f ar k e d e m e m i t i m . G e r i y e d n d
m z d e, d i er insanl ar n etrafta d o la t kl a r n g r d m . Peki,
biz k p r y g e m e y e al rken n e r e de y di bu insanlar?
L a G o r d a ve t ek il er hibir ey fark e t m e m i l e r d i g e r
ekt e onl ara a n l a t m a m d a n nc e h e r ha n gi bir d e i i k l i i n a y
r m n a v a r m a m l a r d . H e p s i b i r d e n h u z u r s u z l u k ve k o r k u
kar m bir i f adeye y z m e baktlar. P abli to y in e atld ve
b eni y a p m a k i s t e m e d i k l e r i b i r e y iin o n l a r z o r l a m a k l a
sulad. B u n u n ne o l d u u n u s y l e m i y o r d u , a m a s z l e r in in
altnda yat an ima d ier ler ini n dc o nu d e st e k l e m e l e r i iin y e
terli oldu. B i r d e nbi r e n m d e fkeli bir b y c g r u b u o l u
mutu. On l ar a, k p r d e y a a d m z ve bizi iine alan b y l e
sine t u h a f bir d e n e y i m i h e r adan i n c e l e m e k z o r u n d a o l d u
u m u a k l a y a b i l m e k hayli z a m a n m ald. En s o n u n d a s a
kinleebildiler, a m a b u n u n n edeni , a nl a t t k l a r m a i n a n m a l a
rndan ok, d u yg u s a l a da n y o r u l m u o lm al a r yd . La G o r d a
da dahil o l m a k z er e t m de, idetle P a b l i t o da n y a n a y d
lar.
N e s t o r farkl bir a da n yaklat. B e n i m , ol as l kl a kendi
e y le ml e ri n i n k a p s a m n n tam o l a r a k a y r m n d a o l m a y a n g
120
TEK BENLK
n l s z b i r te ms il c i o l d u u m u n e srd. D ie rl er i gibi b e
n i m onl ar yanl y ol a s r k l e m e k z e re g r e v l en d i r i lm i o l
d u u m a i n a n a m y o r m u . O n l a r bi le re k y k m a d o r u s r k
lediimin farknda olm adm hissediyormu, am a yapt
m, t a m o l a ra k b u y m u . O n a g r e paralel izgileri a m an n
iki y ol u v a r m , b u y o l l a r d a n biri, k i i n i n b u i z g il e ri bir
b a k a s n n , d i e r i y s e , k e n d i e r k i y l e a a b i l m e s i y m i . Si lvi o
M a n u e l , p a r a l e l i z g i l e r i g e m e l e r i n i s a l a m a k iin onl ar
yl e si ne k o r k u t m u ki, baz lar b u n u y apt kl ar n bile an ms a m y o r l a r m . O n l a r a d e n grev, k e nd i g le ri yl e k p r
y a a b i l m e k m i ; b e n i m g r e v i m s e , o n l a r a engel olmak.
D a h a s o n r a s z B e n i g n o alarak, don J u a n n e r ke k
m e z l e r i n e y a pt s o n eyin, k e n d i m i z i bir u u r u m a a t m a m
z s a l a y ar a k p ar alel izgi leri g e m e m i z e y a r d mc o l m a k o l
d u u n u sy le di . B e n i g n o , k p r y g e m e k o n u s u n d a d a h a
i m d i d e n bir ha yl i b il gi ye s a hi p o l d u u m u z u , a m a b u n u bir
k e z d a h a b a a r m a k i i n d o r u z a m a n n h e n z g e l m e d i i n e
i na n yo rd u. K p r d e ileri d o r u bir a d m d a h a a t a m a m l a r
d, n k h e n z b u n u n z a m a n g e l m e m i . B u n e d e n l e de,
k a r y a g e i r m e y e z o r l a m a k l a onlar y ok e t m e y e altm
d n m e k t e ha kl l ar m . D n c e s i n e gre, kesin bir bilin
d u r u m u n d a i z g i l e r i a m a k , a t a c a k l a r s on a d m a n l a m n a
g e l e c e k m i v e b y l e bir a d m a n c a k y e r y z n d e n y o k o l m a
y a h a z r o l d u k l a r n d a g e r e k l e e b i l e c e k m i .
D a h a s o n r a L y d i a gel di k a r m a. H e r h an gi bir d e e r l e n
d i r m e d e b u l u n m a d a m a , e f el e ne re k , o n u ilk k e z k p r y e n a
sl s r k l e d i i m i a n m s a m a m istedi. K a b a bir b i i m d e b e
n i m N a g u a l J u a n M a t u s u n deil, Si lvio M a n u e l in m e z i
o l d u u m u ; S il vi o M a n u e l le b e n i m bi r bi r imi zi n b e d e n l e r i m i
z e g i r d i im i z i syl edi.
L a G o r d a y l a k p r d e y a a d m a b e n z e y e n b i r f k e
krizine daha kapldm . K e n d i m e tam z a m a n n d a hk im ol
d um . S a k i n o l m a l y d m . K e n d i k e n d i m e d ef al ar ca beni a n a
lizlerin il gi l e nd i rd i ini s y le d im .
L y d i a ya, b a n a bu e ki l de s a t a m a n n yarars z o l d u u n u
FKEL BR BYC ORDUSU
121
belirttim. S u s m a k bi lmi yo rd u. Silvio M a u e l in b e n i m e t e n

d i m o l d u u n u, bu n e d e n le de b e n i m on la r n bir paras o l a
m a y a c a m s yl edi ba rarak. R o s a o n a katlarak, o l d u u m
her eyi b an a S il vi o M a n e l in v er di i ni syledi.
R o s a ya d o r u szckl er i k u l l a n d n d a n e m i n o l u p o l
m a d m so r du m. On a , sahip o l d u u m he r eyi Silvio Mane l in verdiini s y l e mi ol ma s gere kt i i ni s y le d im . K u l l a n
d sz c kl er in d o r u o l d u u n u n e srd. Ba na o l d u u m
her eyi Silvio Manel vermi. La G o r d a bile ona d e s t e k l e
yer ek ciddi b i i m d e h a s t a la n d m , t m g c m n t ke ndi i ,
i i m d e k i h e r e y i n e r i y i p git ti i b ir z a m a n a n m s a d n
syledi; ite o z a m a n , Si lvio Manel d u r u m a m d a h a l e el mi
ve b e d e n i m e yeni bir y a a m p o m p a l a m . La G o r d a ya gre,
sonul ar la u r a a c a m a , g e r e k k k e n l e r i m i b i l m e m i n d ah a
y er inde o l ur mu . O n a gre, b u g n e d e i n b an a y a r d m e de n
kiinin N ag u a l Jta Mats o l d u u v a r s a y m n d a n y a r a r l a n
m m. Nagal z e r i n d e s a b i t l e m e m i n n e d e n i n i n o n u n s z
c kler e d u y d u u d k n l k m . t e y a n d a n Silvio Manel,
sessiz k a r an l km . O n u n i zi nden g i t m e k iin paralel i z g i l e
ri a m a m g e r e k i y o r m u . O y s a N a g u a l Jtan M a t u s ' u n i z in
den g i d e b i l m e m iin y a p m a m g e r e k e n tek ey o n u n h a k k n
da k o n u m a k m .
Szleri b e n i m iin s a ma l k t a n te hi bi r a n l a m ifade e t
m i y o r d u . K o n u y a d e n k d t n e i n a n d m bir y o r u m d a
b u l u n m a y a h a z r l a n y o r d u m ki, b i r d e nb i re ka f am k a r m a k a r
k oldu. B e l ir t me k ist edi im k o n u n u n ne o l d u u n u kart a m y o r d u m , o y s a iki s a n i y e n c e t m a k l y l a z i h n i m d e
d ur u yo r du . B u n u n yeri ne, t u h a f bir an z i h n i m e m u s a l l a t o l
du. Bu, h e r ha n gi bir k o n u y a ilikin bir d u y g u deil, g e r e k
ten y a a n m bir o la yl a ilgili y o u n bir anyd. Bir z a m a n l a r
don Jtan ve y z n u an k a r t a m a d m bir a d a m l a b ir lik
te o l d u u m u a n m s y o r d u m . m z birlikte, s a n r m h a y a ta
ilikin bir k o n u z e ri n de k o n u u y o r d u k . S a da , dr t m e t
re ilerde a k l a l m a z bir b i imd e , sar ms bir sis duvar u z a n
yor, a n l a y a b i l d i i m k a da r yl a , d n ya y ikiye b l y o r d u . Ye r
122
TEK BENLK
d e n b a l y a r a k g k y z n e , s o n s u z l u a d o r u y k se li yor du .
N i r e n g i n o k t a l a r n n y a r d m y l a y n m b e l i r l e d i i m i ve
si st en d u v a r n e k s e n i n i n d o u d a n b a t y a d o r u u z a n d n
f a rk e tt ii mi a n m s a d m . O i zg in in k u z e y i n e d o r u u za na n
h e r ey, b i l d i i m d n y a y a aitti. D o n J u a n a i z g i n i n g n e
y in d ek i d n y a d a ne o l d u u n u s o r du m . D o n J u a n b en i birka
d e r ec e d n d r d v e b a m e v i r d i k e sisten d u v a r n d a b e
n i m l e bi rl i kt e h a r e k e t ettiini g r d m . D n y a , b e n i m z i h n i
m i n k a v r a y a m a y a c a bir d z e y d e ikiye b l n m t . B l n
m e g e r ek g r n y o r d u , a m a snr, s o m u t bir d z l e m d e ye r
a l m y o r d u ; d e m e k ki snr i i md e yd i . Ya d a yl e m i y d i g e r
ek t e n ?
Bu annn bir boyutu daha bulunuyordu. teki adam,
d n y a y i ki ye b l m e n i n b y k bir baar o l d u u n u s y l e m i
ti, a m a bir s a v a n n b u d u v a r n d n n d u r d u r a b i l e c e k
zihin b er r ak l v e d e n e t i m g c n e s a h i p o l ma s d a h a d a b
y k bir b a a r y m . D u v a r n i im i z d e o l m a d n syl emiti ;
hi p h e s i z b u a y r m d d n y a d a y m , d n y a y ikiye bliy o r m u v e b a m z h a r e k e t e t t i r d i i m i z d e , sa a k a m z a
y a p m gibi b i z i m l e birlikte d n y o r m u . D u v a r n d n m e
sini n l e y e b i l m e k b y k b ir b a a r y m ve b y l e bir baary
e l d e e t m e k s a v a y a i s t ed i i a n d u v a r a a b i l m e g c n
s a l y o r mu .
m e z l e r e b i r az n c e a n m s a d m olay a n l a t t md a ,
k a d n l a r t eki a d a m n Si lvio M a n u e l o l d u u n d a n kesi nli kle
e m i n o l du k l ar n sylediler. Si ste n d u v a r k o n u s u n d a bir u z
m a n olan J o s e f in a , E l i g i o n u n d i e rl er i ne kar s t n l n n
d u v a r h a r e k e t e t m e d e n d u r m a s n s a l a y a b i l m e , b yle li kl e
istedii an d u v a r n i i nde g e e b i l m e y e t en e i o l d u u n u s y
ledi. Rya s r a s nd a si st en d u v ar deli p g e m e n i n d a h a ko l ay
o l d u u n u , n k b y l e b i r d u r u m d a d u v a r n h a re ke t e t m e d i
ini de ekledi.
La G o r d a , be lk i de k e n d i s i n e ac v e re n bir dizi a n da n
e t k i l e n m i gibi g r n y o r d u . D n d k l e r i n i sze d ke bi l e ne k a d a r k v r a n d d u r du . S o n r a d a b e n i m Silvio M a n u e l in
FK E L BR B Y C O R D U S U
123
yardmcs ol du u mdan artk hi phesinin ol mad m b e

lirtti. Bizzat Nagal, dikkatli olmad takdirde onu esir ala
cam konusunda uyarm. Soledad bile onu uyarm, bana
dikkat etmesini, nk ruh u mu n insanlar esir aklm ve
onlar e mr im de uak olarak kul land m s yl emi ki bu,
ancak Silvio M a n u e l in yapabilecei bir eymi. Silvio M a
nuel beni esir alm ve buna karlk ben de, yak n ma gelen
herkesi esir al yormuum. Kendisinin de, Silvio M a n u e l in
evindeki o odada oturduu ana dein b y m n etkisi altnda
yaadn, ama o an, birdenbire omuzlar zerinden bir y
kn kalktn hissettiini syledi.
La G o r d a nn szlerinin etkisiyle ayaa kalktm ve s en
deledim. M i demde bir bir boluk hissediyordum. Hangi d u
rumda olursa olsun, bana destek olaca ko nu sun da ona g
v e ne b il e ce i md en e mi n di m. hanet e u ra d m hissettim.
Onlara gerekte ne hissettiklerimi anlatmann uygun o laca
n dndm, ama birdenbire kend ime geldim. Bunun yerine
onlara, bir sava olarak tam bir tarafszlk iinde bir sonuca
vardm, don J u a n n yaam m n akn deitirmesinin al
tnda yatan nedenin, bana daha iyi bir ya am s alayabilmek
olduunu syledim. Bana yaptklarn defalarca deerl endi r
mitim ve hepsinde vardm sonu aynyd. O, bana z g r
lm salamt, eni m de bildiim tek ey, yaknmdakilere salayabileceim tek ey, ancak zgr lk olabilirdi.
Nestor, beni desteklediini belirten bir hareket yapt ve
bana kar duyduklar dmanl a bir son vermeleri iin ka
dnlar uyard. Bana baktnda gzlerinde, a nl ama ya alan
a ma a nl aya mayan birinin ifadesi okunuyordu. Bana, onlara
ait, gerekten garip bir kua benzediimi syledi. Sev ec enl i
in ve tekdzeliin snrlarn aa bi lmek iin bir an benim
varlma gereksinim duymulard. imdi yse zgr dler ve
onlara engel olacak hibir ey yoktu. Beni mle birlikte k al
malar hi phe yok ki homu, ama bu, onlar iin lmcl
olacakm.
ok d u y g u l a n m a b en zi yo rd u. Y an ma geldi ve elini
124
TEK BENLK
o m u z u m a koydu. Bu dny a zerinde bir d aha hi karla

mayaca mz hissettiini; kk insanlar gibi tartarak, i
k a y e t ed e re k, b i r b i r i m i z i s u l a r a k a y r l m a m z d a n znt
d uy du un u syledi. Benimle, kendi adna deil, dierlerinin
adna konu tu u nu belirten Nestor, aralarndan ayrlmam g e
rektiini, nk artk bir arada b ul unmam z n olanak d ol
duunu d nyordu. La G o r d a nn birlikte olut urduumuz
ylan betimlemesini en bata kendi si ne gln gelmi. i m
diyse fikrini deitirmi, bu dnce artk ona gln gclmiyormu. Bir grup olarak baarl o labi lme miz iin son ans
m zm bu.
I^Don J uan b a na y az gm alak g nl llk iinde kabul
et meyi retmiti.
Bi savann yazgsnn ak d e i m ez , demiti bana
bir seferinde. etin olan, onun bu kat snrlar iinde nereye
varabi lecei, k u s u r s u z l u u n u ne l de koruyabileceidir.
Ee r yolunun zerinde engellerle karlarsa, sava kendi
kusursuzluu iinde bu engelleri y e n m e k zere onlarla sav a
r. Eer yol unun zerine d ayanl maz glkler ve aclar
karsa, yazgsnn izdii yolu sann bir teli kadar bile d e
itiremez. j
At aca mz bir sonraki admn bize b ul un d u u mu z yerin
erkinin iaret et mes ine ilikin olarak en bata vermi o ld u
um kararn doru ol duunu d ndm. Ayaa kalktm. t e
kiler balarn evirdiler. La G o r d a yan ma geldi ve hibir
ey ol mam gibi oradan a yr l mam gerektiini, kendisinin de
d aha sonra bana yetieceini ve elik edeceini syledi. f
kelenmitim. Bana katlmas iin hibir neden bulunmadn
s yl emek istedim. O da dierlerine katlmay semiti. ha
nete uradm hissettim. Neler hissettiimi anlam gibiy
di. Sakin bir sesle bana, k k insanlar olarak deil, birer sa
va olarak ya zgl ar m zn emirlerini birlikte yerine getir
m em iz gerektiini syledi.
B l m ki
*
Rya Grme Sanat
NSAN BMNN YTRLMES
irka ay sonra, grubun dier yelerinin M e k s i k a nn e

itli blgelerine yerlemelerine yardm etmesinin ardn
dan, la Gorda A r i z o n a ya tand. Bylece, mezl ik dene yi
mimizin en tuhaf ve en srkleyici ksrmn bilinmezlikleri
ni z me e baladk. Balangta ilikilerimiz hayli gergindi.
Al ameda P a rk nda birbirimizden ayrlrken ona kar hisset
tiim duygulardan kendimi kurtarabilmek benim iin ol duk
a zordu. Dierlerindense hi haberim yoktu. Nerede ol duk
larn bilmesine ramen, la Gorda bana hibir ey sylemedi.
Onl arn neler yaptklarn r e n m e m i n ger eks iz o l d u u nu
dnyordu.
Grnr de La G o r d a yla ar amzda hibir sorun y okmu

gibi grnyordu. Yine de, bana kar tekilerin tarafn tut
mu olmasn ken di me bir trl yedi remiyordum. Bu d u y g u
yu asla belli etmemi t im, yine de hissediyordum. Hi bi r ey
ol mam gibi ona yardmc ol uyor ve el imden geleni yap
yordum. fakat kusursuzluk bunu gerektirdii iin byle d a v
128
RYA GRME S A N A T I
ranyordum. Bu beni m grevimdi; yerine getirmek iin seve

seve lm e gidebilirdim. Kendimi , mod er n kent yaamnn
karmaas iinde ona yol gstermeye, onu ei tmeye adadm;
ngilizce r e nm ey e bile balamt. nanl maz bir ilerleme
gsteriyordu.
ay hzla geti. Ancak, Los A n g e l e s da b u lu nd u um
bir gn, sabahn erken saatlerinde ba md a daya n l ma z bir
basnla uyand m. Bu bir ba ars deildi; daha ziyade ku
l aklarmda ok youn bir arlk hissediyordum. Ayn arl
g zk ap ak lar md a ve d a m a m d a da hissediyordum. At ei
m i n y k s e l d i i n i n f ark ettim, a m a ate y a l n z c a k a f am n
iindeydi. Takatsiz bir biimde yer imden do rul maya al
tm. Bir kriz geiriyor o l du u mu sandm. Akl ma ilk gelen,
yardm istemek oldu, ama her naslsa ken di me gelebildim ve
s aki nl emeye altm. Bir sre sonra, bamdaki basn h a
fi fl emeye balad, a m a bu kez bo a z m n zerinde d m
lenmiti. Nefes alamad m hi ssedi yordum, bir sre tkanr
gibi o l d u m ve k s r d m ; d a ha s o n ra b as n y av a y av a
g s me, kasklarma, bac ak lar ma doru ilerledi, s onunda
bedenimi terk etti.
Bana olanlar her ne ise, yaklak iki saat srmt. Bu
iki ikence saati b oy un ca sanki bir ey bedenimi n iinde a a
lara doru ilerliyor, dar km ay a alyordu. Bu eyin
iimde bir hah gibi yuvarlandn hissediyordum. O srada
bunu b e d e ni mi n bo l uu iinde hareket eden bir kabarca
da benzetmitim. An c ak bu imgenin yerine birincisini y e le
di m, n k k a t l a n a r a k b y d n h i s s e di y o rd u m. Tpk
kvrlan bir hal gibi giderek arlayor, aalara doru in
dike da ha ac verici oluyordu. Acnn dayanlmaz hale gel
dii iki blge, dizlerim ve ayaklarm, zellikle sa ayam
oldu. Ac ve basn btnyl e kaybol dukt an sonra bile otuz
be dakika b o y u n c a sa ayam scakln korudu.
La Gorda, anlattklarm dinledikten sonra, insan bi i mi
mi bu kez kesinlikle yitirdiimi, kalkanlarmn tmn, hi
NSAN BMNN YTRLMES
129
deilse b yk bir b l m n i nd irdi imi syledi. Haklyd

da. Nasl ol duunu bilmeden, hatta neler olup bittiinin far
kna varmadan, bana son derece yabanc gelen bir k on um da
b u l m u t u m k en di m i . Y a b a n c l a m , i l gi s i zl e m i t i m. La
G o r d a nn bana y ap m olduklar artk u m u r u m d a deildi.
Bana yapt saygszl affettiim iin deil; sanki herhangi
bir ihanet hi o l m am gibiydi. imd e la G o r d a ya ya da
h er hangi birine ynelik, ak ya da gizli, kin k al mam t .
Hissettiim, istenli bir ilgisizlik ya da uy u ukl uk deildi;
bir yabanclama, hatta bir yalnzlk istei bile deildi. Daha
ok, garip bir uzaklama duygusu, yaad m ann derinlikle
rine dalabilirle ve bunun dnda hibir ey d n m e m e y et e
neiydi bu. nsanlarn yaptklar beni etkilemiyordu, nk
artk hibir beklentim kalmamt. T u h a f bir h uzur duygusu,
yaammn baat gc haline gelmiti.^Bir savann y a a
m n da ki k a v r a m l a r d a n birini y a n s z l u y g u l a d m
h i ss ed i yo rd um . La Go rd a, k a vr a m y a l n z c a u y g u l a m a n n
tesine getiimi sylyordu; ona gre bu kavram ya yor
dum.
Don J u a n la byle bir eyi tam olarak gerekletirebilme
olaslm zerine uzun uzun tartmtk. Bana yanszln'
bilgelik anlamna gelmediini sylemiti, a ma yine de y an
szlk bir avantajm, nk savaya belli durumlar y eni
den deerlendirebilmesi, konumlar yeni den gzden geire
bilmesi iin bir anlk da olsa bir d ur a kl am a frsat v er iy or
mu. B u nu nl a birlikte, belirttiine gre, bir s ava nn bu
fazladan an amac na uygun ve doru biimde k u ll an ab i lm e
si iin tm yaam boyunca hibir eye boyun e m e d e n m
cadele etmesi gerekiyormu. ^
Byle bir d uy gu yu d en c yi ml ey ecei m k o nu s un d a u m u
dum yoktu. Anl ad m kadaryla, kendi li inden gelien bir
duygu deildi bu. Bun un salayaca yararlar zerine d n
mek, ya da nasl ortaya kabileceine ilikin olaslklar z e
rine akl yrt mek de bir sonu vermeyecekti. D on Jar t a
ndm yllar boyunca, dnyayl a aramdaki bal arda srekli
130
bir azal ma hissetmitim, a ma bu sre entelektel dzl emde

gereklemiti; gndel ik ya am md ay sa , insan biimimi yi
tirdiim ana dein herhangi bir dei i m yaamamtm.
La G o r d a yla, i nsan bi i mi ni n yi tirilmesi kavr am nn ,
bir m e z i n e it i m s r eci nd e belirli bir eie ulatnda,
onu kuatan bedensel bir d u r um a bal olduu gr z e
ri nde tarttk. B yl e de olsa, tuhaftr, la G o r d a yla beni m
iin insan biiminin yitirilmesinin nihai sonucu, yalnzca p e
inden koul an ve kut sanan yanszlk d u yu m u n u n elde edil
m e s i dei l, a yn z a m a n d a o k o l a y k o l a y y a k a l a n a m a y a n
an ms aman n da gerekletirilmesi olmutu. Ve bu d urumda
akln pay ok kkt.
Bir gece, la G o r d a yla bir film zerine konu uyorduk.
A k sak bir film izlemiti ve film hakk nda ne d nd
n me ra k edi yordum. Filmi hi beenmemit i. Bu tr eyle
rin kiiyi za y fl at t n , bi r s ava o l ma n n, N a g u a l J uan
Mat us gibi t am bir cinsel perhiz iinde disiplinli bir yaam
srdrmeyi gerektirdiini syledi.
O n a don J u a n n kadnlardan holandn, bakir ol ma d
n bildiimi, b u nu n da gzel bir ey ol duunu syledim.
Delisin s en! diye bard, sesinden elendii anlal
yordu. N a gu al kus urs uz bir savayd. O, ehvetin alarna
hibir z ama n y ak al an ma d .
Ne d en don J u a n n bakir olmadn d n d m m e
rak etti. Ona, m ez l ii mi n balarnda A r i z o n a da yaad
m z bir ol aydan sz ettim. Bir gn, ol duka yorucu bir y r
yt en s onra don J u a n n ev in de di nl eni yordum. Don Juan
t uhaf bir bi i mde sinirli grnyordu. Sk sk kapdan dar
b a k m a k zere yer inden kalkyordu. Birisini bekliyor gibiydi.
D a h a sonra ani den b ana bir arabann yoldaki dn em ec e ula
tn ve eve doru geldiini syledi. Gelen kii, bir kz, bir
ar kadaym ve ona battaniye getirmi. Don J u a n n ut and
n o g ne dein hi g r me mi ti m ve onun ne yapacan
bi lemez der ecede rahatsz grnc e son derece zldm. Kz
grm em i istemediini dndm. Ona gizlenebileceimi
NSAN BMNN YTRLMES
131
syledim, ama odada gizlenebileceim bir yer yoklu. Bunun

zerine, yere u za nma m syledi ve zerime bir hasr serdi.
Darda bir arabann du rduunu duydum, hasrn deliklerin
den, kapnn nnde ayakta duran bir kz grnyordu. nce,
uzun boylu, ok gen bir kz. o k giizel ol duunu d n
dm. Don Juan, alak, sevecen bir sesle ona bir ey s yl
yordu. Daha sonra dnerek eliyle beni gsterdi.
Carlos hasrn altnda gizleniyor, demiti yksek sesle.
O n a selam ver.
Kz son derece dosta bir ifade ile bana el sallam, m e r
haba demiti. Kendimi budala gibi hissetmi, beni bylesine
utandrc bir d ur um a soktuu iin don Jana fk e l e n m i
tim. Aka, byle davranarak kendi gerginliini haf if let me
ye alyor, ya da daha da kts, benim nmde kza hava
atyordu.
Kz gidince fke iinde ondan bir aklama istedim.
tenlikle, kendini engelleyemediini, nk ayaklarmn g r
dn ve ne yapacan bilemediini syledi. Bunu d u y d u
umda, evirdii dolabn ne olduu nu tam olarak a n la m
tm; gen arkadayla bana hava atyordu. Ayaklarmn g
rnmesi olanakszd, nkii dizlerimi kalamn altnda doru
ekmitim. Bili yormu gibi g l m se di m ve don Juan bana
kadnlardan, zellikle de o kzdan holandn itiraf et mek
zorunda kald.
O olay hi akl mdan kmamt. Don J u a n sa bu k o n u
dan bir daha hi sz etmedi. Ne zaman konuyu asam, beni
hep susturuyordu. O kz d n mek benim iin ner edeyse bir
saplant halini almt. Bir gn, kitaplarm okuduktan sonra
beni arayacan umuyordum.
La G o r d a ok t edi rgi n oldu. Ben k o n u ur ke n o d a n n
iinde aa yukar yryordu. Al amak zereydi. Tehlikeli
olabileceini d n d m eit eit dolambal iliki alar
geldi aklma. La G o r d a nn bencil olduunu ve baka bir k a
dn tarafndan tehdit edilen bir kadn gibi davrandn d
ndm.
132
K sk an d n m, G o r d a ? diye sordum.
Ap t al l a ma , dedi fkeyle. B en biimsiz bir sava

ym. K skanl k ya da sahi pl enme duygular kalmad ben de .
Genarol arn bana la Go rd a Na g u a T n k a d n d r d ed ik
lerini syledim. Glkl e duyul an bir sesle k o nu m a y a ba
lad.
Sanrm y le yd i m, dedi ve yznde anlalmaz bir ifa
d eyl e y at a n n ze r in e ot urdu. y l e o l d u u m u s a n y o r
dum. A n c a k nasl o l du un u bi lmi yoru m. Nagual Juan Mat u s un senin iin anlam neyse, beni m iin de yleydi. O, bir
erkek deildi. O Naguald. Cinsellikle ilgilenmezdi.
O n a d o n J u a n n o k z d a n h o l a n d n a n l a t t n d an
e mi n olmas gerektiini syledim.
On un l a yattn syledi m i ? diye sordu la Gorda.
Hayr, s y l em ed i , a m a anl at t kl ar ndan byl e oldu u
rahata anlalyordu, dedim.
N a g u a l n senin gibi ol masn isterdin, deil m i ? diye
sordu k m s e r bir ifadeyle. Nagual kusursuz bir s ava y
d.
Hakl o l d u um u ve d n ce mi sorgul amaya gerek o l m a
d n d n y o r d u m . Salt la G o r d a y e l e n d i r m e k iin,
gen kad n n don J u a n n metresi deil de, mezi ol abilece
ini syledim.
U z u n bir sessizlik oldu. Sylediklerim beni de rahatsz
etmiti. O ana dei n bu hi akl ma gelmemiti. Kafam bir
nyargya t akm t m ve b a k a bir olasl aklma bile getir
memi ti m.
La G o r d a gen kadn b et i ml em em i istedi. B un u y ap a
madm. Y z n e dikkatle bakmam t m. Yz hatlarna dikkat
e d e m e y ec e k l de fkeliydim ve utanmtm. O da bu u y
gunsuz d u r u m d a n rahatsz olmu, aceleyle evden kmt.
La Gorda , ne de n se gen k ad n n N a g u a l n y a am nda
o k n e m tayan bir insan oldu un u d ndn syledi.
Ilmm /eric, don J u a n n t andmz dostlan zerine ko
NSAN BMNN YTRLMES
n u ma ya baladk. O n a don J u a n n z a m a n za ma n beni de

gtrd peyote trenlerini, orada g r d m herkesi ayrn
tl olarak betimledim. Hibirini t anmyordu. O zaman, don
J u a n la ilikisi bulunan tandm insanlarn saysnn onun
tandklarndan daha ok olabileceinin farkna vardm. An
cak sylemi o lduum bir ey onun, gen bir kadnn NagualTa G e n a r o nun da bulunduu kk beyaz bir arabay kul
lanrken g r d bir ansn c a n la n d r d . G e n kadn, iki
adam la G o r d a nn evine brakm, gi tmeden nce la Gord a nn yzne bakm. La Gorda gen kadnn Nagalla Gena r oyo arabasna alan herhangi biri ol duunu dnm. La
G o r d a nn anlattklarm dinlerken, don J u a n n evinde giz
l e nd i i m has r n al t nd an k a l k t m d a d ar d a beyaz bir
V ol ks wage nin g zd e n k a y b o l d u u n u g r d m anmsa
dm.
Ona, don J u a n n grm ol du u m bir dier dostundan
daha sz ettim. Bu, kuzey M e k s i k a da bir kasabann pazar
yerinde bana peyote veren bir adamd. Bu adam da yllarca
zihnimden kmamt. Ad Vi ce nt eydi. Bu ad duyar duy
maz la G o r d a nn bedeni sanki bir sinirine d o k u n mu u m gibi
irkildi. Sesi tizleti. Benden ada m n adn bir kez daha syle
memi ve onu bet imle memi istedi. Bir kez daha, herhangi bir
betimlemede blunamyordum. Ad am on yl akn bir stire
nce yalnzca bir kez, birka dakikalna grebilmitim.
La G o r d a yla birlikte gergin bir d n e m geiriyorduk.
Birbirimize deil, bizi tutsak eden ey ne ise, ona kzyor
duk.
E k s i k s i z b i i m d e a n m s a m a l a r m z h z l a n d r a n son
olay, tp atelendiim bir gn ortaya kt. Yatamda ya
tyor, arada srada u yk u y a dalyor, y e ni d en uyan yordum.
Zi hni mde eitli amasz dnceler geziniyordu. Btn gn
kafama eski bir Meksika arksnn ezgisi taklmt. Bir an,
d mde birinin bu arky gitarla s eslendirdiini grdm.
Ezginin tekdzeliinden ikayet ettim ve protesto etliim in
134
san, gitar k a r n m a doru frlatt. Gi tar n b a n a arpmas n

n lemek iin geriye doru sradm, kaf am duvara arpt ve
uyandm. G r d m d a n m sa m y or du m a m a ezgi akl m
dan k m y o r d u . Gi tar n sesini u n u t a m y o r d u m ; b ey ni mi n
iinde alp duruyordu. Yar uyank, ezgiyi di nl emeye k oy ul
dum. Bir ryaya giriyor gibiydim. Gzleri min nnde e ks ik
siz ve ayrntl bir rya grnt s belirdi. Bu grntde ya
n m a gen bir kadn oturmutu. Y z hatlarn tm ayrntla
ryla seebiliyordum. Ki m oldu un u bi lmi yordum, a ma onu
g rmek beni ok artmt. Bir anda t a m am en uyanmtm.
O yzn be nd e yaratt tedirginlik ylesine youn olmutu
ki, y er im de n kal kt m ve odan n iinde bir aa bir yukar
y r m ey e koyul du m. B e d en i md en ter boanyordu, odadan
dar km ay a ko rkuyor dum. La G o r d a dan da yardm iste
y emez di m n k J o s ef i n ay g rm ek zere birka gnlne
M e k s i k a ya gitmiti. Karn b l gemi gl endi rmek zere be
lime bir a r af baladm. araf, dalgalar halinde bedenimi n
iinde akp gi den sinirli enerjiyi d in di rmeme yardmc ol u
yordu.
Oda n n iinde aa yukar gezindike, zihni mdeki g
rnt da l may a balad. Anc ak be ni m arzu ettiim gibi h u
zurlu bir u n u t u a deil, k a r ma k , eks iks iz bir a n ms ay a
dnt. Bir zamanlar, bir tahl a mbar nda st ste ylm
arpa, b u d ay uvallarnn zeri nde o t u rd uu mu a n ms yor
dum. Ge n bir kadn, aklma taklan o Meksi ka arksn sy
lyor ve gitar alyordu. Gitar alyla dalga geince gitarn
sapyla kaburgal ar m drtmt. Ora da benimle birlikte ot u
ran bakalar da vard, la Go rd a ve iki adam daha. Adamlar
iyi t anyordum, a ma gen kadn kartamamtm. A n m s a
m ay a altm, a m a du rum um ut s uz grnyordu.
Her yan m so uk ter kaplam halde yeniden yatama
uzandm. Srlsklam o lmu pi jamal ar m kar tma dan nce
ksa bir sre d in l en me k istemitim. Bam yksek bir yast
n zerine k o y d u u m da , zi hni m biraz daha ald ve gitar
a l a n n k i m o l d u u n u a n m s a d m . O, N a g u a l kad nd ; la
NSAN BMNN Y TRLM ES
135
Gorda ve benim iin yeryzndeki en nemli insan. O, N a

gual adamn dii benzeriydi; onun ei ya da kadm deil, kar
lyd. Gerek bir liderin berraklna ve yetkesine sahipti.
Bir kadn olarak, bizleri besliyordu.
Belleimi daha fazla zor la maya cesaret ede me di m. Tam
anlamyla an ms amay a d aya namayac a m seziyordum. A n
lalmaz duygul ara kapldm. O n un en saf, en yansz ve en
derin s evecenliin kiilemi biimi o ld u un u biliyordum.
La G o r d a nn ve benim Nagual kadn hayattaki her eyden
daha ok sevdiimizi s yl emek yalan olmazd. Bize ne ol
mutu da onu byle untabilmitik?
O gece yat a mda yatarken ylesine huzur suzl am t m
ki y a am mdan k ay g l anm ay a balamtm. Bir ark mrl
dandm ve bu ark benim iin ynlendiri bir g oldu. A n
cak biraz olsun sakinleebildiimde kendi ken di me defalarca
tekrar ettiim szcklerin de o gece zi hni mde beliren bir an
olduklarn anmsadm; bu szler bir forml, biraz nce deneyimlemi o ldu um gibi bir zihin kargaas ndan beni ekip
kartan byl szlerdiler.
Yazgm yneten gce teslim oldum.
Hibir eye yapp kal mayaca m, bylece, s avuna ca m
hibir ey olmayacak.
Zi hni mde hibir dnce ol mayacak, bylece g re bil ece
im.
Hi korkum olmayacak, bylece kendi kendi mi a n m s ay a ca
m.
Formln, o zaman ne anlama geldiini kar amad m
bir dizesi d aha vard.
Yansz ve rahat,
Bir ok gibi frlayp Ka rt al aacam zg r ol ma k iin.
Hasta ve ateler iinde olmam, bir t ampo n ilevini g r
136
m; yapm o ld u u m eyin, ya da hibir ey y ap ma m o l

d u u m a gre, b ana olan eyin ana etkisini saptrm olabilir
di.
La G o r d a yla ilgili bulank anlarm, ya da orta M e ks i
k a daki o evde yaam o l d u u ma ilikin nsezi bir anl amda
hayat m n gidiatn ciddi bi i mde deitirmiti, ama Nagual
kadn a n m s a m a n n y an nd a b u n la r hi bi r ey saylmazd.
Hi bi r ey! B u n u n nedeni, anlarn geri getirdii d uy gu lar
deil, da ha ok onu unut mu ol mamd; ve bu, kiinin bir ad
ya da bir ezgiyi u nu tmak gibi deildi. O aa kma anndan
nce zi hni md e onunl a ilgili hibir an bul unmuyordu. Daha
sonra, b an a bir ey oldu, ya da ze ri mden bir ey kalkt ve
kendimi, y a a m m a o ana kadar giren en nemli, a ma daha
nce hi kar l a mad m insan an ms yor buldum.
La G o d a ya anmsaym anlatabilmek iin, iki gn d a
ha geri dn mes in i bek l em ek z or unda kaldm. Nagual kadn
anlatr anl at maz la Go rd a da onu anmsad; farkndal bir
ekilde b ana balyd.
B e y az a r a b a d a g r d m kz N a g u a l k a d n d ! diye
bard la Gorda. Bana geri d n m t ve ben onu amsay am a m t m .
S z l e r i n i d u y u y o r , ne a n l a m a g e l di in i k a v r y o r d u m
a m a d ik kat imi o nu n s zlerine v e r m e m bir hayli za ma n m
ald. D i k k a t i m da lmt ; sanki g zl er i mi n n n e bir k
yerletirilmi, d ah a sonra da giderek kslmt. Bu n k
slmasn e n g e l l e y e m e z s e m l ece i mi d n y or du m. Bi r
denbire bir kas l ma hissettim ve benl ii mi n birbirinden ayr
lan iki b l m n bir araya getirdiimi anladm; don J u a n n
evi nde g r d m gen kadnn Nagual kadn olduunun a y
rmna varmtm.
O anda ya ad m duygusal alkantlardan k urt ul mama
la G o r da y ar dm edemezdi . alkantl bir ruh hali iindeydi.
Hkra hkra alyordu. Nagual kadn a n ms aman n yarat
t duygusal ok onu gerekten sarsmt.
Onu nasl u nu t ab i ld im ? diyerek iini ekti.
NSAN BMNN YTRLMES
137
Yiiziin bana d nd nde gzlerinde bir phe parlts

sezdim.
Onun varl hakk nda hibir fikrin yoktu, deil m i ?
diye sordu.
Baka bir durumda, bana sorduu sorunun kstaha, ha
karet ykl bir soru oldu u nu d nebi li rdi m, a m a ben de
ayn eyleri onun iin d n yordum. Anlattklarndan fazla
sn bildiini dnyordum.
Hayr, y o k t u , dedi m. Ya s eni n? Seni n haberi n var
myd o n d an ?
Y z me yle m as um ve arm bir ifade ile bakt ki,
phelerim bir anda silindi.
Hayr, diye yant verdi. B ug n e dein bi lmiyordum.
O ve Nagual Juan M a t u s d a O a x a c a daki meydanda, bankta
ot urduumuzu imdi an ms yorum. Bunu yaptm da onun
yzn de an ms yordum, a ma tm bunlarn bir d o l d u u
nu sanyordum hep. Her eyi hem biliyor, hem de b il mi yor
dum. Peki neden bunun bir d ol duunu d n d m?
Bir an panie kaplmtm. Daha sonra kusursuz bir bi
i mde a yr m na v ar m a y a ba lad m ki, o k on u t u k a bilin
cimde bir yerde bir kanal alyordu. Birdenbire, beni m de
don Juan ve Nagual kadnla birlikte o bankta ot urmu o l du
umu anladm. O anda onlarla her birlikte ol u umda deeyimlediim bir duyg uyu anmsadm. Bu, hayal bile e di l e m e
yen bir bedensel honutluk, mutluluk, eksizliklik d u y u m u y
du. Don Juan ve Nagual kadnn kusursuz birer varlk o l d u k
larn ve onlarla birlikte ol man n beni m iin gerekten byk
bir ans olduunu d ndm. O bankta dnyan n en m k e m
mel varlklaryla yan yana oturmakla, belki de insani d u y g u
larmn zne varmtm. Bir keresinde don J u a n a, ya ad
m bu d uy guyu saf, bozul mam , kesintisiz s akl ayabi lmek
iin l meye hazr o l du umu tm kal bi mle sylemitim.
La G o r d a ya bu anm anlattm. Bana ne d emek istedii
mi anladn syledi. Bir an iin sessiz kaldk ve d aha s o n
ra, anmsaymzn yaratt duygusal younl uk bizi tehl ike
138
li bir hzn, hatta umars zl a itti. A l a m a m a k iin d uy gu la

rm g l kl e den et le yebi ld im. L a Gorda , yzn k ol uyl a
rtm, hkra hkra alyordu.
Bir sre sonra sakinletik. L a G o r da gzlerimin iine b a
kyordu. N e d nd n biliyordum. Gzleri nden soru nu
nu okuyabi li yordum. Bunlar, gnlerdir b eni m de zi hni me ta
klan sorulard. Nagual kadn ki mdi? On u nl a nerede karla
mtk? Ne re de n geliyordu? Dierleri de onu tanyorlar m y
d?
Tam bunlar s or mak ze reydi m ki, la Go rda bana engel
oldu.
G e r e k t e n b i l m i y o r u m , dedi ve bu so ruy u b ana y
neltti. B u n u n yantm senden bekliyordum. Nedeni ni bi lmi
yorum, a m a neyin ne ol duunu senin anlatabileceini d
nyorum.
O yant b end en bekliyordu, bens e ondan. D u r u m u m u
z u n t ersl ii ne gldk. O n d a n N a g u a l k a d n h ak k n d a tm
bildiklerini anlatmasn istedim. L a Gorda iki kez bireyler s yl eme gi riiminde bulundu, a m a dncelerini bir trl
toparlayam y o r d u .
N e r e d e n b a l ay a ca m g er ek ten b i lm i y o r u m , dedi.
Tek bildiim ey, onu sevmi o l d u u m .
On a, b e n i m de ayn d uy g ul ar payl a t m syledim.
Nagual kadn her an ms ad mda, ilahi bir hzn beni p e n
esine alyordu. Kon u ur ke n, b ed en im sarslmaya bal am
t.
Sen ve ben onu sevi yo rdu k, dedi la Gorda. Bunu ne
den sylediimi bi lmi yorum, a m a onu n bize sahip olduunu
b i liyor um.
Bu szlerini b a n a a kl ama s iin onu zorladm. Bunu
nede n sylediini bilemiyordu. Sinirli bir tonda konuuyor,
duygularn deerlendiriyordu. Karn b o lu umd a bir arpn
t hi sset t im. L a G o r d a y k o n u m a s , s yl e y e c e i bir ey
yoksa d aha nce sylediklerini tekrar etmesi, s us mamas iin
zorladm. O ko nu tu k a sesi, farkl bir zaman b oyut una ge
NSAN BMNN YTRLMES
139
ebilmem iin bir kanal ilevini gryordu. Sanki k an m d a

mar l ar md a ol aans t bir basnla, sratl e akyordu. Her
yanm kar ncal anmaya balamt ve o anda ok net bir an
canland. Bedeni mde, Nagual kadnn, N a g u a l t amaml ayan
varlk olduunu hissettim. O, N a g u a l a huzur, mkemmel lik,
gven, kurtulu duygusu salyordu.
La G o r d a ya Nagual kadnn don J u a n n orta o l d u u
nu sezdiimi syledim. La Gor da aknlkla y z m e bakt.
Hayr der gibi yavaa ban sallad.
Onun Nagual M a t u s la hibir ilgisi yoktu, seni akn,
dedi sert bir ifadeyle. O senin iindi. Bu yzden sen ve ben
ona aittik.
La G o r d a yla baktk. Kendisine de mantksz gelen d
nceleri istemeden dile getirdiinden emi ndi m.
O senin iindi de ne d em ek la G o r d a ? diye s ordu m
/.u bir sessizlikten sonra.
O, senin ortand, dedi. Siz ikiniz bir ekiptiniz. Ben
onun himayesi altndaydm. Ve o, bir gn geri v er me m k o u
luyla seni bana emanet elti.
La G o r d a ya tm bildiklerini bana anlatmas iin yal var
dm, ama baka hibir ey bilmiyordu sanrm. G c m n t
kendiini hissettim.
Nereye gitmi olabilir? dedi la Gor da birdenbire. B u
nu tahmin edemi yor um. N a g u a l la deil, seninle birlikteydi.
u anda burada, ar am zda olabilir.
Bir kez daha bir phe ve korku krizine girdi. Beni, Nal'ual kadn Los A n g e l e s da gizliyor o lmakl a sulad. KorkI.u biraz olsun hafifletmee altm. aknlkla, la Gord.yla karmda bir ocuk varm gibi k o nu m a y a balad
m fark ettim. Beni dikkatle dinliyor gibi grnyor du; oysa
bos bo bakyordu ve bana aldrmyordu. Sanrm la Gorda,
hemn gibi sesimi bir kanal olarak kullanyordu. Bunun far
knda ol duunu da biliyordum. K o n u m u z u n snrlar iinde
'"Vcyebilecekleriu tiikeninceye kadar konut um. Bu arada
h.ka bir ey oldu ve kendimi, yar yarya kendi anlattklar
140
m dinler buldum. L a G o r d a yla istencimin dnda k on u u

yordum. imde o ana dein biriken szckler, imdi zg r
lklerine k avu mu lar , anl a l amaz der ece de s amal amlard. Bir ey beni d urdur uncaya dein konut um, konutum.
Do n J u a n n, O a x a c a daki o bankt a Nagual kad na ve bana,
varl on un iin, bir insann dost luundan umut edecei ya
da bekl eyebilecei her eyin topland zel bir insandan sz
ettiini an msad m. Bu kii, bir kadnd ve Nagual kadn b e
ni m iin ne a nl ama geliyorsa, o nu n iin de bu kii ayn anla
m a geliyordu. Nasl Nagual kad n beni terk ettiyse, o da don
J u a n ayn eki lde terk etmiti. D o n J u a n n k ad n a olan
du yg ul ar d e i m e m i t i ve baz iirlerin o n d a uyand rd
hzn, bu duygular iimde yeniden alevlendiriyordu.
Bana iir kitaplarn getiren kiinin de Nagual kadn ol
d uunu an ms ad m. Arabas n n bagaj nda ciltler dolusu iir
kitab bul unurdu. Don J u a n a iir o k u m a m iin beni tevik
eden o olmutu. Birdenbire, Nagual kadnla birlikte o bankta
o t ur u umu za ilikin an ylesine younlat ki, gayri ihtiyari
derin bir soluk aldm, g s m iti. imdiye dein duymu
ol du u m duy gu larda n daha gl, boucu bir yitiri duygusu
benliimi kaplad. Sa o m u z u m u n zerinde d uy du um id
detli bir acnn etkisiyle ne doru eildim. Bildiimi hisset
tiim, benl ii mi n bir b l m n n serbest brakmak istemedi
i bir an da ha vard.
Zi hni mi rahatlatmann tek yolu olarak mantksal kal ka
n mdan geride kalanlarla ilgilenmeye baladm. Kendi k e n
d i m e def al arca, la G o r d a yla b e n i m bi rbi ri nden kesinlikle
farkl iki ayr d zl em de yol aldmz syledim. A n m sa d k
lar, b eni m a n ms ad kl ar md an ok d aha fazlayd, a ma ara
trma yetisinden yoksundu. Dierleri, ya da kendisi hakknda
aratrmalarda b ul unaca k b ii mde eitilmemiti. Ancak, as
lnda beni m de ond an d aha iyi o l mad m dncesi kaf ama
takld. B en de hl , don J u a n n bir z a m a n l a r o l d u u m u
syledii k a da r beceriksizdim. D on J u a n a iir o kud u umu
hi u n ut m am t m a m a spanyol iiriyle ilgili bir kitabmn
NSAN BMNN YTRLMES
141
olmad, ya da byle bir kitab hibir z a ma n a r ab amd a b u

l undurmad m gereini incelemeyi akl edememit im.
Daldn d n ce l e r d e n beni la G o r d a e ki p kartt.
Kendinden ge me k zereydi. Bararak, Nagual kadnn ok
yaknmzda bir yerlerde b ul unduunu hissettiini syl yor
du. Birbirimizi b ul ma k zere biz nasl terk edildiysek, N a g u
al kadn da bizi b u l m ak zere terk edilmi. Us laml amas n n
gc karsnda neredeyse ikna ol mutum. Ne var ki, iimde
bir ses, bunun byle olmadn sylyordu. Bu ses, bilin
dzl emi ne kar tma ya cesaret e d e me d i i m , iimde yatan o
anyd.
La G o r d a yla tartmak istedim a m a bu nun iin bir n e
den yoktu, mant ksal kal kan m ve kul lanac a m szckler,
Nagual kadn anmsaymn etkisini azaltmakta yetersiz ka
lacaklard. Bu annn bende yaratt etki, l m korkus undan
bile daha sarsc olmutu.
Nagual kadnn gemisi bir yerlerde batt, dedi la G o r
da zayf bir sesle. Sanrm ssz bir yerde yapayalnz bir hal
de ve ona yardm et mek iin hibir ey yapmyoruz.
Hayr! Hayr ! diye bardm. O artk burada deil.
Bunu neden sylediimi tam olarak bi lmi yordum, ama,
doru ol duunu biliyordum. Bir an, akl al maz bir h znn
derinliklerine gml dk. lk kez, benl ii mi n tandm b l
m nd e var olan anlar iinde gerek, snrsz bir iiziin, r
knt verici bir eksiklik hissettim. imde bir yerlerde kabuk
balayan bir yara yeni den almt. G e m i t e old u u gibi
bilmenin ve gi zemi n oluturduu bir rtnn arkasna sn am a z d m . B i l m e m e k , b e n i m iin bir m u t l u l u k t u . Bir an
iin, tehlikeli bir biimde umut su zl u a doru srklendiimi
hissettim. La Gorda engelledi bunu.
Sava, zgrl arayan insandr, diye fsldad k u
lama. H zn zgrlk deildir. B un da n kendi mi zi kurtar
malyz.
Yanszlk d uy gu sun a sahip olmak, don J u a n n da belirt
tii gibi, y aanl an d u ru m la r y en i de n d e e r l e n d i r e b i l m e k
142
R YA G R M E SANATI
iin bir anlna ara vermeyi ierir. z nt m n derinlille

rinde onun ne d em ek istediini anlamtm. Yanszla sahi p
tim; bu z aman doru bi i mde kul lanabi lmek iin ura ver
mek bana kalmt.
stencimin bund a herhangi bir rol oynay p o yn am ad n
dan emi n deildim, a m a birdenbire d uy du u m o derin z n
t dalverdi. R u h d u r u m u m u n bylesine sratli ve kesin bir
bi i mde deiimi beni telalandrmt.
te imdi be ni m b ul un d u um yere gel di n! diye atld
la Gor da o n a olanlar anlattmda. Ar a da n geen tm bu
yllara ramen, biimsizlii nasl kullanacam hl re ne
medim. Bir anda bir du yg ud an dierine u mut suzca srkle
nip durdum. Bi i msi z o ld u um da n iin, kk kz kardelere
yardm e d e b il i yo rd u m, ' a m a ayn z a m a n da da, onlarn insaf
na kalmtm. Onlar, beni bir arlktan dierine srkl eye
bilecek gce sahiptiler.
Sorun benin insan bi i mimi senden nce yitirmemden
kaynaklanyor. Sen ve ben biimlerimizi ayn anda yitirmi
olsaydk, birbirimize yardmc olabilirdik; byle olduu iin
ruh d ur um um , a n ms aya bil di i mde n daha sratli bir biimde
iniler klar ya yordu.
Bi i msi z olmas k o n u s u n d a ne srd savlarn bana
hep d zm ec e g r n d n itiraf et mek zorundaym. Benim
a nl ay m a gre i nsan bi i mini n yitirilmesi zorunlu olarak
esremli bir sreci, kiilikte bir tutarll da kapsamas ge
rekirdi, oysa bu m a ni k depresif duygusal yapsnn nda,
onun byle bir k o n u m a ulaabilmesi olanak d g rn y or
du. Bu adan, on a oldu ka kaba davr anm ve hakszlk et
mitim. nsan biimini yitirmi birisi olarak bulu nd u um k o
n u m d a bi i msiz ol man n en azndan lml ve dengeli bir ki
ilik yapsna zarar verdiini d nyordum. Burada o t o m a
tik duygusal bir g szkonusu deildi. Yanszln bir zel
lii olan kiinin kendi urann iine gmlebilne kapasite
si, doal olarak, o n un yapt her eyi kapsar. Biimsiz ol
man n salad yarar, verilen ksa bir aradr, a ma bunun iin
NSAN BMNN YTRLMES
143
gerekli olan zdisipline ve cesarete sahip olunmas k o ul uy

la.
En s onunda la G o r d a nm gemi t eki davranlar bana
anlalr g r n m ey e balamt. O, yllardr biimsizdi ama
gerekli zdisipline sahip olamamt. Bu yzden de ruh d u r u
mundaki ani deiikliklerin ve eyl emleriyle amalar arasn
da var olan inanlmaz derecedeki tutarszlklarn esiri ol uyo r
du.
Nagual kadn ilk a n m s ay u m zd an sonra la G o r d a yla
ben, tm g c mz topladk ve daha fazla an msayabil mek
iin gnlerce uratk, ama anlar tkenmi gibiydi. ahsen
ben, a n m sa ma ya ba lama dan nceki d u r u m u m a geri d n
mtm. i imde ynla annn daha gm l ol duunu s ez
mekteydim, a m a bunlara ul aam yordum. Zi hn im bombot u
ve dier herhangi bir anya ilikin en ufak bir ar ma bile
ulaamyordum.
La G o r d a yla birlikte karklk ve phelerle dolu k o r
kun bir d n e m e girmitik. Bizim d u r u m u m u z d a bi i ms iz
lik, akla gelebilecek en kt gvensi zl ik duygular t arafn
dan kemi ri lmek anl am na geliyordu. Kendimi zi don J u a n m
ellerinde birer kobay gibi hissediyorduk. Bizim iin o, tanmdmz sandnuz, oysa gerekte hakk nda hibir ey bil
mediimiz bir insand. phel eri mi z ve korkul arm zl a birbi
rimizi dolduruyorduk. Elbette, tartmalarmzn balca k o
nusunu Nagual kadn oluturuyordu. Dikkatimizi on un z e
rinde odakl ad m zda, anlarmz ylesine kes ki nl e iyordu
ki, nasl olup da onu unut mu o l du um uzu bir trl akhy am y o r d u k . Bu d u r u m da, don J u a n n g e r e k t e bi ze ne
yapm olabilecei k o nu su nda sonu gel meye n kurgul amalara
yol ayordu. Bu varsaymlar sonuta kullanlm o l d u um u z
duygusuna kol ayca k ap l mam za neden oluyordu.
Don J u a n m bizi kendi a m a l a n iin kullanm o l d u u
nu, bizleri umutsuz, kendi kendimizi t an yamaz bir hale gelirdiini d n d ke b yk bir fkeye kaplyorduk.
144
R YA G R M E SANATI
fk e m i z dindiinde, zeri mize bir korku sindi nk

don J u a n n bize daha da kt eyler yapm olabilecei d
ncesinin yaratt dehet d uygus uyl a yzyze gelmitik.
B R L K T E RYA G R M E K
ir gn, la G o r d a ya, skntlarmz az da olsa dindirebilmek zere, birlikte bir riiyaya dalmay nerdim. Bu ne
riyi dile getirdiim an, gnlerdir beni rahat brakmayan i s
kntsndan deiimi arzulama yoluyla byk lde kurtula
bileceimin bilincine varmtm. Net bir ekilde anlamtm
ki, la Go d a ile aramzdaki sorun, farknda o l madan, sanki
baka seenek yokmu as na korku ve gvensizlik duygular
zerinde od ak l an ma m zd a n kaynaklan yordu; oysa tm d e
neyimlerimiz b oyunca dikkatimizi tam aksi ynde, ya ad k
larmzn gizemi, ol aanstl zerinde yo u nl a t rmam z
seenei, biz farknda ol mas ak da, her z ama n var olmutu.
La G o r d a ya kavrad kl ar mdan sz ettim. Hi kar k

m a d a n b en i ml e ayn fi ki rde o l d u u n u syledi. Bi rd enbi re
canlanm, sknts bir anda silinip gitmiti.
Ne tr bir rya grmeliyiz s enc e? diye sordu.
Ka tr rya vardr? diye sordum.
"Birlikte rya grebiliriz, diye yant verdi. Bedeni m
146
bi zi m bun u da ha nce nce y apm o l du u m u z u sylyor.

T o p l u c a r y a y a dal m t k. Bu b i z i m iin o c u k oyun ca
olacak, tpk birlikte g rm ek gibi.
A nc a k birlikte rya g rm e iin gerekli ynt emi n ne ol
du u nu bil mi yoruz d aha, dedim.
Birlikte grm enin de nasl ol duunu bilmiyorduk, ama
yine de grdk, diye yant verdi. Eer denersek baaraca
m zd an emi ni m, nkii bir sava a a ma a ama ilerlemez.
n e ml i olan kiisel erktir sadece. Ve u anda biz buna sahi
biz.
ki farkl yerden balamalyz r yalarm za , bu iki yer
birbirinden olabildiince uzakta olmal. Rya ya ilk giren di
erini bekleyecek. Birbirimizi b ul d u u m u z an, kol kola gire
ceiz ve birlikte derinliklere dalacaz.
Rya ya nce ben girecek ol ursam onu nasl bekl eyecei
mi bi lmedii mi syledim. B ur ada neyin olup bittiini o da
tam olarak akl ayamyordu, a m a sylediine gre, dier r
y a greni b e k l e me y e Josefina k a p m a k adn veriyordu. La
Gorda, Josefina tarafndan iki kez kap lm t .
J os ef in a bu e y l e m e k a p m a k adn veriyordu, nk
bu ra da birimizin, dierini kol undan yakalamas gerekiyor,
dedi la Gorda.
Da h a sonra b an a bu k ap m a n n nasl yapldn gster
m e k zere, sa nko lu nu beni mki yle kenetledi, yle ki, her
ikimiz de birbirimizin dirseklerinin altndaki bl m sk s
kya kavramtk.
Bunu rya srasnda nasl yapa bil ecei z? diye sordum.
Bence, rya, akla gelebilecek en zel durumdu.
Nasl olacan bi lmi yorum, a ma seni ka pa c a m, dedi
la Gorda. S a n r m b ed e n i m b u n u n nasl olacan biliyor.
Bunu nl a birlikte, ko nu tu k a daha da zorlar bu i.
R ya g rm eye, birbirinden uzak iki yerde baladk. R
yaya giri nce den d ze nle nmes i olanaksz bir sre olduu
iin, s ade ce yatp u z a n m a z ama n zeri nde bir karara var-
B R L K T E R YA G R M E K
147
mlk. Benim la G o r d a y b ekl eme k zorunda kalabileceim

olasl bende byk bir kayg uyandryor, alkn olduum
biimde kolayca ryaya gi rmemi engelliyordu. Huzursuzduk
iinde geen on on be dak i ka da n sonra, dingin uyanklk
adn verdiim bir duruma ulaabildim.
Yllar nce, rya grme k o n u s u n d a belli bir d en e yi m
kazandmda, don J u a n a rya grmenin ortak birtakm aa
malarn bulunup bulunmadn sormut um. Bana, son tahlil
de her rya grenin farkl o l d u u n u syl emi ti . A n c a k la
G o r d a yla konutuka, kiilerin rya grme srecinde birta
k m b e n z e rl i kl er in b u l u n d u u n u k e f e t m i t i m ve b un l ar a
bal olarak rya grmenin farkl aamalar zerine smflandrc bir dizge gelitirmeye almtm.
Dingin uyanklk ilk a a ma yd . Bu, kiinin al glarnn

uyku d ur um un a getii, ama kendisinin henz bilinli o l du
u aamayd. Kiisel dene yi ml er imde bu a ama ya her giri
imde, tpk gzkapakl ar sk skya kapal birinin gnee
baktnda grd gibi, akkan krmzms bir k algl
yordum.
Rya grmenin ikinci aamasna dinamik uyanklk adn
veriyordum. Bu durumda, krmz k, tpk bir sis bul ut u
nun dald gibi dalyor ve kii, duraan bir g rnme,
deiik unsurlardan oluan bir tabloya bakyordu. Bu d u r u m
da kii, boyutlu bir resim, d onuk bir grnt bir m a n z a
ra, bir yol, bir ev, bir kii, herhangi bir ey gryordu.
nc a ama ya ben, edilgen tanklk ad ver iyor dum.
Bu aamada rya grc artk dnyan n donuk bir g r n t
sn deil, olaylar gzlemliyor, tanklk ediyordu. Burada,
grsel ve iitsel duyuml ar n baatl, rya grmenin bu a a
masn ncelikle gzlerin ve kulaklarn yaad bir olgu d u
rumuna getiriyordu.
Drdnc aama, olaylarn iine srklenilen aamayd.
Bu a amada rya grc , etkin olmaya, giriimlerde b u lu n
maya, zamann iyi kul lanmaya zorlanyordu. Bu du ru ma di
namik insiyatif adn veriyordum.
148
La G o r d a nn beni bek leme konu sun daki nerisi birlikte

rya g rm em izin ikinci ve nc a amalaryla ilgiliydi. D i
na m ik uyanklk adn verdiim ikinci a ama ya girdiimde,
don Juan ve aralarnda iman G o r d a nn da bul unduu e
itli kiilerin yer ald bir rya s ahnesiyle karlatm. Ne
ol duunu an l am ay a frsat kal ma da n birinin kuvvetle kol umu
ektiini hissettim ve g e r e k G o r d a nn y an md a olduunu
anladm. Sol tarafmdayd ve sa nk ol umu sol eliyle sk s
k ya kavramt. Elimi nk ol un a doru kaldrdn rahatlkla
hi ssedi yordum, byl ece birbirimizi nkollarm kavramtk.
D a h a sonra, k en d i mi ryann n c aamas olan edilgen
ta n klk d u r u m u n d a b u l du m . D o n Juan bana, la G o r d a yla
b ak m a m ve onu z md en bir para gibi g z m gibi k o
r u m a m gerektiini sylyordu.
O nun szcklerle byle oy namas bana byk keyi f ver
di. Or a da onun la ve dierleriyle birlikte b ul un ma k bani ola
anst mut lu edi yordu. Don J uan a klamalarn s rd re
rek, bencilliimi k ul lanabi lmemi n ve yararl bir du ru ma ge
tirmenin ol anak d olmadn syledi.
O r a d a t o pl a n a n i ns anl ar ar as nd a genel bir s am im iy e t
hki mdi . D o n J an n ba na s yl edi kl eri ne glyorlar, ama
dalga gemiyorlard. Do n Juan, bencillii, en rahat, gndelik
ya a m m zda yaptklarmzla yararl bir du ru ma getirebilece
imizi; b e ni m y a p t m her ite baarl o l du um u, nk
ki ms eni n beni m a h v e t m e k gibi bir arzusunun olmadn ve
tek ba ma bir ok gibi s zl meni n beni m iin ok zor bir i
o l may ac a m syledi. B u nu n la birlikte, la G o r d a nn gzeti
mi bana verilecek olursa, ba ms z etkinliim paralara b
l necek ve hayatt a k al abi lmek iin k e nd i me d uy du u m b en
cil ilgiyi, la G o r d a y da ka ps a ya ca k biimde, geni l et mem
g er ekec ek mi . D o n J u a n zeri ne bas a basa, ancak la Gord a y a y a r d m e d e r e k es as g r e v i m i n yer ine g et i ri l mes i ne
ilikin ipularn bulabi leceimi sylyordu.
La G o r da iman kollaryla b o y n u m a sarld. Do n Juan
s u s m ak z o r u n d a kald. O kada r g l y or du ki, szlerini t a
B R L K T E R Y A G R M E K
149
maml ayamad . Herkes kahkahalarla glyordu.

He m la G o r d a dan rahatsz ol mu hem de utanmtm.
Kendimi kurt armaya altm, a ma kollarn sk sk b o y n u
m a sarmt. Don Juan durmam belirten bir el hareketi yapt.
u anki utancmn, iimdeki utancn yannda bir hi o l du u
nu syledi.
K a h k a h a sesleri kulaklar sar e d e c e k l de y k s el
miti. Kendimi ok mutlu hissedi yordum a ma nasl d avr a n
m a m gerektiini b i l me d i i m iin, La G o r d a yla u r a m ak
zorunda kal mak beni rahatsz ediyordu.
O anda ryam da bak am birdenbire deiiverdi d a
ha dorusu, bir ey beni bu s ahneden ekip kartt ve kendi
mi etraf seyrederken buldum. Kuzey M e k s i k a da bir e v d e y
dik; dikildiim yerden evremi ksmen grebildiim iin n e
rede o l d u um u anl ayabi lmi t im. Uz ak t an dalar g re b il i
yordum. Arka tarafta, st rtl bir avludaydk, insanlardan
bazlar birtakm iri i skemlelere ot urmulard; b unu nl a bir
likte ou, ya ayakta duruyorlard, ya da yere oturmulard.
O r a d a b ul u na n her kes i t a n yo r du m . O n alt kiiydiler. La
Gord a benim yan md a ayakta duruyor, don J u a n a bak yor
du.
Ayn anda iki farkl du yguyu birden yaayabi leceimi n
a y r m n a v ar d m. Ya rya g r m e s a h n e s i n e geri d n e r e k
uzun sredir yitirdiim bir d u y g u y a yeni den k a v u t u u m u
hissedecektim, ya da u andaki ruh halimin yaratt s ah ne le
re t anklk e de c e k t i m . R y a s a h n e s i n e geri d n d m d e ,
kendimi gvende ve korunakl hi ssediyordum; iinde bul un
duum ruh d ur umu yl a tanklm s r d rd md e ys e k en di
mi yitik, emniyetsiz, ac iinde hissediyordum. inde bu lu n
du um ruh d u ru m u n d a n ho lan mad m, bu nedenle de rya
sahnesine geri dndm.
iman Gorda, sesi tm kahkahal ara ramen duyul acak
bir biimde, onun kocas olup o lmayac a m soruyordu. Bir
anlk sessizlik oldu. Don Juan, ona ne syleyeceini hesapl
yor gibi grnyordu. Da h a sonra eliyle ban okad ve be
150
n im ad ma konuabileceini, kocas o lmakt an byk mut lu

l uk d u y a c a m syl edi . H e r ke s ba ra a r a gl y ord u.
Ben de onlarla birlikte gldm. Bed en im gerek bir haz du y
gusuyla kasld a m a beni m la G o r d a y a alamak gibi bir
niyetim yoktu. O n un bir soytar, ya da bir budala olduunu
d nm y o rd u m. O bir ocuktu. Do n Juan bana dnerek, b a
na ne yaparsa yapsn, la G o r d a ya deer v er me m gerektiini,
onunl a ilikilerim sayesinde bede ni mi eiterek, en zorlayc
durumlarla karlatrdmda bile rahat davranabilme yetisi
ni k a z a n m a m ger ekt iini syledi. A r d nd a n t m t opl ulua
sesl enerek, la G o r d a yla iliki k u r m a k t rnden en yo un
gerginlik koul lar al tnda baarl o ldu kt an sonra, normal
koullar altnda kusursuz olmann ok daha kolay olduunu
belirtti. Ko nu mas n srdren don Juan, benim duruml ar ne
olursa olsun la G o r d a ya f kelenemeyecei mi , nk onun
gerek v el ini met im ol duunu; ancak onun araclyla ben
cilliimi yararl bir dur um a getirebileceimi syledi.
G r d m ryaya ylesine dalmtm ki, bir rya g r
c ol duunu bile unu tmu tum. R ya d a ol du u mu kol umun
zerinde hissettiim ani bir bask hatrlatt. Yanmda la Gord a nn varln hissediyor, a m a onu g r m y o rd u m. Orada
yalnzca k o l u m u n zeri nde bir dokunu, tensel bir temas ol a
rak vard. Di kkatimi bu d u y um zerinde odakladm; tenimin
zerinde sk bir kavray gibiydi. D a h a sonra la Go rda t a
m a m e n somutlat; st ste bindirilmi film kareleri gi bi y
di bir filmdeki grnt hileleri gibi. Rya sahnesi dald.
Artk, la Gor da ve ben, nkollarmz birbirine kenetlenmi,
birbirimize bakyorduk.
Birlikte, bir kez d ah a ahit o l du u m u z rya sahnesine
baktk. O anda, ikimizin de ayn eyleri g r d mzde n en
ufak bir p he m kal mam t . imdi, don Juan la G o r d a ya
bir ey ler s yl y o r d u , a m a onu d u y a m y o r d u m . Di kkat im
rya grm enin nc aamas olan edilgen tanklkla, ikinci
aamas olan d in a m ik uyanklk arasnda gidip geliyordu. Bir
an iin don Juan, i ma n la G o rd a ve dier on alt kiiyle bir
B RL K T E RY A G R M E K
151
likte oluyordum, bir an sonra ise, u anki Go rda ile donuk bir
sahneyi izliyor oluyordum.
Daha sonra bedenimde hissettiim youn ve ani bir sar
snt beni farkl bir dikkat boyu tu na getirdi: Kuru bir odun
parasnn atrtsna ben zey en bir ses d uy du m. K k bir
patlama sesiydi bu, ama bana eklemlerin olaanst yksek
sesle atrdamas gibi gelmiti. Kendimi ryann birinci aa
mas olan dingin uyanklk d ur u mu n d a buldum. Uyu yo rdu m
ama t myle bilinliydim. Bu sakinlik veren d u r u m d a ola
bildiince uzun sre k al maya altm, a ma bir dier sarsnt
beni o an uyandrd. Birdenbire, la G o r d a yla birlikte rya
grdm zn ayrmna vardm.
Onunl a k on u mak kon us und a ok istekliydim. O da ayn
eyi istiyordu. Birbirimize doru kotuk ve k o nu m a y a dal
dk. Sakinletiimde ondan, birlikte g rd m z rya sra
snda neler yaadn tm ayrntlaryla bana anlatmasn is
tedim.
Seni uzun sre b e k l e d i m , diye balad. Ben li i mi n
bir blm, seni yitirdiimi hi ssedi yordu, a ma di er b l
m m sinirlerinin bozuk olduunu, sorunlarnn bul unduunu
sylyordu, bu nedenle de, bekl ed im.
Nerede bekledin, G o r d a ? diye sordum.
B i l mi y or um , diye yant verdi. O k rm z ms ktan
uzaklamtm ama hibir ey gr emi yor dum. Hibir ey g
remiyor, el yordam yl a ilerliyordum. Belki de hl o k rm
zms n iindeydim, a ma k krmz deildi. B ul u n d u
um yer eftali rengi hafif bir a brnmt. Da ha sonra
gzlerimi a t mda k ur undaydn. G it m e y e hazr g r n
yordun, bu nedenle seni kolundan tuttum. Daha sonra etraf
ma baknnca Nagua) Juan M a t u s , seni, kendimi ve di er
lerini grdm. Vicetenin evindeydik. Sen o l du un dan daha
gentin ve ben i ma nd m.
Vi centenin evinden sz etmesi bende birdenbire bir an
y canlandrd vc bu anm la G o r d a ya anl at maya baladm.
Bir gn k uz e y M e k s i k a da Z a c at ec a s e hr in de n g e er ke n,
152
R YA G R M E SANATI
i i mden don J u a n n eski dost lar ndan biri olan Vi ce nt eye

u ra ma k gelmiti. B un u yaparken, farknda ol madan d n y a
nn dnda bir blgeye girdiimi anlamam t m, iinkii don
J uan beni hibir z am an onu nl a tantrmamt. Nagual kadn
gibi, Vicente de ba ka bir alana, farkl bir d ny ay a aitti. Ona
bu ziyaretten sz edince, la G o r da sarsld, ki bu b o una d e
ildi; onu ok iyi tanyorduk; ona don J uan kadar, belki daha
da fazla yakndk. Ne var ki, Nagual kadn gibi, onu da u nut
mutuk.
Bu noktada, la G o r d a yla byk bir fikir ayrlna d
tk. Vicente, Ge n ar o ve Silvio M a n u e T i n don J u a n n dostla
r, onun yandalar olduklarn birlikte anmsyorduk. Birbir
lerine balanmlard. La G o r d a nn ve beni m an msayamadmz, onlar neyin bir araya getirdiiydi. Vicente K z lde
rili deildi, genliinde eczaclk yapmt. Grub un bilginiy
di ve hepsini salkl tutan bir saaltcyd. Bitkibilime tut
ku yl a balyd. O n un bitkiler hak k n da hayattaki en bilgili
insan o l du u nd an hi phe m yoktu. La Go rda ve ben, don
J uan da dahi l o l m a k ze re h e r k es e tbbi bitkiler hak k nd a
bildikleri her eyi V i c e n t e nin rettiini biliyorduk. Nest o r la zel bir olarak ilgileniyordu ve hepi mi z N e s t o r un bir
gn on un gibi olacan d nyorduk.
Vi ce nt eyi an ms am ak beni kendi h akk m da d n m e
ye zor luyor , dedi la Gorda. N e k a da r t ahamm l edi lmez
bir kadn o l d u u m geliyor aklma. Bir kadnn bana gelebi
lecek en kt ey, oc uk sahibi ol duu, b edeninde delikler
b ul u n d u u hal de k k bir kz gibi davranmasdr. Ben im
s o r u m u m da b uydu. irin o l m a k istiyordum, a ma botum.
Kendi kend imi rezil e t m e m e izin verdiler, gerek bir ahmak
o l m am iin beni tevik ettiler.
Ki m onlar, G o r d a ? diye sordum.
Nagual, Vicente ve sana bylesine a hmak a davr and
m srada Vi ce nt enin evi nde bul unan herkes,
I a G o r d a yla birlikte bir eyin farkna varmtk. Onu n
lalanml e d i l m e z t av rl ar yl a u r a m a k iin beni kurba n
153
semilerdi. O, herkese bu la maya uramt ama hi kimse

onun samalklarna katlanamt.
Vicente bana t ah am m l e d e r d i , dedi la Gorda. Be
nimle oynard. Hatta ona amca derdim. Silvio Manel ise bir
seferinde ona amca dedi i mde o peneye benzer elleriyle be
ni yle bir tutmutu ki, ner edeyse kollarm kopacakt .
D i k ka ti m iz i Silvio Manel ze r in de y o u n l a t r m a y a
altk, ama neye benzediini an ms ayamadk. Varln an
larmzda h i ss ed iyo rdu k ama o bir kii deil, yal n zc a bir
duyguydu.
Rya sahnesi sz konusu olduu srece, bunun gemite
belli bir zaman ve belli bir mekn iinde gerekten yaanm
bir olayn aslna sadk bir sureti ol duunu an ms aya bi li yor
duk; ama bunun ne zaman ol duunu an ms ayabil mek bizler
iin henz olanakszd. Bununl a birlikte, ben insanlarla ili
kilerimdeki gl kl er e kar k e nd i m i e i te bi l me k zere la
G o r d a yla ilgilendiimi a n m s y or du m. G t opl ums al k o
ullarda kendimi rahat hissettiim bir ruh d ur um un u iselle
tirmek benim iin bir zorunluluktu ve hi ki mse bu konuda
la G o r d a dan d aha iyi bir e i t me n ol amazd. i ma n G o r
d a yla ilgili belli belirsiz a n lar m n nedeni bydt, n k
don J u a n n emirlerini harfi harfine yerine getirmitim.
La Go rda , riiya g r m e s a h ne s in d ek i ruh d u r u m u n d a n
honut ol mad n belirtti. O, yalnzca izlemeyi tercih ediyordi, ama ben, onu tiksindiren eski duygularn a n m sa ya
bilmesi iin onu zorladm. Rahatszl ylesine artmt ki,
ona bylesine itici gelen bu d ur um da n kurt ul mak iin elime
skca yapt.
Ertesi gn tekrar birlikte riiya grm eyi kararlatrdk. O,
yatak odasndayd, ben al ma o da md ay d m, a ma hibir ey
olmad. Yalnzca r ii\a y a gi rebi lmek iin h a r ca d m z g
bile bizi bitkin b rakmaya yetmiti. lk d en e m e m i z d e elde et
liimiz baary yinelemek zere haftalarca uratk, a m a na
fileydi. Ura d m z her baarszlk bizi daha fkeli ve daha
hrsl yapyordu.
154
ine d t m z a ma z karsnda, birlikte rya grme

giriimlerimizi bir sre iin ertelemeye, rya grme srecini,
bu srecin kavramlarn, yntemlerini daha yak ndan incele
me ye karar verdim. La Go rda bata bu kar ar ma kar kt.
On a gre, rya g r m e zerine bildiklerimizi gzden geir
m e k znt l er imi ze ve hrslarmza teslim olman n bir baka
yoluydu. Baarl ol mas ak bile, giriimlerimizi srdrmemizi
yeliyordu. Israr ettim ve sonut a teslim olarak benim gr
m kabul etti.
Bir gece birlikte oturduk ve sakin sakin rya grme k o
nu sun da bildiklerimizi tartmaya baladk. Ksa srede, don
J u a n n zellikle vurgul ad bi rt ak m anahtar kavraml ar n
bu lunduu aka ortaya kt.
Birincisi, e yl emi n kendisiydi. Kiinin uykuya daldn
da, dlerinin unsurlar, zellikleri ya da zerinde henz sa
hip b ul unduu bilin tortusu zeri nde odak lanma yla varlan
benzersiz bir farkndalk d ur um u olarak balyor gibi gr
nyordu.
I^Don J u a n n ikinci di kkat adn verdii bilin tortusu,
y a p m a m a u ygul amal ar yl a harekete geiriliyor ve d urdur ulu
yordu. R ya g rm en in ort aya km as nd a balca yardmn
zihinsel dinginliin s alanmas ol duunu kabul ettik; don J u
an bu d u r um a isel syleinin sona er dir il mesi ya da kendi
kendine k o n u m an n ya p m a m a s adn veriyordu. Bu durum
zeri nde ustalk k a z a b i l m e m iin don J uan bana, gzlerim
ufuk izgisinin t am zerinde, millerce yol yrtmt. Y n
temi iki y n den etkiliydi. Yllarca sren denemel erden sonra
isel syleilerimi s on a er di rme me yardmc olmu, dikkati
mi eitmiti. Do n Juan behi uzun sre evresel grm ze
rinde y o u n l a m a k o n u s u n d a zorlayarak, dikkatimi tek bir
etkinlik zeri nde younl at rabi lme yeteneimi gelitirmiti.
Da h a sonra, di kkat imi deneti m altnda tutmay baarp
belirli bir i zeri nde younl aar ak saatlerce almay baar
d md a bu nu daha nc e asla b ec e r e m e m i t i m bana r
yaya girmeni n en iyi yol un un dikkati gs kafesinin u c u n
B RL K T E R YA G R M E K
155
da, mi deni n st blgesi zerinde y ou nl a t rmak ol duunu

sylemiti. Belirttiine gre riiya grmek iin gerekli olan
dikkat bedenin bu b l ges inden k a yn a kl an yo rm u . Ryaya
doru ilerleme ve aray iin gerekli olan enerji, gbek deli
inin drt be santim zerinde yer alan blgeden yaylyor
mu. O, bu enerjiye isten ya da seme, bir araya getirme
gc adn veriyordu. Kadnda ise, riiya grme iin gereken
dikkat de enerji de rahimdeymi.
Bir kadnn ryalarnn rahmi nden geldiinden hi p
he yok, nk kadn bedenini n merkezi rah imdi r, dedi la
Gorda. Benim durumumd a, bir ryaya balamak ya da onu
sona erdirmek iin y ap m am gereken tek ey dikkatimi rah
min zerinde odaklamaktr. Bunu rahmi mi n iinde h i ss et me
yi rendim. Bir an krmzms bir parlt gry or um vc d a
lp gi di yorum.
O krmzms parlty g r me n ne kadar s r y or ? diye
sordum.
Bir ka saniye. Dikkatimi rahim zerinde o d a kl am a ml a
ryaya dalp gi tmem bir oluyor, diye deva m etti. Kadnlar
hi uratrmaz bu. Bir kadn iin en zor olan, nasl ba lana
can renmektir; isel syleimi susturup dikkatimi rah
min zerinde younlatrabilmek birka ylm ald. Belki de
bir kadnn her z a ma n kendisini kkrtacak birine g er eks i
nim duymasnn nedeni bu.
Nagual, bedenimi n o blgesini hi ss ed eb il mem iin g
beimin zerine souk, slak akl talar ya da bir arlk
yerletirirdi; b a n a bir kurun paras b u l mu t u bu i iin.
Gzlerimi kapatmam , dikkatimi o nokta zerinde o d a k l a m a
m sylerdi. Her seferinde uykuya dalardm. An cak bu onu
rahatsz etmezdi. Dikkati rahmin zerinde odaklat srece
kiinin ne yapt nemli deilmi. En sonunda, zerine hi
bir ey yerletirilmeden de o nokta zerinde y o un la may
rendim vc bir gn tek ba ma ryaya dalmay ba ar d m,
Gbeimde, N a g u a l n birok kez arl yerletirmi ol du
u noktay hissediyordum, sonra birdenbire her za ma n o l d u
156
R YA G R M E SANATI
u gibi uy k uy a daldm a ma bir ey tam r ah mi me doru beni

ekiyordu. Krm z ms parlty g r dm ve daha sonra g re
bilecein en gzel ryaya daldm. Ancak, grdkl erimi don
J u a n a an lat maya altmda b u n un sradan bir rya o l m a
dn anladm. O n a ryam n ne ol duunu anlatabilmem ola
nakl deildi; kendi mi mutlu ve gl hissediyordum. Bunun
zerine, bana tm bunlarn bir rya ol duunu syledi.
O g n den sonra bir daha hi ze ri me arlk koymad.
H e rh angi bir m d a h a l e o l m ad a n rya grebil iyordum. Z a
m an z a ma n b an a grdkl erimi kendi si ne anlattrr, sonra da
t alimatlar verirdi. R y a grm eyle ynl endi rme bu olmal.
\_La G o r d a nn dedi i ne gre don Juan kendisine, dikkati
sabit d u r u md a ka lm ay a zorlad srece her eyin rya g r
m e ye yar d mc ol an bir y a p m a m a olabi leceini sylemiti.
rnei n don Juan, kendisiyle birlikte dier m ez l er y ap r ak
lara ve kayalara bakmalarn sylemi, P a b li to yu kendi y a p
m a m a ynt emi ni gelitirmesi iin tevik etmiti. Pablito ie,
geri geri y r m e y a p m a m a sy la balamt. Yn n belirle
yebilmek, bir eye a r p m a m a k iin arada bir s ama soluna
gz atyordu. O n a dikiz aynas kullanmasn nerdim. O da
bu fikri mden yola karak, ken di ne zerinde y z nd en on iki
santim uzaklkta, gz hizasnn be santim altnda iki aynay
tutan bir b l m n eklendii tahta bir mi fer yapt. ki ayna,
on un n n grmesi ni engellemiyorlard ve bir yan a olu
t uracak b i i m d e k on um lan d r l d kl ar iin de, arkasn tam
olarak grebil mesi ni salyorlard. Pablito, 360 derecelik bir
bak asna sahip o lmak la vnyordu. Bu buluun yard
m yla Pablito, can istedii z ama n herhangi bir mesafeyi geri
geri kat edebiliyordu.
Kiinin rya g rm ek iin kendisi iin belirlemi olduu
k o n u m da ok neml i bir konuydu.
B un u Na gu al b ana daha nce neden s ylemedi bilmi
y o r u m , dedi la Gorda , a m a bir kadn iin balangta en
u y gun k o n u m dikkat i r ya g r m e ze ri nde o dak l an d k t an
sonra bedenini n yere d mesi ni salayacak biimde bada
B R L K T E RY A G R M E K
157
kumlasdr. Nagual bana bunu baladktan neredeyse bir yl

sonra sylemiti. imdi, o pozi sy on da bir an kalyorum, rah
mimi hissediyorum ve hemen riiya grmeye balyorum.
Balangta, la Gord a gibi ben de, yere uzanarak rya
gryordum. Ancak bir gn don Juan bana, en iyi sonular
elde edebilmek iin ayak tabanlarm bititirerek, kalalarm
yere deecek biimde yumuak, ince bir hasr rtnn zeri
ne ot u rm am gerektiini syledi. Kala e kl eml er imi n esnek
olduklarn iin, b un d an o l ab il di i nc e ya r ar la na bi le ce i mi ,
kalalarm hasr rt zerinde tam anl am yl a dzletirebileceinri belirtti. Bu k on um da ryaya girecek olursam, bedeni
min yana doru kaymasn ya da dmesini nl eyebi lecei
mi, buna karlk da gv demi n ne doru eileceini ve alili
min ayaklarma deebileceim ekledi.
BLiyiik n em tayan bir di er konu da rya grmenin
zam an hm asyd. Don Juan bize, rya grme iin en uygun
zamann gecenin ge saatleri ya da sabahn erken saatleri ol
du u nu belirtmiti. Bu saatleri tercih e tmes ini b y c n n
bilgilerinin klgsal uygul anmas adn verdii srele akl
yordu. Sylediine gre, sosyal bir ort amda rya gren kii
nin, tek bana ve her trl m d ahal eden uzak kalabilecei
koullar salamas gereki yormu. M d ah a l e der k en belirt
mek istedii, dier insanlarn varlklar deil, onlarn d ikkat
leriyle ilgiliymi. D on J u a n a gre, d n y a d a n k a m a k ve
g izl enmek anlamszd. O n a gre kii terk edilmi, ssz bir
yerde bile olsa, dier rya grclerin dikkatleri bize m d a
halede bu lunmay srdrr m, n k birinci dikkatlerinin
sabitletirilmesi e ng e l l e n e m e z m i . nsan b u l u n d u u yerde
ancak, birlikte olduu kiilerin b y k bir b l m uy ku y a
daldnda birinci dikkatin sabitletirilmesinde!! ksa bir sre
iin kendini kurtarabilirmi. Bu saatler evremi zdeki i nsan
larn birinci dikkatlerinin uykuya dald zamanm.
Bu szlerinden sonra don Juan, ikinci dikkati t a n m l a
maya giriti. Don J u a n n akl amasna gre, kiinin ryas
nn banda gerek duyduu dikkati, rya boyunca belirli bir
158
nesne z e ri n de d u rm as g e r e ki y o rm u . A n c a k dikkat imi zi

hareketsiz d u r um a getirerek olaan bir d gerek bir rya
ya dntrebilirmiiz.
Don J uan ayrca, rya srasnda gndelik yaam m zda
k ul l an d m z di kkat m e k a n i z m a l a r n aynen k u l l a nm am z
gerektiini, birinci dikkatimize, alglarn ekilsiz ve k a r m a
kark ortamn farkndaln dzenli dnyas na dntreb i l me k z e re b y k bir g k ul l an ar a k, d n y a zeri ndeki
nesneler zeri nde odakl an ma n n retildiini aklad.
D on J uan bizlere, ikinci dikkatin ans getirici ilevinin
b ul unduunu da aklad. N e denli o k uygulanrsa, arzu edi
len s onucu el de e t me olasl da o denli yks ek olurmu.
Ancak, bu da genelde dikkatin bir ileviymi ve gndelik y a
am m zda ylesine kan ksanm ki, bunu fark edemi yor muuz bile; bir olayla kar karya geldiimizde, bunu bir kaza
ya da t es adf eseri olarak grrz ve bu olayn bizim onun
yle olmasn istediimiz iin ortaya ktn aklmza getir
mezmiiz. |
kinci dikkat zeri ne konu mal ar m z, dier bir nemli
ko nu yu , rya gren bed eni g n d e m e getirdi. Do n Juan, la
G o r d a y bu k o n u y a y nl end ir e bi lm ek iin ikinci dikkatini
m m k n olduu l de sabit bir bi i mde rya srasnda uu
yor ol ma d u y g us u n un unsurlar zerinde odakl ama grevini
vermiti.
R ya srasnda umasn nasl re ndi n? diye sordum
la G o r d a ya. B u n u sana reten oldu m u ?
Bu d n y a d a bu nu bana Nagual Juan Mat us retti, di
ye yant verdi. R y a d a y s a , y zn asla g re me di i m biri
bana yol gsterdi. Bu, yalnzca b ana ne y ap m am gerektiim
syl eyen bir sesti. Nagual b ana rya srasnda umay re n
m e grevini vermiti, ses ise bana bunun nasl yaplacan
retti. Ol a an bede ni md en , yani elinle tutabilecein bede
n i m d e n r ya g r e n b e d e n im e g e e b i l m e y i kendi k end ime
re nebi lme k yllarm ald.
B unu ba na anlatmalsn, G o r d a , dedim.
B R L K T E RY A G R M E K
159
Sen ryanda bedeninden uzaklatn g rdnde r

ya gren bedenine gemeyi r e n iy or d u n, diyerek deva m
etti. Ancak, bana sorarsan Nagal sana zellikle herhangi
bir grev vermedi, bu nedenle de sen bildiin yolda devam
etlin. Oysa bana, rya gren bedenimi ku ll an ma grevi veril
miti. Kk kz kardelerin de grevleri buydu. Bana gelin
ce, bir kez d md e bir uurtma gibi u t uumu grmtm.
Nagual a bunu anlattm, nk havada szl yor ol ma d u y
gusundan ok holanmtm. Szlerimi ok ciddiye ald ve
bunu beni m iin bir grev d u ru m u n a getirdi. Rya grmeye
balad an, kiinin anmsadklarnn artk bir d deil, r
ya olduunu syledi.
B yl ece ryada u ma n n yollarn b ul m a y a altm.
Ancak, gerekli koullar s a l ay a m y o r d u m. Ryam et ki l e
meye altm, ama bu ileri daha da zorlatrd. En s onunda
Nagual b en d en , k e n d i m i z o r l a m a y a son v e r m e m i , burum
kendi kendine ortaya kmasn bekl eme mi istedi. Yava ya
va, ryamda umay a baladm. Bu, hep bir kadn sesi o ld u
unu d n d m bir sesin b a na ne y a p m a m g er e kt i i ni
sylemeye balamasndan sonra gerekleti.
K u s ur su z b i i md e u m a y a bal ad kt an sonra, Nagual
hana ryamda ut uum srada yaptm her eyi uyan kken
de yap mam gerektiini syledi. Kl dili kaplan sana nefes
almay gsterdiinde senin de byle bir frsatn olmutu. A n
cak sen ryanda asla bir kaplana dn medi n, bu nedenle de
uyankken bunu gerektii biimde gerekletirebilmeyi baa anadn. Oy sa ben, ryamda umasn rendim. Dikkatimi
rya gren bedenim ze ri nde o da k l a y a r a k , u y a n k k e n bir
uurtma gibi uabil iyordum. S an a bir seferinde g s t er mi
imi, zira rya gren bedenimi kullanmay rendii mi gr
meni istiyordum ama sen olan bitenin farknda d ei ldi n.
Havada gerek bir uurtma gibi aa yukar sallanarak
hei k o rk u t t u u g n d e n b a h s e di y or d u . Bu ol ay b a n a ok
ama gelmi, akla mant a sdramamtm. Bu tiir ol ayl ar
la kar karya gel di i mde bunlar genellikle ar stres k o
160
ullar altnda ol uan alglar olarak deerlendiririm. Youn

stres anlarnda, alglarn duyu organlar tarafndan byk l
de arptlabilieceine inanrm. Bu a kl ama m hibir eyi
akla k avu t urmuyordu, yine de mantm rahatlatmama
yardmc oluyordu.
La G o r d a ya rya gren bedene dn adn verdii s
rete, salt u man n yi nel enmesi ni n tesinde baka birtakm
gereklerin de bul unmas gerektiini syledim.
Yant v e r me d en nce bir sre dnd.
Na gual sana da s yl emi o l m a l , dedi, bu dn n
g er ekl e mes inde asl nemli olan, t m arln ikinci di k
kat zeri nde younlamasdr. Nagual, dnyay oluturan e
yin dikkat oldu u nu sylemiti; elbette ki haklyd. O, di kk a
tin stadyd. Sanrm, rya gren bedenim e dn iin ge
r e k s i n i m d u y a c a m tek ey i n d i k k a t i m i u m a ze r i n d e
o d a k l a m a m o l d u u n u k e f e t m e iini b a n a brakt. Burada
nemli olan dikkati ryaya yneltmek, u ma srasnda yapt
m her eyi gzl eml emekt i. kinci dikkatimi bu yolla eite
bildim. Bir kez somutlatktan sonra, dikkati hafife de olsa
ayrntlar ve u m a duy gu su zerinde od akl amak daha youn
bi i mde uu ryasn ortaya kartyordu ve rya g rm e ar
tk beni m iin sradan bir i o luncaya dein havada szl
yordum.
Bylece, u m a ko n us u nd a ikinci dikkatim keskinleti.
Nagual b ana rya gren bedenim e dn grevini verdii n
de, uyank d u r u m d a ikinci dikkatimi harekete geir mem ge
rektiini k a st edi yo rd u bence. Birinci dikkat, yani, dnyay
oluturan dikkat, tam olarak alamaz; ama, eer ikinci di k
kat yeterince younlatrlmsa, bir sreliine yerini ikinci
dikkate brakabilir. Doal olarak rya grm ek ikinci dikkatin
bir tr younlatrlmasdr. Yani, diyebilirim ki, rya gren
beden e d n e b i l m e k iin uyan k d ur umda, b kana dek rya
g rm e almas y a p m a n gerekir.
stediin an rya gren bedenine dnebilir misin? diye
sordum.
B R L K T E R Y A G R M E K
161
Hayr, bu o kadar kolay deil, dedi la Gorda. Uy a n k

ken umayla ilgili devinimleri ve duyuml ar yinelemeyi
rendim, ama her istediimde ua m yor um. Daima riiva g
ren bedenime bir engel ortaya kyor. Ki mi za ma nl ar bu e n
gelin zayfladn hissediyorum; byle za ma nl arda bedenim
zgr kalyor ve tpk ryada olduu gibi uabiliyorum.
La G o r d a ya kendi d en eyi mi md en sz ettim ve don Jta n n ikinci dikkatimi eitmek zere bana grev verdiinianlattm. Bu grevlerin birincisi, rya srasnda ellerimi b u
labilmekti. Daha sonra benden, bir blge bul mam, dikkatimi
bu blge zeri nde y o u n la t rm am ve d aha s onra da gn
iinde rya grerek bu blgeye ulap ul a ama yaca m s ap
lamam istemiti. Bana o alana tandm birini, tercihen bir
kadn yerleti rmemi nerdi. Bu kiinin iki grevi b u l u n u
yordu: birincisi, rya grd m srada gerekten orada bu
lunduumu kantlayabilecek kol ayca a yr m na varl amayan
deiimleri belirlemek, kincisiyse, tam olarak ikinci dikkat i
min balayaca ufak ayrntlar semek.
Rya grcnn bu konuda karlaaca en ciddi sorun,

gndelik yaamn dikkati iinde kesinlikle ayrmna var l ma
yan ayrntlar zerinde ikinci dikkatin kesintisiz bir biimde
sabitlemesi, bylelikle bunlarn geerliliklerinin n n de ne
redeyse alamaz bir engelin olturulmasyd. Kiinin rya
da g rmeyi istedii ey, onun g n del i k y a a m d a ze ri nde
dikkatini sabitletirmek istedii ey deildir.
Don Juan, kiinin ikinci dikkatini devi ni msizl et irmeye
yalnzca r en me dnemi nd e altn belirtti. Bund an sonu, kiinin ikinci dikkatin kar konul mas neredeyse o l an a k
sz ekimine kar mcadel e etmesi ve evresindeki her eye
yalnzca ylesine bakmas gerekiyordu. Rya srasnda kii
nin her eyi olabildiince ksa sre iinde gzlemesi g er eki
yordu. Herhangi bir ey zerinde odaklanldnda, kii de
netimini yitiriyordu.
Don J u a n n bana verdii en son genel grev, b e d e n i m
den uzaklamakt . Bunu ancak k sm en b a a ra bi l mi t i m ve
162
t m ura la r m iinde rya g r m e k o n u s u n d a elde ettiim

tek g er ek b a ar nn bu o l d u u n a i nan yord um. D on Juan,
gndelik ya am n ait olduu dnyay rya srasnda deneti
m i m altnda tutabilecek l de rya g rm e du y gu s un u kus ursuzl at rmamdan nce beni terk etti. Ta m viiya grdm
za ma n la gndel ik ya am m n yer ald dnyan n kanlmaz
bir bi i mde kesieceklerini d n y o rd u m ki, onun ayr l ma
s, bunu engelledi.
kinci dikkatin denetimini akl ayabi lmek iin, don Juan
isten k a vr a m n gelitirmiti. S yl ed i i ne gre isten, bir
enerji alan ol arak bedenin s aydaml zerinde ok byk
bir deneti m oluturulmas; bir yetkinlik dzlemi veya bir sa
vann y a am na belirli bir d ne mi n d e birdenbire ortaya
kan bir varolu d ur um u olarak tanmlanabilirmi. Mutlak bir
sessizlik annn ardndan bedenin ortasndan yaylan g, bir
anlk youn dehet ya da derin znt bi i minde deneyimleniyormu; a m a he r d u r u m d a kiinin hissettii, bir mutluluk
an de il mi , n k m u t l u l u k a n n n, s ava nn, bede nin
s a y d a m l n d a n y a r a r l a n a r a k s e ss i zl i e d n t r e b i l m e s i
iin gerek d uy du u y o un l a ma zeri nde zayflatc bir etki
si bul unuyormu.
.
Nagual bana, bir insan iin znt nn dehet duygusu
kadar gl oldu un u s ylemiti, dedi la Gorda. znt,
bir s ava nn kanl gzyalar d k m es i n e ned en olur. Her
ikisi de bir sessizlik an getirirler. Ya da, sessizlik kendi li in
den kar ort aya , n k s ava sessizlii elde e de bi lmek
iin yaam b oy un ca uramtr.
Sen in b yl e bir s essi zl ik a n n m hissettiin oldu mu
hi ? diye sordum.
Elbette oldu, a m a nasl bir ey ol duunu an ms ay a m
y o r u m, dedi. B u n u sen de ben de yaadk ama ikimiz de
hibir ey a n ms am yoruz. Nagual bunun bir karanlk an, i
sel syleinin sustuu andan bile daha sessiz bir an olduunu
sylemiti. Bu karanlk, bu sessizlik, ikinci dikkati yn len
di rme, e m i r v e r eb i l me , h a r ek et e ge ir me ama c n n ortaya
163
kmasna neden olur. Bu yzden buna isten adn veriyo

rum. Ama ve etkisi istenci olutururlar; Nagual bu ikisinin
birbirlerine bal olduunu sylemiti. T m bunlar bana r
yada umay re nme ye alrken anlatmt. U m a amac
uma duygusuyl a sonulanr.
Ona bir gn istenci de ne y im le me olaslndan u m u d u
mu kestiimi syledim.
D e n eyi ml ey ece ks in, dedi la Go da. Sorun, ne senin
ne de benim bize ne ol duunu fark edebil ecek lde gl
bir kavraya sahip o lmamam z. Biz kendi istenlerimizi his
sedemiyoruz, nk onun, rnein f ke le nmek gibi, her z a
man yaptmz ya da hissettiimiz bir ey olmas gerektii
ne inanyoruz. Oys a isten ok sessizdir, fark edilemez. s
ten teki benlie aittir.
Hangi teki benlik, G o r d a ? diye sordum.
Neden sz ettiimi biliyorsun, diye yant verdi ksaca.
Riiya grdmzde teki benliimizde yaarz. Bug ne d e

in saysz kez teki benliimize girdik, a ma eksiksiz deiliz
henz.
Uzun bir sessizlik oldu. H e n z e ks iks iz o l m ad m z
syl emekl e hakl ol duunu kabul lendi m. S on s uz anlamlar
olan bir sanatn yen iy et me mezl eri o l d u u m u z u h i ss edi
yordum. Ancak daha sonra belki de la G o r d a nn baka bir
eyden sz e d iy o r olabi lecei d n ce s i ak l m a geldi. Bu
mantkl bir deerlendirme deildi. Karn bo l uunda kar n
calanmaya benzer bir duygu hissettim ve onun belki de fark
l bir eyden sz ettiini dndm. H e me n sonra, bu soru
nun yantm hissettim. Z i h n i m d e bir yn farkl farkl d
nce belirdi. Her eyin orada o ld u u n u bi l iy or du m, nce
gs kafesimin u cu nd a ve daha sonra zihnimde. S orunum,
bildiklerimi szcklere dntrecek denli sratli bir bi i m
de ztimleycnemekti.
La Gorda bir yorum ya da davranla d nce sreci me
mdahale etmedi. Azn bile a ma dan bekliyordu. Bana y
lesine iten balanmt ki, herhangi bir ey s yl emes ine ge
164
RYA G R M E SANATI
rek kalmamt.
Uz un ca bir sre d aha daha bu birliktelik duygusunu ya
adk ve bu du ygu ikimizi de sard. La Gorda ve ben yava
yava sakinletik. En s on un da k on u m ay a baladm. kimi
zin de ortak olarak bildii eyleri y i nel emem gerekmiyordu
a ma ar amzdaki fikir al veriini yeniden canlandrabilmek
iin, ona hangi ynlerden eksi k o ld u u mu zu bildiimi syle
dim, ne var ki bildiklerimi dile getiremiyordun.
Bildiimiz bir ok ey var, dedi. A nc ak yine de, b u n
lar kendi ama lar m z iin kullanamyoruz. n k bildikle
rimizi nasl ort aya kar tabi lecei mi zi bi lmi yorum. Sen bu
basky yeni yeni hi sset meye baladn. Bense yllardr ya
y o r u m bu nu. B i l i y o r u m , a m a b i l e m i y o r u m . o u z a m a n
kendi iimde y ol cul ukl ara k yoru m ve bildiklerimi anlat
ma ya altmda tpk bir budala gibi davr an yoru m.
N e d e m e k istediini a nl yo rd um ve bunu yayordum.
sten ve onun teki benlik adn verdii kavr am zerine t
m y l e klgsal, apa k eyl er bi liyor dum, a m a ne bildiim
ko nu sun da tek bir sz s yl eyemi yordum; b unun nedeni k o
nu mak tan sklyor ya da ekini yor ol ma m deildi. Yalnz
ca, nereden balayacam, bildiklerimi nasl dzenleyecei
mi bilmiyordum.
sten ikinci dikkat zerinde yle bir denetim oluturur
ki, on a teki b enl ik adn veririz, dedi la G o r d a uzun bir
s essi zl ikt en sonra. B t n u r a m a l a r m z a r a me n , teki
benliin ancak o k kk bir parasn bilebiliyoruz. Nagual,
bilgimizi t am a ml a m a y bize brakt. Bu, bizim an ms ama g
revimi z.
Aklna bir ey gelmi gibi avu iiyle alnna vurdu.
A m a n Tanrm! teki benlii anmsyoruz! diye bard
avaz kt kadar, ldrm gibiydi. Daha sonra sakinleti
ve ksk bir sesle k onu mas n srdrd. uras ak ki bi/
orada b ul un du k ve bunu a n ms aman n tek yolu da imdi yap
tmz gibi rya gren bedenlerimizi, birlikte riiya grdiiii
miiz srada frlatmamz.
165
Rya gren bedenlerimizi frlatmak ne demek?

G e n a r o nun kendi rya gren bedenini nasl frlattn
gzlerinle g r d n , dedi. Yava bir ku r un gibi yer inden
frlamt; grltl bir atl ayl a birlikte dnyevi bede ne
k endi ni bir y a p y o r bir z y o r d u . N a g u a l b a n a Ge na r o nun rya gren bedeninin normal ya a m m zda yapabil di
imiz her eyi yapabildiini syl emi ti ; seni s ar sm ak iin
ayn ekilde sessizce arkandan sana bir ok kez yaklamt.
N a gu al la G e n a r o nun neyin peinde olduklarn imdi anl
yorum. Senin an msaman isliyorlard ve bunu gerekletir
mek iin gzlerinin nnde Ge nar o kendi riiya gren bede
nini frlatarak inanlmaz beceriler sergiliyordu. Ancak bir s o
nu alamadlar.
O nu n rya gren bedeninin iinde ol duunu asla anla
ya ma d m, dedim.
B u n u asla a n l a y a m a d n n k i z l e m i y o r d u n , dedi.
Genaro, rnein yemek yemek, imek gibi rya gren be
denin y a p a m a y a c a eyl er y a p m a y a a l a rak bunu sana
gstermeye alt. Nagual bana, G e n a r o nun sarak dalar
litretcceini syleyerek seninle elendiini sylemiti.
Neden rya gren beden bunlar y a p a m a z ? diye sor
dum.
Rya gren beden yeme ya da ime niyetini deetleyeez de ondan, diye yaut verdi.
Bununla ne demek istiyorsun, G o r d a ? diye sordum.
G e n a r o nun en byk baars, rya srasnda bedenin
niyetini renmi o lmas yd, diye aklad. O, senin bal a
m olduun ii bitirmiti. T m bedenini olabildiince k u s ur
suz bir biimde ryaya dntrebiliyordu. Ancak, rya g
ren bedenin niyeti fiziksel bedenin niyetinden olduka farkl
dr. r ne i n, riiya gren beden bir duvar aabilir, n k
uup gitmenin niyetini bilir. Fiziksel beden, yemek yemen in
niyetini bilir, ama ortada kay bo lman n niyetinden hab ers iz
dir. G e n a r o nun fiziksel bedeni iin bir duvarn iinden g e
mesi, rya gren bedeninin yemek yemesi kadar olanaksz-
166
dir.
L a Gorda, sylediklerini t art yormu gibi bir sre iin
sustu. O n a herhangi bir soru s or mad an nce biraz bekl emek
istiyordum.
Ge nar o yalnzca rya gren bedenin niyeti zerinde ustalamt, dedi y u m u a k bir sesle. te yandan Silvio M a
nuel, niyetin en b yk stadyd. Y z n bir trl kartamam a m z n ne de nini imdi anl yorum. n k o, hi ki ms eye
benz e mi y or du .
B unu ner den kartyorsun G o r d a ? diye sordum.
Ne d e m e k istediini ba na anl at maya alt. A m a szle
rinde tutarllk yoktu. Bi rdenbi re glmsedi. Gzleri parlad.
B u l d u m ! diye bard. Nagual bana Silvio M a n u e l in
niyetin stad olduunu, nk onun dai ma teki benliinde
yaadn sylemiti. O gerek bir efti. N a g u a l n yapt
her eyin tesine geebilmiti. Aslnda, N a g u a l n senin so
r uml ul uunu stlenmesini salayan da o y d u.
L a G o r d a nn sylediklerini d u y d u u m d a byk bir ra
hatszlk hissettim. M i d e m bul and ve bunu ondan gi zl eye
bi lme k iin b y k bir aba harcadm. On a arkam d n d m
ve el imle azm t kadm. Bi r an iin sustu ve daha sonra
iinde b u l u n d u u m d u ru m u grmezl ikt en gel meye karar ver
mi gibi ba na doru ilerledi. Konumas n srdrecei yerde
b ana b a r ma ya balad. Artk bizi mut suz eden eyleri aa
k a r t m a n n z a m a n n n gel di i ni syledi. M e x i c o C i t y de
olanlardan sonra gst ermi o ld u u m fkenin hesabn sordu.
O na olan hncmn, dier mezl erl e bana kar birlik o l m a
sndan deil, m a s k e m i d rm ek zere onlara katlmasndan
kaynakland n ne srd. Ona iimde artk bu tr d uygul a
rn bul unmad n syledim. A n c a k o bu k on ud a olduka k a
tyd. Onl arla y zl e me di i m srece bu duygularn bir ekil
de ortaya kacaklarn ne srd. Silvio Manu el Te a r am da
ki balarn mes el en in en can alc noktasn oluturduu k o
nu sun da srarlyd.
Bu sav d u y du kt an sonra ruh d u r u m u m d a ortaya kan
B R L K T E R YA G R M E K
167
deiikliklere inanlmazd. ki farkl kii o l m u tu m biri f

keden kudurmu, azndan k pkl er saan bir deli, dieriyse
sakin, gzlemci bir kiilik. M i d em d e mthi ac veren bir ka
s l ma h i s s et t i m ve h a s t a l a n d m . A n c a k k a s l m a y a n e d e n
olan, bulant deil, katlanlmas olanak d bir fkeydi.
En s onunda sakinletiimde, davr an lar mdan ut and m
ve ileride benzeri olaylarn patlak ver mesi olasl beni k a y
glandrd.
Gerek doan kabullendiin z a ma n bu fkeden kurt u
lacaksn, dedi la Gorda kaytsz bir sesle.
Onunl a tartmak istedim, ama bunun yararsz ol duunu
biliyordum. Kald ki, kapldm fke krizi tm enerjimi t
ketmiti. Eer la Go rda haklysa, ne yapaca m bi lmez bir
hale gelme dncesi beni gldrd. Da h a sonra, eer Nagal kadn unutabilirsem, her eyin m m k n olabileceini d
ndm. Ac bir ey yemi i m gibi b o a z m d a bir y a n m a his
settim. Tpk ar kamd a bana sessizce yaklaan birini grm
gibi bedenim ani bir telala sarsld ve o anda daha nce hi
f ark na v a r m a d m bir ey hisset tim. La G o r d a haklyd.
Silvio Manuel benliimi eline geirmiti.
La Gor da bunu ona s y l ed i i md e y ks ek sesle gld.
Ke nd is in in de Silvio M a n u e l le ilgili bir ey hatrladn
syledi.
Onu bir insan olarak, Nagual kadn an ms ad m gibi
a n m s a m y o r u m , di ye d e v a m etti, a m a N a g u a l n onun
hakknda bana sylediklerini a n ms yo ru m .
Sana ne syl emi ti ? diye sordum.
Silvio M a n u e l in yeryziindeyken Eligio gibi ol duunu
sylemiti. Bir gn tek bir iz b rak ma dan ortadan kayb ol mu
ve teki dn yaya gitmi. Yllarca nerede ol duunu ki msel er
bilememi; daha sonra bir gn geri dnm. Nagual, Silvio
M a n u e l in nerede olduunu ya da neler yaptn a n m s a m a
dn syledi, a m a bedeni deimi. D n ya y a teki benl i
inde d n m .
Nagual baka neler syledi, G o r d a ? diye sordum.
168
Da h a fazla bir ey a n m s a m y o r u m , diye yant verdi.

Sanki bir sis tabakasnn iinden b a k y or du m .
Zi hi nleri mizi yeterince zorlayabilsek, Silvio M a n u e l in
kim ol duunu ortaya karabileceimizi hissediyordum. B u
nu ona syledim.
Nagual niyetin her yerde var olduunu sylemiti, dedi
la Gorda birdenbire.
Bu ne anl ama gel iyor? diye sordum.
B i l mi y or um , dedi. Yalnzca aklma gelen eyleri s y
lyorum. Na gual ayrca, dnyay oluturan eyin niyet ol d u
unu sylemiti.
Bu szleri da ha nce de d u y d u u m u biliyordum. Don
J u a n n da bana ayn eyi sylediini, a m a benim bunu unut
mu o l du um u d ndm.
Do n Jan sana bunu ne za ma n syl edi ? diye sordum.
Ne z a ma n sylediini a n m s a m y o r u m , dedi. Ancak
bana insanlarn, bu b a l a m d a t m canl varlklarn niyetin
esiri olduklarn sylemiti. O nu n peneleri arasndayz. Bi
ze istedii her eyi yaptrabiliyor. Bizi harekete geiren g
o. Hatta bizi l dren de o.
B u nu n la birlikte, bir sava o l d u um u zd a niyetin bi
zimle dost olacan sylemiti. Bizi bir sreliine zgr b
rakr; kimi zaman, sanki bir sredir bizi bekliyormu gibi g e
lir bizi bulurmu. D on Jua b ana kendisinin niyetin yalnzca
bir dostu o l du un u sylemiti oysa Silvio Manuel niyetin
ustasyd.
imd e dol up taan, dar k m a y a alan gizli anlar
vard. Y z ey e u l a m ak zereydiler. Bir an iin youn bir d
krkl yaadm, da ha sonra pes ettim. Silvio M an u el Tc il
gili bilgileri ortaya kart mak artk beni ilgilendirmiyordu.
L a G o r d a r uh d u r u m u m d a o l u an bu dei i mi, Silvio
M a n u e l le ilgili anlarmzla y zl e meye henz hazr o l m a
dmzn bir belirtisi olarak yorumlad.
N a g u a l k e nd i niyetiyle neler yapabil ecei ni h epi mi ze
169
gsterdi, dedi birdenbire. N iyeti ararak birtakm eyl e

rin grnmesini salayabiliyordu.
Bana, eer umak istiyorsam, zihnimi uma niyeti ze
rinde t opl amam gerektiini sylemiti. Bana kendi zihnini
uma zerinde nasl topladn gsterdi ve havada sraya
rak, dev bir uurtma gibi bir daire izdi. Ya da elinde birta
km eylerin belirmesini salayabiliyordu. Bir ok eyin ni
yetini bildiini ve niyet ederek bu eyleri a ra bi l ec e i m
sylemiti. Onunl a Silvio Mauel arasndaki fark, niyetin us
tas olarak Silvio M a n u e r i n , her eyin niyetini bilimesiydi.
Ona bu anlattklarnn daha fazla akl ama gerektirdiini
syledim. Zi hni ndeki dnceleri akt ar ab il me k iin uygun
szckler bul maya alyordu.
Ben, r y a la r m d a k i u u u m d a d e n c y i m l c d i i m tm
duygular yineleme yoluyla uma niyetini r e n d i m , dedi.
Bu, yalnzca biriydi. Nagual kendi y a am nd a yzlerce eyin
niyetini renmiti. Ancak Silvio Manuel, kaynan kendi si
ne gitti. Oradan niyetin zn ald. Herhangi bir eyin niyeti
ni renmek zorunda deildi. Kendisi niyetli bir olmutu. Bu
defa da hibir arzusu kalmamt, ukii niyetin kendi ne ait
bir arzusu yoktur. Bu yzden isten konusunda Na g al a ba
ml o lmak zorundayd. Dier bir deyile, Silvio Manuel,
N a g u a l n istedii her eyi yapabiliyordu. Silvio M a n u e l in
niyetini Nagual ynlendiriyordu. Ancak, N a g a r m da hibir
arzusu kalmad iin, ounl ukl a hibir ey y apmad lar .
SA V E SO L Y A N B L N C
a G o r d a yla rya grme z er i ne s r d r d m z k o n u

malar, y a l n z c a birlikte rya grme k o n u s u n d a k i a m a z
larmz z d iin deil, ayn z a m a n d a bu k a vr a m l a r e n

telektel bir d z l e m e o t u r t a b il d i i mi z iin d e s on d e r e c e y a
rarl oldu. Bu k o n u z e ri n d e k o n u m a k bizleri m e g u l e d i
yor; h u z u r s u z l u u m u z d a n bir a n iin d e o ls a s y r l m a m z
salyordu.
D a r d a i imin o l d u u bir g ec e la G o r d a y bir telefon
k u l b e si n de n a radm. B a n a bir m a a z a y a gittiini ve o r a da
b e n i m , v i t r i nd e ki m a n k e n l e r i n a r d n a s a k l a n y o r o l d u u m
d u y g u s u n a k a p l d n s yl edi. O n u n l a e l e n d i i m i d n
m ve b a n a m t h i f k e le n mi . Beni y a k a l a m a k a m a c y l a
m a a z a n n ii nde k o u t u r m u . D a h a s o n r a da, g er e kt e, b e
n i m y a n m d a sk sk yapt bir eyi h u y s u z l u k n b e t i n e k a
pldn a n m s y o r o l d u u n u n f ar k na varm.
D a h a sonr a, ayn a n d a b ir k e z d a h a birlikte rya grme
nin z a m a n n n g eldii s o n u c u n a vardk. K o n u t u k a , i i mi z
172
RYA G RM E S A N A T I
d e ki i y i ms e r l i i n y e n i d e n c a n l a n yo r d u. E v e acel e iinde gi t
tim.
B i r i n c i a a m a y a , dingin uyanklk d u r u m u n a k o l a y c a
ulat m. K a r n b o l u u m d a n d a lg a d a lg a atel eri n y k s e l d i
i, g i r i i m i m i z d e n o k baarl s o n u l a r e lde e d e c e i m i z d
n c e s i n e d n e n b e d e n s e l b i r h a z d u y d u m . Fa ka t, a r d n
d an , bu d n c e n i n yer ini sinirli bir b ek le yi ald. D n c e
l e r imi n g s m n m e r k e z i n d e h i s s e t t i i m s z da n k a y n a k
land n b i li y o r d u m . D i k k a t i m i b u r a d a o d a k l a d m an, sz
k a y b o l d u . T p k a p k a p a t a b i l e c e i m bir e l ektr ik a k m g i
biydi.
Sz bir k e z da ha , b u k e z n c e k i l e r d e n o k d a h a iddetli
b i r b i i m d e b a l a d n d a , k e n d i m i la G o r d a yl a y z y z e
b u l d u m ; bir k e y i d n e r d n m e z o n u n l a a r p m m gibi.
O n u i z l e m e y e d a ld m. y l e s i n e g e r e k ve yl e si ne o y d u ki
u z a n p o n a d o k u n m a k istedim. O an ii mde, o n a d u y a b i l e c e
i m e n saf, e n tinsel s e v e c en l i k d u y g u l a r kabard. Di ndir em e d i i m h k r k la r a b o u l d u m .
L a G o r d a b u ani d k n l m ba s t r a b i l me k iin a c e
leyl e k o l l ar m z b i r bi r in e k e n e t l e m e y e alt a m a k ml da y a m y o r d u . e v r e m i z e b a k n d k . G r e b i l e c e k bir m a n z a r a
f il an y o k t u . B i r d e n b i r e b i r g e r e i n f a r k n a v a r d m , ve la
G o r d a ya bi rb ir imi zi i z l e m e y e d a l d m z iin rya s a h n e s i
ni k a r m o l d u u m u z u s y l e d i m . O n u n l a k o n u u r k e n , yen
bir d u r u m u n i i nde b u l u n d u u m u z u hi ssset tim. K e n d i sesi m
b eni r k t m t . T uh af , sert, itici bir sesti bu. rkildim.
L a G o r d a h i b i r e y k a r m a d m z , farkl bir e yi n
i k in c i d i k k a t i m i z i y a k a l a d n s yl e di . G l m s e y e r e k ,
k ar d s es e a r d n belirten, d u d a k l a r n akl at r gibi bir
h a r e k e t yapt.
Ryada k o n u m a k b e n i m iin yeni ve etkileyici bir e y

di, n k k o n u t u u m u z u dzlemiyor, g er e k te n k o n u u y o r
duk. B u da, ryamda m e r d i v e n d e n aa ilk i nme a b a l a r m a
b e n z e y e n b y k bir a b a ger ekt ir iy or du.
O n a s e s i m i k o m i k b u l u p b u l m a d n s o r d u m . Ba n
173
sallad ve y k s e k sesle gld. G l e r k e n kartt ses b a n a

aknlk v e r iyor du. D o n G e n a o da son d er ec e t u h a f ve k o r
k u t uc u sesler kartrd; la G o r d a n m g l de bu trdendi.
Bir sre sonra, la G o r d a yla birlikte rya gren bedenlerimi
ze k e n d i l i im i z d en g i r di i mi z in a y r m n a var dm.
Elini t u t m a k i st edim. D e n e d i m , a m a k o l u m u y e r i n d e n
k p r d a t a m y o r d u m . B y le bir d u r u m d a h a r e ke t e t m e k o n u
s u n d a belli bir d e n e y i m i m o l d u u iin, la G o r d a nn y a n n a
g i tmeyi istedim. A m a c m o n u k u c a k l a m a k t , a m a o n u n y l e
sine y ak la t m ki, b e d e n l e r i m i z birleti. B i r bir ey o l a r a k k e n
d i m i n f a r k n d a y d m a m a a y n z a m a n d a , k e n d i m i la G o r d a nn bir paras gibi h i s s e d i y o r d u m . Bu d u y g u d a n so n d e
rece ho'landm.
Bi r ey d u r u m u m u z u b o z u n c a y a kadar, b ir b i r i m i z e k e
n e tl en mi bir b i i md e kaldk. Etraf i n c e l e m e m g er e kt i i h i s
sine k a p l d m . B a k n d m d a , bu b lg e y i d a h a n c e d e k e
sinlikle g r m o l d u u m d u y g u s u n a k ap l d m. K u m t e p e c i k
lerini a ndr an k k, y u va r l a k t m s e k l e r a ra s n d ay d k . G r e
b i l d i i m i z k a d a r y l a h e r y a n m z b u tm, sekl er le d o l u y d u .
A k sar renkli, k u m t a n d a n , ya d a p t r l k k r t k a b a r t
larndan y ap l m gibi g r n y or l ar d . G k y z de ayn rekt eydi ve son d e r e ce b o u c u g r n y o r d u . H a v a d a s ar ms bir
sis t a b a ka s ya d a g k y z n d e belli n o k t a l a r d a n a a l a r a
d o r u inen sar renkli bir tr b u h a r vard.
La G o r d a nn ve b e n i m n or ma l b i i m d e n ef es ald m z
fark etlim. G s m e - d o k u n a m y o r d u m a m a sol uk a l d m d a
g s m n g en i l ed i ini h i s s e d i y o r d u m . A n l a l a n , sar b u h a r
tabakas bizi m iin zararl deildi.
B ir li kt e h a r e k e t e t m e y e b a l a d k . Y av a a , di kk a tl i bir
b i i m d e , y r r gibi il er li yor duk . K s a bir s r e i l e r l ed i k te n
s o n r a bitkin d t m h issett i m, la G o r d a d a b e n i m l e ayn
d u r u m d a y d . Y z e y i n h e m e n ze r in d e , k a y a r gibi i le rl i y or
d uk ve yle a nl a l y or du ki, bu ekil de il er l emek, ikinci d i k
k ati mizi son d e r e ce y o r u yo r d u ; o l a a n s t d z e y d e bir y o
u n l a m a g e re k ti r iy o rd u nk. N o r m a l d e o l d u u gibi y r
174
RYA GRM E S A N A T I
m e y e a l m y o r d u k , a m a so nu a yn o l u y or d u. H a r ek e t et
m e k, a ra l kl ar la ene rj i p a tl a m a l a r ger ek ti ri yo r du . A m a s z
ca, y l es i n e y r y o r d u k , b u n e d e n l e de s o n u n d a d u r m a k z o
r u n d a kaldk.
L a G o r d a b a n a b i r eyl er syledi. Sesi o denli kskt ki,
z a r z o r d u y u l a b i l i y o r d u . G i d e r e k a r l a an b l g e l e r e do r u
b i l i n s i z b ir h a l d e i l e r l e d i i mi z i , o y n e d o r u i l e r l e m e y e
d e v a m e d e c e k o l u r s a k b a s n c n g i d e r e k ar t aca n , s o n u t a
bizi l d r e c e i n i s yl yo rd u.
H e m e n geri d n d k v e g e l d i i m i z y n e d o r u ilerledik,
a m a b it ki nl ik p e i m i z i b r a k ma d . H e r i k i m i z de yl es i ne y o
r u l m u t u k ki, artk a y a k t a d u r a m y o r d u k . Yere y k l d m z
a n d a rya k o n u m u n a geri d n d k .
O a n d a b e n a l m a o d a m d a u y a n d m , la G o r d a ya ta k
o d a s nda .
U y a n d k t a n s o n r a o na s y l e d i i m ilk ey b u l u n d u u m u z
o bo, ssz b l g e y i d a h a n c e b i r ka k e z g r d m oldu. Bu
m a n z a r a n n e n a z n d a n iki farkl y n n g r m t m ; biri t
m y l e d z bir alan, d i e r i y s e k u m t e p e c ik l e r in e b e n z e y e n
kntlarn kapl ad di er blge. K o n u m a m srd rrken,
ayn g r s y y a a y p y a a m d m z s o r ma y bile ge re ks i z
b u l d u u m u f ar k ettim. D u r d u m v e o n a d u y d u u m c o k u y a
k a p l a r a k k e n d i m i k a y b e t t i i m i s y l e d im : sanki b ir tatil y o l
c u l u u n a k m t m v e b u y o l c u l u k l a ilgili n o t l a r m o n u n
notlar ile k a r l a t r m a k istiyor gibi d a vr a n m t m .
B y l e b i r k o n u m a iin hayl i g e o l d u , dedi iini e
k e r ek , a m a e e r s e n i m u t l u e d e c e k s e , n e le r g r d m z
anlatrm.
B y k b i r s a b r la , g r d m z , s y l e d i i m i z , y a p t
m z h e r eyi anlatt. K e n d i s i n i n d e d a h a n c e o ssz b l g e d e
b u l u n d u u n u , o r a n n t m y l e ssz bir y e r o l d u u n u , bi ldii
m i z d n y a y l a d i e r d n y a a r a s n d a b ir ye r o l d u u n u b i ld i i
ni syledi.
B u r a s , p a r al e l i z g i l e r a r a s n d a k i d n y a d r , d i ye d e
v a m etti. B u r a y a ryada u l a a b i l i r i z . A n c a k , bu d n y a y
175
terk e de re k d i e r d n y a y a , paral el i z g il er in t e si n de k i d n
y a y a u l a a b i l m e k iin, bu al an t m b e d e n i m i z l e a m a m z
gerekir.
O ssz b l g e ye t m b e d e n l e r i m i z l e g i r m e d n c e s i a k
l ma g e li nc e tm b e d e n i m irkildi.
Sen ve be n o r a y a t m b e d e n l e r i m i z l e g i r d ik , diye d e
v a m etti la G o rd a . B u n u a n m s a m y o r m u s u n ?
Do n J u a n n g z et im i al t nda o b l g ey i iki k e z g r m
o l m a m n d nd a bir ey a n m s a m y o r d u m . ki s ef er i nd e d e o
d e n e y i m i z i h n i m d e n silip a t m t m , n k bu m a n z a r a y sanrlandrc bitkilerin etkisi a l t n d a y k e n g r m t m . Z i h n i m d e
d e e r l e n d i r e r e k , bu g r n g y d u y g u l a r m n e t k i l e i m i y l e
o lu an d e n e yi m l e r, kiisel gr si i ler o l a r ak n i t e l e nd i r m i t i m .
Ayn s a h n e y i farkl k o u l l a r a l t n d a g r d m a n m s a m
y or du m.
S e n ve be n b e d e n l e r i m i z l e n e z a m a n gittik o r a y a ? d i
ye s or dum.
B i l m i y o r u m , dedi. O r a d a d a h a n c e de b u l u n d u u n u
b a n a s y l e d i i n d e o r a y l a ilgili belli b el i r si z bir an u ya nd
z i h n i m d e . S a n r m i m d i , a n m s a m a y a b a l a d m o l a y la r
t a m a m l a m a k z e r e b a n a y a r d m e t m e sras s e n d e . H e n z
d n ce l e r i mi t o p a r l a y a m y o r u m , a m a S il vi o M a n u e l in N a
gual kadn , seni v e beni y a n m a a la ra k o terk e d il mi b l g e
ye g t r d n a n m s y o r u m . Ne v a r ki, bizi n e d e n o r a y a
g t r d n b i l m i y o r u m . Ryada da d e i ld i k h e m .
Anl at tklar n n b u n d a n s on ra s n d u y a m a d m . Z i h n i m , u
ana dei n a kl a k a v u a m a m bir eyl er e y n e l mi t i . K a
f a m n i inde a m a s z c a d o l a a n d n c e l e r i m i d z e n e s o k a
b i l me k iin u r a y o r d u m . Bi r an iin yllar n c e s i n e , isel
s y l e i m i h e n z s u s t u r a n a d m y l l a r a g er i d n d m
hi sset tim. D a h a s o n r a sis k a y b o l m a y a ba l ad . D n c e l e
rim, b e n i m bil i n li y n l e n d i r m e m o l m a k s z n , bir d z e n e
gi r me y i b a a r d l ar ve b u n u n s o n u c u n d a , bir z a m a n l a r d en e y im l c d i i m k a r m a k a r k a n m s a y parltlar s r a s n d a k s
m e n de o l s a a n m s a y a b i l d i i m bir o l a yl a ilgili bi r an t m
176
b o y u t l a r y l a o r t a y a kt. L a G o r d a h a k l y d , bi r z a m a n l a r
d o n J u a n bizi, ol as l kl a di nsel i n a k la r da n e s i nl e ne r ek a r a f
adn ve rdi i b i r b l g e y e g t r m t . Ayr c a la G o r d a nn bu
s r a da ryada o l m a d m z s y l e m e k t e hakl o l d u u n u da
b i l iy o rd u m .
D o n J u a n o g n, Si lvio M a n u e l in neri si zeri ne, N a
gual k ad n, la G o r d a v e b en i bi r a r a y a getirmiti. D o n J ua n
bana, orada toplanmamzdaki amacn, kendi kendime, ama
nasl o l d u u n u b i l m e k s i z i n , e n y o u n d i kk a t b i i m i n i n yer
ald, bil i n c in e ri i l me s i zor, zel b i r b l m n e u l a m o l
m a m d a n k a y n a k l a n d n syledi. D o n J u a n n sol sol tar af
adn v e r d i i o b l g e y e d a h a n c e u l a m t m, a m a bu ok
k s a s r m t v e o n u n g z e t i m i a l t nd a g e r e k le m i t i . Bu
d e n e y i m i n belli bal z e l l i kl e r i n de n biri, d o n J u a n la ilikisi
b u l u n a n b i z l e r i in ta d e n b y k deer, d o n J u a n n kimi
z a m a n sis d u v a r ad n v e rd i i s ar ms bir b u h a r d a n ol uan,
d e v a s a b ir d u v a r n varl n a l g l a y m z ol mu t u. Bu sisten
d u v a r h e r z a m a n s a t a r a f m d a y e r alyor, u f u k i zg i si nd e n
s o n s u z l u a d o r u u z a n y o r d u . Si s te n duvar, b a m e v i r d i k
e y a s a a y a d a s ol a d o r u d n y o r , h i b i r z a m a n y z m
ona eviremiyordum.
O g n , g e r e k d o n J ua n, g e r e k s e Si lvio M a n u e l b a n a sis
d u v a r n d a n s z e t m i l e r d i . S i l v i o M a n u e l in, k o n u m a s n
bi ti rd ik te n s onra, tpk bir k e d i y a v r u s u y m u gibi la G o r d a y
e n s e s i n d e n y a k a l a y a r a k o n u n l a birlikte sis k m e s i n i n t esi ne
g et ii ni a n m s y o r u m . G z d e n yitilerini bir anl na da ol
sa g r e b i l m i t i m , n k d on J u a n bu a r ad a bir y o lu n u b ul up
b en i d u v a r n k a r s n a geti rmi t i. B e n i e n s e m d e n k a v r a m a
m , sise d o r u itmiti; bir an i i nde k e n d i m i o b o m b o m a n
z a r a y a b a k a r k e n b u l m u t u m . D o n J ua n, Si lvio M a n u e l , N a
g ual k a d n v e la G o r d a d a oradayd l ar. N e yaptklar beni hi
i l g i l e nd i rm iy o rd u . S o n d e r e c e tatsz v e bunaltc bir ba sk
bir tr b itk in li k hi ss ed iyo r, n e f es a l m a k t a zorlanyor, l d r a
c a k gi bi o l u y o r d u m . B o u c u , sar r en kl i , a l ak t a v an l bir
m a a r a n n i in de o l d u u m u a y r m s a d m . B as n c n b e d e n i m
177
de yaratt etki y l e si n e y o u n l a m t ki, artk n e fe s a l a

m a z hale gelmi t im. Sanki t ii b e de ns el i l evl er im d u r m u
tu; b e d e n i m i n h i bir b l m n h i s s e d e m i y o r d m . Yine de,
h ar eket edebiliyor, y r yebi li yor , k ol l a r m uzat abi li yor, b a
m dndiirebiliyordu. Ell eri mi k a l a l a r m n z er ine k o y
m u t u m . K a l al a r md a, hatta a v u l a r m d a hi bir ey h i ss e t
m i y o r d u m . B a c ak l a r m ve k oll ar m yerli v er il ide ydi le r a ma
dokun labil ir bir varlklar yoktu.
K o r k u y l a N a g u l k a d n n k o l u n a y a p t m ve d e n g e s i n i
b o z d u m . A n ca k , onu e ke n b e ni m k a s l a r m n g c m deildi.
K a s l a r m d a ya da iskelet y a p m d a v a r ol an bir g dei ldi
bu, b e de n i m i n tam m e r k e z i n d e n k a y n a k l a n y o r d u .
Bu gcii bir ke z d ah a d e n e m e k zere, la G o r d a y y a k a
ladm. O hzla tut un u nc a, sendel edi. D a h a sonra, onlar s a r
san enerjinin, onl ara v an tu z gibi ya p a n sopas bir k nt
dan k a y na kl a nd n a y r m s a d m . k nt , b e d e n i m i n o rt a s
na yerletirilmiti.
Tii b u n l ar bir an iinde o l u p bitmiti. H e m e n a rd n da n,
ke ndi mi t ekrar ac ve k or ku iinde bal ad n n o k t a d a b u l
dum. Sessi zce, y a r d m ister gibi Si lvi o M a n u e l e ba kt m. B a
klarma karlk veri b i i m i n d e n k a y b o l d u u m u a nl ad m.
Gzleri s o u k ve ifadesizdi. D o n J ua n b a n a arkasn d n d
ve k a v r a y a b i l m e n i t e s i n d e b e d e n s e l b ir d e h e t d u y g u s u
iinde d e r i n le r de n gel en bir t it r em e yl e s a r s kl m. D a m a r l a
rmdaki kann k a yn a d n h i s s e d i y o r d u m , b u n u n n e de ni h is
settiim ar s cak deil, i imd en ge le n ve p a t l a m a n o k t a s
na ulaan bir basn d u y g u s u y d u .
JDon J u a n r a h a t l a m a m ve k e nd i mi l m m e terk e t m e
mi buyur du. l n c e y e k ad a r o r a d a k a l m a m g er ekt iini, o l a
a ns t bir ab a g st e re r ek k o r k u m u k a b u l l e n e c e k o l u r s a m
h u z u r i i nde l e b i l e c e i m i , m c a d e l e y e g i r i e c e k o l u r s a m
can ek i e re k l e c e i m i syledi.
O g n e d e i n b e n i m l e o k az k o n u a n - Si lv i o M a n u e l , bu
kez k o n u m a y a balad ve k a p l d m d eh e t d u y g u s u n u kab u l l e n e b i h n e m iin gerekli olan e ne rj i ni n b e d e n i m i n o r t a s n
178
d a ye r aldn, baarl o l m a n n t ek y o l u n u n t a r t ma d an k a
b u l l e n m e k t e , m i d i k e s m e d e n tesli m o l m a k t a yat tm bel ir t
ti.
N a g u a l k a d n v e la G o r d a s on d e r ec e sakindiler. Or a da
l m e k t e o l an tek kii b e nd i m. Si lv io M a n u e l , e n e rj im i bu e
ki lde h a r c a r s a m , s o m u n u m o k d a h a a b u k g e lecei ni , k e n
di mi i m d i d e n l k a bu l e t m e m gere kt i i ni syledi. Do n J u
an, k en d is i n i i z le me l e r i iin N a g u a l k a d n a ve la G o r d a ya
iaret etti. B a n a arkalarn dndl er . N e yaptklarn g r e m e
dim. T m b e d e n i m d e g l b ir tit reim h i s s e d i y o r d u m . B u n
lar l m hrltlaryd; m c a d e l e m s o n a ermiti. Artk n e m
s e m i y o r d u m . B e ni l d r m e k t e ol an a l a m a z d eh e t d u y g u
s u n a t es l im o l d u m . B e d e n i m , b e d e n i n o l ar ak g r d m bi
im, k e n d i n i l m n e t es li m etmiti. D e h e t d u y g u s u n u k a
b ul l e ni r ke n, belki d e d e f e d e r k e n , ince bir b u ha r n kkrt
sars e v r e n i n i i nd en y k s e l e n b e y a z m s bir sal g n n b e
d e n i m i terk ettiini a y r ms a d m .
D o n J u a n geri d n e r e k y a n m a geldi ve m e r a k l a beni in
celedi. S i lvi o M a n u e l u z a k l a a r a k la G o r d a y bir ke z daha
e n s e s i n d e n y ak a la d . O n u g z l e r i m i n n n d e de v bir bez b e
b e k gibi sis d u v a r n n iine d o r u sav ur du. D a h a s on ra k e n
disi d e sisin i inde g z d e n k a y b ol d u .
N a g u a l k a d n b en i s isi n ii ne a r a n bi r i aret yapt.
O n a d o r u i le rle di m, a m a o n a u l a m a m d a n n c e, d o n Juan
b eni i dd e tl e itti ve y o u n sis t a ba k a s n n d na d o r u s
r k l e n d i m . S e n d e l e m e m i t i m , a m a sis d u v a r n d a n d ar
d o r u k a y d m v e g n d e l i k d n y a y a d o r u ba aa y u v a r
l and m.
B u n u o n a a n l a t t m d a , la G o r d a o l a n l a r t a m a m y l e
a n ms a d . D a h a s o n r a k e nd i si de b i r ta k m ayrntlar ekledi.
N a g u a l k a d n ve b e n se ni n y a a m n l a ilgili h e rh a ng i bi
k o r k u d u y m a m t k , dedi. N a g u a l bize, sahip o l du k l ar nd an
k u r t u l m a n iin z o r l a n m a n g er ek ti i ni s yl emi ti , a m a bu y e
ni bir ey deil. B t n e r k e k s a v a n n k or k u t u l a r a k bu e
k i ld e z o r l a n m a s g e r e k i r . j
179
"Si lvi o Mauel beni o g n e de i n ke z d uv a r n t esi ne

geirmiti ve b yle li kl e nasl rahat d a v r a n a b i l e c e i m i r e n
mi tim. B e n i m rahat d a v r a n d m g r d n d e , b u n d a n e t k i
lenecei ni s y le mi t i, yl e de oldu. D i r e n m e y i b r a kt n ve
raha tl ad n.
" R a h a t l a m a y r e n m e k seni n iin de z or ol du m u ?
"Hay r, bu bir kad n iin o c u k o y u n c a gi bidi r, d e d i .
Bizim a v a n ta j m z bu. A n c a k tek sorn, sis du va r n n tesi ne
t a n m a m z g er ek me si . Bu nu tek b a m z a y a p a m y o r u z .
" N e d e n , G o d a ? diye s o r du m.
Duvar a a b i l m e k iin ki inin o k a r o lma s g e r e k i
yor, o ys a kad nl ar hafiftir, dedi. " H e m de ok h a fi f .
Ya Nagtal k ad n ? O n u k i ms e t a m y o r d u , d edi m.
"Nagtal ka d n z e l d i , d iye yant verdi la G o r d a. " O her
eyi tek b a n a y a p a b i l i y o r d u . Beni o r a y a g t r e b i l i y o r d u ,
seni de. Hatta o ssz blgeyi tek ba na aa bi li yo rd u. Nagtal
bu nun, b i l i nm e ye n iinde y ol c ul u k y a p a n itim g e z g i n l e r iin
bir z o ru n l ul u k o l d u u n u s y l e m i t i .
Na gua l kad n n e d e n b e ni m l e o r a y a gi tt i ? diye s o r du m .
"S il vi o Manul sa na d es te k o l m a m z iin bizi y a n n a al
d, dedi. Seni d e s t e k l e m e k iin iki kad n ve iki e r k e i n k o
r uma s n a ge re k d u y d u u n u d n y o r d u . O r a d a d o l a a n ve
p us u ya yatan y a ra t k la rdan k o r u n m a n g e r e k i y o r m u . O ssz
b l ge de k a r m z a d os tl ar k ar kimi z a m a n . D a ha a c ma s z
yarat kl ar d a .
Seni de k o r u d u l a r m ? d iye s o r d u m .
B e n i m k o r u n m a y a g e r e k s i n i m i m y o k , dedi. " B e n bir
kad nm. B u nl a r d a n e t k i l e n m e m . A n c a k h e p i m i z s e n i n d e h
etli bir a m a z a girdiini d n d k . S e n N a g u a l dn, stelik
son de re ce b ud a la bir Nagtal. Bu a c ma s z d o s t l a r d a n ifrit
ler de diyebil ir iz birinin seni ld r e bi le c e i n i, ya da p a r
al a y a b i l ec e i m d n d k . Si lvio Manel bize b yl e s y l e
miti. Seni drt y a n n d a n d e s t e k l e m e k iin bizi y a n n a ald.
Ancak, iin en k o m i k taraf, ne Nagtal, ne de Sil vi o Mauel
180
b ize g e r e k d u y m a d n bil mi yo r la rd . U z u n bir sre, enerjini

y i ti r in c e y e k a d a r y r m e n p l a n l a n m t . D a h a s o n r a Sil vi o
M a n u e l , s a n a dost lar g s t e r e ce k ve p e i n d e n git mel er ini ia
ret e d e r e k seni kork u t ac ak t . O ve N a g u a l s ana a za r a zar y a r
d m e t me y i p la nl yor lar d . Ku ra l byledir. A n c a k iler a k s a
d. O r a y a g i r d i i n gibi a kl m yitirdin. D a h a bir a d m bile a t
m a d a n l m e y e b a la dn. l m n e k o r k u y o r d u n , o y s a d ah a
dostlar g r m e m i t i n bile.
Si lvi o M a n u e l bana, ne y a p a c a n b i l e m e d i i n i syledi,
b u n e d e n l e k u l a n a ei ldi v e s y l e m e s i g e r e k e n en son eyi
olanl ar k a b u l l e n m e n i , mi d i k e s m e d e n t eslim o l ma n fsl
dad. H i k i m s e n i n y a r d m n a g e re k d u y m a k s z n k en d i k e n
dine sa k in le tin ve p l a n l a m o ld ukla r e ylerin hibirini
y a p m a k z o r u n d a kal madl ar . N a g u a l ve Silvio M a n u e l in b i
zi o r a d a n k a r t m a k d n d a y a p a c a k l a r h i b i r e y k a l m a
mt.
L a G o r d a y a d n y a y a geri d n d m d e y a n m d a birinin
o l d u u n u ve a y a a k a l k m a m a y a rd m ettiini syledim.
A n m s a y a b i l d i i m tek o l a y b uy du .
Sil vi o M a n u e l in e v i n d e y d i k , dedi. im d i o ev h a k
k n d a b i r o k a yr ny a n m s a y a b i l i y o r u m . K i m o l d u u n u bil
m e d i i m biri ba na , Sil vi o M a n u e l in bu evi b u l d u u n u ve bir
e rk nokt as z e r i n d e ina e d i lmi o l d u u n iin evi satn ald
n s yl e mi ti. A n c a k b ir ba k a s , Si lvio M a n u e l in evi b u l
d u u n u , ev h o u n a gittii iin o n u satn aldn v e e rk n o k
tasn d a h a s o n r a e v e g e ti r di i ni syl edi . Ben d e e v e erk n o k
tasn g et i r en i n S i lv io M a n u e l o l d u u n u d n y o r u m . B e n
c e k e nd is i ve a r ka d a la r o r a d a y a ad kl ar s re ce o e v d e erk
n o k t a s n b u l u n d u r a n , o n u n k u s u r s u z l u u y d u .
O n l a r n o e v d e n a y r l m a z a m a n ge l di i n de , o noktann
s a h i p o l d u u e r k de o nl a r l a b ir likte k a y b o l d u ve e v Silvio
M a n u e l in o n u b u l m a d a n n c e k i d u r u m u n a ; s r ad an haline
geri d n d .
L a G o r d a k o n u m a s n s r d r d k e , z i h ni m gi d er e k a y
d n l a n y o r d u , a m a y i ne de, o e v d e beni b y l e s in e zen ola
181
yin ne o labi lecei ni o rta ya k a rt m d e i l di m . N ed e ni n i bil

m e m e m e r a me n , b u n u n N a g u a l k a d n l a bir ilikisinin b u
l u n d u u n d a n e m i n d i m . N e re d e y d i N a g ua l k a d n?
La G o r d a ya bu s o r u m u y n e l t t i i m d e , b a n a bir yan t
v er me di . U z u n bir sessi zli k oldu. K a h va l t h a z r l a m a k iin
izin i steyerek y a n m d a n ayrld; h e n z s a b a h n e rk e n s a a t l e
riydi. Beni ac dolu, skntl k a l b i m l e ba baa brakt. Geri
g el me si iin ona s es l e n d i m. f k e l e n d i ve m u t f a kt a k i ta ba k
ana yere frlatt. N e d e n by le yapt n bi l i yo r du m.
Bir dier birlikte rya i>rme s e a n s m z d a ikinci d i k k a
tin d o l a m b a l a r i inde d a h a da d e r i n l e r e d a ld k. Bu olay,
b ir ka g n s o n r a oldu. La G o d a ve ben, d u r u p d u r u r k e n ,
k endi miz i birlikte a y a kt a d u r u r ke n b ul duk. Yararszca, ya
da dl kez koll ar mz birbirine k e n e t l e m e y e alt. B e n i m
le k o n u t u , a m a ne s y l e d i i n i a n l a y a m y o r d m . B u n u n l a
bi rli kte, y e n i d e n rya gren bedenlerim ize d n d m z
a n l a t ma y a altn b il i y o r du m. T m d e v i n i m l e r i m i z i n b e
de nl er imi zi n o r t a s n d a n k a y n a k l a n m a s ger ekt ii k o n u s u n d a
beni uyar yor du.
So n Cg' i r i i i m i m i z d e ,* i n c e l e m e k z e r e h e r h a n gOi bir riiya
.
s a hne si yl e k a r l a m a m t k , a ma, y ak la k bir yl aan bir
sr edir n e re d ey s e he r gn ryalarmda kar la t m bir b l
geyi a y r m s a d m : buras, kl dili k a p la n n vadi si ydi .
Bi rka m et r e y r d k ; bu ke z d e v i n i m l e r i m i z s a r sa k a
ya d a g r l t l d ei ldi . G e r e k t e n , y r y m z g b e i
m i z d e n k a y n a k l a n a n g y n l e n d i r i y o r d u ve h e r h a n g i bir
kas g c sz k o n u s u deildi. Yaln zca d e n e y i m s i z l i i m y
z n d e n z o rl a n y o r d u m ; y a a m n d a ilk k e z bisikl et e bi ne n bi
ri gibi h i s s e d i y o r d u m k e n di mi . Ksa bir sre i inde y o r u l ar a k
t e m p o m u yitirdim, ter edd t i i n d e y d i m ve k e n d i m d e n e m i n
deildim. D ur du k , La G o r d a nn t e m p o s u da d m t .
e v r e m i z i i n c e l e m e y e k o y u l d u k . H e r ey, p h e y e ye r
b r a k m a y a n bir b i i m d e g e r e k g r n y o r d u , hi d e i l s e
gzl er imize. T u h a f bitkilerle kapl e n g eb e li bir a r az i de yd ik .
182
G z m e a r p a n a c ay ip bitkileri t a n y a m y o r d u m . Bir b u u k
iki m e t r e u z u u n l u n d a b o d u r a a l a r a be nz iy or l ar d . z e r l e
rinde kal n v e dz, s ar ms ak yeil r e n k t e birka y a p ra k ve
o k b y k , son d e r ec e gzel g r n m l , ular altn renkli
b ir t a b a k a y l a evrili k o y u k a h v e r e n g i i e kl e r b ul u nu y or d u.
B i t ki n i n g v d e s i o d u n u m s u deildi, h a f i f ve esnekt i, k a m a
b e nz i y o r d u ; y z e yl er i uz un , k o r k u n g r n m l i n e ms i d i
ke nl er le k ap l yd. Ye rler deki b i r t a k m k u r u m u bitkiler bana
g v d e l e r i n b o o ld uk l ar i z le ni mi ni u ya nd r d .
Yer o k k a r an l k t ve slak g r n y o r d u . E i l e r e k yere
d o k u n m a k ist edi m, a m a h a r e k e t e d e m e d i m . L a G o r d a b an a
b e d e n i m i n ortas n k u l l a n m a m iaret etti. B u n u y a p t md a,
y e r e d e e b i l m e k iin e i l m e m e g e r e k k a l m a m t ; i i m d e
d u y a r g a gibi h is s e d e b i l e n bir ey vard. A n c a k ne hi sset tii
m i s y l e y e b i l m e m o la n a k s z . B a k a e y l e r d e n a y r a b i l e c e
i m elle t ut ul ur bir zel l ii yoktu. Yere d o k u n d u u m d a b u
n un t o p r a k o l d u u n u hissett i m; b u n u d o k u n m a d u y u m l a d e
il, isel bir g r l e k a v r a m t m . D a h a s o n r a e nt el ekt el bir
a m a z a d t m . N a s l o l u y o r d u da rya grme grsel yet i l e
r i mi n b ir r n o l a r a k o r t a y a k y o r d u ? B u n u n nedeni, g n
de li k y a a m m d a g r s el l i i n b a a t bir rol o y n a m a s olabilir
i niydi ? B u s o ru l a r o k ger ek si zd i . n k yant bul ab il e ce k
d u r u m d a d e i l d i m , b u s o r g u l a m a l a r m n y ar at t tek etki
ikinci d i k k a t i m i n z a y f l a m a s oldu.
La G orda, da ld m derin d nc e le rd en kabilm em
iin b a n a i dd et le v ur du . B e d e n i m e b ir d a rb e n i n indiini h i s
settim; i i m d e i ddet l i bir sarsnt d u y d u m . El iyle n m z
gsterdi. K l dili ka p la n , o n u h e r z a m a n g r d m yerde,
o k a y a p a r a s n n z e r i n d e o t u r u y o r d u . K a y a p a r as na , a r a
m z d a o n m e t r e k a l n c a y a k a d a r ya kla t k, k a p la n g r e b i l
m e k iin b a m z k a l d r m a m z g e r ek i yo r du . D u r du k . K a pl an
a y a a kalkt. B y k l , zell ikl e irilii insana ak nl k v e
riyordu.
L a G o r d a n n s e s s iz c e k a p l a n n a r ka s na g e er e k tepenin
d i e r y a k a s n a g e m e m i z i istediini b i l i y o r d u m. O n a bu nun
1 S3
tehlikeli o la bil ec ei ni a n l a t ma k istedi m, a m a fikrimi ona n a

sl a kt a r ac a m b i l e m i y o r d u m . K a p l a n f k e l e n m i g r n
yor du , h a r e k e tl e nm i t i . z e r i m i z e a t l a y a c a k m a s n a arka
a ya kl ar nn z e ri n d e do r ul du . D e h e t ii nde k al m t m.
La G o d a b a n a d n e re k g l m s e d i . P a n i e k a p l m a m a
ln, kap l an n y a l n z c a r uhani bir i m g e o l d u u n u s y l e m e y e
altn a nl ad m. Bir ba h a r e k e t i y l e , y o l a d e v a m e t m e m
iin beni y r e k le n di r di . A n c a k , k a p l a n n, akln a l m a y a c a
bir d z l e md e , v a r o l d u u n u o l d u u n u b i l i y o r d u m , bu belki
g n de li k y a a m m z n g r n g se l d z l e m i n d e ye r a l m y o r d u
a m a k apl a n yine de gerekl i. La G o r d a yla birlikle ryada
o l d u u m u z iin, d n y a n n g e r ek li i n i yit irmitik. O anda,
biz de k a p la n la ayn d z l e m d e y d i k : b i z i m v a r o l u u m u z da
r uhani bir var olu biimiydi.
L a G o r d a m n b i ti p t k e n m e y e n s r a r l a r z e r i n e b ir
ad m d a h a attk. Ka pl an , z er i nd e d u r d u u k a y a p a r a s n d a n
atlad. De v g v d e s i n i n h a v a d a hzla s a v r u l a r a k b a n a d o r u
g el di i ni g r d m . A r t k ryada o l d u u m d u y u m u n u y i t i r
m i t i m b a n a g r e k a p la n g e r e kt i ve beni p a r a l a ya c a kt .
Iklar, g r n t l e r ve o g n e de i n g r d m en y o u n r e n k
lerin o l u t u rd u u bir i mg e l e r s a an a e v r e m d e d n p d u r
m a y a balad. a l m a o d a m d a u y a n d m .
Birlikte rya grmek k o n u s u n d a t am bir y e tk i n l i e k a

v ut uktan sonra, t a m bir ya ns zl a k a v u t u u m u z d a n ve a r
tk t e l a l a n m a m a y b a a r d m z d a n e m i n o l d u m . Bu, a m a l
bir ab a n n s o n u c u deildi. Bizleri karlk u m m a d a n , k u s u r
suz bir b i i md e h a re k et e d e b i l m e m i z k o n u s u n d a g d l e n d i
ren gizli bir drt vard. So n r ak i s e an s l a r m z da h z m z ve
bu k ez rya grmenin ikinci a a m a s n a , dinamik uyankla
k ol ayca g i r e b i l m e m i z i n dnda, b ir inci sine b e nz i yo r d u .
Birlikte rya grme k o n u s u n d a y l e s i n e bir y e tk i n l i e
ulam t k ki, b un u h e r g ec e b a ar yl a y i n e le b il i y o r d u k . B y
le bir a m a c m z o l m a m a s n a r a me n , birlikte rya grme s e
a n s l a r m z k e n d i l i i n d e n al an z e r i n d e o d a k l a n y o r d u :
184
k u m tepeci kl er i, kl dili k a p l a n n y a ad b l ge ni n doal

yaps ve e n n eml i si , g e m i i n u n u t u l a n olaylar.
L a G o r d a nn v e b e n i m n e m l i roller o y n a d m z o l a y
larla ilgili s ah ne l er l e k ar la t m zd a, la G o r d a kollarn b e
n i m k i l e r l e k e n e t l e m e k t e h e r h a n g i b ir g l k l e k a r l a m
yor du. B u e y l e m b a n a sd bir g ve n l i k d u y g u s u v e r i y o r
du. L a G o r d a bu e y l e m i n , ikinci di kk a ti n yaratt y o u n y a l
nzl k d u y g u s u n u n u z a k l a t r l m a s n a d u y d u u m u z g e r e k s i
ni mi k a r l a d n belirtti. K o l l a r m z k e n e t l e m e k , bir n e s
nellik d u y u m u yaratyor, b y l e l ik le de, tek tek he r s a h n e d e
g e r e kl e e n l e r i g z l e m l e y e b i l i y o r m u u z . Ki mi z a m a n o l a y
l arn b ir p a r a s o l m a y a z o r l a n y o r d u k . K im i z a m a n s a , t
m y l e ne sn e l bi r er g z l e m c i k o n u m n d a y d k ve o l up b i t e n
leri bir s i n e m a p e r d e s i n d e n izlermi gibi izliyorduk.
K u m t epe ci kl er in i ya d a k a p l a n n ya ad doal ortam
z iya re t e t t i im iz de , k oll ar m z b ir b ir in e k e ne tl ey emi yo r d k .
B y l e an la rd a , h i bi r ol ay d i e ri n in ayn deildi. D e v i n i m l e
r imizi h i bi r z a m a n n c e d e n t a s ar l a ya m yor d k, a m a ilk kez
k a r l a t m z d u r u m l a r a kar k e n d i l i i n d e n bir tak m t e p k i
ler g e li ti r iyor duk.
L a G o r d a ya gre, birlikte grdmz ryalarn b y k
b ir b l m k a t e g o r i d e t o p la n y o r d u. Birincisi ve b ug n e
dei n en n e m l i b l m o l u t ur a n gr up, birlikte y a am o l
du u m u z olaylarn yeniden canlanm asndan oluuyordu.
kincisi, b e n i m tek b a m a y a a d m ol ayl ar n birlikte g z
de n g e i r i l m e s i y d i kl dili k a p l a n n lkesi bu kat egor iye
dahildi. ii n c s y s e , z i ya r e t i m i z s ra s nd a g r d m z bi
imi yl e, v a r o l a n bi r b l g e y e y a p t m z g er e k y o l c u l u k l a r
da n o l u u y o r d u . L a G o r d a o sar t e pe ci kl e ri n va r olduklarn,
bu a l an a y o l c u l u k e d e n s a va l a ra h e r z a m a n byl e g r n
d k l er i ni n e s rd.
B i r k o n u y u o n u n l a t a r t m a k i st ed i m. H e m o, h e m de
ben, u n u t m u o l d u u m u z , a m a y i n e de ge r ek te tan d mz
b i r t a k m k i i le r le , u an k a v r a y a m a d m z n e d e n l e r l e , g i
z e m l i ilikilere gi r miti k. t e y a n d a n , kl dili ka pla n be-
in kendi r y a m n eseriydi. B ikisinin ayn k ategor i iinde

yer almalarn anl ay an y o r d m.
La G o r d a yantn d ah a d n c e l e r i m i s y l e m e d e n verdi.
Sa nki g e r e k t e n z i h n i m i n iine g i r m i , bir me t ni o k u r gibi
d n c e le r imi o ku ya bi lmi ti .
" O n l a r ayn snfa dalil. dedi ve sinirli bir b i i m de g l
d. " N e d e n u n u t t u u m u z u , y a d a nasl o l u y o r da b u n l a r
imdi a n m s a d m z a k l a y a n n y o r u z . H i bi r eyi a kl ayamyorz. Kl dili ka pl an o r al a rd a bir yerde. N e r e d e o l d u
un u asla b il e me y ec e i z. A n c a k , kentli z i h n i m i z d e y ar at t
m z tutarszlklarla ne d e n u r a a l m ? Birinin g er e k, d i e r i
nin r ya o l d u u n u s y l e m e k t eki b enli k iin h i bi r a nl a m
ifade e t m e z .
La G o d a yla ben. birlikte rya grmeyi gizli a nl ar n
d i i l e ne me y en d n y a s n a u l a m a k iin k u l l a n y o rd u k . Bi zi m
iin birlikte riiya ybrm ek , g n d e l i k y a a m m z d a k i a n l a r
m z d a n k a r s a y a m a d m z o l ayl ar a n m s a m a m z iin bir
yoldu. Bu olaylar u ya n k olduumuz, saat ler i inde g z d e n
geirerek d a h a ayrntl bi r ta k m anl ara da u l a a bi l i yo r du k.
Bu y nt e ml e , i i mi zde d e r in l e r de g m l k a l m bi yn r
yay bilincin na k a r t m t k. G e m i l e y a a d k l a r m z
bir ne bz e ol sun a n l a y a b i l m e k iin iki yl b o y u n c a o l a a n s t
a b a ve y o un di kka t ha rc am t k .
D o n Jan b i z e i n s a n l a r n i ki ye a y r l d n s y l e m i t i .
Sa y a n b u n a t o ul a d m v e r iyo rd u, us t a r af nda n k a v r a n a
b i l d i h e r eyi kendi s n rl ar na alrm. l e y a n d a n nayual
adn verdii d i e r ya n b e l i m l e n e m e z zel likler in y e r ald
bir b lg e y m i ve bu bl ge s z c k l e r in k a p sa m iinde be l ir
l e y e me z mi i z . Sol yan, ka vr ay adn v e r d i i m i z sr e b e
deni n t m iinde o l u u r sa belki k a v r a n ab i li r mi ; bu b l g e
nin k a v r a m s a l l a t r m a y a ol an di r enc i de b u r a d a n k a y n a k l a
nrm.
D on Jan bize ayrca en y a l n nd a n en k a r m a k ve a
rtc ol an na kadar, b y c l e ilikin t m yetilerin, o l a s
lklarn ve s o m u t baarlarn, insan b e d e ni ni n k e n d i s i n d e y a t
186
tn akl amt .
L a G o r d a , b en li i mi zi iki b l m d e n o l u t u u ve her e
y i n b e d e n i m i z d e o l u p bit tii k a v r a m l a r n d a n y o l a k ar a k,
a n l a r m z l a ilgili b ir a k l a m a gelitirdi. N a g u a l J u a n Ma t u s la ilikide b u l u n d u u m u z iki yl s r es in c e z a m a n m z n ,
s a y a n m z d a tonal d e d i i m i z o l a a n bilin d z l e m i n i n b u
l u n d u u biri nci di kkat le, sol y a n m z d a y k s e k bilin d z l e
m i n i n y e r ald nagual, y a d a ikinci d i kk a t ar as nda b l n
d n e ina n yo rd u.
L a G o r d a , N a g u a l J u a n M a t u s un rya arac l yl a ikinci
di kka t z er i n d e z d e n e t i m i n s a l a m a m z a ve b u yol la teki
b e n l i i m i z e u l a m a m z a a b al a d n d n y o r d u . O, d o
r u d a n ik i nc i d i k k a t i m i z l e b a l a n t k u r m a m z s a l a m t ,
a m a b u n u b e d e n l e r i m i z i k u l l a n a r a k g e r e kl e t i r i y o r du k . La
G o rd a , s rt n da n iterek y a d a ma s aj y a p a r a k o n u bilincin bir
ynnden tekine g e m e ye zorladn anmsyordu. Kimi
z a m a n da, s a o m u z u n a z e r i n e y a d a e v r es i ne sert bir d a r
be i n d i r di i ni s y l e d i . Bu d a r be , L a G o r d a nn o l a a n s t
b e r r a k bir z ih i n d u r u m u n a g i r m e s i n i s a l y o r m u . L a Gor d a y a g r e b y l e bir d u r u m d a h e r ey bir i v m e k a z a n y o r m u , a m a d n y a z e r i n d e h i b i r ey d e i i y or m u .
B e n z e r bir d u r u m u b e n i m d e y a a d m a n m s a d m
da, la G o r d a nn b a n a bu olay a n l a t m a s n d a n bu y a n a h a f t a
lar g e mi t i. D u r u p d u r u r k e n d o n J u a n s r t ma bir y u m r u k
indirirdi. Bu d a rb e y i hep, iki o m u z u m u n birletii nokt ada,
o m u r g a m n z e r i n d e h i s s e d e r d i m . B u n u o l a a n st bir zihin
ber rakl izlerdi. D n y a ayn ol ur du , a m a g r nt netleirdi.
H e r ey, tek b a na d ur ur du . B e lk i d e d o n J a n n da rbe si yl e
u s l a m l a m a y e ti le r im u y u u y or , b yl e l i k l e a lg l a r ma m d a
hal e e d e m i yo r la r d .
D a h a son ra , ya t a m o l a ra k b e l i r l e y e m e d i i m b i r sre bu
d u r u m d a k a l r d m , y a da d on J u a n s rt md a ayn n o k t a y a bir
d ar b e d a h a i ndir er ek beni n o r m a l bilin d z e y i m e geri get i
rirdi. Beni n e iter, n e de s r t ma m a s a j yapard. H e r z a m a n
d o r u d a n , sert b i r d a r b e i n d i r i r d i bu, bir y u m r u k d a rb e si
187
gibi deil, bunn yerine, bir an iin n e f es im i k e s en y u m u a k

bir a pl ak b i i m i n d e ol ur du . Y e n i d e n o l a a n e k il d e nefes
a l a b il me k iin y u t k u n m a m , derin der in s o l u k l a n m a m g e r e
kirdi.
L a G o r d a da ayn eyleri y a a d n belirtti: N a g u a l n
d a r be s iy le c i e r l e r i n d e k i t m h a v a b o a l y o r m u ve t ek ra r
s o l u k l a n a b i l me k iin ok derin bir b i i m d e nefes almas g e
re ki yo rmu . La Go r da , nefes a l m a n n e n n e m l i u n su r o l d u
u n a inan yordu. G r n e gre, bil i n c i nd e t m o dei i kli i
y a r a t a n u ns ur , d a r b e y i y e d i k t e n s o n r a c i e r l e r i n d e n ieri
d o r u solukl ad h a v a y m , a m a nef es a l m a n n alglay bi
imini ve bilincini ne ekilde dei t i r di i ni a k l a y a m y o r d u .
Ayrca, n or ma l bilincine geri d n m e k zer e hibi r z a m a n sr
tna d a rb e v u r u l m a m ; o h e p bu d n m ke nd i k e n d i n e
ya a m , a m a b u n u n nedeni ni de a k l a y a m y o r d u .
A nl a tt kl a r b a n a hi de y a b a n c g e l m e m i t i . o c u k l u
u m d a , hatta yeti ki n bir a d a m ol arak, a ra da s rada e se n r z
grn beni yere devi r di i olmu t u . A n c a k , d on J u a n n d a r b e
sinin etkisi, n e f e s i m i k e s m e k l e bi r l ik te , hi b y l e de i ld i.
He rh a n g i bir ac szkon deildi; b u nu n yerine d a r be , tarif
e d i l e m e z bir d u r u m a y a ra t y or du . Bu d u y u m u a n l a t a b i l m e
nin tek yolu, iimi k u r u t t u u n u b e l i r t m e k olabilir. S r t m a
inen da r be l er sanki ci e rl er imi k u r u t u y o r ve e v r e m d e k i her
eyin bir sis t a ba ka s n n a rd n d a g i z l e n m e s i n e ne de n o l u y o r
du. D a h a sonr a, la G o r d a nn da a kla d gibi, N a g a l n
da rbe si yl e b u la n k l a a n her ey, be n nef es a l d k a kristalize
bir be rr akl a b r n y o r d u ; nef es al m bir katalizr, bu zi
hin a kl n n en n e ml i u n s ur u gibiydi.
Ayn eyler, g nd e li k y a a m n bil i nci ne geri d n s r e
ci iinde de y i ne l e ni yor du . H a v a c i e r l e r i m d e n dar fkr
yor, s ey r et ti i m d n y a y e n i d e n bir sis p e r d e s i n e bul anyor ,
d a h a sonra, ci er le ri mi h a v a yl a d o l d u r d u u m d a , e v r e m d e k i
her ey y e ni d en be rr ak la yor du .
Bu y k s e k bilin d u r u m l a r n n bir d i e r zellii de, k i i
sel e t k i l e i m i n k y a s l a m a m z l d e z e n g i n l e m e s i y d i . Bu
188
z e n g i n l e m e y i b e d e n l e r i m i z , bir i v m e d u y u m u ekli nde k a v

r y o r l a r d . a v e sol y a n l a r m z a r a s n d a k i g i d i - g e l i l e r ,
g n d e l i k y a a m m z d a k i e y l e m l e r ve e t k i le im le r sreci iin
d e sa y a n m z d a g e r e i n d e n f azl a enerji t k e t ti i mi zi n f ar
k n a v a r m a m z s a l y o rd u . t e y a n d a n , sol y a n m z n , t u
t u m l u l u a ve i v m e y e g e r e k s i n i m i vard.
L a G o r d a b u i v m e n i n g e r e k te n e o l d u u n u a kl ay a m yor d v e b e n d e a y n d u r u m d a y d m . Y a p a b i l d i i m en iyi
a k la m a, sol y a n m l a o la yl ar n a n l a m n ke si n ve dolaysz,
bir b i i m d e kavrayabildiimi b e l i rt m e k ol uyo rd u. Ya pt kla r
m z he r y n y l e n e d e n s i z ve haz rl kszd . n c e h a re ke t e d i
yor, s on ra d i n l e n i y o r d u m ; hi d n m e d e n ilerliyor v e geri
d n y o r d u m . L a G o r d a ve b e n i m i v m e d e n a n la d m z b u y
du.
L a G o r d a ve b e n bir z a m a n s onra, sol y a n m z d a k i alg

z e n g i nl i i ni n e d i m s onr as f a r k n a v a r m a s on u cu o l d u u n u
fa r k ettik. E t k i l e i m i m i z , o nu a n m s a y a b i l m e k a p a si t e mi z in
nd a z e ng i n l e i y o r d u . te o anda, o y k s e k bilin d u r u m
lar nda h e r eyi tek bir y n, a yr t r lmas o la na k d a y r n
tlardan m e y d a n a g e le n h a c i ml i tek bir ktle b i i m i n d e a lg
l ad m z n f a r k n a vard k. Bu h e r eyi bir a nd a al g la ya bi l
irle y et is ine younluk adn verdik. Y l l a r boyu , bu d e n e y i m
y nl arn o l u t u r a n ayr p a r ac k lar i n c e l e y e b i h n e n i n o l a
na k d o l d u u n u d n y o r d u k ; bu p ar a c kl ar n us y n n
d e n h e rh a n g i b ir a n l a m o l u t u r a c a k bir sreklilik i inde bir
se nt ez in i o l u t u r m a y a al mt k. Bu tr s ent ezler o l u t u r a
m a d m z iin, a n m s a y a m y o r d u k . A n m s a m a y e ti s i n d e n
y o k s u n o l u u m u z , g e r e k t e a l g la r m z a y n el i k anlarmz
bi r t e m e l e o t u r t a m a m z d a n k a y n a k l a n y o r d u . D e y i m y e r i n
deyse, an la r m z h e r h a n g i bir t e m e l e o t ur ta myor , onlar bir
d z e n e s o k a m y o r d u k . D e n e y i m l e r i m i z bi zi m iin o r a d a y d
lar, a m a o n l a r a u l a a b i l m e m i z o l an ak s zd , n k bir youn
luk duvar t a r a f n d a n e n g e ll e nmi l e rd i.
Bu d u r u m d a a n m s a m a grevi , b e nl i i m i z i n sol yanyla
sa y a n n b i r le ti r me k , bu b i r bi r in de n kesi nl ikl e ayr algla
SA V E SOL Y A N B L N C
189
m a biimini tek bir biitn hal ine g e t i r m e k t e n b a k a bir ey

deildi.
Y a a d m z e y le r in , o k u z u n s r m e d i i n i hi sset tik.
Younluk t er imleriyle a l g la m a y e t i m i z y z n d e n , uzun s r e

li z a m a n geilerini ya l n z ca bilin d m z d a a lg la m o l a
bilirdik. La G o r da , e e r younluu d o r u bir ekil de y e ni de n
d z e n l e ye b il ir s ek , bin yldr y a y o r o l d u u m u z a itenlikle
i n a n a bi le ce i mi zi hi ss ediyor du.
A n m s a m a g r e v i m i z d e b i z e y a r d m e t m e k z e r e don
J u a n n bize yar d m , y k s e k bilin d z l e m i n d e b u l u n d u u
m u z srada baz insanlarla iliki k u r m a m z s a l a m a k o l m u
tu. O l a an bilin d z l e m i n d e bu kiilerle hi k a r l a m a m
o l m a m z a ok d i kka t etmiti. Bu eki l de, a n m s a m a iin g e
rekli olan u y g u n koullar sal am t .
A n m s a m a sreci t a m a m l a n d k t a n s on r a , la G o r d a ve
be n o k g a r i p bir z i h in d u r u m u n a g i r m i t i k . D o n Jtan ve
o n u n dostl ar yl a p a y l a m o l d u u m u z e yl e r zer ine a y r n
tl bil gi miz vard. Bu tr anlar, r n e i n o c u k l u k y lla r ma
ilikin bir olayn a n m s a n m d a n farklydlar; o la yl a r n a n b e
an canl bir b i i m de a n m s a r u m n t e si n de b i r t ak m z e l l i k
leri vard. Bi r t akm k o n u m a la r , onlar d i n l i y o r m u gibi k u
l a kl ar m zd a y e n i d e n o l u t u r mu tu k . H e r ikimiz de y a a d k
larm h a k k n d a he rh ang i bir v a r s a y m d a b u l u n m a y g e r e ks i z
b u l u yo r duk . D en e ys e l b en l ik le ri mi zi n bak a s n da n a n msaranlar, u a n d a g e r e k t e n o l u p b i t i y o r d u . A n m s a m a n n
m a hi ye ti byleydi .
Bizi b y le s in e z o rl ay a n s o r ul a ra en s o n u n d a yant b u l a
biliyorduk. N a gu a l ka d n n k im o l d u u n u , a r a m z d a k i y e r i
nin, r o l n n ne o l d u u n u a n m s a m t k . D o n Ja ve d o n
G e n a r o yla o l a an bilin d z l e m i n d e , d o n Jtan ve d i e r a r
k a da la r y l a y k s e k bili d z l e m i n d e eit sr e le r le bi rli kt e
o l d u u m u z u , a y r m s a m a n n t e s i n d e , k a r s a y a b i l d i k . Bu
ilikilerin bir younluk rt s a lt nda g i z l e ne n t m a y r nt l a
rn a nl ayabi lmi ti k.
El de e tt i imi z b ul gu l a r z er i ne s r d r d m z dikkatli
190
RYA GRM E S A N A T I
bi r i n c e l e m e s o n u c u n d a , basit bir y n t e m l e kii li kl er i mizi n

iki yan a r a s n d a bir k p r o l u tu r ab i l e c e i m i z i anladk. D a
h a sonra, b a k a k o n ul a r a , eski sor ul ar n yerini alarak ncel ik
k a z a n a n d i e r s o r u l a ra y n e ldi k. T m m e r a k m z z e tl e ye n
k o nu , soru vard. D o n Jua k i m d i ve arkadal ar k i m
lerdi? Bi ze g e r e k t e n ne y a p m l a r d ? Ve hepsi birden nereye
gi tmi ler di?
B lm
*
K a r t a l n A r m a a n
N A G U A L IN K U R A L I
on Juan, kendi g e mi i ve kiisel y a a m z er i n e bizl ere

bilgi v e r m e k o n u s u n d a s on d e r ec e ci mr i d a v ra n d . Bu
s u s k u n lu u, z n d e, retici bir y n t e m d i ; k en d i si iin z a

ma n, bir sava o l d u u n d a b a la m ; b u n d a n n c e o l u p b i
tenler, o n u n iin n e m ta m yo r d u .
L a G o r d a yla b e n i m o n u n y a a m n n d a h a nc eki yllar
h a k k nd a t m bi ldi kl erimi z, A r i z o n a d a d o d u u v e e b e v e y lerinin Yaqui ve Y u m a K z l d e ri li l e ri nd e n o l d u kl ar yd . H e
nz bir b e be k k e n , e b e v e yn l er i o nu d a y a n l a r n a alarak, K u
zey M e k s i k a daki Yaqui Kzl der ili ler inin y a n n a y e r l e m i
ler. O n y a m a geld i ind e, Yaqui s ava lar p atl ak v e rmi . Bu
d n e m d e anas l m , babas ise M e k s i k a o r d u s u t ar a f nd an
esir alnm. D o n J u a n ve ba ba s , l ke n in en g n e y u c u n d a
bul un an Yucat an e y a le t in de bir y e n i d e n y e r le im m e r k e z i n e
gnderilmiler. D o n Ju a n, o r a d a b y m .
D o n J u a n bu d n e m d e y a a d k l a r h a k k n d a b i ze bilgi
v e rme mi t i. Bu k o n u h a k k n d a b i zl er e h e r h a n g i bir a k l a
194
K A R T A L IN A R M A A N I
m a d a b u l u n m a n n g e r e ks i z o l d u u n a ina n yo rdu . B e n s e tam

aksi ni d n y o r d u m . Y a a m n n b u b l m n e n e m v e r m e
m i n ne de ni , ki i l iinin ayrc zel l ik le ri ni n v e liderlik z e
ri nde b y l e s i n e d u r m a s n n , o n u n y a a m n n bu d n e m i n d e n
kaynaklandn dnmemdi.
A m a , o n u n bi zl er in v e d i e r a r k ad a l a r n n g z n d e t a
d n e m i n g e r e k n ed e ni , n e m l i de olsa, o n u n y a a m
nn b u b l m deildi. O n u n b y k l , k u r a l la olan rast
lantsal i li k is in d e n dolayyd .
Ku r a l l a ilikili o l m a k , bir ef s a n e y i y a y o r o l m a k e k l i n
de tan ml anabi li r . D o n Ju an , bir e f s a n e y i ya yo r d u ; o nu el i
ne g e i re n v e N a g u a l d u r u m u n a ge ti re n bir efsaneyi.
D o n J u a n n d e di i n e g r e kur al o nu el ine geir di i nde
kendisi , o y ll a rd a ayn d u r u m d a k i b in l er c e k u z e y M e k s i k a l
Yaqui Kzlderilisi gibi s r g n d e y a ay a n, fkeli, kural t an
m a y a n bir a d a m m . B i r g n iten sonr a, d i er iilerden bi
riyle p a r a y z n d e n l m n e b ir k a v g a y a t ut u m u ve g
s n d e n t a b a n c a y l a v u r u l m u . K e n d i n e g e l d i in d e, yal bi
K z l d e r i l i yi z e r i n e e i l m i , g s n d e k i u f a k y a r ay par
maklaryla yokluyorken bulmu. Kurun, gs boluuna
s a p l a n m a m , a m a k a b u r g a l a r n d a n b ir inin y a n n d a b i r ada
leye gi rmi. D o n J u a n , o kt an , k a n k a y b n d a n ve syl ediine
gre, l m k o r k u s u n d a n , iki y a d a k e z bay lm . Yal K
zlderili k u r u n u k ar t m v e k a l a c a k bir yeri o l m a y a n don
J u a n k e n d i e v i n e g t r e r e k b ir a y d a n f azl a bir sre bak m
m st le nmi .
Yal K z ld er il i kibar, a m a h a in b i r a d a m m . D o n Ju
a n n o l d u k a g l e n d i i v e n e r e d e y s e t m y l e iyiletii b
gn, yal a d a m srtna g l b ir d a r b e indi r er ek o n u yksek
bi li n li lik d u r u m u n a g et ir mi . D a h a s onra, bir haz r lk aa
m a s n a b il e g e r e k d u y m a d a n , d o n J u a n a kural n N ag ua l ve
o n u n r o l n e i likin b l m n g s te r mi .
D o n J u a n da, b a n a ve la G o r d a y a t a m ol arak ayn eyi
yapt; bi zl er in farkl bi li n d z l e m l e r i n e g e m e m i z i salad
v e N a g u a l n k ur a l n u ek i ld e aklad:
NAGUALIN KURALI
195
Tim canl varlklarn yazgsn ynelen gce Karlal ad veri

lir; bunun nedeni, bu gcn bir karlal olmas, ya da kartala benze
mesi deil, grcnn gzne llemeyecek derecede byik, ka
ra bir karlal olarak grnmesinden, sonsuza doru ykselen bir
karlal gibi dimdik durmasdr.
Grc, Karlal olan karanla baktnda, drt k parlts
Kartaln neye benzediini ortaya kartr. Bir imek akna
benzeyen ilk parlt, grcnn Kartaln bedeninin ana hatlarn
ayrmsayabilmesine yardmc olur. Bu kta, bir kartaln tylerine
ve penelerine benzeyen beyaz kmeler yer alr. kinci imek l
ts, kanat rplarn, bir kartaln kanatlarna benzeyen rzgr
oluturan siyahl grnr klar. nc imek prltsyla, gr
c, yrtc, insana zg olmayan bir gz ayrmsar. Drdnc ve
son ltysa, Kartaln ne yaptn gsterir.
Kartal, yeryznde yaam ve lm, tpk onlara yaamala
rn salayan sahipleriyle bulumak zere, hi durmakszn atein
evresinde dnp duran sinekler gibi, gagasna doru akan tm
yaratklarn bilincini paralayp yutar. Karlal, bu kk alevleri
paralara ayrr, onlar deri parasn tabaklayan bir sepici gibi
dmdz eder ve daha sonra ylar; nk bilin Kartaln gdasdr.
Karlal, tm yaayan varlklarn yazglarn yneten g, eil
hiimde vc ayn anda tm bu canl varlklar yansmasdr. Bu ne
denle, bir insann Kartala yakarmas, ondan iyilik dilemesi, mer
hamet beklemesi sz konusu olamaz. Kartaln insan olan blm
Initiin yerinden'oynalanayacak denli nemsizdir.
Grc, Kartaln isteklerini, onun yaptklarna bakarak anla
yabilir. Kartal, her ne kadar hibir canlnn koullarndan etkilen
mese de, her birine bir armaan bahsetmitir. Kartaln istedii vc
inand kii, bilin ateini elinde bulundurma gticnii, lme ve
yok olmaya kar durma gcn edinir. Btn canllara bahedil
mitir bu g, eer isterse, zgrln kaplarn asn vc iine
i'irsin diye. zgrlk kaplarn gren grcler vc bu kapdan
ieri girenler bilirler ki Karlal bu armaan bilinci lmszletir
mek iin vermitir.
Canl varlklar buna doru ynlendirmek zere Kartal, Nagu-
196
KARTALIN ARMAANI
a l yaratmtr. Nagual, kendisine kuraln akland ift bir var

lktr. nsan, hayvan, bitki, nc biimde olursa olsun, ikiliinin g
cyle Nagual, o gizli gei yolunu bulmak zere ilerler.
Nagual, erkek ve dii olarak iftler halinde oluur. ift bir er
kek ve ift bir dii, ancak kural tek tek her birine aklandktan,
her biri kural tam olarak kavrayp kabullendikten sonra Nagual
olabilirler.
Nagual adam ya da Nagual kadn grclere, drt blmeden
oluan saydam bir yumurta olarak grnr. Sol ve sa olmak zere
yalnzca iki yan bulunan sradan insandan farkl olarak, Nagua l n, iki uzun paraya blnm bir sol yan ve eit biimde ikiye
blnm bir sa yan vardr.
Kartal, Nagual adam ve Nagual kadn nce grc olarak
yaratm ve bunlar grmek zere hemen dnyaya gndermitir.
Daha sonra bunlarn yanna, iz src drt kadn sava, erkek
savayla, beslemeleri, gelitirmeleri ve zgrle doru ynlen
dirmeleri iin bir de erkek haberci gndermitir.
Kadn savalara drt ana yn ad verilir; bunlar, bir karenin
drt kesi, drt ana ruh hali, insan soyunda var olan drt kadn
kiiliini gsterirler.
Birincisi, doudur. Ona dzen ad verilir. yimser, iyi huylu,
yumuak, srekli esen bir rzgr gibi kalcdr.
kincisi, kuzeydir. Ona g ad verilir. Becerikli, drst, ak
szl, sert esen bir rzgr gibi azimlidir.
ncs, batdr. Ona duygu ad verilir. Sarpan altndan su
yrten, vicdansz, kurnaz ve souk esen bir rzgr gibi sinsidir.
Drdncs, gneydir. Ona gelime ad verilir. Besleyip b
yten, drst, ekingen, scak esen bir rzgr gibi lktr.
erkek sava ve haberci, drt ana erkek faaliyetini ve mi
zacn temsil ederler.
Birinci tip, bilgi adam, aratrc erkei temsil eder; soylu,
gvenilir ve ciddidir, koullar ne olursa olsun, kendini grevini ye
rine getirmeye adamtr.
kinci tip, eylem adamdr; son derece hareketlidir, gl bir
NAGUALIN KURALI
197
mizah anlay vardr, uar ve arkada canlsdr.

nc tip, olaylarn gerisindeki rgt ley ici, gizemli, biline
meyen adamdr. Onun hakknda konuulamaz, nk kendisi hak
knda cn ulak bir bir ipucu bile vermekten holanmaz.
Drdnc tip, habercidir. O yardmcdr, az konuan, karam
sar bir adamdr ve doru biimde ynlendirildiinde ok baarl
olabilir, ama tek bana ayakla durmay beceremez.
Kolaylk salasn diye, Kartal, Nagual adama ve Nagual kad
na, adam ve kadn tiplerinin her birinin saydam bedenine zg bir
takm zelliklerini gstermitir.
Bilgi adamnn zerinde kk bir tr girinti, karn boluu
nun zerinde parlak bir ukurluk bulunur. Kimi adamlarda bu b
lm, youn bir saydamlk, kimi zaman da dz ve yansmasz bir
ayna gibi parlak bir biimde grnr.
Eylem adamnda, istencin yer ald blmde ipliksi uzantlar
bulunur, ipliksi uzantlarn says birle be arasnda deiir, boyla
rysa bir iplik grnmnden, iki buuk metreye kadar uzunlukta
kaln, kamya benzer dokunalara kadar eitlilik gsterir. Kimi
lerinde, bu iplikimsi uzantlarn dokuna eklini alacak biim
de geliirler.
Olaylarn gerisindeki adam belirleyen tek bir nitelik bulun
maz; buna karn, genelde istend bir biimde ortaya kan bir
yaratclk yetenei, dier grclerin dikkatlerini etkin bir biim
de engelleyen.bir g patlamas, bu tipin balca ayrc zellikleri
dir. Bu tip bir adamla birlikte olduklarnda grcler, grme edi
minden ok, dtan gelen ayrntlarn iinde boulurlar.
Yardmcnn belirgin bir ekli yoktur. Grclere, kusursuz
bir saydam koza iinde parldayan berrak bir lt gibi grnr.
te yandan, diilerin dnyasnda, dou, kendi saydaml
iinde, solmu kk alanlara benzeyen, neredeyse gzle grle
mez lekelerden tannr.
Kuzeyin tm bedeninden bir k yaylr; atei andran krm
zms bir parlt saar.
Batnn bedenini ok ince, saydam bir tabaka bir zarf gibi
198
KARTALIN ARMAANI
kaplamtr, bu tabaka nedeniyle bat, dierlerinden daha koyu

renkli grnr.
Gneyin yanar dner bir lts vardr; bir an yanar ve sonra
matlar, daha sonra yine yanar.
Nagual adamla Nagual kadnn saydam bedenlerinde iki farkl
devinim bulunur. Sa yanlar dalgalanrken sol yanlar dncnir.
Kiilik ynnden, Nagual adam destekleyicidir, kararldr ve
sabittir. Nagual kadnsa mcadelecidir ama rahattr, her zaman te
tiktedir ama gergin deildir. Her ikisi de kendi konumlarn drt
ana tavr olarak temsil etmektedirler.
Kartaln Nagual adam ve Nagual kadna verdii ilk emir, ken
di balarna, iz srclerin kopyalar olan, ama rya grcler ara
sndan seecekleri drt dii sava, drt yn bulmak olmutur.
Rya grcler, grclere, saa benzeyen teleiklerlc rtl
olarak grnrler. z srcler de bu rtlere sahiptir ama, telcikler yerine, saysz kk yumrulardan oluur onlarn rts.
Sekiz dii sava, sa ve sol gezegenler olarak adlandrlan
iki takma ayrlrlar. Sa gezegen drt iz srcden , sol gezegense
drt rya grcden oluur. ki gezegenin btn savalarna
Kartal tarafndan kendi zel grevleri retilir: iz srclere iz
srmek, rya grclere rya grmek.

Her iki gezegenden birer dii sava birlikte yaarlar. Birbir
lerine o kadar benzerler ki dierleri iin birer ayna gibidirler, ama
sadece kusursuzluk sayesinde aynadan yansyan arlar ve istek
leri anlayabilirler.
Drt iz src ya da drt sava sadece zor grevleri gerek
letirmek iin bir araya gelirler; ve sadece ok zel koullarda el
ele tutumalar gerekir, nk birbirlerine dokunduklar an bir b
tn olutururlar ki bu, ya hayati bir gereksinim karsnda ya da bu
dnyadan ayrlma zaman geldiinde kullanlmaldr.
Ayn ynn iki dii savas birden erkeklerden birine ba
lanmtr. Bylece, gerektii kadar sava ieren drt aile olutu
rulur.
Erkek savalar ve ulak, bamsz bireyler olarak grev ya-
NAGUALIN KURALI
199
pabilcccklcri gibi, gerektiinde bir btn de oluturabilirler.

Daha sonra, Nagual ve lakm ulak daha bulmakla ykm
l tutulur. Bunlarn erkek ya da kadn olabilirler, ama, erkek ulak
larn drdnc tipten, yardmc erkeklerden, kadnlarn gneyden
olmalar gerekir.
Nagual adamn takmn zgrle doru gtrebilmesini yar
dm etmesi yoldan kmasn engellemesi ve lakma yol gsterme
si iin, Kartal, Nagual kadm teki dnyaya gtrr.
Daha sonra, Nagual ve savalarna unutmalar emredilir.
Karanla dalarlar ve yen grevler alrlar: kendilerini ve Kartal
anmsama grevi.
Unutma emri ylesine gldr ki, herkes birbirinden ayrlr.
Kim olduklarm anmsamazlar. Kartal, kendilerini yeniden anm
samay baaracak olurlarsa, kendi btnlklerini anmsayacaklar
n dnr. Ancak bylelikle en son yolculuklarna kabilmeleri
iin gereken giicc ve dayanklla sahip olabileceklerdir.
Kendi btnlklerini yeniden kazandktan sonra kendilerine
verilecek olan en son grev, ift varlklardan oluan yeni bir ift
bulmak ve kural aklamak yoluyla onlar yeni Nagual adam ve
yeni Nagual kadna dntrmektir. Ve bylece en az katlmla ilk
Nagual adam ve Nagual kadn meydana getirildikten sonra, bu ye
ni Nagual ille, iz sriicii drt kadn sava, erkek sava ve
bir ulak salanr.
lk Nagual ve grubu geidi amak iiz.ere hazr olduklarnda,
ilk Nagual kadn yol gstermek zere onlar bekliyor olur. Daha
sonra onlara, Nagual kadnla birlikle dier dnyaya gemeleri iin
emir verilir; Nagual kadn grubuna yla yol gsterecek, Nagual
adamsa bu ilemi yinelemek zere yeryznde kalacaktr.
Bu arada yeryznde, Nagual'm liderlii altnda en az on alt
kii olur: sekiz kadn sava, Nagual da dahil olmak iiz.ere drt er
kek sava ve drt ulak. Dnyay terk etme annda, yeni Nagual
kadn da onlara katlr ve say on yedi olur. Kendi kiisel gc,
gruba daha fazla sava eklenmesine izin veriyorsa, drder kii
den oluan savalarn gruba eklenmeleri gerekir.
200
KARTALIN ARMAANI
Do n J u a n a kuraln insanlar tarafndan nasl bilindiini

s o r d u u m da bana kuraln son su z ol duunu vc bir savann
davranlarnn her ynn kapsadn syledi. Kuraln yorumlan ve birikimi, alar b o yu n ca tek grevleri Ka rt al
grm ek, onun sonsuz akkanln gzl eml emek olan g r
clerin s or uml ul uuymu. Yaptklar gzl eml er sonucu g r
cler, kiinin insanln ieren sayd am kozann krlmas k o
uluyla, K a rt a l da insann belli belirsiz bir yansmasn bul a
bilirlermi. Byl e bir duru mda, K a rt a l n dn v er me z yarg
lar grcler tarafndan kavranabilir, doru bi i mde y o r u m
lanabilir ve dzenli bir kural olarak bir araya getirilebilirmi.
D on Juan, kuraln bir masal olmadn, zgrle ge
m e n i n s o n s u z l u k k a v r a m n d a n g e n e l d e an la l d gi bi
sonsuza dein y a a ma k anl am nd a sonsuz yaam o lmad
n belirtti. Kural, kiinin l m annda normal koullarda terk
ettii bilinci m u h af a z a edebileceini sylyormu. Don J u
an, bu bilincin koru mas n n ne anl ama geldiini aklayamyordu, ya da belki de byle bir bilin onu n kav rama yetene
inin tesindeydi. Velinimeti kendisine, gei annda kiinin
nc dikkate ulatn ve kendi bt nl iinde bedeni
nin, bilgiyle canlandn aklam. Bed ende var olan tm
h cr el er tek tek, ayn anda h em kendinin, hem de bedenin
bt nl n n bilincine varyormu.
Velinimeti ayrca don J u a n a bu tr bir bilincin bl mel e
re ayrlm zihinlerimize anlamsz grneceini de belirtmi.
Bu nedenle, bir savann mcadel esi nin en can alc nokta
s, kuralda belirtildii a n l am d a geiin, nc dikkate gei
srecinin sava t araf ndan ayrmsamas deil, byle bir
bilincin en bat an var ol du u nu n kavranmas olurmu.
D on Juan, kuraln balangta kendisi iin, salt szckler
d n y a s n d a v ar o l d u u n u belirtti. Kural n ger ek d nyaya
nasl uyar lanaca na akl ermi yormu. Bununl a birlikte, veli
nimetinin etkin k lavuzl uu altnda ve youn almalarnn
s onucunda, kuraln zn k avr amayabi lmeyi baarm, onu
bir efsane olarak deil, yararl ynl endi rmel erden oluan bir
NAGUALIN KURALI
201
dizge olarak benimsemi. O andan itibaren, nc dikkatin

gereklii ile ba edebilmek k o nu sun da bir sorunla karla
mam. Kendi ynt emi nde tek engel, kuraln dnya zerinde
gerekten var olan bir akl, bir geit yol unu bulmasn
salayabilecek bir yol gsterici olduu dncesine duyduu
neredeyse kesin inanm. Bir ekilde, savann gel ii mi
nin birinci aamasna gereksizce saplanp kalm.
Sonuta, bir lider ve bir r e tm e n olarak Don J u a n n
grevi, mezlere, zellikle de bana, kendi hatasn yinele
m em ek zere yol gstermek olmutu. Onu n en byk baar
s bizlere, bir savann geliiminde var olan geliim aa
masn hibirine taklp k a l m a d a n g s terebil mes iydi . n c e
bizleri, kural bir yol gsterici olarak alg lamam z iin y n
lendirmiti; daha sonra, kiinin en stn bilince ul aabilece
ini, nk byle bir bilincin var ol duunu anl amam z s a
lamt; daha sonra da, bilincin dier yzne, gizli dnyas na
alan geit yoluna ulaabi lmemi z iin bize yol gstermiti.
Don Juan bize, birinci a a ma olan, kuraln bir yol gst e
rici olarak kabul edilmesi d z l e m i n e doru yol g s t er me k
zere, Nagual ve onun rolne ilikin b l m ele alm, b u
nun apak baz gereklere karlk geldiini gstermiti. B u
nu gs termek zere, yk sek bilin d zl em in de b u l u n d u u
muz srada, kural tarafndan bet imlenen sekiz insan tipinin
rneklerini oluturan kendi grubunun yeleriyle snrsz etki
leimlere g irmemi zi salad. Bu ilikiler srdke, kuraln
daha kar mak ve kapsaml ynlerinin de ayr m na varyor
duk; ta ki ilk bata bir efsane eklinde kavramsallatrdmz, a ma znde bir yol gsterici olan bir dizgenin a m a y a
kalandmz anlayncaya kadar.
Do n Juan, buraya k adar geirdiimiz deneyiml er in k e n
di durumuyl a zde ol duunu syledi. Velinimeti de, birinci
aamay g e m e s i n e y ar d mc o l m a k zere, k en di s in e ayn
eyleri sunmu. Bunu sal amak iin velinimeti, don J u a n n
da bize yapt gibi, bilincinin sol ve sa ynleri arasnda gi
dip gelmesini salam. Bilincinin sol yannda onu, sekiz ka-
202
KARTALIN ARMAANI
din, erkek sava, drt haberci den oluan ve n g rl d

biimde, kural tarafndan bet imlenen tiplerin en belirgin
rneklerinden oluan kendi g ru bun un yeleriyle tantrm.
Bu kiileri t an mak ve onlarla etkileime girmek don J u a n
akna evirmi. Yalnzca kural tam bir yol gsterici kabul
et mekl e k al mam , ayn z a m a n da bi linmeyen ol anakl ar m
zn boyutlarn k avr amay da baarm.
Sylediine gre, kendi grubu nu n t m yeleri toplanncaya kadar geen sre iinde, kendisini savann yn temi
ne ylesine ver mi ki, gruptakilerin hibiri aka bir aba
gstermeksizin, velinimetinin grubundaki savalarn eksi k
siz birer kopyalar olacan s orgul amadan kabullenmi. Don
J u a n n s yl edi i ne gre, kiisel beenil eri nin, h o n u t s u z
luklarnn, ilikilerinin ve dier ou zelliklerinin benzerli
i, bir y k n m e sonucu deil; kuraln da belirttii gibi ayn
zellikleri ve becerilere sahip belirli insan gruplarna ait ol
mal arndan kaynaklan yordu. Ayn gruba ait bireyler arasn
daki h e me n hi fark yokmu.
Ke nd i v e l i n i m e t i n i n s av a la r yl a ya ad ilikilerin
sonularn b ana akl amaya alrken don Juan, kural yorumlay biimleri ve kural bir yol gsterici olarak kabul et
meleri iin dier savalar nasl ynlendirdikleri, onlar ne
ekilde eittikleri ko nul ar nda velinimetiyle kendisi arasnda
var olan neml i farkllklara deindi. Sylediine gre e v
rensel ve bireysel o l mak ze re iki tr yo rum varm. E v
rensel yorumlar, K a r t a l n insanlarn eylemlerine al d rmad
n, bu nu nl a birlikte, i nsana zg r lne ulaabilmek zere
bir geit yolu saladn ne srermi.
te y andan bireysel yorum, grclerin evrensel y o r u m
lardan ncl olarak yararlandklar ve bu yntemle vardklar
geerli s onul ar dan ol uurmu. Bu tr yo ruma rnek olarak;
K a r t a l n ilgisizlii yznden, zgr le ulaabilme ansm,
belki de k endi kararllmla, y ks el t mem gerekiyor di yebi
lirmiiz.
D o n J u a n a gre, mez ler in i y nl e nd i rm e k o n u s u nd a
N A G U A L IN K U R A L I
203
kendisinin ve velinimetinin uyguladklar yntem ler birbirin

den olduka farklyd. D on Juan, velinimetinin- tarznn cid
diyet olduunu belirtti; her eyi baskc yntem lerle ynetiyormu ve Kartal k onusunda karlksz yardm n sz konusu
olam ayacana inand iin, hi k im seye dorudan bir ey
y apm am . B unun yerine, kiilerin kendi ilerini kendileri
g re b ilm e le r in i s a la m a y a u ra m . K a r t a l n arm a a n
olan zgrl bir ba olarak deil, frsat elde etm ek iin
bir frsat olarak gryormu.
Velinimetinin yntem inin olum lu ynlerini takdir e tm e
sine ramen, don Juan ondan farkl dnyordu. D aha son
ra kendi bana kaldnda, bu yntem in bouna zam an kayb
olduunu bizzat grm. O na gre, herkesi hazr bir durum la
karlatrmak ve onlar bu durum u k ab u llen m eye zorlamak,
m e z le rin d u ru m u k en d i b a la r n a k a b u l l e n m e y e h a z r
oluncaya kadar beklem ekten daha kestirm e bir yolmu. Bana
ve dier m ezlere uygulad yntem de bu oldu.
Liderlik yntem indeki bu farkn don Juan zerindeki en
byk etkisi, velinim etinin savala ry la k urdu u zorunlu
etkileim srasnda kendini hissettirmi. Kuraln bu yruuna
gre velinimetinin don J u a n a nce bir Nagual kadn, sonra
da sava grubunu oluturm ak zere drt kadn ve drt e r
kek bulm as g erek iyo rm u . V elinim etiyse, don J u a n bir
Nagual kadnn soru m lu lu u n u stlen eb ilece k kiisel erke
sahip olm adn g rm ve bu yzden, sralam ay tersine
evirerek kendi g rubu nd aki kadn lara, don Juan iin nce
drt kadn, sonra da drt erkek bulm alarn sylemi.
Don Juan, sralam ann bt ekilde tersine evrilm esinin
onu etkilediini itiraf etti. Bu kadnlarn kullanm na sun u l
duunu anlam ve bu durum u zihninde cinsel kullanm ek
linde canlandrm . Fakat bu beklentilerini velinim etine a
mas pek hayrl olm am onun iin. Velinimeti derhal don
J u a n kendi grub und ak i k adnlarla ve erkeklerle bir araya
getirmi ve onlarla iliki kurm as iin don J u a n o rada b
rakm.
204
KARTALIN ARMAANI
D on Juan iin bu savalarla karlam ak, yalnzca ona

kastl bir biim de glkler yarattklar iin deil, ayn za
m an da bu karlam ann znde son derece nem li bir b ulu
u ortaya kartm ak zere tasarlanm olduu iin, gerekten
g bir snav olmu.
D on Juan, tm katlanlar ayn bilin dzlem inde bu lu n
m adka, sol y an bilincinde iliki k u rulam ayacan b elirt
miti. Bizlerin, on un savalaryla ilikilerim izi s rdrm e
m iz dnda, sol yan bilincine girm em ize izin verm em esinin
n e d e n i b u y d u . V e lin im e tin in k e n d is i z e rin d e u ygu lad
yntem de byleym i.
D on Juan, velinim etinin grubundaki yelerle ilk kez k ar
lam asnda olup bitenler h akk nd a bana ksaca bilgi verdi.
O nu n deneyim ini, ne b ek lem e m gerektii konusunda bir r
nek o lab ilece im i d n y o rd u . V elinim etinin d ny asnn
o la a n s t d z e n liy m i . G ru b u n d a k i yeler, M e k s i k a nn
her b lgesinden gelen Kzlderili savalardan oluuyormu.
O n u n la k arlatklarn da, g n ey M e k s i k a nn cra, dalk
bir blgesinde yayorlarm .
Evlerine varr varm az, don Juan birbirine tpatp b enze
yen iki kadnla karlam . O gne dein grd en iri K
zlderili kadnlarm bunlar. Ask suratl ve sert tavrlym
lar, am a yz hatlar ok sevim liym i. A ralarnda yrm eye
alt n da onu k o c a m a n g b ek lerin in arasn da yakalayp
kollarn sk sk kavradktan sonra onu dvm eye balam
lar. D aha sonra onu yere atp zerine oturm ular ve neredey
se kaburgalarn kracaklarm . O n iki saati akn bir sre kim ld a m a sn a izin verm em iler, bu arada velinim etiyle o ra
ckta s o h b e te d alm la r; v elin im e ti tm gece b o y u n c a hi
d urm adan k o n u m ak zo ru nda kalm ve en sonunda sabahn
ilerleyen saatlerinde k adn lar don J u a n n ayaa kalkm asna
izin vermiler. S y le d i in e g re onu en ok korkutan ey,
kadnlarn gzlerindeki kararllk ifadesiymi. inin bittii
ni, k ad n la rn szlerini tutup, o l n c e y e k a d a r zerinden
kalkm ayacaklarna inanm aya balam.
NAGUALIN KURALI
205
Normalde, bir sonraki sava grubuyla bulum adan n

ce arada bir haftalk bir beklem e sresi bulunurm u, am a v e
linimeti onu savalarnn arasna brakp gitmeyi planlad
iin, don Juan vakit g eirm eksizin dierleriyle b u lu tu ru l
mu. Bir gn iinde tm savalarla tanm ve tm de
ona pislikmi gibi davranmlar. O nun bu i iin uygun adam
olm adn, ok k ab a ve fazlasy la a h m a k o ld u u n u , hem
ok gen, hem de imdiden b u n am aya baladn sylem i
ler. Velinimeti, onu zekice savunm u, bu koullar deitire
bileceklerini ve bylesine etin bir uran gerek kendileri,
gerekse don Juan iin byk bir zevk saylm as gerektiini
ne srm.
Don Juan, ilk izlenim inde hakl ktn belirtmiti. O
gnden sonra onu bekleyen, yalnzca ar i ve glkler ol
mu. Kadnlar, don J u a n n ele avuca sm ayan biri old u u
nu ve kendisine drt kadn yn etm ek gibi karm ak ve h as
sas bir grevi yerine getirm ek k o n usund a g v en ilem eye ce i
ni grmler. Ayn zam anda birer grc olduklar iin, k u
ral kendilerince yorum layarak, don J u a n m nce erkek sa
valarla, daha sonra drt kad n la birlikte olm asn n daha
yerinde olaca kararna varmlar. D on Juan, kadnlarn g
rnn doru olduunu sylemiti, nk, kadn savalar
la ba edebilm esi iin bir N a g u a ln gcnn doru u n d a ol
mas gerekirmi; byle bir erk duru m uy sa, yksek bir d in
ginlik ve insani duygularn en az yer ald bir denetim gc
gerektirirmi ki, o aam ada onun iin byle bir durum u d
nm ek bile sz konusu deilmi.
Velinimeti, don J u a n tm grup iinde en acm asz ve
dn v erm e z savala r olan iki batl k a d n n g ze tim in e
vermi. D on Juan, kural gerei batl kadnlarn gz d n
m lgnlar olduunu, bunlara dikkat edilm esi gerektiini
sylemiti. Bu kadnlar, rya g rm e ve iz srme sonucu, sa
yanlarn, yani akllarn yitirirlermi. Bilinlerinin sol yan
olaanst keskinletii iin m antklar kolayca uup g ider
mi. Bir kez ussal yanlarn yitirdikten sonra, esiz birer riiya
206
KARTALIN ARMAANI
grc ve iz src olabilirlermi, nk artk onlar alko

yabilecek herhangi bir ussal safra kalm azm.
D on Juan bu kadnlarn onu ksnl duygularndan k ur
tardklarn anlatt. Zihni dl ve kiisel doyum d n ce le
rinden t m yle arnncaya dein, alt ay boyunca, zamann
byk bir b lm n, ttslenen bir et paras gibi, mutfan
tavanndan sarkan deri bir kayla hav ada aslarak geirmi.
D on Juan, deri kayn bedensel olm ayan baz hastalk
larn saaltm iin olaanst yararl bir dzenek olduunu
belirtmiti. B urad a dnlen, kiinin havada asld nokta
yerden ne denli yksekteyse ve kii yere dem eden ne denli
uzun sre havada asl kalrsa, gerek anlam da artc bir et
kinin gereklem e olasln da o denli yksek olacaym.
Batl savalar tarafndan arndrld srada, dier k a
dnlar grubu iin erkek ve kadn sava arayndaymlar.
B unu baarm ak yllar srm. Bu arada don Juan, velinim e
tinin tm savalaryla tek bana etkileim e girm ek zorun
da braklm. Bu savalarn varlklar ve don J u a n n o n
larla tem aslar, ylesine ezici bir etki yaratyorm u ki don
Juan onlard an hib ir za m a n kurtulam ayaca n d n y o r
mu. Bu sre onun kuraln varlna toptan ve harfi harfine
balanm asyla sonulanm . D on Juan, teki dnyaya ulaan
hakiki bir geit yolunun varl zerinde dnerek ok za
m an harcadn belirtmiti. O, byle bir ura, her durumda
n len m esi g ere k e n bir tuzak olarak gryordu. Bu tuzaa
dm em i n lem ek zere, kendi grubunun yeleriyle gerekli
ilikileri srd rd m srada beni, la Gorda ya da dier
m ezlerden birinin korum as altnda tutuyordu.
B en im d u ru m u m d a , do n J u a n n savala ry la b u lu
mak, uzun bir srecin nihai sonucuydu. Don J u a n la aramz
daki gndelik k o n u m alard a bu konud an asla sz edilmezdi
O nlarn varln y alnzca bana zam an zaman blm ler ha
linde aklad kuraldan yapm olduum karsam alardan
an lay a b iliy o rd u m . D a h a sonra bana, onlarn gerekten va
olduklarn, en s o n u n la o n larla karlaaca m sylemiti.
NAGUALIN KURALI
207
Birtakm genel ynergeler ve nerilerde bulunarak beni bu

kar 1 1am aya hazrlam t.
Beni ortak olarak yaplan bir hata, sol yan bilincinin g e
reinden fazla abartlmas, onun berrakl ve gc karsn
da gzlerin krelnesi k o n usund a uyard. Sylediine gre,
bireyin sol yan bilincinde olmas, onun hem en o anda tm
budalalklarndan arnd anlam na gelm iyordu sol bilin
te olmak, yalnzca daha gl bir alglayabilirle yetisi, daha
abuk bir biim de kavram a ve renm e ve her eyin tesin
de, daha geni bir unutm a yeteneine sahip olm a anlam na
geliyordu.
Don J u a n n kendi savalaryla bulu m a zam anm yak
lat n d a , bir yol g ste ric i o la ra k k u lla n m a m sa la m a k
zere, bana kendi velinimetinin grubu hakknda biraz bilgi
verdi. D a rd a n b a k a n birine, kim i z a m a n v e lin im e tin in
dnyasnn sanki drt ayr aileden oluuy orm u gibi g r n e
bilirmi. Birinci aile, gneyli kadnlar ve N a g u a ln habercisi
tarafndan; ikinci ev, doulu kadnlar, aratrmac ve bir er
kek haberci; nc ev, kuzeyli kadnlar, eylem adam ve bir
dier erkek haberci; drdnc evse, batl kadnlar, olaylarn
gerisindeki adam ve nc erkek haberci tarafndan k u ru l
mu.
Baka zam anlarda ayn dnya, gruplardan olum u gibi
grnebilirmi. Bir grup, birbirlerine kesinlikle benzem eyen
drt yaa daha byk adam dan oluuyordu ve bunlar, don
J u a n n velinimetiyle onun erkek savaym . Bir ikinci
grup, habercilerden oluuyorm u ve bu drt adam birbirleri
ne ok benziyorlarm . nc grup, birbirinin gr n rd e
ei, ift ikiz kadnlardan oluuyorm u, bunlar gneyli ve d o
ulu kadnlarm. D rdnc grup ise g rnrde kz karde
iki iftten oluuyorm u ve bunlar kuzeyli ve batl k adn lar
m.
Bu k a d n la r n h i b irin in a r a la rn d a a k r a b a lk ilikisi
yokmu. Birbirlerine benzem elerinin nedeni, don J u a n n ve
linimetinin sahip olduu o laanst gm . Don Jan bu
208
KARTALIN ARMAANI
kadnlar iki m am u ta benzetiyorm u, grnleri rk t cy

m, am a kendileri son derece dost canls ve sevecenmiler.
D oulu kadnlar ok gzel, gen ve espriliymiler, onlar iz
lem ek gze ve kulaa son derece ho gelirmu. Kuzeyfi' k a
dnlar, son derece kadnsym , kibirli ve oynakmlar, ya
la n m a k ta n k o rk u y o r la rm a m a ayn z a m a n d a son derece
ak szl ve sabrszm lar. B atl k ad n larsa kim i zam an
lgn, kim i zam ansa ciddiyetin ve alkanln d oru un day
mlar. D o n J u a n en ok rahatsz edenler bunlarm, nk,
son derece ciddi, kibar ve yardm sever olm alarna karn, her
an kendilerini kay bed ip gz dnm birer lgn gibi hare
ket edebilecekleri gereini don Juan bir trl anlayam yormu.
te yandan, erkekleri adlarn anm aya bile deir bu lm u
yordu don Juan. B u nlar h ak knda k ayd a deer hibir zellik
bulam adn sylemiti. Kiilikleri, kadnlarn sahip olduk
lar kararlln aknlk verici etkisi ve velinimetinin ezici
gc tarafndan tm yle ele geirilm i gibiymi.
_Kendi uyanndan sz ederken don Juan, velinimetinin
d n y a s n a frla tld k ta n sonra, e k in m e d e n y a a m a n n ne
denli kolay ve rahat olduunun farkna varm. Kendi hatas
nn, amalarn yaam ndaki sahip olabilecei tek deerli ey
olarak grm ek olduunu anlam. T m yaam bo yun ca bir
serseri olarak yaam; bu nedenle hayattaki en byk tutku
su, m add i zenginlikler elde etm ek, adam olabilm ekm i. Bu
k o n u d a k i h rsna v e b a a rs z lk k a r sn d a yaad derin
z n t y e kendini o denli k aptrm ki, ev resin dek i hibir
eyi incelem eye vakit bulam am . Velinimetinin yannda yer
alm ay seve seve kabullenm i, n k kendisine en sonunda
adam olmasn salayabilecei bir frsat sunulduunun ayr
m n a varm. En azndan bir byc olm ay renebileceini
dnyorm u. Velinim etinin dnyas iinde sourulm ann,
o n u n z e rin d e s p a n y o l F e tih ile rin in K z ld e rili k lt r
zerinde yapt etkiye b enzer bir etki yaratacan lissediyorm u. Bu, her eyi y o k ed e cek m i, am a gl bir kendi
NAGUALIN KURALI
209
kendini inceleme srecini zorla da olsa ortaya kartacakm.
Tuhaftr, don J u a n n sava grubuyla karlam aya ha

zrlanrken gsterdiim tepki, hayranlk ya da korku deil,
daha ziyade iki konuya kar duy d u u m nem siz bir d n
sel merakt. B unlardan birincisi, dnya zerinde drt tip k a
dn ve drt tip erkek bulu ndu u y olu nd aki nerm eydi. Bu
konuda don J u a n la tarttk ve insanlar arasndaki bireysel
farkllklarn sahip olduu kapsam n bylesine basit bir e
m aya sm ayacak denli geni olduunu belirtmitim. B en im
le ayn dnceyi p ay lam yord u. K uraln nihai olduunu,
herkesi kapsayam ayacan ne srmt.
ikinci k on uysa don J u a n n bilgilerinin kltrel ba la
myd. Bunu kendisi de bilmiyordu. Bunu, bir tr Pan-India n i z m d n c e s in in r n o la ra k g r y o rd u . K k e n le ri
zerine gelitirdii kurgulam a yleydi: Bir zamanlar, span
yollarn F etih le rin d en nce K zld erili d n y a s n d a , ikinci
dikkatin ileni biim i gcn yitirmi. Belki de yzyllar
aan bir sre bo yun ca gcn yitirm eye balad n o ktaya
ulancaya dein herhangi bir engellem ey le karlam akszn
geliimini srdrm. Bu d nem de uygulam aclarn deneti
m e gereksinim leri yokm u byk olaslkla, bu nedenle de,
bir snrlamann bulunm ad bir ortam da, giderek daha d o
lambal bir nitelik kazanan ikinci dikkat, glenecei yerde
zay flam aya balam. D aha sonra spanyol ak nclar gelip
stn teknolojileriyle Kzlderili dnyasn yerle bir etmiler.
, f
'I
ii1
NAGUALIN SAVAI TOPLULUU
on Jua, bunlarn elinden yalnzca bir avu savann

kurtulabildiiden ve bilgilerini top arlayarak yollarn
yeniden belirlediklerinden em indi. Don Ju a la v elinim eti
nin ikinci dikkat zerine bildikleri her ey, yeniden yaplan
drlm bir yoruma, en sert koullarda ve youn bask altn
da ekillenen, bu nedenle de iten birtakm snrlamalar b u
lunan yeni bir yorum a dayanyordu.
Don Ja, savalaryla ilk karlam am iin zam ann

uygun olduuna karar verdikten sonra, farkl bir bilin d z
lemine g em em i salam, daha sonra, savalarn benim le
karlatklarnda yapacaklarnn onu ilgilendirm ediini b e
lirtmiti. Savalarn beni dvse bile onlara k arm ay a cak
m, beni ldrm enin dnda bana istedikleri her eyi y ap a
bilirlermi. Topluluundaki savalar, velinimetinin toplulu
unun kusursuz kopyalarym. Tek bir farkla; kadnlarn d a
ha da fkeli, erkeklerinse benzersiz ve son derece gliiym. Bu nedenle, onlarla ilk karlam am , gs giise bir
212
KARTALIN ARMAANI
arpm aya benzeyebilecekti.

B ir y andan kendim i gergin hissediyor ve korkuyor, te
yandan da m erak ediyordum . Z ih nim de sonu gelm eyen tah
m inler hzla dolayordu, bunlarn ou da savalarn neye
benzeyebilecei konusundayd.
D on Juan bana, kendi deneyim ind e olduu gibi ayrntl
bir tren sylem ini ezberlem em konusu nda beni hazrlamak,
ya da karlam ay olabildiince rastlantsal bir biim de d
zenlem ek gibi iki seeneinin bulunduunu belirtmiti. H a n
gi seenei b enim seye cei k o n u su n d a bir yora bekliyordu.
Velinimeti de benzer bir ey yapm , ancak o, don J u a n a y o
ra kendisini gsterm eden nce tren sylemini ezberlem esi
iin srar etmi. D on Juan drt kadnla yatm akla ilgili cinsel
fantazilerini ona akladnda, velinimeti bu aklamay yo
ra kabul etmi, tren sylem ini bo vermi.
B enim d u ru m u m d ay sa, do n Juan bana tren sylemini
retm eden n ce bir yora beklemiti. Bu yora, don J u a n la
benim A riz o n a d a bir snr k asabasndan arabayla geerken
bir polisin beni d u rd u rd u u n d a gelmiti. Polis beni lkeye
yasad yo lla giren bir yabanc sanmt. A n cak ona sahte
o ld u u n d an phe ettii p asap o rtu m u ve dier belgelerimi
gsterdikten sonra yolu m a dev am etm em e izin vermii. Tm
bu olay b o y unca do n Juan arabann n koltuunda, yanm da
o tu ru y o rd u a n c a k p olis o n a d n p b a k m a m t bile. T m
dikkatini ben im z e rim d e toplam t. D on Juan, bu olayn
bekledii yora oldu unu dnyordu. Yorum una gre dik
kati kendi zerim de toplam ak b en im iin ok tehlikeli olur
m u ve vard sonuca gre, benim dnyam n tm yle yaln
lk ve drstlkten olum as gerekiyorm u ayrntl tren
ler ve gsteri ben im kiiliim e hi uym uyorm u. B ununla
birlikte, o n u n savalaryla tan t m da trensel davran
biim leriyle ilgili az da olsa baz bilgileri verdi bana. Onlara
gneyden y aklam ak la ie balam alym m , zira erkin son
suz bir ak iinde izledii yn gneym i. Yaam gc bize
g neyden akar ve bunun etkisiyle bizler de kendi akmz
NAGUALTN SAVAI TOPLULUU
213
kuzeye doru ynlendirirmiiz. Sylediine gre bir Nagua ln dnyasna alan tek kapya gneyden ulalyormu ve
bu kapy iki kadn sava oluturuyorm u; bu kadnlar beni
karlarlar, eer uygun grrlerse, ieri girm em e izin verir
lermi.
Don Juan beni M e k s ik a nn ortalarnda bir ehrin etekle
rinde bir eve gtrd. Eve g neyden yryerek yak lat
mzda, birbirinden bir buuk m etre uzaklkta yz yze ay ak
ta duran iki kocam an Kzlderili kadn grdm . Evin ana ka
psndan sekiz on m etre tede, sert toprak zem in zerinde
duruyorlard. Kadnlar olaanst adaleli ve sert g rn y or
lard. H er ikisinin de kapkara, uzun salar vard ve salarn
kaln birer rgyle arkadan toplamlard. Karde gibi gr
nyorlard. A a yukar ayn b o y d a ve ayn a rlk ta y d
lar yaklak bir altm bo yunda ve yetmi kilo arlnda
olduklarn tahmin ettim. Biri ok esmerdi, neredeyse zenci
ye b e n z iy o rd u , dieri ise ok d a h a a k ten liy d i. M e k s i
k a nn orta blgelerinde yaayan tipik Kzlderili kadnlar g i
bi uzun, geni etekli elbiseler giym ilerdi, ayaklarnda el ya
pm sandallar vard.
Don Juan kadnlarn on m etre nnde durm am syledi.
Solum uzda duran kadna dnd ve yzm ona doru d n
drd. Adnn Cecilia olduunu ve bir rya gr c olduunu
syledi. D aha sonra bir ey sylem em e frsat v erm eden bir
denbire dnd ve sam zda duran dier kadna d nm em i is
tedi. Bu kadnn ad D e liayd ve bir z srcyd. Kadnlar
balaryla beni selamladlar. Bana ne glm sem ediler, ne el
sktlar, ne de m em n u n olduklarm belirten baka bir h are
ket yaptlar.
Don Juan, bir kapnn iki yannda duran iki stun gibi
onlarn aralarndan geti. Birka adm att ve kadnlarn beni
ieri davet etm elerini bekliyorm u gibi dnd. K adn lar ksa
bir sre hareketsiz bir biimle beni szdler. D aha sonra C e
cilia, gerek bir kapnn eiinde du ru y o rm u u m gibi bana
ieri gelm em i syledi.
214
KARTALIN ARMAANI
D on Juan bana yolu gsterm ek zere ilerledi. n kapda

bir adam la karlatk. Ufak tefek bir adamd. lk bakta ba
na ok gen grnd, ancak d aha dikkatli bakt m d a elli
yalarnda olduunu anladm. B en de yal bir ocuk izleni
m ini u yandrd. Ufak yapl, o ld u k a zayft ancak kaslar
glyd ve insann iine ileyen koyu gzleri vard. Kk
bir cine, bir glgeye benziyordu. D on Juan adam benim le
tantrarak adnn Emilito olduunu, kendisini habercisi ve
yardmcs olduunu, kendisi adna beni arlam akla grev
lendirildiini syledi.
Em ilito bana olabilecek en iyi ev sahibi gibi gr nm
t. Scak bir gl vard; kk beyaz dileri kusursuz bi
im de dzgnd. B enim le el skt, daha dorusu, kollarn
bana doru uzatarak iki elimi sk sk kavrad. T m davra
n la rn d a n bir h o n u tlu k s z l y o rd u ; beni k a rlam a n n
ona b yk bir haz verdiine y em in edebilirdim. Sesi son de
rece yum uakt ve gzleri parlyordu.
Geni bir o daya girdik. erde bir kadn daha vard. Don
Juan, kadnn adnnn Teresa olduunu syledi. C ecilia ve
D e li a nn hab e rcisiy d i. o k az k o n u u y o rd u , ancak sa m i
miydi. D on J u a n in peinden evin arkasna, zeri rtl bir
avluya getik. Ilk bir gnd. Avluda bir m asann evresine
oturduk ve sade bir akam yem einden sonra, gece yarsn
geinceye k adar k o n u m ay a daldk.
Emilito bizi arlyordu. Anlatt egzotik yklerle h e
pim izi etkiledi ve son derece elendirdi. K ad nlar giderek
aldlar. E m ilito yu b yk bir zevkle dinlediler. Kadnlarn
kahkahalarn iitm ek son derece zevkliydi. Olaanst l
de adeleli, ak szl ve iri yaplydlar. K onum ann bir ye
rinde Emilito, C c c ilia yla D e lia nn onun iin birer anne, Te
r e s a nn da bir kz evlat gibi olduklarn sylediinde, k adn
lar onu yakaladlar ve bir ocuk gibi havaya savurdular.
ki k a d n d a n Delia, d ah a m an tkl, daha gereki gibi
grnyordu. C ecilia ise belki biraz daha souktu am a ruh
sal ynden d aha gl izlenim i uyandryordu. B ende daha
215
hogrsz, daha sabrsz izlenim ini uyandrd; E m ilito nun

baz yklerinden sklm gibi davrand. B un unla birlikte,
Emilito Sonsuzluk ykleri adn verdii yklerini anlat
t srada kesinlikle can kulayla dinliyordu. Emilito, her
y k s n d e n n c e , S e v g ili d o s tla r, b u n u b i l iy o r m u s u
nuz...? szleriyle bir sunu yapyordu. Anlattklar arasnda
beni en fazla etkileyeni, evrende var olduklarn ne srd
, insan olm ayan ama insana en yakn canl yaratklara ili
kin yk oldu. Bu yaratklarn devinim kon usu nda bir takn
tlar bulunuyorm u ve kendi ilerinde ya da evrelerindeki
en hafif dalgalanmay bile saptayabliyorlarnu. Bu yaratk
lar harekete kar ylesine duyaiyrnlar ki, onlara bir kfr
gibi geliyorm u. Devinim onlara byk bir ac veriyorm u
ve en byk arzular tam bir dinginlie kavum akm .
Emilito sonsuzlukla ilgili yklerinin arasna akla haya
le gelmeyecek, yakas almadk espriler serpitiriyordu. Bir
yk anlatcs olarak sahip olduu inanlmaz yeteneinden
dolay, anlatt yklerden her birinin, bizlere bir eyler
retmek iin yararland birer eretileme, birer alegori oldu
unu anlam aya balamtm.
Don Juan, E m ilito nun yalnzca sonsuzlua yapt yol
culuklarda tank olduu olaylar aktardm syledi. Bir h a
bercinin rol, tpk askeri operasyondaki bir k eif kolu gibi,
NaguaTn nnden ilerleyerek ona yol gsterm ekm i. E m ili
to, ikinci dikkatin snrlarna ulayor ve tank olduu her ay
rnty dierlerine aktaryordu.
Don J u a n n savalaryla ikinci k arlam am da tpk
birincisi gibi ustaca tasarlanm bir biim de gerekleti. Bir
gn don Juan farkl bilin dzlem lerine g em em i salad ve
bana savalaryla ikinci kez buluacam syledi. A ra b a y
la Kuzey M e k s ik a daki Zacatecas kentine doru yola ko yul
duk. Sabahn erken saatlerinde kente vardk. D on Juan yal
nzca burada m ola vereceim izi ve doulu kadnlarla toplu
luundaki aratrmac savayla yapacam ikinci resmi bu-
216
KARTALIN ARMAANI
Ilmamn gerekleecei ertesi gne kadar burada dinlenebi

leceim izi syledi. D aha sonra bulum a yerlerinin nasl se
ildiini ayrntsyla anlatt. G neyli kadnlar ve haberciyle
tam leden sonra bulutuum uzu, zira kuralla ilgili kiisel
bir y o ru m d a bulunarak geceyi temsil etm ek zere tam o saati
s e m i o ld u u n u s y led i. G e r e k te g n e y g e c e y d i lk,
dosta, rahatlatc bir gece ve b una uy gun olarak da, iki g
neyli kadn la gece yarsnda b u lu m am z gerekiyordu. B u
nunla birlikte, bu bana uu rsu zluk getirebilirdi, zira benim
y n lenm em genelde a, iyim serlie doruydu ve bu iyim
serlik karanln gizem ine doru uyum iinde ilerliyordu. O
gn yaptm z eyin de tam olarak bu olduunu syledi; bir
birimizin dostlu un dan zevk alm ve ortalk zifiri karanlk
oluncaya dein konum utuk. G erekten de ortalk karard
nda neden fenerlerini yakm adklarn m erak etmitim.
D o n Ju an, te y an d a n , d o u n u n sabah, k oldu u nu
syledi ve doulu kadnlarla ertesi gn sabah saatlerinde b u
luacamz syledi.
K a h v altd a n nce ehir m e y d a n n a gittik ve bir banka
oturduk. Don Juan, o ilerini hallederken benim orada oturup
onu b ek lem em i istedi. Yanm dan ayrld ve ksa bir sre son
ra, bir kadn gelerek bankn dier ucuna oturdu. K adna fazla
dikkat etm e d im ve b ir gazete o k u m a y a baladm . K sa bir
sre so n ra sray a b ir k ad n d ah a oturdu. K alkp bir baka
banka oturm ak istedim, ancak o an, don J u a n n zellikle o
bankta o tu rm am gerektiini sylediini anm sadm . K adnla
ra arkam dn dm , son derece sessiz olduklar iin orda ol
duklarn un u tm ak zereydim ki, bir adam yaklaarak onlar
selam lad ve yz bana dnk olarak ayakta durdu. A ralarn
daki k o n u m alard a n kadnlarn onu beklem ekte olduklarn
ayrm sadm . A d am , ge kald iin zr diledi. O turm ak is
tedi. Yana doru kayarak ona yer atm. Hararetli bir biim
de bana teekkr etti ve rahatsz ettii iin zr diledi. K y
d e n g e l d i k l e r i n i , e h i r d e k a y b o l d u k l a r n , b ir s e f e rin d e
M exico C i ty e gittiklerinde de trafik yznden az daha ya
NAGUALTN SAVAI TOPLULUU
217
amlarndan olacaklarn anlatt. B ana Z a c a te c a s da yaayp

yaam adm sordu. O n a hayr, dedim . D aha fazla k o n u
m ay a niyetim yoktu am a g l m s e m e s i h o u m a gitti. Yal
bir adamd ve yana uygun bir grn m vard. Kzlderili
deildi. Kk krsal bir kasabadan gelen kibar grnm l
bir iftiye benziyordu. zerinde lakm elbise, banda bir
hasr apka vard. Y z hatlar son derece narin, cildi n ere
deyse saydamd. Kemerli bir burnu, ufak bir az ve k usu r
suz derecede bakml beyaz bir sakal vard. Son derece sa
lkl g rn y ord u ancak hayli sskayd. O la b o yluy du ve
salam bir yaps vard, ancak bitkin grnyordu.
Ayaa kalkarak kendisini tantt. Adnn Viccnte M edra
no olduunu, i iin yalnzca bir gnlne kente geldiini
syledi. D aha sonra iki kadn gstererek kz kardei old u k
larn syledi. Kadnlar ayaa kalkarak bize doru dndler.
kisi de ok zayft ve erkek kardelerinden daha esmerdiler.
Ayn zam anda ondan ok daha gen grnyorlard. Tenleri
nin adamn teni gibi olmadn fark ettim. Kadnlarn ikisi
de olduka almlyd. Yz hatlar adam nki gibi ince, gzleri
parlak, baklar dostaneydi. Boylar yaklak bir altm civa
rndayd. Giysileri ok kt, ancak giym i olduklar allar,
alak keli ayakkablar ve kaln p am uklu oraplar, onlara
hali vakti yerinde ifti kadnlar gr nm veriyordu. K a
dnlardan daha byk olan elli yalarnda, daha gen olany
sa krk yalarnda grnyordu.
A d am beni on larla tantrd. K a d n la rd a n b y n n
ad Carmela, daha gen olann ad ise H e rm e lin d a yd. Aya
a kalktm vc onlarla el sktm. ocuklarnn olup o lm ad
n sordum. Bu soru benim iin genellikle bir sohbeti bala
tan soru olmutur. Kadnlar gldler ve birlikte ellerini ka
rnlar zerinde gezdirerek ne denli ince yapl olduklarn
gsterdiler. A dam sakin bir sesle kz kardelerinin yal birer
kalk olduklarn, kendisinin de ihtiyar bir b ekar old u unu
belirtti. Yar akac bir tonla, ne yazk ki kz kardelerinin bi
raz fazla erkeksi olduklarn, bir kadn ekici klan diilikten
218
KARTALIN ARMAANI
yoksun olduklarn, bu nedenle de koca bulamadklarn iti

raf etti.
K a d n l a r n t o p l u m u m u z d a k i ik in cil k o n u m la rn gz
nne aldmzda, ev elenm em ekle d aha iyi ettiklerini syle
dim. K adnlar bu sylediklerim e kar ktlar; onlarn efen
disi olm ay arzulayacak bir erkek bulm u olsalard, bu erke
in hizm etisi olm ay seve seve kabullenebileceklerini sy
lediler. D aha gen olan, gerek sorunun babalarnn ona k a
dn gibi davranm ay retm em esi olduunu syledi. Bunun
zerine, adam iini ekerek babalarnn son derece buyurgan
olduunu, ona m ao bir erkek olm ay retm ediini, bu ne
denle k e n d isin in de e v len e b ilm esin i engellediini syledi.
birden i e k tiler ve d nce le re daldlar. G lm em ek
iin kendim i zor tuttum.
Uzun sren bir sessizlikten sonra adam, biraz daha o tu
rursam babalaryla da tanm a ansm n olacan, babalar
nn ilerleyen yam a ra m e n son derece hareketli biri olduu
nu syledi. U tan ga bir tavrla, babalarnn onlar kahvalt
etm eye gtreceini, zira kendilerinin hibir zam an y an la
rnda para tam adklarn syledi. Para kesesi her zam an b a
bada olurmu.
H ayretler iinde kalm tm . B ylesine gl grnen bu
insanlar gerekte zayf, bam l ocuklar gibiydiler. Onlara
veda ederek oradan ayrlm ak zere yerim den kalktm. Adam
ve kz kardeleri k a lm a m iin srar ettiler. Bana, kahvaltda
kendilerine elik ed ecek olursam, babalarnn da ok houna
gideceini sylediler. B abalary la tanm ay istem iyordum ,
ancak bir yandan da m erak ediyordum . Benim de birini b ek
liyor oldu um u syledim . O anda kadnlar kkrdad ve y k
sek sesle k ah k a h a atm aya baladlar. A d a m da kendisini tutam a y a k g lm e y e b alad . K e n d im i b u d a la gibi h is s e d iy o r
dum. O radan bir an nce kap gitm ek istedim. O anda don
Juan g rnd ve ban a yaptklar n um arann farkna vardm.
Hi de k o m ik deildi.
H ep birlikte y erim izd e n kalktk. D on J u a n n b an a bu
2 19
kadnlarn doulu kadnlar, C a rm e la nn iz siiriicii, Hermelin d ann rya grc, V icenteninse sava, aratrmac ve
kendisinin en eski dostu old uu nu anlattnda, hl g l
yorlard.
Tam ehir m e y d a n n d a n a y r ly o r d u k ki, a r a m z a bir
adam daha katld, uzun boylu, krk yalarnda esm er bir K
zlderiliydi bu. L e v is m arka kot pantolon giymiti ve ban
da bir kovboy apkas vard. Son derece gl ve arbal
bir grnm vard. Don Jan adam bana, Juan Turna, Vic e n te nin habercisi ve aratrm a asistan olarak tantrd.
Birka blok tede bulunan bir restorana doru yrdk.
Kadnlar beni aralarna almlard. C arm elita, yaptklar a
kadan gcenm ediim i um duunu, kendilerini dorudan d o
ruya tantmak ya da benim le dalga gem ek gibi iki seen ek
lerinin bulunduunu, son derece zppe bir tavrla onlara ar
kam dnp baka bir banka gidip oturm ay arzuladm g
rnce, ben im le dalg a g e m e y e k a ra r v erd ik le rin i aklad.
Hermelita, kiinin her zam an alak gnll davranm as ve
"kendi kiilii bile olsa, savunacak hibir eye sahip o lm a m a
s gerektiini ekledi; kii, kendini savunm am al, ko ru m aly
m. Onlar km seyerek ben kendim i korum am , yalnzca
savunmutum.
Onlarla tartm ak istedim. Bana oynadklar oyun kar
snda gerekten akna dn m t m . T artm aya baladm ,
ancak belirtm ek istediim noktay henz a klam am a frsat
vermeden don Juan yanm a geldi. ki kadna benim bu k a v
gac halime aldrmamalar gerektiini, saydam varlklarn bu
dnyada edindikleri gereksiz sam alklardan arnabilm elerinin ok uzun srdn s y lc d u j
Gittiimiz restorann sahibi V ice n teyi tanyordu ve biz
ler iin m k ellef bir kahvalt sofras hazrlamt. O rad a b u
lunan herkes ok neeliydi, ancak ben zihnim i kaplayan d
ncelerden kendim i kurtaram yordum . D aha sonra, don Jua n n arzusu zerine Juan Turna yolculuklarndan sz etm ee
balad. G ereklerden sz eden bir adamd. A k lm n a lm a y a
220
KARTALIN ARMAANI
ca olaylar bylesine yaln b iim de anlatabilm e yetisi kar

snda bylenm itim . Anlattklar arasnda bana en ilgin
g elen i, d n y a y a p ra z la m a k e s ti i v a r s a y la n n ya da
enerji dalgala ry la ilgili b e tim le m eler olm utu. A nlattna
gre bu dalgalar, evrende var olan dier eyler gibi dzensiz
bir ak izlemiyor, belirli bir dzen iinde sabit duruyorlarm. Bu dzen, saydam b edende yer alan yzlerce noktayla
akyorm u. H e rm e lin d a nn anlayna gre, tm bu n o k
talar dnyevi b edenim izde yer almyorlard, ancak Juan T u
rna, saydam bedenin hayli b yk olduunu dnecek olur
sak, baz noktalarn dnyevi b edenim izden yaklak bir m et
re tede yer aldn belirtti. Bir anlam da bu noktalar bedeni
m izin dndalarm , ancak yine de deillermi; saydam var
lm zn etrafnda yer alyorlar, ancak toplam bedenim izin
bir blm n oluturuyorlarm . Bu noktalarn en nemlisi,
karn b lg esinden yaklak 30 santim etre tesinde, dz bi
im de ileriye doru uzand varsaylan sanal bir hattn sa
nda yer alyorm u. Juan Turna bizlere bunun, ikinci dikka
tin topland m erk e z olduunu, avularm zla hafife hava
ya vura rak bu n ok tay y nlend irebileceim izi anlatt. Juan
T u m a y d inley em eye daldm da fkem i unuttum.
D on J u a n n dnyasyla bir sonraki karlam am batda
oldu. B atyla ilk tem asm n son derece nem li bir olay oldu
u, bu karlam ann bir ekilde daha sonra neler yapacam
k o n u s u n d a a la c a m kararlar etk iley ec e i k o n u s u n d a don
Juan beni uyard. Ayrca bu olayn, bu denli kat davrand
m ve k e n d i m e b y le s in e n e m v e r d i im iin ze llik le
nem li bir snav olacan da belirtti. Doal olarak batya ak
am alacakaranlnda yaklaldm; gnn bu saatinin zor
bir saat olduunu, batdaki savalarnn ok gl, cesur ve
b sb t n lgn olduklarn syledi. Ayrca, onun bir dier
savasn, perde arkasndaki adam tanyacaktm. D on Juan
son derece tem k inli ve sabrl d a v ra n m a m gerektii k o n u
su n d a beni uyard; k a d n la r yaln zc a vahi birer lgn ol
221
m akla kalmyorlar; ayn zam and a hem onlar, hem de a d a m

lar onun tand en gl savalar grubunu olturuyorlarm. nancna gre bunlar, ikinci dikkatin en usta insanlary
dlar.
Bir gn, birdenbire, batl kadnlar ziyaret etme zam an
nn geldiini syledi. Kuzey M e k s ik a da bir kente doru yol
aldk. Tam gn batnmda, don Juan bana kentin eteklerinde
byk, ksz bir evin nnde d urm am syledi. A rabadan
indik ve ana kapya doru yrdk. Don Juan kapya birka
kez vurdu. Yant yoktu. Oraya yanl bir zam an da gelmi ol
duum uzu dndm . Ev bo grnyordu.
Don Juan yorulncaya dein kapy alm ay srdrd.
Daha sonra bana kapya vurm am iin iaret verdi. Hi dur
m ad an k ap y a v u rm a y a d ev a m e tm e m i, zira ierd ek ilerin
ar iittiklerini syledi. Daha sonra ya da ertesi gn tekrar
uramann daha iyi olup olm ayacan sordum. Bana kapya
serte vurmay srdrm em i syledi.
Sonsuz gibi gelen bir bekleyiten sonra, kap y avaa
ald. T u h af gr n l bir k adn k apdan ban dar
kartt ve kapy krm ak ya da kom ular ve onlarn k pekleri
ni fkelendirm ek gibi bir niyetim mi olduunu sordu.
Don Juan bir ey sylem ek zere ne doru bir adm at
t. Kadn dar kt ve iddetle onu yana doru itti. P arm a
n bana doru sallayarak b arm aya balad ve d nyann
s a h ib iy m i im gibi, d n y a d a k e n d im d e n b a k a hi k im s e
yokmu gibi gibi davrandm syledi. Sylediklerine kar
ktm ve yalnzca don Jm nn bana sylediklerim yerine ge
tirdiimi belirttim. Kadn don J u a n n bana kapy krm am
da syleyip sylenm ediini sordu. Don Juan araya girm eye
alt, ancak kadn onu bir kez daha itti.
Kadn yataktan yeni kalkm gibi grnyordu. st b a
darmadand. B yk olaslkla kapnn sesine uyanm t,
zerindeki giysiyi de kirli sepetinden alm olmalyd. A yak
lar plakt, beyazlanm aya yz tutan salar korkun d erece
de bakmszd. B oncuk gibi, krmz gzleri vard. Ev kadn
222
KARTALIN ARMAANI
gibi g r n y o rd u , an c ak k e n d in e has bir ek icili i vard:

uzun boylu saylrd, yaklak bir yetmi boyundayd, esm er
di ve o la anst adaleliydi; plak kollarnn zerinde bo
um b oum adeleler grnyordu. Kalalar gzel ve eki
ciydi.
Tepeden bakan bir ifadeyle beni batan aa szd ve
b ararak h en z ondan zr dilem em i o ld uu m u syledi.
D on Juan, yk sek sesle ve ak bir biim de zr dilem em
gerektiini fsldad.
Don J u a n n sylediini yaptmda, kadn glm sedi ve
don J u a n a dnerek onu bir ocukm u gibi kucaklad. Syle
nerek kapy benim alm a m a izin verm em i olmas gerekti
ini zira elim in kapya dokunuunun kard sesin ok ra
hatsz edici olduunu mrldand. Don J u a n elinden tuttu ve
eikten g em esine yardm ederek evden ieri ald. O na sev
gili k k ihtiyar diyordu. D on Juan gld. O korkun kar
nn sa m a lklarnda n zevk alyorm u gibi davranm as beni
dehete soktu. Sevgili kk ihtiyarn ieri aldktan sonra
bana bakt ve bir kpei kov uyo rm u gibi eliyle u zaklam a
m iaret etti. aknlm grnce gld; dileri kocaman,
arpk urpuk ve ok pisti. D aha sonra fikrini deitirdi ve
ieri girm em i syledi.
D on Juan karanlk bir holn ucunda zorlukla ayrm saya
bildiim bir kapya doru ilerledi. Kadn nereye gittiini bil
m ediini syleyerek onu azarlad. Bizi baka bir karanlk h o
le gtrd. Ev ok b yk grnyordu ve ierde tek bir k
yoktu. Kadn, ok geni bir odann kapsn at. O d a nere
deyse bom botu. Yalnzca ortasnda iki eski koltuk vard ve
tavandan, o g ne dein grdm en snk am pul sallan
yordu. Eski m oda, uzun bir am puld bu.
K oltuklardan birinde baka bir kadn oturuyordu. Birinci
kadn yerde bu lun an ufak bir hasrn zerine oturdu ve ban
dier k oltua yaslad. D aha sonra dizlerini gsne yaslaya
rak tm v cu d u n u sergiledi. K lodu yoktu. Aptallam bir
ekilde bakakaldm .
223
Kadn irkin, sert bir ses tonuyla bana neden vajinasna

baktm sordu. Onu y a lan la m a k ta n baka syleyecek bir
ey bulamadm. Bana vuracakm gibi ayaa kalkt. Benden,
ona aval aval baktm, zira o gne dein y aa m m d a hi
vajina grm ediim i sylem em i istedi. Son derece utanm,
ayn zam anda da byle bir d u ru m d a yakalandm iin sinirlenmitim.
Kadn don J u a n a dnerek, avaz kt kadar bararak,
defalarca o gne dein bir vajina grm ediysem nasl Nagual
olabildiimi sordu. O dann dier tarafna kotu ve teki k a
dnn oturduu koltuun yannda durdu. Kadn o m u z la rn
dan sarsarak beni gsterdi ve tm yaam nda hi vajina g r
memi bir adam olduunu syledi. Yksek sesle glerek b e
nimle alay etti.
Utantan yerin dibine girdim. Beni dtm bu kl
tc durum dan kurtarmas iin don J u a n in bireyler y a p m a
s g erektiini hissed iy o rd u m . B an a bu kad n larn o ld u k a
lgn olduklarn sylediini a n m sy o rd u m . Bu a k la m a
yetersiz kalyordu; bu kadn gerekten tmarhanelikti. Destek
ve tavsiye bekler gibi don J u a n a baktm. Baklarn benden
kard. Sanrm, o da benim gibi ne yapacan bilem ez hal
deydi, ancak sanki bir an y znde hnzrca bir gl m sem e
yakaladm hissettim, ancak sratle ban evirerek bunu
gizledi.
Kadn srtst uzand, eteini yukar ekti ve bana gizli
gizli bakacam a canm n istedii gibi onu seyretm em i e m
retti. Y z m n k p krm z o ld u u n u hissettim , b a m a ve
boynum a ate basmt. ylesine sinirlenm itim ki neredeyse
d e n e tim im i y itiriy o rd u m . K a d n k afa s n y a k a la y p yere
vurm ak geldi iimden.
K o ltuk ta oturan k ad n y erinden kalkt ve teki kadn
salarndan yakalayarak sanki hibir gayret sarfetm eden tek
bir hareketle ayaa kaldrd. Yar kapal gzlerle bana b aka
rak yzn aram zda be alt santim kalncaya k adar yak la
trd. artc biim de ferahlatc bir kokusu vard.
224
KARTALIN ARMAANI
Y ksek sesle, ie balam a zam annn geldiini syledi.

Her iki kadn da am puln nn altnda bana doru yakla
tlar. Birbirlerine benzem iyorlard. kinci kadn daha yaly
d, ya da daha yal grnyordu ve yzn kaplayan kaln
pudra tabakas ona bir soytar grnm veriyordu. Salarn
dzgn bir biim de arkasnda topuz yapmt. O lduka sakin
grnyordu, ancak alt duda ve enesi srekli titrem ektey
di.
K adnlarn her ikisi de uzun boylu ve gl g r n m
lydler; tehdit edici bir biim de tepem de durdular ve uzun
bir sre beni szdler. D on Juan kadnlarn sabitleen dikkat
lerini bozacak herhangi bir harekette bulunm aktan kand.
D aha yal olan k adn ban sallad, bunun zerine don Juan
bana onun adnn Z u leica oldu unu syledi; o, rya g r
cym. Bize kapy aan kadnn ad Z o ila ym ve o iz s
rcym.
Zuleica bana dnd ve papaan andran bir sesle daha
nce hi vajina g rm ed iim in doru olup olmadn sordu.
D on Juan artk kendine hkim olam yordu, glm eye balad.
O na iaret ederek ne sylem em gerektiini bilmediim i be
lirttim. K ulam a eildi ve hi vajina grm ediim i sylem e
min daha hayrl olacan fsldad; yoksa benden bir vajina
y betim lem em i istermi, Z u le ic a nn benden bir sonraki is
tei bu olacakm.
Zuleica, byle bir yant verdiim de, benim adm a zl
dn belirtti. D a h a sonra da Z o ila ya dnerek vajinasn
bana g sterm esin i syledi. Z o ila a m p u l n altna uzanarak
bacaklarn at.
D on Juan, bir y andan kah kahalarla glyor, bir yandan
da ksryordu. B eni bu tm arhaneden kurtarmas iin ona
yalvardm . Yeniden kula m a eilerek dikkatli ve ilgili oldu
u m u g stere cek ekilde vajinay iyice incelem em i, yoksa
alim allah dnyann sonuna k ad ar orada kalabileceim i fsl
dad.
D ikkatli ve ayrntl incelem elerim den sonra Zuleica ba-
NAGUAL'IN SAVAI TOPLULUU
225
na, bundan byle vajina uzman olarak hava atabileceimi ve

eer gnn birinde kilol giym em i bir kadnla karlaacak
olursam, artk bir vajina grdm e gre, falta gibi alm
gzlerle kaba ve m stehcen baklarla bakm am ay rendi
imi syledi.
Zuleica t karm adan bizi i avluya gtrd. O rada bi
rinin beni beklem ekte olduunu syledi. avlu zifiri karan
lkt. Dier insanlarn sil etl eri ni zorlukla an m sayab iliy or
dum. Daha sonra, birka metre tede ayakta duran bir ada
mn koyu renk glgesini fark ettim. Bedenim gayri ihtiyari
sarsld.
Don Ju an ad a m la ok alak bir sesle k o n u a ra k beni
kendisiyle tantrmak iin getirdiini syledi. A d a m a benim
adm syledi. Bir anlk sessizlik ten so nra don J uan bana
adamn adnn Silvio Manuel olduunu, kendisinin karanl
n sav a s, tm sava t o p l u lu u n u n lideri o ld u u n u
aklad. Daha sonra Silvio Manuel benim le konutu. K o n u
ma bozukluu ektiini d n dm sesi zor iitiliyordu ve
szckler azndan ksrk gibi kyordu.
Daha yakm a gelm em i emretti. O na yaklam aya alt
mda, sanki havada siizlyormu gibi geri ekildi. Hi ses
kartmadan geriye doru yriiyorm u gibi beni bir salonun
daha da karanlk kelerine doru ekti. A n layam adm bir
eyler mrldand. K o n u m ay a niyetlendim am a bo azm n
kandn ve kavrulduunu hissettim. ki kez bana bir
eyler syledi; en sonunda soyunm am emrettiini anlayabil
dim. Sesinde ve onu evreleyen karanlkta beni eline geiren
bir g vard. E m rine kar gelem iyordm . zerim dekileri
kartarak korku ve souun etkisiyte titreyerek karsnda
rlplak durdum.
Etraf ylesine karalkt ki, don Juan ve iki kadnn yak
nmzda olup olmadklarn grem iyordum . Yaknmda, bir
ka metre tede alak sesli kesintisiz bir hrt duyuyordum ;
daha sonra serin bir rzgrn estiini hissettim. Silvio Mae lin soluunu tm bedenim de duyuyordum .
226
KARTALIN ARMAANI
D aha sonra bana giysilerim in zerine oturm am ve k a

ranln iinde kolayca ayrm na vardm aydnlk bir nok
taya bak m am syledi. B ana saatler gibi gelen bir sre bo
yunca a baktm , ta ki aydnlk noktann Silvio M a n u e lin
sol gz old uu nu fark ed incey e kadar, O anda, onun tm
yznn ve bedenin in hatlarn ayrm sayabildim . Salon ilk
grnd kadar karanlk deildi. Silvio M anuel bana yak
lat ve ayaa k a lk m am a yardm etti. Karanln iinde by
leine net bir biim de grebilm ek beni cokulandrd. ki k a
dnn beni seyrettiklerini grd m halde plak olm am dan
rahatszlk duym adm . A nlalan kadnlar da karanlkta gre
biliyorlard; beni izlem eye koyulm ulard. D onum u giymek
isted im , an cak Z u le ic a b en d e n e rk e n d av ra n a ra k donum u
elim den ekip ald.
ki k adn ve Silvio M an u e l uzun sre beni seyrettile
D aha sonra don Juan karanln iinden gelerek bana ayak
kablarm verdi. A rdndan, Zoila aalarn evreledii ak
bir avluya doru bize yol gsterdi. Avlunun ortasnda ayakla
duran bir kadnn siletini ayrm sadm . D on Juan onunla ko
nutu ve k a d n o n a bir e y le r m rld a n d . D on Ju a n bana
onun g n ey d e n geldiini, ad nn M arta oldu unu ve batl
kadn larn hab e rcisi o ld u u n u syledi. M arta, benim daha
n ce plak o larak hibir k adn la tantrlm ad m a bahsigirebileceini; usulen, kiinin nce tanp, daha sonra su
yunm asnn gerektiini belirtti. Y ksek sesle gld. Gl
ylesine ho, ylesine canl ve genlik doluydu ki, karanl
ve sessizlii iinde tm evin iinde yankland durdu. Bana
destek olm as iin gzlerim don J u a n arad. A ncak Silvio
M a n u e lle birlikte ortadan kaybolm ulard. kadnla bi
likte yalnz kalm tm . B irdenbire gerginletim ve M a rta ya
don J u a n n nereye gittiini bilip bilmediini sordum. Tan o
a n d a biri b en i k o ltu k a ltla rm d a n yakalad. Ac iinde b
lk attm. Bu kiinin Silvio Manuel olduunu anlamtm
Hi arlm y ok m u gibi beni havaya kaldrd ve silkeleye
rek ayam da ayakkablarm drd. D aha sonra beni ili/
N A G U A L IN S A V A I T O P L U L U U
227
lerime kadar bz gibi su dolu bir fnn iine ayakla duracak

biimde yerletirdi.
Fnn iinde uzun bir sre d u rd u m , bu arada herkes
dikkatle beni izliyordu. Daha sonra Silvio Manuel beni bir
kez daha yerimden kaldrarak birinin dikkatle fnn kenar
na yerletirdii ayakkablarnm yanm a tad.
Don Juan bir kez daha karanln iinden geldi ve bana
giysilerimi uzatt. G iy in m em i ve nezak eten bir sre o rada
kalm am fsldad. M arta k u ru la n m a m iin bana bir havlu
verdi. Gzlerim iki kadn ve Silvio M a n u e li arad am a g
rnrde kimseler yoktu.
Marta, Don Juan ve ben, uzun bir sre karanlkta dikil
dik ve konutuk. Marta grnrde don J u a n a bir eyler an
latyordu, ancak bana yle geliyordu ki aslnda bana sesleni
yordu. Ayrlmak iin don J u a n dan bir iaret bekledim , ancak
o, M a rta nn ateli konum asn dinlem ee dalp gitmi gibi
grnyordu. Marta don J u a n a Z o ila yla Z u le ic a nm o gn
lg n lk la rn n d o r u u n d a o ld u k la rn a n la ty o rd u . D a h a
sonra beni aydnlatm ak iin onlarn o u n lu k la son derece
mantkl davrandklarn ekledi.
Bir srr aklar gibi, M a r ta nn sann bylesine d a
nk durm asnn esas nedeninin, salarn en azndan te biri
nin Z u l e i c a nm sa o lm a s n d a n k a y n a k la n d n syledi.
Olay yle olmu: ki kadn birbirlerinin salarn taryorlar. Zuleica, daha nce yzlerce kez yapt gibi Z u le ic a nm
san rm , an cak bu kez, k o n tro l n yitirm i ve k endi
salarnn bir blm n de Z o i l a n salaryla birlikte r
m. M a r ta nn sylediine gre aya a kalkp koltuklarna
doru yrm ek istediklerinde kyam et kopmu. Onlara yar
dma kom u. O srada, Zuleica Z o i l a nn salarnn kendi
salar arasnda rlm olan b l m n m akasla k e sm ey e
karar vermi. A ncak bunu izleyen itim eler arasnda yanl
lkla kendi san kesmi.
Don Juan, duyduu en kom ik eym i gibi kahkahalarla
glyordu. Avlunun uzak kesinden yum uak, ksr an
228
dran kahkahalar duydum .

Marta, Z u le ic a nn yeniden uzay ncaya k adar salarn
arkada topuz yapm ak zorunda kaldn ekledi.
Don J u a n la birlikte ben de gldm . M a t a y sevm i
tim. D ier iki kadndansa nefret etm itim . Beni tiksindiriyor
lard. O y sa Marta, dingin ve sessiz am alln kusursuz bir
rn e i g ibiy di. Y z h a tla rn a y r m s a y a m y o r d u m , ancak
onun son derece gzel old uu nu dlyordum . Sesinin b
yleyici bir tns vard.
ok kibar bir biim de don J u a n a bir eyler yem ek iste
yip is te m e d i im i sord u. D on Ju a n b en im Z u le ic a ve Zoilann yannda kendim i pek rahat hissetm ediim i, midemin
bulanm olabileceini syledi. Marta, iki kadnn artk orada
olm adklar konu sun da bana gvence verdi ve bizi karanlk
bir holden geirerek ok iyi aydnlatlm bir m utfaa getir
di. Bu ztlk g zlerim iin ok fazlayd. K apnn eiinde
durdum ve gzlerim in a almasn bekledim.
M u tfa n ok y k sek bir tavan vard ve olduka m o
dern, donanm l grnyordu. M utfan bir tr yem ek odas
na b en z eyen b l m n d e oturduk. M arta, gen ve ok g
lyd; vcut hatlar dolgun ve ekiciydi, yuvarlak bir yz,
kk bir az ve burnu vard. Sim siyah salarn rm ve
bann etrafna dolamt.
Sanrm, ben onu nasl b yk bir m erakla izliyorsam, o
da beni ayn ilgiyle izlem ekteydi. O turup y em ek yedik ve
konutuk. Beni gerekten bylemiti. Eitimli deildi, an
cak ko num alary la beni tam anlam yla etkisi altna ald. Zo
ilayla Z u le ic a nn lgnlk anlarnda yaptklar akla hayale
sm az eyleri anlatt.
O ra d a n ay rlp y o la k o y u ld u u m u z d a don Juan, Ma
t a ya duy du u hayranlktan sz ederek, M a rta nn kararlh
n b ir in san nasl e tk ile d i in in belki de en iyi rneim
o lu tu rdu un u belirtti. M arta, dn verm ez bir amalln
dnda hibir den e y im in in ya da hazrlnn bulunmamas
na karn, Zoila, Z u leica ve Silvio M a n u e lin bakmn tisi
N A G U A L I N S A V A I T O P L U L U U
22 9
lenmek gibi akla gelebilecek en etin grevi baaryla stle

nebilmi.
Don Jana Silvio M a n u e lin neden kendisini kta g r
m em e izin vermediini sordum. Bana karanln Silvio M a
n ilerin esas unsuru olduu, ileride onu grm ek iin saysz
frsatmn bulunaca yantn verdi. B ununla birlikte ilk kar
lam am zda, kendisini erkinin, yani gecenin karanlnn
snrlar iinde m uhafaza etm esinin zorunlu olduunu vurgu
lad. Silvio M a n ile r le iki kadn birlikte oturuyorlard, zira
birlikte mthi bir byc ekibi oluturuyorlard.
Don Juan bana batl kadnlar hakkndaki hkm lerim de
aceleci davranm am am gerektiini syledi. Onlarla, kontrol
den ktklar bir anda karlamtm, ancak bu d en etim siz
lik, yalnzca grnteym i. Aslnda, ilerinde hi d e im e
yen bir z varm; bu nedenle, en lgn anlarnda bile, bu
lgnlklar bir bakas tarafndan sahnelenen bir p erfo rm ans
m gibi, kendi sapknlklarna glebiliyorlarm.
Silvio M a n u e l in d u ru m u y sa farklym . O, k esinlikle
deli deilmi; bu iki kadnla bylesine baarl biim de ba
edebilm esinin en byk nedeni, onun sahip olduu derin bilinlilikmi, o ve dier iki kadn iki zt kutbu temsil e tm e k
teymi. D on Juan, Silvio M a n u e lin yapsnn doutan b y
le olduunu ve evresinde bulunan herkesin onun bu ayrca
lnn farknda olduunu belirtti. Dierlerine kar son d ere
ce kat ve hogrsz davranan velinimeti bile, Silvio M anue l e byk ilgi gsterirmi. Bu tercihin gerek nedenini anla
y abilm ek don J u a n n yllarn alm. D o a sn d a var olan
aklanam az bir zellii yznden, Silvio Manuel bir kez sol
yannn bilincine daldnda bir daha bu du rum dan km yormu. Yksek bilin du rum un da kalm aya duyduu gl e i
limle, velinim etinin stn liderlik nitelikleriyle birlem esi,
onun yalnzca kuraln bir yol gsterici olduu ve gerekte
farkl bir bilin dzlem inin daha bulunduu sonucunu deil,
ayn zam and a bilincin dier d nyasna varan gerek geidi
de herkesten nce kavrayabilm esini salam. Don Juan Sil-
230
vio M a n u e lin en kusursuz bir biim de elde ettii byk ba

arlar ortak amalarnn hizm etine sunarak dengeleyebildi
im syledi. Silvio M anu el, don J u a n n arkasnd aki gizli
g olmu.
Don J u a n n savalaryla son karlam am kuzeyde ol
du. D on Jan bu toplanty gerekletirm ek zere beni G u
adalajara ehrine gtrd. B ulum am zn ehir m erkezine o l
duka yakn bir yerde, le vakti olacan syledi, zira k u
zey, gn ortasyd. O telden saat 11 civar ayrldk ve ehir
m erkezine doru ksa bir yry yaptk.
N e reye gittiim e dikkat etm eden yrm eye koyuldum .
B ulu m a k o nu sun da kara kara dnerek yryordum ki, bir
m a azadan aceleyle kan bir kadnla arptm. Elinde ta
d paketler yere dt ve dald. zr dileyerek paketleri
toplam asna yardm ettim. D on Jan, ge kalacam z syle
yerek acele etm em k o n usu nda beni uyard. K adn ok ar
m g rn yo rdu . K o lu n d an tuttum. Yaklak altm y ala
rnda, ok ince yapl, uzun boylu bir kadnd ve ok k gi
yinmiti. O ld u k a k bir grn vard. Son derece kibar
davrand ve suu n ken d isin d e olduunu, uan aradn,
bu nedenle dikkatinin daldn syledi. Kalabaln iinde
uan b u lab ilm ek iin kendisine yardm edip etm eyeceim i
sordu. D on J u a n a dndm ; kadn az daha ldreceim i, bu
nedenle en azndan on a yardm etm em gerektiini syledi.
Elinden paketleri aldm ve m a az ay a geri dndk. Biraz
temizde, oral olm ad aikr, kaybolm u baklarla evre
sine bakan bir Kzlderili grdm . B ay an onu ardnda
k ayb olm u bir k p ek yavrusu gibi y anm a geldi. Ellerini yalayacakm gibi grnyordu.
D on Jua darda bizi bekliyordu. B ay an a acele e tm e
m iz gerektiini belirtti ve daha sonra da ona adm syledi.
K a d n kibar bir b i im d e gld ve elim i skt. G enliinde
h e rh ald e bir afetti diye d n d m ; zira h l ok gzel ve
almlyd.
231
Don Juan birdenbire bana dnd ve adnn Nelida old u

unu, kuzeyden geldiini, ve bir rya grc olduunu sy
ledi. Daha sonra beni kadnn ua ile tantrd; ad G enaro
F loresdi, kendisi eylem adam, topluluun eylem lerinin g e
risindeki savayd. yice afallam tm . birden kasla
kasla glm eye baladlar; aknlm arttka daha ok e
leniyor grnyorlard.
Don Genaro biraz tede bulunan bir grup ocuun yan
na giderek paketleri onlara verdi ve onlara, biraz nce k onu
urken grdkleri bayann kendisinin patronu olduunu, bu
paketleri onlara hediye olarak aldn, zira bugn cannn
bir iyilik yapm ak istediini syledi. D aha sonra k onum adan
yarm blok kadar yrdk. Dilim tutulmutu. Birdenbire Nelinda eliyle m a azay gsterdi ve bizden ok ksa bir sre
onu beklem em izi, kendisi iin ayrdklar bir kutu naylon o
rab almas gerektiini syledi. Bir an glerek bana bakt,
gzleri parlyordu; bana, aka bir yana, byc olsa da o lm a
sa da, her zaman naylon orap ve dantel klot giydiini sy
ledi. Don Juan ve Genaro, iki budala gibi k ahakalar attlar.
N e lin d a ya bakakaldm , zira elim d en baka bir ey g e lm i
yordu. Onda, ayn anda hem son derece dnyevi, hem de bu
dnyaya ait olm ayan bir eyler vard sanki.
akac bir tonla don J u a n a bana gz kulak olm asn, zi
ra dp baylm ak zere olduum u syledi. D aha sonra n a
zik bir tavrla don G e n a ro ya dnerek ieri girip tezg ahtar
dan sipariini almasn rica etti. Don G enaro tam ieri giri
yordu ki, N elinda fikrini deitirm i gibi onu geri ard;
ancak, don G e n a ro onu d u y m a d ve ieri g irerek g z d e n
kayboldu. Nelinda, izin isteyerek, don G e n a ro nun peinden
dkkna dald.
Don Juan eliyle srtma bastrarak beni dtm sknt
dan kurtard. Bana, ad Florinda olan dier kuzeyli kadnla
baka bir zaman, tek bana tanacam, zira onun farkl bir
ruh durum uyla balantm salayacan belirtti. S ylediine
gre, F lo rin d ayla N elinda birbirlerinin birer kopyasydlar.
232
Nelinda ylesine ince zevkli, ylesine zarif grnyordu

ki, onu bir m o d a dergisinin sayfalan arasnda dleyebiliyordum. Bu denli gzel ve zarif olm as Fransz ya da Kuzey
talya kkenli olabilirdi beni akna evirmiti. Geri Vi
cente de Kzlderili asll deildi, ancak krsal kkenli oluu
onu d ah a sradan bir k o n u m a y erletiriy ordu. D o n J u a n a
dnyasnda Kzlderili kkenli olm ayan kiilerin neden bu
lunduunu sordum. Bir N a g u a ln topluluunda yer alan sa
valar seen unsurun erk olduunu, erkin neler tasarlad
m bilebilm enin olanak d olduunu belirtti.
M a a zan n n n d e yak lak yarm saat bekledik. Don
Juan sabrszlanyorm u gibi davrand ve benden ieri gire
rek o n lara acele e tm e le rin i s y le m e m i istedi. M aazad an
ieri girdim. erisi fazla geni deildi ve arka kap yoktu,
ancak g r n rle rd e hi k im s e yoktu. T ez g h tarla ra onlar
sordum, ancak kim senin haberi yoktu.
D on J u an T a yz yze geldim , neler olduunu sordum
Bana onlarn ya yer yarlp iine girdiklerini, ya da tam srt
m ktiird etti i srad a o ra d a n g izlice svm olduklarn
syledi.
fk e i in d e o n a tm a d a m la rn n h ile k r old uk larn
syledim. G zlerinden yalar boanncaya kadar gld. Be
nim tam b ir en a y i o ld u u m u syledi. K e n d im e bylesine
nem siyo r olm am , beni tam bir m askara d urum una diir
yordu. fkeli halim e ylesine glyordu ki, duvara yaslan
m ak zorunda kald.
La G o rda bana don J u a n n topluluunun yeleriyle ilk
kez karlam asn anlatmt. O nun anlattklar da biim ola
rak aynyd, yalnz ierik farklyd. Savalar ona kar belki
biraz daha sert davranm lar, ancak la Gorda, onlarn bu tav
rnn nedenini, uy kusund an u yandrm ak iin kendisini sas
m a giriimi ve ayn za m a n d a da, kendisinin kiiliinin irkin
yz olarak tanm lad b lm n e kar doal bir tepki bi
m inde yorum lam .
233
Don J u a n n dnyasn incelediim izde, bunun gerekte

velinimetinin dnyasnn bir sureti olduunun ayrm na var
dk. eitli gruplardan ya da evlerden olutuu sylenebilir
di. B irbirinden b a m s z g r n rd e kz k arde drt iftin
oluturduu bir grup bulunuyordu; bu iftler birlikte al
yorlar, birlikte yayorlard; dier grupta adam vard; bun
lar yaa don J u a n n akranydlar ve ona olduka yakndlar;
onlardan biraz daha gen iki adam n, Em ilito ve Juan Tum a nn oluturduu bir grup daha vard ve son olarak da, g
rnrde birbiriyle akraba daha gen iki gneyli kadn, Marta
ile T eresann oluturduu bir ekip bulunuyordu. Baka bir
adan bakldnda bu topluluun, M e k s ik a nn birbirinden
olduka uzak farkl blgelerinde yer alan drt evden olutu
u sylenebilirdi. Bunlarn birincisi, iki batl kadn Zuleica
ile Zoila, Silvo M anuel ve haberci M a r ta dan oluuyordu.
kincisi, gneyli kadnlar C ecilia ve Delia, don J u a n n ha
bercisi E m ilito yla haberci T eresadan oluuyordu. Bir dier
ev, doulu kadnlar C a rm e la yla H erm elinda, Vicente ve ha
berci Juan T u m a dan oluuyordu; son olarak da, kuzeyli ka
dnlar, Nelinda ile Florinda ve don G enaro bulunuyordu.
Don J u a n a gre, kendi dnyas, velinimetinin d ny as
nn sahip olduu uyum ve huzurdan yoksundu. Birbirini ger
ek anlam da dengeleyen,ve birbirinin tpatp ei olan iki ka
dn, y alnzca k uzeyli savalar, N e li n d a yla F lo r in d a yd.
Gndelik konum alarm zn birinde Nelinda, birbirlerine ay
n kan grubuna sahip olacak lde benzediklerini belirtm i
ti.
Bana gre, etkileim lerim izin neden olduu srprizlerin
arasnda en houm a gideni, ilk karlatm da bana son de
rece itici grnen Z leicayla Z o ila nn dnm olmutu.
Don J u a n n belirttii gibi, en ciddi ve alkan savalar
haline gelmilerdi. Onlar bir dahaki g r m de gzlerim e
inanam adm . lgnlk krizleri gem iti ve im di k arm da
iyi giyimli, uzun boylu, salam yapl, parlak siyah talara
benzeyen gzleriyle iki M eksikal bayan duruyordu. G le
234
K A R T A L I N A R M A A N I
rek, sanki baka insanlarm ve hibir ilgileri yokm u gibi o

gece olup bitenlerden sz ettiler. D o n J u a n n kendi velini
m etinin topluluunda bulunan batl kadnlarla karlatn
da y aam olduu sknty im di anlayabiliyordum . Zuleic a yla Z o i l a nn onlarla ilk kez k arlatm da grdm
sevim siz, tiksinti verici yaratklara dn ebileceklerini kabullenebilm em , bana o lanaksz gibi geliyordu. Bir ok kez
geirdikleri d n m e tank oldum , ancak bir daha hibir z a
m an onlar ilk kez karlatm da yargladm biimde y ar
glam adm . H er eyden fazla beni zen, onlarn fke krizleri
olmutu.
A ncak, bana en byk srprizi yapan Silvio M anuel o l
du. K aranln iinde onunla ilk tanm am zda, bana b uy ur
gan bir adam , insan ezip geen bir dev gibi grnm t.
Oysa, ufak tefekti, ancak zayf, elim siz biri deildi. Bedeni,
bir binicinin bedenine benziyordu ksa boylu, ancak k u sur
suz derecede biimli. B an a bir sporcu gibi grnd. Bedeni
zerinde ylesine usta bir denetim i vard ki ki, kaslarn s
karak bedenini, bir kurba a gibi, olduunun iki kat iirebi
liyordu. Hi ac d u y m ad an bedenindeki tm eklem leri yerin
den o yn atp , y e n id e n y e rle tireb iliy o rd u . Silvio M a n u e l e
baktm da her zam an derin ve bana yabanc gelen bir k or
k u y a k apld m hissetm iim dir. B an a farkl bir zam an dan
g n m ze gelen bir ziyareti gibi grnm t. Solgun, am a
esmer, bronz bir hey kele b enzeyen bir yaps vard. Keskin
yz hatlar, kartal gag asna benzey en kem erli burnu, dolgun
dudaklar ve birbirinden uzak, ekik gzleri, ona bir M aya
freski zerinde yer alan bir desen grn m kazandryordu.
G nd z bo yu n ca tavrlar scak ve dostayd, ancak hava k a
rarr k a rarm az akl sr erm ez bir d eiim e uruyordu. Sesi
deiiyor, k a ra n lk bir k e y e e kilerek, karanl n iinde
kayb olu yo rdu. B yle anlarda yalnzca sol gzn grebili
yordum ; sol gz ak kalrd ve kedigillerden vahi bir h ay
vann gz gibi tu h a f bir parltyla parlard.
D on J u a n n savalaryla aram daki iliki srecinde or
taya kan bir dier husus da kontroll lgnlk konusuydu.

Don Juan bana bir zamanlar, tm sava kadnlarn zorunlu
olarak blndkleri iki kategoriden, riiya grcler ve iz s
rclerden sz ederken bu konuyu ksaca aklamt. S y le
diine gre topluluundaki tm yeler, gndelik yaantlar
nn bir blm olarak rya g rm e ve iz srm e edim lerinde
bulunurlard; ancak, rya g rc ler gezegeniyle iz srcler
gezegenini oluturan kadnlar kendi etkinliklerinde zellikle
ustalamlard.
z srcler gndelik yaamn esas yknn taycla
rydlar. Onlar idareci, topluluun insanlarla ilikilerini sr
dren insanlardlar. G ndelik yaam d nyasna ilikin eyle
ri onlar denetliyordu. z sr c ler, kontroll lgnln u y
gulayclarydlar; rya grclerin, riiya grm enin uygula
yclar olmalar gibi. Dier bir deyile, kontroll lgnlk, iz
srmenin temelini oluturuyordu, tpk dlerin rya g rm e
nin temelini oluturduu gibi. Don J u a n n sylediine gre,
en genel anlamda, bir savann ikinci dikkatte elde ettii en
byk baar rya grme, birinci dikkat iinde elde ettii en
byk baarysa iz srmeydi.
lk bulum am zda don Junn savalarnn bana olan
davranlarn yanl anlamtm. Eylem lerini, eitli d z e n
bazlklar olarak y o ru m lam tm e e r kontroll lgnln
ne oldu unu re n m e m i olsay d m , bugn bile izlenim im
ayn olurdu. Don Juan, savalarn bana olan davranlarnn
iz srme k onusunda verilen ustaca dersler olduunu belirtti.
Sylediine gre velinim eti ona her eyden nce iz s rm e
sanatn retmi. Velinimetinin dier savalarnn arasnda
hayatta kalabilm ek iin bu sanat hem en renm esi gereki
yormu. Benim durum um daysa, belirttiine gre, kendi ba
ma herhangi bir savam verm ey eceim e gre, ilk nce rya
grm eyi renm em gerekiyorm u. Z am an uygun olduunda,
Florinda yanm a gelerek iz srm enin karm ak sreleri iin
de bana yardmc olacakm. Bu konu zerine benim le baka
hi kim se konuam ayacakm ; bana ancak, ilk b u lu m a m z
236
da da yaptklar gibi yeteneklerini sergileyebilirlermi.

Don Juan bana F lo rin d ann iz srm enin en nde gelen
uygulayclarndan biri olduunu ayrntl bir biim de akla
d; kendisi, velinimeti ve onun her biri birer iz siiriicii olan
drt kadn savas tarafndan en ince ayrntlarna kadar iz
srm e sanat zerine eitilmiler. Florinda, don J u a n n d n
yasna giren ilk kadn savaym , bu yzden de, yalnzca iz
srm e sanatnda deil, ayn zam anda, eer o noktaya ulaa
bilirsem, nc dikkatin gizem leri konu sun da da benim k
lavu zum olacakm . D on Juan bu konu zerinde ayrntlara
girimedi. Bu konunun, benim nce iz srm eyi daha sonra da
nc dikkate girm eyi ren ebilm em e kadar beklem esi ge
rektiini belirtti.
D on Juan, velinim etinin iz srm e sanatnda ustalam aya
ilikin her k onu da gerek kendisine, gerekse dier savalara
fazlasyla z a m a n ve dikkat ayrdn aklad. Velinimeti,
kuraln retileriyle, gndelik yaam iinde dier insanlarla
ba edebilm eleri iin karm ak dzenekler gelitirmi. K ibir
liliin olm ad bir d u ru m d a sosyal ortam da ayakta kalabil
m enin tek yolunun kontroll lgnlk olduuna onlar inandrabilm enin tek yolunun bu o ldu un a inanyormu.
Flazrlad dzenekleri uy gulam ak zere velinimeti, ki
ilerin eylem leriyle savalarn eylem lerini, kuraln b uy ru k
larnn karsna yerletirerek geri ekilip, doal sonucu b e k
lermi. Srecin doal bir geliimi olarak balangta insanla
rn lgnl bir sre iin baatlk kazanr, savalar da pe
inden srklermi, ancak sonuta kuraln daha kapsaml ta
sarlar karsnda yenilgiye urarm.
Don Juan bize, velinim etinin oyuncular zerinde bu e
kilde bir bask k u rm asn d an b alang ta honutsuzluk d u y
duunu syledi. B unu velinim etinin yzne de sylemi. Ve
linimeti b una arm am . Sahip olduu denetim in yalnzca
K a rta ln yaratt bir yan lsam ad an ibaret olduunu belirt
mi. O, yalnzca k usursuz bir savaym , ve eylemleri K a r
ta la yanstabilm eye ynelik alak gnll giriimlermi.
N A G U A L T N SAVAI T O P L U L U U
237
Don Juan, velinimetinin kendi tasarm larm uygulaycn

da sahip olduu gcn, K a rtaln gerek ve nihai olduu, in
sanlarn yaptklarnn da lgnlktan baka bir anlam a g e l
medii gereini bilmesinden kaynaklandn belirtti. B un
larn ikisi birletiklerinde kontroll lgnlk ortaya kyor
m u ki don J u a n n velinimeti kontroll lgnl sradan in
sanlarn lgnl ile K a rtaln retilerinin kesinlii arasn
daki tek kpr olarak tanmlyordu.
ir
N A G U A L K A D IN
on Juan, arndrlm ak zere, hem batl kadnlarn, hem

de F lorindaya benzeyen ve en iyi iz siiriicii olarak ken
disine bu sanatn inceliklerini reten kuzeyli kadnn g ze
timine verilmi. Kuzeyli kadn ve velinimeti ona, kendi sa
va topluluunu oluturacak olan erkek sava, bir h a
berci ve drt kadn iz srcy bulabilmesi iin gerekli o la
naklar salamlar.
Velinim etinin topluluundaki sekiz kadn grc, sa y
dam yelerin arayna girm iler ve don J u a n n topluluu
iin uygun erkek ve kadn savalar bulm ak ta z o r la n m a
mlar. Bununla birlikte velinimeti, bulduklar savalar bir
araya g e tirm e k k o n u s u n d a g r c le rin a b a h a r c a m a s n a
izin vermemi. Iz srme ilkelerini uy gulam ak ve bu kiileri
birer sava haline getirebilme grevi don J u a n a verilmi.
Ortaya kan ilk sava Vicente olmu. Don Juan iz s r
m e sanatnd a onu yetitirecek k ad a r becerikli deilm i. O
yzden, velinimeti ve kuzeyli iz src bu grevin b yk bir
240
b l m n stlenm i. D aha so n ra srasyla, Silvio M anuel,

don G enaro ve son olarak da haberci Em ilito gelmi.
Florinda, ilk kadn sava olmu. O nu Zoila, Delia ve
daha sonra da C arm ela izlemi. D o n Juan, velinimetinin sa
v alarn d n y a y la ilikilerini y a ln zc a kontroll lgnlk
k oullarnda srdrm elerini sk skya tem bihlem i. Bunun
s onucunda en karm ak planlar dn p uygu lam a becerisi
ne sahip, akllara d urg u n lu k veren bir u ygu lam ac lar ekibi
olum u.
z s rm e sanat zerinde belli lde yetkinlik kazandk
tan sonra velinim etleri, on lar iin bir N agu al kadn bulm a
zam annn geldiini anlam. H erkesin kendi iini kendi g r
m esi gerektii ilkesine sk skya bal olan velinimeti, N a
gual kadn onlarn dnyalarna getirm ek iin yalnzca toplu
lukta bulunan herkesin uzm an iz srcler olmalarn deil,
ayn z a m a n d a don J u a n n g rm ey i re n m e sin i de b e k le
mi. D on Juan, bekleyile h arcanan zam ana son derece zl
m olm akla birlikte, Nagual kadnn bulunm as iin harca
nan ortak abann topluluktaki savalar arasnda daha g
l bir b a n olum asn saladn da kabul ediyordu. Bu
ba, zgrlk arayna olan ballklarna yeni bir canllk
kazandrm .
Velinimetleri stratejisini uyg ulam ay a koyulm u ve nce
N agual kadn e k e b ilm e k iin aniden sofu bir K atolik o l
mu. B ilgilerinin m irass olarak don J u a n dan, gerek bir
evlat gibi dav ran m asn ve onunla birlikte kiliseye gitmesini
istemi. O nu her gn y an m a katp ayine srklyorm u. Don
J u a n n belirttiine gre, son derece cana yakn olan ve g
zel konum asn bilen velinimeti, kilisede rastlad herkese
onu, krk kklk yapan olu olarak tantryormu.
A n la tt n a gre, o gne d e in y ab a n i bir p agan olan
don Juan, kendisini, k on um ak ve kendisi hakknda bilgiler
verm ek zo run da kald bu tr sosyal ortamlarla kar kar
ya kalm aktan l m n e korkm u. A ncak daha sonra, velini
m etinin yapt her eylem in altnda m utlaka bir neden bulu
241
nacan dnerek kendini rahatlatm. Onu gzlem leyerek

bu nedenlerin neler olabileceini k arsam aya alm. Veli
nimetinin yaptklar tutarl ve iten gruiyormu. rnek bir
K atolik olara k , in san lar a r a s n d a g v e n u y a n d ry o rm u .
zellikle de, ona hayli sayg duyan, bir dost ve srda olarak
gren blge papaznn gznde. Don Jan ne yapacam bi
lem ez d u ru m d ay m . Velinimetinin ya g erek ten inanarak
Katoliklii semi olabileceini, ya da tm yle ldrm ol
duunu dnyorm u. O sralar, bir savann akln hibir
durum da yitirmeyeceini henz kavrayam am .
Don J u a n n kiliseye gitme konusundaki kayglar, veli
nimetinin kendisini tand kiilerin kzlaryla tantrdn
da ortadan k ay b o lm u . D o ru su bu h o u n a gitm i, ancak
kendini rahatsz hissetm iyor da deilm i. Don Jua, velini
m etinin onun k onum a yeteneklerini gelitirm ek zere ona
yardmc olm aya altn dnm . O, ne konukan, ne
de sevimli biriymi, oysa velinim eti bir N a g u a ln zorunlu
olarak her iki zellie de sahip olmas gerektiini sylermi.
Bir yl boyunca hem en her gn kiliseye gittikten sonra,
bir pazar ayini srasnda, don Jan kiliseye gidilerinin altn
da yatan nedeni kefetmi. Velinimetinin tandklarnn biri
nin kz olan Olinda adl bir kzn yannda m elm i. Aylar
boyunca her gn gryor olm ann verdii alkanlkla, d
np ona bakm. Gzleri bulum u ve birdenbire don Juan
onu saydam bir varlk biim inde grm. Olinda, ift bir k a
dnm. Velinimeti onu en batan beri tanyorm u ve don Ja n n onunla iliki kurabilmesi iin m m k n olan en zor y o
lu semi. D on Juan, bizlere yaad o ann tm yaam nn
en nemli anlarndan biri olduunu sylemiti.
Velinim eti, d o n J u a n n g r d n b iliy o rm u . O n u n
grevi, ift varlklar bir araya getirm ekm i ve bunu k u su r
suz bir biim de baarm. Ayaa kalkm, kilisenin drt bir
yanm a gz gezdirmi, daha sonra da kalkp arkasna b a k m a
dan oradan ayrlm. Artk orada onun iin yapacak fazla bir
ey kalmam.
242
D on J u a n n dediine gre, velinim eti ayinin ortasnda

kalkp gidince, tm gzler ona evrilmi. D on Juan onun pe
inden g itm ek istemi, ancak O lind a atik davranarak onun
elini k av ram ve alkoym u. O anda, don Juan, grm enin
salt kendisine zg bir g olm adn anlam. Aralarndan
sanki bir akm gem i ve olduklar yerde m hlanp kalmlar.
D on Juan birdenbire, ayinin bittiini, stelik kilisenin dna
k adar geldiklerini fark etmi. Velinimeti, ikisinin b ek len m e
dik ve patavatsz bir tavrla birbirlerine sevgi gsterileri y ap
m alarndan fke ve utan duyan O ln d a nn annesini teskin
ediyorm u.
Don Ju an bundan sonra ne yapacan bilem ez haldey
mi. B ir plan y ap m an n onun grevi olduunu biliyormu.
B unun iin gerekli olanaklara sahipm i, ancak yaad o la
yn nem i, kendi yeteneklerine duyduu gveni yitirmesine
neden olmu. Bir iz src olarak ald eitimi bir yana b
rakm, ve O lin d a ya kar kontroll lgnlk yntem ini k u l
lanp kullanp k u llan m am ay a bir trl karar verem em i.
Velinim eti o na yardm edem e y ece in i sylem i. O nun
grevi, ikisini bir araya getirm ekm i ve sorum luluu da bu
noktada sona eriyormu. O nu elde etm ek konusunda gerekli
admlar atm ak don J u a n a kalm. Velinimeti, eer gerek d u
yarsa, don J u a n a onunla evlenm eyi bile dnm esini ner
mi. Velinimeti, bir N agual olarak, ancak kendi isteiyle ge
lirse kza d o rud an bir m dahalede bulunabilirmi.
D on Juan nce kzn ailesinin de onayn alarak flrt et
m eyi denem i am a ebeveynleri bunu ho karlam am. K z
lar iin farkl bir sosyal snfa ait bir talip, sz konusu bile
o la m a z m . O lin d a , K z ld e rili d e ilm i ; ailesi orta s n f
kentsoylu tab akadan geliyorm u ve ufak apta ticaretle urayorlarm. B abasnn kz iin baka niyetleri varm. Don
Juan e v len m e k o n u s u n d a steley e cek olursa, kz uzaklara
g nd erm ekle tehdit ediyorm u.
D on Juan, ikili varlklarn, zelikle kadnlarn son dere
ce tu tu cu , h a tta e k in g e n o ld u k la rn sy lerd i. O lin d a da
243
bunlardan biriymi. Kilisede yaadklar ilk coku dolu a n

lardan sonra davranlarna tedbir, hatta korku hkim olmu.
Kendi tepkileri onu korkutuyorm u.
Stratejik bir m anevra olarak, velinimeti don J u a n geri
ekilmeye, kznn bu davrann o naylam ayan babasna hak
veriyormu gibi grnm eye zorlam kilisedeki olay gren
herkesin gr buymu. A zdan aza dolaan sylentilere
gre, ikisinin kilisedeki sevgi gsterileri kzn babasn yle
sine rahatsz etmi ki, koyu bir Katolik olm asna ramen ki
liseye bir daha hi gelmemi.
Velinimeti don J u a n a, bir savann asla kuatlam ayacan sylemi. Kuatlm ak, kiinin tehdit edilecek ahsi bir
servetinin b u lu n d u u a n la m n a gelir. O y s a bir sav a n n
kendi kusursuzluu dnda sahip olduu hibir ey yoktur
ve kusursuzluk tehdit edilem ez. H er durum da, kendi yaam
iin verdii bir savam da ki don Jan n Nagual kadn e l
de etm ek iin verdii savam byle bir savam m bir sa
vann m evcut tm olanaklar stratejik olarak kullanm as
gerekirmi.
Bu nedenle don Juan, kz elde edebilm ek iin-bir iz s
rc olarak sahip olduu bilgileri kullanm aya karar vermi.
Bu am ala, daha o za m an lar bile ustas olduu b yc l k
sanatn kullanarak kz karm as iin Silvio M an eli g
revlendirmi. Silvio M a n u e lle son derece gzpek bir adam
olan G enaro, am arc kadn k l nd a gizlice kzn evine
girmiler. le zeriymi ve evdekiler,akam yem ein e da
vetli byk bir ahbap ve akraba grubu iin harl harl yem ek
hazrlyorlarm. O lin d a y yolcu etm ek zere aile arasnda
bir parti dzenlemiler. Silvio Manel, tam o saatte ellerinde
amarlarla eve giren iki amarc kadnn O lin d a nn parti
siyle pek ilikisi o la m a y a c a n d n e r e k k e n d ile r in d e n
p h e le n m e le ri olasl z e rin d e d u ru y o rm u . D on Ju an,
Silvio M a n u e lle G e n a ro ya ev halknn gndelik alkanlk
lar zerine gerekli olan tm bilgileri nceden vermi. a m a
rc kadnlarn genellikle ykanm teiniz amarlar eve g e
244
tirerek t le n m e k ze re bir d e p o d a ydklarn belirtmi.

Silvio M a n u e lle Genaro, ellerinde b yk birer am ar y
n, doruca o o d aya girmiler; O lin d a m n da orada olacan
biliyorlarm.
Don J u a n n anlattna gre, Silvio M anuel, O lin d a ya
yaklam ve hipnoz gcn kullanarak onu bayltm. Kz
bir am ar torbasnn iine koym ular, torbay yatak araf
laryla sarm alam lar ve ieri getirdikleri am ar ynm b
rakarak evden ayrlmlar. K apda kzn babasyla arpm
lar. A m a adam onlara bakm am bile.
D on J u a n n v e lim eti bu m a n e v r a k a r s n d a k p lere
binmi. D on J u a n a hem en kz evine geri gtrm esini e m
retmi. ift kadnn velinim etin evine kendi isteiyle gelm e
si gerektini sylyorm u, belki onlara katlmay d n m
yor olabilirm i ancak en azndan onlara duyduu ilgiden d o
lay eve gelm eliym i.
D on Jan her eyin bittiini d n m kz kim se fark
etm eden eve geri gtrebilm eleri olasl ok azm ancak
Silvio M anuel bu ie de bir z m bulmu. Don J u a n n to p
luluundaki drt kadnn kz alp terk edilmi bir yola brak
masn, don J u a n n da tam o anda o raya gelip kz k u rtarm a
sn nermi.
Silvio M anuel, kadnlarn onu karyorm u gibi davran
m asn istem i. Yol o rtasn d a bir yerde biri onlar grerek
pelerine decek, daha sonra onlara yetierek m cadeleye
giriecekm i. K adnlar da ona karlk verm ek zere, ellerin
deki uval inandrc g r nm ek iin biraz serte yere braka
caklarm . Bu k ov alay an kii elbette don Juan olacakm vc
m ucizev i bir biim de, doru anda, doru yerde karlarna
kp kz onlarn elinden kurtaracakm.
Silvio M a n u e l k a d n la r d a n doal d av ran m alarn iste
mi. K adnlardan kzn azn tkala kapatmalarn istemi.
Kz elbette o z a m a n a k adar u yan m o lacakm ve uvaln
iinde b arm aya balayacakm . D aha sonra kadnlarn u
valla birlikte birka k ilom etre uzaklam alar gerekecekmi.
245
Pelerine den adam dan gizleneceklerm i. En sonunda, ger

ekten etin bir m cadeleden sonra ellerindeki uval braka
caklarm, kz uvaln iinden kp don J u a n la drt kadn
arasnda mthi bir kavgaya tank olacakm . Silvio Mamel
k a d n la r a , bu k a v g a n n g e r e k i g r n m e s i g e r e k l i in i
syleyerek, ellerine sopalar tututurm u ve oradan uzakla
m adan nce inandrc bir biim de don J u a n a sopalarla vur
malarn tembihlemi.
Kadnlarn arasnda en abuk celallenen Z o ila ym; don
J u a n hrpalam aya baladklarnda rolne kendisini ylesine
kaptrm ki, tyleri diken diken eden bir perform ans sergile
mi ve don J u a n n srtndan ve om uzlarndan deriler syrlncaya kadar ona vurmu. Bir an kadnlar kavgay k azana
cakm gibi grnm . Silvio Manuel sakland yerden k
mak zorunda kalm ve oradan geen herhangi biriymi gibi
yanlarna gelerek, bunun yalnzca bir senaryo olduunu, ar
tak kaarak oradan uzaklam alar gerektiini hatrlatm.
Bylece don Jan, O lin d a nn kurtarcs ve koruyucusu
olmu. Ona, kendisinin de yaralandn, onu evine tek ba
na gtrem eyeceini sylemi. Kendi babasnn yanna git
melerini, onu evine dini btn babasnn brakm asn n e r
mi.
Velinimetinin evine varncaya k adar Olida, don J u a n a
yrm esi iin yardm etmi. Don J a n m belirttiine gre
yaralanm num aras yapm asna hi gerek kalm am ; her y a
n kanlar iindeymi ve kapya glkle varabilmi. Olida,
velinimetine olup bitenleri anlattnda velinimeti glm em ek
iin kendini zor tutmu, alyor gibi davranm ak zorunda kal
m.
Don J u a n n yaralar sarlm ve yalana uzanm. Olida ona bab a sn n k end isin i neden istem ed i in i a n la tm a y a
balam ken szlerini bilirem em i. D on Ja n n velinim eti
ieri girmi ve kza, yrynden, karanlarn onun da sr
tn incittiklerinin belli olduunu sylemi. D aha da cidd ile
meden srtn tedavi etm eyi nermi.
246
O linda tereddt edince, don J u a n n velinimeti ona k a

ranlarn oyun oynam adklarn hatrlatm , kald ki, olunu
n e r e d e y s e ld r y o r l a r m . V e lin im e tin bu a k la m a la r
O linda iin tatm in edici olmu; velinimetin y anm a gelmi ve
onun tam k rek kem iinin zerine sert bir darbe indirmesine
izin vermi. K trtl bir ses du y u lm u ve O lind a yksek
bilin d u rum una girmi. Velinimeti, kural ona aklam ve
tpk don Juan gibi o da, kural btnyle kabullenm i. H i
bir phe, hibir tereddt yokm u.
Nagual k adn ve don Juan, birbirleriyle btnlemiler.
Birbirlerine kar duyduklar bu duy gunun sevecenlik ya da
gereksinim le herhangi bir ilgisinin yokmu; daha ok, arala
rnda var olan uursuz bir engelin ortadan kalkmas sayesin
de ikisinin tek ve ayn varla dnm elerinin getirdii bir
d uyu m m u bu.
K uraln ngrd gibi, don Juan ve Nagual kadn, yl
larca uram lar ve drt kadn rya grcy, yani Nelinda,
Z uleica C ecilia ve H e rm e lin d a yla haberciyi, yani Juan
Turna, Teresa ve M a r ta y yetitirmiler. Bunlar bulm ak da,
kuraln p ragm atik niteliinin don J u a n a aka belirtildii
farkl bir za m a n iinde gereklem i: Bu kiilerin tm de
tam olarak kuraln olm alarn gerektirdii gibiymiler. O rta
ya klar, don J u a n n velinimeti ve onun topluluu da da
hil o lm a k ze re, h erk es iin y eni b ir e m b e r oluturm u.
D on J u a n la on un savalar iin bu, rya g rm e emberi
anlam na geliyorm u; velinim etiyle onun topluluu iinse, o
gne dein eine raslan m ay an bir kusursuzluk dnem ini ba
l a ty o rm u j
V e lin im eti d o n J u a n a, k e n d i g e n li in d e , zg rl e
ulam a dncesi olarak kuralla ilk kez tantrldnda bii
yk bir co ku ya kapldn, duyduu sevinten dolay bir an
d onup kaldn sylemiti. O n a gre zgrlk, hem en nn
de, kenin ardnda uzanan bir gereklikmi. Kuraln bir yol
gsterici olarak m ahiyetini kavrayabildiinde, iyimserlii ve
um utlar iki kat artm. D aha sonraysa, gerekilik yaamn
247
da daha ar basm aya balam; yalandka, gerek kendisi

nin, gerekse topluluunun baar ansnn giderek daha az ol
duunu dnm eye balam. En sonundaysa, ne yaparlarsa
yapsnlar, zayf, insani bilinlerinden tam anlam yla kurtula
bilmelerinin olanaksz olduuna inanr olmu. Kendisiyle ve
yazgsyla barm ve baarszln kabullenm i. indeki
benliinden Kartal iin bilincini zen ginletirm ek ten m u tlu
luk duyduunu belirtmi. Kartal her zam an onun iinde ola
cakm.
Don Juan bizlere, topluluu tm yelerinin ayn ruh du
rumunu paylatklarn sylemiti. Kuraln nerdii zgrl
n, elde edilmesi olanak d bir zellik olduunu diiniiyorlarm. K a rtaln temsil ettii yok edici gcii anlk da olsa
grebilm iler ve buna kar koyabilm ek konusun da en ufak
bir anslarnn bile bulunm adn d n y o rlan m . Bununla
birlikte hepsi de, b undan byle y aam larn , salt k u s u rsu z
olabilmek iin, kusursuz biim de yaam aya karar vermiler.
Don Juan, v elin im e tin in ve to p lu lu u n u n , k en d ilerin i
yetersiz hissetmelerine karn, ya da birlikte byle hissettik
leri iin, z g r l k l e r i n i b u lm a y b a a r d k la r n s y le d i.
nc dikkate girebilm ilerdi ancak bu, toplu halinde d e
il, teker teker olmu. Geit yolunu bulmu olmalar, kuralda
yer alan gerekliin nihai balam da dorulanm as anlam na
geliyorm u. G n d e lik yaa m n bilincini en son terk eden,
don J u a n n velinim eti olm u. K u rala uyarak, don J u a n n
Nagual kadnn yanm a alm. kisi birlikte toplam bilincin
iinde eridike, don J u a n la savalar iten ie y an m ay a b
raklmlar velinimetlerinin dnyasnda tank olduklar her
eyi unutm aya zorlanm ann uyandrd duyguyu b etim le y e
bilmek iin baka bir anlatm bulamyordu.
O lanlar u n u tm a y a n tek kii, Silvio M a n u e l mi. Don
J u a n a her bir bir yere dalm topluluun yelerini bir ara
ya getirm ek gibi zor bir grevi veren kii de Silvio M anuel
olmu. Daha sonra onlar kendi btnlklerini b ulm a gre v i
nin iine srklemi. Bu iki grevi yerine getirm ek, toplulu-
248
u n y ll a r n a lm .
D on Juan un utm a konusunu enine b oyuna tartm an

cak bu tartm alar yalnzca, velinimetlerinin yokluunda ye
niden bir araya gelm e ve her eye en batan balam a gibi bir
d urum un yaratt byk glklerle ilikili olarak gerek
lemi. U nutm ann, ya da kiinin kendi btnln kazan
m asnn tam olarak ne an lam a geldiini bize hibir zam an
a k la m a m t. Bu y n yle, an cak b izim kendi k end im ize
becerebilm em ize yardm ederek, kendi velinimetinin reti
lerine bal kalyordu.
Bu am a c a ulaab ilm ek iin, la G o r d a yla beni birlikte
g rm e k o n usund a eitmiti ve bize insanlarn bir grcnn
gzne saydam yum urtalar gibi grnm esine karn, y um ur
taya benzeyen bu eklin aslnda bir d koza, m um alevi ren
ginde, sarms ltlarn m ey d an a getirdii i ie halkalardan
o lu an , son d e re c e etk iley ici, b y ley ici, insan hay retler
iinde brakan bir ekirdei evreleyen parltl bir kabuk ol
d u u n u g s te re b ilm i ti. S on b u lu m a m z d a , bir kilise nin
e v re s in d e d o la n p d u ra n insanlar g rm e m iz i salam t.
Vakit akam styd ve hava k ararm ak zereydi, ancak kat,
saydam kozalarnn iinde yaratklar, evrelerindeki her e
yin cam gibi parlak ve net biim de grlebilm esini salaya
cak parlak nlar sayorlard. H arikulade bir grntyd.
L_Don J u a n , b iz le re b y le s in e p a rla k g r n e n y u m u rta
e k lin d e k i k a b u k la r n as ln d a m at o ld u k larn s ylem iti.
S ay dam lk gz kam atrc b iim d e parldayan ekirdekten
yayly o rm u ; k a b u k s a g erekte, o nu n sayd am ln az alt
m aktaym . O varl zg r klm ak iin kabuun krlmas
gerekirm i. K a b u u n , canllarn y u m u rtad a n k m ak zere
kabuklarn krm alar gibi, doru zam anda ve ieriden krl
m as gerekiyorm u. Bu yaplm ay acak olursa, ieride bo u
lup lrlermi. Yum urtadan kan canllarda olduu gibi, bir
sava iin de, zam an gelinceye k ad ar saydamln evre
leyen kabuu krabilm ek olanakl deilmi.
D on Juan bizlere, bu k abuu krm ann, o gizem dolu pa
249
rltl ekirdei, K a r t a l n gdas olan o bilin e k ird e in i

kurtarmann tek yolunun, insan biim inin yitirilmesi old u u
nu aklamt. Bu kabuu krabilm ek, teki benlii an m sa
m ak ve kiinin kendi bttinlnne ulamas oluyorm u.
Don Jan ve savalar kendi btnlklerine ulamlar
ve daha sonra, ikili varlklardan yeni bir ift oluturm ak ze
re yeni grevlerine balamlar. Don Jan bunun kolay bir i
olacan d nd klerini s y lem iti d i er iler de onlara
greceli olarak kolay grnm . S avalar olarak saladk
lar baarlar grnrde hibir aba harcam adan gerekleti
rebilmelerinin, velinimetlerinin ustalnn ve kiisel erkinin
sonucu olduundan habersizlermi.
ift varlklardan oluan yeni bir ift araylar hibir so
nu getirmemi. Tm araylarna ram en ift bir kadn bula
mamlar. B irka ift erkekle karlam lar, ancak bunlar,
baarl k on um larda, ii gc olan kiilerm i ve kendi y a
am larndan ylesine ho n u tlarm ki, b u nlara y ak lam ay
bile gereksiz bulmular. Bu insanlarn y aam larna bir ama
bulm aya gereksinimleri yokm u. Bu amac zaten bulm u ol
duklarn diinyorlarm.
Don Jan, bir gn k e n d is in in ve to p lu l n d ak ile rin
yalandklarn ve bu grevin yerine getirilebilme um utlar
nn kalm adn fark etmi. Derin zntnn ve yetersizlik
duygusunun ac veren etkisini ilk kez o an hissetmiler.
Silvio Mauel, artk bir kenara ekilm eleri ve zgrl
bulm a u m u d u n u bir yana b rak a rak k u su rs u z birer yaam
srdrmeleri gerektiini neriyorm. Bu savn belki de her
eyin anahtar olduu dncesi, don Jana m akul gelmi.
Bu balam da, velinimetinin izininden gidiyorm u. Bir sava
y, yolunun zerinde belirli bir noktada, almas olanak d
bir um u tsu zlu un eline geirdiini kabul etm ek zoru nda
kalm. Bir yenilgi duygusu, ya da belki de daha ak bir ta
nmla bir aalk duygusu, kiiyi habersizce yakalyor, on
kskacna alyormu. Don Ja, daha nceleri velinim etinin
kukularna gldn, onun ciddi biim de k ayg land n a
250
bir trl in an am a d n sylem iti. Silvio M a n u e l in kar

k m alarna ve uyarlarna ra m en don Juan, bunun onlara
bir ey retm ek zere tasarlanm dev bir oyun olduunu
dnyorm u.
Velinimetinin kukularnn gerek olduuna inanmad
iin velinim etinin zgrlk u m udu olm akszn kusursuz bir
yaam srdrm e ko nusundaki kararnn da gerek olduuna
inanm yorm u. En sonunda velinim etinin baarszl kabul
lenerek tam bir ciddiyet iinde kesine ekildiinin ayrm
n a v a r d n d a ve g r u b u y la b ir lik te k a r l a r n d a y er alan
olum suzluklarn ne denli fazla olduunu fark ettiklerinde, bir
savann her eye ra m e n k u s u rs u z bir y aam srdrm e
konusundaki kararm a baar salam ay am alayan bir strateji
eklinde y a k l a l m a y a c a m , bu gerein kendileri iin de
geerli olduunu grmler. D on Juan byle anlarda, tm bir
yaam boyu sren bir eitim srecinin baladn, savala
rn grlm em i lde m tevaz koullar altnda yaadklar
n belirtmiti; bir insan olarak sahip olduu becerilerin yok
sunluu gizlenem ez d uru m a geldiinde savann bir adm
geri ekilerek ban em ekten te yapabilecei bir ey kal
m azm .
Don Juan, ayrm na varlan bu gerekliin to pluluunda
ki kadn savalar etkilem ediini gzlem lem i; bu kargaa
onlar hi artm am . Bize ayn d u rum a velinimetinin top
lu lu u n d a da tan k o ld u u n u s ylem iti: k adn savalar,
kendi yazglar ko n u su n d a hibir zaman erkek savalar ka
dar kaygl ve m utsuz olmamlar. Don J u a n n velinimetinin
yarglarna boyun em ek le yetinm iler ve duygusal ynden
bir b e z g in lik ya d a y o rg u n lu k belirtisi g sterm ed e n , onun
izim den gitmiler. Z am a n zam an keyifleri kasa da, kadnlar
bunun fazla nem sem em iler. O nlar iin nemli olan tek ey,
bir i yapyor olm alarym . zgrlk araynda olan ve bu
arayn karsna kan engellerden etkilenenlerin, yalnzca
erkekler olduu anlalyorm u.
Kendi grubu iinde de don Juan, ayn kartl gzlem-
251
liyormu. Becerilerinin yetersiz oldu unu sylediinde k a

d nlar onu nla ayn fikirde old u k larn b elirtm ile r h em en.
Kadnlarn, hi sziinii etm em i olsalar da, en batan beri
onun herhangi bir beceriye sahip olduuna inanmadklar so
n u cu na v a rm a k tan b ak a bir a k la m a b u la m a m . S onu
olarak, kadnlar gsz olduklarm anladklarnda d krk
l ya da um utsuzluk duym yorlarm . Zira, bunu en batan
b en biliyorlarm.
Don Jan, K a rtaln erkek savalarn iki kat sayda k a
dn sava istemesini, kadnlarn erkeklerden daha sa d u y u
lu olmalaryla aklyordu. Z o r durum larda kendilerini kapp
koyuverenler ve her eyi yitirdiklerini sandklarnda intihar
edenler erkeklermi. Bir kadn, ynn ya da am acn yitir
diinde kendini ldrebilir, ancak ait olduu bir sistemin baarz olduunda bunu yapm azm .
Don Jan ve sava topluluu um udu kestikten ya da
don J u a n n deyiiyle, kendisi ve erkek savalar dibi boyla
dktan ve kadnlar onlar elendirecek uygun yntem ler bul
duktan sonra, don Jan yaklaabilecei ift bir ad am a rast
lam. Bu ift adam benm iim. S ylediine gre, akl ban
da hi kimse zgrlk iin savam gibi gln ve anlam sz
bir uraa girm eyeceine gre, velinim etinin retilerini iz
leyecek ve gerek bir iz srcye yarar biim de, to plu lu u
nun dier yelerine yapt gibi beni de ieri alacakm . B e
nimle, bed e n im e basn uyg ulay ab ilec e i bir yerde yalnz
kalmas gerekiyorm u ve ben bulum a yerine kendi isteim
le gelm eliym iim . K olayca onun evine g e lm em i sa lad
belirttii gibi, ift adam kendine b alam ak asla b yk bir
sorun yaratm am . Esas glk, byle birisini b u la b ilm e k
teymi.
Don J u a n n evine ilk ziyaretim, gndelik bilincim a
sndan, sradan bir grm e olm utu. Don Jan son derece
sevimli ve akac davranyordu. Laf, uzun sre araba kulla
nan bir kiinin beden ind e duy du u y o rg unlu a getirdi; bir
antropoloji rencisi olarak bu konu beni hi ilgilend irm i
252
yordu. D aha sonra, srtmn dik durm adn syledi vc ba

ka hibir sz sy lem eden elini g s m e yaslad, bedenimi
dik du ru m a getirdi ve srtma sert bir biim de vurdu. Beni
ylesine hazrlksz yakalam t ki, kendim den getim. G z
lerimi atm da bel kem iim krlm gibi geldi bana, ancak
kendim i farkl hissediyordum . B ak a birisi olm utum ve ar
tk bildiim ben deildim . O gn den sonra, onu her gr
m de bilincim in sa yanndan sol yanna geiyordum ; der
ken bana kural aktard.
Beni bulduktan hem en sonra, don Juan ift kadnla kar
lam . V elinim etinin ona y aptn dan farkl olarak, beni
kadnla tantrmak zere bir plan yapm am ; bunun yerine,
tpk v elin im e tin in tasarlad klar gibi etkili ve ayrntl bir
dzen hazrlam , bu dzenle ift kadn hem ayartm, hem
de elde etmi. Byle bir grevi stlenm i, zira inancna gre
velinim etin grevi, ift varlklar bulur bulm az onlar kendi
ne b alam ak ve daha sonra bu ikisini inanlm az bir servene
ortak etmektir.
Bana anlattna gre, A r iz o n a da yaad yllarda bir
gn, bir i iin devlet dairesine gitmi. G revlilerden bir b a
yan, kendisine bavu ru sunu yandaki b lm de bulunan dier
bir m em u ra sunm as gerektiini syleyerek, kafasn kaldr
m adan eliyle sol taraf gstermi. D on Juan, bayan m em urun
ko luyla iaret ettii y ne baktnda, tam karsnda m a s a
snda oturan bir ikili kadn grm. B avurusunu ona gtr
d nde onun gen bir kz olduunun ayrmsam. Kz k e n
disine, bavurularla ilgisinin olm adn sylemi ancak y o k
sul ve yal bir Kzlderiliye yaknlk duym u ve bavuruyu
ileme sokm ak zere ona zam an ayrm.
B irtakm resm i belgeler gerekiyorm u. A slnda bu bel
geler don J u a n n cebindeym i; ancak o hibir ey b ilm iyo r
mu, gerek an lam d a um utsuzm u gibi davranm , brok ra
tik m e k a n iz m a n n o na tam bir m u a m m a gibi grndn
belli etmi. Tam bir kafasz gibi g r n m ek onun iin hi de
zor olm am ; sylediine gre, tm yapm as gereken, bir za
253
m anlar normal bilin dzlem i olarak kabul ettii zihin duru

m u n a geri d n m ek olm u. K zla ilikisinini o lab ild i in c e
uzatmay amalam. ift kadnlarn son derece ender bulu n
duklarn akl hocas kendisine belirtmi ve o da daha sonra
ki deneyim lerinde akl hocasnn doru sylediini anlam.
Akl hocas ayrca don J u a n uyararak, ift kadnlarn sahip
olduklar isel zelliklerin onlar olduka uar yaptn b e
lirtmi. Don Juan, kozlarn doru b iim de o y n ay a m a m ak tan, kzn gitmesinden korkuyorm. Vakit kazanm ak zere,
kzn sempatisini kazanm aya alyorm u. Resmi belgelerin
kaybolduklarn syleyerek ilemi daha da geciktirmi. H e
m en her gn, kza farkl bir belge getiriyorm . Kz nce
belgeyi okuyor, sonra znt iinde getirdii belgenin doru
belge olmadn sylyorm u. Don Janm iler acs halin
den ylesine etkilenm i ki ona, kendisi iin belgelerin yerine
yeminli beyan hazrlamas iin bir avukat tutmay bile n er
mi.
Bu olaydan ay sonra, don Juan belgeleri teslim etm e
zam annn geldiine karar vermi. O zam ana kadar kz ona
alm ve artk her gn onu grm eyi um uyorm . Don Juan
son bir kez daha, ona teekkr etm eye ve veda etm eye gel
mi. Kza, onun iin yaptklarna karlk olarak bir arm aan
verm ek istediini, ancak y annd a y em ek yiyecek parasnn
bile olm adn sylemi. Kz, onun ak szllnden etk i
lenerek onu le yem eine gtrm. Yemek srasnda don
Juan, dnceli bir sesle, bir arm aann m utlaka parayla sa
tn alman bir nesne olmas gerekm ediini, arm aann, sahip
olm aktan ok, arm aan vereni anm satan bir ey o labilece
ini sylemi.
Kz, don J u a n n szlerinden etkilenmi. Don Juan ona
Kzlderililere ve onlarn iinde bulunduklar yo ksullua kar
efkat d uyduunu anmsatm. Don Juan Kzlderilileri
yoksul za valla r olarak deil, san a t la r o la ra k farkl bir
kta g rm eyi isteyip istem ediini sorm u. Erk danslar
geleneinin son yesi olan yal bir adam tandn, eer is
254
terse adam n onun iin dans edebileceini belirtmi; kz, ya

am b oyunca byle bir ey grem eyeceini, bunun yalnzca
Kzlderililerin tank olduu bir olay olduuna inandrm.
Kz bu teklifi m em n uniyetle kabul etmi. ten ktktan
sonra arabasyla don J u a n alm ve don J u a n n Kzlderili
nin yaadn syledii yere doru yollanmlar. D on Juan
kz kendi evine gtrm . E v den olduka uzak bir m esafe
de, kza arabay durdurm asn sylem i ve yolun kalan b l
m n yrmler. E ve varm adan nce don Juan durup tozlu,
k u ru m u a m u r ze m in ze rin d e ay a y la bir izgi izmi.
K za bu izginin bir snr olduunu belirtmi ve onu bu snr
gem esi iin zorlam.
N ag ual k adn bana, o ana k a d a r g erek bir Kzlderili
danssyla karlam ak dncesinin ona son derece ekici
geldiini, ancak yal Kzlderili toprak zerinde bir izgi i
zerek b unun bir snr olduunu sylediinde, tereddlite k a
pldn aklamt. D ah a sonra don Juan kendisine bu sn
rn yalnzca onun iin izilmi olduunu, bir kez bu izgiyi
atktan sonra geri d n lem ey ece ini belirttiinde iyice p a
nie kaplm.
Kzlderili onun aknl fark etm i ve kendisini rahat
lam aya alm. K ibar bir tavrla kolunu okayarak kendisi
oradayken ona hibir zarar gelm eyecei kon usu nda gvence
vermi. O n a snrn dans iin sim gesel bir dem e yolu o l
duunu, zira K zld erilinin para istem ediini aklam. R i
tel parann yerine geiyorm u ve ritel, onun kendi isteiy
le snr gem esini gerektiriyorm u.
Yal Kzlderili snr am ve
sine gre sam alktan baka bir ey
derili dansnn kendilerini ieriden
sn g rm ek istiyorsa, onun istedii
rektiini sylemi.
ona tm bunlarn k e n d i
olm adn, ancak K zl
gzlediini ve eer d an
ekilde davranlmas g e
Nagual kadn, sylediine gre, birdenbire yle bir k o r

kuya kaplm ki, izgiyi bir trl aam am . Yal K zlderi
li onu raz e tm ey e alarak, snr am ann ttim beden iin
255
yararl olduunu sylemi. izgiyi am ak yalnzca kendisini

daha gen hissetm esin e y ardm c o lm a k la k alm am , ayn
zam anda onu gerekten daha gen ktm, snrn byle bir
erki varm. Sylediklerinin gerekliini kantlam ak iin s
nr bir kez daha gemi ve geer gem ez, om uzlar dm ,
aznn kenarlar aa doru inmi, gzleri parlakln yi
tirmi. Nagual kadn, snr gem enin neden olduu farklla
malar yadsyamam.
Don Juan izgiyi nc kez am. Ksa ve kesin devi
nim lerle derin bir nefes alm ve g sn germi. Nagual
kadn, bir an onun sarkntlk edecei dncesinin zih nin
den getiini sylemiti. Arabas, koarak ulaam ayaca k a
dar uzaktaym. Yapabilecei tek ey, kendi kendine bu ihti
yar Kzlderiliden korkm ann budalaca olduunu sylem ek
olmu.
D aha sonra yal adam onun m antna ve m izah anlay
na seslenmi. Sanki istem eden bir srr aklyorm, k e n
dini ele veriyorm u gibi bir sesle, dansy honut etm ek iin
gen biriymi gibi d avranm aya altm, snr gem ek k o
nusunda kendisine yardmc olm ad takdirde, kam bu run u
kartm adan yrm enin yol at gerginlik y znden her an
dp baylabileceini sylem i. Sergiledii gsterinin n e
den olduu youn gerginlii gsterm ek zere, izgi boyunca
bir ileri bir geri yrm.
N a g u al kadn, k e n d is in e y a lv a ra n bir ifa d e y le bak an
g zlerden, gen bir in sana y k n m e n in bu yal b e d e n d e
uyandrd aclarn o kun abildi im sylem iti. O n a yardm
etm ek ve bu ie bir son vermek zere izgiyi am; artk eve
gitmek istiyormu.
izgiyi at an, don Juan olaanst bir eviklikle s
ram ve kayar gibi byk bir rahatlkla evin atsna trm an
m. Nagual kadn, don J u a n n dev bir b um erang gibi h av a
da s zld ii n s y lem iti. S ra y a ra k y a n n a g e ld i in d e
Nagual kadn srtst yere devrilmi. O gne dein hi bu
kadar korkm am , bylesine olaanst bir eyi ilk kez g r
256
KARTALIN ARM AANI
d iin de ayn lde heyecanlanm . Yal adama, byle

sine m u h te e m bir gsteriyi nasl baard n bile so rum a
m. Tek istedii bir an nce arabasna binip evine gitm ek
mi.
Yal adam , a y a a k alk m as iin o na yardm etm i ve
kendisini kandrd iin ondan zr dilemi. Dansnn as
ln d a k e n d isi o ld u u n u ve evin z e rin d e n s ra y n n da
o n u n d ans o ld u u n u s y lem i. O na, uu y n n e dikkat
edip etm ediini sormu. Nagual kadn elini saatin ters y n
ne doru daire biim inde evirmi. Yal adam onun ban
babacan bir tavrla okam ve onun bylesine dikkatli olu
unun iyiye alam et olduunu sylemi. D aha sonra da, d
tnde srtn incitmi olabileceini, iyi olduundan kesin
likle em in olm adan gitm esine izin verm eyeceini belirtmi.
A tak bir hareketle, om uzlarn dzletirmi, enesini ve hai
ninin arka ksm n, belkem iini dikletirm ek ister gibi yukar
doru kald rm . D a h a so n ra da, k re k k em i in in zerine
sert bir darbe indirerek, cierlerindeki tm havay boaltm.
Nagual kadn bir an nefes alam adn hissetm i ve baylm.
K en din e geldiinde don J u a n n evindeym i. Burnu k a
nyor, kulaklar u ulduyorm u, nefesi hzlanm ve gzlerini
bir nokta zerinde odaklayam yo rm u. Don Juan kza derin
nefes alm asn ve sekize kadar saym asn sylemi. Nefes al
dka, etrafndaki her ey berraklayorm u. Bana syledii
ne gre, yle bir an gelm i ki, tm oda bir akkor halini al
m; her ey k e h rib a r renkli bir n altnda parlyorm u.
K endini kay b e d er gibi olmu ve artk derin nefes alamyormu. Artk kehribar renkli k ylesine younlam ki, bir
sisi andrm aya balam. D aha sonra sis, kehribar renkli ip
liklerden oluan bir aa dnm . G rnt sonunda k aybo l
mu, ancak dny a bir sre d aha tekdze bir biim de kehribar
rengine b r n m olarak kalm.
Don Juan d aha sonra onunla k o n u m aya balam. Onu
evin dna kartm ve ona dnyann iki yarya b ln d
n gstermi. Sol yan berrakm , ancak sa yan am ber renkli
NAGUAL KADIN
25 7
bir rtye brnm . Don Jua kza, dnyann kavranabilir,

bizlerin anlalabilir olduunu sanm ann byk bir hata ol
duunu belirtmi. Algladklarnn bir m u am m a, ancak kii
nin alak gnlllk ve hayranlk iinde kabul edebilecei
bir gizem olduunu sylemi.
D aha sonra ona kural aklam . Kzn zihni ylesine
akm ki, anlatt her eyi rahata kavrayab ilm i. Kural
ona uygun ve yeterince ak grnyorm .
Don Juan ona, insann birbirinden tm yle ayr iki yan
nn bulunduunu ve kiinin bu m hr krarak bir yanndan
dier yanm a geebilmesinin byk bir disiplin ve kararllk
gerektirdiini aklam. ift bir varlk bu adan nemli bir
av antaja sahipm i: ift olm a d u ru m u , sa yanda yer alan
blm eler arasnda dolam a k o n u sun da greceli bir kolaylk
s aly orm u . ift varlk larn en b y k d e z a v a n ta jla ry s a ,
benlikleri iki farkl blm eye sahip olduklar iin, esneklikten
yoksun, tutucu, deiim den korkan bir kiilik yapsna sahip
olmalarym.
Don Juan, am acnn onu benliinin ar sa utaki b l
mnden, daha aydnlk, daha zeki ve duyarl olan sol yanm a
gemesini salam ak olduunu belirtmi. Ancak, b e k le n m e
dik bir rastlant sonucu, bedenine indirdii darbe onun ift
benliinin tesine gem esine neden olm u ve Nagual kadn,
benliinin gndelik yaam na ait b lm n n yer ald ar
sa yanndan, ar sol yanna gemi. Drt kez onu normal
bilin dzlem ine geri getirmeyi denemi, ancak bir sonu e l
de edemem i. B ununla birlikte, bedenine indirdii darbeler
sis duvaryla ilgili alglarn istenli bir biim de ap kap a t
may salam as konusund a ona yardm c olm u. Am ac bu
olm am asna ramen, don Juan izginin onun iin tek ynl
bir snr oluturduunu belirttiinde doruyu sylem i. Bir
kez izgiyi atktan sonra o da, tpk Silvio Manel gibi, asla
geri dnmemi.
Don Juan, Nagual kadnla beni tantrdnda, birb iri
mizin varlndan dahi hab erd ar o lm a m a m z a ram en, a ra
258
KARTALIN ARMAANI
m zda bir y aknlam a olum utu. Don Juan kendi den e y im

lerinden, ift varlklarn birlikte o ld u k larn d a birbirlerindc
bulduklar avuntunun tm tanm larn tesinde, ancak ok k
sa sreli olduunu biliyormu. M antm z tarafndan k avra
nam ayan birtakm glerin bizi bir araya getirdiini, sahip
o lm ad m z tek eyin zam an olduunu syledi. G een her
dakika son dakika olabilirmi; bu nedenle de her dakikann
hissedilerek yaanm as gerekiyorm u.
Don Juan bizi bir araya getirdikten sonra, kendisi ve sa
valar iin yapm alar gereken bir tek ey kalyordu: toplu
luum uzu ta m am lam ak zere drt kadn iz .src, erkek
sava ve bir erkek habercinin bulunmas. Bu amala, don
Juan Lydia, Josefina, la Gorda, Rosa, Benigo, Nestor, Pah
lito ve haberci E lig io yu buldu. Bunlarn her biri kabaca, don
J u a n m kendi topluluunun yelerinin birer kopyasyd lar.
SILVIO MANUELN Y A P M A M A L A R I
on Juan ve savalar, N agu al kad nla b enim kuraln

gereklerini yani, sekiz zgrlk savasn beslemek,
gelitirmek ve ynlendirm ek grevlerini yerine getirm em izi
beklem ek zere kelerin e ekildiler. H er ey m k e m m e l
grnyordu, ancak yolunda gitm eyen bir ey vard. Don J u
an n bulduu ilk kadn savalar iz ,siiriicii olmalar g erekir
ken, rya griiciiydierler. Don Juan bu anorm allii nasl
aklayacan bilem iyordu. k arab ildii tek sonu, erkin
bu kadnlar kendisinin redded em eyecei bir biim de yolu
nun zerine karm olduuydu.
Don Junn zihnini daha da kartran bir gariplik daha

vard; don J u a n n y o u n a b a l a r n a ra m e n , k a d n l a r n
yle, erkek sava yksek bilin d zlem ine bir trl
geemiyorlad. Sersem lem i, dikkatsizlem ilerdi ve mhiiii, benliklerinin iki yann birbirinden ayran zar koparam yorlard. Kaslar arasnda bir uyum salam ay becerem eyip,
yalpayarak yr dk leri iin k en dilerine s a rh o la r lakab
260
KARTALIN ARMAANI
taklmt. Yalnzca haberci E lig io yla la G ord a olaanst

derecede bilinli davrananyorlard. zellikle Eligio, don Jua n n kendi savalaryla ayn dzeydeydi.
kz bir araya geldiler ve ayrlm az bir birlik olutur
dular. adam da ayn ekilde gruplat. Kural drt saysn
em rettii halde l gruplar oluturulm as uursuzdu. sa
ys, enerjiyi, deiim i, devinim i, ve her eyden nce de, ye
niden douu sim geliyordu
K u ral artk b ir yol gsterici o larak ilevini yitirmiti.
B ununla birlikte, bir hatann sz konusu olabileceini aklla
rndan geirm iyorlard. D on Ju an ve savalar, erkin asla
h ata y ap m a y a c a n ne sryorlard. Bu sorunun yantm
ryalarnda ve g rm elerinde aratrdlar. Belki de ok acele
e ttiklerini, bu k a d n la ad a m n y etersiz old uklarn n
ayrdna varam adklarn dndler.
D o n Ju a n k afasna iki eyin takldn belirtti belirtti.
B u nlarn birincisi, o nlarn arasn d a k a tlm a m z n ne denli
doru olduuydu. kinci soruysa kuraln geerliliiyle ilgi
liydi. Velinimetleri onlara kuraln bir savay ilgilendirebi
lecek her eyi kapsadn kesin bir gerek olarak retmi,
onlar kuraln uygulanam ayaca kim i durum larn bulunabi
lecei olaslna kar hazrlam am t.
La G orda, don J u a n n topluluundaki kadnlarn b en im
le sorunlarnn b ulu nm ad n belirtti; erkeklerse ne yapaca
n bilem ez haldeydi. Erkekler iin b enim d u rum um un ku
rala u y m am as anlalam az ve kabul edilem ez bir olayd. B u
na karn kadnlar, ben im orada oluum un nedeninin eninde
sonunda akla k avuaca nd an em in grnyorlard. K a
dnlarn, sonulara kar t m y le ilgisiz davranarak kendile
rini duygusal alkantlardan uzak tutmay nasl baardklar
ni anlam tm. pheye yer verm eksizin, benim durum um un
da bir ekilde k u rala dahil olm as gerektiini biliyorm u gibi
g r n y o rla rd . B ir kere, ro l m k a b u llen e rek , kesinlikle
onlara yardm c olm utum . D on Juan ve topluluu, Nagual
kadn ve benim sayem izde, kendi evrim lerini tam am lam
261
lard ve zgrlklerine kavum ak zereydiler.

A radklar yant en son u n d a Silvio M a n u e lden geldi.
O nun grm esi, kiiiik kz k ardelerle G e n aro larn yetersiz
olmadklarn ortaya kard; ben onlar iin uygun bir Nagual
deildim. O n lara liderlik ed e b ile cek yetenee sahip d e il
dim, zira kuraln ngrd plana uym ayan, bir grc ola
rak don J u a n n dikkatinden kaan, bir ekle sahiptim. Drt
blm den oluuyorm u gibi grnen saydam bedenim asln
da yalnzca blm den oluuyordu. " atall N a g u a l
adn verdikleri bir dier kural daha vard. Ben bu dier ku
rala uyuyordum . Silvio M anuel benim, farkl trlerden k u
larn bakm ve scakl altnda kulukadan kan bir kua
benzediimi sylyordu. Yine de, topluluktaki herkesin bana
yardm etmesi, buna karlk benim de, onlara ait olm adm
halde, onlar iin elim den geleni yapm am gerekiyordu.
D on Juan, beni onlarn aralarna kendisi getirdii iin
benim sorum luluum u stleniyordu, ancak benim aralarnda
bulunm am tm n de olanca gleriyle iki konuya aklk
getirm eye zorluyordu: onlarn arasnda ne aryordum so rusu
na bir aklam a ve bu durum un yol at soruna bir zm.
Silvio Manuel ok ksa bir sre iinde onlarn arasndan
ayrlmam salayacak bir yol buldu. Projeyi ynlendirm e g
revini kendisi stlendi, ancak benim le kiisel olarak uraa
cak sabra ya da enerjiye sahip olm ad iin, bu ii yerine
getirm ek zere don J u a n grevlendirdi. Silvio M a n u e l in
amac atall N a g u a la ilikin kurala uyan kadn ya da er
kek bir haberci karm a kana dek beni hazrlam akt. K u ra
ln bu blm n bana aklam ann onun grevi olm adn
syledi. Dierleri gibi ben de uygun zam an b eklem e k zo
rundaydm.
Ortal iyice kartran ciddi bir sorun daha ortaya kt.
Bu sorun, la G o rd a yla ilgiliydi ve dolaysyla beni de ilgi
lendiriyordu. La Gorda, topluluum a bir gneyli kadn o la
rak katlmt. Don Juan ve dier grcler bundan e m in d i
ler. G rnrde, Cecilia, Delia ve iki kadn hab erciyle ayn
262
KARTALIN ARMAANI
gruptand. A ra larn da y adsn am az ben zerlikler vard. D aha

sonra, la G orda gereksiz tm kilolarn verdi ve yar yarya
inceldi. K eskin bir deiim geirm i, tm yle farkl bir kii
olmutu.
B enim le uram aktan onunla ilgilenm eye vakit bu lam a
yan dier savalar ondaki bu deiim i uzun sre fark e tm e
diler. La G o r d a daki byk deiiklik en nihayetinde dikkat
lerini ektiinde kendisinin bir gneyli kadna hi b en z em e
diini grdler. ri bedeni, d aha nceki grlerinde onlar
yanltmt. La G o r d a nn, aralarna ilk katld andan itiba
ren, Cecilia, Delia ve dier gneyli kadnlarla gerekte hi
de iyi g einm ed iin i anm sadlar. te yandan, N e lin d a yla
F lo rin d a dan ok holanm t ve onlarla olduka iyi geini
yordu, nk aslnda o hep onlar gibi olmutu. Bu da, toplu
lu u m d a iki kuze y li rya g r c n n b u lund uu anlam na
geliyordu, la G orda ve Rosa; bu durum kurala uym uyordu.
D on Juan ve savalar iyice armlard. O lup biten
her eyi bir yora, olaylarn nceden kestirilem ez bir biim de
sapm as yolund a bir iaret olarak yorumladlar. Kural b o za
nn, bir insan hatas o labileceini kabul edem edikleri iin,
tam olarak ayrdna varam adklar bir nedenle, stn bir g
cn onlara verdii buyruk sonucu hata ilemi olabilecekleri
ni varsaydlar.
B un dan sonra ne yaplabileceini uzun uzun dndler.
H e n z bir z m yolu b u la m a m k e n aralarna, hibirinin
re d d e d e m e y e c e i bir g ce sahip, gerek bir gneyli kadn
olan D o a S oledad katld. D o a Soledad kurala tam olarak
uyuyordu. O bir iz srcyd.
D o a S o le d a d n varl bir sre iin bizi rahatsz etti.
Bir ara, boa k rek salladm z hissine kapldk. A m a sonra
lar varl to pluluu byk bir canllk getirdi. Florinda, iz
srm e sanatn retm ek zere onu kanatlarnn altna ald.
A ncak ne denli yararl olursa olsun, enerjimin tuhaf bir bi
im de giderek azalm asn nleyem iyordu, iimdeki gevek
lik ve gszl k giderek artyordu.
263
Daha sonra bir giin Silvio M anuel ryasnda ustaca bir

plan kefettiini syledi. Son derece heyecanlanm t ve pla
nn ayrntlarn don Juan ve d i e r s a v a la rla g r m e k
zere bir kenara ekildi. G rm elerine Nagual kadn da ka
tlyordu, ancak ben arlm am tm . Bu durum bende, Sil
vio M a n u e lin hakkm da kefettii eyin, benim tarafm dan
renilm esini istemedikleri phesini dourdu.
Gruptakilere phelerim den sz ettim. Nagual kadn h a
ri hepsi gld bana, bir tek o phelenm ekte hakl o ld u u
mu syledi. Silvio M a n u e lin ryas onlarn arasnda ne ara
dm ortaya kartmt, ancak yazgm a boyun e m em g e
rekiyordu ve gerekten hazr olm adan grevim in ne old u u
nu renem eyecektim .
ylesine kesin bir tonda k o nu m utu ki, syledii her
eyi kabullenm ekten baka seeneim kalmamt. Ayn eyi
don Juan ya da Silvio Manuel sylem i olsayd, sanrm b y
lesine kolay raz olm azdm . Nagual kadn, ayrca, don Juan
ve d i e rle riy le ayn fik ird e o l m a d n s y led i. A m a , en
azndan gereksiz srtmeleri ve itaatsizlikleri nlem ek iin,
eylemlerinin genel amalarn bilm em eliym iim .
Silvio Manuel beni dorudan doruya ikinci dikkat d z
lemine aktararak grevim e hazrlam ay am alyordu. Bilin
cimi canlandrm ak zere bir dizi eylem planlamt.
Silvio M anuel, dierlerinine benim klavuzluum u st
lendiini, beni kendi erk blgesine, geceye ynlendireceini
syledi. Bana, birtakm ya p m a m alarn ryalarnda k endisi
ne grndn aklamasn yapt. Bunlar, uygulayc o la
rak ben ve la Gorda, gzlem ci olarak da N agual kadn dan
oluan bir grup iin tasarlanmt.
Silvio M anuel, Nagual kadndan ok etkilenmiti; onun
hakk nd a azndan yalnzca hay ran lk dolu szler d k l
yordu. Srekli onun ok zel biri olduunu belirtirdi. K e n d i
siyle ya da topluluundaki savalarn herhangi biriyle eit
koullar altnda grev yapabilirdi ona gre. Geri deneyim i
yoktu, ancak dikkatini istedii biim de kullanabiliyordu. S a
264
KARTALIN ARMAANI
hip olduu m thi ustaln, kendisi iin, benim onlarn ara

snda b u lu n u y o r o lm a m k ad a r b y k bir gizem olduunu,
benim, am alarna bal ve kararl bu insana uygun biri ola
m ayacam syledi. Bu am ala, Nagual kadnn etkisine dayanabilm em iin la G o r d a dan bana destek olmasn istedi.
Silvio M anuel ilk ya p m a m a m z iin, la G o rd a yla anca
srt srta, dizlerim iz yukarda oturdu un uzd a sabileceim i/
bir tahta sandk yapt. Sandn, ieri hava girmesini sala
yan kafesli bir kapa vard. L a G o r d a yla ben sandn iine
girip, zifiri k a r a n lk ta tam bir sessizlik iinde, u yum adan
oturuyorduk. Sandn iinde balangta ksa srelerle kah
yorduk; kal sremiz, bu srece alm am zdan sonra giderek
artt ve so nu nda hareket etm eden, gzm z krpm adan bii
tn gece kalabilm eyi baardk.
Nagual kadn, yorgunluktan tr farkl bilin dzlem i
ne gem em izi engellem ek zere yanm zda kalyordu. Silvio
M a n u e l, g e r g in lik te n k a y n a k la n a n o la a n d ko u llard a,
yksek bilin d zlem in d en norm al bilin d zlem ine ya da
ters yne kolaylkla geileceini belirtmiti.
Yapmamalar, h er uygulaym zda bizde eine rastlama
dm z bir dinlenm ilik salyordu. Bu beni olduka art
yordu, zira gece boyu uyank kalyor, gzm z krpm yor
duk. Bu dinlen m ilik d uyg u su n u yk sek bilin durum unda
b u lu n m a m z a b a ly o rd u m , a n c ak Silvio M an uel bana bu
ikisinin arasnda hibir ba bulunm adn, dinlenm e duygu
sunun dizlerim izi yukar krarak oturm am zdan kaynakland
n belirtti.
kinci ya p m a m a d a bize, kvrlp yatan kpekler gibi, ana
rahm indeki bebeklerin yatn andran bir konum da, sol ya
nm z zerinde, ahrlarmz kvrlm kollarm za deecek bi
im de, yere u z a n m a m z sylenmiti. Silvio Manuel, gzleri
m izi o lab ild i in c e uzun sre kapal tutm am z, ancak bize
k o n u m u m u z u deitirerek sa y anm z zerinde yatmamz
sylediinde am am z belirtmiti. Bu yap m a m a n n amac
nn, iitme d u y u m u m u z u n g rm e du yu m u m u zd an ayrlmas
265
ni sal amak ol duunu aklamt. Da ha nce olduu gibi,

Silvio Manuel, bu k o n u m d a u z a n m a sremi zi , tiim geceyi
uyank geirmeyi baarncaya kadar yava yava uzatmt.
Bu sreten sonra, Silvio M a n u c l in bizleri farkl bir et
kinlik alanna aktarmasna hazrdk. Topraa uzandmz ilk
iki ya pm am ad a belli bir algsal engeli engeli am o l du u
muzu aklad. nsanlar aalara benzetirdi. Sylediine g
re, bizler hareketli aalar gibiydik. K kl er im i z tanabili
yordu, ancak bu, topraktan k u rt ul du um uz anl am na g e lm i
yordu. Bi r d e n g e k u r a b i l m e k zere, h a v a d a asl k al ar ak
nc ya p m a m a edimini uygul ayaca mz syledi. Silvio
M a n u e l in dncesine gre, ilk iki ya p m a m a srasnda d ik
katlerimizi toplamay baarmtk ve nc ya p m a m a e di
mini kusursuz bir biimde baarabilecek du ru ma gelmitik.
Bir gece, Silvio Manuel la G o r d a yla beni i skemlelere
benzeyen deriden iki ayr ko um takmna balayarak btn
gece havada asl tuttu. Bu kay takmna oturduk ve Silvio
Manuel bizi bir palangayla byk bir aacn en tepesine k a
dar ykseltti. Bizlerden aacn bilincine dikkat et memi zi is
tedi; sylediine gre onun ko nu kl ar yd k ve bize iaretler
verecekti. Silvio Manuel, Nagual kad ndan da orada d u r m a
sn ve zaman z ama n bize seslenmesini istedi.
A a t a asl halde bu y a p m a m a y her yi nel eyi i mizde,
bedenlerimizde, elektrik akmlarnn oluturduu hafif itkile
ri andran, olaanst bir ak deneyimledik. lk ii drt d e
neyimimizde, aa sanki biz davetsiz misafirlerden sklyor
gibiydi; daha sonra bu itkiler, barn ve huzurun iaretlerine
dnt. Silvio Manuel bize, bir aacn bilincinin topran
derinliklerinden beslendiini, oysa hareket eden varlklarn
bilinlerinin y z e y d e n bes lendi kl er ini aklad. Bi r aat a
hrnlk b u lu n m a z d , oys a har eket eden var l kl ar t epede n
trnaa bu duyg uy la kaplydlar.
Silvio M a n u e l in s avma gre, karanlkta mutlak bir din
ginlikle du rdu um uz da , alglarmz derin bir sarsnt g e ir
mekteydi. Byle duruml arda iitme d u y u m u m u z baatlk k a
266
KARTALIN ARMAANI
zanr, e vremi zde bulunan, ya ayan ve var olan tm yaratk

larn verdikleri sinyaller bizim tarafmzdan ayrmsanr bu
ay r ms am a salt iitme d u y um u yl a deil, iitsel ve grsel d u
yumlarn bir birleimi tarafndan gerekleirmi. Sylediine
gre karanlkta, zellikle kii hav adan asl ol duunda, g z
ler kulaklara bal, ikincil bir ilev kazanyordu.
La G o r d a yla beni m de farkna var d m z gibi, Silvio
Manuel bu k o n u d a t am am en haklyd. Yapmama altrmala
ryla Silvio Manuel, dmzdaki dnyay alglay b ii mimi
ze yeni bir boyut kazandrd.
Da h a s onra la Gor da ve bana, b un dan sonra gerekleti
recei mi z ya p m a m a edimlerimin, znde, dierlerinden d a
ha farkl ve d a ha kar ma k olacan belirtti. Bunlar, teki
d ny ay l a ilikileri r e n m e y e ynelikti. Bu ilemi gece ya
da gne d o m a d a n nce; tan vakti gerekletirerek, yarata
ca etkiyi en st dzeye kart mak gerekiyordu. Bize, ikinci
grubun birinci ya pm am as n n iki a a ma dan olutuunu s y
ledi. B i r i n c i a a m a d a , y k s e k b i l i n c i n en st n o k t a s n d a
odakl anarak sis duvarn a y r m sa ma m z gerekiyordu. Bir kez
bunu gerekletirebildikten sonra, ikinci aama, paralel iz
giler arasndaki d n y a y a girebilmeyi gze al mak zere, bu
sis duvarnn d n n n durdurulmasn salamaktan ibaret
ti.
Silvio Ma nu el bizi uyararak, esas amacnn bizleri, her
hangi bir zihinsel hazrlkta bul unmaks z n, dorudan ikinci
dikkatin iine yerletirmek ol duunu syledi. kinci dikkatin
der inl ikl eri nde yap lanl ar fikir y r t me de n , d or uda n
re nme mi zi istiyordu.Savna gre ikinci dikkat, bilinsiz, b
yl bir geyiin ya da byl bir akaln elinde bul un uy or
du. Sis duvarn n tesine yol cul uk ed ebil mek zere g c m
z zorladmzda, eni nde s on un d a t m varlmzda srekli
bir bakalam deneyiml eyecekt ik; bu bakalam bizim p a
ralel i z g i l e r a r as n d a k i d n y a n n g er e k o l d u un u , nasl
saydam b ed e ni mi z toplam varlmzn bir bl mn olutu
ruyorsa, onu n da ger ek dn yan n bir bl mn oluturdu
26 7
unu anlamamz ve kabul etmemi zi salayacakt.

Silvio Manuel ayrca beni ve la G o r d a y, gnn birinde,
dier mezlere teki dnyann yolunu gst erebil memi z ola
slnn bulunup bul unmad n d e n e me k iin kullandn
da aklad; byle bir d u r um d a, bu m e z l e r Nagual Juan
M a t u s la savalarna en son yol culuklarnda elik e d e c ek
lerdi. Nagual kadn da Nagual Juan Mats ve savalaryla
birlikte bu dnyadan ayrlacana gre, mez lar de onun ar
dndan gitmek zorundaydlar, zira Nagual adam n yo kl u u n
da onlarn tek liderleri Nagual kadn olacakt. Nagual kad
nn bu konuda bize gvendiini, bu nedenle almalarmz
onun gzetiminde yaptmz belirtti.
Silvio Manuel la G o r d a yla beni alarak evinin arkasn
daki baheye gtrd ve y a p m a m a edimlerimizi uygul amak
zere bizi yere oturttu. En yksek bilin nokt am za ulaabil
m e k iin don J u a n n yardm na g er eks inimi mi z yoktu. Sis
duvarn ksa srede grmeyi baardm. La Go rd a da; ama ne
yaparsak yapalm, sis duvarnn d n n durduramyorduk.
Bam her eviriimde duvar da ba ml a birlikte dnyordu.
Nagual kadn duvar du rdur may ve onu tek bana a
may ba ar yo rdu . A n c a k t m a b a l a r n a kar n bi zi m de
kendisi ile birlikte duvar amam z o da salayamad. En so
nunda don Juan ve Silvio Manuel bizim iin duvar du rdu r
mak zorunda kaldlar ve bizi iterek duvar amamz salad
lar. O sis duvarna girdiim gibi tm be de nimi n bir halatn
rgleri misali bkl dn hissettim.
Duvarn te yakasnda yuvarlak kum tepeciklerinin bu
lunduu rknt verici, ssz bir dzlk uzanyordu. e v r e
mizde ok alak sar bulutlar vard ancak ne gky z ne de
ufuk dzlemi grnyor du; solgun sarms bu har k mel er i
grebilmeyi engelliyordu. Yr ye bi lme k ol duka zordu. B a
sn, bedenimi n alk olduu dzeyin ok zerindeydi. La
G o r d a yla a ma s zc a yryor, ner eye gittiimizi b i l mi y o r
duk, Nagual kad nsa gittii yeri biliyor grnyordu. D u va r
dan uzaklatka ortalk daha da karanlklayor, hareket et
268
KARTALIN ARMAANI
m ek d aha da zorlayordu. La G o r d a nn da, beni m de a ya k

ta d u ra c ak hal i mi z k al mam t . S r n m e k z or u n d a kaldk.
G c m yitirmek zereydim, la Go rda da beni ml e ayn d u
rumdayd; Nagual kadn bizleri srkleyerek duvarn olduu
yere geri getirdi ve dar kartt.
Ayn y o l c u l u u d e f a la rc a yinel edi k. n c el er i don Jua n la Silvio Ma nue l bize yardm edi yor ve duvar durdur u
yorlard ancak da ha sonra la G o r d a yla ben, neredeyse N a
gual kadn k ad ar beceri e di nmey i baardk. Duvarn d n
n durdur abi lmeyi rendik. Ke ndi kendine oldu bu i. B e
n im amdan, bu dene y srasnda anahtarn niyet daha do ru
su niyetin zel bir d ur umu ol duunun, zira bunun bildiim
a n l am d a i st enci mden ka yn a kl an ma d n n ayrdna vardm.
Bu, b ed en imi n orta b lmes ind e odakl anan youn bir arzuy
du. T u h a f bir gerginlik nce beni titretiyor, daha bir gce d
nyordu; bu g gerekte duvar d u rd u rma ma k ta ama b e
deni mi n bir b l m n n istencimin dnda saa doru do k
san derecelik bir ayla d n mes in i salyordu. Sonuta, bir
anl na iki farkl bak asna sahip oluyordum. He m sis
duvarnn ikiye ayrd d n ya ya bakyor, h em de gzlerimin
nnde beliren, d or ud an d o ru ya sarms buhardan oluan,
bir k m e gry or dum. Da h a sonra bu ikinci g rnm baat
lk kazand ve bir g beni sisin tesine doru itti.
r e n d i i m i z bi r d i e r k o n u d a b u l u n d u u m u z yerin
gerek olarak kabul leni lmesi oldu; yolculuklarmzn dalara
yaplan bir k e if gezisi ya da bir yelkenliyle yaplan deniz
yolculuu k ada r ger ek ol duunu dnyorduk. Ku m tepe
ciklerini and ran t ms ekl er bize dnyan n herhangi bir b l
gesi denli gerek g r n m e y e balamt.
La G o r d a yla ben, m z n paralel izgiler arasndaki
d n y a d a s o n su zl u u dene yi ml ed i i mi z! d n y ord uk , a n
cak o r a d a nelerle kar l a t mz t am olarak an ms ayam yorduk. A n ms ay ab il di i mi z tek ey, gndelik yaam d n y a
sna geri d n m e k zere oradan ayrlrken yaadmz korku
dolu anlard. Bu anlar h er z a m a n youn bir keder ve g v e n
SILVIO MANUELN Y A P M A M A L A R !
269
sizlik duygularyla yklyd.

Don Juan ve savalar abal ar m z b y k bir merak
iinde izliyorlard, ancak tuhaftr, Eligio kln k p rd at ma
mt. Kendisi don J u a n n kendi t opl uluundaki savalarla
boy l ebilecek derecede esiz bir sava ol mas na kar
n, ne uralarmza katld, ne de bizlere yardm etti.
La Go da, El i g i onun kendisini E m i l i t o ya, byl ece de
dorudan Nagual Juan M a t u s a bal amay baarm o l du u
nu belirtti. Kendisi hibir z ama n bizim yaadmz sorunlar
yaamamt, gz ap kapayncaya kadar ikinci dikkati iin
de younl aabi li yordu. kinci di kkat in s nrlamalar iinde
yolculuk et mek onun iin parmaklarn klatmak denli k o
layd.
La Gorda bana, El igionun olaanst yeteneklerini kul
lanarak, dierlerinin gerek h a k k n da en ufak bir k u k uy a
kaplmadklad srada bile, beni m onlar iin u ygun biri o l m a
dm kefettiini anmsatt.
Kuzey M e k s i k a da V i ce n te nin evinin arka b ahes inde
otu rdu u m bir gn, birdenbire E m i l i t o yla Eligio bel i rmi
lerdi. Herkes, uzun sre ortalktan yok olan E ni li tonun bir
yolculuktan geri d nm ol duunu dnyordu. Ki ms e ona
tek bir soru sormad. Bulgularn nce don J u a n a, daha so n
ra isleyen herkese anlatrd.
O gn, Em i l i t oyla Eligio eve arka kap dan girmilerdi.
Emilito her z ama n olduu gibi cokuluydu. Eligio ise her z a
mank i sessiz, ciddi tavrn beni ms emi ti . Bu ikisini ne za
man bir arada grsem, E m i l i t o nun bu gsterili kiiliinin
El igioyu glgede braktn, bu du ru mu n E l ig ioyu daha da
ie kapank hale dnrdm.
Emilito don J u a n a b akmak iin ieri girdiinde Eligio
da beni ml e lafl amaya balamt. Gl erek y an m a gelmiti.
Kollarn o m u z u m a yaslayp dudaklarn ku la ma yaklat
rarak bana paralel izgilerin m h r n en s on un da zebi l
diim, E m i l i t o nun zafer adn verdii nokt aya ulaabile
ceini fsldamt.
270
KARTALIN ARMAANI
Akl amalar n srdrerek z a f er hak k nd a a n l a y a m a

dm baz eyler sylemiti. Anlattklarnn ancak anahatlarn kavr ay ab il i yo rdu m. K o n u y u akl adkt an sonra, Eligio
el imden tutarak avl unun ortasna getirmi, enemi biraz y u
kar kaldrarak gk y z ne b ak m a m ve ayakta du rmam s y
lemiti. O da sa yan mda, beni ml e ayn k o n u m d a dikiliyor
du. Ke nd imi rahat b rakmam , ba m n st ksmnn arl
nn ekimiyle geriye doru d m em i istemiti. Bir g beni
a r k a m d a n k a v r a m ve yere d o r u ekmi t i. A r k a m d a bir
u u r u m bel irdi i ni hat rl yo rum. Yuva rl anm , da ha sonra
b i rdenb ir e k en d i mi k u m tepeci kleri ni and ran t ms ekl eri n
b ul unduu o bo alanda bul mutum.
Eligio kendisini i zl emem iin beni zorluyor, bana, zafe
rin yamacnn tepelerin zerinde oldu un u sylyordu. Adm
at amayacak hale gelinceye kadar onu izlemitim. Sanki h a
vadan yaplm gibi, hi g h ar camad an n m de yr yo r
du. Geni bir tepeciin zerinde d un n u , ileriyi gstermiti.
Geri dnerek, ko ar ak y an ma gelip, bana zaferin yamac o l
duunu syledii o tepeyi srnerek de olsa t r ma nm am iin
yalvarmt. Tepe, belki de otuz krk met re temdeydi ancak
beni m bir adm atacak halim kalmamt.
Beni srkleyerek tepeyi a ma m a yardm et meye al
mt; ancak beni yer imd en bile k mldatamyordu. Arlm
neredeyse yz kat artmt. En so nu nd a Eligio, don J u a n ve
topluluunu a rmak z or unda kalmt. Cecilia beni o m u z u
na alarak darya tamt.
La G o rd a bana, E l i g i o ya bu grevi Em il it onun verdii
ni belirtti. E m i l i t o k u ra l a g re h ar e k e t edi y or mu . Zafere
yol cul uunu gerekletirmi olan haberci mi n bunu bana g s
termesi gerekiyordu.
E l i g i o nun zafere u la m ak iin son bir gayrette bu lu n
m a m a m iin beni zorlad an c o kus unu ve yzndeki h e
vesli ifadeyi; g iri i mi mi n baarszla sonul anmas karsn
da d u y d u u z n t y ve d k r k l m a n m s y o r u m . O
g nden sonra b en iml e bir daha konumad .
271
La G o r d a yla ben, sis duvarnn tesine olan yolcul uu

muza kendimizi ylesine kaptrmtk ki, Silvio M a n u c l le
bir sonraki y a p m a m a e d i m i n d e neleri y a a y a c a m z t
myle unutmutuk. Silvio Manuel bize bu deneyimi n son de
rece heyecan verici olacan, kk kz kardeler ve Gearolarla birlikte paralel izgileri aarak dorudan doruya t op
lam bilin dny as n a ge ece imi zi belirtmiti. Dona Soled a d aramza almamt zira, y a p m a m a deneyiml eri yalnzca
rilya grcler iindi, oysa o bir iz srcyd.
Silvio Manuel ayrca, defalarca K a rt a l n ayaklarna ka
panarak, kendimizi nc di kkat e altrmamz islediini
sylemiti. Bizleri bunun iin hazrlad; bir savann o ssz
alana yapt yolculuklarn gerek snrlarn almas iin ha
zrlayc bir aama olduunu aklad. Kiinin yksek bilin
durumunda, ya da rya srasnda sis duvarn a maya al
mas, ancak toplam bilincinin kk bir b l m n altr
masyla gerekleir; oysa, bedensel olarak dier dn yaya ge
ebilmek iin tm varlmzn katlm gerekir.
Silvio Manuel, kpry, gerek bir geiin simgesi ol a
rak kullanyordu. O n a gre, kpr bir ck noktasna k o m u y
du; ve erk noktalar, dier d n y a y a ulaan atlaklar, gei
yollaryd. Dncesi ne gre la G o r d a yla ben, K a r ta l g re
bilmeye dayanacak gce, az da olsa, ulamtk.
kadn ve adam toparlayarak onlar en yksek bi
lin d ur u mu n a getirmenin benim kiisel gre vi m ol duunu
syledi. Onl ar iin en azndan bunu y ap m ak zo ru nd ay d m,
zira zgr le k avu a bi lme frsatnn yit ir il mesi nde benim
de rolm bulunuyordu.
Hareket saatimizi gn aa rmad an nce ya da afak vakti
olarak belirlemiti. zeri me den greve sadk kalarak, tp
k don J u a n n bana yapt gibi, g ru bu n en y ks ek bilin
dzlemine gemesini sal amaya altm. Bedenlerini ne e
kilde y nl endi re cei mi , aslnda onl arl a ne y a pa c a m bil
mediim iin srtlarna vurmakl a yetindim. Yorucu birka gi
ri i mden sonra, don J uan m d a h a l e e t m e k z o r u n d a kald.
272
KARTALIN ARMAANI
Gruptakileri olabilecekleri en hazrlkl du ru ma getirdi ve bir

h ayvan srs gibi kpr n n banda bana teslim etti. G r e
v i m onlar tek tek k p r de n geirmekti. Erk noktas gney
ynndeydi ; son derece tekinsiz yora. Plana gre, ilk nce
Silvio M a nu e l k p r y geecek, grubu ona teslim et memi
bekl eyecek ve daha sonra da, bi linmeyeni n iinde g r u b u m u
za yol gsterecekti.
Silvio Man ue l kpry geti, peinden de Eligio; dnp
bir an olsun b ana bakmamt. K pr n n kuzey yannda bir
birine sk skya yaklam alt m e z d e n oluan grup bana
kalmt. Hepsi ni n de d kopmut u; denet imi md en ktlar
ve il yavrusu gibi daldlar. kadn tek tek yakaladm ve
onlar Silvio M a n u e l e teslim etmeyi baardm. Silvio M a n u
el kadnlar iki dny a arasnda uzanan atlan giriinde tut
tu. adam yet i emey ecei m kadar hzl kouyorlard. O n
lar k o v al ay a ma ya c ak derecede yorul mut um.
Bana akl ver mesi iin kprn n dier yakasnda duran
don J u a n a baktm. Topl ul uu nu n di er b l m ve Nagual
kadnla birlikte beni seyrediyordu; kadnlarn ya da a da ml a
rn peinden k o m a m iin bana iaret ediyorlar ve beceriksiz
giriimlerimle eleniyorlard. Don Juan, U adam bo verip
la G o r d a yla birlikte k p r y g e m e m i , Silvio M a n u e l in
y an ma g it me mi iaret etti.
K pr y getik. Silvio Manu el ve Eligio, bir adam bo
yun da yatay bir yarn kenarlarn tutuyorlard. Kadnlar k o
arak la G o r d a nn arkasna gizlendiler. Silvio Manuel hep i
mi ze yarn iine doru y r memi zi buyurdu. Sylediini
yaptm. Ka d nl ar ona uymadlar. Giriin tesinde hibir ey
yoktu. A z n a k a d a r hi bi r eyle do luy du. G z le r im ak,
tm d u y u l a r m u yar l m d u ru m da yd . n m grebil mek
iin ken di mi zorladm. An c ak n m d e hibir ey yoktu. Ya
da, eer n m d e bir ey varsa, onu g re me yece k d u r u m d a y
dm. Duy u organlarm, tandm, anl amlandrdm bir ey
s e e m i y o r d u . D a h a n c e hi d e n e y i m l e m e d i i m b ii md e
hilii al g lyor dum. B ed en i mi n par alandn hi ss ed iyo r
273
dum. imden ykselen bir g, dar km aya urayordu.

Kelimenin gerek anlamyla, pat l amak zereydi m, tam
zlmek zereydim ki, bir elin beni kavrayarak oradan dar
ektiini hissettim.
Nagual kadn oray ap beni kurtarmt. Eligio, yerin
den kprdayamyord, zira yar tutmaktayd; Silvio Mane l se her elinde iki kadn ol mak zere drt kadn salarndan
yakalam, onlar ieri doru s av ur ma ya hazr bir halde bek
liyordu.
Sanrm tm olay yaklak on be daki ka iinde olup bit
ti; ancak o srada, kprnn evresindeki insanlara ne o ldu
unu merak etmek aklmn ucundan gememiti. Ade ta za
mann ak durmutu. Meksiko C i t y ye y ol cu l u u mu z sra
snda kprye geri d n d m z de de olduu gibi.
Silvio Manuel, giriimin, baarsz gibi grnse de, tam
bir baar yla s o nu l and n syledi. Drt kad n yar ve
onun tesinde uzanan dier dnyay grmlerdi; beni m or a
da deneyimlediimse, gerek anl amda bir lm duygus uydu.
l m n g r k e m l i ya da h u z u r verici hi bi r zell ii
yoktur, dedi. Zira gerek dehet l m annda balar. Orada
hissettiin snrsz gle, Kartal seni yle bir skacak ki, iin
de bulunan, sahip olduun en ufak bilin lts bile silinip
gi decek.
Silvio Manuel, la G o r d a yla beni yeni bir giriim iin
hazrlad. Bize, erk noktalarnn dnyay biimini y it ir me k
ten koruyan bir tr kubbenin zerinde yer alan gerek del ik
ler olduunu aklad. kinci dikkati iinde yeterince g to
parlanabildii srece, bir erk n okt as n dan y a r a rl an a bi lm ek
olanaklyd. Ka rt al n varlna d aya nabi lme nin anahtarnn,
kiinin niyetinin kudretinde yattn syledi. N iyet ol madan,
hibir ey olamazd. teki d ny ay a adm atan tek kii ben
o lduuma gre, az kalsn beni ldrecek olan nedenin, kendi
amacm deitirmedeki yetersizliim ol duunu syledi. B u
nunla birlikte, ok alarak t m m z n de kendi niyetimizi
s rdrebileceimizden emindi. Bununl a birlikte bize niyetin
274
KARTALIN ARMAANI
ne ol duunu aklamad. aka yollu, bunu ancak Nagual Jan M a t u s un aklayabileceini belirtti ancak o da bizimle
birlikte deildi.
N e ya z k ki bir so nra ki gi ri i mi z g e r e kl e m ed i , zira
enerjimi yitirmitim. Yaama g c m be de nimde n sratle ve
yok edici bir bi i mde akp gitti. Birdenbire kendi mi ylesine
gsz hissetmitim ki, Silvio M a n u e l in evinde kendi mden
getim.
La G o r d a ya b u n d an s onra nel eri n ol up bittiini bilip
b il me dii ni s ordum. ah s en b en im bu k o n u d a en ufak bir
fikrim yoktu. La Gorda, Silvio M a n u e l in herkese K a r ta ln
beni g r u p t a n a y r d m , en s o n u n d a , y a z g m u y g u l a m a k
ze re ben i h az r l am al ar iin u y g u n bir d u r u m a geldiimi
sylediini anlatt. Plan, bilinsiz bi r an mda beni paralel
izgiler arasndaki d ny ay a ge ir mek ve bu dnyann, be de
ni mde artakalan tm gereksiz enerjiyi ekip almasn sala
makt. Bu dncesi t m yoldalar arasnda kabul grmt,
zira kural kiinin oraya ancak bilinli d ur um da girebileceini
sylyordu. Bilinsiz bir d u r u md a oraya girmek lm geti
rirdi, zira bilin ol mad n da y a a m gc o dnyan n basnc
altnda t kenip giderdi.
La G o r d a onu y an lar na al mad kl ar n syledi. A n c a k
Nagual Juan Mat us o n a bir za ma nl ar beni m dirimsel enerji
den yoks un o l du u mu, bir lden farksz olduumu, hepsi
nin srayla b e d e n i m e taze enerji flediklerini sylemiti. O
dnyada, y a am g cn e sahip herkes bunu fleyerek dierle
rine aktarabilirmi. Nefeslerini, zerinde bir depol ama n o k
tas b u l u n a n t m d el ik lere gn der eb il ir le rmi . lk fl eyen
Silvio Manu el olmu, onu Nagual kadn izlemi. Enerjimin
kal an b l m n Na gual Juan M a t u s un t opluluunun dier
yeleri oluturmu.
Enerjilerini i i me fledi kt en sonra, Nagual kad n beni
sisten kartarak, Silvio M a n u e l in evi ne tam. Bam g
ney dou y n n e gel ecek bi i mde beni yere yatrmlar. La
Gorda, l gibi yattm syledi. On un l a birlikte Gena olar
SILVIO MANUELN Y A P M A M A L A R /
275
ve kk kz kardeler de oradalarm. Nagual kadn onlara

benim hasta olduumu, ancak bir gn geri dnerek kendileri
ne zgrlklerine kavu makt a yardmc olacan, zira bunu
baarmadan benim de zgr ol amaya ca om anlatmt. S i 1vio Manuel bana nefesini vermi ve yaama dndrm. Bu
yzden, la Gorda ve kk kz kardeler Silvio M a n u e l in
benim efendim ol du umu anmsyorlard. Hibir ey o l m a
m gibi beni y a t a m a g t r m ve u y u m a y a b ra km .
Uyandktan sonra oradan ayrlm ve geri dnmemi ti m. D a
ha sonra tm olup biteni unut mu, zira bir daha hi kimse
onu sol y an ma itmemi. Geri dnp, onu dierlerinin aras n
da bulduum, o kasabaya yerlemi. Nagual Ja Matus ve
G e na o iki ayr ev kurmular. Gearo erkeklerin bakmn,
Nagual Ja Matssa kadnlarn bak m m stlenmi.
Uykuya dal d mda kendi mi bunalm ve gsz hisse
diyordum. U y a n d md a ys a t a m a m e n k e nd i m de yd i m ; iim
iime smyordu ve olaanst, o gne dein tan mad m
bir enerji tm bedenimi kaplamt. Ancak d u y d u u m bu he
yecan, don J u a n n bana la G o r d a dan ayrlacam, ona yar
dm et mek zere geri d n m e y e hazr ol aca m gne kadar
tek bama kalp, kusurszlatrnay r e n me m gerekliini
sylediinde kayboldu. Don Juan k ay g l an ma ma m ve c e sa
retimi yi tirmememi istedi, zira kuraln taycs, gerek g
revimi bana gstermek zere bir gn mutlaka kendisini bana
tantacakt.
O gnden sonra, olduka uzun bir siie don J an gr
medim. Geri d n d md e srekli olarak bilincimin sa y a
nndan sol yanna ge me mi salad; bunu yaparken iki amac
bulunuyordu. Birincisi, sava topluluu ve Nagual kadnla
aramdaki ilikileri s r dr me mi sa lama k, kincisiyse beni,
kendisiyle ilikilerimin kalan yllarnda siiekli ilikide b ul u
nacam Z u l e i c a nn dolaysz gzelimi altnda tutmakt.
Z u l e i c a nn gzeti mi ne teslim e di lmemi n nedenini don
Juan yle aklyordu: Silvio ManeLin esas planna gre,
276
KARTALIN ARMAANI
biri sa yanm, dieri sol yan m iin o l mak zere bana re

tilmesi ger eken iki tr ynerge bulunmal yd . Sa yana ait
y ner ge, n o r m a l bilin d z l e m i n e aitti ve beni insanlarn
iinde gizil d u r u m d a farkl bir bilincin var ol duuna d u y d u
u m mant ksal bir inanca ynlendi ri yordu. Bu ynergeden
don Juan s oruml uydu. Sol yana ait ynergelerin bana retil
mesi greviyse Z u l e i c a ya verilmiti; bu ynerge yksek bi
lin d u r u mu n u ve yalnzca ikinci dikkatin kullanmn ilgi
lendiriyordu. Bu nedenle, M e k s i k a ya her gidiimde, z a m a
nmn yarsn Zuleica, dier yarsn don J u a n la geiriyor
dum.
R Y A G R M E N N NCELKLER
on Juan, artk ikinci dikkate gi rme k o n u s u nd a ol duka

deneyimli ol du u mu belirterek, beni ikinci dikkate a k
tarma grevine balad. Silvio Manuel beni ikinci dikkatin
eiine kadar getirmiti. Bu d uruml arda eksikliim, bana y e
terli ve uygun temellerin verilmi olmamasyd. Bi li nmeyene
gven iinde girebilmeyi gze almas iin, kadn savalar
dan farkl olarak, erkek savalara ciddi birtakm ger eke le
rin gsterilmesi gerekir. Kadn savalarsa kendi lerine yol
g st ere n l idere t am bir g ve n d u y ma l ar k o u l u y l a onlar,
hibir tereddiite kap lmadan ikinci dikkate girebilirler.
Don Juan nce riiya grm enin karmak ynlerini re

nerek ie ba lama m gerektiini syleyerek beni Z u l e i c a nn
gzetimine verdi. Kusursuz olmal, rendii m her eyi b
yk bir titizlikle uygulamal, her eyden nce de, yaam g
c m ger eks iz yere h a r c a m a m a k iin dikkatli ve mant kl
d avr an mal ym m. Di kkat in a a ma s n a gi reb il mek iin
kiinin yaam gcne sahip olmasnn bir nko ul mu, zira
278
KARTALIN ARMAANI
y a a m g c n d e n y o k s u n s a v a n n g i d e c e k y n ya da
amac ol amazm . l m srasnda bilincimizin nc d i k
kate girermi; ancak l m d u r u m u n a gei, Kartal yaam g
c mz paralayp y ut madan nce yalnzca bir an srermi.
La Gorda, Nagual Juan M a t u s un tm mezl eri ne tek
tek rya g rm ey i rettiini syledi. m e zl e r e bu grevi
beni ml e ayn z a m a n d a verdiini d nyordu. Onlarn y
nergeleri de sa ve sol olarak ikiye ayrlm. Norma l bilin
d z le mi n e ilikin yner gel er m ez l e r e Nagual ve Ge naro
tarafndan verilmi. mezl er in hazr olduklarna karar ver
dikten sonra, Nagual onlarn yks ek bir bilin dzeyine g e
melerini salayarak, onlar m u h at ap olacaklar kiilerle ba
baa brakm. Vicente N e s t o r u, Silvio Manuel B e n i g n o yu,
Genaro ise P a b l i t o yu eitmi. H er mel i nda Ly di aya, Nelinda ise R o s a ya y n gst ermi . La G o r d a ysa, J o s e f i n a yla
birlikte, bir gn y a r d m m a gelebilmeleri iin, rya g r m e
nin d ah a incelikli ynlerini re n me k zere Z u l e i c a nn g
zetimine verilmi.
Bunun yan sra, La Gorda, erkeklerin ayrca, iz srmeyi
r e n m e k z e re , F l o r i n d a ya da g t r l d k l e r i s o n u c u n a
varm. D a vr an l ar n d a ort aya kan b y k d ei i m bunu
kantlyormu. Sav na gre, da ha her hangi bir ey a n m s a
m a d a n k e nd i s i ne iz s rm en in ilkeleri retilmi, ancak bu
son derece yzeysel bir bi i mde yaplm; kendisine re n
diklerini u y g u l a m a frsat v er i lmemi , oys a er keklere hem
pratik bilgi h e m de grevler verilmi. Davranlarndaki d e
iimler de b unu n kantym. Kaygsz, neeli birer insan ol
mular. Ya a md an h az alyorlarm; te y and an kendisi ve
teki kadnlar, grdkleri ryalardan dolay giderek daha ka
ramsar ve daha ciddi bir ruh haline girmiler.
La Gorda, gruptaki ad aml ard an iz srme ko nus und a bil
diklerini b ana aklamalarn istediimde, kendilerine verilen
ynergeleri an ms ay a ma ma l ar n n u yg ul amad a bul unmal ar
na ramen aslnda ne yaptklarn bilmediklerinden k ay na k
landn t ah mi n ediyordu. B unu nl a birlikte, eitimleri, br
279
insanlarla olan ilikilerinde kendini belli ediyordu. Kiileri

kendi arzulan dorultusunda ynl endi rme kon us und a kus ur
suz birer sanatydlar, / r siirme uygulamalar sayesinde e r
kekler kontroll lgnl bile renmilerdi. rnein So le
dad P abl i tonun annesiymi gibi davranyorlard. Dardan
bakan biri, onlarn didien birer ana oul olduklarn sanabi
lirdi, oysa gerekte onlar birer oyuncuydular. Herkesi kend i
lerine inandrmlard. Kimi za ma n Pablito yle bir p er for
mans sergiliyordu ki, kendisi bile inanyordu.
La Gorda gruptaki herkesin davran lar mdan dolay iyi
ce afalladklarn itiraf etti. Benim bir kak m yoksa ko n t
roll lgnln bir stad m o l d u u ma karar veremiyorlarm. Sergiledikleri oyunl ara i nand m ortadayd. Soledad,
onlara b eni m dav ran la r ma a ld a n m a m a l a r n , zira b eni m
gerek bir deli ol du umu sylemi. Kont rol lym gibi d a v
ranyordum, ancak onlarn gznde ylesine a nor ma ld im ki
bir Nagual gibi dav ranmay b ec er e me y ec e i mi d n y o r
lard. Kadnlarn her birini bana ldrc bir darbe indi rme
leri iin grevlendirmi. Onlara bunu, aklm ba mda olduu
bir srada benim kendisine sylemi o l du umu belirtmi.
L a Gorda , Z u l e i c a nn g ze ti mi al t nd a rya g r m e y i
renmesinin birka yl s rdn anlatt. Nagual Juan M a
tris yeterince beceri kazandndan emi n ol du u nd a onu, g er
ek m uh a t a b olan N e l i n d a ya g t rm . La G o r d a ya bu
d n ya da nasl d av r an ma s gerekt iini re te n N e li n d a o l
mu. Ona yalnzca batl giysileri iinde rahat hareket e t m e
sini retmekle kal mam , ayn za ma n da ince zevkler e d i n
mesini de salam. Bylece, O a x a c a da bana artc ve e
kici gelen ehirli giysileri iindeki rahat davranlarm daha
nceden dene yiml emi bulunuyormu.
kinci dikkate geii mde Zleica k l avuzum olarak son
derece baarlyd. Grmeleri mizin yalnzca gece vakti ve
zifiri karanlkta gereeklemesi konus unda srar etmiti. Bu
yzden, beni m iin Zuleica yalnzca karanlkta bir ses, di k
katimi baka hibir ey zerinde deil, yalnzca szleri tize-
280
KARTALIN ARMAANI
rinde o da kl am am syleyerek aramzdaki temas balatan bir

sesti. Sesi, la G o r d a nn ryada d u y du un u sand kadnn
sesiydi.
Zuleica bana, eer rya kapal bir yerde gerekl eecek
se, b u n un en iyi y ol unun tam bir karanlk iinde dar bir yata
a uzanarak, zerinde oturarak, d ah a iyisi, tabuta benzer bir
sandn iinde oturarak yaplmas ol duunu syledi. Dar
days a rya grm enin bir maar an n korunakllnda, su u
kurlarnn ku ml u k yamal ar nda ya da dalk blgelerde bir
kaya nn zerine oturarak yaplabileceini; ancak asla bir v a
dide dz bir ze mi n zerinde, rmaklarn, gllerin ya da den i
zin k e n a r n d a y a p l m a m a s g er e kt i i ni d n y o r d u ; zira
dz alanlar ve su kenarlar, ikinci dikkatin tam kartym
lar.
^
Onunl a yapt m z her seans gizemli iaretlerle yk ly
d. kinci dikkat zeri nde t am bir baar s alamann en emin
yolunun, ayinsel devinimler, mo n ot o n ezgiler, karmak ha
reketlermi nk.
retileri rya g rm enin temel ilkeleriyle ilgili deildi,
bunlar don Juan ba na daha nce retmiti. Kendisine gelen
kiiler nasl rya g rleceini zaten bildiklerini sylyordu.
Bu nedenle o yalnzca bilincin sol yannn daha zel yanl a
ryla uramaktayd.
Z u l e i c a nn ynergeleri, bir gn don Juan beni onun e vi
ne gt rmes iyl e balad. Evi ne var d m zda akamst ol
mutu. Ev b o m b o grnyor du, ancak biz oraya yaklat
m z d a kap ald. Zoi l a ya da M a r t a nn ortaya kacan
sanyordum, ancak girite hi ki ms e yoktu. Anlalan kapy
bize aan her kimse, alelacele ortalktan kaybolmutu. Don
Juan beni ierideki avl uya gtrd ve zerine mi nder yerle
tirilerek k an epeye dnt rl en bir sand a oturttu. Sandn
zerindeki o t ur ma yeri y amru yumru, sert bir zemindi ve son
derece rahatszd. El imi ince minderin altnda gezdirdim ve
sivri ulu k a y a paralar buldum. D on Juan benim d u r u m u
m u n hayli olaand ol duunu, zira rya grmenin incelik
281
lerini hzla r e nm em gerekeceini syledi. Sert bir zemin

zerinde oturmak, bedenimin olaan bir ot urma ko nu mu na
kendini altrmasn n l e m e y e yar dmc olan bir aram.
Eve girmeden ksa iire nce don Juan farkl bir bilin dzl e
mi ne girmemi salamt. Gerek d u y d u u m srate ulaabil
m em iin Z u l e i c a nn ynergelerinin bana bu bilin d z le
m i n d e ver il mes i g e r e k i y o r m u . K e n d i m i t a m a m e n b r a k
mam, iten bir bi i mde Z lei caya tam bir gven d uy m a m
gerektii k onus unda beni uyararak, bana dikkatimi tm g
cmle baklarmda younl at rmam ve gri alanm iinde
bul und u umu z avluyu en ince ayrntlarna kadar belleime
kazmam emretti. T m ayrntlarla birlikte, orada oturduu
srada hissettiklerimi de eksiksiz biimde a n m sa ma m ger e
kirmi. Ardndan, tam olarak anl ad mdan emin o lmak iin
ynergelerini bir kez daha tekrar etti ve daha sonra oradan
ayrld.
Ksa bir sre sonra ortalk iyice karard, orada yl ece
ot ur up d u r m a k t a n si ni rl eri m b o z u l m a y a ba lam t . D a h a
dikkatimi avlunun ayrntlar zerinde younl a t rmadan ar
k amd a bir hrt d uy d um ve daha sonra Zlei camn sesiyle
irkildim. Sert bir sesle yerimden kalkarak onu i zlememi fsl
dad. Ot omat ik bir hareketle sylediini yaptm. Yzn g
remiyordum; n mde, iki adm t emde yryen karanlk bir
ekildi yalnzca. Beni, evin en karanlk salonun duvarndaki
oyua getirdi. Gzleri m karanla alm ol mas na ramen
hibir ey gremi yordum. Ayam bir eye takld ve o anda
bana oradaki dar bir sandn iine ot urmam , srtmn beli
me doru olan bl mn sert bir yastk ol duunu tahmin et
tiim bir eye yasl amam emretti.
Daha sonra onun arkama doru birka adm attn his
settim. Bu beni iyice artmt, zira srlmla duvar ar as nda
ki mesafenin yalnzca be on santim ol duunu sanyordum.
Yumuak bir sesle, dikkatimi szleri zerinde o d a kl a ma m
ve szl erini n beni y n l e n d i r m e s i n e izin v e r me m i emretti.
G z l e r i m i ak t ut ma l ve t am n m d e , g z h i z a m d a bir
282
KARTALIN ARMAANI
nokta zerinde sabitletirmeliymiim; bu nokta, aydnlk ve

ho t uruncu-knn z bir a dn ec ekmi zamanla.
Zuleica ok yumuak, duru bir ses t onuyl a konuuyordu.
S yl edi i he r s z c d uy a b i l i y o r d u m . B u l u n d u u m yeri
evreleyen karanlk, dikkatimi databilecek tm dsal u y a
rlardan ayryordu beni. Z u l e i c a nn sylediklerini bir bolu
un iinde d uy u y o rd u m . D a h a sonra salondaki sessizliin,
iimdeki sessizlikle uyuml u oldu un u ayrmsadm.
Zuleica, bir rya g rcnn ilk a ama da kk bir k
tan yola kmas gerektiini aklad; y oun k ya da zifiri
karanlk, ilk haml ede bir rya grc iin yararszm. Buna
karn, mor, ak yeil ya da koyu sar gibi renkler, kusursuz
b a l a m a no kt al ar y m . B u n u n l a birlikte kendisi, turuncukrmzy tercih edi yormu, zira deneyimleri ona, en ku su r
suz ra hat l ama d u y g u s u n u bu rengin saladn gstermi.
Bir kez turuncu-krmz renge girebilmeyi baarabilirsem, s
rasn k a r m am ak kaydyla, ikinci dikkatimi srekli biimde
t oparlayabilirmiim.
Z u l e i c a nn sesinin b enden ne yap ma m istediinin b e
d en iml e ay rd na v ar ab il me m, onu n sesiyle yapt m z bir
ka seanstan s onra oldu. Y k s e k bilin d zl emi nde b u lu n
man n yarar, uyanklk a ama sn da n rya grm e aamasna
geii tam olarak izl eyebil memi salamasyd. Olaan ko ul
lar altnda bu den eyim ol duka bulanktr, ancak koullar sa
yesinde tek bir seans s onu nd a ikinci di kkatim denetimi ele
geirdi. Birinci aama, nefes alabi lmede olaanst bir zor
l an m a iinde geti. Nefes al mak ya da vermekt e zo rl an m
yordum; sol u um kes il memi t i sol ukl anma ritmim bi rden
bire deiivermiti. Karn zarm kas l may a ve bu kas lma s o
n ucu b ed e n i m i n ort a b l m d ah a sratli bir bi i mde inip
ka lk ma ya balad. B u n u n sonucu, o gne dein yaadm en
ksa sreli ve en hzl s ol uma oldu. Akcierlerimin alt k s m
larna doru nefes al yordum ve barsaklarm zerinde b
yk bir basn h is sedi yordum. Baarsz bir giriimle karn
zarmdaki kaslmalar d ur du r ma y a altm. Her dene yi i m
283
de daha ok ac duyuyordum.
Zuleica, bedenime gerekeni yapmas iin frsat ver memi
ve onu ynlendirmeye, kontrol et meye kal k mamam istedi.
Dedii gibi davr an mak istiyordum, ancak bunu nasl y ap a ca
m bilemiyordum. On on be d aki ka sren bu kaslmalar
ortaya ktklar gibi birdenbire kaybol dul ar ve kaslmalarn
yerini tuhaf, artc, farkl bir d u y um ald. Bunu nce son
derece garip bir kant, ne rahatlatc ne de rahatszlk verici
bedensel bir d uyu m eklinde ayrmsad m; sinirsel bir rperti
gibiydi. Giderek yle younlat ki, bedenimi n neresinde c e
reyan ettiini anlamak zere dikkatimi onun zerinde o d a k
lamaya zorladm. D uy um u n b ede nimi n herhangi bir bl ge
sinde deil, bedenimin dnda cereyan ettiini, ancak bunu
yine de hissettiimi anlaynca akna d ndm.
Z u l ei c ann tam gz hi zamd a oluan renk k mes i ne gir
memi emre den sesine kulak v er me di m ve dikkatimi tmyle
bedenimin dnda oluan bu tuhaf d u y u mu n ne olabilecei
nin kefi zerinde odakladm. Zuleica nasl bir zihin d u r u
mu n da b u l un du u mu grm olmalyd; birdenbire b ana bi
rinci dikkatin dnyevi bedene ait olmas gibi, ikinci dikkatin
de s ayd am bedene ait o l du un u syledi. Belirttiine gre,
ikinci dikkatin kendisini toplad nokta tam olarak Juan Tum a nn ilk kez bul u tu u muz da betimledii nokt ayd be de
nin orta b l m n d en yaklak otuz otuz be santim yukarda,
mideyle gbek delii arasnda ve on santim sada.
Zuleica bu blgeye masaj ya pm am , bir arp al yor mu
gibi iki elimin parmaklaryla tam o nokt aya d o k u n m a m e m
retti. Bu sayede giderek par makl ar mn su gibi kat bir yere
t emas edecek, en s onunda kendi say da m k ab u u m u hi ss ede
cekmiim.
Parmaklarm kprdattka hava giderek katlat ve so
nunda bir ktlenin ayrdna vardm. Tan ml anmas olanaksz
bir haz tm bedenimi kaplad. B ed eni mde yer alan bir sinire
d ok un du um u sand m ve bunun s a ma bir ey ol duu nu d
nerek kendimi bir budala gibi hissettim. Parmakl ar m h a
284
KARTALIN ARMAANI
reket ettirmekten vazgetim.

Zuleica, eer parmakl ar m hareket ettirmezsem bama
vuracan syledi. P armak la r ml a bedenimi sarstka, ka n
tnn olduu yere yakl at m his sedi yo rdu m. En s onunda
b e d e n i m i n on on iki sant i m t es in e k a d a r yaklat. Sanki
iimde bir eyler bzlyordu. Ciddi ciddi bir oyuk hissedi
y o rd u m neredeyse. Da h a sonra b a ka bir acayip duygu ay
r msad m. U y k u y a dal yo rdu m, ancak k e n di md ey d im . K u
laklarmda, b ana bul dozer sesini anmsatan bir uultu vard;
daha sonra ise bir gcn beni u y an d rma dan sol yan ma e
virdiini d uy um sa d m. Bir sigarann sarl gibi skca ol d u
um yerde d nd r l d m ve uyarlma knt s ne geri d n
dm. Bi li nci m o ra da dondu; u y a n a m y o r d u m , ancak bilin
cim kendi iinde ylesine sk sarlmt ki, uykuya da dal a
myordum.
Z u l e i c a nn b a n a et ra f m a b a k n m a m s yl ey en sesini
d uy d um . G z le r im i a am y o r d u m , ancak d o k u n m a d uyu m
b an a srtst bir u ku run iinde uzanm o l du umu sytiyordu. Ke ndi mi rahat ve emi n hissettim. yl esi ne dalmtm ki
bu ie, kal kmay i stemiyordum. Z u l e i c a nn sesi bana kal k
m a m ve gzl er imi a ma m emretti. Ya pam yo du m. H a r e
ketlerimi istenl ememi , ayaa k al kabi lmemi n artk adelelerimi k as makl a bir ilgisinin olmadn syledi.
Yava hareket ettiim iin b ana kzdn sandm. Ancak
d aha sonra asl nda t m y l e k e n d i m d e o l duu mu , belki de
t m y a a m m d a o l d u u m d a n daha bilinli bir d u ru md a bu
l u n d u u m u a yr m sa d m. Mant kl d n eb i li y or du m ancak
sanki derin bir u y k u d a gibiydim. Z u l e i c a nn beni bir hi pn o
za s okmu olabilecei akl ma geldi. Bu dnce beni bir an
rahatsz ettiyse de um ur sa ma d m. K e nd im i havada asl, ser
beste y z y o r m u u m d uy gu sun a braktm.
Sylediklerinin gerisini d u ym ad m. Ya s usmutu ya da
artk kul akl arm onu n sylediklerine tkamtm. Bu cennet
ten ayrlmay i st emiyordum. Hibir z a ma n kendimi bylesi
ne huzurlu, byl esi ne eksiksiz hi ssetmemitim. Nefes al-
285
inin t emposunu duyabiliyordum. Birdenbire uyandm.

Onunl a bir sonraki seansmda, Zuleica, bana kendi say
damlm iinde tek bama bir oyuk oluturmay baard
m, byle bir oyuk olut urman n, s a yd a m k o za md ak i uzak
bir noktann bedenime yaklat, bylece de denetime yak
latm anlamna geldiini syledi. Bana birka kez, b e d e
nin bu oyuu oluturmay r en me si nd en sonra ryaya gir
m ek ok daha kol ay oluyordu. Ga ri p bir drt, b ed eni mi n
dolayszca oalmay renmi o l du un a ilikin bir du yu m
edinmitim. Bu, kendini rahat ve emi n hissetme, uykuda ol
ma, d o ku nm a d u yu mu nd an soyutlanm bir biimde havada
asl durma, ayn za ma nda da tam olarak uyank b ul unma ve
her eyin farknda olman n karm bir duyguydu.
La Gorda, Nagual Juan M a t u s un kendisinde, kk kz
kardelerde ve Genarol arda bu oyuu oluturabilmek, byle
likle onlara ikinci dikkat zerinde srekli od akl an ab ilme y e
tisini k azand rmak iin yllarca uratn syledi. Jan M a
t us un ona akladna gre, normal olarak oyuk, gerek d u
yul duunda rya grc taralndan bir anda yaratlyor, daha
sonra s aydam y umu rt a ilk ekline geri d n y o m u . Ancak
mezl eri n d ur u mu n d a , b a lar nda bir Nagual lider b u l u n
mad iin, oyuk dardan ieri doru ol u mu ve saydam
bedenleri zerinde srekli bir zellik olarak kalm; ki mi za
man bu du rumun byk yararlar salad ol uyormu, ancak
ayn z a ma nda da nemli bir engel oluturuyormu. T m n
de d uyarlara kar korunaksz ve deiken tabiatl yapm.
Bir k e r e s i n d a L y d i a yl a R o s a n m s a y d a m k o z a l a r n
g rd m ve t e k m e attm a n ms ad m. O y u u n onl ar n
sa uyluklarnn d b l m n n st k smnda yukarlarda bir
yerde bul unduunu ya da tam olarak kala kemi kl eri ni n en
st ksmnda bu lu nduunu d nm t m. La G o r d a m n s y
lediine gre tam ikinci dikkatlerinin girintisine t ek me a tm
m ve neredeyse onlar ldrecekmiim.
La Gorda , k e ndi s ini n ve J o s e f i n a nn birka ay Zulei cann evinde yaadklarn syledi. Nagual Juan Mat us bir
286
KARTALIN ARMAANI
gn onlar farkl bilin d zl e m i ne geir di kten sonra Zulei c a ya teslim etmi. Onlar, ne yapacaklarn ve neleri bekl e
meleri gerektiini syleden, Z u l e i c a nn evinin ortasnda tek
balarna b rakm ve tek bir sz sy lemed en ekip gitmi.
H a v a karar ncaya k ad ar orada oturmular. Da h a sonra Z u l e
ica onlarn y a n m a gelmi. Yz n asla grmemiler, yalnz
ca sesini duymular. Zul ei ca onlarla sanki duvarn zerinde
bir n okt adan konuuyormu.
Zul ei ca idareyi ele alr al maz son derece buyurganlam. Onl ardan derhal soyunmal ar n istemi ve yerde duran
y u m u a k tyl, p a n o y a b e n z e y e n giysilerin iine girerek
srnmelerini emretmi. Giysiler bedenlerini t epeden trnaa
kaplam. Zul ei ca daha sonra onlara, duvarn iindeki, benim
de girip o t ur du um o yu a girerek srt srta oturmalarn e m
r et mi . L a G o r d a k e n d i l e r i n e v er il en g re v in , g zl er i ni n
n n d e r e n k l e r bel i ri n ce y e dei n srekli olarak karanl a
b a k m a k o l d u u n u b el irt iyordu. Bi r ok s ea ns n ardndan,
gerekten de karanln iinde renkler g r meye balamlar,
b undan sonra Zul ei ca onlar yan yana oturtmu ve baklar
n ayn nokta zeri nde odaklamalarn sylemi.
L a G o r da J o s ef i n ann ok abu k rendiini ve bir ge
ce hrtl bir sesle pan o nu n iinden syrlp turuncu-krmz renk k mes ini n iine dalverdiini syledi. La G o r d a nn
t ahmi nine gre ya Josefina o renk lekesine doru uzanm,
yahut da o renk lekesi gelip onu bulmu. Sonu olarak, J os e
fina bir an iinde p a n on u n iinden kp gitmi. O gnden
sonra Josefina onlarn yanndan ayrlm ve la Go rd a reni
mini tek bana, yava yava srdrm.
L a G o r d a n n y k s n di nl erke n Z u l e i c a nn beni de
tyl bir giysi nin ii nde s r n d r d n an msad m. G e r
ekten, bana giysinin iinde s r n memi emrederken vermi
olduu komutlar, bu emri n altnda yatan nedeni de anlamam
salyordu. Zu l ei ca b an a k u m a n yumuakln plak te
nimle, zellikle de bal d rl ar m n derisiyle hi sset memi iste
mi, defalarca, insanlarn baldrlarnn d b l m n de olaa-
287
niist bir alg merkezinin bul unduunu, bedeninin bu bl

m n deki derinin gevedii ya da y um u a d d ur um la rd a,
d uyums ayabi lme yetimizin akln alamayaca lde gelie
bileceini sylemiti. Yumuak, scak bir giysiydi ve b ac ak
larmda olaanst bir haz du y um u uyandryordu. Baldrla
rmdaki sinir merkezleri son derece uyarlmt.
La G o r da da ayn bedensel hazz d u y u m s a m . Hatta,
d ah a da ileri giderek, turncu-krmz renk k me si n e ula
mas n da onu ynl endi ren eyin o p a n on un cki oldu un u
d nmey e balam. Bu giysilerden ylesine etkilenmi ki
kendisi iin bir tane dikmi. Giysinin aynsn yapm; yarat
t etkinin ayn o l m am as na ramen diktii giysi onda bir
avn ve dinginlik yaratm. Sylediine gre, o ve Josefina
en sonunda tm bo zamanlarn la G o d a nm her ikisi iin
dikmi olduu panolarn iinde geir mee balamlar.
Lydia ve Rosa da girmiler o elbiselerin iine ama onlar
pek holanmam. Benim gibi.
La Gorda, J os ef in ann ve kendisinin giysilere olan b a
lln giysilerin iinde olduklar srada rya renklerini bul
maya ynlendirilmi olmalarna balyordu. Benim bu giysi
lere olan ilgis izl iim inse, bu renkli blgenin iine girmeyiimdendi ona gre renk kmesi bana gelmiti. Haklyd da.
Benim d ur u m u m d a Z u l ei c ann sesinin dnda hazrlk a a
masn ynlendiren bir ey daha vard. Hi phesiz, Zuleica
beni ynl endi ri rken, la G o r d a yla J o s e f i n a y y n l e n d i r d i
inde uygulam olduu aamalar aynen uygulamt. Birbi
rini izleyen birok seans srasnda gzlerimi karanla o d a k
lam ve renklenmeyi grmeye hazrlanmtm. Gerekt e, zi
firi karanlktan, hatlar tam bir kesinlik iinde beliren renk
lekelerine doru d n me bandan sonuna dein tank ol a
bilmitim, daha sonraysa bedenim dikkatimi eken bir k a n
t tarafndan dalgalanm ve dincin uyanklk aa ma s na gir
mitim. Turncu-krmz rengin iine ilk kez o an dalabilmitim.
Uyk uy la uyanklk arasnda kalmay r e n m e m d e n s o n
288
KARTALIN ARMAANI
ra, Zuleica t emp os unu yavalatt. Beni bu du rumd an kart

m a k iin acele et medi i ne bile i n a n ma ya balamtm. Hi
k ar madan bu d u r u md a k a l m a m a izin veriyor, b ana her h an
gi bir soru sormuyordu; belki de azn soru s ormak iin d e
il, yalnzca emi r v er me k iin ayordu. On un la gerek an
lamda hibir z a m a n k onu mam t k, en azndan don J u a n la
k o nu t u um biimde.
D i n g i n u y a n k l k a a m a s n d a b u l u n d u u m s rada bir
kez, bu k o n u m d a kal man n b en im iin yararl olmayacan,
zira ne denli haz verici olursa olsun, belirgin birtakm snr
l amal ar n n b u l u n d u u n u n ay rd na var dm. O anda b e d e
ni mde bir titreme hissettim ve gzlerimi atm, daha d o ru
su, gzlerim kendiliklerinden alverdiler. Zuleica bana b a
kyordu. Bir an aklm kart. Uyand m sandm; karmda
Z u l e i c a y bu e k i l d e g r m e y i d o r u s u b e k l e m i y o r d u m .
Onun yalnzca sesini d u y m a y a almtm. Artk gece o l m a
dn a y r m s a m a k da beni artmt. ev re me bakndm.
Z u l e i c a nn evinde deildik. Daha sonra, ryada o ld uumun
farkna vardm ve uyandm.
Zu l e i c a d a h a s o n ra y n er g e l e r i n i n yeni bi r aamasn
balatt, y n e r g e l e r i n e , b i l i n c i m i b e d e n i m i n orta b l m
zerinde o d ak l am am emr ed er ek balad. Benim d ur umu mda
bedenin orta bl m , gb ek deliimin alt ucunun aasndayd. B e n de n, b e d e n i m i n bu b l m y l e yeri s p r memi ,
g bei mi n zerine bir sprge balym da, onunla yeri sp r y o r m u u m gibi yerde sal nmam istedi. Saysz seanslar
boyunca, Z u l c i c a nn sesinin benden yapmam istedii eyi
ba a r ma ya altm. Beni m dingin uyanklk aamasna gir
m e m e izin v e r m i y o r d u . A m a c , u y a n k d u r u m d a kal may
srdrerek, bede ni mi n orta b l m y le yeri spryor olma
d u yu m u n u a y r m s a m a m d a ba na yol gstermekti. Belirttiine
gre sol yan bilincinde o l m am bu altrmay baaryla g er
e kle tir mem iin b ana yeterli avantaj salayacakt.
Bir gn, d ur up durur ken, m i d e m i n bul un du u blgede
hafif bir d uygu hisset meyi baardm. Bu, tanmlanabilir bi
2 89
d uygu deildi; di kkat imi bu d u y g u n u n zeri nde o d a k l a d

m da , kar n b o l u u m d a , t am m i d e m i n i i nde deil de,
onun tam zerinde bir kar ncalanma duygusu ol duunu a y
rmsadm. ncelememi derinletirdike ayrntlar da d u y u m
sadm. Balarda hissettiim belirsizlik yerini giderek kesinli
e brakt. Karn bol uumla sa baldrm arasndaki b l ge
de gerilmeyle karncal anma karm thai bir d uy u mu n ayrdna vardm.
Du yu m keskinleince, istend bir hareketle sa uyl u
umu g s me yaklatrdm. Bylece, bu iki nokta bedeni
min elverdii lde birbirine yaklamt. Sinirlerim o la a
nst uyarlmt, bir an rperdim ve o anda bedenimi n orta
bl myle yeri s pryor o l du u m u n ayrdna vardm; bu,
oturma k on um un d a bedenimi her sallaymda deneyimleyebildiim dokunsal bir duyumdu.
Bir sonraki seansta, Ztleica dingin uyanklk d u ru m un a
g e m e m e izin verdi. Anc ak bu kez du yu ms ad kl ar n daha
nce d en e y i m l e d i k l e r i m e b en z e m i y o r d u . Sanki i i mde bu
d uru mun daha nce verdii hazz zg r ce d en e y i m le me m i
engelleyen bir tr denetim mekani zmas ol u mu tu bu d u
r u m a g e i n c e y e d e i n g e i r d i i m a a m a l a r z e r i n d e de
odakl amam salayan bir denetimdi bu. nceleri ikinci di k
katin yer ald noktadaki kanty bu defa saydam koza m n
iinde duyumsad m. Parmaklarm arp al yor mu gibi kpr
datarak bu nokta zerinde masaj yapt m ve nokta m id em in
olduu bl geye doru ieri gt. On u n er ed ey se cildimin
zerinde hissedebiliyordum. Sa baldrmn dnda bir ka
rncalanma deneyiml edi m. Hazla acnn karm bir d u y u m
du bu. Du y um nce tm bacama, daha sonra da srtmn alt
ksmna doru yayld. Kalalarmn titrediini duy ums ad m.
T m b e de n im i sinirli bir ti treme sarmt. B e d e n i m i n ba
aa bir aa yakalandn sandm. Alnn ve ayak p a r m a k
larm aa d o k u n u y o r d u sanki. D a h a s on ra k e n d i m i , ikiye
katlanarak bir arafa sarlyormu gibi hissettim. araf be
nimle birlikte, merke zde kendi iinde s armalayan g, sinir
290
KARTALIN ARMAANI
sel k as l mal ar md . S a r m a l a m a s ona erdiinde, artk kendi

b e d e n i m i a y r m s a y a m y o r d u m . B i i m s i z bir bilin, kendi
iinde s ar malanm sinirsel bir k as l madan ba ka bir ey de
ildim. Bu bilin, bir ukur un iinde, kendi girintisi iinde
dinginleti.
O za ma n, r ya srasnda olup bitenleri anlatabilmenin
olanakszln kavradm. Zuleica, sa ve sol bilincin birbir
leriyle i ie getiklerini belirtmiti. He r ikisi de, ikinci dik
katin girintili merkezini oluturan bir oyu u n iinde tek bir
k m e halinde devinimlerini sona erdiriyorlard. R ya y a gire
bilmesi iin kiinin h em s ayd am bedenini h em de normal be
denini kul lanmas gerekiyordu. nce, ikinci dikkatin m e r k e
zine bir bakas t arafndan dardan itilerek ya da rya g r
c tarafndan ieriden e m i l m e k suretiyle ulalmas gereki
yordu. kinci olarak, birinci dikkati ay rmak zere, bedenin
orta b l ges i nd e k o n u m l a n a n c i sm an i be de n ve baldrlarn,
zellikle de sa baldrn uyarlmas ve temas edecekleri n ok
taya u l a n ca y a d e in bi rbirlerine yakl at r lmal ar g er eki
yordu. O anda kii kendi ni boha la nm gibi hissediyor, ikin
ci dikkat ot omat ik olarak benlii eline geiriyordu.
Z u l e i c a nn emi rl er yoluyla yapt aklamalar, olanlar
anlatabilmenin en inandrc yoluydu, zira rya g rm e sra
snda yaanan du yu ms al dene yi ml er beyni mi zde depolad
m z n or mal d en e y i m l e r e b e n z em i y or d u. Bunl ar n t m de
beni akna eviriyordu. Bir kant du yumu, bedenimi n d
nda cereyan eden bir karncal anma, belirli bir alanda odaklayordu ve bylece, d u y um u hissettii an be de nimi n d u y
d u u k a r g a a e n alt d z e y e i n i yo rd u. t e y a n d a n , kendi
i i mde s a r m a l a n m a m , o g n e d ei n y a ad m en r ahat s/
edici d uy g uy d u b e ni m iin. Bedeni mi bir ok d ur um un a so
kan eitli d u y u m l a r ieriyordu. Bir noktada, ayak pa r ma kl a
r m n al n ma d e di in d en e m i n d i m a m a byle bir k onu ma
asla gel emezdi m. A r m u t bi i minde t epeden aa doru sar
kan bir an i i nde b u l u n d u u m d a n da hi p he m yoktu.
N o r ma ld e ys e, yer de o t ur u y o r d u m ve uyl ukl ar m gs me
291
yaslamtm.
Zuieica ayrca, bir sigara gibi sarlarak ikinci dikkatin
ukurunun iinde yerletirilmi ol ma duygus unun, sol ve sa
bilincin birleerek baatlk dzeninin dei mesi ve st nl
n sol bilince aktarlmas sonucu olutuunu belirtti. Beni,
iki dikkat dzleminin yeniden normal k onuml ar na geri d n
dkleri ve sa bilincin dizginleri eline geirdii tersine d
n srecine dikkat et mem k o nu sun da da uyard.
Bu sre srasnda oluan duygular asla ayr msayamyo rdu m ancak uyars bende yle bir saplant oluturmutu
ki, olup biten her eyi inceleyebilirle abalarm iinde ld
rc bir bocalamann iinde tutsak kaldm. Zleica bana ti
tizlenmelerime bir son vermemi, yapacak baka ilerimin de
bulunduunu emrederek uyarsn ge i almak zor unda kald.
Zleica, her eyden nce isteli har eketler zerindeki
denetimimi kusursuzlatrmam gerektiini belirtti. Y n e r g e
lerine, dingin uyanklk d ur um un d ay ke n zaman za ma n gzl e
rimi a ma m k o nu sun da bana yol gs tererek balad. Bunu
gerekletirebilmem byk bir abay gerektiriyordu. Bir ke
resinde gzl er im b irdenbi re ald ve Z u e i c a y, k a r m d a
tehdit edici bir tavrla zerime doru eilirken grdm. Yer
de u z a n m t m a nc a k n er e d e o l d u u m u a n l a y a m a m t m .
Ik, gl bir elektrik a m p u l n n a l t n da ym m gibi son
derece parlakt ancak bu parlaklk gzlerimi kamatrmryord. Z u l ei c ay rahata grebiliyordum.
Hareketimi istenleyerek ayaa k al k ma m emretti. B e
denimin orta bl mn kullanarak kendimi yukar doru it
mem gerektiini, tm bedenimi yukar doru kal d rmak iin
birer koltuk denei gibi kullanabileceim ii kaln d o k u n a
cmn bul unduunu syledi.
Kalkabilmek iin akla gelebilecek her yolu d enedim, a n
cak baaramad m. o cu kk en yaadm ve bir trl uyaamay b a a r am ad m, oysa tam an lam yl a k e n d i m d e o l d u
u m ve u m u t s u z c a lk a t m a y a al t m k ar ab as a nl ar
anmsatan bir umarszlk ve bedensel bir ac duydum.
292
KARTALIN ARM AANI
En s o n u nd a Zul ei ca beni ml e konut u. Belli bir dzeni

i zl emem gerektiini, gndelik y a amdaki gibi kendi mi yo r
man n ve si nirlenmenin g c m b o un a har camakt an te bir
sonu v er meyecei ni ve btn btne budalalktan baka bir
ey olmadn syledi. nsann kendi kendini yormas ancak
birinci dikkat d u r u m u n a greymi; oysa, ikinci dikkat d in
ginliin ta kendisiymi. Benden, b ede nimi n orta bl myle
yerleri s p rd m srada dene yi ml ed ii m du y um u yinele
m e m i istedi. B un u yi nel eye bil mem iin ot uruyor o l m am ge
rektiini d n d m . z eri nde fazla kafa y or ma da n dik bir
bi i mde yere o t ur du m ve bede ni mi n ilk kez bu du yu mu ay
rmsad k o n u m a girdim. imde bir eyler salland ve bir
denbire k endi mi ayakta buldum. Ha reket et mek iin ne yap
m olabileceimi t ahmi n ede mi yor du m. Her eyi en ban
dan itibaren yinel eyecek ol urs am bu dzeni yakalayabilece
imi d nd m. Bu d nce z ihni mden getii an kendimi
yeni den yerde uza nr buldum. Bir kez daha ayaa kal kt m
da, a sl nda h e r h a n g i bir y n t e m i n b u l u n ma d n , h ar eket
e de bi lmem iin, hareket et meyi iten a ma la ma m gerektiini
anladm. Di er bir deyile, hareket et meyi istediime kes in
likle inam o l m a m gereki yordu, daha dorusu, hareket et
m e m gerektiine ken di mi inandrm o l m am gerekiyordu.
Bir kez bu ilkeyi kavrad kt an sonra, Zuleica iradeye d a
yal hareketlerin akla gelebilecek her ynyle ilgili haraketleri uy g ul am am salad. Uy g ul am al a r m arttka, rya g r
menin aslnda ussal bir d ur um olduu gerei beni m iin gi
derek aklk kazan yordu. Zul ei ca bunu bana aklad. S y
lediine gre r ya srasnda sa yan, ussal bilin, rya g r
cye bir kendi ndel ik ve ussallk d u y u mu kaz and rmak zere
sol yan bilincinin iine girer; ancak ussalln etkisinin en alt
d zeyde kal mas ve yalnzca rya g rcy arlklardan ve
t uh af gi riimlerden k o r u m a k zere denetleyici bir m e k a n i z
m a ilevim grmesi gerekmektedir.
Bundan
mey i o ;
sonraki aama, rya gren bedenim e ynl endi r

n e m l e ilgiliydi. Z u l c i c a yle ilk k ar l a m a m d a
293
don Juan, beni bir sandn zerine oturtmu ve avluyu di k

katli bir biimde incelemi sylemiti. Dinsel bir grevi yeri
ne getirircesine, kimi zaman saatlerce avluyu seyretmitim.
Zu l e i c a nn evinde her zaman tek b a mayd m. yle g r n
yordu ki, oraya gittiim gnler, herkes ya gitmi oluyordu ya
da gizleniyorlard. Sessizlik iinde ve tek ba ma ol mak bana
iyi geliyordu, o avluyla ilgili tm ayrntlar ezberl emeyi b a
arabildim.
Bylece Zleica bana, dingin uyanklk d ur u m u n d a g z
lerimi aabilme grevini gstermi oldu. Bunu baarabilmek
iin bir ok kereler uratm. nceleri gzlerimi atmda
karmda onu g r yo rd um ve o, bedenini n bir sarsnts ile
beni tpk bir top gibi dingin uyanklk aamasna doru ger i
singeriye yuvarlyordu. Bu y uv ar la n ma la r n birinde y oun
bir sarsnt hissettim; ayaklarmn altnda yer alan bir ey yu
karlara, g sme doru trmand ve ksrerek onu dar
kardm; gece vakti avlunun grnt s birdenbire b e d e n i m
den dar doru frlad. kan ses, bir hayvann kkremesine
benziyordu.
Hafif bir mrlt halinde Z u l e i c a nn sesini du ydum. Ne
sylediini d u y am y or du m . Sand n zeri nde o t ur du u mu
hayal meyal hissettim. Ayaa k al kmak istedim ancak somut
bir bedenimi n olmadn ayrmsadm. Sanki bir rzgr beni
uzaklara doru uuruyordu. Daha sonra, bana hareket e t m e
memi syleyen Z u l e i c a nn sesini du y du m. De vi ni ms i z bir
ekilde orada d u rmaya altm ancak bir g beni kendine
doru ekti ve salondaki oyuun iinde k en d im e geldim. Sil
vio Mantel bana bakyordu.
Z u l e i c a nn evi ndeki her riiya g rm e seansndan sonra
don J u a n zifiri karanlk s al onda beni bekl iyor bul urd um.
Beni evden dran karr ve farkl bilin dzl emi ne g e me m i
salard. Bu kez orada Silvio Mantel duruyordu. Tek bir sz
syl emeden beni deri kasnaklarn iine oturttu ve at kiri
lerinin zerine doru havalandrd. Ertesi gn len o lu n ca
ya kadar orada asl kaldm. Da ha sonra don Juan gelerek b e
294
KARTALIN ARMAANI
ni aa indirdi. Bana, yere d o k u n m a d a n belirli bir sre h a

v a da asl k a l m a n n b ed e n i n e vr es i ne u y u m s al am as na
yardmc ol duunu, zellikle de beni m ba lama k zere ol du
u m trde tehlikeli bir yol cul ua kmada n nce bu srecin
son derece gerekli ol duunu syledi.
En son un da gzlerimi ap Z u l e i c a y ya da karanlk a v
l uyu g rmey i re ne bi l me m iin birok rya g rm e seans
d aha g e ir m em gerekti. An c ak bunlardan sonra Zu l e i c a nm
da en b a tan beri rya d a ol du un u anl ayabi ldi m. Zuleica,
salondaki o oyu kt a beni ml e hibir za ma n birlikte olmamt.
lk gece srtmn du var a dayal oldu u nu sand mda aslnda
yan lmyordum. Zul ei ca yalnzca ryadan gelen bir sesti.
R ya seanslarnn birinde, amal olarak Z u l e i c a y gr
m ek zere gzlerimi atmda, onunl a birlikte la G o r d a yla
Jo s ef i na nn da eilerek b ana baktklarn g rd md e d eh
ete d m tm. O gn ynergelerinin en son aamas bala
mt. Zul ei ca m z e kendisiyle birlikte yolculuk etmeyi
retti. Birinci dikkatimizin kkenl eri nin bu d ny ay a bal
ol duunu, b u n a karn ikinci di kkatimizin kkenlerinin evre
ne bal oldu un u sylemiti. Bununl a belirtmek istedii, ta
n m gerei bir rya g rcnn gndelik yaamn kayglar
nn dnda bul unduuydu. Bu durumda, rya iinde bir yol
cu olarak Z u l e i c a n m la Gorda, Josefina ve bana kar son
grevi, bi l inmeye ne doru yolculuklarnda onu izlemek ze
re ikinci dikkatlerimizi ynlendirmekti.
Birbirini izleyen seanslarda Z u l e i c a nm sesi b ana kendi
saplantsnn bir b u lu m a y a doru b ana yol gstereceini,
ikinci dikkatin sz k on us u olduu d uruml arda rya g r c
n n s a pl a nt s n n b i r k la v u z ilevini g r d n ve onun
saplantsnn bu d n y an n t esi nde gerek bir yer zerinde
od ak land n syl yo rdu . O r a d a n beni aracakt ve ben
on un sesini o y n e doru gi tmek iin bir hat olarak k ul lana
caktm.
ki seans hibir ey olmad; Z u l e i c a nm sesi giderek z a
yflyordu ve onu artk i zl emeye bec ere me di imi dnerek
295
e n d i e l e n m e y e b a lam t m. B an a ne y a p m a m gerekt iini

syl ememi ti . stelik ze ri me o l a an s t bir arlk k
mt. Beni dingin uyanklk d u r u m u n u n dna kmakt an
alkoyan balayc bir g vard ve onu bir trl kopartamyordum.
nc seansta, gzlerim kendi kendi ne alverdi. Z u
leica, la Gorda ve Josefina bana bakyorlard. Onlarla birlik
te ayakta duruyordum. Da ha nce hi g rmedi i m bir yerde
ol du umu zu n ayrdna vardm hemen. Bu yerin en belirgin
zellii, son derece parlak, dolaysz bir n varlyd. Et
raf, n e o n u a n d r a n b e y a z , g l b i r a b o u l m u t u .
Zleica, bizi etrafa bak nmay a arr gibi gl msyordu. La
G o r d a yla Josefina da, tpk benim gibi ihtiyatl dav ran yo r
lar, bana ve Z u l ei c aya rkek gzlerle bakyorlard. Zleica,
hareket e t m e m i z iin bize iaret etti. A k h a v a d a y d k ve
par lak bir dai re n in o r t a s n d a a y a k t a d u r u y o r d u k . Z e m i n ,
kaya gibi sert grnyordu, yukardan gelen kr edici beyaz
n byk bir bl mn yanstyordu. T u h a f olan, n
gzlerim iin ok youn ol duunu bi l me me ramen, yukar
bakp n k ayna n k e fet ti i mde gzl er im hi de y a n
mamt. Gne yd. Dorudan d o ruy a gnee bak yor
d um ancak, ryada ol duum iin olsa gerek, bana youn bir
beyazlk gibi grnyordu.
L a G o r d a y l a J o s e f i n a d a g n e e b a k y o r l a r d v e
grnrde onlarn da gzleri yanmam t . Bi rdenbi re k or k
ma ya baladm. Ik bana yabancyd. Ac mas z bir kt bu;
bize s al d r yo rmu gibi grnyor , bir r z gr yarat yordu.
B u n u n l a b i rl i kt e, h e r h a n g i bi r s c a k l k h i s s e t m i y o r d u m .
In kt niy etli o l d u u n a i n a n y o r d u m . La G o rd a ,
J osefina ve ben birlikte, rk m o c uk la r gibi Z u l e i c a nm
evresinde toplandk. Bize sarld, daha sonra o beyaz, par
lak k giderek s n me ye balad ve t m yl e kayboldu. Onun
yerini yumuak, son derece dinlendirici sarms bir k ald.
O an bizlerin bu d n ya da o l ma d m z n ay rd na var
dm. Zemi n slak, pimi toprak rengindeydi. G r n r d e hi
296
KARTALIN ARMAANI
da yoktu, ancak b u l u n d u u m uz blge tam olarak dzlk de

say l mazd . T op r a k k a v r u l m u , yer y e r atlam t . P imi
toprak kat, engebeli bir denize benziyordu. ev rem de
n er eye b a ks a m, bir o k y a n u s u n o r t a s n da ym m gibi, ayn
grntyle karlayordum. Yukar baktm; gkyz, ldr
tc parlakln yitirmiti. Kararm t , ancak mavi deildi.
Ufukta, yaknlarda parlak bir yldz grnyordu. te o an,
iki g n e e , iki y l d z a s ahi p b i r d n y a d a b u l u n d u u m u z
d nces i uyand zi hni mde. G ne l e r d e n biri ok bykt
ve ufuk izgisini amt, dieriyse d ah a ufakt ve olaslkla
da daha uzaktayd.
Sorul ar s o rm a k evreyi d o l a m ak ve aratrmalar y a p
m ak istiyordum. Zul ei ca bize rahat lamam z ve sabrla bek
l e m e m i z i i aret etti. A n c a k , s an k i bir ey l er bizi e ki y o r
gibiydi. Birdenbire la G or da ve Josefina gzden kayboldular,
ve uyandm.
O g n d e n s o n r a b i r d a h a h i Z u l e i c a n n e v i n e g i t
med im. D on Juan ya kendi evi nde ya da nerede bul un uy or
sak orada farkl bilin d zl emi ne ge me mi salyor, bylece
r y a y a g i r i y o r d u m . Z u l ei ca , la G o r d a ve J o s e f i n a y hep
beni bekler buluyordum. Ayn dn ya tesi manzaraya, arlk
oray iyice t amy nc ay a k adar defalarca geri dndk. M m
kn olduka, n parlak olduu zaman, gndz vaktini es
geiyor ve oraya geceleyin, ufukt a dev as a gk cisminin y k
seliini i z l e y e c e b i l e c e i m i z bir z a m a n d a ul a yorduk: y
lesine g r ke ml i y d i ki, ufkun p r z l izgisi zeri nde p at
ladnda, n m z d e uzanan yz seksen derecelik ann en
azndan yarsn kaplyordu. Bu cisim ylesine gzel, ufukta
y ks el i i y se y l e s i n e nefes k es i ci y di ki, salt o gr nt y
seyr edebi lmek iin orada sonsuza dein kalabilirdim.
G k tek i o c isim ,tam tepey e u lat n d a aydnl
neredeyse t m g k ku b be yi kaplyordu. On u seyredebilmek
iin her z a ma n yere uzanrdk. Belli birtakm blmleri vard
ve Zuleica bize bunlar tanmay retmiti. Onun bir yld/
o l m ad n fark e t mi ti m. I bir y ans ma yd ; ktlesinin
297
s a y d a m o l m a d n d n y o r d u m , z i r a y a n s t t k,
devasa boyut lar na oranla, hayli yu mu akt . i d e m sars
yzeyi zerinde hi de i meye n iri, kahverengi noktalar var
d.
Zleica bizi dze nl i ol arak s z c k l e r l e b e t i m l e n m e s i

o l an ak s z y o l cu l u kl a ra kard. La G o r d a nn s y l ed i i ne
gre, Zleica J os ef in ay bilinmeyenin daha da uzak ve derin
blgelerine gtryordu; zira Josefina da Zulcica gibi o l d u k
a lgnd; iki sinde de bir riya g r c y e k e n d i n d e o l ma
ni tel ii ni s a l a y a n u s sa l l n z e rr e si b u l u n m u y o r d u bu
nedenle de, herhangi bir ey iin ussal nedenler ya da ak
lamalar aramak gibi bir dertleri de yoktu.
Z l e i c a nn y o l c u l u k l a r h a k k n d a b a n a a n l a t t k l a r
a r a s n d a bir a k l a m a y a b e n z e y e n tek k o n u , r ya
g r c le r in e r kl er in i ikinci d i k k at l er i z e r i n d e o d a k l a n
malarnn, onlar canl birer sapana d n trdyd. Rya
g r c le r g l e n d i k e ve ksrsuzlalka, ikinci d i k k a t
lerini bilinmeyen iinde daha uzaklara doru frlatabiliyorlar
ve ryalarn uzatabiliyorlarm.
D on J u a n b a n a , Z u l e i c a yl a y a p t m y o l c u l u k l a r n
y a n l s a m a o l m a d n , y a p t m her eyi n ikinci d i k k a t i n
dene ti mi y n n d e ileriye do ru atlan bir ad m o l d u u n u
s yl ed i ; d i e r bir d ey i l e , Z l ei ca b a n a t ek i filemi
retiyordu. Bununl a birlikte bana bu yolculuklarn mahiyetini
aklayamad. Ya da belki de, bu ko nu y u leniz a kl ama k
ist emiyordu. Bana, ikinci di kkat in yapsn, birinci di kkat
terimleriyle akl amaya alacak olursa, szcklerin iinde
u m ar s z c a tut sak ol aca n syl edi . B e n d e n kendi s o n u
larm k e nd i m k ar t m a l y m m ; b e ns e bu k o nu ze ri nde
daha derin dndke, onun isteksizliinin ilevsel n ed e n
lerden kaynakland ndan daha da emi n oldum.
kinci dikkat zerindeki y n e rg e le r srasnda,
Zu l ei ca nn k lavuzluunda, mant m n tesinde, ancak hi
phesiz, bir btn olarak bilincimin kapsam iinde yer alan
gizemlere doru gerek yolculuklar yaptm. K a v r an a m a y a n
298
KARTALIN ARMAANI
bi r ey e do ru y o l c u l u k y a p m a s n r e n d i m ve s onut a
Emilito ve Juan Turna gibi, kendi sonsuzluk ykl eri me var
dm.
FLORINDA
u lei cann bize rya grm enin karmak ynlerini ret

mesiyle, kuraln bir yol gsterici olarak yads nama z g er
ekliini kabul lenmi ; iimizde gizli bir bilin bu lu nduu,
bu bilince ulaabilmenin olanakl olduu zerinde de tam bir
fikir birliine varmtk. Don Juan, kuraln gerektirdiklerini
yerine getirmiti.
Kuraln buyruklarna gre, don Juan beni imdi sava

topluluunun o gne dein k ar l a mad m tek yesi olan
F l o r i n d a yl a t an t r a ca k t . D o n J u a n b a na , F l o r i n d a nn
evi ne tek b a ma gi t me m gerektiini, F l o r i n d a yla a r am da
g e e n l e r i n d i e r l e r i n i hi i l g i l e n d i r m e y e c e i n i s y l e d i .
Florinda, bana bir Nagual m m gibi klavuzluk edecekmi.
Do n J u a n n ken di si de, v e l in i me t in i n F l o r i n d a ya bi rok
y n d e n b e n z e y e n s ava y e si y le bu tr bi r e t k i l e i m d e
bulunmu.
D o n J ua n bi r g n beni N e l i n d a nn e v i n i n k a p s n n
n n d e b rak arak , ieri g i rm em i , F l o r i n d a nn beni o r a da
300
KARTALIN ARMAANI
beklediini syledi.
Sizinle t an mak beni m iin bir eref, dedi m beni evin
giriinde karlayan kadna.
A d m Flor inda, dedi.
Sessi zl ik i i nde bi rbi ri mi ze baktk. Sanki dilim tutul
mut u. B i li n ci m he r z a m a n k i n d e n ak ve keskindi. Buna
benzer bir d u y u m u daha nce hi yaamamt m.
Ne gzel bir i si m, di yebi ldim ancak gerekte bundan
daha fazlasn kas tet mek istemitim.
spanyolcann y u m u a k ve vurgulu telaffuzu bu ad daha
akc ve da ha dol gun yapyordu; zellikle r yi izleyen i har
fini. Ad, az rastlanan bir ad deildi; ancak o gne dein o
i s i m d e hi k i m s e y l e t a n m a m t m ve gi z e m i de bura da
yatyordu. n m d e duran kadn o ada ylesine yakyordu
ki, sanki ad onu n iin yaratlmt, ya da belki de, bizzat o
kendisini bu ada yaktrmt.
G r n N e l i n d a ya benziyordu, ancak daha z g v en
li, daha gl grnyor du. D a h a ince ve daha uzundu. A k
denizlilere zg zeytin rengi e s m e r bir teni vard. spanyol
ya da belki Fransz asll olabilirdi. Yalyd ama diri ve gen
grnyordu. B ed en i esnek ve evikti. Bacaklar uzun, yz
inceydi, k k bir az, son derece gzel, kalkk bir burnu,
ko yu renk gzleri, rgl be ya z salar vard. Y z n d e vc
b o y n un d a ne bir sarkk ne bir krk vard. Sanki makyajla
yalandrlmt.
G emi e bakp onun la ilk karlamamz an ms ad m
da, t m y l e i l g i s i z , a n c a k s r as g e l m i k e n a n l a t m a d a n
e d e m e y e c e i m b i r b a k a a n c a n l a n y o r z i h n i m d e . Bi
zamanlar, haftalk bir gazetede, yirmi ya lar ndayken yal
bi r kad n ro l n o y n a m a k ze re m a k y a j l a yirmi ya daha
yal g r n m verilen bir kadn oy un cu nu n fotoraf yayn
lanmt. Fotoraf n yannda, gazete ayn oyun cu nu n zorluk
larla geen yi rmi yldan sonra gerekt en yalanm yziinii
gsteren bir grnt s n daha yaynlamt. Ka n m ca Florin
da, o o yu n c u n u n ilk fotorafna, yalandrlm haline ben
FLORINDA
301
ziyordu.
Bak hele kim g el mi ? diyerek beni imdikledi. Pek
bir eye benzemi yorsun. Eci biicsn. Hi phesiz k en
dini dknlklerine k apt rm sn.
D o b r a l b a n a d o n J u a n a n m s a t m t ; g z l e r i n i n
derinliklerinde sezinl edii m ifade de. Don J u a n la birlikte
g e ir di i m yllara geri d n p b a k t m d a , g z l e r i n d e her
z aman huzurlu bir ifadenin yer aldn an msay verdim. A s
la onun gzl er inde h uzu rs uzl uu o k uy am a z d n z . Bundan,
d o n J u a n n g z l e r i n i g z e l b u l d u u m a n l a m k a r t l
mamal. Harikulade gzler de g rm t m, ancak bu gzler,
herhangi bir ifadeden yoksundu. Oy s a F l or i nd ann gzleri,
don J u a n n gzleri gibi, ba na tank o lunm as ger eken her
eye tank olduklar d uygus unu veriyordu; sakindiler, ancak
uysal deildiler. Heyecan, ancak isel ya am olarak bet i m
leyebileceim bir d uy um a ynlenmiti.
Flo i nd a bana yol gsterdi ve o t u r m a odasn ge ere k
zeri atyla kapl bir avluya getik. Sedire b e n z ey en
y umu ak koltuklara oturduk. Gzleri yl e sanki y z m d e bir
eyler aryor gibiydi.
Benim kim ol duumu ve senin iin ne y a p m a m isten
diini biliyor m u s u n ? diye sordu.
Kendisi ve benimle olan ilikisi hakknda bildiklerimin
don J u a n n yapt ksa aklamalardan ibaret oldu u nu s y
ledim. D u r u m u m u anlatrken ona doia Florinda diyordum.
Bana dona Florinda diye hitap e t m e , dedi, rahatsz ol
duunu ve utandn belli eden o cu ks u bir tavrla. Ne o
kadar yalandm, ne de s aygnlatm.
Kendisine nasl hitap et memi istediini sordum.
^ Y a l n z c a F l o r i n d a de, y e t e r , dedi . K i m o l d u u m
s o ru sun a gelince, san a u kadar n s yl eyebi l ir im , ben, iz
siirm c s an at n bi len bir k a d n s a v a y m . S en i n iin ne
y a p a b i l e c e i m s o r u s u n a gel i nce , un u s y l e y e b i l i r i m ki,
sana iz srm e sanatnn ilk yedi kuraln, iz srclerin ilk
kuraln ve iz srm enin ilk manevrasn r e t e c e i m . ^
302
KARTALIN ARMAANI
No rma l koullar altnda her savann sol yannda olp

bitenleri unut tuunu, kendi si ni n reteceklerini tam olarak
a n ms ay a bi lm em in yllar sreceini syledi. Ynergelerinin
yalnzca bir balang ol duunu, gnn birinde, farkl koul
lar altnda, retilerini tamaml ayabi lecei ni de ekledi.
Ke n d is i n e s orul ar s o r m a m n bir sak n ca s n n b ul u nu p
bul unmad n re n me k istedim.
stediini y ap ma kt a serbestsin, dedi. S enden tek is
tediim, u yg ul amal ar a bal kalmandr. Kald ki, bir ekilde,
tartacamz k on ul ar hak k nd a bilgin de var. Eksik yann,
kendine g v e n m e m e n ve bilgini erk olarak sahiplenemcmen.
Nagual, bir erkek olarak seni byledi. Kendi bana hareke!
edemiyorsun. A nc a k bir kadn kurtarabilir seni bundan.
S ana y a a m y k m anlatarak b a layaca m ve bunu
y ap ar ke n, her ey z i hn i nd e ber r akl a a ca k. Ya a m m sana
b l mle r halinde anlatacam, bu nedenle de buraya sk sk
gel men ge r ek ec e k.
Bana yaam n an lat mak k o n us u nd ak i isteklilii, b r
lerinin isteksizliklerini ve bu ztl d nnce beni olduka
artt. b r le r iy le birlikte ge ir di i m yllar b o y u nc a o n
larn kurallarn ylesine sorgusuz sualsiz bir biimde kabu l
l enmi ti m ki, F l o r i n d a n m b a n a kiisel yaamn anlatmak
k o n u s u n d a k i isteklilii b a n a o l du k a t u h a f grnd. rkil
dim.
A n l a m a d m , dedim. Ban a zel yaamn anlatacan
m s yl edi n?
Ne d en o l m a s n ? diye sordu.
On a uzun uzun don J u a n n b ana kiisel gemiin e ng el
leyici gc, bir s a v a n n kendi kiisel gemi i ni silmesi
g e r e k t i i z e r i n e s y l e d i k l e r i n i an l at t m . D o n J u a n zel
y a a m m ze r i n e b a k a l a r n a h e r h a ng i bir ey s y le me mi
yasaklamt.
Tiz ve y ks ek sesle gld. Neel enmi gibi g rn y or
du.
F L O R IN D A
303
Bu yalnzca erkekleri balar, dedi. Kiisel yaamnn

yapm am as sonsuz ykler anlatmaktr, ancak bunlarn h i
biri gerek kiiliine ait olmamal. Bir erkek olman, arkanda
s o m u t bir g e m i i n b u l u n d u u a n l a m n a gelir. Bir ailen,
dostlarn, tanlarn olur ve bunlarn her birinin senin hak k n
d a kes in d n c e l e r i bul un ur. Yani e r k e k l e r s o r u m l u l u k
sahibidir. K o l a y c a ort ada n k a y b o l a m a z s n . Ke ndi ni unutturabilmen iin, ok uraman gerekir.
Beni m d u ru m u m s a farkl. Ben bir kad n m ve bu bana
h a r i k a bi r a v a n t a j sa l yor . B en h e s a p v e r m e k z o r u n d a
deilim. Kadnlarn hesap ver me k zor unda olmadklarn bil
mi yor m u s u n ?
H e sa p ve r me k zo r un d a o l ma kl a neyi kastettiini b i l
m iy or um , dedim.
D e m e k i s t e d i i m , bi r k a d n k o l a y a c a o r t a d a n k a y
bolabilir, diye yant verdi. Bir kadn hibir ey yap ama z sa
evlenir. Kocasna ait olur. o k ocuklu bir ailede kz o c u k
lar k o l a y c a g z d e n kart l abi li r. O n l a r hi k i m s e a d a m
yerine k o ymaz ve bazlar geride hibir iz b rak ma dan rahat
lkla kaybolabilirler. Ki mse de aldrmaz.
Oysa bir erkek ocuk, gven d uyul an biidir.Bir erkek
ocuk iin sessizce svp ortadan ka yb ol ma k kolay i dei l
dir. Kaybolsa bile, geride izler brakacaktr. eki p gittii iin
sululuk dyar. Oy sa kzlar duymaz.
Nagual zel yaantn k o nu sun da azn kapal tutman
etilediinde, sana u ya da bu ekilde gvene n ailene ve
dostlarna kar hata ilemi olduun duygus unu y ene bil men
iin sana yardmc o lmay a alyordu.
Yaam boyu sren bir savamdan sonra erkek sava,
elbette ki kendi kendini silmeyi baarr. A m a bu nun bedelini
demelidir. Azn bak a ma z birisi olur kar ve sonsuza
dein iini d k m e m e y i bir grev beller. Kadnl ar n bu tr
g l k l e r l e u r a m a k gibi bir z o r u n l u l u k l a r yok tu r. Bir
kadn, buharlap u m ay a hazrhkldr. Asl nda kendi si nden
beklenen de budur.
304
KARTALIN ARMAANI
Bi r k ad n olarak, sr t u tma k k o n u s u n d a hibir z or u n

l u l u u m y o k b e n i m . K a l d ki , b u n a z e r r e k a d a r a l d r
m yorum. Gizlilik, siz erkeklerin toplum gzn de nemli ol
m an n karlnda d e m e k zo ru nd a ol duunuz bir bedeldir.
Savam yalnzca erkekler iin geerlidir, zira erkekler k e n
dilerini silmi ol man n skntsn hissederler ve bir yerlerde,
bir ekilde ortaya karlar. Sen rnein; dolap, her gittiin
yerde konferansl ar veriyorsun.
F l o r i n d a o k gar ip bir b i i m d e s i ni rl eri mi bo zm u t u.
Varl beni nede ns e rahatsz etmiti. Dorus u don Juan ve
Silvio Ma nue l de ben de bir gerginlik ve korku uyandrrlar
d. A s l n d a o n l a r d a n r k y o r d u m , z e l l i k l e d e S i l v i o
M a n u e l den. Beni ko rku t uy o rd u ancak d u y d u u m dehetle
birlikte yaamasn renmitim. te yandan, Florinda beni
k o r k u t m u y o r d u . Ge r gi nl i im , o n u n beceri si ni n beni tehdit
ettiini h i ss et memd en kaynaklanyordu.
Ban a don Juan, ya da Silvio M a n u e l in bakt gibi gibi
bakm yordu. Onlar, gzlerini y z m e dikerler ve teslim olup
bam te yana evirinceye dein ylece bakarlard. Florind a y s a a r a d a b i r g z a t y o r d u y z m e . G z l e r i n i srekli
oradan oraya gezdiriyor, yalnzca gzlerimi incelemekle kal
myor, y z m n ve be de nimi n her santimini de inceliyordu.
K o n u m a s n s r d r d k e g z le r in i y z m d e , e ll er i mde,
kendi ayaklarnda, t avanda gezdiriyordu.
Seni huzur suz edi yorum, deil m i ? diye sordu.
Soru su ben i haz r l ks z yaka la m t . G l d m. Sesi nde
hi de tehdit ed er bir ifade yoktu.
Evet , dedim.
Ga y et m aku l birey b u , diye de va m etti. Sen bir er
kek o l m ay a alksn. S an a gre bir kadn kul lan lmak iin
yaratlm bir varlktr. Kadn sence budalann tekidir. Bir er
kek, h e m de b i r N a g u a l o l m a n , d u r u m u d a h a da g l e
tiriyor.
Ke ndimi s a v u m a y a zorunlu hissettim. Son derece ny ar
gl bi r k a d n o l d u u n u d n y o r d u m ve b un u o na s y
FLORINDA
305
lemek istedim. G rk e ml i bir giri yaptm, ancak gl n

d uyduum an hzm kesildi. Neeli, genlik dolu bir glt.
Don J u a n la don Genaro bana her z a ma n glerlerdi ve o n
l ar n g l l e r i de g e n l i k d o l u y d u , a n c a k F l o r i n d a nn
glnn farkl bir tns vard. Ne bir tela, ne de bask var
d onun glnde.
eri girsek iyi olur,dedi, di kkat imi zin d a lmamas
gerekir. Nagual Juan Matus zaten seni dolatrm ve d n
yay sana gstermiti; sana anlattklar iin gerekliydi bunlar.
Benim sana anlatacaklarmsa farkl bir ortam gerektiriyor.
K k b i r o d a d a , der i bi r k o l t u a o t u r d u k . K a p a l
meknlarda kendimi daha rahat hissediyordum. H eme n bana
yaamn anlatmaya koyuldu.
B y k e bir M ek s i k a k ent i nde, hali vakti y er ind e bir
ailenin oc u u ol arak d n y a y a gel mi . Tek oc u k old u u
iin ailesi d a h a d o d u u g n d e n i tibaren onu m ar tm .
Kendini sahte alakgnllie k apt rmam ve gzelliinden
hi phe duy mam . O n a gre gzellik, hayran o l u n d u u n
da serpilip gelien bir ifritmi. Almas en zor olan ifritin bu
olduundan en ufak phesi bul unmad n , eer e vr em de ki
g ze l i n s a n l a r a d i k k a t e d e c e k o l u r s a m , b u n l a r n z a va l l
yaratklar olduklarn da grebileceimi syledi.
O nunla tartmak istem iyordum , ancak ona d n
celerinin n yar gl o l d u u n u s y l e m e d e n e d e m e y e c e k t i m .
Akl mdan geenleri o kumu olmal ki, bana gz krpt.
Onlarn hepsi zavall, inan ba na , diye d ev a m etti. Bir
dene. Onlarn gzel olduklar iin nemli olduklar d n
cesini aklndan sil. Ne demek istediimi an layacaks n.
Gzellii y z nd e n kapld kibirin tm s u un u n salt
ebe veyn leri ne ya da ke ndi si ne y k le em ey ec e i n i belirtti.
Bebekl ii nden itibaren evresi ndeki herkes onu n kendisini
nemli ve benzersiz hissetmesi iin elbiliiyle almlar.
On be ya ma gel di i mde, diye deva m etti, Kendimi
d ny ay a gelmi en ol aans t yaratk gibi h i ss edi yor dum .
Herkes byle sylyordu, zellikle de erkekler.
306
KARTALIN ARM AANI
lk genlik yllarnda hayranlarnn ilgisine ve p o h p o h

l amalarna kendi ni iyice kaptrm. O n sekiz yana geldiin
de, evresi nde kendisiyle evl enm eye niyetli on bir talibinin
a r as nd an o n a gre en k us u rs u z ol an k oc a y semi. K e n
di si nden on be ya byk, o l du ka varlkl bir ad am olan
C e l es t i n oyla evlenmi.
F lo r in d a evl il ik y a a m n , g er e k bir ye r y z cenneti
olarak betimliyordu. Son derece geni olan arkada grubuna
C e l e s t i n o n u n a r kad a lar da e k l en m i . Hayat , s rekli bir
enlik gibiymi.
Bunu nl a birlikte bu mutluluk, topu topu alt ay srm
ve bu sre gz ap kapa y nc aya kada r gemi. Bilinmeyen
bir hastala yaka la nmas y la birlikte bu gzel gnler bi rden
bire ve ac mas zca sona ermi. F lo r i n d a nn sol aya, ayak
bilei ve baldr i meye balam. G zel im bacann hatlar
m ah vo lm u ; ikinlik bacann zeri nde ylesine yaylm
ki, cilt ze ri n de ki d o k u la r a t l a m a y a ve kabu k b a l am ay a
balam. B ac a n n di zden aa b l m zeri nde yaralar
o l u m u ve y ar a l a r d a n irin a k m a y a balam. Fil hastal
t e hi si k o n m u . D o k t o r l a r n o n u i y i le t i r m e a ba l a r son
derece yetersiz ve ac verici ol uyormu; sonuta, tedavinin
a n c a k g e l i m i tp m e r k e z l e r i n i n b u l u n d u u A v r u p a da
yaplabileceine karar vermiler.
ay i i n d e F l o r i n d a n n y e r y z c e n n e t i t a m bir
c e h e n n e m e d n m . U m u t s u z l u a ve a c y a y l e s i n e
g m l m ki, y a a m n s r d r m e k t e n s e l m ye l em ey e
b a l a m . e k t i i s t ra pl ar n yar at t i ler acs d u r u m a
daha fazla d ay a n a m a y a n bir hizmet i kz ona, C el es ti nonun
e s k i s e v g i l i s i n i n , F l o r i n d a n n y e m e i n e b i r k a r m
b y c l e r t a r a f n d a n h a z r l a n m bir z e h ir k o y m as iin
kendisine rvet verdiini itiraf etmi. Yaptndan b yk bir
p i ma nl k d uy an kz, F l o r i n d a ya kendi si ni bir saaltcya,
bu tr bir zehire kar tek panzehirin ne olduunu bilen bir
k ad na g t r me ye sz vermi
Florinda, yaad ikilemi a n ms ay nc a kkrdad. B a
F L O R IN D A
307
naz bir Katolik olarak yetitirilmi. By c l e ya da Kzl

derili ynt eml eri ne i nanm yormu. An c ak d uy du u ac y
l es ine y o u n , d u r u m u ise o denl i c i d d i y m i ki, h e r eyi
dene me ye hazrm. Cel es ti no ysa iddetle kar kyormu
buna. Hizmeti kz yetkililere ikayet etmek niyetindeymi.
F l or nd a ar a ya gi rmi . B u n u n ned eni k za ac ma s deil,
saaltcy kendi bana b u l am am as nd an d uy du u k o r k u y
mu.
Florinde birdenbire ayaa kalkt ve gi tmem gerektiini
belirtti. K ol u m a girerek, en eski, en deerli d o s t u y m u u m
gibi beni kapya kadar geirdi. Yorgun ol d u um u, zira sol
yan bilincinin ihtiyatla kullanlmas gereken zel ve krlgan
bir b il in d z l e m i o l d u u n u bel irt t i. E k s i z b r a k a n bir
d u r u m d u bu kesinlikle. Silvio M a n u e l i ikinci di kkat imi
t o p l a y a b i l m e m iin beni s erte bu d z l e m e g i r m e y e z o r
lamaya altnda lmle yz yze g e lm em de b unun bir
kantyd. nsann hzla bi lg il enme si ni n m kn deilmi.
Bu, ar ileyen bir sremi; beden doru zamanda, doru
ve kusursuz koullarda, istekten ba ms z bir bi i mde bi l
gilerini topl amaya balarm.
D kapnn nnde bir sre durarak ayakst veda la
tk. Birdenbire bana, Nagal Juan M a t u s n o gn beni k en
disine getirmesinin nedeninin, dnyadaki vadesinin dol mak
zere olduunu bilmesi olduunu syledi. Silvio M a n i l e r i n
pl an na gre alm o l d u u m ilk iki y ner ge t a m a m l a n m
ol uy ord u. i md i t a m a m l a n m a s g e r e k e n tek b l m , o nu n
bana syleyecekleriydi. Ancak onun retileri gerek a n l a m
da bir ynerge deil, daha ok onunl a olan ba m n k ur ul
mas ile ilgiliymi.
Do n J ua n beni F l o r i n d a ya bir s o nr a k i g t r n d e ,
kapnn nnde tam ayrlmadan nce, F lo r in d ann bana s y
lediklerini yineleyerek, kendisinin ve t opl uluunun nc
dikkate girme z a ma nl ar n n yaklatn syledi. S o n r a da
herhangi bir soru s o r ma ma frsat ver me den beni evin iine
308
KARTALIN ARMAANI
doru itiverdi. tii beni yalnzca evin iine deil, en keskin

bilin d z le mi me de sokmutu. Sis duvarn grdm.
Flor inda, do n J u a n n beni ieri it mesini b ek l iy o rm u
gibi, holde duruyordu. K o l u m a girdi ve sessizce beni ot urma
o d a s n a g t r d . O t u r d u k . S o h b e t e t m e k i s t e di m , a n c a k
k onu am ad m. Na gu al Juan Mat us gibi kusursuz bir sava
tarafndan yaplan bir itiin kiiyi farkl bir bilin dzlemine
aktarabileceini syledi. En batan beri benim hatam, y n
t e m i n n e m i n e d u y d u u m i n a n m . O y s a , bi r s av a y
farkl bir bilin dzl emi ne doru iti tarz, ancak iki katlm
c, zelikle itii yap an kii, k us urs uzs a ve kiisel erkle do lu y
sa yararl olabilirmi.
Sis du va r n g rm ek , beni o l a an st de r ec e de sinirli
yapmt. B edeni m, k on t rol m n d nda titriyordu. F lor in
da, b ede nimi n titremesini kiinin bu bilin dzeyinde bul un
duu srada aktif ol may ar zulamay renmi olmasyla ilikilendiriyor, b e d e n im i n en k eskin dikkatini y aplanlar
ze rind e deil, s y len en le r ze rin de odak lam a sn
renebileceini sylyordu.
Da h a sonra bana, sol yan bilincinde bul unman n olduka
ie y ar a d n belirtti. N a g u a l J u a n M a t u s , y k s e k bilin
k o n u m u n a g e e bi l me m iin beni zorlayarak, ve savalary
la etkileime g i r m em e yalnzca bu d ur um da yk e n izin vererek
beni k or umu ol uyordu. Florinda, onun taktiinin teki b e n
liin k k bir b l m n kastl olarak iliki anlaryla do l
du ra rak , i l eyi p y o n t m a k o l d u u n u syledi. A n l ar g n n
birinde teki benliin l lem ez zenginliine doru bir yol
cul ua k ma da n nce ussal bir k noktas ilevini grmek
zere y en id en bi lincin d ze y in e k n ca y a k ada r u nu tul ur
mu.
o k gergindim, b ana y a am yk s n kalan bl mn
anlatmay s rdrerek sakinletirmeyi nerdi. Bun un g er ek
te, d n ya da bir kadn ol arak kendi yaam n n yks deil,
deersiz bir kad na bir sava olmas iin nasl yardm edil
diinin yk s o l du un u vurgulad.
FLORINDA
309
Anlattna gre bir kez saaltcy g rmeye karar ver

dikten sonra, onu durdur abi lmek m m k n olmam. H i zm e t
i kz ve drt a d a m n t a d bir s e d y e n i n ze r i n d e t m
y a a m m dei t i ren iki g n l k bir y ol c u l u a km . Yol
y ok mu . Dal k bir alanda, z a m a n z a m a n a d a m l a r n s rt
larnda i leri iyotlarm.
Saaltcnn evine ge ce ge saatlerde varmlar. Ev iyice
aydnlatlm ve ierde bir sr insan varm. Yal, kibar bir
adam kendisine saaltcnn bir hastay ziyaret et mek zere
o r a d a n a yr l d n , o gn geri d n m e y e c e i n i s y l e m i .
A d a m , s a a l t c n n a l m a l a r k o n u s u n d a o l d u k a bilgi
s a h i b i g r n i i y o r m u ve F l o r i n d a o n u n l a r a h a t r a h a t
konuabileceini dnm. Adam olduka yardm sever
d av r an yo rm u ve ona alarak ke ndi si ni n de bir hasta o l
duunu belirtmi. Hastalnn kendisini o nu l ma z bir duru ma
getirdiini, bu yzden d nyay a ilgisini yitirdiini sylemi.
Ge saatlere kadar hobe etmiler. Yal adam ylesine yar
d msevermi ki, saaltc geri d n n ce y e kada r di nl en ebi l
mesi iin Flor ind aya kendi yatan vermi.
S abahl eyi n Flor inda b ac a nd a b y k bir acyla u y an
m aniden. Bir kadn baca n oynatyor, parlak bir tahta
parasn derisinin zerine bastryormu.
Saaltc ok gzel bir kad nd , diye srdrd F lor in
da k o nu mas n . B a c a m a bir gz att ve ban sallad.
Bunu sana kimin yaptn bi l iyor um, dedi. Bunu yapmas
iin ya ona ok para vermiler, yahut da senin yararsz bir in
san ol duuna kanaat getirmi. Sence bunlardan hangisi d o
ru?
"
Florinda glm. Saaltcnn ya lgn, ya da k aba biri
olduunu dnm. Dnya da herhangi birinin onun yarar
sz biri olarak dnebileceine ihtimal ver mi yormu . D u y
duu d ayanl maz acya ramen, kad na kendisinin zengin ve
deerli bir insan olduunu, kimsenin o yu n un a gel mey ecei ni
anlatm.
Florinda, saaltcnn o anda ona karm tavrnn d ei
310
KARTALIN ARMAANI
t i i ni a n m s a d . r k m g r n y o r m u . O n a s ay g l bir
t a v r l a K k h a n m d i y e h i t a p e t m e y e b a l a m ve
o d ad a k i l e r i dar kar m . Yaln z k a l d k l a r n d a saaltc
F l o r i n d a nn g s n n ze r i n e o t u r m u ve ban geriye,
y a t a n u c u n a d o r u itmi. tiip k a k m a y a ba lam l ar.
Ka d n n onu l drecei ni sanm. Ba rmay a, hizmetileri
a rmaya yeltenmi, ancak saaltc aceleyle ban bir bat
taniyeyle rterek burnunu tkam. F l o r i n d a nn soluu kesil
mi ve nefes al abi lmek iin azn am. Saaltc Florind a nn g s ne bast rd ka ve bu rnu nu tkadka, Florinda
azn d aha da ayormu. Saaltcnn ona ne yaptn a n
layn ca y a kadar, saaltcnn azna dayad kocam an
ienin iindeki tatsz svy imi bile. Florinda, saaltcnn
bu hareketi ok becerikli bir bi i mde yaptn, ba yatan
k e n a r n d a n a a d o r u s a r k m a s n a r a m e n itii svnn
boazn t kamadn belirtti.
O svdan o k adar ok imitim ki kusacam sand m,
diye d e v a m etti Florinda. Beni yatan st nde oturttu ve
hi k r p m a d a n g zl er i ni g z l e r i m e dikti. P a r m a m g rt
l a ma sokup itiklerimi kart mak istiyordum. Dudaklarm
k an at ncaya kadar beni tokatlad. Bir Kzlderili beni tokat
lasn! Du da k la r m kanatsn! N e ann em ne de baba m bana
bir fiske bile vurmam l ard . aknlm o denli bykt ki,
m i d e m d e hissettiim rahatszl unut mutum.
A d a m l a r m a r p b e ni e v e g t r m e l e r i n i syledi.
Da h a sonra b ana d o ru eilerek dudaklarn k ul a ma yak
latrd v e k i m s e n i n d u y m a y a c a b i i m d e ba na fsldad.
D o k u z gn iinde geri d n m ez se n seni k krk kar, bir
k urba a gibi iersin ve Tanr ya cann almas iin dua eder
sin.
F lor ind a svnn boazn ve ses tellerini tahri ettiini
syledi. A m a bu teki sorunlarn yannda hi nemli deil
mi. E v e geri d n d n d e C e l e s t i n o yu, lgn gibi, fke
i i n d e o n u b e k l e r b u l m u . K o n u a m a d iin F l o r i n d a ,
susup onu izliyormu yalnzca. C el es t in o nun fkesinin, sa
FLORNDA
311
lna duyduu ilgiden ka yna kla nmad n n ay rdma varm;

onun derdi, servet ve sosyal stat sahibi bir adam olarak ken
di kiisel k o nu mu ymu . Nfuzlu dostlarnn gznde, Kzl
derili byclerden are arayan biri d u ru m u n a dmek, onu
ileden kartyormu. fke iinde baryor aryor,
saaltc kadn askeri k a ra rg h a ikayet ede ce in i,
yakalatacam, ehre getirtip adamak ll benzettikten sonra
hapse tktracan syl yormu. Bu nl ar kuru sk tehditler
deilmi; gerekten de, askeri k o m ut a na kadn yakalamalar
iin bir devriye gndermeleri k o nu sun da bask yapm. A s
kerler birka gn s onra geri d n p kad n n katn s y
lemiler.
Hizmeti kz, geri d nmeyi arzuluyorsa, saaltcnn onu
b e k l i y o r o l a c a n s y l e y e r e k F l o r i n d a y r a h a t l a t m .
B o a z n d a k i y a n m a n n d e v a m e t m e s i n e , kat h i b i r ey
y i y e m ey e ce k d u r u m d a ol mas na, ancak sv g dal ar la b e s
lenebilmesine ramen, Florinda saaltcy grecei gn ip
le ekiyormu. la, bacandaki acy hafifletmi.
C el es t in oya niyetinden sz ettiinde, adam ylesine f
kelenmi ki, bu s amal a bir son v er me k zere yardm t op
lam. En gvendii adamyla birlikte at srtnda Florind a dan nce yola km.
Florinda, saaltcnn evine v ardnda, lsn
bul abi leceini d n y o r m u . A n c a k ieride C e l c s t i n o yu
t ek b a n a o t u r u r b u l m u . A d a m l a r n a s a a l t c y b u l u p ,
i cabnda zor kullanarak, getirmelerini s yl eyer ek onlar
ayr yne gndermi. Florinda evde daha nceki ziyaretinde
tand adam grm ; adam, kocasn sakin letirm e e
alyor, ad aml a r n da n birinin ksa srede kad nl a birlikte
geri dnecei k on us und a ona g vence veriyormu.
Florinda n verandadaki kk kul beye yerletirildik
ten h e m e n s o n ra , sa al t c e vi n n n d e b el i r m i . C e l e s
t inoya hakaretler, yakas almadk kfrler edi yormu. En
s o n u n d a C e l e s t i n o y l e s i n e f k e l e n m i ki, d v m e k iin
kadnn zeri ne yrm. A d a m onu t utmu ve v u rm am a s
312
KARTALIN ARMAANI
iin y al var m . Di zl er ini n ze ri ne k m , o n un yal n zca

yal bir kadn ol duunu sylyormu. A da m n bu davran
da C e l e s t i n o yu y u m u a t m a m . Ya na b a n a b a k m a d a n
onu k a m l a y a c a n s y l y o rm u . O n u y a k a l a m a k zere
ileri doru atlm, ancak bir anda donup kalm. Dev gibi al
t adam, ellerinde palalaryla, otlarn ardndan karak y ak
lamlar. Bu g r nt k ar s nd a C el es t in o k o r k ud a n d o n
mu, beti benzi atm. Saaltc yanna yaklaarak, ya k en
disinin kn kam layaca n ya da yardmclarnn onu par
a para edeceini sylemi. O n c a azametine, gururuna ra
m e n Celestino uysal bir tavrla k a m l an m ak zere eilmi.
S a altc b irk a sa n iy e iin d e onu a re s iz bir adam
d u ru mu na getirmi. Y z ne bakm ve glm. Onu k skv
r ak y a k a l a d n b i l i y o r m u ve y o r g u n l u k t a n y er e y l
mas na gz yu mm u . Kendi deeri zerine iirilmi d n
celeriyle kend in den geen bu ahma t uzana drm.
Flori nda bana bakt ve gld. Bir sre sessiz kald.
L / z s r m e s a n a t n n b i ri n ci i lkes i s a v a l a r n k e nd i
sava alanlarn s e me leri di r, dedi. Bi r sava, evrenin
nasl oldu un u bi l me de n asla s avaa girmez. Kadn saaltc,
C e l e s t i n o y l a m c a d e l e s i n d e b a n a iz s r m e n i n b i r i n c i
kuraln gsterdi.
S a al t c d a h a s o n ra u z a n d m yer e geldi. A l y o r
dum. Y a pabildiim tek ey buydu. B enim le ilgileniyor
grnyordu. B at tani yemi o mu zl ar ma sarmalad ve glerek
b ana gz krpt.
S e n i n l e i i m i z b i t m e d i k k r k k a r , dedi. E e r
y a a ma k istiyorsan en ksa z a m a n d a geri gel. Ancak, e f e n
dini yan na alma, seni k k orospu. Yalnzca ok gerekli in
sanlarla birlikte gel.
F lo r i n d a nn baklar bir an bana takld kald. S us k un
l u u n u , b e n d e n d n c e m i b e l i r t m e m i i st iy or b i i m i n d e
yorumladm.
G e r e k s i z o l a n h e r eyi g z d e n k a r t m a k iz s r m e
s a n a t n n i ki nci k u r a l d r , d i y e d e v a m etti, bir ey sy-
FLORNDA
313
lcmemc frsat vermeden.

Anlattklarna kendimi ylesine kapt rm t m ki. sisten
duvarn k ay bo ld u un u ya da ne z a ma n k ay bo ld u un u ayrnsayamautn. Yalnzca artk onun orada olmadn fark
e de bil di m. F lo ri nda yer in de n kalkt ve beni k ap ya k ad ar
geirdi. lk b u lu m a m z d a olduu gibi kap n n n n d e bir
sre konutuk.
Florinda bana, C el es ti nonun fkesinin saaltcya, onun
aklna ol mas a bile, bedenine iz s rc lerin ilk kural m
a k l a m a s n da s a l ad n belirtti. Zi lmi t m y l e k e nd i
zerinde o dakl anma sna ra me n zira kendisi iin duyduu
bedensel ac ve gzelliim yitirmenin neden olduu byk
z nt n n d nda hibir ey y o k m u bedeni, ol up biten
her eyi anlam ve olaylar dzelt mesi iin basit bir uyar
yeterli olacakm.
Savalar kendilerine destek olacak dnyada n y o k s u n
durlar, diye deva m etti. Bu nedenle kurala sahip olmalar
gerekir. Yine de, i: srclerin kural herkes iin geerlidir.
C el es ti nonun kstahl, onun yapmama s , eitimimin
ve zg r l m n balang noktas oldu. K e n di n e verdii
n em ki bu beni m iin de geeriiydi, her ikimizi de her kes
ten stn o l d u u m u z d u y g u s u n a y n le ndi rm i ti . Saaltc
bizi gerekte o ld u umu z nokt aya hilie indirgedi.
Kuraln birinci ilkesine gre bizleri evreleyen her ey,
a n la l m a z bir g izemdi r. K u ra l n ikinci i lkesine g re , bu
gizemi zebi lmek iin ura ve r me mi z gerekir ancak bunu
baarabilme u m ud u na kaplmamalyz.
nc kura la greyse, kendisini e vrel eye n anl a l
m az gizemin ve grevinin bunu zme k ol du u nu n farknda
olan sava, gi zeml er arasnda ait olduu yeri alr, kendisini
de gizemin bir paras olarak grr. Sonuta, bir sava iin
varln gizeminin sonu yoktur; bu varlk ister bir akl ta,
ister bir karnca, ister kiinin kendisi olsun. te bir s ava
nn alak gnlll burada yatar. Her ey eittir.
Uzun bir sessizlik oldu. Florinda gl msedi ve sann
314
KARTALIN ARMAANI
rgsyle oynad. Yeterince y or ul du u mu syledi.

F l o r in da y nc ziyaretimde, don J uan kap da y a n m
dan ayrlmad ve beni ml e birlikte ieri girdi. Topluluunun
t m yeleri evde toplanmlard, sanki u zun bir yolculuktan
geri d n m m gibi beni selamladlar. Bu ok ho bir olay
d; Florinda ilk kez beni m y an m da onlara katlyordu.
F lo r i n d a nn evi ne bir sonraki gidiimde, don Juan, daha
nce de yapt gibi beni birdenbire ieri doru itiverdi. a
k n l m ok b y k oldu. F lo ri nd a h o l de beni bekliyordu.
Bir anda sisten duvarn grnr ol duu du ru ma girmitim.
Salondaki kol tua oturur ot urmaz /z srm e sanatnn il
kel er inin b a n a nasl gs terildiini san a a n l a tm t m , diye
balad konumas na. imdi, ayn eyi senden bekliyorum.
Nagual Juan Mat us bu ilkeleri sana nasl gsterdi?
Bunlar h e m e n a n m s ay a ma y ac a m syledim. D n
m e m gerekiyordu, oys a d nemi yo rdu m. Bedeni m r k m
t.
Ol ay l ar k a r m a k l a t r m a , dedi e m r e d e n bir sesle.
Yaln o l m a y a al. D n m e n g e r e k e n bir s av a a girip
g i r e me y ec e i nd i r, zira t m s a va l a r birinin y a a m n a mal
olur. Bu, iz srme sanatnn nc kuraldr. Bir sava, en
so n h a m l e s i n i b u r a d a ve i md i y a p a c a n b il me li , b u n a
hazr olmaldr. An c ak bu, aceleyle, geliigzel yaplacak bir
ey deildir.
D ncel eri mi bir trl toparl ayamyordum. Ayaklarm
uzatt m ve k o l t u a u z a nd m . D m l e n d i i hissine k a p l
dm bede ni mi n orta blgesini rahatlatabilmek zere derin
derin nefes aldm.
L Iyi, dedi Florinda. G r y o r u m ki iz srm e sanatnn
drdnc ilkesini uyguluyorsun. Rahatla, kendini brak, hi
bir eyden kork ma. Bizi ynlendiren gler ancak bu ekilde
yol umuzu aarlar ve bize yardmc olurlar. Anc ak bu ekil
FL O R IN D A
315
de.
Don Junn bana iz srm e sanatnn ilkelerini nasl g s
terdiini a n m s am ay a altm. Niyeyse zihnim gemi
deneyiml er zerinde odakl anmay reddediyordu. Don Juan,
son derece silik bir an olarak kalmt. Ayaa kal kt m ve
evreme bakndm.
B u l u n d u u m u z oda, s on d e r e c e z e v k l i bi r b i i m d e
denmiti. Zemin, geni, devetiiyii renkli seramiklerle k a p
lyd; yerletirili tarznda ince bir zevk seziliyordu. M ob il
yalar incelemek niyetindeydim. Koyu kahverengi ok gzel
bir m a s a y a do ru ilerledim. F l or i nd a y e r i nd e n s ra yara k
yanma geldi ve iddetle beni sarst.
z srme sanatnn beinci kuraln doru bi i mde u y
guladn, dedi. Dikkatinin da lmas na izin v e r me . Beinci ilke nedir? diye sordum.
Ba e d e m e y e c e k l e r i d u r u m l a r l a k a r l a t k l a r n d a
savalar bir an iin geri ekilirler, dedi. Zihinlerini rahat
latrlar. Z a m a n l a r n b a k a bir eyl e u r a a r a k geirirler.
Herhangi bir ura olabilir bu.
S en de t am ol ara k bunu yaptn. A n c a k , b u nu b a a r
dna gre, altnc ilkeyi u y gu laman gerekiyor: Savalar
z a m a n iyi d e e r l e n d i r i r l e r ; bir a n n bile d e e r i var dr .
Y a a m n iin v e r d i i n s a v a t a , bi r s a n i y e s o n s u z l u k t u r .
Savalar amaladklar baardr ve bu y z d e n zamanlarn
iyi k u l l a n m a k z o r u nd ad r l ar . S a v a l a r bir an bile h a r
camazlar.
Birdenbire bilincime anlar meye balad. Heyecan
iinde, F l o r i n d a ya do n J u a n n beni bu i lkel erl e ilk kez
tantrd zaman anmsadm syledim. Florinda, sessiz
o lmam i st iyormu gibi par makl ar n d u da k l a r n a gt rd.
Beni yalnzca ilkelerle yzyze getirmek istediini, ancak bu
deneyimleri ona anlatmam istemediini syledi.
Florinda y k s n srdrd. Saaltcnn y an m a, k e n
disine Celestioyu al madan gelmesini syledii iin, yalnz
gelmi. Saaltc ona, acsn p diye keseri bir karm iir
3 16
KARTALIN ARMAANI
mi, kulana kendisinin, yani F lo r i n d a nn tek bana byk

bir karar almasnn gerekeceini, bu arada baka bir ile u
raarak zihnini dinlendirebileceini, ancak, kararn bir kez
verdikten sonra bir ann bile boa geir memesi gerekeceini
sylemi.
Flor inda ev e vardnda, geri d n m e k istediini belirt
mi. Bu k o n u da o denli kararl g r n yo rmu ki, Celestino
ona itiraz e tmeni n hibir yarar ol mayaca n anlam.
Hi v ak i t k a y b e t m e d e n s a al t c y g r m e y e g i t t i m ,
d i ye d e v a m etti F lor inda. Bu kez at s rt nda gi di yorduk.
Ya nma en g v e n d i i m hi zmet kr la r m , ba na zehiri veren
kz ve atlarla u ra ma k zere bir erkek hizmeti almtm.
D a l a r a a r k e n o l d u k a z o r l a n d k ; a tl ar a y a m n kt
k o k u s u n d a n huy suzl and l ar ; an cak yi ne de dalar amay
baardk. F a r k n d a o l mad an , iz s rm e sanatnn nc il
kesi nden yararlanmtm. Yaantm, ya da y a am mdan ar
takalanlar, o yola k oym u t um. l m e hazrdm ve istekliy
d i m . Bu b e n i m i i n o k z o r bi r k a r a r o l m a m t . Z a t e n
lyordum. B en i m d u r u m u m d a ol duu gibi, kii byk bir
ac deil, ancak b y k bir rahatszlk iinde ve yar l bir
d u r u m d a y s a , g e n e l d e y l es i ne t e m b e l l e i r ve ken di n i y
lesine zayf hisseder ki, parma n kmldatmas bile o lanak
szlar.
Saaltcnn evi nde alt gn kaldm. Da ha ikinci gnde
k en di m i d a h a iyi h is s et me ye bal am t m. ikinlik inmi,
ak nt d u r m u t u . Ar t k ac d u y m u y o r d u m . Ya ln zc a biraz
g s zd m ve y rr ken dizlerim titriyordu.
Altnc gn, saaltc beni odas n a gtrd. B an a son
d e r ec e k i b a r d a v r a n y o r ve b y k ilgi gst eri yordu. Beni
y at a n z e r i n e ot urt tu ve k a h v e i kram etti. Yerde, a y a k
larmn dibinde oturdu, y z m e bakt. Tam olarak neler sy
lediini an ms am yor um.
ok hastasn ve seni ancak ben saaltabilirim, di yor
du. Ee r bunu y ap ma z sa m, l m n k orkun olacak. Senin
gibi bir e n a yi y e yak ac ak t rden ac son. Aslnda, istesen
FLORINDA
317
seni bir gnde iyiletirebilirim, ancak bunu yapmayaca m.

Sana ne anlatmak istediimi anl ay ncaya k adar buraya gel
meye devam edeceksin. A n c a k o za m a n tam anlam yla
iyileebilirsin; aksi takdirde, bu geri zekal halinle buraya bir
daha hi geri d n mey ec ek si n.
Florinda, saaltcnn ona yar dm et me k iin y a p a c a k
larn en ufak ayrntsna kadar anlattm syledi. Florinda,
o n u n a n l a t t k l a r n d a n t ek b i r s z a n l a m a m t . A k l amalardan, saaltcnn biraz atlak o l du u n a iyice i nan
ma ya balamt.
Anl attklarn F l o r i n d a nn a nl am ad n g r d n d e ,
saaltc d aha da sertlemi ve sanki Florinda bir oc u km u
gibi kendi si nden, o o l m ad an y a am n n s on a ereceini, is
tedii an uygulad saaltm sona erdirerek onu umut suzca
l me terk edebileceini defalarca tekrar etmesini istemiti.
En sonunda, Florinda yalvararak kendi si nden saalt ma son
verip onu e vi ne ve ailesine geri g n d e r m e s i n i i s tedi inde
kadnn sabr tam; ila iesini tuttuu gibi yere frlatm
ve F l o r i n d a ya artk o na t a h a m m l n n k a l ma d n s y
lemi.
Florinda, bunun zerinde a lam ay a b a la m
ya am n n ilk ve tek ger ek g zy a l ar y m bunlar. S a a l
tcya, tek isteinin i yi lemek o ld u u nu ve b unun bedelini
d e m e y e o k ta n hazr o l d u u n u s y l em i . Ka d n , parasal
d e m e iin artk ok ge ol du u nu , F l o i n d a dan, p ar as m
deil, dikkatini istediini belirtmi.
Florinda bana, yaam bo yu nca arzu ettii her eyi elde
etm e s in i re n m i o ld u u n u itir af etti. N asl inat
o l u n ac a n b i l i y o r m u . Ka d n a , tpk o n u n gibi yar l
d u r u m d a s a a l t m iin g e l e n b i n l e r c e h a s t a s n n o l m a s
gerektiini ve hi phesiz saaltcnn onlarn paralarn al
dn s yl emi yleyse nasl oluyordu da ona dierl eri n
den farkl d a v r a n y o r d u ? He r ne k a d a r F l o r i n d a iin pek
a k l a y c o l m a s a da s a a l t c n n y a n t y l e y m i : bi r
g r c o l ar ak , F l o r i n d a nn s a y d a m b e d e n i n i g r m ve
318
KARTALIN ARMAANI
saaltcyla Florinda birbirlerine tpatp benziyorlarm.

Florinda, kadnn aralarndaki b y k fark grememes i iin
del i o l m a s g e r e k t i i n i d n m . S a a l t c , k a b a saba,
eitimsiz ve ilkel bir Kzlderili, F lo r i n d a ysa zengin, gzel,
stelik beyaz.
F l o r i n d a k ad na , k e n d i s i n e ne y a p m a y d n d n
s or mu . Saal t c , onu i y i le ti rm e k ve d a h a s onr a da son
d er ece n e m l i bir eyi r e t m e k ze re grevlendi ri ldi i ni
belirtmi. Florinda, ona bu grevi verenin kim olduunu
r e n m e k istemi. Ka d n, b u nu n Kartal o l du un u aklam.
Bu yant zerine Florinda, kad n n kak o lduundan iyice
emi n olmu. Yine de Florinda, kadnn isteklerine boyun e
m ek t en b a ka bir seenei ni n b u l un m ad na inanyormu.
Ona, her eyi y a p m a y a hazr ol duunu sylemi.
K a d n b i r d e n b i r e h r n t av r n d e i t i r m i . Ya n nd a
gtrmesi iin ona bir ila vermi ve en ksa z a ma nd a geri
gelmesini istemi.
Senin de bildiin gibi, diye srdrd Florinda k on u
masn, bir re tme n m ez i ne eitli oyunlar oynamaldr.
O da bu oyunlar s aaltmm araclyla oynuyordu. Hakl y
d. yl esi ne budal a bi riydim ki, beni h emen saaltm o ls ay
d, hibir ey o l mam gibi o budal a y a a m m a geri dner
dim. He pimi z byle y a p m a z m y z ?
F lor in da, ertesi h a f ta geri d n m . Or a y a vard nda,
onu d aha n ce tant yal a d a m karlam. A d a m k e n
disiyle son d e r ec e d o s t an e bi r tavrla k on u u y o r m u . Ona
saaltcnn birka g nd r orada olmadn ve daha birka
gn geri dnmeyec e in i, kendisine, eer gelirse F lo ri ndaya
v er il me k zere bir ila braktn sylemi. A d a m dosta,
ancak buyurgan bir tavrla F l o r i n d a ya saaltcnn orada ol
m a m a s n n k e nd i si n i iki s e e ne kl e kar karya batn
aklam: ya eve d nec ek mi ki, geirdii zorlu yolculuktan
s onra eve d n onu olaslkla u a nda ol du un da n d aha
kt bir d u r u m d a brakacakm; ya da, saaltcnn dikkatle
belirlemi o l d u u yner gel eri izleyecekmi . Ad a m, Florin-
FLORINDA
319
d a nn orada kalarak saaltmnn derhal bal amas na karar

vermesi duru mun da, dl aylk bir sre iinde turp gibi
olacan sylyormu. Tek bir koul varm: kal maya karar
verecek olursa, sekiz gn b o y u n c a saaltcnn evin de
k a l a c a k m ve z o r u n l u o l ar a k, h i z m e t k r l a r n geri g n
derecekmi.
Florinda, karar verecek d u r u m d a ol mad n syl edi
orada kal makt an baka ans yokmu. Yal adam ona hemen
saaltcnn kendisi iin b r ak m o l du u karm vermi.
Adam, gece ge saatlere kadar F lo r i n d a nn yannda kalm.
O l d u k a g v e n i l i r bir i nsan i zl en i mi u y a n d r y o r m u ve
rahat konumalar F lor i nd ann neesini yerine getiiyormu.
ki hizmetkr, ertesi sabah kahvaltdan sonra oradan a y
rlmlar. Florinda en ufak bir korku bile du ymu y or mu . Ya
l ada ma kar iten bir gven besliyormu. A d a m ona, saal
tcnn ynergeleri uyarnca saaltm iin bir kutu y ap mak
z or u n d a o l d u un u syl emi . F l o r i n d a y kuru, dai revi bir
alann ortasna yerletirdii alak bir i s kem ley e ot urt mu.
Florinda oturduktan sonra, yal adam onu, yardmclar ol
d u u n u s yledii, gen a d a m l a t antrm. A d a m l a r n
ikisi Kzlderili, ncs ise beyazm.
Drt adam n F l or i nd ann oturduu iskemlenin e vres in
de bir kutu ina etmeleri bir saat bile srmemi . leri bit
t i i nd e F l or i n d a , ra hat e d e b i l e c e i , t e p e s i n d e ka f es l i bir
havaland rma delii bulunan bir sandn iinde kapal kal
m. Kap i levini g rm e s i iin k u t u n u n bir kena r neteelenmi.
Yal adam kapy aarak F l o r i n d a nn sandktan dar
kmasna yardm etmi. Onu eve gt rm ve saaltc geri
d n d n d e hazr ol mas iin ilacm h a z r l a m a s n d a k e n
disine yardmc olmasn istemi.
Florinda, yal adamn alma y nt emi ne hayr an olmu.
Ada m, keski n ko kul u birtakm bitkilerden bir iksir yapm
ve ii scak bir sv dolu bir kova hazrlam. Rahat etmesi
iin ayan k ovan n iine daldrabilcceini, ya da etkisini
320
KARTALIN ARMAANI
y it ir me den on un iin hazrlam olduu iksiri iebileceini

sylemi. Flori nda, hi soru s o r m ad a n onu n sylediklerini
yapm. D uy du u rahatlk olaanstym.
Yal a d a m d a h a s o n r a o n a bi r o d a v e r m i ve g e n
adaml ardan sand od aya gtrmelerini istemi. F lor i ndaya
saaltcn geri d n m e s i n i n g nl er srebileceini; bu arada
kendisinin on un ii braklan tm ynergeleri byk bir titiz
lik iinde u ygul amas gerekecei ni belirtmi. Florinda s y
lenenleri kabul ettiini bildirmi; b unun zerine yal adam
F l o r i n d a y a y e r i n e g e t i r m e s i g e r e k e n b i r d i z i g r e v
sralam. Bu grevler arasnda, iksirleri iin gerekli olan tb
bi bitkilerin t o pl an mas iin darda yap lacak yryler,
bu iksirlerin y ap m nda yal a d a m a yardmc olmas da yer
alyormu.
Flori nda, bas t ran s a a n ak y a m u r l a r y z nd e n orada
sekiz gn yerine on iki gn geirdii syledi. F l or i nd ann
kadnn aslnda ora dan hi ayrlmadn, gerek saaltcnn
yal adam oldu un u anlamas o nuncu gnde gereklemi.
Flori nda, o a nd a yaad oku a n ms ad n da g l m
sedi. Yal ad am ona bir oyun oynayarak kendi saaltmna
o n u n d a e t k i n bi r b i i m d e k a t l m a s n s a l a m . Ayr ca,
saalt c n n i st ekl eri ne u y m a k b ah a ne si y le z e t l e m e ad
verilen zel bir grevi yerine getirmek zere, onu her gn en
az alt saat, sandn iinde tutmu.
y k s n n bu b l m n d e , F l or i nd a beni dikkat le i n
celedi ve bu kadar n n yeterli olduunu, artk gitme vaktimin
geldiini syledi.
Florinda, bir sonraki t oplantmzda bana, o gnden sonra
yal a d a m n o n un velin im e ti o ld u u n u ve kendisinin,
velinimetinin t opl uluunda ki kadnlarn Nagual Juan Matus
i i n b u l d u k l a r ilk iz s r c o l d u u n u a nl at t . A n c a k o
za ma nl ar kendi si bu n da n t my le habersizmi. Velinimetinin
onu farkl bir bilin dzl emi ne aktarp, gerei ona atnda
bi le bu h i b i r ie y a r a m a m . O, g ze l o l d u u i n an c y l a
FLORNDA
321
yetimi ve bu inan onu n et ra f nda yl es ine a l am az bir

kalkan oluturmu ki, deiimler onu hi etkilemiyormu.
Velinimeti, onun za ma n a gereksi nimi olduu s onucuna
varm. C el es ti noyu F lo ri nd anm sava alanna doru e k
m ek zere bir plan tasarlam. C e l cs t i n onun kiilii hak k n
da kendi si ni n de do ru o l d u u n u bildii, anc ak k a b u l l e n
m e y e c e s a r e t e d e m e d i i baz g e r e k l e r i o n a g s t e r m i .
Celestino, elinde bulunan her ey zeri nde byk bir m l
ki yet d u y g u s u n a s ahi pmi ; kiisel s erveti ve F lo r i n d a da,
sahi p o l duu var l kl ar a r a s n da en d e e n l e r i y m i . S a a l
tcnn karsnda kk du ru ma d t n de raz ol duunda
F lor ind an m hastala deilmi ona bunu yaptran. O srada
o, cn alabilmek iin uygun an kol lamakt aym .
F l o r i n d a n m belirttiine gre vel ini met i ona esas t e h
likenin, s aalt m nn o k ksa s rmes i ve evi n tek hki mi
olan C el es ti noun, F l or i nd an m saaltcy ziyaret etmesine
gerek kalmad na karar vermesi olacan sylemi.
Daha sonra velinimeti ona di er baca na srmesi iin
bir karm vermi. Me r he m son derece yakcym ve cildini
h a s t a l n y a y l m a s n a n d r a n bi r b i i m d e t a h ri et mi .
Velinimeti ona, saaltma gereksinim d uymad za ma nl arda
bile kendisini grmek istediinde bu m e r he m de n srmesini
tavsiye etmi.
Florinda, saaltmn bir yl s r d n belirtti. Bu sre
boyunca, velinimeti onu kuralla tantrm ve tpk bir asker
gibi, iz srm e k on us und a eitmi, iz srm e ilkelerini, g n
delik yaam ndaki edimleri; en bata basit edimlermi; d aha
s on ra g i d er e k y a a m n n belli bal k o n u la r z e r i n e u y
gulamasn istemi.
Ayn yl iinde, v el in ime ti onu N a gu al J ua n M a t u s la
tantrm. Florinda onu, ok zeki ve dnceli, ancak yine
de, o gne dein tanm olduu en ele avuca smaz, en r
ktc gen adam eklinde tanmlyordu. S yledi ine gre
C e l e s t i n o d a n k u r t u l m a s n d a k e n d i s i n e y a r d m c o l a n ,
Nagual Juan M a t u s mu. O ve Nagual Juan Ma tu s Florin-
322
KARTALIN ARMAANI
d a y p o l i s t e n v e y o l l a r d a b a r i k a t k u r a n a s k e r l e r d e n
kararak gizlice ehir dna kartmlar. Celestino, Florind a nn k a ma s zerine polise h a b e r vermi ve nfuzlu bir
adam olarak, F lo r i n d a nn kendisini terk et memesi iin trim
olanaklar seferber etmi.
Velinimeti bu y zden M e k s i k a nn ba ka bir blgesine
kam, kendisi de yllarca onun evi nde gi zl enmek zorunda
kalm; aslnda byl e bir d u r u m Flo ri nd a iin ol duka uy
gunmu, zira zetl eme grevini yerine getirmesi gereki yor
mu ve bunun iin de mut lak yalnzla ve sessizlie g er ek
sinimi varm.
Florinda bana, rya gren beden nasl rya grclerin
h ner iys e, z e t l e m e n i n de iz s r c lerin hneri oldu u nu
syledi. z e t le m e kiinin kendi yaam n en neml i ayrn
t l a r n a d e i n a n m s a y n d a n o l u u y o r m u . Bu a m a l a
velinimeti ona bir simge olarak bir sandk brakm. Sandk,
o n un dikkatini y o un la t rmas na yardmc olacakm; zira
t m y a a m g z l e r i n d e n a k p g i d i n c e y e dei n, y l larca o
t abur eni n ze r in d e o t u rm as g e r ek ec e km i . Ayrca sandk,
k i i l i i m i z i n d a r s n rl ar n n bi r s i m g e s i y m i . Velinimeti
F l o r in da ya, ze tl eme grevini yerine getirir getirmez, artk
kendi kiiliinin dar snrlamalarna kat lanmak zorunda ol
madn s imgel et ir mek zere sand krmasn sylemi.
Anlattna gre iz srcler yaamlarnn her ann salt
an ms aman n tesinde yeniden yaayabi lmek iin kasalar ya
da t opraktan yaplm tabutlar kullanrlarm. Iz srclerin
yaamlarn byl esi ne ayrntl bir bi i mde zetlemek zor un
da ol mal ar n n n e d e ni uy mu : K a r t a l n insana armaan ,
onun gerek bir bilin yerine, gerein kusursuz bir kopyas
olmas k o ul uyl a i kame bir bilinci de kabul et mek k o n us u n
daki istekliliini de k a ps a rm . Bilin K a r t a l n gdas o l
d u u n a gre, K a r t a l , ge r e k bi lincin yerine k us u rs uz bir
zetleme de ho nu t edebilirmi.
F lor ind a d a h a s on ra b a n a ze tl eme ni n temel ilkelerin
anlatt. B i r i nc i a a m a , y a a m m z d a k i t m o la yl ar n , i n
F L O R IN D A
323
c e l e m e y e ak bir b i i m d e k s a c a s e r i m l e n m e s i n d e n
oluuyordu.
k i n c i a i a m a d a , d a h a a yJ r n t l b i r a n m s a vj si s z
konusuydu; bu aama, dizgesel olarak iz srii nn kasann
iine girip o tu r m a s n d a n bir n c e k i and a n itibaren
baayabilir, kuramsal olarak dou an ma dein inebilirmi.
Kusursuz bir zetleme, bir savay rya gren bedenin
zerindeki kontrol kadar en az deitirebilir. Bu adan,
rya grm e ve iz srme ayn sonuca, nc dikkate girie
varr. Bununl a birlikte, bir savann her ikisini de hem bil
mesi, hem de u y g u l a m a s gerekir. F l or i nd a k a d n l a r iin,
saydam beden iinde bunlardan birinin dieri zerinde baat
lk ka z anm as n n farkl bilin d ze nl emel er i gerektirdiini
s y l e d i . t e y a n d a n e r k e k l e r h e r i k i s i n i de k o l a y l k l a
yapabilmelerine karn, kadnlarn bu sanatlarda ulaabildik
leri beceri dzeyine ulamalar ol duka gtr.
z e tl em ed e anahtar unsur, F l o r i n d a ya gre, nefes al
makt. Nefes al mak nn iin byl bir eydi; nkii yaam
kaynayd. Sylediine gre, kii b edeninde uyarlan al an
lar azaltabilirse, an ms am a daha kolay bir biimde geekl eebilirmi. Sa nd n k u ll a n l m a amac d a b u y m u ; b y
l e l ik le , n e f e s al p v e r m e y o l u y l a k i i - a n l a r n n i i n d e
g i d e r e k d e r i n l i k l e r e u l a a b i l i r m i . K u r a m s a l o l a r a k z
srcler ya amlarnda dene yiml emi olduklar her d uy guyu
an ms amak zor undal arm ve bu sre aldklar ilk nefesle
balyormu. Bu nokt ada beni uyararak, anlattklarnn yal
nzca bir giri ol duunu, daha sonra, farkl bir u za md a bana
iz srm enin kark ynlerini anlatacan belirtti.
F lor i nd a, v e l i n i m e t i n i n k e n d i s i n e y e n i d e n y a a n m a s
gereken olgular birer birer yazmasn tlediini sy lemi
ti. Velinimetinin belirttiine gre yntem, ilk al man nefesle
birlikte balanm, iz srcler bu srece, eneleri sa o m u z
larnn zerinde balarlar ve balarn yz seksen derecelik
bir kavis yapacak biimde evirirken, yavaa nefes alrlar.
Nefes alma, sol o m u z a varl d nda s ona erer. Soluk al ma
324
KARTALIN ARMAANI
edimi sona erdiinde, ba gevek bir k o n u m a getirilir. Daha

sonra baklar ileriye dnk olarak nefes verirler.
Da ha sonra, iz srcler, listesinin en banda yer alan
olay ele alrlar ve bu olay iinde hissedilen duygularn tmti
an ms an n ca ya dein, o olayla birlikte olurlar. z srcler,
an msad kl ar olay her ne ise, ay rd na vardklar duyguyu
anmsadklarnda, yavaa nefes alarak, balarn sa o m u z
l a r n d a n sol o m u z l a r n a d o r u eviri rl er. Bu s o l u k l a n m a
edimi, enerj inin y en iden k az an l ma s amacn tar. Florind a nn savna gre, say da m beden srekli biimde rmcek
a ma benz ey en iplikikler retir ve her trl duygu tarafn
dan sevk edilen bu iplikikler parltl ktleden dar yansr.
Bylelikle, her et ki le im y a da duyg ul ar n devr eye girdii
h er d u r u m, bir g izi l g ile s a y d a m b ed en in iine akar, iz
srcler, sa da n sola doru nefes alarak ve ayn anda bir
d u y g u y u a n m s a y a r a k , n ef e s a l m a n n b y s y l e , g e r id e
b rakm oldukl ar iplikikleri toplarlar. Sonra soldan saa
doru soluk verilir. Bylelikle iz srcler an msanan olayda
var olan dier parltl bedenler tarafndan braklan iplikik
leri dar frlatrlar.
F lo r in d ann bura ya dein anlattklar iz srm e sanatnn
z o r u n l u n e d i m l e r i m i ve t o p l u l u u n u n t m bi reyl eri bu
sanatn daha zorlu uygul amal ar n a bir giri olarak bu e d i m
leri d e n e y i m l e r m i . z s r c l e r , z e l l i k l e b a k a l a r n n
braktklar iplikikleri dar at mak zere, dn yada brakm
o l d u k l a r i p l i k i k l e r i y e n i d e n e l e g e i r e b i l m e k iin bu
nedimleri u ygu lamad ka , kontroll lgnlkla ba edebil
meleri olanakszdr, zira bu yabanc iplikikler kiinin, k e n
dine verdii n em k o nu nd aki snrsz kapasitenin de temelini
oluturur. K ontroll lgnlk bakalarn kandrmann, onlar
c e z a l a n d r m a n n , v e y a o n l a r k a r s n d a s t n l k el de e t
m e n i n bir yol u o l m a d n a gre, o nu uy g ul ay ab i lm ek iin
kiinin kendi k en di ne glebilmesi gerekir. Florinda, ayrntl
bi r z e t l e m e e d i m i n i n s a l a d s o n u l a r d a n bi ri ni n de,
kiinin insanlarla ilikilerin zn de yer alan kendi kendine
FLORINDA
325
hayranln bunaltc tekrar karsnda gl ebi lme ol duunu

syledi.
Kural iz siirme ve rya grm eyi birer sanat olarak tanmlyormu; bu nedenle bunlar uygulamal edimlermi. Nefesin
hayat veren m ahiy eti, ayn z a m a n d a kiiye t e m iz le m e
kap as it esi ni de k a z an d r rm . z e t l e m e y i u yg u l a m al bir
konu du ru mun a getiren de, bu kapasiteymi.
Bir sonraki b u l u ma m zd a Florinda, son daki ka y ner
geleri adn verdii retilerini zetledi. Nagual Juan Matus
ve s av a t o p l u l u u , ar t k g n d e l i k y a a m l a u r a m a k
zorunda kal mad m yol unda bir ortak yargya vardklarna
gre, b a na re ti l en i n iz s r m e sanat deil, r ya g r m e
sanatym. Bu yargnn kkt en bir dei i me urad n ve
kendi ler ini kt bir d u r u m a d r d n belirtti; b a n a iz
s r me sanatn r e tm e ye vakitleri kal mam t . O y s a k e n
disinin d aha sonra, hazr o l du u m d a grevini yerine getir
m e k z e re , n c d i k k a t i n d e v r e s i n d e k a l m a s
gerekiyordu. te yandan, onlarla birlikte bu d n ya da n a y
rlacak olursam, bu s orumluluktan kurtulacakt.
F lo ri nd a, v e l i n i m e t i n i n bir s a v a n n e n b a t a g el en
g re vle n olarak iz srm enin temel teknii zerinde d ur
duunu syledi. Bunlar, srasyla sandk, zetl enecek o l ay
larn listesi ve iz srcnn nefesidir. Velinimeti, derinlikli
bir z e tl e me n in , insan bi i mi ni n yi tirtmesi iin en u y gu n
y n t em o l d u u n u d n y o r m u . B u n e de n le y a a ml a r n
zetledikten sonra, rnein kiisel gemi i n silinmesi, kendi
kendine verilen n emi n yitirilmesi, rutin alkanlklarn krl
mas gibi e d i m l e r d e n y a r a r l a n m a k iz s r c le r iin d a h a
kolay olurmu.
Fl or ind a v el ini me tini n, n ce ncl ler i anl at arak, daha
sonra da savalarn eylemlerinin altnda yatan gerekeleri
belirterek ne d emek istediini aklamak zere t m m e z
l e r i n e r n e k l e r v e r d i i n i s y l e d i . V e l i n i m e t i , iz s r m e
sanatnn bir stad olduu iin, F l o r i n d a n m hast al ndan
326
KARTALIN ARMAANI
ve s a a l t m n da n bir m a n e v r a o l ar a k yar arl an m ; bu u y

gulama, yalnzca bir savann ynt emi ne uyum salamakla
k al m yor, ayn z a m a n d a iz siirm e sanat n n yedi temel il
kesine de ustaca bir giri oluturuyormu. nc e Flor in day
kendi sava alanna ekmi, Flor inda burada onun el indey
mi ve a res izmi ; o n d a n gerekl i o l m a y a n eyleri elinden
kartmasn istemi; ona verecei bir kararla yaamn belli
bir a m a c a g re y n l e n d i r m e s i n i re tm i ; nasl gev eneceini retmi; kendi becerilerini yeniden dze nle me
k o n u s u n d a o n a y a r d m c o l a b i l m e k z e re o n a farkl ve o
g n e dei n d e n e y i m l e m e m i o l d u u bir i yimserlik ve z
gven d u y u m u kazand rm ; ona z ama n zetlemeyi ret
mi; ve son ol arak d a ona, bir iz s r c n n hibir zaman
kendisini n pl ana karmadn gstermi.
F l o r in da y zellikle bu son ilke etkilemi. Ona gre bu
ilke, son dak ika yner gel eri ile b ana anl at mak istedii her
eyi zetliyormu.
Velinimetim liderdi, dedi Florinda. Ancak, ona bak
tnda hi k i m s e o n un bir lider olabileceine i nanamazd.
H e r z a m a n k a d n s ava la r da n birini n pl ana karr, bu
a r a d a k e n d i s i , o n l a r d a n b i r i y m i gi bi h a s t a l a r n a r a s n a
k a r r ya d a k e n d i s i n i e l i n d e b i r al s p rg e s i , s re kli
olarak yerdeki kuru yapraklar spren yal bir bunak gibi
gsterirdi.
Florinda, kiinin iz srm e sanatnn yedinci ilkesini u y
gu l a ya b i l m es i iin, d i e r alt ilkeyi de u ygu la ma s g e r e k
tiini belirtti. B u n e d e n l e vel ini met i her zaman, per de ar
k asndan onlar izlermi. Bu sayede atmalar engel
leyebi li yor ya da geit irebil iyormu. O n a saldran olmaz,
tepkiler hep dierlerine ynelirmi.
U m a r m artk a yr m na varmndr, diye deva m etti,
ancak stad bir iz src, kontroll lgnlk kon us und a ustalaabilir. K on troll lgnlk insanlar k an d rma k deildir.
Veli ni met i mi n de a kl ad gibi kontroll lgnlk s a v a
larn iz s rm e sanat n n yedi t emel ilkesini, en k k ve
FLORINDA
327
ne m siz eyle m lerd e n lm kalm d u r u m la rn a kadar her

ya pt k la r n a u y g u la m al a r a n l a m n a ge lme kt ed i r.
Bu ilkelerin uyg u l an s o n u o r t a y a karr. B i r i n
cisi, iz srcler kendil er ini h i bi r z a m a n c i d d iy e a l m a m a y
r e n m i l e r d i r ; k e n d i k e n d i l e r i ile d a l g a g e e b il i r l e r. Kii
a nc a k k e ndi s iy le d al g a g e m e k t e n e k i n m i y o r s a b a ka l ar yl a
d a d a l g a geebilir. ki nci si , iz srcler s o n s u z bir s a b r a
sahip o lmas n r enmil er di r. z srcler asla acele e t m e z
ler; asla sinirl enmezler. n c s de, iz srclerin d o a
l a ma k o n u s u n d a s o n s u z bir y et en ekl er i b u l u n m a k t a d r .
F lo ri nd a a y a a kalkt. H e r z a m a n o l d u u gibi o n u n o t u r
m a o d a s n d ay d k . Y n e r g e l e r i n s o n a er di i ni s y l e y e c e i n i
sa nd m. A yr l m a d a n b a n a b e l i rt m e k istedii s on bir k o n u n u n
d ah a b u l u n d u u n u syledi. Beni evi n iinde y e r alan b a ka
a v l u y a g t r d . E v i n i n bu b l m n d a h a n c e hi g r
m e m i t i m . A l a k s es l e b ir i si ne s e s l e n d i ve bir o d a d a n bir
ka d n kp y a n m z a geldi. O n u n c e t a n y a m a d m . K a d n
b a n a a d ml a s esl eni nce, o n u n d o a S o l e d a d o l d u u n u a y r m
s ad m. ar c bir b i i m d e d e i mi t i . D a h a g e n v e d a h a
gl g r n y o r d u .
F lo r in d a S o l e d a d n be yl b o y u n c a bir s a n d n iinde
z e t l e m e g r e v i n i y e r i n e g e t i r d i i n i ve K a r t a l n, z e t
l emes ini g e r ek bi li nci ni n i k a m e s i o l a r ak kabul e d e re k onu
serbest brakt n syledi. D o a S o l e d a d s y l e ne n le r i o n a y
lar b i i m d e ban sallad. F l or i n d a b ir d e n b i r e lafm z kesti
ve b a n a g i t m e m gerekti i ni , zira arlk e n e r j i m i n t k e n di in i
syledi.
O g n d e n s o n r a b i r ok k e z F l o r i n d a nn e v i n e git tim.
H e r g i d i i m d e o n u g r y o r d u m , a nc a k bu o k k sa s r el e r
iindi. B a n a artk reti ler ini a n l a t m a m a y a k a r a r v er diini,
b u n d a n b y l e y a l n z c a d o a S o l e d a d ile bi rl ik te o l m a m n
b e n i m iin d a h a yararl ol ac a n syledi.
D o a S o l e d a d ile bir ka k e z b u lu tu k , a n c a k bu b u l u
m a l a r m z d a o l up bitenleri hibi r z a m a n a n l a y a m a d m . Bi r
328
KARTALIN ARM AANI
likte o ld u u m u z h e r b u lu m a m z d a beni o d asn n do u y a

bakan kapsnn nne oturtuyordu. Kendisi de sa yanm a
oturarak bana dokunuyordu; dah a sonra sisten duvarn dn
m esini d u rduruy ord uk ve her ikim iz de yzlerim iz gneye,
odasna doru ynelm i biim de duruyorduk.
Duvarn d n n n nasl durdurulacan la G o r d a yla
birlikte renm itim ; yle grnyordu ki doa Soledad, bu
algsal y e te n e in farkl bir y n n n a y rd n a v arab ilm e m
iin bana yardm c olm ay a alyordu. La G o rd a yla birlik
te, doru bir b iim d e ancak bir b l m m z n duvar durd u r a b ild i in i a y r m s a m tm . B u b e n d e san ki, b ird e n b ire
ikiye b l nm m gibi bir duygu yaratyordu. Toplam ben
li im in bir b l m d o ru d a n d o ru y a ne doru bakyor,
sa y anm a doru hareketsiz bir duv ar gryordu, te y an
dan, toplam benli im in daha byk dier blm saa doru
doksan derece dnyordu ve duvara bakyordu.
D o a S o l e d a d la b irlik te d u v ar h e r d u rd u r u u m u z d a
ona b ak m ak la yetiniyorduk. H ibir zam an Nagual kadn, la
G orda ve benim dah a nce bir ok kez yapm olduum uz
g ib i p a ra le l iz g ile r a ra s n d a k i a la n a g irm e d ik . D o a
S o le d a d h e r s e f e rin d e b a n a g z le rim i, sanki yan stc bir
c am m gibi sis zerinde sabitletirm em i sylyordu. Daha
s o n ra o g n e d e in k a r l a t m en ay rn tl z lm e y i
deney im liyordum . Sanki akllara d urgunluk veren bir srat
yarndaydm . Sis tabakasnn iinde gzm n nnde m a n
zara paralar oluuyordu ve birdenbire farkl bir gerekliin
iine giriyordum ; bu, engebeli ve insan yaam na uygun ol
m ay an sarp, dalk bir aland. D o a Soledad, yannda bana
kahkahalarla glen gzel bir k adnla birlikte hep oradayd.
O n o k ta d a n s o n ra o la n la r k o n u s u n d a a n m s a y a b ild ik
lerini, N a g u al k adn , la G o rd a ve benim paralel izgilerin
arasn d ak i a la n d a y a p tk la rm z h a k k n d a anm say a b ild ik lerim den bile dah a azd. yle grlyordu ki, doa Soledad
ile birlikte, b en im b ilm e d i im bir b a k a bilin d zlem in e
gemitik. O lab ild iin ce keskin bir bilin dzlem indeydim ,
FLORINDA
329
a n c a k b u n d a n d a h a da k e s k i n b i r b a k a d z l e m d a h a
b u lu n u y o r d u . D o a S o l e d a d n b a n a a k a g s t e r m e e
alt ikinci d ikkatin bu b l m , o ana dein deneyim lemi olduum her eyden daha karm ak ve daha ulalm az
d. Tek an m sayab ild i im , old u k a fazla hareket etm i o l
m ann ze rin d e b rakt y o rg u n lu k d u y u m u y d u , m illerce
yol yrm enin , ya da en g e b eli da yo llarn d a d o lam an n
kiide yaratt yorgunlua benzeyen bir duyguy du bu. Ay
rca, nedenini anlayam asam da, doa S o le d a d n, o kadnn
ve benim birbirim izle k o n u tu u m u zd an , duygularm z ve
d n ce le rim iz i a n la tt m z d an em in d im ; anc ak bu nlarn
ayrdna yaram yordum .
D oa Soledad ile her b ulu m am zd an ksa bir sre son
ra, F lorinda beni h e m e n dar karyo rdu . D oa S o led ad
bana ok az ey aklyordu. yle h issed iy o rd u m ki, b y
lesine yksek bir bilin dzlem inde bu lunm ak onu yoruyor,
bu nedenle de k o n u m a g cn yitiriyordu. O dalk b l
g e d e , g z e l k a d n n y a n s r a n e f e s i m i z i k e s e n b ir e y
g r y o r d u k , y a d a b i r ey y a p y o r d u k . D o n a S o l e d a d ,
denem esine ram en hibir ey anm sayam yordu.
F l o r i n d a dan, d o a S o l e d a d la b irlik te y a p t m y o l
culuklarn mahiyetini renm ek istedim. Son dakika y n er
gelerinin bir blm n, benim iz srclerin yapt biim
de ikinci dikkate girm em in salanm asnn oluturduunu, iz
srcnn boyutuna geiim de d oa S o le d a d n benim iin
ondan daha iyi bir klavuz olduunu syledi.
Son bulum am z olduuna inandm z karlam am zda
Florinda, ynergelerinin balangcnda olduu gibi, beni hol
de bekliyordu. Elim den tuttu ve beni oturm a odasna getirdi.
Birlikte oturduk. D o a S o le d a d la yaptm z yolculuklarn
altnda herhangi bir anlam aram am am kon usu nda beni uy ar
d. z s r c l e r i n , d n y a y a b a k l a r y z n d e n r y a
g r c lerd en farkl olduklarn, d oa S o le d a d n g revinin
bam e v irm ek k o n u s u n d a bana yardm etm ek o ld u unu
syledi.
330
KARTALIN ARMAANI
D on Ju an farkl bir yne b a k m a k iizere bir savann

ban evirm esi kavram ndan sz ettiinde, onun davranta
b ir d e iik li i b e tim le y e n b ir e r e tile m e d e b u lu n d u u n u
sanm tm . F lorinda, b e tim le m en in doru olduunu, ancak
b u n un bir eretilem e olm adn syledi. Iz srclerin b a
larn evirdikleri doruym u; ancak onlar yen bir yne b ak
m ak iin deil, za m a n a farkl bir biim de bakm ak iin ba
larn eviriyorlarm . z s r c ler yaklam akta olan zaman
g r e b i l i y o r l a r m . N o r m a l o la r a k b i z l e r z a m a n l a a n c a k
z a m a n b i z d e n u z a k l a t s r a d a g r e b il i r d i k . A n c a k iz
s r c le r b u n u d e i tir e r e k g e lm e k te o lan z a m a n
grebiliyorlarm.
Florinda, ba ev irm enin kiinin gelecei grm esi an
lam na gelm ediini, kiinin bylelikle zam an somut, olarak
g r e b i l d i k l e r i n i a n c a k k a v r a y a m a d k l a r n s y le d i. Bu
nedenle, d oa S oledad ile birlikte neler yaptmz zerinde
d n m em in gereksiz bir i oldu un u syledi. T m bunlar
a n c a k k e n d i b t n l m a l g l a y a b i l d i i m d e b ir a n la m
kazanacakt ve ancak o za m a n bu gizem i zeb ilm em iin
gerekli enerjiye kavuacaktm .
Florinda ban a fazladan bilgi veriyorm u gibi bir tavrla,
doa S o le d a d m stn bir iz src olduunu syledi; ona
gre o, bu alann en iyisiydi. Sylediine gre doa Soledad
istedii her an paralel izgileri aabilirmi. Ayrca, don Juan
M a tu s un topluluundaki savalarn hibiri onun yap abil
diklerini yap a m a m lard . K u s u rs u z iz srm e teknikleri ile
doa Soledad, paralel varln bulmutu.
Florinda, N agual Juan M atus, Silvio M anuel, G enaro ya
da Z u le ic a yla birlikte deneyim lediklerim in, ikinci dikkatin
a n c a k o k k k b l m le rin i o lu tu rd u u n u s y l y o rd u ;
d o a S o l e d a d n b a n a ta n k lk e t m e m e y a rd m c o lm a y a
alt b lm se ikinci dikkatin yine ok kk, ancak fark
l bir blm ym .
D o a S o le d ad y a ln zc a y ak lam a k ta olan zam an g r
m em i salam ak la kalm am , ayn za m a nd a beni paralel v ar
FLORNDA
331
lna da g t r m t . F lo r i n d a paralel varl, a k l a n a m a z

bir enerj iyl e dolu s a y d a m var lklar o l ar ak, t m canl v ar l k
l a r da b u l u n a n kar d e n g e o l a r a k a k l y o r d u . Bir k i i n i n
paralel varl, o n u n l a ayn c ins te n b a k a bir i n s a n m ve o l
d uk a yakn, z l m e z bir b i i m d e bi r i nc is in e ba l an r m .
D n y a z e r i n d e ayn z a m a n d a b i r l i k t e v a r o l u r l a r m . ki
paralel varlk, ayn k u t bu n iki ayr uc u g ib iy mi .
Sa va l a r iin kendi paralel varlklarn b u l m a k o l a n a k
d y m . Zi r a, b i r s a v a n n y a a m n d a o n u b a k a y n e
ek e n ok s a y da unsur, ncelikli b a k a ilgi alanlar b u l u n u r
mu . A n c a k b y l e s i n e ustalk g e r e k t i r e n bir e d i m i b a a r a n
bir kii, paralel v a rl nda tpk d o a S o l e d a d n yapt gibi,
s o n s u z bir g enli k ve enerji k a y n a n a kavabilirmi.
Fl or inda a ni de n y e ri nd e n kalkt ve beni d o a S o l e d a d n
o da s n a O
gt r d. Belki de b u n u n son O
g r i m e m i z o l d u u n u
b i l d i i m iin, t u h a f bir k a y g y a k a p l m t m . F l o r i n d a m n
b a n a bir az n c e s y l ed ik le r i n i k e n d i s i n e a n l a t t m d a , d o a
S ol e da d b a n a gld. G e r e k bir s a va n n al ak g n l l
o l d u u n a i n a n d m bir tavrla b a na , k e n d i s i n i n h i b i r ey
r e t m e d i i n i , y a p m a y a r z u l a d t e k i i n b a n a k e n d i
paralel var l m g s t e r e b i l m e k o l d u u n u , zira N a g u a l J ua n
Ma t us ve savalar bu d n y a d a n a yr ld k l a r n d a s nma s
g er e ke n yerin oras o l d u u n u belirtti. B u n u n l a birlikte, k e n
disinin de a n la y a m a d bir ey d a h a o lm u tu . F l o r i n d a nn
o n a a k l a d n a gr e, b i r b i r i m i z i n e ne rji sini y k s e l t m i t i k
ve bu d u r u m da bizleri y a k l a m a k t a o l a n z a m a n l a , F l o i n d a nn arzu ettii b i i m d e k k d o z l a r d a deil, b e n i m kur al
t a n m a y a n d o a m n a r z u l a d g i bi k a v r a n m a s o l a n a k s z
b y k p ar a la r h al i n d e g r m e m i z e yol am.
So n b u l u m a m z n s onu la r o l d u k a artc o l m u t u .
D o a So le da d, paralel varl ve bc, b a n a o l a a n s t u zu n
gel e b i r s r e b o y u n c a b i r l i k t e o l d u k . P a r a l e l v a r l n
y z n trim bat lar yla g r eb il d im. B a n a k i m o l d u u n u a n l a t
m a y a altn h is s e d i y o r d u m . B u n u n son b u l u m a m z ol
d u u n u d a b i l i y o r g i b i y di . G z l e r i n d e i ns a n b ir a n d a et-
332
KARTALIN ARMAANI
kiine alan bir krlganlk duygusu okunuyordu. D aha sonra

r z g ra b e n z e y e n bir g bizi o ra d a n alp b ak a bir yere
srkledi. B u n d a n so n ra olanlar, b e n im iin hibir anlam
tamyordu.
F lo r in d a ani b ir ta v rla a y a a k a lk m a m a y a rd m etti.
K olum dan tuttu ve beni k apy a doru geirdi. D ona Solcdad
da bize elik ediyordu. Florinda, o gn cereyan eden olaylar
an m sam ak ta olduka zorlanacam ; her eyi m anta vur
m ak gibi bir d k n l m n b u lu ndu un u, oysa byle bir
eilim in durum u daha da ktletireceini, zira bu dnyadan
ay rlm ak ze re olduklarn, d ah a s o n ra y sa farkl bir bilin
dzlem ine g e m e m d e ban a yardm c olabilecek hi kimseyi
b u l a m a y a c a m syledi. B ir gn d o n a S o l e d a d la benim
gndelik yaam dn yasnd a yeniden karlacam da ekledi.
O anda do n a S o le d a d a d n d m ve kendisine d k n
l m d e n b e n i k u r t a r m a s i i n y a l v a r d m ; e e r b u n u
b a a ra z sa ben i ld rm e s in i istedim . U ssa ll m n snrlar
iinde yaam ak istem iyordum .
B y le d n m e m e lis in , dedi Florinda. B izler birer
savayz ve savalarn zihinlerinde yalnzca bir tek ey
v a r d r z g r l k l e r i . l m e k ve K a r t a l a y e m o lm a k bir
m c a d e l e d e i l d i r . O y s a s e s s i z c e K a r t a l n e v r e s i n d e
dolaarak zgrle kavu m ak, en b yk cesarettir.
SORGULU YILAN
u ra ln b e lirtti i a m a la rn h e p s in i b ire r b ire r y e rin e

getiren don Juan ve sava topluluu, en son grevleri
olan g nd elik y aam d n y asn terk etm e g re v in i yerine
getirm eye hazrdlar. La G orda, b r m e z le r ve b enden
beklenen de, buna tanklk etmekti. zm bekleyen bir tek
sorun kalm t yalnzca: m e z le r ne olacakt? D on Juan,
normal olarak onlarn da kendi grubuyla btnleerek k e n
disiy le b irlik te bu d n y a d a n a y rlm a la r g e r e k ti in i s y
lyordu; ancak, m ezler buna hazr deildier.Kpriiy g e
me giriim im iz srasnda gsterdikleri tepkiler, m ez lerin
zayf noktalarnn neler olduunu bize gstenniti.
D on Ju an, v e lin im e tin in k e n d isi iin bir sav a t o p

luluunu bir araya getirm eden nce yllarca beklem eyi se
mi olmasnn, bilgece bir karar olduunu ve olum lu son u
lar dourduunu hissediyordu; te yandan, don J u a n n beni
Nagual kadn ve kendi grubum la bir araya getirm ekte aceleci
davranmas, bizler iin ok zararl olmutu.
334
KARTALIN ARMAANI
D o n J u a n n bu d n c e l e r i n i b ir p i m a n l k ifadesi
olarak dile g etirm ed iin i anlyordum ; bu daha ok, sava
nn kendi seimini yapm akta ve bunu kabullenm ede zgr
old uu nu n gstergesiydi. Ayrca, kendi velinim etinin izim
den gitmeyi uzun uzun dndn, eer bu rnei semi
o ls a y d , o k k s a b ir s re i in d e b e n im k e n d is i gibi bir
N agual o lm ad m n ayrdna varm olacan ve bu n o k
tad an sonra, b en im d m d a hi k im s e n in to p lu lu a dahil
e d ile m e y e c e in i belirtiy o rd u . H e r d u ru m d a, Lydia, Rosa,
Benigno, N estor ve P a b lito nun ynla yetersizlikleri vard;
la G o r d a v e J o s e f i n a nn k e n d i k e n d ile r in i k u s u s u z la t ra b ilm e le ri iin z a m a n a g e r e k iy o r d u ; s a la m d u ru m d a
olanlar yalnzca S o le d ad T a E lig io ydu, zira onlar belki de,
kendi g rubundaki savalardan bile daha becerikli ve ustay
dlar. D on Juan, iinde bulunduklar koullar, olumlu ya da
olum suz, olduu gibi kabullenerek ve herhangi bir pimanlk
ya da znt duym adan, kendi kendilerinin srtlarn pp
lam adan k endi ilenlerini ya da inayetlerini reddetm enin bu
dokuz kiinin kendi seim lerine kaldn belirtiyordu.
D o n J u a n , b s b t n de u v a ll a m a d m z b e lirtti
onun savalarnn arasnda oynam olduum uz rol kk
de olsa, b en im d m d a to p lu lu u m d a k i tm bireylere u y
d u u n a gre, gerek a n la m d a bir baaryla sonulanm t.
O n un la bu kon u d a tam am en hem fikirdim . H er eyden nce,
N a g u a l k ad n , k u ra ln n g rd tm n ite lik le re sahipti.
S aduyuluydu ve kontrollyd; hem m cadeleciydi hem son
d e r e c e ra h a tt. G r n r d e h e r h a n g i b ir n h a z r lk y a p
m adan, on dan iki kat daha yal da olsalar, don J u a n n top
lu lu u n d a k i t m y e te n e k li sa v a la rla ra h a tlk la iletiim
k u ra b iliy o r, o nlar y n e te b iliy o rd u .T o p lu lu k ta k i e rk ek ve
k a d n s a v a la r n h e p s i, o n u n k e n d i ta n d k la r N a g u a l
k a d n a o k b e n z e d i in i d n y o rla r d .T m k adn s a v a
larla tek tek ilgileniyordu, sonuta don J u a n n benim to p
luluum iin b ulduu be kadnla da kusursuz bir biim de il
gilendi, zira o nlar da kendilerinden daha yal sava kadn-
SORGULU YILAN
335
l a n n b e n z e r l e r i y d i l e r . L y d i a H e r m e l i n d a g i b i y d i , Jose l' ina

Z u l e i c a g i b i y d i , R o s a v e la G o r d a , N e l i n d a g i b i y d i l e r ve
S o l e d a d d a Delia gibiydi.
A d a m l a r d a d o n J a n n s a v a l a r n n b i r er b e n z e r i y
diler; N e s to r V i c e n t e nin, P a bl ito G e n a r o nun, B e n i g n o S i 1vio M a n u e l in, E ligio ise, Jan T u m a nn k o p y a s y d . K u r a l
g e r e k t e n , bu i ns a n l a r t r d e b ir b t n o l a r a k b i r k a l b a
d k e n , h e p s i n i n z e r i n d e b i r g c n sesi g i b i y d i . O n l a r n
teki bilince ul aan yolu b u l a c a k bir l ider den y o k su n , u m a r
sz bir d u r u m d a ke n d i b al ar na ka l ma l a r , g e r ek t e n k ader in
bir cilvesiydi
Do n Juan, t o p l u l u u m d a k i t m s av a l ar n teki bil ince
kendi a b al a r yl a g ir ec ek le ri ni , bu ii b a a r a b i l m e o l a s l k
l a r n n n e o l d u u n u b i l m e d i i n i , z i r a bu o l a s l n k e n
dilerine bal o l d u u n u belirtti. H e p s i n e k u s u r s u z bir b i i m
d e y a r d m e t m i t i ; b u n e d e n l e t ini t m e n d i e l e r d e n ve
s o r un la rda n arnmt ve z i h ni nd e o nl ar l a ilgili h e rh a ng i bir
k u k u yoktu. Y ap ma s g er e ke n tek ey, bi zl ere ki inin ke nd i
b t nl iinde paralel izgileri a m a s n n ne a n l a m a g e l
diini g e r ek i bir b i i m d e g s t e r me kt i.
Do n Juan, b e n i m en fazla m e z l e r d e n birine y a r d mc
o la b il e ce imi s y l ey er ek, becerikli o l d u u ve o nu d a h a n
c e d e n t a n d m iin la G o r d a y seti. D i e r l e r i iin h a r
c ay a ca k e n er j im yo k tu zira yeri ne geti ri lme si g e r e k e n b a k a
g r e v l e r i m , b e n i b e k l e y e n b a k a i l er b u l u n u y o r d u . D o n
J u a n b a n a k e n d i s a v a l a r n n h e p s i n i n bu g r e v i b i l d i k
lerini, a n c a k b u n u b a n a a ma d k l a r n , zira n c e b e n i m o n
lara bu g r e v iin yarakl biri o l d u u m u k a n t l a m a m g e r e k
tiini s yledi . K e n d i y ol l a r n n s o n u n a v a r m o l m a l a r ve
b e n i m verilen y n er g el e re b y k bir bal l k i i nde u y m a m ,
bu grevin ancak bir b l m n n a k la n m a s n z oru nlu
klyordu.
D o n J u a n a y r l m a z a m a n n n g e l d i i n i n o r m a l b il i n
d z l e m i n d e b u l u n d u u m bir a n d a h a b e r v e r d i . O an
d uru m u n ciddiyetini a n la y a m a m tm . Don Juan son ana
336
KARTALIN ARMAANI
k ad a r b an a y aa d m iki farkl bilin d zlem in i b irletir

m em gerektiini anlatm aya alt. Bu birletirm eyi gerek
letirebilecek y e te n e e sahip o lsay d m h er ey son derece
basit olacakt. N e v ar ki bu y ete n e k te n y o k su n d u m ve bu
ned en le de yapt a k la m a la r beni ancak ussal d zlem de
e tk i l e y e b i l d i . D o n J u a n , o la y d a h a k a p s a m l t e rim le rle
deerlendirebilm em iin beni farkl bir bilin dzlem ine ak
tard.
B en i s re k li olara k , sol y an b ilin c in in ancak olaylar
kavrayabilm e yetim izin bir ivm e kazan m as asndan yararl
o ld u u k o n u s u n d a u y a r y o r d u . te y a n d a n , d i k k a t i m i z i
in anlm az bir berrak lk iinde ancak tek bir olgu zerinde
o d a k l a y a b i l m e k g ib i b ir d e z a v a n t a j v a r m , bu da bizi
baml ve savunm asz, saldrlara ak bir ko num a getiriyorm u . S o l y a n b i l i n c i n d e o l d u u m u z d a te k b a m z a
k alam y orm u u z ve kendi btnlklerini kazanm , byle bir
durum d a kendi kendilerini idare etm esini bilen savalarn
desteine gerek duyuyorm uuz.
L a G o rd a b ir g n N a g u a l Ju an M a t u s la G e n a r o nun
tm savalar onun evinde topladn anlatt. N agual o n
lar son yan b ilin c in e a k ta rm , o n la ra y e ry z n d e k i
zam annn sona erdiini sylemi.
La G o rda nce ona inanm am . Savalar gibi d avran
malar iin onlar artm aya altn sanm. Ancak daha
sonra gzlerinde dah a nce hi grm edii bir alevin bulun
du un un ayrdna varm tqq.
O nlar farkl bir bilin d zlem ine geirdikten sonra, tek
tek h e p s iy le k o n u m u , r e tti i t m k a v r a m la r ve u y
g u lam alar z ih in le rin d e c a n la n d rm a k zere bir to p a rla m a
srecinden g em elerini salam. Ayn ilemi bana da yapt.
Bu i iin grevlendirilm em , onu en son grdm gnden
bir gn nce cereyan etti. B enim durum um da, bu toparlama
sreci bilincim in her iki dzlem inde birden gerekleti. Z ih
n im in h e r iki b ilin d z l e m i n d e de t m y le d o y g u n bir
d uru m a gelm esin den em in olm ak istiyormu gibi, birka kez
SORGULU YILAN
337
iki bilin dzlemi arasnda gidip g elm em i salad.

Bu toparlama srecinden sonra nelerin olup bittiini n
celeri anm sayam am tm . En so nunda la G orda bir gn, bel
leimin engellerini am am salad. Bana, aklm dan g e en
leri, z ih n im in iin e g irm i g ib i, o k u y a b i l d i in i s y le d i.
Yorumuna gre, belleim in bu ekilde kilitlenm esinin altn
da yatan neden, du y m u o ld u u m acy a n m s a m a y a k o r
k u y o r o lm a m d . A y r lm a la r n d a n n c e S ilv io M a n u e l in
e v in d e o la n la r la , d u y d u u m k o rk u , b irb irin e k a r m t.
K orkm u o lduum u ak seik ayrm sadn, ancak neden
k o rk tu u m u b ilm e d i in i s y led i. O e v d e ve z e llik le de
oturduum uz odada nelerin olup bittiini anm sayam yordu.
La G orda k on um asn s rd rd k e, bir u u ru m u n d a n
baaa y u v a rla n d m h is s e d iy o rd u m . im d e bir sesin
bana, farkl iki bilin d zlem inde tank o ldu um iki farkl
olay ilikilendirmemi sylediini ayrm sadm . Sol bilincim
de, yeryz nd eki son gnlerinde don Juan ve sava to p
luluuyla ilgili anlar kitlenip kalmt; sa bilincim deyse o
gn uurum dan aa atlaym n ans yer alyordu. B ilin
cim in iki yann birletirm eye u ratm d a bede n im d e bir
halsizlik duyum sadm . Dizlerimin ba zld ve yere d
tm.
D eneyim im i ve onunla ilgili y oru m u m u anlattmda, la
Gorda sa bilincim de olup bitenin, konutuum srada onun
zihninde canlanan anyla hi phesiz zde olduunu belirt
ti. Nagual Juan M atus ve to plu luu yla birlikte paralel iz
gileri am ak zere bir giriimde d aha b ulund u um uzu an m
syordu. kimizin, dier m ezlerle birlikte kpry gem eyi
bir kez daha denem i olduum uzu sylyordu.
Bu any zihnim de tam olarak kartam adm . O nun la il
gili duyg ularm ve dnce le rim i bir araya g etire b ilm em i
engelleyen bir g vard sanki. La Gorda, Silvio M a n u e lin
Nagual Juan M a tu s dan kpry gem ek zere beni ve dier
m e z le ri h a z r la m a s n isted i in i belirtti. B eni d n y a d a
b r a k m a k i s t e m iy o r m u , z ira g r e v im i y e r in e g e t i r m e k
338
KARTALIN ARMAANI
k o n u s u n d a h ib ir a n sm n b u lu n m a d n d n y o rm u .
Nagual o n unla ayn k anda deilm i, ancak, bu duygu sun a
ram en, yine de gerekli hazrlklar yapm.
L a G o rd a , o n u ve d i e r m e z l e r i S ilv io M a n u e l in
evine gtrm ek zere arabayla onun evine geldiimi anm
syordu. K p r y g e m e k iin h a z rla n m a k zere Nagual
Juan M atusT a G e n a r o nun yanna geri dndm srada o n
lar, la G o rd a nn evinde kalmlard.
Bu olay hi an m sam yord um . Israrla, birbirimize ok
y a k n o l d u u m u z u , bu n e d e n le b ir r e h b e r o la ra k o n d a n
yararlanabilece im i, zihnini o kuy abileceim i ve orada bel
leim i t m y le u y a n d ra b ile c e k bir ipucu b u la b ile c e im i
sylyordu.
Zihnim karm akark olmutu. Benliim i bir endie k a p
lamt ve la G o r d a nn ne sylediine bile dikkat e d e m iy o r
d u m . O, k o n u m a s n a d e v a m e d iy o r , k p r y g e m e y e
y nelik ikinci g iriim im izd en an m sad klarn anlatyordu.
S y le d i in e g re S ilv io M a n u e l o n la ra b a rp a rm .
K pry gem eyi bir kez daha deneyebilm eleri iin gerekli
eitimi alm olduklarn, teki benlie gemeleri iin gerek
li olan tek ed im in, birinci dikkatlerinin niyetini terk etm ek
olduunu sylem i. Bir kez teki benliin bilincine girmeyi
becerdiklerinde, N agual Juan M atus ve topluluunun erkinin
onlar yakalayp k olay ca nc dikkate tayabileceini an
la tm bu, n o rm a l bilin d z le m le r in d e m e z le rin asla
yapam ayacaklar bir eymi.
B ir sre son ra , artk la G o r d a nn s y led ik lerin i d in
le m iy o rd u m . S e s in in ton u, b e n im iin g e r e k te n bir ara
g ib iy di. A n m s a m a n n g c y le s e n d e le m i tim . L a G o rd a
konum asn kesti ve ona anm aktardm da o da her eyi
anm sayverdi. B ilincim izin iki dzlem inde yer alan en son
paralar bir araya getirm eyi baarmtk.
D on J u a n la don G e n a r o n u n k p ry geirm ek zere
beni h azrlad k la rn d a norm al bilin dzlem ind e olduum u
a n m s y o ru m . im d e n , beni bir u u r u m a a tlam ay a hazr-
SORGULU YILAN
339
1a d k 1ar n d i n ii y o rd u m .
L a G o r d a , o n la r k p r y g e m e y e h a z r l a m a k z e r e
S il vi o M a n u e L i n o nl a r deri k a y l a r a o t u r t a r a k at k i r i
lerinin zer ine d o r u h a va l a n d r d n a n m s y o r d u . Bu deri
ka y l a r d an evinin biitiin o d a l a r n d a vard. m e z l e r k a y
larn iinde n e r e de y se b t n g n asl kalmlar.
La G or da , insann e v i n d e deri bir kay b u l u n d u r m a s n n
ideal bir y n t e m o l d u u n u belirtti. G e n a r o l a r , g e r e k t e ne
y ap y o r olduklar n b il me d en , asl olduklar ka y l ar n sakianlarn y a k a l a m l a r ve k e n d i oyu n l ar n o l u t u r m u l a r
d. Bu, y er l e t e m a s n k e s i l m e s i n i n iyil et iri ci ve a r nd r c
n i t el i kl er i ni b ir l e t i r e n , o l a s l k l a s a b i li n t e n sol b i li n ce
ge i t e k i inin g e re k d u y d u u y o u n l a m a n n d e v r e y e g i r
dii bir o yu n du . O y n a d k l ar o y un , asl nda, a n m s a m a l a r n a
yar d mc olan bir arat.
L a G o r d a n u a n l a t t n a g r e , o ve d i e r m e z l e r
btn gn h a v a d a asl k al d kt an sonra, Si lvi o M an u e l ge c e
y a r s n d a o n l a r a a i n d i r m i t i . Dl a s o n r a lcp b i r l i kt e
o n u n l a k p r y e gi t m i l e r , N a g u a l J u a n M a t u s , G e n a r o ve
be n o ra y a g e l i nc e ye k a d a r bekl emi l er . N a gu a l J u a n Matus,
beni hazrlamalarnn tahm ininden uzun srdn belirt
miti.
D o n J ua n ve s av a lar nn b iz de n n c e k p r y g e t i k
lerini a n m s y o r u m . D o a S o l e d a d la El i gi d a k e n d i l i k l e r i n
den onlar izl emi l erdi . En son N a g u a l ka d n gitmiti. K p
r n n b r y a k a s n d a n S il vi o M a n u e l bize y r m e y e b a
l a m a m z i a re t e t mi t i . K p r n n o r t a s n a v a r d m z d a ,
L y d i a , R o s a v e P a b l i t o , d a h a f a z l a i l e r l e y e m e y e c e k gibi
g r n y o r l a r d . B e n i g n o y l a N s t o r , n e r e d e y s e k p r n n
u c u n a k a d a r y r d l e r , o r a d a d ur dul ar . Y a ln z c a la G o r d a ,
J o s e f i n a ve ben, D o n J u a n ve d i e rl er in in b u l u n d u k l a r n o k
t aya ul aabi l mit ik.
D a h a s o n r a olanlar, ilk ke z k p r y a m a g i r i i m i m i z d e
o l an la ra ok b e n z iy o rd u . Sil vi o M a n u e l ve Eligi, o r a d a g e r
ek bir yark o l d u u n a i n a n d m bir ey atlar. D i k k a t i m i
340
KARTALIN ARMAANI
bu yark zerinde odaklayabilecek kadar enerjim vard. Bu,

n e k p r n n u c u n d a y k s e l e n b i r a k l k t , ne d e sis
d u v a rn n iinde bir yarkt; b u n u n la b irlikte yar n e v
resinde sise benzeyen bir buh ar tabakasn ayrm sayabiliyor
dum. H er eyden ayr, tek ban a uzanan karanlk, gizemli
bir aklkt. D on G enaro, aka yollu ona k ozm ik v a jin a
adn yaktrd. Bu yorum u dier savalar k ahkahaya b o
du.
La G orda ve Josefina bana tutundular ve aa indik.
B i r d e n b i r e k e n d i m i e z i l i y o r m u g ib i h i s s e t t im . lk
giriim im izde neredeyse havaya um am salayan o snrsz
g beni y eniden eline geirmiti. L a G o r d a yla Jo sefin ann
b e n i m l e b ir le ti in i h i s s e d i y o r d u m . O g b en i ik is in in
arasnda d m d z ediyordu.
K e n d im e g e ld i im d e , z e rim d e la G o rd a ile Josefina,
yerde uzanm yatyordum . Silvio M anuel kalkm am za yar
dm etti. u anda onlara yolculuklarnda elik etm em izin sz
k o n u s u o l m a y a c a n , a n c ak belk i d a h a sonra, k e n d im iz i
kusursuz klm ay baardm zda, K a rta ln gem em ize izin
verebileceini syledi.
Geri d n p Silvio M a n u e lin evine doru yol aldmz
srada Silvio M anuel kula m a eilerek fslty andran bir
sesle o gece yollarm zn birbirinden ayrlacan belirtti. Bir
daha hi karlam ayacam z ve tek b am a kalacakm m .
Bu y z d e n h e s a p l d a v r a n m a l ve e n e rjim i bo y ere hac a m a m a ly m m . B t n l m sa layabilirsem , g revim i
yerine getirecek enerjiye sahip olabilirmiim. nsan biimimi
y i tir m e d e n k e n d i k e n d im i ar z o r l a y a c a k o lu rs a m , iim
bitikmi
Z o rla n m a y n lem en in b ir y o lu n u n b u lu n u p b u lu n
m adn sordum . B an sallad, bir yol olduunu am a bana
uygun olm adn syledi. B aarp b aa ram am am benim is
tencim e bal deilm i. D aha sonra, bana grevimi aklad
am a bunu nasl u y g u lam am gerektiini anlatmad. K a rta ln
y olum un zerine b u n u n nasl yaplacan aklayacak birini
SORGULU YILAN
341
brakacan syledi. B aaracam gne dein zgrlm e

kavuam am ayacaktm .
E ve v a rd m z d a , b y k sa lo n d a h e p im iz top lan d k .
D on Juan, sa lo n u n o rta s n d a o tu ru y o rd u ve y z g n e y
douya dnkt. evresini sekiz kadn sava almt. il
ler halinde drt ana ynde oturm ulard ve onlarn da yzleri
gn eyd ou ya ynelikti. erkek sava, dairenin dnda
bir gen oluturuyorlard; genin g n e y d o u y u gsteren
tepe noktasnda Silvio M anuel yer alyordu. Yanlarnda iki
k a d n h a b e r c i o t u r u y o r d u ve S il v i o M a n u e l in n n d e ,
n e r e d e y s e d u v a r a y a s l a n m b i i m d e iki e r k e k h a b e r c i
oturuyordu.
N a g u a l k a d n e r k e k m e z l e r i d o u d u v a r n a k a r,
k adn m ez leri ise bat d u v a r n a kar o tu rtm u tu . D aha
sonra beni don J u a n n tam arkasnda bir yere gtrd. Bir
likte orada oturduk.
B ana yalnzca bir an gibi gelen bir sre oturm u d u ru m
da bekledik, ancak bedenim de ancak bed en im de olaanst
bir enerjinin ykseldiini hissediyordum . O tu rd u u m u z gibi
tekrar kalktm z sandm. Nagual kadna neden bylesine
a b u k a y a a k a l k t m z a s o r d u u m d a , s a a t l e r d i r o r a d a
oturuyor olduum uzu, bir gn nc dikkate girm ed en n
ce, tm bunlarn bir an olarak bana geri geleceini syledi.
L a G o r d a , y a l n z c a o s a l o n d a b i r an o t u r d u k l a r n
d uyu m sam ak ta kalm adn, ayn zam anda, hi kim senin ona
gerein byle olm adn sylem ediini anlatt. Sylediine
gre N agual Juan M atus d ah a so n ra o na k e n d is in in dier
m ezlere, zellikle de J o s efin aya yardmc olm ak la g re v
lendirildiini, g n n birind e b en im teki ben li e g e e b il
mesi iin gerek duyduu en son itii ona verm ek zere geri
dneceim i sylediini aklad. Z u le ic a nn gzetim i altn
da birlikte rya grm e seanslarm zda parltlarmz youn
b i im d e b ir b ir im iz e g e ir m i tik . Bu n e d e n le b irlik te o l
duum uzda, bedenim ize giren teki benliin yaratt basnca
kar koyabilecektik. Don Juan ayrca, la G o r d a ya kpry
342
KARTALIN ARMAANI
bu kez b ylesine k olay ca gem elerini salayan gcn top

luluundaki savalardan geldiini, kpry tek bana g e
m esi gerektiini b una ryasnda hazrlanm as gerekeceini
syledi.
A y a a k a lk t m z s ra d a F lo r in d a y a n m a geldi.
K o lum a girdi ve salonun iinde gezindik. Bu arada don Juan
ve savalar m ezlerle konuuyorlard.
O g ece k p r d e olan larn z ih n im i k a rtrm a s n a izin
v e r m e m e m g erek tiin i syledi. B ir z a m a n la r N agual Juan
M a tu s un inand gibi, teki benlie ulaan gerek ve somut
bir geit yo lunun bulu n d u u n a in an m am am gerekiyorm u.
G rm o l d u u m y a rk y a ln z c a o n la rn n iy e tle r in in bir
rnym ; Nagual Juan M a tu s un geit yollaryla ilgili sap
la n ts n n v e S ilv io M a n u e l in a c a y ip m iz a h a n la y n n
bileimiym i; bu ikisinin karm kozm ik vajin ay yarat
m. B ildii k ad a ry la, bir b enlikten d i er benlie geiin
h i b i r d n y e v i g e r e k l i i y o k m u . K o z m i k v a j i n a , iki
a d a m n z a m a n n a r k l a r n h a r e k e t e ttirm e k o n u s u n d a
sahip olduklar g cn dnyevi bir ifadesiymi.
F lo rin d ann aklam asna gre, o ya da topluluundaki
dier savalar za m andan sz ettiklerinde, bir saatin tiktaklaryla lbilen bir sreten bahsetm iyorlard. Zam an, d ik
katin zyd; za m a n K a r t a l n b uy ruk lar o lu uyordu; ve
gerekte, bir insan teki benliinin herhangi bir aam asna
girdiinde, zam an la tanm aya balyordu.
F lo rin d a nn belirttiine gre, o gece dzen iinde o tur
d uum uzda, benim ve m ezlerin zam an arkyla kar k ar
ya gelm em ize yardm c olam alar iin son bir anslar kal
mt. Nasl sol bilin gndelik yaam n bir blm n olu
turuyorsa, z a m a n ark da teki benliin bir blm n olu
turan bir y k s e k bilin d u ru m u n u an d ry o rd u ve fiziksel
olarak, sonsuz genilik ve uzunlukta, zerinde yanstc oluk
lar bulu nan bir tnel eklinde betim lenebilirdi. O luklardan
h e r biri s o n s u z lu a u z u y o r d u ve t n elin zerin d e s o n su z
sa y d a olu k b u lu n u y o rd u . Y a a y an varlklar, y aa m gc
SORGULU YILAN
343
t araf ndan, z or u nl u ol arak o l uk l a r a sabit ba k l ar yl a b a k m a k

zorundayd lar. Sabit baklar la o lu kl a ra b a k y o r o l ma k , o n u n
iinde tutsak olm ak, o oy u u n iinde y a a m a k an la m n a
geliyordu.
F l o r i n d a nn s a v na g r e , s a v a la r n isten adn v e r
d i kl er i k a v r a m z a m a n a r k n a aitti. B u, s a r m a k s r g n
lerine, ya da h e p i m i z d e b u l u n a n g zl e g r l m e y e n d o k u n a
lara b e n z i y o r d u . F l o r i n d a nn d e d i i n e g r e bir s a v a n n
nihai am ac, ke ndi istencini d n m e s in i s a la m a k zere
z a m a n e m b e r i n i n z e ri nd e o d a k l a y a b i l m e k t i . Z a m a n e m
berini d n d r m e i b a a ra n savalar, sabit bak l arn o l u k
lardan h e rh a ng i birinin z e ri n d e o d a k l a y a b i l i r l e r ve o n unl a,
r ne i n k o z m i k vaj ina gibi, istedikleri he r ekli o lu t u r a b i l i r
lerdi. Kii, z o r u nl u ol arak b y l e bir z a m a n o l u u n u n iinde
tutsak o l d u u n d a , o l u u n iinde a k p g id e n i mg e l er i a n c a k
k e n d i s i n d e n u z ak l a t n d a g re b il i y o r d u . Ki i ni n, bu o l u k
larn insan k e n d i ne b a l a y a n b y l g c n d e n ke nd i ni k u r
tarabil mesi , o n u n ak p g e e n imgeleri iki y n d e n de g r e b i l
me si ni sal yordu.
F l o i n d a sustu ve beni ku ca kl ad . K u l a m a g n n bi r i n
de, k e n d i b t n l m k a z a n d m d a , geri d n p y n e r
gelerini t a m a m l a y a c a n fsldad.
Don Jan he rke s i b e n i m e t r a f m d a t o p l a n m a y a ard.
E t r a f m d a toplandlar. Ke n di s i de y a n m a ge le re k, k a c a k
lar y o l c u l u a on la rl a birlikte g e l e m e y e c e i m i , zira g r e v i m i
b r a k m a m n s z k o n u s u o l a m a y a c a n syledi. Bu k o u l l a r
a l tnda b e n i m iin y a p a b i l e c e k l e r i tek e y b a n a iyi a n s l a r
d i l e m e k ti . S a v a l a r n n zel y a a m l a r n n b u l u n m a d n
da ekledi. Bi li nc in m a h i y e t i n i bir k e z k a v r a y a b i l d i k l e r i an
birey o l m a zell ikl er ini yitiriyorlard ve insanlk d u r u m u , a r
tk o n la r i l g i l e n d i r m i y o r d u . Bir s a v a o l a r a k b e n i m bir
grevim bulu nuy ordu ve bunun dndaki eylerin nemi
yoktu, zira so n d e re ce zorlu bir gr evi y er i ne g e t i r m e k ze re
beni tek b a m a br ak a ca k lar d . Y a a m m d a n o k t a n feragat
e tt iime gre, b a n a e n iyi dil ekl er ini d i l e m e n i n t e s i n d e s y
344
KARTALIN ARMAANI
ley ecekleri bir eyleri k alm am t. B en im de, yazgm an

ladm ve onu kabullendiim i belirtm enin tesinde onlara
syleyebileceim bir ey yoktu.
D aha sonra y an m a Vicente geldi. B enim le son derece
yu m uak bir sesle konutu. Bir savann en etin grevinin
olum lu ve o lum suz gler arasnda son derece incelikli bir
d e n g e o l u t u r a b i l m e k o ld u u n u s y led i. Bu etin grev,
savann evresindeki her eyi kontrol altna alm ak zere
bir savam verm e si g erektii deil, onun, beklenen ya da
b e k le n m e y e n , akla g ele b ile c e k h e r d u ru m la ayn ustalkla
uramas gerektii, anlam na geliyordu. K usursuz koullar
da k u s u rsu z olab ilm e k , dsel bir sava o lm ak dem ekti.
B e n im e tin g r e v im , g e r id e k a lm a k ; o n la r n k iy s e ileri,
b ilin m e y e n e doru atlm akt. H e r iki grev de son derece
gt. Savalar iin bu d n yad a kalm ann yaratt coku,
yolculuun uyandrd coku ya eitti. H er iki grev de eit
lde anlam lyd, zira her ikisi de, kutsal bir sorum luun
yerine getirilm esini kapsyordu.
Y a n m a d a h a s o n ra S ilv io M a n u e l g eld i; y a p m a m
g e rek en ler k o n u s u n d a beni b ilg ilen d irm e k istiyordu. B ana
bir form l, g revim sahip old u u m gten daha b y k ol
d u und a sy ley ece im efsunlu birtakm szler verdi; bunla,
N agual kadn ilk a n m say m d a z ih n im d e beliren efsunlu
szlerdi.
Yazgm yneten gce kendim i teslim ettim.
H ibir eyi sahiplenm eyeceim , bylece, savunacam
hibir ey olm ayacak.
Z ihn im de hibir dnce yok, bylece grebileceim.
Hi korkum yok, bylece kendi ken dim i anm sayacam .
Yansz ve rahat,
B ir ok gibi frlayp K a rta l aacam zgr olmak iin.
Ya m e di ai p o d e r que a m i destino rige
N o m e a garro yo de nada, p a ra asi no tener nada que
SORGULU YILAN
345
defender.
N o tengo p en sa m ientos, p a ra asi p o d e r ver.
N o tem o ya a nada, p ara asi p o d e r acordam e de mi.
Sereno y desprendido,
m e dejar el guila p a sa a la libertad.
B ana, ikinci d ikk atin pratik bir m an e v ra s n re te c e in i
syledi ve o an saydam bir y u m urtaya dnt. Daha sonra
normal grn m ne geri dnd ve ayn dnm drt
kez daha yineledi. Ne yaptn gayet iyi anlam tm. Bunu
bana aklam as gerekm iyo rdu , ancak bildiklerim i s z c k
lere aktaram yordum .
Silvio Manuel derdimi anlyorm u gibi gld. Gndelik
yaamn niyetim brakverm enin olaanst bir g geretird i in i s y le d i. B ira z n c e b a n a a t g i z e m , bu n iy e ti
brakverm eye nasl bir ivme kazandrlacan gsteriyordu.
O nu n yapm o ldu un u y a p a b ilm ek iin, kiinin dikkatini
saydam koza zerinde odaklam as gerekiyordu.
G z m n n n d e b ir k e z d a h a s a y d a m y u m u r t a y a
dnt ve anda, ta en batan beri bildiim bir gerek zih
nim de belirginleti. Silvio M a n u e L in gzleri bir an ikinci
dikkat noktas zerinde odakland. Ba, nne bakyorm u
gibi dimdikti, ancak gzleri yana doru kaymt. Bir sava
nn niyeti uyandrabilm esi gerektiini syledi. B unun srr
baktayd. N iyeti aran, gzlerdi.
O noktada derin bir m utluluk duydum . U zun yllardan
sonra, en so n u n d a gerek ten b ilm e d i im bir ey z e rin d e
d neb ilm eyi baarm tm . G rm e n in grsel bir d en e y im
olmasnn nedeni, niyet zerinde odaklam ak iin gzlerim ize
g e r e k s in im d u y m a m z d . D on J u a n ve s av a t o p lu lu u
niyetin farkl bir ynn yakalam ak zere gzlerini k u llan
masn biliyorlard ve bu edim e grm e adn vermilerdi. Sil
vio M a n u e lin bana gsterdii ey niyet yakalayclar olarak
gzlerin gerek ileviydi.
D a h a so nra b e n de n iy e ti y a k a la m a k ze re g z le r im i
346
KARTALIN ARMAANI
k u lla n m a y a altm . Onlar ikinci d ik kat noktas zerinde

odakladm . B irdenbire, don Juan, savalar, dona Soledad
ve Eligio saydam yum urtalara dnm ler, ancak la Gorda,
kk kz kardeler ve G enarolarda bu dnm g erekle
memiti. G zlerim i k kababarcklar ve insanlar arasnda
ileri geri h arek et e ttird im , s o n u n d a b o y n u m u n altnda bir
atrt duy du m ve odann iindeki herkes saydam yum urtaya
dnt. Bir an iin onlar birbirlerinden ayram adm his
settim , a n c ak d a h a so n ra g zlerim bu g r n t y e alt ve
niyetin iki ynn, iki farkl imgeyi ayn anda ayrm sayabil
dim . O n la r n h em b e d e n le r in i, h em de p a r ltla r n
g r e b i l i y o r d u m . k i g r n t r t m i y o r , a y r a y r
grnyorlard, ancak bunun nedenini bilm iyordum . K esin
lik le b i r b i r i n d e n ayr iki g r m b u l u n u y o r d u ve g rm e
edimini tm yle gzlerim le alglyordum , ancak yine de o n
la rd a n ay ry d m . G z le rim i k a p a tt m d a o n larn say d a m
kozalarn grebiliyordum am a bedenleri grm m d en k ay
boluyorlard.
B ir an , d i k k a t i m i n a s l k e n d i s a y d a m l m a
evirebileceim i artk bildiim i ayrm sadm . Ayrca, dnyevi
d zlem e nasl geri d n lece in i de ren m itim . Yapmam
gereken tek ey, gzlerim i bed en im zerinde odaklamakt.
\ D aha sonra yanm a don G enaro geldi ve bana ayrlk ar
m aan olarak N agual Juan M a t u s un bir grev, V icentenin
cesaret, Silvio M a n u e l in by sunduklarn, kendisinin de
m iz a h g c s u n a c a n s y le d i. B a n a y le b ir b akt ve
b e n i m , y a a m n d a g r d en g a m l N a g u a l o l d u u m u
belirtti. m ezleri yle bir inceledikten sonra, iyimser o l
m ann ve olaylara hep olum lu y nnden bakm ann tesinde
yaplabilecek hibir ey kalm adn syledi. Bize bir ehir
z p p e s i ta ra fn d a n b a ta n k a rtlp terk edilen bir kyl
k z n n y k s n an latt. Tam d n g n k e n d isin e
d a m a d n k e n tten ayrld s y le n d i in d e kz aklm bana
toplam ve yine de her eyi yitirm em i olduunu d n m
t. Geri bekaretini yitirmiti ancak dn ziyafeti iin yav-
SORGULU YILAN
347
r d o m u z u h e n z k e s me mi l e r d i.
D o n G e n a r o , terk e d i l e n k y l k z n n i in e d t
d u r u m a b e n z e y e n bu d u r u m d a n k u r t u l a b i l m e m i z i n t e k
yolunun, henz elimizde bulunan yavru do m u z la rm z a
b u n l a r he r ne ise sk sk s a r l m a k ve a p ta l l m z a g l
m e k o l d u u n u syledi. A n c a k g l er ek ii nde b u l u n d u u m u z
d u r u m u deitirebilirdik.
Elleri vc b a yla yapt akac h ar ek et le rl e b i z d e n iten
b i r e k i l d e g l m e m i z i isledi. G l m e y e a l a n m e z l e r i n
g r nt s de, tpk b e ni m ke nd i g i r i i m l e r i m gibi, g l n t.
Bi rdenbi r e k e n d i m i d o n Jun ve s av a l a r y la birlikte k a h
k ahalar la g l y o r b ul d u m.
H e r z a m a n bir air o l d u u m u s y l e y ip b a n a taklan d on
Ge n a ro , o nla ra bir iir o k u m a m istedi. K e n d i d u y g u la r n ve
t l e ri ni - , y a a m , l m v e g l m e y i k u t l a y a n o z a n n
di zeler iyl e z e t l e m e k istiyordu. J os e G o r o s t i z a nn Sonsii z
l m balkl iirinin bir b l m n i ma e t m i t i ^
Na g u a l Ka d n kitab b a n a uzatt, be n d e o iirin d o n Jan
ve d o n G e n a o nun h e r z a m a n d i n l e m e k t e n b y k z e v k a l
dklar dizelerini y k s e k sesle o k u d u m .
A h , nasl k o p k o y u bir tutku
Nasl bir alk bu,
T k e t m e k s o l u d u u m u z havay ,
az, gz, eli.
Nas l yakc bir arzu
kendimizi tmden harcamak
tek bir k a h k a h a n n iinde.
A h bu k st ah, a a l ay c l m
bizleri ta u z a k l a r d a n kat leden,
l m e k t e n a l d m z ha zi n z e ri n d e
bir f i n c an a y iin...
nar in bir k u c a k l a m a iin.
iir h e p i m i z i d e r i n d e n e tk il emi t i. r p e r d i i m i h i s s e t
348
KARTALIN ARM AANI
tim. E m ilito yla haberci Juan T u m a yanm a geldiler. Hibir

sz sylem ediler. G zleri siyah m erm e rle r gibi parlyordu.
Sanki tm duygular gzlerinde younlam t. Haberci Juan
T u m a y u m u ack bir sesle, bir za m a n la r evinde beni Mesc a l i t o nu n g iz e m le r iy le tan trd n , z a m a n ark iinde
f a rk l b ir k o n u m d a b u n u n b en i en son g iz e m le t a n t r
masnn bir n habercisi olduunu belirtti.
Emilito, sanki haberci Juan T u m a y yanklyorm u gibi,
her ikisinin de grevim i yerine getireceim den emin o ld u k
larn s y le d i. B en i b e k l e y e c e k l e r d i , z ira b ir gn o n la ra
katlacam biliyorlard. Juan Tum a, K a rta ln beni, krtartclarm olarak Nagual Juan M a tu s un topluluuyla birletir
diini syledi. B ir kez daha bana sarldlar ve bir azdan,
kendim e g v e n m e m gerektiini vurguladlar.
Habercileri, k ad n savalar izledi. Tek tek hepsi beni
kucakladlar ve birer birer k ulam a bir dilekte bulundular,
bereket ve baar dilekleri.
En son N agual k adn geldi. Yanma oturdu ve bir o c u k
m u u m gibi beni k ucana ald. Sevecenlik ve saflk d o lu y
du. S o lu k s u z k a lm tm . A y a a k a lk tk ve o d a n n iin de
gezindik. Yazgmz zerine konutuk ve fikirlerimizi belirt
tik. K estirilm esi olanak sz birtakm gler bizlerin bu biti
anna u lam am z salam t. D u y d u u m korku lszd.
znt de.
D a h a sonra, atall N a g u a l iin geerli k uraln bir
blm n b ana aklad. B yk ac ekiyordu, ancak yine de
sakindi. Zihni k u su rsuz alyordu ancak aklam alara giri
m iyordu. Y eryznde son gnn yayor olmas onu ok et
kile m i ti. H z n b a n a d a bulat. O an a k a d a r g e r e k te n
sonuna geldiim izi anlayam am tm , ol bilinte bulunm am ,
dolaysz olann dier h er eyin nn de bulunm as gerektii
kuraln da kap sy ord u ve bu durum , yaadm ann tesini
gre b ilm em i o lan ak sz klyordu. B un unla birlikte, Nagual
kadnn ruh d u ru m u n u n bende yaratt etki, sa yan bilin
cim de neler hissedeb ilece im i d n m em i de engelliyordu.
SORGULU YILAN
349
O n u b ir d a h a g r e m e y e c e i m i n f a r k n d a y d m ve b u n a
dayanam yordum !
Don Juan bana sol yanda gzyana yer olm adn, bir
savann a lay a m ay ac a m , strabn tek d av u ru m u n u n
evrenin ta derinliklerinden gelen bir rperti o lduunu s y
lemiti. Bu, K a rtaln retilerinden birinin de strap olduu
an lam na geliyordu. S avann rpertisi bitm ezdi. N agual
kadn benim le konutuunda ve bana sarldnda da ayn r
pertiyi duydum.
Kollarn b oyn um a dolad ve ban bam a yaslad. Beni
bir bez paras gibi b k t n hissettim . B e d e n im d e n bir
eylerin y kseldiin i, onun b e d e n in d e n bir eylerin iime
girdiini ayrm sadm . D uy d u u m strap ylesine y oundu
ve beni ylesine iine almt ki, iyice lgna d n d m
hissettim. Hl bana sarlm d u ru m d a olan Nagual kadnla
birlikte yere yuvarlandm. Bir niday m gibi, d m ed en nce
a l n n d a b i r y a r a a t m a y r m s a d m . K a n , g z l e r i n i n
zerinde birikmiti.
Don J u a n la don G enaro alelacele beni yerden k a ld r
dlar. B en i tuttular. K riz g e iriy o r gibi tm b e d e n im s a r
slyordu. Kadn savalar Nagual kadnn evresini aldlar;
daha sonra odann ortasnda bir sra halinde durdular. E rk e k
ler de onlara katldlar. Bir anda aralarnda y oun bir elektrik
akm geti. Sra halinde duran sav alar d algala n d lar ve
n m de durdular. H er biri, srayla gelip, bir sre n m d e
durdu. n c e e rk ek hab e rciler, a r d n d a n k a d n h ab e rciler,
daha sonra erkek savalar ardndan rya g rcler, sonra
iz s rcler ve son olarak da, Nagual kadn n m den geti.
Yanma geldiler, birka saniye, veda etm ek iin yeterli bir
sre, karm da durdular ve daha sonra karanln, birdenbire
odann iinde beliriveren gizem li yarn iine girerek o r
tadan kayboldular.
Don Juan eliyle srtma bastrarak d ayanlm az strabm
ksmen de olsa rahatlatt. Acm anladn, Nagual kadnla
N agual adam arasndak i ban k o lay ca a n la lab ilec ek bir
350
KARTALIN ARMAANI
ey olm adn syledi. Bu ba, K a r ta ln retilerinin bir

sonucu olarak var oluyordu; Bu iki insan bir araya geldikten
sonra ayrlrlarsa eer, aralarnda oluan boluu doldurabilm enin olana yoktu; zira bu boluk sosyal bir boluk deil,
bu retilerin bir sonucuydu.
D on Juan beni ar sa y n m e evirecein i syledi.
B unun yararl, ancak geici bir m anevra olduunu; imdilik
u n u t m a m a y a r d m c o l a c a n , a n c a k a n m s a m a y a b a
ladm da duyacam acm dindirem eyeceini belirtti.
D on J uan a y rc a b an a a n m s a m a e d im in in b t n y le
kav ran am az oldu unu sylemiti. G erekte kavranam ayan,
s av a la rn sol yan b ilin le rin d e u yg uladklar etkileim i
hatrladnda d urm ayan, d oum anndan balayarak saydam
bellenin bellee d epolad her any hatrlam ay srdren,
kiinin kendi kendini anm sam as edimidir.
Savalarn yksek bilin dzlem lerinde d eneyim ledik
leri dizgesel ilikiler yalnzca teki benliin anlar aracly
la kendini am asn salam ak iin yaplan bir oyundu. A n m
sam a sanat, yalnzca savalarla ilgili gibi grnse de, as
lnd a her in san n le m in d e var o lan bir sretir; h e p im iz
dolaysz biim d e say d a m l m z n anlarna girebiliriz, a n
cak bunun sonucunun ne olabilecei nceden kestirilemez.
Don Ju an d ah a son ra bana, gn b atn m d a oradan a y
rlacaklarn ve gitm eden nce benim iin yapabilecekleri en
son eyin, za m a nm n sreklilii iinde bir aklk, bir kesin
ti y a ra tm a k o laca n syledi. B en d e sreklilik iinde bir
btn oldu um du ygu sun u uyandran K a rtaln yayd son
suz ak a b ir m d a h a l e d e b u lu n m a k ze re beni derin bir
u u r u m a f r l a t a c a k l a r d . B o lu a a t l a y , n o rm a l b ilin
dzeyinde bu lu n d u u m bir anda balayacakt ve sylenene
gre d a n n d a ikinci d ik k atim d izg inleri ele alacakt;
uurum un dibine v ardm daysa lm eyecek, tam am en teki
benliim in iine girm i olacaktm . D on Juan enerjim tken
d i i n d e te k i b e n l i k t e n k a c a m , a n c a k k e n d i m i , a t
lad m u u r u m u n k e n a rn d a b u lm a y a c a m belirtti. T ah
SORGULU YILAN
351
m in in e gre k e n d im i en s e v d i i m yer n e r e siy s e , o r a d a

b u l a c a k t m . B u, b e n d c k i z a m a n d u y g u s u n u n a k n a b ir
m d a h a l e olacakt.
D a h a sonr a a ni de n beni iterek t m y l e sol yan b i l i n c i m
den kard. O an sd rab m , a m a c m , g r e v i m i un ut tu m.
A k a m s t g n b a t n md a , Pabli to, N e s t o r ve ben sarp
bir y a m a t a n aa atladk. N a g u a l n d ar bes i y l e s in e k e s
kin ve yles ine acsz o l m u t u ki, v ed a edi o l g u s u n a ait h i
bir an, l m e ve l m o l m a y a n a d o r u sray n anlk o l
gusunun snrlarnn tesine amad. U u ru m a atlay r
k t c y d , a n c a k b r filemde o la n la r n y a n n d a silik
kalyordu.
D o n J u a n b eni ta m o la r ak k e n d i s i n i n ve s a v a la r n n
bi lin l er ini t u t u t u r d u k l a r an u u r u m a f r latm t . R y a y
a nd r an bir g r m iinde, n m d e sra sra insanlar n ba na
ba kt k la r n g r d m . A n c a k d a h a s o n r a b u n u n b o l u a a t
l a m ak z e r i n e d e n e y i m l e d i i m o k s a y d a k i g r m ya da
sanr di z i le rin de n biri o l d u u n u d n d m . Bu, y a a n a n t m
olayn r ki inl k a r s nd a b y l e n e n sa b il i n c i mi n r e t
tii g s z bir y o r u m d u yalnzca.
B u n u n l a birlikte, sol y a n m d a , teki b e n l i e g i r d i i m i
h i s s e d i y o r d u m . Bu g ei in u s u m l a h i bi r ilikisi yoktu. D o n
J u a n n t o p l u l u u n da k i savalar, m u t l a k n ii nde k a y
b o l ma d an , Kartal onlar s a l v e r m e d e n nce, beni s o n s u z l u a
d e i n s r e n b i r an iin y a k a l a m l a r d . O n l a r n , K a r t a l n
y a y d s o n s u z a k n i i n d e b i r y e r l e r d e o l d u k l a r n ve
b u ra y a u l a a m a y a c a m b il i y o r d um . D o n J u a n la d on
G e n a o yu b e k l i y o r l a r d . D o n J a n ' i n g r u b u n b a n a g e
tiini g r d m . O n d a n s on r a g r d m tek ey, g k y z n e
do r u y k se l en son d e re ce y u m u a k bir k izgisi oldu. Bir
esinti k k m e s i n i n d a r a l m a s n a ve k v r l m a s n a yol at.
Ik iz g is i n in bir u c u n d a , d o n J u a n n b u l u n d u u n o k t a d a
gl bir parlt vard. Toltec e f s a n e s i n d e k i s o rg u t u ylan
d n d m . D a h a s o n r a klar g z d e n k ay bo l du .
C a r l o s C a s t a n e d a , Los A n g e l e s d a k C a l i f o r n i a l n i v e r s i t e s i n d e
i n s a n b i l m ( a n t r o p o l o j i ) d a l n d a zma b i r r e n c i y d i . Yasl b i r Yaqui
yerl isi o l a n d o n J u a n la t a n t z a m a n , M e k s i k a n n S o n o r a y r e s i n d e k i
Kzl deri li lercc kull anl an eitli tbbi bi t kil eri i n c e l e m e k t e y d i Dun fan 'n
retilen', b u iki i n s a n n u s t a ve r e n c i o l a r a k g e i r d i k l e r i ilk b e s vln
ovksdr
( a rl os C a s t a n e d a s o n r a l a r , Hr lin^ka Gereklik, l.vtn )o la l
( Yufui Kzllereli Hnyausn l)on J u n n yen retileri). I rk ykleri
re k in ci F.rk emberi adl k i t a p l a r y l a b u i n c e l e m e l e r i n y k s n
srdrmtr
B T \ i:\M .I \ \ K U K L \ R I \ K \ IH RI
k \ R \ l l \ IIIM M IH R .
K \K T \I/I\ \RM \(,\M
KI K i l l,M\ w ()/(,I RI I (,I K \ \ l SM\ I RS VI I M M lik lIR
C a s l a t M i i . Mk n i k a ' v a e r i l n d i i > i n d f .
a r t k e I s a n e h - n l d a n l l o . n a n n v*rinl a l m a k ii / <r e
lo|dnliin lilcrl d a ra k K fildKnl OM irir
M i i e t i l e i *v r e n i n i / f i n l i i r l e r i n i l a n u , nv n a l l a n l r m a
v* o n l n r l n n v a r a r l a n n l d l m e e r k i n i n |>'r<ine d i l d e n (lanla<*la.
ll- k 1/ l a t a e s k i r e l i l e r i n d i l i m i ' / leln-l l e . s a n n s a l
r n l e r
e (i/ k a m a n ! r l - r l e r l e i n i n t i i v a s n a i l r e r .
D o n . n a n n a l d a n l m a m l i r . kdr*lll v e l e p o n u n l a
l i r l i k l e o l a n r l n n n a r a l k m / . k i n i a t l n d a .
I l a s l a n r l i i . Iiiv ii< i i l i i k M a n a l n n l a l a d a d<ril<*rin* in<*r.
l i i iv i ' i i l i i u i i n / . i i n e d o t t r l l r v o l r n l k
l a v a l i i i n / e v e m a n i s n / a h i r n e v d a n o k u m a .
ISBN 975-7190-05-5
9789757190059
9 789757 190059
ada retiler (N ew Age) Dizisi: 10
[sz
I YAY I N .
TRKES: ESRA GL
O
I
S
M
(I
ADA RETLER (N EW AG E) DZS: 10
z g n A d :
THE FIRE FROM WITHIN

C o p y rig h t C a rlo s C a s ta n e d a , 1981
T rk iy e T e m silc isi K e s im A ja n s
Y ay n H a k k 1998 S Z Y A Y IN O Y U N A JA N S L T D .
SZ
V
fcJ
stfzl
YAYIN
O W U Z .Z , M a i l U L l l
Bro Telefonlar: (0 212) 293 10 40 & (O 212) 244 02 26 Bro Faks: (0 212) 245 41 02
IS B N 9 7 5 - 7 1 9 0 -1 4 - 0 4
B irin c i B a sm
M a y s 1998
K ap ak :
M a rio T o ral
B a sk v e C ilt:
M a rt M a tb a a c lk S a n a tla r T ic. v e S an . L td . ti.
sta n b u l (0 2 1 2 ) 2 1 2 03 39 (P b x )
C a rlo s C a s ta n e d a , d o a s t g le ri n e d e n iy le G n e y b a
t l s r a d a n h a l k n k o r k t u u v e e k i n d i i b i r Y a q u i K z l
d e r i l i s i o l a n D o n J u a n l a ilk t a n t n d a , C a l i f o r n i a n i
v e r s i t e s i n d e ,
M e k s i k a n n
S o n o ra y re s in d e k i
K z l
d e r i l i l e r i n k u l l a n d e i t li s a a l t c b i t k i l e r z e r i n d e
b ilg i to p la y a n b ir lis a n s s t
a n tr o p o lo ji re n c is iy d i.
D o n J u a n n g i z li b i l g i s i C a r l o s C a s t a n e d a y B a t u y
g a r l n n k u l l a n d k a v r a m l a r n t e s in d e k i b y v e s i
h ir , g z e l l i k v e d e h e t g i b i k a v r a m l a r n y n e t t i i b i r
d n y a y a y n e ltti.
C a s t a n e d a n n d o n J u a n i le , u s t a v e m e z i o l a r a k g e i r
d i i ilk b e y l a n l a t a n b i r in c i k i t a b , D o n J u a n m r e t i l e r i n i, B i r B a k a G e r e k l i k , l x t l a n Y o lc u l u u , E r k
y k l e r i , k i n c i E r k e m b e r i v e K a r t a l n A r m a a n i z
le d i.
USTA R E T M E N M H .Y .L .YE,
E R K E M T A Z E L E M E M E Y A R D IM C I O L D U U ,
Y E T E R L L K V E E S E N L N D E R B R Y O L U N U
R E T T N D U Y D U U M H A Y R A N L I I VE
G N L B O R C U M U D L E G E T R M E K ST E R M .
indekiler
7
e v ir e n in n s z
9
nsz
13
1 Y en i G r c le r
23
2 U fa k T ir a n la r
42
3 K a r t a l n Y a y l m l a r
57
4 F a r k n d a lk P a r lts
71
5 lk D ik k a t
85
6 n o r g a n i k V a r l k la r
o
7 B ir le im N o k ta s
128
S B ir le im N o k ta s n n K o n u m u
141
9 A a K a y
157
7 0 B y k Y a y l m B a n t l a r
166
77 7z S r m e , N i y e t v e R y a G r m e K o n u m u
181
72 N a g u a l J u lia n
199
13 Y e ry z n n D e s te i
212
14 Y u v a r la n K u v v e ti
224
7 5 l m e M e y d a n O k u y a n la r
247
1 6 n s a n K a lb
260
7 7 R y a G r e n B e d e n in Y o lc u lu u
275
7 S r i / g E n g e l i n i n Y k l m a s
283
SO N S Z
212
14 Yuvarlan Kuvveti
224
15 lme Meydan Okuyanlar

247
16 nsan Kalb
260
17 Rya Gren Bedenin Yolculuu

275
18 Alg Engelinin Yklmas

283
SONSZ
e v ir e n in s o z u
C a rlo s C a s ta n e d a C lu b (C C C )
C C C k u rm a fik ri, o k u rla rm z la s rd re g e ld i im g z e l ilik ile ri, o n la rn k e n d i
a ra la rn d a d a g e r e k le tire b ilm e le ri is te in d e n d o d u . d e a l o la ra k , i a c o r
ta m la rd a b ir a ra y a g e le re k ile ti im im iz i y a k n la tr a b ilm e m iz e lb e t ilk a m a c m
o la ra k s r y o r. A s ln d a b u n u k im i o k u r la rm z la y a p m l m v a r v e h l d a
y a p y o ru m . N e v a r k i, g n l, h i k im s e y i d a rd a b ra k m a k iste m iy o r. B u n a
e n y a k n z m , o k u rla rm z n k e n d i b u lu n d u k la r y re le rd e , C a s ta n e d a o k u r
la ry la b ir a ra y a g e le b ilm e le ri. U m a rm , b u ra d a v e re c e im b ilg ile r, siz le ri b ir
b irin iz e y a k n la trm a k ta y a ra rl o lu r. D n c e le rin iz i b a n a yazn .
S. S e ra p A k a 0 2 1 2 -2 4 4 0 2 7 9
T e v fik A k m u s lu 0 2 3 2 3 4 3 4 5 0 3; 0 5 2 2 8 2 7 16 59; F ax ; 0 2 3 2 -3 3 9 4 6 22;
a r: 1 3 3 -261 85 21
M e ra l A ltn d a l 0 2 1 2 -2 5 2 6 8 77
A rz u A s la n e li 0 2 1 2 -5 1 0 3 0 68
C a n A s la n e l 0 2 1 2 -5 1 0 3 0 68
H a a n S e rk a n A ltn k a y a 0 2 2 4 -5 2 4 86 0 0 d a n 291;
E -m a il: B o ru s a n g q c @ tu rk .n e t
TEN GELEN ATE
D e n iz B a p n a r 0 3 1 2 -2 1 5 03 87
B e d ro s e v ik o lu 0 2 1 2 -6 3 8 17 5 7; 638 17 76
B u rh a n E lm a s 0 2 1 6 -3 7 4 0 7 62
S o n a E rte k in 0 3 1 2 -2 2 9 41 0 2
E rk a n M e h m e t G e n c o l 0 2 3 2 -4 2 2 21 5 5; F ax : 0 2 3 2 -4 2 1 32 0 2
H a k a n G e n c o l 0 2 3 2 -4 2 2 21 5 5; F ax : 0 2 3 2 -4 2 1 32 0 2
T u b a G n v a r 0 2 3 2 -4 2 2 51 89; 381 29 28
e r e f K a lp a k 0 2 1 6 -3 7 2 28 24
S e rta K a rta l 0 2 1 2 -2 4 9 2 6 2 0; 0 2 1 2 -6 6 1 34 39
N a ri K u la 0 2 1 2 -2 5 7 0 2 41
A k n M e tin o lu 0 2 3 2 -4 8 4 43 3 0 /5 1 0
Y am an O lg a 0 2 5 2 -3 1 6 37 7 4
K e m a l O z a n o lu 0 2 1 2 -2 6 7 08 78
S ib el z d e m ir (2/8 S o k . 7 4 /1 0 O y a k S ite si, k u y u la r-z m ir)
z g e z k p r l (1. C a d . 117/3 B a h e iie v le r-0 6 4 9 0 A n k a ra )
K o ra y z t rk 0 3 1 2 -4 8 4 05 96
F a ru k P a k so y lu 0 2 1 2 -5 7 3 99 82
E rk a n im e k (K ita p e v i: T o p u S o k . 7 /A K a -A n ta ly a )
G l Ay T a n e r 0 2 3 2 -2 2 7 31 14
M e rt T o p u 0 2 1 2 -2 5 9 05 10
B e g m e r (L ise C a d . o ta k S ite si, E li f A p t. N o :7 3 /7 )
L e y la s te l 0 2 1 2 -2 6 0 4 2 9 0
E rk u t Y e en o lu (T a v u sk u u S o k . 2 3 /2 0 , D ik m e n -0 6 4 6 0 A n k a ra )
fa k a t H . Y lm a z 0 2 3 2 -2 5 9 53 55
N a s r Y lm a z 0 2 3 2 -2 5 9 53 55
A b id in Y lm a z k a y a 0 2 1 6 -3 1 6 83 20
N e v z a t E rk m e n
14 M a y s 1998
S ra s e lv ile r-s ta n b u l
nsz
M e k s i k a l I K z l d e r i li b y c d o n J u a n M a t u s la m e z l i k i l i k i m i a y
r n t l a r y l a u z u n u z a d y a y a z m b u l u n u y o r u m . D o n J u a n n a n l a m a m
v e i s e lle tirm e m i is te d i i k a v r a m v e u y g u la m a la r n y a b a n c l n d a n
d o la y , r e tile r in i b ir a n la t, y a a n a n la r n b ir h ik y e s i o la r a k , o ld u u
g ib i a n la tm a k ta n b a k a a r e m y o k .
D o n J u a n n r e t m e d z e n i , i n s a n d a ik i t r f a r k n d a l k o ld u u
d n c e s in e d a y a n y o rd u . O n la r sa y a n v e so l y a n o la ra k a d la n d r
m t. B irin c is in i, g n l k h a y a tn g e re k tird i i o la a n fa rk n d a lk o la ra k
ta n m ly o r d u . k in c is i, d e d i in e g re , in s a n n , b y c v e g r c o la
r a k i le v g r m e s i i in g e r e k e n f a r k n d a lk d u r u m u o la n , b ilin m e y e n
y a n d . B u n e d e n l e d o n J u a n y n e r g e s i n i , s a y a n i in r e t i l e r v e s o l
y a n i in r e tile r o la r a k ik iy e a y r m t.
S a y a n re tile rin i o la a n fa rk n d a l n s r a s n d a v e rm i ti; b u
r e tile r i t m k ita p la r m d a a n la tm tm . O la a n f a r k n d a lk d u r u m u n
d a y k e n d o n J u a n b a n a b ir b y c o ld u u n u s y le m i ti. H a tta b e n i b a
k a b i r b y c y l e , d o n G e n a r o F l o r e s l e t a n t r m v e b u b i r l i k t e l i i n
d o a s g e re i, m a n tk e n , b e n i m e z le ri k a b u l e ttik le ri s o n u c u n a v a r
m tm .
m e z l i i m , d o n J u a n v e d o n G e n a r o n u n u y g u l a m a m a y o l a t k
la r a k l a l m a z b i r e d i m l e s o n a e r m i t i . B e n i d o r u u y a s s b i r d a n t e
p e s in d e n b o lu a a tla tm la rd .
O d a n d o r u u n d a n e le r o ld u u n u a n la tla rm d a n b ir in d e a k ta r
TEN GELEN ATE
10
m t m . D o n J u a n n s a y a n r e t i l e r i n i n s o n s a h n e s i , d o n J u a n n
k e n d i s i ; d o n G e n a r o ; ik i m e z , P a b l i t o v e N e s t o r i l e b e n i m t a r a f m
d a n o y n a n m t. P a b lito , N e s to r v e b e n o d o ru k ta n b o lu a a tla m tk .
B u n d a n s o n ra k i y lla rd a , y o k o lu la k a n lm a z b ir b i im d e b u ru n
b u r u n a g e l d i i m o a n d a , d o n J u a n v e d o n G e n a r o y a d u y d u u m ta m
g v e n in , t m
u s s a l k o r k u l a r m s i l m e y e y e t t i i n i d n d m . A r t k
b y l e o l m a d n , b u n u n s r r n n d o n J u a n n s o l y a n r e t i l e r i n d e y a t
t n v e d o n J u a n , d o n G e n a r o v e y o l d a l a r n n b u r e t i le r i i l e t m e k
i in m u a z z a m b ir z d e n e tim v e s e b a t s e r g ile d ik le r in i b iliy o ru m .
D o n J u a n i n , s o l y a n r e t i l e r i s r a s n d a t a m o l a r a k n e y a a d m
v e b e n i b y le s i a n la lm a z b ir e y le m e , y a n i b o lu a a tla m a y a n e y in b u
d e n l i i s t e k l i k l d n a n m s a m a m n e r e d e y s e o n y l m a ld .
D on Ju an ,
k e n d i s i n i n , d o n G e n a r o n u n v e y o l d a l a r n n g e r e k t e
b a n a n e y a p t k l a r n v e k i m o l d u k l a r n s o l y a n r e t i l e r i n d e a k l a m
t. B a n a b y c l d e i l , k e n d i l e r i n d e k i e s k i b i r b i l g i n i n n i t e l i i
n i: f a r k n d a l k , i z s r m e
v e n iy e tte u s ta la m a y re tm i le rd i. V e o n
la r b y c d e il, g r c y d le r. V e d o n J u a n y a ln z c a b ir g r c d e il,
b ir n a g u a ld d a.
D o n Ju an , n ag u al v e g rm e
k o n u la r n , s a y a n r e tile rin d e y e
te rin c e a k la m t b a n a . G r m e y i,
in s a n la rn a lg a la n la rn , e y le rin
y a l n z c a d g r n m n d e i l , z n d e t a y i n e d e c e k d e n li g e n i l e t
m e y e tis i o la ra k a n la m tm . G r c le rin , in s a n k s a a n b ir y u m u r
ta y a b e n z e y e n b ir e r k e a la n o la ra k g r d k le r in i d e a k la m t. n s a n
la r n b y k o u n l u u n u n e r k e a l a n l a r n n i k i b l m e a y r l d n s y
l e m i t i . o k a z e r k e k v e k a d n n i s e d r t , k im i z a m a n d a b l m
v a rd . B u n la r , s r a d a n in s a n la r a o r a n la d a h a e s n e k o lm a la r n d a n d o la
y , g r m e y i r e n m e l e r i n i n a r d n d a n n a g u a l o l a b i l i r l e r d i .
D o n J u a n , s o l y a n r e tile ri s r a s n d a b a n a g r m e n in v e n a g u a l o l
m a n n z o rlu k la rn a k la m t. N a g u a l o lm a n n , sa lt g r m e y i
re n
m i e s n e k i n s a n o l m a k t a n d a h a k a r m a k v e u l a l m a s z o r b i r e y o l
d u u n u s y le m i ti. N a g u a l o lm a k , n d e r o lm a y , r e tm e n v e k la v u z
o lm a y i e riy o rd u .
B ir n a g u a l o la r a k , d o n J u a n , n a g u a l b ir li i o la r a k d a b ilin e n , C e c i
l ia , D e l i a , H e r m e l i n d a , C a r m e l a , N e l i d a , F l o r i n d a , Z u l e i c a v e Z o i l a
a d n d a k i s e k i z k a d n g r c y l e ; e r k e k g r c d e n , V i c e n tc , S i l v i o
M a n u e l v e G e n a r o ; v e d r t u la k y a d a h a b e r c id e n , E m ilito , J o h n T u rn a ,
M a r t a v e T e r e s a d a n o l u a n g r c l e r g r u b u n u n n d e r i y d i .
TEN G ELEN ATE
11
D o n J u a n , n a g u a l b i r l i i n i n n d e r l i in i y a p m a n n y a n s r a , y e n i
n a g u a l b irli i a d y la b ilin e n b i r d iz i m e z g r c y e d e r e tm e n lik v e
k l a v u z l u k y a p y o r d u . B u b i r l i k P a b l i t o , N e s t o r , E li g i o v e B e n ig n o a d
l a r n d a d r t g e n e r k e k t e n v e S o l e d a d , l a G o r d a , L id i a , J o s e f i n a v e R o
s a a d l a r n d a b e k a d n d a n o l u u y o r d u . B e n , n a g u a l k a d n C a r o l l a b i r
lik te y e n i n a g u a l b ir li in in b ir b a k m a n d e riy d im .
D o n J u a n n , s o l y a n r e t i l e r i n i b a n a a k t a r a b i l m e s i i i n , i le r i f a r
k n d a lk o la ra k b ilin e n , b e n z e r s iz b ir a lg s a l d u r u lu k d u r u m u n a g ir
m e m g e re k iy o rd u . O n u n la b irlik te o ld u u m y lla r b o y u n c a , s rtm d a
o k k a l t o k a t l a r p a t l a t a r a k b i r o k d e f a b u d u r u m a g e m e m i s a l a m t .
D o n J u a n , m e z le r in , ile ri f a rk n d a lk d u r u m u n d a y k e n g n l k
y a a m d a k i k a d a r d o a l d a v r a n a b ile c e k le r in i, b u n u n la b ir lik te z ih in le
rin i b e n z e r s iz b ir k u v v e t v e d u r u lu k la h e r h a n g i b ir e y z e r in d e y o u n l a t r a b i l d i k l e r i n i a k l a d . A n c a k i le r i b i l i n l i l i i n d o a s o n u n n o r m a l
a n m s a m a s re c i y o lu y la k u lla n lm a s n a o la n a k v e rm iy o rd u . B u d u
r u m d a n , m e z in g n l k f a r k n d a l n a s z a n la r is e a n c a k z o r lu b ir a
b a s o n u c u a n m s a n a b iliy o r d u .
N a g u a l b ir li iy le o la n ili k ile rim , b u a n m s a m a z o rlu u n u n b ir r
n e i y d i . D o n G e n a r o d n d a k i y e l e r l e y a l n z c a ile r i b i l i n l i l i k d u r u
m u n d a b i r a r a y a g e l i y o r d u m ; b u n e d e n l e d e g n l k y a a n t m d a o n la r ,
b ir r y a n n s ilik k i ilik le ri o la ra k b ile a n m s a m y o rd u m . O n la r la h e r
b u lu m a m , n e re d e y s e b ir rit e le d n m t . A ra b a m la , d o n G e n a r o n u n M e k s i k a n n g n e y i n d e k i k k b i r k a s a b a d a y e r a l a n e v i n e g i
d e r d i m . H e m e n a r d n d a n , d o n J u a n b i z e k a t l r v e m z d o n J u a n n
s a y a n r e t i l e r i n e k e n d i m i z i k a p t r r d k . D a h a s o n r a , d o n J u a n f a r
k n d a lk d z e y im i d e i tir ir v e b e ra b e rc e d i e r o n b e g r c n n y a
a d , y a k n d a k i d a h a b y k b i r k a s a b a y a g i d e r d i k .
le ri b ilin lili e h e r g ir i im d e , ik i y a n m a r a s n d a k i f a rk a h a y r e t
e tm i im d ir. H e r s e fe r in d e g z le rim in n n d e n b ir p e r d e k a lk m , s a n
ki d a h a n c e y a r k r m m d e im d i g r e b iliy o r m u u m
g ib i h i s s e d e r
d im . O a n la r d a b e n i s a ra n z g r l , b e n z e r s iz n e e y i y a a d m b a
k a h i b ir e y le k a r la tr a m a m . B u n u n la b irlik te , k o r k u tu c u b ir h z n
v e z le m d u y g u s u d a z g r l k v e n e e d u y g u s u n a e lik e d e rd i. D o n
Ju a n b a n a h z n v e z le m
o lm a d a n b t n l k o lm a y a c a n , n k
b u n la r o lm a d a n s a d u y u v e s e v e c e n li in d e o la m a y a c a n s y le m i ti.
S e v e c e n l i k t e n y o k s u n b i l g e l i k v e s a d u y u s u z b i l g i y a r a r s z d r , d e r d i.
S o l y a n re ti d z e n i, d o n J u a n ile d i e r b a z g r c iz d e le rin in ,
b a n a b ilg ile rin in y z n a k la m a la rn g e re k tiriy o rd u ; fa r k n d a lk -
12
TEN GELEN ATE
ta u s t a l a m a , iz s r m e d e
u s ta la m a v e n iy e tte
u s ta la m a .
B u a l m a , d o n J u a n n t m r e t i d e r l e m i n i n f a r k n d a l k t a u s t a
l a m a b l m y l e i lg i li; b u d e r l e m l e , b e n i b i r b o l u a a t l a m a k g i b i a
rtc b ir e y le m e h a z rla m t.
B u r a d a a n l a t t m d e n e y i m l e r il e r i f a r k n d a l k t a g e r e k l e t i i i i n ,
g n l k h a y a t d o k u s u n a s a h ip o la m a d la r. E lim d e n g e ld i in c e k u rg u y a
d n t r m e d e n a n l a t m a m a k a r n d n y a s a l i e r i k t e n y o k s u n l a r . le r i
f a rk n d a lk ta k i k i i, e v re s i h a k k n d a p e k a z b ilin li o lu y o r, n k k i
i n i n t m k o n s a n t r a s y o n u o a n k i e y l e m i n a y r n t l a r n d a y o u n l a y o r .
B u d u r u m d a s z k o n u s u o la n , d o a l o la ra k , b ilin lilik te k i u s ta la
m a n n a k la m a s d r. D o n J u a n , f a rk n d a lk ta k i b u u s ta la m a y , e s k i
T o lte c g r c le r in in o k , o k e s k i g e le n e k le r in in a d a b ir u y a r la m a
s o la ra k g r y o rd u .
B u e s k i g e l e n e e a y r l a m a y a c a k d e n l i b a l o l d u u n u h i s s e t m e s i
n e k a r n k e n d is in i y e n i d n e m g r c le r d e n s a y y o rd u . O n a b ir k e r e
s in d e y e n i d n e m g r c le rin a n a z e lli in in n e o ld u u n u s o r d u u m
d a o n l a r n t a m a m y l a z g r l k s a v a s o l d u k l a r n , f a r k n d a l k t a , iz
s r m e v e n iy e tte e r i tik le r i u s ta lk la d i e r l m l in s a n la r g ib i l m e
y a k a l a n m a y p b u d n y a d a n a y r l a c a k l a r a n v e n e e k i ld e g i d e c e k l e r i
n i k e n d i l e r i n i n s e t i i n i s y l e d i. O a n d a i t e n g e l e n b i r a t e l e r a g i b i
y a n p t k e n iy o r v e s a n k i h i v a r o lm a m a s n a d n y a n n y z n d e n s i
lin iy o r, z g r le iy o r la rd .
1
Yen G r c le r
Don Juan aramak am acyla dalara doru giderken, G ney
M eksikadaki O axaca kentine varmtm. Sabah erkenden
kentin dna doru yola koyulduum da, ehir meydanndan
gem em gerektii hissine kapldm v e onu, orada, en sevdii
banknda gem em i beklerm i gibi oturur buldum.
Ona katldm. Bana, ehirde i iin bulunduunu, yerel bir
pansiyonda kaldn, geirm esi gereken iki gn daha oldu
unu ve istersem onunla kalabileceim i syledi. B enim neler
yaptm v e akademik hayattaki sorunlarm hakknda konu
tuk biraz.
Her zaman yapt gibi, en beklem ediim bir anda srtma
vurdu ve bu vuru beni ileri bir farkndalk durumuna geir
di.
14
TEN GELEN ATE
ok uzun bir sre sessizce oturduk. Sabrszlkla k o n u

m a y a balam asn bekledim , am a baladnda aknlktan
donakaldm .
spanyollar M e k s ik a ya gelm eden ok za m a n n c e , de
di olaand Toltec grcleri vard, akl alm az iler y ap a
bilen insanlar. Binlerce yl ncesine dayanan bir bilgi zinciri
nin son halkasydlar.
Toltec grcleri -kasvetli, gayretli, gl bycler;
srlar ortaya karan ve gizli bilgileri elde ederek insanlar et
kileyip, kurbanlarnn farkndalklarn setikleri herhangi bi
ey zerine sabitletirerek aldatan, allm adk insanlard.
D on Juan sustu ve bana dikkatle bakt. Bir soru sorm am
beklediini anladm , am a ne so rm am gerektiini b ilm iyor
dum.
Bi noktann nem ini vurgulam ak la z m , diye devam
etti, kurbanlarnn farkndalklarn nasl sabitletireceklerini
biliyorlard. B un u yakalayam adm B ahsettiim de, hibi ey
ifade etm edi sana. Bu artc deil. K abullenm esi en zor
eylerden biri, farkndaln ynlendirilebilm esidir.
K afam karmt. Beni bir eye doru ynelttiini bili
yordum . Yeni b ir retiye balad zam an lar kap ld m o ta
ndk endieyi hissettim.
Hissettiklerim i ona syledim. Belirsizce glm sedi. G e
nellikle, gldnde, m utluluunu belli ederdi; bu sefer k e
sinlikle zihninin bir eylere takld belliydi. K o n u m a y a de
v am edip etm em esi gerektiini tartar gibiydi. Gzlerini y en i
den dikerek, incelercesine bedenim in zerinde ar ar d o
latrd. Sonra, m e m n u n kalm olm al ki, ban sallad ve
btn savalarn kendilerini bir balarna k alm ay a uygun
bu lm alarndan evvel d en em ek zorunda olduklar son altr
m a iin hazr o ldu um u syledi. H er zam ankinden ok h a y
ret ve m erak iindeydim .
Farkndalk hakknda k on u ac a z, diye srdrd s z
lerini. Toltec grcleri, farkndal kullanm a sanatn bili
yorlard. Aslnda, o sanatn en stn ustalarydlar. K u rb a n la
YEN GRCLER
15
rnn farkndalnn nasl sabitletirileceini bildiklerini sy

lerken, gizli bilgi ve gizli uygulam alar sayesinde farknda ol
m ann gizini ortaya karabildiklerini kastetm itim . U y g u la
m alarndan yeteri kadar b ug ne k ad a r gelmitir, am a ansl
yz ki deim i olarak. anslyz d iy o ru m nk o u y g u lam a
lar, anlatacam gibi, eski Toltec grclerinin zgrlne
deil, felaketine neden oldu.
O uygulam alar sen de biliyor m u s u n ? diye sordum.
Evet, tabii k i, diye cevap verdi. O teknikleri b ilm e m e
m iz gibi bir ey sz konusu olam az, am a bu onlar biz de u y
guluyoruz an lam na gelmez. B izim b ak a grlerim iz var.
Biz yeni bi d n em d en iz .
A m a sen kendini byc saym y orsun don Juan, deil
m i? diye sordum.
Hayr, say m y o ru m , dedi. B en gren bi savaym.
Aslnda, hepim iz los nuevos vid en tes -yeni grcleriz. Eski
grcler, bycydler.
S radan bi insan iin, diye dev a m etti, byclk
olum suz bi itir, am a ayn za m a n d a akl alm azd r da. Bu y z
den, norm al farkndalnda bizi b y c olarak alglam an
iin cesaretlendirdim seni. B yle olm as nerilir. Bu, daha
ok ilgi duyu lm asna yol aar. A m a bizim iin b yc olm ak,
k m az bi sokaa girm eye benzer.
N e d em ek istediini sordum, am a bu ko n u d a kon um ay
reddetti. Farkndaln aklam as srasnda b u n u n hak kn da
daha fazla konuacan syledi.
.
S o nra ona Tolteclerin bilgilerinin kk enini sordum.
Tolteclerin bilgi yoluna ilk klar erk bitkileri yiyerek
balad, diye cevaplad. M eraktan m, alktan m yoksa
yanllkla m yedikleri belli deil. B azlarnn deneyim lerini
zm lem eleri sadece zam an iiydi. B an a kalrsa, bilgi y o
lundaki ilk insanlar ok cesur fakat ok kusurluydular.
B u ta m a m e n senin tahm inin, deil m i don J u a n ?
Hayr, bu bi tahm in deil. B e n bi g rcy m ve g rm e
m i o za m a n a odakladm da, olanlarn hepsini b iliy o ru m .
16
TEN GELEN ATE
G e m ite olan eylerin ayrntlarn g reb iliyo r m u su n ?

diye sordum .
\^ 'G r m e k , bilm enin garip bi hissidir, diye cevap verdi,
bi eyi phenin glgesi olm ad an bilmektir. Bu durum da, o
insanlarn n eler yaptn, salt g reb ild i im iin deil, birbi
rim ize bu k a d a r sm sk bal oldu u m u z iin de biliy o ru m .
D o n Juan sonra b an a kulland T oltec szc nn b e
nim anladm anlam a gelm ediini de syledi. B enim iin
anlam bir kltr, Toltec m paratorluu idi. O n u n iinse, Tol
te c bilgi a d a m demekti.
B ahsettii zam an, spanyol F e th in den yzyllar, belki
bin yl evveldi, btn bilgi adam lar geni bir corafi alanda
yayorlard, M eksika vadisinin ku zey ve gneyine d a lm
lard, ve belirli i kollarnda alyorlard; saaltm, by
yapm ak, hik y e anlatm ak, dans etm ek, falclk, yiyecek ve
iecek hazrlam ak gibi. B u i kollar bu insanlar dier sra
dan insanlardan ayran belirli bir bilgelii besliyordu. Toltecler, ayn zam and a, gnlk hayatn kalplarna da doktor, sa
nat, retm en, rahip, v ey a tccar olarak uyuyordu. M e s le k
lerini, kesin kontrol altndaki dzenli kardelik birlii altnda
uyguluyor, o k adar uzm anlap etkili oluyorlard ki Toltec
corafi yreleri dndaki yerlerdeki gruplar dahi ynetiyorl a rd .j
D o n Juan, en so nunda -yzyllarca erk bitkileriyle u ra
tktan sonra- g rm ey i rendiklerinde bu adam lardan en gi
riken olanlarnn dier bilgi adam larna da ayn eyi ret
m eye baladklarn syledi. Ve bu onlarn son unu n b alan
gc oldu. Z a m a n g etike grclerin says artt, am a ileri
ni sayg v e k ork u y la dolduran g rdklerine kar takntlar o
kadar younlat ki, bu onlar bilgi adam o lm aktan kartt.
G rm e
ve tank olduklar yabanc dnyalar kontrol etm e
ko n u su n d a olaast ustalam alar da k r etmedi. G rm e o n
larn dayanklln azaltt ve g rdklerini kafalarn a ta k m a
larna yol at.
B u k ad erden kaabilen grcler de olm utu, tabii, di
ye d evam etti don Juan, g rm elerin e ra m en bilgi insan ol
YEN GRCLER
17
m aktan k m aya n byk insanlar. Bazlar g rm eyi olum lu

olarak kullanm ak iin abalad ve bunu izdelerine retti.
nanyorum ki onlarn ynetim i altnda, kim i ehirlerin n fu
sunun tam am di er dnyalara gitti ve bi daha geri gelmedi.
F akat sadece grebilen grcler tam am en baarszd
ve yaadklar topraklar igal edildiinde onlar da herkes k a
dar savunm aszdlar.
u fatihler, diye srdrd, Toltec dnyasn ele geir
diler -onlar h e r eyi sahiplendiler- am a hibi za m a n g rm eyi
renemediler.
N eden renem ediklerini dn yo rsun g rm eyi ? diye
sordum.
nk Toltec grclerinin yaptklar ilemleri, Toltec
i bilgeliine sahip o lm ad an taklit ettiler. B u gn dahi M e k s i
k a nn her tarafnda bu fatihlerin takipisi, Toltec yolunu u y
gulayan birok byc var, am a b un lar ne yaptklarn da n e
den bahsettiklerini de bilmezler, nk onlar grc de il
ler.
O fatihler kim di, don Ju a n ?
D ier Kzlderililer, dedi. spanyollar geldiinde, eski
grcler y zyllar nce gitmiti, ama, yeni bi d n em d e yer
lerini salam latrm aya balayan yeni bi grc kua v ar
d.
Yeni bir grc kuayla ne d em ek istiyorsu n?
lk Tolteclerin dnyas paralandktan sonra, kurtulan
grcler geri ekilip uygulam alarn g zden geirdiler. lik
yaptklar ey iz srm e, rya g rm e ve niyeti anahtar ilem
ler olarak k o y m ak ve erk bitkilerinin ku llanm nn nem ini
azaltmakt; m uhtem elen bunun bize verdii ipucu, gerekten
onlara erk bitkileriyle birlikte ne olduudur.
Yeni d n em tam oturm aya b alayacakken spanyol fa
tihler lkeyi silip sprdler. Neyseki, yeni grcler bu teh
likeyle baa k m ay a tam am en hazrlard. O nlar ok tan iz
srm e sanatnn fevkalade uygulayclar olm ulard.
D on J u a n n dediine gre bo yu ndu ruk altnda g e en ve
18
TEN GELEN ATE
yzyllar alan bu sre, yeni grclerin becerilerini m kem m elletirebilm eleri iin gerekli ideal artlar salam. G a rip
tir ki, bu zam ann ar insafszlk ve basks yeni grclerin
becerilerinde yeni kurallar gelitirebilm eleri iin gerekli d r
ty vermi. Ve yaptklarn hi yaym am lar, bu durum y
znden de bulduklarn haritalam ak k o n usund a yalnz k a l
mlar.
Fetih srasnda ok sayda yeni grc var m y d ? diye
sordum.
En bata vard. Sonuna doru birka tane kalmt. G e ri
si yok edilm iti.
Ya g nm zde, don J u a n ?
B irka tane var. H er tarafa yaylm drmdalar, anlyor
sun y a .
Onlar tanyor m u s u n ? diye sordum.
B ylesine basit sorular cevaplam as en zor olanlardr,
diye yantlad. ok iyi tandm z birka var. Fakat onlar
bizim gibi deiller, nk bilginin yeni grclerin tavsiye
ettii iz s rm e , rya grm e, ve niyet gibi zellikleri yerine
dans etm ek, saaltm , by yapm ak, k o num ak gibi baka
baz belirgin yanlarna younlatlar. B tnyle bizim gibi
olanlarla bizim y olum uz kesim ez. Fetih srasnda yaayan
grcler, spanyollarla karlatklarnda yok edilm ekten
kurtulm ay baardlar. O g rclerden her biri bi neslin te m e
lini att. Ve hepsi soylarn srdrem edi, o yzden az sayda
izde topluluk var.
T am bizim gibi olan k im se tanyor m u su n ? diye s o r
dum.
ok az, diye ksaca yantlad.
S onra ona, bu ko n u y a d uyd uu m hayati ilgiyi v urg ulay a
rak verebilecei tm bilgileri verm esi iin sorular sordum;
beni d orulayacak ve onaylayacak in san lan n isimleri ve ad
reslerini b ilm ek en nemlisiydi.
D o n Ju an hi oral olm ua benzem iyordu. Yeni g r c
lerin getii o n aylam ann ok azyd, dedi. Yars k e m ik le
YEN GRCLER
19
rini onay odasnda brakt. im di onlar, yalnz kular. B raka

lm yle kalsnlar. K onuabileceim iz tek ey bizim y o lu
muz. B unun hakknda, sen ve ben canm z ne k adar isterse
konuabiliriz.
T m grc topluluklarnn ayn zam an da ve ayn b iim
de baladn aklad. O n altnc yzyln sonlarna doru,
her nagual kendini ve grc grubunu dier grclerle ak
tem asa gem ek ten bilerek uzak tutmu. Bu belirgin ayr k a l
m alarn sonucu olarak bireysel nesiller olumu. B izim nesli
mizin, on drt nagual ve y z yirm i alt grcden olutuunu
syledi. Bu on drt nagualdan bazsnn en az yedi, bazsnn
on bir, kim inin de on be tane grcs varm.
B ana, retm eninin -ya da onun adlandrd haliyle, v e
linimetinin- nagual Julian ve J u lia n dan ncekinin de nagual
Elias olduunu syledi. Ona, on drt nagualn hepsinin ism i
ni bilip bilm ediini sordum. K im olduklarn re n m e m iin
srasyla sayarak hepsinin ismini syledi. Ayrca kendi velini
m etinin grubundaki on be grcyle, velinim etinin re tm e
ni, nagual Elias ve onun grubundaki on bir grcy kiisel
olarak tandn da belirtti.
D on Juan, 1723 ylnda bir d etkenin sonucu olarak z e
rim ize gelen ve gidiatmz tam am en farkllatran b y k bir
deiiklik yznden, bizim topluluum uzun olduka srad
olduuna dair beni tem in etti. Olay u anda tartm ak istem e
se de o zam ann yeni bir balang sayldn; o za m an dan
itibaren topluluu yneten sekiz nagualn, onlardan nceki
altsndan aslen farkl olduklarn anlatt.
D on J u a n in ileri olm alyd ki ertesi gn lene dek g r
m edim onu. B u arada, kente onun m ezi gelmiti, Pablito, N esto r ve la Gorda. P a b lito nun hal dem e ii iin alet
ve m alze m e alverii yapyorlard. O nlara katldm ve ileri
tam am lalar iin y ard m ettim. Sonra hepim iz pan siy o n a g e
ri dndk.
D on Juan o d am a geldiinde d rd m z oturm u k o n u u
20
TEN GELEN ATE
yorduk. Yem ekten sonra ayrlacam z, ancak y em ek te n n

ce b enim le zel olarak konuaca eyler olduunu syledi.
kim izin ehrin m eydann da bir gezintiye km asn ve sonra
da hepim izin bir lokantada bulum asn istiyordu.
Pablito ve N estor ayaa kalktlar ve bizle bu lum adan
nce yapacak birka ileri oldu un u sylediler. L a Gorda
honut deilm i gibi grnyordu.
N e h ak knda k o n uac aksn z ? laf kverdi azndan,
am a ab ucak hatasn anlad ve kkrdad.
D o n Ju an o na garip bir bak frlatt am a bir ey sy lem e
di.
D o n J u a n n sessizliinden cesaret alan la G o rd a onu da
yan m za alm am z nerdi. Bizi hi rahatsz etm eyeceine
sz verdi.
Bizi rahatsz etm eyeceine e m in im , dedi don Juan,
am a gerekten o n a sylem em gerekenlerin hibirini d u y m a
n istem iy orum .
L a G o r d a nn kzd ortadayd. K zard ve do n J u a n la
ben odadan karken sknt ve gerginlikle bulutlanm y z
n buruturdu. A z ak, dudaklar kupkuruydu.
L a G o r d a nn bu durum u beni endielendirdi. H akikaten
rahatsz oldum . H ibir ey sylem edim am a D on Juan d u y g u
larm fark etmi gibiydi.
L a G o rd a ya yatp kalkp kre tm en gerekir, dedi ani
den. K en d in e verdiin nem i yok etm ene yardm c oluyor.
Sen her ne k adar fark ed em em i de olsan, o senin hayatnn
ufak tiran.
S inirim yatncaya k adar m e y d a n d a dolatk. S onra yine
onun en sevdii b anka oturduk.
E ski grcler gerekten de ok anslydlar, diye b a
lad don Juan, n k harika eyler re n m e k iin yeterli za
m anlar vard. S ana u kadarn syleyebilirim ki b izim b u
gn hayal bile edem e y ece im iz k eram etler biliyorlard.
O nlara b tn bunlar kim retm iti? diye sordum.
H e r eyi grerek kendileri rendiler, diye cevaplad.
YEN GRCLER
21
Bizim neslim izdeki eylerin ou onlar tarafndan oluturul

du. Yeni grcler, eski grclerin hatalarn dzelttiler,
am a bildiim iz ve yaptm zn tem eli Toltec zam ann da k ay
boldu.
A klam ay a giriti. retim asndan, en basitlerinden
biri ve bir o k adar da nem li bulgu, dediine gre, insann iki
tr farkndal olduu bilgisiydi. Eski grcler onlara, insa
nn sa ve sol yan derlermi.
E ski grcler unu b u lm u tu , diyerek srdrd, bil
gilerini retm enin en iyi yolu, m ezlerini sol yana kaydra
rak ykseltilm i farkndalk d u rum un a geirmekti. Esas
renm e orada olur.
ok gen ocuklar m ez olarak verilirdi, eski grc
lerin y a n m a , dedi don Juan, ki hayatn baka eklini tanyamasnlar. Bu ocuklar, karlnda, zam an gelince baka o
cuklar m ez olarak aldlar. Y zyllarca sren sola ve saa
kaydrm a younlam alarndan sonra aa karm olmalar
gereken eyleri bi dnsene.
B enim iin bu kaydrm alarn ne k adar artc olduunu
belirttim. B enim tecrbem in onunkine yakn olduunu syle
di. Velinimeti, nagual Julian, onun iinde derin bir b l n m
lk yaratm , bunu bir eit farkndalktan tekine ileri ve ge
ri tayarak yapm . Ykseltilmi fa rk n d a l a yaad gr
keskinlii ve zgrlk, norm al durum un dak i farkndalm daki uslam lam alarna, savunm alarna, kzgnlna ve ko rk u su
na tam am yla ters dyorm u.
Eski grcler, bu kutupsall kendi am alar dorultu
sunda ku llan m ak iin yaratrlarm; bununla, m ezlerinin
by clk tekniklerini renm esi iin gereken y o unlam a
ya zorlarlarm. F akat yeni grcler, dediine gre, bunu
m ezlerini insanda bilinm eyen im knlar olduuna inandrm ak
iin kullanyorlarm .
Yeni grclerin en byk baars, diyerek devam etti
don Juan, farkndaln gizinin aklamasdr. H epsini birka
kavram ve ey lem halinde toparlayp ileri farkndalk srasn
da m ezlere retilecek hale getirdiler.
22
TEN GELEN ATE
Sylediine gre yeni grclerin retim m eto du nun

deeri, ileri farkndalk srasnda olanlar kim senin a n m sa
m am asn d an ileri geliyordu. A nm sam adaki baarszlk, eer
d evam edeceklerse, k endilerine verilen btn aklamalar
anm sam alar gereken savalar iin alamaz bir engel o lu
turuyordu. Yllarca sren aba ve disiplinden sonra savalar
yeniden anm sayabiliyorlard. O zam ana dek, onlara reti
len k avram lar ve yntem leri iselletirmi ve yeni g rc le
rin sahip olm alarn istedikleri gc kazanm oluyorlard.
2
Ufak T iranlar
D on Juan, f a r k n d a l a ustalam a kon usu nu b en im le aylar
sonrasna k a d a r konum ad. O sralar, nagual topluluunun
yaad evdeydik.
Hadi, bi yry yapalm seninle, dedi elini o m z u m a
atarak. H atta daha iyisi, kentin m eyd an n a bi dolu insann
olduu yere gidelim ve orada oturup k o n ualm .
B en im le kon u m asn a armtm. Birka gn d r evde
kalyorduk ve neredeyse ban a bir m erh a b a bile d e m e m i t i .
D o n Ju an ve ben evden kacam z srada la G o rd a yo lu
m uzu kesip kendisini de yanm za alm am z istedi. Hayr, y a
ntn k abul etm em ey e kararl grnyordu. D o n Ju an ok
sert bir sesle ben im le zel ko nu m as gerektiini syledi.
B en im h ak k m d a konuacaksnz, deil m i? dedi la
24
TEN GELEN ATE
Gorda, sesinden ve tavrlarndan, k u ku su v e hm farkediliyordu. H aklsn, diye yantlad don Juan kuru bir ses to
nuyla. S onra dnp bakm adan, n nd en geerek yrd.
Pei sra gittim ve konu m adan , kent m ey d an n a kadar
yrdk. O turd u u m u zd a ona, la G o rd a yla ilgili konuacak
ne gibi bir ey olduunu sordum. E v d en karken zerim ize
diktii tehditkar baklar hala canm skyordu.
L a G orda ya da bakasndan sz edecek deiliz, dedi.
Yalnzca k end isin e verdii devasa nem i kkrtm ak iin y
le syledim . e de yarad. Bize ok sinirlendi. E er onu iyi
tanm sam em inim imdi oturm u kendisiyle konuuyor, k
rlan zgvenini onarm ay a alyor ve reddedilm enin, aptal
yerine kon m an n hakl fkesini d indirm eye alyordun B u
rada, bu bankta otururken kp gelirse hi am am .
E er L a G o r d a dan sz etm eyeceksek, ne konuacaz
pek i? diye sordum.
O a x a c a da baladm z konum ay srdreceiz, dedi.
Farkndaln aklam asn anlam ak, farkndalk dzeyleri
arasnda yapaca n gidi gelilerde yksek aba ve isteklilik
gsterm eni gerektirecek. Tartm am z b oyu n ca senden tam
younlam an ve sabrl olman istiyorum .
Yaknm ayla kark, geen iki gn b o y unca benim le k o
nu m ak istem em esind en ne denli rahatszlk duy d u u m u sy
ledim. B an a bakp kalarn kaldrd. D udaklarn da bir an iin
bir g l m sem e belirip kayboldu. Bana, la G o rd a dan daha iyi
olm adm g sterm ekte o lduunu ayrt ettim.
Kibrini k k rtyo rdum , dedi kalarn atarak. K e n d i
ni fazla n e m se m e en byk d m anm z bizim. Bi dn b a
kalm bunu -bizi gsz dren, dostlarm zn yaptklarna
ve yap m ad klarn a d u y d u u m u z g ce n m e duygusudur. Kibir,
za m anm zn o unu bakalar tarafndan yaplanlara alna
rak geirm em izi salar.
Yeni grcler, kibri savalar olarak yaam larm zdan
silm em iz iin elim izden geleni yapm am z nerirler. B en bu
neriyi u yg uladm ve btn abam la sana en ok kibri y a a
UFAK TRANLAR
25
m m zdan kardm z an incitilem ez hale geleceimizi g s

term eye altm .
Ben onu dinlerken gzleri birden parlayverdi. Tam onun
bir k ah k a h a k oy verm ek zere olduunu ve b unun bir sebebi
olm adn d n d m an sa yan a m a arpan sert bir to
katla yerim den sradm.
Ayaa frladm. L a G orda eli hala hav ada arkam da d u ru
yordu. Y z sinirden kpkrm z olmutu.
im di hak k m d a syleyecein ne varsa syleyebilirsin,
daha hakl sebepler bulm an k aydyla tabii diye bard.
B u n unla beraber syleyeceklerini y z m e syle!
Bu k onu tketm i olm alyd ki, betona oturup ala
m ay a balad. D o n Juan yznde anlalm az bir neeyle kl
n k p rdatm ad an oturuyordu. B ense, sinirden kaskat kesil
mitim. L a G orda ban a bir bakt ve sonra don J u a n a dnp
zayf bir sesle onu knam aya hakkm z olm adn syledi.
D o n Juan yle bir kahkaha kopard ki neredeyse yerinden
yuvarlanacakt. G lm ekten k on uam y ord u bile. ki ya da
kez bana bir eyler sylem eye altysa da sonunda kalkp
kahkaha sarsntlar iinde yryerek uzaklat.
G zlerim i dikm i la G o r d a ya bak yo rdu m -o anda g
zm de tm deerini yitirmiti- don J u a n n peinden gitm ek
zereydim ki bana olaanst bir ey oldu. D on J u a n bu
denli neelendiren eyin ne olduunu fark ettim. La G ord a ve
ben k o rkun benzeiyorduk. K ibrim iz m u azzam bo yutlard ay
d. Yediim tokatn verdii aknlk ve fkeyle, la G o r d a nn
kzgnlk ve k uku duygular tm yle aynyd. D on Juan h a k
lyd. K ibrin yk korkun ard.
B un un zerine cokuyla, gzlerim den yalar akarak p e
inden kotum . O nu yakaladm ve neyin ayrdna vardm
anlattm. G zleri m uziplik ve neeyle parlyordu.
La G orda k on u su n d a ne y a p m aly m ? diye sordum.
H ibi ey, diye yantlad. B ylesi aym alar her zam an
kiiseldir.
K o n u y u deitirdi ve syleim izi evinde, geni bir odada
26
TEN GELEN ATE
rahat koltuklara oturarak ya da sundurm ann evreledii arka

avluda srdrm em ize ilikin yoralar olduunu syledi. A k
lam asn ne zam an evde srdrecek olsa bu iki yerin bizden
b ak a herkese kapal olacan ekledi.
E ve dndk. D on Juan, la G o r d a nn ne yaptn h e rk e
se anlatt. G rclerin alay etm ekten duyduu haz, la Gord a nn durum unu iyice zorlatryordu.
K ibrin stesinden nezaketle g elinm ez, yorum un u yapt
don Juan, la G o rd a nn haline zld m sylem em in ar
dndan.
Derken, herkesin oday terk etm esini istedi. O turduk ve
aklam alarna yeniden balad.
G rclerin, eski ve yeni olarak iki kategoriye ayrld
n syledi. lk kategori, zdenetim u y gu lam asn a istekli ve e t
kinliklerini yararl am alara yneltebilen, bylece dier g r
clere ve genelde insanla yararl olanlardan oluuyordu.
kincisini ise, zdenetim e veya yararl am alara nem v e r m e
yenler oluturuyordu. Grcler, ikinci kategoriye girenlerin
kibir sorununu aamadklar dncesinde birleiyordu.
Kibir, basit ve m asu m bi ey deildir, diye aklad. Bi
y andan bizde iyi olan h er eyin zdr, te yandan d a r
m her eyin z. Kibrin rm yanndan k urtulm ak u sta
lkl bi taktik gerektirir. alar b o y unca grclerin takdirini
en fazla bunu baarabilenler kazanm tr.
Kibrim i silm e dncesinin, kim i zam anlar bana ho g el
se de ok anlalm az bir ey olm asndan yakndm. Ona, bu
ko nuy a ilikin szlerini ok belirsiz bulduum iin u y g u la y a
m adm syledim.
TCim bilir ka kez syledim sana, dedi, bilgi yolunu iz
lem ek isteyen kiinin d lem g cnn yksek olm as gerekir
diye. G ry orsun ya, bilgi yolundaki hibi ey bizim istedii
m iz k ad ar anlalr de il.
D u y d u u m rahatszlk, kibir konu sun da sylediklerinin
b an a katolik sylem i artrdn sylem em e ned en oldu.
Y aam m b o y u n ca gnahlarn ktl n dinlem ekten gna
UFAK TRANLAR
27
gelmiti.
S avalar kibirle taktik gerei savarlar, ilkeleri y z n
den deil, diye yantlad. Senin yanln, b en im syledikle
rimi ahlaki y nd en alm and a.
B en ce o ld u k a ahlakl bir insansn sen, don Juan , diye
direttim.
Sen b en im kusursu zlu u m u n ayrdna vardn, hepsi b u ,
dedi.
K u sursuzluk da kibirden k urtulm a gibi belirsizlii y
znden b enim iin deeri o lm ay an bir k a v r a m diye ekledim.
D o n Juan glm ek ten krlrken on d an kusursuzluu ak
lamasn istedim.
K usursuzluk, erkenin doru k u llanm n da n b aka bi ey
deildir, dedi. Sylediklerim in ahlakla zerre k ad ar alakas
yok. Ben, beni k usu rsu z klan erkeyi biriktirdim. B unu anla
m an iin senin de yeterince erke biriktirm en gerekir.
U zun sre sessiz kaldk. Sylediklerini d n m ek istiyor
dum. B irdenbire yeniden k o n u m a y a balad.
Savalar, taktik listeleri olutururlar, dedi. Yaptk
lar h er eyi sralarlar. B ylelikle rahatlam ak ve erkelerini ar
trm ak am acyla b unlardan hangilerini deitirebileceklerine
karar verirler.
Tuttuklar listenin, ne var ne y o k h er eyi kapsam as ge
rekeceini belirttim. Sabrla, szn ettii taktik listesinin,
yaam ak ve esenlik iin z oluturm ayan, davransal k alp
lardan olutuunu anlatt.
H ayatta k a lm a ve esenliin sonsuz biim d e yo ru m lan a b i
lecek kon u lar olduunu, dahas n eyin z, neyin gereksiz ol
duuna da karar verilem eyeceini belirtm e frsatn k a rm a
dm.
K o nu tu k a hzm yitiriyordum. S on un da syledikleri
min bounalnn farkna varp sustum.
B u nun arkasndan, don Juan savalarn taktik listesinde
kibri, erkeyi en ok tketen ve dolaysyla k k n d en yok
edilm esi gereken bir eylem olarak andklarn syledi.
28
TEN GELEN ATE
Savalar iin en nem li m eselelerden biri, bu erkeyi b i

linm eyenle y zlem ek iin serbest brakm aktr, diye srd r
d don Juan. B u erkeyi y eniden yn len dirm enin ad da, k u
sursuzluktur.
Bu konudaki en etkin taktiin, iz srm enin tartm asz u s
talar olan Fetih dnem i grcleri tarafndan gelitirildiini
syledi. K endi ilerinde etkileen alt eden olu u yord u bu
taktik. B unlardan beine savaln zellikleri deniyordu;
d enetim , disiplin, sabr, za m a n la m a v e isten. K ibrini k ay b e t
m ek iin savaan savann d ny asnn paralaryd bunlar.
Belki de en nem lisi olan altnc e ise, d d n y ay a aitti ve
ad ufa k tirand.
Sessizce anlayp anlam adm sorarcasna ban a bakt.
K afam gerekten kart, dedim . L a G o r d a nn benim
yaam m n ufak tiran olduunu syleyip duruyorsun. N edir
bu ufak tiran p e k i? .
U fak tiran bi ikencecidir, diye aklad. Savann
lm kalm erkini elinde tutan ya da en basiti rahatsz ederek
lgna eviren birisi.
D on Juan k o n u urken m uzip e glm sedi. Yeni g rc le
rin kendi ufak tiran sralam alarn oluturduklarn syledi;
bu kavram onlarn en ciddi ve nem li bulgularndan biriydi
ancak yeni grcler bun da bile m izahi bir yan bulm ay be
cermilerdi. Yaptklar h er snflandrm ada, biraz kara m izah
anlay olduu k o n usu nd a beni tem in etti, nk m izah, in
san bilinliliinin zoraki listelem eler ve hantal sn flan drm a
lar yapm asn eng ellem enin tek yoluydu.
Yeni grcler, uygulam alarnn nda evrenin ilk ve
tek yneticisi olan erkenin snflandrm asn yaparken, bunun
balca kaynana basite tiran dem eyi u ygun bulm ulard.
Despotlarn ve yetke m erakllarnn geri kalan doal olarak
tiran snflandrm asnn kesinlikle altnda kalyordu. H er e
yin kaynayla karlatrldnda en korkulacak zorba in
sanlarn banda soytarlar geliyordu; sonu olarak bunlar
p in c h e s tiranos, ufak tiranlar olarak adlandrldlar.
UFAK TRANLAR
29
n em siz ufak tiranlarn iki alt snf olduunu syledi. lk

alt snf, eziyeti yapan ve yayan am a genelde lm e neden
olm ayan ufak tiranlardan oluuyordu. B unlara ufack tirancklar, p in ch es tiranitos ad veriliyordu. kincisi ise sonsuz
sknt verenlerden oluuyordu. B u nlara ise ufak tefek tiran
lar, repinches tiranitos ya da m ini m inn ack tiranlar p in c h e s
tiranitos ch iq u ititos ad veriliyordu.
Snflandrm alarn kom ik olduunu dndm . spanyol
ca terimlerle do alam a yaptna em indim . B yle olup ol
madn sordum.
Hi de deil, diye yantlad, elenirmi gibi. Yeni g
rcler, snflandrm a iinde mthitiler. G enaro ise hi k u
kusuz en m thilerinden biri; e er onu dikkatle izlersen, yeni
grclerin kendi snflandrm alar kon usu nd a tam olarak ne
hissettiklerini anlarsn.
B enim le m ak a ra geip gem ediini sorarken aknl
m a k k rem esin e gld.
A k lm d an bile g em ez, dedi glm seyerek. Bak, G e
naro yapabilir bunu am a ben, snflandrm alar konu sun da n e
ler hissettiini bildiim iin yapm am . Yeni grcler korkun
saygsz insanlard.
U fak tiranlarn da ayrca drt snfa ayrldklarn ekledi.
Biri tiranln sertlik ve iddetle ikence yaparak gsterir
ken, b ir dieri ortal kartrp dayanlm az sknt yaratarak,
bir bakas h znle insan stnde bask kurarak gsteriyordu.
Ve sonuncusu da savalar kzgnlktan kudurtarak ikence
yapyordu.
L a G orda kendine has bi snf, diye ekledi. N um arac,
ufack bi tiran o. Sinirden kzp ku d u rm an a neden oluyor. To
katlyor bile seni yahu! B ylece sana yanszl retiyor.
M m k n deil! diye kar ktm.
Yeni grclerin taktiinin tm paralarn bi araya geti
rem edin h en z , dedi. Hele bunu bi baar, ufak tiran ku llan
m ann ne denli etkili ve akllca bi ey olduunu anlarsn.
Taktik yalnzca kibirden ku rtarm akla kalm az, savalar bil
30
TEN GELEN ATE
gi yolunda, nem li o lan tek eyin k usursuzluk olduu nihai

kavrayna da hazrlar.
Yeni grclerin akllarndakinin lm cl bir m an ev ra
olduunu ve b una gre d e ufak tiran dan doruu, sava
nn znitelikleriniyse o d oru kta buluan daclar gibi d n
dklerini syledi.
G enellikle sadece drt znitelik oyuna dahil olur, diye
srdrd, Beinci, isten, savalarn son karlam as iin,
deyim yerindeyse, idam m angasna, kar sakl tutulur.
N iye byle yaplr?
nk isten baka bi katm ana, bilinm eyene aittir. te
ki drd, tam am yla ufak tiranlarn yerletii yere, bilinene
aittir. A slnda insanlar ufak tiranlara dntren ey de bili
nenin taknakl bir ekilde ynlendiriliidir.
D on Juan, savalarn be zniteliinin t m n n kendi
aralarnda ilikiye yalnzca k u sursuz sava olan ve isten
zerinde ustalaan g r clerce sokulabileceini aklad.
B yle bir iliki, gnlk yaam sahnesinde yr tlem eyecek
k ad ar stn bir m anevrayd.
D rt znitelik, ufak tiranlarn en ktsnn stesinden
g elm eye yeter de artar b ile, diye srdrd. Tabii y eter ki o
ufak tiran bulunabilsin. D ed iim gibi ufak tiran dsal e tk e n
dir, denetleyem ediin tek unsur ve belki de ilerinde en
nemlisi. Velinimetim, y olun a ufak tiran kan sava talihli
savadr, derdi. Yani karna bi tane karsa anslsn, n
k aksi takdirde gidip senin b ulm an gerekir.
Fetih d n em i grclerinin baardklar en b yk iler
den biri aam al ilerlem e adn verdikleri bir oluum du.
U fak tiranlarla kar k arya kalan grcler nsan doasn
anlam olduklarndan, kendilerine hkim olm ay b ecerebil
dikleri takdirde sarslm adan, bilinm eyenle de yzleebilecek
leri, hatta b ilinem eyenin varlna bile dayanabilecekleri gibi
su g trm ez bir sonuca varmlard.
Sradan insan ise b unun tersyz edilm esi gerektiini d
nr, diye dev a m etti. B ilinm eyenle yzleebilen bi gr-
UFAK TRANLAR
31
d i , ufak tiranlarla da kolayca yzleebilir. L kin bu byle de

il. Eski zam anlarn o m thi grclerinin sonunu getiren de
bu san oldu zaten. im dilerde dah a iyi biliyoruz bunu. Sa
va tinini, erk eylem leri olarak, hibi eyin zor kiilere
m eydan o k u m ak kadar elikletirem eyeceini biliyoruz. Sa
valar, b ilinem eyenin basksna d ayanacak saduyu ve din
ginlie yalnzca bu koullar altnda ulaabilirler.
iddetle kar ktm ona. Tiranlarn kurbanlarn umarszlatracaklarn ya da en az kendileri k a d a r acm aszlatra
cak! arn d n d m syledim. Bu tr kurbanlarn u ra
dklar bedensel v e tinsel ikencelerin etkileriyle ilgili saysz
alm ann yapldna dikkatini ektim.
Fark, az nce sylediin eyde yatyor, diye serte kar
lk verdi. O nlar kurban, sava deil. Bi za m anlar ben de
senin gibi hissetm itim . Fikrimi neyin deitirdiini syleye
ceim sana, am a n ce FetihTe ilgili szlerim e dnelim . O za
mann grcleri dah a m k e m m e l bi ortam bulam azlard. spanyollar, grclerin yeteneklerinin snrlarn zorlam asna
denem elerini salayan ufak tiranlard; bu fatihlerle kapan
grcler her eyle yzleebilecek yetiye sahip hale geldiler.
' Talihliydiler. O za m a n lar lke, ufak tirandan geilm iyordu.
B ylesi bereketli yllarn ardndan her ey o ldu ka de
iti. U fak tiranlar hibi zam an o eski aplarna u laam a d
lar; snrsz yetkeleri yalnzca o za m a n a zgyd. stn bi
grcnn o luu m u n d ak i en nem li unsur, snrsz yetkeye
sahip bi ufak tirandr.
N e yazk ki g n m zd e grclerin deerli bi tiran bul
malar iin baya uram alar art. o u za m a n ufak tefek bi
tiranla idare etm eleri gerekiyor.
Sen k en d in e bi ufak tiran bulabildin mi, don J u a n ?
ansm vard. K ral bi tanesi beni buldu. A slna bakarsan
seninle ayn d uy gular iindeydim o zamanlar; ne k ad a r ans
l old u u m u n farknda deildim .
Don Juan, kendi ilesinin, velinim etiyle karlam asndan
birka hafta nce baladn syledi. Yeni yirm isine erimi
32
TEN GELEN ATE
o zamanlar. Bir eker fabrikasnda i bulm u. H er zam an

gl olduu iin kolay ca kas gc gerektiren iler bulabilir
mi. B ir gn ar eker uvallarn tad bir sra, bir kadn
kagelmi. o k iyi giyimli ve her halinden varsl olduu an
lalan bir kadnm . D on Juan, o nun ellilerinde, olduka b u
yurgan grnl bir kadn old uu nu syledi. D on J u a n a
bakm ve u stabayla k o n u u p gitmi. D erken ustaba don
J u a n n y an na yaklap bir cret karlnda onu patronun
evinde alm as iin nerebileceini sylem i. D on Juan,
adam a parasnn olm adn sylem i. U staba glm ve
kayg lan m am asn , nk m aalarn d enecei gn yeterince
parasnn olacan sylemi. D o n J u a n n srtn svazlayp
patron iin alm ann b y k bir o nur olduu k on u su n d a k e n
disine g v ence vermi.
D o n Juan, kazandn o g n harcayan, cahil bir K zlde
rili olarak kendisine sylenen h er eye inanm ak la kalm ayp
talihin ona gld n dnd n syledi. U stabana, ne
kadar p ara isterse kendisine d eyece ine sz venni. U staba
taksit taksit d eyecei ykl bir tutar istemi.
B unu n h e m e n ardndan da ustabann bizzat kendisi, don
J u a n patro n u n k asa b adan olduka u za k olan evine gtrm
ve onu irikym, esmer, irkin ve bir yn soru soran bir ba
k a ustabana teslim etmi. A d a m , don J u a n m ailesiyle ilgili
sorular sorm u. D o n Juan hi akrabas olm adn sylemi.
Bu, adam n ylesine houn a gitmi ki, r k dilerini gstere
gstere glm bile.
D o n J u a n a ykl bir cret deyeceklerine ilikin sz
verm i hatta p ara bile biriktirebileceini, nk hi para h a r
cam asna gerek olm adn, evde yatp, evde yiyeceini sy
lemi.
A d a m n gl rknm . D o n Juan, oradan h em en k a
m as gerektiini hissetm i. K apy a doru ko m u lkin adam
elinde bir taban cay la yolunu kesm i. Tabancay don J u a n n
m idesine dayam. G eberinceye dek alm ak iin b u ra d a
sn, demi. S ak n aklndan karm a b u n u . D e m ir bir u
bukla don Juan T drterek onu evin yan tarafna gtrm ve
UFAK TRANLAR
gn d o u m und an b a tm m a k ad a r aralksz alan adam larna
bir gz attktan sonra don J u a n a, k o c a m a n iki aa k t
n topraktan kazp karm a iini vermi. Yeniden k am aya
kalkarsa ya da yetkililere gitm eyi denerse onu vuracam -l
m ez de kurtulursa m a h k e m e d e don J u a n n patronu ldrm ek
istediine ilikin yem in edeceini sylem i. lene dek b u ra
da alacaksn, demi. S onra bir bak a Kzlderili gelip se
nin iini srdrecek, u an senin l bir Kzlderilinin y eri
ni aldn gibi.
D o n Juan, evin kaley e benzediini, h er yerde pala k u a n
m silahl insanlarn dolandn syledi. B y lece alm aya
koyulm u ve bana gelenleri d n m e m e y e abalam. G
nn sonunda, ad am geri gelm i ve onu m utfaa k ad ar tek m e
leyerek gtrm , n k don J u a n n gzlerindeki m eyd an
okuyan baktan holanm am . K endisine b oyun em ezse
kollarnn kirilerini ayrm akla tehdit etmi.
M u tfak ta yal bir k a d n y em ek getirm ise de, zntden
ve k o rk udan don J u a n n bo az n d a n bir lokm a bile g e m e
mi. Yal k adn ise olabildiince y em esini salk vermi. G
l olm as gerektiini, nk iinin hibir zam an bitm e y ece i
ni sylemi. Yerini ald adam n daha bir gn nce ld
n syleyerek uyarda bulu nm u . A d a m artk alam ayacak
kadar z a y f d t nden ikinci kattaki pencerelerin birinden
dp lm.
D on Juan p atronun yerin de hafta altn ve ustabann g n n h er annda kendisini tehdit ettiini syledi. Onu,
bann, tabancasnn v e d em ir u b uu nun tehdidini s t n
den eksik e tm ed e n en tehlikeli kou llar altnda, d n lebile
cek en zor ilerde altrm. O nu h er gn sinirli dam zlk at
larn barnd ahrlar tem izlie gnderm i. D on Juan, her
gnn balangcnda, o g nn dn yadaki son gn olduunu
dnrm . H ayatta k a lm a k da artk o nun iin yalnzca, e r
tesi gn de ayn ceh en n em i yaam ak anlam na geliyorm u.
D o n J u a n n biraz izn e k m ak istemesi, sonu yaklatran
ey olmu. eker fabrikasndaki ustabana dem e yapm as
gerektiini ne srm . D ier ustaba bir dakika bile iinin
34
TEN GELEN ATE
ban dan ayrlam ayacan, nk orada alm ann verdii

ayrcalkla grtlana k adar bor iinde olduunu sylemi.
D on Juan, suyu nun kay nadnn farkna varm. A dam n
evirdii dolab anlam. O ve teki ustaba ibirlii yaparak
aa tabakadan Kzlderilileri fabrikadan iftlie gtrp l
dresiye altryor, kazanlarn da aralarnda paylayorlarm. B u n u n farkna v arm ak onu ylesine sinirlendirm i ki b a
ra ara m utfaktan kp evin iine dalm. U staba ve di
er iiler aknlk iinde kalakalmlar. Tam ana kapya v a
rp kendisini dar atm ak zereym i ki ustaba yetiip onu
g s n d en vurm u. ldn d n d iin de, onu orada
brakp gitmi.
D o n Juan, lm n yazgsnda olm adn syledi, onu
orada bulan velinim eti iyileene dek bakm ona.
V elinim etim e y kn n tm n anlattktan sonra, dedi
do n Juan, heyecann zorlukla bastrabildi. O ustaba g e r
e k bir d l dedi. K arlam ayacak k a d a r iyi. G n n birin
de o eve geri d nm elisin.
M ilyo nda bi b ulunacak trden, snrsz erk sahibi bi ufak
tirana rastladm iin ne k ad ar ansl olduum u syleyip
durdu. Yal adam n kak olduunu sandm. Tabii n ed e n sz
ettiini yllar sonra anladm .
Bu im diye k a d a r dinlediim en tyler rpertici h ikye
lerden birisi, dedim.
G erekten geri dnd n m o e v e ?
Tabii ki dndm , yl sonra. Velinimetim haklyd.
O n u n gibi bi ufak tirana ancak m ilyo nda bi rastlanabilirdi ve
bu frsat k a m a zd .
Geri d nn nasl ayarladn?
Velinimetim, savaln elerinden drdn: denetim ,
disiplin, za m a n la m a v e sabr kullanarak bi taktik gelitirdi.
D on Juan, velinim etinin kendisine o iblisle grm esinin
ne gibi yararlar salayacan aklarken yeni grclerin b il
gi yolundaki drt adm nasl ele aldklarn d a anlattn sy-
UFAK TRANLAR
35
Icdi. lk adm, m ez olm a kararyd. m ezler, kendileri ve

dnya h akkndaki grlerini deitirdikten sonra ikinci ad
m atyor, kendi zerlerinde m u tlak denetim v e disiplin sa
layarak sava oluyorlard. Sabr ve za m a nlam ann zmscnm esinin ardndan sra nc adm a, bilgi adam olm aya
geliyordu. Bilgi adamlar, grm eyi renerek drdnc ad
m attklarnda artk grc oluyorlard.
Velinimeti, do n J u a n n bilgi y olu nd aki ilk iki eyi; de
netim ve disiplini ok az da olsa edinecek derecede ilerledi
ini vurgulam . D o n Juan, bu iki en in isel bir d u ra m a z
g olduunu aklad. B ir sava zne ynelirm i, ne var ki
bencilce o lm azm bu, zn srekli b iim d e ve tm yle ince
lenm esiyle ilgiliymi.
O za m a n lar teki iki enin esam esi o kun m u yord u b en
de, diye srdrd don Juan. Sabr ve za m a n lam a yle tam
anlam yla isel bi du ru m deil. Bilgi adam nn alanna girer
bunlar. Velinim etim, taktii b a lam n da bunlar da gsterdi
bana.
Bu, ufak tirann karsna tek ban a kam azdn, anla
m na m g eliyor? diye sordum.
Tek b am a stesinden gelebilecek old u u m a em indim
de bunu ustalkla ve zevkle b aarabileceim d en k uk u d u y
m u u m d u r hep. Velinim etim bu karlam ay srf ynetm ekle
mthi keyifleniyordu. Bi ufak tiran dize getirm e dncesi
yalnzca savann tinini pekitirm ekle kalm az, ayn z a m a n
da haz ve m u tlu lu k verir b u .
Anlattn trde bi canavardan k im k e y if alabilir ki?
Yeni grclerin, F etih srasnda karlatklar hakiki
canavarlarn y annda bi hiti o. G r n e n o ki, grcler tiran
larnn keyfini son u n a k adar karmlar. O n lar kiinin bi sa
va olm as k o u lu y la en berbat tiranla u ram ann bile zevk
vereceini kantladlar.
D on Juan, sradan insanlarn tiranlarla savam srasnda
dt e n byk hatann, m cadelesini dayandracak bir
laktik k u rm a m a k old u unu syledi; sradan insanlarn k e n d i
36
TEN GELEN ATE
lerini ar ciddiye almalar lm cl bir kusurm u; h e m k e n

di ey lem ve duygular, h em de tirannkiler h er eyden n e m
liymi onlar iin. Savalarnsa h e m o k iyi d nlm ta k
tikleri varm, h em de kibirden kurtulmular. Gerekliin,
yaptm z yorum d an baka bir ey olm adn anlam ak o n la
r bu ndan kurtarm. Yeni grclerin, s dnceli spanyollara kar olan stnl de bu bilgiymi.
D o n Juan, ufak tiranlar kendilerini lesiye ciddiye alr
ken, savalarn b unun kysndan bile g em em elerinin far
k n a v arm a k la bile, ustabam dize getirebileceine inand
n syledi.
Velinimetinin taktiini uyg ulayan don Juan, ayn eker
fabrikasnda yeniden ie girmi. G em ite orada altn
kim secikler anm sam am ; o fabrikaya gndeliki iiler g e
lir v e hi iz b rak m adan giderlermi.
D o n Juan, velinim etinin taktii uyarnca her kim olursa
olsun, bir baka k u rb a n a ram ay a gelenlerin n nde istekli g
rnm eliym i. Sonunda, ayn k ad n yllar nce yapt gibi g e
lip onu iaret etmi. D on Juan, bedensel adan bu kez eski
sinden de glym .
Ayn eyler yinelenm i. N e v ar ki bu kez taktie gre, b i
rinci ustabana dem e yapm ay reddetm i. B un a alk o lm a
yan adam gafil avlanm . D o n J u a n iten karm akla tehdit
etmi. D o n Juan d a doru dan h an m efen din in evine gidip
onu nla konuaca n syleyerek korkutm u onu. D o n Juan,
fabrikann sahibinin einden bakas olm ayan kadnn, bu iki
ustabann evirdikleri dolabn farknda olm adn biliyo r
mu. U stabana, kadnn nerede oturd uu nu bildiini, n
k bir za m an lar o nun evine y akn tarlalarda ekerkam k e
simi iinde altn sylemi. Ustaba, pazarlk etm ey e
ko yulm u am a d on Juan h an m efend in in evine gitm eyi kabul
etm eden nce a d a m d a n para talep etmi. U staba teslim ol
m u ve o n a bir m iktar para vermi. D o n Juan, bu teslim olu
un kendisini eve y n len dirm ek iin dnlm b ir k u rn a z
lk oldu unu n t m yle ayrdndaym.
Yine kendisi gtrd beni e v e , dedi don Juan. eker
UFAK TRANLAR
37
I.hikasnn sahiplerine ait eski bi konakt. Bu varsl insanlar,

y a olup bitenleri biliyor ve buna nem verm iyor ya da fark
na varamayacak kadar kaytsz davranyorlard.
(lider gitm ez kadn bulmak iin eve kotum. Onu bul
dum ve dizst kp, ellerini ptm v e teekkr ettim. ki
i'..ba m osmor olm utu.
Kvdeki ustaba yine ayn yolu izledi. Fakat bu defa
onunla ba etm ek iin gereken donanma, yani denetim, diIl , sabr ve zam anlamaya sahiptim. Olaylar velinim etim in
ngrd gibi gerekleti. D enetim im , adamn en eeke i
lemlerini bile yerine getirm em e yardmc oldu. Bu trden bi
olayda bizi en ok yoran ey kibrim izin yaralanmas ve zarar
g.o mesidir. nsanlardaki en ufak gurur paras bile b yle davlamlar sonunda kiinin kendini deersiz hissedip yklm as
na neden olur.
Benden istedii her eyi m em nuniyetle yerine getirdim.
Neeli ve glydm . Gururum ya da korkum umurumda de
ildi. Kusursuz bi sava olarak bulunuyordum orada. A da
mn teki seni ayaklarnn altnda in em eye hazrlanrken ti
nine ince ayar ekm enin ad, denetimdir.
Don Juan, velinim etinin taktiinin eskisi gibi bana g e
lenlere zlm ek yerine ivedilikle adamn gl noktalarn,
zayflklarn, davran aksaklklarn saptamay gerektirdii
ni aklad.
Adamn en gl noktalarnn, vahi doas ve cesareti
olduunu grm. D on Juan gn ortasnda herkesin gz
oniide vurmutu. En byk zayfl ise iini sevm esi v e bu
nu tehlikeye atmak istem em esiym i. Bu yzden ne olursa o l
s u n , don Juan evin arazi snrlar iinde gndz vakti vura
mazm. A ile babas olm as ise onun dier za y f yanym .
Evin yaknlarnda bir barakada yaayan bir ei ve ocuklar
varm.
Bi araba ktek yerken tm bu verileri bi araya getirm e
nin adna da disiplin derler, dedi don Juan. Tam bi zebaniy
di. Aman verm ezdi. Yeni grclere gre, m kem m el bi ufak
38
TEN GELEN ATE
tiranda acm a duygusu bulunm az.

D on Juan, savaln kendisinde henz bulunmayan
teki iki esinin; sabr v e zamanlamann, velinim etinin tak
tiinde kendiliinden yerini alm olduunu syledi. Sabr,
dinginlikle -acele etm eden, kayg duymadan- beklem ek, ola
caklar yalnlk ve neeyle ertelemekti.
Her gn yerlerde srndm, diye srdrd don Juan,
kim i zaman kam altnda inledim . Yine de mutluydum. Bu
adamn davranlarndan nefret etm eden gnden gne yaa
mam salayan ey velinim etim in taktiiydi. B i savaydm
ben. B eklediim i biliyordum, ne beklediim i de. Savaln
byk zevki ite buradadr.
Velinim etim in taktiinin, st dzey insanlarn korumas
altnda, adam d izgeli bir biim de daha yksek bir gcn ar
dna saklanp rahatsz klm ay am aladn ekledi, tpk yeni
nesil grclerin Fetih srasnda kendilerini K atolik K ilise
s inin ardna gizlem eleri gibi. A a kadem eden bir rahip, k i
m i zaman bir soyluya oranla daha fazla erk sahibi olabilir
m i.
D on Juann kalkan, kendisini ie ald iin her grd
nde nnde diz kt hanm m . O nu her grdnde
nnde diz ker v e kendisinin bir azize olduunu sylerm i.
Kadna aziz patronun bir resmini kendisine verm esi iin yal
varp, b ylece onun salk ve esen lii iin dua edebileceini
b ile sylem i.
Verdi d e, diye devam etti don Juan. Bu, ustaban hid
detten kudurttu. G eceleyin uaklarla birlikte dua ettiim izi
grnce hele, neredeyse kalp krizi geirecekti. B eni ldrme
y e ondan sonra karar verdi sanrm. Yaptklarm srdrmeme
izin verem ezdi.
Kar nlem alarak, evin tm hizm etlileriyle birlikte,
yle tespihli m ehpihli bi dua treni dzenledim . H anm efen
di tam bi dindar olduum a em indi artk.
Tabii bundan sonra brak rahat uyum ay yerimde yata
m az oldum. Her g ece atya trmanyordum. Oradan iki kez
UFAK TRANLAR
39
katil bakl ustabann beni aradn grdm .

Gndzleri belki ezilerek lrm umuduyla beni aygr
larn ahrlarna gnderdi. Fakat, kaln tahtadan yaplm bi
pano vard elim de v e bunu kelerden birine dayayp ardn
da korunabiliyordum. Adam bunu hibi zaman bilem edi n
k ahr onun m idesini bulandryordu -bu, ustabann zayf
noktalarndan biriydi, olaylarn gsterecei gibi en lm cl
belki d e.
D on Juan, zamanlamann gem lenen her eyi k oyven neyi
yneten nitelik olduunu syledi. D enetim , disiplin ve sabr
ardnda her eyin biriktii bir baraja benzermi. Zamanlama
da bu barajn kapaym .
Adam n tek bildii, zorbalkla korku salmakm. iddeti
dindirilse, aresiz kalacakm. D on Juan, adamn kendisini
evin gr alannda ldrme gzpekliini gsterem eyecei
nin farkndaym. B ylece, bir gn dier iilerin gz nn
de, hanmn da grebilecei bir yerde, adama hakaret etmi.
Patronun einden lesiy e ekinen ustabana korkak demi.
Velinim etinin taktii, byle bir an kollayarak ufak tiran
hazrlksz yakalam ay gerektiriyormu. Beklenm edik eyler
hep byle geliirm i. En sefil kle, birden tiranla dalga geer,
onu kzdrr, nem li tanklar nnde onu kk drr ve ti
rana kendini toplama frsat bile vermeden kap gidermi.
B i an sonra, adam fkeden d eliye dnd srada ben
hanmn nnde saygyla diz kyordum , diye srdrd.
D on Juan, kadn ieriye girince adamn ve arkadalarnn
onu yaplm as gereken ileri bahane ederek evin arkasna a
rdklarn syledi. Adamn fkeden beti benzi atm. Don
Juan, sesinin tnsndan ustabann aklndan geenleri oku
mu. Buyrua boyun em i gibi grnp bir anda ahrlara
doru kom aya balam . Atlarn yapaca grlt patrtya
sahiplerinin gelip neler olduuna bakacan umuyormu.
Adamn, ona ate etm eye ekineceini biliyorm u. Bu, ok
giiriilt koparrm ve adamn iinden olm a endiesi ok gliiym. D on Juan, ayrca ustabann sabr tamadka atlarn
40
TEN GELEN ATE
bulunduu yere gitmek istem eyeceini de biliyorm u.

En vahi aygrn bal olduu blm e attm kendim i,
dedi don Juan, ve fkeden gz kararan ufak tiran da ba
n ekip peim sra atlad. Doruca, beni koruyan tahtann
ardna vardm. At adama bi tek ifte vurdu ve her ey bitti.
O evde alt aym geti ve bu sre boyunca savaln
drt esini uyguladm . Bunlar sayesinde baardm. N e ken
dim iin zldm, ne de aresizlik nedeniyle tek bi damla ya
dktm. N eeli ve huzurluydum. D enetim ve disiplinim en
keskin halini alm t, sabr ve zamanlamann kusursuz sava
lara neler salayabileceini yakndan grmtm. B i kez
bile olsun adamn lm esini de istem em itim .
Velinim etim , ok ilgin bi eyi aklad bana. Sabr, sa
vann yapmaya hakk olduunu bildii bi eye tm tiniyle
gem vurmasdr. Tabii bu savann gidip herhangi birisine
dzen hazrlamas ya da eski hesaplarn peine dm esi anla
mna gelm ez. Sabr bamszdr. Sava, denetim, disiplin ve
zamanlamaya ulam sa, sabr kim neyi hak ediyorsa onu
bulmasn salar.
Ufak tiranlarn kazandklar, kendileriyle m cadele eden
savalar yok ettikleri olur mu? diye sordum.
Elbette. F etih in ilk yllarnda savalar sinek gibi ld.
Bi ou katledildi. Ufak tiranlar, salt canlar istedii iin b in
lerini ldrrlerdi. Grcler ulviyete bu tarz bi bask altnda
ulatlar.
D on Juan, hayatta kalan grclerin ite o dnem de yeni
yntem ler aramak iin snrlarn zorlam aya baladklarn
syledi.
Yeni grcler, ufak tiranlan, dedi don Juan, gzn
benden ayrmadan bakarak, yalnzca kibirden kurtulmak
iin deil, bu dnyadan kmak gibi ok karmak bi m anev
ray baarmak iin de kullandlar. Farkndalkta ustalama k o
nusunu konutuka bu uygulam ay daha iyi anlayacaksn.
Don Juana, ufack denilen ufak tiranlarn gnmzde, b i
zim zam anm zda savalar yenip yenem eyeceklerini merak
UFAK TRANLAR
41
ettiim i syledim .
Her zam an, diye yantlad. Sonular uzak gem iteki
denli korkutucu olm asa da. Bugn, savalarn kendilerini
toparlayp geri dnm e gibi bi anslar var. A m a bu sorunun bi
de teki yz var. U fak tefek tiran tarafndan yenilm ek lm
cl deil ama ezicidir. Bunun m ecazi olarak tad lm
cllk derecesi, gerekten lm ekle neredeyse eittir. Yani,
ufak tefek bi tirana rastlayan savalar kendi baarszlk ve
deersizlik duygularna yenik derler. Bu da yeterince lm
cl geliyor bana.
Y enilgi anlayn ne?
Ufak tiranla ayn duruma dtn m yenilmisindir. f
keyle, denetim siz v e disiplinsiz, sabrn koruyamadan dav
ranmak yenilm ektir.
Peki savalar yenildikten sonra ne olur?
Ya kendilerini yeniden toplarlar ya da bilginin peinden
gitm eyi brakp yaamlarnn sonuna kadar ufak tiran safla
rndaki yerlerini alrlar.
3
K a rta ln Yaylm lar
Ertesi gn, don Juanla ben Oaxaca ehrine giden yol boyun
ca yrye ktk. O saatlerde yolda in cin top oynuyordu.
Saat leden sonra iki idi.
K eyifle ilerlerken, don Juan birdenbire konum aya bala
d. Ufak tiranlarla ilgili konum am zn farkndalk konusuna
bir giriten baka bir ey olm adn syledi. Ben, o konu
mann bende yepyeni bir bak as yarattn belirttim. N e
demek istediim i aklamam istedi.
Bunun, birka sene nce Yaqui K zlderilileriyle ilgili
yaptm z tartma hakknda olduunu syledim . Sa yan
retileri srasnda bana, Yaqui Kzlderililerinin, bask altn
da olmalarnn yararl yanlarn bulabildiklerini anlatmaya
alm t. A teli bir ekilde yaadklar perian durumun hi-
KARTALIN YAYILIMLARI
43
bir yarar olam ayacan savunm utum . Ve kendisinin de bir

Yaqui olarak bu bariz hakszla nasl kar km adn anla
m adm sylem itim .
Dikkatle dinlem iti. Tam, kendi grn savunacan
dan em in olduumda, Yaqui K zlderililerinin yaadklar
artlarn hakikaten perian olduunu onaylam t. Fakat, tm
insanln yaam artlarnn durumu rktcyken Yaquileri
dierlerinden ayrmam zn yararszlna deinm iti.
Yalnzca zavall Yaqui K zlderilileri iin z lm e, de
miti, insanlk adna zl. Yaqui K zlderilerinin ansl oldu
unu bile syleyebilirim . Onlar bask altnda kaldlar v e bu
sebeple bazlar sonunda galip geldiler. A m a bask yapanla
rn, kyclarn, onlar ezen ufak tiranlarn cehennem de bile
anslar yok.
Hem en ona ard ardna politik sloganlarla cevap verm i
tim. S ylem eye alt noktay hi anlam am tm . Bana tek
rar ufak tiranlar kavramn aklam aya alm ama konu bir
kulamdan girip dierinden km t. A ncak im di her ey
yerli yerine oturuyordu.
H ibi ey yerine oturmad daha, dedi sylediklerim e
glerek. Yarn, olaan farkndalna dndnde, u anda
ayrdna vardklarn anm sam ayacaksn b ile .
Youn bir znt duydum, syled iin in doru olduunu
biliyordum.
Sana, bana olan olacak, diye devam etti. Velinim etim ,
nagual Julian, ufak tiranlar hakknda senin anladklarn b e
nim de ileri farkn dala anlam am salam t. Ve sonuta,
gnlk hayatmda, sebebini bilm eden fikrim i deitirm eye
baladm .
Her zaman bask altnda kalm tm , kyclarm a kar
hakikaten garezim vard. K endim i ufak tiranlarn dostluunu
ararken bulduumdaki aknlm bi dn. K afay ttm
sandm .
Yol kenarnda toprak kaym asyla baz kaya paralarnn
yar gm l olduu bir yere geldik; don Juan o tarafa yr
44
TEN GELEN ATE
yp yass bir kayann stne oturdu. Tam karsna gelecek

ekilde oturmam im ledi. Sonra daha baka bir giri yapm a
dan farkndala ustalamay aklamaya balad.
Farkndala alakal eski ve yeni tm grclerin kefet
tikleri bir gerekler dizisi olduunu ve b yle gereklerin, an
lalabilm eleri iin belirgin bir sralamayla dzenlendiini
syledi.
F arkndala ustalamann, tm bu gerekler silsilesinin
iselletirilm esiyle meydana geldiini aklad. lk gerek de
di, dnya ile olan ainalm zn bizi, algladm z zre ken
di balarna ve kendileri olarak varolan nesnelerle evrili bir
dnyada olduum uzu sanmaya zorlamasdr. O ysa, aslnda,
m evcut olan ey nesneler dnyas deil, Kartaln yaylm la
rnn bir evrenidir.
Sonra bana, Kartaln yaylm larn aklamadan nce, bi
linen, bilinm eyen v e bilinem eyenden bahsetm esi gerektiini
syledi. F arkndala ilgili gereklerin ou eski grcler
tarafndan kefedilm i. Fakat ayarlandklar dzenceyi yeni
grcler oluturmu. Ve bu dzence olmadan o gerekler
neredeyse kavranlam azm.
Bir dzence arayna girim em eleri eski grclerin en
byk hatalarndan biri olm u. Bunun lm cl bir sonucu;
bilinm eyenle, bilinem eyenin ayn ey olduunu sanmalary
m . Bu yanl dzeltm ek yeni grclere dm. Onlar s
nrlar koyup, bilinm eyeni insandan gizlenm i, zeri rtl
korkutucu bir balam , fakat yine de insann ulaabilecei bir
ey olarak tanmlamlar. B ilinm eyen, belirli bir zaman so
nunda bilinen olurmu. B ilinem eyense, betim lenem ez, d
nlem ez, anlalam azm . Hibir zaman bilinm eyecek olm a
sna ramen yine de orada, gz kamatrc ve ayn zamanda
en ginliiyle korkutucuymu.
Grcler ikisi arasndaki fark nasl ayrrlar? diye sor
dum.
Basit bi kural vardr, dedi. Bilinm eyen sz konusu ol
duunda, insan maceraperesttir. B ize umut ve mutluluk ver
45
mek, bilinm eyenin bi zelliidir. nsan kendini din, keyifli

hisseder. Hatta arttrd zihin kavray bile ok tatmin edici
dir. Yeni grcler, insann en iyi bilinm eyende olduunu
grmlerdi .
N e zaman bilinm eyen sanlan bilinem eyen ksa sonu
felaket olm u. Grcler tkendiklerini, kafalarnn allak
bullak olduunu hissetmiler. Korkun bir bask onlar ele g e
irmi. B ilinem eyenin hibir erke verici etkisi olmadndan
bedenleri esnekliini yitirmi, mantk v e saduyular ama
szca uzaklap gitm i. nsann bilinem eyende ulaabilecei
bir ey olm adndan aptalca hatta tedbirle bile ona karma
mak gerekmi. Yeni grcler, onunla en h afif balant iin
dahi ar bir ceza dem eye hazrlkl olmalar gerektiini al
glamlar.
D on Juan, bana yeni grclerin amalar gereken ok
byk geleneksel engeller olduunu aklad. Yeni dnem
baladnda hibiri, saysz geleneklerinden hangisinin do
ru hangisinin yanl olduunu bilm iyorm u. B elli ki, eski g
rclerin yapt bir eyler yolunda gitm em i, fakat yeni g
rcler neyin yrm ediini bilemiyorlarm. Onlar, ie g e
m iteki nclerinin yaptklarnn tamamnn hatal olduunu
varsayarak balamlar. Bu ok eski grcler varsaymda us
taymlar. Onlar sadece grme becerilerinin kendilerini koru
yacana inanmlar. stilaclar onlarn canna okuyup kor
kun lm lerle hayatlarna son verene kadar dokunulmaz o l
duklarm dnmler. ok eski grclerin, yaralanamaz
olduklarndan kesinlikle em in olmalar dnda hibir savun
malar yokmu.
Yeni grcler zamanlarn neyin yolunda gitm ediine
dein fikir yrterek kaybetmemiler. Bunun yerine bilinm e
yeni, bilinem eyenden ayracak izgeyi oluturmular.
B ilinm eyenin izgesin i nasl yaptlar don Juan? diye
sordum.
D enetim li grme kullanarak, diye yantlad.
Ben, aslnda bilinm eyenin izgesini yapmak iin ne g e
46
TEN GELEN ATE
rektiini sormak istediim i syledim .

B ilinm eyeni izgeye dkm enin, onu algm za amak o l
duunu syledi. Dzenli bir ekilde grm eyi uygulayarak,
yeni grcler, bilinm eyenle bilinenin aslnda ayn yapda o l
duunu nk ikisinin de insann alg alan snrlarnda oldu
unu bulmular. Grcler, esasnda, herhangi bir an bilineni
brakp, bilinm eyene girebiliyorlarm.
B izim alg kapasitem izin tesinde kalansa bilinem eyen
mi. Onunla, bilinenebilecek arasndaki fark hayati nem tayormu. B ilinem eyenle karlaldnda, ikisini birbirine
kartrmak, grcy en tehlikeli duruma sokuyormu.
E ski grclere bu olduunda, diye srdrd don Juan,
yntem leri zvanadan kt sandlar. Orada olann ounun,
bizim anlaym z dnda olabilecei hi akllarna gelm edi.
Sonunda bedelini ar dedikleri korkun bi yarg hatasyd
onlarnki.
B ilinm eyenle, bilinem eyen arasndaki farkn ayrdna
varlnca ne oldu? diye sordum.
Yeni dnem balad, diye cevaplad. Bu fark, eski ile
yeni arasndaki snrdr. Yeni grclerin tm yaptklarnn
kknde bu fark anlamalar yatar.
Don Juana gre, grme eski grclerin dnyasnn y
km ile yeni grn yaplanmasnda en nem li etken olmu.
Grme sayesinde yeni grcler belli yadsnamaz gerekle
ri kefetm i, onlar belli, kendileri iin devrimci, insann do
as ve dnya hakknda sonulara ulam ak iin kullanmlar.
Yeni dnem e imkn yaratan bu sonular, Don Juann bana
aklad farkndala ilgili gereklerdi.
Don Juan, ehir merkezinde ufak bir gezinti iin ona ka
tlmam istedi. Yolda, makinelerden v e hassas aletlerinden
bahsettik. Aletlerin, duyularmzn devam olduunu syledi
v e ben de bu kategoride saylm ayacak aletler olduunu, n
k bizim fizyolojik olarak yapm am za olanak olmayan ilev
leri yerine getirdiklerini syledim .
47
Duyularm z her eyi yapabilir, diye belirtti.

Hi fazla dnmeden, uzaydan gelen radyo dalgalarn
alabilen aletler olduunu syleyebilirim , dedim. B izim du
yularmz radyo dalgalarn alamaz.
B enim baka bi grm var, dedi. Ben, duyularmzn
etrafmz saran her eyi alabileceini dnyorum.
Ya ultrasonik tnlar? diye direttim. B izim onlar duya
bilecek bir organmz yok.
Grclerin kanaatine gre, biz kendim izin ancak ufak
bi parasn ortaya karabildik, diye cevaplad.
Sanki bundan sonra ne sylem esi gerektiine karar verir
mi gibi bir sre dncelere dald. Sonra glm sedi.
Farkndalk hakkndaki ilk gerek, sana sylediim gi
bi, diye balad, etrafmzdaki dnyann tam olarak dn
dmz gibi olmaddr. B iz onu bi zdek dnyas olarak
dnyoruz ama o yle d eil.
Szlerinin etkisini lerm i gibi duraklad. ncln ka
bul ettiim i nk her eyin bir erke alanna indirgenebilece
in! syledim . Sadece bir gerei sezdiim i ve bir eyden so
nu karmann onu dorulamak olm adn syledi. Benim
onaylam am ya da onaylam am am la deil, bu gerein altnda
yatan anlamaya alm am la ilgileniyordu.
Erke alanlarna tank olam azsn, diye srdrd konu
masn. Tabii, sradan bi insan olarak. Tabii eer onlar grebilsen, bi grc olursun ki bu durumda farkmdalkla ilgili
gerekleri aklyor olurdun. D em ek istediim i anlayabildin
m i?
U slam lam ayla ulalan sonularn, hayatmzn akn
deitirm ede ok az veya hi etkisi olm ayacan syleyerek
devam etti. A k kanaatteki saysz insann her seferinde ka
naatlerinin tam tersine davranmalarndan ve davranlarnn
tek izah olarak da hata yapmann insana has olduunu s y le
m elerinden sz etti.
lk gerek dnyann grnd gibi olduu ve aslnda
olm addr, diyerek devam etti. A lgm zn inanmaya zor
48
TEN GELEN ATE
lad kadar kat ve gerek deil, ama bi serap da deildir.

Dnya sylen dii gibi bi yanlsam a deildir; bi taraftan ger
ektir, dier taraftan deildir. Buna ok dikkat et, bunu sade
ce kabul etmen deil, anlaman lazm . B iz alglarz. Bu zor bi
olgu. A m a ne algladm z ayn tr bi olgu deil, nk ne
alglayacam z reniriz.
Darda bi ey duyularmz etkiler. G erek olann para
s budur. Gerek olmayan para duyularmzn orada olduu
nu sylediidir. M esela bi da ele alalm. Duyularm z onun
bi madde olduunu sylyor. Boyu, rengi, biim i var. Hatta
da kategorileri var ve sonuna kadar belirginler. Bunda hi
yanl yok; aklm za hi duyularmzn sadece yzeysel bi rol
oynad iin noksan olduu gelmiyor. Duyularm z yle al
glyor, nk farkndalmzn bi nitelii onu yle yapm aya
zorluyor.
Yine onu onaylam aya baladm, ama istediim iin deil,
nk tam olarak bak asn anlamamtm. Daha ok, teh
dit edici bir duruma tepki veriyordum. B eni durdurdu.
K ullandm terim dnya, diye devam etti don Juan,
evrem izdeki her eyi anlatmak iin. Daha iyi bi terimim var
tabii, ama senin iin baya anlalm az olabilir. Grcler,
orada bi madde dnyas olduunu dnm em izin sebebi farkndalmzdr, der. Fakat esasnda gerekte oradaki akkan,
srekli hareket halinde ve yine de deim eyen, sonsuza dek
srecek olan Kartaln yaylm lardr.
Tam ona Kartaln yaylm larnn ne olduunu soracak
ken, eliyle iaret ederek beni durdurdu. Eski grclerin bize
brakt en nem li mirasn, tm hisseden varlklarn varolu
nedeninin farkndaln arttrlmas olduunun kefi olduu
nu syledi. D on Juan buna muazzam bir k eif diyordu.
Yar ciddi bir tonda, insanl her zaman m egul etm i u
soruya daha iyi bir cevap bilip bilm ediim i sordu: varolu se
bebim iz. H em en savunm aya geerek mantksal olarak cevap
lanm ayacan d an , sorunun anlam sz olduunu ileri srdm.
Bu konuda tartmak iin dini inanlardan bahsetm em iz g e
rektiini ve bunun da konuyu inan m eselesine dntrece
49
ini syledim .
Eski grcler salt inantan sz etmiyorlard, dedi.
Yeni grcler kadar becerikli olm asalar da ne grdklerini
bilecek kadar becerikliydiler. Sana bu soruyla gsterm eye a
ltm , yalnzca m antm zla, beynim izde vzrdayan bu
soruya, varolu sebebim ize bi cevap bulunam ayaca. Her
cevap vereceinde, konu inan m eselesin e dnr. Eski g
rcler yeni bi yol tercih ettiler v e sadece inanla ilgili olm a
yan bi cevap buldular.
Eski grclerin, tarifsiz tehlikeler gze alarak, tm h is
seden varlklarn kayna olan tanmlanamaz gc gerekten
grdklerini syledi. Ona Kartal demiler, nk mmkn
olan birka ksa bak annda, siyah-ve-beyaz, sonsuz boyut
larda Kartala benzeyen bir ey grmler.
Onlar, farkndal balayann da Kartal olduunu gr
mler. Kartal, hisseden varlklar yaratyormu ki onlar ya
asn v e verdii yaam la farkndal zenginletirsin. Ayrca
ayn zenginlem i farkndal, hisseden varlklar lm ann
da terk edip gittikten sonra yiyip yutann da Kartal olduunu
grmler.
Eski grcler iin , diye devam etti don Juan, farkn
daln arttrlmasnn varoluun sebebi olduunu sylem ek,
inan veya inanszlk m eselesi deildi. Bunu grm lerdi.
H isseden varlklarn farkndalnn, lm annda uup,
k saan saydam bi top pamuk gibi Kartaln gagasndan
ieri tketilmek zere szldn grmlerdi. Eski gr
cler iin bu, hisseden varlklarn sadece Kartaln besini olan
bilinci zenginletirm ek iin yaadklarna kantt.
D on Juan ksa bir i seyahatine gitm esi gerektiinden,
aklamalarna ara verdi. Nestor, onu arabayla O axacaya g
trd. Yola klarn seyrederken, don Juanla birliktelii
m izin balarnda ne zaman i gezisinden bahsetse baka bir
ey kastettiini dndm geldi aklma. Sonuta, syled i
ini, anlatmak istediinin ayrdna vardm. N e zaman b yle
50
TEN GELEN ATE
bir yolculua kacak olsa, kusursuzca dikilm i paral ta

kmlarndan birini giyer ve tandm yal K zlderiliden ba
ka her eye benzerdi. Ona bu incelikli bakalam yla ilgili
birka laf etm itim .
B i nagual herhangi bi ey olabilecek kadar esnek biri
dir, demiti. B i nagual olm ak iin, dier eylerin yannda,
kiinin savunulacak bi davas olmamaldr. Bunu anm sa-bunu defalarca tekrarlayacaz.
Buna, mmkn olan her yoldan ka kere deinm itik:
gerekten de savunacak bir davas yokm u gibi grnyordu
ama O axacadaykenki yokluu srasnda iim e bir kurt dt.
Birdenbire, bir nagualn savunacak bir davas olduunun
ayrdna vardm -Kartaln tasviri ve ne yapt, fikrim ce, tut
kulu bir savunma gerektiriyordu.
Bu soruyu don Juann baz arkadalarna sormay dene
dim ama sorularm geitirdiler. Bana, don Juan aklam ala
rn bitirene kadar bu tr tartmalardan uzak durmam s y le
diler.
Dnd an oturup konutuk v e ben de bunu ona sordum.
Bu gerekler tutkuyla savunulacak eyler deildir, diye
yant verdi. Onlar savunm aya altm sanyorsan, yan
lyorsun. Bu gerekler, savalarn haz ve aydnlanmas iin
bi araya getirilmitir, zel duygularna kullanmalar iin d e
il. Sana bi nagualn savunacak davas olm adn syled i
im de, baka eylerin dnda bi nagualn takntlar olm ad
n sylem ek istedim .
Ona, retilerini takip edem ediim i nk Kartaln tas
virine ve ne yaptna aklm n taklp kaldn syledim .
Tekrar tekrar bu fikrin ne denli dehete drc olduunu
belirttim.
Bu sadece bi fikir d eil, diye cevaplad. Bu bi gerek.
Ve fena halde korkutucu bi gerek, bana sorarsan. Yeni gr
cler sadece fikirlerle oyun oynam yordu.
Am a Kartal ne gibi bir kuvvet olabilir?
Buna nasl cevap verileceini bilem em . Kartal, grc
51
ler iin, sana yerekim i ve zaman nasl gerekse o kadar ger

ek ve ayn onlar kadar soyut ve kavranmaz.
Dur biraz, don Juan. Onlar soyut kavramlar ama doru
lanabilir gerek bir olay ifade ediyorlar. Tm yle onlara
adanm bilim dallar bile var.
Kartal ve yaylm lar da aynen yle dorulanabilir, de
di don Juan. Ve yeni grclerin bilim i de ite bunu yapma
ya adanmtr.
Ondan, Kartaln yaylm larn aklamasn istedim.
Kartaln yaylm larnn kendi iinde d eim ez bir ey ol
duunu, var olan, bilinebilecek ve bilinem eyecek her eyi
kapsadn syledi.
Kartaln yaylm larnn ne olduunu szcklerle betim
lemenin bi yolu y o k , diyerek srdrd konum asn. B i g
rc onlara tank olm aldr.
Sen kendin tank oldun mu, don Juan?
Tabii ki oldum ama yine de sana ne olduklarn s y ley e
mem. Onlar bi varlk, neredeyse bi eitler ktlesi, gz ka
matrc duyular yaratan bi bask. Onlar ancak bi anlk yaka
lanabilir, Kartaln da sadece ksa bi anlk grntsnn ya
kalanabilecei g ib i.
Kartal, yaylm larn kaynadr diyebilir m isin, don Ju
an?
Kartaln yaylm larn kayna olduunu sylem eye g e
rek bile yok .
Grsel olarak da b yle mi olduunu sormak istem itim .
Bu Kartaln grsellii ile ilgili bir ey deil. Bi gr
c tm vcuduyla duyumsar Kartal. H epim izin iinde bizi
tm bedenim izle tank yapacak bi ey vardr. Grcler, Kar
tal grme eylem ini basit kavramlarla aklar; insan Kar
taln yaylm larndan olutuundan, O nu grebilm esi iin
insann sadece paralarn eski haline dndrmesi gerekir.
Sorun insann farkndalndan kar; farkndalk dolap kar
maklar. En nem li anda, basite yaylm larn kendilerini
kabullenecei durumda insann farkndal yorum yapm aya
52
TEN GELEN ATE
zorlanr. Sonu Kartaln ve Kartaln yaylm larnn grssdr. Am a Kartal da, Kartaln yaylm lar da yoktur aslnda.
Orada olan hibi canlnn havsalasnn alam ayaca bi ey
dir.
Ona yaylm larn kaynana, kartallarn genelde nem li
zellikleri olduundan m Kartal dendiini sordum.
Bu basite, bilinem eyenin silik e bilinene benzem esi
durumudur, diye yantlad. Anlatmlarda, kesinlikle Kar
ta ln olm ayan zelliklerde doldurulmaya allm tr. Ama
bu hep kolay etkilenen insanlar byk saduyu gerektiren
edim ler yerine getirdiinde olmutur. N e de olsa her trden
grc bulunur.
Yani, deiik tr grcler olduunu mu sylyorsun?
Hayr. Grc olm ay beceren saysz em besil var de
mek istiyorum. Grcler, kusurlarla dolu insanlardr ya da
daha dorusu kusurlarla dolu insanlar da grc olm a yetisindeler. Aynen sefil biok insann fevkalade bilim adamlar o l
malar gibi.
Sefil grclerin zellii, dnyann kerametini unutma
ya yatkn olmalardr. Grmeleri gereinden fazlasyla etki
lenir ve bunun kendi dehalarnn nem i ile ilgili olduuna
inanrlar. B i grcnn, insann durumunun ylm az gevek li
ini aabilm esi iin bi erdem rnei olm as gerekir. Grmek
ten daha nem li olan grcnn grdyle ne yaptdr.
Bununla ne kastediyorsun, don Juan?
u bika grcnn bize yaptna bi bak. Onlarn, bizi
yneten ve lm annda yiyen Kartal grssne saplanp kal
dk.
Bu yaklam da belirli bir geveklik olduunu v e kiisel
olarak bu yiyip yutan ey dncesinden pek haz etm ediini
syledi. Ona gre, bilincim izi bir mknatsn demir parack
larn ektii gibi eken bir kuvvetin varl daha yerinde bir
anlatm olurmu. lm annda, tm varlm z bu byk kuv
vetin ekim iyle aynyorm u.
Bu olayn, tasvir edilem ez bu edim in, yem ek gibi sradan
53
hr ey haline sokulm asn v e Kartaln bizi tknmas olarak

yorumlanmasn gln buluyordu.
Ben ok sradan bir adam m , dedim. B izi yiyip bitiren
bir Kartal tasviri zerim de byk bir etki yapt.
Gerek etki, kendin grdn ana kadar l lem ez,
dedi. Am a kulana kpe olm as gereken grc olduktan
sonra da kusurlarmzn bizim le olacadr. O kuvveti grd
nde, ona Kartal diyen gevek grcleri benim gibi onay
layabilirsin. Onaylam ayabilirsin de. Kavranamaz olana, in
sanca zellikler atfetme zaafna kar koyabilir ve onun iin
gerekten yepyeni, daha uygun bi isim retebilirsin.
Kartaln yaylm larn gren grcler, onlara sklkla
emirler derler, dedi don Juan. Onlara, yaylm lar dem eye
alm olm asam emirler de diyebilirdim. B enim ki velin im e
timin tercihine kar bi tepkiydi: Onun iin onlar emirdir. Ben
bu terimin, onun gibi gl bi k iilie benden daha fazla uy
duunu dnrm. B en ahsi olm ayan bi ey istedim. Emir
ler bana ok insani geldi, ama esasnda onlar gerekten em ir
dir.
D on Juan, Kartaln yaylm larn grmenin felakete da
vet olduunu syledi. Yeni grcler, ksa zamanda bunun
zorluklarn grm ler ve ancak izgelerini yapmaya alr
ken byk skntlar atlatp bilinm eyeni bilinem eyenden
ayrdktan sonra her eyin Kartaln yaylmlarndan ibaret o l
duunu anlamlar. Bu yaylm larn ancak ufak bir parasna
insan farkm dalyla ulalabiliyorm u v e bu ufak para daha
da azalarak gnlk yaam m zn snrlamalaryla czi bir
orana iniyorm u. Kartaln yaylm larnn bu czi oran, b ili
nen, insan farkndalnn ulaabilecei ufak para, bilinm e
yen v e geriye kalan hesaplanamaz alan da bilinem eyenm i.
Yeni grclerin, gerekilie yatkn olduklarndan, ya
ylm larn zorlayc erkinden hemen haberdar olduklarn,
syleyerek devam etti. Onlar, tm yaayan canllarn ne o l
duklarn hibir zaman bilm eden Kartaln yaylm larn uy
gulam aya zorlandklarnn farkna varmlar. Ayrca, organiz
malarn srf belirgin bir snra kadar yaylm anlamak zere
54
TEN GELEN ATE
oluturulduunu ve her canl trnn kesin bir snr olduu

nu da fark etmiler. Yaylmlar, organizmalar zerinde byk
bask uyguluyorlarm v e bu bask sayesinde organizmalar
kendi alglanabilir dnyalarn oluturuyorlarm.
B izim durumumuzda, insan olarak, dedi don Juan, biz
yaylm lar uyguluyoruz ve onlar gereklik olarak yorumluyoruz. Am a, insann duyum sad Kartaln yaylm larnn o
kadar az bi paras ki, algm za fazla gvenm em iz gln ve
yine de bizim iin algm za aldrmamak, olanaksz. Yeni g
rcler, bunu zor yoldan, heybetli tehlikelere davetiye kar
dktan sonra buldular.
D on Juan, byk odada her zamanki yerinde oturuyordu.
Normalde, bu odada hi m obilya olm azd -insanlar yerlerde
yayglar zerinde otururlard- ama nagual kadn Carol, bura
y rahat koltuklarla, onun ve benim srayla spanyolca konu
an airlerin eserlerini don Juana okuma toplantlarmz iin
dem iti.
B en oturur oturmaz, N e yaptm zn farkna varman is
tiyorum , dedi. Farkndalkta ustalamay tartyoruz. B ah
settiim iz gerekler, bu ustalamann kurallardr.
O kurallar, sa yan retilerinde olaan farkndalna
grc yandalarndan biri olan G enaronun yardmyla g s
terdiini ve G enaronun farkndalmla yeni grclerin
mehur m izah anlay ve um ursam azlyla oynadn ek le
di.
Sana, Kartaldan bahsetm esi gereken G enarodur, dedi,
sadece onun bak fazla saygszca. O, o gc Kartal diye
adlandran grclerin ya ok aptal olduklarn ya da koca bi
aka yaptn dnyor, nk kartallar srf yumurta deil,
defi hacet de brakr.
D on Juan gld v e G enaronun yorumu bu kadar yerin
de olduu iin kendini glm ekten alkoyam adn syledi.
Eer Kartal tasvir edenler yeni grcler olsayd, tasvirin
kesinlikle aka ile kark yaplacan ekledi.
55
D on Juana, bir dzeyde Kartal bana haz veren airane

bir im ge olarak aldm baka bir dzeyde de tam sylendi
i gibi aldm ve bunun beni dehete drdn syle
dim.
Savalarn, hayatlarndaki en byk kuvvetlerden biri
korkudur, dedi. Onlar renm eye tevik eder.
Bana, Kartal tasvirinin eski grclerden geldiini hatr
latt. Yeni grcler, tasvir, karlatrma v e varsaym n her
eidinden gemiler. Onlar, dorudan kaynaa gitmek isti
yorlarm ve sonuta ona varmak iin snrsz tehlikeler gze
almlar. Kartaln yaylm larn grmler. Ama, Kartaln
tasvirini hi kurcalamamlar. Onlar, Kartal grmenin ok
fazla erke tkettiini ve eski grclerin bilinem eyene doru
kt kanaat, anlk bir bak iin fazlasyla ar bedeller dedik
lerini hissetmiler.
Eski grcler, Kartaln tasvirini nasl yapabildiler?
diye sordum.
reti am acyla bilinem eyen hakknda en az rehber b il
gi derlem ine ihtiyalar vard, diye yantlad. Olan her eyi,
yneten kuvvetin kabataslak bi tasviriyle zm lediler. Am a
yaylm larn tasviriyle deil, nk yaylm lar hibi ekilde
karlatrma diline evrilem iyordu. B ireysel grcler, baz
yaylm lar hakknda yorumlar yapmann nne geem eyebilirler, fakat bunlar k iisel kalr. Yani baka bi deyile, ya y
lmlarn, Kartalda olduu gibi aniden aklanabilecek bi ba
k as yoktur.
Yeni grcler baya soyut kalyorlar, diye yorum
yaptm. Ayn ada felsefeciler gibiler.
Hayr. Yeni grcler dehetengiz pratik insanlard, d i
ye cevaplad. U ssal kuramlar birbirine kartrmakla ura
madlar.
A sl, eski grclerin soyut dnrler olduunu syledi.
Onlar kendilerine v e zamanlarna yakan antsal soyutluk
yaplar dikmiler. Ve aynen ada felsefeciler gibi bunlarn
birbiriyle olan balantlarn tam denetleyem em iler. Halbuki
56
TEN GELEN ATE
yeni grcler uygulam acl iyice zm sediklerinden, yay

lmlarn akn v e insan ve dier canllarn kendi alglanabi
lir dnyalar iin bunu nasl kullandklarn grebiliyorlar-
m.
O yaylmlar, insanlar tarafndan nasl kullanlyor, don
Juan?
O kadar basit ki sana aptalca gelecek. B i grc iin, in
sanlar k saan varlklardr. Bu parlaklk, Kartaln yaylm
larnn paras olan yumurtams kozam zla klflanmtr. te
bu para, bu az saydaki, klflanm yaylmlar, biz insanla
r oluturur. A lglam ak, kozann iindeki yaylm larla, dardakileri birbiriyle karlatrmaktr.
rnein grcler, herhangi bi canlnn iindeki yay
lmlar grr ve bunlarn dardaki hangi yaylm larla uyabi
leceini syleyebilir.
Yaylmlar, n avk gibi midir? diye sordum.
Hayr. Hi deildir. Bu ok basit olurdu. Onlar tanmla
namaz bi eydir. Yine de, k iisel yorumum onlarn k lifikleri gibi olduklardr. Olaan farkndaln kavrayamad,
lifiklerin farkndaldr. Bunun ne dem ek olduunu sana
syleyem em , nk ne sylediim i bilmiyorum. Sana, kiisel
yorumumla tm syleyeb ileceim , lifikler kendilerinin far
kndadr, canl ve titreim halindedirler, onlardan o kadar ok
vardr ki saylarnn anlam yoktur ve her biri kendi iinde bi
sonsuzluktur.
4
F arkndalk P arlts
Don Juan, don Genaro v e ben, evredeki dalardan bitki top
lamaktan yeni dnmtk. D on G enaronun evinde, masann
evresinde otururken, don Juan farkndalk dzeyim i deitir
mem i salad. D on Genaro bana bakyordu v e kkrdamaya
balad. Farkndalmn iki yan olm asnn ne kadar tuhaf o l
duunu dndn syledi. Onunla olan ilikim bunun en
belirgin rneiydi. Sa yanmda, sayg duyulan ve korkulan
don G enaroydu, anlalm az eylem leri beni hem hazla doldu
ran hem de ldrc dehete sokan bir byc. Sol yanm
daysa, adna d o n eklenm eden anlan alelade Genaro veya
G enaritoydu, benim yaptklarmla veya yapmaya altkla
rmla uyum lu, tam am yla anlalr, cana yakn ve yumuak
bir grc.
58
TEN GELEN ATE
Bu fikrine katldm ve sol yanmda, varlyla dahi beni

yaprak gibi titreten kiinin don Juann en gizem li yandala
rndan biri olan Silvio Manuel olduunu ekledim . Ayrca don
Juan gerek bir nagual olarak keyfi standartlarn tesinde ve
bence, her iki durumda da saygn ve hayranlk uyandrcyd.
Fakat ondan korkulur mu? diye sordu Genaro titreyen
bir sesle.
ok korkulur, diyerek ince bir sesle araya girdi don Ju
an.
H epim iz gldk, ama don Juan v e Genaro o kadar kendi
lerini kaybettiler ki bilm ediim bir eyi sakladklarndan
phelendim hemen.
D on Juan beni kitap gibi okuyordu. Ara konumda, sol yan
farkndala tam amyla gem eden nce, fevkalade bir youn
lua ulam ak olanaklyd ama ayn zamanda insan akla g ele
bilecek her trl etkiye de akt. Ben, phenin etkisindeydim.
La Gorda her zaman bu konum da, dedi. G zelce re
niyor, fakat koca bi ba belas. Yoluna kan herhangi bi dr
tden etkilenm eden yapamyor, tabii keskin bi younlam a
gibi iyi eyler de dahil olm ak zere.
Don Juan, yeni grclerin gei dnem inin en iyi ren
m e zaman olduunu ve bu zamanda savalarn gzetilm e
leri v e uygun deerlendirebilm eleri iin aklamalarn veril
m esi gerektiini kefettiklerini aklad. Eer sol yana girm e
den nce hi aklama yaplm azsa harika bycler olabili
yor fakat eski Toltecler gibi zayf grcler oluyorlarm.
zellikle kadn savalar sol yann cazibesine kaplyormu. O kadar atik oluyorlarm ki sol yana hi bir aba g s
termeden, genellikle kendi iyilikleri iin abucak geebiliyorlarm.
Uzun bir sessizlikten sonra, don Genaro uyuyakald. D on
Juan konum aya balad. Yeni grclerin farkndala ilgili
ikinci doruyu aklam ak zere baz terimler uydurmak z o
runda kaldklarn syledi. Velinimeti bu kavramlarn bazla
FARKINDALIK PARILTISI
59
rm kendisine gre deitirmiti v e don Juan da hangi terim

kullanlrsa kullanlsn gerekler grerek doruland md
dete hi fark etm eyecei konusunda rehberlik eden grc
lerin izinden gitmiti.
H angi terimleri deitirdiini merak ediyordum ama tam
olarak nasl soracam bilem edim . Onun deitirm e hakk
veya yetenei olup olm adn sorguladm sand ve ancak
nerdiim iz terimler mantm zda oluursa, gnlk hayatn
olaan kabulleniini anlatabileceini aklad. D ier yandan,
grcler bir kavram ne srdklerinde bu bir m ecaz deil
m i, nk grmekten kaynaklanrm ve grclerin ulaa
bilecei her eyi kapsarm.
Ona terimleri neden deitirdiini sordum.
B i nagualn grevi, her zaman en iyi biim de aklama
yapmaktr, diye yantlad. Zaman her eyi deitirir ve her
nagual grmesini betim leyecek yeni szckler, yeni dn
celer bi araya getirmek zorundadr.
Bir nagualn, fikirlerini gnlk yaam dnyasndan ald
n m sylem ek istiyorsun? diye sordum.
Hayr. Bi nagualn her zaman, grmeye dair yeni yollar
dan konutuunu sylem ek istiyorum , dedi. rnein, yeni
nagual olarak senin, farkndalk algy artrr, demen gerekir.
B ylelik le velinim etim in sylediini sylem i olursun, ama
baka bi ek ilde.
Yeni grcler, algnn ne olduunu syler, don Juan?
Onlar, algnn bi balan durumu olduunu sylerler:
kozann iindeki yaylmlar, darda onlara uyanlarla bala
nrlar. B alan, farkndaln tm canllar tarafndan ilen
m esini salar. Grcler bunu, onlar, yaayan canllar ger
ekten olduklar gibi -parlak, beyaz k kp gibi grnen
varlklar olarak- grdkleri iin ifade eder.
Ona, kozann iindeki yaylm larla dndakilerin, algya
ulamak iin nasl uyduunu sordum.
erdeki yaylm lar v e dardaki yaylm lar, dedi, ayn
k telcikleridir. H isseden varlklar bu telciklerden, m ikros
60
TEN GELEN ATE
kobik k noktalarndan yaplm , sonsuz yaylm lara ilim i

minnack kpklerdir.
Yaayan varlklarn saydam ltsnn, Kartaln yaylm
larnn parlak koza iindeki belirgin bir parasndan yapld
n aklayarak devam etti. Grcler, algy grdklerinde,
Kartaln yaylm larnn ltsyla o yaratn kozas dnda
ki ltnn, koza iindeki yaylm larn ltsn parlattna
tank olurlarm. Dardaki lt ieridekini eker; onu hap
seder ya da sabitletirilm i. Bu sabitlenm e, her bir varln
farkndalym.
Grcler, kozann dndaki yaylm larn ierdeki yay
lm paralarna nasl bir bask uyguladklarn da grrlermi.
Bu bask, her varln farkndalk derecesini belirlermi.
Ona, koza dndaki Kartal yaylm larnn ierdekilere na
sl bask uyguladn sordum.
Kartaln yaylm lar, k telciklerinden fazladr, diye
cevaplad. Her biri snrsz birer erke kaynadr. Bunu y
le dn: K oza dndaki baz yaylm lar ierdekilerle ayn o l
duundan erkeleri devam l bi bask gibidir. Am a koza, a
iindeki yaylm lar yaltr ve bu yzden basky ynetir.
Sana, eski grclerin farkndalk idaresi sanatnda usta
olduklarndan bahsetm itim , diye devam etti. im di ek le
yebileceim onlarn bu sanatta ustalamasnn nedeninin in
sann kozasnn yapsn ynetm eyi renm i olmalardr.
Farknda olm ann gizini ortaya kardklarm sylem itim .
Bununla, farkndaln yaayan varlklarn kozasndaki bi pa
rlt olduunu grdklerini ve ayrt ettiklerini sylem ek isti
yorum. Buna hakl olarak, farkndalk parlts dediler.
Eski grclerin insann farkndaln kozann geri kala
nndan ok daha youn, kehribar rengi saydam, ldayan bir
parlt olarak grdklerini aklad. Bu parlt, kozann en sa
nda, boylu boyunca uzanan, dar, yatay bir bantm. Eski g
rclerin ustal bu parlty hareket ettirebilm eleriym i, ori
jinal yerinden, kozann yzeyinden geniliince kozann ii
ne yayabilm eleriym i.
61
Susup hala derin bir uykuda olan G enaroya bakt.

Genaro, aklamalara aldrmaz, dedi. O, yapar. V elini
metim onu srekli zlm ez sorunlarla yz yze brakt.
B ylece sol yana rahata girdi v e bunun hakknda fazla d
necek, merak edecek bi durumu olm ad.
B yle olmak daha m iyidir, don Juan?
B elli olm az. Onun iin mkem m el. Sen ve benim iin
tatminkar olm azd, u ya da bu ekilde bi aklamaya ihtiya
duyardk. Genaro veya benim velinim etim yeni grclerden
ok eskilere benzerler: farkndalk parltsyla istediklerini
denetler ve yaparlar.
Oturduumuz yaygdan kalkp, kollarn v e bacaklarn
esnetti. Konumaya devam etm esi iin srar ettim. G lm se
di ve dinlenm em gerektiini, konsantrasyonumun azaldn
syledi.
Kap alnd. Uyandm . Karanlkt. Bir an nerede olduu
mu karamadm. im de bir ey, sanki bir param hala uyku
daym asna ok uzaklardayd, yine de tamamen uyanktm.
Ak pencereden gelen ay , grebilm em e ancak yetiyor
du.
D on G enaronun kalkp kapya gittiini grdm. Onun
evinde olduumun ayrdna vardm. D on Juan yerdeki bir
yaygda, derin bir uykudayd. m zn dalara yaptm z
yolculuktan sonra l gibi yorgun dnp uyuyakaldm z
apak ortadayd.
D on Genaro, gaz lambasn yakt. Onu takip edip m utfa
a gittim. Birisi ona scak orbayla bir yn msr ekm ei g e
tirmiti.
Sana kim yem ek getirdi? diye sordum. Senin iin y e
mek yapan bir kadn m var burada?
D on Juan da m utfaa gelm iti. kisi de srtarak bana bak
tlar. Her nedense glm sem eleri beni dehete dryordu.
Hatta, don Juan srtma vurup beni ileri farkndalk durumu
na geirdiinde neredeyse dehetten lk atacaktm. O za
62
TEN GELEN ATE
man, belki de uykudayken ya da uyanrken gnlk farknda

la geri dnm olduumu anladm.
Sonra, tekrar ileri farkndala getiim de tattm duy
gular, ferahlama, kzgnlk ve belirgin bir hznn karm y
d. Tekrar kendim olduum iin iim rahatlamt nk bu
anlalm az durumlar kendi z benliim saym aya balam
tm. Bunun basit, tek bir nedeni vard -bu durumda iken ken
dimi btn hissediyordum; hibir eyim eksik deildi. K z
gnlk ve hzn, gszle tepkiydi. Her zamankinden faz
la varlm n snrlarnn farkndaydm.
D on Juana yaptm nasl yapabildiim i sordum. leri
farkndalk durumunda geriye bakp hakkmdaki her eyi ha
trlyordum; iki durumda da yaptklarmn dkmn yapabi
lirdim; hatta anmsama konusundaki yetersizliim i bile ha
trlyordum. A m a olaan, gndelik farkndalma dnd
m de ileri farkndala yaptm herhangi bir eyi hayatm
buna bal olsa bile hatrlamyordum.
Dur, dur biraz, dedi, daha bi ey hatrlam deilsin.
leri farkndalk yalnzca bi ara durumdur. Arkasnda saysz
baka eyler vardr ve hayatn buna bal olsa bile bunlar ha
trlamana olanak yok .
Haklyd. Neden bahsettiinden hi haberim yoktu. A k
lamas iin yalvardm.
A klam as gelecek . dedi. Uzun bi sre olsa da so
nunda oraya geleceiz. U zun nk ben de senin gibiyim ; an
lamak istiyorum. Aklamalara bulamayan velinim etim in
tam tersiyim. Onun iin srf eylem vard. B izi anlalm az so
runlarla kar karya brakr ve zm em izi beklerdi. B azla
rmz hibi ey zem edi ve eski grcler gibi olup kt: ta
m amen eylem ci v e gerekte b ilgisiz.
O anlar hafzam da kalm m ? diye sordum.
Hayr. Bu ok basit olurdu. diye cevaplad. G rcle
rin eylem leri insan zihin ve beden olarak ayrmaktan daha
karmaktr. Sen ne yaptn ya da neye tank olduunu unut
tun nk eylem halindeyken unuttuun gryor olduundu.
63
Son sylediklerini yeniden yorum lam asn istedim.

Sabrla, unuttuum her eyin gnlk fa r k n d a l n a g e
litii ve younlat bir durumda yer aldn, bunun da
varlm n dier tm alanlarnn kullanld bir durum oldu
unu aklad.
Unuttuun her ey, tm varlnn o alanlarnda yakalan
m , dedi. O dier alanlar kullanmak grm ektir .
Kafam her zamankinden daha fazla kart, don Juan,
dedim.
Su sende d eil, dedi. Grmek , her eyin ekirdeini
rlplak ortaya koym ak, bilinm eyene tank olmak ve b ili
nem eyene de gz atmaktr. B yle olduundan kim seye rahat
vermez. Grcler, ounlukla varoluun anlalm az derece
de karmak olduunu bulguladklarnda dalrlar v e olaan
farkndalmz kstlam alaryla onu kavramay daha da zor
latrr.
Konsantrasyonumun tam olm as gerektiini tekrarlad,
anlamak ok nem liydi, yeni grclerin en ok deer verdi
i ey derin, hissiyatsz aymalard.
rnein, geen gn, diye devam etti, la Gorda ve se
nin kibrinizi anladnda aslnda gerekte hibi ey anlama
mtn. D uygusal bi patlama yaadn, o kadar. Bunu undan
sylyorum , ertesi gn, hibi eyin ayrdna varmam gibi,
kibrin yeniden doludizgin trmanmt.
E ski grclere de ayns oldu. Onlar duygusal tepkilere
kapldlar. Am a ne grdklerini anlama zaman geldiinde,
yapamadlar. Anlamak iin saduyuya gereksinim duyulur,
duygusalla deil. Ayrdnda olduklar iin alayanlara dik
kat et nk onlar hibi eyin ayrdna varamamlardr.
B ilgi yolunda, ll anlayta olm ayanlar iin dile g el
m eyecek tehlikeler vardr, diye devam etti. Sana, yeni g
rclerin, farkndaln gereklerini sraladklar dzeni gre
rek -lkin gzlerinle deil- d estekleyecein bi yolu ana ratla
ryla gstereceim .
U zun bir sessizlik oldu. Bana gzlerini dikmiti. K esin
64
TEN GELEN ATE
likle ona bir soru sormam bekliyordu.

Herkes, g rm en in gzlerle yapldm sanma yan lgs
na der, diye devam etti. Am a bu kadar yl sonra bile
g rm en in gzle alakas olm adnn hala ayrdna varama
mana arma. Bu yanln yaplm as olaan.
Peki nedir g rm ek o zam an? diye sordum.
^ G r m e k , balanmaktr, diye yantlad. Ve ben de ona,
alg balanmadr dediini hatrlattm. Sonra bana, her zam an
ki yaylm balanmalarnn, gnlk dnyann alglanm as iin
kullanldn, ama yaylm balanmalarnn sradan hayatta
hibir zaman kullanlmayanlarnn g rm ek olduunu akla
d. B y le bir balanma gerekletiinde g r r z dedi. G r
m ek, o yzden, srad bir balanma sonucu olutuundan bi
rinin bakabilecei bir ey olam azm . Saysz defalar g rm e
m e ramen gzlerim e nem verm em enin hi aklmdan g e
m ediini syledi. G rm enin, sunuluuna ve betim ine yenik
dmtm.
Grcler grdklerinde, yeni bi balanma olurken bi
ey her eyi aklar, diye devam etti. Bu kulaklarna neyin
ne olduunu syleyen bi sestir. Bu ses yoksa grcnn m e
guliyeti g rm e deildir.
Bir anlk duraklamadan sonra, g rm e sesini aklam aya
devam etti. G rm enin duyma olduunu sylem enin ayn de
recede hatal olduunu syledi, nk bundan ok daha faz
lasyd, fakat grcler bu yeni balan iin sesi l olarak
kullanmay tercih etmilerdi.
G rm e sesinin ok gizem li, aklanamaz bir ey olduu
nu sylyordu. K iisel fikrim, grm e sesinin sadece insana
ait olduudur, dedi. Bunun nedeni konumann insana z
g olm as olabilir. Eski grcler, bu sesin insanla ok ya
kn bi stn varln, insann koruyucusunun olduuna inan
dlar. Yeni grclerse, insann kalb dedikleri bu varln bi
sesi olm adn bulguladlar. G rm e sesi, yeni grcler iin
olduka anlalm az bi eydi; Kartaln kanatlarnda, harpistin
parmaklarnn harp stnde gezdii gibi gezinen farkndalk
65
parlts d erler b u n a .
D ah a fazla ak lam a yapm ay, sonradan aklam alarn
yaptka h er eyin n etleeceini syleyerek reddetti.
D on Juan k o n u u rk en tm kon san trasy o n u m u ylesine
ona v erm iim k i so fraya oturduum u dahi hatrlam yordum .
Don Juan kon u m ay k esin ce orba tabann bo olduunu
lark ettim .
G en aro ld ay an bir glm sem eyle b an a gzlerini dik
m iti. T abam nm de m asadayd ve o da botu. S anki yeni
yem eyi bitirm iim gibi sadece azck o rb a art vard iin
de. N e yem ek y ediim i ne de m asay a gidip oturduum u
an m sam yordum .
o rb ay b e en d in m i? diye sordu G enaro ve gzlerini
kard.
B e en d i im i s yledim , nk anm sam akta ektiim zo r
luu k ab u l etm ek istem iyordum .
B enim d am ak zevkim iin biraz fazla a ly d , dedi G earo. Sen de hi acl yem ezsin, onun iin sana do k u n m ay a
can um arm . K ek e iki porsiy o n yem eseydin. leri fark n
d a l a d ah a bi itahl oluyorsun sanrm , h a ?
H erh ald e haklyd. S usuzluum u b astrm ak ve boazm
yu m u atm ak iin k o ca b ir srahi su uzatt. C iddiyetle hepsini
itiim de ikisi de u lu yarak k ahkahalara bouldular.
B ird en b ire, n eler olduunu anlayverdim . A yrt ediim fi
zikseldi. Sanki tam gzlerim in ortasnda bir kibrit yaklm
gibi b ir k akt b eynim de. G e n a ro nun beni tiye aldn o
zam an anladm . Y em ek yem em itim . D on Ju a n n k o n u m a
larna o k ad a r k ap lm tm ki onun dnda her eyi u n u tm u
tum . n m d ek i tabak G e n a ro nundu.
Y em ekten sonra don Juan farkndalk p arltsy la ilgili k o
nu m ay a devam etti. G enaro yanm da oturup sanki bu a k la
m alar d ah a nce hi d u y m am casn a dinledi.
D on Juan, d ard aki y aylm lar denen k o zann dndaki
yay lm larn b ask sn n k o za ierisindeki yaylm lara b ask s
66
TEN GELEN ATE
nn, tm h isseden varlklarda ayn olduunu syledi. F akat bu

b ask n n so nular apayryd, n k k o za la r b ask y a akla g e
leb ilecek h er ekilde tepki gsteriyordu. Y ine de belirli sn r
lar ierisin d e baz benzerlikler vard.
im d i, diye devam etti, g r c le r dardaki y ay lm la
rn basksnn ierdeki, her zam an harek et eden yaylm lar
y en d i in i ve hareketini kestiini grnce, saydam varln o
anda fa rk n d a l a sabitlendiini bilirler.
D ard aki yaylm larn, kozan n ierisindeki yaylm lar
y en d i in i ve durdurduunu sylem ekle grclerin an latla
m az b ir ey grdn, hi p h elen m ed en b unun anlam n
b ild ik lerin i sylem ek istiyorum . B u d a grm e sesinin, ier
deki y ay lm larn tam am yla durduu ve d ardakilerden b a
zlary la u y d uunu onlara syledii anlam na geliyor.
G r c lerin, doal olarak, fark n d al n b izim dm zdan
g eld i in e, g erek gizem in iim izde olm ad n a inandklarn,
syledi. Y aratl olarak dardaki yaylm lar, k o za iindeki
y ay lm lar sabitlem ek iin yaplm lard, farkndaln n u
m aras sabitleyici yaylm lar iim izdekilerle birletirm esi
iin b rak m asym . G rcler, e e r b u n u n o lm asna izin v e
rirsek g erek ten olm am z gereken ey o lacam za inanyorlarm -akkan, devam l hareket halinde, lm sz.
U zun b ir sessizlik oldu. D on J u a n n gzlerinde y o un bir
p arla k lk vard. B ana, ok derinden b ak ar gibiydiler. G z le
rin d en h er b irin in b am sz b irer p rlt noktas olduu h issi
n e k ap ld m . B ir an iin grnm ez b ir gce, iten gelen, onu
t k etm ey e n iyetlenen bir atee, k ar ab alar gibi grnd.
B u g ein ce k o num asn srdrd.
H er bi h issed en varln fark n d alk d erece si, diye d e
vam etti, d ardaki y aylm larn b ask sn n ne kadarn onun
tam as iin b rakabileceine b a ld r.
D on Juan, uzun bir aradan sonra aklam aya devam etti.
G rcler, farkndaln, dllenm e an n d an itibaren y aan t
m z b o y u n ca a r tt n , zenginletiini grm ler. G r c le
67
rin, rnein, b ir b ce in veya bir insann farkndalnn d l

lenm e anndan itib aren artc fark llk la fak at eit tu tarllk
ta b y dn grd klerini syledi.
F arkndalk, d llen m e anndan m y oksa doum an n
dan itibaren m i g eliir? diye sordum .
F ark n d alk , d llenm e anndan itibaren geliir, diye c e
vaplad. S ana h er zam an cinsel erkenin o k nem li o ld u u
nu ve b yk dikkatle denetlenip ku llan lm as gerektiini s y
lem iim dir. A m a sen h e r zam an darlp denetim le ilgili s y le
diklerim i ahlaki adan sylyorum sandn; ben se erkeyi b i
riktirip bak a tarafa yn len d irm ey i an latm ak istem itim .
D on Juan G e n a ro y a bakt. G enaro ban sallayarak
onaylad.
G en aro sana v elin im etim iz nagual Ju lia n n cinsel erk e
yi birik tirm ek v e b ak a tarafa a k ta n n a k la ilgili sylediklerini
an latacak , dedi d o n Juan.
N agual Julian, seks y apm ak b ir erke m eselesidir, d erd i,
diye balad G enaro. M esela, onun h ib ir zam an seks yapm a
p roblem i olm ad, n k h er zam an to n larca erkesi vard. A m a
b ana sad ece yle b ir bak p benim ufak lk la sadece iem em i
salk verdi. B ana seks iin yeterince erkem olm adn s y le
di. E b ev ey n lerim in beni yaparken ok skkn ve ok yorgun
o lduklarn syledi: ben ok skc bir cinsel b irlem e -cojida
a b urrida - sonucu olm uum . B en b y le dodum , skkn ve
yorgun. N agual Ju lian, benim gibi insanlarn hi seks y ap m a
m asn tavsiye eder; b y lece sahip olduum uz k t erk ey i birik tireb iliriz.
Ayn eyi S ilvio M anuel ve E m ilito ya da syledi. D i
erlerin in yeterli erkesi olduunu grm . O nlar skc seks
sonucu olm am . O n lara cinsel erk eleriy le isted ik lerin i y a p a
bilecek lerin i s ylem i am a k en d ilerin i denetleyip K a rta ln
em rini, seksin fark n d al n p arltsn a b alanm as iin k u l
lanlm asn an lam alarn tavsiye etm i. H epim iz anladm z
s y lem itik .
Bi gn, h ib i u y ard a bulunm adan, ken d i v elin im eti na-
68
TEN GELEN ATE
gual E lia s n y ard m y la b r dnyann p erd elerin i at v e hi

tered d t etm ed en hepim izi iine itti. S ilvio M an u eT in d n
da hep im iz o rada n ered ey se lecektik. b r d n y an n etk isi
ne d ay an acak erke yoktu bizde. S ilvio M anuel dn d a h i b i
rim iz n ag u alin tavsiyesine u y m am tk .
br d n y ann perdesi n ed ir? diye sordum don J u a n a.
G e n a ro n un syledii ite -bi p erd e, d iye cevaplad
don Juan. A m a h erzam anki gibi konu dna kyorsun. u
anda K a rta ln seksle ilgili em rinden bahsediyoruz. K a rta ln
em ri cinsel erk enin hayat yaratm ak iin k u llanlm asdr. C in
sel erke y o lu y la K artal farkndalk balar. Yani h isseden
v arlk lar cinsi ilikiye girdiinde, kozann iindeki y ay lm la r
farkndal yeni yarattklar varla ba lam ak iin elle rin
den geleni y ap ar.
Seks ey lem i srasnda, iftlerin kozalar iine k ap atlan
yaylm larn esasl bir tahrik geirdiini ve eylem in zirv e sin
de her iki eten gelen b irer para farkndalk p arltsy la k o
zalardan ayrlan y aylm larn birbiri iinde eriyip b irleti in i
syledi.
Seks ilik isi h er zam an farkndaln balanm asdr,
h er ne k ad a r bu ba salam latrlam asa d a, diye d evam e t
ti. n sanlarn ko zalar iindeki y aylm lar e lencelik iliki
diye bi ey b ilm ezler.
G enaro, m asan n k arsn d ak i iskem lesinden b an a eilip
alak bir sesle, k afasn sylediklerini vurgulam ak istercesine
sallay arak konutu.
N agual sana gerei sylyor, dedi ve bana gz krpt.
u y ay lm lar hak ik aten bilm ezler.
D on Juan g lm em ek iin kendini zor tuttu ve insann y a
n lg sn n v aro lu u n srrna tam am yla kaytsz kalm as ile
hayat ve fark ndal b alam ak gibi asil bir eylem i, ken d i
istei d o ru ltu su n d a oynayabilecei fiziksel bir drt san
m as olduunu syledi.
G enaro, m stehcen h areketler yapp, pelvisini evirip d u
ruyordu. D on Juan ban sallad ve anlatm ak istediinin aynen
69
hu olduunu syledi. G enaro, farkndaln aklam asna dair

hu ilk ve tek katksn takdirinden dolay ona teekkr etti.
kisi de, lg n ca gld ler ve eer v elin im etlerin in , fark n
daln aklam as hakknda ne k ad ar cid d i olduunu bilebilseydim o n larla gleceim i sylediler.
C id d iy etle don J u a n a tm bu an lattk larn n sradan bir
insann g n d elik dnya akna gre ne an lam a geldiini sor
dum .
G e n a ro nun yaptn m so ru y o rsu n ? diye yapm ack
bir cid d iy etle sordu bana.
N eeleri bulacyd. Y atm alar uzu n srerdi. E rke sev i
yeleri h er zam an o k ad ar yksekti ki yan larn d a yal ve d e r
m ansz kalyordum .
H ak ik aten b ilm iy o ru m , diye cevap verdi don Juan so
nunda. Tek bild i im b unun sav alar iin ne dem ek old u u
dur. O nlar, gerek ten sahip olduum uz tek erkenin yaam b a
layan seks erkesi olduunu bilirler. B u bilgi onlar srekli
so ru m lu lu k larn n b ilincinde tutar.
E er sav alar g rm ek iin y eterin ce erke istiyorlarsa,
cinsel erk eleri k o n u su n d a tutum lu o lm alar gerekir. N agual
J u lia n n bize verdii ders buydu. B izi b ilin m ey en e ittiinde
h epim iz n ered ey se lyorduk. H er b irim iz g rm ek isted i i
m izden tabii ki farkndalk parltm z h arcam ak tan k a n
d k .
Bu inanc dile g etirdiini daha nce de duym utum . N e
zam an s y lese b ir tartm aya girerdik. B en bunu sekse sofu
bir bak tarz say d m dan protesto etm ek ve kar gr sa
vunm ak zo ru n d a hissederdim .
K ar gr lerim i yineledim . G zlerin d en y alar akana
dek gldler.
n san n doal du yarllyla ne y ap lab ilir? diye sordum
don J u a n a.
H ibi ey, diye cevaplad, insann duy arll n n yanl
bi taraf yok. Y anl olan, insann sihirli tabiat hakkndaki c a
hillii ve k ay tszl . P ervaszca y aam -b a lay an seks g
70
TEN GELEN ATE
c n h arcam as v e o cuk sahibi o lm am as hatadr, am a ocuk

sahibi o larak farkndaln p arltsn t keteceini b ilm em esi
de hatad r.
G rcler, o cuk sahibi olm ann fark n d alk parltsn
tketti in i nasl b ilirle r? diye sordum .
ocuk sahibi olduklarnda, ebev ey n lerin farkndalk p a
rltsn n snp, o cu u n k in in arttn grrler. F azla hassas
ve za y f eb eveynlerde farkndaln p arlts neredeyse yok
olur. o cu k lar farkndalklarn gelitirdike, ebev ey n lerin
p arlak k o zasnda, p arltnn alnd yerin tam orada k o c a
m an, koyu bir leke oluur. Bu g en ellik le kozan n orta b l
m ndedir. B azen bu lek eler v cudun st n e konm u gibi b i
le g r leb ilir.
O na fark ndalk parlts hak k n d a in san lara d ah a dengeli
b ir anlay salam ak ko n u su n d a herhang i bir ey yaplp y a
p lam ay aca n, sordum .
H ibi ey, dedi. E n azndan grclerin y ap abilecei
hibi ey yok. G rcler, yarglam ayan tarafsz tan k lar o la
rak, zg r o lm ay am alar; yoksa daha fazla ayarlanm bi
d n em i b alatm ann sorum luluunu stlenm ek zo ru n d a k a lr
lard. B unu k im se yapam az. Yeni dnem , e er gelecekse,
k en d ili in d en g elm eli.
5
lik D ikkat
Ertesi gn g ne d o ark en kahvaltm z ettik, sonra d o n Ju an
l'arkndahm de itirm em i salad.
B ugn, orijin al bi yere g id elim , dedi don Ju an G enaro ya.
N asl istersen , dedi G enaro kaba bir sesle. B ana bir b a
kp d uym am istem ezm i gibi alak bir sesle de ekledi, G it
m ek zo ru n d a m ... belki de fazla olur...
B irka san iy e iinde d ehet ve phem k atlan lm az bir
boyuta vard. T erliy o rdum , nefesim kesiliyordu. D on Ju an y a
nm a gelip d en etley em ed i i keyifli bir ifadeyle G e n a ro nun
benim le d alga g eerek elendiini ve ilk grclerin binlerce
yl nce yaad y erlere g ideceim izi syledi.
D on Juan b en im le k o n u u rk en G e n a ro ya baktm . Y ava
72
TEN GELEN ATE
a k afasn b ir yandan br yana sallyordu. N eredeyse fark

ed ilem ez bir hareketle don J u a n n b an a doru y u s y lem ed i
ini im a ediyordu. H isteriye yakn, sinirli b ir lg n lk d u ru
m una g ird im -ve ancak G enaro b ir glm e k rizin e girince
k en d im e geldim .
D u y g u sal dengem in bu k adar ko lay b o zulm asna, bir b a
a k lam az b o y u tlara trm anp, b ir o rtad an kalk m asn a, a
tm .
D on Ju an , G enaro ve ben, G e n a ro nun ev in d en sabah e r
k en d en ay rldk v e yakn evredeki o rak tep elere doru y o l
landk. H a fif m eyilli, yeni b iilm ie b en zey en b ir m sr tarla
sndaki k o cam an yass b ir kayann st n e oturduk.
te buras orijinal yer, dedi don Juan bana. A k lam a
larm srasn d a buraya birka defa d ah a g elec e iz.
G eceleri ok garip eyler o lu r b u ra d a, dedi G enaro.
N agual Ju lian bu rad a bir dost yakalam t. H atta daha da
dorusu, d o st...
D on Juan, k alary la fark edilir bir hareket y apnca G e n a
ro c m lesin i y a n m brakt. B ana glm sedi.
K o rk u tu cu hikayeler iin daha ok e rk e n , dedi G enaro.
K aranl b ek ley elim .
A yaa k alkp, om urgas geriye doru bkl, p arm ak u
lar st n d e yryp srnerek kay an n h er tarafn d o lan m a
ya balad.
V elinim etinizin burada bulduu d o st hak k n d a ne an lat
y o rd u ? diye don J u a n a sordum .
H em en y antlam ad. G e n a ro nun m askaralklarn izle
m ek onu k en d in d en geirm iti.
F ark n d al n gelim i bi k u llan m n a d e in iy o rd u , d e
di sonunda, g zlerini G e n a ro dan ayram adan.
G enaro, k ay an n etrafnda b ir tu r tam am lad ve geri gelip
y an m a oturdu. Z orlukla, h rltyla soluyordu, nefes nefese
kalm t.
D on Juan, G e n a ro nun yaptna hay ran olm u g r n
yordu. Yine b eni m akaraya alarak eleniyorlar, h ak k n d a h i
LK DKKAT
73
bir ey bilm ed i im bir eyler tasarly o rlar hissine kapldm .

B irden, don Juan aklam alarna b alad. Sesi beni yat
n d . K ayda deer birok zahm etten sonra, gr c ler erikin
insanlarn b ilin liliinin, bym e srecinde olgunlatn,
daha youn ve k arm ak bir eye d ntn bunun iin de
artk fark n d alk o larak adlandrlam ayaca sonucuna v ar
m lar ve bunu, dikka* olarak adlandrm lar.
G rcler, insann farkndalnn gelitirilip by d
n nasl b ilirle r? diye sordum .
n sann b y m esi srasnda belirli b ir zam anda, kozasnn
iindeki y ay lm lar band ok aydnlanr; in san lar deneyim
kazand k a p arld am ay a balarm . B az anlarda, bu yay lm
lar ban d n n p arlts o k ad a r artarm ki dardaki y ay lm lar
la birbirine k ay narm . Bu tr b ir gelim ey i gren g r c
ler, fark n d al n h am m adde ve dikkatin de olgunlam ann
sonucu old u u n u karsam lar.
G r c ler dikkati nasl b etim ler? d iye sordum .
D ikkatin, canl olm a sreci iinde farkndaln g eliti
rilm esi ve altrlm as olduunu s y lerler, diye yantlad.
T anm larn teh likesinin, m eseleleri an lalr klm ak iin
basitletirm esi olduunu syledi; bu durum da, dikkatin ta
nm lan m asy la insan, sihirli, m ucizevi b ir baary sradan bir
eye dn t rm e riski tayorm u. D ikkat, insann en byk,
tek b aarsym . H am , hayvansal fark n d alk tan tm insani
seenekleri k ap say an a dek geliiyorm u. G rcler, insani
o lan ak larn tm n g eniletip onu daha da m k em m elletir
m iler.
G r c lerin g rne gre seenek ve olanaklarn zel
bir nem i olup o lm ad n renm ek istedim .
D on Juan, insan seeneklerinin kii olarak b izim seebi
lece im iz h er ey olduunu, syledi. B unlar gnlk alan d e
recem izle; b ilin en le ilgiliym i ve esasn d a bu sebeple say ve
saha o larak o ld u k a snrlym . nsann olanaklar, b ilin m e
yene aitm i. O n lar bizim seeb ilece im iz deil bizim u laa
bilecek lerim izm i. nsann seeneklerine bir rnein de, in
74
TEN GELEN ATE
san v cu d u n u n m ad d eler arasnda b ir m ad d e o ld u u n a in a n

m am z o lduunu syledi. nsan olanaklarna rnek ise, g r
c lerin insan p arldayan y u m u rtay a benzeyen v arlk lar o la
rak grebilm e baarsym . nsan, v cudu bir m ad d e olarak,
bilineni; p arlak bir yum urta olarak da bilinm eyeni zap t ed e r
m i; insan olanaklar o n edenle tkenm ez bir sahaya sah ip
m i.
G rcler, tip dikkat olduunu sylerler, diye s r
drd do n Juan. B unu sylediklerinde tm hisseden v a rlk
lar deil sadece insan kastederler. F ak at b u n lar y aln zc a d ik
k at tipleri deil, daha ok dikkat dereceleridir. B u n lar ilk,
ikin ci ve nc dikkattir, h er biri k endi iinde btn, b a m
sz alanlardr.
nsandaki ilk dikkatin hayvansal dikkat olduunu, d e n e
yim sreci sayesinde gndelik hayatn saysz yn n g e r
ekten halled en k arm ak , detayl ve son derece hassas bir y e
ten ek olarak gelitiini aklad. D i er b ir deyile, insann d
nebilecei h er ey ilk dikkatin parasym .
lk dikkat, sradan bi insan olarak h er ey im izd ir, diye
d evam etti. H ayatm z bu k ad a r kesin yneten bi tesirin al
tn d a ilk dikkat, sradan bi insann sahip olabilecei en d e e r
li varlktr. B elki b izim tek deerli varlm zdr.
Yeni g r c ler g erek deerini gz nne alarak, grm e
yo lu y la ilk dikkati youn bi ekilde incelem eye baladlar.
B ulgular, hem ken d ilerin in hem de, ou onlarn ne g rd
n
tam an lam asa da, takipilerinin ilk tam grlerini
o lu tu rd u .
Yeni g r clerin y oun incelem elerinin neticelerin in akl
ve m an tk la ok az alakas olduunu da vu rgulayarak uyard
beni, nk ilk dikkati inceleyip aklam ak iin in san n onu
g rm esi g erekirm i. B unu ancak grcler yapabilirm i. A n
cak g r clerin ilk dikkatte g rdklerini incelem ek artm .
lk d ik katin nasl ilediini anlam ak iin tek olanakm bu.
G r c lerin grdklerine gre, ilk dikkat fark n d alk
p arltsn n o k y ksek bi p arlak l a ulam h alid ir, d iye d e
LK DKKAT
75
vam etti. A m a bu kozan n stne sabitlenm i bi p arltd r d e

nebilir. B u b ilin eni rten parltdr.
kinci d ik k at ise, farkndalk p arltsn n d ah a kark ve
uzm anlk g erek tiren bi durum udur. B ilin m ey en le ilgilidir. n
sann kozas iindeki kullanlm ayan y ay lm la r d e e rlen d iri
lirse o luur.
kinci dikkat, uzm anlk g erek tirir d em em in sebebi bu
ku llan lm ay an y aylm lar d e erlen d irm ek iin bi insann al
lm adk, ayrntl taktikleri stn bi d zen ce ve y o u n la
m ayla u y g u lam asn g erektirdiindendir.
B an a d ah a evvel, rya grm e sanatn retirken s y le
dii gibi, insann r y a grrken, rya g rd n n ayrdna
varacak y o u n lu a ulam as ikinci d ik k atin nkouluym u.
Bu y o u n lam a ekli, gnlk hay atla u rark en sahip o ld u
um uz b ilin lilik gibi bir bilinlilik tr deilm i.
kinci d ik k at ayrca sol yan farkndal olarak da adland rlyorm u; insann im geleyebilecei en geni alanm h a t
ta yle gen im i ki snrsz saylabilirm i.
H ay atta o rad a avarelie k alk m azd m , diye devam et
ti. O k ad a r k ark ve tu h af bi b atak tr ki akl b an d a g r
c ler b ile y aln zca o k sk k u rallar altnda oray a girerler.
B yk zo rluk, ikinci dikkate g iriin acayip ko lay ve c a
zibesinin n ered ey se kar konulm az o lm asd r.
F ark n d al n ustas olan eski grclerin, uzm an lk larn
kendi fark n d alk p arltlarn a uygulayp onu akl alm az b o
yutlara g en iletti in i syledi. E sasn d a kozalar iindeki y a y
lm larn h er seferde tek bandn aydnlatm ay am alam lar.
B aarm lar da, fak at gariptir h er seferin d e b ir b an t ay d n lat
m a b aarlar ikinci dikkatin batana h ap so lm alarn a neden
olm u.
Y eni g r c le r bu hatay dzelttiler, diye d evam etti,
ve fa rk n d alk ustal n n doal sonuna ulam asn, yani tek
bi v u ru ta fa rk n d alk parltsnn gen iley erek saydam k o z a
nn snrlar d na erim esini saladlar.
n c dikkate, farkndalk p arlts iten g elen atee
76
TEN GELEN ATE
d n t n d e ulalr: bu tek bi band deil insann kozas

iin d ek i b t n K artal yaylm larn alev len d iren bi parltdr.
D on Juan, yeni grclerin hay attay k en v e k im liklerinin
b ilin cin d ey k en nc dikkate u lam ak iin gsterdikleri a
bay saygl b ir ko rk u y la ifade etti.
A yrks in sanlarn ve dier h isseden varlklarn b ilin m e
yen ve b ilin em ey en e farknda olm adan girilerini bahse deer
bu lm uyordu; bunlardan K a rta ln arm aan olarak sz etti.
Yeni g r c ler iin nc dikkate g irm ek de b ir arm a an
m am a anlam farklym . Bu, ulatk lar n o k ta iin b ir d l
m .
lm annda, tm insanlar b ilin em ey en e girer, fakat b az
lar ok k sa b ir an iin ve sadece K a rta ln besinini artm ak
iin n c d ikkate ularm .
n sann en stn b aars, dedi, bu dikkat derecesine,
yaam gcne sahipken, titrek bi k gibi K a rta ln gagasna
doru y u v arlan an bedensiz bi farkndala dnm eden, u la
m aktr.
D on J u a n n aklam alarn d inlerken etrafm daki h er e
yin g rntsn tam am yla gzden kaybettim . G rne g
re G enaro k alk m ve kp gitm iti, o rtad a yoktu. G ariptir,
k en d im i k ay an n stne sinm i, y an m d a don Ju a n beni n a
zike o m u zlarm dan kavrayp tutm u buldum . K ayann st
ne uzanp g zlerim i kapadm . B atdan esen yum uak b ir esin
ti vard.
U y u m a, dedi don Juan. H ibi sebep le bu k ay ad a u y u
y ak alm a sak n .
O turdum . D on Juan, gzlerini dikm i bana bakyordu.
K endini rahat b rak , diye devam etti. sel k o n u m a
n sustur.
B ir k o rk u y la sarsldm da tm yo u n lam am onun s y
ledikleri zerindeydi. nce ne olduunu bilem edim ; baka bir
g v en sizlik n beti geiriyorum sandm . A m a sonra bir anda
k afam a dank etti, akam stnn ok ge b ir saati olm utu.
B enim b ir saat srd sandm k o num a tm gn srm t.
LK DKKAT
77
B ana ne olduunu an layam am a ram en b ir u y um suzluk

o ld uunun tam am en ayrdnda olarak, srayp kalktm . V
cu d u m a k o m a istei veren garip bir his duyum sadm . D on
Juan beni zorla zapt edip durdurdu. Y um uak yere dtk ve
beni o rad a sm sk tuttu. D on J u a n n bu k ad a r gl o ld u u
nu hi bilm iyordum .
V cu d u m iddetle sarsld. K ollarm sallanrken h er yana
savruldu. A ni bir n b et g eiriy o r gibiydim . Y ine de bir y a
nm , v cu d u m u n titreyip, bklp sallanm asn hay ran lk la
seyred eb ilecek kad ar benden ayrlm t.
N ih ay et sp azm lar k esildi ve don Ju an beni brakt. S a rf e t
tii ab a onu soluk solua brakm t. T ekrar k ay an n stne
trm anp, ben iy ileene k ad a r o ra d a oturm am z nerdi.
O nu her zam anki sorum la skboaz ettim : B ana ne o lm u
tu? B enim le k o n u u rk en b elirli b ir snrn tesine itilip sol y a
nn o k derin lerine girdiim i syledi. O ve G enaro, benim p e
im den o raya g elm ilerdi. Ve nasl h zla girdiysem ayn hzla
km tm .
S eni tam zam an n d a y ak a la d m , dedi. Y oksa dorudan
norm al b en li in e d n ec ek tin .
A k lm tam am yla karm t. m zn fa rk n d a l a o y
nam o ld u u m u zu aklad. B en korkup onlardan k am ol
m alydm .
G enaro, farkndalk u stasd r, diye srdrd k o n u m a
sn do n Juan. S ilvio M anuel, isten ustasdr. kisi de ac
m aszca b ilin m ey en e itilm ilerdi. V elinim etim onlara v elin i
m etinin k en d isin e yaptn yapm t. G enaro v e S ilvio M a
nuel baz y n lerden ayn eski g r c le r gibiler. N e y ap a b ile
cek lerin i b iliy o rlar am a nasl yaptklar u m urlarnda deil.
B ugn, G enaro senin fark n d alk parltn itm e olanan k u l
land ve biz de k en d im izi bilin m ey en in acayip snrlarnda
b u ld u k .
B ilin m ey en d e n eler olduunu b an a anlatm as iin y a lv a r
dm .
B u n u senin an m sam an g erek iy o r, dedi tam k u la m n
TEN GELEN ATE
78
dibinde bir ses.

G rm enin sesi olduuna o k ad ar em in d im ki beni hi
k orkutm ad. H atta arkam a dnm e drtsne bile b oyun e
m edim .
B en g rm en in sesiyim ve sana k azk afa d iy o ru m , dedi
ses tek rar v e k k rd am ay a balad.
A rkam dndm . G enaro tam arkam da oturuyordu. O k a
d ar ard m ki herhalde onlardan bile daha isterik e glm m dr.
H av a k arary o r, dedi G enaro bana. S ana bugn n ce
den sz verd iim gibi bu rad a b ir balo y ap a ca z.
D on Ju an araya girdi ve benim k o rkudan leb ilecek tipte
b ir sersem o lduum dan bugn iin kesm em iz gerektiini
syledi.
B over, iyidir, dedi G enaro o m zum a vurarak.
stersen ona sor, dedi don Juan G e n a ro ya. K en d isi de
b yle bi sersem olduunu syleyecektir.
G erek ten yle bir sersem m isin ? diye sordu G enaro
k alarn atarak.
O na cevap verm edim . Ve bu da onlarn g lm ekten b ay l
m alarn a n ed en oldu. G enaro tam am en aa yuvarlanp, y e r
lere yatm t.
Y uttu, dedi G enaro don J u a n a, beni kastederek. D on
Ju an aa atlayp onun kalk m asn a yardm etti. H ibi za
m an bi sersem olduunu sylem ez. B unun iin k en d in i fazla
n em ser am a bi sersem olduunu itira f etm edii iin ne o la
ca n d an kork up d onuna eder.
O nlar glerken seyrederken sadece K zld erililerin bu
denli n eey le glebileceine iyice em in oldum . A m a ayn z a
m an d a kt niyet dam arlarnn k ab ard n a da em indim . K
zlderili olm ayan biriyle dalga geiyorlard.
D on Ju an hissettik lerim i h em en yakalad.
K ib rin in d izginlerden k o p m asn a izin v erm e , dedi.
S en hibi y nden zel deilsin. H ibirim iz deiliz, K zld e
rili v eya deil. N agual Julian ve onun velinim eti b ize glerek,
LK DKKAT
79
hayatlarna yllarca nee kattlar.

G enaro, evik b ir hareketle k ay ay a geri trm anp yanm a
geldi.
S enin yerin d e olsam utantan lr, a lard m , dedi bana.
A la, hadi ala. yi bi alarsan d ah a iyi h issed ersin .
Son radde b ir ak n lk la yum u ak a alam aya baladm .
S onra o k ad ar kzdm ki fkeden grledim . A n ca ondan son
ra daha iyi h issettim .
D on Ju an y u m uaka srtm svazlad. G enellikle fk e
nin, b azen k o rk u n u n bazen de m izah n ok ayltc olduunu
syledi. B enim vahi m izacm sadece fkeye tepki verm em e
sebep oluyordu.
F ark n d alk parltsnda ani bir k ay m an n bizi g sz d
rdn de ekledi. B eni glendirip, destekliyorlard. G
r n e gre, G en aro bunu beni ileden kararak baarm t.
A lacak aran lk km t bile. B irden G enaro, h av ad a gz
sev iy esin d ek i titrek b ir alevi iaret etti. A lacak aran lk ta, o tu r
du u m u z y erin ev resin d e uuan b y k bir gveye b en zi
yordu.
A r m izac n a kar lm l o l, dedi don Ju an bana. Bu
k ad ar h araretli olm a. B rak G enaro sana k lav u zlu k etsin.
G zlerin i o n o k tad an ay rm a.
T itreyen ate kesin lik le bir gveydi. T m hatlarn aka
ay rab iliy o rd u m . K vrlan, yorgun uuunu, k an atlar zerin
deki h er toz lek esin i grene k ad a r izledim .
S onra b ir ey beni kendim e getirdi. S anki buna olanak
varm gibi, tam ark am d a sessiz b ir grlt saana h isset
tim . A rk am d n d m ve kayann d ier ucu n d a, b izim o tu rd u
um uz yerd en b iraz daha yksekteki k en ard a bir dizi insan
g zm e iliti. Y aknda oturan insanlarn b t n gn etra fta d o
lam am zd an p helenip bize zarar v erm ek zere k ay ay a k
tklarn d ndm . N iyetlerini h em en anladm .
D on Ju an ve G enaro kay ad an aa k a y d la r ve b an a da
ab u cak g elm em i sylediler. A rkam z dnp, ad am larn bizi
takip edip etm ed i in e bakm adan h em en orad an ayrldk. Ge-
80
TEN GELEN ATE
n a ro nun evine geri dnerken don J u a n la G enaro k o n u m a k

tan kandlar. H atta don Juan hid d etli b ir hom urtuyla, p a r
m an d u d ana koyarak susturdu beni. D on Juan beni s
r k ley ip ieri sokarken G enaro eve girm eyip y r m ey e d e
v am etti.
K im di o insanlar, don J u a n ? diye sordum , ikim iz de
ierde g v en likte olup, lam bay yaktnda.
O n lar insan deildi, diye cevaplad.
H adi don Juan, durum u gizem li b ir havaya so k m a, d e
dim . O n lar insand; kendi g zlerim le g rd m .
Tabii, kendi gzlerinle g rd n , diye serte cevap verdi,
am a bu bi ey ifade etm ez. G zlerin seni aldatt. O n lar insan
d eildi ve seni takip ediyorlard. G enaro onlar senden u z a k
latrm ak zorunda k ald .
nsan deillerse, neydi o zam an o n lar?
A h, ite giz b u , dedi. B u fark n d al n bi gizi ve m a n
tksal o larak k onuarak zm ek m m k n deil. G ize sadece
tank o lu n abilir.
O zam an brak tank o lay m , dedim .
A m a zaten oldun, hem de bi gnde iki d efa, dedi. u
anda anm sam yorsun. A m a, sana sz ettiim fark n d alk g i
zin e tank olup parldayan yaylm lar tek rar can lad rd n d a
anm say acak sn . Bu arada, biz farkndalk ak lam alarm za
geri d n elim .
F ark n d al n, k o zan n dndaki y aylm larn ierde hapso lm u lara yapt devam l bask sonucu baladn tek ra rla
d. Bu bask, b ilin lili in ilk eylem ini olutururm u; kozay
k rm ak iin l m ne savaan hapsolm u yaylm larn d ev in i
m in i durdururm u.
Bi grc iin, gerek, tm canl varlklarn lm ek iin
a b alad d r, diye devam etti. lm durduran, fa rk n d a
lk tr.
D on Juan, yeni grclerin, fark n d al n lm n le m e
sin d en ve ayn zam an d a K a rta la yem olm aya tevik e tm e sin
den adam akll rah atsz olduklarn syledi. B unu aklaya-
LK DKKAT
81
m ayan v e varo lu un anlalm asnn m antkl bir yolu o lm a

dn anlayan grcler, bilgilerinin k art savlardan o lu tu
unun fark n a varm lar.
N eden k artlar dizgesi g elitird ile r? diye sordum .
B i ey gelitirm ediler, dedi. O nlar, grm eleri say esin
de sorgulanm az d orular buldular. Bu dorular, gya bariz
kartlarla d zenlenm iti, hepsi b u .
rnein, g r clerin dizgeli, m antkl, sa duyulu, iyilik
tim sali varlk lar olm as g erekir am a ayn zam anda, b t n y
le zg r ve v aroluun gizlerine ak o lab ilm eleri iin b t n
bu zelliklerden kanm alar da gerekir.
rnei beni artt am a o k adar fazla deil. N e dem ek is
tediini anladm . K endisi de benim m antm , srf paralayp
tam am en yo k o lm asn istedii iin korum utu. O na fikrini
nasl anladm syledim .
Y alnzca stn bi saduyu hissi k artlar arasnda kpr
kurabilir, dedi.
K pry k u rm ann bu iin sanat olduun u syleyebilir
m iyiz, don Ju a n ?
K artlar arasndaki kprye istediin ad verebilirsin
-sanat, zaaf, saduyu, ak hatta efk at.
D on Juan ak lam asna devam etti ve yeni gr c lerin ilk
dikkati incelerken, insan dnda tm organik varlklarn u y a
rlm , h apsolm u yaylm larn bastrp dardaki k en d in e e
y aylm larla ba lan m asn saladklarn fark ettiklerini, s y
ledi. n san lar bunu yapm yorm u; b unun yerine, ilk dikkat,
kozalarnn iindeki K a rta ln y aylm larnn listesini y a p
yorm u.
L iste nedir, do n Ju a n ? diye sordum .
nsanlar, k o zalar iindeki y aylm lar fark ed erler, diye
cevaplad. B ak a hibi yaratk bunu yapm az. D ard ak i y a
ylm lar ierd ek ileri sabitledii anda, ilk dikkat k en d in i g z
lem lem eye balar. K endisi hak k n d a h er eyi k aydeder, veya
en azndan eitli sapkn yollarla dahi bunu yap m an n h er y o
lunu dener. B u, g r c lerin liste y ap m ak dedii ilem d ir.
82
TEN GELEN ATE
n san larn liste yapm ay tercih etti in i s y lem ek istem i

yorum , v ey a alm ay y ad syabileceklerini. L iste yapm ak, K a r
ta ln em ridir. E sasn d a iradeye kalan, em re hangi ekilde
u y u ld u u d u r.
Y aylm lara, e m ir dem ekten h o lan m ad n am a onlarn
asln d a em ir olduunu ve k im senin de b u n a u y m am azlk e d e
m ey ece in i syledi. N e var ki o nlara kar g elm en in yolu da
onlara u y m an n kapsam iindeym i.
lk d ik k atin kayd k o n u su n d a, diye devam etti, g r
c ler u y m am azlk edem ey ecek lerin d en kaydederler. A m a bi
kere ald lar m da bi tarafa atarlar. K artal bize listeye tap m a
m z em retm ez; sadece liste yapm am z em reder, o k ad ar.
G rcler, insann liste yaptn nasl g r rle r? diye
sordum .
n san n kozas iindeki yaylm lar, dard ak ilerle e leti
rilm ek iin su stu ru lm az, diye yantlad. B u d ier y aratk la
rn ne yaptk larn grdkten
sonra ortadadr. S u stu ru ld u
unda, b azlar dardaki y aylm larla birleip b erab er d ev i
nir. G rcler, rnein, bokbceinin yayd n ok g e
ni b o y u tlara ulatn, g reb ilir.
F akat insanlar, yaylm larn su stu ru r ve sonra da o nlara
yansrlar. Y aylm lar, kendilerine o daklanr.
nsanlar, liste yapm a em rini m an tk en en arya tayp
geri k alan h er eyi g z ard ederlerm i. B ir k ere liste y le d e
rinden ilg ilen irlerse iki ey olabilirm i. D ardaki y ay lm la
rn tepiini y ad sy ab ilir ya da ok zgn b ir ekilde k u lla n r
larm .
L iste y ap tk tan sonra bu tepileri yad sm an n sonucu, m a n
tk olarak b ilinen ok ayrcalkl durum m u. H er tepinin z
gn ek ild e k u llan m da kendi k en d in i yutm a olarak b ili
nirm i.
nsan m an t, bir grcye allm am trde hom ojen,
snk bir p arlt olarak grnrm , bu p arlt, dardaki y a
y lm larn srekli b ask sn a ancak bazen o da geni anlam da
tepki v erir -bu parlt yum urtam s k abuu sertletirir, am a da-
LK DKKAT
83
ha krlgan yaparm.
D on Juan, insan cinsinde m an t n bol olm as gerektiini
am a g erekte ok az olduunu belitti. nsan larn ou kendi
kendini y u tm ay a dnerm i.
T m y aayan varlklarn fark n d al n n , birbirleriyle anlaabilm eleri iin kendine has b ir z-y an sm a derecesi o ld u
u savn ileri srd. A m a in san n ilk dikkati dnda h ib ir
eyde bu d erece k en d in e dnm e yokm u. D ardaki y ay lm
larn tep iin i y ad syan m antk in san larn a kar, ken d in e d
nk b irey ler h er tepiyi kullanr ve o tepileri k o za iinde h a p
solm u y ay lm lar kartran bir g ce evirirlerm i.
T m b u n lar gzlem leyen g r c le r uygulam al b ir so n u
ca ulam lar. O n lar m antk insanlarnn, dardaki y ay lm la
rn tepiini y ad sy arak kozalar iindeki doal uyarlm ay
su stu rd u k larn d an d ah a fazla y aam ay a m ecb u r olduunu
g rm ler. D i er yandan, k en d in e dnk bireylerse, dardaki y ay lm larn tepiini k u llan arak daha fazla uy arlm a y a ra
tp, y aam larn k saltyorlarm .
G rcler, k en d in e dnm insanlara b ak tk larn d a ne
g r rler ? diye sordum .
O nlar, uzu n aralklarla, cansz, kesik kesik parlay an b e
yaz k patlam alar olarak g r rle r, dedi.
D on Ju an k o n u m asn kesti. S oracak bak a sorum yoktu
v eya belki de soru so ram ayacak k ad a r yorgundum . H o p lam a
m a ned en olan y k sek bir grlt koptu. n kap ardna k a
dar ald ve n efesi kesilm i halde G enaro ieri girdi. K e n d i
ni y ay g n n st n e brakt. K an ter iindeydi.
lk d ik k atle ilgili aklam a y ap y o rd u m , dedi don Juan
ona.
lk d ik k at y aln zca bilinende iler, dedi G enaro. B ilin
m eyende iki p a ra etm ez.
B u tam d oru d e il, diye serte cevaplad don Juan.
lk dikkat, b ilin m ey en d e ok gzel iler. O nu bloke eder; y
le h ey ecan la y ad sr ki son u n d a ilk d ikkat iin bilin m ey en v ar
o lm az.
84
TEN GELEN ATE
L iste yap m ak bizi yaralanm az yapar. Z aten liste en b a

ta bu yzden o luturulm utur.
N ed en b ah sed iy o rsu n ? diye sordum don J u a n a.
Y antlam ad. Yant G e n a ro dan b eklerm i gibi ona bakt.
A m a e er kapy aarsam , dedi G enaro, ilk d ikkat v
ri girenle ba ed eb ilir m i?
S eninki ve benim ki edem ez am a onunki eder, d edi don
Juan, beni gsterip. H adi d en e y elim .
leri fa rk n d a l a o lm asn a ra m en m i? diye sordu G e
naro don J u a n a.
H i fark etm ez, diye cevaplad don Juan.
G enaro kalkt, n kap y a gitti v e ekip at. A n n d a g eri
ye zplad. A ni bir souk r z g r ieri girdi. D on Juan d a G e
n aro da y anm a geldiler. kisi de aknlkla bana baktlar.
n kapy k apatm ak istedim . S ouktan rahatsz o lm u
tum . A m a k ap y a yaklarken, don Juan ve G enaro n m e a t
layp beni korudular.
O dada b ir ey fark ed iy o r m u su n ? diye sordu b an a G e
naro.
H ayr, fark e tm iy o ru m , dedim ve gerekten de yleydi.
A k kap d an ieri dolan souk h av a dnda hissed ilecek
h ib ir ey yoktu.
K apy atm da tu h af y aratk lar girdi ieri, dedi. H i
fark etm iy o r m u su n ?
S esinde b ir ey bu sefer d alga gem ed i in i sylyordu.
m z, ikisi iki yanm kuatarak, evden ktk. D on J u
an gaz lam basn ald v e G enaro n kapy kilitledi. Yolcu k a
p sn d an arab aya bindik. nce beni ieri ittiler. S onra don J u
a n m ileriki k asab ad ak i evine gittik.
6
norganik Varlklar
E rtesi gn, don J u a n a d efalarca G e n a ro nun ev in d en alela ce
le k m zn n ed enini sordum . O laydan b ahsetm eyi dahi
reddetti. G en aro d a yardm c olm ad. O na h er soruum da b a
na gz k rp p , ap talca srtt.
D on Juan, b en led en sonra m ezleriy le konuurken,
evin arka su n d u rm asn a geldi. Sanki bunu beklerm i gibi,
gen m ezlerin hepsi b ir anda gittiler.
D on Ju an k o lu m d an tuttu ve k o rid o r bo y u n ca yrm eye
baladk. H erh an g i bir ey sylem edi; b ir sre b o y u n ca p a rk
ta g ezinirm i gibi etrafta dolandk.
D on Ju an y r m ey i brakp, b an a dnd. B ak larm tm
v cu d u m d a g ezd irerek etrafm d a doland. B eni grdn
biliyordum . T u h a f bir yorgunluk, gzleri st m d e dolaana
86
TEN GELEN ATE
d ek h issetm ed i im b ir tem bellik h issediyordum . B irdenbire

k o n u m ay a balad.
G enaro ve benim dn gece o lan lara odak lan m ak istem e
y iim izin seb eb i, dedi, bilin m ey en d e o lduun sre b o y u n
ca ok ko rk m u olm an. G enaro seni itti v e orad a sana bi ey
ler o ld u .
N asl eyler, don Ju a n ?
u anda sana aklanm as h ala zo r hatta o lanaksz olan
ey ler, dedi. B ilinm eyene girip onu an lam ay a y etecek k a
d ar erk e fazlan yok. Yeni g r c ler fa rk n d a l a ilgili g er
ekleri dzen lediklerinde, insanlarn sahip olduu farkndalk
p arltsn n hepsini ilk dikkatin tkettiini v e g eriye o k k
k bi p ara erkenin dahi serbest k alm ad n grm ler.
im di senin sorunun bu. B ylece yeni grcler, savalarn
b ilin m ey en e g irm eleri gerektiinden, erk elerin i b irik tirm e le
rini nerdiler. E er hepsi alnm sa erkeyi n ereden b u laca k
lard? Y ararsz alkanlklarn silerek kazanacaklar, dedi y e
ni g r c ler.
K o n u m asn kesti ve so ru lan bekledi. Y ararsz alk an
lklar silm enin, farkndaln p arltsn a n e yaptn sordum .
F arkn d al, zyansm adan ayrarak zgrleip baka bir
ey zerin e o dak lam asn a olanak saladn syledi.
B ilin m ey en sonsuz u an d r, d iye devam etti, am a b i
zim o la an fark n d al m zn im kan dndadr. B ilinm eyen,
sradan insan n g erek siz parasdr. G ereksizdir, n k sra
d an in san n bunu kav ram ay a yetecek bam sz erkesi y o k
tur.
S ava yo lu n d a geirdiin bunca zam andan sonra, b i
lin m ey en i k av ram ay a yetecek b am sz erken var, am a an la
yp h atta bi de an m sam ana yetecek erk en yok.
Yass k ay an n olduu yerde, bilinm eyenin ok derinine
gird i im i aklad. A m a ar tabiatm a kaplm ve dehete
d m m k i bu da herh an g i birinin yap ab ilece i en kt
eym i. B ylece, arkam a b ak m adan sol yandan aceleyle a y
rlm m ; m aalesef, hem de yanm a bir alay tu h af ey alarak.
NORGANK VARLIKLAR
87
D on J u a n dan, sz do lan d rm ad an asl nem li noktaya

g etirm esini, b an a b ir alay tu h af eyle neyi kastettiini aka
s y lem esin i istedim .
B eni kolum dan tuttu ve etrafta d o lan m ay a devam ettik.
F arkndal ak lark en , dedi, tahm inen her eyi veya
neredeyse h er eyi uygun bi hale g etiriyorum . H adi biraz da
eski g r c lerd en bahsedelim . S ana sylediim gibi, G enaro
onlara ok ben ziy o r.
B eni b yk od aya gtrd. O turdu ve izah etm eye b ala
d.
Yeni grcler, eski gr c lerin y llarca toparlad b il
gi k arsn d a deh ete dtler, dedi don Juan. B u an lala
bilir. Yeni grcler, bilginin y aln zca ykm a yol atn b i
liyorlard. N e v ar ki yine de etk isin d e kalm lard, zellikle
de u y g u lam alarn .
Yeni g r c ler b u uy g u lam alar nereden b iliy o rlard ?
diye sordum .
E ski T olteclerin m irasyd o n lar, dedi. Yeni grcler,
bunlar hak k n d a g ittike daha fazla b ilgi ediniyorlar. O nlar
hem en hi k u llan m asalar da bu u y g u lam alar o nlarn b ilg isi
nin bi p aras.
N e t r u y g u lam alar bunlar, don Ju a n ?
A n lalam ay an form ller, sihirli szler, ok gizli bi g
cn idare edilm esiy le ilgili bi sr u zu n ilem . Yani en azn
dan eski T oltecler iin gizliydi ki, bunu m ask eley ip o ld u u n
dan d aha da ko rk u tucu bi hale d n t rd ler.
B u g izli g n e d ir? diye sordum .
B u, olan h er eyde bulunan bi g t r, dedi. E sk i g r
cler, onlarn gizli u ygulam alar y aratm asn a n eden olan bu
gizi o rtaya k arm aya hi alm adlar; o n lar bunu kutsal bi
ey o larak ylece kabul ettiler. F ak at yeni gr c ler b u n u n la
y akndan ilg ilen d iler ve isten dediler, K a rta ln y ay lm lar
nn istenci ya da niyet."
D on Juan, eski Tolteclerin, gizli bilgilerini, h er biri iki b
lm den oluan be derlem eye ayrdklarn aklayarak d e
88
TEN GELEN ATE
vam etti: to p rak v e k aranlk blgeler, ate ve su, st ve alt, g

rltl ve sessiz, hareket eden ve sabit duran. Z am an g e tik
e, b inlerce deiik teknik gittike d ah a ayrntl hale d n
m .
T opran gizli b ilg isi, diye devam etti, y er st n d e d u
ran h er eyle ilgiliydi. nsanlara, hayvanlara, bcek, aa, k
k bitkiler, k ay alar v e topraa uy g u lan an belirli harek et d er
lem leri, szler, m erhem ler, ik sirler v ard .
E ski grcleri dehetli v arlk lar yapan tek n ik ler b u n lar
d. Ve to p rak la ilgili gizli bilgiler, y eryzndeki h erhangi bi
eyin baklm as ya da yok ed ilm esin d e k u lla n lrd .
T opran kart, karanlk b lg eler olarak b ildikleri y e r
di. Bu u y g u lam alar hepsi iinde en tehlikeli olanlaryd. O r
ganik yaam olm ayan v arlk larla ilgiliydi. u anda d n y ad a
olan ve nfusu oluturan tm organik v arlk larla y aay an c a n
l yaratklar.
H i p h esiz, eski grclerin zellikle onlar iin en y a
rarl bu lg u larndan biri, organik y aam n bu topraklar ze rin
deki tek yaam tr olm adn k efetm eleri o ld u .
S ylediini tam olarak anlayam adm . K onuyu a k la m a
sn bekledim .
O rganik v arlk lar yaayan tek y aratk lar d e iller, dedi
ve yine ak lam alarn dnm em iin bana sre tanrm g i
bi ara verdi.
Y aam n ve canl olm ann tanm zerine uzun bir ta rt
m ay la k ar k oydum . rem e, m etab o lizm a ve b y m e gibi
canl o rg an izm alar canszlardan farkl klan ilevler h a k k n
da konutum .
O rganik y aam n taslan iziy o rsu n , dedi. A m a sa
dece bi m isal bu. S yleyebilecein h er eyi srf bi yanndan
alm am alsn .
B aka nasl o lab ilir k i? diye sordum .
G r c ler iin yaam ak, fark n d a olm ak tr, diye c e v a p
lad. S radan insan iinse farknda olm ak bi organizm a o l
m aktr. te g r c ler burada farkldr. O n lar iin, fark n d a o l
NORGANK VARLIKLAR
89
m ak, fark n d al a sebep olan y aylm larn k arland yerde

tutulup rt lm esid ir .
O rganik can llarn, yaylm lar iine alan bi kozas v ar
dr. F ak at klflar grclere k o za gibi g rnm eyen baka
yaratk lar d a vardr. N e v ar ki, o nlarn d a ilerinde fa rk n d a
lk y aylm lar y er alr ve rem e ve m etab o lizm a dnda y a
am sal zellik ler v ardr.
rnein ne gibi, don Ju an ?
D u ygusal bam llk, keder, nee, h id d et ve d ah a bi sr
ey gibi. Ve n ered ey se en iyisini unutuyordum ; insann ak l
nn dahi alam ay aca t r bi sev g i.
C iddi m isin, don Ju a n ? diye sordum sam im iyetle.
H em de nasl cid d iy im , diye cevap verdi suratnda ru h
suz b ir ifadeyle ve sonra da bir kahkaha patlatt.
G r c lerin grdklerini, ip ucum uz olarak alrsak , d i
ye devam etti, h ay at g erekten de ola an d d r.
E er o v arlk lar canlysa ned en kendilerini insana belli
etm iy o rlar? diye sordum .
E diyorlar, h em de h er zam an. Ve sadece g r c lere d e
il, sradan in san lara da. Sorun, m m k n o lan btn erkeyi
ilk d ik katin t k etm esinde. nsann kayd hepsini alm akla k a l
m y o r ayn zam an d a kozay da sertletirerek esnekliini k ay
bettiriyor. Bu artlar altnda, karlkl iliki o lan ak sz .
B ana, m ezliim srasnda saysz k ereler in o rg an ik v ar
lk larla yz yze k ald m anm satt. O seferlerin n ered ey se
h ep sin e tek tek b ak a aklam alar getirdiim i s y ley erek k ar
lk verdim . H atta, retilerinin, m ez stnde sanrlandrc b itk iler sayesin de dnyann daha ilkel bir yo ru m u n a sebep
o lduu y o lu n d ak i h ipotezim i bile oluturm utum . O na, e sa
snda bu n a resm i olarak ilkel yorum d em ediim i, fak at in san
bilim sel adan avc ve toplayc toplum larn d n y a g r
o larak ad lan d rd m syledim .
D on Ju an n efesi kesilen e dek gld.
A slnda, o la an farkndalk d u rum unda m yoksa ileri
fark n d alk d u ru m u n d a m daha kt olduunu b ilem iy o
90
TEN GELEN ATE
ru m , dedi. N orm al halinde p h eci deil am a skc d erece

de m antksalsn. Sanrm , tabii dnk gibi h er eyden fena
h ald e dehete dm en dnda, senden en ok iyice sol yann
iinde o ld u u n da h o lan y o ru m .
D aha b ir ey sylem em e frsat kalm ad an , bir tr k arla
trm a olarak eski grclerin y ap tk lary la yeni grclerin
b aarlarn ortaya koyacan, bu sayede kar k oyacam
fark lar h ak k n da daha geni b ir g re sahip o lm am sa lay a
ca n belirtti.
S onra eski grclerin uyg u lam alarn aklam aya devam
etti. D i er b yk bulgularndan birinin, b u n d an sonraki gizli
bilg iy le ilgili olduunu syledi: ate v e su. O nlar, alevlerin
ok acayip bir zelliini kefetm iler; alevler, insan v cu d u
nu, aynen su gibi bir yerden b ir yere tayabiliyorm u.
D on Juan buna parlak bulu diyordu. O na, bunun o lan ak
sz o lduunu k an tlayacak fizik kurallar olduunu belirttim .
H er eyi aklam asn bekleyip sonra b ir sonu karm am
tav siy e etti. A r m antksallm den etlem em i nk bunun
ileri fark n d alk durum um u etk iled i in i belirtti. B u dsal e t
k ilere tepki verm ekten ok ken d i tuzam a dm ekti.
E ski T olteclerin, aka g rm elerin e ram en, ne g rd k
lerin i an layam adklarn aklayarak devam etti. B ulgularn,
b y k b ir oyu nun paralar olarak b irb irin e ba lam ay a zah
m et etm eden kullanm lard. A te ve su sn flan d rm asn d a
atei, s ve alev, suyu da slaklk ve akkanlk olarak ay r
m lar. Is ve slakl birbiriyle b a lay p az nem li zellik ler
dem iler. A levleri ve akkanl nem li ve sihirli zellikler
say m lar ve bedenin bir yerden bak a b ir yere tanm as, o r
g anik o lm ay an alem e geii iin kullanm lar. B u tr yaam
h ak k n d ak i b ilg ileri ile ate ve su uygulam alaryla, eski g r
c ler dn olm az ekilde b ir b ata a saplanp kalm lar.
D o n Juan, organik olm ayan v arlk larn k efin in yeni g
r c lerin g z nde de allm adk o ld u u n a ancak onlarn d u
ru m a eski g r clerin inandklar gibi b ak m ad n a dair beni
tem in etti. K en dilerini, d ier b ir yaam tryle b ireb ir iliki
iin d e bulm ak, eski g r c lere yanl bir y aralanm azlk hissi
NORGANK VARLIKLAR
91
verm i ki bu da o nlarn felaketi olm u.

O ndan, ate ve su tek n ik lerin i d ah a detayl aklam asn
istedim . E ski g rclerin bilg ilerin in ayrntl olduu k adar
yararsz olduunu ve bu yzden sadece ana hatlarn a k la
yacan syledi.
Sonra, st ve alt u y g u lam alarn zetledi. st rzgar, y a
mur, yldrm , bulutlar, gk grlts, gn ve gne h ak
kndaki gizli b ilg ilerle ilgiliydi. A ltla ilgili b ilgi sis, yeralt
kaynak sular, bataklklar, im ek, deprem , gece, ay ve
ay hakkndayd.
G rlt ve sessizlik, sesin v e sakinliin ku llan m ile ilg i
li gizli b ir b ilg in in blm leri, h arek et eden ve sabit duran,
hareket ve h arek etsizli in gizli y n leriy le ilgili u y g u lam alar
d.
O na, bu ana h atlary la bah setti i tekniklerden herhangi
biri h akknda b ir m ek verip verem ey ece in i sordum . B ana
y llar b o y u n ca d zin elerce sefer b unlar gsterm i olduunu
syledi. Yapt h er eyi m an tk sal olarak aklam old u
um da srar ettim .
Y ant verm edi. Ya sorduum so ru lara kzm t ya da ciddi
bir ekilde iyi b ir m ek aram akla m eguld. B ir sre sonra
glm sedi ve u y g un rnei ak ln d a canlandrdn syledi.
A k lm d ak i rnek, bi ak arsuyun s sularnda ilem e g e
irilm eli, dedi. G e n a ro nun ev in in y ak n n d a byle bi tane
var.
B enim ne y apm am lazm ?
Sen orta bo y bi ay n a b u l.
ste in e arm tm . E ski T olteclerin aynalar b ilm e d i i
ni syledim .
B ilm iy o rlard , diye glerek kab u l etti. B u, benim v e li
n im etim in tek n i e bi ilavesi. E ski gr c lerin srf yanstan bi
yzeye ihtiyac v ard .
Tekniin, p arla k bir yzeyi s akan bir suya d ald rm ak
tan ib aret o ld u u n u aklad. Y zey, grnt yan stm a k a p a
sitesi olan, yass h erhangi b ir cisim olabilirdi.
92
TEN GELEN ATE
O rta bo y bi aynaya uyacak, m etal lev h ad an dayankl bi

erev e yap m an istiy o ru m , dedi. Su geirm ez olm al yani
k atran la sv am aksn. K endi ellerinle y apm an lazm . Y aptn
da, bu ray a getir. O rdan devam e d e riz.
N e olacak don J u a n ?
E n d ielenm e. E ski T olteclerin u y g u lam alarn n rneini
b an a sen k en d in sordun. B en de ken d i v elin im e tim d e n ayn
istekte bu lu n m u tum . Sanrm bunu herkes bi n o k tad a sorar.
V elinim etim k en d isin in de ayn eyi yaptn sylem iti.
O nun v elin im eti, nagual Elias, ona bi rnek gsterm i, v eli
n im etim sonuta b an a aynsn gsterdi v e im di b en de sana
onu g sterece im .
V elinim etim b an a rnei verdii zam an nasl yaptn
bilm iyordum . im di biliyorum . Bi gn sen ken d in de tek n i
in nasl iled i ini bileceksin; tm bunlarn ark asn d a yatan
an lay acak sn .
D on J u a n n L os A n g e le sa, ev e d n m em i ve ayna e re
vesini o rada yapm am istediini sanm tm . leri farkndalkta olm azsam , bu ii yapm ann benim iin o lan ak sz olacam a
dair fikrim i belirttim .
Bu fik rin d e akla yatm ayan iki ey v ar, dedi. B irincisi;
u andaki gibi ben, G enaro veya nagual g rubundaki herhangi
bi sava g nn h er saati sana bakm ad srece ileri fa rk n
d a l a k alp ilev grm ene olanak yok. D ieri, M ek sik a Ay
deil. B u rad a da h rd av atlar var. O a x a c a y a gidip gereken
h er eyi alab iliriz.
E rtesi gn ehre g ittik ve ereve iin g erekecek tm p a r
alar aldm . H epsini ufak b ir cret k arl n d a b ir dem irci
d k k an n d a birletirdim . D on Juan, onu arabam n bagajna
ko y m am syledi. G z ucuyla bile bakm am t.
A k am st G e n a ro nun evine doru y ola ktk v e sabah
erkenden oraya vardk. G e n a ro yu aradm . O rada yoktu. Ev
terk edilm i gibiydi.
G enaro bu evi n eden tu tu y o r? diye sordum don Ju a n a.
NORGANK VARLIKLAR
93
B erab er yay o rsunuz deil m i?

D on Juan yantlam ad. B ana garip b ir bak att ve gaz
lam basn yak m ay a gitti. K aranlk o d ad a yalnzdm . D alar
daki uzun, y lankavi yoldaki y o lcu lu u m u za atfettiim byk
bir yorg u n lu k vard stm de. U zan m ak istiyordum . K aran lk
tan G e n a ro nun yayglar n erey e k o y d u u n u grem iyordum .
Y aygdan b ir bee ayam taklverdi. Ve sonra G e n a ro nun
bu ev i niye tuttuunu anladm ; o laan fark n d alk lar srasn
da o rad a yaayan erkek m ezler P ab lito , N esto r ve B enign o ya bakyordu.
K ey ifli h issediyordum ; artk y o rgun deildim . D on Juan
lam b ay la ieri girdi. A ym am dan b ah sed in ce n aslsa uzun s
re an m sam ay aca m iin fark etm ey ece in i syledi.
O na aynay gsterm em i istedi. M em n u n grnd ve h afif
o lm asn n y an n d a dayankl da old u u n u belirtti. K rk be
san tim etre u zu n luunda, otuz be san tim etre geniliindeki
aynann ark asn a alim inyum m etal levhay m etal iv ilerle
m onte etti im i fark etm iti.
B en aynam iin tahta bi erev e y ap m tm ,dedi. Bu
b en im k in d en ok daha iyi grnyor. B enim erevem hem
hantal hem de ok k rlg an d .
im di ne y ap acam z an latay m , d iye devam etti, ay
n ay incelem esi bitince. Ya da belki ne yapm ay d en e y ece i
m izi dem eliyim . kim iz beraber, bu aynay evin y aknndaki
akarsu y u n y zey in e yerletireceiz. A m acm z iin yeterince
geni ve s o ra s.
Tasar, suyun akkanlnn b asn yap arak bizi baka
bi y ere g t rm esi.
B en d ah a herh angi b ir yorum y ap m adan v ey a soru so rm a
dan, b an a g em ite benzeri akan b ir suyu kullanp srad al
g lam a baarlar elde ettiim i anm satt. B irka k ez sanrsal
b itkilerin zerim d e yaratt etk iler sonucu, K uzey M ek si
k a daki evinin ark asndaki sulam a k an a ln a b att m d a tecr
be ettik lerim d en bahsediyordu.
G r c lerin , farkndalk h ak k n d a b ild ik lerin i sana anla
94
TEN GELEN ATE
tan a k ad a r sorularn sak la, dedi. O zam an, sana an lattk la

rm b ak a bi k altnda anlayacaksn. A m a nce, u su l m
ze gre d evam ed elim .
Y akndaki suya yrdk ve yass, m ey d an a km tala
rn olduu b ir y er seti. O rada, suyun am acm za uygun o la
rak y eterince s olduunu syledi.
N e olm asn b ek liy o rsu n ? d iye sordum
o lduum skntl bir havayla.
etkisi altnda
B ilm em . B ildiim tek ey n e yapm aya alacam z.

A ynay ok dikkatli am a sm sk tutacaz. O nu yum u ak a
suy u n y zey in e y erletireceiz ve sonra dibe insin diye b ra
kacaz. S onra dipte onu tutacaz. K ontrol ettim . O rada, p a r
m ak larm zla kazp aynann altndan sk ca tutm am za y ete
cek k ad ar b alk var.
S akince akan suyun ortasnda suyun yzeyi stndeki
yass b ir k ay ay a m elm em i ve iki elim le aynann b ir u c u n
dan, n ered ey se kelerin d en tutm am istedi. O da yz bana
d nk o larak m eldi ve aynay b en im tuttuum gibi tuttu.
A yna dibe b atsn diye braktk ve sonra kollarm z d irse im i
ze k ad ar su y a daldrp, onu yakaladk.
K en d im i dncelerden arndrp aynann yzeyine g z
m d ikm em i em retti. D efalarca b u rad a iin p f noktasnn,
h ib ir ey d nm em ek olduunu syledi. Israrla ay naya
baktm . Sakin aknt, don Juan ve b en im yzlerim izin y an s
m asn h afife k artryordu. G zm birka dak ik a aynaya
d ik tikten sonra, ay nada onun ve b en im yz im gelerim iz daha
b elirg in lem i gibi geldi bana. A ynann d a boyutlar byyp
n ered ey se b ir m etre k are olm ua benziyordu. A knt durm u
ve ayna sanki suyun stndeym i gibi duru grnyordu. D a
ha da garibi y an sm alarm zn netliiydi. Sanki suratm a, b o
yut deil fakat od ak lan m a olarak b y tele baklr gibiydi.
A ln d erim in gzeneklerini grebiliyordum .
D on Juan, sakince kendi g zlerim e ya da onunkilere g z
lerim i d ik m em em i, b ak larm y ansm alarm zn herhangi
bir p aras zerin d e o d aklam adan gezdirm em i fsldad.
NORGANK VARLIKLAR
95
G zn d ikm eden bakn sab itle! diye kuvvetli b ir f

sltyla st ste em retti.
S ylediini, b elirgin k artln zihnim de tartm ak iin
du rak sam ad an yaptm . O an iim de bir ey o aynada y ak a la n
d ve k artlk anlam kazand. G zlerini dik m ed en b ak lar
n sabitlem ek m m k n diye dndm v e bu dnce k a
fam da olutuu an, don Juan ve b en im k in in y annda bir kafa
daha grnverdi. A ynann aa tarafnda, benim solum a
doruydu.
T m v cu d u m sarsld. D on Juan sakinlem em i, korku
veya aknlk g sterm em em i fsldad. Tekrar, yeni gelene
gzlerim i d ik m ed en d ikkatlice b ak m am em retti. S oluklanp,
aynay b rak m am ak iin inanlm az b ir ab a h arcyordum . V
cudum , batan ayaa titriyordu. D on Juan, tek rar kendim i
toplam am fsldad. O m zu y la defalarca drtt beni.
Yava yava k o rkum u denetleyebildim . nc k afay a
dikkatlice bak tm ve zam an la b unun b ir insan ya da hay v an
k afas o lm ad n n ay rd n a vardm . A slnda, bu bir k a fa bile
deildi. sel d e ikenlii olm ayan bir ekildi. B u d nce
aklm a g eldiinde, annda bunu dnenin ben olm ad m n
ayrdna vardm . A yrm sam am da b ir dnce deildi. D eh et
bir endie an g eirdim ve sonra kav ran m az b ir eyi anladm .
D n celer k u la m d a b ir sesti!
G r yo ru m ! d iye ngilizce bardm , am a hi ses y o k
tu. E vet, g r yo rsu n , dedi ku la m d ak i ses spanyolca.
K en d im d en b yk b ir k u v v etin k ap a n m a k sld m h is
settim . A c h atta strap duym uyordum . H ib ir ey h issetm i
yordum . B ir p h e krnts duym adan, ses yle s y led i i iin
isten ve d ay an k llk la bu g ten k u rtulam ayacam b iliy o r
dum . lm ekte o ld uum u anladm . O tom atik olarak d o n Jua n a bak m ak iin gzlerim i kaldrdm ve g zlerim izin b u lu
tuu an, k u v v et b en i brakt. zgrdm . D on Juan, n elerd en
getiim i tam o larak bilirm i gibi b an a glm syordu.
A yaa k alk t m n ayrdna vardm . D on Juan, suyunu
aktm ak iin aynay k esin d en tutuyordu.
96
TEN GELEN ATE
S essizce eve doru yrdk.

E ski T oltecler, bulgularndan b y len m ile rd i, dedi don
Juan.
N ed en olduunu an lay ab iliy o ru m , dedim .
B en d e , diye karlk verdi don Juan.
B eni iin e alm olan kuvvet yle g lyd ki, saatler
so n rasn a k ad ar konum am , h atta dnm em i o lan ak sz la
trd. B eni, tam am yla irade d dondurm utu. Ve buzlarm
zam an la azar azar zlp eridi.
K endi isteim izle herhangi bir m d ah ale d e b u lu n m a
d an , diye d evam etti don Juan, bu eski Toltec teknii, senin
iin iki k sm a blnd. B irinci blm , senin ne olup bittiine
alm an iindi sadece. kincisinde, esk i gr c lerin p ein e
dt eyi b aarm ay a a la ca z.
G erek ten orada ne oldu, don J u a n ? diye sordum .
ki yorum var. S ana nce eski gr c lerin y o rum unu an
lataym . O nlar, suya daldrlan parlak bi nesnenin yansyan
yznn suyun erkini arttrdn dndler. O nlar, su k tle
sine bakarlard ve yansyan yzey, ilem lerini h zlan d rm ay a
yardm c olurdu. O nlar, gzlerim izin bilin m ey en e giriin
anahtar o ld u u na inandlar; suya bakarak, gzlerin yolu a
m asn sa ly o rlard .
E ski gr clerin suyun slaklnn sadece nem lendirip
slattn fakat suyun akkanlnn d evindirdiini g z le m
lediklerini syledi. A ltm zdaki dier k atm an lar aratrm ak
iin aktn, zannetm iler. S uyun bize sadece yaam iin d e
il alttaki d ier k atm anlara bir ba, bir yol olarak verildiine
in anm lar.
A ltta ok katm an var m ? diye sordum .
E ski grcler, yedi kat say m lard , diye yantlad.
Sen kendin de b iliy o r m usun onlar, don Ju a n ?
Ben, yeni dnem g rclerdenim ve bunun iin g r
m fa rk l, dedi. B en sadece sana eski grclerin ne y a p
tn g steriy o r ve n ey e inandklarn s y l y o ru m .
K endi g r lerinin farkl o lm asnn eski gr c lerin u y
NORGANK VARLIKLAR
97
g u lam alarn n geersiz olduu an lam n a gelm ediini belirtti;

onlarn yorum u yanlt, am a do ru larn n o n lar iin u y g u la
m al deeri vard. Su uygulam alar srasnda, suyun akkan
ln k u llan arak b izim y aad m z katm an d an alttaki h er
hangi yedi k atm an dan birine ya da old u u m u z k atm anda su
boyunca istenilen yne bedenen g id ileb ilece in d en em in o l
dular. B u n a gre, b izim k atm zd a b ir y erd en bir yere gitm ek
iin akan suyu ve derinlere gitm ek iin de d erin gl sularn
veya su k u y u larn d ak i sular kullandlar.
S ana gsterd i im teknii k u llan rk en iki eyin p ein d ey
diler, diye srdrd konum asn. B i taraftan, suyun ak
kanln h em en alttaki ilk k atm an a gitm ek iin kullandlar.
D ier taraftan, onu bu ilk katm an d ak i canl v arlk larla yz
yze b u lu m ak iin kullandlar. A ynadaki o k a fa gibi ekil b i
ze gz atm ay a g elen o yaratklardan b iriy d i.
O zam an sahiden v arla r! diye h ay retle bardm .
K esin lik le y le, diye k arlk verdi.
E ski gr c lerin, u sullerine y ap p kalm alarn d ak i hatal
srarlarndan zarar grdn syledi, am a bulduklar h er ne
ise geerliym i. O nlar, o y aratk lard an biriyle bulu m an n en
em in yolunun b ir su ktlesi k an aly la o lduunu b u lg u lam
lar. Suyun h acm i hi fark etm iyorm u; b ir okyanus ya da bir
kk gl ayn am aca hizm et edebilirm i. K endisi, slan m ak
tan n efret etti i iin ufak bir akarsu sem i. Ayn sonular bir
gl v ey a b y k b ir n eh ird e de alabilirm iiz.
D i er yaam , insanlar arnca n eler olduunu g rm ek
iin g eliy o r, diye devam etti don Juan. B u Toltec teknii,
onlarn k ap larn tklatm ak gibi. E ski grcler, suyun d ib in
deki bu p arlak y zey in bi yem v e bi p en c ere gibi i g rd
n syler. B y lece insanlar ve o y aratk la r p encerede b u lu
urlar.
B ana, o rd a o lan bu m u y d u ? diye sordum .
E ski g rcler, senin suyun erki ve ilk k atn k u vvetine
ilaveten p en c ere d ek i yaratn m an y etik etk isiy le ekildiini
s y ley eb ilirler.
98
TEN GELEN ATE
A m a ku lam da lm ekte olduum u syleyen b ir ses

d u y d u m , dedim .
Ses haklyd. lyordun ve orada olm asaydm yle o lu r
du. Toltec tekniklerini uy g u lam an n tehlikesi budur. A r e t
k in fakat ou zam an ldrcdrler.
O na dehete dtm itiraf etm ek ten utandm s y le
dim . nceki gn ekli aynada g rm ek ve o beni kap lay an
k u v v eti etrafm da hissetm ek bana ok fazla ey kantlam t.
Seni telalandrm ak istem em , dedi, am a sana daha hibi ey olm ad. E er bana olan ey sana o lacak lara yol g ste
recekse, en iyisi sen k endini hay atn n okuna hazrla. im di
k endi ken d in e titrem en, yarn k o rk u d an lm enden iyidir.
K orkudan o k ad ar dehete dtm ki aklm a gelen so ru la
r bile seslendirem edim . Y utkunm akta zorlanyordum . D on
Ju an k s r k lerle k esilene dek gld. S urat m orard. S esim
yerine geldiinde, sorularm n h er biri yeni bir kah k ah a frt
nas balatt.
T m bunlarn benim iin ne k ad a r kom ik olduunu b ile
m ezsin , dedi sonunda. S ana glm yorum . Bu durum a g
lyorum ... V elinim etim benim de ayn deneyim den g em em i
salam t ve sana bakarken kendim i grm em e engel o lam
y o ru m .
O na m idem in bulandn syledim . B ana bunun n orm al,
k o rk m an n doal olduunu ve k o rk u y u denetlem enin yanl
ve anlam sz o lduunu syledi. E ski gr c ler k o rkudan p a
nik olm alar gerekirken, korkularn bastrm a d uygusuna tu t
sak olm ular. Y aptklar ii d urdurm ak ya da rahatlatan b iri
k im lerini terk etm ek istem ed ik lerin d en bunun yerine k o rk u
larn denetlem iler.
A ynayla baka ne y ap a ca z? diye sordum .
O ayna, seninle dn srf b aktn yaratn, yz y ze b u
lum as iin k u llan la cak .
Yz yze bulum ada ne o lu r?
Bi tr y aam n, insan cinsinin, bi bak a yaam tryle
k arlam asd r. E sk i g r c le r bu du ru m , suyun a k k a n l
NORGANK VARLIKLAR
99
nn ilk katn d an bi yaratkla insann bulum as derler.

E ski grclerin, altm zdaki y edi k at, suyun akkanl
nn katm an lar saydklarn aklad. O nlar iin b ir kaynan,
sylenem ez nem i varm nk bu durum da suyun ak k an
lnn tersine dndrldn ve d erin d en y zeye gittiini
dnyorlarm . B unu, dier yaam t rlerin in baka d z
lem lerden bize bakp, bizi incelem eye gelm eleri iin bi ara
o larak k abul ediyorlarm .
Bu bak m d an eski grcler y an lm y o rd u , d iye devam
etti. Tam on ikiden vurm ulard. Yeni gr c lerin dost d e d i
i varlk lar su k u y u lar etrafnda gr l rler.
A ynadaki y aratk bir dost m u y d u ? diye sordum .
Tabii ki. A m a k u llan lab ilecek bi tane deil. G em ite
sana tan tt m d o st gelenei d o rudan eski g r c lerd en g e
lir. D ostlarla m u cizevi iler y ap tlar am a k en d ileri gibi insan
olan g erek d m anlar geldiinde yap tk larn n h ib i deeri
kalm ad .
O yaratk lar dost old u u n a gre, o k teh lik elid irler, d e
dim.
B iz in san lar k ad a r tehlikeliler, n e d ah a ok ne de a z .
B izi ld reb ilirler m i?
D o ru d an ld rem ezler am a kesin lik le k o rk u d an lm e
m ize sebep olabilirler. S nrlar kendi k en d ilerin e g eeb ilirler
ya da sadece p en cerey e gelirler. u ana k ad a r anlam o lab i
lecein gibi, eski T oltecler de pen cered e durm adlar. tesine
gem ek iin tu h a f y o llar buld u lar.
T ekniin ikin ci uygulam as, benim rah atlay p i k a rm a a
m du rd u rm am n iki k at daha uzu n srm esi dnda, tam am y
la ilki gibi geti. B u olduunda, don Juan ve b en im y zleri
m izin y ansm as an n d a durulat. O nunkinden ben im k in e
belki b ir saat b o y u n ca baktm . D ostun h er an g rnm esini
bekledim am a h ib ir ey olm ad. B oynum aryordu. Srtm
tutulm u, b acak larm h issizlem iti. K ayann stne diz
kp srtm n arsn biraz geirm ek istiyordum . D on Juan,
100
TEN GELEN ATE
dost belird i i an d a rah atszl m n kay b o laca n fsldad.

T am am yla haklyd. A ynann k esin d e y u varlak b ir ek
lin g r n m esin e tank olm ann oku, tm rah atszl m d a
tt.
im di ne y ap y o ru z ? diye fsldadm .
R ah atla ve bakn herhangi bi eye bi an b ile o lsa o d ak
lam a, diye cevaplad. A ynada g rnen h er eyi izle. G z le
rini dik m ed en d ikkatlice b a k .
S y led ik lerini y erine getirdim . A ynann iinde k alan h er
eye k sa b ir bak attm . K u la m d a garip b ir v zld am a v a r
d. D on Ju an allm ad k bir k u v v et tarafn d an sarldm h is
sedersem , b ak larm saat ynnde yuvarlam am fsldad;
fak at h ib ir artla kafam kaldrp ona bak m am am st n e b a
sarak syledi.
B ir an so n ra aynann b izim suratlarm z ve y u v arlak ekil
d en fazlasn yansttn fark ettim . Y zey i kararm t. Y oun
m o r b ir n lekeleri grnyordu. G ittike bydler. S im
siyah lek eler de vard. S onra, grdm ey ay n d a b ir
gece bulutlu g k y z n n yam yass b ir resm i gibi bir eye d
nt. B irdenbire, tm y zey sanki harek et eden b ir resim m i
gibi oda a y ak lat. Yeni grnt, derin lik lerin boy u tlu n e
fes kesen b ir g rntsyd.
B enim iin bu grn t n n g rkem li ek icili iy le sav a
m an n k esin lik le o lanaksz o lduunu biliy ordum . B eni iine
ek m ey e balad.
D on Juan, k u v v etle, canm k u rtarm ak u ru n a gzlerim i
y u v arlam am fsldad. H arek et annda rah atlam a yaratt. Ye
n iden bizim v e dostun yansm alarn ayrt edebiliyordum .
S onra d o st k ay b o lu v erd i v e aynann d i er yan n d a tek ra r g
rnd.
D o n Ju an tm g cm le ay naya aslm am em retti. S akin
olm am ve ani bir h arek ette b ulunm am am iin uyard.
N e o laca k ? diye fsldadm .
D ost, k p g elm ey e ala cak , d iye yantlad.
B u n u s y le r s y le m e z g l b ir e k i h isse ttim . B ir
NORGANK VARLIKLAR
101
ey kollarm b irdenbire ekti. eki aynann altndand. er

ev en in her nok tasna eit bask yaratan b ir em i gc g ibiy
di.
A ynay skca tut am a sakn k rm a , diye em retti don Ju
an. E m m eye kar koy. D ostun aynay o k derine b atrm as
na izin v erm e .
zerim izdeki aa eken ku v v et m uazzam d. P arm ak la
rm n krlacan veya dipteki talardan p aram p ara o laca
n hissediyordum . B ir noktada, don Ju an ve ben, dengem izi
kay b ettik ve yass k ayalardan ak arsuyun iine indik. Su b a y a
sd am a d o stun aynann erev esi evresindeki a lk a la
m as sanki b yk bir rm aktaym z k ad a r korkuntu. Su
ay ak larm zn etrafnda delice g ird ap lar yapyordu am a ay n a
daki im gelere b ir ey olm uyordu.
D ik k at e t! diye bard don Juan. te g eliy o r!
ekm e, alttan gelen bir itm eye dnt. B ir ey aynann
kenarn yakalyordu; b izim tuttuum uz erevenin dndan
deil, cam n iinden. C am yzeyi sanki ak bir pencereydi
ve b ir ey v ey a biri iinden trm anyordu.
D on Ju an ve b en u m u tsu zca kar koyuyorduk; ya aynay
yukar ek ild i in d e itiyor ya da aa doru ek ild i in d e y u
k arya k ald ryorduk. ki bklm halde, orijinal yerim izden
aknt ynnde aa y a doru y av aa hareket ediyorduk. Su
daha d erin ve dip k ay g an talarla kaplyd.
H adi aynay sudan kartalm d a onu sallayp sy ralm ,
dedi don Ju an sert b ir sesle.
G r lt l alk alan m a srekli devam etti. Sanki ko sk o ca
bir bal plak ellerim izle yakalam tk ve evrede lgnca
yzyordu.
B an a yle geldi ki, ayna aslnda bir kulukayd. G arip bir
ekil, gerek ten de yu m u rta gibi iinden km aya alyordu.
K ulukann k en arna m u azzam b ir arlkla d ayanyordu ve
don J u a n la b enim suratm zn y ansm asn y erinden o y n ata
cak k ad ar bykt. A rtk bizi grem iyordum . S adece kendini
yukar itm eye alan b ir cism i ayrt edebiliyordum .
102
TEN GELEN ATE
A yna artk dipte yatm yordu. P arm aklarm k ay a la ra b ast

rlm yordu. Ayna orta derinlikteydi, d ostun v e b izim birbirine
kar koyan k u vvetlerim izle duruyordu. D on Juan, ellerini
aynann altna yayacan ve h zla onlar y akalayp k o lla rm
z birletirerek aynay m anivela gibi alttan k ald rm am z s y
ledi. B raktnda, ayna yana doru eildi. H zla ellerin e
uzandm am a altta hibir ey yoktu. K ararszlm biraz uzun
srd ve ayna ellerim den utu.
Yakala onu! Y akala onu! diye bard don Juan.
A ynay tam kayalara decekken yakaladm . S udan k ar
dm , am a yeterince hzl deildim . Su, yapkan gibiydi. B en
aynay dar ekerken ar lastiim si bir cism in parasn da
ektim ki o da aynay ellerim den geri suya ekti.
D on Juan, olaanst b ir eviklikle, aynay yakalad ve
k o lay lk la ken arndan ekip kard.
H ayatm da hi byle bir m elan k o li k rizin e tu tu lm am
tm . B elirgin bir dayana o lm ayan b ir hznd bu; aynada
grdm d erinliklerin ansna balyordum . im d ek i d u y
gu o d erin lik ler iin ar b ir hasret ile onlarn d o n d u ru cu y al
n zlnn k eskin k o rkusunun karm yd.
D on Juan, savann yaam nda, ortada b ir neden o lm a
d an h z n len m enin gayet doal olduunu belirtti. G r c le
re gre , b ilinenin snrlarnn krld yerde parlak yum urta,
b ir enerji alan olarak son var noktasn, duyum sarm . K o
zann dndaki sonsuzlua esasl bir bak, m ev cu d iy et k e y
finin bozulm as iin yeterliym i. S onucu ndaki m elankoli,
bazen o k ad ar youn olurm u ki lm e neden olabilirm i.
M elankoliden k u rtu lm an n en iyi yolunun on u n la dalga
gem ek olduunu syledi. A layl bir tonla, ilk dikkatim in,
dostla tem asm da bo zu lan dzeni onarm ak iin elinden g ele
ni yaptn izah etti. M an tk yolu y la onarlam ad n d an , ilk
dikkatim tm g cn hzne od ak lay arak yapyordu bunu.
Ona, yine de b unun m elan k o lin in v ar olduu gereini
d e itirm ey eceini syledim . B una anlay gsterm ek, k e y if
NORGANK VARLIKLAR
103
siz ve k ederli olm ak, o derinlikleri an m sad m d ak i yalnzlk

h issinin paralar deildi.
S onunda bi ey iine ilem eye b aly o r, dedi. H ak l
sn. S o n su zlu k tan daha yalnz bi ey yoktur. Ve bizim iin in
san o lm ak tan daha rahat bi ey yoktur. B u da aslnda baka bi
eliki -insan nasl hem insanlk b a larn ko ruyup hem de
tam am y la m u tlu lukla ve am al olarak sonsuzluun m utlak
yalnzl n a atlabilir? Bu bilm eceyi zd n d e sonuncu
y o lcu lu u n a h azr o lacak sn .
O zam an, h zn m n sebebini kesin lik le anlayabildim . Bu
unutup bir d aha ayrdna varana k ad ar tek rar eden b ir histi
bende: aynada yansm grdm k en d i-iin d ek i-ey in en
ginliine k arlk insanln cezalandrcl.
n san lar gerekten bir hi, don Ju a n , dedim .
K esin lik le ne dndn b iliy o ru m , dedi. Tabii, biz
hiiz, am a bu k esin bir m eydan ok u y u u n d a tem eli, biz h i
ler sahiden sonsu zluun yaln zl y la yz yze g eleb iliriz.
K onuyu b ir anda kesip deitirdi, azm gelecek sorum u
sylem ek zerey k en ak kalm t. D o stla dalam z tart
m aya balad. H er eyden nce, d o stla uram z b ir aka d e
ildi. lm k alm m eselesi deildi belki am a bir piknik de
deildi.
O teknii se tim , diye srdrd, nk v elinim etim
bana onu g sterm iti. O ndan b an a eski grclerin tekniinin
bir rneini v erm esini istediim de n ered ey se g lm ekten k a
sklar atlam t: ricam ona o k ad a r k en d i den ey im in i anm
satm ki. O n u n v elinim eti, nagual E lias da ona tekniin sert
bi u y g u lam asn y ap m t.
D on Juan, ken disi aynann erevesini tahtadan yapt
iin b en d en de ayn eyi istem esi gerek ti in i am a velinim etininki de y le o ld uundan ereve daha dayankl olursa ne
olacan m erak ettiini syledi. H er ikisinin de ereveleri
krlm t ve ik isin d e de dost kp gelm iti.
K en d i d ala srasnda dost ereveyi paralam t. O ve
velinim eti, ay n a suya batp dost iinden karken, tah tan n iki
104
TEN GELEN ATE
p arasn n k en arn d an tutup kalakalm lard.

V elinim eti onlar n e tr bir b elan n beklediini b iliy o r
m u. A ynadaki y an sm alarn d a d o stlar esasn d a korkutucu
d eillerm i nk onlar sadece bir ekil, bir t r k tle olarak
g rlrlerm i. A m a dar ktklarnda, sahiden k o rk u n g
r n m elerin in yan sra b aa fena bela olurlarm . D o stlar bir
k ere k en d i k atlarn d an kt m geri dnm eleri de o k zorm u.
B unun ayns, insan iin de geerliym i. G rcler, o y aratk
larn k atm a g irm eye cret ettik leri takdirde, b yk olaslkla
o nlardan b ir d aha hi hab er alnm azm .
B enim aynam , dostun k uvvetiyle p aram p ara o lm u tu ,
dedi. A rtk p encere yoktu, dost geri dnem ezdi, b y lece b e
nim arkam dan geldi. G erekten y u v arlanarak arkam dan k o
valad beni. E lim ayam a dolam , son hz kap korkuyla
baryordum . C in arpm gibi aa yukar k o u tu ru y o r
dum . T m bu zam an b oyunca dost bi m etre bile uzam da
d e ild i.
D on Juan, velin im etin in onun arkasndan kotuunu sy
ledi, am a ok yal olduundan yeterince hzl hareket edem iy orm u; yine de don J u a n a geriye dn yapm asn s y lem e
yi akl etm i de, o da bu ekilde dosttan k u rtulm ak iin nlem
alabilm i. B ararak, b ir ate yakacan ve her ey hazr o la
na k ad ar don J u a n n daireler izerek kom asn sylem i.
D on Juan k o rk udan delirm i halde bir tepe etrafn d a koarken
k u ru dallar to p lam ay a gitm i.
D on Ju an dne dne koarken, velinim etinin b t n b u n
lardan h o land d n cesin in aklna geldiini itira f etti. Ve
linim etinin, ak la g elebilecek h er durum dan tad alabilecek bir
sava o lduunu biliyorm u. B undan neden alm anm ki?
B ir an iin v elin im etin e o denli kzm ki dost onu k o v alam a
y b rakm ve don Ju an kesin b ir dille velinim etini kt n i
y etlilikle sulam . V elinim eti cevap verm em i am a don Jua n n ark asn d an ikisinin zerine karalts ken dosta bakp
h akiki b ir d eh et ifadesi taknm . D on Ju an btn k zg n l
n unutup tek rar dnerek ko m ay a balam .
V elinim etim , sahiden eytani bi ihtiyar ad a m d , dedi
NORGANK VARLIKLAR
105
don Juan g lerek . O iinden glm esini renm iti. S u ratn

dan hi belli olm azd, alyorm u gibi ya da fkeden ld r
m gibi davranabilirdi am a aslnda glerdi. O gn, dost beni
dne dne kov alarken, v elin im etim orad a durup kendini su
lam alarm a kar savundu. U zun k o n u m asn n ksa p arala
rn nnden her ko arak g eiim de duyuyordum . B u b itti
inde baka bi uzun k o num ann p aralarn duydum ; bi sr
odun toplam as g erektiini, dostun b y k olduunu, atein
dost k ad ar b yk olm as g erektiini, bu m anev rann ie y ara
m ay abileceim sylyordu.
S adece ld rtan korkum devam ettirdi beni. Sonunda,
yorgunluktan lm ek zere o lduum un ayrdna vard; atei
yakt ve alevlerle beni dosttan k o ru d u .
D on Juan atein yan n d a tm gece kald k larn syledi.
En kt zam an v elin im eti biraz daha kuru dal aram ak iin
uzaklap onu yalnz b rak t n d a geirm i. O kad ar korkm u
ki T an rya bilgi y olunu brakp b ir ifti olaca szn v er
m i.
Sabah, tm erk em i t k ettik ten sonra dost beni atee sr
m eyi baard ve b aya kt y a n d m , diye ekledi don Juan.
D osta ne o ld u ? diye sordum .
V elinim etim , ona ne old u u n d an bana hi sz e tm ed i,
diye yantlad. A m a hala am aszca ortalarda dolanp geriye
dnm ek iin bi yol arad h issi iin d ey im .
T an rya v erd i in sze n e o ld u ?
V elinim etim , zlm em em i iyi bi sz verdiim i am a h e
nz byle bi sz du y acak k im se o lm adn, nk T an rnn
varolm adm , syledi. O lan h er ey K a rta ln yaylm laryd
ve o n lara sz v erm eye olan ak y o k tu .
D ost seni yak alasayd n e o lab ilird i? diye sordum .
K orkudan leb ilird im , dedi. Y akalanm ann n ey e sebep
olacan bilseydim b eni y ak alam asn a izin verirdim . O za
m an lar p ervasz bi adam dm . B i d o st seni y ak alad n d a ya
kalp krizi geirip l r ya d a o n u n la greirsin. S ahte bi v a h
ilikle bi anlk d alatan sonra dostun erkesi zayflar. D ostun
106
TEN GELEN ATE
bize y ap ab ilecei hibi ey yoktur v ey a tam tersi. B i b o lu k

la ay rlrz.
E ski grcler, dostun erk esin in yava yava azalm aya
balad anda erkini insana teslim etti in e inanrlard. Erk,
inanam yorum ! E ski grclerin dostlar, her yanlarndan
fkryordu ve dostlarnn erkinin hibi anlam y o k tu .
D on Juan, b ir k ere daha bu k ark l d zeltm en in yeni
g r c lere d tn aklad. O nlar, tek aslolan eyin k u
sursuzluk old u unu bulgulam lar, yani b am szlam erke.
E ski g r c ler arasnda gerekten de bazlar dostlar tara fn
d an k u rtarlm lar am a bu dostun erk in in k o ru m asy la deil;
daha ok, o insanlarn k u su rsuzluklarnn, d ier yaam t rle
rinin erk esin i k u llan m asn a olanak tam m asndanm .
Yeni grcler, ayn zam anda, d o stlar h ak k n d ak i en
nem li eyi b u lgulam lar: onlar in san lara neyin yararsz v e
ya yararl yaptn. Y ararsz d o stlar k i bun lard an say lam ay a
cak k adar varm , iinde bizim iim izd ek ilere e yaylm lar
bulun m ay an larm . B izden farkllklar nedeniyle tam am yla
ku llan lam azlarm . D i er d o stlar ki saylar old u k a azm ,
bize yaknlarm , yani arada b izim k ilere denk den baz y a
y lm lara sahiplerm i.
Bu tr, insan tarafndan nasl k u llan ly o r? diye sordum .
K u lla n m a k yerine baka bi k elim e b u lm aly z . diye
cevaplad. G r c lerle bu tr d o stlar arasn da olanlar, adil bi
erke d e i-to k u u d u r b en c e.
B u de i-toku nasl o lu r? diye sordum .
B irbirine e y ay lm lar say esin d e, dedi. Bu yaylm lar,
tabii ki insann sol yan farkm dalndadr; sradan in san n hi
k u llan m ad yanda. B u nedenle, d o stlar sa yan fa rk n d al
nn ya da m an tn tam am y la dn d a brak lm tr.
B irb irin e e yaylm larn ikisine de ortak bir alan v erd i i
ni syledi. S onra, alkanlkla, d ah a derin b ir ba kuru lu y o rm u ki bu iki yaam trnn de k arn a oluyorm u. G r c
ler, d o stun d nyevi olm ayan aydnlk ve hassasiyetinin p e in
deym i; onlard an ahane gzc ve ko ru y u cu olurm u. D o st
NORGANK VARLIKLAR
107
lar, insann d aha b yk olan erke alan n n peindeym i ve

h atta onunla k en d ilerini m ad d eletireb ilirlerm i bile.
B eni, d eneyim li grclerin bu e yaylm larla hepsini
odak lay an a k ad a r oynadklar k o n u su n d a tem in etti; dei-tok u o zam an oluyordu. E ski g r c ler bu ilem i anlam am
lar ve b enim de aynada grdm derinlere inm ek iin k ar
m ak b ak m a tek nikleri gelitirm iler.
E ski grclerin, aa inm elerine yardm c olan detayl
bi aletleri v ard , diye srdrd. B elleri etrafna b a lad k la
r zel sicim li bi ipti bu. T pa gibi gbee yerletirilen yum u
ak rein ey e b atrlm bi ucu vard. G r c lerin bi ya da bika y ardm cs olurdu; onlar dikkatli bak p kaybolduklarnda,
ipinden tutarlard. Tabii ki derin, duru bi glet veya gldeki
yan sm ay a dosd o ru bakm ak b izim ay n ay la y aptm zla k ar
latrlam ay acak k ad a r hayrete d rc ve tehlikelidir.
A m a sahiden bedenleriyle m i dibe in d ile r? diye sor
dum .
nsanlarn, zellikle farkndalklarm denetlerlerse, neler
y ap ab ilecek lerin e aarsn , diye yantlad. E sk i grcler
hatalyd. D erin lere yaptklar g ezin tilerd e m ucizevi eyler
buldular. D o stlarla k arlam ak o n lar iin ru tin d i.
Tabii im d iy e kadar, derinler d em em in lafn gelii o ld u
unu ayrt etm isindir. D erin ler y o k tu r sadece farkndaln
idare edilm esi vardr. M aa le sef eski g r c le r b u n u n ayrdna
hi v aram ad lar.
D on J u a n a d o stla ilgili kiisel d en ey im im ve d ostun su
daki alk alam a g cnden kay n ak lan an greceli in tih am a d a
y anarak dostlar ok saldrgan buld u u m u syledim .
P ek d e il, dedi. S aldrgan olacak yeterli erkeleri o lm a
d ndan deil am a d ah a ok farkl t rd e erkeleri olm asndan.
O n lar d ah a ok elek trik akm gibiler. O rganik v arlk larsa d a
ha ok s d alg alar gibidir.
A m a n ed en seni o kad ar zam an k o v a la d ? diye sordum .
Bu sr deil k i, dedi. O nlar duygularn e k ic ili in e k a
plyor. H ay v an sal korku onlar en ok cezb ed en ey; onlara
108
TEN GELEN ATE
uy an erke trn aa karyor. lerin d ek i yaylm lar h a y

vansal k o rk u y la canlanp toparlanyor. B enim k o rkum un
am an szl n d an dolay dost ark am d an geldi v ey a daha d o
rusu k o rk u m dostu yakalad ve b rak m a d .
D ostlarn, h er eyden fazla hayvansal korkudan h o lan
d k larn eski grcler bulm ular. H atta arya giderek in
sanlar am al olarak ldresiye k o rk u tarak dostlarna yem
yapm lar. E ski grcler, dostlarn insani hisleri o lduuna
em in m i am a yeni grcler bunu baka trl grm ler. O n
lar, d ostlarn duygularla aa kan erkenin ekiciliine k a
p ld n g rm ler ; sevginin etkisi n efret ve k edere eitm i.
D on Juan, o dost iin sevgi h issetse de, dostun yine p e in
den gelece in i am a ko v alam acan n tarzn n farkl olacan
ekledi. O na, e er korkusunu denetleseydi dostun onu k o v ala
yp k o v alam ay aca n sordum . K orkuyu denetlem enin, eski
g r c lerin b ir hilesi olduunu s y ley erek cevaplad sorum u.
O nu p aralara blp denetleyecek k ad a r biliyorlarm . D o st
larn nce k o rk u lary la balyor, sonra da korkularn azar
azar yem gibi d atarak onlar ken d ilerin e esir olarak tutuyorlarm .
E ski grcler, korkun in san larm , diye devam etti
do n Juan. G em i zam an k ullanm am am gerekir -bugn hl
korkunlar. G iriim leri herkesi ve h er eyi idare altna alp
h k m etm ek .
B ugn hl m , don Ju a n ? diye sordum , daha fazla
ak lam asn um arak.
G erekten llem eyecek dereced e k o rk m a olanan k a
rd m s y leyerek konuyu deitirdi. A ynann erev esin i
k atran la sv am a eklim in suyun cam n arkasna akm asn k e
sinlikle en g ellediini syledi. B unu, aynay dostun p arala
m asn d an k o ru yan sebep sayyordu.
N e fe n a, dedi. B u dostu sevebilirdin. Bu arada, bi n
ceki gn g elen deildi bu. kincisi m kem m el derecede y a
k n d san a .
Senin de baz dostlarn yok m u, don Ju a n ? diye sordum .
NORGANK VARLIKLAR
109
B ildiin gibi, ben velinim etim in d ostlarn a sah ib im , d e

di. O n lar iin v elin im etim in hissettik leriy le ayn eyi d uydu
um u syleyem em . Sakin, am a tam am yla ihtirasl bi ad am
d, erkesi dahil sahip olduu h er eyi savurganlkla datrd.
D ostlarn a baylrd. O nun iin dostlarnn erkesini k u llan m a
larna izin verip, k en d ilerin i m addeletirm eleri iten say l
m azd. T u h af bi insan ekli alan bi tanesi bile v ard .
D on Juan, d o stlara kar ta ra f tutm adn syleyerek d e
v am etti. V elinim etinin gsndeki yara iyilem eden ona
y apt gibi o n larn gerek tadn b an a daha gsterem em i.
B tn b u n lar v elin im etin in garip b ir adam olduu d n ce
siyle balam . D on Juan, ufak bir tiran n k u ca n d an daha
yeni kam k en , yeni b ir tanesinin tuzana dt n d en pheleniyorm u. N iyeti birka gnde toparlanm ay bekleyip
sonra da yal adam evde y okken kam akm . A m a yal
adam d n celerini okum u gibi bir gn gizli bir to n d a don
J u a n a en k sa zam anda iyilem esini ve ikisinin, bu zulm ve
ceza ek tiren d en k am alarn fsldam . S onra, k o rk u ve
g s zl k le titrey ip kapy savurup am yal adam v e can avarm s balk suratl bir adam sanki k ap ark asn d an onlar
dinlerm i gibi h em en ieri girm i. G elen g rim si-y eil renkteym i, k o ca b ir krplm ayan gz varm ve kap kadarm .
D on Ju an o k ad ar arp korkm u ki b aylm v e bu k o rk u
nun b y s n d en km as seneler srm .
D o stlarn sana yararl m , don Ju an ? diye sordum .
B u k arar v erm esi zo r bi ey, dedi. B az y n lerd en v e
linim etim in v erd ii d ostlar seviyorum . K av ranam az bi sevgi
verm e yetisindeler. A m a benim iin anlalm azlar. K a rta ln
y aylm lar o lan enginliklerde, olur da bi gn yalnz kalrsam ,
arkad alk ed eb ilm eleri iin v erild iler b an a .
7
B irleim N oktas
D on Juan, d o stla dalam dan sonra fa rk n d a l a ustalam a
ak lam alarn a birka ay ara verm iti. B ir gn yen id en b ala
d. B unu tu h af b ir olay balatt.
D on Juan, K uzey M e k sik a dayd. A kam styd. O ra d a
ki ev in e v arr varm az beni ileri fark n d al a kaydrm t. Ve
bir anda D on J u a n n yenilenm ek am acy la hep buraya, Sonor a ya g eldiini anm sam tm . B ir n agualn , lid er olarak fe v
k alad e so ru m luluklar olduundan fiziki bir n irengi noktas,
sorum lu erk elerin in birleip beraber akt bir yerinin olm as
g erek ti in i aklad. S onora l, onun iin b y le bir yerdi.
leri fa rk n d al a girerken, evin yar k aran l n d a sak la
n an birinin old uunu fark etm itim . D on J u a n a, G e n a ro nun
o n u n la olup o lm ad n sordum . Y alnz olduunu, benim fark
BRLEM NOKTASI
111
ettiim eyin evini k oruyan b ir d o st olduunu, syledi.

S onra garip bir harek et yapt. arm ya da dehete d
m gibi suratn arptt. Ve annda od an n kapsnda tuhaf,
ko rk u tu cu yapl b ir adam belirdi. V arl b eni o denli deh e
te d rd ki b am dnd. Ve d ah a k endim e gelem eden
adam kan d o n d u rucu b ir v ah et iinde sendeleyerek bana
d oru yneldi. K ollarm yakalad srada kendim i bir elek t
rik akm arp m asn a tutulm u gibi hissettim .
K on u am y o rd um , iinden klm az b ir k o rkuya k ap l
m tm . D on Ju an bana glm syordu. M rldanp inleyerek
am an d ilem eye alrken d ah a b eter b ir arp lm a hissettim .
A dam b en i d ah a sk k av ray arak yere, geriye doru atm a
y denedi. D on Juan, sakin b ir sesle k en d im i toplam am ve
k o rk u m la sav am ak yerine onu ken d i haline brakm am b u
yurdu. D ehete dm eden k o rk , dedi. Y anm a geldi ve a
bam en g ellem ed en tm k o n san trasy o n u m u bedenim in orta
n o k tasn a to p lam am fsldad kulam a.
L Y llar b o y unca, bedenim in u zunluu ve geniliini l
m em ve tam o larak orta n o ktasn b elirlem em ko n u su n d a s
rar etm iti. H er zam an byle bir noktann hepim izin iindeki
erkenin g erek m erk ezi olduunu sylem iti.
D ik k atim i b ulm u olduum orta no k tad a odakladm da
adam beni brakt. O anda insan sandm eyin aslnda sad e
ce in san a b en zer bir ey o ld u u n u n fa rk n a vardm . B enim
iin insan eklini kaybettii anda, dost ekilsiz, donuk b ir k
d am lasn a dnt. U zaklat. B u d onuk takip etm em i
salayan b ir k u v v etle hareket ederek, arkasndan g i t t i m ^
D on Ju an beni durdurdu. B eni n azik e k apnn nne
kard ve ban k o larak kulland dayankl bir sandn stne
oturttu.
B u d en ey im d en fena h alde rahatsz olm utum , am a beni
fel eden k o rk u m u n bu denli abuk ve tam am en gem esinden
daha da rah atszdm .
A ni ruh hali d e iik li im d en sz ettim . D on Juan, d e i
ken li im in g arip b ir yan olm adm ve farkndaln parlts
112
TEN GELEN ATE
in san n k o zasn d ak i belirli b ir eikten geti i andan itibaren

k o rk u n u n yok olduunu syledi.
A k lam asna balad. K saca, fa rk n d a l a ilgili k o n u
tu u m u z g erekleri nesnel b ir d n y a olm ad, sadece g r
c lerin K a rta ln y aylm lar dedii erke alanlar evreni o ld u
u ek lin d e zetledi. nsanlarn, K a rta ln yaylm larndan
m ey d an a geld i ini ve esasnda p arlak erke balonlar old u u
nu; h er b irim izin bu y aylm larn ufak b ir parasn k apsayan
b ir k o zay la sarm alandn syledi. F ark n d alk , k o za dn
daki y ay lm larn kozam zn iin d ek ilere u y gulad devam l
bask sayesin d e o lu u y o r v e k o zam zn iin d ek i yaylm lar
k en d ilerin e u y an dardaki y ay lm larla birleti in d e algy
geniletiyordu.
S o nraki gerek, alg n n , diyerek devam etti, h er b iri
m izin iinde isel ve dsal y aylm lar seip b irletirm ek le
g rev li bi birleim noktas olduudur. D n y a olarak alg lad
m z bu b elirli birletirm e, b irleim n o k tam zn k o za m z d a
ki belirgin y erin in eseridir.
B unu k av ray ab ilm em iin zam an v ererek birka k ez te k
rarlad. S onra, fa rk n d a l a ilgili g erek leri dorulayabilm em iin erke g ereksinim im o lduunu syledi.
S an a, d iy erek srdrd, ufak tiran larla uram an n g
r c lerin bi m an ev rasn a olanak tandn anlatm tm : B u
m anevra, birleim noktasn harek et ettireb ilm ek tir.
B enim dostu alglam am n, b irleim noktam h er zam anki
yerin d en u za a h arek et ettirdiim an lam n a geldiini syledi.
D i er b ir deyile, fark n d alk p arltm belirli bir eiin tesi
ne gem i, k o rk u m silinm iti. Ve tm b u n lar yeterli erkem o l
duu iin olm utu.
O gece d ah a ge vakitlerde, don J u a n n sa yan retile
rin in b ir p aras o larak evredeki dalara yap t m z geziden
d n d k ten sonra, beni tek rar ileri fa rk n d al a kaydrd v e
ak lam asn a d evam etti. B irleim nok tasn n doasn tart
m ak iin, ilk d ik k atin b ir tartm asy la balayacan syledi.
BRLEM NOKTASI
113
Yeni grcler, ilk dikkatin nasl ilediinin fark ed ilm e

yen yo llarn a b ak m lar ve bunu b ak a la rn a aklam aya al
rken fark n d al n gerekleri h ak k n d a bir dizge icat etm i
ler. B ana s y led i ine gre h er grc aklam alara m erakl
deilm i. rnein, v elinim eti nagual Ju lian aklam alara hi
aldrm azm . A m a nagual J u lia n n v elinim eti, don Ju a n n
tan m ak erefine eritii nagual E lias aldrrm . O da N ag u
al E lia s n ayrntl, uzun aklam alar, nagual Ju lia n n blk
p r k ak lam alar ve bunlarn arasn d a kendi grdkleri
ile bu gerekleri anlar ve d o ru lar bi hale gelm i.
D on Ju an k endi kiisel d ik k atim izin algladm z d n y a
y od a a g etirm esi iin insann fa rk n d al n n y er ald dar
y aylm ban d n d a b elirli yaylm lara arlk verm esi gerekti
ini aklad. B o ta kalan y ay lm lar h ala ulaabileceim iz
bir y erde am a u yuuk, h ay atm z b o y u n ca bize bilinm ez k a
lrm .
Yeni grcler, vurgulanan y ay lm lara sa yan, olaan
farkndalk, tonal, bu dnya, bilinen, ilk dikkat derlerm i. S
radan in sansa b u n a gereklik, mantksallk, saduyu derm i.
V urgulanan yaylm lar, insann farkndalk bandnn b
yk bir k sm n , fakat insann kozas iindeki tm tayfn ok
az b ir k sm n o lu tururm u. nsan ban d n d ak i dikkate aln
m ay an y ay lm lar bir eit b ilin m ey en e nsz olarak dn
lrm . B ilin m ey en de, k alan yaylm lar, insan bandnn bir
paras o lm ay an v e h ib ir zam an vurg u lan m ay an yaylm lar
m. G r c ler o n lara sol yan farkndal, nagual, dier
dnya, bilinmeyen, ikinci dikkat derlerm i.
B u belirli y ay lm lar vu rg u lam a ilem i, diye devam et
ti d on Juan, eski gr c ler tarafn d an kefed ilip uyguland.
O nlar, bi n agual erkek ya da n agual kadnn, fazladan gc
old u u n d an v u rg u lam an n itm e y o lu y la harekete geirilerek
allm y ay lm lard an baka tarafa, y ak n n d ak ilere aktarla
b ileceinin ay rd m a vardlar. Bu iti, nagual vuruu olarak
bilinir.
D on Juan, bu d eiim in eski g r c ler tarafndan uygu
lam ada m ezleri esir tutm ak iin ku llan ld n syledi. B u
114
TEN GELEN ATE
vurula, m ezlerinin ileri, keskin, h assas fa rk n d alk d u ru

m u n a g irm esini salyorlarm ; o arada onlar ellerin d en bir
ey gelm ezcesine uysalken, eski grcler, ayn re tm e n le
ri gibi, onlar m eu m in san lara eviren hatal tek n ik ler retiyorlarm .
Yeni g r c ler ayn teknikleri baya am alar yerine
m ezlerin e in sann olanaklarn retip klav u zlu k etm ek iin
kullanm .
D on Juan, nagual v u ruunun tam yerine, b irleim no k ta
snn stne y aplm as gerektiini ve bunun insandan insana
azck d e iti ini syledi. A yrca, bu vuru gren bir nagual
tarafn d an y erine g etirilm eliym i. B ir n agualn k u v v etin e sa
hip olup g rm em ek le , grp de nagual k u vvetine sahip o l
m am ak ayn k erted e yararszm . H er iki d urum da sonu sa
dece bir vurum u. B ir grc belli no k tay a tekrar tekrar fa r
kndal h arek et ettirm e kuvveti olm adan v u ra b ilir ve g r
m eyen b ir n agual bu n o k tay a isabetli vuram azm .
E ski gr clerin, birleim noktasnn fiziksel bed en d e o l
m adn k efettik lerin i de syledi, bu nokta kozan n k e n d i
sinde, p arlak k ab uktaym . N agual, buray youn p arla k l n
dan belirler ve vurm ak yerine d ah a ok iterm i. B u iti k u v
v eti, k o zad a b ir gk y aratr ve bu d a sa krek kem iinde,
ak ci erd ek i b tn h avay boaltan b ir darbe gibi h issed ilir
m i.
Farkl g k trleri m i v ard r? diye sordum .
S adece iki ta n e , diye cevap verdi. Bi tanesi ibkey ve
dieri yarktr; ik isin in ayr etkisi vardr. bkeylik geici bi
zellik tir ve g eici bi deiim d o urur am a yark kozann
esasl ve k alc bi zelli id ir ve devam l bi k ay a neden
o lur.
D on Ju an g enellikle, z-yansm ayla sertleen p arlak k o
zan n nag u alin vuru u n d an hi etkilenm ediini syledi. N e
var ki, bazen in san n kozas ok y u m uak olurm u ve en ufak
k uvvet, boyu ufak bir kten btn kozann te biri b
yklnde; v ey a kozan n yum urtam s kabuunun tm g e
BRLEM NOKTASI
115
n ili in ce v eya boylu b oyunca k asem si b ir yara sebep olup

k o zan n k endi st ne kvrlm gibi g r n m esin e neden o lu r
m u.
B az saydam kabuklar, km eden sonra hem en eski ekil
lerine dnerm i. D ierleri, saatlerce hatta gnlerce gk k a
lr ancak yeniden kendi eski hallerine dnerm i. Yine dierle
ri sert, nfuz ed ilem eyen gm eler alp, nagualin parlak k o za
daki o alan eski haline dndrm esi iin bir baka vuru y ap
m asn a g erek duyarm . Ve ok az b az la n da bir kere o g
aldlar m b ir daha kaybetm ezm i; nagual ka kere vurur
sa vursun tekrar eski yum urtam s ekillerine dnm ezlerm i.
D on Juan, gn ilk dikkati, farkndaln parltsnn
yerini d e itirerek etkilediini syledi. G k, parlak k a b u
un iindeki y ay lm lara bask yapar ve g r c ler de ilk dik
katin bu bask n n k uvveti altnda vurgusunu nasl k ay d rd
na tan k o lurlarm . G k, kozann iindeki K artal y ay lm
larnn y erin i d e itirerek farkndaln parltsn n ilk dik k a
tin n o rm ald e u lalm az alanlarndaki y aylm lara ulam asn
salarm .
O na, fark n d al n parltsnn sadece p arlak k o zan n y
zey ind e m i g r n d n sordum . H em en yantlam ad. D
ncelere dalm gibi grnyordu. O n dakik a kad ar sonra
sorum u yantlad; n o rm ald e farkndalk p arltsn n tm h isse
den v arlk lard a k o zan n yzeyinde g r n d n syledi. L
kin, insan dik k atin i gelitirdikten sonra, fark n d alk parlts
d erin lik kazan rm . D i er bir deyile, parlt k o zan n y z e
y in d en k o zan n iindeki birok y ay lm lara geerm i.
E sk i grcler, fa rk n d a l a u rark en ne yaptklarn
b iliy o rlard , diye srdrd. O nlar, insann k o zasn d a bi g
k y aratarak fa rk n d al n parltsn zorlayabileceklerini,
p arlt k o zan n iin d ek i y aylm larda zaten varolduundan
y an n d ak ilere de d a lab ilece in in ayrdna v arm lard .
F izik sel b ir m eseleym i gibi k o n u u y o rsu n , dedim .
S adece p arlt olan b ir eyin iine nasl gk y ap lab ilir?
A k lan m az bi yolla, bu bi p arltnn baka bi p arltd a
116
TEN GELEN ATE
g k yaratm as m esele si, diye yantlad. S enin hatan,

m an tk k ay tlarn a yapp kalm an. M an tk , insanla erkeym i
gibi u ram az. M antk, erkeyi yaratan aralarla u rar am a
m an tk ta hib i zam an bizim aralard an iyi olabileceim ize
d air bi ey yoktur: biz erke yaratan organizm alarz. B iz, birer
erke b alonuyuz. B i erke b alo n u n u n b ak a bi tanesi zerinde
bi g k yaratm as da o k ad a r usd d e il.
G k le y aratlan fa rk n d alk p arltsn n g eici ileri dik
k a t o larak ad lan d rlm as g erek ti in i n k allm y ay
lm larn en y ak n larn v u rg u lad n d an d e iim in m inim al
o ld u u n u am a b u n u n bile anlam ak, y o u n lam ak yetisi ve
h er ey in de st n d e u n u tm a y etisi y aratt n syledi. G r
c le r bu d e iim i derece d erece k u llan m ay biliyorlarm .
O nlar, n ag u a lin v u ru u n d an sonra salt g n l k k u llan d m
zn e v resin d ek i y ay lm larn p arla d n grm ler. D aha
u zak o lan lar h arek etsiz k aly o rlarm k i bu da o n lara in san
larn ileri d ik k at d u ru m u n d ay k en g n l k h ay a tla rn d a ilev
sel k a la b ile c e k le rin i gsterm i. O n la r iin, nagual adam ve
n ag u al k ad n en n em li g erek sin im olm u nk bu durum
g k k ald s rece d evam edip sonra b ird en h er ey un u tu
lurm u.
N ed en u n utulm ak zo ru n d a? diye sordum .
nk d ah a fazla kesk in lik ten sorum lu yaylm lar, sa
v alar ileri fark m d alk tan kt anda vurgusunu k ay b e
d er, diye y antlad. Bu vu rg u lam a o lm adan d en ey im led ik
leri y a da tank olduklar h er ne o lu rsa olsun yok olur.
D o n Juan, yeni gr c lerin rencileri iin tasarladklar
g rev lerd en b irinin, onlarn ileri fark n d alk durum unda k u l
lan d k lar yay lm lar daha sonra vu rg u lam ay a alm alar ve
k en d i k en d ilerin e tekrar anm sam alar olduunu syledi.
B ana h er zam an kuru n k alem y erine parm am n ucuyla
y azm am tav siye eden, bylelikle no tlarm n birikm eyeceini
s y leyen G e n a ro yu anm satt. D on Juan, G e n aro nun asln
da an latm ak isted i in in benim ileri farkndalk d u ru m u n d ay
k en baz k u llan lm a y an yaylm lar sylei ve deneyim lerin
k ay d ed ilm esi iin kullanp, b ir gn o zam an kullanlan y a y
BRLEM NOKTASI
117
lm lar yen id en v urgulayarak tek rar anm sam am olduunu

syledi.
leri fark n d alk durum u, srf insanlarn yum urtam s ek
linin daha derinine giden bir parlt gibi grnm eyen ayn za
m an d a k o zan n y zey in d e de daha y oun grnen bir p arl
tym . N e var ki bu, p arlak yum u rtan n tm nde b ir akkor
luk patla o larak g r len tam farkndalk durum unda oluan
p arlty la k arlatrlam azm bile. B u yle bir k p atlam a
sym ki k ab u u n snrlar yaylr ve ierdeki y aylm lar d
n lebilecek her eyin tesinde genilerm i.
B u n lar zel d u ru m lar m , don Ju a n ?
K esinlikle. B u n lar salt gr c lere olur. B aka hibi in
san ya da yaayan yaratk byle ldam az. Tam farkndala
bilerek ulaan grcler, g r lesi bi m anzaradr. O, iten g e
len atele yandklar andr. ten gelen ate onlar tketir. Tam
fa rk n d a l a k en d ilerin i dardaki y ay lm larla eritip k ay n a
trr ve so n su zlu a k ayarlar.
S o n o ra da birka g nden sonra don Ju a n , sava to p lu
lu u y la yaad G ney M e k sik a d aki k asab ay a arab ay la g e
ri gtrdm .
E rtesi gn scak ve pusluydu. Y orgun ve nedense sinirli
h issediyordum . led en sonra, k asab ad a hi ho o lm ayan bir
sessizlik vard. D on Juan ve ben, b yk odadaki rah at k o ltu k
larda o turuyorduk. O na, M eksika tara hayatnn b an a gre
o lm ad n syledim . B u kasab ad ak i zoraki sessizlik d u y u
m undan holan m yordum . D uyulan tek ses uzakta baran
o cu k larn k iy d i. O yn ad k larn d an m y oksa acdan m b a r
d klarn h ib ir zam an anlayam am tm .
B u rad a o ld u u n d a hep ileri farkndalk d u ru m u n d asn ,
dedi do n Juan. B u b y k bi fark. A m a ne olursa olsun, b y
le bi k asab ad a y aam ay a alm alsn. B ir gn sen de b y le bi
yerde y aa y aca k sn .
N eden b y le b ir yerde yaam ak zo ru n d a olaym , don Ju
an ?
118
TEN GELEN ATE
S ana yeni grclerin zgr olm ay am aladklarn

aklam tm . Ve bam szln yan etkileri en m ahvedici
olanlardr. B u yan etkilerin arasnda, savalarn am al o la
rak de iik lik aray vardr. S enin tercihin yaadn gibi y a
am aktr. S en m antn k ay tlarn d an geirerek ca n lan d rr
ve ark ad alarn n k ay tlarn a k ar tuzan oluturursun. Bu
m an ev ralar sana, k endini ve kaderini incelem en iin ok az
zam an brakr. T m bunlar b rakm an gerekir. B unun yerine,
tm b ild i in bu k asab an n l sakinlii olsayd eninde so n u n
da aram an g ereken m adalyonun d i er yz o laca k t.
S enin b u rad a yaptn bu m u, don J u a n ?
B izim ki b iraz deiik, nk biz yolun sonundayz. Bi
ey aram yoruz. H ep im izin burda yapt ancak savalarn
anlay ab ilece i bi ey. B i ey yapm adan gnden gne g e iy o
ruz. B ekliyoruz. B unu tek rarlam ak tan b km ayacam : b ek le
d iim izi v e n e b eklediim izi biliyoruz. B iz zgrl b e k
liyoruz!
Ve im di b u n u bild i in e g re , diye bir srtm ayla e k le
di, fark n d alk k o n u m am za d n elim .
G enellikle, bu odadayken bizi k im se rahatsz etm ez ve
h er zam an k o n u m am zn u zunluuna don Juan k arar verirdi.
A m a bu k ez k ap d a n azik bir tk latm a oldu ve G enaro girip
oturdu. E v in d en aceleyle koturup k t m z g nden beri
g rm em itim G e n a ro yu. O na sarldm .
G enaro sana bi ey s y ley ecek , dedi don Juan. Sana,
o n u n fark n d alk ustas olduunu sylem iim dir. im di b u
n u n ne d em ek o lduunu syleyeyim . O, birleim noktasn,
n agual v u ru u y la yerin d en sarsldktan sonra parlak y u m u rta
nn d ah a d erin ine doru o ynatabilir.
G e n a ro nu n saysz seferler birleim noktam ileri fa rk n
d ala getik ten sonra ittiini syledi. D evasa yass kayaya,
k o n u m ay a gittiim izde, G enaro birleim noktam ok fazla
sol yana o y n atm t hatta o k ad ar fazla oynatm t ki bu biraz
tehlikeli olm utu.
D on Ju an k o n u m asn a son verip G e n a ro ya srasn v e r
BRLEM NOKTASI
119
m eye h azr grnd. G e n a ro y a b ir ey sylem esini im lem ek

ister gibi b an sallad. G enaro k alk p y an m a geldi.
A lev ok nem lidir, dedi yum uaka. B yk yass ta
n zerinde, sana gne nn k uvars paras zerindeki
y an sm asn gsterdiim gn an m sy o r m u su n ?
G enaro b ah settiinde anm sadm . O gn, don Juan k o n u
m asn bitird ik ten sonra, G enaro cebinden karp yass k ay a
ya k o y d u u cilalanm kuvars p arasn n iinden geen n
k rlm asn g sterm iti. K uvarsn prlts hem en dikkatim i
ekm iti. B u n d an sonra ilk anm sadm , yass kayada m elm ik en don J u a n n y anm da su ratn d a kaygl bir ifadey
le durduuydu.
K o n u m ay a b aladnda G e n a ro ya anm sadm s y le
m ek zereydim . A zn kulam a dayad ve odadaki iki gaz
lam b asn d an birin i im ledi.
A lev e b a k , dedi. inde s yok. S alt alev. S af alev se
ni b ilin m ey en in derinliklerine g t reb ilir.
O k o n u tu k a, tu h a f bir bask d u y u m sam ay a baladm ; fi
ziksel b ir arlkt. K u la k la n m uulduyor; gzlerim m o b ily a
larn ek illerin i ayrt ed em ey ecek k ad ar sulanyordu. G r
m hi o d ak lay am az oldum . G zlerim ak olm asna ram en
gaz lam b alarn n youn n grem iyordum . evrem deki
her ey karan lk t. K aranl, devinen bulutlar aydnlatan
fosforlu izg ilerd en h atlar vard. S onra tm bu n lar solup gi
derken g rm gittii gibi bird en geri geldi.
N ered e old u u m u ayrm sayam adm . B ir balon gibi s z
lr gibiydim . Y alnzdm . A ni b ir k o rk u y la sanclandm ve
m antm o an b an a anlam ifade edecek b ir aklam a iin h z
la alt: G en aro gaz lam basnn alevini k ullanarak beni h ip
notize etm iti. N ered ey se tatm in olm utum . S essizce szl
dm ; d ertlen m em ey e altm ; dertlenm eyi engellem enin bir
yolunun u y an m ak iin geeceim k ad em elere younlam ak
olacan dndm .
lk fark etti im k endim olm adm d. H ibir eye bakam yordum n k bak m ak iin b ir eyim yoktu. V cudum u
120
TEN GELEN ATE
in celed i im d e y aln zca fark n d a olabildiim i ayrt ettim ne

v ar ki so n su zlua bak ar gibiydim . F ev k alad e kl h a rik u la
de b u lu tlar ve k ap k ara k tleler vard; ikisi de harek et h alin
deydi. N et o larak, devasa, yava b ir okyanus dalgas gibi b a
n a d oru y aklaan k eh rib ar parltl b ir dalgack grdm . O
zam an sanki u zayda szlen bir am an d ra gibi d algann b e
ni alp tay acan anladm . B unu nlenem ez olarak k a b u l
lendim . A m a tam b an a arp acak k en tam am en b ek len m ed ik
b ir ey oldu, b ir yel beni d algann y olundan uurdu.
R zg rn k u v v eti beni k o rk u n b ir hzla tad. Y oun
ren k li kl k o ca b ir tnelin iinden getim . G rm ta m a
m y la kart ve uyandm duyum sadm , rya gryordum ,
G e n a ro nu n salad hipn o tik bir rya. B ir sonraki an, yine
o d ad a don Ju an v e G e n a ro ylaydm .
E rtesi g nn ounu u yuyarak geirdim . A kam st ge
saatlerde, don J u a n la ben tek rar k o n u m ay a oturduk. G e n a
ro daha n ce benim leydi am a den ey im im e dair yorum y a p
m ak tan kand.
G enaro, yine b irleim n oktan itti dn g ece, dedi don
Juan. A m a belki de iti fazla k u v v etliy d i.
H eyecanla, don J u a n a g r m n ieriini anlattm . B elir
gin b ir sk n ty la glm sedi.
B irleim n o k tan norm al y erinden o y n ad , dedi. Ve bu
da o la an d u ru m lard a alglayam ayacan yaylm lar alg la
m an salad. A n lam sz gibi geliyor, di m i? H albuki bu yeni
g r c lerin ay d n latm ay a alt st n b aarlardan b iri.
nsanlarn, tek ra r takrar alglam ak iin ayn y aylm lar
k u llan m asn n iki nedeni o lduunu syledi. lk ve en n em li
si bu y ay lm larn alg lan ab ilir olduunu renm em izden ve
kincisi de, birleim n o ktalarm z bu yaylm lar seip k u lla
n lm ak zere hazrladndanm .
Y aayan h er can ld a olan birleim n o k tas, diye devam
etti, v u rg u lan acak yaylm lar seer. G rcler, d i er h is se
den v arlk larn ayn dnya g rn pay lap paylam adn
BRLEM NOKTASI
121
b irleim n o k talarn n setii yaylm larn ayn olup olm ad

n g rm e yoluyla, g r r.
Yeni gr c lerin en nem li ilerlem elerin d en birinin, tm
can llarn k o zalarn d a o noktann olduu y erin devam l bir
zellik o lm ad n ve alkanlkla ayn yere kuruld u u n u b u l
m alarym . B u n a dayanarak, yeni g r c ler yeni eylem ler,
yeni elv erililik lere korkun nem verm iler. O nlar, um u tsu z
ca yeni kullan m lara, yeni alk an lk lara u lam ay a alm
lar.
N agualn v u ru u n u n b yk nem i v ard r, diye devam
etti, nk o n o k tay oynatr. Y erini deitirir. B azen orada
devam l bi y ark yaratr. B irleim noktas tam am en yerinden
k ar ve fark n d alk fazlasy la d eiim e urar. A m a daha da
nem lisi, bu n o k tan n kendi k en d in e oyn atlab ilece in in ayrdna varlp fa rk n d a l a ilgili gerek lerin tam anlalm asdr.
B ah tszlk u ki, in san lar ihm alden kaybeder. K endi o lan ak la
r h ak k n d a bi ey b ilm ezler.
B ir k im se bu deiiklii k endi iinde nasl b aa rab ilir?
diye sordum .
Yeni grcler, bu tekniin idrak o lduunu syler, d e
di. O nlar, n celik le bi k im se, algladm z d n y an n b irle
im n o k tasn n k o za n n belirli bi yerinde d u n n a s sonucu o l
duunun fa rk n a v arm aldr, derler. Bu anlaldnda, b irle
im noktas yeni alkanlklar takiben k endiliinden oynar.
A lk an lk larla ne dem ek istediini tam anlam am tm .
D aha ak k o n u m asn istedim .
n sann b irleim noktas, K a rta ln b u y ru u y la k o zada
b elirli bi alan etrafn d a grnr, dedi. A m a k esin n o k ta
alkanlkla, tek ra r ed ilen ey lem lerle belirlenir. nce orada
yer alab ilece in i reniriz ve sonra kendim iz o ra d a olm asn
buyururuz. B u y ru u m u z K a rta ln buyru u olur, no k ta o y er
de sabitlenir. B u n u dik k atlice tart; b u y ru u m u z K a rta ln
b uyruu olur. E ski gr c ler bu b ulguyu can lary la dediler.
S onra bu k o n u y a geri d n ec e iz.
B ir k ere d ah a eski g rclerin, b y c l n en k arm ak
122
TEN GELEN ATE
b in lerce tek n i inin gelitirilm esine y o unlatklarm belirtti.

O n larn hi fa rk etm edikleri, ap rak bulularnn, acayip ol
d u k lar kadar, birleim noktasnn sabitlenm esini krp o y n at
m ak iin ara o lm aktan baka deeri olm adyd.
O n dan s y lediini aklam asn istedim .
S ana b y cln, km az bi sokaa girm ek gibi old u
u n u s y lem itim , diye yantlad. S ylem eye altm
b y c l k u y g ulam alarnn hibi hakiki deeri olm addr.
B u n larn d e eri dolayldr, esas ilevleri birleim noktasn
k ay d rp insan ilk dikkatin o n o ktadaki denetim inden k u rtar
m aktr.
Yeni grcler, byclk u y g u lam alarn n oynad
esas rol an lad lar ve dier tm sam a ritel ve sihirlerden
k an arak d o ru d an birleim noktalarn kaydrm a ilem ine
g em ey e k arar verdiler. N e v ar ki ritel ve sihirler de aslnda
bi zam an h e r savann hay atn d a gereklidir. B en kendim srf
ilk dik k atin i cezbedip, b irleim nok tan kaskat sabit tutan
k en d i iine ek ilm en d en uzaklatrm ak iin seni h er trden
b y c l k u su l y le b alatm ay u ygun g rd m .
lk d ik k atin k en d i iine ek ilm ey e ya da m anta tak lm a
snn gl b ir b alayc kuvvet olduunu ve ritel davrann
tek rar ed ici zellii n edeniyle , ilk dikkatin kayd seyretm e
erk esin in b ir k sm n zgrletirdiini ve bunun sonucunda
b irleim n o k tasn n k atln k aybettiini ekledi.
B irleim noktalar katln yitiren kim selere ne o lu r?
diye sordum .
S av a deillerse, akllarn kay b ettik lerin i sanrlar,
dedi glerek. A ynen senin bi zam an akln oynattn san d
n gibi. A n cak sav ay salar o zam an akllarn o y n attk lar
n b ilirle r am a sab rla beklerler. G ryorsun, salkl ve m a
kul olm ak, birleim nok tasn n devinem ez olduunu gsterir.
K ay d n d a, bi k im se h arfiy en bi eyleri k artrm d em ek
tir.
B irleim n o k talar k ayan savalarn iki seenei varm .
B ir tanesi, k ay m a k u vvetinin onlar tank olm aya zorlad tu
BRLEM NOKTASI
123
h a f d n y alara duygusal tepki vererek h asta olduklarn k ab u l

lenm ek; dieri, birleim no k tasn n h er zam an orijinal po zis
y o n u n a dneceini bilerek v u rdum duym az, etkilenm em i
kalm akm .
Ya b irleim noktas eski p o zisy o n u n a d n m ezse? diye
sordum .
O zam an o in san lar k ay b o lu r, dedi. B irleim noktalar
dnyay bizim bildiim iz gibi bi araya toplayam ayacandan
ya sa altlam az k ad a r atlak o lu r ya da bilinm eyene doru
yol alm aya balam em salsiz gr c ler o lurlar.
B iri y a da d ieri olm asna ne k arar v erir?
Erke! K usursuzluk! K usursuz savalar keileri k a r
m az. D o k u n u lm az kalrlar. S ana k a kere kusursuz savala
rn ko rk u n d n y alar grp bi sonraki an akalar yapp arka
dalar ya d a y ab an clarla glebileceini s y led im .
O na, d ah a n ce ka k ez sylediim gibi, kendim i h asta
sanm am a sebep olan eyin sanrsal b itk iler yu tm am n netice
si o larak arka ark aya rahatsz eden duyusal deneyim ler yaa
m ak old u u n u syledim . B tnyle y er ve zam an u y u m az
lk larn d an , o k sinir bozucu akl kon san trasy o n b o lu k larn
dan gerek g r ler veya yer ve insanlara gerekten v a rm
lar gibi d ik k atle b aktm sanrlar yaam tm . A klm o y n at
tm d n m ek ten alam yordum kendim i.
T m srad an llere gre hakikaten akln oy n aty o r
d u n , dedi, am a grclerin grne gre eer kaybettiysen fazla bi ey k aybettin saylm az. Z ihin, b ir grc iin in
san k ay tlarn n zyan sm asn d an bak a bi ey deildir. Bu
zy an sm ay k ay b e d er am a desteklerini kaybetm ezsen, asln
da bunu tu tsay d n o lacandan snrsz daha gl bi hayat
y aarsn .
D u y u sal d en ey im im in acayipliini fark etm em i nleyen
duy g u sal tepki k u surum un, birleim noktam n insann y a y
lm b an d n n ne k ad ar derinine ilerlediine gre belli o ld u u
nu belirtti.
A k lad n anlayam adm syledim nk insann y a
124
TEN GELEN ATE
ylm band o larak adlandrd eyi k afam da tam canlandram yordum . O nu b ir topun yzeyi evresine konm u b ir k u r
dele gibi d n ebiliyordum .
O na bir b an t d em enin insan yanl y nlendirdiini ve an
latm ak isted i ini bir k y aslam ay la gstereceini syledi. n
sann p arlak eklinin, iine kaln bir disk koyu p ey n ir zerk
edilm i b ir tek erlek p ey n ir gibi olduunu aklad. B an a b a
kp iinden k krdad. P ey n ir sevm ediim i biliyordu.
U fak k aratah tay a b ir em a yapt. Y um urtam s b ir ekil i
zip bunu u zu n lam asn a drt b lm ey e ayrd v e ayrm iz g ile
rini h em en silebileceini, onlar salt b an a bantlarn insan k o
zasnn neresin de olduu fikrini v erm ek iin izd i in i s y le
di. S onra ilk ve ikinci b lm e arasna k aln b ir bant izip ayr
m a izgilerini sildi. B andn taze k aa r p eyniri iine y erle ti
rilm i b ir disk e d ar p ey n ir gibi olduunu aklad.
E er bu e d ar p eyniri effaf o lsa , diye devam etti, in
san k o zasn n m k em m el bi benzeri olurdu. ed ar p ey n ir ta
ze p ey n ir tek erin in taa iine k ad ar gider. Bu bi yandaki y
zeyden d i er yandaki yzeye g iden bi disktir.
nsann birleim noktas y u k ard a yum urtann k o za y
zey in in d rtte yksekliindedir. Bi n agual bu youn sa y
dam lk n o k tasn a b astrd n d a n okta ed ar peyniri diskine
oynar. ler fark n d alk birleim nok tasn n youn p arlts en
ierdeki ed ar p ey n irin d ek i uy u u k yaylm lar ca n la n d rd
n d a o rtaya kar.' B irleim noktasnn parltsnn o diskin
iine oynadm g rm ek k o zan n yzeyinin sola doru k a y
d duy u m sam asn v erir.
K y aslam asn ya da d rt kere tekrarlad am a an lay a
m adm ve d aha fazla aklam as gerekti. A slnda b irleim
n o k tasnn h er h arek eti derinine, insan eridinin geniliince
parlak y u m u rtan n m erk ezin e doru olm asna ram en, parlak
y u m urtann effaflnn sola doru bir hareket etkisi y aratt
n syledi.
S y led i in in g r c lerin birleim noktasnn hareketini
g zlerini k u llan arak g rm esin e benzediini belirttim .
BRLEM NOKTASI
125
nsan b ilin em ez deildir, dedi. nsann parlts n ere

deyse sadece g zler kullanlarak g r leb ilir.
E sk i g r c lerin, birleim nok tasn n h arek etin i g rm ele
rine ra m en b u n u n derine b ir hareket o labileceini an lam a
d klarn syledi; onun yerine kendi grm elerin i izlem iler
ve g rd k lerin e yeni grclerin hatal olduunu bilm elerine
ra m en ism en y e ledikleri sola k a y adn takm lar.
O n u n la ey lem lerim srasnda birleim noktam u anda da
o lduu gibi saysz k ereler oynattn syledi. B irleim n o k
tasnn k ay hep derinine old u u n d an d ah a evvel k u llan m a
d m yay lm lar k u llan m am a ram en kiilik hissim i hi
k ay b etm em itim .
N ag u al bu n o ktay itti in d e, diye devam etti, nokta in
sann band b o y u n ca h erhangi bi yne y o llan r am a nereye
y o llan d hi fark etm ez nk h er zam an d ah a evvel ayak
b aslm am yerlerdir.
Yeni g r c lerin sava-m ezleri iin gelitirdikleri en
b y k snav, n ag u aln etkisi altnda b irleim nok tasn n yo l
culu u n u y en id en gzden geirtm eleridir. B u gzden geirm e
tam am lan d n d a, insann b tnln yen id en kazanm as
o larak ad lan d rlr.
Yeni g r c lerin m cadelesi, b ym em iz srasnda far
k n d al n p arlts insann yaylm ban d n a odaklandnda
ve baz yay lm lar v u rgulam ak iin setiinde, k sr d n g
ye g irm esi n ed en iyleym i. B elirli y aylm lar ne k ad a r v u rg u
larsa birleim n o k tas o k ad a r salam olurm u. B u b izim b u y
ru u m u zu n K a rta ln buyruu olduunu sylem ekle ay n y
m . H i s y lem ey e bile gerek yokm u ki farkndalm z ilk
dikkat d erecesin e geliince b u y ru k o kad ar glenirm i ki k
sr d n g y k rp b irleim noktasn kaydrm as gerek bir za
fere d n rm .
D on Ju an , ay rca birleim no k tasn n ilk dikkatin d em et
ler h alinde alg lam asn d an da sorum lu olduunu syledi. B ir
leim i v u rg u lan an y aylm d em etlerin e b ir rnek alg lad
m z h aliy le in san bedeniym i. T m v arl m zn bak a bir
126
TEN GELEN ATE
p aras, p arlak kozam z, hi vu rg u lan m az v e un u tu lm u lu a

srlrm ; nk birleim n o k tasn n etkilerinden biri y a y
lm d em etlerin i alglam ak olduu gibi bir dieri de y ay lm
lara aldrm am akm .
D em etlem e konusunu b ir rn ek le aklam as iin srar e t
tiim de birleim noktasnn sat p arltn n k lflanm y a
y lm lar b ir araya d estelediini syledi. S onra bu desteler,
d este h alin d e dardaki y ay lm larla birleirm i. D em etlem e,
g r c ler h ib ir zam an k u llanlm ayan yaylm larla u rat
n d a b ile olurm u. N e zam an v u rg u lan salar biz onlar ilk
d ik k atin d em etlerini algladm z gibi alglarm z.
Yeni g r clerin en yce anlarndan b iri, diye s rd r
d, b ilin m ey enin, ilk dikkat tarafndan dikkate alnm ayan
y ay lm lar olduunu bulm alar oldu. B u k o c a bi ilikidir, am a
d ikkatini ekerim , ancak dem etlem en in yaplabildii yerde
k u ru lab ilecek bi iliki. B ilinem eyen, d ier yandan, birleim
no k tam zn herhangi bi eyi d em etley em ey ece i bi so n su z
lu k tu r.
B irleim no ktasnn parlak bir m knats gibi olduunu, in
sann y ay lm band snrlar iinde nereye hareket etse y a y
lm lar seip g ruplandrdn aklad. Bu keif, bilinm eyene
yeni b ir k tu ttuundan yeni gr c ler iin bir zaferm i. Ye
ni grcler, k endilerine m u sallat olan kavranm as neredeyse
o lan ak sz baz hayallerin, insan bandndaki birlem e n o k tas
nn h er zam an k i yerinden taban tabana zt b ir n o k tay a k a y m a
sy la o rtay a ktn fark etm iler.
O n lar insann karanlk y annn h ay a lle riy d i, diye ileri
srd.
N ed en insann karan lk yn d iy o rsu n ? diye sordum .
nk n alet ve nceden h issed iliy o r, dedi. Y alnzca
b ilin m ey en deil ayn zam anda bilm ek -k im in um rundaki b
l m .
Ya k o zan n iindeki am a insan b andnn snrlar d n d a
ki y ay lm la r? diye sordum . O nlar alglanabilir m i?
E vet, am a b etim lenem ez y o llarla, dedi. O n lar insan
BRLEM NOKTASI
127
ban dn d ak i k u llan lm ayan y ay lm lar gibi insan b ilin m ey e

n in d e deil, am a insann niteliklerinin tasav v u r edem eyecei
llem ez bi bilinm eyende. O k ad a r gl bi enginlik ki en
iyi g r c ler dahi bunu betim lem ekte zorlanrlar.
B ana gizin h ala bizim iim izdeym i gibi geldii k o n u
sunda srar ettim .
G iz, bizim d m zd a , dedi. im izde srf kozay y k
m ay a alan y ay lm lar var. yle ya da byle sradan bi in
san da sava da olsak bu g erek bizi saptryor. S adece y e
ni g r c ler b unun ardna geebilir. O n lar grm eye abalar.
Ve birleim n o k talarnn k ay y la gizin alglay olduunun
ay rd n a varrlar: N e algladm zn deil daha ok neyin al
glam am z sa lad n n .
Sana, yeni g r c lerin duy u larm zn herhangi bi eyi
ortaya k arm a y etisin d e old u u n a inandklarndan b ah set
m itim . O nlar, buna birleim noktasnn konum unun d u y u la
rm zn ne alg lay acan belirlediini grdklerinden inanr
lar.
B irleim noktas k o zann iindeki yaylm lar norm alden
deiik bi k o n u m d a birletirirse, insan duyular akl alm az
eyler alglar.
8
B irleim N oktasn n K onum u
D on Ju an fa rk n d a l a u stalam a aklam asn zetlediinde
yine G ney M e k s ik a daki evindeydik. Bu ev aslnda nagual
to p lu lu u n u n tm yelerine aitti, am a S ilvio M anuel resm i
o larak ev sahibi g rev in i stlenm iti ve herkes de buradan
aka S ilvio M a n u e lin evi diye sz ederdi; halb u k i ben
ak lan am az b ir n ed en le bu ray a don J u a n n evi dem eye a l
m tm .
D on Juan, G en aro ve ben, da lara yaptm z b ir geziden
eve d n m tk. O gn, le y em eim izi yedikten sonra yol
y o rg u n lu u m u zu atm ak iin dinlenirken, don J u a n a bu g a
rip y an lsam an n n ed en in i sordum . B unun bir yan lsam a o l
m adn ve o ra y a S ilvio M a n u e lin evi dem enin n agual g ru
b unun btn y elerin ce h erh an g i bir ahvalde h atta kendi k ii
BRLEM NOKTASININ KONUMU
129
sel d n celerin d e bile yerine getirilm esi gereken b ir iz s r

m e sanat altrm as olduunu syledi. O nlardan herhangi
b iri iin o ev e ilikin baka trl d n m ek te srar etm ek n a
gual g ru b u y la balantlarn yad sm ak la aynyd.
B an a bunu d ah a nce hi sylem edii iin kar ktm .
A lk an lk larm la h ib ir aykrla n eden olm ak istem em i
tim.
D ert e tm e , dedi bana, gl m sey ip srtm tplayarak.
B u ev d en isted i in gibi sz edebilirsin. B u n agualn d en eti
m inde. rnein, n agual kadn buraya g lg eler evi diyor.
S o h b etim iz b lnd ve b irka saat sonra beni arka sun
d u rm ay a a rtan a kad ar onu grm edim .
O v e G enaro, koridorun u cu n d a dolanyorlard; ellerini
o y n atarak h araretli bir k onum a yap y o r gibi grnyorlard.
A k , g n eli b ir gnd. leden sonra gnei, k o rid o
ru n ev resin d ek i saaklardan sarkan iek sakslar zerine
p arly o r v e g lg elerin i sundurm ann kuzey ve dou d u v arla
rn a y an sty o rd u . Y oun sar gne , sakslarn kapkara
glgesi ve ilerin deki z a rif iekli bitkilerin gzelim , narin,
yaln glg eleri g z alcyd. G zleri uyum ve dzenden iyi
an lay an biri, b itk ileri bu nefes k esen etkiyi yaratacak tarzda
b u dam t.
N ag u al k ad n yapt b u n u , dedi don Juan sanki aklm
o k u y o rm u asn a. leden sonralar gzlerini bu g lgelere
d ik er.
O nun, led en sonra bu g lgelere gzlerini d ik m esi d
n cesi b en d e ani ve m ahvedici bir etki yaratt. B u saatin y o
un sar , k asab an n skuneti ve nagual k ad n a d u y d u
um sevgi b ir anda bana savann sonu o lm ayan yolunun
tm y aln zl n artrd.
D on Ju an b an a bu yolun kapsam n, yeni gr c lerin t
m yle zg rl k savas o lduklarn sylediinde tan m la
m t; o n larn tek aradklar, tam fark n d al a u latk larn d a
g elen en son k u rtu lu tu . O duvardaki akldan k m ay an g l
g elere b ak ark en n agual kadnn, tininin gev em esin in tek y o
130
TEN GELEN ATE
lunun yk sek sesle iir o k u m ak la olduunu sylediinde ne

dem ek istediini, eksiksiz bir d u ru lu k la anladm .
B ir gn nce, orada, su n d u rm ad a b an a bir ey okuduunu
am a srar ve h asretin i anlam adm anm sadm . B u Ju an R a
m on Jim e n e z in H ora In m e n sa adl iiriydi ve onun iin, sa
v an n t m yle zgrle kam ak iin yaam asn y aln zl
y la b ireim haline getiriyordu.
Y alnzca b ir ku ve b ir an y rtar sessizlii...
Sanki ikisi, b atan gnele syleirler.
A ltn renkli sessizlik, b illu rd an akam st.
S akin aalar, dolanan saflkla sallanr,
ve tm b u n larn ardnda,
incilerin zerinde yaplan b ir yolculuk hayal eder
saydam b ir rm ak
k ay b ed ii aan
ve akan sonsuzlua.
D on Ju an ve G enaro yanm a gelip b an a akn n azarlarla
baktlar.
G erek ten ne yapyoruz don Ju a n ? diye sordum . Y ok
sa sav alar k en d ilerin i y aln zca lm e m i h az rly o r?
Yok ca n m , dedi, y u m u ak a srtm tplayarak. S a
v alar k en d ilerini farknda o lm ay a hazrlar ve tam fa rk n d a
lk artk k en d ilerin e hi nem v erm ed ik lerin d e gelir. A ncak,
hib i ey o ld u k larn d a h er ey olurlar.
B ir an sustuk. S onra, don Ju an bana kendim e acm a san
clarn a m g irdiim i sordu. E m in olam adm iin cevap v e
rem edim .
B u rad a o lduun iin pim an d eilsin di m i? diye silik
b ir g l m sem eyle sordu don Juan.
K esin lik le d e il, diye o n a g v en ce verdi G enaro. S o n
ra, b ir an tered d t ederm i gibi oldu. B an kad, b an a b ak
t ve k alarn kaldrd. B elki y lesin , dedi. yle m isin ?
131
K esin lik le d e il, diye bu sefer don Juan G e n a ro y a g a

ranti verdi. Ayn m im ik leri tekrarlayp ban kad ve kan
kaldrd. B elk i y lesin , dedi. yle m isin ?
K esin lik le d e il! diye patlad G enaro ve ikisi den etlen
m ez b ir k ah k ah a tu fan n a tutuldular.
Y attklarnda, don Juan kibrin, btn m elankoli frtn a
larn y rek len d iren ku v v et olduunu syledi. S avalarn,
esasl m ah zu n lu k lara haklar varm am a bu m ahzunluk sad e
ce onlar g ld rm ek iin olm alym .
G enaro, sana cesaretin i toplayp bi araya getirebilecein
tm k en d in e acm adan ok daha heyecanl bi ey g stere
c e k . diye d evam etti don Juan. B irleim noktasnn k o n u
m u y la ilgili bi ey .
G enaro b ird en k o rid o rd a arkaya kayklp uyluklarn b a
rna ekerek y r m ey e balad.
O n a b yle y r m ey i nagual Julian g sterd i, dedi don
Ju an fsltyla. B u n a erk trs denir. G enaro, bika eit erk
trs bilir. G z n ay rm ad an izle.
G e n a ro n u n d e v in im le ri g erek ten de b y ley iciy d i.
K en d im i onu izler buldum , ilkin gzlerim le ve sonra kar
k o n u lm azcasn a ayaklarm la. T rsn taklit ettim . B ir kere
su n durm ay d o lan p, durduk.
Y rrken, h er adm n b an a salad olaand b errak l
fark ettim . D u rd u u m u z d a keskin b ir dikkate ulam tm .
H er tny d u y ab iliyor; evrem de kta ya da g lg ed ek i her
d e iik li i fark ed eb iliy o rd u m . Y aplm as askda kalm bir
eylem in aciliy eti h issin e k aplm tm .. K endim i, olaand
saldrgan, atletik, cesu r duyum suyordum . O anda, nm de
yayl m u azzam geni b ir alan, tam arkam daysa bir orm an
grdm . K o ca aalar, d u v ar gibi dikilm iti. O n n a n karanlk
ve yeil; d zl k ler g n eli ve saryd.
N efes alm , d erinden ve garip b ir ekilde h zlanm t
am a anorm al deildi. N e v ar ki, beni yerim de k o m ay a zo rla
yan da n efesim in ritm iydi. K om ay brakm ak istiyordum d a
ha da do ru su b e d e n im istiyordu am a tam ben b rak acak k en
bir ey b en i durdurdu.
132
TEN GELEN ATE
D o n Ju an ve G enaro, aniden y an m d a bitiverdiler. S a m

d a G e n a ro yla koridorun sonuna yrdk. B eni o m zuyla
drtt, v cu d u n u n arlm stm de duydum . N azik e beni
sola iteled i v e dorudan sundurm ann dou du v arn a d ay an
dk. B ir an iin, duvardan geecekm iiz gibi b ir h isse k a p l
dm ve h atta kendim i bu etkiye k ar salam latrdm am a
tam d u v arn d ibinde durduk.
S uratm d u v ara kar dururken, ikisi b en i dikkatle in cele
diler. N e y e b ak tk larn biliyordum ; birleim noktam k ay d r
m o ld u u m d an em in olm ak istiyorlard. H aleti ru h iy em d e
iti in d en b u nu yapm olduum u biliyordum . B elli ki o nlar
d a biliy o rd u . N azike kollarm dan tutup, b eni sessizce k o ri
d o ru n b r y anna yrttler. O karanlk d ar hol, sundurm ay
ev in k alan d i er y an m a balayan geitti. O rad a durduk. D on
Ju an ve G en aro ben d en birka adm uzaklatlar.
E vin, k aran lk glgeler iindeki yanyla kar k ary a b
rakldm . B o, karanlk bir odaya bakyordum . F iziksel bir
bezg in lik hissediyordum . Y orgunluk v e k ay tszlk h isse d i
y o r fak at ayn zam an d a tinsel bir k u v v et deneyim liyordum .
te o zam an b ir ey kaybettiim i anladm . B edenim de hi
d erm an kalm ad. Z o rlu k la ayakta duruyordum . S onunda b a
cak larm tu tm az oldu, oturdum ve sonra yana yattm . O rada
y atark en en m u hteem , tatm in k ar Tanr sevgisi ve iyilik li
leriy le doldum .
Sonra, b ir anda b ir k ilisede m ih rab n nnde b u ld u m k e n
dim i. A ltn v arak la yaldzlanm k ab artm alar binlerce m um un
y la p arld y o rd u . D ev b ir tahtrevana konm u, k o ca b ir
ha tay an erkek ve kad n larn koyu karaltlarn grdm .
Y ollarndan ekilip, kiliseden dar ktm . B ir o k insann,
b ir m um d ery asn n zerim e geldiini grdm . S evin iin
deydim . O n larla olm ak, T an rya d u a etm ek istiyordum . nsan
g ru h u n d an b irka adm tedeydim ki b ir ey syrp gtrd
beni.
B ir so n rak i an, don Juan ve G e n a ro ylaydm . ki yanm
k u atm o ld u klar halde, tem belce sundurm ada d o lan y o r
duk.
133
E rtesi gn, le yem ei yerken, don Juan, G e n a ro nun

erk trsy la birleim noktam ittiini ve bunu b en isel sessiz
lik iinde o lduum dan yapabildiini syledi. G rclerin,
y ap tklar h er eyin birletii n o k tan n ilk karlatm z
g n d en beri b ah settii b ir ey olduunu aklad: i syleiyi
durdurm ak. stne basarak defalarca, i syleinin birleim
n o k tasn n yerini sabitleyen ey olduunu syledi.
B i k ere sessizlik salanrsa, h er ey olasdr, dedi.
O na, o u n lu k la kendim le k onum ay b rakm a h u su su n
da b ilin li olduum u am a bunu nasl yaptm b ilm ediim i
syledim . U suln aklam am istense n e diyeceim i b ile
m ezdim .
B unun ak lam as, yalnln ta k en d isid ir, dedi. Sen
o n a isten duydun ve yeni bi niyet, yeni bi buyruk koydun
ortaya. S onra senin buyruun, K a rta ln buyruu oldu.
B u y en i g r clerin b ulduu en srad eylerden biri:
bizim b u y ru u m u z K a rta ln b u y ru u n a dnebilir. s y le
i b alad y o lla sona erer: bi isten eylem iyle. A sln d a bizi
k en d im izle k o n u m aya b alatan, bize retenlerdir. B ize
retirken, biz de o n lar d a bilm eden istenlerim izi iin iine k a
tarz. K en d im izle k onum ay ren d ik e istenle uram ay
reniriz. K endim izin, k endim izle k o n u m asn a isten d u
yarz. K en d im izle k onum ay durd u rm an n yolu tam am yla
ayn y ntem i u y g ulam aktr: isten duym al, niyet etm eli
y iz.
B irk a d ak ik a suskun kaldk. O na, ken d im izle k o n u m a
y reten retm en lerim iz vard dem ekle, k im i k astettiini
sordum .
n san lara b eb e k k en o lanlardan sz ed iy o rd u m , diye ce
vap v erdi, ev relerin d ek i herkes tarafn d an kendileri h a k k n
d aki b itm ek b ilm ez bi sylei tekrarlanrken retilenden. Bu
sylei iselletirilir v e sadece bu k u v v et birleim noktasn
sabit tutar.
Yeni grcler, k k ocuklarn, onlara birleim n o k ta
larn n erey e y erletirecek lerin i reten yzlerce retm eni
134
TEN GELEN ATE
old u u n u syler.
G rcler, k k ocuklarn ilkin sabit birleim noktalar
olm adn g rrlerm i.. K lflanm yaylm lar m uazzam bir
cu rcu n a d u ru m undaym ve birleim noktalar insan b an d n
daki h er b ir yere kayarm ki bu d a o nlara daha sonra ta m a
m y la gzard ed ilecek yay lm lara ynelik byk b ir o d ak la
m a yetisi verirm i. O n lar b y d k e evrelerindeki d ah a y a
l in san lar o cu k larn zerindeki dikkate deer erkleri v e gi
derek k arm ak laan b ir i sylei yoluyla o cu k larn b irle
im n o k talarn daha du ra an latrlm . sylei, birleim
nok tasn n k o n um unu devam l salam latran bir ilem m i ve
bu k onum rastlantsal olduu iin devam l desteklenm eye
gerek sin im duyarm .
A sln d a g erek, ocuklarn o unun g rd d r, diye
devam etti. G renlerin ou terelelli saylr ve onlar d
zeltm ek iin h er trl aba harcanp, birleim noktalarnn
k o n u m u k atlatrlr.
F ak at o cuklar, birleim noktalarn daha akkan b rak
m alar iin cesaretlen d irm ey e olanak v ar m ? diye sordum .
Y alnzca, yeni gr c lerin arasn d a y aa rlarsa , dedi.
Yoksa, eski g r c ler gibi insann sessiz yannn an lalm az
lk larn n tu za n a yakalanrlar. Ve inan bana, bu m antksall n k u ca n a d m ek ten ok daha beterdir.
D on Juan, insann, K a rta ln yaylm lar karm aasn a k a t
t d zen e olan esasl hayranln dile getirerek devam etti.
H er birim izin ken d i ap n d a ustalkl b ir sihirbaz old u u n a ve
sih rim izin birleim no k tam z deim ezcesine sabit tutm am z
o ld u u n a inanyordu.
D ard ak i yay lm larn k u v v e ti, diye devam etti, b ir
leim n o k tam za baz y aylm lar setirir ve balanm a ve alg
iin dem etler. Bu K a rta ln b u y ru u d u r fakat algladm zn
t m n e y k led i im iz anlam bizim buyruum uzdur, bizim si
hirli a n n a an m z d r.
A k lam alarn a gre, nceki gn G e n a ro nun b an a y ap tr
d allm ad k k a rm a k lk ta ve esasnda ok yalnm . K a r
135
m akm n k k atlan herkesin fev k alad e sk b ir dzence

iinde o lm as gerekiyorm u; i sylei durdurulm al, ileri bir
fark n d alk k o n u m u n a u lalm al ve biri, birinin birleim n o k
tasn alp gitm eliym i. Bu karm ak u suln ard n d ak iler ok
basitm i; yeni grcler, birleim noktasnn tam konum u
atalarm z tarafn d an bizim iin saptanan rastlantsal b ir k o
num o ld u u n a g re greceli az b ir ab ay la oynatlabilir; bir
k ere oynad m d a yeni y aylm balantlar yani yeni alglara
yol aar, derlerm i.
Sana, birleim noktan oynatm an iin erk b itkileri v e rir
d im , diye d evam etti don Juan. E rk b itk ilerin in b y le bir
etkisi var; am a alk, yorgunluk, yksek ate ve bu n a b en zer
baka eylerin de b en zer etkisi vardr. S radan in san n k u s u
ru, bu k ay n sonucunu btnyle anlksal sanm asdr. Senin
de tank o ld u u n gibi, yle d e il.
B irleim n o k tam n, gem ite ok kez aynen bir gn n ce
ki gib i k ay d n ve b ir araya topladklarnn o unun gnlk
hayata, g n l k h ay at aslnda h ay alet d n y ay m asn a yakn
old u u n u aklad. B u tr hayallerin, yeni gr c ler tara fn
dan o to m atik m an yadsndn vurgulad.
B yle h ayaller, insann kaytlarnn r n d r, d iye sr
drd. T m y le zgrlk arayndaki sav alar iin y o k tu r
bi deeri, n k birleim noktasnn yana k ay y la o lu u r
lar.
Sustu ve b an a bakt. Yana k a y ile k astetti in in insann
yaylm b an d n d a derinliine b ir kay yerine g en ili in ce b ir
kay o ld u u n u biliyordum . O na hakl olup olm adm sor
dum .
T am am en k astetti im b u , dedi. nsann y aylm b an d
nn iki k en arn d a da tu h af kalnt depolar, h esap lan am ay acak
kertede o k in san p bekleri vardr. B u, ok m arazi, tekin
olm ay an b ir depodur. E ski grcler iin nem li de erd ey d i
am a bizim iin yle deil.
B irin in y ap ab ilece i en basit ey bu n a kaplm aktr. D n
G enaro v e ben, sana y an a kayn hzl bi rneini v erm ek is
136
TEN GELEN ATE
tedik; o y zd en birleim noktan kay d rd k , am a herh an g i b i

ri de bu d ep o y a i syleisini d u rd u rarak ulaabilir. K ay en
azdaysa, so n u lar zihnin fantazileri o larak aklanr. K ay
d ikkate d eerse, sonularna sanr denir.
O ndan, birleim noktasn k ay d rm a ey lem in i aklam as
n istedim . S avalarn, i syleilerini d u rdurarak isel sesizlie eritik lerinde, erk trsnn g r n t s n d en fazla sesinin
b irleim n o k tasn tu za a d rd n syledi. B oucu
ad m larn ritm i, annda k o za iin d ek i i sessizlikle kopm u
y ay lm larn balan kuvvetini yakalyorm u.
B u kuv v et, birdenbire bandn k en a rlarn a aslr, diye
d evam etti. S a uta sonu gelm ez fiziksel aktivite, iddet, l
drm e, eh v et hay alleri buluruz. Sol u tay sa tinsellik, din,
Tanr bulunur. G enaro ve ben, birleim noktan iki u ca da y
r tt k ki bu insan p beinin tam bi grntsn v ereb i
le lim .
D on Juan, tered d t ederm i gibi, gr c lerin b ilgisinin en
g izli taraflarn d an birinin, i sessizliin in an lm az etkisi o ld u
unu yen id en belirtti. B ir k ez isel sessizlie eriildi m i, b ir
leim n o k tasn o belirgin yere tutturan b a lar k o p m ay a b a
lar, birleim noktas serbeste oynarm .
D evinim , ou insann ynsel tercihi v e doal tepkisi o la
rak, allm artlarda sola doru olurm u; am a k im i g r c
ler dev in im i, noktann olduu allm yerlerden aa n o k ta
lara ynlen d irebilirm i. Yeni g r c ler bu k ay m ay a aa
k a y derm i.
G rcler, kazaen aa kaytan d a m u starip tiler, diye
srdrd. B irleim noktas ans eseri o rada uzun sre k a l
m az, n k b u ras iblisin yeridir. A a gitm ek, yaplacak en
k o lay ey o lm asn a ra m en bizim ilgim ize zttr.
D on Juan, eski grclerin iledii b ir ok yarg hatasnn
arasn d a en elem vericilerd en birinin birleim noktasn aa
daki l lem ez alana oynatarak h ay v an biim lerine g irm e
de u zm an o lm alar olduunu da syledi. D eiik hayvanlar
baz alarak o h ayvan naguallar olarak adlandrm lar. B irle
137
im n o k talarn b elirli yerlere oynatarak, setikleri hayvann

niteliklerini; k u v v etini, b ilgeliini, kurnazlk, eviklik ya da
zalim li in i k azan acak larn a inanm lar.
D on Juan, b yle t y ler rp ertici birok uygulam ann bu
g nn grcleri arasnda dahi sregeldiini syledi. B irle
im nok tasn n d aha aa herh an g i b ir yere oynam asndaki
g receli k o lay lk , zellikle o uca h evesli grclere byk
bir tev ik olutu ru yorm u. O yzden, savay snam ak nag u aln greviym i.
S o n ra b ana, b irleim noktam bir erk bitkisi etkisi altn
day ken aaya b ir k o n u m a oy n atarak beni snadn s y le
di. A rd n d an birleim noktam a, kargann yaylm bantlarn
yaltm am sa lam ak zere k lav u zlu k etm i, kargaya d n
m em e yol am t.
D on J u a n a, ona d zin elerle kez sorduum soruyu tekrar
sordum . B en fiziksel olarak b ir k arg ay a dnm m ydm ,
y o k sa asln d a sad ece yle dnp, yle m i hissetm itim .
B irleim n o k tasn n aa y a k ay n n h er zam an tam b ir d
n m le son u lan acan aklad. B irleim noktas, hayati
b ir eik ten g eti inde dnyann yok olduunu, bizim iin in
san seviyesinde o lduu gibi olm aktan ktn ekledi.
D n m m n, h e r ihtim alde dehetengiz olduunu sy
ledi. B u d en ey im e tepkim , ona bu tarafa doru hi eilim im
o lm ad n kantlam t. B y le olm asayd, baz grclerin
ok rah at b u ld u u bu aadaki alanda kalm ay a duyduum
y atk n lk la sav am ak iin m u zzam erke kullanm am g erek e
cekm i.
A yrca, h ab ersiz bir aa kayn her grcnn zam an
zam an yaad n am a bu aa kayn, birleim noktas sola
o y n adka, gittik e d ah a az sklkta tekrarlandn syledi.
L kin, h er o ld u u n d a bunu atlatan g rcnn erki nem li d e
reced e azalrm . B u, dzeltilm esi zam an alan ve b yk z a h
m et g erek tiren b ir sakncaym .
B u zam an aralklar, g rcleri ar som urtkan ve dar
kafal y ap ar, d iy e devam etti, ve baz durum larda da ar
138
TEN GELEN ATE
m an tk sal.
G r c ler bu aa k aylar nasl n ler? d iye sordum .
H er ey savaya b a ld r, dedi. rnein senin gibi
olan bazlar doal olarak k endi tu h aflk larn a k ap lm ay a m e
yillidir. B unlar, fena arplr. Senin g ib iler iin, h er yaptklar
ey iin yirm i drt saat uyank kalp nbet tutm alarn tav si
ye ederim . D zenceli adam ve kadnlar, bylesi k ay lara d a
h a az eilim lidir; o nlar iin yirm i saatlik bi n b et tavsiye
ed e b ilirim .
P arltla r saan gzleriyle bana bakp gld.
D ii g r c lerin erkeklere nazaran daha sk aa k a y
lar o lur, dedi. A m a erkekler tehlike iinde o ko n u m d a o y a
lanrken, k ad n lar oradan hzla k m a yetisine de sahiptirler.
K adn g r clerin, birleim noktalarn aadaki alanda
herh an g i b ir k o n u m d a tutturm a yetisine de sahip olduklarn
syledi. E rk e k le r bunu yapam yorm u. E rkeklerin saduyu
ve am alar varm , am a yetenekleri azm ; bu sebeple bir nag ualn g ru b u n d a sekiz kad n grc olm as gerekirm i. K a
dnlar, b ilin m ey en in llm ez enginliinin geilm esin e sevk
ederlerm i. B u doal kapasiteyle ya da onun sonucu olarak,
k ad n lar en iddetli younlua sahipm i. O sebeple, o nlar b ir
hay v an n ek line hararet, kolaylk ve k arlatrlam az bir
vah ilik le g ireb ilirm i.
.
K o rk u tu cu ey ler d n d n d e , diye devam etti,
isim siz, k aran lk ta kol gezen bi tehlike, bilm eden d n d
n aadaki l lem ez alanda konum lanm bi kad n g r
cdr. G erek d eh et ite tam oradadr. E er sapkn bi kad n
g r c y e o lu r ya rastlarsan, ark an a bakm adan dalara k a !
O n a d i er organizm alarn birleim noktalarn kaydrp
kay d ram ad k larn sordum .
O nlarn no ktas k ay ab ilir, dedi, am a onlarn kay is
teyerek o lm az.
O rg an izm alarn birleim noktas da olduu yerde g r n
m ek iin m i e itilm itir? diye sordum .
H er yeni d o an org an izm a u v ey a bu ekilde e itilm i
BRLEM NOKTASININ KONUM U
139
tir, diye cevaplad. B iz belki nasl e itild ik lerin i anlam yo

ruz -biz zaten b izim bile nasl eitildiim izi anlam yoruz d a
ha- am a g r c ler onlarn kendi t rlerin d ek ilerin yaptn
yap m ay a artlan d rldm grrler. B u tam am en insan y av
ru larn a olanla ayndr: grcler onlarn birleim n o k talar
nn h er bi yana gittiini g r rler ve sonra erikinlerin o lm a
snn o noktay belirli bi yere nasl ba lad n grrler. Ay
ns tm d i er o rg anizm alara da olur.
D on Juan, b ir an iin ifadesizleti, sonra insann birleim
noktasnn tam am yla kendine has bir etkisi olduunu ekledi.
D ard ak i b ir aac im ledi.
B iz, ciddi, erik in insanlar olarak bi aaca b ak t m z
d a, dedi, birleim noktam z snrsz sayda yaylm b irle
tirir v e bi tan sk gerekleir. B irleim noktam z, bizim aa
diye ad lan d rd m z bi yaylm dem eti alglar.
B irleim n oktas, alg iin gerekli balan etkilem ekle
kalm az ayn zam an d a belirli bak a y aylm lar b enzersiz in
sani h ilelerle algnn d ah a fazla artlm as, szlm esi iin si
lip yok ederm i.
Yeni grcler, salt insanlarn, yay lm dem etlerini daha
fazla d em etley eb ilm ek yetisinde olduklarn gzlem i. S z
m enin, sp an y o lca k arl, d e sn a te yi b ir kap kaynam s
tn so u d u k tan so nra stnden en leziz yeri olan kaym an
toplam ak ey lem in i betim lem ek iin kulland. Ayn ekilde, al
g sna gre, insann birleim noktas y aylm larn balan
iin n ced en setii baz paralar alr ve onlarla daha lezz et
li b ir yap eld e ederm i.
n sann s zm ele ri, diye devam etti don Juan, d ier y a
ratklarn alg lad k larn d an daha gerek. te b izim d t
m z tuzak bu. O k ad a r gerek ler ki, biz birleim n o k talarm
za v erd i im iz b u y ruk y znden onlarn bize b y le g r n d
n unu tu y o ru z. O nlar gerek olarak alglam ak iin v erd i
im iz b u y ru k sayesinde bize g erek gibi geldiini u n u tu y o
ruz. B a lan larn k aym an szm e erkine sahibiz de, k e n d i
m izi, v erd i im iz b u yruktan ko ru m a erkine sahip deiliz. B u
nu ren m ek gerekiyor. S zm elerim ize, bizim yap t m z gi-
140
TEN GELEN ATE
bi y ard m eli uzatm ak, eski grclerin k en d ilerin in k iler iin

d ed ik leri ceza gibi, dediim iz o k ykl bi yarg h atas.
9
A a K ay
D o n Ju an ve G enaro, senelik ifal ot araylar iin M ek si
k a n n k u zey in e S onora l ne g itm ek iin yola k m la r
d. N a g u a ln to p luluundaki gr c lerd en biri, otac V icente
M edrano, o b itk ileri ila y apm nda kullanrd.
D o n Ju an ve G e n a ro ya y o lcu lu k larn n son safhasnda
tam o n larn gneye, eve geri dnecekleri bir n o ktada S onor a d a katldm .
D n y o lcu lu u n d an bir gn nce D on Juan fa rk n d a
l a u stalam a aklam alarna bird en b ire yeniden balad.
D a larn y am acn daki uzun allarn glgesinde d in len iy o r
duk. A k am st n n ge saatleriydi, h av a neredeyse k arar
m ak zereydi. m z de azna k ad a r bitkilerle dolu u v a l
lar tayorduk. O nlar yere k o y ar k o y m az G enaro katlayp
142
TEN GELEN ATE
yere k o y d u u cek etin in zerine kvrlp uyudu.

D on Ju an G e n a ro yu u y an d n n ak istem ezcesin e k sk bir
sesle k o n u m ay a balad. F arkndala dair im diye kad ar
p ek ok g ere i akladn, geriye tartlacak y aln zca bir
g erek k ald n syledi. Bu son gerek, eski kuak b y c
lerin k en d ilerin in de farknda olm adan bulduklar en nem li
gerekm i. B u lu u n m uazzam deeri ancak y zy llar sonra
yeni g r c ler tarafndan anlalabilm i.
D on Ju an k o num asn, S ana insann birleim n o k tas
nn alg iin, y ay lm lara ayarl olduunu s y lem itim diye
srdrd, N o k tan n sabit k o n u m undan harek et ed ebildiini
de tartm tk . Son gerek, birleim noktasnn belli b ir sn
rn tesin d e h arek et etm esi halinde bildiim iz bu d nyadan
b t n y le b ak a d nyalarla b irleeb ilm esid ir.
B az co rafi blgelerin bu tehlikeli harekete yardm e tm e
nin yan sra h arek et iin zel ynler belirlediini fsldad.
rnein S o n o ra l birleim noktasnn h er zam anki y erin
den aa d oru h arek et etm esini salyordu, iblisin olduu
yere.
Bu n ed en le S o n o ra d a gerek byclerle k arlaa b ilir
sin diye s rd rd szlerini. zellikle de kad n b y c ler
le. D ah a im d iden birini biliyorsun; L a C atalina. G em ite
ik in iz arasn d a d alala r ayarlam tm . B irleim n o ktann h a
rek et etm esin i istem itik ve L a C atalina b yclk m a sk a ra
lk lary la onu y erin d en sallayp g ev etm iti.
D on Juan, L a C atalin a ve benim aram da g elien tyler
rp ertici d en ey im lerin ikisi arasnda nceden dzenlenm i
an lam an n b ir p aras olduunu aklad.
G enaro k alk p sesini ykselterek, bize k atlm as iin
O nu dav et etsek n e d n rd n ? diye b an a sordu.
S o ru su n u n k esk in li i ve sesindeki garip
ani b ir d eh et d u y g u su n a kapldm .
ton n edeniyle
D on Ju an gld v e beni kollarm dan tutup sarst. K o rk

m am iin h erh an g i bir n eden olm ad yolunda bana gvence
verdi. L a C a ta lin a nn bize bir k u zen ya da teyze y ak n l n
AAI KAYI
143
da old u u n u syledi. B izim adm larm z izlem ese de d n y a

m zn b ir parasyd. E ski b y c lerey se snrsz derecede
d ah a yaknd.
G en aro g lm sedi ve bana gz krpt.
K o rk u d a n so lu u n u n k e silm e sin i a n ly o ru m dedi.
O n u n la h er y zy ze geldiinde daha o k korktuunu bana
k en d isi s y led i.
D on Ju an ve G enaro neredeyse histerik b ir biim de g l
dler.
K abul etm eliy dim ki, L a C a ta lin a y h em ok korkun
h em de ok ekici bulm utum h er zam an. B eni on d a en ok
etk iley en de zerin d en taan erkiydi.
O k ad a r ok erk biriktirdi k i diye devam etti D on Juan,
b irleim n o k tan sol yann derinliklerine doru hareket ettir
m esi iin ileri fa rk n d a l a olm an bile gerekm iyor.
D on Ju an ve G enaro, L a C a ta lin a n n nagual J u lia n n
to p lu lu u n d a o ld u u iin bizle yakn alakal olduunu tekrar
etti. B ir n agual v e onun yandalarnn genellikle dnyadan
ayn zam an d a ay rldklarn am a bazen ufak g ru p lar halinde
v ey a tek er tek er ayrlabildiklerini de aklad. N agual Julian
ve g rubu kincisine bir rnekti. O dn y ad an krk sene nce
ayrlm o lm asn a ram en, la C atalin a h ala buradayd.
B an a d ah a n ce syledii b ir eyi anm satt. N agual Julia n n to p luluu, tam am en nem siz erk ek ve sekiz m k em
m el k adn g r c d en oluuyorm u. D on Juan h er zam an bu
eitsizli in n ag u al J u lia n n grubunun tek tek ay rlm alarnn
n ed en lerin d en biri olduunu iddia etm iti.
L a C a ta lin a nn, nagual J u lia n n g rubundaki m kem m el
k adn g r c lerd en , ona birleim n o ktasn aa y a k ay d r
m ak iin allm ad k m anevralar reten birine bal o ld u u
nu syledi. Bu g rc dn y ad an son ayrlanlardanm . A n
uzun y lla r yaam ve ikisi, la C atalin a da, o da S o n o ra m n
y erlisi o ld u k larn d an le geri d n m ler ve ileri y a la n n d a o
grc k ad n d n y ad an ayrlana dek b ir arada yaam lar. B e
rab er g eird ik leri y llar boyunca la C atalina ona k en d in i ada-
144
TEN GELEN ATE
m i b ir yardm c, birleim n o ktasn esk i g r c ler gibi en delib o zu k yollarla kaydrm ay ren m ey e istekli bir renci
olm u.
D on J u a n a, la C atalin ann b ilg isin in onu n k in d en ta b i
atyla m farkl olduunu sordum .
T am am en ay n y z, diye yantlad. O daha ok S ilvio
M anuel veya G enaro gibi, onlarn k ad n a u yarlanm am a ta
bii k adn olm as dolaysyla, ik isinden de snrsz derecede
daha saldrgan ve teh lik eli.
G enaro, b ayla rzasn im ledi. S nrsz derecede daha
fazla, deyip y ine gz krpt.
Senin to p luluuna bal m ? diye sordum don J u a n a.

B ize k u zen v ey a teyze gibi o lduunu syledim y a , diye
yantlad. H epim izden gen o lm asn a ram en yal n e sild e n
dir. O, o to p lu luun sonuncusu. B izim le ok az tem asa geer.
B izi p ek sevm ez. B iz onun iin fazla skcyz; o nagual Julia n n tarzna alkn. B ilin m ey en in en g in m acerasn z g r
lk aray n a tercih ed er.
kisi arasndaki fark n e ? diye sordum don J u a n a.
F ark n d ala degin g erek leri aklam am n son b l
m n d e, diye y an tlad , bu fark yava yava, tam am y la ta r
tacaz. u an, senin iin nem li olan, sol yan farkndalnda ksk an a sakladn garip gizlerdir; bu yzden la C atali
n a ve sen b irb irinizden h az zetm ek tesin iz.
O ndan hazzetm em le ilgili olm adn, onun k u vvetine
hay ran olduum u srarla syledim .
D on Ju an ve G enaro g ld ler ve sanki benim b ilm ed i im
bir eyi b iliy o rm u casn a beni tpladlar.
Seni seviyor nk neye b en zed i in i biliyor, dedi G e
n aro ve d u daklarn aprdatt. N agual J u lia n ok iyi tan r
d .
ikisi beni u tandran uzun bir bak attlar.
N e dem ek istiy o rsu n ? d iye k av g a c bir ses to n u y la so r
d um G e n a ro ya.
B an a srtp, kalarn yukar aa k o m ik bir ifadeyle o y
AAI KAYI
145
natt. A m a sessiz kald.

D on Juan k o n u u p suskunluu bozdu.
N agual J u lia n la aranzda tu h a f baz ortak n o k talar v ar,
dedi. G enaro y aln zca senin b u n u n fark n d a olup olm adn
ortaya k arm ay a alyor.
k isin e de b yle akl alm az b ir eyin nasl fark n d a o lab i
leceim i sordum .
L a C atalina b y le d n y o r, dedi G enaro. O, nagual
Ju lia n b u rd ak i h erk esten d ah a iyi tand iin byle syl
yor.
N agual Ju lian k rk sene evvel d n y ad an ayrlm o ld u u
na gre, onu tan d n a inanam ayacam belirttim .
L a C atalin a da taze b ir pili d e il, dedi G enaro. S ad e
ce gen grnyor; bu onun bilgisinin b ir paras. N asl bir
zam anlar, n agual J u lia n n b ilg isin in b ir p arasysa. S en o k a
dnn srf gen halini grdn, yal h alini grsen, k o rkudan
nutkun tu tu lu rd u .
L a C atalin an n y ap t , diye araya girdi don Juan, y al
nzca u stalam a y o lu y la aklanabilir: fa rk n d a l a u sta
lam a, iz s rm ed e u stalam a ve n iyette ustalam a.
F akat b u g n onun yaptn salt fark n d al n son g ere
i n d a in celey eceiz: birleim noktas, orijinal k o n u m u n
dan o y n adktan so nra bizim k in d en deiik dnyalar b irleti
rir diyen gere in nda.
D on Ju an ay a a k alk m am im ledi. G enaro da kalkt. B en
hi d n m ed en ifal ot dolu uval kaptm . Tam srtm a ata
cakken G enaro beni durdurdu.
uval b rak bir, dedi srtarak. T epeye trm anp, la Cata lin a yla b u lu aca z.
N erede o ? diye sordum .
Y ukarda, dedi G enaro, ufak b ir tepenin ucu n a p arm a
n dorultarak. E er gzlerini yar ksp dik k atlice bakarsan,
onu u yeil fu n d alk larn nnde, koyu b ir leke o larak g re
bilirsin .
O k o y u lek ey i g reb ilm ek iin k en d im i zorladm am a bir
146
TEN GELEN ATE
ey grem edim .
N ed en o raya y r m y o rsu n ? dedi don Juan.
B am d nverdi, m idem buland. D on Juan elinin bir d e
v in im iy le beni yola koyulm aya sevk etti am a h arek et etm eye
cesaret etm edim . Sonunda, G enaro k o lu m d an tuttu ve ikim iz
tepeye trm an m ay a baladk. Yukar v ard m zd a, don Ju
a n m tam ark am zdan geldiinin ay rd n a vardm . m z
tepeye ayn anda ulatk.
D on Juan, b yk bir sakinlik iinde G e n a ro yla k o n u m a
y a balad. O na, nagual Ju lia n m birok d efalar k o rk u larn a
fazla k ap ld k lar iin ikisini de ld resiy e bo m ak zere o l
duunu an m sayp anm sam adn sordu.
G enaro b an a dnp nagual Ju lia n n insafsz b ir retm en
o ld u u n a d air gvence verdi. O ve ken d i retm eni, h en z o
zam an lar d n y ada olan nagual E lias, h erk esin birleim n o k ta
sn hayati b ir snrn tesine iter ve ken d i k en d ilerin i k o ru
m alar iin b rakrlarm .
S ana bir za m an lar nagual Ju lia n n cinsel erkem izi boa
h arcam am am z tavsiye ettiini s y lem itim , diye devam e t
ti G enaro. B u n u n la birleim nok tasn n k ay d rlm as iin k i
iye erke g erek ti in i sylem ek istem itim . E er b irinde bu
yoksa, nag u aln vuruu zgrlk yerine lm vuruu olu r.
Y eterli erke o lm ad n d a , dedi don Juan, balan g
c ezicidir. S radan artlar altnda gerek lem ey en balann
bask sn a k ar d ayanabilm ek iin y eterin ce erkeye sahip o l
m ak g erek ir.
G enaro, nagual Ju lia n n ilham v eren b ir retm en o ld u
unu syledi. H er zam an retip ayn zam an d a da kendini
e len d irecek y o llar bulurm u. En sevdii y n tem lerd en biri
bir ya da iki d efasn d a yapt gibi hi fark ettirm ed en onlar
olaan fark m d alk larn d a yakalayp, birleim noktalarn k a y
drm ak olurm u. O zam an d an beri, b l n m ez dikkatlerini
salam ak iin tm yapm as gereken onlar bek len m ed ik bir
nagual v u ru u y la teh d it etm ek olm u.
N agual Julian, gerekten u nutulm az bi ad am d , dedi
AAI KAYI
147
don Juan. Sanki onda eytan ty vard. D nyadaki en kt

eyi yapsa da, o y apnca h arika olurdu. B aka herhangi biri
tarafndan yaplsa b u n lar ham ve k ab a kaard.
N ag u al E lia sn, d ier yandan yle bi nitelii yoktu am a
byk, yce bi retm en d i.
N agual E lias, nagual Juan M a tu s a ok b en zerd i, dedi
G enaro bana. B irbirleriyle ok iyi geinirlerdi. Ve nagual
Elias ona h er eyi, hi sesini bile yk seltm ed en veya onu k an
drm adan retm iti.
A m a nagual Ju lian fark ly d , d iye srdrd G enaro, b e
ni do sta bir drterek. D iyebilirim ki o aynen senin gibi, sol
yannda tu h af srlarn k sk an lk la saklad. S ence de yle d e
il m i? diye sordu don J u a n a.
D on Ju an cevap verm edi am a b ayla onaylad. K ah k ah a
sn tu tm ay a alyordu..
O yu n b az bi m izac v ard , dedi don Juan ve ikisi k ah k a
h alara bouldular.
B ildikleri b ir eyi im a ed iy o r o lm alar beni daha da tehdit
altnda hissettirdi.
D on Juan, cid d iyetle nagual J u lia n n hayat boy u n ca
rendii acayip by clk tekniklerini k astettik lerin i syledi.
G enaro, nagual J u lia n n nagual E lia s tan baka nevi ahsna
m n h asr b ir retm eni daha o lduunu syledi. retm eni,
onu fazlasy la sevm i ve ona allm am ve k arm ak b irle
im no k tas o y n atm a yollar retm iti. B unun son u cu n d a n a
gual Julian allm adk, delim en y arad lta biri olm utu.
K im d i o retm en, don Ju a n ? diye sordum .
D on Ju an ve G enaro birb irlerin e bakp o cu k lar gibi k
krdadlar.
B u ok zo r yantlanacak bi so ru , diye cevap verdi don
Juan. T m s y ley ebileceim bizim tarzm z saptran ret
m en olduu. B ize iyi kt bi ok eyi retti am a rettik le
rinin en fenas eski grclerin yaptklaryd. B ylece ara
m zdan bazlar tu zaa dt. N agual Ju lian bunlardan b iriy
di, la C atalin a da yle. B iz yalnzca senin onlar izlem ey ece
148
TEN GELEN ATE
ini m it ed iy o ru z.
H em en k ar k o y m ay a baladm . D on Ju an beni susturdu.
N ey e k ar k o y d uum u b ilm ed i im i syledi.
D on Ju an konuurken, ona v e G e n a ro y a fena halde k z
dm . A n iden hid d etten kudurarak, avaz avaz o nlara b a rm a
y a baladm . Tepkim , o k ad a r bana uym u y o rd u ki kendim den
korktum . S anki ben b ir bakasydm . D urdum v e yardm
um u d u y la onlara baktm .
G e n a ro n un kollar d estek g erek sin ilm i gibi don J u a n m
om zundayd. kisi de nne geilm ez bir ekilde g l y o rlar
d.
O k ad a r um utsuzdum ki n ered ey se g zlerim d en yalar
boanacakt. D on Juan yan m a geldi. K olunu gven verici bir
ek ild e om zu m a att. S onora l nn, onun anlayam ad
ned en lerd en dolay insan v ey a h erhangi bir d ier o rg an izm a
y k av g acl a tevik ettiini syledi.
nsanlar, bu rad a h av a ok kuru o ld uundan d iy eb ilir,
srdrd, y a da ok scak olduundan. G rclerse, burann
K a rta ln yay lm larnn b elirli bi kava olduunu v e daha
nce syled i im iz gibi b irleim n o k tasn n aa kaym asna
yardm c olduunu s y ley eb ilirler.
N asl o lu rsa olsun, sav alar k endilerini tarafsz tanklar
olarak eitm ek, k endi gizlerin i anlam ak ve kim olduklarn
b u lm an n cokusunu tatm ak iin dnyadadr. B u yeni g r c
lerin em ellerinin en ykseidir. Ve h e r sava b u n a u laa
m az. B iz n agual Ju lia n n ulaam ad n sanyoruz. O yolda
kald, la C atalin a d a .
E m salsiz bir n agual o lm ak iin b ir kim se zgrl sev
m eli ve h er eyden en y k sek m erteb ed e kopm u olm alym .
S avann yo lunu bu k ad a r tehlikeli y apan ada insann
yaam n n tam tersi o lm asym . ada insan, b ilin m ey en ve
giz alem ini b rakp ilevsellik alem inde yerlem i. nceden
h issed ilen ve coku v eren d n y ay a srtn dnp, can sk n t
sn d n y asn a b u y u r etm i.
T ekrar giz d n y asn a dnm e ans v erilm esi, diye sr
AAI KAYI
149
drd don Juan, b azen savalara fazla g elir ve dayan am az

lar; benim b ilin m ey en in m aceras dediim y o ld a kalrlar. z
grlk araylarn unuturlar; tarafsz tan k lar olm ay u n u tu r
lar. B ilin m ey en de k aybolup gider ve bu n a b ay lrlar.
Ve sen b enim de byle o lduum u d n y o rsu n , deil
m i? diye sordum don J u a n a.
B yle d nm yor, bunu b iliy o ru z, diye cevaplad G e
naro. Ve la C atalin a herkesten d ah a iyi b iliy o r.
O n erd en b ilecek k i? diye diklendim .
nk o da senin g ib i, diye yantlad G enaro szlerini
kom ik, m o n o to n b ir ses tonuyla vurgulayarak.
Sk b ir tartm ay a girm ek zerey k en don Ju an beni yine
susturdu.
B u k ad a r h ey ecan lan acak bi ey y o k , dedi bana. Sen
n eysen osun. zg rlk iin sava bazlar iin d ah a zordur.
S en onlard an birisin.
T arafsz tan k lar olm ak iin , diye devam etti, birleim
n o k tasnn d ev in im inin sabitleniini anlam ak, b izim v e ne
olu rsa olsun tank o lduum uz dnya iin, h e r eydir.
Yeni grcler, kendi k en d im izle k o n u m am z re tild i
inde birleim n o k tasn bi yere sabitlem ek iin ru h su z la
m ann y o lu n u n da retildiini sylerler.
G enaro, g r lt l b ir biim de ellerin i b irb irin e arpp, bir
futbol an tren r n yknen, ie ileyen sln koyverdi.
u b irleim n o ktasn bi o y n atalm ! diye bard. Yu
kar, yukar, yukar! O ynat, oynat, o y n at!
S a y an m d ak i allar b ird en b ire k art n d a h ala g l
yorduk. D o n Ju an v e G enaro aniden sol ayak altlarn a k v rl
m ekle getiler. Sa ayak, diz y u k ard a n lerin d e b ir k a l
kan gibiydi. D on Ju an b an a da aynn yapm am im ledi. K a
larn k ald rp aznn ken arn d an b ir koy v erm e m im i i y ap
t.
B y c lerin k en d ilerin e has tuhaflklar v ard r, dedi f
sltyla. B irleim n o k tas norm al k o n u m u n u n aa sn d a bi
yere o y n ay n ca b y c n n gr kstlanr. A yakta grrler-
150
TEN GELEN ATE
e, saldrrlar.
N agual Julian, beni bir k eresin d e iki gn sava p o zis
y o n u n d a tu tm u tu diye fsldad G en aro bana. erken bile
bu p o zisy o n d a kalm am g erek ti.
Ve sark en d e, diye ekledi don Juan.
D o ru , dedi G enaro. Ve em in d eilm i gibi b an a fsl
dad, U m arm sen kakan n ced en yapm sndr. E er la C a
talina o rtay a ktnda barsaklarn b o altm am olursan,
p an to lo n u n a edersin. Tabii sana p an to lo n u n u karm ay da
g sterebilirim . E er bu k o n u m d a sacak san pan to lo n u n u
k arm a lsn .
B ana, pan talonum dan nasl k aca m g sterm ey e b ala
d. Bunu en ciddi ve ilgili h aliy le yapyordu. T m k o n san tras
y onum d ev in im lerinde younlam t. A n cak pan talo n u m d an
syrld m d a don J u a n n k ah k ah alarla k k red i in i fark e d e
bildim . G e n a ro nun beni yine m ak aray a aldn ayrt ettim .
Ayaa k alk p pantolonum u g iy ecek tim ki don Juan beni d u r
durdu. G lm ekten szckleri zorla b ir araya getirebildi. B a
na o lduum gibi kalm am , G e n a ro nun h er eyi yar aka
yaptn ve la C a ta lin a nm gerek ten orad a allarn ark asn
da olduunu syledi.
K ah k ah alar arasnda o rtaya koyd u u ses tonuyla beni e t
kiledi. Y erim de donup kaldm . B ir saniye sonra allklardaki
b ir hrt, beni ylesine p an i e soktu ki pantalonum u u n u t
tum . G e n a ro ya baktm . O tekrar p an talo n u giym iti. O m u z
larm silkti.
z r d ilerim , diye fsldad. S ana onu kalk m ad an n a
sl g iy eceini g sterm ey e vak tim o lm a d .
O nlara k zacak ya da kah k ah a c m b lerin e katlacak z a
m anm olm ad. A niden, tam n m d e allar yarld ve o la b i
lecek en k o rk u n m ahlukat o rtay a kt. O k ad ar acayipti ki
artk k o rk m u y ordum , bylenm itim . n m d e duran h er ne
ise, b ir insan deildi; h atta insanla u za k ta n yakndan alakas
bile yoktu. D a h a ok bir srngene benziy ordu. Ya d a byk
c sseli garip b ir bcee. Y ahut kll, son derece tiksindirici
AAI KAYI
151
b ir kuu bile andryordu. V cudu koyu renkliydi v e kaln k

zlm s k llarla kaplyd. B acak g rem iyordum , srf devasa
irk in bir kafa. B urnu yass ve b u ru n delikleri yanyana iki k o
ca delikti. D ili g aga gibi bir eyi de vard. N e kad ar k o rk u
tucu olursa olsun gzleri ahaneydi. O n lar k avranm az d u ru
lukta byleyici iki havuz gibiydi. B ilgelik doluydular. nsan
gz, ku gz ya da im diye k ad ar grdm herhangi bir
t r gz deillerdi.
M ahlukat, allar hrd atarak solum a doru hareket etti.
B am onu izlem ek iin oynattm da, don Juan v e G enar o nun da onun o rtay a k n d an benim gibi tutulm u kalm
olduklarn grebildim . O nlarn da byle b ir eyi hi g rm e
m i olab ilecek leri aklm a geldi.
B ir anda, m ah lu k at tam am y la g zd en kayboldu. F ak at
bir d ak ik a sonra bir hom urtu duyuldu ve devasa ekil y e n i
den nm zde belirdi.
arm tm am a ayn zam an d a bu tu h a f m ah lu k attan h i
b ir k o rk u du y m ad m iin de kayglydm . Sanki daha e v v e l
ki p an i im bakas tarafn d an deneyim lenm iti.
B ir an ayaa k alk m ay a balad m duyum sadm . rad e
m e k arn b acak larm dzelttim v e kendim i m ah lu k atn k a r
snda dim dik ayakta buldum . C eketim i, gm leim i ve ay a k
kab m k ard m yle bir hissettim . A rtk plaktm . B a
cak k aslarm k u v v etli bir erkle kaslm t. M thi bir e v ik
likle yukar aa zp ly o rd u m ve sonra o m ahlukat ve ben
uzaktaki tarif ed ilm ez b ir yeillie doru yartk.
M ah lukat, k endi stnde bir ylan gibi kvrlp burularak
b en im nm de ilerliyordu. A m a sonra onu yakaladm . B irlik
te h zla ilerlerken daha nce bildiim bir eyin farkna v a r
dm , m ah lu k at g erekte la C a ta lin a yd. B ir anda, la C atalin a
etiyle k em i iy le yan bam dayd. aba h arcam ad an harek et
ediyorduk. S anki biz duraandk, hareket ve hz h alin d ey m i
p o zu n d ay d k da o srada etrafm zdaki tm m anzara hareket
ettiriliyor, m u h teem b ir ivm e etkisi yaratlyordu.
Y arm z, balad gibi bir anda sona erdi v e sonra la
152
TEN GELEN ATE
C a ta lin a yla b ak a bir d nyada yalnz kaldm . O rada, tek bir

tan n ab ilir n itelik yoktu. K o sk o ca k ay a la rla k ap l olan toprak
g r n m n d ek i yerden geldiini sandm youn, g z k a
m atrc b ir p arlt ve s vard. Y erdekiler en azndan k ay a
gibi grnyordu. K um ta ren g in d ey d iler am a arlklar
yoktu; sngerdenm i gibi k sa k aln p aralard. O nlar, sad e
ce d ayanarak h zla savurabiliyordum .
K u v v etim d en o k ad a r b ylenm itim ki bak a h ib ir ey
um ru m d a deildi. N asl olduysa, g rnrde a rlk sz bu
m alzem en in b an a kar ko y m ad n tayin etm itim . stn
derecedeki k u v vetim onlar savurup etrafa datyordu.
O nlar ellerim le yakalam ay d enedim
deitiini ayrt ettim . L a C atalin a b an a
nceden olduu o tu h af m ahlukatt ve ben
d im i g rem iy o rdum am a yine de ikim izin
ini biliyordum .
ve tm bedenim in
bakyordu. O yine
de yleydim . K e n
tam am en b e n z e d i
T arif ed ilm ez b ir nee, sanki bu n ee b enim d m d an g e

len bir k u vvetm i gibi, b eni ele geirdi. L a C atalin a v e ben
ahlandk, dolandk ve bende h ib ir dnce, his v ey a insani
farkndalk k alm ay an a dek oyun oynadk. N e v ar ki, k e sin lik
le farkndaydm . F arkndaln, insani h islerin bireysellii
olarak deil am a h er eyin varo lu u n u n d uyum u olarak b a
na g vence v eren b elirsiz bir bilgiydi; snrsz b ir gven, v a
ro lu u m u n fiziksel kesinliiydi.
S onra h er ey y ine b ir anda insani o d a a geldi. L a C atali
na elim i tutuyordu. F u n d alar arasn d a lde yryorduk. A ni
ve ac veren b ir biim de, l talar ve sert pislik k m elerin in
plak ayam fena halde y aralad n n ayrdna vardm .
orak b ir y ere geldik. D on Ju an ve G enaro oradaydlar.
O turdum ve elb iselerim i st m e geirdim .
L a C atalin ayla deneyim im , G ney M e k sik a y a y a p a c a
m z geri dn y olculuunu geciktirdi. B etim lenem ez bir
b iim de dengem bozulm utu. O laan fark n d al m d a h er
eyden ko p m u tum . S anki dayanak noktam kaybetm itim .
AAI KAYI
153
m itsizli e k ap lm tm . D on J u a n a y aa m a arzum u dahi

k ay b etti im i syledim .
D on J u a n n evinin v eran d asn d a oturuyorduk. uvallar
arabam a yk len m iti, yola k m ay a h azrd k am a m itsizlik
h issi takatim i kesm iti, alam aya baladm .
D on Ju an ve G enaro gzleri y aa rn cay a dek gldler.
B en u m u tsu zlu a k ap ld k a neeleri artt. S on u n d a don Juan
beni ileri fark n d al a kaydrd ve g lm elerinin, onlarn ac
m aszl n n v ey a garip m izah an lay larn n b ir p aras deil,
b enim bilgi y o lu n d a ilerlediim i g rm en in v erdii m u tlu lu
un iten b ir yan sm as olduunu aklad.
Sana, n ag u al J u lia n n biz sen in o ld u u n durum a g eld i
im izde ne s y lediini s y ley ey im , d iye devam etti. B y
lece, yalnz o lm ad n anlarsn. S ana olanlar, bilin m ey en e bi
bak atm ak iin yeterince erke b irik tireb ilen herkese olur.
N agual Ju lian , onlara h a y a d a n b o y u n ca yaadklar ev ler
den kap dar edildiklerini sylerm i. E rk e biriktirm elerinin
b ir sonucu, rahat fakat ok snrl ve skc g n l k h ay at d n
y alarndaki y u v alarn n p aralan m as olm u. D epresyonlar,
nagual J u lia n n sylediine gre, y u v alarn k aybetm enin
z n t s n d en o k yerleecek yeni b ir h av a li aram ak zo ru n
da o lm ann k zg nlym .
Yeni h av a li, diye srdrd don Juan, o k adar rah at d e
il am a snrsz d ah a genitir.
S enin k ap d ar edilm e uyarn da, b ize olduu gibi b
yk bi dep resy o n , y aam a arzusu kayb o larak geldi. Sen b i
ze, y aam ak istem ed i in i sy led i in d e, k ah k ah alarm zn
nne g e em ed ik .
im di b an a n e o lacak ? diye sordum .
Senin an lay acan, kendine y eni bi d ek bu lm an g ere
k ecek , diye y an tlad don Juan.
D on Ju an ve G enaro yeniden b y k b ir m u tlu lu k la gl
m eye baladlar. H er laflar ve yorum lar, onlar isteri n b eti
ne dnen b ir k ah k a h a tufanna sokuyordu.
H er ey o k basit, dedi don Juan. Yeni erke m erteben,
154
TEN GELEN ATE
b irleim nok tann yerleecei yeni bi yer yaratacak. Ve bizle

h er bi araya geliinde s rd rdn sava syleisi, bu yeni
k o num u k u v v etlen d irecek .
G enaro, ciddi bir ifade taknd v e patlayan bir sesle bana
unu sordu. B ugn stn m ?
B ann b ir d evinim iyle yan tlam ay a zorlad beni. Yaptn
m ha, yaptn m ? diye sordu. H ad i sava syleim ize d e
vam ed elim .
K ahkahalar yattnda, G enaro b ir sakncann farknda
olm am g erek ti ini syledi. B irleim noktas zam an zam an e s
ki yerine dnerm i. K endi birleim nok tasn n olaan k o n u m
da insanlar k krtc ve sk sk k o rk u n y aratk lar olarak g r
m eye zorladn syledi. S on derece byk b ir ak n lk la
b ir gn d eitiini ayrt etm i. K arlatrlam ay acak d ere c e
de d aha cesu rlam v e olaan h allerd e onu k a n n a a ve k o r
k u y a s rkleyecek bir du ru m la b aary la baa kabilm i.
B ir baktm ki sev iiy o ru m , diye devam etti G enaro ve
b an a gz krpt. G en ellik le k ad n lard an lesiye korkardm .
H albuki b ir gn ken d im i en zalim in d en bi k ad n la yatakta
buldum . O k ad a r ben deildim ki n e yaptm fark ettiim
an d a n ered ey se kalp krizi geiriyordum . Bu sarsnt birleim
n o k tam n eski sefil yerine dnm esine n eden oldu v e ben r
kek bir tav an gibi titreyerek evden k a m a k zo ru n d a kaldm .
Sen en iyisi, birleim nok tan n geri ek ilm esin e kar
dikkatli o l, diye ekledi G enaro ve ikisi yine gldler.
nsann k o zasndaki birleim nok tasn n k o n u m u , diye
izah etti don Juan, i syleiyle y erin d e tu tu lu r ve bu yzden
de en iyi h ald e dahi gevek bi konum dur. te bu nedenle, e r
k ek ve k ad n lar akllarn bu k ad ar ko lay kaybeder, zellikle
de i syleileri tek rard an ibaret, skc ve derinlikten yoksun
olanlar.
Yeni grcler, i syleileri akkan ve eitli o lan lar
esn ek insanlardr, der.
S av an n birleim nok tasn n k o n u m u n u n ok d ah a k u v
v etli o lduunu, nk birleim noktasnn k o zada oynam aya
AAI KAYI
155
b alar balam az, saydam p arltsn d a birleim noktasn o an

dan itibaren b arn dran b ir u k u r oluturduunu syledi.
Bu yzden, savalarn akln kayb etti in i s y ley em e
y iz , diye srdrd don Juan. E er bi eyleri k aybolursa, bu
ancak ukurlar o labilir.
D on Ju an ve G enaro bu yorum u o k ad ar ko m ik buldular
ki g lm ekten y erlere yuvarlandlar.
D on J u a n dan, la C ata lin a yla d eneyim im le ilgili ak la
m a rica ettim . Ve ikisi de yine k ah k a h alarla inlem eye b alad
lar.
K adnlar, erk ek lerd en o k daha acayiptir, dedi sonunda
don Juan. B acaklar arasn d a fazladan bi aklk olm as on
larn garip etk ilere m aru z k alm asn a neden oluyor. Tuhaf,
ku v v etli g ler onlar bu aklarndan ele geiriyor. O nlarn
acayipliklerini an layabilm em in tek yolu b u .
B ir sre sustu ve b en de n e d em ek istediini sordum .
L a C atalin a bize devasa bi solucan gibi g r n d , diye
cevaplad.
D on J u a n n bunu sylerkenki ifadesi ve G e n a ro nun p a t
layan k ah kahas beni katk sz bir cokuya srkledi. N e re
deyse takatim k alm ayana k ad a r gldm .
D on Juan, la C a ta lin a nn becerisi o kad ar allm ad k ki,
iblisin alem inde istedii h er trl eyi y ap a b ilir dedi. O na
olan y ak n l m , onu b enzersiz gsterisine sevk etm iti. T m
bunlarn sonucunda, la C atalina b irleim noktam k endisiyle
berab er ekm iti.
Siz, ikiniz solucanken n eler yaptm z b a k a lm ? diye
sordu G enaro srtm a b ir tane patlatp.
D on Juan g lm ekten bo u lm ak zereydi.
te bu y zd en kadnlar, erk ek lerd en d ah a tu h a f diyorum
y a , dedi sonunda.
enle ayn fikirde d e ilim , dedi G enaro don J u a n a.
N agual Ju lia n n b acak arasnda fazlad an bir a o lm am a
sna ra m en la C a ta lin a dan da acayipti. S anrm bu solucan
nu m arasn da ondan renm itir. O, la C ata lin a ya yapard
156
TEN GELEN ATE
b u n u .
D on Ju an altn slatm aktan k o rk a n bir o cu k gibi yukar
aa zplyordu.
B ir l d e sakinletiinde, n agual J u lia n n e n tu h af d u
ru m lar y aratp ku llan m ak ta m arifetli o ld u u n u syledi. D on
Ju an , la C a ta lin a nn bana aa k ay a m k em m el b ir rnek
v erd i in i de belirtti. O, birleim n o k tasn oynatarak b iim i
n i ald y arat g rm em i salam v e sonra b en im k in in k o
num unu, o can avarsal grnty verecek, ayn yere o y n atm a
m a yard m c olm utu.
N ag u al J u lia n n dier re tm e n i, diye srdrd don
Juan, o n a aadaki enginlikteki b elirli noktalar retm i.
H ib irim iz onu oralarda takip ed e m e y iz am a onun to p lu lu
undaki b t n yandalar edebilir, zellik le de la C atalin a ve
ona retm en i o lan kadn g r c .
D on Juan, aa y a kay n bir gr gerek tird i in i de sy
ledi. B ak a h u su si bir dnyann deil de, ken d i gnlk yaa
d m z d n y an n baka b ir adan grn. B enim b ak a
bir dnya g reb ilm em iin K a rta ln y ay lm n n bak a b
yk b ir ban d n alglam am gerekiyorm u.
S onra izahn bitirm eye giriti. Y aylm larn b y k b an t
lar h ak k n d a fa zla ayrntl k o n u m ay aca m z nk yola
d m em iz g erek ti in i syledi. B en b iraz d aha k alp k o n u
m ak istiyordum am a onun bu konu y u aklam ak iin baya
zam an a ve b en im de yenilenm i b ir y o u n lam ay a g erek sin e
ceim i ileri srd.
10
B y k Yaylm B antlar
D on Juan, g n ler sonra G ney M e k sik a daki ev in d e ak la
m alarn a d evam etti. B eni byk o d ay a gtrd. A kam styd. O da k aranlkt. G az lam balarn yakm ak isted im am a
don Ju an izin v erm edi. B irleim noktam o y n atm as iin k e n
dim i sesinin tn sna b rakacaktm ; b y lece b irleim noktam
oynayp tam y o u n lam a ve tam a rtrm a yay lm lar z e
rin d e parlay ab ilecekti.
S onra b ana, b yk y aylm bantlar h ak k n d a k o n u ac a
m z syledi. B u, eski grclerin yapt nem li, fak at yeni
g r c ler o rtay a k aran a k ad ar y an llk la u n u tu lm u lu a
srlm b ir baka keifm i.
K a rta ln y aylm lar h er zam an dem etlerle g ru p lan r,
diye srdrd. E sk i gr c ler bu dem etlere b y k yaylm
158
TEN GELEN ATE
b antlar derdi. G erekte b ant deiller, am a bu ad takl kalm .

rnein; organik v arlk lar reten l lem ez bi dem et
vardr. Bu organik bandn yaylm lar bi eit ty gibidir. S ay
d am d rlar ve k endilerine has bi klar, garip bi erk eleri v ar
dr. F arkndadrlar, zplarlar. Bu yzden tm organik v arlk lar
ken d ilerin i tketen garip bi erkeyle doludur. D ier b an tlar d a
h a k o y u d u r ve daha az ty gibidir. B azlarnn hi y o k
tu r am a bi m atlk n itelii v ardr.
T m organik varlklarn k o za la rn d a ayn tr y ay lm la r
m vard r dem ek istiyorsun, don J u a n ? diye sordum .
H ayr, yle dem ek istem iyorum . O rganik v arlk lar ayn
b y k b an d a ait olm alarna ram en bu o k ad ar da basit deil.
B unu m uazzam geni, saydam bi lifik ler band, sonu o lm a
yan, saydam , kl telcik ler olarak dn. O rganik varlklar,
saydam lifik gruplar ev resin d e byyen balonlardr. Bu o r
g an ik yaam b andnda, baz b alo n larn saydam lifik ler e v
resin d e bandn m erkezinde, b azlarn n epere yakn b i im
len diini im gele; bant h er eit organik varl fazladan yer
k alacak ekilde bu lu n d u rm ay a yetecek k ad ar genitir. B yle
bi dzenlem ede, epere yakn b alo n lar bandn m erk ezin d ek i
y aylm lar sadece m erkezle balantl b alo n larla b irletik le
rinden tam am yla karr. Ayn ekilde, m erk ezd ek i b alo n lar
da eperden gelen yaylm lar k arr.
A nlayacan, organik v arlk lar bi bandn yay lm larm
paylar; ne v ar ki gr c ler bu organik bant iinde v a rlk la
rn o labildiince deiik olduunu g r rler.
Bu byk ban tlard an ok v ar m d r? diye sordum .
S onsuzluk k ad a r o k , diye yantlad. B una ram en g
rcler, d n yada srf k rk sekiz byle b ant olduunu b u lg u la
d lar.
B unun anlam ne, don J u a n ?
G rcler iin bu, dnya zerinde krk sekiz rgtlenm e
tr, krk sekiz dem et ya da yap tr v ar dem ek. O rganik h a
yat bu n lard an y aln zca b iri.
Bu k rk yedi tr organik o lm ay an hayat tr m v ar d e
BYK YAYILIM BANTLARI
159
m ek ?
H ayr, hi de deil. E ski grcler, yedi organik o lm a
yan farkndalk balonu reten bant saym lar. D i er bir d ey i
le, krk tane fark n d al olm ayan balon reten bant var; bu
b antlar sadece rg tlenm e iini evirirler.
B yk ban tlar, aa gibi dn. H epsi m eyve tar; o n
lar y ay lm la dolu k ap lar retirler, buna ra m en bunlardan an
cak sekiz aa y en eb ilir m ey v eler tar; b u n lar farkndalk b a
lonlardr. Y edisinin m eyvesi ek id ir am a yen eb ilir ve bi tanesininki de en sulu, en aza layk m ey v ed ir.
G ld ve k y asn K a rta ln g r n e gre yaptn sy
ledi. K a rta ln g r n e gre organik fa rk n d alk balonlarnn
en leziz lo k m alar olduunu syledi.
O sekiz b an d n farkndalk retm esini salayan n e d ir?
diye sordum .
K artal, y ay lm lar sayesinde fark n d al b ah ed er, d i
ye yantlad.
Yant, o n u n la tartm am a neden oldu. O na, K a rta ln fa r
k n dal y ay lm lary la saladn sylem enin, sofu bir ad a
m n Tanr hak k n d a, Tanr hayat sevgiyle sa lar d em eye b en
zediini syledim . B u n u n h ib ir anlam yoktu.
ki y o ru m ayn gr asndan y ap lm am tr, dedi sa
brla. N e v ar ki, yine de ayn anlam a geliyorlar. Tek fark,
g r clerin K a rta ln farkndal y ay lm lary la saladn
g rm esi ve sofu insanlarn T a n n nn sevgi sayesinde hayat
nasl b a lad n g rem em esidir
K a rta ln fark n d al balam as, sekiz b y k bant b o
y u n ca yer alan dev y aylm destesi sayesindeym i. B u d es
teler g r c lerin renk hissetm elerini sa lad k larn d an o ld u k
a tuhafm . B ir dem et, pem be-bej o lm a hissi verirm i, p e m
be renkli sokak lam balar parlts gibi; bir bakas eftali re n
gi olm a hissi v erirm i, kaln deriyle kapl n eo n klar gibi;
ve nc d este berrak, bal gibi, k eh rib a r rengi olm a h issi v e
rirm i.
Yani grcler, K a rta l y ay lm lary la fark n d alk sa
160
TEN GELEN ATE
larken grd k lerinde bu bir renk g rm e m esele sid ir, diye

d evam etti. S ofu insanlar, T a n n n n sevg isini g rm ez am a
e er g rebilselerdi onun pem be, eftali v ey a k eh rib a r rengi
olduunu b ilirle rd i.
rnein insan, k eh rib ar renge b alanm tr, am a baka
v arlk lar da y le.
n san la o yaylm lar p ay laa n larn han g i v arlk lar o ld u
unu ren m ek istedim .
B u n u n gibi ayrntlar ken d i g rm en le k efetm en g e re
k e c e k , dedi. B enim sana h an g ileri o lduunu sylem em in
anlam olm az: sadece baka bi k ay t y ap arsn o kadar. B unu
k endi k en d in e kefetm en, yapacan en h ey ecan l eylerden
biri olacak d em ek yeterli olur san rm .
P em b e ve eftali rengi desteler in san d a d a g r n r m ?
diye sordum .
H ibi zam an. O desteler d ier y aay an v arlk lara a ittir
diye yantlad.
B ir so m d ah a soracaktm ki elin in k u v v etli bir d ev in im iy
le susm am im ledi. S onra da d n celere dald. U zun bir s
re tam am en sessiz kaldk.
Sana, in san d a farkndalk p arltsn n farkl renkleri ol
d u u n u s y lem itim , dedi sonunda. S ana evvelce daha o ra
y a g elm ed i im iz iin sylem ediim , o nlarn re n k le r olm ayp
k eh rib a r ren g in tonlar olduudur.
A m b er farkndalk destesinin, h er zam an farkndaln
k alitesin d ek i farkll gsteren sn rsz deiik eitleri v ar
m . P em b e ve soluk-yeil k eh rib ar en sk rastlan an ren k to n
larym . M av i k eh rib ar baya sradym am a sa f kehribar
rengi h ep sin d en az bulunurm u.
K eh rib arn tonu neye gre b elli o lu r?
G rcler, bi k im sen in birik tird i i ve depolad erke
m ik tar tonu belirler, der. S aysz sava, sradan p em b e k e h
rib ar renk to n u y la b alay p k eh rib a rn en ar tonuyla b itirm i
tir. G enaro ve S ilvio M anuel buna rn ek tir.
H angi y aam trleri p em b e v e eftali farkndalk d este
161
lerine aittir? diye sordum.

deste tm tonlaryla sekiz bant batan baa dolar,
diye yantlad. Organik bantta, pem be deste ounlukla bit
kilerindir, eftali bant bceklere aittir v e kehribar bant ise in
sana ve dier hayvanlara aittir.
Ayn durum organik olm ayan bantlara da uyar. farkn
dalk destesi, yedi byk bandn her birinde zel, organik
varlk trleri retir.
Ondan var olan inorganik varlk trlerini ayrntlaryla an
latmasn istedim.
Bu da kendin grmen gereken baka bi ey, dedi. Ye
di bant ve rettikleri, gerekten insan uslam na ulalmazdr
ama insan grmesine d eil.
Ona, byk bantlar aklam asn tam kavrayamadm,
nk tanmnn, bam sz tel desteleri ya da hatta yass ta
ma band gibi eyler im gelem em e yol atn syledim .
Bana byk bantlarn ne yass ne yuvarlak olduunu, ama
tanmlanmaz ekilde saman balyalar gibi betim lenem ez de
metlerle onlar havaya frlatan elin kuvvetiyle bir arada tutul
duklarn aklad. Buna gre, yaylm dizgesi diye bir ey
yokmu; merkez ya da eper blm leri olduunu sylem ek
de insan yanl ynlendiriyorm u ama anlalm as iin g e
rekliymi.
.
D evam ederek, dier yedi farkndalk bandnn rettii
organik olmayan varlklarn hareketi olm ayan bir kap olarak
karakterize edildiini olduka ekilsiz, ltl saydam l
az olan bir kap olduunu aklad. Organik varlklarn kozas
gibi grnmyormu. Organik varlklarn, iinden erke fk
ran saydam top grntsnn gerginliine v e im e ze lli i
ne sahip deillerm i.
Don Juan, organik olan ve olm ayan varlklarn arasndaki
tek benzerliin, hepsinin farkndalk salayan pembe, eftali
ya da kehribar rengi yaylm a sahip olmalar olduunu s y le
di.
O yaylmlar, belirli artlar altnda, diye devam etti,
162
TEN GELEN ATE
sekiz byk bandn varlklar arasnda en fevkalade iletii

m e olanak verir.
G enellikle, daha byk erke alan olan organik varlkla
rn, inorganik varlklarla balantya geiin balatclar oldu
unu, ama daha zm zor ve ince dnlm bir takibin
organik olm ayan varlklarn sahasna girdiini syledi. Bir
kere engel ykldnda, inorganik varlklar deiip grcle
rin dost dedii ey olurmu. Bu andan itibaren, inorganik var
lklar grclerin en esrarengiz dnce veya ruh hallerini
veya korkularn sezinleyebilirlerm i.
Eski grcler, dostlarnn kendilerini b ylesine adama
lar karsnda bylenm iler, diye srdrd. yklere g
re, grcler dostlarna istedikleri her eyi yaptrabilirlermi.
Bu, yaralanamaz olduklarna inanmalarnn sebeplerinden bi
ri. Kibirleri yznden aldandlar. Dostlar, ancak onlar gren
grc kusursuz bi erdem tim sali olduunda erk sahibidirler;
ve eski grcler kusursuz deillerdi.
Organik olm ayan varlklar da yaayan organizma kadar
ok mu? diye sordum.
norganik varlklar, organik olanlar kadar ok sayda de
ilm i fakat bu inorganik farkndaln byk saydaki bant
lar sayesinde nem ini kaybediyorm u. Ayrca inorganik var
lklar arasndaki farkllklar, organik varlklar arasndakinden, organizmalar bir banda aitken, inorganik varlklar yedi
banda ait olduundan ok daha genim i.
Hem organik olm ayan varlklar organizmalardan ok da
ha fazla yaar, diye devam etti. Bu konu, eski grclerin
grmelerini dostlar zerinde younlatrmalarna neden o l
du ki bunun sebeplerini sana sonra anlatacam .
Eski grcler, organizmalarn yksek erkesinin ve buna
bal olarak farkndalklarnn yksek derecede ilerlem esinin
onlar Kartal iin bu kadar leziz bir lokm a haline getirdiinin
de farkna varmlar. Eski grclerin grne gre, Kar
taln olabildiince ok organizma retmesinin nedeni obur
lukmu.
163
Sonra da, dier krk byk bandn retiminin farkndalk

bile olm adn ama snk birer erke sureti olduunu akla
d. Eski grcler bu bantlar sayesinde retilenlere, tas dem e
yi tercih etmiler. Kozalar ve kaplar, ykl erkeleri sayesinde
bam sz ldayan farkndalk alanlaryken, taslar erke ykl
farkndalk alanlar olmadan yaylm lar tutan sert kaplarm.
Onlarn lts sadece klflanm yaylm larn erkesinden g e
lirmi.
Dnyadaki her eyin klflanm olduunu sakn akln
dan karma, diye devam etti. A lgladm z her ey koza
paralarndan veya yaylm taslarndan yaplmtr. B iz nor
malde organik olm ayan varlklarn kaplarn hi alglam a
y z .
Bana, anladm a dair bir iaret grm ek zere bakt. On
dan bir beklentim olm adn grnce izahna devam etti.
Tm dnya krk sekiz banttan yaplm tr, dedi. Birle
im noktamzn, olaan algm z iin birletirdii dnya iki
banttan yaplmtr; bi tanesi organik bant, dieri ise yaps
olan fakat farkndal olmayan banttr. D ier krk alt byk
bant bizim algladm z dnyann paras deildir.
Tekrar syledikleriyle ilgili sorularm iin duraklad. H i
bir sorum yoktu.
B irleim noktamzn birletirebilecei baka tam dnya
lar var, diye srdrd. Eski grcler, b yle yedi dnya
saym t, her farkndalk band iin bi tane. B en gnlk ya
antmzn dnyas dnda bunlardan iki tanesinin birletir
m em iz iin kolay olduunu ekleyeceim ; dier be tanesiyse
baka dava.
Tekrar konum ak iin oturduumuzda, don Juan hem en la
Catalinayla olan deneyim im den sz etm eye balad. B irle
im noktasnn her zamanki konumundan aalara kaynn,
grcye bildiim iz dnyann daha ayrntl ve dar bir gr
n sunduunu syledi. Manzara o denli ayrntlym ki
sanki tam am yla baka bir dnyaym. Bu zellik le, macera
c fakat naslsa enge v e tembel tinli grcler iin mthi
164
TEN GELEN ATE
cazibesi olan byleyici bir manzaraym.

Bak asnn deim esi mutluluk verir, diye devam et
ti don Juan. A z bi aba gerektirir v e sonular sersem leticidir. Eer bi grc abuk kazan umudundaysa, aa k ay
tan daha iyi bi manevra olm az. Tek sorun, birleim noktasnn
o konumunda, grclerin insann durumundaykenkinden
daha vahice ve daha abuk bi lm le bezdirilmesidir.
Nagual Julian, orann ahlanmak iin harika bi yer oldu
unu dnr ama ite hepsi bu.
Gerek bir dnya deiim i, birleim noktas insann ban
dnda hayati eie ulaacak kadar derine inip, o noktada dier
byk bantlar kullanabildiinde olurmu.
Onu nasl kullanrlar? diye sordum.
Omuzlarn silkti. Erke m eselesi, dedi. Grcnn y e
terli erkesi olduunda balan gc baka bi banda kancay
takar. Normal erkemiz birleim noktasnn bi byk yaylm
bandnn balan gcn kullanm aya izin verir. Ve biz de
bildiim iz dnyay alglarz. A m a eer fazladan erkem iz var
sa, dier byk bantlarn balan gcn kullanabiliriz ve
sonuta baka dnyalar alglarz.
Don Juan anszn konuyu deitirdi v e bitkilerden sz et
m eye balad.
'
Bu sana garip gelebilir, dedi, ama rnein aalar in
sana karncalardan daha yakndr. Sana insanlar ve aalarn
harika bi iliki gelitirebileceini sylem itim ; bu ortak yay
lmlar paylatklar iin b yle.
Onlarn kozas ne kadar byklkte? diye sordum.
D ev bi aacn kozas, aatan pek fazla byk deildir.
Enterasan olan baz m inicik bitkilerin kozasnn neredeyse
insan bedeni kadar byk ve geniliinin kat olabilm esi
dir. Bunlar erk bitkileridir. Onlar insanla en fazla yaylm
paylar, ama farkndalk yaylm larn deil, baka genel ya
ylm lar.
Bitkilere zg dier bir ey de ltlarnn farkl renk
tonlar olmasdr. Farkndalklar! pem be olduundan gen el
165
likle pembemsidirler. Zehirli bitkiler solgun sarms pembedir

ve ifa verici bitkiler parlak mor pembedir. B eyaz pembe
olanlarsa erk bitkileridir; bazlar kirli beyazdr, dierleri par
lak beyaz.
Ama, bitkilerle dier organik varlklar arasndaki gerek
fark, birleim noktalarnn konumudur. Bitkilerinki kozalar
nn alt tarafnda, dier organik varlklarnki kozalarnn st
tarafndadr.
Ya organik olm ayan varlklarnki? diye sordum. Onla
rn birleim noktas nerededir?
Bazlarnnki kaplarnn alt ksmndadr, dedi. Bunlar
insana tamamen yabanc ama bitkilere yakndr. Dierlerininki kaplarnn st ksm nda herhangi bi yerdedir. Onlar insana
ve dier organik yaratklara yakn olurlar.
Eski grclerin, inorganik varlklarn en youn balant
y bitkilerle kurduklarndan em in olduklarn ekledi. Onlar,
birleim noktas ne derece altta olursa, bitkilerin alg en geli
ni o denli kolay yktna inanrlarm; ok byk aalar ve
ok ufak bitkilerin kozalarndaki birleim noktalar ok alt
taym. Bu yzden eski grcler, byclk tekniklerinin
ounda aalarn ve ufak bitkilerin farkndalklanndan ya
rarlanr, onlar, karanlk blgenin en derin katmanlar dedik
leri yerlere inm ek iin klavuz olarak kullanrlarm.
Tabii unu anlyrsndr, diye srdrd don Juan, de
rinlere indiklerini dndklerinde esasnda birleim noktala
rn dier alglanabilir dnyalar o yedi byk bantla birletir
mek iin itiyorlard
Ancak farkndalklarnn snrn zorlayarak tehlikeli bi
deiim geirdiklerinde, nlerine alabilecek be byk ban
dn dnyasn birletirdiler.
Yani eski grcler o dnyalar birletirmeyi baard
m ? diye sordum.
Baardlar, dedi. Sapknlklarndan tm alg engelleri
ni ykmann bunun iin dediine inandlar, bunun iin aa
olmalar gerekse b ile.
11
z Srm e, N iyet ve R ya G rm e K onum u
Ertesi gn, yine akamst, don Juan ben G enaroyla konu
urken odaya geldi. Beni kolumdan tuttu v e evi geerek arka
sundurmaya kard. Hava imdiden olduka karanlkt. Sun
durmay evreleyen koridor boyunca yrm eye baladk.
Yrrken, don Juan bilgi yolunda, anlalm azlklar ve
hastalk derecesinde ilgi arasnda kaybolm ann ok kolay o l
duu konusunda beni tekrar uyarmak istediini syledi. G
rclerin, em ellerini yok edebilecek, kafalarn kartrp on
lar zayf drebilecek dehetengiz dmanlara kar durma
s gerekirmi; bu dmanlar, savann yolunda engelik,
tem bellik v e gurur gibi gnlk hayatn ayrlmaz paralar
olan hisler sayesinde kendiliinden yaratlrm.
Eski grclerin, engelik, tem bellik ve gurur sonucun
Z SRME, NYET VE RYA GRME KONUMU 167

da yaptklar hatalar o denli devasa ve vahim m i ki, yeni g
rclere kendi geleneklerini hor grp yadsmaktan baka se
enek brakmam.
Yeni grclerin gereksindii en nem li ey, diye de
vam etti don Juan, birleim noktalarm kaydrmak iin uygu
lanabilir admlard. Ellerinde bu olm adndan, farkndalk
parltsn grmek en ok ilgilerini eken ey olm aya balad
ve bunun sonucunda gelitirdikleri teknik derlemi onlarn
tem el ta oldu.
D on Juan, bu derlem eyle yeni grclerin en allm a
dk v e en zor utkuyu kazandklarn syledi. Onlar belli bir
d izge yoluyla, birleim noktasn her zamanki konumundan
baka taraflara kaydrmay baarmlar. Eski grcler de bu
baary kazanmlar, fakat onlar bunu k iisel maym un itah
llk zellikleri sayesinde baarmlar.
Yeni grclerin, farkndaln parltsnda grm ol
duklar eylerin, eski grclerin farkndalk hakkndaki ger
ekleri dzenledikleri sraya neden olduunu aklad. Bu
farkndala ustalama olarak biliniyordu. Bundan, teknik
derlem i gelitirm ilerdi. lki iz srmede ustalama, kincisi
niyette ustalama v e ncs de rya grmede ustalama.
Bu derlemi bana rastladm z ilk gnden beri retmekte
olduunu iddia etti.
Bana farkndala ustalamay, aynen yeni grclerin
nerdii gibi iki yoldan retmi. O laan farkn dala yapt
sa yan retilerinde, iki amacna ulam : bana savann
yolunu retm i ve birleim noktam orijinal yerinden gevetmiti. leri farkndala srdrd sol yan retilerinde
de iki amacna ulamt: birleim noktam dayanma yetim
olan en fazla sayda konuma kaydrm ve bana uzun akla
malarda bulunmutu.
D on Juan konum ay brakp gzlerini sabitleyerek bak
larn bana dikti. Skntl bir sessizlik hkm srd; sonra iz
srmeyle ilgili konum aya balad. Bunun ok m tevaz ve
rastlantsal kkenlere sahip bir m esele olduunu syledi. Ye
ni grcler, savalarn kendilerine gre allm am ekil
168
TEN GELEN ATE
de davrandklarnda, kozalarndaki kullanlmayan yaylm la

rn parlamaya baladm gzlem lem iler. Ve birleim nokta
lar ok hafif, uyumlu, zorlukla fark edilen bir tarzda kayyormu.
Bu gzlem le gayrete gelen yen i grcler davranlarna
planl denetim uygulam aya balamlar. Bu uygulam aya iz
srm e sanat demiler. D on Juan, bu ism in kar klabilir
olm asna ramen uygun olduunu, nk iz srm enin insan
da sakl saylabilecek belirgin trde bir davrana neden oldu
unu belirtti.
Bu teknikle donanm yeni grcler, bilinenin, temkinli
ve verim li bir ekilde stesinden gelmiler. Ard arkas k esil
m ez uygulamalaryla birleim noktalarn srekli oynatabil
miler.
z srm e, yeni grclerin en nem li iki baarsndan b i
ridir, dedi. Yeni grcler bunun ada bi naguala birle
im noktas sol yann iyice derinliklerine oynadnda retil
m esine karar verdiler. Bu kararn nedeni, nagualn iz srm e
ilkelerini insana ait kaytlar engel olmadan renm ek zorun
da olmasdr. N e de olsa, nagual grubun lideridir v e liderin
hzla, nceden dnmek zorunda olmadan eylem e gem esi
gerekir.
D ier savalar, iz srm eyi, ileri farkndala ren
meleri tavsiye edilse de olaan farkndala da renebilirler
bu ileri farkndaln deerinden deil, gerekte iz s rm e
nin sahip olm ad bi gizi sindirmesindendir; iz s rm e y
lesine, insana zg bi davrantr.
im di, yeni grclerin ufak tiranlarla etkileim lere birle
im noktasnn kaydrlm asnn nedeni olarak neden bu kadar
nem verildiini anlayabilirm iim . U fak tiranlar, grcleri
iz s rm e ilkelerini kullanm aya zorlarm v e bunu yaparak
grclerin birleim noktalarn oynatmalarna yardm c
olurlarm.
Ona eski grclerin iz s rm eyle ilgili herhangi bir ey
bilip bilm ediklerini sordum.
z srme, tamamen yeni grclere aittir, dedi glm

seyerek. nsanlarla uramak zorunda kalan tek grcler
onlard. Eskiler kendilerini erk duyumlarna o denli kaptr
mlard ki insanlarn var olduundan, insanlar canlarn okuyamaya balayana kadar haberleri bile olmad. Zaten bunla
rn hepsini biliyorsun.
D on Juan, yeni grclerin niyette v e iz srmede usta
lamasnn ada grclerin ortaya kn gsteren ok
nem li iki ibare olduunu syledi. Yeni grcler, kyclar
zerinde bir stnlk salam a abas iinde her olana de
erlendirmiler. Seleflerinin, onlarn sadece erk olarak tanm
layabildikleri, g izil ve m ucizevi bir gcn idare ed ilm esiyle
srad baarlar kazandklarn biliyorlarm . Yeni grcle
rin bu g hakknda ok az bilgileri olduundan onu grerek
planl bir ekilde incelem ek zorunda kalmlar. abalar, bu
gcn balan erkesi olduunu kefetm eleriyle fazlasyla
dllendirilm i.
Farkndalk parltsnn, kozann iindeki yaylm lar, d
ndaki yaylm larla balanrken boyuta ve younluka na
sl arttn grerek balamlar. Bu gzlem i aynen iz srme
de yaptklar gibi bir atlama tahtas olarak kullanarak, yay
lmlarn balann ele almak iin kark teknikler gelitir
m eye girimiler.
nceleri bu tekniklere, balanta ustalama diyorlarm.
Sonradan, bunun kapsamnn balantan ok daha fazla o l
duunun; yaylm larn balanyla ortaya kan erkeyi kap
sadnn ayrdna varmlar. Bu erkeye, isten demiler.
sten, ikinci baz oluturmu. Yeni grcler bunun, b i

zi davrandm z biim de davranmaya iten, kr, k iisel olm a
yan, aralksz bir erke patlamas olduunu anlam, isten,
bizim sradan dnya olaylar algm zdan v e dolaysyla bu al
g gcyle birleim noktasnn allm konumuna yerlem e
sinden sorumluymu.
Don Juan, yen i grclerin gnlk yaam dnyasnn na
sl alglandn incelediklerini ve istencin etkilerini gr
dklerini syledi. A lg y devam l iine sindirmek iin ba
170
TEN GELEN ATE
lann aralksz yenilendiini grmler. Balann, her se

ferinde yeni bir yaayan dnya yaratmas iin gereken tazeli
ini salamak am acyla, bu balanlardan kan erke patla
malarnn kendi kendine hareket eden baz seilm i balan
lar yeniden ynlendirm esi zorunluym u.
Bu yeni gzlem , yeni grclere baka bir atlama tahtas
olarak hizm et edip, nc derlem tem eline ulamalarna
yardmc olmu. Buna niyet dem iler v e istencin, balan
erkesinin, maksatl ynlendirilm esi olarak tanmlamlar.
Nagual Julian, S ilvio M anuel, Genaro v e V icenteyi, g
rclerin bilgisinin u yann renm eleri iin zorlad, di
ye devam etti. Genaro, farkndal idare etm ekte ustadr,
Vicente iz srme ustas ve S ilvio M anuel niyet ustasdr.
im di farkndala ustalamann en son izahn yapaca
z; bu yzden Genaro sana yardm ediyor.
Don Juan uzun sre kadn m ezlerle konutu. Kadnlar
yzlerinde ciddi bir ifadeyle dinlediler onu. Kadnlarn, hara
retle younlamalarndan karttm kadaryla onlara zor i
lem ler hakknda ayrntl ynergeler veriyordu.
Onlarn bulum asna katlmam m en edilm iti ama Genaronun evinin n odasnda konuurlarken onlar seyretmitim.
Mutfak masasnda oturup, konumalar bitene kadar bekle
dim.
Sonra kadnlar ayrlmak zere ayaa kalktlar, ancak git
meden don Juanla birlikte m utfaa geldiler. O bana dnk
otururken, kadnlar benim le tuhaf bir resm iyette konutular.
Beni gerekten de benim sem ilerdi. H epsi allm adk dostanelikte hatta konukanlktaydlar. G enaroyla saatler nce gi
den erkek m ezlere katlacaklarn sylediler. Genaro hepsi
ne rya gren bedenini gsterecekm i.
Kadnlar gider gitm ez don Juan birdenbire aklamasn
zetlem eye giriti. Zaman getike ve yen i grcler uygu
lamalarn yerine oturttuka bu geerli yaam artlar altnda,
iz srmenin birleim noktasn ancak biraz oynatabildiini

ayrmsamlar. En fazla etki iin , iz s rm en in en uygun yer
leim e ihtiyac varm; byk kudret ve erk sahibi konuma
sahip ufak tiranlar gerektiriyormu. Bu, yeni grclerin ken
dilerini sokmalar gittike daha zorlaan bir durummu; bunu
doalam ak ve aramak grevleri dayanlm as zor bir yk ha
line gelm i.
Yeni grcler, birleim noktasn hareket ettirmenin y e
ni bir yolunu bulmak iin Kartaln yaylm larn grm enin
zorunlu olduu hkmne varmlar. Yaylmlar grm eye a
lrken ciddi bir sorunla yz yze gelm iler. ldrc bir
risk almadan, onlar g rm en in bir yolu olm adn bulgula
mlar, fakat yine de onlar g rm eliym iler. te o zaman, e s
ki grclerin teknii olan rya g rm eyi, kendilerini Kar
taln yaylm larnn lm cl darbesinden koruyacak bir kal
kan gibi kullanmlar. B yle yaparak, birleim noktasn o y
natmann en etkin yntem inin zaten rya grm e olduunu
ayrmsamlar.
Yeni grclerin en kesin buyruklarndan biri, diye sr
drd don Juan, savalarn rya g rm ey i olaan farknda
l a renm ek zorunda olmasdr. Bu buyruktan dolay sana
rya g rm eyi retm eye neredeyse tantm z ilk gnden
itibaren baladm .
Yeni grclerrya g rm en in neden olaan farkndalkta retilm esini buyururlar? diye sordum.
R ya g rm e ok tehlikeli v e rya g r c ler ok incine
bilir olduundan, dedi. Kavranlmaz bi erki olduundan
tehlikelidir; rya grcleri, balann kavranamaz gc
nn insafna braktndan incinebilir klar.
Yeni grcler, olaan farkndalk durumumuzda bizi
kullanlmayan yaylm lara kar koruyan saysz savunm amz
olduunun ve bu yaylm larn rya grm e srasnda birden
bire balandnn farkna vardlar.
Don Juan, rya g rm en in de iz s rm e gibi basit bir
gzlem le baladn aklad.'E ski grcler, ryalarda bir
leim noktasnn en doal bir tavrla hafife sol yana kayd
172
TEN GELEN ATE
m fark etmiler. Bu nokta, gerekten insan uyuduunda gev

er ve her trl kullanlmayan yaylm parlamaya balarm.
Bu gzlem birdenbire eski grclerin merakn ekm i
ve bu doal kayla onu denetim altna alana dek uramlar.
Bu denetim e rya grm e dem iler ya da rya gren bedenin
idare edilm esi sanat.
R ya g rm eyle ilgili bilgilerin enginliini betim leyecek
szck olm adn belirtti. N e var ki bunun ancak ok az bir
ksm yeni grclere yararlym. Yeniden yaplanma zam a
n geldiinde, kendilerine rya g rm en in salt en yaln, en g e
rekli bilgilerini Kartaln yaylm larn g rm e k v e birleim
noktalarn kaydrmak iin yardm etsin diye almlar.
Eski ve yeni grcler, rya grm eyi, birleim noktas
nn uykuda geirdii doal kay denetleyebilm ek olarak an
larm. Bu kay denetlem enin, hibir ekilde onu ynetm ek
anlamna gelm ediini vurgulad, bu, birleim noktasnn uy
kuda oynad yerde sabitlenip tutulmas dem ekm i. Eski g
rclerin, baarmak iin korkun aba harcadklar v e youn
latklar en zor manevra.
D on Juan, rya gr c lerin , ryalarn arasna girilm e
m esi, rya grenin bilinli abasyla buyurulmamas ve yi
ne de birleim noktasnn kaynn rya g r c n n buyru
una uymas zorunlu olduundan, ok karmak bir denge
kurmalar gerektiini aklad. Bu ussallatrlm ayp uygula
mada zlm esi gereken bir ztlkm .
R ya g r c leri uyurken izledikten sonra eski grcler
ryalar kendi doal akna brakma zm ne rast gelm i
ler. Baz ryalarda, rya g r c n n birleim noktasnn di
er ryalara oranla sol yann ok daha derine srklendiini
grmler. Bu izlenim , ryann ieriinin mi birleim nokta
sn oynatt, yoksa birleim noktasnn hareketinin mi rya
nn ieriini kullanlm ayan yaylm lar harekete geirerek
rettii sorusunu dourmu.
Ksa zamanda, birleim noktasnn sol yana kaynn r
yalara sebep olduunun ayrdna varmlar. Hareket ne denli

uzaaysa, rya o denli, canl v e garipmi. K anlm az olarak,
birleim noktalarn sol yann derinlerine oynatmay amala
yarak ryalarna hakim olm ay denemiler. D enem eleri sonu
cunda , ryalar bilinli ya da yar-bilinli olarak ynlendiril
diinde, birleim noktasnn aniden her zamanki yerine dn
dn kefetmiler. stedikleri, o noktann oynam as oldu
undan, kanlm az bir ekilde ryalarn arasna girmenin
birleim noktasnn kaynn arasna girmek olduu sonucu
na varmlar.
Don Juan, buradan eski grclerin konu zerinde son
derece artc bilgiler gelitirdiklerini, rya grm e ile ilgili
bu bilgilerin yeni grclerin fevkalade eyler yapmay tasar
ladklar ancak Orjinal biim inde pek ie yaramayan bir ya
pda olduklarn syledi.
Her ne kadar rya denetim ini hi anlamasam da, rya
g rm ek ve ryamda ellerim i bulmak gibi uygulamalaryla,
ryalarm denetlem eyi retmek amalanmt. Bu altrma
lar, birleim noktam uyku srasnda oynad yere sabitleyebilm em iinm i. R ya g rclerin, nazik bir denge kurmas
gereken nokta ite buymu. dare edebilecekleri tek ey birle
im noktasnn sabitienm esiym i. Grcler, kendini istedii
yana frlatan bir iple donanm balklar gibiym i; tek yapa
bilecekleri ipi batt yerde demirli tutmakm.
B irleim noktasnn ryalarda oynad yere rya grm e
ko n u m u , denir, diye srdrd. Eski grcler, rya grm e
ko n u m la rn tutmada ylesin e ustalatlar ki, birleim nokta
lar orada dem irliyken uyanabiliyorlard bile.
Eski grcler bu durumu rya gren beden olarak ad
landrdlar, nk bunu her seferinde yeni bi rya grm e ko
n u m unda uyandklarnda geici bi yeni beden yaratacak den
li denetleyebildiler.
Sana aka sylem eliyim ki rya g rm en in fena bi sa
kncas var, diye devam etti. Eski grclere ait, onlarn
ruh haliyle lekelenm i bi ey. Sana bundan syrlmanda ok
dikkatlice klavuzluk ettim ama bundan em in olm ann bi y o
lu yok .
174
TEN GELEN ATE

B eni n eye kar uyaryorsun, don Juan? diye sordum.
Seni hakikaten muazzam olan rya grmenin gizli teh

likelerine kar uyaryorum, diye yantlad. Rya grrken,
gerekten birleim noktasnn devinim ini idare etm enin yok
tur bi yolu; bu kay idare eden tek ey rya grcnn i
sel direnci veya zayfln te ilk tuzak tam buradadr.
Yeni grcler, nceleri rya grm eyi kullanma konu
sunda duraksamlar. Rya grmenin, savalar glendire
ce i yerde zayf, zorlanm, kaprisli yaptna inanmlar. E s
ki grclerin hepsi byleym i. Yeni grcler, rya grm e
nin onu kullanmaktan baka seenekleri olmadndan
eytans etkisini alt etmek iin, karmak v e zengin bir davra
n dzencesi gelitirip buna savann yrd yol veya
savann yolu demiler.
Bu dzenceyle, yeni grcler kendilerini glendirip,
birleim noktasnn ryalarda kayna klavuzluk etmek ze
re gereksindikleri i dirence kavumular. D on Juan zerine
basarak bahsettii direncin yalnzca kanaat olm adn s y le
di. Hi kim senin eski grcler kadar gl kanaati olm am
fakat onlar ekirdekte zayfm . diren, soukkanllk du
yumu, neredeyse umursamazlk, bir hafife alma hissi ama her
eyden te doal ve esasl bir incelem e v e anlay eilim i de
m ekm i. Yeni grcler bu karakter niteliklerinin tmne
saduyu dermi.
Yeni grclerin kanaati, diye srdrd, kusursuz bi
yaamn kendiliinden, kanlm az olarak saduyu duyumu
na neden olduu v e bunun da sonuta birleim noktasnn d e
vinim ine neden olduudur.
Yeni grclerin,, birleim noktasnn iim izde k endili
inden oynatlabileceine inandn sylem itim . Onlar, bi
adm daha ileri gittiler v e kusursuz insanlarn onlara klavuz
luk edecek hi kim seye ihtiyalar olm adan kendiliklerinden,
erkelerini biriktirerek, grclerin yapt her eyi yapabile
ceklerini iddia ettiler. Tek gereksindikleri, azck bi ansla,
grclerin ortaya kard olanaklardan haberdar olm alar.

Ona yeniden bata olaan farkndalmda olduum du
rumda olduumuzu syledim . Kusursuzluk ve erke biriktir
m ek o kadar belirsizlerdi ki herhangi bir kim se tarafndan is
tedikleri ekilde yorumlanabilirlerdi.
Daha fazla konuup fikrimi savunacaktm ama garip bir
his beni ele geirdi. Sanki bir eyi hzla geip, atlyormuum
gibi gerek bir fiziksel duyumdu. Ve sonra kendi fikrimi yad
sdm. Yine hi kukusuz don Juann hakl oldhunu anla
mtm. Tm gereken kusursuzluk, erkeym i ve bu da kastl,
kesin ve devam l olm as gereken tek bir eylem le balarm.
Eer bu eylem yeterince uzun tekrarlanrsa, bir kim se herhan
gi baka bir eye uygulanabilecek bklm ez b'miyet duyu
mu edinirmi. Eer bu baarlrsa, yol akm . Sava gizilgcnn tamamn ayrt edene dek bir ey dierine yol aar
m .
Don Juana biraz nce neyi fark ettiim i sylediim de,
belirgin bir n eeyle gld v e bunun gerekten de bahsettii
dirence uygun bir m ek olduunu belirtti. B irleim noktamn
kaydn ve saduyuyla oynad konumun beni anlaya
tevik ettii aklamasn yapt. Daha nce birok defa oldu
u gibi, kaprisle sadece gururumu gelitirebilecek bir konu
ma da oynayabilirdi.
Hadi, im di de rya gren bedenden bahsedelim , diye
srdrd. Eski grcler tm abalarn rya gren bedenin
kefi v e istismar zerinde younlatrm lard. Ve onu uygu
layc bi beden olarak o kadar iyi kullanm ay baardlar ki,
kendilerini gittike daha garip yollarla yaratmaya balad
lar.
Don Juan, sryle eski bycnn sevdikleri bir rya g
ren bedende uyandktan sonra geri dnm ediinin, yeni gr
cler arasnda ok duyulmu bilgilerden olduunu iddia etti.
u anda byk olaslkla, kavranamaz o dnyalarda lm ya
da davran ve biim lerini kim senin b ilem eyecei arpklkta
deitirm i olarak, hala hayatta olabilirlermi.
Durup bana bakt ve koca bir kahkaha patlatt.
176
TEN GELEN ATE
Bana eski grclerin rya gren bedenle neler yapt

n sormak iin yanp tutuuyorsun, deil m i? diye sorup e
n esiyle yapt bir hareketle sormam tevik etti.
D on Juan, G enaronun tartmasz bir farkndalk ustas
olarak, bana olaan farkndalmdayken bir ok kez rya g
ren bedeni gsterdiini syledi. Genaro bu gsterisiyle, bir
leim noktam ileri farkndalk konumundan deil olaan yer
leim inden oynatmak gibi bir etki hedeflem i.
Sonra bana, sanki bir srr sylerm i gibi G enaronun b i
zi evin yaknlarndaki bir yerlerde rya gren bedenini g s
termek zere beklediini syledi. Defalarca u anda rya g
ren bedenin ne olduunu grmek v e anlamak iin m kem
m el bir farkndalk durumunda olduum u tekrarlad. Sonra
beni kaldrd ve n odadan geip darya kan kapya ula
tk. Tam kapy aacaktm ki yerde, m ezlerin yatak olarak
kullandklar yayg beinin stnde birinin yattn fark et
tim. m ezlerden birinin, ben don Juanla mutfakta konuur
ken eve dnm olduunu dndm.
Ona doru gittim ve Genaro olduunun ayrdna vardm.
Derin bir uykudayd, sakince horuldayarak yzst yatyor
du.
Uyandr onu, dedi bana don Juan. G itm em iz lazm.
l gibi yorgun olm al.
N azike salladm G enaroyu. Yavaa dnd, derin bir
uykudan uyanan birinin seslerini kard. Kollarn gerdi v e
sonra gzlerini at. Elim de olmadan barp, geri sradm.
Genaronun gzleri, hi insan gz gibi deildi. Youn
kehribar rengi ktan iki noktaydlar. Korkumun sarsnts o
denli iddetli oldu ki gzm karard. D on Juan srtma vura
rak dengem i dzeltti.
Genaro kalkp bana glm sedi. Surat katyd. D evin im
leriyse sanki sarhomu ya da bedensel zrlym gibiydi.
Yanmdan geip dorudan duvara yrd. Yaklaan arp
madan rktm ama o, sanki duvar orada yokmu gibi g e
ip gitti. Mutfak kapsnn eiinden odaya geri dnd. Ve

sonra, ben hakiki bir rkyle bakarken, Genaro ilk nce du
varlarda vcudu yere paralel olarak sonra da tavanda ba
aa yrd.
D evinim lerini izlem eye alrken arka st dtm. Bu
konumdan artk G enaroyu gremiyordum; onun yerine, ze
rimdeki tavanda ve oday eviren duvarlarda hareket eden bir
k damlasna bakyordum. Sanki birisi dev bir el fenerinin
nyla tavana ve duvarlara k veriyordu. In sonunda k e
sildi. Bir duvara kar kaybolarak gzden yitti.
D on Juan, hayvansal korkumun her zaman l d oldu
unu belirtti. Bunu denetlem ek iin uramam gerekirmi fa
kat genelde ok iyi davranmm. G enaronun rya gren
bedenini gerekte olduu gibi grmm, k damlas ola
rak.
Bunu yaptmdan nasl bu denli em in olduunu sordum.
B irleim noktam ilkin korkumu denkletirmek iin olaan
konumuna, sonra sol yann daha derinliklerine devinerek,
kukuya olanak verm eyecek bir noktann tesine oynattm
grm.
O konumda, bi kim senin grecei tek ey vardr: erke
damlalar, diye srdrd. Fakat ileri farkndalktan bu dier
noktaya sol yann derinliklerine ksa bi sekmedir. A sl baar
birleim noktasn olaan konumundan kuku brakmayan
noktaya kaydrmaktr.
Hala, G enaronun rya gren bedeniyle evin evresinde
ki alanlarda, ben olaan fakndalm dayken bir bulum am z
olduunu ekledi.
Tekrar S ilvio M anuelin evine dndm zde, don Juan
Genaronun rya gren bedenle maharetinin, eski grcle
rin onunla yaptklarnn yannda solda sfr kaldn syledi.
Bunu yaknda greceksin, dedi uursuz bir ses tonuy
la, sonra da gld.
Artan bir korkuyla, onu bununla ilgili sorguladm, bu da
yalnzca daha ok glm esine neden oldu. Sonunda durup y e
178
TEN GELEN ATE
ni grclerin rya gren bedene ne yolla ulatn v e ne

yolda kullandn anlatacan syledi.
Eski grcler, bedenin m kem m el bi kopyasn yapm a
ya altlar, diye srdrd, v e neredeyse baardlar da.
Hibi zaman kopya edem edikleri tek ey gzlerdi. G zler y e
rine, r ya gren bedende srf farkndalk parlts vard. B u
nu daha nce Genaro sana rya gren b edenini gsterdii
zamanlar hi fark etmemitin.
Yeni grcler m kem m el bi vcut suretini hi umursa
madlar; hatta onlar vcudu kopya etm ekle ilgilenm ediler b i
le. Sadece bu ism i, rya gren bedeni, birleim noktasnn
devinim iyle bu dnyann herhangi bi yerine veya insana ak
dier yedi dnyadan birine taman byk bi erke dalgasn, bi
hissi ifade etmek iin tuttular.
D on Juan sonra rya gren bedene ulamak iin kullan
lan usuldan kabataslak sz etti. Bunu balatan ilk eylem , d es
teklenmek suretiyle bklm ez n iyeti besliyorm u. Bklm ez
niyet, i sessizlie yol ayor ve i sessizlik, birleim nokta
snn ryada uygun konumlara kaydrlabilm esi iin gereken
i direnci karlyormu.
Bu sralamaya, tem el ilem diyordu. D enetim , tem el i
lem bittiinde geliiyordu; inatla rya grssne tutunarak
rya g rm e kon u m u n u n planl olarak korunmasndan oluu
yordu. Dzenli uygulam a, yeni ryalarda yeni rya grm e
konum lar tutmakta byk kolayla sebep oluyormu; bu,
kii uygulam ayla kasti denetim elde ettiinden deil, denetim
her uygulam ayla isel direnci glendirdiindenm i. G len
mi isel diren sonuta birleim noktasnn saduyuyu te
vik etmek iin gittike daha uygun rya grm e konum larna
kaymasna veya baka bir deyile, ryalarn kendiliinden
daha baa klr hatta dzenli olm asna yol ayormu.
Rya grclerin geliim i dolayldr diye srdrd.
B u yzden yeni grcler, rya g rm eyi kendiliim izden,
yalnz bam za yapabileceim ize inandlar. R ya g rm e, do
al, yerlem i bi birleim noktas kay kullandndan bize
yardm edecek k im seye gereksinim duym am alyz.

Fena halde gereksindiim iz, saduyudur ve kendim iz d
nda kim se bunu bize verem ez ya da bunu salam am za yar
dm c olamaz. Onsuz, birleim noktasnn kay dzensizdir,
sradan ryalarmzn dzensiz olm as gibi.
Yani sonuta, rya gren b ed en i salamann usulu gn
lk hayatm zda kusursuzluu salamaktr.
D on Juan, saduyu bir kere ele getiinde v e rya grm e
ko n u m la r
glendiinde, bir sonraki admn herhangi bir
rya g rm e ko n u m u n d a uyanmak olduunu syledi. Bu ma
nevra, ok basitmi gibi grnm esine ramen aslnda ok
karmak bir m eseleym i hatta yle karmakm ki sadece
saduyu deil savaln tm niteliklerini, en fazla da n iye
ti gerektirirmi.
Ona, niyetin grclere rya grm e konumunda uyan
m aya nasl yardmc olduunu sordum. N iyet, balan gc
nn en karmak denetim i olarak, rya grcnn saduyu
su ile birleim noktasnn devinim inden aydnlanan bir yay
lm varsa onlarn balann korurmu.
D on Juan, rya grm enin bir tane daha heybetli, gizli
tehlikesi olduunu syledi: rya gren bedenin kendi diren
ci. rnein, rya gren bedenin hi aralksz, uzun sreler
Kartaln yaylm larna gzlerini dikip bakmas ok kolaym
ama bunun sonunda onlar tarafndan tamamen tketilm esi de
ok kolaym . Kartaln yaylm larna, rya gren b edenleri
olmadan gzlerini diken grcler lm ler ve rya gren
b ed en leriyle gzlerini dikenler de iten gelen bir atele ya
np kavrulmular. Yeni grcler, bu sorunu takm halinde
grerek zm ler. Bir grc yaylm lara gzn dikerken,
dierleri g rm eyi bitirmeye hazr beklemiler.
Yeni grcler nasl takmlar halinde g rm ler ? diye
sordum.
Beraber rya g r d l e r diye yantlad. Senin de bildi
in gibi, bi grc grubu iin ayn kullanlmayan yaylm lar
harekete geirm ek gayet olanakl. Bu durumda da, bilinen bi
yol yok, kendiliinden oluveriyor; izlenecek bi teknik yok .
180
TEN GELEN ATE
Beraber rya grrken, iim izde bir eyin dizginleri ele

aldn v e birdenbire kendim izi dier rya grclerle ayn
bak paylarken bulduumuzu ekledi. Olan uym u, insani
durumlarmz, farkndalk parltsn kendiliinden dier in
sanlarn kulland yaylm lar zerine odaklamam z sal
yormu; birleim noktalarmzn konumunu etrafmzdaki di
er insanlarnkine uyduruyormuuz. Bunu sa yanda, olaan
algm zda, sol yanda da beraber rya grrken yapyormuuz.
12
N agu al Julian
E vde garip bir heyecan vard. D on Juann topluluundaki
tm grclerin akl o kadar havalardayd ki gerekten dik
katsizdiler; bu daha nce hi tank olm adm bir eydi. A l
ldk yksek erke seviyeleri daha da artmt. yice en d ie
lenm eye balam tm . N e olup bittiini don Juana sordum.
B eni arka sundurmaya gtrd. B ir dakika sessizce yrdk.
H epsi iin gitm e zam annn yaklatn syledi. A klam ala
rn zamannda bitirmek iin ksa kesiyordu.
Ayrlma zam annn yaklatn nasl anlarsnz? diye
sordum.
Bu bi i bilgidir, dedi. Sen de bi gn bunu bileceksin.
Anlarsn ya, nagual Julian benim birleim noktam saysz k e
reler kaydrd, aynen benim eninkini kaydrdm gibi. Son-
182
TEN GELEN ATE
ra bana, bu kaylar sonucu balamama yardm ettii tm o

yaylm lar yeniden balama grevini brakt. Bu her nagualn grevidir.
Her ihtimalde, tm yaylmlar tekrar balama ii, koza
iindeki tm yaylm lar yakmak gibi tuhaf bi manevrann y o
lunu aar. B en bunu neredeyse yaptm. Doruk noktama eri
m ek zereyim . B en nagual olduumdan, ben bi kere kozam
daki tm yaylm lar yaktmda, bi anda hepim iz gitm i ola
caz.
zgn olm am ve alamam gerektiini hissettim ama iim
nagual Juan M atusun zgr olmak zere olduunu duym ak
tan ylesin e cokuluydu ki en akrak, hoplayp zplayp ba
rdm. Er ge baka bir farkndalk durumuna ulaacam
ve zntden alayacam biliyordum. Am a o gn mutluluk
ve iyim serlikle dopdoluydum.
N asl hissettiim i don Juana syledim . Gld ve srtm
svazlad.
Sana sylediklerim i anm sa, dedi. D uygusal aymalara
gvenm e. Brak, ilkin birleim noktan oynasn sonra yllarn
ardndan farkna varrsn.
Byk odaya gittik ve oturup konutuk. Don Juan bir an
duraksad. Camdan dar bakt. Koltuumdan sundurmay
grebiliyordum . Akamzeriydi; bulutlu bir gnd. Yamur
yaacak gibiydi. Batdan frtna bulutlar yaklayordu. B u
lutlu gnleri severdim . Don Juan sevm ezdi. Daha rahat bir
oturma ekli bulm aya alrken huzursuzmu gibiydi.
D on Juan aydnlatmalarna, ileri farkndala ne olduu
nu anmsamadaki zorluun, birleim noktasnn normal y e
rinden gevedikten sonra edinebilecei konumlarn snrszl
yla ilgili olduuna deinerek balad. D ier yandan, olaan
farkndala olanlar anmsamann kolayl birleim nokta
snn bir noktadaki -her zamanki oturduu yerde- sabitliiy
le ilgiliydi.
B eni teselli etti. Anm sam akta zorlandm , grevim de
baarsz olabileceim i ve onun balamama yardmc olduu
NAGUAL JULIAN
183
tm yaylm lar tekrar balam ay hibir zaman becerem eyeb ileceim i kabul etm em i nerdi.
Bunu yle dn, dedi glm seyerek. Sana u an s
radan ve doalm gibi gelen bu konum ay hibi zaman ha
trlamayabilirsin.
te farkndaln gizem i budur. nsanlarn bu gizem den
d patlar, karanlktan, aklanamaz eylerden dm z ko
par. K endim izi baka trl sanmak delilik olur. yle kendine
acyp, mantksal karsamalar yaparak insann gizem ini aa
g rm eye kalkma. indeki insann aptalln anlamaya a
larak aala onu. Fakat ikisi iin de zr bulma; ikisi de g e
reklidir.
z s r c lerin byk manevralarndan biri bu gizem i
her birim izin iindeki aptalla kar kaptrmaktr.
z s rm e uygulamalar, kim senin m emnunlukla katlaca
bir ey deilm i; aslnda bunlara tam am yla kar klabilirmi. Bunu bilerek, yeni grcler iz s rm e ilkelerinin ola
an farkn dala tartlmas ya da uygulanm asnn genel is
tee kar olacan ayrt etmiler.
Ona bir elik iyi gsterdim. Savalarn ileri farkndalktayken dnyada eylem e girm esine olanak olm adn s y le
m iti ve bir de iz srm enin insanlara belirli ekilde davranma
yntem i olduunu sylem iti. Bu iki ifade birbirine ztt.
Yalnzca bi naguala retirken olaan farkndala retmemekten bahsediyordum , dedi. Iz s rm en in amac iki
yanldr: ilki birleim noktasn olabildiince dzenli ve g
venli bir ekilde oynatmak ki hibi ey bunu iz s rm e kadar
iyi yapamaz; kincisi, ilkeleri insan kaytlarn yadsm a ve
manta aykr herhangi bi eyin yarglanmas doal tepkisi
alabilsin diye daha derine tesir ettirm ek.
Ona, b yle bir eyi yarglayabileceim den de, reddedebi
leceim den de itenlikle kuku duyduumu syledim . Gld
ve benim istisna olam ayacam , usta bir iz s r c olan ken
di velinim eti nagual Juliann yaptklarn duyunca, herkes g i
bi tepki vereceim i syledi.
184
TEN GELEN ATE
Sana nagual Juliann rastladm en srad iz src

olduunu sylerken abartmyorum, dedi don Juan. Onun iz
srme becerilerini im diye dek herkesten duydun. A m a daha
bana ne yaptn anlatmadm sana.
Ona, nagual Julian hakknda hi kim seden hibir ey duy
m adm aka sylem ek istedim ama tam itirazm azm
dan kmadan, tuhaf bir kararszlk duydum. D on Juan ann
da ne hissettiim i anlam gibiydi. N eey le yutkundu.
A nm sam azsn, nk henz isten sana ak d eil, de
di. Kusursuz bi hayat ve byk bi erke fazlasna ihtiyacn
var, ancak ondan sonra isten o anlar aa karabilir.
Sana, nagual Julianm onunla ilk karlatm da bana
nasl davrandnn yksn anlatacam. Onu yarglar ve
davrann ileri farkndalktayken dahi kar klabilir bulur
san, dn ki olaan farkndalnda nasl isyan ederdin.
B eni duruma kar hazrlad iin itiraz ettim. Bana bu
ykyle sadece, iz srclerin davrandklar ekli ve bunun
nedenlerini gsterm ek istediini syledi.
Nagual Julian eski devir iz srclerin sonuncusuydu,
diye srdrd. O kendi hayat artlan yznden deil, karak
ter eilim i yznden iz srcyd.'
Yeni grcler, iki ana grup insan olduunu grm ler :
bakalarna aldranlar v e aldrmayanlar. Bu iki ar u arasn
da bunlarn sonu gelm eyen bir kanm nn bulunduunu gr
mler. Nagual Julian aldrmayan insanlar ulamna aitmi;
don Juan kendisini kar ulam a ait sayd.
A m a sen bana nagual Juliann cm ert olduunu, srtn
daki gm lei dahi sana verebileceini sylem em i m iydin?
diye sordum.
K esinlikle y le, diye yantlad don Juan. Sadece c
mert deil, ar ekici, cazip biriydi. Her zaman evresinde
ki herkesle derinden v e itenlikle ilgilenirdi. efkatliydi ve
akt, sahip olduu her eyi ihtiyac olan herhangi birine ya
da sevdii birine verirdi. Buna karlk herkes tarafndan se
vilirdi nk usta bi iz src olarak onlara gerek hislerini
NAGUAL JULIAN
185
yanstrd: onlar hi takmazd.

Bir ey sylem em e ramen don Juan sylediklerine inanam azlm n ya da hatta skntmn farkndayd. Yutkunup
ban bir yandan dier yana sallad.
Bu iz srmedir, dedi. Grdn m, daha nagual Julian
ykm e balamadan, im diden sinirleniyorsun.
B en nasl hissettiim i aklamaya alrken koca bir kah
kaha patlatt.
Nagual Julian kim seyi umursamazd, diye devam etti.
Bu yzden insanlara yardm edebilirdi. Ve ederdi de; srtn
daki gm lei dahi verirdi onlara nk onlar hi dert etm ez
di.
Yani dier insanlara yardm edenler onlar hi umursa
mayanlardr m dem ek istiyorsun, don Juan? diye sordum ta
mamen dargnlkla.
z srcler b yle der, dedi prl prl bir glm sem ey
le. rnein nagual Julian, fevkalade bi saaltm cyd. B in
lerce ama binlerce insana yardmc oldu ama bunu hi stlen
medi. nsanlarn, topluluundaki baka bi kadn tarafndan
saaltldklarna inanmasna izin verdi.
Eer o insanlara aldran bi adam olsayd bunun iin ta
nnmay beklerdi. Dierlerine aldranlar kendilerine aldrrlar
ve gereken yerde tannmay isterler.
D on Juan, insanlara aldran ulam a ait olduundan hi
kim seye hibir zaman yardm etm em i. Cmertlik yaparken
rahatsz hissedermi; hatta nagual Julian gibi sevilm eyi bile
akl almyormu ve de srtndaki gm lei birine vermek onu
k esinlikle enayi gibi hissettirirmi.
nsanlara o denli aldryorum k i, diye devam etti, on
lar iin bi ey yapmyorum. N e yapacam kestiremiyorum.
Ve her zaman biri zerinde kendi isteklerim i zorladm h is
siyle kendim i yiyip bitirirdim.
Tabii ki, btn bu duygular savann yoluyla alt ettim.
Herhangi bi sava insanlarla nagual Juliann olduu gibi
baarl olabilir yeter ki birleim noktasn insanlarn onu e-
186
TEN GELEN ATE
vip sevm em esine ya da varln yok saym asna bile aldrma

d bi yere oynatsn. Am a bu ayn ey d eil.
D on Juan ilk defa iz srclerin ilkelerinin farkna var
dnda, o srada benim olduum kadar skntlym . Don
Juan gibi olan nagual Elias ona nagual Julian gibi iz src
lerin insanlarn doal liderleri olduunu aklam. Onlar in
sanlara istedikleri herhangi bir eyi yapmakta yardm edebi
lirmi.
Nagual Elias, bu savalar insanlar saaltm aya, diye
rek srdrd don Juan, ya da onlarn hastalanmasna yar
dm c olur, der. Onlarn mutluluu bulm asna da, kederi tat
m asna da yardmc olabilir. N agual E liasa, bu savalarn
insanlara yardm etmek yerine insanlar etkilediini sylem e
m izi nermitim. O, onlarn insanlar sadece etkilem ekle kal
m ayp onlara etkin bi obanlk ettiini syled i.
D on Juan yutkunup baklarn bana sabitledi. Gzlerinde
yaramaz bir parlt vard.
z srclerin insanlarla ilgili grdklerini dzenledik
leri yol tuhaf deil m i? diye sordu.
D on Juan sonra, nagual Julian hakkndaki yksne ba
lad. Nagual Julian ok, ok uzun yllar bir m ez nagual
beklem i. Bir gn tandklaryla yakndaki bir kye yapt
ksa ziyaretten dnerken don Juana rastlam. A slnda o, y o l
da grltl bir silah sesi duyup etrafa kaan insanlar gr
dnde aklnda bir nagual m ez bulmak varm. Onlarla
yolun kenarndaki allklara koup, sakland yerden ancak
bir grup insann yerde yatan yaral birinin evresinde toplan
dklarn grnce km .
Yaral kii, tabii ki zalim ustaba tarafndan vurulmu
olan don Juanm . Nagual Julian, hem en don Juann kozas
iki yerine drde blnm zel bir adam olduunu grm;
ayrca don Juann kt bir yara alm olduunun da ayrdna
varm. Harcayacak zaman olm adn anlam. D ilei yerine
gelm i, ama hi kim se ne olduunu anlamadan hzla hareke
te gem esi gerekiyormu. K afasn kaldrp, Olumu vurdu
NAGUAL JULIAN
187
lar! diye barmaya balam .

Halk arasnda resmi olarak onun kars konumunda, irret,
ksk sesli, K zlderili kadn grclerden biriyle seyahat edi
yormu. M kem m el bir iz src takmymlar. Kadn g
rcy de oyuna dahil etmi v e o da alayp, o anda bilinsiz
ve lm cl kanamal olu iin feryat figana balam. N agu
al Julian, onlara bakanlardan, resmi makamlar armak y e
rine olunu biraz tedeki ehirdeki evin e tamaya yardm et
m eleri iin yalvarm. Gl, kuvvetli, birka gen adama ya
ral, lm ek zere olan olunu tasnlar diye para teklif etmi.
Adamlar don Juan nagual Juliann evine tam. N agu
al onlara kar ok cmert davranp yklce bir para dem i.
Adamlar tm yol boyunca alayan yasl iftin halinden yle
sine duygulanm lar ki paray almay reddetmiler, ama nagu
al Julian oluna uur getirm esi iin almalarnda srar etmi.
Birka gn boyunca don Juan kendisini alp, evlerine g e
tiren bu ift hakknda ne dneceini bilem em i. Nagual Ju
lian ona neredeyse kak yal bir adam gibi grnm. K
zlderili deilm i ama gen, huysuz, iman, sinirli olduu
kadar fizik sel olarak da kuvvetli bir K zlderili kadnla ev liy
mi. Don Juan, kadnn yarasna bakmasndan v e odann
onun yatt blm ne ydklar ifa verici otlarn okluun
dan onun kesinlikle bir saaltm c olduunu dnm.
Kadn ayn zamanda yal adam da idare edip, onun her
gn don Juanm yarasna bakmasn salyormu. Kaln bir
yer yaygsndan don Juana yatak yapmlar, yal adamsa
don Juann yatt yere ulamak iin m elip uzanmakta b
yk zorluk ekiyorm u. D on Juan, dizlerini krmak iin elin
den geleni yapan adamn kom ik grntsne glm em ek iin
kendini zor tutuyormu. Yal adam yarasn ykarken hi dur
madan mrldanrm; gzlerinde bo bir bak varm, elleri
titrermi ve vcudu batan aa sallanrm.
D izleri stne oturduunda hibir zaman kendi kendine
ayaa kalkam azm . D enetlem eye alt fk eyle ykl, ku
lak trm alayc bir sesle bararak karsn arrm. Kars
odaya gelir ve ikisi korkun bir tartmaya girerlermi. o
188
TEN GELEN ATE
unlukla kadn dar kar, yal adam kendi kendine kalk

m as iin brakrm.
Don Juan, im diye kadar bu zavall, efkatli, yal adama
acd kadar kim seye acmam . ou kez kalkp onun kalk
masna yardm etmek istem i ama kendisi neredeyse hareket
bile edem iyorm u. Bir keresinde adam, yarm saat lanetler
okuyup barp ardktan sonra oflaya puflaya bir solucan
gibi srnerek kapya kadar ilerlem i ve acyla ayaa kalka
bilmi.
Don Juana, kt salnn ileri yandan, krlp yanl
kaynam kem iklerinden ve romatizmalarndan kaynakland
n s'ylyormu. Yal adam gzlerini gkyzne doru kal
drp don Juana dnyadaki en sefil adam olduunu itiraf et
mi; ihtiyac olduu iin geldii saaltcyla evlenip onun k
lesi haline geldiini sylem i.
Yal adama neden ekip gitm ediini sordum , diye de
vam etti don Juan. G zleri korkuyla ald. Beni susturmaya
alrken kendi tkryle tkand ve sonra katlap ktk
gibi yere, yatam n yanna dt. Sen ne dediini bilm iyor
sun, sen ne dediini bilm iyorsun! Hi kim se buradan kaa
m az, diye gzlerinde vahi bi ifadeyle tekrarlayp durdu.
Ve ona inandm. Onun benden daha zavall ve sefil oldu
undan em indim. Ve o evde geen her gn duyduum rahat
szlk giderek artt. Yemekler harikayd ve kadn her gn in
sanlarn tedavisi iin dardayd, b ylece ben yal adamla
kalyordum. B enim hayatm hakknda ok konutuk. Onunla
konum ay severdim . Bana gsterdii efkat iin deyecek
param olm adn ancak ona yardm etmek iin benden iste
dii herhangi bi eyi yapabileceim i syledim . Bana, yard
ma gereksinm enin tesinde, lm ek zere olduunu ama sy
lediim de gerekten itensem , ldkten sonra karsyla e v le
nirsem ok mem nun olacan syledi.
te o zaman yal adamn delinin biri olduunu anladm:
oradan en ksa zam anda kamam gerekiyordu.
Don Juan, yardm almadan etrafta yryebilecek kadar
NAGUAL JULIAN
189
iyiletiinde, velinim eti ona iz src yetisiyle kan dondu

rucu bir gsteri sunmu. Herhangi bir uyar veya giri yapma
dan, don Juan inorganik bir varlkla yz yze getirmi. Don
Juann kam ay planladn hissedince, canavarms bir
adam gibi grnm eyi beceren bir dostla onu korkutma frsa
tn kullanm.
D ostun grnts beni neredeyse ldrtyordu, diye
devam etti don Juan. G zlerim e inanamyordum ama cana
var tam nm deydi. Ve narin yal adam yanmda szlanp ca
navardan hayatn balam as iin yalvaryordu. Anlarsn ya,
velinim etim eski grcler gibiydi; korkusunu azar azar bra
kabiliyordu v e dost da buna tepki veriyordu. B en bunu bilm i
yordum. G zlerim le tm grebildiim korkun bi yaratn
lim e lim e etm ek zere bize yaklatyd.
D ost ylan gibi tslayp sendeleyerek stm ze yrme
ye balad an baylm m . K endim e geldiim de yal adam
yaratkla bi anlama yaptn s y led i.
Adam , eer don Juan onun hizm etine girerse, ikisini de
ldrm em eyi kabul ettiini aklam . D on Juan endie iin
de hizm etin neyi ierdiini sormu. Yal adam iin klelik
olduunu sylem i v e nasl olsa birka gn nce vurulduun
da don Juanin hayatnn sona ermek zere olduunu anm
satm ona. O v e kars gelip kanam asn durdurmasaym
don Juan kesin lm olurmu, yani ortada pazarla ak bir
durum pek d eil, hi yokm u. Canavarms adam bunu b ili
yormu v e bu yzden de don Juan namlunun ucundaym.
Yal adam, don Juana duraksamay brakp anlamay ka
bul etm esini sylem i nk kabul etm ezse kapnn arkasn
da dinlem ekte olan canavarms adam kapdan dalp onlarn
ikisini de orackta ldrp tamamen ilerini bitirebilirmi.
Yaprak gibi titreyen, narin, yal adama, adamn bizi na
sl ldreceini soracak kadar da soukkanl olabilm itim ,
diye devam etti don Juan. Canavarn ayaklarmzdan bala
yarak vcudum uzdaki tm kem ikleri, biz straptan kvranp
lklar atarken kracan ve lm em izin en az be gn sre
ceini syledi.
190
TEN GELEN ATE
Adamn artlarm annda kabul ettim. Yal adam gzle

rinde yalarla beni kutlayp anlamann o kadar da kt olm a
dn syledi. Kleden ok adamn tutuklular gibi olacaktk
ama gnde iki kez yem ek yiyecektik; v e bi hayatmz olduun
dan zgrlmz iin uraabilecektik; kumpas kurup gz
yumarak cehennemden k yolum uz iin savaabilirdik.
D on Juan glm seyip sonra da bir kahkaha att. nceden
nagual Julian hakknda neler h issedeceim i anlamt.
Sana kzacan sylem itim , dedi.
Gerekten hi anlamyorum, don Juan, dedim. Bu ka
dar ayrntl bir numara yapmasnn anlam nedir?
Anlam ok basit, dedi glm sem esini srdrerek. Bu
retmenin bi baka yolu, hem de ok iyi bi tanesi. retici
nin muazzam hayal gcn ve heybetli denetim ini gerektirir.
B enim yntem im senin retim saydn eye daha yakn.
M uazzam sayda sz gerektiriyor. B en laf yapmakta arya
kayorum. Nagual Julian iz srmede arya kaard.
D on Juan, grcler arasnda iki eit retm e yntem i
olduunu syledi. O ikisini de biliyorm u. Her eyi aklayp
dier insann eylem in gidiatn nceden bildii yolu tercih
edermi. Bu, zgrlk, seim v e anlay gelitiren bir d iz
geym i. Velinimetinin yntem i dier yandan daha zorlaycy
m, sem e ya da anlamaya izin vermiyormu. Byk yarar,
savalar grcnn grleriyle dorudan yaamaya zorla
m asym .
D on Juan velinim etinin ona yapt her eyin bir strateji
aheseri olduunu aklad. Nagual Juliann kelim e ve e y
lem lerinin her biri belirli bir etki yaratmak zere bilerek se
ilm i. Onun sanat, sz ve eylem lerine en uyacak ierii
oluturarak gerekli etkiyi yaratmalarn salamakm.
Bu iz srcnn yntem i, diye srdrd don Juan.
A nlay deil, mutlak ayma salar. rnein, beni dostla kar
latrmakla ne yaptn ayrt etm em yllar srd, lkin bu
nu anlamam iin hi aklama verilm edii halde deneyim i ya
ayarak anlamtm.
NAG UAL JULIAN
191
Sana, rnein G enaronun ne yaptn anlamadn

ama yaptklarnn olabildiince keskinlikle farknda olduu
nu sylemiimdir. Bunun sebebi birleim noktasnn iz sr
cnn yntem iyle oynatlm asndan.
"
Eer birleim noktas, benim durumumda olduu gibi
alt yerden her eyin aklanm as yntem iyle oynatlrsa
sadece birleim noktasn yerinden skm ek iin deil neler
olduunu aklamak iin de biri gerekirmi. Fakat birleim
noktas onun veya G enaronun durumunda olduu gibi iz s
rcnn yntem iyle oynadysa, sadece balangta hzland
rc bir eylem noktay aniden yerinden ekermi.
Nagual Julian D on Juan canavar grnl dostla kar
latrdnda birleim noktas korkunun etkisiyle hareket et
m i. Bu karlam ayla ortaya kan korku yle younm u ki
zayf fiziksel kondsyonuyla birletiinde birleim noktas
nn yerinden sklm esi iin en uygun durum olmu.
Korkunun yaralayc etkilerini dengelem ek iin, hznn
kesilm esi ama en aza indirilm em esi gerekirmi. N e olduunu
aklamak korkuyu en aza indirebilirmi. Nagual Juliann ar
zusu, balangtaki hzlandrc korkuyu gerektii kadar ok
kullanmak, ama ayn zamanda da bunun ykc etkisinin h z
n kestiinden em in olmakm; maskaralk numarasnn sebe
bi buymu. Anlatlan ne denli ayrntl ve dramatik olursa hz
kesm esi o denli byk olurmu. Eer kendisi de don Juanla
ayn tarafta grnrse, don Juann korkusu yalnz olm as ka
dar youn olm azm .
Dram yaratmaya duyduu kuvvetli yaknlkla, diye sr
drd don Juan, velinim etim benim birleim noktam sava
nn iki tem el niteliini benden hem encecik szecek ekilde
oynatmay baard: kalc aba ve bklm ez niyet. Bi gn y e
niden zgr olmak em eliyle, narin yal adamn ibirliiyle ki
benim grm e gre yardmma, benim onunkine gereksin
diim kadar muhtat, dzenli ve devam l bi ekilde almak
zorunda olacaktm . H ibi phe krnts tamadan hayatta
her eyden fazla yapmak istediim eyin bu olduunu biliyor
dum.
192
TEN GELEN ATE
iki gn sonraya dek don Juanla tekrar konuam adm . Oaxa ca daydk, sabahn erken saatlerinde ehir merkezinde do
lanyorduk. Okula yryen ocuklar, k ilisey e giden insanlar,
banklarda oturan birka adam v e m erkezdeki otelden turist
bekleyen taksi ofrleri vard.
S ylem eye bile gerek yok; savann yolundaki en zor
ey birleim noktasn oynatmaktr, dedi don Juan. Bu ha
reket, savann araynn tamamlanmasdr. Oradan devam
eden baka bi araytr; tam anlam yla, grcnn araydr.
Savann yolunda birleim noktasnn kaynn her ey
olduunu tekrarlad. Eski grcler bu gerein farkna hi
varamamlar. Onlar noktay devindirm eyi, bir piyasada ko
numlarn belirleyecek bir deer ls olarak dnmler.
Alglarn belirleyen eyin aslnda bu konum olduunu hibir
zaman kavrayamamlar.
7z srclerin yntem i, diye srdrd don Juan, na
gual Julian gibi usta bi iz srcnn ellerinde birleim nok
tasnn muazzam kaylarndan sorumludur. Bunlar elle tutu
lur deiikliklerdir; iz src -retmen m ezi destekleye
rek m ezin tam ibirliini ve tam katlm n salar. Herhan
gi birinin tam ibirlii v e tam katlm n salamak neredeyse
iz src yntem inin en nem li sonucudur; ve nagual Juli
an bunlarn ikisini de salamakta en iy isiy d i.
D on Juan, nagual Juliann k iiliini, hayatnn karmaa
ve zenginliini yava yava kefederken iinde yaad frt
nay anlatmasnn onun iin hibir yolu olm adn syledi.
Karsnda narin, yal, korkmu, yardma muhta grnen
bir adam bulunduu srece kendini olduka rahat hissetm i.
Fakat birgn, don Juann canavar grnl olarak dnd
adamla anlam ay yaptktan ksa sre sonra, nagual Juliann don Juana dier bir cesaret krc iz srme becerisi
gsterm esiyle hi rahat kalmam.
D on Juan artk baya iyi olm asna ramen nagual Julian
hala ona bakmak iin ayn odada uyuyormu. O gn uyand
nda, don Juana kyclarnn birka gnlne gittiini, ya
ni artk yal adam rol yapmak zorunda olm adn duyur
NAGUAL JULIAN
193
mu. Don Juana sadece canavar grnml adam kandr

mak iin yalym gibi davrand srrn vermi.
D on Juana dnecek vakit brakmadan, yaygsndan
inanlmaz bir eviklikle frlam; ban, zerine eildii bir
kap suya batrp orada bir sre tutmu. Tekrar dimdik kalkt
nda sa kuzgun karasym, sann grilii ykanp akm
v e don Juan daha nce hi grm edii bir adama, belki otuz
larnn sonlarnda birine bakar bulmu kendini. Kaslarn e s
netm i, derin bir nefes alm v e vcudunun tm paralarn
sanki ok uzun bir sre kafeste kapal kalm gibi germi.
Nagual Julian gen bi adam gibi grdmde onun
gerekten eytan olduunu dndm , diye srdrd don
Juan. G zlerim i kapattm; sonumun yaklatn biliyordum.
Nagual Julian gzlerinden ya gelen e dek gld.
D on Juan sonra nagual Juliann onu sa yan ve sol yan
farkndalk arasnda ileri ve geri kaydrarak rahatlattn sy
ledi.
ki gn boyunca o gen adam evin iinde caka satarak
doland durdu, diye devam etti don Juan. Bana hayatyla
alakal ykler anlatt, beni kahkahalara boan akalar yapt.
Daha da artc olan karsndaki deiim di. Aslnda incecik
ve gzeldi. B en onun tamamyla farkl bi kadn olduunu
sanmtm. Ondaki tmden deiim e ve bu kadar gzel g
rnmesine baylm tm . Gen adam kyclar ortada yokken
kadnn gerekten bambaka biri olduunu syled i.
D on Juan gld; eytani velinim eti gerei sylyorm u.
Kadn aslnda nagualn topluluundaki dier bir grcym.
D on Juan, gen adama neden olmadklar bir eym i gibi
davrandklarn sormu. Gen adam don Juana, gzleri ya
larla dolarak bakm v e dnyann gizem lerinin gerekten de
akl sr erm ez olduunu sylem i. D ediine gre kendisi ve
gen kars aklanamaz baz gler tarafndan yakalanm ve
kendilerini ancak bu sahte numarayla koruyabiliyorlarm.
im diye kadar yaptklarn dermansz, ihtiyar bir adam olarak
srdrmesinin nedeni kyclarnn kapdaki atlaklardan s
194
TEN GELEN ATE
rekli onlar gzetlem esiym i. D on Juana onu aldatmasn af

fetm esi iin yalvarm.
D on Juan o canavar grnl adamn kim olduunu sor
mu. Gen adam, derin bir i ekile tahminde dahi buluna
m ayacan itiraf etm i. Eitim li biri, M exico C itydeki tiyat
rolarn tannm bir oyuncusu olm asna ramen don Juana
bunu aklayam adn sylem i. Tm bildii senelerdir ek
tii, onu tketen hastalnn tedavisi iin buraya g eld i iy
mi. Akrabalar onu saaltm csna getirdiklerinde lm ek
zereym i. K z onun iyilem esine yardmc olm u ve o da
gen, gzel K zlderiliye delicesine ak olup onunla evlen
m i. Plan, onu bakente gtrp kzn saaltm y etisiyle zen
gin olmalarym.
M exico City yolculuuna kmadan nce, kz bir byc
den kaabilm ek iin kyafet deitirm eleri gerektii uyarsn
da bulunmu. K z ona annesinin de bir saaltm c olduunu,
saaltm o byc ustasndan rendiini ve ustann ret
tiklerine karlk, ana kzn hayat boyu yannda kalm asn ar
zuladn sylem i. Delikanl, karsna bu ilikiye dair soru
sormam. O sadece, kz zgrlne kavuturmak istiyor
mu; b ylece kendisi ihtiyar adam, kz da iman kadn k l
na girmiler.
yk mutlulukla sona ermem i. Korkun adam onlar ya
kalam ve tutsak etm i. Bu kabus gibi adam karsnda yen i
den klk deitirm eye cesaret edem em iler v e o olduu za
manlar birbirlerinden nefret edermi gibi davranmlar; fakat
aslnda birbirleri iin yanp tutuuyor v e srf adamn uzakta
olduu ksa zamanlar iin yayorlarm.
D elikanl ona sarlp, don Juann uyuduu odann evdeki
tek gvenli yer olduunu sylem i. Acaba dar kp o kar
syla seviirken erketeye durur muymu?
Ev, tutkularyla salland, diye srdrd don Juan, ben
se onlarn seslerini duyuyor olm ann verdii sululuk iinde,
adam her an dnecek diye korkudan lerek oturdum. Ve ay
nen umduum gibi, onun eve geldiini duydum. K apy yum
ruklamaya baladm ve onlar cevap verm eyince, ieri daldm.
NAGUAL JULIAN
195
Gen kadn yatakta rlplak uyuyordu v e gen adam orta

da yoktu. mrmde gzel plak bi kadn grm lm yok
tu. Hala ok zayftm . Canavarms adamn darda kard
sesleri duyuyordum. Utancm v e korkum o denli glyd ki
baylm m .
Nagual Juliann yaptklarnn yks beni son derece
kzdrmt. D on Juana nagual Juliann iz srme becerileri
nin deerini anlamaktan yoksun olduum u syledim . D on Ju
an tek bir yorum yapmadan beni dinledi ve konuyu datp,
vr vr konumama izin verdi.
Sonunda bir sraya oturduumuzda ok yorulmutum.
Bana nagual Julianin yntem iyle ilgili anlattklarna neden
bu denli kzdm sorduunda diyecek laf bulamadm.
Onun eek akalarndan holanan biri olduu hissinden
kurtulamyorum, dedim sonunda.
Eek akas yapanlar akalaryla bi ey retm eyi ama
lamazlar, diye karlk verdi don Juan. Nagual Julian oyun
lar oynard, birleim noktasnn oynam asn gerektiren by
l dramlar.
Bana baya bencil bi insan gibi geliyor, diye srar et
tim.
Sana, yarglayclndan dolay y le geliyor, diye ya
ntlad. A hlaklk yapyorsun. Ben de ayn yollardan g e
tim. Nagual Julian hakknda sadece iittiklerinden dolay
byle hissediyorsan, dn ben evinde yllarca yaarken ne
ler hissettim. Srasyla onu yargladm, ondan korktum ve
ona gpta ettim.
Onu sevdim de, ama imrenmem sevgim den fazlayd. s
teine gre gen ya da ihtiyar oluundaki gizem li yetisine,
teklifsizliine, Allah vergisi yeteneine v e hepsinden fazla
evresinde kim varsa onun stndeki etkisine gpta ettim.
Onun insanlar en enterasan syleilere srklediini duymak
beni alt st ederdi. Her zaman syleyecek eyi vard; benim
se yoktu ve her zaman kendim i yetersiz, dlanm hisseder
dim .
196
TEN GELEN ATE
D on Juann, kendini b ylesine aa vurmas beni iten

ie hasta etti. Konuyu deitirm esini isterdim, nk benim
gibi olduunu duymaya tahammlm yoktu. B enim gzm
de benzersiz biriydi. B elli ki nasl hissettiim i biliyordu. G l
d ve srtm svazlad.
mrenme ykm le yapmaya altm , diye devam et
ti, sana ok nem li bi eyi, birleim noktasnn konumlarnn
nasl davrandmz ve hissettiim izi em rettiini gsterm ek
ti.
O zaman benim byk eksikliim bu ilkeyi anlayamamamd. Hamdm. Ayn senin gibi, kibir sayesinde yayor
dum, nk birleim noktamn yerletii yer orasyd. Gr
yorsun ki, bu noktay oynatma yolunun yeni alkanlklar
edinm ek, oynatma istenci duymak olduunu renem em i
tim daha. B irleim noktam oynadnda kefettiim , velin i
m etim gibi em salsiz bi savayla baa kmann tek yolunun,
onu yansz olarak takdir edebilm ek iin kibirsizlem ek oldu
uydu.
D on Juann dediine gre aymalar iki trlyd. Biri
azim le yaplan konumalar, byk duygu patlamalarndan
baka bir ey deildi. Dieri birleim noktasnn kaynn bu
rnyd; bir duygu patlamasyla deil eylem le eleirdi.
D uygusal aymalar savalara, yllarca sonra kullanm sonu
cu birleim noktasnn yeni konumu katlanca gelirdi.
N agual Julian hepim ize bu tr bi kay iin yorulmadan
klavuzluk etti, diye devam etti don Juan. Hayata dair
dramlarnda hepim izden tam ibirlii ve katlm salad. r
nein, delikanl, kars ve kyclaryla ilgili dramyla tm b
lnm ez dikkat ve endiem e sahipti. Bana gre gen olan ihti
yar adam yks ok geree yatknd. Canavar grnl
adam kendi gzlerim le grmtm, yani delikanlya vazge
ilem ez bi yaknlk duyuyordum.
D on Juan, nagual Juliann bir sihirbaz, sradan insana
akl almaz g elecek derecede istenci idare kudretine sahip bir
hokkabaz olduunu syledi. Dramlar niyet kudretiyle a
rlan, korkun, insani ekle girebilen inorganik varlk gibi si
NAGUAL JULIAN
197
hirli karakterleri de kapsyordu.

Erki o kadar kusursuzdu k i, diye srdrd don Juan,
herhangi bi kim senin birleim noktasn kaym aya zorlayp o
yaylm lar balayarak kendisi ne arzularsa onu alglam asn
salard. rnein, baarmak istediine gre yandan ok
yal ya da ok gen grnebilirdi. Ve nagual tanyan herhan
gi birinin tm syleyeb ilecei yann dalgalanp d eitiiy
di. Onu tandm otuz iki yl boyunca kimi' zaman senin ya
nda grnd, kim i zamansa konuam ayacak denli yal.
D on Juan, velinim etinin klavuzluu altnda birleim nok
tasnn fark edilm eden ancak esasl bir ekilde devindiini
syledi. rnein, bir gn durup dururken bir taraftan ona an
lam sz gelen bir korkunun dier taraftan kendisi iin dnya
daki en anlaml his olduunu anlam.
Korkum, aptallkla zgr olm a ansm yitirip, babamnki gibi bi hayat yaamakt.
B ilm elisin ki, babamn hayatnda hibi yanl yoktu. O,
birok insandan ne daha iyi ne de daha kt yaam srd;
nem li olan birleim noktam oynadnda babamn hayat ve
lmnn ne bakalar ne de kendisi iin bi kazan olm ad
n anlam olmam.
Velinimetim , babam ve annemin ben olaym diye yaa
yp ldklerini, onlarn ebeveynlerinin de onlar iin ayn e
yi yaptn syledi. Savalarn birleim noktalann hayat
lar iin denen korkun bedelin ayrdna varacak kadar kay
drmakla farkllatklarn syledi. Bu kay onlara, eb eveyn
lerinin genel olarak yaam veya zellik le hayatta olmak iin
hissedem edikleri sayg v e sakmm sunar.
D on Juan, nagual Juliann m ezlerine birleim noktas
n devindirmek iin klavuzluk ederken baarl olm akla kal
m ayp, bundan fevkalade zevk aldn da syledi.
B enim le kesinlikle acayip elen d i, diye srdrd don
Juan. Yllar sonra topluluuma dier grcler gelm eye
baladnda ben bile her biri iin yaratp gelitirdii inanl
m az durumlar sabrszlkla bekler oldum.
198
TEN GELEN ATE
N agual Ju lian dnyadan ayrldnda nee o n u n la yok

olup gitti ve b i d ah a d a geri gelm edi. G enaro b azen b izi n ee
len d iriy o r am a k im se nagual Ju lia n n yerini tutam az. Onun
d ram lar h er zam an hayattan daha esaslyd. O dram lardan
b azlar geri tep en e k ad a r k ey fin n e olduunu tatm am tk.
D on Juan e n sevdii sradan kalkp b an a dnd. G zleri
p rl p rl ve huzurluydu.
E er g rev in d e baarszl a u ray acak k ad a r ap talsa n ,
dedi, hi d e ilse bu sraya gelm ek iin b irleim n o k tan o y
natm an a y etecek k ad a r erkeye sahip olm alsn. D n ce ler
den ve arzu lard an syrlp biraz o tu ru v er buraya; ben neredey
sem gelip seni alacam . S ana sz veririm bunu d en ey ece
im .
S onra, yem ini inanlm as ok gln bir eym i gibi koca
b ir kah k ah a patlatt.
B u s zc k ler akam st ed ilm eliy d i, dedi h ala g ler
ken. H ibi zam an sabahleyin ed ilm em eli. S abah, insanlar
iy im ser h issettirir ve byle szckler anlam larn k ay b ed er.
13
Yeryznn D estei
H adi O a x aca y o lu n d a y r y elim , dedi don Juan bana. G e
n aro b izi y o ld a bi y erd e bekliyor.
R icas b en i artt. B tn gn ak lam alarn a devam e t
m esin i b ek lem itim . E vinden ayrlp, kenti geerek k ald rm
z o to y o la d oru sessizce yrdk. U zun b ir sre ra h ata g e
zindik. D o n Ju an bird en k o n um aya balad.
S an a b an d an beri eski gr c lerin yapt b yk b u l
gulard an sz ed iy o ru m , dedi. O rganik hayatn d n y a ze
rin d ek i tek y aam olm adn b u lduklar gibi yeryznn
k en d isin in d e ca n l bi varlk olduunu k efettiler.
D ev am etm ed en nce b ir ka san iy e bekledi. B eni y o
rum y ap m ay a d av et ed ercesine glm sedi. A k lm a s y ley e
cek h ib ir ey gelm edi.
200
TEN GELEN ATE
E ski g rcler y eryznn bi kozas olduunu g rd

ler, diye srdrd. Y eryzn k lf gibi saran bi top, K a r
ta ln y ay lm larn y akalayan saydam bi k o za grdler. Yer
yz bizim m azur k ald k larm zla ayn k u vvetlere m azur k a
lan, sezgili bi varlktr.
E ski grclerin, bunu k efed er kefetm ez h em en bu b il
ginin u y g u lan ab ilir k u llan m lary la ilgilendiklerini aklad.
B u ilginin n eticesinde, b yclklerinin en karm ak u lam
n, yeryz ile ilgili o lan lar oluturm u. Y eryzn, o ld u u
m uz h er eyin kk, kayna saym lar.
D on Ju an eski gr c lerin yanlm adn, nk y ery z
n n gerek ten ilk k k lerim izin kayna olduunu syledi.
B ir m il k ad a r ileride G e n a ro yla k arlaan a dein hibir
ey dem edi. G enaro, yolun k en arn d a bir k ayaya oturm u b i
zi bekliyordu.
B eni sm scak bir ekilde selam lad ve soua dayankl
bitki rtsyle kapl engebeli, ufak da larn tepesine k m a
m z g erek ti in i syledi.
m z bi k ay ay a kar o tu ru p , dedi don Juan bana,
g ne n dou d alarnda yan srk en seyredeceiz. G
ne bat d oruklar ardna inerken, yeryz balan g rm en i
sa lay ab ilir.
D an tep esine u lat m zd a don J u a n n syledii gibi
srtm z k ay ay a v ererek oturduk. D on Ju an beni ikisinin ara
sna oturttu.
N e yap m ak n iy etin d e olduunu sordum . G izli anlam l
aklam alar ve uzun sessizlikleri h ay ra alam et deildi. F ena
hald e endielendim .
B ana yant verm edi. B en hi kon u m am m gibi k o n u
m asn a d evam etti.
A lgnn, ba lan olduu k efin i yapan eski grcler
m u azzam bi eyle k ar k ary ay d lar, dedi. zc olan,
sapkn lk larn n b aardklar eyin ne olduunu bilm elerini
engellem esi.
U fak vad in in dousunda, k en tin olduu yandaki bir sra
YERYZNN DESTE
201
da im ledi.
O d a lard a b irleim no k tam sarsacak k ad a r parlt var,
dedi bana. G ne bat d o ru k la n arkasna inm eden hem en
nce g erek sin d i in tm parlty yak alay acak b irka dakikan
olacak. Y eryznn kap larn aan sihirli anahtar, i sessiz
likle b erab er g z alan herh an g i b ir eyden yaplm tr.
T am o larak ne yapm alym , don Ju an ? diye sordum .
kisi de beni inceledi. G zlerin d e h em m erak hem d e n ef
retin karm m g rd m dndm .
S ad ece i s yleini k e s , dedi b an a d o n Juan.
Y oun b ir en d ie v e phe sancs iim i kem iriyordu; is
tem ek le bunu y ap ab ile im e hi g v enem iyordum . B eni k e
m iren ilk y o rgunluk anndan sonra kendim i salt rah atlam ay a
braktm .
ev rem e b akndm . U zun d ar vad iy e tep ed en b akacak k a
d ar y k sekte o ld u u m u zu n fa rk n a vardm . G ne, v adinin
d i er y an n d a dou srad a larn n etek lerin d e h ala p arld y o r
du; gne klar o rak dalar a boyas rengi yapm , daha
u zak lard ak i m av im si d o ru k larsa eflatu n u m su bir renk tonu
ed inm ilerdi.
B unu d ah a n ce yap t n ayrt edeb iliy o rsu n , deil m i?
dedi do n Ju an b an a fsltyla.
O n a herh an g i b ir eyi ayrt etm ed i im i syledim .
B u rad a b ak a seferler de o tu rm u tu k , diye srar etti,
A m a bu n em li deil, nk asl bu sefer saylacak.
B ugn, G e n a ro n u n yardm yla h er eyin kilidini aan
anahtar bulacak sn. B unu h en z k u llan am ay acak sn am a n e
old u u n u v e n ered e olduunu bileceksin. G r c ler bunu
ren m ek iin en ar bed eli derler. Sen de senelerdir b unun
k arl n d y o rd u n .
H er eyin an ahtar dediinin, yery z n n sezen b ir varlk
olup, sav alara ahane b ir destek vereb ild i in in ilk e ld en bi
linm esi o ld u u n u aklad; bu y eryznn k en d i fa rk n d al
ndan, sav an n ko zasn d ak i y ay lm lar yery z n n k o z a
sndaki u y g u n y ay lm larla b aland an d a gelen b ir g d y
202
TEN GELEN ATE
m . H em y ery z hem de insan sezgili v arlk lar o ld u u n

dan, y ay lm lar b irbirine uyarm . D ah a dorusu, y ery z n
de in san d ak i y aylm larn ve aslnda tm sezgili organik ve
ino rg an ik v arlk lard ak i yaylm larn h ep si varm . B ir b a la
n annda, sezg ili varlklar balan snrl b ir ekilde k u lla
np k en d i d n y alarn alglarm . S av alar bu balan ya
h erkes gibi alg lam ak ya da hayal bile ed ilem ey ek dnyalara
g irm ey i sa lam ak iin destek olarak kullanrm .
B an a so rabilecein en anlam l soruyu sorm an iin b ek li
y orum am a b i trl so rm u y o rsu n , d iye srdrd. T m b u n
larn g izin in iim izde m i olduunu so rm ak ta taklp kaldn.
Y ine de y eterin ce yaklatn saylr.
B ilin m ey en, gerekte insan k o zasn d a fark n d alk tara
fn d an d o k u n u lm am y aylm lar arasn d a d e ild ir am a yine
de bi ek ild e ordadr. B i trl anlay am ad n n o k ta bu. S ana
b ild i im iz d n d a yedi dnya birletireb ilece im izi s y led i
im de, sen b u n u isel bi i gibi aldn nk bizim le y ap tk la
rn t m y le im gelediine inanm aktan yanasn. B u nedenle,
b ilin m ey en in asln d a nerede o lduunu hi sorm adn. Y llarca,
ev rem izd ek i h er eyi elim le im leyip b ilin m ey en in o ra d a o l
duunu s y led im sana. H ibi zam an ba lan ty k u rm ad n .
G en aro g lm eye b alad sonra k s rd ve ayaa kalkt.
H ala b a lan ty k uram ad k i, dedi don J u a n a.
K u ru lacak bir balant vard y sa b u n d a b aarsz o ld u u
m u k ab u l ettim .
D on Ju an tek rar tekrar, insann k o zasndaki yaylm larn
b ir p arasn n orad a salt farkndalk iin o lduunu ve fa rk n
daln, bu y ay lm lar parasn dardaki ayn y ay lm lar p a r
asy la eletirm ek olduunu syledi. B unlara, dardaki y a
y lm lar den irm i nk ok enginlerm i; ve insann k o zas
d n d ak in in b ilin em ey en olduunu sylem ek b ilinem eyenin
yery z n n k o zas iinde olduunu sylem ekm i. N e v ar ki
b ilin m ey en de y eryznn kozas iindeym i ve insann k o
zas iin d e b ilin m ey en , farkndaln doku nm ad y ay lm
larm . F ark n d alk parlts onlara doku n d u u n d a harekete
g eer v e d ard aki ken d ilerin e ilikin y ay lm larla b a lan r
YERYZNN DESTE
203
larm . Bu g erekletiinde, b ilin m ey e n alg lan r ve bilinen

halin e gelirm i.
B en fazla aptalm , d o n Juan. A n lay ab ilm em iin bunu
p aralara ay rm alsn , dedim .
G en aro senin iin p aralara b le c e k , diye karl y a
ptrd do n Juan.
G enaro ayaa kalkp, d ah a n ce ev in in y aknndaki m sr
tarlasn d ak i devasa, yass kayay, don J u a n n h ay ran n az ar
lar altn d a tu rlark en yapt erk trsn y ap m ay a balad. Bu
sefer don Ju an k u la m a G e n a ro n u n harek etlerin i, zellikle
b ald rlarn h er gsne kaldrp adm atnnda duym aya a
lm am fsldad.
G e n a ro n u n devinim lerini g zlerim le takip ettim . B irka
saniye iin d e b ir param n G e n a ro n u n b ac ak larn a y ak a la n
dn du y u m sad m . B ald rlarn n h arek eti b eni b rak m y o r
du. O n u n la b erab er yryorm u hissin e kapldm . H atta n e fe
sim kesildi. S onra g erekten G e n a ro yu izlediim i ayrt e t
tim . O n u n la o tu rduum uz yerden u za a yryordum .
D on J u a n grm yor, s rf G e n a ro n u n nm de o tu h af
tarzd a y r m esin i izliyordum . S aatlerce am a saatlerce y r
dk. Y orgunluum o denli y o undu ki k o rk u n b ir ba a rs
n a tu tu ld u m ve aniden fenalatm . G enaro yrm eyi brakp
y an m a geldi. ev rem izd e youn, g z k am atrc b ir k
vard v e k G e n a ro n u n y z h atlarn d a n yansyordu. G z le
ri k or gibi parlyordu.
G e n a ro ya b ak m a! diye bir uyar d u y d u m kulam da.
ev ren e b a k !
taat ettim . C eh ennem de gibiydim . ev rem d ek ileri g r
m en in oku o den li bykt ki k o rk u y la b ardm fak at sesim
km ad. E trafm d a K ato lik yetitirilm em in betim led i i en
canl ce h en n em m anzaras vard. S cak ve b unaltc, karanlk
ve m a aram s, g kyzs olm ayan, ev rem izd e h zla hareket
eden k zl k larn yansm alar d n d a ksz, kzlm s bir
d n y a g ryordum .
G enaro tek rar yrm eye b alad ve b ir ey b eni onunla
204
TEN GELEN ATE
ekti. G e n a ro yu izlem em i salayan k u v v et ayn zam an d a b e

ni evrem e b akm aktan da alkoydu. F ark n d al n G enaro nu n dev in im lerine yapm t.
G e n a ro n un sanki son derece yorgunm u gibi dp o tu r
duunu grdm . O yere dedii ve d in len m ek iin gerindii
an iim d e b ir ey boald v e tek rar evrem e b ak ab ilm ey e b a
ladm . D on Ju an m erak la beni seyrediyordu. Y zm ona d o
ru, ayakta d u ruyordum . lk otu rd u u m u z yerdeydik, ufak bir
da n tep esin d eki geni kay alk d z kntda. G en aro nefes
n efeseydi, b en de yle. Ter iindeydim . S am pslakt. K y a
fetlerim de sanki sudan km gibi srlsklam d.
A m an T anrm , n eler o lu y o r! d iye ciddiyetle, endie
iin d e bardm .
B a rm am o denli ahm akayd k i don Juan ve G enaro
g lm ey e baladlar.
Senin, ba lan anlam an salam aya a ly o ru z , dedi
G enaro.
D o n Ju an y u m u ak a oturm am a y ardm etti. K endi de y a
n m a oturdu.
N e olduunu an m sy o r m u su n ? d iye sordu bana.
O n a an m sadm syledim , o d a tam olarak ne g rd
m an latm am iin srar etti.
D ilei b ana syledikleriyle -deneyim lerim in tek d e e ri
nin b irleim n o ktam n oynam as olup, ieriinin nem siz
oluuyla- u yum uyordu.
G e n a ro nun d ah a n ce de ay nen im di yapt gibi bana
y ard m etti in i fakat onlar h ib ir zam an anm sayam adm
aklad. G e n a ro nun bu sefer daha nceki gibi birleim n o k
tam a klav u zlu k ederek, baka b ir dnyann byk y aylm
b an tlarn b irletirm em i saladn syledi.
U zun b ir sessizlik oldu. D u y u larm yitirm itim , o k tay
dm , fakat yine de fark n d al n im diye k ad ar olm ad k a
dar k eskindi. S o nunda b a lan n ne olduunu anladm d
nyordum . im de, nasl o lu turduum u bilem ediim bir
ey, b en i b yk b ir g erei anladm kon u su n d a em in h isset
YERYZNN DESTE
205
tiriyordu.
S anrm k en d in i to p arlam ay a b alad n , dedi don Juan
bana. H ad i eve gidelim . Bi gn iin bu kadar y eterli.
D ur, y a , d edi G enaro. B ir bo ad an d aha gl. B iraz
daha zo rlan ab ilir.
H a y r! dedi don Ju an duygularm sezerek. D irencini
b irik tirm em iz lazm . A ncak bu k ad arn a sah ip .
G enaro k alm am zd a srarlyd. B ana b akp gz krpt.
B ak , dedi b an a dalarn dou yakasn im leyerek. G
ne o d a lara b ir m etre dahi yaklam ad v e sen ceh en n em d e
saatlerce ab aladn. B unu ezici bu lm u y o r m u su n ?
O nu g erek siz yere k o rk u tm a! dedi don Juan n ered ey se
h id d etle k ar karak.
te o zam an nu m aralarn grdm . O an, g rm en in sesi
b a-n a don Ju an v e G e n a ro nun b en im le oynayan m kem m el
b ir iz s r c takm olduunu syledi. B eni h er zam an sn r
larm n tesin e zo rlayan don J u a n d am a hep G e n a ro n u n zo
ra k o m asn salyordu. O gn G e n a ro nun evinde, isterik
b ir k o rk u y a k ap lm tehlikeli b ir d u rum dayken G enaro, don
J u a n , d ah a fazla zorlanp zo rlanm am am a dair sorgulam ve
don Juan, G e n a ro nun b en im le dalga geip, e len d i in i s y
lem iti, h alb u k i G enaro benim iin gerekten endielenm iti.
G rm em , beni ylesine ok etti ki g lm eye b aladm .
D on J u a n la G enaro, ikisi de aknlkla b an a bakakaldlar.
D o n Juan ak lm d an geenleri h em en ayrt ediverm i gibiydi.
G e n a ro ya sy ledi ve ikisi ocuklar gibi gldler.
N ih ay e t k v am n a g eliy o rsu n , dedi don Ju an bana.
Tam zam an n d a, n e ok aptal ne de ok akllsn. A ynen b e
nim gibi. S ap k n lk larn d a b enim gibi deilsin. O n lard a b iraz
n agual Ju lian gibisin, ondan zeka fkrm as h a ri .
A yaa k alk p srtn gerdi. B ana im diye dek g rdm
en delici, y ab an i bak larla bakt. Y erim den kalktm .
B i n ag u al, hi kim seye, hibi zam an sorum lu olduunu
belli e tm e z , dedi bana. Bi nagual, iz brak m ad an g elir ve
gider. O n u n ag u al yapan bu zgrlktr.
206
TEN GELEN ATE
G zleri bir an iin parlad, sonra k em ale erm i birinin e f

kat, in sancllk bulu tlary la k apland v e tek rar don J u a n n
g zlerin e dntler.
D en g em i zorlukla koruyordum . K endim i tutam ayarak b a
y lr gibi oldum . G enaro frlayp y an m a geldi, oturm am a y ar
dm c oldu. kisi, iki yanm sarp beni oturtuverdiler.
Y eryznden bi destek y ak a la y aca k sn , dedi don Juan
b ir kulam a.
N a g u a lm gzlerini d n , dedi G enaro dierine.
O d an tam tepesinde parlty grd n an d estek g e
lece k , dedi don Juan ve dou k an a d n d a k i en yksek doruu
im ledi.
N a g u a ln gzlerini bir daha hi g rem ey ecek sin , diye
fsldad G enaro.
D este in seni gtrd yere git, n ereye gtrrse g
t rs n , dedi d on Juan.
N ag u aT m gzlerini dnrsen bir m ad aly o n u n iki yz
o lduunu fark ed e rsin , diye fsldad G enaro.
k isin in de sylediklerini d n m ey e altm am a d n
celerim b an a itaat etm edi. stm den b ir ey aa doru b a s
tryordu. ek tiim i, ksaldm hissettim . M idem in b u lan d
n d u yum sadm . A kam glgelerinin dou dalarnn stle
rine h zla in d iini grdm . O nlarn ardndan kouyorm uum
h issin e kapldm .
te b aly o r, dedi G enaro kulam a.
B y k doruu seyret, parlty sey ret, dedi d ierine don
Juan.
G erek ten don J u a n m im ledii sradan en y ksek d o
ru u n d a y o u n b ir ayd n lan m a vard. S on g ne nnn onun
st n e yan sm asn seyrettim . K arn d eli im d e b ir yerde, a a
d y o rm u um gibi b ir boluk hissettim .
D u y m ak tan ok, uzak lard a b ir d eprem in gm brtsnn
aniden beni ele geird i in i duyum sadm . S ism ik d alg alar o
denli g r lt l v e devasayd ki, b en im iin tm anlam larn
yitirdiler. D ep rem le b k l p k v rlan n em siz b ir m ikroptum .
YERYZNN DESTE
207
D ev in im azar azar yavalad. H er ey durm adan nce bir

deprem vuruu d aha oldu. evrem e b ak m ay a altm . B ir n i
ren g i noktam yoktu. B ir aa gibi dikilm i gibiydim . zerim
de beyaz, parlak, akl alm az b y k l k te b ir kubbe vard. V ar
l, ayaklarm yerden kesilm i gibi h issetm em e neden oldu.
O n a doru utum ya da d ah a o k bir glle gibi frlatldm .
R ahat, ihtiyalar k arlanm , g vende hissediyordum ; k u b
b ey e yak latk a bu hislerim younlat. S onunda bana stn
g eld iler ve t m yle k en d im i kaybettim .
S o n ra h issettiim tek ey, d en b ir yaprak gibi havada
sallandm d. Y orgundum . E m ici b ir g beni ekti. K ara bir
delik ten getim , bir sonraki an don Juan ve G e n a ro ylaydm .
E rtesi gn don Juan, G enaro ve ben O a x acaya gittik.
D on J u a n la b en akam st ehir m erkezinde gezinirken, ani
den nceki gn y aptklarm zdan sz etm eye balad. B ana,
eski g r c lerin hey b etli bir eyle k arlatklarn sylerken
neden b ah setti ini anlayp anlam adm sordu.
O na an ladm am a s zcklerle anlatam ayacam syle
dim .
S enin o d an ban d a bulm an istediim iz tem el eyin
ne old u u n u d n y o rsu n ? diye sordu.
B a lan , dedi bir ses kulam a, ben aynsn sylerken.
T epkim i b ir h arek etle ark am a dnm em le, tam ardm dan
y r y en G e n a ro yla arp m am b ir oldu. H areketim in hz
onu artm t. K krdayp beni kucaklayverdi.
O turduk. D on Ju an d nyadan aldm d estekle ilgili s y
ley ecek p ek az eyi olduunu, savalarn bu k o n u d a hep
yaln z o ld u u n u ve g erek ay m alarn ok sonra, y llarca a
b ann ard n d an g eldiini syledi.
D on J u a n a, onun ve G e n a ro n u n tm ileri yap m asn d an
dolay anlay so runum un arttn syledim . S alt onlarn m a
n ev ralarn a tepki veren edilgen b ir denektim . H ay atm p ah a
sna h erh an g i b ir ey lem b alatam azdm , nk u y gun e y le
m in ne o ld u u n a dair h ib ir fik rim yoktu ya da nasl b alay a
208
TEN GELEN ATE
cam bilm iy o rdum .

Z aten olm as gereken b u , dedi don Juan. H en z b il
m en gerekm iyor. u anda yaptm z h er eyi k endi ken d in e
y ap ab ilm en iin arkada kalacak, k endinle braklacaksn. Bu
g rev le h er n ag u aln yzlem esi gerek.
N ag u al Ju lian da aynsn b an a yapt, hem de benim sa
na y ap t m d an ok d ah a acm aszca. N e yaptn biliyordu;
n agual E lia s n ona rettii h er eyi birka y ld a y en id en o r
ganize etm ey i b eceren fevkalade bi naguald. O, senin ya da
b enim iin h ay at boyu srecek bi eyi, k sack bi zam an d a y a
pard. F ark, n agual J u lia n n tek gerek sin d i i eyin h a fif bi
im a olm asyd; b undan sonra farkndal d ev ralr ve olan tek
k apy a ard .
O lan tek k ap y la n e dem ek istiyorsun, don Ju a n ?
n sann b irleim noktas hayati bi n o ktann tesine g e
tiinde, so n u lar h er insan iin ay n d r dem ek istedim . B unu
o y n atm a tek n i i ne denli deiirse de isin sonular h ep a y
ndr, bu d a b irleim noktas yery z n n desteiyle dier
d nyalar b irletirir anlam na gelir.
Y eryznn d estei h er insan iin ayn m dr, don J u
a n ?
Tabii ki. S radan insann zorland i syleidir. Salt
m u tlak sessizlie eriild i in d e kii destei kullanabilir. Bu
gerei, d este i k en d in kullanm ay d en ediinde d o ru lay a
ca k sn .
D en em en i hi tavsiye etm em , d edi G enaro itenlikle.
K u su rsu z b ir sava olm ak seneler srer. D n y an n d este i
nin etk isine k ar ko y ab ilm ek iin u an d a old u u n d an daha
iyi o lm alsn .
B u d este in hz endeki h er eyi zer, dedi don Juan.
O nun etk isi altn d a biz hi oluruz. H z ve bireysel varolu
h issi bi arad a y rm ez. D n, dada G enaro ve b en seni d e s
tekleyip, san a pa dem iri vazifesi grdk; yoksa geri dnem ey eb ilird in . D estei b ir am a u ru n a k ullanan bazlar gibi
b ilin m ey en e g itm i ve h ala akl alm az en g in lik lerd e babo
YERYZNN DESTE
209
geziy o r olurdun.
B unu biraz d ah a ayrntl aklam asn istedim am a kabul
etm edi. A n id en k o nuyu deitirdi.
Y eryznn sezgili bi varlk olm as h ak k n d a an lay am a
d n bi ey d ah a var, dedi. Ve G enaro, bu b erb at G enaro
seni, an lay an a k ad a r zorlam ak istiyor.
kisi de gld. G enaro o y u n b azca iteledi beni v e azndan
u s zc k ler k arken b an a gz krpt, B en k o rk u n c u m .
G enaro, ok fena bi angaryacdr, sert v e acm aszdr,
diye d evam etti d o n Juan. K orkularna, ald rm ad an seni zo
ra koar. B en o lm asay d m ...
O, iyi, d nceli, ihtiyar b eyefendiyi b aary la can lan d r
yordu. G zlerin i indirip, iini ekti. kisi k ah k ah alara b o u l
dular.
S ak inleip sesleri kesildiinde, don Ju an G e n a ro nun d a
ha an lay am ad m eyi gsterm ek istediini, dier byk y a
y lm lar b an d n a deim em ize yol aann yery z n n yce
fark n d al o ld u unu syledi.
B iz ca n llar alg lay clarz, dedi. Ve biz, in san n k o za
s iin d ek i b az y ay lm lar dardaki baz y ay lm larla b a lan
d iin alglarz. B alan bu yzden, g izli gei y o lu d u r ve
y ery z n n d estei de bunun anahtardr.
G enaro, balan ann seyretm eni istiyor. S ey ret o n u !
G enaro b ir ovm en gibi kalkt v e selam verdi, sonra bir si
h irb az gibi k o lu n d a y a da pan talo n u n d a saklad h ib ir ey
olm ad n gsterdi. A yakkablarn k arp onlar sallayarak
orada da g izli sakl b ir ey olm adn gsterdi.
D o n Ju an g lm ekten kendini kaybetm iti. G enaro ellerini
aa yukar oy n atyordu. D evinim iim d e ani b ir sabitlenm e
yaratt. B ird en b ire m z n kalkp, ikisi iki y an m d a m ey
dandan ay rld m z duyum sadm .
Y r m ey e d evam ederken d gr saham kaybettim .
A rtk ev leri ve sokaklar ayram yordum . H ib ir da ya da
bitki rts d e fark etm iyordum . B ir an don Ju an v e G enar o yu g zd en k ay b etti im i ayrt ettim ; onun y erine iki say
210
TEN GELEN ATE
d am kl d esten in yanm da yukar aa devindiini grdm .

A n id en p an i e kaplp, h em en denetledim . A llm adk,
am a tan d k kendim deildim n e v ar ki yine de kendim im
d u y g u su n a kapldm . evrem deki h er eyin garip v e ayn z a
m an d a gay et tandk b ir yeten e in yardm yla farkndaydm .
D n y ay a ait g r n t ler bird en b ire geri geldi. H er eyim ta
m am y la grd, norm al b ilin cim d e b ed en im olarak saydm
b tnlk, d u y u m sam a yetisine sahip, d ev asa b ir gzm gibi
h er eyi o rtay a karm t. O iki k dam lasn grdkten so n
ra ilk o rtay a kardm , kesk in m or-eflatun renkli pan o ve
ard ak gibi eylerden y aplm bir dnyayd. Yass, ekranm s, d zensiz, i ie gem i dairelerd en olu an p an o lar her*yandayd.
H er y an m da b yk b ir bask hissettim ve sonra k u la m
d a b ir ses d u y dum .G ryordum . Ses, basknm harek et etm e
ey lem in d en k ayn ak lan d n syledi. D on Juan ve G enar o yla b erab er harek et ediyordum . K a t bir engel p aralam
m gibi silik bir sarsnt hissettim ve kendim i saydam bir
d n y ay la k ar k ary a buldum . Ik h er yandan yaylyordu,
am a gz k am atrm adan. S anki gne u beyaz, effaf b u lu t
larn ardndan volkan gibi p atlay p kacakt. A a, n
k ay n a n a b ak yordum . N efis b ir grntyd. T oprak hacm i
yoktu, sad ece y u m uak b eyaz b u lu tlar ve k. Ve biz b u lu tla
rn st n d e yryorduk.
S onra b ir ey b eni y en id en tutsak etti. Y anm daki iki k
d am lasy la b erab er ayn h zd a harek et ediyordum . D e rece ler
le p arlak lk larn kay b etm ey e b alay p sonra don u k latlar ve
so n u n d a don Ju an ve G enaro oldular. ehir m erkezinden
u zak ta terk ed ilm i b ir yan y o ld a yryorduk. S onra geriye
dndk.
G enaro, b iraz n ce yaylm larn dardaki bak a banda
ait y ay lm larla b a lam an a yardm c o ld u , dedi don Ju an b a
na. B alan, ok barl, fark ed ilm ey en bi eylem o lm al
dr. U up gitm ek yok, fazla dert y o k .
B irleim n ok tasn n , bak a dnyalar birletirm esini sa
lam ak iin g erek en sa d u y u n u n doalam a y ap lam ay aca
YERYZNN DESTE
211
m syledi. S a d u yu olgunlam al v e savalarn cezaszca

alg engelini y k ab ilm elerin d en nce ken d i iinde bir g o l
m alyd.
M erkeze yaklayorduk. G enaro tek sz etm em iti. D
ncelere d alm gibi sessizce yryordu. Tam m eydana u la
m adan, don Ju an G e n a ro nun b an a b ir ey daha gsterm ek is
tediini syledi: b irleim noktasnn k onum u h er eym i ve
o n u n alg lam am z salad dnya yle gerekm i ki, g er
ek lik dn d a h ib ir eye y er brakm yorm u.
G enaro, s rf senin y ararna birleim nok tasn n bi baka
d nyay b irletirm esin e izin v erecek , dedi don Ju an bana.
Ve sonra o onu alglarken sen, alg k u vvetinin baka hibi
ey e y er b rak m ad n fark ed ecek sin .
G enaro n m zd en yryordu ve don Juan b an a G e n a
r o ya b ak ark en o n u n tarafn a ekilm eyeyim diye gzlerim i
saatin tersi y n d e yuvarlam am buyurdu. O na itaat ettim . G e
n aro ben d en b irka m etre tedeydi. B ird en ekli yayld ve
b ir anda h av ay a u u p k ayboldu sanki.
G rd m bilim -kurgu film lerini dnp, iten ie o la
n ak larm zn fa rk n d a olup olm adm z m erak ettim .
G enaro u an d a bizden alg ku v v etiy le ayrld, dedi ses
sizce don Juan. B irleim noktas bi dnya birletird i in d e, o
d n y a m utlaktr. E sk i gr c lerin rastlan ty la b u lduklar bu
k eram etti v e ne olduunu hi anlayam adlar: yery z n n fa r
kn d al , bize d i er byk y aylm lar b andn b alayarak
destek verir. Ve bu yeni balan k u v v eti dnyann gzden
k ay b o lm asn salar.
Yeni g r c le r h er bi yeni balay yaptklarnda, aa
daki d erin lik lere d ald k larn a y a d a yukardaki ce n n ete k tk
larn a inandlar. Y eryz yeni bi m utlak balan, b am b ak a
bi d n y a alg lam am z saladnda bu dnyann h av ad a b ir
nefes gibi y ok o lab ilece in i hi anlayam adlar.
14
Yuvarlan K u vveti
D on Juan fa rk n d a l a u stalam a ak lam asn a balayacak
ken fik rin i d eitirdi ve ayaa kalkt. B yk o d ad a sessizce
oturuyorduk.
K a rta ln yay lm larn grm eyi den em en i istiy o ru m ,
dedi. B unun iin nce birleim noktan insann kozasn g
rene dek o y n atm alsn .
E v d en eh ir m erk ezin e yrdk. K ilisenin nndeki bo,
krk dkk b ir b an k a oturduk. leden sonrayd, b ir sr in
sann ev red e gezin d i i gneli, rzgarl b ir gnd.
A k lm a k az m a y a alr gibi b a lan n b enzersiz bir gii
olduunu n k ya birleim noktasna yardm c olduunu ya
da alldk y erine yapk tuttuunu tekrarlad. B alann
noktay ayr y erde oy n am ad an tutan zellii, isten ve onu
YUVARLANI KUVVET
213
k ay d ran da n iyetm i . A kldan k m ay acak gizem lerden biri

balan n , kiisel olm ayan k u v v eti o lan istencin her b ire
yin h izm etin e giren ku v v et olan niyete dnm esiym i.
in garip yan bu deiim in baarlm asn n o k kolay o l
m a s, diye srdrd. A m a k o lay olm ayan, ken d im izi bunun
o lan a o ld u u n a inandrabilm ek. te tam orada gvenlik p i
m im iz durur. n an drlm am z gerekir. Ve hibirim iz bunu is
tem ey iz.
S o n ra bana, en kesk in fark n d alk d u ru m u m d a olduum u
ve n iyet edersem birleim n o k tam sol yanm n d erin lik leri
ne, rya g rm e k o n u m u n a k ay d rab ilece im i syledi. S a
v alarn , rya g rm en in yardm o lm ad an g rm eyi d en e
m em esi gerekirm i. H erkesin o rtasn d a uyuyakalm ann, iyi
y an larm d an biri olam ayaca k o n u su n d a k u kularm b elirt
tim . B irleim n o k tasn doal yerleim yerin d en uzaa o y n a
tp, yeni b ir y erde sabit tutm ann u y k u d a olm ak olduunu
s y ley erek ak lk getirdi; u y g u lam ay la, gr c ler u ykuda
o lm ay ve yine de o nlara h ib ir ey olm uyorm u gibi d av ran
m ay renirlerm i.
B ir anlk d u raklam adan sonra, insann kozasn g rm ek
iin k iin in in san lara arkadan, uzak lark en gzlerini d ik m e
si g erek ti in i ekledi. n san lara yz y zey k en gz dikm ek, in
san n y u m u rtam s kozasn n nnde grclerin n panel d e
d ikleri, k o ru y u cu b ir k alk an o ld uundan yararszm . B u, y a
y lm larn k en d in d en kaynaklanan, h ay atm z boy u n ca bizi
k o ru y an k u v v etin kar k o nulm az sald rsn a kar neredeyse
zap ted ilm ez, e ilm ez b ir kalkanm .
A yrca b an a v cu d u m donm u gibi k askat k esilirse de a
rm am am syledi; bunun ayn b ir odann o rtasn d a duran b i
rin in cam d an d ar sokaa bak gibi du y u m san aca m ve
in san lar g rm e p en cerem d en an hzl harek et edip geece
inden, hzn esas olduunu syledi. S onra kaslarm gev e
tip i syleim i k esm em i ve birleim noktam , isel sessizli
in b y s y le s r klenm eye brak m am istedi. Sa y an m s
tne k ala k em i im ve gs k afesim arasna nazik am a d a
y ankl b ir y u m ru k patlatm alym m .
214
TEN GELEN ATE
B unu k ere yap t m d a d erin bir uykuya dalm tm .

o k tu h a f b ir uyku haliydi. V cu d u m u n u y u u k lu u n a ra
m en olan h er eyin tam am yla farkndaydm . D on J u a n n b e
n im le kon u m asn ve syledii aklam alarn h er birini san
k i uyan k m m ancak bedenim i hi harek et ettirem iyorm uum gibi takip edebiliyordum .
D on Juan, b ir adam n grm e pen cerem d en g eece in i ve
onu g rm eye alm am syledi. B aarszlkla bam o y
natm ay denedim ve sonra p arlak ym urtam s b ir ekil g r n
d. G z alcyd. G rntsne h ay ran oldum , aknlktan
k u rtu lan a k ad a r u zaklam t. H afife aa yukar k m ld a y a
rak srklendi.
H er ey o denli hzl olm utu ki, b eni bk k n latrp sabrszlatrd. U y anm aya b aladm hissediyordum . D o n Juan
tek rar ben im le konuup gevem eye sevk etti. S abrsz o lm a
ya hak k m ve zam anm olm adn syledi. B ird en b ire baka
b ir p arlak v arlk gr n d v e uzaklat. B eyaz fosforlu k e e
den yaplm gibi grnyordu.
D on J u a n n kulam a, e e r istersem gzlerim in zerine
o d ak lan d h er eyi yav alatm a yetisinde olduunu fsldad.
S onra bana, b ak a b irin in geldii uyarsn yapt. O an iki ses
o ld u u n u ayrt ettim . B iraz nce d u ym u olduum b an a sa
brl olm am tem bih ed en le aynyd. D on Ju a n nkiydi. D i e
ri, devinim i yavalatm ak iin g zlerim i kullanm am s y le
yen, g rm en in sesiydi.
O akam st y avaa dev in en on p arla k varlk grdm .
G rm en in sesi, o nlarn iinde don Ju a n n farkndalk p a rl
ts h ak k n d a syledii h er eye tan k lk etm em iin b an a k
lav u zlu k etti. O yum urtam s, parlak yaratklarn sa yannda
dikey, d aha ku v vetli k eh rib a r rengi p arlts olan bir b ant v a r
d; belk i tm k o za o ylum unun onda b iri kadard. Ses, bunun
insann fark n d al o lduunu syledi. Ses, insann bandnda
b ir b enei iaret etti; d ik d rtg en im si ekillerin yukarsnda,
tam tepesindeydi; ses b unun birleim noktas olduunu s y
ledi.
H er p arlak y arat n yum urtam s eklini pro fild en g rd
YUVARLANI KUVVET
215
m d e , v cut b ak m n d an kenar stnde duran dev asim et

rik b ir y o y o y a ya da n ered ey se yuvarlak yan taraf stnde
k apa ak duran b ir tencereye benziyordu. K apak gibi gr
n en k sm n p aneldi; tm kozann belki b ete biri k aln lk
tayd.
O y aratklar g rm eye devam ed eb ilird im am a don Juan
artk insanlara yz yzey k en gz dikm em i v e bakm , en g e
li k ran a ve yay lm lar grene k ad a r tutm am syledi.
B u y ru u n a u ydum . N ered ey se h em en arka arkaya en p ar
lak, canl ve zo rlayc k telciklerini grdm . A n id en d en
gem i bozan, h ey ecan v erici bir grntyd. Y anm daki beton
k ald rm a d verdim . O radan zorlayc k telciklerinin
k endi k en d in e o ald k larn grdm . Y arlp alnca ilerin
den saysz b ak a telcik ler kyordu. A m a telcik ler zorlayc
olm alarn a ra m en h er naslsa olaan g rm e engel o lm u
yorlard. K ilisey e g iden b ir sr insan vard. A rtk onlar g
rem iyordum . S ran n evresinde biro k kadn ve adam vard.
G zlerim i o n lara odak lam ak istedim am a bunun yerine o k
telcik lerin d en b irin in nasl birden itiini fark ettim . ap
belki 2-3 m etre o lan b ir ate topu oluverdi. stm e y u v arla n
d. lk drtm y o lu n d an ekilm ek oldu. D aha tek k asm bile
o y n atam adan top b an a arpm t. S anki biri k arn m d an h a fif
e y u m ru k lam gibi ak hissettim . B ir an sonra, bir baka
ate topu arp t b ana, bu seferki d ah a k uvvetliydi ve sonra
don Juan ak eliy le y anam a gerek ten okkal b ir tokat ak
etti. stem ey erek sradm ve k telcikleriyle, b an a arpan
balonlar g zd en kaybettim .
D on Juan, K a rta ln yaylm laryla ilk ksa karlam am a
b aary la d ay an d m syledi am a ykcnn b irka itek lem e
si aralm teh lik eli bir biim de am t. B ana arpan to p la
ra y u v arlan an k u v v et y a da ykc dendiini ekledi.
E vine dn m tk, ancak nasl ve ne zam an an m sam y o r
dum . B ir eit yar u y u r durum da saatler g eirm itim . D on
Ju an ve to p lu lu u n d ak i d ier g r c ler im em iin b an a o l
duka fazla su v erm ilerdi. B eni buz gibi suyla dolu bir k v e
216
TEN GELEN ATE
te de k sa s reler daldrp karm lard.

O g rdm telcikler K a rta ln yaylm lar m ? diye
sordum do n J u a n a.
E vet. F ak at sen aslnda onlar g rm e d in , d iye yantlad.
G rm eye b alam an la ykcnn seni durdurm as b ir oldu. Bi
an d aha k alsay d n seni m ah v ed eb ilird i.
Y k c tam olarak n ed ir?
K a rta ln yay lm larn d an gelen g , dedi. Y aam m
zn h er an n d a b ize arpan, snm eyen bi g. G rldnde
lm cldr, am a d i er hallerde sradan h ayatm zda k o ru y u
cu kalk an m z olduundan onu nazar dikkate alm ayz. F ar
k n d al m z tam am en oyalayp tketen ilgilerim iz var. D e
vam l m ev k im iz, sahip o lduklarm z h ak k n d a en d iele n iy o
ruz. Y ine de bu k alk an la r ykcy u zak tutm az sadece d oru
dan g rm em izi engeller, bize arpp y aralay acak ate to p lar
n g rm e k o rk u su n d an korur. K alk an lar bizim iin byk
y ardm c ve engeldir. B izi yattrp bizi aldatrlar. B ize, y an
l bi g v en lik te o lm a hissi verirler.
B eni h ay atm d a b ir an gelip, devam l k alkansz olarak y
k cn n in safn a kalaca m a d air uyard. B unun, savann
h ay atn n zo ru n lu bir evresi olduunu ve insan biim in i k a y
b etm ek o larak b ilin d i in i syledi.
O n d an in san biim in in ne olduunu ve onu kaybetm enin
ne d em ek olduunu b ir seferde aklam asn istedim .
G r c lerin , insan form unu, fark n d alk p arltsn n n o r
m ald e insan n b irleim noktasnn sabitlendii belirli b ir y er
de y anan y ay lm lar b alannn zorlayc gc olarak b etim
led ik lerin i syledi. B u b izleri kii yapan kuvvetm i. Y ani k i
i o lm ak bu b a lan g c y le yakn ilikide olm aya zo rla n
m ak ve so n u ta b u n u n tam k n o k tasy la ilikide o lm ak
m .
E y lem leri d olaysyla, savalarn birleim noktas h e r
h an g i b ir an d a sola srklenirm i. Bu, allm adk b ir e k in
genlik, d en etim y a da h atta h er eyden el ekm eyle so n u la
nan k alc b ir devinim m i. B irleim nok tasn n srklenm esi,
YUVARLANI KUVVET
217
y ay lm larn yeni b a lan larn a sebep olurm u. G rcler,

bu ilk k ay a in san form unu kay b etm e dem eyi yerinde b u l
m u lar nk bu birleim noktasnn orijinal yerinden d iren
gen d ev in im in i belirlerm i ki bu bizi kii yapan gle, geri
d n lm ez bir iliki k aybna n ed en olurm u.
S onra benden ate toplaryla ilgili tm ayrntlar tan m la
m am istedi. O na, onlar ok k sa grdm iin ayrntl tas
v ir edip ed em ey eceim e em in olm adm syledim .
G rm en in birleim n o ktasn oynatm ak iin b ir m ecaz
o lduunu ve b en im kini azck daha sola oynatsam ate to p la
rn n apak b ir grntsne erieceim i, sonra grnty
onlar anm sam gibi yoru m lay ab ilece im i belirtti.
A k b ir grnt oluturm ak istedim am a yapam adm ,
b y lece salt an m sadklarm tanm ladm .
B eni d ikkatle dinledikten sonra, grdklerim in ate to p
lar m y o k sa daireler m i olduklarn anm sam aya zorlad.
O na an m say am adm syledim .
B an a o ate toplarnn, in san lar iin hayati nem i o ld u u
nu nk yaam n ve lm n tm ay rn tlarn a d air bir gcn
ifadesi o ld u k larn v e bunu y eni grclerin yuvarlan k u v
v eti o larak ad landrdn syledi.
O n d an y aam a v e lm e d air tm ayrntlarla n e dem ek
isted i in i ak lam asn rica ettim .
Y uvarlan kuvveti, K a rta ln ko ru m a iin yaam ve far
k n d alk d a tt vastadr, dedi. F ak at ayn zam anda, nasl
desem , k ira to p layan k u v v ettir de. T m yaayan v arlklar l
drr. B ugn g rdne, eski gr c ler ykc d e rle rd i.
G r c lerin onu hi durm adan yaay an v arlk lar zerine
y u v arlan an ate toplar ya da y an ard n er h alk alard an oluan
sonsuz b ir h at o larak betim led ik lerin i syledi. S aydam o rg a
nik varlklar, k u v v et onlar iin ok fazla gelip sonunda p a tla
y an a kadar, y u v arlan kuv v etin e tam k afad an arparm . E s
ki grcler, y k cnn onlar K a rta ln gagas tarafn d an y e
nilip y u tu lm ak zere nasl ykp y u varladn g rdklerinde
bylenm iler. B u n edenle o n a ykc dem iler.
218
TEN GELEN ATE
B unu b y leyici b ir grnt olduunu syledin. Sen

k en d in de y k lan in san lar grdn m ?
Tabii k i g rdm ," diye y antlad ve sonra bir ara verip
ek led i, S en ve ben k sa bi sre nce M exico C ity de g r
d k .
leri s rd ey o k ad a r akl alm azd ki, bu sefer y an l
dn s y lem ey e m ecb u r hissettim . G ld ve bana M exico
C ity de A lam ed a P a rk nda o tu rd u u m u zd a b ir adam n l
m n e tank olu um uzu anm satt. B u olay hem gnlk b e lle
im e hem de sol yan y ay lm larm a kaydettiim i syledi.
D o n Ju an k o n u u rk en iim de b ir eyin azar azar ay d n lan
dn du y u m sadm ve p ark ta olanlar tekin olm ayan, keskin
bir b errak lk la ak lm d a canlandrdm . im enlerin zerinde
y atan b ir adam n y an n d a polis evredeki seyircileri uzak
tu tm ay a alyordu. D on J u a n n farkndalk seviyem i d e
itirm ek iin srtm a v urduunu ayrm syordum . S onra g r
dm . G rm em kusurluydu. G n l k hayat dnyasnn g r n
t lerin d en sy rlm ay becerem edim . S onuta kartabildiim
b in alarn ve trafiin st n e k o nm u h arik u lad e renkli, k a rm a
k ark lifiklerdi. L ifler aslnda yuk ard an gelen renkli k
hatlaryd. sel hay atlar vard; aydnlk ve erke doluydular.
len ad am a b ak t m d a don J u a n n ned en bahsettiini
grdm ; ate em b erleri ya d a yan ard n er arapsam s bir
ey gzlerim i odakladm h er yerde yuvarlanyordu. em
berler, insanlar, don Ju an ve b en im st m d e yuvarlanyordu.
O n lar k am m d a hissettim ve hastalandm .
D o n Juan g zlerim i len adam zerin d e odaklam am iste
di. O nu b ir an tebih bcei d o k u n u ld u u n d a nasl k v n lrsa
yle k v rlrk en grdm . A k k o r em b erler onu sanki kendi
de im ez h am etli, am az y o llarndan atarm asna uzaa
ittiler.
B u hissi sevm em itim . A te em berleri beni korkutm am t; k o rk u verici v ey a fesat deillerdi. M arazi ya d a nalet
h issetm em itim . em b erle r en fazla m id em i bulandrm t.
O nlar gbek d eli im d e hissetm itim . O gn hissettiim , tik
YUVARLANI KUVVET
219
sintiydi.
O nlar tek rar anm sam ak, o sefer deneyim lediim tm ra
h atszlk hissin i byl bir biim de geri getirdi. B en h astala
nrk en don Ju an g lm ekten nefesi k esilene dek gld.
yle abartl bi tipsin k i, dedi. Y uvarlan k uvveti o
k ad ar da kt deildir. A slnda, baya iyidir. Yeni grcler
kend im izi o n a am am z nerir. E sk i gr c ler de k en d ileri
ni o n a am t am a o u n lu k la gurur ve taknt gibi n eden ve
em ellerle.
A ncak, y en i g r c ler onunla arkada olurlar. B u k u v
vetle, g u ru r o lm adan urap, yaknlarlar. S onu hayrete d
rcdr.
B irleim n o k tasn n kay, kiinin yuvarlanan kuvvete
alm as iin g ereken tek eym i. E er ku v v et k astl b ir e
k ild e g r l rse teh lik e en aza inerm i. F iziksel yorgunluk,
duygusal d ay an kszlk, hastalk, ko rk m ak ya da sarho o l
m ak gibi b asit ve hafif, duygusal veya fiziksel b ir n bet so
n u cu n d a birleim no k tas istem eden k ay d n d ay sa ar teh
likeli bir du ru m oluurm u.
B irleim n o k tas istem eden kay arsa yuvarlan kuvveti
k ozay k rar, d iye srdrd. B irok k ereler insann gbei
altndaki aralk tan bahsetm itim . A slnda tam gbein altnda
deil de g b ek seviyesinde, k o za n n stndedir. A ralk, bi g
k, asln d a p r zs z olan k o zan n stnde doal bi hatadr.
Y kcn n b ize hi durm ad an vurduu ve k ozay krd yer
o rasdr.
E er birleim n o k tasn n kay nem sizse, atlak o k
u fak olurm u, k o za h zla k endini onarr ve in san lar d a h erk e
sin u y a da bu ekilde d en eyim ledii b ir ey deneyim lerm i:
kocam an ren k lek ele ri ve gz k ap an sa d a o rtadan kalk m ay an
burulm u biim ler.
E er d ik k ate d e er bi kaysa, o zam an atlak geni o lu r
m u ve bu k ay salam ak iin am al olarak erk b itkileri
k u llan an sav alarn v e u y u tu ru cu kullanp h ab ersizce ayn
eyi y apan in san larn d u ru m larn d a olduu gibi, k o za n n k en
220
TEN GELEN ATE
dini onarm as zam an alrm . B u du ru m lard a insan duyarsz

ve souk olurm u; k o n u m ak ta h atta d nm ekte bile zo rla
nr; sanki ierden donm u gibi hissederm i.
B ir trav m a ya da lm cl b ir hastalk so n u cu n d a birleim
noktas iddetli kaydnda, yuvarlan k u v v eti k o zan n u z u n
luu b o y unca b ir atlaa sebep olurm u; k o za k e r ve kendi
st n e k v rlrm ve k ii lrm .
G nll b ir k ay ta bu tr b ir aralk y aratm ay a olanak
v ar m ? diye sordum .
B azen , diye yantlad. G erekten zayfz. Y kc bize
st ste vururken, lm bize aralktan gelir. lm , yuvarlan
kuvvetidir. P arlak bi yaratn aralnda bi zay flk b u ld u
u n d a o to m atik m an onu krp aar ve kertir.
Y aayan h er v arl n aral v ar m ? diye sordum .
Tabii k i, d iye yantlad. E er olm asayd lm ezdi. N e
v ar ki, aralk lar boy ve eklen farkldr. n san n aral y u m
ruk b oyunda, kasem si bi ukurdur, o k hassas v e y aralan ab i
lir bi ekildir. D i er y aratk larn aralklar insannkine o ld u k
a benzer; bazlar b izim k in d en gl bazlarysa d ah a z a y f
tr. A m a in o rganik yaratk larn aral g erekten farkldr.
U zun b i iplik, saydam bi sa teli gibidir; sonuta inorganik
v arlk lar b izd en ok d ah a dayankldr.
O y aratk larn u zu n m rlerinin day an lm az bi ekicilii
v ard r ve eski g r c ler bu cazibeye kar k o y am am lar.
B irb irlerin e yz seksen derece kar gelen iki etki, bu g
tarafndan retilirm i. E ski g r c ler yuvarlan kuvvetine
tutsak olm u ve yeni grcler, tuzaklar iin zg rl k arm a
anyla dllendirilm iler. N iyetteki
ustalk la yuvarlan
k u v v etin e alan yeni grcler, b ir an gelm i kozalarn a
m lar ve kv rlm b ir tebih bcei gibi yuvarlanacaklar
yerde, k u v v etle akp gitm iler: S onuta tm den ve annda d a
lm lar.
O na, p arld ay an varln iten gelen atele tkendikten
sonra fark n d aln srm esiyle ilgili bir sr soru sordum .
Y antlam ad. Y alnzca yutkundu, om uzlarn silkti ve eski g
YUVARLANI KUVVET
221
r c lerin y k cy la ilgili tak n ak larn n onlar k u v v etin dier

tarafna k rletird i in i syledi. Y eni gr c ler h e r zam anki
titizlik leriy le gelenekleri yadsm v e k art u ca gitm iler.
O n lar n celeri, grm elerin i ykc zerin d e o daklam ak k o
n u su n d a m uhaliflerm i; dardaki y aylm k u v v etin in hayat
v eren ve fa rk n d alk g elitiren yanlaryla an lalm as gerek ti
ini savunm ular.
O n lar bi eyi yok etm enin, onu yapp k o ru m ak ta n , diye
srdrd d o n Ju a n , snrsz daha k olay o ld u u n u n farkna
vardlar. H ayat kullanp atm ak, onu b eslem enin yan n d a bi
ey deildi. Tabii ki, yeni gr c ler bu ko n u d a hatalyd am a
yol alrken h atalarn d zelttiler.
N e y n d en hatalydlar, don Ju a n ?
G rm e iin herh an g i bi eyi yaltm ak yanltr. lk b a
larda, yeni g r c ler seleflerinin yaptklarnn tam tersini
yaptlar. E it d ik k atle ykcnn d i er y an m a odaklandlar.
O n lara olan esk i grclere olan kadar, belki d ah a da k t y
d. A ynen srad an in san lar gibi aptalca l m lerle ldler. E s
ki g r c lerin g izem i ya d a g arazkarl yoktu onlarda, h atta
bu g n n g r c leri gibi zgrlk araylar dahi yoktu.
O ilk y en i gr c ler herk ese h izm et etti. G rm elerini
y ay lm larn h ay at veren k u vvetine odak lad k larn d an , sevgi
v e efkat doluydular. A m a bu onlar yklp y u v arlanm aktan
k u rtaram ad. M arazilik le dolu eski gr c ler k ad a r k rlg an
dlar.
a d a yeni g r c ler iin, denetim v e tuzak dolu bir h a
yattan sonra, h ay atlarn d a bir tek am aca ynelik an o lm ay an
lar gibi zo r d u ru m d a kalm ak dayanlm azm .
D o n Juan, yeni grclerin, gelenekle y eniden balant
k u rd u k tan so n ra esk i grclerin yuvarlan k u v v etiy le ilgili
bilg ilerin in tam am o lduunu fark ettiklerini syledi; b ir y er
de eski g r c le r ayn kuv v etin iki ehresi olduu sonucuna
varm lar. Y k c yan, tam am yla yok etm e v e l m e d e g in
m i. em b ersel yanysa, hayat ve farknd al, do y u m ve
am ac k o ru y an m . A ncak onlar, zellikle ykc yan y la u
222
TEN GELEN ATE
ram ay sem iler.

T ak m lar h alinde bakan yeni grcler, ykan ve em b ersel taraflarn ayrm n g rm eyi b ec erd iler, diye aklad.
k i k u v v etin k aynatn am a ayn olm adn grdler.
em b ersel k u v v et tam bizi ykan k u v v etten n ce gelir; b irb ir
lerin e o k ad a r y akndrlar ki bize aynym gibi grnrler.
em bersel k u v v et denm esinin sebebi halkalarla, iplik im si ilm ik lerd en bi y anardner o larak g elm esin d en d ir ki bu
-g erek ten ok n azik bi itir. Ve aynen yk an k u v v et gibi y a
ayan v arlk lara srekli arpar, am a b ak a bi am ala. O nlara
d ay ankllk, yn, farkndalk yani h ay at v erm ek am acyla.
Yeni g r c lerin kefettii, yaayan v arlk lard a bu iki
k u v v etin den g esinin o k hassas o ld u u d u r, diye d evam etti.
E er herh an g i bi zam an kii, ykan k u v v etin em bersel k u v
vetten d ah a k u v v etli arptn d u y u m sarsa bu denge bozuldu
d em ektir; bun d an sonra ykan kuvvet gittike daha, d ah a k u v
v etli arpar; ta k i yaayan varln araln krp onu ld re
ne d ek .
B en im ate toplar diye ad landrdklarm n insana, a a
ca, m ik ro b a ya da d o sta yaayan varln boyu kadar, yan ar
d n er b ir em b er h alin d e geldiini ekledi.
D e iik boy e m b erler m i v a r? d iye sordum .
H er ded i im i harfi h arfine an lam a , diye kar kt.
y le e m b erler filan yok, sadece onu r yada gren g r c
lere h alk a h issi v eren em bersel bi k u v v et var. Ve ayrca d e
iik b o y lar da yok. T m yaayan varlklara, organik ve in o r
ganik y arik lara u y an ayrlam az bi k u v v et var.
E sk i g r c ler n eden ykan ehresine o d ak lan d lar? d i
ye sordum .
nk h ay atlarn onu grm eye bal sandlar, diye y a
ntlad. G rm elerin in , yllanm sorularna yant olacan
dan em indiler. A n lay aca n gibi, yuvarlan kuvv etin in gizini
o rtay a k artrlarsa y aralanam az ve lm sz olacaklarn um
dular. zc olan, yle ya da b y le gizi o rtaya karm alar
ve y in e de ne y aralan am az hale gelm eleri ne de lm szle
YUVARLANI K U V V ET
223
m eleri.
Yeni grcler, insann bi kozas olduu srece lm
szl elde etm enin hibi yolu olm adn anlayarak h er e
yi de itird iler.
D o n Juan, eski grclerin, kozan n bir k lf olduunun
ve yuvarlan k u v v etin in saldrsna so nuna k ad a r day an am a
yaca n n h ib ir zam an farkna v aram ad k larn aklad. B
tn birik tireb ild ik leri bilgiye ram en durum lar sonuta sra
dan in sandan d aha iyi deilm i, hatta belki daha ktym .
S rad an in san dan ne bak m d an d ah a k t ler? diye sor
dum
H ey b etli bilg elikleri o nlara seim lerin in yanlm az old u
u n u n garantisi gibi g eld i, dedi. N e olursa olsun y aam a
y setiler.
D on Ju an b an a bakp glm sedi. D ram atik d u rak sam a
syla b an a k av ray am ayacam b ir ey sylem eye alyordu.
Y aam ay setiler, diye tekrarlad. Ay, neredeyse
u lalm az b an tlarla dnyalar b irletirm ek iin aa olm ay
sem eleri g ib i.
N e d em ek istiyorsun, don Ju a n ?
Y uvarlan k uvvetini, yenip y utulm ak iin K a rta ln g a
g asn a y u v arlan m ay a b rakacaklar yerde birleim noktalarn
hayal b ile ed ilem ez rya grm e ko n u m larn a kaydrm ak
iin k u llan d la r d em ek istiy o ru m .
15
lm e M eydan O kuyanlar
G e n a ro nu n evine leden sonra, saat 2:00 civarnda vardm .
D on Juan ve ben bir sohbete daldk v e sonra don Juan, fa rk n
dalk d zeyim i de itirm em i salad.
te m z o yass taa gitti im iz gnk gibi b u rad a
y z , dedi don Juan. Ve bu akam oralara baka bi gezi y a
pacaz.
im di o y er ve fark n d alk zerindeki etkisi hakknda
ciddi neticelere v arab ilecek yeterli bilgin var.
O yerin nesi var, don Ju a n ?
B u akam , yuvarlan k uvveti hak k n d a eski grclerin
d erledii baz dehetli gerekleri renecek ve sana eski g
r c lerin h er eye ra m en yaam ay setiklerini s y led i im
de n e dem ek istediim i g re cek sin .
LME M EYDAN OKUYANLAR
225
D o n Juan u yum ak zere olan G e n a ro y a dnd. O nu dir

se iy le drtt.
G enaro, sence de eski grcler t y ler rpertici ad am
lard, deil m i? d iye sordu don Juan.
K esin lik le, dedi G enaro gevrek b ir ses ton u y la ve son
ra b ezg in li e y enik dm grnd.
F ark ed ilir ekilde ban sallam aya balad. B ir anda d e
rin b ir u y k u y a dald, enesi ieri tklm , ba g s n e y as
lanm t. H orulduyordu.
Y k sek sesle glm ek istedim . A m a sonra G e n a ro nun
sanki gzleri ak uyurm u gibi b an a baktn fark ettim .
O k ad ar t y ler rpertici adam lard ki lm e bile m eydan
o k u d u lar, dedi G enaro horultularnn arasnda.
B u d ehetli ad am larn lm e nasl m ey d an okuduklarn
m erak etm iy o r m u su n ? diye sordu don Juan bana.
O nlarn d eh eten g izli iy le ilgili b ir soru sorm aya tevik
ed er gibiydi beni. D uraksayp ilerinde b ek len ti p arlts o l
duunu san d m n azarlarla bakt bana.
B ir m ek v erm en i istem em i bekliyorsun, deil m i? d e
dim .
B u b y k bi an , dedi om zum a vurup glerek. V elini
m etim bu n o k tad a beni m eraktan atlatm t. O ndan bi m ek
verm esin i istedim , o da verdi; im di sen istesen de, istem esen
de san a bi tane v erece im .
N e y a p a cak sn ? diye k o rkudan m idem burkularak, se
sim k esilerek sordum .
D on J u a n n k ah k ah alarn n yatm as baya zam an ald.
H er sze b alad n d a glm ekten ksrk n b etin e tu tu lu
yordu.
G e n a ro n u n syledii gibi, eski gr c ler t y ler rp e rti
ci ad am lard , dedi gzlerini outurarak. N e o lu rsa olsun
en g ellem ey e altklar bi ey vard: lm ek istem iyorlard.
S radan in san da lm eyi istem ez diyebilirsin, am a eski g r
clerin srad an in san a nazaran sahip olduklar st n l k , iste
dikleri eyi u za k latrm ak iin k o n san trasy o n v e d en etim le
226
TEN GELEN ATE
n iyet etm eleriydi

ettiler.
ve gerekten lm uzak tu tm ay a niyet
Susup, k alarm kaldrp, b an a bakt. B enim geride kald

m , alldk sorularm sorm adm syledi. B eni, eski g
r c lerin l m uzaklatrm ay baarp baaram adn so r
m ay a ynlen d irdiini, am a ken d isi o n larn ykc hakkndaki
b ilg ilerin e ra m en lm den kurtu lam ad k larn s y led i in
den, y an tn ap ak olduunu belirttim .
lm uzaklatrm ay n iyet etm eyi b aard lar, dedi,
szlerini b y k bir dikkatle telaffuz ederken. A m a yine de
lm eleri g erek iy o rd u .
lm u zak ltrm ay a nasl niyet ettile r? diye sordum .
D o stlarn g zlem led iler, dedi, onlarn yuvarlan k u v
vetin e k ar d ah a abuk toparlayan v arlk lar olduklarn g
rnce, d o stlar m ek aldlar.
E ski grcler, don Ju a n n ak lad n a gre, sadece o r
ganik v arlk larn kasem si bir aral oldu u n u n farkna v a r
m lar. B u aralk, boyu b iim i v e k rlganlyla, deviren
ku v v etin saldrlar karsn d a saydam k ozay krp parala
m asn h zlan d ra n ideal b ir ekle sahipm i. D i er taraftan
d o stlarn, yu v arlan k u v v etin e d ayanm as gereken aral srt
b ir izg i o ld u u n d an uy g u lam ad a lm szlerm i. S ayolu in
eli in d e aralklar, ykcya ideal b ir ekil sunm adndan
k o zalar sald rlara snrszca dayanabiliyorm u.
E ski g r c ler aralklarn k ap atm ak iin en garip tek
nikleri g elitird iler, diye srdrd don Juan. E sasnda, sa
yolu araln, k asem si aralktan daha dayankl olduunu dii
nm ekte h ak ly d lar.
O tek n ik ler h ala v ar m ? diye sordum .
H ayr, y o k lar. dedi. A m a onlar uygulam baz gr
c ler h ala var.
B ilm ed i im b ir n ed en d en bu aklam a bende katksz
b ir dehet yaratt. N efes al-veriim annda deiti ve hzn
d en etley em ez oldum .
B ugn h ala h ayattalar, deil m i G e n aro ? diye sordu don
227
Juan.
K esin lik le, diye belirgin, b ir biim de m rldand G e
n aro d erin u y k u su nun arasndan.
D on J u a n a bu k ad a r k o rk m am n sebebini bilip b ilm ed i
ini sordum . B an a d ah a nce ayn odada, G enaro kapy at
n d a ieri giren tu h af yaratklar fark edip etm ediim i sor
d u k lar zam an anm satt.
O gn birleim n o k tan sol yann ok derinlerine inm i ve
ko rk u tu cu b i d n y a ile b irlem iti, diye devam etti. A m a
sana bunu d ah a nce de syledim ; senin anm sam adn d o
ru d an ok u zak bi d nyaya gitm i v e k endini d onuna edesiye k ork u tm u o ld u u n .
D o n Ju an ay ak larnn nnde bacaklarn uzatm , sakin
sak in h o ru ld ay an G e n a ro ya dnd.
D o n u n a edesiye korkm am m yd, G en aro ? diye sordu.
K esin lik le, d o nuna ed e siy e , diye m rldand G enaro ve
don Juan b ir k ah k ah a att.
B ilm en i isterim ki, k o rktuun iin seni su lam y o ru z,
diye srdrd don Juan. B iz, k en d im iz eski grclerin b a
z h arek etlerin d en tiksiniyoruz. E m in im artk, o gece h a k k n
da an m say am ad k larm n, eski gr c lerin hala yaadklarn
g rm en o ld u u n u n fark n d a v arm sn d r.
H ib ir eyin fa rk n a varm adm syleyerek k ar k m a
y istedim , fak at szckler bo azm a takld. B ir sz s y le
m ek iin defalarca boazm tem izlem em gerekti. G enaro
k alk m , b o u lu y o rm u u m gibi yum u ak a srtm a, en sem in
d ibine vuruyordu.
B o azn d a b ir ku rb a a var, dedi.
Y ksek, crlak b ir sesle ona teek k r ettim .
Yok, b ir tav u k kalm o ra d a, diye ekledi ve oturup u y u
du.
D o n Ju an , y en i grclerin, esk i g rclerden k alm a tu
h a f u y g u lam alara isyan edip onlar h em gereksiz hem de m u t
lak varl m z y aralayc olarak ilan ettiklerini syledi. O
tekn ik leri yeni sav alara retilen ler arasndan y asa k la y a
228
TEN GELEN ATE
cak k ad a r ileri g itm iler ve n esiller b o y u n ca o uygulam alarn

sz b ile edilm em i.
O n sek izinci yzyln balarnda, dorudan don J u a n n
bu lu n d u u n esildekilerden nagual S ebastian o tekniklerin
varl n yen id en kefetm i.
N asl y en id en k efetm i? diye sordum .
M u h teem bi iz srcyd ve bu m k em m elli i yzn
den tan sk lar renm e ansna erd i, diye yantlad d o n Jua.
B ir gn, n agual S ebastian gnlk ru tin ilerine b alay a
cak k en -yaad k entin k ated ralin d e zan g o m u - kilisenin
k ap sn d a m kl durum da, orta yal, K zlderili b ir adam
bulm u.
N agual S eb astian adam n yan n a gidip y ardm a g erek si
nip gerek sin m ediini sorm u. A ralm kap atm ak iin erke
ye gerek sin m em v ar, dem i adam ona old u k a net, yksek
b ir sesle. B an a erk en in bir ksm n v ereb ilir m isin ?
D on J u a n a an latlan lara gre, n agual S e b a stia n n a
kn lk tan az ak kalm . O, adam n ned en bah setti in i hi
anlam am . K zld eriliy e isterse cem aat pap azn grebilece
ini sylem i. A dam sabrn kaybedip, nagual S eb astian
az y ap m ak la sulam . Senin erkeni gerek sin iy o ru m
k sen b ir n ag u a lsn . dem i. unu sessizce h alled e lim .
N agual S ebastian, yabancnn m anyetik gcne yenik
dm ve u y sallk la onunla dalara gitm i. G n lerce gen
dnm em i. G eri dnd n d e eski grclerin bak asnn
yannda, tek n ik lerin in ayrntl b ilg isin e de sahipm i. Yaban
eski b ir T oltecm i. Son h ay atta kalanlardanm .
N agual S ebastian, eski g r c ler hak k n d a h arik a eyle
b u ld u , diye s rdrd don Juan. O onlarn ne kad ar tu h af vc
sapkn olduunu ilk kefedendi. O ndan nce, bilgi kulaktan
d o lm ay d .
B i gece v elin im etim ve n agual E lias, o sapknlklarn n
rn e in i g sterd iler bana. G erek te G enaro ve b an a b eratn
gsterdiler, o y zd en en uygunu ayn rnei sana berabc
g sterm em iz.
229
L a f olsun diye konum ak istedim ; yatm aya, m eseleleri

d n m ey e gerek sinm em vard. A m a bir ey syleyem eden,
don Ju an ve G enaro beni neredeyse yaka p aa evin dna
kardlar. D aha nce g ittiim iz orak tepelere doru yneldi
ler.
B yk, p lak b ir tepenin altnda durduk. D on Juan u zak
ta g n ey e doru baz dalar iaret etti ve durd uum uz yerle
o d alardaki, ak bir az gibi grnen, doal bir kesik ara
snda eski gr c lerin farkndalk erk elerin in h ep sin i o d ak la
d klar en az y ed i tane yre olduunu syledi.
D o n Ju an o g rclerin bilge v e ce su r olm akla kalm ayp,
tam an lam y la baarl olduklarn da syledi. V elinim etinin
ona ve G e n a ro ya, eski grclerin y aam a isteklerinden g e
len gay retle k en d ilerin i canl gm d k leri v e yuvarlan k u v
v etin i atlatm ay a n iyet ettikleri bir yre g sterdiini ekledi.
O y erlerd e g ze b atan hibi ey y o k tu r, diye devam e t
ti. E ski g r c ler iz brak m ay acak k ad a r dikkatliydiler. H er
h angi b i y eryz paras. B irinin o yerlerin nerede olduunu
an lam ak iin g rm esi g erekir.
U zak y erlere y rm ek istem ed i in i fak at b eni en yaknd ak in e g t rece in i syledi. N e y ap m ay a alt m z re n
m ek te srar ettim . G m lm g rcleri greceim izi ve
bunun iin k aran lk b asan a kad ar baz y eilliklerin ardna
sak lan ac m z syledi. O nlar im ledi; belki yarm m il tede,
dik b ir yam acn tepesindeydiler.
allk araziye ulanca, o labildiince rahat oturduk. A l
ak b ir sesle, eski g r c lerin baarm ak isted ik leri eye gre,
y ery z n d en erk e alp kendilerini b elirli s reler g m d k leri
ni ak lam ay a b alad. G revleri ne k ad ar zorsa o k ad a r uzun
g m l k alrlarm .
D o n Ju an ay a a kalkp m elodram ik b ir biim de, o ld u u
m u z yerd en b irk a m etre u zak ta bir yeri gsterdi.
O rad a iki eski grc g m l , dedi. ki bin yl kad ar
nce g m d ler k en d ilerin i, lm den kam ak u ru n a deil fa
k at ona m ey d an o k um ak iin.
230
TEN GELEN ATE
D o n Ju an G e n a ro dan, b an a eski gr c lerin gm l ol

d u u k esin yeri gsterm esini istedi. G e n a ro ya b ak m ak iin
k afam ev ird i im de, onun y an m d a yine uyuyakalm o ld u
u n u grdm . A m a tm ak n l m a ram en, zplayp kalkt
v e d rt aya st n e dikilip h avlayarak don J u a n n im ledii
y ere d oru k o m ay a balad. Tam o y ere g eldiinde ufak bir
k p e e y k n erek ko u tu rm ay a balad.
B en g sterisin i ok gln bulm utum . D on Ju an g l
m ek ten y erlere yuvarlanacakt.
G enaro sana srad bi ey g sterd i, dedi don Juan, G e
n aro y an m za dnp tekrar uy u d u k tan sonra. Sana, birleim
no k tas v e rya grm eyle ilgili bi ey gsterdi. u an d a r
y a gryor, am a tam am en uyankm gibi davranp s y led i
in h e r eyi duyabilir. Bu haldeyken, uy an k olduundan ok
d ah a fazlasn yapabilir.
S onra b ir an ne sylem ek istediini tartarm gibi duralad. G enaro ritm ik b ir ekilde horluyordu.
D o n Juan, esk i grclerin y ap tk larn d a k u su r bulm ann
o n u n iin o k ad a r k olay olm asna ram en, tarafsz baktnda
o n larn b aarlarn tek rar tek rar bah setm ek ten hi usanm aya
ca n belirtti. O nlar yeryzn m k em m el anlam . Sadece
y ery z n n d esteini k efetm ek le kalm am eer gm l ka
lrlarsa birleim noktalarnn allm du ru m lard a u lalm a /
y ay lm lar ba layabileceini, bu balantnn yuvarlan kuv
v etin in sonu gelm ez arplarnn, y eryznn garip, ak
lan m az sap trm a kap asitesin i iine aldn kefetm iler. So
n uta, k en d ilerin e zarar verm eden, ar uzun srelerle, en a
rtan v e k arm ak gm l kalm a tekniklerini g elitirm iler
l m e kar m cad elelerin d e bu sreyi bin yla k ad ar kar
m ay renm iler.
B u lu tlu b ir gnd ve gece abucak indi. K sa zam anda
h er yer karard. D on Ju an kalkp b an a ve uyurgezer Gena
r o ya, b u ray a ilk v ard m zd a d ik k atim i ekm i olan yass
b ir k ay ay a doru yol gsterdi. B u daha nce g ittiim iz yass
k ay a y a b en zer am a d ah a b yk b ir tat. Bu ta bu kad ar de
v asa o lm asn a ram en, sanki b u ray a k astl konm u gibi gel
231
di bana.
Bu b ak a b i y re, dedi don Juan. B u k o ca k ay a in san
lar ekm esi iin b u ray a kondu. Y aknda b unu n sebebini de
b ilecek sin .
T m b ed en im d en souk ter boand. B aylacam sa n
dm . K esinlikle fazla tepki gsteriyordum , bununla ilgili bir
eyler syleyeyim dedim , am a don Juan bouk bir fslty la
k o n u m asn a d evam etti. G e n a ro nun r y a grm esi n ed e
n iy le kendi b irleim noktasn kay an n ev resindeki zel
y aylm lar u y an d racak no k tay a getirm e denetim ine sahip
olduunu syledi. B enim de birleim noktam oynatp G en a ro yu izlem em i nerdi. B unu o y natm ak iin, ilkin b k l
m ez niyetim i h azrlam al ve sonra d u rum un getirecei ieri
e gre o y n am ay a brakm alym m .
B ir an d n d k ten sonra, grclere de ya da aslnda s
rad an in san a da g erekten allm adk eylerin o unun k e n
diliinden, n iyetin araya girm esiyle olduunu, bunun usulunu k afay a tak m am am fsldad.
B ir sre sessiz kaldktan sonra benim iin tehlikenin, g
m l gr c lerin kan lm az b ir ekilde beni k o rk u tm ay a
k alk acak olm alar olduunu ekledi. G nlm ferah tutm am ,
k o rk u y a teslim olm am am am a G e n a ro n u n d evinim lerini iz
lem em iin uy ard beni.
F en alam am ak iin kendim le u m u tsu zca savatm . D on
Ju an o m zu m a v u rup, benim acem i aylak roln m k em m el
o y nayan b ir p ro fesy o n el olduum u syledi. B ilinli olarak
b irleim n o ktam o yn atm ak tan kan m asam da, h er insan otom atik m an bunu yaparm .
B i ey senin dn p atlatac ak , diye fsldad. Sakn
k en d in i b rak m a, y o k sa lrsn ve erken bu evredeki eski
y rtc ku lara ziy afet olur.
H adi b u rad an g id elim , diye yalvardm . E ski g r c le
rin acay ip li in in rn e in i g rm ek gerekten de u m ru m d a d e
il.
A rtk ok g e , d edi G enaro, im di tam am en u y an m
232
TEN GELEN ATE
y an m d a dikiliyordu. Sen gitm ek istesen de, o iki grcyle

d i er y erd ek i d o stlan senin yolunu keserler. evrem izde bir
em b er o lu tu rd u lar bile. u anda st n e odaklanm on alt
k ad a r fark n d alk var.
K im o n lar? diye fsldadm G e n a ro n u n kulana.
D rt g rc v e avanesi, diye yantlad. G eldiim izden
beri v arl m zn farkndalar.
K u y ru u m u kstrp, hayatm p ah a sn a oradan u za k la
m ak istiyordum am a don Juan k o lu m d an tutup b an a g k y
zn im ledi. G r netliinde fark ed ilir b ir deiiklik o ld u
unu ayrm sadm . H akim olan katran k aras k aran lk yerine,
ho b ir g n d o u m u alacakaranl vard. H zla ynm b elir
lem eye altm . G kyz douya doru d ah a aydnlkt.
B am n etrafn d a garip b ir b asn hissettim . K ulaklarm
u u ld u y o rd u . A yn anda hem y o r h em de ateim km
gibi hissed iy o rdum . H ayatm da ko rk m ad m k ad ar k o rk
m u tu m am a asl beynim i kem iren, dlekliim , yeniklik hisisiydi. M id em b ulanyordu, kendim i sefil hissediyordum .
D on Ju an k u la m a tetikte olm am , eski grclerin
m ze sald rsn n artk h er an h issedilebileceini fsldad.
stersen b an a tu tu n ab ilirsin , dedi G enaro sanki b ir ey
onu k k rtm gibi hzl b ir fsltyla.
B ir an du rak sadm . D on J u a n n, ko rk u m d an G e n a ro ya
tu tu n m ak zo ru n d a kaldm dnm esini istem iyordum .
te g eliy o rlar! dedi G enaro yksek sesli b ir fsltyla.
B ir ey beni sol ayak bileim den y akalaynca dnyam
sanki an id en tersin e dnd. lm n n efesini tm bedenim de
hissettim . D e m ir b ir kenet, belki b ir ay k ap a n m a yak alan d
m anladm . T m bunlar, k orkum k ad a r y oun ve kulaklar
sa r ed en b ir lk ko y v erm ed en nce aklm dan yldrm h
zyla geti.
D o n Ju an ve G en aro k ah k ah alarla gld. kisi iki yanm
sarm , adm u za m d a bile olm am alarn a ram en, o kadar
k o rk m u tu m ki o n la n fark etm em itim .
ark syle! C ann u ru n a ark s y le! diye em rettiini
233
d u y d u m don J u a n n nefes nefese.

A yam ekip k u rtarm aya altm . S onra sanki ar sok
m u, d erim e i n eler batyorm u gibi h issettim . D on Juan tek
rar tek rar ark sylem em iin srar ediyordu. O ve G enaro
p o p ler b ir ark sylem eye baladlar. G enaro bir kol boyu
y ak n m d a, b ana bak arak ark szlerini sylyordu. C zrtl,
d eto n e sesleriyle o k ad a r n efesleri kesilen e ve sesleri yetersiz
k alan a dek ark sylediler ki, g lm eye baladm .
S yle y oksa l rs n , dedi don Juan bana.
H adi l y ap a lm , dedi G enaro, b ir bolero s y ley ece
iz .
D eto n e b ir l oluturduk. A vazm z kt kadar sar
h o lar gibi ark syledik. B acam daki d em ir kskacn, d ere
ce derece beni braktn hissettim . B ileim e b ak m ay a ce sa
ret ed em em itim . B ir an baktm ve orada beni tutan b ir kapan
o lm ad n fark ettim . K oyu, kafam s bir ekil beni sry o r
du!
M u azzam b ir abayla kendim i baylm aktan alkoydum .
M id em in k alktn hissedince otom atikm an ne eildim am a
in san st gte b iri beni dirseklerim den, ensem den yakalad
ve h arek et etm em i engelledi. O lduu gibi elb iselerim in st
m e kardm .
T ik sin tim o denli tam d ki kendim den gem eye baladm .
D on Ju an d a lara g ittiim izde hep yan n d a tad, kk
su k abandan su ratm a su arpt. Su y ak am dan ieri akt. S e
rinlik, fiziki den g em i salam am a yardm c oldu am a d irsek
lerim d en ve en sem d en tutan kuv v eti etkilem edi.
S anrm k o rk u n a fazla k ap ly o rsu n , dedi don Juan y k
sek sesle ve sesinin tonunun cid d iy eti h em en bir dzen hissi
yaratt.
H adi, tek rar ark s y ley elim , diye ekledi. H ad i esasl
bi ark s y ley elim -artk bolero duym ak istem iy o ru m .
S essizce, saduyusu ve yce gnl iin o n a krettim .
L a V alen tin ay sylediklerini duyduum da yle d u y g u lan
dm ki a lam ay a baladm .
234
TEN GELEN ATE
T utkum yznden, diy o rlar

kt talih yakam brakm yor.
H i fark etm ez
isterse eytann kendisi olsun,
nasl l n eceini biliyorum .
V alentina, V alentina.
Yeter k i sen iste.
E er b ir gn leceksem ,
o tek sefer, n ed en bugn olm asn?
T m benliim , bu de erlerin akl alm az yan yana g elii
nin etk isiy le sersem ledi. H ib ir ark bu denli anlam l o lm a
m t benim iin. G n l k hayatta, u cu z bir duy g u sallk la d o
lu old u u n u d n d m bu ark szlerini dinlerken, sav a
n n tarzn anladm hissettim . D on Juan, savalarn
l m le yan y ana y aadn v e bunu bildiklerinden h er eyle
y zleeb ilecek cesareti duyd u k larn b eynim e kazm t. D on
Ju an bize olab ilecek en k t eyin lm em iz olacan ve bu
b izim d eim ez yazg m z o ld uundan zg r olduum uzu
sylem iti; h er eyi k aybetm i olan larn artk ko rk acak h ib ir
eyi olm azm .
D o n Ju an v e G e n a ro y a doru yrdm ve onlara kar
du y d u u m snrsz kran ve hayranl ifade etm ek iin sa
rldm .
S onra artk beni h ib ir eyin tutm ad n n farkna vardm .
D on Juan, tek sz s y lem ed en k o lu m d an tuttu ve beni g t
rp yass k ay ay a oturttu.
G steri b alam ak z e re , dedi neeli bir ses tonuyla G e
naro, o tu racak ra h at b ir biim b u lm ay a alrken. A z nce
giri b iletin i dedin. T am am b a rn d a duruyor.
B an a bakt, ikisi b erab er g lm eye baladlar.
B an a o k y ak n o tu rm a, dedi G enaro. K usm ukular-
235
dan holanm am . A m a fazla uzaa da gitm e. E ski grcler

d ah a oyunlarn bitirm ediler.
N ezak et elv erdii lde onlara yaklatm . D urum um bir
an iin beni end ienlendirdi am a sonra btn kuruntularm
sam a geldi, nk bize doru gelen birka adam fark ettim.
B iim lerini tam ayrt edem iyordum am a yar k aran lk ta ha
rek et eden b ir insan figrleri ktlesi ayrm sadm . B u saatte
hala g erek sin ecekleri fener ya da el lam bas tam yorlard.
N ed en se bu ayrnt beni endienlendirdi. B una odaklanm ak
istem ed im ve k astl olarak m antksal dnm eye baladm .
Y ksek sesle ark sylem em izin dikkat ekm i olabileceini
ve onun iin aratrm ay a geldiklerini tahm in ettim . D on Juan
om zum a vurdu. en esin in b ir devinim iyle, b ir grup adam n
en n n d ek ileri im ledi.
u d rd eski grcler, dedi. G erisi, d o stlar.
B en d ah a o n larn yerli k y l ler olduunu syleyem eden
tam ark am d a b ir vzlt sesi duydum . T am am en telala arka
m a dndm . D ev in im im o denli hzl oldu ki, don J u a n n
uyars ge kald.
A rk an a d n m e ! diye bardn duydum .
S zleri ancak arka plandayd; benim iin b ir ey ifade et
m ediler. G eri d n m em le tane tuhaf, d efo rm e adam n tam
arkam dan k ay ay a trm anm olduklarn grdm ; azlar k a
busum su b ir y z b u ru tu rm ay la alm , kollar b en i y ak ala
m ak zere iki y an a gerilm i srnerek bana d oru g eliy o rlar
d.
C i erlerim elverdiince b ir lk atacaktm ki sanki bir
ey nefes b o ru m u tkarm gibi cefal b ir ses kt azm dan.
O tom atik m an onlardan uzaklap yere yuvarlandm .
K alkarken, d o n Juan yanm a atlad. Ayn anda don Jua n n b an a im lem i olduu kalab alk adam lar, y rtc k u lar
gibi zerim e indiler. G erekten y arasa ya da fare gibi crly o r
lard. D eh et iin d e bardm . B u sefer kulak yrtan b ir lk
atabilm itim .
D on Ju an , fo rm unun zirv esin d e b ir sporcu k ad a r evik,
236
TEN GELEN ATE
b en i o n larn k u ca n d an k ayann stne ekti. S ert bir ses to

n u yla, n e k ad a r korkarsam korkaym , arkam a b ak m ak iin
d n m em em i syledi. D ostlarn hi k im sey i item eyeceini
am a k esin lik le beni korkutup aa d reb ilecek lerin i s y le
di. N e var ki yerde, dostlar istediklerini tu tabilirm i. E er g
r c lerin gm l olduu yerin y ak n larn d a yere dersem
o n larn in safn a kalrm m . D ostlar tu tark en beni p aram p ar
a edeb ilirlerm i. B unu bana d ah a evvel sylem ediini n
k bunu g rp kend ili im d en an lam ay a m ecb u r olacam
u m m utu. K arar neredeyse hay atm a m al oluyordu.
O acayip ad am larn hem en ark am d a olduu hissi, n ere
dey se d ay anlm azd. D on Juan b eni yatm am ve dikkatim i
on, on iki k iid en oluan k alabaln b an d ak i drt adam a
od ak lam am iin zorlad. G zlerim i zerlerin e odakladm
anda, bunu bek lerm i gibi hepsi yass k ay an n k en a rn a g eri
ledi. O rada durdular, s rngenler gibi tslam ay a baladlar.
leri geri yrdler. D evinim leri ezam anlyd. O k ad a r tu tar
l ve d zen liy d i ki, m ekanik gibi grnyordu. S anki tek rar
lan an b ir d zen izleyerek beni b ylem eyi am alar g ib iy d i
ler.
G zlerin i o n lara dikm e, ca n m , d edi G enaro b an a sanki
b ir o cu k la k o n u u r gibi.
B unu izley en kahkaha, korkum k ad a r histerikti. O kadar
sesli gldm ki tns evredeki tepelerde yankland.
A d am lar h em en durdu, allak bullak o lm u a benziyorlard.
K on u u rlarm , aralarnda dnp tanrlarm gibi k afala
rn n aa y u kar k m ldattklarn ayrm syordum . S onra bir
tan esi k ay an n stne zplad.
D ikkat! B u b ir g r c ! diye bard G enaro.
N e y ap a ca z? diye bardm .
T ekrar ark y a b alay ab iliriz, diye yantlad don Juan
ciddiyetle.
O zam an k o rk u m yine doruklara trm and. A a yukar
zp lam ay a, h ay v a n la r gibi b rm eye b aladm . A dam aa
ya, yere atlad.
237
Bu paly ao lara b ak m a artk , dedi don Juan. H adi h er

zam anki gibi k o n u alm .
O ray a b enim aydnlanm am iin gittiim izi ve b u n d a fena
h ald e b aarsz olduum u syledi. T ekrar kendim i to p arla
m am gerekiyordu. lk yapm am gereken, birleim noktam n
o y nadn ve tu h af yaylm lar parld att n anlam akt. H er
z am an k i fa rk n d alk d u ru m u m u n h islerin i, b irletird i im
d n y ay a tam ak gerekten de k om ik b ir taklitm i; korku
an cak gnlk hay at yay lm larn d a yaygnm .
O n a e er birleim no k tam syledii gibi kaydysa, ona
s y ley ecek baz eylerim olduunu belirttim . K orkum gnlk
h ay atta im diye dek deneyim lediim herhangi bir eyden d a
ha b y k ve ypratcyd.
Yanlyorsun, dedi. lk dikkatinin akl karm ve de
netim i elden brakmak istemiyor, hepsi bu. O yaratklarn
karsna dikilip onlarla y zleeb ilecein e ve onlarn sana bi
ey yapmayacana em inim .
B yle akl alm az b ir eyi snayacak durum da o lm ad m
da srar ettim .
B an a gld. E r y a d a ge k en d im i bu deliliim i sa a lta
cak hale g etirm eliym iim . lik giriim i yapp, u drt g r c y
le y zlem ek, o n la n grebilm em fik rin d en daha akl alm az
olam azm . O n a gre delilik, iki bin yldr kendini gm m
ve hala canl olan bu insanlarla y zlem ek ve b u n u n akl alm azl n b ir zeti olarak dnm em ekm i.
S yledii h er eyi d u y m am a ram en, aslnda ona d ik k at
etm iyordum . K ayann arkasndaki adam lardan dm p a tl
yordu. B ize, d ah a dorusu b an a d oru zplam aya h azrlan r
gibilerdi. B an a sabitlenm ilerdi. S anki b ir kas sakatlndan
m ustarip m iim gibi, sa ko lu m sallanm aya balad. S onra g
n k larn n d eitiini ayrt ettim . nceden, g nein d o
duunu fark etm em itim . G arip olan, d enetlenem ez b ir te
v ik le ayaa k alk p o adam to p lu lu u n a koturm am d.
O an, ayn olay hak k n d a tam am en farkl iki hissim vard.
D ah a az nem li olan, kesin bir dehet. D ieri, asl nem lisi,
238
TEN GELEN ATE
m u tlak ald rm azlk. H i um ursam yordum .

T oplulua y ak lat m d a don J u a n n hakl olduunu fark
ettim ; gerek ten de insan deillerdi. S adece drd n n insana
b en zerli i v ard am a o n lar d a insan deildi; k o ca sar gzleri
olan tu h af y aratklard. D ierleri, insana b en zey en drd ta
ra fn d an ne itilen biim lerdi.
S ar gzl o y aratk lar iin allm adk bir z n t d u y
dum . O n lara d o k u n m ay a altm , am a onlar bulam adm . B ir
eit yel, ekip, uzaklatrd.
D on Ju an ve G e n a ro yu aradm . O rada deillerdi. H ava,
tek rar k atran k aras oldu. Tekrar tek rar onlar ardm . B ir
ka d ak ik a k aran lk ta kvrandm . D on Juan y an m a gelip, b e
ni korkutup, artt. G e n a ro yu grm edim .
E v e g id elim , dedi. Y olum uz u z u n .
D on Ju an g m lm grclerin olduu y erd e n e kad ar
iyi o ld u u m d an sz etti, zellikle de k arlam am zn son k s
m nda. B irleim no k tasn n kaynn, b ir k deiim iyle ia
retlen d i in i belirtti. G ndzleyin, k ok karan lk olurm u;
gece ise, k aran lk, alacakaranlk. S rf hay v an sal k orku y ard
m yla, k en d i k en d im e iki kay g erek letird i im i ekledi.
K ar o lduu tek ey kendim i k ap trd m korku olm u, ze l
likle de savalarn k o rk u lacak h ib ir eyi olm adn re n
d ikten sonra.
B unun fa rk n a vardm nasl an lad n ? diye sordum .
nk zg rdn. K orku kayb o ld u u n d a, bizi balayan
tm b a lar b o an r, dedi. D o stlard an biri ayana y ap m
t, nk hay v an sal kork u n u n e k ic ili in e k ap lm t.
O n a aym am d estekleyem ediim iin ne k ad a r z ld
m syledim .
B unu dert e tm e , diye gld. B u t r aym alarn be p a
ra etm ed i in i bilirsin; bun larn sav a iin bi d eeri yoktur
nk b irleim n o k tas k ay n ca iptal o lu rlar.
G enaro ve b en im yap m ak istediim iz, seni ok derine
k ay d rm ak t. B u sefer G enaro srf esk i grcleri ayartm ak
239
iin oradayd. im diden bi k ere yapt ve sen sol yan n yle

derin in e gittin ki bunu anm sam an baya zam an alacak. Bu
akam korkun, ilk d efa grclerin ve d ostlarnn seni bu
o d ay a izled ik leri zam anki kad ar youndu, am a sersem lem i
olan ilk d ik katin o n la n n farkna varm an e n g e lle d i.
B an a g r c lerin orada ne olduunu ak lar m sn ? d i
ye sordum .
D o stlar seni g rm eye g e ld i, diye yantlad. O n la n n
erkesi az old u u n dan h er zam an insann yard m n a gerek d u
yarlar. D rt grc, on iki dost to p lam .
M e k sik a n n krsal alanlar v e baz k en tler tehlikelidir.
S ana olan, herh an gi bi adam a ya da kad n a olabilir. B u m eza
ra rastlarlarsa ve korkular birleim noktalarn kaydrabilecek k ad ar u y sallarsa, grcleri h atta d ostlarn d ahi g re
bilirler, fak at k esin olan, korkudan lece k leri.
G erekten o Toltec grclerinin hala yaadna inan
y o r m u su n ? diye sordum .
G ld ve b an inanam azcasna sallad.
u birleim n oktan birazck k ay d rsan b aya iyi o la
cak , dedi. B u ebleh dzeyindeyken seninle k o n u am y o
ru m .
E lin in ay asy la yerim e vurdu: sa k ala k em i im in te
pesine, srtm da, k rek kem iklerim in tam o rtasna ve sa g
s k asm n yu k ar ksm na.
K u la k la n m h em en v zldam aya balad. Sa b urun d eli
im d en b ir d am la kan yavaa akt ve iim de b ir ey fiten
ek ilir gibi oldu. S anki bir tr erke akm , im diye k a d a r d u r
d u ru lm u tu da b ird en b ire akm aya balam t.
O g r c lerle dostlar neyin p ein d ey d i? diye sordum .
H ibi ey in , diye yantlad. B iz onlarn peindeydik.
G rcler, tabii ki, erke alann onlar ilk g rdnde fark
ettiler; geri g eld i inde seninle bi ziyafet y apm aya h az rd la r.
O n larn h ay atta olduklarn m iddia ed iyorsun, don Ju
an ? dedim . O nlar, d o stlar gibi hay atta dem ek istiy o r o lm a
lsn, deil m i?
240
TEN GELEN ATE
Bu tam am yla d o ru , dedi. A m a seninle benim o ld u

um gibi h ay atta olam az. B u sam a o lu rd u .
E ski g r c lerin lm e olan ilgileri, onlarn en tu h af ola
n ak lar de erlen dirm esine yol am . D ostlar m ek seenler
k esin lik le snacak bir lim an bulm a arzusundaym . Ye onu,
in organik fark ndaln yedi ban d n d an birinin sabit k o n u
m u n d a bulm ular. G r c ler orada, greceli d ah a em niyette
hissetm iler. N e de olsa, gnlk d nyadan n ered ey se stesin
d en g elinm ez b ir engelle, b irleim n o k tas tarafndan konm u
b ir alg en g eliy le ayrlyorlarm .
O d rt grc, senin birleim n oktan kaydrabildiini
g rnce ceh en n em den h avalanan y arasalar gibi k atlar,
dedi ve gld.
Yedi dny adan birini m i b irletird im dem ek istiy o rsu n ?
diye sordum .
H ayr, yle y ap m ad n , diye yantlad. A m a daha nce,
gr c lerle dostlar seni k o v alad n d a yaptn. O gn onlarn
d n y asn a gittin. Sorun, ebleh gibi d av ranm aya baylm an,
b y lece hib i eyi an m sam y o rsu n .
B unun n ag ualn varl y znden o lduuna em in im , d i
ye d evam etti, bu bazen in san larn aptal gibi davranm asna
n ed en oluyor. N agual Julian v ark en ben im dikinden daha ap
taldm . B en artk burada olm adm da, senin h er eyi an m sa
y aca n a inancm so n su z.
D on Ju an bana lm e m ey d an o k uyanlar g sterm esi g e
rek tiinden, o v e G e n a ro nun onlar d nyam zn eteklerine
ek tik lerin i aklad. B en ilk nce, onlar insan olarak g r
m em e olanak tanyan derin yan kay yapm tm , am a so
n u n d a onlar, lm e m ey d an o k u y an lar v e d ostlarn o ld u k la
r gibi g rm em e m sade eden doru kay yapm tm .
E rtesi gn, S ilvio M a n u e lin evinde, don Juan beni erken
den, byk oday a geen gece olanlar tartm ay a ard. Ben
yorgundum , din lenm ek, uyum ak istiyordum am a don J u a n m
az zam an vard. H em en ak lam asn a balad. E ski grclc-
241
rin, yuvarlan k u v v etin i k u llan m an n ve onunla itilm enin bir

y olunu b u ld uklarn syledi. Y kcnn saldrlarna yenik
d m ek y erin e o na binip, birleim n o k talan n insann o lanak
larn n snrna oyn atm as iin brakm lar.
D on Ju an b yle bir b aary a tarafsz b ir h ayranlk d uydu
unu belirtti. Y k cnn birleim n o k tasn a verdii destei
b ak a h ib ir eyin v erem ey ece in i kab u l etti.
O n a y ery z n n d estei ile yk cn n d estei arasndaki
fark sordum . Y eryznn desteinin, sadece k eh rib ar rengi
y ay lm larn ba lan k u v v eti olduunu aklad. B u, fark n
dal d n lem ey ecek dzeylere ykselten b ir destekm i.
Yeni g rclere gre bu m utlak zgrlk dedikleri snrsz
b ilin lilik p atlam asym .
D i er yandan, y kcnn destei, lm n kuvvetiym i. Y
k cn n etkisi altn d a birleim noktas yeni, nceden kestirilem ey ecek k o n u m lara oynarm . B u yzden _ eski grcler,
ortak bir g iriim iinde olm alarna ram en, yolculuklarnda
h er zam an yalnzm . Y olculuklarnda d ier grclerin elik
etm esi rastlan tsal o lurm u ve o u n lu k la stnl ele g e
irm e k o n u su n d a v erilecek b ir m cad ele olaca anlam na
gelirm i.
E ski g r c lerin endielerinin, b an a n e olursa olsun m arazi k o rk u y k lerin d en daha b eter geldiini itiraf ettim don
J u a n a. K k rey erek gld. D u rum dan h onut grnyordu.
N e k ad ar i ren irsen iren, o eytanlarn olduka cesu r
olduunu k ab u l etm elisin , diye srdrd. O nlar b en de hi
sevm edim , am a o n lara duyduum hay ran l n nne g eem i
yorum . Y aam a du y duklar sevgi, g erekten de beni ayor.
B u nasl y aam sevgisi olabilir, don Juan? B u i ren ,
dedim .
Y aam sevgisi o lm asa bak a ne insan o arlklara zo r
la r? diye sordu. Y aam o kad ar y o u n seviyorlard ki b it
m esini istem iyorlard. B en bunu b y le grdm . V elinim etim
b ak a bi ey grd. O onlarn lm ekten korktuuna, nk
hayat sev d i in e in anyordu, nk k eram etler grm lerdi,
242
TEN GELEN ATE
y o k sa hasis, u fak can av arlar oldu k larn d an deil. H ayr. S ap

k n d la r n k k im se onlara m eydan okum ad ve m ark o
cu k lar g ib iy d iler am a cesaretleri k u sursuzdu, y i itlik leri de
y le.
H rs y z nden bilinm eyene atlr m iydin? O lan ak sz bu.
H rs an cak srad an ilerde vardr. D eh eten g iz y aln zl a atl
m ak iin k iid e hrstan fazlas olm as lazm . Sevgi; kiinin
hayat, en trika, giz sevgisi olm al. B astrlm az bi m erak ve
m angal gibi bi yrek lazm b u nun iin. B eni bu tiksinm isin
sam al y la uratrm a. B u utan v eric i!
D on J u a n n gzleri zaptettii k ah k ah an n p rltsy la l
ld. B an a h ad d im i bildiriyor, am a g lm ed en d e e d e m iy o r
du.
D on Ju an b eni odada bir saate yak n yalnz brakt. D

ncelerim i ve hislerim i dzenlem ek istedim . A m a bir trl
y ap am adm . H i phesiz, birleim n oktam uslam lam ann
hak im olm ad bir konum dayd am a yine de akla u ygun en
d ielerle dolu y dum . D on Juan teknik ayrntda, b irleim n o k
tas k ay d n d a uyuyakalrz, dem iti. rnein, d ard an b a
kan b irin in g zyle, b an a G e n aro n u n g rnd gibi u y k u
da g r n p g rnm ediim i m erak ettim .
D ner d n m ez don Ju a n a bunu sordum .
H i abartm asz, kesinlikle u y u y o rsu n , d iye yantlad.
u anda o la an farkndalk d u rum undaki in san lar seni gr
se, biraz ba dnm , hatta sarho gibi g rnebilirdin onla
ra .
N orm al uyku srasnda, birleim noktasnn k aynn i
sann b an d n n iki yan n d an biri b oyunca o lduunu aklad
B yle k ay lar h er zam an uykuyla eleirm i. U ygulam ayla
olu tu ru lan k aylar, insann bandnda, o rta ksm boyunca
olurm u v e u y k u y la elem ezm i, ne v ar ki rya grc uy
k u d a olurm u.
te tam bu k ritik durum da, yeni ve eski gr c ler farkl
243
erk g iriim leri y aptlar, diye devam etti. E ski grcler b i

raz d aha fiziksel k u v v eti olan bi v cu t sureti istediler ki b u
n u n la birleim n oktalarn insann b andnn sa yan b oyunca
kaydrdlar. Sa ken arn ne denli d erinine oynatrlarsa, rya
gren bed en leri o denli acayipleti. S en kendin de dn g e
ce sa k en ar b o y u n ca derin kay n k o rk u n sonularna tank
o ld u n .
Yeni gr c lerin tam am en deiik o lduklarn, birleim
no k talarn insan b andnn orta ksm bo y u n ca tuttuklarn
syledi. E er bu k ay , ileri fa rk n d al a kay gibi yzeysel
olursa, r y a grc korku ve phe gibi baz ynlerden d u y
gusal h assasl dnda sokaktaki herkes gibi olurm u. F ak at
derin li in b elirli b ir dzeyinde, orta k sm d a k aydran bir r
ya g r c k d am lasna dnrm . Ik dam las, yeni g
r c lerin rya gren bedeniym i.
A yrca k iisel o lm aktan b y lesin e u zak olan bir rya
gren beden tm yeni gr c lerin tem eld e yapt gibi
an lam ak ve den ey im lem ek asndan iyi bir vesileym i.
E ski g r c lerin derinine insanlam rya gren bedeni,
o n larn eit d ereced e kiisel, insans y an tlar aram asna yol
am .
D o n Juan b ird en syleyecek sz bu lam az gibi oldu.
lm e bi b ak a m ey d an okuyan d ah a var, dedi k sa
ca, g rdn drt taneden o k ad a r farkl ki, sokaktaki sra
d an in sandan ay rm ana olan ak yok. B u zgn baary, aral
n istedii zam an ap k ap ay arak b aa ry o r.
S inirli b ir b iim de p arm ak lary la oynad.
B u lm e m ey d an okuyan, n agual S e b a stia n n 1723te
b u lduu eski g r c , diye srdrd. O gn hattm zn b a
langc, ikinci balan g sayyoruz. Y zlerce yldr dnya
zerin d e olan o lm e m eydan okuyan, b azlarn n daha esas
l o lm ak zere karlat h er n ag u aln hayatn deitirdi.
Ve 1 7 2 3 deki o g n d en beri h attm zd ak i h er nag u alla tek tek
k ar k ary a g eld i.
D on Ju an gzlerini b an a dikti. T u h af b ir ekilde utandm .
244
TEN GELEN ATE
U tan g al m n b ir ikilem sonucu olduunu dndm . y

k n n d o ru lu u n a d air ciddi phelerim vard ve ayn z a
m an d a syled iklerinin hepsinin doru olduuna dair artc
b ir gven duyuyordum . kilem im i ona anlattm .
M an tk l inanm am azlk srf senin sorunun d e il, dedi
do n Juan. V elinim etim in de ilkin ayn soruyla can sklm .
Tabii so n rad an h er eyi anm sad. A m a bunu yapm ak uzun
zam an n ald. B en ona rastlad m d a h er eyi anm sam t da
ben phelerine hi tank olm adm . S adece onlar iitm itim .
in g arip taraf adam gzleriyle grm em i olanlar,
onun orijinal g r c lerd en o lduuna inanm akta daha az zo r
lanr. V elinim etim ikilem inin, byle bi y aratk la k arlam a
nn okunun baz y aylm lar b ir araya to p lam asndan k a y
n ak lan d n sylem iti. O yaylm larn birb irin d en ayrlm as
zam an alr.
D on Ju an birleim n oktam n k ay m ay a devam ettike, u y
gun yaylm b ileim in e arpacan aklayarak d evam etti; o
anda bu ad am n varl n n kant b an a bunaltc derecede ak
olacakm .
K ararszl m hak k n d a k o n u m ak zorunda hissettim .
K onu d na k y o ru z , dedi. S anki seni o adam n v a r
l n a in an d rm aya aly o rm u u m gibi grnebilir ve asln
da sz etm ek istediim , eski g rcnn yuvarlan k u v v eti
nin nasl idare ed ileb ilece in i bilm esi. S enin onun v ar o ld u
u n a inanp in anm am ann nem i yok. Bi gn onun aral k a
p atm a b aarsnn gerek olduunu anlayacaksn. H er devrin
n ag u aln d an dn ald erkeyi srf araln kap atm ak iin
k u llan r.
K ap atm ay nasl b aa rm ? diye sordum .
B unu b ilm em ize o lanak y o k , diye yantlad. B en o
ad am la y z y ze grm , karlam iki nagualle de k o
n utum , ne n agual Julian ne de nagual E lias nasl olduunu
b ilm iyordu. A dam , bi zam an sonra iyice alm aya b alad
n sandm aral nasl kapattn hi aa vurm am . N a
gual S eb astian, eski grcy ilk g rdnde adam ok z a
245
yf, n ered ey se lm ek zereym i. F ak at velin im etim onu bir

delikanl d in li in d e caka satarken b u lm u .
D on Juan, n agual S eb astian n isim siz adam a k ira c
adn taktn n k aralarndaki anlam a uyarnca, adam a
erke, yani barn ak salanm as karl n d a onun iyilik ve b il
giyle k ira d ed i in i syledi.
B u d e i-to k u ta can yanan oldu m u h i ? diye sordum .
O n unla erke dei-toku eden n ag u a lla n n hib irin e bi
ey o lm ad , diye yantlad. A dam n vaadi, bol erkenin b ira
zn arm a an lar karlnda, srad yetilere k arlk alm ak
t. rnein, nagual Julian erk trsn ald. O nunla, k o za sn d a
ki y aylm lar isted i i zam an yal ya da gen g sterm ek iin
h arekete geirip, d u rd u rd u .
D on Juan, l m e m eydan okuyanlarn g en eld e k o za la rn
daki d ostlarn y ay lm larn a uy an lar dn d a tm y ay lm la r
n can szlatrm ak k ad a r ileri g ittiklerini syledi. B u sayede
b ir biim d e d o stlara yknebilm iler.
D on J u a n n d ed iine gre, k ay ad a k arlat m z lm e
m eydan o k u y an lard an h er biri, birleim n o ktasn k o zasn d a
do stlarla p ay laaca yaylm vurgulayacak ve iliki k u ra b i
lecek b elirgin n o k tay a oynatm ay baarm . N e v ar ki b u g
r c ler birleim n o k talarn alldk k o n u m u n a geri oynatp
insanlarla ilik iy e girebilm e yetisinde d eillerm i. D i e r y an
dan, kirac, h ib ir ey olm am gibi birleim n o ktasn g n d e
lik d n y ay la b irletireb ilecek kay yapabiliyorm u.
D on Ju an ayrca, v elinim etinin undan em in o lduunu
syledi -ki o da tam am y la ona k atlyordu- erk e dn aln r
ken, eski b y c, n ag u a ln birleim noktasn, n ag u aln k o z a
sndaki d o stla o rtak y aylm larn vurgulam ak zere kaydrrm . S onra o, o k ad a r zam an derinden cansz kalm , b ird en
bire ba lan m y ay lm larn rettii byk erke sarsntsn
kullanrm .
im izde can sz y aylm larda, kilitli d u ran erk en in m u a z
zam b ir k u v v eti ve h esap lan m az bir ufku varm . E e r gnlk
yaam d n y asn d a, insann kozasndaki klflan m y ay lm
246
TEN GELEN ATE
larn on d a b irinin bile alglam a v e ey lem lem ed e kullanlan

ba lan rn olduunu dnrsek, bu m u azzam kuvvetin
ufk u n u aa yukar saptayabilirm iiz.
l m an n da olan, tm bu erkenin bi anda serbest b ra
k lm asd r, diyerek devam etti. Y aayan v arlk lar o anda en
k av ran am az k u v v etle srklenirler. A ralklar k ran yuvarla
n k u v v eti deildir, nk o k u v v et hibi zam an kozann ii
ne girm ez; y aln zca onu patlatr. O nlar srkleyen tm bi y a
am b o y u n ca cansz kalm yaylm larn, b ird en b ire ba lan
m asn d an k an kuvvettir. B u k ad ar dev bi k u v v etin aralktan
k am ak d n d a k yoktur.
E ski b y cnn bu erkeyi szdrm ann yolunu bulduunu
ekledi. N ag u aln kozas iindeki snrl v e ok belirgin bir
can sz y ay lm lar tayfn balayarak, eski grc snrl fakat
d ev asa b ir sallanty aktrm .
B u erkeyi kendi v cuduna nasl alyor sen ce? diye sor
dum .
N ag u aln araln a tlatarak , diye yantlad. N agualn
birleim n o k tasn aralk b iraz alana dek oynatyor. Yeni
b alanm y ay lm larn erkesi o aralk tan aa k n ca kendi
aral n a alyor.
O eski g rc b unlar neden y ap y o r? d iye sordum .
B an a sorarsan kram ad bi k sr d ngye yakalanm
v az iy e tte , diye yantlad. O nunla anlatk. O bunu tutm ak
iin elin d en geleni yapyor, biz de yle. O nu yarglayanlayz,
am a y o lu n u n onu zgrle u latrm ayacan biliyoruz.
H em duru m u n un, h em de durum unu deitirem eyecein
farknda, k en d i yaratt bi durum un tutsa o. Tek yapa
b ilece i do sta b en z er varolu eklini olab ild i in ce uzatm ak.'
16
nsan K alb
le y em e in d en sonra, don J u a n la k o n um ak iin oturduk.
H erh an g i b ir giri yapm adan do ru d an sze girdi. A k lam a
larn n so n u n a g eldiim izi bildirdi. B enim le, zenle tm ay
rn tlarn a v arn cay a dek eski g r c lerin k efetti i btn fa r
k n d alk g erek lerini tarttn syledi. im di yeni g r c
lerin o nlar d zenledii dizgeyi b ildiim i vurgulad. A k la
m alarn n son o turum larnda birleim noktam z o y n atm am
za yard m c olan iki gcn ayrntl dkm n yapm : y er
yz n n deste i ve yuvarlan kuvveti. Yeni gr c ler tara
fn d an ilenm i iz srm e, n iyet v e rya g rm e isim li
teknik ile b u n larn birleim n o k tasn n oynam as zerindeki
etk ilerin i de aklam t.
im di, fark n d alk ustalam as aklam alarn bitirm eden
248
TEN GELEN ATE
nce tek y ap lm as g erek en , diye srdrd, alg engelini

k endi k en d in e ykm abilm en. B irleim nok tan k im senin y ar
dm o lm ad an o y natm an ve baka bi byk y ay lm lar band
y ak alam an gerek.
B unu yapm azsan, tm rendiklerin sadece lafta kalr.
Ve s zc k ler de be p ara etm ez.
B irleim n o k tas alldk yerinden u zak lar v e b elirli d e
rinlie eriirse, b ir engeli ykarak ken d i yay lm lar ba lam a
y etisine g eici olarak engel olurm u. B unu algsal b oluk ola
rak d eneyim lerm iiz. E ski grcler bu ana, ne zam an y ay
lm ba lan lar duraklasa bir sis k m esi g rnd iin, sis
duvar derm i.
O nunla u ram ann yolu olduunu syledi. K uram sal
olarak, alg en g eli gibi kabul edilebilir; tm bed en in sk bir
k ad yrtm as gibi h issed ileb ilir ya da sis duvar olarak g
rlebilirm i.
D on Ju an b ana, m ezliim srasnda alg engelini g r
m em iin saysz k ereler yol gsterm iti. lk nceleri sis d u
var fikrini sevm itim . D on Ju an beni eski gr c lerin de onu
yle g rm eyi tercih ettikleri k o n u su n d a uyarm t. O nu sis
duvar o larak g rm enin byk rah atlk ve kolaylk sa lam a
sna ram en ayn zam anda k av ran lm az b ir eyi, k aran lk ve
nceden sezilen bir eye evirm ek gibi vahim b ir tehlikesi o l
duunu syledi. B u n ed en le onun nerisi, k av ran lm az ey
leri k av ran lm az b rak m ak ve onlar ilk dikkat kay tlarn n
bir p aras haline getirm em ekti.
Sis d uvarn grm enin k sa sren rah atlatc hissinden
sonra, don J u a n n gei dnem inin k av ran lm az b ir kuram
o larak tu tu lm as fik rin e katldm , fakat geen o zam an n ar
dndan fark n d al m n sabitlenm esini krm am artk o la n a k
szd. N e zam an alg engelini ykm ak du ru m u n d a k alsam sis
duvarn gryordum .
G em ite, b ir defasnda, don Ju an ve G e n a ro ya, sis d u
var y erine b ak a b ir ey grm eyi istem em e ra m en bunu
d e itirem ed i im d en ikayet etm itim . D on Juan bunun, ar-
NSAN KALIBI
249
pik fikirli v e nalet o lduum dan an lalab ilir olduunu, b en ve

onun bu yn d en farkl olduum uzu sylem iti. O, en akrak
ve uyg u lam acy d , insann k ay t ettik lerin e tapm yordu. D i
er y andan, ben k aytlarm frlatp atm aya istekli olm adm
gibi, so n u ta ar, fesat ve uy g u lam a yoksunuydum . Sert
eletirisi b en i ok edip, zd; kederlendim . D on Juan ve G e
naro y an ak larn d an yalar akana k ad a r gldler.
G enaro, tm bu nlardan baka kinci ve im an l a d a m e
yilli olduum u syledi. O kad ar g ld ler ki, sonunda k en d i
m i o n lara k atlm ak zorunda hissettim .
D on Juan, d i er dnyalar b irletirm e altrm alarnn
b irleim n o k tasn n kay n d a deneyim k azan m asn salad
n sylem iti. B u n a ram en, h er zam an b irleim noktam
alldk yerin d en oynatm ak iin ilk d estei nasl alacam
m erak etm itim . G em ite bunu sorg u lad m zam anlar, b a
lan h er ey le ilgili g olduundan b irleim noktasn o y n a
tan eyin n iyet o ld uuna iaret etm iti.
O na tek rar b u n u sordum .
im di bunu y antlayabilecek d u ru m d asn , dedi. B irle
im no k tasn a destek veren fa rk n d a l a ustalam adr. So
nuta, b izim le alakal p ek bi ey yok; esasn d a biz belirli k o
n u m d a sab itlen m i birleim n o ktalarndan bak a bi ey d e i
liz. H em d m anm z, hem de ayn zam an d a do stu m u z i
syleim iz, kay tlarm z. B i sava ol; i syleini kes; k ay t
larn yapp, bi k en ara at. Yeni grcler, tastam am kay tlar
yapp sonra o n lara glerler. K ayt olm azsa b irleim noktas
serbest kalr.
D on Juan, k ay d m zn en dayankl yan larn d an biri olan
Tanr fik rim izd en olduka fazla sz ettiini anm satt. Bu
yan, b irleim nok tam z orijinal yerine b a lay an k u v v etli bir
y ap trc gibiym i. E er baka b yk y ay lm la r b andyla
b ak a bir g erek d nya birletireceksem , zorunlu b ir adm
atp birleim n o k tam tm balarndan k o p arm am gerekirm i.
B u adm , in sann kalbn g rm ektir," dedi. B unu b u
gn y ard m alm ad an yapm ak zo ru n d asn .
250
TEN GELEN ATE

n sann kalb n e d ir? diye sordum .
Bi ok k ez onu grm ene yardm c o ld u m , diye y an t

lad. N ed en sz ettiim i b iliy o rsu n .
N eden sz ettiini bilm ediim i s y lem ek ten kandm .
nsann k alb n grdn diyorsa yleydi, fa k at n ey e b en z ed i
iyle ilgili h ib ir fikrim yoktu.
A k lm dan n e getiini biliyordu. A n lay a n b ir glle b a
kp yav aa b an b ir o yana b ir bu yana sallad.
nsan k alb , organik yaam n b yk band iin d e d ev a
sa bi y ay lm lar dem etidir, dedi. D e m e t sadece insann k o
zasnda gr leb ildiinden, ona insann k alb denm itir.
nsan k alb , grclerin k en d ileri iin bi teh lik e o lm a
dan g rebildii K artal yaylm lar p arasd r.
T ekrar k o n u m ay a balam adan n ce u zu n b ir ara verdi.
A lg en g elini ykm ak, fa rk n d a l a u stalam ad ak i son
g revdir, dedi. B irleim noktan bu k o n u m a o y natm ak iin
yeterince erk e toplam an lazm . Bi yen id en canlanm a y o lcu lu
u yap! N e y ap tn an m sa!
nsan k alb n n ne olduunu an m sam ay a alp, b ec ere
m edim . B ir sre sonra gerek b ir k zg n l a dnen strap
dolu bir hay al krkl hissettim . K endim e, don J u a n a, h e r
k ese kzp kp ryordum .
D on Ju an fkem den etkilenm em iti. G ay et ciddi, fkenin,
birleim n o k tasn n em ir zerine o y n am asn n duraklam asna
doal b ir tepki olduunu syledi.
B u yruun K a rta ln buy ru u n a d nm esi k u ra ln u y
gu lay ab ilen e k ad a r zam an gem esi la z m , dedi. N iy e t gi
zinin esas budur. B u arada, en kt zam an d a d ahi sklp k z
m am a b u y ru u n u ver. B u buyru u n duyulup, K a rta ln b u y
ruuym u gibi itaat ed ilm esi ok yava b i ilem dir.
B irleim n o k tasn n alldk kon u m u y la, alg engelinin
n ered ey se k en d in i gsterdiine hi phe o lm ayan no k ta ara
snda l lem ez b ir farkndalk alan o lduunu da syledi. Bu
n ered ey se alg en g elin in grnd noktaym . B u l le
m ez alanda sav alar akla hayale geleb ilecek h er ktln
NSAN KALIBI
251
tu zana derm i. B eni, evreyi iyi k o laa n etm em ve n asl

sa k an lm az o larak bir sefer y ak alan aca m bozgun hissine
kar gvenim i k aybetm em em k o n u su n d a uyard.
Yeni grcler, y ollarna sabrszlk, um utsuzluk, k z
g n lk ya da k ed er ktnda ok b asit bi eylem nerirler, di
ye srdrd. S av alarn gzlerini y u v arlam asn nerirler.
H erhangi bi yne doru olabilir; b en saat ynnde evirm eyi
yelerim .
G zn devinim i, birleim noktasn anlk olarak y erin
den oynatr. B u d evinim seni rahatlatacak. B u, gerek niyet
u stal n n yerine k u llan lr.
N iyet h ak k n d a daha fazla ey sylem ek iin zam an
o lm ad n d an yakndm .
Bi gn hep si yeniden aklna g elec ek , diyerek gven
v erdi bana. B i ey dierini tetikleyecek. B i anahtar szck
ve h er ey orap sk gibi ark asn d an g elec ek .
S onra tek rar insan k alb tartm asn a dnd. O nu k im se
nin yardm olm adan, kendi b am a g rm en in nem li bir
adm o lduunu nk hep im izin zg r kalm ad an nce k rl
m as gerek en b elirli fik irlerim izin olduunu; bilinem eyeni
g rm ek iin b ilin m ey en e yolculuk y apan bir grcnn k u
su rsu z bir v arlk d u ru m u n d a olm as g erek ti in i syledi.
B an a gz k rp p, k u su rsu z b ir varlk d u ru m unda olm ak
iin k iin in ussal san ve ussal k o rk u lard an uzak olm as g e
rek ti in i syledi. U ssal san ve ussal k o rk u larm n ikisinin de,
o anda insan k albn grdm an m sam am salayacak
y ay lm lara y en id en ba lan m am en g elled i in i belirtti. B eni
g eveyip, b irleim noktam k aydrm ak zere tevik etti. T ek
rar tek rar kalb y en id en g rm eden nce, onu nceden g r
dm an m sam am n, g erekten n em li olduunu anm
satt. Ve bu d urum zam an g erekten az olduundan, benim
alldk y av al m iin hi de u ygun deildi.
G zlerim i n erd i i gibi oynattm . N ered ey se h em en ra
hatszlm u n u ttu m v e ani b ir bellek ay d n lan m asy la insan
kalbn g rdm anm sadm . B u y lla r nce, o k anm sa-
252
TEN GELEN ATE
n ab ilir b ir vesileyle olm utu; nk don Juan b en im g e le n e k

sel K ato lik yetitirili grm e k y asla hi d u y m ad m k a
dar gn ah k ar yorum lar yapm t.
H er ey S onora l nn etek lerin d e y rrken y ap t
m z sradan b ir sohbet srasnda balam t. B ana re tile riy
le yap tk larn n ne anlam a geldiini aklyordu. D in len m ek
iin durduk ve b yk b ir k ay a parasn a oturduk. B ana re
tim usuln aklam aya devam etti ve bu da beni yznc
kez bunun h ak k n d a n eler h issetti im i sayp d km eyi d e n e
m eye yreklendirdi. B unu tek ra r duym ak istem ed i i aikard.
F ark n d alk d zeyim i deitirdi v e b an a e er in san kalb n
g r rsem yapt h er eyi anlayacam ve ikim izi de sen e
lerce srecek zahm etten k u rtaraca m syledi.
nsan k alb n n ne olduu h ak k n d a ayrntl bir ak lam a
yapt. O ndan, K a rta ln yaylm lar olarak deil de, in san lk
niteliklerini b iy o lojik m ad d ed en biim siz bir dam la zerin e
dam g alay an b ir erke rnei olarak sz etti. E n azndan ben,
m ek an ik b ir k arlatrm a ku llan d tan m d an sonra, konu y u
byle anladm . B unun sanki seri retim b an d n d an ona gelen
insanlar, du rm akszn d am g alay an d ev asa b ir m h r gibi ol
duunu syledi. lem i iki elin in ayasn b y k b ir gle b ir
araya getirip, b ir insann, m h r kalb n n iki yarsn b irb iri
ne arpp k albn kartm gibi ok canl bir ekilde ca n la n
drd.
H er cinsin k en d in e has bir k alb olduunu v e ilem le k a
lptan k an h er cinsin h er b irey in in ken d i trne ait ze llik
ler g sterdiini de syledi.
S onra insann k alb h ak k n d a ar rah atsz edici b ir a k
lam a y apm aya giriti. D n y am zn gizem cileriyle eski g r
c lerin in tek b ir o rtak yan o lduunu syledi, -insann k a l
bn greb ilm iler fak at ne o lduunu anlayam am lar. G ize m
ciler, a lar boyunca, bize deney im lerin in dokunakl y k le
rini anlatm lar. A m a bu ykler, ne k ad ar gzel o lu rlarsa o l
sunlar, insan k alb n n h e r eye kadir, h er eyi b ilen b ir y a ra
tc olm as gibi adi ve m itsiz b ir yanltan m u starip m iler ve
eski g r c lerin yorum u olan insan kalbnn dost b ir tin, bir
NSAN KALIBI
253
insan k o ru y u cu su olm as da o denli h atalym .

Yeni g rclerse, insan k albn grp, ne olduunu an
layacak k ad a r saduyulu kim selerm i. A n lad k lar insan k a
lb n n b ir y aratc olm ayp, d n eb ild i im iz h atta ak lm
zn alm ayaca h er eit insans sfattan olum u bir rnek
olduuym u. K alp, bizi hibir eyden yarattndan, kendi
im ge ve b en zerli iy le yaptndan deil biz onun bizi d am g a
lad ey old u um uzdan, Tanrm zm . D on J u a n n fikrince,
insan k alb k arsn d a secdeye durm am z, k ib ir ve insani zm erk ezcilik ten b ak a b ir ey deilm i.
D on J u a n n aklam asn du y d u u m d a ok en d ielen
dim . H er ne k ad a r kendim i din d ar b ir K ato lik saym asam da,
im an szca an latm ak istedikleri b eni ok etm iti. N azike onu
d inlem em e ram en, gnahkar yarglarna ara verip konuyu
d e itirm esi iin sabrszlanyordum . A m a fikrini acm aszca
o rtaya koydu. S on u n d a onun szn kesip ona T a n n nn v ar
lna in an d m syledim .
B u n a in an m am n, inan ve b u n a benzer, ikinci el h k m
l l k lerd en k ay naklanan, hibir yere v arm ay an eylere d a
yandn; T an rnn varlna in an m am n herkes gibi k u lak
tan d olm a d ay anaklar olduunu ve g rm e ey lem in i ierm e
diini syledi.
G reb ilsem bile, gizem cilerin y ap tk lary la ayn yarg h a
tasn y ap m ak tan k u rtulam ayacam syledi. nsan k albn
gren h erh an g i b ir kim se oto m atik m an onun Tanr olduunu
sanrm .
B u m istik deneyim , bir g rm e frsat, b ir defaya m ahsus
i o larak ad lan d rlp nem siz o larak addedilebilirdi nk
birleim n o k tasn n geliigzel b ir dev in im in d en k ay n a k la n
yordu. Yeni g r c lerin aslnda bu k o n u d a h akkyla b ir yarg
ileri srecek tek k im seler olduunu n k o nlarn ans eseri
g rm eyi b ir k en a ra brakp, insan kalb n istedikleri zam an
grm e yetisin e ulatklarn iddia etti.
B u n ed enle, b izim Tanr dediim iz eyin erki olm ayan,
statik b ir in san lk prototipi olduunu g rm ler. nsan kalb
254
TEN GELEN ATE
h ib ir artta b izim adm za m dahale edip, bize yardm c o l

m az, y an llarm z cezalandram az ya da bizi d llen d ire
m ezm i. B iz b asite onun m hrnn rn; onun im g esiy m i
iz. n san kalb aynen adnn ifade ettii gibi b ir rnek, bir
biim , in san d ed i im iz belirgin, lifik tr unsuru bir araya
to p lay an b ir d k m e kalbym .
S y led i i b an a byk bir sknt verm iti . F ak at o, iten
strab m a ald rm y o r grnyordu. B eni ans eseri g re n le
rin affedilm ez suu dedii, yerine k o n u lm az erk em izi h e rh a n
gi b ir iim ize yaram ayan, erki olm ayan b ir eye o d ak lam a
m z k o n u su n d a kzd rm ay a devam etti. O k o n u tu k a fkem
artt. Tam k zg n l m ona baracak k ad a r arttnda, beni
daha da derin b ir farkndalk d u rum una geirdi. S a yanm a,
k ala k em i im le gs kafesim arasna vurdu. Bu vurula,
hav ad a s zlp p arla y an a, bu en barl ve enfes g z e l
likteki effaf k ay n a n iine utum . B u k, ev rem d ek i k a
ran lktan k o ru y an b ir lim an, bir vahayd.
N esn el bak am dan, bu llm ez b ir zam an b o
y u n ca grdm . G r n t n n ihtiam syleyebileceim her
eyin tesin d ey di fak at yine de onu bu k ad a r gzel yapan e
yin ne old u u n u kartam yordum . Sonra, gzelli in in u y u m
dan, bar ve d in g in lik duyum undan, sonuca varm o lm ak
tan g v ende o lm ak tan kaynakland fikri geliip byd
iim de. K en d im i h er n efeste sessizlik ve ferah lam a alp verir
h issettim . N e h arik a b ir yeterlik hissi! B ir kuku krnts d u y
m ad an h er eyin k aynayla, T an ryla yz yze geldiim i an
ladm . Ve T an rnn b en i sevdiini anladm . Tanr sevgi v e b a
lanm ayd. Ik beni ykad ve arnm , yeni dom u gibi
hissettim . D en etlen m ez biim de, o u n lu k la ken d im iin a
ladm . G z alc n grnts beni deersiz, kt, irkin
h issettirm iti.
B irden don J u a n n sesini duydum kulam da. K albn
tesin e g itm em gerektiini, kalbn sadece b ir sahne o ld u u
nu, b ilin m ey en e y o lcu lu k edenlere geici bar ve skunet
v eren asln d a verim siz, deim eyen bir m ola n o k tas o l
duunu syledi. Ayn zam anda hem aynann kendi, hem de
NSAN KALIBI
255
ay n ad a y an syan dz b ir im geydi. Ve im ge, insann im gesiydi.

D o n J u a n n s ylediklerine itenlikle gcenm itim ; im an
sz, g n ah k ar szlerine kar isyan ettim . O n a ekip g itm esi
ni s y lem ek istedim am a g rm em in b alayc erkini k ram a
dm . Y akalanm tm . D on Juan nasl duyum sadm da, ne
s y lem ek istediim i de tam olarak b ilir gibiydi.
N ag u ala ekip gitm esini s y ley em e zsin , dedi k u la
m a. G rm en i salayan nagual. N a g u aln teknii, nagualn
erki. N ag u al k lav u zu n .
O zam an k u la m daki sese dair b ir eyin ayrdna vardm .
O nun sesi gibi gelm esine ram en don J u a n n deildi. Ayrca,
ses haklyd. Bu g rm eyi salayan nagual Juan M a tu stu.
O nun teknii ve erki T an ry g rm em i salyordu. Tanr o l
m adn, insan kalb olduunu sylyordu; hakl olduunu
biliy o rd u m . N e v ar ki bunu kab u l edem iyordum , k zg n lk ya
da in atlk tan deil de, sadece n m d e duran ilahiyata d u y
duum sad ak at ve sevgim den.
I a iim den gelen en fazla tutkuyla, dikkatle bakarken
k yo u n lat ve b ir adam grdm . K arizm a, sevgi, anlay,
itenlik, do ru lu k y ayan parlak b ir adam . yi olan h er eyin
to p lanp b ir araya g etirildii bir adam .
B u adam g rd m de hissettiim iddetli arzu hayatm
b o y u n ca du y d u u m h er eyden teydi. D izlerim in st n e d
p, T an rnn kiiletirilm i haline tapm ak istedim , fakat don
Ju an araya girdi v e sol st gsm e, k p r c k k em i im in y a
k n n a k t diye vurdu ve T an rnn grntsn kaybettim .
H ayal krk l hissiyle, vicdan azab, kvan, k esin lik ve
kuk u k arm y la k alakalm tm . D on Juan benim le alay etti.
B enim d in d ar ve dikkatsiz olduum u ve m thi b ir p ap az o la
b ilece im i syledi; T an ry g rm e ansna erim i tinsel bir
lid er bile say lab ileceim i syledi. B eni, aka yollu, v aaz v er
m eye ve g rd m herkese an latm ay a tevik etti.
G r n te ok ilgili am a sradan b ir biim de soru gibi de
olan b ir yorum yapt.
256
TEN GELEN ATE
Ya o ad am ? diye sordu. T an rnn eril olduunu u n u t

m ay asn .
B yk b ir duruluk haline girerken, iim de betim lenm ez,
en gin b ir ey dom aya balad.
ok ho, di m i? diye ekledi don Juan glerek. Tanr bir
erkek. A m an ne ferah lam a!
D o n J u a n a ne anm sadm nak lettik ten sonra, b an a fe
na halde tu h a f gelen b ir eyi sordum . nsan yapsn g rm ek
iin, belli k i b irleim noktam n k ayn salam tm . H islerim in ve aym alarm n canll bana b yk b ir y ararszlk h is
si verm iti. O anda h issettiim ve y ap t m h er eyi u anda
h issediyordum . O na, bu k ad a r ak anlam o lm am a ram en
nasl olup da tam am en unutabildiim i sordum . S anki, g e
m ite n e k ad ar ilerlem i olursam olaym , olan h ib ir eyin
nem i olm am gibi en batan b alam am gerekiyordu.
Bu y aln zca duygusal bi izlen im dedi. T am am en y an
l anlam a. Y llarca nce yaptn h er neyse k u llan lm ay an bi
yaylm iinde, klflanm duruyor. rnein, insan kalbm
g rm en i sa ladm o gn ben tam am en yanl bi anlam ada
bulundum . O nu grdnde anlayabileceini sandm . B enim
am dan bu tam am y la yanl an lam a y d .
D on Ju an h er zam an kendisini yava an layan biri say m
t. nancn sn ayabilecei bir ans olm am t, nk b az a la
b ilece i b ir ey yoktu. B en o rtaya kp, o retm en o ld u u n
da - ki bu onun iin tam am en yeni b ir eydi - anlam ay h z
lan d rm an n b ir yolu olm adn ve birleim n o ktasn y erin
den skm enin de y eterli olm adn fark etm iti. O b u n u n y e
terli o lacan dnrm . K sa zam an d a birleim noktas
n o rm ald e r y alarda, allm adk u zak lk lara k ay d n d an ne
zam an tetik len m i b ir kay yaasak bunu h em en telafi e t
m ekte u zm an lam olduum uzu anlam . K en d im izi s rek
li yeniden d en g eliy o r v e faaliyete bize h ib ir ey olm am g i
bi devam ed iy orm uuz.
Yeni g r c lerin k arsam alarn n deeri b ir k im se, b a
k a b irinin birleim noktasn oynatm ay denem eden o kadar
NSAN KALIBI
257
aka anlalm yorm u. Yeni grcler, bu yandan b ak ld

n d a birleim noktasnn yeni k o n u m u n d a deim ezliini
sa lam latrm a abasnn sayldn sylerm i. B unu k o n u
u lm ay a d e er tek retim usulu saym lar. Ve onlar bunun
yava yava, k ap lum baa h zn d a ilerley erek uygulanm as
gereken uzun b ir ilem olduunu biliyorlarm .
D on Ju an yeni gr c lerin n erisiy le uyum iinde,
m ezli im in b alarn d a erk bitkileri ku llan d n syledi. O n
lar, deneyim le ve grerek erk b itk ilerin in birleim noktasn
olaan y erleim in in ok u zak larn a oynattn biliyorlarm .
E rk bitkilerinin, b irleim no k tas zerin d e etkisi ryalarn e t
k isin e old u k a benzerm i: r y alar onu oynatrm ; fakat erk
bitkileriyle kay d aha byk ve d ah a iinde kaybolunan b o
yu tta olurm u. S onra retm en, byle bir kay n zihin k a r
tran etk ilerin i dnya algsnn h ib ir zam an nihai o lam ay aca
zannn salam latrm ak iin kullanrm .
O zam an, insan k albn yllar bo y u n ca be sefer daha
grdm anm sadm . H er seferinde onun hakknda daha
az tutkulu oluyordum . Yine de h ib ir zam an T an ry eril o la
rak grdm gereini zerim den atam adm . S onunda b e
nim iin Tanr o lm aktan kp insan k alb oldu, fakat don Jua n n syledikleri yznden deil de, eril b ir Tanr sav u n u la
m az hale geldiinden. O zam an don J u a n m o k onudaki ifa
desini anlayabildim . O szler hi de im ansz ya d a g n ah k ar
deildi; gnlk d nya ierii iinde sylem em iti onlar. Ye
ni g r c lerin insan k albn istedikleri k ad a r sk g reb ilm ek
le farkl o lduklarn s ylem ekte haklyd. A m a benim iin d a
h a d a nem li olan onlarn ne g rd klerin i in celeyecek kad ar
saduyu sahibi olm alaryd.
O na n eden insan k albn h er zam an eril olarak g rd
m sordum . B unun birleim n oktam n o zam an lar yeni k o n u
m u n a yapk kalacak k ad ar d eim ez o lam adndan ve y a
n a doru, insan n b an d n a k ay d n d an olduunu syledi.
B u, alg en g elin i sis duvar olarak grm e durum uyla ay n y
d. B irleim n o k tasn yana doru oynatan neredeyse k a n l
m az bir arzu, anlalm az olan bize en tandk olan terim lerle
258
TEN GELEN ATE
d n t rm ek gerekliliiym i: engel bir d u v ar ve insan kalb

da in san d an b ak a bir ey olam azm . B en kad n o lsaym m ,
k alb k adn o larak greceim i dnyordu.
D on Ju an sonra kalkp, kentte b ir gezinti y ap m am zn za
m an geldiini, insan k albn in san lar arasn d a g rm em g e
rektiini syledi. S essizce k en t m erk ezin e yr d k am a d a
h a o raya v arm adan, nne geilm ez b ir erke dalg asy la so k a
n d i er yanna, ehir dna k o m ay a baladm . B ir k prye
geldim ve insan kalbn gz alc, scak, k eh rib a r rengi bir
k o larak tam orada beni beklerm i gibi grdm .
D in d arlk tan deil de, aknln fiziksel tepkisi olarak
dizlerim in stne dtm . nsan kalb n n grnts h er z a
m an k in d en d ah a artcyd. H ib ir k ib ir duym adan, onu ilk
k ez grd m den bu yana devasa b ir d e iim d en g etiim i
hissettim . N e v ar ki, grdm v e ren d i im h er ey g zle
rim in n n d eki bu tansa d ah a byk, daha esasl b ir h a y
ran lk u yandrm t.
lk nce insan kalb kp r n n stndeydi, sonra g zleri
m i yeniden o d ak lay n ca insan k alb n n yukar aa y ay la
rak so n suzlua uzandn grdm', k p r k u m bir kabuk,
so n suzlua d oru oturtulm u m inicik bir taslakt... Ve ev
rem de devinen, b an a arsz, m erakl n azarlarla b ak an m in n a
ck insan fig rleri de. O anda son derece y aralan ab ilir o lm a
m a ra m en o nlardan kopm utum . n san k alb n n beni k o ru
yacak ya da esirgeyecek erki yoktu, yine de onu snr tanm az
b ir tu tk u y la seviyordum .
L_te o zam an don J u a n n b an a defalarca tek rarlad bir
eyi, g erek akn b ir yatrm o lam ayacan an lad m .,Z evkIe
insan .k alb n n ua olarak kalrdm , b an a v erebilecekleri
iin deil, o n a kar duyduum k atk sz aktan dolay.
B ir eyin beni ekip uzaklatrdn d uyum sadm ve h u
zu ru n d an k ay b o lm ad an insan k alb n a b ir yem in bardm ,
fak at ne dem ek istediim i tam syleyem eden bir ey b eni s
y rp gtrd. B irdenbire kendim i k p r d e diz km , bir
grup k y l y b an a bak p glerken buldum .
NSAN KALIBI
259
D on Ju an y anm a gelip k alk m am a y ardm etti ve benim le

eve yrd.
nsan kalbn grm enin iki yolu v a r, diye balad don
Juan oturur oturm az. O nu insan olarak da, k olarak da g
rebilirsin. B u b irleim nok tasn n k ay n a baldr. K ay y a
n a doruysa, kalp insandr; kay insann bandnn o rta k s
m n d ay sa kalp ktr. B ugn yap t n n tek deeri birleim
n o k tasnn orta blm de kaym o lm as.
nsan kalbn grdm z k o num un rya gren beden
ve alg en g elin in grnd y ere ok yakn olduunu s y le
di. Bu yzden yeni grcler insan k alb n n grlm esi ve an
lalm asn neriyorlarm .
nsan k alb n n n e olduunu an lad n a em in m isin ? di
ye sordu b ana glm seyerek.
Seni tem in ederim don Juan, insan kalb n n ne old u u
nun tam am en fa rk n d ay m , dedim .
K prye v ardm da insan k alb n a sam alk lar b a rd
n d u y d u m ,dedi en m uzip glm sem esiyle.
D eersiz b ir efendiye tapnan, deersiz bir uak gibi h is
settiim i syledim ve yine de k atk sz akla duygulanm ,
lm sz sevgi sz verm itim .
T m b u n lar o k am atal bulup nefesi kesilen e dek g l
d.
D e ersiz bi uan, d e ersiz bi efendiye v erdii sz d e
ersizd ir, d eyip tek rar k ah k ah alara bouldu.
D urum um u savunm ak istem edim . nsan k alb n a akm ,
k arl n d a dl beklem e dncesi o lm adan verilm iti. Ver
diim szn de ersiz olm asnn, b enim iin nem i yoktu.
17
R ya G ren B edenin Yolculuu
D on Ju an bana, ik im izin son k ez O axaca kentine g id ece im i
zi syledi. B ir daha orad a b erab er olm ayacam z kesin b ir
aklkla belirtti. B elki hisleri o yere geri d nebilirm i, fakat
tm varl asla.
D on Ju an , O a x a c a dayken rengi solm u duvarlar, uzak
d a larn ekilleri, krlm beto n d ak i desenler, insan yzleri
gibi sradan, alelade eylere bakarak saatler geirdi. S onra
ehrin m erk e zin e g ittik ve o istediinde h er zam an bo olan
en sevdii b an k a oturduk.
K en ttek i u zu n yr y m z srasnda kendim i kederli ve
suratsz b ir h ale so k m ay a h azrlam tm , am a bunu b ec ere m e
dim . G id iiy le ilgili enlikli b ir yan vard. B unu, m utlak z
RYA GREN BEDENN YOLCULUU
261
grl n d en etlenem eyen gayreti olarak aklam t.

zgrlk, bulac bi hastalk gibidir, dedi. nsandan
insana bular; taycs kusursuz bi nagualdr. nsanlar b u
nu takdir ed em ey eb ilir ve bu zg r olm ak istem ediklerindendir. zg rl k korkutucudur. B unu anm sa. A m a bizim iin
yle deil. B en tm hayatm bo y u n ca kendim i buna h azrla
dm . Ve sen de yle o lacak sn .
T ekrar tekrar, bu olduum n o k tad a h ib ir m antksal tah
m inin ey lem lerim i blm em esi gerektiini syledi. R ya g
ren beden ve alg engelinin, birleim noktasnn konum lar
o lduunu ve bu b ilfin in grcler iin, u y g ar insan iin o k u
m ak, y azm ak n e denli hayati nem tay o rsa o denli nem li
old u u n u syledi. kisi de y llar sren ura sonunda k az an
lan baarlarm .
u anda, sen in iin birleim nok tan n bu ko n u m a ulap,
rya gren b ed en in i yaratt zam an anm sam ak ok n em
li, dedi b u n u olabildiince vurgulayarak.
S onra gl m sedi ve zam ann ar ksa olduunu belirtti;
rya gren b ed enim in ana yolculuu, birleim noktam b a
ka b ir d n y a birletirm ek zere alg en g elin i kracak konum a
getirecekm i.
R ya g ren beden deiik isim lerle bilinir, dedi uzun
bir arad an sonra. B enim en sevdiim isim , dieri. B u terim ,
tad tm ruh haliyle b erab er eski grclere ait. B en ruh
h allerin e ald rm y o ru m am a terim lerini sevdiim i kab u l et
m em gerekir; D ieri. G izem li ve yasak bir isim . A yn eski
g r c ler gibi, b ana karanln ve glgelerin hissini veriyor.
E ski grcler, d ieri h er zam an r zg ara sarnm gelir, d er
ler.
Y llar b o y u n ca don Juan ve topluluundaki y an d a la n ,
ayn anda iki y erde olabilm e yoluyla algsal ikilik tr bir
ey d en ey im ley eb ilece im izi fark etm em iin uram lard.
D on Ju an k o n uurken, sanki ilk nce sadece h ak k n d a bir
eyler du y d u u m , ok derinlerde unutulm u bir eyi an m sa
m aya baladm . S onra, adm adm bu deneyim i k en d im in ya-
262
TEN GELEN ATE
adm n fark n a vardm .

Ayn an d a iki yerde olm utum . B u, bir gece K u zey M ek
sika d a larn d a olm utu. B tn gn don JuanT a bitki to p la
m tm . G ece iin durm utuk ve ben n ered ey se yorgunluktan
u y u y a k alac ak k en birden ani bir r zg ar km ve G enaro, k a
ran lk tan tam nm e frlam ve neredeyse ko rk u d an lm em e
n eden olm utu.
lk d n cem , kuku olm utu. G e n a ro nun btn gn a
llard a saklanp, dehetengiz gsterisini y ap m adan nce k a
ran l n b asm asn b eklediine inanm tm . C aka satarak e v
red e d o lan m asn a bakarken o gece onda gerekten garip bir
ey o ld u u n u fark ettim . B ariz, gerek b ir eydi, ne v ar ki tam
o larak k artam yordum .
B en im le d alga geip eliyle eek akas yapt, m an t m a
m ey d an o k u y an ey lem ler sergiledi. aknlkla don J u a n n
lg n lar gibi g lm esine katlandm . Z am an n doru olduu
k an sn a varnca, beni ileri farkndala kaydrd ve bir an iin
don Juan ve G e n a ro yu iki k dam las olarak grebildim .
G enaro o la an farkndalm da bildiim kanl-canl don G e
naro deil de r ya gren bedeniydi. B unu syleyebiliyorum
nk onu y erd en yksekte, bir ate topu olarak grm tm .
D on Ju an gibi k k salm deildi. Sanki G enaro b ir k
dam las o larak h avaya kalkm ak zereydi, im diden havada,
yerden b ir m etre k ad a r yksekte, frlam ay a hazrd.
O gece yap tm ve olay to p arlam ay a b aladka b an a
bird en ak olan b ak a b ir ey de, birleim noktam k ay d r
m ak iin g zlerim i hareket ettirm em gerektiini otom atikm an b ilm em di. N iyetim sayesinde, G e n a ro yu bir k d a m
las y a d a garip, bilinm eyen, tu h af biri olarak grm em i sa
layan yay lm lar balayabilirdim .
G e n a ro yu tu h a f olarak grdm de, gzlerinde k a ra n
lktaki u u rsu z b ir yaratn gzleri gibi hain bir parlt vard.
A m a yine de ne o lu rsa olsun gzd onlar. O nlar k eh rib ar
rengi k n o k talar olarak grm em itim .
D o n Ju an o gece G e n a ro nun birleim noktam ok d e ri
263
ne k ay d rm am a yardm edeceini, onu taklit edip yapt her

eyi izlem em i syledi. G enaro arka poposunu iyice dar
kartp, p elvisini byk bir gle ne savurdu. B unun m steh
cen bir h arek et olduunu dndm . B unu defalarca tek rarla
yp, dans ed er gibi evrede doland.
D o n Juan ko lum dan drtp G e n a ro yu taklit etm eye te
v ik etti beni ve ben de ettim . kim iz b ir ekilde evrede aza
rak, bu tu h af devinim i sergiledik. B ir sre sonra, bedenim in
bu harek eti k endi kendine, sanki gerekte ben olm adan g er
ek letird i i h issine kapldm . B ed en im le gerek benliim in
ayrl d aha da belirginleti ve sonra b ir an kendim i iki ad a
m n b irb irlerin e m stehcen h arek etler yapt bir olay izler
buldum .
B ylenm i bir ekilde seyrederken, iki adam dan biri ol
d u u m u n fark n a vardm . B unu fark ettiim an bir eyin beni
ek ti in i h issettim ve kendim i G e n a ro yla uyum iinde pelvisim i ileri geri savururken buldum . N eredeyse hem en, don Jua n n yan n d a b aka b ir adam n durup bizi seyrettiini fark e t
tim . R zg ar ev resinde esiyordu. S alarnn hafife d alg alan
dn g rebiliyordum . plakt v e utanm grnyordu.
R zgar, onu k o ru rm u gibi etrafn a dolanm t ya d a belki
tam tersi onu u urup uzak latrm ak ister gibi.
D i er adam n ben o lduum un fa rk n a varm am uzun sr
d. F ark n a v ardm da, hayatm n okunu yaadm . nceden
etkisi l lem ey en bir fiziksel g lifik lerd en y aplm m
gibi beni p aram p ara etti ve tekrar ben olan, G e n a ro yla azp
duran, az ak b an a bakan birine b ak a r buldum kendim i. Ve
ayn zam an d a ben olan, G e n a ro yla m stehcen h arek etler y a
p ark en az ak bana b akan p lak bir adam a bakyordum . O
k ad ar b y k b ir ok yaadm ki harek etlerim in ritm i bozuldu
ve yere dtm .
B u n d an sonra ilk ayrt etti im don J u a n n k alk m am a y ar
dm ettiiydi. G enaro ve d ier ben, plak olan k a y b o lm u
lard.
D on J u a n n bu olay k onum ay red d etti in i de an m s
yordum . G e n a ro nun ikizini, ya da dierini, y aratm akta u z
264
TEN GELEN ATE
m an o lduunu sylem esi ve O nun ik iziy le olaan farkndalm da hi farketm eden uzun g rm elerim olm as dnda
ak lam a yapm ad.
O gece d aha nce yzlerce k ere yapt gibi, G enaro b ir
leim no k tan sol yann ok d erin lerin e k ay d rd , diye yorum
yapt don Ju an ona anm sadm h er eyi n aklettikten sonra.
O nun ylesine bi erki v ar ki senin birleim noktan rya
gren b edenin grnd yere ekebiliyor. R ya gren b e
deninin seni seyrettiini grdn. Ve onun dans bu o y u
nu y ap t.
O na G e n a ro nun m stehcen devinim inin bu iddetli etk i
yi yapn aklam asn istedim .
Sen bi fazilet taslay csn , dedi. G enaro senin, m steh
cen bi h arek et sergilerken hem en o rtay a kan h o n u tsu zlu u
nu ve utan g aln kulland. O rya gren bedende o ld u u n
dan, K a rta ln y aylm larn g recek erki vard; bu fayda sa
yesinde b irleim noktan oynatm ak an tad a keklik say lrd .
G e n a ro nun o gece y apm am a yardm c olduu eylerin
nem siz o lduunu, G e n a ro nun b iro k d efalar birleim n o k
tam oynatp, rya gren beden rettiini am a benim an m
sam am istedii olaylarn b u n lar olm ad n syledi.
B en u y g un y aylm lar y eniden b alayp, g erekten bi
rya g rm e ko n u m u n d a uyandn zam an anm sam an
istiy o ru m , dedi.
im de bir erke p atlam as yaar gibi oldum ve an m sam a
m istedii eyin ne olduunu anladm . Y ine de, belleim i
olayn tam am ze rin d e o daklayam yordum . S adece bir p ar
asn an m sayabiliyordum .
B ir sabah o laan farkn d al m d ay k en don Ju an ve
G e n aro yla yine bu b an k a otu rd u u m u zu anm sadm . D on
G enaro, bird enbire, ayaa kalk m ad an bed en in in banktan
uzaklaacan sylem iti. S ylediinin, o ana kad ar tarttk
larm zn ieriiyle alakas yoktu. B en don J u a n n dzenli,
retici sz ve ey lem lerin e alkndm . B ir ipucu iin don Jua n a dndm , am a o h i hareketsiz, sanki don G enaro ve ben
265
o rad a y o km uuz gibi dosdoru ileri bakyordu.

D o n G enaro d ikkatim i ekm ek iin beni drtt ve ok ra
h atsz ed ici b ir g rntye tank oldum . G e n a ro yu gerekten
m ey d an n d ier y an n d a grdm . B ana gelm em iin iaret
ed iy o rd u . F akat don G e n a ro yu y an m d a o tum p, ayn don
Ju an gibi dosd o ru ileri bakarken de grm tm .
B ir ey sylem ek, aknlm ifade etm ek istedim am a
beni k o n u tu rm ay an b ir k u v v etin etkisindeydim , basiretim
b alanm t. T ekrar parkn d i er y an n d ak i G e n a ro ya b ak
tm . H ala orada, b an n bir iaretiyle ona katlm am istiyor
du.
D u ygusal skntm h er saniye biraz daha artyordu. M i
dem b u lan m ay a b alad ve sonunda b ir tnel grnt olutu ,
beni d o ru d an m ey d an n dier y anndaki G e n a ro ya ynelten
bir tnel. Ve sonra b y k bir m erak y a da bana o anda m erak
gibi g elen b y k bir korku beni onun olduu yere ekti. G er
ek ten h av ad a szlp, bulunduu y ere vardm . B eni d nd
rp, zam an d u lm u asn a, duraan b ir halde bankta oturan
in san gsterdi.
F eci b ir rah atszlk, v cut bo lu u m d ak i btn yum uak
o rg an lar yan y o rm u gibi isel bir kant hissettim v e sonra
tek rar b an k tay d m am a G enaro gitm iti. M eydann d i er y a
n n d an b an a v ed a etm ek iin el sallad ve p azara giden in san
larn arasn a k arp yok oldu.
D on Ju an n eelenm iti. B ana bak p duruyordu. A yaa
k alk p ev rem d e doland. T ekrar oturdu, benim le konuurken
y zn d zgn tutam yordu.
N ed en b yle davrandnn fa rk n a vardm . D on J u a n n
yardm olm adan ileri farkndalk d u ru m u n a girm itim . G e n a
ro, birleim n o k tam n k en d ili in d en oynam asn salam ay
baarm t.
D o n J u a n n cebine vak u rla koyd u u , not d efterim i g
r n ce istem ey erek gldm . leri fark n d alk durum urhu, b a
na insan n ve d n y ann gizem lerinin sonu olm adn g ste r
m ek iin k u llan aca n syledi.
266
TEN GELEN ATE
T m k o n san trasy o n u m u szlerine odakladm . N e v a r ki,

do n Ju an an lam adm bir ey syledi. S ylediini tek ra rla
m asn istedim . ok y um uaka k o n u m ay a balad. D ier
in san lar tarafn dan duyulm am ak iin sesini alalttn d
ndm . D ik k atle dinledim , am a s ylediklerinin tek k e lim e
sini dahi an layam yordum ; y a bilm ed i im b ir d ild e k o n u u
yordu ya d a v r zv r eyler sylyordu. G arip yan, b ir ey
benim b l n m ez d ik k atim i yakalam t, y a sesinin ritm i y a da
ken d im i g erek ten onu anlam aya zorlam olm am . F ark n ne
o lduunu k artam asam da, zihnim in alldktan farkl o ld u
u h issindeydim . D nm ekte zorlanyor, n eler o lduunu
m an tk en aklayam yordum .
D on Ju an o k yum u ak a k u la m a b ir eyler sylyordu.
leri fa rk n d al a onun yardm o lm adan girdiim den, b irle
im n o k tam n o k gevek olduunu ve iyice rahatlayp, bu
b an k ta u y k u y a dalarak onu sol y an a k ay d rab ilece im i s y le
di. B ana gz k u lak olaca iin ko rk acak hibir ey o lm ad
n syledi. B en i sakinleip birleim no k tam o y n am as iin
b rak m ay a tev ik etti.
A n id en d erin b ir u ykuda olm ann arln h issettim . B ir
an, rya g rd m n farkna vardm . D ah a n ce g rdm
b ir ev grdm . S o k ak ta gezerm iim gibi yaklatm o eve.
B ak a ev ler de vard am a onlara dikkat edem iyordum . B ir ey
fark n d al m grdm , bu belirgin ev zerinde sabitlem iti. n b ah esi olan, byk, m o d em , al sslem eli b ir e v
di.
E ve yak latka, sanki onu daha nce de r y am d a g r m
m gibi b ir tan d k lk hissettim . akl tal p atik a yo ld an n
k ap y a yrdm ; akt, ieri girdim . K aranlk b ir k o rid o r ve
sa a doru, k ey e yerletirilm i koyu krm z k anape v e u y
gu n k o ltu k larla denm i bir oturm a odas vard. K esin lik le
tn el g r n t y e sahiptim ; sadece g zm n n ndekileri g
rebiliyordum .
K an ap en in yannda, sanki tam ben girerken ayaa k a lk
m gibi du ran gen b ir kad n vard. nce ve uzundu, terzi
elinden k m a z a rif yeil takm yla k giyim liydi. B elki y ir
267
m ili y alarn n sonlarndayd. K oyu k ah v e ren g i salar, g

l m ser gibi yanan l l k ah v eren g i gzleri, zarife i
zilm i, k alk k b ir burnu vard. Teni baak ren g iy d i am a m u h
teem b ir bro n zlu kla yanm t. O nu alm l, gzel buldum .
A m e rik a lya benziyordu. G lerek b an sallayp, ayas aa
d nk elini sanki kalk m am a yardm edecekm i gibi u zat
t bana.
E llerin i olab ilecek en uygunsuz b ir h arek etle kavradm .
K en d im i bile k o rkutup geri ekilm eye altm am a b eni sk
ca v e yine de ok nazike tuttu. E lleri u zu n v e gzeldi. B elir
siz b ir aksanla b enim le spanyolca k o nutu. G evem em , elle
rini h issetm em iin yalvard, yzne k o n san tre olup aznn
h arek etlerin i izlem em i istedi. O na k im o ld u u n u sorm ak iste
dim am a azm d an tek sz km ad.
S onra k u la m d a don Ju a n n sesini duydum . B eni daha
yeni b ulm u gibi, oo, h u rd ay m sn , dedi. O n u n la parktaki
b an k ta o turuyordum . A m a gen k ad n n sesini de d u y ab ili
yordum . G el, b enim le otur, dedi. A ynen bunu yaptm ve
b en im iin en in anlm az bak as deiim i balad. S
rasy la b ir don Juan, bir gen kadnlaydm . O nlar herhangi
bir ey k ad ar ak seik grebiliyordum .
D o n Ju an b an a onu beenip be en m ed i im i, cazip ve ra
h atlatc bu lu p b ulm adm sordu. K o n u am y o rd u m am a
h er n aslsa o b ay andan fevkalade h o lan d m hissin i ifade
ed ebildim . O rtad a bir neden olm am asna ram en, onun ef
k atli b ir iyilik tim sali, don J u a n n b en im le y ap tk larn n z a
ruri b ir p aras olduunu dndm .
D on Ju an tek rar kulam a doru, e er onu been d iy sem
onun ev in d e u y an m am gerektiini syledi, bu du ru m d a ona
olan h islerim in scakl ve sevgisi b an a k lav u zlu k e d e b ile
cekti. K k r k k r glyordum ve pervaszdm . B edenim de
batan aa b u n altc b ir heyecan h issi dalgaland. B u h ey e
can b en i g erek ten p aralara ay ry o r gibi hissettim . B an a ne
olduu u m ru m d a deildi. M em nuniyetle, s zcklerle b etim
len m ez bir k aran l a daldm ve sonra k en d im i gen kadnn
ev in d e buldum . O nunla kanapede oturuyordum .
268
TEN GELEN ATE
B ir anlk h ay v an sal b ir p an ik ten sonra, bir ekilde tam o l

m adm fark ettim . im de b ir ey eksikti. Yine de bu d u
ru m d a teh d it altn d a hissetm iy o rd u m . A k lm d an rya g rd
m ve im di uyanp ken d im i O a x a c a da parktaki bankta,
don J u a n n yannda, g erekten bulunduum , ait olduum
yerde b u lacam geti.
G en k ad n k alk m am a yardm etti v e beni koca, suyla d o
lu b ir k v etin olduu b anyoya gtrd. O zam an rlplak
o lduum un fa rk n a vardm . O n az ik e k vete girm em e y ar
dm c oldu ve b en yar y arya iine k ay ark en bam yukarda
tuttu.
B ir sre so nra k vetten k m am a yardm etti. Z a y f ve
g evek hissed iyordum . S alo n d ak i k an apede y atarken yanm a
geldi. K alp atlarn v e v cu d u n d a h zla dolaan k an n b a sn
cn duy ab iliy o rdum . G zleri n e k n e de scaklk k ay n a y
d fak at tu h af b ir ekilde ikisi aras bir eyin ifte p a rla k l
n tayordu. G zlerinde, v cu d u n a yansm olan yaam g
cn g rd m biliyordum . T m vcudu canl b ir ocak g i
biydi; parlyordu.
T m v arl m h ey ecan lan d ran g arip bir sarsnt h isset
tim . Sanki sin ir u larm alm t ve birisi onlar yoluyordu.
Bu duygu straptan kv ran d ry o rd u . S onra ya bay ld m ya da
uy u y a kaldm .
U y an d m d a birisi y z m e ve srtm a souk suyla slatl
m ufak h av lu lar k oyuyordu. G en kadnn , yattm yataa,
b au cu m a o tu rd u u n u grdm . K o m o d in in stnde b ir k o v a
su vard. D on Ju an y ata n ucunda, kyafetlerim k o lu n a asl
duruyordu.
O zam an tam am en uyandm . O turdum . B eni bir b attan i
y ey e sarm lard.
Y olcum uz n a sl? diye sordu don Juan glm seyerek.
im di tek p ara h alin e geleb ild in m i?
T m an m say ab ild i im bu kadard. B u olay don J u a n a
anlattm ve k o n u u rk en aklm a b ak a bir ksm daha geldi.
D on J u a n n b eni b ay an n yata n d a p lak bulm asyla ilgili
269
satap, dalga getiini anm sadm . S zleri beni fena halde

gcendirm iti. K yafetlerim i giyip, fk ey le kendim i evden
dar atm tm .
D on Juan n b ahede b an a yetim iti. C iddi bir tonda b e
nim yine irkin, aptal kendim olduum u b elirtm iti, kendim i
yine utan g al m la toparlam tm ki bu da ona k ib rim d en h a
la vazg em ed i im i kantlam t. F akat gnl alc bir ses to
n u yla b unun u anda nem li olm adm ekledi; en nem lisi
birleim noktam sol yann ok derinlerine oynatm olup so
n u ta akl alm az m esafeler katetm i olm am m .
K eram et v e gizlerden bahsetti, fakat ben korku ve k ibrin
yaylm ateine y ak alanm , sylediklerini dinleyem ez d u ru m
daydm . A sln d a k zgnlktan k pryordum . D on J u a n n
beni p ark ta h ip n o tize etti in e ve sonra bayann evine g t r
d ne ve ikisinin bana fena ey ler yaptklarna em indim .
H id d etim k esiliverdi. S okakta b ir ey beni y lesin e k o r
kuttu, ylesine ok etti ki fkem annda geti. F ak at d ah a d
ncelerim tam y erine oturm adan don Ju an srtm a vurdu ve
b ir an nce o lan lardan geriye h ib ir ey kalm ad. T ekrar k e n
dim i g nlk m utlu aptallm da, neeyle don J u a n dinleyip
beni sevip sev m ediini dert ederken buldum .
D on J u a n a b iraz nce anm sadm yeni ksm sylerken,
duygusal k arm aalarm la b aa km a yntem lerinden birinin,
beni olaan fark n d al a k ay d rm ak olduunun fa rk n a v ar
dm .
B ilin m ey en e yolculuk edenleri yattran tek ey u n u t
m ad r, dedi. S radan bi dnyada olm ak ne de ra h atlatc
d r!
O gn h arik a bi zafer kazandn. B enim iin yap lacak en
u y an k a ey seni ona odaklanm aya brakm am ak. Tam g er
ekten p an ik led i in an, seni olaan fark n d al a birleim
n oktann artk hi phe duym ad bir no k tay a kaydrdm .
S av alar iin b yle iki ko n u m vardr. B irinde h er eyi b ild i
in iin hi phe yoktur. D ierinde, olaan fa rk n d a l a ,
hib ir ey b ilm ed i in iin hi phen yoktur.
270
TEN GELEN ATE
O zam an gerekten ne o lduunu ren m en iin ok erkendi. A m a b ilm en iin d o m zam an im di geldi. B u sokaa
bak ark en , rya grm e k o n u m u n u n n ered e olduunu b u l
m ak zereydin. O gn devasa bi m esafe k at e ttin .
D on Ju an n ee ve k ed e r gibi k ark du y g u larla inceledi
beni. H issetti im tu h af rahatszl d en etlem ek iin elim den
g elen i y ap y o rdum . B elleim de, benim iin korkun nem i
o lan b ir ey in k ay b o lduunu ya da don J u a n n szleriyle bir
z a m an lar b a lanm olup da k u llan lm a y an y ay lm lard a k a l
dn duyum sadm .
S akin k alm ak iin abam , y ap lm am as gereken bir ey
m i. A n szn , dizlerim titredi ve b ed en im in o rta ksm n a sinir
spazm lar yayld. Ses k arm ak tan aciz, m rldandm . Tekrar
sk u n etim i k azan m ad an nce serte yu tk u n m am ve derin n e
fes alm am gerekti.
B u ray a k o n um ak iin ilk oturduum uzda, hibi m an tk
sal tah m in in g rcnn ey lem lerin e m dahale etm em esi g e
rek ti in i s y lem itim , diye sert bir ses tonuyla devam etti.
Y ap tk larn d a hak iddia ed eb ilm ek iin aklnla stesinden
g elm en g erek ti in i biliyordum ancak bunu u anda b u lu n d u
u n fark n d alk seviyesinde y ap m alsn .
A k ln b ir b a lan durum u, o k ok birleim noktasnn
b ir k o n u m u old uunu anlam am gerektiini aklad. B unu, u
an d a o ld u u m gibi byk bir y aralan ab ilirlk d u rum unda a n
lam am g erek ti in i nem le belirtti. B unu, birleim n oktam
h ib ir phe o lm ayan kon u m d ay k en anlam am yararszm
nk bu k o n u m d a bu t r ay m alar bol olurm u. B unu olaan
fa rk n d a l a anlam ak ayn derecede yararszm ; bu d u ru m
da ay m alar d u ygu geene k ad ar y aan an duygusal p atlam a
larm .
O g n b yk bi m esafe k at ettiini s y led im , dedi sa
k ince. Ve bunu sylem em in nedeni bunu biliy o r olm am . B en
o rdaydm , an m sy o r m u su n ?
S in ir v e en d ied en ar terliyordum .
Y olculuk ettin nk uzak bi rya grm e ko n u m u n d a
271
u y an d n , diye d evam etti. G enaro seni, bu ban k tan m ey d a

n n k arsn a ek tiinde birleim n o k tan n ola an farkndalktan taa rya gren bedenin g rnd konum a oy n am a
sn salad. R ya gren bedenin gerek ten gz aayp k a
p ay an a k ad a r inan lm az bi m esafeyi u u p geti. L kin n em
li olan bu deil. G iz, rya grm e k o num unda. Seni ekecek
k ad a r glyse, d nyann sonuna h atta tesine dek gid eb ilir
sin, ayn eski g r cler gibi. O n lar b ilin m ey en in snrlar te
sinde bi rya grm e ko n u m u n d a u y an dklarndan bu d n
y adan kayboldular. O gnk rya grm e konum un bu d n
y adayd, an cak O axaca ken tin d en h ay li u za k t.
B unun gibi b ir yolculuk nasl g erek leir? diye sordum .
B unun n asl yapldn b ilm en in bi yolu y o k , dedi.
G l duygular, bklm ez n iyet ya da byk ilgi insana
reh b erlik edebilir; sonra birleim no k tas rya grm e k o
n u m u n d a, k o za iindeki tm yaylm lar k en d isiy le ek e
bilecek k ad ar uzun sre, erkle sabitlenir.
S o n ra don Juan, y llar bo y u n ca sren ilikim izde, biro k
k ez olaan fark n dalk d u rum unda y a da ileri fa rk n d a l a
g rm em i saladn syledi; ancak im di birbirini tutan bir
biim d e an lam ay a balad m saysz ey grm tm . B u tutarlk m an tk sal v eya ussal deildi am a yine de garip bir e
k ild e yap t m h er eyi, b an a yaplan h er eyi ve onunla oldu
um tm bu y llar bo y u n ca g rd k lerim i b erraklatryordu.
im di son b ir ak lam a daha gerek sin d i im i syledi: D n y a
da alglam ay rendiim iz h er ey z lm ez bir biim de b ir
leim n o k tasn n k o n u m u n u n n ered e old u u n a balym .
B irleim nok tas bu ko n u m d an oynatlrsa, dnya bizim iin
olduu ey o lm ak tan karm .
D on Juan, birleim noktasnn insann ko zasn n o rtasn
dan tede b ir yere oy n atlm asn n b ildiim iz dnyann bir
anda sanki b t n y le silin m iesin e yok o lm asna yol a
tn; sab itli in dayan k ll n alg lan an dnyaya b a la
nla ilgili old u unu belirtti. B az y ay lm lar birleim n o k
tasnn b elirgin b ir y rey e sab itlen m esi y znden srekli b a
lanrm ; ite bizim btn d n y am z buym u.
272
TEN GELEN ATE
D n y an n salam l serap d e il, diye devam etti, b ir

leim n o k tasn n herh an g i bi yerde sabitlenm esi bi seraptr.
G r c ler birleim noktalarn k ay d rd k larn d a bi hayalle
k arlam azlar, k arlatk lar b am b ak a bi dnyadr; bu yeni
dnya u an d a seyrettiim iz dnya k ad ar gerektir, am a bu
dnyay o rtay a k aran birleim n o k talarn n yeni b ir yere
sabitlenm esi de eski sabitlenm e k ad ar serap tr .
rnein seni ele alalm ; u anda ileri farkndalk durum undasn. B u tr du ru m lard a y ap ab ilecek lerin bi hayal deil;
y arn g nlk y aam n d a kar karya gelecein dnya kadar
gerek ve y in e de yarn, u anda tank o lduun dnya v ar o l
m ayacak. Y alnzca birleim noktan u anda olduu noktaya
oynarsa v ar o lu r.
S av alarn e itim lerin i tam am ladktan sonra g rev leri
nin b t n lem e olduunu ekledi. E itim srasnda sav ala
rn, zellik le de nagual olanlarn o labildiince ok deiik
yere k ay ta b u lu n m alar salanrm . B enim durum um da, bir
gn tam am n b irb irin i tu tar hale g etireceim saysz konum a
hareket etm iim .
rnein, b irleim noktan belirli bi konum a k aydrabilsen
o hanm n k im olduunu anm sardn, diye tuhaf b ir glm se
m eyle devam etti. B irleim noktan yzlerce kez o yerde b u
lundu. B unu b tnlem ek senin iin ocuk oyunca olm al.
Sanki ak lm a g elm esi onun nerisine balym gibi, silik
anlar, eitli h isler can lan m ay a balad. B eni cezbeden sn r
sz b ir sevgi h issi vard; tam olarak, sanki arkam dan gelen b i
ri st m e k o k u dkm gibi en h o u n d an b ir tatllk havay
doldurdu. A rk am dahi dndm . S onra anm sadm . O C aro ldu, n agual kadn! O nunla, d ah a nceki gn beraberdim .
O nu nasl u n u tm u olabilirdim ?
P sik o lo jik rep ertu arm d ak i tm fik irlerin aklm dan akp
getii tan m lan m az b ir an yaadm . O n u n iki bin m il tede,
T ucson A riz o n a daki ev in d e uyanm olm am a olanak var
m yd, diye so rdum ken d im e? Ve ileri farkndaln h er a n
nn k iin in o nlar am m say am ay aca k ad a r yaltlm o lm a
sna?
273
D on Ju an y anm a gelip elini o m zu m a koydu. N eler h is

settiim i ok iyi bildiini syledi. V elinim eti, onun da b en
zer den ey im lerd en gem esini salam t. Ve u anda onun b e
n im le yap m ay a alt gibi, velin im eti de onunla bunu de
nem iti: S zlerle yattrm ay. V elinim etinin abasn takdir
etm iti, am a o zam an da im di olduu gibi rya gren b ed e
nin y o lcu lu u n u n farkna varan birini yattrm ann b ir yolu
o ld u u n d an em in deildi.
A rtk aklm da hi phe kalm am t. im de bir ey O ax a
ca, M exico ve A riz o n a nm T ucson ehirleri arasnda yolculuk
etm iti. S o n u n d a sutan paklanm m gibi tu h af b ir rahatlam a
hissettim .
D on J u a n la g eirdiim yllar boyunca, belleim de hep
b o lu k lar olum utu. O nunla T u c so n daki o gnk b irlik teli
im bu b o lu k lard an biriydi. T u c so n a nasl gittiim izi anm sayam adm ak lm a geliyordu. Y ine de buna hi nem v er
m em itim . B u b o luun don J u a n la eylem lerim sonucunda
old u u n u san yordum . O laan farkndalk durum unda ussal
phelerim i d o u rm am ak ko n u su n d a h er zam an ok d ik k at
liydi, ancak e er pheler k anlm az olursa, onlar ey lem le
rim izin d o asn n bellekte ciddi ayrm lam alar yaratt
eklinde aklayp geitirirdi.
D on J u a n a o gn ikim izde ayn yerde olabildiim ize g
re, iki ya da d ah a fazla kiinin ayn rya grm e konum unda
uy an m a o lan a olup olm adn sordum .
Tabii k i, dedi. E ski Toltec bycleri bu ekilde g ru p
lar h alin d e b ilin m ey en e gittiler. B irbirlerini izlediler. B irinin
dier b ak asn n asl izlediini bilm enin yolu yok. Sadece
oluyor. R ya gren beden bunu yapyor. B aka bi rya g r
cnn v arl onu tevik ediyor. O gn sen beni k endinle e k
tin. Ve b en de sen inle olm ak istediim iin seni izled im .
O na soracak o kad ar ok sorum olm asna ram en h er biri
l zum suz grnd.
N asl oldu da nagual kadn an m say am ad m ? diye m
rld an d m ve feci bir k ed e r ve zlem sard beni. A rtk k ed e r
274
TEN GELEN ATE
len m ek istem iyordum . F ak at b ird en k ed e r beni ac gibi yrtp

geti.
H ala da an m sam y o rsu n , dedi. A ncak b irleim noktan
k ay d n d a aklna gelecek. O senin iin bi hay alet gibi v e sen
de onun iin ylesin. O nu bi kere o laan fark n d al n d a g r
dn, am a o seni olaan fa rk n d al n d a hi grm edi. O senin
iin n e k ad ar nem li bi ahsiyetse, sen de onun iin ylesin.
B i sabah uy an p btn h er eyi b irb irin e b tnlem e o lasln
dnda. S enin bunu yapacak y eterin ce vaktin olacak, onun
o lm ay acak . O nun buradaki zam an az.
Bu ko rk u n hak szl a k ar k m ak geldi iim den. Z ih
n im d e k ar k lar hazrladm , am a hi sesim km ad. D on
J u a n n g l m sem esi prl prld. G zleri n ee ve h aylazlkla
dolu parly o rd u . S anki benim azm d an kacaklar bekler, ne
s y ley ece im i bilir gibiydi. Ve bu duygu beni durdurdu y a da
b irleim no k tam k en d ili in d en h arek et ettiinden b ir ey s y
lem edim . O zam an nagual k ad n n zam an o lm adna a m
lam ay aca n ya d a benim zam anm olduundan m em nun
olam ay aca m anladm .
D o n Ju an b eni bir kitap gibi okuyordu. B eni aym am b i
tirm em ve znt ya da m em n u n lu k duym am am ko n u su n d a
b ir n ed en s y lem eye tevik etti. B ir an neden olduunu h is
settim . A m a sonra ipin ucunu kardm .
Z am an o lm asn n hey ecan olm am asm n k iy le ayndr,
dedi. H epsi ayndr.
zgn h issetm ek , p im an h issetm ek le ayn d e il d e
dim , ve ben k orkun derecede zg n h issed iy o ru m .
z n t y e k im a ld rr? dedi. S adece gizem leri dn;
h er eyden n em lisi gizem dir. B iz y aay an varlklarz; lm ek
ve fark n d al m z terk etm ek zorundayz. B unun y aln zca bi
n eb zesin i deitirebilirsek, bizi ne g izem ler bekler! A h ne g i
ze m le r!
18
A lg E ngelinin Yklm as
A kam st, do n J u a n la b en ehrin m erkezinde g ez in iy o r
duk, hala O a x a c a daydk. E n sevdii banka yaklarken, o ra
da oturan in san lar k alkp uzaklatlar. O raya doru seirtip
oturduk.
F ark n d alk ak lam am n so nuna g eld ik , dedi. Ve b u
gn, k endi k en d in e b ak a bi dnya b irletirecek ve tm p
h elerin i b erta raf edeceksin.
Y ap acaklarnla ilgili hibi h ata olm am al. B ugn, ileri
fark n d al n st n l y le birleim noktan oynatp bi anda
baka bi d n y an n yaylm larn balayacaksn.
B irka gn sonra, G e n a ro yla ben bi da banda sen in
le b u lu tu u m u zd a aynsn olaan farkndaln sak n casn a
ra m en yap acak sn. B ak a bi d nyann y aylm larn ancak bi
276
TEN GELEN ATE
d ak ik a n ced en h aberin olup balayacaksn; e er yapm azsan

sarp k ay alk lara yuvarlanan sradan bi adam n lm yle le
c e k sin .
Sa yana ilikin retilerinin sonuncu eylem ini im a e d i
yordu: b ir dan doruundan b olua atlam ay.
D on Ju an , savalarn eitim inin, alg engelini krm a y e
tisin e hi yard m alm adan, olaan fark n d alk tan balayarak
u latk larn d a b ittiini belirtti. N agual savalar bu eie k a
d ar y n len d iriy orm u, fakat baar k iiye balym . N agualn en fazla y apabilecei, onlar ken d ilerin i savunm ak zere
srekli snam akm .
B a lan geici olarak iptal eden tek kuvvet, b a lan
tr, diye d ev am etti. G nlk yaam dnyasn alglam an
salayan ba lan lar iptal etm en gerek. B irleim no k tan iin
yeni bi k o n u m ve onu orada yeterince uzun sre sabit tu tm a
y n iyet ed erek bak a bi dnya birletirecek ve bu dnyadan
kaacaksn.
Eski grcler, bugn hala srf bunu yaparak, yani b ir
leim n o k talarn herh an g i yedi dnyadan birinde sabit tu ta
rak, lm e m ey d an okuyorlar.
B ak a b ir d n y a balam ay baarrsam ne o lu r? diye
sordum .
O ray a g id ersin , diye yantlad. Tam bu rad a bi gece, sa
n a balan n g izem in i gsterirken G e n a o nun yapt g ib i.
B en n ered e olacam , don Ju a n ?
B ak a b ir d n y ad a tabii ki, nerede olab ilirsin k i?
Ya ev rem d ek i insanlar, binalar, d alar ve bak a h er
ey ?
T m b u n lard an kendi krdn en g elle ayrlm o laca k
sn: alg en g eliy le. Ve aynen lm e m eydan okum ak iin k e n
dini gm m olan esk i grcler gibi, bu d nyada o lm ay a
ca k sn .
A k lam alarn d inlerken iim de bir m cad ele k prerek
y kseliyordu. B ir yanm don J u a n n durum unun sav u n u la
m az o ld u u n a d air y aygara koparrken, d i er yanm hi sor
ALGI ENGELNN YIKILMASI
277
g usuz hakl old u unu biliyordu.

O n a b irleim noktam sokakta, L os A n g e le sta trafiin o r
tasn d a o y n atrsam ne olacan sordum .
L os A ngeles, b ir nefes gibi h av ad a kay b o lu r, diye y a
n tlad ciddi b ir ifadeyle. A m a sen k a lrsn .
S ana ak lam aya altm giz bu ite. B unu deneyim ledin am a h en z an layam adn, b u g n an lay acak sn .
B enim h en z yery z n n d esteini bak a bir byk yay
lm lar b an d n a k ay d rm ak iin k u llan am ad m , am a k ay d r
m ak iin b u y u rg an b ir g ereksinm em olduundan bu g erek si
n im in b an a frlatc kzak gibi h izm et deceini syledi.
D on Ju an yukar, ge doru bakt. K ollarn bann s
tne k aldrp, sanki uzu n zam an d r oturuyorm u ve fiziksel
yorg u n lu u n u b ed en in d en atm ak istiyorm u gibi esnetti. B a
na i s yleim i kesip, isel sessizli e girm em i em retti. S onra
ayaa kalkp m ey d an d an u zak lam ay a balad; onu izlem em i
im ledi. B om bo b ir yan sokaa sapt. B unun, G e n a ro nun b a
na ba lan g sterisin i yapt sokak olduunu fark ettim . Bu
ak lm a g eldii anda, k en d im i don J u a n la gayet iyi tandm
b ir y erde y r rk en buldum : slfr olduunu sandm , sar
kum tep ecik lerin d en oluan terk edilm i b ir ovada. O zam an
don J u a n n bu dnyay yzlerce k ez alglam am saladn
an m sadm . A yrca, kum tep elerin d en oluan bu ssz p ey z a
jn ardnda enfes, deim ez, ar bir kla p arlayan baka bir
d n y a old u u n u d a anm sadm .
Bu sefer onun iine girdiim izde, h er ynden gelen bu
n can lan d rm ay an fakat yattran ve bana kutsalm gibi
gelen b ir k old u unu duyum sadm .
Bu k u tsal k beni ykarken, i sessizliim de ussal bir
d n ce p atlay v erdi. G izem cilerin ve azizlerin bu birleim
noktas y o lcu lu u n u yapm o lm asn n olduka olanakl ol
duu n u dndm . nsan kalbnda T a n ry grm lerdi. K
k rtten ku m tep elerinde ceh en n em i grm lerdi. Ve effaf
k ta cen n etin ih tiam n grm lerdi. U ssal dncem alg
lad m eylerin saldrs k arsn d a aniden yitip gitti. F arkn-
278
TEN GELEN ATE
d al m h er y atan kadn, erk ek v e o cuk gibi b iro k biim in

ve d i er an lalm az, k r edici b ey az b ir k saan h ay a le tle
rin etkisindeydi.
D on J u a n m yanm da, hay aletlere deil de b an a gzlerini
dikm i y r yordu, fak at b ir sonraki an onu saydam bir top
o larak y u kar aa km ld an rk en , benden bir m etre kad ar
tede grdm . Top, ani ve ko rk u tu cu bir devinim yapp, y a
k n m a geldi v e iin i grdm .
D on Juan, fa rk n d alk p arltsn yararm a kullanyordu.
P arlt b ird en sol y anndaki drt ya d a be tane iplikim si lifci in stnde p arlad. O rad a sabit kald. T m yle onun s
t n d e y o u n lam tm ; b ir tpn iinden ekerm i gibi bir
ey beni ek ti v e o anda dostlar grdm - tane karanlk,
uzun, sert, r zg arn soluundaki y ap rak lar gibi rperm i e
kil. A rk a p lan n ered ey se fosforlu p em b e b ir renkteydi. G z
lerim i zerlerin e od ak lad m anda olduum yere yryerek,
k ay arak y a da u arak deil de ben d en kan beyazlkl teller
le k en d ilerin i ek erek geldiler. B u beyazlk, k ya da parlt
deil teb eirle izilm i izgi gibiydi. H zla da ld lar ne var
k i y eterin ce ab uk deil. izg iler yok olm adan nce dostlar
stm deydi.
B eni sktrdlar. K zd m v e d o stlar onlar cezalan d rm
m gibi h em en uzaklatlar. O n lar iin zldm v e bu hissim
onlar h em en geri ekti. Yine g eld iler ve bana dayandlar. O
zam an, ak arsu d ak i ay n ad a grdm b ir eyi grdm . D o st
larn i p arlts yoktu. sel d e ik en lik leri yoktu. lerinde
h ay at yoktu. F ak at yine d e yayorlard. F erm uar ekilm i
uyku tu lu m larn a b en zey en tu h a f ekillerdi. G erip uzatlm
ek illerin in o rtasn d ak i ince izgi onlar dikilm i gibi g steri
yordu.
H o a g id en ek iller deillerdi. O n larn b an a tam am en y a
ban c o ld u k larn d u y u m sam ak b eni rahatsz, sabrsz h isset
tirdi. D o stlarn yukar ya da aa zp lar gibi devindiklerini
grdm ; ilerin d e silik bir p arla k lk vard. P arlaklk, so n u n
da aralarn d an b ir tan esin in ii iyice p an ld a y a n a dek y o u n
lat.
279
B unu g rd m anda siyah b ir d n y ay la kar karyaydm . G ecen in k aran l gibi b ir karanlk da deil. ev rem d e
ki h er ey kap k arayd. G e baktm ve h ib ir yerde k g re
m edim . G k de k aray d ve deiik siyah tonlarda izgi ve d
zen siz d airelerle k aplyd. G k, k ab artm alarla dokusunu belli
eden, siyah b ir tah ta p aras gibi grnyordu.
A a doru, y ere baktm . T y gibi uukand. A g ar ta
b akalar gibi g r nd bana; donuk d e illerd i am a parlak da
deillerdi. k isin in arasn d a bir eydi, hay atm d a hi g rm e
di im b ir eydi; siyah agar.
S onra g rm en in sesini duydum . B irleim noktam n dier
b y k yaylm b an tlary la beraber b ak a b ir btn d n y a b ir
letird i in i syledi; k ara b ir dnya.
D u y d u u m h er sz zm sem ek istedim ; bunu yapm ak
iin k o n san trasy o n u m u blm em gerekiyordu. Ses sustu; g z
lerim tek rar o d akland. D on Ju a n la ehrin m erk ezin d en b ir
ka blok tede duruyorduk.
D in len ecek h i zam anm olm adn hissettim , ok ol
m ak la g eirilecek zam an yararsz olacakt. T m direncim i
top lad m ve do n J u a n a beklediini yapp yap m ad m sor
dum .
T am am en sen den bekleneni y ap tn , dedi gven vererek.
H adi im di tek ra r k en t m erkezine dnp, biraz daha d o lan a
lm oralarda, bu d n y ad an ayrlm adan son bi d efa.
D on J u a n n ayrl hak k n d a d nm ek bile istem edim ,
b y lece ona k a ra dnyay sordum . O nu daha nce g rd
m e d air silik an larm vard.
B irletirileb ilen en kolay dnyadr, dedi. Ve deneyim led iklerin iin d e tek dikkate deen de kara dnyadr. im diye
k ad a r y ap t n tek gerek baka b yk bant balan. D i e r
leri hep in san n b an d n d a y an a kaylard, am a hep ayn banttalard. Sis du v ar, sar ku m tepeleri dzl, h ay aletler d n
yas -hepsi b irleim no k tam zn ok nem li bi ko n u m u n a
yak larken n ed en olduu y an a balanlar.
M erk eze d n erken, k ara dnyann tu h af zelliklerinden
280
TEN GELEN ATE
b irinin, d n y am zd a zam an olarak saylan yaylm lara sahip

olm am as o ld u unu aklad. O n lar b ak a sonular olan fa rk
l y ay lm larm . K ara d nyaya yolcu lu k yapan grcler,
o rada so n su zlu k k ad a r uzun k ald k larm d uyum sarm fakat
bu d n y am zd a bir an saylrm .
K ara d n y a korkun bi d n y ad r nk bedenim izi y a
lan d rr, dedi gnlde b ir edayla.
A k lam asn istedim . Y avalayp bana bakt. B ana G enar o nun h er zam anki dorudan y o lu y la bunu daha nce ifade
etm ey e alt n anm satt. B iz ceh en n em d e sonsuz u z u n
lukta b ir zam an iinde abalarken, bildiim iz dnyada bir
d ak ik a bile g em em i oluyordu.
D o n Ju an g enliinde k a ra dn y ay a takm a olduunu
belirtti. V elinim etinin nnde, oray a gidip b ir sre k alsa ne
o laca n m erak etm iti. V elinim eti de ak lam alarla p ek fa z
la o y alan m ad n d an don J u a n k ara d n y ay a sokm u v e o ra
y k endi k en d in e kefetm esini salam t.
N ag u al J u lia n n erki o denli sradyd k i, diye devam
etti don Ju an , o kara dnyadan geri dnm em g n ler s rd .
Yani b irleim noktan olaan k o n u m u n a geri dndrm en
g n ler srd d em ek istiyorsun, deil m i? diye sordum .
E vet, y le, dedi.
K ara d n y ada kay b o ld u u b irka gnde en azndan on
ya, belki de d ah a fazla y alandn aklad. K ozasndaki
y ay lm lar tek b an a yllarn abasnn duygusal ve zihinsel
g erginliini hissetm i. Silvio M a n u e lin durum u ise tam am en
farklym . N agual Julian onu da bilin m ey en e daldrm am a
S ilvio M anuel baka b ir b an tlar d erlem iy le baka bir dnya
b irletirm i, yine zam an y aylm lar olm ayan am a grcler
zerin d e zt etkisi olan bir dnya. Yedi sene b oyunca ortadan
yok olm u am a ona y aln zca bir anlna yok olm u gibi g e l
m i.
B ak a d n yalar birletirm ek sadece uy g u lam a deil ay
n zam an d a n iyet m eselesid ir d e, diye devam etti. Ve sad e
ce o d n y alard an bi lastik ban tla ekilip, dar hzla km a
281
altrm as da deildir. G ryorsun ya, bi grcnn yrekli

olm as gerekir. Bi k ere alg engelini k rarsan dnyada ayn
yere g elm ek zo ru n d a kalm azsn. N e dediim i anlayabildin
m i?
Yava yava s ylediklerini anlam aya baladm . B yle

sam a b ir fikre g lm em ek iin n ered ey se nne geilm ez bir
arzu du y u y o rd u m , fakat fik ir kesin li e ulap, anm sam aya
balad m eyi k aram adan don Ju an benim le konuup, b a
na engel oldu.
S av alar iin baka d n y alar b irletirm en in tehlikesinin
d i er d nyalarn da b izim ki gibi sahiplenici olm asym .
B a lan k u v v eti yle b ir ku v v etm i ki b ir kere birleim n o k
tas o la an yerin d en uzaklanca, bak a balanlarla, baka
k o n u m lard a sabit kalrm . Ve sav alar akl alm az y aln zlk
lard a k alak a lm a risk ine girerm i.
M erakl, ussal y anm onu k ara dn y ad a saydam bir top
o larak g rd m yo rum unu yapt. B u nedenle, o dnyada in
san larla o lm ak olasyd.
Y alnzca in san lar ken d i birleim noktalarm sen o y n att
nda oy n atp senin ev ren d e seni izlerse , diye yantlad.
B en k en d im in k in i seninle o lm ak iin kaydrdm ; yoksa o ra
da d o stlarla yalnz k alrd n .
D u rd u k ve don Ju an b en im gitm e vaktim in geldiini sy
ledi.
T m y an a k ay lar atlam an istiy o ru m , dedi, ve d o
rudan b u n d an sonraki dnyaya, kara dnyaya git. B ika gn
iinde ayn eyi k en d i b an a yapm an gerekecek. A lelade ey
lere zam an n o lm ayacak. lm den kam ak iin bunu yapm an
g e rek ec ek .
A lg en g elin i k rm an n gr c lerin tm yap tk larn n son
noktas old u u n u syledi. E ngel ykld andan itibaren sa
va iin, in san ve kaderi baka bir anlam tam aya balar.
Bu engeli k rm an n doast nem inden dolay yeni g r c
ler k rm a ey lem in i son snav olarak kullanrlar. Snav, olaan
fark n d alk d u ru m u n d ay k en b ir dan doruundan bolua at
282
TEN GELEN ATE
lam ay ierir. E er bo lu a atlayan sava g n l k dnyay

silip, dibe v u rm ad an bak a bir dnya birletirem ezse, lr.
Y apacan bu dnyann gzden kay b o lm asn sa la
m a k , diye d ev am etti, am a bi ekilde ken d in o larak k alm a
lsn. Bu son m d afa noktas, grclerin son dayanadr.
B ilin le y anp k av ru ld u k tan sonra, kendileri olm a duyum unu
k o ru d u k larn b ilirler.
G lm sedi ve d u rd uum uz yerden greb ild i im iz b ir so
ka im ledi -G e n a ro n u n b an a b alann srlarm gsterdii
sokakt bu.
Bu so k ak d a h er sokak gibi sonsuzlua alr, dedi.
T m yapm an g erek en m utlak bi sessizlik iinde izlem ek.
im di zam an. G it hadi! G it!
A rkasn d np benden uzaklat. G enaro k ed e onu
bekliyordu. B an a el sallayp, h arek etler yaparak geri g elm e
m i im ledi. D o n Ju an arkasna b ak m adan yrm eye devam e t
ti. G enaro o n a k atld. O nlar izlem eye baladm , am a bunun
yanl o ld u u n u biliyordum . O zam an, tam ters yne y n el
dim . S okak k aranlk, ssz ve plakt. B aarszlk v e y eter
sizlik h islerim e b oyun em edim . sessizlikle yrdm . B ir
leim n o k tam b y k b ir hzla oynuyordu. dostu grdm .
O rtalarndaki izgi, onlar dikey olarak glm syorlarm g i
bi g steriyordu. n em siz olduum u hissettim . Ve sonra rzgarm s bir g dnyay uurup gtrverdi.
S o n s z
B irka g n sonra, tm nagual topluluu ve tm m ezler, don
J u a n n b an a sz ettii yass do ru k ta toplandk.
D on Ju an m ezlerd en h e r birinin h erk ese o k tan e lv e
da d ed iini v e h ep im izin d u y g u sall a y er o lm ay an b ir fa r
k n d alk d u ru m u n d a o lduum uzu syledi. B izim iin y aln z
ca eylem vard. B iz m u tlak sava d u ru m u n d a olan sav alar
dk.
D o n Juan, G enaro, P ablito, N e sto r v e benim d m d a h er
kes yass d o ru k tan biraz u zaklap P ablito, N e sto r v e bana
olaan fa rk n d alk d u rum una gzden u zak g ireb ilm em iz iin
im kan yarattlar.
A ncak d ah a nce, don Ju an k o lu m u zd an tutup b izi yass
doruun ev resin d e yrtt.
Bi dakika sonra, birleim noktasnn oynaym niyet ede
ceksiniz, dedi. Ve hi kim se size yardm etm eyecek. im di
284
TEN GELEN ATE
yalnzsnz. N iyetin bi em irle balad n anm sam anz lazm .

E ski grcler, eer grc i sylei yaparsa bunun u y
gun bi sylei olm as arttr, derler. E ski grcler iin bu,
b y c l k ve zyansm ann g elitirilm esiy le ilgili bi sylei
anlam tar. Yeni grcler iin, bu sylei deil, niyetin
sa d u y u lu b u y ru k lar sayesinde tarafszca idare e d ilm esi
dir.
T ekrar tek rar niyetin idare ed ilm esin in kiinin k en d isi
n e v erd i i em irle baladn syledi; b u yruk sonra K a rta ln
b uyruu o lan a k ad ar tek rarlan r ve sonra buna uygun olarak,
sav alar i sessizlie eritii anda birleim noktas k ay ar
m .
Bu tarz bir m anevraya olanak olm as, yeni ve eski tm
g r c ler iin birbirine k art n ed en lerle de olsa en nem li
tek eym i. B unu bilm eleri sayesinde eski grcler b irle
im n o k talarn usuz bu cak sz b ir bilinm eyen iinde, akl
sr erm ez rya grm e k o n u m larn a oynatabilm iler; yeni g
r c ler iin bu yem olm ay y ad sm ak anlam na geliyorm u
ve birleim n oktasn m utlak zgrlk denen belirli bir rya
g rm e k o n u m u n a o y natarak K a rta ldan kam ak anlam n tayorm u.
E ski grcler, birleim noktasn bilinenin snrna o y
n atm an n ve asl ileri fa rk n d a l a sabit tutm ann olana o l
du u n u kefetm iler. B u ko n u m d an birleim noktalarn y a
v aa bu k o n u m un tesin d e baka n o k talara oynatm ann y a
rarlln g lm le r -bu cesaretli fakat saduyudan yoksun
m u azzam bir zaferm i, nk birleim noktalarnn h arek eti
ni h ib ir zam an geri dn d rem em i y a da belki dndrm eyi
h ib ir zam an istem em iler.
D on Juan, sradan iler d n y asn d a lm ek ya da b ilin m e
yen d n y alard a lm ek seen ek leriy le kar karya kalan m a
cerac in san larn kan lm az olarak kincisini seeceklerini
syledi. S eleflerinin sadece lecekleri yeri deitirm eyi se
tik lerin i fark eden yeni g r c ler tm bunlarn gereksizliini
k avram lar; yoldalarn d en etlem eye abalam ann g erek
sizliini, d i er d n y alar b irletirm en in gereksizliini ve h e p
SONSZ
285
sinden fazla da k ib rin gereksizliini.

Yeni g r c lerin en talihli k ararlarndan biri, birleim
n o k talarn ileri farkndalk dnda h ib ir konum a kalc o la
rak oynatm am alarym . Bu k onum da, gereksizlik ikilem ini
zm ler ve zm n, lnecek bir dnya sem ek deil de
m u tlak bilin, m u tlak zgrl sem ek olduunu k efetm i
ler.
D on Juan, yeni grclerin m utlak zgrl seerek h a
bersizce seleflerin in geleneklerini devam ettirip, lm e m e y
dan o k u y an larn z h alin e geldikleri yorum unu yapt.
Yeni grcler, birleim noktas srekli olarak b ilin m ey e
nin sn rlarn a k ay d rlr fakat bilinenin snrnda bir konum a
d n m ek zo ru n d a braklrsa, o zam an birden brakldnda
y ldrm gibi insan n kozas boyunca oynayarak, ko zad ak i y a
ylm larn h ep sin i b ir anda baladn bulm ular.
Yeni g r c ler balan k uvvetiyle yanarlar, diye d e
vam etti don Juan, kusursuzca srdrlm bi hayatn n iye
tine dn t rd k leri isten kuvvetiyle. N iyet, farkndaln
tm am ber ren g i y ay lm larn n balandr, yani m utlak z
grl n m utlak fark n d alk olduunu sylem ek doru olur.
H ep in izin y ap aca bu m u, don Ju a n ? diye sordum .
Yeterli erk em iz olursa, k esin lik le , diye yantlad. z
grlk, K a rta ln insana arm aandr. M aalesef, pek az insan
b unun gibi h arik a bi arm aan kabul etm ek iin g erekenin sa
dece yeterli erke o lduunu anlar.
E er tek g erek en ey buysa, o zam an k ukusuz erkeyi
cim rice k u llan m aly z .
B u ndan so n ra don Juan hepim izi olaan farkndalk d u ru
m una soktu. A lacakaranlkta, P ablito, N esto r ve ben b olua
atladk. Ve don Ju an ile nagual topluluu iten gelen atele
yandlar. M utlak fa rk n d al a girdiler, nk bu stn z g r
lk arm a an n k ab u l edecek yeterli erkeleri vard.
P ablito, N esto r ve ben koyan dibinde lm edik -ve n ce
den atlam olan m ezlerin hibiri de lm edi- nk h i b iri
m iz o ray a u lam adk; lm m ze atlam ak gibi bylesine
286
TEN GELEN ATE
m u azzam ve akl alm az bir eylem in etk isiy le h ep im iz b irle

im nok tam z o y n attk v e baka d n y alar b irletirdik.
im di ileri farkndal anm sam ak ve b t n l m z y e
n iden k azan m ak zo ru n d a olduum uzu biliyo ruz. Ve n e kad ar
ok an m sarsak , kvan, hay retim izin o k a d a r youn, kuku
ve ak n l m zn o k ad a r fazla olacan da.
im diye dek, sadece doann ve insan k ad erin in en akl
sr erm ez so ru lary la hayal k rk l tatm ay a brak lm tk
sanki. Taa k i do n J u a n n bize rettii h er eyi dorulayp,
K a rtaln arm a ann kabul etm ek iin y eterli erk ey e u laac a
m z zam an a kadar.
Fiyat Listesi
(Bu fiyatlar 1 Temmuz 1998 gnne kadar geerlidir)
Ltfen, S Z YAYIN O Y U N A JA N S Ltd. irketinin T. BAN KA SI (1014)
CH ANGR-STA N BUL U B E S N D E K 227052 NUM ARALI H E SA B IN A
kitap ya da kitaplarn bedeli kadar para yatrn ve BAN KA ALINDISINI
(0212) 245 41 02 numaraya fakslayn,
ya da
S Z YAYIN O Y U N A JA N S Ltd. irketinin "105 31 66 NUM ARALI
PO ST A EK H E SA B IN A " kitap ya da
kitaplarn bedeli kadar para yatrn ve PO S T A E K ALINDISINI
(0212)245 41 02 numaraya fakslayn.
Banka Havalesi ve Posta eki ile siparilerinizde istediiniz kitaplarn adlarn
belirtmeyi unutmayn!
Siparilerinizde, posta giderleri iin 400.000 TL ekleyin.
SZ
YAYIN
P.K. 7 Levent
80622 stanbul
Bro Telefonlar: (0 212) 293 10 40 & (O 212) 244 02 26 Bro Faks: (0 212) 245 41 02
KDV Dahil TL
YAZIN DZS
1 TRK D LNN UYAK (Kafiye) SZL, Nevzat Erkmen,
Reklamclarn, airlerin, Trk Dili Tutkunlarnn 1 Numaral
Elkitab, 1983 ....................................................................................750.000
2
YOGA YAPABLEN BR TEKR (iirler),

Yavuz Erten, Birinci Hamur, 1 9 9 2 ................................................ 750.000
ULYSSES -TELEM ACH US CALYPSO (W ork in Progress),

James Joyce, (eviri: Nevzat Erkmen), Birinci Hamur,
1993 .................................................................................................1.000.000
Z E N KAIKLARI, Jack Kerouac, (eviri: Nevzat Erkmen),

Byk Boyut, Birinci Hamur, 1 9 9 6 ............................................ 1.475.000
Bu kita p lar ola ki y zylm zn

Pilgrim s Proggressid irle r
S U N D A Y T IM E S
Carlos Castaneda'nn her kitab karanlk bir gecede ln zerinde
akan imek gibi en derin gizlerin aydnlanmasn salayan parlak ve
artc birer patlama; bize hem ok bildik hem de yabanc olan bir
dnyay gsteriyorryalarmzdaki manzaray.
TEN GELEN ATE'te Castaneda, ele avuca smaz, zaman zaman
alayc ve sk sk da dehet salan Nagual don Juann ona aktard ve
Castaneday bir dan tepesindeki dzlkten bolua atlayabilme
noktasna getiren olaand bilgi hzinesini anlatmaya balyor.
Bu akl almaz eylem, uzun bir mezlik dnemi ve esiz bir alg
berraklnda don Juann farkndala ustalama gizlerini
aklamas ile olaslayor.
TEN GELEN ATE, Castaneda'nn u ana kadar yazd en parlak,
dndrc ve srad kitab. Kitapta yazar, don Juann retilerinin
ve kendi deneyimlerinin nda, byclerin dnyasnn, hem berrak
hem badndrc, hem de son kerte kapsaml iletilerle ykl bir
portresini iziyor.
ada
retile r (N e vv A g e )
D izis i:! 2
sessizliin erki
r'-r-y y
L J '
'
. . .
*#
Tmm
Trkesi Kaan Peroar
A D A RETLER (NEW AGE) DZS: 12

z g n A d :
T H E P O W E R O F S L E N C E
F u r th e r L e s s o n s o f d o n J u a n
C o p y r ig h t C a rlo s C a s ta n e d a , 1988
T r k iy e T e m s ilc is i K e s im A ja n s
Y a y n H a k k 1 9 9 8 S Z Y A Y IN O Y U N A J A N S L T D .
YAYIN
P. K . 7 L e v e n t
8 0 6 2 2 s ta n b u l
Bro Telefonlar: (0212) 293 10 40 & (0212) 244 02 26
B ro Faks: (0212) 245 41 02
e - m a il n e r k m e n @ tu r k .n e t
I S B N 9 7 5 - 7 1 9 0 - 17 - 9
E d it r:
S e n a y S o y d e m ir
K a p a k re s m i:
M a rio T o ra l
K a p a k ta s a rm :
F ig e n a p a n & A li E r k m e n
B a s k v e C ilt:
M a rt M a tb a a c lk S a n a tla r T ic . v e S a n . L td . ti.
s ta n b u l ( 0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 - 4 0
T el: (0 2 1 2 ) 2 1 2 0 3 3 9 (P b x )
C arlo s C a sta n e d a
Sessizliin Erki
D on J u a n n D i e r re tile ri
ev iri:
K a an P e rid a r
indekiler
5
nsz
6
Sunu
15
1 Tinin B elirm esi

34
2 Tinin D okunuu
56
3 Tinin H ilesi
87
4 Tinin nii
141
5 N iyetin G ereksindirdikleri
176
6 N iyeti K ullanm ak
n sz
Klaplarm , M eksikal K zlderili bir byc olan don Juan

M atsn, byclerin dnyasn anlam am a yardm c olmak
iin kulland, gerek reti yntem lerini ierir. Bu bakm dan
kitaplarn, zam an getike daha da aklk kazanan srekli bir
geliim in anlatm dr.
(iinlk hayata akllca ayak uydurm ay renm ek, yllarn
eitim ini gerektirir. E itim sistem im iz ister ak uslam lam a
da, isler resmi konularda olsun epey ardr, nk vermeye a
ltm z bilgiler ok karm aktr. Ayn eyi, byclerin dn
yas iin dc syleyebiliriz: onlarn eitim i szl retilere ve
bilinliliin idare edilm esine dayanr, bizim kinden farkl da ol
sa, onun kadar yorucudur, nk, onlarn bilgisi de en az b i
zim ki kadar hatla daha da karmaktr.
Sunu
D on Juan, eitli zam anlarda bilgisini benim iin adlandrm aya
alt. N a g u a lch m en uygun ad olabileceini, fakat bu teri
m in fazlasyla anlalm az olduunu dnd. O na sadece bil
g i dem ek yetersiz, sihirbazlk dem ek ise kltcyd. N i
yette ustalam a ok soyut, m utlak zgrlk aray ise ok
uzun ve m ecaziydi. En sonunda, daha uygun bir ad bulam ad
iin, kesin olm am asna ram en, buna byclk dedi.
Y llarca bana deiik byclk tanm lam alar yapt, am a
tanm lam alarn h er zam an, bilginin artm asyla birlikte deiti
ini sylem eyi de ihm al etm edi. m ezliim in sonlarna do
ru, daha ak bir tanm lam ann ayrdna varacak durum da oldu
um u dnyordum , bylece ona bir kez daha sordum .
SUNU
Sradan insanlar, dedi don Juan, bycl sam a ya

da ulaam ayacaklar tu h af bi gizem olarak grr. H akldrlar
da syledikleri kesin bi gerek olduu iin deil, sradan in
san byclkle uraacak erkeye sahip olm ad iin.
Szlerini srdrm eden nce ksa bir ara verdi. nsanolu
snrl bi erkeyle doar, diye devam etti, doum anndan iti
baren dzenli olarak yaylan bu erke belli bi zam ann duyum
boyutunca en avantajl biim de kullanlabilir.
Z am ann duyum boyutuyla neyi kastediyorsun? diye
sordum .
Zam ann duyum boyutu, alglanan erke alanlar destesi
btndr, diye yantlad. nsan algsnn alardan beri de
itiine inanyorum . im diki zam an, iinde bulunduum uz
halin niteliini belirler; saylam ayacak kadar ok olm asna ra
m en hangi erke destesinin kullanlacana zam an karar verir.
Ve zam ann duyum boyutunun yani, seilm i bika erke ala
nnn ilenm esi, var olan tm erkem izi silip gtrr ve bizde
br erke alanlarm z kullanabilecek takat b rakm az.
K alarnn anlam l bir hareketiyle, btn bunlar iyice d
nm em i istedi.
Sradan insann byclkle uraacak erkeye sahip ol
m adn sylediim de bunu kastediyordum , diye srdrd.
E er sadece elindeki erkeyi kullanrsa, byclerin alglad
lem leri alglayam az. O nlar alglayabilm ek iin, bycler,
norm alde kullanlm ayan bi erke alan bei kullanrlar. D oal
dr ki, sradan insan, bu lem leri alglayacak ve byclerin al
gsn anlayacaksa, onlarn kulland bein aynsn k ullan
m ak zorundadr. te bu da olanakszdr, nk olanca erkesi
zaten yaylp gitm itir.
A klam asn belirginletirm ek am acyla, en isabetli sz
bulm ak isterm iesine duralad.
Bi de yle dn, diye srdrd. Z am an ilerledike
bycl reniyor deilsin; aslnda sen erke biriktirm eyi
reniyorsun. Ve bu erke, u anda senin iin ulalam az olan
erke alanlarna ileyebilm eni salayacak. B yclk ite b u
dur: bildiim iz sradan dnyann alglanm asnda kullanlm a
yan erke alanlarn kullanm a yetisi. B yclk bi bilinlilik
SESSZLN
ERK
durum udur. B yclk sradan algnn farknda olm ad ey

leri alglam a yetisidir.
S ana yaattm deneyim lerin hepsi, diye srdrd don
Juan, gsterdiim her bi ey, sadece gzm zle grebildii
m izden daha fazla eyin var olduu gsterm ek iindi. K im se
nin bize byclk retm esine gereksinim im iz yok, nk,
aslnda renecek bi ey yok. B ize gereken, burnum uzun di
binde lsz erkin var olduuna bizi ikna edecek bi ret
m endir. N e tu h af bi eliki! B ilgi yolundaki her sava zam an
zam an bycl rendiini dnr, am a yapt ey sade
ce kendi varlndaki gizli erke ve ona ulaabileceine inand
rlm aya raz olm asdr.
Senin yaptn da bu m u don Juan? B eni inandrm ak
m ?
K esinlikle. Seni, o erkeye ulaabileceine inandrm aya
alyorum . B en de ayn yollardan getim . Ve ben ikna edilm e
k onusunda senden de katydm .
O na ulatm zda, onunla ne yaparz don Ju an ?
H ibi ey. O na ulatm zda, o kendiliinden kullanla
bilir am a ulalam az olan erke alanlarndan yararlanr. Ve ite
bu, dediim gibi, byclktr. te o zam an baka bi ey g r
m e ye yani, alglam aya balarz; hayalim izde deil, gerek
ve som ut olarak. Ve artk szckleri kullanm ak zorunda kal
m akszn b ilm eye balarz. Ve bu artan alglam ayla, ve sessiz
bilgiyle ne yapacam z ise, kendi m izacm za baldr.
B aka bir seferinde de, baka bir aklam a yapm t. lgi
siz b ir konuyu tartyorduk ki aniden konuyu deitirdi ve ba
na bir fk ra anlatm aya balad. G lerek kibarca om uzlarm n
arasn, srtm okad. Sanki utanyordu da, bana dokunm ak
iin cesaret toplam as gerekiyordu. B en sinirlenince, kkrda
m aya balad.
ok rk eksin, diye takld, srtm a daha serte vurdu.
K ulaklarm uuldad. B ir an iin nefesim kesildi. A deta ci
erlerim azm a gelm iti. Soluk alm ak gittike daha ok rahat
szlk veriyordu. B irka kez aksrp tksrdktan sonra cierle
rim ald ve kendim i derin, dzgn soluk alrken buldum . O
kadar harika hissediyordum ki, bu beklenm edik am a sert darbe
SUNU
iin ona kzam adm bile.

A rdndan, epey ilgin bir aklam aya giriti, bycln
deiik ve daha ak bir tanm na.
O laanst bir bilinlilik durum una girm itim ! ylesine
bir us berraklm vard ki don Ju an n syledii her eyi anla
yabiliyordum . Evrende, byclerin niyet dedii, llem eye
cek ve anlatlam ayacak bir gii bulunduunu ve evrende var
olan her eyin bir balant hattyla niyete bal olduunu sy
ledi. Onun, bycler ya da savalar diye adlandrd insan
lar, bu balant hattnn tartlm asyla, anlalm asyla ve kulla
nm yla ilgilenirlerm i. zellikle yaptklar ey, gnlk hayat
larnn sradan kayglarnca duyarszlatrlan bu hatt tem izle
m ekle uram akm ki bycle, bu balam da, insann niyet
ile olan balantsnn tem iz tutulm as da denebilirm i. D on Ju'a n , bu tem izlem e ilem ini anlam ann ya da renip uygula
m ann son kerte zor olduunu syledi. B ylece, bycler y
nergelerini iki gruba aym nlar. Biri, gnlk yaam bilinlilii
durum una ilikin ynergeler ki; bunlar da tem izlik ilem i rt
l bir biim de sunulurm u. Dieri, benim im di deneyim le
m ekte olduum , byclerin bilgiyi, konuulan dilin m daha
lesi olm akszn, dolaysz olarak niyetten aldklar ileri bilinli
lik durum unun ynergeleriym i.
D on Juan, byclerin ileri bilinlilii zorlu m cadeleler
le geen binlerce yl boyunca kullanarak, niyet ile ilgili belirgin
igrler edindiklerini, bu dolaysz bilgileri, kuaktan kuaa
gnm ze tadklarn aklad. B ycln grevinin, bu
anlalm azm gibi grnen bilgiyi alp, gnlk hayatn bilin
lilik standartlarnda anlalr klm ak olduunu syledi.
Sonra, klavuzun, bycnn hayatndaki yerini aklad.
K lavuza n ag u a l denildiini, onun olaanst erkeye sahip
bir kadn ya da erkek, arbal, sabrl ve kararl bir retm en
olduunu, grclerin onu birbirine bititirilm i drt saydam
toptan olum u drt blm l saydam bir kre halinde grdk
lerini syledi. O laanst erkelerinden dolay, naguallar ara
cydlar. E rkeleri onlara bar, uyum u, neeyi ve bilgiyi dolay
szca, kaynandan, yani niyetten alm alarna, arkadalarna ak
tarm alarna olanak salyordu. N aguallar, byclerin asgari
10
SESSZLN ERK
a n s adn verdikleri eyi, kiinin niyet ile balantsnn farkn

daln salam akla ykm lyd.
O na, bana anlatt her eyi aklm n aldn, sadece neden
iki grup retiye gereksinim duyulduunu anlayam adm
syledim . A nlalm asnn ok zor olduunu belirttii kendi
dnyas hakkndaki her eyi kavrayabiliyordum .
B ugn edindiin igry anm sayabilm en iin bi m re
ihtiyacn olacak, dedi don Juan, nk bunlarn ou sessiz
bilgidir. K sa sre sonra unutulur. Bu, bilinliliin eriilm ez
srlarndan biridir.
Sonra, sol yanm a, gs kafesim in kenarna vurarak, bi
lin dzeyim i deitirdi.
B ir anda zihnim in olaanst netliini yitirdim ve ona sa
hip olup olm adm bile anm sayam az hale geldim...
B ycln ilk blm lerini yazm am iin beni bizzat don Ju
an grevlendirdi. Bir keresinde, m ezliim in ilk zam anlarn
da durup dururken bir kitap yazarak tuttuum notlar deerlen
dirm em i nerm iti. Y nla not toplam tm ve onlarla ne yapa
cam hi dnm em itim .
O na nerisinin sam a olduunu, nk bir yazar olm ad
m belirttim .
Tabii ki yazar deilsin, dedi, bu yzden bycl
kullanm an gerekecek; nce, deneyim lerini yeniden yayor
m u gibi im gelem eksin. Sonra da m etni ryada grm elisin.
Senin iin yazm ak edebi bi altrm adan ok, byclk iin bi
altrm a olm al.
B ycln tem el ilkelerini, bu anlayla, don J u a n n
bana anlatt gibi, onun retisi balam nda yazdm.
G em i zam anlarn bycleri tarafndan gelitirilen
retim dzen in de iki grup ynerge vard. Sa yan re tile ri
denen blm norm al bilinlilikle uygulanrd. D ierine sol
yan re tileri denilirdi ve sadece yksek bilinlilik d u ru
m unda uygulanrd.
Bu iki grup reti, retm enlerin m ezlerini uzm anlk
alannda eitm esine izin verirdi: Farkndalk! a ustalk, iz s r
m e sanat ve niyette ustalk.
SUNU
11
Bu uzm anlk alan, byclerin bilgi araynda karla

rna kan bilm eceydi.
F arkndalkla ustalk, akln bilm ecesiydi: byclerin alg
ve farkndaln gizem inin ve enginliinin ayrdna vardkla
rnda yaadklar aknlk.
z srm e sanat, yrein bilm ecesiydi: byclerin iki e
yin bilincine vardklarnda yaadklar hayret; ilki, bizim alg
ve bilincim izin zelliinden dolay dnyann duraan ve ger
ek grnm esi; kincisi, deiik alglam a zelliklerini kullan
m aya balarsak dnyada duraan ve gerek grnen eylerin
deim esi.
N iyette ustalk ise tinin bilm ecesiydi, ya da soyutun eli
kisi byclerin insani durum um uz tesinde yansttklar d
nce ve davranlar.
Don Ju a n n iz srm e sanat ya da niyette ustalk hakkn
daki ynergeleri onun retisinin tem el ta saylan ve aada
ki tem el ilkelerden oluan fa rk n d a l a ustalam ayla ilgili y
nergesine dayanyordu:
1. Evren, k ipliklerine benzeyen sonsuz bir erke alanlar
yndr.
2. K a rta ln y aylm lar denilen bu erke alanlar m ecazi
olarak K artal denilen, dnlem ez b o y u tta b ir k ay n ak tan y a
ylrlar.
3. nsanlar da bu iplie benzer, hesaplanam az sayda erke
alanlarndan oluur. K a rtaln bu yaylm lar, rtm bir y
n grnm ndeki bu k topu, kollar yandan sarkan, insan
bedeni byklnde koca bir saydam yum urta gibi grnr.
4. Bu parlak topun iindeki erke alanlarndan ufak bir
grup, yum urtann yzeyinde yer alan bir youn parlaklk nok
tasyla aydnlanr.
5. Alg, o ufak grup iindeki erke alanlar, parlaklk nokta
sn bir anda evreleyip, topun dndaki zde erke alanlarn
aydnlatm ak iin klarn ulatrdklarnda, ortaya kar. A lg
lanabilir tek erke alan parlaklk noktas tarafndan aydnlanm
olduundan, o noktaya algnn topland n o k ta, ya da ksaca
birleim n o k tas denir.
6. B irleim noktas, olaan yerinden saydam topun yzeyi
12
SESSZLN
ERK
zerinde, yzeydeki baka bir konum a ya da ieriye doru ha

reket ettirilebilir. B irleim noktasnn parlakl tem as ettii
herhangi bir erke alann aydnlatabildiinden, yeni bir konum a
getiinde, derhal yeni erke alanlarn aydnlatr, onlar algla
nabilir klar. Bu alglam a, grm e olarak bilinir.
7. B irleim noktas yer deitirdiinde, tam am yla farkl
bir dnyann alglanm as m m kn olur var olan dnyam z
k adar nesnel ve gerek olan bir dnya. Bycler, bu teki
dnyaya erke, erk, genel ve zel sorunlara zm ler bulm ak
iin ya da im gelenem ez olanla yzlem ek iin giderler.
8. N iyet, alglam am za neden olan yaygn kuvvettir. F ar
k ndalm zn nedeni alglam am z deildir, asl niyetin bask
s ve igali sonucu alglarz.
9. B ycnn am ac, algnn insann eriebilecei tm ola
slklarn deneyim leyerek m utlak farkndalk durum una ula
m aktr. H atta bu farkndalk durum u lm n alternatif bir bii
m i anlam na bile gelir.
F a rk n d a l a ustalk retilerine bilginin uygulam al bir dze
yi de dahil edilm iti. Bu uygulam al dzeyde don Juan bana
birleim noktasn hareket ettirm ek iin gerekli olan ilem leri
retti. Bunu b aarm ak iin eski zam anlarn byc grcle
ri tarafndan tasarlanm iki byk sistem vard: rya grmek',
ryalarn denetim i ve kullanm ile iz s rm e; davrann dene
timi.
B irleim noktasn hareket ettirm ek, her bycnn ren
m esi gereken hayati b ir m anevrayd. B azlar naguallar bu
nu bakalarna uygulam ay da rendiler. B irleim noktasna
dorudan attklar sert bir tokatla birleim noktasn yerinden
oynatabiliyorlard. B u vuru bedene hi dokunm am asna
ram en o m uz bana atlan bir aplak biim inde deneyim lenirdi ve yksek farkndalk durum uyla sonulanrd.
D on Juan, geleneine uygun olarak, retisinin en zor, en
dram atik blm n sadece bu ileri farkndalk durum larnda
gerekletirdi: sol yan ynergelerini. B u durum un olaanst
niteliinden dolay, don Juan, benden bunlar, byclerin
reti dzenindeki her eyi bitirene dek kim seyle tartm am am
SUNU
13
istedi. Bu istek benim kabul edem eyeceim kadar zor deildi.

O esiz farkndalk durum larnda ynergeleri anlayabilm e y e
teneim , inanlm az derecede artyordu, am a ayn zam anda on
lar anlatam ayacak hatta anm sayam ayacak kadar da gszleiyordu. O durum larda, ustaca, kendim den em in kararlar vere
biliyordum , am a b ir kez norm al bilince dnnce hibir ey
anm sam yordum .
A rtrlm farkndalm dakileri norm al belleim e aktara
bilm ek yllarm ald. M antm n ve saduyum un, ileri farkn
daln akl alm az gerei ve dorudan bilgisiyle atm as bu
an geciktiriyordu. K avraym daki bu dzensizlik zerinde
dnm eyerek bu m eseleden yllarca uzak durm am a yol at.
B yclk m ezliim le ilgili im diye dek yazdm ne
varsa, don Ju a n n bana fa rk n d a l a ustal retiinin akta
rm dr. z srm e sanatn ya da niyette, ustalam ay henz an
latm adm .
D on Juan, iz srm e sanatnn ve niyetle ustalam ann ilke
lerini ve uygulam alarn bana iki dostunun yardm yla retti:
V icente M edrano adl bir byc ve Silvio M anuel adl bir di
eri. A m a, onlardan rendiim h er ey, don J u a n n ileri far
kndaln incelikleri dedii eyin iinde bulankln koruyor.
u ana dek, benim iin iz srm e sanat ve niyetle ustalk h ak
knda deil yazm ak, tutarl dnm ek bile olanakszd. H atam ,
onlar norm al bellein ve anlarn konusu olarak deerlendirm em deydi. yleler, ayn zam anda da deiller. Bu elikiyi
zebilm ek iin dorudan konular aratrm ak yerine ki fiili
olarak olanaksz bir ey bu onlarla dolayl olarak, don Ju
a n in ynergelerinin son bal dorultusunda ilgilendim : ge
m i zam an byclerinin ykleri.
Bu ykleri retilerinin soyut z olarak adlandrd e
yi aklam ak iin anlatrd. O nun tm kapsam l aklam alarna
ram en, bunlar bana b ir eyler aklam aktan ok zihnim i a
m ak niyetiyle anlattn im di im di anlyorum , o zam anlar
soyut zlerin m ahiyetini kavram ay becerem iyordum . D on Jua n n anlat, soyut z tanm n yllarca akadem ik tezlere ben
zetm em e neden oldu; bu artlarda tm yapabildiim yapt
aklam alar olduu gibi kabullenm ekti. B u ykler, kendi ad
14
SESSZLN
ERK
m a anlayabilm em iin gerekli deerlendirm eleri yapm akszn

sessizce kabullendiim blm ler oldular.
D on Juan, her biri alt soyut zden oluan, karm aklk d
zeyi giderek artan grup gsterdi. B urada, aada saydkla
rm dan oluan birinci grupla ilgilendim : Tinin belirm esi, tinin
vuruu, tinin hilesi, tinin ykl, niyetin gerektirdikleri ve n i
yeti kullanm a.
Tinin Belirm esi

LK S O Y U T Z
on Juan frsat bulduka, bana soyunun bycleriyle,
zellikle kendi retm eni nagual Ju lia n la ilgili ksa
ykler anlatrd. B unlar gerekte yk deil, daha
ok bu byclerin davranlarnn ve kiilik zellik
lerinin tanm lam alaryd. Bu anlatlarn h er biri,
m ezliim srasnda, belirli konular aydnlatm ak iin
tasarlanm t.
Ayn ykleri don J u a n in byc topluluunun dier
I
16
SESSZLN
ERK
on be yesinden de dinlem itim am a, anlatlan yklerin hi

biri bahsedilen kiiler hakknda net b ir fikir verm iyordu. Don
J u a n o b y cler hakknda daha detayl bilgi verm eye raz et
m em m m k n olm ad iin, hibir zam an onlarla ilgili derin
lem esine bilgi edinem iyeceim dncesini kabullenm itim .
D on Juan, bir leden sonra, gney M eksika dalarnda
fa rk n d a l a ustalam ann incelikli ynleri hakkndaki akla
m alarn srdrrken beni tm den afallatan bir laf etti.
Sanrm , gem iim izdeki bycler hakknda konum a
nn zam an geldi, dedi.
Sistem li bir bakla, gem iten, hem gndelik iler dnya
sn, hem de byclerin dnyasn ilgilendiren sonular kar
m aya balam am gerekiyorm u.
B y cler gem ileriyle hayati bi biim de ilgilenirler,
dedi, am a kastettiim kiisel gem ileri deil. B ycler iin
gem i, dier byclerin m azide yapm olduklardr. Bizim
de im di yapacam z, gem ii incelem ek olacak.
Sradan insan da inceler gem iini. A m a inceledii genel
likle kendi gem iidir. Bunu da kiisel nedenlerden dolay ya
par. B y cler bunun tam tersini yaparlar; onlar gem ilerine
bi ilgi noktas saptam ak iin bakarlar.
A m a bu herkesin yapt b ir ey deil m idir? G em ie re
ferans noktas bulabilm ek iin bakm ak? diye sordum .
H ay r! dedi gnlde bir edayla. Sradan insan kendini
gem ile, kiisel gem iiyle y a da dnem inin gem i bilgisiy
le, sregiden ve gelecekteki davranlarna k lf uydurm ak, bi
rnek sem ek iin, karlatrr. G erekte yalnzca bycler
gem ilerine bi ilgi noktas aram ak iin bakar.
B ir byc iin ilgi noktasnn ne olduunu sylersen
belki de d aha iyi anlarm don Ju an , dedim .
B y cler iin bi ilgi noktas saptam ak niyeti incelem e
ans elde etm e anlam na gelir, diye yantlad, ki bu tam da
ynergelerin son balnn amacdr. N iyeti hibi ey ayn g
c anlam ak iin savaan byclere ait hikyeleri incelem ek
ten daha iyi gsterem ez byclere.
K endi neslindeki byclerin gem ilerini incelerken bil
gilerinin tem el kuram sal dzeninin farkna vardklarn akla
TNN
BELRMES
17
d don Juan.
B yclkte yirm i bir soyut z vardr, diye srdrd,
ve zam anm zn tini anlam ak iin sava veren naguallar hak
knda, bu soyut zlere dayanan sryle byclk yks var
dr. im di, sana soyut z ve byclk yklerini anlatm ann
zam an geldi.
Don Juan ykleri anlatm aya balasn diye bekledim , am a
o konuyu deitirdi ve farkndalk zerine konum ay srdrd.
D ur bir dakika, diye kar ktm . B yclk ykleri
ne ne oldu? O nlar anlatm ayacak m iydin?
Tabii ki anlatacam , dedi, am a bu ykler m asal gibi
anlatlacak trden eyler deiller. O nlar kendi kendine dn
m eli, sonra yeniden dnm eli tabiri caizse, yeniden canlan
drm alsn.
U zun bir sessizlik oldu. ekiniyor, ykleri anlatm as iin
srar edersem , daha sonra pim an olacam durum lara dm ek
ten korkuyordum . A m a m erakm iyi niyetim den glyd.
Hadi, artk u yklere balayalm , diye m zm zlandm .
Asl niyetim i kolayca yakalayan don Juan pis pis srtt.
Ayaa kalkp peinden gelm em iin bir iaret yapt. D erin bir
oluun dibindeki kuru kayalar zerinde oturuyorduk. kindi
zeriydi. G kyz karanlk ve bulutluydu. A lak, karaya alan
yam ur bulutlar, douya uzanan tepenin zerinde asl duru
yorlard. G neydeki yksek bulutlar oradaki gkyzn nispe
ten ak gsteriyordu. D aha nce epey yam ur yam , am a
sonradan geride sadece bir tehdit brakarak sotaya ekilm iti.
Bu soukta iliklerim e kadar m eliydim , am a m yor
dum . D on Ju a n n tutm am iin bana verdii ta kavrarken, bu
dondurucu havada hissettiim scaklk duyum unun bana ya
banc olm adn, am a her defasnda beni arttn fark ettim .
N e zam an donm ak zere olsam , don Juan bana tutm am iin bir
dal, bir ta verir, ya da gm leim in iine, gs kem iim in
zerine bir avu yaprak koyard ve bu vcut sm n ykselm e
si iin yeterli olurdu.
O nun bu yaptklarn kendi kendim e, beceriksizce tekrar
lam aya alrdm . B ana, yaptklarnn deil, isel sessizliinin
beni sttn, dallar, talar ya da yapraklarn dikkatim i ekm ek
18
SESSZLN
ERK
ve dalm asn nlem ek iin kulland sradan gereler olduk

larn sylem iti.
B ir dan bat tarafndaki sarp yokuunu, zirvedeki kaya
lk kntlara ulaana dek hzla trm andk. D aha yksek sra
dalarn eteindeydik. K ayalk kntdan, sisin, altm zdaki
vadinin tabanyla gney ucuna doru yaylm aya baladn
grebiliyordum . A lak, incecik bulutlar batya doru uzanan
nefti dalarn yksek doruklarndan aaya kayyor, etrafm
z kuatyordu. Y am urdan sonra, koyu bulutlu gkyznn al
tndaki vadi ve gneye, batya uzanan dalar, kara-yeil bir ses
sizlik rtsne brnm gibiydiler.
B uras konum ak iin ideal bi yer, dedi don Juan, kuytu,
s bir m aarann kaya tabanna otururken.
M aara ikim izin yan yana oturabilm esi iin uygundu. B a
larm z neredeyse tavana deiyordu ve srtlarm z m aarann
kvrm l, ta duvarlarna rahata yaslayabiliyorduk. M aara
sanki, bizim llerim izdeki iki insan barndrm ak iin bilerek
oyulm utu.
M aarann b ir baka garip ynn daha fark ettim: kn
tnn zerinde durduum zam an tm vadiyi, douya ve gneye
uzanan sradalar grebiliyordum . A m a oturduum da, knt
m aarann tabanyla ayr dzeyde ve dz olm asna ram en, ka
yalar tarafndan kuatlyorduk.
Bu gariplii don Ju a n a anlatm aya niyetlenm iken, o der
dim i sezdi.
B u m aara insan yapsdr, dedi. knt m eyillidir, ama
gz bu eim i fark etm ez.
Bu m aaray kim ler yapt don Ju an ?
Eski bycler. Belki binlerce yl nce. Bu m aarann
zelliklerinden biri de, hayvanlarn, bceklerin, hatta insanla
rn bile buradan uzak durm asdr. Eski bycler sanki buraya,
btn canllar tedirgin eden uursuz bi g salm lar.
F akat ben kendim i garip bir ekilde m utlu ve gvenli his
sediyordum orada. B edensel bir honutluk tm vucudum a ya
ylyordu. Sanki btn sinirlerim gdklanyordu.
B en hi de tedirgin deilim , diye fikrim i belirttim .
B en de yle, dedi. Bu da sadece, bizim , gem iin eski
TNN
BELRMES
19
byclerinden genel davranlar olarak o kadar uzak olm ad

m z anlam na gelir; bu beni ok zyor.
Bu konuyu daha fazla dem ekten ekiniyordum . O yzden
onun konum ay srdrm esini bekledim .
Sana anlatacam ilk ykye tinin b elirm esi denir, di
ye balad don Juan. A m a ad seni artm asn. Tinin belirm e
si, sadece ilk byclk yksnn kurulduu ilk soyut zdr.
lk soyut z, kendi iinde bi ykdr, diye srdrd. Bi
zam anlar, sradan, hibi zellii olm ayan bi adam varm . O
da, herkes gibi, tin iin sadece bir geitm i. Ve bu yzden, di
er herkes gibi, tinin, soyutun bi parasym , am a o bunu bil
m iyorm u. leri o k adar bandan aknm ki, bu konuyla il
gilenecek ne vakti ne de m erak varm .
Tin, balantlarn hissettirm ek iin bou bouna didinm i
durm u. sel sesi kullanp srlarn aklam fakat adam akIananlar anlam a yetisinden yoksunm u. sel sesi duyduunda
bunlarn kendi duygu ve dnceleri olduunu sanm .
Tin, dald uykudan uyandrm ak iin adam sarsp,
iaret venni; art arda belirm e. A dam n yoluna kp duru
yor, kendini ayan beyan ortaya koyuyorm u am a adam n takt
yokm u.
D on Juan, benim sorularm ve yorum larm bekledii za
m anlar yapt gibi, bana bakt. B ir ey syleyem iyordum n
k vurgulam ak istedii konuyu anlayam yordum .
B iraz nce sana ilk soyut z anlattm , diye srdrd
konum asn. E kleyebileceim yegne ey u: A dam n anla
m am aktaki inad yznden, tin hile yapm ak zorunda kalm ve
hile bu sayede byclerin yntem inin zn oluturm u. F a
kat bu baka bi yknn konusu.
Don Juan, byclerin soyut z, olaylarn tasarlanm as
ya da niyetin anlam l bir eyler iin her iaret veriinde ortaya
kan, yinelenen bir kalp olarak algladklarn syledi. Soyut
zler, o halde, tam am lanm olaylar zincirinin tasarlardr, de
nilebilir.
Btn nagual m ezlerinin, her soyut zn h er ayrntsy
la m utlaka karlaacandan em in olm am gerektiini syledi.
Beni bycln soyut zlerine tabi klm ak iin nagual Ju-
20
SESSZLN
ERK
lian n ve ondan nceki tm n ag u allarn yapt gibi niyete

yardm c olduunu syledi. H er nagual m ezinin soyut zler
le k arlam a sreci, o soyut zlerle nagual m ezinin kiilii
nin ve koullarn bir araya gelm esi sonucu kurulan bir yk or
taya karrm .
Tinin belirm esiyle ilgili, benim de bir ykm varm . K en
disinin, velinim etinin, ondan ncekinin ve dierlerinin olduu
gibi.
B enim tinin belirm esiyle ilgili ykm n ed ir? diye so r
dum .
yksnn bilincinde olabilecek bi sava varsa o da
sensin, diye yantlad. N e de olsa yllardr yazyorsun. A m a
sen soyut z fark edem edin nk pratik bi adam sn. N e ya
parsan yap, sadece ileri kolaylatrm ak am acyla yapyorsun.
Yorgun dene dek yklerinle uram ana ram en onlarda bi
soyut z bulunabileceini aklna bile getirm edin. Yaptm o
u ey sana acayip iler gibi geliyor: bycl isteksiz ve
aptal bi m eze retm eye alm ak. B ycle byle yak
latn srece soyut z senden uzak duracaktr.
A ffedersin don Juan am a, dedim , szlerin ok kafa k a
rtrc. B ana ne sylem eye alyorsun?
B yclkle ilgili hikyeleri bi konu olarak sana sunm a
ya aly o ru m , diye yantlad. S eninle bu konu hakknda hi
konum am tm , nk bu geleneksel olarak gizli tutulur. Bu,
tinin son oyunudur. Bi m ez soyut zleri rendiinde bi pi
ram idin tepesindeki ta da yerletirip piram idi tam am lam
olur, derler.
H ava kararyordu ve yeniden yam ur yaacak gibiydi.
Y am ur yaarken r zg r bu yne doru eserse m aarann iin
de srlsklam oluruz diye dnyordum . E m inim don Juan da
bunun farkndayd am a aldrd yoktu.
Yarn sabaha k adar yam ur yam ayacak, dedi.
im den geenlerin yantlandn duym ak aknlktan
yerim den sram am a neden oldu ve kafam m aarann tavanna
arpt. Verdii acdan d ah a grltl bir arpm ayd bu.
D on Juan kasklarn tuta tuta gld. Bir sre sonra bam
gerekten acm aya balad ve ben de ovalam ak zorunda kaldm .
TNN
BELRMES
21
Sen de beni, tpk benim velinim etim i elendirdiim gibi

elendiriyorsun, dedi ve yeniden glm eye balad.
B irka dakika boyunca sustuk. E trafta uursuz bir sessiz
lik vard. D aha yksek dalardan zerim ize inen alak bulutla
rn hrtsn duyduum hissine kapldm . S onra duyduum un
lk bir rzgr olduunun ayrdna vardm . M aarada durdu
um yerden, insan fsltlar gibi duyuluyordu bu sesler.
B en iki nagual tarafndan eitilm enin inanlm az ansna
sahiptim , dedi don Juan, ve beni hipnotize eden rzgrn pen
esinden kurtard. Biri, tabii ki velinim etim nagual Julian ve
dieri de onun velinim eti nagual E lia st. B enim ki esiz, all
m am bi d urum du.
N eden farklyd senin durum un? diye sordum .
nk, kuaklardr naguallar, kendi retm enleri dnya
y terk ettikten yllar sonra kendi m ezlerini bulm aya balar
lar, diye aklad. B enim velinim etim hari. B en, kendi veli
nim eti dnyay terk etm eden sekiz yl nce nagual J u lia n n
m ezi oldum . B ylece sekiz yllk ltfa sahip oldum . Bu bam a
gelebilecek en ansl eydi, nk iki zt m iza tarafndan ei
tilm e frsat buldum . B irbirleriyle hi geinem eyen gl bi
baba ve ondan daha gl bi bykbaba tarafndan yetitiril
m ek gibi yani. B yle bi yarm ada bykbaba her zam an kaza
nr. Bu yzden ben byk lde nagual E lia s n rnym .
O na sadece m iza olarak deil grn olarak da benziyorum .
Yani, ince ayarm ona borluyum . Yine de, iin esas ksm , se
fil bir yaratk olan benim kusursuz bi savaya dnm em ki
bunu da nagual Ju lian a borluyum .
N agual Ju lian n grn neye b enziyordu?
B iliyo m usun, onun grntsn canlandrm akta hl,
bugn bile zorlanyorum , dedi don Juan. S am a gelecek
am a, koullara ve gereksinim ine gre gen ya da yal, yakk
l ya da gsterisiz, tkenm i ve zayf ya da gl kuvvetli, i
m an ya da clz, orta boylu ya da cce olabiliyordu.
Yani onun deiik rolleri aksesuarlar yardm yla oynayan
bir oyuncu olduunu m u sylem ek istiyordun?
Hayr, hibi taks yoktu ve o yalnzca bi oyuncu da d e
ildi. Tabii ki yleydi, hakkn verm ek gerek, byk bi oyun
22
SESSZLN
ERK
cuydu am a bu farkl. O, tm bu zt kiiliklere dorudan dn

ebiliyordu. B yk bi oyuncu olm as onun dnt canlnn
zelliklerini daha iyi canlandrm asna yaryordu. Yani varlk
deitirm ek onun iin ocuk oyuncayd. Tpk senin elbise
deitirirken zorlanm am an gibi.
H evesle, bana velinim etinin dnm leri hakknda daha
fazlasn anlatm asn istedim. B irisinin ona bunlar nasl yapa
bileceini rettiini, fakat daha fazla aklam a yapm aya kal
krsa, baka ykler de anlatm ak zorunda kalacan syledi.
N agual Julian bir eye dnm edii zam anlar neye ben
zerdi? diye sordum .
Sanrm , nagual olm adan nce ince, uzun ve gl kuv
vetliym i, dedi don Juan. Salar koyu renkli ve dalgalyd.
Uzun ve sevim li bi burun, byk beyaz diler, yuvarlak bi su
rat ve parlak, koyu kahverengi gzler. A a yukar bi yetm i
boylam adayd. Yerli deildi, M eksikalI da, am a beyaz bi A m e
rikal da deildi. A slnda teni baka hi kim seninkine benze
m ezdi. zellikle son yllarda teni, koyudan ok aa ve geri
singeri aktan koyuya doru deiip duruyordu. O nunla ilk
karlatm da, esm er, yal bi adam d. Sonra, zam an getik
e, ak tenli, benden sadece bika ya daha byk, gen bi
adam oluverdi. O zam anlar yirm im deydim .
D grn bylesine byleyiciydi, diye srdrd
don Juan, am a dnm lerine elik eden, huy ve davranla
rndaki deiiklikler daha bi byleyiciydi. rnein, im an,
gen bi adam ken neeli ve duygulu olurdu. Bi deri bi kem ik
yal bi adam ken ise huysuz ve kinci. im an, yal bi adam ol
duunda olabilecek en budala adam bulurdun karnda.
H i kendisi olur m uydu? diye sordum .
B enim ben olduum gibi deil, diye yantlad. Ben, d
nm le ilgilenm ediim iin her zam an aynym . A m a o bana
hi ben zem iyordu.
D on Juan bana isel gcm deerlendiriyonnuasna
bakt. B an bir yandan dier yana sallayarak grltl bir
k ahkaha patlatt.
Bu k adar kom ik olan n edir? diye sordum
D orusunu istersen velinim etim in dnm lerinin ve a-
TNN
BELRMES
23
lm alarnn m ahiyetini ve o n lan n deerini anlam ak iin hl

fazlasyla iffet taslaycsn, dedi. U m arm anlattklarm k a
fana takp, saplantya dntrm ezsim
N edense rahatsz olm utum ve konuyu deitirm e zorun
luluu hissettim .
N eden n ag u allara velinim et deniyor da basite ret
m en denm iyor? diye sordum sinirli sinirli.
N a g u ala v elin im et dem ek, m ezin kran duygusundandr, dedi don Juan. N agual m ezinde kar koyam ayaca
bi m innettarlk duygusu yaratr, 4e de olsa nagual, onlar b i
im lendiren ve bilinm eyen blgelerde onlara yol gsteren in
sandr.
retm enin, benim dncem e gre, birinin b ir dieri
iin yapabilecei en m thi, en insancl ey olduunu belirttim .
Senin iin retm ek, dizgeler hakknda konum aktan iba
ret, dedi. Bi byc iinse retm ek, nagualn m ezleri iin
yaptdr: evrende zaten var olan gc onlar iin ortaya kar
mak; niyeti her eyi yeniden dzenleyen, deitiren ya da on
lar olduu gibi koruyan gc. N agual, bu gcn m ezleri ze
rindeki etkilerini hesaplar ve buna gre onlara yol gsterir. N a
gual niyeti biim lendirm ese, m ezler iin m erak edilecek, h ay
ran kalnacak bi ey de olm azd. Ve m ezler, keiflerle dolu b
yl bi yolculua kacaklarna, sadece bi gelenei renm ekle
yetinirlerdi; frk, falc, arlatan ya da yle bi ey olm ay.
B ana niyeti anlatabilir m isin? diye sordum .
N iyeti bilm enin tek yolu, diye yantlad, niyet ile, onu
hissedebilen canllar arasnda canl bi balant olduu zam an
onu tanm aktr. B ycler niyete aklanam az, tin, soyut, nagu
al gibi adlar verirler. B en nagual dem eyi tercih ederdim am a
bu, lidere, yani velinim ete verilen isim le akyor. B u yzden
ben onu tin, niyet ya da z olarak adlandrm aya karar v erd im .
D on Juan aniden durdu. Susup, bana sylem i olduklarn
dnm em i nerdi. H ava epey kararm t. O kad ar derin bir
sessizlik vard ki beni dinlendirip huzur vereceine daha da
gerginletirm iti. K afam bir trl toparlayam yordum . B ana
anlatt yk hakknda dnm ek istiyordum am a uyuyakalana dek onun dnda her eyi dndm .
24
SESSZLN
ERK
N A G U A L E L A S IN K U SU R SU Z L U U
O m aarada ne kadar uyuduum u bilm iyorum . Don Ju a n n
sesiyle yerim den frladm . Tinin belirm esi adl ilk byclk
yksnn, niyet ve nagual arasndaki ilikileri ierdiini sy
lyordu. Bu yk, tinin n ag u ala tuzak kurm asnn, m ez ve
n ag u a ln beklenilen bu tuza nasl deerlendirdiinin ve ret
ya da kabul etm eye karar verm esinin yksyd.
M aara ok karanlkt ve ii darackt. N orm alda o byk
lkte bir alan, insanda klostrofobiye neden olabilirdi am a m a
ara, her nedense, skntm datarak beni rahatlatyordu. Ay
rca m aarann biim i yznden don J u a n n sesi yanklanm
yor, m aarann duvarlarnda yitip gidiyordu.
Don Juan, bycler, zellikle naguallar tarafndan yap
lan her hareketin, niyet ile balarn glendirm ek ya da niye
tin kendisi tarafndan balatlm bir ie karlk yapldn
aklad. B ycler ve zellikle naguallar, srekli olarak, uya
nk bir halde tinin belirm elerini gzlerlerm i. B yle belirm ele
re, tinin je stle ri, ya da basite y o ra la r denirm i.
D aha nce anlatt bir yky, velinim eti nagual Julian
ile tanm asnn yksn tekrar anlatt.
cra bir iftlikteki bir i iin, iki sahtekr tarafndan kan
drlm . Bu adam lardan biri olan iftliin khyas, onu kolay
ca avucunun iine alm ve kle gibi altrm aya balam .
Yalnz olan ve yapabilecek hibir eyi olm ayan don Juan
kam aya alm am a acm asz khya onu kovalayarak, tenha
bir yol kenarnda gsnden yaralam ve lm e terk etm i.
Srekli kan kaybeden, bilincini yitiren don Ju an n kar
sna nagual Julian km . Saaltm bilgisini kullanarak kana
m ay durdurm u ve hl kendinde olm ayan don Ju a n evine
gtrp orada saaltm .
Tinin nagual Ju lian a gsterdii ilk iaret, don Ju a n n vu
rulup yatt yerden birka m etre uzakta, yolun zerinde olu
an, klh eklinde kk bir hortum olm u. kinci iaret, silh
sesini duym adan birka dakika nce nagual Ju lian n aklndan
geen, bir m ez edinm e vaktinin geldii dncesiym i. A r
dndan, saklanm ak yerine, koup silhl adam la kavgaya tutu-
TNN
BELRMES
25
m as da tinin verdii nc iaretm i. nk, birisiyle byle

bir kavgaya tutum ak, hibir bycnn, en azndan bir nagua ln yapm am as gereken bir eym i.
N agual Julian bu durum u deerlendirdiinde don J u a n
grd zam an tinin neden belirdiini anlam : don Juan, ken
disinin nagual m ezi olabilecek m kem m el nitelikte ift bir
varlkm .
D on Ju an n anlattklar kafam a birtakm sorularn
m esine neden oldu. B ycler baz iaretleri yanl anlayam az
m yd? D on Juan, sorum un olduka m antkl grnm esine ra
m en, sorduum sorularn ounluu gibi, konuyla ilgisiz oldu
unu nk onlar gnlk yaam deneyim lerim e dayandrd
m syledi. B ylece, sorularm , her zam an denenm i yntem
ler, atlabilecek adm lar, titiz kurallar hakknda oluyor, byc
ln ilkeleriyle ilikili olm uyorm u. H atam , olaylar deer
lendirirken bycler dnyasndaki deneyim lerim i iin iine
katm am akm .
B ycler dnyasndaki deneyim lerim in devam llk ta
m adn, bu yzden onlar gnlk yaantm da deerlendirem e
diim i belirttim . ok az kez, o da ileri bilinlilik durum larndayken, her eyi anm sayabilm itim . leri bilinlilik dzeyin
den yaantm a ulaabilen tek ey, don Ju a n tanyor olm akt.
Szm keserek, byclerin dnce biim ine kolaylk
la uyum salayabildiim i, nk byclk ilkelerini norm al
bilinlilik durum unda da deneyim lediim i syledi. D aha yu
m uak bir ses tonuyla da byclk bilgisinin grkem li yap
snn tam am bilinm eden, ileri bilinliliin her eyi ortaya ka
ram adn ekledi.
Sonra, byclerin iaretleri yanl yorum lam as olasl
hakkndaki sorum u yantlad. Bir byc, bir iareti yorum lar
ken, onun anlam n, bunu nasl bildii hakknda herhangi bir
fikri olm akszn bilirm i. Bu, niyet ile olan balantnn arpc
ynlerinden biriym i. B yclerin olaylar dolaysz olarak bil
m e yetileri varm . B alant hattnn gc ve doruluundankuku duym azlarm .
H erkesin sez g i olarak bildii ey, niyet ile olan balant
m zn canlanm asndan baka bir ey deilm i. Ve bycler,
26
SESSZLN
ERK
bu balanty, aralarndaki ba glendinnek ve anlam ak iin

p r dikkat gzlediklerinden, yanlm az ve her eyi doru biim
de sezebilirlerm i. Yoralar anlam landrm ak bycler iin
olaan ilerden biriym i. Yanl yorum lam alar, sadece byc
nn kiisel duygularnn iin iine girip niyet ile olan ban bulanklatrm as durum unda ortaya kabilirm i. Yoksa, onlarn
bilgisi tam am en doru olur ve ie yararm .
B ir sre sesiz kaldk. B irdenbire, Sana nagual Elias ve ti
nin belirm esiyle ilgili bi yk anlatacam . Tin, bycye
zellikle bi n ag u a la kendini m utlaka gsterir. A slnda, iin
dorusu, tin kendini ayn younluk ve tutarllkta herkese gs
terir, am a sadece bycler, naguallar, byle iaretlere hazr
drlar, dedi.
A rdndan da yksne balad: nagual Elias, bir gn aty
la m sr tarlalarnn iinden, kestirm e yoldan kente giderken,
bir ahinin hasr apkasn birka santim farkla skalayan hzl
dalndan tr, at rkm . N agual hem en atndan inip etrafa
baknm aya balam . U zun ve kuru m sr kam lar arasnda
garip, gen bir adam grnm . G en adam , koyu renkli, paha
l takm yla oralarn yabancs gibiym i. N agual Elias tarlada,
tarla sahiplerini ya da kylleri grm eye alkm am a hi
byle iyi giyim li bir ehirliyi pahal ayakkablar ve elbiselerle
tarlalar arasnda gezinirken grm em i.
N agual atn balayp gen adam a doru yrm . ahinin
uuu, adam n grnts gibi, aldrm am azlk edem eyecei, ti
nin apak belirm eleri olarak yorum lam . G en adam n yan
na yaklanca neler olduunu grm . A dam , onun birka m et
re nnde koan, saa sola kaarak onunla cilveleen bir ky
l kadn kovalyorm u.
O rtadaki eliki n ag u a ln gznden kam am . M sr tar
lalarnda hoplayp zplayarak oynayan bu insanlar, birbirlerinin
yaknndan dahi gem eyecek kadar farkl tiplerm i. N agual,
adam n iftlik sahibinin olu ve kadnn da evde alan hiz
m etkr bir kz olduunu dnm . D np gidiyorm u ki, a
hin yeniden m sr tarlararnn zerinden dala gem i ve bu
kez gen adam n alnna bir pene indirm i. ahinden korkan
ift, baka bir saldrdan saknabilm ek iin ahini kollam aya
TNN
BELRMES
27
balam . N agual, adam n ince ve yakkl, gzlerininse ok

etkileyici ve frl frl olduunu fark etm i.
Sonra ift, ahini gzlem ekten sklp oyunlarna dnm .
E rkek kadn yakalayp nazike kucaklam ve yere yatrm .
Am a, n agualn sandnn aksine, kadnla sevim eye balaya
cana, elbiselerini kartp onun nnde rlplak dolanm aya
balam .
K adnn korkm u ya da utanm gibi bir hali yokm u. Et
rafta ak sak laflar edip glen, ehvet dkn bir adam gi
bi dolanan, hoplayp zplayan erkee bylenm i gzlerle ba
kp kkrdyonnu. Sonunda da grntden fazlasyla etkilene
rek aka gelm i ve kendini gen adam n kollarna atm .
Don Juan, nagual E lia sn ona, tinin ortaya kard du
rum larn kendisine ok artc geldiini itiraf ettiini syledi.
A dam n deli olduu ortadaym . Yoksa, kyllerin kadnlarna
kar ne kadar koruyucu olduklarn bile bile, byle gen bir
kyl kadnn, gndz gzyle, yoldan birka m etre tede
hem de anadan dom a bir halde batan karm ay gze ala
m azm .
Bunlar anlatrken, don Juan glm eye balad. O gnlerde
birisinin elbisesini karp, yle bir yerde, gn ortasnda sevi
m esi ya ldrd ya da tin tarafndan kutsand anlam na ge
lirmi. A dam n yapt gnm zde de pek ho karlanm azm
am a yz yl kadar nce insanlarn tepkileri m uhtem elen ok
daha sert olurm u.
Btn bunlar, nagual E lias, daha adam a ilk bakt andan
itibaren, onun hem deli, hem de tin tarafndan kutsanm bir in
san olduuna inandrm aya.yetm i. K yllerin kp g elm esin
den, onu orackta lin etm esinden korkm u, am a kim se gelm e
mi. Sanki zam an durm u gibiym i.
A dam sevim eyi bitirdikten sonra giyinm i, bir m endil
karp ayakkablarnn tozunu titizlikle alm , bu srada kza l
gnca vaatlerde bulunm ay da ihm al etm eyip ekip gitm i.
A dam birka gn boyunca takip eden nagual, adam n adnn
Julian olduunu ve bir oyuncu olduunu renm i.
Sonradan, nagual onu ok popler bir oyuncu olduunu
renecek kadar sklkla gm . Seyirciler, zellikle de kad n
28
SESSZLN
ERK
lar ona baylyorlarm . O nun da, dii hayranlarn batan

k artm ak iin bu ekici ynn kullanm am ak gibi bir dnce
si yokm u. N agual, aktr takip ettike, onun batan karm a
tekniini ayrntsyla renm i. O na tapan hayranlarn yakalar
yakalam az soyunuyorm u. Sonra kadnn, onun gsterisiyle
aklnn bandan gitm esini bekleyip kadn ele geiriyorm u.
B u yntem h er seferinde ie yaryorm u. N agual adam n baa
rsn takdir ediyorm u, am a bir sorun varm : adam lm cl
bir hastaym . N agual, lm n, onun peini brakm ayan glge
sini grm .
D on Juan, bana yllar nce anlatt b ir eyi tekrarlad: l
m m zn sol om uzum uzun arkasnda duran kara bir leke oldu
unu. B yclerin insanlarn lm e yaklatklar zam an bil
diklerini, nk kara noktann, ait olduu kiinin boyutlarnda,
hareketli b ir glgeye dnm esini grdklerini syledi.
lm n varln fark eden n ag u a ln, aknlktan eli ko
lu balanm . Tinin neden bylesine hasta birisine ayrcalk ta
ndn m erak ediyorm u. O na, onarm n deil, yenilenm enin
ok daha yararl olduu retilm i. Ve nagual, bu gen adam
iyiletirecek gce, yetenee sahip olduundan, ya da onun l
m nn kara glgesine kar durabileceinden em in deilm i.
H atta, tinin kendisini bylesine pis bir ie neden bulatrdn
anlam akta da glk ekiyorm u.
N agual, oturup oyuncuyu seyretm ekten, gittii yerlerde
onu takip etm ekten ve daha yakndan tanm a frsat kollam ak
tan baka bir ey yapam az olm u. D on Juan, tinin belirm esiyle
yz yze gelm i bir n a g u a ln yapm as gereken ilk iin, ilgili
insanlar grm ek olduunu syledi. N agual Elias, bu adam
grm e konusuna, ilk gzne arpt andan itibaren zen gs
term i. Tinin belirm esinin bir paras olan kyl kadn da gr
m , am a onun yapsnda, tinin bu davrann hakl gsterecek
h ibir ey grem em i.
B aka bir apknlk seansna tank olduu srada, nagua ln g n n e yetenei baka bir boyut kazanm . Bu sefer oyun
cuya taparcasna hayran olan kii zengin bir toprak aasnn k
zym . Ve iin bandan beri ipler tam am en kzn elindeym i.
N agual, kz oyuncuyu ertesi gn kendisiyle bulum aya raz et
TNN
BELRMES
29
m eye alrken ne zam an buluacaklarn renm i. E rtesi

gn, kz evinden knca, caddenin karsnda saklanan nagual
da, sabah ayinini bo verip bulum a yerine giden kzn peine
dm . O yuncu onu bekliyorm u. K ararsz grnen oyuncu
yu, kz bin trl dil dkerek peine takm ve kyn dndaki
tarlalara gtrm .
N agual onlarn uzaklam alarn izlerken, o gn kim senin
um m ad bir ey olacandan em inm i. O yuncunun kara gl
gesi neredeyse boyunun iki kat bykle ulam . N agual,
gen kadnn gizem li baklarndan, onun da lm n kara gl
gesini sezdii sonucunu karm . O yuncu dnceli grnyorm u. E skiden yznden hi eksik olm ayan glm sem esi
yokm u artk.
B ir hayli uzaklam lar. B ir ara n a g u a ln onlar izled i i
ni fark etm iler, am a nagual orada y aay an b ir k y lym ve
topra k azm ay a u rayorm u gibi d avrannca, gen ift ra
h atlam ve bu da n a g u a la daha da y ak n larn a so k u lm a fr
sat verm i.
S onra o y u n cunun elb iselerin i karp, rlp lak boy
gsterm e zam an gelm i. A m a kz, gnln kap tran teki
k zlar gibi h ey ecan la ko llarn a atlacana, o n a v u rm ay a b a
lam . O nu acm aszca tekm eleyip yum ruklam , acd an kvrandrm .
K adnn vurup durm asna ram en, adam gen kad n a elini
kaldrm am , kendini korum aya, kadnn darbelerini savutur
m aya alyorm u yalnzca. Bunu yaparken bir yandan da, s
rarla cinsel organlarn gstererek kadn batan karm aya u
rayorm u.
N agual hayranlk ve aknlkla bakm bu olanlara. O yun
cunun iflah olm az bir apkn olduunu gryor, am a ayn d e
recede kolaylkla ortada onunla ilgili iren am a esiz b ir du
rum olduunu da seziyorm u. O nu en ok artan da adam n
tinle arasndaki hattn inanlm az derecede ak olm asym .
S onunda kadn adam a vurm aktan vazgem i. S onra da k a
p gidecei yerde uzanp artk ona ne isterse yapabileceini
sylem i.
N agual adam n nefes nefese kaldn ve n eredeyse k en
30
SESSZLN
ERK
dinden getiini fark etm i am a oyuncu tm bitkinliine ra

m en kadnn yanna gelm i ve iini tam am lam .
N agual, bu yararsz adam n erkesini ve kararlln d
np glerken, birdenbire kadn bir lk atm . O yuncu nefes
alm akta zorlanyorm u. N agual, kara glgenin oyuncuya vur
duunu grm . B ir haner gibi, ine ucu hassaslyla saplam yorm u adam n boluuna.
D on Juan burada, baz ayrntlara girm ek iin ykye ara
verdi. D aha nce lm n durm akszn vurduu, parlak kabu
um uzdaki boluu anlatm t. im di, lm n salkl varlk
lara, topa b enzer bir ekilde vurduunu sylyordu bir yum
ruk darbesi gibi. A m a, varlklar lrken, bu darbeler yum ruk
gibi deil haner biim inde olurm u.
Bu yzden, nagual, adam n ldnden em inm i ve bu da
kendiliinden tinin niyeti ne dair m erakn da bitirmi. Artk, ta
sar yokm u. lm her eyi halletm i.
N agual, sotaya yatt yerden kalkp gitm eye davranm
ki, aklna bir ey taklm ; gen kadnn sakinlii. Kadn, kayt
sz bir ekilde kard elbiselerini giyerken bir yanda da slk
alyorm u.
Ve sonra nagual, adam n bedeninin lm kabullenm edi
ini, koruyucu bir rt yarattn grm . A dam n gerek do
as ortaya km artk. O, koruyucu zrhlar ortaya karabil
irle, grntsn deitirebilm e gibi m uhteem becerileri olan
ift bir adam m , ve byclk ile nagual m ezlii iin esiz
b ir adaym ; tabii lm n kara glgesi olm asaym .
N agual bu grnt karsnda ok arm . imdi tinin ne
tasarladn anlayabiliyor, am a byle ie yaram az bir adam n
byclerin gereksinim lerini nasl olup da karlayacana bir
trl akl erm iyorm u.
Bu arada kadn toplanm , can ekien adam a dnp bak
m adan gitm i.
N agual, kadnn parltsn grm , ve onun saldrganl
nn, inanlm az dzeyde ok olan erkesinin gereinden fazla
akndan kaynaklandn anlam . E er kadn bu erkeyi boa
harcarsa elinde avucunda ne varsa kaybedecek ve kim bilir da
ha ne iler aacakm bana.
TNN
BELRMES
31
N agual kadnn neden bu kadar ilgisiz olduunu d n r

ken tinin ona bir iaret daha verdiini anlam . Sakin, serinkan
l olm as gerekiyorm u. K aybedecek hibir eyi yokm u gibi
davranm alym . O, nagual gelenei uyarnca olanaksz ile u
ram aya karar verm i, tinden baka tan da yokm u.
D on Juan, yknn burasnda byle ufak tefek olaylar sa
yesinde bir n ag u aln gerek mi sahte mi olduunun snanabil
diim syledi. N aguallar, karar verir; sonularnn ne olaca
na bakm akszn harekete geip gem em eye k arar verirler. D z
m ece n ag u allarn ise lp bim ekten elleri kollar balanr,
hibir ey yapam azlar. N agual Elias, kararn verm i olarak, sa
kince, lm ek zere olan adam n yanna gitm i ve ilk hareketi
aklyla deil, bedeniyle yapm : adam n birleim noktasna bir
darbe indirm i ve onun ileri bilin dzeyine girm esini sala
m. A dam a birleim noktasn hareket ettirene dek vurm ay
srdrm . lm n kendi gcnn de desteiyle, sonunda nag u a ln vurular adam n birleim noktasn lm n artk bir
nem inin kalm ad bir yere yollam ve bylece adam n l
m esi durm u.
Bu srada, oyuncu yeniden nefes alm aya balaynca, nagu
al da ne kadar byk bir sorum luluk stlendiini anlam . E er
adam lm n gcn savuturm ay baarabilirse, lm iyice
geri ekilene dek, ileri bilin durum unda kalm as gerekecek
mi. A dam n hali yerinden kprdatlm am asn gerektiriyor
m u, yoksa annda lecekm i. N agual bu artlarda m m kn
olan tek eyi yapm : adam n etrafna b ir glgelik yapm ak.
Orada, hareket edem eyecek durum da olan adam a, ay bo
yunca bakclk yapm .
Sadece dinlem ek yerine fikir yrtm eye balaynca, nagu
al E liasn bir bakasnn toprana glgelii nasl yapabildii
ni m erak ettim . nk blge halknn topraa olan dknl
n ve m lkiyetiliini ok iyi biliyordum .
D on Juan kendisinin de ayn sorular sorduunu belirtti.
N agual Elias, bunu tinin olabilir kldn sylem i. Bu, tinin
belirm esini izlem esi kouluyla, bir n ag u a lm stesinden gele
bilecei bir durum m u.
Nagual Elias, oyuncu yeniden nefes alm aya baladnda,
32
SESSZLN
ERK
ilk i olarak gidip gen kadn bulm u. O, tinin belirm esinin

nem li bir parasym . O nu oyuncunun neredeyse cansz yat
t yerin az tesinde yakalam ve adam n durum unu anlatp
onu ikna etm eye alm ak yerine buna m ecbur kaldn d
np hareketinin tm sorum luluunu alarak bir arslan gibi ze
rine atlm , birleim noktasna okkal bir darbe indirm i. K a
dnn birleim noktas hareket etm i am a yerinden gevem esiy
le berab er dzensiz olarak gidip gelm eye balam .
N agual onu oyuncunun yatt yere tam . Sonra btn
gnn, bir yandan kadn aklm karm asn, bir yandan da
adam hayatn kaybetm esin diye uraarak geirm i.
N agual, durum un denetim altnda olduuna kanaat getirin
ce, gen kzn babasna gidip kzna yldrm arptn, aklnn
banda olm adn sylem i. B abay, kznn yatt yere g
trm ve gen adam n, her kim se, yldrm n tm ykn ek
tiini, k znn hayatn kurtardn, am a kendisinin hareket
edem eyecek hale geldiini sylem i.
M in n ettar kalan baba, kzn kurtaran adam a, glgelii
yapm as iin yardm etm i. Ve ayda nagual olanaksz baa
rarak, gen adam iyiletirm i.
A yrlm a zam an geldiinde, sorum luluk duygusu ve m an
t, n ag u a l, hem ar dzeydeki erkesi hem de bu erkenin
hayat ve sal asndan yaratabilecei tehlikeler konusunda
gen kadn uyarm aya zorlam . G en kz bycler dnyas
na k atlm aya arm , nk kendi kendini yok eden gcn
den korunm asnn tek yolu buym u.
K adn cevap verm em i. B unun zerine, nagual Elias, her
n ag u aln yzyllardr m ez adaylarna anlattklarn yinele
m ek d u rum unda kalm . B yclerin, byden, insana umut
ve am a verm ek iin bir anlna uuuna ara veren sihirli bir
ku olarak bahsettiklerini, zgrlk ya da bilgelik kuu olarak
adlandrdklar bu kuun kanatlar altnda yaadklarn, ve onu
sadakatleri ve kusursuzluklaryla beslediklerini sylem i. z
grlk k u unun h er zam an ileriye doru utuunu bildiklerini,
geriye dnm esi, dolanp tekrar gelm esi sz konusu olam ayaca
iin, kuun yapabilecei iki eyin ya bycy yanna al
m ak, ya da onu brakp gitm ek olduunu sylem i.
TNN
BELRMES
33
N agual Elias, hala can ekien oyuncuya ise bunlar anlat

m am . G en adam n fazla seenei yokm u. O na, eer iyile
m ek istiyorsa kendisini koulsuzca izlem esi gerektiini syle
mi. O yuncu bu koulu hem en kabul etm i.
N agual Elias ve oyuncunun eve gidecekleri gn, kadn da
onlar sessizce, kyn dnda bekliyorm u. Tad bir bavul,
hatta bir sepet bile yokm u. O nlar yolcu etm ek iin gelm i gi
bi grnyorm u. N agual ona aldrm adan yrm eye devam
ederken oyuncu, sedye ile tand halde, ona veda etm ek iin
davranm . K adn bir k ahkaha atm ve tek sz etm eden nagu
a ln topluluuna katlm . H er eyi ardnda brakm aktan rahat
szlk duym uyorm u, nk kendisi iin baka seenek olm a
dn gayet iyi anlam : zgrlk kuu, ya bycleri yanna
alr ya da brakp giderm i.
Don Juan bunda alacak bir yan olm adn dnyor
du. N ag u allarn gl, kar konulm az karakterleri olurm u,
nagual Elias da o iki insan derin bir ekilde etkilem i. ay
boyunca, nagual her gn onlar tutarlla, nesnellie ve yan
szla altrm ak iin alm alar yapm . A dam ve kadn, nag u a ln zeksndan, en ok da, kendisini onlara adam asndan
etkilenm iler. N agual Elias, yaptklaryla ve anlattklaryla on
lara byclkle ilgili kalc bir bak as alam ; destekle
yen, besleyen am a bunlarn karln isteyen ve pek az hatay
ho gren bir dnya.
Don Juan, sk sk yineledii, benim de her naslsa srekli
unutm ay becerdiim b ir eyi yeniden hatrlatt: zgrlk k u u
nun kararszla taham m l edem ediini, ve bir kez uup gitti
mi bir daha geri gelm eyeceini aklm dan hi karm am am g e
rektii.
Sesindeki rpertici titrem e, huzur ierisinde sakin sakin
oturduum uz ortam a yaylverdi bir anda.
A rdndan, ortaya kan huzursuz havay abucak savutur
du. K olum a hafiften bir yum ruk att.
K adn o kadar erkliym i ki, diledii insan yerinden sratabilirm i, dedi. A d, T aliaym .
2
Tinin Dokunuu
SOYUT
on Ju a n n evine sabahn erken saatlerinde ulaabildik.
D adan aa yolculuum uz, karanlkta tkezleyip
uurum a dm ekten korktuum , don Juan da bana gl
m ekten nefesi kesildii ve sk sk soluklanm ak zorunda
kald iin epey uzun srd.
lesiye yorgundum am a bir trl uyuyam yordum .
leden nce yam ur yam aya balad. atnn kire
m itlerine den yam urun tprts beni m ahm urlatm -
TNN
DOKUNUU
35
cana uykum u hepten kard.

K alkp don Ju a n n yanna gittim . O nu koltukta kestirirken
buldum . Yanma geldiim de tam am en uyanm t. G naydn,
dedim.
U y kusuzluk gibi b ir sorunun yok an lalan , diye sy
lendim .
K orktuun ya da huzursuzlandn zam anlar uzanarak
uyum aya alm a, dedi bana bakm akszn. B enim yaptm
gibi, yum uak bi koltukta oturarak uyu.
B ir keresinde de, eer bedenim i dinlendirip zindelie ka
vuturm ak istiyorsam , yzm sola dnk, karnst yatp
ayaklarm da yatan ayakucundan sarktm am tlem iti.
m em ek iinse bir yast, ensem i rtm eksizin om uzlarm n
zerine koyarak uzun ekerlem eler yapm al, bu srada ya kaln
oraplar giym eli ya da ayakkabm karm am alym m .
Bu neriyi ilk duyduum da aka yaptn dnm tm ,
am a sonra fikrim deiti. O ekilde uyum ak olaanst iyi din
lenm em i salyordu. Bu artc sonular ona anlattm da,
nerilerine inansam da inanm asam da, sorgulam adan harfiyen
uym am salk verdi.
O turur durum da uyum aktan bana neden geen gece sz et
m ediini sordum . U ykusuzluum un nedeni, ar bitkinliin
yan sra, byclerin m aarasnda bana anlattklarna duydu
um yabans m erakt.
S am alam a, diye bard. U ykunu hi karm ayan ok
daha rahatsz edici bi yn ey grp duym usundur. Senin
derdin baka.
B ir an, asl derdim le ilgili ona drst davranm adm d
ndm . A klam aya baladm am a o beni duym am gibi k o
num aya devam etti.
M aarann seni rahatsz etm ediini sylyordun dn ak
am , dedi. A m a dpedz etm i. D n akam m aara ko n u su
nu pek dem edim , nk senin tepkini grm ek istiyordum .
Don Juan, m aarann, eski zam an bycleri tarafndan
bir katalizr olarak tasarlandn aklad. M aara, iki kiiyi,
iki erke alan olarak barndracak biim de ina edilm i. B y
cler, kayann yapsnn ve oyulu biim inin, iki bedenin, iki
36
SESSZLN
ERK
parlak topun erkelerinin birletirm elerine olanak salam asn

am alam lar.
O m aaraya seni kastl olarak gtrdm , diye srdrd.
O ray sevdiim den deil sevm em de m ezin ileri bilin
cin derinliklerine inm esini salayan bi ara olarak yapld
iin gittik oraya. A m a ne yazk ki, bi yandan yardm c olurken,
bi yandan da sorunlarn zlm esini gletiriyor. E skiden b
ycler dncelere nem verm ezlerdi. Eylem e dayanrlard.
Sen, kendi velinim etinin de yle olduunu sylersin
h ep , dedim .
Bu benim abartm am , diye yantlad. Aynen senin aptal
olduunu sylem em gibi. B enim velinim etim ada bi nagua ld; ken dini zgrlk arayna adam t. A m a dncelere
pek deer verm ez, yaplanlarn daha nem li olduunu d
nrd. Sen de ayn aray srdren ada bi n ag u alsn ama
kafay sapkn fikirlerle bozm usun.
K arlatrm asnn ok kom ik olduunu dnm olm al
ki, bo odada yanklanan bir kahkaha koyverdi.
M aara k onusuna geri dndm de beni duym am azlktan
geldi. B ilerek yaptn, gzlerindeki parltdan ve glnden
anlyordum .
D n akam birinci soyut z sana kasti olarak anlattm ,
dedi. S ana yllardr yaptm gibi yani. Bi um ut, belki dier
zler hak knda da bi fikir edinirsin, diye anlattm . B enim le ok
uzun zam andr birliktesin, bu yzden beni ok iyi tanyorsun.
B irlikteliim izin her annda, soyut zler dizgesine uygun d
nm eye ve davranm aya uratm .
N agual E lia s n yks farkl bi ykdr. nsanlar hak
knda bi ykym gibi grnm esine ram en, aslnda niyet
hakkndadr. N iyet, iine girm em iz iin nm ze grkem li ya
plar kurar. B yclerin evrelerinde olup bitenleri anlam a yo
lu budur.
D on Juan b an a her zam an anlattklarnn dayand m ant
bulm aya altm hatrlatnca, ben de bana rettii her
eyi toplum sal bir soruna dntrm eye alm am eletirdii
ni dndm . O nun sayesinde artk olaylara farkl baktm
anlatm aya baladm . B eni susturdu ve glm sedi.
TNN
DOKUNUU
37
Dorusu pek de salkl d n em iy o rsu n , dedi ve iini

ekti. Sana rettiklerim in dayand m ant anlam an elbet
te istiyorum . B enim kzdm , senin bu m ant yanl anla
man. Sana gre bunlar gizli sakl iler btn. B enim iinse iki
anlam a geliyorlar. N iyetin, iine girelim diye, gz ap kapaya
na dek nm ze diktii grkem li yaplar ve ieri girdiim izde
kaybolm ayalm diye verdii iaretler.
G rdn gibi, nagual E lia sn yks pepee anlatlan
olaylardan daha fazla bi ey, diye srdrd konum asn.
T m olanlarn sebebi, niyetin yle istem esi. B u yk, eski za
m an n ag u allarnn neye benzediklerini, dnce ve davran
larnda niyetin kurallaryla ters dm em ek iin neler yaptkla
rn kavram an, fikir sahibi olm an iin d i.
U zun bir sessizlik oldu. S yleyecek b ir szm yoktu. B y
le susup oturacam za, aklm a ilk gelen eyi sylem eye karar
verdim . N agual Elias hakknda anlatlanlarn, b en d e onun hak
knda olum lu dnceler oluturduunu syledim . N agual Elia s sevm itim am a nedense don J u a n n nagual Julian hakkn
da anlattklar houm a gitm em iti.
Skntm an lattm gibi, don J u a n n k ey fi yerine geldi.
H atta, g lm ek ten k atlp k a lm am ak iin o tu rd u u yerden
d orulm ak zo ru n d a kald. E lini o m zu m a k o y u p , K endim ize
benzeyen in san lard an ya n efret ed e riz ya d a o n lar ok sev e
riz , dedi.
Yine aptalca bir ekilde kendim i tuttum ve n e dem ek iste
diini soram adm . inde bu lu n d u u m d urum un farknda olan
don Juan glm eyi srdryordu. S onunda, nagual Ju lia n n o
cuk ruhlu bir adam olduunu, serinkanlln v e tutarlln
sonradan edindiini syledi. B yc m ezi o larak ald di
siplin olm asa kendini hayatta denetlcyem ezm i.
B ilm em neden, kendim i savunm ak zo ru n d a hissettim .
Don Ju an a eskiden beri disiplinli olduum u syledim .
Tabii k i, dedi, dalga geerek. T patp o n u n gibi olam az
sn ya, dedi ve yeniden glm eye balad.
B azen don Juan beni ylesine ileden k ary o rd u ki, ba
rm am ak iin kendim i zor tutuyordum . A m a bu ruh halim faz
la uzun srm edi ve sabrettim , h em en baka so ru lar t k a
38
SESSZLN
ERK
fam a. D on J u a n a, ileri bilinlilie farknda olm adan girm enin

olanakl olup olm adm sordum . Ya da, o durum da gnlerce
kalnabilir m iydi?
Bu aam ada, ileri bilinlilie tam am en kendi bana gire
bilirsin, dedi. leri bilinlilik m antksal adan gizem lidir
yalnzca. U ygulam ada ise ok basittir. H er eyde olduu gibi,
bunu da, olaylar, bizi evreleyen enginlii ussallatrm aya a
lm akla karm ak hale getiriyoruz.
K endi kiiliim i bo yere irdeleyeceim e, bana anlatt
soyut z hakknda dnm em in ok daha yararl olaca uyar
sn yapt.
O na, tm sabah bu konuyu dndm , ve yknn
sem bolik bir ekilde tinin belim esini anlattn kavradm
syledim . B enim anlayam adm , ykde bahsedildiini syle
dii soyut zd. Bu, ykde dorudan belirtilm em i olm alyd.
Y ineliyorum , dedi, rencilerine altrm a yaptran bir
retm en edasyla. Tinin belirm esi, byclk yklerindeki
ilk soyut zdr. Ve gryorum ki, byclerin soyut z adn
verdikleri ey yanndan geip gidiyor. Sen, byclerin niyetin
grkem li yaps, tinin suskun sesi ya da soyutun gizli dzenle
m eleri dedikleri eyi anlayam adn bi trl.
B urada bahsettii g iz liyi, gizli n ed en deki gibi, aka
belirtilm eyen bir ey olarak anladm syledim . B unun ze
rine, g iz linin bunun tesinde bir anlam olduunu, szsz bil
gi anlam na geldiini ve m evcut bilgilerle hele benim kiler
le kavranlam ayacan syledi. B unu u anda kavram am
olanakl deilm i am a bu, konuyu hi kavrayam ayacam an
lam na gelm iyorm u.
E er soyut zler kavranlm az bir eyse, ne diye onlar
hakknda konuuyoruz k i? diye sordum .
K ural, byclk yklerinin ve soyut zlerin bu aam a
da anlatlm as gerektiini syler de ondan, diye yantlad. Ve
bi gn yklerde deinilen szsz bilgi ya da niyetin grkem li
yaps olan soyutun gizli dzenlem eleri, yklerin kendisi tara
fndan sana gsterilecektir.
H l anlayam yordum . Soyutun gizli dzenlem eleri, so
yut zleri sana gsteren tek dzen deildir, diye aklad. So
TNN D O K U N U U
39
yut zlerin ortak noktas ya da aralarndaki balanty k u ran bi

a da deildir. D aha ok, soyutu, dili iin iine so k m ad an do
laysz olarak bilm ektir.
G rm ek am acyla, beni tepeden trnaa dikkatle szd.
Bu, sende henz ortaya km am , dedi sonra da.
Sabrszln, dahas kzgnln gsterir bir harek et yap
t. Sanki ar kalm am a bozulm utu. B u beni krd. D on J u a n
byle sinirli grm eye pek alk deildim .
B ana kzgn olup olm adn sorduum da, B unun seninle
ya da davranlarnla hibi ilgisi y o k , dedi. Seni g rd m
de kafam dan geen bi dnceyle ilgili. Senin parlak varl n n
yle bi zellii var ki, eski bycler ona sahip olm ak iin her
eylerini verirlerdi.
Bunun ne olduunu sylesene, diye steledim .
B aka bi zam an sylerim , dedi. Bu arada, biz k o n u m u
za geri dnelim : soyut. O yle bi eydir ki, o olm adan n e sava
nn yolu diye bi ey olur ne de bilgiyi arayan tek bi sav a .
B enim yaadm zorluklarn onun iin yeni bir ey o lm a
dn syledi. K endisi de, soyutun gizli dzenini an lay an a
dek, iddetli aclara katlanm . Ve eer nagual E lia sn yardm
olm asaym , tam am yla bir eylem adam olan ve an lay a ok
az yer veren velinim eti gibi yaralanabilirm i.
N agual Elias neye benziyordu? diye sordum k o n u y u d e
itirm ek iin.
m ezine hi benzem ezdi, dedi don Juan. O bi K zl
deriliydi. ok esm er ve iriydi. Sert yz hatlar vard. B y k bi
az, iri bi burnu, kk siyah gzleri ve gr, sim siyah salar
vard. N agual Ju lian dan daha ksa boyluydu, elleri v e ay a k la
r kocam and. ok alakgnll ve ok bilgeydi am a hi gs
terili deildi. V elinim etim le kyaslandnda ok s n k k alr
d. H er zam an yalnz bana kafasndaki sorunlarla b o u u r d u
rurdu. N agual Julian, retm eninin kendisine to n la b ilg elik
gsterdiini sylerdi aka yollu. O na tonton nagual derdi.
N iye onunla dalga getiini an layam azdm , diye s rd r
d konum asn. N agual Elias, benim iin ferahlatc taze bi
soluk gibiydi. B ana her eyi sabrla, defalarca aklard. B enim
olaylar sana akladm gibi, belki daha da fazla. B u n u b an a
II
1I
I1
40
SESSZLN
ERK
acd iin yaptn da sanm yorum , bence beni nem siyordu.

Savalar acm a duygusundan yoksundurlar; nk kendileri
ne acm aktan vazgem itir onlar. K endine acm ayan bi insan
da bakasna hi acm az.
Bir savann her zam an yalnz bana olduunu m u sy
lyorsun?
Bi bakm a evet. Bi sava iin her ey kendisiyle balar
ve kendisiyle biter. B ununla birlikte, soyutla ilikisi onun kib
rini siler atar ve o da soyut ve kiiliksiz bi insana dnr.
Nagual Elias, hayatlarm zn ve kiiliklerim izin birbirine
benzediini dnyordu, diye srdrd. Bu nedenle bana
yardm c olm ak zorunda hissediyordu kendini. Seninle benim
aram da pek bi benzerlik yok, o yzden de ben sana nagual Julian n bana davrand gibi davranabilirim .
Don Juan, m ezliinin ilk gnlerinde, nagual E lia sn
onu kanatlarnn altna aldn ve anlayp anlam adna aldrm akszn eitim i boyunca neler olup bittiini aklam aya ba
ladn syledi. Nagual Elias, yardm etm e isteiyle, don Jua n yanndan hi aym m yornu. Bu sayede de onu, nagual Ju
lian n acm asz saldrlarndan koruyorm u.
B alangta srekli nagual E liasn evinde kalyordum ,
diye srdrd. Ve bu durum dan gayet honuttum . V elinim eti
m in evindeyse her an tetikteydim , bana bi dahaki sefere ne ya
pacan dnm ekten her an diken stnde gibiydim . N agual
E lias evi bu bakm dan gvenliydi.
V elinim etim beni acm aszca zorlard. B ana neden byle
sert davrandn hi anlayam azdm . A dam n deli olduundan
hi phem kalm am t.
O axaca eyaletinden bir K zlderili olan nagual Elias, ayn
blgeden R osendo adl bir baka nagual tarafndan eitilm i.
Don J u a n n yalnz kalm ay seven, m nzevi bir adam olarak ta
nm lad nagual Elias, sadece O ax acada deil, btn gney
M ek sik ada tannan bir byc ve ifa datcsym . nnn
dilden dile dolam asna ram en, lkenin teki ucunda, kuzey
M ek sik ada yaltlm , tek bana bir hayat srdrrm .
Don Juan sustu ve kalarn kaldrp, sorgulayan baklarla
(T7erim hana rliLi R ense yksn srdrm esini istiyordum .
TNN
DOKUNUU
41
Ne zam an soru soracan dnsem yanlyorum , dedi.

Sanrm nagual E lia sn gnlerini gney M ek sik ada insanlar
la ilgilenerek geiren bi saaltc olduunu sylediim i duy
dun. K uzey M eksikada m nzevi hayat srdrdn de. S en
ce bi tuhaflk yok m u bunda?
K endim i aptal gibi hissettim . A nlatlanlar dinlerken,
adam n yollarda can km tr h erhalde diye d ndm
itiraf ettim.
Don Juan gld. Ben de, dikkatim i ektii konudaki soru
mu, nagual E liasn ayn zam anda iki yerde birden bulunm as
nn nasl olanakl olduunu sordum .
R ya grm e bi bycnn uadr, dedi. V elinim eti
min bi iz src olm as gibi, nagual Elias da bi rya g r c y
d. B yclerin rya gren beden ya da d i eri olarak adlan
drdklar eyi yaratp ynlendirebiliyor ve bylelikle ayn an
da iki ayr yerde bulunabiliyordu. R ya gren b ed en iyle by
c olarak iini srdryor, kendisi olarak da m nzevi bi yaam
srdryordu.
N agual E liasn boyutlu grntsn ynlendirm e yeti
sinde garip hibir yan bulm uyor, am a soyut zler hakkndaki
aklam alarn bir trl anlayam yordum .
Don Juan, nagual E liasn ikili yaam n, tin, bilin lilik d
zeyim deki son ayarlam alar yapt iin rahata kabullenebildiim i syledi. Bu belirsiz aklam a zerine don J u a n soru ya
m uruna tuttum .
Hi de b elirsiz d e il, dedi. H er ey ortada. u an iin
bu gerei an lay am yor olabilirsin, am a an lay aca n bi an g e
lecek .
B en cevap verem eden, o y ine nagual E lias h a k k n d a k o
num aya balad. N agual E lia sn ok m erakl b ir in san o ld u
unu ve ellerin i ok iyi k u llan ab ild i in i syledi. R y a g r
c olarak yapt yolculuklarda grd eylerin, tah tad a n ve
dkm e d em ird en kopyalarm yaparm . D on J u a n n s y le d i
ine gre, bun larn b ir ksm o k z a rif ve in an lm az d zey d e
gzelm i.
A sllar ne trden n esnelerdi? diye sordum .
Kim bilir, dedi don Juan. N agual E liasn bi K zlderili
42
SESSZLN
ERK
olduunu, rya grm e yolculuklarnda, vahi bi hayvann av

iin sessizce doland gibi dolandn gz nnde bulundur
m alsn. B yle bi hayvan ortalk hareketliyken kendini asla gstennez. N agual Elias, kendi bana hareket eden bi rya grc
olarak, ortalklarda kim seler yokken sonsuzluun pln
eeler, grd eylerin suretini kanrd anlycan. A m a ne ie
yaradklarn ve nereden geldiklerini hibi kim se bilm ezdi.
Yine, syledii eylerde anlalm az bir yan bulam yor
dum . Bu hi de inanlm az bir ey gibi gelm iyordu. Fikrim i be
lirtm ek zereydim ki, kalarnn bir hareketiyle susm am gerek
tiini belirtti. S onra da nagual E lias anlatm ay srdrd.
O nu ziyaret etm ek benim iin b yk bi k ey ifti, dedi.
Bi y an d an da garip bi su gibiydi. O nun yannda skntdan
p atlay acak gibi oluyordum . N agual E lias skc bi insan o ld u
u iin deil, nagual Julian insan hayat pahasna aram akta
esiz olduu i in .
A m a nagual E lia sn yannda gvende ve rahat olduunu
sanyordum , dedim .
yleydim am a, bu rahatlk benim hayali sorunum un ve
sululuum un da kaynayd ayn zam anda. Senin gibi, ben de
kendim e ikence etm ekten holanyordum . En bata sanrm
nagual E lia sn yannda huzur bulm utum , am a daha sonra na
gual Ju lia n daha iyi anladm ve onun yolundan gitm eye ba
lad m .
N agual E liasn evinin nnde, iinde bir dem ir potas,
m arangoz tezgh v e aletleri olan bir sundurm a varm . K ire
m it atl bu ev, aslnda karlar olan be grc kadnla birlik
te yaad toprak zem inli koca bir odadan oluuyorm u. Ayr
ca, n ag u a ln evinin dolaylarndaki ufak evlerde yaayan drt
erkek byc-grc varm . H epsi de, lkenin eitli blgele
rinden kuzey M e k sik a ya g etm i K zlderililerm i.
N agual E lias cinsel gce byk nem verirdi, dedi don
Juan. Bu gcn bize, rya grrken kullanalm diye verildi
ine inanyordu. H assas insanlarn zaten sallantl olan akli
dengelerini bozabil en rya grm e nin, yanl kullanlm aya ba
landn dnyordu.
R ya g rm eyi sana aynen onun bana rettii gibi ret
TNN
DOKUNUU
43
tim , diye srdrd. B ana, rya grdm zde birleim nok

tam zn ar ar v e doal bir biim de hareket ettiini retti.
A kli dengem iz, birleim noktam zn alkn olduum uz bi yer
de durm asndan baka bi ey deildir. E er rya grm ek, bu
noktay hareket ettiriyorsa ve rya grm e bu doal hareketi de
netlem ek iin kullanlyorsa, ve rya grm e iin cinsel gce ge
reksinim duyuluyorsa cinsel gcn rya grm e yerine sevie
rek datlm as d u rum unda sonu felaket olabilir. R ya g rc
lerin birleim n o k talan , seks yznden dzensiz bir ekilde ha
reket edip, grclerin akllarn yitirm elerine neden olabilir.
Ne dem eye g etiriy o rsu n ? diye sordum . nk bizim ko
num uz rya g rm e deildi.
Sen bi rya g r c s n ." dedi. E er cinsel gcne dikkat
etm ezsen birleim n o ktann dzensiz deim e dncesine al
abilirsin. D ah a bi d ak k a nce tepkilerinden dolay sersem lem itin. Senin birleim noktan da rasgele hareket ediyor, nk
cinsel gcn d en g esiz.
Yetikin erk eklerin cinsel yaam hakknda aptalca ve hi
yerinde olm ayan bir k o num a yaptm .
Cinsel g c m z rya grm em izi ynetir, dedi. B ana
bunu nagual E lias retti, ben de sana retiyorum . C insel g
cn ya sevim ek iin kullanrsn ya da rya grm ek iin. B a
ka yolu yok. B u ndan bahsettim , nk soyutu kavram ak iin
birleim noktan ay arlam akta epey zorluk ekiyorsun.
B ana da ayn ey olm utu, diye srdrd don Juan. A n
cak, cinsel g c m k endini dnyadan kurtarnca yerli yerine
oturtabildim h er eyi. B u rya grclerin kuraldr. Iz s r c
lerde ise tam tersidir. S en de fark etm isindir, benim velinim e
tim , hem sradan b ir insan olarak hem de nagual olarak apkn
bi adam d.
D on Juan v elin im etin in m arifetlerini anlatm ak zereydi ki
dncesini b ird en deitirdi. K afasn sallayp bu konularda
hl ok kat o ld u u m u syledi. B en de stelem edim .
N agual E lia s m, r ya grclerin kendileriyle yapt ina
nlm az sav alardan so n ra elde ettikleri zindelie sahip olduu
nu syledi. Bu zindelii, don J u a n n sorularyla ba edebilm ek
iin kullanrm .
44
SESSZLN
ERK
N agual Elias, kendisinin de tini anlam akta glk ekti

ini sylem iti, diye srdrd. Tini anlam ann iki yolu oldu
una karar verm i. B iri tinin ne olduunu dolayl yollardan an
lam ak, biri de dorudan anlam ak.
S enin sorunun ilki. Tinin ne olduunu bi anlasan, ikinci
sorun da kendi kendine zlecek. Ya da tam tersi. E er tin se
ninle sessiz szcklerini kullanarak konuacak olsa, tini hem en
kavray acak sn.
N agual Elias, zorluun, bilginin onu aklayacak szler ol
m adan v ar olabileceini anlam aya yanam am am zdan kaynak
landna inam yorm u.
A m a bunun doruluunu kabul ediyorum b en , dedim .
Bunu kabul etm ek, kabul ettiini sylem ek kadar kolay
deil, dedi don Juan. N agual Elias bana, insanln, bi za
m anlar ok yakn olm asna ram en soyuttan uzaklatn sy
lerdi. Bu, yaam m z srdrm em izi salayan bi g gibiydi
herhalde o zam anlar. Sonra, bi ey olm u ve bizi soyuttan
uzaklatrm . im di de ona geri dnem iyoruz. Bi m ezin, so
yuta geri dnm esinin yllar srdn sylerdi nagual Elias.
Bu da dilin ve bilginin birbirlerinden ayr olarak var olabilece
ini anlam akla olabilinni ancak.
D on Juan, soyuta dnm ekte zorlanm am zn tem el nedeni
nin, szckler, hatta dnceler olm akszn bilebileceim izi
anlam ak istem em em iz olduunu yineledi.
Sam aladn syleyecektim ki, deindii noktann be
nim iin ok nem li olduunu ve bir eyleri atlyor olabilece
im i hissettim gl bir biim de. B ana bir eyler anlatm aya a
lyordu; ya benim anlayam adm ya da btnyle anlatla
m ayacak bir eyler.
B ilgi ve dil ayr eylerdir, diye yineledi yum uak bir
ses tonuyla.
B unu b iliyorum , diyecektim , sanki gerekten biliyorm uum gibi, k endim i tuttum .
S ana tin hakknda konum ann olanakl olm adn syle
m itim , diye srdrd. nk tin, yalnzca deneyim lenebilir.
B ycler bu durum u, tinin, kiininin grp hissedebilecei
bir ey olm adn syleyerek aklam aya alrlar. A m a o, her
TNN
DOKUNUU
45
an tepem izde bir glge gibi dolayordun K im i za m a n bazla

rm z ziyaret eder. G eneldeyse pek belli etm ez k e n d in i.
Sessizliim i srdrdm . O da aklam aya srdrd. Tinin
pek ok ynden vahi bir hayvana benzediini syledi. B ir ey
ler onu harekete gem esi iin ayartana dek, b iz d e n uzak durur
m u. A ncak o zam anlar belirirm i tin.
Tinin, bir varlk, bir canl ya da bir ruh o lm ad n a gre,
nasl olup da ayartldn sordum .
Senin sorunun, dedi. Soyutu d e e rlen d irirk e n sadece
kendi grn gz nnde bulundurm an. rn e in , bi insann
isel z ya da prensipleri soyut eyler sence. Ya d a daha belir
siz eyler; karakter, irade, cesaret, soyluluk, o n u r gibi eyler.
Tin btn bunlarla aklanabilir. A m a asl artc olan, onun
bu saydklarm n hepsi olm as ve hibiri o lm am asd r.
Benim soyutu, ya uygulanabilir olanlarn k art ya da be
lirgin bir yapya sahip olm adn d n d m eyler olarak
ele aldm da ekledi.
O ysa bi byc iin soyut, insanlarn d e e rlen d irm eleriy
le alakas olm ayan bi eydir, dedi.
A m a bunlar ayn eyler, diye bardm . k im izin de ay
n eyden bahsettiini grm yor m u su n ?
Hayr! Ayn eyler deil! diye diretti. Bi b y c iin tin
soyuttur, nk onu szckler hatta d n ce le r o lm adan bile
bilir. Tin soyuttur, nk tini tanm layam az. Y ine de, onu anla
m a konusunda hibi ans ya da istei olm ad h ald e, tini elin
de bulundurur. Onu tanr, onu arr, onu k an d rr, ona alr ve
onu davranlarna yanstr.
m itsizlik iinde kafam iki yne d o ru salladm . Fark
grem iyordum .
Senin yanl anlam ann tem el nedeni, tini a k la rk en so
y u t szcn kullanm olm am , dedi. S en in iin soyut,
sezgisel durum lar aklayan bi szck. rn e in tin szc
nn, m antkl ya da fiili bi aklam as yok. B u y z d e n de, se
nin iin d gcn elendiren bi ey o lm asn n d n d a bi an
lam yok.
Don J u a n a fkelenm itim . O na inat o ld u u n u syledim .
B ana gld. B ilginin dilden bam sz o ld u u n u an lam ak isti
46
SESSZLN
ERK
yorsam eer, kendim i pek zorlam am alym m , belki o zam an

g rebilirm iim .
Bi de yle dn, dedi. B enim le tanm ak deil senin
iin nem li olan. B en seninle tantm gn, sen soyutla tan
m oldun. A m a onun hakknda hi konuulm adndan, sen
farkna varam adn bunun. B ycler, soyutla, hakknda dn
m eden, grm eden, dokunm adan, ya da varln hissetm eden
tanrlar.
S usuyordum , nk onunla tartm aktan holanm yor
dum . B azen, bilerek anlalm az laflar ettiini dnyordum .
A m a don Ju a n n keyfine diyecek yoktu.
N A G U A L JU L IA N IN SO N AYARTM ASI
D on Ju a n n evinin i avlusu, bir m anastr sknetindeydi. Tm
sesleri yaltan, sy ayarlayan, sk aralklarla dikilm i byk
m eyve aalar vard. Evine ilk geliim de, aalarn geliigzel
dikilm esini eletirip durm utum . B en olsaydm , onlara daha ok
yer verirdim . D on Juan, aalarn onun m al olm adn syle
m iti. Onlar, onun sava topluluuna katlan, zgr ve bam
sz aalarm , ve benim yorum larm sradan aalar iin ge
erli olabilirm i am a bu aalar iin geerli deilmi.
Yant bana ok sim gesel gelm iti. O zam anlar, don Ju
a n n h er eyi son derece birebir biim de anlattn bilm iyor
dum .
D on Ju an ve ben, yzm z m eyve aalarna dnm ,
bam bu k o ltu k la rd a oturuyorduk. A alarn hepsi m eyve
verm iti. G r n t n n sadece ok gzel deil, ayn zam anda
o ld u k a artc olduunu syledim , nk m eyve m evsim i
deildi.
H ak vererek, B unun bi yks var, dedi. B ildiin gibi
bu aalar benim topluluum un savalar. im di m eyve veri
yorlar, nk topluluum un yeleri, burada, onlarn nnde,
son yolculuklar hakknda konum u, neler hissettiklerini sy
lem ilerdi. O yzden aalar son yolculuum uza ktm zda
bize elik edeceklerini biliyorlar.
TNN
DOKUNUU
47
aknlkla baktm ona.

O nlar brakp gidem em , onlar da sava. O nlar da nagua ln topluluunun kaderini paylatlar. Ve o nlar hakknda ne
hissettiim i de biliyorlar. A alarn birleim noktas, devasa
parlak kabuklarnn ok alak bi yerinde bulunur, bu da d uygu
larm z anlam alarn salar. u anda bizim son yolculuum uz
konusunda ikim izin hissettiklerim izi anlam alar g ib i.
Bu konuda konum ak istem ediim iin sustum . D on Jua n n konum ay srdrm esi beni k endim e getirdi.
B yclk yklerinin ikinci soyut z tinin arpm as
olarak bilinir, dedi. Birinci z olan tinin b elirm esi, niyetin
ina edip bycnn nne yerletirdii, ve onu iine ard
grkem li yapdr. Bu, niyetin grc tarafndan grlen gr
kem li yapsdr. Tinin arpm as ise, ieri arlan dahas zorla
ieri alnan yeni bycnn grd, ayn grkem li yapdr.
Bu ikinci soyut z, k endi iinde bi ykdr. y k , tinin
daha nce szn etti im iz adam a belirip, h ib i y an t alam a
m asndan sonra, ona bi tuzak k u rm asn anlatr. B u, son h ile
dir, am a adam zel bi adam olduu iin deil, tinin alglanam ayan o laylar zinciri tin kapy ald an k a rsn a bu adam
kard iin.
Tin ne ekilde belirirse belirsin, adam tnm am aktadr.
Hatta, tinin belirtileri adam n doru bildii h er eyin tersi, v ar
lnn deillem esi olur. T inle alakas o lm ay an adam , tabii ki,
tini annda reddeder. B yle gln sam alklara kan acak deil
dir ya. E n iyisini kendisi biliyordur. Sonuta, i k m az a girer.
B elki de bu aptalca bi ykdr, diye srdrd. B elki
de, sana anlattklarm , soyutun sessizliinden rk en insanlar
avutm ak iindir.
B ir an b ana bakp glm sedi.
Szckleri seviyorsun, dedi sulam asna. S essiz b ilgi
nin dncesi bile seni rktyor. A m a ykler, ne k a d a r ap tal
ca olurlarsa olsunlar, seni rahatlatyor, sana g v en veriy o r.
yle m uzip bir biim de gld ki, ben de k en d im i tutam a
yp gldm .
Sonra, tinin onun k apsn ilk aln d a h a n c e ay rn t
syla dinlem i o ld uum u syledi. B ir an n e d e n s z etti in i
48
SESSZLN
ERK
anlayam adm .
K urun yaras yznden can ekiirken bana taklp t
kezleyen sadece velinim etim deildi, diye aklad. O gn tin
de beni bulup kapm alm t. Velinim etim i, kendisinin de
sonradan anlayaca gibi, kendi ak iin bir kanal olarak kul
lanm t tin. in iinde tin olm asa velinim etim le tanm am n
hibi anlam olm azd.
Tin, n ag u a l, kullanm ak istedii zam anlarda hissettir
m eden ya da dorudan em rederek bir kanal olarak kullanabi
lirm i. B ir nagual, m ezlerini kendi iradesiyle ya da yntem
leriyle seem ezm i. Tin, ne istediini bildirir, nagual da bu is
tei karlam ak iin elinden geleni yaparm .
Bi m r boyu sren altrm alardan sonra, diye srdr
d, bycler, zellikle naguallar, tinin kendilerini nlerinde
alm satarak duran grkem li yapya arp arm adn bi
lirler. Onlar, niyet ile olan balarn denetlem eyi bilirler. B y
lece h er zam an nceden uyarlr, tinin kendileri iin neler ha
zrladklarn bilirler.
D on Juan, byclerin patikasnda ilerlem enin balant
hattnn dzenlenm esi am acn tayan zor bir i olduunu sy
ledi. Sradan insann niyet ile balant hatt, igrm ez halde
olurm u ve bycler ie yararsz bir hatla balarm . Hat, on
larn a rlarna karlk verm ezm i.
H att canlandrabilm ek iin byclerin sarslm az kararl
lkta olup, zihnin sarslm az niyet denilen zel bir durum una
gelm eleri gerekiyorm u. B yc m ezliinin en zor yn,
sarslm az niyete ulaabilecek tek varln nagual olduunu ka
bul etm ekm i.
Bu zorluu pek anlayam adm belirttim .
m ez, tin ile balant hattn canlandrm aya ve tem izle
m eye alan kiidir, diye aklad don Juan. Bi kere canlan
drd m hatt, artk m ezlii am dem ektir. A m a o noktaya
gelebilm esi iin sarslm az bir kararllk gerekir ki bu da onda
yoktur. B ireysellikten syrlm as ve kararl bir insan olabilm esi
iin kendini n ag u a la brakm aldr. in en zor gelen ksm da
budur.
A rdndan b an a sk sk syledii bir eyi hatrlatt: gnll-
TNN
DOKUNUU
49
Icrin byclerin dnyasna kabul ed ilm ed ik lerin i, nk onla

rn kendi am alar olduunu ve b unun da onlar bireysellikle
rinden syrlm alarn epey gletirdiini. B ycler dnyas
nn gnlllerin am alarna ters d en istek leri olurm u bu ki
ilerden, am a onlar pek kolay d e itirm ezlerm i kendilerini.
m ezin hattn canlandrm ak bi n a g u a ln en zor ve en
ustalk gerektiren iidir, diye srdrd. Ve de en berbat ba
ars. m ezin kiiliine bal olarak, tinin tasarm lar ya ok
basit ya da karm akark bi labirent gibi olabilir.
Ardndan, zam an zam an kllk y ap m am a ram en, ken d isi
nin nagual Ju lian bunaltt kad ar onu bunaltm adm belirt
ti. K endisinde olm ayan, az da o lsa ie y aray an bi z-disiplinim
varm benim . Bu z-disiplin, kendi v elin im etin d e kendisinin
kinden de azm.
Tinin belirm eleri arasndaki fark sezin len eb ilir, diye sr
drd. Baz durum larda, rnein b en im k in d e, aka ortaya
konan kom utlar biim inde olur. B en v u ru lm u tu m . G s k a
fesim den oluk oluk kan boalyordu. V elinim etim , tpk kendi
velinim etinin ona yapt gibi, seri ve k ararl hareket etm ek zo
rundayd. B ycler bilirler ki, k o m u t ne k ad ar zorsa, m ez
de o denli zorlaycdr.
Don Juan iki nagual ile birlikte olm an n en yararl ynle
rinden bilinin, ayn yky iki farkl a d a n dinleyebilm ek ol
duunu syledi. rnein, nagual E lias ve tinin belirm esi hak
kndaki yk, m ezine gre tinin v elin im e tin in kapsn zar
zor alabilm esini anlatyordu.
V elinim etim le ilgili h er ey ok zo rd u zaten , dedi ve gl
m eye balad don Juan. Yirm i drt y a m a geldiinde tin onun
kapsn alm akla kalm am , alaa etm i bi d e.
Velinim etinin yks, yllar nce, velin im etin in yaam n
M exico C ity deki varlkl bir ailenin y ak k l olu olarak sr
drd zam anlarda balam . V arlkl, eitim li, tatl dilli ve
ekici bir adam m . K ad n lar ona ilk g r te k oluyorlarm .
A m a o kadar zevk dkn ve d isip lin sizm i ki, cann e k m e
dii hibir eye dnp bakm azm bile.
Don Juan, yle bir k arakter ve y etitirilm e tarzyla v ar
lkl bir dul kadnn tek oluym u ve o n a tapan drt kz k ard e
50
SESSZLN
ERK
i, onun zerine titriyorm u akla gelen her uygunsuz ie bu

lam asnn ok norm al olduunu dnyordu. K endisi kadar
zevk dkn olan arkadalar bile, onu ahlaksz, gnahkr bi
risi olarak gryorm u.
B ir zam an sonra, taknlklar onu bedensel olarak gszletirm i ve zam ann korkun hastal olan verem e yakalana
rak yataklara dm . A m a hastal onu engelleyeceine, ken
disini o ana dek olduundan daha ehvetli hissetm esine yol a
m. K iisel denetim in zerresine sahip olm ad iin kendini ta
m am en uarla verm i ve hastal m itsiz bir hal alm.
T m aksilikler st ste gelir, sz, don Ju an n velinim e
ti iin kesinlikle geerliym i. B ir yandan sal giderek bozu
lurken, onun tek destekisi olan ve ona sahip kan annesi de
lm . A nnesi ona, yaam n srdrm eye yetecek kadar, hatr
saylr bir m iras brakm . A m a disiplinsizlii yznden m iras
birka ayda suyunu ekm i. Y aam n srdrebilecei bir m es
lei ya da ticarete eilim i olm ad iin, yaayabilm ek iin be
leilik yapm ak zorunda kalm .
Paras kalm aynca, arkada da kalm am , hatta bir zam an
lar peinde koan kadnlar bile ona srt evirm iler. Yaam bo
yunca ilk kez acm asz gereklerle yz yze gelmi. Salk du
rum u da gz nne alnnca, pek uzun yaam ayaca grlyorm u. A m a o kendini toparlam ve alm aya karar verm i.
C in sel alk an lk lary sa d eim em i, hatta bu alkanl,
rah at ed e b ilece i yerde bir i bulm asna yol am : tiyatro.
H em d o utan b ir oyuncu oluu, hem de genliini, ou k a
dn o y u n cu larla birlikte geirm i olm as sayesinde bu ii b e
cerm i. A rk ad a ev resin d en ve tandklarndan ok uzakta,
kent k en t g ezen bir tiyatro top lu lu u n a katlm , dini ve ahla
ki o y u n lardaki v erem li k ahram an rolleriyle, baarl bir oyun
cu olm u.
D on Juan, kaderin, velinim etinin yaam n belirleyen ga
rip cilvesine deindi. Tam bir serseri olan, rezil yaam yzn
den lm le burun buruna gelen velinim eti, oyunlarda, bir aziz
ya da gizem ciyi canlandrm . H atta, K utsal H afta boyunca h
tiras adl o yunda sa rolnde bile oynam .
Sal, kuzey eyaletlerine yapt bir turne srasnda iflas
TNN
DOKUNUU
51
elmi. B ylece D urango kentinde iki ey olm u; yaam sona

cn n i ve tin kapsn alm.
Tinin vuruuyla, lm n vuruu ayn ana denk gelm i
gn ortasnda, allarn arasnda. lm onu gen bir kz ayartken yakalam . Z aten inanlm az derecede gszm , o gn
de kendisini fazla zorlam . O ynak, gl ve ateli olan gen
kadn onu kandrp sevim ek iin kuytu bir yere gtrm .
A m a orada, sevieceklerine saatlerce kavga etm iler. Sonunda
kadn durulduunda, o iyice bitap ve ksrm ekten nefes ala
maz bir haldeym i.
Ard arkas kesilm eyen ksrklerin sonunda, om uzunda
dayanlm az bir ar hissetm i. G s kafesi yrtlyorm u san
ki, ve gelen ksrk nbetinin ardndan kusm asna engel ola
mam. Z evk dknl, balayan kanam aya ram en lm
nn gelm esine dek srm . O zam an, tin ie karm ve gelen
bir Kzlderili yoluyla grnerek yardm etm i. A dam , K zlde
riliyi daha nce de grm am a kadnla fingirdem eye dald
iin pek zerinde durm am .
Kz sanki ryadaym asna grm . K zda korku ya da
aknlk belirtisi yokm u. Seri ve ibilir bir biim de giysileri
ni giym i ve av kpeinin kovalad bir tavan hzyla oradan
uzaklam .
A rdndan K zlderilinin yanm a kotuunu, onu oturtm aya
altn grm . A ptalca eyler sylyorm u K zlderili. Ti
ne yem inler ediyor, yabanc bir dilde anlalm az szler m rldayonnu. Sonra da arkasna geip, olanca gcyle srtna bi
aplak indirm i.
A dam , K zlderilinin ya phtlam kan boazndan
karm aya alt, ya da kendisini ldrm eye alt sonucu
nu karm bu davrantan.
K zlderili durm akszn srtna vurm ay srdrnce de,
adam, K zlderilinin ya k adnn sevgilisi ya da kocas olduu
na kanaat getirm i. A m a K zlderilinin akm ak akm ak gzle ni grnce dncesi deim i. Bu sefer K zlderilinin kadn
la bir ilikisinin olm adn, deli olduunu dnm . K alan
giicn ve bilincini K zlderilin m rldandklarn anlam aya
odaklam . K zlderili, insann llem ez bir gc olduunu ve
52
SESSZLN
ERK
lm n biz doduum uz andan itibaren onu niyet ettiim iz

iin v ar olduunu, bylelikle lm niyetini birleim noktasnn
konum unu deitirerek engelleyebileceim izi sylyorm u.
B unun zerine K zlderilinin zrdeli olduundan em in ol
m u. ok dram atik bir durum daym sam a sapan szler m
rldanan deli bir K zlderilinin ellerinde lyorm u yolun so
nu n a gelm i bir oyuncu olarak, lrse eer, bunun kanam adan
ya da ald darbelerden deil, glm ekten olm asna kendi ken
dine sz verm i.
D on Juan, velinim etinin K zlderiliyi ciddiye alm am asnn
ok doal olduunu belirtti. K im se byle bir eyi ciddiye al
m azm . H ele hele bycle gnl olm ayan m stakbel bir
m ez aday hi alm azm .
D on Juan byclk grevinin birok parasn bana ilet
tiini syledi. Tinin bak asndan bu grevi, tinle olan ba
lant hattn tem izlem ekten ibaret olduunu sylem enin de
haddini bilm ezlik olarak deerlendirilm eyeceini de ekledi.
N iyetin bizi etkilem ek iin nm ze kard grkem li yap,
sessiz bilgi tem izlenm esinin yaplm asna olanak tanyan, iin
de p ek de ok olm ayan kurallar bulacam z bir tem izlenm e
evidir. Sessiz bilgi olm aksnzn hibir ey yaplam az ve sahip
olduum uz tek duygu kim seye gereksinm e duym am aktr.
Sessiz bilginin bir sonucu olarak, akna braklan olaylar
hem ok basit hem de soyut olduklar iin, bycler bunlar
dan sim gesel d eyim ler halinde sz etm eye karar verm iler
uzun zam an nce. Tinin vuruu ve belirm esi buna rnekm i.
D on J u a n in sylediine gre, byclerin bak asn
dan, nagual ve aday m ezin ilk bulum as srasnda yaanan
lar, k esinlikle aklanam az bir zellikteym i. B izim , n ag u aln
bir m rlk deneyim lerinin erdem iyle younlat bir eyi
aklam aya alm am z aptallk olurm u sadece: bu ikinci dik
katin byclk eitim i yoluyla artrlan farkndaln so
yutla olan g rnm ez balants ile ilgiliym i. O bunu bir ba
kasnn aklanam az soyutla olan grnm ez ban belirtm ek
iin yapyordu.
H er birim izin, kendim ize zel yollarla oluturduum uz
doal en g eller yznden sessiz bilgiden uzaklatrlm oldu
TNN
DOKUNUU
53
um uzu belirtti. B enim alm az engelim de kaytszlm ba

m szlk olarak alglam ay srdrm em m i ona gre.
Kar karak daha som ut bir rnek verm esini istedim . B a
na, som ut rneklerle beslenm em i bir eletirinin gereksiz tar
tm alar douracan sylediini hatrlattm .
Bakt ve m utlulukla glm sedi.
E skiden sana erk bitkileri verirdim , dedi. nceleri deneyim lediin eylerin sanrlar olduuna kendini inandrabilm ek iin u noktalara gidiyordun. S onra onlarn zel sanrlar
olm asn istedin. O nlara srarla retici sanrlandm deneyim
le r dem en pek kom iim e giderdi.
Benim hayali zgrlm kantlam a gereksinim im in, o
olanlar anlattnda, sessiz bilgi yoluyla bilm em e ram en,
kendim i, sylediklerini kabul edem eyeceim bir noktaya kadar
zorlam am a neden olduunu belirtti. E rk bitkilerini benim bir
leim noktam olaan yerinden uzaklatrarak ileri bilinlilik
durum una sokm ak iin kullandn biliyorm uum .
Sen, sana ait zgrlk engelini bu tkanm ay am ak iin
k ullandn, diye devam etti. Ayn engel bugne kad ar hep i
bandaym , bu yzden hl o tanm lanam az ve dile getirm e
diin keder duygusunu yayorsun. im di sorum u: karm la
rn nasl dzenliyorsun da geerli deneyim lerini kaytszlk
dizgesine uydurabiliyorsun?
B am szlm srdrebilm em in tek yolunun deneyim lediklerim zerine dnm em ek olduunu itiraf ettim .
D on Juan glm ekten neredeyse oturduu h asr koltuktan
decekti. S oluklanm ak iin ayaa kalkp biraz doland. Sakin
leince yeniden oturdu. K oltuunu geriye ekip ayak ayak s
tne att.
Biz, sradan insanlar olarak, yazgya kar kaytsz dal
gnlm z bize veren eyin n iyet ile olan balant hattm zn olduka gerek ve ilevsel olduunu bilm iyoruz, belki de
hi bilem eyeceiz, dedi. G ndelik ilerin geici huzuru biz
leri uyuturur, bu yzden hareketli yaam larm z b oyunca bu
dalgnlk dzeyinin tesine gem e olana bu lam ay z, diye
srdrd. Y aam m z sona erm ek zereyken yazg ile kaltm
sal dalgnlm z deiik bir yap kazanr. G nlk ilerim izin
54
SESSZLN
ERK
sis perdesi arkasndan grm em izi salam aya balar. N e yazk

ki bu uyan her zam an dalgnlm z ilevsellie ve olum lu
bir bulua dntrecek gcm z kalm adnda, yalanm adan
doan g kayb ile beraber gelir. Bu noktada elim izde kalan,
ekilsiz ac bir kederdir, aklanam ayan bir eye duyulan zlem
ve bunu karm olm ann basit fkesi.
P ek ok nedenden dolay iirleri severim , dedi. Bi ne
deni, savalarn ruh halini yakalayabilm eleri ve glkle
aklanabilecek eyleri aklam alardr.
airlerin, youn bir ekilde tinle balant hattm zn far
knda olduklarn, am a bunun byclerin ilevsel ve tasarlan
m yntem leri yoluyla deil, sezgi yoluyla gerekletiini
vurgulad.
airlerin tin hakknda dorudan bi bilgileri yoktur, diye
srdrd. Bu nedenle iirleri tinin gerek hareketlerini hedef
ten vuram az. A m a epey yaklarlar.
Y anndaki sandalyeden benim iir kitaplarm dan birini al
d. Juan R am n Jim n ezin toplu iirleriydi. aretledii bir
sayfay at, bana verdi ve okum am istedi.
G ecede yryen
ben m iyim odam da yoksa dilenci mi
gizli gizli gezinen bahem de
akam n karanlnda?
E trafm a bakndm
ve anladm ki h er ey
eskisi gibi ya da deil eskiden olduu gibi...
P encerem ak m yd?
oktan uykuya dalm am m ydm ?
B ahe solgun yeil deil m iydi?...
G kyz ak ve m avi...
Ve orada bulutlar var
ve h av a rzgrl
ve bahe, karanlk ve skntl.
S alarm siyaht sanrm ...
TNN DOKUNUU
55
Gri giyinm itim ...

Ve im di sam gri
ve siyah giyinm iim ...
Bu benim yrym m ?
Bu ses, iim de im di nlayan,
eski sesim in ritm inde m i?
K endim m iyim yoksa dilenci m i
gizli gizli gezinen bahem de
akam n karanlnda?
Etrafa bakndm ...
B ulutlar var ve hava rzgrl...
B ahe, karanlk ve skntl...
G elirim ve giderim ... G erek deil m i
oktan uykuya dalm olduum ?
Sam gri... Ve her ey
eskisi gibi ya da deil eskiden olduu gibi...
iiri yeniden okudum , ve airin gszln ile aknl
n yakaladm . D on J u a n a kendisinin de byle hissedip his
setm ediini sordum .
Sanrm air yalanm ann basksn ve bunun neden oldu
u endieyi duyum suyor, dedi. A m a bu iin sadece bir yn.
Beni ilgilendiren d ier yn; air birleim noktasn hi hare
ket ettirm em esine ram en, srad bir eyin ansa bal oldu
unu seziyor. B yk bir gvenle, basitliinden dolay korkun
ve adlandrlm am , yazgm z belirleyen bir etkenin var oldu
unu seziyor.
3
T inin H ilesi
T N H A TT IN IN T O Z U N U A L M A K
ne doudaki doruklardan henz ykselm em iti, am a

h ava im diden scakt. K ent civarndan gelen yolda
birka m il ilerleyip ilk dik yam aca ulatktan sonra
durduk ve asfalt karayolunun kenarndan ilerledik.
D on Juan, yol yaplrken dinam itledikleri koca kayalarn yanm a oturdu ve benim de oturm am iin iaret etti. Y aknlardaki dalara giderken genellikle konum ak
ya da dinlenm ek iin orada dururduk. Bu yolculuun
TNN
HLES
57
uzun srebileceini ve belki de gnlerce dada kalacam z

belirtti.
im di nc soyut z hakknda ko n u aca z, dedi.
B una tinin hilesi, soyutun hilesi, iz srm e ya da hattn tozunu
alm a denir.
A dlarn okluu karsnda anntm . A m a bir ey d e
m edim . A klam alarna devam etm esini bekledim .
Ve birinci ile ikinci zde olduu gibi, diye devam etti,
bu da kendi iinde bi yk olabilir. yk der ki, tin bahsetti
im iz adam n kapsn alar da onunla baarya ulaam azsa,
kalan tek geerli yolu kullanr: hile. N e de olsa tin nceki kr
dm leri de hile yaparak zm t. E er tin bu adam da sar
sc bir etki yaratm ak istiyorsa onu kandrm as gerektii orta
dadr. B ylece tin, adam bycln gizem leri hakknda bil
gilendirm eye balar ve byc m ezlii bugnk halini alr:
oyunun ve kaam an yolu.
yk, tinin balant hattn glendirm ek ve gerekli erke
yi nasl koruyacan adam a gsterm ek iin, onu bilinlilik d
zeyleri arasnda hareket ettirerek ayartm asn anlatr.
D on J u a n a gre, yksn gnm z koullarna uyarla
dm zda, tinin canl aday nagual bu soyut zn yapsn
tekrar eder, oyunu ve kaam a retm ek iin kullanrm .
B irdenbire ayaa kalkt ve sradalara doru yrm eye
balad. O nu izledim ve yan yana trm anm aya baladk.
A kam zeri, yksek dalarn tepesine ulatk. O yksek
likte bile hava scakt. B tn gn neredeyse grnm ez bir pa
tikay izlem itik. Sonunda kk bir akla, kuzeye ve batya
egem en eski bir gzetlem e kulbesine ulatk.
O rada oturduk ve don Juan konum am z byclk yk
lerine kaydrd. B enim im di niyetin kendisini nagual E lia sa
gsterm esinin ve tinin nagual Ju lian n kapsn alnn yk
sn bildiim i syledi. O nun tin ile nasl karlatn biliyorm uurn ve kendi karlam am da asla unutam ayacakm m .
Btn bu ykler ayn yapya sahiplerm i, sadece karakterler
deiiyorm u. H er yk soyut bir traji-kom ediym i ve bir so
yut oyuncusu, niyet ve iki insan oyuncusu nagual ve m e
zi varm . Senaryo da soyut zn kendisiym i.
58
S E S S ZL N ERK
S onunda ne dem ek istediini anladm dnyordum .

A m a anladm n ne olduunu ne kendim e ne de don Ju a n a
aklayam yordum . D ncelerim i szlere dkm eye balad
m da sam alam aya balyordum .
D on Juan zihinsel durum um u anlar gibi grnyordu. R a
hatlam am ve dinlem em i nerdi. Sradaki yknn bycle
rin tinin oyunu ya da niyet ile olan balant hattn arndrm ak
dedikleri bir ilem olduunu, bunun m ezi tinin dnyasna
sokm a ilem i olduunu syledi.
B ana ate edildikten sonra nagual Ju lian n beni eve g
trnn ve yaralarm iyiletiriinin yksn sana daha n
ce anlattm , diye devam etti. A m a hattm nasl arndrdn
ve kendi izim i srm eyi bana nasl rettiini daha anlatm adm .
B ir n ag u a ln m ez adayna yapt ilk ey ona oyun oy
nam aktr. Yani onun tin ile olan balant hattna ani bir darbe
indirm ektir. B unu yapm ann iki yolu vardr. Birisi yar norm al
yollarla olur, ki bu benim sana yaptm dr. D ieriyse byc
ln tm yntem leriyle gerekleir, ki bu da velinim etim in
bana yaptdr.
D on Juan, velinim etinin yolda toplanm insanlar yaral
adam n olu olduuna nasl inandrdnn yksn yeniden
anlatt. D aha sonra oktan ve kan kaybndan bilinsiz yatan
don J u a n kendi evine tam alar iin birka kiiye para de
m i. D on Juan gnler sonra uyanm , ve nazik yal bir adam
ile im an karsn yarasna bakarken bulm u.
Yal adam adnn B elisario olduunu, karsnn nl bir
saaltc olduunu ve kendilerinin don Ju a n n yarasn iyile
tirm ekte olduklarn sylem i. Don Juan onlara hi paras ol
m adn sylediinde, B elisario iyiletikten sonra bir ekilde
deebileceklerini sylem i.
D on Ju a n n kafas, her zam an olduu gibi, ok kark
m . A teli, irikym , dncesiz, eitim siz ve kafasz y im i ya
nda bir K zlderiliym i. M innettarlk gibi bir duygusu yok
m u. Yal adam la k arsnn ona yardm etm esini nazik bir dav
ran olarak gryorm u, am a yine de yaras iyiletii gibi, bir
gece yars kap gitm eye niyetliym i.
Y eterince iyileip de tiiym eye h az r olduu b ir srada
TNN
HLES
59
yal B elisario onu bir odaya gtrm ve titrek fsldaylarla ona oturduklar evin kendisini ve karsn tutsak eden ca n a
var ruhlu bir adam a ait olduunu aklam . D on J u a n dan,
zgrlklerini y eniden k azanm ak iin, onlar tutsak eden ve
o n lara ikence eden adam dan k u rtu lm alarn a yardm etm esi
ni istem i. D on Juan daha cevabn v erm eden, balk suratl
canavarm s bir adam , sanki kapnn ark asn d a onlar d in ler
m i gibi, korku hikyelerinden frlam asn a odann iine
dalm . Y eilim si gri renkteym i, alnnn o rtasn d a hi k rp
m ad tek bir gz varm , ve bedeni kap gibiym i. D on Ju
a n a doru y alp alayarak yrm , ylan gibi tslyorm u. O nu
param para etm ek ister gibi bir hali varm . B unu gren don
Juan korkudan baylm .
Tin ile olan balant hattm a indirdii darbe ok ustacayd, dedi don Juan ve gld. V elinim etim , tabii ki, canavar
gelm eden nce beni ileri bilinlilik dzeyine sokm utu, bu
yzden de byclerin organik olm ayan varlk ya da ekilsiz
erke alan dedikleri eyi bi canavar olarak grmtm.'"
Velinim etinin eytanlklar tm m ezleri ok gln ve
utanlacak saysz durum lara drm , zellikle ciddiyeti ve
katlyla velinim etinin akalar iin tam bir h ed e f tahtas g
rnm nde olan don Ju a n . Bu akalarn velinim etini ok ok
elendirdiini de anm sad.
E er seninle dalga getiim i sanyorsan ki geiyo
rum onun bana yaptklarnn yannda sz bile ed ilem ez, di
ye srdrd don Juan. B enim eytan velinim etim kahkahas
n gzyalarnn ardna gizlem eyi renm iti. m ezliim in
ilk balarnda nasl aladm hayal bile edem ezsin.
Don Juan yksne devam ederek, o canavarm s yarat
grm enin okundan sonra hayatnn asla eskisi gibi olm adn
belirtti. Velinim eti de bunun byle olm as iin elinden geleni
yapm . D on J u a n n dediine gre bi nagual bi k ez m ezini
oyunlarla tantrdktan sonra, onun em irlerine uym as iin u
ra verirm i. Bu itaat iki deiik trde olabilirm i. Ya gen
T aliann durum unda olduu gibi, aday m ez ylesine disip
linli ve hazr olurm u ki sadece n ag u a la katlm aya k arar v er
m esi y etenni, ya da aday m ezde disiplinin esam esi okun
60
SESSZLN
ERK
m az ve bu durum da nagual onu in an d n n ak iin zam an ve epey

em ek h arcam ak zorunda kalrm .
D on Juan dncesiz, yabani, gen bir kyl olduu iin,
onu ikna etm e ilem i acayip aam alar gerektirm i.
lk ani darbeden sonra velinim eti ona ikinci ani darbeyi bi
im deitirm e yeteneini gstererek vurm u; bir gn velini
m eti gen bir adam olm u. D on Juan bu dnm kusursuz
b ir oyunculuk yetenei olarak alglam ilkin, baka bir ey
olacam aklna dahi getirm em i.
B u dnm leri nasl becerirdi? diye sordum.
O hem bi byc hem de bi oyuncuydu, diye yantlad
don Juan. O nun bys birleim noktasn istedii herhangi bi
zel deiiklii salayabilecek konum a getirm ekten ibaretti.
S anatysa dnm lerindeki kusursuzluktu .
A nlattklarn tam olarak anlayam yorum , dedim.
D on Juan algnn insann olduu ya da yapt her eye
destek olduunu ve birleim noktasnn konum u tarafndan y
netildiini syledi. E er birleim noktasnn konum u deiirse
alg da bu n a paralel olarak deiirm i. B irleim noktasn nere
ye yerletireceini bilen byc istedii herhangi bir ey olabi
lirmi.
N agual Ju lia n n birleim noktasn hareket ettirm e konu
sundaki ustal o kad ar m kem m eldi ki, en kurnaz dnm
leri bile rahata gerekletirebiliyordu, diye devam etti don
Juan. rnein bi byc bi kargaya dnrse bu tartm asz
byk bi baardr. A m a bu birleim noktasnda ok byk bi
deiiklii gerektirir. Hal byleyken birleim noktasn iman
ya da yal bi adam konum una getirm ek en az deiiklii, ama
insan doas hakkndaki en youn, en canl bilgiyi gerektirir.
B u eylerin gereklii hakknda dnm ekten ve konu
m aktan uzak durm ak niyetindeyim , dedim .
D on Ju an akla gelebilecek en kom ik eyi sylem iim gibi
gld.
V elinim etinin dnm leri iin bir neden var m yd? di
ye sordum . Y oksa srf kendisini elendirm ek iin m iydi?
A ptal olm a. S avalar srf kendilerini elendirm ek iin
b ir eyler yapm azlar, diye yantlad. O nun dnm leri stra
TNN
HLES
61
tejikti. Yallktan genlie dnm esi, gereksinim tarafndan

dzenleniyordu. Z am an zam an kom ik durum lar oluyordu am a
bu baka m ev zu .
O na velinim etinin bu dnm leri nasl rendiini daha
nce sorduum u anm sattm . B ana velinim etinin bir retm e
ni olduunu, fakat adn bana syleyem eyeceini sylem iti.
B ahsettiim o ok gizem li byc, ona dnm leri
retm iti, dedi saygl bir ifadeyle.
N e gizem li b ycs? diye sordum .
lm e m eydan o k u y an , dedi ve b an a sorgularcasna
bakt.
D on Ju a n n takm ndaki tm byclerin iinde en gz
kam atran karakter lm e m eydan o k u y a n d. O nlara gre o,
eski alarn bycsyd. T m erke alanlar iinde birleim
noktasn belirli ynlerde ve belirli konum lara hareket ettirm i
ve gnm ze kadar yaam ay srdrm eyi baarm t. B ylesi
m anevralar onun farkndalnn ve yaam erkesinin d irenm e
sine olanak salam t.
Don Juan b ana kendi soyundan grclerin yzyllar nce
lm e m eydan o k u y an ile yaptklar anlam ay anlatt. O nla
ra yaam iin gerekli olan erke karlnda arm aanlar verir
mi. Bu anlam adan dolay onu koruyucular saym lar, vc ona
k irac demiler.
Don Juan eski alarn byclerinin birleim noktasn
hareket ettirm e konusunda uzm an olduklarn anlatm t. B y
le davranarak algyla ilgili olaanst eyler ortaya koym u,
ayn zam anda sapknlkta kaybolm ann ne denli kolay olduu
nu da ortaya karm lard. lm e m eydan o k u y a n n duru
m u, don Ju an a gre sapknla birinci sn f bir rnekti.
Don Juan eline geen her frsatta, birleim noktasnn sa
dece onu gren biri tarafndan deil, ayn zam anda hareket et
tirecek yeterli erkeye sahip biri tarafndan ynlendirilm esi du
rum unda, parlak top ierisinde ynlendiricinin ynelttii her
hangi bir konum u alabileceini tekrarlard. B irleim noktasnn
parlakl, dokunduu ipliksi erke alanlarn aydnlatm aya yeterliym i. B unun.sonucunda ortaya kan dnya algs, norm al
gndelik dnya algs gibi eksiksiz ve btnyle ondan farkly-
62
SESSZLN
ERK
m i. Bu yzden tem kin, birleim noktasn hareket ettirm e iiy

le uram ak iin can alc nem e sahipm i.
yksne devam eden don Juan, yaam n kurtaran yal
adam n gerekte yal klna brnm gen biri olduu d
ncesini hzla benim sediini syledi. Fakat bir gn gen adam
yine don J u a n n ilk karlat yal adam B elisario olm u. O
ve don J u a n n onun kars sand yal kadn eyalarn topla
m lar ve iki srtkan adam la bir dzine katr kagelm i.
D on Ju an y ksnden zevk ala ala gld. K atrclar k a
trlar yk lerk en, B e lisario nun kendisini kenara ekip k ar
syla birlik te yeniden klk deitirdiklerini sylediini an lat
t. O yine yal b ir adam , gzel karsysa iko, sinirli bir K
zlderili olm utu.
O k ad ar gen ve aptaldm ki, sadece grnen eylerin be
nim iin bi deeri vard , diye devam etti don Juan. D aha bika gn ncesinde onun yetm ilerinde derm ansz bi adam dan,
yirm i y anda gl bi adam a inanlm az dnm n grm
tm ve onun yalln sadece bi klk deiiklii olarak alg
lam tm . K ars da huysuz, iko bi K zlderiliden, gzel ve
harin bir gen kadna dnm t. Tabii kadn kendisini veli
nim etim in yapt gibi dntrm em iti. Velinim etim kadn
deitiriverm iti. O zam anlar tm olanlar grebiliyordum ,
am a bilgelik bize azar azar ve ac vererek ular.
D on Juan, yal adam n henz pek iyi hissetm em esine ra
m en, yarasnn iyiletiine kendisini ikna ettiini syledi. D a
ha sonra don J u a n kucaklam ve gerekten zgn bir ses to
n uyla C anavar seni ok beenm i, beni ve karm azat edip se
ni tek hizm etkr olarak yanm a ald, diye fsldam .
Bunu kom ik bulabilirdim , diye devam etti don Juan,
e er canavarn odasndan gelen derin hrltlar ve rktc t
krtlar o lm asayd.
D on J u a n n gzleri iten gelen bir keyifle parlyordu. C id
diyetim i srdrm ek istiyordum , am a kendim e engel olam adm
ve gldm .
B elisario don J u a n n korkusunun bilincinde, kendisini
serbest brakan ve onu tutsak alan kaderin cilvesi iin bol bol
z r dilem i. D ilini nefretle aklatp canavar lanetlem i. C ana
TNN
HLES
63
varn yaplm asn istedii gnlk ileri sralarken gzlerinden

yalar akyorm u. D on Juan kar ktnda alak sesle k am a
nn olanaksz olduunu, nk canavarn sihir bilgisinin ben
zersiz olduunu aklam .
D on Juan, B elisariodan nasl hareket edeceine degin
neriler istem i. B elisario sradan insanlarla urarken uygun
decek davran biim lerini uzun uzun aklam aya girim i.
nsanlk balam nda plan yapp uygulayabilir, ansa gvene
rek, zekm z ve kendim izi adam am zla baarya ulaabilirm i
iz. A m a bilinm eyenle yz yzeyken, zellikle don J u a n n du
rum unda, kurtuluun tek yolu ses karm am ak ve anlam akm .
Belisario, don Ju a n a zar zor d uyulur bir m rltyla canava
rn kendi peine dm eyeceine em in olm ak iin D urango eya
letine gidip byclk reneceini itiraf etm i. D on J u a n a,
onun da byclk renm eyi isteyip istem ediini sorm u.
Don Juan ise bu dnceden korkarak, cadlarla bir ii olm aya
can sylem i.
Don Juan k asklarm tuta tuta gld ve v elin im etin in o n
larn etk ileim lerin den nasl zevk aldn d nm eyi sev d i
ini itiraf etti. zellikle korku ve fkeden ld rm k en , b y
cl renm esi iin yaplan iten daveti reddedip, B en bi
K zlderiliyim , cadlardan korkm ak ve nefret etm ek iin d o
d u m , derken.
B elisario karsyla bakm ve vcudu sarslm aya bala
m. Don Juan onun sessizce aladn fark etm i, besbelli ki
don Ju a n n onun nerisini reddetm esinden incinm i. K ars sakinleene kadar ona destek olm ak zorunda kalm .
B elisario ve kars uzaklarken B elisario dnp don Ju
a n a bir t daha verm i. C anavarn kadnlardan tiksindiini,
don Ju an n yeni b^r erkek iin tetikte olm as gerektiini, eer
canavar bulduu erkei yeterince severse klelerini deitire
bileceini sylem i. A m a hem en m itlenm em eliym i, nk
evden ayrlabilm esi iin bile yllar gem esi gerekirm i. C ana
var, klelerinin sadk, en azndan sz dinler olduklarndan
em in olm ak isterm i.
Don Juan buna daha fazla dayanam am . Yere kp ala
m aya balam ve B elisario ya kim senin kendisini esir ed em e
64
SESSZLN
ERK
yeceini, canna kyacan sylem i. Yal adam onun bu s

znden ok etkilenm i ve ayn eyi kendisinin de dnm ol
duunu itiraf etm i. A m a bu abalar bounaym , nk kar
sndakinin dncelerini okuyabilen canavar insann kendi ca
nn alm asna bile engel oluyorm u.
B elisario, don Ju a n a byclk renm ek iin Drang o ya gelm esi iin bir kez daha neride bulunm u. B unun tek
geerli zm olduunu belirtm i. D on Juan ise ona, bu z
m n k zartm a tavasndan atee atlam aktan farksz olduunu
sylem i.
B elisario hkra hkra alam aya balam ve don Ju a n
kucaklam . O nun hayatn kurtard ana lanet etm i ve yer
deitireceklerinden haberi olm adna dair yem inler etmi.
B urnunu silm i ve alev alev yanan gzleriyle don J u a n a bakp,
K lk deitirm ek kurtulabilm enin tek yolu. E er gerektii gi
bi davranm azsan canavar ruhunu alabilir ve seni baka hibir
ey yapm ayp sadece onun gnlk ilerini yapan bir aptala d
ntrebilir. S ana nasl davranm an gerektiini gsterecek ka
d ar zam anm n olm am as ok kt, dem i. S onra da daha ok
alam aya balam .
D on Juan gzyalarndan tkanm bir halde ona nasl k
lk deitirebileceini sorm u. B elisario canavarn gzlerinin
ok keskin olduunu anlatm ve ona kendi beenisine uygun
eitli elbiselerle denem elerde bulunm asn nerm i. Nasl ol
sa deiik k lklar denem ek iin nnde yllar olacakm . K a
p d a don J u a n la hngr hngr alayarak sarlm lar birbirle
rine. K ars, don Ju a n n eline ekinerek dokunm u. Sonra da
gidiverm iler.
Y aam m da asla, ne daha nce, ne de daha sonra, byle
sine bir dehet ve aresizlik yaam am tm , dedi don Juan.
C anavar, sanki sabrszlkla beni bekliyorm u gibi, evin iin
de bir eyleri zangrdatyordu. K apnn nnde oturdum ve ac
eken bir kpek gibi inledim . Sonra da o byk korkum yzn
den ku stu m .
D on Juan satlerce kprdam adan oturm u. N e ieri girm e
ye cesareti varm , ne de kap gitm eye. Sokan dier tarafn
da kollarn sallayan ve telal bir ekilde dikkatini ekm eye a
TNN
HLES
65
lan B elisarioyu grdnde lm ek zereym i dense yerin

deym i. O nu grm ek bile don J u a n aniden ok rahatlatm .
Belisario ona km ldam am asn iaret etm i.
G em ek bilm eyen bir zam andan sonra B elisario, don Jua n a doru elleri ve dizleri zerinde srnerek ilerlem i. Sonra
da hi kum lam adan yere m elm i. D on J u a n n yanna varn
caya dek, o ekilde, yerde srnerek srdrm ilerlem eyi. Bu
i saatler srm . O srada oradan birok insan gem i am a
kim se ne don Ju a n n halini, ne de yal adam n hareketlerini
fark etm em i. ki adam yan yana geldiklerinde B elisario, don
Ju an a kendisini bir diree bal bir kpek gibi yalnz brakm a
ya gnlnn raz olm adn fsldam . K arsnn itirazlarna
ram en don Ju a n kurtarm ak iin bir eyler yapm ak zere ge
ri dndn anlatm . N e de olsa, zgrln kazand iin
don Ju a n a m innettarm .
B uyurgan bir tavrla, ona bu du ru m d an k u rtu lm ak iin
bir eyler yapm aya niyeti olup olm adn sorm u. Ve don Ju
an her eyi y ap abileceine dair yem in ler etm i. B elisario ak
trm adan don J u a n a bir bohann iinde elb iseler verm i.
Sonra da plannn ayrntlarn aklam . D on Ju an evin ca
navara en uzak yerine gitm eli ve y avaa elb iselerin i d e itir
m eliym i, evin iine g irer girm ez, hzl ve atak b ir biim de
apkasndan balayp, ayakkablarn en sona brak acak bi
im de, her seferinde bir paray karm alym . S onra e lb ise
lerini tahta b ir ereveye, m ankene b en zer bir yap o lu tu r
m ak zere koym alym .
B ir sonraki adm , don Ju a n n canavar aldatacak yegne
kl giym esiym i: bohadaki elbiseleri.
D on Juan eve kom u ve h er eyi hazrlam . E vin arkasn
da bulduu ubuklarla korkulua benzer bir ereve olutur
mu. G iysilerini kartm ve erevenin zerine koym u. A m a
bohay atnda hayatnn srprizi ile karlam ; bohada
kadn elbiseleri varm!
K endim i aptal ve m ahvolm u h issettim , dedi don Juan.
Tam kendi giysilerim i yeniden giyecektim ki o canavarm s
adam n insanlkd hrldam alarn yeniden duydum . K adnla
r km sem ek, onlarn tek am acnn erkeklere hizm et etm ek
66
SESSZLN
ERK
olduuna inandrdarak yetitirilm itim . B enim iin kadn elbi

seleri giym ek bi kadna dnm ekle edeerdi. A m a canavar
dan lesiye korkuyordum ve gzlerim i kapatp o lanet elbise
leri giydim .
D on Ju a n kadn kyafetleri iinde hayal ederek ona bak
tm. O kadar kom ik bir dnceydi ki istem eden kahkahalara
bouldum .
D on Juan, sokan karsnda bekleyen yal B elisario nun
kendisini klk deitirm i olarak grdnde, kendisine engel
olam ayp, kontrolszce alam aya baladn syledi. A laya
rak, don Ju a n kasabann dna, karsnn iki katrcyla bekle
dii yere gtrm . K atrclardan biri, arsz bir biim de Belisario ya bu acayip kz geneleve satm ak iin m i kardn sor
m u. Yal adam hngr hngr alam aktaym , baylm ak ze
reym i. G en katrclar ne yapacaklarn arm lar, am a Belisario nun kars zleceine kahkahalarla lk atm aya bala
m. D on Juan bunun nedenini anlayam am .
Ekip geceleyin yola koyulm u. A z kullanlan yollardan ge
ip, doruca kuzeye ynelm iler. B elisario pek konum uyor
m u. K orkuyor ya da bir bel bekliyor gibiym i. K ars srekli
ona kp, don Ju a n yanlarna alm akla zgrlk anslarn
frlatp attklarn sylyonnu. B elisario, katrclarn don Jua n n klk deitirdiini anlam alarndan ekindii iin karsn
dan bu konuda konum am asn istem i. B elisario don Ju a n a
da kadn gibi davranam ad iin kafadan hafif atlak bir kz
gibi davranm asn sylem i.
B irka gn ierisinde don Ju an n kayglar byk lde
azalm . D orusu yeniden kendine gvenini kazanm , yle
korkm u ki ne olduunu bile anm sam yorm u. E er giydii
elbiseleler olm asaym tm deneyim lediklerinin bir rya oldu
unu sanabilirm i.
O koullar altnda kadn elbiseleri giyiyor olm ak, haliyle
bir takm deiiklikleri art klm . B elisarionun kars don Ju
a n a byk bir ciddiyetle bir kadn olarak nasl davranm as ge
rektiini retiyorm u. D on Juan ona yem ek piirm ede, am a
r ykam ada, ate iin odun toplam ada yardm c oluyorm u.
B elisario don J u a n in salarn kesip, kafasna keskin kokulu
TNN
HLES
67
bir ila srm , ve katrclara kzn bitlendiini sylem i. O s

ralar henz sakallar bile km ad iin, kadn gibi dolam ak
pek de zor olm uyorm u don Juan iin. A m a kendisinden ireiyormu, btn o insanlardan ve kt kaderinden de. K adn
elbiseleri giym ek ve kadnlarn gnlk ilerini yapm ak onun
kaldrabilecei bir ey deilm i.
Bir gn katrclarn artk barda tarm asyla onun da ca
nna tak etm i. K atrclar bu garip kzn onlarn kulu klesi ol
masn um uyorm u. D ahas srekli tetikte olm ak zorundaym
nk adam lar ona sulanyorm u.
A klm a taklan bir ey vard. K atrclar da velinim etinle
mi alyordu? diye sordum .
H ayr, diye yantlad ve grltl bir ekilde glm eye
balad. O nlar sadece geici olarak onun bysnn etkisi al
tna giren iki tatl insand. O nlarn katrlarn ifa bitkileri ta
m ak iin kiralam , ve eer gen bir kadn karm asna yar
dm c olurlarsa iyi para vereceini sylem i.
N agual Ju lia n n yaptklar kafam allak bullak etm iti.
G zm n nne don Ju a n n ken d isin e yaplan cinsel taciz le
ri savuturm aya alm as geldi ve k atla k atla glm eye b a
ladm .
D on Juan anlatm aya devam etti. Sert bir ekilde yal ada
m a bu klk deiirm enin m eselesinin fazla uzadn, adam la
rn kendisine sarkntlk ettiini anlatm . B elisario soukkan
llkla, ona daha anlayl olm asn, erkeklerih hep ayn olduk
larn sylem i ve yeniden alam aya balayarak kendisini k a
dnlar savunur bulan don Ju a n yeniden artm .
K adnlarn durum uyla ilgili ok ateli oluu kendisini de
korkutuyorm u. B elisarioya byle giderse sonunun canavarla
kalm asndan daha beter olacan sylem i.
Yal adam gznde yalarla yaam n tatl olduunu, bede
linin ise bir aka olduunu, canavarn ruhunu esir alp kendisi
ni ldrm esine dahi izin verm eyecei trnden anlam sz laflar
geveledike don J u a n n tela bir kat daha artyorm u. K atr
clarla krtr, dem i sakin bir ses tonu ve edayla. O nlar ba
sit kyller. Tek yapm ak istedikleri de elenm ek, seni itip k ak
lklar zam an yanndan uzaklatr onlar. A m a brak bacan
68
SESSZLN
ERK
ellesinler. N e olur ki sanki? dem i ve yeniden zrl zrl ala

m aya balam . Don Juan ona neden byle aladn sorm u.
nk btn bunlar iin ok uygunsun, dem i ve bedeni h
krklarn basksyla ikiye bklm .
Don Juan yal adam a iyi niyeti ve kendisinin neden oldu
u skntlara katland iin teekkr etm i ve artk gvende
olduuna gre ayrlm ak istediini eklem i.
Klk deitirerek iz srm e sanatnn btn inceliklerini
reniyorsun, dem i Belisario, don Ju a n n kendisiyle anlat
tklaryla ilgilenm eksizin. Ve bunlar ylesine iyi renecek
sin ki, kim se senin klk deitirdiini anlayam ayacak. B unun
iin acm asz, zeki, sabrl ve kibar olm an gerekiyor.
Don Juan B elisarionun ne hakknda konutuunu bile anlayam yorm u. Sylediklerini anlam aya da uram am , tek is
tedii erkek giysilerine kavum akm . B elisario ok anlayly
m. Don Ju a n a eski giysiler ve birka peso da para verm i.
C anavardan ilelebet kurtulm ak istiyorsa eer, kendisiyle birlik
te D u ran g o ya gelip byclk renm esi gerektiini ve fikri
ni deitirirse kadn giysilerinin her zam an kendisini bekledi
ini de sert bir biim de, stne basa basa belirtm i. D on Juan
buna raz olm ayp teekkr etmi. B unun zerine B elisario don
Ju a n a iyi gnler dileyip, don Ju an n srtna pe pee okkal
darbeler indirm i.
D on Ju an giysilerini deitirm i ve hangi yne g id ece i
ni sorm u. K uzeye doru giderse eninde sonunda bir k asab a
ya varacan sylem i ona. kisi de ayn yne gittiklerine g
re can avardan uzaa belki ilerde yollar yeniden kesiebilirmi.
zgrlne kavum ann heyecanyla, don Juan h em en
cecik yola koyulm u. Be alt m il kim selerle karlam adan
yrm . Y aknlarda bir kasaba olduunu biliyorm u ve n e
reye gideceine k arar verene kadar orada alabileceini d
nyorm u. B ir ara dinlenm ek iin oturm u. K atr yolunun
k en arndaki allarda bir kprt fark ettii srada ufak, cra
bir k asabada bir yabancnn i bulm asnn ne kadar g olaca
n dnyorm u. B irisinin kendisini izledii duygusuna
kaplm . ylesine korkm u ki, yerinden frlad gibi kasa-
TNN
HLES
69
haya doru k o m aya balam ; can av ar da boazndan y ak a

lam ak iin yalpalayarak zerine atlm . B ir iki santim farkla
syrm don J u a n . D on Juan, avaz kt k adar barm ,
am a yine de ken d ini toparlayp geldii yne doru kom aya
balam . .
D on Juan cann kurtarm ak iin k aarken, canavar da b ir
ka m etre arkasnda, allar atrdatarak onu kovalyorm u.
D uyduu ses, o gne dek duyduu en rpertici sesm i. S o
nunda az ilerde ar ar ilerleyen k atrclar grm ve y ar
dm istem i.
B elisario onu tanm ve dehet iinde ona doru kom u.
Kadn elbiselerinin bulunduu bohay ona frlatarak, B ir ka
dn gibi ko, seni aptal! diye barm .
Don Juan nasl kadn gibi koulacan bilm ediini, am a
bu beklenm edik durum da nasl yaptn bilm eden kadn gibi
kotuunu anlatt. C anavar onun peini brakm . Belisario,
kendisi canavar oyalarken, don J u a n a da stn deitirm esi
ni sylem i.
Don Juan, kim selere bakm akszn B elisario nun karsna
ve srtkan katrclara katlm . G erisingeriye dnp baka yol
lardan gitmiler. G nlerce kim se azn am am ; sonra B eli
sario don Ju a n a gnlk dersler verm eye balam . D on J u a n a
Kzlderili kadnlarn ok pratik olduklarn, konuya dorudan
yaklatklarn am a ayn zam anda da ok utanga olduklarn
sylem i. O nlara m eydan okunduunda hem en tepki verirler
mi; sinsi gzlerindeki korku, kenetlenm i azlar ve genile
mi burun delikleri gibi. Tm bu belirtilere korkulu bir inat
l izleyen utanga bir kahkaha elik ederm i.
Don Ju a n a getikleri her kasabada, kadnca davranlar
konusundaki becerilerinin altrm asn yaptryorm u. D on Ju
an btn bunlar olup biterken hl safa kendisine oyunculuk
eitim i verildiini sanyorm u. A m a B elisario, srarla ona iz
srm e sanatn rettiini sylyorm u. D on J u a n a iz srm e
nin her eye uygulanabilir bir sanat olduunu, ve bunu ren
m enin drt basam a olduunu anlatyorm u: acm aszlk, ze
k, sabr ve kibarlk.
A nlattklarn bir kez daha kesm ek zorunda kaldm .
70
SESSZLN
ERKt
A m a iz srm e youn, ileri bilinilikte retilm iyor m u?

T abii, diye yantlad srtarak. A m a baz erkekler iin
kadn giysileri giym ek ileri bilinlilie alan bi kap olabiliyor.
A slnda byle durum lar birleim noktasn hareket ettirm ekten
daha etkilidir, am a ayarlanm as ok zordur.
D on J u a n n v elinim eti kendisini iz srm enin drt k o u
lu k o n u su n d a h e r gn altrm ve acm aszl sertlik, zek
y zalim lik , sabretm eyi boverm ilik ve kibarl da aptallk
o larak alglam am as gerektii kon u su n d a onu uyarm .
Bu drt b asam an ayrdna varlm ayacak kadar kusursuz
olana dek altrm alar yaplp m kem m el hale getirilm esi ge
rektiini retm i ona. K adnlarn doal iz srcler oldukla
rna ikna etm i onu. B una o kadar inanyorm u ki, bir erkein
srf kadn k lna girerek iz srm e sanatn renebileceini
iddia ediyorm u.
O nunla getiim iz her kasabadaki her pazarda gidip her
kesle pazarlk ed erd im , diye devam etti don Juan. V elinim e
tim bir kenara ekilip beni seyrederdi. Kararl ve sevecen ol
m am tlerdi. Z eki ve saygl, kibar ve ldrc, sabrl am a
hareketli. S adece kadnlar bunu baarabilinni. Bunu yapan er
keklerse can skc, titiz insanlar olurlarm .
Bu arada, sanki don Ju a n n doru yolda olduunu denet
lem ek isterm i gibi, canavarm s adam ara sra ortaya kyor
m u. K rda avare avare dolanrken gzne iliiyorm u don Jua n n. O nu, genellikle B elisarionun boynundaki keskin sinir
arsn dindirm ek iin yapt m asajdan sonra gryorm u.
D on Juan bunu anlatrken gld ve ileri bilinlilie getiinin
farknda dahi olm adn syledi.
D urango k en tin e ulam am z bi aym z ald , dedi don
Juan. B u bi ay ierisinde iz srm enin drt kural hakknda
b ir n ebze fik ir sahibi olm utum . Bu beni pek fazla deitir
m edi, am a bi kadn olm ann nasl bi duygu olduunu anladm
az d a o lsa.
TNN
HLES
71
Z S R M E N N D R T B M
D on Juan bana o eski gzetlem e noktasnda oturm am ve yerin

ekim ini birleim noktam hareket ettirm ek iin kullanm am ,
bana iz srm eyi rettii dier ileri farkndalk durum larn
anm sam am istedi.
G etiim iz bika gnde pek ok kez iz srm e nin biim
lerine deindim , diye devam etti. O nlarla ilgili acm aszlk,
zek, sabr ve kibarla deinm itim . E er bu drt biim i seni
m utlak bi anm sam aya gtrecek yer gstericiler olarak grseydin harika olurdu.
Fazlasyla uzun grnen bir sre sessiz kald. Sonra beni
artan, am a artm am as gereken bir sz syledi. Iz s rm e
nin drt biim ini bana kuzey M ek sik ada V icente M edrano ve
Silvio M an u elin yardm yla retm i olduunu aklad. Ay
rntlara girm edi, sylediklerini anlayaym diye bekledi. A n m
sam aya altm am a sonunda vazgetim , hi olm am bir eyi
anm sayam ayacam haykrdm .
tiraz etm eye abalarken, aklm dan kaygl d n celer
g em eye balad. D on J u a n n bu szleri srf beni zm ek iin
sylem ediini biliyordum . B ana ileri bilinlilie degin her
soru so ruluunda olduu gibi, o n u n n d erliinde deneyim lediim olaylarn g erek bir srekliliinin olm ad sap lan ts
na kaplyordum . B u olaylar, gnlk yaan tm d a o lan lar gibi
ardk deillerdi. H akl olm as gayet o lanaklyd. D on Jua n n d n y asndaki herhangi bir eyden em in olm ak benim
harcm deildi.
K ukularm dile getirm eye altm am a o dinlem edi ve
anm sam am iin beni zorlad. B u arada hava kararm t. R z
gr km t am a ben souu hissetm iyordum . D on Juan gs
kafesim in zerine koyaym diye bana dz bir ta verm iti. F ar
kndaln evrede olan eylere ynelm iti. N e iim den gelen,
ne de dm da olan ani bir ekilm e hissettim , daha ok bedeni
m in bilem ediim bir yerinde sregelen gl bir aslm a duygu
su. A niden, beni aknla uratan b ir netlikte yllar nce ya
adm bir karlam ay anm sam aya baladm . O laylar ve in
sanlar ylesine canl hatrladm ki bu beni korkuttu, rperdim .
72
SESSZLN
ERK
Btn bunlar pek etkilenm i ya da ilgileniyor grnm e

yen don Ju a n a anlattm . Ruhsal ya da fiziksel korkulara boyun
em em em konusunda beni sktrd.
A nm sam am ylesine olaanstyd ki deneyim im i yeni
den yayor gibiydim . Don Juan sessizliini srdrd. B ana
bakm ad bile. K endim i uyum u hissettim . Sonra bu duygu
ar ar geti.
D on Ju a n a ardk varl olm ayan bir olay anm sadm
da hep sylediim eyleri tekrarladm .
Bu nasl olabilir don Juan? Btn bunlar nasl unutm u
olabilirim ?
O da her zam an syledii eyleri yineledi.
Bu tr bi anm sam a ya da unutm ann norm al bellekle il
gisi yoktur, diyerek beni ikna etti. Birleim noktasyla ilgili
bi ey b u.
N iyetin ne olduuna degin bilgim bir btn olm asna kar
n henz bu bilgiyi kullanm ay becerem ediim i belirtti. N iye
tin ne olduunu bilm ek, kiinin istedii herhangi bir zam anda
o bilgiyi aklayabilecei ya da kullanabilecei anlam na gelir
m i. Bir nagual, konum unun getirdii sorum lulukla, kendi bil
gisini bu ekilde ynlendirm ek zorundaym .
Ne anm sadn? diye sordu bana.
B ana iz srm e nin drt biim inden ilk bahsediini anm sa
dm , dedim.
Olaan dnyevi farkndaln tarafndan aklanam az ba
z eyler daha bir dakika ncesine kadar var olm ayan bir any
ortaya karm lard. Ve yllar nce olm u bir dizi olay eksik
siz bir biim de anm sam tm .
Don Ju an n S onondaki evinden tam ayrlm ak zerey
ken, benden bir hafta sonra, le saatlerinde, A rizona N agole s te, B irleik D evletler snr karsnda, G reyhound otobs
deposunda kendisiyle bulum am istemiti.
Yaklak bir saat kadar erken gitmitim . Kapnn yannda
duruyordu. Onu selam ladm . B ir ey sylem edi am a aceleyle
beni bir kenara ekip ellerim i ceplerim den karm am gerekti
ini fsldad. D onakalm tm . Karlk verm em e frsat verm e
den, dkknm ak unutm u olduum u ve utanlacak biim de
TNN
HLES
73
lahrik olm u olduum u syledi.

zerim i dzeltm ek iin inanlm az bir hzla kom aya ba
ladm. Bunu kaba bir aka olduunu anladm da ise yola k
m tk bile. D on Juan glyordu, yapt akay kutluyorm uasna sk sk ve sert bir biim de srtm a vuruyordu. A niden
kendim i ileri farkndalk durum unda buldum .
Ufak bir lokantaya girdik ve oturduk. Z ihnim ylesine ber
rakt ki, her eye bakm ak, her eyin zn grm ek istiyordum .
Erkini boa harcam a, diye em retti don Juan sert b ir ses
le. Seni buraya birleim noktan hareket ettikten sonra da ye
m ek yiyebiliyor m usun, onu anlayaym diye getirdim . B undan
fazlasn yapm aya alm a.
A m a daha sonra karm a bir adam oturdu ve btn dikka
tim ona yneldi.
G zlerinle em berler iz, diye em retti don Juan. O ada
m a bakm a.
A m a bakm am ak elim de deildi. D on Ju a n n isteklerinden
sklm tm .
Ne gryorsun ? diye sorduunu duydum don J u a n n.
Kendi zerine katlanm parlak kanatlardan oluan say
dam bir koza grm ekteydim . K anatlar aldlar, bir an rpnd
lar, skldler, dtler, ve yerlerine ayn geliim i izleyen y e
ni kanatlar kt.
Don Juan hi ekinm eden, duvarla yzyze gelene dek
sandalyem i evirdi.
N e grm olduum u akladktan sonra, Bu ne m srif
lik, dedi derin i ekerek. H em en hem en tm erkini t k et
m isin. K endine hakim ol. S avann bir odak n o k tasn a g e
reksinim i vardr. Saydam bir k o za zerindeki kan atlard an k i
me n e?
leri farkndaln bir sram a tahtas olduunu syledi.
Kii onu kullanarak sonsuzlua srayabilirm i. B irleim nok
tasnn yerinden oynatlm as durum unda, ya olaan yerine ok
yakn bir yere saplandn, ya da sonsuzlua doru kaym ay
srdrdn tekrar tekrar vurgulad.
nsanlarn iim izde tadm z artc erkten haberleri
yok, diye devam etti. rnein sen u anda sonsuzlua u laa
74
SESSZLN
ERK
cak bilgiye sahipsin. E er bu gereksiz davrann srdrrsen

birleim noktan dn olm ayan bir eiin tesine itelem eyi
b ecereceksin.
Sz etm ekte olduu tehlikeyi anladm , dahas bedensel du
yarllm da bir uurum un eiinde olduum u ve bir adm da
ha atarsam uurum dan yuvarlanacam sylyordu.
B irleim noktan ileri farkndala yneldi, diye devam
etti, nk ben sana kendi erkem i dn verdim .
Y em eim izi sesizce yedik. Son derece basit yem eklerdi.
D on Juan kah v e ya da ay im em e izin verm edi.
B enim erkem i kullanm aktayken, dedi, kendi zam ann
da deilsin. B enim kindesin. B en su ierim .
A rabaya geri dnerken biraz m idem buland. Sendeledim ,
yere k ap aklanacak gibi oldum . lk kez num aral gzlk takp
yrm eye b en zer bir duyguydu.
K endini toparla, dedi don Juan glm seyerek, gittii
m iz yerde ok dikkatli olm an gerekiyor.
A rabay uluslararas snrn te tarafna, M eksikada kar
de N agoles kentine srm em i istedi. Ben arabay srerken o da
b ana yolu, hangi caddeden gideceim i, sola ya da saa ne za
m an dneceim i, ne kadar hzla gideceim i anlatt.
Bu blgeyi biliyorum , dedim , epey canm sklarak.
B ana nereye gitm ek istediini syle, ben de seni oraya gt
reyim . Taksi ofr gibi.
T am am , dedi, beni 1573 H eavenw ard caddesine gtr.
H eavenw ard caddesini bilm iyordum , ya da byle bir cad
denin olup olm adn. Beni huzursuz etm ek iin byle bir isim
uydurduunu dnyordum . Sessizliim i srdrdm . P arl
dayan gzlerinde alayc bir lt vard.
E gom ani gerek bi dm andr, dedi. Onu tahtndan in
dirm ek iin durm akszn alm alyz.
B an a arabay nereye sreceim i anlatm aya devam etti.
S o n u n d a v arlk l b ir m ahallede, ke banda bulunan bir a r
sa zerin d ek i tek katl, kem ik rengi b ir binann nnde d u r
m am istedi.
E vde ilk anda gzm e arpan bir ey vard: evin evresini
saran, koyu sar akldan bir katm an. Evin salam sokak k ap
TNN
HLES
75
s, pencerelerin ereveleri ve sslem eleri, hepsi akllar gibi

koyu sarya boyanm t. G rnen tm pencerelerin pancurlar
kapalyd. G rnte tipik bir orta snf tara evi, kendi halinde
bir konuttu.
A rabadan indik. D on Juan yolu gsterdi. K apy ne ald
ne de anahtarla at am a oraya vardm zda kap sessizce, ya
l pervazlar zerinden kayarak ald fark edebildiim kada
ryla tam am en kendi kendine.
Don Juan beni davet etm eksizin abucak ieri girdi. Onu
takip ettim. K apy kim in atn grm ek iin m eraklanyor
dum am a ieride kim se yoktu.
Evin ii ok h uzur vericiydi. En k k ay rn tsn a k ad a r
tem iz ve dzgn d uvarlarda hibir resim yoktu. L am b alar ya
da kitap raflar da yoktu. Z em inin altn sars dem esi, d u
varlarn kirli beyaz rcngiyle ok ho b ir k artlk iindeydi.
Tulal m inesi olan, yksek tavanl, ferah bir o turm a o d a
sna alan ufak, dar bir sofadaydk. O dann yars tam am en
botu, am a m inenin olduu yerdeki d i er tara f yar em b er
biim inde yerletirilm i pahal m o b ily alard an oluuyordu:
ortada iki byk, bej renkli kanepe, y an larn d a ayn renk k u
m ala kaplanm iki koltuk. O rtada som m eed en ar, y u v ar
lak bir sehpa vard. E vde g rdklerim den k art m k ad a ry
la, orada yaayan insanlar olduka varlklyd, b u n a ra m en
tutum lu grnyorlard. A tein etrafn d a o turm aktan d a h o
lanyorlard besbelli.
Elli yalarnda iki adam koltuklarda oturuyorlard. B iz ie
ri girince ayaa kalktlar. Biri K zlderiliydi, dieri ise orta
A m erikal. Don Juan beni, nce bana daha yakn olan K zlde
riliyle tantrd.
Silvio M an u el, dedi don Juan bana. B enim ek ib im d e
ki en erkli ve en tehlikeli bycdr, ayn zam an d a da en gi
zem lisi.
Silvio M an u elin yz hatlar bir M aya freskini andryor
du. Teni soluktu, sarya alyordu. inlilere benzediini dn
dm . G zleri iri, kara ve parltlyd. Sakalszd. Siyah salar
para para krlam t. E lm ack kem ikleri kkt ve etli du
daklar vard. Yaklak bir yetm i boyundayd, inceydi, olduk
I'
76
SESSZLN
ERK
a zayft am a gl kaslar vard. Sar, spor bir gm lek, kah

verengi, bolca bir pantolon ve ince bej bir ceket giym iti. G iy
silerinden, genel tavrndan ve konum a biim inden kartm
kadaryla bir M eksika-A m erikalsna benziyordu.
G l m sedim ve elim i Silvio M a n u e le uzattm am a o b e
nim le tokalam ad. U m ursam az bir tavrla bayla selam lad
beni.
Bu da V icente M edrano, dedi don Juan dier adam a d
nerek. En eski ve en bilgili arkadam . Eski olm asnn yay
la ilgisi yok am a. V elinim etim in ilk m ezidir o .
V icente de, Silvio M anuel gibi um ursam az bir selam ver
di bana. A zn ap tek sz etm edi.
Silvio M a n u e lden biraz daha uzundu ve onun kadar za
yft. P em b em si b ir teni, dzgn taranm byklar, sakallar
vard. S evim li yz hatlar vard: ince, gzel biim li bir burun,
ufak bir az, ince dudaklar. K r salar ve sakalna uyum sa
layan koyu renkli, al gibi kalar vard. G zleri kah v eren
giydi ve p arldyordu, ask surat ifadesine ram en gzlerinin
ii glyordu
Sade giyinm iti: yeil golre kum atan b irtak m ve ak ya
kal spor bir gm lek. O da bir M eksika-A m erikals gibi gr
nyordu. Tahm inim ce evin sahibi oydu.
K arlatrnca, don Juan onlarn yannda K zlderili bir
renber gibi duruyordu. H asr apkas, eskim i ayakkablar,
eski, haki pantolonu, ekose gm lei bir bahvann ya da bir
gndelikinin elbiselerine benziyordu.
n birlikte grnce don J u a n n klk deitinni oldu
unu dndm . D on Ju a n n ok gizli bir operasyonu yne
ten, ne kadar aba larcasa da kum andanlk yllarn saklayam a
yan bir kom utan olduu, askeri bir grnt beliriverdi gzleri
m in nnde.
Ayn zam anda, hepsinin ayn yalarda olduunu dn
yordum , am a don Juan ikisinden, de daha yal ve daha zinde
grnyordu.
Sanrm C arlo sun im diye kadar tandm en byk
dkn olduunu zaten biliyorsunuz, dedi don Juan en ciddi
ifadesiyle. H atta bizim velinim etim izden de daha byk. Sizi
TNN
HLES
77
tem in ederim , eer biri dknln ciddiye alyorsa o da bu

adam dr.
G ldm , am a dierleri glm ediler. ki adam , gzlerindeki
garip ltyla beni inceliyorlard.
E m inim unutulm az bi l olcaksnz, diye devam etti.
En yal ve en bilgili, en tehlikeli ve en gl, ve en kendine
d kn.
H l glm yorlard. yice rahatsz olana dek beni dikkat
lice incelediler. Sonra, sessizlii bozan Vicente oldu.
O nu neden evin iine getirdiini anlam yorum , dedi ku
ru, sert bir ses tonuyla. Bize bir yarar dokunm az. O nu arka
avluya gtr.
Ve de b ala, diye ekledi Silvio M anuel.
Don Juan bana dou dnd. Gel hadi, dedi yum uak bir
sesle ve kafasnn ufak devinim leriyle beni evin arkasna do
ru ynlendirdi.
O iki adam n beni sevm edikleri gn gibi ortadayd. Ne
syleyebileceim i bilem iyordum . K esinlikle ok sinirliydim
ve incinm itim , am a her naslsa bu duygularm ileri farkndalk
durum unca sindirilm iti.
A rka avluya yrdk. Don Juan kaytszca deri bir ipi
alp m thi bir hzla boynum a dolayverdi. H areketleri y le
sine hzl ve ylesine kvrakt ki kendim i b ir kpek gibi b o y
nundan balanm halde arka verandann ar tavann des
tekleyen dem ir crufundan yaplm a iki stundan birine asl
buldum b ir anda.
Don Juan pes etm i ya da inanam yorm u gibi bir ifadey
le ban iki yana sallad, ve beni zm esi iin ona barm aya
baladm da eve geri dnd. B oynum daki ipin skl yzn
den istediim ykseklikte baram yordum .
O lanlara inanam yordum . Sinirli bir halde boynum daki ipi
zm eye uratm . D m ok skyd, deri iplikler birbirleri
ne yaptrlm gibiydi. O nlar ayrm aya urarken trnakla
rm incindi.
D en etley em ediim bir hiddete kapldm ve aciz hay v an
lar gibi hrladm . Sonra ipi kavradm , kollarm a doladm ve
c ru f y n n a skca dayanarak asldm . A m a deri, kaslarm n
78
SESSZLN
ERK
gcnden d aha salam d. A alandm ve korktuum u h is

settim . K orku bana anlk bir tem kin getirdi. D on J u a n n sah
te aklclnn beni aldatm asna olanak saladnn bilincindeydim .
D urum um un niteliini olabildiince soukkanllkla de
erlendirdim ve kurtulm ak iin deri ipi koparm aktan baka yol
olm adn grdm . ldrm asna deri ipi dem ir cruftan s
tunun keskin kenarna srtm eye baladm . Eer adam lardan bi
ri arka tarafa gelm eden ipi koparm ay baarabilirsem , arabam a
koup oradan gitm eyi ve bir daha da dnm em eyi planlam ak
taydm .
K an ter iinde kalm tm . A m a ip kopm ak zere gibi olun
caya kadar srttm . Sonra bir ayam stuna dayadm , ipi ye
niden kollarm a doladm ve aniden kopup beni evin ierisine
gerisingeriye frlatana dek um utsuzca ekitirdim .
Ak kapdan ieriye srtst dtm de, don Juan, Vi
cente ve Silvio M anuel odann ortasnda ayakta duruyorlard;
beni alkladlar.
Ne ackl bir dn, dedi Vicente, ayaa kalkm am a yar
dm ederken. Beni yanlttn. B ylesi patlam alar gerekleti
rebileceini sanm yordum .
D on Juan yanm a geldi ve dm boynum un etrafndaki
ip parasndan kurtararak at.
K orkudan, abalam aktan ve sinirden zangr zangr titriyor
dum . Onu m em nun etm ek ister bir ses tonuyla neden bana by
le ikence ettiini sordum . de gldler ve o an tehlikenin
getiini hissettim .
Seni snayp, nasl bi adam olduunu anlam ak istedik,
dedi don Juan.
K anepelerden birini gsterdi ve oturm am rica etti nazik
e. Vicente ve Silvio M anuel koltuklara oturdular, don Juan di
er kanepeye, yz bana dnk bir halde oturdu.
Sinirli sinirli gldm am a artk korkum gem iti, don Ju
an ve arkadalar hakkndaki kuruntularm da. de iten bir
m erakla, bana sayg duyarcasna baktlar. Vicente ciddi grn
m ek iin abalam asna ram en, srtm adan duram yordu. Sil
vio M anuel bana bakarken kafasn bir o yana bir bu yana sal
TNN
HLES
79
lyordu. G zlerini odaklam adan zerim de younlatrm t.

Seni baladk, diye devam etti don Juan, senin kibar ve
sabrl m, yoksa zeki ve acm asz m olduunu renm ek isti
yorduk. A nladk ki sende bunlarn hibiri yok. Sen koca kafal
bi dknsn. Aynen az nce sylediim gibi.
E er saldrganla dknln olm asayd, boynuna att
m o dm n bi hile olduunu rahatlkla fark edebilirdin.
K olayca zlveriyor. V icente o dm arkadalarn k an
drm ak iin h azrlam .
pi vahice kopardn. K esinlikle kibar biri d eilsin, dedi
Silvio M anuel.
Bir arh ep si sessiz kaldlar, sonra glm eye baladlar.
A cm asz ya da zeki de deilsin, diye devam etti don Ju
an. Eer olsaydn, her iki dm de kolayca zverirdin ve
kaarken deerli bi deri ipin olurdu. Sabrl da deilsin. yle
olsaydn, duvarda iki saniyede ipi kesebilecein bi trnak m a
kasnn durduunu fark edene dek alayp szlanrdn ve ken
dini ac strabndan ve abalam andan kurtarrdn.
Vahi olm ak ya da aptal olm ak, bunlar ite, sana retilemez. Sen zaten ylesin. A m a zeki, acm asz, sabrl ve kibar ol
m ay renebilirsin.
D on Juan b ana acm aszln, zeki olm ann, sabrn v e ki
barln iz srm e nin cevherleri olduunu aklad. B unlar iz
srm enin her bir sonularyla birlikte dikkatle ve titiz adm lar
la retilm esi gereken tem elleriym i.
B enim le konuuyordu am a olanca dikkatleriyle dinleyen
ve zam an zam an onaylam ak iin balarn sallayan V icente ve
Silvio M an u ele bakyordu.
B y c lerin yapt en zor ilerden birinin iz s r c l
retm ek olduunu defalarca vurgulad. Ve k en d ileri iz s r
m eyi bana retm ek iin ne y aparlarsa y ap sn lar ve b en neye
inanrsam inanaym davranlarn d zenleyen ey, k u su rsu z
lukm u.
B unun tesi, ne yaptm z bildiim ize inandrd bizi.
Velinim etim iz nagual Julian bu konuyla ilgilenm iti, dedi don
Juan ve birden, beni ok rahatsz edecek biim de, grl
tyle glm eye baladlar. N e dneceim i bilem edim .
80
SESSZLN
ERK
D on Juan gz nnde bulundurulm as gereken ok nem

li bir noktay, dardan bakan birisi iin byclerin davran
nn ok kt niyetli grnebileceini, am a gerekte bunlarn
kusursuz davranlar olduu eklinde aklad.
E er hep zarar gren taraftaysan fark nasl anlayabilirsin
k i? diye sordum .
K t niyetli davranlar kiisel karlar olan insanlar ta
rafndan yaplr, dedi. B yclerinse kiisel karlarla iliki
si olm ayan, daha byk am alar vardr. Yaptklarndan zevk
alm alar bi kar olarak alglanam az. D ahas, bu karakterlerin
den kaynaklanr. Sradan insanlar sadece ilerine geldikleri za
m an hareket ederler. S avalarsa kazan iin deil, tin iin ha
reket ederler.
B unun zerinde dndm . kar salam ay gz nnde
bulundurm adan davranm ak gerekten de deiik bir kavram d.
B en yatrm yapacak ve yaptm her ey iin bir dl bekleye
cek biim de yetitirilm itim .
Don Juan sessizliim i ve dnceli oluum u kukuculuk
olarak deerlendirdi. G ld ve iki arkadana bakt.
rnein, biz drdm z ele alalm , diye devam etti.
Sen, iyi bir yatrm yaptna ve bu durum dan kazan sala
y aca n a in an yorsun. E er bize kzarsan, ya da biz seni zer
sek, intikam alm ak iin kt niyetli davranlarda da bu lu n a
bilirsin. B izim se, tam tersine, kiisel kazanc falan dnd
m z yok. B izim davranlarm z, kusursuzluk tarafndan
d zen len ir sana kzp, senin yznden d k rklna u ra
m ay z.
D on Juan glp, bana o gn otobs deposunda bulutuu
m uz andan itibaren yapt her eyin, yle grnm em esine ra
m en, k u sursuzluk tarafndan dzenlendiini anlatt. leri far
kndala girebilm em e yardm c olabilm ek iin beni gafil avla
m as gerekiyorm u. D kknm n ak kaldn da bunu sala
yabilm ek iin sylem i.
Bu seni sarsm ann yollarndan biriydi, dedi srtarak.
B izler k aba K zlderilileriz, bu yzden artm acalarm z da
ilkeldir. Bi sava ne kadar kltrl olursa artm acalar da o
denli incelikli ve ayrntl olur. A m a kabul etm elisin ki bu ka
TNN
HLES
81
balkla iyi i yaptk. zellikle seni boynundan astm zda.

de srttlar, sonra ks ks gldler. Sanki evin iinde
rahatsz etm ek istem edikleri birisi daha vard.
Don Juan ok alak bir sesle, ileri farkndalk durum unda
olduum dan, iki ustala degin bana anlatacaklarn kolayca
anlayabileceim i syledi: iz srm e ve niyet. O nlara, eski ya da
yeni byclerin en byk baars, ayn binlerce yl nce ol
duu gibi bugn de ilgilendikleri yegne olgu dedi. Iz srm e
nin bir balang olduunu, savann yolunda herhangi bir gi
riim den nce iz srm eyi , daha sonra niyeti renm esi gerek
tiini ve ancak ondan sonra isteine gre birleim noktasn ha
reket ettirebileceini belirtti.
N e hakknda konutuunu kesinlikle biliyordum . Nasl
bildiim i anlam akszn, birleim noktasn hareket ettirm ekle
nelerin baarlabileceini biliyordum . A m a bildiim i onlara
aklayabilecek szckler yoktu belleim de. Bilgim i defalarca
onlar iin dile getirm eye altm . B aarszlklarm a gldler
ve yeniden denem em iin beni yreklendirdiler.
Ben senin iin onlar ifade edeyim ister m iydin? diye
sordu don Juan. Tam da kullanm ay istediin am a bulm ay bi
trl becerem ediin szckleri bulabilirim belki.
B aklarndan ciddi ciddi iznim i istedii kanaatine vardm .
D urum u o kadar tuhaf buldum ki glm eye baladm .
Don Juan byk bir sabrla benden tekrar izin istedi ve
bunun zerine b en yeni bir kahkaha nbetine tutuldum . a
kn ve m erakl baklar bana tepkim in o nlar iin anlalm az
olduunu sylyordu. Don Juan ayaa kalkt ve ok yorgun
olduum u, sradan iler dnyasna geri dnm e vaktim in g el
diini bildirdi.
Dur, dur, diye yalvardm . B en gayet iyiyim . Sadece, sa
na izin verm em iin bana soru sorm an kom ik buldum .
Senin iznini alm am gerekiyor, dedi don Juan, nk
sen iine skp kalm szcklerin akp km asna izin verebi
lecek tek kiisin. Sanrm yeterince anladn varsaym akla ha
ta, yapm m . Szckler onlara sahip olan insanlar iin byk
g tarlar ve nem lidirler, sihirli niteliktedirler.
B yclerin bi altn kural vardr: D erler ki birleim nok
82
SESSZLN
ERK
tas ne k adar derine hareket ederse, kiinin bilgiye sahip olm a

s am a onu aklayacak szckleri bulam am a duygusu da o k a
d ar artarm . B azen sradan kiilerin birleim noktas bilinm e
yen bir nedenle, onlar bunun bilincinde olm akszn hareket
edebilir, ne var ki ya dilleri tutulur, ya kafalar karr ya da k a
am ak davranrlar.
V icente araya girip onlarla biraz daha kalm am nerdi.
D on Juan kabul edip, benim le yz yze olabilm ek iin dnd.
/z srm e nin ilk kural bi savann kendi izini srm esi
dir, dedi. A cm aszca, zekice, kibar bir biim de ve sabrla izi
ni srer k en d inin.
G lm ek istedim am a bana frsat tanm ad. B irka kelim ey
le, iz s rm eyi belirli am alar iin yeni ve zgn biim lerde
davranm ak olarak zetledi. G nlk ilerde insan davranlar
nn tekdze olduunu syledi. Bu tekdzelikten ayrlan her
hangi bir davran tm varlm z zerinde olaand bir etki
yaratrm . Bu olaand etki byclerin arad eym i, n
k dzenli olarak artan bir etkiye dnrm .
G em i zam ann byc grclerinin grm e yetileriyle,
ilkin olaand davranlarn birleim noktasnda sarsnt ya
rattn fark ettiklerini aklad. A rdndan, olaand davra
nlarn dzenli bir ekilde uygulanm alar, bilgece ynlendiril
m eleri halinde birleim noktasnn sonunda hareket etm eye
zorlandn kefetm iler.
O grc byclerin gerek m cadelesi, diye devam
etti don Juan, n e dar grl, ne de kaprisli olan, dahas gr
c bycleri sradan cadlardan ayran, dom luk ve gzellik
duygusunu birletirici bi davran biim i bulm akm .
K onum ay kesti, ve hepsi sanki gzlerim de ya da yzm
de b ir bitkinlik ifdesi ararm gibi yzm e baktlar.
B irleim noktasn yeni bi konum a getirm ede baarl
olan kii bi bycdr, diye devam etti don Juan. Ve bu y e
ni konum u k ullanarak evresindekilere h er trl hayr ve erri
yapabilir. B yc olm ak bi ayakkab tam ircisi ya da bi frnc
olm aktan farkl olm ayabilir. G rc bycnn am ac bunun
tesine geebilm ektir. Ve bunu yapabilm ek iin dorulua ve
gzellie gereksinim i vardr.
TNN
HLES
83
iz srm e nin byclerin yaptklar tm hareketlere tem el

oluturduunu syledi.
B az bycler iz srm e terim ine kar karlar, diye
devam etti, am a bu ad, gizli d avranlara yol at iin orta
ya kt.
Gizli hareket etm e sanat olarak da adlandrlr, am a bu
terim de ayn lde yersizdir. Biz kendim iz, bar m izac
m zdan dolay, ona denetim li d elilik deriz. Sen dilediini se
ebilirsin bu adlar arasndan. Biz yine de iz src dem ek ko
lay, velinim etim izin syledii gibi denetim li delilik yaratan de
m ek zor olduundan iz srm eyi kullanm ay srdrelim .
V elinim etlerinin adnn gem esi zerine ocuklar gibi
gldler.
Don Ju a n net olarak anlam tm . H erhangi bir sorum ya
da kukum yoktu. Eer olsayd sorardm , kendim i durdurabil
m em iin don Ju a n n sylem ekte olduu her sze sk skya
tutunuyordum . A ksi takdirde, dncelerim onun syledikleri
nin tesine geecekti.
K ulaklarm onun syledii szlerin seslerine taklm ken,
gzlerim in de dudak hareketlerine taklm olduunu fark et
tim. B unun ayrdna vardktan sonra ise onu izleyem em eye
baladm . K onsantrasyonum bozulm utu. Don Juan konum a
y srdryordu am a ben dinleyem iyordum . Srekli ileri farkndalkta yaam ann inanlm as zor olasln dnyordum .
Bunun hayati deeri ne olabilir diye sodum kendi kendim e. n
san durum larn niteliini daha m iyi deerlendirebilirdi acaba?
S radan insandan daha m hzl davranrd, yoksa daha m akl
l olurdu?
Don Juan aniden konum ay kesti ve bana ne dnd
m sordu.
Sen de am m a pratik bi adam sn, dedi ne dndm
rendikten sonra. leri farkndalktaki m izacnn daha sanat
sal, daha gizem ci olacan dnm tm .
D on Juan V icenteye dnp, ondan sorum u yantlam asn
istedi. V icente boazn tem izleyip ellerini pantolonuna kurula
d. Sahne korkusuna kaplm bir oyuncu gibi grnyordu.
O nun iin zldm . D ncelerim kafam da frl frl dnyor
84
SESSZLN
ERK
du. O nun kekelediini duyduum da aklm da bir im ge beliri

verdi babam a degin hep aklm da olan o insanlardan kork
m a, rkm e im gesi. A m a kendim i o im geye kaptracak zam an
bulam adan, V icentenin gzleri garip bir isel kla parlad.
B ana ko m ik gelen ciddi bir ifade taknd ve ardndan otoriter,
ibilir bir tavrla konum aya balad.
Senin sorununun yant, dedi, ileri farkndalk durum u
nun hayati bir deeri olm am asdr, yoksa tm insanlk orada
olurdu. Y ine de u anda ondan uzak olm a konusunda gvendeler, nk ileri farkndala girm ek ok zordur. Yine de sradan
bir insann, bir ekilde bu durum a girm e olasl az da olsa
vardr. Bu d urum a girdiinde genellikle kafasn kartm nada,
bazen de onarlam ayacak kadar kartrm ada ok baarl olur.
de kahkahalarla glm eye baladlar.
B ycler ileri farkndala 'niyetin giri k ap s derler,
dedi don Juan. Ve onu o ekilde kullanrlar. Bunu aklnda tut.
S rasyla her birine gzlerim i dikip bakyordum . A zm
akt ve sanki hep ak tutsam bu bilm eceyi anlarm m gibi
geliyordu. G zlerim i kapattm ve yant buldum . O nu hisset
tim , dnm edim . A m a ne kadar abalasam da onu szcklere
dkem iyordum .
te, ite, dedi don Juan, B yclerin yantlarndan bi
rini tam am en kendi kendine buldun, am a hl onu gelitirip
szcklere dkecek gcn yok.
D eneyim lem ekte olduum duygu ve dncelerim i seslendirem iyor olm aktan da te bir eydi; sanki alar nce unut
tuum bir eyi yeniden anm sam aktaydm . H enz konum ay
renem em i olduum dan ne hissettiim i bilem em ek ve by
lece duygular dncelere evirm eyi becerem em ek gibi.
Senin istediini tam olarak dnp konuabilm ek snr
sz dzeyde bir erke gerektirir, dedi don Juan ve duygularm n
arasna girdi.
Y ounlaan d gcm bunlar neyin balattn unuttur
m utu. D ilim tutulm u, don Ju a n a dikm itim gzlerim i ve bir
dakika nce onlarn ya da benim ne syleyip yapm olduu
m u anm sayam adm itiraf ettim O na. Deri ip olayn ve he
m en ardndan don J u a n n sylediklerini anm syordum am a
TNN
HLES
85
birka dakika nce iim i dolduran duyguyu anm sam yordum .

Yanl yoldasn, dedi don Juan. D nceleri norm alde
yaptn gibi anm sam aya alyorsun, am a bu farkl bi durum .
Bi saniye nce ok zel bi ey bildiini hissediyordun iddet
le. Bu duygular bellek yardm yla anm sanm azlar. O nlar yeni
den niyet ederek anm sayabilirsin.
B acaklar kahve m asasnn altnda, koltukta geriniyor olan
Silvio M an u ele dnd. Silvo M anuel gzlerini bana dikm iti.
Gzleri, parldayan iki cam dan kaya paras gibi sim siyaht.
Bir kasn bile kprdatm adan, keskin, kularn sesine benzer tiz
bir lk att.
N iyet, diye bard. Niyet! N iy et!
H er b a rnda sesi daha bir insan sesine benzem ez o lu
yor, keskinleiyordu. E nse kkm deki salar diken diken ol
m utu. Tenim de yaban kaz d arbeleri sezinledim . A klm , niyeyse deneyim lem ekte olduum d u y g u y a odaklanacana,
daha nce duyduum duyguyu anm sam aya balad. B unun
tadn tam k aram adan, duyum g enileyerek patlad ve b a
ka bir eye dnt. O zam an, ileri fark n d al n neden n iye
tin giri kaps o lduunu anlam akla kalm ayp, niyetin ne o l
duunu da anladm . H epsinden te, bu bilginin szcklere
d n t r lem ey eceini anladm . O bilgi herkes iin vard.
H issedilsin, k u llan lsn diye vard, aklansn diye deil. K i
i, farkndalk dzeyini deitirerek ona katlabilirdi, o halde
ileri farkndalk b ir giriti. A m a giri bile aklanam azd, kii
onu sadece k u llanabilirdi.
O gn bana eitim grm eden gelen bir dnce daha var
d: O da niyetin bilgisinin herkese ak olduu, am a ynetim i
nin onunla derinlem esine uraan insanlarn elinde olduuydu.
Bu kez gerekten ok yorulm utum ve hi phesiz bunun
bir sonucu olarak, Katolik yetitirili biim im tepkilerim i sap
trd. B ir an niyetin Tanr olduuna inandm .
D ndklerim i don Juan, Y icente ve Silvio M an u e le
syledim . Gldler. Yicente, yine ibilir bir edayla, niyetin
Tanr olam ayacan, nk onun aklanam ayan, az ya da ok
tem sil edilem eyen bir g olduunu syledi.
H addini b il, dedi don Juan bana sert bir sesle. lk ve
86
SESSZLN ERK
tek bir girie dayanarak fikirler yrtm eye balam a. B ilgini

y n len d ireb ilin cey e k adar bekle, sonra neyin ne olduuna k a
rar ver.
Iz srm enin drt biim ini anm sam ak beni yorm utu. B u
nun en ackl sonucu, sradan bir kaytszlktan teydi. D p
lm olsaydm , ya da don Juan lm olsayd bunu bile um ur
sam yordum . B tn gece o eski gzetlem e noktasnda kalm a
m z ya da zifiri karanlkta dn yoluna km am z da um ur
sam yordum .
D on Juan ok anlaylyd. B eni koca bir kayaya, sanki
krm m gibi ynlendirdi, ve srtm kayaya dayayp oturm a
m a yardm c oldu. D oal uykunun beni olaan farkndalk du
rum una geri gtrm esine izin vem em i nerdi.
4
np*
linin nii
T IN I G R M E K
e yenilen bir le yem einden sonra henz sofrada
oturm aktayken, don Juan geceyi bycler m aarasn
da geireceim izi ve yola km am z gerektiini b elirt
ti. Orada, zifiri karanlkta kaya oluum larnn ve b y
clerin niyerinin birleim noktam yerinden oynatm as
iin yeniden oturm alym m .
Sandalyem den kalkm aya davrandm am a beni durdur
du. lk nce bana aklam ak istedii bir ey olduunu
88
SESSZLN
ERK
syledi. A yaklarn bir sandalyenin o tu n n a yerine koyarak ge

rindi, sonra huzurlu, rahat bir konum alarak arkasna yasland.
Seni daha ayrntl grdke dedi don Juan, senin ve
velinim etim in ne kadar birbirinize benzediinizi daha iyi anl
yo ru m .
O k adar korktum ki devam etm esine izin verm edim . Bu
benzerliklerin neler olabileceini kestirem ediim i, am a byle
si benzerlikler varsa bu, pek ihtim al vennediim bir durum
da olsa onlar dzeltm ek ve deitirm ek adna bana bir ans
verip sylerse m em nun olacam belirttim .
D on Juan yanaklarndan yalar akana kadar gld.
B en zerliklerden b iri dedi, eylem e getiin zam an b u
nu ok iyi baarm an, am a i dnm eye gelince kendini hep
tuzaa k ap trm an. V elinim etim de byleydi, dnm ede iyi
d e ild i.
Tam kendim i savunm ak , dnm em de bir sorun olm ad
n sylem ek zereyken, gzlerinde haylaz bir parlt grdm
ve durdum . D on Jun bendeki deiiklii fark ederek aknlk
la gld. O, tam aksini bekliyor olm alyd.
D ernek istediim , rnein tini anlam ada onunla ilgili d
ndnde, sorunlarnn olm as, diye srdrd azarlar bir
glm sem eyle. A m a eylem e getiinde tin kendisini kolayca
sana gsteriyor. V elinim etim de byleydi.
M aaraya doru yola koyulm adan nce sana velinim etim
ve drdnc soyut z hakknda bi yk anlatacam .
B ycler tinin indii ilk ana kadar kiinin ondan uzuklaabileceine am a o andan sonra bunun artk m m kn olm a
dna inanrlar.
D on Juan durdu ve bir ka hareketiyle sylediklerini d
nm em iin beni uyard.
D rdnc soyut z, tinin iniinin esas ykn tayan b
lm dr, diye devam etti. D rdnc soyut z gizli bi eyin
aa vurulm asdr. B ylelikle tin kendini bize gsterir. B y
cler bu inii tinin zerim ize avnn zerine atlayan bi hayvan
gibi inm esi olarak tanm larlar. Tinin inii her zam an rtktr.
O lay gerekleir am a yine de hi olm am gibi grnr.
O ld u k a gerginlem itim . D on J u a n m sesinin tonu, her
TNN
an bam a bir orap rm ek zereym i duygusunu yaatyordu

bana.
Tinin zerim e iniini, soyutla olan srekli bam dam ga
lad an anm sayp anm sam adm sordu.
N eden bahsettii hakknda en ufak bir fikrim yoktu.
Bi kez ald m geri dne olanak verm eyecek bi eik
vardr, dedi. Tinin clokum tndm itibaren bi m ezin bu ei
e ulam as genellikle yllar srer. Bazen de her naslsa eie
aniden ulalr. Velinim etim in durum u buna bi rnektir.
D on Juan her bycnn bu eii getiine dair net bir
ans bulunm as gerektiini, bylelikle yeni alg potansiyeli du
rum uyla ilgili kendisine hatrlatm alarda bulunabileceini sy
ledi. K iinin bu eie ulaabilm esi iin bi byc m ezi ol
m as gerekm iyorm u. Bu durum da sradan bir insanla bir b
yc arasndaki ayrm her birinin neyi vurguladna gre an
lalrm . B yc, eii gem e durum unun zerinde durur ve
buna dair ansn bir ilgi noktas olarak kullanrken, sradan in
san, eii gem ez ve onunla ilgili her eyi unutm ak iin elin
den geleni yaparm .
A lacak yalnz bir eik olduu dncesini kabul etm edi
im den, grn benim sem ediim i syledim .
D on Juan ge doru um utsuzluk iinde bakt ve ban
kom ik bir aresizlik edasyla iki yana sallad. O na kar km ak
adna deil, olaylar kafam da netletirm ek iin savm srdr
dm. Yine de hzm abucak yitirdim . A niden bir tnele do
ru kaydm duygusuna kapldm .
B ycler drdnc soyut zn, tin, kiisel yansm am
zn zincirlerini krdnda ortaya ktn sylerler, dedi.
Zincirlerim izi krm ak m uhteem , am a ayn zam anda arzu
edilm ez bir eydir nk kim se zgr olm ak istem ez.
Bir tnele doru kaym akta olduum duygusu bir an daha
srd ve sonra her ey netleti. G lm eye baladm . im deki
kapana skm sezgiler, kahkahaya dnerek patlam aktayd.
Don Juan zihnim i bir kitap gibi okur grnyordu.
D n d m z ve sylediim iz her eyin birleim n o k
tasnn k o n u m u n a bal olduunu anlam ak ne garip bi d u y g u
dedi.
90
SESSZLN
ERK
Ve ite bu da tam benim dndm ve gldm eydi.

u anda birleim noktann yer deitirdiini biliyorum ,
diye devam etti, ve bylece zincirlerim izin gizini anlam ol
dun. O nlar bizi tutsak eder am a ayn zam anda kiisel yansm a
m zn gven verici noktasn sabit tutarak bizi bilinm eyenin
saldrlarna kar korurlar.
B yclerin dnyasyla ilgili her eyin kristal parlakln
da net olduu o olaanst anlardan birini yayordum . H er e
yi anlyordum .
Z incirlerim iz bi kez koptu m u, diye devam etti don Ju
an, artk gndelik hayatn sorunlarna bal deilizdir. O rada
yaarz am a ona ait olm adan. O na ait olabilm ek iin insanlarn
sorunlarn paylam am z gerekir, zincirler olm adan da bunu
yapam ayz.
Don Juan nagual E liasn kendisine sradan insanlar belir
leyen eyin, paylalan m ecazi bir haner olduunu aklad
n syledi: kiisel yansm am zn ortaya kard durumlar. Bu
hanerle kendim izi keser ve kan kaybederm iiz; kiisel yans
m am za ait zincirlerin grevi, bize birlikte kan kaybettiim iz
duygusunu verm ekm i, yani harika bir eyi, insanlm z pay
latm z hissettirm ek. A m a bunu biraz inceleyecek olursak,
yalnz bam za kan kaybettiim izi, herhangi bireyi paylam a
dm z, tm yaptm zn stesinden gelinebilir, gerek d,
insan icad yansm am zla oynam ak olduunu anlarm z.
B yclerin gndelik dnya sorunlaryla bi ii kalm a
m tr artk, diye devam etti don Juan, nk artk kendi ki
isel yansm alarnn kurban olm azlar.
D aha sonra velinim etinin ve tinin iniinin yksn anlat
m aya balad. yknn, tinin gen oyuncunun kapsn al
nn hem en ardndan baladn syledi.
D on Ju a n n szn keserek, niin nagual Julian iin d
zenli olarak gen ad a m ya da gen o y u n cu terim lerini kul
landn sordum .
yknn getii zam anda, o bi nagual deildi, diye ya
ntlad. G en bi oyuncuydu. O na sadece Julian da diyem em ,
nk benim iin o, her zam an nagual Ju lian d. K usursuzlua
adanm yaam larna bi sayg gstergesi olarak, nagual ne
TNN
91
kini n ag u aln adna ekleriz.

Don Juan yksne devam etti. N agual E lia sn gen
oyuncunun lm n, onu ileri farkndalk dzeyine sokarak
durdurduunu ve saatler sren m cadeleden sonra gen oyun
cunun bilincini yeniden kazandn anlatt. N agual Elias adn
dan sz etm eyerek kendisini, iki kiinin neredeyse ld
ackl bir m anzaraya kazara tank olan deneyim li bir otac ola
rak tantm . Yerde uzanm yatyor olan T aliay iaret etm i.
O nu bilinsiz bir ekilde yannda yatyor gren gen adam ok
arm . nk kap gittiini anm syorm u. Yal otacnn
T anrnn T aliay gnahlarndan dolay bir yldrm la arparak
cezalandrdn ve gen kadnn da bylece akln yitirdiini
aklam as zerine iyice arm ve rkm .
Peki yam ur bile yam azken yldrm nasl der? diye
sorm u gen oyuncu zar zor duyulur, bir sesle. Yal K zlderi
li, T anrnn yntem lerinin sorgulanam ayaca yantn verince
de gzle grlr bir ekilde etkilenm i.
Yeniden don Ju an n szn keserek gen kadnn gerek
ten akln yitirip yitirm ediini sordum . B ana nagual E lia sn
onun birleim noktasna sarsc bir darbe indirdiini anm satt.
Akln yitirm i olm adn am a darbenin sonucunda sal
iin ciddi bir tehlike oluturacak ekilde, ileri farkndalk ve
norm al farkndalk arasnda gidip geldiini syledi. M uazzam
bir m cadeleden sonra nagual Elias, T aliaya birleim noktas
n dengeleyebilm ek iin yardm edebilm i ve gen kadn s
rekli olarak ileri farkndala girm i.
Don Juan kadnlarn bylesine ustalk isteyen b ir ii yap
m a yeterliliine sahip olduklarn syledi: birleim noktasnn
yeni konum unu olduu yerde srekli koruyabilirlerm i. Ve Talia bu konuda esizm i. Z incirleri krlr krlm az, h er eyi h e
m encecik anlam ve n ag u a ln tasarlarna uym u.
yksne geri dnen don Juan, nagual E lia sn yalnzca
m kem m el bir rya grc olduu iin deil, ayn zam anda
esiz bir iz src olduu iin de kat ve duygusuz biri gibi
davranan gen oyuncunun aslnda kibirli ve m ahvolm u birisi
olduunu grdn syledi. N agual, eer Tanr dncesini,
gnah ve cezay n plana kartrsa gen oyuncunun dini duy-
92
SESSZLN
ERK
gularnm alayc tavrn yok edeceini biliyorm u. N itekim Tan

r nn cezalandrclndan bahsedilince, gen adam n m aske
si hem en dm ve pim anlklarn dile getirm eye balam ,
ancak nagual buna izin verm eyerek lm bize yakn olduun
da sululuk duygusunun hibir ie yaram ayacan sylem i.
G en oyuncu nagual E lias dikkatle dinlem i, am a kendi
ni ok hasta hissetm esine ram en, lm tehlikesi iinde bulun
duuna inanm yonnu. G szlnn ve baylm asnn kan
kaybndan kaynaklandn dnyorm u.
N agual, onun akln okuyorm uasna, iyim ser d nce
lere k ap lm as iin b ir neden olm adn, eer bir otac olarak
yaratt tka o lm asa kanam asnn lm cl olabileceini b e
lirtm i.
Srtna vurduum da, yaam gcnn akp gitm esini en
gelleyecek bir tka yerletirdim sana, dem i, nagual kukucu
gen oyuncuyu. Bu durdurm a olm adan, lm n kanlm az
geliim i devam edecektir. E er bana inanm yorsan, bir baka
darbeyle tkac yerinden kartp bunu sana kantlayabilirim .
O konum aktayken, nagual Elias gen adam n sa taraf
na, gs kafesinin zerine hafife vurm u. G en adam bir an
da briip, soluksuz kalm . A zndan kan boanm ve dene
tim sizce ksrm eye balam . N ag u aln srtna dier bir vu
rula strap verici ac ve rm eyi durdurm as gencin korku
sunu durduram am ve baylm .
lm u an denetleyebilirim , dem i nagual gen oyun
cu bilincini yeniden kazandnda. Bunu ne kadar denetleye
bileceim sana bal; sana syleyeceim her eyi itiraz etm e
den itenlikle y apm ana.
N agual gen adam dan ilk istediklerinin m utlak bir sessiz
lik ve hareketsizlik olduunu sylem i. E er tkacn km asn
istem iyorsa, hareket etm e ve konum a erkini kaybetm i gibi
davranm as gerekiyorm u. En ufak bir kprdanm a ya da m rl
danm a lm ne neden olabilirm i.
G en o y uncu nerilere ya d a isteklere uym aya alk d e
ilm i. inde kab aran bir fke duym u. K ar kn dile
g etirm ey e y elten d i in d e, yakc ac ve rpnm alar yeniden
balam .
TNN
93
D oru drst dur da ben de seni iyi e d e y im , dem i nagul. H er zam an olduun gsz, rm aptal gibi davran
da l.
O yuncu, m arur gen adam hakaretten dolay uyum u.
Bugne kadar hi kim se gsz ya da rm aptal dem em i
m i. fkesini belli etm eye alm , am a acs o kadar keskin
mi ki, hakarete bile tepki verem iyorm u.
Eer aclarn dindirm em i istiyorsan, bana kr krne
itaat etm elisin, dem i nagual korkutucu bir souklukla.
B ana ban sallayarak iaret ver. A m a bil ki fikrini d e
itirip o olduun utanlacak geri zekl gibi dav ran m ay a b a
ladnda, h em encecik tkac kald racak ve seni lm e terk e
deceim .
G en oyuncu gcnn son dam lasn kullanarak, bayla
n ag u al onaylam . N agual srtna vurm u ve ac kayboluverm i. A ncak yakc acyla birlikte bir baka ey daha kaybol
mu; kafasndaki sis. Bylelikle gen oyuncu herhangi bir eyi
anlam akszn her eyi bilir hale gelm i. N agual kendisini yeni
den tantm . A dnn Elias olduunu ve nagual olduunu sy
lem i. Ve oyuncu btn bunlarn ne anlam a geldiini bilm i.
Bundan sonra nagual Elias dikkatini yar bilinsiz durum
daki T aliaya yneltm i. A zn sol kulana dayayp, birleim
noktasnn kararsz deiim ini durdurm ak iin kza baz em ir
ler fsldam . D eneyim lem ekte olduu eyin aynsn yaam
olan bycler hakknda ykler anlatp korkusunu dindirm i.
Sonunda sakinletiinde kendisini bir byc, nagual Elias
olarak tantm ; ve sonra onunla byclkteki en zor eyi don
Juan deneyim li byclerin bildiim iz dnyann tesine ge
m e durum una yatkn olduklarn, am a deneyim siz kiilerin bu
nu yapam adn anm satt. N agual Elias norm al bir zam anda
bylesine ustalk isteyen bir ii yapm ay hayal bile etm ediini
sk sk tekrarlarm , am a o gn kendi bilgisinden ya da isten
cinden baka bir ey onu eylem e geirm i. D eneyim baarl
olm u; Talia bildiim iz dnyann tesine geip gven iinde
geri dnm .
D aha sonra nagual baka bir sezgi daha yaam . Yere
uzanm olan o iki insann arasna oturm u oyuncu bu srada
94
SESSZLN
ERK
rlplakm ve zerinde yalnzca n ag u a ln binici ceketi var

m ve onlarn durum unu gzden geirm i. O nlara her ikisi
nin de durum larnn yaratt zorlam ayla, tinin kendisince ku
rulm u bir tuzaa dtklerini sylem i. O, yani nagual tuza
n etken ksm ym , nk iinde bulunduu durum da onlar
la karlam as, onu onlarn geici koruyucusu olm aya ve b
yclk bilgisini yardm etm ek am acyla kullanm aya itmi.
K oruyucular olarak onlar, benzeri olm ayan bir eie ulam ak
zere olduklarna dair uyarm ak onun greviym i; hem yalnz,
h em birlikte, kendini serbest brakan am a kaytszlam ayan,
um ursayan am a dkn olm ayan b ir ruh haline girerek o eie
ulam ak, kendilerine balym . K afalarn kartrm am ak ve
kararlarn etkilem em ek iin daha fazla konum ak istem em i.
E er eii geeceklerse bu kendisinin en az yardm yla olm al,
diye dnm .
N agual daha sonra onlar o terk edilm i yerde yalnz bra
karak, baz tbbi bitkiler, hasrlar ve battaniyeler ayarlam ak
zere ehre inm i. Yalnzken eie ulaacaklar ve onu gee
cekleri dncesindeym i.
ki gen uzun bir sre yanyana uzanm bir halde dnce
lere dalm lar. B irleim noktalarnn hareket etm i olm as her
zam ankinden d ah a derin dnm elerini salarken ayn lde
korku ve endie de yaratyorm u.
Talia, konuabildii ve biraz daha gl olduu iin ses
sizlii ilk o bozarak, gen oyuncuya korkup korkm adn sor
m u. O da evetlercesine ban sallam . Bunun zerine Talia
ii gen adam a ynelik byk bir efkatle dolarak, giydii ah
karp onun o m uzlarna sarm ve elini tutm u.
G en adam , konuursa acsnn yinelenecei korkusuyla
hissettiklerini sylem eye cesaret edem em i. A slnda T aliadan
z r dilem ek, tek zntsnn onu incitm i olm aktan kaynak
landn, lecek olm asnn nem li olm adn sylem ek isti
yorm u nk o gn karam ayacan biliyorm u.
Talia da b enzer eyler dnyonnu. K endisinin de tek
znts, gen oyuncunun lm ne neden olacak kadar ok
ona vurm asym . im di ise huzur iindeym i ve fazlasyla
gl olm asndan kaynaklanan her zam anki gerginlik duygu
TNN
95
suna kyasla im di iinde bulunduu ruh hali ona yabanc geli

yorm u. G en adam a kendi lm nn de ok yakn olduunu
ve her eyin o gn biteceine sevindiini sylem i.
Gen oyuncu dnd eylerin Talia tarafndan dile ge
tirildiini duyunca, rperm i. D alga halinde zerine gelen bir
g, dorulup otu n nasn salam . A c duym uyorm u, ksrm yorm u da. D aha nce hi yapm ad ekilde derin derin so
lumu. K zn elini tutm u ve szckleri kullanm adan konum a
ya balam lar.
Don Juan ite o anda tinin onlara indiini syledi. Ve be
raberce grm ler. kisi de koyu katolikm i ve grdkleri de
bir cennet grntsym , her eyin canl olduu, n iinde
ykand bir yer. M ucizevi grntlerden olum u bir dnya
grm ler.
Nagual geri dndnde, yaralanm am olm alarna ra
m en son derece bitkinlerm i. Talia baygnm , am a gen adam
z-denetim ini sonuna kadar zorlayarak ayk kalm ay baarm .
N ag u aln kulana fsldayarak, C enneti g rdk, dem i, ya
naklarndan gz yalar szlrken. O ndan da fazlasn grd
nz, dem i nagual Elias hem encecik. Siz, tini grdnz."
Don Juan, tinin inii her zam an rtk olduundan, doal
olarak Talia ve gen oyuncunun o grnty belleklerinde tu
tam adklarn syledi. H erkesin yapaca gibi sonradan gr
dkleri eyi unutm ular. D eneyim lerinin esizlii hibir eitim
alm adan ve farknda olm adan birlikte rya grp, tini grm
olm alarndan kaynaklanyorm u. Bunu bu denli kolaylkla ba
arm olm alarysa son derece srad bir olaym .
O ikisi gerekten de bugne kad ar grdm en hatr sa
ylr varlklard, diye ekledi don Juan.
Ben doal olarak onlarla ilgili daha fazla ey renm ek is
tiyordum . A m a don Juan bununla hi ilgilenm eyerek bana v e
linim eti ve drdnc soyut zle ilgili syleyeceklerinin bu k a
dar olduunu belirtti.
B ana anlatm ad bir eyi anm syorm u gibi grnerek
grltl bir ekilde gld ve srtm tplayarak, m aaraya
doru yola koyulm a zam annn geldiini syledi.
K aya kntsna ulatm zda hava hem en hem en k arar
96
SESSZLN
ERK
m t. Don Juan aynen ilk oturduum uz konum da aceleyle

oturdu. B enim sam dayd, om uzuyla bana deiyordu. Beni
m utlak devinim sizlie ve sessizlie iten derin bir rahatlam a du
rum una geti. Solum asn bile duyam yordum . G zlerim i ka
paynca, onlar am am konusunda uyararak hafife drtt.
H ava tam am yla karardnda, ani bir bitkinlik gzlerim i
yakp kandrm aya balad. Sonunda direnm ekten vazgeip,
bugne kadar yaadm en derin, en karanlk uykuya daldm .
Yine de uyuyorm u gibi deildim . evrem deki youn karanl
duyum sayabiliyor, s bir suda yryorm uasna karanln
iinde hareket ettiim i hissediyordum . Sonra aniden karanlk
krm zlat, turunculat ve ardndan rahatszlk verecek kadar
gl neon bir lam ba gibi parldayan bir beyaza dnt. A r
ar grntye odaklandm , don Juan ile ayn konum da oturdu
um uzu grene dek am a artk m aarada deildik. Bir dan
tepesinden, uzaklardaki dalara, enfes dz arazilere bakm ak
taydk. Bu gzel geni krlar kendilerinden yaylan bir kla y
kanyor gibiydiler. N ereye baksam tandk biim ler kayalar,
tepeler, nehirler, orm anlar, kanyonlar ve onlarn i titreim i
nin isel bir parltya dntn gryordum . Bu m utluluk
verici grnt ayn zam anda tm varlm karncalandrm t.
B irleim noktan hareket etti, dedi sanki don Juan.
S zcklerin hi sesi yokm u gibiydi; yine de ben bana az
nce ne dediini biliyordum . M antkl tepkim , onu sanki hava
s alnm bo bir odada duym u olduum u kendim e aklam a
ya alm ak oldu. K ulaklarm m uhtem elen olan bitenden etki
lenm iti.
K ulaklarnn bir eyi yok. F arkndaln farkl bi alannd ayz, dedi gibi geldi don Juan.
K onuam yordum . D erin uykunun verdii uyuukluk sz
sylem em i engeller gibiydi, yine de olabildiim ce uyank ve
tetikteydim .
N eler oluyor? diye dndm .
M aara birleim noktan hareket ettirdi, diye dnd
don Juan ve ben onun dncelerini, bana ait szcklenni gi
bi kendim e sylediim i duydum .
D ncelerle vurgulanm am bir em ir sezinledim , bir ey
TNN
97
bana yeniden geni krlara bakm am buyuruyordu.

O h arika grntye gzlerim i diktiim de, k telcikleri
geni krlardaki her ey zerinden p arla m ay a baladlar. lk
bata, sonsuz sayda ksa k lifiklerinin patlam as gibiydi,
sonra lifik ler uzun, ince, b irbirine dolanm saydam ip lik le
re, sonsuzlua ulaan titrek k h u zm elerin e dntler. G er
ekten de grdm eyleri anlam am n ya da aklam am n
bir baka yolu yoktu; titreyen k lifikleri dnda. Ik lifiklcri birbirine sarlm ya da dolanm deillerdi. H er yana
d a lm alarn a ve ykselm eye devam etm elerin e ram en, her
biri farklyd. Yine de birbirlerinden ayrlm az b ir b iim d e s
ktrlm lard.
K artaln yaylm larn, onlar ayr tutan ve birbirine sar
m alayan gc g r m e k t e s i n diye dnd don Juan.
Onun dncesini yakaladm an, sanki k lifikleri tm
erkem i em di. A nszn bir baygnlk bastrd. T m grnt silin
di ve karanln iine daldm .
Yeniden kendim e geldiim de, evrem de ok tandk bir
ey vard, ne olduunu anlayam adm dan olaan farkndalm a dnm olduum u dndm . Don Juan om uzu bana da
yanm , yanm da uyuyordu.
Sonra evrem izdeki karanln ellerim i dahi grem eyece
im kadar koyu olduunu fark ettim. Sisin kaya kntsn kap
ladn ve m aaram h iini doldurm u olduunu dndm . Ya
da belki m aaray dolduran, her yam urlu geceden sonra yk
sek dalardan sessiz bir gibi inen, ince alak bulutlard.
M utlak karanla ram en, don Ju a n n benim aylm am n hem en
ardndan gzlerini atn am a bana bakm adn grdm . A ni
den onu gryor olm am n gzlerim e gelen kla bir ilgisi olm a
dn, daha ok bedensel bir duyum olduunu anladm .
D on Ju a n gzlerim olm akszn inceleyebilm ek beni yle
sine dalgnlatrm t ki, onun bana ne sylem ekte olduuyla
ilgilenm iyordum bile. S onunda konum ay brakp gzlerim e
bakm ak isterm iesine yzn bana evirdi.
B oazn tem izlem ek iin birka kez ksrd ve ok alak
sesle konum aya balad. V elinim etinin sk sk hem onunla hem
dier m ezleriyle, am a daha ok kendi bana bu m aaraya
98
SESSZLN
ERK
geldiini syledi. B urada bizim grdm z krlar grm ; ti

ni eylerin ak olarak aklam asn salayan grnty.
D on Juan velinim etinin iyi bir dnr olm adn tekrar
lad. yle olsaym eylerin ak olarak grp aklad eyin
her eyin iine ileyen g, yani niyet olduunu anlarm . D on
Juan velinim etinin grm esinin bilincine varm olsa bile bunu
belli etm ediini syledi. A slnda don Juan, velinim etinin bu
nun hi farknda olm ad dncesindeym i. Yine de velini
m eti eylerin akn grdne inanyorm u ve bu tam am yla
doruym u am a anlam onun dnd gibi deilm i.
D on J u a n n bu konuyu aklarken taknd gnlde ta
vr, ben de aradaki ayrm n ne olduunu sorm ak istei uyandr
d, am a konuam yordum . B oazm donm u gibiydi. O rada sa
atlerce kesin bir sessizlik ve hareketsizlik iinde oturduk. B u
na ram en h ibir rahatszlk hissetm edim . A delelerim yorul
m ad, bacaklarm uyum ad ve srtm arm ad.
Yeniden konum aya baladn bile fark etm edim ve ken
dim i isteklice onun sesini dinlem ek zere koyverdim . B eni sar
m alayan m utlak karanlktan kan, ezgili ahenkli bir sesti.
B enim tam o anda ne olaan farkndalk ne de yksek far
kndalk durum unda olduum u syledi. B ir bolukta, algszln k aranlnda asl kalm m . B irleim noktam gndelik
dnyay alglam a konum undan uzaklam , am a yepyeni bir
erke alan dem etine ulaabilecek ve aydnlatabilecek kadar da
hareket etm em i. D orusu iki alglanabilir olaslk arasnda s
km m . B u iki ^rada durum una, bu algnn boluu duru
m una, onu yapan byclerin niyetm.ce ynlendirilen m aara
nn etkisiyle ulam m .
D on Juan bundan sonra syleyeceklerine dikkat etm em i is
tedi benden. B yclerin binlerce yl nce grm eyi kullanarak,
yeryznn hisseden bir varlk olduunun ve onun farkndal
nn insanlarn farkndaln etkileyebileceinin ayrdna var
dklarn syledi. Y eryznn farkndaln insan farkndal
nn zerinde kullanabilecekleri bir yol bulm aya alm lar ve
bunun sonucunda en etkili yerlerin baz m aaralar olduunu
kefetm iler. D on Juan bu bycler iin uygun m aara aratr
m ann tm zam anlarn verdikleri bir i haline geldiini, ve giri
TNN
99
im leri sonucu farkl m aaralarn farkl kullanm lar olduunu

bulduklarn syledi. Bu kefin bizim le ilgili tek sonucu, u an
da bulunduum uz m aarann birleim noktasn bir ara alg
noktasna ulatracak biim de hareket ettirebilm esiym i.
D on Juan konutuka, zihnim de belirginleen bireylerin
yaratt tedirgin edici bir duygu yaam aya baladm . B ireyler
farkm dalm ince bir kanaln iinden geiriyordu. O laan farkndalm n tm o gereksiz yarm kalm dnceleri ve his
lerinden kurtuluyordum .
B ana neler olduunun btnyle farknda olan don Juan
zevkten drt keydi. A rtk daha kolay konuabileceim izi ve
konum alarm zn daha derin olacan syledi.
O anda bana daha nce aklad sryle ey anm sadm .
rnein, rya grm ekte olduum u biliyordum . A slnda tam a
m en uyuyordum , yine de birinci dikkatim in tam am laycs olan
ikinci dikkatim sayesinde btnyle farkndaydm . B ir eit
bedensel duyum ve don Ju a n n gem ite bana syledii baz
eyler nedeniyle uyuyor olduum dan em indim . K a rtaln yay
lm larn henz grm tm ve don Juan gem ite byclerin
bu yaylm lar grm eye dayanabilm elerinin ancak rya grm e
yoluyla m m kn olabileceini sylem iti. O halde ben de r
ya gryor olm alydm .
Don Juan evrenin tanm lanm aya ve aratrlm aya kar ko
yan erke alanlarndan olutuunu, k lifiklerinin sradan
a benzediklerini, ancak farkndalk yayc K a rtaln yaylm la
ryla karlatrldnda sradan n ok cansz kaldn
sylem iti. O geceye kadar onlar asla byle sregiden bir du
rum da grm eyi baaram am tm , gerekten canlydlar ve k
tan olum ulard.
D on Juan gem ite niyet hakkndaki bilgi ve denetim im in
grntnn etkisine dayanacak yeterlilikte olm adn defalar
ca tekrarlam t. O laan algnn saf erke olan n iyetin kozam
zn iindeki saydam k telciklerinden bir blm n aydnlat
tnda olutuunu ve bu durum un ayn zam anda kozam zdan
sonsuzlua doru uzayan saydam telciklerden uzun bir eklen
tinin parldam asn saladn syledi. Srad alg, yani g r
m e ise n iyetin gc tarafndan bir baka blm erke aldnda
100
S E S S Z L N ERK
ve aydnlandnda ortaya karm . K ozann iinde nem li

m iktarda erke alan aydnlandnda, b ir byc erke alanlar
nn kendisini grm eye balarm .
B ir bak a sefer don Juan ilk byclerin m antksal dn
m e sistem lerini anlatm t. G rm e yetilerini kullanarak, farkn
daln saydam kozam zn ierisindeki erke alanlarnn, d
m zda b u lunan e erke alanlaryla balanm as sonucu ortaya
ktn anlam lar. Ve farkndaln kayna olarak balan
bulduklarna inanm lar.
B ununla birlikte yakndan incelendiinde, K a rtaln yay
lm larnn balan dedikleri eyin grm e durum unu tam ak
lam ad da ortadaym . Eski bycler kozann iindeki k
telciklerinden kk bir ksm erke alrken, byk ksm nn de
im eden kaldn fark etm iler. A z sayda olan bu telcikleri
grm ek, yanl bir kefe yol am . A slnda k telcikleri ay
dnlanm ak iin balan gereksinm iyorm u, nk kozam zn
iinde olanlarla dnda olanlar birbirinin aynsym . O nlara
g kazandran ey kesinlikle bam sz bir kuvvetm i. Yapm
olduklar gibi buna farkndalk dem eyi srdrem eyeceklerini
anlam lar, nk farkndalk aydnlanan erke alanlarnn ak
ym . B ylece alanlar aydnlatan kuvvete istek dem iler.
D on Juan eski byclerin grleri daha etkin ve daha
deneyim li hale geldike, K a rtaln yaylm larn ayr tutan iste
in sadece farkndalm zdan deil, evrendeki her eyden so
rum lu olduunu anladklarn sylem iti. Bu kuvvetin m utlak
bir bilinci olduunu ve evreni oluturan her erke alanndan ya
yldn grm ler. B ylece szn ettikleri ey iin niyetin,
istekten daha u ygun bir ad olduuna karar vermiler. B una k ar
n, zam an iinde bu adn getirdii olum suzluklar belli olm u,
nk bu ad da onun ezici nem ini ya da evrendeki her eyle
olan canl balantsn tam lanm lam yorm u.
. Don Juan en byk ve ortak kusurum uzun, yaam larm z
bu balanty tam am en dlayarak yaam am z olduunu belirt
m iti. Y aantm zdaki m eguliyetler, acm asz ilgilerim iz, so
runlarm z, um utlarm z, korkularm z hep nde geliyorm u ve
gn gnne yaam a esasna dayanarak, dier her eyle olan
bam z unutuyorm uuz.
TlNN
101
Don Juan, H ristiyanla ait C ennet bahesinden kovulm a

dncesinin kendisine, sessiz bilgi yani niyet ile olan balar
m zn yitirilm esine ilikin bir benzetm e gibi geldiini ileri sr
m t. B ylelikle byclk, balangca, kkene yani Cenn e te geri dnm e anlam na geliyordu.
M utlak sessizlik iinde belki saatlerce, belki de sadece bir
ka an oturduk. D on Juan aniden konum aya balad ve sesinin
beklenm edik etkisi beni sarst. N e sylediini anlayam adm .
Szlerini tekrarlam asn sylem ek iin boazm tem izledim
ve bu hareket beni dnceli halim den kard. evrem deki ka
ranlk artk zifiri karanlk deildi. O laan farkndalk durum u
m a geri dndm anladm .
D on Juan ok yum uak bir sesle y aam m da ilk kez tini,
evreni bir arada tutan gc grm olduum u syledi. N iyetin,
kiinin kullanabilecei, denetleyebilecei ya da harekete gei
rebilecei birey olm adn, yine de onu arzusu dorultusun
da kullanabileceini, denetleyebileciini ya da harekete geire
bileceini syledi. Bu elikinin bycln z olduunu
belirtti. B unu anlayam am ak yzyllarca byclere ac ve
znt verm i. G nm z n ag u allar bu ac dolu bedeli de
m em ek iin, savann yolu ya da kusursuz eylem denilen ve
bycleri tem kinli ve dnceli olm aya hazrlayan bir davra
nlar dizisi gelitirm iler.
Bir zam anlar, uzak bir gem ite, bycler niyetin h er ey
le olan genel balant hattyla derinlem esine ilgilenm iler. Ve
ikinci dikkatlerini bu hat zerinde younlatrarak, yalnz do
laysz bilgi edinm ekle kalm am , ayn zam anda bu bilgiyi yn
lendirerek inanlm az iler yapm a becerisi de elde etm iler. Bu
yolla tm o gle baa km ak iin gerekli olan zihinsel derin
lii elde edem em iler ama.
B ylece bycler saduyulu b ir ruh hali iinde ikinci
dikkatlerini sadece farkndal olan varlklarn balant hatt
zerinde younlatrm aya karar verm iler. B u, tm yaayan o r
ganik canllar kapsad gibi, byclerin dost diye adlandr
d, farkndal olan am a bizim anladm z anlam da b ir y a
am olm ayan inorganik varlklar da kapsyorm u. F akat bu
zm de baarl olm am , nk onlara bilgelik getirm em i.
102
SESSZLN ERK
B ycler bir sonraki denem elerinde dikkatlerini sadece

insanlarn niyet ile olan balant hattna odaklam lar. Sonu
bir nceki d urum la hem en hem en aynym .
Ve bylece nihai bir zm arayna girm iler. H er by
c kendi kiisel hatt zerinde younlam . A m a bu da ayn l
de etkisiz olmu.
D on Juan bu drt ayr ilgi alan arasnda kayda deer ay
rm lar olm asna ram en, her birinin birbirinden beter etkileri
olduunu syledi. B ylece bycler en sonunda, kendilerini
kendi ilerindeki atei yakm ak zere serbest brakacak olan n i
ye t ile balantl bireysel hatlarnn kapasitesi zerine youn
lam lar.
G nm z byclerinin zihinsel bir derinlik kazanabil
m ek iin acm aszca savam ak zorunda olduklarn syledi. B ir
nagual ise, daya dayankl olduundan, algy belirleyen erke
alanlar zerinde daha byk bir denetim i olduundan, daha
eitim li olduundan ve niyet ile dolaysz balant anlam na ge
len sessiz bilginin belirsizliiyle daha tank olduundan,
zellikle d ah a ok m cadele etm eliym i.
B yle bakldnda, byclk, niyet hakkndaki bilgim izi
yeniden k u rm a ve ona yenilm eden onun kullnm n yeniden
kazanm a anlam na geliyordu. Ve byclk yklerinin soyut
zleri de bizim niyet ile ilgili farkndalm zn aam alar, kav
rayn glgeleriydi.
D on J u a n n aklam alarn kusursuz bir netlikle anlam ak
taydm . A ncak daha ok anladka ve cm leleri netletike, yi
tirm e ve m itsizlik hislerini artyordu. B ir anda, hem en orada
yaam m gerekten de sona erdirm eyi dndm . K endim i la
netlenm i hissediyordum . N eredeyse gzyalar iinde don Jua n a aklam alarn srdrm esinin gereksiz olduunu, zihinsel
netliim i k aybetm ek zere olduum u ve norm al farkndalm a dndm zam an nasl olsa grdm ve duyduum hi
bir eyi anm sam ayacam syledim . D nyevi farkndaln
bana m rm boyunca sren tekrarlam a alkanlm ve onun
akla yatkn tahm inlerini dayatacakt. K endim i lanetlenm i his
setm em bu yzdendi. O na yazgm a fkelendiim i syledim .
D on Juan ileri fa rk n d a l a bile tekrara debildiim i, d
T N N N
103
zenli aralklarla kiisel deersizlik lilerim den kaynaklanan

nbetleri anlatarak onun cann skm akta srar ettiim i syledi.
E er batacaksam , zr dileyip kendim iin zlm ek yerine dvm eliym iim . Kiisel yazgm zn ne olduunun onunla nihai
terkedile yzyze geleceim iz iin nem i yokm u.
Szleri beni kutsanm asna m utlu etti. G zyalarn ya
naklarm dan szlrken defalarca onunla ayn fikirde olduu
m u tekrarladm . im de yle derin bir m utluluk vard ki, sinir
lerim in iyice gevem i olduunu dndm . B tn gcm
bunu durdurm ak iin seferber ettim ve zihinsel frenlerim in
ayltc etkisini duyum sadm . A m a bu olurken zihnim deki ber
raklk giderek zayflam aya balad. S essizce dvtm hem
daha az ayk hem de daha az sinirli olm aya altm . D on Juan
hi ses karm ad ve beni yalnz brakt.
D engem i yeniden kazandm da gn neredeyse aarm t.
D on Juan ayaa kalkt, elleri bann zerinde gerindi ve ek
lem lerini ktrdatt. Ayaa k alkm am a yardm ederek, en aydn
latc gecem i geirdiim i belirtti: tinin ne olduunu deneyim lemi ve bir eyi baarm ak iin gizli bir dayankl bir araya ge
tirebilm itim ; bu yzeysel olarak sinirlerim i gevetm ek anla
m na geliyordu am a daha derin dzeyde birleim noktam n
gerekten de ok baarl ve iradeli bir ekilde hareket ettirilm esiydi.
Sonra geri dnm e zam anm zn geldiini belirtti.
D N C E N N P E R E N D E S
Don Ju an n evine sabah yedi civarnda vardk, kahvalt saatiy
di. K arnm alktan zil alyordu am a yorgun deildim . M a a
radan tan aarrken ayrlm tk. D on Juan kestirm eden g idece
ine, bizi nehir kenarndan gtren dolam bal b ir yol sem i
ti. Eve varm adan dnce gcm z toplam am z gerektiini
aklad.
Dnce gc dalm olan sadece ben olduum halde
dnce g c m z dem i olm asnn ok nazik olduu yantn
verdim. N ezaketten deil, sava eitim i nedeniyle yle dedi
104
SESSZLN
ERK
i yantn verdi. B ir sava, insan davrannn sertliine kar

h er zam an tetikte olm alym . Bir sava byl ve acm a
sz olurm u, en szm e zevk ve davranlara haiz, kim se acm a
szlndan kuku duym asn diye dnyevi ii keskinliini rtk
bir ekilde arttrm ak olan babo biri.
K ahvaltdan sonra biraz uyum ann iyi olacan dndm
ancak don Juan yitirilecek vaktim in olm adn syledi. H l
tam dalm am olan zihinsel netliim in yaknda kaybolaca
n, eer uyursam onu btnyle yitireceim i belirtti.
Beni batan aa hzl bir ekilde szerek, N iyet hakkn
da konum ann pek bi yolu olm adn anlam ak iin dahi olm a
ya lzum yo k , dedi. A m a bu aklam ay yapm ann hibir an
lam yok. te byclerin byclk yklerine gvenm eleri
nin nedeni de budur. yklerin soyut zlerinin bi gn dinleyi
ciye bir anlam ifade edeceini m it ederler.
N e sylediini anlyordum am a hala bir soyut zn ne ol
duunu ya da ne anlam a geldiini kavrayam am tm . Bu konu
da dnm eye altm . D nce yam uruna tutuldum . m ge
ler, bana onlar dnecek zam an brakm adan zihnim den hzl
ca geiyorlard. O nlar tanm am a olanak tanyacak kadar bile
yavalatam yordum . Sonunda fke beni ele geirdi ve yum ru
um u m asaya indirdim .
D on J u a n n glm ekten btn vcudu sarslyordu.
G een akam yaptn yap, diye drtt beni, gz krpa
rak. K endini y avalat.
fkem yznden ok saldrgandm . H em en bir sr an
lam sz iddialar ileri srdm ; fakat hatam anlayarak lszl
m nedeniyle zr diledim .
zr dilem e, dedi. Sana sylem eliyim ki u anda pein
de olduun anlay senin iin olanaksz. B yclk yklerin
deki soyut zler u anda sana hibi ey sylem eyecek. Sonra
yllar sonra yani, anlam lan kusursuzca ortaya kacak.
D on J u a n a beni karanlkta brakm am as, soyut zler
hak k n d a k o n u m ay srdrm esi iin yalvardm . u anda
iinde b u lu n d u um ileri fa rk n d alk 'd u ru m u n u n syledikleri
ni anlam am iin ok yardm c olabileceini belirttim . A cele
etm esini, nk bu d u rum un ne kad ar sreceini b ilm ed i i
TNN
105
m i, yaknda eski halim e geri dneceim i, o zam an u ankinden bile daha aptal olacam syledim . B unlar yar yarya
hareketlerim le anlattm . K ahkahalar, bana kendi s zlerim
den fazlasyla etk ileniyorm uum hissini verdi. M thi bir m e
lankoliye kapldm .
D on Juan kolum dan nazike ekerek beni bir koltua
oturttu, kendisi de tam karm a oturdu. G zlerini gzlerim e y
le bir dikti ki, baklarnn gcn krm am m m kn olm ad.
B ycler srekli kendi izlerini srerler," dedi beni sa
kinletirm eye alan gven verici bir ses tonuyla.
S inirlilik halim in getiini, bunun belki de u y k u su zlu k
tan kaynaklandn sylem ek istedim ancak k o n u m am a izin
verm edi.
B ana iz srm e ile ilgili her eyi oktan rettiini, ancak
benim bilginin ileri farkndaliim in derinliklerinde duran bl
m n henz ele geirm ediim i syledi. O na tkanm olm ann
rahatsz edici hissini yaadm syledim . im de sanki kilitli
birey vard, kaplar arpm am a, m asalar tekm elem em e yol
aan, beni fkelendirip, abucak parlam am a neden olan birey.
H er insan bahsettiin tk an m a duygusunu d en e y im ler,
dedi. Bu, n iyet ile olan bam zn bize anm satlm asdr. B
y clerin am ac bu ba isteklerine gre k u llan acak denli duy arllatrm ak olduundan tkanm ay zellikle d ah a iddetli
yaarlar.
B alant hattnn basks ok byk olduu zam an, by
cler kendi izlerini srerek rahatlarlar.
z srm e ile tam olarak ne kastettiini hl anlam dei
lim , dedim . A m a bir baka dzeyde ne sylediini tam ola
rak anladm dnyorum .
yleyse bildiini netletirm ene yardm c olay m , dedi.
Iz srm ek bi yntem dir, hem de ok basit bi tanesi. Iz srm ek,
baz ilkeleri takip ederek davranm aktr. B i darbe yaratm ak ad
na gizlice, kaam ak ve kandrc ekilde hareket etm ektir. Ve
kendi kendinin izini srdnde acm aszca ve k u rnazca hare
ket ederek darbeyi kendine vurursun.
Bir bycnn farkndal alg patlam as nedeniyle bata
a saplandnda, ki bu bana olan eym i, en iyi hatta tek are
106
SE SS Z L N ERK
nin iz src darbeyi indirm ek iin lm dncesini kullan

m ak olduunu syledi.
lm dncesinin bi savann yaam nda ok nem li
bi yeri vardr, diye devam etti don Juan. Sana yakn ve ka
nlm az sonum uzla ilgili ki bizi tem kinli ve lm l olm aya ik
na eden ey budur bugne dek saysz rnek gsterdim . Sra
dan insanlar olarak bize en pahalya patlayan hatam z, kendi
m izi lm szlk duygusuna kaptrm aktr. lm dnm ez
sek kendim izi ondan koruyabiliriz zannederiz.
K abul etm elisin ki don Juan, lm dnm eyerek onun
la ilgili zlm ekten kurtuluruz, dedim .
E vet, bu dnce o am aca h izm et ediyor, diyerek kabul
etti.
A ncak bu am a sradan insan iin deersiz, bi byc iin
de kandu m acad an ibarettir. lm e degin bak as belirginlem edike, bi dzen, lm llk, gzellik olm az. Bycler, y a
am larnn ann tesinde devam edeceine dair hibi garantile
rinin olm adn m m kn olan en derin dzeyde anlam alarna
yardm c olabilm esi iin bu nem li kavray m cadele ederek
kazanm ak isterler. Bu kavray onlara sabrl olup yine de eyle
m e geebilm e ve aptal olm adan uysal olm a cesareti verir.
D on Juan gzlerini bana odaklad. G lm sedi ve ban
sallad.
E v et, diye srdrd. lm dncesi byclere cesa
ret verebilecek tek eydir. T uhaf deil m i? Kibirli olm adan ze
ki olm a ve hepsinden nem lisi de kiisel nem tam adan ac
m asz olm a cesareti verir.
Yine glm seyip bana hafife dokundu. O na lm sk sk
dndm , bunun bana dehet verdiini, ancak hibir e
kilde eylem e gem e cesareti ya da istei vennediini syledim .
B eni ya alayc biri yapyor, ya da derin m elankolik ruh halle
rinde yitip gitm em i salyordu.
Senin sorunun ok basit, dedi. ok kolay takntl hale
geliyorsun. S ana az nce byclerin takntlarnn gcn kr
m ak iin kendi kendilerinin izini srdn sylyordum .
K endi kendinin izini srm e nin birok yolu vardr. Eer bunun
iin lm dncesini kullanm ak istem iyorsan bana okuduun
TNN
107
iirleri kullan.
A nlam adm , ne dedin?
iiri sevm em in birok nedeni olduunu sana daha nce
de sylem itim , dedi. O nlarla yaptm ey, kendi izim i sr
mek. O nlar yoluyla kendim e darbe indiriyorum . Sen bana iir
okurken, dinler ve isel konum am keserek i sessizliim in
ivm e kazanm asn salarm . iir ve isel sessizliin birlem esi
darbeyi indiriyor.
airlerin farknda olm akszn byclerin dnyas iin z
lem ektiklerini syledi. Bilgi yolunda yryen bycler ol
m adklar iin tm sahip olduklar ey zlem m i.
Bakalm neden bahsettiim i anlayabilecek inisin, dedi,
Jose G o ro stizann bir iir kitabn bana uzatrken.
Kitabn iaretli yerini atm , beendii iiri bana gsterdi.
... bu hi bitm eyen direngen lm ,
seni katleden
bu yaayan l, ah Tanrm ,
kendi yorucu eserinde,
gllerde, talarda,
boyun em eyen yldzlarda
ve yanp kl olan ette,
arklarla tututurulan bir enlik atei m isali,
bir rya,
gz kam atran bir renk.
...ve sen, kendin,
belki lm sndr orada yzyllarn sonsuzluunda,
biz bunu bilm eksizin,
biz tortular, krntlar, kllerin senin;
sen ki hl buradasn,
kendi nca kandrlan bir yldz gibi,
bize ulaan,
o yldzsz bo k,
saklanan
kendi sonsuz felaketinde.
108
SESSZLN
ERK
Bu szckleri duyduum da, dedi don Juan ben okum a

m bitirince, o adam n eylerin zn grdn hissediyo
rum ve ben de onunla beraber grebiliyorum . lgilendiim , i
irin konusu deil. Yalnzca airin bana getirdii duyguyla ilgi
leniyorum . O nun zlem ini dn alyorum ve beraberinde g
zellii de. Ve onun gerek bi sava gibi kendisine sadece z
lem i ayrarak, alclar iin, seyirciler iin savurganca tkeniine
hayret ediyorum . Bu darbe, bu ok edici gzellik, iz srm ektir "
ok etkilenm itim . Don Ju a n n aklam as iim de tuhaf
bir yere dokunm utu.
lm n sahip olduum uz tek dm an olduunu syleye
bilir m iyiz, don Juan? diye sordum .
H ayr, dedi kararllkla. lm yle grnm esine ra
m en dm an deildir. Bizi yok eden ey o olduunu dnm e
m ize ram en lm deildir.
Peki, eer bizi yok eden deilse nedir o zam an lm ?
B ycler lm n kayda deer tek kartm z olduunu
sylerler, diye yantlad beni. lm bize m eydan okur, by
c olsun, sradan insan olsun bu m eydan okuyua karlk ver
m ek iin dom utur. B ycler bunu bilir, sradan insan bil
m ez.
Ben ahsen don Juan, derim ki yaam bir m eydan okum a
dr, lm deil.
Yaam, lm n bize m eydan okum a yollarnn bulundu
u bi sretir, dedi. lm , etken kuvvettir. Yaam sa arena.
Ve bu arenada yalnzca iki kiiye yer vardr, kiinin kendisi ve
lm .
M eydan okuyucunun insan olduunu dnyorum , don
Ju an dedim .
Hi de deil, diye annda cevab yaptrd. B iz edilge
niz, bunun zerine biraz dn. Eer hareket edebiliyorsak, sa
dece lm n basksn duyduum uz zam an yaparz bunu.
lm eylem lerim iz ve duygularm z iin basam aklar hazrlar
ve bizi bitirip m cadeleyi kazanncaya kadar acm aszca itek
ler, ya da biz btn olaslklarn zerinden ykselerek lm
yeneriz.
B ycler lm ycncrlcr ve bunun karlnda lm ,
TNN N
109
asla bi daha m eydan okum am ak zere onlarn zgrlem esine

izin verir. B ylelikle yenilgisini kabul eder.
Bu bycler lm sz olur anlam na m g eliyor?
Hayr, o anlam a gelm ez, diye yantlad don Juan. lm
onlara artk m eydan okum az, hepsi b u .
Fakat bu ne anlam a geliyor, don Ju an ?
Bu, dncenin kavranam aza doru bi perende att an
lam na geliyor, dedi.
D ncenin kavranam aza doru b ir perende atm as ne
dem ek? diye sordum kavgac grnm em eye alarak. Bi
zim sorunum uz kullandm z ifadelerin ayn anlam lar payla
m am as.
D rst davranm yorsun, diyerek szm kesti don Juan.
N e dem ek istediim i aslnda anlyorsun, yani kavranam aza
doru bi perende atlm as konusunda m antksal bi aklam a is
tem en m askaralk. nk bunun ne olduunu sen ok iyi bili
yorsun.
Hayr, b ilm iyorum , dedim .
Ve sonra bunu bildiim i ya da daha dorusu ne anlam a
geldiini sezdiim i fark ettim. im de bir para m antm n s
nrlarn aarak, benzetm enin de tesinde, k avranam aza doru
perende atm a aklam asn anlyordu. Sorun, o parann benim
isteim le bilince kacak kad ar gl olm am asyd.
Bu durum un aklayabildiim kadarn bana glerek, fakndalm bir y o -y o ya benzeten don Ju a n a anlattm . B azen
yksek bir noktaya ulayor, denetim im de onunla birlikte keskinleiyorm u, bazense yle bir dyorm u ki m antkl bir ah
m aa dnyorm uum . A m a ounlukla pek bir deeri olm a
yan orta bir noktada , ne balk ne de ku olabildiim b ir yerde
asl kalyorm u.
D n cen in k avranam aza doru p eren d e atm as, diye
aklad arbal bir edayla, tinin iniidir; alg en g ellerim izi
krm a eylem idir. nsan algsnn ken d i snrna u lat andr.
B ycler, alg snrn y k seltm ek iin k en d ilerin d en nde
giden casus g n d erm e altrm alar yaparlar. Bu da iirden
h olanm am n bi b aka nedeni. iirleri nc k o u cu lar olarak
gryorum . A n cak d ah a nce de sylediim gibi, airler bu
110
SESSZLN
ERK
ncii k o u cu larn neler baarabileceini b y c ler kadar iyi

b ilm e z.
A kam zeri tartacak pek ok eyim iz olduunu ve bir
yrye km ak isteyip istem ediim i sordu. Z ihinsel olarak
tu h af bir durum daydm . A z nce gidip gelen garip bir yabanc
lam a hissi iindeydim . Bunun ilk nce dncelerim glgele
yen fiziksel bir yorgunluk olduunu dnm tm . A ncak d
ncelerim kristal berraklndayd. B ylece yabanclam a
duygum un ileri farkndalkta olm am la ilgili olduuna karar
verdim .
E vden ayrlp kasaba m eydannda dolatk. D on Ju an a ye
ni b ir konuya balam a frsat tanm adan hem en yabanclam am
konusunu sordum . Bunu bir erke deiim i m eselesi olarak
aklad. B irleim noktasnn norm al konum ununu srdrm ek
iin kullanlan erkenin zgrln kazanm asyla, kendisini
kendiliinden balant hattna odakladn syledi. Bu olm a
dan nce bir bycnn erkesini bir yerden bir baka yere ha
reket ettirm eyi renm esi iin herhangi bir teknik ya da m a
nevra olm adna beni tem in etti. Bu daha ok, belli bir yetkin
lem e salandnda olan anlk bir deim e ile ilgiliym i.
O na yetkinlem e dzeyinin ne olduunu sordum . S af an
lay, diye yantlad. B ylesine ani bir erke deiim i yaayabil
m ek iin, kiinin niyet ile tem iz bir balant hattnn olm as ge
rekirm i ve bunun iin de saf anlayla bunu niyet etm ek gere
kirm i.
D oal olarak ondan saf anlayn ne olduunu aklam as
n istedim . G ld ve bir banka oturdu.
S ana b yclk ve byclerin eylem leri hakknda ok
tem el bi ey s yleyeceim , diye devam etti. D ncelerinin
kavranam aza doru att perende konusunda.
B az byclerin yk anlatc olduklarn syledi. ykii
anlatm ak yalnzca alg snrlarn geniletm ek iin nc kou
cu gnderm ek deil ayn zam anda kusursuzlua, erke, ve tine
bir geit, b ir kap am ak dem ekm i. Bir sre verecek uygun bir
rnek ararcasna sessiz kald. Sonra, bana Yaqui K zlderilileri
nin unutulm az g n le r dedikleri bir tarihi olaylar derlem ine sa
hip olduklarn anm satt. U nutulm az gnler dedikleri hikaye
lerin onlarn topraklarn igal eden spanyollar ve M eksikalI

larla verdikler savalarn kulaktan kulaa anlatm olduunu
biliyordum . K endisi de bir Yaqui olan don Juan, gnlde bir
edayla, unutulm az gnlerin kendi ulusunun yenilgi ve dal
nn anlats olduunu vurgulad.
P eki, dedi, okum u bi adam olduuna gre, bi yk an
latc bycnn unutulm az gnlerden bi anlaty alp rne
in Calixto M u n ininkini sonunu deitirm esine, spanyol
cellatlar tarafndan srlp, bedeninin drde blndn
sylem ek yerine ki iin gerei budur, onu halkn kurtaran
m uzaffer bi asi olarak anlatm asna ne d erd in ?
C alixto M u n inin yksn biliyordum . U nutulm az gn
lere gre, sava strateejisi renm ek iin, K aray ib lerde bir
korsan gem isinde yllarca alm bir Yaqui K zlderilisiydi.
Sonra S o n o raya dnm , spanyollara kar bir zgrlk isya
n balatm ay baarm ve sonuta ihanete uram , yakalan
m , ve idam edilm iti.
Don Juan bir yorum yapm am konusunda tatl dille srar et
ti. G erek anlaty onun syledii ekilde deitirm enin, bu y
ky anlatan bycnn olay aslnda olm asn diledii ekle
dntrd psikolojik bir am aca hizm et ettiini syledim .
Ya da belki son derece kendine zg kiisel bir tavrla olaya da
ir fkesini ancak bu ekilde yattrabiliyordu. B yle bir by
cye, ac yenilgiyi kabullenem em esi dolaysyla vatansever bi
ri diyebileceim i de ekledim .
Don Juan nefesi kesilene kadar gld.
A m a bu tek bi bycnn sorunu deil, dedi, bunu
hepsi yapar.
O halde bu btn bir toplum un bilin alt isteinin ifade
edilm esinin yine ayn toplum ca onayland bir dzenbazlk,
diye karlk verdim .
Savn ok ikn edici ve m antkl, dedi, am a tinin l ol
duu iin ondaki hatay grem iyorsun.
Sylediini anlam aya davet eder ekilde tatl tatl szd
beni. Syleyecek herhangi bir eyim yoktu, bir ey sylersem
bu beni hrn gsterebilirdi.
G erek anlatnn sonunu deitiren bi b y c , dedi bu
1 12
SESSZLN
ERK
nu tinin dorultusunda ve onun destei altnda yapar. nk o,

niyet ile olan esiz ban kullanarak gerekten bi eyleri dei
tirebilir. yk anlatc byc apkasn karp yere koyar ve
onu saat ynnn tersi dorultusunda yz altm derece
dndrerek buna niyet ettiini im a eder. Tinin destei altnda,
bu basit eylem onu tinin kendisine daldrr. B ylelikle dn
cesinin k avranam aza doru bi perende atm asna izin verm i
olur.
D on Juan kolunu bann zerine doru kaldrarak, bir an
ufkun zerindeki gkyzn iaret etti.
S af anlay oradaki enginlie doru giden nc bi kou
cu o ld u undan, diye devam etti, yky anlatan byc
iinde kukunun zerresi olm adan bilir ki, orada, sonsuzlukta,
tam u anda, tin inm ektedir. C alxto M uni, zaferi kazanm tr.
H alkn kurtarm , am ac, kendisinin tesine gem itir.
B R L E M N O K TA SIN I H A R E K E T ETT R M E K
B irka gn sonra don J u a n la dalara bir gezinti yaptk. Yar
yolda, da eteklerinde dinlenm ek iin durduk. G nn erken sa
atlerinde don Juan farkndalkta ustalam ann baz incelikli
ynlerini aklayabilecei uygun bir ortam bulm aya karar ver
di. G enellikle batdaki dalara doru gitm eyi tercih ederdi, oy
sa im di doudaki zirvelere doru gitm eyi semiti. ok daha
yksek ve daha uzaktaydlar. B ana daha uursuz, karanlk ve
byk grndler. A m a bu izlenim bana m aitti yoksa don Jua n n bu dalara kar besledii duygulan m hissediyardum ,
bundan tam em in deildim .
Srt antam atm . inde don Ju a n n grubundaki kadn
grclerin benim iin hazrlad bir eyler vard. Baknca,
pey n ir koym u olduklarn grdm . Birden bir sknt hisset
tim , nk h er ne kad ar peyniri sevsem de bana yaram yordu.
Y ine de nerildii zam an reddedem iyordum .
D on Juan bunun gerek bir zaaf olarak nitelem i ve bu
zelliim le d alga gem iti. lk nce biraz utanm tm am a son
ra anladm ki ortalkta peynir olm adnda onu aram adm
TININ
INII
113
fark ettim. Sorun, don Ju an n grubundaki baz akaclarn her

seferinde, sonunda dayanam ayp yediim byk bir topak pey
niri benim iin paketlem eleriydi.
Bi oturuta ye bitir, diye tavsiye etti don Juan gzlerin
de yaram az bir parltyla. B ylece daha fazla endielenm ene
gerek kalm az.
nerisinden etkilenm iesine, tm peyniri gvdeye in
dirm ek iin ok youn bir istek duydum . D on Juan o kadar
ok gld ki, beni bu hale drm ek iin bu durum u g rubun
daki d i er b y clerle birlikte hazrladndan bir kez daha
kukulandm .
D aha ciddi bir ifadeyle, geceyi dan eteklerinde geirip,
bir iki gn iinde yksek zirvelere ulam ay nerdi. K abul et
tim .
D on Juan durup dururken, iz srm enin drt b iim iyle il
gili herhangi bir ey anm sayp anm sam adm sordu. D en e
diim i, am a b elleim in beni hayal krklna urattm b e
lirttim .
A cm aszln doas zerine sana rettiklerim i anm sa
m yor m usun? diye sordu. A cm aszlk, hani u kendine ac
m ann tersi?
A nm sayam yordum . Don Juan im di ne syleyeceini
dnyorm u gibi grnyordu. Sonra durdu. D udaklar sah
te bir bezginlik edasyla sarkt. O m uzlarn silkti, ayaa kalkp
abucak bir tepenin zerindeki ufak dzle ulaan ksa m esa
feyi yrd.
B tn bycler acm aszdr, dedi ikim iz yere oturur
ken. A m a bunu zaten biliyorsun, seninle uzun uzun tartm
tk bu konuyu.
Uzun bir sessizlikten sonra, bycln soyut zleri ze
rine konum aya devam edeceim izi, ancak onlar hakknda ko
num ay giderek daha az istem eye baladn, nk onlar
kendi kendim e kefetm e ve anlam larn aa karm a zam an
m n yaklatn syledi.
Sana daha nce de sylediim gibi, dedi, byclk
yklerinin drdnc soyut z, tinin inii ya da niyet tarafn
dan harekete geirilm ek diye adlandrlr. ykde anlatldna
114
SESSZLN
ERK
gre, tin, h akknda konutuum uz adam a bycln gizem

lerini gsterebilm ek iin onun zerine inm ek zorundaym . Tin
bunun iin, adam n akn, korum asz olduu bi an sem i ve
hibi acm a gsterm eden adam n birleim noktasnn zel bir
ko n u m a hareket etm esini salam . B u zel konum , bycler
arasnda sonradan acm ann olm ad nokta olarak bilinen ko
num dur. B ylelikle, acm aszlk bycln ilk ilkesi olm u.
lk ilke byclk m ezi olm ann ilk etkisi olan norm al
farkndalktan ileri farkndala gei deiim i ile kartrlm a
m al.
B ana ne sylem eye altn anlam yorum , diye yakn
dm .
B irleim noktasnn yerinden oynam as bi byc m e
zinin bana gelen ilk eydir, dem ek istiyorum , diye yantlad.
Yani, bi m ezin bunu bycln ilk ilkesi olarak var
saym as olduka doaldr. A m a aslnda yle deil. B ycl
n ilk ilkesi acm aszlktr. B unu zaten daha nce de konu
m utuk. u anda yalnzca anm sam ana yardm c olm aya al
y o ru m .
N eden bahsettiine degin hibir fikrim in olm adn d
rste syleyebilirdim , am a yle olm adna dair garip bir duy
gu vard iim de.
S ana acm aszl rettiim ilk an geri getir, diye diret
ti. B unu birleim noktan hareket ettirerek yapabilirsin.
nerisini dikkate alp alm adm grm ek iin bir an du
raksad. B unu becerem ediim ortada olduundan, aklam as
na devam etti.
leri farkndala kaym adaki gizem e ram en, kiinin tek
ihtiyacnn bunu tinin varl ile baarm ak olduunu syledi.
O n a o gn ya onun ifadelerinin ok kapal olduunu ya da
benim ok dolm u olduum u, nk dnce dizgesini hi mi
hi takip edem ediim i syledim . Sert bir ekilde kafa kark
lm n nem siz olduunu, nem li olan tek eyin tinle kurula
cak b ir balant yoluyla birleim noktasnda istenen her hare
ketin salanabileceini anlam am olduunu syledi.
S ana n ag u a ln tin iin bi ara olduunu sylem itim ,
diye srdrd konum asn. N iyet ile olan balant hattn y e
TNN
115
niden tanm lam ak adna kusursuz bi m r geirdii ve sradan

insandan daha fazla erkeye sahip olduu iin, tinin kendisini
onu kullanarak ifade etm esini salayabilir. B ylece bi byc
m ezinin deneyim ledii ilk ey farkndalk dzeyindeki bi
deim e olur, bu deiim yalnzca nagualn varlndan kay
naklanr. Ve bilm eni istiyorum ki birleim noktasn oynatm ak
iin aslnda hibi yntem yoktur. Tin m eze dokunur ve
m ezin birleim noktas hareket eder. te hepsi bu kadar basit.
O na iddialarnn beni rahatsz ettiini, nk kiisel dene
yim im le zar zor kabul etm eyi rendiim eylere ters dt
n syledim : ben, ileri farkndaln aklanam az olm asna
ram en inceden inceye ilenm i ve don Ju a n n algm ynlen
direrek idare ettii bir m anevra olduunu dnyordum . B ir
likte olduum uz yllar boyunca, srtm a patlatt okkal ap
laklarla beni birok defa ileri farkndalk durum una sokm utu.
Bu elikiye dikkatini ektim .
Srtm a vurm asnn, algm ynlendirm ekten ok, dikkati
m i toplam am ve kukularm dan syrlm am iin kulland bir
hile olduunu syledi. Bunu orta karar kiiliiyle uyum lu basit
bir hile olarak nitelendirdi. T uhaf num aralardan uzak duran sa
de bir insan olduu iin kretm em gerektiini, yoksa k u ku
larm n dalm as ve birleim noktam n tin tarafndan hareket
ettirilebilm esi iin byle basit bir num ara yerine ok acaip bir
takm ritellere katlanm ak zorunda kalacam syledi.
Sihrin bizi yakalam asn salam ak iin yapm am z gere
ken ey kukuyu zihnim izden kovm aktr, dedi. K ukular bi
kez kovuldu m u h er ey olasdr.
B ana aylar nce M exico C ity de tank olduum ve ken d i
si byclk dnyasnn terim leriyle aklam adan nce anla
lm az bulduum bir olay anm satt.
Tank olduum olay nl bir otac tarafndan gerekletiri
len cerrahi bir operasyondu. H asta, benim bir arkadam d ve
otac kadn, operasyon srasnda ok dokunakl b ir esrim e du
rum una ginniti.
K adnn b ir m utfak ba kullanarak arkadam n karn
boluunu an, hasta karacieri karp ii alkol dolu bir
kapta ykayn, karacieri geri koyuunu ve kansz yar sa
116
SESSZLN
ERK
dece ellerinin basksyla kapatn izlem itim .

Yar karanlk odada am eliyata tank olanlarn bir ksm n
benim gibi m erakl gzlem ciler, bir ksm n da otacnn yar
dm clar oluturuyordu.
A m eliyat sonras bu gzlem cilerden yle konutum .
O nlar da benim tank olduum olaylarn aynsn grdklerini
kabul ettiler. H astayla, yani arkadam la konutuum da, am e
liyat m idesinde sregiden bir ar ve sa yannda sregiden bir
yanm a duygusu olarak yaadn syledi.
D on J u a n a btn olan biteni anlattktan sonra alayl bir
aklam a y ap m a creti bile gsterm i, yar karanlk odann her
trl el abukluuna, bu arada i organn sanki gerekten ka
rlm ve alkolde ykanm gibi grnm esine neden olm u ola
bileceini sylem itim . O tacnn dokunakl esrim esinin neden
olduu duygusal sarsnt ki bunu da ktlk olarak gr
yordum ortam da neredeyse inan dolu bir hava yaratm t.
D on Ju an bunun alayc bir aklam a deil, alayc bir gr
olduunu sylem iti, nk sylediklerim arkadam n iyile
m i olduu gereini aklam yordu. D aha sonra kendisi, ola
y otacnn tm izleyicilerin birleim noktalarn hareket ettire
bildii arpc gereine dayanarak aklad, byclk bil
gisi kaynakl baka b ir gr ileri srm t. in iindeki tek
hile ki buna da hile denilebilirse odadaki m evcut kiilerin
saysnn kadnn b aa kabileceinden fazla olm am asyd.
O tacnn dokunakl esrim esi ve bunu izleyen oyunculuu,
don J u a n a gre ya otacnn odadaki insanlarn dikkatini ek
m ek iin kulland aralar ya da tinin kendisi tarafndan yne
tilen bilind m anevralard. H angisi olursa olsun, bunlar ota
cnn orada bulunanlarn zihninden kukuyu uzaklatrp, onla
r ileri farkndala kaym aya zorlam ak zere gereksindii d
nce birliini besleyebilm esi iin en uygun aralard.
D on J u a n n zerine basa basa sylediine gre, bedeni bir
m utfak b ayla am as ve i organlar karm as el abuklu
u deil, ileri farkndalkta gerekleen, bu nedenle de gnde
lik hayat yargsyla deerlendirilem eyecek gerek olaylarm .
D on J u a n a otacnn hi kim seye dokunm adan izleyicile
rin birleim noktalarn nasl olup da hareket ettirebildiini sor
TININ
INII
117
dum . O na gre, otacnn gc ister b ir arm aan isterse kendi

becerisi olsun, tine hizm et eden bir arat. B ylelikle oradaki
insanlarn birleim noktalarn hareket ettiren, otac deil, tinin
kendisiydi.
O zam an sana anlatm tm , geri bi kelim esini bile anla
m am tn, diye devam etti don Juan, otacnn sanat ve erki
m evcut olanlarn zihinlerindeki kukular uzaklatrm ak iindi.
B unu yaparak, tinin birleim noktalarn hareket ettirm esini
salyordu. B irleim noktas bi kez hareket etti mi h er ey ola
sdr. O radaki izleyiciler bylece m ucizelerin olaan olduu bi
alem e girdiler.
G nlde b ir edayla, otacnn aslnda bir byc olm as
gerektiini, eer am eliyat anm sam a konusunda biraz aba
gsterirsem , onun kendisini izleyenlere, zellikle de hastaya
kar acm asz b ir tavr olduunu anlayabileceim i belirtti.
Ona, o seanstan anm sadklarm tekrarladm . O tacnn
dz, kadns ses tonu, esrim eyle birlikte gcrtl, derinden ge
len bir erkek sesine dnm t. Bu ses, K olom b ncesi bir sa
vann ruhunun otacnn bedenini ele geirdiini sylem iti.
B undan sonra otacnn tavr byk oranda deim i, kendinden
em in bir kesinlik ve tutarllkla eylem e girim iti.
Ben, k esin lik ve tutarllk yerine acm aszlk dem eyi
yelerim , diye devam etti don Juan, o otac, tinin m dahalesi
iin uygun ortam hazrlam ak zere kararl olm ak zorundayd.
Bu am eliyat trndeki aklam as g olaylarn, aslnda
ok basit olduklarn belirtti. O nlar bizim gzm zde zo r ya
da anlalm az klan dnm e konusundaki srarm zm . E er
dnm ezsek, her eyin yerli yerine oturduunu grrm z.
Bu cidden ok sam a don Ju an , dedim , gerekten de de
m ek istediim buydu.
O na, btn m ezlerinden iyi birer dnr olm alarn
beklediini, hatta kendi velinim etini byle olm ad iin ele
tirdiini, anm sattm .
evrem deki herkesin ak bi ekilde dnm esini isterim
tabii k i, dedi. Ve dinlem ek isteyen herkese apak dnm e
nin tek yolunun hi dnm em ek olduunu aklarm . B y
cle m ahsus bu elikiyi anladn sanm tm .
118
SESSZLN
ERK
S esim i ykselterek aklam alarnn belirsizliine isyan et

tim . G ld ve benim kendim i savunm a takntm la dalga geti.
Sonra, bir byc iin iki tr dnm e ekli olduunu akla
d. B unlardan ilki, birleim noktasnn olaan konum u tarafn
dan belirlenen gndelik dnm e ekliydi. Bu, onun gereksi
nim lerini karlam aktan uzak, kafasnda byk soru iaretleri
brakan, bulank bir yolm u. D ieri, kusursuz dnm eydi. Bu,
ilevsel, tutum lu ve ok az eyi karanlkta brakan bir dnm e
tarzym . D on Juan, byle dnebilm eyi becerebilm ek iin
birleim noktasnn hareket etm esi gerektiini ya da en azndan
gndelik dnm e tarznn birleim noktasnn hareket edebil
m esini salam ak zere durm as gerektiini belirtti. A slnda bir
eliki olm ayan, eliik gibi grnen de buym u.
G em ite yapm olduun bi eyi anm sam an istiyorum
senden, dedi. B irleim noktann zel bi hareketini. Ve bunu
yapabilm ek iin olaan dnm e eklini durdurm an gereke
cek. B ylece benim kusursuz dnm e dediim tarz ortaya
k acak ve anm sam an salayacak.
N e yant vereceini bile bile, A m a dnm eyi nasl dur
d u rabilirim ? diye sordum .
B irleim noktann hareket etm esini niyet ederek," dedi.
N iyet gzlerle arlr.
D on J u a n a, zihnim in her eyin kristal berraklnda oldu
u bir durum la, sylediklerini anlayam adm derin bir yor
gunluk arasnda gidip geldiini syledim . Bu kararszln, bir
leim noktam daki ufak hareketlenm eler nedeniyle olduunu
syleyerek beni rahatlatm aya alt. B irleim noktam , birka
yl nce ulam olduu yeni konum unda henz sabitlenem em iti ve kendine acm a duygum dan arta kalanlar byle bir dal
galanm a yaratyordu.
Bu yeni k o n u m da ne, don Ju an ? diye sordum .
B irleim noktan yllar nce kendine acm a duygusunun
olm ad b ir k onum a ulat ki senden anm sam an istediim
de b u , diye yantlad.
A ffedersin am a ne d edin? dedim .
K endine acm ann olm ad yer, acm aszln yan ban
dadr, dedi. A m a sen btn bunlar biliyorsun. Yine de im di
TNN
119
lik, sen anm sayana dek, acm aszln birleim noktasnn zel
bi konum u olarak, kendini byclerin gzlerinde gsterdiini
syleyelim . Bu, gzlerdeki parltl bi tabaka gibidir. B ycle
rin gzleri ok parlaktr. B yc ne kadar acm aszsa, parlt da
o kadar youndur. u anda senin gzlerin donuk.
Birleim noktas kendine acm ann olm ad yere hareket
ettiinde, gzlerin parlam aya baladn aklad. Ve bu yeni
konum unda ne kadar salam tutunursa gzlerdeki parlt o k a
dar youn olurm u.
Bu konuda zaten bildiin eyleri yeniden toplam aya a
l, diye steledi.
Bir sre sessiz kaldktan sonra bana bakm adan konum a
ya balad.
Yeniden toparlam ak, anm sam akla ayn ey deildir, di
ye devam etti. A nm sam ak, gndelik dnm e tarz tarafn
dan ynlendirilir, yeniden toparlam ak ise birleim noktasnn
hareketi tarafndan. B yclerin yapt gibi hayatnn bi ze
tini yapm ak birleim noktasnn hareketi iin anahtardr. B y
cler kendi hayatlarnn zetini yapm aya en nem li olay ve ey
lem leri dnerek ve anm sayarak balarlar. Sadece olay h ak
knda dnm ek bile onlar yeniden o olayn yan bana tar.
Bunu yapabildikleri zam an yani kendilerini olayn yan b a
na tadklarnda birleim noktalarn olayn gerekletii
noktaya oynatm ay baarm lardr. B irleim noktasn oynatm a
yoluyla bi olay btnyle geri getirm eye, byclerin yeniden
toparlam as denir.
D inlediim den em in olm ak isterm i gibi bir an gzlerini
bana dikti.
B irleim noktalarm z srekli h areket ediyor, diye ak
lad don Juan, alglanam az deiim ler bunlar. B ycler, b ir
leim noktalarnn belli noktalara oynam as iin niyeti iin ii
ne kartrm am z gerektiini dnrler. N iyetin ne olduunun
bilinm esine olanak olm adndan, gzlerinin onu arm asna
izin verirler.
Btn bunlar benim iin tam am yla anlalm az eyler,
dedim .
D on Juan ellerini ensesinde birletirdi ve yere uzand. B en
120
SESSZLN
ERK
de aynsn yaptm . U zun bir sre sessiz kaldk. R zgr bulut

lar akarcasna hareket ettiriyordu. D evinim leri neredeyse ba
m dndrd. S onra ba dnm esi bildik bir keder duygusuna
brakt yerini.
D on Ju a n la her beraber olduum da, zellikle sessizken ve
dinleniyorken, ezici bir m itsizlik duyuyordum aklayam a
d m bir eye kar duyduum zlem . Yalnzken ya da baka
insanlarla birlikteyken bu duygunun esiri deildim . D on Juan,
ne hissettiim i aklad ve bunu birleim noktam n ani olarak
hareket etm esi olarak yorum lad.
O ko n u m aya balaynca sesi beni birdenbire sarst ve aya
a kalktm .
G zlerinin ilk parlad an yeniden toparlam alasn, de
di, nk ilk kez o an birleim noktan kendine acm ann ol
m ad ko n u m a ulam t. D aha sonra acm aszlk ele geirdi
seni. A cm aszlk bi bycnn gzn parlatr ve bu parlaklk
da niyeti arr. B irleim noktasnn hareket ettii her nokta,
byclerin gznde zel bi parlam ayla kendini gsterir. G z
lerinin kendi bellei olduundan, yeniden toparlam ay o alan
la birlem i belirgin parldam ay ararak geri getirebilirler.
B yclerin gzlerindeki parltya ve baklarna bu kadar
nem verm elerinin nedeninin, gzlerin iyede dolaysz balan
ts yznden olduunu syledi. H er ne kadar elikili grnse
de gzlerin gndelik hayatla sadece yzeysel bir ilgisi varm.
D aha derinde olansa soyutla olan balantlarym . G zlerim in
bu tr b ir bilgiyi nasl saklayacan pek anlayam adm syle
dim. Don Juan insann olanaklarnn ok geni ve gizem li oldu
unu ve byclerin bunlar zerine dnm ek yerine, anlam a
m idini bir tarafa brakarak, kefetm eyi setiklerini syledi.
O na sradan insann gzlerinin de niyetten etkilenip etki
lenm ediini sordum .
Tabii ki etkilenir, dedi. B tn bunlar biliyorsun sen.
A ncak o k adar derin bi dzeyde biliyorsun ki, buna sessiz bil
gi diyebiliriz. B unu yalnzca kendine aklayacak kadar bile er
ken yok henz.
Sradan insan da gzleri hakknda ayn bilgilere sahiptir,
am a onun senden bile az erkesi vardr. B yclerin sradan in
T N N N
121
sanlara kar sahip olduklar tek stnlk, erkelerini biriktirm i

olm alar, dolaysyla niyetle daha kesin ve ak bi balantlar
nn olm as. D oal olarak, bu da istediklerinde gzlerinin parl
tsn birleim noktasn hareket ettirm ek iin kullanarak, yeni
den toparlam a yapabilecekleri anlam na geliyor.
D on Juan konum ay kesti ve baklarn zerim e odakla
d. A ka, gzleriyle, iim deki tanm sz bir eyi ynlendirdi
ini, itelediini ve ekitirdiini duyum sayabiliyordum . B ak
larndan syrlam yordum . O daklan o kadar youndu ki, ben
de bedensel bir duyum yaratt: kendim i bir frnn iinde gibi
hissettim . Ve aniden ie dndm anladm . H er eyi bo ver
diim bir uyku gibiydi, ancak buna kendim e ait bir i farknda
lk ve dnce yokluu elik ediyordu. F arkndaln ok yk
sek bir noktadayd, ie doru bakyordum , hilie doru.
B yk b ir abayla bundan k en d im i ektim ve ayaa
kalktm .
B ana ne yaptn, don Ju an ?
B azen gerekten dayanlm az oluyorsun, dedi. S avur
ganln sinir bozucu dzeyde. B irleim noktan istediin her
hangi bir eyi toparlayabilecein bir n oktaya gelm iti ki, sen ne
yaptn? Sana ne yaptm sorm ak iin, hepsinin akp gitm esin
izin verdin.
B ir an sessiz kald ve ben yeniden otururken glm sedi.
A m a can skc olm an senin en nem li m eziyetin, diye
ekledi. O zam an neden ikayeti olacakm m ?
kim iz de yksek sesle glm eye baladk. zel bir akayd.
Y llar nce, don Ju a n n kendini bana yardm etm eye adam a
sndan hem derin bir ekilde etkilenm itim , hem de bu ok k a
fam kartrm t. B ana neden bu kad ar nezaket gsterdiini
bir trl anlayam yordum . B ana hayatnda hibir ekilde ihti
ya duym ad ortadayd. B ana yatrm da yapm yordu. A m a
yaadm ac deneyim lerden hibir eyin bedava olm adn
anlam tm ve don J u a n n dlnn ne olduunu ngrem em ek beni fena halde tedirgin ediyordu.
B ir gn dobra dobra ve olduka alayc bir tonda birlikteli
im izden onun kazancnn ne olduunu sordum . B unu kestire-
122
SESSZLN ERK
m ediim i syledim .
Senin anlayabilecein bi ey deil, diye yantlad.
Yant canm skm t. Saldrgan denilebilecek bir tavrla,
aptal olm adm , en azndan bana anlatm ay deneyebileceini
syledim .
Peki o zam an, sadece unu syleyeyim , anlayabilecek ol
m ana ram en bunu kesinlikle beenm eyeceksin, dedi, beni
bir durum la karlam aya hazrlad zam anlarda yznde be
liren o glm sem esiyle.
Z okay yutm utum , sylediklerinin ne anlam a geldiini
aklam as iin srar ettim.
G erei duym ak istediinden em in m isin? diye sordu,
yaam m n buna bal olduunu bilsem bile hayr dem eyecei
mi bile bile.
Tabii ki duym ak istiyorum , dedim szn kesercesine.
M thi bir aka yapm m gibi glm eye balad. O gldk
e can skntm artt.
Bu k ad a r kom ik olan ne, anlam yorum , dedim.
B azen dipteki gerei kurcalam am ak gerekir, diye yantlad. B uradaki derin gerek eylerin byk bi ynndan
olum u en dipteki bi ktle gibi. En derindeki taa dikkatlice
b akacak olursak, sonularndan holanm ayabiliriz. B undan
uzak durm ay yelerim .
Yeniden gld. Y aram azlkla parldayan gzleri beni ko
nunun peini b rakm am aya davet ediyordu. Ve ben de yeniden
neden bahsettiini anlam am gerektii konusunda srar ettim.
Sakin am a tutarl olm aya alyordum .
yi, eer istediin buysa, dedi, srarn basks altnda
ezilm i birinin edasyla.
H epsinden nce, senin iin yaptm her eyi karlk
beklem eksizin yaptm sylem eliyim . B unun iin dem e
yapm an gerekm iyor. B ildiin gibi seninle birlikteyken hep ku
sursuzdum . Ve yine bildiin gibi kusursuzluum bi yatrm de
il. K endim e b akam ayacak kad ar derm ansz derim diye seni
bana b akm aya hazrlam yorum . A m a enle olan beraberlii
m izden, az nce bahsettiim en derindeki tala kusursuzca u
ram a yoluyla p ah a biilm ez bi dl elde ediyorum . Ve elde et-
T N N N
123
tiim bu ey, belki de senin anlayabilecein ya da holanacan

bi ey deil.
D urdu ve gzlerinde eytani bir parltyla beni izledi.
A nlat unu bana, don Ju an , diye sesim i ykselttim , ge
ciktirm e taktiinden rahatsz olm u bir halde.
Senin stelem en zerine anlattm unutm am an istiyo
ru m , dedi glm sem eye devam ederek.
Yine durdu. Sinirden burnum dan solum aya balam tm .
Eer beni sana kar tavrlarm a gre yarglayacak olur
san, dedi, sabr ve tutarllk konusunda kusursuz bi rnek ol
duum u dorulam an gerekecek. B ilm ediin ey, bunu baara
bilm ek iin yaam m da daha nce asla yapm adm kadar bu
kusursuzluk iin savam olm am . S eninle vakit geirebilm ek
iin, en dayanlm az abay gstererek kendim i h er gn dn
trm em gerekti.
D on Juan haklyd. Sylediklerinden holanm am tm .
Bunu gsterm em ek iin, alayc bir tavr takndm .
O k adar da kt deilim , don Ju an , dedim .
M E R H A M E T N O L M A D I I Y ER
Don Juan arm m n ayrntlarna degin ko num am za ge
rek olm adn syledi, en azndan o an, nk konum a sade
ce kiiyi arm a gtrm ek iin kullanlrm . T oplanm a nok
tas bir kez hareket etti m i, deneyim in tm yeniden yaanr
m. E ksiksiz bir arm gvenceye alm ann en iyi yolunun
biraz dolam ak olduunu da ekledi.
B ylece ikim iz de ayaa kalktk; ben her eyi hatrlayana
dek, ok yava ve sessizce bir yolu izleyerek dalarda yrdk.
D on Ju a n da bir terslik olduunu anladm da, bir araba
yolculuu yapm aktaydk, A rizona N o g alesten ayrlm tk,
K uzey M ek sik ada, G u ay m asn eteklerindeydik. A a yukar
bir saattir olaanst sessiz ve skntlyd. Bu k onuda pek d
nm yordum , am a aniden bedeni seirerek denetim den kt.
B oynundaki adaleler kafasnn arln daha fazla tayam yorm u gibi enesi gs kafesine arpt.
124
SESSZLN ERK
A raba m tuttu, don Ju an ? diye sordum , aniden panie

kaplarak.
Yant verm edi. A zndan soluyordu.
B irka saat sren yolculuum uzun ilk blm nde iyiydi.
H em en her k o n uda epeyce konum utuk. H atta S anta A na ken
tinde benzin alm ak iin durduum uzda, om uz adalelerini gev
etm ek iin arabann tavanna doru gerinm e hareketleri yap
yordu.
N eyin v ar D on Juan? diye sordum .
K arnm da, kaygdan kaslm alar oluyordu. Ba ne d
m t, yaknda bulunan harap bir binadaki restorana gitm ek is
tediini syledi, ar ar ve kekeleyerek oraya nasl gidecei
m i tarif etti
A rabam bir ara sokaa, restorandan bir blok teye park et
tim . A rabam n kendi tarafm daki kapsn atm da, kolum u
btn gcyle kapt. A cyla, ve benim yardm m la, ayaklarm
z srerek ilerledik.
D on Juan kolum a tm arlyla abanyordu. Soluu d
zensizdi ve bedenindeki titrem e ylesine tedirgin ediciydi ki ne
y apacam ardm . T kezledim ve ikim izi de kaldrm a d
m ek ten alkoym ak iin duvara skca dayanm ak zorunda kal
dm . K aygm o kadar youndu ki dnem iyordum . G zleri
nin iine baktm . D onuktular. H er zam anki parlaklklar yoktu.
B eceriksizce restorana girdik ve sanki balam a iareti bek
leyen biri gibi, yardm sever bir garson, D on Ju an n im dadna
yetiti.
B ugn naslsn bari? diye don J u a n n kulana bard.
D on J u a n kapdan alp abucak bir m asaya tad, onu
oturttu v e ortalktan kayboldu.
Bu adam seni tanyor m u? diye sordum yerletiim izde.
B ana b akm adan anlam sz bir eyler geveledi. A yaa kal
kp ii bandan akn olan garsona bakm ak iin gittim.
B irlikte olduum yal adam tanyor m usun? diye sor
dum , onu k eye sktrabildiim de.
Tabii ki tan y o ru m , dedi, sadece bir soruyu yantlayacak
sabr olan birinin edasyla. arpntsndan dolay rahatsz,
yal bir ad am .
T NN N
125
Bu sz, benim iin olaylar yerli yerinde koydu. A rabayla

yolculuk ettiim izde, don Ju a n n ufak bir arpntdan rahatsz
l olm utu. Endieli ve aresizdim am a bundan saknm ak iin
yapabileceim hibir ey yoktu. En ktsnn henz olm ad
duygusu karnm artm t.
M asaya geri dndm ve sessizce oturdum . A niden ayn
garson, iki tabak taze karides ve iki k se deniz kaplum baas
orbasyla kageldi. R estorann sadece karides ve deniz k ap
lum baas orbas servisi yaptn ya da don J u a n n h er bura
ya geliinde bunlardan yediini dndm .
G arson, don Ju a n la o k adar yksek sesle konuuyordu ki,
m terilerin grltsn bastryordu.
U m arm yem ei beenirsin! diye bard. E er b ana ih
tiyacn olursa, elini kaldrm an yeterli. H em en gelirim .
D on Juan ban onaylam asna sallad ve garson don Jua n n srtn sevecenlikle svazladktan sonra gitti.
D on Juan, ara sra kendi kendine glm seyerek, oburca
yem ekteydi. ylesine endieliydim ki yem ein dncesi bile
m idem i bulandryordu. A m a sonra tandk bir istein eiine
geldim , ve ne k adar kayglanyorsam , o kadar ackm aktaydm .
Yemei tattm ve ok beendim .
Yemei yedikten sonra kendim i daha iyi hissettim , am a
d urum da bir deiiklik olm am t, kaygm da yerli yerindeydi.
Don Juan yem eini bitirm ek zereyken, elini kafasnn
zerine doru kaldrd. O anda garson geldi ve hesab nzatt.
O na paray dedim ve o don Ju a n n ayaa kalkm asna
yardm c oldu. O nun restorandan km asna elinden tutarak k
lavuzluk etti. G arson sokaa km asna bile yardm etti ve co
kulu bir ekilde veda etti.
A rabaya yine ayn zahm etli biim de, birka adm da bir n e
fes nefese kalan ve soluklanm ak iin duran, kolum a yklenm i
don Ju an la birlikte yrdk. G arson sanki don J u a n n dm e
sine, izin verm eyeceim den em in olm ak isterm i gibi, kapda
bekliyordu.
D on J u a n n arabaya binm esi iki ya da dakika srd.
Syle bana, senin iin ne yapabilirim , don Ju an ? diye
yalvardm .
126
SESSZLN ERK
A rabay geri evir, dedi, gittike g kaybeden zar zor

duyulur bir sesle. K entin dier ksm na gitm ek istiyorum , m a
azaya. B eni orda da tanyorlar. D ostlarm onlar.
H angi m aazadan sz etm ekte olduunu bilm ediim i sy
ledim ona. A buk sabuk bir eyler geveledi ve ksa bir fke n
beti geirdi. A yaklaryla arabann tabann dvyordu. Suratn
ekitti ve gm leine salyalar akt. S onra bir an toparlanm g
rnd. D ncelerini denetlem edeki zorlanm izlem ek sinir
lerim i ar bozuyordu. S onunda m aazaya nasl gidebilecei
m i anlatm ay baard.
Tedirginliim had safhadayd. D on J u a n n arpntsnn
sandm dan da ciddi olm asndan korkuyordum . O nun sorum
luluundan kurtulm ak istiyordum , onu ailesine ya da arkada
larna gtrm ek istiyordum am a kim olduklarn bilm iyordum .
B aka ne yapabileceim i bilem iyordum . B ir U -dn yaptm
ve kentin dier tarafnda olduunu syledii m aazaya doru
srdm arabay.
R esto ran a dnp, garsona don Ju a n n ailesini tanyor m u
diye sorsa m ydm acaba, dncesi vard kafam da. M aazada
birileri onu tam sa bari diye um uyordum . inde bulunduum
km az dndke, kendim e daha da acyordum . Don juan
tkenm iti. Y enilgim e ve kt yazgm a kaptrm tm kendim i.
O nu zleyecektim , am a onun bu en zor durum u zlem e duygu
m u dengeliyordu.
M aazay arayarak, neredeyse bir saat boyunca arabay
srdm . B ulam yordum m aazay. D on Juan bir hata yapm
olabileceini, m aazann bir baka kentte olabileceini itiraf
etti. te o zam an tam am yla bitkin dm tm ve ne yapabile
ceim i hi bilem iyordum .
O laan bilinlilik durum um da, onun hakknda zihnim in
bana sylediinden d ah a fazla bir eyler bildiim gibi garip bir
duyguya kaplyordum . im di onun bu ktye giden fiziksel
durum unun basks karsnda, nasl olduunu bilm eden ve ne
rede olduklarn bilm em em e ram en, dostlarnn M eksikada
bir yerde onu b eklediinden em indim .
B itkinliim bedensel olm aktan teydi. znt ve sululuk
karm bir eydi. B ildiim kadaryla, lm ne hasta, zayf,
T N N N
127
yal bir adam la kapana kslm olm ak beni endielendiriyor

du. Ve ona kar bu kadar vefasz oluum , kendim i sulu his
setm em e neden oluyordu.
A rabam rhtm n yaknna park ettim . A rabadan inm esi
don Ju an n on dakikasn alm t. O kyanusa doru yrdk,
am a yaknlatka, don Juan bir katr gibi geri geri gitti ve de
vam etm em ize kar kt. G uaym as K o y u nun sularnn ken d i
sini korkuttuunu geveledi.
G erisingeriye dnd ve beni bir m eydana yneltti: buras
banklar bile olm ayan cansz bir pazar yeriydi. D on Juan kald
rm a oturdu. B ir sokak tem izlem e arac elik fralarn ileri
ne su pskrtm eden dndrerek, yanm zdan geti. Toz bulutu
ksrm em e neden oldu.
D urum um dan ylesine rahatsz olm utum ki onu orada
otururken brakp gitm ek dncesi aklm dan geiverdi. Bu
dncem den utan duydum ve don J u a n n srtn svazladm .
Biraz gayret gsterip seni nereye gtrebileceim i syle
bana, dedim nazike. N ereye gitm em izi istersin?
C ehennem e gitm eni istiyorum ! dedi, atlak, gcrtl bir
sesle.
B enim le bu ekilde konum asn duyunca, don Ju a n in ya
knd eyin, bir arpnt deil de, akln karm asna yol aan
ve onu saldrganlatran, baka bir takm sakatlayc akli den
gelerden kaynakl olduu kukusuna kapldm .
A niden ayaa kalkt ve benden uzaklat. N e denli gsz
grndn fark ettim . B irka saat iinde yalanverm iti. O
doal enerjisinin izi kalm am t, karm da grdm kii, ya
l, derm ansz biriydi.
O na yardm etm ek iin koturdum . Youn bir m erham et
dalgas beni kapana kstrm t. K endim i, zar zor yryebilen
biri gibi, yal ve gsz buldum . D ayanam ayacak k ad a r a
lydm. A lam ak zereydim , don Juan iin deil, kendim iin.
Kolunu tuttum ve ne olursa olsun onu brakm ayacam a de
gin sessizce sz verdim .
Suratm a atlan o duygusuz tokatn gcn duyduum da,
kendim e acm a dncelerinde kaybolm utum . K endim i bu
nun aknlndan kurtaram adan, don Juan yeniden, bu kez
128
S E S S Z L N ERK
ensem e bir tokat att. fkeden sarslarak, ayakta benim le yz

yze durm aktayd. A z yar akt ve denetim sizce titriyordu.
Sen de k im sin ? diye haykrd, souk bir sesle.
B ir anda ortaya toplanan kalabala dnd.
Bu adam n kim olduunu bilm iyorum , dedi onlara.
Yardm edin bana. Ben yalnz, yal bi K zlderiliyim . Bu
adam bi yabanc ve beni ldrm ek istiyor. aresiz yal insan
lara byle eyler yapyorlar, onlar zevk iin ldryorlar.
B ir k n am a m rlts duyuldu. B irka iri yar gen adam
tehdit edercesine bana baktlar.
N e y ap y o rsu n don Ju a n ? diye sordum , yksek bir ses
le. K alab al , benim k endisiyle olduum a inandrm ak isti
yordum .
Seni tan m yorum , diye bard. R ahat brak beni.
K alabala dnd ve onlardan yardm etm elerini istedi.
B eni polis gelene dek alkoym alarn istiyordu.
T utun o n u , diye diretti. Ve ltfen biri polis arsn.
O n lar bu adam a ne yapacaklarn bilirler.
B ir M eksika hapishanesinin nasl bir yer olduunu tahm in
ed eb iliyordum .K im se nerede olduum u bilem eyecekti. B irisi
nin, ortadan k ayboluum u anlam as iin aradan aylar gem esi
gerektii dncesi, saldrgan bir hzla tepki verm em e yol a
t. B ana yaklaan ilk genci tekm eledim , sonra panik halinde
kom aya baladm . Yaam m iin kotuum u biliyordum . B ir
ka gen arkam dan kom aktayd.
A n a caddeye doru koarken, G uaym a gibi kk bir
kentte, piyade devriye gezen polislerin her yerde olabileceini
dndm . G rnrde bir polis yoktu, ve onlardan biriyle bu
run buruna gelm eden nce, yolum un zerindeki ilk m aazaya
daldm . B iblolara bakyorm u gibi davrandm .
P eim den k oan genler grltl bir ekilde geip gittiler.
abucak bir plan tasarladm : yapabildiim kadar alveri yap
m ak. M aazadaki insanlarn beni turist olarak grm elerine g
veniyordum . S onra bin lerin d en paketleri arabam a kadar ta
m as iin yardm isteyecektim .
N eye ihtiyacm olduunu sem ek epey zam anm ald.
M aazadaki bir gence paketleri tam am a yardm c olm as iin
T N N N
129
para verdim , am a arabam a yaklatka, don Ju a n n, halen in

sanlarla evrelenm i olarak, arabam n yannda durduunu gr
dm . Zabt tutan bir polisle konuuyordu.
B ir faydas olm am t. P lanm ie yaram am t. A rabam a
ulaabilm em in yolu yoktu. G ence, paketleri kaldrm a brak
m asn syledim . B ir arkadam n arabasyla gelip beni alaca
n ve otelim e gtreceini syledim . G en adam gitti ve ben
orada don Juan ile etrafndakilerin grnn dnda, tad
m paketleri yzm n nnde tutarak durdum .
Polisin arabam n C alifornia plakasn incelediini grdm .
Bu beni tam am en ikna etti, iim bitikti. ldrm yal adam n
sulam as olduka glyd. Ve kam olduum gerei her
hangi bir polisin gznde sadece suum u destekleyecekti. s
telik, polisin gerei grm ezlikten gelerek sadece bir yabanc
y tutuklayabilecei fikrini yabana atam azdm .
B ir kap eiinde yarm saat kad ar bekledim . Polis gitti,
am a barp aran ve bir eyleri kartrrm asna kollarn
sallayan don J u a n n evresindeki kalabalk hl oradayd. N e
dediini duyam ayacak kadar uzaktaydm , am a hzl, sinirli
barm alarndan konunun zetini tahm in edebiliyordum .
D erhal bir p lana gereksinim im vard. A rabaya gitm eyi g
ze alm adan nce, bir otelde kalm ay ve birka gn beklem eyi
dndm . M aazaya geri dnm eyi ve onlara bir taksi ar
m alarn sylem eyi dndm . D aha nce G u ay m asta taksi
tutm ak zorunda kalm am tm ve olup olm adn bile bilm iyor
dum . A m a planm , polisler ilerinde iyice beceriklilerse, ve
don Ju an ciddiye aldlarsa, otellere de b akarlar dncesiyle
annda suya dt. B elki de polisler don J u a n bu ii yapm ak
iin yalnz brakm lard.
A klm dan geen bir baka altern atif plan ise, otobs dura
na gitm ek ve uluslararas snrdaki herhangi bir k asab ay a gi
den bir otobs yakalam akt. Ya da G u a y m adan ayrlan h er
hangi birine binm ek. Bu dnceden derhal vazgetim . D on
Ju a n n adm polislere verdiinden ve onlarn byk bir olas
lk la zaten otobs irketlerini uyardklarndan em indim .
D ncelerim berbat bir panik halindeydi. Sinirlerim i ya
ttrm ak iin k sa ksa soludum .
130
SESSZLN ERK
S onra don J u a n n evresindeki kalabaln dalm aya

baladn grdm . Polis m em uru bir arkadayla dnd, ve
ikisi sokan sonuna doru ar ar ilerlediler. te tam o sra
da denetleyem ediim ani bir drt duydum . B edenim kafam
dan ayrlm gibiydi. P aketlerin tm n tayarak arabam a y
rdm . im de korkunun ya da ilginin en ufak bir paras ol
m akszn arabam n bagajn atm , paketleri ieriye koydum ,
sonra da src kapsn atm.
D on Juan arabam n yannda, kaldrm dayd, bo gzlerle
bana bakyordu. O na tam am en kendim e zg olm ayan bir so
uklukla baktm . Y aam m da asla byle bir duygu hissetm e
m itim . D uyum sadm kin deildi, fke de deildi. O na dar
gn bile deildim . Teslim iyet ya da sabr da deildi. Kibarlk
hi deildi. D ahas souk bir kaytszlkt, rktc bir m erha
m et eksiklii. O anda, don J u a n a ya da bana ne olduunu hi
um urum da deildi.
D on Juan bedeninin st ksm n, bir kpein yzdkten
sonra yapt gibi sallad. Ve sonra, hepsi kt bir ryaym gi
bi, yeniden benim bildiim adam oldu. abucak ceketini ters
yz etti. T ersyz edilebilen bir ceketti, bir yz bej ve dier y
z siyah. te im di siyah bir ceket giym ekteydi. H asr apka
sn arabann iine att ve zenle salarn tarad. G m leinin
yakasn ceketinin yakasnn dna kartt, bu onu annda
genletirdi. Tek bir sz sylem eden paketlerin geri kalann
arabaya yerletirm em e yardm etti.
ki polis, arabann kapsnn alp kapanm a sesini duyup
bize doru, ddklerini ttrerek gerisingeri kom aya bala
dklarnda, d on Juan ok atak bir ekilde onlar karlam aya
gitti. O nlar ok dikkatli bir ekilde dinledi ve m erak edecekleri-b ir ey olm ad konusunda onlar tem in etti. O nlara akli
dengesizlii olan derm ansz yal babasyla karlam olduk
larn aklad. O nlarla konuurken, arabann kapsn, sanki ki
litleri denetlerm iesine ayor, sonra tekrar kapatyordu. P a
ketleri bagajdan arka koltua tad. eviklii ve genlik ener
jisi, birka dakika ncesindeki yal adam n hareketlerine ztt.
O nu daha nce grm olan polise yardm c olm ak iin ura
tn anladm . E er ben o polis olsaydm , o yal akli dengesi
T N N N
131
bozuk K zlderilinin olunu grdm e dair hibir kukum ol

m ayacakt.
Don Juan onlara, babasn tandklar restorann adn ver
di ve sonra hi ekinm eden rvet verdi onlara.
Polislere herhangi bir ey sylem ek iin kendim i yorm a
dm bile. B eni kat, souk, tutarl ve sessiz klan bir ey vard.
Tek bir sz sylem eden arabaya bindik. P olisler bana her
hangi bir ey sorm aya kalkm adlar. B unu denem eye kalkam ayacak kadar yorgun grnyorlard. O radan uzaklatk.
N e biim bir oyun oynadn orada don Ju an ? diye sor
dum , ve sesim in tnsndaki soukluk beni artt.
K ararllktaki ilk dersti, dedi.
Yolda, G u ay m aa gelirken, kararllkla ilgili yaklam akta
olan ders konusunda beni uyardn anm satt.
B una dikkat etm ediim i, nk sadece yolculuun can s
kclndan kurtulm ak iin konutuum uzu sanm olduum u
itiraf ettim.
Ben asla sadece konum am , dedi serte. B unu im diye
kadar anlam an gerekirdi. Bu leden sonra yaptm ey, senin
toplanm a noktan m erham etin yok olduu en doru blgeye
getirebilm ek iin uygun bir durum yaratm akt. Bu blge m er
ham etin olm ad yer olarak bilinir.
B yclerin zm ek zorunda olduu sorun, diye devam
etti, m erham etin olm ad yere m m kn olan en az yardm la
ulalm asdr. N agual sahneyi hazrlar, am a kendi toplanm a
noktasn hareket ettiren m ezidir.
B ugn ite sen bunu yaptn. Belki biraz fazlasyla doku
nakl olarak, toplanm a noktam beni derm ansz ve sa solu
belli olm ayan yal bi adam a dntren belirgin bi konum a
hareket ettirerek sana yardm ettim . S adece yal ve derm ansz
m m gibi yapm yordum . B en yalydm .
G zlerindeki y aram az lt, o anda e len d i in i s y l y o r
du bana.
lle bunu yapm am gerekm iyordu, diye devam etti. Top
lanm a noktan hareket ettirebilm en iin zor yntem ler uygula
m adan seni ynlendirebilirdim , am a kendim i tutam adm . Bu
olay bi daha asla tekrarlanm ayacandan, kendi velinim etim
132
SESSZLN ERK
gibi, b ir dereceye kadar, davranabiliyor m uyum , bilm ek iste

dim. nan bana, seni arttm kadar, ben de ardm .
O la an st rahattm . B ana sylediklerini kabul etm ekte
b ir g l k ek m iyordum , ve sorularm da yoktu, nk onun
ak lam asn a gereksinim duym adan her eyi anlayabiliyor
dum .
D on Juan sonra, benim nceden bildiim am a aklayacak
doru szleri bulam adm dan dile getirem ediim bir ey sy
ledi. B yclerin yapt tm eylem lerin, toplanm a noktalar
nn hareketinin b ir sonucu olarak yapldn, ve bu gibi eylem
lerin byclerin denetim i altnda bulunan bir m iktar enerji ta
rafndan ynetildiini syledi.
D on J u a n a tm bunlar ve hatta fazlasn bildiim den sz
ettim . Ve o her birim izin sezebilecei sessiz bilginin m uazzam ,
karanlk glnn, tm insanlarn iinde bulunduunu belirtti.
B enim savann patikasna karm olm am dan dolay, bunu
belki sradan insanlardan daha fazla sezebileceim i syledi.
Sonra byclerin yeryznde, insan bilgisini aan iki eyi a
larak sezgisel dzeyin tesine, isteyerek geen yegne varlk
lar olduklarn syledi: birincisi toplanm a noktasnn varln
dnm ek, ve kincisi o toplanm a noktasn hareket ettirm ek.
B y c lere ait en incelikli bilginin, alglayabilen v arlk
lar o larak y eterlili im izle ilgili olduunu, ve bu bilginin ie
ri in in alg m zn toplanm a no k tasn a dayandn tekrar tek
rar vurgulad.
O noktada, sylediklerine odaklanm a konusunda benzer
siz bir zorluk yaam aya baladm , akn ya da yorgun oldu
um dan deil de, aklm n onun szlerini nceden tahm in etm e
oyununa balam olm asndan. Bu sanki benim bilinm eyen bir
param n iim de olm as gibiydi, bir dnceyi dile getirm ek
iin baarsz b ir ekilde yeterli szckler arayan biri gibi. Don
Ju an konuurken, benim sessiz dncelerim i nasl vurgulaya
bileceim kestirebildiim i duyum sadm . O nun szck seim i
nin her zam an benim sem i olduklarm dan daha iyi olduunu
ayrt etm ek beni heyecanlandrm t. A m a onun szlerini tah
m in etm ek de kendim i veriim i azaltyordu.
A n iden arabay yolun kenarna ektim . Ve ite orada, ya
TNN N
133
am m da ilk defa, iim deki iki yap ld a degin bir bilgim olu
yordu. ki ayr yan apak varlm n iindeydiler. B irisi son
derece yalyd, rahatt ve kaygszd. A rd, karanlkt ve di
er tm eylerle balantlyd. B enim um ursam ayan yanm d,
nk her eye eitti. O laylarla, um arszca eleniyordu. D ier
yanm hafifti, yeniydi, yum uakt, dalgalyd. Sinirli, hzlyd.
K endisini urnursuyordu nk gevenlikte deildi ve sadece
baka eylere balanabilm e yeterlilii olm adndan, hibir
eyle elenm iyordu. Yalnzd, yzeydeydi, incinebilirdi. O,
dnyaya baktm yanm d.
A r ar evrem e bu yanm la baktm . B aktm h er y n
de geni tarlalar grdm . Ve benim o gvenliksiz, yum uak
ve u m ursayan yanm , insanln en d strilem esin d en d u y d u
u g u ru r ile o gzelim eski S onora l n n saban izleriyle k
rm , insanln y ararna yetitirilm i b itk ilerle dolm u sra
dan m an zarasnn grntsnden duyd u u znt arasn d a
skp kald.
Yal, karanlk, ar yanm um ursam yordu. Ve iki yanm
tartm aya giritiler. N arim yanm , ar yanm n um ursam asn
istiyor, ar yanm sa dierinin dert etm eyi brakm asn ve e
lenm esini istiyordu.
N eden durdun? diye sordu don Juan.
Sesi bir tepkim e yaratt, am a benim bu tepkim eyi gster
mi olduum u sylem ek doru olm az. S esinin tns narin ya
nm salam latrm gibiydi, ve aniden belirgin bir ekilde
kendim olm utum .
Biraz nce yaam olduum iki yapldm kavraym
don Ju an a akladm . D on Juan, toplanm a noktasnn k o n u
m uyla ilgili bilgilere dayanarak aklam aya baladnda, sa
lam lm yitirdim . N arin yanm , iki yapldm ilk ayrt etti
im andakinden ok daha narin bir hal alm t, ve b ir kez daha
don Ju an m neyi akladn bilm ekteydim .
T oplanm a noktasnn hareket edip, m erham etin olm ad
yere ulam asyla, ussallk ve saduyunun zayfladn syledi.
Daha yal, karanlk ve sessiz duyum sam am , zihnin tarihsel
gem iinin bir grntsym .
N e dediini tam olarak anlyorum , dedim . ou eyin
134
S E S S ZL N ERK
ayrdna varabiliyorum , am a bildiklerim i szcklere dkem i

yorum . Nasl balayacam bilem iyorum .
B unu sana zaten sylediydim , dedi bana. D eneyim le
m ekte olduun ve iki yapllk olarak adlandrdn, toplanm a
noktann bi baka konum unun grdr. Bu konum dan insa
n n en yal yann duyum sayabilirsin. Ve insann yal yannn
bildii ey, sessiz bilgi olarak bilinir. Bu, henz dile getirem e
diin bilgidir.
N eden dile getirem iyorum ? diye sordum .
B unu dile getirebilm en iin, hem snrsz bi enerjiye sa
hip olm alsn, hem de onu kullanabilm elisin, diye yantlad.
u anda verebilecein bu tr bi enerjin yok.
Sessiz bilgi hepim izde olan bi eydir, diye devam etti.
H er eyle ilgili eksiksiz stnl olan, eksiksiz bilgisi olan
bi eydir sessiz bilgi. A m a dnem ez, dolaysyla bildiini de
ko n u am az.
B ycler, insann bildiini anladnda, ve bildiiyle il
gili bilinli olm ak istediinde, bildiini gzden kaybettiine
inanrlar. Bu aklayam adn sessiz bilgi tabii ki niyettir tin
dir, soyuttur. nsanlarn yanl, bunu, gndelik yaam bildii
gibi, dolaysz olarak bilm ek isteyiindeydi. Bunu ne denli iste
diyse, bu bilginin m r o denli ksa oldu.
P eki bu tam olarak ne anlam a geliyor, don Juan? diye
sordum .
Bu, insann us dnyasn, sessiz bilgiye tercih ettii anla
m na geliyor, diye yantlad. nsan us dnyasna ne denli
balanrsa, n iyet o denli ksa m rl olur.
A rabay altrdm ve sessizlik ierisinde ilerledik. Don
Juan bana nereye gideceim i ya da nasl sreceim i anlatm aya
kalkm ad bu benim kiisel nem im i azdrm ak iin sk sk
yapt bir eydi. N ereye gittiim izi hi bilem iyordum , yine de
iim de bir eyler hissediyordum . K ontrol ona braktm .
A kam ge saatlerde, M ek sik ann kuzeybatsndaki krsal
S inaloa eyaletinde bulunan, don J u a n n byc takm nn b
yk evine vardk. Y olculuk sanki hi vaktim izi alm am t. Yol
culuum uzun ayrntlarn anm sayam yorum . Tm bildiim
bu k o nuda konum adm z.
TNN N
135
Ev bo grnyordu. B urada yaayan birilerinin olduu

na dair h ibir belirti yoktu. H er naslsa, don J u a n n ark ad a
larnn evin iinde o lduklarn bilm ekteydim . V arlklarn, o n
lar gerek anlam da grm em i o lm am a ra m en d u y u m say a
biliyordum .
D on Ju an birka gaz lam bas yakt ve dayankl bir m a
sann etrafnda oturduk. D on Juan b ir ey ler y em eye h az rla
nyorm u gibi grnyordu. N e yapaym ya da n e s y ley e
yim diye dnm ekteyken, bir k adn sessizce ieri girdi ve
k oca bir yem ek taban m asan n zerine brakt. O n u n g iri
ini beklem iyordum , ve karanlktan ay d n l a adm attnda
sanki v ar olm ay an bir yerden o rtaya km gibi istem eden
soluksuz kaldm .
K orkm ayn, benim C arm ela, dedi ve yeniden kayboldu,
karanlk tarafndan yutularak.
A zm ak, atacam ln ortasnda kalakalm tm .
Don Juan yle feci gld ki, evdeki herkesin onu duym u ol
duunu biliyordum . Belki gelirler d iy e'd n d m am a kim se
grnm edi.
Yemek yem eye altm , am a a deildim . O kadn hak
knda dnm eye baladm . K im olduunu bilm iyordum . Bu
konuda aa yukar bir tahm in yrtebilirdim , am a dncele
rimi glgeleyen sisin ierisinde belleim i kullanam yordum .
A klm dingin tutm ak iin uratm . ok fazla erke gerektiini
hissettim ve bundan vazgetim .
N eredeyse onu dnm eyi brakr brakm az, tuhaf, uyuuk
luk veren bir kayg duygusu yaadm . lkin, o karanlk koca
evin iindeki ve evresindeki sessizliin i karartc olduuna
inandm. A m a uzaklardaki kpeklerin cansz havlam alarn
duyduktan sonra iim deki keder inanlm az boyutlara vard. B ir
an bedenim in patlayacan dndm . D on Juan abucak ola
ya m dahale etti. B enim oturduum yere zplad ve srtm ktrdayana dek ittirdi. Srtm daki basn arabuk beni rahatlatt.
Sakinletiim de, beni neredeyse tketen o m erak duygu
suyla birlikte, her eyi bildiim in o ak duyum unun da yok ol
duunu anladm . A rtk don J u a n in, benim kendi kendim e bil
diim eyleri nasl ifade edeceini kestirem iyordum .
136
SESSZLN ERK
S onra don Juan ok zel bir aklam a yapm aya giriti. n

ce, beni yldrm gibi arpan m erakm n, C arm elann birden
ortaya kyla, toplanm a noktam daki ani bir hareketinden, ve
toplanm a noktam C arm elay tam am en tanm layabileceim
bir yere getirebilm ek iin giritiim kanlm az abadan kay
naklandn syledi.
Bu t r m erak larn sk sk yinelenecei dncesine al
m am nerdi, nk to p lan m a noktam hareket etm eyi srd
recekm i.
T oplanm a noktasnn en ufak bi hareketi lm ek gibidir,
dedi. im izdeki her ey balantsn koparr, sonra yeniden
ok daha byk bi enerji kaynana balanr. Bu enerji ykse
lii ldrc bi kayg olarak duyum sanr.
Bu olduunda ben ne yapm alym ? diye sordum .
H ibi ey, dedi. Sadece bekle. Bu enerji taknl ge
ecektir. Tehlikeli olan sana ne olduunu bilm em ektir. Bi kez
bunu bildin mi, gerek bi tehlike yok dem ektir.
Sonra eski insanlardan konutu. Eski insanlarn en dolay
sz biim de, ne yapm alar gerektiini ve bunu en iyi nasl ya
pabileceklerini bildiklerini syledi. A m a, ok kusursuz hareket
ettiklerinden, u y gulam aya alkn olduklar eylem leri nceden
kestirebilip tasarlayabilecekleri hissi veren bir benlik duygusu
gelitirm eye balam lar. Ve bylece bireysel b en lik duygusu
ortaya km ; yle bir bireysel benlik ki, doay ve insanlarn
eylem lerini kontrol etm eye abalam aya balam .
B ireysel benlik dncesi glendike, insan sessiz bilgiy
le olan doal balantsn yitirm i. Bu gelim enin m irass ola
rak, m odern insan, kendisini h er eyin kaynandan ylesine
geri dnlm eyecek bir ekilde uzaklatrlm bulm u ki, tm
yapabildii kendini yok ediin vahi ve alayc eylem leriyle,
um utsuzluunu vurgulam akm . Don Juan insanlarn ahlk
ho r grm e ve um utsuzluklarnn nedeninin, iki eylem i gerek
letiren, ilerinde kalm az bir esiz bilgiden kaynaklandn
belirtti: bir, insana her eyin kaynayla olan eski balantsna
dair bir sezgi v en n esi; ve iki, insana bu balant olm adan, ba
r, tatm in ve erm e um udunun olam ayacan dndrtm esi.
D on J u a n n bir elikisini yakaladm sanm tm . Bir
T N N N
137
keresinde bana, bir sava iin savan doal, barnsa all

m am olduunu sylediine deindim .
D oru, diye onaylad. A m a sava, bi sava iin, bi
reysel ya da topluca yaplan aptallklar ve nedensiz iddet an
lam na gelm ez. Sava, bi sava iin, insan erkinden yoksun
brakan bireysel benlie kar m utlak bi m cadele verm ektir.
Don Juan, kararllk bycln en tem el ilkesi hak
knda daha fazla konum am zn artk zam an olduunu syledi.
B yclerin, toplanm a noktasnn en ufak bir hareketinin, m o
dern insann eseri olan bireysel benlie duyulan ar ilgiden
uzaklam a anlam na geldiini ayrt ettiklerini aklad. B yc
lerin insanlar tam am yla kendi izlenim lerine dkn, katil ruh
lu bir egoiste dntren eyin, toplanm a noktasnn konum u
olduuna inandklarn syleyerek devam etti. H er eyin kayna
na bir daha geri dnebilm e um udunu yitiren insan, avuntuyu
kendi benliinde ararm . Ve byle yaparak, toplanm a noktas
n, kiisel izlenim ini srdrecek uygun konum da sabitletirm e
yi baarm . Bylece, toplanm a noktasn allm konum un
dan uzaklatran herhangi bir hareketin, insan, kiisel yansm a
s ve onunla birlikte olan kiisel nem inden uzaklatrdn
sylem ek doru olurm u: kendini fazla nem sem ek.
D on Juan, kendini nem sem eyi, insann kiisel izlenim in
den doan bir g olarak niteledi. T oplanm a noktasn u anda
bulunduu yerde sabit tutan gcn bu olduunu birka kez tek
rarlad. Bu nedenden dolay, savann yolunun asl anlam ,
kendini fazla nem sem eyi yenm ekm i. Ve byclerin yapt
her ey, bu am ac baarabilm eye ynelikm i.
B yclerin, kendini fazla nem sem enin m askesini d
rdklerini ve bunun bir baka eym i gibi grnen kendine
acm a olduunu bulduklarn aklad.
Pek olas gzkm yor, am a olan budur, dedi. K endine
acm a, gerek dm andr ve insann m utsuzluunun kayna
dr. K endisine fazlasyla acm a duym adan insan u anda oldu
u kadar kendini nem sem eyi baaram azd. H er naslsa, ken
dini fazla nem sem enin gc bi kez iin iine kart m , k en
di ekim alann gelitirir. Ve kiisel nem e sahte bi scaklk
duyusu veren, onun bu gya bam sz doasdr.
138
S E S S Z L N ERK
O laan koullar altnda anlam sz bulacam bu aklam a

lar b ana tam am en inandrc grnd. A m a hl iim de var
olan iki yapllk yznden biraz basite kaar gibiydi. D on Ju
an, dncelerini ve szlerini belirli bir hedefe yneltm i gi
biydi. Ve ben, olaan bilinlilik durum um da, o hedeftim .
A klam alarna, byclerin toplanm a noktam z allm
konum larndan uzaklatrdm za, sadece kararllk olarak ad
landrlabilecek bir varlk durum una gelm eyi baarabildiim ize kesinlikle em in olduklarn syleyerek devam etti. B yc
ler, toplanm a noktalarn hareket ettirir ettirm ez, kiisel nem in
paralanacan, ilevsel eylem lerinin araclyla biliyorlar
m . T oplanm a noktalarnn allm konum u olm adan, kiisel
izlenim leri daha fazla devam edem ezm i. Ve kiisel izlenim le
rinin zerindeki youn odaklam a olm adan, kiisel acm alarn
ve bununla birlikte, kendilerini fazlaca nem sem eyi yitirirler
m i. B ylece bycler kiisel nem in yalnzca klk deitir
m i kendine acm a olduunu sylem ekte hakllarm .
Sonra o leden sonraki deneyim im i ele alp adm adm
izledi. O nun rolndeki bir nagualn, bir retm en.ya da bir n
der olarak en etkili ayn zam anda en kusursuz biim de davran
m as gerektiini belirtti. O nun iin eylem lerinin gidiatn
m antkl olarak tasarlam ak olas olm adndan, nagual her za
m an tinin buna k arar verm esine izin verirm i. rnein, o sabah
erkenden, N o g a le ste kahvalt ettiim iz ana kadar, tin ona bir
iaret verdiinde, uygulayacak herhangi bir tasar yokm u. O
olay hatrlam am ve anm sadklarm ona anlatm am konusun
da srar etti.
K ahvalt srasnda don Juan benim le dalga getiinden ca
nm n ok skldn anm sadm .
G arson kz d n , diye steledi don Juan.
O nun h akknda tm hatrlayabildiim , ok kaba oluu.
P eki ne yapt? diye diretti. Siparilerim izi alm ay bek
lerken ne y ap t?
B ir anlk duraksam adan sonra, onun m ny bana atan ve
neredeyse b ana dokunurcasna orada ayakta dikilen, sessizce
acele edip sipariim i verm em i bekleyen, kaba grnl gen
bir kadn olduunu anm sadm .
T N N N
139
Ayan sabrszca yere vurup beklerken, uzun kara sala

rn kafasnn tepesine toplam t. D eiim gz alcyd. D aha
ekici, daha olgun grnyordu. O ndaki deiim , akas be
ni ekm iti. D orusu bu nedenden dolay, kt tavrn grm e
m ezlikten gelm itim .
te yora b u ydu, dedi don Juan. K abalk ve dnm ,
tinin iaretleriydiler.
O gn bir nagual olarak ilk hareketinin, benim niyetini an
lam am a izin verm ek olduunu syledi. B unu salam ak iin,
ok ak bir dille, am a kaam ak bir tavrla, o gn bana kararl
lk hakknda bir ders vereceini sylem i.
im di anm sadn m ? diye sordu. G arsonla ve dier
m asadaki yal bi kadnla konum utum .
O nun bu ynlendirm esiyle, don J u a n n zellikle yal bir
kadna ve kt huylu garson kza kur yaptn anm sadm . Ben
yem ek yerken onlarla uzun bir sre konum utu. O nlara, yne
tim deki yolsuzluk ve yozlam a hakknda aptalcasna kom ik
ykler ve kentteki iftiler hakknda fkralar anlatm t. Son
ra garson kza A m erikal olup olm adn sorm utu. K z H a
yr, dem i ve soruya glm t. D on Juan bunun iyi olduunu
sylem iti, nk ben ak arayan bir M eksikal-A m erikalym m . Ve hem en burada byle iyi bir kahvalt yedikten
sonra aram aya balayabilirm iim .
K adnlar glm lerdi. Ben, sklm olm am a gldklerini
dnm tm . Don Juan onlara, ciddi bir ekilde konuarak,
M ek sik aya bir e bulm aya geldiim i sylem iti. O nlara, d
rst, alakgnll, erkekte d grne fazla nem verm eyen
ve evlenm ek isteyen nam uslu bir kadn tanyp tanm adklarn
sorm utu. K endisini benim szcm ilan etm iti.
K adnlar feci ekilde glm lerdi. G erekten ok fkelen
m itim . Don Juan garson kza dnp benim le evlenm ek isteyip
istem ediini sorm utu. K z nianl olduunu sylem iti. B ana
sanki don J u a n ciddiye alm m gibi gelm iti.
N eden brakm yorsun da kendi adna k o n u su n ? diye
sonnutu yal kadn don Ju a n a.
nk o k o n um a z rl , dem iti. F eci ekilde k e k e
liyor.
140
S E S S Z L N ERK
G arson kz benim yem eim i sm arlarken olabildiine dz

gn konutuum u sylem iti.
Oh! N e k ad ar da gzlem cisiniz, dem iti don Juan. O
sadece yem ek sm arlarken herhangi bi bakas gibi konuabilir.
O na defalarca eer dzgn konum ak istiyorsa kararl olm an
gerekir, dedim . Onu buraya kararllk hakknda dersler verm e
ye g etirdim .
Z avall ad am , dem iti yal kadn.
O ldu, bugn ona bi ak bulacaksak gitm em iz gerekir,
dem iti don Juan, gitm ek iin ayaa kalktnda.
u evlilik m eselesi konusunda ciddisin sen, dem iti
gen garson kz don J u a n a.
E lb ette, diye yantlam t. O na gereksinim i olan eyi
elde etm esi iin yardm c olacam , bylece o snra gelip m er
ham etin olm ad yere gidebilecek.
D on Ju a n n m erham etin olm ad yer dedii eyin, ya ev
lilik ya da A .B.D . olduunu sanm tm . Bu m ecazi anlam a gl
m , sonra yal kadn neredeyse ldren ve don Ju an krizler
geirtecek ekilde gldren, bir anlk felaket kekelem eye tutul
m utum .
O zam an sana am acm bildirm em zorunluydu, diyerek
aklam alarna devam etti don Juan. Yaptm da, am a olm as
gerektii gibi seni tam am en skalam .
Tinin belirdii andan balayarak, her adm n tatm in edici
sona doru b yk b ir rahatlkla atldn syledi. Ve onun de
iim inin basks altndayken, toplanm a noktam m erham etin
olm ad yere ulam t, kiisel yansm ann o allm yerini
brakm aya zorlanm t.
K iisel yansm ann konum u, diye devam etti don Juan,
toplanm a noktasn dzm ece bi acm a dnyas kurm aya zor
lar, am a gerekten acm asz ve benm erkezcidir. Bu dnyadaki
tek gerek duygu, onlar duyum sayan iin uygun olandr.
Bi byc iin kararllk acm aszlk deildir. K ararllk
kendine acm a ya da kendini fazlaca nem sem enin zt anlam
lsdr. K ararllk, akl bandalktr.
5
Niyen G ereksindirdikleri
K SE L Y A N SIM A M IZ IN A Y N A SIN I K IR M A K
u ay m asta, deneyim lerim i hatrladm yerde bir gece
geirdik. Toplanm a noktam gece boyunca esnekti, bu
nedenle don Juan, an nitelii tam ayan, bulank d
lere dnveren yeni konum lara ulam am a yardm c
oldu.
E rtesi gn ne olduunu ya da ne algladm anm sayam yordum ; buna ram en, tu h af deneyim ler yaad
m dan em indim . D on Juan toplanm a noktam n bekle-
142
S E S S Z L N ERK
diinin dnda hareket etm i olduunu kabul etti, yine de ne

yapm olduum a degin bir ipucu bile verm edi. Tek yorum u,
bir gn h er eyi hatrlayabileceim olm utu.
leye doru, dalarda yrm eye baladk. Sessizlik iin
de yrdk ve akam zerine degin konum adk. H afif eim
li da srtn trm anrken, don Juan aniden konum aya balad.
S ylediklerinden hibir ey anlam yordum . O lduum uz yer
den grnen ak bir kaya kntsnda d u n n ak istediini anla
yana k adar sylediini tekrarlad. O rada koca kayalar ve al
rplarca rzgrdan korunacam z sylem ekteydi.
Syle bana, k ay a kntsnda btn gece oturabilecei
m iz en iyi y er neresi? diye sordu.
O gn daha nce, trm anm aktayken, neredeyse hi farkedilem eyecek konum da olan kaya kntsn grm tm . D an
eteine dikilm i kara bir yam a gibiydi. ok hzl bir bakla
oray tanm lam tm . im di don Juan benim grm alm ak
tayd; kntnn gneyinde, neredeyse siyah, daha da karanlk
bir alan belirledim . K aranlk knt ve iindeki o siyah alan,
bende korku ya da endieye yol am yordu. O knty been
diim i anladm . Ve hatta onun o karanlk alann daha ok be
enm itim .
O radaki alan ok karanlk, am a benim houm a gitti, de
dim , kntya ulatm zda.
B tn gece oturulacak en iyi yer olduu grm e katl
yordu. K endine zg bir enerjiye sahip bir yer olduunu ve
k endisinin de o huzur verici karanl sevdiini syledi.
G irintiler ve kntlar oluturm u kayalara doru ilerledik.
D on Juan bir blgeyi talardan arndrd ve srtlarm z kayala
ra dayal oturduk.
D on Ju a n a, kendi adm a o noktay sem i olduum iin
bir yandan ansl bir tahm in yaptm dndm , dier
yandan, bunu gzlerim le alglam olduum gereini gz ard
edem ediim i syledim .
B en bunu sadece gzlerinle algladn diyem em , dedi.
A nlattndan biraz daha karm ak bi ey.
B ununla ne dem ek istiyorsun don Juan? diye sordum .
H enz farknda olm adn yeteneklere sahipsin diyo
NYETN GER EKSND R DK LER
143
ru m , yantn verdi. E peyce dikkatsiz biri olduundan, alg

ladnn yalnzca sradan duyum sal alglam a olduunu d
nebilirsin.
O na inanm yorsam , sylediini dorulam ak iin tekrar da
n dibine inm em konusunda beni cesaretlendirebileceini
syledi. K aranlk knty sadece gzlerim le grebilm em in
olanaksz olacan ileri srd.
A teli bir ekilde ondan kukulanm ak iin hibir nedenim
bulunm adn belirttim . O koca dan dibine inm eyecektim .
A a inelim diye tutturdu. B unu salt benim le elenm ek
iin yaptn dndm . Sinirlenm itim , am a ciddi olabilece
ini anladm . yle iddetli gld ki, soluu kesildi.
T m canllarn kendilerine zg enerji dzeyleriyle, ev
relerindeki alanlar aratrabildikleri gerei zerinde durdu.
H ayvanlarn ou bu alanlardan korkar, onlardan uzak durur
larm . Bu genellem enin dnda kalanlar, bylesi alanlarla k ar
latklarnda oralarda dinlenen, hatta uyuyan da aslanlar ile
kurtlarm . A m a, yalnzca bycler byle alanlar etkileim le
ri iin kastl olarak ararlarm .
Bu etkileim lerin ne olduunu sordum . B unlarn, insan
enerjisini dinletiren, sezilem eyen sarsntlar yarattn, ve
doal ortam larda yaayan sradan insanlarn da byle alanlarn
etkilerini, bunlar bulm u olduklarndan haberleri olm adan bi
le bulgulayabildiklerini syledi.
B ulabildiklerini nasl anlyorlar? diye sordum .
A sla anlayam yorlar, diye yantlad. P atikalarda yolcu
luk eden insanlar gzleyen bycler, onlarn ounlukla y o
rulduklarn ve doru bi alanda p o zitif bi enerjiyle dinlendikle
rini derhal fark ederler. te yandan, eer zedeleyici bi enerji
akm alanna ynelirlerse sinirli olurlar ve koutururlar. E er
onlara bu kon u d a bi ey soracak olursan, zindelem i oldukla
r iin o blgeden koarak getiklerini sylerler. A m a bunun
tam tersidir olan onlar zindeletiren tek yer, yorgun oldukla
r yerdir.
B yclerin byle alanlar, evrelerindeki en ufak enerji
dalgalarn tm bedenleriyle alglayarak bulabilm e yeterlilikle
ri olduunu syledi. B yclerin kiisel yansm alarnn kst
144
SESSZLN ERK
lanm asndan fazlalam enerjileri, duyum larna daha geni bir

alglam a kapsam salarm .
Sana, ister bycler iin olsun, ister sradan insanlar
iin, gerekli tek eylem aknn, kiisel yansm am zla olan ilgi
m izi snrlam am z olduunu aklam aya alyorum , diye de
vam etti. N a g u a ln m ezleriyle ulam aya alt am a, on
larn kiisel yansm alarnn aynasn tuzla buz etm ektir.
H er m ezin bireysel bir durum olduunu, ve nagualn ay
rntlara k arar verm esi iin tine izin verm esi gerektiini ekledi.
H er birim izin, kendi kiisel yansm asna ballk dzeyi
farkldr, diye devam etti. Ve bu ballk, gereksinm e olarak
duyum sanr. rnein, ben bilgi yoluna girm eden nce, yaa
m m sonsuz gereksinm elerden oluuyordu. Ve nagual Ju lian n
beni kanatlarnn altna alm asndan yllar sonra, eksii ve faz
lasyla, ben hala bi m uhtatm .
B yc ya da sradan insanlarn arasnda, kim seye gerek
sinim duym ayan insanlarn rnekleri vardr. O nlar huzuru,
uyum u, glm eyi ve bilgiyi dorudan tinden alrlar. O nlarn ara
clara gereksinim i yoktur. Senin iin ve benim iin, bu durum
baka. B en senin aracnm ve nagual Julian da benim aracm d.
A raclar, ufak bi ans tanm aktan te niyetin bilincinde ol
m a insanlara kiisel aynalarn tuzla buz etm ede yardm c
olurlar.
B ugne dek benden aldn en salam yardm , kiisel
yansm ana saldrm olm am dr. E er byle olm asayd, zam an
n boa h arcyor olacaktn. Bu benden aldn tek gerek yar
dm dr.
Tm yaam m daki herhangi birisinden ok daha fazla
rettin bana, don Ju an , diyerek kar ktm .
D ikkatini tuzaa drm ek iin sana bi sr ey ret
tim , dedi. Yine de yem in edersin sen, o retilerin olayn
nem li ksm olduuna. A m a yle deil. Eitim in ok az bi de
eri vardr. B y c ler toplanm a noktasn hareket ettirm enin
tek nem li ey olduunu ileri srerler. Ve bu hareket, senin de
ok iyi bildiin gibi eitim e deil, fazlalam enerjiye daya
nr.
Sonra badam az bir aklam a yapt. B elirgin ve basit bir
NYETN GER EKSNDR DK LER
145
eylem ler dizisini izleyen herhangi birinin toplanm a noktasn

hareket ettirm eyi renebileceini syledi.
K endisiyle elim ekte olduuna deindim . B ana gre ey
lem ler dizisi, eitim dem ekti; bir yntem di.
B yclerin dnyasnda sadece kavram sal elikiler var
dr, diye yantlad. U ygulam ada eliki yoktur. S zn etti
im eylem ler dizisi bilinli olm aktan ileri gelir. Bu dizinin bi
lincinde olm ak iin bi n ag u a la gereksinim duyarsn. Bi nagua ln ufak bi ans yarattn bu yzden syledim , am a bu ufak
ans, bi m akinay kullanm ak iin gereksindiin yntem ler gibi
bi eitim deildir. Bu ufak ans, tinin bilincinde olm aktr.
A klndaki belirgin dizinin, toplanm a nok tasn duraan
klan bir g olan, kendini n em sem eyi b ilm eyi g erek tird i i
ni aklad. K endini nem sem ek kstlan d n d a, g erek sin d i
i enerji yaylm asn durdururm u. Bu fazlalam enerji,
sonradan, to planm a noktasn ken d ili in d en ve kastsz olarak
us alm az bir yo lculua frlatan bir sram a tahtas grevini
stlenirm i.
T oplanm a noktas bir kez hareket etti m i, hareketin kendi
si, kiisel yansm am zdan uzaklam akla sonulanrm ve bu
da sras geldiinde, tinle ak bir balant hatt kurulm asn te
m in ederm i. N e de olsa tinden insanlar ayran, ilkin kiisel
yansm aym .
D aha nce de sana sylem i olduum gibi, diye devam
etti don Juan, byclk bi dn yolculuudur. Yengi kazana
rak tine geri dneriz, cehennem e inm i olarak dneriz. Ve ce
hennem den dller getiririz. A nlay, dllerim izden biridir.
O na bu dizin h akknda konutuunda ok kolay ve ok ba
sit grndn, am a uygulam aya kalktm da bunu kolayl
n ve basitliin kart sav olarak bulguladm syledim .
Bu basit geliim in karsndaki zorlanm z, dedi, yaa
m m z srdrm ek iin ok az eye gereksinim duyduum uzu
kabul ediim izdeki isteksizliktir. Eitim i, retiyi, rehberlii ve
ustal kabullenm eye bam l hale gelm iiz. Ve bize bunlardan
herhangi birine gerek duym adm z sylendiinde, inanm yo
ruz. Sinirleniyoruz, sonra gvenim iz sarslyor, sonunda fke
lenmi ve d krklna uram oluyoruz. E er yardm gerek
146
SESSZLN ERK
siniyorsak, bu yntem lerle olm am al, vurgulam alarla olmal.

E er biri kendim izi fazlaca nem sem em izi kstlam am z gerek
tii konusunda bizi bilinlendiriyorsa, gerek yardm budur.
B ycler, dnyann, sonsuz dzeyde, en lgn dleri
m izde olduundan da karm ak olduuna ikna olm am z iin
kim seye ihtiya duym am am z gerektiini sylerler. O halde,
niin bam lyz? N iin kendi bam za becerem ediim iz za
m an birinin bizi ynlendirm esini iddetle arzularz? Zorlu bi
soru, h a?
D on Juan baka bir ey sylem edi. Bu soruyu uzun uzun
dnm em i istedii aka belliydi. A m a benim kafam da ba
k a endieler vard. A nlarm , sarslm az olduuna inandm
belli tem elleri andrm t ve benim son are olarak onun bun
lar yeniden tanm lam asna gereksinim im vard. U zun sren
sessizlii bozdum ve sorunum u syledim . Y kseltilm i bilin
lilikle yer aldklarnda, balangtan sonuna dek, tm olaylar
unutabiliyordum , bunu kabul etm eye hazr olduum u syle
dim . B ugne dek, olaan bilinlilik durum um da onun yneti
m inde yapm olduum her eyi anm sayabilm itim . Yine de
N o g aleste don J u a n la kahvalt etm i olm ak, onu hatrlam adan
nce aklm da yoktu. Ve bu bile olay kolayca gnlk sorunla
rn dnyasna alm olm alyd.
C an alc b ir noktay unutuyorsun, dedi. N ag u aln var
l toplanm a noktasn hareket ettirm ek iin yeterlidir. Nagua ln v uruuyla ikayetlerini nledim . K rek kem iklerin aras
na indirdiim darbe, yalnzca bi sakinletirici. K ukularn gi
derm e am acna hizm et eder. B ycler fiziksel tem as bedeni
sarsm ak iin kullanrlar. Y nlendirilecek olan m eze gven
verm ekten baka bi ie y aram az.
O zam an toplanm a noktasn kim hareket ettirir don Ju
an ? diye sordum .
Tin y apar b u n u , diye yantlad, sabrn kaybetm ek zere
olan birinin edasyla.
K endisini toparlam aya alyorm u gibi grnd ve g
lm seyip, kafasn pes ederm iesine saa sola sallad.
A klm n neden-sonu ilikisince ynlendirildiini, de
dim , kabul etm ek bana zor geliyor.
NYETN GEREKS NDR DK LER
147
Yine o olaan, akl alm az kahkaha nbetlerinden birine

yakalanm t tabii, benim grm e gre akl alm az. D argn
grnyor olm alydm . Elini om uzum a koydu.
D zenli olarak bu ekilde glyorum nk sen ldr
m sn, dedi. B ana sorduun her eyin yant doruca gzle
rinin iine bakyor ve sen grem iyorsun bunu. B ence ldrm lk senin sorunun.
Gzleri yle parlak, yle inanlm az deli ve yaram azlard
ki, sonunda ben de glm eye baladm .
D ilim de ty bitene dek sana byclkte ilem ler falan
olm adn anlatm akta direndim , diye devam etti. H erhangi
bi yntem , herhangi bi basam ak yok. nem i olan tek konu top
lanm a noktasnn hareket etm esi. Ve hi bi ilem buna neden
olam az. Bu tam am en kendi kendine olan bi etkidir.
O m uzlarm kaldrm ak isterm iesine beni iteledi, ve son
ra dorudan gzlerim in iine bakarak, gzlerini bana dikti.
D ikkatim iyice onun szlerine ynelm iti.
Bi bakalm sen u olay nasl zeceksin, dedi. D aha
dem in toplanm a noktasnn hareketinin kendi kendine olduu
nu syledim . A m a n ag u a ln varlnn m ezin toplanm a nok
tasn hareket ettirdiini de ekledim ve n ag u aln kararlln
m askeleyi biim i, bu harekete ya yardm c olur ya da onu ks
tekler dedim . Bu elikiyi nasl halledersin?
Tam da ona bu elikiyi sorm ak zere olduum u itiraf et
tim , nk bu elikinin farkndaydm am a bunu zm eye ba
lam ay dnem iyordum bile. B ir byclk zanaatkar deil
dim ben.
N esin sen o zam an? diye sordu.
Ben, byclerin neler yaptn zm eye alan bir insanbilim rencisiyim , dedim .
A klam am pek de doru deildi, am a yalan da deildi.
Don Juan denetim ini yitirm i, kahkahalar atm aktayd.
Bunun iin ok ge kaldn, dedi. Toplanm a noktan h a
reket etti bile. Ve tam olarak birini byc yapan harekettir b u .
Bir eliki olarak grnenin, gerekte ayn m adalyonun iki
yzii.olduunu belirtti. N agual, toplanm a noktasn, kiisel yan
sm ann aynasn krm aya yardm c olarak ayartr ve hareket et
148
SESSZL N ERK
tirirm i. A m a bu, bir nagualn yapabileceinin tm ym . G er

ek hareketi salayan tinm i, soyutm u; grlem eyen ya da hissedilem eyen, canl gibi grnm eyen, am a canl olan ey. B u n e
denden dolay bycler toplanm a noktasnn tam am en kendi
kendine hareket ettiini bildirirlerm i. Ya da nagualn bunu h a
reket ettirdiini sylerlerm i. N agual, soyutun kanal olduun
dan, bunu eylem leriyle vurgulayabilm esi salanrm .
D on Ju a n a soran gzlerle baktm .
N agual, toplanm a noktasn hareket ettirir, yine de esas
hareketi yapan kendisi deildir, dedi don Juan. Ya da belki ti
nin kendisini n ag u a ln kusursuzluu ile uyum iinde ifade et
tiini sylem ek daha dora olur. Tin toplanm a noktasn, ku
sursuz n ag u a ln salt varlyla hareket ettirebilir.
D ncesini aklam ay istem i olduunu, nk yanl
anlalm as halinde bunun bir n ag u a l kiisel nem e ve dola
ysyla yok olua gtrebileceini syledi.
K onuyu deitirip, tinin alglanabilir bir z olm adn,
byclerin daha ok kiisel yansm ann aynasn tuzla buz
edebilecekleri belirli anlar ve yollarla uratklarn syledi.
D on Juan, bu olayda, n ag u allarn kararllklarn m askele
dikleri deiik biim lerin zel deerini anlam ann nem li oldu
una deindi. rnein, benim cm ertlik m askem , dk d
zeyde bulunan insanlarla uram ak iin esiz, kiisel yansm a
larn krm ak iin yararszm , nk onlardan neredeyse ola
naksz b ir k arar istem eye zorluyorm u beni. O nlardan, byc
lerin dnyasna herhangi bir n hazrlk yapm adan sram alar
n um uyorm uum .
B unun gibi bi sram a karar iin hazrlanm ak gerekir,
diye devam etti. Ve buna hazrlanm ak iin, nagual m askele
rinden hangi tr olursa olsun ie yarar, cm ertlik m askesi d
nda.
B elki de u m u tsu zca gerekten cm ert olduum a inanm ak
isteyiim den, davranlarm zerindeki yorum lar o sululuk
duyum um u yeniledi. U tanlacak bir ey olm adna inandrd
beni ve tek istenm eyen etkinin gya cm ertliim in pozitif hi
lede sonu verm em esi olduunu syledi.
B u k o n u d a, pek ok ynden v elinim etine benzem em e
NYETN G E R E K S N D R D K L E R
149
ram en, cm ertlik m askem , b ir retm en olarak, ok k ab a ve

fazlasyla ak o ld uundan d eersizm i. B u n a karn, kendisininki gibi, bir m antkllk m askesi, ne olursa olsun, to p lan
m a noktasn h areket ettirecek elverili bir ortam yaratm ada
ok etkili oluyorm u. M ritleri onun g y a m an tk ll n a ta
m am en inanrlarm . D orusu, bu onlar o k ad ar isteklendiriyorm u ki; onlar kolayca, istedii d zey d e abalam alar iin
aldatyorm u.
O gn G u ay m asta bana gelenler, n ag u a ln m askelen
m i kararllnn kiisel yansm ay nasl tuzla buz ettiine iyi
bi rnek, diyerek devam etti. M askem senin dn oldu.
Sen, evrendeki herkes gibi benim m antkllm a inandn. Ve
tabii ki her eyden nce bu m askenin devam llna inandn.
Senin karna, derm ansz yal bi adam n bunam davra
nlaryla ve gerekten o yal adam olarak ktm da, zihnin
kendi kiisel yansm an ve benim m antkllm n devam ll
konusunda bi eyler yapm a abasyla ularda dnm eye ba
lad. Ve kendini bi arpntm olduuna inandrdn.
Sonunda, m antkllm n devam llna inanm an olanak
szlatnda, yansm an krlm aya balad. O andan balayarak,
toplanm a noktandaki deiim bi zam an m eselesiydi. Tek sorun
m erham etin olm ad yere ulap u laam ayacand.
D on Ju a n a kukulu grnm olm alydm ki, kiisel yan
sm am zn ya da usum uzun dnyasnn, ok dayanksz oldu
unu ve kendisine tem el oluturan b ir takm anahtar dn
lerle ayakta durduunu aklad. Bu esas dnceler baarsz
olduunda, tem el dzen ileyem ez olurm u.
E5u esas dnceler neler, don Ju an ? diye sordum .
Senin durum unda ve o kendine has dakikalarda, daha n
ce konutuum uz o otac ve izleyicilerinin durum undaki gibi,
esas dnce devam llkt. diye yantlad.
D evam llk nedir, don Ju an ? diye sordum .
K at bi biim den olutuum uz dncesi, dedi. U su
m uzda, dnyam z ayakta tutan deim ez olduum uz d nce
sinden em in oluum uzdur. D avranlarm zn biraz deiebile
ceini kabul edebiliriz, tepkilerim izin ve dncelerim izin de
iebileceini, am a grnlerim izi deitirecek, baka birisi
150
SESSZL N ERK
olm a noktasna gelebilecek kadar biim lendirilebileceim iz

dncesi, kiisel yansm am zn tem elinde yatan dzenin bi
paras deildir. Bi byc ne zam an bu dzeni dese, ussal
dnyas durur.
H erhangi birisinin devam lln bozm ann, toplanm a nok
tasnn hareketine neden olup olam ayacan sorm ak istedim.
Sanki bu soruyu bekliyordu. B unu bozm ann olay hafiflettii
ni syledi. T oplanm a noktasnn hareket etm esine yardm eden,
n ag u a ln kararllym .
D aha sonra o leden sonra G uaym asta gerekletirdii
eylem leri, daha nce tarttm z otacnn eylem leriyle kar
latrd. O tacnn, gnlk yaam da karl olm ayan bir dizi ey
lem lerle izleyicilerinin kiisel yansm alarn krdn syledi
o dokunakl, ruhun bedeni ele geiri sahnesi, deien sesler,
hastann bedenini yarp am a dncelerinin devam ll kr
lr krlm az, toplanm a noktalar hareket etm eye hazr olurm u.
B ana daha nce dnyay durdurm a kavram n akladn
anm satt. O kum a ve yazm a benim iin ne denli gerekliyse, b
ycler iin de dnyay durdurm ann o denli gerekli olduunu
syledi. Bu kavram , gnlk davranlarm z dokusuna, uyum
suz bir olguyu, sradan olaylarn, gya dzgn akn durdur
m a am acndaki olguyu tantm ay ierirm i usum uzda m antk
tarafndan arivlenm i olaylara .
Bu uyum suz olgu y ap m am a ya da yapm ann ztt olarak
bilinirm i. Y ap m a, kavram a gerektiren dncelerin tm nn
herhangi bir parasym . Y apm am a, bu izelgelendirilm i
tm e ait b ir olgu deilm i.
B ycler, birer iz src olduklarndan insan davran
larn m kem m ellik derecesinde anlyorlar, dedi. rnein,
m kem m ellik insanlarn dkm ler yapm ak isteyen varlklar
olduklarn anlam aktalar. B elli bi dkm n girdilerini ktlar
n bilm ek, bi insan kendi alannda bi bilgin ya da bi uzm an ya
pan eydir.
B ycler, sradan insann, bu yaplacak ayrntl iler lis
tesi, dkm leri km aza girdiinde, onun ya bu dkm lerini
g enilettiini ya da kiisel yansm a dnyasnn alabora olduu
nu bilirler. Sradan insan, eer dkm nn tem elindeki dzen
151
le elim iyorsa, buna yeni eler katm aya isteklidir. A m a eer

yeni eler bu dzenle eliiyorsa, insan akl altst olur. B y
cler, kiisel yansm a aynasn k rm aya kalktklarnda, buna
gvenirler.
O gn, benim devam llm krm a eylem i iin gereken
aralar dikkatlice sem i olduunu aklad. G erekte derm an
sz yal bir adam olana kadar, kendini yava yava dntr
m ve sonra beni, devam llm n krln glendirm ek iin,
onu yai bir adam olarak tandklar bir restorana gtrm .
Szn kestim . D aha nce ayrdedem ediim elikinin bi
lincine varm tm . B ir ara, yal bir adam olm ann nasl bir ey
olduunu anlam ak istedii iin kendisini dntrdn sy
lem iti. D urum elveriliydi ve yinelenem ezdi. Bu sznn, da
ha nce hi yal bir adam a dnm edii anlam na geldiini
sanm tm . Yine de restoranda, onu arpntlar olan derm ansz
yal bir adam olarak tanm aktaydlar.
N ag u aln kararllnn pek ok yn var, dedi. ok
am al bi alet gibi. K ararllk, bi varolu biim idir. N a g u alin
eritii niyetin bir dzeyidir o.
N agual bunu, kendisinin ya da m ezlerinin, toplanm a
noktasnn hareketini ayartm ak iin kullanr. Ya da iz srm ek
iin. O gn ie bi iz src olarak baladm , yalym gibi g
rnerek ve gerekten yle olan yal, derm ansz bi adam olarak
ii bitirdim . G zlerim ce denetlenen kararllm , kendi toplan
m a noktam hareket ettirm iti.
D aha nce yal ve hasta bi adam olarak o restoranda bu
lunm am a ram en, sadece iz srm ekteydim , yal roln oynu
yordum . Toplanm a noktam o gne kadar asla, yalln ve bu
nakln o uygun alanna gitm em iti.
Yal olm ay niyet eder etm ez gzlerinin parldam alarn yi
tirdiklerini ve benim bunu hem en farkettiim i syledi. Surat
m n her kesinden panik okunuyorm u. G zlerindeki parlda
m ann kayboluu, o nlan yal adam konum unu niyet etm ek iin
kullanm asndanm . Toplanm a noktas o konum a ulatnda,
grnte, davranlarnda ve duyum sam ada yalanabilirm i.
G zlerle niyet etm e dncesini aklam asn istedim . B u
nu anladm a dair donuk bir grteydim , yine de ne bildii
152
SESSZL N ERK
m i kendim e bile aklayam yordum .

B u k o nuda konum ann tek yolu, niyetin gzlerle niyet
edildiini sylem ektir, dedi. B unun byle olduunu biliyo
rum . Yine de, aynen senin gibi, ben de bildiim i tam saptayam yorum . B ycler bu belirgin zorluu son kerte ak bi eyi
kabullenerek aklarlar: insanolu en lgn dlerim izden ok
d aha k arm ak ve gizem lidir.
O lay aydnlatm ad konusunda ayak diredim .
Tm syleyebileceim gzlerin bunu yaptdr, dedi,
nokta koym ak istercesine. N asl olduunu bilem iyorum , am a
yapyorlar bunu. N iyeti, onlarda var olan aklanam az bi eyle
aryorlar, parldam alarndaki bi eyle. B ycler niyetin
m antkla deil, gzlerle deneyim lendiini sylerler.
H erhangi b ir ey eklem eye kar kt ve arm m ak
lam aya devam etti. Toplanm a noktasnn kendisini gerekten
yal klan o belirgin konum a ulam asyla, kukunun benim
zihnim den tam am en uzaklatrlm olm as gerektiini syledi.
A m a benim , kendim i ar zeki sanarak gururlanm am gere
inden dolay, hem en onun dnm ne bir m azeret bulm ak
iin elim den geleni yapm m .
S ana defalarca fazla m antkl olm ann bi sakatlk kara
can s y lem itim , dedi. nsanlarn sihire degin youn bi
duyum lar vardr. B iz gizem li olann bi parasyz. Ussallk
yalnzca bi ciladr. E er yzeyi kazarsak altnda bi byc bu
luruz. B azlarm z her naslsa, bu yzeysel dzeyin altna ge
m ekte epey zorlanr, bakalar bunu byk kolaylkla yaparlar.
S en ve ben bu balam da epey benzeriz ikim izde kiisel yan
sm am zdan k u rtulm ak iin kan ter iinde kalm ak zorundayz.
M antklla sarlm ann benim iin her zam an bir lm ka
lm m eselesi olduunu akladm . H atta onun dnyasndaki de
neyim lerim de bile, fazlasyla bu byleydi.
O gece G u a y m a sta, m antkllm n allm adk bir ekil
de onunla uratn anm satt. O layn bandan beri bildii
h er yolu onu yava yava kertm ek iin kullanm ak zorunda
kalm . Bu sonu iin kollaryla glce om uzlarm a aslm aya
balam ve arln vererek beni zayf dryonnu. Bu ka
ba, fiziksel hareket, bedenim in ilk sarsnts olm u. Ve bu, onun
N YETN G E R E K S N D R D K L E R
153
devam llnn yoksunluundan kaynaklanan korkum la birlik

te, m antkllm aniden yok etm i.
A m a m antklln yok etm ek yeterli deildi, diyerek
devam etti don Juan. Toplanm a noktan m erham etin olm ad
yere ulaacaksa, devam llm n her zerresini yok etm ek zo
runda olduum u biliyordum . te bu gerekten de bunak oldu
um ve seni kentte dolatrdm zam and, sonunda sinirlen
dim ve seni tokatladm .
D onup kalm tn, am a toparlam ak zereydin ki, kiisel
yansm ann iini bitirecek son vuruu yaptm . K yam eti kopar
m aya balam tm . K aacan um m am tm . lgn taknlk
larn unutm uum .
H em en yerinde toparlanm a yntem lerim e ram en, onun
bunak d avranlarna fkelendiim de, toplanm a noktam n
m erham etin olm ad yere ulam olduunu syledi. Ya da
belki tam tersi olm utu: fkelenm itim nk toplanm a nok
tam m erham etin olm ad yere ulam t. F arketm ezdi zaten.
nem li olan toplanm a noktam n oraya ulam olm asyd.
O raya ulatm da, davranlarm kendine zg bir ekilde
deim iti. Souk ve tedbirli birine dnm tm , kiisel g
venliim e kaytsz kalm tm .
Don Ju an a btn bunlar grd m diye sordum . O na bun
dan sz etm i olduum u anm sam yordum . B enim ne hissetti
im i anlam as iin tm yapm as gerekenin, kendi deneyim leri
ni gzden geirm ek ve anm sam ak olduu yam tn verdi.
K endi doallna dndnde, toplanm a noktam n yeni
konum una oturduuna deindi. B undan sonra, onun olaan de
vam llna olan inancm ylesine m uazzam bir deiiklie u
ram ki, ballk oluturan bir kuvvet olm aktan km . Ve o
andan sonra, toplanm a noktam , yeni konum undan dolay, ba
ka bir tr devam llk yaratm am a olanak salam ; bam sz, tu
h af bir sertlik olarak tanm ladm b ir devam llk o andan
sonra olaan davran biim im olan sertlik.
D evam llk yaam larm zda ylesine nem lidir ki, k rl
dnda annda onarlr, diye devam etti. B yclerin, top
lanm a noktalar bi kez m erham etin olm ad yere ulat m , d e
vam llklar, ne olursa olsun, bi daha asla eskisi gibi olm az.
154
SESSZL N ERK
Sen yaradltan ok ar bi adam olduun iin, Guaym a s taki o gnden sonra, baka eylerle birlikte, devam lln
herhangi bi trn, ilk anda grnen deeriyle kabullenebildiinin farkna varm adn zihninde hatr saylr bi m cadeleden
sonra tab ii.
P arldayan gzlerinin ii glyordu.
M askelenm i kararlln elde ettiin gn de oydu za
ten , diye devam etti. M asken bugnk kadar gelim i deil
di tabii ki. E line geen, cm ertliliinin m askesi olacak konu
nun tem el b ilg ileriydi.
K ar km aya kalktm . N asl aklarsa aklasn, m aske
lenm i kararllk dncesini beenm iyordum .
M askeni benim zerim de denem e, dedi, glerek. D aha
iyi bi konu iin sakla onu: seni tanm ayan biri iin m esela.
M askenin bana geldii an tam olarak hatrlam am iin di
rendi. Seni saran o souk fkeyi duyum sadnda, diye devam
etti, onu m askelem ek zorunda kaldn bu konuda dalga gem i
yordun, benim velinim etim de gem ezdi. Bu konuda m antkl
g rnm eye alm yordun, ben de yapm azdm . Sanki bu olay,
ilgini ekm i gibi de grnm yordun, N agual E liasda yle g
rnm em iti zaten. B u benim bildiim n ag u a ln m askesi
dir. Peki sen ne yaptn? S akince arabana yrdn ve paketlerin
yarsn, sana onlar tam akta yardm c olan adam a verdin.
O ana k ad ar gerekten de birinin paketleri tam am a yar
dm etm i olduunu anm sam yordum . Y zm n nnde raks
eden klar grm olduum u don Ju a n a anlattm . O nlar ba
ylm ak zere olduum iin, o souk fkem yznden grd
m sanm tm .
B aylm ak zere deildin sen, dedi don Juan. Bi rya
grm e durum una g in n e k ve Talia ile velinim etim gibi, tini yal
nzca kendi bana grm ek zereydin.
D on J u a n a, paketleri verm em i salayann cm ertliim
deil, o souk fkem olduunu syledim . Sakinlem ek iin bir
eyler yapm ak zorundaydm ve ilk oluveren ey o olm utu.
te bu da tam benim sana anlatm akta olduum ey. Se
nin cm ertliin gerek deil, dedi annda ve kayglanm am a
glm eye balad.
155
K U S U R S U Z L U A B R B LET
D on Juan kiisel yansm ann aynasn krm aktan konuurken
hava kararm t. O na, tam am en bitkin olduum u, yolculuun
gerisini iptal edip eve dnm em iz gerektiini anlattm , am a o
elim izdeki zam ann her dakikasn kullanp, byclk yk
lerini gzden geirm em iz ya da toplanm a noktam olabildiin
ce ok hareket ettirerek onlar hatrlam am z gerektii konusun
da kararlyd.
M zm zlanm aya balam tm . B enim ki gibi youn bir bit
kinlik durum unun, ancak gvensizlik ve inanszla neden
olabileceini syledim .
G vensizliin beklenen bir ey, dedi don Juan gereki
bir edayla. Ne de olsa, devam lln yeni bi tryle urayor
sun. B una alm ak zam an alr. Savalar, ne sradan insan ne
de byc olabildikleri bi boluk halinde yllarca kalrlar.
Peki sonunda onlara ne olur? diye sordum . S eerler mi
bir taraf?
Hayr. Seenekleri yoktur, diye yantlad. H epsi zaten
ne olduklarnn bilincine varrlar: byc. Z orluk kiisel yans
m ann aynasnn son kerte gl o lm asndadr ve kurbanlarn
yalnzca insafsz bir atm aya srkler.
K onum ay brakt ve dncelerini toparlayam yorm u
gibi durdu. B edeni, daha nce de bu durum a girdiinde dler
grne olarak nitelediim kaskat hale birden geti, am a o, bu
anlar toplanm a noktasnn hareket etm i olm as ve hatrlam ak
olarak aklard.
Sana bi bycye ait kusursuzluk biletinin yksn an
latacam , deyiverdi aniden, neredeyse yarm saatlik b ir ses
sizlikten sonra. Sana lm m n yksn anlatacam .
O rta M ek sik adaki bir aylk yolculuu srasnda, halen k a
dn elbiseleri iindeyken, D uran g o ya vardktan sonra n eler ol
duunu anlatm aya balad. Yal B elisario nun kendisini pein
de olan canavardan saklam ak iin doruca bir iftlik evine g
trdnden sz etti.
O raya varr varm az, D on Juan suskun doasna ters d
erek ok cesurca kendisini evdeki herkese tantm . E vde
156
SESSZ L N ERK
yedi gzel kadn ve tek kelim e bile konum ayan tuhaf, yabani
b ir adam varm . D on Juan o ho grnm l hanm lar, kendi
sini karm aya alan canavarm s adam n abalarn taklit
ederek etkilem i. H er eyden nce, hanm lar onun hl giy
m ekte olduu elbiselerden ve buna elik eden ykden by
lenm iler. Y olculuun ayrntlarn dinlem ekten hi sklm a
m lar ve hepsi de, yolculuu srasnda edindii bilgileri mkem m elletirm esi iin ona tler verm iler. D on Ju an ar
tan ve kendisine inanlm az gelen, onlarn arballklar ve
kendilerine olan gvenleriym i.
Bu yedi hanm ok zariflerm i ve kendisini m utlu hisset
m esini salam lar. D on Juan onlar sevm i ve onlara gven
m i. O na saygl ve anlayl davranm lar. A m a gzlerindeki
b ir ey ona, bu alm l grntlerinin altnda dehet verici bir
soukluun, d ayanlm az bir duygusuzluun var olduunu sy
lem ekteym i.
B u gl ve gzel kadnlarn, byle rahat davranabilm ele
ri ve geleneklere hi aldr etm em eleri iin basit kadnlar ol
m alar gerektii dncesi gelm i aklna. Yine de yle olm a
dklar apak ortadaym .
D on Juan m lkn iinde aylak aylak dolam aya terk edil
m i. K oca konak ve arazileri onu ok etkilem i. B unun gibi bir
yeri daha nce hi grm em i. Y ksek duvarlarla evrili eski bir
koloni eviym i bu. erde iek saksl teraslar ve glge, m ah
rum iyet ve sessizlik salayan byk m eyve aalar ve pasyolar varm .
G eni odalar varm evin, ve zem in katnda veranda etra
fn d a dolanan havadar koridorlar. st katta don Ju a n n adm
atm asnn yasak olduu gizem li yatak odalar varm .
Bunu izleyen gnlerde don Juan, kadnlarn kendisini m ut
lu etm ek iin gsterdikleri byk ilgiden aakalm . O nun iin
h er eyi yapyorlarm . Sanki syledii her sze dikkat ediyor
larm . D aha nce insanlar ona hi bu kadar nazik davranm a
m lar. A m a asla bylesine yalnz kald da olm am . H er za
m an o gzel v e ilgin kadnlarla beraberm i, am a yine de hi
bu k adar yalnzlk hissetm em i.
D on Juan yalnzlk duygusunun kadnlarn davranlarn
157
kestirem edii ya da gerek duygularn bilem ediinden kay

naklandn dnm . Sadece kendileri hakknda anlattkla
rn biliyorm u.
O raya varndan birka gn sonra kadnlarn lideriym i
gibi grnen kadn, ona yepyeni erkek giysileri verm i ve ka
dn elbiseleriyle dolam asna artk gerek kalm adn, nk
canavarm s adam n kim olursa olsun ortalarda grnm ediini
sylem i. K adn ona istedii zam anda gitm ekte zgr olduu
nu belirtm i.
Don Juan lm ne tehlikede olduunu aklam . E vdeki
birka gn boyunca canavar srekli olarak grm , srekli evi
evreleyen ekili tarlalarn iinde pusuya yatyorm u. K adn
ona inanm am ve ona ak ak kendisini eve alsnlar diye ca
navar gryorm u num aras yapan dzenbaz bir oyuncu de
mi. O na evlerinin aylaklk edecek bir yer olm adn syle
mi. K endilerinin ok alan ciddi insanlar olduunu ve bir
serseriye bakam ayacaklarn belirtm i.
Don Juan aalanm . E vden hm la km , am a canava
r k yolunda, ss olarak kullanlan fundalklarn ardnda
saklanr grnce korkusu annda fkesini bastrm .
Eve gerisin geriye kom u ve kadna kalm as iin izin ver
sin diye yalvarm . E er iftlik evinde kalrsa, hibir karlk
beklem eden renberlik yapacana sz verm i.
K adn, don J u a n in iki koulu anladndan em in olduktan
sonra kalm asn kabul etm i: don Juan hi soru sorm ayacak
m , ve hibir aklam a beklem eden sylenenleri aynen yapa
cakm . E er bu kurallar bozarsa evde kalnn tehlikeye gi
recei konusunda kadn onu uyarm .
E vde gerekten de itirazlarla kar karyaydm , diye d e
vam etti don Juan. O nun koullarn kabul etm ek houm a git
m iyordu, am a canavarn darda olduunu biliyordum . Evin
iinde gvencedeydim . C anavarm s adam n, h er defasnda,
belki de yz elli m etrelik bi m esafede bulunan ve evi evrele
yen grnm ez bi snrda durduunu biliyordum . Bu em berin
iinde gvencedeydim . K estirebildiim kadaryla evde cana
var uzak tutan bi eyler olm alyd, ve benim tm ilgilendiim
de buydu.
158
SESSZL N ERK
A yrca evdeki insanlarn evrem deyken canavarn asla

grnm ediini de fark etm itim .
B irka hafta sonra, durum unda hibir deiiklik olm am
ken, don J u a n n canavarn evinde yaam olduuna inand,
yal B elisario olarak klk deitiren gen adam yeniden orta
ya km . D on J u a n a henz geldiini, adnn Julian olduunu
ve iftlik evinin sahibi olduunu sylem i.
D on Juan doal olarak ona klk deitirm e olayn sor
m u. A m a gen adam , gzlerine bakarak ve en ufak bir kuku
duym adan bu k onuda bir bilgisi olduunu inkr etm i.
B enim ev im d e oturup da nasl byle sam a sapan k o n u
ab iliy o rsu n , diye barm don J u a n a. Sen beni ne san
y o rsu n ?
A m a sen B elisariosun, yle deil m i? diye diretm i
don Juan.
H ayr, dem i gen adam. B elisario yal bir adamdr.
B en Ju lian m ve gencim . G rem iyor m usun?
D on Juan uysalca bunun bir klk deitirm e olduuna
inanm adn sylem i ve durum unun sam alnn farkna
varm . K lk deitirm ekle yal olunam azd, o zam an bu bir
dnm d ve ite bu daha da sam ayd.
D on Ju a n n aknl o anda artm . C anavar sorm u
gen adam a, o da neden sz ettiini bilm ediini sylem i. Don
J u a n n bir eyler tarafndan korkutulm u olabileceini istek
sizce kabul etm i, yoksa yal B elisario ona bir snak bulm az
m. A m a don J u a n n saklanm ak iin ne nedeni varsa, kendi
bilecei imi.
D on Juan ev sahibinin konum asnn soukluu ve davra
n karsnda yerin dibine gem i. O nun fkesini kazanm a
pahasna, daha nce karlam olduklarn sylem i. Ev sahi
bi onu o gne kadar grm ediini, B elisario ya m innettar oldu
u iin onun dileklerini yerine getirdii yantn vermi.
G en adam sadece evin sahibi olm akla kalm adn, arala
rnda saklanarak evin him ayesi altna girm i olan don Juan da
hil, iftlikteki h erkesten sorum lu olduunu eklem i. Don Juan
eer bu dzenlem eleri beenm ediyse, baka kim senin grem e
dii canavarla kozlarn paylam ak iin gitm ekte serbestm i.
159
yle ya da byle, don Juan bir ey yapm adan nce, evin

him ayesi altnda olm ak ne dem ekm i m akulca onu sorm aya
karar vermi.
G en adam don J u a n , ko n a n h l inaat halinde olan
bir blm ne gtrm ve evin o bl m n n k endi yaam
ve eylem lerinin bir gstergesi o lduunu sylem i. B itm em i
bir inaatm . Yapm srm ekteym i, am a belki de asla bitirilem ezm i.
Sen o tam am lanm am yapnn elerinden b irisin , d e
m i don J u a n a. D iyelim ki sen at d estek ley ecek kirisin.
O nu yerine k oyup aty da zerine dikm eden, arl k ald
rr m bilem eyiz. M arangoz ustas ek er diyor. M arangoz u s
tas b en im .
Bu m ecazi aklam a, kendisinin nasl iler yapacan bil
m ek isteyen don J u a n a hibir ey ifade etm em i.
Gen adam bir baka yaklam denem i. B en bir nagua lm , diye aklam . Ben zgrlk veririm . B en bu evdeki
insanlarn lideriyim . Sen bu evdesin ve bu nedenle, beensen
de beenm esen de iin bir parassn.
Don Juan, hibir ey syleyem eden ona aval aval bakm .
Ben nagual Ju lian m , dem i ev sahibi, glm seyerek.
Benim arabuluculuum olm adan, zgrle ulaam azsn.
Don Juan hl hibir ey anlam am aktaym . A m a bu ada
m n besbelli dengesiz aklna kalm kendi gvenlii hakknda
endielenm eye balam . Bu beklenm edik gelim eyi dn
m ekle ylesine m egulm ki, nagual szcnn anlam n bi
le m erak etm em i. N a g u aln byc anlam na geldiini bili
yorm u, yine de nagual Ju lian n szlerinin tam olarak ne im a
ettiini anlayam yorm u. Ya da belki, bir ekilde, m antkl usu
becerem em esine ram en, bunu kusursuzca anlayabiliyorm u.
G en adam onu bir dakika boyunca szm ve sonra don
Ju a n a esas iinin, kendisinin zel ua ve yardm cs olm ak
olduunu sylem i. B unun karlnda dem e y aplm ayacak
m , am a harika bir oda ve yem ek verilecekm i. A rada srada
don Ju a n a ufak baka iler de decekm i, zel dikkat gerek
tiren iler. D on Juan, ya kendisi bu ileri yapacak ya d a yapl
m alarna gzclk edecekm i. Bu zel hizm etleri karlnda,
160
SESSZL N ERK
evin dier yeleri tarafndan onun iin hesaba geirilip sakla

nacak olan ufak dem eler yaplacakm . B ylece, eer bir gn
ayrlm ak isterse, kendisine yardm c edecek kadar az bir m ik
tar paras olacakm .
G en adam , don J u a n a kendisini bir tutsak olarak dn
m em esi gerektiini, am a kalrsa alm as gerektiini vurgula
m . Ve i konusunda da nem li talim at varm . K adnlarn
ona rettii her eyi renm esi iin ciddi bir aba sarfetm esi
gerekiyorm u. Tavr, evin tm yelerine rnek oluturacak e
kilde olm alym , bu da gnn her saatinde onlara kar davra
n ve hareketlerini incelem esi anlam na geliyorm u. D oru
dan konum alarda ona nagual, ve ondan konuurken ona nagu
al Julian diyecekm i.
Don Juan koullar istem eyerek kabul etm i. Am a, hem en
alkn olduu o ask suratl ve huysuz halini alm olm asna
ram en ii abuk renm i. A nlayam ad ey, davran ve ha
reketlerini dzenlem esi nam na, kendisinden ne istedikleriy
mi. Ve gerekten yle olduuna em in olm asa bile kendisine
yalan sylendii ve sm rld inancna yaryorm u.
H uysuzluu galip geldike, srekli som urtkan olm aya ba
lam ve kim selere tek laf etm ez olm u.
te o zam an nagual Julian, tm ev sakinlerini toplam ve
fena ekilde bir yardm cya ihtiyac olm asna ram en, onlarn
kararna bal kalacan aklam . E er onun yeni ortaya
kan, huysuz ve can skc davrann beenm iyorlarsa, bunu
sylem ek haklarym . E er ounluk don Ju an n davrann
onaylam yorsa, gen adam ayrlp, kendisini darda bekleyen
bir can av ar ya da k endi uydurm as olsun her neyse onunla koz
larn p aylam ak zorundaym .
Sonra nagual Julian onlar evin kapsnn nnde kartm
ve don Ju a n a, onlara canavarm s adam gsterm esi iin m ey
dan okum u. D on Juan onlara adam gsterm i, am a baka g
ren olm am . D on Juan lgncasna birinden brne kom u,
canavarn orada olduunu iddia ediyorm u, yardm etm eleri
iin yalvarp yakaryorm u. Y alvarm alarn gz ard etm iler ve
ona deli dem iler.
te o zam an nagual Julian, don Ju a n n kaderini ortaya
16i
koym u. O rada bulunan yabani adam oy verm eyi red etm i.

O m uzlarn yle bir geriye atm ve ekip gitm i. Tm k adn
lar don J u a n n kalm asna kar km lar. F azlasyla huysuz ve
kt niyetli olduunda hem fikirlerm i. N asl olduysa, nagual
Julian, tartm ann o hararetli havasnda tam am en tavrn de
itirm i ve don J u a n savunur olm u. K adnlarn gen adam
yanl yarglyor olabilecekleri, belki de onun deli falan olm a
d ve gerekten bir canavar grm olabilecei fikrini ortaya
atm . H uysuzluunun, endielerinin sonucunda ortaya km
olabileceini sylem i. Ve bunu byk bir tartm a izlem i. f
keler alevlenm i, ve kadnlar ilk defa n ag u a la barm lar.
Don Juan tartm ay duym u am a ilgilenem eyecek durum
daym . Onu kap dar edeceklerini ve canavarm s adam n
onu m utlaka karp klelie zorlayacan biliyorm u. are
sizliinin bu son kertesinde alam aya balam .
U m utsuzluu ve gzyalar, fkeli kadnlardan bazlarn
yattrm . K adnlarn lideri bir baka seenek sunm u: don
Ju a n n eylem leri ve hareketlerinin h er gn tm kadnlarca de
erlendirilecei haftalk bir gzlem sresi. Bu sre ierisin
de tutum u hakknda tek bir ikayet bile olursa, evden sonsuza
dek kovulaca konusunda don J u a n uyarm .
D on Juan, nagual Ju lia n n, kendisini nasl babacan b ir ta
vrla alkoyduunu ve kendisinde nasl bir korku tufan estir
m eye balattn anlatt. C anavarn gerekten de var olduunu,
ve ayn zam anda konan da etrafnda aylak aylak gezindiini
bildiini fsldam don Ju a n a. Yine de, k adnlarla yapt b e
lirli baz aa vuram ayaca eski anlam alar yznden bildi
ini kadnlara sylem esi yasakm . D on Ju a n , inat ve huy
suz kiiliini gsterm ekten vazgem esi konusunda uyarp, bu
nun tersine hareket etm esini sylem i.
M utlu ve huzura erm i gibi d av ran , dem i don Ju a n a.
E er yapm azsan, kadnlar seni d ef edecekler. Y alnzca bu ola
slk bile seni korkutm aya yetm eli. Bu korkuyu seni denetleye
cek bir g gibi kullan. Bu, sahip olduun tek ey.
D on Ju a n n aklna gelebilecek herhangi bir kuku ya da
ikinci bir dnce, aniden canavarm s adam n glgesinde dalyorm u. C anavar sabrszca o grnm ez izginin ardnda
162
SESSZL N ERK
beklerken, sanki don Ju a n n durum unun ne kadar hassas oldu

unun bilincindeym i. C anavar, kurt gibi am , m erak iinde
bir len beklem ekteym i.
N ag u al Ju lian korku tufanm daha bir gl estirm eye
balam .
Senin yerinde ben olsam , dem i don Ju an a, bir m elek
gibi davranrdm . B eni o cehennem zebanisinden uzak tuttuu
srece, bu k adnlarn benden istedikleri herhangi bir ekilde
hareket ed erd im .
D em ek sen de gerekten canavar gryorsun? diye sor
m u don Juan.
Tabii ki g ryorum , diye yantlam . Ayrca unu da bi
liyorum ki, eer ayrlrsan ya da kadnlar seni kap dar eder
se, canavar seni karp kilit altnda tutacak. E m inim bu senin
tutum unu deitirecek. K lelerin, efendilerine itaat etm ekten
baka seenekleri yoktur. B yle bir canavarn verdii acnn
her eyin tesinde olduunu sylerler.
D on Juan tek um udunun, kendisini olabildii kadar cana
yakn klm ak olduunu biliyorm u. O canavarn av olm a kor
kusu gerekten de gl bir psikolojik savam .
D on Juan bana, doasndaki baz tu h af alkanlklardan
dolay, yalnzca k adnlara grgsz davrandn, nagual Julia n n v arlnda asla kt davranm adn anlatt. D on Ju a n n
tartam ad baz nedenlerden dolay, nagual, bilinli ya da bi
linsiz, etkilem eyi deneyem edii biriym i.
E vin dier sakinleri, yabani adam , don Juan iin nem siz
lerm i. D on Juan, yabani adam grd an, onun iin bir g
r belirlem i ve onu adam dan saym am t. A dam n gsz,
uyuuk ve o gzel kadnlarca boyundurlua alnm biri oldu
unu sanyorm u. D aha sonra n ag u aln kiiliinin bilincine
vardka, adam n dierlerinin parlts arasnda, aka glgede
brakldn ayrt etm i.
Z am an getike, aralarndaki liderliin ve denetim in doa
s, don J u a n a belli olm u. K im senin bir dierinden daha iyi ya
da d aha stn o lm adn anlam ak, don J u a n artm ve her
naslsa sevindirm i de. B azlar dierlerinin yapam ad ileri
yapabiliyorlarm , am a bu onlar stn klm yorm u. Bu sade
163
ce onlar farkl klyorm u. H er naslsa, tm olaylardaki son ka

rar kendiliinden nagual Ju lian a aitm i, ve o aka kararlar
n herkese oynad, insanlktan uzak akalar biim inde vurgu
lam aktan byiik zevk alyorm u.
Ayrca aralarnda gizem li bir kadn da varm . O na Talia
diyorlarm , kadn nagual. Hi kim se don J u a n a onun kim ol
duunu, ya da kadn n ag u alm ne anlam a geldiini sylem e
mi. T aliann yedi kadndan biri olm as, onun iin ak olan
tek bilgiym i. H epsi de onun hakknda o kad ar ok konuuyor
larm ki don Ju a n n m erak inanlm az boyutlara varm . y
le ok sorular sorm u ki dier kadnlarn lideri olan kadn, ona
okum a yazm ay reteceini, bylece aratrm a kabiliyetini
daha iyi kullanabileceini sylem i. K adn ona, olaylar ezber
leyeceine, onlar yazm ay renm esi gerektiini sylem i. Bu
yntem le Talia hakknda bir sr detay biriktirebilirm i, gerek
aa kncaya kadar okuyup incelem esi gereken detaylar.
Belki de kadn, onun usundaki alayc karl dnd
nden, sam a bir giriim gibi grnm esine karn T aliann
kim olduunu bulm ann, kim selerin sorum luluunu yklenem eyecei, en zor ve doyurucu grev olduunu aklam .
Bu, iin elenceli blm , dem i kadn. D aha ciddi bir e
kilde, m al varln yneten n ag u a la yardm c olabilm esi iin,
saym anlk renm esinin zorunlu olduunu eklem i.
H em en ardndan gnlk derslere balam ve b ir yl ieri
sinde don Juan o kadar hzl ve byk bir gelim e kaydetm i
ki, okuyabiliyor, yazabiliyor ve hesaplar tutabiliyorm u.
N eredeyse yl kadar o evde snm ac olarak k ald m ,
diye devam etti don Juan. Bu zam an zarfnda saysz olay g e
ti bam dan, am a gerekten de nem li olduklarn sanm yor
dum . Ya da, en azndan ben onlar nem siz sayyordum . yl
boyunca tm yaptm n saklanm ak, korkuyla titrem ek ve bi
katr gibi alm ak olduuna inanm tm .
D on Juan gld ve bana bir defasnda nagual Ju lia n n di
retm esi zerine, her grnde kendisini yakp yok eden, o p u
suda bekleyen canavarn korkusundan kurtulabilm ek iin, b
ycl renm eyi kabul ettiini anlatt. A m a, nagual Julian,
kendisiyle epeyce konum asna ram en, sanki onunla daha ok
164
SESSZL N ERK
dalga gem ekten holanyorm u. B ylece, byclkle ilgisi

olan herhangi b ir ey renm ediini sylem ek doru ve kesin
olurm u diye inanm aktaym , nk aslnda, o evde kim senin
byclk bilm edii, ya da uygulam ad apak ortadaym .
Bir gn, nasl olduysa kendisini, iinde pek de bir isten
duym adan, canavar snrda tutan o grnm ez izgiye doru
azim le yrrken bulm u. C anavarm s adam , tabii ki, her za
m an olduu gibi evi gzetlem ekteym i. A m a o gn don Juan,
arkasna dnp saklanacak bir yer bulm ak iin eve koturaca
na, yrm eyi srdrm . nanlm az bir enerji dalgas onu,
gvenliini dnm eksizin, ilerlem eye zorlam .
M utlak bir kaytszlk duygusu, kendisini yllarca dehete
drm o canavarla yzlem esini salam . Don Juan, cana
varn yalpalayarak ileri atlacan ve kendisini boazndan ya
kalayacan um m aktaym , am a artk bu dnce kendisinde
bir korku yaratm yorm u. B irka adm uzaktan canavara bir an
bakm ve sonra izginin zerinde durm u. Ve don Ju a n n hep
korktuu gibi canavar ona saldrm am , am a bulanklam .
B iim ini yitirip sisli bir beyazla dnm , zar zor alglana
bilir bir dum an lekesi gibi.
D on Juan sise doru ilerlem i ve sis korkarm asna geri
ekilm i. Tarlalarda bu dum an lekesini kovalam , ta ki cana
vardan geriye bir ey kalm adn anlayana dek. Sonra, ortada
asla bir canavar olm adn anlam . H er naslsa, bugne dek
korktuunun ne olduunu aklayam yorm u. Belli belirsiz bir
duygu ierisindeym i, can avann ne olduunu tam olarak bilm e
sine ram en, sanki bir eyler ona degin dnm esini engelle
m ekteym i. A niden, o nam ussuzun, nagual Juliann, ne olup
bittiine degin gerei bildiini dnm . D on Juan bu tr bir
dolap evirm eyi, nagual Ju lian n yanna koym ayacakm .
O nunla yzyze gelm eden nce don Juan, kendisine elik
edilm eden tm m alikneyi dolam a zevkine verm i kendini.
B unu d aha nce asla yapam azm . N e zam an o grnm ez iz
ginin tesine gem eyi gze alacak olsa, ev sakinlerinden biri
kendisine elik ederm i. Bu, onun eylem lerine ciddi bir kstla
m a getiriyorm u. ki ya da kez kendisine elik edilm eden
yrm eye kalktnda, kendisini canavarm s yaratn ellerin
165
de yok olm a tehlikesiyle kar karya bulm u.

A llm am bedensel bir dinlikle don Juan, evin iine
dalm , am a yeni zgrl ve erkini kutlayacana, tm ev sa
kinlerini toplayp onlardan yalanlarn aklam alarn istem i.
Onlar, var olm ayan bir canavara kar duyduu korkusuyla
oynayp, kendisini kle gibi altrdklar iin sulam .
Kadnlar, sanki dnyann en kom ik fkralarn anlatyorm uasna glm ektelerm i. Don Juan, kzgnlktan atallam
sesiyle, srekli korkuyla geirdii o yln anlatrken, yap
tklarndan pim an grnen sadece nagual Ju lia n m. D on Ju
an, utanlacak bir aalam aya uram olduu iin kendisin
den zr dilenm esini isterken, nagual Julian yklp ak ak
alam aya balam .
A m a sana canavar falan olm adn sylem itik, dem i
kadnlardan biri.
D on Juan, usulca sinm i olan nagual J u lia n a ters ters
bakm .
O, canavarn var olduunu biliyordu, diye barm don
Juan, n ag u al sulayp parm ayla gstererek.
Fakat ayn zam anda sam a konutuunun da bilincindey
m i, nk nagual Julian daha ilk bata, ona canavarn v ar ol
m adn sylem i.
C anavar aslnda yoktu, diye dzeltm i don Juan, fke
den sarslarak. Bu onun oyunlarndan biriydi.
D enetim ini yitirm i bir ekilde alayan nagual Julian, k a
dnlar glm ekten inler durum dayken, don J u a n dan zr dile
m i. Don Juan, onlar hi yle glerken grm em i.
Sen, kendin de ortada bi canavar falan olm adn biliyor
dun. B ana yalan syledin, diyerek, ba nne dm , gzle
ri yalarla dolu, hatalarn kabullenen nagual Ju lia n sulam .
G erekten sana yalan syledim , diye gevelem i nagual
Julian. A slnda hibir canavar yoktu. C anavar olarak grd
n sadece bir enerji akm yd. K orkun onu bir hilkat garibesi
ne dntrd.
C anavarn beni kendisine esir edeceini sylem itin. B a
na nasl bu ekilde yalan sylersin, diye barm don Juan.
O canavar tarafndan esir alnm ak sim gesel b ir eydi, di
166
SESSZ L N ERK
ye yantlam nagual Julian yum uaka. A ptalln senin ger

ek dm anndr. te im di lm cl bir tehlike iindesin, bu
yeni canavar tarafndan esir alnm a tehlikesi.
D on Ju an bu aptalca aklam alara katlanm ak zorunda ol
m adn barm . Ve ayrlm ak istediinde zgrln kst
layacak herhangi bir engelin olm adna degin kendisine g
vence verm eleri konusunda diretm i.
stediin zam an gidebilirsin, dem i nagual Julian, ksaca.
Yani h em en im di gidebilir m iy im ? diye sorm u don
Juan.
G itm ek m i istiyorsun? diye sorm u nagual.
Tabii ki, bu sefil yerden ve burada yaayan bi avu sefil
yalancdan ayrlm ak istiyorum , diye barm don Juan.
N agual Julian, don Ju a n n parasnn tam am n hem en
kendisine dem elerini buyurm u, ve parldayan gzlerle ona
esenlik, baar ve bilgelik dilem i.
K adnlar onunla vedalam ak istem em iler. A lev alev ol
m u gzlerinden kanabilm ek iin ban nne eene dek ba
kp durm ular ona.
Don Juan parasn cebine koym u ve ardna bir kez bile
bakm akszn, ilesinin bittiine sevinerek yryp gitm i. Dardaki dnya adeta bir bilm ece gibiym i kendisi iin. G zn
de ttyorm u. E vdeyken d dnyadan uzak kalm . G en ve
glym . C ebinde paras, yaam a degin byk bir zlem i
varm .
O nlara teekkr etm eden ayrlm . U zun zam andr korku
sunun engelledii fkesi sonunda yzeye kabilm i. O insan
lar sevm eyi bile renm iti ve im di ihanete uram t. K o
up, o yerden olabildii kadar uzaa gitm ek istemi.
K entte, ilk ho olm ayan deneyim ini yaam . Y olculuk ok
g ve ok pahalym . K entten bir an evvel ayrlm ak istedi
inde, gidecei yeri kendisinin belirleyem eyeceini, katrclar
onu nereye gtreceklerse, onlar beklem esi gerektiini ren
m i. B irka gn sonra tannm bir katrcyla M azatln liman
kentine doru yola km .
O zam anlar sadece yirm i yam da olm am a ram en,
dedi don Juan, B i m r yaam m gibim e geliyordu. Tek de-
167
neyim lem ediim ey cinsel ilikiydi. N agual Julian bana gc

m ve dayankllm veren eyin bi kadnla olm am olm am
gerei olduunu ve dnyaya kendim i kaptrm adan nce ileri
yoluna koym as iin az zam annn kaldn sylem iti.
N e dem ek istiyordu don Ju an ? diye sordum .
N e tr bi cehennem e adm atm ak zere olduum u bilm e
diim i sylem ek istiyordu, diye yantlad don Juan, ve ken
dim i savunabileceim dnceleri, sessiz koruyucularm ayar
lam ak iin az zam anm kaldn an latm aktayd.
Bi sessiz koruyucu nedir don Ju an ? diye sordum .
Bi yaam kurtarcdr, dedi. Sessiz koruyucu, hibir ey
yolunda gitm edii zam an, bi savaya gelen aklanam az bi
enerji akmdr.
V elinim etim , bi kez onun etkisi altndan ktm m , yaa
m m n ne ynde gelieceini biliyordu. Bu nedenle bana, b
yclerin grlerini olabildii kadaryla verebilm ek iin m
cadele etti. Bu byclk grleri benim sessiz koruyucula
rm olacaklard.
Bu byclk grleri n elerdir? diye sordum .
T oplanm a noktasnn k onum lar, diye karlk verdi,
toplanm a noktasnn ulaabilecei sonsuz saydaki konum .
Bu s ya da derin deim elerin tek tek her birinde, byc y e
ni devam lln glendirebilir.
Velinim etiyle birlikte ya da onun rehberlii altnda deneyim ledii her eyin, toplanm a noktasnn ya ufak y a d a gz ar
d edilem eyecek deiim inin sonucunda olduunu yineledi.
V elinim eti onu, doal olarak gerekli olabileceinden de fazla,
saysz byc grn deneyim lem ek durum unda brakm
t, nk don J u a n n yazgsnn, byclerin ne olduklarn ve
ne yaptklarn aklam ak iin arlm ak olduunu biliyordu.
T oplanm a noktasndaki bu deiim lerin etkileri, zam anla
artan bi biim dedir, diye srdrd. A nlayp anlayam adn
bilm ek, yk o lur insana. S onunda, bu birikim in b an a bi fayda
s olm utu.
N agual Ju lia n la birlikte oluum dan ok ksa bi sre son
ra, toplanm a noktam ylesine fazla haraket etti ki, artk grebi
liyordum. Bi enerji alann canavar olarak grm tm . Ve bu
168
SESSZL N ERK
nokta, ben canavar gerekten olduu gibi grene dek hareket

etm eyi srdrd: bi enerji alan. G rebilm eyi baarm tm , am a
bunu bilm iyordum . H ibi ey yapm adm , bi eyler renm e
diim i sanm tm . nanam ayacan kadar aptaldm .
o k g entin don Ju a n , dedim . B aka trl d av ran a
m azd n .
G ld. B ir yant verm ek zereydi ki, bu dncesini de
itirm i grnd. O m uzlarn silkip anlatm asn srdrd.
D on Juan, M azatln a vardnda, artk deneyim li bir ka
trcym , ve bir katr kervanna bakm asyla ilgili srekli bir i
nerilm i. A nlam adan son kerte honut kalm . D u rangoyla
M azatln arasnda seferler dzenlem ek dncesi, onu epey
m utlu etm ekteym i. H er naslsa, cann skan iki ey varm : il
ki, henz bir kadnla birlikte olm am olm as, ve kincisi, k u
zeye gitm ek konusunda gl ve aklanam az bir drt. N ede
nini bilm iyorm u. Sadece, kuzeyde bir yerlerde bir eylerin
kendisini b eklem ekte olduunu biliyorm u. Bu duygu, ylesi
ne gl bir ekilde varln srdriiyorm u ki sonunda, o s
rekli ii reddetm eye zorlanm , bylece kuzeye yolculuk ede
bilirm i.
B orcunu b ir dul ve ocuklarna yardm ederek dem eye
kalkm , ve farknda olm adan e ve baba roln stlenm i.
Yen sorum luluklar ona byk skntlar verm i. H areket
zgrln yitirm ekle kalm am , uzak kuzeye yapm ak istedi
i o yolculuun drtsn de yitirm i. Bu kaybnn yerini, her
naslsa, kadn ve ocuklarna kar duyduu byk sevgi alm.
Bi e ve b aba olarak nee dolu, m utlu anlar yaadm , de
di don Juan. A m a ite o srada ilkin bi eylerin feci ekilde ters
gittiini fark ettim . K aytszlk duygum u yitirm ekte olduum u
anladm , nagual Ju lia n n evinde edinm i olduum o uzaklk
duygusunu. A rtk kendim i evrem deki insanlarla tanm lam ak
tay d m .
D on Juan, n ag u a ln evinde edindii yeni kiiliinin tm
izleriyle yitm esinin, devam l bir anm ayla bir yln aldn
syledi. K adn ve ocuklarna kar ar fazla, am a yine de
uzak bir sevgi d u ym aya balam . Bu kaytsz sevgi ona e ve
k oca roln, kendisini kaptrarak ve zevk alarak oynam asna
169
olanak salam . Z am an getike kaytsz sevgisi, kiisel etkin

liini yitirm esine yol aan lgn bir tutkuya dnm .
O na sevm e erkini veren kaytszlk duygusu yokm u artk.
Bu kaytszlk duygusunun yitim inde dnyevi istekler ortaya
km , aresizlik ve um utsuzluk: gnlk yaam dnyasnn
ayrc zellikleri. A tlm cln da yitirm i ayn ekilde. N agua ln evindeki yllar boyunca, kendi bana yola koyulduun
da ok iine yarayan, eviklik duygusunu edinm iti.
A m a en ykc ac, bedensel enerjisinin tkenm i olduu
nu bilm ekm i. G erekte hasta durum da olm adan, b ir gn tam a
m en felce uram . A rs szs yokm u. K orkuya da kaplm a
m. Sanki bedeni, eer km ldayabilse lgncasna gereksini
m ini duyduu bar ve huzuru elde edebileceini anlam .
Yatakta aresiz yatm aktayken, dnm ekten baka bir ey
yapm am . Ve anlam baarsz olduunu, nk soyut bir
am ac yokm u. N ag u aln evindeki insanlarn, zgrl soyut
am alar olarak kovaladklarndan, olaanst olduklarn an
lam . zgrln ne olduunu anlayam am t, am a som ut ge
reksinm elerinin tersi olduunu biliyordu.
Soyut bir am acnn olm am as don Ju a n gsz ve etkisiz
klm t, ailesi oluverm i insanlar o berbat yoksulluktan kurtaram yordu. D ahas ailesi onu, kendisinin de nagual ile karla
m adan nce bildii sefalete, kedere ve um utsuzlua srklyorm u.
Yaamn gzden geirirken, nagual ile geirdii yllar bo
yunca yoksul olm adn, som ut gereksinim lerinin de bulun
m adn anlam t. Yoksulluk, som ut gereksinim leri kendisini
yendiinde, onu ele geiren bir durum du.
Y llar nce vurulup yaralanm asndan beri, ilk defa nagual
Ju lian n nagual olduunu, nderi olduunu ve velinim eti ol
duunu tam am en anlam . V elinim etinin, n ag u a ln m dahale
si olm akszn zgrle ulaam ayacan sylediinde ne d e
m ek istediini de anlam . V elinim etinin ve onun tm ev sakin
lerinin bycler olduklar konusunda bir kukusu yokm u ar
tk. A m a en berrak aclarla anlad, onlarla birlikte olm a an
sn frlatp atm olm asyd.
B edensel aresizliinin basks dayanlm az olduunda, in
170
SESSZ L N ERK
m e, balangcndaki gibi gizem lice sona erm i. B ir gn yatak

tan kverm i ve ie gitm i. A m a ans hi de dzelm em i. ki
yakasn zar zor b ir araya getirebiliyorm u.
B ylece bir yl daha gem i. D urum u daha iyiye gitm e
m i, am a beklentilerinin de tesinde baarabildii bir ey var
m : yaam n genel olarak zetlem i. te o zam an neden o
cuklar bu denli ok sevdiini ve onlardan ayrlam adn, ve
niin onlarla kalam ayacan anlam , ayrca neden u veya bu
ekilde eylem e geem ediini de anlam .
Don Juan bir km aza girdiinin bilincindeym i ve velini
m etinin evinde rendiklerinden bir savaya yarar bir ekil
de lm esi gerektiini biliyorm u. B ylece her gece, d krk
lklaryla dolu skntl ve anlam sz abalarla geirilen bir gn
den sonra, sabrla lm n gelm esini bekliyonnu.
ylesine kesin bir ekilde sonundan em im ni ki kars ve
ocuklar da onunla birlikte beklem ektelerm i bir dayanm a
havas ierisinde onlar da lm ek istiyorlarm . D rd de, hi
aksatm adan, m utlak bir sessizlik ierisinde oturup lm bek
lerken yaam larn dnm ektelerm i.
D on Juan onlar, velinim etinin kendisini uyarm ak iin ku l
land szlerin benzerleriyle uyarm .
lm arzulam a, dem im i velinim eti. Sadece gelene
dek bekle. lm n neye benzediini hayal etm eye alm a.
O nun akntsna kaplm ak iin hazr bulunm an yeterli.
Sessizce geirilen zam an onlar zihinsel olarak glendir
m i, am a b ir deri bir kem ik kalm bedenleri, sava kaybettik
lerinin habercisiym i.
B ir gn, her naslsa don Juan ansnn dnm eye balad
n dnm . H asat m evsim inde bir grup iftlik iisiyle gei
ci bir i bulm u. A m a tinin onun iin baka tasarlar varm.
alm aya baladktan birka gn sonra, biri apkasn alm .
Yeni b ir apka alm as olanakszm , am a kavurucu gnein al
tnda alabilm esi iin bir apkaya gereksinim i varm .
P aavralar ve sam an dem etleriyle ban rterek korum a
yntem leri denem i. B irlikte alt iiler ona glm ler ve
onunla alay etm eye balam lar. O nlar duym am azlktan gel
mi. Y aam lar onun alm asna bal olan dier kii var
171
ken, nasl grndnn nem i yokm u. A m a iiler vazge

m em iler. O nlarn saldrganlaabileceinden korkan khya don
Ju a n iten atana dek glp elenm iler.
Yabans b ir fke, don Ju a n n saduyusunu ve tedbir duy
gusunu yenm i. K endisine yanl yapldn biliyorm u. H ak
l olan kendisiym i. T yler rpertici, keskin bir lk atm ,
adam lardan birini yakalam ve belini krm ak am acyla om uz
larnn zerinden havaya kaldrm . A m a evdeki a ocuklar
dnm . H er gece kendisiyle birlikte oturup lm bekleyen
o sska, m inik bedenleri dnm . A dam yere brakm ve
yryp gitmi.
Don Juan, adam larn alm akta olduu tarlann kenarnda
oturduunu ve iinde birikm i olan tm um utsuzluun sonun
da patladn anlatt. Sessiz bir fkeym i, am a evresindeki in
sanlara kar deilm i bu fke. K endisine fkelenm ekteym i.
Tm siniri geene dek fkelenip durm u.
O rada o insanlarn karsnda oturup alam aya bala
dm , diye srdrd don Juan. B ana deliym iim gibi baktlar,
gerekten de yleydim , am a um ursam yordum . U m ursayacak
durum um yoktu.
K hya benim iin zld ve n asihat verm ek iin yanm a
geldi. K endim iin aladm dnyordu. Tin iin alam ak
ta olduum u bilem ezdi tabii k i.
D on Juan, fkesi getikten sonra sessiz bir koruyucunun
kendisine geldiini syledi. O nu, lm nn an m eselesi oldup duygusuyla yalnz brakan, llem eyecek kadar b y k bir
enerji akm biim indeym i. A ilesini yeniden g n n esin e yete
cek kadar zam an kalm adn biliyorm u. O nlar o cehennem
den karp yaam larn yola koyacak gc ve bilgisi olm ad
iin yksek sesle onlardan zr dilem i.
iftlik iileri glm ler ve onunla alay etm eye devam et
miler. D on Juan onlar m phem ekilde duyuyorm u. G zya
lar gsne doru szlrken, tine, kendisini n ag u a lm yolu
na kard ve zgr olm ann o ulalm az frsatn verdii iin
teekkr ediyorm u. O anlaysz iilerin ulum asn iitm ek
teym i. O nlarn alaylarn ve barlarn, iinden geliyorm uasna iitmi. O na glm ekte hakllarm . U zun zam andr son
172
SESSZL N ERK
suzluun kapsndaym ve bunun bilincinde deilm i.

V elinim etim in ne denli hakl olduunu anladm , dedi
don Juan. Bi canavar olan aptallm d ve oktan beni yiyip
bitirm iti. Bunu dndm anda, syleyip yapabileceim
h erhangi bi eyin faydas olam ayacan anlam tm . ansm
yitirm itim . A rtk sadece o adam lara soytarlk yapyordum .
Tabii ki benim ykm m um ursayam azd tin. B izler gibi bi s
r insan vard aptallm zdan dom a, o gzel ve zel cehen
nem lerim izle tinin ilgilenecei.
D iz ktm ve yzm gneydouya evirdim . Velini
m etim e tekrar teekkr ettim ve tine, utandm anlattm . ok
zgndm . Ve son soluum la, bilgim olsayd harika olm u ola
bilecek dnyaya veda ettim . Sonra usuz bucaksz bi dalga
zerim e doru geldi. O nu duyum sadm nce. A rdndan iittim
onu, ve sonunda gneydoudan, tarlalarn zerinden bana ge
liini grdm . B eni yakalad ve karanl rtt zerim i. Ve ya
am m n yok olm utu. C ehennem im den kurtulm utum .
A rtk lm tm ! Sonunda zgrdm !
D on J u a n n yks ykm t beni. Bu konuda konum a aba
larm gz ard etti. B aka bir zam an ve bir baka yerde bunu
tartacam z syledi. B unun yerine yapm olduu eyle il
gilenm em izi istedi: bilinliliin ustaln aa vurm akla.
B irka gn sonra, dalardan aa inm ekteyken, birdenbi
re yksne degin konum aya balad. D inlenm ek iin otur
m utuk. A slnda, soluum u yinelem ek iin duran bendim . Don
J u a n n soluklar klam am t bile.
B yclerin kesinlik iin verdikleri m cadele en doku
nakl m cadeledir, dedi don Juan. A c doludur ve bedeli yk
sektir. ok, pek ok kez byclerin yaam na mal olm utur.
B ir bycnn eylem lerine degin m utlak bir kesinlie
sahip olabilm esi, byclerin dnyasndaki konum u ya da ye
ni devam lln zekice deerlendirebilm esi iin, eski yaam nn
devam lln geersiz klm as gerektiini aklad. A ncak o za
m an eylem leri, nem siz olaylar dengelem ek ve yeni devam l
ln glendirm ek iin gerekli kesinlii salayabilirdi.
G nm z grc bycleri, bu geersiz klm a ilem ine,
173
kusursuzluun bileti, ya da byclerin gsterm elik lm

derler, dedi don Juan. Ve S in alo adaki o tarlada, ben kendi
kusursuzluk biletim i aldm. O rada ldm . Yeni devam llm n
grnrln hayatm la dedim .
A m a don Juan, ldn m , yoksa sadece bayldn m ? di
ye sordum , alayc grnm em eye alarak.
O tarlada ldm , dedi. B ilinliliim in dm a aktn
ve K artala yneldiini duyum sadm . A m a yaam m kusur
suzca gzden geirm i olduum iin, bilinliliim i yutm ad
Kartal. Beni tkrr gibi atverdi. B edenim tarlada lm oldu
undan, zgrle doru gitm em e izin verm edi. Sanki geri d
np yeniden denem em i sylyordu.
K aranlk ykseltilerde yukar ekildim ve tekrar dnya
nn na indim . Sonra kendim i tarlann kenarnda buldum ,
am ur ve talarla rtlm s bi m ezarn iinde.
Don Juan derhal ne yapm as gerektiini bilm i olduunu
syledi. K endisini o ukurdan kazyp kardktan sonra, bir
ceset varm gibi grnsn diye m ezar yeniden doldurm u ve
hem en kam . Velinim etinin evine dnm esi gerektiini bili
yorm u. A m a, yolculuuna balam adan nce ailesini grp, bir
byc olduunu ve bu nedenle onlarla kalam ayacan syle
m ek istem i. M ahvoluunun, byclerin dnya insanlaryla
bir kpr kuram adklarn bilm em esinden kaynaklandn
aklam ak istem i. A m a, eer insanlar isterlerse, byclere
katlm ak iin onlar bir kpr kurabilirlerm i.
Eve d ndm , diye srdrd don Juan, am a ev botu.
D ehete den kom ular, iilerin bugn erkenden gelip benim
ite dp ldm haberini getirdiklerini, ve karm ile ocuk
larn ayrldn sylediler.
N e k adar l kaldn, don Ju an ? diye sordum .
G rne gre, btn bi gn, dedi.
D on Ju a n n dudaklarnda bir glm sem e gezindi. G zle
ri, parldayan cam s kayalardan yapdm t sanki. Tepkilerim i
gzetliyor, yorum larm bekliyordu.
A ilene ne oldu, don Juan? diye sordum .
Aa, duygusal bi adam n sorusu, dedi. Bi an sanki l
m m le ilgili bi eyler soracaksn sandm !
174
SESSZL N ERK
S orm ak zere olduum u itiraf ettim , am a sorum u zihnim

de tasarlarken grdn bildiim i ve salt farkl olsun diye
bak a bir ey sorduum u syledim . B unu aka olsun diye sy
lem em itim , am a onu gldrd.
A ilem o gn ortadan kayboldu, dedi. K arm paay
kurtarabilecek biriydi. Y aadm z artlarda yle olm ak zo
rundayd. lm m beklem ekte olduum dan, istediim de l
dm dnm olm al. O rada yapabilecei bir ey kalm a
dndan, o da ayrld.
ocuklar zledim ve yazgm n onlarla olm ad dn
cesiyle kendim i avuttum . H er naslsa, byclerin doal bi ye
tenei vardr. E n iyi, am a yine d e... szckleriyle aklanan
b ir duygunun alacakaranlnda yaarlar. evrelerindeki her
ey ktnde, bycler durum un berbat olduunu kabul
ed erler ve sonra aniden am a yine d e...nin alacakaranlna ka
arlar.
B en de o ocuklar ve kadn iin hissettiklerim e aynsn
yaptm . Z orlu bi eitim le zellikle en byk olanla ya
am larn benim le birlikte gzden geirm ilerdi. Yalnzca tin
bu sevginin akbetine k arar verebilirdi.
B ana savalarn byle durum larda nasl davrandklarn
retm i olduunu anm satt. E llerinden gelen her eyi yapar
ve sonra p im anlk ya da znt duym adan rahatlar ve tinin so
nucun ne olacana k arar verm esi iin beklerlerm i.
Tinin karar ne oldu, don Ju an ? diye sordum .
Y antlam akszn dikkatle bakt bana. Bunu soruum un ne
deninin tam am yla bilincinde olduunu biliyordum . B una ben
zer bir sevgiyi ve bir kayb deneyim lem itim .
Tinin karar bi baka basit tzdr, dedi. B yclk y
kleri bu tem elde oluurlar. B u basit tz tartm a noktasna
geldiim izde, bu belli k arar hakknda konuuruz.
Peki, senin lm m le ilgili sorm ak istediin bi som yok
m u y d u ?
E er ldn dndlerse, neden s bir m ezara gm
d ler seni? diye sordum . N eden seni gm ecek gerek bir m e
zar k azm ad lar?
te yine kendine benzem eye baladn, dedi glerek.
175
B en de ayn soruyu kendim e sordum ve o iftlik iilerinin

dindar insanlar olduklarn biliyordum . B en bi H ristiy an dm.
H ristiyanlar bu ekilde gm lm ezler, ne de kpekler gibi
rm eye braklrlar. Sanrm ailem in gelip cesedi istem esi ve
uygun bi tren yaplm as iin bekliyorlard. A m a ailem asla
gelm edi.
G idip onlar aradn m, don Juan? diye sordum .
Hayr. B ycler asla kim seyi aram azlar, diye yantlad.
Ve ben de bi bycydm . Bi byc olduum u bilem em e
gafletim i hayatm la dem itim , ve bycler kim seyle yaa
mazlar.
O gnden balayarak, yalnzca benim gibi lm olan ki
ilerin veya savalarn arkadaln ya da ilgisini kabul et
tim .
D on Juan, herkesin kendisinin ne bulgulam olduunu
derhal anlad yer olan, velinim etinin evine geri dndn
syledi. Ve ona hi ayrlm am gibi davranm lar.
N agual Julian, don Ju a n n kendine zg doasndan t
r, lm esinin ok uzun zam an aldn belirtm i.
Sonradan velinim etim bana bi bycnn zgrlk bile
tinin onun lm olduunu syledi, diye srdrd don Juan.
K endisinin de, evdeki dier herkes gibi, zgrlk biletini ca
nyla elde ettiini syledi bana. Ve im di, l durum um uzla
eittik. .
l m ym ben de, don Ju an ? diye sordum .
Sen de lsn, dedi. B yclerin en byk hilesi, her
naslsa, l olduklarnn bilincinde olm aktr. K usursuzluk bi
letlerini, bilinliliklerine sarm alam aklar. Bu sarm ada, b yc
ler derler ki, biletleri gcr gcr sakl kalr.
B enim ki altm yldr gcr gcr duruyor.
6
N iy e ti K ullanm ak
N C N O K TA
on Juan sk sk, beni ve dier m ezlerini batdaki ya
kn sradalarda ksa gezilere karrd. Bu durum larda
sabah afakta yola kar ve akam zeri dn yolculu
una balardk. D on J u a n la yrm eyi yelerdim ben.
O na yakn olm ak, her zam an beni rahatlatyor ve sa
kinletiriyordu; am a o havai m ezleriyle olm ak hep
ters etki yaratrd bende: beni ok yoruyorlard.
H ep birlikte dadan inerken, dzle ulam adan nce
NYET
KULLANMAK
177
don Juan ve ben duraksadk. yle ani ve gl bir keder duy

gusuna kapldm ki tm yapabildiim yere km ek oldu. Son
ra, don Ju an n nerisiyle oval bir kayann tepesine karnst
uzandm .
D ier m ezler benim le alay edip yrm eye devam ettiler.
G lm elerini ve barlarnm uzakta lgnletiini iittim.
D on Juan rahatlam am ve ani b ir hzla hareket ettiini syledi
i toplanm a noktam n yeni konum una alm asna olanak sa
lam am istedi.
M eraklanm a, dedi. K sa bi zam anda, srtnda bi tr e
kilm e ya da darbe duyacaksn, sanki biri sana dokunuyorm u
gibi. Sonra bi eyciin kalm ayacak.
Srtm a incecik darbeyi beklerken, kayann zerinde hare
ketsiz yatm a eylem i, ylesine youn, ak ve iten gelen bir
arm balatt ki, beklediim darbenin ayrdna hi varam a
dm . H er naslsa bu darbeyi aldm bilm ekteydim , gerekten
de keder duygum annda yitm iti.
D on Ju a n a ne hatrlam akta olduum u abuk abuk anlat
tm. K ayann zerinde kalp toplanm a noktam , hatrlam akta
olduum olayn, deneyim lem i olduum o kesin konum una
doru hareket ettirm em i salk verdi.
O layn her ayrntsn yakala, diye uyard.
Y llar ncesindeydi, don Ju an la ben, o zam anlar kuzey M ek
sik adaki C hihuahua eyaletinde, yksek bir ldeydik. T opla
d tedavi edici bitkiler orada fazlasyla bulunduundan k en
disiyle bu le giderdik. Ayrca insanbilim i asndan bakld
nda o blge benim iin olduka ilgi ekiciydi. A rkeologlar,
ksa bir zam an nce, tarih ncesine dayanan geni bir ticaret
m erkezi olarak tanm ladklar kalntlar bulm ulard orada. T i
caret m erkezinin, G neybat A m erik ay G ney M ek sik aya ve
O rta A m erik aya balayan kervan yolunun ortasnda, stratejik
olarak doal bir yolda yer aldn sanm aktalarm .
Orada, o engebesiz, yksek lde birka kez bulunm am ,
arkeologlarn orann doal bir geit olduu konusundaki tah
m inlerinde yanlm adklarna olan inancm glendirm iti. B en
de, tabii ki, don J u a n a o geidin, K uzey A m erika ktasnn k l
178
SESSZLN
ERK
trel zelliklerindeki tarih ncesi dalm nn etkisi zerinde

sylev verm itim . O zam anlar bycl, ticaret alarnca
iletilen ve belirli soyut bir dzeyde K olom biya ncesi, bir K
zlderili birliini yaratm ay am alayan, G neybat A m erika,
M eksika ve O rta A m erik adaki inanlar dzenei olarak ak
lam aya pek m eraklydm .
D on Juan, doallkla, savlarm her aklaym da bara
bara glerdi.
artrdm olay lest balam t. D on Ju a n la bir
likte son kerte zor bulunan iyiletirici bitkilerden iki ufak kese
yi dolduracak k ad ar topladktan sonra, bir dinlenm e aras verip
baz k o ca kayalarn tepelerine oturduk. A m a arabam brakt
m yere ynelm eden nce, don Juan iz srm e sanatm konu
m am z iin diretm iti. O rtam n bu konunun karm aklklarn
aklam ak iin ok uygun olduunu, am a bunlar anlam ak iin
nce ykseltilm i bilinlilie girm em gerektiini sylem iti.
H erhangi b ir ey yapm adan nce, ykseltilm i bilinliliin
gerekten ne olduunu yeniden aklam asn istem itim .
D on Juan, b yk sabr gstererek, ykseltilm i bilinlilii
toplanm a noktasnn hareketlerine bal olarak aklad. O ko
nutuka, b en de isteim in uygunsuzluunu anlyordum . Bana
anlatt her eyi biliyordum . H erhangi bir eyin aklanm as
nn gerekm ediine deindim ve o, bizi, derhal ya da sonra, ses
siz bilgiye ulatran yolum uzu hazrlam am z iin yardm c olan
aklam alarn asla boa gitm ediini ve belleim ize kazndkla
rn syledi.
Sessiz b ilgiye degin daha ayrntl konum asn istedi
im de, bana h em en sessiz bilginin, asrlar nce insann olaan
konum u olan toplanm a noktasnn genel konum u olduunu,
am a tam olarak saptanm alar olanaksz b ir takm nedenlerden
dolay, toplanm a noktasnn bu belirgin konum undan ayrld
n ve m a n tk dediim iz yeni bir yeri kabullendiini syledi.
D on Juan h er insann bu durum a bir m ek oluturm ad
na deindi. o um uzun toplanm a noktas dorudan doruya
m antn alannda y er alm ayp en yakn evresinde bulunuyor
m u. Ayn olay sessiz bilginin durum unda da geerliym i: in
sanlarn toplanm a noktas dorudan o blgede yer alm azm.
NYET
KULLANMAK
179
Ayrca, toplanm a noktasnn bir baka konum u olan m er

ham etin olm ad y e rin, sessiz bilginin ncs olduunu, ve
bununla birlikte kayg y e ri olarak bilinen konum unsa m ant
n ncs olduunu syledi.
Bu st kapal aklam alarda garip bir ey yoktu. B ana g
re bunlar ak szlerdi. Y kseltilm i bilinlilie girm em iin
krek kem iklerim in arasna indirecei o her zam anki darbeyi
beklerken syledii her eyi anlam aktaydm . A m a darbe hi
gelm edi ve bir eyler anladm n gerekten de bilincinde ol
m ayarak sylediklerini anlam ay srdrdm . O laan bilincim e
zg o rahatlk duygusu, her eyi olduu gibi kabul etm e duy
gusu benim le birlikteydi ve ben anlam a yeteneim i sorgulam a
m aktaydm .
D on Juan gzlerini ay nnakszn bakm aktayd bana ve
oval kayann zerine karnst uzanm am , kol ve bacaklarm
bir kurbaa gibi yanlara sarktm am istedi.
O rada on dakika kadar uzandm , pineklem ekten yum uak,
fsldayan bir hom urtuyla sarslarak kurtulana dek, tam am en
gevem i ve uyur durum daydm . B am kaldrp bakndm ve
tylerim diken diken oldu. D evasa, kara bir ja g u a r bir kayann
zerine m elm iti, en fazla on adm tedeydi, don J u a n in
oturm akta olduu yerin tam stnde. Jaguar, sivri dilerini gs
tererek doruca bana bakm aktayd. Saldrm ak zereym i gibi
grnyordu.
K m ld am a! diye seslendi don Juan yavaa. G z le ri
ne de bakm a. B urnuna bak ve g zn krpm a. Y aam n, b a k
na b a l.
D ediini yaptm . D on Juan apkasn bir frizbi gibi ja g u
arn kafasna atana dek, jag u ar ile ben bir sre baktk. Jaguar
arpm adan saknm ak iin geriye srad ve don Juan yksek,
uzun uzadya ve kesin bir slk ald. S onra avaz kt kadar
bard ve ellerini iki ya da kere aplatt. kan ses, susturu
cu taklm silah sesine benziyordu.
Don Juan aa inm em ve ona katlm am iin bir iaret yap
t. kim iz de jag uar korkutup karm olduum uzdan em in
olana dek, barp ellerim izi arptk.
B edenim sarslyordu, yine de korkm am tm . D on J u a n a
180
SESSZLN
ERK
bende en byk korkuyu yaratan eyin, jaguarn hom urtusu ya

da bak olm adn, onu iitip de bam kaldrm adan ok n
ce beni szdnden em in olm am olduunu anlattm .
D on Juan bu deneyim im e degin tek bir sz etm edi. D erin
dncelere dalm t. O na, jaguar benden daha nce grp
grm ediini sorm aya kalktm da, em reder bir ifadeyle sus
turdu beni. B ende, ok tedirgin ya da kafas karm izlenim i
yaratt.
B ir anlk sessizlikten sonra, don Juan yrm em iin bir
iaret verdi. K endisi ne geti. Z ikzaklar izerek, hzl adm lar
la kayalardan uzaklap allara yrdk.
Yarm saat kadar sonra, dinlenm ek iin durduum uz ak
lktaki fundala ulam tk. Tek bir sz bile konum am tk ve
ben don J u a n n ne dndn bilm ek istiyordum .
N iin byle zikzak izerek yryoruz, diye sordum .
K estirm e bir yol bulup hem en buradan ksak daha iyi olm az
m ?
H ayr! dedi don Juan kesin bir dille. Hi de iyi olm az.
O radaki erkek bi jaguar. A ve peim izden gelecek.
yi ya ite, al sana buradan hem en km ak iin bir neden
dah a, diye direttim .
Bu, o k adar d a kolay deil, dedi. O jaguar m antk ile
engellenm i deil. B izi elde etm ek iin ne yapm as gerektiini
tam olarak biliyor. Ve, seninle konutuum dan em in olduum
kadar, onun da dncelerim izi okuduuna em inim .
N e dem ek istiyorsun, dncelerim izi okuyan bir jaguar
m var y an i? diye sordum .
Bu, hi de m ecazi bi kullanm deil, dedi. N e diyorsam
onu kastediyorum . B unun gibi byk canllarn dnceleri
okum a yetileri vardr. Ve tahm in de etm iyorum . H er eyi do
rudan bilirler.
P eki im di ne yapyoruz? diye sordum , gerekten kork
m u olarak.
D aha az m antkl olm alyz ve jaguarn dncelerim izi
okum asn im knszlatrarak sava kazanm ay denem eliyiz,
diye yantlad.
D aha az m antkl olm ak bize nasl yardm edebilir ki?
NYET
KULLANMAK
181
diye sordum.
M antk, akla uygun olan sem em izi salar, dedi. rne
in, m antn sana, dm dz, koabildiin kadar hzl kom am
sylem iti. M antnn gz nnde bulundurm ay baaram ad
ey, arabann gvencesine ulaam adan nce alt m il kom a
m z gerektiidir. Ve jag u ar bizi geecek. nm ze geecek ve
zerim ize atlam ak iin en uygun yerde saklanp bekleyecek.
D aha iyi am a az m antkl olan seim , zikzak izm ektir.
B unun daha iyi olduunu nasl bilebiliyorsun, don Ju an ?
diye sordum.
B iliyorum nk benim tinle aram daki kanal ok tem iz,
diye yantlad. Bu da, toplanm a noktam n sessiz bilginin ye
rinde olduu anlam na geliyor. B uradan onun a bi jag u ar ol
duunu sezebiliyorum , am a daha nce hi insan avlam am . Ve
hareketlerim izden dolay akl karm . E er im di zikzak i
zersek, jag u ar ne yaptm z anlam ak iin aba h arcayacak.
Zikzak izm ekten baka bir seeneim iz v ar m ? diye
sordum .
Yalnzca m antkl seenekler var, dedi. Ve bizim m an
tkl seeneklerim izi destekleyecek gerelerim iz yok. rnein,
yksee kabiliriz, am a elim izde silah olm as gerekir.
Jaguarn seenekleriyle yarm alyz. Bu seim ler sessiz
bilgice dzeltilir. N e kadar m antksz grndne aldrm a
dan, sessiz bilginin bize sylediini yapm alyz.
Z ikzak izerek abuk abuk yrm eye balad. O nu ok
yakndan izledim , am a bu ekilde kouturm ann bizi k urtara
cana em in deildim . Tepkim , ge kalm bir dehete kapl
m ayd. O koca kedinin karanlk, tehditkr biim i dnceleri
m i ele geirm iti.
ldeki fundalk, birbirlerinden drt be adm uzakta,
uzun ve darm adank allardan oluuyordu. Y ksek ldeki
kstl ya, kaln yaprakl ya da sk all bitkilerin yeerm esi
ne olanak tanm yordu. Yine de koruluun grnts, sk ve
iine girilem ez biim deydi.
Don Juan olaanst bir eviklikle hareket ed iy o r ve ben
de elim den gelenin en iyisini yaparak onu izliyordum . N ereye
bastm a dikkat etm em i ve daha az ses karm am nerdi.
182
SESSZLN
ERK
A rlm n altnda atrdayan dallarn, yerim izi belli edecek

tek ey olduunu syledi.
K urum u dallar krm am ak iin kasten, don Ju an n izleri
ne basm aya alyordum . Jaguarn koca karanlk ktlesini yal
nzca otuz adm ardm da grm eden nce, bu ekilde be yz
m etre kadar yrm tk.
Avazm kt kadar bardm . D on Juan, durm akszn, ko
ca kedinin gzden yitiini grebilecek kadar abuk dnverdi.
D on Juan yeniden keskin bir slk alm aya balad ve ellerini
susturuculu silah sesini taklit edercesine rpm ay srdrd.
ok ksk bir sesle bana, kedilerin yukar trm anm aktan
pek holanm adklarm ve birka adm sam daki derin ve ge
ni vadiye ok hzl koup ulam am z gerektiini syledi.
G itm em iz iin bir iaret yapt ve ikim iz de allara doru
olabildiim iz k adar hzl kotuk. Vadinin bir kenarndan aa
kaydk, sonuna ulatk ve dier tarafndan yukar trm anm aya
baladk. B uradan yam ac, vadinin dibini ve kendi bulunduu
m uz dzl kolayca grebiliyorduk. Don Juan, jaguarn ko
kum uzu izlediini, ve eer anslysak onu aada izlerim izin
yannda koarken grebileceim iz fsldad.
Jaguarn kprtsn yakalam ak iin tedirginlikle beklerken,
altm daki vadiye gzlerim i dikm itim . A m a onu grem edim .
A rkam zdaki allkta koca kedinin rktc sesini duyduu
m u zd a Jaguarn kam olabileceini dnm tm . D on Jua n n hakl olabileceini rpererek kavradm . u anda olduu
yere ulaabilm esi iin jaguarn dncelerim izi okuyup vadiyi
bizden nce gem i olm as gerekiyordu.
Tek bir sz bile etm eden, don Juan m thi bir kou tuttur
du. O nu izledim ve epey bir sre zikzak izerek ilerledik. D in
lenm ek iin durduum uzda tam am en soluksuz kalm tm .
Jaguar tarafndan kovalanyor olm a korkusu, don Ju a n n
olaanst fiziksel atlganlna hayran kalm am a engel olm a
m t. G en biriym iesine kom utu. ocukluum da kom a
yeteneiyle beni bir hayli etkileyen birini anm sattn anlat
m aya baladm , am a o susm am iin bir iaret yapt. Dikkatlice
evreyi dinlem ekteydi, ben de yle yaptm .
Tam nm zdeki allarda h a fif bir hrt duydum . Ve
NYET KULLAN MAK
183
sonra, belki de elli adm tem izde, fundaln iindeki bir nok
tada jaguarn kara glgesi bir an grnd.
Don Juan om uz silkti ve jaguarn bulunduu yeri gsterdi.
G aliba ondan kurtulam ayacaz, dedi pes edercesine.
Haydi, sanki p arkta dolam aya km z gibi sakin sakin y
ryelim , sen de ocukluundaki o hikyeyi anlat. Tam zam an
ve yeri. Peim izde olduka itahl bi ja g u a r var, ve sen gem i
ini anm aktasn: bi jag u ar tarafndan kovalanrken yaplm aya
cak en iyi ey.
Y ksek sesle gld. A m a ona yky anlatm a isteim i yi
tirdiim i sylediim de, glm ekten iki bklm oldu.
im di de seni dinlem ek istem ediim iin beni cezaland
ryorsun, yle m i? diye sordu.
B en de, tabii ki, kendim i savunm aya getim . S ulam asnn
kesinlikle ok sam a olduunu syledim . G erekten de yk
nn heyecann yitirm itim .
B ycnn kiisel nem i olm azsa, yknn heyecann
yitirm i olm as da um urunda olm az, dedi, gzlerinde hain bir
prldam ayla. Senin de kiisel nem in kalm adna gre, hik
yeni im di anlatsan iyi olur. Tine anlat, jag u ara ve bana anlat,
heyecann hi yitirm em isin g ib i.
Ona, yk ok aptalca olduundan ve ortam n epey gergin
olduundan, isteklerine uyam ayacam sylem ek istedim .
B unun iin, onun da kendi yklerinde yapt gibi, daha uy
gun bir ortam , baka bir zam an deerlendirm ek istiyordum .
D ncelerim i dile giterem eden, yantlad beni.
Jaguar da ben de dnceleri okuyabiliriz, dedi glm
seyerek. E er byclk yklerim iin doru yeri ve zam a
n seiyorsam , onlar retm ek iindir ve onlardan azam i yara
r salam ak isterim .
Y rm em izi iaret etti. Yan yana, sakince yrdk. O nun
yle koabilm esini ve enerjisini vdm ve bu vgnn
znde bir p ara kiisel nem in bulunduunu, nk kendim i
iyi bir koucu olarak kabul ettiim i syledim . S onra onu yle
iyi koarken grdm de anm sam olduum ocukluk yk
m anlattm .
ocukken futbol oynadm ve ok iyi kotuum u anlat-
184
SESSZLN ERK
tim. A slnda, o kadar evik ve hzlydm ki, herhangi bir yara

m azl bam belaya girm eden gerekletirebiliyordum ; beni
kovalayan herkesi ekebiliyordum , zellikle m ahallem izin so
k aklarnda devriye gezen yal polisi. B ir sokak lam basn kr
dm da ya da bu trden bir ey yaptm da tm yapm am ge
reken kom akt ve kurtuluyordum .
A m a bir gn, haberim olm akszn, yal polis m em urunun
yerine askeri eitim alm bir polis tim i geldi. Felaket an, bir
m aazann cam n krp hzm n gvencem olduundan em in
olarak kom aya baladm da geldi. G en bir polis peim e d
t. D aha nce hi kom adm gibi kotum , am a faydas olm a
d. Polis futbol takm nda yetenekli bir orta saha oyuncusu olan
m em ur, benim on yllk bedenim in baa kabileceinden daha
ok hza ve enerjiye sahipti. B eni yakalad ve cam n krdm
m aazaya tekm eleye tekm eleye gtrd. Btn tekm elerini
futbol sahasnda antrem andaym asna, ustaca isim lendiriyor
du. Beni incitm edi, sadece korkuttu, yine de youn olarak aa
lanm ann etkisi, bir futbol oyuncusu olarak onun yeteneine
ve ustalna duyduum o on yandaki hayranlkla azalm t.
O gn hissettiim i don Juan iin de hissetm i olduum u
syledim . Ya farkna ve benim hzl kalara olan eilim im e
ram en beni geebilm iti.
A yrca ona, yllarca yinelenen, ok iyi kotuum ve gen
polisin beni geem edii dm den sz ettim.
H ikyen sandm dan da nem liym i, diye belirtti don
Juan. A nnenin poponu tokatlam asyla ilgili bi hikye olaca
n sanm tm .
Szlerini vurgulam a biim i, sylem ini ok gln ve ok
elendirici klm t. B azen yklerim izi anlatm am z salaya
nn m antm z deil, tin olduunu ekledi. Bu da o zam anlar
dan biriym i. Tin, usum daki belirli bir hikyeyi canlandrm ,
nk hi ku k u suz hikye benim yok edici kiisel nem im le
ilgiliym i. fke ve aalanm a m ealesinin iim de yllarca tu
tutuunu, baarszlk ve znt duygularm n hl dokunul
m am olarak kaldn syledi.
Bi psikiyatrisi senin hikyen ve ilgili konularyla bayram
ed erdi, diye srdrd. Z ihninde, senin yenilm ezlik dnce
NYET
KULLANMAK
185
ni yenm i olan o gen polis olarak tanim lanm olm alym .

B una deindiinden, dnm ya da konum u olduu
m u bilm eksizin, duygularm n yle olduunu kabul etm ek zo
rundaydm .
Sessizce yrdk. B enzetm esinden ok etkilenm itim , ya
bani bir lk durum um uzu anm satana dek, izim izi sren ja
guar tam am en unutm utum .
Don Juan fundalklarn ince, alak dallar zerinde aa
ve yukar zplam aya ve uzun sapl sprge tr bir ey yapm ak
iin onlar krm aya ynlendirdi beni. K endisi de ayn eyi yap
t. K oarken, kuru kum lu am uru kaldrp tekm eliyor ve onlar
bir toz bulutu yaratm ak iin kullanyorduk.
te bu jaguar endielendirm en, dedi, soluum uzu yine
lem ek iin durduum uzda. S adece bika saatlik gn m z
kald. G eceleri jag u ar yenilm ezdir, bu yzden u kayalkl te
pelere doru kom aya balasak iyi olacak.
U zakta, belki drt yz m etre gneyim izdeki birka tepeyi
gsterdi.
D ouya doru gitm eliyiz, dedim . O tepeler epey g
neyde. E er o ynde gidersek arabam a asla ulaam ayz.
Nasl olsa bugn arabana ulaam ayacaz, dedi sakince.
Ve belki yarn da ulaam ayacaz. A rabana bi gn ulaabile
ceim izi kim syleyebilir k i?
Bir korku sancsna tutuldum , ve sonra tuhaf b ir huzur
duygusu beni denetim ine ald. D on J u a n a lm beni bu lde
bulacaksa acsz olm asn um duum u syledim .
M erak etm e, dedi. lm yalnzca yataktayken, hasta
lktayken ac verir. Y aam n iin savarken ac duym azsn. Bi
eyler duyum sarsan, bu vn olacaktr.
M edenilem i insanlar ve bycler arasndaki en doku
nakl ayrm n, lm n onlara gelm e biim inde olduunu sy
ledi. lm yalnzca byc-savalara k ib ar ve tatl gelirm i.
lm cl yaralar alm olabilirler am a yine de ac duym azlar
m . Ve bunlardan daha da olaanst olan lm n kendisini,
bycler gereksinm edike, bir kenarda bekletm esiym i.
S radan insan ve bi byc arasndaki en b yk ayrm ,
bi bycnn h zyla lm d en etley eb ilm esid ir, d iye s r
186
S ES S Z L N ERK
d rd don Juan. E er byleyse, ja g u a r beni yiyem eyecek.

S eni yiyecek, nk sen lm n ardnda tutabilecek hza sa
hip d e ilsin .
S onra byclerin lm ve hz zerine karm ak dnce
lerinin ayrntlarna girdi. G nlk yaam m zda szlerim izden
ya da kararlarm zdan kolayca dnebileceim izi syledi. D n
yam zdaki tek deim ez ey lm m . te yandan, bycle
rin dnyasnda, olaan lm em ri iptal ettirilebilir, am a by
clerin sz hep geerli kalrm . B yclerin dnyasnda karar
tek rar gzden geirilem ez ve deitirilem ezm i. B ir kez karar
verildi m i, sonsuza kadar kalrm .
O na, etkileyici szlerine ram en, lm n iptal edilebilece
ine ikna olm adm syledim . O da nceden aklam oldu
unu yeniden aklad. B ir grc iin insanlarn saysz dura
an am a titreen enerji alanlarndan olum u drtgen ya da k
resel saydam ktlelerden ibaret olduklarn, ve sadece byc
lerin bu kresel saydam la bir hareket verebildiklerini syle
di. B ir saniyenin onda birinde toplanm a noktalarn saydam
ktlelerinde, istedikleri yere grfderebilirlerm i. H areket ve
hz, tam am en farkl bir baka evrenin alglanm asn anlk ola
rak salarm . Ya da toplanm a noktalarn, durm akszn say
dam enerji alanlarnn tam am nda harekete geirirlerm i. B y
lesi b ir hareketle doan kuvvet yle youn olurm u ki, annda
saydam ktlelerinin tam am n tketirm i.
Tam o anda zerim ize toprak kaya, kaza sonucu m eyda
na gelen lm n olaan etkisini iptal edebileceini syledi.
T oplanm a noktasn harekete geirecek olan hzn kullanarak,
evreni deitirebilir ya da bir salisede kendini iten ie yakabi
lirm i. te yandan ben, olaan bir ekilde lrm m , toplan
m a noktam beni ekip karacak hza sahip olm adndan ka
yalarn altnda ezilebilirm iim .
B yclerin, lm iptal etm ekle ayn ey saylm ayan, l
m enin k o u t b ir biim ini bulm u olduklarn dndm
syledim . O da tm sylediinin, byclerin lm lerini yn
lendirdikleri olduu yantn verdi. Y alnzca gerektii zaman
lrlerm i.
S y led ik lerin d en ku k u lan m am a ram en, oyun oynuyor-
NYET K ULLANMAK
187
m uasna soru sorm ay srdrdm . A m a o konum aktayken,

baka alg lanabilir ev renlerle ilgili d n celer ve babo an
lar zihnim de, bir ekran zerin d ey m iesin e b iim lenm eye
baladlar.
D on Ju an a garip dncelerin beni sardm syledim .
G ld ve jaguar dnm em i tledi, nk o kadar gerek
m i ki ancak tinin kendini gsterm esi olabilirm i.
Jaguarn ne kadar gerek olduu dncesi tylerim i di
ken diken etti. D oruca tepelere gideceim ize ynm z de
itirsek daha iyi olm az m yd? diye sordum .
B eklenm edik bir deiiklikle jag u arn kafasn kartrabi
liriz diye dnm tm .
Y n deitirm ek iin ok ge k ald k , dedi don Juan.
Jag u ar tep elerden baka gidecek yerim iz olm adm zaten
biliyor.
Bu doru olam az don Juan! diye kar ktm .
N iin olm asn? diye sordu.
Jaguarn bizden bir adm nde oluunu aka kabullen
m em e ram en, onun, bizim nereye gitm ek istediim izi k estire
bilecek bir ngrs olduunu kabul edem eyeceim i anlattm .
Senin yanln, jaguarn erkini, onun yeteneini olaylar
kavram a balam nda ele alm andan geliyor, dedi. O, dn
m ez, sadece bilir.
Don Juan toz kaldrm a hareketim izin, jag u ara hibir iim i
ze yaram ayan bir eylem in duyum sal giriini yaparak, kafasn
kartracan syledi. Yaam m z buna bal olsa da, toz kal
drm a eylem i iin gerek bir duyum yaratam azm z.
nan ki ne dem ek istediini anlam yorum , diye szlandm .
K an basnc kulaklarm nlatyordu. K endim i szlerine
verm ekte glk ekiyordum .
Don Juan insan duyum larnn souk ya da scak hava
akm larna benzediini ve bir canavarn bunlar izlem esinin
kolay olduunu aklad. B izler m esaj yollayanlarm z, ja g u
ar ise alcym . D uygularm z ne olursa olsun, jag u ara ulaa
cak bir yol bulurlarm . D ahas, jaguar, gem iim izden bugne
dek kullandm z duygularm z okuyabilirm i. Toz kaldrm a
hareketindeyse, bu eylem e kar duygum uz o kad ar srady-
188
SESSZLN ERK
m i ki, alcda yalnzca bir boluk yaratabilirm i.

Sessiz bilginin bize yaptraca bi baka hareketse kum
am uru tekm elem ektir, dedi don Juan.
B ir an tepkilerim i beklem esine bana bakt.
im di gayet sakin yryeceiz, dedi. Ve sen de koca bi
devm isin gibi kuru am urlar tekm eleyeceksin.
S uratm da aptal bir ifade olm alyd. D on Ju an n bedeni
glm ekten sarslyordu.
A yaklarnla bi toz bulutu kaldr, diye buyurdu. K endini
iri ve ar h isset.
B unu yapm ay denedim ve hem en ardndan bir younluk
duygusu kaplad beni. akac bir tavrla, neriler verm edeki g
cnn inanlm az olduunu syledim . A slnda devasa ve yrtc
olarak duyum sam aktaydm kendim i. B yklm le ilgili duy u m sadklanm n kendi nerisinin bir sonucu olm adna, top
lanm a noktam daki deiim den kaynaklandna inandrd beni.
E ski insanlarn efsaneleebildiini, nk sesiz bilgi yo
luyla toplanm a noktasnn hareketinden elde edilebilecek erkin
ayrdnda olduklarn syledi. B ycler bu eski erki daha d
k bir lde ele geirm iler. Toplanm a noktalarnn hareke
tiyle duygularn kullanp olaylar deitirebilirlerm i. B en de
olaylar iri ve yrtc hissetm em le deitiriyorm uum . Bu ekil
de ynlendirilen duygulara niyet denirm i.
T oplanm a noktan im diden epeyce hareket etti, diye sr
drd. u anda ya bu kazancn yitirm ek ya da toplanm a nok
tan olduu yerin tesine gtrm ek konum undasn.
O laan yaam koullar altndaki her insann, byk bir
olaslkla, gelenein balanndan bir kez olsun kurtulm a frsat
bulm u olduunu syledi. Toplum sal gelenei kastetm ediini,
alglarm z balayan geleneklerden sz ettiini vurgulad. Bir
cokunluk an toplanm a noktam z hareket ettirip, gelenei a
m am za yeterm i. Ayn ekilde bir korku an, hastalk, fke ya
da keder an da yetebilirm i. A m a genellikle, ne zam an toplan
m a noktam z hareket ettirm e olana bulsak korkarm z. D in
sel, eitim sel ve toplum sal yaplarm z iin iine karrm .
B unlar toplum a gvenli dnm z kesinletirilm i; toplanm a
noktalarm zn belirlenm i olaan yaam konum una dnn.
NYET
KULLANMAK
189
B ildiim tm m istik ve ruhani liderlerin byle yapm ol

duklarn anlatt bana: kaza sonucu ya da eitim le toplanm a
noktalar belirli bir yere hareket etm i; ve sonradan yaam lar
boyunca onlara yetecek bir anyla olaanla dnm ler.
ok dindar, iyi bi ocuk olabilirsin, diye srdrd, ve
toplanm a noktann balangtaki hareketini unutabilirsin. Ya da
ussal snrlarnn tesine geebilirsin. Sen hl o snrlarn ierisindesin.
N e dem ek istediini biliyordum , yine de baz kukular bo
calam am a neden oluyordu.
D on Juan sylem ini daha da ileri gtrd. Sradan insann,
gnlk snrlarnn tesini alglayabilecek enerjiyi bulm aktan
yoksun olarak, olaanst alg dnyasna byclk, cadlk
ya da eytann ii diyerek, ve bunu daha fazla incelem eden bir
kenara ekildiini syledi.
A m a sen, artk byle yapam azsn, diye srdrd don Ju
an. D indar biri deilsin ve herhangi bi eyden k olayca vaz
gem eyecek k adar m eraklsn. u anda seni engelleyebilecek
tek ey korkaklk.
H er eyi gerekten olduu biim e dntr: soyuta, tine,
n ag u ala. C adlk yok, ktlk yok, eytan yok. S adece algla
m a var.
O nu anlam tm . A m a tam olarak ne yapm am istediini
kestirem iyordum .
En u y gun szckleri bulm aya alrak don Ju a n a baktm .
Z ihnim in son kerte ilevsel bir boyutundaydm sanki ve tek bir
szc bile ziyan etm ek istem iyordum .
D evle! diye bard, glm seyerek. B rak m antn
gitsin.
te o zam an ne dem ek istediini tam olarak anlam tm .
A slnda, l ve yrtclk duygularm n younluunu, gerek
ten de b ir dev olup tm evrem izi grebilecek, allarn stn
de havada asl kalabilecek kadar artrabileceim i biliyordum .
D ncelerim i dile getirm eye altm am a h em en vaz
getim . D on J u a n n tm dndklerim i bildiini, ve hatta
ok, ok daha fazlasn bildiini anladm .
Ve sonra olaanst bir ey geldi bam a. U ssal yetenekle
190
SESSZLN ERK
rim ilevlerini yitirdiler. Tam anlam yla, sanki kara bir battani
ye zerim i rtm ve dncelerim i glgelem iti. Ve usum u,
dnyada h ibir kaygs olm ayan biri gibi braktm gitti. Eer
beni karanlkta brakan o rty yok etm ek istiyorsam , tm
yapm am gerekenin onu ap gem ek olduuna em indim .
O durum da ileri doru itildiim i, harekete getiim i du
yum sadm . B ir ey bedensel olarak, bir yerden dierine hare
ket etm em i salyordu. B aygnlk dum m u yaam adm . H areke
tim deki hz ve rahatlk beni coturuyordu.
Y rm ekte olduum u hissetm iyordum ; um uyordum da.
D ahas son kerte kolaylkla tanm aktaydm . H areketlerim yal
nzca onlar dnm eye altm da sakarlap kabalayordu.
H areketlerim le, onlar dnm eksizin elendiim de, daha n
ce yaplagelm em i esiz bir bedensel sevinlilik durum una gi
riyordum . E er yaam m da byle m utluluk anlar olduysa, ok
k sa srm olm alydlar nk hibir an brakm am lard
bende. Yine de o esrim eyi yaadm da belli belirsiz bir tanm lk duygusu hissettim , sanki bunu daha nceden biliyordum
da unutm utum .
Fundalkta hareket etm e cokusu ylesine youndu ki di
er her ey nem ini yitirm iti. B ana gre canlln srdren
anlar, o cokunluk anlar ve hareket etm eyi kestiim , kendim i
fundalkla kar karya bulduum zam anlard.
A m a daha da aklanam az olan, hareket ettirilm eye bala
dm da allarn zerinde belli belirsiz ortaya kverm em di.
B ir an, jag u arn eklini net bir biim de nm de grdm .
O lanca hzyla kam aktayd. K aktslerin dikenlerinden kan
m aya altn sandm . A dm n att yere son kerte dikkat
ediyordu.
Jaguarn p einden koarak onu korkutup dikkatini dat
m ak iin dayanlm az bir bask duyum sam aktaydm . D ikenlerin
cann actacan biliyordum . Sonra, sessiz zihnim de bir d
nce patlayverdi b ir jaguarn dikenlerden can incindiinde
daha tehlikeli olacan dndm . Bu dnce, biri beni d
m den uyandryorm uasna bir etki yaratt.
D nm e gcm n yeniden alm aya baladnn bilin
cine vardm da, kayalardan olum u bir sra tepenin dibinde
NYET K UL L AN M AK
191
olduum un ayrdna vardm . evrem e bakndm . D on Juan bir

ka adm ilerideydi. B itkin grnyordu. Solgundu ve hzl
hzl soluyordu.
N e oldu, don Juan? diye sordum , boazm tem izledik
ten sonra.
Sen syle ne olduunu, diye konutu soluk solua.
D uyum sadm eyleri ona anlattm . S onra doruca gr
alanm n iindeki dan tepesini zorlukla grebildiim i anla
dm. ok az gn kalm t, bu da benim iki saatten uzun bir
sredir kotuum ya da yrdm anlam na geliyordu.
Z am andaki bu elikiyi aklam asn istedim don Jua n dan. T oplanm a noktam n m erham etin olm ad yerin tesi
ne, sessiz bilginin yerine ulam olduunu, am a bunu kendi
bam a kullanabilecek enerjiye henz sahip olm adm syle
di. Bunu kendi bam a kullanm ak, m antk ile sessiz bilgi ara
snda isteim e bal olarak hareket edebileceim yeterli enerji
ye sahip olm am gerektii anlam na gelirm i. B ir bycnn
yeterli enerjiye sahip olm asyla h atta eer gerekli enerjisi
yoksa, am a lm kalm m eselesi yznden bir deiim yapm a
s zorunluysa m antk ile sessiz bilgi arasnda gidip gelebildi
ini ekledi.
B enim hakkm daki yargs, durum um uzun ciddiyetinden,
benim tine toplanm a noktam hareket ettirsin diye olanak sa
lam olm am d. S onuta sessiz bilgiye ulam m . D oal ola
rak, bana ykseklik duyum u veren, allarn zerinde szlyorm uum duygusunu yaratan algm n kapsam artm .
O sralarda, akadem ik eitim im den dolay, ortak kararlar
la ulalm grleri sabit klm aya kar dayanlm az bir tut
kum vard. O gnlerdeki m ek sorum u sordum .
E er U L A nn nsanbilim B l m nden biri beni gzet
liyor olsayd, fundalkta lgnca saa sola hareket eden bir dev
olarak m grrd b eni?
G erekten bilem eyeceim , dedi don Juan. B unu ren
m enin yolu, nsanbilim B l m ndeyken toplanm a noktan ha
reket ettirm ek olacak.
D enedim , dedim . A m a hibir ey olm ad. H erhangi bir
ey olm as iin senin etrafta olm an gerekli.
192
SESSZLN ERK
Senin iin bi lm kalm m eselesi deilm i o zam an, de

di. yle olsayd, toplanm a noktan kendi kendine hareket et
tirebilirdin.
Peki insanlar toplanm a noktam hareket ettirdiim de gr
dklerim i grebilirler m i? diye direttim .
Hayr, nk onlarn toplanm a noktas seninkiyle ayn
yerde o lm ayacak, diye yantlad.
O zam an, jaguar dm de m i grdm , don Juan? diye
sordum . B tn bunlar yalnzca aklm da m oldu?
Pek yle deil, dedi. O koca kedi gerekti. K ilom etre
lerce hareket ettin ve yorgun bile deilsin. K ukulanyorsan
eer, ayakkablarna bak. K akts dikenleriyle dolular. Bu yz
den sen, allarn zerinden szlerek gerekten de hareket et
tin. A m a ayn zam anda etm edin de. Bu, toplanm a noktann
m antn m , y oksa sessiz bilginin yerinde m i olduuna bal.
S ylerken anlatt her eyi anlyordum , am a istediim de
herhangi b ir ksm n tekrarlayam yordum . N e de bildiim in ne
olduunu kestirebiliyordum , ya da ne iin bana bu kadar m an
tkl geldiini.
Jaguarn hom urtusu beni o ivedi tehlikenin gerekliine
dndrd. O tuz adm sam zda, abucak tepeye ynelen jag u
arn kara ktlesini grdm .
N e yapacaz don Ju an ? diye sordum , nm zde hare
ket eden hayvan grm olduunu bilerek.
E n tepeye trm anm aya devam et ve orada bi snak ara,
dedi sakince.
Sonra, dnyada hibir kaygs yokm u gibi, deerli zam a
nm z allarn zerinde szlm enin zevki uruna ziyan etm i
olduum u ekledi. G sterm i olduu tepelerin gvenliine y
neleceim e, batdaki daha yksek dalarn yolunu tutm uum .
O u urum a jag u ard an nce ulam alyz, yoksa pek ans
m z kalm ay acak, dedi, dan tepesindeki neredeyse dik dz
l gstererek.
S am a dndm ve jaguar kayadan kayaya srarken gr
dm . K esinlikle yolum uzu kesm ek iin abalam aktayd.
G idelim don Ju an ! diye bardm gerginlikten.
D on Juan glm sedi. K orku ve sabrszlm la eleniyor-
NYET K UL L AN M AK
193
m u gibiydi. O lanca hzm zla hareket ettik ve dzenli bir e

kilde trm andk. H er zam an sam zda olan ve arada srada g
rnen jaguarn koyu ekline dikkat etm em eye altm .
m zde dik yam acn dibine ayn zam anda ulatk. Ja
guar yirm i adm kadar sam zdayd. Z plad ve yam aca tr
m anm aya alt, am a baaram ad. K ayadan duvar fazlasyla
eim liydi.
Don Juan jaguar seyrederek zam an yitirm em em i syleye
rek bard, nk trm anm aktan vazgeer gem ez saldracak
m . D on Ju a n n szleri biter bitm ez hayvan saldrd.
A rtk uyarlara zam an yoktu. D on J u a n n ardnda, kaya
duvara trm andm . H srana uram canavarn keskin l,
tam sa ayam n topuunda nlad. K orkunun iteleyici kuv
veti beni bir sinekm iim gibi dz uurum un kenarna yollad.
Z irveye, glm ek iin duraksam olan don J u a n dan daha
nce ulatm.
U um m un tepesinde gvenlikteyken, olanlar h akknda da
ha ok dnm e frsatm olm utu. D on Juan herhangi bir eyi
tartm ak istem iyordu. G eliim im in bu aam asnda, toplanm a
noktam n en ufak bir hareketinin bir gizem olarak kalacan
syledi. m ezliim in balangcndaki m cadelem in, kazan
dklarm yarglam aktan ok korum ak olduunu syledi ve
bu noktada her ey bana m antkl gelirm i.
O anda, her eyin bana m antkl geldiini anlattm ona.
A m a o, bana m antkl geldiini iddia etm eden nce bilgiyi k en
dim e aklayabilm em gerektii konusunda ok sertti. T oplan
m a noktam n hareketinin bir anlam olm as iin, m antn ye
rinden sessiz bilginin yerine gidip gelebilecek enerjiyi gerek
sindiim konusunda diretti.
B aklaryla tm bedenim i szerek, bir sre sessiz kald.
Sonra kararn verm i grnd, glm sedi ve yeniden ko n u
m aya balad.
B ugn sessiz bilginin yerine u la tn , dedi k esin b ir ta
vrla.
O leden sonra toplanm a noktam n, onun m dahelesi ol
m akszn, kendi kendine hareket etm i olduunu aklad. D e
vasa olm a duyum um u kullanarak hareketi n iyet etm iim , ve
194
SESSZLN ERK
byle yaparak toplanm a noktam sessiz bilginin konum una

ulam .
D on J u a n n deneyim im i nasl aklayaca konusunda
ok m eraklanyordum . Sessiz bilginin yerinde eriilen algya
degin k o n um ann bir yolunun da onu buras ve b u ra s ola
rak adlandrm ak olduunu syledi. O na, kendim i o l funda
lnn zerinde szldm hissettiim i anlattm da, l ze
m inini ve allarn zerlerini ayn anda grm olduum u da
szlerim e eklem em gerektiini aklad. Ya da olduum yerde
dururken, ayn zam anda jaguarn da olduu yerdeym iim .
B ylece, kaktslerin dikenlerinden kanm ak iin nasl dikkat
li adm lar attnn ayrdna varm m . B aka bir deyile, ola
an buras ve orasn alglam am yerine, buras ve burasn al
glam m .
Y orum lar beni korkuttu. H aklyd. B undan ona sz etm e
m itim , h atta iki yerde birden olabileceim i kendi kendim e k a
bul edem em itim . O nun yorum lar olm asayd bu adan dn
m eye cesaret edem ezdim .
T m olaylarn bana daha anlam l gelebilm esi iin bundan
fazla zam ana ve enerjiye gereksinim im olduunu yineledi. O l
duka yeniyetm eym iim ; hl epey bir gzetim e gereksinim im
varm . rnein, ben allarn zerinde szlrken, o da bana
gz kulak olsun diye, toplanm a noktasn m antkla sessiz bilgi
arasnda hzlca hareket ettirm i. Ve bu onu bitkin klm .
B eni bir k o nuda aydnlat, dedim , m antklln denem e
ye alarak. O ja g u a r senin kabul edebildiinden de garipti,
yle deil m i? Jaguarlar bu yrenin hayvanlarndan deiller.
Pum alar, evet, am a jag u arlar hayr. Bunu nasl aklyorsun?
Y antlam adan nce yzn buruturdu. A niden epey cid
dilem iti.
Sanrm bu kendine zg jag u ar senin insanbilim sel tez
lerini doruluyor, dedi arbal bir ses tonuyla. B elli ki ja
guar O rta A m erik ayla C h ih u ah u ay birbirine balayan bu n
l ticaret yolunu izliyordu.
D on Juan ylesine grltl gld ki kahkahas dalarda
yankland. O yank beni jaguarn ettiinden daha rahatsz etti.
Yine de beni rahatsz eden yank deildi, gecede bir yank duy
NYET K U L L A N M A K
195
m am olduum gereinden kaynaklanyordu. U sum da yan

klar yalnzca gndzleri olm ulard.
Jaguarla olan deneyim im i artrm ak birka saatim i alm t.
Bu zam an boyunca, don Juan benim le konum am t. Srtn
rahata bir kayaya dayam ve oturur biim de uykuya dalm
t. B ir sre sonra onun orada olduunun artk ayrdna yaram
yordum ve sonunda uykuya daldm .
enem de bir aryla uyandm . Y zm n bir yan kayaya
dayal uyum utum . G zlerim i aar am az, uzanm akta oldu
um kayann zerinden aa kaym aya altm , am a dengem i
yitirerek grltl bir ekilde kaba etim in zerine dtm . D on
Juan birtakm allarn ardndan, glm ek iin tam zam annda
yetiti.
G e olm ak zereydi ve ben de karanlk km eden nce
vadiye yetiecek zam anm z var m diye yksek sesle dn
dm. Don Juan om uz silkti ve pek ilgilenm i grnm edi. Yan
bam a kt.
H atrladklarm n ayrntlarn duym ak istiyor m u diye sor
dum. O nun iin fark etm ediini belirtti, yine de herhangi bir
soru sorm ad. O lay bana braktn sandm , bu nedenle benim
iin byk nem tayan noktaya deindim . Birisi sessiz bil
giden sz etm i olm as; dieri toplanm a noktam niyeti k u lla
narak hareket ettirm i olm am ; ve sonuncusu da krek kem ikle
rim arasna inecek bir darbeye gereksinim duym adan ykseltil
m i bilinlilie girm i olm am d.
Senin en byk baarn, toplanm a noktann hareketini ni
y e t etm endi, dedi don Juan. A m a baar kiisel bi eydir. G e
reklidir, am a olayn nem li blm deildir. B yclerin b ek
ledii son eylem deildir.
Ne istediini bildiim i sandm . O lay tam am en unutm u
olm adm anlattm ona. O laan bilinlilik durum unda usum
da kalm olan, b ir da aslannn ja g u a r dncesini benim
seyem ediim den bizi bir daa doru kovalam olduu, ve
don Ju a n n koca kedinin saldrsndan rahatsz olup olm ad
m sorm u olm asyd. ncinm i olabileceim i dnm enin ok
sam a olduunu sylem itim , o da bana arkadalarm n sald
196
SESSZLN ERK
rlaryla ilgili olarak da ayn ekilde dnm em gerektiini

sylem iti. K endim i korum al, ya da yollarndan ekilm eliym i
im , am a ahlaka hakszlk etm eden.
Bu szn ettiim son eylem deil, dedi glm seyerek.
Soyutun, tinin dncesinde tek nem li olan son eylemdir.
K iisel benlik dncesinin hibi nem i yoktur. Sen hl ken
dini ve kendi duygularn n plana karyorsun. N e zam an bi
frsatm olduysa, soyuta olan gereksinm em iz konusunda seni
bilinlendirdim . Sen her zam an benim soyut olarak dnm e
yi kastettiim e inandn. Hayr. Soyut olm ak, kendini tine, onun
bilincinde olarak ulalabilir klm aktr.
nsanlarn durum laryla ilgili en dokunakl eylerden biri
nin, aptallk ve kiisel yansm a arasndaki korkun balant ol
duunu syledi.
Bizi, kiisel yansm al beklentilerim izle badam ayan her
eyi elem eye zorlayan aptallkm . rnein, sradan bir insan
olarak, insanln ulaabilecei en nem li bilgilere kr kalm
z: toplanm a noktasnn varl ve hareket edebilecei gerei.
M antkl bi insan iin, algnn topland grnm ez bi
noktann varl dnlem ez, diye srdrd. Ve daha da d
nlem eyecek olan, eer onun varl zerinde alk olduu
gibi dnecek olursa, belli belirsiz um aca biim de, bu nok
tann aklm zda yer alm am asdr.
M antkl b ir insan iin, kendi kiisel im gesine sadk kal
m ann, o berbat cahilliini garantileyeceini ekledi. D on Juan
una iaret etti, rnein, m antkl insan bycln tlsm lar
ve hokus pokuslardan olum ad gereini kabul etm ez, ama
onun dnyay kusursuz bir ekilde kabul etm e zgrln de,
insanlk adna olas olan h er ey iin zgrlk verdiini de in
kr ederm i.
te bu noktada sradan insann aptall en tehlikeli nok
tasndadr, diye srdrd. B yclkten korkar. zgrlk
frsat k arsnda titrer. O ysa zgrlk elinin altndadr. B una
nc n o k ta denir. Ve buna toplanm a noktasnn harekete ge
irilm esi gibi kolayca ulalr.
A m a sen k en d in b an a toplanm a noktasn hareket ettir
m ek o k ad a r g t r ki gerek bir baar saylr d em itin , di
197
ye kar ktm .
Tabii ki yle, diye tem in etti. Bu, bycln eliki
lerinden biridir: bunu yapm ak ok gtr, am a yine de dnya
daki en basit itir. Sana daha nce yksek atein toplanm a nok
tasn harekete geirebileceini sylem itim . A lk ya da korku
, ak ya da nefret bunu yaptrabilir; m istizm de yle, ayrca b
yclerin yeledii yntem olan boyun em ez niyet de bunu
yaptrabilir.
B oyun em ez niyetin ne olduunu yeniden aklam asn is
tedim ondan. B unun, insanlarn sergiledii bir tr tek-am allk
olduunu syledi; birbirleriyle atan ilgiler ya da arzularla
geri alnam ayacak, son kerte kolaylkla tanm lanabilen bir
am am ; boyun em ez niyetin ayrca, toplanm a noktasnn
olaan olm ayan bir konum da sabit kalm asndan ortaya kan
bir kuvvet olduunu syledi.
D on Juan sonra, toplanm a noktasnn hareketi ile deiim i
arasnda tm bu yllar boyunca anm sayam adm ok an
lam l bir ayrm da bulundu. D ediine gre, bir hareket, konum
daki m uazzam deiiklikm i, ylesine glym ki toplanm a
noktas, enerji alanlarndan olum u saydam ktlem izin tm
ierisinde baka birtakm enerjilere bile ulaabilirm i. H er bir
enerji takm alglanabilecek tam am yla farkl bir evreni tem sil
ediyorm u. Bir deiim ise, gnlk yaam m zn dnyas ola
rak algladm z enerji alanlar takm ierisindeki ufak hare
ketm i.
B yclerin boyun em ez niyeti, deim ez kararlarn
ateleyen bir katalizr olarak grdklerini syleyerek devam
etti, ya da tersi olarak: deim ez kararlar, toplanm a noktalar
n, sras geldiinde boyun em ez niyeti oluturan yeni k o n u m
lara iteleyen katalizrm .
A zm bir kar ak ylece kalm olm alydm . D on Juan
gld ve byclerin m ecazi betim lem elerini anlam aya al
m ann, sessiz bilgiyi anlam aya alm ak k ad ar yararsz olduu
nu syledi. S zcklerle olan sorunun, byclerin betim lem e
lerini her aklam a giriim inde, onlarn daha da karm akla
m asnda olduunu ekledi.
N asl olursa olsun aklam asn srarla istedim ondan. r
198
S E SS Z L N ERK
nein, nc n okta hakknda syleyebilecei herhangi bir e

yin, onu sadece aklayabileceini belirttim , onunla ilgili her
eyi bilm em e ram en hl ok karm akt.
G n l k y aam m zn dnyas iki ilgi noktasn ierir,
dedi. rnein, elim izde buras ve oras, ierisi ve dars,
y ukar ve aa, iyi ve kt, vs. var. Yani, tam dem ek g erek ir
se, y aam larm zn alg lam am z iki-boyutludur diyebiliriz.
K endi k en d im ize algladm z ve yaptm z h ib ir eyin
d erinlii y o k .
D zeyleri kartrdn dnerek ona kar ktm . O na
gre algnn tanm n, yaayan varlklarn, toplanm a noktala
rn ca seilen enerji alanlarn duyum laryla renm e yeterlilii
olarak kabul edebilirdim akadem ik dzeyim e kyasla olduk
a ilgisiz b ir tanm d, am a o anda inandrc grnyordu. H er
neyse, yaptklarm zn derinliinin ne olabileceini dleyem iyordum . B elki de tem el alglarm zn yorum larndan ayrntla
rndan sz ettiini savundum .
B ir byc eylem lerini derinliiyle alglar, dedi. E ylem
leri onun iin -boyutludur. nc bi ilgi noktalar vardr.
nc bir ilgi noktas nasl var olabilir? diye sordum ,
skntl bir tonda.
lgi noktalarm z balangta duyum sal alglarm zdan el
de edilirler, dedi. D uyularm z alglam ada bulunurlar ve n
celik tayan konular dierlerinden ayrrlar. Bu tem el ayrm
k ullanr ve gerisini bi kenara koyarz.
K iinin nc ilgi noktasna ulaabilm esi iin, iki m ek
n ayn zam anda alglayabilm esi gerekir.
H atrladklarm , beni tuhaf bir ruh haline sokm utu san
ki o deneyim im i birka dakika nce yaam tm . A niden daha
nce btnyle kardm bir olayn bilincine varm tm . D a
ha nce don J u a n n nderliinde o blnm algy iki kez deneyim lem itim , am a ilk defa bunu tam am yla kendi bam a ba
arm oluyordum .
H atrladklarm dndke, duyum sal deneyim im in il
kin sandm dan daha karm ak olduunun ayrdna vardm .
allarn zerinde szldm zam an boyunca szckler
hatta d nceler olm akszn iki yerde olm ann, ya da don J-
NYET
KULLANMAK
199
a n n dedii gibi buras ve b u rasnn, algm her iki yerde de

ivedi ve kusursuz durum a getirdiinin ayrdndaydm . A m a iki
li algm n, olaan algm daki m utlak aklktan da yoksun oldu
unu fark etm itim .
Don Juan olaan algnn bir balang noktas olduunu
aklad. B uras ve o ra s bu balang noktasnn evresiym i,
ve biz de b u rasnn aklnn taraftarln yapyorm uuz.
O laan algda yalnzca b u rasm tam am en, hem en ve doru
dan algladm z syledi. O nun ikizi b u ra sysa ivedilikten
yoksunm u. B undan bir anlam karlabilir, bir sonuca varla
bilirm i, um ulabilir, hatta gerekm i gibi kabul edilebilirm i,
am a tm duyum larla dorudan kavranam azm . ki yeri ayn
anda algladm zda m utlak aklk yiterm i, am a o ra snn
ivedi algs kazancm z olurm u.
Peki don Juan, o zam an, algm deneyim im in nem li bir
paras olarak aklam am da haklydm , dedim .
H ayr, d e ild in , dedi. D eney im led i in ey senin iin
hayati nem tayordu, nk sessiz bilgiye yolunu at, am a
nem li olan ey jaguard. O ja g u a r g erekten de tinin belirm esiydi.
O koca kedi hi aktrm adan peydahland. S ana dedikle
rim kadar em inim ki o da bizim iim izi orackta bitirebilirdi. O
jag u ar bynn bi anlatm yd. O olm asayd, bi sevin yaam
olam ayacaktn, ders alam ayacaktn, baz eylerin ayrdna va
ram ayacaktn.
Peki, o gerek b ir jag u ar m y d ? diye sordum .
E m in ol ki gerekti!
D on Juan sradan insan iin o koca kedinin korkutucu ve
tu h af gelm i olabileceini dndn syledi. S radan bir
insan, o jaguarn, tropik orm anlardan epey uzakta, Chihuah u ada ne aradn m antksal balam da aklam aya alsa,
epeyce bir glk ekenni. A m a b ir byc, n iyet ile bir ba
lant hatt olduundan jaguar bir alglam a arac olarak grr
m tuhaflk deil, huu kayna olarak.
Yantn bilm ek istediim ynla soru vard, yine de soru
larm dile getirem eden yantlarn bilm ekteydim . B ir sre ken
di soru-yant dizgem i izledim , ta ki sonunda yantlar sessiz
20 0
SESSZLN ERK
olarak bilm em in anlam nn olm adn kavrayana kadar; yant

larn anlam l olabilm eleri iin szcklerle ifade edilm eleri ge
rekiyordu.
A k lm a gelen ilk soruyu dile getirdim . D on Ju a n dan bir
eliki olarak grnen eyi aklam asn istedim . Toplanm a
noktasn sadece tinin hareket ettirebileceini belirtm iti. A m a
d aha sonra, niyete ele alm an duygularm n toplanm a noktam
hareket ettirdiini sylem iti.
Yalnzca bycler duygularn niyete aabilirler, dedi.
N iyet tindir, bu nedenle tin toplanm a noktalarn hareket ettirir.
T m bunlarda yanltan taraf, diye srdrd, yalnzca
byclerin tini bildiklerini, niyetin byclerin sekin ilgi
alan olduunu sylem em de. Bu hi de doru deil, am a elve
rililik asndan durum byle. G erek durum u ki bycler
sradan insana kyasla, tinle olan balantlarnn daha ok bilin
cindeler ve bunu kullanm ak iin can atyorlar. H epsi bu. N iyet
ile olan balant hatt, var olan her ey tarafndan paylalan ev
rensel bi zelliktir.
Don Juan, iki- kez, sanki bir eyler ekleyecekm i gibi
grnd. B esbelli szckleri sem eye alrken bocalad. So
nunda, ayn anda iki yerde olm ann, biyclerce toplanm a
noktalarnn sessiz bilginin yerine ulat an iaretlem ek iin
kullanlan bir kilom etre ta olduunu syledi. K iinin kendi
am alaryla baard ayrlm algya, toplanm a noktasnn z
gr hareketi denirm i.
'
H er n ag u a ln elindeki erkin tm n, m ezinin toplanm a
noktasn, zgr hareketi yapm aya yreklendirm ek iin, srek
li olarak kullandn anlatt bana. Bu eksiksiz abaya st ka
pal olarak nc noktaya u zan m a denirm i.
N a g u a ln bilgisinin en zorlu yn, diye devam etti don
Juan, ve grevinin kesinlikle en can alc blm nc nok
taya uzanm aktr nagual zgr hareketin ve tinin, bunu baar
m as iin gereken gereleri kendisine yneltm elerini niyet eder.
Sen kp gelene kadar hi bu tr bi ey niyet etm em itim . Bu
nedenle velinim etim in bunu benim iin niyet ederken harcad
o m uazzam abann deerini hi bilem edim .
Bi n a g u a la o zgr hareketi m ritleri iin niyet etm ek
NYET K ULLANMAK
201
zor geledursun, diye devam etti don Juan, m ritlerin nagua ln ne yaptn anlam ada ektikleri zorlukla karlatrld
nda hibi ey kalr. Nasl rpnp durduuna bi bak! Ayn ey
bana da oldu. S onunda ou zam an tinin hilelerini, aslnda na
gual Ju lian n hileleri sanrdm .
D aha sonra ona yaam m ve salm borlu olduum u
anladm , diye devam etti don Juan. im di ona ok daha faz
lasn borlu olduum u biliyordum . O na gerekten ne kadar
borlu olduum u bile betim lem eye balayam adm dan, beni
nc bi ilgi noktasna sahip olm am iin tatl dille kandrd
n sylem eyi yelerim .
nc ilgi noktas algnn zgrldr; niyettir; tindir;
dncenin m ucizevi olana doru att perendedir; snrlarm
zn tesine ulam a eylem i ve kavranam aza dokunm aktr.
K T E K -Y N L K PR
Don Ju an la birlikte m utfandaki m asann etrafnda oturm ak
taydk. Sabahn erken saatleriydi. Jaguarla olan deneyim im i
hatrladktan sonra geceyi geirdiim iz dalardan henz dn
m tk. Ayrlm algm hatrlam olm ak, her zam anki gibi
don Ju a n , o anda hatrlayam adm daha duyum sal deneyim
lere itelem ek iin kulland bir sevince bom utu. C okunlu
um yine de azalm am t.
Ayn anda iki yerde olm ann olasl zihin iin ok h ey e
canldr, dedi. U sum uz ve m antkllm z kiisel y ansm ala
rm z olduundan, kiisel yansm am zn tesindeki herhangi bi
ey, ya bizi yldrr ya da kendine eker, tabii ne tr bi insan ol
duum uza bal o larak.
G zlerini dikip bana bakt ve sonra sanki henz yeni bir
ey bulgulam gibi glm sedi.
Ya da ayn lde hem yldrr, hem de kendine eker,
dedi, ki sanrm her ikim izin durum unda da bu b y le.
B enim durum um da bunun, deneyim im ce bir ylm a ya da
cezp edilm e sorunu olm adn, ayrlm algnn olabilirliinin
enginliinden korkm u olm am n sorun olduunu anlattm ona.
202
SESSZLN ERK
Ayn anda iki yerde olduum a inanm adm syleye

m em , dedim . D eneyim lerim i inkr edem em , yine de sanrm
bundan ylesine korktum ki, aklm bunu bir gerek olarak ka
bul etm ek istem iyor.
Sen ve ben byle eyleri kafaya takan insanlardanz, son
ra hepsini u n u turuz, dedi ve gld. Sen ve ben fazlasyla
ben ziy o ru z.
G lm e sras bendeydi. B enim le elendiini biliyordum .
Yine de dncelerini ylesine itenlikle anlatyordu ki, drst
olduuna inanm ak istedim .
m ezleri arasnda onun betim lem elerini, kendim ize eit
lik asndan, fazlasyla ciddiye alm am ay renm i olann bir
tek ben olduum u syledim . O nu eylem halinde grdm ,
m ezlerinden h er birine, en iten edasyla, Sen ve ben koca
aptallarz. B irbirim ize fazlasyla benzeriz! dediini duyduu
m u anlattm . Ve m ezlerin ona inandn anladm da, tekrar
tekrar rperm itim .
Sen bizlerden birine benzem iyorsun, don Juan, dedim.
Sen bizim grntlerim izi yanstm ayan bir aynasn. Sen zaten
bizim ulaabileceim iz yerin tesindesin.
Tank olduun, yaam boyu srm bi m cadelenin sonu
cudur, dedi. G rdn, sonunda tinin tasarlarn izlem eyi
renebilm i bi bycdr, am a hepsi bu.
Bi savann bilginin patikasnda ilerlerken karlat
farkl aam alar deiik yollarla akladm sana, diye srdr
d. N iyet ile balants balam nda bi sava drt aam adan
geer. B irincisi niyet ile pas tutm u, gvenilm ez bi hat kurdu
unda. kincisi bunu tem izlem eyi baardnda. ncs bu
nu kullanm ay rendiinde. Ve drdncs, soyutun tasarla
rn kabul etm eyi rendiinde.
D on Juan bu erim iliinin kendisini aslndan farkl klm a
dn syledi. S adece daha becerikli klm ; bylece, bana ya
da d i er m ezlerine, bize benzediini sylediinde aka yap
m yorm u.
N ereye yneldiini tam olarak anlayabiliyorum , diye de
vam etti. S ana gldm de, aslnda senin yerindeki kendi an
larm a glyorum . B en de gnlk yaam n dnyasna sk sk
NYET K UL L AN M AK
203
tutunuyordum . O na trnaklarm la yapyordum . H er ey bana

onu brakm am sylyordu, am a yapam yordum . Aynen senin
gibi aklm a kesinlikle gveniyordum , ve bunu yapm ak iin her
hangi bi nedenim yoktu. A rtk sradan bi insan deildim .
B enim o zam anki sorunum senin bugnk sorunun. G n
lk dnyann devinirlii beni srkledi ve ben de sradan bi in
san gibi davranm aya devam ettim . lgnca o za y f m antksal
kavram lara dayandm . Sen de aynsn yapm yor m u su n ?
Ben herhangi bir kavram a tutunm uyorum ; onlar bana tu
tunuyorlar, dedim , ve bu onu gldrd.
O nu m kem m el bir ekilde anladm syledim , am a ne
k adar denesem de bir bycnn yapm as gerektii gibi yapam yordum .
B yclerin dnyasndaki dezavantajm n, ona olan ya
banclm olduunu syledi. Bu dnyada h er eyle yeniden
iliki kurm ak zorundaym m , gnlk yaam m n devam ll
yla ok az bir ilgisi olduundan bu da ok zorm u.
B yclerin kendine zg sorununu iki ilevlilik olarak
betim ledi. B irisi paralanm bir devam llktan yararlanm adaki
olanakszlk; dieriyse toplanm a noktasnn yeni k o num unca
dzeltilm i devam lln kullanlm asndaki olanakszlkm .
Bu yeni devam llk h er zam an fazlasyla gsz, dengesizm i,
ve byclere eylem leri iin gereksindikleri gnlk yaam n
dnyasndaki gveni verm ezm i.
B ycler bu sorunu nasl zm lyorlar? diye sordum .
H ibirim iz herhangi bir ey zm lem ez, diye yantlad.
Bizim iin tin bi eyleri zer ya da zm ez. E er tin yapar
sa, byc nasl olduunu bilm eden kendini byclerin dn
yasnda eylem e gem i bulur. Bu yzden seni bulduum gn
den beri nem i olan tek eyin kusursuzluk olduunda direniyo
rum. Bi byc kusursuz bi hayat yaar, ve bu da zm b e
raberinde getirm i gibi olur. N iye m i? K im se bilm ez b u n u .
D on Juan bir sre sesiz kald. Ve sonra ben sylem itim gi
bi aklm da olan dnceyle ilgili yorum lar yapt. K usursuzlu
un, beni hep dinsel drstlk konusunda dndrdn ge
irm ekteydim .
S ana d efalarca sylediim gibi ku su rsu zlu k , d r stl k
204
S E SS Z L N ERK
d e il, dedi. Y alnzca b en zer ona. K u sursuzluk basite en er

ji sev iy em izin en iyi kullanm biim idir. D oal olarak tu tu m
luluu, d n celi olm ay, yalnl, safl; v e hepsinden te
k iisel y an sm ad an yoksun olm ay gerektirir. B tn b u n lar bi
m an astr h ay at klavuzu gibi g rnm esini salyor, am a yle
deil.
B ycler tini denetleyip, toplanm a noktasnn hareketi
ni ynetebilm ek iin kiinin enerjiye gereksinim duyduunu
sylerler. E nerjiyi bizim iin biriktirecek tek eyse kusursuzlu
um uzda.
D on Juan toplanm a noktalarm z hareket ettirebilm ek iin
byclk renim i grm em iz gerekm ediine deindi. Bazen,
doal am a dokunakl koullar altnda, sava ve yokluk gibi,
gerginlik, bitkinlik, znt ve aresizlik gibi durum larda insa
nn toplanm a noktas m uazzam deiikliklere urayabilirm i.
E er bu k oullar altnda kalm insan byclerin lksn b e
nim seyebilirse, dediydi don Juan, bu doal hareketi, hibir
g lkle kar k arya kalm adan en st dzeyine karabilir
m i. nsanlar, byle durum lardaki kalplam tepkileri yeri
ne olaanla dnm e istei olaanst eyleri arayp bula
bilirlerm i.
T oplanm a noktasnn hareketi en st dzeyine karld
nda, diye srdrd don Juan, hem sradan insan, hem de
byc m ezi, birer byc olurlar, nk o hareketi en st
dzeye karm ak, devam ll onarlm ayacak ekilde tuzla buz
etm i olur.
Bu hareketi en st dzeye nasl karrsn? diye sordum .
K iisel yansm ay kstlayarak, diye yantlad. G erek
te zo r olan, toplanm a noktasn hareket ettirm ek, ya da kiinin
devam lln k rm ak deildir. G erek zorluk, enerjiye sahip ol
m aktr. K iinin enerjisi varsa toplanm a noktas hareket etti mi,
sorgulanacak o laylar ortaya kar.
D on Juan, kendi sakl kaynaklarn sezinleyebilm esinin,
am a onlar k u llanm aya cesaret edem em esinin, insanln a
m az olduunu anlatt. Bu nedenle bycler insanln kt
durum una, alkl ve bilm ezliinin uyum u derlerm i. nsanla
ra im di, her zam an olduundan daha da fazla, zellikle kendi
205
isel dnyalarna yeni lkler retilm esi gerektiini syle

di toplum sal lkler deil, byclk lkleri, insanla ait
ve bilinm eyenle, kendi kiisel lm yle yzleen lkler. im
di, baka her eyden daha ok, toplanm a noktasnn gizlerini
renm esi gerekirm i.
Don Juan, herhangi bir n hazrlk yapm akszn, hatta d
nm ek iin durm akszn, bir byclk yks anlatm aya
balad. B tn bir yl boyunca nagual Ju lia n n evindeki en
gen kii olduunu syledi. ylesine bencilm i ki, ikinci yln
balangcnda velinim etinin, gen adam ve drt gen kadn
eve getirdiinin farkna bile varam am . D on J u a n ilgilendir
dii kadaryla, iki, ayda gelen o yedi kii sadece hizm etkm lar ve pek bir nem leri yokm u. H atta gen adam lardan bi
risi onun yardm cs olm u.
D on Juan, n agual Ju lia n n onlar ayartp, cretsiz a l
m alar iin kan d rdndan em inm i. O n larn nagual Ju lia n a
k r k r n e gvenm eleri, evdeki h erk ese ve h er eye olan o
hastalkl b allklar, don J u a n o n lara acm aktan alkoyuyorm u.
O nlarn kle olarak doduklarn ve onlara syleyecek
herhangi bir eyin olm adn dnyorm u. Yine de istedi
inden deil de, bunu iinin bir blm olarak yapm asn na
gual buyurduundan, onlara arkadalk ediyor, tler veriyor
m u. O nlar kendisinden t istedike, onlarn yaam ykle
rinin dokunakl ve akll karsnda rperiyorm u.
O nlardan daha iyi olduu iin, gizliden gizliye kendisiyle
vnyorm u. ten ie hepsinden daha akll olduunu d
nyorm u. A nladn ileri srem em esine ram en, n ag u a ln
eylem lerini sezebilm ekle bbrleniyorm u. Ve onlarn o kom ik
yardm sever olm a abalarna glyorm u. O nlar kle gibi gr
m ve yzlerine acm asz, profesyonel bir zalim tarafndan
kullanldklarn sylem i.
A m a onu fkelendiren ey, o drt gen kadnn tutkuyla na
gual Ju lian a bal olm alar ve onu m em nun etm ek iin her e
yi yapm alarym . fkesini unutabilm ek iin don Juan, avuntu
yu iinde arar, iine dalp giderm i ya da nagual Ju lia n n evin
de bulunan kitaplardan saatlerce okunnu. O kum ak b ir tutkuya
206
SESSZLN
ERK
dnm onun iin. H ep huzurunu karan nagual Julian dn

da, herkes, okurken onu rahatsz etm em ek gerektiini bilirmi.
N agual, yeni gelen gen kadn ve erkeklerle dostluk etsin diye
srekli don Ju a n sktryorm u. D on Juan dahil, hepsinin
kendi byclk m ezleri olduunu sylerm i tekrar tekrar.
D on Juan, nagual Ju lian n bycle degin herhangi bir ey
bilm ediine inanm aktaym , hi inanm akszn onu dinlerken,
onunla alay etm ekteym i.
D on Ju a n n gvenden yoksul oluu nagual Ju lia n art
m azm . Sanki don Juan kendisine inanyorm u gibi hareket
ediyor, ynergeler verm ek iin tm m ezlerini evresinde
topluyorm u. B elli zam an aralklaryla, onlar civardaki dalar
da tm bir gece sren gezintilere karrm . Bu gezintilerden
o unda nagual onlar o engebeli dalarda aresiz durum da,
don Ju a n n denetim ine brakrm .
Bu gezintilerin gerekesi, yalnzlkta ve doann vahili
inde tini bulgulayabilecekleriym i. A m a asla yapm am lar.
En azndan don J u a n n anlayabilecei biim de olm am bu.
A m a nagual Ju lia n n tini bilm enin nem i konusundaki srarla
r o kadar younm u ki, don Juan tinin ne olduunu bilm eyi ka
fasna takm .
Bu gece gezintilerinin birinde, nagual Julian, ne olduunu
anlam am asna ram en, don Ju a n tinin peinden gitm esi iin
zorlam .
Tabii ki, bi n a g u a ln syleyebilecei tek eyi sylyor
du: toplanm a noktasnn hareketini, dedi don Juan. A m a bu
nu, bana anlam l gelebileceine inand bi ekilde dile getiri
yordu: peine d tinin.
S am aladn sanm tm . O zam ana kadar kendi gr
ve inanlarm oluturm utum ; tinin, karakter, irade, yreklilik
ve g olarak b ilinen bi ey olduuna inanm tm . Ve bunlarn
peinden gitm em e gerek olm adna inanm tm . H epsine sa
hiptim ben.
N agual Julian, tinin tanm lanam az, duyum sanam az, hak
k nda az ok konuulam az olduunda direniyordu. D ediine
gre, kii varln tanm layarak arabilirm i onu yalnzca.
B enim k arlm da fazlasyla seninkine benziyordu: insan var
207
olm ayan bi eyi aram az k i.

D on Ju an n bana anlattna gre, nagual ile o kadar ok
tartm lar ki sonunda nagual tm ev sakinlerinin nnde, tek
bir vurula, deil salt tinin ne olduunu, onu nasl tanm layabi
leceini de gsterebileceine sz verm i. A yrca don J u a n n
dersini kutlam ak zere, kom ular bile davet edecei ok b
yk bir parti vereceine de sz verm i.
D on Juan o gnlerde, M eksika D e v rim inden nce, nagu
al Julian ve ekibindeki yedi kadnn kendilerini byk bir m a
liknenin varlkl sahipleri olarak tanttklarna deindi. K im se
onlarn bu grnnden, zellikle zengin ve yakkl, arazi
sahibi, en ciddi tutkusu evlenm em i yedi kz kardeine dini b
tn birer m eslek aram ak olan nagual Ju lia n in grnnden
kukulanm yorm u.
B ir gn, yam urlu m evsim zam annda, nagual Julian ya
m urun durm asyla birlikte, don Ju a n a sz verdii byk parti
yi dzenleyeceini bildinni. Ve bir pazar gn leden sonra
snda, tm ev sakinlerini iddetli yam urdan dolay tam r
m an kysna gtrm . N agual Julian atn srerken don Ju
an, kom ularyla karlarlar diye, gelenek zerine saygyla ar
dndan hzl hzl yrm ekteym i, kom ularn bildii kadaryla
don Juan arazi sahibinin zel uaym .
N agual piknik iin, rm ak kysndaki yksek bir dzl
semi. K adnlar nceden yiyecek ve iecek hazrlam lar. N a
gual, kasabadan bir grup m zisyen bile getirtm i. B yk bir
partiym i, gndelikileri, kom ular, hatta elenceyi grm ek
iin yoldan geen yolcular bile kapsyorm u.
H erkes gnlnce yiyip im i. N agual btn k adnlarla
dans etm i, arklar syleyip iirler okum u. F kralar anlatm
ve baz kadnlarn yardm yla herkesi m em nun edecek p arodi
ler sahnelem i.
B elirli bir anda nagual Julian orada h azr b ulunanlara,
zellikle m ezlerine, don J u a n n dersini pay lam ak isteyen
var m diye sorm u. H epsi bu neriyi geri evirm i. T m de
n a g u a ln zorlu y ntem lerinin iyice bilincindeym i. S onra
don J u a n a tinin ne olduunu bilm ek istediinden em in m i d i
ye sorm u.
208
SESSZLN ERK
D on Ju an h ay r diyem em i. Bu ekilde vazgeem ezm i.

O lan ca v arl y la hazr olduunu sylem i. N agual onu a
lay an rm a n k ysna gtrp diz km esini salam . N a
gual r zg rn ve dalarn erkine yakard uzun b ir byye
b alam , rm a n erkinden don J u a n a nerilerde b u lu n m as
n istem i.
A nlam l olan byl szler ylesine saygszca dile getiriliyrlarm ki, herkes glm ek zorunda kalm . B itirdiinde don
J u a n dan gzleri kapal, ayaa kalkm asn istem i. Sonra
m ezi o cukm uasna kucana alp, A llah akna, rm aktan
nefret etm e! diye bararak onu dalgal sulara atm.
Bu olaya deinm ek don J u a n n glm e nbetine tutulm a
sna neden oldu. B elki baka koullar altnda ben de bu duru
m u gln bulm u olabilirdim . Bu kez, nedense yk beni
epeyce zd.
O insanlarn suratn grm eliydin, diye devam etti don
Juan. H avada rm aa doru uarken endieleri gzm e takl
d. K im se o eytan n ag u a ln byle bi ey yapacan kestirem em iti.
D on Juan bu olayn yaam nn sonu olacan sanm ol
duunu syledi. yi bir yzc deilm i ve rm an dibine ba
tarken, bunlarn bana gelm esine izin verdiinden kendi ken
dine lanetler okum u. O kadar fkeliym i ki dehete kaplacak
zam an yokm u. T m dnebildii bu kahrolas rm akta, kah
rolas adam n ellerinde lm eyeceiym i.
A yaklar dibe dem i ve kendisini yukar doru itmi. D e
rin bir rm ak deilm i, am a sel sular onu byk lde geni
letm i. A knt hzlym ve onu alp gtryorm u, coan sula
rn kendisini alabora etm esine izin verm em eye alarak k
p ek ler gibi yzm .
A knt onu epey uzaklara srklem i. Srklenm ekte, ve
elinden gelenin en iyisini yaparak yenik dm em eye alm ak
tayken, tu h af bir ussal boyuta gem i. K usurlarn biliyorm u.
ok fkeli biriym i ve o serbest kalam ayan fkesi etrafndaki
herkesten n efret edip onlarla savam asna neden oluyorm u.
A m a rm aktan n efret edem iyor, onunla savaam yorm u, ya da
genelde yaam ndaki herkes ve h er eye kar davrand gibi
NYET K UL L AN M AK
209
onu kzdram yor, ona kar sabrszlk gsterem iyorm u. Irm a

a tm yapabildii, akntsn izlem ekm i.
D on Juan bu basit kavrayn ve neden olduu uysalln,
terazinin dengesini bozduunu, deyim yerindeyse toplanm a
noktasnn zgr hareketini deneyim lediini syledi. A niden,
hibir ekilde ne olduunun bilincinde olm akszn, coan sular
ca ekilip gtrleceine, don Juan kendisini rm an kysn
da koar durum da bulm u, O lanca hzyla kotuundan d
necek zam an yokm u. nanlm az bir kuvvet kendisini ek
m ekteym i, kayalarn ve devrilm i aalarn zerinden sanki
onlar orada yokm uasna onu koturuyorm u.
U zunca bir sre bu ldrm biim de kotuktan sonra, don
Juan, kzlm s, azgn sulara bir bak frlatm aya cesaret etm i.
Ve kendisini aknt tarafndan alabora edilirken grm . Yaa
m ndaki hibir ey onu bylesi bir an iin hazrlayam am .
te o zam an dnce ilem ini iin iine kartrm adan iki yerde
birden olduunu biliyorm u. Ve bu yerlerden birinde, o azgn
rm akta aresizm i.
Btn enerjisini kendisini kurtarm ak iin harcam .
Bu konuda dnm eksizin, rm ak kysndan alm aya
balam . Yana b ir adm atm ak, tm gc ve k ararllna mal
oluyorm u. Srtnda bir aa srklem ekteym i sanki. ylesi
ne ar hareket ediyorm u ki birka adm atabilm ek sonsuzluk
gibi geliiyorm u.
,
G erilim e dayanam ayacak gibiym i. B irdenbire artk ko
m adn anlam ; derin bir kuyuya dm ekteym i. Suya de
diinde, suyun soukluu barm asna neden olm u. S onra ye
niden rm akta bulm u kendini, akntyla srklenerek. K endini
yeniden azgn sularda bulm asndan doan korkusu ylesine
younm u ki, tm yapabildii rm an kysnda sapasalam
olm ay var gcyle dilem ekm i. Ve birdenbire kendini yine
orada buluverm i, rm aa biraz uzak am a paralel b ir ekilde
ok hzl kouyorm u.
K otuka, coan sulara bakm ve kendisini yzm eye al
rken grm . B ararak em retm ek istem i; kendisine belli bir
ayla yzm esini em retm ek istiyorm u, am a hi ses karam a
m. Sularda olan teki kendisi iin duyduu znt o k ezi
210
SESSZLN
ERK
ciym i. ki Juan M atus arasndaki b ir kpr grevini stleni

yorm u bu znt. A nnda yine sulardaym , kyya doru bir
ayla yzm eye alarak.
ki y er arasndaki deiim in o inanlm az duyum u, korku
sunu k knden kazm aya yetm i. A rtk yazgsyla ilgilenm iyorm u. Irm ak ta yzm ek ile kysnda kom ak arasnda ser
beste d eiim ler yapyorm u. A m a hangisini yapsa srekli so
la yneliyorm u, ya rm aktan uzaklayor ya da soldaki kyya
doru yzyorm u.
A knt ynnde, yaklak be m il ilerde rm an solunda
k aray a km . O rada allara snarak bir haftadan fazla bek
lem ek zorunda kalm . Sularn ekilm esini ve bylece karya
yryp geebilm eyi bekliyorm u, ayrca korkusunun gem e
sini ve yeniden bir btn olm ay da beklem ekteym i.
D on Juan, olanlarn, bitm ek bilm eyen gl tutkusundan
kaynaklandn, bunlarn, yaam iin verdii savam da, top
lanm a noktasnn doruca sessiz bilginin yerine ynelm esine
n eden olduunu syledi. N agual Ju lia n n kendisine toplanm a
noktasna degin anlattklarna hi dikkat etm em i olm asndan,
neler olduu hakknda herhangi bir dncesi yokm u. B ir da
ha asla eskisi gibi olam ayaca dncesinden korkm u. A m a
ayrlm algsn inceledike, onun ilevsel ynlerini ve onu be
endiini bulgulam . G nlerce iki bedenli olarak kalm .
D orudan biri ya da teki olabiliyorm u. Ya da ayn anda her
ikisi oluyorm u. kisi birden olduunda iler karyorm u ve
varl etkinliini yitiriyorm u, bu nedenle bu olasl brak
m . F akat biri ya d a dieri olm ak, onun iin artc olanakla
ra yol am .
allarda yeniden kendine kavutuunda, varlklarndan
birinin dierinden d ah a deiebilir olduunu ve gz ap kapa
yncaya dek uzak m esafeleri kat edebildiini, yiyecek bulabil
diini ve saklanacak en iyi yerlere ulaabildiini saptam . Bir
keresinde kendisi iin kayglanyorlar m diye n agualn evine
giden de bu varlym .
G enlerin kendisi iin aladn iitm i, ve bu kesinlikle
h ayret vericiym i. K endisi hakknda ne dndklerini ren
m ek iin gittiinden, sresiz olarak onlar izleyebilirm i, am a
NYET
KULLANMAK
211
nagual Julian onu yakalam ve bu olaya b ir son verm i.

N a g u alden korktuu tek zam an gerekten de bu olm u.
D on Juan, n ag u aln kendisine sam alam ay kesm esini syle
diini iitm i. K apkara, zil biim inde, ok byk arlk ve
gte bir nesne olarak, aniden beliriverm i. D on J u a n tutm u.
D on Juan n ag u a ln kendisini nasl tutm akta olduunu bilem i
yorm u, am a en sarsc biim de cann actyorm u. K arn ve
kasklarnda hissettii keskin, sinirsel bir arym .
H em en ardndan rm ak kysnda buldum kendim i, dedi
don Juan, glerek. Ayaa kalktm , henz sular ekilm i rm a
getim , ve eve doru yrm eye baladm .
Bir ara duraksad sonra bana yks hakknda ne dn
dm sordu. Ben de ona yknn beni dehete drd
n syledim .
O rm akta boulabilirdin, dedim , neredeyse bararak.
Sana yaplacak en vahi hareket. N agual Julian deliydi m u
hak k ak !
D ur bi dak ka, diye kar kt don Juan. N agual Julian
eytan gibi bi adam d, am a deli deildi. Bi nagual ve retm en
olarak yapm as gerekeni yapt. lebilirdim , doru. A m a bu h e
pim izin gze alm as gereken bi risk. S en de ja g u a r tarafndan
kolayca yenilm i olabilirdin, ya da sana yaptm eyler yzn
den lebilirdin. N agual Julian gzpek ve ynetici biriydi, her
eyi dorudan hallederdi. Laf aznda gevelem ez, yapm ack
szler etm ezdi.
A lnan dersin deerliliiyle birlikte, nagual Ju lia n n yn
tem lerinin, bana gre hl acayip ve ar olduu konusunda
direndim . D on J u a n a, nagual Ju lia n la ilgili duyduum her e
yin beni son kerte sktn ve ona ilikin ok olum suz bir g
r edinm i olduum u itiraf ettim.
Sanrm bugnlerde seni rm aa atacam dan ya da kadn
elbiseleri giydireceim den korkuyorsun, dedi ve glm eye
balad. B unun iin nagual Ju lia n beenm iyorsun.
H akl olduunu kabul ettim , o da velinim etinin yntem le
rini taklit etm eye niyeti olm ad konusunda b ana gvence ver
di, nk ona bir yarar salam am lar. D ediine gre onun k a
dar kararl olabilm i, am a bir o k adar ilevsel olam am .
2 12
SESSZLN
ERK
O sralarda, diye devam etti don Juan, onun sanatnn

deerini bilm iyordum , ve kesinlikle bana yaptklarn been
m iyordum , am a im di, ne zam an bu konuda dnsem , beni
sessiz bilginin k onum una getiriindeki o dolaysz yntem i ve
m kem m elliinden onu fazlasyla takdir ediyorum .
D on Juan deneyim inin byklnden dolay canavarm s adam tam am en unutm u olduunu syledi. N eredeyse na
gual Ju lian n evinin kapsna kadar kendisine elik edilm eden
yrm , sonra dncesini deitirip, avuntu aram aya nagual
E lia sn evine gitm i. N agual Elias da ona nagual Ju lian n ey
lem lerinin tutarlln aklam .
N agual Elias, don Ju a n n hikayesini dinlediinde heyeca
nn zar zor zapt edebiliyorm u. A teli bir ses tonuyla velinim e
tinin her zam an uygulam alarn peinde m kem m el bir iz s r
c olduunu aklam . O nun sonsuz davas, pratik grler ve
z m ler iinm i. O gn rm aktaki davran, iz srm eye k u
sursuz bir rnekm i. H erkesi kullanm ve etkilem i. H atta r
m ak bile onun denetim i altnda gibiym i.
N agual Elias, don Ju a n n yaam iin savap, aknt tara
fndan srklenirken, rm an, tini anlam as iin kendisine yar
dm ettiine deinm i. Ve krler olsun bu anlaya ki don Jua n n dorudan sessiz bilgiye girm e frsat olm u.
D on Juan toy bir delikanl olduundan nagual E liasn sz
lerini tek b ir kelim e anlam adan dinlediini, ve iten bir hayran
lkla n ag u a ln younluundan etkilendiini syledi.
N agual E lias don Ju a n a ilkin, szcklerin tnsnn ve an
lam nn iz sr cler iin son kerte nem li olduunu aklam .
O n lar iin szckler kapal olan herhangi bir eyi am ak iin
kullanlan anahtarlarm . Bu nedenle iz srcler am alarna
ulam aya girim eden nce onu sylem ek zorundalarm . A m a
gerek am alarn balangta aa vuram azlarm , yani sz
ckleri, z anlam n gizlem ek iin dikkatlice dile getirm eleri
gerekm i.
N agual E lias bu eylem i niyeti uyandrm ak olarak adlandr
m . D on J u a n a, nagual Ju lian n tm ev sakinlerinin nnde,
bir darbede tinin ne olduunu ve nasl tanm lanacan kesin
bir ekilde belirterek niyeti uyandrm olduunu aklam . Bu
NYET
KULLANMAK
213
tam am en sam a bir eym i, nk nagual Julian tinin tanm lanam ayacam biliyorm u. O nun gerekte yapm aya alt,
tabii ki don Ju a n sessiz bilginin konum una yerletirm ekm i.
G erek am acn gizleyen szleri syledikten sonra nagual
Julian toplayabilecei kadar ok insan toplam , bylece onla
r farknda olan ve olm ayan yardaklar durum una sokm u.
Hepsi de onun nceden tasarlad am acnn bilincindelenni,
am a hibiri gerekte aklnda ne olduunu bilm iyorm u.
N agual E lia sn, don Ju a n n, m utlak asilik ve kaytszla
olan o ekilm ez tutum undan, aklam alaryla sarslp kurtula
cana olan inanc tam am yla yanlt. Yine de nagual sabrl
bir ekilde, rm an akntsnda bouurken nc noktaya
ulam olduunu aklam aya devam etm i.
Yal nagual sessiz bilginin konum una nc nota denil
diini, kiinin oraya ulaabilm esi iin ikinci noktay, m erham e
tin olm ad yeri gem esi gerektiini aklam .
Don Ju a n n toplanm a noktasnn onu iki bedenli klacak
kadar yeterli bir akkanlk kazandn syledi, bu da ayn an
da ya da deim eli olarak hem m antn yerinde hem de sesiz
bilginin yerinde olm asna olanak salyorm u.
N agual don J u a n a baarsnn olaanst olduunu anlat
m . H atta don Ju a n ocukm uasna kucaklam . Ve don Jua n n nasl, bir ey bilm em esine ram en ya da belki bir ey bil
m edii iin tm enerjisini bir yerden dierine aktarm as hak
knda konum adan duram yorm u. Bu da n ag u a la gre, don
Ju a n n toplanm a noktasnn ok elverili, doal bir akkanl
olduu anlam na geliyorm u.
D on Ju a n a her insann bu akkanlk iin bir depolanm
ve asla kullanm azm z, yalnzca byclerin neden olduu
n ad ir durum larda, kendisinin henz deneyim lem i olduu gibi,
ya da lm kalm m eseleleri gibi dokunakl doal o laylarda
kullanlrm .
D on Juan, yal n ag u a ln sesinin tnsndan bylenm i
olarak dinlem i onu. D ikkat ettiinde sylediklerinin anlayabiliyorm u, bu da nagual Ju lian la yapm ay bir trl becerem edi
i bir eym i.
Yal nagual insanln bu ilk noktada, m antkta yer ald
214
SESSZLN
ERK
m , am a h er insann toplanm a noktasnn da dorudan bu nok

tada yer alm adm aklayarak konum asn srdrd. Tam
olarak bu noktada bulunanlar insanln nderleriym i. Bunlar,
m antklarnn bir uygulam as olan dehalaryla ounlukla bi
linm eyen kiilerm i.
N agual insanln bir baka zam anda, doal olarak ilk
nokta olan nc noktada yer alm olduunu syledi. Fakat
bundan sonra insanlk m antn noktasna ynelm i.
Sessiz bilgi ilk nokta olduunda yine ayn durum geerli
olm u. H er insann toplanm a noktas dorudan o konum da yer
alm yorm u. Bu da, toplanm a noktalan dorudan m antn ya
da sessiz bilginin yerinde denk gelm i olan insanlarn daim a
insanln gerek nderleri olduu anlam na geliyorm u. Yal
n ag u a ln don J u a n a anlattna gre, insanln geri kalan
yalnzca izleyiciym i. B u nderler gnm zde m antn sevgi
lileriym iler. G em ite de sessiz bilginin. O nlar her iki konum
kahram anlarna iirler okuyup, onlar ven insanlarm .
N agal, insanln tarihin byk bir ksm n sessiz bilginin
k o num unda geirdiini ve ona byk bir zlem duym asnn
nedeninin bu olduunu belirtm i.
D on Juan yal n ag u ala, nagual Ju lian n kendisine tam
olarak ne yapm aya altn sorm u. Bu sorusu gerekte oldu
undan daha zekice ve m antkl grnm . N agual Elias, o s
ralar don Ju a n a tam am en anlalm az gelen kavram larla yant
lam bu soruyu. N agual Ju lian n kendisine antrenrlk ettii
ni, toplanm a noktasn m antn yerinden aldatarak uzaklatrd
n, bylece tutkularyla tam ve m antn sradan olaylarna
hayran o saf izleyici gruhunun bir paras olacana, bir d
nr olabileceini sylem i. N agual Julian ayn zam anda kendi
sine, bilinm eyenin o hastalkl ve cahilklarndan biri olucana, gerek b ir soyutluluk bycs olm ay retiyorm u.
N agual Elias, yalnzca m antklla kusursuz bir m ek
oluturabilecek birinin ayn zam anda sessiz bilgiye kusursuz bir
m ek oluturabileceini belirtm i. H er iki konum a ulaabilen
birinin dier konum u da aka grebileceini sylem i, bu da
m antn snrnn olduunu bilm enin tek yoluym u. Sessiz bil
ginin konum undanm antn konum u aka grlebiliyorm u.
NYET
KULLANMAK
215
Yal nagual don Ju a n a, sessiz bilgiden' m anta uzanan

tek ynl kprye m era k denildiini anlatm . B u d a sessiz
bilgiye bal doru insanlarn bildiklerinin kaynana kar
duyduklar m erakm . D ier tek ynl kpryse m antktan sessizbilgiye uzanrm ve yaln an lay olarak bilinirm i. Bu da
m antn insanlarna, sonsuz adalar denizinde m antn sadece
tek bir ada olduunu anlatan bir karlkm .
Nagual, her iki tek-ynl kpry de kullanabilen kiinin,
her iki konum u da olas klan, can alc b ir kuvvet olan tinle do
laysz balantya sahip bir byc olduunu ekledi. O gn r
m akta nagual Ju lian n yapt her eyin insanlara deil de ti
ne, onu izleyen kuvvete bir gsteri olarak yaplm olduuna
deindi. H oplayp zplam , oynayp sram ve herkesi zel
likle kendisini gzetleyen kuvveti elendirm i.
Don Juan, nagual E liasn kendisine tinin yalnzca konu
m acnn edalarla konutuunda iittiini olsyledii. Ve ed a
larla konum ak, el kol hareketleri yapm ak anlam na gelm iyorm u; gerek bir kendinden gei eylem i, genilik, gerek bir
m izah anlay gerektiriyorm u. T ine yaplan b ir edada, by
cler kendilerine ait olann en iyisini ortaya koyarlar, bunu sesizce soyuta sunarlarm .
G R N L E R N Y E T E T M E K
D on Juan, ben eve dnm eden nce dalarda bir gezi daha yap
m ak istiyordu, am a bunu yapam adk. B unun yerine, onu kente
gtrm em i istedi. O rada baz insanlar grm esi gerekiyordu.
Yolda n iyet dnda her konuya deindik. Bu, ho bir ge
cikm eydi.
'
leden sonra, ileriyle ilgilendikten sonra, alveri ye
rindeki beendii banka oturduk. O rtada kim seler yoktu. ok
yorgun ve uykuluydum . A m a birden, hi um m adm bir anda
toparlandm . U sum olanca netliine kavutu.
D on Juan bendeki deiiklii hem en grd ve akn hali
m e gld. Z ihnim deki bir dnceyi yakalad; ya da belki ben
onun zihnindeki bir dnceyi yakaladm .
216
SESSZLN
ERK
E er yaam yllar yerine saatler balam nda dnecek

olursan, yaam larm z olabildiine uzundur, dedi. G nler
asndan dndnde bile, yaam hl sonsuz grnr.
B u tam da benim dndm eydi.
B yclerin yaam saatlerle ltn, ve bir saatte yaa
dklarnn norm al bir yaam a denk younlukta olduunu anlat
t. Bu younluk toplanm a noktasnn hareketi asndan, i bil
gi biriktirm eye geldiinde, bir stnlk oluyorm u.
B unu daha ayrntl olarak aklam asn istedim . U zun za
m an nce konum alarda not tutm ak elverisiz olduundan, ba
na byclerin dnyasyla ilgili edinm i olduum katksz
bilgileri, kda ya da zihnim e aktarm am am , toplanm a nokta
snn hareketine aktarm am nerm iti.
E n ufak deiim iyle toplanm a noktas, tam am en yaltlm
alg adacklar oluturur, dedi don Juan. Bilgi, bilinliliin
karm aklndaki deneyim ler biim inde, orada biriktirilebilir.
A m a bilgi, bylesine belirsiz bir eyde nasl biriktirilebi
lir? diye sordum .
Z ihinde ayn oranda belirsizdir, am a sen onu iyi tandn
iin hl ona g v eniyorsun, diye yaptrd yant. H alen top
lanm a noktasnn bu biim deki hareketine tam dk deilsin,
am a bu aa yukar ayn ey.
D em ek istediim , bilgi nasl biriktirilir? diye direttim .
Bilgi, deneyim in kendisinde biriktirilir, diye aklad.
D aha sonra, byc toplanm a noktasn deneyim in olduu
yere doru hareket ettirdiinde, deneyim in tam am n yeniden
yaar. B yclerin deneyim leri hatrlam as, toplanm a nokta
snda biriktirilm i bilgileri edinm esinin yoludur.
Y ounluk, toplanm a noktasnn hareketinin doal bi so
nu cu , diye devam etti. rnein, sen u anlarda norm alde ya
ayacandan daha youn yayorsun, yani, diyeceim o ki, yo
unluk biriktiriyorsun. Bi gn toplanm a noktan tam olarak u
anda olduu yere dndrerek bu anlar yeniden yaayacaksn.
B ycler ite bu yolla bilgi biriktirir.
D on J u a n a, son birka gnde deneyim lediim youn ha
tralarn, bildiim herhangi bir zihinsel ilem olm adan, bam a
geldiini anlattm .
NYET
KULLANMAK
217
Biri istediinde h atrlam ay nasl b a a rab ilir? diye sor

dum .
'"Niyetin bi yn olan younluk, doal olarak bycnn
gznn parldam asna baldr, diye aklad. B ycler o
yaltlm alg adacklarn artrm ak iin gzlerinin parldam asyla birlikte dnm ek istedikleri alan n iyet ederler. A m a b u
nu zaten akladm .
Z ihnim in kartn belli ediyor olm alydm . D on Juan be
ni ciddi bir ifadeyle karlad. O na soru sorm ak iin birka kez
dudaklarm araladm , am a dncelerim i toparlayam yordum .
Younluk dzeyi norm alden daha yksek olduu iin,
dedi don Juan, byc bi ka saate denk norm al bi yaam ya
ayabilir. Toplanm a noktasnn bilm edii bi konum a gitm esiy
le norm alden daha fazla enerjiyi iine alr. E nerjinin fazlaca
akna younluk denir.
Sylediklerini olanca aklyla anlyordum , ve bu byk
etkinin darbesi karsnda m antm afallad.
D on Juan gzlerini bana dikti ve byclerin bana bela
olan bir tepkiye bycl inandrc, iyi dnlm sz
cklerle, kar konulm az aklam a isteine kar uyard.
B yclerin deneyim leri ylesine acayip ki, diye sr
drd don Juan, bunlar bi zihinsel alm a olarak alrlar ve
kendi izlerini srm ek iin kullanrlar, iz srcler olarak k o z
lar, bizim alglayclar olduum uzun, ve algnn aklm zn ala
bileceinden de fazla olaslklara sahip olduunun bilincinde
olm alardr.
Bu konudaki tek yorum um , insan bilinliliinin acayip ve
tatsz olaslklarndan duyduum endiem i dile g etirm ek oldu.
Bycler, kendilerini bu engin olaslklara kar koruya
bilm ek iin, dedi don Juan, kusursuz bi kararllk, zek, sabr
ve kibarlk rnei olutururlar. Bu drt tem el, ayrlm az bi ekil
de birbirlerine baldr. B ycler bunlar niyet ederek geliti
rirler. Bu tem eller, tabii ki, toplanm a noktasnn konum landr.
B ir byc tarafndan gerekletirilen her eylem in bu drt
ilkenin tanm lanm asyla ynetildiini syleyerek devam etti.
Bylece, tam olarak sylem ek gerekirse, her bycnn her
eylem i, dnce ve kavram a bakm ndan dikkatlice tasarlan-
2 18
SESSZLN
ERK
m i ve iz srm e nin bu drt tem elinin kendine zg bir biim i

ne sahipm i.
B ycler, iz srm e nin bu drt tem elini rehber gibi kul
lanrlar, diye srdrd. B unlar zihnim izin drt ayr boyutu
dur, byclerin toplanm a noktalarn belirli konum lara getir
m elerine neden olan drt ayr younluk t r .
A n iden can sklm grnd. O na, benim diretm em in bu
n a sebep olup olm adn sordum .
U ssallm zn bizi nasl iki araya bi dereye sktrdn
d n y o rd u m , dedi. U zun uzun dnm e, sorgulam a, bi
zm bulm a eilim indeyiz. A m a bycln dzeneinde bu
nu yapm ann bi yolu yok. B yclk sessiz bilgiye ulam a sa
natdr, ve sessiz bilgi dnp tanarak zlebilecek bi ey
deil. Y alnzca deneyim lenebilecek bi ey.
G lm sedi, gzleri iki k noktac gibi parldyordu.
B yclerin kendilerini sessiz bilginin ezici etkisinden koruya
bilm e abasyla iz srm e sanatn gelitirdiini syledi. z sr
m e toplanm a noktasn azar azar am a salam olarak hareket et
tirir, byclere zam an ve bylece kendilerini desteklem e ola
na salarm .
7z srm e sanatnda, diye srdrd don Juan, bycle
rin ounlukla kulland bi yntem vardr: denetlenen delilik.
B ycler denetlenen deliliin fazlalam bilin ve alg du
rum unda k endi kendileriyle ve gnlk sorunlarn dnyasn
daki herkes ve h er eyle baa km ann tek yolu olduunu sa
vunurlar.
D on Juan denetlenen delilii denetlenen aldanm a sanat ya
da eylem e tam am en kendini veriyorm u gibi grnm e sanat
olarak aklam t yle iyi yaplacakm ki kim se ayrdna
varam azm . D enetlenen delilik tam am en kendini aldatm a de
ilm i dem iti , h er eyin ayrlm az bir paras olarak kalrken,
her eyden ayr olm ann inceden inceye dnlm , sanatsal
bir yntem iym i.
D enetlenen delilik, bi sanattr, diye srdrd don Juan.
ok can skc ve renilm esi g olan bi sanattr. ou by
cnn m idesi kaldrm a bunu, sanatn kendisinde yanl bi ey
lerden deil, uygulam asnn ok fazla enerji gerektirdiinden.
NYET
KULLANMAK
219
D on Juan kendisinin de, byle yapm aktan pek honut ol

m am asna ram en, belki de velinim eti bu konuda ok usta ol
duundan, bunu titizlikle uyguladn belirtti. Ya d a belki kii
liinin riyakr ve dar kafal olan denetlenen delilii uygu
lam aya yetecek eviklii yokm u.
O na aknlkla baktm . K onum ay kesti ve yaram az gz
lerini bana dikti.
B y cle gelene kadar kiili im iz zaten olum u
olur, dedi, ve om uzlarn aldrm azln gsterm ek iin kaldr
d, tm yapabileceim iz denetlenen delilii uygulam ak ve
kendim ize glm ektir.
B ir gnldelik dalgas iim i sard ve bana kalrsa hi de
riyakr ve darkafal olm adn syledim ona.
A m a bu benim kiiliim in tem eli, diye diretti.
Ben de yle olm ad konusunda direttim .
D enetlenen delilii uygulayan iz srcler, tm insanl
n kiilik balam nda e ayrldna inanrlar, dedi, ve b e
nim le elenirken gld gibi gld.
Bu ok sam a, diye kar ktm . nsan davran bu ba
sitlikte snflandrlam ayacak kadar karm aktr.
z s r cler sandm z k ad a r k arm ak o lm ad m z
sylerler, dedi, ve hepim iz bu sn flan d rm ad an birine
aitm iiz.
Sinirden gldm . A slnda byle bir aklam ay aka olarak
alrdm am a zihnim in son kerte aklndan ve dncelerim in
keskinliinden ciddi olduuna inandm .
Ciddi m isin? diye sordum , olanca kibarlm la.
H em de nasl ciddiyim , dedi ve glm eye balad.
G l beni biraz gevetti. O da iz srclerin snflandr
m a yntem lerini aklam ay srdrd. lk snflandrm ada olan
insanlarn kusursuz birer yazm an, yardm c ve arkada olduk
larn syledi. ok akkan bir kiilikleri varm , am a akkan
lklar besleyici deilm i. Yine de dayankl, ilgili ve tam am en
evcim enlerm i, baz kalplar ierisinde beceriklilerm i, neeli,
iyi huylu, k ib ar ve duyarllarm . B ir baka deyile insann ta
nabilecei en tatl kiilerm i, am a b yk bir kusurlar varm :
kendi balarna hareket edem ezlerm i. H er zam an kendilerini
220
SESSZLN
ERK
ynlendirecek birini gereksinirlerm i. Bu ynlendirm enin ne

denli dm anca ya da yapm ack olm as nem sizm i, hayret
edilecek lde iyi olurlarm . A m a kendi balarna kaldkla
rnda yok olurlarm .
kinci snflandrm adaki insanlar hi de kibar olm azlarm .
D arkafal, kinci, im renen, kskan ve bencil olurlarm . oun
luk kendilerinden konuur, insanlarn kendi ltlerine uym a
sn isterlerm i. Bu durum dan m em nun olm am alarna ram en
h er zam an her eye nayak olurlarm . H er durum da tam am en
gergin olurlarm ve asla rahatlayam azlarm . zgvenleri
yokm u ve asla m em nun olm azlarm ; zgvenleri yittike da
ha da kt olurlarm . lm cl kusurlaryla lider olm ak iin
b irilerini ldrebilm eeriym i.
nc snflandrm adaki insanlar ne iyi ne de kt olan
larm . K im seye hizm et etm ez, kim seye kendilerini kabul ettir
m eye alm azlarm . D ahas kaytszlarm . K endileriyle ilgi
li, sadece tatl hayallerinden ve dileklerle dolu dncelerinden
oluturduklar cokulu bir tanm lam alar varm . E er stn ol
duklar b ir yetenekleri varsa bu da bireylerin olm asn bekle
m ekm i. K efedilip vg kazanm ay beklerlerm i ve o an orta
da olm ayan, hep gerekletireceklerini syleyip aslnda byle
yetilere sahip olm adklarndan gerekletirem edikleri, byk
am alara sahip olduklarnn hayalini yaratm ada olaanst ye
teneklilerm i.
D on Juan kendisinin kesinlikle ikinci snflandrm aya ait
olduunu syledi. S onra benim de kendim i snflandrm am is
tedi, am a ben fkelendim . D on Juan glm ekten iki bklm , ne
redeyse yere decekti.
K en d im i sn flan d rm am istedi yeniden, istem eye iste
m ey e nc sn flan d rm an n b irbileim i olabileceim i sy
ledim .
B rak bu bileim sam alklarn, dedi, glm eyi srdre
rek. B izler basit varlklarz, her birim iz bu trden biri. Ve
b enim varlklarz, h er birim iz bu trden biri. Ve benim bil
d iim k ad ary la sen ikinci snflandrm aya aitsin. z srcler
onlara o suruktan adam lar der.
S nflandrm a dizgesinin alaltc olduu syleyerek kar
NYET
KULLANMAK
221
km aya baladm . A m a tam uzun bir sylem e girim ek ze

reyken durdum . O nun yerine tr kiilik varsa, hepim izin de
im e ya da kurtulm a um udu olm adan bu snflam adan bi
rine takl kaldm z belirttim .
D urum un tam olarak byle olduunu syledi. K urtulu
iin bir yolun dnda. B ycler uzun bir sre nce yalnzca
kiisel yansm am zn bu snflandrm alardan birine girdiini
renmiler.
B izim sorunum uz kendim izi ciddiye alm am zda, dedi.
Kiisel grnm m zn hangi snflandrm aya girdii sadece
kiisel nem im iz asndan fark eder. Eer kiisel nem im iz
olm asayd hangi snflandrm ada olduum uzun bi nem i ol
m azd.
B en her zam an bi osuruk olarak k alaca m , diye srdr
d bedeni kahkahayla sarslrken. Sen de yle kalacaksn.
A m a im di, sen kendini ciddiye alm aktayken, ben kendisini
ciddiye alm ayan bi osuruum .
fkelenm itim . O nunla tartm ak istedim , am a bunun iin
enerjiyi toparlayam adm .
O bo pazar yerinde kahkahasnn yansm as rktcyd.
Konuyu deitirip, benim le tartm olduu tem el tzleri
toparlad: tinin belirm esi, tinin vuruu, tinin hilesi, tinin inii,
niyetin gereksindirdikleri ve niyeti kullanm ak. Bu tzleri, bel
leim e, onlar alkoym am iin bir frsat veriyorm uasna tek
rarlad. S onra onlara degin bana anlatm olduu her eyi bir
ka szckle vurgulad. Sanki kastl olarak btn o bilgiyi, o
ann younluuna biriktirm em i salam aya alyordu.
Tem el tzlerin benim iin hala giz tadklarn belirttim .
O nlar anlayabilm e konusunda kayglanyordum . Sanki konu
balklarnn nem ini ortadan kaldryorm u izlenim i yarat
yordu ve ben henz anlam larn hi yakalayam am tm .
Soyut tzler hakknda daha fazla soru sorm am gerektii
konusunda direttim .
S ylediklerim i saptam aya alr grnyordu, sonra ses
sizce bayla onaylad.
Bu konu da benim iin ok zo rd u , dedi. Ve ben de bi
sr soru sorm utum . B en belki de senden biraz d ah a bencil
2 22
SESSZLN
ERK
dim . Ve ok ktydm . D rdrlanm ak soru sorm ann bildiim

tek yntem iydi. Sen de olduka saldrgan bi sorgucusun. Tabii
sonu olarak ikim iz de ayn lde skcyz, am a ayr neden
lerden d o lay .
D on J u a n m konuyu deitirm eden nce tem el tzlerle il
gili tartm am za ekledii son bir ey vard; o da kendilerini
son k erte yava olarak belli ettikleriydi, dzensiz olarak geli
tii ve geri ekildiiydi.
T oplanm a n o ktasn hareket ettirebilen birinin, bunu d a
h a fazla h arek et ettirebileceini yeterince tekrarlayam adm
h erh ald e, diye balad. Ve bi retm eni gereksinm em izin
tek ned en i, bizi acm aszca m ah m u zlay acak olm asndandr.
Y oksa doal tep k im iz, durup ne ok yol katettik diye k en d i
m izi k u tlam ay a y nelir.
kim izin de, kendim ize daha yum uak davranm ak konusu
na, o naho eilim lerim izle iyi birer rnek oluturduum uzu
syledi. ok kr, velinim eti, o olaanst iz src, kendi
sini h ibir eyden esirgem em i.
D on Ju an geceleri doda gezinm e altrm alar srasnda,
nagual Ju lian n kendisine kiisel nem in doas ve toplanm a
noktasnn hareketi konusunda geni lde dem eler verdii
ni syledi. N agual Julian iin kiisel nem bin kafal bir ca
navarm . nsan onunla yz yze gelip yntem le onu yok
edebilirm i. lk yol her kafay tek tek, ayn anda kesip kopar
m akm ; kincisi, kiisel nem i a brakarak yava yava yok
eden, m erh am etin olm ad yer denilen var olm ann o gizem li
yerine ulam akm ; ve ncs de birinin sim gesel lm yle
oluabilen ani bir yok etm eym i.
N ag u al Ju lian nc seenei nerm i. A m a seebilm e
frsat o lu rsa k en d isin i ansl saym as gerektiini anlatm
do n J u a n a. nk gen ellik le tin by c n n hangi yoldan
gitm esi g erek ti in e k arar verirm i, by c n n de grevi b u
nu izlem ekm i.
D on Juan, beni ynlendirdii gibi, velinim etinin de kendi
sini bin kafal canavar, kiisel nem in o kafalarn tek tek
kesip k o p arm ay a ynlendirm i olduunu, am a sonularnn
epey farkl ktn syledi. B en bu altrm aya olduka iyi
NYET
KULLANMAK
223
karlk verebiliyorken, o bir karlk bile vrem em i.

B enim kisi kendine zg bi d u rum du, diye srdrd.
G sm de bi kurun deliiyle yolda yatarken beni grd
nden beri, velinim etim , benim yeni nagual olacam bil
m ekteydi. B una gre davranp, salm el verir verm ez top
lanm a noktam hareket ettirdi. Ve byk bi kolaylkla o canavarm s adam biim indeki enerji alann grdm . A m a bu ge
lim e bana beklendii gibi bi yardm salayacana, toplanm a
noktam n yeni hareketler etm esini engelledi. D ier m ezlerin
toplanm a noktalar salam bi ekilde hareket ederken, benim
kisi canavar grm e dzeyinde takld k ald .
P eki v elinim etin sana n eler olup bittiini anlatm ad
m ? diye sordum , bu gereksiz sorun k arsn d a epey arm
olarak.
Velinim etim bilgileri aktarm aya inanm azd, dedi don Ju
an. Bu ekilde aktarlan bilgilerin etkiden yoksun olacan
sanrd. A sla ulalam azd bilgiye gereksinildiinde. te yan
dan, bilgi yalnzca sezdirildiinde onunla ilgilenen kii bu bil
giyi edinm ek iini eitli yollar tasarlayabilirdi.
Don Juan, velinim etiyle kendisinin retm e yntem leri
arasndaki ayrm n, insann sem e zgrl olm as gerektiine
inanm asndan kaynaklandn syledi. V elinim etiyse buna
inanm yorm u.
Velinim etinin retm eni, nagual Elias sana n eler olup bit
tiini anlatm ad m ? diye direttim .
D e n ed i, dedi don Ju an ve i ekti. A m a ben g erekten
dayanlm azdm . H er eyi biliyordum . O iki adam ku la m n
dibinde k o n u uyorlard, am a asla s y led ik lerin i d in le m iy o r
d u m .
Bu km azla ba edebilm ek iin nagual Julian, don Ju a n
bir kez daha, am a bu sefer bir baka biim de toplanm a nokta
snn zgr hareketi yapm asna k arar verm i.
Szn, bunun rm aktaki deneyim inden nce m i, sonra m
olduunu renebilm ek iin kestim . D on J u a n in ykleri b e
nim beenebileceim bir kronolojik sraya sahip deillerdi.
Bu bi ka ay sonra olm utu, diye yantlad. Ve sakn,
ayrlm algy yaam olduum dan bi para bile deitiim i
224
SESSZLN
ERK
sanm a, ne d aha bilgili, ne de daha akl banda biri olm utum .

B yle eyler hi olm ad.
Senin bana gelenleri bi dn, diye devam etti. Senin
devam lln defalarca krm akla kalm ayp, onu paralara ayr
dm , bi bak kendine, hl dokunulm am sn gibi davranyor
sun. Bu sihrin, niyetin bi baars.
B en de byleydim . Bi sre iin deneyim lem ekte oldu
um eyin basks altnda ezilip bzlyordum , ve sonra hep
sini unutup, o kaba halim e dnyordum , sanki hi bi ey olm a
m gibi. Bu nedenle velinim etim gerekten deiebilm em iz
iin lm em iz gerektiine inanyordu.
D on Juan kendisiyle birlikte btn m ezlerin, T u lio nun
alak ve kendini beenm i nem siz biri olm as dnda, her
hangi bir k o nuda asla tam olarak anlaam adklarn syledi.
K endilerine uzak durduu ve hor davrand iin T uliodan tiksinirlerm i. O nlara ylesine bir aalam ayla davranrm ki,
kendilerini pislik gibi hissederlerm i. H epsi de T ulionun ken
dileriyle konum am asnn nedeninin syleyecek bir eyi olm a
m as olduuna inanm lard; ve en dikkat eken halinin, o ken
dini beenm i h er eyden uzak duruunun ekingenliine bir
m aske oluturm ak iin olduunu sanm lard.
Y ine de souk kiiliine ve tm m ezlerin kzgnlna
ram en, T u lio nun ev sakinleri zerinde ar bir etkisi v a r
m zellik le zerine titriyorm u gibi grnen nagual Julia n n.
B ir gn nagual Julian tm m ezleri btn gn srecek bir
i iin kente gnderm i. Evin dier yal saKnleri yan sra ev
de kalan tek kii don J u a n m.
G nn o rtasn a doru nagual Julian, alm a odasnda,
h er zam an k i say m an lk ileriyle ilgilenm eye koyulm u. eri
girerken do n J u a n dan kendisine hesap lard a yardm etm esini
istem i.
D on Juan m akbuzlara baktka, ie devam edebilm esi iin,
rgat ba T u lio nun elinde bulunan ve onun not etm em i oldu
u baz bilgilere gereksinim i olduunu anlam .
N agual Julian, don J u a n sevindiren T ulionun bu dikkat
sizliine ok kzm . N agual sabrszca don Ju a n a tarlada ii
NYET
KULLANMAK
225
lerin banda bekleyen T u lio yu bulm asn ve alm a odasna

getirm esini buyurm u.
D on Juan T u lio yu zecei dncesine haince sevinerek,
tarlaya olan be yz m etrelik yolu, tabii ki kendisini canavarm s adam dan koruyacak bir iftlik iisiyle kom u. H er za
m anki gibi iileri uzaktan gzetleyen T u lio yu bulm u. D on
Juan T u lio nun insanlarla dorudan ilikiye girm ekten nefret
ettiinin, onlar hep uzaktan izlediinin farkndaym .
Don Juan sert bir ses tns ve abartlm buyurgan tavrlar
la T u lio ya n ag u a ln onun hizm etine gerek duyduundan
onunla eve gelm esini istem i. Sesi zar zor duyulan Tulio, o an
da ok ii olduu, am a bir saate kadar serbest kalacan ve ge
lebileceini sylem i.
D on Juan, T u lio nun kendisiyle tartm aya girem eyecei
ni, bann bir hareketiyle konuyu kapatacan bildii halde,
diretm i. Tulio azna alnm ayacak svgler yadrarak kendi
sine barm aya baladnda dehete kaplm . B u m anzara y
lesine T u lio nun yapsna ters dyorm u ki iiler bile ileri
ni brakp soru soran baklarla birbirlerine bakm aya balam
lar. D on Juan T u lio yu son kerte fkelendirm i. H atta kap gi
den, rkm don Ju a n a bir ta savurm u.
D on Ju a n la koruyucusu derhal kap eve geri dnm ler.
n kapda T u lio yla karlam lar. B az kadnlarla sakin sakin
konuup glyorm u. A lkanl olduu zere, don J u a n
grm em ezlikten gelm ek iin ban te yana evirm i. N agual
onu alm a odasna isterken orada laflam asnda^ dolay, don
Juan onu sinirli sinirli ve ar bir ekilde sulam aya balam .
Tulio ve kadnlar don Ju a n a sanki delirm i gibi bakm lar.
A m a o gn Tulio hi kendi doal halinde deilm i. A n n
da don Ju a n a o lanet azn kapayp kendi lanet ileriyle ilgi
lenm esini haykrm . U tanm adan don J u a n nagual Ju lia n la
aralarn bozm aya alm akla sulam .
K adnlar kayglarn ahlayp vahlayarak, don J u a n a be
enm eyen baklarla bakarak gsterm iler. T u lio yu sakinle
tirm eye alm lar. D on Juan T u lio ya n ag u a ln odasna git
m esini ve hesaplar aklam asn em retm i. Tulio ona cehenne
m e gitm esini sylem i.
226
SESSZLN
ERK
D on Juan fkeden sarslm aktaym . B asit bir hesaplar

sorm a grevi k busa dnm . fkesini denetlem i. K adnlar
onu dikkatle izliyorlarm ve bu onu yeniden fkelendirm i.
Sessiz b ir fkeyle n a g u a ln odasna kom u. Tulio ve kadnlar
konum alarna geri dnp, zel bir akay kutluyorm uasna
glm eye balam lar.
D on J u a n n aknl alm a odasna girip T u lio yu nag u a ln m asas banda hesaplarna dalm olarak grdnde
son noktasna varm . D on Juan inanlm az bir aba harcayp
fkesini denetlem i. T u lio ya glm sem i. A rtk ona gs
germ esi gerekm iyorm u. A niden n ag u a ln T ulioyu, kendisini
denem ek, fkelenip fkelenm eyeceini grm ek iin kullan
m akta olduunu anlam . O na bu zevki verm eyecekm i.
Tulio ban hesaplarndan kaldrm adan, eer n ag u al ar
yorsa onu evin dier tarafnda bulunabileceini sylem i don
J u a n a.
D on Juan evin dier tarafna koturup, nagual Ju lian ya
n nda T u lio yla ar ar i avluda dolarken bulm u. N agual
btn dikkatini T u lio yla yapt konum aya verm i grn
yordu. Tulio, nazike n ag u a ln giysisinin kolunu ekitirip, al
ak bir sesle yardm csnn orada olduunu sylem i.
N agual ciddi bir ekilde zerinde altklar hesaplarla il
gili her eyi don Juana aklam . U zun, ayrntl ve kapsam l
bir aklam aym . D aha sonra don J u a n a tm yapm as gereke
nin alm a odasndan hesap defterini getirm esi, bylece girdi
leri yapp T u lio ya im zalatm alar olduunu sylem i.
D on Juan ne olup bittiini anlayam yorm u. Ayrntl ak
lam alar ve n a g u a ln ciddi ses tonu, h er eyi olaan sorunlar bi
im ine dntrm . Tulio ii olduundan, sabrszca don Ju
a n a acele edip defteri getirm esini sylem i. Bir baka yerde de
ona gereksinim i olanlar varm .
O ndan sonra don Juan kendisini bir soytar olarak grm e
ye balam . N a g u a ln bir eylerin peinde olduunu biliyor
m u; gzlerinde, don J u a n a, her zam an o kt akalarnn bir
likteliini anlatan tu h af bir bak varm . B unun yansra, Tulio
o gn, don J u a n n o evde olduu tm iki sene boyunca konu
tuundan daha ok konum u.
NYET
KULLANMAK
227
D on Juan tek bir sz etm eden alm a odasna geri dn

m. Ve bekledii gibi Tulio kendisinden nce oraya varm.
Don Ju a n bekleyerek m asann kesinde oturm akta, sabrsz
ca ayann topuklaryla yere vurm aktaym . D on Ju an n ara
d defteri ona uzatm ve yola koyulm asn sylem i.
B una kar kendisini hazrlam olm asna ram en don Ju
an afallam . fkelenip kabalaan adam a gzlerini dikm i.
Don Juan patlam am ak iin kendini zor tutm u. B tn bunlarn
yalnzca davranlarn denem ek iin olduunu syleyip dur
m u kendisine. D enem eden baaryla geem ezse evden atla
can sanm aktaym .
Bu hengm enin ortasnda, yine de T u lio nun kendisinden
nasl her zam an bir adm nde olabildiini m erak ediyorm u.
T u lio nun kesinlikle nagual ile beklem ekte olacan kes
tirm ekteym i. Yine de onu orada grdnde arm am asna
ram en, inanam am . En ksa yolu izleyerekten evin iinde
kom u. T u lio nun kendisinden daha hzl koabilm esi olas
deilm i. D ahas eer Tulio kotuysa, onun yannda kom u
olm alym .
N agual Julian kaytsz bir tavrla hesap defterini don Juan dan alm . G irdileri yapm , Tulio da im zalam . Sonra ye
niden, gzlerini T ulioya dikm i olan don Ju a n a aldrm akszn
hesaplarla ilgili konum aya balam lar. Don Juan kendisine ne
tr bir denem e uyguladklarn anlam aya alyorm u. D avra
nlaryla ilgili bir denem e olduunu sanm . N e de olsa o ev
deki davranlar her zam an gndem deym i.
N agual T u lio yla yalnz kalp i konum ak istediini sy
leyerek don J u a n yollam . Don Juan derhal kadnlar bulup,
onlarn bu tu h af durum hakknda syleyeceklerini dinlem ek is
tem i. O n adm kadar ilerlem i ki, kadnlardan ikisi ve Tu
lio yla karlam . de epey cokulu bir konum ay srd
ryorlarm . K endisini grm eden onlar grdnden n ag u a la
geri kom u. Tulio orada, nagual ile konum aktaym .
nanlm az bir kuku don Ju a n n zihninde beliriverm i. a
lm a odasna kom u; Tulio saym anlk iine gm lm m ,
onu fark etm em i bile. D on Juan ona neler olup bittiini sor
mu. Bu kez Tulio gerek kendine benziyorm u, yantlam am
228
SESSZLN
ERK
onu, ona bakm am da.

Don Juan o anda bir baka akl alm az dnceye kaplm .
A hra kom u, iki at eyerlem i ve sabahki koruyucusundan ye
niden kendisine elik etm esini istemi. D aha nce T ulioyu gr
dkleri yere drtnala gitmiler. Tam olarak onu braktklar yer
de duruyorm u. D on Ju an la konum am . Don Juan ona soru
lar sorduunda om uzlarn kaldrp ban te yana evirm i.
D on Juan ve koruyucusu drtnala eve dnm ler. A dam
atlarla ilgilensin diye brakp eve koturm u. Tulio k adnlarla
birlikte le yem ei yem ekteym i. Ayrca Tulio nagual ile
konum aktaym . Ve ayrca Tulio defterler zerinde a l
m aktaym .
D on Juan oturup korkudan souk souk terlediini duy
m u. N agual Ju lian n kendisini o berbat akalarndan biriyle
denem ekte olduunu biliyorm u. tr eylem de bulunabile
ceine karar verm i. Sanki olaand hibir ey olm am gibi
davranabilirm i; deneyi kendi bana anlam aya alabilirm i
ya da nagual don Ju a n n her istedii aklayacan syleyip,
bunu kafaya takm olduu iin nagual ile yzleip ondan ak
lam a isteyebilirm i.
S orm aya k arar verm i. N a g u a la gidip kendisine ne y a
p lm akta olduunu aklam asn istem i. N agual halen h esa p
larla u ram aktaym ve yalnzm . D efteri bir kenara koyup
don J u a n a glm sem i. D on J u a n a k endisine retm i o ld u
u yirm i bir yapm am a eylem inin kiisel renim in bin k a
fasn kesip koparabilecek g ereler olduunu, am a bu g ere
lerin don J u a n a hibir etkide bulunam adklarn sylem i.
B ylece don J u a n m erham etin olm ad yer denilen k o n u
m a sokm aya alarak kiisel nem i yok etm enin ikinci y n
tem ini denem ekteym i.
te o zam an don Juan, nagual Ju lian n dpedz deli oldu
una inanm . O nun yapm am alardan ya da bin kafal cana
varlardan ya da m erham etin olm ad yerlerden konutuunu
duym ak neredeyse don Ju an ona acm aya itmi. N agual Juli
an ok sakin bir ekilde don Ju an dan evin arkasndaki ambarlk kulbeye gidip T ulioyu arm asn istemi.
Don Juan i geirip, glm em ek iin kendini zor tutmu.
NYET
KULLANMAK
229
N aguaT n yntem leri aka ortadaym . D on Juan n ag u aln

T u lio yu kullanarak denem esine devam etm ek istediini bili
yorm u.
D on Juan anlatm n kesip, T u lio ya degin ne dnd
m sordu. B yclerin dnyasyla ilgili bildiklerim e dayana
rak, T u lio nun bir byc olduunu ve bir biim de kendi top
lanm a noktasn iyi tasarlanm olarak hareket ettirdiini ve
don Ju an a drt yerde ayn zam anda bulunabildii izlenim ini
verdiini sylerdim dedim .
Peki kulbede ne buldum dersin? diye sordu don Juan,
koca bir srtm ayla.
Ya T u lio yu bulm usundur ya da hi kim seyi, diye ya
ntladm .
A m a bu'ikisinden biri olm u olsayd, benim devam ll
m a bi darbe inm i olm ayacakt, dedi don Juan.
A cayip eyler dnm eye altm ve belki de T u lio nun
rya gren bedenini bulm u olabileceini ileri srdm . D on
Juania kendisinin de buna benzer bir eyi bycler gurubun
daki yelerden biriyle yapm olduunu anm sattm .
H ay r, diye don Juan annda yantlad. B ulduum ey
gereklikte bi ei olm ayan bi akayd. Yine de acayip deildi,
bu dnyann d ndan bi ey hi deildi. N e o lduunu d
n y o rsu n ?
D on Ju an a bulm acalardan nefret ettiim i anlattm . T m o
yaam am a neden olduu acayip eylerden sonra, bekleyebilece
im eylerin daha fazla acayiplikler olacan, bu da artk sz
konusu olm adna gre, tahm in etm eyi brakacam syledim .
K ulbeye girdiim de T u lio yu saklanrken bulacam a
hazrlam tm kendim i, dedi don Juan. D enem enin bi sonra
ki blm nde ileden kartc bi saklan da arayaym oyunu
oynayacam zdan em indim . Tulio kulbenin ierisinde sakla
narak beni deli edecekti.
A m a beklediim eylerden hibiri olm ad. K ulbeye gir
dim ve drt Tulio buldum .
D rt T u lio yla ne dem ek istiyorsun? diye sordum .
O kulbede drt adam vard, diye yantlad don Juan.
Ve hepsi de T u lio ydu. B enim aknlm tahm in edebiliyor
230
SESSZLN
ERK
m usun? H epsi de ayn biim de oturuyorlard, bacak bacak,

zerine atm lar ve beni bekliyorlard. O nlara baktm ve lk
lar atarak katm .
V elinim etim beni kapnn dnda tuttu. Sonra gerekten
dehete dm olarak, drt T u lio nun kulbeden kp bana
doru geldiklerini grdm . T u lio lar saldran kova kular gibi
beni p arm aklaryla gagalarken avazm kt kadar bardm .
im de bi eyler pes edene kadar barndm ve inanlm az bi ka
ytszlk d urum una getim . Y aam m da asla bylesine olaa
nst bi ey duym am tm . T u lio lar silkeleyip attm ve ayaa
kalktm . Beni sadece gdklyorlarm . D om ca n ag u a la gidip
b an a o drt adam aklam asn istedim .
N agual Ju lia n n don Ju a n a aklad, o drt adam n iz
srm enin kusursuz rnekleri olduuym u. A dlar retm enleri
nagual Elias tarafndan bulunm u. N agual Elias, denetlenen
delilie bi altrm a olsun diye spanyolcadan ald saym a sa
ylarna uno, dos, tres, cuatro Tulio adn ekleyerek elde et
tii T ulino, T ulido, Tulitre ve Tulicuatro adlarn koym u
bunlara.
N agual Julian her birini srayla don Ju a n la tantrm .
D rt adam tek sra durm aktalarm . D on Juan her birisinin y
zne bakp bayla selam verm i, onlar da ona bakp selam ver
m iler. N agual o drt adam n, don J u a n n da dorulad gibi,
olaanst bir yetenein iz srcleri olduunu ve bunun kar
snda vgnn bile yersiz kalacan syledi. T u lio lar nagu
al E lia sn zaferleriym i; onlar ayrdedilem ezliin zym ler.
O n lar ylesine harikulade iz srclerm \x ki, tm ilevsel
am alar iin sadece biri var oluyorm u. nsanlar her gn onla
r grp k o n u m alarna ram en, ev sakinlerinin dnda hi
kim se drt Tulio olduunun farknda deilm i.
D on Juan kusursuz bir aklkla nagual Juliann adam lara
degin sylediklerini anlam aktaym . B u olaanst aklktan
dolay m erham etin olm ad yere ulam olduunu biliyor
m u. Ve tam am en kendi kendine, m erham etin olm ad yerin
kiisel acm ay kullanm d brakan toplanm a noktasnn bir
konum u olduunu anlam . A m a don Juan ayrca bu sezinlem e
gcnn ve bilgeliinin geici olduunu da biliyorm u. Top
NYET
KULLANMAK
231
lanm a noktas nlenem ez bir ekilde ayrld noktaya dne

cekmi.
N agual don Ju a n a herhangi bir sorusu var m diye sordu
unda, kendi n grleriyle ilgili tahm inler yrteceine, tm
dikkatini n ag ualn aklam alarna verirse daha iyi olacan
anlam .
D on Juan T uliolarn nasl tek kiiylerm i izlenim i yarat
tklarn bilm ek istem i. Son kerte m eraklanm , nk onlar
yakndan inceledike tpatp ayn olm adklarn anlam . Ayn
giysileri giym ektelerm i. Ayn boy, ya ve yaplardalarm .
A m a bu onlarn benzerliklerinin uzanm ym . Yine de onlara
baktka bile tek bir Tulio olduuna yem in edebilirm i.
N agual Julian insan gznn herhangi bir eyin en belir
gin niteliine odaklanacak ekilde eitilm i olduunu ve bu be
lirgin niteliklerin nceden bilindiini aklad. B ylece iz sr
clerin sanat setikleri nitelikler ki bakann gz nnden ka
m as olanakszm . B elli izlenim leri zenle glendirerek, iz
srcler bakan asndan gzleriyle alglam olduklar ey
hakknda alt edilem eyecek bir kam yaratabilirlerm i.
N agual Julian, don Ju a n n kadn elbiseleriyle ilk geldii
gnde, grubundaki kadnlarn honut olduunu ve aklkla
gldklerini syledi. A m a onlarla olan adam yani Tulitre, he
m en don Ju a n a T ulionun izlenim i salam . Y zn sakla
m ak iin ban evirm i, om uzlarn um ursam azlkla sarsm ,
sanki tm olanlar cann skyorm u gibi, sonra kp gitm i
sakland yerde rahat rahat glebilm ek iin kadnlar da bu
ilk etkiyi pekitirm ek iin, adam n yabaniliine sklm 'grnmler.
O andan itibaren don Ju a n n yaknnda bulunan T u lio lar
dan herhangi biri bu izlenim i glendirip daha da ileri gtr
m , ta ki don J u a n n gz kendisine verilenden baka b ir e
yi grem eyene dek.
B undan sonra Tulino konuup, don J u a n ynlendirildi
inin dnda her eye kar kr bir hale getirm elerinin aylk
dikkatli ve srekli eylem lerle olanakl olduunu sylem i.
aydan sonra grm ezlii ylesine belirginlem i ki T u lio larn
artk dikkat etm eleri gerekiyorm u. E vde doal olarak davran-
232
SESSZLN
ERK
m aya balam lar. H atta kim liklerini ayn tutan giysiler giym e
yi bile brakm lar, ve don Juan ayrm ayrt edem em i.
Yeni m ezler geldiinde, T u lio lar tekrar yeniden bala
m ak zorunda kalm lar. Bu kezdurum daha da zorm u, nk
pek ok m ez varm ve aklllarm .
D on Juan T u li n o ya T u lio nun grnn sorm u. Tulino, nagual E lia sn sregelen grnn, denetlenen deliliin
z olduunu ve iz srclerin grnleri, onlar yardm c
m alzem elerin yardm yla reteceklerine niyet ederek yarattk
larn sylem i. Yardm c m alzem eler gze yanl grnen do
al olm ayan grnler yaratrlarm . Bu balam da, gm le
ri n iyet etm ek iz srcler iin yalnzca bir altrm aym .
D aha sonra T ulitre konum u. G rnlerin tinden istene
bileceini sylem i. G rnler istenirm i, gl bir ekilde
arlrlarm , asla m antksal olarak bulgulanam azlarm . T u
lio nun grn tinden istenm eliym i. Ve bunu kolaylatr
m ak iin nagual Elias onlarn drdn de ok ufak ve rak bir
depolam a odasna koym u ve orada tin onlarla konum u. Tin
ilkin trdeliklerini niyet etm elerini gerektiini sylem i. Drt
haftalk m utlak yaltlm lktan sonra hepsi de ayn zelliklere
sahip olm ular.
N agual Elias niyetin onlar kaynatrdn ve bireysellik
lerinin el dem eden kalacann kesinliini kazanm oldukla
rn sylem i. A rtk izleyici tarafndan alglanacak grn
arm alar gerekiyorm u. Ve onlar da don Ju a n n grm ol
duu T u lio nun grnn niyet etm ekle uram lar. Bunu
kusursuzlatrabilm eleri iin ok alm alar gerekm i. ret
m enlerinin ynetim inde bunu kusursuzlatracak tm ayrntla
rn zerinde odaklanm lar.
D rt Tulio, don J u a n a T u lio nun en belirgin niteliklerin
den gsterm iler. B unlar, ok gl km sem e ve kendini beenm ilik edalarym ; yzn fkeliym iesine aniden saa
dndrl, bedenin st blm ne, yz sol om uzla sakla
m ak iin verilen kvrm lar, el ile alna dn salar ekm ek is - .
term i gibi yaplan gzleri saklam a hareketi ve hangi yne gi
deceini bilem eyecek kadar sinirli bir adam n yry.
D on Juan bu ayrntl davranlarn ve sryle dierinin Tu-
NYET
KULLANMAK
233
lio yu unutulm az bir kiilik yaptn syledi. A slnda ylesine

unutulm azm ki, T ulioyu don Juan ve dier m ezler iin bir
ekrandaym asna canlandrm ak, o drt adam dan birinin bir
nitelii im a etm esiyle olurm u, ardndan don Juan ve dier
m ezler olaylarn gerisini kendiliinden getirirlerm i.
Don Juan, bu bilginin m uazzam younluundan dolay,
T u lio nun kendisi ve dierleri iin irenilecek bir adam n z
n oluturm u olduunu syledi. A m a ayn zam anda, derinle
m esine kendi ilerini aratracak olsalar, T u lio nun zor unutu
lan biri olduunu da anlarlarm . evik, gizem li, esnek, farkn
da olarak ya da olm ayarak bir glgeym i izlenim i yaratan bi
riym i o.
D on Juan, T ulinoya niyeti nasl ardklarn sorm u. Tulino da iz srclerin niyeti yksek sesle ardklarn anlat
m. N iyet genellikle kk, yaltlm , karanlk bir odadan a
rrm. Kara bir m asaya, gzlerin birka santim nne bir m um
yerletirilirmi, sonra niyet szc yavaa, kiinin gerek duy
duu sayda ak seik vc zenli bir ekilde sylenirm i. Sesin t
ns bir ey dnm eksizin alalr ya da ykselinni.
Tuliino, niyeti arm a eylem indeki vazgeilm ez ilem in,
niyet edilene ynelecek olan m utlak younluun olduunu
vurgulad. O nlarn durum unda younluklarn trdeliiyle ve
T u liu n o nun grnne yneltm eleri gerekiyorm u. N iyete
kaynatrldktan sonra, trdeliklerin ve T u lio nun grn
nn bir izleyiciye gerek gibi grnebilm esi iin yllarn ge
m esi gerekm i.
D on J u a n a, onlarn niyeti arna degin ne dnd
n sordum . O da velinim etinin, nagual Elias gibi, gelenekle
re kendisinin olduundan biraz daha fazla bal olduunu, bu
nedenle m um lar, dar karanlk odalar, kara m asalar gibi eyleri
tercih ettiklerini syledi.
Ben de geleneksel davranlara ok bal olduum u anlat
tm. R itel younlaabilm ek iin son kerte nem li grnrd
bana. Don Juan bu aklam am dikkate ald. B edenim in, onu
bir enerji alan olarak grdnde, eski zam an byclerinin,
dierlerinde ok istekli bir ekilde aradklar, saydam kozann
alt sa blgesinde bulunan bir parlak alana sahip olduunu
234
SESSZLN
ERK
syledi. Bu parlaklk beceriklilikle birlikteym i ve sapknla

eim liym i. O zam ann kara bycleri bu im renilen nitelii
kullanm a ve onu insann karanlk ynne aktarm aktan zevk
alrlarm .
O halde insanda bir kt yn var, dedim sevinten ua
rak. Sen her zam an bunu reddedersin. K tln olm adn,
yalnzca erk in olduunu sylersin.
B u tepkim e kendim de ardm . B ir anda tm K atolik
gem iim beni yolum dan dndrm ek iin geri geldi ve K aran
lklarn Prensi yaam dan bile daha byk grnd.
D on Juan ksrene dek gld.
Tabii ki karanlk bi ynm z var, dedi. Yok yere ld
ryoruz, yle deil m i? Tanr adna insanlar yakyoruz, kendi
m izi m ahvediyoruz, yaam bu gezegenden silip dnyay yok
ediyoruz. Sonra da cppeler giyiniyoruz ve Tanrm z bizim le
konuuyor. Peki Tanrm z bize ne anlatyor? B ize iyi ocuklar
olm am z gerektiini yoksa bizi cezalandracan sylyor.
T annm z yzyllardr bize gzda veriyor am a hibi ey oldu
u yok. Kt olduum uzdan deil, aptal olduum uzdan. nsan
ln karanlk bi yn vardr, bu doru ve buna aptallk denir.
B aka bir ey sylem edim , am a sessizce onu takdir edi
yordum ve m utlulukla don Ju a n n usta bir tartm ac olduu
nu dnm ekteydim .
B ir anlk duraksam adan sonra, don Juan ritelin sradan
insan, kiisel nem in birer ant olan koca kiliseler yapm aya
zorlam as gibi, bycleri de sapknlk ve tutkuya grkem li bi
nalar y apm aya zorladn aklad. Sonu olarak, her nagua ln grevi bilinlilie nclk etm ekm i, bylece bortan
hartan uzak soyuta doru uarm .
B or harla ne dem ek istiyorsun don Ju an ? diye sordum .
Ritel dikkatim izi dnebileceim h er eyden daha iyi
ekebilir, dedi, am a bedeli de epey yksek. B unun yksek
bedeli sapknlk ve sapknlk bilincim ize en ar bor harc ta
kabilir.
D on Juan insan bilinliliinin byk bir perili eve benze

diini syledi. G ncel yaam n bilinlilii koca evin odalarn
d an birine m r boyu m ahkm olm ak gibiym i. Bu odaya b
NYET
KULLANMAK
235
yl bir alla girerm iiz: doum . Ve bir baka alla bu

odadan karm z: lm .
Buna ram en bycler, yaam larn srdrm ekteyken bir
baka k yolu bulabiliyor, m hrlenm i oday terk edebiliyorlarm . ahane bir edim . A m a akllan batan alan baarla
r, o m hrlenm i oday terk ettiklerinde zgrl sem i ol
m alarym . K oca perili evin dier blm lerinde yiteceklerine
oradan ayrlm ay semiler.
Sapknlk bilinliliin zgrle ulaabilm esi iin gerek
sindii enerji aknn kartym . Sapknlk byclere yolla
rn yitirtip, bilinm eyenin karm aasnda, onun karanlk tali yol
larnda tuzaa dm elerine neden oluyorm u.
Don J u a n a T u lio larda sapknlk v ar m yd diye sordum .
Tuhaflk sapknlk deil, diye yantlad. T u lio lar tinin
kendisince yetitirilen oyunculard.
N agual E liasn onlar o ekilde eitm esinin nedeni ney
d i? diye sordum .
Don Jan dikkatli dikkatli bakt bana sonra da gld. O s
rada pazar yerinin klar yaklm t. B eendii banktan kalk
t ve avucunun iiyle, evcil bir hayvanm asna okad.
zgrlk, dedi. A lglanabilir gelenekten te bi zgr
l istedi onlar iin. O nlara oyunculuu retti. z srm e bi
sanattr. Bi byc iin, sanatn sahibi ya da satcs olm adn
dan dolay, sanatn ileviyle ilgili en nem li ey onu yugulayabilm ektir.
B ankn yannda, geceleyin gezinm eye km insanlar iz
leyerek ayakta durduk. T u lio larn yks iim de kt bir ey
ler olacana degin bir duygu o

Carlos Castaneda - Tüm Kitapları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Carlos Castaneda - Tüm Kitapları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A D A R E T L E R (N E W A G E ) A N A D Z S

Don Juan m retileri: Yaqui Kzlderililerinin Bilgi

c e k h e r h a n g i bir y a s a y a d a ku ral v a r id iy se, b u y a s a v e k u r a lla r o o lay n k e n

d ile r in i iine so k tu k lar y en i d u r u m u n ilk k e z o l a r a k h ep , d t a n g r n m e s e de

b a la n m d a , e v r e n i n en ince a y r n ts n n d ah i b ir e n e r ji ifad esi o l d u u n u s y

e n e r ji adn ver diler.

ki b i r en erji k tle sin e k a r a n lk fa r k n d a lk d e n iz i ad n v e r d ik le ri b ir k t l e

b irle im n o k ta s n n y e n i b ir p o z i s y o n d a y k e n , o n u n iin den

fark l b i r enerji ala n la r d e m e t i n i n geti in i, b irle im n o k ta s n n o en erji a l a n

y a ra rla n a ra k d o ru d a n d o ru y a a n la tm a y a alm tr.

tam b aar s a la y a m y o rs a , ken d i k lt r m z n , k e n d i d ilim iz in s e z

olup d e rin le m e sin e a ratrm a so lu u v eren

1960 yaznda, Los A n g e le s teki C alifornia n iv ersitesinde

nu syledi. K onuurken spanyolcam n sayg gsteren biim i

deki kim seler o nun elinde bir tr gizli bilgi bulunduuna,

Choy, sence o bir akal m yd?

trnden kaynaklandn sanm yordum . A m a am acm bu ra

lerinin kazanlm as ve kullanm yollan; saaltc bitkilerin

kolayca anlayabilecei k avram lar kullandn ayrm sadm .

eklik durum laryla dorudan do ruy a ilintisi bu lun m ayan

lanm ak demekti. B ilgisinin br yanlarna geip ilgimi bu

anlatlan verilerden kaynaklanan yapsal z m le m e sunu lu

D on J u a n la ilk o tu ru m u m u z srasnda tuttuum notlar 23 H a

ilikin bilgilerinden yararlanm am a o lanak salanacam d

dm, yeterdi istekli o lm an bi bana. Pek az Kzlderili byle

runu k avrayam ad m dan tr, ne istediini anlam ann ola

A m a d uyum sayarak ayrt etm eye alm am sylem i old u

tacakt herhalde. Kalktm.

da h afif bir ar vard; bedenim ne doru eildi, kollarm

Bu iki yerin zel adlar var mdr, diye sordum kendisine.

M escalito derim ben ona. Sen de yle d e .

insann iini karartc bir hava veriyordu. Ayaklar krk, o tu

da? diye sordu. Ben de hi byle bir ey iitm ediim i syle

karanlkta seemiyor, tadn da alam yord um ve acele etm e

m ediini dnerek sustum. O anda algladklarm ok kar

biydi duvarlarnn her yan. Tnelin iinde oturuyordum .

G zlerim i aam yorm uum gibi ok belirli bir duygu

5 A u sto s 1961, C um artesi

den kestirm ek olana yoktur. A m a onu iyi tanrsan, o zam an

Don Juan biraz daha su getirdi. O turdun tencerenin b a

T kanp kaldn, dedi J o h n a bakarak.

17 A u sto s 1961, P erem be

iliim, grdm , yalnzca b u .

iinmen gereken ey, ite budur. K orku yerine, bu noktaya

20 A u sto s 1961, P azar

ister gten dsn, ister yenilgiye urasn, yalnzca koca sa

burnunun dibinde gsteriverir.

Hayr. M escalito, insann kendisini ap renm esini

23 A u sto s 1961, aram ba

eytan otu (Jim son otu) velin im etim in dostuydu. B enim de

V elinim etin bu gizleri zm m ?

allara takla takla epey yrdk.

m i olduu ksm larn atyor, y aln zca bozulm am , salam

S o n ra eve girip uval bezinden yapt b o h alardan b iri

rinde tutarak iindekileri skm aya balad. Sonra torbay suya

balam t. ok gem eden m eye baladm . T erden srl

O zam an kusm azsn. K k, zevkli gelir bu kim selere. Bu

llara, h atta ak delisi k ad n lara.

ne sonu v erdiine bakp duran haylaz b ir ocuk gibi d av ra

V elinim etim in anlatt zam anlarda, erk aram ak zorunluydu.

23 K asm 1961, P erem be

B rakm adm . U arak g ird i.

Ee, h erkese uym az. ok kim se ondan korkar, ona d o