WILHELM REICH

CNSEL

d e v r im

P A Y E L Y A Y IN L A R I : 34
B ilg i D izisi

: 18

Dizgi w b a sk :

Hidl Matbaaclk Kolicktif $irkctl

Wilhelm Reich

1597 ylnda Caliya'da, bir

Yahudi ana babadan dnyaya geldi. Tp *cnimini

Viyana'da tamamlad. Kendini nce cinselbilime,
daha sonraysa ruh:cmlemesine adad. 1919da
Frcud'u kefeii. Onun hayran, en yakm do&iu
vc yardmcis oldu. 1927'de aralarmda kuramsal
ve siyasal bir ayrlk bagscrdi. 1928'dc Viyana'nm emeki mahallcierinde iiler iin ruhzmleyici salkcvleri a. I930'da, Berlinde cin*
sel si)asct hareketini baiati. Cinsel sorunu si>
yasallatrmak istiyordu. Kurduu dernei; bir
ylda yirmi bin ye yazld.
Nazi tehlikesinin hzla Almanya'y sarmas
rerine Reich, nce skandinav lkelerine, ora
dan da Birleik Amerika'ya gilli. I939'da bu l
keye yerleti. Burada orgomt> adm verdii cin
sel isalg zerinde almalar yapt. Yazd kitaplai'in ou bir sre yasakland. Byk tekel
ler vc akilli uslu* dem ekler tarafndan amansz
ca kovaland. I957dc altm yandayken, bir ce
zaevinde ld, lmnden ok sonra kitaplar
dnyann btn lkelerinde olaylar %'aratacak
kadar byk ilgi grd.

Y aptn zgn a d : D ie Sexualitaet im K ulturkam pf

Birinci basm : ubat 1974

kinci b a s m : Ekim 1977

nc b a s m : Haziran 1980

D rd nc basm : ubat 1989

W ILHELM

insann

Kiilik

R E IC H

zerklii

iin

CNSEL d e v r im
Trkcsi
B ERTAN ONAR AN

payel
PAYEL YAYINEV
s t a n b u l

W ILH ELM R E lC H m
yayiiilanmiz arasnda kan teki y a p itla n :
C N SE L A H U K I N BO YG STERM ESI

O
FAZM N KTLE RUHU AN LAYII

Q
B E D E N SE L BOALM ANIN I L E V l

D lt^LE KK ADA\(

BAZI TEMEL KAVRAMLAR

CMSEL DZENLLK, CNSEL TUTMBLtM (ECONOMIE SEXUELLE); Cinsel dzenlilik terimi, yaam enerjisinin dzene komnas, ya da baka bir deyile, bireyin cin
sel enerjisinin dzenli kullanlmas anlamna gelir. Cinsel
diizenlilik, bir bireyin yaam enerjisini kullanma biimini
gsterir; cinsel boalmada harcad enerjiye karlk bede>
nijde sakladuu anlatr. Bu d/xrnleineyi belirleyen etken
ler toplumsal, ruhsal ve dirimseldir. Cinsel tutumluluk bili
mi ite bu etkenlerin incelenmesinden elde edilen bilgilerle
olumutur. Bu kavram Reichn yaptnm, Freud'un kltr
felsefesini rtnden, Orgon'un bulunuuna kadarki ke
simini belirler; ondan sonra, orgon-bilim, ya da Yaam Ener
jisi Bilimi tarafndan almtr.
(Withehn Rcich Infaut Trust Fundn tanm.)
CNSEL StY.\SET: Cinsel siyasete ilikin ve cinsel si
yaset terimleri, cinsel dzenlilikle ilgili kavramlann toplum
sal alanda, topluca uygulanm anlatr. Bu alma, Avustur
ya ve Almanya'da, 1927 1933 yllan arasnda, akl sal ku*
rumlanyla devrimci rgtler erevesinde tamamlanmtr.
(Wilhelm Rcich Infam Trust Fundam tanm.)
EMEK DEMOKRASS; Emek demokrasisi dnsel
bir dizge deildir. PartUcrin, bamsz siyasetilerin ya da
kuramc kmelerin vgleriyle topluma zorla benimsetilecek
siyasal b ir dizge de deildir... Emek demokrasisi, insanlar
amsnda doal olarak gelimi v c gelimekte bulunan, aklsal
ilikileri rgtsel adan yneten yaama ilevlerinin tmdr.
Emek demokrasisinin yenilii uradadr: toplumbilim
tarihinde ilk kez, insan toplumunun ilerde gerekletirilebile
cek dzeni, yaratlacak koullardan ya da retilerden deil.

CNSEL DEVRM

doal olarak clini;dc bulunan ve dnya kuruldu kurulal ct>

kinliklerini srdrm srelerden karlmaktadr. Bu kavramm yenilii, her trl bo tanmay ve siyaseti br yana
brakmas, elinin tersiyle itmesidir. Baka bir yenilik de.
emeki ymlanmn her trl toplumsal sorumluluktan uzak
tutulmamas, tam lersine omuzlarna sorumluluk yklenmesi'
dir. Emek demokratlanmn siyasal tutkular olmad gibi,
uraya ya da buraya gelmeye zenmelerine izin de yoktur.
Vc hepsinden nemlisi bu demokrasi, (oy verene bakaca hi
bir sorumluluk >Tklcmeyen, yalnz birtakm kuramsal temscUcre oy verme ilemine indirgenen) biimsel demokra
siyi bilinli olarak gelitirir, tm uluslarca uygulanacak, sa
hici, elle tutulur, klgsal (pratik) demokrasiye dntr;
srekli b ir gelimeyle sevme, alma ve bilgi edinme ilev
lerinden doan bir demokrasi yat'atr. Gizemcilie vc tekelci
Devlet dncesine sojut bir retiyle deil, kendi doal ya
salarnn ynettii klgsal yaama ilevleriyle sava aar. .
Szn ksas, emek demokrasisi siyasal bir program
deil, ksa bir sre nce bulunmu, yaamn temel dirimseltoplumbilimsel ilevidir.
(Wilhebn Rctch Infnt Trust Fund'n tanm.)
KLK Y A P ISI: Bir bireyin, cokusal uyarlmalar*
nt ve organsal duyumlarn denetlemek zere kurduu ken
dine zg kiilik ve kas davranlannm (yerlemi kas ge
rilmelerinin) tm. Bireyin kendine zg eylemde bulun
ma ve tepki gsterme biimi.
(V/ilhcm Reich hfant Trust Fundm tanm.)

Sevgi, alma ve bilgi yaammzn gerek kay

naklardrlar. Dolaysyla, yaam onlarn ynet
mesi gerekir.

K atyu k ann yaym cs:

ruyor. Belki

derin

N eden yayoruz? diye so

bir felsef

tartm aya girm ek istiyor.

Belki de insan yaam nn anlam szl dikkatini ekmi.

ik

varsaym

do|ruysa,

kendisinden

kincisi doruysa, ok kt

olur.

yanayz.

Yoo,

eer

nk bu so m y a, ne

denli garip ve tekyanl grnrse grnsn, yaam n ere

i, yaam aktr dan baka yant verilem ez. Y aam n an lat
t

eylerin

tm ,

yaam n

kendisidir,

yaam

sreci

dir insan h er eyden nce yaam sevmeli, her yann

yaam la doldurmaldr. A n cak ondan
lemi grlebiiir,

anlam

sonra yaam n im-

kavranabilir. Y aam ,

insanolu

nun y a ratt eylerin tersine, kuram falan istemez. Y a

am a ilevlerini dolu dolu yerine getiren insanm , yaam
kuram na gereksinimi yoktur.

Lise rencisi
Kostia Riabtsevin
Gncesinden

G elecek btn zam anlarda geerli bir tasan kurm ak

bize dmediine gre, u anda yapm am z gereken,

v ar

olan her eyin acm asz, eletirel deerlendirilmesidir; ac

m asz

derken,

dan da,

eletirimizin

yerleik

kendi elde edecei

glerle atm aya

m am as gerektiini anlatm ak

girm ekten

sonular
de kork

istiyoruz.

Kari Marx

DRDNC BASIM IN NSZ

Bu kitabn ilk kesiminin. GESCHLECHTSREIFE, EN

THALTSAMKEIT. EHEMORAL (Cinsel Olgunluk, Cinsel Ar
zularn Gemleme, Evlilik Ahlk) adyla, Viyana'da, Muc n s te r - Verlag yaynlarnda kndan bu yana yirm i yl ge
ti. Dirimsel yaam alannda, yirmi yl pek b ir ey deildir;
oysa yirm inci yzyln u harekelli ilk yansnda insan top
lumu. daha nceki birka yzyldan fazla ac ekti. Son yir
m i yl iersinde, insanolunun varoluunu ak seik kav
rayabilm ek iin kulland btn kavram larn gzden geiril
dii sylenebilir. Bu kavram lardan hibiri cinsel ahlk ka
d a r sarslm ad; sz konusu kavram , ok ok otuz yl nce,
insan yaam nn en gvenilir klavuzu durum undayd. nsan
denen varlklarn cinsel yaamyla ilgili h e r eyin yeniden
deerlendirildii bir dnemdeyiz. Bu gzden geirme sreci,
zellikle ocuklarm ve genlerin cinsel yaamyla ilgili de
erleri etkiledi.
1928de, Viyanada Cinsel Bilgi ve A ^ lrm a Toplumcu
Dernei'n (Sozialistische Gesellschaft fr Sexualberatung und
Sexualforschung'u) kurduum zaman, ocuklarla genlerin
cinsel haklar yoktu. Analarla babalann. ocuklarn cinsel
oyunlanna hogryle bakabilm eleri h a tt bunlar doal
ve salkl b ir gelimenin etkisi saym alar olacak ey de
ildi Gen varlklarn sevgi gereksinim lerini doal sanim alad a giderm elerini dnm ek bile insanlarn tylerini
diken diken ediyor, midelerini bulandnyordu. Bu haklara
szle deinm eye kalkan kyasya aalanyordu. ocuklarla
genlerin scvisel yaam n gvenlik altna alm a giriim lerine
alan savata, genellikle birbirlerinin kanl bakh dm an
insan kmeSeri birleyiverdiler: trl inanlardaki papazlar,
toplum cular, ortaklam aclar (kom nistler), ruhbilim ciler,
doktorlar, nhzm clcr vb. tn san lan n cinscl hastalklanna

14

C N S E L DEVRM

baktm yerlerde, akl salyla ilgili toplantlarda Avus

turyalIlarn ou bu topinntlan anm sar belki ahlk ve
felsefe retm enleri sz alyor, insan soyunun yozlam asnn
ahlkszlk sonucu olduunu bildiriyorlard b ire r peygam ber
gibi. H alk kitlelerine cennet vaat eden sonm suz siyasetiler,
ocuklarla genlerin tloa! sevime haklart'm savunduum uz
iin bizi rgtlerinden attlar. Cinsel yaam m dirim sel ge
rekliliini salt hekim lik asndan ortaya koym ak bile toplu
mun toplum sal vc iktisadi yapsm da ok cidd sarsjntlara
yol aacakt elbet: genler iin konut yaplm as, analara, ba
balara, eitim cilere ve genlere yaam a gvenlii salanm as
ge*ckecekti; varlklanm vc etkinliklerini insam n temel yal
nzlk duygusuna yaslayan btn siyasal hareketlerin eleti
rilm esi: kitlelere dek uzanan, insanolunun ta znde duya
ca kendi kendine yetm e duygusunun edinilm esi; yetikin
lerin adm adm kendine yetmeyi renebilm eleri in ocuk
eitiminde zerkliin salanm as gei'ckccckti. nsanm dirim
sel durum unun yeniden deerlendirilm esinin ilk adm lan
bunlard.
Bu toplum sal salk alm asna drt b ir yandan ynelen
basklar yle b ir kerteye vard ki, kendim i alp Almanya'ya
aktarm aya k a ra r verdim . 1930 Eyll'nde, vzr vzr i$leyen
zel bakm evim i vc Viyana'daki ruhzm lem esi derslerim i
b rakp B erlin'e gittim . A\osturya'ya tek b ir kez, 1933 Nisan nda dndm ; bu ksa s re iinde, Viyana niversitesi'nde
b>k b ir renci kalabalna seslendim . Faizm in yaps ko
nusunda yaptm alm ann baz sonulanm anlattm on
lara. R uh hekim i ve yaam bilim ci olarak. Alman ykm n,
bu>'urma gcne susam b ir avu haydudun boyunduruuna
girm i iDsan kitlelerinin dirim sel skntsnn sonucu olarak
gm yordum . O gnlerin Viyanal niversite rencilerinin
dediklerim e kulak verii beni m thi rah atlatt. Buna kar
lk, siyaseti ura sem i kiilerden b ir teki bile konum a
m dinlemeye gelmek ltfunda bulunm ad. O gnden bu ya

DRDNC B A SIM IN MSZ

15

na. insan denen memeli hayvanm dirim sel yaam sorunu

hatr saylr boyutlara erikti. B u nsz yazdm gnlerde
(1949 M art'm da), Birleik D evlcllerde, yirm i otuz yldr in
sanl iten ie etkileyen yaam bilim sel devrimi tanyabilm c konusunda zorlu b ir kavgaya girim i bulunuyoruz. Ko
nuyu aynntlaryla incelem ek, bizi ok telere gtrebilir.
Ancak, u nokta'mn alt bastra baslra izilmeli.
1920-J930 yjJJanno A vusturya'snda ok garip vc teh
likeli saylan ey, 1949 A m erika'snda halk k atlan n a yaylan
ateli b ir tartm aya konu olm aktadr. kinci Dnya Sava'ndan hem en sonra, 1946larda, b ir dnm noktasm a gelin
di. Bu deiim, ocuun cinsel adan kendini doyurm asnn
doallm tarta n gazete yazlarnn yaymyla ortaya kt.
Birleik Devletler'de, akl sal harekeli halkn zihnine gir
m iti. imdi bu lkede, insanlmn geleceinin, insamn kimilik
yttpsi sorununa bulunacak zntc bal olduuna iiianlyor. zellikle, son iki yl iersinde, ocuk eitim inin zerkli
i dncesi epey yol ald vc kitlelerin dikkatini ekmeye
balad. Baka yerlerde olduu gibi, burada da, \iiksek kat
larda grevli cinsel ikiyzller kendi kendini skt dzene
koym aktan sz alr alm az kzp kpren hkm et ye
leri var elbet. B unlar, buyurttta gcne susm siyaset
ilerin en ktleridirler. Ancak, akl sal hareketinin ve
ocukla gcncn doal cinsel etkinliinin olunttanmastnn ge
limesi kukuya yer brakm ayacak kadar aktr. Bundan
byle kim secikler durduram az b u hareketi.
Yengiye ulaldn sylem iyorum . Daha bilm em ne ka
d a r onar yl kaplayacak zorlu atm alar olacak. Ama ben,
doal scviscl yaam n temel olum lam asnn epey yol aldn
ve yaam a dm an b ir s r adam a karm . engellenemeyece
ini sylyorum. Yine bildiim kadaryla, Amerika, yaam'n.
zgrln ve m utluluk a ra tn snn* Anayasa'da yer ald
tek lkedir. Birleik D evleller'deki gerici eilim lerin yzde
yz bilincinde olduum u belirterek okuyucunun yreine su

16

C N S E L DEVRM

serpm ek isterim . Ancak burda. hibir yerde baanlam ayacak kertede, mutlulua kavumak, yaamn temel haklarm
elde etm ek iin savatlabiir, Alexandre Neill'in, eitim de cinsel dzenlilik ilkesini ileyen The Problem Family'si (Sorun
Atlcsi) k a r km az binlerce satld. Benim Cinsel Devrim de
yaym land zam an iyi karland. Am erikada, ocuun ei
tim inde kendi kendini ynetm e ilkesiyle birlik te cinsel d/.cnliUk ilkesini destekleyen, ana-babalar vc retm enlerce ku
rulm u, Devlet tarafndan tannm , etkili rgtler var. Ya
am n tem el llkeleriyie lgili dersler arasnda cinsel sorunlan n da ilendii niversiteler var. urada b u rad a duraksam a
lara, suskunluklara, h a tt dm anlklara rastlanyor, am a
cinsel salk m ilyonlarca kii iin b ir gerekliktir.
Iin7xleki kitab, bu alandaki gncel bilgilerimizi ince
leyerek geniletm ek istei^im . Ama sonunda vazgetim bu ta
sandan. Spn yirm i yln siyasal ve cinse! durum u blnm ez
b ir tablo oluturuyor: bu tablo, gnm zde de. temel olarak
geerli. 1930'dan bcri cinsel dzenlilik alanm da giriilen bi
limsel ve hekim scl deneyler zel ncelem elerde anlatld. Onun
iin. Cinsel Devrim'i hemen hem en deitirm eden yayml
yorum.
alm am m , on yedi yl a$km srdir, her t rl siyasal
hareket ve partiden bamsz olarak srdne b ir kez daha
parm ak b asm ak zorundaym . Elinizin altn d a yalnzca ya
am n tepesinde dolaan siyasal tehlikeyle tab an tabana atv-an insan yaam n inceleyen b ir yapt var.
W. R.
Forest Hills. New York,
M art 1949

NC BASIM IN NSZ

DIE SEXUALITAET IM KULTURKAMPF (K ltrel Kav

gada Cinsel Yaam) adl kitabm n n c 'b asm (ilk ba
sm 1930, geniletilm i ikinci basm 1936), Dr. Thcdore P.
Wolfcun tkenm ez abalar sonunda, ilk kez ngiliz dilin
de kyor. erik konusunda hib ir deiiklik yok. Ancak,
aadaki nedenlerden tr, terimlcrdc baz nemli deiik
likler y a p ld :
Bu kitabn gereleri, Avrupa'y zgrle kavuturm a ha
reketi erevesinde, I9I8-I935 y llan arasnda derlenm iti.
Sz konusu hareket, byk b ir yanllkla, buyurgan reti
nin kentsoylu yaam a biimiyle, zgrlk retininse
ii yaam a biimiyle anlam da olduuna inanm aktayd. Bu
tem el yanlsam a, Avrupa'y zgrle kavuturm a hareketinin
baanszlyla sonuland. Son o t i iki yln toplum sal olay
lar, sz konusu yanlsam ann kanl dersleri oldu. Bu olaylar,
buyurgan ve zgrlk retilerle snflarn iktisadi giin arasnda hibir bant olm adn gsterdi. B ir toplum
sal katm ann dncelerinin toplam , ille de, onun ktisad
durum unun dolaysz yanss deildir. Halk kitlelerinin cokusal ve gizemsel (mistik) uyanlabilirlikleri, toplum sal sre
inde, salt iktisadi karlardan ok daha fazla deilse bile,
on a/ndan o nlar kadar nem lidir. Tpk zgrle ynelmi
dnce ve eylem gibi, buyurgan zorlam a (Zwang) da toplu
m un biUn katm anlarn vc b t n uluslan etkiler. Kiilik
yapsnda, ktisad ve toplum sal durum lardaki gibi, belirli
snf sn rlan yoktur. Makineci toplum sal kuram n bizleri
nandrm aya alt gibi, i snfyla kentsoylu snf ara
sndaki kavgaya ilikin b ir sorun deildir bu. B urada kar
m za kan, kiilik yaplan zgrle uyan em ekilerle bu

18

C N S E L DEVRM

yurgan yapl em ekiler ve toplum sal asalaklar arasm daki

atm adr; can lan n tehlikeye atarak, zam an zaman ii snfm dan bile kan buyurganlara kar, btn em ekilerin
laklan urunda kavgaya giriebilecek, toplum un st kat
m anlarndan gelen, kiilik yaplan zgrle yatkn kiiler
vardr yeryznde. Vai'hgm b ir ii devrim ine borlu Sov
yet Rusya, bugn, I944'tc cinsel siyaset asndan gerici.
Am erika'ysa, kentsoylu devrim altyapsyla, en azndan ile
ricidir. X IX . yzyln salt ktisad ierikli toplum sal kavram*
la n , XX. yzyln kltrel atm alar srasnda ortaya
kan dnsel (ideolojik) katm anlam aya uygulanam am ak
tadr.
Bugnn toplum sal kavgalai, en yaln deyile, yaanu

koruym ve otumlayan karlarla onu ytkan ve yadsyanlan

kar karya getirm ektedir. Toplumsal d urum la ilgili ilk soru
artk: Varlklt msnz, yoksa yoksul >mu? deil, nsan ya
am nda zgrln savunulm asndan ve artrlm asndan ya
na m snz, bunun iin savayor m usunuz? Em eki kitlelerini
dncelerinde, eylem lerinde, yaam a biim lerinde yeterince
bamsz klm ak, ok uzak olmayan b ir gelccekte insan yaa
m nn tam anlam yla kendi bana dzene konabilm esini ger
ekletirm ek iin elinizden gelen h e r eyi yapyor musunuz?
dur.
Temel toplum sal soru byle som ut biim de ortaya kon
duktan sonra, toplum sal abann, en yoksullar da iinde ol
m ak zere, toplum un b tn yelerinin yaam a ilevi zerin
de toplanm as gerei aka belirir. Bu adan bakldnda,
on be yl akn b ir sre nce cinsel yaam n toplum sal bas
k altn d a tutuluuna verdiim imiem (signification) korkun
b ir nem kazanm aktadr. Cinsel, toplum sal ve bireysel dzen
lilik g strem itir ki, ocuk ve gencin cinscl yaamnn yokedilm esi, siyasal, dnsel ve iktisadi klelii gvenlik altna
alan kiilik yaplann o luturan tem el a rk tr. imdi artk,
u ya da bu anlaya sahip olunduunu gsterm ek zere in-.

NC BASIMIM NSZ

19

sanlarn burnuna bc>'az. sar, krm z ya d a kara b ir parti

karl dayam ak yetm iyor. Yaplmas gereken ey. btn lop'
umsal katdrinacalart kesin vc amaz bir biimde yokedc
bilmek zere, yeni doan bebekle, ocukta, delikanlda ve
yetikin insanda yaam n zgr ve sahkh belirtilerini b
tnyle olum lam ak, bunlara yardm etm ek, korum aktr; ya
da. kuram sal bahanesi ya da arac ne olursa olsun, u ya da
b u ii ya da anamalc Devlet'i yaran n a, Yahudilik, H ris
tiyanlk, Buaclk. u ya da bu d in adna, bu belirtileri bask
altn a alm ak ve ykm ak zorundasnz. Bu dediim her yerde
vc yaam varolduka geerlidir; em eki ynlarnn rgtl
kandrlm asna son vermek, b irtak m edim lerde bulunurken
dem okratik lkleri ciddiye aldm z kantlam ak istiyo*sak.
dah a bandan bunu kabul etm em iz gerekir.
Cinsel yaam koullarnda kkl b ir deiiklik yaplmas
gerei artk genel olarak toplum sal dnceyi etkilem itir ve
b u sre gittike hzlanm aktadr. ocuun scvisel yaamn
anlam a konusundaki aba y itik e yaygnlam aktadr. Gen
cin sevisel yaam nn toplum iersinde klgsal olarak olum
lam as hl grnrlerde yok; resm eitbilim (pedagoji),
yakc b ir nokta olarak kalm aya devam eden ergenlik a
ndaki cinsellik sorununa deinm ekten kanm akta; bu
nunla birlikte, gencin cinsel ilikide bulunm a gereksinim inin
ok ak ve doal olduu dnccsi, benim bundan ilk kez
1929'da sz ettiim zam anki gibi tiksintiyle karlanm yor.
Cinsel tutum bilim in b ir s r lkede elde ettii baary, sa
ysz iyi eitim ciye vc ocuklarla genlerin cinsel gereksinim
lerinin son derece doal ve hakl olduunu kabul eden anla
yl ana b abalara borluyuz. G eri, O rta a'dan kalm a ya
salarla slahevleri gibi korkun k u ru m la n n lekesi hl alnm zdadr; ancak, ocuk vc gencin cinsel yaam na aklc yol
d an bak geri dnlm esi olanaksz yollar alm tr.
Yeni b ir aklclk dnemi, O rta a'dan kalm a gl a r
tk lara kar karn korum ak zo*undadr. O rtalkta hl ka

20

c in s e l d e v r im

ltm sal yozIumay. soydan geScn sululuu savunan ku*

ram clar var elbet, am a scvisel hastalklarn ve suun topUm^sal kkeninin saptanm as gitiko yaygnlam akta. Daha bir
sr hekim , kendi kendini doyurm ay nlem ek zere ocukla
rn ellcrni balam aya yeltenm ekle elbet; am a kart grler
gnlk gazetelere bile girdi. Son derece salkl genler, doal
sevisel ilevlerini yerine getirdikleri iin slahevlerine gn
deriliyor elbet; am a bu yasalarla bu k u ru m la n n toplum sal
su olduklarn bilen yarglann says d a artm akta. Doa!
cinsel yaam eytan ii sayan, alabildiine yaygn, ikenceci
papa?, ahlk s r p gidiyor elbet; am a dinbilim alannda top
lum sal alm alar yapan, kcndilerirti bu khnem i ahlktan
k u rta ra n b ir sr niversite rencisi de var. H er ne kadar
yalnz yasal evlilikte kullanlm asndan yanaysalar da, gebelii
nlem e a ra ve gerelerini savunan d inadam lanna bile rastla
nyor. Pek ok gen sevise! m utluluk urunda verilen kavga
nn k u rb an d r elbet; ancak, b ir radyo yaynnda, yasa i ev
lilik ya|>madan ocuk douran kzn cezalandran babann
knandn da grmekteyiz. Boanmay b ir gzda haline
getiren zorlam a evlilik yasalar hl yr rl k le elbet; am a
bu yasalarla o n lan n uygulannn uyandrd tiksinti gittik
e arlp yaygnlam akladr.
Y aam akta olduum uz ey, gerek ve kkl b ir kl
t re l yaam devrim idir. Bu devrim grltsz patrtsz,
trensiz, b irm ek giysisiz. top tfek atlm adan olum akta;
am a k u rb a n la n 1848 ya da 1917'deki halk s;avalanndakindcn
daha az deil. nsan denen hayvann duyulan, yaam a ilevle
ri alannda.-binlerce yllk uykularndan uyanm akla. Yaam,
mzdaki devrim sevsel, toplum sal ve iktisadi varoluumuzun
tem ellerini etkilem ekte.
H ele toplum un en zayf noktas olan aile >*fl^dmndaki
devrim ler korkun b ir hzla gelimekte. K orkun b ir hzla
diyoruz, nk binlerce yllk ataerkil aileden kalm a ast
astk, kestii kestik aile yapmz, doal bir- aile yaam sreci

NC BASIM IN NSZ

21

belirdii vc toplum bu sreci dcsicklenicdii iin, tem elin

den sarslm akta. Bu kitap doal aile iiijcilei'ini tanm yor;
darack yasalarla, insann gcrici kiilik yapsyla ve akla ay
kr kamuoyuyla ayakla duran zorlayc buyurgan aile biimierini elellriyor. Rusya'da, 1917'd.en sonraki toplum sal dev
rim srasnda bogstcrcn vc kicabm ikinci kesim inde ele al
nan olaylar, bu gibi dcvrim lerin karm za kard cokusal
vc toplum sal iehlikc>i gsterm ekte; Sovyet Rusyann, 1920'
erJc, ksa b ir zaman dilimi iersinde zmeye alt aile
bunalm , ok daha ar, am a eksiksiz b ir 1)iimdc btn
dnyaya yaylm aktadr; kltrel yaam n kkl devrim inden sz ederken, zellikle, buyurgan ataerkil ai{e?h
yerine doal bir aile biiminin geirilmcsi'ni anlatm ak isti
yorum. Ama erkekle ei. ana-babalarla ocuklar arasndaki
bu doal iliki bmi. u anda, en tehlikeli toplum sal engel
lerle karlam aktadr.
Gerek bu kitapta, gerekse cinsel dzenlilikle (economic
sexuelle) ilgili b r yazlarmzda geen devrimci sfat, di
nam it patlailm asm deil, d o n 'n u n kuUamImasn anlatr;
gizli toplatlann rgtlenm esi, yasad bildirilerin datl
mas anlam na gelmez, zihinsel m rlam alar, dolaylam alar
ve kaam aklar yapm adan, insan bilincine aka arda bu
lunmay dile getirir; kuruna dizm eleri, sorguya ekmeleri,
yaplan ve bozulan szlemeleriyle siyasal haydutluu tanm
lamaz; burada devrim ci sfat kklen, yani her eyin kkne
inen d em ektir' Cinsel tuum bilim . upk hekim likte bakteri
lerin ya da bilinalt ruhsal yaam n, uygulaymda (teknikte)
m ekanik ve elektrik yasalarnn, ik tisatta retici gcn, ig
cnn yapsnn bulunuu gibi devrim cidir. Cinsel tutumbi*
lim, insan kiiliinin oluum yasalarn ortaya kard vc
zgrlk kavgasn birtakm zgrlk lflara deil, yaam
enerjisinin iletilm esini belirleyen yasalara dayandrd iin
devrim cidir. Yaamm srelerine makirveci, siyasal ya da gi
zemci alardan deil, doal-hilim'irx (sciencc naturelle) yn

22

C N S E L DEVRM

tem leriyle yanatm z iin devrimciyiz. O rgon'un bulunma*

s, toplum sal aratrm alarm za salam b ir doal-bilim temeli
kazandrm tr, nk o, yaam enerjisi halinde b t n can
llarda etkindir.
amzn toplum sal gelimesi, h e r yerde, koulsuz ulus^
lararactla ynelm itir. H alklarn, siyasetilerin sert basks
na boyuneii kaldnim al. onun yerine toplum sal lerin bi
limsel yntem le yrtlm esi geirilm elidir, nem li olan Devt deil, insanlarn oluturduu toplum dur. nem verilmesi
gereken ey, tutulacak gnlk yol deil, doru'dur. Doal-bilim, im diye dek karlat grevlerin e n byn stlen
m ek zorundadr: ikene alm da inleyen insanln sorum lu
luunu kesin olarak yklenm e grevidir bu. Siyaset, vaktini
kesinlikle doldurm utur. Bilginler, isteseler dc islem eseler
de, toplum sal srelere klavuzluk etm ek, siyaseiilerse. ho*
lan n a git.se de gitm ese dc. yararl iler yapm ay renm ek zorundadrlar. Bir sr insanm dnyann d rt b ir yannda ger
ekletirm eye alt eye, yaam a yeni b ir bilimsel ve aklsal dzen verilm esine yardm c olm ak b u kitabn ereklerin
den b irid ir. Yaama ilevlerinin salkl oluu anlam nda d
rst ve toplum sal b r sorum luluk tadnn bilincine var
m kii bu. kitab yanl youm lanaya da. klye kullanm a
ya da n e yeltenir, ne de byle b ir eyi ister.
\V.R.
Kasm 1944

> B k?. Bcdcutcl B oitlm an lev i IX. Bi. ORCON: lik acu n sa l
h e r y erde v a rd jr, g rsel, ssal, c ic k tro sk o p ik y o llard an w GclgcrM H cr s n y a c iy b varl M p ia n a b ltir. C an h p rg a n iz m a fa rd o , dirim sele n e rji, VAnm e n e rjisi h a lin d e d ir (W. Reich). 1936-VWO yllar a ra s n d a ,
R eich ta ra fn d a n b u lu n m u iu r.
1'jH.Tjl;

KNC BASIMIN NSZ

1935 Ekiminde, yz nl ruh hekimi btn dnya

y nemli bir konu zerinde dnmeye ard. talya, Ha
beistan igal etmiti. Binlerce erkek, kadn, ocuk kl
tan geirilmiti. Yeni bir dnya sava karsa kitle halin
deki lmlerin ne kertelere varacan kestirebiliyorduk.
Milyonlarca insann alktan ld talya gibi bir l
kede ulusun bayrak altm a arld zaman hi bakaldrmay, hatta seve seve kousu beklenmedik bir ey deil
di; oysa kimsenin akl almad bu olguyu. Buysa, u genel
izlenimi doruluyordu: baz lkelerin banda, ruh hekim
lerinin kolayca akl rahatszlklar bulacaklar kiilerin
oturmas bir yana, stne stlk, kimi halklar tmyle has
tayd; tepkileri olaandyd, bireylerin zel istek ve ola
naklaryla eliki halindeydi. te size birka olaand
tepki rnei; bollua baka baka alktan lmek; bir yanda
kmr, yap gereleri ve arsa varken, soukta, yamur ve
kar altnda titremek; ak sakall kutsal bir gcn her eyi
ynettiine, gerek iyiliin, gerek ktln ondan geldi
ine inanmak; byk bir cokuyla susuz insanlar krp
geirmek ve daha nce adn bile duymadnz bir blgeyi
fethetmek zorunda olduunuza inanmak; partallar iinde
dolamak, ama kendini ulus yceliinin temsilcisi san
mak; bir siyasetinin Devlet Bakan olmazdan nce vaat
ettiklerini unutmak; Devlet adam da olsalar, birtakm bi
reylere, kendi can ve yazgs konusunda mutlak kararlar
verme gcn balamak; Devletin szmona badmencilerinin de uyumak, yemek yemek, doann arsna uy
mak zorunda olduklarn, bilinaltndan gelen, denetlenme
si olanaksz duygusal drtlerle ynetildiklerini, btn
lmller gibi cinsel rahatszlklar geirdiklerini anlaya
mamak; kafa eitimi urunda ocuklarn dvlmesi ge
rektiini tartlmaz bir doru saymak; iei burnunda

24

C N SEL D EVRM

genleri cinsel birleme mutluluundan yoksun brakmak;

bu rnekleri sonsuza dek uzatabilirsiniz.
yz ruh hekiminin bildirisi, kendini olaan- yoldan
uygulamaya bal saymayan bilim asndan klgsal bir
araya girmeydi. Ama eylemi yetersizdi: grngleri do
ru biimde betimliyor, ancak bunlarn kkne inmiyordu.
adalarmzdaki genel ktln y apsn sorun olarak
ortaya getirmiyordu. Halk kitlelerinin hangi nedenle, bir
avu top satcsnn yararna bylesine byk bir cokun
lukla canlarn adadklarn aratrmyordu. Sahici gerek
sinimlerin doyurulmasyla, ulusu cokunluun salad
aldatc doyum arasndaki ayrm saptamyordu; oysa bu
ikinci doyum, bir dine kr krne bal kiilerin gizem
sel cokunluklarna benziyordu.
retimdeki artla birleen alk ve yoksulluk, ktisad
yaamn akllca planlanmasna yol aacak yerde, halk kit
leleri arasnda aln ve yoksulluun kutsallatrlmasyla sonulanyordu. Toplumcu atlm hzn yitiriyordu. Bu
radaki sorun. Devlet adamlarnn ruhsal durumundan de
il, kitlelerinkinden domaktayd.
Bugnk Devlet adamlar byk sanayicilerin dostlar,
kardeleri, yeenleri ya da kayn babalardrlar. Eitim gr
m, dnen bireyler kitlesinin bunu grmemesi ve buna
gre etkinlikte bulunmamas, bireyin ruhsal uygulaym
snavlarna sokulmasyla zlemeyecek bir sorundur. Akl
c dncenin bozulmasn, yazgya katlanmay, yetkeye ve
P hrer'lere boyunemeyi de aralarnda sayabileceimiz zi
hinsel bozukluklar, en kestirme deyile, bitkisel yaamda
ki, zellikle de buyurgan toplumun belirledii cinsel yaam
daki uyumsuzluun sonucudurlar.
Kaklarn gsterdii garip belirtiler, halklarn tm
nn, savalar yakarm ayla savuturmaya kalktklar an gs
terdikleri gizemci ve ocuka belirtilerin abartlmasndan
baka bir ey deildir. Btn dnyadaki, aa yukar bin
kiiden drdn barndran ruh hastalklar bakmevlerin
de de bitkisel yaamn cinsel grnne genel siyasetin
gsterdiinden daha byk bir dikkat gsterilmiyor.

K lN C BASIMIN NSZ

25

Bugn bilimin CNSELLK dal yazlmamtr. Ancak,

olaand ruhsal tepkilerin cinsel doyumsuzluktan, cinsel
enerjinin baka ynlere kaydrlmasndan doduuna ku
kumuz olamaz. Dolaysyla, insanm cinsel yaam nn top
lumsal dzenlenm esi sorununu ortaya atmak, toplu ruh
hastalnn kklerini aram ak anlam na gelmektedir.
nsann dnme ve duygulanma yapsn cinsel enerji
ynetir. Cinsel yaam (solunum ve sindirim dizgesini y
neten sinirlerin ileyii asndan ele alndnda) yaam
enerjisinin ta k en disid ir. Bunu nlemek, yalnz en dar he
kimlik anlamyla deil, en genel anlam yla da temel yaam
ilevlerini alt st etmek demektir. Bunun en nemli top
lumsal belirtisi, insan eyleminin aklclktan uzaklamas-,
gizemcilie, dincilie, savaa yatknla dnmesidir. Cin
sel siyasetin k noktas: insann sevisel yaam nn bask
altna alnm asnn gerek esi nedir? olmaldr.
Cinsel tutumbilimin, insann ruh dnyasyla toplumsal-iktisad etkenlerin ilintilerini irdeleyen kuram n ksa
ca zetleyelim. Toplum, insan gereksinimlerini oluturur,
deitirir ve bask altnda tutar; bu sre boyunca, ruhsal
b ir yap ortaya kar; bu yap doutan gelmez, her birey
de, gereksinimle toplum arasnda verilen kavga iersinde
g eliir. Gdlerimiz doutan gelen bir yapya sahip de
ildirler, yaamn ilk yllarnda kazanrlar bu yapy. An
cak bitkisel enerjinin az ya da ok bir paras doutan
dr. Buyurgan toplum, birbirleriyle ezamanl boyuneme
ve bakaldrmalardan olumu bir kle yaps yaratr. Bu
y u rg a n olmayan toplumsa zgr bireyler yaratmaldr.
Dolaysyla yalnz buyurgan birey yapsn retme yollar
n deil, buyurgan olmayan birey yapsn da retecek g
le ri tanyp gelitirmelidir.
Cinsel ilev ruhsal ileyiin ekirdei olduuna gre,
k g sal ruhbilimin ekirdei de cinsel siyasetten baka bir
ey olamaz. Bu, sinema ve edebiyat araclyla dile gelir:
h er trl romanlarn % 90, filmlerle oyunlarn % 99u
doyurulmam cinsel gereksinimlere yneltilen arya da
yaldr.

26

CN SEL D EVRM

Yaamn temel gereksinimleri, beslenme ve cinsel do

yum gereksinimleri, genel bir toplumsal rgt kurulmas
n gerektiren nedenlerdir. Bu toplumsal rgtn dourduu
retim biimleri temel gereksinimleri bsbtn yoketmese de bozup deitirmekte, dolaysyla yeni gereksinimler
yaratmaktadr. Yakn zamanda yaratlm bu deiik ge
reksinimler daha sonraki retim biimini belirlemekte, ye
ni retim aralar ortaya karm akta ve tabi bireyler ara
snda yeni toplumsal ve ktisad ilikilerin domasna yol
amaktadr. retimdeki kiileraras ilikilerle birtakm ah
lk, felsef vb. yaam kavram lar geliir. Bu kavram lar aa
yukar her an uygulaymsal gelime durumuna, yani
insan yaamn anlayp buyruu altna alm a yetisine uy
gundurlar. Bylece gelien toplumsal reti yeni bir in
san yaps kurar. Bu adan bakldnda, reti madd
bir g olur kar; insann yapsnda, gelenek adyla ya
ar. Bir sonraki gelime, retinin oluumuna btn top
lumun ya da kk bir aznln katlna gre ok dei
ik nitelikler kazanr. Siyasal g kk bir aznln elin
deyse, genel dnsel yapy diledii gibi kurma yetkisi de
onda demektir. Sonu olarak da, buyurgan toplumda, hal
kn ounluunun dnme biimi siyasal ve ktisad yn
den toplumu egemenlikleri altnda bulunduranlarn kar
larna uyar. Gerek demokraside, emek demokrasisindeyse
toplumsal kuram toplumun btn yelerinin temel kar
larna uyacaktr.
imdiye dek toplumsal reti, insanlarn kafasnda
olutuu biimiyle, iktisad srele ilgili kavram larn ya
ln toplam sanld. Ancak, Almanyada siyasal gericiliin,
zaferinden ve kitlelerin akld tutumunun bize verdii
dersten sonra, kuram artk basit bir yansma saylamaz.
Siyasal reti bir halkn ruhsal yapma kk salp onu de
itirdi mi, elle tutulur bir siyasal g olmu demektir. Ta
rihsel bir nem tayp da kitlelerin ruhsal yapsna ileme
mi, onlarn davranlarnda dile gelmemi bir tek toplumsal-iktisad sre yoktur. retim glerinin kendi bana
gelimesi diye bir ey olmaz; ancak, toplumsal-iktisad s-

K N C BASIMIN NSZ

27

re temeline dayal bir bilinaltna itiin insan yapsnda,

dnce ve duygusunda yarataca gelime vardr. ktisad
sre, yani makinelerin gelimesi, bu sreci gerekletiren,
hzlandran ya da bilinaltna iten, ayn zamanda etkisin
de kalan insanlarn ruhsal yap srecine ilev asndan t
pa tp uyar. nsann etkin duygusal yaps dnda dne
meyiz iktisadi; ktisad dayanak olmadan da duygululuk,
dnce ve eylem olamaz. Bunlardan birini ya da br
n nemsememek, bizi ya ruhsalchk'a, (tarihin biricik iti
ci gc ruhsal glerdir demeye), ya da iktisadicilike
(uygulaymsal gelime tarihin biricik itici gcdr de
meye) gtrr. Eytiim (dialectique) konusunda sonu g el
m ez sylevlere giriecek yerde, insan km eleriyle, doa ve
m akineler arasndaki canl ilikileri anlam aya almak g e
rekir; bunlarn ileyii birletiricidir, ayn zamanda da kar

lkl olarak koullayc. Ruhsal yapnn ekirdeinin cin

sel yap olduunu ve kltrel srecin ncelikle cinsel ge
reksinimler tarafndan belirlendiini anlamadan bugnk
kafa eitimi srecini ekip evirebilmek olanakszdr.
Szmona siyaset d saylan u darack, yoksul cin
sel yaam, buyurgan toplumun sorunlaryla ilintileri ier
sinde incelenmelidir. Siyasetin ilgi alan elilikleraras ye
mekler deil, gnlk yaamdr. Dolaysyla, gnlk yaam
da toplumsal bilin vazgeilm ez edir. Yeryzndeki in
sanlarn tm ndegelen be yz diplomatn eylemini anlayabilseydi, iler ok daha iyi yrrd; toplum ve insann
gereksinimleri silh yapmclarnn ve siyasetilerin ka
rna gre ynetilmezdi. Ama yeryzndeki insanlar, olan
ca alakgnlllyle kiisel yaamlarnn bilincine var
madka, kendi yazglarn belirleyemeyeceklerdir. Ellerini
kollarn balayan, ilerindeki u iki gtr: cinsel ahlk
lk ve dinsel gizemcilik.
Son iki yzyln ktisad dzeni insan yapsn h atn
saylr derecede deitirdi. Ancak bu deiiklik doal yaa
mn, zellikle de cinsel yaamn binlerce yl bask altnda
tutulmasnn insana getirdii genel yoksullamaya oranla
hitir. Bir yandan aklalmaz kklk duygusu, te yan-

28

CN SEL DEVRM

dansa eziyeti kabalkla kendini gsteren, yetke karsn

daki korku ve klelikten olumu toplu ruhsal temelin bi
ricik kkeni ite bu binlerce yllk baskdr; son iki yzy
ln anamalc dzeni bu temel zerinde kk salmtr.
Ancak, milyonlarca yl nce, insan yapsndaki bu de
iiklii balatan toplumsal-iktisadi sreleri unutmamak
gerekir. Demek ki, karmzda, iki yzyllk ileyimsel ma
kinelemeye bal bir sre deil, bugne dek makinelere
sz geirmeyi baaramayan, aa yukar 5000 yllk insan
yaps vardr. A nam alc iktisat yasalarnn bulunm as ne
denli gz kam atrc ve devrim ci olursa olsun, yetkeye bo
yunem e so ru nu n u zm eye yetmez. Geri dnyann her

yannda ekmek ve zgrlk iin savaan birey kmeleri

ve yoksul snf paracklar var, ama insanlarn ezici o
unluu ya bekleyi ve yakarya reklenip kalyor, ya da
zgrlk savana dmanlarnn yannda giriiyor. Halk
kitleleri gnn her saatmda gereksinimin amanszlm s
namakta. Onlara yaamn btn zevklerini deil de, yal
nz ekmek vermeye hazr oluumuz, isteklerini oaltacak
yerde, isteme biimlerini yumuatmakta. zgrln ne
olduunu ya da ne olabileceini halk ynlarna henz
kimse somut bir biimde aklamad. Yaamn genel mut
luluk olanaklar onlara elle tutulur biimde gsterilmedi.
Bu aklam aya girienler de, yalnz sululuk duygusuyla
ykl, yzeysel, hastalkl gnl elendirmelerden sz etti
ler. Yaamdaki mutluluun ekirdei cinsel mutluluktur.
Byk ya da kk hibir siyaset adam bunu belirtme y
rekliliini gsteremedi daha; buna karlk cinsel yaamn
siyasetle ilgisi bulunmayan, zel bir i olduu ne srl
d. Siyasal gericilikse bu kanda deil!
G eschlechtsreife, Enthaltsamkeit, Ehem oral adl kitab
mn Fransz evirmeni iLa crise sexuelle (Cinsel Bunalm).
Editions Sociales Internationales, Paris, 1934] FreuduM arxlkla M arxl karlatryor ve ruhzmc d
nme biiminin M arx dnceyi deitirdiini ne s
ryor ; R.eich, diyor, cinsel bunalmn her eyden nce k
mekte olan anamalc kurumlar ve ahlk ile yeni toplumsal

KNC BASIM IN NSZ

29

lintiler ve gelien yeni ahlk arasndaki elimeden do

duuna dikkat etmiyor; bunu doal, lmsz cinsel gerek
sinimlerle anamalc dzenleme arasndaki elikinin sonu
cu sayyor. Byle karkm alar her zaman reticidir, bi
zi szlerimizi kesinletirip tamamlamaya iter.
Eletirmen burada snflar arasndaki ayrm bir yana,
doal gereksinimle toplum arasndaki atmayysa te ya
na koyuyor. Oysa, bu ikisinin birbirinden yzde yz ayrl
d sanlmamaldr; ikisi de, temelde, ayn yoldan aklan
mak zorundadr. Nesnel snf atmas asndan bakld
nda, cinsel bunalmn d halindeki anamalclkla yk
selmekte olan devrim arasndaki atm ann dile gelii ol
duu dorudur; ama o, ayn zamanda cinsel gereksinimle
toplumsal ileyi arasndaki atmann belirtisidir. Bu iki
gr asn nasl badatrmal? Nesnel adan, cinsel bu
nalm snflar arasndaki ayrmn da vurmasdr; peki
znel yaam asndan nasl da vuruyor? u yeni ii
ahlk denen ey nedir? Anamalc ahlk, snf ahlk cin
sel yaama k a rd r, dolaysyla ilk azda atmaya yol
aar. Devrimci hareket, her eyden nce cinsel yaama an
layla bakan bir dnya gr kurarak, yeni yasalarla ve
yeni bir cinsel yaamla bu dnya grn klgsal (pra
tik) hale getirerek atmay yokeder. Baka bir deyile,
buyurgan toplum dzeniyle cinsel yaamn toplumsal bas
k altnda tutulmas atba giderler, devrimci ahlkla da
cinsel gereksinimlerin doyurulmas yoldatr. Yeni dev
rimci ahlk anlay deyiminin kendi bana bir anlam
yoktur; yalnz cinsel alanda kalmayan dzenli bir gerek
sinim doyurulmasyla ierik kazanr. Bu temel, somut ie
rikten yoksunsa, devrimci dnya gr szde kalr ve ger
eklikle atr. Kuramla gereklik arasndaki atmay
Sovyetler Birliinde kolayca grebiliriz.
Yeni ahlk anlay deyiminin bir anlam kazanabil
mesi iin, toplumsal yaamn ahlk kurallara balanma
snn gereksizliini, herkesin kendi yaam na dzen verme
ilkesini savunmas gerekir. Alktan lmeyen adamn iin
den hrszlk eilimi gelmez, dolaysyla hrszlk etmesine

30

C N SEL D EVRM

engel olan bir ahlk dncesine gereksinimi yoktur. Ay

n temel yasa cinsel yaam iin de geerlidir: cinsel doyu
ma ermi kii bakalarna saldrma eilimi duymaz, bu ei
limi kstekleyen bir ahlka gereksinimi yoktur. Burada kar
mza kan, zorlayc ahlk dzenlemeye aykr den,
cinsel tutumbilime uygun bir z-dzenlemedir. Ortaklamaclk (komnizm), cinsel yaamn yasalarn bilmediin
den, yalnz ieriini deitirerek tutucu ahlk biim ola
rak srdrmeye alt;, buradan, eskinin yerini alan ye
ni bir ahlk anlay dodu. Bir yanlgdr bu. Leninin de
dii gibi (ii snfnn geici buyuruculuu dnemi dmda) nasl Devletin yaln bir biim deiikliine uramayp
ortadan kalkmas gerekiyorsa, zorlayc ahlk da yalnz
klk deitirmemen, ortadan kalkmaldr.
Bizim eletirmenin ikinci yanlgs, toplumla atan
m utlak bir cinsel yaam kabul ettiimizi sanmasdr. Res
m ruhzmlemesinin ilk yanlgs, gdleri mutlak dirim
sel (biyolojik) veriler saymasdr; ve tabi bu, ruhzm
lemesinin bilimsel yapsndan deil, ruhzmclerin m aki
neci (mekanist) grlerinden gelmektedir; onlar, makineci
kavram larda olageldii zere, grlerini fiziktesi savlar
la tam amlarlar. Gdler geliir, baka bir kalba girer ve
yozlarlar. Oysa, dirimsel deiiklikler toplumsal deime
lere oranla ylesine uzun srede gerekleir ki, toplumsal
deimeleri grece ve zamana bal sayar, birincileriyse
mutlak veriler gibi grrz. Somut ve zamanla snrl top
lumsal sreleri incelersek, belli bir dirimsel gdyle top
lumsal dzenin ona hazrlad yazg arasndaki atmay
saptamakla yetinebiliriz. Cinsel srecin dirimsel yasalar
iin durum ayn deildir. Burada, cokusal yapnn grece
liini ve deikenliini titizlikle gz nnde tutmamz ge
rekir. Eer her trl toplumsal srecin ilk koullan olarak
bireysel yaamn srelerini ele alrsak, yaamn ve temel
gereksinimlerin varln kabul etmemiz yetiir. Ama bu
yaam mutlak deildir. Acunsal dzeyde zaman dilimlerini
ele alr incelersek, yaam, cansz maddeden fkran, son
ra yine ona dnen bir ey olur. Bu incelemeler bize insan

KNC BASIMIN NSZ

31

larn tinsel, akn grevlerle ilgili yanlsamalarnn nem

sizlik ve kkln; buna karlk, insann bitkisel yaa
myla doann tm arasndaki balantnn, birliin byk
nemini her eyden daha iyi gsterir. nsanla toplumun mi
nicik paralar olduklar acunsal srelere oranla toplum
sal kavgann da nemsiz olduu sylenerek dediklerimiz
kt yorumlanabilir; duruk yldzlar kresinde gezegenle
rin devinimine oranla, halklarn birbirini krp geirmesi
nin, bir Hitlerin ibana getirilmesinin, az sayda insana
i bulunmasnn da nemsiz olduu; oturup doann zevki
ni karm akla ok daha iyi edeceimiz sylenebilir. Bu yo
rum aldatc olur, nk bilimsel gr as gericiliin
karsnda, emek demokrasisinden yanadr. Gericilik, acun
sal sonsuzluu ve onu yanstan doa duygusunu, cinsel per
hiz lksyle kendini ulusu tasarlara adam a lksnn
darack erevesine kapatm aya uramaktadr. Emek de
mokrasisiyse, tam tersine, bireysel ve toplumsal yaamn
darln doann byk srelerinin yrngesine oturtma
ya alr; binlerce yllk smr, kandrm aca ve cinsel bas
k sonucu ortaya kp toplumu kemiren atmay yoketmeye urar; ksacas doal cinsel etkinlikten yana, do
aya aykn ahlkla kar, evrensel ktisad planlama
dan yana, smrcle ve ulusulua kardr.
Ulusu-toplumcu (nasyonal-sosyalist) retide, topra
a ve kana ballk savszyle dile getirilen ve gerici ha
rekete olaand bir atlm kazandran, aklc bir ekirdek
vardr. Buna karlk, ulusu-toplumcu klg, toplumun, do
ann ve uygulaymn (tekniin) birletirilmesini erek edi
nen devrimci eylem ilkesini kstekleyen glere katlm ak
tan kurtulamaz. Halk birlii yanlsamasnn ortadan kald
ramad snfl topluma ve halk mal dncesinin yokedemedii retim aralarnn zel ellerde bulunmasna da
yle, Ulusu-toplumculuk. retisinde, devrimci hareketin
ekirdeini gizemci bir biimde dile getirir, snfsz bir toplum, doayla uyum kuran bir yaam yaratmak ister. Dev
rimci hareketse, daha kendi z kuramnn tam anlamyla
bilincine varamadysa bile, yaamn aklc yoldan nasl ger

32

CN SEL D EVRM

ekletirilebileceinin, mutlulua nasl erileceinin toplum

sal ve ktisad koullarm akla kavuturmutur.
*
st *

Bu kitap, klgsal hekimlik yllan boyunca elde edilen

cinsel tutumbilim savlarna dayanarak imdiki cinsel ya
am koullarnn ve kavram larnn eletirilmesini zetle
mektedir. Kitabm ilk kesimi (Cinsel A hlkln Baarsz
l), alt yl nce, G eschlechtsreife, Enthaltsamkeit, E h e
m oral adyla yaymlanmtr. Yer yer geniletildiyse de, b
tnyle deiiklie uramamtr. kinci kesim ( Yeni Y a
am Biimi U run d a Sovyetler Birliinde Giriilen Kav
ga) yenidir. 1925-1935 yllar arasnda derlenmi gere

lere dayanmaktadr. Sovyet Rusyada cinsel devrimin na

sl boulduunun gsterilmesi, cinsel yaamn dzene kon
masyla ilgili ilk yazlarmda neden hep Sovyetler Birlii
ni rnek verdiimi aklayacaktr. Son drt ylda, bir s
r ey deiti. Buyurgan ilkelere toptan dnn sonucu
olarak, Sovyet cinsel devriminin gerekletirdii baanlar
da yava yava kaldrlp atld.
Sylemek bile gereksiz, ele aldmz konuya ilikin b
tn sorunlar inceleyemedik. u anda geerli ruhsal hasta
lk kuram larnn eletirilmesi de, dinin bir btn halinde
incelenmesi de ok yerinde olurdu. Ama sorunlarn sonsuz
luu, elinizdeki kitab akla uygun bir erevede brakma
zorunluluunu dourdu. Faizmin ve Kilisenin cinsel siya
seti, ataerkil siyasal-cinsel rgt biimiyle. Faizmin Kitle
R uhu Anlay adl kitabmda incelenmitir. Bu kitapsa, ne
bir cinselbilim el kitabdr, ne de bugnk cinsel bunal
mn tarihesi. zel rneklere dayanarak, amz cinsel bu
nalmnn tem el izgilerini gzler nne sermekle yetinmek
tedir. Burada kullanlan cinsel dzenlilik kavram lar bir
yaz odas almasnn sonular deildir. i snfndan,
orta snftan ve aydn evreden gelmi genlerle yllarca
sk ilintide bulunmasaydk, bu yoldan elde edilen deney
leri hastalar zerindeki almayla srekli olarak dorula-

KNC BASIMIN NSZ

33

masaydk, elinizdeki kitabn bir tek cmlesi bile yazlamaz

d. Bunu, birtakm eletirilerin nn almak iin sylemek
zorundayz; tartm a gerekli ve yararldr; ama cinselbilim
yaantsnn kaynaklarna inmeden byle bir tartm aya gi
rimek, bou bouna zaman ve enerji yitirmektir: bu kaynak
larsa, yoksul ya da kt eitilmi halk ynlarnn yaa
m, ac eken ve birbirleriyle dven bireyler, T a n n dan
esin alm F h re rlerin alt-insan adn verdikleri kiilerdir.
Avusturya ve Almanyada edindiim klgsal hekimlik ve
toplumbilim deneylerine dayanarak, olaylarla srekli kii
sel ilintim bulunmad halde, Sovyet Rusyadaki cinsel dev
rim konusunda belli bir kanya sahip olmaya iznim vard.
Cinsel siyaset alanndaki durumun baz yanlar biraz tek
yanl gsterilmi olabilir. Ama bizim ereimiz mutlak do
rular ortaya koymak deil, temeldeki atm alarla eilimle
rin genel bir grnmn sunmakt. lerki basklarda ol
gularla ilgili dzeltmelerin yaplacana kuku yoktur.
Son olarak da, ileri balarndan akn, bana siyase
tin tehlikeli alanndan kp doal-bilim alannda kalm a
y salk veren dostlarma, adna yarar cinselbilimin, is
tese de istemese de devrimci olduunu sylemek isterim.
Alev alm bir yapda, kim kalkar da crcr bceklerinde
rengin anlam stne estetik denemeler yazmak ister?
W. R.

Kasm 1935

BRNC

KESM

Cinse! hlkiln Ba^arsdt

BRNC

BLM

CNSEL TUTUMBLMN GETRD

ELETRNN TIBB TEMELLER
1 A H L K I D Z E N L E M E D E N C N S E L T U T U M L U L U A
UYGUN D ZEN LEM EYE

Burada sergilenen cinsel tutumbilim savlar, baarl

bir kiilik zmlemesi bakm srasnda ruhsal bir dei
iklie urayan hastalarn tbben gzlenmesinden domu
tur. Sinir hastalna tutulmu bir yapnn salkl bir ya
pya dntrlmesiyle ilgili bulularn toplumsal yapya
ve onun ilerki bozukluklarna uygulanp uygulanamayaca
sorulabilir hakl olarak.
Kuramsal bir tartm aya giriecek yerde, olgular ince
leyelim. Kitle halindeki akld davranlarn sinir hasta
snda yaplan gzlemlere dayanlarak anlalabileceine
kuku yoktur. Asimda, buradaki ilke, belli bir salgn has
tala alan savatakinin ayndr; salgna yakalananlarn
hepsinde bulunan mikrobun ve eyleminin zel kurbanlar
zerinde incelenmesinden baka bir ey deildir bu sava.
Sradan bireyin hastalkl davran, ayr ayn incelenen
hastalarn bizleri grr germez yakalamaya altrd dav
ranlar aka ortaya koyar: cinsel arzularn genel ola
rak bilinaltna itilmesi; tinsel isteklerde zorlayclk; cin
sel doyumla almann badatrlabileceini dneme
m e; ocuk ve genlerin cinsel yaamnn hastalkl bir sap
m a olduu garip inanc; mr boyu tekelilikten baka bir

38

CN SEL D EV R M

cinsel yaam gz nne getirememe; kendi gcne, kendi

yargsna gvenememe, dolaysyla her eyi bilen, yneti
ci bir Baba arama. Sradan bireyin temel atklar, hep
ayndr; bireysel ykdeki deiiklikler ancak farkl ayrn
tlar gsterir. Bireyden rendiimizi halk ynlarna uy
gulamaya kalkarsak, her bireyin rnek atklaryla ken
dimizi snrlandrmamz gerekir; bu koullarda, bireyin ya
psal deiiklikleriyle ilgili gzlemler, ynlar iin de ge
erli olabilir.
Hastalar bize ok belirgin rahatszlklarla gelir. al
ma yetileri bozulmutur; elde edilen sonular toplumun
saptad isteklere de, znenin elverililiine de uymaz. Cin
sel doyuma elverililik tmden yokolmamsa bile, epey
azalmtr; retken (gnital) doyuma elverililiin yerini
dzenli olarak retken olmayan (reme dnemi ncesi)
doyumlar almtr; hastada, rza geme dleri falan gibi
eziyeti sevime biimi tasarm larna rastlanr. Bireyin ki
ilik ve cinsel davranndaki bu deiikliin drt be ya
larna doru kesin biimini aldn hemen her zaman gs
terebiliriz. Toplumsal ve cinsel verimliliin bozuluu er g e
ortaya kar. Hastalarn hepsinde igdyle ahlk arasn
da atm a vardr; cinsel arzular sinir hastal biiminde
bilinaltna itildi mi, bu atm a zlemez: hastann, top
lumsal basknn etkisiyle kendi kendine koyduu ahlk
zorunluluklar, dar anlamyla cinsel, daha geni anlamyla
da bitkisel gereksinimlerinin bastrlm asn srdrr ve
glendirir; cinsel g rahatszl ciddiletike, doyum g e
reksinim i ile doyuma yatknlk arasndaki uyumsuzluk ar
tar; buysa, bask altnda tutulan enerjilerin denetlenmesi
iin gerekli tinsel basknn artm asna yol aar; atknn
btn temelinde bilinsiz olduundan, birey bu sorunu
kendi bana zemez.
gdyle ahlk arasndaki atmada ve benle d
dnya arasndaki kavgada, ruhsal organizma d dnyaya
kar olduu kadar igdye kar da zrhlanm ak, kendini
soufelatrmak zorundadr. Ruhsal organizmann zrh
kuanmasysa yaama elverililiiyle yaama etkinliinin

CN SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

39

az ya da ok snrlanmas sonucunu dourur. nsanlarn

ounun bu zrhn skntsn ektii sylenebilir; bir du
var vardr yaamla aralarnda. Toplu yaay iersinde bun
ca insann yalnzlnn balca nedeni bu zrhtr.
Kiilik zmlemesi yoluyla iyiletirme, bireylerin zrha
taklp kalan bitkisel enerjilerini zgrle kavuturur. Bu
zrhlanmann en dolaysz sonucu, topluma aykr ve sapk
itepilerin younlamas, toplumsal bunalm ve ahlk bas
kdr. Ayn anda ocukluktan kalm a baba ocana bala
np kalmalar, kk yataki rselenmeler ve cinsel yaa
m engelleyen yasaklar ortadan kaldrlabilirse, gittike ar
tan oranda enerji cinsel dizgeye dner. Bylece, doal cin
sel gereksinimler yeniden canlanr ya da ilk kez uyanr.
Ayrca, hastann tam bir bedensel doyuma erebilmesi iin
cinsel bilinaltna itilerle cinsel bunalm yokedilirse, has
ta kendine uygun bir cinsel ee rastlayacak kadar talihliyse, genel tutumunda insan artacak kadar geni bir de
iiklik olur. imdi bu deiikliin en nemli grnlerini
inceleyelim.
Saaltm dan (tedaviden) nce dnce ve eylemin b
tn bilind, akld drtlere balyken, hasta gittik
e aklc eylemde bulunabilme yeteneine kavuur. Bu s
re iersinde, gizemcilik, dincilik, ocuka balanma, bo
eylere inanm a eilimleri yava yava yok olur, stelik de
hastaya herhangi bir eitim verilmeden. Eskiden kaln
bir zrh iersindeyken, kendisiyle ve evresiyle ilinti kura
mazken, yalnzca doal olmayan szmona ilintiler kura
bilirken, gerek gdleriyle, gerek evresiyle doal ve do
laysz ilintiler kurabilme elverililii gittike artar. Bunun
sonucu, undan bundan dn alnm, dzmece davran
larn yerine, gzle grlr biimde, doal, kendiliinden
davranlarn gemesidir.
Hastalarn ounun ikili bir yapya sahip olduu sy
lenebilir; dardan bakldklarnda, dzmece ve garip g
zkrler; oysa, bu hastalkl d grnn ardnda, sa
lkl bir ey vardr. Bugnk durumda bireyleri birbirlerin
den ayran, bireysel sinir styaplardr. yiletirme sreci

40

C N SEL DEVRM

boyunca, bireysel aynlk hissedilir derecede azalr, yerini

davrann yalnlamas'na. brakr; bu yalnlamann so
nucunda, iyileme yolundaki hastalar bireysel zelliklerini
yitirmeksizin, kaln izgilerde birbirlerine daha benzer olur
lar. Bylece, her hasta birey, almaya uyamayn ken
dine zg bir biimde gizler; almasn engelleyen bozuk
luk yokolur da yetilerine gvenini yeniden kazanrsa, aa
lk duygusunu dnlemesine yardm eden kiilik izgile
ri de silinir gider; dnlemeler son derece bireysel eyler
olduklar halde, herhangi bir ii gerekletirmekteki kolay
la dayanan kendine gven duygusu herkeste temelinden
benzerdir.
Bu dediimiz, insann cinsellie kar tutumu iin de
geerlidir. Cinsel yaam n bask altnda tutan kii, bin bir
trl ahlki ve kltrel savunm a biim i gelitirir. Hasta
la r kendi zel cinsel gereksinimleriyle ilintiyi yeniden kur
duklar zamansa, bu sinir hastal ayrlklar ortadan kal
kar; cinsel yaama kar taknlan tutum btn bireyler
de benzerleir; bu tutum, zevkin kabul edilmesi, sululuk
duygusunun yokolmas biiminde kendini gsterir. Eskiden,
igdsel gereksinimle ahlk bilinaltna itme arasndaki
atm a hastay her durum ve koulda, kendisinden stn
bir d yasaya uygun hareket etmeye zorlamaktayd; d
nd ya da yapt her ey, bu zorlamaya kar ksa
da, bir ahlk l birimine gre deerlendiriliyordu. Has
ta, yeni bir kiilik yaps kazanma sreci iersinde cinsel
doyumun vazgeilmezliini anladka, bu ahlk deli gm
leinden de, cinsel gereksinimlerin bastrlm asndan da
kurtulur. Eskiden ahlk bask itepiyi younlatrm, top
luma aykr hale getirmiti; buysa, bir tersine tepmeyle, ah
lk basknn artm asn gerektiriyordu. imdiyse doyuma
elverililik gdlerle ayn younlua eritike, ahlk d
zenleme yararsz hale gelir, eski kendini tutma mekaniz
masna gerek kalmaz. nk enerji topluma aykn gd
lerden ekilmi, geriye, denetlemek zere, pek bir ey kal
mamtr. Salkl kiide klgsal olarak ahlk diye bir ey
yoktur, nk iinden ahlk baskyla bilinaltna itmeyi

CN SEL TU TUM BLM N G ETRD E L E T R

41

gerektiren gdler gelmez. Topluma aykr itepilerden ar

ta kalanlar, temel cinsel gereksinimler doyurulduktan son
ra, kolayca denetlenir. Btn bunlar, bedensel boalma g
cne kavuan bireyin tutumunda rah ata gzlenebilir.^ Bir
yosmayla ilinti olanakszlar; eziyeti dler yokolur; sevi
yi hak sayma ya da karsndakini zorla sevme de, ocuk
lar tavlama da akla hayale getirilmez; m akattan sevime,
orasn burasn gsterme falan gibi sapklklar, onlarla bir
likte de toplumsal korku ve sululuk duygulan yokolur;
cinsel arzunun ana-babaya, kz ya da erkek kardelere d
nkl nemini yitirir, bu saplanmalarn balad ener
ji zgrle kavuur. Szn ksas, saydmz grngler
organizmann kendi kendini dzenlem eye elverililiini bel
li eder.
Bedensel doyuma erme elverililiini kazanm olanlar,
cinsel durgunluk ekenlere oranla tekelilii daha kolay
becerirler. Ve bu insanlarn tekelilii okelilik itepilerinin bastnim asm dan ya da ahlki kayglardan gelmez; in
san, ayn ele yaanm zevkin ve youn doyumun yine
lenmesine iten cinsel dzenlilik ilkesine dayaldr; buysa,
eler arasnda tam bir uyum kurulmasn gerektirir; bu
1

Bu kavram iin Srekli Cinsel likiler blm ne (Bl. V II), bir de

B ed en sel Boalm ann levi adl kitabm IV , 3 ve V, 5. blm lerine bakm .

Bedensel

boalm a gc

nsanm

kendini, arzu lan bilinaltm a itm ek-

sizin yaam enerjisinin kabarm asm a brakabilm e, bedene ho gelen is

temsiz alp k apanm alar araclyla vcuttaki btn cinsel kkrtm a
lar btnyle doyurabilm e yetiindir. R eich, bu k avram , 1 9 2 3 lerde, si
nir hastalnn bir gncel cinsel yaam bozukluuyla birarada bulun
mas gerektii sav zerinde alrken, o zam an lar ruhzm lem esinin
elinde bulunan fkrtm a g c ve d ik ilm e g c ltlerinin salkl ki
iyi tanm lam aya yetm ediini saptadktan sonra gelitirm itir; gerek
ten de, sz konusu ltler, bitkisel sinir dizgesindeki durgunluu ko
nu dnda brakm am aktadrlar. Bu yzden, R eich, bed en sel boalma
Riic adn verdii, sinirlerin h asta olduu durum lar hesaba katm ayan
gc, bedensel ve ruhsal gnleriyle ieren bir tanm lam a yapm ak
zorunda kald; bylece, balangtaki varsaym her durum da dorulan
m oluyordu.

42

CNSEL DEVRM

adan, salkl erk ekle salkl kadn arasnda hibir ay

rm yoktur. imdiki koullar iersinde kural haline gelmi

durum uyarnca uygun e bulunamad zamansa, tekeli

lie yatknlk tersine dnr, kayg iersinde uygun e
aratrs balar. Aranan (kadn ya da erkek) e bulunun
ca, tekelilik kendiliinden belirir ve cinsel uyumla doyum
srdke yaar; baka eler ya hi dnlp arzulanmaz;
ya da, o anki ee duyulan ilgiden tr eyleme geilmez.
Bununla birlikte, ilk iliki tazeliini yitirirse ve yenisi da
ha byk zevk vaat ediyorsa, mutlak bozulur; bu olgu,
ne denli tartm a gtrmez olursa olsun, cinsel dzenlilik
ilkesiyle ktisad karlarn ve ocuklara verilen deerin
elitii toplumumuzun cinsel dzeniyle atr; ve tabi,
cinsel yaam yadsyan u toplumsal dzen iersinde, en
youn aclar en salkl kiiler eker.
Bedensel boalma gleri bozulm u kiilerin, yani in
sanlarn ounun tutumuysa bambakadr: cinsel edimden
ok daha az zevk aldklarndan, ksa ya da uzun sre cin
sel esiz yaayabilirler; ayrca, sevime onlar iin byk
bir anlam tamadndan, pek titiz de deildirler. Cinsel
ilikilerinin kaytszl ite bu bozukluun sonucudur. Cin
sel yanlan bozuk bu bireyler mr boyu tekeli yaamaya
daha yatkndrlar. Oysa ballklar cinsel doyuma deil,
ahlk baskyla cinsel arzularn bilinaltna itme dizgesine
dayanr.
yilemekte olan hasta kendine uygun bir cinsel e bul
du mu, sinir hastal belirtileri yokolduu gibi, ou kez
aknlkla, yaamn dzene koyabildiini, atklarn o
gne dek tanmad bir kolaylkla, hastalkl olmayan yol
lardan zebildiini grr. Btn bunlar yaparken, en do
al biimde zevk ilkesini izler. Ruhsal yapsnda, dnce
ve duygularnda dile gelen tutum yalnlamas, yaayn
daki bir sr atmay ortadan kaldrr; ayn zamanda,
bugnk ahlk dzene kar eletirici bir tutum taknr.
uras ak ki, ahlk dzenlem e ilkesi cinsel dzensiz
lik yoluyla kendi yaam n dzene koym a ilkesiyle eliir.

C N SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

43

Cinsel ynden hasta toplumumuz cinsel saln dzel

tilmesi giriimine katkda bulunmaya yanamadndan,
bedensel boalma gcnn yeniden kazandrlmas alma
lar bin trl almaz engelle karlar: ilk engel, hasta
nn, iyilemeye yz tuttuu zaman rastlayabilecei cinsel
ynden salkl kiilerin saysnn snrl oluudur; ardn
dan da, zorlayc cinsel ahlkn getirdii trl snrlandr
m alar gelir. Cinsel ynden sala kavuan kii, salkl
ve doal cinsel yaamnn gelimesini nleyen btn u
toplumsal kurum ve durumlar karsnda, bilinsiz ikiyz
ll bir yana brakp bilinle ikiyzl olmak zorunda
kalacaktr. Kimileriyse, yakn evrelerini, imdiki toplum
sal dzenin snrlayc etkisini nemsiz klacak biimde de
itirebilme yeteneklerini gelitirirler.
zetlediimiz hekimsel yaant, toplumsal durumla il
gili genel sonulara varmamza izin vermektedir. Sinir has
talklarnn nlenmesi, gizemcilie ve bo eylere inanma
ya sava ama gibi sorunlarla, doayla kafa eitimi, ig
dyle ahlk arasnda atm a olduunu ne sren dzme
ce sorunu ilgilendiren bu sonularn at geni bak a
lar ilk anda ok artc ve hesaplarmz altst ediciydi.
Ancak, budunbilim (etnoloji) ve toplumbilim alanlarnda
ki alm alarla yllar boyu yaptmz karlatrm alar, ah
lka uygunluk ilkesinden cinsel tutumbilimin kendi yaa
mna dzen verme ilkesine geen kiilerin ruhsal yapla
rndaki deiiklikten kardmz sonular konusunda ku
kuya yer brakmamtr. Bir toplumsal hareketin, cinsel ya
amn imdiki yadsnnn yerine (btn iktisad istekle
riyle birlikte) olumlanmasn geirecek biimde tm top
lumsal koullar deitirdiini varsayalm; o zaman, halk
ynlarnn ruhsal yaps da deiir. Bu, cinsel tutumbilimi ok kt yorumlayan baz kiilerin sand gibi, top
lumun btn yelerinin bakmevlerine yatnlabilecei an-

^ D aha ayrntl aklam a iin B ed en sel Boalm ann levi (1927)

ile K ip lik z m lem esin e (19 3 3 ) bakn.

44

C N SEL D EVRM

lam na gelmez elbet. Bizim demek istediimiz, yalnzca, bi

reysel ruh yaplarnn deitirilmesi giriimi srasnda edin
diimiz yaantnn, ocuun ve gencin yeni bir yoldan ei
tilmesinde kullanlacak kuramsal bir temel saladdr;
bu eitim, doayla kafa rnleri, bireyle toplum, cinsel ya
amla toplumsal yaam arasnda atm a yaratmad gibi,
olanlar da beslemeyecektir.
Ancak unu kabul etmek gerekir ki, ruh hastalklar
nn iyiletirilmesi alanna yeni getirilen bedensel boalma
kuramnn ie karm asyla elde edilen kuram sal bulular
ve iyiletirme denemeleri, bu bilimin daha nce gelitirdii
btn kavram larla elimektedir. Cinsel yaamla kafa ei
timi arasndaki mutlak kartlk, ahlk, k afa rnlerini,
bilimi, ruhbilimi ve iyiletirme bilimini yneten el srl
mez bir dogmadr. Btn bunlarda Freudun ruhzmle
mesi balca rol oynamaktadr, nk temelindeki tbb
ve bilimsel bululara karn, szn ettiimiz kartla
smsk sarlmtr. Onun iin, bilimsel almay fiziktesine dntren ruhzmc kuramn eitim anlayndaki
kkl elikilere ksaca deinmek kanlmazdr. Bu k afa
eitimi kuram byk bir karklk kaynadr.

2 F R E U D U K L T R K U R A M IN IN E L K S

A)

Cinsel arzuyu bilinaltna itme ve

ig d d en vazgem e

Ruhzmlemesinin toplumbilimsel sonularnn cidd

tartmas, u sorunun akla kavuturulmasn gerekti
rir: Freudun son yaptlarnda ortaya kan ve Roheim,
Pfister, Mller - Braunschweig, Kolnai, Laforgue falan gibi
retililerinin (mritlerinin) yazlarnda ou kez gln
formllerle ilenen u uyduruk ruhzmc toplumbilimle
dnya gr, zmc (analitik) ruhbilimin mantkl ve
olaan gelimesi midir? Yoksa, bu toplumbilimle dnya g-

CiNSEL TUTUMBLMN GETRD ELETR

45

r, varln zmc hekimlik almasyla balarn ko

parlmasna, hekimlikte elde edilen sonularn eksik ve
yanl yorumlanmasna m borludur? Hekimsel kuram
iersinde byle bir kopmann olduu ortaya konur da, s
tne stlk, bu kuram la temel toplumbilimsel kavram lar
arasndaki ba gsterilirse, ruhzmc toplumbilimdeki
balca yanlg kayna bulmmu olacaktr (baka bir ya
nlg kayna da bireyle toplumu denk saym aktr).
Freudun eitim felsefesi, teden beri, kafa rnlerinin
varlklarn cinsel igdnn bilinaltna itilmesine, ig
dden vazgeilmesine borlu bulunduklarm kabul edegelmitir. Bu felsefenin temel dncesi, kafa rnlerinin ger
ekletirilmesinin cinsel enerjinin yceltilmesinden geldi
idir; dolaysyla, mantk gerei, cinsel arzularn bask al
tnda tutulm alar ve bilinaltna itilmeleri kltrel srecin
vazgeilmez etkenidir. Bu sz, kr kr parmam gzne
ortada tarihsel nedenlerden tr yanltr: kafa rnleri
verimi alabildiinfe yksek, hibir cinsel bask yapmayan,
cinsel yaamn yzde yz zgr olduu toplumlar var yeryznde.
Ancak bu kuramn doru yan, basknn belli bir kafa
eitimine, trl biimleriyle ataerkil eitime gerekli top
lumsal temeli yarattdr. Doru olmayansa, cinsel bask
nn genel anlam yla zihinsel verimin temeli olduudur.
Freud nereden vard bu dnceye? Hi kukusuz, bilinli
siyasal ya da felsef nedenlerle deil. Tam tersine, ilk a
lm alar da, tpk kltrel cinsel ahlk konusundaki a
lm as gibi, bir cinsel devrim ynnde kafa eitiminin ke
sin eletirileridirler. Ama Freud sonradan bu yolu brak
m tr; hatt daha da ileri giderek, bir keresinde ruhzmlemesine uygun olmadklar n syledii bu yndeki gi
riim lerin hepsine kar kmtr. Freudla aramzdaki ilk
cidd ayrlklar, kafa eitiminin eletirilmesini de ieren
cinsel siyaset aratrm alarm la balamtr.
Freud, ruhsal mekanizmalar zmleyerek, bilinaltW . R eich, C insel A h lk n B oygsterm esi.

46

CN SEL D EVRM

mn topluma aykr tepilerle dolu olduunu bulmutur.

Ruhzmc yntemi kullanan herkes bu bulular doru
layabilir. Her insann kafasnda babay ldrme, onun ye
rine anaya e olma dleri vardr. Az ok bilinli sululuk
duygularyla bilinaltna itilmi eziyeti itepilere herkes
te rastlanabilir; kadnlarn ounda erkei idi etme, r
nein yutarak erkeklik organna sahip olma konusunda id
detli itepiler bulabiliriz; bilinaltnda ilemeye devam eden
bu itepilerin derinlere itilmesi yalnzca toplumsal uyum
suzluu deil, ayn zamanda (isterik kusma falan gibi) bir
sr bozukluu dourur; cinsel edim srasnda kadn ya
ralam ak ya da delip gemek isteyen erkein eziyeti d
leri, sululuk duygular ve korkuyla ie itildikleri zaman,
bir sr gszlk belirtisi yaratr; tersi durumdaysa, sa
pk cinsel ilikilere ya da cinsel ldrmelere gtrrler in
san. Dk yeme itepisi, snf ayrm gzetilmeksizin, pek
ok bireyde grlebilir. Bir anann ocuuna ya da bir ka
dnn kocasna gsterdii ar sevginin, kurduu ldrme
dlerinin younluuna bal olduunu gsteren ruhzm
sel bulular, kutsal ana sevgisi ni ya da evliliin kutsal
l n savunanlar iin akl almaz eylerdir ama dorudur
lar. Bu rnekleri sonsuza dek uzatabiliriz; am a biz konu
muza dnelim. Bilinaltmdaki bu birikimler, anaya baba
ya, kardelere kar ocukken taknlan tutumlarn kaln
ts gibi gzkyor. Gerekten de ocuklar, yaayabilmek
iin bizim kafa eitimine uymak ve szn ettiimiz ite
pileri bastrmak zorundadrlar; bunun iin dedikleri c
ret, sinir hastalna yakalanmak, baka bir deyile al
ma yeteneklerinin, cinsel glerinin azalmasdr.
Bilinaltnn topluma kart oluunu bulmak doruy
du; toplumsal yaaya uyabilmek iin igdden vazge
me gerekliliinin bulunuu da yle. Ancak, bu iki olgu e
liir: bir yandan, ocuk eitsel uyumu salayabilmek iin
gdlerini bilinaltna itmek zorundadr; te yandansa, bu
srele, onu kafa eitiminin gelimesi ve toplumsal uyum
ynnden gsz, dolaysyla topluma aykr klan bir si
nir hastalna yakalanmaktadr. Doal igdsel doyuma

C N SEL TU TU M BLM N G ETRD E LE T R

47

olanak salayabilmek iin, bilinaltna itmeyi yoketmek,

gdleri zgr brakmak gerekir; Freudun ilk syledikle
rinin sandraca gibi iyilemenin ta kendisi deilse de,
iyileebilmenin birinci koulu budur. yleyse, ne koyaca
z gdlerin bilinaltna itilmesinin yerine? Gdleri de
il tabi, nk ruhzmc kuram a gre, byle bir ey
imdiki eitim iersinde yaayamamak anlam na gelir.
Ruhzmc yaptlarda, sk sk bilinaltnn gn
na karlmasnn, gerekliinin tannmasnn ille de bu
nun gerektirdii eyleme geilmesi anlam na gelmediim be
lirten szlere rastlarz. Ruhzmlemesi burada, gerek ya
amn tm, gerekse hastaln iyiletirilmesi boyunca ge
erli bir yasa koymaktadr: Dilediiniz her eyi sylem ek
hakknz ve devinizdir, ama bu, dilediiniz her eyi yapa
bileceiniz anlamna gelmez.
Oysa, sorumlu ruhzmc eskiden bilinaltna itilmi
olan ve imdi babo kalan gdlerin ne olaca sorusuyla
kar karyayd u anda da yledir. Ruhzmc kar
lk: g d lerin yceltilm esi ve iddetle reddedilm esi'ydi (V e
rurteilu ng). Hastalarn ancak kk bir aznl bu ycelt
me iini baarabildiinden, tek k yolu igdnn bilin
li olarak itilmesi anlamna gelen vazgemeydi (V erzich t).
Bilinaltna itmenin yerini iddetle knam a almalyd. Bu
istek de u savla dorulanyordu: ocuk, gdlerine zayf
ve gelimemi bir benle kar koymaktayd, dolaysyla on
la n bilinaltna itmekten baka aresi yoktu; yetikin insa
nm elindeyse, gdlerine kafa tutabilmek, onlar iddetle
knayabilmek iin gl ve ergin bir ben vardr. Bu sz
hekimlik deneylerine aykr olduu halde, en geerli sav
haline geldi ve yle kald. Soruna bu trl bak, rnein
Anna Freudun nmze getirdii ruhzmc eitbilimde
(pedagojide) de geerlidir.
Bu anlayta, birey bilinaltna itmenin yerine konan
igdden vazgemeyle kafa rnleri verebilecek hale ge
lebildiine ve toplum birey gibi davranyor sayldna g
re. kltr igdden vazgemeye dayal demektir.
Btn bu yap kale gibi salam gzkyor ve yalnz

48

CNSEL DEVRM

ruhzmclerin ounluunun deil, ayn zamanda genel

kltrle ilgili soyut kavram savunucularnn onayn al
yor. Bilinaltna itmenin yerine vazgemenin ve iddetle
knamann geirilmesi, Freud ilk bulularn karsna
kard zaman dnyann tepesinde dikilir gibi olan rkn
suratl hayaleti kovmua benziyor. Gerekten de, Freudun
ilk bulular, cinsel arzularn bastrlmasnn bireyleri has
ta etmekle kalmayp alamaz, zihinsel rnler veremez
hale getirdiini aka gstermekteydi. O zaman btn
dnya Freuda di bilemeye, ahlka ve trelere ynelttii
tehlikeden tr kzp kprmeye, onu insanlar zvana
dan kmaya itelemek, bylece kafa rnlerini tehlikeye
drmekle sulamaya balad. Freudun uyduruk ahlk
szl, ona ilk kar kanlarn elinde yaman bir silh ol
du. Cinsel arzularn iddetle knanmas nerilmeden dn
yann tepesindeki umac yokolmadi; Freudun daha ban
dan zihinsel kltr tuttuunu, bulularnn onun iin
bir tehlike yaratmadn sylemesi pek az etki yapmt;
cinsel yaamn birlii konusundaki gevezelikler bunun
en ak kantdr. iddetle knam a kuramnn getirdii ku
sur dzeltiminden sonra, eski dmanln yerini belli bir
benimseme ald. gdler babo braklmasnd da,
eitsel adan, cehennemin karanlklarnda uyuklayan
zebanilerin su yzne kmasn ister igdnn bilinal
tna itilmesi, ister elin tersiyle itilmesi nlesindi. Hatt, bel
li bir ilerleme bile salanabilir: ktln bilinsizce bas
trlmas evresinden, igdsel doyumu bile bile harcam a
ya geilebilirdi. Ahlk, cinssiz olmay deil, tam tersine,
cinsel eilime kar koymay salk verdiine gre, herkes
kolayca anlaabilirdi.
Eskiden hkm giyen ruhzmlemesi artk insan ka
fasnn rnlerinden yararlanabilecek hale geliyor, am a ne
yazk ki bunu igdden vazgemekle, yani igdler ko
nusunda kendi ortaya att kuram ineyerek yapabili
yordu.
Birtakm yanlsamalar ykmak zorunda kaldma z
gnm. Ama btn bu dizge, kolayca gsterilebilecek bir

CN SEL TU TU M BLM N G ETR D E L E T R

49

aklyrtme yanllna dayaldr. Ancak bu, szn etti

imiz sonularn dayand ruhzmsel bulularn yanl
olduklar anlam na gelmez; tam tersine, onlar son derece
dorudurlar; yalnz ilerinde yer yer boluklar vardr ve
baz alabildiine soyut kuram sal szler nsann akln iyi
sonulara ulamaktan alkoymaktadr.
. B)

g d n n doyurulm as, ig d d en vazgem e

Kentsoylu anlayla ya da Alman siyasal ortamnn

basksyla ruh zmlemesini yola getirmeye (Gleichschal
tung) alan Alman ruhzmcleri, bilime aykr tutum
larn dorulamak zere Freudun yazlarndan blmler
aldlar. Bu alntlar, gerekten de, ruhzmlemesinin he
kimlikteki bulularnn devrimci niteliini yoketmekte; Fre
udun kafa eitimine eilen kentsoylu felsefeci yanyla bil
gin yan arasndaki elimeyi aka ortaya koymaktadr.
Bu alntlardan biri yle d iy o r:
Ruhzmlemesinin sinir hastalnn iyilemesini cin
sel yaamn babo braklm asndan beklediini sylemek,
ancak bilgisizliin aklayabilecei cidd bir anlayszlk
tr. Bilinaltna itilmi cinsel arzularn bilinli klnmas,
bilinaltna itmeyle gerekletirilemeyecek denetim lere izin
verir (szcklerin altn ben izdim, W. R.). zmleme
nin, sinir hastasn cinsel yaamn zincirlerinden kurtar
dn sylemek daha doru olur.
(G es. S chriften, c. XI, s. 217.)

rnein, yce bir ulusal-toplumcunun (national-socialistein) 17 yandaki kz bilinaltna itilmi cinsel ili
kilerin dourduu isteri nbetleri geiriyorsa, ruhzmc
bakm araclyla bu arzu ilkin edep d saylacak, sonra
kaldrlp atlacaktr. ok gzel. Peki o arada cinsel arzu
nolacak acaba? Yukarki szler uyarnca, gen kz cinsel
etkinliin zincirlerinden kurtulmutur. Oysa, hekimlik
asndan, gen kz ruhzmlemesinin yardmyla baba
sndan kurtuldu mu, yalnzca tre d arzunun alarndan

50

CN SEL D EVRM

syrlm olmaktadr, yoksa g e r e k anlamyla cinsel yaa

m n d a n deil. Freudun sz ite bu temel olguyu es ge
mektedir.
Cinsel yaamn oynad rol konusundaki bilimsel tar
tma ite bu hekimsel sorundan domutur: gnn koul
larna uydurulan ruhzmlemesinin savlaryla cinsel tutumbiliminkiler bu noktada birbirlerinden ayrlmaktadr
lar. Freudun yukarki sz, gen kzn cinsel yaamndan
vazgetiini varsaymaktadr. Ruhzmlemesi, bu biimiy
le, pek sayn bir Nazi yneticisi tarafndan bile kabul edi
lebilir ve Mller - Braunschweig gibi ruhzmclerin elin
de soylu insann yetitirilmesinde kullanlacak bir alet
haline gelir. Yalnz, bu ruhzmlemesinin, Hitlerin yak
t kitaplardaki ruhzmlemesiyle en kk bir ortakl
yoktur. Gerici nyarglarla arptlmayan ikinci ruhzm
lemesi, iki anlam lla yer brakmakszn, gen kzn ancak
cinsel arzularn kendisini doyurabilecek bir erkek arka
daa ynelttii zaman dzelebileceini syler. Buysa Nazi
retisine aykrdr ve ister istemez bugnk cinsel dzeni
sorun konusu eder. nk cinsel tutumbilime uygun ya
ayabilmek iin, gen kzn cinsel yaamnn zgrlemesi
yetmez, aynca dingin bir oda, uygun gebelik nleyiciler,
onu sevebilecek bir delikanl, yani cinsel yaam yaps ge
rei yadsyan ulusal-toplumculardan baka biri gereklidir;
anlayl ana-babayla cinsel yaama elverili bir toplumsal
hava gereklidir; gen kz, genlerin cinsel yaamnn kar
sna dikilen toplumsal engelleri aam ayacak kadar yok
sullatka, gereksinimlerin basks artar.
Cinsel arzunun bilinaltna itilmesinin bu arzudan vaz
gemeyle ya da onun iddetle knanmasyla deitirilmesi,
bu mekanizmalarn kendileri igdsel yaamn dzenlili
ine bal olmasaydlar, basit bir sorun olurdu. nsann cin
sel igdden vazgemesi ancak belirh cinsel dzenlilik
koullarnda olabilir. Kiilik zmlemesi alannda yap
lan deneyler topluma aykr bir itepiden vazgeebilmenin
ancak cinsel dzenlilik kurulmaktaysa, baka bir deyile,
vazgeilmesi gereken itepiye enerji salayacak bir cinsel

C N SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

51

durgunluk yoksa baarlabileceini gstermitir. Dzenli

cinsel yaamsa, h e r yaa u ygu n cinsel doyum un gerek le
tirilmesiyle kurulabilir. Bunun anlam, yetikin insann o

cuksu ve hastalkl arzular ancak tam bir cinsel doyuma

erebildii zaman brakacadr. Toplumun korunmas ge
reken sapk ve hastalkl doyumlar, gerek cinsel doyumun
yerine konmu eylerdir ve bu doyum bozulduu ya da
olanaksz klnd zaman ortaya karlar. Bu saptama da
aka gsteriyor ki, genel anlamyla doyumdan ya da i
gdnn kaldrlp atlmasndan sz edemeyiz, olsa olsa
belli bir gdnn doyurulmas belli bir gdden vazgeil
mesi konusunda somut aratrm alar yapabiliriz. Ruhzm
c iyiletirme bilimi grevinin insanlara ahlk tleri ver
mek deil, bilinaltna itilen arzular su yzne karm ak
olduunu kabul ediyorsa, bir tek doyumdan vazgeilmesi
ni isteyebilir: ele alnan yaa ya da gelime evresine uy
mayan doyum. Bu yntemle, bir gen kz, babas zerinde
toplanan ocuksu ilgisinden ancak o ilginin bilincine vara
rak vazgeebilecektir; ama sz konusu vazgei, cinsel ar
zulardan da yz evirmek anlam na gelmez, nk enerji
yine boalmak isteyecektir. Babasna duyduu arzulardan
vazgemesini salamak ok kolaydr, iin iine ahlki ka
ntlar sokmadka, yat bir delikanlyla cinsel doyuma er
mekten vazgemesini salamak olanakszdr; her eye kar
n byle bir ey yapmak, iyiletirme biliminin ilkeleriyle
de, iyileme olanaklaryla da eliir. te yandan, babas
zerinde toplanan dikkatini ancak cinsel yaam arad
doal ee, onunla birlikte g n cel doyum a kavutuu zaman
databilir. Yoksa, ya bu ocuksu balanma zlmez, ya
da yine ocukluktan kalm a baka ereklere gz dikilir ve
tem el sorun olduu gibi kalr.
Btn hastalkl sevgiler iin ayn ey sylenebilir. Bir
k a d n evliliinde doyuma eremiyorsa, bilinsiz olarak o
cu ksu cinsel gereksinimlerine dnecek ve bundan ancak
cin sel yaam baka bir k kaps bulduu zaman vazge
ecektir. Doaya uygun bir cinsel yaamn kurulmas iin
ocukluktaki cinsel arzularn braklm asnn bir nkoul

52

C N SEL D EVRM

olduu dorudur; am a gnlk doyumu ieren dzgn bir

cinsel yaamm kurulmas da ocukluktaki igdsel erek
lerin braklmasnm vazgeilmez kouludur. Bir cinsel sa
pk ya da katil hastalkl itepilerinden ancak bedensel a
dan doaya uygun bir cinsel yaama kavuabilirse kurta
rlr. Demek ki seme, igdden vazgemeyle igdy
babo brakm a arasnda deil, belli gdlerden vazge
meyle belli gdlerin doyurulmas arasnda yaplacaktr.
Bastrlm bilinaltnn kt yapsndan soyut bir bi
imde sz etmekle, yalnz sinir hastalklarnn iyiletirilme
si ve nlenmesinde deil, ayn zamanda eitim konusunda
da son derece nemli eyler karanlklatrlm aktadr. Freud sinir hastalarnn bilinaltnn baka bir deyile, uy
garlmzdaki bireylerin byk ounluunun ocuksu,
kan dkc, topluma aykr itepilerle dolu olduunu bul
du. Bu bulu dorudur. Ama onun buluu, bilinaltnn ay
n zamanda, gencin ya da kt bir evlilie zincirlenen bi
reyin cinsel arzusu gibi doal bedensel istekleri dile geti
ren bir sr gdy barndrdn hesaba katmyordu.
ocuksu ve topluma aykr itepilerin younluu, tarihsel
ve ktisad adan, bu doal gereksinimlerin doyurulmamasndan gelir; yerinde kullanlmayan yaam enerjisinin bir
bl ocukluktan kalm a ilk itepileri besler, bir bl
yenilerini yaratr: gstermecilik ya da kar cinsten birini
ldrme arzusu halinde da vuran bu itepiler temelinden
topluma aykrdrlar. Kavimbilimsel (etnolojik) aratrm a
lar bu itkilerin, ktisad gelimenin belli bir evresine dek
ilkel halklarda bulunmadn, doaya uygun sevisel yaa
mn toplumsal baskya uratl kurumlatktan sonra ken
dini gsterdiini ortaya karmtr.
Cinsel yaamn toplum tarafndan bask altna aln
ndan doan ve toplumun yerinde bir davranla uygulan
malarn yasaklad bu topluma aykr itepilere ruhzmlemesi yaam olgular gzyle bakmtr. Bu anlay,
gstermeciliin zel gstermecilik isalglarmdan geldiini
ne sren Hirschfeldinkinin ayndr. Bu ocuka makineci
dirimbihmciliin (mekanist biyolojinin) maskesini dr

C N SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

53

mek epey gtr, nk toplumumuzda belli bir grevi ye

rine getirmekte: sorunu toplumbilimsel alandan, zlmez
hale geldii dirimbilimsel alana aktarmaktadr.
Oysa dnyada topluma aykr cinsel yaam ve bilin
altn inceleyen b ir toplum bilim e, yani gerek younluklar,
gerek ierikleriyle bilinsiz itepilerin toplumsal tarihine
de yer vardr.
Bilinaltna itmenin kendisi de, nedenleri de toplumbi
limsel alana girerler. reme organlaryla ilgili gdlerin
incelenmesi kavimbilimsel verilerden ders almaldr; rne
in, kimi anaerkil toplumlarda, yaam enerjisinin gelime
sinde, bizim toplumda az evresiyle reme organlar evre
si arasnda yer ald kabul edilen dklk (makat) evresi
yoktur; nk o toplumlarda, ocuklar drt yana ka
dar memededirler, ondan sonra hemen cinsel oyun evresi
ne geerler.
Topluma aykr itepi kavram mutlak olduundan, in
san deneyin yalanlad sonulara gtrr. Oysa, topluma
aykr itepilerin grecelii hesaba katlrsa, tepeden trna
a deiik sonulara varlr; bunlar yalnz ruh hastalkla
rnn iyiletirilmesini deil, ayn zamanda toplumbilimi ve
cinsel tutumbilimi ilgilendirir. Bir ya da iki yandaki o
cuun iini ve kakasn etmesinin toplumsallkla top
luma aykrlkla ilgisi yoktur. Ama bunlarn topluma ay
kr etkinlikler olduklar soyut savnda direnilirse, altnc
aydan sonra, ocua kafa eitimine yatkn klacak bir
eitim dizgesinin uygulanmas gerekir; alnan sonu iste
nilenin tam tersi olur, ocuk dklkla ilgili etkinlii yceltemez, dkla bal birtakm sinir bozukluklar belirir.
Cinsel yaam la kafa eitimi arasnda uzlamaz bir kart
lk gren makineci anlaytan tr, ruhzmlemesiyle
uram ana-babalar bile, tatl kandrm acalar yoluyla,
ocuun cinsel organlaryla oynamasn nlemeye alr
lar. Bildiim kadaryla, Anna Freudun hibir yazsnda,
zel konumalarda kabul ettii eyden sz yoktur: ruhzmsel bulular bizi, ister istemez, ocuun kendi kendini

54

C N SEL D EV R M

okamasnn bilinaltna indirilm em esi g e re k e n bedensel

bir grng olduu sonucuna gtrr. Bilinaltna itilen,
dolaysyla bilincine varamadmz her eyin topluma ay
kr olduu gr srdrlrse, arkasndan da rnein
gencin cinsel isteklerini tu kaka iln etmek zorunda kal
nr. Bu dnce, herkesin iine gelen, gereklik ilkesi nin
igdsel doyumun ertelenmesini gerektirdii nermesin
de somutlamtr.
Ereklerine hizmet ettii buyurgan toplum tarafndan
ortaya atldna gre, bu gereklik ilkesinin k en d isin in
de grece oluu gibi son derece nemli bir noktaysa es ge
ilir; ve tabii bilimin de siyasetle ilgisi yoktur. Bu kuram
clar, dediimiz noktaya parmak basmamann da siyaset
ilik olduunu grmeye yanamazlar. Bu gibi davranlar
ruhzmlemesinin ilerlemesini tehlikeye drmtr; ki
mi olgularn bulunmasm engellemekle kalmam, onlara
tutucu kafa eitimi kuram larnn terimleriyle aldatc yo
rumlar yaktrarak, kesinlik kazanm kimi olgulardan kl
gsal sonularn karlm asn da nlemilerdir. Ruhzmlemesi ara vermeksizin toplumun birey zerindeki etkisini
inceledii, salkl olanla olmayan, toplumsalla topluma ay
kr olan konusunda yarglara vard, am a ayn zamanda
hem uygulad yntemin, hem de bulularnn devrimci
liini grmezlikten geldii iin, ok ackl bir ksrdng
iersinde dnp durmaktadr: cinsel arzuyu bilinaltna it
menin kafa eitimini tehlikeye drdn bulup ortaya
karrken, beri yandan da, bu itilmenin kafa rnlerinin
vazgeilmez koulu olduunu sylemektedir.
Ruhzmlemesinin yanl deerlendirdii, kafa eiti
mi konusunda ruhzmclerin kuramyla elien olgular
zetleyelim :
1 Bilinaltnn kendisi de, hem nicelik, hem nitelik
asndan, toplum tarafndan belirlenir.
2 ' ocuksu ve topluma aykr itepilerin braklm a
s, her eyden nce, doaya uygun bedensel cinsel gereksi
nimlerin doyurulmasna baldr.

CN SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

55

3 Ruhsal aygtn kkl zihinsel gerekletirilmesi

demek olan yceltme (sublimation) ancak cinsel arzular
bilinaltna itilmezse baarlabilir; bu yceltme, ergin in
sanda, cinsel itepilere deil, yalnz retkenlik ncesi cin
sel itkilere uygulanabilir.
4 Cinsel tutumbilimin sinir hastalklarnn nlen
mesinde ve bireyin yeniden toplumsal etkinlie uyabilecek
duruma getirilmesinde temel etken sayd cinsel doyum,
bugnk yasalarla ve btn ataerkil dinlerle her ynden
eliir.
5 Ruhzmlemesinin hem bir iyiletirme yolu, hem
de toplumsal bilim olarak nerdii cinsel arzunun bilin
altna itilmesinin ortadan kaldrlmas, bu itilmeye daya
nan toplumumuzun btn eitsel elerine aykrdr.
Ruhzmlemesi, ataerkil kafa eitimine balln an
cak kendi zararna srdrebilmektedir. Ruhzmclerin
ataerkil kltrden gelen kavram laryla bu kltr and
ran bilimsel sonular arasndaki atma, ataerkil dnya
grnn yararna zlmtr. Ruhzmlemesi kendi
bulularnn sonularn kabul etme yrekliliini gsterme
yince, bilimin szmona siyaset-d (klgsal olmayan)
karakterine snr; oysa, gerekte, ruhzmc kuram ve
uygulamann her aamas birtakm siyasal (klgsal) so
nular sorun konusu eder.
Bilinalt ierikleri ynnden dinadamlannn, faistle
rin ve gericilerin kuram lar incelendiinde, balca zel
liklerinin savunma tepkisi olduu grlr. Btn bu re
tiler, her insann kendinde tad bilinsiz cehennem kar
snda duyulan korku tarafndan belirlenmitir. Topluma
aykr bilinsiz itepiler mutlak ve dirimsel olsaydlar, bu
olgu ileci ahlkn dorulanmasna izin verirdi; o zaman
da, siyasal gericilik hakl olur, cinsel yoksulluu ortadan
kaldrmak zere yaplan her giriim anlamsz kalrd. Do
laysyla, ataerkil dnya, insandaki en yce niteliklerin,
temel deerlerin, tanrsal enin, ahlk e nin yokedilmesinin bizi cinsel ve ahlk uuruma srkleyeceini

56

CN SEL D EVRM

ne srmekte hakl olurdu. nsanlar boleviklikten sz

ederken, bilinsiz olarak, ite bunu demek istiyorlar. Bir
cinsel siyaset benimsenmesinden yana olan kanadn dn
da, devrimci hareket de bu ilintiden habersizdir; yle ki, i
gelip cinsel tutumbilimin temel sorunlarna dayand m,
bir de bakarsnz siyasal gericiliin yannda yer alm. Dev
rimci hareketin cinsel dzenlilik yasasna aykr davran
siyasal gericiliinkinden ayr nedenlere baldr elbet: o,
bu yasay da, ierdii anlam da gerekten bilmez. Toplu
ma aykr itepilerin doutan ve mutlak olduuna, dola
ysyla da, cinsel arzunun bilinaltna itilmesi, cinsel yaa
ma ahlkla dzen verilmesi gerektiine inanr. Kartlar
gibi, devrimci hareket de igdsel yaamn ahlkla dzen
lenmesinin nlemek istedii eye, yani topluma aykr i
tepilerin domasna yol atn bilmez.
Cinsel tutumbilim, beri yandan, topluma aykr bilin
siz itepilerin ama yalnz ahlklarn topluma aykr di
ye nitelemedii, gerekten yle olan itepilerin ahlk d'.:enlemeden doduklarm ve bu dzenleme varolduka ya
ayacaklarn gstermektedir. Doayla kafa eitimi arasn
daki atky ancak cinsel tutumluluk kuramnn getirece
i dzenleme yokedebilir; cinsel igdnn bilinaltna itil
mesini ortadan kaldrdnz m, topluma aykr ve sapk itepiler de kendiliklerinden yokolurlar.
3 K N C D E R E C E D E N G D L E R V E A H L K
D ZEN LEM E

Boleviklikle faist bolevik dmanl arasndaki

kavgada en nemli kant, toplumsal devrimin ahlk yerle
bir ettii, dnyay cinsel uuruma yuvarladdr. Bu szn
karsna genellikle, toplumsal uurumu tam tersine ser
mayeciliin yaratt, devrimin hi kukusuz toplumsal ya
rama gvenlik getirecei savyla klyordu. Sovyetler Birinde, buyurgan ahlkn yerine kendi kendini ynetme
yi geirme giriimi baarszlkla sonulanmtr.
Ahlk konusunda, buyurgan toplumla kendi kendine

C N SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

57

ekidzen verme ilkesinin yardmyla yarm a denemesi

pek inandrc olmamtr. Byle bir denemeye girimezden
nce, sradan bireyin ahlk kavram na neden bylesine tut
sak olduunu, toplumsal devrim dncesinin neden
onun gznde cinsel ve eitsel (kltrel) uurum anlam
na geldiini anlam ak gerekirdi. Bu soruya, faist retiye
ayrdmz incelemede belli oranda karlk vermitik: ruh
sal yaps cinsel yaam yadsyan sradan bireyin bilinalt
iin, Boleviklik, kendini doludizgin tensel hazlara kaptr
mak demektir. Bir toplumsal devrim srasnda, ahlki d
zenlemeyi kaldrp atacak cinsel tutumbilimin bulularm
klgsal alanda ve hemencecik uygulayabileceimizi ne
srmek, cinsel dzenlilik dncesini ok ters anlam ak olur.
Toplum retim aralarna el koyup da buyurgan dev
let aygtn ortadan kaldrr kaldrmaz, karsna ister iste
mez, insan yaamnn nasl dzenlenecei sorunu kar: bu
dzenleme ahlka gre mi olacaktr, yoksa babolua
gre mi? uras ok ak ki, ahlki llerin ve ahlk d
zenlemenin hemencecik kaldrlp atlm as sz konusu de
ildir. Bireylerin, imdiki ruhsal yaplaryla, kendi kendi
lerini ynetemeyeceklerini biliyoruz; ktisad demokrasiyi
hemen kurabilirler belki, ama akla dayanan ve kendi ken
dini yneten bir toplumu, hayr. Lenin de, Devletin ancak
yava yava ortadan kalkacam sylerken bunu demek is
tiyordu herhalde. Ahlk dzenlemeyi kaldrp onun yeri
ne kendi kendini ynetmeyi koymak istiyorsak, eski ahlk
dzenlemenin ne denli gerekli olduunu da, topluma ve bi
reye ne kadar zararl olduunu da bilmek zorundayzdr.
Siyasal gericiliin ahlk sav, doal itepiyle toplu
mun kar arasnda mutlak bir elime bulunduudur. Si
yasal gericilik, bu sava yaslanarak, ahlk dzenlemenin
gerekliliini ne srer: nk, der, ahlk ortadan kaldr
dk m, hayvansal igdler ar basar, bu da bizi uu
ruma gtrr. Bu toplumsal uurum kavram nn igd
le r karsnda duyulan korkuyu dile getirdiine kuku yok.
Peki, ahlk gerekten gerekli midir? Topluma aykr itepi1er toplumsal yaam gerekten tehlikeye drd iin

58

CiNSEL DEVRM

evet. yleyse, ahlk dzenlemeyi nasl ortadan kaldrabi

liriz?
Cinsel tutumbilimin getirdii bulular incelemeden bu
soruya karlk veremeyiz: ahlk dzenleme doal bitkisel
gereksinimlerin doyurulmasn nler ve bask altna alr.
Buysa, ister istemez bilinaltna itilmesi gereken ikinci d e
receden, hastalkl ve topluma aykr itkiler yaratr. Demek
ki ahlka uygunluk dncesi varln topluma aykr i
tepilerin bastrlm as gerekliliinden alm am tr. Ahlk, il
kel toplumda, ktisad gcnn artm asyla ibana gelme
ye hazrlanan bir st toplum katmannn, aslnda kendi
balarna insann toplum a uyabilmesini hi mi hi kstek
lemeyen doal gereksinimleri bastrm ay karna uygun
saym asyla gelit.^ Ahlk dzenleme, yaratt eyler top
lumsal yaam g erek ten tehlikeye drd zam an varlk
nedenine kavutu. rnein, doal aln gidermenin bas
k altna alnmas insanlar hrszla yneltti, dolaysyla
da hrszlk ahlka aykr sayld.
Demek ki ahlkn gereklilii, bir ahlk dizgesinin yeri
ne bakasn geirm e ya da onun yerine kendi kendini y
netmeyi koyma tartlrken, doal yaam a gdleriyle v ar
lklarn zorlayc ahlka borlu ikinci d ereced en gdler
arasnda ayrm yaplmazsa, bir parm ak bile yol alnamaz.
Buyurgan toplumda yaayan insann bilinaltnda iki t r
l itepi vardr. devimizi yerine getirip topluma aykr
gdleri bastrdmz zam an, doal yaam a gdleri de
ayn baskya urar. Siyasal gericilik iin igd ve top
lum a aykr k avram lar tek ve ayn eyi dile getirdii hal
de, yukarda szn ettiimiz ayrm bile ikilemin zm
n gstermektedir.
nsann ruhsal yapsndaki deiim, bitkisel enerjinin
doal dzenlenii kendiliinden her trl topluma aykr
eilimi yokedecek kerteye varm adka, ahlk dzenleme-

R eich, C insel A h lk n B oygsterm esi.

C N SEL TU TU M BLM N G ETRD E L E T R

59

y ortadan kaldrm aya gcmz yetm eyecektir. Ruhsal ya

pnn deiimiyse ok uzun srmek zorundadr. Ahlk d
zenlemenin kaldrlp onun yerine cinsel tutumluluk ilke
sine uygun dzenlemenin geirilmesi, doal yaam a itepilerinin alan genileyip de ikinci dereceden topluma ay
kr itepilerinki daraldka gerekleebilecektir. Bunun
gerekleebileceini ve yolunu, h asta bireyde yaptmz
kiilik zmlemesi deneylerine dayanarak kesinlikle bil
mekteyiz. Hastann, ancak doal cinsel yaam na kavutu
u oranda ahlk dertlerden kurtulduunu grdk. Ahl
k dzenleme ortadan kalknca, hastann topluma aykr
l da yokolmaktaydi; birey, cinsel ynden salna ka
vutuka, zorlayc ahlk dncesiyle elien doal bir ah
lk dncesi gelitirmekteydi.
Dolaysyla, ilerki toplumsal devrim gerektii gibi
davranrsa ahlk dzenlemeyi kt diye kaldrp atm a
yacaktr. Toplumsal yaam a ve alm aya, ahlk bask ve
buyruklara gerek kalm adan, zorla benimsetilmesi olanak
sz gerek bir bamszlk ve istemli skdzen araclyla
uyabilsinler diye, bireylerin ruhsal yapsn deitirmekle
ie balayacaktr. Ve tabi, bu geici dnemde, ahlk d
zenleme yalnz topluma aykr itepilere uygulanmaldr.
ocuklarn batan karlm as gibi ilerin cezalandrlm a
s, bir sr yetikinin ruhsal yapsnda ocuklar batan
karm a itkisi bulunduka, kaldrlam az. Bu adan bakld
nda, devrim sonras koullar, buyurgan toplumunkilere
benzer gzkebilir. Son derece nemli ayrm u olacaktr:
buyurganlk yapm ayan bir toplum doal gereksinim lerin
doyurulmasn hibir engelle ksteklemeyecektir. rnein,
iki gen arasndaki sevisel ilikiyi yasaklam am akla yetin
meyecek: btn olanaklaryla koruyacaktr bu ilikiyi. o
cuklarn kendi kendilerini okamasn yasaklam am akla kal
m ayacak; ocuun doal cinsel yaam n gelitirmesine en
gel olacak her yetikini iddetle cezalandracaktr.
Yalnz burada, mutlak ve kat cinsel itepi kavram
na saplanm aktan da kanm ak gerekir. kinci dereceden
itki de, yalnz erei asndan deil, ayn zam anda gelime

60

C N SEL D EVRM

dnemi ve doyum arad koullar asndan da ayn l

de belirlidir. Belli bir durum ve anda doal olan bir belir
ti, baka bir durum ve anda doaya ve topluma aykr ola
bilir. rnein, bir ya da iki yandaki bir ocuk yatan
slatr ya da dksyla oynarsa, bu retken cinsel evre n
cesi gelimenin kurala uygun aamasdr. O anda ocuun
bu itkilerden tr cezalandrlmas, en iddetli cezay ge
rektiren bir eylemdir. Ancak, ayn ocuk, 14 yanda da
ayn eyleri yaparsa, bu ikinci dereceden, topluma aykr,
hastalkl bir itepi olur: bireyin cezalandrlmas deil, ba
kmevine yatrlm as gerekir. Ama zgr toplumda bu da
yetmez; en nemli i, bu gibi hastalkl itepilerin gelime
sini nleyecek biimde eitimi deitirmek olur.
Baka bir rnek alalm. 15 yandaki bir olan 13 ya
ndaki bir kza tutulur da iliki kurarsa, zgr toplum ara
ya girmedii gibi, bu ilikiyi destekleyip korur. Yoo, 15 ya
ndaki olan 3 yandaki kzlar batan karm aya ya da
yat bir gen kz kendisiyle cinsel iliki kurm aya zorla
m aya kalkarsa, buna topluma aykr davran gzyle ba
klr. Byle bir giriim, olann, kendi yandaki bir kzla,
doaya uygun iliki kurma itepisinin bilinaltna itildi
ini gsterir. Szn ksas, bu y u rga n toplum dan zgr top
lum a gei dnem inde, ilke olarak, ikinci d ereced en ve top
lum a aykr itepiler iin ahlki dzenlem e, doal yaam a
gereksinim leri iinse cinsel tutum luluun kendi k en d in i
dzenlem e yntem i uygulanm al; balca erek, ikinci dere

ceden itepilerin, onlarla birlikte ahlk zorlamalarn ya

va yava yokedilmesi olmaldr.
kinci dereceden itepilerle ilgili szler, ahlklar ve
daha baka hasta kiiler tarafndan kendi ereklerine yara
yacak biimde kullanlabilir. Ancak, ok uzun sre geme
den birinci dereceden itepilerle ikinci dereceden itkiler
arasndaki ayrm ylesine ak seik ortaya konmaldr ki,
geleneksel ahlk ikiyzllk insann cinsel yaamna ar
ka kapdan girememelidir. Sert ahlk ilkelerin varl, te
den beri, temel yaama gereksinimlerinin ve zellikle cin
sel gereksinimlerin doyurulmadn gsteren kant olagel-

CN SEL TU TU M BLM N G ETR D E L E T R

61

initir. Doal cinsel gereksinimlere k a ra ald y a da yad

sd iin, her trl ahlk dzenleme z g ere i cinsel
yaam a karttr. Btn ahlk grler yaam a kardr;
zgr toplumun temel grevi, yelerinin doal gereksinim
lerinin doyurulm asna olanak hazrlam aktr.
Cinsel tutumbilimin erei de, btn ahlk dzenle
meler gibi, ahlka uygun davrantr. Ancak, cinsel d
zenlilik kuram iin ahlk dncesinin anlatt ey ba
kadr: onun gznde ahlk, doaya taban tabana aykr
bir ey deil, doayla ve uygarlkla tam tam na uyuan
bir eydir. Cinsel tutumbilim yaam n olumlanmas anla
m na gelen ahlkla deil, hastalkl ahlk dzenlemeyle
savar.
4 _

C N S E L T U T U M B L M N

A H L K A N L A Y I I

Dnyann her yannda, bireyler yeni bir toplumsal ya

am iin savayorlar. Bu kavga srasnda, en zor iktisadi
ve toplumsal koullarla karlayorlar; am a ay n ca, tem e
linde savatklar kiilerinkinin ayn olan kendi doal-ruhsal yaplarnn basks ve gzda altndadrlar, gzleri bu
yapyla krlemitir. K ltrel devrim in amac, bireylerde,
onlar zerk, klacak bir ruhsal (d nsel) yapnn geliti
rilm esidir. Bugn bu am a urunda didinenler, ou kez,
bu zgrlk eree uygun ilkelere gre yaam aktadr;
am a bunlar birer ilke olm aktan teye gemez. unu ak
a belirtmek zorundayz ki, gnmzde ( 1 9 3 6 ) salam ve
tam anlam yla gelimi bir cinsel yaam kabul edebilecek
birey yoktur, nk hepimiz cinsel yaam yadsyan, bu
yurgan, dinsel bir eitim arkndan gemi durumdayz.
Bununla birlikte, kiisel yaam m za biim verirken, cinsel
tutumluluk ilkesine gre dzenlenmi sayabileceimiz bir
yaamay gerekletiriyoruz. Bu yap deiikliini gerek
letirmekte kimileri daha ok, kimileri daha az baar el
de ediyor. Uzun sre ii rgtlerinde alm olan kii,
iiler arasnda ilerki cinsel dzenliliin ilk rneklerine
rastlanabildiini bilir.

62

C N SEL D EVRM

Cinsel tutumbilimin ahlk anlaynm ne olduunu

ve gelecein ahlk dncesine nasl nclk ettiini bir
ka rnekle aydnlatabiliriz. u olguya parmak basmak
gerekir ki, bizler byle yaam akla kendimizi ssz bir ada
ya kapatmyoruz; bizim bu kavram lar edinmemize ve on
lara uygun yaamamza izin veren ey, bu yaama biim
leriyle yeni ahlk ilkelerinin toplumun genel gelime s
reci iersinde olulardr; szn ettiimiz sre u ya da
bu bireyin, u ya da bu siyasal ya da kltrel insan k
mesinin grleri dnda gerekleir.
On be yirmi yl nce, evlenmemi bir kzn kz olan
kz olmamas byk bir yzkarasyd. Gnmzdeyse, b
tn toplumsal snf ve evrelerin kzlan
deien ller
de ve az ya da ok ak bir biimde asl yzkarasnm on
sekiz, yirmi ya da yirmi iki yanda hl kz olan kz kal
mak olduunu anlam aya balamlardr.
Eskiden, evlenmeye niyetlenen bir iftin nikhtan n
ce cinsel iliki kurm as iddetle cezalandrlan ahlk bir
sutu. Bugn, Kilisenin, okulcu hekimliin ve kat ilkeci
kiilerin etkisine karn, iki kiinin, ortak yaamlarnn te
melinde, yani cinsel yaam larnda birbirlerine uyduklar
na emin olmadan balanmasnn sala aykr, saknmsz, hatt ykc olaca dncesi kendiliinden yaylmak
tadr.
Birka yl nce yasann ahlk yzkaras diye nitele
dii, balanmaz bir kusur saylan evlilikd cinsel iliki
ler, bugn (1936da), rnein Almanyadaki orta snfla i
i snf genleri arasmda son derece gerekli bir alkanlk
haline gelmitir.
Birka yl nce, on be on alt yanda bir kzn cin
sel ynden olgunlat halde erkek arkada edinmesi
sam a gzkyordu; bugn, cidd tartm alara konu ol
makta; birka yl sonraysa, evlenmemi bir kadnn cinsel
e bulmas kadar doallaacaktr. Bir sre sonra, retmen
hanmlarn cinsel yaamdan uzak kalm alar gibi istekler,
bir zamanlar erkeklerin elerine bekret kemeri takmala
r kadar alayla karlanacaktr. u anda egemen olan

CNSEL TUTUMBLMN GETRD ELETR

63

retinin kabul ettii, erkein kadn tavlamasn bekleyen,

hogren, buna karlk kadna erkein gnln elme hak
kn tanmayan gr de ayn derecede gln kaacaktr.
E istemiyorsa cinsel iliki kurulmamas gerektiini
kabul etmekten henz ok uzaz. Elik grevi kavram
nn tzel (adl) bir temeli, tzel cezalar var. Bununla bir
likte biz, cinselsalk bakmevlerimizle zel yoklama evle
rimizde bunun tersi bir eilimin kendini gsterdiim his
settik; erkek, toplumsal ve yasal retiye karn, ei iste
medii zaman onunla cinsel iliki kurmaya kalkmyordu;
hatta kadn cinsel adan uyanmad zaman da yle. Ger
ekten de, kadnlarn sevimeye ilerinden katlmadklar
halde katlanmalar hl doal saylyor. Oysa, ancak e
lerin ikisi de cinsel adan tam anlamyla hazr olduklar
zaman iliki kurmak doal ahlk dncesinin bir yandr;
bu da erkein kafasndaki iddet kuramyla, kadnn erkek
tarafndan tavlanmas ya da usulca saldrya uramas ge
rektii inancn ortadan kaldrmaktadr. nsanlar bugn,
ortaklaa bir kanyla, ein ballna kskanlkla gz ku
lak olunmas gerektiini kabul ediyorlar. Gnlk olaylar
la sevda uruna adam ldrmeler, iinde yaadmz top
lumun bu adan ne denli rdn aka gstermek
te. Bununla birlikte, hi kimsenin kadn ya da erkek ei
nin, baka biriyle geici ya da kalc cinsel iliki kurma
sn nlemeye hakk olmad sezgisi yava yava yayl
yor. Cinsel tutumbilimin bulularyla yzde yz uyuan bu
tutumun ii kaytszla vardrmakla, hi kskan olmamak
gerektii dncesiyle, ein yeni bir cinsel iliki kurmas
nn hi nem tamad inancyla uzaktan yakndan il
gisi yoktur. Sevilen ein baka birini kucakladn d
np ac ekmek son derece doaldr. Bu doal kskanlk,
sahip kc kskanlk'tan titizlikle ayrlmaldr. Sevilen
ei baka birinin kollarna atmak istememek ne denli do
alsa, evlilikte ya da baka trl srekli ilikide kendisiy
le cinsel ilikide bulunmaktan vazgetiysek, onun yeni bir
iliki kurmasn yasaklamak da doallktan o denli uzaktr.
Bu rnekler, u anda son derece karmak olan cinsel

64

CNSEL DEVRM

ve kiisel yaamn, insanlar tam anlamyla zevki tadabile

cek yetenee ulatklar zaman byk bir kolaylkla dze
ne gireceini gstermeye yeter. Cinsel tutumlulua uygun
dzenlemenin temeli her trl mutlak kural ve lnn
kaldrlp atlmasnda, toplumsal yaamn dzenleyicisi ola
rak yaama isteiyle yaama sevincinin kabulndedir. n
san yapsnn dzensizliinden tr bugn bunun kabul
edilmeyii, yaamn kendi bana dzenleme ilkesine kar
ileri srlecek bir kant olamaz; tam tersine, bu kabul
etmeyi, sz konusu hastalkl yapnn kayna olan ahlk
dzenlemeyi andrmaktadr.
ki trl ahlk anlay, ama bir tek ahlk dzenle
me vardr. Herkesin en ak gereklik sayd birinci tr
ahlk anlay (kimsenin rzna gememek, kimsenin can
na kymamak vb. ilkeler) ancak doal gereksinimlerin yz
de yz doyurulmasyla kurulabilir. Bizim benimsemedii
miz ikinci tr ahlk anlayysa (ocuklarla genlerin cin
sel perhizde yaamalar, zorla eine bal kalma vb.) zn
den hastalkldr ve denetlemeye yeltendii cinsel uuru
mu kendi eliyle yaratmaktadr. O, doal ahlk anlaynn
ba dmandr.
Kimileri, cinsel tutumbilime uygun yaamn aileyi y
kacan ileri sryorlar; salkl bir sevisel yaamn do
uraca cinsel uurum konusunda gevezelik ediyor,
retim yesi ya da baarl yazar olularndan yararlanarak
halk ynlarn etkiliyor byleleri. Oysa neden sz ettii
mizi bilmek zorundayz: her eyden nce, kadnlarla o
cuklarn gerek iktisadi, gerekse ahlki kleliine son ver
mek istiyoruz; bu i yaplmadka, koca karsn, kadn ko
casn, ocuklar da ana-babalarm sevmeyeceklerdir. Do
laysyla, bizim ykmak istediimiz ey, sevgi d grnn alsa da, ailenin yaratt n efrettir. Aile sevgisi sy
lendii gibi insann en byk ayrcalysa, bunu kantla
mas gerekir. Eve zincirle balanm bir kpek kamazsa,
hi kimse kalkp da onu sahibine bal bir yolda sayamaz.
Akl banda hi kimse, bir erkek elleri ayaklar bal bir
kadnla otururken sevgiden sz edemez. Azck drst hi

CNSEL TUTUMBLMN GETRD ELETR

65

bir erkek kendisine salad bakmla ya da toplumsal g

cyle satn ald kadnn sevgisiyle vnemez. nsanlk
onuru tayan hibir erkek zgrlk iinde verilmeyen sev
giyi kabul etmez. Elik grevinde ve aile yetkesinde ken
dini belli eden zorlayc ahlk anlay, korkak ve gsz
kiilerin ahlkdr; bunlar, doal sevgi yetenekleriyle yaa
may gze alamadklar eyleri, bou bouna, polisin ve ev
lilik yasalarnn yardmyla elde etmeye alrlar.
, Bu kiiler, bakalarndaki doal cinsel yaam hogremedikleri iin, btn insanla kendi darack deli gmlek
lerini giydirmek isterler. Aslnda kendileri de yle yaa
maya can attklar, ama baaramadklar iin, doal cinsel
yaam onlar skar ve kskandrr. steyen kiiyi aile ya
amndan uzaklatrmak aklmzn kesinden gemez; bu
na karlk, biz de, istemeyen adamn aile yaamna zor
lanmasn istemiyoruz. mrn tekeli geirmek isteyen
ve baarabileni kendi haline brakalm; bunu baaramaya
cak, byle bir ey ykmna yol aacak kiiyse yaamn
baka trl dzenleyebilme olanana kavumaldr. An
cak yeni bir yaama biimi kurmak istiyorsak, eskisinin
elikilerini iyi tanmamz gerekir.

II.

BLM

CNSEL YAAM KONUSUNDA

DZELTMCLGN GSZL
Cinsel dzeltim (rforme), asimda, kkleri iktisadi du
rumlara uzanan ve ruh hastalklarnda dile gelen cinsel
yaam koullarnn ortadan kaldrlmas ereini gder. Bu
yurgan toplumda, kk bir aznln karlarn korumak
zere toplumun tmne zorla benimsetilen ahlk anlay
yla bireyin cinsel gereksinimleri arasndaki atk, im
diki toplumsal dzen iersinde zlemeyecek bir bunal
ma yol aar. nsanlk tarihi boyunca, bu atk hibir za
man u son otuz yldaki kadar cidd ve acmasz sonular
dourmamtr. te bu yzden de, cinsel dzeltimler konu
sunda hibir zaman bu dnemdeki kadar ok tartma ya
plp kitap yazlmamtr; ite bu yzden, u uygulaym
ve bilim a ayn zamanda, cinsel dzeltim alanndaki
giriimlerin baarszl ynnden en zengin dnem ol
mutur. nsanlar kansz cansz brakan cinsel yoksullukla
cinselbilim alannda salanan azmsanmayacak ilerleme
arasmdaki kartlk; emeki ynlarnn ktisad yoksullu
uyla iinde yaadmz sanayi ann getirdii gz al
c uygulaymsal ilerlemeler arasndaki kartlk birbirine
kouttur.
Daha baka gzle grlr aykrlklar da var; rnein,
Almanyada, hem de yaralarn mikrop kapmasn nleme
ynteminin (asepsienin) ve cerrahln mthi ilerledii
bir dnemde, 1920 ile 1932 arasnda, ocuk aldran 20 000

DZELT MCLN GSZL

67

kadn lm, 75 000 kadn da cidd olarak hastalanmtr;

retimin akl temeline oturtulduu bir ada, sanayide git
tike daha az iinin kullanlmas bu insanlarn kurduu
ailelerin bedensel ve tinsel adan ykmna yol amakta
dr. Bu aykrlklar, anlamsz olmak yle dursun, tam ter
sine onlar douran toplumsal ve ktisad yaplar anlama
ya yanarsak gereinden ok ey anlatrlar. Biz, erek ola
rak cinsel yoksulluun ve cinsel sorunu zebilme olanak
szlnn, bunlar douran toplumsal dzenin ayrlmaz
paralar saylmas gerektiini gstermeyi setik.
Cinsel dzeltim giriimleri, genel kafa eitimi abas
iersinde yer alrlar. Norman Haire gibi zgrlkler, b
tnyle ele alp eletirmeden, toplumumuzun zel bir ek
sikliiyle savamak isterler, cinsel dzeltimin amac bu
dar. Toplumcular ve dzeltimciler de, cinsel dzeltim yo
luyla, toplumumuza azck toplumculuk getirmeye ura
rlar. Bu sonuncular, iktisadi yapy deitirmezden nce,
neden-sonu denklemini tersine evirip bir cinsel dzeltim
yapmak arzusundadrlar.
Gericiler hibir zaman anlayamayacaklardr cinsel yok
sulluun savunduklar dzenin bir paras olduunu. On
lar bunun nedenini ya insanolunun gnahl yapsnda, do
ast bir yargda ya da ayn derecede gizemli bir ac ek
me isteinde, ya da kendi koyduklar ilecilik kurallaryla
tekelilik kurallarna uymamakta ararlar. Onlardan, dzeltimler araclyla itenlikle deitirmeye altklar d
zenin suorta olduklarn kabul etmelerini bekleyemeyiz.
Bu suortakln kabul etmeleri, dzeltimlerine temel al
dklar ktisad anayapy sarsar nk.
Cinsel dzeltim, cinsel yoksullua are bulmak zere,
yirmi otuz yldr denenen bir giriimdir: fahielik, cinsel
organ hastalklar, cinsel yoksulluk, ocuk aldrma, cinsel
cinayetler, sinir hastalklar gibi sorunlar kamuoyunun en
ok ilgilendii eylerdir. Ancak ne srlen dzeltimci a
relerin hibiri cinsel yoksullua ncelik tanmamtr. s
tne stlk, nerilen her dzeltim, cinsleraras ilikilerde
ortaya kan deiikliklerin bile ardnda kalmaktadr. Ev

68

CNSEL DEVRM

liliin gzden dmesi, boanmalarla eini aldatmalann

artmas insanlar evlilie ilikin bir dzeltim zerinde tar
tmaya zorluyor; ahlk cinselbilimcilerin grlerine kar
n, evlilik d ilikiler gn gnden klgsal olarak kabul
edilmekte; 15 -18 yalar arasndaki genlerin cinsel iliki
leri gittike daha geni birey kategoryalarna yaylmakta;
beri yandaysa, cinsel dzeltim hareketleri hl genlerin
cinsel orucunun yirmi yandan sonraya dek uzatlp uza
tlmamas ya da kendi kendini okamann doal kurallara
uygun olup olmad sorununu tartyorlar. Yasalarn su
sayd ocuk aldrma ve gebelii nleyici aralarla il
larn kullanl drt bir yana yaylrken, cinsel dzeltim
hareketleri ocuk aldrmaya izin vermek iin tbbi belir
tilerin dnda toplumsal belirtilerin de aranp aranmama
s konusunda kafa yoruyorlar.
Szn ksas, cinsel yaamdaki somut deiikliklerin
dzeltimcilerin nemsenmeyecek abalarndan ok ok n
ce gerekletiini grmekteyiz. Dzeltimciliin bu gecikme
si, dzeltim giriimlerinde temel bir bozukluk, yani her tr
l abay dizginleyen ve ksrlatran bir i eliki bulun
duunu gsteriyo;.
Bizim grevimiz, hem tutucularn urad cinsel d
zeltim baarszlnn gizli anlamn, hem de bu trl dzeltimcilikle onun urad baarszlklarn buyurgan top
lumcu dzene balandn ortaya koymak olacak^. Sz
konusu ba hi de basit deildir ve cinsel retilerin olu
umu ayr bir incelemeyi gerektirecek kadar karmaktr.
Burada, aadaki noktalan aydnla kavuturmakla ye
tinerek, sorunun ancak bir kesimini ele alacaz:
1. Cinsel dzeltimi kstekleyiiyle evlilik kurumu.
2. Eitim arac olarak buyurgan aile.
3. Buyurgan bir dizge iersinde son derece mantkl
olan genliin cinsel perhizde, mr boyu tekeli ve ataer
kil aile iersinde yaamas gereklilii.
1 Cinsel Ahlkn Boy gstermesi ve Faizmin Kitle Ruhu Anlayp-

DZELTMCLtN GSZL

69

4. Geleneksel cinsel dzeltimle geleneksel evlilik re

tisi arasndaki eliki.
Bu balantlarn ou imdiye dek gze arpmamtr,
nk dzeltimciliin eletirileri konut, ocuk aldrma ko
ullar, evlilie ilikin yasalar falan gibi, cinsel yaamn d
grnleriyle ilgilenmitir; cinsel gereksinim ve mekaniz
malarsa, klgsal olarak, konu dnda braklmtr. Avru
pada Hodann, HirscMeld, Brupbacher ve W olff gibi kii
leri ne kavuturan, 1918 -1921 yllar arasnda Rusyada
giriilen cinsel devrimle parlak bir biimde kendini herke
se duyuran toplumbilimsel eletiriye eklenecek pek az ey

vardr.

Bununla birlikte, bireyin ve toplumun cinsel dzenlili

i iin buyurgan cinsel dzenin ruhsal ve eitsel sonula
rnn doru deerlendirmesini yapabilmek, cinsel yaamn
ruhsal ve dokusal ileyilerinin bilinmesine baldr. y
leyse, toplumsal eletiri, kiilik zmlemesi deneyine ve
bedensel boalma zerindeki aratrmalara dayanan he
kimlik eletirimizle tamamlanmaldr.
1 G enss in,

Rusya da

ocu k

aldrm a

sorunuyla

ilgili

almalar;

W olfsohn : Soziologie der Ehe und Familie; Batkis: D ie Sexuelle R evo

lution in der Sowjet - Union.

III.

BLM

CNSEL YAAMDAK ELKLERE KAYNAKLIK

EDYLE EVLLK KURUMU
Dzeltimciliin amac, bir evlilik ahlknn kurulma
sdr. Bu ahlkn destei olarak, salam iktisadi karlara
dayal, tutucu evlilik kurumunu buluyoruz karmzda. D
nsel styap iersinde evlilik ahlk, ktisad etkenlerin
en son izdmdr ve bu niteliiyle cinsel yaam dzelt
meye kalkan btn geleneksel dzeltimcilerin dnce ve
eylemlerini etkiler, gerek bir cinsel dzeltimin yaplmas
n olanaksz klar.
ktisad etkenlerle evlilik ahlk arasmdaki ba nedir?
ktisad karlarn en dolaysz sonucu, kadnn evlilik n
cesi el dememiliine ve kocaya bahlna verilen deer
dir. Alman cinsel salk uzman Gruber, u satrlar yazar
ken ite bu son ve kesin gerekenin bilincindeydi:
Kadnn el dememiliini en deerli ulusal varlk ola
rak ilemeliyiz, nk bu, ocuklarmzn gerek babas
olabilmemizi, kendi canmz,, kendi kanmz iin alp di
dinmemizi salayacak biricik gvencedir. Ulusun mutlu
luunun vazgeilmez temeli olan gvenlikli aile yaamnn
kurulmas iin bu gvence gereklidir. Kadnn evlilik n
cesi el dememiliiyle eine balln ieren yasa ve ah
lkn en sert isteklerini dorulayan ey erkek bencillii de
il, ite bu nedendir. nk kadnn zgrl, erkeinkinden ok daha cidd sonular dourur.
(H ygien e des Geschlechtslebens, 53 - 54, s. 146 - 147.)

EVLLK KURUMU

71

Mirasla ilgili yasalarn dl vermeye balanmas, cin

yaamn da bir daha zlmemecesine evlilie balan
masna yetmitir: iki kiinin cinsel birlii artk cinsellikle
ilgili bir i deildir. Gerekten de, kadnn evlilik ncesi el
dememilii ile kocasna ball ancak cinsel arzunun
alabildiine bilinaltna itilmesiyle salam bir biimde g
venlik altna alnabilir; gen kzn kz olan kz kalmas
gereklilii de ite buradan doar. Kimi ilkel toplumlarda
grld zere, balangta, gen kz evlilik ncesi cinsel
yaamnda zgrd; ancak evlendikten sonra einin dn
da iliki kurmas yasaklanrd. Bizim toplumdaysa, zel
likle XIX. yzyln son on ylnda, kz olan kzlk evliliin
mutlak koulu haline geldi. Evlilik ncesi iffet ile ee kesin
ballk, gerici cinsel ahlkn denektalar oldu; bu ahlk,
cinsel yaamdan korkan bir ruhsal yap yaratarak evlilii
ve buyurgan aileyi glendiriyordu.
Demek ki, bu dnya gr iktisadi karlarn tam
karldr. Ancak, bu kuram benimsediiniz anda sre
cin i elikisi su yzne kar; gen kzlarn el dememi
olarak kalmalarn istemek genleri sevecek eten yoksun
brakr; bu da, iinde yaadmz toplumun arzulanmasa
da kanlmaz bir biimde kendini gsteren koullarn do
urur: tekeli evlilik eini aldatmaya, gen kzlarn iffetiy
se fahielie yol aar. Eini aldatmak ve fahielik, ktisad
nedenlerden tr kadndan esirgediini, evlilikten nce
de sonra da erkee balayan ikiyzl ahlkn byk ik
ramiyeleridir. Cinsel yaamn doal ivedilii ortada oldu
una gre, cinsel ahlkn sertlii amalad eyin tersini
yaratmaktadr; gerici anlamyla ahlkszlk, yani eini al
datma ve evlilik d cinsel ilikiler acayip toplumsal g
rngler halinde iki katna kmaktadr: bir yanda cinsel
sapklk, te yandaysa gerek evlilik iinde, gerek dnda.
se l

1 B R Y K : Negereros (M arcus und W eber, s. 77), P L O SS-B A R T E L S:

Das Weib, ve zellikle M A L IN O W S K I: La Vie sexuelle des primitifs

(Wkcl nsanlarn Cinsel Yaam ).

72

CNSEL DEVRM

paral cinsel yaam boygstermektedir. Evlilik d cinsel

yaamn paral oluu cinsel ilikilerde sevecenlii yoket
mekte ve bu i. en ar biimde, fahielikte olmaktadr. Do
laysyla, iyi yetitirilmi bir delikanl cinsel yaamn iki
ye ayrmaktadr: duyularn alt snflardan bir kzla do
yurmakta, sevgi ve saygsn kendi evresinden bir kza
saklamaktadr. Sevisel yaamn byle ikiye blnmesi ve
cinsel yaamn paraya balanmas sevginin yozlamasna
ve hayvanca bir nitelik kazanmasna yol amaktadr; ayn
blnmenin baka nemli bir sonucu da, arzulanmasa da
nlenemeyen br byk ikramiye, yani reme organ has
talklarnn yaylmasdr. Fahielie, evlilik d cinsel ili
kilere ve reme organ hastalklarna kar sava uku
runu sk tutma bayra altnda yrtlmektedir; buysa,
cinsel etkinliin ancak evlilik iinde ahlka uyduu dn
cesiyle atba gider; evlilik d cinsel yaamn ahlka ay
krlnn gzken kantysa, tad szmona tehlikedir.
Oysa, gerici yazarlar unu kabul etmek zorundadrlar
ki. cinsel oru reme organ hastalklarna kar etkili bir
silh deildir; evlilik ahlknn bir kmaz sokak olduu
nu ok iyi farkettikleri halde, baka areleri yoktur. re
me organ hastalklarnn bulac olduu dorudur, ama
bunun nedeni, evlilik ii cinsel ilikinin kutsal saylmas
nn sonucu olarak evlilik dndakilerin deerini yitirme
sidir. Gerici cinselbilim uzman, tutarl olmak istedii s
rece, ite bu elikiyi ayakta tutmak zorundadr.
Olgularla, aile ahlkn ve evlilik kurumunu ayakta
tutmak zere ortaya konan kurallar arasndaki atk o
cuk aldrma sorununda da kendini gsterir. ocuk aldr
mann yasallatrlmasna kar ne srlen kantlarn balcas ahlk dir: yasalar cinsel yaamn genel olarak bo
zulmasna yol aaca iin yasaklamaktadr ocuk aldr
may. Gericiler, dzenli bir biimde den doum orann
artrmak isterler; oysa hepimiz biliyoruz ki, Sovyet Rusya
da ocuk aldrmann yasallatrlmas doum orann d
rmemi. yerinde toplumsal arelerle, elle tutulur dere
cede artrmtr. Peki, nereden geliyor bu doumu yksek

EVLLK KURUMU

73

tutma kaygs? Ulusal g kaygsndan, topun azna s

rlecek insan eti yetitirme kaygsmdanJ
Buradaki drtnn yedekte tutulacak bir sanayi ordu
suna sahip olma arzusu olduuna inanmak tastamam do
ru deildir; ok az saydaki belli bir ii kitlesinin cret
leri dk tutmaya izin verdii gnlerde durum byleydi;
ama zamanlar deiti; amzn onulmaz isizlii bu ge
rekeyi geersiz kld. yle ki, gebelii nleme ara ve ge
relerinin kullanlmasn engelleyen dolaysz ktisad ge
rekeler, kuramsal gerekelerin yanmda anlamsz kald;
oysa, iin aslna bakarsanz, bunlarn kk de ktisad ge
rekelerdedir. ocuk aldrmann yasaklannn balca ge
rekesi, bu iin zgr klnmasnn yaratabilecei sonula
rn ahlk dncesini etkilemesi korkusudur. ocuk al
drmay yasallatrdnz ve bu yasay gerek evli kadnlara,
gerekse evli olmayanlara uyguladnz m, evlilik d cin
sel ilikileri tanm, gebe kalan gen kzn evlendirilmesi
gerektii dncesini bir yana brakm olacaktnz; bu da
evlilik kurumunu andracakti; oysa, cinsel yaamdaki b
tn atklara karn, evlilik ahlkn srdrmekte kuram
sal bir gereklilik vardr. Neden mi? nk bu ahlk buyur
gan ailenin belkemii; buyurgan aileyse, buyurgan reti
nin ve buyurgan insan yapsnn oluum yeri'Air.

Gnmze dek, ocuk aldrmayla ilgili tartmalarda

bu olgu hesaba katlmad. Kimileri, belki de evlilik kuru
munun karlar kurtulsun diye, ocuk aldrmay yalnzca
evli kadnlara indirgemeyi savunacaklardr; cinsel reti
de u temel kural bulunmasayd, bu kar kn belli bir
deeri olabilirdi; cinsel birlem ede, dl verm en in dnda
bir zevk ve d oyu m aranmamaldr. Dl vermenin dnda
cinsel edimin resm olarak kabul edilmesi, cinsel yaamla
ilgili btn dinsel ve ynetimsel kavramlarn bir yana b
raklmas anlamna gelirdi. Max Marcuse de, Die Ehe (Ev-

G EN SS: Was lehrt die Freigabe der Abtreibung in Sowjet - Russ

land? (Agis - V erlag, 1926).

74

CNSEL DEVRM

lilik) adi: derlemesinin doumlann nlenmesi blmnde

yle diyor, zaten;
Kadmlan ierden kullanlacak bir illa geici olarak
ksrlatrabilirsek, karmza kacak en ivedi sorun, bu
nun yalnzca salk koullar gerektirdii zaman kullanl
masn; gerek cinsel dzen ve ahlk, gerekse genel olarak
yaam ve uygarlk iin tad byk tehlikeyi nleyecek
biimde datlmasn salayacak bir yntem bulmak ola
caktr (s. 399).
Bu szlerin altna, sz konusu tehlikenin buyurgan ka
fa eitim ini v e onun nerdii yaama biimini de kapsa
dn eklemek gerekirdi.
Alman faizmi, 1933ten 1935e kadar, dzeltimci (re
formcu) Marcusenin 1927de szn ettii etehlike yi gz
nnde bulundurdu: gerek cinsel dzen ve ahlk, gerek
se genel olarak yaam ve uygarl byk bir tehlike den
kurtarmak zere, insan salyla uzaktan yakndan ilgisi
bulunmayan bin be yz ksrlatrma gerekletirildi. B
yk tehlike dedikleriyse, cinsel yaamla dl verrnenin bir
birinden aynimasyd.
Basit bir aritmetik hesap btn bu szlerin anlamm
aka ortaya koyar. rnein, hibir cinsel dzeltimci yok
sul bir kadndan beten fazla ocuk dourmasn bekleye
mez. Cinsel etkinlik konusundaki yetkili uyarmalara kar
n, insanolu, evlilik czdan yoksa da, cinsel uyarlmay
ve cinsel doyum gereksinimi duyacak biimde yaratlm
tr, hem de birka gnde bir; sizin anlayacanz, gelenek
sel ahlka deil de, doal gereksinimlerine uygun yaarsa,
on drtle elli yalar arasnda drt bin kez seviir. Mar-,
cuse yalnzca nsan soyunun korunmasyla ilgilenseydi, sz
konusu kadnn douraca u be ocuk dnda, 2995 kez
gebelii nleyici il ya da ara kullanmasna izin verecek
bir yasay savunurdu.
Ama iin dorusu u ki, bizim cinsel dzeltimcinin bu
be dl verici sevimeye aldrd yoktur: onun btn
korkusu, bireylerin, y ce yetkililerin de onayyla, o 3000

EVLLK KURUMU

75

tatl sevimeyi arzulamakla kalmayp gerekletirmeleridir.

Neden acaba akl fikri bu korkudadr?
1. nk evlilik kurum u bu duruma uydurulmamtr,
ayrca buyurgan retiyi reten aile fabrikasnn temel ta
olarak kurtarlmas gerekmektedir.
;
2. nk Marcuse, yle bir yasaya evet dedii andan
sonra, ukurunu sk tutma ya da cinsel eitim gibi
lflarla hesabn grd genliin cinsel ya a m n es ge
emezdi artk.
3. nk o, kadnn, hatt genel olarak insann tekeli
bir yapya sahip bulunduu kuramn, karlatrldklar
an yerle bir edecek dirimsel ve ruhsal olgulardan korumak
istemektedir.
4. nk bu yasay onaylad an, Kiliseyle arasnda
ciddi bir atk belirecektir. O bu atkdan ancak, tpk
Van de Veldenin Le Mariage idal (Kusursuz Evlilik) adl
yaptnda nerdii gibi, cinsel sevgiyi yalnz evlilik ier
sinde kabul ederek, o arada da, byk bir zenle, nerile
rinin dinsel dogmalarla elimediini belirterek kurtula
bilir.
Herkesin zerinde uzlat ahlk kuram, evlilik kurumunun tem el tadr; cinsel doyum a aykrdr v e cinsel ya
amn yadsnmasn gerektirir. Evlilik kurumu, ocuk aldr

ma sorununun zlmesini olanakszlatrr.

IV.

BLM

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

1

N E S N E L V E S Y A S E T D I I B L M

Tutucu cinsel retinin belirleyici zellii, buyurgan

toplumda cinsel arzunun bilinaltna itilmesi sreciyle di
le gelen cinsel yaamm yadsnmas ve aalanmasdr. Bi
zim iin bilinaltna itilen gereksinimlerin ne olduklarm,
bilinaltma itilmenin geniliini ve bunun birey zerindeki
sonularn bilmek pek nemli deil; bizi burada, tutucu
cinselbilimin yabana atlmayacak bir kesimini oluturduu
kamuoyunun bu srete kulland aralar ve bunlarn
dourduu genel sonular ilgilendiriyor.
Dnsel havann en iyi dile geldii yer tutucu cinselbilim'dir, biz de evlilik ve genliin cinsel yaam sorunla
rn tartrken bunu ayrntlaryla gstereceiz. imdilik,
nesnellie zenen bu cinselbilimin ok belirgin ahlk n
yarglarndan birka rnek verelim :
Timerding, Marcusenin resm cinselbilimin hi kuku
suz temsilciliini yapan yapt Handwterbuch der Sexual
w issenschaftta (Cinselbilim El Kitabnda) unlar yazyor:
Cinsel yaamla ilgili her kuram, teden beri, ahlk
tutuma gre dzenlenmitir. Dzeltim tasarlar hemen her
zaman ahlk ilkelerle dorulanmtr (s. 710).
Cinselbilimde ahlka verilen nemin nedeni, bizi, cin-

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

77

sel yaam kiiliin gelimesinin ve toplumsal dzenin b

tn iersinde daha iyi yerletirmeye armasndadr.
Bildiimiz gibi, toplumsal dzen ve kiiliin gelimesi
derken, gerici toplumsal dzeni ve bu dzene uyabilecek
kiiliin gelimesini anlatmak istiyorlar. Cinsel yaamn
gereklerine verdii dnler ne olursa olsun, egemen snf
larn cinsel yaam ilkelerinden ne denli uzaklarsa uzak
lasn, her gerici toplumsal ahlk ister istemez cinsel ya
am yadsr; yazarlarn ou, elikilerinden tr, o gn
k toplumsal havaya aykr sonulara varrlar; ama bunun
bir etkisi olmaz, hibir zaman gerici toplumun saptad
snflar aan bir eylem grlmez, dolaysyla ortaya ka
ka ancak tutarszlklar ve samalklar kar. rnein,
Wiese, Marcusenin H andw rterbuchunda, bakn neler ya
zyor;

Dinsel ileciliin dnda, zellikle amzda, felsef,

ahlk ve toplumsal gerekelerden doan, bedensel ya da
ruhsal sevi zayflndan, tinselcilie (spirtualizme) yat
knlktan, ya da btn bu gerekelerin tmnn doutan
getirdiimiz bir dinsel igdyle karmasndan ileri gelen
iyi bir ilecilik ls, yani bir ilkeye bal perhiz vardr.
nsan ilikilerini yksek bir kltrel dzeye ancak cinsel
perhizle karabileceimize inanlyor ou kez... Szn
ettiimiz yeni perhizli yaama... pek ender olarak sahici
dinsel ileciliin niteliine eriebilir; o, tensel heyecanla
rn g ve deiikliine dayanmayacak lde zayflam
bir canlln ya da an doymuluun sonucundan baka
bir ey deildir.
Btn ukurunu sk tutma tr ve dereceleri gz nn
de bulundurulursa, gl bir doal igdnn yokedilemeyecei, olsa olsa baka yne saptrlabilecei ya da dei
tirilebilecei sonucuna vanlabilir. Perhiz, cinsel gdy
bilinaltna iter. Ancak, Freud okulunun abartmalarna
dmemeye alarak, perhizin cinsel etkinlii bilinaltna
ittii kuramnn deerini kabul etmek gerekir: perhizden
bir sr banazlk, gariplik, nefret ve dsel sevgi yaam
doabilir.

78

CNSEL DEVRM

Gereksinimin geici bir sre ya da yallktan tr

zayflamas dmda, salkl bireyde doal bir perhiz ei
limi yoktur; ileciliin kkeni yaamm kendine deil, top
luma dayanr. ilecilik, kimi zaman kurald yaama koullarma uyma grngsdr, kimi zaman da hastalkl
bir kuramdr (s. 40).
Bu yarglar, btn halinde dorudur; ancak, dinsel i
lecilikle tekinin birbirlerinden ayrlmasyla ilerde doa
bilecek klgsal sonular daha bandan elenmektedir; bu
ayrm, dinsel ileciliin de doutan getirdiimiz dinsel
igdden deil, bir gizemcilik eiliminden geldiini giz
lemektedir. Wiese, dinsel igd nn varln savunarak,
toplumsal kkeninin bulunmasndan ve insanda doal bir
perhiz eilimi olmadnn ortaya konmasndan sonra, i
leciliin resmen kovulduu yere gizlice girebilmesi iin
arka kapy ak brakmaktadr.
Resm cinselbilimin ahlka aralk brakt baka bir
kap da, cinsel ilikilerin tinselletirilmesi yolundaki ne
risidir. e, duyusal hazlara dknlk yarglanarak ba
lanmtr; ama bir de baklmtr ki bu, trl hastalkl bi
imlerde, insan ileden karrcasna, yeniden boygsteriyor, Ee, peki ahlk yani ileci ve iffetli yaama bii
mine eskisinden daha fazla dman hale gelen bu gleri
ne yapmal acaba? Yaplacak ey, cinsel yaam ok st
bir tinsel dzeye karmaktr. Cinsel yaam dzeltimcileri arasnda pek yaygn olan bu savsz, iinde kullanld
formllerin belirsizliine karn, son derece somut bir
eyi anlatr-, cinsel etkinliin bastrlp bilinaltna itilii
nin hortlay.
Tutucu cinselbilimin belirgin zellii olan ahlklkla
olgusal gzlemlerin birbirine kartrlmas, Timerdingin
aaya aldmz parasndaki gibi, son derece sama d
ncelerin ortaya kmasna yol aar :
Evlenmemi kadndan sevime hakkn esirgersek, er
kein de dnden nce iffetli kalmasn istemek gerekir.
V e gerekletirilebilse, evlilik ncesi kesin iffetlilik toplum
sal denge salamlnn en iyi gvencesi olur, bireyi yn

TUTUCU CNSEL AHLAKIN ETKS

79

la acdan kurtarrd. A m a eer bu istek, ancak ender du

rumlarda gerekletirilebilen bir lk olarak kalyorsa

(cmlelerin altn ben izdim, W. R.), sonu nemsiz de

mektir. ffet lk s n n bireysel ahlkm temel ilkesi ol
mas gerekirdi; oysa, cinsel olgunlua erer ermez evlene
bilme olanaklar azaldka, bunun gerekleebilmesi olas
l da azalyor. ffet istei, aileyi korumak zere getiril
mi bir toplumsal ahlk zorunluluu olarak kaldka, bi
rey bunu can skc bir zorlama sayp elinin tersiyle itmek
te hakl bulacaktr kendini (s. 721).
Bu dncenin ada yaamn gerekleri nnde
tam anlamyla baarszla uram, klgsal alanda basit
bir aka haline gelmi olmas dikkat ekicidir s. 714).
Bu alntda u tutarszlklarla karlayoruz; eer kadm evlilikten nce cinsel perhizde yaayacaksa, neden er
kek de yaamasn? Doru! Bireysel ahlk ilkesi olarak se
vimeden yaama lksn yerletirmek gnden gne ola
naksz hale gelmektedir. Doru! Bununla birlikte, bu d
nce tam anlamyla baarszla uram... ve... gln
bir aka haline gelmi bulunsa da iffet lksnn beyin
lere yerletirilmesi gerekirmi!!! Hele u evlilik ncesi
iffetin toplumsal denge salamlnn en iyi gvencesi ol
mas dnceine gelince, bu, hibir kant gsterilmeden,
habire yinelenen lflardan biridir. Ancak, daha nceki bil
gilerimize gre, toplumsal denge derken buyurgan top
lumun dengesi anlatlmak isteniyorsa, nerme dorudur.
Yine Timerdingi okuyoruz:
Salk asndan ele alnd zaman cinsel yaamn
deerlendirilmesinde iki gr atmaktadr: kimileri, cin
sel yaam bask altnda tutmann douraca bedensel ve
ruhsal zarara parmak basmakta, dolaysyla, iktisad du
rumlardan . bamsz, salkl bir cinsel yaam istemekte
dirler; kimileriyse, bir yandan cinsel yaamn dzensizli
inin dourduu tehlikelere, zellikle reme organ hasta
lklarnn ciddlik ve yaylmasna parmak basmakta, beri
yandan da kesin perhizin hibir zarar olmadn ne srttektedir... Gerekten de, bu hastalklardan korunmann

80

CNSEL DEVRM

en gvenilir yolu, kesin perhizdir. Bunu ancak olaand

durumlarda isteyebileceimize gre, dnp dolap tekeli
evlilikle snrlandrlm cinsel iliki lksne gelmekteyiz.
Bu lknn gerekletirilm esi gdlen amac gvenlik al
tna alr (szcklerin altn ben izdim, W. R.). O zaman
reme organ hastalklar hzla azalr. A m a bu lknn
gerekletirilmesi de ayn derecede gtr (szcklerin al

tn yine ben izdim, W. R.). Ayrca, asl tehlike evlilik n

cesinde olduundan, evliliin korunmas da pek bir ie ya
ramaz. yleyse, hi deilse sakmmsz ve kalc olmayan
cinsel ilikileri nleyerek, bize ancak cinsel alanda bilincin
genel olarak yetkinletirilm esi yardm edebilir.
Hatt, kiilerin salam sevgisinin cinsel ilikileri top
lumsal ve yasal basklardan nasl kurtarabileceini, kalc
ilikilerin kurulmasna nasl yardm edebileceini de d
np bulabiliriz; bu sevgi gizli ve ak fuhuu ortadan kal
drr, gerek reme organlaryla ilgili, gerek br bedensel
ve ruhsal hastalklar azaltrd. Doal kurallara uygun bir
cinsel gereksinim duyan kadnlarla erkeklerin hibir za
man yerlemi ahlki zorlamalara boyun emediklerini
yadsyamayz. Ancak, beri yandan, bedensel ve sevisel
adan tam bir doyum salayan bir ele cinsel ilikide bu
lunma lks de srdrlebilir. nk, bu lky gerekletirenin mutlu olacana kuku yoktur (s. 714).~
Geleneksel dzeltimcinin, cinsel yoksulluun klgsal
zmne epey yaklatn gryoruz. Ama zorla tekeli
yaama kuramndan kendini kurtaramamaktadr; bu ku
ram yargs zerinde bask yapmakta, onu kmaza sok
maktadr: Beri yandan, tekelilik lks srdrlebilir...
nk... bu lky gerekletireni mutlu saymak gerekir.
Diyelim ki yledir. Peki, kim gerekletirecek bu lky?
Ayrca, bizim ahlknn kendisi bu lknn baarszla
uradn sylemedi mi daha nce. Burada eliki, teke
lilik lksnn ktisad altyapsyla aklanmakta; dolay
syla, sz konusu lknn cinsel dzenlilik koullar ier
sinde gerekletirilmesi olanakszlamaktadr.
Bylece, insanlar iffet kuramyla evlilik kuram arasn

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

81

da bocalamaktadr, nk tepelerinde, evlilik ahlkyla ha

rama el uzatmama kuramnn kanlmaz sonucu olduu

iin denetim altna alamayacamz reme organ hasta

lklar tehlikesi dolamaktadr. Cinselbilimci, cinsel ili
kilerin toplumsal ve yasal basklardan kurtarlmasnn, fa
hielii ortadan kaldrp reme organ hastalklarn azal
tacan, srekli ilikilerin kurulmasn kolaylatracan
kabul ediyor elbet. Ancak toplum, bugnk haliyle, ahl
k dzenden ve zorlamadan vazgeemez. O zaman da
geriye, bilinci yetkinletirmekten baka are kalmaz.
Bu greviyse, cinsel salk konusunun ustas, profesr
Gruber stne almtr. Bakn ne d iy or:
nsan denen yaratn zevkinde ac vardr. Okuyucu,
Eckhart Ustann bu yargsmn doruluunu kendi yaa
mnda da saysz kere saptamtr elbet. Aynca, biz de cin
sel ilikinin dourduu korkun aclardan, hastalklardan
ayrntlaryla sz etmedik mi?
(H ygiene des G eschlechtslebens, s. 121.)
nsan denen yaratn zevkinde ac vardr. Elbette,
efendim, elbette! Ama bunu ne srenlerin hibiri, kendi
kendine, acaba bu acnn kkeni toplumsal m, yoksa do
al m diye sormuyor. O m ne animal post coitum triste (Her
hayvan iftlemeden sonra hznldr) nermesi, bilimsel
bir dogma haline geldi. unu unutmamak gerekir ki, by
le yetkili kiilerden gelen ilkelerin, onlar saygyla din
leyenler zerinde byk etkisi vardr; bu gibi szler birey
lerin beynine yle derinlemesine kazlmaktadr ki, o dz
mece ilkeleri yalanlayacak deneyleri bile arptmakta, hat
t bireyin iine ileyileriyle her trl bamsz dnce
yi hie indirgemektedirler; oysa bamsz dnce onlar,
ister istemez, acnn zorunlu bir biimde zevke kart
toplumsal durumun bilincine varmaya iterdi.
Kendimizi, Frbringer gibi bir cinselbilimcinin aada
ki yarglarn okuyan gencin yerine koyalm :
Bugnn genci yeni sorunlarla, zellikle cinsel etkin
liin tad tbb tehlikelerle, bunlarn bandaysa bir re

82

CNSEL DEVRM

me organ hastalna yakalanma tehlikesiyle karlamak

tadr. iinde yaadmz toplumda, erkeklerin ounun,
evlenmeden cinsel etkinlie giritii bir giz olmaktan k
mtr. Toplumun bu ii ne lde kabul ettiini, hatt
onayladn incelemek bize dmez (Handwrterbuch,
s. 718).
Gen bu szler arasndan unlar aklnda tutar:
1) Hekimin, yani konunun uzman olmayan kii iin
en fazla saylmas gereken insann gr asna gre cin
sel ilikiler sala zararldr. Bir delikanlnn byle sz
ler karsndaki tepkisini grm, bunlar okuyan genle
rin cinsel atklara ve merak hastalna kapldklarn
bilen, bu gibi olumlamalarla ocukken yaanan deneylerin
ortak eyleminin sinir hastalklarna yol atn saptam
kii, byle kafadan atma yarglara kar kmakla yetinilmemesi, ok sert biimde saldnimas gerektii konusunda
bizimle gr birliine varacaktr sanrm.
2) Tp, cinsel ilikilerde hastala yakalanma tehlikesi
bulunduuna inanmaktadr. Gruber, evlilik ncesi ya da
evlilik d cinsel iliki kuran her kadna kukuyla bakl
mas gerektiini ne sryor. Bu tehlike karsnda, yalnz
tandmz ve sevdiimiz biriyle cinsel iliki kurmak gibi
bir zm vardr elbet; ayrca bu ele, iliki sresince bir
birine bal kalmak zere szleilebilir; ya da, bakalary
la kurulan cinsel ilikilerin ardndan birka hafta seviilmeyebilir. Szn ksas, yle ya da byle, reme organ
hastalklarndan korunulabilir. Eh, hastalk umacsn uzak
latrdk diyelim, peki ya ahlk kaygs nolacak? Gruber
ve Frbringer gibi ayn dnsel aileye giren bilginler, ev
lilik d cinsel ilikiye, Engelsin deyimiyle, genelev gz
l nden baktklar iin, gerici cinsel reti iersinde son
derece rahattrlar ve insanlara yle ahlk tleri vere
bilirler ;
Fahieliin tiksindirici ve tehlikeli oluundan tr,
diyor Gruber, birok gen, evlenecek yaa gelene dek, cin
sel doyumu birine balanmada arama eilimi duyacaktr.
Ama genlerin unu kafalarna iyice yerletirmeleri gere

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

83

kir: byle bir balanma insan reme organ hastalklarn

dan ancak el dememi bir kzla iliki kurulur ve mutlak
bir ballk salanrsa korur; reme organ hastalklar son
derece nemli olduundan, btn okeli ilikiler alabildi
ine tehlikelidir. Para iin ve gizlice de olsa, gnl rahat
lyla byle bir iliki kuracak kadar alalan gen kzdansa ballk beklenemez. Eer, sk sk grld zere, gen
kz elden ele gemekteyse en az yosmalkla yaayan kadn
kadar tehlikelidir. Daha yce ereklere varmak isteyen gen
cin unu da kafasna yerletirmesi gerekir: gerek ald ei
tim, gerekse sevebilme yetenei asmdan kendisinden ge
ri, zenlerini anlayamayan, yalnzca baya zevklere d
kn bir kzla yaamak, sonunda, onun bilgi dzeyini de
drr. Byle bir sevda ilikisi insan ruhsal adan, za
man zaman bir sokak yosmasna gitmekten daha ok kir
letir; sokak yosmasna gitmekse, ayakyoluna gitmek gibi,
insann doal gereksinimlerini gidermesine yarar,
(H ygien e des G eshlechtslebens, s, 142 - 143.)
El dememi bir kzla iliki kurmak insan hastalk
tan korur, diyor Gruber. Ama bu zm uygulanamaz
hale getirmek iin aadaki satrlar yeterlidir:
Aka sylenerek yaplsa bile, geici bir sevda u
runda duygular soylu, onurlu bir kzn gnln elmek,
drstle aykrdr.
Erkek, amaz bir igdyle, el dememi ei yele
dii iin evlenmesini gletirdiinden, gen kzn kz
ln bozmann bal bana bir zarar oluu zerinde dur
mayacam.

Asl sorun, kadn ruhunu sarsmadan, derinden yara

lamadan byle bir iliki kurulamamasndadr. nk her
iyi kadnda .analk arzusu doutandr ve cinsel iliki an
cak _ocuk dourma umudu varsa kadn tam anlamyla

mutlu klabilir. Nitelemek istemediimiz hilelerle bir ka

dn cinsel ilikinin bayalna dren erkek, onun elin
den, ilk saknmsz sarlmalaryla yasal evliliin getirecei
yce mutluluk ann almaktadr (s. 144 - 145).

84

CNSEL DEVRM

Grld gibi, bilimsel gzlemler evlilik kurumunun karna uydurulmutur. Cinsel etkinlii iten souk ka
dnlarn ruhzmlemesi bize yalnzca analk umudunun
kadm mutlu kld sznn gerek anlamn gstermi
tir. Yasal evliliin ilk saknmsz sanlmalarnn gerek
anlammysa, yasal evlilik sonucu hastalanan kadnlan
iyiletirmeye alrken renmektejdz.
nsanlar dzenli olarak cinsel ahlk iersinde eit
mekte, nl bir niversite retmeninden daha gl kii
var mdr? Gerici toplum vaizlerini semekte son derece
usta dorusu.
Gruber, ukuru bal yaamann zararl olmak yle
dursun, tohumlar vcut tarafndan yeniden zmlendii,
bylece bir protein kayna salad iin, sala yarar
l olduunu ne srd zaman, bilimsel yetke nin gerici
kuramsal erekler urunda tehlikeli biimde kullanlmas
son kertesine varmaktadr. Tohumun bedende saklanma
snn zarar diye bir ey sz konusu olamaz, nk tohum,
sidik ya da dk gibi zehirleyici bir salg deildir. Gruber.
bunu dedikten sonra, bu anlamsz szn o haliyle brak
makta kararszlk geirir. Ekler;
Bununla birlikte, tohumun yeniden vcuda mal edil
mesinin yararl olabilmesi iin belli bir snrda kalmas ge
rektii, fazlasnn zararl olabilecei dnlebilir. Buna
yle karlk verilebilir: doa ok sk olmadklan zaman
kurala uygun dengece boalmalanyla, an tohum bi
rikmesini nler. Ayrca, rem e aygt almad zaman
tohum retimi kendiliinden der. Bu konuda, yumurta
lklar da vcudun br organlarna benzer: kullanlmadk
lar zaman, oradald kan dolam yavalar, bunun sonu
cundaysa, yumurtalklarn beslenm esi v e canll azalr.

Bylece tehlike uzaklatrlm olur (szcklerin altn ben

izdim, W. R.) (s. 72).
Bu cmleleri gereken dikkatle okuyun ltfen. Gruber
in burada dile getirdii ey, btn gerici cinselbilimin z
dr: ahlk dzenin, kafa eitiminin ve Devletin kar u
runa, reme aygtnn uykuya yatrlmas ngrlyor. Bu

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

85

nu belgesiz ne srsek, kimse szmze inanmazd. Gerici

cinsel retinin z, cinsel krelm edir\ Eh, o zaman kadnlann % 90mm, erkeklerinse % 60mn cinsel adan sa
kat, sinir hastalklarnn da toplumsal bir sorun haline gel
mi olmasna amyorsunuz artk.
are olarak tohumlarn protein kayna olarak vcut
tarafndan emilmesi ne, gece boalmalarna ve yumurta
lklarn krelmesine sndnz m, geriye bir tek i kalr:
insanlar idi etmek. Ama bunu yapt an, nesnel bi
lim, insanln gelimesi ve kafa eitiminin ilerlemesi
uruna, kendi kendini ktrm etmi olurdu. Ancak, fa
istlerin ynetimi altnda, kafa eitimimizin bu ender
iei de ksrlatrma halinde boy atmtr.
Gruberin Cinsel Yaam da Salkbilgisi adl kitab
400.000 basldna, dolaysyla en az bir milyon kii zel
likle de genler tarafndan okunduuna gre, sinir has
talklarnn ve cinsel gszln douunda rol oynayan
bir d etken olarak toplumsal etkisini kestirmek son de
rece kolaydr.
Cinselbilimcilerin ou kendisine katlmad iin, yal
nz Gruberi rnek vermenin doruyu tam yanstmad
ne srlebilir. Biz de o zaman, szmona Grubere katl
mayan bu cinselbilimcilerden hangisinin, adamn yapt
kt etkiyi yokedecek bir inceleme yaymladn sorabili
riz. Tozlu bilimsel dergilerde kalan uykudaki boalmalar
ve kendi kendini doyurmayla ilgili yazlar hesaba katm
yor. bilimsel inancn etkin bir biimde dile getirilmesinden
sz ediyorum: rnein, halkn bu konudaki susuzluunu
ceplerini doldurmak iin ktye kullanan, cinselbilimden
haberi bile olmayan binlerce hekimin rettii tiksin ya
ynlar baarsz klacak halk kitapklar. reme organ
hastal ve kendi kendini doyurma umaclar, bir avu
hekime seslenen bilimsel incelemelerle kovulamaz. Arka
da saygs ile u uyduruk hekimlik treleri ardna da snlamaz. Hayr, sorun ok daha baka yerdedir; Gruber
gibilerin basmakalp grlerine katlmayanlar, kendi do
ru grlerinin ve bilimsel inanlarnn gerektirdii sonu-

86

CNSEL DEVRM

lara varmakta kararszlk geirmektedirler: yle yaptklar

an geleneksel bilgiye tannan snrlar amak, tutucu top
lum iersindeki gvenliklerini yitirmek tehlikesiyle burun
buruna geleceklerdir. Eh, insan yle kolay kolay atmaz
kendini bu tehlikeye.
Bu anlaylarla kavgaya girime denemeleri yok deil
dir elbet. Ancak, aada grlecei zere, bu giriimler
ya kark, ya da gnn havasna uygundur:
Ayn ekilde, cinsel konularn sk sk rastland ze
re tu kaka iln edilmesini nleyebilmek ve bunlar daha iyi
deerlendirebilmek iin, cinsel yaamn temel bedensel ve
ruhsal srelerine ilikin bilgilerin yaylmas ok iyi olur.
Gerekten de, birey iin, gerek kendi cokularn, gerekse
bunlarn dourduu davranlar anlamakta, kesinlemi
bilimsel olgularn nemi byk olabilir. Kafa eitimi ala
nndaki gelimenin, zellikle en kkl yanyla, sonunda
cinsel trelerin yozlamasna deil, tam tersine, bunlarn
incelip soylulamasna yol aacan ummak gerekir.
(H. E. Timerding, Handwrterbuch, s. 713.)
Cinsel yaamn temellerinin bilinmesi iyi olurmu
(iin z deilmi); bilimsel olgularn bilinmesinin nemi
byk olabilirmi (byk deilm i); trelerin yozlama
sn deil, incelip soylulamalarn ummak gerekirmi.
Bir sr bo lf.
Ancak, durum daha da ktdr: kuramlarn bulunup
dile getirilmelerine ahlk nyarglar bulamtr. Bu i,
baka alanlarda tutucu nyarglara kaplmayan yazarlar
da bile grlr. Ama tutucu retilerin en kkls cinsel
reti olduundan, buna hi amyoruz.
rnein, kadnlarn cinsel soukluunun dlyolu du
yarlnn tutukluundan ileri geldii, bu tutukluk yokedilir edilmez dlyolu duyarlyla bedensel boalma gcnn
yerine geldii herkese bilinen bir olgudur: Oysa, Paul
Krische, Neuland der Liebe - Soziologie des Geschlechtsle
bens (Sevinin Yeni Yollan - Cinsel Yaamn Toplumbili
mi) adl yaptnda bize unlan retiyor:

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

87

Kadnda biricik cinsel zevk ve uyarlma blgesi, bir

takm bilgin ve hekimlerin hl ne srd gibi, dlyolu
ile dlyatann i kesimi deil, bzrdr Cclitoristir), n
k cinsel uyarlma, bzrda bulunan oyuk cisimciklerle
Krause cisimciklerine baldr. Ve ite bu yzden, ayrca
ocuk dourma yollar olduklar iin, dlyatayla dlyolu
cinsel duyumlar beyne iletmezler... Doa, doumu daya
nlmaz bir ikence haline getirmemek iin, dlyolu bolu
u duygusuz kalsn diye, duyarl kesimi bzra indirgemi
tir... Ama doa, bylece, insanlk tarihi boyunca zme
balayamad bir atk yaratmtr: doum kolay olabil
sin diye dlyolunu duygusuzlatrm, dolaysyla kadnn
cinsel birlemedeki hakl doyumunu engellemitir (s. 10).
Krische, daha sonra, Cermen rknda, kadnlarn en
az % 60nn cinsel birlemede pek ender doyuma erdiini
ya da hi eremediini sylyor. (Bu durumda, doyuma
eren % 40n doa tarafndan konan yasaklarla nasl uz
latklar sorulabilir!) Bunu da, sz geen rkta, bzrla,
dlyolu arasndaki uzakln szmona br rklannkinden fazla oluuna balyor. Ama daha tede, tutucu ahlk da hakkn alyor:
Gebelik iin en elverili a, yirmi ile yirmi be ya
arasdr. Bylece doa, erken gebe kalmalar nlemek ze
re, koruyucu nlerh olarak, kk yataki kzlara daha az
uyarlganlk vermitir.
Doann, yumurtack yapmn yirmi ya da yirmi be
yana dek geciktirmeme beceriksizliine neden dt
sylenmiyor. Hatt, Doa denen u yeni tanrann ne
den, her eye karm cinsel uyarlma rahatszl eken
gen kzlarn byk ounluunu bu dertten kurtarmad
n da sorabilirdik kendisine. Ayrca, kzlarn deil on
drt, drt yanda kendilerini okamaya baladklarn,
bebekleriyle oynadklarn doa uygun yan yirmi ile yir
mi be aras olduu nu bildirse de, babalarndan gebe kal
mak istediklerini biliyoruz. Sakn bu doa, kadnn bizim
toplumdaki, cinsel uslulukla el ele vermi, ktisad duru
mu olmasn? On drt yandaki Zenci ya da Hrvat kzla

CNSEL DEVRM

88

rnn durumu nedir acaba? Doa onlarla ilgilenmeyi mi

unutmutur?
Nesnel adan bakldgmda, bu kuramlarn, bilimsel in
celemeyi cinsel rahatszlklarn gerek toplumsal ve ruh
sal nedenlerinin aranmasndan vazgeirme ereini gden
dolaplardan baka bir ey olmadklar grlr.- Cinsel g e
reksinimi, ncelikle v e zellikle, ocuk dourm ann hizm e
tindeki bir ilev olarak yorum lam ak, tutucu cinselbilim ta
rafndan kullanlan bastrma yntem lerinden biridir. Erek-

i yani dnc (idealist) bir anlaytr bu, nk ister is

temez doast kkenli olmas gereken bir erei ngr
mektedir. Bilimsel aratrmaya yeniden fiziktesi bir ilke
sokmakta, dolaysyla dinsel ya da gizemsel bir nyarg
dan gelmektedir.

2 H E R T R L C N S E L D Z E L T M N B O U L M A N E D E N
E V L L K A H L K I

a)

Helene Stcker

nceki blmde, her trl geleneksel cinsel dzeltimi

kmaza sokan eyin evlilik kurumu ile onun doal yap
sna inanmak olduunu gstermeye altk; cinsel yoksul
luk, mantk gerei, evlilik retisine indirgenir; buyurgan
toplum, bu reti araclyla, btn cinsel etkinlikleri ke
sin biimde etkilemektedir. Programlan cinsel dzenlilik
asndan insana uygun gelen uyank ve lerici dzeltimciler bile, bu noktada apa oturmaktadrlar. Programlan
da ite bu yzden ksr ve umutsuzdur.
Alman cinsel dzeltim hareketi ezilmitir. Ancak, br
lkelerde, genlerin cinsel yaamnn yadsnmasndan do
an elikilerle ykl olsa da, ilerlemektedir. Aadaki
tartma, btn zgrlk (liberal) cinsel dzeltim dene
meleri iin geerlidir.
Helene Stcker'in tinsel nderliini yapt Deutscher
Bund fr M utterschutz und Sexualreform (Alman Anal

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

89

ve Cinsel Dzeltimi Koruma Dernei), 1922de hazrlanp

oylanan Programcm yaymlad. nce, cinsel tutumbilim
asndan geerli ilkelere dayanan bu Program ! aktara
lm.
A L M A N A N A L I I V E C N S E L D Z E L T M K O R U M A
D E R N E N N P R O G R A M I

1. Hareketin yaps ve erei

Bu hareket, insan yaamnn yce deerine inanan,
onu destekleyen, iyimser bir dnya grne dayaldr.
Hareketimiz, bu ilkelerden yola karak, erkeklerle ka
dnlarn, ana-babalarla ocuklarn, ksacas insanlarn or
tak yaamn elden geldiince zengin ve verimli klmak is
temektedir.
Dolaysyla grevimiz gittike artan sayda bireye,
fahielii, cinsel hastalklar, cinsel ikiyzll ve zorla
ma perhizi hogren ve gelitiren toplumsal koullarla ah
lk anlaylarnn tiksinliini gstermektir.
Bugnk ahlki deerlerin karkl, dourduklar
toplumsal kusur ve aclar, tez elden bu soruna are aran
masn gerektirmektedir. Buysa, hastalk belirtilerinin kal
drlp atlmasyla deil, ancak kkteki nedenlerin yokedilmesiyle gerekleebilir.
Ama hareketimizin tek amac hastalklarn yokedilmesi deildir; ayn zamanda, kiinin toplumsal yaamnn
sevinle dolmasna olumlu biimde katkda bulunmak isti
yoruz. Dolaysyla, ereimiz; 1) A nnenin saln gvenlik
altna alarak, yaam daha kaynanda korumak; 2) Cin
sel yaam yalnzca dl vermenin hizmetinde brakmamak,
bir cinsel dzeltim gerekletirerek bireyin gelimesinde,
yaama sevincinin salanmasnda kullanmaktr.
2. A hlk anlaynn genel ilkesi

nsan ilikilerinin, zellikle de cinsel ilikilerin esem

90

CNSEL DEVRM

lie kavuturulmasnn birinci koulu, zorunlu isteklerini

uyduruk doast buyruklara, dind keyfi ekidzen ver
melere ya da dpedz gelenee dayandran ahlk anlay
larnn etki d braklmasdr. Ahlk da bilimin en son
bulularna dayanmaldr. Tam bir sorumsuzlukla, eskiden
bir anlam tayan ve baz snflarn karna alan bir
temel ahlk kuraln sonsuza dek saklayamayz. Bizim iin
ahlkn denekta, gerek bireysel, gerekse toplumsal a
dan, insan daha zengin ve uyumlu bir yaama kavutu
rup kavu turamayacadr.
Bundan tr, beden-ruh kartln kabul etmiyo
ruz; cinslerin doal olarak birbirini ekiine gnah dam
gas vurulmasn, duyusal haz dknlnn aalk
ya da hayvanca bir ey saylmasn, ahlklln temel il
kesinin beli sklk olmasn istemiyoruz! Bizim iin in
sanolu paralanmaz bir varlktr, bedensel gereksinimle
ri de, ruhsal gereksinimleri de ayn zen ve sal bekler.
Ahlki ilkeler, ancak dingin, yani bireylere eit hak
lar tanyan, yeteneklerini gelitirebilmeleri iin en iyi ko
ullar salayan bir toplumsal yaamn trl durumlarn
dan doal olarak ktklar zaman bu ad tamaya deer
ler. Bizim iin, belirli koullar altnda, bireyin kiiliini ge
litirmesine ve daha iyi toplumsal yaama biimlerinin ge
liine katkda bulunan ilke ahlkdir.
3. Cinsel ahlk
imdiki ahlk dncelerimiz ve toplumsal dizgemiz
cinsel ikiyzll, dokusal hastalklar ve daha baka
dertleri beslemektedir. Dolaysyla amacmz, gittike ge
nileyen evrelere, bu durumun ne denli dayanlmaz oldu
unu ve bu dncelerdeki karkl gstermek; ve bu d
ncelerle durumlara var gcmzle sava amaktr. Erdem'in cinsel perhizle bir tutulmasn da, biri erkee,
br kadna uygulanan iki ayr ahlkn bulunmasn da
istemiyoruz.
Cinsel iliki, bu haliyle, ne ahlkl, ne de ahlkszdr.

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

91

Doal bir gereksinimden doan bu iliki, d durum ve ko

ullarn araya girmesiyle ve bireylerin takndklar tutum
la ahlkl ya da ahlksz olur. Cinsel etkinliin imlemi as
lnda balca sonucu olan dl vermede tkenmez.
Tam tersine, bireyin gereksinimlerine karlk veren
cinsel etkinlik gerek i, gerekse d yaamda kurulacak
uyumun temel kouludur. Yaps gerei, baka birini ken
dine ekebilme olanan gerektirir. Bu koullarda, sevisel
yaam birtakm can alc deneylere giriebilme olana y
nnden zenginleir, insann yaam anlama ve bakalar
n tanma yeteneini derinletirip inceltme yolunu aar,
kiiyi analk ve babalkta gerek yaratcla gtrr.
Bu szleri byle uzun uzun almz, temelinde onlara
katlmzdandr; ama baka bir nedeni de, ilerindeki e
likiyi gzler nne sermektir.
Hareketin yaps ve erei blmnde, cinsel yoksul
luun kkndeki nedenlerin sklp atlmas gereine
parmak baslyor; ahlk anlaynn baz snflarn ka
rna' alt, bireyin gereksinimlerine karlk veren bir
cinsel yaamn gerek i, gerekse d yaamda kurulacak
uyumun temel koulu olduu syleniyor, ki bunlar cin
sel tutumbilimin bulularyla tpa tp akmaktadr.
Ama bunun, insan analk ve babalkta gerek yarat
cla gtrecek biricik yol olduunu ileri sren cmle,
kantlanmam, kantlanmas olanaksz bir sav getirmek
te, daha nce sylenenleri bir rpda hie indirgeyen bir
yargya nclk etmektedir. Bu yarg, imdiye dek cinsel
yaamn dzene konmas denemelerinin hepsinin baar
szla urad noktayla, yani genlik ve evlilik sorunuy
la ilgilidir:
ki cinsten genlerin kendilerini denetlemeye alma
sn, altrlmasn!, kar cinse grevi iersinde sayg duy
masn, zellikle erkeklerin tez vakitte kadn insan yerine
koymay, onun ruhsal ve cokusal yaamn renmesini
kanlmaz bir koul sayyoruz. Dolaysyla, bedensel ve
cokusal erginlie varana dek kesin perhizden yanayz. Bu

92

CNSEL DEVRM

na karlk yetikinlerin, ardndan geleceklerin bilincinde

olmalar ve baka bireylerin haklarn (rnein ee bal
lk hakkn) inememeleri kouluyla, gereksinimlerine uy
gun cinsel iliki kurmalarn doal bir hak sayyoruz.
Burada, yukarda sylenenlerle elien szler buluyo
ruz :
1. Kadnn nsan yerine konmas. uras ok ak ki,
bu lf, teden beri yinelenen beylik szn temcit pilav gi
bi nmze getirilmesinden baka bir ey deil, nk he
men ardndan:
2. Dolaysyla bedensel ve cokusal erginlie varana
dek kesin perhizden yanayz deniyor.
Hi kimse kalkp da kendi kendine, cinsel birlemenin
neden kadnn saygnlna glge drdn, bunun
mutlak ve soyut olarak m, yoksa bugn ve bizim toplum
da m, ve hangi nedenle doru olduunu sormuyor. Ayr
ca, gencin bedensel ve cokusal erginliinin ne zam an ta
mamlandn da, ltlerini de belirtmiyorlar. Herkesin
bildii gibi, genler bedensel erginlie, yani dl verebilme
yeteneine 14 -15 yanda kavuurlar. Ruhsal erginlie ge
lince, bu daha deikendir, gencin yaad ortama bal
dr. Sizin anlayacanz, bedensel ve cokusal erginlik
gibi son derece genel bir kavramn ortaya kard bir s
r eliki var karmzda.
3. Yetikinlerin cinsel iliki kurmalarn doal bir hak
saymak. Peki, ne zaman yetikin oluyor genler? Yeter
ki bu iliki baka bireylerin, rnein ee ballk gibi hak
larn inemesin. Bunun anlam, karnn kocann, koca
nn da kadnn bedeni zerinde hakk olduudur. Ne hakk
bu? Bakas bulunmadna gre, evliliin verdii hak. Buy
sa, Program yazanlarn sava atklar gerici yasalarla
retinin gr asdr.
Aln size bir eliki daha:
Evliliin znn ve ahlka uygunluunun birtakm
biimsel ilemlerin yerine getirilmesinde olduu grn
de deiliz. imdilik evlilik anlay, yasann buyruuna
uyulduu srece, aile birliinde rol oynayan gerekeleri

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

93

hi hesaba katmamaktadr. Biim ynnden geerli her se

visel ilikiye ve yalnz bunlara ahlk gzyle bakl
maktadr. dorulamalar, deerleri ya da sorumluluk is
tekleri ne olursa olsun, onlarn dndakiler ahlakd sa
ylmaktadr. Sonu olarak, bu anlay uyarnca, bireyler,
ortak yaamlarnn hibir anlam tamadn, srmesi iin
hibir neden kalmadn, ikence haline geldiini hisset
tikleri, ya da hatt klgsal olarak bozulduu zaman bile
yasa tarafndan evliliin boyunduruunda kalmaya zorlanmaktadrlar.
ok gzel. Ama dahas v a r :
Tekeli yasal evlilii, insanlar arasndaki cinsel iliki
lerin en y ce, en arzulanr biimi sayyoruz. Gerek cinsel

ilikileri srekli biimde dzene koyabilmek, gerekse aile

nin salkl gelimesini ve insan toplumunun dengeliliini
salayabilmek iin tekeli evlilikten daha iyisi yoktur. Bu
nunla birlikte, tekeli evliliin ancak pek az kimsenin yak
laabilecei bir lk olageldiini, olduunu grmezlikten
gelmiyoruz. Gerekte, cinsel yaamn byk bir kesimi e v
lilik ncesinde ve dnda kalmaktadr. Ruhsal ve ktisad
nedenlerden tr, yasa tarafndan smsk balanan evli
lik, btn yasal sevgi ilikilerini kapsamaktan uzaktr; ba
ka bir deyile, bu ilikiler, sonunda, srekli bir evlilike
dnmeyecektir.
Demek ki, tekeli evliliin ancak pek az kimsenin yak
laabilecei bir lk olageldiini, olduunu, cinsel yaa
mn byk kesiminin evlilik dnda kaldn grmezlik
ten gelmemekle birlikte, bizim Programclar yasal tekeli
evlilikten yanadrlar. lke olarak evlilik kurumunu savu
nanlar onun tarihesi ve toplumsal grevi konusunda bil
gi edinmeyi akllarndan geirmemektedirler. Oturduklar
yerden evliliin cinsel ilikinin en iyi biimi olduu kara
rna varr, ama sonra bir solukta bunun tersini de saptar
lar. Eh, o zaman giritikleri dzeltimin yle budalaca sz
lerle eriyip gitmesine almaz elbet .Onun iin bizler unlar istiyoruz :
a) Gerek bir kadn-erkek eitliine dayal yasal tek-

94

CNSEL DEVRM

eli evlilik srdrlmeli; iki cinsin birbirini anlamasn

artracak karma okul falan gibi yollarla, evlilii ve ana-babal konu alan eitimle, bir yandan evliliin ruhsal, te
yandan da iktisadi koullar gelitirilmelidir;
b) nsanlar evlenmeye gtren durumlar ortadan
kalkt, ya da hatt evlilik srekli ortak yaamann ama
larna karlk vermedii zaman kolayca gerekleebilmesi
iin boanma yasalar yumuatlmaldr (zellikle, boan
ma nedeni olarak sululuun yerine uyuamama geiril
melidir) ;
c) Yasal biime uyulmasa bile, karlkl sorumluluk
larn bilincine varlarak kurulmu ilikiler, ahlk ve hu
kuk adan tannmaldr;
d) Gerek sal koruma nlemleriyle, gerekse temel
nedenlerini ortadan kaldracak ruhsal ve ktisad aralar
la fahielie kar sava almaldr.
1. Buyurgan toplumda, kadnla erkein gerek eitli
i all pullu bir lf olmaktan teye gidemez. Gerekten de,
byle bir eitlik, demokratik bir iktisadi yaamla bireyle
rin bedenlerini diledikleri gibi kullanabilme hakkn elde
etmelerini gerektirir. Oysa, bu durumlar gerekletii an,
evlilik de bugnk biimiyle ortadan kalkar.
2. Evliliin iktisadi koullarnn gelitirilmesi de bu
gnk retim koullar iinde cicili bicili bir sz olmaktan
teye geemez. Kim gerekletirecek bu gelimeyi? imdiki
retim biiminin srmesinde kar olan toplum mu?
3. Evlilik konusundaki eitim e gelince, o ocukluk
tan balayarak veriliyor zaten: Dernek de aslnda bu ei
timin sonularyla savamak iin kurulmutur. Cinsel i
gdnn bastrlmasna dayal bir kurum, eer bu deyimle
re bir ierik kazandrmak niyetindeysek, daha bandan
karma retime de, cinslerin birbirlerini daha iyi anla
malar na da karttr.
4. Boanma yasalarnn yum uatlm as kendi bana
pek bir ey deildir: ya kadnn ve ocuklarn ktisad du
rumu boanmay engeller ve yasalarn yumuatlmas hi
bir ie yaramaz; ya da retim koullan kadna ktisad ba

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

95

m szlk salayacak, ocuklarn bakmn topluma ykle

y e ce k biimde deiir ve o zaman, hi deilse varsaym ola
rak, bir evliliin bozulmas iin d engel kalmaz.
5.
^^Fahieliin tem el nedenleriyle sava, onu douran

nedenler kadnlarn i dnyasnda ok az kullanlmas ve

iyi aile kzlarna verilen iffetlilik retisi olduundan,
sa h koruyucu nlemlerden ok daha baka eyler ister.
Hem sonra kim alacak bu nlemleri? dnyasn dzene
koyma gcnden yoksun, yaps gerei iffetlilik retisine
bal gerici toplum mu?
Cinsel yoksulluk bu nlemlerin hibiriyle ortadan kal
drlamaz: imdiki toplumsal yapnn ayrlmaz bir paras
dr nk.
b)

A u g u st Forel

Toplumcu eilimli hibir cinselbilimci, cinsel ilevin ti

cariletirilmesinin insan salnda dourduu zararlar
August .Forel kadar ak seik ortaya koymamtr; o, bu
yurgan yaama biiminin derinliklerine kk salm btn
temel cinsel glkleri grmeyi baarm, ama cinsel yok
sulluun ktisad nedenlerini anlayamamtr. Dolaysyla,
gzlemleri klgsal giriimlerle deil, bitmez tkenmez ya
knmalarla sonulanm, cinsel yoksulluun bugnk top
lum yapsna ne denli sk bal bulunduunu aklayacak
yerde akll uslu tler vermekle yetinmitir. nceden
kestirilecei zere, kuramsal nyargs, grlerinin eli
kilerinde dile gelmitir. Forel, genel dzlemde kald sre
ce, Sexuelle Ethikte dile getirdii gibi gerek erkekte, ge
rekse kadnda cinsel igdnn doyurulmasnn ahlkla
ilgisi bulunmadna inanmaktayd. unlar yazar bu ko
nuda :
Gzmz budaktan saknmayarak unu ileri sr
yoruz ki, elerden birine, nc bir kiiye ya da ilerde
doabilecek bir ocua zarar dokunmayan cinsel iliki ah
lka aykr olamaz... nsann alma cokusu ve zevki o
u kez doaya uygun igdsel doyuma bal bulunduun

96

CNSEL DEVRM

dan, bu ilikiler, su alanna girmedikleri srece hogry

le karlanmaldr (s. 20).
Yazldklar a gznne getirilirse, harika cmleler.
Ama insann yaps gerei genel olarak okeli olduunu
saptadktan sonra (ki bu, olgularn gzlemlenmesini ar
ptan iki ynl ahlkn etkisidir), Forel aadaki d
vermek durumunda k alr:
Cinsel alanda ahlk lk, karlkl v e srekli sevgi
ve balla, analkla babaln verecei mutlulua dayal
tekeli evliliktir... Bu, ada karamsarlarmzn ne sr

d kadar ender deilse de, pek yle yaygn da deildir;

ama tekeli evliliin olabilecei, olmas gereken ey olabil
mesi iin, kesinlikle zgr klnmas gerekir; yani eler
tam anlamyla eit olmaldr; ocuklarn sorumluluu gibi,
evlilii dardan glendiren bir zorlama bulunmamaldr.
Buysa, her eyden nce, elerin mallarnn ayrlmasn ve
kadnla erkein yerine getirecekleri her trl iin doru
olarak saptanmasn gerektirir. (A .g.y.)
yi ama, bu son konut (postulat) dayand temeli, ya
ni kadnn iktisadi eziliini yokettii an evlilik de kendili
inden ortadan kalkar. Nitekim, bakn uygulamada nasl
olu yor;
Uzun sredir bir kadna tutkunum ve bu tutkuyla sa
vamaya urayorum, diye yazyor t isteyen bir has
ta. Elerin en iyisiyle otuz iki ydr evli olduum iin,
byle bir ilikinin ne anlam ne de zr bulunduunu ok
iyi gryorum. Ancak, gn getike bu tutkuya direnebilme gcmn zayfladn hissediyorum.
lk azda antrmay denemeli. Byle durumlarda
t verm ek gtr*, diye karlk veriyor Forel. Tutucu
toplumda yaayan bireylerin kafasnda hep baka bir ka
dnla iliki kurmann ne anlam ne de zr bulunduu
dncesi varsa, t vermek elbette gtr.
c)

Dnya Cinsel Dzeltim Birliinin Sonu

1920lerin sonlarna doru, zgrlk yanls toplumcu

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

97

ve insanc Magnus Hirschfeld almasn D nya Cinsel

Dzeltim Birlii (W eltliga fr Sexualreform , W.L.S.R.) adl
rgtte toplamt. Bu rgt dnyann en ilerici cinselbiuzmanlarn ve dzeltimcilerini bir araya getiriyordu.
Program yleydi:
1. Kadnn siyasal, cinsel ve iktisad alanlarda erkee
eit klnmas;
2. Evliliin (zellikle boanmann) Kilise ve Devletin
koruyuculuundan kurtarlmas;
3. steyenin ocuk sahibi olmasn salayacak biimde
doum denetimi;
4. Doan ocuun saln gvenlik altna alacak in
san dln iyiletirici nlemler;
5. Evlenmemi analarla babasz ocuklarn korunmas;
6. Cinsel etkinlik trlerinin, zellikle erkek ve kadn
ecinselliinin (homosekselliinin) doru deerlendiril
mesi;
7. Cinsel sapklklarn su, gnah ya da kusur deil,
hastalkl grngler saylmas;
8. Fahieliin ve cinsel hastalklarn nlenmesi;
9. Yetikin insanlarn karlkl onamayla giritikleri
cinsel etkinliklerin dnda, yalnz bakasnn cinsel zgr
ln ineyen giriimlerin yasalarla cezalandrlmas;
10. rgtl cinsel retim ve eitim.
Birlikin bakanndan biri olan DanimarkalI cinsel
tutumbilim uzman Dr. Leunbach, tam bir yetkiyle, bu
programn hem deerli yanlarn gstermi, hem de eli
kilerini eletirmiti.
Eletirilerinin z, Birlikin tasarlad dzeltimi si
yaset dii yollardan gerekletirmeye kalkmasna; her l
kenin zel yasalarnn hesaba katlmasna izin verecek ka
dar ileri gtrlen zgrlkle; ocuun ve gencin cin
sel yaamna gsterilen ilgisizlie; evlilik kurumunun ta
nnmasna ynelikti.

lim

1 Von der brgerlichen Sexualreform zur revolutionren Sexual - P o

litik, Zeitschrift fr politische Psychologie und Sexualoekonomie, 2, 1935.

98

CNSEL DEVRM

Hirschfeldin lmnden sonra. Norman Haire ile Leunbach aadaki bildiriyi yaymladlar:
Dnya Cinsel Dzeltim Birliinin btn ye ve kolla
rna ;
Bizler, Birlikin u anda yaayan bakanlar, Londral
Dr. Norman Haire ile Kopenhagl Dr. Leunbach, sizlere
bakanmz Magnus Hirschfeldin 14 Mays 1935te Niste
ldn bildirirken son derece zgnz.
Birlikin geleceini incelemek zere bir toplant d
zenlemek isterdik. Ancak, 1932de Brnodaki toplantdan bu
yana her trl uluslararas toplanty yasaklayan nedenler
den tr byle bir ey yaplamaz. Avrupann ktisad ve
siyasal koullan yalnz uluslararas toplantlan deil, Bir
likin bir sr lkedeki almasn da yasaklamtr. Bir
likin Fransz kolu dalmtr, spanyol kolu, Hildegarthn
lmnden beri her trl etkinlii kesmitir, daha bir s
r kolun durumu ayndr.
Bildiimiz kadanyla, etkin bir biimde ileyen yalnz
ngiliz kolu kalmtr.
Uluslararas toplantnn yaplamay karsnda, Bir
likin yaayan iki bakan, Dnya Cinsel Dzeltim Birlii
nin artk uluslararas bir rgt halinde srdrlmesinin
olanakszln kabul etmek zorunda kalmlardr.
Bu koullarda, D nya Cinsel Dzeltim Birlii'nin da
ldn bildiriyoruz. eitli ulusal kollar etkinliklerini ba
msz olarak m srdreceklerine, yoksa dalmalar m
gerektiine kendileri karar vereceklerdir.
eitli kollann yeleri arasnda, Birlikin ilk siyaset
diiliini srdrp srdrmeme konusunda gr ayrlk
lar belirmitir. Kimi yeler, Birlikin amalarna, ayn za
manda toplumcu bir devrim iin savamadan varlamaya
ca dncesindedirler.
Dr. Haire, her trl devrimci etkinliin Birlik progra
mndan karlmasnda direnmektedir. Dr. Leunbachsa,
devrimci ii hareketine katlmad, ayrca istese de kat
lacak gce sahip bulunmad iin, Birlikin etkisiz kalma
ya yazgl olduu grndedir. Dr. Leunbachn gr

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

99

Zeitschr. t. Polit. Psychol, u. Sexuealk, 2, 1935, numara 1

de; Dr. Hairein karlysa numara 2de yaymlanmtr.

Dnya Cinsel Dzeltim Birliinin dalmasndan son
ra, eitli kollarn yeleri bu sorunlar kendi balarna z
mekte zgr olacaklardr.
NORMAN HAIRE, J. H. LEUNBACH
Cinsel yaam gerici toplum erevesinde zgr klma
ya kalkan bir rgtn sonuydu bu.

3 CNSEL ETM IKMAZI

Genel olarak eitimin, zel olarak da cinsel eitimin bu

gnk bunalm, dikkatleri ocuklara cinsel bilgi verilip
verilmemesi konusu zerinde toplamtr; ocuklar insan
plaklna, zellikle de cinsel organlar grmeye altnlmal mdr, altnimamal mdr? Hi deilse dorudan
doruya Kiliseye bal olmayan evrelerde, genel kan, cin
sel alanda gizliliin iyilikten ok ktlk yarattdr. Ei
timin bugnk zc haline son verme konusunda drst
ve kesin bir eilim vardr elbet. Ama bunun yannda, ei
tim dzeltimcileri arasnda kr kr parmam gzne an
lamazlklar da vardr ve bunlann kkeni hem kiisel, hem
toplumsaldr. Ben burada yalnz plaklk ve cinsel eitim
sz konusu olduunda ortaya kan kimi glkleri tart
acam.
ocuun cinsel itepileri arasndan, zellikle reme or
ganlarnn gzlenmesi ve gsterilmesi eilimlerini herkes
bilir. Eitimin bugnk koullarnda, bu itepiler ok k
k yata bask altna alnmakta, dolaysyla ocukta iki
duygu gelimektedir: birincisi, sz edilen itepilerin bir
yana itilmesine yol aan kesin yasan dourduu sulu
luk duygusu; kincisiyse, insann tremesiyle ilgili konula
r rten perde ve tabulann dourduu, cinsel eyleri sa
ran gizemli havadr; bu duygu, doal itepiyi, her eye
ehvetli bir merakla bakmaya dntrr. Ve itepinin bas

100

CNSEL DEVRM

trlma derecesine gre, ya cinsel ekingenlik ya da ehvet

dknl daha ok geliir; genellikle, ikisi bir arada ya
ar, bylece ilk atknn yerini bir yenisi alr. Daha son
ra iki k yolu belirir: ya cinsel igdnn bastrlmas
srer ve sinir bozukluklar ortaya kar, ya da bilinaltna
itilen arzu sapklk, yani cinsel organlarn gsterme bii
minde da vurur. Eitimin cinsellie dman oluundan
tr, bireyin znel rahatn ve toplumsal yaamn boz
mayacak bir cinsel yapnn gelitirilmesi rastlantya ve bir
sr etkene bal kalr; bunlar, erginlik ann yazgs,
ana-baba ve belli oranda toplumsal yetkeden kurtulma ve
hepsinden nemlisi doal kurallara uygun bir cinsel ya
am kurabilme olanadr. yleyse, reme organlarnn
gzlemlenme ve gsterilmesini yasaklamann hibir eitim
cinin arzulamayaca sonular dourduunu saptamak son
derece kolaydr.
Geleneksel cinsel eitimin tuttuu yol, cinsel yaamn
olumsuz biimde deerlendirilmesi ve bu konuda tbb de
il, ahlk kantlarn ne srlmesiydi; bunun sonucu sinir
hastalklar ve sapklklardr. plakl kabul eden bir ei
time kar kmak, cinsel etkinlie dman geleneksel ei
time izin vermek olur. te yandan, cinsel eitimin ama
larn olduklar gibi saklayarak plakl kabul etmekse,
her trl uygulama giriimini olanaksz klan, ocuu es
kisinden daha tatsz duruma dren bir elikiye yol aar.
Cinsel eitim alannda ilericilikle gericilii uzlatramazsnz, nk cinsel gdler kendi i yasalarn izler. Genel
olarak cinsel eitim sorununu ele almazdan nce, cinselli
e kar m ondan yana m, yrrlkteki cinsel ahlka kar
m yoksa ondan yana m olduumuzu ak seik belirt
memiz gerekir. Sorun konusunda herkesin ak seik bilin
ce varmas, grlerin uyumunu belirler; bu olmadan cin
sel sorunu tartmak insan daha bandan baarszla
gtrr. Biz de imdi nceden var saylan eyleri gn
na karmann bizi nereye gtrdn gstereceiz.
Biz, salmz iin yaratt tehlikelerden tr, cin
sellie dman eitime kar cinsellie dost eitimden ya

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

101

nayz. Kimileri bu szmze, tutumumuzun pek tehlikeli

olmadn, cinselliin deerini kabul ettiklerini, yalnz
onun yceltilmesi ni istediklerini leri srerek karlk
verecektir. Oysa sorun bu deil; ele aldmz konu, cinsel
liin yceltilip yceltilmemesi deil, diilerle erkeklerin
birbirlerine cinsel organlaryla vcutlarnn daha baka he
yecan uyandran yerlerini gsterme korkusundan kurtu
lup kurtulamayacaklardr; asl sorun, eiticilerle renci
lerin, ana-babalarla ocuklarn, oyun ve ykanma srasn
da birbirlerinin karsna plak m yoksa donla m ka
caklar; szn ksas, plakln doal saylp saylmama
sdr. plaklk koulsuz kabul edilirse
koullu kabule
ancak, plakln perhiz altrmas haline getirildii p
laklar kampnda rastlarz, toplumsal ahlk okyanusunun
urasnda burasnda boygsteren adacklar iin deil de,
doal cinsel etkinlie ynelmi kkl bir dzeltim iin sa
valacaksa, genel olarak cinsellikle plaklk arasndaki
ilinti incelenmeli ve giriimin ki biz ite bu giriimi ele
alacaz saptanan amalara uyup uymad aratrlma
ldr.
Hekimlik yaants, cinsel arzunun bilinaltna itilme
sinin hastala, sapkla ve ehvet dknlne yol at
n gstermitir. Biz imdi, cinsellii olumlayan bir eiti
min koul ve sonularn dile getirmeye alalm. ocu
un karsna plak kmaktan utanmazsak, onda cinsel
korku ve ehvet dknl gelimez; ama hi kukusuz
cinsel merakn gidermek ister: bu arzuya kar durmak
gtr ve baarlabilse bile, ancak ocuk iin ok daha e
tin bir atk, rnein cinsel sapklk yaratarak yaplabi
lir. Bunu kabul ettikten sonra, ocuun kendi kendini ok
amasna kar kmak olanakszlar ve ona dl verme s
recini aklamak gerekir elbet. ocuun cinsel iliki sra
snda ana-babanm yanmda bulunma istei de geri evri
lebilir; ama byle bir davran, cinsel yaamn doal sa
ylmasn kstlar. nk o zaman, ocuun neden sevi
meye katlmadn, ruhzmsel deneyin de gsterdii gi
bi, nasl olsa bu ie kulaklaryla tanklk ettiini syleye

102

CNSEL DEVRM

cek kpeksi bir ahlkya ne kark verebiliriz? kiyzl

ahlk, ayrca, ocuun hayvanlarn sevimesini grd
n de syleyebilir. Eee, neden anayla babannkini seyret
mesin? Bu sorular, bizim ahlknn durumunu glendirmekten baka ie yaramayacak ahlk yantlarn dnda
karlk veremeyeceimizi gzler nne serer. O zaman,
olanca yiitliimizi toplayp ocuun sevimemizi seyret
mesine izin vermeyiimizin onun karndan ok, seviir
ken rahatsz edilmeme isteimize bal olduunu kabul
edebiliriz. Dolaysyla, ya yeniden cinsel ahlka bavur
mak ki bu ahlk z gerei cinsel etkinlie kardr,
ya da son derece nazik bir konuyu, cinsel iliki karsnda
ki tutumumuzu gzden geirmek zorunda kalrz. kinci
varsaymda, yaptmz ii Sayn Savcnn renmediin
den emin olmamz gerekir, yoksa halkn yzn kzarta
cak davranlardan cezay yeriz.
i byttmz sanan okura, plakhn ve cinsel
eitimin onaylanmasnn bunlar aklsal yoldan ve tasta
mam gerekletirilse bile gerek eitimciyi, gerek ren
ciyi kodese tktrabileceine inanabilmek iin bizi azck
izlemesini syleyeceiz.
Kendi karmz urunda, ocuun cinsel ilikiyi gr
me arzusunu kandrmacayla geitirdiimizi kabul edelim.
Ksa bir sre sonra iinden klmaz elikilere der, o
cuun bu ii kendisinin ne zaman yapabilecei konusun
daki sorusuna doru karlk vermezsek, kandrmacalarmzn baarszla uradn grrz. ocuk, yavrunun
ana kamnda olutuunu ve bunun iin anayla babann
cinsel etkinlikte bulunmas gerektiini renmitir. Ana
baba yrekliyseler, ocua, cinsel organyla oynamak ken
disi iin ne denli zevk vericiyse, sevimenin de kendileri
iin o denli ho olduunu retirler. Ancak, bunu ren1 lkin 1927de Zeitschr. f. psychoan. Pdagogik'te kan bu kesimi
yaym layan D anim arka ortaklam ac Plan gazetesi yaz ileri ynetm e
ni, alabildiine zgrlk bir H km et tarafndan krk gn hapis c e
zasna arptrlmtr.

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

103

dikten sonra, ocuun istei daha fazla ertelenemez. Er

ginlik amda, cinsel organlar yeniden kprdand, uyur
ken boalmalar balad zaman, ocuun cinsel iliki kur
masn geciktirmeye kalktk m, bizim ahlk ne denli
gln gzkrse gzksn mantkh bir davranla, o
cuun sevimesine izin vermemizi engelleyen eyleri sorar!
i ve kyl dnyasnda, cinsel yaamn doal kurallar
gerei erginlik amda, yani on be on alt yanda bala
dnn kabul edildiini syler. Oullarmzla kzlarmzn
doal cinsel iliki kurma tasarlarn on be on alt ya
nda, hatt daha erken gerekletirmeye kalkmalarnn
aklmz bamzdan alacana kuku yoktur. O zaman, bi
raz duraksadktan sonra, birtakm kantlar arar, gencin
zihinsel gelimesinin sk perhize bal olduunu ne s
ren kltrel yceltme kantna sarlrz; o gne dek cin
sel kstlamasz yetitirilmi genlere, kendi karlar iin,
imdilik cinsel iliki kurmaktan kanmalarn salk ve
ririz. Ama bizim bilgili, iblis ahlk, kesin iki kant gs
terir. Bir kere, der, tam bir perhiz yoktur: cinselbilimcilerle ruhzmcler genlerin hemen hemen % lOOnn ken
di kendilerini doyurduklarn, bununla sevime arasnda
pek bir ayrm bulunmadn sylemekteler. Ayrca, kendi
kendini doyurma cinsel gerilimin azalmas ynnden do
al sevimeden daha az etkili olmak bir yana, daha youn
ruhsal atklara baldr, bundan tr daha zararldr.
kinci olarak, diyecektir ahlk, kendi kendini doyurma
bylesine yaygn olduuna gre, cinsel perhiz sav doru
olamaz. Duyduuna gre, ocukta ve ergin gente, kendi
kendini doyurmak deil, doyurmamak hastalk belirtisi
dir; perhizde yaayan genlerin sonradan daha etkin ye
tikinler olduklarn gsteren bir kant yoktur elimizde;
tam tersine, byleleri daha edilgin olmaktadr. ler bu nok
taya gelince, Freudun, kadnlarn genel zihinsel gerilikle
rini onlarn daha byk bir cinsel bask altnda olularna
baladn ve bireyin cinsel yaamnn toplumsal erginli
inin aynas olduunu ne srdn anmsatabiliriz. Son
radan kltrel gereklilikle cinsel basky ne srerek e

104

CNSEL DEVRM

likiye dt dorudur. Doygun cinsel yaamla doyurul

mam cinsel yaam arasnda ayrm yapmad Freud; bun
lardan birincisi kafa eitiminin gerekletirilmesini kolay
latrr, kincisiyse engeller. Sk perhiz dnemlerinde ya
zlm birtakm kt iirler kantlayc deildir.
Bylece, dnsel adan aydnlatlm olduk; imdi,
bu ipe sapa gelmez kantlamamzn gerekelerini bulmaya
alalm; bunu yaparken, ilerici amalarmzla uyuma
yan, hi de hoa gitmeyecek, ilgin eilimler buluruz ken
dimizde. Zihinsel gelimeyle ilgili kantmz, cinsel yaa
mn kendi yolunu izlemesine izin vermeyiimizi akl er
evesine oturtma abamz gsterir. Ama btn bunlar
bizim ahlkdan byk bir zenle saklarz; byk bir i
tenlikle, kantlarmzn iler tutar yan bulunmadn ka
bul eder, ama hemen ardndan daha cidd kendi rn
mz olan bir kant ne sreriz; peki, onlar yetitirebilmek
iin elde ktisad olanak bulunmadna gre, bu ilk bir
lemelerden doan ocuklar nolacak? Karmzdaki ahlk
, byk bir aknlkla, erginlik ana gelen rencile
re neden gebelikten korunma arelerini retmediimizi
soracaktr. Ahlkszl nleyen yasalar dnmek aya
mz toplumsal gerekliin salam toprana bastrr. y
le bir eye kalktmz an bamza bin trl dert ala
bilir; plakl savunmakla, ieklerin deil, insanlarn
dllenmesini anlatan cinsel eitimimizle, tutucu ahlk ya
psnn talann birer birer ekip almaktayz; evlilikten n
ce kz olan kz kalma lksyle de, uzlamaya dayanan
evlilii ykmaktayz. nk akl banda hi kimse, cidd,
dnsz, bilimin verilerine dayal bir cinsel eitimden ge
mi bireylerin, yrrlkteki zorlayc trelerle ahlka uya
caklarn savunamaz.
Bizi istedii noktaya eken ahlkmz, byk bir a
lmla, drst bir cinsel eitimin gerekletirilebilmesi iin
ne srdmz isteklerden bir tekinin bugnk toplum
sal koullarda gerekletirilebileceine itenlikle inanp
inanmadmz soracaktr. Btn bunlar dileyip dileme
diimizi soracaktr. Hakl olarak, eer evlilikle ilgili de

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

105

erlerin, iffetin, ailenin ve tutucu toplumun ayakta kalma

sn istiyorsak, kendisinin yalnzca cinsel etkinlii yads
yan eitimin, sinir hastalklarnn, sapklklarn, fahieli
in ve cinsel hastalklarn olduklar gibi kalmalar gerek
tiini kantlamaya altn syleyecektir. Ve bir sr
ateli dzeltimci onun bu grne katlacaktr; katlansa,
ilericilik duygusunu yitirmemek iin, szlerimizin abartl
m olduunu, cinsel bilginin insanlar saydmz an so
nulara gtrmeyeceini, aynca o kadar nemli de olma
dn ne srecek kiiden daha drst, daha tutarl, daha
bilinli davranm olacaktr Byle ilericilere, imdiki a
balarnn ne ie yarad sorulabilir.
Ana-babalar ocuklanna tutarl ve aklsal bir cinsel
eitim saladklar an, sradan ana-babalann byk nem
verdikleri bir sr amatan vazgemeleri gerekir: ocuk
larn erginlikten yllarca sonra da aileye bal kalmalar,
ocuklarn cinsel yaamnn iyi eitimin imdiki kural
larna uygunluu, yaamn nemli kararlarnda ana-babalarn yargsna boyuneme, kzlar iin evlilik retisine
uygun gznden vurulacak turnalar ve daha baka de
erler. ocuklarn bu trl yetitirecek birka ana-babann hibir toplumsal etkisi olmaz. Bu gibiler, ocuklarn
sinir hastalklanndan korusalar bile, ok cidd toplumsal
ve ahlk atmalara hazrladklarn bilmelidirler. Ancak,
bugnk toplumsal dzenden holanmad iin onu rne
in okulda giriilecek bir yan etkinlikle deitirebileceini
sanan kii, yaama olanaklarnn elinden alnmas ya da
hapse atlmak, akl sal yurduna kapatlmak gibi yol
larla kendisine toplumsal dzeni deitirme yntemini bi
zimle tartma olanan brakmayacamz ksa zamanda
anlayacaktr. Toplumsal dzenin srmesinde madd kar
lar bulunanlarn szn ettiimiz dzeltimci hareketlere
ancak hoa vakit geirme arac olarak kaldklar srece
gz yumduklarn hatt desteklediklerini, ellerindeki so
mut stnlklerle bunlann dnsel karlklar olan de
erleri tehlikeye dren her giriime tm olanaklaryla
ve en sert biimde saldrdklarn kantlamak gereksizdir.

106

CNSEL DEVRM

Cinsel eitim, dzeltimcilerin ounun sandndan da

ha nemli sorunlar getirir nmze. te bu yzden, cin
sel aratrmann bize salad onca bilgi ve uygulayma
karn, bu alanda gze grnr bir ilerleme olmamtr.
imdilik edilgin bir direnme gsteren, ama cidd bir
giriimde bulunduumuz an etkin direnmeye geecek bir
toplumsal aygtla savamak durumundayz. Cinsel eitim
le ilgili sorunlardaki her kararszlk ve saknm, duraksa
ma ya da uzlama, yalnz kendi cinsel arzularmzn bilin
altna itilmesine deil, ayn zamanda eitici abalarn
drstl ne olursa olsun tutucu toplumsal dzenle
cidd atmaya girmenin yaratt korkuya da yklenme
lidir.
*
:f c

Aadaki rnekler cinsel salk merkezlerinden aln

mtr ve bize, hekimlik bilincinin, kimi zaman, yalnz tu
tucu ahlklkla deil, imdiki cinsel dzeltimlerle de a
tan arelere bavurmak zorunda kaldn gsterecektir.
Salam yapl ve salkl on alt yandaki bir kzla on
yedi yandaki bir olan, ezile bzle, utana skla, cinsel
salk merkezine akl danmaya geliyorlar. Epey yreklen
dirmeden sonra, yirmi yandan nce cinsel iliki kurma
nn sylendii kadar zararl olup olmadm soruyorlar.
Neden zararl olduuna inanyorsun bu iin?
Bizim Kzl Kartallardaki^ kme bakan yle sy
ledii, cinsel konuya deinen herkes yle dedii iin.
Kzl Kartallarda bu konular konuuyor musunuz?
Elbette. Hepimiz mthi sknt ekiyoruz, ama hi
kimse aka konuma yrekliliini gsteremiyor. Geen
lerde, baz kzlarla olanlar, bizim bakanla anlaamadk
lar iin, ayr bir kme kurmak zere ayrldlar. Bizim ba
kan cinsel ilikinin zararl olduunu syleyip duruyor.
Ne zamandan beri tanyorsunuz?
1 Viyana Toplumcu Genler rgt.

TUTUCU CNSEL AHLKN ETKS

107

yldr.
Hi cinsel ilikide bulundunuz mu?
Hayr, ama birbirimizi ok seviyoruz, yan yanayken
mthi heyecanlandmz ve bundan tr ac ektiimiz
iin, yaknda ayrlmak zorunda kalacaz.
O da ne demek?
(U z u n bir sessizlik .) ey, sizin anlayacanz, p
yoruz falan. Genlerin ou ayn eyi yapyor. Ama so
nunda hemen hemen lgna dnyoruz. in kts, g
revlerimiz dolaysyla, hep birlikte almak zorundayz.
Sevgilim bugne dek pek ok kez hngr hngr alad,
bense okula gidemez, dersleri izleyemez oldum.
Peki, sizce en iyi zm yolu nedir acaba?
Ayrlmay dndk, ama o da olmuyor. Biz ayr
lrsak btn kme dalr, bu da br kmelerin dalma
sna yol aabilir.
Spor yapyor musunuz?
Evet, ama hibir ie yaramyor. Yan yana gelince,
baka bir ey dnemiyoruz. Rica ederim, bu iin ger
ekten zararl olup olmadn syleyin bize.
Hayr, zararl deildir, ama ou kez insan ana-babasyla ve evresiyle atmaya drr.
Onlara, erginlik ann ve cinsel ilikilerin bedensel
yann, toplumsal engelleri, gebe kalma tehlikesini, gebe
lii nleme arelerini anlattm, bu konuyu dnmelerini,
sonra gelip beni grmelerini syledim. ki hafta sonra, gz
lerinde iyilikbilirlik ve sevin, canla bala alr buldum
onlar: i ve d btn engelleri amlard. ki ay, zaman
zaman bu iki genci grmeye devam ettim ve onlar has
talktan kurtardm kansna vardm. Onlarla grmenin
baaryla sonulanmasnn dourduu honutluk, basit
tlerle elde edilmi baarlarn azlndan tr glge
leniyordu, nk genellikle genlerin sinirsel saplantlar
verilen tleri yararsz klmaktadr.
Anacamz ikinci rnek, otuz be yanda, ama ok
daha gen gsteren bir kadn olacak, kadnn durumu yleydi; on sekiz yldr evliydi, kocaman bir olu vard ve ko

108

CNSEL DEVRM

casyla dtan baknca mutlu gzken bir birlik iinde ya

yordu. Kocann yldr baka bir ilikisi vardi; kadn,
o kadar uzun bir evlilikten sonra, e deitirmenin istene
bileceini anladndan, bunu olaan karlyordu. Ancak,
birka aydr zorlama perhizin yaratt sknty ekmek
teydi, ama kocasndan dzenli ilikiler isteyemeyecek ka
dar gururluydu. ok ciddi olarak arpntdan, uykusuzluk
tan, sinirlilikten ve ruh kntsnden rahatszd. Baka
bir erkekle tanmt, bo olduklarn bildii halde, birta
km kuruntulardan tr onunla seviemiyordu. Kocas
hep balln vyor, ama kadn kendisine tand hakk
ona tanmayacan ok iyi biliyordu. Bu duruma daha faz
la dayanamayaca iin, ne yapmas gerektiini soruyor
du.
imdi ok iyi inceleyelim bu olay. Kendini tutma uza
d m kanlmaz bir biimde sinir hastalna yol aacak
t, te yandan iki neden kocann ilikisini bozmay ve gn
ln yeniden elmeyi engellemekteydi: bir kere, adam ko
lay kolay boyunemeyecek, artk kendisini arzulamadn
ak ak sylemekle yetinecekti; beri yandan, kadn da ar
tk onu arzulamaz olmutu. Geriye yalnzca sevdii adam
la kocasn aldatmas kalmt. Glk, kadnn ktisad bamlndaydi; koca, durumu rendii an boanma da
vas aard.
Kadnla bu olanaklar tarttm ve dnmesini iste
dim. Birka hafta sonra, dostuyla gizli iliki kurmaya ka
rar verdiini rendim. Yaamndaki durgunluk belirtileri
hemen yokoldu. Ahlk kuruntularn datmak iin giri
tiim abann baaryla sonulanmas sz konusu karar
almasn salamt. Yasal adan suluydum, oysa sinir
hastalna doru doludizgin yol alan bir kadnn cinsel
doyuma ermesine olanak hazrlamtm.
Hemen hemen ayn gnlerde, bir akam posta kutum
da Sexualerregung und Sexualbefriedigung (Cinsel Uya
rlma ve Doyum) adl kitapmdan bir tane buldum, ka
panda u satrlar va rd : Dikkat et! ok ileri gitme, gen

TUTUCU CNSEL AHLKIN ETKS

109

lii batan karan iblis! Brak bu ii de Rusyaya dn, ser

seri! Yoksa karmam!

Kendine zg yolu izleyen hekimlik almasna kart

lk ldrme gzda, tutucu topluma yaraan bir tepkidir.

O zaman insan geleneksel cinsel dzeltimlerin saknmn

ok iyi anlyor elbet.

V.

e it im

BLM

AYGITI OLARAK BUYURGAN ALE

Tutuculuun dnsel havasm yaratan bahca yer, bu

yurgan ailedir. En yaygn rnei kiilidir: baba, ana, o
cuk. Tutucu kuramlar aileyi insan toplumunun temeli, e
kirdei sayarken, tarih ooyunca urad deiikliklerin
ve srekli toplumsal ilevlerinin incelenmesi onun belirli
ktisad kmelenmelerin sonucu olduunu gstermektedir.
Dolaysyla biz aileyi toplumun orta direi ve temeli deil,
ktisad yapsnn rn sayyoruz (anaerkil aile, ataerkil
aile, Zadruga} okeli babalk, tekeli babalk vb.). Tutucu
cinselbilim, ahlk ve hukuk aileyi Devletin temeli say
maya devam ederken bir bakma hakldrlar, nk bu
yurgan aile gerekten de buyurgan Devlet ile buyurgan
toplumun ayrlmaz parasdr. Bu aile u toplumsal anlam
lar tar:
1. ktisadi adan, anamalcln douunda, bugn
kyller ve kk tccarlar arasnda grld zere, k
tisad retim birimiydi.
2. Toplumsal adan, buyurgan toplumdaki grevi, k
tisad ve cinsel haklardan yoksun kadnla, ocuklar koru
maktr.

1 zellikle Orta ada

G ney Slavlannda beliren ve bugn de

(1936) yaayan ataerkil aile: topraklar blnm ez ve ortaklaa ilenir.

ETM AYGITI OLARAK BUYURGAN ALE

3.

111

Siyasal adan: anamalclk ncesi evrede, yani ev

retiminin egemen olduu dnemde ve anamalcln ba

larnda, (bugnk kk toprak iletmelerinde olduu gi

bi) ailenin iktisadi grevi nde geliyordu; retim gleri

nin gelimesi ve retimin kamulatrlmasyla birlikte aile
nin ilevi de deiti. Kadn retim srecine katldka ai
lenin ktisad birlii nemini yitirdi. Buna bal olarak si
yasal ilevi ortaya kt; tutucu bilimle hukuk ite bu te
mel ilevi srdrp savunmaktadr: bu, ailenin buyurgan
retiler ve tutucu zihinsel yaplar retm e grevidir. O,

iinde yaadmz toplumun her bireyinin soluk almaya

balad andan bu yana gemek zorunda bulunduu ei
tim aygtdr. Yalnz kendisinde kurumlam yetkeyle de
il, ayn zamanda zel yapsyla ocuu gerici retiye g
re yetitirmektedir, tutucu toplumun ktisad yapsyla d
nsel styaps arasnda iletim kay gibi almaktadr;
gerici havas ister istemez ve sklp atlmamacasna b
tn yelerini etkilemektedir. Kendine zg biimi ve do
laysz etkisiyle, tutucu fikirleri ve yrrlkteki toplumsal
dzen karsnda taknlacak tutumlar atadan oula ak
tarr; ama ayrca, varln borlu bulunduu ve srp git
mesine yardm ' ettii biimiyle, ocuun cinsel yaamna
dolaysz bir tutucu etki yapar. Gencin yrrlkteki top
lumsal dzene kar ya da ondan yana oluunun aileye
kar ya da yanda oluuyla atba#. gitmesi rastlant deil
dir. Tutucu ve gerici genlik, genellikle, aileye sk skya
balyken, devrimci genliin ilke olarak ondan kopuk ve
kart oluu da rastlant deildir.
Btn bunlar hem ailenin cinsellie-kart hava ve ya
psna, hem de aile yelerinin en gizli sakl eylerdeki ili
kilerine baldr.
Bundan tr, ailenin eitici grevini incelerken, ayn
ayr iki dizi olguyu ele almamz gerekir: somut retilerin
aile araclyla genlik zerindeki etkisi, bir de l yaPinn kendisinirl dolaysz etkisi.

112

CNSEL DEVRM
1 _

T O P L U M S A L R E T N N E T K S

Trl toplumsal snflar arasmdaki ayrmlar ne olur

sa olsun, cinsel adan ayn ahlk havann etkisinde ol
mak gibi nemli bir zellikleri ortaktr; bu etki, sz konu
su cinsel ahlklkla bar iinde bir arada yaayan ya da
ibirlii eden snf ahlkyla elimez.
En yaygn aile tr, orta snflarn alt katmanlarnn
ailesi bu snfn ok ok telerine uzanr; baka bir deyi
le, kk-kentsoylu aile yalnz kk-kentsoylu snf iin
deil, ayn zamanda st snflar, hatta ii snf iin geerlidir.
Orta snflarn kurduu ailenin temeli, babayla kars
ve ocuklan arasndaki ataerkil ilikidir. Baba, bir bak
ma, Devlet yetkesinin aile iindeki simgesi ve szcsdr.
retimdeki astlk greviyle aile iersindeki efendilii ara
sndaki eliki ona bakan yardmclanna zg belirgin ni
telii kazandnr: stlerine kar kpeklik; egemen reti
den etkilenir (yknme eilimini aklayan da ite bu et
kilenmedir) , astlarna efendilik eder; siyasal ve toplumsal
grlerini onlara aktarr, bu grlerin glenmelerine
yardm eder.
Cinsel reti konusunda, kk-kentsoylu ailenin evli
lik kuramyla genel aile dncesi, yani mr boyu tekeli
birlik kuram bir noktada birleir. Elerin durumuyla aile
nin kmelenmesi ne denli iler acs ve umutsuz, acl ve
dayanlmaz olursa olsun, bireyler gerek aile iinde, gerek
darya kar, bunlar dorulamak zorundadrlar. Bu tutu
mun toplumsal gereklilii yoksulluu gizlemeye, aileyle ev
lilii lkletirmeye gtrr insanlan; ayn zamanda, aile
nin ocuklara salad varsaylan aile mutluluu ko
ruyucu yuva, dinginlik ve mutluluk oca gibi beylik
lflaryla aile duyguculuunun yaylmasna yol aar. Bi
zim toplumda, evliliin ve ailenin dnda durumun daha
da ackl oluu, cinsel yaamn her trl ahlk, madd ya
da yasal dayanaktan yoksun kal, haksz yere, aile kurumunun doaya, yaam a uygun saylmasna yol amtr.

ETM AYGITI OLARAK BUYURGAN ALE

113

Gerek bu ilerin gerek durumunun kmsenmesi, gerek

se imdiki retisel havay yaratmaya yarayan duygulu
savszler ruhsal adan son derece gereklidirler, nk in
sann dayanlmaz aile durumuna yaslanmasna izin ver
mektedirler. te bu yzden; sinir hastalklarnn gideril
mesi, btn yanlsamalar silip sprd ve trl du
rumlarn ardndaki doruyu ortaya kard iin eler ve
aile bireyleri arasndaki ba koparabilir.
Eitimin erei, ta bandan, ocuklar evlilie v e aile
ye hazrlamaktr. Ura kazandrc eitim ok sonra ba

lar. Cinsellii yadsyan ve elinin tersiyle iten eitim dizge

si yalnzca toplumsal havadan gelmez; ayn zamanda, ye
tikinlerin cinsel arzularn bilinaltna itmelerinin sonu
cudur. nk son kertesine varm bir cinsel boyuneme
olmadka, zorlayc aile evresinde yaamak olanakszdr.
rnek saylacak tutucu ailede, cinselliin oluumu, ev
lilik ve aile anlaynn temelini meydana getiren belirli
bir grn alr. Gerekten de, ocuk, beslenme ve ietme ilevlerine ynelen an dikkatten tr, retkenlik n
cesi sevisel (erotik) evrelere aklr kalr; cinsel etkinlikse
iddetle bilinaltna itilir (kendi kendini okama yasakla
nr). retkenlik ncesine aklp kalma ve cinsel arzunun
bilinaltna itilmesi, cinsel ilgiyi eziyetseverlie (sadizme)
doru kaydrr. Aynca, ocuun cinsel merak da etkin bir
biimde bask altna alnr. Buysa, konut koullaryla, anababalarn ocuklar nndeki cinsel davranlaryla ve aile
evresiyle eliir; ailenin cinsel niteliiyse kanlmaz bir
biimde ortadadr. zlenimlerinin ve yorumlarnn uyum
suzluuna karn, ocuklarn btn bunlar yakaladklar
n sylemek bile gereksizdir.
Cinsel igdnn klgsal ve kuramsal adan bask al
tna alnmas yetikinlerin en gizli sakl edimlerinin gzlemlenmesiyle birleince, ocukta cinsel ikiyzlln te
meli atlm olur. Beslenme ilevlerinin daha az tumturak
l. cinsel etkinliin daha belirgin ve daha az yasakl oldu
u ii evrelerinde bu grngye daha az rastlanr. i
ailelerinin ocuklarnda atk daha az, cinsel yaama ge

114

CNSEL DEVRM

i daha engelsizdir. Bunun kkeni, emeki ailenin ktisa

d durumudur. Emeki, ii soylu smfmn st basamakla
rna doru ykselirse, ocuklar zerinde tutucu ahlk an
laynn basks artar.
Tutucu ailede cinsel bask u ya da bu oranda uygu
lanrken, ocuklarn daha az denetlendii sanayi iileri
evresinde bir sr engelle karlar.

L YAPI

Aile, ocuk zerinde, toplumsal retiye uygun bir et

ki yapar. Beri yandan, ailenin kmelenii de, l yapsy
la, yine toplumun tutucu eilimleri ynnde zel bir etki
yaratr.
Freud, bu l yapyla karlatmz her yerde, ocu
un ana-babasna kar hem sevecen, hem de tensel, belirli
cinsel balar gelitirdiini bulmutur; bu bulu, bireyin
cinsel gelimesinin anlalmasnda son derece nemlidir.
Oidipus karmaas (kompleksi), art arda dourduklar
skntlarla, gleri aile ve evre tarafndan belirlenen bu
ilikilerin tmn anlatr.
ocuk ilk cinsel-sevisel itepilerini en yakn evresi
ne, yani hemen her zaman ana-babasna yneltir. ocuk,
hemen hemen genel bir davranla, ana-babasndan kar
cinsten olan sever, kendi cinsinden olana nefretle bakar.
Bu nefret ve kskanlk duygular ksa zamanda korku ve
sululukla karmaklarlar. Kar cinsten ana ya da baba
ya beslenen cinsel duygulara daha bandan korku karr,
yaknna ynelik arzunun doyurulamaymdan tr s
rp gider ve bu arzunun bilinaltna itilmesine yol aar.
Bu bilinaltna iti, daha sonraki cinsel yaam bozukluk
larnn ouna beiklik eder.
Bu ocukluk deneyinden baaryla kabilmek iin iki
temel olguya dikkat etmek gerekir. Her eyden nce, bir
olan, anasna besledii arzu yasaklansa bile, kendi kendi
ni okamasna ve yat kzlarla cinsel oyunlar oynamas

ETM AYGITI OLARAK BUYURGAN ALE

115

na zin verilirse, igdy bilinaltna itmeyecektir. nsan

lar cinsel oyunun (doktorculuk oyunu falan gibi eyle
rin) ancak ocuklar uzun sre yalnz braklrsa ortaya
ktn kabule yanamazlar; bu oyunlar evre tarafndan
ayplandklar iin hep gizlidirler, dolaysyla sululuk duy
gusunu yanlarnda tar ve yaam enerjisinin zararl bir
yne saplanp kalmalarna yol aarlar. Frsat kt za
man bu oyunlara giriemeyen ocuk ailenin eitim tasla
na uyduunu kantlar, ama daha sonraki cinsel yaamn
da mutlaka cidd bozukluklar ortaya kar. Artk bu olgu
lar bilmezlikten gelemeyeceimiz gibi, sonularndan da
kanamayz; ancak bu sonular, ktisad ve siyasal gerek
elerin aile eitimini belirledii buyurgan toplum ereve
sinde denetim altna alnamaz.
lk cinsel itepilerin bilinaltna itilmesi, hem nitelik
hem de nicelik asndan, ana-babann dnme ve duy
ma biimleriyle, sertlik dereceleriyle, kendi kendini doyur
ma karsndaki tutumlaryla falan belirlenir.
ocuun cinsel yaamn, son derece nemli olan drt
le alt ya arasnda, aile evresinde gelitirmesi, onu bu so
runa aile eitimine uygun bir zm bulmaya gtrr.
Baka ocuklarla birarada, ana-babaya saplanp kalmadan
byyen ocuk cinselliini ok daha baka trl gelitire
cektir, ocuk gnn birka saatini yuvada geirse bile,
aile eitiminin toplu eitime aykr dtn, onu engel
lediini unutmamak gerekir. Gerekte, aile eitimi, ocuk
bahesini bu sonuncunun kendisini etkilediinden daha
fazla etkiler.
ocuk, ana-babann yetkesinden ve cinsel ekiminden
kolay kolay kurtulamaz. Gerekten de. ne denli lml olur
sa olsun, srf bedeninin kklnden tr, ana-baba
yetkesi altnda ezilir. Yetkenin ekicilii, ok kk yata,
cinsel ekicilii iter, bilinaltnda yaamaya zorlar; daha
sonralar cinsel ilgiler aile dndaki dnyaya ynelmeye
balad zaman, ana-baba yetkesine balanp kalma cin
sel ilgiyle gerek dnya arasna umac gibi dikilecek, cin
sel arzuyu bilinaltna itmekte gl bir etken olacaktr.

116

CNSEL DEVRM

Ana-baba yetkesine balanp kalma byk lde bilind olduundan, bilinli zmlere ak deildir. Bu bilind balanmann ou kez tersiyle, yani hastalkl bakal
dryla dile gelmesinin hi nemi yoktur. Sz konusu ba
kaldr, cinsellikle sululuk duygusu arasnda gerekleti
rilen hastalkl bir uzlatrma olan saldrgan cinsel eylem
lerin dnda zm getirmez cinsel gerilimlere. Demek ki,
doal kurallara uygun cinsel yaam n ilk koulu ana-baba
yetkesine balanp kalmann zmdr. Bugnk durum
ve koullarda, pek az kii bunu baarabilmektedir.
A na-baba yetkesin e balanp kalma, gerek cinsel y nyle, gerekse babann yetkesine boyun em e grniiyle,
erginlik anda cinsel ve toplumsal gereklie yaklam a
y gletirir, hatt olanakszlatrr. Akll uslu olanla iyi

ev kznn tutucu lks, zgr ve bamsz genlik dn

cesine taban tabana terstir; byleleri, byyp adam ol
duktan sonra da, onulmaz ekilde, ocuksuluun kurban
drlar.
Aile eitiminin en belirgin zelliklerinden biri de, anay
la babann, hele darda almyorsa, anann, ocuklar
n onlarn zararna yaamlarnn en by k zevki say
masdr. Herkesin bildii gibi, ocuklar istendii zaman
sevilecek, istendii zaman dvlecek sevimli ev hayvan
yerine geerler: ana-babann duygusallklar onlarn iyi bi
rer eitici olmalarn engeller.
Eleraras yoksulluk kar-koca atmalarnda tken
mezse, ocuklarn tepesine ullanr. Bu onlann cinsel ya
psna ve zerkliine ynelmi yeni bir saldrdr, ayrca
yeni bir atkya yol aar: ana-babann ortak yaamnn
yoksulluunun dourduu evlilie dmanlkla, ilerki yl
larda ktisad adan evlenmeye zorlan atr. Erginlik
anda, ocukluktaki cinsel eitimin batrd gemiden
bin bir glkle kurtulan ocuklar aile zincirlerini sars
maya altklar zaman bir sr ackl olay ortaya kar.
Szn ksas, yetikinlerin kar-koca ve aile yaamna
katlanabilmek iin kendi kendilerine koyduklar cinsel s
nrlarn acsn ocuklar eker. Daha sonra ktisad gerek

ETM AYGITI OLARAK BUYURGAN ALE

117

eler onlar da evlilik yaamna gmeceinden, cinsel s

nrlandrma kuaktan kuaa aktarlr.

Zorlayc aile, ktisad ve retisel adan buyurgan

toplumun ayrlmaz paras olduundan, dourduu kt
lkleri bu toplum erevesinde skp atmay ummak o
cukluktur. stelik, bu ktlkler ailesel durumun kendi
sinde vardr ve gdsel yapnn bilind ileyilerinden
tr her bireye kmamacasna demir atmlardr.
Bylece dorudan doruya ana-babaya balanp kal
mann yaratt cinsel arzunun bilinaltna itiliine, aile
yaam boyunca biriktirilen kinin byklnden gelen
sululuk duygular eklenir.
Bu kin bilinli kalrsa, bireysel alanda devrimci bir et
ken olabilir: kiiyi aile balarn koparmaya iter, bu kini
douran koullara kar eyleme gemesine yarayabilir.
Yoo, tam tersine bu kin bilinaltna itilirse, kr kr
ne ballk ve ocuka sz dinleme gibi kart tutumlara
yol aar. V e tabi bu tutumlar zgrlk (liberal) bir ha
rekette savamak isteyen kii iin ok elverisiz durumlar
yaratr; byle biri hem eksiksiz zgrlkten yana olabilir,
hem de ocuklarm pazarlar kilise okuluna gnderebilir,
ya da yal ana-babasm zm em ek iin kiliseye gitm eye
devam edebilir; aileye balanp kalmann uzantlar olan
kararszlk v e bamllk belirtileri gsterir; zgrlk u
runda gerekten savaamaz.

Ama ayn ailesel durum, kk-kentsoylu aydnlarda

pek sk rastlanan hastalkl devrimci kiiyi de retebilir.
Devrimci duygulara balanan sululuk d u ygu la n onu d ev
rimci harekette pek g ven ilem eyecek bir sava haline
getirir.

Ailenin verdii cinsel eitim bireyin cinsel yaamm

ister istemez bozar. Eer u ya da bu birey her eye kar
n salkl bir cinsel yaam kurabilirse, bunu aile balarm harcayarak yapar.
Cinsel gereksinim lerin bastrlmas zihinsel uyuuklu
a ve genel cokusal durgunlua, zellikle de bamszlk
san, istemden (iradeden), eletiri anlayndan yoksunlu

118

CNSEL DEVRM

a yol aar. Buyurgan toplum ahlkn kendisi ne deil,

ruhsal varln bozukluklarna baldr; bu bozukluklarn

amac, cinsel ahlk bireylerin beynine akmaktr ve b
tn buyurgan toplumlann toplu ruhsal temelini oluturan
zihinsel yapy yaratrlar. Klelie yatkn zihinsel yap,
cinsel gszlk, hzn, destek ve Fhrer zlemi, yetke
korkusu, yaam ve gizemcilik korkusu karmdr. Bakal
dryla kark sofuca ballk bunun en belirgin nitelii
dir. Cinsel yaamdan korkmak ve cinsel ikiyzllk kentsoyluyu ve evresini belirler. Byle bir zihinsel yapya sa
hip kiiler dem okratik yaam a uyamazlar, gerekten d e
mokratik ilkelere gre ynetilen kurumlar yaratp yaat
m a abalarn sfra indirirler. Halk tarafndan seilmi

yneticilerin buyurganlk ya da memur egemenlii kurma

eilimlerinin kolayca yeerip geliecei ruhsal topra bun
lar olutururlar.
Szn ksas, ailenin siyasal ilevi iki ynldr:
1. Bireyleri cinsel adan sakatlayarak kendi kendini
oaltr. Ataerkil aile, kendini srdrmekle, cinsel bask
y ve onun dourduu her eyi srdrn cinsel bozukluk
lar, sinir hastalklar, ldrmalar ve cinsel sular.
2. Kiiyi yaamdan korkan, yetkeden ekinen biri ya
par. dolaysyla halk ynlarn bir avu yneticinin sert
basks altna sokma olanan durmadan tazeler.
te bu yzden, tutucu iin aile, inand toplumsal d
zenin yklmaz kalesidir. Bu adan bakldnda, tutucu
cinselbilimin aile kurumunu neden yle canla bala savun
duu da anlalr. Aile, bu kavramlarn tutucu ve gerici
anlamnda Devletin ve Toplumun kalcln gvenlik
altna alr. yleyse, aileye verilen deer, her toplum d
zeninin genel deerlendirilmesinde anahtar olmaktadr.

1 Bu

dediim izin

Boygstermesine bakn.

tarihsel

kantn

gsterdiim iz

Cinsel Ahlkn

VI,

BLM

ERGNLK SORUNUi

Tutucu reti cinselbillmin hibir daln genliin cin

sel yaamn etkiledii kadar etkilememitir. A dan Zye
kadar btn aratrmalarn erei, erginliin her eyden
nce cin sel olg u n lu k anlamna geldiinin saptanmasndan,
hop diye, genlere yaraan eyin sk p e r h iz olduu savna
atlamaktr. Bu istek nasl dile getirilmi olursa olsun, ister
(Gruberin yapt gibi) erginlik 24 yandan nce tamam
lanmaz lf gibi dirimbilimsel kantlarla, ister ahlk,
eitsel ya da salkbilimsel gerekelerle akl erevesine
oturtulmu bulunsun, bildiimiz kadaryla hibir yazann
aklna

g en li in

cin sel yo k su llu u n u n

aslnda

toplu m sal

b ir so ru n old u u , tu tu cu to p lu m tarafn dan zorla b e n im se

tilen ken d in i tu tm a ilkesi ortadan kalkt an z m e b a
lanaca g elm em itir. Bu toplumsal ilkeyi dirimbilimsel,
eitsel ya da ahlk nedenlerle dorulamaya kalkmak, onu
savunanlar artc elikilere drmektedir.

1 E R G N L K A IN D A K A T I K I

Erginlik andaki btn atkl ve hastalkl grn

glerin kkeni ayndr: gencin on be yana doru eriti1 D er Sexuelle Kampf der Jugend (G enlerin Cinsel Kavgas) adh
yaptm za bakn. Gelecein ocuklar kitabnda.

120

CNSEL DEVRM

i, ardndan bedensel sevime gereksinimiyle dl verebil

me yetisini de getiren olgunluk ile, toplumun cinsel etkin
lik iin zorunlu kld yasal durumu, yani evlilii madd
ve ruhsal adan gerekletirebilme olanakszl arasmda
ki atk. Temel glk budur; buna, bizi genel tutucu
cinsel dzenle yz yze getiren, ocua verilen cinsel et
kinlie aykr eitim gibi ikinci dereceden glkler ekle
nir. lkel anaerkil toplumlarda genhk cinsel yoksulluk ek
mezdi; tam tersine, elimizdeki btn yaptlar erginlik t
renlerinin genci olgunlar olgunlamaz doal yasalara uy
gun cinsel yaama balattn, bu trenlerin son derece
nemli toplumsal olaylar olduklarn, bu toplumlann o
unda cinsel mutluluun zenle gelitirildiini, genlerin
cinsel yaamnn bask altna alnmak yle dursun, r
nein erginlik ana gelir gelmez tandklar genlikevi
gibi eylerle desteklendiini dorulamaktadr.^ Kesin tek
eli evliliin bulunduu ilkel toplumlarda bile genlerin
elinde, erginhk ayla evlilik arasnda, tam bir cinsel z
grlk vardr. Szn ettiimiz anlatlarn hibiri il erki
yalarda karlalan bir cinsel yoksullua ya da genlerin
sevda yarasyla canlarna kymalarna deinmez. Bu top
lumlarda cinsel olgunlukla doyuma erememe arasnda a
tk yoktur. lkel toplumla buyurgan toplum arasndaki
en byk ayrm budur. Buyurgan toplumda da erginlik
trenleri vardr geri (rnein, kutsamann pekitirilmesi
falan), ama bunlarn gerek anlamlar btnyle gizlen-

1 Bu halklar, bizim saygszlk, edepsizlik sayacamz, oralardaki

yetikinlerinse oyu n saydklar bir zgrlkle ocuklarnn yeni uyan
m cinsel igdlerini doyurm alarna izin verm ektedirler... Pek ok il
kel toplum da, olanlarla kzlar, dnyann en temiz sevgisiyle bir arada
yaarlar (Ploss - Bartels, Das W eib, 1902, Bl. I, s. 449. A yrca: H ave
lock - Ellis, Geschlecht und Gesellschaft. 1923. s. 355, 368. M ayer, Das
S exu a lleben b ei den Wahehe und Wessangu Geschlecht und Gesellschaft,

X IV , Jahr., H. 10. s. 455). En gzel betim lem eyse M alinow skinin La vie
V

d es sa u va g es (Vahlerin Cinsel Yaam ) adl yaplndadr.

ERGNLK SORUNU

121

mitir, hatt ilkel toplumlann tersine, genlen cinsel ya

amdan koparma ereini gderler.^
Gencin ektii cinsel yoksulluun en kesin belirtisi
kendi kendini doyurmadr. Hastalkl durumlar bir yana,
bu olmayan cinsel ilikinin vekilinden baka bir ey deil
dir. Bu son derece basit saptamaya hibir cinsel inceleme
de rastlayamadm. Geri yazlan btn denemeleri oku
madm. Ama u ak gerein gze arpmayacak biimde
gizlendiini farketmek bu yargya varmamza yeter. Cin
selbilim yaptlarnda erginlik andaki atk, cinsel olgunlukla cinsel iliki kurumama arasnda deil, cinsel ol
gunlukla evlen em em e arasndaym gibi gsterilil*. Kendi
kendini doyurma gerek Kilise, gerekse cinselbilim konu
sunda kara cahil, kafalar ahlk nyarglarla dolu hekim
ler tarafndan dzenli olarak ktlenip yasaklanr. Son
yllarda kendi kendini doyurmaya alan savan, sululuk
duygularn artrd iin, cinsel yoksulluu ciddiletirdi
i sk sk ne srld elbet; ama Max Hodannnkiler gibi
halka seslenen yaptlarn dnda, bu dnce, bilimsel
incelemelerde gml kald; genler bu tartmay duya
madlar.
1
Erginliin znn erginlik, yani cinsel aygtn olgunlam as ve
bunu izleyen ruhsal deiiklikler olm adn, erginlik anda beliren a
tklarn tem elinde gencin nne kan yeni grevler ile gencin bun
lar yerine getirmeye hazr olm adm hissediinin yattm gstermek
zere alabildiine karmak bir kantlamaya girien koskoca bir bilim
dal vardr. Bu, A d lerin ruhbilim idir. Bu kurama gre, erginlik a
nn en nem li dnem ini okulda geiren gen (eski Y un an saymazsak,
orada yeni grevler bulunm adndan), bu aa zg atklar yaa
mazm. Bireysel ruhbilim rencilerin almalarnn on drt yana
doru aksadn da, em eki snfndan bir yn gencin olgunlua
erer erm ez cinsel iliki kuran ii kzlarla olanlarn cinsel gereksi
nimden habersiz olm adklarn da hesaba katmaz. Y aln z bu iliki, ge
belii nlem e arelerini bilem eyilerinin ve sevimenin salkl bir b i
im de yaplabilecei konut yokluunun izin verdii l dedir elbet.
G en em eki de on drt yana doru yeni grevlerle yz yze gelir.
A m a cinsel arzular doyuruldu srece, A d lerin dedii anlamda bir et
kisi olm az bu yeni grevlersin!

122

CNSEL DEVRM

Erginlik andaki atknn bilinalt grnlerinin

ruhzmsel aratrlmas, sz konusu atknn ocukluk
tan kalma ana-babaya dnk cinsel arzularla sululuk duy
gularnn yeniden etkinlie gemesinden doduunu gs
termitir; bu sululuk duygular kendini doyurma edimi
nin kendisine deil, bilinaltndaki sanrlara (birsam-hallucination) baldr. Gerekten de, bedensel boalmayla il
gili aratrmalar ruhzmsel verilerde birtakm dzelt
melere yol amtr: kendi kendini doyurmay douran ey
ana-babaya duyulan cinsel arzuyla ilgili sanrlar deil,
reme organlarndaki etkinliin artndan gelen cinsel
uyarlmadr. Bunun ardndan gelen cinsel durukluk anababaya duyulan eski arzularn canlanmasna yol aar; de
mek ki bu sanrlar kendi kendini doyurmann nedeni de
il, ona elik eden ruhsal yaantnn biim ve ieriidirler.
Daha nce ya da sonra deil de, tam erginlik anda ye
niden boygsteren ana-babayla cinsel iliki kurma hayal
lerinin aklamas ite hurdadr.
Szn ksas, erginlik andaki ruhsal atk, yaa
mn ilk yllarndan ve ocukluktan kalma cinsellik biim
leriyle cinsel nesnelere dnmektir. Bu geriye dn ocuk
luk andaki hastalkl bir saplanp kalma sonucu deil
se, o zaman, erginlik dnem inde cinsel edimle doyum a er
m enin toplum tarafndan yasaklanna baldr. Bu du
rumda iki olaslk ortaya kar: olgunlaan gen, daha n
ceki cinsel gelimesinden tr, bir cinsel e bulacak ye
tide deildir; ya da, toplumun cinsel doyumu yasaklay
onu, btn sanrlaryla birlikte kendi kendini doyurmaya,
ve ayn zamanda ocukluktan kalma hastalkl atkya
iteler.
Birinci de ocukluktaki cinsel basknn sonucu oldu
undan, bu iki durum birbirinden pek o kadar ayr deil
dir elbet. Tek ayrm, ilk durumda toplumun cinsel yaa
ma kstek vuruu ocukluk dnemindeyken, ikinci durum
da bu basknn yalnz erginlik anda kendini gsterme
sidir. Bu iki yasaklamann birbirlerini tamamladklarn,
birbirlerine eklendiklerini sylemek daha doru olur, n-

ERGNLK SORUNU

123

k ocukluktaki yasaklama, daha sonraki toplumsal ya

saklamadan tr ergin gencin yeniden dnd ana-babaya saplanp kalmay yaratr. ocuun cinsel yaamna
verilen zarar ne denli bykse, gencin cinsel ilikisine top
lumun vurduu kstek o denli etkili, dolaysyla gencin
doal kurallara uygun bir cinsel yaama geebilme olas
l da o oranda azdr.
Kendi kendini doyurmadan gelen sululuk duygusu,
iinde ana-babayla sevime sanrlar bulunduundan, cin
sel ilikiye elik eden sululuk duygusundan ok daha yo
undur, nk ikili doyum hayal oyunlarn gereksiz k
lar. Kii ocukluktaki nesnelere ok balanp kalmsa, se
vimenin dzeni de bozulur ve sululuk duygulan youn
lukta kendi kendini doyurmadakinden aa kalmaz. Do
yurucu cinsel ilikilerin kiilerdeki sululuk duygularn
yokettiini her an saptayabiliriz. Btn br eyler eit
olsa bile, kendi kendini doyurma cinsel iliki kadar doyum
getirmediinden, sululuk duygusu hep sevimeninkinden
fazladr. Ana-babaya balanp kalmaktan kurtulup ger
ek bir cinsel yaama geemeyecek gen ar rneinden
tutun da, bu adm hi glkle karlamadan atana dek,
bin trl gen rnei vardr.
lk rnek, ailesine bal, ana-babasyla tutucu toplu
mun br temsilcilerinin istediklerini yerine getiren us
lu ocuktur; gerici llere gre iyi renci saylan, al
akgnll, zensiz, kuzu gibi bir gentir bu. Ondan ok
iyi koca ve eyyamc olur. Aynca, sinir hastalannn says
n da artnr.
kinci rnek, ounlukla topluma-aykn saylan gen,
temelden bakaldncdr, gz ykseklerdedir, aile oca
na da, bu dar evrenin isteklerine de dmandr; ii snfmdansa, iyi devrimci olur. Orta snflarda, bunu ruh has
tas, itepilerine gre davranan genler temsil ederler; by
leleri, kendi evrelerinde zlmez atklar yaratmadan
yaayamayacaklar iin, bir toplumsal eyleme katlamaz
larsa, toplum iersinde baanszla urama tehlikesiyle
kar karyadrlar. Zeklar ortann stnde, duyarlkla

124

CNSEL DEVRM

r youn olduundan, iyi rencilerle, zeklar ortann

altnda ocuklar ok iyi anlayan retmenleri bunlar ne
yapacaklarn bilemezler. Bu genler doal cinsel ilevle
rini yerine getirmekten baka bir ey yapmadklar zaman
bile, bykler l olarak gerici ahlk alp, onlara ah
lk kurallarna uymayan kiiler gzyle bakarlar; ve
tabi doal cinsel ilevini yerine getirmek, bugnk koul-,
larda hemen hemen su sayldndan, sz konusu gen
ler, salt toplumsal nedenlerden tr sululua aday
drlar. u satrlarn yazar Lindsaye yerden ge kadar
hak veriyoruz-.
Bence, birka trl sulu gen var. lkin, enerjiden,
kendine gvenden, giriimden yoksun olanlar kyor kar
mza. Birtakm glkleri olan kzlarla olanlarn oun
daki ortak zellik, ite bu nitelikleri tamalar ve tez el
den kurtarlmaya demeleridir. Hep uslu ve dingin, yaa
yan olan ya da kzn ille de enerji ve kiilikten yoksun
olduu sylenemez elbet, ama yle olabilir. Hele bir ola
nn okulda ald srekli iyi notlar, yreklilikten ve ener
jiden, belki de salktan yoksun olduunu, elini kolunu
ahlkn deil, k ork u n u n baladn gsterir; nk, eer
gen, doal yasalar uyarnca olmas gereken ey, yani sa
lkl ve gen bir memeli hayvansa, davranlarnda ah
lklla yer yoktur. Tpk soluk alp verii ya da daha
baka yaama ilevleri gibi, doal kurallar uyarnca ru
hunun da bilincinde deildir.
[Revolt, s. 9 4 .)
2 T O P L U M S A L G E R E K L L K L E C N SE L G E R E K L K

Genlerin cinsel yaamyla ilgili sorunun akla

kavuturulmas gerekir:
1 The Revolt o f modern youth (ada G enliin Bakaldrs)
Y arg Ben B. Lindsay ve W ainw right Evans, N ew Y ork , Boni ve Liveright, 1925. B iz bu yapt Revolt adyla anacaz.

ERGNLK SORUNU

125

1. Buyurgan toplum gencin nne hangi gereklilikler

le kmaktadr, bunlarn nedenleri nelerdir?
2. Gencin on drtle on sekiz yalar arasndaki cinsel
yaamnn gerek yz nedir?
3. a) Kendi kendini doyurmann, b) sk perhizin, c)
genlerin cinsel ilikilerinin sonular konusunda kesin
bilgilerimiz nelerdir?
Gerici toplum, cinsel yaam iin ahlk kurallar
ne srerek genten evlilik ncesinde mutlak perhiz is
temektedir; gerek cinsel ilikiyi, gerekse kendi kendini
doyurmay tu kaka iln etmektedir (burada birtakm top
lumdan uzak yazarlardan deil, genel retisel havadan
sz ediyoruz). Bilim, gerici retinin bilinsiz olarak et
kisinde kald iin, bu retiye salam bilimsel temeller
salayacak savlar ortaya atmaktadr. ou kez ii o ka
dar ileri gtrmeyip insann nl ahlk yapsna ba
vurmakla yetinmektedir. Bunu yaparken, kuramsal kar
tlarnn karsna karmaktan geri durmad kendi g
r asm unutmaktadr: buna gre, bilimin treye uy
gun grevi olgular yorumsuz aktarmak ve onlarn ne
denlerini aklamaktr. Bilim, toplumsal gereklilikleri ah
lk fikirlere snmann dnda bir yoldan dorulamak
istedii zaman, nesnel adan ok daha tehlikeli bir yn
tem kullanmakta, ahlk grleri szmona bilimsel sav
larn ardna gizlemektedir. Bylece, ahlkllk bilimsel
olarak akla uygun klnmaktadr.
te byle uyduruk br bilimsellikle g en le r in cin sel
ig d lerin e

gem

vu rm a la rn n

top lu m sa l v e

zih in sel e t

Bu
nerme, Freudun yceltme adyla bilinen kuramna da
yanmaktadr; insann toplumsal ve zihinsel verimliliinin
kayna, ilk ereinden saptrlp daha yce amaca y
neltilen cinsel enerjidir. Bu kuram, cinsel doyumla cin
sel enerjinin yceltilmesi arasnda mutlak bir atky
varsayarak ok kt yorumlanmtr. Soruyu en somut
biimde ortaya koymak gerekin h an gi cinsel etkinlikle
doyum, h a n gi cin sel g d ler yceltilebilir, yceltilmelidir?
kinliin v a z g e ilm e z kou lu old u u n e s r lm ek ted ir.

126

CNSEL DEVRM

En basit gzlem bile perhizin toplumsal ilerlemeye ge

rekli olduu kantn ykmaya yeter. Genlerin cinsel et
kinliinin almalarn azaltaca ne srlyor. yi amabtn genler kendi kendilerini doyurmakta ve cinselbilimciler bu konuda gr birliindedirler: bu da ne s
rlen kant silip sprmeye yetmektedir; nk, kendi
kendini doyurmann deil de, cinsel ilikinin almaya
aykr olduu savunulamaz. Kendi kendini doyurmayla
cinsel iliki arasnda tem el bir aynm var mdr? Yoksa,
ruhsal atklarla ykl kendi kendini doyurma, dzenli
bir cinsel yaama gre ok daha fazla zararldr. Kant
diye nmze getirilen eyin iler acs karklna ba
kn! Doyurucu cinsel yaamla doyurucu olmayan birbi
rinden ayramadan bunlarn toplumsal yaptla ve ycelt
meyle ilintilerini gremeyiz. Cinsel yaam kuramndaki
bu boluun nedeni nedir acaba? ok ak: sz konusu
boluu doldurmak, gerici dnsel yapnn talarnn
gmbr gmbr yklmasna yol aar.
Genlerin cinsel perhizde yaamalarn dorulayan bu
temel kantn deersizlii resmen kabul edilse, akllanna
birtakm tehlikeli dnceler gelir, sala ve toplumsal
yaama deil, ama buyurgan aileye ve zorlama evlilie
zarar verebilecek etkinliklere giriebilirler. imdi biz,
genliin perhizde yaamas isteiyle evlilik ahlk ara
sndaki ba gstereceiz.
Gencin cinsel yaam nn gerek grn nedir? Hi
kukusuz ahlklln bekledii ey deil. Ne yazk ki eli
mizde iyi saylamalar (istatistikler) yok; bununla birlikte,
soruturmalar, cinsel salk bakmevlerinde elde edilen
deneyler, cinsel konulu toplantlar srasnda genlere so
rulan sorular, cinsel tutumbilim alanndaki genel aratr
malar kesin perhize, yani her trl cinsel etkinlikten vaz
gemeye delikanhlarda hibir zaman rastlanmadn gs
termektedir; gen kzlardaysa, elimizdeki verilere gve
nirsek, cinsel perhiz daha yaygndr. una kuku yok ki,
perhiz adn verebileceim iz cinsel davran ylesine en
derdir ki, bu olguyu hi hesaba katmayabiliriz.

ERGNLK SORUNU

127

Gerekte, btn cinsel klglar iffet grn altmda

uygulanmaktadr. Erkekler de, kadnlar da, yllar boyu
bilinsizce kendilerini okamlardr: kadnlarda bunun en
belirgin rnei, butlarn sktrlmasdr; her iki cinsin
bisiklet ve motosiklete binmesi de bir kendini doyurma r
neidir; uyankken kurulan cinsel dler, kendi kendini
doyurmann eksiksiz ruhsal yann, baka bir deyile za
rarl yann olutururlar; ama uyank d kuranlardan
kendi kendilerini okamayanlar iffetli olduklarn ne sr
dklerinde cinsel doyum asndan hakl, cinsel uyarlma
asndan haksz olacaklardr.
a) E m eki genlik
i rgtleri yneticileriyle cinsel sorunlar konuma
ya kalktnz m, genler mthi utanp sklrlar. Genle
rin kendi aralarnda bile bu konuyu cidd olarak tart
may gze alamamalar ok anlamldr. Buna karlk, cin
sellik kaba akalar ve ak sak konumalar biiminde
yaamn her annda vardr; genliin genel havas batan
aa cinsellik kokar. Kfrlerin ou, her eyi cinsel g
rn iersinde dile getirmeye yarar.
i rgtlerince cinsel eitim vermek zere dzenle
nen akam toplantlar ok kez genlerin perhizini peki
tirmekten baka ie yaramaz. Bu toplantlarda ak seik
bir cinsel siyaset nerene, sorunu en doru biimde orta
ya koyana pek ender rastlanr. Soruna yaklama biimi
belirleyicidir; konumacnn, her eyden nce, hibir uta
np sklma ya da cinsellie aykr nyarg belirtisi gs
termemesi gerekir, ikinci olarak, dolaysz konumaldr;
son olarak da, sorular yazl sorulabilmelidir, nk de
neyler gstermitir ki, insanlar ancak o zaman btn i
tenlikleriyle konuya ve konumacya ilgi duymaktadrlar;
bu koullarda, konumadan sonra, her gencin sorulacak
eyleri vardr.
Szn ettiimiz sakncalara karn, kyl genler on

128

CNSEL DEVRM

. ii genlerse on be yanda srekli cinsel iliki kur

maya balamaktadrlar.
Kyl genler arasnda, gen kz, bir dans salonunun
kapsnda olann gelip kendisini dansa armasn bek
ler; tensel haz dknlnn alabildiine ortaya vurul
duu danstan sonra, delikanl kz allklara gtrr, ora
da seviirler. Gebelii nleme areleri bilinmez, onun ye
rine yarda kesilen sevime'ye bavurulur, ya da ocuklar
kocakarlara aldrlr.
Kentlerdeki ii genlik gebelii nleme yntemlerini
yeterince bilir, ama bu bilgisini pek az kullanr. Almanya
ve Avusturyada faizm ncesi dnemde genlik rgtle
riyle siyasal partiler doumun nlenmesi sorunuyla hi
mi hi ilgilenmediler, hatt buna karydlar.
Dolaysyla, genlerin ve siyasal rgtlerdeki lk sa
valarnn ou soruna kendileri el att, bu konuda top
lant ve konumalar dzenlediler. Bu yolda karlarna
kan balca engel analarla babalard. Siyasal rgtlere ye
analarla babalarn bile, ocuklarnn, yle eyler konu
ulan toplantlara gitmelerine engel olmalar son derece
anlamldr. Genleraras toplantlarda, hatt ocuklar on
sekiz yanda bile olsalar, salt dosta ilikilerin kuruldu
unu sezdikleri zaman da tepkileri aynyd. Ancak, yaan
t, en sk kuralc ana-babalarn bile genler elbirliiyle
kafa tutarlarsa tutumlarn deitirdiklerini gstermekte
dir.
Genlik rgtleri ou kez kskanlk gsterileri ve
svgl dvlerle ykld. Sorumlu genler arasnda iki
tre rastlanyordu: harama el uzatmayanlar ile doal ku
rallara uygun cinsel etkinlikte bulunanlar. Birincilerin,
cinsel bir e bulduklar an, lk savalklarnn tavsa
d grlyordu. Hatt, bir sr gen, rgte cinsel e
bulmak iin giriyor, bulduu an ekip gidiyordu.
Olanlarla kzlar, ou zaman, nlerine frsat k
mad iin, uzun sre cinsel iliki kurmadan arkadalk
etmektedirler. Bunun baka bir nedeni de i yasaklama,
rnein gszlk korkusudur. Gen kzlarda cinsel iliki

ERGNLK SORUNU

129

korkusu kiiliin ayrlmaz bir paras haline gelmitir: o

lanlar sevimek ister, kzlan buna iteler, berikilerse her
trl cinsel oyuna izin verir, doal kurallara uygun bir
lemeye yanamazlar; dolaysyla, her Tanrnn gn si
nir nbetleri, hngr hngr alamalar grlr.
Sinir bozukluklar, zellikle gen kzlar iin, ok nem
li bir sorun yaratr. nk spor yapan genlerde cinsel
igdnn bilinaltna itilmesi daha belirgindir ve spor
ou zaman cinsel yaam ksteklemek iin yaplr.
ocuklar iin alan yaz kamplaryla dinlenme yerle
rinde de u iki belirgin grngye rastlanr: bir yanda ge
ni bir cinsel zgrlk, te yandaysa, ounlukla btn
topluluun altn stne getiren patlamalara yol aan a
tklar.
Kzlar, ounlukla, erkek arkadalarn ya da herhan
gi bir erkei ac ac arzuladklarn, ama ne yazk ki, se
vime an gelip attnda, dayatc olduklarn grdkle
rini sylerler. Dsel yaamdan gerek cinsel etkinlie ge
ememektedirler.
Olanlar ya tek balarna, ya da topluca, dzenli ola
rak kendi kendilerini doyururlar; bu i toplu yapld za
man, arasra toplu lgnlklara yol aar. Kendi kendini
doyurma erkeklerde kzlardakinden daha yaygndr.
Dans ve benzeri toplu elenceler, gevemeye yol a
makszn, cinsel gerilimi artrmaktadr.
Cinsel iliki kurmaya karar vererek sorunlarn
zen genler yer yokluundan yaknrlar. Yazn krlarda
seviirler, knsa, yer bulup biraraya gelememek en byk
dertleridir. Otele gidecek paralar yoktur; bir gencin tek
bana oda tutmas krk ylda bir grlen eydir; stne
stlk, analar babalar genlerin evde bulumalarna kar
karlar. Bu da ok cidd atklara, cinsel ilikinin (ko
ridor, ke bucak gibi) sala aykr yerlerde kurulma
sna neden olur.

En byk glk, gen em ekilerin yaadklar orta

cm batan aa cinsel gerilimle dolu oluuna karlk.

130

CNSEL DEVRM

genlerin ounun h em sevisel adan kafalarn bin bir

yasakla doldurmu, hem de madd adan bir k yolu
bulamayacak kadar ok ksteklenm i olmalarndan gelir.
Analar babalar, parti yneticileri ve toplumsal retinin
tm genlere kardr, oysa grece de olsa toplumsalla
trlm yaamlar onlar geleneksel cinsel engelleri ama
ya itelemektedir.

Yakn iliki kurduum bir blk Berlinli gen emeki

bize bu konuda bir yn rnek salayabilir. Saylar alt
ma yakm, yalan on drtle on sekiz arasndayd, olan
lar ounluktayd. Bu genler arasnda da cinselliin b
yk nemi vard, zellikle cinsel ilikileri, kimi zaman da
kendi kendini doyurmay ieren akalar biiminde da
vurmaktayd. Olann birini bir kzla giderken grd
ler mi, alay ediyorlard. Szn ettiim genlerin ou cin
sel iliki kurmutu ve sk sk e deitiriyordu. Cinsel ili
ki ciddiye alnmyordu ve yumruklamaya dnen baz
kskanlk nbetlerinin dnda, nemli bir atk yoktu.
Hibir zaman arla kalmyor, toplu yiyip iip sevi
me lenleri yaplmyordu. Sevimeler ounlukla gece,
kimi zaman da gndz gezintileri srasnda oluyordu; bir
kzla bir olan birara ortadan yokoldu mu, kimsecikler
kayglanmyordu. Kendi kendini doyurmaktan ya da e
cinsellikten pek az sz ediliyordu. Ama olanlar kzlara
oranla gnl servenlerini daha ok anlatyorlard. Bu
genler topluluunda sorumluluk yklenmi kzlardan bi
rine cinsel yaamn neden ciddiye alnmadn, niin bu
konuyla dalga geildiini sorduumda u karl vermi
ti: Baka nasl olabilir ki? Aldmz eitim btn bunla
rn kt olduunu retiyor; oysa insan her eye karn
bu konuyu konumak istiyor, o zaman ii akaya bouyo
ruz.
Diyafram pek az bilinip kullanlyordu. Gebe kalmay
nlemekteki en yaygn yntem tam boalrken geri ekil
me ya da erkee koruyucu takmakt. Ancak, bu koruyu
cu da, o gnn parasyla bir servete (30 - 50 fenie) mal
oluyordu.

ERGNLK SORUNU

131

Parti almalar, cinsel atklarla sk sk bozuluyor

du. Zaman zaman genleri partiye kz ya da erkek arka
dalaryla bir arada bulunmak iin girmekle suluyorlar
d; hele kzlara, erkek arkadalar rgt yesi olduu iin
gz yumuluyordu. Ynetici kzlardan biri, bunun nedeni
nin, genlerin cinsel yaamlar konusunda kesin bir d
nceye sahip bulunmaylar olduunu sylyordu; cinsel
yaam bilinaltna itmek ok daha kt sonular dou
rur, diyordu bu ynetici hanm, en iyisi eitimi deitir
mek, bu sorunlar aka ve cidd olarak ele almaktr; o
zaman genlerin kafasn daha az uratrrlar. Kn, di
yordu gen kadn, seviilecek yer eksiklii genler iin
cidd bir sorun ve ac kayna oluyor.
Ben ancak Avusturya ,ve Alman ii genlik rgtle
rini yakndan tanyorum. Ama yllar boyu edindiim gr
g ve deney durumun hemen her yerde bylesine umut
suz, sala zararl, toplumsal sorumluluun gelimesine
aykr olduunu sylememe izin veriyor, 1934te, ulusaltoplumcu hkmet iki ayr cinsten genlerin geceleri bir
likte sokaa kmalarn, uzun sre yan yana kalmalarm
yasaklad. Hi kimse bu sama yasaa kar kmay, gen
liin karn kurtarmay gze alamad.
ngiltere, Macaristan, Amerika Birleik Devletleri gi
bi lkelerden gelen durum bildirilerinin de dorulad
zere, btn tutucu lkelerdeki cinsel yaam koullarnn
ackhi konusunda en kk bir kukum yok.
Genliin ektii en byk yoksulluk, ruhsal adan
hazr olsalar bile onlar cinsel iliki kuramaz hale getiren,
kk kentlerle kasabalar dolduran evde kalm kzlarla
kadnl erkekli doyumsuzlar alaynn gizli dedikodularn
dan gelmektedir. Kiilerin sonu gelmez can sknts, g
rlmemi bir ehvet merakna ve ktle yol amakta,
bu da saysz gencin kendini ldrmesine neden olmakta
dr. Genliin nmze serdii grnm iler acsdr.
Malmde srgnde yaadm yllarda, yle bir bakp
gemenin tesinde ilgilendim bu grnmle. Kent genli
i, her akam, 8le 11 arasnda, ana caddeyi arnlyordu.

132

CNSEL DEVRM

Olanlarla kzlar, er drder kiilik kmeler halinde, ay

r ayr geziniyorlard. Olanlar kzlara taklyor, hem he
yecanl, hem sklgan gzkyorlard; kzlar, kendi arala
rnda, alk alk glyorlard. Zaman zaman, koridorla
rn birinde ufak bir kaamak yaplyordu. Uygarlk m de
diniz? Can skntsyla cinsel kokuma ulusal-toylumcu m
zka takmyla bulutuu an, faist dnya gr iin,
uup giden bir kafa rn kabarcdr uygarlk. Ancak,
)u durumu dzeltmeye giriecek rgt yoktur u anda
yeryznde.
b) Kentsoylu genlik
imdi, Lindsayin Amerikan kentsoylu genlii konu
sundaki szlerine kulak verelim. Okullarda cinsel yaamn
boygstermesi, yetkililerin ie el atmasna yol aacak g
rnler alm.
Ayn biimde, diye yazyor Lindsay, st dzeyli Phil
lips A ca d em y ki yalnz erkek ocuklar eitir, getirdi
i babozukluktan tr, okulda dans yasaklamak zorun
da kald. Bu olay da basna geni biimde yansd. Phillips
Academynin bakan Alred E. Stearns, Boston Gloheaki yazsnda, geende alman kararlar arasnda, aadaki
grevlerle ykml, retmen ve rencilerden oluan ku
rullarn kurulmasnn da bulunduunu aklyordu;
1. Dzeni salamak, yakk almaz biimde danseden
iftleri uyarmak, hatt oyun yerinden karmak.
2. Kiilii insana gven vermeyen kzlarn toplantla
ra katlmasn nlemek.
3. Her iki cinse de, dans salonunda ya da darda iki
yi yasaklamak.
4. Hafife sarho olanlarn bile salona girmelerini n
lemek ya da dar atmak.
5. Ar ve edepsiz klklar, ikiyi, ak sak konu
malar nlemek zere kzlarn vestiyerini denetlemek.
6. Dansa arlan kzlarn yannda bir byn bulun

ERGNLK SORUNU

133

masna dikkat etmek; dans srasnda arabayla kaamak

yaplmasn yasaklamak.
7. Otomobille gelenlerin arabalarn dans salonu yak
nna brakm^amalarna dikkat etmek.
8. Salonun dnda, danstan baka kmelenmeleri n
lemek.
9. Gen kzlarn danstan sonra hemen odalarna dn
melerine gz kulak olmak.
rencilerinin nitelii ynnden en iyi okullarmz
dan birinin ne durumda bulunduunu ok iyi anlatt iin
yasaklar listesini olduu gibi aktardm.
Bu okul, ncelikle Dou blgesinin en iyi gelenek ve
eitimle yetitirilmi, son derece varlkl ve bilgili ailele
rin ocuklarn almaktadr.
(Revolt, s. 52)
Bu iin Dou blgesinin en varlkl ve bilgili ailele
rinin ocuklarnn bana gelmesine aacak, bundan t
r hop oturup hop kalkacak yerde, sz konusu sonucun
d dnyadaki kat ilkecilie ve cinsellie dman eitime
karn doduunu anlamak gerekir; nk sralanan ey
ler ancak d grnleriyle aykrdrlar cinsel yaama
dman ahlka.
Burada bizi ilgilendiren, ahlk zorunluluklara karn,
bastrlan cinsel etkinliin su yzne kmas deil; bu is
ter istemez olur. Biz, cinsel ahlkn cinsel etkinlik biim
leri zerindeki etkisiyle ilgileniyoruz. Bu biimlerin ahl
k gereklilie de, cinsel tutumbilime de uymadklarn he
men greceiz: sz konusu etkinlikler, ne birine ne de te
kine tam anlamyla karlk verebilen bir orta yoldurlar.
Szn ettiimiz rencilerin dediklerinden kan ilk
sonu, diyor Lindsay* genlerin % 90nn, dans srasnda
birbirlerini pp okadklarn, arabayla uzun uzun dola
p sevitiklerini ortaya koymutur. Bu, her kzn nne
gelen olana kendisini ptrp okattn gstermez, ama
ilerinden biriyle pp koklamaktadr ite. Geri kalan
% lOsa, genliimizin en nde gelen temsilcilerini doal

134

CNSEL DEVRM

gdlerini bu trl elencelerle gidermeye iten toplum

sal gereksinimle bedensel enerjiden yoksundur. Baka bir
deyile, birincileri atkya dren ey, daha akllca kul
lanlmas ok daha iyi olacak olan bir g ve canllk faz
laldr.
Verdiim yzdelerde hemen herkes gr birliindedir; eer bu oran doruysa, genlerin, cinsel deneyin bu
kadarna toplumun gz yumduu sonucuna vardklar or
taya kmaktadr. Dolaysyla, genlerin byk bir bl
m, bu aldatc sevime biiminin belli snrlarn ama
dan, birbirlerini pp okamaktadr.
Kzlarn kimisi gezip dolatklar delikanllardan bun
lar beklemekte, bu zararsz oyunlar konusunda en az o
lanlar kadar giriken davranmaktadrlar.
Son derece gzel ve canl bir kzn, yeterince giriken
olmad iin olanlardan biriyle gezmekten vazgetiini
anlatp, arkasndan da, insan adam gibi sevmesini bil
miyordu diye belirttiini anmsyorum.
Bugn btn delikanllar yapyor mu bu ii? diye
sormutum.
Elbette, demiti, yoksa, doal llere aykr bir yan
lar var demektir (s. 56).
Lindsay, g ve canllk fazlalndan sz ederken,
bu youn canllk bir bakma genlikte ok daha fazla ol
duu, te yandan da klgsal cinsel etkinlikle elitii iin,
hakldr. Yazarn azndan, genlerin pme ve birbirini
okamay, yani en basit cinsel etkinlikleri toplumca ka
bul edilebilir saydklarn iitiyoruz; ama beri yandan,
baz belli snrlar da amamalar gerekmektedir. Bunu
daha ak bir dille anlatabiliriz: genler cinsel arzular
kkrtan btn eylemlere giriebilmekte, ama hemen hep
si cinsel edimden kanmaktadr. Al sevimenin dnda
kalan her eyi neden rahata yapyorlar acaba; Resm ah
lkn cinsel ilikiyi en kt etkinlik saydn biliyorsak,
bu soruya vereceimiz karlk aktr. Delikanl, sevgilisi
ni okayarak birtakm basklardan kurtulduunu gster
mekte; onunla yatmaktan kanaraksa, tutucu ahlka bo-.

ERGNLK SORUNU

135

yunediini kantlamaktadr. Burada, kzlarn evlenebilirliini de hesaba katmak gerekir, nk el dememilik

evlilik iin her zaman iyi bir kozdur.
Bununla birlikte, Lindsayin de belirttii g ib i:

e pp koklamakla balayanlarn en az % 50si

o noktada kalmamakta, kendi aralarnda szlemeler a

sndan bakld zaman bile son derece uygunsuz kaan

arlklara varmaktadr (s. 59).
Genlerin ancak % 15'i ii yatmaya vardi'maktadr.
Lindsay, 1920 - 1921 yllarnda, cinsel su ilemi, yalan
on drtle on sekiz arasnda, 769 gen kz yarglam; al
t yarg kurulunun yetisi o kadar zayf olmasayd, bu sa
y epey artard. L in d sa y'e g re, olanlarn % 90 okulu
bitirmeden, yani on sekiz yandan nce cinsel deney ge
irmektedir. Kzlar, ekingenliklerinin bir blmn kal
drp atmtr.
Geenlerde konutuum bir orta okul rencisi, ya
rs hl okula giden, kendi yat on be kzla cinsel ili
ki kurduunu aklad. Delikanl bu kzlar kolay elde
edilebilen kadnlarla yosmalara yelemiti. Bu itiraf do
rulayabildim, szn ettii kzlarn hemen hepsiyle konu
tum, hepsinin orta halli, iyi aile kzlar olduklarn gr
dm. Delikanl, kzlarn her biriyle ancak bir kez ili
ki kurmutu. Kzlarn birka tanesi ayrk tutulursa, geri
kalanlar kzl-erkekli sevime oyunlarna katlmamt ve
pek ounun sonradan doru yola dndklerini sanyorum.
Denverde bir kapal evler mahallesi bulunsayd, sz
konusu gen kzlar byle deneylerden kurtulacak, ama ne
delikanl, ne de herkes gibi kurtarlmay hak eden yosma
lar kurtulabilecekti.

Bence, genelevlerin kaldrlmasndan bu yana, eski

sine oranla ok daha fazla iyi aile kz cinsel deneylere gi
rimiti. Ancak, ne gariptir ki, adn lekeleyen ya da k
t yola den kz says yine de azdr (s. 70),
Lindsay, burada, belki de farknda olmadan fahieli
in temel gizini ve cinsel bunalmn zorla insanlara bul

136

CNSEL DEVRM

durduu zm ortaya koyuyor; dii genliin cinsel ya

ama giriiyle fahieliin sona ermesi.

Gen kzlarn bu etkin ve giriken tutumu son yllar

da epey yaygnlat; krk ylda bir rastlanr olmaktan k
t. stne stlk, gittike daha az gizleniyor. Bunun ne
deni, iktisadi ve toplumsal durumlarn sz konusu gen
kzlan erkee eit klmasdr. Kzlarn ounun para du
rumu, okulu braktktan sonra gezip dolatklar olanlarnkinden iyi. Dolaysyla, bir sr delikanl, yapt se
me srasnda, kibirli gen kz tarafndan sk bir snava
sokulmaktadr (s. 121).
Elimde, ortaya kan bir cinsel sua karlk, biro
unun gizli kaldn gsteren rakamlar var. rnein,
hepsi okula gitmemekle birlikte okuma anda, deli
kanllarla cinsel yaantlar olmu 495 kzn ancak 25 ta
nesi gebe kalmtr; baka bir deyile % 5i, yirmide biri.
brleri, kimisi talih sonucu, kimisiyse az ok etkili ko
runma arelerini bildikleri iin (bu arada unu da belir
teyim ki, bu areleri sanldndan daha ok bildiklerini
grdm) gebelikten kurtulmutu.
Sz uraya getirmek istiyorum; bir kere, bu 500e
yakn gen kzn drtte , u ya da bu nedenle, bana
kendiliklerinden gelmitir. Kimisi gebeydi, kimisi hasta,
kimisi pimanlk iersinde, kimisi de kendisine yol gste
rilmesini istiyordu; ikinci olarak, hepsinin ortak yan, ba
na gelmelerine yol aan drt, yle ya da byle, birinden
yardm grmek istemeleriydi. Bu gereksinim olmasa, gel
mezlerdi. Yardm aramaya gelen her kza karlk, yar
dm beklemedikleri, kararlarn kendileri verdikleri iin
gelmeyen bir sr gen asl byk ounlukvard ge
ride.
Baka bir deyile, iki yldan az bir sre iersinde ele
alnan bu 500 kz, iyi olanaklar bulunmayanlar arasnda,
trl toplumsal kkenli, kk bir kme oluturmaktay
d ve balar u ya da bu biimde derde girdi; ama elle
rinde gerekli olanaklar bulunmad halde nme gelme
yenlerin says mutlaka ok daha yksekti. Gebe kald

ERGNLK SORUNU

137

ya da hastaland iin beni grmeye gelen bir kza kar

lk, ya bu iin sonularndan kurtulduu, ya da durum
ve koullar kendi dertlerinin aresine bakmaya izin ver

diinden tanyamadm bir sr kz var sanyorum. r

nein, yzlercesi ocuk drten kiilere bavurmakta;
tahmin etmiyor, biliyorum yle olduunu (s. 64).
Peki, Lindsay tutucu ahlkn yz karas gzlemlerin
den ne sonu karyor acaba?
Bunun zor ve tehlikeli bir sorun olduunu sylemem
bile gereksiz. Sorunu hafiyelik ya da sk gzetim altnda
tutmayla deil, genlerin kendilerinin onaylayaca ve be
nimseyecei gerek i denetim yasalarndan olumu ah
lk bir kuralla zebiliriz ancak. Byle bir kuralsa, yal
nz, alabildiine iten ve eksiksiz bir eitim araclyla
zgr ve dolaysz bir biimde yrfle konabilir (s. 59).
Nedir bu ahlk kural? Bunu derken neyi dnmek
tedir Lindsay? Nasl gerekletirilir u gerek i dene
timler? Evin, okulun ve Kilisenin genliin kafasna sok
tuu bilinaltna itmelerden daha gerek ey mi olur?
Doa ahlk yasa diye bir ey tanmadna gre, evre
den gelenin dnda bir yasaklama yoktur. Ve bilmem ka
yzyldr genlie uygulanan cinsel basknn sonucu ne
dir? Lindsayin anlattndan bakas deil.
Lindsay, zlmesi olanaksz elikilere varyor. Bir
yandan, genler arasnda tutucu ahlk anlaynn hap
yuttuunu gsteren olgular saptyor. te yandansa, hem
de stelik bu olgulardan yola karak, kn kendi a
zyla saptad, yar yarya onaylad bu ahlk anlay
nn yemden karmza karlmasndan baka bir anlama
gelmeyen birtakm isteklerde bulunuyor.
Szn ksas, Lindsay zorlama tekeU evlilik kuramnve gen kzlarn el dememi olmalar arzusundan

kendisini kurtaramamakta ve unlar yazmaktadr:

Birka yl nce, on yedi yanda bir kzn sorumluluSu bana verilmiti; tanmamzdan be yl nce, bir sr
renciyle iliki kurmutu. Kz ahlksz myd? Kt myacaba? Hepsi bo lf bunlarn. Kz dpedz bilgisizdi.

138

CNSEL DEVRM

Benimle konutuktan sonra her ey dzene girdi; Denver ;

in en iyi hanmlanndan biri oldu. Hibir apkn karsna!
kma yiithini gsteremedi ondan sonra. Son derece g
zel, grr grmez farkedilecek kadar zekiydi, geenlerde,
sanrm bu niteliklerine lyk bir erkekle evlendi (s. 116).:;
Btn bunlar, tutucu ahlkn grn yumuatmak-
tan baka bir ey yapmadn anlatyor; bu ahlka kar
kmyor; bir sr baarszln saptadktan sonra, tutuv
cu ahlkn apa oturduu ve kesinlikle rd sonucu
na varmyor. Babalarmz olsa, kzn ahlksz, kt ol
duunu sylerlerdi; Lindsay yalnzca bilgisiz olduunu;
sylyor. Bense kzn bilgisiz olduundan kukuluyum; ne
yaptn ok iyi biliyordu; tutucu toplumdaki kural uya
rnca, btn kzlar gibi, ister istemez beylik evlilik lima-S
nna yanatrd gemisini. Byle davranmakla, salt cinsel
bilgi asndan ele alrsak, hi de daha bilgili olmuyor
du; tutucu cinsel trelere uymamann ilerde bana nele:S|
getirebileceini ona Lindsay retiyordu.
Sizin anlayacanz, Lindsay'in saptadklar unlar:
1. Toplumsal kurallar deimektedir -.

Szn ettiimiz olgularn geici bir lgnlk, sava

sonrasnda ortaya kan ve sona ermekte olan bir azgmll^
nbeti olduunu ne srmek sersemliktir. Durum art^
herkese bilindiinden, devekuu gibi ban kuma gm
me gittike yaygnlamakta; ancak bu lkenin yetikin in
sanlar yzeydeki grece dinginliin altta hibir ey ge|
medii anlamna geldiini sanyorlarsa, tatl bir cenne|
lgnl iersinde yayorlar demektir. Genlik, bykle
rine kar eskisinden daha kurnaz, daha akll, daha k
mseyici ve kendi yolunda yrmeye her zamankinde^
daha kararl. Bu, sz konusu yolun ille de kt oldugttf
nu gstermez, genlerimizin kendi elleriyle ykmlarn ha
zrladklarn da. Bu, yalnzca, toplumsal kurallar dei||
tirdiklerini anlatr; ve bana sorarsanz, eer bizimle bir||
likte olmazsa, bizsiz yengiye ulaacaklardr.
Revolt, s. 53.)

ERGNLK SORUNU

139

2. ktisad engeller, zellikle kadnlar asndan, etki

lerini yitirmektedir:

Eskiden son derece gl olan d zorunluluklar, kti

sad zorunluluklar bir daha geri gelmemecesine yokoluyor;
imdi btn i, insanlar doru yola yneltebilecek biricik
kural olan i llle ne zaman ve ne oranda yerlerini
brakacaklarn kestirebilmektedir. Ben, bu srecin gz

mzn nnde gerekletii inancndaym. Gen kuan

bir porselen dkknna kapatlm kr gzl boa oldu
una inanmyorum Cs. 543.

3. Gnn genlii, o gne dek gelmi gemi gen

liklerin en salkls, doal kurallara en uygunudur (s.

54).
4. Delikanllarn, genelevin yerine kendi evrelerinden
kzlar koymalar ok daha ahlkl, kesinlikle yelenecek
bir eydir.

nk eskiden, kapal evli mahallelerdeki dm

kzlarla gezip tozmalarna karn, hi aksatmadan gelerek
bu evleri yaatan delikanllar yine de iyi birer yurtta, ko
ca ve baba olma talihine sahiptirler; yeryznde yaayan
kz yurttalarmz iin durum ayn deildi. Yeni durum,
gen kzlar arasnda cinsel yaantnn yaygnlamasna
karm, genelev dnemine kyasla, kadn cinsi iin eski
dzenden daha az ykc gzkmektedir; ok daha sk ko
ullaryla, korkun cezalaryla ve ikiyzl ahlkllk il
kesiyle kadnlarn canna okuyan eski dzenden. Yeni d
zenin de birtakm dzeltmeler gerektirmediini sylemiyo
rum elbet; yalnz, gerek ahlkn bunda daha ok rol ol
duunu sylyorum; ve om azllar gcenmesin ama,
toplum olarak hi gerilemedik (s. 72).
5. Bugnk kzlar erkei tanmaktadr.
Eskiden, iyi aile kz bu trl giriimleri kendine
hakaret sayard. Bugnse, erkein arkadalk nerisini
reddetse bile, hi mi hi alnmayacaktr. Bu konuda yetermce uyanmtr, itepisinin doal yasalara uygun oldu
unu bilecek kadar iyi tanmaktadr erkei. Kzlarla o
lanlar arasndaki bu itenliin iyiye doru bir ilerleme

140

CNSEL DEVRM

olup olmadn tartacak deilim imdi. Ancak, sz ko

nusu itenlik, genlerin aka ak, karaya kara demekteki ka
rarllklarnn bir blmdr; biz byklerse, houmuza
gitsin gitmesin, bunu gz nnde bulundurmak zorunda
yz Cs. 67).
6.
Tpk besine duyulan alk gibi, cinsel etkinlik de
yaamla ilgili bir veridir. Besine alk duyma gibi, ne ya
salara uygun, ne aykr, ne ahlkl, ne de ahlkszdr
(s. 127).
Lindsay, vard sonularda genliin giritii cinsel
devrimin baarszln douran nedenlerle hi urama
mak ta, bunu ahlk adan yarglamakla yetinmektedir:
Genlerin giritii cinsel devrim, eski kurallardan
uzaklamakla, hi kukusuz bir ilerlemeyi gerekletir
mitir. ama bu devrime katlan bireyler.bir klelikten kur
tulup brne tutsak oldular. Baboluk bir kleliktir
nk: zgrlk, genlerim izin sandnn tersine, insan
yasalarndan daha zorlayc, kiiye daha ok ey y kleyen,
gl yasalara kendi istem iyle uymaktr. Elinde kendi

ndan baka kaynak bulunmayan genlik, ou kez, bu

ikisini birbirine kartrr Cs. 102).
Kiiye daha ok ey ykleyen bu yasalarn ardnda
tutucu toplumun bask yollaryla istekleri srtmaktadr:
zorlayc olulan, genliin cinsel tutumbilime uygun ya
ayabilmesine izin verecek toplumsal temelin eksikliini,
toplumun genlii klelik fabrikasnn, yani buyurgan ai
lenin boyunduruundan kurtulmaya brakmamakta karar
l olduunu gstermektedir. Ve tabi tutucu genliin elin
de kendi k kaynaklar bulunamaz, tutucu genliin
kendisi buna izin vermez, nk o da yrrlkteki toplum
sal dzene madd adan baldr, hem de cinsel yaamn
daki btn glkleri douran bu dzen olduu halde.
imdi kalkp belki de kendi kendinize, iyi ama, Lind
say gibi genliin artc ve yrekli nderi olan biri ne
den gzlemlerinden kan zorunlu sonucu dile getirmiyor
diye soracaksnz. Nasl oluyor da; genlik urunda giri
tii kavgay kstekleyen ahlk bir nyargdan kurtara

ERGNLK SORUNU

141

myor kendini? Baarszlk kr kr parmam gzne or

tada olduu halde, tutucu toplumun ilecilik konusundaki
uzlamaz tutumunu yakalarz belki imdi. Lindsay, evlen-

mezden nce hareketli bir yaam sren gen kzdan sz

ederken yle d iy or;
Kz, dnden -sonra, sevgilisiyle gnah iersinde
yaamaya devam edebilir ve her ey tam bir dzen iin
de olabilirdi. Peki, nereden geliyor genlerin mant? Bu
iliki onu gerekten kirletiyor m uydu, yoksa yalnzca top
lumsal kurallar inedii iin mi suluydu? Bu ayrm son

derece nemlidir. Evlenmeden bir erkekle dp kalkt

iin kusurlu olduunu kabul edebiliriz, ama kusur, ilkel
kavimlik dneminden kalma bir bo inanla ele gne du
yurduumuz giz dolu lekede deil, bir toplumsal szle
menin bozulmasndadr (s. 118).
Demek ki, Lindsay gen kzn evlilik ncesi cinsel et
kinliinden tr deil, toplumsal kurallar inedii
iin lekelendiine inanyor. Gen kzn evlilikten nce
el dememi olarak kalmas zorunluluu bundan daha
aka dile getirilemezdi; kz, evlilik ncesi ilikilerinde
kusur ilemitir. Mutlak mdr bu kusur? Yoo, hayr, tu
tucu toplum, kuramsal v e iktisadi nedenlerden tr, zor
lama evlilii v e onun retisini ykm am ak iin, evlilik n

cesi ilikileri resm en kabul ed em eyecein den kusurdur. Ni

tekim, Lindsayin kendisi, bakaldran gen Mary konu

sunda unlar sylyor;
Bununla birlikte, evliliin tam bir baarszlk oldu
u, kaldrlp skartaya karlmas, onun yerine zgr
Akm ya da baka bir toplumsal rnein getirilmesi ge
rektii sonucuna varamayz. Evlilik kurumu ne denli ek
sik gedik olursa olsun, ondan va zgeem eyiz. Kurallarda
yapacamz akllca, saknml deiiklik oyunlaryla
ttutlaka kurtarlmaldr... (s. 140).
Eh, kukuya yer yok: genliin cinsel zgrl deek, evliliin (zorlama evliliin) yklmas demektir; cin
sel basknn amac, genleri bu evlilie hazrlamaktr. G
rld gibi, evliliin eitsel anlam ve genlerin ah

142

c in s e l

DEVRM

lkll konusunda ekilen sylevlerin hepsi, sonunda,

dnp dolap buna indirgeniyor. Ve ite yine bu neden
le, evlilik sorunu genliin cinsel yaam sorunundan a y
rlamaz. Bunlar, tutucu reti zincirinin iki halkasdr.
Onlar birletiren ba azck gevedi mi, genlik zm
olanaksz sorunlarla, atklarla kar karya kalmakta
dr, nk cinsel sorun evlilik sorunundan ayr zme
balanamayaca gibi, evlilik sorunu da kadnn ktisad
zgrlne kavumas ile son derece g eitim ve ikti
sadi yaam sorunlarndan ayr zlemez.
Ancak, byle saknml davranmasna karn, Lindsayi tam anlamyla benzettiler. Yarglk grevinden oldu.
Bu satrlar, 1928 yaznda, elinizdeki kitabn ilk bas
mnn yaymlanmasndan aa yukar iki yl nce yazl
d. Burada, evlilik ahlkyla genliin sk perhizde yaa
mas zorunluluu arasndaki toplumsal balarn incelen
mesinin sonularn dile getiriyordum. Bir yl sonra, Mos
kova Cinsel Hastalklar Enstits hekimlerinden B. Bara
m bir yazsnda, vardm sonularn saylarla dorulan
dn grme talihine erdim (MoskovalI ilerin Cinse]
Yaam, Journal o f Social H ygiene, Mays 1926).
Bu yazda, eler aras ballkla cinsel ilikilerin ba
lad ya arasndaki ilintiye ilikin saylar veriyordu.
Cinsel iliki kurmaya on yedi yandan nce balayanlarn
% 61,6s evlilikte eini aldatyordu-, on yediyle yirmi bir
yalar arasnda balayanlarn % 47,6s eine bal kal
myor; yirmi bir yandan sonra da iffetli kalanlarnsa
yalnz % 17,2si einden baka biriyle iliki kuruyordu.
yle diyor yazar;
Cinsel iliki ne kadar gen yata balamsa, evlilik
dnda gelip geici iliki kurma eilimi o denli byk, ei
ne ballksa o kadar az olmaktadr... Erken yata cinsel
yaama girenlerin ondan sonraki cinsel yaamlar dzen
siz srmektedir.
Eer genliin perhizde yaama zorunluluu toplum
sal adan dorudan doruya evlilik kurumuyla, dolayl
yoldansa resmi cinsel dzeltimin bal bulunduu iktisadi

ERGNLK SORUNU

143

karlarla belirleniyorsa; stne stlk, eldeki rakamlara

gre erken banlayan cinsel ilikiler insanlar evlilie uyu
maz hale getiriyorsa (evlilik derken, mr boyu tek ele
srdrlecek tutucu evlilikten sz ediyoruz), ukuruna
dm atarak yaama zorunluluunun anlam, bireyde
onu zorlama evlilie yatkn, kuzu gibi uslu bir yurtta k
lacak cinsel yapnn yaratlmasdr.

lerki sayfalarda bu cinsel yapy, onun genler zerin

deki etkilerini ve evlilie getirdii elikileri inceleyeceiz.

3 GENLN CNSEL YAAMI KONUSUNDA AHLKDII

HEKMLK GRLER

Gencin nnde olanak vardr: sk perhiz, kendi

kendini doyurma (kar cinsten gelen kkrtmayla birle
tirilen ecinsel etkinlik bunun iindedir) ya da cinsel ili
ki. Ama sorunu hangi adan ele aldmz aka bilme
miz gerekir. Bak as da tr: ahlk bak as, cin
sel dzenlilik kuramna uygun bak as, toplumbilimsel
bak as. Ahlk, ele alacamz soruna yaklamaya da,
onu zmeye de yaramaz. Sorun, somut olarak, bireysel
cinsel yaamn dzenliliine ve toplumun yelerinden bek
ledii kara balanr.
Buyurgan toplumun genliin cinsel yaamnn bastnlmasma byk nem verdiini grdk. Buyurgan evlilik
le ailenin srp gidebilmesi de, klelie yatkn kiiliin
ayakta kalabilmesi de bu basky zorunlu klmaktadr. Ge
rici toplumla insani toplumu birbirine kartran gerici ah
lak, genlik cinsel yaamn zgr kld an insanl
n tehlikeye deceini sanr. Oysa sorun budur ite. So
mut olarak, cinsel tutumbilimle atan toplumsal karlarn ne olduunu, baka bir deyile, birinin karlarn
korumak iin brnnkileri harcamak gerekip gerekme
diini bilmek zorundayz. Sorunu genliin kar asn
dan da ele alabilir, perhizin, kendi kendini doyurmann

144

CNSEL DEVRM

ve cinsel ilikilerin ona ne gibi stnlk ya da sakncalar

getirdiini aratrabiliriz.
a) Erginlik anda sk perhiz
Bu blmde, kesin perhizin trl grnlerini incele
yeceiz, nk bunun dnda kalanlar, en geni anlamy
la, kendi kendini doyurmaya girer.
On drt yama doru, artan dokualt etkinliinin ve
reme organlarndaki olgunlamann etkisiyle, cinsel ya
amn youn bir etkinlie girdiine kuku yoktur. Cinsel
gereksinim, doal kurallar u y a r n c a , cinsel ilikiye yne
lir.
Bu koullarda, bir yn gen cinsel ilikiyi bilinli ola
rak arzulamyorsa, bu, yanl yere sanld gibi, bedensel
olgunlua erememekten deil, byle bir etkinliin dn
cesini bile bilinaltna iten eitimin eifeisiyledir. Her eyi,
buyurgan toplumla Kilisenin diledii gibi deil de, oldu
u gibi grmek istiyorsak, bunu ok iyi anlamamz gere
kir. Szn ettiimiz bilinaltna itmeden kurtulmu gen
ler, istedikleri eyin cinsel iliki olduunu pek iyi bilmek
tedir. Cinsel dncelerin, zellikle cinsel iliki dncesi
nin bilinaltna itilmesi, perhizin vazgeilmez kouludur.

ou kez, cinsel edim dncesi bilinaltna itilmedii

halde, ya ruhsal yararndan artlmakta, ya da korku ve
tiksinti dnceleriyle ylesine i ie girmektedir ki, kl
gsal nemi kalmamaktadr. Ancak, sk perhizi gerekle
tirebilmek iin daha fazlas gereklidir: cinsel uyarlmann
bilinaltna itilmesi. Bu gerekletirilmise, hi deilse bel
li bir sre iin dinginlie kavuulmu demektir, ve gen
hem kendi kendini doyurmann dayanlmaz atksndan,
hem de evreyle arasnda doacak tehlikeli atmadan,
kurtulur; ama gen cinsel ilikiyi bilinli, dolaysyla kar
konmaz bir biimde arzuluyorsa, evresiyle atmas
kanlmazdr.
Erginliin ilk belirtilerinden sonra, genlerin ounun
cinsel etkinlik karsndaki tutumu deiir. On alt, on ye
di yalarnda cinsel yaama ok daha fazla dmandrlar.

ERGNLK SORUNU

145

Bu davrann ruhsal zmlemesi, zevk e ulama kavgas

nn yerini zevk ten korkm aya braktn gstermektedir.

Genler, bu yalarda, bir zevk skntsna, dmler

dir. Bu zevk sknts ya da tatl uyarlmalardan korkma,

en youn biimiyle idi edilme korkusunda dile gelen

cinsel etkinliklerinden tr cezalandrlma korkusundan
ok ayrdr. Cinsel etkinlik karsnda var gcyle kendi
ni savunmaya geiin kkleri ite bu zevk skntsndadr.
Sre yledir: srekli yasaklama sonucu, cinsel uyarl
mann nitelii bile deiir; hekimlik deneylerimiz gster
mitir ki, zevkin bastrlmas reme organlarnda tatsz,
hatt ac veren bir uyarlmann domasna yol amakta
dr; bylece, tatl uyarlma bir honutsuzluk nedeni hali
ne gelmekte, bu da genci cinsel yaamm bask altna al
maya ya da onunla savamaya itmektedir. Cinselbilim ala
nnda azck grgs bulunan hekim, genlerin cinsel or
gann dikilmesini engellediklerini bilir; engellerler, n
k ardndan doyum gelmiyorsa, dikilme insana dayanl
maz aclar ektiren bir eydir. Kzlardaysa uyarlma kor
kusu daha belirgindir, nk onlarda cinsel uyarlma teh
likeyi dile getirir. Cinsel etkinlikten tr duyulan, kke
ni darda cezalandrlma korkusu, ite bu zevk sknts
zerinde kk salar. Bylece, gencin kendisi, cinsel yasak
larn savunucusu kesilir.
Doyumsuz cinsel uyarlmaya hibir zaman uzun sre
dayanlamaz. ki k yolu vardr: ya bastrlma, ya da
doyurulma. Birincisi insan hep dokusal ve ruhsal rahat
szlklara, kincisiyse, iinde yaadmz dzende, toplum
sal atklara gtrr.
Perhiz, sala zararl ve tehlikelidir. Bastrlan cinsel
enerji trl yollardan dar urar. Ya ksa bir sre son
ra bir sinir bozukluu ortaya kar, ya da gen, iini b
yk lde aksatan, yar tatl, yar ac cinsel kuruntulara
kaptrr kendini. Cinsel uyarlmayla sinir bozukluklar ara
sndaki ilintiyi grmek istemeyenler perhizin zararl ol
madn ya da hemen herkese uygulanabileceini syle
yebilirler elbet: byleleri iin, genlerin cinsel perhizde ya

146

CNSEL DEVRM

adklarm grmek, bu iin olabileceini ne srmeye ye

ter. Oysa gencin, sinir bozukluu ya da benzeri glkler
pahasm a bu ii baarabildii gz nne alnmaz. Sinir
hastalmm sinirsel yapya ya da gl olma istemi
ne bal olduu da sylenebilir tabi; bylece, genliin
cinsel yaam ve toplumsal dzen sorunu daha bandan
yok saylm olur.
imdi, cinsel arzularn dizginleyerek yaayan btn
genlerin sinir bozukluuna dmedii sylenecektir. Do
rudur, ama bu, sinir hastalnn ilerde, birey yasal cin
sel etkinliin zorunluluklaryla yz yze geldii zaman
ortaya kmasna engel olamaz. Cinsel tutumbilimle ilgili
hekimlik deneylerimiz, en elverisiz sonucun hibir zaman
kendi kendilerini okama yrekliliini gsterememi has
talarda grldn ortaya koymutur. Byleleri cinsel
yaamlarn o anda baaryla bastrm, cinsel ilevlerinin
nn almlardr; toplumun onayyla cinsel etkinlie ba
layabilecekleri yaa gelince, cinsel aygtlar, pas tutmu
gibi, bir trl ilemez. Bunlar bilsek de genlere syle
mekten titizlikle kanrz; ondan sonra perhizi savunma
mza izin verecek hangi gereke kalrd elimizde? Hatt,
cinsel yoksullua zm bulmak zere, spordan bile yar
dm bekleyemezdik artk.
Kendi kendini doyurma sorunuyla ilgili saysz tart
ma srasnda, cinsel enerjinin spora kaydrlmasndan sz

edildiini iittim. Buna, sporun cinsel gereksinimi hie in

dirgemekte mthi bir yol olduunu, yle ki, bir sr spor
cunun sonradan cinsel yaam diye bir ey tanmaz hale
geldiklerini syleyerek karlk vermek zorunda kaldta.
ak gibi salam pek ok sporcunun cidd cinsel bozuk
luklar gsterdiine tank olmak epey artcdr. Spor ala
nndaki etkinlikleri belli oranda cinselliklerine kartt;
ama cinsel enerjilerinin tmn spora yatramadklarn
dan, sonunda, btn sonularyla birlikte bastrmaya ba
vurmak zorunda kalmlard. Sporun cinsel uyarlmay
azaltmaya yarayan bir yol olduu dorudur, ama genli

ERGNLK SORUNU

147

in cinsel sorununu zmekte, cinsel uyarlmay kap d

ar etmeye alan btn areler gibi, yetersizdir.
Bir insann, doacak sonulan bilerek cinsel yaam
n ldrmek istemesine kimsecikler bir ey diyemez! Hi

kimseyi, doyumlu bir cinsel yaama zorlamak niyetinde

deiliz, biz yalnzca unu diyoruz; bir kimse, sinir hasta
lna tutulma, iini ve mutluluunu kstekleme pahas
na perhizde yaamak istiyorsa, yaasn! Ama br insan
lar da, cinsel gereksinim ayra iine alnamaz duruma
geldii andan sonra, dzenli ve doyurucu bir cinsel yaa
ma kavumay deneyebilsinler! Bizim grevimiz, genlerin
cinsel perhizde yaamasnn, ocukluk dneminden kalma
sapk etkinliklere dnmeyle ve dourduu sinir bozukluk
lar araclyla cinsel yaamn krelmegine yol atn
belirtmektir. Hastalarn, otuz be, krk, elli, hatt altm
yanda, sinirleri bozulmu, kezzaplam, yapayalnz, ya
amaktan yorulmu bir halde karmza gelip yardm is
tediklerini grmek son derece ackldr. Bu hastalar, ge
nellikle. hibir zaman arlklara kamadklarn. baka
bir deyile kendi kendilerini okamaktan ve kk yata
cinsel liki kurmaktan kandklarn syleyerek vn
mektedirler.
Cinsel perhizin tehlikeleri, baka alanlarda son dere
ce uyank yazarlarca bile ou kez hafife alnmaktadr,
iki nedeni vardr bunun; bir kere, perhizle, ok sonralar
ortaya kan cinsel bozukluk arasndaki ilintiyi bilmezler;
ikinci olarak da, her Tanrnn gn bir sr hastada si
nir bozukluklaryla cinsel perhiz arasndaki ilintiyi sap
tayan ruh hekiminin ya da cinsel salk uzmannn gr
gsnden yoksundurlar. Nitekim, Fritz Brupbacher, 1925
te, geri kalan yanlan son derece gzel bir kitapkta un
lar yazyordu: Bir sr yaynda cinsel perhizin zararl
l ve yararszl zerinde bo lflar edilmekte. Cinsel
perhizi isteyen uygulasn; hibir zarar dokunmaz... Ne
adan ele alrsak alalm, perhiz cinsel organ hastalna
yedir. (Kindersegen, Fruchtverhtung, Fruchtabrteibung,
s. 18.)

148

CNSEL DEVRM

Bruptaacher sonradan bu grnden vazgeti. Uzun

sren perhizin de, bilinli cinsel arzunun hemen hemenf
btnyle bastrdm gsteren bir hastalk belirtisi ol-l
duunu hesaba katmamt. Cinsel perhiz, er ge sevisel
yaama zarar vermekte, iteki verimi drmektedir. De
neyle saptanm bir olgudur bu. Genlere perhizi salk|
vermek, znde, gnn birinde ortaya kacak sinir has-|
talma, ya da hi deilse yaama sevincinin ve almar#
nn azalmasna yol aacak topra hazrlamaktr. Bu ara
da unu da belirtelim ki, ruhsal yaamn dzenlilii a
sndan, cinsel perhizin cinsel hastala ye olduu epejf
su gtrr. Gerekten de, uygun bakm ve illarla cinseli
organ hastalndan kurtulunabilir; buna karlk insannf
kiiliindeki hastalklar bsbtn geirmek gtr. AyrKj
ca elimizde, uzun sren cinsel perhizin dourduu kt-|
lkleri yoketmeye yarayacak yeterli ruhsal il yok. Cin
sel organ hastalklarnn yaratt tehlikeyi de kmse*;!
memek gerekir elbet, ama genellikle, cinsel arzularn
linaltna itilmesini glendirmeye yarayan bir korkululfc|
tur bu. Szn ksas, cinsel perhizle reme organ hasta-|
Iklar arasnda seme yaplmaz, nk yosmalarla deil|
de, iyi tandmz ve sevdiimiz elerle iliki kurarak bu
hastalklardan korunabiliriz.
Genlerin cinsel perhizi derken, on bele on sekiz ya
arasndaki genleri dnyoruz. Yaadklar gnn ku
rallarna kr krne uyanlar, perhizin kemik ulan,
kaynayana dek, yani aa yukar yirmi drt yama ka-
dar srmesini istiyorlar. Viyanada yaymlanan Morgen
gazetesinde genlere akl hocal yapan bir ruhbilimci-'
nin, okurlar kesinde sorulara verdii karlklardan bi
ri yle (18 Mart 1929) ;
G. Sch. Sorunuz, dirimbilimciler arasnda sk sk
tartlan cinsel klgnn balangc sorununa deiniyor.
Romal yazar Tacitus, kadnlara yirmi drdnden nce
yaklamayan eski Germenleri ver. Bu hepimiz iin kural
olmal aslnda. nsan yaamnn en gl eilimlerinden
biri olan cinsel gdye vaktinden nce uygulama izni ve-

ERGNLK, SORUNU

149

r ilm e m e lid ir ve cinsel alanda hakknza d m eyen (!) ra

hatlamay sporda aramakla ok iyi ediyorsunuz. Sizden

d a h a g e n a r k a d a la r n z b a k a t rl d a v r a n y o r s a , c in
sel sa lk y a s a la r n a aykr h a r e k e t etm i o lu y o r la r . C in
sel sa lk k o n u s u n u n b y k y e tk e si P ro f. D r. M a x von
G ru b e r te d e n b e r i tu tk u y la p e r h iz i v e z a r a r s z l m sa
v u n m a k ta d r.

Gruberle eski Germenleri anmak yeterli bir kant m

d r? S z ed ile n G ru b e r, cin se l p e r h iz in zararsz o ld u u
nu savunmakla kalmam, dar atlmayan yumurtacn

vcut tarafndan zmlendiini, bedene protein kazandr

dn ne srecek kadar ileri gitmitir. Bense, protein al
mann o k daha basit ve ho bir yolunu biliyorum: et ye
mek.
Viyanada, genlere akl hocal edenler arasnda bir
de papaz vard. Gen kzlardan biri, kda g e ir ip sak
la m a zenini gsterdii u d a lm t papazdan;
S ze balarken, kendisine, danma merkezinin adre
sini bir gazeteden rendiimi ve sfr tketmek zere
olduumu syledim. Dr. P. ak konumaya ard beni.
Erkek arkadamla birbirimizi ok sevdiimizi, bir
sredir aramzdaki gerilimin arttn, ne yapacam a
rdm syledim. Dinle avunmaya altm, ama ie
yaramadn ekledim.
Bunun zerine. Dr. P. bana birtakm sorular sordu:
yam kat (yirmi ikil, arkadam k a yldr tanyordum
(d rt y l); o ka yandayd (yirmi drt). Ve soruma, se
kiz d o k u z yldr arkadalk ettikleri halde birbirlerine el
s rm em i genler tandn syleyerek karlk verdi. El
s rm em i olmakla neyi anlatmak istediini kesinlikle be
lirtmedi, ama iki gencin birbirlerini lesiye sevdikleri hal
de cinsel arzular beslemeden kalabileceklerini ekledi.
Nianlmn tutumunu sordu. Onun da, doal olarak,
bu durumun skntsn ektiini ve onu byle ac eker
g r m e y e dayanamayacam syledim. Aile iindeki du
ru m u sordu, o yandan bir yardm beklemediimi bildirdim.
Dr. P. annemle konumam, olanaklar elverir elver

150

CNSEL DEVRM

mez evlenmemi tiedi. Sonra, Kilise buyruklarmm, o

arada zellikle iffeti zorunlu klan buyruun ok derin an
lamlar taidm ekledi; gerekten de, dedi, byle bir ili
kinin sonunda bir ocuk dnyaya gelse kendisini sevecek
aile bulamaz.
Madd adan evlenecek duruma gelene kadar ylla
rn geeceini, o gne dek dayanacak gc bulamayaca
m syleyince. Dr. P. bir yl sonra olacaklar deil, o gn
dnmemi ve sk durmam salk verdi. Erkek arkada
mla buluup bulumadm, bunu ailemin bilip bilme
diini sordu. Olumlu karlk verince, tatsz durumlarn
domasn ve ikimizin de ac ekmesini nlemek zere,
dostumla babaa kalmaktan kanmam tledi.
Dr. P., daha sonra beni bir daha yreklendirdi, her
eyin benim gvenime ve gcme bal olduunu belirt
ti. En ksa zamanda evlenme dn yineledi. Tanr sizi
korusun! diyerek yanmdan ayrld.
frklere varana dek herkes cinsel akl hocaly
la urar. Gndzleri, durup dururken boalan on yedi ya
nda bir delikanlnn, verdiim bir konferanstan sonra
bana iletilen reetesi yle :
Gnde kez, glla iinde bir tutam cantiyane tozu
yutun. Sonra, yarm litre stle, otuz gram kenevir tozunu
piirin; gnde drt kez, bir orba ka iin. Ayrca,
iki gnde bir, kalem kam eriyiinde yirmi dakika otu
run. Ayrca, her akam, u karmla belkemiinizi bir g
zel ovdurun: doksan gram kzgz ruhu; drder gram
lavanta ve nane ruhu; birer gram biberli nane ruhu ve ke
kik. Btn bunlar iyice kantnimah.
llarnn etkililiine inansn inanmasn, cinsel per
hizin hibir ie yaramayacana akl yatsn yatmasn, gen1 T a n n ya ve gerici ahlka

hizmet eden

bu

dinadam , genlere

t verecek birilerinin bulunmas gerektiini, bunlarnsa dinadam mdan

bakas

olam ayacam

syleyen

bir

T op lu m cu

du, Bu hogr gerekten duygulandrcdr; ama

rin ykm na yol amaktadr.

tarafmdan

ne

savunul

yazk ki, genle

ERGNLK SORUNU

151

lie akl hocal eden kiinin gszln dile getirmek

ten baka ie yaramaz byle reeteler. Kendi kiisel ya
saklamalarn hesaba katmasak bile, tutucu cinsel dze
nin kr gzl savunucusu, insanlar buyurgan toplumun

klesi olmaya, evlilie ayak uydurmaya hazrlayan ret

mendir.
Az sonra greceimiz gibi doruyu renmek akl hocasmm durumunu dzeltmemekte tam tersine ktletir
mektedir.
b) Kendi kendini doyurma
Kendi kendini doyurma, cinsel perhizin zararn pek
az giderebilir. Cinsel yaamn dzenliliini, ancak ok cid
d sululuk duygularn ve boalma srasmdaki birtakm
bozukluklar yanmda getirmiyorsa, yani cinsel ein yok
luu pek fazla duyulmuyorsa salayabilir. Salkl kiile
rin, erginlik ann ilk frtnalarn atlatmalarna yardm
edebilir elbet. Yalnz, daha nceki cinsel gelimeden t
r, erginlik ana pek zedelenmeden gelen gen says az
olduundan, ok ender kiiler iin byle bir rol oynayabi
lir. Sululuk duygularna kaplmadan kendi kendini do
yurabilecek kadar eitimin ahlklmdan kurtulmu
gen krk ylda bir grlr. Genellikle, kendi kendini do
yurma drtsne az ok baaryla direnirler. Bu itepiyi
bastramazlarsa, kendi kendini doyurma, fkrmanm tu
tulmas gibi, ok cidd yasaklama ve zararl uygulamalar
la sakatlanr. Elde edilecek en iyi sonu, sinir bozukluu
olur. Kendi kendini doyurma itepisini bastrabilirlerse,
bu sefer de, o yolla kurtulmaya altklar perhize der
ler yeniden. Ama o zaman durum ok daha beterdir, n
k cinsel uyarlma ve yanmda getirdii dsel grnt
ler perhizi dayanlmaz hale sokar. Bu genlerin ancak bir
ka cinsel tutumbilime uygun zm, yani cinsel ilikiyi
bulabilir.
Yakn zamana dek, kendi kendini doyurma yaygn bir
korkulu dt. Ama son zamanlarda, cinsel perhiz zorla

152

CNSEL DEVRM

masnn daha fazla srdrlemeyecei ve kendi kendini

doyurmann cinsel ilikiden daha zararsz olduu kabul
edilince, kendini okamay son derece doal ve zararsz
sayma modas yayld. Bu, ancak baz koullar altnda
dorudur. Kendi kendini doyurma hi kukusuz perhizden
iyidir. Ama zamanla insan doyurmayan, tatsz bir ey ha
line gelir, nk sevilecek nesne yokluu katlanlmaz bir
durum alr; ondan sonra da, kendi kendini doyurma ki
ide tiksinti ve sululuk duygular yaratr. Cinsel uyarl
ma ile sululuk duygularnn ortaklaa eyleminin yarat
t bu koullarda, kendi kendini doyurma zorlanma
(Zwang'a) dnr. Ayrca en iyi koullarda bile, zaman
la, dsel etkinlii bir ara braklm olan hastalkl ve o
cuksu yollara iter; buysa, hemen yeni bilinaltna itmele
rin domasn gerektirir. Bu durumda, kendi kendini do
yurma sresinin uzamasyla orantl olarak, sinir hastal
tehlikesi de artar.
Cinsel yaama kar, genlerin ounun ekingen, ya
pay bir tutum takndklarn saptarz. Canl ve her eye
hazr olanlarsa, kendi kendini doyurmayla cinsel edim ara
sndaki eii yle ya da byle geebilmeyi baarm gen
lerdir. Kendi kendini doyurma, sonunda, gereklikle ba
lanty zayflatr; doyumun kolayca elde edilmesi, kiiye
uygun bir ein gnln elme giriimine yatknl yokeder.
Btn bu dediklerimizden, genlerin kendi kendileri
ni doyurmalar karsndaki geleneksel tutumun deitii
sonucunu karabiliriz. Eskiden, gencin cinsel iliki kurma
s olaslnn yaratt umac, perhizin zararsz, hatt ya
rarl olduu uydurmacasn dourmutu; yakm zamanlar
daysa, kendi kendini doyurmanm son derece zararsz do
al bir ey olduu, erginlik dnemi sorununa zm getir
dii kandrmacasm yaratmtr. Bu iki zm de, alabil
diine dikenli bir sorunu daha ele almadan konud b
rakmann kurnazca biim idir:

ERGNLK SORUNU

153

c) Genlerin cinsel ilikileri

Bu sorunu gerek ilkeler asndan, gerekse somut eitbilimsel ve ktisad grnleriyle yeniden ele almamz
gerek. im d iy e dek, yazl almalarda, arada sessiz bir
a n la m a varm gibi, es geilmitir.
Genliin cinsel yaamm snrlayann da, bunun so
nucunda onu cinsel yoksullua drenin de, aile ve ev
lilik k u ru m u araclyla dediini y a p tr a n buyurgan top
lumun karlar olduunu grdk. Bu snrlandrma, iin
de yaadmz toplumsal dizgenin ayrlmaz parasdr;
ortaya kan cinsel yoksulluksa, beklenmedik bir stlk.
Bu durumda, cinsel tutumbilime uygun bir zmn u
topluro-da gerekleemeyecei aktr. Genlerimizin cinsel
o lg u n lu k evresine giri koullarn zmlerken yle oldu
unu greceiz. Burada snflar arasndaki ayrmlar bir
yana brakp yalnz dnsel havann ve toplumsal kuru m la rn eylemini inceleyeceiz.
1. Gen, her eyden nce, cinsel etkinlie kart bir
e itim in kalntlar olan bir sr bilinaltna itmeyi, ya
sa amak zorundadr. Cinsel yaam, genel olarak ele
alndnda, ya btnyle bilinaltna itilmitir (bu zel
likle kzlar iin dorudur), ya da bozulmu, ecinsellie
d o ru yn deitirmitir. Demek ki gen, salt i yaps a
sndan, kar cinsten biriyle iliki kuramayacak durum
dadr.
2. Cinsel olgunluu ayn zamanda sinirsel etkenlerle
de gemlenmi olabilir. Ya da, ou kez grld zere,
ruhsal ocuksuluk, ana-baba karsnda ocuksu tutum
lara saplanp kalma, ruhsal olgunlukla bedensel olgunluk
arasnda uyumsuzlua yol amtr.
3. i snfnn en yoksul kesiminde, genler kimi za
man bedensel olarak da geri kalmtr. Bu cinsel olgun
lu k dneminde hem ruhsal, hem bedensel azgelimilii do
urur.
4. Genliin cinsel yaam stne karabasan gibi
k en kat yasaa, bir de, toplumsal yardm yokluunun d-

154

CNSEL DEVRM

nda, sevimeyi nleyecek trl engeller eklenir. rne

in :
a) Cinsel yaam konusunda genliin gerek bir bil
giye kavuturulmasna etkin olarak kar k. Cinsel
eitim adyla gnn konusu haline gelen ey bir yanmaredir; hatt daha da ktdr, nk mantk asndan
tutarl birtakm ncllerden yola kmakta, ama sonular
zincirini izlemeye yanamamaktadr. On drt yandaki
bir kza ayba rahatszlnn yaps aklanmakta, ama
cinsel uyanimannki titizlikle gizlenmektedir. Burada, da
ha nce sylediklerimizin, yani cinsel yaamn salt beden
sel adan aklanmasnn bir kandrmaca oluunun do
rulandn gryoruz. Gen, kadndan gelen yumurtack
la erkekten gelen tohumun yeni bir canl varln gizemini oluturmak zere nasl birletiklerini renmeye
pek o kadar merakl deildir; buna karlk, umutsuzca
savat cinsel uyarlmann gizleri ne ateli ve dirimsel
bir ilgi duymaktadr. Ancak, gence cinsel ilikiye beden
sel adan hazr olduu, btn glklerinin doyurulma
m cinsel yaamndan geldii sylendii an, onu sevi
mekten alkoymak iin elimizde hangi mantkl kantlar
kalr? Doruyu syleyemedike de, cinsel eitim, gencin
karlat glkleri artrmaktan baka bir ie yaramaz.
Bu da, aslnda, bizim toplumsal dizgeyle tam bir uyum
iersindedir: genlerin cinsel adan sakatlanmas, ocu
un cinsel yaamnn sakatlanmasnn mantkl uzants
dr.
b) Konut ve gebeliin nlenmesi sorunlar. Genel ko
nut darlndan tr, emeki snfnn yetikin insanlar
iin bile rahatsz edilmeden bulumak gtr. Genler
iinse, bu sorun, korkun bir yoksulluk kaynadr. Bizim
dzeltimcilerin bu soruna hi deinmemeleri son derece
anlamldr. Gerekten de. toplumun kendileriyle bu a
dan ilgilenmeyiinin nedenini soracak kadar yzsz bir
gence ne karlk verirlerdi sonra? Onlarn koridorlarda,
otomobillerde, tahl ambarlarnda, duvarla evrilmi bo
arsalarda, srekli yakalanma korkusu iinde sevimeleri

ERGNLK SORUNU

155

nin kendilerine ykledii sorumluluu unutup, genlere

<,sorumluluklarndan dem vururlar.

Ya gebelii nleme areleri sorusuna ne karlk ver

meli? Yine birtakm yzsz genler, tam bir ocuksuluk
la, toplumun kendilerine neden bu korunma yollarn
retmediini ya da kullanma aksaklndan doan dertle

rine are bulmadn sorabilirler insana.

Evlilik-d cinsel ilikileri tanmayan, hatt yetikin
lerin cinsel salyla bile ilgilenmeyen bir toplumda bu
gibi sorulara ne karlk ne de zm getirilemeyecei
aktr.
Ayrca uras da aktr ki, ocuklara yepyeni bir cin
sel eitim vermeden, konut ve gebelii nleme aralar gi
bi sorunlar zme balanmadan, genlere toplumun bir
ka adm ilersine gitmelerini ve cinsel iliki kurmalarn
salk vermek tutarsz, hatt tehlikeli olur. Byle bir dav
ran, kart-sav olan cinsel perhizi savunmaktan daha
az zarar getirmez.
Bize den, bugnk durumun elikilerini ve bu e
likileri imdiki koullarda zme balamann olanak
szln gstermekti. Bunu iyi kt yaptm umuyorum.
Ancak, eer arlatan ya da tabansz deilsek, genliin
cinsel yaamn ilke olarak kabul etmek, onlara elimizden
geldiince yardm etmek, zgrle kavumalar iin ge
rekeni yapmak grevimizdir. Okuyucu, bunun insana yk
ledii devin geniliini ve sorumluluklar kestirecektir
sanrm.
Ayn zamanda, bugn ortal krp geiren ekingen
likle cinsel eitimin tutarszln anlayacan umarm.
Bugnk cinsel eitimin balca nitelii u: hep i iten
getikten sonra balyor, bir sr gizle birlikte geliyor,
iin zn hep es geiyor: cinsel zevk. Cinsel eitime kari kanlar, gerici grlerinde ok daha tutarldrlar. Do^uya ve bilimsel tutarlla kar olduklar iin savama
yyz onlarla, ama bir anlamda, retimlerinin baz eyle i deitireceine inanan u dzeltimcilerden ok daha i
tendir tutumlar. Dzeltimcilerin gerek rnyse, z

156

CNSEL DEVRM

m karanla bomak, toplumsal deiiklik gerektiini in

sanlardan gizlemektir.
Ama bu, yukarda szn ettiimiz rahip P. gibi dav
ranmak gerektii anlamna gelmez elbet. zel durumlar
da, cinselbilimci, kendisine danan ve bu ie hazr olan
gence, iinde bulunduu toplumsal, ruhsal ve ktisad du
rumu titizlikle inceledikten sonra, sevimeyi yasaklamak
yle dursun, ncelikle salk verecektir. Kiisel yardmla
toplumsal dzeltimi birbirinden ayrmak gerekir.
Toplumsal adan, her ey eskisi gibi yryp gidi
yor; ocuklar tam bir kei gibi, genler de kafa eitimi
nin cinsel perhizi gerektirdii, ya da kendi kendini doyur
mann insann evlenene kadar sabretmesine izin verdii
dncesiyle yetitiriliyor hl.
Yaamn gnden gne artan kamulatrlmasyla cin
sellii yadsyan toplumsal hava arasndaki eliki, buyur
gan toplumda zme balanamayacak bir cinsel bunal
ma srkleyecektir elbet genleri. Genlik aileye btny
le bal kald, pek az uyarlan gen kzlar besleyici ko
cay beklemekle yetindii, delikanllar sk perhizde yaa
d, kendi kendilerini doyurduu ya da yosmalarla d
p kalkt srece, sessizce ekilen ac, sinir hastal
ya da cinsel kabalk vard. Bugnk koullardaysa, dile
gelmek isteyen cinsel gereksinimler hem eitimin dour
duu yasaklamalarla, hem de gerici toplumun direnme
siyle engellenmektedir. Bunlarn hibiri cinsel yaam dzeltimcilerinin tumturakl sylevleriyle, sporla ya da sa
lkl kitaplarla avunma, kat yerde yatma ve etsiz bes
lenme gibi ileci tlerle dzelmemitir.
Ben, bugnk genliin, rnekse, XX, yzyl banda
ki genlikten ok daha etin gnler yaadn ne sr
yorum. O zamanlar, cinsel arzular tmyle bilinaltna
iterek yaanabiliyordu. Bugnse, genliin yaam kaynak
lar kendilerine baz yollar amtr, ama genliin elin
de bu yollardan yararlanmalarna izin verecek ruhsal el
verililik bulunmad gibi, toplumun desteinden de yok-

ERGNLK SORUNU
su d u rla r.

157

Ancak, genliin giritii hareketi baka bir

y n e evirmek olanakszdr artk.

Genliin dt cinsel bunalm, buyurgan (otori
ter) toplum dzeninin geirdii genel bunalmn bir yan
dr. Dolaysyla, bu ereve iinde zlem ez.

VII.

BLM

ZORLAMA EVLLK VE SREKL CNSEL LKLER

* [Evlilik ve aile kavramlar konusunda aklalmaz

bir kargaalk srp gitmektedir. Dolaysyla, kiisel ya
amla ilgili tler istenen hekim, biimsel evlilik kavra
myla burun buruna gelmektedir. nsana yle geliyor ki,
cinsel yaamdan korkan kiilerin bilinalt iin, evlenme
czdan cinsel iliki kurabilme izninden baka bir ey de
il. Bu dediim, zellikle, sava evlilikleri ad verilen
eyde aka grlmekte: erkein savaa gitmesinden n
ce sanlp yatmay denemek isteyen iftler, resm evlilik
belgesi almak zere belediyelere hcum etmektedirler.
Derken, uzun yllar birbirinden ayr kalnca, elerini unu
turlar... Genseler, baka eler bulacak, akl banda hi
kimse de bundan tr onlar kmayamayacaktr. Ancak,
salt biimde kald halde, nikah kiileri zorlamaya devam
eder. Uzun sreli ve sonu nereye varaca belirsiz bir ay
rlktan nce birbirlerini mutlu klmaya alan genler,
birden kendilerini klmaz bir ada bulurlar. zellikle
Amerika Birleik Devletlerinde, bu evliliklerin dour
duu yoksulluk konusunda bir sr ey yazld. Ama hi
kimse sorunun dibine yani sevgi denemesinin yasallat
rlmas gerekliliine kadar gtrmedi ii. Bununla birlik-

(*) K eli ayra iindeki bl m

1944 basmna eklenmitir.

ZORLAM A EVLLK

159

te herkes bihyor ki: Biz evlen m ek istiyoruz, lf, ger e k t e : Biz birbirimizi cinsel adan tanmak istiyoruz an
lamna gelmektedir.
Baka bir karklk ve yoksulluk kayna da, evli
lik kavramnn yasal (dinsel) ieriiyle gerek ierii,
yasa adamna anlatt eyle ruh hekimine anlatt ey
arasndaki atkdan domaktadr. Yasa adam iin, ev
lilik resmi bir belgeyle iki ayn cinsten insann birleme
sidir; ruh hekimi iinse genellikle ana-baba olma arzusu
nu da yannda getiren, cinsel birlie dayal bir sevgi ba
dr. Ruh hekimi iin, elerin elinde birtakm belgeler ol
duu halde birlikte yaamadklar an, evlilik yoktur. Ev
lenme ii (nikahlanma) kendi bana evlilik deildir. Ruh
hekimine gre, ayn cinsten iki birey birbirlerini sevdik
leri, ilgilendikleri, birarada yaadklar ve bir yavru yara
tarak bu birlii aileye dntrdkleri zaman evlilik sz
konusudur. Ruh hekimi iin, ileride nfus ktne yaz
lp yazlmayacana bakmakszn, cinsel temelli, gerek
ve klgsal (fiil) bir birliktir evlilik. Ruh hekimi iin ev
lilik, eler tarafndan kararlatrlan, giriilen ve yaanan
bir cinsel ilikinin yetkililerce dorulanmasdr yalnzca;
onun inancna gre, bir evlilii evlilik yapan yasa tem
silcileri deil, elerdir.
nsann cinsel yaps, zorlayc ahlk anlaynn etki
siyle yozlamtr; bu koullarda evlenme erkein ilerde
yapabilecei bir sorumsuzlua kar kadnn korunmas
dr. Evlilik ite bu l, ama yalnz bu l iersinde bir
ilevi yerine getirmektedir. Yasal ilemden gememi do
al evliliklerin g erekliin i herkes biliyor. Gerek Amerika
Birleik Devletlerinde gerekse Fransada, skandinav l
kelerinde ya da baka yerlerde, yasa ii deilse bile, tre
bir evlilik vardr. Amerikada devletlerin ou bu ev
lilii tanmaktadr; tanmad yerlerde, cinsel yaamlar
sululuk duygusuyla ksteklenmi bir yn insann san
d gibi, klgsal evlilik yasaklanm deildir; belgesiz do
al evlilii yasaklayan yasa yoktur.
Akla uygun akl sal asndan, srekli cinsel ili

100

CNSEL DEVRM

ki rneinin biimsel deil, gerek evlilik olduunu sy

lemek bile gereksizdir. Akla uygun akl sal bilimi, d
ardan zorla benimsetilene deil, insann iinden gelen
sorumlulua bakar; bu d kkenli pekitirmeyi, bal ba
na bir erek deil, topluma aykr eylemleri nlemeye y
nelmi bir are sayar.
Ahlk zerkliin gelip yerlemesi, cokusal vebann^
bu alandaki etkilerine, yani cokusal vebaya yakalanm,
u son derece yce ahlkl toplumsal davran anlama,
hele hele uygulama yetisinden yoksun kiilerin nikhl ol
mayan iftlere aldklar karaya kar amansz bir sava
a girimeyi, hatt sert yasalar karmay gerektirir; ah
lka aykr, hastalkl gizli hafiyelikle, zorlayc ahlk an
lay zerine oturtulmu evlilik yasalarnn olanak ver
dii mal smryle; salt biimde kalan, mutsuz evlilik
lerin bozulmasyla ortaya kan ehvet dknlyle;
ilikileri nefretle, ikiyzllkle dolu insanlar evli say
maya devam etmenin samalyla kyasya savamak ge
rekir.
Bu alanda her ey karanlktr, Augiasin otuz yl hi
temizlenmemi inek ahrna benzeyen bu alana aklk ge
tirmek gereklidir. Her eyden nce, sevisel ilikilerin ikti-,
sad karlardan kesinlikle korunmas gerekir, ok sert
yasalar, doal ve drst sevisel ilikilere ve bunlardan do
an ocuklara srlen karay iddetle cezalandr mali; su
luluk duygularnn yohedilmesi ve d zorlamaya dayanan
ahlk anlaynn yerine iten gelen sorumluluun geiril
mesi iin aba harcanmaldr. Btn bunlarn zaman gel

mitir. Akl sal asndan ykc ve modas gemi cin

sel yasalardan ktisad kar salayan evrelerin dnda,
her yerde, yasalarn tepeden trnaa dzeltilmesi gerekti
i kabul edilmektedir.)
Evlilik, bugnk biimiyle, evlilik kurumunun genel

1 Sinir hastas insanlarn, byk topluluklar halindeki hastahkh dav

ranlarna verilen ad. (Kiilik zmlemesi, X IL Bl.)

ZORLAMA EVLLK

161

tarihi iersindeki bir evredir yalnz; ktisad karlarla

cinsel karlar arasnda salanm uzlatrmann sonucu
dur. Birok tutucu cinselbilimcinin arsna uyarak, bu

cinsel karlarn mr boyu deimeyecek bir ele kuru

lacak cinsel likilere ve remeye indirgendiini sanma
mak gerekir. Evlilik sorununun iktisad ve cinsel yanla
rn ayr ayr inceleyeceiz. Dolaysyla, cinsel gereksinim
ler zerine oturtulmu ve srebilecek iliki biimiyle, ik
tisadi kara, kadnn ve ocuklarn toplumsal durumuna
dayal iliki biimini birbirinden ayracaz.
Birinciye srekli cinsel balanma, ikinciyeyse (zorla
maya dayanan) evlilik adn vereceiz.

SREKL C N S E L B A L I L IK

Srekli cinsel ilikinin temel koullar, kadnn ktisa

d bamszl, ocuklarn toplum tarafndan eitilmesi,
ktisad karlarn ie karmamasdr. Byle bir iliki, za
man zaman, salt tensel ilikilerle yarmak zorunda kala
caktr. Cinsel tutumbilim asndan, geici ilikinin srek
liye oranla birtakm sakncalar vardr; bu sakncalar bi
zim toplumda incelemek son derece kolaydr. nk, ba
ka hibir toplumda ho grlmeyen ilikiler, iinde bulun
duumuz u tekelilik retisinin egemen olduu adaki
kadar yaygnlamamtr; stne stlk, bu karman orman ilikiler cokusal temelden yoksundur ve ktisad
kara dayal olularndan tr, cinsel dzenlilik asn
dan be para etmezler.
En ar biimiyle bir saatlik ya da bir gecelik iliki
ye indirgenen geici iliki, srekli ballktan, seviilen
ee sevgi gsterilmeyile ayrlr. Ee gsterilen sevgi bir
ka gerekeye bal olabilir:
1.
Birlikte geirilen tensel deneylerin dourduu bir
cinsel balanma. Bu, znde, gemite tadlan zevkin ya
ratt cinsel gnl borcu ile gelecekte tadlacak zevkin so
nucu olan (ve hastalkl balanmayla kartrlmamas ge~

162

CNSEL DEVRM

reken) cinsel balanmadr. Bu iki etken, doal sevgi ili

kisinin temelini oluturur.
2. Bilinaltna itilmi bir nefretin etkisiyle ee balan
ma, yani tepkisel sevgi. lerde, zorlama evlilikten sz eder
ken bu konuya deineceiz. Byle bir balanma, cinsel do
yumu tmden yok eder.
3. Tensel doyumsuzluun dourduu balanma. Bu,
duyusal bir bilinaltna itmeyle belli bir cinsel doyum bek
leyiten oluur ve ein olduundan daha deerli grlme
siyle da vurur. Kolayca nefrete dnebilir.
Bir cinsel ilikinin uzun sre sevgiden yoksun kalma
s, duyusal zevki azaltr, onunla birlikte cinsel doyum da
azalr. Ama btn bunlar, belli bir yatan sonra, erginlik
ann frtnalar atlatld ve cinsel cokularda belli bir
dengeye varld zaman sz konusudur. Duyusal zevklere
dknlk hastalkl bir biimde bilinaltna itilmemise,
sevgisel elverililik ancak cinsel gereksinimler yeterli l
de doyurulmusa gerekleebilir. Sevgisel elverililikler,

anneyi canlandran en kusursuz dii lks ardnda ko

an genlerin dzmece ve ocuksu sevecenliiyle kartrl
mamaldr; byleleri, ayn zamanda, sululuk duygulary
la duyusal zevklere dknlklerini bastrrlar. Genlii
mizin baz katmanlarnda grlen gevek, ksa sreli cin
sel ballklar, bence, genlik andaki cinsel deneylerin
doal ve salkl biimleridirler. Bunlar, ilkel toplumlardaki genlerin cinsel yaamna yakndrlar. ok yksek
dereceli sevgiden yoksun deildirler elbet, ama bu sevgi
ilikiyi srekli balanmaya dntrmeye yeterli deildir.
Szn ettiimiz ey, zellikle varlkl yetikinler arasn
da grlen okeliliin hastalkl biimlerinde kendini gs
teren cinsel uyarclarn yaratt ehvet arzusu da deil
dir; bu, cinsel olgunlua erer ermez beliren ve karsna
kan her uygun nesneye ynelen bir duyusal hazlara d
knln tamasdr. Gen memeli hayvann canllna
benzer ve yala ters orantl olarak azalr. Gencin salkl
cinsel canll isterik-ar canllk gibi hastalkl grn
glerden kolayca ayrlr.

ZORLAMA EVLLK

163

Olgunluk anda, bu ksa cinsel balanmalar ille de

hastalkl deildir. Ayrca, edindiimiz cinselbilim yaan
tmzdan ahlki nyarglara kaplmakszm, drst sonu
lar karacak olursak, byle bir iliki kurma yreklilik ya
da gcn gsterememi kz ya da olann akld, has
talkl bir sululuk duygusunun basks altnda olduunu
kabul etmemiz gerekir. te yandan, hekimlik deneyleri
miz kesinlikle gstermitir ki, srekli ballk kuramayan
lar ayn zamanda sevisel yaamlarnda ocukluktan kal
ma bir anaya ya da babaya saplanp kalmann, yani bir
cinsel bozukluun skntsn ekmektedirler. Bu durum
da, sevgi atlmlar ya ecinsel (homoseksel) bir balan
maya aklp kalmakta (buna, rnein sporcularda,
rencilerde ve ura askerlik olanlarda rastlarz), ya da
dsel bir rnek btn gerek cinsel nesnelerin deerini
drmektedir. ou kez, srekli ve doyumsuz kadn-erkek kaynamasnn bilinsiz arka plannda belli bir nes
neye balanma korkusu vardr, nk byle bir balan
ma hsmla iliki kurma anlam tamakta, dolaysyla ki
iyi rktmektedir. Srekli ballk kuramamanm en yay
gn belirtisi, bedensel boalma gc bozukluudur-, her
yeni cinsel edimin (sevimenin) getirdii d krkl,
ee sevgiyle balanmay nler.
Geici balln en byk sakncas, cinsel dzenlilik
kuram asndan, elere srekli balln salad cinsel
uyuma, dolaysyla tam anlamyla doyuma erme olana
n salayamaydr. Cinsel tutumbilim asndan, gei
ci balla yneltilecek en cidd eletiri, srekli ballk
hesabna ne srlecek en iyi kant budur. Evlilik savu
nuculuunu kimseciklere brakmayanlar burada, tekel
ahlk anlayn arka kapdan hileyle ieri alabilecekleri
ni sanarak derin bir oh ekeceklerdir. Am a onlar yeni
den d krklna uratmak zorundayz: srekli ballk
tan sz ederken, bir zaman snr izmiyoruz; cinsel tu
tumbilim asndan bu ballk birka hafta, birka ay,
iki ya da on yl srebilir; ayrca, bu ilikinin tekel olma

164

CNSEL DEVRM

s gerektiini, gerekeceini de sylemiyoruz; hibir kural

koymuyoruz nk.
Baka bir incelemede^ gsterdiimiz gibi, kz olan kz
bir hanmla ilk sevimenin daha doyurucu ya da halay
nn cinsel yaamn en tatl ay olduu dncesi tepeden
trnaa yanltr. Bu dnce hekimhk deneyine dayana
maz. El dememi kza duyulan ehvetli arzuyla tekeli
evliliin dourduu cinsel boluk ve uyuukluk arasnda
ki elikinin sonucudur bu dnce. Doyurucu cinsel ba
llk, elerin cinsel hzlarn birbirlerine uydurmay baar
m, birbirlerinin pek ender olarak bilincine varlan, ama
ok nemli zel cinsel gereksinimlerini renmi bulun
malarn gerektirir: cinsel tutumbilim asndan, cinsel ya
am ancak byle salkl olabilir. Cinsel adan birbirini
tanmadan evlenmek cinsel sala pek az uyduu gibi,
genellikle hep ackl biter.
Srekli ve doyurucu cinsel balln baka bir stn
l de, durmadan iyi bir e aramay gereksiz kl, by
lece toplumsal etkinlie zaman ve g brakmasdr.
Dolaysyla, kalc cinsel balla elverililik unlar
gerektirir:
' tam bir bedensel boalma gc, yani sevgiye daya
nan cinsel yaamla duyusal hazlara dknlk arasnda
hibir uyumsuzluun bulunmamas;
yaknlarna saplanp kalmann almas, ocukluk
tan gelen cinsel korkunun yenilmesi;
ecinsel ya da cinsellikd olsalar da, yceltilme
mi gdlerin bilinaltna itilmesinin bulunmamas;
cinselliin ve yaama sevincinin koulsuz kabul edil
mesi;

cinsel ahlk anlaynn temel elerinin almas:

ele zihinsel arkadala elverililik.
Bu nvarsaymlarla gnmzn toplumsal koullar
n karlatrrsak, kimi bireylerin dnda, buyurgan top
lumda bunlarn hibirinin gerekletirilemeyeceini kabul
Bedensel Boalmann lev

ZORLAM A EVLLK

165

etmek zorunda kalrz. Cinsel arzular yadsma ve bastr

ma buyurgan toplumun ayrlmaz paralan olduundan,
cinsel eitimi de ister istemez buna,r belirler. Gerekten
de, aile eitimi ocuun cinsel dikkatinin ana-babaya sap
lanp kalmasn nleyecek yerde, buna anak aar; ocu
un cinsel yaamnn ksteklenmesi sevisel cinsel yaam
la duyusal zevkleri birbirinden ayrr; bylece, retkenlik
ncesi dneme ilikin ya da ecinsel eilimler yaratr; bun
larn bilinaltna itilmeleri gerektiinden, cinsel yaam za
yflar. Ayrca, erkei stn sayan eitim, kadnla arka
dal olanakszlatrr.
Btn br srekli ilikiler gibi, srekli cinsel iliki
de de bir sr atk tohumu gizlidir. Biz burada genel
nsan glklerden deil, bunlara eklenen zel cinsel g
lklerden sz ediyoruz. Bu glklerin en nemlisi, ee
duyulan cinsel arzunun (geici olarak ya da uyanmamacasna) snmesiyle sevecenliin artmas arasndaki at
kdr.
Gerekten de, her cinsel ilikide, er ge,' sk ya da en
der olarak, cinsel ekiciliin azald, hatt yokolduu d
nemler ortaya kar. Bu, deneyle saptanm bir olgudur,
hibir ahlk kant bunu deitiremez; cinsel ilgi smar
lanmaz. Eler, duyusal hazlara dknlk ve sevecenlik
ilintisi iinde birbirlerine ne kadar ok uyabilmilerse, bu
dnemler o kadar seyrek ve almas kolay olur. Bunun
la birlikte, her cinsel iliki anr. Buna aadaki durum
lar eklenmese, pek nemli olm azd:
1. Cinsel arzunun zayflamas elerden yalnz birinde
ortaya kabilir.
2 . Bugnk cinsel ballklarn ounda iktisadi ba
lar vardr (kadnn ve ocuklarn ktisad bamllklar).
3. Bu d glklerden ayr olarak, cinsel uyumun bo
zulmas halinde bavurulacak biricik mantkl zm: ayrlp baka bir e aramay karmaklatran bir de i g
lk vardr.
Herkes, srekli olarak, o gnk cinsel einden baka
kimselerden gelen cinsel uyarmalarla kar karyadr.

166

CNSEL DEVRM

Balln altn anda bu uyarmalar etkisizdir. Am a on

lar kknden skp atmak olanakszdr, bu yndeki b
tn giriimler, Kilisenin edepli giyinme ve benzeri ahl
k ya da ileci nlemleri tam ters etki yaratmaktan baka
bir- ie yaramaz, nk cinsel gereksinimlerin bastrlma
s onlar daha da iddetlendirir. ileci cinsel ahlk anlay
nn ackl ya da glnyan, bu olguyu hesaba kat
mamasdr. Gz nndeki cinsel uyarclar, her salkl
bireyde, baka cinsel nesneleri arzulamaya yol aar. Ba
langta, bu arzular kurulmu bulunan balln getirdi
i doyumla byk lde silinir. Birey ne kadar salk
lysa, bu arzular o kadar bilinlidir (yani bilinaltna itilmemitir), dolaysyla denetlenmeleri de o denli kolaydr.
Hi kukusuz, sz konusu denetleme ahlk kayglarla be
lirlenmiyor da, cinsel tutumbilime uyuyorsa, ok daha az
zararldr.
Am a baka cinsel nesnelere duyulan arzularn bask
s arttka, kurulu ball etkiler, zellikle ee duyulan
arzuyu andrrlar. Bu anmann en kesin belirtileri un
lardr: sevimeden nce arzunun azalmas, sevimenin
verdii zevkin zayflamas. Eten alnan zevkin azalma
syla baka cinsel nesnelerin arzulanmas birbirine ekle
nir, birbirini glendirir. nsan bu durumdan iyiniyetlerle ya da sevime oy unlan y la kurtulamaz. te bu anda
son derece tehlikeli olan ee sinirlenme dnemi balar; bu
sinirlenme, kiinin mizacna ve ald eitime gre, ya d
a vurulur, ya da ie atlr. yle ya da byle, benzer du
rumlarn zmlenmesinin de gsterdii zere, ee duyu
lan nefret gittike artar; ein baka cinsel nesnelere du
yulan arzuyu engellemesi bu artn gerekesidir. Bu bi
linsiz nefret, ein sevimlilii ve hogrrll orann
da artar, nk dediimiz eliik grnse de, byle bir
ee kar insann hibir yaknma ve kin besleme nedeni
yoktur; ama o, kendisine beslenen sevgiyle, bakalanna
ynelmeyi nleyen bir engeldir. Nefret, an bir sevgi gs
terisiyle dengelenir ve gizlenir. Nefretten ve onun yarat
t sululuk duygularndan doan bu tepkisel sevgi, ya

ZORLAM A EVLLK

167

pkan balanmann zel eleridirler; ite bu yzden,

e v li

olmasalar bile, birbirlerine syleyecek, hele verecek

bir eyleri kalmad,' ballk her iki yan iin de iken

ceye dnt halde, ayrlamayan insanlara pek sk rast

larz.
Bununla birlikte, sz konusu arzu zayflamas kesin
olmayabilir. Eler birbirlerine duyduklar nefretin bilin
cine yaramyorlarsa, baka nesnelere besledikleri cinsel
arzulan yakksz ve ahlakd sayyorlarsa, geicilikten
kolayca sreklilie dnebilir; bunun sonucu olarak, ge
nellikle, btn itepilerin bilinaltna itilmesi ortaya
kar; ve tabi onunla birlikte de, gl itepilerin bilinal
tna atlmasnn iki cins arasndaki ilikilerde ister iste
mez yarataca yoksulluk boygsterir.
Buna karlk, sz konusu olgular ahlk nyarglar
dan uzak, itenlikle ele alnabilirse, atknn yaylmas
nlenir, bir k yolu bulunur; ama bunun iin doal ya
salara uygun kskanln karsndaki insana mal gibi
sahip kma isteklerine dnmemesi, bakalarna duyu
lan cinsel arzunun doal ve hakl saylmas gerekir. Bir in
sann yllarca ayn giysiyle dolamak istememesini ya da
her gn ayn yemei yemekten bkmasn knamak kim
senin aklna gelmez. Sahipliin tekelde bulunmas yalnz
cinsel alanda byk bir sevgi belirtisi saylmtr; bunun
nedeniyse, doal kskanla mlkiyet hakk boyutlarn
kazandran, cinsel ilikilerle ktisad karlarn i ie gemiliidir. Akl banda, olgun bir sr insan bana, bu
atkya dp onu atktan sonra, elerinin bakalary
la geici cinsel ilikiler kurmas dncesinin rktcl
n yitirdiini, eski balla aykn davranma olanak
szlnn kendilerine gln geldiini itiraf etmitir. A h
lki bilince dayal balln bir ilikiyi yava yava an
drdn gsteren ynla rnek vardr. te yandan, yine
ynla rnek, baka bir ele kurulan geici ilikinin, zor
layc evlilik biimini almakta olan srekli balla yarar
saladn gstermitir. ktisad bamlla dayanmayan
srekli birlikte, byle geici balanmalar iin iki k yo

168

CNSEL DEVRM

lu vardr. nc kiiyle kurulan iliki geicidir, o za

man, bundan ancak glenerek kan asl ballkla yan
amayaca kendiliinden kantlanm olur; kadn, birta
km yasaklarla snrland ya da baka bir erkekle iliki
kurmayaca duygusuna kaplmaz. Ya da, yeni iliki es
kisinden daha youn hale gelir, daha ok tat ve arkada
lk getirir ve tabi eski ba kopanhr.
Peki, bu durumda, sevgisi ayn kalm olan ee ne
olur? Onun hi kukusuz etin bir sava vermesi gerekir.
Kskanlk ve cinsel aalk duygusu, ein yazgsn an
layla karlama eilimiyle atr. Belki einin gnln
yeniden kazanmay dener, ya da hibir ey yapmadan
olaylarn akn beklemeyi yeler. Kendisine verilecek
dmz yoktur, yalnz somut k yollarn zmle
mekle yetinebiliriz. Bu k yolu ne olursa olsun, ahlki
ve akld gerekelerle birbirlerine yapan iki varln
mutsuzluundan ok daha iyidir. Bu gibi durumlarda in
sanlarn elerine gsterdikleri sayg, zihinlerinden skp
atamadklar, bilinaltna ittikleri arzulardan tr, ko
layca nefete dnr: gereinden ok sayg gstermi kii
bunun deerinin bilinmesini istemeye, kendini kurban ve
ehit saymaya, hogrsz davranmaya hakk olduunu
sanr; bu davranlarsa, ball, hibir ^aldatmann ya
pamayaca kadar ok ypratr ve tehlikeye drr.
Ne yazk ki, bu dnceler pek kk bir aznla
uyar, nk iinde yaadmz toplumda, kadnm iktisa
di bamll cinsel ilikileri iki zgr kiinin ilikilerin
den ok daha baka biime sokmakta; ayrca, ocuklarn
eitimi sorunu, cinsel tutumbilime uygun dnceleri hi
e indirgemektedir. Hemen herkesin ald cinsel eitim
le toplumsal hava bu zmlere krk ylda bir rastlama
mza yol amaktadr.
Bu arada,, iyi anlalmazsa cidd sonular dourabile
cek baka bir glkten sz edelim. ekicilik azald ya
da yokolduu zaman, erkekte gszlk belirtileri ortaya
kabilir. Bu. ou kez. erkeklik organnn yeterince dikleememesi. hatt uyarc bulunduu halde uyarlmama

ZORLAMA EVLLK

169

biiminde da vurur. Sevgi devam ediyorsa ya da g

s zl k korkusu belirmise, bir ruhsal knt, giderek
uzun bir gszlk bagsterebilir, O zaman erkek, souk
luunu gizlemek zere, eine daha sk yaklamaya al
r; buysa ok tehlikeli olabilir. uras unutulmamaldr
ki. bu dikilme eksiklii gszlk deil, hem o anki ee
arzu duyulmadnn, hem de, genellikle bilincine varl
mayan, baka bir e arzulamann belirtisidir yalnzca.
(Ayn grngye kadnda da rastlayabiliriz, ama erkeinki kadar nemli deildir; nk, sevime bu bozuklua
karn gerekleebilir, ayrca kadn bundan erkek kadar
etkilenmez.) liki btnyle iyiyse, bozukluun nedenle
ri konusunda yaplacak ak bir tartma (bunlar cinsel i
renme, baka birini arzulama falan olabilir) gl or
tadan kaldrmaya yeter. yle ya da byle, bir sre bek
lemek gerekir; iliki baka yanlaryla iyiyse, arzu er ge
yeniden belirir. Byle anlarda, baka bir ele giriilecek
deneme de, asl ein karsnda duyulacak sululuktan
tr, baarszla urayabilir; ama baaryla sonulanp
ie yarayabilir de.
Kiinin yaps sinir hastalna yatknsa, baka bir ee
duyulan arzunun bilinaltna itilmesiyle o gnk eten
tiksinme sinir bozukluuna yol aabilir. ou kez, byle
keskin bir atk insann alma yetisini ciddi olarak d
rr, Bu gibiler, gerekliin vermedii doyumu, oun
lukla kendi kendini doyurmaya ilikin hayal oyunlarnda
arayarak hastalanrlar. Bu atklardan kurtulu, kiinin
ruhsal yapsna, cinsel ilikinin niteliine, erkein ve ei
nin ahlk tutumuna gre ok deiik biimler alabilir. Bu
alanda ahlk nyarglarmzn dourduu ktle hi
kimse yeterince parmak basmaz; insanlarn ou, baka
birini dnmeyi bile kusur, hatt gerek bir aldatma sa
yar. Oysa herkesin bu gibi durumlarn cinsel drtnn
doal blmleri olduklarn, doal kurallara uyduklarn,
ahlkla uzaktan yakndan ilgilerinin bulunmadn bil
g esi gerekir. Herkes bunu bilseydi ekilen aclar, kocay,
kary ya da sevgiliyi ldrmeler mutlaka azalrd; ayn

170

CNSEL DEVRM

zamanda, bu gibi durumlardan kurtulmann aykn yolla

r olan ruhsal bozukluklar yaratan bir sr neden de or
tadan kalkard.
imdiye dek, srekli balln kendisinin dourduu
glklerden sz ettim. Bu glklerin ktisad karlar
la sarma dola oluuna gemeden nce, henz evlilie
dnmemi cinsel ilikilerde atklar yaratan birtakm
nedenlerden sz amalym: zellikle kadnn benimseyip
temsil ettii tekelilik retisidir bu.
ktisad bamszlna kavumu kadn iin bile, s
rekli bir balln sona ermesi azmsanmayacak bir olay
dr. Gerekten de, ortada kamuoyu dediimiz ey, yani
bakalarnn iine burnunu sokmay kurumlam hak sa
yan anlay vardr. Kamuoyu bugn evlilikd iliki kuran
kadna kar daha az serttir belki, ama birka erkekle ili
ki kurma gzpekliini gsteren her kadn yosma say
maktadr.
Cinsel ahlk, mlkiyet karlaryla kaynat iin, y
le bir dzen kurmutur ki, kadn kendini verirken erke
in kadna sahip olmas son derece olaan saylmakta
dr. Sahip olmak bir onur getirdii, kendini vermekse
insan deerden drd iin, kadn sevimeye olum
suz gzle bakar olmutur; eitim de bu olumsuz tutumu
srekli bir biimde glendirmitir. Beri yandan, erkek
lerin ounun gznde bir kadna sarlmak bir sevgi de
neyinden ok erkeklik belirtisi olduundan, ele geirme
sevgiye stn geldiinden, kadnn bu tutumu ackl bir
biimde dorulanmaktadr.
Ayrca, gen kz, ta kk yatan ancak bir tek erkek
le cinsel iliki kurmas gerektii ilkesiyle yetitirilmitir.
Bu eitimin etkisi, bilind sululuk duygularna kk sal
d iin, ok ge balayan cinsel eitiminkinden daha de
rin ve gldr. evremizde hep, her eyi kvrak bir ze
kyla kavradklar halde, sevmedikleri adamdan ayrlamayan, boanma dncesini birtakm gln kantlarla
rtmeye alan kadnlara rastlarz. Bilin dnda ka
lan gerek nedeni yle dile getirebiliriz: Annem kor

ZORLAMA EVLLK

171

kun evlilie mr boyu katland, ben de ayn eyi yapa

bilmeliyim. En ok etkisi grlen bilinaltna tme etke
ni, ou kez, ite bu tekeli ve eine bal anayla zde
lemedir.
Evlilie dnmeyen kalc ballk, genellikle, mr
boyu srmez. Byle bir ballk ne kadar gen yata ku
rulursa ve ne denli inandrcysa ruhbilimsel ve beden
sel adan ne denli haklysa , o kadar tez zlr. nsan
olu, ktisad kaygnn pek fazla basks altnda deilse,
aa yukar otuz yana dek srekli ruhsal evrim iinde
dir. Kiisel ilgiler, genellikle, bu yata billrlamaya, ka
lc olmaya balar. ileci ve tekeli kuram, ite bu yz
den, insanm ruhsal ve bedensel gelime srecine aka
aykrdr; dolaysyla, uygulanmas olanakszdr. Btn ev
lilik retilerinin znde yatan eliki budur.

E V L L K S O R U N U

ktisad balar, srekli cinsel balln glklerini

daha da artrr, klgsal olarak zlmez hale getirir. Bu
koullarda, srekli cinsel ballkla onun dayand beden
sel ve ruhsal-cinsel temel zorlayc evlilie dnr.
Bu kurumun dnsel zellikleri dinsel buyruklarda
dile gelir: evlilik a) mrlk, b) kesinlikle tekeli olacak
tr. Toplum evliliin dinsel yann hafifletmekte, ama i
elikilerine hi ilimemektedir, nk byle bir davran
kendi zgrlk anlaylarna aykr decektir. ktisa
d adan, toplumun evlilii desteklemesi, kuramsal adansa uygulanmas olanaksz sonulara varmas gerekir
di. Evliliin bu eliik yapsna konuyu ileyen btn bi
limsel ve edeb yaptlarda rastlarz. En yaln deyile an
latrsak, udur sz konusu eliki: evliliklerin kt oldukfar dorudur, ama evlilik kurumu yaatlmal ve glendirilmelidir. Bu yargnn ilk blm olguya dayaldr, ikinci cmlecik gerici toplumun dileidir, evlilikse bu toplu
c u n ayrlmaz parasdr.

172

CNSEL DEVRM

Yazarlar, bir yandan olgularn, te yandan gerici ku

ramn klesi olduklarndan, evliliin yaatlmasn doru
lamak iin en garip, en sama kantlara bavurmak zo
runda kalmaktadrlar.
rnein, evliliin ve tekeliliin doal, yani yaa
mn kendisinden gelen grngler olduunu kantlama
ya alrlar. Hibir cinsel kurala balanmadan yaayan
eitli hayvan trleri aranr taranr ancak geici bir s
re tekeli yaayan leyleklerle gvercinler rnek diye
karmza getirilir; buna bakarak tekeliliin doal ol
duu sonucuna varlacaktr. Bir kere, eer byle bir k
yaslama tekelilik retisinin yardmna koacaksa unu
belirtelim ki, insanolu artk teki hayvanlarla kyaslanamayan, onlardan stn bir varlk olmaktan kmtr. A y
rca, evlilikler dirimbilimsel adan ele alndnda, hay
vanlar arasnda okeliliin kural olduu grlmezlikten
gelinmektedir; bu bakmdan insanolu hemen hayvanlar
dan ayrlmakta, daha yce bir cinsel etkinlik dzeyi'
ne, yani tekeli evlilie ykselmesi gerekmektedir; nk
o btn memeli hayvanlardan stn, doutan ahlkl
bir varlktr; bylece cinsel tutumbilim yenilgiye uratl
m olmaktadr, nk o yeryznde doutan ahlkllk
diye bir ey bulunmadn kantlamtr. Ahlkllk dou
tan deilse, ancak eitimle kafalara sokulmas gerekli de
mektir. Kim verir bu eitimi? Toplum ile, onun zorlama
tekelilik temeline oturtulmu reti fabrikas, yani bu
yurgan aile. Bu da, ailenin doal bir grng deil, top
lumsal bir kurum olduunu kantlamaya yeter.
Yalnz gerici reti inatdr. Evliliin doal ya da do
ast olmad, toplumsal bir kurum olduu mu kabul
edildi, hemencecik insanln teden beri tekeli yaad
n kantlamaya, cinsel iliki biimlerindeki evrim ve de
iikliin varln yadsmaya giriir. rnein Westermarkm yapt gibi, i budunbilimi (etnolojiyi) arptma
ya dek vardrlr ve u sonuca varlr: insanlar teden be
ri tekeli yaadlarsa, bundan kan sonu, tekeli evlilik
kurumunun insan toplumunun, Devletin, kafa eitiminin

ZORLAMA EVLLK

173

ve uygarln yaamas iin gerekli olduudur. Byle der

ken tarihin verdii ders unutulmaktadr: okeli yaay,
bugn hogrlmeyen kadn-erkek karm insanlk ku
ruldu kurulal son derece nemli rol oynamtr. Sizin an
layacanz, evrimin yerine ahlk anlay geirilmektedir.
Buysa, cinsel yaamn geirdii evrimin bizi ok daha y
ce cinsel etkinlik biimlerine gtrdn, ilkel kavimlerin, atmz iin vnebileceimiz hayvanca bir ahlk
szlk ve kargaalk iinde yaadn saptamamza izin
verir. Ama o arada insanolunun, cinsel edime her an ha
zr olduu iin, daha az deil, daha youn bir cinsel ya
amla hayvandan ayrl grmezlikten gelinmektedir; y
leyse, insann hayvana stnl savnn rklne
kuku yoktur. Bu ahlk grlerin benimsenmesi, rne
in ilkel kavimlerin cinsel yaamlarndaki dzenliliin
bizden stn olduu gzleminin arptlmasna yol amaktadr. Byle davranmakla, cinsel yaam biimlerinin, bun
larn yer ve zaman iersinde geirdikleri deiikliklerin
ktisad ve toplumsal altyapsn inceleme olana tmden
yitirilmektedir. Ayn zamanda, sonu gelmez ksr tart
malarla ahlk deerlendirmeye gmlp kalnmaktadr.
Nicedir yokolup gitmeye aday toplumsal grngler ah
laksal, fiziktesi ya da dirimbilimsel adan dorulanma
ya allmakta; stelik de bu i, ahlk nyarglarla yk
l olduu oranda dar kafal kentsoylularda sayg uyand
ran, szmona nesnel bir bilimin ardna snarak yapl
maktadr.
Oysa, salt olgularda kalrsak, iki soru kar nmze:
1. Evliliin toplumsal ilevi nedir?
2. Evlilik kurumunun zndeki eliki nedir?
1) Evliliin toplumsal ilevi nedir?
Evliliin toplumsal ilevi yanldr: ktisad, siyasal
toplumsal. Buyurgan aileninkinin ayndr.
^ zellikle, Malinovvskinin Vahilerin Cinsel Yaam'na. ve R eich
>n Cinsel Ahlkn Boygstermesine bakn.

174

CNSEL DEVRM

ktisadi adan, evlilik varlk nedenini, ortaya kt

andan bu yana altyapsn oluturan eyden, yani toplum
sal retim aralarnn zel mlkiyete geiinden alr. Si
zin anlayacanz, imdiki iktisadi koullar srdke evli
lik toplumsal adan gereklidir. * (Ancak, bu sz yle ta
mamlamak devimizdir: Sovyetler Birliinde toplumsal
retim aralarna zel kii ve kurumlar deil de, Devlet
sahip olduu halde, zorlama evlilik yeniden getirilmitir.
Dolaysyla, unu belirtmek gerekir :
a) Buyurgan toplumlann zorlayc ailesi, tarihsel k
kenini retim aralarnn zel mlkiyetinden almakta, bu
mlkiyetin ortadan kaldrld yerlerde. Devlet yetkesiy
le ayakta durmaktadr;
b) Zorlayc ailenin kk insann cinsellie dman

ve buyurgan kiilik yapsndadr.) *

Byle bir kar bulunmayan snflarn da ayn cinsel
yaama biimini kabul ettiklerini sylemek salam bir ka
nt deildir, nk egemen retiler egemen snflarn ge
tirdii retilerdir ve ailenin biimi yalnz ktisad gerek
elere deil, ayn zamanda o gnk dnsel havaya ve
yaamdan korkan insan yapsna baldr. te bu yzden,
insanlarn ou evliliin gerek temelini bilmemekte, onu
hep egemen retiden gelen dorulamalarla ele almakta
dr. Oysa, madd nedenler gerektirdii zaman, toplum
retiyi hemen deitirmektedir. Otuz Yl Savandan son
ra, Orta Avrupa halk krlp geirilmi olduundan, Nremberg Devlet Meclisi, 14 ubat 1650de, tekelilii kal
dran bir kararname karmtr: Sava, hastalk ve a
lktan knlan halkn yerine konacak nfus Kutsal Roma
mparatorluunun gereksinimlerinden olduu iin, bun
dan sonraki on yl iersinde, her erkek iki kadnla evlen
me hakkna sahiptir... (Fuchs, Sittengeschichte, Renaissance s. 40). Sonra bilginler kalkyor insana doal, yaa
mn kendisinden gelen tekelilikten sz ediyorlar!
Siyasal adan, kesin tekeli evlilik, ada ailenin e( " ) K eli ayralar iindeki satrlar 1944 basmna

eklenmitir.

ZORLAMA EVLLK

175

kirdeini oluturmaktadr; bu aileyse, yukarda grd

mz gibi, buyurgan toplumdaki her bireyin dnsel ei
timinin yapld yerdir; dolaysyla, evliliin siyasal bir

anlam ve grevi vardr.

Toplumsal adan, evlilik bir yandan kadnn ve o
cuklarn ktisad bamlln salayp ataerkil dzenin
balca zelliini yaratmakta, te yandansa, onlar (ataer
kil karlar asndan) ktisad ve ahlk gvenlik altna
almaktadr. Dolaysyla, ataerkil toplum, ister istemez ev
lilii srdrmek zorundadr. Bilmemiz gereken, evliliin
iyi m kt m olduu deil, toplumsal adan salam te
melli ve gerekli olup olmaddr. Gerekten de, ktisad
kklerinin bulunduu yerden skp atamayz evlilii; iin
zne dokunmadan, rnein, boanma nedeni olarak su
ilemenin yerine uyuamamay geirerek, ancak baz dzeltimler yapabiliriz.
Bu trl dzeltimler (reformlar), kkenleri ktisad
deil, cinsel olan evliliin elikilerinden domaktadrlar;
ou kez, 25 Ocak 1929 tarihli Pester Lloydnn okurlara
sunduu dzeltim rnei gibi hem ackl, hem glntr
ler :
Okulda retilen bri A. B. D.nin Cleveland eyale
tinden artc bir haber geldi. Belediye okullar brii zo
runlu ders haline getirmeyi kararlatrmlar. Bu garip ye
niliin nedeni, artk bri oynanmayan Amerikan yuvas
nn yklma tehlikesi geirmesiymi.
Eler, babaa ya da sevdikleri arkadalaryla bri
oynayacak yerde, ayr ayn gezmeye ktklar iin pek ok
evlilik bozulmu. ocuklara bri reterek, hem salam
bir evlilie hazrlanm olacaklar, hem de ou ayn ya
ayan analaryla babalan zerinde olumlu etki yapacak
lar umulmaktaym.
Evlilikle ilgili gzlemlerin ounun gln olduu sy
lenebilir; birtakm cidd olgularn yzeydeki akalarla giz
lendii kolayca grlyor. Evliliklerin bozulmas yeni bir
ey deildir. Ama biz yine de u rakamlara bir gz ata
lm.

176

CNSEL DEVRM

lkin, 1915 -1925 yllar arasnda Viyanadaki evlenme

ve boanmalarla ilgili (Walter Schiffin verdii) ^ rakamlan grelim.
YIL
1915
1916
1917
1918
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925

EVLENM E

13 954
12 855
12 402
17 123
26 182
31 164
29 274
26 568
19 827
17 410
16 288

BOAN M A

617
656
659
1078
2460
3145
3300
3113
3371
3437
3241

Grld gibi sava sonras yllarn dnda evlenmeler pek az artarken, on yl iersinde, boanmalar s
rekli olarak ve % 500 orannda artmtr. Evlenme boanma orants 1915te aa yukar yirmide birken, 1025te
bete bir olmutur.
Ayrca, 18 Kasm 1918 tarihli Peti Naplo gazetesinde
unu saptayan bir yazyla karlamaktayz:
Evlenmelerin yannda, boanmalar daha byk bir
hzla artmtr. 1878le 1927 arasnda evlenmeler drt misli
oalm, buna karlk boanmalar seksen kat artmtr.
1926da bu oran lOOe kmtr.
Yazar, o yazda ayrca boanmalarn ounun evlen
meden be alt yl sonra olduunu belirtiyordu. 1927de,
1645 boanmann 1498inin nedeni eini yzst brak
ma, yalnz ikisininki eini aldatmayd.
24 Kasm 1928 gnl Budapesti Hirlap, boanmalarda
ki hzl artn Lordlar Meclisinde ele alndn haber ver
mektedir, 1922de, 1813; 1923te, 1888 evlilik bozulurken,
1 D ie natrliche Bewegung der Bevlkerung der Bimdershauptsadt
Wien, 1926.

ZORLAMA EVLLK

I7 7

1878de yalnz 21, 1879daysa 15 boanma olmutur. 1898de

ktisad yaamn ve bankacln geirdii bunalmdan son
ra, boanmalar hzla artm (1900; 255; 1905; 464; 1910; 659).
ktisadi bunalm yllarnda boanma orannn en yksek
dzeye kt saptanm bulunmaktadr.
Evlenme says (bin olarak)

1931

1932

1933 ,

1934

........................
..................................

514,4
276,0

509,6
267,8

631,2
289,9

309,2

Portekiz
Polonya

.............................
.............................

44,9
273,3

45,4
270,3

45,8
273,9 '

47,5
277,3

H ollanda

.............................

59,5

55,8

59,2

60,6

........................

76,4

71,2

73,1

77,7

...................

129,9

128,0

124,3

118,3

Alm anya
ta ly a

M a c a r is ta n

ekoslovakya

781,5

1931den bu yana ekoslovakya dnda btn Av

rupada evlenme says artmtr.
Bu, artan siyasal gericiliin basksn yanstmaktadr;
yl iersinde, evlilik retisinin ilerlemesi iin, 366 178
ifte dn para verilmitir. Yoksa, bu artn pek, hatt
hibir anlam olmazd. Boanmalardaki art, cinsel yaa
mn ilerde deieceini gstermemektedir. Temel eliki ol
duu gibi kalmaktadr.
Sovyet Rusyada, evlilik kurumunun ortadan kaldrl
masndan sonra (bir cinsel ilikinin ille de kte ilen
mesi zorunlu olmaktan karlmt), yaplan saydamalar
unu gsterdi; Moskovada, 1926da 24 899 resm nikhlanmaya karlk, 1929da 26 211 ift birlemelerini kte i
letmi; ayn zaman dilimi iersinde boanmalar da 11 879
dan 19 421e ykselmi. Leningradda, 1926da 20 913 evlen
me kte ilenmi, 1927deyse 24 369; ama ayn yllarda
boanmalar 5536 iken 16 008 olmu.
Lindsay, Amerika Birleik Devletleri iin aadaki ra
kamlar veriyor (companionate Marriage, s. 153); 1922de,
Denverde, boanma ve eini brakp gitme says evlen
melerden okmu; 1921e oranla, evlenmelerin 618 say d
k, boanmalarnsa 45 say fazla olduu syleniyor kitap

178

CNSEL DEVRM

ta; 1920de 4002 iftin evlenmesine karlk 1922de 3008 ev

lenme saptanm. ikagoda, ayn yl, boanmalar evlen
melerin tam te biriymi.
United Presse gre, 1924te, Atlantada, 3350 evlenme
ye karlk 1845 boanma olmu (yardan ok); Los Angeleste bu oran 16 605 - 7882 (hemen hemen yans) ; Kansas
Cityde, 4281 -2400 (yardan ok); Ohioda, 53300-11 885
(yaklak olarak bete biri) ; Denverde, 3000 -1500 (yan
s) ; Clevelandda 16 132 - 5256 (te biri).
Lindsay, bu durum bildirisine unlan ekliyor:
Evlilik, bugnk haliyle, evlenen kiilerin ou iin
tam bir cehennemdir. te kr kr parmam gzne or
tada olan durum! Yarglk krsmn nnden geen sn
m yaamlar, mutsuz ve yoksul erkeklerle kadnlan, yz
st braklm, yuvasz ocuklar grdkten sonra baka
bir sonuca varacak kiinin alnn karlarm. (A.g.y., s.

129.)
ikagoda, 1922de, 39 000 evlenme czdanna karlk,
13 000 boanma yargs verildii syleniyor. 13 000 iftin
boanmasna izin verildiyse, boanmak istedikleri halde
dva aacak yreklilii gsteremeyenlerin says katr
sanyorsunuz? nk boanma karmak, pahalya patla
yan, tatsz bir itir ve boanmak isteyenler ancak iler son
kerteye vannca dva aarlar. ikagoda, 1922de, 39 000
ift evlendiyse, boanan 13 OOOin dnda kalan 26 000 if
tin de, ellerinden gelse aynlacaklarn ne srmek hi
abartma olmaz. Bu inancm, t almak ya da avutulmak
zere beni grmeye gelen, boanma arzularn sonuna dek
vardrmayan evli iftlerin oranna baldr. Bence, bunla
rn says, sorunlarn zmek iin yarg nne kanla
rn birka katdr (s. 154).
Bu olgular gemi yllarn saylamalanyla karlatrrsa, boanma ve ayrlmalarn gittike arttn ve im
diden kestirilebilecei zere, baz blgelerde, yakn bir ge
lecekte evlenme kadar boanmayla karlaacamz gr
mezlikten gelemeyiz.

On binlerce durumda, evliliin gizli baarszl def

ZORLAM A EVLLK

179

terlerimize boanma ya da yasal ayrlma diye deil, ba

km eksiklii, yardm etmeme, yzst brakma diye ge

mektedir. Maddi ve ruhsal adan, bunlar boanma say

mamak iin hibir neden yoktur, nk eler yollarn z
grce seebilseler durum ve koullar, ocuklar ve yasal zo
runluluklar ellerini kollarn balamasa oktan boanm
olacaklard. Btn bu zel haller, boanma ve ayrlmalarla

birlikte, Baarszla - Uram - Evlilikler blmne yaz

labilir. Bu durumdaysa, her yl nfus ktklerine ilenen
evlenme kadar boanma olduunu sylemek bilineni yi
nelemek olur (s. 155).
Aln size, bir Amerikan kzyla yaplm yaman bir
konuma:
rnein, szn ettiim Mary, bozulmas ve yok sa
ylmas son derece g bir szlemeye kar kt iin ev
lenmeye yanamyordu... Onun istedii, zgr bir insan
olmasna izin verecek evlilikti; bunuysa elde edemiyordu.
O zaman, evlilik kurumunu btnyle kaldrp atyor; bu
nunla birlikte, baz dzeltmelerle evlenmeye raz olabile
ceini. hatt bunun insana bir sr kolaylk getirebilece
ini kabul ediyordu.
imdi kalkp bu toplumun yesi ve onun yasalarna uy
mak zorunda biri olarak Marynin grevinin evlilik kuru
mu nnde boyunemek, herkes gibi bu ii bir kez dene
mek olduu ileri srlebilir; buna raz deilse, bekr kal
mal, cinsel yaamn doyurmaya kalkmamaldr, denebi
lir.

Mary buna, hakl ya da haksz, eyyamcln kutsal

nesneleri uruna kendini harcayamayacan syleyerek
karlk veriyordu; ikisini de ayn derecede sama ve kor
kun bularak, bekrlkla evlilik arasnda seme yapmaya
yanamyordu.
Bunun yerine, bakaldr bayran ayor: Hayr!
diyordu, ben ve kuam nc bir yol bulacaz. Hou
nuza gitsin gitmesin, kendi rnmz olan ve gereksinim
lerimize karlk veren bir evlilik szlemesi yapacaz,
igdsel olarak arzuladmz arkadala ve yaknla

180

CNSEL DEVRM

doal hakkmz bulunduu inancndayz. Gebelii nleme

arelerini biliyoruz, bu da, arzulanmayan ocuklarn ya
rataca karklklar nlyor. Davran biimimizin in
san toplumunun gvenliini tehlikeye dreceini kabul
etmiyoruz; bu abann, gelenein yerine saduyuyu gei
rerek, ktlk deil, iyilik yapacana inanyoruz. Ver
dii yantlarn zeti bu.
Bunlara, yarg sorumluluu tayan biri olarak ben
ne karlk vermeliydim? Bir yandan, kuramsal dnce
lerin kr krne uygulanmasndan doacak byk klg
sal glk ve tehlikeleri kmsemeden M arynin davra
nn onaylayamam. te yandan, M aryye ya da baka
birine, evlilik kurumunun imdiki haliyle elerin mutlulu
unu gvenlik altna aldn, drstlk ve itenlikle sy
leyemem. Toplumun koulsuz desteine hak kazanabilme
si iin, evliliin getirmekle vnd eylere denk sonu
lar dourmas gerektii savna katlmaktan kamamam;
imdiki kat kurallarndan tr yaratt mutsuzluk ne
olursa olsun, dzeltilebilmesi gerekir. nsanolunun evlen
mek zere yaratlmadn, evliliin insana mutluluk ve
rahatlk getirmek iin bulunduunu da grmezlikten gele
mem; evlilik erek deil, aratr; papu uymad zaman,
ayak deil, ayakkab deitirilmelidir. Mutsuz evlilie kar
lk seilebilecek ey diye nerilen bekrla gelince, in
sanlarn hibir zaman uygulayamayacaklar, uygularlarsa
kar konmaz igdlerine zarar verecek zorunluluklar or
taya atarak vakit yitirmek neye yarar?
(Revolt, s. 138)
Peki, Lindsay M aryyle yapt bu yaman konumadan
ve gzlemlerinden nasl bir sonu karyor acaba?
Bununla birlikte, sz konusu durum, evliliin bir ba
arszlk olduu, kaldrlp skartaya atlmas, onun yeri
ne zgr Akm ya da baka bir toplumsal rnein geti
rilmesi gerektiini gstermez. Evlilik kurumu ne denli ek
sik gedik olursa olsun, ondan vazgeem eyiz. Uygun koul
larda kiisel yaama getirmesi gereken mutluluu sala

ZORLAM A EVLLK

181

yabilmesi iin, kurallarnda yaplacak akll uslu ve saknml dzeltmelerle kmekten kurtarlp saklanmaldr.
Evliliin getirecei yararl olanaklara yrekten ina
nyorum, ama ona bunlar dile getirme frsatn vermedi
imizi grmezlikten gelemem. Derdimi aka anlatabildiimi sanyorum ia.g.y., s. 140).
Lindsay gibi olaand biri bile, evliliin btnl

nn bozulduunu, bu kurumun cinsel tutumbilimle at

tn saptadktan sonra, bilindii gibi, egemen dizgenin
ktisad gerekliliklerinin da yansmasndan baka bir ey
olmayan gerici ahlka snmaktadr. Evliliin btnl
nn bozuluunun Amerikada her yerdekinden daha hzl
ve ak oluunun nedeni, anamalcln orada daha byk
ilerlemeler gerekletirmi, dolaysyla cinsel tutumbilim
alannda en keskin elikileri yaratm bulunmasdr: bu
elikiler, bir yandan son kertesine varm bir kat ilkecilik, te yandansa, gerici ahlk anlaynn yklmasdr.
Lindsay, evliliin, uygun koullarda kiisel yaama
getirmesi gereken mutluluktan tr kurum olarak sr
drlmesinden yanadr. Oysa sorun, evliliin gizli bir mut
luluk getirme gc tayp tamadn bilmek deil, bu
mutluluu gerekletirip gerekletirmediini anlamaktr.
Gerekletiremiyorsa, bunun nedenini aratrmak gerekir;
kurum yklp gidiyorsa bu grngnn madd ve cinsel
nedenlerini zmlemek gereklidir.
Hoffinger, ta XIX. yzyln ortasnda u sonuca var
yordu :

Hoffinger, mutlu evlilikler konusunda giritii titiz

ve dizgeli aratrmaya karn, bunlarn genel kurala ay
kr, krk ylda bir rastlanan eyler olduklarn kabul et
mek zormda kalmtr. (Blochun, Das Sexualleben unse
rer Zeit adl yaptndan, s. 247.)
Gross - Hoffinger ayrca unlar da saptyor;

1. Evliliklerin aa yukar yans kesinlikle mutsuzdur.

2,
iftlerin yansndan ou tam bir yrek knts
iindedir.

182

CNSEL DEVRM

3. Geri kalan kk aznln ahlk anlaynda ille

de ee ballk yoktur,
4. Elerin % 15i fahielie ya da kadn tellllna da
danmaktadr.
5. Kat ilkecilii mutlak balla dek vardran evlilik
says, insann doal yapsn ve isteklerinin iddetini bi
len her akl banda kii iin, sfra sfr elde var sfrdr.
(Bloch, Sexualleben, s. 253.)
Yz evlilik zerinde inceleme yapm olan Bloch u so
nuca va rr;
gerekten mutsuzlar .........................
.......................................
kaytszlar
kesin mutlular ....................................
erdemliler ..........................................

48
36
15
1

Bloch, bu 100 evliliin 14'nn bilinli olarak ahlkd, 51inin bozuk ve hafif, 2sinin her trl kukudan
uzak olduunu saptamtr. Kullanlan terimlerin ahlk
lna dikkat edelim. Sz edilen rnekleri bir de ben in
celedim, mutlu denen evliliklerin 3nn ok yal kiiler
arasnda olduunu; 13 ailede elerin ya birinin, ya da iki
sinin birden br ei aldattn; 3'nn kansz-cansz,
yani cinsel arzudan yoksun (gsz ya da souk) olduu
nu; ancak 2sinin gzle grlr bir mutluluk iinde yaad
n saptadm. Kesin mutlu saylan 15 evlilikten 13nde
eler rahata birbirlerini aldatyorsa, bu, evliliin uzun bir
zaman dilimi iersinde, ancak en nemli kuramsal gerek
liliin, yani elerin birbirine bal kalmasnn gzden
karlmasyla olabileceini gsterir.
Koullarn ok yakndan tandm 93 evliliin ince
lenmesi, bana u sonular vermitir;
mutsuz ya da birbirini aka aldatanlar ......
yazglarna boyuneenler ya da hastalar ......
belirsiz durumlar (son derece dingin) ..........
mutlu yaayanlar ...............................................

88
18
6
3

zorlam a

EVLLK

183

Bu mutlu evliliklerin hibiri yh amamt. Sz

konusu saylamay 1925te yaptm; sonradan, o mutlu
evlilikten biri bozuldu; br, daha boanmam olsa da,
erkek ruhzmlemesine gelince, ierden kt; biri sr
yor (1929).
Moskovada, yabanc hekimler iin alan bir zel
retimde, Lebedeva cinsel ballklarn sresiyle ilgili ra
kamlar verdi, Lebedeva, bunu yaparken, klgsal olarak s
rekli cinsel ballk saylan belgeli evliliklere dayanyor
du. Kte ilenen bu evliliklerin % 19u bir yldan az,
% 37si birle drt yl arasnda, % 26s drtle on, % 12si
on ylla 19 yl arasnda; % 6s on dokuz yldan fazla sr
mekteydi.
Rakamlar, cinsel temele dayal bir balln ortalama
olarak drt yl srdn gsteriyor. Tutucularn cinsel
dzeltimi bu durumu nasl deitirecek acaba?
*

Grltsz patrtsz diye nitelenen evliliklerle ilgili

birka gzlemimi eklemek isterim. Grltsz patrtsz,
atmalar da vurmayan anlamna gelir. atklarn
sessiz bir boyuneie dnt evliliklere de mutlu s
fat yaktrlmaktadr. Elerden biri ruhzmlemesine
geldii zaman, yllar yl biriken ve tam anlamyla bilinci
ne varlmayan, sonunda bir ruh bozukluu biiminde d
ar vuran, bilinsiz, bastrlm nefretin bykl kar
snda insan hep ap kalmaktadr.
Bu nefreti yalnz ocuklukta geirilen deneylere yk
lemek yanl olur. ocukluktan beri nefret edilen birine
duyulan kinin ancak, evlilikteki atklar ocukluktan
kalma glkleri yeniden harekete geirecek kadar birik
tii zaman ee dndrldn kolayca saptayabiliriz. De
neyler gstermitir ki, iyiletirme zorlayc evlilik ahlkn
hesaba katmad, yani onu tehlikeye drecek konulan
bilinli ya da bilinsiz olarak ayklamad zaman, bu gi
bi evlilikler ruhzmlemesine dayanamayp kmektedir.
Deneyler ayrca, ruhzmlemesinin basks altnda kalan

184

CNSEL DEVRM

evliliklerin ancak, hasta cinsel canllna yeniden kavu

ursa, evlilik ahlknn sert kurallarna kr krne uy
mamaya kararlysa ayakta kalabildiklerini de gstermi
tir. Evlilik ahlk, bir saplant halinde, btn hastalkl bi
linaltna itmelerin kknde karmza kmaktadr.
Evli kiilerin ruhzmlemesinden geirilmesi, u
rtlmez olgular da ortaya karmaktadr:
1. Fahielik dleri kurmayan kadn yoktur. Ama
gerekten fuhu yapmay (etini parayla satmay) dnen
pek enderdir; genellikle bu, bir sr erkekle iliki kurma,
cinsel deneyini tek bir erkee indirgememe arzusudur.
inde yaadmz toplumda bu arzunun hemen fahielik
dncesiyle birlemesini anlamak son derece kolaydr.
Kiilik zmlemesi, kadnn tekelilie yatkn bir yapya
sahip bulunduu inancn en kk bir iz brakmamacasna silmitir. Pek ok ruhzmc bu fahielik dlerini
sinir hastal saymakta, kadn bunlardan kurtarmak ge
rektiini dnmektedir. Byle bir tutum, akla dayanan
iyiletirme biliminin vazgeilmez koulu olan ahlkdln bir yana braklmasn, ruhzmlemesinin hastalkl
ahlkn karlarna balanmasn ierir. Hekimin grevi
hastann salyla, yani yaam enerjisini dzenli kullan
masyla ilgilenmektir, ahlk anlayyla deil. Yaam enerjisiyle ilgili isteklerle toplumsal ahlk anlay arasnda
bir elikiye rastland zaman, sz konusu istekleri o
cuksu diye, zevk ilkesinin dolaplar diye kaldrp at
mak, gereklik ilkesine boyuneme, gereklie uyma ya
da alnyazma raz olma gerekliliinden sz etmek yan
ltr. Her eyden nce, cinsel gereksinimlerin gerekten
ocuksu olup olmadklarn incelemek, gereklie ayak uy
durma isteklerinin hastann salyla badap bada
madna bakmak gerekir. Cinsel gereksinimlerini birden
fazla erkekle gideren kadn ille de ocuksu deildir, olsa
olsa, bizim toplumun kuramsal emasna uymamaktadr.
Hasta deildir, ama geleneksel ahlka gereksinimlerinin
izin verdiinden daha ok uyarsa, hastalanabilir. yi e
ler in, baka bir deyile gereklie ayak uyduranlarn, cin-

ZORLAM A EVLLK

185

sel arzularn bilinaltna ittikleri iin evlilik ykne gz

le grlr bir atkya dmeden katlananlarn gerekte
sinir hastalnn btn belirtilerini tadklarna yeterin
ce dikkat edilmez. Sz konusu kadnlar gereklie ayak
uydurduklar iin, bu olgu es geilir.
2. Toplumsal yaama uyguladmz zaman, ruhzm
lemesi bize tekelilik kuramnn temel gerekelerini gs
terir, Bu gerekelerin birincisi, tekeliliin d grnn
canlandran ana-babayla, zellikle de kzn tekeli anayla
zdelemesidir. (Ancak, bunun yannda, anann tekelili
ine tepki olarak, hastalkl okelilie de rastlarz.) Ba
ka bir gereke, cinsel zgrl kstekleyen ee duyulan
bilinaltna itilmi nefretin dourduu sululuk duygula
rdr. Am a tekeli tutumun en kkl gerekesi, ocukluk
taki cinsel gdlerin bastrlmas, ta ocuklukta edinilen
cinsel etkinlik korkusudur. D em ek ki, bireyin tekeli d
nce yaps, tekeli-okeli ayrmndan haberleri olma
yan, yalnzca doyurulm ay b ekleyen kendi cinsel gereksi
nimlerine kar kan gl bir korum a mekanizmasdr.

Kar cinsten ana ya da babaya saplanp kalma burada

nemli yer tutar; bu saplanp kalma ortadan kaldrld
zaman, tekelilik retisinin temeli yklp gider. Kadnda,
ktisad bamllk, tekelilik eilimlerinin balca gerek
elerinden biridir. ou kez, kadn ktisad bamszl
na kavutuu an, en sert tekeli yaay bile ruhzmlemesine gerek kalmakszn gever.
3. Kocann karsna zorla benimsettii ee balln
bireysel gerekeleri de vardr. Tekeliliin ktisad temeli
ruhsal dnyada dolaysz bir biimde dile gelmez. Buna
karlk, onlarn yerini alan znel nedenlerin banda,
zellikle daha gl baka bir erkein yaratt korku ve
herkese boynuzlu diye nitelendirilmenin dourduu,
kendine hayranl yanstan korku gelir. Aldatlan kadn
kk grlmez, acnr ona; nk kocann baka biriyle
iliki kurmas, ktisad adan baml kadn iin, gerek
bir tehlikedir. Oysa kadnn eini aldatmas, kamuoyuna,
kocann sahiplik haklarn saydramadn, hatta belki de.

186

CNSEL DEVRM

karsn kendisine bal tutacak kadar erkeklik gstereme

diini anlatr; ite bu yzden kadn, genellikle kocasnn
kendisini aldatmasna daha kolay katlanr da. erkek karsmnkine dayanamaz; iktisadi karlar kuramsal dnce
yi dorudan doruya etkileyebilseydi, bunun tersi ortaya
kard. Bununla birlikte, ahlk grlerin ktisad temel
leriyle bu grlerin kendileri arasnda, rnein kocann
kendini beenmilii gibi, bir sr arac vardr; bylece
evliliin toplumsal anlam olduu gibi kalr; erkein ka
rsn aldatmaya hakk vardr, kadnn yoktur.
2) Evlilik kurumunun zndeki eliki nedir?
Evlilik kurumunun elikisi, ktisad karlarla cinsel
karlarn atmasndan doar. ktisad karlar asndan
ne srlen istekler son derece tutarl ve aktr. Oysa,
cinsel tutumbilim asndan, el dememi bir insann ev
lilik ahlknn gerekliliklerine, yani mr boyu bir tek ee
sahip olmaya uyabilmesi olanakszdr. Evliliin ilk koulu,
zellikle kadnn cinsel gereksinimlerinin en kkl biim
de bastrlmasdr, dolaysyla ahlk ncelikle kadnn, evlenmezden nce el dememi olarak kalmasn zorunlu k
lar. Evliliin zn oluturan ey cinsellik deil, yeni bir
varlk tretmedir, denir; bu, ktisad adan dorudur, s
rekli cinsel ballk ynnden deildir. Elerin, evlilik bo
yunca, cinsel ynden nc kiiler tanmamalar gerek
lidir.
Bu zorunluluklarn evliliin ayakta kalabilmesi iin
gerekli olduuna kuku yoktur. Ama evlilii ierden ke
miren, daha bandan baarszla mahkm eden de ite
bu gerekliliklerdir. mr boyu ayn kiiyle cinsel ilikide
bulunma zorunluluu, insanlar ister istemez bu zorlama
ya bakaldrmaya iter; sz konusu bakaldrma ister bilin
li, ister bilinsiz olsun, cinsel gereksinimlerin canll ora
nnda younlar. Kadn, kendi trne zg gereksinimleri
bastrarak, evlilie dek cinsel perhizde yaamtr. Evlen
dikten sonraysa, cinsel yaam kendi buyruunda deildir:
soukluktan kurtulamaz. Yeniliin ekicilii geer ge-

ZORLAMA EVLLK

187

m ez, kocasn kkrtamaz ve doyuramaz olur. Koca ne ka

d a r salklysa, karsna duyduu cinsel arzu o kadar tez

yokolacak, kendisine daha ounu verebilecek baka bir

k a d n aramaya o denli erken balayacak, bylece yapda
ilk atlak belirecektir. Her ne kadar treler erkein kurt
la rn dkmesi ne izin veriyorsa da, bu kaamaklar faz
la ileri gtrmemesi gerekir. O da, evlendikten sonra, t
rne zg yatrmlarn byk bir bln bilinaltna it
m e k zorundadr. Bu iti evliliin srmesine yarar, ama cin
sel balla zarar verir, nk erkeklik gcnde bozuk
luklara yol aar. Kadn cinselliini dald uykudan uyan
drp yaamaya balad zaman kocasnn cinsel uyum
suzluundan tr ksa srede d krklna urar; ya
baka bir e aramaya koyulur, ya da cinsel durgunlua
der, sinir hastas olur. ki durumda da, evlilik bu kuru
mun varln gvenlik altna almas tasarlanan ey tara
fndan andrlmtr: evlilie ynelm i, cinsellie dm an
eitim.

Sonradan iin iine baka bir bozucu etken karr:

kadnn gittike artan ktisad bamszl, onun cinsel
yasaklamalar amasna yardm eder; yuvaya ve ocukla
ra eskisinden daha az baldr, baka erkeklerle tanr;
retim srecine girmesi o gne dek gr alannn dn
da kalan eyler zerinde dnmesine yol aar.
Cinsel uyum ve doyum salanabilseydi, evlilikler hi
deilse bir sre iyi olabilirdi: Ama bunun iin cinsel yaa
ma elverili bir eitim, bir evlilik ncesi deneyi ve gele
neksel ahlkn boyunduruundan kurtulmu olmak gere
kirdi. Ancak, iyi evliliklerin gerekletirilm esine izin v e r e
cek bu etkenlerin varl evlilik kurum unun km esi de
mektir. nk, cinsel yaam olumland, ahlklk al
d an, mr boyu srmeyen, cinsel doyum a dayal ba
lln yaand dnemin dnda, bakalaryla kurulacak
cinsel ilikiyi nleyecek i kant kalmaz. Bylece evlilik
retisi ve onunla birlikte, kendi kendine eit olmaktan
kan, srekli cinsel ballk haline gelen evlilik yklr gi
der. Cinsel erekli baskya dayanmayan bu ballk, kesin

188

CNSEL DEVRM

tekeli evlilikten daha byk mutluluk getirir insana. Bu

yurgan yasa ve ahlka karn hasta bir evlilik ancak e
lerin baka ilikiler kurmasyla kurtulur.
Gruber yle diyor :
Hi kukusuz, btn evliliklerde, birbirine bal ol
mann ar bir yk saylaca youn honutsuzluk dnem
leri ortaya kacaktr. Bu zc dzen bozukluklar, evlili
e el dememi olarak gelen ve eine bal kalanlar tara
fndan daha kolay alacaktr. (Hygine, s. 148.)
Gruber hakldr: kiiler evlilikten nce ne denli sk
perhizde yaamlarsa, evlendikten sonra elerine o denli
bal olacaklardr. Ama bu ballk, evlilik ncesi cinsel
perhizin dourduu cinsel krelmeden gelir.
Geleneksel evlilik dzeltimlerinin verimsizlii, hem
cinsel yoksulluu, hem de dzeltim gereksinimini douran
evlilik, kurumuyla, dzeltilecek evliliin biiminin, bu ku
rumun iktisadi adan bal bulunduu toplumsal dze
nin ayrlmaz paras oluu arasndaki elikiden gelir.

nceki blmlerde, btn dzeltim giriimlerinden daha

ar basan cinsel yoksulluun, her eyden nce, doal cin
sel gereksinimlerle evlilik d perhizi ve kesin tekelilii
savunan kuramsal dnce arasndaki atmadan dodu
unu gstermitik.
Cinsel yaam dzeltmeye kalkan kii, evliliklerin o
unun, erkeklerin beceriksizliinden, kadnlarn souklu
undan tr cinsel doyum tam olmad iin, mutsuzluk
iinde srp gittiini saptar. te bu yzden, Van de Velde gibi dzeltimciler, evliliin cinsel yannn belirginle
tirilmesini nerirler: Van de Velde, bylece eler arasn
daki ilikileri dzelteceini sanarak, kocalara sevime yol
larn retir. Temel dncesi dorudur: doyurucu cinsel
sevgiye dayal evlilik, yle olmayandan ok daha iyidir.
Ama bir cinsel balln sevisel yannn aa karlma
snn koullarn yanl deerlendirir, bunun, her eyden
nt;e, cinselliin genel olarak olumlanmasma ve kadnn
evlenmezden nce cinsel yaam tanmasna bal bulun
duunu bilmez. Oysa, cinsel eitimin amalar: gen kz

ZORLAMA EVLLK

189

larn el dememilii, kadnn bir saplant haline getiri

len eine balldr. Bu iki ama, gen kzn, tmden de
ilse bile, kkl bir biimde cinsel arzularn bilinaltna
itmesini gerektirir. Cinsel arzulan bulunmayan, eine ba
ml, cinsel yaam reddeden ya da ona kanlmaz bir
yk gibi katlanan kadn elerin en balsdr, baka bir
deyile, tutucu ahlk asndan, en iyi etir. Cinsellii
olumlayan bir eitim kadn daha bamsz klacak; dola
ysyla, zellikle evlilik kurumu iin byk tehlikeler ya
ratacaktr. Cinsellii yadsyan eitim, kesin tekeli evlilik
asndan tam anlamyla mantkldr. Buna karlk, evli
liin cinsel yannn belirginletirilmesi arzusu evlilik
retisiyle eliir. rnein, Bale niversitesinden profesr
Haberlin, Die Ehe adl kitabnda, cinsel sevginin evliliin

asl nedeni olduunu, onsuz bir evliliin olanaksz hale

geleceini yazdktan sonra, bununla birlikte, cinsel sev
gi evlilik iin bir tehlike ve belirsizlik kaynadr, varl
yla kar-kocann yaamn her an iin sorunlu klar
der. Tutarl bir gerici bilgin, olarak, evliliin, yannda ge
tirdii cinsel sevgiye karn, mr boyu srecek bir birlik
olmas gerektii sonucuna varr. Bunun anlam, gerici
toplumun tekeli evlilik kurumuna iktisad karlar a
sndan bal bulunduu ve cinsel karlar hesaba katamayacadr.
te bu yzden, iinde yaadmz toplumda, boan
ma ilemlerinin hafifletilmesi halk kitlelerine hibir yarar
salamaz. Boanma yasalar, yalnzca, toplumun boanma
y kabul ettiini gsterir. Peki, ayn toplum, bunun yann
da, kadnm boanmasna izin verecek ktisad koullar
yaratmaya hazr mdr? Bu koullardan biri, retimin akl
erevesine oturtulmasnn isizlii deil, alma sresi
nin drlp cretlerin ykseltilmesini salamasdr. Kadmn madd adan erkee bal oluuyla retim srecine
pek zayf lde katlmasndan tr, evlilik onun iin
hem bir koruyucudur, hem de smrlmesine izin vermek
tedir. Gerekten de, kadn yalnz erkein sevime arac,
Devletin ocuk retme makinesi deil, efendisinin krn

190

CNSEL DEVRM

dolayl yoldan artran bir cretsiz ev hizmetisidir. n

k erkek, geleneksel dk cretle ancak evdeki iin belli
bir blm parasz yaplrsa alabilir. veren, iinin
evdeki yaamnn dzenlenmesiyle ilgilenmek zorunda kal
sa, ya ona bir hizmeti kadn tutmas, ya da bu kadnn
parasn vermesi gerekirdi. Oysa evkadn bu ii cretsiz
grr. Eer kadn darda da alyorsa, evin dzenini
salayabilmek zere, cret almakszn fazladan almas
gerekir; bunu yapmazsa, evin dzeni az ok bozulur ve
evlilik geleneksel evlilik olmaktan kar.
Bu ktisad glklerin dnda kadnn, geleneksel cin
sel eitimle ve bunun getirecei btn yoksulluk, zorlama
ve bolukla evlilie hazrlandn belirtmek gerekir; ama
evlilik, orta halli kadn, d ilikilerdeki dinginlii ve ev
iindeki tekdzeliiyle, cinsel kaygdan, evliliin dnda
ki yaam kavgasndan kurtarmaktadr. Bu kadnn bilinci
iin, sz konusu dzenliliin bir sr ruhsal acya patla
masnn pek nemi yoktur. Cinsel yaamnn bilincine var
mas onu belki sinir hastalndan kurtaracak, ama evin
iersinde birlikte yaratlan havann verecei cinsel acdan
kurtaramayacaktr.
Evlilik kurumun un zndeki elikiler, evlilik dzeltimlerinin elikilerinde dile gelir. Van de Veldenin ner
dii evliliin cinsel yann belirginletirme giriimi de
znden elikilidir. Lindsayin nerdii arkadaa evli
lik, bir uzlatrmadan baka ey deildir; evliliin zl
mesinin nedenleri aratrlacak yerde, evliliin en iyi cin
sel dzeltim olduu ilkesinden yola klarak, yklan ku
ruma payanda vurulmaya allmaktadr. Lindsayin yaz
dklar, birtakm olgularn gzlemlenmesinden beylik ah
lk deerlendirmeye geii aka ortaya koymaktadr.
Lindsay, bir yandan arkadaa evliliin, yani yasayla
onaylanm bir balln, yine yasayla onaylanm do
um denetiminin bayraktarln yaparken, te yandan,
salt ahlk nedenlerden tr, birbirini snayarak evlen
meye kar kmaktadr. Bu yasal onaylanmann nedeni
aratrldnda, karmza u dnceden baka bir ey

ZORLAMA EVLLK

191

kmaz: cinsel ilikiler yasa tarafndan onaylanmaldr.

Bu durumda, beylik evlilikle arkadaa evlilik arasndaki

tek ayrm, doumlarn denetlenmesi ve elerin birbirlerin
den daha kolay boanmas olacaktr. Byle bir nerinin,
tutucu toplumda yaplabileceklerin en yreklisi olduu
na kuku yok. Ancak bu nerinin, kadnn ve ocuklarn
ktisad karlarn ister istemez cinsel tutumbilimin gerek
liliklerinden- nemli saymak durumunda bulunan toplu
ma bal olduunu anlamak zorundayz; dolaysyla, tutucu
toplum iersinde, evlilik sorununun zmne izin vermez.
Karmza kan olgular unlardr: aadaki neden
lerden tr, evliliin atks imdiki toplumsal dzen
iersinde giderilemez; bir kere, cinsel gereksinim artk te
den beri sokulduu dar kalba sokulamamakta, dolaysy
la evlilik ahlak yklmaktadr; te yandan, kadnn ve o
cuklarn iktisadi durumu evlilik kurumunun yaatlmasn
gerektirmektedir, buysa imdiki cinsel yaam biimine,
zorlayc evlilie bavurulmas sonucunu dourmaktadr.
Bu atk, daha derindeki baka bir atknn uzants
dr; buyurgan toplum erevesinde, birtakm demokratik
retim biimlerinin hazrlanmas atma yaratmaktadr.
Bir yandan kadnn ktisad bamszlna kavumas ve
emeki genliin toplu yaama girmesi, te yandan da
cinsel atk bunalmlara yol atka, evlilik ahlk dei
mektedir. Evlilik, anamalc iktisadi dizgenin (sistemin) ay
rlmaz parasdr, o yzden, dt btn bunalmlara
karn, ayakta kalr. Onun zlmesi, genel buyurgan ya
ama biiminin krlganln gsteren belirtilerin yalnz
ca biridir. ktisad temelini ekip aldnz an, evlilik ken
diliinden ker. Sovyetler Birliinde olan budur.
Devrimden sonra zorlayc evliliin hzla ve btny
le dalmas, cinsel temelinin ne denli zayf olduunu gs
termitir. Evlilik kurumunun zndeki bunalm, toplumsal
bunalm dnemlerinde bu kurumun zlmesi biiminde
ortaya kar hep. Sarsntl anlarda ahlk dncesinin
k, denecektir imdi. Oysa, olgular toplumsal ba
lamlar iinde ele almak zorundayz, ahlk adan deil,

192

CNSEL DEVRM

S.S.C.B.de buyurgan ahlkn rmesi, yalnzca, toplum

sal devrimin cinsel devrimi de ardndan srkleyip getir
diini gsteriyordu.
Cinsel yaamn tekelilik anlay iersinde dzenlen
mesi srdke, cinsel yaam dardan dzene sokulur, ama
ierden cinsel dzenlilik ilkesine uymaz, i kargaal de
vam eder. Evlilik retisinin savunucular, onayladklar
dzenlemenin dourduu sonulara inanmaya da yana
mazlar-. sevisel yaamn bozulmas, cinsel yoksulluk, gen
lerin cinsel perhizi, cinsel sapklk ve sular onlara hibir
ey anlatmaz. Bu koullarda, toplum onlar ksteklemeye
kalkmadka doal gdlerin toplumsal koruyucu ara
madklarn ne srmek de hi ie yaramayacaktr. nsan
yaamnn kamulatrlmas, aln ve cinsel gereksinim
lerin giderilmesinin kolaylatrlmas anlamna gelir. A ta
erkil toplum, birinciyi son derece g, ikinciyiyse olanak
sz klar insanlarn ou iin.

Cinsel yaamn toplumsal kurallarla dzenlenmesine

son vermek, onun yerine doann yasalarna, cinsel tutumbilimin ilkelerine gre dzenlemeyi getirecek midir? Bu
konuda umut ya da korkulan dile getirmek bize dmez;
biz ancak toplumsal evrimi inceleyebilir, bu evrimin mad
d ve cinsel yaam koullarnn iyilemesine dnk olup
olmadna bakabiliriz. una kuku yok ki, yaama byle
bilimsel ve aklsal adan bak yeterince yaygnlat an,
btn putlar ykacaktr; insanlar artk milyonlarca kii
nin salk ve mutluluunu soyut bir kafa eitimi dn
cesi, nesnel anlay ya da fiziktesi bir ahlk dnce
si uruna harcamak istemeyeceklerdir. Ondan sonra ar
tk, bilimsel gzlemlere dayanarak ykc bir ahlk d
zenleme getirmeye kalkacak szmona toplumcular k
mayacaktr karmza.
Bu noktada, yaama bilimsel adan bakmay yerle
tirme grevinin toplumsal devrime dt dnlebilir.
imdi, 1917 Sovyet Devriminin cinsel soruna nasl ya
natm, ne gibi baarlar elde edip, hangi alanlarda baa
rszla uradn grelim.

 K N C

K E S M

Yeni Ya ja m Biimi Urunda

Sovyetler Biriii nde Giriilen Kavga

LK AIZDA YOLUNA K ONAN I

BUYURGAN YNTEMLERE DN

Son yllarda, Rusyann cinsel ve eitsel siyasetiyle il

gili, btn umutlarmz yokeden kt haberler st ste
yld,
1934 Haziranmda, Sovyetler Birliinde ecinsellii ce
zalandran yasa yeniden yrrle kondu ve ecinselle
rin canlarnn yakld sylentileri gittike yaygnlat.
Avusturya ve Alman dzeltimcileri, ecinsellii yasakla
yan gerici yasaya kar giritikleri kavgada gzlerini te
den beri, ecinselliin cezalandrlmasna son vermi olan
Sovyetler Birliinin ilerici siyasetine evirmilerdi.
Bunun yannda, kadnlarn ilk ya da ikinci ocuklar
n aldrmalar gittike gleti, genel olarak ouk aldr
maya alan sava kzt. Doumlarn denetlenmesi iin
Almanyada balayan hareket, siyasal gericilie kar ver
dii kavgada, gcnn byk bir kesimini bu alandaki
Sovyet tutumundan almt. Sovyetler Birliinin ilk tutu
mundan vazgemesinden sonra, doumun denetlenmesini
ve ocuk aldrmay zgr klacak yasaya kar kanlar i
ine iine Rusyay rnek gsteriyorlard.
Almanyada, Verlag fr Sexualpolitik (Cinsel Siyaset
Yaynlar), deiik genlik rgtlerinin. Uluslararas Gen
lik Birlii yaynlarnn yardm ve Genlik Yrtme Yar
kurulu'nun onayyla, cinselbilim alannda ilerici dnce-,
lerin ve uygulamann gelimesi iin. D er Sexuelle K am pf
der Jugend (Genliin Cinsel Kavgas) adl kitabm bas

196

CNSEL DEVRM,

t. Hepimizin dikkati, S.S.C.B.nin cinsel alanda genlie

verdii zgrle dnkt. Derken, 1932de Alman Kom
nist Partisi kitabm datmm yasaklad; bir yl sonra da,
Naziler dmanca baklarn kitaba diktiler. imdi (1936
da), S.S.C.B.de, genliin gn getike eski ilecilik kura
mna dnen yal hekimlerle, yksek devlet grevlileriyle
attn reniyoruz. Bundan byle Sovyet genliinin
cinsel zgrln rnek veremeyeceiz; ve bu, durumu
anlayamayan Avrupa genliinin kafasn kartracak.
S.S.C.B.de kstlayc ailenin yeniden gzbebei hali
ne geldiini, desteklendiini iitiyor ve okuyoruz. 1918de
getirilen evlilik dzenlemesi aa yukar kaldrlm du
rumda. Gerici evlilik yasalarna kar giritiimiz kavga
da, hep Sovyet yasalarn rnek veriyorduk. Devrim, top
lumsal devrimin evlilie son vereceini syleyen Marxm
nerisini dorulamt. imdiyse, gerici siyasetilerin az
lan kulaklarnda: leri srdnz kuramlarn hibir an
lam tamadn gryorsunuz herhalde. Sovyetler Birli
i bile o uyduruk ailenin ortadan kaldrlmas retisini
bir yana brakt. Aile, toplumun ve Devletin temelidir,
yle kalacaktr.
ocuklar eitme sorumluluunun yeniden ana-babalara verildiini iitiyoruz. Eitbilimsel ve kltrel al
mamzda, Sovyetler Birliinde ana-babalann elinden o
cuklarn diledikleri gibi ekip evirme gcnn alnm
ve toplumun, bir btn halinde, ocuklarn eitimini yk
lenmi olmasn rnek verme alkanln edinmitik. Ei
timin kamulatrlmas, toplumcu toplumun temel sreci
gibi gzkyordu. Her ilerici emeki, her akgrl ana,
bu kamulatrmay anlyor ve destekliyordu. Analarn o
cuklarna mal gibi sahip kmalaryla, yetkelerini ktye
kullanmalaryla savatk, onlara ocuklarn ellerinden
alnmad n, yavrularnn toplum tarafndan eitilmesi
nin kendilerini bir sr yk ve kaygdan kurtaracan
anlattk. Hemen anladlar. Oysa imdi, siyasal gericilik,
gsn gere gere: Gryor musunuz, S.S.C.B.de bile
bu samalktan vazgeildi, ana-babalann ocuklar zerin

BUYURGAN YNTEMLERE DN

197

deki doal ve kutsal buyurma gc yeniden tannd, di

yebilir.
Dal ton tasarsnn Sovyet okullarnda uygulanmasn-,
dan nicedir vazgeildiini, retim yntemlerinin gittike
buyurganlatn iitiyoruz. ocuklarn zerklii, buyur
gan okulun kaldrlp atlmas iin giritiimiz kavgada,
Sovyetler Birliini rnek alamayz artk.
ocuklarn aklc bir cinsel eitimden geirilmelerin
de btn dikkatimizi S.S.C.B.de yaplanlar zerinde top
lamtk. Oysa, birka yldr, ileci retinin gn gnden
sertletii haberinin dnda bir ey iitmez olduk.
Szn ksas, S o v y et cinsel devrim inin bastrldn;
daha da kts, cinsel yaam n yin e ahlk v e bu yu r
gan yntem lerle dzenlenm esine dnldn gryoruz.

Her yanda, cinsel gericiliin S.S.C.Bne yeniden en

salam biimde yerletiini, devrimci evrelerin bunu gr
dke umutsuzlua kapldklarn, dolaysyla, gerici n
lemlerin ilerlemesi karsnda aresiz kaldklarn iitiyo
ruz. Gerek S.S.C.B.de, gerekse darda srp giden bu ka
rklk, bir sr soru getiriyor nmze. Ne oluyor? Cin
sel alandaki gericilik neden byle yeniden stnlk kaza
nyor? Cinsel devrimin baarszla uramasnn nedeni
nedir? Bu durumda ne yapmal? Bugn, saydmz soru
lar, btn ilerici cinselbilimcilerin kafasn kurcalamakta
dr.
Siyasal gericiliin bu alanda bir eylem zgrlne
ayak uydurabileceini dnmek yanltr.
Bir kere, siyasal gericilik, u anda S.S.C.B.de alnan
nlemlere karn, devrimci cinsel siyasetin grlerini ka
bul edemez. Tam tersine, bu nlemler yardmyla yengiye
ulamaktadr.
kinci olarak, bu sorunun Avrupa ve Amerikadaki i
i hareketleri iersinde aydnla kavuturulmas, btn
saygnlk kayglarndan daha nemlidir. Karklk zarar
ldr, Fransada, Komnist Partisinin yayn organ lHufnanite, oktan Fransz rk ile Fransz ailesinin korun

198

CNSEL DEVRM

mas iin arda bulundu. Sovyetlerin son zamanlarda al

dklar nlemler genellikle herkes tarafndan bilinmekte
dir, yadsnmalar olanakszdr.
nc olarak, hl Sovyet cinsel devrimini savunan
larn yardmna koabilme olana vardr. Yaknda, i i
ten gemi olacaktr.
V e son olarak, toplumsal devrim adna savaanlarn
halk kitlelerinden gizli bir eyleri yoktur. Byle bir alan
da ve bugnlerde tutulacak yol (taktik) kayglar, devri
mi engellemekten baka bir ie yaramaz. ou kez, bu kay
glar, glkleri onlara uygun, etkin nlemlerle yenememenin sonucudurlar.
S.S.C.B.de cinsel alandaki geriye dn, devrimci ka
fa eitimi gelimesinin ok daha genel sorunlar iine gi
rer. rnein, baka alanlarda da, toplumsal kendi kendini ynetme eilimlerinin yerini gn getike buyurgan
dzenlemelerin aldn iitmekteyiz. Tek aynm, cinsel
alanda, geriye dnn br alanlardakine oranla daha
ak seik ve anlalmas kolay olmasndadr. Bu da bou
na deildir. Bir toplum un cinsel sreci, teden beri, kafa
eitimi srecinin can alc noktas olagelmitir. Bunu, ge
rek faizmin aile siyasetinde, gerekse ilkel toplumda ana
erkil dzenden ataerkil dzene geite ak seik grrz.
Kendi kendini yneten bir topluma geite de durum ba
ka trl olamaz. Rusyada, ilk yllarda, ktisad devrim
cinsel devrimle atba gidiyordu. Bu cinsel devrim, kafa
eitimi devriminin nesnel yanksyd. S.S.C.B.deki cinsel
sreci anlamadan, kltrel sreci anlamak olanakszdr.
Bir devrimci hareketi ynetenlerin, cinsel alandaki ile
ricilere kentsoylu sfatn yaptrarak gerici grleri
savunmalar korkun bir ykmdr. Tolstoya, Wagnere,
ka filmlerine, buna benzer tapon eylere dn, yalnz
ca, ileri atn baarya ulamadn gsterir. Biz bura
da, cinsel devrimin bastrlmasyla kafa eitimi alannda
ki gerileme arasndaki ilintilere yle bir deinmekle ye
tineceiz. Belki yaknda, genel kafa eitimi sorununu ay
dnla kavuturmamza izin verecek ara ve gerelere

BUYURGAN YNTEMLERE DN

199

kavuuruz. Bununla birlikte, temelini, yani insann yaps

n tanmadan genel kafa eitimi sorununu ele almaktansa, bu eitimin ekirdeini incelemek ok daha yararl ola
caktr.

VIII.

a il e n in

BLM

KALDIRILMASI

S.S.C.B.'deki cinsel devrim ailenin dalmasyla bala

d. Aile, toplumun btn katlarnda, hzl ya da yava, ta
kknden zld. Bu sre ok acl ve kark oldu; mt
hi bir rknt ve karklk yaratt. Ailenin doal yaps
ve ilevi konusunda cinsel tutumbilimin ortaya att ku
ramn nesnel kant oldu. Ataerkil aile, buyurgan ilkelere
dayal btn toplumsal dzenlerin yapsal ve kuramsal
oaltm yeridir. Buyurgan dzenin kaldrlmas, hemen
cecik aile kurumunun kkn dinamitliyordu.
Toplumsal devrim srasnda ailenin dalmas, cinsel
gereksinimlerin, ailenin ktisad ve buyurgan bann zin
cirlerini koparmasndan ileri geliyordu. Bu dalma, ikti
sadi yaamla

cinsel

yaam n

birbirlerinden

ayrlmasn

simgeliyordu. Ataerkil dzende, cinsel gereksinimler k

k bir aznln iktisadi karlarnn basks altndayd;
halkn kendi kendisini ynettii ilkel kavimlerdeki anaer
kil dzendeyse, iktisat, bir btn halinde ele alnan top
lumun gereksinimlerinin (o arada cinsel gereksinimlerin)
karlanmasna hizmet etmekteydi. Toplumsal devrimin
kukuya yer brakmayan eilimi, iktisad yeniden reti
ci bir almada bulunan herkesin gereksinimlerinin gide
rilmesinde kullanmakt. Toplumsal devrimin balca zel
liklerinden biri, gereksinimlerle iktisat arasndaki iliki-

ALENN KALDIRILMASI

201

nin tersine evrilmesidir. Ailenin dalmas ancak bu ge

nel sre iersinde anlalabilir. Ailenin srtndaki iktisa
di ykler ve onlarn boyunduruuna verilen cinsel gerek
sinimlerin gc olmasa, bu sre tez elden ve btnyle
gerekleirdi. Karmza kan sorun: aile neden dalyor?
deildir. Bunun nedenleri aktr. Karlk verilmesi ok da
ha g soru udur: bu sre, neden devrimin br etki
lerinden daha fazla emek ister? Toplumsal retim arala
rnn elden gitmesi, devrimin yaratcs olan halk kitlele
rine deil, bunlarn sahiplerine zarar verir. Ailenin dal
masyla, varsaym gerei, iktisadi devrimi gerekletirme
si gerekenleri, iileri, memurlar ve kylleri yaralar. A i
leye saplanp kalmann tutucu ilevi, devrimi gerekleti
ren kiide, bir yasaklama biiminde ite bu noktada ak
a ortaya kar. Devrimcinin eine, ocuklarna, ne denli
yoksul olursa olsun, varsa yuvasna saplanp kalmas, es
ki alkanlklarn yineleme eilimi falan gibi eyler, asl
eyleme, kendi kendini yneten, emek demokrasisine daya
l bir toplum kurmaya ynelecei anda elini kolunu ba
lar.
rnein, Almanyada faist ynetimin gelimesi sra
snda, aileye saplanp kalma devrimci gc kstekleyen
etkili bir tutukluk yaratmtr; bu saplanp kalma Hitlere,
buyurucu ve ulusu retiyi oturtaca salam bir temel
hazrlamtr. Ayn biimde, aileye saplanp kalma, yaa
mn devrimci kamulatrlmasnda kstekleyici bir etken
olmutur. Ailenin toplumsal temelinin yokedilmesiyle, bin
lerce yllk, direngen ruhsal aile yaps arasnda cidd bir
eliki vardr; bu ruhsal aile yaps, ou kez bilind
co k u mekanizmalaryla, zorlayc aileyi srdrme eilimi
gsterir. Ataerkil ailenin yerine i ortaklamasnn getiril
mesi hi kukusuz devrimci kafa eitimi sorununun teme
lidir. Kahrolsun aile! savsz ou zaman aldatcdr.
Genellikle, en ok baranlar, aileye bilinsiz saplanp kal
malar en gl olanlardr. Byleleri, sorunlarn en zoru
n un , aile balarnn yerine ortaklaa toplumsal balarn
getirilmesi sorununun kuramsal ve klgsal zmn bek

202

CNSEL DEVRM

leyebileceimiz insanlarn sonunculardrlar. Ama toplum,

buyurgan toplumsal ilkelerle birlikte, bunlarn insann
ruhsal yapsna saldklar kkleri yoketmeyi baaramaz
sa; dolaysyla, ailevi cokular srp giderse, dem okratik
bir toplumun iktisadi gelimesiyle eitsel gelimesi arasn
da gittike artan bir eliki belirecektir. Tarihi makineler
deil, makineleri kullanan insanlar yarattndan, retim
aralarnn kamulatrlmas, iinde bulunan ana gre
kendi kendini yneten, zgr bir toplumun temellerini ata
bilir; ama bu, szn ettiimiz temel zerinde hemence
cik bir zgrlk ve zynetim yapsnn ykselecei an
lamna gelmez. Dnsel styapdaki devrim , bunun da^
yana olan insanlarn ruhsal yaps deim edii iin, ba
arszla urar.

Trokinin Gnlk Yaam n Sorunlar adl yaptn

da, 1919 - 1920 yllarnda ailenin dalmasyla ilgili bol ara
ve gere buluruz. Bunlara dayanarak, u olgular saptan
mtr :
i ailesi de iinde olmak zere, aile dalmaya
balamtr. Bu olgu grmezlikten gelinmemi, trl biim
lerde yorumlanm tr; kimileri sarslm, kimileriyse yar
glarn kendilerine saklam, daha bakalar ne yapaca
n arm. Ama herkes, bunu, ok nemli, ksa zaman
da ackl bir hal alabilecek, karklk yaratc, o gne dek,
yeni ve daha yce bir aile biimi dourabileceini kantlayamam bir olgu saymakta birlemi. Ailenin dalma
snn, ii snf zerinde kentsoylu dzenin etkisinin
sonucu sayanlar -epey oktur. Kimileri bu yorumun yanl
olduunu sylemi; karlalan sorunun ok daha derin
ve karmak, temel srecin emeki ailesinin kendisinin
evrimi olduuna ve devrimin ilk, gzle grlr derecede
kark evrelerinde bu evrimin g ve hastalkl olacana
parmak basmlardr.
Bunlar, ailenin dalmas srecinin bir sonuca ba
lanmaktan uzak olduunu, sz konusu srecin en hzl d
neminin yaandn, gnlk yaamn iktisadi yaamdan

ALENN KALDIRILMASI

203

daha tutucu, nk ondan daha bilinsiz olduunu gs

termilerdir.
Ayrca, eski ailenin damasmn yalnz devrime ba
lanan, yeni yaama koullaryla daha ok yz yze gelen
ler arasnda kalmadn, nc takmn ok telerine ya
yldm belirtmilerdir. Devrimci nc takmn, yalnz,
ilerde btn ii snfn etkileyecek bir srecin daha tez
ve youn bir biimde etkisinde kald gr ortaya atl
mtr.
Gerek kocalar, gerekse karlan zamanlarnn gittike
artan bir blmn toplumsal grevlere harcamaktayd;
buysa, ailenin yelerinden beklediklerini azaltt. Genler
ortaklaa yrtlen kurulularda bymeye baladlar.
Bylece, ailesel ykm llklerle toplumsal ykm llkler
arasnda atk belirdi. Oysa, toplumsal ykmllkler
daha ok yeni, emekleme anda, buna karlk aile ba
lar eskiydi, gnlk yaamn her yann, ruhsal yapnn
en gizli kelerini kaplamt. Sradan evliliin cinsel bo
luu, ortaklamac topluluklarn canl cinsel ilikileriyle
yaramazd elbet. Btn bunlar, en salam aile bann,
babann ei ve ocuklan zerindeki sert ktisad basks
nn yokedilmesiyle ortaya kt. ktisad ba, onunla bir
likte de cinsel yasak kaldrlp atlmt. Ama bu, cinsel
zgrlk demek deildi. Dtan gelen zgrlk, cinsel
mutluluk getirmez. Cinsel mutluluk, her eyden nce, onu
yaratp duyabilecek bir ruhsal yetenee sahip olmay g e
rektirir. Genel bir kural uyarnca, ailede, doal yasalara
uygun cinsel gereksinimlerin yerini ocuksu davranlarla
hastalkl cinsel alkanlklar almtr. Aile iersindeki ki
iler, bilinli ya da bilinsiz, birbirlerinden nefret ederler
ve bu nefreti zorlama bir sevgiyle, yapkan bir bal
lkla bastrr, ama tam anlamyla gizleyemezler. Toplum
sal devrim srasnda karlalan balca glklerden biri
cinsel adan tutuk, ktisad bamszla ayak uydura
mayan kadnlarn, ailenin salad o yar klece koru
madan ve cinsel doyumun yerini tutan ocuklara egemen
olma alkanlndan kurtulamamalaryd. mr cinsel

204

CNSEL DEVRM

boluk ve ktisad bamllk iersinde getii iin, kadn,

ocuklarnn eitimini yaamnn temel doyumu haline ge
tirmiti. ocuklarnn iyilii iin de olsa, bu alandaki her
snrlandrmay haklarnn cidd olarak elinden alnmas
biiminde gryor ve bununla savayordu. Eh, anlalma
s kolay bir ey dorusu; ocuklarn eitimi, kadnn, cin
sel doyumun yerine koyduu doyumlarn en nemlisiydi.
Gladkofun Y en i Toprak adl roman, yaamn kamulat
rlmas giriiminin hibir alanda, kadnn evini, ailesini
ve ocuklarn korumak iin giriti kavgadan daha byk
glkle karlamadn gsterir. Yaamn kamulatrl
mas, toplumun yce katlarnda alnan kararlarla anababa yetkesini kran devrimci genliin abalan sonunda
gereklemiti. Oysa bireylerin hepsi, ortaklaa yaama
doru atlan her admda aile balar, zellikle de kendisi
nin aileye bamll ve bilinsiz zlemi tarafndan ksteklenmekteydi.
Gnlk yaamda ortaya kan bu glk ve atk
lar, halkn ahmaklk ya da ahlkszlndan doan
rastlantsal ve kark durumlarn sonucu deildi; tam
tersine, sz konusu durumlar, cinsel yaam biimleriyle
toplumsal rgt biimleri arasndaki ilintileri dzenleyen
belirli bir yasa uyarnca domulardr.
lkel toplumda, rgtlenme kamusaldr, ilkel bir ortaklamaclk vardr; birlik, ayn anadan gelenlerin hep
sini kapsayan sop (klan) birliidir. Ayn zamanda ktisad
bir birlik olan bu sopun iersinde, evlilik yerine doal
cinsel ilikinin gevek balarna rastlarz. ktisad dei
ikliklerden tr, sop, ataerkil dzenin tohumlarn ta
yan oymak bann ailesine balandka, btnln yi
tirir.
Ondan sonra, aile ile sop birbirlerine aykr derler.
ktisad birlii, gn getike, sopun yerine aile dile getir
meye balar, bylece ataerkil dzen filizlenir. lk balarda
sopsal toplumla uyum iersinde bulunan sopun anaerkil
rgtnn ba, yava yava, ailenin atas haline gelir, ik

ALENN KALDIRILMASI

205

tisad bir g stnln kazanr, ondan sonra da btn

oyman atas olur. Demek ki, ilk snf ayrm, ailenin ata

syla oyman br soplan arasnda belirir.

Toplumu anaerkil dzenden ataerkil dzene geiren
evrimde, aile, ktisad grevinin dnda, insan yapsn de
itirmede ok daha byk bir anlam tayan baka bir
grev yklenir; sop iersindeki zgr kiilerin ailenin ezi
len bireyleri haline getirilmesi. Bugnk Kzlderili aile
bu grevi aka canlandran bir rnektir. Aile, soptan
ayrlmakla yalnz snf ayrmnn kayna olmakla kal
mamakta, ayn zamanda, gerek kendi iindeki, gerek dardaki baskya kaynaklk etmektedir. Ondan sonra geli
en aile insan, yapsyla, snfl ataerkil rgtlenmenin
oaltlmasna katkda bulunmaktadr. Bu oal timin te
mel ileyii, cinsel yaamn olumlanmasndan bask altna
alnmasna geitir; temeliyse, oymak bann ktisad ege
menlii.
Bu ruhsal deimenin belli bal noktalarn zetleye
lim: ayn soptan gelenler arasndaki, yalnzca dirimsel
karlar ortaklna dayal, zgr ve istemli ilikinin yerini,
iktisad ve cinsel karlarn atmas almtr. Herhangi
bir iin gnll olarak yerine getirilmesi gitmi, zorunlu
alma ve iine bakaldrma gelmitir; doal yasalara uy
gun cinsel toplum anlaynn yerini ahlk anlay alm
tr; istee bal, mutlu sevgi ilikisi elik greviyle yer
deitirmitir; sopun dayanmas gitmi, onun yerine aile
balan ve bu balara bakaldrma gelmitir; cinsel tutumb ilim e uyarak dzenlenen yaam, yerini cinsel baskya, si
nir bozukluklarna ve cinsel sapklklara brakmtr; d o
ann gl yaratt, kendine g ven en insan organizm a
s zayflam, evresiyle savaamayan, baml. Tanrdan
korkan bir varlk ortaya kmtr; doadan gelen bedensel boalma deneyinin yerini gizem li coku, dinsel d en ey

^e d oyum su z bitkisel bekleyi almtr; bireyin zayflayan

beni gcn oymakla, daha sonra ulusala, oym a k ba

yo, da oym a k atasyla v e ulusun kralyla zdelem ede ara
mtr. Bu aramayla birlikte, kleliin, bir yere baml

206

CNSEL DEVRM

yaamann tem el yaps dom utur; insanlarn kleliinin

tem eli bylece atlmtr.

S.S.C.B.deki toplumsal devrim, ilk evresinde, bu s

reci tersine evirmitir; ok daha yce, uygar bir dzey
de ilkel ortaklamacm koullarmm yeniden kurulmas
denemesine giriilmi, cinsel yaamn reddi cinselliin ka
bulne dnmtr.
Marxa gre, toplumsal devrimin balca grevlerin
den biri, ailenin ortadan kaldrlmasdr (A lm an Dncl, I. Kesim). Marxn, toplumsal sreten kuramsal
olarak kard sonu, sonradan S.S.C.B.de toplumsal r
gtlenmenin gelimesiyle doruland. Eski aile yava ya
va yerini, ilkel toplumun sopuyla ok benzerlii bulunan
yeni bir rgte brakmaya balad: okulda, genlik kuru
lularnda toplumcu ortak yaay. Eski sopla toplumcu
ortaklama arasndaki ayrm, birincinin kan ortakl ili
kisine bal bulunuuna ve bu temele oturtulmu ktisad
bir birlik oluuna karlk, toplumcu ortaklamacln kan
ortaklna deil, iktisadi ilev ortaklna dayal oluudur;
ktisad birlik insan ister istemez kiisel ilikilere gtrr,
bunlar da ktisad birlii cinsel ortaklamaclk haline ge
tirirler.
A ile nasl ilkel toplum un sopunu yktysa, iktisadi ortaklamaclk da, ortaklaa yaam tem el alan dzende, ai
leyi ortadan kaldrmtr. Buradaki sre tersinedir. Zor
layc aile kuramsal ya da yapsal olarak srdrlrse,
ortaklaa yaamn gelimesi ksteklenir. Ortaklaa yaam
bu engeli aamazsa, genlik bucaklarnda grld ze
re (XII. Blme bakn), toplumu oluturan kiilerin aile
sel yaps tarafndan yklr. Ortaklamacln gelimesinin
ilk evrelerinde ortaya kan srecin balca atks u
dur: iktisadi ortaklaa yaam cinsel bamszla ynelm i
olumlu bir aba getirirken, bireylerin- cinsellii yadsyan,
baml, ailesel yaplar amansz bir atkya yol amak
tayd

IX.

BLM

c in s e l d e v r im

1 L E R C Y A S A L A R

Sovyetler Birliindeki cinsel yasalar, cinsel devrimin

gerici cinsel dzene kar giritii ilk saldrnn en ak
belirtileriydiler. Yrrle konan yeni yasalar, gelenekle
rin ounu tam anlamyla tepetaklak etti. lerde, bu de
iikliin tam olmad yerlerde, cinsel gericiliin ksa za
manda stn geldiini gstereceiz. Cinsel yaamn ahlk
ve iktisat anlaylarna gre dzene sokulmas arasndaki
kartl daha iyi anlayabilmek iin, devrimci yasalarla
arlk dnemindeki yasalar karlatrmak yetiir. zgr
lk ve demokratik yasalarn, ilke asndan arlk ya
salarndan pek ayr olmadklarn, cinsel bask ynndey
se, ayrmn pek kk olduunu ayrntlaryla gstermek
gerekli deil; cinsel yaamn buyurgan ve ahlk kural
lara gre dzenlenmesi iin alnan nlemler, temel olarak,
her yerde ayndr. Burada bunu belirtmek son derece
nemlidir; nk daha nce, Sovyet nlemlerinin anamal
c dzeni kaldrp onun yerine baka bir buyurgan dzen
getirdiini, evlilikle ilgili Sovyet yasasnn, tepeden trna
a deiik bir dzenleme deil, yalnzca cinsel basknn
kaldrlmas olduunu ne srmtk. Szn ettiimiz
deiik dzenlemenin z, cinsel tutumbilim sorunudur.

208

CNSEL DEVRM

nce, arlk yasalarndan birka rnek alalm :

Mad. 106. Koca, karsm kendi bedeni gibi sevmek,
onunla uyum iersinde yaamak, hasta dt zaman
ona yardm etmek zorundadr. Elindeki btn olanak ve
yeteneklerle onun gereksinimlerini karlamak grevidir.
Mad. 107. Kadn, ailenin ba olan kocasnn sz
n dinlemek, ona snrsz bir sevgi, sayg beslemek, her de
diini yapmak, her an iyiliini dnmek, evin hanm ola
rak scak bir sevgi gstermek zorundadr.
Mad. 164. Ana-babalann haklar: Ana-babalann, cin
si ve ya ne olursa olsun, ocuklanna buyurma hakk
vardr.
Mad, 165. Ana-babalann, dikbal, sz dinlemeyen
ocuklan, evde cezalandrmaya haklar vardr. Evde veri
len cezalar yetimezse, ana-babalar:
1 Ana-baba yetkesine bile bile uymamaktan, ahlk
szlktan ve daha baka yz kzartc sulardan ocuklar
n hapse attrabilirler;
2 ocuklara kar dva aabilirler. Ana-baba yetke
sine uymamaktan, ahlkszlk falan gibi sulardan Sorgu
Yarglnm soruturmasna gerek kalmakszn, iki ay
dan drt aya kadar hapis cezas verilebilir. Bu gibi haller
de, ana-babalann cezay ksaltma ya da erteletmeye hak
lar vardr.
Bakn buyurgan ahlka uygun dzenleme nasl dile
geliyor bu yasa maddelerinde. Yasadan da destek alan ah
lki gerekliliin kadnlan zorlad aktr. Koca, gc
yetse de yetmese de, karsn sevmek zorundadr-, kadn,
sz dinleyen bir ev hanm olmak zorundadr. Yklan bir
ailenin durumunu deitirmek olanakszdr. Yasa ii, anababalardan ellerindeki yetkiyi buyurgan Devletin kar
na kullanmalarn istemeye dek vardryor; ocuklarda k
lece bir yap yaratmak zere, (Devletin yetkesine zde)
olan ana-baba yetkesine bile bile uymamanm, bu klece
yapy oluturacak aralar gvenlik altna alabilmek ze
re, ahlkszlgm ve daha baka yz kzartc sularn ce-

CNSEL DEVRM

209

zalandmlmas isteniyor. Ataerkil dzenden gelen bu o

cuka itiraftan sonra, devrimci hareketin, cinsel baskmn
insanlar kleletirmenin en tem el arac olduunu daha
iyi anlamamas akl alacak ey deildir. Cinsel tutumbili
min, cinsel basknn ieriini ve uygulan yollarn orta
ya koymas gereksizdir; bunlar, btn ataerkil yasa ve ka
fa eitimlerinde kr kr parmam gzne ortadadr. Asl
sorun, bunun neden grlm ediiiv, bu ocuka itirafn
salad silhlarm neden kullanlmaddr. arlk yasa
lar, btn br gerici cinsel yasalar gibi, cinsel tutumbilim savn dorulamakta ve aka gzler nne sermekte
dir.- buyurgan ahlk dzenin amac, insanlarn cinsel y a
amn boyunduruk altna almaktr. Ahlk dzenlemenin
ve onun balca arac olan cinsel basknn bulunduu yer
de, gerek zgrlkten sz edilemez.
Toplumsal devrimin cinsel devrime verdii nem. Leninin, hemen 19 - 20 Aralk 1917de iki hkmet karar
yaymlamasyla kendini gstermitir. Bu hkmet karar
larndan biri evliliin kaldrlmasna ilikindi; ieriinin,
bal kadar ak seik olmad dorudur. br kararsa:
Evlilii, ocuklar ve bunlarn nfus ktne geirilme
si ni kapsyordu. Bu iki yasa kocay aile iersindeki s
tnlklerinden syryor, kadna ktisad ve cinsel adan
dilediini yapabilme konusunda mutlak hak tanyor, ka
dnn adn, yuvasn ve uyrukluunu zgrce seebilece
ini belirtmenin gereksiz olduunu sylyordu. uras
ak ki, bu yasalar, ilerde gerekleecek bir srecin zgr
gelimesini ancak dardan gvenlik altna almaktayd.
Devrimci yasann ataerkil yetkeyi yoketme ereini gtt
gn gibi ortadayd. Egemen snfn elinden buyurma
yetkisini almak, ayn zamanda, babann aile iersindeki
kiiler zerindeki yetkesine ve snfl toplumun yetitirici
ekirdei olan ailede Devletin baba tarafndan temsil edil
mesine son vermek anlamna geliyordu. Buyurgan Dev
letle, onun yapsal olarak oald ataerkil aile arasndai i balant aka bilinip tez elden kullanlabilseydi, dev
rim kendini hem bir sr verimsiz tartma ve yanllk

210

CNSEL DEVRM

tan kurtaracak, hem de pek ok alanda, zc gerileme

lere dmeyecekti. zellikle, kendine yanda gleri biraraya toplamaya balayan eski ahlk kurammm temsilcile
rini nasl etkisiz brakacam bilecekti. Bu temsilciler ka
mu grevinin en yce noktalarnda kalmaya devam eder
ken, devrimci hareketin yneticileri, onlarn yarattklar
zarar akllarna bile getirmiyorlard.
Boanma kolaylat. Hl evlilik ad verilen cinsel
iliki, kurulduu kadar kolayca bozulabiliyordu. Bu konu
da tek lt, elerin karlkl rzasyd. Hi kimse istemi
dnda ilikilere zorlanamyordu. Bu koullarda, boanma gerekeleri nin hibir anlam kalmyordu. Elerden bi
ri cinsel ilikiye son vermek istedii zaman, neden gster
mek zorunda deildi. Bylece, evlen m e ve boanmalar d
pedz kiisel iler haline geldi.
Bir balln deftere ilenmesi zorunlu olmaktan
karlmt. Bir cinsel balanma kte ilense bile, bakalaryla cinsel iliki kurma su saylmaz olmutu. Ancak,
byle bir ilikinin eten saklanmas hile diye nitelendi
riliyordu. Boanma halinde ee nafaka vermek, geici
bir nlem kabul ediliyordu. Bu zorunluluk ayrlmadan
sonra alt a y s r yor ve ancak e isizse ya da kendini
geindiremeyecek durumdaysa uygulanyordu. Toplumun
btn bireylerini tam bir ktisad bamszla kavutur
ma eilimi uyarnca, nafaka deme zorunluluunun gei
ci bir nlem saylmas son derece olaand. Ayrca, zorla
yc ailenin yasal adan ortadan kaldrldn, ama klg
sal olarak srdn de unutmamak gerekir. nk top
lum, genciyle yetikiniyle, btn yurttalarn gvenliini
salayamadka, bu gvenlii salama ii aileye decek,
buysa onun srp gitmesine yol aacaktr. Nfus kt
ne ileme ve nafaka, bylece, geici nlemler sayldlar.
Bir erkek, belli bir sre kaytl bir evlilik iersinde yaadysa ve ailesine baktysa, yeni zorunluluklara ailesinin
zararna girmekteydi. Bu yeni zorunluluklar karsna bil
dirmezse, aka onu zarara sokmu oluyordu. Bu ailesel
durum, birka ele kurulan ilikilerde bile kiisel zgr-

CNSEL DEVRM

211

l ak seik tanyan Sovyet yasasnn anlatt eyi e

likiye drd.
Bu noktada, zgrlk Sovyet retisiyle ailenin gn
cel koullar arasnda ilk elikinin belirdiini gryoruz.
Daha geim ynnden henz bamszla kavumam
kadnn kan, zgrlk uruna giriilen kavgayla at
r. nemli olan byle elikilerin ortaya kmas deil,
zm biim leridir, yani aranan zmn ilk bata sap
tanan zgrlk ereine ynelik mi, yoksa gericilie dnk
m olduunu bilmektir.
Sizin anlayacanz, yrrle konan Sovyet yasala
rnda bir yandan, kuramsal adan, saptanan eree ynel
mi nc eler, te yandansa, gei dnemini hesaba ka
tan eler vardr. Varlmak istenen erekle o ann koulla
r arasmdaki elikilerin canl evrimini adm adm izle
mek gerekir. Ancak o zaman anlarz Rusyada cinsel dev
rimin yava yava bouluunu.
Gerici eitsel ve cinsel tutumlar savunmak zere sk
sk Leninden yardm beklenir, onun szlerine bavuru
lur. Leninin, birtakm yasalan yrrle koymann, eit
sel ve cinsel devrimin yalnzca balangc olduunu ne
denli ak seik grdn hatrlatmann yarar vardr.
Kiisel ve kltrel yaamn yeni biimiyle, yeni ya
ama biimleriyle iN ovii Bit'le) ilgili tartmalar, btn
halk katmanlarnda, yllarca srd. Her yanda, ancak el
lerini ayaklarn balayan ar zincirlerden kurtulmu
olup da her eyi tepeden trnaa deitirerek yeniden ya
amaya balamalan gerektiini farkedenlerin ortaya ko
yabilecei bir cokunluk ve etkinlik gsterilmekteydi. Cin
sel sorunla ilgili tartmalar Devrimle birlikte balam,
sonradan iyice kzm, derken snp gitmitir. N eden
snp gittiler ve yerlerini gerici bir harekete braktlar
acaba? Biz bu kitapta ite bunu anlamaya alyoruz.
1925te, cinsel devrimle ilgili tartmalarn dorua vard
anda, Halk Komiseri Kurskinin, bir yasa tasarsnn giri
blmne Leninin bir szn almak zorunluluunu duy
mas ok anlamldr:

212

CNSEL DEVRM

Yasalarn yetmeyecei aktr, ayrca hkmet karar

laryla da yetinemeyiz. Yasalar ynnden, kadn erkee
eit klabilmek iin gerekli olan her eyi yaptk. vnmek
te haklyz: u anda, Sovyetler Birliinde kadnn duru
mu, en ilerici lkeleri bile kskandracak niteliktedir. Bu
nunla birlikte, biz, bunun yalnzca balang olduunu
sylyoruz.
N eyin balangc? Yaplan tartmalar incelersek, tu
tucularn elinde aklyrtme ve kant stnlnn bu
lunduunu grrz. lericiler, devrimciler, yenilii sz
cklerle dile getiremeyeceklerini hissediyorlard. Yiite
savatlar, ama sonunda yoruldular, bir bakma kendile
ri de bir trl kurtulamadklar eski kavramlarn tutsa
olduklar iin, tartmadan baarszlkla ktlar.
Toplumun nne ilerde insan yaamma yeniden eki
dzen verme frsat ktnda daha gl olmak istiyor
sak, bu son derece ackl devrimci kavgann elikilerini
ak seik anlamak zorundayz.
S.S.C.B.de hi kimse, ne klgsal ne de kuramsal ola
rak, kafa eitimi devriminin getirdii glklere hazr de
ildi. Sz konusu glklerin bir blm ataerkil arlk
dzeninden kalma ruhsal yapdan douyor, bir blmy
se. bir gei dneminin yaanmakta oluundan geliyordu.

K M L E R U Y A R ID A B U L U N U Y O R

Ortaklaa bir kanyla. Sovyet cinsel devriminin temel

esinin yrrle konan yasalar olduuna inanlr. Oy
sa. iin yasal yan, ya da buna benzer biimsel deiiklik
ler ancak halk kitlelerine ularsa, yani onlarn ruhsal
yapsn deitirirse anlam tayabilir. Bir reti ya da
program, tarihsel boyutlara sahip devrimci bir g hali
ne, ancak kitlelerin zihinsel yaamlarnn ve heyecanlan
ma yeteneklerinin kknden deitirilmesiyle gelir. n
k u nl tarih iersindeki znel etken, halk kitleleri
nin ruhsal yapsndan baka bir ey deildir. ster zorba

CNSEL DEVRM

213

ln ve basknn edilgin bir tutumla hogrlmesi, ister

yerleik gler tarafndan ortaya konan uygulaymsal
(teknik) gelime srelerine boyuneme, ya da rnein
bir devrim srasnda toplumsal ilerlemeye etkin olarak ka
tlma biiminde dile gelsin, toplumun gelimesini belirle
yen bu ruhsal yapdr.
Kitlelerin ruhsal yapsn iktisadi srelerin ayn za
manda ekici gc deil de, yalnzca yaln sonucu sa
yan hibir tarihsel oluum kuramna devrim cidir denem ez.
Dolaysyla, cinsel devrimin sonucu (yneticilerin bir

an iin devrimci olabilen anlaylarn gsteren) yrrl

e konmu yasalara baklarak deil, ancak bunlarn halk
kitleleri zerindeki etkisi ve yeni yaama biimi uru
na giriilen kavgann en son durumuyla deerlendirilebi
lir. yleyse, kendi kendimize u soruyu sormalyz: Halk
kitleleri yasal deiiklikler karsnda nasl bir tepki gs
terdiler? Partinin halka yakn, kk grevlilerinin tepki
si ne oldu? Ve son olarak da, st katlardaki yneticiler son
radan nasl bir tutum takndlar?
Cinsel sorunla ok erken ilgilenmeye balayan Aleksandra Kollontay, Y en i A hlk Anlay v e i Snf adl
yaptnda ite bunlar anlatyor (s. 65) :
Cinsel bunalm uzadka, zm gleiyor. Birey
ler, biricik k yolunu grebilecek yetenekten yoksunmu
gibi davranyorlar. Korkudan ne edeceklerini aryor, bir
an utan brne savruluyorlar, cinsel sorun da zm
sz kalyor. Cinsel bunalm kyllere bile bulat. Zengin
lie de, toplumsal duruma da aldrmayan bulac bir has
talk gibi, hem ii ve kyl evlerine, hem de atolara dal
d... Yalnz ktisad adan rahat snflardan kiilerin cin
sel bunalmn penesinde boulduklarn ne srmek yan
l olur. Cinsel bunalm, emeki katlarnda, ince beenili
kentsoylu snfn dt ruhsal atklardan daha az
iddetli ve ackl olmayan dramlar yaratyor.
Baka bir deyile, cinsel bunalm, darack zel aile ya
amnn geirdii bunalm son kertesindedir. Yrrle

214

CNSEL DEVRM

konan yeni evlilik yasalan, evliliin kaldrlmas, yalnz

d engelleri yoketmiti. Gerek cinsel devrim gnlk ya
amda kendini gsteriyordu; her eyden nce, D evlet y
neticilerinin cinsel devrimle ilgilenmesi, kendi bana, k
k bir devrimdi; sonra alt katlardaki grevliler ele ald
lar sorunu. Eski dizgenin yklmas, balangta, yalnz kor
kun bir karklk yaratt. Ama devrimin basit ve hrpa
lanm erleri yiite canavarn stne yrrken, ince beenili ve bilgili retim yeleri, gerekleen tarihsel s
recin bilincine vardklar oranda, birtakm denemeler
yazyorlard.
Troki, Gnlk Yaam n Sorunlar adl kk yaptn
da, Sovyet halknn dikkatini yaamn kk sorunlarna
ekti. Ama o arada cinsel soruna deinmeyi unuttu. Dev
let grevlilerinden, gnlk klgsal sorunlar zerinde d
nmelerini istedi: beklenmedik bir ey oldu. Devlet g
revlileri zellikle aile sorununu ele aldlar ve ailenin t
zel (hukuk), toplumbilimsel yanlarndan deil, dpedz
cinsel yaamdan sz atlar. Eskiden, cinsel yaam sk s
kya ailenin iktisadi birliine balyd; imdi aile dalma
ya balaynca, cinsel yaam insanlarn karsna yepyeni
sorunlar karyordu.
Devrimin ilk yllarnda, alt katlardaki grevliler hari
ka tutumlar takndlar. Cinsel devrimin balangc, yalnz
yasal adan deil, glkleri grp sorunlar ortaya ko
yacak kiilerin yetenekleri ynnden de, tam anlamyla
doyurucu oldu. Birka rnek bu dediimizi aydnlatmaya
yetecektir:
Parti sorumlularndan Kosakof, bir yerde yle der;
Aile, dtan deiti, yani artk ona ok daha basit bir
tutumla yanalmakta. Ama hastaln kk duruyor: aile
iersindeki bireylerin, bir trl hafiflemeyen gnlk kay
glan da, aileden birinin hl tekileri boyunduruu alt
na almas da srp gidiyor. nsanlar ortaklaa bir yaa
y iin urap didiniyorlar, aileden gelen kayglar bu a
baya ters dt m, huzursuz ve sinirli oluyorlar.

CNSEL DEVRM

215

Grld gibi. Kosakof, birka cmleyle, u sorunla

ra deinmitir:
1. Aile, dardan deimitir: ierdense, her ey eskisi
gibidir;
2. Aile, ortaklaa yaamn gelimesini engellemekte
dir;
3. Aileden gelen yasaklamalar kiilerin ruhsal sal
n bozmutur; yani onlann ilerine ayak uydurmalarn,
ilerinden aldklar zevki azaltm, zihinsel bozukluklara
yo] amtr.
Aadaki szlerse, iktisadi devrim sonucu, ailenin git
tike dalna tanklk etmektedir:
K o b o s e f: una hi kuku yok ki, devrim iinin aile
yaamnda nemli deiiklikler yaratmtr; bunlar arasn
da, zellikle, ikisi birden altklar zaman, kadnn artk
kendini ktisad adan bamsz ve kocasyla eit hakla
ra sahip saymas vardr. Ailenin koca tarafndan ynetil
mesi gibi nyarglar almak zeredir. Ataerkil aile dal
maktadr. ii ailesinde de, kyl ailesinde de, ktisad ko
ullar gerekleir gereklemez, ayrlp bamsz yaama
eilimleri belirmitir.
K u lk o f: Devrimin aile yaamn, aile ve kadnn z
grlne kavumas karsnda taknlan tutumlar de
itirdiine kuku yok. Koca, kendini ailenin ba sayma
ya almtr... Ayrca, iin bir de dinsel yan, kadnn kk-kentsoylu gereksinimleri saylan isteklerinin karlan
mamas vardr. Ancak, eldeki aralarla hibir ey yapla
madndan, bir sr rezillik ortaya kmaktadr. te yan
dan kadn, kocasyla daha sk gezmeye gidebilmek iin o
cuklarn brakabilme hakkna kavumak, daha zgr ol
mak istiyor. Btn bunlar, eleri ou kez boanmaya g
tren atma ve kavgalarn nedenidir. Bu gibi sorunlarla
kar karya kalan ortaklamaclar, ailenin, zellikle de
kar-koca kavgalarnn zel bir i olduunu s ylem eyi al
kanlk haline getirmilerdir.

Burada dinsel sorun ve kadnn kk-kentsoylu di

ye nitelenen gereksinimlerini karlamasna izin verme

216

CNSEL DEVRM

me biiminde dile getirilen glkler, hi duraksamadan,

aile balaryla cinsel zgrlk gereksinimi arasndaki a
tknn belirtileri saylabilir. Madd rahatlk ve zellikle
oda eksikliinden doan tatsz durumlar nlemek olanak
szd. Cinsel yaam zel bir i sayma tutumuysa ykcy
d; ncelikle, Parti yelerinin kiisel yaam devrimini ger
ekletirebilme yeteneinden yoksun olduklarn gsteri
yordu; bunu baaramayan kiiler, tzel bir lfn ardna
snyorlard. Parti sorumlularndan Markof bunu aka
dile getirmitir;
u zgr ak kavramn yanl yorumlaymzn do
urduu ykc sonulara dikkatinizi ekmek isterdim. Bu
ters yorumun sonucu, ortaklamaclarn bir sr ocuk
yapmalar oldu. Sava, saysz sakat brakt elimize. Yan
l zgr ak anlay bundan sonra da, ok daha kor
kun ynla ocuk getirecek nmze. unu aka itiraf
etm ek zorundayz ki, em ekilere bu konularda salkl g
rler kazandracak eitim alannda hibir ey yapm de
iliz. Ayrca, gelip bize bu konularda soru sorduklar m man, karlk verem eyeceim izi de kabul etm eliyiz.*

Ancak bu, ortaklamaclarn, szn ettiimiz grev

lere yiite girimedikleri anlamna gelmez; ilerde gste
receimiz gibi, sz konusu glkleri yenebilmek iin ge
rekli bilgiye sahip deildiler. Daha sonraki evrimin n
da ele alndklarnda, yukarda andmz szler. Parti so
rumlusu Koltsofun da belirttii gibi, ilerde yaanacak
ackl olaylarn habercisi olarak gzkmektedir:
Bu sorunlar hibir zaman ele alnp tartlmad. Ka
ranlk, anlalmaz bir neden bizi onlardan kanm aya g
tryor sanki. Ben kendim de hi dnmedim bu konu
lan, dolaysyla benim iin de yenidirler. Oysa ok nem
lidirler ve tartlmalar gerekirdi.
Ve baka bir sorumlu, Finkovski, bu konulardan ka
nmann nedenlerinden birini yakalamtr
.
Hepimizin en duyarl noktasna dokunduu iin, bu
konular amaktan kanyoruz... Ortaklamaclar kendi
lerine nurlu bir ufuk izmeyi alkanlk haline getirmiler

CNSEL DEVRM

217

dir, bylece, o anki sivri sorunlar ele almaktan kurtul

maktadrlar... Emekiler, partililerin ailelerinde durumun,
kendi ailelerininkinden ok daha kt olduunu biliyor
lar.
Tseitlin de yle d e r :
Edebiyatta, evlilik ve aile sorunlar, kadm-erkek ili
kileri hi mi hi tartlmaz. Oysa, erkekli kadnl, em ek
ileri ilgilendiren sorunlar bunlardr. Toplantlarmzn
gndeminde bu sorunlar varsa, hem en haber alyor, kitle
halinde geliyorlar. Halk, bu sorunlar hasralt ettiimizi
hissediyor; gerekten de yle yapyoruz. Kimilerinin, Ko
mnist Partisinin bu konuda belirli dnceleri bulunma
dn sylediini iitiyorum. Emekilerse, ister kadn, is
ter erkek olsunlar, habire bu sorunlar karmza getir
m ekte ve sorularna karlk alamamaktadrlar .

Cinsel eitim grmemi,

btn bilgilerini

yaamn

kendisinden alan emekilerin gr ve tutumlar, aile top

lumbilimi konusunda yazlm btn bilgi yaptlardan

daha deerlidir. Bu gr ve tutumlar, buyurgan dizgenin
yrrlkten kaldrlmasnn, eskiden karanlkta duran d
nme eilimiyle eletiri anlayn gn na kard
n gsterir. rnein, Tseitlin, cinselbilim dalnda en kk
bir deney ve bilgisi olmad halde, cinsel tutumbilimin
ne srd eyi ortaya koymutur: sradan insanlar ilgi
lendiren ey siyasal deil, cinsel'dir. O, halk kitlelerinin
szle olmasa da devrimci hareketin banda bulunan
larn cinsel sorunlardan kan eletirdiini aka gr
mekteydi. Parti yneticilerinin bu konuda belirli grleri
olmadn, onun iin sorulara karlk vermekten kan
dklarn farkediyordu. Halk kitleleriyse, asl, cinsel soru
nun zldn grmek istiyorlard.
Sorumlular, byk bir aklkla, halkn cinsel konu
da aydnla, cinsel ilikilerde yeni bir dzene kavuma
zlemiyle ilgileniyorlard. Halk, ucuz ve iyi yaptlar isti
yordu bilgi edinmek iin. Yaymlanan kitaplarsa, cinsel
y a a m yerine, aile den sz ediyorlard. Eski dzenin

218

CNSEL DEVRM

hap yuttuunu, savunulamayacam biliyor, ama Yeniyi

de Eski Dzenin terimleriyle, daha da kts, salt ktisa
d terimlerle dzene sokmaya alyorlard. Bu i, uygu
lama asndan, dpedz Lissenkonun anlattna benzi
yordu: ocuklar sokaklarda kt eyler yapyor, rne
in Kzl Orduculuk oynuyorlarm. Bu oyunlarda biraz
asker hayranl kokusu seziyor, ama bunu iyi say
yorlard. Ancak, zaman zaman ok daha kt oyunlara,
cinsel oyunlara da rastlanyormu v e hi kimsenin bunla
ra karmayma ap kalyorlarm. ocuklar doru yo
la evirebilmek iin neler yaplmas gerektii konusun
da kafa patlatp dur uy orl arm. Bu durumda, devrimci
e, ie karlmamas gerektii igds biiminde ken
dini gsterirken; geleneksel cinsel kayg, insanlar, ie ka
rmaya itiyordu. Yeni dnme biimi, cinsel sknt ha
linde da vuran eski dnme biimine arpp tkezle
mese, hi kimsenin ocuklan doru yola evirme diye
bir kaygs olmayacak; bunun yerine, ocuun cinsel ya
amnn belirtileri titizlikle incelenecek, bunlarn nasl ele
alnmas gerektii aratrlacakt. Ama ocuklukla cinsel
yaam birarada yryemez sanldndan korkuluyor, o
cuklardaki doal belirtiler bir yozlamann sonucu sayl
yordu. Devrimciler hemen bir uyarmada bulundular: Bi
ze, hep dnya apndaki sorunlardan sz ediyorsunuz di
yorlar. Gnlk sorunlardan sz aarsak krl karz.
Buysa, ocuun oyunu konusunda, ister istemez u soru
lar akla getiriyordu:
1. Bu oyunlar desteklemeli mi, yoksa engellemeli mi
yiz?
2. ocuun cinsel yaam doal mdr, deil midir?
3. ocukluktaki cinsel yaamla alma arasndaki ilin
tiyi nasl anlamal ve dzene koymalyz?
Denetleme kurullarnn etekleri tututu. Sorumlular:
Ortada kayglanacak bir durum yok, dediler. Partililer
emekilerle birarada yaayacak, onlan dzen iersinde tu
tacaklardr. Zaten aralarnda yaamazsak, halk kitleleriy
le bamz kopar. Oysa, halk kitleleriyle ba koparma

CNSEL DEVRM

219

mak iin stesinden gelmeye yetmiyordu; bu balanty

somut zmler bulmak zere kullanmak da gerekiyordu.
Kitleleri dzen iersinde tutmaya kalkmak, buyurgan
gcn zincirlerinden kurtulan yeni yaam belirtileri kar
snda ne yaplacan bilmemek anlamna geliyordu; ay
rca, byle bir eye girimek, buyurgan ataerkil gcn ye
rine eskisinden hibir aynm bulunmayan buyurgan parti
yetkisini getirmek demekti. Gerek grevse, kitlelerin te
pesinden ayrlmayan, her yaptklarn izleyen yetkeden
(buyurma gcnden) kurtulabilmeleri, bamszlklarna
kavuabilmeleri iin yen i bir yetke kurmak, yerletirmekti.
ine dtkleri ikilemi aka dile getiremeyen yne
ticiler,, ya yeni bir yaama biimine geii zorlayacak, ya
da eskiye dneceklerdi. Komnist Partisinin cinsel devrim
kuram bulunmadndan, Engelsin tarihsel zmlemesi
gerekletirilecek devrimin doal yapsn deil de, toplum
sal dayanan anlattndan, ilerki kuaklara kafa eiti
mi (kltr) devriminin ne aclara patladn gsteren e
tin bir kavga balad.
lkin, her eyden nce gerekletirilmesi gereken kti
sad ilerin yetersizlii saptanarak avunuldu. Oysa, nce
ktisad, sonra gnlk yaam ilgilendiren sorunlarla ilgi
lenme tutumu yanlt ve kltrel devrimin gzle grlr
derecede kark biimlerine hazrlanmamhktan baka
bir ey anlatmyordu. Bu ncelik, ou kez, bir kaamak
tan baka bir ey deildi. savan kasp kavurduu, he
men o gn yemekhaneler, amarhaneler ve ocuk bah
eleri kuracak gten yoksun bir lkenin ncelikle kti
sad durumu ele almak zorunda olduu dorudur. Bu, ger
ekten de, giriilecek genel bir kafa eitimi, zel olarak
da cinsel devrimin temel kouludur. Ama yaplacak ey
yalnzca halk kitlelerini anamalc lkelerin kltrel d
zeyine karmak deildi: bu, ilk bakta grlen grevdi.
Ayrca, yeni kafa eitimi, toplumcu, devrimci kafa
eitimi rneini belirlemek, aydnlatmak gerekliydi.
Balangta kimsenin kusuru yoktu. Devrim, nceden

220

CNSEL DEVRM

kestirilemeyen sorunlarla karlat, zm yollarnn et

kili mi etkisiz mi olduklar ancak glkler son kerteye
varp zm bekledikleri an anlalabilirdi. Belli bir geri
ekilme kanlmazd. Bunun, baarya ulaan ilk toplum
sal devrim olduunu anmsamalyz. ktisadi ve siyasal ko
ullar denetim altna alma ii korkun bir abay gerek
tirdi. Ama bugn artk aka grlyor ki, kltrel d ev
rim, siyasal devrim den ok daha etin sorunlar yaratyor
du. Bunu anlamak ok kolay. Siyasal devrim, gl ve iyi

yetimi bir ynetim rgtyle, halk kitlelerinin ona g

veninden baka bir ey istemez. Kltrel devrimse, sradan
bireyin ruhsal yapsnn deitirilm esini gerektirir. Bu
alanda, o ada ne bilimsel dnceler, ne de uygulama
vard. 1935te elde edilen sonulara yle bir gz atalm ;
29 Austos 1935te, W eltb hn e, Louis Fischerin S.S.
C.B.de gerici cinsel kuramlarn aztmasna parmak basan
bir yazsn yaymlad. Yaznn bir komnist gazetede
kmas, durumun ne kadar tehlikeli olduunu gstermek
tedir. Yaz, u olgulara dikkati ekiyordu:
Kentlerdeki skk dairelerde, genler seviecek yer
bulamamaktadr. Kzlara, ocuk aldrmann zararl, teh
likeli, toplumca arzulanmayan bir ey olduu, ocuk do
urmakla ok daha iyi edecekleri hatrlatlmaktadr. Piyer
Vinogradofun zel Yaam adl film, beylik evlilii v
mektedir; yle bir film ki, diyor Fischer, ancak tutucu l
kelerin en tutucu evrelerinde onaylanabilir. Pravdada.
yle cmleler okunmaktadr: Halk Meclislerinde, aile
nemli ve cidd bir i saylmaktadr. Fischer, Boleviklerin (szck anlamyla. Parti iinde ounluu oluturan
larn) aile konusunda hibir zaman cidd bir ie girime
dikleri kansndadr. Bolevikler, tarihin kimi dnemlerin
de ailenin bulunmadn biliyorlard elbet; kuramsal a
dan, ailenin ortadan kaldrlmasn da kabul ediyorlard;
ama ortadan kaldracak yerde, tam tersine desteklemi
lerdi. Artk ana-babalarn kt etkisinden korkmayan y
netim, ailenin ahlk ve eitsel etkisinin gereklilii ni, ya-

CNSEL DEVRM

221

cinsel adan yetikinlerin genlere bask yapmasn ka

bul ediyordu.
ni

Pravdan m 1935te kan bir bayazsnda, kt bir ba

bann iyi bir yurtta olamayaca ne srlmektedir. 1923
te byle bir sav kimsenin aklna gelemezdi, diyor Fischer,
Sovyetler Birliinde, ancak basit, katksz ve aln ak
sevgi evlenme nedeni olabilir. Ve sonra yle bir cmle;
Eer iimizden biri ailenin kk-kentsoylu snfa zg
bir kurum olduunu savunmaya devam ederse, asl ken
disi kk-kentsoylu snfn en aalk katndan demek
tir. lk gebelik srasnda ocuk aldrmann yasaklan
mas, belki de, bir sr ak servenine, yakksz kadnerkek kaynamasna engel olacak, cidd evlilikleri des
tekleyecektir. Gazetelerde, niversite retmenlerinin o
cuk aldrmann zararlarn anlatan yazlar gittike daha
sk yaymlanr oldu.

Gnlk basn ocuk aldrmaya saldrdka, bunun ya

nnda evlenme trenleri ve dnler vldke, elik g
revi gklere karldka, , drt ocuklu analar dller
aldka; hi ocuk aldrmam kadnlarla ilgili yazlar k
tka; pek az para kazanan, drt ocuklu bir ilkokul ret
meni, hepsini besleme glne karn, beinci ocua
hayr demedii iin halkn nnde alklandka, insann
aklna Mussolini geliyor, diyor Fischer. Cinsel eilimleri
ne gem vuran kzlara artk tutucu, hatt kar-devrimci gzyle baklmamaktadr, nk ailenin temeli be
densel gereksinimlerin doyurulmas deil, sevgi olmal
dr.
u birka rnek, Sovyet yneticilerinin cinsel kuramnm artk herhangi bir tutucu lke yneticilerininkinden
ayrm kalmadn aka gsteriyor. Tartma gtrmez
biimde tutucu cinsel ahlkla dnlmtr. Sovyetler
Birliinin resm retisi hemen Bat Avrupada yanklan
d. Fransz Komnist Partisinin yayn organ LHumanit,
31 Ekim 1935te unlar y a z d .-

222

CNSEL DEVRM

ALENN YARDIMINA KOUN!

SEVME HAKKI KONUSUNDA AACAIMIZ BYK
SORUTURMADA BZE YARDIM EDN. Fransada dou
mun, rktc bir hzla azald biliniyor... Dolaysyla,
Komnistler, ok cidd bir olguyla kar karyadr. Tarih
sel adan deitirmekle ykml bulunduklar lke, yerli
yerin e oturtmak istedikleri Fransz dnyas, gnn birinde
ellerine insanca sakatlanm, krlemi, 'yoksullam ola
rak kalabilir.
Can ekimekte olan sermayeciliin ktl, canl
simgesi olduu ahlkszlk, gelitirdii bencillik, yaratt
yoksulluk, dourduu bunalm, drt bir yana bulatrd
toplumsal hastalklar, kkrtt gizli ocuk aldrmalar
aileyi ykm a ktad r*
Komnistler, Fransz ailesini korumak iin savam ak
niyetindedirler.

Ksrlatrmay bir lk haline getiren bireyci ve

kargaalk kk-kentsoylu gelenekle balarn kopar
mlardr.
Kendilerine, gl bir lkenin, sayca kalabalk bir r
kn kalmasn istemektedirler. S.S.C.B. kendilerine yol gs

termektedir. Ancak, ibana g elm eyi beklem eden, Fran

sz rkn kurtaracak sahici aralar kullanmak gerekir.
Gen Olma M utsuzluu adl yazmda, genlerin bugn
yuva kurmakta ektikleri glklere deinmitim. Onlar
la birlikte, sevm e hakkm savunmutum.
Sevme hakki; erkein kadn, kadnn erkei sevmesi,
ocuk sevgisi, ocuun ana babasn sevmesi, aacamz
byk soruturmann temas olacak... Bu soruturmann,
karlatklar glkleri, ektikleri skntlar ve umutlar
n yanstan okuyucu mektuplaryla beslendiini grr gi
biyim; bu soruturma, anala ve ocuklua, kalabalk ai
lelere lke iersinde elde etm eleri gereken yeri vererek,

aileyi kurtarma arelerini aratracak.

(* ) S zc k le rin altn R e ic h izm itir.

CNSEL DEVRM

223

Genler, analar, babalar, hi durmayn, meHtup yazn

bize!
P. Vaillant - Couturier
Irk kuramlar konusunda Mazilerle yanan, kalaba
lk aileleri savunan bir ortaklamac (komnist) byle d
nyor ite. Toplumcu bir yayn organnda byle bir ya
znn kmas tam anlamyla ykmdr. Kavga baaba de
ildir: faistler bu gibi ilerde ylesine stndrler ki!
Saldrgan bir eletiriye girimek, sada solda sorum
lu aramak, olsa olsa iinde bulunulan durumun anlal
madn gsteriyordu. Oysa nemli olan, yerine getiril
mesi gereken grevlerin geniliini, karmakln ve e
itliliini anlamaktr. Onlar anlamak, bu gibi tarihsel s
relere gerekli ciddlik ve yreklilikle yanamann ilk ko
uludur.
Rusyadaki kltrel devrim srasnda, yeni yaama
biimi anszn ortaya kt, ama insanlar bunu anlaya
madlar, akn ksteklediler. Eski duygu ve dnce bi
imleri yeni yaama biimlerine szd. Yeni, ie Eskiden
kurtulmakla balad, kendini aka dile getirebilmek iin
savat, ama bunu baaramaynca, batt gitti.
lerde byle bir eyin olmasn nleyebilmek iin, Ye
ni Dzenin neden Eski Dzen tarafndan boulduunu
anlamaya almamz gerekir.
Rus devriminden, devrimin ktisad yannn, retim
aralarnn kamulatrlmasnn, toplumsal demokrasinin
kurulmasnn mutlaka cinsel yaama ve cinsel iliki bi
imlerine bak devrimiyle birarada bulunmas gerektii
ni renmeliyiz.
Tpk siyasal ve ktisad devrim gibi, cinsel devrimin
de ak seik anlalmas, ilerleme yoluna sokulmas gere
kir.
Peki, Eski Dzenin kmesinden sonra ortaya kan
bu ileri atlm somut grn nedir acaba?
Rusyada, yeni yaama biimi ve doyurucu bir cin
sel yaam urunda giriilen savan keskinliini bilen pek
azdr.

X,

BLM

CNSEL DEVRMN BOULMASI

1 B O A Z L A N M A Y A Z N V E R E N G E N E L K O U L L A R

1923e doru, kiisel ve kltrel yaamn devrimci yn

de deitirilmesine kar alan savata bir evrim gr
yoruz; ama bu kar-saldr ancak 1933 - 1935 yllan ara
snda gerici yasalarda dile gelebildi. Bu sre, S.S.C.B.deki cinsel ve kltrel devrimin boulm asdr. Sz konusu
boazlanmann belli bal zelliklerini incelemezden nce,
baz koullarn tanyalm.
Rus devrimi, siyasal ve ktisad adan, tam anlamy
la ve bilinli olarak Marz iktisat ve siyaset kuramna
uygundu. Btn ktisad sreler, tarihsel maddecilik ku
ram asndan ele alnyordu. Ama kltrel devrim he
le onun ekirdei olan cinsel devrim konusunda, ne
Marx, ne de Engels devrimci nderlere klavuzluk edecek
aratrmalar yapabilmilerdi. Lenin de, Ruth Fischerin bir
kitabn eletirirken, cinsel devrimin, tpk toplumun cin
sel srecinin btn gibi, eytiimsel (diyalektik) madde
cilik asndan anlalamadn, onu ekip evirebilmenin hatr saylr bir yaant gerektirdiini sylyordu. Bu
sorunu btnyle ve gerek anlamyla kavrayacak biri
nin, devrime en byk hizmeti yapaca grndeydi.
nceki blmlerde, grdmz gibi, sorumlular karla-

CNSEL DEVRMN BOULMASI

225

rnda yen i bir inceleme alanmm bulunduunu anlyorlar

d. Troki de birok kez kafa eitimi ve cinsel devrim ala
nnn ne kadar yeni ve az anlalm bir alan olduuna
parmak basmtr.
Demek ki. cinsel devrimin boulmasnn ilk nedeni,
cinsel devrim konusunda hibir kuramn bulunm ayy.

kinci neden, kendiliinden balayan devrime klavuz

luk etmesi gerekenlerin hepsinin, cinsel yaamla toplum
sal yaamn badatnlamayaca, yani cinsellikle toplum
salln ataca inanc gibi eski kuram ve biimsel ku
rallarn tutsa olularyd; cinsel yaamla uramann s
nf kavgasndan uzaklama olduu dncesi de bunlar
arasndayd. Almanyadaki Cinsel Siyaset hareketi, bu yan
l fikrin ne denli kkl olduunu ok tatsz bir biimde
rendi.
Hi kimse kalkp da kendi kendine hangi cinsel ya
am biiminin toplumsal kavgadan uzaklamaya yol at
n ve cinsel bunalmn hangi koullarda snf atmas
na yardmc bir etken olabileceini sormuyordu; buna kar
lk, cinsel yaamn kendisinin snf atmasna aykr
dtne inanlyordu.
Bu yanl kuramlardan biri de, cinsel yaamla kafa
rnlerinin szmona uyumazl, hatt birbirlerine ay
krl inancyd. Ayrca, cinsel yaam m yerini alan ai
le sylevleri genel cinsel etkinlik ve cinsel doyum soru
nunu karanla bomaktayd. Cinsel dzeltimlerin tarih
esine yle stnkr bir gz atmak bile, ataerkil ailenin
insana cinsel mutluluk salamak zere kurulmadn gs
termeye yeterdi. Tam tersine, ataerkil aile, ktisad gerek
sinimlerle cinsel gereksinimler arasnda atkya yol aan
ktisad bir kurulu oluuyla, cinsel mutlulua temelinden
karttr.
Cinsel devrimin nlenmesinin nedenlerinden biri de,
bu devrimin yanl anlalmasdr. Bu yanl savlara gre,
kentsoylu snfn alaa edilmesi ve halk meclislerinden
km yasalarn yrrle konmas cinsel devrimi ger
ekletirme ye yetmiti; ya da, siyasal gcn ii snf ta

226

CNSEL DEVRM

rafndan kullanlmasyla kendiliinden zme balanacakt. Gzden kaan nokta, cinsel yaamn deimesi iin,
ii snf egemenlii ile birtakm cinsel yasalarn yrr.|
le konmasnn ancak d koullar hazrladyd. Bir ar
saya sahip olmak, onun stndeki yapya kavuulduu an
lamna gelmez, yapm iinin yeni baladn gsterir. Bu
eksik grlerden bir rnek verelim size (G.G.L. Alexander,
Die Internationale, 1927. XIII):
Byk toplumsal sorunun zm, retim aralar
nn kamulatrlmas, ilke olarak, ncelikle iktisadi yan
ar basan evlilik sorununa da zm getirmitir... Bu ko
nudaki ortaklamac sav, toplumsal yaamn yava yava
tepeden trnaa deiik bir biimde rgtlenmesinin, ev-|
lilii bir toplumsal sorun olmaktan karacadr... Payla
lmayan sevgi, ardndan srkledii yalnzlk ve aclarii|
birlikte, insanlara toplu grev ve sevinler vaat eden, ki|
isel aclarn nemini yitirecei bir toplumda silinip gide4
ektir.
.
Toplum ruhu gibi ince sorunlar byle ele almak tehlti
keli ve aldatcdr; Toplumun iktisadi altyapsn ve ku4
rulularn deitirin, insan ilikileri kendiliinden dei|
ir lf, olgular karsnda verilecek snava dayanamazd^
faizmlerin (tek partili ynetimlerin) baars, bireylerin
ruhsal ve cinsel yaplarnda dile gelen insan ilikilerinii
zerk bir gce, toplum zerinde derin bir etkiye sahip bu
lunduunu gstermitir aka. Bunu kabul etmemek, caAj
l insan tarihin akndan,karp atmak demektir.
Szn ksas, iler ok basitletirilmiti. Kuramsal de-i
iiklikler, en dolaysz biimde ktisad kkenlerine baM
sanlmt. Peki, o zaman, habire sz edilen, ama pek a
anlalan u nl retinin ktisad temel zerindeki gej
rici etkileri ne oluyordu acaba?
Yalnz e ve ana gibi davranan kadn, kocas siy a sa l
yaama atld zaman kskanlk gsterir; baka kadn
larla iliki kurmasndan korkar. Ataerkil koca da, karisi
siyasetle ilgilendii zaman ayn tepkiyi gsterir. i snl

CNSEL DEVRMN BOULMASI

227

fndan da olsa, ana-babalar gen kzlarn siyasal toplan

tlara katlmasn istemezler. Kzlarnn kt yola d-

mesinden, yani cinsel yaama girmesinden korkarlar.

Genlerin kendi rgtlerine katlmalar toplumsal bir g
rev saylsa da, analar babaJar ocuklar zerindeki eski
haklarna sahip kmaya devam ederler. ocuklar kendi
lerine eletirici gzle bakmaya baladklar zaman rker
ler. Bu rnekleri sonsuza dek uzatabiliriz.
Saydmz sorunlarn zm iin giriilen bir sr
deneme, kafa eitimi ve insan kiilii konusunda orta
ya atlan basit savszlerle (sloganlarla) sonuland. Ku
ramsal olarak, doayla zihinsel verim arasndaki kartl
n ortadan kaldrlmas gerektii biliniyor; ama sra kl
gsal zmler aramaya geldi mi, eski cinsel yaam d
man ve ahlk kuramlar hemen ie karyorlard. Mos
kova Halk Sal Kuruluu yneticisi Batkis, S ovyetler
Birliinde Cinsel D evrim adl kitapnda ite bu yzden
u satrlar yazabilmitir:
Devrim srasnda, cinsel sevgi ve cinsel arzu dkn
l pek kk bir rol oynad, nk genlik yce dev
rimci duygularn doruklarnda dolayor, yalnz byk d
nceler iin yayordu. Ama daha sonraki dingin yeni
den kurma dnemleri gelince, genliin, 1905teki gibi, gev
eyip cokunluunu yitirmesinden, kendini doludizgin cin
sel etkinliklere kaptrmasndan korkuldu.
Sovyetler Birliindeki denemelere dayanarak unu
syleyebilirim ki, kadn, toplumsal zgrl ve kamu g
revlerini snayarak, baka bir deyile salt kadn olmaktan
kp insanlaarak, cinsel adan belli bir lde soukla
t- Cinsel yaam belki de geici olarak bastrld... Sov
yetler Birliindeki cinsel eitimin grevi, doal gdler
le toplumsal grevler arasnda tam bir uyumun kurulaca
ilerki topluma salkl bireyler hazrlamaktr. Bu ama'a. doal gdlerdeki yaratc ve yapc yanlar desteklenn^eli. kiiliin gelimesine zarar verecek yanlarsa karlP atlmaldr... Sovyetler Birliindeki zgr sevg', ba

228

CNSEL DEVRM

bo ve vah bir apknhk deil, birbirlerini seven zgr

ve bamsz iki kiinin kurduu en kusursuz ilikidir.
Aslnda akgrl bir dnr olan ve doru ncl
lerden yola kan Batkis, nyarglara gmlp gitmekte
dir: genlerin cinsel yaamma cinsel arzu dknl,
cinsel soruna cinsel doyuma dknln nemi ad ve
rilmektedir. En kk bir duraksama geirmeden, kadnn
belli lde souklat, basit ve katksz bir kadnken
nsan varlk haline geldii ne srlmektedir. Kiiliin
gelimesine engel olacak eyler (bununla cinsel yaam an
latlmak isteniyor tabii) kaldrlp atlmalym; babo,
vah apknlk, birbirlerini seven iki zgr ve bam
sz kiinin kuraca kusursuz ilikiye ters dermi.
Halk kitleleri, bu kavramlar iersinde, aa dm balk
gibi rpnmaktayd. Biraz dikkatle inceledik mi, bu kav
ramlarn boluu ve cinsellie aykrlklar, yani gerici
yanlar gn gibi ortaya kar. Nedir babo apknlk?
Bununla, bir erkekle kadnn birbirlerine sarlp yatamayacaklar m anlatlmak isteniyor? Nedir u kusursuz ili
ki? Bireylerin, kendilerini bir memeli hayvan gibi, tam
anlamyla kapp koyverecekleri iliki mi? yi ama, o za
man da kendilerine vah sfatn yaptryoruz! Szn
ksas, bo lftr bunlar; cinsel yaamn gereklik ve a
tklarn dile getirecek yerde, etin konulara eilmekten
kanabilmek zere doruyu karanla bomaktadrlar.
Kkeni nedir bu dnce karklnn? Genliin, ka
fa rnlerinin gerekletirilmesini engelleyen hastalkl
cinsel yaamyla, bu rnleri gerekletirebilmenin ruhsal
temeli olan salkl cinsel yaam arasnda gerekli ayr
m yapamamaktr, basit ve katksz kadnla (yani d uyu
sal adan ele alnan kadnla) insan denen varln (etkin,
cinsel enerjisini daha yce eylere ynelten kadnn) bir
birlerine aykr saylmas, kadnn cinsel yetki ve gven
liinin, toplumsal erginlii ile etkinliinin ruhsal temelle
ri olduunun bilinmeyiidir; kendini cinsel ynden sevilen
kiinin kollarna btnyle brakmann en gvenilir arka

CNSEL DEVRMN BOULMASI

229

daln temeli olduunu bilmezlikten gelerek, apkmik

la kusursuz ilikiyi birbirine zt saymaktr.

2 ~

A H L K V A IZ L A R I SORU NLARIN ANLAILIP

ZLM ESNN Y ERN A L IY O R

Cinsel devrimin boulmasnn balca zelliklerinden

biri, bu devrimin yaratt kark durumun, geici bir d
nemin sonucu saylacak yerde, ahlki adan deerlendi
rilmesidir. Karkln toplumun yaamna reklendii,
dzenin yeniden kurulmas, d dzenlemenin yerine i
zorlamann getirilmesi gerektii saptannca, drt bir yan
dan umutsuzluk lklar ykseldi. Oysa bu, yeni bir mas
keyle karmza kan beylik ykden baka bir ey deil
di, nk insann iinden gelen dzenleme zorla istenip
uygulanamaz; ya vardr, ya yoktur. D zorlama yerine
bir i dzenleme istemekle, yeni bir d bask yaratl
yordu. Gerekte, sorumlularn kendi kendilerine: insanlarm, dardan zorlanmakszn, kendi istemleriyle yaamla
rna ekidzen vermelerini salayabilecek deiiklikler ya
plabilir mi? yaplabilirse nasl yaplr? sorularm sorma
lar gerekirdi- Kadnn eitlii devrimci bir ilkeydi el
bet. ktisad adan, ayn almaya eit cret denmesi
ilkesi gerekten yrrle konmutu. Cinsel adan, ilk
bakta, kadnn da erkek gibi cinsel gereksinimlerini di
le getirmesine hibir engel yoktu. Ama nemli olan nok
ta bu deildi. Asl soru uydu: kadnlar, ruhsal yaplan y
nnden. bu zgrl kullanacak gte miydiler? Ya er
keklerin buna gc yeter miydi? Hepsinin, daha bandan
cinsellie aykr, ahlk, cinsel arzularn bilinaltna it
mi, ehvet dkn, kskan, sahip kc ve genellikle
hastalkl bir yaps yok muydu? Her eyden nce toplu
mun iine dt karkl anlamak, gerici ve yasakla
yc glerle devrimci gleri aka birbirinden ayrmak,
yeni bir yaama biiminin acsz domayacan anlamak
gerekirdi.

230

CNSEL DEVRM

Cinsel devrimin boulmas, byk bir hzla, birka

noktada billrlat. Yksek Sovyet yetkilileri, ilkin, edil
gin bir tutum takndlar. Beylik lf uydu; nce ktisad
sorunlar; cinsel sorunlar ondan sonra ele alacaz. Ba
sn, bakeyi ktisad karlara ayrmt. zellikle cinsel
devrim sorunlarna ayrlm gazeteler var myd bilmiyo
rum.
Bu konuda, aydnlarn etkisi byk oldu. Aydnlar,
kkenleri, dnce yaplaryla cinsel devrime karttlar.
rnek diye, grevlerinin arl dolaysyla doyurucu bir
cinsel yaam sremeyen eski devrimcileri andlar hep. Dev
rimci yneticilerin zorunlu yaama biimini kitlelere be
nimsetmek istediler, bunu bir lk haline getirdiler. Ve
tabi bu davranlar mthi zararl oldu. Halk kitlelerin
den, grevlerinin yneticilere ykledii eyler beklenemez.
Ayrca, neden beklensindi? Fanin a Halle, byle bir re
tinin kitleler zerindeki ykc etkisini gsterecek yerde,
S ovyet R u syada Kadn adl kitabnda bu kuramn vg
sne giriir. Eski kadn devrimciler konusunda unlar ya
zar :
Hepsi genti, pek ou son derece gzel ve sanat y
nnden yetenekliydi (Vera Figner, Ludmilla Wolkenstein),

tam anlamyla dii ve kiisel mutlulua hazrd. Bununla

birlikte kiisel, cinsel etken, diilik hep arka planda kald.
Bylece gelitirilen cinsler arasndaki ilikilerin iffetlilik ve
katkszl, koskoca bir Rus kuan ve ondan sonra ge
len kua etkilemitir; szn ettiimiz zellikler bugn
k kadn-erkek ilikilerine de egemendir ve bu konudaki
tutumlar bambaka olan yabanclar artmaya devam
etmektedir...
Dnya zevklerinden btnyle kurtulma, toplumsal
snrlarn ortadan kaldrlmas, dnsel ilgi ortaklna
dayal salt arkadalk erevesinde kalan, katksz iliki-;
lerin gelimesine izin vermitir...
...Hapse atlan devrimcilerin bazlar byk bir co
kuyla kendilerini matematik renmeye verdiler; kimileri

CNSEL DEVRMN BOULMASI

231

tutkuyu yle bir kerteye vardrd ki, dlerinde bile prob

lem zer oldular. (s. 101, 110, 112.)

Ancak, bu gzlemler, sz edilen katksz ilikide se

vimeye izin olup olmadn, bitkisel yaama zg kendi
ni brak ierip iermediini belirtmiyor. Halk kitlelerin
den. matematiin insana mthi bir coku salad ve ge
reksinimlerin en doalnn yerini tuttuu bir lkye uy
malarn istemek samalktr. Byle bir kuram drst de
ildir, olgularla uyumaz. Devrim drstle aykr lk
leri deil, sevgi ve almadan oluan gerek yaam sa
vunmalyd.
1929da, Moskovada genliin cinsel eitim grdn
rendim. Ama hemen anlalyordu ki, bu eitim cinsel
lie karttr, in znde, bu insanlar cinsel ilikiden r
ktmek zere verilen reme organ hastalklaryla gebe
kalma bilgisinden baka bir ey deildi. nsanlarn kar
latklar cinsel atklar ele alan drst tartmann izi
bile yoktu.
Halk Sal Komiserliinde genlerin kendi kendile
rini doyurmalar sorununun nasl zldn sorduum
zaman; dikkatin baka yne evrilmesiyle tabi, diye kar
lk verildi. Avusturya ve Almanya cinsel salk merkez
lerinde kendiliinden kabul edilen, genteki sululuk duy
gularnn yokedilmesini ve bylelikle doyurucu bir kendi
kendine boalmann salanmasn ngren hekimlik g
rne, burada tiksintiyle baklyordu.
Ana Sal Kurumu yneticisi bayan Lebedevaya
genlere gebelii nleyici yollarn retilip retilmediini sorduum zaman, byle bir eyin ortaklamac skdzene (disipline) aykr olacan syledi. Moskova yakn
larndaki bir cam fabrikasnda alan genlerle konuur
ken, yetkililerin bu tutumuyla dalga geme eiliminde ol
duklarn grdm; ama beri yandan, kzlara nasl yaklaa
caklarn bilmiyor, kendi kendini doyurma konusunda cid
d bir sululuk duygusundan kur tutamyorlard; ksacas,
erginlik ana zg atklar iersindeydiler.

232

CNSEL DEVRM

Cinsel yaam konusundaki gericilik, Leninin kt an

lalan baz demelerini ok zararl biimde kulland. Lenin, cinsel sorunlarla ilgili kesin dnceler ne srmek
ten titizlikle kanmaktayd. Devrimin bu alandaki gre
vini ok iyi anlyor ve yle dile getiriyordu; Ortaklamaclk insanlara ilecilik deil, dopdolu bir sevisel yaam
araclyla, yaama sevinci ve canllk getirmelidir. Ama
sorumlu evrelerin cinsel konudaki gerici tutumlaryla
gerekten halka ulatrlan gr, Leninin Alman toplum
cusu Klara Zetkinle genliin kark cinsel yaamm
tartt mektubun u blm oldu :
Genliin cinsel yaamla ilgili sorunlar karsndaki
tutumu hi kukusuz temele degindir ve bir kurama
baldr. Tutumlarn devrimci ya da ortaklamac diye
niteleyen ve yle olduuna itenlikle inananlar epey kala
balktr. Ben, yal yoldalarysa, iin bu yann hi gre
miyorum. ileci deilim, ama genliin, ayrca bir sr
yetikinin u szmona yeni cinsel yaamnm beylik kent
soylu genelevden baka bir ey olmadn sanyorum. Bu
nun, biz ortaklamaclarn kabul ettii anlamda sevme z
grlyle ilikisi yoktur. Ortaklamac toplumda sevgi i
gdsn doyurmann bir bardak su imek kadar kolay
ve sradan bir i olduunu ileri sren nl sav biliyorsundur herhalde. Bu bir-bardak-su-kuram genliimizin
byk bir kesiminin akln bandan ald. Pek ok gen
kzla olann ban yedi. Bu kuramn savunucular onun
Marxi retiye girdiini ileri sryorlar. Hayr, dostum,
toplumun dnsel styapsndaki grng ve deiimleri
dosdoru iktisadi altyapdan geliyormu gibi gsteren
Marxiliga kammz tok bizim. O kadar basit deil bu i...
Sz konusu dnsel deiimleri, genel dnsel ba
lamlarndan (contexte) ayrp, toplumun ktisad temeline
indirgemeye almak Marxilik deil, aklclk olur. Ar
zularn doyurulmas gerekir elbet. Ama doal yasalara uy
gun yaayan birey, doal durum ve koullarda, bir bardak
su imek iin yalaa yatar m? Yalnz pis su ier mi? Her
eyden nemlisi, toplumsal bak asdr. Su imek kiisel

CNSEL DEVRMN BOULMASI

233

bir itir. Sevgi, seviecek iki kiiyi gerektirir, bir ncnn domasna yol aabilir. Buysa iin iine toplumsal
kar, toplum karsmda ykleneceimiz grevi sokar.
Leninin burada sylemek istediini anlamaya ala
lm. Her eyden nce, iktisadcilii, zihinsel yaamla ilgili
her eyi hop diye iktisadi temelden karan kuram elinin
tersiyle itiyordu Lenin. Genliin cinsel yaamlarna sev
giye dayanan ilikileri sokmaya yanamaylarnn, eski
tutucu gr asnn tersine evrilmesinden baka bir ey
olmadn kabul ediyordu; bir-bardak-su-kuramnm, es
ki ilecilik kuramnn tam tersi olduunu da. Lenin, bu
cinsel yaamn, cinsel tutumbilime gre dzenlenmi cin
sel yaama uymadn, nk topluma aykr dtn
ve doyum getirmediini de biliyordu.
Peki, nedir eksik olan Leninin sznde? Her eyden
nce, genliin cinsel yaamnda eski dzenin yerine ko
nacak dzenin ne olmas gerektii konusunda, edinilmi
olumlu bir kavrram. olaslk vardr: cinsel perhiz, ken
di kendini doyurma ya da doyurucu cinsel ilikiler. Ortaklamaclk (komnizm), bunlardan birini aka salk ver
mek zorundayd. Lenin bu konuda aratrc bir tutum ta
knmad; sevgisiz cinsel ilikiyi knayp mutlu cinsel yaama gzn dikmekle yetindi, buysa cinsel perhizle ken
di kendini doyurmay konud brakyordu. Leninin cin
sel perhizi salk vermedii aktr! Ancak, daha nce de
belirttiimiz gibi, Klara Zetkine yazd mektubun birbardak-su-kuramyla ilgili blm, ykc grlerini do
rulamak, genlerin cinsel yaamna atklar sava des
teklemek zere psrk ve ahlk kiiler tarafndan pek
ok yerde anld.
Bu psrk ve ahlk kiilerin ne srecek olumlu bir
eyleri yoktu ve genliin giritii byk kavgay anlaya
cak, onlara yardm etmeye alacak yerde, genlerle alay
ediyorlard. nl ortaklamaclardan Smidovi ite bu an
layla Pravdada unlar yazd:
1. Ortaklamac Genlik rgtnn her yesinin,
i niversitesindeki her rencinin ve buna benzer her

234

CNSEL DEVRM

aylan cinsel gereksinimlerim karlamaya hakk var.

Gizli nedenlerden tr, bu, yazl olmayan bir yasa yeri
ne geiyor. Cinsel likiden kanmak kk-kentsoyluluk
saylyor. 2. Genlik rgt yesi, niversiteli ya da ba
ka bir yksek okul rencisi gen kz, kendisinden hola
nan her erkein gnln yapmaldr, yoksa kk-kentsoyludur, emeki niversite rencisi adna lyk olamaz.
Afrika ktasna zg bu tutkularn, bizim Kuzeyli lkemiz
de nasl gelitiine aklmz ermiyor dorusu. 3. Bu garip
oyunun nc perdesi de yle: Gebe kalm kzn sol
gun ekik yz. ocuk Aldrma zni Kurulunun bekleme
odasnda bu Komsomol roman sonularndan saysz r
nekle karlaabilirsiniz.
Bu tutumlar, Kuzeylinin, cinsel adan ar bireyin,
Smidoviin ilkel insan karsndaki gururunu dile ge
tirmektedir. Bu Kuzeylinin aklna, szn ettii gebe kal
malarla ocuk, aldrmalarn genlie gebelii nleme a
relerinin retilmesiyle, salkl bir cinsel yaam koulla
rnn hazrlanmasyla nlenebilecei gelmemi besbelli. Ve
btn bunlar Sovyet kafa eitim i nin karnayd asln
da. Ama anlattklarmz hibir ie yaramad; Smidoviin
saptad olgular, Almanyada duvarlara yaptrlan du
yurularda, ortaklamacln cinsel kuramn yanstan
belirtiler diye sunuldu!
Ve genliin cinsel gerekliiyle yz yze gelme y
rekliliinin gsterilemedii durumlarda olduu zere, gen
likle kyasya atlan bir dnemden sonra, Rusyada bey
lik istence belirdi: cinsel perhiz. Sylemesi kolay, uygulan
mas olanaksz, ykc bir savsz. Fanina Halle unlar an
latyor ;
Grleri sorulan eski kuaktan bilginler, cinsel sa
lk uzmanlar, Parti yneticileri, Leninin tutumunu benim
sediler; Halk Sal Komiseri Semako, niversite genli
ine yazd bir mektupta bunu yle zetliyordu;
Arkadalar, okumak zere niversiteye ve teknik
okullara geldiniz. Yaamnzm balca erei budur. Btn

CNSEL DEVRMN BOULMASI

235

itepi ve edimleriniz bu temel eree bal bulunduundan,

balca amacnz olan okuyup renmek ve Devletin ye
niden kurulmasna yardm etmekle aranza girecekleri iin
bir sr zevkten vazgemeniz, yaamnzn her eyini bu
eree gre ayarlamanz gerekir. Devlet, hem sizin bakm
nz, hem de ocuklarnzn eitimini zerine alamayacak
kadar yoksuldur. Onun iin, sizlere dmz; Cinsel per
hizdir'

Ve cinsel perhizin genellikle her yerde dourduu so

nu, S.S.C.B.de de ortaya kt; cinsel sular. Leninin bu
konudaki szlerine aldatc bir biimde bavurulmasna
kar kmamz gerekir; Lenin hibir zaman genlerin cin
sel perhizde yaamasn istememitir. Lenin, doyurucu bir
cinsel yaamn salayaca yaama sevinci ve canllk tan
sz ederken, hi kukusuz, gsz bilginlerle kurumu kal
m cinsel salk uzmanlarnn ileciliini dnmyordu.
O dnemdeki sorumlu Sovyet yetkililerini, bu glk
lerin nasl yenilebileceini bilemedikleri iin knayamayz.
Ama bu glklerden katklar, en kolay yolu setikleri,
kendi kendilerine hi soru sormadklar, gerek yaamda
yaratmaya girimeksizin yaama devriminden sz ettikle
ri iin knayabiliriz onlar; ortaya kan karkl siyasal
gericiler gibi bir ahlk karklk saydklar, bu duru
mu, yeni cinsel yaam biimlerine gei dnemine zg
bir karklk olarak anlamadklar iin; ve son olarak da
ki bu, hi de azmsanmayacak noktadr devrimci cin
sel siyaset urunda Almanyada balayan hareketin, cin
sel devrim sorununun anlalmasndaki katksn ellerinin
tersiyle ittikleri iin knayabiliriz.
Sonunda cinsel devrimin boazlanmasna yol aacak

kadar byyen bu glkler neydi?

Her eyden nce, bir cinsel devrimin grn iktisad devriminkinden bakadr; o, birtakm tasar ve yasalarla deil, altta yatan btn deiik coku karmaklybirlikte, bireylerin gnlk yaamndaki ayrntlarda
gerekleir. Bu karm.aklk ve eitlilik, cinsel karkln
ayrntda kalan bir iyiletirmeyle giderilmesini nlemeye

236

CNSEL DEVRM

yeter. O zaman, hemencecik u sonuca varlr: zel yaam, J

snf kavgasn kstekler; dolaysyla, zel yaam diye bir;^
ey olmamahdr. Cinsel karklk, her bireyin zel duru
munu zmeye kalkarak giderilmez elbet; bu sorunlarn
topluca ele alnmalar gerekir. Ama zel glkler arasn
da, milyonlarca kiide ortaklaa bulunanlar vardr. Bun
lardan biri, rnein, aa yukar salkl her gencin ka
fasn kurcalayan u sorundur; nasl edip de cmsel arka
dayla yalnz kalmal? una kuku yok ki, bu sorumla
zmek, yani cinsel birlemenin rahatsz edilmeden ger-:
eklemesini salayacak koullar yaratmak, cinsel kar
kln byk bir blmn hemen ortadan kaldrrd.
nk eer bir kentte, arkadalaryla sevimek zere ne-,
reye gideceklerini bilemeyen binlerce gen varsa, bu gen-,
1er karanlk kelerde seviecek, bundan tr birbirlerin
den utanacak, birtakm tehlikelere atlacak, tam bir doyu-^
ma eremeyip sinirlenecek, ii anha vardracaklardr;!
szn ksas, cinsel karkl ite bu genler yaratacak
tr. Bu dediimiz ne denli ak bir gerek olursa olsun, is-|
ter siyasal, ister siyasetd, genlie rahatsz edilm eden se
viebilecekleri yerler salama gerekliliini kabul eden tek
bir rgt yoktur yeryznde.

3 C N S E L D E V R M N B O A Z L A N M A S IN IN
SO M U T NEDEN LER

imdiye dek sraladmz glklerin kayna, sorum-l

lu yneticilerin bilgisizlik ve nyarglaryd. Ama nesnel
srete de bu sonucun domasna yardm eden glkler
bulunmasayd, devrimci atlm, baz gerici kamu grevli-|
leriye niversite retmenlerinden gelen engellemeleri aa-|
cak kadar glyd. Bundan tr, nce cinsel devriminj
ardndan da kafa eitimi devriminin ynetici evrelerin
cinsel bilgisizlik ve skntsndan dolay baarszla u j
radn sylemek yanl olur. Sovyet Rusyada giriileli
cinsel devrim gibi geni kapsaml bir devrimci hareketi

CNSEL DEVRMN BOULMASI

237

bastrlmas, ancak, kesin nesnel engellerin sonuci olabi

lir. Bu engelleri ksaca yle zetleyebiliriz .1. zellikle eski Rusyann kltrel gerilii, isava ve
alktan tr son derece gleen, lkenin, yeniden ku
rulmas gibi byk emek isteyen bir grev.
2. Cinsel devrim kuramnn bulunmay. Sovyet cin
sel devriminin bu alandaki ilk deneme olduunu anmsa
mak gerekir.
3. Genel olarak bireylerin cinsellie kart ruhsal ya
plan, yani cinsel igdy binlerce yl ezen somut ataer
kil aile.
4. Yaamn, cinsel etkinlik gibi son derece ok yanl
ve patlayc bir kesiminin klgsal karmakl.
ylhk Birinci Dnya Savann ardndan patlak ve
ren 1918 - 1920 savann, eski yaama biimlerinin bo
zuluunu ok tehlikeli hale getirdiine kuku yoktur. Bin
lerce aile, kimi zaman koskoca kyler, beslenebilmek iin
baka yerlere g etmek zorunda kald. ou kez. yolda
analar ocuklarn, kocalar kanlarn brakp gitti. Kadmiarn pek ou, hem kendilerini, hem ocuklarn besleyebilmek iin, bedenlerini satmak zorunda kald. Bu koullarda, genlerin cinsel zgrle kavumak iin yaptklan bask, daha olaan koullar iersinde ulaabilecekleri
sonulardan apayr eyler ortaya kard ister istemez. So
runu akla ve yepyeni bir yne kavuturmak zere b
yk aba harcayacak yerde, cinsel yaam kreltildi. Hi
kimsenin, eski dzenin yerine konacak yeni dzen hak
knda belli bir dncesi yoktu. in znde, cinsel yaan kreltilmesi, genellikle az ok st rtl duran, zal^an zaman ar patlamalar biiminde da vuran ataerkl insan yapsn gzler nne sermekten baka bir ey
^eildi. Tpk isava ya da alk gibi, bu uyduruk cinsel
9.1anlk da yalnz toplumsal devrime yklenemezdi. Devisava istem em iti; o yalnz arclarla anamalclar
evirmi, bunlar siyasal gc yeniden ellerine geirmeye
yeltendikleri zaman kendini savunmak zorunda kalmt,
inse! karklk, belli lde de devrime, zgrle ayak

238

c in s e l d e v r im

uyduramayan eski yaplar ortadan kaldrma sorununu

zebilmesi iin gerekli frsat ve dinginlii vermeyen gerici
ortamdan geliyordu.
Sovyet yneticilerinin cinsel karklk konusundaki
dncelerine yle bir gz atarsak, cinsel zgrlk korku
sunun gzlerini kr ettiini, gerek glkleri grmeleri
ni engellediini, onlar yanl yarglara srklediini an
larz. Cinsel devrimin hem yapmclar, hem de kurban
lar sorumluluk duygusunu yitirmekle sulandlar. Oysa,
rm bir ahlk anlaynn binlerce yl cinsel sorum
luluun gelimesini nlediini unutmamak gerekirdi; bu
sorumluluk, ancak, tam anlamyla gelimi bir cinsel ya
pyla gerekleebilir. zellikle genlik, cinsel ilikilerini
gittike daha az snrlamakla suland. Gerekten salkl,
gvenlikli ve doyurucu cinsel ilikinin o gne dek hibir
yerde kurulamad unutuluyordu; olmayan eyin ucunun
karlmas dnlemezdi. Aslnda geveyen, aile ii ili
kilerde ktisad kleliin basksyla, genlerin bilincindeki
cinsellie dman baskyd. Bunlarn gevemesiyle yklan
ey salkl cinsel ilikiler deil, amalad sonucun ter
sini yaratagelmi olan buyurgan ahlk anlayyd. Dola
ysyla, ahlk elden gidiyor diye gzya dkmeye gerek
yoktu.
Hi kimse yaanan durumu aklamay baaramyordu. Onun iin, rastlantsal cinsel ilikiler ktisad baskyla
aklanyordu. Yanlt bu, nk fahieliin dnda, ikti
sadi yoksulluk hibir zaman insanlar tek bana anlk
cinsel ilikilere srklemez. savatan artakalan durum
ve iktisad glklerle, ancak gn gemi kavramlarla
dnenlere bir cinsel karklk gibi gzken, salkl
yeni yaama biimleri birbirlerinden ayrdedilemiyordu.
On yedi yanda bir delikanlyla on alt yanda bir kz
arasndaki cinsel iliki cinsel karkln sonucu da ola
bilir, gerekten salkl da. Cinsel iliki, bunu kolaylatr
mayan bir balam iersinde kurulduu, ahlk kayg ve
saplantlarla ykl hastalkl bir iyapy yannda getir
dii zaman cinsel tutumbilime aykr, karanlk ve kark.

CNSEL DEVRMN BOULMASI

239

dolaysyla doyuruculuktan uzaktr; szn ksas, am

za zg karklk iinde kurulduu zaman karktr. Ken
disine olumlu gzle bakan bir d durum iersinde gerek
letii, sevisel mutlulua uygun, bu mutluluun tam anla
myla bilincine varm, sululuk duygusunun skntsn
dan kurtulmu, yetkililerden de, dilendii gibi yetitirilemeyecek istenmeyen ocuklardan da korkmayan bir ruh
sal yapya dayand zamansa durum bambakadr. Bir
kadna zorla saldran ya da gnln kazanmak zere ona
iki iiren, bir bakma onunla arzularn doyuran cinsel
ynden a iki delikanlnn yapt ok ak seiktir. Bir
cinsel yaanty tam anlamyla gerekletirebilecek yete
nekte, bamsz iki kiinin, bir kerede kalacam bilseler
bile, mutlu bir gece geirmeleriyse apayr eydir. Sorum
suz bir erkein, yzeysel bir iliki urunda karsn ve o
cuklarn yzst brakmas; cinsel ynden salkl bir er
kein, baka bir kadnla gizli ve mutlu bir evlilii ekilir
klmasyla bir tutulamaz.
Bu rnekler, aadaki noktalan aydnlatmaya yeter;
1. Buyurgan cinsel dzenin sapklatrd insanlara
karklk gibi gzken ey, ille de karklk deildir; bu,
tam tersine, ruhsal varln dayanlmas olanaksz yaama
koullarna bakaldrmas olabilir,
2. Gerek karkln belli bir blm, genliin ah
lkszlndan deil, doal cinsel gereksinimlerle bunlarn
doyurulmasn her yoldan nlemeye alan evre arasn
daki atkdan domaktadr.
3. znde kark, d grnyle dzenli bir yaa
ma biiminden, znde dzenli, aklievvellere kark gele
cek bir yaama biimine gei, ancak byk bir karklk
dneminden sonra gerekleebilir.
uras unutulmamaldr ki, amzn insanlar, btn
gleriyle zledikleri, ama i yaplaryla elien zgr ya
ama biiminden lesiye korkarlar. nsanlarn byk o
unluunun balca nitelii olan cinsel yazgsna boyuneme, kiilerde geveklik, yaam boluu, salkl giriim ve
etkinlik tutukluluu, ya da tam tersine, kaba ve eziyeti a

240

CNSEL DEVRM

rlklar yaratr elbet; ama bunun yannda, yaama belli

bir dinginlik de getirir. Bu yaay lme hazrlk gibidir;
insanlar, gzlerini lme dikerek yaarlar. Yaplar, ger
ekten canl bir yaam n belirsizlik v e gszlkleriyle savaamad zaman, bu l gibi yaam a biimini yelerler.

Bu konuda, salt bellekleri tazelemek zere, ortak yaam

ne denli dayanlmaz olursa olsun, eldekini yitirince yeni
bir cinsel e bulamama korkusunu; ya da, cinsel ein ba
ka birine sarldn dnmeye dayanamamaktan kylan
binlerce can anmak yetiir. Bu olgular, gerek yaamda,
rnein Lavalni siyasal yolculuklarndan ok daha etki
lidir. nk halklar yaamlarnn en canalc noktasna
dokunan bu kiisel sorunlarla mr boyu, bilinsiz ve ya
rarsz bir biimde bouurken, hkmetler dilediklerini
yapabilirler. Yz bin kiilik bir kentte, ocuklarn yetitir
mekte glk eken, kocalarn kendilerine bal tutmaya,
cinsel doyuma ermeye uraan btn kadnlara, Lavalm
uluslararas yolculuklar konusunda ne dndklerini sor
duumuzu varsayalm: verdikleri karlklar, milyonlarca
kadn, erkek ve gencin, siyasetilerin kendilerini nasl kul
landklarn farketmeyecek kadar kendi kiisel sorunlary
la uratn gsterecektir.

1 Pierre Laval (1883 - 1945): Siyasete toplum cu olarak balam, e

itli tarihlerde, eitli hkmetlerde grev alm, M ussolini ve H itler le
yakm ilikiler kurmu, antlamalar yapm, L D nya Savandan son
ra yurda ihanetten lm cezasm a arptrlm, kendini zehirlem ek ister
ken hcresinde kuruna dizilmi, Fransz siyaset adam.

XI.

BOLUM

DOUM DENETMNN, ECNSELLN ZGR

KILINMASI VE SONRADAN BU GDE
DUR DENMES
Doumlarn denetlenmesi konusunda, ta bandan, g
rlerin dikkat ekecek kadar ak olduunu gryoruz.
Bu alandaki balca dnceler unlard;
Toplum ocuklarn ykn stne alamad ya da al
mak istemedii srece, analardan arzulamadklar ya da
ktisadi yoksulluklarn artracak ocuklara gebe kalmala
rm bekleyemez. Bu nedenle, hibiri ayr tutulmakszn, b
tn kadnlar gebeliklerinin ilk aynda ocuk aldrma
hakkna kavutular; ocuk aldrma halka ak doumevlerinde yaplacak, gizli ocuk aldrmalar cezalandrlacak
t. Bylece ocuk aldrmann gizlilikten kurtulaca, arla
tanlarn elinden alnaca umuluyordu. Kentlerde, bu alan
da byk bir baarya ulald; kylerdeyse, kadnlar eski
alkanlklarm brakmaya daha az yatkndlar.
Bu da gsteriyordu ki, ocuk aldrma yalnzca yasal
bir sorun deildir, kadnlarn cinsel skntlaryla ilgilidir.
Cinsel yaamn binlerce yl gizlilik ve utan gibi gln
kavramlarla donanmas, ii ya da kyl bir kadnn do
umevi yerine uyduruk hekimlere gitmesine yol amtr.
ocuk aldrmay srekli bir toplumsal kurum haline
getirmek iin en kk heves beslenmedi; Sovyetler, o
cuk aldrmay yasallatrmann dzmece hekimlerle sava-

242

CNSEL DEVRM

mann yollarndan yalnz biri olduunu ok yi biliyoriardi; asl ama, gebelii nleyici il ve aralarn herkese
retilmesiyle ocuk aldrmann nlenm esiydi.
Evlenmeden gebe kalan kzn alnna vurulan damga
ksa zamanda kalkt. Kadnn retim srecine gittike ar
tan oranda katlmas, ona, gebelii kolaylatrmakla kal
mayp daha da ekici hale getiren bir madd bamszlk
la gvenlik kazandrd. Kadnlar, gebeliin son iki ayyla
doumdan sonra iki ay, cret almaya devam ederek, ii
brakyorlard. Fabrikalarla iftliklerin yanna yresine,
analar alt srada ocuklara bakmak zere, zel bebek
koularyla ocuk baheleri yapld. Bu yuvalar grm
olan kiinin, toplumsal salk ynnden getirdikleri ilerle
meye kukusu kalmyordu. Kadnlara, gebeliin ilk ayla
rnda ar iler verilmiyordu. ocuklaryla uratklar
saatlarm cretini alyorlard. Devlet btesinden anala
ve ocuklua ayrlan para, her yl, bir bakma dzenli ola
rak artyordu. Bu durumda, korkaklarn, ve ahlklarn
ekindii doum orannn dmesi diye bir eyin olmay
na amamak gerekir elbet; tam tersine, doumlar, gzle
grlr derecede artt.
Hkmet, bu usuz bucaksz lkenin en rak keleri
ne ulaabilmek iin elinden geleni yapt; bu amala, dou
mu nleme rgt iin zel olarak hazrlanm trenler, l
kenin br ucundaki illere hareket etti. Gizli ocuk aldr
mann en aza indirilmesi iin aa yukar on, on iki yl
korkun aba harcanmas, kitlelerin kafasndaki cinsel uta
np sklmann nemini gsterir;, sz konusu sklma, bu
konuda yararl nlemlerin alnmas iin uzun ve etin bir
sreci zorunlu klmaktadr.
Her zamanki gibi, cinsel salk nlemlerini yrrle
koyma giriiminin karsna geleneksel salk uzmanlar
nn gerici tutumu dikildi. Her zamanki gibi, halk kitleleri
nin bu dirimsel konulan ok daha dolaysz bir biimde,
igdyle anlamasna karlk, salk uzmannn, krk
tane aya bulunduunu rendii an kprdayamaz hale
gelen krkayak gibi, iin yararl ve zararl ynlerini sra-

ECNSELLN ZGR KILINMASI

243

layaym derken hareket yeteneini yitirdii ortaya kt.

ocuk aldrma sorununun hangi evresinde ve hangi yol
lardan gericiliin gelip ie burnunu soktuunu ve ii ks
teklediini bulmaya alalm. Bir sr iyi kitapta ayrn
tlaryla bulabileceimiz, ocuk aldrma sorunuyla ilgili sa
ysal ve tarihsel bilgileri bir yana brakalm. Biz yalnz,
ilerletici elerle kstekleyici etkenler arasndaki atma
nn karlkl etki-tepkisini anlamaya alalm. Gne g
re az ya da ok gizlenen ahlk ve dinsel kantlama etkin
liini hibir zaman brakmad gibi, gittike daha etkili
hale geldi. Her zamanki gibi, gerici ahlk lf ebeliinin
boluundan anlalr. Cinsel alandaki gericilik, ta ban
dan, ocuk aldrma devrimine arlk dneminden kalma
eski kantlara, halk meclisleri dzenine uygun yeni, ama
ayn derecede gerici kantlar ekleyerek saldrd. nsanl
n bataca, ahlkn kecei, ailenin korunmas,
ocuk yetitirme isteinin desteklenmesi gerektii ne
srld. Her yerdeki gibi, gericiliin balca kaygs, doum orannn dmesi olaslyd.
Bu kantlar arasnda drst olanlarla, cinsel yaamn
gerek sorunlarn ele almamak iin, gerek nesnel, gerek
se znel adan bahane edilenleri birbirinden ayrmak zor
dur. Gerici salk uzmanlarnda grdmz ahlk dn
cesini ayakta tutma, yani cinsel gereksinimlerin doyurul
masn engelleme kaygs son derece doaldr; aileyi koru
ma kaygs da yle.
Ama nfus azalmas ve ana kamnda filizlenen cann
korunmas sylevleri dpedz birer bahanedir. Bu insan
lar, doadaki btn canllarn, belki de zellikle bir nfus
art siyaseti bulunmad iin, byyp oaldn unu
turlar. yleyse kukuya yer yoktur: nfusbilim siyaseti,
bugnk belirsiz ve drstlkten uzak haliyle, bir cinsel
bask dizgesi ve dikkati cinsel doyum a erebilm e koullar
nn gerekletirilmesi sorunundan baka yn e ekm e arac
dr.

Devletten ok ana salyla ilgilenmeleri gereken

kiilerin tutumunda tek parti ynetimine zg eilimler de

244

CNSEL DEVRM

belirdi elbet. Buna rnek olarak, 1932de Kievde toplanan

Salk Kurulunda Dr. Kirilofun sylediklerini analm .Su alanna giren ocuk aldrma, bu konudaki ya
sayla desteklenen bir ahlkszlk belirtisidir...
Yasal ocuk aldrmaf ou kez, cinsel sorunun yarat
t korkun karkla son verecek en kt yoldur... O,
anal kstekler; ounlukla, kadnn toplumsal yaamda
ki baarsn azaltr. Dolaysyla, gerek ortaklaa yaama
aykrdr.
ocuk aldrma, insan dliXnn kitle halinde yokedilm esine yarayan bir aratr. Erei, anaya ya da topluma

yardm etmek deildir; ana salnn korunmasyla, uzak

tan yakndan lgisi yoktur.
Byle faist grl gzel konuma merakllarnn ya
nnda, byk bir kuramsal bilgileri olmasa da, uygulama
dan gelen salam gdleriyle her eyi devrimci adan
ve doru deerlendiren cinselbilimci ve hekimlere de rast
land. rnein, Clara Bender, Uluslararas Sululukbilimi
Demeinin Alman kolunun Genel Kurul Toplantsnda
(1932), S.S.C.B.deki gerici nfus siyaseti kuramclarnn
kantlarna yiite kar kt.
ocuk aldrmann yaratt bedensel ve cokusal za
rar lf, ocuk aldrma uygun koullarda yapld zaman
anlamn yitirir, dedi. Doum orannn dmesiyle ilgili
kant, saylamalara aykrdr. Kadnlarn anamalc lke
lerde ocuklarn nasl zor koullarda yetitirmeye zorlan
dklar saptand anda, kadnn doal ocuk edinme ig
ds anlamszlar. Sermayeci dzende, dedi, ocuk aldr
ma yalnz paraya baldr, bu konudaki yasalar dpedz
snfsaldr ve kadnlar bilgisiz ocuk drclerin eline
teslim etmektedir. Buna karlk, Moskovadaki doumlar
denetleme hastanesinde, bir ylda gerekletirilen 50.000
ocuk aldrma iersinde bir tek lm olayna rastlanmam
tr.
nsan, bylesine ak kantlarn etkisizlii karsnda
hi durmadan arp kalyor. Almanyada doumlarn de-

ECNSELLN ZGR KILINMASI

245

netlenmesiyle ilgili tartmalara katlnca, nfus ve salkbilim uzmanlarnn hibir aklsal kant ne srmediklerini
grmemezlik edemiyorduk. Onlar da insann aklna, az ok,
Nazilerin rk kuramla ilgili tartmalarn getiriyorlard.
Daha o zamandan, kan ter dkerek Kuzeyli Cermen rk
nn br rklardan stn olmadn, kara derili bir ocu
un, kentsoylu bir Almann dlnden zek ve yetenek y
nnden geri kalmadn gstermeye alarak, bu bo ka
fal, gsz lf ebeleri ve retim yeleriyle ortak i yap
lamayaca gn gibi aa kmt.
mantkl kantlamalarla zlse, devrimci kantlar
gerici nfusbilimcilerle rk kuramclarn retisini oktan
silip sprrd. Ama bu evrelerin ardnda, salt aklc
szlerle ekip evrilemeyecek toplu dncenin geleneksel
gleri vardr.
Kadnlarn bilinaltnda cinsel saldrganln yaratt
korku yatt iin, gerici nfus siyasetini savunanlar so
nunda ar basar. te bu yzden, milyonlarca Alman ka
dn, kendi karlarn ineyerek, ocuk aldrmay ceza
landran yasalarn yrrlkte kalmas yolunda oy vermi
tir. 1934te. ocuk aldrmay nleyen yasann kaldrlmas
iin imza toplanrken ayn ey olmutur. Irk kuramclar
sa, varlklarn. Alman kentsoylusunun aalk duygusu
nu ancak Kuzey rkndan, yani egemen, en zeki, en
yaratc rktan olduu sylendii zaman yenebilmesine
borludurlar.
Irk kuram ile insan dln iyiletirme bilimi gibi
akld oluumlarn, yalnz aklsal kantlamalarla altedilemeyeceini stne basa basa belirtmek gerekir; aklsal ka
ntlarn, salkl bir sevisel temele dayanmas zorunludur.
Yaplacak ey, cinsel tutumbilimle ilgili dnsel bir ku
ram uygulamaya koymak deildir; devrim insan yaa
mnn kaynaklarna kendilerini yeniden dile getirme ola
na salad an, toplumsal yaam cinsel tutumbilimin
anlatt olgular bir bir ortaya karr. nemli olan dl
verme sorunu deil, her eyden nce, cinsel mutluluun
korunmasdr. Doumlarn denetlenmesi sorununun, Sov-

246

CNSEL DEVRM

yetler Birliinde, zel evrelerde deil, olumlu bir biim

de, resmen ve halkn nnde tartlmas, bal bana bir
ilerlemeydi. Bylece, Zeiinski gibi akll ve yrekli bir dev
rimcinin, tutucu yetkililere unlar syledii iitildi:
Szlerim, bu Toplantdaki ocuk aldrmann zararla
ryla ilgili tartmalar erevesinde lgnca gzkebilir.
Gzlerini yaamdan ve onun gereklerinden karp, ocuk
aldrmaya ilikin birtakm soyut dorularla kafamz ii
ren konumaclarn toplum karsndaki drstlklerine
inanmak gtr. Burada bir toplumsal krlk ya da iki
yzllk havas esiyor. ocuk aldrma salgnnn hangi
ortaklaa ruhsal ve siyasal-iktisad koullarda gerekleti
ini grmyor, grmek istemiyoruz. ocuk aldrmayla il
gili yarglar, deerlendirmede nesnellii deil, ahlk n
yargy dile getiriyor. Bu konuda, bir sr rktc yk
tretilip yayld. Her ynden korkutulmaya alldk: dlyolunun mikrop kapp delinmesi, sinir hastalklar, doum
orannn dmesi, analk igdsnn yokolmas, elden
ayaktan uzakta, ssz kelerde, grmeden ocuk aldrmamn tehlikeleri gibi umaclar karld karmza. Peki ama,
mideye ya da on iki parmak barsana boru daldrma
ileri de grmeden yaplmyor mu? neyle kana verdii
miz btn illarn sonularn biliyor muyuz? Dokualt
salglardaki bozukluklarla ocuk aldrma arasndaki ilinti
bilimsel olarak kantland m? Nasl oluyor da, birbiri ar
dndan ocuk aldran, Balzacn nl romanndaki hanm
gibi otuz yama gelmi kentli kadnlar gzellikte yirmi ya
ndaki kzlarla yarrken, bilerek ya da bilmeyerek o
cuklarn karnlarnda tam ayn yataki kyl kadn
lar, alt yedi doumdan sonra, canl cenaze haline geliyor
lar? Daha az ocuk dourmann gzellie zarar verecei
ni ne sren kim? Asl, bunun tersi doru olabilir. Bir ka
dn iin, minicik tabutlar birbiri ardndan gmtle g
trmek ve onlarla birlikte genliini, gzelliini gmmek,
ocuk aldrmaktan ok daha zordur. Daha ok ocuk dn
yaya getirtebiliriz elbet, ama bunun iin bambaka top
lumsal koullarn yaratlmas gerekir. tenlikle bakalm

ECNSELLN ZGR KILINMASI

247

yaama, kadnlann hangi siyasal ve iktisadi koullarda

yaadklarn, ocuklarn yetitirdiklerini grelim. Ksa
ck insan mr gznnde bulundurulursa, kadnlara, o
cuklarn gerektii gibi yetitirmelerine izin verecek ko
ullar salamaktan uzaktr. Beslenme denei her zaman
ie yaramyor. Beslenme deneini veremeyen erkek, kl
gsal adan kadn iin deil, yasal adan hukuku iin il
gin oluyor. Gebelii nleme aralar her zaman gvenlik
li deil. Kadn istedii zaman ocuk aldrma hakkn kulla
namyor, nk bu hakk kullanabilmesi iin aylk kazan
cnn krk elli ruble olmas gerekirken, o ou kez isiz
oturuyor. Zolann romannda, belgeli hekime gizli ocuk
drten adamn sylediklerini anmsayn: Sizler kadn
lar ya kodese tkyor, ya da Seine nehrine gnderiyorsu
nuz, bizse onlar bu ikisinden de kurtaryoruz. Bu Seine
nehrinden kurtarma iinin yeniden gizli ocuk drten
lerin eline mi kalmasn, istiyorsunuz? Konumaclardan bi
ri, insana yakan bir onurla: Bu i iin gerekli olan ey,
hekimlik belgesiyle kadnn yargsdr, ondan sonra ocuk
p diye aldrlr diye haykrd. Evet, gerekten de yapl
mas gereken budur: kadnn yargs yeterlidir, nk o
cuk aldrmann toplumsal gerekliliine karar verme hakk
yalnz kadnndr, bakasnn deil. Biz erkekler, herhangi
b x kurul ya da yetkilinin evliliimizi tze balamasna,
birtakm toplumsal ltlere gre evlenmemize izin ver
mesine ya da yasaklamasna gz yummayz. yleyse, ka
dnn da yaamnn en temel sorunu konusunda diledii
yargya varmasn engellemeyin. Kadnn da, tpk erkek
gibi, cinsel etkinlik hakk vardr ve cinsel yaamn gere
i gibi doldurmak istemektedir, bunu yapabilme olana
na kavumaldr. Ortak bir yaam kurma tasarsna zarar
verebilecek eye yol amamak, durmadan evde kalm kz
retmemek gerekir.
Zelinski, salam bir sezgiyle, cinsel gericilik kurullar,
kararnameler ve insanln yararn gzeten kantlamalar
araclyla doumlarn denetlenmesini ve ocuk aldrmayi engellemeye giritii srada yapyordu bu saptamay, O

248

CNSEL DEVRM

uluslararas toplant, cinsel yaam savunanlarla saldr-;;

ganlar arasnda kyasya bir kavgaya sahne oldu. ocuk;
aldrmann yasayla kabulnden on yl sonra, bu alandaki;:
gerici tepki btn gcyle ayaktayd. Yefimof, gebelii n -'
leyici illarn hepsinin incelem eden geirilmesini istedi,
ama beri yandan, bunlarn Moskova sokaklarnda, kaak
la ve istifilie izin verecek biimde, her trl tbb de
netimden uzak, aka satlmalarndan yaknd. Benders-^;
kaya ile inka bu illarn parasz datlmasn; Belinski,
inka ve ZelitsM ise geliigzel datlmalarnn nfus si
yaseti asndan son derece zararl olacan ne srerek,
hekim reetesiyle verilmelerini istediler.
Bunlarn en iyi nasl datlaca sorunu zme ba
lanmad. Gerekten, nfus siyaseti kaygs, halkn ah
lkl davranmasn salama kaygsndan baka bir ey de
ildi. Cinsel zevki tatma denemesinin dl verme arzusuy- '
la badamas olanaksz gzkyordu. rnein, Kievli Dr.
Benderskaya u ilkeleri ne srd :
1. ocuk aldrmann yeniden cezalandrlmas, dzme
ce hekimlerin uygulad yasad ocuk drmeyi destek
lemek anlamna gelecektir.
2. Dzmece hekimlerin su alanna giren ocuk d
rtmesi, yasal ocuk aldrmayla nlenmelidir.
3. Yasal ocuk aldrmaysa, gebelii nleme arelerinin
herkese retilmesiyle nlenmelidir.
4. Bir toplumcu dzende, kadn, analk grevini ye
si olduu topluluun isteklerine uygun bir biimde yerine
getirmelidir.
Drdnc madde; ilk maddeyi bir anda hie indir
giyordu. lk madde, cinsel zgrlk ve sevinci gvenlik
altna alabilecek salk kurallardr; drdnc maddeyse,;
anal bir ahlk zorunlulua, topluluun istekleri
balamaktadr. ocuk edinme zevki yanl deerlendiril
mektedir. Bir d yetke adna kadnlar gebe kalmaya zorlayamayz. Dl verme ya genel yaama sevincinin bir par
asdr ve salam bir temele dayaldr, ya da bir ahlk

ECNSELLN ZGR KILINMASI

249

zorunluluk olarak vardr ve bu haliyle insann karsna

zmsz bir sorun getirir.
Nfus siyasetinin amalar neden bireylerin cinsel
karlaryla eliir? Bu atk yokedilemez mi?
Uluslar birbirlerine dman kaldka; birbirlerinden
yasal ve gmrksel snrlarla ayrldka; karacaklar as
ker saysnda birbirleriyle yartka, nfus siyaseti ister
istem ez cinsel saln zorunluluklaryla eliir. Nfusun
artmasna gereksindiimizi aka syleyemeyince, dl
vermenin ahlka uygunluu ndan, insan soyunun korun
mas ndan sz aarz.
G erekte, kadnlarn ocuk dourm am a istei, insann
cinsel yaarnnn iine dt bunalmn da vuran b e
lirtilerinden yalnz bir tekidir.

Yoksul yaama koullarnda, sevilmeyen kiilerden ge

be kalp ocuk dourmann hibir zevki yoktur; stne st
lk, cinsel yaamn kendisi tam bir ikence halini alm
tr. Nfusbilimciler bu elikiyi grmezler; dolaysyla, ulu
sal karlara hizmet ederler. Sovyetler Birlii, toplumcu
temeline karn, bu elikiden tr, toplumcu bir nfus
siyaseti kuramad; srekli bir d tehlikenin basks altn
da yayordu. Cinsel mutlulukla nfus siyasetinin karla
r arasndaki eliki, avan toplumsal nedenleri yokedilmedike ve toplum kendini mutlu bir yaamn koullarn
gerekletirmeye adayamadka ortadan kalkmayacaktr.
Ancak ondan sonra ocuk dourmak genel cinsel sevince
katlacak ve: oaln buyruu anlamn yitirecektir.
ocuk aldrmann yasallatrlmas, sze dklmese de,
cinsel zevkin olumlanmas demekti. in tamamlanmas
iin, btn cinsel retinin olumsuzluktan kurtarlp olum
lu hale getirilmesi, cinsel yaamn reddinden bilinli ola
rak kabulne geilmesi gerekirdi.

1932 Kiev Toplantsnda hazr bulunan hekimlere g

re, kadnlarn % 60 - 70i cinsel zevki tadamayacak durum
dayd. Daha baka nedenlerle birlikte, bu eksikliin ocuk
aldrmadan ileri geldii ne srld. Hekimlik yaants
bu olumlamay rtr; byle bir ey ileri srmek, ocuk

250

CNSEL DEVRM

aldrma sorununu karanla boma, bu ii yasaklamay

dorulama giriiminden baka bir ey deildir. ocuk al
drma zgr olsa da olmasa da, cinsel bozukluk tayan
kadn yzdesi, genellikle ve dnyann her yerinde ayndr.
Sz konusu kadnlarn kimisi on be ocuk aldrmt, hem
de ylda iki kez. Bu da gsteriyordu ki, kadnlar g eb e
lii nlem e aralarn kullanmaktan korkmaktadrlar. Yok
sa, kendilerine uygun gelen nleme yolunu arar bulurlar
d. Almanyadaki cinsel salk merkezlerinde edindiimiz
yaant bize, kadnlarn ounun bu korkuyu duyduunu
retmitir; oysa, doumlarn nlenmesi kendileri iin bir
lm-kalm sorunuydu. Kadnlarn bu korkudan kurtarl
malar gerekir. Bilinaltlarmda yatan yakc cinsel arzu
yu dile getirebilmelerine ve bu arzuyu gidermeye alma
larna izin vermek gereklidir. ocuk aldrmay zgr k
lan yasa, tek bana, olumlu bir ocuk dourma arzusu
yaratmaz. Bu arzu, her eyden nce, mutlu cinsel yaam
koullarnn hazrlanmasn gerektirir. Gebelii nleyici
il ve aralarn nasl datlacan deil, cinsel d oyum u
hangisinin daha iyi gvenlik altna alacan tartmalar
gerekirdi insanlarn. Kadn kullanmaktan korkuyorsa ya
da onu doyuma ermesini engelleyen yabanc bir cisim sa
yyorsa, neye yarar diyafram? Doyumu azaltyor, sinirsel
bozukluklar douruyorsa yarar nedir erkein takaca ko
ruyucunun? lerinden en iyisinin herkese yetecek sayda
ve her keseye gre retilmesine olanak hazrlamadktan
sonra, gebelii nleme aralarnn kullanlmasn drt bir
yana yaymann ne anlam vardr? Ayrca, kadnlarn bu
aralar kullanma korkusu devam ediyorsa, neye yarar en
iyi koruyucuyu yapmak?
Uluslararas Toplantnn ald karar ocuk aldrma
nn yasalln koruyor, ama cinsel doyuma deinmekten
lesiye korkuyordu. Bu korku, 1932de, Fanina Halle tara- ^
fndan yle dile getirildi:
Yabanc lkelerde, kimisi ii Leninden de teye g
tren ve ilecilik lksn savunan yal Boleviklerin
kar klarnda^ pe> : sz edildi; bunun yerine, zel

ECNSELLN ZGR KILINMASI

251

likle Sovyet dmanlnn ortal kasp kavurduu lke

lerde, kadnn kamulatrlmas gibi ne anlama geldii
pek belli olmayan lf yayld. Oysa, cinsel sorunlara duyu
lan ilgi snmt ve devrimin ncln yapan Sovyet
genlii .yle cidd sorunlarla kar karyayd ki, cinsel
sorunlar nem siz kalyordu. Bylece, Sovyetler Birliinde
cinsler arasndaki ilikiler yeniden her zamankinden daha
kkl bir cinsellikdla ulat. Eskiden devrime nclk
eden dar bir evreyi kapsayan cinsel ilikilerin rastlantya
bal olmalar zellii, halk kitlelerinin balca nitelikle
rinden biri haline geldi. Bu deiiklik,' be yllk plandan
trdr.
Sovyet retisi, insanlar arasndaki ilikilerin, cinsellikd bir nitelik kazanmasndan gurur duymaktadr. Oy
sa bu dpedz hayaldir; cinsel yaam yokolmaz, hastalkl,
sapk ve zararl biimlerde srer. Ya cinsel, ya da toplum
sal yaam diye bir ikilem yoktur. nsan ancak, toplumca
kabul edilmi, doyurucu, mutlu cinsel yaamla hastalkl,
gizli ve yasad cinsel yaam arasnda seme yapabilir.
Aslnda doal cinsel etkinliin bozulmasndan baka bir
ey olmayan bu yzeysel cinsellikdna kayma insanlar
hasta drecek, topluma dman edecek, Sovyet yneti
cileri ahlk yasalarn glendirmek, rnein ocuk aldr
ma yasasn yrrlkten kaldrmak zorunda kalacaklardr.
Bir ksrdngdr bu, nk bask altna alnan cinsel ya
am ahlk basky zorunlu klmakta, buysa cinsel etkin
liin dzenini iyice bozmaktadr. rnein, profesr Stroganof daha o zamanlar, eskiden ocuk aldrrken utanp
sklan kadnlarn, imdi bunu yasal haklar saymalarn
dan yaknmaktayd. Ana sal merkezi yneticisi Lebedeva. ocuk aldrmann yasayla kabul edilmesinin kadnm ruhsal dnyasn babo braktn, ocuk aldrma
nn bir eit ruh hastal haline geldiini sylyordu.
Krivki sz konusu hastaln gittike arttn, nerede du
racann bilinmediini ne sryordu. Bu sapkln so
fu cu , analk duygusunun zayflamas olmutur, diyordu.
Baz Sovyet hekimleri, hakl olarak, ocuk aldrmalarn

252

CNSEL DEVRM

artmdaki balca etkenin ktisad gereke olmadn be

lirttiler. Elbette yledir; yle olmasayd, hibir ktisad so
runu bulunmayan kadnlar ikide bir ocuk aldrmazd. Ger
ekte ocuk aldrma, bireylerin dl verme ilevine baml
olmakszn, her eyden nce cinsel zevki tatmak istedik
lerinin ak belirtisidir.
Zihinlerdeki bu karkln yardmyla, ikinci be yl
lk plan dneminde, cinsel zgrlk byk lde ksld.
Bylece, kadnlar ilk ocuklarn aldramaz oldular. Bu ev
rimin sonucunu nceden kestirmek olanakszdr; sz ko
nusu sonu zgr tartmalardan kmayacak, cinsel yaa
ma ve d evrim e yanda eilimlerle cinsel yaama dman,
gerici eilimler arasndaki kavgayla belirlenecektir. Cin
sel devrimden yana eilimlerin, eski dnceleri egemen
likleri altna alacak gc gsterememelerinden korkulur.
O zamansa sonu, toplumculuk deil, sinir hastalklar ve
canl robotlar tarafndan ynetilen, harika bir iktisadi r
gt olacaktr.

Toplum yaama yeni bir dzen verilmesi greviyle ye

niden karlat zaman daha hazrlkl olabilsin diye, bu
kavgann bize verdii dersleri zetleyelim. Bu grevin ye
rine getirilmesi gerekli koullar unlardr;
1. nsan soyunun korunmas kaygs ya da ocuk al
drmann biricik nedeninin ktisad gereksinim olduu sav
gibi ktniyetli aklama ve kaamak noktalarnn tem iz
lenmesi. Dolaysyla, genel cinsel siyasetle nfus art si
yasetini birbirinden ayrmaya son verilmesi.
2. Dl verm e ilevi karsnda, cinsel ilevin bamsz
lnn tannmas.

3. Dl verm e arzusunun zel cinsel ilev, ocuk edin

me arzusunun genel yaama sevincinin bir paras sayl
mas. Doyurucu bir madd ve cinsel yaamn koullan ger
ekletii an, ocuun insana elbette sevin verdiinin,

ECNSELLN ZGR KILINMASI

253

ocuun yaama sevincinin doal sonucu olduunun anla

lmas.
4. Yalnz ocuk aldrmann nlenmesi iin deil, her
eyden nce cinsel sevin ve sal gvenlik altna alabil
mek iin, doumlarn aka denetlenm esi.
5. Cinsel yaam v e cinsel yaam n zerkliini kolay
latracak nlemleri alacak yrekliliin gsterilmesi.

6. Ermi, ahlk falan gibi gizli cinsel hastalarn kl

gsal etkisini nleyecek nlemlerin alnmas.

7. Kadnlardan ve genlerden olumu cinsel siyaset

rgtlerince gerici doum ve salk profesrlerinin kuram
ve uygulamalarnn ok sk bir biimde denetlenm esi. Halk
kitlelerinin, bugn adna pek ender lyk olan bilime bes
ledikleri ahmaka saygnn yokedilmesi.
Aklsal bir nfus siyasetinin erei, onlara tepeden in
me insan soyunu kurtarma grevi ykleyecek yerde,
halk kitlelerinin bu konudaki ilgisini uyandrmak olabilir
ancak. Bunun ilk kouluysa, toplumsal yaama retici kat
ks bulunan herkese cinsel zevki tatma hakknn tannp
savunulmasdr. Halk kitleleri, cinsel zevk konusunda b
tnyle ve tastamam anlaldklarn, toplumun bu soru
nu saldrlardan korumaya, gerekli koullar yaratmaya
hazr olduunu hissetmelidir.
Bu sorunlarn zm, u temel sorununkinin yann
da bir bakma kolay gzkyor: bireylerin ektii beden
sel boalma zevk i skntsn toplum erevesinde nasl yok etrneli? Dev gibi bir sorundur bu. Bu sorun zlse, nfus

siyaseti sinir hastas niversite retmenlerinin zel alan

olmaktan kar, genlerin, iilerin, kyllerin ve bilimsel
uzmanlarn eline geerdi. O zlmedike, nfus artyla
ve insan dlnn iyiletirilmesiyle uraan siyaset dallar,
hep bildiimiz gerici oluumlar halinde kalacaklardr.

254

CNSEL DEVRM
ECNSELL Y A S A K L A Y A N YASANIN
Y ENDEN Y R R L E KONM ASI

Sovyet Yasama Meclisi, arlk dneminden kalma, e

cinsellii ar hapis cezalarna arptran yasay daha ilk
gnden, aka kaldrmt, S o v y et Ansiklopedisi'nde ecin
sellik, Magnus Hirschfeldin, biraz da Freudun grleri
ne dayanlarak tanmlanmaktayd. Yasann yrrlkten
kaldrlmas iin ne srlen gereke, bu sorunun ncelik
le bilimsel bir sorun oluu, dolaysyla ecinsellerin ceza
landrlmamas gerektiiydi. Kendi cinslerinden biriyle ili
ki kuranlarla toplumun geri kalan kesimini ayran duvar
yklmaldr, deniyordu,
Sovyet hkmetinin bu eylemi. Bat Avrupa ve Ame
rika'daki cinsel siyaset hareketine mthi bir itici g sa
lad, Bu, salt bir propaganda nlemi deildi, baz insanla
ra zg ve doutan geldii sanlan ecinselliin kimseye
zarar dokunmayan bir etkinlik oluuna dayanmaktayd.
Halkn genel kans da buydu. Bir gazetecinin de belirttii
gibi, kendi cinsine dnk erkekler ve sevici kadnlarla za
man zaman dalga geilmesine karn, nsanlar cinsellik
konusunda genellikle ok hogrlydler. Buna karlk,
tutucular, her yerdeki gibi, ileci kuramlarla Orta adan
kalma nyarglarn etkisindeydiler. Parti yneticileri ara
snda da temsilcileri vard, dolaysyla yava yava iileri
bile etkilediler. Ecinsellik konusunda, zamanla, iki ayr
gr belirdi:
1. ecinsellik barbarlara zg bir bilgisizlik belirtisi,
yalnz yar ilkel Doulularda rastlanan utandrc bir al
kanlktr;
2. ecinsellik ahlk bozulmu kentsoylu snfn klt
rel yozlamasnn belirtisidir.
Cinsel konuda ak seik grlerin bulunmayyla
birleen bu dnceler, zaman zam.an, ecinsellerin ok g
ln biimlerde canlarnn yaklmasna yol at; can yak
malar gittike sklat. Bu trl ilikileri bask altnda tu
tan yasann yrrlkten kaldrlmasnn sorunu zmeye

ECNSELLN ZGR KILINMASI

255

yetmedii akt. Cinsel tutumbilim alannda elde ettiimiz

bilgiler, ecinsellii, kar cinse duyulan sevginin ok k
k yalarda bilinaltna itilmesinin sonucu saymamza
izin vermektedir. Cinsel devrim genel olarak boazlannca,
genler arasnda, zellikle de kara ve deniz ordularnda
ecinselliin artmas kanlmaz bir eydi. Casusluun, ele
vericiliin, siyasal srgnlerin, hatt ortadan kaldrmala
rn gelitii grld. Baz zel durumlarda, Clara Zetkin
gibi eski partililer araya girip sulunun balanmasn
saladlar. Ama cinsel soruna bir zm getirilemedii iin,
1934te Moskova, Leningrad, Krakov ve Odessada giriilen
kitle halindeki tutuklamalara dek, ecinsellik dalgas gn
den gne byd. Bu tutuklamalarn gerekesi siyasald.
Tutuklananlar arasnda, ecinsel sevime ve iki lemle
ri dzenleme suundan birka yl hapis ya da srgn ce
zasna arptrlan bir sr tiyatro oyuncusu, mziki ve
sanat vard.
1934 Martnda, erkekler arasndaki cinsel ilikileri ya
saklayan ve cezalandran yasa boygsterdi. Yasa, Kalinin
tarafndan imzalanmt ve yrrlkteki bir yasada yap
lacak deiiklie yalnz Halk Meclisleri Kurulu karar vere
bileceine gre, ok ivedi bir nlern niteliini tayordu
besbelli. Bu yasa erkekler arasndaki cinsel ilikileri top
lumsal su sayyor, zararsz olanlar ya da be yl, ki
ilerin srekli iliki kurmalarnysa be ya da sekiz yl ha
pis cezasna arptryordu. Bylece ecinsellik, hrszlk,
kar-devrimcilik, casusluk, ii baltalama falan gibi top
lumsal sular arasna katlyordu. Ecinsellerin canlarnn
yaklmas, 1932 - 1933 yllarnda Almanyada patlak veren
Rohm olayyla ilintisiz deildir. Sovyet basn, faist kent
soylu snfn yozlamasnn belirtisi olan ecinsellie sa
va amt. nl Sovyet gazetecisi Koltsof, Goebbelsin
propaganda bakanlndaki tpt beylerden ve faist
lkelerdeki sevime lemleri nden sz eden yazlar yaym
lamt. Gorkinin ii snfnn insancl stne yazd
yaznn etkisi ok kesin oldu. Gorki bu yazsnda, fa
izmde boygsteren irenliklerin adnn anlmas bile in

256

CNSEL DEVRM

san bakaldrmaya zorluyor demekte, irenlik derken

Yahudi dmanlyla ecinsellii anlatmaktadr. Sonra
da unlar eklemektedir: faist lkelerde, genlii kasp
kavuran ecinsel etkinlik, en kk bir cezaya arptrlmakszn, drt bir yan sarmaktadr; ii snfnn tam bir
gzpeklikle siyasal gc eline geirdii lkedeyse, ecin
sellik toplumsal su saylm ve iddetli cezalara arptrl
mtr. Almanyada bile; ecinsellie son verin, tek parti
ynetimi kendiliinden yok olur sz herkesin azndadr.
Ecinsellikle ilgili bu dncelere bakarak, zihinlerde
ki karkln ve toplumu bekleyen tehlikenin derecesini
grebiliriz. Rhmn M nnerbund (Erkekler Birlii) adl
rgtnn ve benzerlerinin ecinselliiyle, kar cinsle ili
ki kuramamanm yaratt askerler, denizciler ve mahpus
lar arasnda yaygnlaan ecinsellik birbirinden ayrlm
yordu. Ayrca, tek partili ynetim kuramnn da ecinsel
lie kar olduu grmezlikten geliniyordu: bu konuda, Hitlerin, 30 Haziran 1934te, Sovyetler Birliinde ecinsellere
yneltilen basky hakl gstermek iin kullanlan gerek
eyle Rhmn zel Saldr Birliklerinin yetkilerini kaldr
dn anmsatmak yeterlidir. Cinsel yaamla tek parti y
netimi arasndaki ilintiler ve genel cinsel sorunlar hakkn
da bylesine kark dncelerin iyi bir sonu vermeye
cei aktr. Sovyetler Birliindeki kitle halinde tutukla
malar, ecinselleri mthi korkuttu; orduda pek ok insa
nn Kendi eliyle canna kyd sylendi. 1934e kadar, Sov
yetler Birliinde gizli hafiyelik diye bir ey yoktu; szn
ettiimiz olaylardan sonra, gelip lkenin tepesine rek
lendi. Oysa, halk kitleleri ecinsellie hogryle bakmak
tayd.
Bu ksa zetle yetineceim. zellikle Doulu halklar
da, genel cinsel siyasetle ecinsellere yneltilen basklar
arasnda ilinti, burada yeri olmayan zel bir toplumsal in
celemeyi gerektirir. Cinsel tutumbilim asndan ecinsel
likle ilgili kuramsal dncelerimiz. Bedensel Boalmann
levi, Kiilik zm lem esi ve Genliin Cinsel Kavgas ad-

ECNSELLN ZGR KILINMASI

257

l kitaplarmda belirtilmitir. Bunlardan u sonular ka

rlabilir :
1. Yetikin insanlarn ecinsel etkinlikleri bir toplum
sal su deildir, kimseye zararlar yoktur.
2. Ecinsellik, ancak, halk kitlelerinin doal sevisel ya
am iin gerekli btn koullar gerekletirilerek azaltla
bilir.
3. Bu arada, genlerin ya da ocuklarn batan ka
rlmas dnda, cezalandrlmamas gereken, kar cinsle
kurulan ilikiye kout bir cinsel doyum biimi saylmaldr.

X II.

BLM

GENLK KURULULARINDA DA AYNI BASTIRMA

Sovyet Genlii, isavam ilk yllarnda, hemen kendi

lerine den grevi yklendi. Lenin, genliin yaama-isteini btnyle anlamt, ibana gelir gelmez, genliin
rgtlenmesine ve ktisad durumunun dzeltilmesine zel
bir dikkatle eildi. Genliin bamszl. Genlik Birlii
nin kinci Ulusal Toplantsnda oylanp kabul edilen ka
rarda en eksiksiz biimde dile gelmiti: Komsomol, ken
dine zg ynetmelikleri bulunan, zerk bir rgttr. Le
nin, daha 1916da: Tam bamszla kavumadka, gen
lik etkili toplumcular yetitiremez demiti.
Yalnz her trl buyurgan skdzenden uzak eylemde
bulunan, cinsel ynden salkl ve bamsz genlik, uzun
bir zaman dilimi iersinde, devrimin son derece g ile
rinin stesinden gelebilirdi. imdi anlatacaklarmz, bam
sz, devrmci genlik rgtlerinin cinsel siyasetlerine rnek
olabilir:
1 D E V R M C G E N L K

ok deil on yl nce (1917de), Bak Rusyann en ge

rici blgelerinden biriydi. Devrim yasalar, iktisadi yaam
deitirmi, din kiisel bir i saylmt elbet. Ama, Balder
Oldenin dediklerine baklrsa, o yeni d grnn ar
dnda, hl harem dneminin eski ve acmasz ahlk an
lay vard. Gen kzlar dinsel kurulularda yetitiril!-

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

259

yorlardi; d dnyayla balant kurmadklar, evden kap

ailelerinin adn lekelemedikleri srece, okuma yazma
renmeye haklan yoktu. Bu, kzlarn babalarnn klesi ol
malar anlamna geliyordu. Erginlik andaysa, ne see
bildikleri, ne de hatt evlenmezden nce yzn grebil
dikleri kocalarnn klesi oluyorlard. Kadnlar gibi, gen
kzlar da pee takmak, yzlerini hibir erkee gsterme
mek zorundaydlar. Bir byn gzetimi olmakszn hi
bir yere gidemezler; alamazlar, kitap ya da gazete oku
yamazlard. Kuramsal olarak boanmaya haklan vard,
klgsal olarak byle bir ey yapamazlard.
Hapishanelerdeki dokuz kuyruklu kedi (kam) yokolmutu, ama kadmlar evde hl dvlyordu.
Tek balarna dourmak zorundaydlar, nk ne ebe
vard, ne de kadn hekim; erkek hekime gzkmekse din
tarafndan yasaklanmt.
Sonra 1920Ierde, Rus kadnlan eitimlerini ele alp
dzenleyen bir Kadnlar Birlii kurdular. Gen kzlar, ak
sal retmenlerden ders grmeye baladlar (gen ret
menler onlara ders veremezdi). Bylece, toplumsal devrim
den bilmem ka yl sonra, tre devrimi balyordu. Kz
lar, kzlarla olanlarn birlikte yetitirildikleri, kadnlarn
spor yapt, tiyatroya ve toplantlara peesiz gittii ve ge
nel olarak ada yaamn her yanna katld lkeler bu
lunduunu rendiler.
Bu cinsel siyaset hareketi geniledi. Babalar, erkek kar
deler ve kocalar Birlikte olup bitenleri rendikleri za
man, karlarnn tehlikeye dtn anladlar. Birlikin
kt bir yer olduu sylentisini yaydlar. Bunun zerine,
kadnlarn Birlike gitmesi tehlikeli bir hal ald. Yine Oldenin dediine gre, Birlike giden kzlara yolda kovayla
kaynar sular atld, zerlerine azgn kpekler salnd. s
tne stlk, hem de 1923te, halkn karsna ya da spora
kollar bacaklar ak kan kzlar lmle korkutuldu. Bu
koullarda, en yiit kadnlarn bile evlilikd sevgi ilikisi
kurmay akllarindan geirmemelerini anlamak son derece
kolay elbet. Btn bunlara karn, dii genliin zgrl

260

CNSEL DEVRM

e kavumas iin bile bile kavgaya giren kzlar kt. Pek

ok ac ektiler. Byleleri ksa zamanda tannyor, ya sr
gne gnderiliyor, ya da sokak yosmasndan daha aa sa
ylyor, bu yzden evlenmeyi akllarna bile getirmiyorlar
d.
1928de, yirmi yandaki bir gen kz, Zarial Haliliva
evden kat, kadnlarn zgrle kavumalar iin yap
lan toplantlara katlmaya balad; toplantlara peesiz gi
diyor, denize girerken de mayo giyiyordu. Babasyla erkek
kardeleri aralarnda bir mahkeme kurdular, kz lme
mahkm ettiler ve yatrp ktr ktr kestiler. Bu dediim,
1928de, devrimden on bir yl sonra oluyordu. Zarialn l
drlmesi, kadnlarn giritii cinsel siyaset hareketini b
yk lde etkiledi.
Cesedi anasmn babasnn elinden alnd. Kadnlar Birliinde halka gsterildi, banda kzlarla olanlar nbet
tuttu. Kadnlarla kzlar akn akn Birlike kotular. Kz
ldrenler idam edildi ve sylendiine gre, ondan sonra
babalarla erkek kardeler kadnlarla genlerin zgrle
kavuma giriimlerine bu gibi yollarla kar kma yrek
liliini gsteremediler.
Olden, bu olaylar genel bir kafa eitimi (kltr) dev
rimi diye anlatr. Oysa yaplan ey, kzlarla kadnlar ka
fa eitimi alannda da bilinlenmeye gtren belli bir cin
sel devrimdir. 1933te, niversitelerde 1044 kz renci, bl
gede alan 300 ebe ve kadnlarla kzlarn kurduu 150
demek vard. Bir sr kadn yazar ve gazeteci yetiti. Ka
dnlar imdi mhendislik, hekimlik ve pilotluk yapyorlar;
Yksek Mahkeme bakan kadndr. Devrimci genlik, ya
ama hakkn elde etmitir.
2 G E N L K T O P L U L U K L A R I

Genlerin kurduklar ortaklamac topluluklar giritik

leri cinsel devrimin oynad rol zellikle gstermektedir.
Bu topluluklar, genler arasnda ortaklaa yaamann gs
terdii ilerlemenin ilk doal belirtileri oldular. Yal kii-

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

261

lerden olumu bir topluluk, hemencecik, tepkilerin ve al

kanlklarn katlndan gelen glklerle karlar. Gen
lerdeyse, hele erginlik anda, her ey akcdr, bilinalt
na itmeler daha kat yaplar haline gelmemitir. Dolay
syla, genlik topluluklar baarya ulamaya adayd ve
toplu yaayn salad ilerlemeye kant olabilecekti. Peki,
bu genlik topluluklarndaki devrimci yaamn gerek y
z ne oldu axaba? Hangi etkenler nledi sz konusu ilerle
meyi?
Genliin siyasal rgtlenmesiyle ktisad rahatlnn
ynetimin balca dnceleri olmalar gerektii daha dev
rimin balarnda kabul edildi. Am a bunun yetmeyecei de
anlald. Bukarin, balca kayglarn yle dile getirme
ye alt; Genliin romantizme gereksinimi var. Emek
i genlik hareketi isavatan sonra hzn yitirince ve dev
rimci olaylar yerlerini lkeyi yeniden kurmak iin gerek
letirilmesi gereken daha az romantik, daha ok emek is
teyen ilere braknca, bu kavrama ihtiya belirdi. V. KOMSOMOL Toplantsnda, yneticiler: Yalnz beyinlere seslenemeyiz, nk insanlarn bir eyi anlamazdan nce,
hissetmeleri gerekir dediler. Devrimin btn romantik
ara ve gereleri genliin eitilmesinde kullanlmaldr:
devrim ncesi yeralt almas, isava, eka, iilerin ve
Kzl Ordunun kavga ve baarlar, bulular ve yurt dn
daki savalar eitim konusu olmaldr. Her eyden nce,
dediler, toplumcu lknn coturucu bir biimde yer
alaca bir edebiyat yaratlmah; insann doayla sava,
iilerin yiitlii ve topluma koulsuz balanmalar gk
lere karlmaldr. Baka bir deyile, genliin cokusu
ahlk lklerle uyandrlp ayakta tutulacakt. Gerici d
nce ve lklerin yerini devrimci dnce ve lkler al
malyd.
Gerekte bunun anlam uydu: Geleneksel genlik, i
lerindeki heyecan verici elerden tr polis roman
larn sever. imdiyse, geleneksel ierikli polis romannn
yerine devrimci ierikli olan geirebiliriz; rnein, bir su
lunun polis hafiyesi tarafndan izlenmesini beyaz rktan

262

CNSEL DEVRM

bir casusun G.P.U, (Rus Siyasal Polis rgt) tarafndan

izlenmesiyle deitirebiliriz. Ama gen okurun yaad de
ney ayn kalr; korku, merak ve gerilimden olumu bir
yaantdr bu, doyurulmamaya mahkm edilmi, bask al
tna alnm cinsel enerjiye bal eziyeti hayallerin do
masna yol aar. nk ruhsal yapnn oluumu, yaanan
eyin ieriine deil, o sradaki bitkisel uyarlmalarn ni
teliine baldr. Anlatlan ister Ali Baba ve Krk Harami
ler, ister beyaz casuslarm kuruna dizilmesi olsun, bir kor
ku yks hep ayn etkiyi yaratr; okurun nne getirilen,
krk haraminin ya da krk kar-devrimcinin kafalarnn
uurulmas deil, insann tylerini diken diken eden ha
vadr.
Devrimci hareketin amac kendi dncelerini halka
zorla benimsetmek, inandrmak olsayd, ahlk bir lk
nn yerine baka birini getirmek yeterdi. Ama eer amac
ayn zamanda insann yapsn deitirmek, bireyleri ba
m sz dnp eylem d e bulunabilir hale getirm ek, klece
yapy yoketmek idiyse, krk yllk Sherlock Holmesin ye
rine Kzl Sherlock Holmesi geirmek ya da geleneksel ro
mantizmi devrimci romantizmle amaya almak yetmez
di. Oysa, V, Ulusal Toplantda alnan kararlar genlii
etkileyebilmek iin mealeli, bayrakl geit trenlerinin,
halka ak konserlerin elden geldiince ok kullanlmalar
gerektiini belirtiyordu. Byle bir ey gerekten gerekliy
di belki; ama bu, eski dnsel etkileme ve coku biimle
rinin bir kez daha kullanlmasndan baka bir ey deildi.
Ayn yntemler Hitler Almanyasnda byk baaryla kul
lanld ve Hitler genlii Nazi dvasna Komsomoldan
(Sovyet Genliinden) daha az bir coku ve ballk gs
termedi. Ama temel aynm uydu: Hitler genlii, yar-tanr bir Fhrere kr krne, koulsuz balanp onun sz
n dinleyeceine yemin etmektedir ve kendine zg yasa
laryla zerk bir yaam yaratma dncesi aklnn ke
sinden gememektedir; buna karlk, Komsomolun grevi
btn emeki genler iin yepyeni, genliin gereksinim
leriyle orantl bir yaam yaratmakt; genlii buyurgan-

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

263

la dman, bamsz, iinden zevk alabilen, cinsel doyu

ma erebilen, belli bir dvaya kr krne deil, zgr se
meyle balanan bir genlik haline getirmekti. Bu genlik
soyut bir toplumculuk lks iin savamadn, top
lumsal amacn kendi zerk yaam nn gerekletirilm e
si olduunu renmeliydi.
Buyurgan toplumun balca

zellii, genliin bu toplumda kendine zg bir yaam

bulunduunun bilincine varmaydr; dolaysyla, genler
ya hznl bir yaam bitki gibi srdrrler, ya da kr
krne bel balarlar. Devrimci genlikse, gereksinimleri
nin bilincine vard iin, en gl ve srekli cokuyu: ya
ama sevincini gelitirir. Oysa, gen ve bamsz ol
mak, cinsel yaamn olumlanmasn gerektirir. Sovyet Devleti ya gcn ileci zveriye dayandrmak, ya da cinsel
yaamn olumlanmasyla elde edilen yaama sevinci ze
rine oturtmak zorundayd. Genlik, uzun bir zaman dilimi
iersinde, devrime ancak yaamn olumlanmasyla inandrlabilir, dnsel yaps toplumculua doru ancak bu
olumlamann yardmyla deitirilebilirdi.
Komsomolun 1925te bir milyon, 1927de iki, 1931de
be, 1932deyse aa yukan alt milyon yesi vard. i
genliin rgtlenmesi de ayn baarya ulamt. Peki,
ikinci ulusal genlik toplantsnn istedii ey olmu, bu
genlerin ruhsal yaps tam bamszlka doru deiti
rilmi miydi acaba? O gnlerde, Komsomolda, ky genli
inin yalnz % 15i vard; tanmsal ortaklklarda yaayan
ve kolayca eriilebilecek be yz bin gen kylnn yal
nz % 25i Komsomola yeydi. Neden geri kalan % 75 r
g tlenmemiti? Genlik rgtler tarafndan ancak, bu r
gtler genlerin cinsel ve madd gereksinimlerini anlad,
onlar dile getirip gidermeye alt oranda etkilenebilir.
Yani yaama biimleri ancak yen i yaama ieriklerinden
kabilir, yeni ieriklerinse yeni biimler almalar gerekir.
Cinsel yaamlar ayr olduundan, kyl genlikte ruhsal
yap deiikliinin ii genliininkinden baka bir gr
n almas gereklidir.

264

CNSEL DEVRM
a) Sorokin Topluluu

Devrimci dnmler srasmda, yeni toplumsal biim

lerin gelitii grld; bunlar, o gei dnemine zg ol
salar bile, ilerde kurulacak toplumsal dzenin tohum
lar saylamaz. imdi bu zellikleri, nl Sorokin Toplu
luu rneinde inceleyelim.
Sorokin topluluu, kadm-dman, ecinsel balar ze
rine kurulmu, yaps pek de ortaklamac olmayan, buyur
gan topluluk biiminin ana rneidir.
Sorokin, Kuzey Kafkas aznlndan gelme gen bir i
iydi. Byk Sovyet otomobil fabrikas Avtostroyun ku
rulmakta olduunu iitti ve gidip orada almaya karar
verdi. Yaknlarndaki kentte uygulaym (teknik) dersleri
ald, bir kme renciyi toplayp rgtledi. Derslerin so
nunda, Sorokinin cokusuna kaplan yirmi iki diplomal
gen, 18 Mays 1930da Avtostroya gitti. Bu yirmi iki gen
ii, Sorokinin bakanlnda, bir alma topluluu kur
du. cretlerini ve btelerini birletirdiler. yelerinin hi
biri yirmi iki yandan byk olmad iin, tam bir gen
lik topluluuydu bu. On sekizi Komsomola, biri Partiye
yeydi, yse hibir rgte bal deildi.
Genlie zg cokunluklar, zenleri ve takn etkin
likleri ksa zamanda teki iileri sinirlendirdi. Fabrika y
neticisi de, dileklerine uyup hepsini ayn yerde brakma
yp sada solda altrarak onlar canlarndan bezdirdi.
Ama Sorokin, yneticiyi deitirtmeyi baard. Yerine ge
len adam, toplulua kar daha anlaylyd. Yirmi iki gen,
kalknma tasarsna gre % 70 gecikmesi bulunan son de
rece g bir ie, bir batakln akalanmasma (tefcirinedrainagena) giriti. lerinde topluluun biricik kadn
da olmak zere, drt ortaklamac, i ok ar olduu iin,
alp ban gitti. Geri kalan on sekiz kii lgnlar gibi a
lyordu. ok sert bir skdzene (disipline) girdiler. i
iki saat aksatan topluluktan karma karan almlard;
ok sevdikleri halde, bu kusuru ileyen bir arkadalarn
acmadan attlar.

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

265

, ksa bir sre sonra, tasarlanann % 100 ilersine ge

ti. Sorokin topluluunun n, kuruluun en ssz keleri
ne dek yayld. Ondan sonra, dzenli olarak, en zor grev
lere atandlar. Her yerde iilere rnek oldular. Kimi za
man, gnde yirmi saat alyorlard. ki adr edindiler,
bunlarn iinde yaamaya baladlar. Sizin anlayacanz,
tam bir ortaklamac topluluktu bu. Verdikleri rnei da
ha bakalar izledi. Sorokinle arkadalar fabrikaya gel
diklerinde, 68 ii kolu ve en ar ilerde alan 1691 emek
i (udarnihi) vard: tek ortaklamac topluluk bunlard.
Alt ay sonra, ii kollarnn says 253e kmt, bunun
yedisi ortaklamacyd. Bir yl sonraysa, ii kolu says
339a, udarnikiler 7023e, ortaklamac topluluklar da 13e
ykselmiti. Sorokine Kzl Bayrak nian verildi.
Bu ortaklamaclar insann aklna, Almanyadaki K
zl Cephe birliklerinin ortaklamac kmelerini getiriyor.
Kadnlarn topluluktan karlmas onlar, ilerde kurulacak
demokratik ortak yaayn ilk rnei saymamz nlemeye
yeter. Yaplan, sradan bireye aykrdr; yelerinin kendi
kendilerine uyguladklar zorunluluklar hi kukusuz yiitedir ve gei dnemlerindeki etin kavgalara gerekli
dir, ama gelecee dnk deildirler. Varln amansz bir
gereklilie ve karlkl almaya borlu toplulukla, yaa
mn temel gereksinimlerinin karlanmasna dayal toplu
luu birbirinden ayrmak gerekir. Sovyetler Birliindeki
bir sr ortaklamac topluluun gelimesinde ite bu ge
i dnemine zg olma nitelii ar basar.- kkeninde, fab
rika ve ordudaki ortak alma ve ortak glkler vardr;
ilkel yaama biimi, bireysel ayrlklar yoketmektedir.
topluluklar, ancak ortak yaay eklendikten sonra or
taklama haline geldi.
Ama byle bir ortak yaay henz tam bir ortakla
ma saylamaz, nk cretlerin ancak bir kesimi ortak
bteye katlmaktadr.
Tam ortaklamaclk, en yce yaama biimi sayl
maktayd. Bu ortak yaayn gelimesi, yapsal ve kiisel
sorunlarn yanl deerlendirilmesinin insanlar zorlayc

266

CNSEL DEVRM

ve buyurgan bir rgtlenmeye gtrdn gsterdi. te

size bir rnek:
Moskova Devlet Kitaplnda, ayakkablarn, hatt i
amarlarnn bile ortak olduu tam bir ortaklamaclk
vard. Ortaklamaclardan biri kendi i amarn giyerse,
buna kk-kentsoyluluk gzyle baklyordu. Kiisel ya
am diye bir ey yoktu. Ortaklamaclardan biriyle teki
lerden daha yakn iliki kurmak yasakt. Sevgi yasadyd.
Kzlardan biri topluluktaki erkeklerden birine eilim
duydu mu, ikisi de ortaklamac ahlk ykmakla sula
nyordu. Bu ortaklamac topluluk ksa zamanda dald.
Ortaklamac topluluun (communen) gelecein top
lu yaamnda kurulacak aileye rnek olaca ne sr
lyorsa, bu topluluklarn baarszln incelemek ve an
lamak byk nem kazanr. nsan gereksinimleriyle eli
en, her trl buyurgan, ahlk ya da ahlk kural, so
nunda mutlaka ortaklamac topluluu ykacaktr. Temel
sorun, ortaklamac topluluun ahlk deil, doal koul
lar iersinde nasl gelieceini bilmektedir. nsann ruhsal
yapsyla yaama biimleri arasndaki atk, zaman za
man, ok gln durumlara yol at. Kimi ortaklamac
topluluklar, yelerinin zamann dakikas dakikasna d
zenlemeye dek vardrdlar ii. AMO fabrikasnda kurulan
ortaklamac topluluk, ortaklarn zaman dizelgesi konu
sunda u rakamlar verm itir:
1, Fabrikadaki alma
2. U yku
......................... ...................................
3. Ders

..................................................................

4, Y em ek
.............................................................
5. Siyasal etkinlik ...............................................
6. Okuma .............................................................

6 s, 31 dk.
7 s, 35 dk.
3 s. 1 dk.
1 s, 24 dk.
53 dk.
51 dk.

7. Elence (sinema, klp, gezinti, vb.) ,.,,

8. Ev ii ..................................................................

57 dk.
27 dk.

9. Ziyaret .......................................................... .
10. Salk bakm
...............................................

25 dk.

11. Bo

vakit

.........................................................

24 dk.
1 s, 32 dk.

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

267

Saylama hastal sayklamasdr bu. Byle grng

ler dpedz hastalkldr, ortaklamaclar her ynden ba
kaldrmaya zorlamas gereken, grevi yaamn temeli say
ma saplantsnn ak belirtisidir. Bu olgulardan karla
cak sonu, Mehnertini sand gibi, ortak yaamn ola
nakszl deil, insann yapsyla uyuacak bir ortaklamac yaama biiminin bulunmas gerektiidir. Ortaklamaclarn yaps, dncesi ve etkinlii toplu yaama bii
miyle attka, toplumsal zorlama ahlk bilin ve zorun
luluk halinde ar basacaktr. nsan yapsyla yaama bi
imleri arasndaki boluun zorlamayla deil, rgensel ola
rak doldurulmas gerekir.
b)
luu

Sulular iin kurulan Bolevo ortaklamac toplu

Bu, sulularn tam bir zgrlk iinde yeniden eitil

meleri ilkesi uyarnca, 1924te, G.P.U.nun (Siyasal Polis
Orgtnn) yneticisi Dzerjinskinin nerisiyle kurulan
ilk alma ortaklamaclyd. En nemli sorun, bir rgt
biimi bulmakt. Topluluun iki kurucusu, Moskovadaki
Butirki hapishanesindeki tutuklularla grtler. Burada
ufak armalardan, hrszlktan ve serserilikten hapse atl
m genler vard. G.P.U.nun genlere nerisi uydu: sizlere, kendinizi eitmek ve Sovyetler Birliinin kurulmas
na katkda bulunmak zere bir frsat ve zgrlk veriyo
ruz; burdan gitmek, ortaklamac bir topluluk kurmak is
ter misiniz? Hkmller, kukuluydular; G.P.U.ya gvenemiyorlardi: kendilerini nce tutuklam, imdi de zgr
lk vermeye kalkyordu. Bunun altnda bir oyunun yat
masndan korkuyorlard, ilkin hayr dediler. Derken bir
evrim oldu, kap eski sulu yaamlarna devam edebil
mek iin gidip her eyi yerinde grmeye karar verdiler.
Sonunda, ilerinden on bei toplulua katlmay kararla1 Klaus M ehnert, D ie Jugend in Sowjetrussland. Berlin. S. Fisher
V eriag 1932.

268

CNSEL DEVRM

tirdi. Katlmay kabul eden br genlerin adlarn yaz

dlar, balant kurmak zere baka tutukevlerine eli gn
derdiler. Ksa zamanda saylar bine ulat.
Yaplacak ie gelince, blge halk iin ayakkab
karacak bir fabrika kurma karan alnd. Genler her eyi
kendileri dzenlediler. alma, ev ii ve eitim topluluk
lar kurdular. En dk cret on iki rubleydi. Blge hal
k, kendilerini rkten bu sulular topluluuna kar k
t; imza toplayp Hkmete gnderdiler. Zamanla bu tu
tum deiti. Kyllerle iilerin gelebildikleri bir kulp
ve tiyatro kuruldu; birka yl iinde, sulularla halk ara
sndaki ilintiler ylesine iyileti ki, delikanllar evre ky
ve kentlerinin kzlaryla arkadala baladlar.
geniledi; 1929da, gnde 400 ift ayakkab, 1000 ift
paten ve giysi yaplyordu. lk ie giren 18 ruble, eski
lerse 130 ruble kazanyordu. Emekiler, bakm ve giyim
iin 35-40 ruble dyordu. cretin % 2si retim iin ke
siliyordu. e yeni balayanlar, 18 rublelik kazanlaryla
bu ykn altndan kalkamadklar iin, tam cret alana
dek borlanarak yayorlard. Btn Sovyet fabrikalarn
daki zerk ynetim burada da vard.
Art arda bir kitapln, bir satran odasnn, bir sanat
galerisinin ve sinemann kurulduu grld, hepsini ortaklamaclar kendileri iletiyorlard. Ayrca, uyumazlk
kurullar vard: ilerinden biri ie gelmedi ya da ge kal
d m, herkesin gz nnde azarlanyordu; ayn eyi bir
daha yaparsa, para cezas kesiliyordu. Daha cidd durum
lardaysa, sulu iki gn tutuklanyordu: Moskovadaki
hapishanenin adresi veriliyor, delikanl yanna kimse ka
tlmadan oraya gidiyor, cezasn ekip geri geliyordu.
lk yl, 320 delikanlya karlk, 30 da kz vard ara
larnda. Olanlar evredeki kzlarla iliki kurduundan,
kzlarla delikanllar arasnda gzle grlr cinsel glk
ler domad. Topluluun bakan bana, ortaklamaclarm
cinsel sorunlar tarttklarn ve pek az arla rastlan
dm syledi. Btnyle doyuma erme olana bulundu
undan, cinsel yaam kendiliinden dzene giriyordu.

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

269

Bolevo ortaklamac topluluu, sulu genlerin ken

di kendini ynetme ve buyurgan ruhsal yapnn deitiril
mesi ilkesine uygun bir biimde eitilmelerinin ilk rne
iydi. Yazk ki, bu topluluklar ender rnekler olarak kal
d, 1935te elimize geen durum bildirilerinin de gsterdi
i gibi, oralarda uygulanan ilke sonraki yllarda yzst
brakld.
1935te, buyurgan yntemlere genel dnn epey yol
alm durumda olduunu anmsamak gerekir.
cJ Y en i yaam a biimleri arayan genlik
N.E.P.nin (Yeni ktisad Siyasetin) yardmyla ktisa
d yaamn dzelmeye balad dnemde, zel ortaklamac topluluklar nemli bir rol oynamaktayd. Genliin,
ortaklamacla zg ortak yaama biimini toplu konut
larda snamas gerekiyordu. Mehnert, bu giriimin sonradan ikinci plana atldn syler. 1932'de: Sonradan daha
alakgnll olundu, diye yazar; lkenin btn daha an
cak N.E.P.nin dkmn karmaya urat ve toplum
culuun ilk aamalarnda bulunduu dnemde, kk ada
cklar halinde, toplumculuun en son aamas olan ortaklamacl yaamaya kalkmann akla aykr olduu ak
a kabul ediliyor. Ortaklamac bucaklarn kurulmas, ilk
balarda, ivedi bir nlemdi, bugn artk onlara gerek yok
tur.
Bu aklama insan doyurmaz. 1925lere doru genlik
bucaklarnn kurulmas belki gerekten zamanszd. Ama
asl sorun, bunlarn neden baarszla uradn bilmek
tedir.
Bugne kadarki Sovyet gelimesinin balca zellii,
yeni yaama biimleriyle eskiler arasndaki amansz sava
olmutur. Bu, atmann sonucu, Rus devrimini ok kesin
bir biimde etkileyecektir. Genlerin kurduu ortaklamac topluluklar genel sorunun ancak bir yandr. Bunlarn
kurulmasnn ivedi bir nlem olduu sylenemez; kar
lalan ey, daha ok, genlik asndan byk anlam ta

270

CNSEL DEVRM

yan, cidd bir ilerlemeydi, ve bu giriim, imdiye dek ak

lanamayan nedenlerden tr baarszla urad. Eski
dzenin duruma el koymasndan sonra yeni dzen yaaya
mazd elbet. Oysa, Sovyetler Birliinde toplumculuun ke
sinlik kazanm bir olgu olduu ne srld,
Mehnertin kitabndan alnm birka ortaklamac top
luluk gnl rnei verelim :
zellikle Moskova gibi byk kentlerde mthi ktlk
ekilen 1924 kdr. Ortaklaa yaanan alk, yokluk ve
konut darl sknts insanlar birbirine yaklatrmakta
dr. Nerdeyse okulu brakmak zere olan birka dost, eve
dnp yaamaya dayanamayacaklar iin, yeni bir aile, bir
ortaklamac topluluk kurup yaamaya karar verirler.
Uzun sre aradktan sonra, eski bir evin ikinci katnda
birka oda bulurlar. Birinci katta bir inli tarafndan i
letilen bir amarc dkkn vardr, sabahn ikisiyle alt
s arasnda kalan saatlarn dnda, demedeki aralklar
dan srekli buhar gelmektedir. Ama bunun hi nemi yok
tur; genler, balarn sokacak bir dam bulduklar iin
mutludurlar.
1925 Nisannda eve tanrlar. Dairede iki yatak oda
s, kulp adn verdikleri bir oturma odas, bir de mut
fak vardr; ev eyas olaraksa yataklar, iki masa, iki sra.
Bei kz, bei olan, on kii yeni bir yaam kurmaya hazrlanmaktadr.
Ortak yaama zenen bu genler ksa bir sre sonra
kendilerini dardaki ilerine ylesine kaptrrlar ki, eve
ekidzen vermeyi aksatrlar. Gncede unlar okuruz:
28 Ekim. Ev iini grecek arkada uyuyakaldi: sa
bah kahvalts yok. Ev temizlenmedi. Akam yemeinden
sonra, bulak ykanmad (zaten su yoktu).
29
Ekim. Yine sabah kahvalts yok. Akam yemei
de. Bulak da ykanmad. Mutfak ve hamam temizlenme
di. Her yan bir parmak tozla kapl. Kap srmelenmedi,
iki yatak odasnda da k sabaha kadar yank kald. Fo
toraf merakls arkadamz, btn kurallar ineyerek,
sabahn ikisinde resim bast.

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

271

30
Ekim. Yatak odalarndan ie baladk: her ey
yerlerde, pencere ilerinde, iskemlelerde, yataklarn altn
da ve stnde. Kulpte, gazeteler, mrekkep hokkalar,
divitler, mektuplar drt bir yana salm. Masann stn
de mthi bir karklk. Mutfakta, bulaklar temiz kap
kacaktan daha ok, temiz bir ey kalmam gibi. Bulak
dolab tkabasa dolu. Musluk tkanm. Erzak odas sava
yerini andryor. Topluluk yeleri gevek, cansz, hatt
kimisi yaamndan honut. Bu gidile yeni bir yaam ku
rabilir miyiz?
Birka gn sonra, ev iini grecek bir kadn tutma ko
nusu tartlr. Peki ama, bu baka birini smrmek olma
yacak myd? Uzun tartmalardan sonra u sonuca var
lr ; Herkes, her an, parayla binlerine i yaptrmakta; a
marlarn amarcya vermekte, eve temizliki getirmek
te, falan. Eve hizmeti kadn tutmak, btn bu ileri tek
bir insanda toplamaktan baka bir ey deildir. Bylece
Akulina hizmeti olarak toplulua katlr, eve belli bir d
zen ve temizlik gelir.
Bununla birlikte, ilk yln gnl daha ok zc
bir tablo izer. Yaanan etin gnler, sonunda herkesi si
nirli, parlayc yapt. yelerden drd ayrlr: bunlardan
biri, toplulukta saln yitirdiini syleyen bir gen kz;
br, olanlarn ekilmez olduunu ne sren baka bir
kzdr; nc kz evlenmi, kocasnn evine tanmtr;
delikanllardan biri de, kazandnn bir blmn ken
dine ayrd iin topluluktan karlr. Geriye iki kz, drt
olan kalr. Yaz aylarnda toplulua yeni insanlar katlr,
bei kz alts olan olmak zere, saylar on biri bulur,
yalar yirmi iki, yirmi tr, ou niversite rencisi
dir. Kurucu yelerden yalnz drd kalmtr.
En kk bir sorun bile, btn topluluk tarafndan
tartlmaktadr. Gnlk yaamn her blm iin ayr bir
kurul vardr: harcama kurulu, giysi kurulu, salk ile
riyle, sabun, di macunu falan gibi eylerin salanmasy
la grevli salk kurulu, vb. Demek ,ki, topluluk rgtlen

272

CNSEL DEVRM

me konusunda, Devletin yrtme organna benzemi, h

kmet gibi eitli kurullara ayrmtr.
Derken, anlk maddi gereksinimlere deil, yapsal cin
sel skntya bal temel glkler ortaya kar. Bunlar,
bencillik, bireycilik ve kk-kentsoylu atacl bi
iminde da vurmakta, topluluun ortaklamac havasy
la elimektedir. Bu krk yllk kt alkanlklar ahlk
bir skdzenle yoketmeye alrlar. Bencillie kar bir
lk, toplu yaama ad verilen ahlk ilke bulunur. S
zn ksas, ahlk, hatt buyurgan nlemlerle, kendi ken
dini ynetmeyi ve istee bal skdzeni ilke kabul eden
bir rgt kurmak istenir. Peki, nerden geliyordu bu i skdzen eksiklii? Ortaklamac bir topluluk, kendi k en
dini yn etm e ilkesi ile buyurgan skdzen arasndaki a
tkya uzun sre dayanabilir m iydi?

Bir topluluun kendi kendini ynetmesi akl sal

n, buysa, doyumlu bir sevisel yaamn btn i ve d ko
ullarnn salanmasn gerektirir. Kendi kendini ynet
me ile buyurgan skdzen arasndaki atknn kk, or
tak yaama arzusuyla byle yaamaya uygun olmayan ruh
sal yap arasndaki atkdayd: genler, cinsel yaam n
koullarn d zen lem eye sra gelince, baarszla urad
lar. Topluluk, baba ocandan ve aile yaamndan bkm

genlere yen i bir yuva salayacakt. Ama bu genlerin iin

de hem bir aile dmanl, hem de bir aile zlem i vard.
Ev ii falan gibi ufack sorunlar, cinsel ilikilerdeki kar
klktan tr zlem ez hale geldiler.
Ortak yaama katlanlar, balangta, ok doru zo
runluluklar dile getirdiler. Bununla ne demek istediklerini
aka belirtmeseler de, ilikilerin dosta olmas gerek
tiine parmak bastlar. Ortak evin manastr, ortaklamaclarn da ileci olmadn belirttiler. Topluluun tz
bu konuda yle diyordu :
Cinsel ilikilerin snrlandnimamas grndeyiz.
Cinsel yaama itenlik egemen olmaldr; bu konuya ge
reken bilin ve ciddlikle eilmeliyiz. Yoksa, bir gizlen-

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

273

me, ke bucak arama, oynama gibi hoa gitmeyecek ar

zular belirecektir.
Topluluk yeleri, u birka cmlede, cinsel tutumbilimin temel ilkesini igdyle yakalyorlard: cinsel ilikile
rin kstlanmas, cinsel yaam gizli kapaklla itmekte,
dzenini bozmaktadr. Topluluktaki yeleri, bu ortaklamac ilkeye uygun yaayabilmelerini salayacak eitimi
alm mydlar, cinsel yaamlarnn yeterince bilincinde
raiydiler, salkl mydlar? Deildiler.
nsann ruhsal (zihinsel) yaps denen g sorunun
yle bo flarla, ahlk zorunluluklarla zlemeyecei k
sa zamanda ortaya kt. Bir iftin yalnz kalma, seviir
ken rahatsz edilmeme arzusunun arkadalka aykr ol
mad anlald.
Ortaklamac topluluk, hangi toplumsal kategoryadan
olurlarsa olsunlar, btn lkelerdeki genlerin karlat
geleneksel sorunla yz yze geldi: bam sz oda eksik
lii. Evdeki btn odalar tklm tklmd. Nerde seviecek
lerdi rahatsz edilmeden?
Topluluk kurulurken, hi kimsenin aklna, cinsel ya
amn douraca saysz sorun gelmemiti. Bu sorunlar
yle ahlk ynetmelikler ya da skdzenle falan zle
mezdi. Bununla birlikte, soruna kesin bir zm bulabil
mek iin, ynetmelikte bir deiiklik yapld: Ortaklamacln ilk be yl iersinde topluluk yeleri arasnda cin
sel iliki kurulmamaldr.

Tutulan gnce, bu ilkeye iki yl uyulduunu ne sr

yor.
Genliin cinsel yaam konusunda bildiklerimize da
yanarak syleyebiliriz ki, byle bir ey olanakszdr; cin
sel ilikiler, hi kukusuz, denetim kurulunun denetimi
dnda, gizli kapaklyd. Buysa, iin iine eski gerici dn
yay sokuyordu azck; topluluun en bata gelen, en iyi il
kesi, cinsel konuda itenlik ve yalnlktan ayrlmama ilke
si inenmi oluyordu.

274

CNSEL DEVRM
d) A ileyle ortaklamac topluluk arasndaki
almaz eliki

Topluluun yaamndaki glkler, erkeklerin orap

onarmna katlp katlmamalar sorunundan gelmiyordu;
asl sorun cinsel yaamla ilgiliydi. Dert, cinsel sorunlarn
bir yandan yeni ve devrimci, te yandansa korkak ve ger
gin bir biimde ele alnndan douyordu. Bu atklar,
u sonuca varlmasn salad; aile ile ortaklamac toplu
luk birbirleriyle badaamayacak rgtlerdir.

1928
yl balarnda, sorun olanca keskinliiyle kendi
ni gsterdi. Ortaklamac Vladimir, bir toplant yaplmas
n istedi ve aralarnda u tartma geti,
VLADMR; Katyayla ben evlenmeye karar verdik.
Baka bir yerde yaamay aklmzn kesinden geirme
diimiz iin, toplulukta kalacaz.
KATY A : Ben de toplulua ye olmak istiyorum.
SEMYON; Katya hangi sfatla ye olmak istiyor? Vladimirin kars olarak m, yoksa Katya olarak m? Yarg
mz buna bal.
KATYA: Nicedir toplulua katlmak istiyordum, ye
olmak arzusundaym.
SERGEY; Ben kabul ediyorum. Katya yelie aday
ln, Vladimirle evliliinin dnda koysayd, evet de
mezden nce iki kez dnrdm. Ama imdi yalnz Kat
ya deil, ortaklarmzdan biri sz konusu; bunu unutma
yalm.
LELYA; yelerden birinin eidir diye ye alnmas
na karym. Her eyden nce, bu yoldan kurulan ailenin
toplulua katlp katlamayacan aratrmalyz. Mizac
ortak yaama uygun olduu iin, Katyanm bu konuda zel
nitelikleri bulunduu kansndaym.
M A: Topluluk bunalm iersindedir. Evlilik, toplulu
un iinde ayr bir km e yaratacak ve ortaklamacln
birliini sarsacaktr. Dolaysyla ben, Katyanm yeliine

karym.
LELYA: Katyay kabul etmezsek, Vladimiri yi tirece-

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

275

iz. Zaten imdiden yitirdik saylr, hemen hi aramzda

deil. Onun iin' ben olumlu oy veriyorum.
KAT Y A : Durumumu hafifletici nedenler olmadan
ele almanz dilerim; ortaklamaclardan birinin kars gi
bi deil, kendi adma ye olmak istiyorum.
Y a rg ; Katya yelie kabul edilmitir.
Kzlarn odasna yeni bir yatak eklenir. Ne tutulan
gncede, ne de Mehnertin kitabnda topluluk yelerinin
cinsel yaamyla ilgili somut veriler var. Topluluktan bi
rinin evlilii sorunu kuramsal olarak zlm, glkler
sonradan ortaya kmtr. Uzun tartmalardan sonra,
odalarn kalabalklndan ve paraszlktan tr, ocuk
istenmedii yargsna varlr; doan ocuklar, niversite
rencilerinin evde alma olanan yok edecektir. Gncede u satrlar var: Topluluk iersinde evlilik kabul edil
mitir, evlenmeye izin vardr. Bununla birlikte, barnma
koullar gznnde bulundurulduunda, evliliin ocuk
suz kalmas gereklidir. ocuk aldrmaya izin yoktur.
Bu cmle, Sovyetler Birliindeki cinsel devrim ko
nusunda, binlerce sayfalk resm durum bildirisinden da
ha aydnlatcdr.
1. Topluluk iersinde evlilik kabul edilmitir, evlen
m eye izin vardr. Baka bir deyile, uzun sre kararszlk
geirildikten sonra, evlilik kabul edilmitir; eh, her eye
karn, bir cinsel ilikiyi yasaklamaya hi kimsenin gc
yetmezdi elbet. Resm Sovyet retisinde evlilik her trl
cinsel ball kapsadndan, hi kimsenin aklna, bir
cinsel ball ayakta tutabilmek iin ille de evlenmek
gerekmedii gelmiyordu. ocuk yapma arzusunu da ie
ren bir ballkla, salt sevgi gereksinimine dayal ballk
birbirinden ayrlmyordu. Ayrca, geici balanmayla s
rekli balanma da yle; ne geici balanmann sonu d
nlyordu, ne de srekli bir ilikinin adm adm gelime
si.
2. Barnma koullar gznnde bulundurulduunda,
evliliin ocuksuz kalmas gereklidir.

276

CNSEL DEVRM

Topluluktaki bireyler, onlara yer bulunmadndan, o

cuk yapm am ak kouluyla evlenilebileceini anlyorlard.
Ama asl sorun, cinsel ilikilerin nerede gerekletiri
leceiydi. Devrimci Alman genlik rgtlerinde soruna bir
zm bulunmutu; odas olan genler, bunu arkadala
rna brakyorlard. Bylesine ivedi olduu halde, hibir
Parti grevlisi bu soruna tez elden ve resmen are arama
yrekliliini gsteremedi.
3. ocuk aldrmaya izin yoktur
Bu cmle, bir sevgi ilikisini kabul etme, ama ocuk
aldrmaya izin vermeme konusundaki tutucu eilimi orta
ya vuruyor; dolaysyla, klgsal alandaki tek zm, cin
sel perhiz oluyordu. Oysa, duruma uygun zm u olma
lyd: Yaanacak alan dar olduu iin imdilik ocuk ka
bul edemeyeceimizden, ocuk yapmamalsnz. Sevimek
istiyorsanz, gebelii nleyici ara ve illar kullann, ra
hatsz edilmek istemediiniz zaman bize bildirin.
Bu yargnn ardndan patlak veren tartma, ocuk
retmeyle cinsel doyumu birbirinden ayramayan toplu
luk yelerinin kafalarndaki onulmaz kankl aa
kard. yelerin ou, doal alanda haksz bir engelleme
yaratt, kark ve zararl olduu gerekesiyle bu karara
kar kt. Bir yl sonra, topluluk daha geni bir konuta
kavutu; o zaman, varlan yarg yle deitirildi: Toplu
luk, douma izin vermektedir. Cinsel ilikiler sorununa
yine deinilmemitir. Gerekten devrimci olan tek ey,
topluluk yelerinin ocuklar karsndaki tutumuydu: top
luluk ocuklar benimsiyor, eitimlerini stne alyordu.
Ama ite bu noktada atk aka kendini gsteriyor
du. Ortaklamac topluluk, birbirlerine kan bayla bal
bulunmayan kiilerden olumu, eski aile biiminin yeri
ni alacak yeni bir aile biimi haline geliyordu. Ortakla
ma, varln aileden gelen zorlamalara bakaldrmasna
borluydu elbet; ama ayn zamanda, aileye benzer bir top
luluk iersinde yaama arzusuna da dayanyordu. Buysa,
iinde eski aile biimini srdren, yeni bir aile yaratld

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

277

m belli ediyordu. epey karkt. Topluluk yeleri u

zm benimsediler;
Ortaklamaclardan biri evlenmek isterse, topluluk
ona engel olmamaldr. Tam tersine, kuraca ailenin ya
ayabilmesi iin elinden geleni yapmaldr.
Aileyle toplu yaay arasndaki atk: Topluluktan
biri, ortaklamacla uyamayan, yabanc bir kzla evlen
meye kalkt zaman ne yapmal? gibi sorular karsnda
iyice aa kt. Ya kz gelip toplulua katlmak istemi
yorsa? Bu durumda kar koca ayr m yaayacaklard? G
rld gibi, her soru baka bir soruyu ardndan srklyordu. Topluluk yelerinin bilmedikleri unlard:
1. Ortaklamac topluluun yen i biim iyle, ortaklamaclann eski zihinsel yaplar arasnda atk vard.
2. Ortaklamac topluluk, evlilik v e aile gibi eski kurumlarla badamazd.

3. Toplulukta yaayan bireylerin ruhsal yaplarnn

deitirilmesi gerekliydi, ama onlar hem bu gereklilii,
hem de deiikliin nasl yaplacan bilmiyorlard.
Ortaklamaclar, bir kez gerekletirildi mi bir daha
bozulmaz saylan gerici evlilik kavramndan kurtula
mamlard.
Ve tam soruna zm bulduklarn sandklan anda,
Gncede anlatlan u olay ortaya kti:
Vladim ir,artk Katyay sevmiyor. Bunu ona kendisi
syleyemiyor. Evlendii zaman seviyordu, ama imdi ara
larnda yalnz arkadalk duygusu var-, buysa, sevgisiz, ka
r-koca olarak yaamalarn g ve gereksiz klyor.
Sonunda boandlar, bu da btn topluluk yelerini
altst etti; zellikle kzlarn yarglan pek sert o ld u :
Vladimir domuzun biri. Evlenmezderi nce iyi dn
meliydi. Sevgisi kk-kentsoylu romantizmine benziyor:
sevmek istediim zaman severim, istemediim zamansa
vazgeerim. Gnmzde bu i u biime giriyor: sensiz yaayamyorum, evlenelim; biraz zaman geince: artk seni
sevmiyorum, yalnz dost olalm.
Sovyet evlilik yasalarnn ortaklamacla kalkan bi

278

CNSEL DEVRM

reylerin ruhsal yaps zerindeki etkisinin ne kadar g

ln olduunu gryoruz! Bir kk-kentsoylunun en ok
korktuu eye: evliliin bozulmasna kk-kentsoylu
damgasn vuruyorlard.
Olanlar daha anlayl davrandlar: Vladimirin Katyay sevdiine kuku yok, imdi bu sevgi sona erdiyse,
kusur onun deil, dediler. Btn topluluk yelerinin ka
tld toplantda uzun uzun tartld. Kimileri: Vladimir
boanmak istemekte hakldr, kimse onu kmayamaz. Ay
rca, onu Katyay sevmeye zorlayacak bir topluluk karar
da yok, dedi. Ama byk ounluk: evlilii hafife ald,
bir Sovyet Genlik rgt yesi ve ortaklamacya yak
mayacak biimde davrandn syleyerek sulad onu. O
arada, on bir yeden bei evlenmiti. Yaama koullan ay
nyd, kzlarla olanlar ayr odalarda yatyorlard. Cinsel
salk ynnden, dayanlmaz bir durumdu bu.
Topluluktaki kzlardan Tanya kocasna unlan ya zd :
Btn istediim, azck kiisel mutluluk, o kadar. Babaa kalabileceimiz, brlerinden saklanmayacamz,
ilikimizi daha zgr ve sevin verici klacak, dingin bir
kenin zlemini ekiyorum. Topluluk bunun basit bir in
sani gereklilik olduunu anlayamaz m acaba?
Tanyann salkl bir cinsel yaps vard. imdi artk
ortaklamac topluluu baanszla gtren eyi anlaya
biliriz. Topluluktakiler Tanyay ok iyi anlyorlard asln
da; hepsi yaama koullarndan ve kafalarndaki dnsel
kanklktan tr ac ekiyor, ama bu durumu dei tiremiyorlard. Sorun, Gnceden ve tartmalardan silindi, su
altnda yaamaya balad.
Konut sorununun zm, hemencecik, topluluktaki
cinsel ballk sorununu da zmezdi elbet; o, bu sorunun
zmnde, ok nemli bir d etken olurdu. Topluluktaki
insanlar, yaama hz, ruhsal yap ve cinsel etkinlik ba
kmndan uyuulduuna emin olmadan srekli ba kurul
mamas, bunun anlalmas iinse, kiilerin balanmazdan
nce bir sre birarada yaamalan gerektiini bilmiyorlar
d; karlkl uyumun ou kez epey zaman aldn; cin

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

279

sel adan uyuulmuyorsa ayrlmmas gerektiini; kimse

den zorla sevgi istenemeyeceini, cinsel mutluluun insanm iinden gelirse tadldn, yoksa tadlmadm da bil
miyorlard. Eer beylik evlilik dncesi ile cinsel yaam
ve dl vermeyi bir sayan gerici denklem ikinci bir doal
yap olarak beyinlerine aklmasayd, bu gen erkeklerle
gen kzlar yukarda saydklarmz hi kukusuz bulurlar
d. Zihinlerine aklan bu dnceler yeni deildi, ama on
lar toplumsal retiden skp atmak iin hibir ey ya
plmamt.
3 VAZGELMEZ YAPISAL KOULLAR

Yukarki gzlemleri zetlemek zere vmu syleyebili

riz :

1; 1900lerde, ailenin durumu belli oranda yalnd. Bi

reyler, ailenin dar kabuu iersinde yayorlard. Getirdik
leri zorunluluklar aileyle ya da kiilerin ailesel yaplary
la elien topluluklar yoktu Aileyle, buyurgan, ataerkil
Devletin toplumsal dzeni arasnda atk da yoktu. Bas
trlan cinsel yaam, arzu nbetlerinde, kiilik bozukluk
lar ve souklukta, sapklklarda, kendi eliyle canna ky
malarda, ocuklara ektirilen aclarda ve sava banaz
lkta k yolu buluyordu.
1930lara doru, durum ok daha karmakt. Toplu
retimin ve ailenin ktisad temelinin yokedilmesinin etki
siyle, aile kurumu dalmaktayd. Hl ayakta duruyorsa,
bu, ktisad etkenlerden ok, insann ruhsal yapsndan
tryd. Aile ne yaayabiliyor, ne de can veriyordu. n
sanlar, aile iersinde yaayamayacaklarn hissediyor, ama
onsuz edemeyeceklerini de seziyorlard. Tek bir ele mr
boyu yaayamadklar gibi, yalnz da kalamyorlard. S
zn ksas, tutucu lkelerde, aile balarndan yeni kurtul
mu insan gereksinimlerim doyurucu bir biimde stlene
cek bir yaama yolu yoktu.
2.
Sovyetler Birliginde yeni bir yaama biimi yara
tld. Bu, kan bayla bal bulunm ayan kiilerin olutur

280

CNSEL-DEVRM

duu yen i aile biimiydi. Eski evlilii konu dnda brak

yordu. Ondan sonraki soru, yeni topluluklardaki cinsel ili

kilerin hangi biime girecekleriydi. Bu konuda bir ner
mede bulunmaya ne gcmz yeter, ne de byle bir de
vimiz vardr. Bizim yapabileceimiz tek ey, cinsel devri
mi yakndan izlemek, zgr bir toplumun iktisad ya da
toplumsal biimlerine aykr dmeyen ynelmelerini des
teklemektir. Buysa, genel olarak, cinsel m utluluun kesin
likle ve som ut bir biimde olum lanmasn gerektirir; cin
sel mutluluk ne zorlayc tekelilikte, ne de sevgisiz ve do
yumsuz rastlantsal ballklarda (yakksz kadn-erkek
kaynamas nda) tadlabilir. Sovyet topluluu ileci yaa
ma biimiyle, kesin, zorlayc tekelilii konu d saym
tr. Cinsel ilikiler yepyeni bir evreye girmektedir. Ortak
laa yaay insan ilikilerini ylesine okbiimli klar ki,
e deitirmeyi ya da nc kiilerle iliki kurmay nle
yecek korkuluklar dnmek olanakszdr. nsan bu soru
nun yalnzca ktisad deil, ruhsal yapyla ilgili olduunu
ancak, sevilen kiinin baka birine sarldn btn ac
s ve ciddiliiyle anlad, bunu etkin ve edilgin olarak s
nad zaman anlayabilir. Erkeklerle kadnlarn sayca eit
olduu bir toplulukta, pek ok e deitirme olana doar.
Yeni bir cinsel dzenin ortaya kt bu acl sreci
anlamaya ve denetim altna almaya girimemek tehlikeli
bir yanlg olurdu. Sz konusu sre ahlk yoldan deil,
yaamn olumlanmasyla denetim altna alnmaldr. Sov
yet genlii bunu ok pahalya renmitir; edinilen ders
boa gitmemelidir.
nsann ruhsal (zihinsel) yaps toplu yaaya uydurulmaldr. Bu uyum, hi kukusuz, eski kskanlk duy
gusunun ve eini yitirme korkusunun ortadan kalkmasna
yol aacaktr. Genellikle, insanlar cinsel bamszla ha
zr deildirler; elerine, onlardan ayrlmalarn olanaksz
latran sevgisiz, yapkan balarla baldrlar; onu yitir
dikleri zaman baka bir e bulamamaktan korkarlar. Bu
korkunun temelinde ou kez, ocukluk dneminden kal
ma bir anaya, babaya, kz ya da erkek kardee saplanma

GENLK KURULULARINDAK BASTIRMA

281

yatar. Ailenin yerine ortaklamac topluluk geirilebilseydi, bu hastalkl saplanmalar olmaz, dolaysyla cinsel yal
nzlk duygusunun ekirdei de yokedilirdi; bylece uygun
e bulabilme olanaklar elle tutulur derecede artar, ks
kanlk sorunu hemen hemen btnyle ortadan kalkard.
Gerekten de, acsz ve ykn tsz srekli ballk deitir
meye elverililik yaamn temel sorunlarndan biridir. Ye
ni bir zihinsel yapya kavuturma giriimi bireyleri ayn
anda hem trlerine zg cinsel sevgiyi, hem insanca sev
giyi duyabilecek, cinsel yaam ocukluktan balayarak
deneyebilecek gce, yani bedensel boalma gcne kavu
turmaldr. Cinsel bozukluklarn, sinir hastalnn, doyum
suz okeliliin, yapkan cinsel yatrmn, bilinsiz cinsel
etkinliin nlenmesi byk abalar ister. Yaplmas gere
ken, insanlara nasl yaarlarsa daha iyi olacan syle
mek deil; cinsel yaamlarn tehlikeli toplumsal dertler ya
ratmadan kendi balarna dzene koyabilmelerini salaya
cak biimde eitmektir. Buysa, her eyden nce, toplum ta
rafndan snrlandrlmayan, desteklenen doal cinsel ya
amn gelitirilmesini gerektirir. Eiyle iten olabilme ve
kskanlk duygularna kabalk yapm adan dayanabilme
yeten e i ancak ondan sonra geliebilir. Cinsel yaamdaki

atklar btnyle yokedilemez, ama zme balanma

lar kolaylatrlabilir, kolaylatrlmaldr.
Sinir hastalklarnn toplumsal alanda tutarl olarak
nlenmesi denemesi, bireylerin, gnlk kanlmaz atk
larn hastalkl bir tutumla karmaklatrmamalarna
dikkat etmelidir. Cinsel adan kendine gven halk kitle
lerine yaylabilseydi, ahlk ikiyzllk toplumsal su sa
ylrd. Ortaklaa yaama dncesinin cennet dncesiy
le uzaktan yakndan ilgisi yoktur. Gerekten de, kavga, ac,
cinsel etkinlik yaamn ayrlmaz paralardrlar, en nem
li i, bireylerin zevki ve acy tam bir bilinle duymalar
na, onlar aklsal yoldan denetim altna alabilmelerine izin
verecek dzeni kurmaktr. Zihinsel yaplar byle kurulan
bireyler kle olamazlar. Yaam larm buyurgan ilkelerden
uzak, kendi balarna ekip evirebilm eyi v e canla bala

282

CNSEL DEVRM

almay ancak cinsel adan salkl kiiler becerebilir.

Bu nokta iyi anlalmadka, insanlara yeni bir zihinsel

yap kazandrma giriimleri baarszla uramaktan kur
tulamaz; hatt bu grevin doru drst tanmlamas bile
yaplamaz. Gerekten de insann cinsel yapsnn toplu ya
aya uymay, nesnel adan gerici sonular dourur.
Bu uyumu ahlk ve buyurgan zorunluluklarla sala
maya almak bizi ancak baarszla gtrr. nsanlar
dan istemli cinsel skdzen bekleyem ezsiniz: bu skdzen ya vardr, ya da yoktur. Biz ancak insanlarn doal ye
teneklerinin tam anlamyla gelimesine yardm edebiliriz.

XIII.

BLM

OCUUN CNSEL YAAMIYLA LGL

BRKA SORUN

1929
ylnda Rusyada gezdiim ocuk bahelerinde ku
sursuz bir imeceli rgtlenme vard.
ocuk bahelerinden birinde, otuz ocuun banda,
be saatlarn ocuklarn yannda geiren, bir saat da i
lerine hazrlanan, alt retmen vard. Okulun yneticisi
ve ynetim grevlisi fabrika iisi hanmlard; retmen
lerin birer yazmanlar vard. ocuklarn aa yukar on
bei ii ailelerinin, geri kalan on bei de niversite
rencilerinin ocuklaryd. Ynetim kurulunda ynetici ha
nm, bir retmen, iki aile temsilcisi, bir mahalle temsil
cisi, bir de hekim vard. ocuklara hibir din retilmi
yordu; alma yaz aylarnda da sryordu. retim ko
nular ok ilginti; bunlar arasnda, rnein: Ormann
insanlar iin nemi nedir? ya da Salk konusunda or
mann nemi? gibi konulara rastlanyordu. ocuklar uzun
uzun aa zerinde alyorlard.
Cinsel konuda iler pek o kadar iyi deildi. retmen
hanmlar, ocuklarn sinirliliinden yaknyorlard. Kendi
kendini doyurmay nlemek iin falakaya yatrmak gibi
eski yntemlere bavuruluyordu. Kendi kendilerini doyu
ran ocuklar, ou kez, analar babalan tarafndan okul
dan ahnyordu. retmen hanmlardan biri yle dedi;
Hekim ocuklar bile kendi kendilerini okuyor. Bir de

284

CNSEL DEVRM

kk gzlem; okulun yneticisi hanmla konuurken, pen

cereden darda oynayan ocuklara bakyordum; kk
bir olan, kendisini seyreden minik bir kza pipisini gs
teriyordu; tam o srada ynetici hanm bana, kendi bah
esinde, orasyla burasyla oynama falan gibi cinsel etkin
liklerin grlmedii konusunda gvence veriyordu.
1 ORTAKLAMACI YAPININ YARATILMASI

Kuramsal dncelerin (retilerin) tarihesi her top

lumsal dzenin, bilinli ya da bilinsiz, ocuklar etkileye
rek insann yapsna kk saldn gsterir. Bu kk salma
srecini anaerkil toplumdan ataerkil topluma gei evri
mi iersinde izlersek, szn ettiimiz etkilemenin ekir
deinin cinsel eitim olduunu grrz. lkel ortaklamachk dzenine dayal anaerkil toplumda ocuklarn cinsel
zgrlkleri tamdr. Ataerkil dzen iktisadi ve toplumsal
ynlerden gelitike, ocuklarn eitimi konusunda ileci
bir retinin gelitiine tank oluruz. Bu deiikliin ama
c, eski buyurgan-olmayan yapnn yerine, buyurgan bir i
yap yaratmaktr. Anaerkil dzende, genel olarak ortakla
a srdrlen yaamn aynas olan ortaklaa bir cinsel ya
amlar vardr ocuklarn; baka bir deyile, ocuk her
hangi bir kuralla nceden belirlenmi bir cinsel yaam bi
imine zorlanmaz.
ocuun zgr cinsel etkinlii, toplulua kendi iste
miyle uyabilmesi ve iinde kendi isteiyle bir skdzen uy
gulayabilmesi iin gerekli salam yapsal temeli yaratr.
Ataerkil ailenin gelimesiyle birlikte, ocuun urad
cinsel bask da artar. Cinsel oyun yasaklanp', kendi ken
dini doyurma cezalandrlr. Roheimin Pientaral ocuk
larla ilgili anlats, doal cinsel yaam bask altna aln
d zaman ocuun btn kiiliinin nasl ackl bir bi
imde deitiini aka gstermektedir. ocuk utanga, r
kek, yetkeden korkan bir varlk haline gelmekte, bakala
rna eziyet etme eilimi gibi, doal-olmayan cinsel itepi-

OCUUN CNSEL YAAMI

285

1er gelitirmektedir. Korkusuz, zgr davranm yerini, boyuneme ve bamllk almaktadr. Cinsel gdlerle sava
mak pek ok enerji, dikkat ve kendini denetleme ister;
bitkisel enerjileri d dnyaya ve igdsel doyuma yat
rlmazsa, ocuk itici canlln, hareketliliini, yiitliini
ve gereklik duygusunu yitirir: bastrlm bir varlk
olur. Bu bastrmann, yasaklamann odak noktasnda hep
kaslar hareket ettirme zelliinin, koup atlamann, iti
ip kakmann, szn ksas kaslarla ilgili btn devinim
lerin yasaklanmas vardr. Ataerkil evrelerde drt, be,
alt yandaki ocuklarn nasl kat, souk insancklar ha
line geldiklerini, d dnyaya kar birer zrh takndkla
rn kolayca grebiliriz.
Bu sre iersinde, doal ekiciliklerini yitirir, ou
kez beceriksiz, aklsz, saldrgan, uyumsuz olurlar; bu
da, ataerkil eitim yntemlerinin sertlemesine yol aar.
Din eilimleri, anaya babaya, ocuka saplanp kalma, on
lara baml olma da ite bu yapsal temel zerinde geli
ir; ocuk, doal hareketlilik asndan yitirdiini, dsel
lklerle kazanmaya alr; iednk, sinirli, d
olur. Beni gereklik ilevinde, o anki eyleminde ve duy
gulanma yetisinde zayfladka, eylem yeteneini yaata
bilmek iin kendinden bekledii dnsel zorunluluklar
glenir. Burada, u iki tr lky titizlikle birbirinden
ayrmamz gerekir: ocuun doal bitkisel devingenliin
den gelen lklerle, kendini denetleme gerekliliinin ve
igdlerin bastrlmasnn dourduu lkler. Birinciler
istemli, zgrlk iersinde retici almaya, kincilerse
grev sayarak almaya kaynaklk ederler. Bylece, ata
erkil toplumda, bireyin zerklik iinde topluma uyuuyla
zevkli almann yerini, yapsal adan, yetkeye boyuneme ve grev sayarak alma ilkesi almtr; buysa, ya
pk kardei olan bakaldry yannda getirmitir. Biz bu
kaba taslakla, yetineceiz. Gerekte, szn ettiimiz du
rumlar ok karmaktr ve ancak zel bir kiilik zm
lemesi incelemesinde btnyle anlatlabilirler.
Burada bizi ilgilendiren, ocuklardan balayarak ken

286

CNSEL DEVRM

di-kendini-yneten bir toplumun nasl yaratlacam bil

mektir. Ataerkil dizgenin eitimiyle ayn insan rneini
oaltma ile kendi-kendini-yneten ataerkil olmayan dizgeninki arasnda zel ayrlklar var mdr? ki olaslk
kar karmza:
1. Ataerkil kentsoylu lkler yerine, ocuu, devrimci
lklerle yetitirmek;
2. Her trl kuramsal retimi bir yana brakmak,
onun yerine, ocuu ortak ve ortaklamac gr asna
uygun biimde, iinden geldii gibi hareket ettirecek, ona
devrimci havay bakaldrtmadan kabul ettirecek yapnn
oluturulmasn geirmek.
kinci yntem, istenen zerklik ilkesiyle uyuur; birin
ci uyumaz.
Tarihin her anmda ocuun yaps cinsel eitim r
snde dvldne gre, ortaklamac yap bu kuraln d
nda kalmamaldr. Sovyetler Birliinde, bu ynde bir
sr giriim olmutur. Pek ok eitbihmci (pedagog), zel
likle Vera- mit, Spieireyn gibi ruhzmlemesi alannda
da alanlar, olumlu bir cinsel eitim kurmay denedi.
Ama bunlar tekil denemeler olarak kald, S ovyetler Bir
liinde ocuklarn cinsel eitimi, btnyle, cinsellie d
m an olma niteliini srdrd. Bu olgu son derece nemli

dir.
ocuun zihinsel ve bedensel yapsnn arzulanan or
taklaa yaama uydurulmas gerekliydi, buysa ocuun
cinsel yaamn olumlamadan yaplamazd; nk ocuk
lar, eilimlerinden en canlsn, cinsel eilimi bastrarak
ortaklama iinde bytemezsiniz. Bastrrsanz, dtan or
taklama iinde yaasa bile, cinsel etkinliini dizginleye
bilmek iin aile iersinde yaad zamana oranla ok da
ha fazla i enerji harcayacak, i atklarn ve yalnzl
n acsn daha ok ekecektir.
Bu durum karsnda eitici, sert bir skdzene, d
ardan zorla benimsetilen bir dzene, cinsellie aykr
lk ve yasaklamalara bavuramaz. Cinsellik, ortaklaa ya
amda aileden daha ok uyarmayla karlat iin, sz

OCUUN CNSEL YAAMI

287

konusu yntemlere bavurma daha gtr. te bu yz

den, ortaklaa eitime yneltilen karkoymalar, genellik
le, ocuklarn kt yola sapmalar, baka bir deyile cin
sel itepiler (gl arzular) gstermeleri korkusuna, daya
ldr.
ocuk bahelerinden edindiim izlenimler eliik ol
du. Yeni, zgn ve umut verici yetitirme yntemlerinin
yannda, eski ataerkil yntemler de vard. Yeni yntemle
rin uyguland yerlerde, ocuklar, bir eitbilimcinin n
derliinde, yapacaklarna kendileri karar veriyordu (z
ynetim ). ocuun yeni bir yapya kavuturulmasmda
son derece nemli yenilik, zihinsel rakln yannda kol
iinin de renilmesidir. Uygulaymc (teknik) okul denen
kurumlar ocuklar buralarda br kuramsal derslerin
yannda bir ura da renmektedirler, ortaklaa yaa
ya uygun yaplan retecek eitim kurulularnn hi
kukusuz ilk rnekleriydiler. ok deil birka yl ncesine
dek, rencilerle retmenler arasnda tam bir arkadalk
vard. renci Kostia R iabtsevin G n cesin d e, ocuklarn
retmenleriyle ilikilerini, gsterdikleri zek kvrakln,
eletirici tutumlarn anlatan bir sr olay buluruz. o
cua ortaklamac bir yap kazandrma konusunda ok il
gin bir rnei, Moskova eitim parkndaki uan ocuk
lar bahesinde grdm: park gezmeye gelenler, ocukla
rn, eiticilerin onlarla oynadklar bir yuvaya brakabi
liyorlard; ana-babasnn ya da dadsnn yannda hzn
l bir yzle, svp saya ak park arnlayan ocuk kalma
mt ortada. kiyle on ya arasndaki ocuklar bir odaya
toplanyor, ellerine anahtar, atal, kak gibi ilkel bir ara
veriliyordu. Bir mzik retmeni piyanonun bana gei
yor, bir eyler alyordu. ocuklar, kimseden ynerge ya
da iaret almadan ritmi yakalyor, ellerindeki alg yla
buna katlyorlard. Bir eitim parknn varl zellikle
ortaklamac deildir elbet; gerici lkelerin ounda by
le parklar vardr. Asl ortaklamac olan, ocuklann dedi
im gibi biraraya toplanmalar, onlarn devindirici, ritmik
gereksinimlerini hesaba katan bir yntemle elendirilme-

288

CNSEL DEVRM

leriydi. Byle kendiliinden doan bir rgtlenmeyle atal-kak almann sevincini tadan ocuklar, kuramsal ei
timden geirilmelerine gerek kalmakszm, toplumcu
retiyi gelitirmeye yatkn olacaklardr.
ocuun sinir hcrelerindeki kaslar altran ele
rin etkinliine yn verilmesi sorunu, bizi, eitim konusu

nun can alc noktasna gtrr. Bir devrimci hareketin

grevi, genel olarak bakldnda, eskiden bask altnda tu
tulan bitkisel gereksinimleri zgr brakmak ve doyurmak
tr. Toplumculuun gerek anlam budur. Gereksinimleri
doyurabilmekte karlalan yeterli ve durmadan artan
olanak, bireylerin doal yetenek ve gereksinimlerini geli
tirmelerine izin vermelidir. Bask altnda tutulmayan, kas
larn devindirme yetenei zgr ocuk, gerici reti ve
trelere ak deildir. Buna karlk bask altnda yetiti
rilen, kolay eilip bklmeyen ocuk, her trl kuramsal
dnceyi kuzu kuzu kabul etmeye hazrdr. Burada, Sov
yet hkmetinin, devrimin ilk yllarnda, analarn baba
larn eletirebilmeleri iin ocuklara tam bir zgrlk ver
mek zere giritii denemeleri anmsatmalyz. Bu, Bat
Avrupa lkelerinde ilkin hi anlalmayan bir nlemdi.
Pek ok ocuk anasna babasna adyla sesleniyordu. Bu,
okul gibi aile ocann da ocuklar buyurgan olmayan bir
yapya kavuturmak zere yntem deitirdiini gsteri
yordu. Daha baka bir sr rnein dile getirdii bu ei
lim, yava yava ar basan baka bir eilimle atyor
du. kinci eilim, son yllarda, yeniden anaya babaya veri
len ocuun eitimi konusunda yengiye ulat; bu, ataer
kil eitim biimlerine dnn yeni bir rneiydi. ocuk
larn ortaklaa eitiminin ortaya kard karmak sorun
larn incelenmesi son zamanlarda gzden der gibi oldu,
aile eitimi yeniden kural haline geldi. Okulda verilen ei
tim de ayn biimde deiiklie urad. imdi artk, eitbilimsel dergilerde ocuklarn siyasal tartmalara katl
dklarn okuyabiliriz. Onuncu Dnya Toplantsnm bil
mem kanc sav ne diyor? gibi sorular, kafalarn ortaklamac kurama gre zorla eitilmesinin sekin bir yntem

OCUUN CNSEL YAAMI

289

halini aldm gstermektedir. Kk bir ocuun, ulus

lararas bir toplantda ne srlen bir sav anlayamaya
ca, yarglayamayaca gn gibi ortadadr. Bu tartma
lar srasnda kantlad kiisel deeri ne denli bykse,
kuramsal savlar papaan gibi yinelemekte ne denli usta
lk gsterirse, tek partili ynetimin etkisine o denli ak
tr; kafasna tek partili ynetim kuramn sokmak da ayn
de ecede kolay olur. Oysa kaslarn devindirme yetenei
btnyle zgr, cinsel etkinliini en doal biimde yaa
yan ocuk, ileci ve buyurgan retilerin etkisine var g
cyle direnir. ocuun dardan, yzeysel, buyurgan etki
lenmesi konusunda yara girildi mi, siyasal gericilik dev
rimci eitimi her zaman geer. Ama cinsel eitim alann
da geemez; hibir gerici reti ve siyaset, ocuklara, cin
sel yaamlar konusunda, toplumsal devrimin getirecekle
rini veremez.
yleyse uras aktr ki, ocukta devrim ci bir zihin
sel yap yaratm ak iin, bitkisel v e cinsel canlln ayak
ta tutmak gerekir.

2 O C U K T A B U Y U R G A N -O L M A Y A N B R Y A P IN IN
Y A R A T IL M A S I

Bireylerin buyurgan-olmayan bir yapya kavuturul

mas iin yaplacak ilk i, ocuklarn cinsel etkinliine el
verili bir eitimin gerekletirllmesidr.
1921 Austosunda, Moskoval ruhzmc Vera mit,
ocuklara doru bir eitimin verilmesi denemesine giri
tii bir yuva kurdu. 1924te S o v y et R u sya da Ruhzm c
Eitim adl kitapkta toplanan deneyleri, bugn cinsel tu
tum bilimin ocukluun evrimi konusunda bize rettikle
rinin o gnlerde, orada, yaama yakm bir tutumun benim
senmesi ve zevkin olumlanmasyla, kendiliinden ortaya
ktn gstermektedir. Vera mitin almas, zellikle,
ocuun cinsel etkinliinin olumlanmasna dnkt.
Kurduu ocuk bahesinin temel ilkeleri unlard: ei

290

CNSEL DEVRM

tici hanmlara, ocuklara ceza vermemeleri, hatt yksek

sesle bile konumamalar gerektii retiliyor; vg ve k
namaya, ancak bykler iin anlam tayan, ocua hi
bir ey demeyen yarglar gzyle baklyordu. Bylece, bu
yurgan ahlkn dayand ilke yrrlkten kaldrlyordu.
Peki ne konuyordu onun yerine?
Yarglanan, ocuun kendisi deil, eyleminin nesnel
sonucuydu. Baka bir deyile, bundan tr vg ya da k
namaya girimeksizin, ocuun yapt evin ya da ev res
minin iyi ya da kt olduu syleniyordu. Dvtkleri za
man azarlanmyor, br ocua yapt ktlk gsterili
yordu.
Eitici hanmlar ocuun davran ya da zellikleri
konusunda yargya varmaktan kanmak zorundaydlar.
pme, kucaklama gibi ar sevgi gsterilerine izin yoktu.
Vera mitin de deindii gibi, bu gsterilerin amac hep
ocuktan ok by doyurmaktr.
Bylece, ahlk buyurgan eitimin ikinci zararl ilke
sinden de kurtulunmu oluyordu: nk ocuklar dvebilmeye haklan olduunu sananlar, doyurulmam cinsel ya
amlarn ocua gsterecekleri sevgiyle dile getirmeye
haklar bulunduuna da inanyorlard; buna, en ok aile
nin verecei eitimi savunanlarda rastlarz. Skdzenci
nlemleri, ahlk yarglamay bir yana braktktan sonra,
tokatla yaplan ktl pckle unutturmaya gerek kal
maz.
Btn evre ocuun yana ve zel gereksinimlerine
uydurulmutu. Oyuncaklar, aralarla gereler ocuun et
kinlik gereksinimine gre ve yaratc yanlarn gelitirmek
zere seilmiti; ocuun gereksinimleri deiti mi, oyun
caklarla ara ve gereler de deiiyordu. Gereksinimin on
lara deil, ara ve gerelerin gereksinim e uydurulm as il
kesi, cinsel tutumbilimin temel grlerine tpatp uygun
dur ve yaamn btnne uygulanabilin gereksinimler o
anki ktisad yaama deil, iktisadi kurulular gereksinim
lere uy durulmaldr. Vera mitin ocuk bahesinde do
ruluu kantlanan bu cinsel dzenlilik ilkesi, ocuklarn

OCUUN CNSEL YAAMI

291

nceden belirli ara ve gerelere uymak zorunda kaldk

lar Montessori okullarndaki buyurgan ahlk ilkenin tam
tersidir.
Vera mit: ocuun d gereklie zorluk ekmeden
uyabilmesi iin, d dnyann ona dman gibi gzkme
mesi gerekir. Gereklii ocua olabildii kadar ekici gs
termeye, vazgemesi gereken zevklerin yerine aklsal zevk
ler koymaya urayoruz diyordu.
Bunun anlam, uydu: ocuk gereklie kendi istemiy
le uyacaksa, nce bu gereklii sevmeyi renmelidir. Ken
dini sevinle evreye zde klabilmelidir: cinsel tutumbilim ilkesi de budur. Buyurgan ahlk ilkeyse, tam tersi
ne, dev duygusu araclyla ya da ahlk baskyla ocu
u kendisine aykr bir evreye uydurmay denemitir. Bir
ana ya da retmen; ocua kendilerini iinden gelen bir
sevgiyle sevdirecek biimde davranrlarsa, bu cinsel d
zenlilik ilkesine uygundur. Anneni sevmelisin diyen ah
lk ya da dinsel zorunluluksa annenin sevimli olup ol
madn hesaba katmadndan ahlkdr, buyurgan
dr.
Bu yuvadaki ocuklar toplumsal yaama uyma gerek
liliine trl yollardan hazrlanyorlard. Toplumsal yaa
mn zorunluluklar, sinir hastas, gz yukarda, sevgisiz
byklerin kararlarndan deil, ocuk topluluunun ken
disinden ve gnlk yaamdan geliyordu. ocuklara, neden
onlardan birtakm eyler istendii aklanyordu yalnz;
buyruk verilmiyordu. rnein byklerin ve arkadalarn
sevgisi gibi daha yce arzularn doyurulabilmesini engel
ledikleri gsterilerek, zaten atlmas gereken gdsel do
yumlardan vazgemeleri salanyordu. Byle yetitirilen
ocuklar yaamn gerekliliklerine dardan ynetildikleri
zamankine oranla daha kolay uyabilecekleri iin, kendine
gven ve bamszlk duygusu gelitiriliyordu. Bu saptama
lar, kr kr parmam gzne ortada olduklar halde, asbakan tipindeki eiticilerin hi ama hi anlayamayaca
eylerdir. Cinsel tutumbilimin toplumsal adan olanak
szlam doyumdan kendi istemiyle vazgeme ilkesi de te

292

CiNSEL DEVRM

mizlik retiminde uygulanyordu. Bu konuda eiticilerin

herhangi bir yasaklama getirmeleri yasakt. ocuklar, cin
sel itepilerinin br bedensel gereksinimlerinden ayr de
erlendirilebileceini bilmiyorlard. Dolaysyla, tpk alk
ya da susuzluklar gibi, bu gereksinimlerini de eitici ha
nmlarn gz nnde, utanp sklmadan gideriyorlard.
Bu, gizlilik gereksinimini yokediyor, ocuklarn eiticile
re gvenini artryor, gereklie uymalarn kolaylatr
yor, bylece genel gelime iin salam bir temel yaratyor
du. Bu koullarda, eiticiler ocuun cinsel gelimesini
adm adm izleyebiliyor, u ya da bu gdnn (aklsal ne
denin) yceltilmesini kolaylatrabiliyorlard.
Vera mit, eiticinin hi durmadan kendini ilemesi
gerektiine parmak basar. ocuk bahesindeki kaynama
ya da karkln, genel olarak, eitici hanmlarn bilinsiz sinirliliklerinden doduu saptanmtr. Cinsel tutumbilime uygun eitim, eiticiler bilinsiz davranlarndan
kurtulmadka ya da hi deilse bunlar tanyp denetle
meyi baaramadka kesinlikle gerekletirilemez. Bu de
diimiz, szn ettiimiz eitimin somut ieriine bakt
mz an, gn gibi aa kar.
Batl kafa eitimi denen eitimde, anneler ve stan
neler ocuun daha ilk yatan lzmla almam olma
sna dayanamazlar. Vera mitin yuvasnda, ikinci yln so
nundan nce ocuklar belirli aralklarla lzmla oturt
mak iin en kk bir giriimde bulunulmuyor, ondan son
ra da bu konuda hi zorlanmyor, altlarn slattklar za
man azarlanmyor, yaptklar ok doal karlanyordu.
Temizliin retilmesine verilen bu nemli yer, cinsel
tutumbilime uygun bir eitime gemeyi dlemezden n
ce hangi koullarn gerekletirilmesi gerektiini aka
gstermektedir. Byle bir eitim ailede verilemez, ancak
ocuk topluluklaruda, gerekletirilebilir. Bilgisiz hekim
lerle eiticiler yatan slatmann iddetle cezalandrlma
s gerektiini dnrlerken (oysa bu, cinsel yaam boza
cak bir saplanp kalmaya yol aar), Vera mit kitapn
da u olay anlatmaktadr: yandaki bir kz yeniden

OCUUN CNSEL YAAMI

293

yatam slatmaya balamann verdii sknty ekiyor

mu. Hi aldrmamlar, kk kz, ay sonra, kendili
inden iyilemi. Aln size buyurgan eitbilimcinin hi an
layamayaca bir olgu daha; oysa olgu ortadadr.
ocuklarn temizlik konusundaki tutumu bilinli ve
doaldr, diyor Vera mit. Bu konuda direnme ve zen
(kapris) diye bir ey yoktur. Bu srelerde utanma'ya
rastlanmaz. Bizim uyguladmz yntem, ocuklar, genel
likle dkl ve sidik yollarn altran kaslarn denet
lenmesi iinin renilmesi srasnda yaanan rseleyici de
neylerden kurtaracak gibidir. Gerekten de, hekimlik de
neylerimiz gstermitir ki, yetikin insanda rastlanan be
densel boalma gc bozukluklarnn en yaygn nedeni,
dkyla ilgili temizliin ok sk bir biimde renilmesi
dir. Sz konusu temizlik retimi insan trne zg cin
sel ileve utancn kartrlmasna yol amakta, buysa, bit
kisel enerjinin dzenli olarak kullanlmasna elverililii
bozmaktadr. Vera mit tepeden trnaa haklyd. Dksal ilevlerine utanc kartrmayan ocuklarda, ilerde, cin
sel bozukluklar ortaya kmaz.
Bu h om edaki (yuvadaki) ocuklarn hareket etme ar
zulan hi kstlanmyordu: atlayp sramaya, koup ba
rmaya haklar vard. Bylece doal eilimlerini yalnz
dile getirme deil, ayn zamanda uygulama olanana ka
vuuyorlard; buysa, ocukluktaki gdlerin yceltilmesinin, yani zihinsel retim alanna aktarlmasnn balca
koulunun zgrlk iinde uygulanmalar olduuna, ya
saklanmalarnn, bilinaltna itmeye yol at iin ycelt
meyi engellediine inanan cinsel tutumbilime tpatp uy
gundu.
ocuklarn devindirici etkinlikleri yasaklanarak kafa
eitimine elverili hale getirildii, gereklie uyduruldu
u bizim yuvalardaysa, tam tersine, drt, be, alt yala
rndaki ocuklarda ok cidd davran bozukluklan gr
lr: doal, canl ve etkin olacak yerde, akll uslu, terbi
yeli davranrlar; souklarlar. Anna Fraud, Yetitiriciler
in Ruhzm lem esi adl kitabnda bu gzlemi dorular.

294

CNSEL DEVRM

ama eletirmez; stne stlk, bilinli erei ocuu kent

soylu bir yurtta yapmak olduundan, bunu kamlmaz bir

olgu sayar. Bu yarg, kentsoylu eitbilime zg, yanl bir

dnceye dayanmaktadr: ocuun doal hareketlilii, ka
fa eitimine elverililiiyle eliir. Oysa, bunun tersi do
rudur.
Vera mitin incelemesinde nemli bir blm kendi
kendini doyurm a'ya ayrlmtr. Kendi yuvasndaki ocuk
larn, br ocuk bahelerindekilere oranla daha az ken
dilerini okadklarn saptam. ok doru bir gzlemle,
iki trl kendini doyurma bulunduunu yakalam: insan
trne zg bedensel uyarmalardan doan ve cinsel zevk
gereksiniminin giderilmesine yarayan ile, bir kk d
rlmeye, dzen bozukluuna ya da zgrlk kstlan
masna tepki gstermek zere uygulanan kendi kendini
doyurma. Birincisi hibir sorun yaratmaz. kincisi, ocu
un cinsel uyarlma yoluyla boaltmaya alt, korku ya
da zntden ileri gelen bitkisel uyarlganln artmasna
baldr. Vera mit bu olguyu doru yakalar, Anna Freud
sa, yanl bir bakla, ocuklarn kendi kendilerini oka
maya ar dknlklerini gdsel kurtulu sayar. u
nu unutmamak gerekir ki, gdleri olumlayan bir eitim
de, kendi kendini doyurma gizlisi sakls olmadan, eitici
lerin gz nnde yaplmaktayd. Sradan eiticinin ken
di kendini doyurma karsndaki utanp sklmasn bili
yorsak, ocuktaki igdnn doal bir biimde dile geli
ine tellanmadan tanklk edebilmesi iin ilkin eitici
nin eitilmesi gerektiini kolayca anlarz.
Dolaysyla, Vera mitin yuvasnda, ocuklar cinsel
meraklarm gidermekte de tam anlamyla zgrdler. Kz
larla olanlar rahata birbirlerini inceleyebiliyorlard; bu
nun sonucu olarak, plaklkla ilgili yarglar yzde yz
dingin ve nesnel di. ocuklarn cinsel organlarla plak
ken deil, giyinikken ilgilendiklerini farkettik. ocuklar
cinsel konularla ilgili sorular sorduklarnda onlara ak,
doru karlklar veriliyordu. Bu konuda, diyor Vera mit,

OCUUN CNSEL YAAMI

295

ana-baba yetke ve korkusu tanmyorlard. Onlar iin anay

la baba, sevdikleri, dnsel varlklard. Btn bunlara
bakarak, diye yazyor Vera mit, ana-babalarla ocuklar
arasnda, ancak, ocuk ailenin dnda eitilirse iyi ilikiler
kurulabilecei sylenebilir.
Bu ocuk bahesindeki uygulama, genel olarak yaa
m, zel olarak da cinsel etkinlii olumlad iin, cinsel
tutumbilime tpatp uygunken, kuramsal grler birbirin
den ayryd. Vera mit, homeunun ilkelerini sralarken,
zevk ilkesinin almas ndan, onun yerine gereklik il
kesinin konmasndan sz eder; zevkle alma arasnda
mekanik bir kartlk bulunduunu kabul eden yanl ruhzmc grten kurtulamamt; zevk ilkesinin gerek
letirilmesinin, yaamn her evresinde, yaam enerjisini
yceltmenin ve topluma uyabilmenin ba etkeni olduu
nu grememiti. Klgsal almas, kuramsal grleriyle
elimekteydi.
Yeni kua yeni bir yapya kavuturma giriimleri
nin deerlendirilmesinde, szn ettiimiz h om eun sonu
ok nemli bir etkendir. Bu yuvada ok korkun eylerin
olup bittii syleniyordu; rnein, eiticiler, salt deneysel
ereklerle ocuklar vaktinden nce, cinsel ynden kkr
tyor, deniyordu.
H o m eun kurulmasna izin veren yetkililer, bir soru
turma atlar. Baz eitbilimcilerle ocuk hekimleri yuvay
desteklerken, ruhbilimciler, kendilerine yakan bir davra
nla, Vera mitin ocuk bahesine kar ktlar. Eitim
komiserlii, devlete ykledii ar harcamalar ne sre
rek, h om eun daha fazla leyemeyeceini bildirdi. Gerek
te, h om eun bal bulunduu Sinirsel-Ruhbilim Kuruluu
nun yneticileri deimiti; yeni ynetici, ayn zamanda so
ruturma kurulunda yeydi, olumsuz oy verdi; hatt, homedaki eiticilerle ocuklar sulamaya dek vardrd ii.
Bunun zerine, Sinirsel-Ruhbilim Kuruluu yalnz mal
desteini kesmekle kalmad, ayn zamanda yuvay koru
maktan da vazgeti.
Tam hom e kapanaca srada. Alman maden iileri

296

CNSEL DEVRM

Birlii nin bir temsilcisi buna kar kt, Alman ve Rus

maden ii sendikalar adna, yuvay hem mal, hem de
dnsel adan desteklemeye hazr olduklarn bildirdi;
zaten hom e, 1922 Nisanndan beri, yiyeceini Alman sen
dikadan, kmrnyse Rus sendikasndan almaktayd.
Ama h om eun artk pek mr kalmamt. Kurullar, so
ruturmalar, devlet desteinin kesilmesi ksa bir sre son
ra kaplarn kapamaya zorlad onu. Bunun, tam Rus cin
sel devriminin genel boazlanmasnn balad dneme
rastlamas ok anlamldr.
Yalnz, Uluslararas Ruhzmlemesi Demeinin Ve
ra mitin denemeleri karsnda yar kukucu, yar d
man bir tutum takndn da belirtmeden gememek ge
rekir. Bu olumsuz tutum, daha o zamandan, ruhzmlemesinin cinsellie-kart bir kuram haline geleceini ha
ber veriyordu. Her eye karn, Vera mitin almas, o
cuun cinsel yaam yla ilgili kurama klgsal bir ierik
kazandrma konusunda eitbilim tarihindeki ilk giriim L

Bu adan bakldnda, deerlendirme merdiveni ayr ol

sa da, Paris Ortaklaa Halk Ynetimine (Communene)
benzer. Vera mit, hi kukusuz, salt sezgiyle, insann kl
gsal olarak yeni bir yapya kavuturulmas gerektiini ve
bunun yntemini yakalayan ilk eitbilimcidir. Ve cinsel
devrimin her anndaki gibi, sendikaclar, hibir kuramsal
bilgileri olmad halde, klgsal alanda sorunun nemini
kavradklarn gsterirlerken, ibandaki yetkililer, bil
ginler, ruhbilimciler ve eitbilimciler geriye dn ve
bozgunu hazrlyorlard.
imdi bu uyank giriimle, szmona devrimci bir eitbilimcinin ada etkinliini kyaslayacaz; bu kyaslama
bize ilerde yaplacak yeni bir denemede, uratan gelen
gerici ruhbilimcilere deil de, yaama doal bir duyguyla
yanaan basit insanlara yaslanmak gerektiini gsterecek.
3 SZMONA-DEVRMC, PAPAZCA ETM

Emeki eitimci, en byk glkle, cinsel eitim ala

OCUUN CNSEL YAAMI

297

nnda karlar. Bu eitim genel eitimden ayrlamaz el

bet, ama eiticinin karsna ok zel sorunlar karr. Ei
ticinin kendisi de, bir emeki ailesinden gelse bile, kentsoy
lu cinsel eitimden gemitir. Baba oca, okul, kilise ve
yaad kentsoylu evre onun da kafasna, devrimci dav
ranlaryla elien, cinsellie-dman davranlar ilemi
tir. Bununla birlikte, ocuklar emeki gibi yetitirmek is
tiyorsa, kentsoylu bak asndan kurtulmas, temsil etti
i snfn karna uygun bir kiisel gr gelitirmesi, son
ra bunu eitbilimde uygulamaya koymas gerekir. Kent
soylu eitbilimin bir sr esini benimseyecek, bir bl
n cinsel etkinlie aykr bulup atacak, onlarn yerine
yenilerini uygulayacaktr. Bu. yeni yeni ele alnmaya ba
layan, hatr saylr, g bir itir. Temel glk, devrimci
kamp papazlarndan gelir; bu kampta, cinsel adan doku
lar manda derisine dnm gerici aydnlar, gerekeleri
hastalkl devrimciler vardr; bunlar, olumlu bilgiye katk
da bulunacak yerde, habire kafalar kartrrlar. Uluslar
aras Ruhzmlemesi Dernei ile Ortaklamac Akademi'
nin yesi Salkind bylelerindendir. Dnceleri, devrimci
Sovyet genlii tarafndan iddetle eletirildi, ama gerek
Rusyada, gerekse Almanyada resm kurama bu dnce
ler egemendi. Einige Fragen der Sexuellen Erziehung der
Jungpionere adli yazs (Gen nclerin Cinsel Eitimiy
le lgili Sorunlar; Dos proletarische Kind, 12 jg., H. 1/2,
1932) Alman cinsel siyaset hareketine psteki saydrd. Bu
yazda, cinsel yaam konusunda taknlan, biimde devrim
ci, zde dmanca tutumun birbirine kartrlmasnn ne
denli zararl olduunu grmekteyiz.
Salkind doru bir dnceden yola kmakta, nclerin giritii hareketin ocuklar gelimelerinin en nem
li evresinde etkilediine, ellerinde aile ve okulda bulun
mayan aralarn bulunduuna parmak basmaktadr. Ama
ocuun cinsel yaam konusunda, Kiliseninkinden daha
deerli olmayan bir kavram var kafasnda; btn yanl
lar bu kavramdan domakta. yle diyor yazsnda:
te bundan tr (nclerin giritii hareketin elin

298

CNSEL DEVRM

de ok daha iyi aralar bulunduu iin), sz konusu ha

reket, b y yen ocuun enerjisinin asalaka bir y n d e
itirm eyle cinsel etkinlie kaym asna kar giriilen sa
vata balca gcmz olmaldr.
Salkinde gre, ocuun cinsel etkinlii asalakadr.
Nerdea varyor bu deerlendirmeye? Ne demek istiyor bu
nunla? Eitim konusunda hangi sonulan karyor bu ni
telemeden? Yalnz organizmaya yabanc olan ey asalak
tr, Sovyetler Birliinin yazp izmesine gz yumduu bu
cinsel yaam felsefecisi, byk bir ciddilikle, enerjinin
asalakla, yani cinsel alana kaymas nlenm elidir,
diye dnyor.
ncleri eitenler ocuklara zerinde alacaklar
konuyu uygun bir biimde gsterebilirlerse, asalak alan^
lara yatrlacak enerji kalmaz.
Demek ki, Salkind, ocuun cinsel ilgilerinin yokedilebileceine inanyor. Toplumsal karlarn cinsel karlar
la nasl badatrlabileceini aklnn kesinden geirme
dii gibi, nerde atp nerde uyutuManm da dnm
yor.
Bu durumda, Salkindle herhangi bir gerici papaz ya
da eitbilimci arasndaki ayrmn ne olduu aratrlabi
lir, nk bu sonuncular da cinsel enerjinin baka bir ala
na aktarlabileceine kesinlikle inanrlar. Bugn artk hi
kimse ocuun ve gencin cinsel yaamn yadsyamyor,
ama herkese kabul edilen ilke cinsel enerjinin btnyle
baka bir yne evrilmesi ilkesidir; bu da, yukardaki ilke
nin baka bir biimde srdrlmesinden baka bir ey de
ildir. Salkindin kendi kendine, Kiliseyle kentsoylu top
lumun ocuun cinsel yaamna neden izin vermediini
sormas gerekirdi. Gerici eitimin kurallarn yrrle
koymak istiyorsa, ilkin, neden devrimci eitbilimin gr
asn benimsediini aklamak zorunda olduunun far
knda bile deildir; dtan bakldnda, belirsiz bir gr
le, cinsel yaamn ortaklaa yaamayla attna, ortak
yaay uruna cinsel etkinliin gzden karlmas gerek
tiine inanr gibidir. zellikle yzst braklm, kimse-

OCUUN CNSEL YAAMI

299

SZ, yatlaryla etkin bir arkadalk kuramayan ocuklar

ok kk yata cinsel gdlerinin kurban olmaya aday
drlar... Topluluktan uzak kaldklar, yalnz brakldklar
oranda, vakitsiz cinsel asalakla dmeleri tehlikesi ar
tar.
Aln size bilgisizlere zg koca koca lflar! Nedir va
kitsiz olan? Drt yandaki bir ocuun kendi kendini ok
amas vakitsiz midir? On on drt yandaki ergin bir
ocuun kendi kendini doyurmas vakitsiz midir? Ya cin
sel iliki kurmak istemesi? Salkind ve benzerleri, birtakm
kalplardan olumu kuramsal kantlamalaryla, soyut ah
lk brakp ocuun ve gencin yaamlarndaki gereklie
inemediklerini gstermektedirler. Salkindin kan mm ter
sine, kmelerinde hastalkl cinsel belirtiler yakalar yaka
lamaz ocuklara cinsel eitim veren nc retmenleri te
peden trnaa haklydlar. Akl banda her genlik yne
ticisi, Salkind ve benzerlerinin cinsel durum adn ver
dikleri sorunu yaratan eyin ortaklaa yaay eksiklii
olmadn-, tam tersine, onunkiler gibi dncelerin ocu
un cinsel yaamnda yaratt kargaaln, toplumsal ya
am aksatan balca etken olduunu ok iyi bilir. Buyur
ganla kalkmadka, cinsel baskyla ortaklaa yaam
kurulamaz. Salkinde gre, ocuun salkl cinsel geli
mesinin temeli, hem genel, hem de cinsel davranlarnn
toplumca denetlenmesi olmaldr. Ancak o zaman sa
lkl sz cinsellikten arnm la zdeleir. Salkind, a
lmann akllca rgtlenmesiyle gerekletirilecek bir
nc ahlk nerir.
Neyse, biz bo lflar brakalm da, dncelerinin so
mut olarak ne anlattna bakalm. Ka saat alacaktr
genler? Hi durmadan m? Cinsel dolaplar evirecek fr
sat bulamasnlar diye, gece, yataklarnda da m alacak
lar? ocuklar ve genler oyun oynarken, birbirlerini sev
melerini, meleksi de olsa birbirlerine sevgi beslemeleri
ni nlemek iin srekli bir toplumsal denetim mi uygu
lanmaldr? Salkind, on le on sekiz ya arasndaki, d
pedz ergin genlerden, bile bile ocuk diye sz eder!

300

CNSEL DEVRM

Neden bu ocuklar birbirlerine vurulmayacak, sevda

lanmayacaklar acaba? Byle bir ey ortaklaa yaam n d
zenini bozaca iin mi? Yoksa Salkind efendi buna daya
namaz diye mi? Berlindeki genlik rgtlerinin dzenle
dii halka ak tartmalarda kmelerin, kz says erkek
lerden ok olduu zaman dald, aa yukar eit ol
duu zamansa birliini koruduu saptanmtr. Birliin ko
runmas, gereksiz sevda dncelerinin zihinlere yerle
mesini nlemek zere srekli bir toplumsal denetimin
uygulanmasna deil; genlerin kendilerine cinsel e bula
bilmelerine, bylece cinsel yaamn toplu yaay zorlamayna balyd. Salkind gibiler, salkl cinsel yaamla
hastalkl olan birbirinden ayramadklar iin saplanr
lar bu sama dncelere; nk onlar, salkl cinsel ya
amn bask altna alnmasnn, ortaklaa almay aksa
tan dzensiz bir cinsel etkinlie yol atn grmezler.
Salkindin yaama dman, kalemefendilerine zg, sert
sav yledir;
Cinsel eitlik duygusunu gelitirmenin en iyi yolu, et
kin bir ortaklaa yaaytr. Bakalaryla ortaklaa alan
kii gereksiz sevgiler beslemez, nk buna ne vakti, ne
de enerjisi vardr.
Ne anlatyor u cinsel eitlik sz? Biz de cinsel eit
likten yanayz; siyasal gericilikle, zgr cinsel yaam ne
rerek savamaktayz; Salkindlerse, tam tersine, bir Kato
lik genlik rgtnn yneticileri gibi, cinsel eitlii bin
trl yasak iersinde ngrmekteler; neyse ki, imdilik^
karma eitime hayr demiyorlar. Ama tutulan yol insan
ister istemez samalklara srklemektedir: bu dizge ier
sinde, nemli bir ite alan ve Salkindin On Buyruuna
karn birbirlerine vurulan olanla kz ne yapmal? He
men toplumsal denetime mi bavurmal? i younlatra1 1935 basm nda alt izilm itir; sekiz yl sonra, 1943 te, Sovyetler Birliinde karma eitimin kaldrld renilm itir (aydnlatc b il
gi iin International Journal o f Sex-Economy and Orgone Research, 2,
1943, s. 193 e bakn.) T .P .W .

OCUUN CNSEL YAAMI

301

rak sevgiyi mi bomal? Sk perhiz iersinde cinsel eit

lii mi glendirmeli? Hem de kendi deyimiyle, gelime
nin en nemli evresine, cinsel gereksinimlerin oald ev
reye rastlayan yata m? nsan u szlerdeki drstle
aykr, ikiyzl yanlan aka gryor:
Tam bir karlkl sayg ve gven, tam bir karlkl
drstlk: temel koul budur ite, onsuz, nclere salkl
bir eitim verilemez.
Genliin en can alc sorunlarndan birini anlayama
dmz zaman, ocuklar hem birbirlerini, hem de ret
menlerini karlkl olarak nasl sayp gvenebilirler aca
ba?
nc olacak yaa gelen ocuk, cinsel konularda epey
ey bilir. Hatt gereinden fazlasn bilir, ama bildiini de,
neyi bilmesi gerektiini de bilmez. retmen bu yanlla
gz yumamaz, konumaldr. yi ama nasl konusun?
Evet, nasl konusun? Biz de ite bunu renmek iin
yanp tutuuyoruz,
Cinsel konuda konumalar yapmamaldr. Dahas var;
ocuklara zellikle cinsel konulardan sz amamaldr.
Bunun anlam, cinsel yaam ancak siyasal ve toplum
sal sorunlar iersinde ele alnmaldr m acaba? EL, byle
bir tutum doru olurdu elbet, ama neden bu deildir:
Dikkatli (!) bir gzlem, baz (!) ocuklann kendi ken
dini doyurmaya dadandn yakalamaya izin verir. Bu
durumda reticinin son derece saknml davranmas ge
rekir, nk sz konusu kt alkanlklarla savamaya
kalktnz m, ocuklar (hakl olarak. W.R.) zel bir duyar
llk gstermektedirler...
nsan, Alman Cizvitlerinden Peder Muckermann din
lediini sanacak vallahi!
Szn ksas eiticinin, ocuun cinsel dnyasna, an
cak nceden zel bir eitbilim renimi grmse, doru
dan doruya girmeye hakk vardr. (Kim verecek bu
renimi? ls ne olacak? Kendi kendini doyurmann k
t bir alkanlk olduu sylenerek mi yaplacak eitim?
W. R.) Bylesine sakncal konulann, hem de reticiler

302

CNSEL DEVRM

den birinin ynetiminde, herkesin nnde tartmas ola

cak ey deildir. Bu i daha kaynamda boulmaldr, hem
de yalnz reticiyle renci arasnda. (Hangi i? ocu
un kendi kendini doyurmasnn yarataca utanc m?
W. R.) Bunun iinse, cinsel amazlklar dorulanm, en
sekin lk savalarna bavurulmaldr.
Byle olacak ite tam bir karlkl drstlk. Eh,
bu durumda nc topluluklar iersinde cinsel sululu
un, yani elikilerle dolu, dzensiz bir cinsel yaamn or
taya kmasna almaz elbet.
Salkindler, cinsel adan amaz olmasa da, her gen
cin kendi yaamna dayanarak bildii eyi, cinsel sululu
u cinsel etkinliin deil, Salkindci eitim yntemleriyle
yasaklarn yarattn hibir zaman renememilerdir.
Bununla birlikte;
retici, daha baka sorunlar gibi, cinsel konuya da
ancak ivedi bir gereklilik ve tehlikeli belirtiler varsa de
inmelidir.
Bir genlik rgt nderi, ynetici evrelerin u kar
man orman dnceleri arasnda doruyu nasl bulacak
acaba?
Salkind gibi eitbilimciler, ocuun ve gencin cinsel
yaam sorununu dibine dek gtrmeye kalktnz zaman
karnza kan glklere yan izmektedirler. ocuklarla
genlere bir yandan cinsel eitim verip, te yandan cinsel
oyunlar ve kendi kendini doyurmay yasaklayamazsnz.
Cinsel doyumun ilevi konusunda doruyu onlardan saklayamazsmz. Sizin yapacanz tek ey doruyu sylemek,
sonra ileri yaamn doal akna brakmaktr. Cinsel g,
bedensel canllk ve gzellik, toplumsal ilerleme urunda
giriilen kavgann srekli lkleri olmaldr.
Devrim, boay brakp yk arabasna koulan kz,
horozu brakp idi edilmi horozu gklere karamaz; in
sanlarn yk hayvan gibi yaad yeter, hadm haremaalarndan zgrlk savas olmaz.

OCUUN CNSEL YAAMI

303

4 S U L U L U K S O R U N U N A Y E N B R G Z A T M A

Genliin sua ynelmesi gibi koskoca bir sorunla ba

a kabilmesi iin, Rus devriminin elinde yeterince eitbilimci, zellikle iyi bir cinselbilim renimi grm eitbilimci yoktu. Genliin cinsel bakaldrsnn anlalama
mas, 1935lere doru, sululuk sorununun ciddlemesine
yol at. Bu yeni su ileme dalgasnn isavatan sonra
ortaya kan skntlardan biri olduu ne srlemez, n
k 1935 ylnda su ileyen genler yeni toplumsal dze
nin ocuklarydlar. Sovyetler Birlii sululuk sorununu
zebilmek iin her eyi denemiti. Dolaysyla biz kendi
kendimize ancak sorunun neden zlemediini sorabiliriz.
Baarszlk, 1935 Hazirannda alnan hkmet kararlary
la dorulanmtr:
S.S.C.B.deki Halk Komiserleri Kurulu ile Komnist
Partisi Merkez Yarkurulu, emekilerin maddi ve eitsel
durumlar durmadan gelitii ve Devlet ocuk kurulula
rna nemli para yardmlarnda bulunduu halde, kentler
de ve daha baka yerleme merkezlerinde sulu ocuklarn
bulunuunun her eyden nce, o blgelerdeki Sovyet yet
kilileri, parti rgtleri, emekiler ve genlik tarafndan
genlerin iledii sularn nlenip yokedilmesi konusunda
yeterince allmamasna; ayrca, halkn tmnn bu so
runun zmne rgtl olarak katlmayna bal oldu
u inancndadr.
a) ocuk homelarmn (yuvalarnn) ounun para
kayna yeterli deildir, eitim ynnden de trl eksik
likleri vardr;
b) ocuklarn sapklna, ocuklar ve genler arasn
daki sululara alan rgtl sava ya sorunun genilii
ne uygun deildir, ya da hi yoktur;
c) Analarn babalarn yitirdikleri ya da onlardan ay
rldklar, bir kurulutan katklar iin sokakta kalm o
cuklar hemen uygun bir kurulua ya da analarna baba
larna teslim etmek zere gerekli nlemler alnmamtr;
d) ocuklarna kaytszlk gsteren, onlarn serserili

304

CNSEL DEVRM

e, kk hrszlklara, babo dolamaya almalarna,

ahlk ynden yozlamalarna ses karmayan ana-babalarla velilere kar hibir nlem alnmamaktadr.
Bylece, durum eitli rgtlerin yetersiz almalar
na balanp brakld. Yeniden ana-babann verecei ei
time ve devrim tarafndan benimsenmi ilkelere uymayan
nlemlere dnld. Baarszlk, bu ilkelerin kendisinden
mi geliyordu? Hayr, onlara yklenecek tek kusur eksik
olular, temel sorunu gz nnde bulundurmaylar, hat
t ou kez buna yan izmeleriydi. Temel sorunsa, ocuk
larn cinsel yaamdr. Ortaklamac kuramla yetikinle
rin ortaklaa yaam, ocuun cinsel etkinliinin gelen ek
sel bask altnda tutulmasyla, cinsel ikiyzllikle, aile ei
timiyle el ele verince, ister istem ez, genliin sululuuna
yol aar. zgrle dnk genel evrim iersinde, ocuun

cinsel gereksinimleri, topluma ve ocua zarar vermeden

bask altna alnamaz.
Hkmet, 1935te, sululuu azaltmak iin hatr say
lr bir aba gsterdi. ocuklar Aome'lara (yuvalara) yer
letirmekle grevli eitim komiserlikleri kuruldu. Yardm
c polis rgtne, ocuklar sokaklarda babo dolaan
ana-babalara iki yz rubleye dek ceza kesme yetkisi ve
rildi. Ana babalarla veliler, ocuklarn yaptklar zarar
demek zorunda brakld. Analar babalar ocuklarn dav
ranlarna gz kulak olmakta gevek davranrlarsa, o
cuklar ellerinden alnacak, onlarn hesabna homelara
yerletirilecekti. (3 numaral Hkmet karar: ocuklarn
sokaklarda srtmesiyle savaacak rgt hakknda.)
16 Haziran 1935 tarihli Norve gazetesi A rbeiderbladet,
Sovyet Hkmetinin sulu ocuklar kitle halinde tutuk
lamak zorunda kaldn yazar. Yazda, kilitleri krp evle
re girmenin, sa solu talan etmenin yannda, ocuklarn
cinsel organ hastalklarna yakaland da bildirilmekte
dir: ocuklar, hastal veba gibi her gittikleri yere ta
maktaydlar. ocuklarn gidebilecei halk hamamlar,
homelar (yuvalar) ve hastaneler yoktu elbet, ama olsa da
gitmek istemiyorlard. Toplu halde kayorlard h om el&r-

OCUUN CNSEL YAAMI

305

dan. A rbeiderbladet, Rus gazetesi zvestia'nn hemen her

gn, evden kaan ocuklann bulunmas iin duyurular ya
ymladn belirtir. Yakn zamanlara dek, Sovyou bas
nnda byle duyurulara pek ender rastlanrdi; imdiyse
ok sklatlar. Gazetedeki yaz, ayrca, Sovyet Hkmetinin u nlemleri aldn bildirmektedir: iyi eitbilimci1er yetitirilmi, ocuk rgtlerine eitici filmler, zel ki
taplar, makineler, aralar verilmi. Hkmet, bununla da
yetinmeyerek, sorunla baedebilmek iin, btn halkn des
teini salamaya alm.
1929da, Vera mit ve Geelina gibi eitbilimcilerle
yaptm konumalarda, hep bu nlemlerin yetersizlii ve
etkisizlii zerinde durdum. uras ok ak ki, sululuk
sorunu, isavatan arta kalan durumlarda dosa bile, asl
kaynan cinsel yaama verilecek dzen konusunda kafa
larn yeterince aydnlk olmayndan alyordu: Sovyetler
Birliinde i sknts yoktu; i hekimlii ok gelimiti; i
sizlik de yoktu; ocuk yuvalar ve topluluklar iyi rgt
lenmiti; btn bunlara karn, sokaklardaki ykc ve top
luma aykn yaam yuvalardaki yaaya yeleyerek ka
maya devam ediyorlard. Bu dev sorun yalnz herhangi bir
ite alp onu renerek zlemeyecei gibi, baarsz
ln suu genliin romanlara zg eilimlerine de yk
lenemez. Almanyada, genliin sululuu sorununu eni
ne boyuna inceleyecek vaktimiz oldu. Genlerin cinsel sa
ln gvenlik altna alma giriimlerimi duyan bir sr
kaak gen beni grmeye geldi; gerek sorunlarn, yoksul
luklarn ve topluma aykr davranlarnn kknde ya
tan nedenleri grebildiim iin, aka ve drste konu
tular benimle. Okura unu kesinlikle syleyebilirim ki,
aralannda son derece zeki ve yetenekli, harika genler
vard. Sulu gen ad verilenlerin, iyi yetitirilmi ikiyz
llerden daha canl olduklarn, kendilerinden ilk doal
haklarn esirgeyen toplumsal dzene bakaldrmaktan ba
ka bir ey yapmadklarn gryordum hep. Ana konular
hi deimiyordu. Anlatlan hep ayn ykyd: cinsel uya
rlmalarn bastramam, kafalarndan cinsel dleri ata

300

CNSEL DEVRM

mamlard. Analar babalar onlan anlamamt; eitici

leriyle yetkililer de yle. Bu konuda konuup anlaacak
insan bulamamlard. Bu da onlar gvensiz, gizleyici ve
kt yapmt. Karlatklar zorluklar kendilerine sak
lamak zorundaydlar, ancak yaplar kendilerine benze
yen, ayn sorunlarla karlaan arkadalar tarafndan an
lalyorlard, Okulda kendilerini kimsecikler anlamad
iin, derse girmez olmulard; analar babalan da anlama
d iin, onlara kfrediyorlard. Ama beri yandan, kkl
bir bala analarna babalarna balydlar, bilinsizce on
lardan yardm ve avutma bekliyor, kendilerini mthi su
lu hissediyorlard. Buydu ite onlar sokaa dren; ger
i orada da mutlu deillerdi, ama hi deilse zgrdler;
tabi, polis gelip de onlar avucunun iine alana ve slahevine gnderene dek... stelik de, bu dediim, ou kez
on be, on alt, on yedi yanda, kendilerine yat kzlarla
bir arada yakalandklan iin oluyordu. Sz konusu gen
lerin ounun ruhsal adan salkl, yarglar salam,
akllca bakaldrm insanlar olduklann saptadm; ta ki
polisin ve salk yetkililerinin penesine dene kadar; on
dan sonra, ruh hastas oldular, toplumsal srgn cezasna
arptrldlar. Toplumun bu genlere kar iledii sular
saymakla bitmez. Klgsal olarak kendilerini anladmz
gsterirsek, bu sulu genlere gven verebilir, onlara
gerekten klavuzluk edebiliriz: byle bir eyse, imdiye
kadar ne srdm grlerin doruluunun yeni bir
kantdr.
Almanya gibi lkelerde bile genlik sorunu son dere
ce g ve karmakt. Bir yandan zgrlk lflar edilir
ken, te yandan cinsel basknn srdrld Sovyetler
Birliinde, cinsel yaamn buyurgan gereklilikleriyle top
lumun bunlar elinin tersiyle itmesi arasndaki atk is
ter istemez daha keskinlemiti. Ortaklaa yaamn genel
letirilmesiyle ailenin verdii eitim yan yana gelince top
lumsal patlamalar kanlmazlayordu. Ayrca, analarn
retim srecine ve kamu yaamna gittike daha fazla ka
tldklarn da unutmamak gerekir; buysa, ocuklarla ili

OCUUN CNSEL YAAMI

307

kilerinde atmaya yol aan yeni bir etkendi; analar top

lumsal yaama katlnca, ocuklar da ayn eyi yapmak is
tiyorlard. Geri yaam yolu akt, ama cinsel etkinlik en
gellendii iin, pek ou bu yola girmekten kanyordu.
Genler arasnda yaylan sululuun gerek nedeni ite
buydu, yoksa 1935te zaten tarih olmu bulunan isava. Sovyet dizgesi (sistemi) ya da baka bir etken deil.
Genlerin sululuunun, ocuun ve gencin iine dt
cinsel bunalmn da vurmas olduuna kuku yoktur. Hi
duraksamadan unu ileri srebiliriz; ocuklarn ve genle
rin cinsel yaamn cinsel etkinlie elverili biimde dze
ne koyacak bilgi ve yreklilii biraraya getirm edike, hi
bir toplum, ocuk ve genlerde beliren ruh hastalklar v e
sululuk sorununa zm bulamaz.

Bu amala hangi somut nlemlerin alnmas gerektii

nceden kestirilemez-, ancak temel olgulara ve gerekli ko
ullara parmak baslabilir. Gerek sululuk, gerekse genel
eitim sorununun zm, ruhsal (zihinsel) yapnn olu
turulmas srecinden ocuklarn ana-babaya, ana-babann
da ocuklara, kin v e sululuk duygularyla ykl, yakk
almaz saplanp kalmalarm skp atabilme olanaklarna
bal olacaktr. Buysa ancak, ocuklar toplumsal eitimi,

anaya babaya ykc bir biimde saplanp kalmalarn olu

tuu durumlar yaamazdan, yani drt yandan nce alr
larsa gerekleebilir. Ama bu, hastalkl ve sinirli ilikile
rin hemen ortadan kalkaca anlamna gelmez. Toplumun
btn iersinde, topluluk ile aile arasndaki atk
zme kavuturulmadka, szn ettiimiz ilikiler orta
dan kalkmayacaktr. Ana-babalarla ocuklar birbirlerini
tam anlamyla sevip deerlendirebilirler. Ama ne denli ay
kr gzkrse gzksn, bu, imdiki haliyle ailenin ve
ocua verdii eitimin yrrlkten kaldrlmasn gerek
tirir. ocuun cinsel yaamnn kara listeye alnmasna ve
ocuun cinsel arzularyla etkinliklerinin dourduu toplumd saylma duygusuna son vermedike, sorun olduu
gibi kalacaktr. Artk yle ykleri hibir yerde okuyamamalyz:

308

CNSEL DEVRM

Garik, alt yanda; Hey ulu Tanrm, n oluyor? G

rlmemi bir ey. Sekiz yandaki, daha yeni okuma
renmi Liubka sevdaya tutuluyor ve Pavlike (sekiz ya
nda) srann altndan bir kt uzatyor: ekerim, hzi
nem, mcevherim benim ... Vurulmak ha! Ancak kentsoylulara yakan bir eydir bu! ar Nikola dnemi oktan
gerilerde kald! Konu kyasya tartld ve Liubkaya
gn oyundan atlma cezas verildi. Fanina Halle, nl ki
tab, S ov yet R u sya da Kadnda. (Die Frau in Sowjetrusland,
s. 235), ahlkl dnya karsnda ortaklamacla yeni
den saygnlk kazandrmak isterken, Sovyet dizgesinin ah
lka uygunluunu kantlamak zere ite bunlar yazyor.
yiniyetleri ne olursa olsun, kendi kendilerini okayan
ocuklar grmeye dayanamayan, ocuun cinsel etkinlii
nin doalln ve sevimliliini yakalayamayan eitbilimcilerle cinselbilimciler, yeni kuaa devrimci bir eitim ve
rilmesinde ie yaramazlar. ocuun duyduu gl cinsel
arzuda, ortaya koyduu duyusal sevgide, binlerce skc
sav ve zmlemeden daha ok ahlk, doallk, yaama g
c ve sevinci vardr. Gerekten zgr insanlardan olu
mu bir toplumun gvencesi ancak ve ancak ocuun zi
hinsel ve bedensel yapsnn canllndadr.
Bu artk kesinlikle anlalmtr. Ama szn ettii
miz olgunun ortaya konmasnn sorunlar zmeye yetece
ine inanmak tehlikeli olur. Tam tersine, ataerkil ve bu
yurgan bir biimde yaayan insann, kendi istemiyle al
an, yaamdan zevk alabilen, zgr bir insan haline geti
rilmesinin son derece g bir i olduunu anlamamz ge
rekir. Marxn: eiticinin kendisi de eitilmelidir sz,
bo bir savsz haline gelmitir; bu sze somut bir ierik
kazandrmann tam srasdr: yeni kua eitecek kiile
rin, analarla babalarn, eitbilimcilerin, Devletin banda
bulunanlarn ve iktisatlarn, ocuklarla genlerin cinsel
tutumbilime uygun bir biimde eitilmeleri dncesini
kabul edebilmeleri iin, nce kendilerinin cinsel ynden
salkl olmalar gereklidir.

XIV.

BLM

SOVYETLER BRLNDE YEN YAAM

BM URUNDA GRLEN KAVGADAN
ALINACAK DERSLER

Gnlk almalar srasnda bu sorunlarla karlaan

lar, somut ynergeler isteyeceklerdir. ok kolay anlayabile
ceimiz bu dilek yerine getirilemez. Biz ancak devrimci
dnmlerin baarszla urama nedenlerini zmle
yebilir, bizi doru yola gtrebilecek ana izgileri belirte
biliriz. Yeni devrimci itiler sonunda u ya da bu lkede
ortaya kacak durumlar imdiden kestiremeyiz; sz konu
su durumlar ne olursa olsun, birtakm ilkeler o gn de ge
erli olacaktr. Bununla birlikte, o an geldiinde som ut
gereklerin yakalanmasn en gellem ekten baka bir ie y a
ramayacak ayrntl d taslaklar izm ekten kesinlikle
kanlmaldr.

Sovyet cinsel devriminin boazlanmasndan karla

bilecek temel ilkelerden biri, cinsel mutlulua gidebilecek
btn yollarn daha bandan aka gvenlik altna aln
m asdr. Yrrle konacak yasalar konusunda izlenecek

yol, Sovyetler Birliinde 1917 -1921 yllar arasnda uygu

lanan yasalarla hemen hemen gsterilmitir, bu yasalar
olduklar gibi bile kullanabiliriz. Ama asl yaplmas gere
ken, bu yasalarn insan yapsna girebilmeleri iin, ciddi
nlemlerle klgsal etkililiklerini gvenlik altna almaktr.
Bu adan bakldnda, kendiliinden boygsteren cinsel
devrimi rgtl yollara sokacak bir dizi nlem bulunabilir.

310

CNSEL DEVRM

Devrimci cinsel yasalarn uygulanmasn gvenlik alt

na alabilmek iin, halkn cinsel salnn sorumluluu
nun gerici salkbilgisi retmenlerinin, kadn hekimleri
nin, sidik yollar uzmanlarnn elinden alnmas gerekir.
Her iinin, kadnn, kylnn ve delikanlnn, gerici top
lumda, bu alanlarda yetkili kiVnin bulunmadm anla
mas gereklidir; cinselbilimci ve salkbilim uzman diye
geinenlerin ileci anlayla yorulduklarn, insanlarn
ahlkll kaygsndan kurtulamadklar bilinmelidir.
Genlerle yeterince alm olan kiiler, eitimsiz ama
salkl bir gen iinin, cinsel yaamla ilgili konularda
herhangi bir uyduruk yetkiliden ok daha iyi bir sezgiye,
ok daha doru bir yargya sahip bulunduunu bilirler.
Emekiler, bu gvenlikli sezgi ve bilgilerle birtakm rgt
ler kurabilmeli, cinsel devrimin g ilerinin altndan kal
kabilmek zere kendi evrelerinden insanlara grev verebilmeliydiler.
Cinsel yaamn alaca yeni biim, ocua verilen ei
timin gzden geirilmesiyle balamaldr. Dolaysyla, ei
ticilerin yeniden eitilmeleri, halkn da, cinsel yetiimleri
kt eiticileri bu konularda eletirebilmek iin amaz
sezgisini kullanmay renmesi gerekir. Eitbilimcileri ye
niden eitmek, nfusbilim uzmanlaryla salk uzmanla
rn inandrmaktan ok daha kolaydr. Elimizdeki trl
belirtiler, Avrupa ve Amerikadaki ilerici eiticilerin, ken
diliklerinden, eitbilimsel yntemleri yeniletirme yollarn
aradklarn ve ou kez insel yaama elverili grler
edinmeye baladklarn gsteriyor.
i hareketlerinin siyasal nderleri bu soruna gereken
dikkatle eilmedike, cinsel yaamn yeniden dzene kon
mas ii baarya ulaamayacaktr. Dnyaya ileci anla
yla bakan siyasal yneticiler, bu konuda ok cidd bir
engeldirler. Bu alanda yaantlar bulunmayan ve ou kez
cinsel adan hasta yneticiler, ynetmeye kalkmazdan n
ce, pek ok ey renmeleri gerektiini bilmelidirler. zel
likle de, insanlarn iinden gelen cinsel sorunlar tartma
arzusunun snf kavgasndan sapma diye nitelenerek bir

S.S.C.B.DEN ALINACAK DERSLER

311

keye itilemeyeceini, tam tersine, sz konusu tartmalarm zgr bir toplum yaratmak iin giriilen abalara ka
tlmalar gerektiini renmelidirler. Emekilerin artk
toplumcu papazlarn, ahlk aydnlarn, saplantl dlerin, souk kadnlarn cinsel yaamn rgtlenmesini te
kellerinde tutmalarna gz yummamalar gerekir. Bilin
siz gerekelerin iteledii bu gibi insanlarn, durum olabil
diince aydnla kavuturulmay bekledii anda tartma
ya kartklar bilinmelidir; o zaman, yaants az emeki,
genellikle aydna duyduu saygdan susmakta ve yanl
bir yargyla, aydnn kendisinden daha iyi dndn
kabul etmektedir. Her kitle rgt yanma cinselbilim ala
nnda uzman grevliler almaldr; bunlarn ii, rgtn
cinsel bakmdan gelimesini gzlemek, bu gzlemlerden ge
rekli sonulan karmak ve bir cinselbilim merkezinin yar
dmyla glkleri yenmeye uramak olacaktr.
Ancak, olumlu cinsel yasalarla cinsel yaam koruya
cak nlemlerin dnda, gemiteki deneylerimiz bize da
ha baka nlemlerin alnmas gerektiini gstermitir.
Her eyden nce ak sak yaz ve resimler, polis ro
manlar, ocuklar iin yazlm korkulu ykler gibi cin
sel sknt yaratabilecek yaynlar kesinlikle yasaklanmal
dr. Bunun yerine, insanln yaranna, kara duygular ve
rpermeyi deil de, yaamdaki saysz doal sevin kay
nak ve biiminin verecei sahici duyguyu tartp anlata
cak yaptlar konabilir.
Gemiteki deneylerimiz kukuya yer brakmayacak
biimde gstermitir ki, analar babalar, eiticiler ya da
devlet yetkilileri tarafndan ocuun ve gencin cinsel ya
amnn nne dikilen btn engellerin kaldrlmas gerek
lidir. Bu iin nasl yaplabileceini imdiden syleyemeyiz.
Ama, ocuun ve gencin cinsel yaam nn toplum v e yasa
lar tarafndan korunmasnn kanlmaz olduu aktr.
Bugnk siyasal rgtlenme ve insann yapsal koul
lar gz nnde bulundurulduunda, ocuun ve gencin
cinsel yaamnn toplumca kabul edilmesi srasnda orta
ya kacak glkler aka belirtilmedike, alnacak b

312

CNSEL DEVRM

tn yasal nlemler kt zerinde kalacaktr. Ana-babalarla eiticilerin kendileri hasta olmasaydlar, ocuklarla gen
ler hemencecik en iyi eitim koullar iersine yerletirilefailseydiler, her ey ok basitleecekti. Am a durum bu olma
dna gre, ayn anda iki dizi nlemin alnmas gerekir;
a) eitli yerlerde, grgl, gereki, cinsel adan
salkl eiticilerin byk bir titizlikle gen kuan geli
mesini inceleyecei ve klgsal sorunlar karlarna ktk
a zecei rnek ortaklaa eitim kuru m lan kurulmal
dr. Bu rnek kurulular, yeni dzenin ilkelerinin btn
topluma yaylaca ekirdekler olacaklardr. Uzun, g ve
yorucu bir ahm.a olacaktr bu, ama elimizde insann k
lelie yatkn yapsn yoketmek iin bundan baka olanak
yoktur. Ayrca, aratrma kurumlar yaratlacak, buralar
da cinsel yaamn bedensel yan, akl hastalklarnn n
lenmesi' ve cinsel salk koullar, imdiye kadarkinden
apayr bir biimde incelenecektir. Bu kurumlarn biricik
grevleri eski kavimlerden kalma erkeklik organlarn ya
da daha baka cinsel gariplikleri derlemek olmayacaktr.
b) Bu kurulularn dnda, cinsel yaamn btn top
lum erevesinde, cinsel tutumbilime uygun olarak, ken
diliinden dzene konabilmesi iin gerekli koullar hazr
lanacaktr. Bunun birinci ilkesi, cinsel yaamn zel bir i
olmadn kabul etmek olacaktr. Bu, bir hkmet daire
sinin ya da baka bir rgtn insanlarn yatak odalarna
burnunu sokabilecei anlamna gelmez. Bununla, insano
lunun zevki en eksiksiz biimde tadabilecek bir cinsel ya
pya kavuturulmas iinin zel giriime braklamayaca
n, btn toplumsal yaam n tem el sorunlarndan biri ol
duunu anlatmak istiyoruz.
Kitlelerin cinsel yaamn ikinci dereceden bir i say
maktan vazgetiimiz an kolayca yrrle koyabilece
imiz birtakm nlemler vardr. Gebelii nleyici il ve
aralar bilimsel denetim altnda, her trl ar kr kay
gsndan uzak, makineler kadar titizlikle yaplmaldr. o
cuk aldrmay yoketmek zere, gebelii nleyici yntemle
rin kitlelere yaylmas klgsal olarak gerekletirilmelidir.

S.S.C.B.DEN ALINACAK DERSLER

313

Genlerin ve evlenmemi kiilerin konut sorununu z

medike Sovyet cinsel devriminin urad korkun baa
rszlktan kanlamaz. Tandm kadaryla genler, tepe
den gelecek nlemleri beklemeden bu sorunu zevkle ze
bilecek gtedirler.
Genler iin yardm yuvalar kurmak kanlmaz bir
nlemdir ve u ya da bu yetkili ahlk nedenlerden tr
engellenmezse, kolayca gerekletirilebilir. Genlik, kendi
yaamm kurabilmesine olanak verildiine inanmaldr. Bu
onun toplumsal grevlerini tavsatmasna yol amayacak
tr; tam tersine, konut sorununu yava yava zmesine
izin verilirse, genel toplumsal almaya daha byk bir
sevinle uyacaktr. Halkn tm, ynetim rgtlerinin, hi
bir koul ve dnsel snrlama koymakszn, cinsel mut
luluu gvenlik altna alabilmek iin ellerinden geleni yap
tklarna inanmas gerekir. Kitleler salkl ve doal cin
sel yaamn deerini ne kadar iyi renmilerse, onlara
ocuk aldrmann zararlarn ve cinsel organ hastalklar
nn tehlikesini retmek o denli gereksizleecektir.
nsanlarn iinde cinsel gereksinimlerinin klgsal ola
rak hesaba katld duygusu varsa, hi zorlanmadan, se
ve seve alrlar. Cinsel mutluluk, genel toplumsal gven
liin en salam gvencesidir, nk yaamn kendi eliyle
kurmaya alm halk, her trl gerici gzdann kars
na yiite dikilir.
Cinsel karklk tan kanmak, kara ve deniz ordu
sunda ecinsellii yasaklamak zorunda kalmamak isteni
yorsa, toplumun cinsel dzenliliine ilikin en zor soru
nun zlmesi gerekir: kara ve deniz ordusuna gen kz
larn sokulmas. Bugnk askerlik uzmanlarna ne denli
aklalmaz gzkrse gzksn, askerliin cinsel yaam
kemirip bitirmemesi iin tek are budur; sorunu zmek
kolay deildir, ama zmn ilkesi ortadadr.
Tiyatro, sinema ve edebiyat, Sovyetler Birliindeki gi
bi, yalnz ktisad sorunlarla uramamaldr. Dnyadaki
edebiyat ve sinema rnlerinin temelini oluturan cinsel
sorunlar, makinelerin ve retimin gklere karlmasyla

314

CNSEL DEVRM

yokedilemez. Buna karlk, edebiyatta ve sinemada, zel

likle ucuz duygusallkla dile gelen gerici ve ataerkil gr
n yerine, cinsel sorunlara ilerici ve aklsal adan bakan
gr geirilmelidir.
Temel cinselbilim almas bilgisiz hekimlerle souk
lkc kadnlarn eline braklmamal, btn toplumsal
abalar gibi ortaklaa rgtlenmeli, yaz-izci (brokratik)
olmayan bir biimde dzene konmaldr. Byle bir rgtn
ayrntlar konusunda kafa patlatmak hibir ie yaramaz.
Halk ynlarnn cinsel yaam temel toplumsal kayglar
dan biri haline geldii an, rgt sorunu kendiliinden
zlr.
Yalnz, cinsel yaamn yeniden dzene konmas ii as
la herhangi bir merkez kuruluun kararlarna braklma
maldr. Geni bir cinselbilim rgt a halk ynlaryla
bu konuda uzmanlam uygulaym merkezleri arasndaki
balanty salamaldr; Almanyadaki Sexporun^ dzen
ledii retici akam toplantlarnda yapld gibi, sz ko
nusu rgtler halk ynlarnn cinsel sorunlarn tart
malara getirmeli, sonra elde edilen zmler ne olursa ol
sun, kendi alma alanlarna dnmelidirler. Cinselbilim
ciler ve aratrclar cinsel salk ynnden de, ileci ve
ahlk nyarglar karsndaki bamszlklar bakmn
dan da incelenmelidir.
Dinle savalmamak; ama halk ynlarna bilimin son
bulularn ve cinsel mutluluu gvenlik altna alacak ara
lar gtrme hakkna burnunu sokmasna izin de verilme
melidir; bylece, ksa zamanda, Kilisenin, din duygusu
nun doast kkenini savunup olumlamakta hakl olup
olmad da grlr. Buna karlk, dizgeli bir almayla,
ocuklarla genler cinsel kaygdan ve sululuk duygularn
dan korunmaldr.
Toplumsal devrim sreci iersinde, geleneksel aile mut
laka eriyip gidecektir. Ortaya kan sorunlarn halk nn1 Sexpol, toplum un cinsel siyaset etkinlikleriyle uraan Alm an r
gtnn addr.

S.S.C.B.DEN ALINACAK DERSLER

315

de tartlmas srasnda, kitlelerin, bir sre daha yaama

ya devam edecek aile duygularyla balar hesaba katlma
ldr. Bu konuda bizim grmz udur:
nsann bitkisel yaam ki bu ynden btn canl
doayla ortaktr onu gelimeye, etkinlie ve zevke, hou
na gitmeyendense kamaya iter; bitkisel yaam, birtakm
ynlere srklenmeler ve itilmeler halinde duyulur. lerle
meyi konu alan, dolaysyla devrimci diye niteleyebilece
imiz her felsefenin ekirdei ite bu duyumlardr. u uy
duruk dinsel yaant ile enginlik duygusu da bitkisel
grnglere dayaldr. Bu bitkisel uyarlmalarn, trl du
rumlarda. dokularn dirimsel elektrik yklerinden geldik
leri ancak ksa bir sre nce gsterilebilmitir.
Demek ki. dinin nmze getirdii evrenle birlik ol
ma duygusunun kkeni doal olgulardr. Ancak, doal bit
kisel duyumlar gizemsel nitelikler kazanrken, andlar,
kreldiler. Hristiyanlk, balangta, temelinden ortaklamac bir hareketti; ama cinsel yaamn yadsnmasndan
tr, yaam olumlama gc tersine, yani ilecilie ve do
astcle dnt. nsanln kurtuluu iin savaan
Hristiyanlk, Kilise biimini ald an, kendi kkenini yad
syordu. Kilise, btn gcn, araya fiziktesi bir yorum
sokarak yaam yadsyan insan yapsndan alr; baka bir
deyile, ldrd yaamla beslenir.
Marx iktisat kuram, yaam ilerleme yoluna soka
cak ktisad koullar ortaya koydu. Am a salt ktisad ve
mekanik grlerde kalmas, onu. tehlikeli bir biimde, en
bilinen belirtileriyle yaamn yadsnmasna doru gtr
d. etin siyasal kavga yllarnda, bu iktisat dnya g
r, bitkisel yaama-isteminin oluturulmas ii ruhbilimcilik saylp gizemcilere brakld iin yenildi.
Bitkisel yaam, Alman ulusal-toplumculuu denen u
yeni-oktanrclk (paganizm) biiminde yeniden boygsterdi. Tek partili ynetim (faizm) retisi, bitkisel damar
atmasn Kiliseden daha iyi anlad ve onu doast alan
dan ekip kard. Bu bakmdan, kann gll ve ka
na ve topraa ballk ilkelerine dayanan ulusal-toplum-

316

CNSEL DEVRM

cu gizemcilik, insanm kkeninde iledii ilk gnahm yattma inanan eski Hristiyan dncesine gre bir adm
ileriydi; ama bu ilerilik de gizemciliin yeniden dallanp
budaklanmasyla ve siyasal gericilikle bastrld. Ulusaltoplumculuk hareketinde de, yaamn olumlanmas, ken
dini adama, hafifleme ve devi ilke sayan ileci kuramsal
dncelerle yadsnmaya dnmtr.
lkel Hristiyanlkla yeni-oktanrclk arasndaki bu
ilinti ou kez yanl anlalmtr. Kimileri, yeni-oktanrchn, gerek devrimci din olduunu sylemektedir; bun
lar onun ilerici eilimini sezmekte, ama gizemci saptma
sn grmemektedirler. Kimileriyse Kilisenin tek partili
ynetim kuram karsnda korunmas gerektiini hisset
mekte, devrimci yolu bulduklarna inanmaktadr. Bir sr
toplumcu din duygusunun tmden yokolmamas gerek
tiini ne srmekte; eer bunu derken, bitkisel duyumla
r ve bunlarn zgr gelimesini anlatmak istiyorlarsa, hak
ldrlar; yaamn bugnk sapmasn ve yadsnmasn gr
medikleri iinse, hakszdrlar. imdiye dek hi kimse ya
amn cinsel ekirdeine yanama yrekliliini gstere
memitir; tam tersine, bilinsiz cinsel kayg insanlar, ya
am, bir yandan cinsel etkinliin klgsal olarak reddi bi
iminde yadsrken, te yandan dinsel ya da devrimci ya
ant biiminde olumlamaya gtrmektedir. Yandaki i
zim bu ilintileri aydnlatmaktadr;
Cinsel tutumbilim, bilimsel bulularndan ve toplum
sal srelerin gzlemlenmesinden, gsn gere gere, u
sonular karabilir; yaam n olumlanmas, znel bi'm iyle cinsel zevkin olumlanmas, toplumsal biim iyle de al
mann halk tarafndan dzene konmasyla, en son geli
m e noktasna dek desteklenm elidir. Kavgay, yaam olum

layacak biimde rgtlemek gerekir; bu konuda en byk

engel, insanlarn ektikleri zevk skntsdr.
Bu zevk sknts, zevk veren doal srelerin toplum
tarafndan bozulmasndan doar, giriilecek btn ortak
ruhsal ve cinsel eylemlerin nne dikilecek glklerin
merkezini oluturur; dzmece utangalk, ahlklk, Fh-

S.S.C.B.DEN ALINACAK DERSLER

317

CN SEL YAAMIN
Yaam olumlayan bir uygarln
ekirdei saylmas

Yeni - oktanrclk

Ulusal - toplumcu Gizemcilik

C N SEL YAAMIN REDD
ilk Htristiyanlk

Devlet kilisesi
C N SEL YAAMIN REDD
Ataerkil Aile

Snfl toplum
C N SEL YAAMIN REDD

lkel Din (Din= bedensel coku)

C N SE L YAAMIN KABUL

Bitkisel yaam

rerlere gzkapal boyuneme falan gibi biimlerde ken

dini gsterir. Tpk siyasette gerici olmaktan utandklar
gibi utanr insanlar gsz olmaktan; devrimci tutum gi
bi, cinsel gllk de eriilmek istenen lkdr ve btn
gericiler devrimci geinir. Ama hi kimse yaamda eline
geen mutluluk olanaklarn boa harcadn itiraf etmek,
geleceinin gemite kaldn kabul etmek istemez. te
bu yzden, eski kuak, genlerdeki somut yaam belirtile-

318

CNSEL DEVRM

riyle kyasya savar ve yine ite bu yzden, genler, ya

lannca tutucu olurlar. Hi kimse, yaamnn ok daha iyi
olabileceini kabule yanamaz; eskiden olumladm o gn
yadsdn; arzularnn gerekle tirilmesinin btn top
lumsal srecin yeniden rgtlenip dzenlenmesini, sevilen
bir sr yanlsamann ve cinsel doyumun yerine konan
dzmece doyumlarn kaldrlp atlmasn gerektireceini
kabule yanaan da kmaz. Adlar Ana, Baba olduu
iin buyurgan yetkiyle ileci kuram uygulayanlara kimse
dil uzatmak istemez. Bylece herkes dtan boyuneer, i
ten bakaldrr.
Ancak, yaamn gelimesi durdurulamaz. Toplumsal
srecin doannkine benzetilmesi bouna deildir; toplum
cularn tarihsel gereklilik dedikleri ey, yaamn geli
mesinin doal gerekliliinden baka bir ey deildir. Ya
amn ilecilie, buyurgan yaplara ve yadsnmaya doru
saptrlmas birtakm eyleri yeniden ortaya karr belki;
ama insanolundaki doal gler, doa ile kafa eitiminin
birlii iersinde yengiye ulaacaktr sonunda. Gzmzn
nndeki btn belirtiler bize, yaamn, boyunemek zo
runda kald baskc biimlere bakaldrdn gster
mekte. Yeni bir yaam biimi urunda giriilen kavga,
balangta kanlmas olanaksz, bireysel ve toplumsal
yaam ieren cidd bir madd ve ruhsal dzensizlik bii
minde, daha yeni balamtr. Eer yaamn srecini an
lamsak, bu kavgann nereye varacandan kukumuz
olamaz. Yeterince yiyecek bulan, almaz. Cinsel adan
mutlu kiinin, ahlk destee ya da doast dinsel ya
an tya gereksinimi yoktur. Yaam, szn ettiimiz ol
gular kadar basittir; ancak yaamaktan korkan insan ya
psyla karmaklar.
Yaama ilevinin kuramsal ve klgsal adan basitle
tirilmesi, reticiliinin salamlatrlmas iine, kafa eiti
mi devrimi adn veriyoruz. Bu devrimin temeliyse, ancak
emek demokrasisi olabilir.

NDEKLER

Baz temel kavramlar ......................................................

Drdnc basmn n s z ...............................................
nc basmn nsz
...............................................
kinci basmn n s z ......................................................

13
17
23

Birinci Kesim
CNSEL AHLKILIIN BAARISIZLII
I. Blm: Cinsel tutumbilimin getirdii eletirinin
tbb temelleri
......................................................
II. Blm: Cinsel yaam konusunda dzeltimciliin
gszl
..............................................................
III. Blm; Cinsel yaamdaki elikilere kaynaklk
ediiyle evlilik kurumu
.......................................
IV. Blm; Tutucu cinsel ahlkn etkisi ... ..........
V. Blm: Eitim aygt olarak buyurgan aile ...
VI. Blm; Erginlik sorunu
.......................................
VII. Blm: Zorlama evlilik ve srekli cinsel ilikiler

37
66
70
76
110
119
158

kinci Kesim
YEN YAAM BM URUNDA
SOVYETLER BRLNDE GRLEN KAVGA
VIII. Blm: Ailenin kaldrlmas
................................ 200
IX. Blm: Cinsel d e v r im ............................................... 207
X, Blm: Cinsel devrimin boulmas
................. ... 224
XI. Blm: Doum denetiminin, ecinselliin zgr
klnmas ve sonradan bu gidie dur denmesi
241
XII. Blm: Genlik kurulularnda da ayn bastrma 258
XIII. Blm: ocuun cinsel yaamyla ilgili birka
sorun
..................................................................... 283
XIV. Blm: Sovyetler Birliinde yeni yaam biimi
urunda giriilen kavgadan alnacak dersler
309

PAYEL YAYINEV Caalolu Yokuu

Evren Han Kat 3, No: 51
Caalolu - stanbul
P.K. 889 Sirkeci/stanbul
Tel. : 528 44 09 511 82 33