You are on page 1of 39

Curso Prático & Objetivo

Direitos Autorais Reservados

! !"#$%&'( ! ')$'* ' +! % !*, -. /'*%&' ! +! ( %* +%# * (!


0+ ( * (! #! ) '12 (! # 1 *, *2 !$!*3

• ! 3 #! ) '12 0 !%+' 4 $#!' ( ' &-' & ) '


/ &' &')*' ( ' *)' '4 ! +'12 # !* '4' ! + * &'*&'$- *
4! '( * % +! % ( # 1 '#5* 6. % * 4 $#!* *2 !+% '( *
# *+! % ! +! '+ '60* (! ) ' ! ' ! +' &-' '(' (! &'1' /'

• ! 3
#! ) '12 0 !'$%7'('
'+ '60* ( 6% ! + (!
+'12 (! ) ' / &',
& #% % ( ' &-'
&')*' ( *!)
!* ! %$-' ! + !+% '('
( * &'*&'$- * 4! '( * 0
!'$%7'(' '+ '60* ( / /!%
(! $)%( (! #! ) '12
'+ '60* ( * +)/ * (!
#! ) '12 8)! !+ ' #!$
!*#'1 ! +! ' )$' ('
& $) ' (! #! ) '12 !
# 1 #! ) '( !9' )
!*8)! ' ' %4) ' : " #$ !

0+ ( #! &)**%6 % # % !% 0+ ( )+%$%7'( #' ' ' #! ) '12 (!


# 1 * ' % (;*+ %' ( #!+ 5$! #' +% (! < , 8)' ( (' #! ) '12 (
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

# % !% # 1 #!$ 0+ ( +'+%6 , !*+! 0+ ( #'** ) 4 '('+%6' ! +! ' *!


#'( 2 ' % (;*+ %', *! ( )+%$%7'( '* #! ) '1=!* '+)'%*

0+ ( +'+%6 & *%*+!

!
" !
#

$
%
& "
$
!
!

%4) ' :> *+ ' ) ' %$)*+ '12 (! ) # 1 *! ( #! ) '( #!$'


&
! ' ! +' % (' ! # !*' ?'$$%/) + @(%*# A6!$ *%+!3
-++#3BBCCC -'$$%/) + & B#)/$%&B**B& +! +*B '+'D -!!+*BC!/B? E #( F

%4) ' :>3 $)*+ '12 (! ) # 1 *! ( #! ) '(


Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

' ( ( )
#! '12 (! #! ) '12 (! # 1 * 0 !'$%7'(' # * ('* (! #! ) '12 ,
8)! # **)! # !*+ )+) '* 8)! ! & 9) + !'$%7' ' '+%6%('(! (!
#! ) '12 (! # 1 * !*) %(' ! +! ' * (' (! #! ) '12 (!6! # **)%
!8)%#' ! + * ) !*+ )+) '* &'#'7!* (!3

• '7! ' * +)/ * (! #! ) '12 ' *! ! )+%$%7'( *G

• $!6' ! # *%&% ' !*+!* +)/ * (! #! ) '12 G

• +'&% ' ' & $) ' (! #! ) '12 @ !*' +'+%6' ) + # ( %6!FG

• ! ' ! ! 4%' #' ' ' $ &'12 , !+&

%4) ' :H *+ ' ) ' %$)*+ '12 (! ) ' * (' (! #! ) '12 ,


% !$%7 ! +! * +! * !*+2 ! % 4$I* (!6%( J +! (' %4) ' @?'$$%/) + ,
> KF ) ' + '()12 .#%(' +! *3

& ( & & ( &


! %&L '*+ )( #) #* M /'* (! $' '
'6!$% 4 /$ &L '+' % ' )( #%+* ' 8)!* (! $' '
C /$ &L M$ & (! & ' ! + 4% !* + !*
+' N +'/$! !*' +'+%6' %$$ /%+ M &' (! #! ) '12

* !*+ )+) '* (' * (' 8)! #! %+! (!*! 6 $6% ! + (' #! ) '12
( * # 1 * # (! *! (%6%(%('* ! *%*+! '* ! (! + ! !$!* +! *3

' %*+! ' (! )*+! +'12 (! ' 4'*


/ %*+! ' (! 6% ! +'12 (! ' 4'*
& %*+! ' (! +'12
( %*+! ' (! % &)$'12 (! $)%( *
! %*+! ' (! %+ ' ! +
%*+! ' (! !4) ' 1' (! )#! A&%!
4 %*+! ' (! ! '12 (! ! 4%'

'
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

%4) ' :H3 $)*+ '12 (! ) ' * (' (! #! ) '12

' ( ) "
& $) ' (! #! ) '12 0 & # *+' #!$' 9) 12 (! 6. % * +)/ * (!
#! ) '12 , +! ( ! *)' !"+ ! %('(! ' / &' *+!* +)/ * (! #! ) '12
'# !*! +' #!* !$!6'( @ '%* (! L4F, ! & ' & $) ' 0 & # *+' #
(!7! '* ) &! +! '* (!*+!* +)/ *, #!* ' *! *)# +'( 8)' ( (' (!*&%('
) !+% '(' (! ) ' & $) ' (! #! ) '12 0 ! ! ) 12 ( *%*+! ' (!
*)*+! +'12 (! &' 4'* 0 *)# +' ! + ' * ! % + ('* '* &' 4'* ' *! ! %1'('*
() ' +! ' #! ) '12

(
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

*%*+! ' (! *)*+! +'12 (! &' 4'* 0 & # *+ !*) %(' ! +! #!$ *
*!4)% +!* !8)%#' ! + *3
' * 3 )*+! +' #!* ('*
& $) '* (! #! ) '12 ! (!
!6!*+% ! + , !&! ( +' /0
) ' '$+) ' *) %&%! +! #' '
' )*!% ( * +)/ * %1'( *
) ' +! '* ' / '*>, ' & $) '
!+% '(', 8)! *! . (!*&%('
# *+! % ! +! # 1 , 0 '# %'('
'*+ (' * (', ! ) $ &'$
&-' '( (! ?, &
) &% .% 8)! + '/'$-' !*+!
$ &'$ 0 &-' '( (! + %*+', 0
& ) &-' ' ? (! !*' (
+ %*+' '*+ (' * (' # (!
*! /*! 6'( ' %4) ' ' $'( %4) ' : 3 '*+ (' ('

/ + 3 O !*# *.6!$ # '# %' '*+ ! !&!/! '* *)'*


&' 4'* *)/!*+ )+) ' (!6! #! %+% ) !*#'1' ! + ! +! '
*)#! A&%! ! ' !*' +'+%6', #' ' 8)! # **' *! % *+'$'( *%*+! '
(! *!4) ' 1' (! *)#! A&%! ' %4) ' : # (! * 6! #' +! ('
*)/!*+ )+) ' @!*+ )+) ' (! !*+. '# %'( + '%$! '7)$F O ' . !'
*)#! % (' *)/!*+ )+) ' (! *2 & !&+'( * * +)/ *, ' & '('*
'* & $) '*, ! + ! )+ '* '+%6%('(!*, ! % , (! *2 !'$%7'( * / '
#' +! ( * + '/'$- * * ) &% . % * 8)! (!*! #! -' !*+'* +' ! '*
*2 &-' '( * (! #$'+' %*+'*
& , 3 *#'1 (' $ &'12 !*! 6'( #' ' ' '7! ' * +)/ * '
*! ! )+%$%7'( * ) *)/*+%+)A( * () ' +! ' #! ) '12 ( # 1 *
+)/ * !*+'$!% '( * %&' * / ! 6%4'* #' ' #! %+% *!) %1' ! +
#' ' ' . !' ( '*+

>
#! '12 !'$%7'(' 8)' ( ' & $) ' (! #! ) '12 0 !+% '(' ( # 1 ! 0 (!*&%(' !
*!4)%(', & &'* (! *)/*+%+)%12 (! / &'*

)
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

'' ( !( ) "
) ' +! # &!** (! #! ) '12 0 !&!**. % 8)!, J !(%(' 8)! '
/ &' '# ) (' ' '12 , * +)/ * 8)! ' ' & $) ' (! #! ) '12
+' /0 +! -' (! *! 6% ! +' , !*+! &'* #' ' /'%"
*%+)'1=!* (! !+% '(' (' & $) ' (! #! ) '12 , #' ' !+% '(' (' / &' #
!"! #$ , 0 !&!**. % 8)! -'9' ) *%*+! ' &'#'7 (! 6% ! +' !*+' & $) '
#' ' &% ' *%*+! ' (! 6% ! +'12 (! &' 4'* # **)% !"'+' ! +! !*+'
) 12 , ) *!9', *! &'#'7 (! 6% ! +' '* &' 4'* @+)/ * (! #! ) '12 !
(! '%* '&!**5 % * 8)! ! !&!**. % *F, ! 0 & # *+ #!$ * *!4)% +!*
& # ! +!*3

' . 3 '/ (! '1 + ' 1'( # !* ' 4)% &- !


) ' !"+ ! %('(! ! # !* ' ) &' !+!$ & +! ( &'/ 6 !
)+ ' O &'/ (! #! ) '12 8)! *! . ! $'( ) (!*! $'(
#' ' #! %+% ' 6% ! +'12 ( * !8)%#' ! + * 56!%*
/ / 0 4)% &- 0 !*# *.6!$ # ! $' ) (!*! $' &'/
(! #! ) '12 4)% &- '# !*! +' +' /0 ) *%*+! ' (! !% *
8)! #! %+! & + $' ' 6!$ &%('(! & 8)! *! '7 !*+!
@(!*F! $' ! + %4) ' : *+ ' &'/ (! #! ) '12 ! $'(
4)% &- *+! ) &% .% 8)! '#' !&! ' %4) ' 0 &-' '( (!
* ('( , ! !*# *.6!$ # & + $' * #' P !+ * (! #! ) '12 ,
6% ! +' ' &'+' % ', & (! ' * + '/'$- * ( * #$'+' %*+'*,
%+ ' * (%6! * * *%*+! '* ! 6' %.6!%*, ! + ! )+ '* '+%6%('(!*

%4) ' : 3 )% &- , &'/ (! #! ) '12 ! * ('(

-
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

& 2 3 /$ & (! & ' ! + %&' %" ' #' +!


*)#! % ( '*+ !0 '( # ) & 9) + (! # $%'* # (!
#'**' &'/ (! #! ) '12 %4) ' :Q *+ ' /$ & (!
& ' ! +
( 3 !*# *.6!$ # *)*+! +' (% !+' ! +! * +)/ * ' *! !
(!*&%( * # 1 ! #! %+% ' 6% ! +'12 #' ' &% ' ! #' ' /'%"
'*+ &'+' % ' +' /0 0& # *+' # ) *%*+! ' (! # $%'*,
# 0 2 0 %"' ! $)4' '$4) , *! ( *)*+! +'(' #!$ &'/ (!
#! ) '12 8)! #'**' ! + ! *)'* # $%'* %4) ' :K *+ ' '
&'+' % '
! / 3 '7 ' $%4'12 ('* &' 4'* ' *! ! *)*#! *'* J &'+' % ',
+! ( ' ) 12 (! '/* 6! !6! +)'%* &- 8)!* 8)! # **'
'& +!&! O & ) ' &'+' % ' ! 4' &- '! ) *5
& 9) + , ! '**% * + '+' ! * ('8)% # (%' +! &-' ' ( : *
'#! '* (! &'+' % '
+3 3 *%*+! ' (! 6% ! +'12 (! &' 4'* *C%6!$ 0
!*# *.6!$ # '7! ' $%4'12 ! + ! ' &'+' % ' ! R * +)/ * (!
#! ) '12 S 8)! *2 (!*&%( * # 1 %4) ' :E *+ ' *C%6!$

%4) ' :Q3 M$ & (! ' ! +

1
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

%4) ' :K3 '+' % '


%4) ' :E3 C%6!$

+! 8)! '* %4) '* 2 !*+2 ' !* ' !*&'$', '**% , ' &'+' % '
(!6! # **)% &! &' (! >, !+ * (! '$+) ' ! *C%6!$ &! &' (! ,< !+ *
*+'* %4) '* ' !+% '('* (' '# !*! +'12 ( ! 4! -!% ('
!+ / '* ! '+ ' *' ! #'$!*+ ' # ! %' J ! $ %' 5# $%* !
(! '4 *+ (! > , (%*# A6!$ ' % +! !+ ! (! !1 3
-++#3BBCCC #!+ $! ) *& / B#'$!*+ '*B> D ED #( , '&!**'( !
B HB> K

'* (
+'12 ' / &' 0 !&%(' '+ '60* ( *%*+! ' (! +'12 *%*+! '
)*)'$ (! + ' * %+% +'12 J / &', '* * ('* (! +! ' '%* /' '+'* @&
! !* +'"'* (%. %'*F 0 '+ '60* (' !*' +'+%6' "#$%&' ! * ! +2
*%*+! ' (! +'12 '+ '60* (' !*' +'+%6' ! ! *!4)%(' 6! ! * 8)'%* '*
)+ '* '* (! + ' * %+% +'12 J / &' **% , !*+! *%*+! ' 0 & # *+
#!$ * *!4)% +!* !8)%#' ! + *
' * 5 3O !8)%#' ! + !*# *.6!$ # 4! ' 6% ! +
+'+%6 , + ' * %+% ( : RJ & $) ' (! #! ) '12 S $0 (! 4! ' '
+'12 , ' !*' +'+%6' (!6! #! %+% ' *)' $%6 ! 6% ! +'12 ('

4
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

R& $) ' (! #! ) '12 S #' ' (!*&%(' ) !+% '(' (! +)/ * !*'
+'+%6' # (! *! 6%*)'$%7'(' ' %4) ' :<
/ 7 83 ! 6! % %&' * ' %4) ' :< 6! ! * 8)! R' & $) ' (!
#! ) '12 S #'**' # (! + (' !*' +'+%6', !&!/! ( *!)
6% ! + (! +'12 , 8)! *! . + ' * %+%( '+0 ' / &'
+)%+%6' ! +! *'/! * 8)! *! %' '%* .&%$ 4% ' ) +)/ *! *)'
*!12 **! 8)'( '(', ' % 60* (! &% &)$' +)/ T!$$N # **)% !*+!
'+ , + '+':*! (! ) +)/ & *!12 8)'( '(' ) -!"'4 '$ 8)!
!&!/! ' +'12 (' !*' +'+%6' ! + ' * %+! #' ' * +)/ * (!
#! ) '12 ' %4) ' :<, 8)! 6! * #'**' ( #!$' !*' +'+%6'
' 6! ('(! 0 +)/ T!$$N, ! 2 ' & $) ' (! #! ) '12
# # %' ! +! (%+', # %** '* '*#'* & !1 (' !"#$%&'12

%4) ' :<3 !*' +'+%6' ! +)/ T!$$N

& +3 3 *C%6!$ !*+. $%4'( (% !+' ! +! ' L!$$N ! *)' #' +!


% !% !, & 6% * *%*+! ' (! *)*+! +'12 (! &' 4'*, +' /0
!*+. $%4'( J &'+' % ' ! *)' #' +! *)#! % *C%6!$ 0 ! +2
!*# *.6!$ +' /0 # '7! ' $%4'12 ! + ! * !$! ! + * 4% ' +!*
@+)/ T!$$NF ! * !$! ! + * 2 4% ' +!* @&'+' % 'F

)+ ' ' (! + ' * ! % +'12 J & $) ' (! #! ) '12 0 ' )+%$%7'12


(! ) !8)%#' ! + &-' '( (! # %6! @ %4) ' : F # %6! 0
/'*%&' ! +! ) + &'#'7 (! 4! ' ' +'12 , %&' ( # *%&% '( '/'%"
( *C%6!$ & 6! &% '$ ' ' *)# +' + 8)! !'&% '$ (' +'12 (' & $) '

6
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

(! #! ) '12 , # %6! (!*$%7' * / ! ( %* + %$- * %"'( * ' '*+ ('


* (', & ! # (! *! /*! 6'( ' %4) ' :
' +'12 4! '('
#!$ + 0 + ' * ! %('
(% !+' ! +! ' #' +! *)#! % ('
& $) ' (! #! ) '12 , # (! *
)+%$%7' '/'%" ( +
(% !+' ! +! * +)/ * (!
#! ) '12 **% , # %6!
(%*#! *' ' )+%$%7'12 (' !*'
+'+%6' ! ( T!$$N, '$0 (! )+
!8)%#' ! + 2 ! &% '(
' +! % ! +! &-' '( (! /)&-'
( T!$$N
' 4 ' (! 6' +'4! (
# %6! 0 8)!, ' *!
!&!**. % '(%&% ' '%* +)/ *
' & $) ' (! #! ) '12 ,
# (! * '(%&% ' + I* +)/ * (!
%4) ' : : %*+! ' # %6! '# %'( #!$'
) ' *5 6!7, (% ! ! +! ! +! (' &'+' % ' ! *C%6!$ & 6! &% '%*
#! ) '12 & !*' +'+%6'
8)' + # (! * '(%&% ' '#! '* ) +)/ (! &'(' 6!7 *+ + ' '
#! ) '12 '%* .#%('
)+ ' 6' +'4! ( # %6! 0 ' # **%/%$%('(! (! !+% ' (!*&! '
& $) ' (! #! ) '12 +'&% ' ( ' & $) ' ) &% &)$' ( $)%( (! #! ) '12
() ' +! ' / '* # !"! #$ *+ 2 ! ' # **A6!$ )+%$%7' ( ' !*'
+'+%6', ! 0 ) (' ! +'$ #' ' &'* * (! # 1 * '$+' ! +! % &$% '( * )
- %7 +'%*
# (! * /*! 6' , ' )+%$%7'12 ( # %6! + '7 4' - * #' ' '
#! ) '12 , ! & & *!8UI &%', * ('* !8)%#'('* & # %6!
'# !*! +' +'"'* (%. %'* '%* !$!6'('* 8)' + 8)! ) ' * (' (!
#! ) '12 +! !*+ ! )+%$%7' ( !*' +'+%6' # (! &)*+' ! + (!
VB(%', ) ' * (' & # %6! &)*+' ! + (! H VB(%'

9:
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

)+ ' /*! 6'12 8)! ! !&! *! !%+' 0 8)!, '#!*' (! # %6! +!


(!*! #! - *)#! % J !*' +'+%6', * ('* !8)%#'('* & # %6!
'# !*! +' +' /0 ' !*' +'+%6' & *%*+! ' (! /'&L)# '* -'9'
'$4) ' !&!**%('(! (! +'&% ' ' & $) ', ! # %6! 2 !*+!9'
(%*# A6!$, )+%$%7':*! ' !*' +'+%6'

0+ ( +'+%6 (! #! ) '12 , & ! '# !*! +'( & !1


(!*+! %+! , & *+' ! '#$%&' +'12 J / &', #' ' 8)! !*+' '4 ! +! '
&-' * ( %* 0+ ( * '# !*! +'( * '+0 '4 ', !*' +'+%6' ! + # ( %6!, '
+'12 ! ' '#$%&'(' J & $) ' (! #! ) '12 ! !*+' + ' * %+%' ' +'12 J
/ &'
"%*+! *%+)'1=!* ! 8)! *! (!*!9' 8)! '#! '* ' / &' 4% !, %&' ( '
& $) ' (! #! ) '12 *)/ !+%(' '#! '* ' 6% ! + (! *)/%(' ! (!*&%(' ! '
) ' +'12 A % ' !&!**. %' J #! ) '12 , (% % )% ( /'*+' +! *!)
(!*4'*+! *+! /9!+%6 0 & *!4)%( '+ '60* (' )+%$%7'12 (! ) !8)%#' ! +
&-' '( + (! ) (
& $ &'( '&% ' ('
/ &', *! (
/'*%&' ! +! ) +
-%( .)$%& 8)! !&!
+'12 ' #' +% ('
#'**'4! ( $)%( (!
#! ) '12 #!$ *!)
% +! %
%4) ' :
*+ ' + (! ) (
'& #$'( ' / &' !
*%*+! ' (! !$'*+W ! *
8)! 4! ' ' 6% ! +
+'+%6 ' *!
%4) ' : 3 + (! ) ( ! *%*+! ' (! !$'*+W ! *
'+ '6!**'( #!$ $)%(
(! #! ) '12 *+' %4) ' !*+. (%*# A6!$ ! 3
-++#3BBCCC )#!4 ) / B( C $ '(*B(!8 HK B#'$!*+ 'D( D$)&%' D# % !% 'D#'
+! #(

99
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

'# ( + +
0+ ( +'+%6 , ' ! 12 ( * &'*&'$- * 4! '( * % +! % (
# 1 (!6%( J #! ) '12 ! '4 ! +'12 (' &-' 0 !%+' 9) +' ! +! &
!+ ( $)%( (! #! ) '12 , & ) ! +! &-' '( (! $' ', 8)! 0
/ /!'( #!$ % +! % (' & $) ' (! #! ) '12
* $)%( * (! #! ) '12 *2 ' '7! '( * * +' 8)!* (! $' ' !
/ /!'( * '+ '60* ('* / /'* (! $' ' '% ( (' / /' (! #! ) '12 *!
(!*$ &' # +)/)$'1=!* '+0 ! + ' ' & $) ' (! #! ) '12 '+ '60* ( *C%6!$,
! *)' #' +! *)#! % 8)! 2 4% ' *C%6!$ !*+. & !&+'( ' T!$$N,
!*+! $)%( (! #! ) '12 ! + ' ' & $) ' (! #! ) '12 ! #'**' ' *! (!*$ &'
#!$ *!) % +! % , *'% ( #!$' / &' ! !+ ' ( #!$ !*#'1 !"%*+! +! ! + !
# 1 #! ) '( ! ' & $) ' (! #! ) '12 , !+ ' ( J *)#! A&%!
*& # ! +!* ( *%*+! ' (! &% &)$'12 (! $)%( * *2 ! +2 3
; ! < 0 !*# *.6!%* # ' '7! ' $)%( (!
#! ) '12 8)! *! . % 9!+'( ' & $) ' (! #! ) '12
/ 2 ' '3 !*# *.6!%* # / /!' $)%( (! #! ) '12
; 2 3 *C%6!$ !*+. $ &'$%7'( '*+ (' * ('
! ) ' '$+) ' !$!6'(', 0 !&!**. % 8)! ' +)/)$'12 8)! *'% ('
/ /' (! $' ' $!6! $)%( (! #! ) '12 '+0 !*+' '$+) ' +)/
/! 4'$' 0 ) +)/ (%*# *+ ' 6! +%&'$ 8)! $!6' $)%( (!
#! ) '12 '+0 ' '$+) ' ( '*+ (' * ('
+3 3 6% *, *C%6!$ 0 +' /0 !*# *.6!$ # #! %+% '
% 9!12 (' $' ' ' & $) ' (! #! ) '12 '+ '60* (! ) ' ! + '('
(%*# A6!$ ! *)' $'+! '$ %"', &-' '( (! 4 *! !&L
)/*%*+! ' (! + '+' ! + 3 #5* !+ '! #!$ !*#'1 ' )$'
& $) ' (! #! ) '12 # 1 '/! + , ' $' ' (! #! ) '12 (!6! *!
+ '+'(' #' ' # (! *! 6' ! +! !% 9!+'(' #5$ *)/*%*+! '
(! + '+' ! + 0 !*# *.6!$ # + '+' * $)%( * 8)! !+ ' (
# 1 %*+) '( * & * &'*&'$- * #! ) '( * *+! *)/*%*+! ' 0
& # *+ # #! !% ' 6%/ '+5 %', !8)%#' ! + * (! ! 12 (!
*!(% ! + *, ! &! + A )4'*
*%*+! ' (! &% &)$'12 (! $)%( * # (! *! '& #' -'( ' %4) ' :
>, +' /0 /+%(' '+ '60* (' #'$!*+ ' ( ! 4! -!% ! '+ ' *' , &%+'('
' +! % ! +!

9
%4) ' : >3 %*+! ' (! % &)$'12 (! $)%( *

9'
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

', ( ) ( )
*%*+! ' (! %+ ' ! + 0 '( /'*%&' ! +! #!$
*+! #'% !$ '# !*! +' % '1=!* ' !*#!%+ ( * #' P !+ * (!
#! ) '12 & 3 #!* * / ! ' / &', (' !*' +'+%6', + 8)!*, # !**2
(! / /!% , 6'72 ('* / /'*, !+& %4) ' : H *+ ' ) ' #' +! ( #'% !$
( * ('(

%4) ' : H3 '% !$ ( * ('(

'- ( " )
*%*+! ' (! *!4) ' 1' (! # 1 +! ' % '$%('(! (! # +!4! '
*)#! A&%! (! !6! +)'%* ! )#1=!* 8)! # **' & ! () ' +! ' #! ) '12 (
# 1 *%*+! ' (! *!4) ' 1' (! # 1 0 & # *+ /'*%&' ! +! # ( %*
& 9) + *, *2 !$!*3
. 0 6! ! *! %+! * # *+! % !*, ' #! ) '12
(! ) # 1 (! #!+ 5$! 0 !'$%7'(' ! (%6! *'* '*!*, 8)' ( *2
(!*&%('* '* & $) '* (! !6!*+% ! + #' +! *)#! % ( # 1 ,$ 4
'&% ' (' *)#! A&%!, 0 & # *+' # (%6! * * !8)%#' ! + *
!*# *.6!%* #!$' ' & '4! ! 6!('12 ('* & $) '* (!
!6!*+% ! + (! *)#! A&%!, *2 '* &-' '('* &'/!1'* (!

9(
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

!6!*+% ! + ! &'/!1' (! # ()12 *+!* %+! * *! 2 !$-


'# !*! +'( * 8)' ( !*+)(' * ' #' +! (! & #$!+'12 (! # 1 *
2 . %2 3 . &0 M 0 ) !8)%#' ! + ) (' ! +'$
#' ' *%*+! ' (! *!4) ' 1' (! *)#! A&%! )' % '$%('(! 0 #! %+%
!&-' ! + ( # 1 ! *%+)'1=!* (! ! ! 4I &%' & L%&L* )
/$ C )+*

'. ( % ) "
! ! 4%' !&!**. %' #' ' ) &% ' ! + (! / ' #' +! (!*+!*
!8)%#' ! + * 0 !&%(' '+ '60* ( *%*+! ' (! 4! '12 (! ! ! 4%' *+'
! ! 4%', 4! '$ ! +!, 0 !&%(' '+ '60* (! + !* ' (%!*!$ (! & !,!
&'* (! * ('* +! !*+ !*, (' ! ! 4%' *! !&%(' '+ '60* (' !(! !$0+ %&'
$ &'$

* + )
& $) ' (! #! ) '12 0 '(' #!$ & 9) + / &' ! +)/ * (!
#! ) '12 *)' !"+ ! %('(! *)#! % $%4':*! ' +)/ T!$$N &'* ('
)+%$%7'12 (' !*' +'+%6', ) ' + ( *%*+! ' # %6! &'* !*+! !*+!9'
*! ( )+%$%7'(
& $) ' (! #! ) '12 , '$0 (! *! !*# *.6!$ (% !+' ! +! #!$'
#! ) '12 ( # 1 , '+ '60* (' / &', !&! +' /0 !% #' ' 8)! $)%(
(! #! ) '12 *!9' % 9!+'(
!$'12 J* *)'* &' '&+! A*+%&'* ' & $) ' (! #! ) '12 (!6! +!
!*%*+I &%' *) %&%! +! #' ' *)# +' !$!6'('* * $%&%+'1=!*, '# !*! +' &! +
#!* #' ' 8)! # **' *! '#$%&'( * / ! ' / &' (! ' ' ')"%$%'
# &!** (! #! ) '12 !, '$0 (%*+ , # !&%*' # **)% &! +' $!"%/%$%('(! #' '
&'* ('* #! ) '1=!* (% !&% '%*
' ' (!*! #! -' !*+'* ) 1=!* ! # **)% !*+'* &' '&+! A*+%&'*, *
+)/ * (! #! ) '12 ) '* / &'* 2 *2 + ( * %4)'%*, & ! 6! ! * *
%+! * *!4)% +!*

* & /
M'*%&' ! +! +! * + I* +%# * (! +)/ * (! #! ) '12 , 8)'%* *!9' 3 @'F
' ( *G @/F ?!'6N X!%4-+ %$$ %#!* ! @&F %$$ %#!* '+%&' ! +! !*+!*

9)
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

+ I* +%# * (! +)/ * *2 )+%$%7'( * ! ) ' !* ' & $) ' (! #! ) '12 , # %*


& 6! ! * &'(' ) (!$!* +! ) ' ) 12 !*#!&A %&'
*+!* +)/ * )+%$%7'( * ' #! ) '12 ( * # 1 * (!6! #! %+% '
!"%*+I &%' (! ) &' '$ (! $)" ! *!) % +! % #' ' (!*$ &' ! + ( *
$)%( * (! #! ) '12 )'* & !"=!* (!6! *! .&!%* (! *! ! !'$%7'('*,
# 0 (!6! '# !*! +' !*%*+I &%' *! !$-' +! ' & # ( +)/ #' ' 2 *!
& *+%+)A ! # + * '& * ' & $) ' **% , *!9' 8)'$ +%# (! +)/
)+%$%7'( , + ( * (!6! +! !*+'* &' '&+! A*+%&'*

*& ' ( * @( %$$ & $$' *F *2 * # % !% * +)/ * '&% ' (' / &' 2
+)/ * /'*+' +! #!*'( * ! *)' # % &%#'$ ) 12 0 9)*+' ! +! !&! #!* '
& $) ' (! #! ) '12 #' ' 8)! # **' *! '#$%&'( #!* * / ! ' / &'
!8)! %( 0+ (
* & ' ( * *2 +)/ * (! '% (%P !+ 8)! * (! '%*, '/ %&'( *
! '+! %'$ +' /0 '%* !*%*+! +! !) & # 0 $%* ! 2 '# !*! +'
*'$%I &%'* '* & !"=!* +! (I &%' '+)'$ 0 ' )+%$%7'12 (! & ' ( *
!*#% '$'( * 8)! '&%$%+' $)" (! $)%( * !*#'1 ' )$' & ' ( :# 1
'/! + ! % % %7' %*& (! # %*2 (! & $) ' # (% ! ! &%'$ (! # !**2
%4) ' : *+ ' ) ' %$)*+ '12 (!*+!* +)/ *

&% ' ( * & ' ( * *2 )+%$%7'( * * +)/ * #!*'( *, ) -!'6N C!%4-+


( %$$ #%#!* *+!* +)/ * '# !*! +' ) (%P !+ % !% ' * & ' ( *, '*
& !"=!* *! !$-' +!*, ) *!9', ) ' !"+ ! %('(! #% , ! ' )+ ' &'%"'
(!+'$-! ( * +)/ * ?X 0 ! 1 /'*+' +! & ) # !*! +! !% ( +)/
) 12 ( * +)/ * #!*'( * @+)/ * ?XF 0 ' ) ' + ' *%12 (!
%4%(!7 ' & $) ' (! #! ) '12 ! + ! * & ' ( * ! * ( %$$ #%#!* 8)! *2
& !&+'( * $ 4 '&% ' (!$!*
%4) ' : *+ ' ' %$)*+ '12 (!*+!* +)/ *

* ( %$$ #%#!* *2 !*# *.6!%* # & #$!+' ' & $) ' (! #! ) '12
(!*(! * +)/ * #!*'( * @-!'6N C!%4-+F '+0 ' '$+) ' (' !*' +'+%6' * ( %$$
#%#!* *2 +)/ * & ! %4%(!7 8)! * (! '%* ! '# !*! +' & !"=!*
*! !$-' +!* ' * (! '%* +)/ * @#% ! &'%"'F

9-
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

%4) ' : *+ ' ) ' + (!*+!* +)/ *, ! ' +'/!$' : *+ ' )


!"! #$ (! ) ' & $) ' (! #! ) '12 /*! 6! 8)! !*+' +'/!$' 2 !*+2
(!*& %+ * * ( %$$ #%#!*, # %* *! *)/! +! (! 8)! !*+!* !*+2 & !&+'( * '&% '
( * -!'6N C!%4-+ ! 62 '+0 ' *)#! A&%!

%4) ' : 3 ' ( *, )/ * !*'( * ! %$$ %#!*, !*#!&+%6' ! +!

'/!$' : 3 "! #$ (! ) ' & # *%12 (! & $) ' (! #! ) '12

(1
0 1 ( ) 1 4
2(3
? YX ? ? YX ? ,E
Z Z E,EE
>E H
M M ,EH
, K Q
M [ M [ M ,QE
K,H>
M M \ ,H

91
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

*' 5
! !"#$%&'( ' +! % ! +!, ' & $) ' (! #! ) '12 '# !*! +'
! *)' !"+ ! %('(! ' / &' / &' &')*' ' '4 ! +'12 (' &-' (!6%(
' 6% ! + +'+%6 8)! $-! 0 + ' * ! %(
$)%( (! #! ) '12 (!6! *! / /!'( #!$ % +! % (' & $) '
(! #! ) '12 , !*+! $)%( (!6! #'**' #!$' / &' #' ' *!4)% *!) &' % -
#' ' !*#'1 ' )$' **% , '* / &'*, '$0 (! # **)A ! ! *!) & # '
!*+ )+) ' & +' +!, '# !*! +' +' /0 9'+ *, ! 4! '$ ! ; ! (! + I*, #
(! $)%( (! #! ) '12 *'% . '$4) * +%# * (! / &', ' % 60* (!
+! * 9'+ *, +! * 8)! ' / &' 0 6'7'(' ! '# !*! +' &' % - * # ! ! ! &%'%*
! *!) & # #' ' !*& ' ! + ( $)%( (! #! ) '12
' ('* &$'**% %&'1=!* ('* / &'* )+%$%7' & %+0 % (' /%$%('(! (!
*)'* #' +!*, '**% , +! * / &'* *! #' +!* 56!%* ! / &'* & #' +!*
56!%*
• 5 (1 (6!
* / &'* *! #' +!* 56!%* ! 4$ /' '* / &'* % +!4 '%* (! $P % '
(! '1 , # '+%&' ! +! 2 '%* )+%$%7'('* ' #! ) '12 (! # 1 * (! #!+ 5$! ,
'* / &'* (! (%' ' +!* '+) '%* ! / &'* (! (%' ' +!* ' +% %&%'%*, &-' '('*
(! / &'*
* / &'* (! (%' ' +!* '+) '%* ' % + ()7%('* ' % (;*+ %' (!
#!+ 5$! #' ' #! ) ' '1=!* '%* () '*, *! ( '% (' )+%$%7'('* ! / &'*
!*#!&%'%* #' ' +!*+! ) -'4!
* / &'* ' % + ()7%('* ' % (;*+ %' & ) ' '$+! '+%6'
#' ' ' #! ) '12 (! &-'* '%* $!*, '+% 4% ( !$!6'('* +'"'* (!
#! !+ '12 ! !"&!$! +! 6%(' ;+%$
%4) ' : *+ ' + * (!*+!* +%# * (! &-' !*+' %4) ' # (! *
/*! 6' * &' '%* (! $)" ' / &' (! (%' ' +! '+) '$ ! /%& (! ) ( *
9'+ * (' / &'

• 5 (1 (6!
* / &'* & #' +!* 56!%* *2 '('* 4! '$ ! +! # ) '
!*+ )+) ' (! + I* & !* 8)! 4% ' ! + (! ) !%" # 5# % , *! ( # %**
& ) ! +! &-' '('* (! / &'* + %&W %&'* *+'* / &'* *2 ! +2 '('*
# *)' !*+ )+) ' & +' +! ! # *!)* $' ! + *

94
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

%4) ' : 3 M &' (! (%' ' +! '+) '$ ! / &' , !*#!&+%6' ! +!

!$'12 . !*+ )+) ' & +' +!, !*+'* / &'* # (! # **)% (! +!* (!
'1 , ) *!9', *'$%I &%'* 8)! (!*! #! -' & +! $('( * # 5# % & !,
) # (! # **)% % *! + * (! &' /) !+ (! +) 4*+I % % *+'$'( * !*+!* & !*
**% & '* / &'* (! (%' ' +!*, ' !*+ )+) ' & +' +! (!+! % ' '
'#$%&'12 (' / &', *!9' #' ' '1=!* '%* () '*, ) *!9' #' ' '1=!*
'%* $!*
%4) ' : Q *+ ' ) (!+'$-! (!*+'* / &'* (! (! +!* (! '1 ! (!
% *! + (! +) 4*+I % , !*#!&+%6' ! +!
*+'* + * ' /+%('* '+ '60* ( * *%+!* ( * '/ %&' +!* (! / &'*
%+- ! -%*+! *! (! , &)9 * ! (! !1 * ' % +! !+ *2 3
CCC * %+-/%+* & ! CCC (! & /

• 5 1
$4) '* / &'* *2 (!*! -'('* #' ' % '$%('(!* !*#!&%'%*, & #
!"! #$ , / &'* #' ' +!*+! ) - ! / &'* '$' 4'( '* (! # 1 @ %4) ' : KF
&'* (' # % !% ' / &' *)' % '$%('(! 0 & +' ' &-' (! ( '& *!4)%

96
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

!+% ' ) ' ' *+ ' #' ' ' *)#! A&%! Z. * '$' 4'( !* *2 )+%$%7'( * 8)' (
*! (!*!9' ') ! +' (%P !+ (! ) ' '*! 9. #! ) '('

%4) ' : Q3 M &'* (! (! +!* (! '1 ! (! % *! + (! +) 4*+I % , !*#!&+%6' ! +!

%4) ' : K3 M &'* (! +!*+! ) - ! / &' '$' 4'( ', !*#!&+%6' ! +!

:
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

(! * 6! % %&' 8)! ' !*& $-' (' / &' & !+' #' ' *! #! ) '
) # 1 (!#! (! (' % '$%('(! 8)! *! (!*!9' '8)!$! + !&- #! ) '( , /!
& +%# (! '12 8)! *! (!*!9' #! ) '
/*! 6! 8)! () ' +! ' #! ) '12 (! ) # 1 , 6. % * +%# * (! / &'
*2 )+%$%7'( *, +' + #!$' 6' %'12 ('* '1=!* #! ) '('* & (%P !+
(' '*! ( # 1 @6! ! * '%* '(%' +! 8)! ) # 1 0 #! ) '( ! 6. % *
(%P !+ *F

# +
# ) 7 +
Z. 6% * 8)! 0+ ( +'+%6 & *+' (' #! ) '12 ('* &-'* '+ '60*
(' +'12 (! ) ' / &' * / ! '* *)'* *)#! A&%!*, !* ! %$-' ( :'* !
'4 ! +' ( :'*, *! ( !*+!* &'*&'$- * 4! '( * $!6'( * J *)#! A&%! 9) +
& !+ (! ) $)%( (! #! ) '12 / /!'( '+ '60* (' & $) ' (!
#! ) '12
#' +% (!*+' !"#$%&'12 *) . %' ( 0+ ( +'+%6 9. # (! *
6! % %&' ) ' ('* ) 1=!* ( * $)%( * (! #! ) '12 , 8)'$ *!9'3 R
= S
'$%*' ( '% (' !*+! # &!** +'+%6 (! #! ) '12 , 6! * 8)!
() ' +! !* ! %$-' ! + (' &-' #' +! (' ! ! 4%' (%**%#'(' #!$' / &' 0
& 6! +%(' ! &'$ '* *!9' )+%$%7'(' ' !*' +'+%6' ) + # ( %6! #' '
$!6' ' + ' * %+% +'12 J / &', !*+' (%**%#'12 (! ! ! 4%' & ! '% (' !
+ (' ' !"+! *2 (' & $) ' (! #! ) '12 (!6%( ' *!) '+ %+ ! ' '*+! '*
#' !(!* ( # 1 '' % % %7' !*+! ! !%+ ,

! / ' ( 8)! * $)%( * # !*! +!* *# * ('* &-'* '+ '6!**'('*


!*+2 * / ! '$+' # !**2 , &-' '(' (! # !**2 (! # *, ! 8)! ' #! ) ' *
# 1 & %' * ) &' % - ! + ! !*+'* &-'* ! ' *)#! A&%!, +! * 8)! '
+! (I &%' (!*+!* $)%( * # !*! +!* '* &-'* 0 (! *! (!*$ &' ! #' ' (! +
( # 1 ! %4 ' ! #' ' ' *)#! A&%! *+' *%+)'12 *5 2 % . & ! &'* '
# !**2 (! + ( # 1 *!9' *)#! % ' # !**2 (! # *, ! !*+' 0 )+ ' ) 12
( * $)%( * (! #! ) '12 " >
# ?

9
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

% # +' +! & &!%+ % '# !*! +'( #' .4 ' ' +! %


@ @ A
3
#!*' (! 2 *! ! (!*!9'( *, ' & I &%' (! L%&L* 0 !$'+%6' ! +!
!8U! +! ' #! ) '12 (! # 1 *, # % &%#'$ ! +! ! # 1 * !"#$ '+5 % *
+ ' %' ! +!, ' *%+)'12 !"+ ! ' ( /$ C )+ 2 0 +2 !8U! +! ! # (! +!
& *!8UI &%'* &'+'*+5 %&'*

#' 8 +
' ' 8)! * $)%( * (! #! ) '12 , & ) ! +! &-' '( * ' % (;*+ %'
( #!+ 5$! (! $' '* (! #! ) '12 , (!*! 6 $6' '* ) 1=!* &%+'('* '&% ' !
)+ '* ) 1=!* (!*!9'('* *2 !&!**. %'* (!+! % '('* &' '&+! A*+%&'*, '**%
$)%( (! #! ) '12 (!6!, ! + ! )+ '* & %*'*3
! / /!.6!$G
> **)% &'#'&%('(! (! ' +! * &'*&'$- * ! *)*#! *2 !*
8)' ( / /!' ! + *)*#! * G
H *+'/%$%7' '* #' !(!* ( # 1 G
2 &')*' !'1=!* '* '1=!* '+ '6!**'('*, ) (' * J*
&-'* # ()+ '*G
# !*! +' '**' !*#!&A %&' *) %&%! +! @#!* F #' ' !6%+' $)" *
#' ' (! + ( # 1 G
Q 2 &')*' & *2 ' * !8)%#' ! + *G
K ! %+% ' *!#' '12 ! ' % +! # !+'12 ( * &'&'$- * !+ '( * J
*)#! A&%!
/ /!'/%$%('(! 0 !8)%*%+ /.*%& #' ' $)%( (! #! ) '12 , 6%*+
8)! 0 *!) $)" & +A ) '+ '60* (' & $) ' (! #! ) '12 ! !+ #!$
' )$' & $) ' (! #! ) '12 " # 1 8)! '7 & 8)! #' +! ('* ) 1=!* &%+'('*
%+! ' +! % *!9' # **A6!%*

*!4) (' &' '&+! A*+%&' '# !*! +'(' 0 (! ) (' ! +'$ % # +P &%'
#' ' # **!4)% ! + (' #! ) '12 ( * # 1 * ! &'* (! #' '('* (!
/ /!% '4% ! 8)! !*+'* *%+)'1=!*, &'* $)%( (! #! ) '12 2
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

+%6!**! &'#'&%('(! (! ' +! * &'*&'$- * *)*#! * *, -'6! %' ) ' .#%('


(!# *%12 (!*+!* &'*&'$- * * / ! ' / &', ! ! / ' #' +! (' & $) ' (!
#! ) '12 *+ &! +' ! +! &')*' %' *0 % * # /$! '* #' ' ' !+% '(' (!*+'
& $) ', # (! ( &')*' '+0 !* ' #! (' ( # 1

!$'12 J !*+'/%$%7'12 ('* #' !(!* ( # 1 , !*+! 0 )+ !8)%*%+


#' ' # **!4)% ' #! ) '12 , 6%*+ 8)!, &'* -'9' (!* ' ! + ('*
#' !(!* ( # 1 * / ! ' & $) ' (! #! ) '12 ! / &', # (! . & ! '
*%+)'12 (!*& %+' #' .4 ' ' +! % , ) *!9', ' % # **%/%$%('(! (! !+% ' '
& $) ' (! #! ) '12 ( # 1 ! & *!8)! +! ! +! ' #! (' (!*+!

% (' () ' +! ' #! ) '12 ( # 1 , 6. % * +%# * (! &-'* @ '1=!*F


*2 '+ '6!**'('* $)%( (! #! ) '12 , ' ! +' ! & +'+ & !*+'*
'1=!* (!6! !'4% A % # **A6!$ & !*+'* &-'* "! #$% %&' ( , 0
& ) ' # !*! 1' (! ' 4%$'* 8)!, &'* $)%( (! #! ) '12 2 *!9' /!
(% ! *% '( , # (! % &-' ! *)' # !*! 1' *+! ! W ! &-' '( (!
% &-' ! + (! ' 4%$' 0 ) !"! #$ (! !'+%6%('(! 2 (!*!9'(' () ' +! '
#! ) '12 ( * # 1 *, ! #' ' 8)! 2 & ' '(%&% ' :*! ' $)%( '(%+%6 *
% %/%( !* (! % &-' ! + $0 (' !'+%6%('(! & '* '1=!*
'+ '6!**'('*, 0 (!*!9'( 8)! $)%( 2 & +' % ! '* '1=!* # ()+ '*,
) *!9', '* '1=!* # +'( '* (! -%( &' / !+ *, ' % (! 2 &')*'
(' ' # 1

!$'12 ' #!* ( $)%( @ '**' !*#!&A %&'F 0 !&!**. % 8)! *!)
6'$ *!9' *) %&%! +! #' ', ' '+ '6!**' '* '1=!*, &')*! ) (% ! ! &%'$ (!
# !**2 # *%+%6 *! +%( # 1 '12 "! #$% %&' ( # (! * '( +'
*!4)% +! !"! #$ 3 @'F &'* !*+!9' * #! ) ' ( ) # 1 '> !+ * (!
# ) (%('(! ! &)9' # !**2 (! # * (' '12 !*+' # ) (%('(! *!9' (!
> #*%, # (! * &'$&)$' ' '**' !*#!&A %&' A % '( $)%( (! #! ) '12
#' ' 8)! ' # !**2 (! + ( # 1 *!9' *)#! % ' # !**2 (! # *, '**%
+! *3
= ×ρ×
≤ ×ρ ×
ρ ≥

'
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

4%&' ! +!, & 2 0 (!*!9'( 8)! -'9' ' & I &%' (! L%&L*,
# &) ':*! #! ) ' & ) ' ' 4! (! *!4) ' 1', & *%(! ' ( '**% #' '
#!* A % ( $)%( ) ' # !**2 *)#! % ' # !**2 (! # * !*#! '(' ('
'12

#* 1 +
' ' 8)! * $)%( * (!*! 6 $6' '* ) 1=!* !8)! %('*, '# !*! +' (
'* &' '&+! A*+%&'* (!*!9'('*, 0 ) (' ! +'$ 8)! *)'* # # %!('(!* A*%&'* !
8)A %&'* *!9' '9)*+'('* ?. 6. %'* # # %!('(!* ( * $)%( * (! #! ) '12
% # +' +!* #' ' ' #! ) '12 (! # 1 *, ** !*+)( (!*+'&' ! *3
'**' !*#!&A %&', ! $ 4%' ! 1' 4!$, ! #' P !+ * (! %$+ '12

• 1 8

! 6% * * &.$&)$ * ( %+! ' +! % , ' '**' !*#!&A %&' 0


% # +' +! #' ' % #!(% ' & I &%' (! $)" % (!*!9'( (! $)%( * #' ' (! +
( # 1 '**' !*#!&A %&' ( $)%( (! #! ) '12 0 (! % %(' & *! ( '
'**' ( $)%( # ) %('(! (! 6 $) !, 4! '$ ! +! !"# !**' ! $/B4'$ @##4F
*!) 6'$ (!6! !*+' (! + (! &! + % +! 6'$ , *! ( ! 6'$
(!+! % '( #!$' # !**2 (! # * !*#! '(', % #!(% ( '**% ' & I &%' (!
L%&L*, & 6% * ' +! % ! +!

'% 6'$ #' ' ' '**' !*#!&A %&' ( $)%( (! #! ) '12 +' /0 0
(! % %( ! ) 12 ('* # # %!('(!* ('* '1=!* ' *! ! '+ '6!**'('*
!*+! &'* ' # !**2 8)! 6'% $% %+' 6'$ (' '**' !*#!&A %&' 0 ' # !**2
(! '+) ' (' '12 # !**2 (! '+) ' 0 (! % %(' & *! ( ' # !**2
8)! &')*' #% ! + (' &-', '+) ' ( :'

!*+' ', ' &'$&)$' * #!* ( $)%( 8)! % ! * )+%$%7' ,


& *%(! ' * 8)! *!) 6'$ (!6! . *! '$+ *) %&%! +! #' ' % #!(% '
& I &%' (! L%&L* @ !$'&% ' ( : & ' # !**2 (! # *F, # 0 (!6! %&'
'/'%" ( 6'$ 8)! &')*' ' '+) ' (' '12 @ !$'&% ' ( : & '
# !**2 (! '+) 'F

])' ( *! (!*!9' ') ! +' #!* (! ) $)%( (! #! ) '12 )+%$%7':*!


/' %+% ', ) ' ' 4%$' (! !$!6'(' '**' !*#!&A %&' @(! *%('(! (! ,> F ])' (

(
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

*! (!*!9' (% % )% #!* , (%$)%:*! $)%( (! #! ) '12 '(%&% ' ( '%* '


'*! $A8)%('

• + " % +

! $ 4%' (! ) $)%( !*+. !$'&% '(' & *!) & # +' ! +


8)' ( ! !# )* ! 6% ! +'12 !"! #$ , $)%( * (%+ * !C+ %' *,
& ' .4)', '# !*! +' ' !* ' !*%*+I &%' ' $)" % (!#! (! +! (! !*+'
! !# )* ) ! 6% ! + , ! '% (' % (!#! (! +! ! +! (' 6!$ &%('(!
(!*+! 6% ! + **% , (%7! * 8)! * $)%( * !C+ %' * ' *)'
6%*& *%('(! 0 & *+' +!, !*+' ( ' 6%*& *%('(! '** &%'(' ' !*%*+I &%' (! )
$)%( ' 6% ! + !*+' ', # (! * (%7! 8)! ' .4)' '# !*! +' !
!*%*+I &%' ' 6% ! + ( 8)! ) 4!$ (! &'/!$ , # !"! #$

$)%( (! & #$!+'12 (!6! '# !*! +' ) & # +' ! + /'*+' +!
#!&)$%' ])' ( $)%( !*+%6! ! 6% ! + , 0 % +! !**' +! 8)! !$!
'# !*! +! ' ! !*%*+I &%' ' $)" # **A6!$, #' ' 8)! # **' * !"%4%
! * ('* **'* / /'*, *! !$-' +! . .4)' ( ** !"! #$ 0 ,
8)' ( $)%( !*+%6! #' '( , 0 % +! !**' +! 8)! !$! '# !*! +! ' '%
!*%*+I &%' ' $)" # **A6!$ #' ' 8)! * &'*&'$- * 8)! !$! &' !4'
#! ' !1' ! *)*#! *2 ! 2 *! (!# *%+! * / ! ' / &' ! ' !( ('
& $) ' (! #! ) '12 , *! !$-' +! ' 4!$ ( ** !"! #$

**% , (! '& ( & !"! #$% %&'( #' .4 ' ' +! % , $)%( (!
#! ) '12 2 # (! '# !*! +' & # +' ! + *! !$-' +! ' * $)%( * (%+ *
!C+ %' *, 8)! '# !*! +' !* & # +' ! + ! !# )* ) !
6% ! + !*+' ', * #' P !+ * ! $54%& * ( $)%( (! #! ) '12
(!6! #! %+% 8)! !$! *! & # +! & !*#! '( **% , * $)%( * (!
#! ) '12 *2 (%+ * +%" + 5#%& *, ) *!9', *! $%8)! '7! 8)' ( ! 6% ! +
! !+ ' ' !*+'( 8)'*! A4%( 8)' ( ! !# )* , *! ( !*+! #' P !+
!$'&% '( & ' 1' 4!$

' ' ') ! +' ) (% % )% ' 6%*& *%('(! (! ) $)%( (! #! ) '12


)+%$%7':*! ) '(%+%6 &-' '( /! + %+' @) +%# (! ' 4%$'F '* (!*!9!
(% % )% *!) 6'$ )+%$%7':*! '(%+%6 * 8)! '/* 6! '* #' +A&)$'* (! /! + %+'
!8)%$%/ ' ( $)%(

)
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

• 9( +

!6%( ' (% ! ! &%'$ # *%+%6 (! # !**2 )+%$%7'( ' #! ) '12


*! +%( # 1 '12 , ! +' /0 (!6%( J (% ! ! 1' (! & &! + '12 (!
(!+! % '( * *'%*, -. & *+' +! # &!** (! %$+ '12 (! $)%( #' ' % +! %
('* '1=!*

* *5$%( * ! *)*#! *2 # !*! +!* $)%( (! #! ) '12 , (! '& (


& *!)* (%P !+ *, +! % ' # 2 & *!4)% ! +' ' '12 ,
' ( ) ' % ' &' '(' (! *5$%( ' #' !(! ( # 1 , &-' '(' (! !/ &
'12 ( !/ & (% % )% ' 6!$ &%('(! (!*+' %$+ '12 , & + %/)% (
+' /0 #' ' ' !*+'/%$%('(! ('* #' !(!* ( # 1

!$'12 J #' &!$' $A8)%(' ( $)%( (! #! ) '12 8)! #! !+ ' '


'12 , &-' '(' (! %$+ '( , !*+' # (! &')*' (' *J '12 , (% % )% (
' *)' #! !'/%$%('(!, /*+ )% ( * *!)* # * ! '$+! ' ( ' *)' &'#'&%('(!
(! # ()12 '* ' '12 *!9' *! *A6!$ . !*+! %$+ '( , # (! -'6!
! W ! (! % &-' ! + ( * $-!$- * -%( '+.6!%*, &')*' ( !()12 (
(%P !+ ( # 1 @&'$%#! F ! # (! ( &')*' '+0 !* # %*2 (' & $) ' (!
#! ) '12 , 8)! 4! ' #! (' (! +! # ! ! &'* !"+ ! ' #! (' ( # 1

!*+' ', * #' P !+ * (! %$+ '12 (!6! *! & + $'( *, ! -.


+!*+!* !*#!&A %& * #' ' (!+! % ' *!)* 6'$ !* ! & # +' ! + ( $)%(
8)' + J %$+ '12

## + +
* $)%( * (! #! ) '12 *2 & # *+ * # ) ' '*! $A8)%('
@(%*#! *' +!F ! ) ' '*! *5$%(' @(%*#! * F &$'**% %&'12 (! ) $)%( (!
#! ) '12 0 !%+' (! '& ( & +%# (! '*! $A8)%(', '**% , (! ) ' '
4! '$ +! * $)%( * /'*! .4)' ) $)%( * /'*! 5$!

* $)%( * /'*! 5$! , (!6%( ' &)*+ % %&%'$ ! %*& (! # $)%12 , *2


! * )+%$%7'( * ' % (;*+ %', '#!*' (' & !*&! +! )+%$%7'12 (! $)%( *
*% +0+%& *

-
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

'' ' /+! 12 ('* &' '&+! A*+%&'* (!*!9'('* #' ' * $)%( * (!
#! ) '12 '(%&% ' :*! ' !*+' '*! (%*#! *' +! * '(%+%6 * *5$%( * ) $A8)%( *
*+!* '(%+%6 * *5$%( * & *+%+)! ' '*! (%*#! *'

, ! ( )
) ' +! ' #! ) '12 (! # 1 * '+ '6!**' * 6. %'* '1=!*, ! &
6% * %+! ' +! % , $)%( (! #! ) '12 (!6! *! (% ! *% '( (! '& (
& '* &' '&+! A*+%&'* ('* '1=!* 8)! !$! ! + ' ! & +'+ **% , # (!
& ! 8)! ) $)%( (% ! *% '( #' ' '* '1=!* #! ) '('* 2 '+! ('
* !8)%*%+ * (! ) ' 6' 7 ' ' *! #! ) '(', ! 2 # **' *! (% %&'(
! ) 12 ('* 7 '* 9. '+ '6!**'('* +2 , 8)! '7! !*+'* *%+)'1=!*^

*%+)'1=!* & !*+', 0 !&!**. % # +!4! '* '1=!* 9.


'+ '6!**'('* #' ' 8)! $)%( # **' *! (% %&'( ! ' '%* ! + ! !
& +'+ & !$'* ' ' '+% 4% * !*+! /9!+%6 '7! * 8)! *! &-' ' (!
!6!*+% # 1

* +)/ * (! !6!*+% ! + *2 +)/ * (! '1 !*#!&%'$, (! (%P !+


6' %' ( & ) ! +! ! + ! H S ! _S, & & # % ! + (! &! &' (! < '
!+ * ! !*#!**) ' (' #' !(! 6' %' ( ! + ! `S ! S *+!* +)/ * # (! *!
& !&+'( * ) * ' * )+ * '+ '60* (! *&'*, * $('* ) ! &'%"!, *! ( !*+'*
()'* ;$+% '* & !"=!* '%* & ) *! +)/ * (! '% (%P !+ O'& !"2
(!*+!* +)/ * 8)! ' . ' & $) ' (! !6!*+% ! + !&!**. %' #' ' !6!*+%
# 1 #! ) '( , *! ( ' 8)' +%('(! (! +)/ * )+%$%7'( * 6' %' ( (! '& (
& & #% ! + % '$ (' & $) ' (! !6!*+% ! + ' *! (!*&%('

#5* ' (!*&%(' (' & $) ' (! !6!*+% ! + , ) ' 6' !+'#' 0
!&!**. %' #' ' 8)! *!9' 4' ' +%( %* $' ! + ('* '1=!* ' *! !
# +!4%('* *+' !+'#' 0 ' &% ! +'12 , ! & *+' (! # !! &-! !*#'1 ' )$'
& $) ' (! !6!*+% ! + # 1 '/! + & #'*+' (! &% ! + , 8)! '#5*
! () !&%( ' . ) ' /' !% ', 9) +' ! +! & !6!*+% ! + , # +!4! (
+ !&- #! ) '(

!# %* (! !6!*+%( ! &% ! +'( ' #' +! ( # 1 &)9'* '1=!*


(!6! *! # +!4%('*, # (! * 6 $+' ' #! ) ' )+%$%7' ( 6 $)%(
(% ! *% '( , # !"! #$ '* +! -' * 8)! 6' ! +! # +!4! '* 6'*

1
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

'1=!* !"# *+'*, !6!*+% * ! &% ! +' * ' #' +! 8)! #! ) ' *
'**% # **!4)% * '+0 '+% 4% ' # ) (%('(! (! % +! !**!

*! # ! (!*&! * ) ' / &' % +! % ( !6!*+% ! +


' +! % ! +! (!*&%( *, +! * 8)! ) # 1 0 #! ) '( ! 6. % * (%P !+ *,
! 6. % * !6!*+% ! + * *2 (!*&%( * !*+!* 6. % * (%P !+ * 8)! #! ) ' *
&-' ' * (! '*! ! !6!*+% ! + ('* '*!* #! ) '('* # (! +! '% (' '*
*!4)% +!* ) 1=!*3

• . 3

• , # # $ # 3

• . B B 3

• + !
3

!$'12 J *)'* &' '&+! A*+%&'*, * !6!*+% ! + * (!6!


# % %+' %' ! +! *)# +' * !* 1 * '+)' +!*, *! !*%*+! +! ' & *2 ! J
'/ '*2 ! +! (% ! *=!* & #'+A6!%* & & %+0 % * +0& %& * ! !& W %& *

+! 8)! ' % '$ (' #! ) '12 ( # 1 , !*+! *! . & # *+ #


(%6! *'* & $) '* (! !6!*+% ! + , ! %*+ *! . # 1 ) *!9', * !6!*+% ! + *
(!6! *! /! (% ! *% '( *, # %* !$!* & *+%+)% 2 '&!** (' *)#! A&%!
' !*! 6'+5 % , *! ( %" * ! (! % %+%6 * ! + (' ' 6%(' ( # 1 %4) ' : E
*+ ' ) !*8)! ' (! ) # 1 #! ) '( , *+ ' ( (%P !+ !
# ) (%('(! ( # 1 '/! + ! (%P !+ ! # ) (%('(! ( !6!*+% ! +
(!*&%( !*+! &'* , +! * ) ' $P % ' (a.4)' (! > !+ *, * ('( *
/+%( * (!*+' %4) ' *2 3

/ ! ( )
9(
) 2(3 ) 2(3 9(
5
: : Q H S
> > < , K _S > EQ H HBES
H H>>H, > `S H <, < BES
HE E, E _S HE , KS

4
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

*%(! ' ( ' (! (! (!*&%(' (' & $) ' (! !6!*+% ! + , ! ' *)'
) 12 , # (! * &$'**% %&' * !6!*+% ! + * ! 8)'+ +%# *3 & ()+ , (!
*)#! A&%!, % +! !(%. % ! (! # ()12

%4) ' : E3 *8)! ' (! !6!*+% ! + * (! ) # 1 (! #!+ 5$!

!6!*+% ! + & ()+ 0 # % !% !6!*+% ! + (!*&%( # 1 , *)'


) 12 0 & +! * *!(% ! + * (! *)#! A&%! !*+' ', *)' R# ) (%('(!
(! '**! +' ! + S 0 &! &' (! > ' !+ *, ! *!) (%P !+ 6' %' ! + ! H bb !

6
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

H HBEbb +! ', !*+! !6!*+% ! + & ()+ 0 4! '$ ! +! & '6'( * $ ,


! ' 0 '**! +'( # 9'+!' ! +

!6!*+% ! + (! *)#! A&%!, *!4)% +! ' !6!*+% ! + & ()+ , +!


& # % ! + 6' %' ( ! + ! ! K !+ *, 0 !6!*+% ! + *!4)% +! '
& ()+ ! +! ' ) 12 (! & +! '* '1=!* % & * $%('('*, # +!4!
'8UA ! *, ! *! 6% & *)*+! +'12 #' ' * (! '%* !6!*+% ! + * (!*&%( *
# 1 ,& ! 6! ! * ' #' +! (! & #$!+'12 *+! !6!*+% ! + (!6!
*! &% ! +'( '+0 ' *)#! A&%! ! *!)* (%P !+ * 6' %' ! + ! > bb ! < BEbb

!6!*+% ! + (! # ()12 0 '8)!$! 8)! '7 ' $%4'12 (' *)#! A&%! '+0
'* '1=!* # +'( '* (! -%( &' / !+ *, #! %+% ( 8)! # 1 # ()7'
(! ' *!4) ' '#5* !8)%#'( ' '*! (! # ()12 )' # ) (%('(! (!
'**! +' ! + 6' %' (! '& ( & '# ) (%('(! (' 7 ' # ()+ ', ! *!)*
(%P !+ * +A#%& * !*+2 ! + ! < BEbb ! _bb

!6!*+% ! + % +! !(%. % 0 (!*&%( *! # ! 8)! 0 !&!**. % # +!4!


'$4) ' 7 ' % +! !(%. %', *!9' # & (%1=!* (! # !**2 , # !*! 1' (! $)%( *
'4 !**%6 *, !&!**%('(! (! (% %&'12 ( $)%( (! #! ) '12 , ! + ! )+ '*
& (%1=!* *+! !6!*+% ! + 0 (!*&%( , # +' + , ! + ! !6!*+% ! + (!
*)#! A&%! ! !6!*+% ! + (! # ()12 , # (! ( ! !* !"%*+% &'* +'%*
& (%1=!* (!*& %+'* 2 & ' !)* (%P !+ * 6' %' ! + ! H BEbb ! Kbb

&'* ( !*8)! ' (' %4) ' : E +! * *!4)% +! !*8)! ' (!


!6!*+% ! + 3

0 ( ! ( )
)
&1 9(
2(3
()+ Q H S
)#! A&%! > EQ H HBES
+! !(%. % H <, < BES
()12 HE , KS
) (%('(! (' 3 > !+ *

- ( )
&% ! +'12 ( !6!*+% ! + (!*&%( 0 !&!**. %' #' ' 8)! -'9'
%* $' ! + ! +! !*#'1 ' )$' # 1 '/! + !6!*+% ! + (! ' '

':
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

4' ' +% ' # +!12 (!*!9'(' #' ' '* '1=!* ! % #!(% (!*$ &' ! + (!
$)%( * # !*+! !*#'1

&% ! +'12 & *+' ( / /!% (! ) ' #'*+' (! &% ! + #!$' # 5# %'
& $) ' (! !6!*+% ! + , *! ( !*+' (!*$ &'(' #' ' !*#'1 ' )$' '+0 '
'$+) ' (!*!9'(' !# %* (' #!4' ( &% ! + @! () !&% ! + F 9. *! # (! % %&%'
' #! ) '12 (! ) ' 6' '*!, &'* *!9' !&!**. %'

&% ! + )+%$%7'( ' % (;*+ %' ( &% ! + 0 &% ! + +$' (,


*! !$-' +! ' )+%$%7'( ' & *+ )12 &%6%$, # 0 & &' '&+! A*+%&'*
!*#!&%'%* #' ' ' % '$%('(! (!*!9'(', ' /%! +! ! 8)! *! . )+%$%7'( !
* $%&%+'1=!* J 8)! *! . *)/ !+%( !*+! &% ! + , () ' +! ' '/ %&'12 ('
#'*+' 8)! *! . / /!'(' #' ' # 1 , *2 '(%&% '( * '(%+%6 * &
% '$%('(!* !*#!&A %&'*, & '&!$! '( !* ) !+' ('( !* (! #!4',
'(! *' +!*, (%*#! *' +!* ) & + $'( !* (! %$+ '(

!$'12 ' * '*#!&+ * #! '&% '%*, '#!*' ( &% ! + *! / /!'(


(% !+' ! +! '+ '60* (' & $) ' (! !6!*+% ! + , (!6! *! + '( '$4) *
&)%('( * *! +%( (! !6%+' ' & +' % '12 (' #'*+' (! &% ! + # $)%( (!
#! ) '12 , # !*! +! # 1 '#5* ' (!*&%(' (' & $) ' (! !6!*+% ! + , !
4' ' +% # !! &-% ! + # % %+' %' ! +! ( !*#'1 ' )$' & $) ' (!
!6!*+% ! + # 1 '/! + , (!%"' ( A % !&!**. % (! &% ! + (! +
(' & $) ' (! !6!*+% ! + ' ' 8)! !*+!* /9!+%6 * *!9' '+% 4%( *, )+%$%7' :
*! '$4) * '&!**5 % * ' & $) ' (! !6!*+% ! + #' ' ')"%$%' ' &% ! +'12

!*+' ', ' '$%*' ! * # % !% ' ! +! !*+!* '&!**5 % * !


# *+! % ! +! 6! ! *& *! # &!**' ' &% ! +'12 (! ) # 1

, 6 ( )
'' ** !*+)( , * # % &%#'%* '&!**5 % * )+%$%7'( * ' &% ! +'12 *2 3
*'#'+', & $' ! +' #=!* !! * / !6! ! +! ' ) 12 (! &'(' ) (!*+!*
'&!**5 % *, $ &'$%7' ( : * ' & $) ' (! !6!*+% ! + , ! ! *!4)%(' &%+' ! *
)+ * '&!**5 % * )+%$%7'( *

*'#'+' 0 & $ &'(' ' !"+ ! %('(! (' & $) ' (! !6!*+% ! + ,
*! !$-' +! ' # *%12 (' / &' ' & $) ' (! #! ) '12 )' ) 12 0 *! 6%
(! 4)%' #' ' !6!*+% ! + 8)! *! . (!*&%( , '/* 6! ( * &- 8)!*

'9
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

# 6! %! +!* (!*+' (!*&%(' *'#'+' 0 !%+' 4! '$ ! +! (! '+! %'$ ! *


!*%*+! +!, # %* *! . & +'(' () ' +! ' #! ) '12 (' '*! *!4)% +! *+'
*'#'+' # (! # **)% ) ' 6.$6)$' (! !+! 12 &)9' ) 12 0 % #!(% $)" (!
$)%( * *! +%( '*&! (! +!

& $' 0 # *%&% '( &! &' (! ( %* +)/ * '&% ' (' *'#'+' ! +! ' ) 12
(! !+! * +' #=!* 8)! *! 2 (!*$ &'( * () ' +! / /!% (' #'*+' (!
&% ! + **% & ' *'+'#', # (! # **)% ) ' 6.$6)$' 8)! % #!(! $)"
*! +%( '*&! (! +!, *! ( &-' '( (! & $' $)+)' +!

* +' #=!* *2 &%$% ( * (! / '&-' & (%P !+ %4)'$ J & $) ' (!


!6!*+% ! + (!*&%(' ) ' +! ' &% ! +'12 )+%$%7' :*! ( %* +' #=!*3 @'F
+' #2 (! ) ( , 6'7'( ! *!) % +! % , '* !&-'( ' #' +! *)#! % !
% ! % , ! @/F +' #2 (! + # , A4%( ! + (' ' *)' !"+! *2

* (! '%* '&!**5 % * *2 &! + '$%7'( !* (! !6!*+% ! + , ' ' -'( !*


#' ' ! 6! !/ & ! /+) '( !* !"+! * (! !6!*+% ! + , )+%$%7'( *
8)' ( *! (!*!9' '7! ) ' &% ! +'12 ! 6. % * !*+.4% *

,' 0:;) 1 ) + ( )
*!8UI &%' #! '&% '$ (! ) ' &% ! +'12 # % . %' & *%*+!
/'*%&' ! +! ( / /!% (! $)%( * @& $&-=!* ! #'*+' (! &% ! + F ! (!
+' #=!* !9' * !*) %(' ! +! ! *% #$% %&'(' ! +! & *! # &!**'3

M /!%':*! % %&%'$ ! +! ) 6 $) ! (! $)%( & /9!+%6 (!


$% #' !6!*+% ! + ! ')"%$%' ' ! 12 ( !/ &
!$- ' ( ' '(! I &%' ( &% ! + *+! 6 $) ! (! $)%(
&-' ':*! & $&-2 (! $'6'4!

> #5* / /!% ( & $&-2 (! $'6'4! $' 1':*! +' #2 (!


) (

H M /!%':*! ! *!4)%(' ' #'*+' (! &% ! + , & 6 $) !


&'$&)$'( #' ' !6!*+% !*#'1 ' )$' !6!*+% ! + # 1
'/! + '+0 ' '$+) ' (!*!9'('

' 1':*! ! *!4)%(' +' #2 (! + #

'
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

!*$ &':*! !*+! +' #2 , ! & *!8)! +! ! +! ' #'*+' (!


&% ! + , +' #2 (! + # ! & $&-2 (! $'6'4! , & $)%(
(! (!*$ &' ! + , 8)! # (! *! $)%( (! #! ) '12

'$%*' ( ' (%*# *%12 (!*+!*


$)%( * ' & $) ', +! ! * ' *%+)'12
'# !*! +'(' ' %4) ' : <
@?'$$%/) + , > KF (! +! ! *, (!
/'%" #' ' &% '3 *'#'+' 4)%' @4)%(!
*- !F, &! + '$%7'( !* @&! + '$%7! F,
& $' $)+)' +! @ $ '+ & $$' F, +' #2 (!
) ( @/ ++ #$)4F, #'*+' (! &% ! +
@&! ! + *$) NF, +' #2 (! + # @+ #
#$)4F, $)%( (! (!*$ &' ! +
@(%*#$'&! ! + $)%(F

**% ' #'*+' (! &% ! + 0


(!*$ &'(' ! + ! * +' #=!* '+0 '
+' #2 (! ) ( + #' & $'
'& 0*&% (! # !**2 #! ' #' +!
*)#! % ! % !% (!*+! +' #2
#! %+% ( ' #'**'4! (' #'*+' (!
&% ! + , 8)! #'**' ' *! (!*$ &' #' '
' )$' '+0 ' &-!4'(' ( +' #2 (!
+ # ])' ( !*+! + #' ( +' #2 (!
) ( , -. '& 0*&% (' # !**2 '
/ /', % (%&' ( % '$ (' #! '12
!*+! ! + , ' #'*+' / /!'(' *!
(!*$ & ) #' ' ' )$' ! % +! % (
!6!*+% ! + !*+. # '+%&' ! +! &-!%
(! $)%( (! #! ) '12

M'*+' '4 ' '#! '* '4)' ('


! () !&% ! + ( &% ! + #' '
# **!4)% '* #! '1=!* %4) ' : <3 *8)! ' (' % ! +'12

''
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

PRODUÇÃO ONSHORE E OFFSHORE

PERFURAÇÃO
( BREVE RESUMO )

A perfuração de um poço de petróleo é realizada através de uma sonda, uma grande estrutura que
contém diversos equipamentos responsáveis pela elevação do petróleo.

Na perfuração rotativa, as rochas são perfuradas pela ação da rotação e peso aplicados a uma
broca existente na extremidade de uma coluna de perfuração.

Os fragmentos da rocha são removidos continuamente através de um fluido de perfuração ou


lama.

O fluido é injetado por bombas para o interior da coluna de perfuração através da cabeça de
injeção, ou swivel, e retorna à superfície através do espaço anular formado pelas paredes do poço
e a coluna.

Ao atingir determinada profundidade, a coluna de perfuração é retirada do poço.

O anular entre os tubos do revestimento e as paredes do poço é cimentado com a finalidade de


isolar as rochas atravessadas pela broca, permitindo então o avanço da perfuração com
segurança.

Após a operação de cimentação, a coluna de perfuração é novamente descida no poço, tendo na


sua extremidade uma nova broca de diâmetro menor do que a do revestimento para o
prosseguimento da perfuração.

Do exposto, percebe-se que o poço é perfurado em diversas fases, caracterizadas pelos diferentes
diâmetros das brocas.

PERFURAÇÃO
( BREVE RESUMO )

Após a operação de cimentação, a coluna de perfuração é novamente descida no poço, tendo na


sua extremidade uma nova broca de diâmetro menor do que a do revestimento para o
prosseguimento da perfuração.

Do exposto, percebe-se que o poço é perfurado em diversas fases, caracterizadas pelos diferentes
diâmetros das brocas.

SISTEMAS DE PRODUÇÃO

Produção em Terra (ONSHORE): primeiro sistema a ser desenvolvido, com custos menores e
engenharia menos complexa em relação à exploração submarina.

Produção no Mar (OFFSHORE): custos elevados, com tecnologia sendo um limitante para águas
ultra-profundas.

34
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

SONDA DE PERFURAÇÃO MARÍTIMA


( POSICIONAMENTO DINÂMICO – DP )

Para a perfuração de poços, são utilizadas as plataformas fixas, as semi-submersíveis (ancoradas


ou com posicionamento dinâmico) e os navios sonda.

A principal característica de uma sonda de posicionamento dinâmico (DP) é o fato de ela operar
sem a necessidade de sistemas de ancoragem.

O seu posicionamento é mantido através de um sistema de controle dinâmico via satélite que
determina a cada instante as coordenadas da embarcação (GPS).

Caso a sonda se desloque de sua posição original, o sistema de controle aciona propulsores
(thrusters) de tal forma que a sonda é reposicionada em seu set-point.

Os sistemas de posicionamento dinâmico são utilizados principalmente em semisubmersíveis e


navios de perfuração, geralmente em águas profundas e/ou locais onde o fundo do mar já está
congestionado por linhas submarinas. O Perigo encontra-se em lançar novas linhas de ancoragem.

Taxa diária de aluguel : 150.000,00 até 1500 mts e + 200.000,00 para profundidades maiores.

FLUIDO DE PERFURAÇÃO
( LAMA DE PERFURAÇÃO )

O fluído de perfuração pode ser à base de água, à base de óleo, à base sintética ou pneumática,
pode ser “engrossado” com diversos materiais, como casca de coco, serragem ou pode ser uma
mistura de fluídos.

35
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

A principais funções do fluido de perfuração são: sustentar a parede do poço, resfriar a broca de
perfuração, carrear os cascalhos criados pela broca, fazer a fluidização dos sólidos durante a
ausência de bombeio, lubrificar a coluna de perfuração e prevenir hidratação de formações reativas
e danos à formação produtora.

BLOW-OUT

Blow-out é o fluxo descontrolado de fluidos da formação para a superfície, devido ao


desbalanceamento entre a pressão hidrostática da lama de perfuração ou fluido de completação e
a pressão da formação.

Para se evitar um blow-out, é necessário realizar um rigoroso controle de pressão hidrostática do


poço, para assegurar que ela sempre seja um pouco mais alta do que a pressão no interior da
formação. Com isto, os fluidos da formação não podem sair descontroladamente.

Por outro lado, a pressão no poço não pode ser muito mais alta do que no interior da formação
para evitar que o fluido de perfuração entre na formação, danificando a mesma.

O controle da pressão no poço é feito através do ajuste da densidade do fluido de perfuração que é
injetado no mesmo.

Torna-se também necessária a verificação do volume de fluido de perfuração que retorna para os
tanques.

Caso o volume que retorna seja maior do que o volume de fluido injetado, verifica-se que a
formação está expulsando fluido do poço.

Este fenômeno é chamado de kick e é um aviso da possibilidade de ocorrer um blow-out. Outra


medida preventiva é assegurar que o Blow-out Preventer (BOP) é mantido em bom estado e em
perfeitas condições de operação, para ser utilizado em caso de descontrole do poço.

Em caso de blow-out é necessário realizar intervenções para retomar o controle do poço.

Normalmente isso é feito através do uso de técnicas que permitam a injeção de fluidos no poço, de
forma que a pressão fique novamente maior do que a pressão da formação, impedindo a saída de
seus fluidos.

Em poços terrestres, pela maior facilidade de acesso à cabeça do poço, a intervenção direta no
poço é a técnica mais indicada para o combate aos blow-outs, pois possibilita maior rapidez no
controle e, conseqüentemente, menor custo.

Já em cenários de poços submarinos em água profunda, a utilização de poços de alívio (kick


wells) é a técnica mais confiável para combate de blow-outs.

Poços direcionais são perfurados para atingir o poço com blow-out em pontos pré-determinados e
permitir a injeção dos fluidos para controlá-lo.

36
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

BLOW-OUTS
( EXEMPLOS REAIS )

37
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

( Alaska - 1988 ) ( Southeast Ásia - 1989 )

38
Curso Prático & Objetivo
Direitos Autorais Reservados

( Kawai – 1991 )

( Piper Alpha - 1988 )

Observação: Algumas fotos, como a Piper Alpha, referem-se a acidentes que ocorreram na
indústria de petróleo, não sendo casos de BLOW-OUTS necessariamente.

;)

? M + ( < ++ ) )

39

You might also like