Tac'Ul-Arifin Seyyid Ebu'L-Vefa'Nın Tarihsel Yaşamı, Vefailik Hareketinin (Tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti'Nin Yıkılışında Ve Osmanlı Beyliği'Nin Kuruluşundaki Önemi Ve Ebu'l Vefa Menakıb-Namesi'Nin Edisyon

TACL-RFN SEYYD EBL-VEFNIN TARHSEL YAAMI, VEFLK HAREKETNN
(TARKATININ) ANADOLU SELUKLU DEVLETNN YIKILIINDA VE OSMANLI BEYLNN

KURULUUNDAK NEM VE EBL-VEF MENKIB-NMESNN EDSYON-KRTK METN.
mer KAMAZ
Yksek Lisans Tezi

Tarih Anabilim Dal
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Austos 2006
Danman: Yrd. Do. Dr. Sema Altunan
Eskiehir
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Austos 2006
2
YKSEK LSANS TEZ Z
TACL-RFN SEYYD EBL-VEFNIN TARHSEL YAAMI, VEFLK
HAREKETNN (TARKATININ) ANADOLU SELUKLU DEVLETNN YIKILIINDA
VE
OSMANLI
BEYLNN
KURULUUNDAK
NEM
VE
EBL-VEF
MENKIB-NMESNN EDSYON-KRTK METN.

mer KAMAZ
Tarih Anabilim Dal
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Austos 2006
Danman: Yrd. Do. Dr. Sema Altunan
Gerek ad; Muhammed bin Muhammed olan; ancak Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef
adyla hret kazanan Irakl nl mutasavvf, M.1100 ylndaki lmnden sonra adna
kurulan Veflik tarikatnn kuramsal Piri olarak kabul edilmitir.
Ebl-Vefnn yaam boyunca, elde ettii siyasi ve dini g pek ok kez Abbasi
ynetimiyle derin ihtilafa dmesine neden olmutur.
Veflik tarikatnn Anadoluya M.XI.y.y. da girdii kabul edilebilirse de, kklemesi
Dede Karknn M.XIII.y.y. da ki Anadoluya giriiyle balam ve yerine geen Bb lys
dneminde Anadolu sathna yaylmtr.
Erken dnem Veflie, yabanclaan orta dnem Vefliinin yabanclama nedeni,
hitap ettii evrenin deimesi ve orta dnem Vef liderlerinin Ebl-Vefnn tasavvufi
grlerini st at olarak kabul etmeleriydi.
Bb lys isyanndan sonra orta dnem Vefleri zaman ierisinde Snnileme
srecine girmi ve baz orta dnem Vefleri Osmanlnn kuruluu dneminde son derece
nemli fetihlere itirak etmilerdir.
Erken dnem, Veflik hakknda en kapsaml bilgiler ise, XIV.y.y. Arapa yazlan ve
XVI.y.y.n banda zetlenerek Trkeye evrilen Menkbut-Tcul-rifin Seyyid EblVef isimli eserdir.
3
ABSTRACT
TACL-RFN SEYYD EBL-VEFS HISTORICAL LIFE, VEFALK
MOVEMENT ANATOLIA SELUKLU STATE TO BE DEMOLSHED AND OTTOMAN
GOVERNMENTAL FOUNDATION IMPORTANCE AND EBL-VEF MENKIBNMES EDICYON-CRITIK TEXT
mer KAMAZ
History Protector Science
Anadolu University Social Sciences Institute, August 2006
Adviser: Yrd. Do. Dr. Sema Altunan
Iraqi famous sufi whose real name was Muhammed bin Muhammed; had got famous
with the name Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef; accepted as the oretical masters of Veflik
dervish order which had shown off for him after his dying in 12th century. Political and
religious power of Ebl-Vefs; had caused to hard conflicts with Abbaside administration.
Had been accepted that Veflik dervish order came in Anatolia in the 11th century.
But this dervish orders taking root had bequn when Dede Karkn came in Anatolia in the
13th century and in Bb lys period who came after him; this dervish order had been passed
of Anatolion borders.
Pre-age Vefliks had been become estranged to middle-age Vefliks. Becase its
addressing circuit had changed and one of Vef leaders Ebl-Vefs sufistic thoughts had
accepted as the best.
After Bb lys rebellion pre-age Vefliks started to be Suni in the couse of time
and some of Pre-age Vefliks had gined importont conquests at the period of the Otoman
Empires establishment.
The most radivst information about middle-age Veflik is; Menkbul-Tcul-rifin
Seyyid Ebl-Vef which had been written in Arabic in the 14th century and translated in
summary Turkish at the beginning of the 16th century.
4
JR VE ENSTT ONAYI
mer Kamazn Tacul-rifin Seyyid Ebl-Vefnn Tarihsel Yaam, Veflik
Hareketinin (Tarikatnn) Anadolu Seluklu Devletinin Yklnda Ve Osmanl Beyliinin
Kuruluundaki nemi Ve Ebl-Vef Menkb-nmesinin Edisyon-Kritik Metni balkl tezi
. tarihinde, aadaki jri tarafndan Lisansst Eitim retim ve Snav
Ynetmeliinin ilgili maddeleri uyarnca, Tarih Anabilim dalnda Yksek Lisans tezi olarak
kabul / ret edilmitir.
Ad Soyad
mza
ye (Tez Danman) : Yrd. Do. Dr. Sema Altunan

ye
ye
ye
Enstit Mdr
5
ZGEM
MER KAMAZ
Tarih Anabilim Dal
Yksek Lisans
Eitim
Y. Lisan:
2004 Eskiehir Osmangazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits
Lisans : 2002 Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Tarih Blm
Lise
1997 Antalya Yavuz Selim Lisesi
2004-2005. Tarih retmeni. Antalya Sekin Dershanesi

2005-2006 Tarih retmeni. Antalya Lider Dershanesi
2006-
Tarih retmeni. Antalya / Manavgat Atlas Dergisi Dershanesi

Kiisel Bilgiler
Doum Yeri Ve Yl: Antalya 30.04.1980 Cinsiyet: Erkek
Yabanc
Dil:
ngilizce
6
KISALTMALAR
a.g.e.
: Ad geen eser
a.g.m.
: Ad geen makale
A.N.
: Ayasofya Nshas
A.M.K.
: Ankara Milli Ktphane
A..
: Atatrk niversitesi
A..D.T.C.F : Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya Fakltesi

A...F.
: Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi
B.T.T.D.
: Belgelerle Trk Tarihi Dergisi
bk.
: Baknz
bsk
: Bask
byt.
: Beyit
c.
: Cilt
ev.
: eviren
D..A
: Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi
D..B.
: Diyanet leri Bakanl
D.F.E.F.M.
: Drul-Fnn Edebiyat Fakltesi Mecmuas
dpnt.
: Dipnot
D.V.
: Diyanet Vakf
Edt.
: Editr
E..
: Erciyes niversitesi
H.
: Hicri
..E.F.T.E.D: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Enstits Dergisi

.A.
: slm Ansiklopedisi
..N.
: stanbul niversitesi Nshas
..T.E
: stanbul niversitesi Trkiyat Enstits
Ks.
: Ksm
M.
: Miladi
M.E.B.
: Milli Eitim Bakanl
M.B.N.
: Murat Buhar Nshas
M.T.M
: Milli Tetebbular Mecmuas
Nr.
: Neir
nr.
: Numara
7
s.
: Sayfa
say.
: Say
S.O.L.L.
: Sources Of Oriental Languages And Literatures
T.D.K.
: Trk Dil Kurumu
D.G.B..T.
: Doutan Gnmze Byk slm Ansiklopedisi
T.A.
: Trk Ansiklopedisi
T.D.
: Trk Dili
Ta. D.
: Tarih Dergisi
T.E.K.D.V.
: Trkiye Ekonomik Ve Kltrel Dayanma Vakf
T.D.A.V.
: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf
T.K.
: Trk Kltr
T.K.A.
: Trk Kltr Aratrmalar
T.K.A.E.
: Trk Kltr Aratrmalar Enstits
T.M.
: Trkiyat Mecmuas
T.O.E.M.
: Tarih-i Osmn Encmeni Mecmuas
T.T.K.
: Trk Tarih Kurumu
T.V.Y.Y.
: Tarih Vakf Yurt Yaynlar
T.Y.
: Trke Yazmalar
V.D.
: Vakflar Dergisi
vr.
: Varak
Y.Y.T.V.
: Yrtrk Yrk Trkmen Vakf Yaynlar
Y.K.Y.
: Yap Kredi Yaynlar
Yay.
: Yaynlar
Y.e.b.
: Yazma eserler blm
Yyn.
: Yaynlayan
yy.
: Yzyl
8
NDEKLER
Z ..
ii
ABSTRACT ..
iii
JR VE ENSTT ONAYI ..
iv
ZGEM .
KISALTMALAR
vi
1. MENKIB-NMELER
GR
1.1. Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef Menkb-nmesi Ve Seyyid Velyet..
1.1.2. Seyyid Velyet .
1.2. Menkb- Hvoca-i Cihn Ve Netce-i Cn .
11
1.3. Menkbul-Kudsiyye F Mensbil-nsiyye .
11
1.4. Menkbul-rifin .
11
1.5. Menkb- Hnkr Hac Bekta- Vel ..
11
1.6. Haz Kitb- Vilyet-nme-i Koyun Bb Sultan
12
1.7. Abdal Ms Velyet-Nmesi ..
12
1.8. Kaygusuz Abdal Menkbnmesi
12
1.9. eyh cd-dn Bb Menkb-nmesi ...
13
1.10. Otmn Bb Velyet-nmesi .
13
1.11. Menkb- ehr-Yar-i Gzin
13
1.12. ifl-Eskm F Sreti Gavsil-Enm ..
13
1.13. Ed-Durr Us-Semn F Menkb -eyh Muhyiddin .
14
1.14. Menkb- abn- Vel .
14
1.15. Garib-nme .
14
1.16. Mahalli Rivayetler .
14
2-) TARH KAYNAKLAR .
15
2.1. Seluklu, Bizans, Arab, Kara-koyunlu Ve Mool Tarihi Kaynaklar
15
2.1.1. El-Kmil Fit-Trih
15
2.1.2. El-Evamirl-Alaiye Fil-Umuril-Alaiye ..
15
2.1.3. Anonim Seluk-nme
16
2.1.4. Tarih-i Cihan Ga
17
2.1.5. Abl-Farac Tarihi
17
2.1.6. ikar Tarihi .
17
9
2.1.7. Kitab- Diyarbekriyye ..
17
2.1.8. ecere-i Terkkime ..
17
2.1.9. Kritovulos
18
2.2. Osmanl Tarihi Kaynaklar
18
2.2.1. Dsitan- Tevrih-i Mlk-i li Osmn .
18
2.2.2. k Paa-zde Tarihi
18
2.2.3. Dstr-nme-i Enver
19
2.2.4. Kitb- Cihan-Nm ..
19
2.2.5. Oru Be Tarihi .
19
2.2.6. Anonim Tevrih-i li Osmn
20
2.2.7 Tarih-i Ebl-Feth ...
20
2.2.8. Tevrih-i li Osmn ..
20
2.2.9. Tct-Tevrih ...
21
2.2.10. Tevrih-i li Osmn
21
2.2.11. Tevrih-i l- Osmn ..
21
2.2.12. Cm- Cem-yn
22
2.2.13. Nefahtl-ns
22
2.2.14. akayk- Numaniyye Ve Zeyiller ..
22
2.2.15. Kitbt-trih-i Knhl-ahbr
23
2.2.16. Tarih-i Solak-zde
23
2.2.17. Kitb- Cihn-nm .
23
2.2.18. Cmiud-dvel ..
24
2.3. Seyahatnmeler
24
2.3.1. Thfetun-nzzr f Garaibil-emsr
24
2.2.2. Ruy Gonzales De Clavijo Seyahat-nmesi ...
24
2.2.3. Evliya elebi Seyahat-nmesi .
25
3. ADA ARATIRMALAR
25
4. TRANSKRPSYONDA ZLENEN YOL ..
26
BRNC BLM
TCUL-RFN SEYYD EBL-VEFNIN MENKIBEV VE TARHSEL HAYATI
1. EBL-VEFNIN DOUMU KKEN VE ALEV EVRES....
28
1.1. Seyyid Slim, Ebl-Vef Ve eyh Matara
34
10
..
36
2. EYH ENBEKYE KATILIM VE LK FAALYETLER.....
37
2.1. Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef Lakabnn Verilme Nedeni
40
2.2. Ebl-Vefnn lk Akademik Eitimi Ve Buhara Seyahati ..
41
2.3. Ebl-Vefnn kinci Seyahati ..
48
2.4. Ebl-Vefnn nc Seyahati ..
48
1.2. Ebl-Vefnn Ailevi Silsilesi
3.
ERKEN
DNEM
VEFLERN
TASAVVUF
GRLER
VE
RTELLER
51
4. EBL-VEF LE ABBS HALFELERNN LKLER ..
61
5. EBL-VEF LE ARAP KABLELER ARASINDAK LKLER ....
66
6. EBL-VEFNIN ASKER FAALYETLER .....
69
7. EBL-VEFNIN MRTLER VE FAALYETLER ...
71
8. EBL-VEFNIN LMNDEN SONRA VEFLK VE VASYET.
75
9. SMLLK (BTINILK) VE ERKEN DNEM VEFLK .
82
KNC BLM
ANADOLU SELUKLU DEVLET DNEMNDE VEFLK HAREKET VE
TARKATI
1. VEFLK HAREKETNN ANADOLUYA GR ..
90
1.1. I.Aleddn Keykubad Dnemi Siyasi Faaliyetleri
92
1.2. I.Aleddn Keykubad Dnemi Anadolunun Ekonomik Durumu ..........
94
2. DEDE KARKIN ....
97
2.1. Badn Hac . 105

2.2. Hac Mihman 105
2.3. Ayna Dola
..
106
2.4. eyh Osmn 107

3. BB LYS-I HORASN
.... 109
4. IK PAA . 121
5. OSMANLI DEVLETNN KURULUUNDA VEF MRTLER ... 127
.
131
5.2. Kumral Abdal (Kumral Bb, Dervi Tururolu) .
135
5.3. Abdal Murad
138
5.1. Geyikli Bb
11
III. BLM
TCUL-RFN SEYYD EBL-VEF MENKIB-NMESNN TAHLL
1. METN MUHTEVA ANALZ
..... 140
2. KARILATIRMALI MUHTEVA ANALZ
...
169
3. YAZIM VE MLA ZELLKLER
177
3.1. stanbul niversitesi Nshas ...
177
3.2 Ayasofya Nshas ..
181
3.3. Murat Buhari Nshas ..
187
4. NSHALARDA TESPT EDLEN TRKE ARKAK KELMELER .........
191
IV. BLM
TCUL-RFN SEYYD EBL-VEF MENKIB-NMESNN EDSYONKRTK METN
1. METN .
196
SONU
477
..
12
TABLOLAR LSTES
Harita 1 . 69
Harita 2 ....
88
Harita 3 ....
99
Harita 4
99
13
GR
Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef tarafndan kurulan ve lmnden sonra Veflik
adyla geni bir corafyaya yaylan Veflik hareketi; tarihi tespit edilemeyen bir dnemde
tarikat haline dnmtr. Gnmze kadar akademik ya da popler anlamda zerine
herhangi bir bamsz almann yaplmad Veflik hareketi kendi ierisinde pek ok
problemi barndrmaktadr. Veflik hareketinin mahiyetine hasrettiimiz bu almamzda;
Veflik hareketini aydnlatmaya alarak baz problemlere k tutmay hedefledik.
almamz srasnda, daha ok erken dnem Veflik hareketinin hviyeti, yaps,
gelenekleri ve inan doktrinini aydnlatmaya alarak XIII. yy.da Anadoluda grlen ve
bizim Orta Dnem Anadolu Veflii adn verdiimiz konseptin farklln tespit etmeye
aba harcadk.
Tetkikimizin birinci blmnde Ebl-Vef adyla andmz Tcul-rifin Seyyid
Ebl-Vefnn tarihi yaantsn tespit etmeye altysak da dnemin kaynaklarnn EblVef hakknda fazla bilgi vermemesi bizi bu konuda daha ok XIV.yy.n sonunda kaleme
alnan ve Ebl-Vefnn hayatn efsanevi unsurlarla anlatan Tcul-rifin Seyyid EblVef Menkb-nmesine bavurmaya itmitir. Bu da incelememizin; Ebl-Vefnn hayatn
anlatan ksmnn dar bir ereveye skmasna neden olmutur.
Gnmz tarih yazmnda ve incelemelerinde ad sklkla kullanlan bu menkb-nme
zerine sistemli bir muhteva ve ekil analizi yaplmamasndan dolay almamzn son
blmnde menkb-nmenin farkl nshasna dayanarak edisyon kritiini yapma
ihtiyacn hissederek bu konudaki bir eksiklii doldurmaya gayret ettik.
Tez almamzn ikinci blmnde, daha ok Orta Dnem Anadolu Vefliinin
mimarlar olan; Dede Karkn ve Bb lys- Horasnnin zerine eilmeye alarak orta
dnem Vef dervilerinin Osmanl Devletinin kuruluundaki yerini irdelemeye aba
harcadk.
nc blmde umumiyetle almamzn ana kaynan oluturan Tcul-rifin
Seyyid Ebl-Vef menkb-nmesi nshalarnn muhteva analizini yaptk. Menkb-nmede
ki, tarihsel bilgilerin gerekliini sorgulayarak zellikle bu menkb-nmenin: Osmanl tarih
kayna olma asndan nemi nedir? sorusuna yant aradk. Bunun yannda, menkbnmeyi, muhtelif tarihlerde ve mekanlarda yazlan menkb-nmelerle; dil, ekil, muhteva ve
ilenen konular asndan ksacas yap bakmndan ortak ve farkl yanlarn tespite altk.
14
Yukarda da deindiimiz gibi, almamzn son blmnde Tcul-rifin Seyyid EblVef menkb-nmesinin ekil kritiini transkripsiyonlu olarak ve fakat basit transkripsiyon
yntemiyle hazrladk.
Kullanlan kaynaklar bakmndan almamz, deinilen konuya gre zaman zaman
birinci el kaynaklara zaman zaman ikinci el kaynaklara bavurularak hazrlanmtr. Kaynak
tr asndan almamz farkl menb gre yaplandrld. Bunlar; 1-) eitli evliylar
etrafnda oluan menkb-nmeler
2-) ncelenen olaylarla ilgili bavurulan tarihi kaynaklar
3-) Gnmzde yaplan (ada) aratrmalar.
1. MENKIB-NMELER
1.1. Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef Menkb-nmesi Ve Seyyid Velyet
Yksek Lisans tez almamzda ncelikli olarak ana kaynak niteliinde Tcul-rifin
Seyyid Ebl-Vef Menkb-nmesini kullandk. Yrtlen almada sz konusu menkbnmenin Sleymaniye ktphanesi Ayasofya1 ve Murat Buhari2 kitapl nshalar ile
stanbul niversitesi Trke3 yazmalar blmndeki nshay esas aldk.
Menkbut-Tcul Arifin Seyyid EblVef isimli eserin orijinal ad: Ravza-i Ul
Essaf f menkb- Ebl-Vef dr4. Sz konusu olan eser Tcul-Arifin Seyyid EblVefnn lmnden nce yazlm sylenceler olup yazar hakknda bir bilgiye sahip deiliz.
Ancak ad geen eser eitli sylenceler ve Muayyenr-Rkn f Menkb- TculArifin5; Kitb- nsl-Mrdin ve Risale-i Azyye6 isimli kitaplarda geen eitli
Menkb- Tcul-rifin, Sleymaniye Ktphanesi, Ayasofya Kitapl, nr. 2104.

Menkb- Tcul-rifin Seyyid Muhammed Ebl-Vef, Sleymaniye Ktphanesi, Murat Buhari
Kitapl, nr. 003743.
3
Menkb- Tcu'l-rifin Seyyid Eb'l-Vef, stanbul niversitesi Ktphanesi, Trke Yazma Eserler
Kitapl, nr. T 1560. sz konusu menkb-nme ayn isimle stanbul ktphanelerinde ok sayda nshas
bulunmaktadr. bunlardan bazlar u ktphanelerde bulunmaktadr: Zhd Bey Kitapl, Sleymaniye
Ktphanesi, No: 96; Ali Emiri Efendi Kitapl, Millet Ktphanesi, No: 1120; Reit Efendi Kitapl, Millet
Ktphanesi, No: 447; Pertevniyal Kitapl, Valide Sultan Cami Ktphanesi, No: 387; Hamidiye Kitapl,
Murat Molla Ktphanesi, No: 992; brahim Efendi Kitapl, Fatih Ktphanesi, No: 66; Esat Efendi
Kitapl, Sleymaniye Ktphanesi, No: 2424; Pertevniyal Kitapl, Valide Sultan Ktphanesi, No: 390;
Hac Mahmut Efendi Kitapl, Sleymaniye Ktphanesi, No: 4524;
Hac Mahmut Efendi Kitapl,
Sleymaniye Ktphanesi, No: 4558; Hac Mahmut Efendi Kitapl, Sleymaniye Ktphanesi, No: 4558;
Hac Selim Aa Kitapl, Sleymaniye Ktphanesi, No: 1039.
4
. . N. vr 17/b ; A.N., vr 12/a ; M.B.N vr., 10/b. Ahmed Yaar Ocakn dikkat ekmi olduu bu eserin ad:
Kitb-u Devhati uls-Saf f menkb- Seyyid Ebl-Vef olarak aktarlmtr. Ahmet Yaar Ocak, Babailer
syan, Aleviliin Tarihsel Altyaps. Yahut Anadolu da slam Trk Heterodoksisinin Teekkl,
(2.bsk., stanbul: Dergah Yay., 1996), s.9.
5
..N., Vr., 184/b; A.N.,vr., 119/a.
6
..N., vr., 17/b; A.N vr 12/a; M.B.N., vr., 31/b.
2
15
menkbelerden olumaktadr. ihbed-dn Vst (Ahmed bin Abdulmnim) tarafndan
derlenerek TezkiretulMuttekn ve TabsratulMuktedn adyla M.1371 tarihinde kaleme
alnan7 eser
Arapa olarak iki cilt halinde yazlmtr. Buna gre menkb-nmenin
kaynaklar ncelikli olarak yukarda bahsi geen eserlerdir. Bu eserler gnmze kadar
ulaamad iin bunlarn ana kaynaklarnn ne olduunu tespit etmek zordur. Trke
menkbelerden anlaldna gre bu eserlerin kaynakln yapan gruplardan biri Rvler
(rivayet eden) olarak adlandrlmtr. Eserin btnlne bakld zaman bu ravilerin
isimlerinin bazen anld bazende anlmad grlmektedir. Menkb-nmede, menkbelere
kaynaklk eden kiiler olarak u isimler gsterilmitir: li bin Heyt, eyh Ebl-Bedr
Henderic, Ebl-Bedr, Eb Talib bin Necib, eyh Mekkyyl-Betamsn, Mcid Kerv,
Abdl-kadr Geylan, Eb Bekr Badad, Ahmed bin Hseyin, eyh Mnsur, Ahmed ibnlHasan, eyh enbek, Abdun-nr bin Ebl-Feyz, eyh b Muhammed Abdur-rahmn elTafsunc, eyh Hamidud-dn Sd-dn Sf ve Muhammed Gamahn.
ncelemeye tabi tuttuumuz menkb-nme nshasnda sadece .. nshasnn
mstensihi ve ka senesinde istinsah edildii bildirilmitir. Buna gre .. nshas H.
Cemaziyyel-evvel 995 (M.Nisan1586) tarihinde Abdullah olu Yusuf isimli biri tarafndan
tamamlanmtr. Dier iki nshann kim tarafndan yazld ve hangi tarihte tamamland
bildirilmemitir.
TezkiretulMuttekn ve TabsratulMuktedn isimli menkb-nmenin Anadoluya
ne ekilde geldii menkb-nmenin: Ender-i Sebeb-i Telif-i Kitb 8 blmnde ayrntl
olarak anlatlmaktadr.
Arapa menkb-nmeyi muhtasar olarak Trkeye eviren mellife gre menkbnmeyi; nl Osmanl tarihisi Dervi Ahmed Ak (AkPaazde)nin damad olan Seyyid
Velyet9 M.1484 (H.899) tarihinde10 Hacc ibadetini yerine getirdikten sonra gittii Msr da
Seyyid Eb Bekir bin Seyyid Vef dan temin etmitir11.
Arapa menkb-nmenin Trke muhtasar evirisinin Seyyid Velyetin iareti ile
Kenan isimli bir mridi tarafndan yapld anlalmaktadr. Menkb-nmede geen:
Hazret-i EblVefnn menkbn gtrmler bu fakire virdiler..., menkb- ahvlinden
7
ihbed-dn Vst tarafndan kaleme alnan TezkiretulMuttekn ve Tabsratul-Muktedn isimli eserin

bilinen tek nshas ngiltere, Bibliatheque Nationaleda bulunmaktadr. Bundan dolay eser zerinde herhangi bir
almada bulunmadk; Ocak. A.g.e, s.8-9, dpnt., 29.
8
..N., 7/b; A.N., vr.,6/a; M.B.N., vr., 3/a.
9
..N., vr., 7/a; A.N., vr., 5/b; M.B.N., vr., 3/b.
10
Edirneli Mecd Efendi, Seyyid Velyetin biyografisinde hacca gidi tarihini M.1475 (H.880) olarak
aktarmaktadr. Biyografi iin bk. Mecd Mehmed Efendi, akaik-i Numniyye Ve Zeyilleri, c/I, (Haz. A.
zcan), (stanbul: ar Yay., 1989), s. 302-304.
11
..N., vr., 9/a; A.N., vr.,s.7/a; M.B.N., vr., 4/b.
16
bazna muttali olub mrde-i gnlm hayt buldu. Bir gn Hazretlerinden yle iret old
ki, ol menkbn bazna tercme idem...12; .nkim bu kitb terceme olmak anlarun
iret-i birle old...13 . Bunun yannda . Bu kitabn yazma iinin sona ermesi Yevmuttendn kulunun olu olan Kenann eliyle olmutur.14 cmleleri bizde bu kanaati
uyandrmtr.
M.1371 tarihinde son halini alan orijinal Arapa menkb-nmenin; muhtasar olarak
Trkeye ka ylnda evrilmeye baland ve evrisinin ka yl devam ettii bununla
birlikte hangi ylda tamamlandna dair herhangi bir bilgiye sahip deiliz. Ancak menkbnmenin stanbulda ve M.1484 (H.899) tarihinden sonra Trkeye evrilmi olmas
kuvvetle muhtemeldir. nk Dervi Ahmed Ak (AkPaazde)nin lmnden sonra
Ahmed Aknin temsil ettii Vef tarikatnn stanbul ubesinin bana Ahmed Aknin
damad Seyyid Velyet gemi ve Hacc ibdetinden sonra stanbula gelmitir. Menkbnmenin M.1484 (H.899) tarihinden hemen sonraki bir tarihte Trkeye evrilmi olmasnn
nedeni ise, Seyyid Velyetin bu tarihte menkb-nmeyi Msrdan alp stanbula dnmesidir.
Menkb-nmenin evirisi Seyyid Velyetin lmnden nce bitirilmitir. Eer menkbnme Seyyid Velyetin lmnden sonra bitirilseydi mellif mutlaka Seyyid Velyetin lm
tarihini bildirirdi. nk bir nevi menkb-nmenin girizgahnn yapld Ender-i Sebeb-i
Telif-i Kitb blmnde Seyyid Velyetin hayat hakknda detayl bilgiler verilmektedir;
kendisinin doum tarihi, annesinin, babasnn ve ocuklarnn doum, lm tarihleri gibi.
Bunun yannda mellif: .bu kitab okuyanlar ol azzin (Seyyid Velyet) ....tl- haytna ve
llerinin rh- revnna dua ideler.15
szleri menkb-nmenin Seyyid Velyetin
lmnden nce Trkeye evrildiini gstermektedir.

Muhtasar evirinin tamamlan tarihini kesin olarak tespit edemesek de bir takm
ipularna ulamak mmkndr. Her eyden nce muhtasar evirinin Arapa yakar ksmnda
evirinin II. Beyazd dneminde M.14811512 (H.886917) yapld bildirilmektedir.
Yukarda da deindiimiz gibi Arapa menkb-nmenin M.1484 (H.899) tarihinde Seyyid
Velyetin eline gemesi evirinin M.1484 (H.917) tarihinden hemen sonraki bir zamana denk
gelmesi ihtimalini kvvetlendirmektedir. zellikle Arapa yakar ksmnda geen; .bilgin
Melikimizin yardm ve evketiyle uzakta olan fetih ve zafer yaknlamtr16 szleri
evirinin tamamland tarihte Osmanl Devletinin seferde olduu izlenimi uyandrmaktadr.
12
..N., vr., 7/b; A.N., vr., 6/b; M.B.N., vr., 4/a.

..N., vr., 8/b; A.N., vr.,s.6/b; M.B.N., vr., 4/a.
14
..N., vr., 199/b.
15
. . N. vr., 8/a; A.N., vr 6/b; M.B.N.,vr 4/a.
16
..N.,vr., 1/a-b.
13
17
Nitekim Hacc vazifesinin Ramazan aynda yaplmas ve M.1484 (H.889) tarihinde Ramazan
aynn Kasma rastlamas batya ynelik bir sefer iin hazrlanacak ordularn hareket
kabiliyetinin hava koullarndan dolay zayflamas Osmanl Devletinin bu mevsimlerde
souk iklime sahip bat ve dou lkelerine kar sefere kmasn umumiyetle
zorlatrmaktayd. Binaenaleyh M.1484 (H.899) tarihinde Osmanl Devleti batya olan
seferini (Moldova, Kili, Akkerman) Austos (Recep) aylarnda tamamlamt17. Bundan
dolay Seyyid Velyetin; Msr dan M.1484 (H.899) sonlarnda dnm olmas ve muhtasar
evirinin almalarna hemen balamas gerekir. nk Osmanl Devleti M. Mays1485
(H.Cumadal-l 890) tarihinde Memlkl Devleti ile atmaya girmiti. Kanaatimizce
yukarda yer verdiimiz alntda Osmanl Memlkl atmasna atf yaplmtr. Bu hesaba
gre menkb-nmenin M.1484 (H.899) sonlarnda muhtasar olarak evrilmeye balanp M.
Mays1485 (H.Cumadal-l 890) tarihinde yani bir yl gibi bir srede bitirilmi olmas
mmkn grnmektedir.
Menkbn Trkeye muhtasar olarak evrilme tarihiyle ilgili yaplabilecek son
tarihlendirme ise, menkb-nmenin stanbula geldii M.1484 (H.899) ile Seyyid Velyetin
lm tarihi olan M.1522 (H.929) tarihleri arasnda evrilmi olabileceidir.
Trk tarih ve Edebiyat aratrmaclnda bu menkb-nme kapsaml olarak ilk kez
Glpnarl, dar anlamda ise Kprl18 tarafndan kullanlmtr. Glpnarl eseri kapsaml
olarak tanttktan sonra Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vefnn; Ebl-Vef Harezm ile ayn
kii olmadn ispat etme gayesiyle kullanmtr. Bunun yannda Glpnarl menkb-nmeye
dayanarak Veflerin inan ritelleriyle ilgili ksa bir bilgi verip Ebl-Vef ile Bb lys
arasnda ki, tasavvufi balanty anlatmaya almtr19.
1.1.2. Seyyid Velyet
Gerek ismi hakknda herhangi bir bilgiye sahip olmadmz Seyyid Velyetin yaam
ile ilgili bir takm bilgiler menkb-nmenin mukaddime blmnde verilmitir.
Bursann Timur-ta mahallesinde M. ubat 1451 (H.Muharrem 855) tarihinde
dnyaya gelmitir20. Annesinin ad Sisi Bint- Halil, babas ise Seyyid Ahmed bn-i Seyyid
17
smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c/I, (stanbul, Yeni Trkiye Yay., 1945), s. 19.
Fuat Kprl, k Paa-zde .A., c/I, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997).
19
Abdlbaki Glpnarl, Yunus Emre Ve Tasavvuf, (2.bsk., stanbul: nklap Kitabevi, 1992), s. 46-50.
20
..N., vr., 9/a; A.N., vr., 7/a; M.B.N, vr., 4/b.
18
18
shktr21. Annesi ve babasnn doum tarihleri bildirilmemesine karn annesi M.1493
(H.899), babas M.1481de (H.Muharrem 886) stanbulda veft etmitir22.
Seyyid Velyetin babasnn ya da annesinin nerede doduklarn kesin olarak tespit
edemiyoruz. Ancak menkb-nmeye gre, Seyyid Velyetin anne ve babas M.1437 (H.841)
de Anadoluya g etmitir23. Bu durum Seyit Velyetin ailesinin Trk ve Anadolulu olma
ihtimalini zayflatmaktadr. Ailenin Seyyidlik unvann kullanmas pheleri daha da
artrmaktadr. Bunun nedeni ise, Seyyid unvann Hz. Muhammedin torunu Hz. Hseyinin
soyundan gelenler iin kullanlmas ailenin Arab olma ihtimalini gndeme getirmektedir.
zellikle Seyyid Velyetin ailevi eceresinde yer alan ahs isimlerinin hibirinin Trke
olmay ailenin Trk olma ihtimalini zayflatmaktadr24.
Bursada doan Seyyid Velyetin stanbula hangi tarihte geldiini tespit
edemiyorsak ta onun M.1470 (H.874) tarihinde on dokuz yandayken Ak Paa-zdenin
kz ile stanbul da bir evlilik gerekletirmesi25 M.1470den (H.874) nce stanbula
geldiini, yerletiini ve Ak Paa-zdenin muhitinde yani Vef evresinde kendini kabul
ettirdiini gsterir.
Seyyid Velyetin einin ad menkb-nme de zikr edilmez. Bu bilgi Mecd
Efendinin akayk-i Numaniyyesinde Rabia olarak gemektedir26.
Seyyid Velyet bu evliliin hemen akabinde Ak Paadan alm olduu eitimi
tamamlayarak irat vazifesi iin icazet almtr27.
Seyyid Velyetin bu evlilikten toplam ka ocuu olduuna dair kesin bir kayt yoksa
da dnyaya gelen baz ocuklarnn doum ve lm tarihleri hakknda bilgi verilmitir.
Seyyid Velyet28
md29
21
Kermet30
Zeynl-bidn31
PrHayt32 Cemled-dn33
..N., vr., 8/b; A.N., 6/b; M.B.N, vr.,4/a.

..N.,vr., 9/a-b; A.N., 7/a; M.B.N., vr 4/b-5/a.
23
..N.,vr.,10/a; M.B.N., vr.,5/a.
24
Ancak unu da gzden uzak tutmamak gerekir ki gnmzde de bulunduklar blgede manevi prestij elde
etmek isteyen pek ok aile, tarih boyunca kendisini Seyyid olarak lanse etmi ve Seyyidlik unvann kullanmtr.
bk. Bedri Noyan Dedebaba, Btn Ynleriyle Bektailik ve Alevilik, c/I, (stanbul: Ard Yay., 1999) s. 112137.
25
..N., vr.,9/a; A.N., vr 7/a; M.B.N., vr., 4/a.
26
Edirneli Mecd, s. 302.
27
28
..N., vr.,9/a-b; A.N., vr.,7/a; M.B.N., vr., 5/a.
29
M.1475-1482 (H.880-887).
30
M.1477-1477 (H.882-882).
31
M.1478-1478 (H.883-883).
22
19
Bu tablodan da anlalabilecei gibi Seyyid Velyetin ocuklarndan sadece Pr-Hayt
muhtasar menkb-nme hazrland srada hayattadr. Seyyid Velyetin kz ocuunun olup
olmadna ya da ikinci bir einin varlna dair herhangi bir bilgiye sahip deiliz. Bununla
birlikte, menkb-nmenin muhtasar evirisinin bitiminden sonra Seyyid Velyetin baka bir
ocuunun dnyaya gelip gelmediini tespit etmek u an iin son derece gtr.
Seyyid Velyet in nesebi hakknda menkb-nme de u ecere verilmektedir.
Seyyid Velyet
Seyyid Ahmed
Seyyid shk
Seyyid Almed-dn
Seyyid Halil
Seyyid Cihn-gir
Seyyid Muhammed
Seyyid Hayted-dn34
Mecd Efendi Seyyid Velyetin eceresini Seyyid Hayted-dnden sonra u ekilde
devam ettirmektedir: Seyyid Rz bin Seyyid Hall bin Seyyid Ms bin Seyyid Yahya bin
Seyyid Sleyman bin Seyyid Fazl bin Seyyid Muhammed bin Seyyid Hseyin bin
Muhammed Bkir bin Zeynel-bidin bin Al mm Hseyin bin mm Al Eb Talib35.
Ancak Seyyid Hayted-dnden sonra devam ettirilen ve Hz. Alye ulaan ecerenin
uydurma olma ihtimali son derece kuvvetlidir.
Mukaddimede geen nemli bir baka bilgide Seyyid Velyetin byk dedesi olan
Hayted-dn hakknda Farsa yazlm bir menkb-nmenin var olduu ve bu menkbnmenin, Seyyid Velyet tarafndan Farsadan Trkeye tercme edildiidir. Menkbnmenin tam ad verilmese de bu menkb-nme de Tcul-Arifin Seyyid Ebl-Vef
hakknda zengin bir malumat olduu kesindir. nk mellife gre Seyyid Hayted-dn ile
Ebl-Vef adatr. Ne yazk ki, stanbul ktphanelerinde byle bir menkb-nmeye
tesadf edemedik.
Menkb-nmenin mukaddime ksmnda muhtasar tercmeyi yapan mellif tarafndan
verilen bir dier dikkat ekici bilgide, Seyyid Velyetin byk dedesi Seyyid Hayated32
M.1479- ?
(H.884-?).
M.1482-1493 (H.889-899).
34
..N., vr. 8/b; A.N., vr. 6/b-7/a; M.B.N., vr. 4/b.
35
33
20
dnin ile Ebl-Vefnn iki karde ylleri yani karde ocuklar olduu ve Ebl-Vefnn
Seyyid Hayated-dni evlat edindiidir
36
. Ancak menkb-nmenin Ebl-Vef ile ilgili
anlatm dikkatlice okunduunda Seyyid Hayated-dn isminin Ebl-Vefnn akrabalar,

nde gelen halfeleri ya da dervileri arasnda hibir ekilde anlmad grlr. Bunun
yannda menkb-nmede Ebl-Vefnn yakn akrabas olarak sadece vey kardei
Slimden bahsedilmitir. Menkb-nmede Ebl-Vefnn bir ocuu evlat edindiinden
bahseder; ancak bu evlat edinilen ocuk Ebl-Vefnn vey kardei Slimin olu
Mataradr37. Eer Ebl-Vef Mataradan baka bir akrabasn evlat edinseydi mutlaka
menkb-nmede bu konu zikr edilirdi.
Burada nemli olan bir baka nokta da Seyyid Velyetin Farsay bildiidir. Seyyid
Velyetin gerek Hacc ibadeti srasnda gerekse de Hacc ibdetinden sonra Msr da eitli
dersler almas onun Arapaya da vakf olduunu gstermektedir.
Seyyid Velyet in ilk eitimini nerede aldna dair herhangi bir malumata sahip
deilsek de, ailesinin tasavvufi bir merep de olmas onun ilk tahsilini ailesinin yannda ve
yine ailesinin bal olduu tarikatn tekkesinde ald ileri srlebilir. Ancak ilk eitim
devresinin Bursada m yoksa stanbulda m olduuna dair bir hkm vermek son derece
gtr.
Seyyid Velyet in kimlerden ders ald konusunda elimizde yalnzca isim vardr.
Bunlardan ilki hi phe yok ki Vef tarikatnn stanbul ubesinin banda olan Seyyid
Velyetin kayn pederi, Dervi Ahmed Akdir38, ikinci isim olarak karmza Seyyid
Velyetin M.1493 (H.899) ylnda39 Hacc ibadeti iin gittii Mekkede esmy- hsn ve
tilvet dersleri ald Abdl-mut Maribdir40. Seyyid Velyet in ders ald bir baka isim
ise yine M.1493 (H.899) da yapt Haccdan sonra gittii ve Tcul-rifin menkb-nmesini
temin ettii Eb Bekir bin Seyyid Vefdr. Menkb-nmede Seyyid Velyet in; Seyyid
Vef dan ne dersleri aldn aklamyorsa da Mecd Efendi, Seyyid Velyetin; ondan
kelime-i tevhid dersleri aldn41; daha sonra onu imtihn ederek Seyyid Velyetin irad ve
telkinde bulunmasna icazet verdiini sylemitir42.
Seyyid Velyetin yakn arkada olan Mecd Efendinin aktardna gre Seyyid
Velyet defa hacca gitmitir. lk haccn II. Mehmetin saltanat dneminde, ikincisini II.
36
..N., vr. 8/a; A.N., vr. 6/b; M.B.N., vr. 4/a.

..N., vr. 91/b; M.B.N., vr. 72/b.
38
..N., vr. 10/a; A.N., vr., 7/a; M.B.N., 5/a.
39
Hacc vazifesi iin Edirneli Mecd Efendi M.1475 (H.880) tarihini vermektedir. Bk. Edirneli Mecd, s. 320.
40
..N., vr., 10/a; A.N., vr., 7/a; M.B.N., vr.,5/a.
41
Edirneli Mecd Efendi, s. 302.
42
..N., vr., 9/a; A.N., vr., 7/a; M.B.N, vr.,5/a.
37
21
Beyazd zamannda [M.1484 (H.899)] ncsn ise I. Selimin tahta kndan iki yl
[M.1514 (H.920)] sonra gerekletirmitir43.
k Paa-zde dneminde zellikle elit saray tabakas ile kurulan yakn ilikiler
Seyyid Velyet dneminde de devam etmitir. Nitekim, I. Selim, Ak Paa tekkesine vakflar
vermi ve Seyyid Velyeti ziyaret ederek ondan dua istemitir44.
Seyyid Velyet M.1522 (H.929) ylnda doksan iki yanda stanbulda vefat
etmitir45. Cenazesi, Ak Paa-Zde cami iinde bulunan tekke kabristanna defn edilmitir46.
Seyyid Velyetin tarikat silsilesi ise yine menkb-nmede u ekilde gemektedir:
Seyyid Velyet
Dervi Ahmed Ak ( Ak Paa-zde)
Abdl-Latif Mukaddesi
Zeynd-dn Hevfi
Abdur-rahman ibrs
Yusuf Acem
Hasan imiri
Mahmud sfahan
Nred-dn Nazuter
ehabed-dn Shreverd
Eb Necib Shreverd
Eb Al el-Nisac
Al Gurkan
Eb Osman Marib
Eb Al Ktibi Rd-br
Cneyd Badad
Serr-i Mustaf
Maruf Kerv
mm Al bin Mus Rza
mm Mus Kzm
mm Cafer Sdk
mm Muhammed Bkir
43

45
Franz Babinger, Osmanl Tarih Yazarlar Ve Eserleri, (ev. C. ok) (3.bsk, Ankara: K.B. Yay., 2000) s.
39; Edirneli Mecd Efendi, s. 304.
46
Gelibolulu Mustafa Al, Kitbut-Trih-i Knhul-Ahbr, c/II, (Haz. A. Uur vd.) (Kayseri: E.. Yay.,
1997) s. 1004, ayrca eserde Seyyid Velyetin M.1534 (H.941) ylnda vefat ettiini bildirmektedir.
44
22
mam Zeynl-bidn
Hseyin bin Al
mam Al bin Eb Tlib
Hz. Muhammed Mustaf47.
1.2. Menkb- Hvoca-i Cihn Ve Netce-i Cn

Vhid tarafndan XVI. yy.da yazlan ve Osmanl Devleti dneminde faaliyet gsteren;
Bektai, Haydar, Abdalan- Rm gibi tasavvufi gruplarla ilgili nemli bilgiler veren bir
eserdir. zellikle mellifin, Heteredoxe gruplarla ilgili tasvirleri ve inan ritelleri hakknda
anlatm olduklar dnemin ehli snnet inanc dnda kalan yaplar yakndan tanmamza
yardmc olmaktadr. Aratrmamz srasnda Ahmed Karamustafa tarafndan facsimle olarak
neredilen yazma nshay kullanmay tercih ettik48.
1.3. Menkbul-Kudsiyye F Mensbil-nsiyye
Orta dnem Anadolu Veflii hakknda bilgiler veren bu menkb-nme Anadolu
Vefliinin ilk temsilcilerinden olan Bb lys ve evresini yakndan tanmamz
salamaktadr. zellikle eserin, Bb lysn torunu Elvan elebi tarafndan yazlm olmas
vermi olduu bilgilerin kymetini daha da artrmaktadr49.
1.4. Menkbul-rifin
Mevln ve Mevlnnn yaad dnemde faaliyet gsteren mutasavvflar hakknda
biyografik bilgiler veren bu eser her ne kadar Ebl-Vef hakknda bilgi vermese de orta
dnem Vefleri hakknda sunmu olduu az; ancak deerli muhteva bize bir hayli katk
salamtr. Sz konusu eser, Tahsin Yazc tarafndan gerek Farsa gerekse de Trke olarak
yaynlanmtr. Aratrmamz srasnda her iki metinden de istifa etmeye altk50.
1.5. Menkb- Hnkr Hac Bekta- Vel
Uzun Firdevs tarafndan Hac Bekta- Vel etrafnda oluan szl anlatmlarn yazya
geirilmesi ile oluturulan menkb-nmeden Dede Karkn ve orta dnem Anadolu Vefleri
47
..N., vr 9/b 11/b .

Vhid, Menkb- Hvoca-i Cihn Ve Netce-i Cn (Facsimle Nr. A. T. Karamustafa), S.O.L.L. c/XVII,
(Harvard: Harvard Presly 1993).
49
Elvan elebi, Menkbul-Kudsiyye F Mensbil-nsiyye, (Yyn. . Ernsal-A. Y. Ocak), (Ankara: T.T.K
Yay., 1995).
50
amsed-dn Ahmed El-Aflk El-rif, Menkb El-rifn, c/I-II, (Yyn. T. Yazc), (Ankara: T.T.K. Yay.,
1976); Ahmed Eflk, Menkbul-rifin, c/I-II, (ev. T. Yazc), (4.bsk., stanbul: Remzi Kitabevi Yay.,
1986); Ahmed Eflk, Menkbul-rifin, c/I-II, (ev. T. Yazc), (stanbul: Hrriyet Yay., 1973).
48
23
iinde yer alan baz simalarn tarihi ahsiyetini ortaya koyma amacnda yararlandk.
Tetkikimiz srasnda, menkb-nmenin Glpnarl nerini kullandk51.
1.6. Haz Kitb- Vilyet-nme-i Koyun Bb Sultan
Yazar hakknda herhangi bir malumat edinemediimiz bu vilyet-nmeyi daha ok
Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef menkb-nmesiyle dil, ekil ve muhteva asndan analiz
etme esnasnda kulandk. Eserin mstensihi hakknda menkb-nmede herhangi bir kayt
yoktur. Ancak eserin rikayla yazlmas kullandmz nshann XIX.yy.da yazlm olma
ihtimalini artrmaktadr. Eser yirmi varaktan olumakta olup her sayfada dokuz; toplamda her
varakta on sekiz satr bulunmaktadr52.
1.7. Abdal Ms Velyet-Nmesi
Bektai geleneinin oluumunda byk pay sahibi olan Abdal Msnn menkbevi
hayatyla ilgili kymetli bilgiler veren bu menkb-nmenin kim tarafndan yazld belli
deildir. almamz srasnda bu menkb-nmeyi daha ok dil, slup, ekil ve muhteva
konusunda
yaptmz
kritik
ksmnda
kullandk.
Abdurrahman
Gzel
tarafndan
transkripsyonlu neri yaplan bu eserin, faksimile neri yine Gzel tarafndan ayn eserde
yaplmtr53.
1.8. Kaygusuz Abdal Menkbnmesi
Abdal Msnn mridi ve nc Bektailerden biri olarak karmza kan Kaygusuz
Abdal yada dier adyla Aleddn Gayb ile ilgili menkbevi bilgileri aktaran bu eserin kim
tarafndan yazya geirildii belli deildir. Anadolu Trkmen dnyasnn dini ve mistik
ynn gstermesi bakmndan nemli olan bu eseri aratrmamz Abdal Ms Velyetnmesinde olduu gibi nc blmde kullandk54.
1.9. eyh cd-dn Bb Menkb-nmesi
Anadolu blgesinde son derece takdis edilen eyh cddn etrafnda oluan
menkbevi olaylar anlatan bu eserin yazar belli deilse de XV.yy. sonlar ya da XVI.yy.
balarnda ve eyh cd-dnin mridlerinden biri tarafndan yazya aktarld tahmin
51
Uzun Firdevsi, Menkb- Hnkr Hac Bekta- Vel, (Yyn. A. Glpnarl), (stanbul: nklp Kitapevi
Yay., Tarihsiz).
52
Anonim, Haz Kitb- Vilyet-nme-i Koyun Bb Sultan, Ankara Milli Ktphane, Yazma Eserler
Blm, Yz. A. 3038. Eserin faksimile neri iin bk. Zeki Grel, Koyun Baba, (Ankara: Y.Y.T.V. Yay., 2000).
53
Abdurrahman Gzel, Abdal Ms Velyetnmesi, (Ankara: T.T.K. Yay., 1999).
54
Abdurrahman Gzel, Kaygusuz Abdal Menkbnmesi, (Ankara: T.T.K. Yay., 1999).
24
edilmektedir55. Eserin hitap ettii evrede oluan efsanevi unsurlarn ekil ve ierik ynnden
Ebl-Vef evresinde oluan menkbevi benzerliklerin neler olduunu tespit etmek amacyla,
kr Elin tarafndan yaynlanan Latin harfli transkripsiyonlu metni kullandk56.
1.10. Otmn Bb Velyet-nmesi
XV.yy. da Balkanlarda yaam ve Balkanlarn Trkleme ve slmlama srecinde
byk katks olan Otman Bbnn mitolojik hayatn hibir menkbede yer almayan Tanrsal
bir zellikle anlatlan bu menkb-nmenin yazar dier pek ok menkb-nme de olduu
gibi belli deildir. Bu menkb-nme aratrmamz srasnda daha ok Ebl-Vef Menkbnmesi ile dier menkb-nmelerin karlatrlmasnda kullanlmtr57.
1.11. Menkb- ehr-Yar-i Gzin
Snni slm dnyasnn byk nem verdii drt halife etrafnda oluan ve emseddin
Sivas tarafndan XVI.yy.da derlenen bu menkb-nme, incelememiz srasnda Snni
dnyann ierisinde oluan menkbelerin gayri Snni bir nizamda meydana gelen
menkbelerden farkl olan yanlarn ortaya koymada istifade ettik58.
1.12. ifl-Eskm F Sreti Gavsil-Enm
Yakn zamana kadar Trkeye evrilmeyen bu eser, Riflik tarikat ve bu tarikatn
M.XI.yy.da ki ehresi ve Irakta ki muhtelif tasavvufi yaplanmalar hakknda son derece
kymetli bilgiler vermektedir. Bu eseri kymetli hale getiren ise, Tcul-rifin Seyyid EblVef, eyh enbek ve Ebl-Vef menkbelerinde geen pek ok simann kk kesitler
halinde de olsa tasavvufi ynlerini anlatan menkbeleri ve bilgileri ihtiva etmesidir. Tezimiz
srasnda bu menkb-nmeden rendiklerimizle Ebl-Vefnn tarihsel ve mistik ynyle
ilgili edindiimiz bilgileri takviye etmeye altk. Bu kymetli eser Farsadan Nurettin
Bayburtlugil ve Necdet Tosun tarafndan Trkeye aktarlmtr59.
1.13. Ed-Durr Us-Semn F Menkb -eyh Muhyiddin
55
Orhan Kprl, Velyet-nme-i Sultan cddn T.M., c/XVII, stanbul: ..T.E. Yay., 1972.
kr Elin, eyh cddn Bb Velyetnmesi T.K.A.E., c/XXII, say/1-2, Ankara:T.K.A.E. Yay., 1984,
s. 200-218.
57
Anonim, Otman Baba Velyet-nmesi, (Yyn. H. Sayg), (stanbul: Sayg Yay., 1996).
58
emseddin Sivas, Menkb- ehr-Yar-i Gzin, (Yyn. A. Kargl-O. Yolcuolu), (stanbul: Sufi Yay.,
2005).
59
Kzern, ifl-Eskm F Sreti Gavsil-Enm, (ev. N. Bayburtlugil- N. Tosun), (stanbul: Gelenek Yay.,
2004).
56
25
Kari el-Badad tarafndan kaleme alnan ve nl mutasavvf Muhiyddin Arabnin
menkbevi hayatn farkl bir yntem ve tarzla anlatan bu menkb-nme,
Ebl-Vef
menkb-nmesin de takip edilen yntemi tespit etmek iin kullanlmtr. Trkiyede sadece
gnmz Trkesine yaplan bir eviri ile yaynlanan bu eser A. ener ve R. Ayas tarafndan
Trkeye kazandrlmtr60.
1.14. Menkb- abn- Vel
Halvetiliin abniyye kolu etrafnda oluan menkbeleri aktaran bu menkb-nme
Snni slm anlaynn ekillendii bir ortamda kaleme alnmtr. Bu menkb-nmeden
Snni ve gayri Snni corafyalarda yazlan menkb-nmelerin farklln ortaya koymak,
bunun yannda Ebl-Vef menkb-nmesinden benzer ya da farkllklarnn aydnlatlmas
esnasnda faydalanlmtr. almamz srasnda Nihal Yazar tarafndan Latin harfleriyle
yaplan transkripsyonlu metni kullanmaya altk61.
1.15. Garib-nme
Orta dnem Anadolu Vefliinin en nemli temsilcisi Bb lysn dip torunu olan
k Paa tarafndan kaleme alnan bu eser, tezimiz srasnda daha ok Vef geleneini
temsil eden bir slalenin zaman ierisinde geirdii tasavvufi dncelerin mahiyetini tespit
etmede kullanlmtr. Trk ktphanelerinde ok sayda yazma nshas bulunan bu eser
tpkbasm Osmanlca ve Latin harfli transkripsyon edilmi suretiyle yaynlanmtr62.
1.16. Mahalli Rivayetler
Anadoluda halk aznda dilden dile aktarlan pek ok menkbe bulunmaktadr ki, bu
menkbeler bazen yerel aratrmaclar bazende akademisyenler tarafndan derlenerek
toplanmtr. Bu menkbeler umumiyetle yazl olan menkb-nmeler de olmamas ve tarihsel
olaylarn tespitinde bir fikir vermesi bakmndan son derece nemlidir. Aratrmamz
srasnda Tanyunun Anadolu, Tarmn Krehir ve Karacann orumdaki zaviye ve
trbeler evresinde oluan menkbeleri derleyerek meydana getirdikleri almalardan istifade
ettik63.
2-) TARH KAYNAKLAR
60
Kr el-Badad, Ed-Durr Us-Semn F Menkb -eyh Muhyiddin, (ev. A. ener-M. R. Ayas), (Ankara:
A...F. Yay., 1972).
61
Nihal Yazar, Halvetiliin abniyye Kolu, Menkb- abn- Vel Ve Trbenme, (Ankara, 1985).
62
k Paa, Garib-Nme, (Nr. K. Yavuz), c/I-IV, (Ankara: T.D.K. Yay., 2000); k Paa, Garib-Nme,
(Yyn. B. N. Dedebaba), (Ankara: Ard Yay., 1998).
63
Hikmet Tanyu, Ankara Ve evresinde Adak Ve Adak Yerleri, (Ankara: A...F. Yay. 1967); Cevat Hakk
Tarm, Tarihte Krehri-Glehri Ve Bbiler-Ahiler-Bektailer, (3.bsk, stanbul: Yenia Matbaas, 1948);
Sleyman Karaca, Koyun Bb Menkbeleri, (orum: Aksz Matbaas, 1984).
26
Bu balk altnda, tezimiz srasnda kullandmz Seluklu ve Osmanl tarih
kaynaklarn tantmaya alacaz. zellikle orta dnem Anadolu Veflii ve Tcul-rifin
Seyyid Ebl-Vef menkb-nmesinin Osmanl tarihiyle ilgili verdii bilgilerin muhteva
analizi srasnda sklkla kullandk. almamz srasnda kullandmz Seluklu, Mool ve
Osmanl tarih kaynaklar u ekildedir:
2.1. Seluklu, Bizans, Arab, Kara-koyunlu Ve Mool Tarihi Kaynaklar
2.1.1. El-Kmil Fit-Trih
nl slm tarihisi bnl-Esr tarafndan dnya tarihi tarznda yazlan bu eser
olaylar yl yl aktarmaktadr. Mellif kendi yaad dnemin olaylarn; kendi gzlemlerine
ve olaylara ahit olanlara dayanarak aktarmtr. Ancak kendisinden nce gerekleen olaylar
aktarrken ise, daha nce yazlan tarih kitaplar ve szl rivayetleri kaynak olarak
kullanmtr. Ad geen eseri, I.Alaeddin Keykubad dnemi ve Batni faaliyetleriyle ilgili
bilgiler vermek amacyla kullandk. Eser, Arapa matbu olarak Trkeye on cilt halinde
evrilerek de yaynlanmtr64.
2.1.2. El-Evamirl-Alaiye Fil-Umuril-Alaiye
Seluk-nme ya da bn-i Bibi Tarihi adyla da tannan bu eser nl Seluklu tarihisi
Hseyin bin Muhammed bin Ali el-Cafer er-Rugadi tarafndan yazlmtr. Annesinin
mneccime olmasndan dolay bn-i Bibi ismiyle anlan yazarn eseri, M.1192 olaylarndan
balayarak M.1280 senesine kadar gelen Anadolu Seluklu Devleti tarihi hakknda bilgi
vermektedir. zellikle yazarn orta dnem Anadolu Vefliiyle ilgili verdii bilgilerin
orijinal olmas eserin kymetini son derece artrmaktadr. Farsa yazlan eser, Erzi tarafndan
tpk basm olarak bastrld gibi gnmz Trkesine Nuri Genosman ve Mrsel ztrk
tarafndan iki kez evrilmitir65.
2.1.3. Anonim Seluk-nme
Anadolu Seluklu Devleti hakknda bilgi veren bu eser, az sayda kaynaa sahip
olduumuz Seluklu tarihinin Anadolu ksm iin vazgeilemeyecek bir neme sahiptir. Eser,
64
bnl-Esr, El-Kmil Fit-Trih, c/IX, (ev. A. zaydn) (stanbul: Bahar Yay., 1991).
bn-i Bibi, El-Evmirl-Aliyye Fl-Umril-Aliyye, (Yyn. A. S. Erzi), (Ankara: T.T.K. Yay., 1956);
bn-i Bibi, El-Evamirl-Alaiyye Fil-Umuril-Alaiye, c/II, (ev. M. ztrk), (Ankara: K.B. Yay., 1996).
65
27
her ne kadar orta dnem Anadolu Veflii hakknda malumat vermese de Sultan I.Alaed-dn
Keykubad devri hakknda kymetli bilgiler vermitir66.
2.1.4. Tarih-i Cihan Ga
nl Mool devlet adam ve tarihisi Ata Melik Cveyn tarafndan Farsa kaleme
alnan bu eser, zellikle Anadolu Seluklu Devleti sultanlar ve Zhid-i Ah-P Bb
hakknda verdii zengin malumat bakmndan son derece nemlidir. Eser Orta dnem
Anadolu Veflerinden bazlarnn kkenlerini tespiti etmemizde faydal olmutur. Eser
Farsa cilt, matbu metin olarak yaynland gibi Trkiyede ztrk tarafndan Trkeye
iki cilt eklinde evrilerek yaynlanmtr67.
2.1.5. Abl-Farac Tarihi
Sryani Tarihi Abl-Farac tarafndan yazlmtr. Orta dnem Anadolu Vefliinin
ikinci nderi durumunda olan Bb lysn isyan etmeden nce etkinlik gsterdii blgede
takip ettii propagandann mahiyetini bildirmesi acsndan son derece nemli bir kaynaktr.
Bunun yannda Bb lys isyan srasnda kendisinin Malatyada bulunmas ve olaylar
aktarrken kulland ana kaynan grg ahitleri olmas verdii bilgileri daha da kymetli
hale getirmektedir. Tezimiz srasnda bu eserin, Sryaniceden ngilizceye, ngilizceden de
. R. Dorul tarafndan Trkeye evrilen metni kullanlmtr68.
2.1.6. ikar Tarihi
Destans bir tarzda yazlan ve Karaman-oullar Beylii hakknda malumat veren
ikar Tarihi, XIII.yy. Anadolu tarihinin aydnlatlmas anlamnda faydal olabilecek eserlerin
banda gelmektedir. zellikle orta dnem Anadolu Vefliinin ikinci temsilcisi olan Bb
lys- Horasn hakknda yaplan baz tasvirler almamz srasnda bu eseri faydal hale
getirmitir69.
2.1.7. Kitab- Diyarbekriyye
Eb Bekr-i Tihran tarafndan kaleme alnan ve Kitab- Diyarbekriyye ismiyle anlan
bu alma bir nevi Akkoyunlu Devletinin resmi tarih kitab saylabilir. Akkoyunlu tarihiyle
66
Anonim, Seluk-name, (Yay. F. N. Uzluk), (Ankara: Uzluk Neriyat, 1952).

Aleddn Ata Melk Cveyn, Tarih-i Cihanga (ev. M. ztrk), c/I-II, (2.bsk., Ankara: K.B. Yay., 1999).
68
Gregory Abl-Farac, Abl-Farac Tarihi, c/II, (ev..R. Dorul), (2.bsk, Ankara:T.T.K. Yay, 1987).
67
69
ikr, Karaman Oullar Tarihi, (Yay. M. Koman) (Konya: Yeni Kitap Basmevi, 1946).
28
ilgili ok kymetli bilgiler verildii gibi gneydou Anadolu blgesinde hareket gsteren
airetler hakknda verdii malumat, Veflik tarikatna dahil olan airetler arasnda olabilecek
organik balantlar hakknda fikir vermesi bakmndan nemlidir. Farsa olarak N. Lugal ve
F.
Smer tarafndan yaynlanan bu eser M.
kazandrlmtr70.
Tezimiz
srasnda
Kitab-
ztrkn almasyla
Diyarbekkiriyyenin
Trke
Trkeye
evirisini
kullanmay tercih ettik.

2.1.8. ecere-i Terkkime
zbek Hanlarndan ve ayn zamanda tarihi olan Ebl-Gazi Bahadr Han tarafndan
yazlan bu eser, Trklerin soy ktkleriyle ilgili verdii zengin bilgiler sayesinde son derece
nemlidir. Sz konusu eseri Dede Karkn n geldii oyman hangi Trk boyuna mensup
olduunu tespit etme amacyla kullandk. Muharrem Ergin ve Zuhal lmez tarafndan zerine
kymetli almalar yaplan bu eserin lmez nerini daha fazla nshann akc bir slupla
karlatrlarak oluturulmasnda dolay kullanmay tercih ettik71.
2.1.9. Kritovulos
Bizansl olan ancak fetihten sonra stanbuldan ayrlmayarak burada kalan
II.Mehmedin fetihleriyle ilgili yazd tarihi ile tannan Kritovulos, menkb-nmenin
muhteva analizi ksmnda kullanlmtr. Eserin gerek Osmanlca gereksede gnmz diline
uyarlanm versiyonu kullanlmtr72.
2.2. Osmanl Tarihi Kaynaklar
2.2.1. Dsitan- Tevrih-i Mlk-i li Osmn
En erken Osmanl tarih kayna olan Ahmednin Dsitan- Tevrih-i Mlk-i li
Osmn kurulu dneminde gerekletirilen fetihleri tarih vermemesine ramen kronolojik
olarak vermesi aratrmamz srasnda Ahmednin eserini nemli hale getirmitir. Osmanlca
70
Eb Bekr Tihran, Kitab- Diyarbekriyye, (Haz. M. ztrk), (Ankara: K.B. Yay., 2001); Eb Bekr Tihran,
Kitab- Diyarbekriyye, (Yyn: N. Lugal-F. Smer), (Ankara: T.T.K. Yay., 1962).
71
Ebl-Gaz Bahadr Han, ecere-i Terkkime, (Haz. Z. K. lmez) (Ankara: Simurg Yay., 1996).
72
Kritovulos, Tarih-i Mehmed Han- Sanis (ev. Karolidi Efendi), T.O.E.M. lavesi, stanbul, 1329;
Kritovulos, stanbulun Fethi, (ev. M. Gkman), (Haz. H. Bildik) (2.bsk, stanbul: Toplumsal Dnm Yay.,
1999).
29
ve Trke olarak yaynlanan bu eseri almamz srasnda muhteva analizi ksmnda
kullandk73.
2.2.2. k Paa-zde Tarihi
Tevrih-i li Osmn ya da k Paa-zde Tarihi adyla bilinen bu eser Veflik
tarikatnn Anadoluda bilinen ikinci temsilcisi olan Bb lysn soyundan gelen Ak Paazde tarafndan XV.yy. da yazlmtr. Onun Bb lysn soyundan gelmesi, Vef kkenli
olma ihtimali yksek grnen baz derviler hakknda verdii bilgileri daha da kymetli hale
getirmektedir. Birbirinden farkl olan nshalarnn bazlar eitli defalar yaynlanmtr.
zellikle Ebl-Vef menkb-nmesinin banda Osmanl tarihiyle ilgili verilen bilgilerin
kaynann k Paa-zde tarihi olup olmad sorusuna yant bulmak iin sklkla
kullandmz bir kaynaktr. Tez boyunca k Paa-zde tarihinde geen eitli farkllklarn,
tez metninde herhangi bir eksiklik yaratmamas iin elimizdeki tm k Paa-zde Tarihi
nshalarn kullanmay tercih ettik74.
2.2.3. Dstr-nme-i Enver
XV.yy. da kaleme alnan Dstr-nme-i Enver gerek Osmanl tarihi gereksede Aydnoullar Beylii hakknda deerli bilgileri ihtiva etmektedir. Menkb-nme metnin muhteva
analizi srasnda kullanlan bu vaky-nmenin gerek aklamal analizi, gereksede Osmanlca
ve transkripsiyonlu metni kullanlmtr75.
2.2.4. Kitb- Cihan-Nm
Mehmet Neri tarafndan XV.yy. da telif edilmi olan Kitb- Cihan-Nm temelde
k Paa-zdenin dervilerle ilgili verdii bilgilerin ufak tefek baz farkllklarla aynsn
sunmaktadr. Bu eser, Ebl-Vefnn Bb lys ve baz ge Anadolu Vefleri arasndaki
balanty gsterme anlamnda kullanlmtr. Sz konusu kronikten ayn zamanda metnin
muhteva kritiinin hazrlanmas esnasnda da istifade edilmitir. Gerek Avrupada gereksede
73
Ahmed, skender-Nme (Nr. . nver), (Ankara: T.D.K. Yay., 1982); Ahmed, Dstn- Tevrih-i
Mlk-i l-i Osmn (Yyn. N. S. Banarl), (stanbul: T.M. Yay., 1939); Ahmed, Dstn- Tevrih-i Mlk-i
l-i Osmn (Yyn. N. Atsz) (stanbul: Trkiye Yay., 1949) s. 11.
74
k Paa-zade, Tevrh-i l Osmn, (Yay. Ali Bey) (stanbul: Matbaa-i Amire, 1332); k Paa-zade,
Tevrh-i l Osmn, (Yay. N. Atsz) (stanbul: Yeni Trkiye Yay., 1949); k Paa-zade, Tevrh-i l
Osmn, (Yay. K. Yavuz-M. A. Sara), (stanbul: K Kitapl Yay., 2003).
75
Enver, Dstr-nme-i Enver, (Yyn. M. Hall), (stanbul: Devlet Matbaas, 1928); Enver, Dstr-nme-i
Enver, (Yyn. M. Hall), (stanbul: Evkaf Matbaas, 1929); Enver, Dstr-nme-i Enver, (Yyn. N. ztrk),
(stanbul: Kitapevi Yay., 2003).
30
lkemizde muhtelif neirleri yaplan bu eserin Taeschner tpk basmn ve Unat-Kymen
matbu-transkripsyon metinlerini kullanmay tercih ettik76.
2.2.5. Oru Be Tarihi
Umumiyetle Oru Be Tarihi adyla anlan ancak gerek ismi Tevrih-i li Osmn
olan bu eser, eitli ynleriyle ve bazende kulland kaynaklar asndan dier Osmanl
tarihlerinden farkl bilgileri barndrmaktadr. XV.yy. da kaleme alnan Oru Beg Tarihi ,
incelemeye tabi tuttuumuz menkb-nme nshasnn Osmanl tarihiyle ilgili verdii
bilgilerin karlatrlmas esnasnda kullanlmtr. Gerek Osmanlca matbu ve gerekse de
Trke sadeletirilmi biimiyle iki kez yaynlanan bu eser, aratrmamz esnasnda iki farkl
basksyla da kullanlmtr77.
2.2.6. Anonim Tevrih-i li Osmn
Yazarnn belirsizliinden dolay Anonim olarak nitelenen bu eserler daha ok
birbirinin tekrardr. Ancak bazen ierdii bilgiler bakmndan ok byk farkllklar da
tayabilen bu tarz eserler, zellikle yazar kimliinin belirsizliinden dolay olaylarn daha da
rahat aktarld dikkati eker. Aratrmamz srasnda birbirinden farkl Anonim Tevrih-i li
Osmn metni kullanlmtr. Byle bir yola ba vurmamzn nedeni ise, ierik anlamnda bu
eserlerin birbirinden farkl bilgileri ihtiva etmesidir78.
2.2.7 Tarih-i Ebl-Feth
zelde II.Mehmedin kitabn btnnde ise II.Bayezd dneminin 1488 ylna kadarki
siyasi faaliyetlerinin anlatld bu kronik yazarnn zikrettii olaylara bizzat katlmas ya da
ahit olmasndan dolay Osmanl tarih aratrmaclnda son derece nemlidir. Bu eserden
menkb-nmenin tahlili ksmnda istifade edilmitir. Ad geen eser, gerek Osmanlca
gerekse de transkripsiyonlu metni ile baslmtr. ncelememiz srasnda, her iki basky da
kullandk79.
76
Mehmet Neri, Kitb- Cihn-Nm, c/I-II, (Nr. F. Taeschner), (Leipzig: Otto Harrassowitz, 1955);
Mehmet Neri, Kitb- Cihn-Nm, c/I-II, (Yyn. F. R. Unat-M. A. Kymen), (3. bsk. Ankara: T.T.K. Yay.,
1995).
77
Oru bin dil el-Kazz, Tevrih-i li Osmn, (Nr. F. Babinger), (Hannover: Orient-Buchhandlung Heinz
Lafaire, 1925); Edirneli Oru Be, Oru Be Tarihi, (Yyn. Atsz), (stanbul: Tercman Yay., 1973).
78
Anonim, Tevrih-i btid-i l Osmn, ..Ktp. T.Y., nr. 3020, 47 varak;
Anonim, Tevrih-i l Osmn (Nr. F. Giese), (Yyn. N. Azamat), (stanbul, M..F.E.F. Yay., 1992);
Anonim, Osmanl Kronii, (Yyn. N. ztrk) (stanbul: T.D.A.V. Yay., 2000).
79
Tursun Bey, Trh-i Ebl-Feth (Haz. M. Arif), T.O.E.M. lavesi, stanbul, 1330; Tursun Bey, Trh-i
Ebl-Feth, (Haz. M. Tulum), (stanbul: Baha Matbaas, 1977).
31

Kemal Paa-zde tarafndan XVI.yy. da on cilt olarak yazlan bu eser, Osmanl tarihi
hakknda en ayrntl bilgi veren ve ana kadar yazlm olan Osmanl tarihiyle ilgili
kitaplarn iyi bir analizi sonucunda kaleme alnmtr. Orta dnem Anadolu Veflii,
Vefliin Anadoluya girdii tarihin tespiti ve Abdalan- Rm zmresiyle ilgili verdii
ayrntl bilgiler eseri son derece nemli klmaktadr. Tezimiz srasnda bu kayna zellikle,
menkb-nmenin muhteva analizi ksmnda da sklkla kullandk. Muhtelif ciltleri gerek
Osmanlca gereksede transkripsyon yntemiyle yaynlanan bu eserin; birinci, ikinci ve yedinci
ciltleri almamzda kullanlmtr80.
2.2.9. Tct-Tevrih
XVI.yy.n nl Osmanl tarihilerinden Hoca Saded-dn tarafndan kaleme alnan
Tct-Tevrih her ne kadar direkt Osmanl Devletinin kuruluundan itibaren meydana gelen
vekayiden bahsetmekteyse de eserin sonuna ilave edilen nl dervilerin hal tercmeleriyle
ilgili verilen ksa bilgiler, eseri daha da kymetli hale getirmitir. Her ne kadar anlan baz
dervilerin hal tercmelerinin ana kaynan akayk oluturmaktaysa da verilen baz
malumatn akaykta yer almamas Hoca Saded-dnin bizim u anda tespit edemediimiz
baka kaynaklar da kullanm olabilecei ihtimalini gndeme getirmektedir. Bu da Hoca
Sadeddinin, orta dnem Anadolu Vef dervileri hakknda verdii bilgileri daha da kymetli
hale getirmektedir. Hoca Saded-dnin anlan bu eseri, gerek Osmanlca gerekse de
sadeletirilmi Trke versiyonuyla baslmtr81.
Hadd tarafndan XVI.yy. da kaleme alnan eser direkt ya da dolayl olarak Vef
hareketinden bahsetmemekteyse de menkb-nmenin muhteva analizi srasnda Osmanl
sultanlarnn tahta k ve ini tarihlerinin tespiti hususunda kullandmz bir kaynaktr.
ztrk tarafndan yaynlanan bu eser, menkb-nmenin yapt baz tarihlendirmeleri kontrol
etmemizde kullanlmtr82.
2.2.11. Tevrih-i l- Osmn
80
Kemal Paa-zade, Tevrih-i l-i Osmn, c/I-II, VII, (Nr. . Turan) (2.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1970,
1991).
81
Hoca Saded-dn, Tct-Tevrih, c/I-II, (stanbul: Matbaa-i Amire, 1280); Hoca Saded-dn, TctTevrih, (Sad. . Parmakszolu), c/I-V, (4.bsk, Ankara: K.B. Yay., 1999 ).
82
Hadd, Tevrih-i l- Osmn, (Nr. N. ztrk), (stanbul: M..F.E.F. Yay., 1991).
32
Ltfi Paann XVI.yy. da yazd bu eser Haddnin eseri gibi Veflik hakknda
bamsz ve zgn herhangi bir bilgi iermemektedir. almamz srasnda bu eseri yine
menkb-nmenin muhteva analizi srasnda kullanmaya gayret gsterdik. Bu eser gerek
Osmanlca gereksede Trke olarak muhtelif tarihlerde yaynlanmtr83.
2.2.12. Cm- Cem-yn
Bayatl Mahmud olu Hasan tarafndan yazlan ve Trk boylar ve XV.yy.n bana
kadar Osmanl tarihi olaylar hakknda bilgiler veren bu eser yine almamzn muhteva
analizi ksmnda kullanlmtr. Osmanlca ve Trke olmak zere iki kez yaynlanan bu
eserin hangi ylda yazldna dair kesin bir malumat yoktur84.
2.2.13. Nefahtl-ns
Aslen Abdurrahman Cam tarafndan yazlan ve Suf biyografilerini ieren bu kitap
nl Osmanl dnrlerinden Lmi elebi tarafndan geniletilerek yeniden Osmanlca
Trkesine tercme ve erh edilerek yaynlanmtr. Trk Tasavvuf tarihi aratrmalar iin
vazgeilemeyecek bir eser olan Nefahtl-ns, zellikle eyh Sleyman Trkmn hakknda
verdii bilgiler ve Ebl-Vef ile baz orta dnem Anadolu Vefleri arasndaki rabtay
gstermesi noktasnda almamz esnasnda sklkla atfta bulunduumuz bir eserdir. Ad
geen eser, gerek Osmanl Devleti dneminde gereksede Cumhuriyet tarihimizde
yaynlanmtr. Eser son olarak, Sleyman Uluda ve Mustafa Kara tarafndan gnmz
diline evrilerek yeniden baslmtr85.
2.2.14. akayk- Numaniyye Ve Zeyiller
XVI. yy.da yazlan ve Osmanl Devletinin kurulu dneminde ad geen neredeyse
tm simalarn biyografilerini sunan bu eser Takprl-zde Ahmed tarafndan Arapa olarak
yazlmtr. Yazar, olaylar ve kiileri olduklar halinden daha farkl gsterme abas ierisine
girerek rivyeti tarih anlaynn en tipik rneklerinden birini kaleme almtr. Bu eseri
tezimiz srasnda verdii bilgileri, dier kaynaklarla karlatrdktan sonra kullanmaya
altk. Ad geen eser, Edirneli Mehmed Mecd tarafndan Trkeye evrilmi ve iki kez
83
Ltf Paa, Tevrih-i l- Osmn, (Yyn. Ali Beg), ( stanbul: Matbaa-i mire, 1341);
Ltf
Paa, Tevrih-i l- Osmn, (Haz. K. Atik), (Ankara: K.B. Yay., 2001).
84
Bayatl Mahmut Olu Hasan, Cm- Cem-yn, (Nr. li Emir), (stanbul: Kadir Matbaas, 1331);
Bayatl Mahmut Olu Hasan, Cm- Cem-yn, (Sad. F. Krzolu), (stanbul: Yeni Trkiye Yay., 1947).
85
Lmi elebi, Nefahtl-ns Tercmesi, (Yay. S. Uluda-M. Kara) (stanbul: Marifet Yay., 2001).
33
Osmanlca olarak baslmtr. almamz srasnda ierisinde tam indeks metni bulunan
Abdlkadir zcan tarafndan yaynlanan ikinci Osmanlca basky kullanmay tercih ettik86.
2.2.15. Kitbt-trih-i knhl-ahbr
XVI.yy.n en tannm tarihisi olan Gelibolulu Mustafa li tarafndan kaleme
alnmtr. Bu eserde zellikle Osmanl air, dnr, devlet adamlar ve derviler hakknda
zaman zaman dier kaynaklarda yer almayan bilgiler verilmesi eseri bizim iin nemli hale
getirmitir. Bu kayna Veflik aratrmalarnda ve menkb-nme muhteva analizinde
kullandk. Eser Osmanlca olarak, peygamberler tarihinden Fatih Sultan Mehmed dnemine
kadarki, ksmyla be cilt olarak yaynlanmtr. Osmanl tarihi beinci ciltte yer almaktadr.
Bunun yannda sadece Osmanl Devletinin kuruluundan, I.Selim dneminin sonuna kadar
ki, olaylar anlatan transkripsiyonlu metin Kayseride ki yazmalara dayanlarak iki cilt halinde
yaynlanmtr87.
2.2.16. Tarih-i Solak-zde
XVII.yy.n nl tarihilerinden biri olan Solak-zde Mehmed elebinin eseri, 1657
ylna kadar ki gelen olaylarn anlatmndan ibarettir. Sz konusu eser daha ok menkbnmenin muhteva analizi srasnda kullanlmtr. Solak-zde Tarihi, hem Osmanlca hemde
sadeletirilmi ekliyle baslmtr88.
2.2.17. Kitb- Cihn-nm
XVII.yy.da Ktip elebi tarafndan yazlan corafya ve tarih kitab olma zelliini
tayan bu deerli eser Osmanl tarih aratrmalarnda son derece nemli bir yere sahiptir.
Osmanl kurulu tarihiyle ilgili ulaabildii ayrntlar ustaca aktarmay baaran mellif,
eserini analitik bir bak asyla yazmtr. Bu eseri, zellikle eyh Ede-Blnin grd
rya ve Osmn Gazinin ilk seferleriyle ilgili verdii bilgiler bakmndan sklkla kullandk.
Eser, brahim Mteferrika matbaasnda matbu Osmanlca olarak yaynlanmtr89.
2.2.18. Cmiud-dvel
86
Mecd Mehmed Efendi, akaik-i Numniyye Ve Zeyilleri, c/I, (Haz. A. zcan), (stanbul: ar Yay., 1989).
Gelibolulu Mustafa Al, Knhl-Ahbr, c/V, (stanbul, 1277); Gelibolulu Mustafa Al, Kitbt-Trih-i
Knhl-Ahbr, c/I, (Haz. M. uhadar- A. Uur vd.) (Kayseri: K.. Yay., 1997).
88
Solak-zde Mehmed Hemdem elebi, Tarih-i Solak-zde, (stanbul: Mahmud Bay Matbaas, 1298); Solakzde Mehmed Hemdem elebi, Solak-zde Tarihi, (Yyn. V. abuk), c/I, (Ankara: K.B. Yay., 1989).
89
Ktib elebi, Kitb- Cihn-nma, (stanbul: brahim Mteferrika Matbaas, 1144).
87
34
XVII.yy. tarihilerinden olan Mneccimba Ahmed tarafndan yazlan CmiudDvel genel bir Trk ve slm tarihidir. Orta dnem Anadolu Vef liderleri hakknda verdii
malumat ve menkb-nmenin muhteva analizi srasnda kullandmz bir eserdir. CmiudDvel her ne Arapa yazlmsa da Osmanl Devleti dneminde air Nedimin banda
bulunduu bir komisyon tarafndan Trkeye Sahaiful-Ahbr adyla evrilmitir. Bu
evirinin eksik olduunu dnen baz tarihilerimiz Cmiud-Dveli yeniden ksm ksm
Trkeye kazandrmaktadrlar. Biz incelememiz srasnda, gerek Sahaiful-Ahbr, gereksede
Cmiud-Dvelin yaynlanm tm nshalarn kullanmay tercih ettik90.
2.3. Seyahatnmeler
2.3.1. Thfetun-nzzr f Garaibil-emsr (bn-i Battuta Seyahat-Nmesi)
nl Maribli Seyyah bn-i Battann gerekletirdii seyahatler sonucunda ortaya
kan bu seyahat-nme zellikle bn-i Battann Anadolu seyahatini anlatt ksm Anadolu
tarihi asndan son derece nemli bilgileri iermektedir. bn-i Battann bizzat grd
Anadoluda ki tasavvufi gruplar hakknda verdii bilgiler, Ahilerin genel zelliklerinden
bahsetmesi almamz asndan seyahatnmeyi son derece kymetli hale getirmitir Eser
gerek Arabadan Osmanl Trkesine gereksede gnmz Trkesine evrilmitir.
Aratrmamz srasnda gerek Osmanlca gereksede sadeletirilmi metinleri kullandk91.
2.2.2. Ruy Gonzales De Clavijo Seyahat-nmesi
Timura spanyadan eli olarak gnderilen Clavijo, elilik vazifesi esnasnda yol
gzergah zerinde grd, iittii ve ahit olduu olaylarn hepsini kaydederek seyahatnmesini oluturmutur. zellikle Anadoludan geerken grd Rm Abdallar ile ilgili
aktardklar almamz asndan son derece nemli olmutur. almamz srasnda . Rza
Dorul tarafndan Trkeye evrilen metin kullanlmtr92.
90
Mneccimba Ahmed bin Ltfullah, Sahaifl-Ahbar f Vekayil-Asr, c/II-III, (stanbul, 1283);

Mneccimba Ahmed bin Ltfullah, Sahaifl-Ahbar f Vekayil-Asr, (Yyn. . Ernsal), c/I-II, (stanbul:
Tercman Yay., 1974); Mneccimba Ahmed bin Ltfullah, Cmiud-Dvel, Seluklular Devleti Ksm, c/III, (Yyn. A. ngl), (zmir: Akademi Yay., 2001); Mneccimba Ahmed bin Ltfullah, Cmiud-Dvel, 12991481 Osmanl Devri Ksm, (Yyn. A. Araka), (stanbul: nsan Yay., 1995).
91
bn-i Battuta, Tuhfetn-Nzzr F Garibil-Emsar Vel-cibil-Esfar, c/I, (ev. M. erif Paa),
(stanbul: Matbaa-i mire, 1333); bn-i Battuta, Tuhfetun-Nuzzr F Garaibil-Emsr, c/I, (Haz. M. evik),
(stanbul: dal Neriyat, 1983); bn-i Battuta, Byk Dnya Seyahatnamesi, Tuhfetn-Nzzr F
Garibil-Emsar Vel-cibil-Esfar c/I, (Yyn. A. M. ztrk), (stanbul: Yeniafak Yay., 2004).
92
Ruy Gonzales De Clavijo, Anadolu, Orta Asya Ve Timur, (ev. . R. Dorul), (Sad. K. Doruk), (stanbul:
Ses Yay., 1993).
35
2.2.3. Evliya elebi Seyahat-Nmesi
nl Osmanl seyyah Evliya elebi, yapt seyahatinin Anadolu duranda gezdii,
grd ve iittii pek ok zaviye, menkbe ve tarihi rivayetleri eserine alarak kltr tarihimiz
asndan fevkalade nemli olan bir eser meydana getirmitir. zellikle Evliya elebinin
Bursa gezisi srasnda burada bulunan evliya mezarlarn ziyareti esnasnda iittii bilgileri
aktarmas orta dnem Anadolu Vefleri hakknda bilgi edinmemizde son derece nemli
olmutur. Evliya elebinin on cilt halinde yaynlanan seyahat-nmesi gerek Osmanlca
gereksede sadeletirilmi Trke olarak neredilmitir. Aratrmamz srasnda sadeletirilmi
Trke metni kullanmay tercih ettik93.
3. ADA ARATIRMALAR
Tezimiz srasnda modern zamanlarda, Veflikle ilgili zgn sadece Alman Krupp
tarafndan yazlan bir makale bulunmaktaysa da bu makalede ortaya konmaya allan baz
bilgiler son derece phelidir. Ocak tarafndan kaleme alnan Abdalan- Rm ile ilgili
makalelerde ksmen Veflikle ilgili ksa pasajlar halinde bilgiler verilmi ve bu bilgiler onu
referans olarak kullanan dier ada aratrmaclar tarafndan zerine yeni bilgiler
konulmadan tekrarlanmtr.
Orta dnem Anadolu Vefliiyle ilgili yine direkt bir alma yaplmamsa da Bb
lys vastasyla Veflik hareketinden bahsedilmitir. Ancak ortaya konulan dnceler Ocak
hari tamamna yakn ya popler ya da ideolojik mahiyettedirler. Bundan dolay tezimiz
srasnda daha ok akademik evrelerce yaplm olan almalar eletirel bir yaklamla
kullanlmaya allmtr. ncelememiz srasnda kullanlan ada aratrmalar tam knye
olarak dipnotlarda ve kaynaka verildii iin burada tekrardan kanmak amacyla
yenilemeyeceiz.
Arkaik kelimeler ksm hazrlanrken, gnmzdeki kullanmdan tamamen dm ve
Trke kkenli kelimeler baz alnmtr. Yine bu blm hazrlanrken eitli Trke dil bilim
almalarnda rastlanlan arkaik kelimeler incelemeye tabi tuttuumuz metinlerde gemesi
halinde almamza alnmtr.
Yine aratrmamzn son blmlerinde yer alan doru-yanl izelgesi, en eski nsha
olan ..N., temel alnarak oluturuldu. Genel anlamda imlas bozuk olan kelimeler bu
blmde gsterildi. Bylelikle edisyon-kritik blmnde gereksiz dipnotlardan kanlmaya
alld.
93
Evliya elebi, Seyahat-nme, c/II, (Yay. T .Temelkuran-N. Akta), (Haz. M. evik), (stanbul: dal
Neriyat, Tarihsiz).
36
4. TRANSKRPSYONDA ZLENEN YOL

Transkripsiyonlu metin hazrlanrken ..N. nn en eski metin olmasndan dolay ana
metin olarak kabul edilmitir. Murat Buhari ve Ayasofya nshalaryla stanbul niversitesi
karlatrlarak farkllklar dipnotlarda gsterilmeye allmtr. Eer bir kelime yada cmle
Murat Buhari ve Ayasofya nshalarnda gemiyorsa, gemeyen kelime dipnotta gsterilerek
yanna - iareti konulmutur. Eer metinde yer almayan bir cmle ise cmlenin ba ve son
kelimesi zikredilmeyen kelimelerin yerine nokta konulmak suretiyle gsterilmitir.
rnein: anaasgr.
Kritik esnasnda; Murat Buhari ve Ayasofya Nshalarnda yer alp da stanbul
niversitesi nshasnda yer almayan ksmlar italikle gsterilmitir.
Eer ..N. da geen geen uzun bir anlatm Ayasofya yada Murad Buhari
nshalarnda gemiyor ve dipnotlarla da gsterilemeyecek kadar uzunsa metin ierisinde
gemeyen blmn bana ve sonuna {
} iareti konulmu ve dipnotta iareti
belirtilmitir.
Ayn ekilde metin ierisinde baz kelime yada cmlelerin anlamlarn glendirmek
iin [ ] keli parantez iareti ierisinde yeni kelime gsterilmeye allmtr. Bunun
yannda metin ierisinde yer alan Arapa szler, hadisler yada ayetler anlamlar metin
ierisinde verilmi olsa da dipnotlara * iareti konulmak suretiyle Trke anlamlar tam
karlyla verilmeye allmtr.
leri
lar iaretleriyle gsterdik. , , , , , , , gibi harflerin
iaretlerini ayr ayr belirtmenin imkanszl karsnda kullanmadk. Bundan dolay

almamzn metin transkripsyonu ksmnda basit transkripsyon kurallarna uyuldu.
Transkripsyon esnasnda kelimelerin bugnk telafuz ekli dikkate alnmadan
mverrihin verdii okunu ve imla zelliiyle verilmitir. Mesela gnlk konumalarda
Anadolu, etdi ekliyle anlan kelimeler mverrihin harekelendirmelerinden dolay Anatol,
eyitdi ekliyle gsterilmitir.
Menkb-nmenin edisyon kritik safhasnda transkrip edilen sayfann numaras
tarnskribin bitimiyle verilmitir.
almamz srasnda yararlandmz yazma eserler ve ikinci el kaynaklardan
bazlarna karlatrma yapmak isteyen aratrmaclar iin emsal tekil etmesi gayesiyle ekler
ksmnda yer verdik.
37
I. BLM
TCUL-RFN SEYYD EBL-VEFNIN MENKIBEV VE TARHSEL
HAYATI
1. EBL-VEFNIN DOUMU KKEN VE ALEV EVRES
Gerek ismi Muhammed bin Muhammed94 olan Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vefnn
knyesi: Ebl-Vef; lakab: Tcul-rifin dir. Krtler arasnda bilinen lakab ise,
Kkisdir95.
Irakn Kusn vilayetinde M.1 Kasm 1020 (H.12 Receb 411) tarihinde dnyaya
gelmi olan96 Ebl-Vef, M.1100 (H.494) ylnda Irakn Kusn kasabasnda vefat etmitir97.
94
..N., vr. 16/b, 164/a; A.N., vr. 12/a, 105/a; M.B.N., vr. 10/a, 137/b; Alya Krupp, Studien Zum
Menqybnme Des Abul-Waf Tg Al-rifn, (Yyn. R. Trofenik), Mnchen, 1976, s. 28
95
..N., vr. 11/b; M.B.N., vr. 6/a. Ayasofya nshasnda Ebl-Vefnn Krtler arasndaki lakab Klis
eklinde gemektedir. bk. A.N., vr. 7/b. Tahsin Yazc; Ahmet Eflknin yazd Menkbul-rifin isimli eserin
zerinde yapm olduu almada yanlgya derek ve kaynak da gstermeden Ebl-Vefnn gerek ismini
Kkis olarak belirtmitir. Ancak incelenen menkb-nmeler de Ebl-Vefnn gerek ismi Muhammed bin
Muhammed eklinde gsterilmitir. bk. Ahmed Eflk, (Yazc, 1986), s. 22
96
Ebl-Vefnn doum tarihi menkb-nme nshalarnda farkllklar tamaktadr; ..N., M.1 Kasm 1100
(H.12 Receb 411); A.N., H.2 Receb 411 (21 Ekim 1100); M.B.Nde, 12 Receb 417 (1 Kasm 1026) eklinde
gemektedir. ncelemeye tabi tuttuumuz nsha ierisinde ..N. nn en eski nsha olmasndan dolay burada
geen M.1 Kasm 1100 (H.12 Receb 411) tarihini kabul etmek durumunda kaldk. ..N., vr. 11/b-12/a; AN.,
vr. 7/b; M.B.N, vr. 6/a. Ebl-Vefnn biyografisine dair bir makale kaleme alan Ocak, Ebl-Vefnn doum
tarihini M.1026 (H.417) olarak kabul eder. Bu tarih M.B. nshas ile uygunluk tamaktadr. bk. Ahmet Yaar
Ocak, Ebl-Vef el-Badad D..A., c/X, (stanbul: D.V. Yay., 1994), s. 347; Krupp; menkb-nmede
Ebl-Vefnn seksen yl yaadna dair verilen bilgiyi referans alarak onun M.1020 veya 1026 ylnda
doduunu M.1101 ya da 1107 senesinde ldn ortaya atmaktadr. Bununla birlikte menkb-nmede geen
Ebl-Vef seksen yl, yedi ay ve sekiz gn yaadn gsteren anlatmnda ortadouda antikiteden itibaren
kullanlan bir ifade olduunu zikreder. bk. Krupp, a.g.m., s. 26
97
Ebl-Vefnn doum tarihi gibi lm tarihide nshalara farkl yer almakktadr. .. ve M.B. nshalarnda H.
20 Rebl-evvel 501 (M.8 Kasm 1107), A.N., H. 454 (M.1062) eklinde yansmtr. Ne var ki, ..N., da H. 20
Rebl-evvel 501 tarihinin verilmesine ramen mellif, Ebl-Vefnn toplam mrnn seksen yl, yedi ay
ve sekiz gn olduunu ilave ederek bunun sahih olduunu belirtmi ve bir yerde H. 20 Rebl-evvel 501
tarihinin gvenilir bir tarih olmadn vurgulamtr. Buda menkbdaki bilgilerin bir yerde tutarsz olduunu
gsterir. Bunun yannda ..N. da Ebl-Vefnn mm- Gazzl ile ayn zamanda ldn belirtir ki, mm-
Gazzl M.1110-1111 tarihinde vefat etmitir. Bu da mellifin verdii tarihsel bilgiyi destekleyen bir baka
bilgidir. Gazzl iin bk. Kasm Kufral, Gazzl .A., c/IV, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 748-760 EblVefnn doum tarihini H. 411 (M.1021) olduunu kabul edersek lm tarihinin H. 494-495 (M.1100-1101)
olmas gerekmektedir. ..N., vr. 12/a, 49/a, 117/b; A.N., vr. 7/b, 76/b; M.B.N., vr. 6/a, 96/a. Ocak ise EblVefnn lm tarihini M.B. Nshasnda getii gibi M.1108 (H.501) yl olarak kabul etmitir. Ocak, a.g.m., s.
347 Mustafa Kara herhangi bir kaynak gstermeden Ebl-Vefnn lm tarihi iin M. 1017 (H. 561) tarihini
verir. Ancak H. 561 ylnn miladi karl ise 1165 karlk gelir. Ebl-Vef ile ilgili bilgi veren hibir kaynak
ne H. 561 nede M. 1017 tarihini vermektedir. Bundan dolay Kara tarafndan herhangi bir kaynak gsterilmeden
yaplan bu tarihlendirme hataldr. bk. Mustafa Kara, XII-XIV. Yzyllardaki Tasavvuf Dncesine Genel
Bak Osman Gazi Ve Dnemi Sempozyum Sonu Bildirileri, (Bursa: Bursa Kltr Sanat Ve Turizm Vakf
Yay., 1996) s. 93.
38
Ebl-Vefnn babasnn ad, Seyyid Muhammed Arz98; annesinin ad Fatmadr.
Menkn-nmeden renildiine gre annesinin knyesi, mm Glsmdr99.
Babasnn ya da annesinin doum tarihleri hakknda kesin bir bilgiye sahip deilsek de
nerede doduklar ve kkenleri hakknda birtakm varsaymlarda bulunabilmek mmkndr.
Menkb-nme yazarna gre, Hz. Al soyundan gelen Seyyid Muhammed Arz, Irakn
Zeble ve Hebtum isimli kylerinde yaamaktayd. Yani kendisi bir ger deil yerleikti.
Seyyid Muhammed Arznin; tarih verilmeksizin Irak Sultan ve ayn zamanda Snni
dnyann Halfesi Kadir Billah tarafndan baskda tutulmas ve yine halfenin Hz. Hseyinin
soyundan gelenleri yakalatmasndan endielenerek ad geen kylerden ayrlr100. Burada
nemli olan Arznin Zeble ve Hebtum isimli kylerde doup domadnn tespitinin
yaplamamasdr. nk eldeki mevcut kaynaklardan bu bilgiye ulalamamaktadr. Bunun
yannda Arznin Zeble ve Hebtum kylerinde domadysa buraya nereden geldii ve
nerelerde, kimlerden eitim ald kaynaklarda yer almamaktadr. Ancak unu sylemek
mmkndr: Seyyid Muhammed Arznin Arap kkenli olmas kuvvetle muhtemeldir. Bunu
gerek menkb-nme yazarnn anlatm gerekse de Ebl-Vefnn annesinin Ben Nercis
Krtlerinden olduunun sk sk vurgulanmasna dayanarak sylemek mmkndr.
Muhammed Arznin Arap Ben Ubde kabilesi ile birtakm mnasebetleri olmutur. Hatta
onun Arap Ben Ubde kabilesine mensup olma ihtimali de son derece yksektir. nk
Seyyid Arznin ilk evliliinden olan Seyyid Matarann Ben Ubde kabilesine mensup
olduu Menkb-nmede zikredilmektedir101. Unutulmamas gereken noktalardan biri de
Araplarn cahiliye devrinden kalma, ayn airet iinden ya da akrabalar arasndan sklkla
evlenme geleneinin mevcut olmasdr102. Ancak burada kesin tespit edilemeyen husus Seyyid
Arznin mi yoksa ilk einin mi Ben Ubde kabilesine mensup olduudur. Menkb-nmede
Ebl-Vefnn Himoullarndan geldiinin vurguland da grlmektedir103. Menkbnme yazarnn Ebl-Vef ve Muhammed Arznin Seyyid olduu ynndeki bilgiyi
pekitirmek iin kullanlm olabilir. Bunun yannda menkb-nmenin baz yerlerinde
Krtlerin (Ekrad) b-namaz ve gebe oluu sk sk eletirilmitir104. Eer Ebl-Vef hem
anne hem baba tarafndan Krt kkenli olsayd menkb-nme yazar Krtlerin bu durumunu
bu kadar ak eletiremezdi.
98
..N., vr. 20/a; A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 11/b.

..N., vr. 21/a; A.N., vr. 14/b; M.B.N., vr. 12/b.
100
..N., vr. 20/b; A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 11/b.
101
..N., vr. 91/a-b; M.B.N., vr. 71/b-72/a.
102
Glgn Uyar, Ehl-i Beyt, slm Tarihinde Ali-Fatma Evld, (stanbul: Gelenek Yay., 2004) s. 371-406.
103
104
.N., vr. 66/a-67/a; A.N., vr. 46/a-b; M.B.N., vr. 49/a-b.
99
39
Ebl-Vefnn hayat hakknda en detayl bilgileri bizlere ulatran menkb-nmeye
dayanarak; gebe bir airet ierisinde doduu ve ilk ocukluk dnemlerini bu airet
ierisinde geirdii ve hibir zaman airet reislii yapmad hatta eyh enbekye
katlmasyla birlikte gebelikle olan balants nemli oranda kesilmitir.
Ebl-Vefnn baba tarafndan Arap anne tarafndan Krt olduunun bir baka
dayana ise yine menkb-nme yazarnn aktard: .anas Nercisdr, andan tom
bymdr illa asl Irak Arabndandur 105, .ahamladum Krt olduum halde ve
sabhladum Arab olduum hlde 106,
107
bymdr
.amma bir blk Krdler arasnda
, .zr Hazret-i Tcul-rifinn anas Krdidi.108,
.ben ol
kimesneyim ki, giceledm Acem olduum halde ve sabahladum Arab olduum halde yani
Arab dilinden gafil idm; zra Krdler inde bydmidi...109.
Buradaki en byk problem Ebl-Vefnn Arapay kimden rendiidir. Menkbnmede Ebl-Vefnn Arapay ryasnda Hz. Muhammedden rendiine dair bir
rivayette bulunulmusa da110 bunun byle olmad ok aktr. Ebl-Vefnn Arap kkenli
eyh enbekye on yanda intisap ettii dnlrse onun kk yalarda Arapay
rendiini syleyebiliriz. Ebl-Vefnn Arapay annesinden ve evresinden renmi
olmasda mmkn grnmektedir. nk menkb-nmeden anlald kadaryla Ben
Nercis kabilesinin hareket alan Arap nfusunun younlukta yaad Irak topraklardr.
Bunun yannda kabilenin temel geim kaynann hayvanclk olmas dolaysyla da kabilenin
105
106
..N., vr. 24/a; M.B.N., vr. 14/b.

..N., vr. 23/b; M.B.N., vr. 14/b. Burada geen: ahamladum Krt olduum halde ve sabahladum Arab
olduum halde sz tasavvuf edebiyatnda ska kullanlan bir anlatmdr. Mevlanann, Mesnevi, Ahmed
Eflknin Menkbul-rifin isimli eserlerinde de geen bu sze yklenen anlam bir kiinin iinde yaam
olduu toplulukta konuulmad halde baka bir dili ilham vastasyla ok iyi konuabilmesidir. Bu szn ilk
defa hangi edebi eserde getii ve kim tarafndan kullanld ise tartma konusudur. Tartma iin bk. Yazc,
a.g.e., s.22-23
" ! ! #$ !*)(' +,-.' / *+(2 bk. Ahmed Aflk, c/II,
(Yazc, 1976), s. 737.

107
..N., vr. 70/b, A.N., vr. 49/b; M.B.N., vr. 53/a .

..N., vr. 103/b; A.N., vr. 67/a; M.B.N, vr. 83/a.
109
..N., vr. 121/b; A.N., vr. 79/b; M.B.N., vr. 100/a. smet etinin, Tursun Fakih ile ilgili yapm olduu
almada herhangi bir kaynak gstermeden Ebl-Vefnn Trk olduunu ileri srdrd grlr. Ne var ki
yukarda da belirttiimiz gibi Ebl-Vef hakknda bilgi veren en detayl kaynamz olan Tcul-rifin Seyyid
Ebl-Vef menkb-nmesinde ya da Ebl-Vef hakknda bilgi veren hibir kaynak Ebl-Vefnn Trk
kkenli olduuna dair herhangi bir bilgi vermez. Bunun yannda etinin ifade etmi olduu gibi Ebl-Vefnn
Trk mritlere sahip olmas onun Trk kkenli olmasna delalet etmesinden ziyade Ebl-Vefnn savunmu
olduu fikirlerin Trklere de hitap etmesinden kaynaklanm olmas kuvvetle muhtemeldir. bk. smet etin,
Tursun Fakih, Hayat-Edeb ahsiyeti, Mesnevileri, (Ankara: lesam Yay., 2002) s. 8.
110
..N., vr. 23/b; A.N., vr. 17/a; M.B.N., vr. 14/a.
108
40
mallarn satmak iin airetin nde gelenleri Arapay renmi ve Ebl-Vef da bunlardan
renmi olmas akla yatkn gelmektedir.
Ben Nercis kabilesinin en azndan elit tabakasnn Arapa bildiine dair bir baka
nemli hareket noktamz da Muhammed Arznin Ben Nercis Krtlerinin yanna geldii
vakit onlara birtakm slm bilgileri Arapa telkin etmesidir. Eer bu kabilenin bir blm ya
da en azndan elitleri Arapay bilmeselerdi Arznin sohbet ve telkinlerini anlayamazlard.
Burada Arznin Krte bildii ve kabile ile Krte iletiim kurduu akla gelse de bunun
olma ihtimali son derece zayf grnmektedir. Her eyden evvel, o tarihlerde Krtlerin nemli
bir blmnn gebe bir yaam tarzna sahip olduklarn ve Arznin de yerleik olduunu
biliyoruz yani Arznin iliki kurduu evre umumiyetle yerleik Arap dnyas olmaldr.
Kald ki Arznin Krteyi renebilecei bir ortamn olduunu iddia etmekde son derece
zayf bir ihtimaldir. unu da unutmamak gerekir ki, menkb-nmenin mant erevesinde
Seyyid Muhammed Arz, Hz. Al ve Hz. Hseyinin soyundan gelerek Hz. Al taraftarlar
arasnda sekin bir yerde bulunmaktayd.
Ebl-Vefnn annesi Fatmadan da Arapay renmi olmas kuvvetle
muhtemeldir. Gzden uzak tutmamamz gereken bir dier nemli nokta da kabile tarz hayata
sahip topluluklarn reislerinin ya da elitlerinin hatta yelerinin birden fazla ee sahip olduklar
ve bu elerden ok sayda ocuklarnn domasdr. Ben Nercis reisi mer bin ir-Gh bin
Eb Ammre Nercisnin Seyyid Muhammed Arz ile kz Fatmay evlendirmesindeki neden
belki de kzlar ierisinde Arapay en iyi bilenin Fatma olmasdr.
Seyyid Muhammed Arz, Zeble ve Hebtum kentlerinden ayrlmasndan sonra
yukarda da temas ettiimiz gibi Ben Nercis Krtlerinin yanna gelip onlara slm birtakm
bilgiler retmitir. Kabilenin lideri olan mer bin ir-Gh bin Eb Ammre Nercis ile yakn
bir dostluk tesis ettii yine menkb-nme sayesinde rendiimiz bir bilgidir111.
Abbs ynetiminin Hz. Al soyundan gelenlere ynelik yapt kovuturmalar son
bulunca Seyyid Muhammed Arz memleketine dnmek istemise de mer bin ir-Gh;
Arznin kendileriyle beraber olmas iin kz Fatmay Muhammed Arz ile
evlendirmitir112. te Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef bu evlilikten dnyaya geldi. Evliliin
gerekleme tarihi hakknda herhangi bir bilgiye sahip deiliz. Ebl-Vefnn H. 411 de
(M.1021) dnyaya gelmesi ve menkb-nme yazarnn evlilikten ksa bir sre sonra
111
112
..N., vr. 20/b-21/a; A.N., vr. 14/a-b; M.B.N., vr. 12/a.

41
Fatmann Ebl-Vefya hamile kaldn bildirmesi113 bu evliliin H. 410 (M.1020) ylnda
olma ihtimalini kuvvetlendirmektedir.
Seyyid Muhammed Arznin Fatma ile yapm olduu evlilik aslnda onun ilk
izdivac deildi. Menkb-nmeden anlald kadaryla; Seyyid Arz, Zeble ve Hebtum
isimli kylerden ayrlrken orada Slim isimli bir olunu brakmt114. Seyyid Muhammed
Arznin Slimden baka bir ocuunun olup olmad ve Slimin kimden dnyaya geldii
ya da Arznin toplam ka kez evlendii hakknda salkl bir malumata sahip deiliz. Ancak
Arznin iki kez evlendii kesindir. Birisi adn bilemediimiz Slimin annesi dieri ise
Ebl-Vefnn annesi Fatmadr.
Slim ile ilgili menkb-nmede herhangi bir bilgi verilmemitir. Kanaatimizce bunun
en temel olasklar arasnda; Slim ile Ebl-Vef arasnda herhangi bir konudan dolay
rekabetin olmas ya da Slimin Ebl-Vefy tasavvufi ynden tanmamasyd.
Seyyid Muhammed Arznin Ben Nercis Krtlerinin yannda ka yl kaldn tespit
edemiyorsak da bu srenin uzun olduunu sylemek mmkndr. nk Seyyid Arz;
Zeble ve Hebtum isimli kylerden ayrldnda ocuk olan Slim; Arznin Fatma ile
evlendiinde bal olup evlenmiti115. Buradan da anlalabilecei gibi Abbslerin
srdrd kovuturma bir hayli uzun srm olmaldr. Ancak unu da unutmamak gerekir
ki Arznin Hz. Al ve Hz. Hseyinin soyundan geldiini menkb-nme haricinde baka bir
kaynaktan tespit edemiyoruz. Unutulmamaldr ki, Arzye yneltilen bu soruturma baka
bir nedenden de kaynaklanm olabilir. nk Arz giderken Hz. Alnin soyundan gelen
olu Slimi beraberinde gtrmemitir. Bu durum da menkb-nmenin Arznin Hz. Al
soyundan gelenlere kar Abbslerin gerekletirdiini iddia ettii kovuturmann
gereklememi olma ihtimali artarken Arznin Seyyid olduu iddiasn da zayflatmaktadr.
Bundan dolay menkb-nmenin Ebl-Vef ve atalarnn Seyyid olduu bilgisine ihtiyatla
yaklalmaldr. Bu noktada, Arznn yaad evrede olunun da kendisi gibi bask
grmemesi iin Salimin varln saklam olabilecei hususu gndeme gelsede, bu olasln
gerekleebileceini gsterebilecek bir ipucu menkb-nmede yer almamaktadr.
Seyyid Muhammed Arz ile ilgili bir baka nemli bilgi de, Arz ile ilgili eitli
menkb-nmelerin yazlddr116. Ancak bu menkb-nmelerin kim tarafndan yazld ve
hangi adlarla kaleme alndna dair bir bilgiye sahip deiliz.
113
..N., vr. 21/b;

..N., vr. 21/a;
115
..N., vr. 21/a;
116
..N., vr. 20/a;
114
A.N., vr. 15/a;

A.N., vr. 14/b;
A.N., vr. 14/b;
A.N., vr. 14/a;
M.B.N., vr. 12/b.

M.B.N., vr. 12/a.
M.B.N., vr. 14/b.
M.B.N., vr. 11/b.
42
Seyyid Muhammed Arz, ldnde vakit annesi Ebl Vefya yedi aylk hamiledir.
Bu durumda Ebl-Vefnn M. Kasm 1020de dnyaya geldii dnlrse babas
Muhammed Arznin M. Ekim1020 ylnda vefat etmitir117.
Arznin lmnden sonra nann nereye gmldn sylemek gtr. Ancak
menkb-nmedeArznin
mezarnn
ziyaretgah
haline
getirildi,
ziyaretgahn
yeri
bildirilmeden aktarlmaktadr. Bununla beraber Arzya ait ziyaretgahn Kusn vilayetine

yakn olmas kuvvetle muhtemeldir. Menkb-nmede bildirildiine gre Arznin
lmnden sonra Ben Nercis kabilesi bulunduu blgeden g ederek Seyyidin doaca
Vilyet-i Kusna doru hareket etmilerdir118. Ben Nercis kabilesinin g etme nedeni ise
airetin kabile ierisinde birinin lmnden sonra bulunduklar blgeden ayrlma
ananesidir119. Bu balamda Ben Nercis kabilesinin yar gebe bir kabile olduunu
sylemek mmkndr.
Menkb-nmeden anlald kadaryla Ebl-Vefnn doduu ve byd Ben
Nercis kabilesi g esnasnda zaman zaman yamalama hareketlerinde bulunmaktayd120.
Ebl-Vefnn yama hareketlerine katldna dair herhangi bir bilgiye sahip deilsek de
onun kk yalarda eyh enbekye intisap etmesi onun yama ve talan hareketlerine
katlm olabilme ihtimalini azaltmaktadr. Zaten menkb-nmede kianlatmda yama
hareketinin kabilenin tamam tarafndan yaplmad bu eylemin belli kiiler tarafndan
gerekletirildiidir121. Yama esnasnda, Ebl-Vefnn yann kk olmas annesinin Ben
Nercis kabilesinin nde gelenlerinden olmas, onun yama hareketlerine katlma ihtimalini
azaltan nedenler arasnda gsterilebilir122.
1.1. Seyyid Slim, Ebl-Vef ve eyh Matara
Yukarda ksaca temas ettiimiz gibi Muhammed Arznin Fatmadan [mm
Glsm] nce gerekletirdii evliliinden Slim isimli bir olu olmutu. Bu evlilikten
dnyaya gelen Slim Ebl-Vefnn vey abisiydi. Menkb-nmede Slimden pek
bahsedilmiyorsa da Slimin olu Matara hakknda muhtelif bilgiler verilmektedir.
Menkb-nmeye gre; Matara dolaysyla da babas Slim, Arap kabilelerinden Ben
Ubde kabilesine mensuptu. Ancak bu mensubiyetin anne ya da baba tarafndan m olduu
117

..N., vr. 11/b; A.N., vr. 7/b; M.B.N., vr. 6/a.
119
120
121
122
Tahsin Yazc sz konusu almasnda yine herhangi bir kaynak ve aklama getirmeden Ebl-Vefnn
yolkesici yani ekya olduunu bu durumun eyh enbekye intisap edinceye kadar da devam ettiini ileri
srmektedir. bk. Yazc, a.g.e., s. 23.
118
43
yukarda belirttiimiz gibi belli deildir. Eer kabileye mensubiyet baba tarafndan ise, EblVef baba tarafndan Ben Ubde kabilesine mensup olur. Bu da Ebl-Vefnn Seyyid
olmadn gsterir. nk Ebl-Vefnn atas olarak gsterilen Hz. Hseyin ve dierleri
Ben Ubde kabilesine deil Haimoullar kabilesine mensuplard. Daha ncede ifade
ettiimiz gibi Araplarn ayn aile ve airet ierisinden evlenme geleneini canl olarak devam
ettirmesinden dolay hem Seyyid rznin hem de Slimin annesi olan ve adn tespit
edemediimiz einin Ben Ubde airetinden olmasn kuvvetle muhtemel grmekteyiz.
Matarann ne zaman dnyaya geldii menkb-nmede anlmyorsa da birtakm
tahminlerde bulunmak mmkndr. Menkb-nmenin drdnc blmnde Ebl-Vef ile
halfe arasnda geen muhabere anlatlrken Matarann kk yata olduu zikredilir.123
Halfe Kaim Biemrillahn M.1031-1075 tarihleri arasnda bata bulunduu ve Ebl-Vefnn
M.1020 tarihinde dnyaya geldii, on yanda eyh enbekye intisap edip yirmi drt yl
sren seyahatinin ardndan Irakta halfeyi rahatsz edebilecek gce ksa srede ulat
dnlrse Matarann en erken M.1054 tahinden ksa bir sre sonra dnyaya gelmi olmas
kuvvetle muhtemeldir. Seyyid olarak anlan Matara tarihini tespit edemediimiz bir dnemde
Ebl-Vefya intisap etmi ve ksa srede Vef evresinin nde gelenlerinden biri olmutur.
Ebl-Vef lmne yakn bir zamanda hazrlatt vasiyette, lmnden sonra Vef
evresinin bana eyh olan Matarann gemesini istemitir.124 Matarann hareketin bana
geirilmesi ile ilgili yorumlar bir baka blmde irdelediimiz iin burada gereksiz tekrar
yapmamak iin anlatmayacaz125. Seyyid Matarann eyhlik dneminde ncelikli olarak
yapmak istedii hareketin paralanmadan devamn salamak olmutu.
Slim ve olu Matarann kiminle evlendiini menkb-nmenin muhtasar metninden
renemiyorsak da ocuklarnn isimlerini tespit etmek mmkndr. Menkb-nmenin
verdii bilgilere gre:
Seyyid Slim
Seyyid Matara
Seyyid Yakub
Seyyid Minhac
Seyyid Ltful-lah126
Matarann bilinen ocuklarnn Vef hareketi ierisinde kald kesindir. nk
Seyyid Ltful-lah; Ebl-Vefya veya evresine yaplacak ihanet ya da serzenilerin Allah
123
..N., vr. 127/b; A.N., vr. 84/b; M.B.N., vr. 84/b.

125
Bu konu hakkndaki tartma iin bk. s. 75-78.
126
..N., vr. 81/a, 91/a-b; M.B.N., vr. 63/a, 71/b-72/a.
124
44
tarafndan cezalandrlacana dair telkinlerde bulunmu ve bu telkinlere kaynak olarak da
dedelerinin Seyyid Ebl-Vefdan rendiklerini ya da duyduklarn gstermitir127. Eer
Matarann ocuklar Vef tarikatna bal kalmam olsalard akrabalarna ve ayn zamanda
Vef nderlerine kar bu kadar ballk gstermez.
Matarann ilk eitimini nerede ve kimlerden aldn, babasnn ve annesinin ne
zaman vefat ettiini kesin olarak tespit edemiyoruz. Ancak dip torunu Ltful-lahn Ben
Ubde kabilesi ierisinde hala etkin olduunu menkb-nmeden renmemiz128 Slimden
itibaren ailenin Ben Ubde ve dolaysyla da
Zeble ve Hebtum isimli kylerden
kopmadklarn gsterir. Bunun yannda gerek Slim gerekse de olu Matarann ilk
tahsillerini tarikatn son derece gl olduu Zeble ve Hebtum isimli kylerde yaptklarn
sylemek mmkndr.
Ebl-Vefnnilk kez; Slim ya da Matara ile ne zaman ne ekilde ilikiye getii yine
cevabn bulamadmz problemlerden biridir.
Ana kaynamz olan menkb-nmeden Slim ya da eyh Matarann hangi
tarihlerde vefat ettikleri veya Matarann ne zamana kadar Vef hareketinin banda kaldn
renememekteyiz.
1.2. Ebl-Vefnn Ailevi Silsilesi
Ebl-Vef ile ilgili elimizdeki tek silsile menkb-nmede yer almaktadr. Ne yazk
ki silsileyi baka bir kaynakla mukayese etme ansmz olmad iin bu silsileye pheyle
yaklamamz gerekmektedir. Unutulmamaldr ki, pekok mutasavvf veya onlarn bal
olduu tasavvufi ekoln toplum baznda tutunabilmesi iin ya neseplerini ya da tasavvufi
grlerinin k kayna olarak Hz. Al veya Hz. Eb Bekir gsterilmitir. Bundan dolay bu
silsilelerden neredeyse tamamna yakn uydurmadr. Menkb-nmede geen ailevi silsile u
ekildedir:
Seyyid Muhammed Ebl-Vef
Seyyid Muhammed Arz Ebl-Vef el-Kebr
Seyyid Zeyd
Seyyid Hasan
Seyyid Murtaz Arz Ekber
Seyyid Zeyd
Seyyid Al Zeynl-bidn
127
128
..N., vr. 91/a; M.B.N., vr. 71/b-72/a.

..N., vr. 91/a; M.B.N., vr. 71/b.
45
mm Hseyn
Al bin Eb Tlib129
2. EYH ENBEKYE KATILIM VE LK FAALYETLER
Tarihsel bir ahsiyet olarak eyh enbek hakknda bilgi edinilebileceimiz yegane
kaynak incelemeye tabi tuttuumuz menkb-nme nshalardr. Bunun haricindeki
kaynaklarda yer alan bilgiler, son derece sathi ve karmaktr. Bu durum ise hem eyh
enbek hem de Ebl-Vefnn; eyh enbekye katlm konusunda ortaya daha gereki
bilgileri koymamz engellemektedir.
Gerek menkb-nme nshalarnda gerekse baka kaynaklarda enbeknin nerede
doduu nasl bir eitim ve kimlerden ders ald hususunda bir bilgi verilmemektedir.
Kzern ve incelemeye tabi tuttuumuz menkb-nme nshalar eyh enbeknin Eb
Muhammed enbek ismiyle tanndn130 ve Hadddiye isimli bir ky de ya da kasaba da
tekkesinin bulunduu ve tekkesinde tasavvufi eitim verip temsil ettii hareketin merkezi
olduu bilgisini bizlere vermektedir131. Bunun yannda enbeknin hangi tasavvufi akma
mensupnu tespit edemedik.
enbeknin ka evlilik yapt ve hangi tarihte vefat ettii belli deildir. Kzern
araclyla enbekinin Ahmed er-Rifnin teyzesi Rabia ile ocuklarndan ya da
torunlarndan birinin evlendiini132 ve enbeknin Ebl-Vefdan daha nce vefat ettii
renmekteyiz133. Geri, Kzern enbekyi Ahmed er-Rifnin ada olarak gstermise
de bunun olma ihtimali neredeyse imkanszdr134. nk aada ki, blmlerde de temas
edeceimiz gibi Ahmed Rifnin doduu tarihte Ebl-Vefnn yaam son bulmutu.
Bununla birlikte Ahmed Rif, Ebl-Vefnn lmnden on sekiz yl sonra dnyaya
gelmitir.
Ebl-Vefnn eyh enbekye intisap etmesi ilgili menkb-nmede bir sylence
varsa da buradaki bilgileri teyit edebileceimiz herhangi bir kaynaa sahip olamamamz
Menkb-nmedeki bilgileri, hem kymetli hem pheli hale getirmektedir.
Anlatma gre eyh enbek ile Ebl-Vefnn ilk karlamalar M.1030-1031
(H.421) ylnda yani Ebl-Vef daha on yandayken gereklemiti.135 eyh enbekye
129
..N., vr. 16/a-b; A.N., vr. 12/a; M.B.N., vr. 10/a.

..N., vr. 18/a-b; A.N., vr. 12/b; M.B.N., vr. 11/a; Kzern, s. 33.
131
132
Kzern, s. 18-19.
133
..N., vr. 15/b-16/b; A.N., vr. 11/a-11/b; M.B.N., vr. 7/b-8/a.
134
Kzern, s. 33-34.
135
..N., vr. 12/a; A.N., vr. 8/a; M.B.N., vr. 6/a.
130
46
Ebl-Vefnn katlm enbeknin istei zerine gereklemiti. Menkb-nme yazarna
gre, enbeknin Ebl-Vefy tanmas Ebl-Vefnn kk yalardan itibaren gstermi
olduu kerametlerin hret bulmasndand136. Kzernnin aktard menkbelere gre, eyh
enbek blgesindeki dier eyhlere oranla son derece aktif alan bir simayd137. Belkide
enbek bu almalar esnasnda Ebl-Vef menkb-nmesinde aktarld gibi Ebl-Vef
ile karlam ve hareketine katlmas iin gerekli telkinlerde bulunmutu.
Ebl-Vefnn; enbekye intisabnn hemen akabinde enbeknin mridleri
tarafndan ho karlanmadgrlmektedir138. Ancak menkb-nmede Ebl-Vefnn
doast iler yapmas bunun yannda, stnlk ve makamnn derecesini manen sembolize
eden nrdan yaplan tacn Ebl-Vefnn bana inmesi enbeknin mridlerinin EblVefy ve onun varisliini kabul etmelerini salamtr139.
Ebl-Vefnn; enbekye intisabyla birlikte ondan birtakm tasavvufi dersler ald
ve gsterdii baarlar karsnda tarikat ierisinde n plana kt anlalmaktadr. Nitekim
yukarda deindiimiz gibi Ebl-Vef; enbekye katlmndan bir mddet sonra enbek
tarafndan yerine varis olarak gsterilmiti.
Ebl-Vefnn kk yalardan itibaren almaya balad tasavvufi derslerde onun
hocaln sadece eyh enbek deil, bunun yannda enbeknin hocaln ve eyhliini
yapan eyh Eb Bekr Hevrdan da dersler alm olmas kuvvetle muhtemeldir. Nitekim
Ebl-Vef, eyh enbekye katld zaman Eb Bekr Hevr hala hayattayd140.
Menkb-nmede gerek Ebl-Vefnn gerekse enbeknin bal bulunduklar
tarikatn silsilesi u ekilde gsterilmektedir:
Cebril
Hz. Muhammed
Al bin Eb Tlib
Cbir Ensr
Abdul-lah Muhammed bin Haye
Zn-nun Msr
Eb Abdul-lah Muhammed Suvra
Eb Abdul-lah Sehl Tstr
Eb Bekr Hevra
136
..N., vr. 12/b-13/a; A.N., vr. 8/a-b; M.B.N., vr. 6/b-7/a .

Kzern, s. 55.
138
139
..N., vr. 15/a-16/a; A.N., vr. 11/a-b; M.B.N., vr. 9/a-b.
140
Krupp, a.g.m., s. 27.
137
47
Muhammed enbek
Muhammed Ebl-Vef141
Menkb-nmeye gre Ebl-Vefnn tasavvuf ierisinde ki derecesi ise u
ekildedir:
Cebril
Hz. Muhammed
Hz. Al bin Eb Tlib
mm Hseyn
Cbir Ensr
Zeynl-bidn
Muhammed bin Haye
Hz. Zeyd
Muhammed Suvra
Hz. Hasan
Sehl Tstr
Hz. Zeyd
Eb Bekr Hevr
Muhammed Raz
Muhammed enbek
Muhammed Ebl-Vef142
Ebl-Vefnn; enbekye katlmas ile birlikte enbek mensubu olduu akmn
hareket sahasn Iraktan evre lkelere kaydrmaya almas ya da bu iin Ebl-Vefya
verilmi olmas kuvvetle muhtemeldir. nk menkb-nmede anlatlan hikayeye gre
Ebl-Vefnn bana inen tacn klarnn bir ucu Maribe yani Kuzey Afrikaya dier ucu
Marka yani douya ynelir.143
enbek ve halefi Ebl-Vefnn Irak dnda nfuz elde etme almalar baarya
ulam gibi grnmektedir. Gerekten de Ebl-Vef douda Acemstan, Buhara, batda
Lbnan ve Msra eitli seyahatler yapm ve bu seyahatlerin pek ounda bu blgelerin
nfuzlu ahsiyetleri ile temasa geerek onlar mrid edinmeyi baarmtr. Nitekim ilerleyen
ksmlarda anlatlaca gibi Ebl-Vef ile Abbs halfeleri arasnda meydana gelen
gerginliin temel nedeni de Ebl-Vefnn artan dini ve siyasi gcyd.
141
..N., vr. 17/b-18/a; A.N., vr. 12/b; M.B.N., vr. 11/a.

..N., vr. 18/a-b; A.N., vr. 12/b; M.B.N., vr. 11/a.
143
142
48
Menkb-nmeden anlald kadaryla gerek enbeknin yaamn da gerekse de
onun lmnde sonra Ebl-Vefya kar muhalif bir hareket olumutur. Ebl-Vefnn bu
muhalif grubu am gibi grnmektedir. Ebl-Vefnn karsna dikilen muhalefet bazen
enbeknin ya da kendi mridleri arasndan bazen de Abbs ynetimi tarafndan
gereklemitir.
2.1. Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef Lakabnn Verilme Nedeni
Ebl-Vefnn; Tcul-rifin ( (' '4 )144 lakabn alma nedeni menkb-nmede
olaanst eleri yer ald bir hikayede anlatlmaktadr. 145
Tcul-rifinin bu lakab almas, eyh enbekye intisap etmesinden gn
sonradr. Menkb-nmeye gre Muhammed Ebl-Vef; eyhi, mridleri ve gayb erenleri ile
birlikte sahrada ibadet ederken gkten kzl renkli ve mcevherlerle bezenmi bir ta inerek
Ebl-Vefnn bana yerlemitir. Bundan dolay eyh enbek, mridleri ve orada bulunan
halk Ebl-Vefya Tcul-rifin (Alimlerin Tac) demeye balamlardr.146
Aslnda bu hikayede ifade edilen: gkten inen kzl renkli tacn Ebl-Vefnn bana
inmesi eyh enbeknin Ebl-Vefy varis grdnn efsanevi anlatmndan baka bir
ey deildir.
Ebl-Vef ('5 5)) 147 lakabnn verilmesi ise, Muhammed bin Muhammedin eyh
enbekye eer annesi rza gsterirse kendisine intisap edeceini vaat etmesi ve eyh
enbekye katlmas zerine eyh enbekye verdii sz tuttuu iindir.148 Menkbnmede bu hikaye anlatlrken;
Tcul-rifinin eyh enbekye giderken cinlerin ve yaayan tm canllarn Tcul-rifine
selam verdiini anlatr. Aslnda bu anlatm Tcul-rifinin sadece insanlara deil tm
canllara ve cinlere hitap ettiini ve saygnlnn boyutunun ne kadar geni olduunu
gstermek iin kurulan sembolik bir anlatmdr. Ebl-Vef annesinin soyu olan Krtler
iinde; erenler atas anlamna gelen Kkis unvanyla anlmtr.149
2.2. Ebl-Vefnn lk Akademik Eitimi Ve Buhara Seyahati
Ebl-Vefnn; eyh enbeknin yannda ka yl kald ve tasavvuf haricinde hangi
alanlarda ders aldnn tespiti yaplamyorsa da ilerleyen yllarda dnemin st dzey eitim
144
Tcul-rifin: Ariflerin, bilginlerin tac anlamna gelmektedir.

..N., vr. 15/b-16/b; A.N., vr. 11/a-11/b; M.B.N., vr. 7/b-8/a.
146
..N., vr. 15/b-16/b; A.N., vr. 11/a-b; M.B.N., vr. 7/b-8/a.
147
Ebl-Vef: Vefnn, szn tutanlarn babas.
148
..N., vr. 13/a-14/b; A.N., vr. 9/a-10/a; M.B.N., vr. 7/b-8/a.
149
..N., vr. 11/b; Klis, A.N., vr. 7/b, Kkis, M.B.N., vr. 6/a.
145
49
kurumlarnn bulunduu ve Kubbetl-slm unvanyla anlan150 Buharaya giderek dini ve
pozitif sahalarda ders ald anlalmaktadr151.
Menkb-nmedeki anlatma gre; Ebl-Vef Buharadaki eitimini tamamladktan
sonra Buhara Emiri Muhammedden ders ald hocalara yemek vermek iin para talep etmi
ve Emir Muhammedin bu paray vermeyi kabul etmemesi sonucunda onunla aras almtr.
Anlatma gre, Emir Muhammed ryasnda Hz. Muhammedi grm ve Ebl-Vefya
istedii paray vermedii iin Hz. Peygamberden azar iitmitir. Emir Muhammed bu olay
zerine Ebl-Vefnn manevi mertebesine inararak ona mrid olur152.
Emir Muhammed ile Ebl-Vef arasnda gerekten byle bir diyalogun yaanp
yaanmad ve Emir Muhammedin ryasnda Hz. Muhammedi grp grmediini
bilemediimiz gibi metinde padiah olarak anlan Emir Muhammedin gerekten Buhara
hakimi olup olmadn da tarihen tespit edemiyoruz. Ancak Emir Muhammedin Buharada
nemli bir kii olma ihtimali yksektir. Emir Muhammedin Ebl-Vefya balanma nedeni
tam olarak belli deildir. Belli olan tek ey Ebl-Vefnn Buharaya giderek orada eitim
ald ve blgede yeni mridler edinerek etniklik kazanddr. Emir Muhammedin;
Trkmn mahlasyla anlmas Ebl-Vefnn Trkmenlere de hitap eden fikirlere ve
mridlere sahip olduunu gsteren nemli bir rnektir. Nitekim menkb-nmenin muhtelif
yerlerinde Beka bin Batu, eyh Turhan ve eyh Tekin gibi Ebl-Vefya bal Trk kkenli
mridlerden de bahsedilmektedir. Ancak bu isimlere bakarak hareketin st dzey kiilerinin
tamamen Trklerden mteekkil olduu da dnlmemelidir153.
Ebl-Vefnn Buharada tasavvufi bir eitim aldn iddia etmek son derece g
grnmektedir. Bunun ise iki temel nedeni vardr. Evvela Buhara M.XI. asrda slm
dnyasnn en nde gelen medreselerine sahipti. Ebl-Vef ise nce enbekden tasavvuf
dersleri almt ki, tasavvuf tarihinde tasavvufa intisap ettikten sonra medreselere ynelerek
orada kitabi slm dersleri alan rnekler son derece azdr. Hatta Mevlana ve eyh Bedreddin
rneklerinde de grld zere pekok mutasavvf nce medreselerde slmi bir eitim
alm daha sonra tasavvufa balanmlardr154. Bunun yannda Buharada tekkelerin almas
150
brahim Artuk - Cevriye Artuk, Orta ada Baz Anadolu ehirlerine Verilmi Olan Unvanlar T.K.A.,
c/XXIV, say/2, Ankara, 1986, s. 65.
151
152
..N., vr. 23/b-24/b; A.N., vr. 17/a-18/a; M.B.N., vr. 15/a.
153
Bu konuda yrttmz tartma iin, bk. dpnt. 216.
154
Mehmet nder, Mevln Hayat-Eserleri, (stanbul: Tercman Yay., Tarihsiz), s. 32; Michel Balivet, eyh
Bedreddin, Tasavvuf Ve syan, (ev. E. Gntekin,), (stanbul: T.V.Y. Yay., 2000), s. 32-38.
50
ancak M.XII. asrda gereklemitir ki, bu da Ebl-Vefnn lmnden yaklak bir asr
sonradr155.
Buharann nemli bir kltr ve eitim merkezi haline gelmesi M.IX. y.y.n sonlarnda
balamtr. zellikle Samani hkmdar II. Nasr bin Ahmed (M.914-943) dneminde edip,
air ve alimlerin korunup yksek maalara balanmas, Buharann nemli ticaret yollar
zerinde bulunmas kentin bir eitim merkezi haline gelmesinde etkili olmutur156.
Buhara eitim kurumlar en parlak dnemini M.XI. asrn sonlarnda yaamtr.
zellikle Samani hkmdar Nuh bin Mansur dneminde byk ktphanelerin kurulmas
Buharay slm dnyasnn en nemli merkezlerinden biri haline getirdi. Bu dnemde
Buharada bulunan bn-i Sinann Samani hkmdarnn ktphanesi hakknda bizlere
ulatrd aadaki bilgiler Buharann o dnemde ulat konum hakknda bir fikir
vermektedir: .ok odal bir eve girdim, her odada kitap sandklar st ste ylmt. Bir
odada Arapa kitaplar ile iir kitaplar, baka bir odada fkh kitaplar ve bu ekilde her
odada bir ilme ait kitaplar vard. Eski yazarlarn kitaplarnn fihristini okudum ve bana lazm
olanlar aldm. Adlar bile bir ok kimse tarafndan duyulmam kitaplar grdm. Bundan
nce ve sonra bu kadar byk bir kitap topluluunu hibir zaman grmedim. Bu kitaplar
okudum, faydalandm ve herkesin kendi ilminde ki deerini renmi oldum.157
Karahanllarn; Buharada Samani iktidarn ykmasndan sonra eitim kurumlarnda
da bir duraklama ba gstermitir. Buharada eitim kurumlarnn esas ykm ierisine girmesi
Karahtay ve Mool istilalaryla158 yaand ki bu da Ebl-Vefnn Buharadan ayrlmasndan
ok sonra gereklemiti. Nitekim Ebl-Vef on yanda enbekye katlm ve ksa sre
sonra da Buharaya gitmiti ki bu olayn gerekleme tarihi kuvvetle muhtemel olarak M.XI.
asrn ilk yarsyd.
Menkb-nmede Ebl-Vefnn Buharada ne eitimi ald ya da eitim haricinde
baka hangi etkinlii gerekletirmek iin Buharaya gittii aklanmyorsa da birtakm
tahminlerde bulunmak mmkndr. ahsi kanaatimize gre Ebl-Vefnn Buharaya iki
gitme nedeni vardr. Birincisi onun tp eitimi almak istemesi ikincisi ise kendisinin de dahil
olduu tasavvufi hareketin propagandasn yapmakt.
Ebl-Vefnn tp eitimi almak iin Buharaya gitmesi ve bu eitimi aldn iddia
etmemizin nedeni ise,menkb-nmenin baz yerlerinde Ebl-Vefnn kemik rahatszl
155
V.V. Barthold, Buhara .A., c/II, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 763-765.
smail Ernsal, slm Medeniyetinde Ktphaneler D.G.B..T., c/XIV, (Aka stanbul, 1989) s. 238-9.
157
V.V. Barthold, Mool stilasna Kadar Trkistan, (Haz. H.D. Yldz) (2.bsk., Ankara: T.T.K. Yay., 1990),
s. 9-10.
158
Barthold, a.g.e., s. 386; Ernsal, a.g.e., s. 269.
156
51
olan insanlar iyiletirdiine dair kerametlerinin anlatld pasajlardr. Bu pasajlarda
umumiyetle Ebl-Vefnn dua okumasnn yannda ellerini de hastaln olduu yerlerde
kullanarak tedavi etmesidir ki159, bu anlatm onun tp eitimi ald izlenimini
uyandrmaktadr. zellikle Ebl-Vefnn bu eitimi en iyi ekilde alabilecei yegane yerin
Buhara olmas ve onun orada on iki yl bulunmas, bu srenin tp eitimi iin yeterli olmas
bizde bu kanaati uyandrmtr.
Ebl-Vefnn Buharaya gitmesinin altnda yatan ikinci neden; bal bulunduu
hareketin propagandasn yapma amacdr. Hatta Ebl-Vefnn bunda baarl olduunu
sylemek bile mmkndr. Nitekim bunun en byk kant; Buharann nde gelenlerinden
olduu anlalan Muhammed Trkmnnin Ebl-Vefya mrid olarak balanmasdr160.
Ebl-Vefnn Buharada alm olduu eitimin mahiyetini tam anlamyla
belirlemiyorsak da Ebl-Vefnn Buharada gerek Snni mezheplerin prensiplerini gerekse
de smail mezhebini yakndan tanma frsatn elde ettii phe gtrmez. Her eyden evvel,
az ncede vurguladmz gibi Buhara dnemin en nl Snni medreselerine ve ilim
adamlarna sahip bir kentdi. Bununla beraber Buharada Snniliin hakim dnya ve dini gr
olmas161 Ebl-Vefnn Buharada Snni mezhepleri yakndan tanma olana salam
olabilir.
Ebl-Vefnn Buharada ilikten neet eden ancak ondan bamsz bir inan
doktrini olarak karmza kan smillilii yakndan tanm olmas kuvvetle muhtemeldir.
Nitekim M.XI. asrn ilk yarsnda Buharada Fatm Devletinin destekledii ii gruplar ve
smili Daler (propagandaclar) Buharada Samanoullar Devletinin yklp yerine
Karahanl iktidarnn kurulmaya balad gei dneminin getirdii skntdan da
faydalanarak bir hayli faaliyette bulunarak smillilii yaymay nemli lde baarmlard.
Hatta bu propaganda faaliyetlerinde bunalan Karahanl Hkmdar Bura Han M.1044-45
(H.436) Buhara ve Maverannehirdeki iileri ve smaillileri katlettirmiti162. Ebl-Vefnn
bu smili dilerinden biri olup olmadn tespit edemiyorsak da smillilii yakndan tanma
frsatn yakalad muhakkaktr. Aslnda Ebl-Vefnn daha Buharaya gelmeden evvel
159
..N., vr. 69/b, 72/a-b, 72/a-73/a; A.N., vr. 49/a, 51/a-52/a; M.B.N., vr. 52/a, 54/b-55/b.
..N., vr. 23/b-24/b; A.N., vr. 17/a-18/a; M.B.N., vr. 15/a.
161
Ramazan een, Buhara D..A., c/II, (stanbul: D.V. Yay., 1992), s. 365.
162
Farhad Daftary, Muhalif slmn 1400 Yl, smaililer, Tarih Ve Kuram, (ev. E. zkaya), (Ankara:
Rastlant Yay., 2001) s. 247; een, a.g.m., s. 366. Bura Han smili Dalerini ortadan kaldrrken, Dalere
smili hareketine sempati duyduunu ve mezheplerine girmek istediini bildirmitir. Saraynda blgesindeki
tm smili Dalerinin kimler olduu halktan kimlerin bu mezhebe girdiini reninceye kadar Dalerle uzun
toplantlar yaptktan sonra bu propagandaclar katlettirmitir. Bura Han byle davranmaya iten neden ise,
Btnilere kar erken davranp harekete katlan bir blm halkn harekattan sa kurtulup daha sonra devlet
aleyhine zararl hareketlerde bulunmalarn engellemekti. Konu ile ilgili geni bilgi iin bk. bnl-Esr, c/IX, s.
399.
160
52
iilii ve smillilii tand da sylenebilir. nk yaam olduu Irk blgesinde ii ve
smili taraftarlar da bir hayli fazlayd.
Bu bilgilerin yannda Ebl-Vefnn Ftm Devletine bal bir Da olduunu ve
Buharaya smillilii yaymakla grevlendirildiini de gzden uzak tutmamaktayz.
M.XI.yy.n ilk yarsnda Ebl-Vefnn smili propagandas yapt kanaatini uyandran
nedenlerin banda, M.973 ylnda Msr ii Fatmlerin igal etmesi ve ksa srede Msr
iiletirerek bu faaliyetini M.XI. yy.n ortalarnda iyice hzlandrmalar ve buna paralel olarak
faaliyetlerini orta-douya kaydrmalar gelir. zellikle Buveyhi Cellel-Devlenin iktidar
srasnda artan huzursuzluklardan yararlanan Ftm Daleri blgede ok sayda mrid
kazanmlard163. Menkb-nme yazarna gre Msrdan Ebl-Vef ve mridlerine ykl
meblalarda zekat ve nezir (sadaka) veren ve Ebl-Vefy ok seven ona dost olan kiiler
vardr. Bunun yannda Msr mahlasn kullanan mridlere sahip olan Ebl-Vef164, bu
mridleri araclyla Snni Abbs memleketinden smili Msra kendisine verilen balar
almak iin kullanmtr. Msrda herhangi bir takibata ve kovuturmaya uramayan bu
mridler aldklar paralar Ebl-Vefya teslim etmilerdir. Yukarda ki, ksmlarda da
belirttiimiz gibi Abbs ynetimi eer srf Hz. Al soyundan geldii iin Seyyidleri ve
erifleri kovuturmaya tabi tutuyorsa Msr ynetimininde dman Abbs lkesinden
gelenleri kovuturmaya tabi tutmas gerekir. Ebl-Vefya, smili Msrdan ykl
miktarlarda balarn herhangi bir kovuturmaya tabi tutulmadan ok rahat bir ekilde
gelmesi Msrdan gnderildii sylenen zekat ve nezirlerin smili Msr ynetiminin
enbek ve Ebl-Vefya verdii tahsisat olma ihtimalini gndeme getirir165.
Ebl-Vefnn Snnilie aykr bir izgide olduunu gsteren bir dier nemli
olguda; Ebl-Vef ile yaad dnemde iktidarda olan Abbs halfelerinin muhtelif
nedenlerden dolay srekli sorunlar yaamasdr. Bundan dolay menkb-nmede Abbs
halfeleri sk sk eletirilmitir. Elbette bu yorum Ebl-Vefnn ii ya da smili olduu
anlamna gelmez. nk Snni olmayan her frkann ya da mezhebin veya tasavvufi grn
ii ya da ondan treyen hizip, tarikat, mezhep olduu anlamna gelmez. Aslnda menkbnmede sk sk eletirilen Abbs halfelii deil onlarn temsil etmi olduu dnyevi ve dini
dncelerdir. Menkb-nme yazar belki de tepki ekmekten korktuu iin byle bir tutum
ierisine girdi. nk menkb-nmenin yazld M.1371 tarihi Snni dnyann gayri Snni
163
Daftary, a.g.e., s. 237.

Muhammed Msr isimli mridi Msr dan alnmas gereken zekat ve nezri almakla grevlendirilmiti. ..N.,
vr. 58/b; A.N., vr. 39/b; M.B.N., vr. 42/a.
165
..N., vr. 57/, 58/b, 100/b; A.N., vr. 39/a, 40/a; M.B.N., vr. 41/b, 42/a, 80/b.
164
53
dnyaya kar stn olduu bir devirdi ve byle bir zaman diliminde herhalde Snni dnya
grnn aktan aa eletirilmesi pek de mantkl olamazd.
Ebl-Vef ile Abbs Hilafetinin farkl ekollerden olduunu gsteren en nemli
rneklerden biri de halfenin Ebl-Vef ve mridlerinin gerekletirdikleri zikr trenlerini
slmi bulmayarak bu ayinleri ar bir ekilde eletirmesidir. Menkb-nmede geen:
.kaan meclis eyleseler ve erenler, avretler cem olsunlar bu hamrdan (arap) isnler;
zira anun gibi meclise eyle gerekdr166 szleri Snni Abbs ynetiminin Ebl-Vefya
bak as hakknda fikir vermektedir.
Ebl-Vefnn snni bir mezhebe mensup olmadn menkb-nmenin bak as
erevesinde gsteren bir baka nemli olgu da menkb-nmenin hibir yerinde hangi
mezhebe mensup olduunun aka bildirilmemesidir. Menkb-nmenin; mezheb-i erifi
isimli alt blmnde Ebl-Vefnn drt hak mezhepten hangisinin delili kuvvetli ise, onunla
amel ettiini bildirir ki167, bu durum bize pek de inandrc gelmemektedir. Nitekim yine
menkb-nmede anlatlan bir hikayeye gre halfe; Ebl-Vefnn dncelerini snamak
iin snni mezhep bilginlerini toplayarak Ebl-Vefy mlakata tabi tutar.168 Mlakat kimin
kazand nemli olmasa da Ebl-Vefnn drt hak mezhebe mensup olmad aktr. ayet
Ebl-Vef drt hak mezhepten birine mensup olsayd o mezhebe mensup alimlerle mnazara
ettirilmesi gerekirdi. nk ortadaki sorun halfe ile Ebl-Vefnn sahip olduu fikirlerin
bal olduklar ekollerin farkllndan kaynaklanan atmalard. Eer Ebl-Vefnn da
karsna drt hak mezhebine mensup bir grup alim karlmsa bu da onun baka bir
mezhebe bal olduunu gsterir kanaatindeyiz.
Menkb-nmeye gre dnemin nl Snni alimlerinden bn-i Ukeyl ve Ebl-Cevz;
Ebl-Vefya balanarak onun hareketine katlrlar169. unu da unutmamak gerekir,
ortaada pekok Sultan ya da halfe farkl dinlere veya mezheplere mensup din adamlarn
tarttrm veya mnazaraya tabi tutturmutur170.
Ebl-Vefnn snni slma mensup olmadn gsteren nemli delillerden biri de
Snni din adamlar veya snni olduunu iddia eden mutasavvflarda gremediimiz salarn
ustura ile kaztma geleneini uygulamasdr171.
Son yllarda yaplan almalar
gstermektedir ki, Haydari, Kalenderi, avlak gibi snni olmayan tasavvufi anlaylarda sa,
166

168
..N., vr. 130/a-131/a, 131/a; A.N., vr. 87/a-b, ; M.B.N., vr. 108/a-b.
169
..N, vr. 136/b; A.N., vr. 89/a; M.B.N., vr. 113/b.
170
Osman Turan, Trk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, c/I, (11.basm, stanbul, Boazii Yay., 1998), s.
175-6.
171
..N., vr. 57/a-b; A.N., vr. vr. 38/b; M.B.N., vr.40/b.
167
54
sakal, byk ve kan usturayla tra edilme gelenei yaygnd. Yine menkb-nmeden
anlald kadaryla; Ebl-Vefnn da ar- darp olarak anlan bu anlaya uygun olarak172
san usturayla kaztmas onun gayri snni mahiyetli bir ekole bal olduu kanaatini
uyandrmaktadr.
Yukarda iaret ettiimiz bilgiler dahilinde Ebl-Vefnn ehli snnet inanc dahilinde
olmadn sylemek mmkndr. Ancak onun ii ya da ismili mensubu olduunu da
sylemek zordur. Bununla birlikte u bir gerektir ki, Ebl-Vefnn Buharadaki, eitimi
srasnda iilie ya da ismillie en azndan sempati duymu olabilir. Nitekim onun ii bir
blgede doup bymesi, snni Abbs ynetiminden ailesinin basklara maruz kalmas onda
ii kkenli bir altyap ve bak as oluturmu olabilir. Buharaya geldii vakit ii veya
ismili olmasa bile burada bulunduu srada Fatm Devleti destekli yaplan smili
propagandasnn etkisinde kalm olmas ve kendisinin de bu propagandaya katlarak
desteklemi olmas gzden uzak tutulmamas gereken bir ihtimaldir. Nitekim menkbnmenin geneline bakld zaman Hz. Al ve ocuklar etrafnda oluturulan klt inan bir
hayli baskndr. Hatta menkb-nmedeki bir anlatmda Hz. Al; Ebl-Vef iin iger
kem tabirini kullanmtr ki173, bu Hz. Alnin simgesel olarak hareket iin ne kadar nemli
olduunu ve hitap edilen evrenin Hz. Al klt kimliinin bilincinde olduunu gsterir. Bugn
iin vardmz sonu Ebl-Vefnn adn tespit edemediimiz ancak Snnilik d bir
harekete dahil olduu ve ilerleyen dnemlerde daha da bamsz ancak yine ehl-i snnet
inanc dnda sayabileceimiz bir hareket gelitirdiidir. Biz bu harekete muhafazakar ii
tabanl, ismililikten bamsz Erken Dnem Vef Hareketi demeyi daha uygun
bulmaktayz.
Eer Ebl-Vefnn smili Ftm Devletine bal bir Da olduu kabul edilirse
onun Buhara yolculuu iin ortaya atlacak gr; Ebl-Vefnn smilliliin yaylmas iin
Fatm hanedannn destekledii bir program dahilinde Buharaya Da olarak eitim almak
iin gittii menkb-nmeye yansmtr.
Ebl-Vefnn hangi maksatla olursa olsun Buhara yolculuu sonunda baarsz
olduunu sylemek son derece yanltr. Yukarda da belirttiimiz gibi bu yolculuun
sonunda Buharann elitlerinden sayabileceimiz Emir Muhammedi (Trkmn) eyh
enbek ve kendi hareketi ierisine ekmeyi ve mridlerinden biri yapmay baarmt.
Muhammed Trkmnden baka kimleri mrid edindiini tespit etmek u an iin mmkn
172
Ahmet Yaar Ocak, Osmanl mparatorluunda Marjinal Sufilik: Kalenderler, (2.bsk., Ankara, T.T.K.
Yay., 1992), s. 162-4.
173
..N., vr. 81/b; A.N., vr. 58/a.
55
deilse de dier edindii mridlerin Muhammed Trkmn gibi Buhara kentinin nde
gelenlerinden olmad aktr; eer dier edinilen mridler Trkmn konumunda olsalard
oluumun ayrcalkl bir hareket olduunu anlatmaya alan menkb-nme yazar mutlaka
dierlerinin de ismini yazard.
2.3. Ebl-Vefnn kinci Seyahati
Ebl-Vefnn ikinci seyahatinin hangi yllar arasnda gerekletirildiini tespit
edemiyorsak da bu seyahatin on iki yl srdn menkb-nmeden renebilmekteyiz174.
Seferin hangi blge zerine gerekletirildii hususunda net bir bilgi yoksa da EblVefnn on iki yl boyunca inand sistem dorultusunda tek bana ibadet ettii
anlalmaktadr175.
Ebl-Vefnn ikinci seyahatinin sonunda eyh enbeknin yanna yani Haddadiye
kentine geri dner176. Ebl-Vefnn dnyle birlikte enbek tarafndan birtakm snavlara
tabi tutulmu ve enbek bu snav sonunda Ebl-Vefnn stnln tanyarak mridlerine
kendisinden sonra yerine Ebul-Vefnn geeceini bir kez daha hatrlatmtr177.
Menkb-nmedeki anlatma gre enbeknin Ebl-Vefya kar taknd tavr
dier mridleri tarafndan tepkiyle karlandysa da onun gsterdii kerametler sayesinde
Ebl-Vefnn stnl kabul grmtr178.
2.4. Ebl-Vefnn nc Seyahati
Ebl-Vefnn
gerekletirdii
nc
seyahatin
hangi
tarihler
arasnda
gerekletirildii bildirilmiyorsa da bu seyahatinde on iki yl srd bildirilmektedir179.

Menkb-nmeden anlald kadaryla Ebl-Vefnn nc kez seyahate kma
nedeninin biri yaad blgeyi, dier eyhleri tanma ve kiisel geliimini tamamlamakt180.
nc kez seyahate kma nedeni ise, bal olduu tasavvufi ekol ile enbeknin tarikatn
tantmak ve bunun propagandasn yapmakt. Nitekim Kesriyye isimli bir kasabaya giderek
burada eyh Acem isimli bir dervile mnasebet kurup onunla bal bulunduklar tasavvufi
174

176
177
.y kavm her mrdn sadeti eyhndendir; amma benm sadetm mrdm Ebl-Vefdandur
178
..N., vr. 26/b-27/a; A.N., vr. 20/a; M.B.N., vr. 17/a.
179
..N., vr. 28/a; M.B.N., vr. 17/b.
180
.Hakk-telnn acayib mahlkat seyr idb, ibret ve hikmet nazaryla her diyara nazar iderdi
.shib-i hatve olan azzlerle mushabet iderdi ve dah cem mugayyebta muttali olan kimesneler gelb
ziyret iderlerdi ..N., vr. 27/b-28/a; A.N., vr. 21/a; M.B.N., vr. 17/b.
175
56
dncelerin stnl konusunda mlakata girmitir. Menkb-nmedeki iddiaya gre
Ebl-Vef, eyh Acemye stnln kabul ettirerek kendi hareketinin ierisine dahil
eder181.
Bir mddet sonra Acem ile arasndaki dostluu ilerleten Ebl-Vef, Acemden
kzn ister ve bir sre sonra da Acemnin kz Hsniyye ile evlenerek Kesriyyeden ayrlp
Kusna geri dner182.
Kesriyyenin tam olarak nerede olduunu tespit edemiyorsak da mellif kent iin
douda olduunun bildirilmesi ve eyh Acemnin Acem mahlas ile anlmas ve bu
mahlasn
verilmesi
ranllara
183
kuvvetlendirmektedir.
blgenin
randa
bir
yer
olabilecei
ihtimalini
Ebl-Vefnn evlilik vastasyla eyh Acemye akraba olmas
Ebl-Vefnn nfuzunun Kesriyyeye kadar ulat anlamna gelir. Buradaki, temel

problem eyh Acemnin hangi tasavvufi akma mensup olduu ve bu akmn sadece
Kesriyyede mi yoksa tm randa m etkili olduunun bilinmemesidir. Buna paralel olarak
karmza kan bir dier sorun ise, eyh Acemnin sadece Kesriyye de mi yoksa rann
tamamnda m ya da rann nemli bir blmnde mi etkin ve tannm bir mutasavvf olup
olmadnn tespitinin yaplamamasdr.
Ebl-Vefnn bu evliliinden ocuu olmamtr. Menkb-nmedeki bilgiye gre
Ebl-Vefnn ei Hsniyye Hatun ocuk yapmak istedii zaman ryasnda Hz. Peygamberi
grm ve kendilerine yedi ocuun manevi evlat olarak verildii bildirilmitir. Menkbnmede bu yedi manevi oul Yediler olarak anlmaktadr184. Menkb-nmede gre ad
geen bu yediler ayn zaman da Ebl-Vefnn krklarna da mensuptur185.
Genel anlamda tasavvufi gelenekte krk says nemli bir yer tutmaktadr. Kurn-
Kermin VII. suresinin (Araf) 142. ayetinde186 Musa Peygambere Tr Danda, otuz gnlk
vade verildii ve bu vadenin on gnle tamamland bildirilerek krkn tamamlan saysnn
beyan edilmesinden ve Hz. Muhammede krk yalarnda vahiy gelmesinden krk says
181
..N., vr. 28/a-b; A.N., vr. 21/a; M.B.N., vr. 18/b-19/a.

..N., vr. 29/a-b; A.N., vr. 21/a-b; M.B.N., vr. 18/b-19/a.
183
slmiyetden nce Arab olmayan tm toplumlar iin kullanlan Acem tabiri, slmn kabulnden sonra
Araplarca ranllar kasten kullanlmtr. zellikle ilk slmi fetihler srasnda zel manada ranllar iin
kullanlmtr. Bu dnemde fetihi Araplarn ranllara kar sosyal ve siyasi stnlklerini ifade eden aalayc
anlam verdikleri Acem kelimesi M.IX (H.III) asrdan itibaren Arap olmayan toplumlarn ve zellikle ranllarn
slam dnyasnda sosyal ve kltrel alanda olduu gibi politik alanda da g kazanmasyla birlikte sadece etnik
ve orafi ayrm ifade etmek iin kullanlmtr. bkz: Adnan Karaismailolu, Acem D..A., c/I, (stanbul:
D.V. Yay., 1992), s. 321; F. Goldziher; Acem .A., c/I, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 117.
184
..N., vr. 32/a-b; M.B.N., vr. 21/a.
185
..N., vr. 31/a-b; M.B.N., vr. 20/a-b.
186
Msya otuz gece sre belirledik, buna on (gece) daha kattk. Bylece Rabbinin belirledii vakit krk
geceye tamamlad. Ms kardei Hrna kavmim arasnda benim yerime ge ve yapc ol. Sakn bozguncularn
yoluna uyma dedi. Kuran- Kerm, (Haz: H. Altunta, M. ahin) (Ankara: D..B. Yay., 2002), s.166.
182
57
mutasavvflarca kutsal say muamelesi grmtr187. Tasavvufta sk sk anlan krklar gayb
erenlerinden saylr. Ad geen bu gayb erenleri, halkn skntlarn zer ve onlara yardmc
olur. Son derece efkatli ve yaratltan merhametli olduklarndan tayamadklar ar
vazifeler konusunda halka yardmc olurlar. Bunlar: Nceba, Riclul-gayb ve Ricalullah
isimleriyle de anlmaktadrlar188.
Yediler kavramnn da tpk krklar kavram gibi nemli olmasnn temel nedeni yedi
saysnn kutsal saylmasndan kaynaklanmaktadr. Cebecioluna gre yedi rakamna gre
gelitirilmi inancn ortaya kmasndaki neden, Kuran- Kermde yedi rakamnn yirmi yerde
yirmi drt defa gemesidir. Kuranda Yedi Sema (Bakara/29), Yedi Deniz (lokman/27),
Yedi Baak (Bakara/261, Yusuf/46), Yedi ift (Hicr/87), yedi kap (Hicr/44) , yedi
gn (Bakara/196), yedi gece (Hakka/7), Yedi Yol (Mminin/17), Yedi Ktlk Yl
(Yusuf/43), Yedi Sene (Yusuf/47), Yedi Zayf nek, Yedi iman nek (Yusuf/46)
ayetleri bulunmaktadr189.
Yediler, yedi byk veli, gayb erenlerinden yedi ulu ermitir. Bunlara Ricl-i Ul,
Ricl-i Mearic-i Ul derler. Her nefeste mir yapp Allahn huzurunda ilim tahsil ettiklerine
inanlr190. Yedilerin inanlan bir dier zellii de, Hz. brahimin kalbi yani ruh yaps
zerine ekillenmi olduklar ve insanlara yumuak davrandklardr191. Ebl-Vefnn evlat
edindii yedi kii unlardr: Seyyid Matara (Ebl-Vefnn vey kardei Slimin oludur),
Seyyid Gnim (lakab Ebl-Abbasdr. Seyyid Minhac oludur ki, Seyyid Minhac; EblVefnn amcasdr)192, Seyyid Muhammed bin Keml Hayt bin Seyyid Rz bin Seyyid
Muhammed bin Seyyid Zeyd (Seyyid Al bin Hams Ebl-Vefnn dedesinin eyhinin
oludur ve lakab da Al binstddr), Abdur-rahmn Tafsunc, Al bin Heyt, eyh Asker
l (Menkb-nmede Hz. Hasann soyundan geldii bildirilmektedir).193
Ebl-Vefnn evlat edindii kiiler gz nne alnd zaman bu kiilerin EblVefnn akrabas ya da ailevi evresinden olduu grlmektedir ki, bu da Vef evresinin
187
Abdlbaki Glpnarl, Tasavvuftan Dilimize Geen Deyimler Ve Ataszleri, (stanbul: nklap ve Aka
Yay., 1977), s. 2001.
188
Sleyman Uluda, Tasavvuf Terimleri Szl, (stanbul: Kabalc Yay., 2001) s. 213, 278, 292.
189
Ethem Cebeciolu, Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Szl, (stanbul: Anka Yay., 2004), s. 711.
190
Uluda, a.g.e., s. 379.
191
Cebeciolu, a.g.e., s. 712.
192
Seyyid Gnim bin Minhac Muhammed bin Zeyd. Menkb-nmenin bir yerinde Seyyid Gnimi, EblVefnn vey kardei Slimin olu olarak gsterilmitir. Menkb-nmeden rendiimize gre Seyyid Gnim
evlenmi ve torunlarndan Seyyid erf Ebl-Maan Ahmed bin eyh Rkned-dn Ebl-Vefnn mezarnn
bakm ve vakflar ile ilgilenmitir. Yine menkb-nmeden rendiimize gre mezarn bakm ve vakflarn
durumu ile eyh Matarann olu Yakup ilgilenmitir. Bu da gstermektedir ki, Vakflarn ynetimi ve mezarn
bakm Vefliin Erken Dnemlerinde aileye aitti. ..N., vr. 81/a, 186/a; A.N., vr. 57/a, 119/b; M.B.N., vr.
61/a, 154/a.
193
..N., vr. 31/b-32/a; M.B.N., vr. 20/a; Krupp, a.g.m., s. 29-31.
58
oluumunda ailevi evrenin nemli bir etkisinin olduunu gsterir. Bunun yannda ileride
oluacak Vef Tarikatnda sadece Ebl-Vef deil onunla akraba olan kiilerin de bir klt
kimlik olarak n plana karlmaya alld gzlenmektedir. Bunun en temel nedeni EblVefnn lmnden sonra hareketi dalmaktan kurtaran ve paralanmasn nleyen kiilerin
Ebl-Vef ile akraba olmasdr.
3.
ERKEN
DNEM
VEFLERN
TASAVVUF
GRLER
VE
RTELLER
Ebl-Vefnn tasavvufi grlerini menkb-nme haricinde bir baka kaynaa
dayanarak incelemek u an iin olduka zordur. Her eyden nce Ebl-Vef veya Erken
Dnem Vef evresine ait kitabi bilgilere sahip deiliz. Bundan dolay menkb-nmede yer
alan ve Ebl-Vef tarafndan sarf edilen baz sylemlere ya da anlatlan menkbelere
dayanarak Ebl-Vefnn ve Erken Dnem Vefliin Tasavvufi erevesini izmeye
alacaz.
Ebl-Vef ve evresinde bir gerekstclk anlay vard. Bu yolla hem prestijlerini
artrmaya hem de inanlarnn ne kadar st dzeyde olduunu gstermeye alm olmallar.
Nitekim menkb-nmede anlatlan pekok olay ya da sarf edilen sz bu amaca yneliktir.
Aslnda menkb-nmede yer alan bu gerekstclk pekok yerde tezatlarda beraberinde
getirmektedir. Mesela menkb-nmede yer alan: .riflerin rhlar ve hzr olan
melikelerden gayri kimesne ol szlerden fehm itmezdi194 bu ve buna benzer szler
tezatl en ak ekilde gstermektedir. nk Ebl-Vefnn sylemlerini melekler ve
alimlerden bakas anlayamyorsa neden halka nasihatler vererek akidelerini yaymaya
alyordu. Gerekten de onun dediklerini sradan insanlar anlamyorsa o zaman menkbnmede dile getirilen sonsuz mridi vard sylemi de rmektedir. Menkb-nmede yer
alan bu tezatlar aslnda Ebl-Vefnn bilgisini ve stnln ifade etmek iin yaplan
mbalal anlatmn doal bir sonucu olarak kabul etmek gerekir, bu durum daha pekok
menkb-nmede grlen bir zelliktir.
Ebl-Vef ve evresinde zikr trenlerine son derece nem verilmi ve zikrin insann
gnahkar bedeninden arnp gerek makamn grmesini saladna inanlmtr195.
Veflerin nemli inan ritellerinden biri de Allaha ulama olgusudur. Erken Dnem
Veflere gre Allah gnldedir, gzle asla grlemez. Ancak gnl Allaha adanrsa Allahla
gnl dolaysyla da kul buluabilirdi196.
194
195

59
Teslim konusuna sk sk deinen Ebl-Vef, insann Allaha tesliminin ancak nefsin
isteklerine kar gelmekle olacan sylemitir. Bylelikle kul hem Allaha teslim olacak
hem de nefsi belalardan kurtaracakt197. Bu noktada Ebl-Vefnn mridlerinden istedii;
onlarn gnl temizliine nem vermeleri, farz ve snneti yerine getirip onun bekileri
olmalar ve bidatlerden uzak durmalardr. Bu ynyle M.XIV. yy da ortaya kacak Selefiyye
hareketine benzetebileceimiz Veflik hareketini Snni bir hareket olarak deerlendirmek
doru deildir. nk gerek menkb-nmede gerekse de menkb-nme haricinde herhangi
bir kaynakta Veflerin snnet ve bidat kavramndan ne anladklar ve neyi snnet ve bidat
olarak kabul ettikleri aka belirtilmemitir. Eer Vefler bidat yani dine sonradan giren
ritellere kar iseler kendileri bizzat bidat oluturan zmre ierisindedirler ki, gerek Kurn da
gerekse de Hz. Peygamberin snnetinde tasavvufa dair en ufak bir emare yoktur ve slmn
ierisine sonradan girmitir. Bunun yannda yine ibadetleri srasnda semada bulunmalar
bidatde bulunduklarn gsterir ki, bu ynyle Vef evresi slmn ierisine bidat koyan
gruplardan biridir.
Her daim halkla beraber yaamasn isteyen Ebl-Vef mridlerinden kt
dncelerden uzak durmalarn ister. Ne var ki, kt
dncenin ne olduu ve onun
snrllklar hakknda yine bir malumat verilmemitir. Mridlerden istenen bir baka zellikte
her zaman insanlarn korunmas ve yalan beyanlarda bulunulmamasdr198.
Zaman kavramna nem veren Vefler; hem kim olursa olsun zamann hkmn
yerine getirmiyorsa cahil olarak kabul edilmitir. Yine kim bir ii yarm yapyorsa o kii gafil
olarak nitelendirilmitir. Ancak burada zamann hkmnn ve yarm braklan iin ne olduu
ak bir ekilde dile getirilmemitir. ahsi kanaatimizce zamann hkm ve iin yarm
braklmas ile kastedilen Allaha ibadettir199.
Ebl-Vefnn ilkelerinden biri de marurlua kar kdr. Erken Dnem Veflere
gre insan her dnemde mtevaz olmal ve Allahn yaratt mahlukattan biri olduunu
unutmamaldr. Kulun ve mridlerin kibirden uzak durmalar iin takva dolu bir hayat
yaamalar gerektiini bildiren Ebl-Vef, takva ile iyi ilerin yaplabilecei ve ancak bu
ekilde cennete kabul olunabileceini bildirir. Ebl-Vef takvay bir aaca benzetir. Aacn
kknn Hz. Peygamber olarak grr ve takvay en iyi bilenlerinde Hz. Peygamberin
196
..N., vr. 36/a-b; M.B.N., vr. 25/a.

198
199
197
60
sahabelerinin ve tabinn olmasndan dolay onlarn hayatlarnn rnek alnmasn ileri
srer200.
Veflere gre kul; yaratcs ile katksz bir iliki kurup ikiyzlle karmazsa
gerek olmayan sulamalardan hem bu dnyadahem br dnyadakurtulacaktr201.
Ebl-Vefya gre bir mridin eyhine balanmas veya bir kiinin mrid olabilmesi
iin ncelikle o kiinin kalbinin temiz olmas gerekir. Temiz kalpli olmak iinde zht halinde
yaanmas gerekir. Veflere gre temiz kalpli olan bir insan yalan sylemez ve irk komaz.
Ancak Vefler, temiz kalpli olmak iin mridin zor ve meakkatlerle dolu bir eitime hazr
olmas ve mutlak surette eyhine gvenerek itaat etmesi gerektiini savunur. eitli
zahmetlere sabr gsterecek derviin ulaaca en son hali; zerine Allah yazlacak bir kada
benzetirler202. Menkb-nmede eyh ile mrid arasnda ki ilikiyi bir susamn daha
tohumken ya haline gelinceye ve bir aa fidannn kat oluncaya kadar ilenme evrelerine
benzetme yaplarak anlatlr203.
Veflere gre gzel sz sylemek ve konumak dnyevi bir eitimle ve dnyevi
aralarla sahip olunabilecek yetenekler deildi. Gl ve etkileyici sz sylemek iin Allahn
yoluna tam anlamyla bal kalnmalyd204.
Menkb-nmeden anlald kadaryla Ebl-Vef ve evresi zikr trenlerini sem
yntemiyle gerekletirmekteydiler. Ancak menkb-nme nshalarndan Sem ayinlerinin
nasl yapldna dair her hangi bir anlatma yer verilmez. Tasavvuf tarihinde bir terim olarak
Sem; mzik namelerini dinlemeye, dinlerken vecde gelip harekette bulunmaya, kendinden
gemeye, oynamaya ve dnmeye denilmitir205. Genel anlamda sem tasavvuf erbblar iin;
geree ulama gayreti ve Allahn nimetlerini grme amacyla yaplmaktaidiysede farkl
tasavvufi ekollerde farkl amalar ve kurallar vardr206. Veflere gre semy her kii
yapamaz, takva bir hayat yaayan biri sem ile Allah akn artrabilecekken takva yaamayan
bir insan semdan zarar grebilirdi. Veflere gre sem; insanlarn sahip olduklar manevi
derecelere gre yaplmalyd207. Ebl-Vefnn manevi mertebeye gre sem yaplmasn
200
..N., vr. 35/b-36/a; M.B.N., vr. 25/a-b.

202
..N., vr. 37/a-38/a; A.N., vr. 23/a-24/b; M.B.N., vr. 26/a-b.
203
..N., vr. 38/a-b; A.N., vr. 27/b M.B.N., vr. 30/a .
204
..N., vr. 40/b-41/a; M.B.N., vr. 29/a.
205
Abdlbaki Glpnarl, Tasavvuf, (stanbul: Milenyum Yay., 2000), s. 196. Arapa sm kknden sam ve
sim gibi mastar ve isim olup, iitmek, iittirmek, dinlemek, iitilen sz, iyi hret ve iyi anlma, alg ve dier
btn malzemenin kard ses ve ark dinleme ve mecazen ark, raks, name, vecd, hal, ns meclisi, gemite
olup bitenleri hatrlatma, trk sylemek ve dinlemek gibi eitli anlamlara gelmektedir. bk. Tahsin Yazc,
Mevln Devrinde Sem Tasavvuf Kitab, (Haz. C. ifti), (stanbul: Kitapevi Yay., 2003), s. 262.
206
Abdlbaki Glpnarl, Mevlev db Ve Erkn, (stanbul: nklap Ve Aka Yay., 1963), s. 50-51.
207
201
61
vurgulamas aslnda tasavvuftaki, hiyerarinin anlatlmak istenmesinden baka bir ey deildi.
Vefler insann sahip olduu manevi mertebeyi ancak eyhin bilebileceine inanmlar ve
bundan dolay da eyhin ibadet konusundaki telkinlerini son derece nemli kabul
etmilerdir208.
Semy baz kavimlere mubah, baz kavimlere mekruh, baz kavimlere de tehlikeli
gren Vefler semy vacip hatta mendub grmlerdir209. Ebl-Vefnn sem yapmann
mubah, mendub, mekruh ve vacip olduunu neye dayanarak belirttiini bilemesek de EblVefnn doru grd ve kabul ettii tasavvufi akmlara mensup olanlarn sem yapmasn
desteklediini syleyebiliriz.
Semnn ruhu ve kalbi temizlediine inanan Vefler insanlarn Allaha ancak sem
ile yaknlaabileceklerine inanmlardr. Hareket ierisindeki baz mridler zaman zaman
semy bir Krt gelenei olarak grdkleri iin ret etmilersede bu kiiler, hareket ierisinden
tasfiye edilmilerdir210. Baz tasavvufi hareketlerde rnein Mevlevilikte Sem bir tarikat
ayini
haline
dnmt.
Ancak
Veflikde
gereklemediine dair malumata sahip deiliz
211
byle
bir
durumun
gerekleip
Ebl-Vefya gre bir eyh; eyh-i kmil makamna ancak insann yaratlmasndan
kyamete kadar alemde olan her eyi bilmesiyle gerekleir212.
Vefler; eyhin mridi zerinde her konuda sz syleme hakk olduuna
inanmlardr. Bu kaide menkb-nmede, mrid ile hanmlarnn uyurken esen rzgarla
alan avret yerlerini eyhin kapatmasyla sembolletirilmitir213.
Vef evresinin nem verdii bir dier konuda temizliktir. Temizlik ile iman arasnda
paralellik kuran Vefler avret yerlerindeki, kllarn uzamadan kesilmesi gerektii ve eer
kesilmese bunun ibadete mani olacan savunmulardr. Yine menkb-nmeye gre, eyh
mridinde uzun kllar grrse onlar kesme hakkna sahiptir214.
Tasavvufun temel prensiplerinden biri olan az yemek ve az uyumak yine temel
grlerden biridir. Veflere gre bir dervi bol bol fikir retip kendi i dnyasna
dalmalyd. ayet bir dervi ok uyur ve ok yemek yerse nefsine uyar ve inkara dm
208
..N., vr. 115/a; M.B.N., vr. 93/a.

210
..N., vr. 103/a-b; A.N., vr. 66/b-67/a; M.B.N., vr. 83/a.
211
A. J. Arberry, Tasavvuf, slm Mistiklerinin yks, (ev. . Kapaklkaya), (stanbul: Gelenek Yay.,
2004), s. 113-115; Yazc, a.g.m., s. 262.
212
..N., vr. 43/a; M.B.N., vr. 30/b.
213
214
209
62
olurlard. Bunun sonucunda dervi saadetini kaybederdi215. Bir mrid nefsine yenilirde
saadetini kaybeder ve bu durumdan kurtulmak isterse yeniden eyhe balanmalyd.
Veflerin dnya hayat hakknda ki temel dncesi vardr. Dnyann geici olduu
ve lezzetinin de arap tadnda serap olduudur. Ne var ki kul, baki tad ve huzuru ancak
cennetde bulabilirdi. Cennete ulamak iin de mrid dnya hayatna aldanmayarak hidayete
ulamalyd. Nitekim Vefler hidayete eren bir mridin sahip olduu mutluluun tarif
edilemeyecek kadar okulu olduunu ileri srmlerdir216. Menkb-nmeden hidayetin ne
olduu ve bir insann hidayete ulatn nasl anlayabileceini ise anlalamamaktadr.
Tevhid konusuna da deinen Vefler tevhidin deiik ekilde olduuna
inanmlardr. Buna gre tevhidte asl olan Allahla hibir kulu denk saymamaktr. Tevhidin
ikinci yolu ise insann her trl hareketinde yalnz Allaha inanmasdr. nc ve son tevhid
eidi ise, Allaha hibir ekilde irk koulmamasdr. Ebl-Vefya gre kul hangi durum
veya ortamdaysa o duruma uygun ekilde tevhidte bulunmaldr217.
Ebl-Vefya gre her insan eitimine ve anlama dzeyine gre, bir kelimeden ya da
bir szden farkl farkl anlamlar karabilmektedir. Ebl-Vef bu dncesini u ekilde
aklamaktadr: .her kab, iine sandan artuk nesne almaz, her kii kend mertebesine ve
mikdarna gre fehm ider, her szn ehli vardur, Allahu-tel fehm itdi mikdr fehm idb
istidadna gre hlet kesb iderdi218. Veflere hakim olan bu dnce aslnda menkbnmenin de tamamna hakimdir. Nitekim menkb-nmede Ebl-Vef, bir soruya cevap
verecei zaman bunu iki, ekilde aklamaktadr.
Erken Dnem Veflere gre, bir mridin ya da kiinin gnl temiz, niyeti halis
olmaldr. Batnn yceltmeye alp zahirini dnerek yaamamaldr. Ancak bu sayede
dilini slah eder ve konumalar bakalarna zarar vermezdi219.
Vef evresi, lm dier tasavvufi ekollerde olduu gibi dosta ulamak olarak
grmtr. Erken Dnem Vefler; Ebl-Vef ile Azrailin manevi karde olduklarna ve
Azrailin Ebl-Vefya lm tarihini lmnden bir sre nce bildirdiine inanmlardr220.
Aslnda
bu
mridlerin
Ebl-Vefya
insanst
zelliklere
sahip
inanlarndan
kaynaklanmtr. Bunun en gzel rneini menkb-nmede geen ve Ebl-Vef ile Allahn

konumasn anlatan menkbedir. Bu konumada Allah, Ebl-Vefya ibadeti gerek ve
vilayeti olgunlam bir kimse olduunu syler. Konumann devamnda Ebl-Vefdan
215
..N., vr. 44/b; A.N., vr. 28/b; M.B.N., vr. 31/b

217
..N., vr. 52/b-53/a; A.N., vr. 35/a-b; M.B.N., vr. 38A/a.
218
..N., vr. 53/a; A.N., vr. 35/a-b; M.B.N., vr. 38A/b.
219
220
..N., vr. 55/b-56/a; A.N., vr. 37/a; M.B.N., vr. 39/b.
216
63
ktlk zamann da diktii hurma aalarn halkn menfaati gereince kesmesini ister221. Kitabi
slmda Allahn peygamberlerinden hari bir bakasyla insanla konutuu hakknda bilgi
verilmez ve slami inan odur ki, Allahn; Peygamberler haricindeki dier kullar ile
konumaz. Bununla beraber menkb-nme yazar Ebl-Vefnn peygamber olmadn
belirterek u aklamay yapar: .zr sen ibdeti sahh olub vilyet-i kmil olm
kimesnelerdesin222. Bu aklamadan da anlald zre Erken Dnem Vefler, EblVefnn peygamber olmadna inanarak gerekst zelliklere sahip olduu ve Allah
tarafndan ok sevildii vurgulanmak istenmitir. Mellifin aktardna gre, Ebl-Vefnn
evresi onu kutb olarak alglam ve kabul etmitir. Menkb-nmede yer alan yer alan
gerekst eler sadece Ebl-Vefnn doast glere sahip olduunu ve ayn zamanda
Kutbul-aktblk makamna ulaabilenlerin de bu zelliklere sahip olabileceini belirtmek iin
kullanlmtr. Bylelikle makamn nemi ve derecesi anlatlmak istemitir.
Veflere gre mrid eyhine sadk olmak zorundadr. Her ynyle her eyiyle ona
balanp hizmetini icra etmekle ykmldr. Mrid ancak olaylar bizzat yaayarak
olgunlap eyhinin yannda eitimini tamamlayabilirdi.223
Vef evresi evlilik messesine nem vererek zina yapma arzusu ierisine den
mridleri evlendirmitir. Bununla birlikte Erken Dnem Veflerde kadn mridlere de
rastlanmaktadr. Hatta baz kadn mridlerin daha sonradan evliya mertebesine ulatklarna
ve pekok keramet gsterdiklerine inanlmtr. Erken Dnem Vef hareketi ierisinde n
plana km olan Muhammed Msrnin ei yan Hatn bu kadn evliyalardan biridir224.
Vefler de evlenme riteli nemli olduu iin mcerret bir hayat yaama alkanl
yoktur. Bu sadece Erken Dnem Veflik iin deil orta ve ge dnem Vef hareketinin
kurucular iinde geerlidir. Mesela; Ebl-Vef, Bb lys- Horasan ve torunlar, eyh EdeBal ile son dnem temsilcilerinden Seyyid Velyet evlenip ocuk sahibi olmulard. Ksacas
Vef hareketi ierisinde mcerret bir hayat yaama olgusu yaygn deildir.
Vefler de kii, rk, din ve mezhep ayrm yaplmakszn herkes sohbetlere ve
yemeklere davet edilir veya herhangi bir kiiden davet alnd zaman davete icap edilirdi.
221

..N., vr. 57/a.
223
224
..N., vr. 61/b; A.N., vr. 42/a; M.B.N., vr. 44/b. Menkb-nmede anlatldna gre Msra EblVefya verilen nezri almak iin gnderilen Muhammed Msr nezri aldktan sonra Msrda bir hayat kadnna
ak olmu ve Ebl-Vefya verilen bin dnrlk nezri hayat kadnna vererek geceyi onunla geirmek istemitir.
Msr geceyi tam kadnla geirecekken Ebl-Vef manen bu birlemeyi engellemitir. Bu olaydan etkilenen
hayat kadn Msr ile birlikte Kusna gelip Ebl-Vefdan tvbe alarak Ebl-Vefnn isteince Msr ile
evlenmitir. Hikayede ad geen hayat kadn daha sonra evliya mertebesine kadar ktna inanlan yna
Hatnun ne gibi kermetler sergiledii hakknda muhtasar menkb-nmede herhangi bir bilgi yoktur. ..N.,
vr. 59/b-61/b; A.N., vr. 40/b; M.B.N., vr. 43/a-44/b.
222
64
Ebl-Vefnn ayrm yapmadan herkese kaplarn amasnn nedeni kendi alglayndaki,
slm anlatmak ve kendi hareketinin propagandasn yapma isteiydi225.
Veflerde tam anlamyla bir kadercilik anlayn da grmek mmkndr. Onlara
gre; yaratc diledii kuluna istedii makam verir, diledii kulundanda verdii makam
alrd. Burada nemli olan kulun eyhine olan tabiiyet ve sadakat gstergelerini yerine
getirmesidir.
Eer
mrid
eyhine
olan
sadakatini
gstermezse
eyhi
tarafndan
cezalandrlabilirdi. Vefler iin ast olan mridin eyhine tam anlamyla tabi olmasyd.
Menkb-nmede bu anlay muhtelif hikayelerde dile getirilmektedir226.
Manevi karde olma geleneine de nem veren hareket bu eylemi tamamiyle eyhin
iznine brakm gibi grnmektedir. Eer eyh; bir mridin bir baka kiiyle ki, bu kii ister
mrid olsun ister olmasn karde olmasna izin vermezse kardelik meru saylmaz ve ar
ekilde cezalandrlrd227. Veflik hareketinin en dikkat eken yann oluturan eyhe tam
itaat bu konuda da karmza kmaktadr. Manevi kardelik sisteminde dikkat eken en
nemli zelliklerden biri de zengin mridlerle fakir mridlerin karde olmalardr. Karde
olma esnasnda zengin malnn yarsn fakir olan manevi kardeine balard228. Bylelikle
Erken Dnemin Veflerin, kendi cemaati ierisinde itimai dengeyi salama abas ierisinde
bulunduklar sylenebilir229.
Manevi karde olma gelenei sadece Vef hareketi ierisinde deil Vef hareketinin
iyi anlat farkl tasavvufi akmlarn yeleriyle de gerekletirilmekteydi. Mesela menkbnmede uzun sre gerginlikler yaanan Bayezd Bistm taraftarlar ile bir mddet sonra
225

..N., vr. 73/b-74/b; A.N., vr. 52/a-53/a; M.B.N., vr. 56/b-57/a.
227
..N, vr. 75/a-76/b; A.N., vr. 53/b-54/b; M.B.N., vr. 57/b-58/a.
228
229
Erken Dnem Vefler de grlen manevi kardelik prensibinin bir benzeride Mship yani hret
Kardelii ismiyle Anadolu Alevilerinde de grlr. hret Kardelii prensibinin kan yy.dan beri Alevi
cemaatlerinde uygulana geldiinin tespiti yaplamyorsa da Melikoff bu ritelin eski dnemlerden itibaren
uygulandn dnmektedir. Alevi cemaatlerinde grlen Mship uygulamasnn Erken Dnem Veflikde
grlen hret Kardelii prensibine benzer yanlar olduu kadar ayr ynleride bulunmaktadr. Her iki
uygulamada daha ok sosyal nitelikli ve mr boyu devam etmektedir. Kardeler srekli birbiriyle yardmlama
ierisinde bulunmal ve ayn dili konumalyd. Karde olma trenini ise Veflerde eyh Alevilerde Dede olan
dini liderler gerekletirirdi. Ebl-Vef menkbelerinden anladmz kadaryla manevi karde olanlar ayn dili
konumaktaydlar. Her iki yapda grlen bariz farkllklar ise, daha ok Alevilerde Mshiplerin, ayn ya, ayn
sosyal snftan ve ayn sosyal durumda, olmalar gerekli olup ayn ky, ayn ehir ve ayn semtten olmalydlar.
Yukarda da temas ettiimiz gibi, Erken Dnem Veflikde manevi karde olanlar farkl sosyal tabakalara ve
ekonomik gce sahip olmalar yer almaktadr. Bunun yannda Veflerde karde olacak insanlar hareketin lideri
olan eyh belirlerken Alevilerde bu kiilerin isteine braklmtr. ahsi kanaatimize gre Alevilikte yer alan bu
gelenein ana kaynaklarndan birinin de Veflik olmas kuvvetle muhtemeldir. Konu ile ilgili bk. ..N., vr.
75/a; A.N., vr. 53/b; M.B.N., vr. 57/a; Irene Melikoff, Aleviliin Temelleri Uyur dik Uyardlar, (ev. T.
Alptekin), (2.bsk. stanbul: Cem Yay., 1994), s. 47-49; Irene Melikoff, Alevilerin Bir Adeti zerine Aratrma:
Mship, Ahiret Kardelii Uyur dik Uyardlar, (ev. T. Alptekin), (2.bsk. stanbul: Cem Yay., 1994), s. 8998.
226
65
ilikilerin yumuad ve her iki taraftan yirmi kiinin manevi karde olduu belirtilir ki230, bu
da her iki hareketin dostluk nianesinin belirtisi olarak grlmtr. Vefler ile Beyazd
Bistm taraftarlarnn gerginlik yaamasnn temel nedeni bir Vef derviinin Veflikten
ayrlp Bistmnin hareketinin ierisine girmek istemesi karlnda ldrlmesiydi231.
Bunun yannda: Ebl-Vef m yoksa Beyazt Bistm mi daha uluydu?. Bu sorunun
akmdan akma farkl yantlanmas gerginliin dier bir nemli nedeniydi. Veflere gre,
Bistm yaad dnemde zamann en ulusuydu; ancak ld iin hkm bitmi ve onun
yerine tm zamanlarn en ulu evliyas olan Ebl-Vef gemiti232.
Veflikte karmza kan bir dier gelenekde eyhe mutlak itaat hususundur. Buna
gre, eyhten izin alnmadan yaplan iler meruiyetsiz kabul edilmektedir. Bu konuda son
derece radikal bir tavr taknan Vefler; yaplacak izinsiz bir Hac ibadetini bile tenkit
edebilmektedir233. Ksacas Vefler de her trl eylem veya dn ya da ibadetin meruiyet
kayna eyhin izni olarak grlmtr. Bu anlay da eyhin hareket ierisindeki manevi
otoritesinin; maddi ve meru bir egemen g haline gelmesini salamtr.
Veflikdeki yaygn inanlardan biri de; bir derviin belirli bir olgunlua ulatktan
sonra kutsal yerlere gitmesine gerek bile kalmadan onun kutsal yerleri manen ziyaret
edebileceiydi234.
Hareket ierisindeki, geleneklerden yaygn olan inanlardan biri de Ebl-Vefnn ad
nerede ve ne ekilde anlrsa anlsn mutlaka besmele ekilip salavat getirilerek ellerin yze
srlmesidir. Byle davranlmad takdirde Ebl-Vefya ve ceddi olduu inanlan Hz.
Alye Hz. Muhammede saygszlk yaplacana inanlmaktayd235.
Ebl-Vefya gre; bir kii bir konu hakknda iki farkl kiiye danrsa ve farkl
cevaplar alrsa; yapmas gereken, itimat ettii kimsenin dediine gre hareket etmesidir. Eer
bunu yapmazsa ruhu strap duyar ve sknt ekerdi236.
Vefler mslmanlarn hepsini Allahn eit kullar olarak kabul etmilerdir237. Ancak
menkb-nmede anlatlan eitli hikayeler bunun uygulamada hite byle olmadn
gsterir. nitekim Vef mridlerinin: ibadet, temiz kalplilik, eyhe ballklar ve
fedakarlklar lsnde eitli mertebelere ularlar ki bu da eitlii bozduklarn gsterir.
230

232
..N., vr. 86/b; A.N., vr. 60/b-61/a; M.B.N., vr. 67/b-68/a.
233
234
235
..N., vr. 88/a-b; M.B.N., vr. 69/b.
236
237
231
66
Erken dDnem Veflerdeki, inanlardan biri de Ebl-Vefnn halka nasihatlerde
bulunmasnn Hz. Muhammedin istei olduudur. Yani Hz. Muhammedin mmeti
ierisinde Ebl-Vef Mustafadr. Onlara gre Hz. Peygamber bu grevi Ebl-Vefya
ryasnda vermitir238. Aslnda Vefler; Ebl-Vefnn gerek Hz. Peygamber gerekse de Hz.
Al ve torunlaryla ilikiye rya da getiine inanmlardr.
Hareketin temel felsefelerinden biri de; tm Vef dervileri her zaman iin dnyevi
nimetlerden vazgeerek yaamalyd239. Belkide bundan dolay menkb-nmede
maln
deersizlii anlatan menkbeler ilenmektedir.

Ebl-Vefya gre bir Vef asla ihtiyacndan fazla olan bir mlke ya da paraya
sahip olmamalyd. Bu mlk eyhin mridlerine ya da slalesinin rahatl iin harcanacaksa
bile kabul edilmemeliydi. nk nemli olan Allaha ulamak ve onun yolunda sade bir hayat
yaamakt240.
Ebl-Vefnn evresine yapt telkinlerden biri de; insann Allah ile ilgili bilgileri
kitaplardan deil ancak gnlle renebildii ve bu rendii bilgileri de asla
unutmayacayd241.
Erken Dnem Vefler de Ebl-Vefnn menkbelerini okumak, ezberlemenin zor
durumda kalan bir Vef derviini ya da mridini kurtaracana inanlmtr242.
Ebl-Vefnn yaad dnemde, Vefler zikir trenlerini eer youn halk kitleleri
ve tm Vefler birlikte katlacaksa genellikle Kusn sahrasnda eer daha az sayda insan
katlacaksa Tekkenin Kalmna ksmnda gerekletirmekteydiler243.
Erken Dnem Veflerde yaygn olan inanlardan biri de; bir Vef derviinin yaplan
bir ibadetin Allah katnda kabul edilip edilemeyeceini bilmesi ve bu konuda hkm
vermesidir244.
Rif menkbelerini derleyen Kzernnin aktard menkbelere gre, halk arasnda
Ebl-Vefnn insanlarn aln yazsn okuyabildii ve bu dorultuda sorulan sorulara cevap
verebildiine inanlmtr245.
Triminghama gre, Erken Dnem Veflerin, Irak ve Gydou Anadolu ve ran
topraklarndaki faaliyetleri alternatif slm dncesini yani tasavvufi fikirleri blge
topluluklarna tamtr. Hatta Trimingham, Vefliin blgeye girmesinden sonra blgede
238

..N., vr. 132/a-b; M.B.N., vr. 110/a.
240
241
..N., vr. 133/a-b; A.N., vr. 88/a; M.B.N., vr. 110/b.
242
243
244
245
Kzern, s. 21.
239
67
belirli bir sufi gelenein olumaya balad fikrinide ortaya atar246. Ancak bu dncesini
ispatlayabilecek herhangi bir somut rnek gsteremamaktedir.
4. EBL-VEF LE ABBS HALFELERNN LKLER
Menkb-nmeden anlald kadaryla Ebl-Vef ile Abbs halfeleri arasndaki
ilikiler Vef hareketi gleninceye kadar ounlukla olumlu bir havada gemitir. Ancak
Ebl Vef etrafnda beliren hareket glenince iki taraf da belli sebeplerden dolay
birbirlerini srekli eletirmilerdir.
Menkb-nmede halfe ile Ebl-Vef arasndaki olaylardan bahsedilirken bazen
halfenin ad verilmeden Zamann Halfesi247 tabiri kullanlr. Ancak bu noktada EblVefnn hangi Abbs halfesi ile gerginlik yaadn birtakm ipularndan yararlanarak
bulmakda mmkndr. Mesela gerginliin temel nedeni Ebl-Vefnn Irak ve Badadda
artan etkinlii ve nfuzuydu ki, bu durum ancak Abbs halfesi Mstzhr Billh dneminde
gerekleebilir. nk M.1075-1094 yllar arasnda bata bulunan bu halfe dneminde
Ebl-Vefnn Irak ya da Badadda etkinlii son derece artmt. Zaten Ebl-Vefnn
yaad dnemde Kam Biemrillh M.991-1031 (H.381-422), Muktedi Biemrillh M.10311075 (H.422-467), Mustazhir Biemrillh M. 1075-1094 (H.467-487) ve Msterid Billh
M.1094-1118 (H.487-512) Abbs Hilafetini stlenmilerdi248.
Kam Biemrillh dneminde Ebl-Vefnn henz ocuk olmas onunla herhangi bir
ilikisinin olmu olabilecei ihtimalini son derece gletirmektedir. Nitekim Kam
Biemrillh ld vakit Ebl-Vef henz on yandayd.
Mukted Billhn menkb-nmede anlmamas ve onun iktidar dneminde EblVefnn yirmi drt yl srecek olan seyahatlerine balamas ve bundan dolay da Iraktan
ayrlm olmas bu halfe dneminde de herhangi bir ilikinin ya da gerginliin olabilme
ihtimalini zayflatmaktadr. Bu yzden Erken Dnem Vef evresinin ve Ebl-Vefnn
daha ok Halfe Mstazhir Billh ile sorun yaam olmas gerekir.
Mstazhir Billah ile Veflerin arasndaki ilk sorun Ebl-Vefnn Badadda
dzenledii sohbetlere fazla ilginin olmas ve bunun devlet grevlilerinde uyandrm olduu
rahatszln halfeye aksettirilmesindendi. Anlatma gre halfe; Ebl-Vefy kzgn bir
krsnn zerinde oturtarak Badad ulemas ile imtihan ettirmise de Ebl-Vef bu imtihan
246
J. Spencer Triminham, The Sufi Orders in Islam, (3.bsk. New York: Oxford University Press., 1973), s. 70
248
Claude Cahen, slamiyet, c/I, (ev. E. N. Erendor), (Ankara: Bilgi Yay., 1990), s. 275-276; Hakk Dursun
Yldz, Abbsler D..A., c/I, (stanbul: D.V. Yay., 1988), s. 37.
247
68
kazanr249. Byle bir imtihann gerekten de olup olmadn bilemesek de halfe ve evresinin
Ebl-Vefnn artan nfuzundan rahatsz olduu aktr250. Menkb-nmede anlatlan bu
hikayede ilgin olan nokta iki tarafn birbirinden farkl slmi anlaylara sahip olmas ve bu
farkllklarn tenkit edilmesidir. Ebl-Vefnn Badad ulemas karsnda savunduu slm,
tasavvufi bir izgidedir. Nitekim ulemay tenkit eden Ebl-Vef; Allahn birliine gnl
vastasyla inanlabileceini, azayla amel edilebileceini savunarak her eyin Allah yolunda
sarf edilmesi gerektiini savunur. Badad ulemasn zellikle Ramazn aynda yemek
yememelerini, su imemelerini ve cinsel iliki kurmamalarn eksik bularak kendilerinin her
ynyle dnya hayatndan el ektiklerini belirterek tamamiyle kendilerini ibadete
adadklarnn altn izerler ve Badad ulemasn bu ekilde yaamad iin eletirir. Badad
ulemasnn eletirildii noktalardan biri de Hac ve zekat konusudur. Zekat konusunda
kendilerinin tm mallarn zekat olarak dattklarn ancak Badad ulemasnn miktarnca
sarfettiini belirterek, Badad ulemasn mal dkn insanlar olarak grr. Hac konusunda
da benzer yarglarda bulunan Ebl-Vef; kendilerinin defalarca Haca gitmelerine karlk251,
Badad ulemasnn bir kere gitmesini samimi bulmaz252.
Menkb-nmede Ebl-Vef ile Abbs ynetimi arasndaki, ikinci iliki yine
halfenin ismi verilmeksizin anlatlr. Menkb-nmede belirtildiine gre; zamann Abbasi
halfesinin olu hastalanm ve hibir tabip tedavi edemeyince Ebl-Vefdan yardm
istenmitir. Bu istee yant veren Ebl-Vef ocuu tedavi etmitir. Tedavi edilen ocuk
Ebl-Vefya duyduu kran duygusunu ifade edebilmek iin ona mrid olmak istemi
ancak Ebl Vef, tedavi ettirdii ocuun kendisine mrid olma isteini reddederek, ocua
yakn zamanda m vilayetinin fethedilerek kendisinin de Abbs Hilafetinin bana
geeceini mjdelemitir253.
Menkb-nmeden zetle aktardmz byle mspet bir ilikinin gerekleip
gereklemediini tespit edemiyorsak da aktardmz bu hikayede birtakm tarihi bilgiler de
249
..N., vr. 39/a-40/a; A.N., vr. 25/a-26/a; M.B.N., vr. 27/a-28/a.

Ebl-Vefnn Badadda artan nfuzunun dolayl anlatld bir baka hikaye iin bkz: ..N., vr. 42/a;
A.N., vr. 27/a; M.B.N., vr. 29/a.
251
Yamur Say herhangi bir kaynak gstermeden Vef hareketinin Snni slm akidelerine muhalefet
ettiklerinden dolay merkezi otorite tarafndan dlandklarn belirtmekteyse de ne Ebl-Vef nede EblVefnn mritlerinden birinin Snni slma kar ktklarna dair bir bilgiye sahip deiliz. Her ne kadar
Veflik hareketi Snni slm dairesinin dnda kalan birtakm ibadet ritellerine sahip olduu grlmekteyse de
onlarn Snni slm esaslarna kar ktklar sylenemez. Bunun yannda yukarda da belirttiimiz gibi, EblVef; Abbsi ulemasn eletirirken, ulemann snni dnyann ibadet argmanlarn tam anlamyla yerine
getirmedii noktasndan hareket eder. unu ifade etmek gerekir ki Ebl-Vefnn merkezi otorite tarafndan
dlanmasnn temel nedeni, onun Badad ve evresinde artan siyasi, sosyal ve dini nfuzuydu. bk. Yamur Say,
Seyyd Battal Gazi, ceddn Vel Ve ryan Baba, (Wiesioch: Alevi Akademisi Yay., 2003) s. 106-107.
252
..N., vr. 38/b-40/b; A.N., vr. 25/a-26/a; M.B.N., vr. 27/b-28/b.
253
..N., vr. 72/a-73/a; A.N., vr. 51/a-52/a; M.B.N., vr. 54/b-55/b.
250
69
mevcuttur. Anlatm da geen m (Dmak) M.878 (H.264) ylnda Msrda bamszln
ilan eden Tolunoullar daha sonra da M.969 (H.358) Msr Fatmilerinin eline geerek
Abbs ynetiminden kopmutu. mda Abbslerin manevi nfuzunun tekrar tesis edilmesi
Seluklularn M.1076 (H.468) m almalaryla gerekleti ki254, olayn gerekletii tarihte
Ebl-Vefnn nfuzunun her geen gn artt gnlere denk gelmektedir. Ebl-Vefnn
ocua ksa srede mn fethedilecei ve kendisininde tahta geeceini belirtmesi olayn
Muktedi Biemrillh, ocuunda Mustahzir Billh olabilecei ihtimalini dourur. Nitekim,
mda tekrar Abbs nfuzunun tesis edildii M.1076 tarihinde Mustahzir Billh tahta yeni
gemiti. Burada asl problem menkb-nmenin tutarsz bilgiler ve hikayeler aktarmasdr.
Mesela bu hikayedeki en byk tutarszlk kkken mridi olmak isteyecek kadar sevdii
Ebl-Vefya kar Halfe Mustahzirin neden iktidar olduu vakit onu hi tanmyormu gibi
davranp ona dman olduudur.
Ebl-Vef ile Mustahzir arasnda meydana gelen bir dier gerginlik de halfenin
M.1105 ylnda Kuzey Afrikaya (Magrib) dzenlenecek bir sefer iin gerekli olan parann
karlanmas iin Iraktaki tm vakflarn mallarna el koydurtmasdr. Duruma tepki gsteren
vakf yneticileri bu durumu Ebl-Vefya bildirerek duruma mdahale etmesini isterler.
Menkb-nmedeki anlatma gre Ebl-Vef manevi gcn kullanarak bu duruma engel
olur, halfenin yapt hatadan dnmesini salar ve Halifenin baarl olmas iin Allaha dua
ederek halfeye mektup yazar. Anlatmn devamnda bildirildiine gre Abbs ynetimi bu
seferde baarya ulamtr255.
Halfe Mstazhir Billhn menkb-nmede anlatld gibi bu tarihlerde Magrib
taraflarna bir sefer dzenlenmesi son derece gtr. nk olayn gerekletii tarih olan
M.1105li yllar Ortadounun Hal stilasyla kar karya kald dnemdir. Halifenin
Magribde bulunan Msr Fatm Devleti ile mcadele etmektense Hallarla savamay tercih
etmesi akla daha yakndr. Mstazhir Billhn Abbs ordusunun ihtiyalar iin vakflarn
mallarna el koydurmu olabilecei dncesi doru grnmektedir. Bu dnemde meydana
gelen Hal seferleri ticareti zedelemi, ordulara ayrlan btelerin artrlmasn salamtr256.
unu unutmamak gerekir ki tarihteki, baz devletler artan sava masraflarn karlamak iin
vakf mallarna zaman zaman el koyarlard. Mesela Osmanl Devleti Fatih Sultan Mehmed
dneminde ordunun artan masraflarn karlamak iin baz vakflarn mallarn msadere
254
R. Hartmann, am, .A., c/XI, (Eskiehir, M.E.B. Yay., 1997), s. 302-303.

..N., vr. 116/a; A.N., vr. 76/a-b; M.B.N., vr. 95/a-96/b.
256
P. M. Holt, Hallar a, (ev. . Arkan) (2.bsk., stanbul, T.V.Y. Yay., 1999), s. 28-30.
255
70
etmiti257. Burada nemli olan husus Abbs ynetiminin mallar msadere ederken dier
tarikat temsilcilerinin halfeyi Ebl-Vefya ikayet edebilecekleri bir merci olarak
grmeleridir ki, bu da blgede Ebl-Vefnn kazand etkinlii gstermesi bakmndan
nemlidir.
Menkb-nmeden anlaldna gre, Ebl-Vef ile Abbs ynetimi arasnda
meydana gelen bir dier gerginliin nedeni ise, halfenin258; Ebl-Vefnn artan mrid
saysndan rahatszlk duymu olmas ve bundan istifade etmek isteyen Abbasi
aristokratlarnn; Ebl-Vefnn Hlafet davas ierisine girdiidir. Bunun sonucunda da
yaknda Irakta byk karklklar meydana gelecei ynndeki tahrikleridir. Hlfe bu
tahrikler beticesinde; Ebl-Vefya tavr alm ve onu Badada armtr259. Ebl-Vef
Badada kalabalk bir mrid topluluuyla gelmitir. Aslnda bu bir yerde EblVefnn halfeye gvde gsterisinden baka bir ey deildir. Dnemin nl af bilgini ve
Talik isimli kitabn yazar olan Ebl-Feth lakapl Esad bin Eb Nasr araclyla EblVefy imtihana tabi tutmak istediyse de Esad bin Eb Nasr bunu kabul etmemitir260. Nasrn
bunu kabul etmeme nedeni ak olarak anlatlmamsa da menkb-nme yazar EblVefnn yine Badatl olan ve Badatta yaayan nl alim ve czam hastalna yakalanan
Ebl-Bedri tedavi ederek ilmini herkese ispatlamasndan kaynakladn st kapal olarak
anlatr261.
Ebl-Vefnn halfeyi eletirmesinin nedenlerin banda halfe ve evresinin tam
anlamyla Allaha ibadet etmemeleri gelmektedir262. halfenin Vefleri eletirmesinin sebebi
ise, Veflerin erkeklerin ve kadnlarn kark olarak ibadet etmeleriydi. Hatta halfe bu
durumu yermek iin hizmetkar Muhammed Kadiryi Ebl-Vefya yedi tulum arap
gtrmekle grevlendirip Ebl-Vefya .ayne halfe size selm ider ki, kaan meclis
eyleseler ve erenler avretler cem olsunlar bu hamrdan (arap) isnler; zr anun gibi
meclise eyle gerekdr263 szlerini ieren bir not gnderir. Ebl-Vef bu eletiri karsnda
kadnlar pamuk erkekleri ota, kendisini kara benzeterek pamuun da otun da yanmasnn
kolay olduunu ancak karn yani eyhin himmetiyle bunun nne geildiini belirtmitir264.
257
Halil nalck, Osmanl mparatorluu, Klasik a (1300-1600), (ev. R. Sezer) (3.bsk., stanbul: Y.K.
Yay., 2003), s. 33; Halil nalck, Mehmet II .A., c/VII, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 329.
258
Menkb-nmede yanl olarak halfenin ad Kaim Biemrillah olarak geer ki, Ebl-Vef onun lmnde
henz on yandayd. Bundan dolay bu gerginliin yaand dnemde bata bulunan halfenin Mstazhir
Billh olmas gerekir.
259
260
261
262
263
264
71
Dnemin Abbs ynetiminin Ebl-Vefnn siyasi karlar peine dtne olan
inanc bir hayli fazlayd. zellikle saray ve halfenin yakn evresinden olan Muhammed
Kadirnin265 ve nceki Halfelerden Kaim Biemrillahn gvendii adamlarndan aker
Cundinin266;
Ebl-Vefya katlmas Abbs ynetiminin bu konuda hakl olduu
dncesini daha da kuvvetlendirmitir. Yine menkb-nme yazarnn sk sk Ebl-Vefnn

siyasi istek ierisinde bulunmadn tekrarlamas M.XI. yy.n ikinci yarsndan itibaren
siyasilerin ve halk gznde Ebl-Vefnn byle bir dnce ierisinde olduu ve menkbnme yazarnn Ebl-Vefy aklamaya alt izlenimini uyandrmaktadr. Menkbnmenin Vef yazarna gre halfe ile Ebl-Vef arasndaki anlamazln tek nedeni halfe
ile Ebl-Vefnn arasn amak isteyen ve halfenin yannda bulunan art niyetli kiilerin
kkrtmalar yznden olduunu belirtir267.
Menkb-nmedeki, anlatma gre halfe haksz yere Ebl-Vefy itham ettiini
anlam ve onun alim bir insan olduuna karar vererek ondan zr dilemi hatta Vef
hareketi ierisine girmitir268. Halfenin gerekten Vef hareketine girdiini ya da bu
oluuma sempati duyduunu sylemek gtr. nk her eyden evvel halfe; Ebl-Vefnn
artan siyasi ve dini nfuzundan rahatsz olmu bunun yannda onun dini ritellerini iddetle
eletirmiti. Menkb-nme yazar muhtemelen Vef hareketinin daha Erken Dnemlerden
itibaren byk itibar grdn kantlamak gayesiyle byle bir anlatm tercih etmi olmas
kuvvetle muhtemeldir.
Menkb-nmede dikkati eken bir dier anlatmda halfenin Ebl-Vefya Kusn
ve evresinde bulunan nemli miktarda araziyi Ebl-Vefya vakfettiini ancak EblVefnn tasavvufi ilkeleri dorultusunda vakfedilen araziyi kabul etmemesidir269. Az ncede
vurguladmz gibi; halfenin iddetle eletirdii dini ve siyasi bir oluumun bandaki kiiye
ykl miktarda vakflk araziyi vakfetmesi pek de mantkl grnmemektedir.
5. EBL-VEF LE ARAP KABLELER ARASINDAK LKLER
Menkb-nmeden anlald kadaryla Ebl-Vef; Kusna yakn olan Arap airet
liderleri ve ehirlerin liderleri veya elitleriyle yakn ilikiler kurmat arzu etmitir270. Hi
265

267
..N., vr. 129/a, 136/b; A.N., vr. 86/b, 89/a; M.B.N., vr. 107/a, 113/b.
268
..N., vr. 137/b, 141/a-142/a, A.N., vr. 90/a, 92/b-94/a; M.B.N., vr. 114/b, 118/a-b.
269
270
Airet ya da kabile; tarihte avc-toplayc topluluklardan sonra artaya kan ilkel saylabilecek olan, genellikle
yerleik hayata gememi, kendi ierisinde kurallar olan, herhangi bir siyasi otoriteye bal olmadan, ticaret ve
ya yamaclk ile geinen topluluklarn addr. bk. Borry Bokinn, zgrln Ekolojisi, (Ankara: mge Yay.,
2002) s. 127
266
72
kuku yoktur ki, Ebl-Vefnn bundaki amac blgedeki, siyasi ve dini gcn artrmak
istemesidir.
Ebl-Vefnn yakn iliki kurduu kabilelerden biri Ben Ubde Kabilesinin nde
gelenlerinden biri olduu anlalan ancak menkbesinde ismi anlmayan ve kr olduu
belirtilen kiidir. Anlatma gre Ebl-Vef manevi gcyle bu kr adamn gznn tekrar
grmesini salamtr. Bu baar karsnda, kr adam ve kendisine bal olan airet yeleri
Ebl-Vefya balanmlardr271. Ebl-Vefnn gerekten bu kiinin gznn grmesini
salad m bilinmez; ama gebe olduu anlalan Ben Ubde Kabilesi ile iliki ierisine
girerek airetinin nde gelenleri ve ona tabi olanlar Vef hareketinin ierisine soktuu
kuvvetle muhtemeldir. Eer byle bir durum olmasayd menkb-nmede ne bu olaydan ne
de Ben Ubde Kabilesinden bahsedilirdi.
Ebl-Vefnn iliki kurduu bir dier nemli kiide, Vast ehrinin Beyi Mercn
Tevdir. Menkb-nmeye gre Ben Raba Kabilesinin Kusn ehrini yamalayaca
srada; Ebl-Vef ve mridleri Mercn Tevyi ryasnda uyararak hazrlk yapmasn
isterler. Ebl-Vefnn bu bilgiyi Ben Raba kabilesi ierisindeki, mridlerinden renmi
olmas kuvvetle muhtemeldir. Ksa srede hazrlk yapan Mercn Tev, Ben Raba
kabilesini durdurarak yamann nne gemitir272. Ebl-Vefya gerekst zelliklere
sahip bir evliya havas katmak isteyen Vefler Mercn Tevyi Ebl-Vefnn ryasnda
uyardn belirtseler de byle bir eyin olmu olmas son derece gtr. Mercn Tevnin
bu olayda nce mi yoksa bu olaydan sonra m Vef evresine intibak ettiinin tespitini
yapamyorsak da Mercn Tevinin harekete byk maddi katklar salam gibi
gzkmektedir. Nitekim menkb-nmede anld kadaryla Tev, Kusnda ve EblVefnn mezar yaknnda bir medrese yaptrarak medresenin ihtiyalarnn karlanmas iin
Mizc isimli bir evin gelirini vakfettiini ve vakfn mtevelliliine Ebl-Vefnn mezarnn
vakflarna bakan mtevellinin atand aktarlmaktadr273.
Ebl-Vefnn Vast ehrinde irtibata getii tek kii Mercn Tev deildi. Onun
yannda Vast ehrinin nde gelenlerinden ve ehirde son derece nemli ve etkin olduu
anlalan ve Vast ehrinde aktif olan eyh Mekkyyl-Betamsnnin sevdii mridlerden
olan Eb Turab Mekk ile de iliki ierisine girmitir. Mekk lakabndan Mekkeli olduu
anlalan Eb Turab; Ebl-Vef ile grtkten sonra kendisine bal grupla birlikte Ebl-
271

..N., vr. 92/b-93/b; A.N., vr. 62/a-63/a; M.B.N., vr. 73/a-b
273
272
73
Vefya balanmtr274. Bir mddet sonra eyh Mekkyyl-betamsnnin de Ebl-Vefya
baland grlmektedir. Hatta Betamsnnin kardei Muhammed Lbnannin Lbnanda
Veflii yayd ve oradaki Vefleri rgtledii anlalmaktadr ki, bu da Veflerin
nfuzunun Lbnana kadar yayldn gsterir275.
Ebl-Vefnn harita zerinde yerini tespit edemediimiz Hekr isimli yerleim
biriminde de birtakm siyasi mnasebetler kurmutur. Menkb-nmede Ebl-Vefnn sadk
mridlerinden biri olarak gsterilen eyh Ad bin Msafir; Ebl-Vefya sadakatinden dolay
Hekr kentinin melikliini almtr276. Metinde kullanlan meliklik tabiri ile kastedilenin
siyasi mi yoksa dini liderlik mi olduu belli deildir. Bunun yannda ne ad geen Hekr
kentinin yeri, ne de bu bilginin teyidi ile ilgili herhangi bir kaynaa sahip deiliz. Ancak bu
anlatmdan Ebl-Vefnn Hekr kenti ile ilikili ve kentte etkili olduu sonuclar
karlabilir.
unu da belirtelim ki, Ebl-Vefnn bu tr siyasi atama ilerine etki etmi olmas
mmkndr. Eer menkb-nmede geen bu tr bilgiler, iirme bilgiler olsayd menkbnmenin pekok yerinde gemesi gerekirdi. Nitekim menkb-nmede sadece iki kez belirli
bir blgenin atamas ile ilgili bilgi verilmitir. Eer bu durumun tersi olsayd menkb-nme
yazar menkb-nmenin pekok yerinde bu tarz bilgileri kullanmas.
Ebl-Vefnn iliki ierisine girdii bir dier airet ise, Ben Eseddir. Krt m yoksa
Arap m olduu hakknda herhangi bir bilgi edinemediimiz Ben Esed Kabilesi ierisinde,
Vef hareketi Vef dervii olan Ebl-Gays tarafndan organize edilmiti. Asl Horasanl
olan Ebl-Gays, sonradan Vef hareketi ierisine katlmt. Ebl-Gaysn Ben Esed
kabilesi ile ne ekilde temasa geip kabilenin nde gelenlerinden birisi haline menkbnmede aklanmamaktadr277.
Ebl-Vefnn iliki ierisine girdii bir dier kalbe lideri bn- Ukeyledir. Arap bir
kabilenin lideri olduu anlalan bn-i Ukeyle ile ilgili menkb-nmedeki anlatmda, bn-i
Kubeyle ve ona tabii olan halk bn-i Kubeylenin Ebl-Vef tarafndan tedavi edilmesi
karlnda bata bn-i Kubeyle ve ona bal olanlar Ebl-Vefya tabi olarak, ve Rafz
mezhebinden ayrlarak Hakk mezhebine gemilerdir.278 Ne var ki, menkb-nmede Rafz
ve Hakk mezheplerinin tarifi veya tarifini kartabileceimiz herhangi bir menkbe
274
..N., vr. 103/b-106/a; A.N., vr. 67/a-69/a; M.B.N., vr. 83/b-85/b.

..N., vr. 111/b-114/a; A.N., vr. 73/a-75/a; M.B.N., vr. 91/a-93/b.
276
..N., vr. 111/; A.N., vr. 72/b; M.B.N., vr. 90/b; Krupp, a.g.m., s. 34.
277
..N., vr. 164/a-167/a; A.N., vr. 105/a-107/b; M.B.N., vr. 138/a-140/b.
278
..N., vr. 68/b-69/b; A.N., vr. 48/a-49/a; M.B.N., vr. 51/b-52/a.
275
74
aktarlmamtr. Ancak Ebl-Vefnn iyi gzle bakmad mezheplerin Hakk iyi gzle
bakmad mezheplerinRafz olarak alglandn syleyebiliriz.
Konuyla ilgili olarak aktarlan menkbede bn-i Kubeyle ve kabilesi Ebl-Vefya
drt yl bal kalmtr. Ancak daha sonra evre airetlerin bn-i Kubeyleyi eski mezhebine
dnmesi iin zorlamalar ve Ebl-Vefnn Krtler ierisinde byd ynnde yaplan
propaganda sonucunda bn-i Kubeyle ve ona bal olanlar Ebl-Vefdan ayrlp eski
mezheplerine dnmlerdir279. Anlatma gre, Ebl-Vefy terk eden bn-i Kubeyle bir sre
sonra Ebl-Vefnn tedavi ettii hastaln yeniden nksetmesi zerine lr. bn-i Kubeyle
hastalandktan sonra tekrar tedavi olmak istediyse de Ebl-Vef; bn-i Kubeylenin ahdine
sadakat gstermedii iin onu tedavi etmeyi reddeder280. Burada dikkati eken en nemli
husus biri Ebl-Vefya muhalif olan gruplarn Ebl-Vefnn anne tarafndan Krt olmas
ve Krtler arasnda bymesini propaganda malzemesi yapmalar. Bu da M.X-XI. yy.larda
Krtln toplum nazarnda aalanma gerekesi olduunu ve aa grldn gsterir.
Harita I281
6. EBL-VEFNIN ASKER FAALYETLER

279
..N., vr. 70/b; A.N., vr. 49/b-50/a; M.B.N., vr. 53/a.

..N., vr. 70/a-70/b; A.N., vr. 50/a; M.B.N., vr. 53/a.
281
Ebl-Vefnn Irakta ki hareket alann gsteren gsteren harita. harita iin bkz. Krupp, a.g.m., s. 57.
280
75
Ebl-Vefnn askeri faaliyetleri ya da destekledii askeri harekatlarla ilgili menkbnmede detayl bilgilere rastlayamasak da birtakm fikirlere ulaabileceimiz bilgi
krntlarna rastlayabilmekteyiz.
Her eyden evvel Ebl-Vefnn ya da mridlerinin yaad dnemde meydana gelen
Hal seferlerinin sonucunda savaa katlm olmas kuvvetle muhtemeldir. Menkbnmenin iki yerinde kffar lekeri ile arpld ifade edilmitir. Ebl-Vefnn yaad
dnemde I. Hal Seferinin (M.1096-1099) dzenlenmi ve Ebl-Vefnn; Asker l gibi
asker mridlere sahip olmas bu mridlerin arpmalara katldklarn tespit etmemiz bu
ihtimali kuvvetlendirmektedir.
Ebl-Vef ya da mridleri iin Hallarla mcadele etmek bir yerde zorunluluktu.
nk Vef hareketinin rgtlendii ve etkin olduu Lbnan, Msr ve Badad gibi yerlere
yakn olan Kuds, Trablus ve Yafa kentlerinde Hal krallklar ve kontluklar kurulmutu282.
Bunun yannda slmi anlayta yer alan Cihat mefhumu yani Allah adna savama, tasavvufi
hareketlerde
ska
grlmektedir283.
Mesela
Osmanl
Devletinin
284
karlatmz; Geyikli Baba gaza hareketine katlan bir Vef derviiydi
Kuruluunda
Ebl-Vefnn I. Hal seferi ve bu sefer sonucunda Ortadouya yerleen Hallara

kar yrtlen arpmalara bizzat katlmas pek mmkn grnmemektedir. nk Hal
seferlerinin balad tarihte Ebl-Vef yetmi alt, yetmi dokuz yalar arasnda ihtiyarlam
bir kiiydi. Hallarla yaplan mcadeleye Ebl-Vefdan ziyade ona bal mridler itirak
etmitir. Bu noktada Ebl-Vefnn cihat hususunda mridlerini desteklemi olmas yolunda
gereklemi olabilir. Nitekim menkb-nmede Ebl-Vefnn atmalara manen katld
belirtilmektedir285.
Menkb-nmede Ebl-Vefnn Hallarla yapt mcadelelerden bahsedilirken
ondan yardm isteyen mridleri hakknda bilgi verilip isimleri zikredilmektedir. Hallarla
yaplan mcadelede ismi anlan Asker l ve Kays Bedevdir. Menkb-nmeden
renildiine gre; Msrl olan Marib ve olarak anlan Kays Bedev, Kusnn batsnda ad
anlmayan bir blgede Hallarn saldrsna uramtr. Ebl-Vef bu komutana manen
yardm ederek Hallara kar galip gelmesini salamtr. Kays Bedev ise, bu yardmdan
sonra Ebl-Vefya mrid olmutur286. Irakta g sahibi olan Kays Bedev bir sre sonra
mda etkin olan Ms Zl ile mda savamaya balamtr. ki taraf arasnda meydana
282
Steven Runcman, Hal Seferleri Tarihi, c/I, (ev. F. Iltan), (3. bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1993) s. 334.
Ahmet zel, Cihad D..A., c/VII, (stanbul: D.V. Yay., 1993), s. 528-9.
284
Mehmet Neri, c/I, (Unat-Kymen), s. 129.
285
..N., vr. 62/b-63/a; A.N., vr. 43/a; M.B.N., vr. 45/b.
286
..N., vr. 98/b-99/b; A.N., vr. 65/a-66/a; M.B.N., vr. 45/b.
283
76
gelen bu sava taraflara byk maddi ve manevi zararlar vermitir. Kays Bedev ve Ms Zl
arasndaki bu sava Ebl-Vef araya girerek sonlandrmtr287.
ki taraf arasnda meydana gelen savan nedeni ise, Kays Bedevnin Ebl-Vefya
mrid olduktan sonra Sencr vilayetine gidip orada on iki yl mnzevi ve ileke bir hayat
yaadktan sonra mda Veflik hareketinin propagandasn yapmasndan halkn rahatsz
olmasdr. Halkn Kays Bedevyi Ms Zlye ikayet etmesi zerine atmalar balar288.
Bu bilgilerde ki, tutarszlk Kaysn on iki yl Sencrde kalmasdr. Bu da Kays Bedevnin
Sencrdan M.1108-1111 arasnda dnmesi anlamna gelir. Bu tarih Ebl-Vefnn
lmnden en az sekiz yl getii anlamna gelir. Bu durumda Ebl-Vefnn iki taraf
arasnda uzlatrc rol oynayamayacan gsterir. Ebl-Vefnn iki taraf arasnda
uzlatrc bir rol oynadnn gsterilmek istenmesinin temel nedeni, Ebl-Vefnn
uzlatrc rol oynayacak kadar dini ve siyasi gce ulatdr.
Kays ve Zl arasndaki harbin sonucunda gerek Kays Bedev gerekse Ms Zl
yakn akrabalarndan da olmak zere ok sayda taraftarn kaybetmitir. Anlatlan bu olay
M.XII. yy. balarnda tasavvufi fanatizmin ulat boyutu, Hallar anda Ortadou
slm dnyasnn nasl paralanm olduunu ve Hallarn nasl Mslman dnyasnn
ortasnda Hal devletlerini kurduklarn ok gzel bir ekilde gstermektedir.
7. EBL-VEFNIN MRTLER VE FAALYETLER
Menkb-nmeden
rendiimize
gre
Ebl-Vefnn
trl
mridi
bulunmaktayd. lk iki gruptaki mridler tam anlamyla olgunlamalarna raman

birbirlerinden farklydlar. Birinci gruptaki mridleri hareketin nde gelen mridleridir; ancak
bu gruptaki mridlerin tvbe ve irat yetkisi yoktu. Menkb-nmede yirmi kiiden
olutuu sylenen bu grup yelerinin tam listesi yine ayn menkb-nmede otuz kii ile
gsterilmitir. Listede: eyh Abds-sema el-Kurey, eyh Muhammed Msr, eyh
Muhammed Gmehn, eyh Mahmud Keyyal, eyh Al bin std, eyh Ebl-Bedr
Hinderic, eyh Receb Vast, eyh Eb Bekr Bst, eyh Mukbil bin Hdim, eyh Asker
l, eyh Hamid Sf, eyh Hseyin R, eyh Al bin Essafer, eyh Bveln, eyh PrHayat, eyh Bdrer, eyh ehbed-dn bin Ukeyl, eyh Mhd-dn Mndilec, eyh Eb
Bekr Zinhrn, eyh Ferec Makbur, eyh Abdl-azz Feraz, eyh Mikdd, eyh Abdur-
287
288
..N., vr. 101/b-102/b; A.N., vr. 66/b-67/b; M.B.N., vr. 80/b-82/a.

..N., vr. 101/b-102/b; A.N., vr. 66/b-67/b; M.B.N., vr. 81/a-82/a.
77
rahman Delh, eyh Allan, eyh Ebl-Zeyb, eyh Osmn Maberan, eyh Yusuf el-Beth,
eyh Srm, eyh Eb Sad Feylever289.
kinci gruptaki mridler ise, Sultan unvanyla anlmakta olup Vef hareketinin en
nde gelen isimleridir. Bunun yannda insanlara telkin, tvbe ve ird faaliyetlerini
yrtmekle grevlendirilmilerdir. Menkb-nmede on yedi ulu sultan olarak geen bu
dervilerin on tanesinin ismi anlmaktadr. Bunlar: eyh Al bin Heyt, eyh Bek bin
Batu, eyh Abdur-rahmn bin Tafsunc, eyh Matar Ahhi, eyh Macd Kerv, eyh Ahmed
Bekal, eyh Muhammed Trkmn, eyh Heyn, eyh Ebl-Azkalan, eyh Ebl-Izz
Kaln, eyh Abdl-menmil-kurey, eyh erefd-dn Ebl-Abbs, eyh Ramazn
Mecnn290, [eyh Ad bin Msafir291, eyh Bveln, eyh Mansur, eyh Ahmed Rifdir]292.
Birinci ve ikinci grupta bulunan dervilerin ortak ynlerinden biri de her iki grup
yelerinin Ebl-Vef daha hayatayken harekete katlmalar ve ondan ders almalardr.
nc gruptaki mridler ise yine onun zamannda Ebl-Vefdan ders alarak sadece
onun zel hizmetinde bulunmakla grevlendirilmi mridlerdir. Toplam saylar seksen iki
kiidir293: eyh Muhammed Harm, eyh brahim Arab, eyh brahim Haddz, eyh
brahim Semn, eyh brahim Lk, eyh kbl, eyh Abdl-Mahmud Bakkal, eyh Mahmud
Zek, eyh Mflic Hdim, eyh Zul, eyh Kutbul-rifin, eyh Abdl-Bvergn, eyh
Ms Bezerz, eyh Matk, eyh Utbe, eyh Mensr Giymn, eyh Cebral Nekne, eyh
Slhed-dn Belev, eyh Halfe, eyh Ktib, eyh Cemd Tavl, eyh Hamd Deys, eyh
Bahtiyr, eyh Al Rstn, eyh Ebl-Hasan bnl-Cevz, eyh Temm, eyh Gfrun
Benhirl-mlk, eyh Ebl-Hacc Msr, eyh Abdl-azz Bekal, eyh ker Cund, eyh
Ebl-Mekrim Nehr-i hlis, eyh Al ibn-i dris el-Yakb, eyh mer Keddn, eyh
Muhammed Sekrn, eyh Ebl-Hadd, eyh Gurb, eyh Selmn Kehhl, eyh Umk
Sleymn, eyh Mekk Dehlek, eyh Al Gaz, eyh Yahya, eyh Rh- Zaferan, eyh Al
Hveyd, eyh Eb Mslim Mekk, eyh Turhan, eyh Mikdm, eyh Mikdd, eyh Yunus,
eyh Abdl-smed, eyh Reyhn, eyh Saf, eyhl-Tekin, eyh Cm, eyh EblGamm, eyh Al Cevsek, eyh Sleymn Radin, eyh Muhammed Esved, eyh Mahfuz,
eyh Mushaf, eyh Zeyd bin mer, eyh Selme, eyh Eb Talib, eyh Rdvan, eyh Sbit,
eyh Abdl-azz, eyh Mahmud Cebel, eyh Ahmed Mezyin, eyh Tekn, eyh ebb, eyh
Burhn, eyh Nef Tereyh, eyh Muhammed ki, Belksadandur, eyh Abdl-Muhsn, eyh
289
..N., vr. 144/a; A.N., vr. 95/b;

..N., vr. 145/a; A.N., vr. 96/a;
291
Krupp, a.g.m., s. 38.
292
..N., vr. 48/a; A.N., vr. 31/b;
293
..N., vr. 146/a; A.N., vr. 96/b;
290
M.B.N., vr. 120/b.

M.B.N., vr. 120/b.
M.B.N., vr. 34/b.
M.B.N., vr. 122/a.
78
Abdl-Red, eyh Abdl-Vcd Mukr, eyh Ahmed Kurey, eyh Ebl-Nasr Krman,
eyh Eb Ham, eyh Ebl-Hasan, eyh Abdl-Samed, eyh Abdl-Samed Vast294.
nc grup olarak anlan yz yirmi eyh ierisinde Ebl-Vef tarafndan en ok
itibar gren mrid ise toplam on yedi kiidir. Menkb-nme yazarna gre bu on yedi kii
kyamet gnnde Ebl-Vefnn yannda bulanacakt: eyh Al bin Heyt, eyh Abdurrahman Tafsunc, eyh Matar Bzeran, eyh Macid Kerv, eyh Asker l, eyh
Muhammed Gamehn, eyh Hseyin R, eyh Muhammed Trkmn, eyh Muhammed
Deyyn, eyh Abdul-llah Deyyn, eyh brahim el-Mlk, eyh Osmn Marib, eyh
Slim Acem, eyh Receb Vast, eyh Ramazn Mecnn, eyh Heyn, Seyyid Salim295.
Yukardaki blmde de belirttiimiz gibi Vef hareketi ierisinde kadn mridler de
yer alm hatta bu mridlerden iki tanesinin evliya dercesine ulatklar kabul edilmiti.
Bunlardan biri eyh Acemnin yakn ve Ebl-Vefnn ei olan Hsniyye Hatun dieri de
Muhammed Msrnin ei olan Ayn Hatundur. Hsniyye Hatunun Ebl-Vefdan bire bir
ders alp eitimini tamamlad belirtilirken Ayn Hatun hakknda herhangi bir malumata
ulalamamaktadr296.
nde gelen mridlerden Macid Kerv, Ebl-Vefnn yannda krk yl kalm daha
sonra da krk yl boyunca Cebel-i Hamdinde irat faaliyetlerinde bulunmutur. Bir sre sonra
buradan ayrlan Macid Kerv, Sencer vilayetine yerleerek lmne [M.1161(H.561)] kadar
orada kalmtr297.
Eb Bekr Bust yani eyh Bveln olarakda anlan bir dier nemli mridi ise
Tebrizin rem vilayetinde faaliyette bulunmutur. Menkb-nmede eyh Bvelnin Hat v
Haten padiahnn olu olduu belirtilmektedir298.
Bir dier hkmdar ocuu olarak anlan mrid ise Kirmn Padiahnn olu Eb Nasr
Kirmndir. Sz konusu Padiahn ad zikredilmemekle beraber Ebl-Vefnn yaad
dnemde Kirmnda; Kirmn Seluklular Devletinin bulunmas ve Padiah kavram ile
Kirmn Seluklular Devletinin (M.1048-1189/H.440-584) sultanlarndan biri mi yoksa
Kirmn lkesinde yaam yerel aristokratlardan birinin olu mu olduu ak deildir299. Net
olan tek ey Ebl-Vefnn Kirmnn nde gelen bir ailesinin ferdini mrid edindiidir. Eb
Nasr Kirmnde anlatma gre lmcl bir hastala yakalanm ve Ebl-Vefnn onu
294
..N., vr. 146/b-147/a; M.B.N., vr. 122/a-122/b.

..N., vr. 185/a-186/a; A.N., 119/a-119/b.
296
..N., vr. 61/b, 184/b-185/a; A.N., vr. 42/a, 119/a; M.B.N., vr. 44/b, 154/a.
297
298
..N., vr. 195/a-b; A.N., vr. 126/a-b; M.B.N., vr. 161/b, 162/a.
299
Erdoan Meril, Kirmn Seluklular, ( Ankara: T.T.K. Yay., 1989).
295
79
tedavi ettirmesinden sonra ona katlarak mrid olmutur. Eb Nasr, Kard isimli bir ky de
faaliyet de bulunmutur300.
Gayet faal olarak anlatlan bir dier mrid Hseyin R ise Zehmn isimli bir ky de
faaliyette bulunmutur301.
Veflik hareketini yayma hususunda youn almalarda bulunan bir dier mrid ise
Haddadiyede yaayan eyh Mikdddr302.
Ebl-Vef
almamlar,
303
almlardr
ve
bunun
mridleri
yannda
sadece
Mslman
Vef
hareketine
olmayanlara
da
yaygnlk
slm
kazandrmaya
tebli
etmeye
Ebl-Vefnn mridlerinin pek ounun ticaretle urat ve ticari etkinliklerinde

Ebl-Vefnn kimin nereyle ticaret yapabilecei hususunda karar veren merci olduklar
anlalmaktadr304. Mesela Sadrud-dn isimli bir Vef Basradaki ticari etkinliklerle
ilgilenmekteydi305.
Vef evresinin nem verdii bir dier konuda yaanlan blgede ki, bayndrlk
faaliyetlerine katk saplamaktr. Menkb-nmede nerede olduu bildirilmeyen; ancak
umuma ak olan eski ve yklmak zere olan bir kpr Ebl-Vefnn emri ile mridler
tarafndan tamir edilmitir. Kprnn yapm srasnda Macid Kerv kprden Krtlerin
istifade ettiini belirterek yapmna muhalefet ettiyse de Ebl-Vef anne tarafndan
kendisinin de Krt olduunu ve nemli olann Krtlkten ziyade fsk ve b-namz
olmamann olduunu belirtmitir. Kprden blgedeki tm airetlerin yararlandn
belirterek yapmn hemen tamamlatmtr306. unu da belirtmeliyiz ki, Ebl-Vef her ne
kadar tasavvufi hayatna eyh enbekye intisap ederek balamsa da, anlald kadaryla
enbekye bal tm mridler Ebl-Vefya balanmamlardr. Bu durum ise, EblVefnn temsil ettii hareketin eyh enbeknin hareketinden ana hatlarn tespit
edemediimiz ilkeler erevesinde deiiklie uradn ve enbeknin lmnden sonra da
ona bal mridlerin Vef hareketine katlmadklarn gstermektedir. Nitekim Kzernnin
aktard bir menkbede, Seyyid li isimli bir enbek mridi Abbsi halfesinden iittii
hakaretten dolay enbeknin mezarndan giderek halfeyi ikayet etmitir307. ayet Veflik,
eyh enbeknin tm halifeleri tarafndan kabul edilmi olsayd, Seyyid li isimli mrid
300
..N., vr.196/a-197/a; A.N., vr. 126/b-127/b; M.B.N., vr. 162/a-163/a.

302
M.B.N., vr. 153/b.
303
304
..N., vr. 107/b-108/b, 180/a-182/a; A.N., vr. 70/b, 115/b-117/b; M.B.N., vr. 87/b, 150/a-152/a.
305
..N., vr. 71/a-b; A.N., vr. 50/a-51/a; M.B.N., vr. 54/a-b.
306
307
Kzern, s. 165.
301
80
eyh enbeknin lsnden medet umuncaya kadar dini ve siyasi ynden byk bir nfuz
kazand anlalan Ebl-Vefya gitmesi gerekirdi. Veflik hareketinin zaman ierisinde
eyh enbeknin savunduu fikirlerden koptuunun bir dier gstergesi de Ahmed er-Rif
menkbelerinde eyh enbek ile Ebl-Vefnn birbirleriyle olan mnasebetlerinden ve halef
selef olular hakknda bilgi verilmeksizin her birinin bamsz bir kiilikmi gibi
sunulmasdr.
8. EBL-VEFNIN LMNDEN SONRA VEFLK VE VASYET
Menkb-nmeden anlald kadaryla Ebl-Vef M.1100-1101 (H.494-95)
tarihinde ad belirtilmeyen bir hastalktan dolay vefat eder. Ebl-Vef lmeden nce
mridlerine bir vasiyet brakarak hareketin lmnden sonra ne ekilde yaplandrlmas
gerektiini belirtmitir. Bu belirleme kendisine ait zel eyalarnn ncelik srasna gre
vasiyet braklarak anlatlmtr.
Ebl-Vefnn vasiyetini mridlerine ve dervilerine ynelik olarak iki balk altnda
incelemek mmkndr.
Mridlerine ynelik vasiyetinin ana hatt kendisinin gsterdii yoldan mridlerinin
ayrlmamasdr. Bunun iin de gece gndz Allaha yalvarmalar gerektiini belirtir.
Takvadan ayrlmamak iin Kurn okunmasn mridlerinden isteyen Ebl-Vef nefsine uyan
mridlerinden Vef hareketinden ayrlmalarn, eer bunu yapamayacaklarsa da gnllerini
Allaha adayarak Allahn rahmetine kavuarak Vef hareketi ierisindeki yerlerini
alabileceklerini belirtir308.
Vef elitlerine ynelik vasiyet ise az ncede belirttiimiz gibi Ebl-Vefnn
lmnden sonra hareketin hiyerarik yaplanmasna yani ynetim kadrosunun belirlenmesine
ynelikti.
Ebl-Vef tasavvufta son derece nemli olan bir eyhin her zaman yannda
bulundurduu ve asla vazgeemeyecei malzemesi olan asasn Ebl-Hasan Al bin Heytye
brakr ki, bu da Ebl-Vefnn Al bin Heytye verdii deeri gsterip hareketin nde
gelenlerinden birinin de Al bin Heyt olduunu gsterir. anan eyh Heynya bardan
eyh Macd Kervye, klcn eyh Ramazan Mecnna verir. Demir asasn eyh Bvelne,
giydii libas eyh Ad bin Msafire brakr. Ebl-Vef yine cenazesinin eyh Ad bin
Msafir tarafndan ykanp kefenlenmesini ve yine onun tarafndan defn edilmesini ister309.
308
309
..N., vr. 46/a-47/a; A.N., vr. 30/a; M.B.N., vr. 33/b.

81
Ebl-Vef seccadesini ve ayakkablarn vey kardei Slimin olu ve ayn zamanda
evlat edindii eyh Matara ve Al bin Heyt, eyh Ad bin Msafir, eyh Heynya emanet
brakarak o srada Kusnda bulunmayan eyh Mansura seccadesi, eyh Ahmed bin EblHasan Rifye ayakkablar verilmek zere emanet brakr310.
Ebl-Vef lmnden sonra yerine kimin geecei sorusunun da cevabn vererek
yerine vey kardei Slimin olu eyh Matar halefi olarak belirtir. Bylelikle lmnden
sonra hareketin bana Ebl-Vefnn bilinen tek kanda Seyyid Matara geer311. Menkbnme yazarna gre bu atama Vef evresinde byk bir sevin yaratr. Bunun nedeni
menkb-nmede Ebl-Vefya yakn ve Vef hareketi iinde son derece etkin olan bir
ismin getirilmesi eklinde st kapal olarak aklanmaktadr. Ebl-Vefnn eyh Matar
hareketin bana getirmesinin bir dier nedeni de onun dier mridlerden tepki grmeyecek
olmasyd. nk eyh Matar onun tek akrabasyd ve bu durumda mridler ona bal kalarak
hareketin dalmasnn nne geecek ve hareket kurumsal bir kimlik kazanacakt. Nitekim,
Ebl-Vefnn miras sonucunda oluan Vef elitlerinin mensuplar; Al bin Heyt, eyh
Heyn, eyh Macd Kerv, eyh Ramazn Mecnn, eyh Bveln, eyh Ad bin Msafir,
eyh Mansur ve eyh Ahmed bin Rif, menkb-nmenin tamamna bakld zaman
mutlaka dnem dnem mridler ve hareketin taraftarlar tarafndan eletirildii ve muhalefete
uradklar gzlenmektedir. Ebl-Vefnn bu kiileri aktan desteklediini gstermesi ile
bu kiilere yaplan muhalefetin nne geildii dnlrse de Ebl-Vefnn lmnden
sonra bu kiilerden birinin hareketin bana geirilmesi halinde hareketin paralanmas ya da
kurumsallamadan yok olmas gibi bir durumla kar karya gelinebilirdi. Bundan dolay
aleyhinde tek bir muhalefetin dahi yaanmad eyh Matar bir zorunluluk olarak hareketin
bana geirildi. unu da unutmamak gerekir ki, Ebl-Vef dneminde hareketin dayand
temel unsur Araplard. Araplar arasnda soya verilen nemin kavmiyetilik kadar nemli
olmas eyh Matar Ebl-Vefnn yaayan tek akrabas olarak hareketin bana geecek kii
olarak rakipsiz hale getirmitir312.
310

312
Gerek Ahmet Yaar Ocak gerekse de herhangi bir kaynak gstermeyen ancak muhtemelen Ocak referans
alan Yamur Say, Vef hareketinin Trkler arasnda ok yayldn ileri srmektedir, hatta Ocak daha da
radikal bir yorumla, Ebl-Vefnn menkb-nmede adlar geen ve ileri gelen btn halifelerinin Trk asll
olduklarn ileri srerek Vefliin bir Trk tarikat olduunu kaydeder. Erken Dnem Veflik iin ortaya atlan
bu grte dayanak olarak kullanlan argman ise Ebl-Vefnn mritleri ierisinde yer alan, Boa bin Batu,
Sleyman Trkmn, eyh Turhan, eyh Tekin ve eyh Muhammed bin Beliksadr. Ancak menkb metninde
ad geen Vef dervi ve halifelerin isimleri dikkatle okunduu vakit, yz on dervi, mrit ve halifeden
sadece be kiinin Trk asll olduu grlecektir. Bunun yannda eyh Boa bin Batu menkb metninde Beka
bin Batu imlasyla yazlmtr. Ayrca hem Beka (Boa) bin Batu hem de Sleymn Trkmn hareketin en
sekin on yedi mridinden sadece ikisidir. eyh Tekin, eyh Turhan ve Muhammed Beliksa ise Ebl-Vefnn
311
82
Ebl-Vefnn lmnden sonra hareketin bana eyh Matarn getirilmesinin
haklln ispatlayan bir dizi hareketler de ortaya kmtr. Bunlardan en nemlisini EblVefnn hareketin liderliini yapacak kiilere brakt zel eyalarnn mridler tarafndan
verilmemesi gerektii ynndeki itirazlardr. Bu noktada araya giren yeni lider eyh Matar
muhalifler aleyhine arln koyarak mirasn Ebl-Vefnn istedii ekilde datlmasn
salayarak hareketin paralanmasn nlemitir313.
Pekok gerekst motifi ihtiva eden menkb-nme gelecek kuaklara da eyh
Matarann manevi olgunluunu ve atanm olduu konumu ispatlama kaygsndan olacak,
eyh Matarann Ebl-Vefnn lmnden sonra mezar banda mridleri ile konumasna
araclk yaptn belirtir314. zellikle onun da ayn Ebl-Vef gibi kendisine sorulan tm
sorulara cevap verebildiinin vurgulanmas menkb-nme yazarnn bahsetmi olduumuz
kaygy daha da n plana kardn gsterir315.
Ebl-Vefnn brakt miras aslnda Vef elitleri arasndaki grev dalmna da
belirlemitir.
Al bin Heytye verilen asa ahsi kanaatimizce Al bin Heytnin hareketin
propaganda sorumlusu olduunu gsterir316. Yukarda da belirttiimiz gibi asa bir derviin
ayrlmaz parasyd ve dervi gittii her yere onu da gtrrd. Bunun yannda bu asa EblVefya aitse Al bin Heyt gittii her yere Ebl-Vefnn grlerini gtrecei anlamna
gelir.
Macid Kervnin de hareketin lojistik ihtiyacn karlam olmas kuvvetle
muhtemeldir. Nitekim menkb-nmede geen: .ol gnden bardakdan kendn ve
konuun tam taleb itse kavut kard, b-dest in su taleb itse su kard317 szleri
bizde bu kanaati uyandrmtr.
Ramazn Mecnn ise kendisine verilen klla gaza faaliyetlerine katlarak Veflerin
ve Vef merkezlerinin gvenliini salamaya almtr318.
seksen iki kiilik ve ondan ders almak suretiyle zel hizmetinde yer almlardr. Bu bilgiler nda Erken
Dnem Vef hareketi ierisinde Trlerin son derece n plana kt ve Trkler arasnda yayldn iddia etmek
ahsi kanaatimizce pek de doru mtalaa olmasa gerek. bk. ..N., vr. 144/a,145/a, 146/b-147/a; A.N., vr. 95/b96/a; M.B.N., vr. 120/b, 122/a-122/b; Ocak, a.g.e., s. 103; Ahmet Yaar Ocak, Trk Kltrnde Ahmed-i
Yesevi: Hayat, ahsiyeti, Mesaj Ve Etkileri Trk Sufliine Baklar, (3.bsk. letiim Yay., 1999) s. 42;
Say, a.g.e., s. 106-107.
313
..N., vr. 49/a-50/a; A.N., vr. 32/b-33/a; M.B.N., vr.32/b-33/a.
314
..N, vr. 95/a-b; M.B.N., vr. 75/b-76/a.
315
316
317
318
83
Demir asay miras olarak alan eyh Heynnn; Al bin Heytden farkl olarak
kark ve can gvenliinin olmad yerlerde propaganda faaliyetlerinde bulunduu
anlalmaktadr319.
Menkb-nmede, Ebl-Vefnn naln yani ayakkablarn alan Ahmet Rif iin
Ebl-Vefnn lmnden sonra zamann kutbu olacan belirttiini ve bunu tm
mridlerine anlatabilmek iin de ayakkablarn ona braktn bildirdiini aktarr320.
Kutb kavram Wiedemanna gre; alemce bilinmeyen en aziz kiidir321. Tanm verilse
de kutb tasavvuf da; en byk veli, her zaman Allahn alemde bakt tek kii, Allahn tm
kainat emrine boyun edirmi kii olarak yorumlanr322. Kutbiyyet kavram kendi ierisinde
ikiye ayrlr. Birinci ksma Kutbl-ird dier ksma Kutbl-aktab veya Kutbl-vcut
denir323. Kutbl-aktab; kutuplarn kutbu yani en byk kutub anlamna gelirken kutblird, rehber kutub anlamndadr. Yani halk ird etmek ve hidayete erdirmek iiyle grevli
veli anlamna gelir324. Yapm olduumuz bu ksa aklamadan da anlalabilecei gibi EblVefnn lmnden sonra en byk kutup ve halka rehberlik edecek olan Ahmed Rifdir325.
Be yz kutb mertebesinde olduu vurgulanan Ebl-Vef menkb-nme yazarna
gre eyh enbek ile birlikte tm kutuplarn ba ve manevi lideriydi326. Ebl-Vefnn
zamann kutbu olduunun stnde sklkla duran menkb-nme yazar onun kutupluunun
rya vastasyla Hz. Peygamber tarafndan da haber verildii ve onun Allah katnda en
hrmetli, mmetinin en hayrls ve kyamet gnnde iftar edilecek kii olduunu sylediini
aktarmtr ki327, bu Ebl-Vef ile ilgili anlatlan ve inanlan birtakm prensiplere meruiyet
zemini kurulmak istenmesinden baka bir ey deildir.
Ebl-Vefnn yaad dnemde zamann kutbu olduunu syleyerek Ebl-Vefya
rakipler de kmtr. Bunlardan biri de ismi verilmeyen ancak lakab Mnevver, knyesi
Ebl-Ricl olan kiidir. Anlald kadaryla nemli sayda mrid edinmeyi de baaran
Ebl-Ricl, dnemin mehur mutasavvflarnn tenkidine urayarak kendisine bal
mridleriyle beraber Ebl-Vefya balanmtr. menkb-nmeye gre; Ebl-Riclin
Ebl-Vefya balanmasnda ryasnda Hz. Muhammedi ve Zeynel-bdini grmesi ve
319

321
E. Wiedemann, Kutup .A., c/VI, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 1057.
322
Uluda, a.g.e., s. 221, Cebeciolu, a.g.e., s. 385.
323
Mehmet Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri Ve Terimleri Szl, c/II, (3.bsk., stanbul: M.E.B. Yay.,
1993) s. 331.
324
Pakaln, a.g.e., s. 332; Uluda, a.g.e., s. 220; Cebeciolu, a.g.e., s. 386.
325
326
..N., vr. 182/b; A.N, vr. 118/a; M.B.N, vr. 152/b.
327
320
84
onlarn Ebl-Ricle Ebl-Vefya balanmasn tlemesi ile gereklemiti ki328, bu
anlatmn muhtemelen
menkb-nme yazarnn Ebl-Vefnn zamann kutbu olduu
gereini bir kez daha gstermek istemesinden kaynaklanmt.

Ebl-Vefya kar ortaya kan tek muhalefet Ebl-Ricldr. Menkb-nmede
Ebl-Ricl yannda ismi ya da lakab veya knyesi zikredilmeyen ama Ebl-Vefnn
yaad Kusnda ortaya kan bir baka muhalif eyhten daha bahsedilir. tikad veya
tasavvufi grleri verilmeden srf Ebl-Vefya muhalif olduu iin Rafz olarak anlan bu
kii Kusnn alt tabakasndan pekok mrid edinmeyi baarmtr. Menkb-nme yazarnn
bu grubu basit gren slubu Ebl-Vefnn Kusnda daha ok elit bir evreye hitap ettiini
gsterir ki, menkb-nmede sklkla kendisine muhtelif blgelerden binlerce dinarlk nezir
ve sadaka gnderildiinin belirtilmesi bu kanaati glendirmektedir. Kusnn nde gelen
liderlerinin yeni eyh ve mridlerinden endielenerek bu kiiyi Ebl-Vefya kar ikayet
ederek onun tasavvufi etkinliini krmasn isterler. Geleneksel anlatma uygun olarak, EblVef birka keramet gstererek bu eyhin etkinliini krar329. Kusn aristokratlarnn fakir
ahali zerinde son derece etkili olan ismi mehul eyhten rahatsz olmasnn nedeni
muhtemelen bu eyh nderliinde ehir ynetimine ve aristokratlara kar bir ayaklanmann
kmasnn nne gemekti. Bunun yannda unu da belirtelim ki, Ebl-Vefnn detaylarn
bilemediimiz tasavvufi fikirleri halkn tm katmanlarnn manevi ve sosyal ihtiyalarn
karlayacak dzeyde deildir; eer bu dzeye olsayd Vefliin bakentinde epeyce mrid
toplamay baaran ikinci bir eyh kmazd.
Vefler Ebl-Vefnn yaad zamanda yedi byk evliyann yaadna
inanmlard ki, bunlarn en by Ebl-Vef, dieri mahlasndan Hemednl olduu
anlalan ve Seltin-i Cebelde yaayan Eb Bekr Hemedn, dieri ise Basrada yaayan Sehl
Tsturdir. Dier drt evliyann ismi verilmeden onlarn Mekke ve Medinede yaad
aktarlmaktadr330. Konu ile ilgili Veflerin bir dier inanc da slmn neet etmesinden beri
Ebl-Vef derecesinde ve mertebesinde herhangi bir evliyann gelmediine inanlmasdr331.
Ahmed er-Rif adna kurulan Riflik tarikat ile Veflik tarikatnn ayn kkene
sahip olduu ve Vefliin, Riflikle mezcedilerek ortaya kt ve Riflikten ayr bir
hviyet tamad iddia
328
edilmitir332. Ebl-Vef menkbeleri dikkatle okunduu vakit,
..N., vr. 160/b-162/b; A.N., vr. 103/a-104/b; M.B.N., vr. 135/a-136/b.

..N., vr. 77/b-78/b; A.N., vr. 55/b-57/a; M.B.N., vr. 59/b-61/a.
330
..N., vr. 184/a; A.N., vr. 118/b; A.N., vr. 153/a.
331
..N., vr. 91/b-92/a, 187/a; A.N., vr. 120/a; M.B.N., vr. 72/a-b, 154/b.
332
Esat Coan, Hac Bekta- Vel, Makalat, (stanbul: Seha Yay., Tarihsiz), s. XXXII, dpnt. 9; Ethem Rhi
Flal, Trkiyede Alevilik Bektailik, (4.bsk, Ankara: Seluk Yay., 1996) s. 146. Coan ve Flal bunun
yannda Tiryakul-Muhibbne dayanarak, Ahmed Yesevnin, Ahmed Rfden, hrka giydiini belirterek bir
329
85
Ahmet er-Rfnin menkbelerde ok ak bir ekilde zikredildii ve Ebl-Vefnn da
Ahmed Rf adna yazlm menkbelerde srekli olarak dile getirildii grlmektedir.
Menkbelerde ki, bu anlatmlardan Ahmed er-Rf ile Ebl-Vefnn ada olduu
dnlmemelidir. Nitekim, Ebl-Vef, M.1100 ylnda lmken, Ahmed er-Rf M.1118
tarihinde Irakn Vast kentinde dnyaya gelmiti333. Ahmed er-Rf adna oluan Riflik
tarikat ortaya kt vakit Veflik bir tasavvufi hareket olarak oktan ortaya kmt. Bunun
yannda iki tarikatn balang noktas olan kiiler etrafnda ortaya kan menkbelerde
liderlerin mspet dncelerle anlmas iki hareketin birbirinden domasyla deil, daha ok
iki hareketin birbirinin ayn olan faaliyet alannda eylem gstermesinden ve aralarnda
dostane bir ekilde meydana gelen ilikilerden kaynaklanmasndan gerekmektedir. ki hareket
ierisinde ba gsteren dostane ilikilerin temel nedeni ahsi kanaatimizce; Erken Dnem
Vef hareketi ierisinde yer alan ve hareketin elitleri arasnda bulunan eyh Mansrun
Ahmed er-Rifnin hocaln yapmas334 ve bu hoca-renci ilikisi esnasnda Vef
hareketinin en tannan iki ismi olan Ebl-Vef ve onun hocas eyh enbek etrafnda oluan
efsanevi ve arpc hikayelerden etkilenmesi denilebilir. Nitekim Ebl-Vef menkbelerinde
Ahmed er-Rf, Ebl-Vefdan sonra gelen en byk kutup olarak gsterilmektedir335.
Bunun yannda, Ahmed Rif menkbelerine gre Ahmed Rif, Btn ilimlerde Ebl-Vef,
eyh enbek ve eyh Mansru en yetkin kii olarak kabul etmiti336. Bununla birlikte
Ahmed er-Rif menkbelerinde de Ebl-Vef eyh enbek ile birlikte metinde ad zikredilen
on be kii daha Ahmed Rifden nceki on yedi ulu sultan yani evliya olarak kabul
edilmitir337. Ebl-Vef ve Ahmed Rifnin kiilikleri arasnda gelien iki hareketin
birbirleriyle olan yakn ilikinin en byk iareti menkbelerde her iki liderin birbirlerini
vmesidir. Mesela Kzern aktard bir menkbede Ahmed er-Rifnin, Ebl-Vef iin
slm mmeti ierisinde evliyalkta tek olmasna hkm verilen veliden biri olduunu
vurgulamtr ki338, Ebl-Vef menkbelerinde de Ebl-Vefdan sonra en byk evliyann
Ahmed Rif olaca vurgulanmtr. unu da ilave edelim ki, Ahmed Rf, afi mezhebine
mensup bir kiidir. Onun adna izafe edilen tarikatn kulland zikir trenlerinin sert olmas
sklkla tarikatn eletirilmesine neden olmusa da umumiyetle Ahmed er-Rif ve adna izafe
yerde Yesevliin; Ruflie dayandn ileri srmektedir. Makalatn sadeletirilmi bir almas ayrca u
esere baklabilir, Esat Coan, Makalat, Hac Bekta- Vel, (Sad. H. zbay), (3.bsk., Ankara: K.B. Yay., 1996),
s. 1-57.
333
Mustafa Tahral, Ahmed er-Rf D..A., c/II, (stanbul: D.V. Yay. 1989), s. 127.
334
335
..N., vr. 52/b; A.N., vr. 35/a.
336
Kzern, s. 88.
337
Kzern, s. 39-40.
338
Kzern, s. 54-55.
86
edilen tarikat Snni olarak kabul edilmitir. Ahmed er-Rifnin menkbelerini kaleme alan
Kzern, her ne kadar onun Kalender ya da Haydarler gibi san usturayla kazttn
vurguladysa da339 bu Ahmed er-Rifnin yaad evrede son derece etkili olan Kalenderlik
ya da Haydarilik gibi akmlardan etkilendiini gstermektedir. Ancak Ebl-Vefda Snni
olmayan baz fiiller ve zikir trenlerinede
rastlanlmtr. Nitekim Ebl-Vef zikir
trenlerinde kadnlar ile erkekler bir arada bulunup ibadet ederlerken; Ruflikte byle bir
ritelin olmad grlmektedir. Ahmet Rf daha yaad dnemde Abbsi ynetimine
kadnlarla erkeklerin bir arada ibadet ettikleri yolunda bir ikayette bulunulmusa da Halfe
Mktef bu olay aratrm ve bu trl trenlerin Ahmed er-Rf tarafndan uygulanmad
anlalmtr340.
Veflik hareketinin tam anlamyla hangi tarihten sonra tarikata dntnn tespitini
u an iin yapamyorsak da Ebl-Vefnn lmnden sonra tarikata dnm olmas
kuvvetle muhtemeldir. Yine eldeki mevcut kaynaklar nda Ebl-Vef adna nispet edilen
bu tarikatn kanc yzyla kadar bamsz hareket ettiini saptamak pek de mmkn
grnmemektedir. Ancak tarikatn M.XVI.yy.n sonuna kadar en azndan Suriyede bamsz
olarak hareket ettiini ve Halepteki, tarikatn banda Ebl-Vefnn soyundan geldii
sylenen Eb Bakr-al-Vef isimli bir eyhin bulunduunu hidnin Glen-i Esrr isimli
eserinden renmekteyiz341.
9. SMLLK (BTINILK) VE ERKEN DNEM VEFLK
smililik; on iki imm ierisinde olan Cfer es-Sadktan sonra immetin Cfer esSadk hayatta iken len olu smilin ocuklarna getiine savunan ve iilikten ayrlan bir
frkadr. Tarih boyunca Btnilik, Karmtiyye, Sabyye, smiliyye, Mubrakya, Bbekyye,
Hurramyye, Hurramdnyye, Talimiyye ve bhyye isimleriyle de anlmtr342. smililere
gre; Musa Kazm yerine imam olmas gereken Muhammed el-Mektmdur. Onun
lmnden sonra yerine srasyla; Cfer el-Musaddk, Muhammed el-Habib, Muhammed elMehdi ve Ftm devletinin kurulmasndan sonra Ftm Devletini bana geen devlet
bakanlardr343.
339
Kzern, s. 112.
Tahral, a.g.m., s. 127.
341
Shidnin Glen-i Esrr isimli eserinden naklen, Abdlbaki Glpnarl, Mevlanadan Sonra Mevlevilik,
(stanbul: nklap Ve Aka Yay., 1983), s. 110; Trimingham, a.g.e., s. 49.
342
Ahmet Ate, Btniyye .A., c/II, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 339.
343
Muhammed Eb Zehra, slmda tikadi, Siyasi Ve Fkhi Mezhepler Tarihi, (Ankara: Anka Yay., 2004) s.
60-61.
340
87
smiliyenin oluum srecinde eski Hind, ran ve Keldanistn inanlaryla ve eitli
felsefi grlerle yorulmutur. smililiin tasavvufun iine M.896 (H.283) tarihinden
itibaren Sehl el-Tustar ile birlikte szmaya balad ilim alemince kabul edilmitir344.
smiliyede Hz. Muhammedin, Kurann zahiri anlamn bildirdiini ve ifa ettiini
iddia ederek mmlarn Kurann batn yani gizli anlamn bildirmekle grevli olduklarna
inanmlardr345.
Menkbut-Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vefnn metni dikkatli bir gzle incelendii
vakit mm kavram ile anlatlmak istenenin daha ok nder yani bir hareketin kurucusu veya
o hareketin bandaki kiiyi ifade etmek iin kullanld grlecektir346. Erken Dnem
Veflik hareketinde geen mmn smlilikdeki gibi Kurann btni ynn yorumlamak
gibi bir vazifesi yoktur. Bunun yann da Ebl-Vefnn gerek ailevi silsilesi gereksede
tasavvufi silsilesi tetkik edildii zaman Cferi Sdktan sonra yerine geen kii olarak ne
Cferi Sdkn olu smlin ne de onun olu Muhammed el-Mektmun ad gemektedir.
Sadece bu ynyle bile Erken Dnem Vefliin, kendisini smlilie balamadn gsterir.
Bunun yannda menkb-nmede ne Ebl-Vef ne de Ebl-Vefnn yannda yer alan
herhangi biri Kurann batn ile ilgili bir bilgi ya da yorumlamada bulunmamtr.
Btniye ismiyle de anlan smililik inancnda Allahn emirlerinin bir zahiri bir de
batn anlam olduuna inanlmtr. Grnrdeki anlam, zahirin tesinde yer alan batndadr.
Onlara gre, Allah tarafndan gnderilen kutsal kitaplar ve peygamberler deimesine ramen
gnderilen emirlerin Btni anlam deimemektedir. Bundan dolay btn daima zahirin
zerindedir347. Btnilerce Kuran, Hz. Muhammedin kendince ifadelendirildii ve terkip
edildii iin mecazi olarak Allah kelam olarak isimlendirildii dnlmtr. Btniler, Hz.
Peygambere Kurann Cebrail vastasyla terkip edilmemi halde basit olarak Allah tarafndan
gnderildiini ve bu ekliyle btn olduunu ileri srerek peygamberlerin kelam ve onu
ifadelendiriliini zahir olarak telakki ederek batni olamayacana inanmlardr348. Btn ise
retecek ancak mmdr. Bunun yannda ilahiyat ve dini bilgiler de yine; Allah tarafndan
tayin edilmi olan mmdan renilebilirdi349.
344
Ate, a.g.m., s. 342.

Abdlbaki Glpnarl, Tarih Boyunca slm Mezhepleri Ve lik, (stanbul: Der Yay., 1997) s. 89; Zehra,
a.g.e., s. 61.
346
..N., vr. 11/a, 16/b, 18/a, 31/b, 54/b, 80/b, 130/a-b; A.N., vr. 7/b, 12/a, 12/b, 36/b, 86/b; M.B.N., vr. 5/a,
10/b, 11/a, 20/a, 38B/b, 62/b, 107/b.
347
M. z- M. M. E-eka, smiliyye D..A., c/XXIII, (stanbul: D.V. Yay. 2001), s. 130.
348
mm- Gazl, Fedaihul-Btniyye (Btnliin yz), (ev. A. lhan) (Ankara: D.V. Yay., 1993) s. 25.
349
M. z- M. M. E-eka, a.g.m., s. 131.
345
88
smiliyye doktrininde ayetler; btni ve ayetlerin ihtiva ettikleri harf saysna gre
ebcet hesabna dayanlarak yorumlanmaktayd350. smiliyyede yer alan bu prensibe Erken
Dnem Veflikde rastlanlmamaktadr. Erken Dnem Veflik hakknda en detayl bilgiyi
veren menkb-nme metninde her ne kadar Btn kelimesi terimsel anlamyla kullanlmaya
allmsa da Btnilik on bir farkl anlamda kullanlmtr.
Btndan ilk olarak kastedilen anlam bir mridin bir tasavvufi harekete dier
insanlarn bilemedii nedenlerden tr girmesidir. Dier insanlarn bilemedii bu neden de,
o mridin ryasnda Hz. Peygamberi grmesidir351. Btn ile ifade edilen ikinci anlam bir
alim veya evliyann sahip olduu ilim derecesinin dier insanlar veya mridler tarafndan
bilinememesi bunun ancak Allah tarafndan bilinebilmesidir352. Veflerin Btna
ykledikleri bir dier mana ise, Ebl-Vefnn neslinin de kutsallatrlmas sonucunda
ortaya kan ancak ismi gelecek kuaklara ulaamam Vef elitleridir353. Kastedilen
mefhumlardan bir dieri de, Peygamber tarafndan rya da verilen bir emrin anlamnn; ancak
Ebl-Vef tarafndan bilinmesi ve yorumlanabilmesidir354. Btn szc ile kastedilen
medlullerden biri de, bir insann kendi duygu ve davran dnyasnda kendisinin bilemedii
ynleridir355. nsann Allah katndaki mahcubiyetini ifade etmek iin de istimal edilen356 bu
terim Ebl-Vefnn sahip olduu ilmi kuvvetin nedeninin sahip olduu ruhsal olgunluk ve
buna paralel olarak gelien manevi gc357 ve sradan insanlarn ve mridlerin
gremediklerinin evliyalarn grebilmesi ekliyle kullanlmtr358. Gerekleen olaylarn ya
da olgularn nedenlerinin; ancak Allah359, evliyalar360 (zelde Ebl-Vefnn) ve fiili
gerekletiren insanlar tarafndan bilinebilecei kasdedilmitir361.
smiliyye ait en nemli prensiplerden biri, Snni slm dncesinde grlen, eitli
ibadetler ve dinin temel ilkelerine farkl anlamlar yklemeleridir. Mesela smiliyye; nmaz
mma kalben ynelmek, orucu smiliyyenin srlarn ifa etmemek, Hac mm ziyaret
etmek eklinde yorumlamlardr362. smililerin bu ekilde dnmelerinin temel nedeni,
fiillerin ve ayetlerin btnn mm vastasyla rendiklerinde erri hkmlerin onlardan
350
Avni lhan, Btniye D..A., c/V, (stanbul, D.V. Yay. 1992), s. 192.
352
..N., vr. 19/a, AN., vr. 13/a; M.B.N., vr. 13/b.
353
.., vr. 20/a; A.N., vr. 13/b; M.B.N., vr. 11/b.
354
..N., vr. 33/b; M.B.N., vr. 21/b.
355
356
...N., vr. 37/a; A.N., vr. 23/b; M.B.N, vr. 25/b.
357
358
..N., vr. 43/a-b; A.N., vr. 28/a.
359
..N., vr. 84/; A.N., vr. 59/b; M.B.N., vr. 65/b.
360
361
..N., vr. 101/b; M.B.N., vr. 81/b.
362
Gazl, s. 35; M. z-M. M. Eeka, a.g.m., s. 130; lhan, a.g.m., s. 193; Ate, a.g.m., s. 340.
351
89
kalkacana ve ameli tekliflerin deceini dnmelerinden ileri gelmektedir363. Bunun
yannda eraitin, gnderilmi olan dinin belli kurallar btn halinde zahirde aklanan
metnin sylemi olarak deerlendirerek ibadetleri yerine getirmemeyi merulatrmlardr364.
Ebl-Vef tarafndan dile getirilen sylemde ise namz, oru ve hac ibadeti hibir
ekilde bu ynyle deerlendirilmemitir. Hatta Erken Dnem Vefler muhatap olduklar
evredeki Mslmanlarn sadece be vakit namazla yetinmelerini eletirerek, onlarn bol bol
nafile namz klmalar gerektiini savunmulardr. Orucu, Ramazn ay ile snrlandrmalarn
ve imkan olan kiilerin mrnde bir defa hac vazifesini yerine getirmesini tenkit eden Erken
Dnem Vefler365; Hac vazifesini ise, Kabe ziyareti olarak benimsemilerdir. Hatta menkbnmedeki anlatmda Ebl-Vef manevi olarak be vakit namz klmaktan gurur duyduu
zikredilir366. Bu da Erken Dnem Veflerin namaz ve hac hususunda smlilerden ne kadar
farkl dndkleri hakknda bir fikir vermektedir. Bunun yannda eer nc Vefler Hac
mm ziyaret etmek olarak telakki etselerdi Kabeye deil daha ok yaayan mm olan
Ftm mmlarn ziyaret etmeleri gerekirdi.
mmn gnahszlkta ve her iten haberdar olma konusunda Peygamber gibi olduuna
inanmlardr. mm Peygamberle eit saylmtr ancak mmn Peygamberin halifesi
olmasndan dolay ona vahyin gelmeyeceini belirtmilerdir. Btniler ayn anda nasl iki
peygamber var olamayacaksa ayn zaman diliminde iki mmn da olamayacan
dnmlerdir367. Bilgi konusunda akl ve duygular yeterli grmeyen Btniler insanlara
gerek bilgileri retecek gerek mmn gerekli olduuna ve mmn gerek bilginin kayna
olduuna ve bununla beraber Tanrnn mmn bedenine hull ederek kainat onlarn
vastasyla ynettiine inanmlardr368. mma itaat etmenin vacip olduuna inanan Btniler;
mm, mehdi olarak kabul etmilerdir369.
Erken Dnem Veflere bakld zaman, Btniler gibi yaratcnn insann bedeninde
ya da insann lmnn akabinde bir baka bedende hull edeceine dair herhangi bir inan
sistematiine rastlanlmaz. Ancak meleklerin insan ekliyle kulun karsna kabileceine ve
bu sayede insann meleklerle konuabilecei inancna rastlanmaktadr370. Bunun yannda
363
Gazl, s. 29.
Henry Corbin, slm Felsefesi Tarihi, c/I, (ev. H. Hatemi) (2.bsk, stanbul: letiim Yay., 1994) s.178.
365
366
..N., vr. 40/b; A.N., vr. 26/a; M.B.N., vr. 28.
367
Gazl, s. 26.
368
lhan, a.g.m., s. 193; Zehra, a.g.e., s. 62.
369
Zehra, a.g.e., s. 62.
370
..N., vr. 55/a-b; A.N., vr. 37/a-b; M.B.N., vr. 39/b.
364
90
lmden sonra evliya rtbesindeki bir kiinin lmnden sonra yerine geen kii ile
konuabileceine inanlmas n Veflikde dikkat eken hususlardan biridir371.
Bilgi konusunda Batnilikten farkl dnen Erken Dnem Vefler gerek bilginin
Kuran-Kermin olduunu dnmlerdir. Manevi olgunlua ise ancak Kuran- Kerime
ballk ve eyhe tam anlamyla gvenilmesi sonucunda ortaya kacak itaatle
salanabileceine inanmlardr372.
Hull aklamaya alan smili yazarlar; mmn bedeninin dier insanlar gibi etten
ve kemikten yaratlan bir beden olmadn savunmulardr. mmn bedenini dier
Mslmanlarn esir olan bedenleri zerinde meydana gelen kozmik bir kimyasal etkileim
srecinin sonunda meydana geldiini savunarak bedenin baz kalntlarnn gkte yceldikten
sonra saflam ve gzle grlemeyecek bir ekilde ay klar ile yeryzne indiini, bunun
akabinde semavi bir i damlas olarak bazen saf bir suya bazen de bir meyveye konduuna
inanlmtr. Meyvelerin ve suyun zamann mm ve ei tarafndan yenilip iildii belirtilir.
Bylelikle bu semavi i damlas yeni mmn bedeninin zn oluturur373. Vildet-i
ruhniye yani manevi dou olarak ifade edilen inanta ise, bir kii Btnilie katldktan
sonra niyeti safsa ruhunda manevi bir nokta belirir. Bu nur onunla karmakszn onun kiinin
ahsnda kalr. Bundan sonraki dnce ve davranlarnda baml olarak, bu nur noktas
genileyecektir. Btni olarak baarl ve mutlu bir hayat sren kii lm srasnda nuru, cezp
gc ile ekilerek manevi derece bakmndan ondan nce gelen arkadana geecektir374.
Hull konusunda da Btnilerden farkl dnen Vefler kendi inan sisteminde byle
bir mefhuma yer vermemilerdir. Eer Veflerde byle bir kavram bulunsayd mridleri
Ebl-Vefnn lmne inanmazlar, onun lmnden sonra yerine geen vey kardeinin
olu eyh Matarann bedeninde hull edeceine inanlrd. zellikle Ebl-Vefnn
lmnden sonra mridlerinin onun mezarnn bulunduu trbeye
maksadyla gelmeleri bu dncemizi desteklediinin kanaatindeyiz
375
sadece ziyaret etme

.
Cenneti bu dnyada mutlu olarak yaamay, cehennemi ise sknt ve strap dolu bir
hayat yaamak olarak deerlendiren smililer, kyameti iinde bulunulan devrin sona
ermesini olarak telakki ederek376, len immn yerine geen yeni mmn beraberinde yeni bir
eriat de getireceini iddia etmilerdir. lm yeni bir balang olarak grmeyen Btniler,
371
..N, vr. 95/a-b; M.B.N., vr. 75/b-76/a.

..N., vr. 37/a-38/a-b; A.N., vr. 23/a-24/b, 27/b; M.B.N., vr. 26/a-b, 30/a.
373
Corbin, a.g.e., s. 181.
374
Corbin, a.g.e., s. 182.
375
..N., vr. 81/, 82/a, 185/a; A.N., vr. 119/a; M.B.N., vr. 63/a, 72/b.
376
Gazl, s. 27.
372
91
ahreti her eyin aslna dn olarak yorumlamlardr377. Btniler lmle ruhun ya devaml
olarak baka bir bedene girdiine ya da iyi ruhlarla beraber bu dnyada kaldna
inanmlardr378.
Ebl-Vef ile balayan Vef hareketinin smililikten ayrld noktalardan biri de
ahiret konusudur. Vefler ahireti yeni bir balang olarak kabul ederek cenneti ve
cehennemin bu dnya olarak kabul etmemilerdir. Cehennemi sonsuz azap cenneti ise sonsuz
mkafat ve mutluluk olarak dnmlerdir. Bunun yannda cennete ve cehenneme ulamada
Kuran ve Hz. Peygamberin yolundan gidip gitmemenin belirleyeceine inanmlardr.
Bunun yannda Ebl-Vefya duyulan sadakat ve onun takip edilmesi ahrette pekok kiinin
cehennem yerine cennete ulatracana itenlikle inanlmtr379.
smililer hareketin yaylmas iin di ad verilen propagandaclar kullanmlardr. Bu
propagandaclar birbirinden uzak yerlerde merkezler halinde rgtlenmilerdir. Btni dilerin
en baarl olduu saha Irak, Basra Krfezi evresindeki yerleim yerleri ve ran olmutur380.
Erken Dnem Veflie bakld zaman ise, propaganda merkezlerinin gizli ya da
birbirinden uzak yerlerde olmad dikkat ekmektedir. Vefliin yaylma ve propaganda
alan daha ok Ortadou ve Maverannehir olduu grlmektedir. Mesela menkb-nmeden
rendiimiz kadaryla propaganda merkezleri arasnda; Ksan, Vst, Buhara, Lbnan,
Mardin, Basra, Seltin-i Cebel, Sencer, Sb, Nablus Da, Cebel-i Hamdin, Tebrizin rem
kasabas, Kirmnda Karda kasabas, Zehmn, randa Kesriyye ve Yakup kyleridir. Erken
Dnem Vefliin propagandalarn ve merkezlerini saklamama nedeni belki de Btnilik gibi
radikal ve kktenci bir hareket olarak kabul edilmemesindendi. Ebl-Vefnn son derece
nfuz ve etkinlik kazand Irakn Vst kenti yine Btnilerin M.1056-57 (H.448) ylnda son
derece etkili propaganda yaptklar ve bir hayli taraftar kazandklar blgelerden biridir381.
Eer Ebl-Vef blgede tutunmay baardysa bu kuvvetle muhtemel olarak Btnilere de
hitap edebilen dncelerinden kaynaklanm olabilir. Ancak menkb-nmeden bu
dncelerin ne olabilecei hakknda salam verileri elde edememekteyiz. Bunun yannda
Erken Dnem Vefliin yukarda zikr edilen hareket alannn Irak ve ran olmas ve blgede
Btnilerin youn ve baarl propaganda yapmalar sonucunda yaymay baardklar fikirleri
kuvvetle muhtemeldir ki, Ebl-Vefy ve Erken Dnem Veflii kanlmaz olarak
etkilemitir.
377
Gazl, s. 27.
lhan, a.g.m., s. 193.
379
380
Bernard Lewis, smililer .A., c/V, ks/II, (Eskiehir: ME.B. Yay., 1997), s. 1121.
381
Daftary, a.g.e., s. 241.
378
92
Harita II382
382
Erken Dnem Veflerinin tespit edilebilen hareket alan.
93
II. BLM
ANADOLU SELUKLU DEVLET DNEMNDE VEFLK HAREKET VE
TARKATI
1. VEFLK HAREKETNN ANADOLUYA GR
Veflik hareketinin Anadoluya kim tarafndan ve hangi tarihler arasnda getirildiine
dair ak bilgilere sahip deilsek de menkb-nmeden rendiimize gre Ebl-Vef daha
lmeden nce Anadoluda mridlere sahip olmutu. Anlald kadaryla Anadoludaki,
Erken Dnem Vefler Gneydou Anadoluda Mrdin vilayetinde yaamaktaydlar383. Ancak
menkb-nmede,
bu
iki
mridin
ismi
zikredilmemektedir.
Menkb-nmeden
rendiimize gre, Mrdinli iki mrid Ebl-Vefnn lmnden ksa bir sre sonra
Kusna gelerek eyhlerinin mezarn ziyaret etmilerdir384.
Menkb-nme sayesinde tanyabildiimiz Mrdinli iki mridin Veflik hareketi
ierisindeki, vazifeleri hakknda bilgi edinemiyoruz. Bu mridlerin Mrdin kentine hareketi
yaymak iin mi gelip yerletikleri yoksa burada yaarken mi harekete katldklar belli
deildir. ki mridin Mrdinde bir tekke am olmas ve orada Vefliin propagandasn
yapm olmas kuvvetle muhtemeldir. unu da unutmayalm ki, bu iki mridin ve onlarn
ardllarnn XII. yy.da pek de etkili olmam gibi grnmektedirler. Eer propaganda etkili
olsayd Veflik hareketi Anadoluda Bb lys ve Bb shktan yani XIII. yy.n ilk
eyreinden ok daha nce tannr ve bu durum kaynaklara sirayet ederdi. Gzden uzak
tutulmamas gereken noktalardan biri de Anadoludaki, bilinen ilk rgtlenmesini Gneydou
Anadoluda yapan Veflerin bu konuda yzde yz bir baarszla uramadklardr. nk
Vefliin XIII. asrda en etkin olduu yerin Gneydou Anadolu Blgesi olmas, XIII. yy. da
olduka hret kazanan Bb lysn eyhi, Vefliin Anadoluda ismi bilinen ilk nderi
Dede Karknn Elbistana yerlemesi385, Bb lysn nde gelen mridlerinden Bb
shkn Kefersudda yaamas bizi bu kanaate gtrmektedir. Eer Mrdinli olarak anlan ilk
Anadolu Vefleri Gneydou Anadoluda Veflikle ilgili bir altyap oluturmasalard,
muhtemelen Dede Karkn Gneydou Anadoluda Elbistana yerlemezdi.
383
384
..N., vr. 81/a; M.B.N., vr. 63/a.

ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz hirete intikal itdkden sonra bir
nie yl geb iki kimesne Mrdin Velyetinden Hazret-i Seyyidn mezr- erfini ziyret itmege geldiler
M.B.N., vr. 63/a.
385
Ocak, Bbler syahn, s. 99.
94
Dede Karknn Anadoluya hangi gzergah ve ka ylnda geldii belli deildir. Dede
Karknn Anadoluya geldikten sonra ya da Anadoluya gelir gelmez Mrdine gitmi olmas
ve hatta bir sre orada kendisine bal airetle kalm olmas kuvvetle muhtemeldir. zellikle
Mrdinde Dede Karkn isimli birka kyn bulunmas; bunun karlnda Dede Karkn
adna herhangi bir trbe ve zaviyenin bulunmamas bu ihtimali glendirmektedir386. Eer
Dede Kargn Mrdinde uzun bir sre kalsayd ya da en azndan insanlarn hafzalarnda yer
edecek kadar bulunsayd onun adna izafe edilen bir trbenin yaplm olmas gerekirdi. Bu
durumun bir dier aklamas da Dede Karknn Anadoluya geldii vakit Vef tarikat
ierisinde ok da nemli olmad daha sonradan hareketin en nde gelen kiisi haline gelmi
olma ihtimalidir.
Dede Karknn Anadoluda ilk yerleim yeri olarak Mrdini semesindeki bir dier
nemli neden de Erken Dnem Veflik hareketi ierisinde yer alan Ben Raba387 kabilesinin
M. 9. yy.dan itibaren blgede etkin olmasdr388. Ebl-Vefnn yaad dnemde Ben
Raba kabilesinin Mrdinde hala nfuzunun olup olmadn kesin olarak tespit edemiyorsak
da, kabilenin Mrdinde nfuz sahibi olmamas iin herhangi bir neden yoktur. nk hem
Mrdin ile Irak blgesi birbirine yakn hem de Ben Raba kabilesi yar gebe bir yaam
tarzna sahip olduu iin blgeye sk sk g edebilirlerdi.
Dede Karkn ve beraberindeki Vef dervilerinin Anadoluya ne zaman geldikleri bir
soru iareti ise de bu tarihin Ocakn da belirttii gibi I. Aleddn Keykubad olmas kuvvetle
muhtemeldir. Nitekim Bb lysn yaad dneme oranla son derece ge bir dnemde
yazlan Kemal Paa-zadenin Tevrih-i l-i Osmnn da Bb lysn Anadoluya Cengizin
Harezimliler denetiminde olduu Horasna saldrd dnemde Anadoluya geldiini belirtir
ki389, bu da Anadolu Seluklu Devleti tarihinin, I. Aleddn Keykubad dnemine denk gelir.
Elbetteki bizim bu grmz Dede Karkn ile Bb lysn beraber Anadoluya geldikleri
dncesine dayanmaktadr. Bunun en temel nedeni Orta Asya ve Kafkaslarda artan Mool
basksna oranla en rahat ve gvenli yerin Anadolu Seluklu Devleti olmasdr. Anadolu
Seluklu Devletinin Mool saldrlarnn her yeri kasp kavurduu bir dnemde gvenli
olmasnn nedeni Sultan I. Aleddn Keykubadn gerekletirdii askeri, siyasi ve ekonomik
faaliyetler yatmaktayd. Aslnda, Anadoluya Trkistan merkezli dervi gleri daha XI.yy.n
386
Nejat Gyn, XVI. Yy. da Mrdin Sanca, stanbul, 1969, s. 89; V. Minorsky, Mrdin .A., c/VII,
(Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 319.
387
..N., vr. 92/b-93/b; A.N., vr. 62/a-63/a; M.B.N., vr. 73/a-b.
388
Minorsky, a.g.m., s. 317.
389
Kemal Paa-zade, c/I, s. 64; Fuat Kprl, Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, (Yay. O. Kprl),
(Ankara: D..B. Yay., 1993), s. 208, dpnt. 35.
95
sonlarnda balam ve XII.yy. boyunca da devam etmiti390. Ancak bu glerin nedeni daha
ok kabilevi ilikiler ve Anadolunun Trkleme ve slmlama srecinde dervilerin bal
bulunduklar tasavvufi akm yayma istekleriydi.
1.1. I. Aleddn Keykubad Dnemi Siyasi Faaliyetleri
I.Aleddn
Keykubad
dnemindeki
siyasi
faaliyetler
incelendii
vakit
adalet + ekonomik karlar = fetih lemesinin ortaya kt grlecektir.

I.Aleddn Keykubadn ilk seferi Akdenizde askeri ve ticari bakmdan nemli olan
Kalonarus Kalesinin fethidir. Fethinde ehrin gzel olmasnn da etkili olduu Kalonoros
Kalesi, Kyr Vait adnda bir Bizansl hakimin elideydi. ehir iki ay kuatma altnda kaldktan
sonra Antalya Valisi Mbarizeddin Er Tokuun eliliiyle kale Sultan Aleddne teslim
edildi. Kyr Vait ehri teslim etmesi karlnda Sultan Kyr Vaita Konya Akehirin emirlik
menuru ve her biri bir ehir gelirine sahip olan birka ky ikta olarak verildi391. Alaiye
Kalesinin fethi ile Seluklu Devleti Akdenizde Antalyadan sonra ikinci bir ticaret liman ve
askeri st elde etmitir.
Aleddn Keykubad gl emirleri saf d ettikten sonra lkesinde tek g ve tek sz
sahibi olarak geni bir ftuhat hareketi ierisine girdi.
Sultann ilk dura Ermenistan ve Sudak oldu. Buralara sefer dzenlenmesindeki
neden ise Ermenilerin Halep ve Msr zerinden gelen tccarlarn mallarna el koymas ve
Sudakta yer alan Kpaklarn ticareti zedelemeleriydi. Sudakn fethi ile Emir Hsameddin
oban grevlendirilmi ve byk bir baaryla Sudak fethetmiti392.
Ermeni Krallnn zerine ise, karadan Emir Komnanos Mafarzum ile denizden
Mbazereddn Ertoku grevlendirilmi ve Ermeniler Seluklu kuvvetleri karsnda
tutunamamlardr393. Gerek Sudak gerekse de Ermeni Krall zerine yaplan seferler
neticesinde Kilikya Ermeni Krallnn snrlar daralm ve gney sahilindeki Ayas ile
Korykosun dndaki yerler Seluklularn eline gemitir. Ayrca Kilikya blgesine
Ouzlarn
Afar
boyuna
mensup
olan
Karamanoullar
ile
Salur
Trkmenleri
yerletirilmitir394.
390
Irene Melikoff, Bektailik/Kzlbalk: Tarihsel Blnme Ve Sonular Alevi Kimlii, (Edt. T. Olsson-E.
zdalga-C. Raudvere), (1999, stanbul: T.V.Y. Yay.), s. 4.
391
Osmn Turan, Seluklular Zamannda Trkiye, (6. bsk, stanbul: Boazii Yay., 1998) s. 335.
392
Ali Sevim, Anadolunun Fethi Seluklular Dnemi, (Ankara: T.T.K. Yay., 1993), s. 174.
393
Turan, a.g.e., s. 343.
394
Emine Uymaz; Anadolu Seluklu Sultan I.Aleddn Keykubad Dnemine (1220-1237) Bir Bak Cogita
Seluklular zel Says, Say./ 29, Y.K. Yaynlar, stanbul, 2001, s.124.
96
Sultan Aleddnin gerekletirmi olduu bir baka fetihte Alanya hakimi Kur Vartn
kardei tarafndan ynetilen Alara Kalesidir395. Sultann Alara Kalesini de fethetmesiyle
Antalya ve evresinde Seluklu hakimiyetinin kesinlemitir.
Sultan Aleddn yapm olduu bir baka giriim de muhtemel bir Mool tehlikesine
kar Sivas ve Konya ehirlerinin surlarn onartp glendirmek olmutur. Sultan Aleddn bu
faaliyetler iin gerekli parann merkezi hazine den kmasn nlemek iin de kale yapmn
Konya ve Sivas emirleri zerine yklemitir396.
Anadolunun siyasi btnln tesis etmek isteyen Aleddn Keykubad 1226 ylnn
austos aynda Diyarbakr (Amid) Emiri el-Melik Mesudun stne yryerek pekok kaleyi
fethettiyse de Aleddn Keykubadn mttefiki olan el-Melikl-Eref ile arasnda kan bir
antlamazlktan dolay Amidi fethedemeden geri dnmek zorunda kalmtr. Sonu olarak
Aleddn Keykubadn bu sefer neticesinde Amidin mstahkem yerleri ve stratejik adan
fevkalade nemli olan Kahta ve emegezek Kaleleri ele geirilmitir397.
M.1228 ylnda I.Aleddn Keykubad kendisine bal Mengcekoullarnn zerine
yryerek Erzincan ve alnmas g olan Kemah Kalesini Davud ah tutuklamas
neticesinde kansz bir ekilde ele geirdi398. Erzincan ve Kemahn ele geirilmesinden sonra
Ahlat zerine yrmeyi dnen I.Aleddn Keykubad Sinopun Bizansllarca ele
geirildiini renip Ahlat Seferinden vazgeip, Sinop zerine yryerek Sinop Kalesini
kurtard399.
Saltanat boyunca Sultan Aleddn Keykubad en ok uratran konulardan biri de
Celaleddn Harzm ah ve Yass imen sava (13 Austos 1230) olmutur.
I.Aleddn Keykubad ile Celaleddn Harzm ah arasndaki ilikiler ilk bata dostane
olmasna ramen daha sonra Cihan ahn Celaleddni kkrtmas ile iki hkmdar
arasndaki ilikiler bozuldu. Bilhassa Celaleddnin ordusunu beslemek iin sk sk snr
ihlallerinde bulunup etraf yamalamas iki sultan sava haline soktu400.
I.Aleddn Keykubad, Mool tehlikesinden dolay Celaleddn Harzm aha eliler
gndererek sava nlemek istese de Celaleddn Harzm ah olumlu bir yant vermeyerek
sava kanlmaz bir hale sokmutur. 40.000 kiilik Harzm ah kuvveti Erzincann Yass-
395
A. Sevim-Y. Ycel, Trkiye Tarihi, Fetih, Seluklu Ve Beylikler Dnemi, (Ankara: T.T.K. Yay., 1989) s.
155.
396
Sevim, a.g.e., s. 169.
397
Turan, a.g.e., s. 379; Sevim-Ycel, a.g.e., s. 157; Sevim, a.g.e., s. 173.
398
Necdet Sakaolu, Trk Anadoluda, Mengcek Oullar, ( stanbul, Milliyet Yay., 1971) s.61-63.
399
Emine Uymaz, Sultan I.Alaaddin Keykubad Devri Seluklu Devleti Siyasi Tarihi, (1220-1237) (Ankara:
T.T.K Yay.), s. 45.
400
Osmn Turan Keykubad I mad. A, c./VI, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s.653-654.
97
imen mevkiinde Seluklu kuvvetleri ile savam (13 Austos 1230) ve Seluklular parlak
bir galibiyet elde etmitir401.
Aleddn Keykubadn bu parlak zaferinden hemen sonra Mool Han eday elisi
olan Kazvinli Emir emseddni Aleddn Keykubadn yanna gndererek kendi himayeleri
altna girmelerini - her yl sembolik hediyeler gndermeleri karlnda Anadolu Seluklu
Devletinin topraklarna taarruzda bulunmayacan bildirmitir. Aleddn Keykubad bu
teklifi kabul ederek muhtemel Mool taarruzunu nledi. ini salama almak iinde muhtemel
ani bir Mool saldrsna kar hazrlkl olmaya aba sarf etti402.
Anadolunun siyasi birliini tamamlamasna az bir sre kalan Aleddn Keykubad
Amid seferi ncesi rahatszlanarak 1237 tarihinde Keykbadiye saraynda vefat etti.
1.2. I.Aleddn Keykubad Dnemi Anadolunun Ekonomik Durumu
Aleddn Keykubadn Sinop ve Alanya gibi liman kentlerini ele geirmesi Seluklu
ekonomisini levanten deniz ticareti ile dorudan doruya temasa geirmitir. Bu yaygn olan
kara ticaretinin yannda deniz ticaretininde genileyeceinin ilk sinyallerini vermekteydi403.
Nitekim Aleddn Keykubad sahil kentlerinde ticaretin daha da younlamas iin yabanc
tccarlara baz imtiyazlar vererek ticarette devlet garanticiliini sigortacln balatt.
I.Keykubad, ticaretin gelimesi iin ilk olarak 8 Mart 1220 tarihinde Venedik Dukas
ve onun yerine geecek despotlarla, Suriye ve baka yerlerdeki Venedikliler, onlarn gelip
giden btn tacirleriyle sultann lkesinin hepsinde iki yl srecek bir sulh gerekletirildi404.
Aleddn Keykubadn elisi ile Venedik Dukas Bacabus Teopulo arasnda imzalanan
antlamaya gre, Venedikli tacirler Seluklu snrlarnda serbeste ticaret yapacak, Venedikli
tacirlerden 1/2den fazla gmrk resmi alnmayacak ve bu tacirler altn, gm, mcevherat
ve zahireleri vergiden muaf tutulacakt. Trk tccarlar da Venediklilere ait yerlerde ayn
ticaret serbestisine sahip olacakt405.
Aleddn Keykubad kervan yollarnn emniyetini salamasna ramen zengin ticari
mallar tayan byk kervanlarn karalarda Anadolu Seluklu Devleti dmanlarnn veya
Trkmenlerin; denizlerde korsanlarn yamalarna uramas halinde zarara urayanlarn
zararlarn devlet hazinesinden karlayarak devlet sigortacl anlayn uygulamaya
koydu406.
401
Uymaz, a.g.e., s. 46.

Uymaz, a.g.m., s. 126.
403
Cemal Kafadar, ki Cihan Arasnda Cogito Osmnllar zel Says, say/ 19, Y.K. Yay., stanbul, 2001,
s.41.
404
Uyumaz, a.g.m., s. 122.
405
Osmn Turan, Seluklular Hakknda Resmi Vesikalar, (3. bsk., Ankara, TTK Yay., 1995) s. 126.
406
Turan,...Resmi Vesikalar, s.126-127.
402
98
Kervan ticaretinin daha salkl ilemesi iin yeni kervansaraylar ina edildi.
Kervansaraylar bir devenin bir gnde gidebilecei mesafe olan 25-30 km.lik aralklarla
yaplyordu. Bylelikle kervanlarn gvenlii salanyor ayrca da kervan sahiplerinin rahat
yolculuk yapmalar gerekletiriliyordu. I. Keykubad kervan yollarnn gzergahlarna zel
koruma birlikleri tahsis etmek suretiyle ticaretin sekteye uramasn engelledi407.
Aleddn Keykubad Anadolu ticaretinin uluslararas bir boyut kazanmas iin yalnz
Venediklilerle yaplan antlamalara bal kalmam bunun yannda Anadoluda uluslararas
fuarlar kurmutur408. Mesela; Yabanlu da kurulan uluslararas pazar tm Ortadounun en nl
fuar ve pazaryd409.
Aleddn Keykubadn akllca yrtt siyasi ve ekonomik politikalar bir anda
Anadoluyu muazzam bir zenginlie ulatrd.
AnadoluSeluklu Devleti tarihinden bahseden kaynaklar, Anadolunun ulat
zenginlii yle tarif ederler:
Anadolu diyarnda emniyet ve refahlk kararlat. Fakirlere hakszlk yapan kimse
kalmad410 Ata Melik Cveyni Aleddn Keykubad dneminin zenginliinden
bahsederken anlatt bir hikayede Aleddn Keykubadn kiisel huylarn da u ekilde
aktarr bu anlatm Mool istilasyla beraber dervilerin neden Anadoluya Aleddn
Keykubadn yanna geldiinide aklamaktadr: Bir fakir Anadoludan padiahn
cmertliini duyarak yola ktm.....Cihan padiahnn gz ben zavallnn zerine derse
durumum deiir ve ters giden ilerim iyiye dner midindeydim dedim. Ben durumumu
anlatrken (padiaha) hediye olarak getirdiim meyveleri padiaha verdiler. Padiahta
ondan iki tane alp heybesine koyduktan sonra kendisinin bu davrann ho
karlamadn belli edip yanndakilere: Bu adam ok uzak yerlerden gelmi. Buraya
gelirken bir ok kutsal yerleri ve trbeleri gezmi ve byk insanlarla karlam olmal.
Byle bir adamn burada bulunmasn ve onun getirecei uuru ganimet bilmek gerekir.
diyerek
atn srd. Sarayna gidince Danimend Hacibe benim yerimi sormu. Hacib
bilmiyorum demesi zerine onu azarlayarak, sen nasl bir Mslmansn? Bir fakir uzak
bir yerden ehrimize geliyor, senin onun yediinden, itiinden haberin yok. Derhal onu bul
demi. Danimend Hacib hemen beni bulup evine gtrd. Ertesi gn Kaann saraynn
nnde otururken, balid ykl bir arabay hazineye gtrrlerken grdm. Bu parann
407
Osmn Turan, Seluk Kervansaraylar Belleten, c/X, say/ 39, Ankara, 1946, s.471-496.
Turan....Trkiye, s.398, Kafadar, a.g.m., s.42.
409
Faruk Smer, Seluklular Devrinde Milletleraras Byk Bir Fuar, Yabanlu Pazar, (stanbul, T.D.A.V.
Yay., 1985).
410
Anonim Seluk-name, s. 30.
408
99
miktar 700 bali olup Macinin fethi srasnda elde edilmi olan ganimetti. Padiah
Danimend Hacibe beni artt. O arabada bulunan btn paray bana vermelerini emretti
ve iltifatlarda bulundu...411. Bu ifadelerden de anlalabilecei gibi o tarihlerde Aleddn
Keykubad Moollarn gney seferinden elde ettikleri ganimetle e deer olan bir miktar bir
fakire yardm etmek maksadyla ok rahat bir ekilde verebilmektedir.
Aleddn Keykubad dneminde Anadolu halknn ulat ekonomik ve siyasi dzey
sultann lmnden sonra uzun bir sre grlemeyecektir.
2. DEDE KARKIN
Gerek ismi hakknda herhangi bir malumata sahip olmadmz Dede Karknn ismi
kuvvetle muhtemeldir ki, takma bir isim ya da unvand. Muhtemelen Kargn boyundan gelen
bir oyman lideri olan Dede Karknn ismindeki Dede; Trkler arasnda halka yol
gsteren tecrbeli ve bilge kiilere verilen bir unvan olarak kullanlmtr. Bununla birlikte
Erken Dnem Yesev dervileri iin kullanlan bir tabirdir412. Genel anlamda tarikat bykleri
iin kullanlan bir tabirdir413. Buradan da anlalabilecei gibi Dede Karknn Dede
unvann kullanmas onun belirli bir toplulua yol gsteren ve o topluluka sayg duyulan bir
kii olarak grldn gsterir. Bu topluluk da muhtemelen Ouzlarn Kargn boyundan
gelen bir oymakt.
ecere-i Terkkimede Karkn ( (7'7 ) eklinde geen kelime414 Dede Karkn ile ilgili
en eski bilgileri veren Menkbul-Kudsiyede Garkn ( (7*8) eklinde gemektedir415. Biz
incelememiz srasnda Karkn kelimesinin en eski yazl biimi olmasndan dolay
Karkn eklinde kullanmay tercih ettik.
Kelimenin anlam konusunda ise yine bir birliktelik yoktur. Mtercim Ahmet Asmn
Kamus tercmesi ve onu referans alan tarama szlne gre Karkn; hayvann sarsndan
kan siyah ie yaramaz deri olarak tanmlanr416. Kelimeyi Kargn ( (8'7 ) eklinde okuyan
ztelli; takn su, alayan, ok alevli ate gibi tama ile ilgili bolluk, bereket ve suyu
411
Aleddn Atamelik Cveyn, c/I, s.215-216.

Sleyman Uluda, Dede D..A., c/IX, (stanbul: D.V. Yay., 1994), s. 76; Mecdud Mansurolu, Dede
.A., c/III, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 506.
413
Mehmet Ali Ayn, Tasavvuf Tarihi, (Sad. H. S. Yananl), (stanbul: Kitabevi Yay., 2000), s. 204.
414
Ebl-Gaz Bahadr Han, s.245, 248, 266.
415
Elvan elebi, s. 10, 11, 12, 160, byt. 111, 124, 132, 134, 135, 1875.
416
Mtercim Ahmet Asm, Kmus Tercmesi, c/II, stanbul, 1312, s. 328; Komisyon, Tarama Szl, c/IV,
(2.bsk, Ankara: T.D.K. Yay., 1996) s. 2313.
412
100
ilgilendiren anlamlar karladn anlatr417. Ebl-Gaz Bahadr Han ise, Karkn kelimesinin
ili, al anlamna geldiini bildirir418.
419
doyurucu a anlamnda kullanlmtr
Reideddnin Cmit-Tevrihinde kelime ok

. Hasan Eren; eriyen karlarn oluturduu akarsu,
karla kark yaan yamur, marangozlukta kullanlan bir eit rende, biiminde aklar420.
Ouzlarn Bozok koluna mensup olan Karkn boyunun iareti: \\ ongunu ise su
kartaldr421.
Karkn boyunun ve Dede Karkn a bal bulunan Karkn Oymann Anadoluya ne
zamandan itibaren youn kitleler halinde g ettiini bilemiyoruz. Ancak yukarda da
belirttiimiz gibi bu tarihin M.1220-1237 yllar aras olmas kuvvetle muhtemeldir. Bu da I.
Aleddn Keykubadn iktidar dneminde gerekletiini gsterir.
Dede Karknn manevi gcnn olduuna inanlmas, Karkn boyu ierisinde Dede
Karkn manevi bir etkinlie ulam olmas son derece kuvvetlidir. Nitekim muhtelif yerlere
dalan Karkn airetleri yerleik yaantya gemelerine paralel olarak Dede Karkn ismini
tayan kyler ve ziyaretgahlar kurmulardr. Nitekim Anadoluda; Mrdin, Elbistan, Mara,
Afyon, Ankara, Antalya, Balkesir, orum, Tarsus, Konya, Adana, Manisa, Anteb, Sivas422,
Eskiehir423 ve Malatyada424 ok sayda Kargn, Dede Kargn adn tayan ky ismine ve
ziyaretgah yerlerine tesadf edilmektedir. Oymaklarn bu blgelerde ne zaman yerleik
yaantya getiini tespit edemiyorsak da Osmnl devrinde bu blgelerde yerleik yaantda
olduklarn tespit edebilmekteyiz425.
Dede Karkn, Vef hareketine mensubiyeti ile ilgili direkt bilgi veren herhangi bir
kaynaa sahip deilsek de dolayl olarak Dede Karknn Veflie olan mensubiyetini tespit
etmek mmkndr.
Dede Karknn tarihsel ve tasavvufi kiilii ile ilgili en eski bilgileri veren Vef
hareketinin Anadoludaki liderliini yapm Bb lysn torunu ve Veflik hareketini
yakndan tanyan Elvan elebinin menkb-nmesinde Veflik tarikat veya Tcul-rifin
Seyyid Ebl-Vef hibir ekilde anlmamaktadr. Buna karn eserin yazar olan Elvan
elebinin soyundan gelen Osmnl devri mutasavvf ve tarihisi k Paa-zde, bize bu
417
Cahit ztelli, Hac Bekta- Vel Velyet-nmesi T. D., c/VIII, say/ 92, (Ankara: T.D.K. Yay., Mays
1958), s. 479.
418
Ebl-Gaz Bahadr Han, s. 248.
419
Reideddnden naklen, Bahattin el, Trk Mitolojisi, c/I, (3.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1998) s. 341
420
Hasan Eren, Trk Dilinin Etimolojik Szl, (Ankara: T.D.K. Yay., 1999) s. 121.
421
Ebl-Gaz Bahadr Han, s. 248; el, a.g.e., s. 364.
422
Komisyon, Karkn mad. T.A., c/XXI, Ankara: M.E.B. Yay., 1974, s. 341.
423
Ahmet Refik Altnay, Fatih Zamannda Sultan Ey T.O.E.M., c/XIV, no. 3, stanbul, 1340, s. 129-141.
424
Yusuf Halaolu, XVIII. Yzylda Osmnl mparatorluunun skan Siyaseti Ve Airetlerin
Yerletirilmesi, (3.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1997) s. 107-108.
425
Halaolu, a.g.e., s. 107, Altnay, a.g.m., s. 135.
101
konuda son derece kymetli bilgiler vermektedir. Kendisinin kaleme ald tarihinde; .Ben
ki, fakr Dervi Ahmed km ibn-i eyh Yahy ibn-i eyh Sleymn ve ibn-i Bl sultnll k Paaym ibn-i mridl-fk Muhlis Paaym ve ibn-i kutbd-devrn Bb lys
halfe-i esSeyyid Ebl-Vef Tcul-rifin nevvarel-lhu kabrehum426 vermi olduu bu
bilgiler Bb lysn Veflik hareketinin kurucusu Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vefnn
tarikatna bal olduunu aka gsterir. Elvan elebinin menkb-nmesinde Bb lys;
Dede Karknn halfesi ve mridi olarak bildirilir427. Bu da, Dede Karknn Vef tarikatna
dahil olduunu ve Anadoluda ismi bilinen ilk Vef eyhi olduunu gsterir. Bb lysn,
Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vefya bal olduunu gsteren bir dier kaynamz Osmnl
tasavvuf hayatnda nemli bir yere sahip olan Nefahtl-ns isimli kitabn Geyikli Bb
pasajndaki bilgilerdir. Bu pasajdaki anlatma gre, Orhan Bey dneminin sava
dervilerden biri olan Geyikli Bbya Orhan Bey kimin mridi olduunu sormas zerine,
Geyikli Bb; Bb lysn mridi ve Seyyid Ebl-Vefnn tarikatndan olduunu
bildirir428.
Yukarda vurguladmz gibi Dede Karkn muhtemelen Anadoluya ilk olarak
Mrdine gelmitir429. Bir mddet burada kaldktan sonra muhtemelen Elbistana yerlemiti.
Mrdinde Dede Karkn isimli yerleim yerlerine daha XV. yy.n sonlarnda kaynaklarda
tesadf etmemiz430, bu yerleim yerinin nemini koruduunu ve kendini kabul ettirdiini
gsterir. Bunun nedenini de Mrdinin Dede Karkn kasabasnn uzun sre Vefliin
merkezlerinden biri olmasyla aklayabiliriz.
Dede Karknn Mrdinden Elbistana gitmesinde ki en temel neden kanaatimizce
bal bulunduu Karkn boyuna tabi oymaklarn nemli bir blmnn dank halde Mara,
Elbistan ve Kefersud yani ileriki dnemlerde Dulkadir ili olarak bilinecek topraklarda
yaamalaryd431. Bir baka ifadeyle Dede Karkn blgeye gelerek akrabalk ilikilerini de
426
k Paa-zade, (li), s. 1 y azz fakr ki Dervi Ahmed kyam bn-i eyh Yahy ve bn-i eyh
Selmn ve bn-i sultnl-mel k Paayam ve bn-i mridl-fk Muhlis Paa ve bn-i kutbud-devrn
Bb lys halfe-i Seyyid-i Ebl-Vef nevvarel-lhu kubrahum k Paazade, Tevrh-i li Osmn,
(Yay. K. Yavuz-Y. Sara) (2003, stanbul: Ko Yay.) s. 319; Ben ki fakir Dervi Ahmed kyem ibn-i eyh
Yahya ve ibn- eyh Selman ve ibn-i Sultan l-maal k Paayam ve ibn-i mrid ul-fk Muhlis Paa ve ibni kutb ud-devrn Bb lys halfet s-Seyyid Ebl Vef nevver Allh kubrhm. k Paa-zade, (Asz), s.
91.
427
Elvan elebi, vr. 10/b, 12/b, str. 184, 211.
428
Lmi elebi, (S. Uluda-M. Kara), s. 842.
429
Ocakn belirttii gibi Elvan elebi menkb-nmesinin eksik olan ilk sayfalarn kuvvetle muhtemel ki, Dede
Karknn hal tercmesi ile ilgiliydi. Nitekim nl Osmnl tarihisi Knhl-Ahbr yazar Alnin ifadesine gre
bu menkb da Dede Karkn ile ilgili zengin malumat bulunmaktadr. bk. Gelibolulu Mustafa Al, c/V, s. 40;
Gelibolulu Mustafa Al, ( M. uhadar- A. Uur vd.), c/I, s. 66.
430
Eb Bekr Tihran, s. 38.
431
Faruk Smer, Ouzlar (Trkmenler) Tarih-Boy Tekilat-Destanlar, (4.bsk, stanbul, T.D.A.V. Yay.,
1992) s. 235.
102
kullanarak Vef hareketini Kargn boyuna bal oymaklar arasnda yaymaya alm
olmaldr.
Dede Karknn Gneydou ve orta Anadoluda yrtt Vef propagandas
lmnden sonra yerine geen ve muhtemelen Kargn boyuna bal bir airet reisi olan Bb
lys iin nemli bir potansiyel oluturmu olmaldr. Nitekim, dikkat edilecek olursa Bbler
isyann kt yerlerde Karkn boyuna bal airet ve oymaklarn yaad grlecektir.
Harita III432
Harita IV433
432
433
Karkn Boyunun Anadoluda XII ve XIII. yy.da ikamet ettii nemli yerleim yerlerini gsteren harita.
Bbler ayaklanmasnn gerekletii sahay gsteren harita. harita iin bkz. Ocak, Bbler syan, s. 274.
103
Dede Karkn ile Anadolu Seluklu Devleti Sultan I. Keykubad arasndaki ilikilerin
iyi bir seyir takip ettiini sylemek mmkndr. Nitekim I. Keykubad, Dede Karkna on yedi
ky vakf olarak verir434. I. Keykubadn din adamlarna yardmlarda bulunmas ve Dede
Karkna on yedi ky vakf etmitir. Bundan dolay Anadolu Vefleri, Sultan I. Aleddn
Keykubad Allah dostu bir hkmdar olarak grmlerdir435.
Elvan elebiden rendiimize gre Dede Karkn ile I. Keykubad yz yze grm
ve I. Keykubad; Dedenin byk bir veli olduuna inanarak ona eitli vakflar balamtr.
Dede
Karkna
balanan
on
yedi
kyn
hangi
mevkide
olduu
tespit
edilememektedir. Bu kylerin Dede Karknn yerletii ve muhtemelen de zaviyesini at

Zulkadirde yani Mara ve Elbistan blgesindedir. Dede Karkn; Mara ve Elbistan
yaknlarnda yerletiini dnmemizin nedeni Elbistana yakn Gksunda bir Dede Karkn
trbesinin bulunmas ve Hac Bekti Velinin menkbevi hayatn anlatan vilayet-nmede
onun bu blgede yaam olabilecei izlenimini uyandran bilgi krntlarnn yer almasdr.
Velyet-nmedeki bilgilere gre, Hac Bekt Anadoluya Zulkadir ili topraklarndan
geerken obanlk yapan brahim Hacnn ceylan derisinden yaplm manevi gc olan
brkn Zulkadir iline maneviyatn yaymas ve yaamas iin verir. Hac brahimin
lmnden bir mddet sonra blgede son derece etkili olduu anlalan Dede Karknn
oullar, Hac brahimin ocuklarnn elinde bulunan brk Dede Karkn olduu ve Hac
brahimin bunu izinsiz kulland gerekesiyle ellerinden alrlar436. Byle bir olay yaand m
bilinmez ama Dede Karknn Zulkadir vilayetinde daha zelde Gksunda yaam olmas
kuvvetle muhtemeldir. unu da belirtelim ki, Mara ve Elbistan blgesinde sadece Gksunda
Dede Karkn trbesi bulunmaktadr.
Dede Karkn, kendi zaviyesinde ayn dier eyhler gibi mnzevi bir hayat yaamtr.
Dede Karkn, Ebl-Vefdan farkl olarak bu dnyay zehir olarak grmtr437. Tvbe ve
434
Elvan elebi, vr. 6/a, byt. 101-102

On yedi pre kend vakf olsun
Hakk-tel kabul dek klsun
eyh virdi rz kabul itdi
stinet diledi eyh gitdi.
435
Tanr dostn dost dutan kiiler
Lanet okr ana zaman u zemen
Tanr dostn dost dutan kiiler
Yirde v gkde gn gibi lar.
436
Uzun Firdevsi, s. 21-22.
437
Elvan elebi, vr. 7/a, byt.
Dn u gn zhd taat u takv
Zehr grindi zehre-i dny.
104
irat faaliyetlerinde bulunan Dede Karkn438, Anadoluda Vef propagandasnn yaplmas
hususunda drt yz derviini grevlendirmitir439. Hatta Elvan elebi; Dede Karknn bu
propagandalara bizzat katldn ve halktan ilgi grdn bildirir440.
Burada dikkat eken en nemli nokta ise, Dede Karknn eyhlii dneminde drt yz
mridini tvbe ve irat vazifesini yerine getirebilecek seviyeye ulatry baarmasdr. Bir
dier anlatmla Dede Karkndan drt yz kii eitimini tamamlamay baarm ve halfe
olabilmitir441. Bu da onun, drt yz halifeden ok daha fazla kiiye tasavvufi eitim verdiini
gsterir.
Gerek Erken Dnem gerekse de Anadoluda ki Vef dervilerinde son derece nemli
olan hayvanlar aleminde sz sahibi olarak onlarn zerinde gezme inanc Dede Karkn
ekseninde de grlmektedir. Elvan elebiye gre Dede Karkn, davar srtnda gezintiye kar
ve bindii davar at misali hareket edebilirmi442. Dede Karknn hayvanlar zerindeki gc
ve iktidar zellikle geyikler zerindedir443. Dede Karknn geyikler zerindeki tesir gcn
en sevdii halfelerinden biri olan Ayna Dolaye devreder444.
Drt yz halfeye sahip olduu belirtilen Dede Karknn halfeleri de onun yolundan
gitmitir. ve halfelerinden herhangi biri kendisine kar muhalefette bulunmamt445.
438
Elvan elebi, vr. 7/a, byt. 111

Dede Garkne tevbe v ird
Bu slk irek lcak std.
439
mdi destr varunuz Rm
Davet idn cemat- um.
440
Elvan elebi, vr. 7/a, byt. 112, 114
Gn gnin eyh davete megl
Eyle kim kld hs u !am kabul
Davet-i hs kld pes halk
lemi dutd lutf v hulk.
441
Elvan elebi, vr. 11/b, byt. 199-200
Dede Garkn buyurd iy hulef
Bu kii ked ura sala halka.
442
Ata binmez Dede divra binr
Divr altnda at gibi atlur
Dede Karkn kermetin grr bir
Bir divra biner yrir ol r .
443
Elvan elebi, vr. 12/b, byt. 214
N-gehn bir blk geyik hurrem
rir eyhe yz urur ol dem.
444
Elvan elebi, vr. 12/b, byt. 215-216
eyh iaret ider dner onlar
Ayna Dolaye ba urur bnlar
n irer Ayna Dolaye ba uru
Hatrndan geer kim ol dem ul.
445
eyh seccdesi sadetmz
Fevt old bile bu tatmz.
105
Dede Karkn, Anadoluya geliinden sonra halfeleri Vef propagandasn yapmak
iin yanndan ayrlmlardr446. Halfelerin her birinin ehl-i kef ve ehl-i hl olarak
nitelendirilmitir. Bununla beraber, halfeleri tevhid inancna sahiptirler447.
Dede Karkn mritleri ile birlikte zaman zaman nde gelen halifelerini ziyarete
gitmitir. Ancak bu ziyaretlerin tam olarak hangi nedenlerden kaynaklandn tespit
edemiyoruz448.
Dede Karknn Anadoluda rgtlemeye balad Veflik hareketi ierisinde n
plana kan halfeleri; Hac Mihman, Badn Hac, eyh Osmn, Ayna Dola ve Bb
lystr449. Bu be halfeden Bb lys, Dede Garknn lmnden sonra Vef tarikatnn
bana gemi;450 Badn Hac, eyh Osmn, Ayna Dola Anadolunun muhtelif yerlerine
tarikat yaymak iin gnderilmilerdir451. Elvan elebi tarafndan kaleme alnan menkbnmeden anladmz kadaryla Anadoluya nce Dede Karknn sekin halfeleri; Hac
Mihman, Badn Hac, eyh Osmn ve Ayna Dola gelmi bunlarn hemen akabinde Dede
Karkn gelmitir.
Hangi tarihte ldn ve nereye gmld hakknda herhangi bir bilgi olmayan
Dede Karknn, lmnden sonra dahi halk arasnda efsanevi zellikler tadna dair
birtakm menkbeler domutur.
Bu menkbelerden biri de Konyann umra ilesine bal Karkn kynde bulunan ve
Dede Karkna ait olduuna inanlan trbenin etrafnda anlatlan hikayedir. Bu hikayeye gre:
Dede Karkn umraya yakn bir yere gelerek adr kurar ve irat faaliyetlerine balar. Bir
mddet sonra Dede Karknn adrn kurduu ova adrlarla dolar ve Dede Karknn
mridleri ve dervilerinin says binleri bulur. Dede Karkn ilerleyen yllarda yallktan
hastalanm ve bu haber her yere yaylmtr. Derviler Dede Karknn etrafna toplanarak,
lmnden sonra kendilerini kimin irat edeceini sorarlar. Dede Karknda cevaben: .
446

Kopd drt yz halfe zatndan
Dil ne bilsn disn sftndan.
447
Drt yz ol kim Halfe vard benm
Her biri ehl-i kef hl makm
Ehl-i tevhd ehl-i seccde
Bunlar ihtiyr idpte Dede
Drt yzinde ki var seccde
Cem ider kamusn bir grda.
448
Elvan elebi, vr. 11/a, byt. 186, 189.
449
Elvan elebi, vr. 11/a, byt. 193.
450
Ocak, a.g.e., s. 98 .
451
Kald bu hl geldiler bunlar
i yirde kaldlar bunlar.
106
Tanr bk, nefis fnidir. Ben gsem, iinizden biri beni temsil edecek, sohbetlere o devam
edecek. Bu kim olabilir? imdi onu bende bilmiyorum. mdi, ben can emanetini yaradana
teslim etmek zereyim, ecel gelirse lnce u ocakta yanan am ralarndan birer tane aln,
istediiniz istikamete koun. Kimin ras snmez, yank kalrsa o halefim olacaktr der.
Derviler, Dede Karknn dediini yapmlarsa da yamurdan tm ralar snmez; ancak bir
ra var ki, imek avkyla akp gider. Derviler rann peinden komularsa da
yakalayamamlardr. En sonunda raya yaklamay baardklarnda Pirleri Dede Karkn bir
tepeye diktii rann avkna oturmu dervilerine glmser olara grrler. Derviler bu
keramet karsnda Dede Karknn ayaklarna kapanarak adrlarn Dede Karknn diktii
aacn yere nakledip bugnk Karkn kyn kurarlar452. Dede Karknn salnda yakt
ra avkna dair kerametin, lmnden sonrada devam ettiine inanlarak mezarn bulunduu
yer ziyaretgah haline getirilmitir453.
Halk arasnda anlatlan bu hikayedeki destani unsurlar atldktan sonra birtakm tarihi
gereklerde bulmak mmkndr. Muhtemelen hikayede anlatlan ky Karkn boyuna mensup
bir oyman, Vef bir dervi nderliinde gelip yerlemesi sonucunda kurulmutu. Vef
tarikatnn Anadoluda geni kitlelere seslendii dnemin ilk lideri olan Dede Karknn,
etkinlii ldkten sonra bile son derece etkili olmutur Menkbede iimize yarayan bir dier
bilgide Vef dervilerinin kimsenin yaamad blgeleri iskana amasdr. Bilindii zere,
pekok dervi kimsenin yaamad veya Hristiyanlarn terk ettikleri blgelere yerleerek
oraya ncelikli olarak bir zaviye aarlar, hemen akabinde zaviyenin kurulduu alan bir ky,
bir kltr ve tarikat merkezi halinde tekilatlandrarak Trk nfuzunun buraya yerlemesini
salarlard.
Bylelikle,
454
bulunuyorlard
Anadolunun
Trkleme
ve
slamlama
srecine
katkda
Dede Karknn Anadoludaki en nemli halfeleri az ncede belirttiimiz gibi Badn

Hac, Hac Mihman, eyh Osmn, Ayna Dola ve Bb lystr. Bu halfelerden Bb lys,
Dede Karknn lmnden sonra Vef tarikatnn Anadoludaki ubesinin bana geecektir.
Dier drt halfe ise Bb lysn halfeleri sfatyla Anadoluda ki faaliyetlerini
yrteceklerdir.
452
Mehmet nder, Anadolu Efsaneleri, (Ankara: T.K.A.E. Yay., 1966) s. 37-38.

Tanyu, a.g.e., s. 267.
454
mer Ltfi Barkan, Osmanl mparatorluunda Bir skan Ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakflar Ve
Temlikler, I, stila Devrinin Kolonizatr Trk Dervileri Ve Zviyeler V.D., c/II, Ankara: Vakflar Umum
Mdrl Yay., 1942, s. 291. Bu makalenin sadeletirilmi versiyonu ii bk. mer Ltfi Barkan, stila
Devrinin Kolonizatr Trk Dervileri Ve Zviyeleri Tasavvuf Kitab, (Yay. C. ifti), (stanbul: Kitabevi
Yay., 2003), s. 141-191.
453
107
Dede Karknn halfeleri ile ilgili bilgi edinebildiimiz yegane kaynamz Elvan
elebinin menkb-nmesidir. Sz konusu menkb-nmede drt halife hakknda
edinebildiimiz bilgiler son derece azdr.
2.1. Badn Hac
Menkb-nmede sadece eyh Karknn drt byk halfesinden biri olduu
vurgulanmtr. Vef tarikatnn akideleri yaymakla grevlendirilen Badn Hacnn hangi
blgelerde faaliyet gsterdiine dair herhangi bir bilgiye sahip deiliz455.
2.2. Hac Mihman
Dede Karkn yaam boyunca Veflik hareketini yaymak iin Anadoluda faaliyet
gstermitir. Ancak Bb lys dneminde Bb lysn yannda kalarak
hizmetinde
bulunmutur456. Bu durum Erken Dnem Veflik ierisinde grlen bir zelliktir.

Hatrlanaca zere Erken Dnem Vef elitleri ierisinde yer alan halfeler irat ve hareketi
yayma faaliyetlerine katlmam onun yerine Ebl-Vefnn yannda kalarak zel ileri ile
ilgilenmilerdir457.
Menkb-nmeden anlald kadaryla Bb lysn gznde son derece nemli bir
yer igal eden Hac Mihmann en temel vasf gzel naat okumasdr.458 Bb lys, Hac
Mihman tm halfelerinin bulunduu ortamda ararak onu selamlamtr. Bylelikle Hac
Mihmana verdii nemi gstermeye almtr459.
2.3. Ayna Dola
Dede Karkn ve Bb lys zamannda Veflik tarikatnn propagandasn yapmakla
grevlendirilen Ayna Dola460, yukarda temas ettiimiz gibi Dede Karknn dualaryla
geyikler zerinde hkmetme gc elde ettiine inanlmtr461. Aslnda bu durum, daha Dede
Karkn zamannda Ayna Dolann Veflii Anadoluda kurumsallatrma srecinde ki
455
Elvan elebi, vr. 11/a, 13/a, byt. 193, 219.

Elvan elebi, vr. 13/a, byt. 220; Ocak, a.g.e., s. 167
Ulu Hac kim ad Mihmandur
eyh tapusnda ol gelr kalur.
457
Bk. s. 48
458
Vasf v nat b-hisb-durur
Ne kalem bildi hakk ne kad .
459
Hacya hem ul sal virdi
Hulef ortasnda ol vhid.
460
Elvan elebi, vr. 13/a, byt. 219.
461
Elvan elebi, vr. 12/b, 94/b-95/a, byt. 214-216, 1646-1648.
456
108
rolnden dolay elde ettii prestiji ifade etmek iin kullanlan bir sayg ifadesi olarak
deerlendirilmelidir.
Vefliin Anadoludaki hareketi ierisinde en n plana km halfelerden biri olan
Ayna Dolann geyikler zerinde ki gc, onlarla birlikte dolamasnn bir benzeride Orhan
Gazi zamannda yaam olan Geyikli Bbda grlmektedir. ahsi kanaatimizce gerek Ayna
Dola gereksede Geyikli Bbnn geyikler zerindeki gc ile anlatlmak istenen, bu
halfelerin hareketin elitlerini oluturmas ve nderlik misyonlarnn sembolik olarak
anlatlmak istenmesinden kaynaklanmaktadr462.
Bir mddet sonra Tokata yerleen ve orada bir hayli etkili olan Ayna Dola463 burada
eyhi Bb lys gibi boz bir at ile insanlara yardm ederek zulme kar kt ifade
edilmitir464. eyhi Bb lysn kartt ve Bbler isyan olarak anlan isyandan465 sonra
yakalanan Ayna Dola tutuklanmtr. Ayna Doladan; Seluklu ynetimi Bb lys
taraftarlndan vazgemesini istemi ancak466 Ayna Dola bunu kabul etmemitir467. Bundan
dolay, Ayna Dola derisi canl canl yzlerek idam edilmitir468. Ayna Dolann idamndan
sonra, Bb lysn mridleri Ayna Dolann Bb lys ile ayn makama ulatn ve bunu
geyik derisinden yaplma seccade sayesinde gerekletirebildiine inanlmtr469.
462
Neri, (Taeschner), c/I, s. 72; Neri, ( Unat-Kymen), c/I, s. 166-169; . Amma ilerinde bir derv varidi,
tada geyicklerle yrrdi geyicklerle musahabet ider hi geyicklerden biri andan kamazlar Neri,
(Unat-Kymen), c/I, s. 168-169; Neri, (Taeschner), c/I, s. 72 ayrca bk. II. Blm, dpnt.54.
463
Halk- Tokat ser-be-ser hzr
Cem olup eyhe cmlesi nazr.
464
Hzr olur Boz ile karu durur
Zulme karu yrr el baga urur.
465
Ocak, a.g.e., s. 124-133.
466
Yani kim meslh eylerz sini biz
Eyt deglz biz ol Bbdan tz.
467
Nice diye deglem andan ben
Byle diyp ne olam andan biten.
468
Elvan elebi, vr. 99/a, byt. 1730; Ocak, a.g.e., s. 168; Bir Ssn gelenei olduu bilinen derinin canl canl
yzlmesi farkl tarihlerde merkezi otoriteye kar kan ya da merkezi otorite tarafndan tehdit olarak grlen
kiilere verilen bir cezadr. Mesela bu uygulama M.1277 ylnda Anadolu Seluklu Devletine kar isyan eden
ve devleti bir hayli uratran Alaeddin Siyavua (Cimri Kyam) ve merkezi otorite tarafndan tehdit olarak
alglanan Fazlulllah-i Esterabad mridi nl sufi ve edip Nesimye de uygulanmtr. bk. Cemil ifti, Maktul
airler, (stanbul: Kitabevi Yay., 1997), s. 26-27; Ahmet Yaar Ocak, Osmanl Toplumunda Zndklar Ve
Mlhidler, (3. bsk, stanbul: T.V.Y. Yay., 2003), s.68, 184; Turan, a.g.e., s. 570.
469
Kim makmun makm- lys
Kld edn v old als
Sebeb ol secde-i geyik bu ie
Emr-i Hakka kim eyde kim bu nie.
109
2.4. eyh Osmn
Dede Karknn ve lmnden sonra Bb lysn en gzde halfelerinden biri olan
eyh Osmnn Vef tarikat ierisindeki nemi Elvan elebi tarafndan u szlerle
aklanmaktadr: eyh Osmn ki nr- dde-durur / Hazret-i eyh menzil anda urur.470
Yukardaki ksmlarda belirttiimiz gibi Dede Karkn en gzde drt halfesini Bb lysn
hizmetine vermiti. Bb lys bu drt halfeden eyh Osmna ayr bir gzle yaklam ve
yerine vekil olarak brakmtr. Nitekim menkb-nmede geen: Tekyem altnda kodum iy
Osmn / hid-i adl bu sze Rahmn / Ne kim dem tasavvurnda olur / steyen bu gnlde
an bulur . mdi Osmn benm vasiyyetmi / Ol sadetl baht u devletmi 471 szler bu
kanaati uyandrmaktadr. Bb lysn zellikle vasiyetini eyh Osmna emanet
brakmas472 eyh Osmnn Anadolu Vef tarikat ierisindeki yerini gstermesi bakmndan
son derece nemlidir473.
Bbler isyanndan sonra balatlan takipten kurtulduu anlalan eyh Osmnn bir
mddet sonra Krehire gelerek Bb lysn yerine tarikatn bana geen Muhlis Paann
hizmetine girmitir474. eyh Osmnn Muhlis Paann tarikatn bana getikten bir yl sonra
lmtr. eyh Osmn ise, Muhlis Paann lmnden sonra tarikatn bana getikten olan
k Paann hocalna tayin edilmitir475.
eyh Osmn dier halfeden ayran temel zellik onun; Dede Karkn, Bb lys
ve Muhlis Paann halfeliini ve Muhlis Paann lmnden sonra yerine geecek k
Paann hocaln yapm olmasdr. Buradan da anlalabilecei gibi eyh Osmn dier
halfeye oranla daha uzun yaamtr476.
470
Elvan elebi, vr. 60/b, byt. 1043.

Elvan elebi, vr. 64/b-65/a, byt. 1117, 1118, 1123.
472
Bu szi syleyince ol sultn
Yzini sriy-durur Osmn.
473
Elvan elebi, vr. 65/a byt. 1123-1125
Gni birle viribi gelsnler
Ubu erkn inde olsunlar
Ne ki sende mhede kldum
Hakk yolnda mchede buldum
Her kimn kuvvet-i mchedesi
Yok durur yok durur mhedesi.
474
Szlerini kabl kld eyh
Kr glehr kld geldi eyh.
475
Kld evvel mrebbi Osmn
Ol kav zhd dn imn.
476
Ocak, a.g.e., s. 168.
471
110
eyh Osmnn Seluklu ynetiminden kamay nasl baardn, nerede saklandn
ve bu srete kimlerle ilikiye girdiini u an iin tespit edemiyoruz. Ancak onun Karkn
boyuna mensup oymaklarn yannda saklanm olma ihtimali kuvvetlidir. Yukarda da temas
ettiimiz gibi Veflii Anadoluda kitlelere ulatran Dede Karkn ve Bb lys, Karkn
boyuna mensup ve bu boy ierisinde son derece etkili kiilerden biriydi.
3. BB LYS-I HORASN
Tam ad caed-dn Ebl-Bak lys bin Al el-Horasndir477. smi sayesinde
Horasanl olduunu ve babasnn adnn Al olduunu renmekteyiz. Ne var ki, onun
hakknda bilgi veren hibir kaynak, hangi ylda Horasnn neresinde doduunu ve
kimlerden eitim ald hakknda bilgi vermez.
sminde geen Bb unvan Uludaa gre; tasavvuf tarihinde daha ok; sevgi, sayg
ve himaye gibi ahlaki esaslar zerine kurulan baba evlat mnasebeti, ok eski tarihlerden
itibaren din nderleriyle onlara tabi olan kiiler arasnda bulunmas gereken iyi ilikiler iin
rnek alnm ve kullanlm bir tabir olduunu yazar478. Kprl; bu tabirin ilk olarak Byk
Seluklu Devleti dneminde ortaya ktn ve terimin ilk ortaya knda daha ok ran ve
gney Azerbaycanda kullanldn vurgulayarak Bab eklinde ksaltlarak da kullanldn
zikr eder479. Seluklular dneminde zellikle Rmlardan alnan blgelerin slmlama ve
Trkleme srecinde etkili olan Bblar arlkl olarak gaza ve cihat erevesinde- dini
kadar siyasi ilevleri de bulunmaktayd. Dini ayinleri ynettikleri gibi boy adna da karar
veren airet reislii grevinide yrtmekteydiler480. Sz konusu bblarn dini dnce
dnyas ve liderlii Trklerin eski inanlarnn btn olan amanizme ve bu inanlar
btnn yneticisi olan amana son derece benzemekteydi481.
Bb lys namyla hret salan, caed-dn Ebl-Bak lys bin Al Horasnn;
Nipur,
Merv-Shacn, Herat, Belh, Tus, Nas, Abivard, Sarahs, Asfizr, Bdgs,
Crcn, Bmiyn, Garcistan, Toharistan482 veya bu vilayetlere bal yerleim yerlerinde ilk
477
Abd-Zde Hseyin Hsamed-dn, Amasya Tarihi, c/I, (stanbul: Hikmet Matbaas, 1327-1330) s. 223;
Yeni harflere uyarlanm hali iin bk. Abdi- Zde Hseyin Hsameddin, Amasya Tarihi, c/I, (ev. A. YlmazM. Akku) (Ankara: Amasya Belediyesi Kltr Yay., 1986) s. 180; Amasya Tarihinde yer alan Bblikle ilgili
ksmlarn evirisi iin bk. Ahmet Tagn, Hseyin Hsamettin, Bb shak Ve Bb lyas, Amasya Tarihi
Yol, Bilim/Kltr/Aratrma, c/XXI, Ankara: Hseyin Gazi Dernei Yay 2003, s. 81-90.
478
Sleyman Uluda, Bb D..A., c/IV, (stanbul: D.V. Yay., 1991), s. 365.
479
Fuat Kprl, Bb .A., c/II, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 165. Ayrca bk. s. 26, dpnt. 133.
480
Irene Melikoff, Aleviliin Temelleri Uyur dik Uyardlar, (ev. T. Alptekin), (2. bsk., stanbul: Cem
Yay., 1994), s. 31-32.
481
Irene Melikoff, lk Osmanllarn Toplumsal Kkeni Osmanl Beylii, (1300-1389), (Edt. E. A.
Zachariadou), (2.bsk., stanbul: T.V.Y Yay., 2000), s. 150-151.
482
CL. Huart, Horasn .A., c/V, ks/I, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 560.
111
tasavvufi eitimini alm olmas kuvvetle muhtemeldir. Elvan elebi vastasyla Bb lysn
Dede Karkna kk yalarda intisap ettiini renmekteyiz. Bb lysn normal olarak
Dede Karkndan Vef tarikatnn tasavvufi prensiplerine uygun bir eitim almas lazm gelir
ki, Veflik de bir eyhin yerine geecek olan mridin hatta en nde gelen halfelerden olmak
iin dahi eyhinden derslerini tamamlayp bu derslerde baarl olmas gerekirdi483.
Alya Krupp; Bb lysn bir ara Buharada bulunduunu ve bu srada Ebl-Vef ile
tanarak Veflik hareketine katldn ileri srmtr. Bu varsaym son derece zayftr484.
Her eyden evvel yukarda belirttiimiz gibi Bb lys kk yata Dede Karkna balanm
ve muhtemelen de Anadoluya M.1220 ylnn hemen akabinde gelmiti485. Ebl-Vefnn ise
M.1100 ylnda ldn gz nne aldmzda486 Bb lys ile Ebl-Vef arasnda bir
asrdan fazla bir zaman fark olduu grlecektir.
Bb lysn Dede Karkndan sonra Anadolu Vef tarikatnn bana kk yata
olmasna ramen gemitir. Bb lysn, Dede Karkn ile ayn evreden ve belki de yakn
akrabas olma ihtimali mmkndr. Unutulmamaldr ki, Vef hareketinin kurucusu EblVefnn lmnden sonra yerine vey kardei Matar brakmas487, Bb lysn
lmnden sonra yerine ocuklarnn gemesi Vef hareketi ve tarikat ierisinde liderlik
koltuuna yakn akrabalarn geme gelenei olduunu gsterir. zellikle ileride hareketin
bana geen ve ayn zamanda Bb lysn dip torunu olan Elvan elebinin Bb lys ile
ilgili yazd menkb-nmesinde Bb lysn Dede Karknn soyundan geldiini
belirtmesi: Dede Garkn cedd-i aladur / Zikri anun kamudan evldur488 bu ihtimali daha da
kuvvetlendirmektedir.
Dede Karkn ile beraber Anadoluya gelen Bb lys muhtemelen onunla birlikte bir
mddet Elbistanda kalm daha sonra ise, Amasyann at kyne yerlemitir489.
Bb lysn at kyne geldikten ne zaman sonra Anadolu Vef tarikatnn bana
getiini tarih olarak saptayamyoruz Ancak bu durumun daha Dede Karknn yaamnda
iken gereklemi olmas kuvvetle muhtemeldir. Nitekim Elvan elebinin kaytlarndan
anlald kadaryla Dede Karkn en gzide halfeleri olan; eyh Osmn, Hac Mihman,
Badn Hac, Ayna Dola ve ad zikredilmeyen ancak saylarnn drt yz olduu bildirilen
483
..N., vr. 48/a, 145/a; A.N., vr. 31/b, 96/a; M.B.N., vr. 34/b, 120/b.
Alya Krupp, a.g.m., s. 10.
485
Kemal-Paazade, s. 64; Ocak, a.g.e., s. 99.
486
..N., vr. 12/a; A.N., vr. 7/b; M.B.N., vr. 34/b, 120/b.
487
488
Elvan elebi, vr. 39/b, byt. 680.
489
Claude Cahen, Osmanllardan nce Anadoluda Trkler, (ev. Y. Moran), (3.bsk., stanbul: E Yay.,
1994) s. 143; Ahmet Yaar Ocak, Bb lys D..A., c/IV, (stanbul: D.V. Yay., 1991), s. 368.
484
112
halfeleri Bb lysn hizmetine vererek Anadoluyu irat etme yani Vef tarikatn yayma
vazifesini verir490.
Dede Karknn bir airet lideri olmas ve Bb lysn gebe bir yaam tarzna sahip
olmas onun ve halfelerinin daha ok gebe ve yar gebe topluluklarla iletiim ierisine
girmesini salamtr. zellikle Bb lysn Amasyann at kynde faaliyet gstermesi
Vef tarikatnn XIII. yy.n ilk yarsnda ehirlilere hitap eden fikirlerden uzaklatn
gsterir. Bu durum XI. yy. ile XII. yy.n ilk balarndaki Veflik arasndaki deiimi de
aklamaktadr. Birinci blmde anlattmz gibi Ebl-Vefnn gebe bir yaam anlayna
sahip bir evrede doup bymesine ramen byk lde yerleiklere ve yadsnamayacak
miktarda da gebelere hitap edebilmekteydi. zellikle Abbsi halfelerinin, Ebl-Vefnn
Badadda ve dier Irak ehirlerinde kazand dini ve siyasi nfuzdan, Badaddaki
sohbetlerine artan katlmlardan rahatszlk duymas Erken Dnem Vefliin yerleik
dnyadaki, etkinliini ve konumunu gsterir491.
Erken Dnem Veflik ile Orta Dnem Anadolu Vefliin birbirinden farkllatn
daha dorusu yabanclatn gsteren rneklerden biri de menkb-nmelerde anlatlan
olaylarn getii mekanlardr. Ebl-Vefr menkb-nmesi Ebl-Vefnn kerametlerinden
ve insanst zelliklerini anlatarak camilerdeki ibadet halini tasvir eder. Ancak
Elvan
elebinin menkb-nmede Bb lysn camilerde namz klarken yada camilerde sohbet

veya farkl tasavvufi ekollere sahip kiilerle mnazarada bulunduunun resm edilmemesi Orta
Dnem Anadolu Vefliin
tercihini yerleik dnyann
slm anlayndan yana
kullanmadn gsterir. Bu durum Orta Dnem Anadolu Vefliinin, Erken Dnem

Vefliin slm anlayndan koptuunu gsterir. Yukarda anlattmz gibi Erken Dnem
Vefliin anlatld menkbelere bakld zaman; Ebl-Vefnn camide namz kld yine
camilerde farkl mezheplere ve tasavvufi akm mensuplaryla tartt grlecektir. Bu
ynyle bile Ebl-Vefnn Snni slm alimleriyle tartabilecek kadar bilgi sahibi olduu
sonucu ortaya kar492.
Anadoludaki Orta Dnem Veflerin hitap ettii evreyi deitirmeleri ve hareketi
nemli lde Erken Dnem Veflie yabanclatrmalar Orta Dnem Vef liderlerinin
sosyal, dini ve siyasi yaplarndan kaynaklanm olabilir. Dede Karknn ve Bb lysn bir
oymak reisi olduunu dndmz vakit bu kiilerin medresede kitabi bir slm eitimi
alm olmalar ihtimalini son derece zayflar. Bu da bizi onlarn slm yzeysel olarak kabul
490
Elvan elebi, vr. 10/a, 11/a, byt. 169-173, 193.

..N., vr. 88/b-89/a, 119/a, 122/a, 128/a; A.N., vr. 62/a, 78/a, 80/a, 85/b; M.B.N., vr. 70/a, 97/b, 100/b,
106/a.
492
..N., vr. 39/a-40/a, 125/b; A.N., vr. 25/a-26/a, 82/b; M.B.N., vr. 27/a-28/a, 103/b.
491
113
ettikleri, eski inanlarn muhafaza ederek onlar slmiletirdikleri sonucuna gtrr. Orta
Dnem Anadolu Vef liderlerinin yerleik yaantdan gelmemesi ve dayandklar temel
dinamiin gebeler olmas, onlarn ayn zamanda airet reisi olmalar Orta Dnem Anadolu
Vefliinin; Erken Dnem Veflikten kopmasna neden olmutur. Burada Ebl-Vefnn
annesinin yannda kalmas ve bundan dolay da onun da gebe bir yaam anlayna sahip
olmas yabanclamann kaynann gebelik olmad sonucuna gtrebilir. Ancak unu
unutmayalm ki, Ebl-Vefnn daha kk yalarda iken gebe yaamdan koparak eyh
enbekye katlmas ve orada bilinen ilk eitimini almaya balamas493 onun gebe
kltrden kopmasn salamtr. Ancak onun hareket alannn gebelerin youn yaad bir
yer olmas Ebl-Vefnn gebe yaam anlayna kar yabanclamasn engellemitir.
Ebl-Vefnn Buharada muhtemelen tp ve dn eitimi almas494 onun akademik dzeyini
ykselten en temel nedendi. Erken Dnem Veflerin genellikle aristokratlarla har neir
olmas495, yerleiklere hitap etmesi496; ancak bunun yannda gebe ya da yar gebe
airetlerle diyaloglarn koparmamas497 onun Bb lysn temsil ettii Orta Dnem Anadolu
Vefliinden ayran en temel zelliktir.
ahsi katimizce; gerek Dede Karkn ve gereksede Bb lys tarafndan temsil edilen
Orta Dnem Veflii genellikle kendisine has zellikleri bulunan ayr bir yapolarak
deerlendirilmesi gerekir. Orta Dnem Anadolu Vef Hareketi kken itibariyle EblVefya baldr. Ancak Dede Karkn ve Bb lys, Erken Dnem Vefliine yabanclam
bir harekete dnmtr. Bb lys ve ardllarnn temsil ettii hareketin ayr bir yapya
sahip olduunu gsteren iki nemli delil ise Menkbut-Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef
isimli eserin kaynan oluturan Arapa yazlm Tezkiretl-Muttekn ve TabsratulMuktedn in yazmndan (M.1371) yzyldan fazla bir sre sonra Trkeye evrilmi
olmasdr. Bu da gstermektedir ki, Msr ve Irakta bulunan Vef merkezleri ile Anadoluda
ki; Vef dervileri; halfeleri, eyhleri ve merkezleri arasndaki maddi ve manevi balantlar
yok denecek kadar zayftr. Eer Anadolu Veflii tohumunu Ebl-Vefnn att Veflik
tarikat ile ayn deerleri tasayd menkb-nmenin yazmndan daha erken tarihlerde
haberdar olurlar ve evirisini yapmak iinde XV.yy.n sonunu beklemezlerdi.
Orta Dnem Anadolu Vefliinin, Erken Dnem Veflikten kopuk yabanclam
yeni bir hareket olduunu gsteren bir dier ipucu ise, Bb lysn mridleri ve Vef
493

..N., vr. 24/a; A.N., vr. 17/b; M.B.N., vr. 15/a-b. Ebl-Vefnn Buharada alm olduu eitim ile ilgili
yrtlen tartma iin bk. I. Blm, s. 41-46.
495
..N., vr. 92/b-93/b; A.N., vr. 62/a-63/a; M.B.N., vr. 73/a-b.
496
..N., vr. 15/b-16/b, 42/a, 122/a; A.N., vr. 27/a, 41/a-b, 80/a; M.B.N., vr. 7/b-8/a, 27/b-28/b, 100/b.
497
..N., vr. 88/b-89/a, 164/a-167/a; A.N., vr. 62/a, 105/a-107/b; M.B.N., vr. 70/a, 130/a-140/b.
494
114
hareketinin Anadoludaki genel konumu ve grnts hakknda bilgi veren en kapsaml
kaynamz olan Menkbut-Kudsiyye de Ebl-Vefdan bahsedilmemesi hatta adnn bile
anlmamasdr. Bu da menkb-nme yazar ve XIV.yy.n banda Vefliin Anadolu
ubesinin eyhi Elvan elebinin buna ihtiya duymamas ile aklanabilir. Kald ki, Bb
lysn hareketine bal ve Orhan Bey dneminde Bursann fethine itirak eden Geyikli
Bbnn, Nefahatul-ns e yansyan hikayesinde geen bir pasajda ki diyalog Erken
Dnem Veflik ile Orta Dnem Anadolu Vefliinin farkllyla ilgili bir fikir vermektedir:
.Bb lys mridiyim ve Seyyid Ebl-Vef tarikatndanm498. Bize kalrsa Geyikli
Bb; k noktas olarak Ebl-Vefya bal kaldn ve Erken Dnem Vefliin
prensiplerinden farkl bir konseptde olan Bb lys hareketine tabi olduunu anlatma
gayesini tam olmas son derece kuvvetli bir ihtimaldir. Bu da bizi Geyikli Bbnn
Veflie eklen bal fakat ondan ayr ve zgn olan Bb hareketine bal olduu sonucuna
gtrr.
Zikir trenleri bakmndan Erken Dnem Veflerle ile Bb lys ve taraftarlar
benzer bir yntem takip etmilerdir. Bu iki hareketin mahiyet asndan birbirinin ayns
olduunu gstermez. Her iki harekette kadnlar ile erkekler bir arada bulunmak suretiyle
ibadet faaliyetlerini icra etmilerdir. Bu durum pekok gayr-i Snni tasavvufi harekette
sklkla karmza kmaktadr499.
Bb lys Amasyann at kyne yerlemeden evvel Smeysadn Kefersud
nahiyesine yerlemiti500. bn-i Bibi; Bb lysn burada Trkmenler ve cahil kyllerle
diyaloga girerek by ve sihir yaparak Trkmenleri ve cahil kylleri kendi yanna ekmeyi
baardn aktarr501. Cahil kyller, Trkmenler ve gebe Krtler arasnda bir hayli etkinlik
kazand anlalan Bb lysn bir mddet sonra Seluklu ynetimini eriattan saptklar
hususunda eletirmeye balamtr. Seluklu ynetiminden kmann vacip olduu ynnde
propagandaya balayan502. Bb lys kendisine balanan kitleler zerindeki etkinliini
artrmak ve yeni katlmlar salamak iin mnzevi bir hayat yaayan dervi grnts
498
Abdurrahman Cm, s. 842; sz konusu hikaye Mehmed Neride; .Derv eyitdi; Bb lys mridiyem
ve Seyyid Elvan tarkndaym ekliyle gemektedir. bk. Ner, (Taeschner), I, s. 72; Ner, (Kymen-Unat),
I, s. 168-169; Kprl, lk Mutasavvflar, s. 208, dpnt. 35.
499
Elvan elebi, vr. 15/a-15/b, str. 259-267.
Birbirinden ne nr buld ne nrYitmi iki bin er adedl mridOd ur yandurur bular yakar / Bular ol od-la
bu seddi ykar / Kalmaz ayruk bularda lezzet-i nefs / Mihnete kalb olur mahabbet-i nefs.
500
Cahen, a.g.e., s. 143.
501
bn-i Bibi, c/II, (ztrk) s. 49; bn-i Bibi, (Erzi), s. 498.
502
Sahaifl-Ahbr, c/II, s. 567; Cmid-Dvel, c/II, (ngl), s. 86.
115
izmitir. Bu grntyde her zaman gz yal, hali zgn ve ksk bir ses tonuyla konuarak
salamay baarmtr503.
Bb lysn Seluklu ynetimine kar ynelttii bu eletirilerin bir benzeride EblVefnn Abbasi ynetimine kar ynelttii grlr. Ebl-Vefda Abbasi ynetimini ve o
izgide bulunan ulemay dini ibadetlerini tam olarak yerine getirmediklerini ve Allah
yolundan ayrldklarn zaman zaman dile getirmekteydi504. Ancak Ebl-Vef, Bb lys
gibi kendisine bal insanlar merkezi ynetime kar kkrtmam ve lkeyi Allahn
emirlerine uygun ynetmeyen idarecilere biat etmemenin vacip olduunu telkin etmemiti.
Erken Dnem Veflerin birtakm siyasi istekler peinde kotuklar bunu salamak iinde
ehirlerin aristokratlarna ve Abbasi ynetimine mensup kiileri kendi saflarna ekmek
istedikleri aikardr505. Hatta Erken Dnem Vefleri Abbasi ynetimi tarafndan fazla
sktrldklar zaman Badad sokaklarnda Ebl-Vef ile birlikte kalabalk mrid
topluluklaryla yryerek gvde gsterisinde bulunmaktan ekinmezdi506. Ancak bu
yryler hibir zaman taknlk ve isyanla neticelenmemiti. Orta Dnem Anadolu Vefleri
ise, siyasi emellerini gerekletirmek iin aristokrat ve yneticilerden daha ziyade gebe
Ouzlara, Krtlere ve yerleik kyllere ynelmiti. Bu ynyle Orta Dnem Anadolu
Vefleri siyasi emellerini gerekletirmek iin daha kalabalk olan kitlelere ynelmilerdir.
Bu geni kitlelere hitap edebilmek iin de gebe Ouzlarn gelenek ve inan ritellerine
uygun davran ve fikirleri ortaya atmlardr. Srf bu ynyle bile Erken Dnem Anadolu
Veflii Erken Dnem Veflikten ayrlmaktadr.
Bb lysn Kefersud nahiyesinde yapt propagandasyla ilgili bilgi veren EblFarac, Bb lysn daha Kefersudta iken Hz. Muhammedin yalanc; gerek Peygamberin
kendisi
olduunu
ilan
ettiini
bildirir507.
Bb
lysn
Kefersudda
gerekten
Peygamberliini ilan edip etmediini bilemiyorsakda bunun olmas kuvvetle muhtemeldir.

Konu ile ilgili en geni ve ada bilgileri aktaran kaynaklarmz Bb lysn
Kefersuddan Amasyann at kyne gittiini ve yerine orada Bb shk braktn zikr
ederler508. Bb lysn Kefersuddan hangi tarihte ayrldn tespit edemiyoruz. Ancak,
503
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 49; bn-i Bibi, (Erzi) s. 498.

505
..N., vr. 92/b-93/b, 126/a-b; A.N., vr. 62/a-63/a, 83/b.
506
507
Gregory Abl-Farac, c/II, s. 539.
508
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 49; bn-i Bibi, (Erzi) s. 499; Sahaifl-Ahbr, c/II, s. 567-568; Camid-Dvel,
(ngl), c/II, s. 86. Mikil Bayram, konu ile ilgili yaynlad bir makalede Bb lysn isyandan bir mddet
nce Bb shk; olaylar yakndan incelemeyi ve yneticileri yanl icraatlarndan dolay uyarmak amacyla
Konyaya gnderdiini Eflakye dayanarak ileri srmektedir. Ne varki, Eflak dikkatli bir gzle incelendii
vakit Bb shk Konyaya gnderenin Bb lys deil Hac Bektai Velnin olduu grlmektedir. Bununla
beraber byle bir durumun olmas da imkansz gibi grnmektedir. nk byle bir eyin olabilmesi iin bu
504
116
Elvan elebinin anlatmndan bunun Seluklu sultan I. Aleddn Keykubad iktidarnn son
yllarna tesadf ettii anlalyor509.
Yine Elvan elebinin kaytlarna bakacak olursak Sultan I. Aleddn Keykubad,
veziri ile birlikte Bb lysn ziyaretine giderek ona byk iltifatlarda bulunmutur510. Elvan
elebinin dikkat eken bir dier ifadesine gre I. Aleddn Keykubad Bb lysn
fikirlerine sayg duyarak ve manen ona balanmt511. Aslnda bu anlatmn bir benzeri de
Ebl-Vef iin aktarlmaktadr. Ebul-Vefda ayn Bb lys gibi rakip olduu devlet
ynetiminin bandaki Sultan, fazileti konusunda ikna etmeyi baararak Halfe Kaim
Biemrillah kendine mrid edinmeyi baarmt512. Birinci blmde belirttiimiz gibi byle
bir eyin olmas son derece zayf bir ihtimaldir. Gerek Ebl-Vef gerekse Bb lys merkezi
otoritenin temsil ettii slm anlaynn karsnda yer alan bir slmi evreye sahiptiler.
Bundan dolay birbirine zt iki gr en yksek makamda temsil eden kiilerin birbirlerinin
mridi olmas son derce g grnmekteysede imkansz deildir.
Bb lysn Kefersuddan Amasyann at kyne gitmesinin altnda muhtemelen
iki neden vardr. ncelikle divan dairesine yani merkeze bal Mara ve Elbistan vilayetlerini
yneten subalarn blgeye yakn Kefersudda513 Bb lysn giritii propaganday
renmeleri ve bunun zerine Bb lysn kendi zerine yaplabilecek askeri bir hareketten
ekinerek blgeden kendini gizleme gayesi ile ayrlmasdr. Ancak byle bir olasln olmu
olayn isyann gerekletii M. 1239 ylndan nce olmas gerekir ki, bu tarih ve ncesinde Bb hareketinde
daha Hac Bektai- Vel ismi n plana kmamt. syan ile ilgili en detayl bilgileri veren ve Bayramn son
derece itibar ettii Menkbul-Kudsiyye isimli eser Bb hareketi ierisinde Hac Bektai Velnin n plana
kan etkin bir eyh olarak gstermez. Bunun yannda bu olay esnasnda Bb hareketinin en nde gelen sekin
mridi Bb shkd. Ksacas Hac Bektai Vel; Bb shk henz Konyaya gnderebilecek prestije sahip
deildi. Nitekim Menkbul-Kudsiyye eserinin sonunda Hac Bektai; Bb lysn Anadoluda ki
mritlerinden biri olarak gstermektedir. bunun yannda Tarihi k-Paazdede Hac Bektan Bbler
kyamna katlmayarak Sulucakarayke yerlemesinden sonra mridi Abdal Musann almalar sayesinde
tanndn ve n plana ktn zikretmektedir. Bk. k-Paazde, (Yavuz-Sara) s. 29. Bayramn konu ile
ilgili bir dier iddias olan Bb shkn Seluklu Devlet adamlar ile grmesi hakknda Eflakde en ufak bir
anlatm ya da emare yoktur. Geri Elvan elebi; Bb lysn Sultan I. Keykubad ile grtn zikretmise
de Bayram bu grmeye herhangi bir atfta bulunmadan Bb shkn Konyada gr ve temaslarsa
bulunduunu bizce pek tutarsz olan bir yntemle ortaya koymaya almaktadr. bk. Mikil Bayram, Baba
shak Harekatnn Gerek Sebebi Ve Ahi Evren le lgisi Destursuz Badan zm Yiyenler, (Konya: Kmen
Yay., 2004) s. 43 Unutmadan unu da syleyelim ki, Eflakinin eserinde byle bir yanll yapmasnn nedeni
de Eflakinin eserini yazd XIV. y.y.n ikinci yarsnda Mevlevi hareketinin karsnda Anadoluda
Bektailik hareketinin ortaya karak yava yava taraftar bulmasyla oluan rekabettir. Nitekim konu ile ilgili
pasajda Eflak, Hac Bektai tahkir edici bir edayla konumaktadr. bk. Eflak, I, (Yazc) s. 284-285.
509
Elvan elebi, s. 20/b, byt. 357
Zehr virdi gtrdi sultn
Nzenin pdih- rabbn.
510
Elvan elebi, s. 20/a, byt. 340-348.
511
Elvan elebi, s. 20/b, byt. 351.
nki sultn bu kudreti grdi
tikd ile gnlini virdi.
512
..N., vr. 137/b, 141/a-142/a, A.N., vr. 90/a, 92/b-94/a; M.B.N., vr. 114/b, 118/a-b.
513
Mustafa Akda, Trkiyenin ktisadi Ve timai Tarihi, c/I, (2.bsk, stanbul: cem Yay., 1995) s. 48.
117
gereklemesi zor grnmektedir. nk byle bir durumda merkezi hkmet hibir ekilde
Bb lysn Amasyada yaamasna izin vermezdi. kinci ihtimal ise Bb lysn hareketin
isyan iin Kefersud ve evresinde yeterli olgunlua eritiini dnerek yeni katlmlar
salamak iin Trkmenlerin youn yaad orta Anadolu blgesinde liderliini bizzat
kendisinin yapaca propaganday hzlandrmak istemesidir.
Hseyin Hsameddinin kaynak belirtmeksizin- ifadesine bakacak olursak Bb
lys, at kynde ilk olarak Seluklu Sultan I. Mesud (M.1116-1155) tarafndan yaptrlan
zaviyeye yerlemitir. Bb lystan nce bu zaviyede Mahmud Bb ismiyle bilinen
Seraced-dn Mahmud bin Mahmud ve onun olu zannedilen Aleddn Mehmed bin Mahmud
yaamt514. Mahmud Bbnn ya da olunun hangi tasavvufi akma mensup olduklarn
bilmiyorsak da isimlerinde geen Bb nvan onlarn Trkmen evrelerine hitap eden
derviler olduunu gsterir. Bunun yannda gerekten Bb lysn ad geen zaviyeye
yerleip yerlemediini bilemiyorsakda nemli olan at kynn daha Bb lysn blgeye
gelmesinden ok daha nceleri Trkmenlere hitap eden kitabi slmdan kopuk fikirlere ak
bir yerleim alan olduudur. Bu durum Bb lysn 1230lu yllarda blgeye geldiinde
uygun bir ortam ve evre ile karlatn gsterir.
bn-i Bibinin anlatmna gre Bb lys, at kyne yerletikten sonra ayn
Kefersudta olduu gibi mnzevi bir hayat yaayarak halkn sempatisini kazanmaya ynelik
birtakm faaliyetler ierisine girmitir. Blgede yaayan kyllerin, hayvanlarnn obanln
yapm ve hayvanlarn gtmtr. Bu iler iin insanlardan herhangi bir para almayan Bb
lys, bulduklarn yemi ve aras ak evli iftleri muska yazarak bartrmtr515. Bu suretle
halkn gznde nemli bir deere malik olmay baarmtr. Blgede, pekok keramet
gsterdiinede inanlan Bb lysn ulu bir eyh olduuna dair kesin ve yaygn bir kanaatte
olumutur516.
514
Hseyin Hsameddin, a.g.e., s. 223.

bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 49; bn-i Bibi, (Erzi) s. 500; Sahaifl-Ahbr, c/II, s. 567; Camid-Dvel,
(ngl), c/II, s. 86. Mikil Bayram, bn-i Bibinin Seluk-nmesinde; Bb lys ile ilgili verilen pasaj son
derece enteresan bir tarzda yorumlayarak, Bb lysn zht, takva ve ver sahibi bir kii, yksek irat ve ikna
kabiliyeti olan bir mrit, stn ahlaki meziyetleri bulunan bir halk adam, halk arasnda geerli nefesi ile n
salan ve fakat cret, hediye gibi hibir maddi kar kabul etmeyen ermi bir sofi olduunu, obanl kendisine
meslek edinen ve otlatt koyunlara dahi son derece iyi davranp hak ve hukuka riayetkar bir insan olduunu
belirtmitir. Ancak ibn-i Bibi tarihindeki pasaj biraz daha iyi okunduu vakit mellifin burada Bb lysn
halk kandrmak ve onlarn gvenini kazanma gayreti ierisinde takva sahibi ve insanlarn sorunlaryla yakndan
ilgileniyormu gibi yaptn sylemektedir. zellikle Mneccimbanda ki, bilgileri de gz nne aldmz
vakit, Bb lysn halkn sempati ve gvenini kazandktan sonra halktan koptuunu ve artk onlarla iki mridi
araclyla grmeye balad bilinmektedir. bk. Bayram, a.g.m., s. 42-43.
516
ikr, s. 16.
515
118
Bb lys yerletii Hani-gah Mesudiye Zaviyesinden ayrlarak yeni yaptrlan bir
zaviyeye yerleir517. Bb lys ayn Kefersud olduu gibi halkn sevgisini kazandktan sonra
siyasi propagandaya balamtr. Bb lysn propagandasnn temelini Seluklu hkmdar
II. Gyaseddn Keyhsrev oluturmutur. Bb lys; II. Keyhsrevin araba dknln
knam, onun Allahn ve halfelerinin yolundan saptn savunmutur518.
Mneccimbann aktardna gre, Bb lysn at kyne yerleip blgede nfuz
elde etmesinden sonra yanna bir, iki yakn adamndan baka hi kimsenin alnmadn
bildirir. Bu bilgi Erken Dnem Veflik ile Bb lysn temsil ettii Orta Dnem Anadolu
Vefliinin farkllatn gsterir. Ebl-Vef hareketinin tm safhalarnda insanlarla i ie
yaam ve onlarnda katld sohbetler dzenleyip, toplu zikirler tesis etmiti519.
M.1239 ylnda Anadolu Seluklu Devletine kar isyan eden Bb lys ve mridleri
bu isyanda baarl olamamlardr. Bblerin isyan etmede birbirinden farkl nedenleri
olmakla beraber Bb liderlerinin isyandaki ncelikli amac, Anadolu Seluklu Devletini
ykmat520.
syan hakknda bilgi veren kaynaklarn ahadetine gre Bb lysn mridleri isyan
srasnda Bb Reslullh eklinde slogan atmlard521. Buna gre Bb lys kendi
mridlerince Peygamber olduuna inanlmt. Mridleri, Bb lysn, Hac Armaganah
tarafndan bodurulup kalenin burcuna aslmasna ramen522 Bb lysn lmsz olduuna,
insan elinin ona dokunamayacan ve onun Hz. s misali Allah katna karldna523 ve
kendilerine yardm getirmeye gittiine inanmlard524.
Bb lys taraftarlarnn Bb lys bir peygamber ve bir kurtarc olarak grmeleri
Bb lysn kendisini bu ekilde takdim etmesinden kaynaklanm olmas kuvvetle
muhtemeldir. Bu durum ise Bb lysn temsil ettii Orta Dnem Anadolu Vefliinin
1230lardan sonra Ebl-Vefnn kurduu Veflik hareketinden kesin izgilerle ayrldn
gsterir. nk birinci blmde de detayl bir ekilde incelediimiz gibi Ebl-Vef hibir
dnemde peygamberliini ilan etmemi ve Hz. Muhammed iinde yalanc peygamber
517
Hseyin Hsameddin, a.g.e., s. 223; bn-i Bibi, ( ztrk) s. 50; bn-i Bibi, (Erzi) s. 500 Camid-Dvel,
(ngl), c/II, s. 86.
518
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 50; bn-i Bibi, (Erzi) s. 500.
519
..N., vr. 15/b, 26/a, 42/a, 125/b, 130/b; A.N., vr. 11/a, 19/a, 27/a, 82/b, 115/a; M.B.N., vr. 9/a, 16/b, 29/a,
103/b, 108/a.
520
Ocak, a.g.e., s. 145.
521
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 51; bn-i Bibi, (Erzi) s. 502; Sahaifl-Ahbr, c/II, s. 568; Camid-Dvel,
(ngl), c/II, s. 87.
522
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 51; bn-i Bibi, (Erzi), s. 502-503; Camid-Dvel, (ngl), c/II, s. 86.
523
Bu anlay Orta Dnem Anadolu Vefliinin Hristiyanlktanda etkilendiinin en ak gstergelerinden
biridir.
524
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 51-52; bn-i Bibi, (Erzi) s. 503-504; Ebl-Farac, s. 540; Camid-Dvel,
(ngl), c/II, s. 86-87.
119
dememiti. Ebl-Vefnn menkbevi bir tarzda hayat hikayesini anlatan ihabeddin Vast,
Ebl-Vefnn Abbasi ynetimini eletirdiini; ancak kendisinin ya da mridlerinden birinin
devlete isyan etmediini bildirir. Yukarda da belirttiimiz gibi Bb lysn temsil ettii
tasavvufi fikirler ve propaganda aralarnn hibiri Erken Dnem Veflie benzememektedir.
Bu ynyle Orta Dnem Vefleri olarak aktardmz Bb lys ve ardllar eklen, EblVef ve Veflie balanmtr525. yap ve savunulan fikirler asndan ondan son
derece farkl olan Bb lysn balatt akm, Turan ve Ocakn da belirttii gibi; daha ok
smilliliin etkisi altnda ekillenen nemli oranda Trklerin eski dini inanlarnn btn
olarak kabul edilen amanizm526 ile beslenen Anadolu iin yeni saylabilecek bir hareketti527.
Bize kalrsa Bb lysn temsil ettii hareket sylem olarak Vef; ancak faaliyet
olarak bamsz bir tarikat haline gelememi lakin bir o kadar da zgn ve sentezlenmi
tasavvufi bir akm olarak deerlendirilmelidir. Bundan dolay Bb lysn temsil ettii ve
Seyyit Velyete kadar uzanan bu harekete Bbler Hareketi denilmelidir kanaatindeyiz.
525
Flal eserinde, Hac Bekta- Veliyi ve Bb lys Anadoluda Yesevilik ile Veflik gibi bir ok
tasavvufi akm birletirmeye altn iddia etmekteyse de ahsi kanaatimizce ne Bb lysn nede Hac
Bekta- Velinin zelde byle bilinli bir amac yoktu. Her iki karakterde tandklar tasavvufi fikirlerin
etkisinde kalm olsalar da bunlarn birletirici amalarnn olduunu savunmak zordur. zellikle Bb lys
tarafndan ekillenen Bb hareketini, tm gayri Snni hareketlerin Seluklu ynetimine kar geici bir
birleme merkezi olarak deerlendirmenin daha doru olaca kanaatindeyiz. bk. Flal, a.g.e., s. 146.
526
Osmn Turan, Keyhsrev II .A., c/VI, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 622; Turan, a.g.e.., s. 424;
Ocak, a.g.e., s. 110-113. Kprl bu noktada; Bblerin lideri olarak Bb shk- Kefersdyi grmtr.
Ancak gerekte hakknda bilgi verdii kii Bb lys- Horasndir. Kprlye gre; Mool isyan ncesi ve
sonrasnda Anadoluya; Trkistan, Buhara, Harezem Irak ve randan Kalenderi ve onun en byk ubelerinden
biri olan Haydarilik mensuplar gelmilerdi. Bu Kalenderi ve Haydari gruplar ar ve smili fikirleri
yaymlard ki, Bbler hareketinin bandakilerde birer Kalenderi ve Haydariydiler. Dolaysyla da Kprl,
kardklar isyan -Btni fikirler dorultusunda kartlan bir isyan olarak deerlendirir. Bunun yannda
Kprl, Bb lysn isminde geen Bb kelimesinin dahi Kalenderi ve Haydari eyhlere verilen bir unvan
olduunu belirterek bu ynyle bile onun bir Kalenderi olduu savn desteklemeye alr. bk. Fuat Kprl,
Anadoluda slmiyet, (Yay. M. Kanar-R. Hulusi), (stanbul: nsan Yay., 2000) s. 49, 51; Kprl, Bb
.A., s. 166.
527
Mikil Bayram; Bb lysn Ahi Evren ile ayn tasavvufi ve slam anlayna sahip olduuna vurgu yaparak
Ahi Evrenin afii ve Eari olduuna gre Bb lysn da afii ve Eari olduunu iddia etmektedir. Bk.
Bayram, a.g.m., s. 45. Bayram bir baka almasnda nl seyyah bn-i Battutann XIV. Yy.n ilk yarsnda
Anadolu seyahati esnasnda Trkmenleri yakndan mahede ederek brakn Trkmenlerin Bb lysn
peygamberliinin ilanyla ilgili herhangi bir bilgi verdiini ondan bahis bile amadklarn hatrlatarak eer byle
bir durum olsayd mutlaka o tarihlerde Bb lysn Peygamberliine inanan baz zmrelerin olaca ve
Battutann bunlarla ilgili bilgi verebileceini zikr eder. Ne varki, bn-i Battutann Anadoluya geldii tarihlerde
Bb hareketinin bandaki aile ve eyh Ede-Balinin temsil ettii Bilecik merkezi Snnilemi ya da
Snnileme srecine girmiti ki, bu durum hakknda aada malumat verilecektir. Gzden uzak tutmamz
gereken hususlardan biri de, bn-i Battutann Anadoluda grt ve sohbet ettii evre daima yerleikler ve
ehl-i snnet inanc dairesinde kalan gruplar olmutur. Bb hareketinin cahil kyller ve gebelerle snrl
kald dnlrse bn-i Battutann bu grupla ilgili bilgi veremeyecei gayet aktr. Battutann anlatmndan
onun ehl-i snnet ile gayri Snni arasndaki fark gayet iyi anlayabilecei anlalmaktadr. Nitekim Battuta
Sinopa vardnda namazda ellerini kavuturmamasndan dolay halk tarafndan Rafzi zannedildii ve halk
ancak tavan eti yiyerek ikna edebildiini gsterir. Konu ile ilgili bk. Mikil Bayram, Babailer syan zerine
Destursuz Badan zm Yiyenler, (Konya: Kmen Yay., 2004) s. 53-55; bn-i Battutann anlatm iin bk.
bn-i Battuta, c/I, (erif Paa), s. 211-237; bn-i Battuta, c/I, (evik), s. 192-222; bn-i Battuta, c/I, (ztrk), s.
202-236. unu da unutmayalm ki, Bblerin nemli bir blm de Hac Bektan lmnden sonra onun ad
etrafnda ekillenen Bektailik hareketine dahil olmaya balamlard.
120
Seyit Velyet dneminde Bbler, Erken Dnem Veflii eklen de olsa tekrar tanma
gayreti
ierisine
girmiler
ve
Ebl-Vef
ile
ilgili
yazl
kaynaklar
Trkeye
kazandrmlardr. Ancak bu szlerimizden Bb lys ardllarnn tasavvufi anlamda hep ayn

izgide kald da anlalmamaldr. Nitekim Bb lysn dip torunu olan ve Bbler
hareketinin de bir dnem banda bulunan k Paann yazd Garib-Nme isimli eseriyle
daha ok kitabi slma meyl ettiini gstermitir. Bununla beraber, zaman ierisinde Bbler
hareketinin en byk iki bakenti olan ve hareketin balang noktasn tekil eden Amasya ve
Bat Anadoluda Bilecik merkezi Snnilemitir. Bundan dolay bu harekete bal olan
derviler Osmnl Devleti dneminde meydana gelen ah Kulu528, eyh Cell, Kalender
elebi529, Domuz Olan, Bb Zinnn ve Sln Olan530 gibi gayr-i snni siyasi, dini ve
sosyal hareketlerde ve isyanlarda karmza kmamaktadr.
Bb lysn lmnden sonra Bb hareketinin Bb lysn halifeleri tarafndan
Anadolunun muhtelif yerlerinde devam ettiini sylemek mmkndr. Nitekim Elvan
elebiden rendiimize gre, Bb lysn Anadoluda ok sayda mridi bulunmaktayd.
Bu Halfelerden tamamnn isimleri bildirilmemesine karn ve en azndan bazlarnn Malya
savandan kurtulmu olmalarndan dolay hareketi Anadoluda yaymaya devam etmilerdir.
Elvan elebinin ismini zikrettii halfeler unlardr; eyh Emircem Sultan531, eyh Osmn,
eyh Alay, eyh Bal, eyh Eref, eyh Ede-Bali532. Hareketin propagandasn yapan nde
gelen mridleri ise; Yusuf, Emre, Hasan, Mr-Hac, Nh, Rz, Said, Sleyman ah,
erefddin, Toan ah, zmi Bb, birlikte hareket ettikleri anlalan Dden ve Ubandr533.
Bb lysn lmnden k Paann hareketin bana gemesine kadar geen
srede Orta Dnem Anadolu Vef hareketinin geirmi olduu tasavvufi hareketlilik
hakknda herhangi bir bilgiye sahip deiliz.
Bb lysn kk olu Muhlis Paann tasavvufi kimlii ile ilgili ortaya
atlabilecek olan en temel gr, onun Bb lysn ona miras brakt dini ve siyasi nfuzu
528
ihabeddin Tekinda, ah Kulu Bb Tekeli syan B.T.T.D. c/I, say/3, stanbul: Tarih Aratrmalar Ve
Dokmantasyon Merkezleri Kurma Vakf Yay., 1987, s. 34-37.
529
William J. Griswold, Anadoluda Byk syan (1591-1611), (ev. . Tansel) (stanbul: T.V.Y. Yay., 2000)
s. 146-160.
530
Sz konusu isyanlarla ilgili bk. brahim Peevi, Tarih-i Peev, (Haz. B. S. Baykal) (3. bsk, Ankara: K.B.
Yay., 1999) s. 122-125; Mustafa Akda, Trk Halknn Dirlik Ve Dzenlik Kavgas, Celal syanlar,
(stanbul: Cem Yay., 1995), s. 122, 422.
531
Ocak; Emircem Sultann Yozgatn Bozok nahiyesinde bulunan mezar kitabesine dayanarak gerek adnn
smail, lakabnn ise erefud-dn olduunu zikretmitir. Yine kitabede ki, lm tarihinin 1240 olarak gecmesine
dayanarak onun Bb lys isyanna bizzat katldn ve bugn tekkesinin ve mezarnn bulunduu mevkide
ldrldn ileri srmektedir. bk. Ahmet Yaar Ocak, Emirci Sultan Ve Zaviyesi ..E.F.T.E.D., say/IX,
stanbul: ..E.F. Yay., 1978, s. 146, 159-160.
532
Elvan elebi, s. 11/a, 102/a, 104/b, 105/b, 108/b, 113/a, byt. 193, 1789, 1831, 1851, 1904, 1985.
533
Elvan elebi, s. 22/a, 46/a, 60/b, 113/b, 115/b byt. 381, 382, 786, 1045, 2001, 2037.
121
kullanarak Seluklu Devletine kar ynelen ve ban Karamanoullarnn ektii muhalif
hareketlere katlarak destek verdiidir534. Bu noktada Muhlis Paa dneminde Orta Dnem
Anadolu Vef hareketinin dini ve tasavvufi ynnde Bb lys dneminden pek de farkl bir
yapya sahip olmadn ve tm dikkatini siyasi gelimelere evirdiini syleyebiliriz.
Muhlis Paann Anadoluda hangi halfe veya mridlerle etkinlik kazanmak istedii
veya Vef hareketinin propagandasn yaptn tespit edemiyoruz. Elvan elebi vastasyla
eyh Affan isimli bir halfesinin varln renmekteyiz535. Bununla beraber Dede Garkn ve
Bb lysn halfeliini yapan ve Muhlis Paann kaynpederi olan eyh Osmnn da
Muhlis Paann ya ilerlemesine ramen halfeliini yapm olmas mmkn gibi
grnmektedir.
4. IK PAA
Yaam ve siyasi faaliyetleri hakknda son derece kark ve iptidai bilgilerin
bulunduu k Paann gerek ismi Al; mahlas ise, ktr536. Babas yani Muhlis
Paann ilk olu olmasndan dolay Paa unvan verilmitir537. Arabgir isimli bir kyde538
M.1272 ylnda dnyaya gelen k Paa burada yaklak olarak on bir yl kalm ve daha
sonra Krehire yerlemitir539. lk eitimini Dede Karkndan itibaren Anadolunun en nde
gelen halfelerinden biri olan eyh Osmndan almtr540. Ald eitimin tasavvufi bir nitelik
tadna hi phe yoksa da Krehirde alm olduu eitimin biraz daha akademik dzeyde
534
Muhlis Paann hayat ve siyasi yaam ile ilgili tartma iin bk. Ocak, a.g.e., s. 161-165; Ahmet Araka,
Menkbul-Kudsiyyeye Gre Bb eyhi Muhlis Paann Anadolu Seluklu Tahtna Geii Ta. D.
(ihabeddin Tekinda zel Says) say/XXXIV, stanbul, 1983-1984, s. 95-100.
535
eyh Affan halfe-Muhlis
Ber-gzide miyane-i hulef.
536
Elvan elebi, vr. 82/a, byt. 1409; Mecd, s. 22
Ol Al ibn-i Muhlis ibn-i lys
Kllhm ecmain hayrun-ns.
537
Bursal Mehmed Tahir, Osmnl Mellifleri, c/I, (stanbul: Matbaa-i Amire, 1333), s. 109.
538
Ocak, Menkbul-Kudsiyye metni iin yazd giri ksmnda metinde geen Arabgirin Glehirin eski ad
olacan belirtmesine ramen metinde k Paann on bir yl sonra Arabgirden Glehire geldiini belirtir.
Bu da Arabgir ile Glehirin ayn deil farkl yerler olduunu gstermektedir. Ocakn giri metninde metinde
geen Arabgirin Malatyann kazas olan Arapkir ile herhangi bir ilgisinin olamayacan belirtmesine ramen
Malatyada Dede Karknn dolaysyla da Orta Dnem Anadolu Veflie bal Karkn oymaklarnn bulunmas
ve Karaman oullar ve Cimri vastasyla Anadolu Seluklu Devleti siyasi hayatna mdahale eden Muhlis
Paann k Paann gvenliini salamak iin Olunu eyh Osmn ile birlikte oraya gndermi olma
ihtimali kuvvetle muhtemeldir. Ocak, Menkbul-Kudsiyye, Giri, s. LX, dpnt. 87.
539
Elvan elebi, vr. 68/a-b, byt. 1170, 1175
On birinci yl olcak varunuz
Ta Arabgire srrum grn
Szlerimi kabul kld eyh
Kr Glehr kld geldi eyh.
540
Kld evvel mrebbi Osmn
Ol kavi zhd dn imn.
122
olmas kuvvetle muhtemeldir. k Paa tarihini tespit edemediimiz bir dnemde babasnn
vasiyeti mucibince eyh Osmnn kz ile evlenmitir541.
k Paann yaam ile ilgili bilgi veren ada kaynaklar umumiyetle kaynak
gsterme alkanl bulunmayan Hseyin Hsameddine dayandrlmaktadr. Ne varki verilen
bilgiler herhangi bir, birincil veya ikincil kaynaklarda bulunmamas bilgileri pheli hale
getirmektedir.
Hsameddin ve onu referans alan kaynaklara gre k Paa; Krehirde dnyaya
gelmi ve burada Sleyman Krehrden ders alm daha sonra da Hnikah- Mesud
eyhliini yapmtr. Yukarda da deindiimiz gibi Bb lys dneminde Hnikah- Mesud
isimli bir zaviyede Bb lys bir mddet yaam ancak daha sonra yeni bir zaviye yaplarak
oraya tanmt. Bb hareketi iinde Hnikah- Mesud zaviyesinin herhangi bir neminin
kalmamas bu bilgiyi pheli hale getirmektedir542.
Hsammeddinin kurgusuna gre; k Paa, lhanllarn Anadolu genel valiliini
yapan ve bamsz olmak iin bir mddet sonra lhanllara isyan eden Timur-taa vezirlik
yapm ve isyann baarszlkla neticelenmesi zerine Timur-ta ile birlikte Msra gitmi ve
bir mddet sonra Anadoluya gelerek vefat etmitir543. Bu bilgilere gre, herhangi bir birinci
ya da ikinci el kaynakla destekleninceye kadar ihtiyatla yaklalmas gerekmektedir. Bunun
yannda Bursal Mehmed Tahir ve onu referans gsteren aratrmaclar ise k Paann
Osmn Gaznin maiyetinde yani beraberinde bulunduunu kaydetmiler hatta k Paa ve
Orhan Gaz arasndaki iyi mnasebetlerden dolay Ankara ile Krehirin Osmnllarca
fethinin son derece kolay olduunu kaydetmilerdir. Ne var ki bu durumdan herhangi bir
tarihi kaynak sz etmez544. Yalnz u bir gerektir ki, Osmn ve Orhan Gazler ve k Paa
adatrlar; ancak biri Bat Anadoluda dieri Orta Anadoluda yaamtr. Karaaliolu, k
Paann babas Muhlis Paann Osmn Gazinin yannda bulunan ve onu destekleyen
eyhlerden olduunu herhangi bir kaynak gstermeden dile getirir545.
k Paa ile ilgili bilgi veren almalarn srekli k Paay siyasi bir konjektre
yerletirme gayreti daha ok k Paann mensubu olduu ailenin M.XIII. yy.da
Anadolunun siyasi hayatnda son derece ses uyandrm olmasndan kaynaklanmtr.
541
Elvan elebi, vr. 70/b.

Hsameddin, a.g.e., s. 224; Seyit Kemal Karaaliolu, Trk Edebiyat Tarihi, Balangtan Tanzimata, c/I,
(2.bsk, stanbul: nklap ve Aka Yay., 1980) s. 439; Gnay Kut, k Paa D..A., c/IV, (stanbul: D.V.
Yay., 1991), s. 2.
543
Hsameddin, a.g.e., c/II, s. 482-483; Kut, a.g.m., s. 2.
544
Bursal Mehmed Tahir, a.g.e., s. 110; Tarm, a.g.e., s.27-28.
545
Karaaliolu, a.g.e., s. 439.
542
123
Kprl ve Ocak k Paann kuvvetli propaganda da bulunarak gl tasavvufi
akmlarn yer ald Krehirde pekok mrid toplamay baardn belirtmektedirler546. Ne
var ki, k Paann aslnda yorucu bir propaganda faaliyetinde bulunmasna da gerek yoktu.
nk dnemin Krehiri Seluklu Devletine kar ynelen muhalefetin bir nevi
merkezlerinden biriydi. Kald ki, k Paann belki de Anadolu Seluklu Sultanlna en
ar muhalefeti yapan Bb lysn torunu olmas ve Bb lys etrafnda balayan Bb
hareketinin eski simalarndan olan Hac Bekta Veli gibilerin lmlerinin arkalarndan dahi
Krehirde kendi isimleri etrafnda ekillenen ancak Bb prensiplerine uygun gl bir
gelenei imtisal etmeleri547 k Paaya Krehire geldiinde hazr bir mrit topluluu,
bulmamasdr.
k Paann, Sleymn Trkmn, Ah Evren ve Hac Bekta ile mnasebetler
kurduu ihtimalini dnen Kprl ve Ocak, Ahi Evren ile Sleymn Trkmnnin k
Paann Krehirde yrtt propagandaya kar ktklarn dile getirirler548. Hatta Ocak,
bu propagandadan zarar greceini dndnden olsa gerek k Paann Krehirden
Amasyaya g ettiini zikr eder549.
k Paann Sleymn Trkmn ve Ah Evrenle grme ihtimali yksek gibi
grnse de Hac Bekta Veli ile grmeleri imkanszdr. Her eyden evvel yukarda da
belirttiimiz gibi k Paa M.1272 ylnda domu ve M. 1283 ylnda Krehire
yerlemiti. Halbuki Hac Bekta Veli M.1271 ylnda lmt550. Dolaysyla da k Paa
Krehire geldiinde Hac Bekta Veli oktan lmt. Bunun yannda biz Elvan elebinin,
Ahi Evren ve Sleymn Trkmnnin ve taraftarlarnn rekabetinden dolay Krehiri terk
edip Amasyaya gittii kanaatinde deiliz. Elvan elebinin Krehire gitme nedeni daha ok
blgede artan siyasi kargaa ve buna paralel olarak gelien otorite boluu ve artan
asayisizliktir551. Bunun yannda Karaman oullarnn blgeye ynelik gerekletirdikleri
yama aknlar kentten byk bir g vermesine, bu da kentin nfuzunun bir hayli
azalmasna neden olmutu552.
546
Fuat Kprl, k Paa .A., c/I, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 702-703; Ahmet Yaar Ocak, k
Paa -Tasavvufi ahsiyeti- D..A., c/IV, (stanbul: D.V. Yay., 1991), s. 3.
547
Hac Bekta Velinin Bb hareketine mensubiyeti ile ilgili bk. Elvan elebi, vr. 113/b, byt. 1994
Hc Bekta ol sebebden hi / Gze almad tc- sultan .
548
Kprl, a.g.m., s. 703; Ocak, a.g.m., s. 3.
549
Ocak, ayn yerde.
550
Irene Melikoff, Hac Bekta, Efsaneden Geree, (Yay. T. Alptekin) (stanbul: Cumhuriyet Yay., 1998) s.
95.
551
Konu hakknda ki tartma iin bk. Mikil Bayram, Ahi Evren Ve Ahi Tekilatnn Kuruluu, (Konya,
1991) s. 126-127.
552
Azz Erdeir Esterabad, Bezm-u Rezm (ev. M. ztrk), (Ankara: K.B. Yay., 1990) s. 223.
124
Mevlana ve Sultan Velede byk bir hayranlk duyduu dnlen k Paann
Mevlevilerle de ilikisi olduu dikkate alnmaktadr553. Bu gayet akla yakn gelmektedir;
nk Krehir gibi M. XIII. y.y. da bir ilim ve tasavvuf kentinde dar alanda tannm
gruplarn birbirleriyle ilikiye girmeleri pek tabidir. Bunun yannda Krehir Emirliinde
bulunan Nred-dn Cacann bir Mevlana mridi olmas Krehirde Mevlevilii siyasi
hayatta etkin bir konuma getirmiti554. Cacann (tahmini olarak) Krehir Emirliinin fiili
olarak bittii M.1278 ve ayn yl Msra esir olarak gtrlmesinden sonra555; Caca
zamannda, zellikle Krehir aristokratlar arasnda kurumsallamaya balayan Mevlana
sempatizanlnn Mevlevi tarikatnn kurulmasna kadar blgede hakim olduu aikardr.
Orta Dnem Anadolu Vefliinin esas deiimini yaad k Paann eyhlii
zamannda hareket Bb lys ve Muhlis Paa devirlerinde olduu gibi gayri kitabi olmaktan
kp snnilemilerdir. Bu durumun temel nedeni ahsi kanaatimizce Krehirde zellikle
Nred-dn Cacann almalar sayesinde Snni dnyann hakim olmas ve burada k Paa
ve etrafndakilerinin snnilemesidir. Burada sorgulanmas gereken temel prensip k
Paann hangi yntem ve hangi ahslar araclyla snniletiidir. Bugn iin maalesef ki
bu sorulara cevap verebilecek bilgi birikimine sahip deiliz.
k Paann Krehirde ya da evre blgelerdeki aristokratlarla da iliki ierisine
girdii anlalmaktadr. Nitekim k Paa Garib-nmede kendisine ok miktarda mal
verilmek istendiini ancak bunlar hibir ekilde kabul etmediini dile getirir556.
k Paa snnilemi gibi grnmekteyse de, bunun k Paann kkleri olan
gerlerle balantsn kestii eklinde yorumlamak son derece yanl olur. Bu noktada k
Paa bir yandan Snnileme srecini gerekletirirken dier yandan gebelerin alk olduu
anlatmdanda vazgememitir. Nitekim, Garib-nmede yaratcdan bahsedilirken Allah
kelimesi yerine daha ok Tengri tercih edilmitir. Bu da slmiyeti sathi olarak kabul eden
Trkmen gruplarnn eski inanlarndan yararlanarak onlarla iletiim kurulmak istenmesinden
kaynaklanm olabilir. Unutulmamaldrki Snni tasavvufi eserlerde rnein Mevlanann
Mesnevisi ya da Ahmed Eflaknin Menkbul-rifininde Tengri kelimesi kullanlmaz.
k Paann snniletiinin en byk gstergesi kaleme ald ve on iki bin beyitten
oluan Garib-nme isimli eseridir. Kprl, k Paann tpk Mevln ve Sultan Veled
553
Kprl, a.g.m., s. 704; Ocak, ayn yerde.

Nejat Kaymaz, Pervne Mund-dn Sleyman, (Ankara: A..D.T.C.F. Yay. 1970) s. 119. Bu almann
yeniden gzden geirilmi ve zetlenmi basks iin bk. Nejat Kaymaz, Pervne Sleyman, 13. Yzyln
birliki Emiri Muinddin Sleyman, (stanbul: Kaynak Yay., 2002).
555
bn-i eddd, Al-Melk Al-Zahr, c/II, (ev. . Yaltkaya) (2.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 2002) s. 85-87
Kaymaz, a.g.e., s. 162, 167.
556
k Paa , s. 83.
554
125
gibi panteist olmakla beraber, ehl-i snnet prensiplerine uygun kitabi tasavvufi akideler
yazdn belirtir557. Bunun yannda k Paann Yunus Emrenin iirlerinden de etkilenmi
olmas kuvvetle muhtemeldir. Nitekim Garib-nmede geen:
ol kadar mlket vire dememze / Kim anun vasf hali gelmez sze
Deme bir kk nice ubu dnyece / Nice anun gibi kk ucdan uca
Kk ile hr-u kusur nerm- Burk / Hulle-v tc- kemer, tahtu turak
bu ve buna benzer beyitler bu dncemizi kuvvetlendirmektedir558.
Sz konusu eser; on bbtan ve her bb da on destandan olumaktadr. Bblarda slm
dininin faziletleri, genel karakteri, slmi bir yaayn gerei olan prensipler, Mslmanlarn
gnlk hayatlarnda kullandklar birtakm terimler ve bazen de ayetler aklanmaktadr.
Garip-nme bir btn olarak okunduu zaman Kuran- Kerii iyi ett edildii ve onu iyi bilen
bir kalem tarafndan kt anlalmaktadr. Nitekim aklanan bir konu ile ilgili Kuranda
geen bir ayet hemen rnek olarak gsterilmektedir.Garib-nmenin temel referans kaynaklar
ayetler ve hadislerdir. k Paay byle bir tutum iine sokan neden ise k Paann
snnilemesi ve snni dnyada bir yer araydr. Ancak k Paa, snni dnyada yer
ararken, babasnn ve dedesinin iinden kt zmreye de yabanclamamaya almtr.
Nitekim k Paann eserini Trke yazmas ve kullanlan anlatm tarz, eseri basit ve
anlalr hale getirmitir ki, bu durum kitabn gerlerce de rahat okunup anlalmasn
salamtr. Kprlye bakacak olursak k Paa; Arapa, Farsa, Ermenice ve braniceyi
gayet iyi biliyordu559. Kprl k Paann braniceyi bildiine dair herhangi bir delil
ortaya koymasa da Garib-nmede geen; : 5? >(= '/ #2 / /:> )(= *54*> 5'#4
Ermenice anlatmdr560. Filhakika Kprlnn dedii gibi k Paa, Arapa ve Farsay
bilmesine ramen eserini Trke olarak kaleme alyorsa bu onun kkleriyle yani iinden
geldii toplulukla balarn koparmad anlamna gelir.
k Paann kaleme ald Garib-nme daha ok belli bir gruba yaplan
heyecanlandrc konuma slubunda, insanlara nasihat eder tarzda yazlm bir eserdir. Eserin
basit bir Trke ile yazlm olmasnn altnda yatan temel neden ise k Paann bu eserle
sadece gebe Trkmenlere deil halkn byk ounluuna ulamak istemesinden
557
Kprl, a.g.m., s. 703. k Paann Snnileme srecini nasl gerekletirdiini tezimizin snrlarn
amamak gayesiyle burada irdelemeyeceiz. Ancak u kadarn belirtmeliyizki, bu srecteki en nemli olgu k
Paa ve evresindekilerin Snni bir eitim alarak ehirlemesidir. nk gerek k Paa ve gereksede
evresindekilerin ehirlemesi onlarn kitabi slm ile daha uzun soluklu ve daha salkl bir etkileim ierisine
girmesine neden olmutur diyebiliriz.
558
k Paa, s. 83.
559
Kprl, a.g.m., s.703 .
560
Fuat Kprl, Trk Edebiyatnn Ermeni Edebiyat zerindeki Tesirleri D.F.E.F.M., c/II, no/I, stanbul,
1938, s. 14-15.
126
kaynaklanmtr561. Bunun yannda k Paann eserini Trke yazmak istemesinin bir dier
nemli nedeni dneminde Arapa ve Farsa ok sayda eser yazlmasna duyduu tepkidir.
Nitekim bu tepki k Paa tarafndan Garib-nmede: Trk diline kimse bakmaz idi /
Trklere hergiz gnl akmaz idi / Trk dahi bilmez idi bu dilleri / nce yolu ol ulu menzilleri.
dizeleriyle dile getirilmitir. Aslnda bu bir yerde k Paann dnemin sosyal ve kltrel
bir tartmas haline gelmi olan bir konuda taraf olduunu da gstermektedir562. Eserde
zerinde durulan en nemli konularn banda zahidane bir hayatn gereklilii ve maln
nemsizliidir563.
nsanlar ibadet etmeye ve Allah yolunda yrmeye davet eden Garib-nme namz,
oru vb. ibadetlerin gerekliliini eitli benzetmelerle aklamaya almaktadr564.
k Paa; tasavvufu nefsin terbiye edilmesi ve iyi bir huya sahip olunabilmesi iin
gerekli olan bir yntem olarak telakki etmitir565. k Paa d grn ve nefsi fani
grmtr, bu fanilii ise insann ancak iyi bir huya sahip olmas ile anlayabileceinin
zerinde durur566.
Tasavvufun ayrlmaz bir paras olan evliyalar da; Allahn sevdii kullar olarak
kabul eden k Paa, evliyalarn hem bu dnyada hemde ahrette kayg ya da korku
duymadn zikreder567.
Allahn sonsuz bir kudretinin olduuna dikkat eken k Paa, Garib-nmede
sklkla Allahn azametini aktarmaya almtr568. Bununla birlikte hayrn ve errin insann
kendi eylemlerinin sonucunda Allahn takdiri sonucunda olutuunu savunur569.
5. OSMANLI DEVLETNN KURULUUNDA VEF MRDLER

Osmnl Devletinin kuruluunda faydas olan Vef tarikat mensuplarnn tamamn
u an iin tespit etmek son derece zordur. Kurulu dneminde Osmn ve Orhan Gaziler ile
I.Murada yardmlarda bulunmu birtakm Bb dervilerinin kimliklerini ve isimlerini tespit
ediyorsak da tm Bb evresinin Vef olduu tezini ileri srmek son derece yanltr.
561
Fuat Kprl, Trk Edebiyatnda k Tarznn Mene ve Tekaml Hakknda Bir Tecrbe M.T.M., c/I,
No/I, stanbul, 1331, s. 11.
562
Fuat Kprl, Milli Edebiyat Cereyannn lk Mbeirleri ve Divan- Trk-i Basit Edebiyat
Aratrmalar, (3.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1999) s. 273.
563
k Paa, s. 82-83.
564
k Paa, s. 88.
565
k Paa, s. 89, 95.
566
k Paa, s. 95.
567
k Paa, s. 106.
568
k Paa, s. 109.
569
k Paa, s. 93.
127
Bunun en gzel rnei Bb lys mridi olan Hac Bekta- Velnin Vef tarikat mensubu
olmaktan ziyade daha ok, Haydari dervii olmas gsterilebilir570. Burada bizce
atlanlmamas gereken temel nokta, Bb lysn adna izafeten Bbler olarak anlan
hareketin, st at yani sylem olarak Vef olmas; ancak ierik anlamnda Ehl-i Snnetin
dnda kalan tasavvufi ve dini grlerinin bir nevi buluma ya da toplanma merkezi
olduudur. Bundan dolaydr ki, her Bb derviini ya da mridini Vef mensubu olarak
telakki etmek son derece yanltr. Bunun yannda, Bb lysn mridlerine Vef
propagandasn yaptn ileri srmekte son derece zordur. nk yukarda da deindiimiz
gibi, onun propagandasnn eleri Ebl-Vefnn anlayna uygunluk sergilememektedir.
Onun mistik ynnde kullanlan eler daha ok Trklerin slmiyetten nceki inanlar
iken; Ebl-Vefda bu durumun Kurann farkl yorumlanmas, yerel yneticilerin ve elitlerin
farkl bir slm anlayna sahip olmas ve Hz. li evladna kar takip edilen yanl siyasete
duyulan sistemli bir tepkinin sonucuydu.
Gzden uzak tutulmamas gereken hususlardan biri de, k Paa-zdenin eserinde
bahsettii Abdln- Rm snf mensuplarnn tamamnn Bb olmaddr571. Bunlarn
iinde yer alan bazlarnn, ikinci kiiler araclyla Bb hareketine mensup olduklar
bilinmekteyse de bu ikinci kiilerin Bb lysn lmnden sonra ne derece Bb
570
Ocak, a.g.e., s. 178. Ocak, Hac Bektan Veflie getiini sylemektedir. Ancak onun, isyana
katlmayarak Sivasa oradan da Suluca Kara-Hyke yerlemesi onun kardei Mente kadar samimi bir Bb
lys mridi olmadn gsterir. bunun yannda Hac Bektan Suluca Kara-Hyke yerletikten sonra Veflik
propagandas yaptna dair kantlarmz ya da belgelerimiz yoktur. Kald ki, onun iinden kt Haydariliin
propagandasn yapmas akla daha yakn gelmekteyse de bunun da kantlarna malik deiliz. Vahidinin mehur
eserinde, Anadoluda yaayan Haydari dervilerinin; uzattklar byklarnn dudaklarn aarak, azlarnn
ilerine girdiini ve enelerine indikten sonra kvrlarak kulak dibine kadar uzandklarn ve bu kllarn iinde
rmceklerin dolatklarn aklar. Bununla beraber balarnda az bir sa, kulaklarnda ve cinsel organlarnda
kalaydan bir kpe, boyunlarnda demir halka, ayaklarna ve vcutlarn saran demirden zincirlerin olduunu
belirtir. Yanlarnda asl olan anlar dans ettiklerinde garip sesler kartarak yar plak dolarlard. Haydarilerin
kullandklar kyafetlerinin her birinin simgesel deeri olduunu Vahidiye dayanarak aktaran Yazc ise,
haydarilerin boyunlarna taktklar halka ile Hz. li ya da Kutbd-dn Haydarn kulu olduklarn, balarndaki
az miktar sala rakibini malup eden pehlivan gibi nefislerini yenmi olduklarn, kulaklarndaki, kpe ile her
sze itibar etmediklerini, ayaklarndaki zincir vastasyla batl yolda yrmediklerini, cinsel organlarna taklan
halka ile iffetli olduklarn halka anlatmaya altklarn aktarmaktadr. bk. Vhid, s. 54/a-b; Tahsin Yazc,
Haydariyye D..A., c/XVII, (stanbul: D.V. Yay., 1998), s. 35; Ocak, Kalenderiler, s. 39-41, 67-69.
571
Abdln- Rm, k Paa-zdenin verdii bilgilere gre Anadoluya sonradan gelen bir gruptur.
Muhtemelen de Anadoluya Mool basksndan dolay XIII.yy. da yaanan youn g dalgas srasnda
gelmilerdi. Bu grubun kendine has birtakm ritelinin ya da inan sisteminin olduunu sylemek zordur.
Birbirlerine son derece benzeyen kyafet, yaay veya geleneklerinden dolay ehl-i snnet inanc dnda kalan
tm gruplar kapsayc bir ekilde k Paa-zde tarihi tarafndan ilk kez kullanld anlalan bu grup iin,
Kprl; XIII.yy. da Yesev, Kalender, Haydar gibi muhtelif Heteredoxe zmrelerin Anadoluda Trkmen
gelenekleriyle ve yerel hurafelerle karmasndan oluan Bbliin sonraki ekillerinden biri olarak
tanmlamtr. Kprlnn verdii bu tanmn en byk destekleyicisi Vhidnin kaleme ald eserde
aktard Abdln- Rm hususiyetlerinin tpatp Kalender, Haydar ve emslerle ilgili verdii klk kyafet,
yaam tarz ve inan ritellerinin birbirine olan benzerliidir. bk. Vhid, vr. 28/a-29/a, 41/a-43/a, 53/b-55/a,
80/b-82/a; k Paa-zde, (li), s. 205; k Paa-zde, (Atsz), s. 237; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 571;
Fuat Kprl, Osmanl Devletinin Kuruluu, (6. bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1999) s. 101.
128
hareketinin fikir ve prensiplerine bal kaldklarnn tespiti yaplamamaktadr. Mesela, bir
Vef572 ve Bb573 eyhi olarak grlen eyh Ede-Blnin uta takip ettii hareket Bb
lystan farkllamt. Belki de bundan dolay, aktan bir Vef ve Bb dervii olduunu
belirten Geyikli Bb ile eyh Ede-Bl arasnda Bitinya Blgesinde yaamalarna ramen
aralarndaki ilikiden hibir ekilde haber verilmemektedir ki, bu da muhtemelen iki dervi
arasnda herhangi bir mnasebetin olmadn gsterir. Bunun en temel kant da, Bursann
fethinden sonra Orhan Gazinin, Geyikli Bbdan Turgut Alp vastasyla haberdar olarak
onunla tanmak istemesidir574. ayet Geyikli Bb ile eyh Ede-Bl arasnda daha nceden
bir mnasebet olsayd Ede-Bl araclyla Orhan Gazi Geyikli Bbdan haberdar olabilirdi.
Nitekim, eyh Ede-Blye dolaysyla Vef tarikatna mensup olan Kumral Bbdan daha
Osmn Gazi devrinden itibaren olmak zere birlikteliklerinden kaynaklar araclyla
haberdarz. Burada karmza iki ihtimal kmaktadr ki, bunlardan birincisi; ya Ede-Bl
blgesinde dndmz kadar nemli bir Vef lideri deil ya da Bb lysn temsil
ettii ve Geyikli Bb ile devam ettii anlalan Orta Dnem Vefliin, eyh Ede-Blyle
birlikte bat Anadoluda ekil ve kabuk deitirdiidir. Bizim ahsi kanaatimiz, eyh EdeBlyle temsil edilen Vefliin snnilemesi ya da snnileme srecinde bulunmasndan
dolay eyh Ede-Bl ile Geyikli Bb arasnda en azndan bizim bildiimiz kadaryla
aralarnda herhangi bir ilikinin vuku bulmaddr.
Bb hareketini deerlendirirken, her Bb derviinin ya da Rum Abdaln, bir
Bb dervii olarak grlmemesi kanaatindeyiz575. nk u an iin bu tr yorumlamalara
572
..N., vr. 3/a; A.N., vr. 3/a; M.B.N., vr. 1/a-b.

Elvan elebi, vr. 114/a, byt. 1994-1995.
574
k Paa-zde, (li) s. 47; k Paa-zde, (Atsz) s. 123; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 374; Neri,
(Taeschner), c/II, s. 47; Neri, (Unat-Kymen), c/I, s. 169. k Paa-zdenin incelediimiz tm metinlerinde
ve Taeschnerin yaynlad Neri tarihinde Geyikli Bb: Bb lys mridiyim, Seyyid Ebl-Vef
tarikinden. cevabn verirken, Unat-Kymen nerinde: Bb lys mridiyim ve Seyyid Elvan
tarkndaym. cevabn vererek Ebl-Vefnn ismini anmaz. Nshalar arasnda farklln nedenini u an
iin tespit etmekten uzak olduumuz iin doru knyeyi; k Paa-zde, Lmi elebi ve Taeschner
metinlerinde getii ekliyle kabul etmeyi daha uygun bulduk. bk. Lmi elebi, (Uluda-Kara), s. 842.
575
Nitekim Nefahtul-nse dayanan Kprl ve ondan farkl olarak, Menkbul-rifin ve bir halk
menkbn kaynak gsteren Ocak, Sleymn Trkmn Bb eyhi olarak kabul etmektedirler. ncelikli olarak,
Nefhat tercmesinde bahsedilen eyh Trkmn iin, onun amda yaad ve H.714 (M.1314) tarihinde
ld bildirilmitir. Ancak eserde nerede ldnn bildirilmemesi onun amda lm olabilecei ihtimalini
gndeme getirir. Bunun yannda, Nefhata bir erh ve ilaveler yazan ve ayn zamanda Anadolu evliyalarn
tanyan Lmi elebi, eer bahsettii Sleyman Trkmnnin Anadoluda faaliyet gsteren ve naa Krehirde
metfun olan Sleyman Trkmn ile ayn ahs olsayd bundan mutlaka bahsederdi. Hakk Tarm tarafndan iki
farkl rivayet aktarlmaktadr. Bunlardan birincisine gre eyh Sleyman, Mevlanann derslerini takip etmi ve
onun lmnden sonra Krehire gelerek Mevlevilii yaymak iin bir hani-gah amtr. Aktarlan ikinci,
rivayete gre; Sleyman Trkmn k Paaya hocalk yapmtr. Ancak k Paaya hocalk yapan zevatlar
hakknda bilgi veren Elvan elebi brakn byle bir haber vermeyi menkbnda Sleyman Trkmn hakknda
en ufak bir bilgi dahi vermemektedir. Sadece bu iki rivayet dayanmak suretiyle dahi, Krehirde mezar bulunan
eyh Sleyman Trkmn ile Nefhatn serseri bir dervi olarak bizlere takdim ettii Sleymn Trkmnnin
farkl kiiler olduunu ileri srmek mmkndr. Ocakn bir Bb olarak sunduu ve Nefhatta anlatlan ayn
573
129
gidebilecek kadar sarih birinci ve hatta ikinci elden kaynaklara sahip deiliz. Bundan dolay
biz eyh Ede-Bl ve Geyikli Bbnn ikisinin birden Abdln- Rm ierisinde
deerlendirilmesine karyz. nk ikisi de Vef ve Bb meneili olmasna ramen dini,
tasavvufi ve itimai grleri bakmndan fakllk arz ediyorlarm gibi grnmektedir. Eer
Ede-Bl ve Geyikli Bbnn Abdln- Rmdan olduklar kabul edilirse Vhidnin
Abdln- Rm iin verdii tasvir onlar iin de geerli olmaktadr. Vhidnin verdii tasvire
gre; Rum Abdllar, yaln ayak dolaan, vcutlar neredeyse plak bir halde; ancak ynden
yaplm bir kua giyen, omuzlarnda ayinde giydikleri uzun elbiselerini ayrmayan, ayaklar
yaln, salarn kaztan, omuzlarn rten nacak ve omaklar olan, yemek yedikleri sar
kaklar mutlaka yanlarnda tayan fazla yemek yemeyen, solgun yzl ve sinelerinde
zlfikar, nm- haydar ve akaklarnda lale ad verilen ekillerle bezeyen kiiler olarak tasvir
etmektedir.576 Ancak muhtelif yerlerde de temas ettiimiz ve gsterdiimiz nedenlerden
tr; Ede-Bl ve kroniklerde onun rencisi, mridi ve yakn dostu olarak tasvir edilen
Kumral Abdal, snnilemi ya da snnileme srecinde byk mesafe kat etmilerdi. Bundan
dolay, Vhidnin zelliklerini anlatt Rm Abdllarndan biri olarak eyh Ede-Bl ve
Kumral Bby gsterme ahsi kanaatimizce pek de doru olmaz. Bunun yerine bu iki
ahsiyeti, XIII. yy. n sonlarnda XIV. yy. n balarnda Bat Anadoluda byk prestij ve
etkinlik kazanan Vef dervileri olarak tanmlamann daha doru olacan dnmekteyiz577.
kii olduunu dnd Sleyman Trkmn iin ortaya att ve Menkbul-rifinde ehl-i snnete aykr
olarak yaad tasvir edilen eyh Paann Sleyman Trkmn ile ayn kii olduu tezini ortaya atar. Ancak
eyh Paa ile Sleyman Trkmnnin ayn kii olduunu gstermesi bakmndan ortaya atlan bu tez bizce
geerli deildir. nk gerek Nefhat ve gerekse Menkbul-rifinde benzer zellikler gsterdi diye kiiler
ayn zatm gibi grmek bize pekte uygun gelmemektedir. Kald ki, eyh Sleyman iin Trkmn Konyal
eyh iinde Paa lakaplar kullanlmas bizce bu iki kiinin farkl ahslar olduunu ortaya koymaktadr. Bize
kalrsa ortada gerekten vakfiyesi ve mezar ile bize ulaan bir eyh Sleyman Trkmn vardr. Ancak bu
kiinin Bb eyhi olduunu kabul etmek eldeki kaynaklarn birbirini desteklememesi ve yetersiz bilgi
vermesinden dolay u an iin pek de doru deildir kanaatindeyiz. bk. Ahmed Eflk, c/II, s. 246-247; Lmi,
(Kara-Uluda), s. 794; Tarm, a.g.e., s. 32-33; Kprl, lk Mutasavvflar, s. 210-211, dpnt, 38; Ocak, a.g.e., s.
198-199.
576
Vhid, vr. 41/a-b. Vhidnin eserinde bu tasvir: Rm abdllar kn hayrn u yl u bllar uryn erk-
edde ile daire v kudumlarn dge dge ve boynuzlarn ala ala hezr- hav hyla ve kuft- guvi nyla sine
zenn ve nara kunn balar kabak ve yaln ayak ve tenleri plak birer tennureleri var. Ancak zerlerine birer
ynden rlm kuak ve birer omuzlarnda Eb Mslm nack ve birer omuzlarnda birer uci omak
meynlarnda ikier cradan birinde kav u akmak ve birinde gubr var. Muhakkak ve birer yanlarnda birer
abdln saru kauk. yle ki; bir kerre tasla toyard on iki k ve her kak sapnda asludur. Birer ak ve birer
yanlarnda birer kekl kuaklarnda sarkk ve bedenleri pul pul yanuk ateler idne anlar tank ve kiminin
sinesinde resm-i ekil zlfikar ve kiminin sinesinde nm- Haydar Kerrr ve kiminin bazusunda n heyt- mr
cmlesinin akaklarnda dgun- dern lale var. Derler ki, hez lemine nr- pes bu cumhur pir-i srr u
hubr bu tumturkla omakla ekliyle gemektedir.
577
Abdln- Rm zmresinin kanc yzylda eridiini tespit edemiyorsak da ekil ve genel yap itibariyle
Abdln- Rmun XIV.yy. n balarnda hala XIII.yy. da ki gibi devam ettiini spanyol elisi Ruy Gonzales De
Clavijo tarafndan renmekteyiz. Clavijo Erzincana bal bugnk ad Deli Baba, XIV.yy. da ki, adyla Deliler
ky olarak kaydettii kyde yaayan Mslman dervilerin halk tarafndan evliya olarak kabul grdn,
hastalar iyiletirdiini ve kylerden buraya bol miktarda adan geldiini belirtir. Clavijo, bu dervilerin her
mevsim sa ve sakallarn tra ettiklerini, srtlarnda kaln abalar tayarak yanlarnda sazlarn tayarak ilahiler
130
5.1. Geyikli Bb578

Geyikli Bbnn yaad yllarda onun hakknda bilgi veren herhangi bir esere sahip
olmadmzdan dolay Geyikli Bbnn yaam, faaliyetleri ve ilikiye girdii kiiler
bakmndan tatmin edici bilgilere sahip deiliz. Geyikli Bbnn ada olarak kabul
edebileceimiz Yunus Emreden onun gerek adnn Hasan olduunu renmekteyiz579.
akayk ve Hoca Saded-dn, onun Azerbaycann Hoy Kasabasnda dnyaya geldiini
aktarmasna ramen hangi tarihler arasnda Anadoluya geldiine dair herhangi bir bilgi
vermezler580. Evliya elebi, muhtemelen mahalli sylencelere dayanarak Geyikli Bbnn
Azerbaycanda bulunan eri Hasan slalesine mensup olduunu zikretmektedir581. Geyikli
Bb hakknda kaynaklardan rendiimiz bir dier nemli bilgi de onun Vef tarikatna
mensup bir Bb dervii olduudur582. Her ne kadar Evliya elebi onun Yesev tarikatna
bal bir dervi olduunu kaydetmise de583 bunun nedeni muhtemelen Veflik tarikatnn,
XVII. yy. kadar halk nazarnda unutulmu olmasdr. (unu da unutmamak gerekir ki,
Veflik XIII. ve XIV. yy.larda Bblik daha sonraki asrlarda da Bektailik kadar popler
halk kitlelerini kasp kavuramamt.) Geyikli Bbnn tarihsel yaam hakknda elde
edilebilecek son bilgi ise, Osmnl kurulu tarihinde nemli olan Turgut Alp gibi yerel
aristokrat aileleriyle yakn ilikiler kurduu ve hatta onu kendine mrid edinmeyi
baarddr584. Yerel aristokratlarla sklkla ilikilere girilmesi ve onlar zerinde etkinlik
kurulmas, daha Erken Dnem Veflik hareketinde de karmza kan bir durumdur. Bu da
bize Veflik tarikatnn etkinlik kazanma almalarndaki, baz ilkelerin Ebl-Vefdan
XIV.yy.n ilk eyreine kadar deimediini gsterir. Blgedeki, gaza faaliyetlerine
katlmasn kuvvetle muhtemel grnen Geyikli Bbya Orhan Bey tarafndan negl
taraflarnda yer alan bir arazi balanm ve o da bu arazi zerine bir zaviye yaptrmt585.
Kroniklerde; Orhan Bey tarafndan yaplan bu ba eyhin hayr duasn almaya ynelik
okuduklar bilgisini vererek, tekkelerinin kapsna bir pskl ile hilal eklinde resim, resmin altnda geyik, kei
ve koyun boynuzlarnn dizili olduunu kaydeder. Clavijonun sefaretnamesi iin bk. Clavijo, s. 88.
578
eyh Ede-Bl hakknda gerekli malumat bir sonraki blmde yer alan Menkb kritiinde verildii iin
burada gereksiz tekrardan kanmak iin vermeyi uygun grmedik.
579
Abdlbaki Glpnarl, Yunus Emre, Hayat Ve Btn Eserleri, (stanbul: Srlar Matbaas, 1983) s. 27-28.
580
Edirneli Mecd, s. 32; Hoca Saded-dn, c/II, s. 406; Hoca Sadeddin, (Parmakszolu), c/V, s. 9-10.
Kroniklerden hari ayrca, Kprl, lk Mutasavvflar, s. 43; dpnt. 45.
581
Evliya elebi, c/II, s. 423.
582
Lmi elebi, (Uluda-Kara), s. 841-842; k Paa-zde, (li), s. 47; Neri, (Taeschner), c/II, s. 47; Neri,
(Unat-Kymen), c/I, s. 168-169.
583
584
Lmi elebi, (Uluda-Kara), s. 842; k Paa-zde, (li), s. 47; Neri, (Taeschner), c/II, s. 47-48; Neri,
(Unat-Kymen), c/I, s.168-169.
585
Lmi elebi, (Uluda-Kara), s. 842; k Paa-zde, (li), s. 48; Neri, (Taeschner), c/II, s. 48; Neri,
(Unat-Kymen), c/I, s. 169-171; Hoca Saded-dn, c/II, s. 406; Hoca Sadeddin, (Parmakszolu), c/V, s. 10.
131
olduu eklinde yansmsa da, bunun nedeni Bbnn ve mridlerinin Osmnl fetihlerini
desteklemesi ve hatta bizzat fetih hareketlerine katlmalarndan kaynaklanm olma ihtimali
son derece yksektir. Nitekim ariv vesikalar zerinde yaplan aratrmalara gre, Geyikli
Bbnn Kzl Kilisenin fethine katld anlalmaktadr586. k Paa-zdenin ifadesine
gre Bursann fethine derviler de katlmt ki, akayk sayesinde bu dervilerden birinin de,
Geyikli Bbnn olduunu renmekteyiz587. Unutulmamas gereken temel nokta ise, bu
fethe grevlendirilen kiilerden birinin de Geyikli Bbnn mridlerinden biri olan Turgut
Alpin olmasdr588. Bbnn Turgut Alp e fetihte elik etmesi kuvvetle muhtemeldir. Bunun
yannda Orhan Gazinin Hristiyanlarn elinden yeni alnan ve nfuzunun bir hayli az olduu
tahmin edilebilecek Bursa havalisinin iskan (slmlama ve Trkleme) srecinin
tamamlanabilmesi iin kendisine byle bir topra balam olma ihtimalide gzden uzak
tutulmamaldr589. Bu durum da, Erken Dnem Osmnl Beylerinin iskan ve fetih
siyasetlerinde Vef dervilerinden ve onlarn askeri glerinden istifade ettikleri sonucuna
gtrmektedir.
Geyikli Bbnn, doum tarihi hakknda herhangi bir bilgi sahibi deilsek de, k
Paa-zde ve Oru Be onu Orhan Bey dnemi dervilerinden gstermesi590 ve
Gelibolulunun Orhan Beyden nce ldn ve mezarnn Orhan Bey tarafndan
yaptrldn bildirmesi Geyikli Bbnn M.1360dan nce ldn gstermektedir591.
Geyikli Bbnn, blgeye hangi tarihte hicret ettiini bilemiyorsak da, k Paa-zdenin
Osmn Bey zamannda ve Eyne-Gln (ne-Gl) fethinin hemen akabinde Bursa, Edrenos,
Bednos, Kestel ve Kite tekfurluklarnn Osmn Beye kar kurduklar ortak koalisyondan
hemen nce olduu anlalan tmar tevcihatnda Turgut Alpin aziz yani dervi olarak tesmiye
edilmesi Turgut Alpin H.699-701 (M.1299-1302) tarihleri arasnda Geyikli Bbya intisap
etmi olabilecei ihtimalini akllara getirmektedir592. Eer Turgut Alp gerekten de zikredilen
tarihte Geyikli Bbya intisap etmise bu Geyikli Bbnn H.699-702 tarihlerinden hemen
nce Bat Marmara Blgesine geldiini gsterir593. k Paa-zdenin negl ve evresinin
Turgut-Eli eklinde anldna dair haberi ise, blgede en etkin olan yerel aristokratn Turgut
586
Ahmet Yaar Ocak, Geyikli Baba D..A., c/XIV, (stanbul: D.V. Yay., 1996), s. 46.
588
k Paa-zde, (li), s. 28; k Paa-zde, (Atsz), s. 110; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 351
589
Barkan, a.g.m., s. 189-197.
590
k Paa-zde, (li), s. 199; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 569; Oru Beg, (Babinger), s. 14; Oru Beg,
(Atsz), s. 32. Mneccimba tarihlerinde Geyikli Bb; Osmn Bey dnemi dervileri arasnda zikredilmektedir.
bk. Sahaifl-Ahbr, c/III, s.283; Camid-Dvel, (Araka), s. 88; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 80.
591
Gelibolulu Mustafa Al, c/V, s. 63; Gelibolulu li, (Uur-uhadar vd.), c/I, s. 103.
592
k Paa-zde, (li), s. 20; k Paa-zde, (Atsz), s. 105; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 342
593
Tarihlendirme iin bk. k Paa-zde, (Atsz), s. 311.
587
132
Alp olduunu gsterir, bu da neden Geyikli Bbnn bu blgeden ayrlmadn gsteren
nemli bir nedendir. Hatrlanaca zere tasavvuf tarihinde himaye ve koruma gren ya da
uygun ortam bulan pekok mutasavvf kendilerini koruyan beylerin veya uygun ortamdan
ayrlmayarak bal bulunduklar tasavvufi ekol yayma abas ierisine girmilerdi.
Antalyaya Abdal Ms ve Alaed-dn Gaybnin, rana Barak Bbnn594, Dobrucaya Sar
Saltkn yerlemeleri595 bunun en gzel rnekleridir.
Bir airet reisi olma ihtimali gl grnen Geyikli Bbnn; Erzurum, Sivas,
Malatya, Adana, Biga, Bursa ve neglde Geyikli Bb Cemaati isimli airetlerin
bulunmas bu ihtimali kuvvetlendirmektedir596. Bunun yannda Ocak, Geyikli Bbnn Biga,
Bursa ve negl sahasnda byk bir nfuz ve etkinlie ulatn ileri srmektedir597.
Geyikli Bbnn negl ve evresinde, Veflik tarikatn hangi ekilde yaymaya
alt hakknda kesin bir yorum yapmak zordur. Ancak, hayvanlar zelde geyiklerzerinde hkmetme gcnn olduuna inanlmas onun da tpk Bb lys gibi bir Veflik
anlayna sahip olabilecei izlenimini akla getirmektedir. ahsi kanaatimizce Geyikli Bb
sylem olarak Ebl-Vef ve Veflii kullanan klasik bir Bb derviiydi. Nitekim onun
geyikler zerinde g sahibi olduuna inanlmasn salayan geyiklerle dolaabilmesi, onun
Bb lysn sekin mridi Ayna Doladan etkilendiini598 ve Ayna Dola gibi hareketin en
azndan XIII.yy n sonlarnda XIV.yy n ilk balarnda nde gelen isimlerinden biri olduunu
sembolize etmektedir. Bununla birlikte geyik motifinin Trklerin slmiyetten nceki inan
sistemlerinde kutsal saylmas ve geyiklerle daha ok sekin ve elit insanlarn dolaabilmesi
klt XIV.yy. da faaliyet gstermi olan Trkmen kkenli Geyikli Bb ve Bb lysn eski
inan ve geleneklerini de muhafaza ettiini gstermektedir599. Trklerin geyiklerin kutsal
saymasa ve bunun neticesinde geyiklerle ve geyik derisinden yaplan kyafetlerle Trkmen
kkenli devlet adamlarnn daha XII. yy.da dini, tasavvufi ve siyasi faaliyet gsterdikleri
kronikler vastasyla tespit edilebilmektedir. Mesela Byk Seluklu Devleti tarihinde ve
Sultan Sancar dneminde Zhid-i Ah-P isimli bir Bb Sancarn huzuruna kar ona sk
sk tlerde bulunarak zerinde byk bir siyasi nfuz elde etmeyi baarmt600.
594
Ahmet Yaar Ocak, Barak Bb D..A., c/V, (stanbul: D.V. Yay., 1992), s. 61.
Ahmet Yaar Ocak, Sar Saltk, Popler slmn Balkanlardaki Destan ncs, (Ankara: T.T.K. Yay.,
2002) s. 84; Ahmet Yaar Ocak, Sar Saltuk Ve Saltuk-nme T.K. say/197, yl/XVII, Ankara: T.K.A.E. Yay.,
1979, s. 271.
596
Ocak, Geyikli Bb, s. 46.
597
Ocak, ayn yerde.
598
Elvan elebi, vr. 12/b, 94/b-95/a, byt. 214-216, 1646-1648.
599
Sencer Divitiolu, Osmanl Devletinin Kuruluu, (stanbul: Y.K. Yay., 1999), s. 64-65; Kprl, lk
Mutasavvflar, s. 92, dpnt. 8.
600
Cveyn, c/II, s. 254; Kprl, lk Mutasavvflar, s. 47, dpnt. 45. Cveynnin aktardna gre Sultan Sancar
Harzm ehri halkn Zhid-i Ah-P Bbnn ricas zerine balamtr.
595
133
Geyikli Bbnn faaliyet gsterdii Bursa ve evresinde Turgut Alpten baka kimleri
Vef hareketine kazandrdn tespit edemiyorsak da bunun saynn son derece kabark
olduu tahmin edilebilir. nk Turgut Alp gibi nemli bir liderin bu harekete katlmas
demek, ona bal oymaklarn da bu harekete katlmas anlamna gelmektedir601. Haslok,
Evliya elebi Seyahatnamesine dayanarak Geyikli Bbnn Yesev tarikatna bal
olduunu dnmse de o tarihlerde yaayan pekok tasavvufi akmn kendisini Yesev
tarikatna balamas ve Yesevlikten etkilenmesi Geyikli Bb ya da adalarnn Yesev
olduu anlamna gelmez602.
Devlet tarafndan desteklendii anlalan Geyikli Bbnn zaviyesinin bulunduu yere
Orhan Bey tarafndan bir Cuma camii yaptrlmtr603.
k Paa-zde meneili olma ihtimali kuvvetle grnen bir menkbeye gre Geyikli
Bb, bir gn bir kavak aacn Bursa Hisarnn nne dikerek Orhan Gaziye ve nesline tm
mridleriyle beraber duacs olduklarn ifade etmitir604. Menkbede Geyikli Bbnn kavak
aacn dikmesi kurulan Beyliin kavak aalarnn uzun boylu olmas gibi dier beyliklerden
daha byk olduunu sembolize etme gayesi olmaldr. Bunun yannda bu menkbede,
Geyikli Bbnn temsil ettii, Vef tarikatnn en azndan Bizans zerine yaplan fetihler de
Osmnl Beyliini destekledii sonucu kar. ahsi kanaatimizce Osmnl kroniklerinde,
kurulacak Osmnl Devletinin uzun mrl ve geni snrlara sahip olacan haber veren
menkbelerin byk ounluunun Vef tarikatna mensup eyh Ede-Bl, Geyikli Bb,
Kumral Abdal gibi derviler tarafndan grlmesi hem bu tarikatn ulat siyasi, askeri gc
ve hem de devletin kuruluu esnasnda verdii destein lsn gstermektedir.
5.2. Kumral Abdal (Kumral Bb, Dervi Tururolu)
601
Turgut Alp hakknda Osmnl kroniklerinde birtakm bilgiler bulunmaktadr. Buna gre Turgut Alp: EyneGln (negl) fethine katlm, fetihten sonra kaan Eyne-Gl tekfurunu yakalamakla grevlendirilmi ve bu
grevde baarl olmutur. k Paa-zde deki anlatma gre; yaplan ilk tmar datmnda Eyne-Gl ve
evresi Osmn Gazi tarafndan Turgut Alpe verilir. k Paa-zdenin anlatmna gre Turgut Alp, Osmn
Gazi tarafndan Orhan ve Kse Mihale Bursann fethine yardmc olmas iin grevlendirilmi ve oda gerek
Bursa yolu zerinde bulunan Atronoz ve gereksede Bursann fethine itirak etmitir. Turgut Alpin lmnden
sonra onun sahip olduu siyasi iktidar oullaryla devam etmitir. ancak Geyikli Bbnn Turgut Alp zerinde
sahip olduu manevi iktidarn olanlar zerinde de devam ettiine dair herhangi bir bilgiye sahip deiliz. bk.
k Paa-zde, (li), s. 20, 28, 46; k Paa-zde, (Atsz), s. 105, 110, 122; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s.
337, 342, 351.
602
F. R. Haslok, Bektailik Tetkikleri, (ev.R. Hulusi), (Yyn. K. Akarsu), (2.bsk., Ankara: M.E.B. Yay., 2000),
s. 9.
603
k Paa-zde, (li), s. 196; k Paa-zde, (Atsz), s. 231; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 374;
Edirneli Mecd, s. 32; Hoca Saded-dn, c/II, s. 406; Hoca Sadeddin, c/V, (Parmakszolu), s. 10.
604
k Paa-zde, (li), s. 46; k Paa-zde, (Atsz), s. 122; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 373 .
134
k Paa-zde tarihinin farkl nshalarnda, Tururolu605, Kumral Dede606, (C* 257)
Dervi Durd bin Kumral Dede607; Kemal Paazde608 ve Rstem Paa tarihinde Durud (5F)
veya Turgut609; Neride Turud610 (5F) olarak geen bu kiinin tarihsel yaamna ait
bilgilere maalesef sahip deiliz. Yar efsanevi belli bir olaya gre anlatlmaya alan Kumral
Bb menkbesinden Kumral Bbnn tam ismi ortaya konulamamaktadr. Buna gre
Kumral Bb isminin lakap olarak kullanlmas kuvvetle muhtemeldir. Durut ya da Turgut
olarak geen kii ise bizce Kumral Bb ile ayn ahstr. nk farkl kroniklerde de gese
ayn karaktere ve elere sahip bir menkbeyle ayn kii karmza kmaktadr. Ancak burada
anlalamayan husus, gerekte Durut ya da Turgut olarak geen ve bizim Kumral Abdal
olarak kabul ettiimiz kiinin k Paa-zdenin farkl bir nshasnda aktard gibi Kumral
Abdaln babas olup olmaddr. Baka kaynaklarla desteklenmedii srece biz Kumral
Abdal n Trkmenler arasnda kullanlan bir nevi lakap, Turut ya da Durut isminin ise
Kumral Abdaln gerek ismi olduu kanaatini tayoruz.
Kumral Abdaln tarihsel kimliiyle ilgili bilgi veren kaynaklara sahip olamasak da
Osmnl kroniklerinde geen birtakm hikayelerde yer alan kaytlara bakarak baz tarihi
tespitlerde bulunmak mmkndr. Kumral Abdalla ilgili, Osmnl kroniklerinde yntem ve
ierik anlamnda iki farkl menkbe aktarlmsa da bu iki hikayede Veflerin Osmnlnn
kuruluunda ki, mistik katky sembolize eder.
k Paa-zde ve Neri tarafndan zikredilen ve Kumral Abdal ile eyh Ede-Bl
arasndaki balanty gsteren ilk kayt, Osmn Gazinin grd mehur ryay yorumlatmak
iin eyh Ede-Blnin yanna gittii zaman Kumral Abdalnda orada bulunmasdr. k
Paa-zde tarihinde eyh Ede-Blnin mridi ve ayn zamanda rencisi olarak gsterilen
Kumral Abdal, anlatlan sylenceye gre; eyh Ede-Bl, Osmn Gaziye padiahl
mjdelikten sonra Kumral Bb; Osmn Gaziden mjdelik ister ve bunun zerine EdeBlnin yaad yere yakn olduu anlalan bir ky Osmn Gazi tarafndan Kumral Babaya
balanr. Osmn Gazi, yazl bir belge veremedii iin Kumral Abdala, toprak
baladnn nianesi olmak zere marapa ve klcn verir611.
605
k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 326.

k Paa-zde, (li), s. 6-7.
607
k Paa-zde, (Atsz), s. 95. Her nshada farkl bir isim kaydedildii iin Kumral Bbnn gerek tam ismi
ile ilgili kesin bir ey sylemek u an iin son derece zordur.
608
Kemal Paa-zde, c/I, s. 88.
609
Rstem Paadan naklen, Orhan Kprl, Abdal Kumral D..A., c/I, (stanbul: D.V. Yay., 1988), s. 63.
610
Neri, (Taeschner), c/I, s. 32; Neri, (Unat-Kymen), c/I, s. 82-83.
611
k Paa-zde, (li), s. 6-7; k Paa-zde, (Atsz), s. 95-6; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 326;
Neri, (Taeschner), c/I, s. 32; Neri, (Unat-Kymen), c/I, s. 82-83.
606
135
Kemal Paa-zde ve dris-i Bitlisyi referans alan Mneccimbann aktard ikinci
rivayete gre; Kumral Bb gazaya giderken Hzr tarafndan kendisine Osmn Gazinin
kyamete kadar devam edecek bir devlet ihsan edildiini mjdelemesini emreder. Anlatma
gre, daha nce Osmn Gaziyi tanmayan Kumral Dede, Osmn Gaziye ait kendisine
birtakm nianeler verildikten sonra haberi Osmn Gaziyi bularak bildirir. Osmn Gazi
mjde olarak kendisine marapa ve klcn vermise de Kumral Bb, sadece marapay kabul
eder. Bir mddet sonra, Osmn Gazi, Kumral Bbya Yeniehirde bir zaviye yaptrr612.
Her iki hikayede ortak olarak karmza kan kl simgesi, kanaatimizce gaza ve
fethi; marapa ise, yaplan fetihlerin dine uygunluunu, okluunu ve Osmn Gazinin
iktidarn temsil etmektedir. Geri, bu hikayede karmza kan marapa-kl imgesi sadece
ark tarihiliinde anlatlan bir olgu deildir. Benzer imgelerin Hint-Avrupa geleneinde
olduu da grlmekte olup marapann karl kupadr. Hint-Avrupa geleneinde kupaya
yklenen anlam daha ok egemenlik yani iktidardr. Bu durum farkl iki kltr ierisinde yer
alan elerin zamanla birbirine karmasnn doal bir sonucudur613. Bunun yannda her iki
menkbe ise, devletin ilahi kklerinin derinlii hususunu gsterir. Ancak burada zerinde
dikkatle durulmas gereken nokta; gerek Vef eyhi olan eyh Ede-Blnin Osmn Gazinin
grd ryada etken kii olmas ve gerekse de devleti mjdeleyici kii olan Kumral Abdaln
bir Vef dervii olmasdr. Yani her iki hikayede de hikayenin olumasn salayan
karakterlerin Vef dervii olmasdr. Kroniklerde Osmnl Devletinin kuruluunun dinsel ve
tasavvufi kklerinin boyutlarn gstermek iin yazlan ve kuvvetle muhtemel ki, bir
senaryodan ibaret kalan bu iki menkbe Osmnlnn kuruluunda dier tasavvufi gruplara
oranla Vefliin etkisini ve arln gstermektedir. nk Osmnl Devletinin kuruluuna
dair kroniklerde geen Osmn Gazinin grd ryann Ede-Bl tarafndan yorumlanmas
ve Kumral Bbnn mjdecilii hep Vef evresine olan mensup derviler araclyla
anlatlmak istenmitir. Eer Osmnl Devletinin kuruluunda Mevlevi, Kalenderi vb. eitli
tasavvufi akm mensuplarnn arlklar olsayd o evreye mensup dervilerin de, Tanrsal
hikayelerin anlatmnda n plana kmalar gerekirdi.
dris-i Bitlisyi referans alan Mneccimba, Kumral Abdaln daha Osmn Gazi,
beylii kurma faaliyetlerine balamadan nce Yeniehirde yaadn ve buradan
mridleriyle beraber evre hristiyan kylerine kar gaza faaliyetlerini yrttn zikreder.
612
Kemal Paa-zde, c/I, s. 88-89; Sahaifl-Ahbr, c/III, s. 267;
Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 56.
613
Divitiolu, a.g.e., s. 84.
Camid-Dvel, (Araka), s. 56-57;
136
Mneccimbann bu kayd Kumral Abdaln sava gazilerden biri olduunu gsterir614.
Kumral Abdaln, bir Vef dervii olduunu gsteren en nemli kayt yukarda da
deindiimiz gibi, k Paa-zdenin onu eyh Ede-Blnin mridi ve rencisi olarak
gstermesidir615. Eer Kumral Bb, eyh Ede-Blnin izgisinde bir Vef dervii
olmasayd Vef evresine mensup olmayan birine bal olarak hareket ederdi.
XIX. yy. tarihilerinden Hayrullah; Kumral Bbnn Sakarya rma evresinde
yaadn zikrederek bize az da olsa faaliyet alannn snrlarn izmektedir616. Kumral
Bbnn aslen nereli olduu, eyh Ede-Bl haricinde baka hangi Vef dervi ya da
mridleriyle iliki ierisine girdiini ve hangi ylda vefat ettiine dair herhangi bir bilgiye u
an iin sahip olmamamz Kumral Bbnn tarihsel ahsiyetinin karmzda bir problem olarak
durmasna neden olmaktadr.
5.3. Abdal Murad
Tarihsel yaam hakknda fazla bir bilgiye sahip olmadmz Abdal Muradn
Buharadan Anadoluya geldii dnlmektedir617.
akayk tercmesi618, Hoca Saded-dn619 ve muhtemelen onu kaynak olarak kullanan
Sicilli Osmn onun hakknda bizlere sadece Orhan Gazi devrinde yaam dervilerden biri
olduunu ve Bursann fethine itirak ettiini bildirir620. Bu da Abdal Muradn ayn Geyikli
Bb ve Kumral Abdal gibi sava bir dervi olduunu gsterir. Nitekim Gelibolulu li,
onun ayn Dolu Bb gibi ok sayda gazaya katldn aktarmaktadr621. Evliya elebi,
onun Horasan erenlerinden olduunu kaydeder622. Eer Abdal Murad gerekten de Horasan
Erenlerinden ise, onun Mool basks zerine Anadoluya gelen dervilerden birisi olmas
gerekir. k Paa-zdenin onun I.Murad dneminde yaayan dervilerden biri olarak
gstermesi onun I.Murad dneminde kroniklere yansyacak kadar uzun yaam olabileceini
614
Sahaifl-Ahbr, c/III, s. 267; Camid-Dvel, (Araka), s. 56; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 60.
k Paa-zde, (li), s. 6-7; k Paa-zde, (Atsz), s. 95-6; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 326.
616
Hayrullahtan naklen bk., Ocak, a.g.e., s. 208, dpnt., 192.
617
Orhan Kprl, Abdal Murad D..A., c/I, (stanbul: D.V. Yay., 1988), s. 63. Kprlnn bu dncesinin
kaynan Bursal Beliin XVII. Yy da yazd Gldeste-i Riyz-i rfan isimli eseridir.
618
619
Hoca Saded-dn, c/II, s. 407; Hoca Sadedin, (Parmakszolu), c/V, s. 11.
620
Mehmed Sreyya, Sicill-i Osmn, c/IV, (stanbul: Matbaa-i mire, 1311), s. 354. Eserin yeniden
dzenlenmi ve gnmz diline uyarlanm ekli iin bk. Mehmed Sreyya, Sicill-i Osmn, c/II, (Haz. N.
Akbayar), (ev. S. A. Kahraman), (stanbul: T.V.Y. Yay., 1996). s. 1113.
621
Gelibolulu Mustafa Al, c/V, s. 64; Gelibolulu li, c/I, (Uur-uhadar vd.), s. 107.
622
615
137
gstermektedir623. Abdal Muradn Osmnl Devletinin kuruluunda gsterdii gayretlerden
olacak, Orhan Gazi tarafndan kendisine bir tekke kurulmu ve vakflar balanmtr624.
Abdal Muradn bal bulunduu tasavvufi grubun kimliini u an iin kroniklerden
tespit etmek zorsa da Ocak; Abdal Muradn gaza yapma gayesiyle Osmnl topraklarna
yerleen bir Bb dervii olduu tezini ileri srer625.
Evliya elebi, seyahati esnasnda Abdal Muradn mezar ierisinde metreye yakn
uzunlua sahip tahtadan ve Abdal Murada ait bir klcn varlndan sz etmesi626, gaza
faaliyetlerine kendisinin katlmasndan daha ziyade mridleri araclyla fetih hareketlerine
katld ya da dervilerini fetihler iin sevk ve idare ettii izlenimini uyandrtmaktadr.
Abdal Muradn bir Vef dervii olduunu u an iin savunmak son derece zordur.
nk hibir kaynak Abdal Muradn Veflik, eyh Ede-Bl, Geyikli Bb veya Kumral
Abdalla olan balantsna dair herhangi bir bilgi vermemektedir. Burada sadece, Abdal
Muradn Bursaya yerlemesi, burada faaliyet gstermesi, Orhan Gazi tarafndan zaviyesinin
yaplmas ve eitli emtiann zaviyeye vakfedilmesinden dolay buradaki, Vef dervi veya
mridleri ile balantya getiini savunmak akla daha yakn grnmektedir. Belki de anonim
kaynaklarda Bursa ve evresinin fethine elindeki, tahta klla katlan sava dervi
liderlerinden biri de belki de Abdal Muradtr627. Divitiolu, herhangi bir kaynak
gstermeden Abdal Muradn Kalender ya da avlak olduunu ortaya atmaktaysa da biz
imdilik onun Bat Marmarada (zellikle Bursada) faaliyet gsteren ancak; Veflerle
muhtemelen Bursada yani ayn alanda yaamalarndan dolay iliki kuran Abdln- Rm
zmresi mensubu olarak kabul etmenin daha doru olaca kanaatindeyiz.
623
k Paa-zde, (li), s. 200; k Paa-zde, (Atsz), s. 235; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 571.

Haslok, a.g.e., s. 9.
625
Ocak, a.g.e., s. 209.
626
627
Anonim, (Giese), s. 13-14; Anonim, (ztrk), s. 15.
624
138
139
III. BLM
TCUL-RFN SEYYD EBL-VEF MENKIB-NMESNN TAHLL
1. METN MUHTEVA ANALZ
Kltr tarihimize byk k tutan menkb-nmelerin abartl anlatm, tad
efsanevi unsurlar ve menkb-nmenin konusunu tekil eden karaktere yklenen insan st
zellikler folklorik adan zengin malzemeyi ihtiva etmektedir. Ancak menkbelerde yer alan
abartl anlatm atlrsa gnlk yaama, siyasi, sosyal ve hatta ekonomik hayata dair birtakm
ipularna ulalabilir. te bu noktada menkb-nmeler ihitiyatl davranmak kaydyla, bir
tarih kayna olarak karmza karlar.
Gnmze ulaan pekok menkb-nme birbirinin tekrar saylabilecek malzemeyi
kullanmakta ise de, muhteva anlamnda birbirinden son derece farkl konular ya da evre
ilenmitir. Menkb-nmelerde yer alan benzerliklerin ya da farkllklarn temel nedeni;
menkb-nmelerin dillendirildii veya yazld evrenin itimai yaants, dini muhiti veya
anlatlan yaantnn getii corafi blgelerde ki fiziki, beeri ve siyasi zelliklerinden
kaynaklanmaktadr.
Arapa, nekabe (GH ) kknden treyen menkb; (G7'2) nlecek gzel i, hareket
ve davran anlamna gelmektedir628. Menkb-nmeler ise, Vel ya da Evliya olarak
adlandrlan tasavvuf erbablarnn menkblarnn topluca derlendii eserlerdir. Bat dillerinde
Legende olarakda karmza kan menkbe kltr629; sadece slm tarihinde deil pekok
batl toplumdada grlmektedir. Avrupal devletlerin meruiyet kaynann ve kurulma
maceralarnn arand ya da tarand bir kaynak olarak karmza kar. Menkbelere ilk
olarak, M. IX. yy. dan itibaren yazlan hadis kitablarnda Hz. Peygamberin faziletlerine dair
hadisleri
iinde
rastlanmaktadr630.
bulunduran
blmlerin
ad
olarak
kullanlmaya
balandnda
Tasavvufun yaygnlk kazanmasna paralel olarak slm aleminde
yaygnlk kazanmaya balayan menkbeler daha ok sufilerin hikmetli szlerini ve rnek

alnacak faziletli davranlarn ifade etmek iin kullanlmtr631. Zamanla randa kendi
alannda bir edebiyat anlaynda gelitiren menkb-nme yazm byk bir gelime kat
628
Ahmet Yaar Ocak, Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkb-nmeler, (2. bsk., Ankara: T.T.K. Yay.,
1997) s. 27.
629
lber Ortayl, Menkbe Osmanl Devletinin Efsaneler Ve Gerekler, (Ankara: mge Kitabevi, 2000), s.
11.
630
Ocak, a.g.e., s. 29.
631
Haim ahin, Menkbnme D..A., c/XXIX, (stanbul: D.V. Yay., 2004), s. 112.
140
etmitir632. Menkb-nmeler; Tasavvuf kahramanlarnn klt kimlikleri etrafnda oluan
byk mucizevi kerametlerin anlatld bu eserler, kahramanlarn lmnden uzun sre sonra
szl geleneklerin yazya geirilmesiyle oluur. Bundan dolay ayn kiiyi anlatan birbirinden
muhteva anlamnda son derece farkl olan menkbeler ortaya kmaktadr.
Ancak tezimizin ana muhtevas olan, Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef menkbnmesinin farkl nshalarn incelemeye tabi tutmamza ramen muhteva bakmndan
herhangi bir farkllk gstermemektedir. Bunun temel nedeni yukardaki blmlerde de
vurguladmz gibi menkb-nmelerin orijinal Arapa nshadan Trkeye muhtasar olarak
aktarlan bir menkb-nmeden istinsah edilmesinden kaynaklamaktadr. Menkbnmelerin birbirinden ayrld tek nokta mstensihlerin ana muhtasar Trke metinden
insiyetifleri nispetinde ksaltmalar yapmalardr.
Muhteva bakmndan baz menkb-nmelerle ayn zelliklere sahip olan ve ayn
oranda farkllklar tayan menkb-nme ierik asndan karlatrmal olarak dier
menkb-nmelerle tenkit edildii vakit birtakm sonulara ulamak mmkndr.
Her eyden evvel unu belirtmeliyiz ki, Ebl-Vef menkbeleri aktarlmaya
balanmadan evvel, menkb-nmeyi Trkeye muhtasar olarak eviren mellif Osmanl
Devletinin kuruluu ve II. Bayezda kadar Osmanl tahtna geen padiahlarla ilgili ksa
ancak baz noktalarda orijinal saylabilecek birtakm bilgiler vermektedir. Verilen bu
bilgilerin pek ou Erken Dnem Osmanl tarihiyle ilgili bilgi veren kroniklerde rastlanmas
mellifin aktard bilgilerin shhat asndan tetkikini kolaylatrmaktadr. Mellifin Osmnl
tarihiyle ilgili aktard bilgileri kendi ierisinde iki gruba ayrmak mmkndr. Birinci grup
bilgiler, dier hkmdarlara oranla daha detayl olarak devletin kurucusu Osmn Gazinin
faaliyetlerinin anlatlmasdr. Bu faaliyetler siyasi ve dnsel olarak ikiye ayrlabilir. kinci
grup bilgilerde ise, sadece Osmn Gaziden sonra devletin bana geen hkmdarlarnn
beylik srelerinin balang ve biti tarihleri verilmeksizin tahta kaldklar toplam yllarn ve
vefatlar esnasnda bulunduklar yalar bildirilir. Bu bilgiler k Paa-zde tarafndan kaleme
alnan Tevrih-i l-i Osmna dayanmaktadr. Ancak mellif bu bilgileri ihtisar ederken k
Paa-zde tarihi ierisinde yer alan baz tezatlara dikkat etmemitir. Nitekim, k Paa-zde
Tarihi metni, metin ierisinde padiahlarn tahta gei ve ini tarihleriyle; kitabnn sonunda,
Osmnl padiahlarn verdii genel tahtta kal sreleri birbirine uymamaktadr.
Mellifin aktard bilgilerden belki de en dikkat ekici olan, Osmanl Devletinin
kuruluunda byk emek ve katklar olduu dnlen eyh Ede-Blnin Tcul-rifin
632
Ahmet Ate, Menkp .A., c/VII, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 702.
141
Seyyid Ebl-Vefnn Anadoluda ki, mridi olduunu bildirmesidir: mdi bilgil ey tlib-i
irfan tahkiki ve ey rgb- burhn- tasdk, kim Osmn Han Gazyi tabe serhu Hazretlerinn
kavmi inde Hazret-i Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef, kaddesel-lhu srrehu, hulefasndan
bir azz varidi. eyhu-yuh menba yenbil-ftuh cmil-kemlt- hv el-kermt-
mazharl-envr el-rabbniyye mene-i ilticaliyt- essamednyye Hazret-i eyh Ede-Bl
dirlerdi. Kermt zhir ve sadet-i bahr olub halkn mutekad ve ol diyrn mutemedi
olmud ml ve nimeti firvnidi, hn-gh erfi misafrden hl deildi.633
Menkb-nmede geen bu bilgilerin iki husustan dolay kabul edilmesi elzemdir.
ncelikli olarak bu bilgiyi veren mellif Vef hareketinin iinden gelen ve o muhitte halkta
canl olan anlatmlara ve geleneklere sahip olmasdr. kinci olarak; Bb lysn dip torunu
olan Elvan elebinin yazd Menkbul-Kudsiyyede eyh Ede-Blnin Bb lys halifesi
olarak dolaysyla da Vef hareketi ierisinde nitelendirilmesidir. Elvan elebi, menkbnmesinin bir yerinde bunu aka ifade etmektedir: Hac Bekta ol sebebden hi / Gze
almad tac- sultan / Edebal ve bunda huddam / Grdiler Hacdan bu seyran634. Bu
ifadelerden de anlald gibi uzun yllar Uzunarl635 ve onu referans alan tarihilerin636
iddia ettikleri gibi Ede-Blnin bir Ahi eyhi olduu yolundaki grleri geersizlemektedir.
Ede-Blnin daha ziyade Bb meneili bir Vef eyhi olduu anlalmaldr637.
Menkbut-Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vefda geen Ede-Blnin Vef dervii olmas baz
kroniklerce de teyit edilmektedir. Ancak bu kroniklerde Ede-Blnin hangi tarikata bal bir
dervi olduu aka belirtilmemekteyse de tetkik ettiimiz menkb-nme bu eksiklii
gidermektedir. Son dnem ve snnilemi Vef hareketinin iinde ve ayn zamanda
yneticisi olan k Paa-zdenin kroniinde, Ede-Blyi Osman Gazi dneminin duas
makbul bir dervi olarak izilmitir. Ancak eyh Ede-Blnin bal bulunduu tarikat ve
tasavvufi gr beyan etmez638. k Paa-zde tarihinde geen bu bilgi baz anonim
633

Elvan elebi, vr. 114/a, byt. 1994-1995.
635
smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, c/I, (6.bsk., Ankara: T.T.K. Yay., 1994) s. 530.
636
Kamil ahin, Edebali D..A., c/X, (stanbul: D.V. Yay., 1992)1994, s. 393; Kamil ahin, eyh Edebl
Hazretleri zerine Baz Dnceler Osmanl Devletinin Kuruluunda eyh Edebl Hazretlerinin Rol Ve
Mehmet Zahit Kotku Sempozyum Bildirileri, (stanbul: Seha Yay., 1999) s. 17-24.
637
Ahmet Yaar Ocak, Ahilik Ve eyh Edebal: Osmanl Devletinin Kurulu Tarihi Asndan Bir Sorgulama
slm Aratrmalar, c/XII, say/3-4, Ankara, 1999, s. 225-229.
638
k Paa-zde, (Ali) s. 40; Neri, (Taeschner) I, s. 67-68; Neri, (Kymen-Unat) I, s. 155; k Paa-zde,
(Atsz) s. 235; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 569. Ocak, bu konuya hasrettii bir baka almasnda eyh
Ede-Blnin hem bir Ahi hem de Vef eyhi olmas gerektiini vurgulamtr. Ancak XII. ve XIV. yy.lar
hakknda bilgi veren hibir kronik ya da biyografi eserinde bir ahsiyetin hem Ahi bir hem de bir tasavvufi
akmn eyhi olduuna dair bilgi vermemitir. Kald ki, bn-i Battuta gibi olaylar canl tasvir eden baz eserlerde
Ahilie mensup olan kiilerin isimlerinin nne mutlaka Ahi unvan getirilmitir. bk. bn-i Battuta, (erif Paa),
s. 313-315, 324-327; bn-i Battuta, (evik) s. 193, 194, 202; bn-i Battuta, (Gven), s. 204-205, 208, 212. Bunun
yannda Ak Paa-zde ya da Neri gibi kroniklerde Ahilie mensup kiilerin bu mensubiyetleri mutlaka dile
634
142
tarihlerde de grlmektedir. ncelemeye tabi tuttuumuz ve M.1485 (H.890) tarihine kadar
olan olaylar aktaran bir kronikte Ede-Blnin Ahiliine herhangi bir atfta bulunulmayarak
eyhlii zerinde durulur639. Giese Anoniminde ise konuya biraz daha aklk getirilerek:
kim bu di tabir iden bir aziz eyh idi, adna Ede-Bl dirlerdihalkun iinde mutekad
dervi idi640 u blgelerde sklkla karmza kan dervilerden biri olarak eyh EdeBlyi bizlere gstermektedir. Ancak; u da son derece aktr ki, Ede-Bl; kardei Ahi
emsed-dn ve kardeinin olu Ahi Hasan araclyla641 Eskiehir ve Bilecikte Ahiler
zerinde etkinlik kurmutur.
Ede-Blnin Bb hareketine Bb lys dneminde katlm olmas kuvvetle
muhtemeldir. zellikle k-Paa-zdenin Ede-Bl iin yz yirmi be yl yaadn
zikretmesi ve yine k Paa-zde ve onu referans alan dier Osmnl kroniklerinin Ede-Bl
iin M.1326 senesinde ldn bildirmesi642 onun doumunu XIII.yy.n ilk eyrei iinde
olduunu gsterir. Ede-Blnin, Bb lysn M.1230lu yllarda ki, iddetli propagandas
sonucunda ona intisap etmi olmas akla yakn gelmektedir. Yine Elvan elebiden
rendiimize gre, Ede-Bl ve Hac Bekta- Veli; Bb lysn mridleri olmalarna
ramen isyana katlmay gze alamamlard643. k Paa-zdenin; Hac Bekta- Velinin
ayaklanmaya katlmadn bildirmesi Elvan elebinin aktard bu bilgiyi destekler
mahiyettedir644. Ancak buradaki temel problem, Ede-Blnin Bilecik blgesine ne zaman
yerletiidir. Bu konu hakknda bize kesin bilgiler verecek kaynaklara sahip olamamamz
birtakm hipotezler retmemize neden olmaktadr. ncelikle koyu bir Mevlana mridi olan
Nured-dn Cacann en azndan Eskiehirde M.1268 senesine kadar valilik yapmas ve
valilii mddetince snni slm akaidi erevesinde cami, mescit vb. ibadet ve imaret alanlar
aarak resmi otoritenin temsilcisi olarak gayr-i snni telakki edilen Bb hareketi
mensuplarn ho karlamayaca iin Ede-Blnin en azndan M.1268 senesinden sonra
getirilmektedir. bk. k-Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 84, 170; Neri, (Taeschner), c/I, s. 55-56; Neri,
(Kymen-Unat), c/I, s. 131, 133. ayet, Ede-Bl Ahilie bal bir dervi olsayd, k Paa-zde ya da Neri
mutlaka Ede-Blnin kardei ve yeeninin Ahi olduunu bildirdii gibi Ede-Bl iinde mutlaka aidiyeti
bildirirdi. bk. Ahmet Yaar Ocak, Osmanl Beylii Topraklarndaki Sufi evreler Abdalan- Rum Sorunu
Osmanl Beylii (1300-1389), (Edt. E. A. Zachariadou), (2.bsk, stanbul: T.V.Y. Yay., 2000) s. 168. bu makale
iin ayrca u esere de baklabilir: Ahmet Yaar Ocak, Osmanl Beylii Topraklarndaki Sufi evreler Abdalan Rum Sorunu Osmanl mparatorluunun Kurucusu Osman Gazi Ve Dnemi Sempozyumu Sonu
Bildirileri, (Bursa: Bursa Kltr Sanat Ve Turizm Vakf Yay., 1996) s. 66.
639
Anonim, (Yazma), vr. 7/b.
640
Anonim, (Giese), s. 10; Anonim, (ztrk), s. 11.
641
Neri, (Taeschner) I, s. 55-56; Neri, (Kymen-Unat) I, s. 131; Kemal Paa-zde, c/I, s. 183, 189.
642
k Paa-zde, (li), s. 35; k Paa-zde, (Atsz), s. 96, 115; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 327, 359.
li Bey nerinde, Ede-Blnin ldnde ka yanda olduu bilgisi yer almamaktadr.
643
Elvan elebi, 113/b, byt. 1994.
644
k Paa-zde, (li), s. 204; k Paa-zde, (Atsz), s. 237; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 571.
143
Bilecike muhacereti sz konusu olmu olabilir645. Ancak bu gn nereden gereklemi
olabileceine dair kesin bir bilgiye sahip deiliz. Belkide akayk mellifinin belirttii gibi,
Trkmen nfusunun bir hayli kalabalk olduu Karaman blgesinde doan ve byyen EdeBl Karamandan buraya g etmi olabilir646.
k Paa-zdenin verdii bir dier nemli bilgi ise, Osmnl tarihindeki ilk kad olan
andarl Kara Halil Paann eyh Ede-Blnin evresinden olduunu beyan etmesidir647.
k Paa-zde ve Nerinin anlatmna gre; Halil Paann eyh Ede-Bl ile akraba olmas
ve Ede-Blnin evresi ierisinde yer almas648 Ede-Bl ile andarlnn ayn tasavvufi
gre sahip olabileceini ihtimalini gndeme getirmektedir649. Ancak yukarda deindiimiz
gibi Ede-Bl tarafndan temsil edilen Bb hareketi kanaatimizce Snnileme srecini
nemli lde baaryla tamamlamt. Eer bu sre tamamlanmasayd Osman Bey, kadlk
kurumuna dair ilk atamasn Vef olma ihtimali son derece yksek gzken ya da en azndan
Vef evresiyle yakn ilikileri olan andarly atamazd. zellikle ilk Osmnl medresesi
mderrisi olan ve kroniklerde, eyh, dervi ya da bb olarak tanmlanmayarak alim olduu
vurgulanan Taceddn Krdnin kzn eyh Ede Blye nikahlamas Ede-Blnin snni
dnyaya intibak etmi olma ihtimalini kuvvetlendirmektedir650. andarl ahs olarak bir
Vef olmasa da Veflerle ok yakn ilikiler kurduu kesindir. Nitekim gerek andarl
gereksede Ede-Bl Osmanl Devletinin ilk medresesinin ilk mderrisi olan Taced-dn
Krdnin kzlaryla evli olup bacanaklard. Bu durum Vef evresinden Ede-Bl vastasyla
sava dervi ve Ahilerin desteinin salanmasnda; andarl araclyla da devletin ynetim
anlaynn kurumsallamasnda faydalanld anlalmaktadr651. Ede-Blnin Snnilemi
645
Ahmet Temir, Krehir Emiri Caca Olu Nur El-dinin 1272 Tarihli Arapa-Moolca Vakfiyesi, (2.bsk,
Ankara: T.T.K. Yay., 1987), s. 102-147 .
646
Edirneli Mecd, s. 20-21.
647
k Paa-zde, (Ali) s. 178; k Paa-zde, (Atsz) s. 118; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 365.
648
k Paa-zde, (Ali) s. 40; Neri, (Taeschner) I, s. 67-68; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 155.
649
smail Hakk Uzunarl, andarl Vezir Ailesi, (4.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1988) s. 3-5, smail Hakk
Uzunarl,andarl Kara Halil Hayreddin Paa. Menei-Tahsili-Kadl-Kazaskerlii-Vezirlii Ve
Kumandanl Belleten, c/XXIII, say./91, Ankara, 1959, s. 365-366.
650
k Paa-zde, (Atsz) s. 96; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s.327.
651
akayk yazar bu noktada eyh Ede-Bl ile ilgili son derece enteresan birtakm bilgiler vermektedir. akayk
yazarna gre eyh Ede-Bl, Karamanl olup ilk tahsilini burada tamamladktan sonra Halepte hukuk, amda
hadis, tefsir ve fen ilimlerini rendikten sonra tasavvufa intisap ettiini zikr eder. akayk yazarnn, Bb
hareketinin kurucusu ancak zelde Vef dervii olan Bb lys ile ilgilide ayn mazbut tavr sergileyerek onun
isyan etmediini sadece Sultan II. Keyhsrevin bundan phelenerek Bb lysn mritlerini katlettirdii
eklinde orta yn tutan bilgiler vermektedir. akayk mellifinin Vef merkezli dervilere kar bu kadar
yumuak bir tavrla anlatmda bulunmasnn nedeni belkide, Bb evresinden gelen pek ok derviin
Osmnlnn kurulu almalarna katlm olmasdr. Bunun yannda akayk yazar XVI. yy. da Veflik
tarikatnn Anadolu ubesinin bana geen Seyyid Velyetin de ok yakn bir dostudur. Bu dostluk
erevesinde mellifin Seyyid Velyetin etkisi ve telkinleriyle bu tr bir yazmda bulunmu olma ihtimali
vardr. bk. Edirneli Mecd, s. 20-21, 23. Mecd Efendnin verdii bilgilerin pheyle karlanmasnn nedeni,
belkide onun zellikle Ede-Bl ile ilgili verdii bilgilerin, hibirinin herhangi bir Osmnl kroniinde ve Vef
144
bir Vef dervii olduunu gsterebilecek nemli bir ipucu da, k Paa-zde ve onu kaynak
olarak kullanan dier Osmnl kroniklerinde aktarlan iki nemli aktarmdr. Bunlardan birinci
hikayeye gre, Ede-Bl son derece zengin bir kii ve evi de srekli ziyaretilerle
dolmaktadr652. Buna gre Ede-Bl, dier klasik Vef eyhleri gibi mala mlke tamah
etmeyen, halktan kopuk yaayan bir dervi profili izmemektedir. Nitekim Ebl-Vef mridi
olduunu aka zikreden Geyikli Bb Orhan Gazi tarafndan kendisine arazi baland
vakit .bu mlki ve mal Huda ehline verir. Biz bunlarun ehli degilz mlki Huda sizn gibi
Padiahlara verir653 cevabn vererek maddi zenginlie kar duyduu tepkiyi dile
getirmitir. Vefler de, mal sahibi olmaya kar genel bir tavr vardr. Mesela birinci blmde
iaret ettiimiz gibi Ebl-Vef, maddi zenginlie kar km ve bunu yapan Irakl alimleri
eletirmiti654. Bb lysda halkn gnln kazanmak iin para almadan halkn ihtiyalarn
karlamaya almt655. Ede-Bl daha ok, ellerinde byk siyasi ve ekonomik g
barndran Mevleviler gibi Snni tasavvuf gruplarna mensup bir dervi olarak karmza
kmaktadr. Bu durum; Vefliin, Bilecik ubesinin geirdii fikirsel ve eylemsel evrimi
gstermektedir. Belkide bundan dolay; kaynaklarda ayn tabana bal eyh Ede-Bl ve
Geyikli Bb arasndaki balant kurulamamtr.
evresi ile ilgili en ayrntl bilgileri veren Elvan elebide gememesidir. Ocak bu konu ile ilgili yrtt bir
hipotezinde, Ede-Blnin Trkmen evrelere mensup bir dervi olarak byle bir eitim alamayacadr.
akaykta byle bir bilginin yer almasn, akayk yazarnn hayal gcne ve XVI. yy. da gl Osmnl
Devletinin kkenine yarar muhteem bir imaj izebilme gayretlerinden kaynaklanm olma ihtimaline
balamaktadr. Hakikaten de XVII.yy n nl gezginlerinden Evliya elebinin, eyh Ede-Blyi peygamber
soyuna balamas bir nevi bunun kantdr. Byk oranda akayk referans olarak kullanan ancak ondan daha
nesnel saylabilecek yorumlarla eserini yazan Mehmed Sreyya, Ede-Bl iin akaykn verdii bilgileri tekrar
etmesine ramen ilaveten, onun tarikat ehli bir ermi olduu bilgisini de aktarmaktadr. bk. Ahmet Yaar Ocak,
Osmanl Devletinin Kuruluunda Dervilerin Rol Osmanl Devletinin Kuruluu, Efsaneler Ve
Gerekler, (Ankara: mge Yay., 2000) s. 80; Ocak, Ahilik Ve eyh Edebali, s. 227-228; Mehmed Sreyya,
c/I, s. 312; Mehmed Sreyya, (Kahraman-Akbayar), c/II, s. 440; Evliya elebi, c/II, s. 396. Ocak konu ile ilgili
zerinde durduu bir baka husus ise Ede-Blnin kurulu yllarnda Osmn Gaznin kurulu yllarnda EdeBlden hukuk danman noktasnda yararlanddr. Hukuk danmanln da senaryo olarak yorumlayan
Ocak, Vef kkenli bir Trkmenin bu kadar yetkinlik gerektirecek bir ii yapamayacadr. Dncelerine
byk oranda katldmz Ocaka tek itirazmz, Ede-Blden azda olsa hukuk alannda Osmn Gaznin
yararlanabileceidir. nk ularda saylar bir hayli kalabalk olan ve pek ou da Bb hareketine mensup
olan babozuk dervilerin ancak Bb hareketi iinde n plana kan Ede-Bl vastasyla kontrol altna
alnabileceidir. Belkide bundan hareket eden akayk yazar, biraz kibar bir ifade olan hukuk danman
tabirini kulland. Bunun yannda Ede-Bl tamamen olmasa da ksmen Osmn Gaznin hukuk danmanln
yapm olabilir. nk olaylarn getii XIII. yy. n sonlarnda Osmnl Devletinin kurulduu blge Trkmen
meneili Bb ya da Abdal ad verilen dervilerden geilmiyor, halkn byk ounluu da gebe ya da yar
gebe hayat tarzna uygun olarak yayordu. Trkmenlerin eski inanlarnn yaygn olduu bir ortamda zaten
Snni akaidine uygun bir hukuk danmannn olmas da beklenemez, nk ortada byle bir ihtiya yoktu.
Dikkat edilecek olursa kurulu aamasnda dini vazifelerini yerine getirenler ya da Osmn Bey adna ilk hutbeyi
okuyan Fakihlerdi. Nitekim Osmn Bey adna ilk hutbeyi okuyan Ede-Blnin mridi ve yakn arkada olan
Tursun Fakhdi. bk. Ocak, a.g.m., s. 79-80. Tursun Fakih iin bk. k Paa-zde, (Atsz) s. 103; k Paazde, (Yavuz-Sara) s. 72.
652
k Paa-zde, (Ali), s.6; k Paa-zde, (Atsz), s. 93; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 325.
653
Neri, (Taeschner) c/I, s. 72; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 171.
654
655
bn-i Bibi, (ztrk), c/II, s. 49; bn-i Bibi, (Erzi), s. 500; Mneccimba, (ngl), c/II, s. 86.
145
Menkb-nmede Osmanl kurulu tarihi ve eyh Ede-Bl ile ilgili verilen ikinci
bilgi ise, Osmn Gazinin eyh Ede-Blnin evinde grd mehur ryadr. Tarihi ve
Dervi k-Paa-zde tarihinden ihtisar edilerek menkb-nmeye iktibas edildii anlalan
bu hikaye dier pekok menkb-nmede gemektedir. Menkb-nme mellifinin bu
hikayeyi k Paa-zdeden iktibas etmesinin temel nedeni k Paa-zdenin Osmnl
dnemi Vef hareketi ierisinde yer almas ve k Paa-zdenin Seyyid Velyetin
kaynpederi olmasndan kaynaklanmaktadr. k Paa-zde656, Neri657, Oru Bey658 ve
Anonim kronikler659 ve onu kendisine referans alan dier pekok Osmnl kroniinde660 yer
alan bu hikayenin orijinal kaynann Yahi Fakih mi;661 yoksa k Paa-zdenin belirttii
gibi yz yldan fazla yaam olan eyh Ede Blnin torunu Mahmud Paa m olduu belli
deildir662.
Menkb-nmede rya grme olayn aktaran hikaye u ekildedir: Ol gice anda olub
eyhn hn-ghnda yatd. lemi rya da grr kim bu azzin koynunda bir ay doar kimi
nr leme toar. Andan gelb kendinn koynuna girr hemn kim bu ay kendinn koynuna
girdi. Gbeinde bir agac bitb glgesi lemi tutd ve ol agacn altunda talar var. Her tan
dibinde su kar. Ol sulardan halkn kimi ier ve kimisi baeler suvarr ve kimisi emeler
akdur. Osmn Gaz uykudan uyanub Allah-telya yd idb biraz dni fikr ider. Sabh
durur, eyh huzurna gelb vkasn eyhe arz ider. eyh eydr; oul Osmn sana ve senn
nesline pd-hlk mbrek olsun ve benm kzm Mal-Hun Htun helln old diyb, hemn
dem- nikh ider nkim eyh Ede-Bl Hazretleri Osmn Gaznin dni bu vechile tabir
idb kznu tezvic eyledi. Osmn Gaz kayn-tsyla munaka idb mesfaha eyledi andan
sonra itimd- kll birle ervh- meyihden istimdd idb Allah-telya tevekkl
eyledi.663.
656
Menkb-nme
nshasnda,
bu
hikayenin
kimden
referans
alnd
k Paa-zde, (Ali), s.6-8; k Paa-zde, (Atsz), s. 95-96; k Paa-zde, (Yavuz-Sara), s. 325-327.

Neri, (Taeschner), I, s. 22-23; Neri, (Unat-Kymen), I, s. 83.
658
Oru Be, (Babinger), s. 8-9; Oru Be, (Atsz), s. 24-25.
659
Anonim, (Yazma), vr. 3/a-4/a; Anonim, (Giese), s. 10; Anonim, (ztrk), s. 11.
660
Mneccimba, c/III, s. 267; Mneccimba, (Araka), s. 55-56; Mneccimba, c/I, (Ernsal), s. 60.
661
Halil nalck, Osmanl Tarihiliinin Douu Stten stanbula, (Yyn.O. zel-M. z), (Ankara: mge
Yay., 2000) s. 94, 97. nalck bu makalesinde Osmnl kroniklerinin; Yahi Fakih, Ahmednin skender-nmesi
ve eitli menkbelere dayanlarak oluturulmu olduu hususunu sistemli bir analize tabi tutmutur.
662
k Paa-zde, (Ali) s. 8; k Paa-zde, (Atsz) s. 96; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 327.
663
..N., vr. 4/a; A.N., vr. 4/b; M.B.N., vr. 2/a. k Paa-zde tarihinde ise: Ve Osmn Gazi gh gh
gelrdi, bu azze konuk olurd. Osmn Gazi kim uyud, dinde grr kim bu azzin koynndan bir ay toar, gelr
Osmn Gazinn koynna girr. Bu ay kim Osmn Gazinn koynna girdgi demde gbeinden bir aa biter,
klgesi alemi tutar. Klgesinn altnda talar var ve hem tagun dibinden sular kar. Ve bu kan sulardan kim
ier ve bagalar suvarur ve kim emeler akdur. Andan uyhudan uyand, srdi geldi eyhe haber virdi. eyh
eydr; Oul Osmn Gazi, sana mutlk olsun kim Hakk tal sana ve senn neslne padahlk virdi, mbarek
olsun, didi. Ve benm kzum Malhun senn helaln old. Dir ve heman-dem nikh idp kzn Osmn Gaziye
virdi. eyh Edebal kim Osmn Gazinn dni tabir itdi ve padahlg kendye ve neseb nesline mutlad;
yannda eyhn bir mridi var-d, adna Dervi Tururol dirler-idi. O dervi eydr: y Osmn Gazi Hakk
657
146
bildirilmemisede hikayenin ana kaynann ise k Paa-zde olduu kesindir. k Paazdenin ana kaynann Mahmud Paa olma ihtimali bir hayli zayftr. nk k Paazdenin kroniinde geen nemli simalar nedense hep yz yldan fazla yaamaktadrlar. k
Paa-zdenin byle bir yola bavurmasnn temel nedeni ise; anlatt olayn inandrcln
artrmak istemesi olabilir664.
Yukarda deindiimiz gibi anlatlan bu hikaye dier Osmnl kroniklerinde de baz
farkllklarla beraber tekrarlanmaktadr. Geri tarih aratrmalarnda bir olayn birden fazla
kaynakta gemesi o olayn gerek olduu anlamna gelmez; ama olayn doasnn
anlalmasnda son derece etkili olurlar665.
Zikr edilen kroniklerden Giese, ztrk ve Yazma Anonimlerle birlikte Oru Bey,
ryann Erturul Gazi tarafndan grldn belirtir. Giese ve karlatrmal ztrk
Anonimleri, ryalar yorumlayan kiiler noktasnda iki farkl rivayeti dile getirmektedirler. Bu
kaynaklarn ncelikli rivayeti ryay Anadolu Seluklu Sultan Alaeddnin veziri Abdlazzin; ikincisi ise eyh Ede Blnin yorumladdr. Her kronikte, Osmn Gazinin
evlendii kiinin adn zikr etmeden bu evlilikten Orhan Beyin dnyaya geldiini beyan
tal sana padahlk virdi bize dah krane gerek, didi. Osmn Gazi eydr: Her ne vakt kim padah olam
sana bir ehir vireym, didi. derv eydr: Bize u kyceiz yiter, ehirden vaz geldk dir. Osmn Gazi eydr:
Ben mektubu yazabilr miyim ki, benden mektub istersin, didi. Osmn Gazi eydr: Uda bir klcum var atamdan
ve dedemden kalmdur, an sana vireym. Bile senn elnde olsunlar ve bu nian saklasunlar. Ve eger Hak
tal beni bu hzmete kabul idicek olursa, benm benm neseb neslm dah bu almeti greler kabul ideler.
imdiki hnde o kl o dervn nesli elindedr. Osmn Gazi padahun neslinden o klc eski knn tekrar
yinelediler. Edebal yz yigirmi bi yaad iki avrat ald. Biri yiitliinde ve biri prliinde. Ve evvelki hatununun
kzn Osmna virdi ve prliinde aldug hatun Taceddn-i Krd kzyd. Hayreddn paanak old. Bu menkb
Edebal ol Mahmud Paadan iitdm. Sultn Murdun babas Sultn Muhammed zamnnda ve hem ol
Mahmud Paa yz yandan ziyde yaam-d. Hemn-dem bu tabri kim iitdi def himmet klcn gnlinn
biline muhkem balad. k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 325-327.
664
Divitiolu, hikayede geen Ayn eski Trk destanlarna ve baz menkb-nmelere dayanarak kadn
sembolize ettii fikrindedir. Ona gre Ay, evrisel yani aybalarn, ryann da bir dnemin kapanp yeni bir
dnemin baladn ve bu yeni dnemin aydnlk gelecei vaat ettiini anlatma gayesini tadn savunarak
Osmn Gazi ve ocuklarnn ulu nar gibi dnyann drt bir yann kaplayacaklarn imgeledii grndedir.
bk. Divitiolu, a.g.e., s. 44 .
665
Osmnl Devleti ile ilgili XX. Yy.n balarnda bir alma yapan Herbert Gibbons, rya olayn son derece
enteresan yorumlamtr. Gibbonsun nazariyesine gre; Hristiyan olan Osmn Bey ve beraberindekilerin
slmiyeti kabul ediini sembolize etmek iin Osmnl kroniklerinde byle bir olayn anlatldn belirtmektedir.
Bununla beraber, eyh Ede Blyi de Osmn Beyi ve beraberindekileri slmiyeti kabul etmelerini ve
Anadolunun kuzey-batsnda yaayan muhtelif unsurlar bir araya getirerek yeni bir rkn oluumunu salan bir
din adam olarak grlmesi gerektiini ileri srmektedir. bk. Herbert Adams Gibbons, Osmnl
mparatorluunun Kuruluu, (ev. R. Hulusi) (stanbul: Devlet Matbaas, 1928) s. 24; Eserin yeni harflerle
yaplan neri iin bk. Herbert Adams Gibbons, Osmnl mparatorluunun Kuruluu, (Yyn. H. Da-B. Ar,)
(Ankara: 21. Yzyl Yay., 1998) s. 23. Gibbonsun ortaya att nazariyenin hakl eletirileri muhtelif tarihlerde
yaplan almalarla tenkit edilmitir. Gereksiz tekrardan kanmak ve almamzn mahiyetini amamak
amacyla bu konu hakknda yrtlen tartmalara girmek istemiyoruz. Konu hakknda yrtlen baarl bir
eletiri iin bk. Fuat Kprl, Osmanl Devletinin Kuruluu, s. 1-14.
147
ederler666. Rivayeti bu ekilde konu edinen kaynaklardan sadece Oru Be, kzn adn Raba
olarak bildirmektedir667.
k Paa-zde gibi bu ryay Osmn Gazi tarafndan grldn ve tabirinin eyh
Ede Bl tarafndan yaplarak, yine Osmn Gazinin bu rya araclyla eyh Ede-Blnin
kzyla evlendiini; Neri668, Kemal Paa-zde669, Mneccimba Ahmed670, Hoca Sadeddn671, Hadd672, Ltf Paa673, Solak-zde Mehmed Hemdem674 ve Ktib elebi675
aktarmaktadr. Bu kaynaklardan Neri ve Mneccimba; eyh Ede Blnin kznn adn:
Mal Hun; Kemal Paa-zde: Mal Hatun olarak aktarrken; Ltf, Hoca Saded-dn ve Ktip
elebi herhangi bir isim bildirmez. Hadd ise, Raba ismini aktarmaktadr676.
Bayatl Mahmud olu Hasan eserinde, Osmn Gazinin grd ryann mahiyetini
aklamadan bu ryann eyh Ede Bl tarafndan yorumlandn belirterek ryann ieriinin
dier Osmnl kroniklerinde yer aldn anlatr677. Ancak bu noktada Osmn Gazinin
anlatt ryann bir benzerini bizlere aktaran, Knhl-ahbr mellifi, Al rya ile ilgili bir
baka versiyonu daha aktarr. Buna gre, Gazinin ocanda kaynayan bir su gittike oalr
ve byk bir deniz haline gelerek btn yeryzn doldurur678. Yine Alnin aktardna gre
bu ryay gren Erturul Gazi ve tabir edende Sultan Alaed-dnin veziri Abdl-azzdir679.
Osmnl kroniklerinde geen bu rya ve bu ryann hikayesinin neyi sembolize ettii
veya gerekten bu hikayenin olup olmad tarihiler arasnda uzun uzadya tartlmtr.
Friedrich Giesee gre, bu rya daha ok; basit koullarda Osmnl hanedannn Anadoludaki
dier Trk kabilelerinin zerinde egemenlik kurabilmesi iin Osmnl hanedanna Tanrsal bir
666
Anonim, (Yazma), s. 2/b-4/a; Anonim, (Giese) s. 10-11; Anonim, (ztrk) s. 10.

Oru Be, (Babinger) s. 9, 12; Oru Be, (Atsz) s. 25, 29.
668
Neri, (Taeschner) c/I, s. 22-23; Neri, (Kymen-Unat) c/I, s. 81, 83.
669
Kemal Paa-zde, c/I, s. 92-93.
670
Mneccimba, c/III, s.265-266; Mneccimba, (Araka) s. 54-55; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 60-61.
671
Hoca Saded-dn, c/I, s. 16-17; Hoca Sadeddin, (Parmakszolu), c/I, s. 29-30.
672
Hadd, s. 31-32.
673
Ltf Paa, (Ali), s. 20-21; Ltf Paa, (Atik), s. 154-155.
674
Solak-zde, s. 8; Solak-zde, (abuk), c/I, s. 15.
675
Ktib elebi, s. 679.
676
Neri, (Taeschner), c/I, s. 22-23; Neri, (Kymen-Unat), c/I, s. 83; Mneccimba, c/III, s. 266;
Mneccimba, (Araka) s. 55; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 60; Kemal Paa-zde, c/I, s. 93; Ltf, (Ali) s.
20; Ltf, (Atik) s. 154-155; Hoca Saded-dn, c/I, s.16-17; Hoca Saded-dn, (Parmakszolu), c/I, s. 29-30;
Hadd, s. 32; Ktib elebi, s. 679.
677
Bayatl, (Al Emir), s. 45; Bayatl, (Krzolu), s. 395.
678
Gelibolulu Al, c/V, s. 24; Gelibolulu Al, (Uur-uhadar vd.), c/I, s. 40. Metinde aktarlan rya u
ekildedir: lemi rya da kaanesi ocandan bir m-i leziz cari ve peyda oldn ve aka aka lemi tamam
kaplayub, bhr-i muhit gibi ihata kldun syleyb iltimas- tabir etmiler. Bu ryann ayn ierikli bir dier
anlatm da farkl rivayetleri ustalkla aktaran Ahmed bin Ltfullahda gemektedir. bk. Mneccimba, c/III, s.
266; Mneccimba, (Araka) s. 54-55 Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 60
679
Gelibolulu Al, c/V, s. 24; Gelibolulu Al, (Uur-uhadar vd.) c/I, s. 40.
667
148
meruiyet kazandrma abasdr680.
nalck; bu ya da buna benzer hikayeleri hanedanlarn
kkeni ve merulatrlmas hususunda ortaa edebiyatnn bir topusu olarak grr. Buna
ilaveten nalck; yaratcnn bir insana hkmdarlk ltfetmesi ve bunu mbarek bir zat, bir
aman veya aziz araclyla bildirmesi inancnn Orta Asya Trk-Mool geleneinde yaygn
olarak grldn681 ve Timurlularn, Kad Burhaneddin ve Karaman oullarnn meydan
okumalarna muhatap olan Osmnl sultanlar, gelenein gerektirdii gibi, otoritelerinin ilahi
kkenini vurgulamak zorunda hissedildii iin k Paa-zdenin bu grevin Ede Bl
tarafndan yerine getirildiinin gsterilmek istenmesinden kaynakland iin byle bir
hikayenin dillendirimi olduu tezini ileri srmektedir682.
Gerek nalck ve gerekse Ocak;
k Paa-zde meneili bu hikayede anlatlan ryay ve evlilik olayn da gerek d, en

azndan Mal Hatunun Ede Blnin kz olmadn kabul eder. k Paa-zdenin byle bir
hikaye anlatmasnn nedenini de; Bbler evresine mensup bir eyhin devletin
kuruluundaki, katksn anlatarak k Paa-zdenin kkleri olan Bb lys- Horasnnin
isyanyla oluan genel kany deitirme gayretine balarlar683. k Paa-zdenin and bu
rya gerektende nl tarihilerin belirttii gibi Osmnl Devletinin kuruluuna mistik ve
ilahi bir hava katmak ve k Paa-zdenin dedesinin isyan hareketinin izlerini unutturmak
iin byle bir hikayeyi kaleme alm olur. Bunun yannda unutulmamas gereken bir dier
nemli konuda, kroniklere akseden evlilik olaynda eyh Ede Blnin kz ile Osmn Gazi
arasnda gerekten bir evliliin olup olmaddr. k Paa-zdede: Malhun Hatun684; Neri,
Mneccimbanda: Mal Hun685; Kemal Paa-zdede; Mal Hatun686 olarak geen bu
ahslarn ayn kii olmas kuvvetle muhtemeldir. Kroniklere isimlerin farkl gemesinin temel
nedeni, melliflerin isimleri aktarrken bamsz davranmalar ya da isimlerin mellifler
680
Friedrich Giese, Osmnl mparatorluunun Tekili Meselesi T.M. c/I, stanbul, 1925, s. 104-105. Bu
makalenin gnmz diline uyarlanm versiyonu iin bk. Friedrich Giese, Osmnl mparatorluunun
Kuruluu Meselesi Stten stanbula, (Yyn. O. zel-M. z), (Ankara: mge Yay., 2000) s.153-154.
681
Nitekim Osmn Gazinin gbeinden bir aa karak glgesinin btn aleme yaylmas hikayesinin bir
benzeri de Cuzcnnin Tabakat- Nasrsinde gemektedir. Bu hikayede Hindistana byk seferler dzenleyen
Gazneli Mahmudun babas Sebk Tiginde olu dnyaya gelmeden bir saat nce ryasnda kendi evindeki bir
ocaktan bir aa karak btn dnyaya saldn grm ve bir tabirci bunu, onun fatih bir olu olaca tarznda
tefsir etmiti. Aslnda aa ile ilgili anlatlan bu tarz hikayeler sadece Ortaa ark edebiyatnda ya da tarih
yazmnda kullanlmamtr. Ayn lde ortaa Bat edebiyat ve tarih yazmnda da Krallk bir aatr ve Kral
aacn gvdesini oluturmakta olup bu aa dallar vastasyla evresinden k almaktadr. Cuzcanden naklen
Kprl, Osmanl Devletinin Kuruluu, s. 7; Jacq ve Perrierede naklen Divitiolu, a.g.e., s. 75, dpnt. 75.
682
Halil nalck, k Paazde Tarihi Nasl Okunmal Stten stanbula, (Yyn. O. zel-M. z), (Ankara:
mge Yay., 2000) s. 132.
683
nalck, k Paazde Tarihi Nasl Okunmal, s. 140-145; Ocak, Osmnl Devletinin Kuruluunda
Dervilerin Rol, s. 77-78.
684
k Paa-zde, (Atsz) s. 92; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 325.
685
Neri, (Taeschner) I, s. 22-23; Neri, (Kymen-Unat) I, s. 83; Mneccimba, c/III, s. 266; Mneccimba,
(Araka) s. 55; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s.60.
686
149
tarafndan bozulmasdr. ahsi kanaatimizce bu kiilerin ayr insanlar olma ihtimali son
derece azdr. nk atflarda bulunduumuz kroniklerde bu kzlar Ede-Blnin kz olarak
gsterilmitir. Bunun yannda bir insann ayn ismin farkl versiyonlarna sahip kadnlarla
evlenebilme ihtimali son derece dktr.
k Paa-zde tarafndan ortaya atlan bu rya ve izdivata karmza kan ilk
problem Mal Hatunun gerekten Ede Blnin kz olup olmaddr. Uzunarl tarafndan
yaynlanan ve ilim alemince kabul edilen Orhan Beye ait bir vakfiyede; Mal Hatun; Mal
Hatun bint-i mer Bey olarak zikr edilmi ve bu suretle Mal Hatunun babasnn adnn Ede
Bl yerine mer isimli bir kii olduu anlalmtr687. Sadece bu olay k Paa-zdenin
aktarm olduu hikaye ve anlatm geleneinin tereddtle karlanmas gerekliliini ortaya
karr. Bunun yannda Uzunarl vakfiye ile ilgili bilgi verdii almasnda, bir mhimme
defterinde ki kaytta, Osmn Beyin elerinden birinin Ede Bl kzlarndan olduunu ve
kendisine ait Kozaa kyn yaptrd zaviyeye vakfettiini haber vermektedir688. Ede
Blnin kznn ismini tarihi kaynaklarla ortaya koyamyorsak da, Mal Hatunun Ede Blnin
kz olmad aktr. Belkide Ede Blnin kznn ad Hadd ve Oru Bede getii zere
Rabiadr689. Bu bilgilerden de anlald gibi, incelemeye tabi tuttuumuz kronikte yer alan
ve zikr edilmedii halde ana kayna k Paa-zde olan bu hikayede ki, bilgiler son derece
mphemdir.
Menkb-nmede Osmnl tarihi ile ilgili verilen bir dier bilgide Osmn Gazinin
ne-Gl tekfuruyla giritii nfuz mcadelesidir. Sz konusu mcadele menkb-nme
metinlerinde u ekilde aktarlmaktadr:
Meger kim bir gn; Osmn Gaz, Eyne-Gl nevhsini gret itme kasd idb yridi.
Kfirler bunlarn yrynden haberdar olub, derbend mntehasnda pus kurdular. Csus
pusveti grb Osmn Gazye haber virdi. Hemn Allahu-telya tevekkl idb kfrler bu
Seyyide dururken zerine yridiler mblga cenk old bunlar yayag idi. Kfir balar
kesildi, bunlar azidi ve kfrn erisi od. Osmn Gaz nin karda oln ehid eylediler
fethi myesser olmayub geri dndiler. Osmn Gaz rahmetul-llahi aleyh gayetde mell olub
687
smail Hakk Uzunarl, Gazi Orhan Bey Vakfiyesi Belleten, say./19, Ankara:T.T.K. Yay., 1954, s. 284.
Uzunarl, a.g.m., s. 285, dpnt. 2. Mhimme defterindeki bu kayt, Ziya Kazc tarafndan tam metin olarak
u ekil zetlenmitir: Bilecik kadsna hkm ki: ecdd- izmndan merhum Sultan Osmn Han aleyhirrhme vel-gufrn,meyih-i izmdan Edebl merhumun kerimesin tezevvc eylediklerinde kaza- mezbre tabi
Kozaa nm karyeyi bamaklk hsan itmein, marunileyha dahi karye-i mezbrenin mahslun zaviyesine
vakf edip yende ve ravendeye sarf olunurken hla karyey-i mezkrede sakin olan bk. Ziya Kazc, Bir
Ariv Belgesinin Inda Osmn Beyn Evlilii Ve ahsiyeti Osmanl Devletinin Kuruluunda eyh
Edebl Hazretlerinin Rol Ve Mehmet Zahit Kotku Sempozyum Bildirileri, (stanbul: Seha Yay., 1999) s.
34.
689
Oru Be, (Babinger) s. 9, 12; Oru Be, (Atsz) s. 25, 29; Hadd, s. 32.
688
150
bir lhze-i tazarru ile zr klub, alad Hakk-tel der-ghna niyaz etdi andan sorub eyh
Ede-Bl Hazretlerine yetidi Hazret-i eyhiyle hayli nshat idb istimlet itdi.690
k Paa-zde tarihinden istifade ve zetlenerek aktarlan bu metinin, k Paa-zde
tarafndan da Yahi Fakihten aktarld son almalarla sabittir691. menkb-nme ve k
Paa-zde metninde yer alan bu hikaye dier Osmnl kroniklerinde de benzer anlatmlarla
yer almaktadr. Osmn Gazinin yapt gazalardan sadece ne-Gl gazasnn menkbnmede anlmasnn nedeni muhtemelen onun bilinen ilk gazas olmas692 ve Osmn Gazinin
bu malubiyetten sonra eyh Ede-Blnin yanna giderek mehur ryay grmesinden
kaynaklanm olabilir.
k Paa-zde metini ile menkb-nmedeki, metin tamamland vakit Osmn
Gazinin ne-Gl tekfuru ile arpmasnn nedeni temelde, blgedeki, ekonomik rekabet
olduu anlalmaktadr. Yine, negl Tekfurunun Osmn Gazinin yannda Aratun isimli bir
casusu vardr ki, Rum kkenli bir kiinin Osmn Gazinin askeri faaliyetini bilecek kadar ona
yakn olmas o dnemde Osmn Gazinin Rumlarla olan yakn ilikilerini gstermesi
bakmndan nemlidir. Bununla beraber Osmn Gazinin baarszlkla biten
bu ilk
gazassnda askeri birliinin says yetmi kiiden olumaktadr bu durum daha o dnemlerde
Osmn Gazinin kendi blgesinde askeri bir g olarak belirmediine delalet eder693.
Menkb-nmede ne-Gl tekfuru ile yaplan savata Osmn Gazinin kardeinin olu ld
vurgulanmsa da kardei ve kardeinin olunun kimlikleri hakknda bilgi verilmemitir. k
690

nalck, Osmanl Tarihiliinin Douu, s. 97. Nitekim Ahmednin tarihinde Osmn Gazinin ilk gazas
hakknda bilgi verilmeden sadece Bilecik, ne-gl ve Kprihisar fethettiini belirtir ki, bu bilgi k Paazdenin konuyla ilgili aktard pasajn ana kaynann Yahi Fakih olduunu gsterir. bk. Ahmed, (nver), s.
65/b; Ahmed, (Banarl), s. 115; Ahmed, (Atsz), s. 11.
692
ne-Gl savann Osmn Gazinin ilk sava olduunu kaydeden balca kaynaklar iin bk. k Paa-zde,
(li) s.5, Kemal Paa-zde, c/I, s. 86.
693
k Paa-zde tarihinde bu olay u ekilde aktarlmaktadr: Aya Nikola derler bir kafir vard Glde
Osmn Gazi yaylaya ve klaya gitdkleri yirde bunlarun gini endrridi. Osmn Gazi Bileck tekvrine
bundan ikayet etdi. Bileck tekvrine eyitdi: sizden dilegmz budur kim bizim gknmzi yaylaya
gitdgmzde sizde emanet koyalm. Ol dah kabul kabul etdi. Her vakt Osmn Gazi yaylaya gitse esbablarn
kzlere ykledrler idi. Bir nice hatun kiilerle varrlar kalada korlar idi. Kaan kim gelseler peynir ve hal ve
kilim ve kuz getrrlerdi. Emanetlerini alurlar idi ve bu kafirler bunlara begayet-i itimad iderleridi ve illa
negl Kfiri Osmndan ihtiraz ederler idi. Meger bir gn Ermeni Belinden Osmn Gazi (yetmi kiileyin) geldi
kim negli geceyilen oda ura. Bunlarun casusu var idi pus kodlar. Aratun dirler idi, Osmn Gazinin bir
Martaluz var idi geldi, habar bildrdi kim: bel dkendgi yerde pus kodlar dedi. Gaziler dah Hakka
sndlar. Tor pusya vardlar. Cemsi yayaidi. Kafirler o idi azim ceng eyitdiler. Osmn Gazinn karda
ol Saru Yatunun ol ehit old kim ol Bay Hocadur. Ermeni Belinn tkendgi yerde Hazma Beg kyinn
nevhisindedr. Ve hem ziyaretinn yannda bir harabca krbansaray dah vardur. Oradan dndler. yine,
Osmn yaylaya gitdi. Osmn Gazi niyaz etdi ve bir lahza alad. k Paa-zde, (li) s. 5-6; k Paa-zde,
(Atsz) s. 94; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 324-325.
691
151
Paa-zde ve Neri tarihlerinde Osmn Gazinin kardei Saru Yat (#4'/ '. ) yeenin ismide
(>5 )Hce [Hoca] olarak anlmtr694.
k Paa-zde, Neri ya da dier pekok Osmnl kronii bu olayn tarihini
vermemelerine karn Bitlis695, Mneccimba696 ve Gelibolulu li697; H.684 (M.1285),
Kemal Paa-zde698; H.686 (M.1287), Hoca Saded-dn699; H.687 (M.1288), krul-lh
H.700 (M.1300) tarihini vermektedirler700. Giese Anonimi701; H.687 (M. 1288), ztrk
Anonimi702; H.699 (M.1299) Nianc Mehmed Paa H.699 (M.1299) tarihinden nce703, neGln fethedildiini aktarrlar. Buna gre menkb-nme metninde aktarlan ilk savan
H.684-686 (M.1285-M.1287) tarihleri arasnda gereklemi olmas kuvvetle muhtemeldir704.
Menkb-nmenin Osmnl tarihiyle ilgili bu anlatmndan sonra yukarda
aktardmz rya olayna geilmitir, yani menkb-nmedeki konu anlatm sras k Paazde tarihinde geen konu sralamasna tamamen uygundur.
Menkb-nmede Osmnl tarihine ait dier bilgi ne-Gl civarnda yer alan bir
kalenin fethedilmesidir. Menkb-nmede bu metin u ekilde anlatlmaktadr: Himmet
klcn belne muhkem kuanub hcret-i nebeviye-i mutharrenn alt yz seksen drdnde bir
gice sorub Eyne-gle vard. Anda Eyne-gl civrnda bir hisrck varidi an feth itdi evvel
feth bu old andan sonra yevmen feyevmen evliy himmetiyle fursat ve nusreti tezydde
old.705
Yine k Paa-zdeden istifade edilerek hazrlanan bu metinde ne-Gl civarnda yer
alan ve fethedilen hisarn ad aktarlmazken fethin tarihi kark bir ifadeyle bildirilmitir706.
Menkb-nmede anlan ancak ismi verilmeyen bu fethin Kulaca Hisar (> 57 ) olduu
694
k Paa-zde, (li) s. 5; k Paa-zde, (Atsz) s. 94; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 324; Neri,

(Taeschner) s. 22; Neri, (Unat-Kymen) s. 81; Ktib elebi, s. 689.
695
M. kr, Osmanl Devletinin Kuruluu, Bitlisli drisin Het Bihit Adl Eserine Gre, (Ankara:
Hakimiyeti Milliye Matbaas, 1934), s. 24.
696
Mneccimba, c/III, s. 274; Mneccimba, (Araka) s. 71; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 62-63.
697
Gelibolulu Al, c/V, s. 26; Gelibolulu li, (Uur-uhadar vd.), c/I, s.44.
698
699
Hoca Sadedin, s. 17; Hoca Sadedin, (Parmakszolu), c/I, s. 31.
700
krullah, (Atsz, 1939), s. 28; krullah, (Atsz, 1949), s. 52.
701
Anonim, (Giese) s. 9.
702
Anonim, (ztrk) s. 11. Yazma Anonim ne-Gl tekfuru ile yaplan ilk savatan bahsetmeksizin sadece
fethinden haber verir. Bunun yannda sadece ol yl ifadesini kullanmaktadr. Ne var ki, bu olaydan nce hibir
tarih zikr edilmemektedir. bk. Anonim, (Yazma), vr. 7/a .
703
Karaman Ninc Mehmed Paa, Tevrihs-Seltnl-Osmniyye, (ev. . H. Konyal) (stanbul: Trkiye
Yay., 1949) s. 345.
704
Oru Be, Bayatl Mahmud olu Hasan, Ltfi Paa, Hadd ve Solak-zde ne-Gl tekfuru ile yaplan
savatan ya da ne-Gln fethi ile ilgili herhangi bir bilgi vermezler.
705
..N., vr. 4/a-b; A.N., vr. 4/b; M.B.N., vr. 2/b.
706
k Paa-zde tarihinde bu fetihle ilgili anlatm u ekildedir: himmet klcn muhkem gnlnde balad.
Bir gice srdi Eyne-Gle vard. Yannda Kulaca dirlerdi bir hisar vard. On yamalad, oda urd ol gice
kafirlerini krd ve bunun tarihi hicretin alt yz seksen drdnde vaki old. Osmn Gazinin evvel ki fethi bu
old. k Paa-zde, (li) s. 7; k Paa-zde, (Atsz) s. 96
152
k Paa-zde tarihinden aka renilmektedir707. Metinde Kulaca Hisarn fethi
anlatlrken verilen H. 680 (M.1281) tarihinin Kulaca Hisarnn fetih tarihi mi olduu yoksa
Osmn Gazinin adna Karaca Hisar ve Eskiehirde okunan Cuma ve Bayram Hutbelerini mi
olduu ak deildir708. Menkb-nmede: Anda Eyne-gl civrnda bir hisrck varidi an
feth itdi evvel feth bu old andan sonra yevmen feyevmen evliy himmetiyle fursat ve
nusreti tezydde old. hcret-i nebeviyenin altyz seksen beinde Karaca-Hisrda Cuma
ikamet idb Osmn Gaz adna Cumaa hutbesi okund ve bayrm hutbesi Eski-ehirde
okund.709 geen bu ifadeler hutbelerin okunduu tarihi gsteriyor gibi grnsede ahsi
kanaatimizce bu tarih fethin tarihiyle ilgilidir. Geri k Paa-zde tarihinde Kulaca Hisarn
fethi H.684 (M.1285)710 ve H.685 (M.1286)711 olarak iki farkl biimde tarihlendirilmektedir.
Aslnda menkb-nme mellifinin vermi olduu tarih Sara ve Yavuz nshasn destekler
niteliktedir. Nitekim menkb-nmenin yazld tarihte k Paa-zde tarihini muhtemelen
orijinal nshasndan; belkide k Paa-zdenin yazd nshadan okuyan mellifimiz daha
sonradan k Paa-zdenin etrafndakilerce lmnden sonra geniletilerek tahrife
urayacak olan metni bugn iin en ok hangi nshann orijinale daha yakn olduunu tespit
etmemize yardmc olacaktr. Dier Osmanl kroniklerinde de ayn k Paa-zde tarihinin
deiik nshalarda olduu gibi farkl tarihler yer almaktadr. Neri712, Hoca Saded-dn713,
Mneccimba714; H.687 (M.1288), Kemal Paa-zde715, H.686 (M. 1289) tarihini
vermektedir716.
Menkb-nme metnin haiye ksmnda
Osmn Gaziyle ilgili verilen bir dier
anlatmda: Karaca-Hisrda Cuma ikamet idb Osmn Gaz adna Cumaa hutbesi
okund ve bayrm hutbesi Eski-ehirde okund. Ol vakt krk ynda idi yigirmi alt yl
pd-hlk idb, altm dokuz ynda civr- rhmete vsl old. denilmektedir. Karaca Hisar
707
Solak-zde ve Mneccimba tarihlerinde bu yerin ad Kolca ekline gemektedir. Solak-zde, s. 8; Solakzde, (abuk), c/I, s. 15; Mneccimba, c/III, s. 273; Mneccimba, (Araka) s. 70; Mneccimba,
(Ernsal), c/I, s. 63.
708
Kulaca Hisar ve Karaca Hisarn fethiyle ilgili ksa bir tahlil iin bk. Fehamettin Baar, Osmanllarn
Karacahisar Fethi Ve Eskiehir Civarna Hakim Olmalar Tarihte Eskiehir Sempozyumu-I, (Eskiehir:
Anadolu. niversitesi Yay., 2001) s. 119-122.
709
710
k Paa-zde, (li) s. 7; k Paa-zde, (Atsz) s. 96.
711
k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 327-328.
712
Neri, (Taeschner) c/I, s.22-23; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 85, 87.
713
Hoca Saded-dn, c/I, s.17; Hoca Sadeddin, (Parmakszolu), c/I, s. 31.
714
Mneccimba, c/III, s. 273; Mneccimba, (Araka) s. 70; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 64.
715
716
ada aratrmaclarmzdan Gkbilgin, bu fethin H.683 (M.1284) ylnda olduunu vurgularsa da, bu tarihi
destekler bilgileri kroniklerden desteklemenin olduka zor olmas, bu tarihe pheyle yaklalmasn gerektirdii
kanaatindeyiz. M. Tayyib Gkbilgin, Osman I .A., c/IX, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 435.
153
ve Eskiehirde Cuma ve Bayram Hutbelerinin okunduunun anlatmdr717. Bata k Paazde tarihi olmak zere, dier Osmnl tarihleri konuyla ilgili farkl bilgi ve tarih
vermektedirler. Hatta, bal bana k Paa-zde tarihinin nshalar bile konuyla ilgili
birbirinden farkl bilgiler vermektedir. k Paa-zdenin li Bey nerinde Cuma Hutbesi
Karaca Hisarda, Bayram Hutbesi Eskiehirde H.699 (M.1299-1300) tarihinde okunduu
bildirilirken718; Atsz nerinde ise, Cuma ve Bayram Hutbelerinin Karaca Hisarda H.699
(M.1299-1300) tarihinde okunduu aktarlr ancak Eskiehirden bahsedilmez719. Sara ve
Yavuz nshas li Bey nshasndaki bilgilerle paralel bilgiler vermekteysede tarih olarak
H.689 (M.1289-1290) yln vermektedir720. Oru Be; cuma namaznn Karaca Hisarda
H.689 (M.1290) da okunduunu zikr etmesine karn bayram hutbesi ve tarihi hakknda
herhangi bir malumat vermez721. Neri herhangi bir tarih vermeksizin ilk hutbenin Karaca
Hisarda okunduunu syler. Eer Karaca Hisarn fethiyle beraber hutbenin hemen ayn
tarihte okunduunu kabul edersek tarih olarak H.688 (M.1289) yln kabul etmemiz
gerekecektir. Ancak hutbenin cuma m yoksa bayram hutbesi mi olduu belli deildir722.
Kemal Paa-zde ilk hutbenin cuma namaznda Karaca Hisarda H.688 (M.1289) de
okunduunu bildirir. Ancak oda ilk bayram hutbesinin Eskiehirde okunup okunmad
hakknda bir bilgi vermez723. Mneccimbada ilk cuma hutbesinin Karaca Hisarda
okunduunu bildirir. Ne var ki, oda kesin bir tarih bildirmeyerek Karaca Hisarn H. 688
(M.1289) ylnda gerekletiini bildirir724. Eskiehirde okunan bayram hutbesi hakknda da
Mneccimba tarihinde herhangi bir bilgi bulunmamaktadr. Solak-zde, H.690 (M.1291)
tarihinde Tursun Fakihin ilk hutbeyi okumu olduundan bahsetmekteyse de hutbenin nerede
okunduunu bildirmez725. ztrk Anonimi ilk cuma ve bayram hutbelerinin Tursun Fakih
tarafndan Karaca Hisarda726 H.699 (M.1299)727; Giese Anonimi ayn bilgiyi tekrar ederek
H.689 (M.1289)728 tarihini aktarr; yazma Anonim ise, herhangi bir tarih vermeksizin ilk
Cuma ve bayram hutbesinin nnde Tursun Fakih tarafndan okunduunu bildirerek dier
717
k Paa-zde, (li) s. 218; k Paa-zde, (Atsz) s. 248. k Paa-zde tarihinin bir nevi genel zet
blmnde bu ksm: Osmn Gazinin mri altm tokuz yl old ve otuz bi yanda Karaca Hisar feth itdi.
yigirmi alt yl: Osmn Gazi didiler. Vefatna sebeb ayanda zahmat vard, ol bahane old, Allah rahmetine
vard. ekliyle gemektedir.
718
k Paa-zde, (li) s. 18-19.
719
k Paa-zde, (Atsz) s. 103-104.
720
k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 339-340.
721
Oru Be, (Babinger) s. 12; Oru Be, (Atsz) s. 27.
722
Neri, (Taeschner) c/I, s. 44 Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 109.
723
724
725
726
metinde Kara Hisar.
727
Anonim, (ztrk) s. 11.
728
Anonim, (Giese) s. 10.
154
kaynaklardan farkl bir bilgi vermektedir729. dris Bitlis730 ve Nianc Mehmet Paa731,
Osmn Gazi adna okunan hutbenin H.699 (M.1299) ylna tesadf ettiini ortak olarak
kaydederler. Nianc, Osmn Gazinin H.720 (M.1320) ylnda vefat ettiini ve toplam yirmi
bir yl Bey olduunu kaydederken732; Bitlis, Osman Gazinin H.721 (M.1321) de ldn
ve toplam yirmi iki yl beylik yaptn aktarr733. krullah, hutbe olay hakknda bilgi
vermeksizin Osmn Gazinin H.696 (M.1296) da beylik koltuuna oturduunu ve H.710
tarihinde (M.1311) ldn kaydeder734. Bayatl olu Mahmud, hutbe konusuna deinmeden
Osmn Gazinin H.699 (M.1299) da bamszln kazandn aktararak, H.726 (M.1326)
ylnda vefat ettiini bildirir735.
Menkb-nme mellifinin Osmn Gazi ile ilgili verdii son bilgi onun yirmi alt yllk
beylik yapt ve altm dokuz yanda vefat ettiidir736. Ne var ki, mellifimiz bu bilgiyi
verirken herhangi bir tarih vermemektedir. Yukarda bahsetmi olduumuz gibi menkbnme mellifinin ana kayna olan k Paa-zde tarihinde bile buna dair bir bilgi
bulunmamaktadr. k Paa-zde tarihinden kesin olarak rendiimiz tek ey onun M.1326
tarihinde vefat ettiidir. Eer Osmn Gazi adna okunan ilk hutbeyi onun Beylik srecinin
balangc olarak kabul edersek bu tarih li Bey ve Atsz nerine gre M.1299-1300737,
Yavuz-Sara nerine gre M.1289 tarihleri738 olarak kabul etmemiz gerekir. Menkb-nme
yazarnn vermi olduu beylik mddeti tarihini hesaplarken li ve Atsz nerini esas alrsak
mellifin aktard bilgi doru olmaktadr739.
729
Anonim, (Yazma) vr. 8/a.

M. kr, a.g.e., s. 24.
731
Nianc Mehmet Paa, s. 345.
732
Nianc Mehmet Paa, s. 345.
733
kr, a.g.e., s. 25.
734
krullah, (Atsz, 1939), s. 28-29; krullah, (Atsz, 1949), s. 52-53. krullah, Osmn Gazinin on drt yl
hkmran olduunu aktarr.
735
Bayatl, (li Emir), s. 44-45; Bayatl, (Krzolu), s. 395.
736
..N., vr. 4/a-b; A.N., vr. 4/b; M.B.N., vr. 2/b.
737
k Paa-zde, (li) s. 19; k Paa-zde, (Atsz) s. 104.
738
k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 340.
739
Osmn Beyin ne zaman beyliini kurduuna dair kronikler tarafndan verilen tarihler farkldr. Osmn
Gazinin, beyliin kuruluunu salamasnda baz alnmas gereken tarihte dolaysyla farkllklar tamaktadr. Bu
tarihin tespitinde tartlmas gereken temel konu, Osmn Gazinin adna hutbe okutup para bastrmasnn m
daha nemli olduu yoksa onun kurduu beyliin evre Trk devletikleri, Bizans tekfurluklar ve Bizans devleti
tarafndan tannm olup olmad mdr? Kanaatimiz, bir kiinin kurduu devlet evre siyasi yaplar tarafndan
muhatap alnmad srece hutbe okutulmasnn hibir anlam olmad ynndedir. Bundan dolay, Osmanl
Beyliinin kurulu tarihini, Osmnlnn kurulduu Bitinya blgesinin en byk devleti olan Bizans Devletinin
Osmn Gaziyi bir g olarak kabul ettiini gsteren M.1301 tarihli Bafeus (Koyunhisar) muharebesidir. Nitekim
tarihi Neri, isim vermeden anlatt bu savan blmn bal: Gftr ender zikr-i istikll-i Osmn Gazi
dir. Neri, bu savan anlatmndan sonra: Osmana tabl ve alem geldi, ol birle kasd itdi ki Konyaya varup
sultan Alaaddin saniye buluup safay himmetin alup veliahd ola. Zira bu sultan Alaaddin Keykubad bin
Feramrz olu yo idi. Osman hemen olu yirine grp tabl ve alem ve kl gndermiti. Osman dahi sultan
Alaaddin zamannda eeri neva istiklal bulmu idi; lakin edebe riayet idben, hutbeyi ve sikkeyi yine sultan
Alaaddin adna klmt o esnada haber geldi ki Sultan Alaaddin ahirete intikal etti. Ol kalmad ecilden
730
155
Yazarn Osmn Gazinin faaliyetlerinin anlatmn tamamladktan sonra Sultan II.
Bayezd dnemine kadar bata bulunan Osmanl hkmdarlarnn, sadece bata bulunduklar
toplam yl ve vefatlarnda ka yalarnda olduunu bildirir. Zaman zamanda toplam
mrlerini aklar.
Mellifimiz Orhan Gaziyle ilgili: Andan sonra anun ol Orhan Gaz otuz sekiz yl
pd-hlk eyledi seksen ynda civr- rahmete vsl old, tayyeb-Allahu serhu.
Bilgilerinide aktarmaktadr740. k Paa-zde tarihine gre741, Orhan Gazi H.726 (M.1326)
tarihinde baa gemi ve H.758 (M.1357) tarihinde vefat etmitir742. Bu suretle bizim elimizde
bulunan k Paa-zde tarihi nshalarna gre tarihlerde bir tutarszlk mevcuttur743. Orhan
Gazinin tahttan iniini yani vefatn: k Paa-zde, Hadd744, gibi tarihiler H.758
(M.1357); Oru Be745, Ltfi Paa746: H.759 (M.1358) Neri747, Enver748, Kemal Paazde749, Solak-zde750 ve Gelibolulu li751: H.760 (M.1359) olarak gsterirken yazma
yerine veziri sahib geti. Osman an iidp el hkm lillah il-aliyy il-kebir deyp heman dem buyurdu:
Karacahisara Tursun Fakihi hem kad ve ham hatib itdiler evvel hutbe Osman Gazi adna ki Karaca
hisarda okundu. bilgilerini aktarr. ksacas Osmn Gazinin mutlak g olduunun evre devletlerce kabul
edilmesinin akabinde kendi adna hutbe okutmas tarihsel olarak daha ok uygunluk arz eder. Nitekim nalckta
Bafeus muharebesini Osman Gazinin beyliinin bamszln merulatrd bir harp olarak telakki eder. bk.
Neri, (Taeschner) c/I, s. 41; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 105-111; nalck, Osman Gazinin znik Kuatmas
Ve Bafeus Muharebesi Osmanl Beylii (1300-1389) (Edt. E. A. Zacharadou) (2.bsk, stanbul: T.V.Y. Yay.,
2000) s. 99-100.
740
741
k Paa-zde, (li) s. 51, 218; k Paa-zde, (Atsz) s. 126, 248; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s.
378. k Paa-zde, Orhan Beyin ka ylnda dnyaya geldiini bildirmez. k Paa-zde tarihinde bu blm:
Bunun ol Orhan Gazinin mri seksen iki yl old. Atas vefatnda ya krk bedi ve atas vefatndan sonra
otuz sekiz yl hutbe okund. yl dah atas hayatnda virmek almak hkm bunund ve bunun dah vefatna
Sebeb aya zahmati idi, Allah rahmetine vard. ekliyle gemektedir.
742
k Paa-zde tarihinin bir baka blmnde Orhan Gazinin seksen iki yl yaadn, ve otuz sekiz yl
padiahlk yaptn bildirir. ahsi kanaatimizce menkb yazar k Paa-zdenin btnnde yer alan tarihleri
dikkate almadan son blmlerde yer alan, Osmnl padiahlarnn genel bilgilerini olduu gibi iktibas etmitir.
bk. k Paa-zde, (li) s. 218.
743
ada aratrmaclardan Gkbilgin ve nalck; Orhan Gazinin M. 1362 ylnda; Danimend ve Uzunarl
M.1360 tarihlerinde Orhan Gazinin, ldn belirtmektedirler. bk. M. Tayyib Gkbilgin, Orhan .A., c/IX,
(Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 407; nalck, Klasik a, s. 213; Uzunarl, a.g.e., s. 159; Danimend,
a.g.e., s. 32.
744
Hadd, s. 81.
745
Oru Be, (Babinger) s. 19; Oru Be, (Atsz) s. 39. Oru Be, Orhan Gazinin krk yl padiahlk yaparak
seksen iki yl yaadn belirtir.
746
Ltfi Paa, (li) s. 29, 31; Ltfi Paa, (Atik) s. 158-159. Ltfi Paa, Orhan Gazinin H.718 (M.1318) de baa
getiini ve H.759 (M.1357) tarihine kadar toplam otuz dokuz yl bata kaldn bildirir.
747
Neri, (Taeschner) c/I, s. 78; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 187.
748
Enver, (Halil), s. 84; Enver, (ztrk), s. 28. Enver, Orhan Beyin toplam krk yl tahtta bulunduunu
belirtmektedir.
749
Kemal Paa-zde, c/II, s. 203-204. Kemal Paa-zde, otuz dokuz yl hkmdarlk tahtnda bulunduunu
yazmaktadr.
750
Solak-zde, s. 27; Solak-zde, (abuk), c/I, s. 39. Solak-zde, Orhan Beyin toplam otuz be yl saltanatta
kaldn ve toplam seksen bir yl yaadn zikreder.
751
Gelibolulu Al, c/V, s. 49; Gelibolulu li, (Uur-uhadar vd.), c/I, s. 82. li, metinde Orhan Beyin saltanat
ve toplam mr mddetini aktarmamtr.
156
halindeki anonimimiz752, H.755 (M.1354) Giese ve ztrk Anonimi753, H.759 (M.1362);
Hoca Saded-dn754 ve Mneccimba755, H.761 (M.1360) tarihlerini vermektedirler. Nianc
Mehmet Paa H.720 (M.1320) senesinde baa getiini, H.761 (M.1361) tarihinde vefat
ettiini bildirmektedir756. krullah, Orhan Beyin H.710 (M.1310) da iktidara geldiini ve
H.751 (M.1350) de vefat ettiini aktararak ldnde altm drt yanda olduunu syler ki,
bu da onun doum tarihinin M.1284 olduunu gsterir757. Bayatl Mahmud olu Hasan,
Orhan Gazinin H.680 de dnyaya gelip H.726 (M. 1326) senesinde baa getiini ve H.761
(M.1360) ylnda vefat etmitir758. Her ne kadar kroniklerimiz bizlere farkl bilgiler
vermekteyse de Osman Turan tarafndan yaynlanan tarih takvimler Orhan Gazinin vefat
tarihini H.763 (M.1362) olarak verir759. Ancak bu takvimde ya da benzerlerinde Orhan Beyin
ka
yl
tahtta
kald
ya
da
toplam
ka
yl
yaadna
dair
bir
malumata
rastlanlamamaktadr760.
Menkb-nme metninde Osmanl Padiahlarndan I.Muradla ilgili olarak: Ve andan
sonra ol Gaz Murd Han otuz yl sultnlk eyledi. Altm sekiz ynda veft idb
ehdet makamnda vatan dutub civr- rahmet-i rahmna ulad, enral-lhu merkadeh.
bilgisi yer alr. k Paa-zde tarihine gre, H.758 (M.1357) ylnda baa geen I.Murad
H.791 (M.1389) tarihine kadar bata kalmtr. Yani Hicri takvime gre toplam otuz
(miladi otuz iki yl) yllk saltanat mddeti vardr761. Ancak k Paa-zde tarihinin bir baka
blmnde menkb-nme mellifinin kulland blm bir farkllkla karmza kmaktadr.
Bu blmde k Paa-zde, I.Muradn altm sekiz yl yaadn, otuz be yanda tahta
752
Anonim, (Yazma) vr. 14/a.

Anonim, (Giese) s. 21; Anonim, (ztrk) s. 24. Her iki Anonim kaynamz Orhan Beyin toplam otuz
dokuz yl tahtta kaldn aktarrlar.
754
Hoca Saded-dn, c/I, s.65; Hoca Saded-dn, (Parmakszolu), c/I, s. 106. Hoca Saded-dn, Orhan Gazinin
otuz be yl tahtta kaldn ve toplan seksen bir yl yaadn belirtir.
755
Mneccimba, c/III, s. 291; Mneccimba, (Araka) s. 102; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 85;
Mneccimba; Orhan Beyin seksen yldan fazla yaadn zikreder.
756
Nianc Mehmet Paa, s. 345-346. Niancnn kaydna gre Orhan Bey krk bir yl tahtta kalmtr.
757
krullah, (Atsz, 1939), s. 29-30; krullah, (Atsz, 1949), s. 53-54. krullah, Orhan Gazinin otuz yedi yl
savatn syler. Ancak bu yarg onun Beylik dneminde mi yoksa Osmn Gazinin daha hayatayken balad
cihat faaliyetlerini kast edip etmediini aka gstermemektedir.
758
Bayatl, (li Emir), s. 45; Bayatl, (Krzolu), s. 395. Bayatl Mahmud olu Hasann, Orhan Gazinin
yaad mr bakmndan verdii bilgi menkb yazarnn verdii bilgiyle rtmekteyse de tahtta kald
sreyle ilgili verilen bilgi menkb yazarnn verdii bilgiyle elikilidir.
759
Osman Turan, stanbulun Fethinden nce Yazlm Tarihi Takvimler, (2.bsk, stanbul: T.T.K. Yay.,
1984) s. 18-19. Metinde ki, anlatm: Orhan veldetinden ber yz seksen yldur. Osman Beg vefatndan ve
Orhan Beg clusundan ber yz otuz yldur.
760
ada kaynaklarmzdan: Uzunarl; M.1326-1361, nalck, ztuna, Gkbilgin; M.1324-1362, Danimend
ve Ahmed Rasim; M.1326-360. bk. Uzunarl, a.g.e.,s. 117, 158; nalck, Klasik a, s. 212; Ylmaz ztuna,
Osmanl Devleti Tarihi, c/I, (Ankara: K.B Yay., 1998) s. 70; M. Tayyib Gkbilgin, Orhan .A., c/IX,
(Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 400, 405; Danimend, a.g.e., s. 15, 32; Ahmed Rasim, Osmanl Tarihi, c/I,
(stanbul: Hikmet Neriyat, 2000) s. 25.
761
k Paa-zde, (Atsz) s. 134; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 393. k Paa-zdenin li Bey nerinde
tarih H.797 (M.1395) olarak grnmekteyse de bu tamamyla yanl bir bilgidir. bk. k Paa-zde, (li) s. 64.
753
157
getii ve otuz bir yl bata kalddr762. Bu bilgilerin nda, menkb-nme yazarnn k
Paa-zdenin elimizde olmayan farkl bir versiyonunu ve k Paa olu tarihinden hari bir
baka kayna da kullanm olabilecei ihtimalini gndeme getirmektedir.
Dier Osmnl kroniklerimiz ise bizlere u tarihleri aktarmaktadr: yazma halindeki
Anonim, I.Muradn H.727 (M.1327) ylnda dnyaya geldiini H.755 (M.1354) de tahta
ktn ve H.791 (M.1389) ylnda ehit dtn kaydeder763. Giese ve ztrk Anonimi
doum tarihini bildirmeden764; I.Muradn H.759 (M.1354) da tahta getiini ve H.791
(M.1389) ylnda ehit dtn aktarr. Oru Be, H.716 (M.1317) ylnda dnyaya
geldiini, H.759 (M.1358) yln da tahta getiini ve H.788 (M.1387) ylnda ehit dtn
aklamaktadr765. Neri, H.760 (M.1359) da I.Muradn tahta ktn ve H.791 (M.1389) de
ehit dtn belirtir766. Enver, I.Muradn H.765 (M.1364) tarihinde baa getiini H.792
(M.1391) tarihinde de vefat ettiini aktarr767. Hadd; H.758 (M.1357) tarihinde tahta
ktn; H.791 (M.1390) de ehit dtn bildirir768. Mneccimba, H.726 (M.1326)
ylnda dnyaya geldiini, H.761 (M.1360) senesinde de tahta ktn ve H.791(1389) da
veya H.792 de (M.1390) ehit dtn zikr eder769. Hoca Saded-dn Efendi, I.Muradn
H.761de (M.1360) tahta ktn; H.792 (M.1390) tarihinde ehit dtn kaydeder770.
Ltfi Paa, I.Muradn H.759 (M.1357) da baa getiini, H.791 (M.1389) de ehit olduunu
dillendirmektedir771. Solak-zde, I.Muradn tahta kn H.760 (M.1359); vefatn ise,
H.792 olarak gsterir772. Gelibolulu li773, H.726 (M.1326) ylnda I. Muradn dnyaya
762
k Paa-zde, (li) s. 218; k Paa-zde, (Atsz), s. 248. k Paa-zde tarihinde bu anlatm: Bunun
ol Murad Han Gazinin mri altm sekiz yl old. Atas vefatnda otuz yedi yanda idi. Bunun dah otuz bir yl
hutbesi okund. Vefatna sebeb Las Kral uranda ehid old, Allah rahmetine vard. ekliyle gemektedir.
763
Anonim, (Yazma), vr. 14/a-b, 20/b. Anonim kroniin vermi olduu tahtta kal ve toplam mr sreleri,
menkb mellifinin verdii bilgiyle rtmemektedir.
764
Anonim, (Giese) s. 21, 30; Anonim, (ztrk) s. 24, 34.
765
Oru Be, (Babinger) s. 14, 19, 26; Oru Be, (Atsz) s. 32, 39, 49. Oru Be, I.Muradn yetmi yl
yaadn ve otuz sene devleti ynettiini izah etmektedir.
766
Neri, (Taeschner) c/I, s. 132; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 307. Neri Murad Hann otuz bir yl tahtta
kaldn ve altm sekiz yl yaadn belirtir ki, bu yarg mellifimizin verdii bilgiyle rtmektedir.
767
Enver, (Halil), s. 84, 87; Enver, (ztrk), s. 28, 34. Enver, metninde vermi olduu tarihlerle I.Muradn
yirmi yedi yl bata bulunduunu bildirmekteyse de metin ierisinde Sultan I.Muradn otuz yl padiahlk
grevini srdrdn belirterek kendi ierisinde hataya dmtr.
768
Hadd, s. 81, 108. Hadd, menkb mellifi gibi I.Muradn toplam otuz yl tahtta kaldn bildirir. Hadd
gibi Kemal Paa-zdede I. Muradn H.761 (M.1360) ylnda tahta culs ettiini beyan eder. bk. Kemal Paazde, c/II, s. 201.
769
Mneccimba, c/III, s. 291; Mneccimba, (Araka) s. 102-103; Mneccimba, (Ernsal), c/I, s. 101.
Mneccimba, I.Muradn otuz bir yl Sultanlk grevini yrttn ileri srer ki, bu bilgi menkb mellifinin
verdii sreyle uyumamaktadr.
770
Hoca Saded-dn, c/I, s.124; Hoca Sadedin, (Parmakszolu), c/I, s. 106, 191, 193. Hoca Saded-dn,
I.Muradn, altm be yl yaadn ve otuz bir yl tahtta kaldn bildirir.
771
Ltfi Paa, (li) s. 31, 44;
Ltfi Paa, (Atik) s. 159, 162. Ltfi Paa, altm iki yllk bir saltanat
mddetinden bahseder ki, bu bilgi menkb mellifinin vermi olduu bilgiyle uyumamaktadr.
772
Solak-zde, s. 27, 51; Solak-zde, (abuk), c/I, s. 39, 70. Solak-zde verdii tarihe uygun olarak otuz yllk
bir saltanat sresinden bahsetmektedir.
158
geldiini H.761 (M.1360) de tahta getiini ve H.792 (M.1390) de vefat ettiini kaydeder774.
Nianc Mehmet Paa H.761 (M.1361) ylnda baa getiini, H.791 (M.1391) tarihinde vefat
ettiini aktarmaktadr775. krullah I.Muradn H.751 (M.1350) ylnda baa getiini ve
H.790 (M.1388) ylnda da ehit olduunu776; Bayatl Mahmud olu Hasan, H.726 (M.1326)
tarihinde dnyaya geldiini H.761 tarihinde de tahtta ktn ve H.791 (M.1391) ylnda ise,
vefat ettiini aktarmaktadr777.
Menkb-nme yazarnn Osmnl Sultanlaryla ilgili verdii bir dier bilgide Sultan
I.Beyazd (Yldrm)a aittir. Menkb-nmede I.Beyazd ile ilgili: Andan sonra ve bunun
dah ol Bayezd Han kim ana Yldrum Han dirlerdi, Sultn olub on alt yl saltanat tahtnda
oturd altm ynda veft eyledi, nevvarel-lhu kabrehu. verilen bilgidir778. k Paa-zde
tarihinden birka deiiklikle aynen alnd grlen bu ksmn ana kaynann k Paazde olduu aktr779. Menkb-nme metnindeki, bilgiler k Paa-zdenin verdii
bilgilerle paraleldir ve k Paa-zde metninde dank olarak I.Bayezdn H.791 (M.13881389) tarihinde baa getiini H.804de (M.1401-1402) ldn bildirir. Ancak burada
dikkat edilmesi gereken temel husus; k Paa-zde tarihinin sultanlarn baa gei ve
inileriyle ilgili verdikleri bilgilerle onlarn toplam tahtta kaldklar srenin ve toplam yaam
srelerinin birbirine uymamasdr. Yani k Paa-zde tarihinin bir yerinde, I.Bayezdn on
yl bata kaldn bildirirken dier baka bir yerinde on alt yl tahtta kaldn belirtir.
Yazma Anonim, I.Bayezdn H.727 (1326) tarihinde dnyaya geldiini H.793 (M.1390)de
tahta geerek H.805 (1402)de vefat ettiini ifade eder780. Giese ve ztrk Anonimleri781,
773
Gelibolulu Al, c/V, s. 65; Gelibolulu li, (Uur-uhadar vd.), c/I, s.108. Gelibolulu li, Sultann otuz bir yl
tahtta kaldn bildirir ki, bu kayt da, menkb mellifinin verdii bilgiyle uyumamaktadr.
774
ada kaynaklarmzdan Uzunarl, Ahmed Rasim ve Danimend; I.Muradn 1360-1389; ztuna, 13621389 yllar arasnda tahtta kaldn belirtir. smail Hakk Uzunarl, I.Murad .A., c/VIII, (Eskiehir:
M.E.B. Yay., 1997), s. 587; Uzunarl, a.g.e., s. 259; Ahmed Rasim, a.g.e., s. 34, 39; Danimend, a.g.e., s. 15,
81; ztuna, a.g.e., s. 74. nalck I.Muradn M.1362 ylnda tahta ktn 1389 da ehit dtn beyan ederek
toplam yirmi yedi yl tahtta kaldn dolayl olarak bildirir. bk. nalck, a.g.e., s. 213-214 .
775
Nianc Mehmet Paa, s. 346-347. Niancnn verdii bu bilgi Menkb yazarnn verdii bilgiyle
rtmemektedir.
776
krullah, (Atsz, 1939), s. 30, 32; krullah, (Atsz 1949), s. 55-56. krullahn I.Muradn toplam otuz
sekiz yl bata bulunduunu kaydeder ki, bu ifade Menkb mellifinin vermi olduu bilgiyi destekler.
777
Bayatl, (li Emir), s. 45-46; Bayatl, (Krzolu), s. 395. Bayatlnn verdii tarihler gz nne alnd vakit
menkb mellifinin verdii bilgilerle uyumamaktadr.
778
779
k Paa-zde, (li) s. 218; k Paa-zde, (Atsz) s. 248. k Paa-zde tarihinde metin: Bunu ol
Bayezd Han kim ana Yldrm Han dirler. Bunun mri altm yl old, atas vefatnda krk drt yanda idi.
Bunun dahi on alt yl hutbesi okund. Vefatna sebeb Timr ura old. ekliyle gemektedir.
780
Anonim, (Yazman) vr. 14/b. Kaynamzn verdii tahtta kal sresi ne menkb yazarnn nede dier
Anonim kroniklerin verdii bilgilerle uymaktadr.
781
Anonim, (Giese) s. 30, 50; Anonim, (ztrk) s. 34, 55. Anonim nshalar ittifak halinde I.Bayezdn on drt
yl tahtta kaldn zikrederler.
159
Neri782; I.Bayezdn H.791 (M.1389) de baa getiini ve H.805 de vefat ettiini dolayl
olarak bildirirlerken Neri vefat tarihini H.804 olarak verir. Oru Be, I.Bayezdn H.744
(M.1343-1344)de783 dnyaya geldiini H.788 (M.1387)de tahta getiini ve H.804
(M.1401-1402) de vefat ettiini 784; Hoca Saded-dn Efendi, H.792 (M.1390) senesinde tahta
clus ettiini ve H.17 aban 805 (M.12 Mart 1403) ylnda vefat ettiini kaydeder785. Fatih
devrinin nl tarihilerinden Enver; I.Bayezdn H.792 (M.1391)de saltanat mevkiine
geldiini ve H.804 (M.1401-1402)de vefat ettiini786; Ltfi Paa, H.791 (M.1389) tarihinde
baa getiini ve H.804 (M.1401-1402) ldn
787
; Solak-zde Mehmed Hemdem elebi,
H.762 (M.1360) ylnda dnyaya geldiini, H.792 (M.1390) de baa getiini ve H.807
(M1404) tarihinde vefat ettiini788; Hadd, H.791 (M.1390) senesinde devletin bana
getiini ve H.804 (M.1401) ylnda ldn zikrederken789; Mneccimba, H.791(1389)
veya H.792 (M.1390) tarihinde tahta getiini belirterek kesin bir tarih bildirmez. Buna
mukabil vefat tarihini H.805 (M.1402-1403) olarak kaydeder790. liye gre I.Bayezd, H.792
(M.1390) senesinde tahta gemi ve H.804 (1402) ylnda lmtr791. Bayatl Mahmut olu
Hasan, sultann doum tarihini H.761, tahtta geiini, H.791 vefat tarihini de H.806 senesi
olarak gstermektedir792. Nianc Mehmed Paa, H.791 (M.1391) ylnda I.Bayezdn tahta
getiini ve H.805 (1402-1403) tarihinde vefat ettiini aktarr793. krullah ise, I.Bayezdn
H.790 (M.1388); H.805 (1403) ylnda vefat ettiini aklar794.
782
Neri, (Taeschner) c/I, s. 132, 150; Neri, (Unat-Kymen) c/I, s. 307, 361.
Babinger nerinde H.758 olarak geer. bk. Oru Be, (Babinger) s. 18.
784
Oru Be, (Babinger) s. 26, 38; Oru Be, (Atsz) s. 49, 65. Oru Be, I.Bayezdn altm yl yaadn ve
on be senede tahtta kaldn belirtmektedir.
785
Hoca Saded-dn, c/I, s.124, 209; Hoca Sadedin, (Parmakszolu), c/I, s. 193, 329-330. Hoca Saded-dnin
verdii tarihlere gre I.Bayezdn toplam saltanat mddetini on yl olarak kaydederse de Menkbda ki
bilgiyle uyumamaktadr.
786
Enver, (Halil), s. 87, 90; Enver, (ztrk), s. 34, 41. Enver, I.Bayezdn on drt yl tahtta kaldn
bildirerek menkb yazarndan farkl bir sre sunmaktadr.
787
Ltfi Paa, (li) s. 44, 60 Ltfi Paa, (Atik) s. 159, 169-170. Ltfi Paa; ayn Enver gibi I.Bayezdn on drt
yl tahtta kaldn ileri srmektedir.
788
Solak-zde, s. 51, 90; Solak-zde, (abuk), c/I, s. 70, 122. Solak-zdede, Ltfi ve Enver gibi I.Bayezdn
tahtta toplam on drt yl bulunduunu kaydetmitir.
789
Hadd, s. 108, 132. Hadd, I.Bayezdn altm yl yaadn ve otuz be yl hkmran olduundan
bahsederek kendi verdii tarihleri rtr.
790
Mneccimba, on drt yl tahtta kaldn zikrederek baa gei tarihi olarak H.791 ylnn daha uygun olacan
dnmtr.
791
Gelibolulu Al, c/V, s. 65, 101; Gelibolulu li, (Uur-uhadar vd.), c/I, s.108, 173. Gelibolulunun
aktarmna gre I.Bayezd on iki yl tahtta kalmtr ki, bu da k Paa-zdenin anlatmna uymamtr.
792
Bayatl, (li Emir), s. 46; Bayatl, (Krzolu), s. 395-396. Bayatl, I.Bayezdn on be yl saltanat
mevkiinde kaldn belirtir.
793
Nianc Mehmed Paa, s. 347-348. Niancnn tahta kal sresi olarak verdii on drt yllk sre menkb
yazarnn verdii bilgiyle rtmektedir.
794
krullah, (Atsz, 1939), s. 34; krullah, (Atsz, 1949), s. 57-58. On be yl tahtta kaldn bildiren
krullahn verdii tarihler k Paa-zde ile toplam tahtta kal zamann verdii tarihlerde menkb yazaryla
uyumamaktadr. ada kaynaklarmzdan M. Halil Ynan ve Ahmed Rasim, I.Bayezdn, 1360 tarihinde
783
160
Menkb-nmenin Osmnl tarihiyle ilgili verdii bir dier bilgide I.Mehmed (elebi)
ilgilidir. Menkb-nmede: Andan sonra ol Sultn Muhammed Han yigirmi bir yl serr-i
saltanat tahtnda vl olub krk sekiz ynda hakk mirine ulad nevvarel-lhu kabrehu.795
bilgileri verilmektedir. k Paa-zde tarihinde verilen bilgiyle rten paragrafn, ana
kaynann k Paa-zde olduu son derece aktr. k Paa-zde tarihinde geni olarak
aktarlan deerlendirmenin, menkb-nme mellifi tarafndan zetlendii anlalmaktadr796.
k Paa-zde, I.Mehmedin Ankara Sava yenilgisinden sonra balayan taht kavgalarnn
balangcyla birlikte I.Mehmedin tahta getiini kabul ettii iin I.Mehmedin tahtta H.804824 (M.1401/2-1421/2) olarak gemektedir. k Paa-zde yine, I.Mehmedin tahtta kal
sresini de toplamda yirmi bir sene olarak kabul etmitir. Dier Osmnl kronikleri ise, k
Paa-zdenin aktard bilgilerden daha farkl bilgileri vermektedir. Mesela yazma halindeki
Anonim kaynamz, fetret devrinin I.Mehmed tarafndan kazanlmasyla I.Mehmedin tahta
getiini kaydederek H.816-823 (1413-1420) tarihini baz almtr797. Giese ve ztrk
Anonimleri798, Neri799, Oru Be800, Enver801, Hoca Saded-dn802, Gelibolulu li803,
Mneccimba804, Solak-zde805, saltanata gei tarihi olarak Yazma Anonim ile birleirlerse
de sultann lm tarihi H.824 (M.1421) olarak kabul ederler. Ltfi Paa, dier
tarihilerimizden farkl olarak; I. Mehmed tahtta H.814-824 (M.1411-1421) tarihleri arasnda
dnyaya geldiini, 1389 da tahtta geerek 1402 senesinde vefat ettiini kaydeder. nalck Sultann 1354 de
dnyaya geldiini ve 1389 ile 1403 yllar arasnda devletin banda kaldn bildirir. Danimend ve Uzunarl,
1389 ile 1403 tarihlerini verirler. Uzunarl I.Bayezdn H.763 (M.1362) senesinde dnyaya gelmi olmasnn
da kuvvetle muhtemel olduunu ileri srer. bk. M. Halil Ynan, Bayezd I. .A., c/II, (Eskiehir: M.E.B. Yay.,
1997), s. 369; Halil nalck, Bayezd I D..A., c/V, (stanbul: D.V. Yay., 1992), s. 231; Ahmed Rasim, a.g.e.,
s. 41, 49; Uzunarl, a.g.e., s. 320-321; Danimend, a.g.e., s. 81, 143.
795
796
k Paa-zde, (li) s. 218-219. k Paa-zde, (Atsz), s. 248. k Paa-zde tarihinde: Bunun ol
Mehemmed Gazinin mr krk sekiz yl old. Atas vefatnda on sekiz yanda idi, bunun dahi yigirmi bir yl
hutbesi gh Amasya vilayetinde ahir cmle vilayetde hkm itdii vaktin hutbesi yigirmi bir yl temam okund.
Bunun dah vefatna Sebeb Edirnede ishal old, tabibler ilac idemediler, Allah rahmetine verd. eklinde
gemektedir.
797
Anonim, (Yazma) vr.26/b-27/b. Anonim kaynamza gre I.Mehmed toplam yedi yl tahtta kalmtr.
798
Anonim, (Giese) s. 56,59; Anonim, (ztrk) s. 62, 65. Anonimler, Oru Be ve Mneccimbann verdii
tarihlere gre; I.Mehmedin tahtta kal mddeti sekiz yldr.
799
Neri, (Taeschner), c/I, s. 216, 219 ;Neri, (Unat-Kymen), c/II, s. 517, 551. Neri tam lm tarihini 31
Temmuz 1413 olarak gsterir.
800
Oru Be, (Babinger) s. 41, 45-46; Oru, (Atsz) s. 72, 77.
801
Enver, (Halil), s. 92; Enver, (ztrk), s. 43. Enver, I.Mehmedin tahta k tarihini ak olarak vermiyorsa
da I.Mehmedin lm tarihini H.824 ve tahtta sekiz sene kaldn aka beyan etmesi tahta k tarihini H.824
olarak kabul etmemizi salamtr.
802
Hoca Saded-dn, c/I, s.273, 300; Hoca Sadeddin, c/II, (Parmakszolu) s. 76, 115, 121. Hoca Sadedin,
I.Mehmedin H.781 (M.1379)dnyaya geldiini ve krk yl yaadn savunur.
803
Gelibolulu Al, c/V, s. 144, 194; Gelibolulu li, (uhadar-A.Uur vd.), c/I, s. 244, 327. Gelibolulu li,
I.Mehmedin H.780 (M.1378) senesinde dnyaya geldiini kaydeder.
804
805
Solak-zde, s. 124, 136, 138; Solak-zde, (abuk), c/I, s.168, 184, 188. Solak-zde ve Hadd I.Mehmedin
H.781 (M.1379) senesinde doduunu ve krk dokuz yl yaadn, ehzdelik i sava dahil hkmran olduu
toplam srenin otuz bir yl olduunu kaydeder. bk. Hadd, s. 155.
161
kaldn aktarr806. krullah dier melliflerden farkl olarak H.815 de (M.1412)
I.Mehmedin tahta getiini ve H.824 (M.1421) ylnda vefat ettiini belirtir807. Karaman
Mehmed Paa ise, H.813-824 (1410-1421)808; Bayatl Mahmud Olu Hasan809, H.806-825
(1403/4-1422) tarihlerini verir810.
Menkb-nme yazarnn Osmnl tarihiyle ilgili verdii bir dier bilgi de: Andan
sonra kabre ol Sultn Murd Han otuz bir yl pd-h olub krk dokuz ynda veft itdi,
tabe serhu. eklindedir811. II. Murad ile verilen bu bilgi, k Paa-zde tarihinde verilen
bilgiyle rtmektedir. Bundan dolay bu bilginin, ana kaynann k Paa-zde olduu son
derece aktr812. k Paa-zdenin verdii bilgiye gre Sultan II.Muradn birinci saltanat
devri H.824-844 (M.1421-1440), ikinci saltanat devri H.847-855 (M.1443-1451) olmak zere
toplam yirmi sekiz yldr. k Paa-zde ve onu referans alan menkb-nme mellifinin
II.Muradn otuz bir yl tahtta kaldn belirtmesi muhtemelen yla yakn tahtta kalan
II.Mehmedin saltanat devresini de hesaba katlmasdr. Oru Be813, Sultan II.Muradn ilk
saltanat devresi iin; H.824-848 (1421-1444), ikinci saltanat devresi iin; H.850-855
(M.1446-1451) tarihlerini verir. Neri, Oru Be gibi II.Muradn birinci saltanat devresi iin
H.824-848 (M.1421-1444) tarihini verirken, ikinci saltanat devresinin yine ayn yl ierisinde
baladn zikrederek H.848-855 (1444-1451) tarihini verir814. Yazma Anonim, k Paazde, Oru Be ve Neriden farkl olarak, birinci saltanat devresi iin, H.823-846 (M.14201443) ikinci saltanat dnemi iin de H.849-855 (1445-1451) tarihlerini kaydeder815. Giese ve
ztrk Anonimleri; birinci saltanat devresi iin H.824-847 (M.1421-1443), ikinci saltanat
806
Ltfi Paa, (li), s. 69, 75; Ltfi Paa, (Atik), s. 172, 174.
krullah, (Atsz, 1939), s. 36-37; krullah, (Atsz), s. 60, 62. krullaha gre, I. Mehmedin tahta
geiinin tam tarihi 9 Eyll 1412dir. Tahtta toplam yedi yl, on bir ay, yirmi gn kalmtr.
808
Nianc Mehmed Paa, s. 348.
809
Bayatl, (li Emir), s. 46-47; Bayatl, (Krzolu), s. 396. Bayatl Mahmud, I.Mehmedin, H.781 (M.1379)
veya 791 (M.1389) ylnda dnyaya geldiini zikreder.
810
ada kaynaklarmzdan Uzunarl; I.Mehmedin tahtta kal sresini: M.1410-1421 (H.813-824), Ahmed
Rasim, Danimend, ztuna ve nalck; M.1413-1421 tarihleri arasnda gsterir. smail Hakk Uzunarl,
Mehmed I .A., (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997), s. 500, 505; ztuna, a.g.e., s. 87; Uzunarl, a.g.e., s. 372;
Danimend, a.g.e., s. 168; nalck, a.g.e., s.215; Ahmed Rasim, a.g.e., s. 56, 63.
811
812
k Paa-zde, (li) s. 219; k Paa-zde, (Atsz) s. 248. k Paa-zde tarihinde menkb mellifinin
aktard blm: Bunun ol Murd Han Gazinin mri krk tokuz yl old. Atas vefatnda on sekiz yanda idi.
Bunun otuz bir yl hutbesi okund, bunun bunun dahi vefatna Sebeb; bir gn seyrane kmd, sradan gelirken:
baum arur didi. bir kac gn ba zahmed etdi, Allah rahmetine vard. ekliyle gemektedir.
813
Oru Be, /Babinger) s. 46, 58, 62; Oru Be, (Atsz) s. 77, 97, 106. Oru Be, k Paa-zde gibi otuz bir
yllk saltanat mddetinden bahseder. Ancak onun verdii tarihler otuz bir yla ulalrken yukarda da temas
ettiimiz gibi k Paa-zdenin verdii tarihlerden bu sonuca ulaamyoruz.
814
Neri, (Taeschner), c/I, s. 219, 253, 257; Neri, (Unat-Kymen), c/II, s. 551, 657, 681.
815
Anonim, (Yazma) vr. 27/b, 31/a, 37/b. Yazma Anonime gre II.Murad toplam yirmi dokuz yl tahtta
kalmtr.
807
162
dnemi iin, H.850-855 (M.1446-1451) tarihlerini vermektedir816. Hoca Sadeddin Efendi,
H.824-847 (M.1421-1443) ve H.849-855 (1445-1451) tarihlerini vererek dier tarihilerden
ayrlr817. Mneccimba, II.Muradn H.824 (M.1421) tahta getiini ancak ilk saltanat
sresinin biti tarihi hakknda kesin bir yarg kullanmayarak; H.846 (M.1442) ve H.848
(M.1444) tarihlerinin rivayet edildiini kaydeder. Mneccimba II.Muradn ikinci saltanat
devresinin ise; H.848-855 (M.1444-1451) tarihleri arasnda olduunu kaydeder818. Enver ise
H.824-850
(1421-1446)
ile
H.850-855
(M.1446-1451)
tarihlerini vererek
saltanat
819
deiikliinin Nerinin kaydettii gibi ayn yl ierisinde vuku bulduunu kaydeder
820
Paa, H.824-847 (M.1421-1443) ve H.850-855 (M.1446-1451) tarihlerini aktarr
. Ltfi
. Solak-
zde, Sultan Muradn taht deiikliinin ayn yl ierisinde gerekletiini dnerek H.824855 (M.1421-1451) tarihini vermektedir.821 Bayatl Mahmud olu Hasan, II.Muradn
gerekletirdii saltanat deiikliinden bahsetmeyerek H.824-855 (M.1421-1451) tarihini
vermektedir822. Saltanat deiikliinden bahsetmeyen dier tarihilerimizin banda gelen
Karaman Nianc Mehmed Paa823 ve krullah824, H.824-855 (M.1421-1451) tarihini Sultan
II. Muradn tahtta kal sresi olarak verirler. Gelibolulu li ise, birinci saltanat sresi iin,
H.824-848 (M.1421-1444) ve ikinci devresi saltanat iin H.851-855 (M.1447-1451) tarihlerini
verir825. Bizans devrinin son tarihilerinden ve stanbulun fethini konu edinen bir tarih kitab
yazan Kritovulos M.1451ylnda vefat eden II.Muradn otuz bir yl tahtta kaldn
816
Anonim, (Giese) s. 72, 74, 77; Anonim, (ztrk) s. 66, 79, 84. Giese ve ztrk Anonimleri, toplam yirmi
sekiz yl tahtta kal sresi gsterir ki, bu tarih k Paa-zde tarihiyle uygun dmemektedir.
817
Hoca Saded-dn, c/I, s. 300, 306, 376, 386;Hoca Sadeddin, c/II, (Parmakszolu) s. 115, 215, 230, 254 Hoca
Saded-dnin verdii bilgilere gre, II.Murad H.806 (M.1403) ylnda domu ve on sekiz yanda tahtta
gemitir.
818
Mneccimba, ayn Hoca Saded-dn gibi II.Muradn; H.806 (M.1403) ylnda dnyaya geldiini kaydetmitir.
819
Enver, (Halil), s. 92; Enver, (ztrk), s. 43-44.
820
Ltfi Paa, (li), s.74, 147, 169; Ltfi Paa, (Atik), s. 174, 180, 182. Ltfi Paann verdii tahtta toplam
kalma sresi yirmi sekiz senedir ki, bu sre k Paa-zde ve onu kaynak alan Menkb yazarnn verdii
sreyle rtmemektedir.
821
Solak-zde, s. 138, 187; Solak-zde, (abuk), c/I, s. 189, 254. Solak-zde, II.Muradn Hoca Sadeddin ve
Mneccimba gibi H.806 (M.1403) senesinde doduunu belirtir. Solak-zdenin verdii saltanat mddeti k
Paa-zde ve menkb mellifinin vermi olduklar sreyle rtmektedir.
822
Bayatl, (li Emir), s. 47; Bayatl, (Krzolu), s. 396. Bayatl Mahmud olu Hasan, II.Muradn H.806
ylnda dnyaya gelerek krk dokuz yl yaadn ve otuz alt yl sultanlk tahtnda oturduunu zikreder.
823
Nianc Mehmed Paa, s. 348. Karaman Nians Mehmed Paa, II.Muradn, hicri takvime gre otuz bir yla
yakn bata bulunduunu kaydetmitir ki, bu bilgi k Paa-zde ve menkbn verdii bilgiyle uyumaktadr.
824
krullah, (Atsz, 1939), s. 36-39; krullah, (Atsz), s. 62-64. k Paa-zde ve menkb yazar ile ayn
sreyi veren dier tarihimizde krullahdr.
825
Gelibolulu Al, c/V, s. 194, 214, 218; Gelibolulu li, (uhadar-A.Uur vd.) c/I, s. 327, 359, 363
163
bildirmitir826. Bu kayt, olaylara bizzat ahit olan Kritovulos tarafndan verilmesi menkbnme yazar ve k Paa-zdenin verdii bilgileri desteklemesi bakmndan nemlidir827.
Menkb-nmede Osmnl sultanlar ile ilgili verilen dier bilgi de Sultan
II.Mehmedle ilgilidir. Menkb-nme yazar II.Mehmedin iki kez saltanata geliinden ve her
geliinde toplam ka yl tahtta kald hususunda bir bilgi vermeden II.Mehmedin toplam
otuz bir yl tahtta kaldn zikreder. Menkb-nmede verilen bilgi: Andan sonra anun ol
Sultn Muhammed Gaz otuz bir yl serr-i saltanatda kim olub elli bir ynda civr-
rahmet-i rahmna vsl old, nevvarel-lhu madcaahu. eklindedir828. Menkb-nme
yazarnn verdii bu bilginin ana kaynann yine dier sultanlar iin verilen bilgilerde de
olduu gibi k Paa-zdedir829. Osmnl kroniklerinin neredeyse tamamnda II.Mehmedin
tahta gei ve vefat tarihleri ayndr. k Paazde830, Neri831, Oru Be832, Anonim
tarihler833, Kemal Paa-zde834, Tursun Beg835, Karaman Nianc Mehmed Paa,836 Hoca
Saded-dn Efendi837, Mneccimba Ahmed838, Bayatl Mahmud olu Hasan839, Hadd840,
826
Kritovulos, (Karolidi Efendi), s. 14; Kritovulos, (Gkman-Bildik), s. 31 Kritovulos, Sulatan II.Muradn elli
iki yanda vefat ettiini yazar.
827
ada aratrmaclardan nalck, dnemin Bizans, Arab kaynaklarn da tetkik etmek suretiyle birinci
II.Muradn saltanat sresi iin M.1421-1444 ikinci saltanat devresi iin M.1446-1450 tarihlerini kaydederek,
M.1444-1446 tarihleri arasnda taht olu II.Mehmede braktn kaydeder. Danimend, birinci saltanat devresi
iin, M.1421-1444 ikinci saltanat devresi iin, M.1445-1451 tarihlerini kabul eder. Uzunarl, M.1421-1444
ikinci saltanat devresi iin, M.1445-1451, II.Mehmedin ilk saltanat devresi iin, M.1444-1445 tarihini verir.
ztuna, II.Muradn birinci saltanat devresi iin 1421-1444 ikinci saltanat dnemi iinde 1444-1451 tarihlerini
verir. Ahmed Rasim birinci saltanat devresi iin, 1421-1443, ikinci saltanat dnemi iinde 1444-1451 tarihini
vererek II.Mehmedin ilk saltanat dneminin 1443-1444 yllarnda gerekletiini ne srmtr. ztuna
II.Mehmedin ilk saltanat sresinin 1444 yl iinde gerekletiini ifade eder. II.Mehmed zerine ekici bir
slupla deerlendirme yazan Yaln Kk, Aldersona dayanarak II.Mehmedin M.1444-1446 tarihleri arasnda
ilk saltanatn icra ettiini kaydetmitir. Konu ile ilgili bk. Halil nalck, Fatih Devri zerine Tetkikler Ve
Vesikalar, I, (3.bsk, Ankara: T.T.K Yay., 1995) s.55-67; Halil nalck, Murad II .A., c/VIII, (Eskiehir:
M.E.B. Yay., 1997), s. 598, 608, 610; Yaln Kk, 21 Yanda Fatih, (Ankara: Elips Yay., 2005), s. 73;
nalck, Klasik a, s. 216; ztuna, a.g.e., s. 90,94; Ahmed Rasim, a.g.e., s. 62, 71, 75; Danimend, a.g.e.,
s.185, 215; Uzunarl, a.g.e., s. 372, 430, 439.
828
..N, vr. 5/a; A.N., vr. 3/a; M.B.N., vr. 3/a .
829
k Paa-zde, (li) s. 219. k Paa-zde tarihinde bu ksm: Bunun ol Sultan Mehmed Han Gazinin
mri elli bir yl old. Atas vefatnda on yedi yanda idi. bunun dah otuz yl hutbesi okund. Vefatna sebeb
ayanda zahmat vard, tabibler ilacdan aciz oldlar. Ahir tabibler cem oldlar, ittifak ettiler, ayandan kan
aldlar, zahmat ziyade old. arab- fari virdiler, Allah rahmetine vard. ekliyle gemektedir. Bu anlatmda,
Menkb yazarnn anlatmnda k Paa-zdenin verdii bilgiyi zetlediini gsterir. Atsz neri k Paazde tarihinde II.Mehmedin otuz drt yl hutbesinin okunduu zikr edilir. bk. k Paa-zde, (Atsz) s. 248.
830
k Paa-zde, (li) s. 139; k Paa-zde, (Atsz) s. 190; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 483.
831
Neri, (Taeschner), c/I, s. 257; Neri, (Unat-Kymen), c/II, s. 258.
832
833
Anonim, (Yazma) vr. 37/b; Anonim, (Giese) s. 77; Anonim, (ztrk) s. 85.
834
Kemal Paa-zde, c/VII, s. 2-3.
835
Tursun Bey, (Arif), s. 33; Tursun Bey, (Tulum), s. 36.
836
Karaman Nianc Mehmed Paa, s. 349. Metinde bask hatasndan dolay H.855 yerine H.885 olarak geer.
837
Hoca Saded-dn, c/I, s.413 ; Hoca Sadeddin, (Parmakszolu), c/II, s.258.
838
839
Bayatl, (li Emir), s. 47; Bayatl, (Krzolu), s. 396.
840
Hadd, s. 225.
164
Ltfi Paa841, Enver842, Solak-zde Mehmed Hemdem elebi843, Gelibolulu li844 ve
Kritovulosta845 II.Mehmedin tahta geii H.855 (M.1451) olarak zikredilir.
II.Mehmedin vefat tarihi kaynaklara farkl sirayet etmitir. Bundan dolay tahtta
toplam kal sresi kaynaklar arasnda ortalama bir yllk fark hasl olmutur. Hadd846, Ltfi
Paa, Anonim kaynaklar847 II.Mehmedin lm tarihini; H.885 (M.1480)848; k Paazde849, Tursun Bey850, Neri851, Oru Be852, Kemal Paa-zde853, Hoca Saded-dn
Efendi854, Mneccimba Ahmed855, Bayatl Mahmud olu Hasan856, Solak-zde Mehmed
Hemdem elebi857, H.886 (M.1481) tarihlerini bildirirler858.
Menkb-nme yazarnn, Sultan II.Bayezd hakknda verdii bilgi ise, daha ok onun
sahip olduu manevi hasletlerinin ve ynettii devletin gcnn vlmesidir. Aslnda enkbnmenin Trke evirisini yapan ve ona bir giri yazan mellifin taknd bu tutum son
derece normaldir. nk Anadolu Trk-slm kltr ve medeniyetinde yazlan bir eserin bir
devlet yneticisine ithaf edilmesi ya da mellifimizin yapt gibi eserin yazld tarihte bata
bulunan hkmdar veya brokratlara vg dolu szlerin sarf edilmesi bir nevi adetti. rnein
Anadolu Seluklular devrinde bir ahlak ve siyaset kitab yazan Ravendi, yaad dnemin
sultan I.Gyased-dn Keyhsreve859; siyaset-nme kaleme alan Zencan, Sultan I.Alaedddn Keykubada860; Anadolunun Mool genel valisi Timurta Noyan dneminde vakay-
841
Ltfi Paa, (li), s. 170; Ltfi Paa, (Atik), s. 183.

Enver, (Halil), s. 94; Enver, (ztrk), s. 46.
843
844
Gelibolulu Al, c/V, s. 246; Gelibolulu li, (uhadar-A.Uur vd.) c/I, s. 418.
845
Kritovulos, (Karolidi Efendi) s. 14; Kritovulos, (Bildik-Gkman) s. 31.
846
Hadd, s. 312.
847
Anonim, (Yazma) vr. 44/b; Anonim, (Giese) s. 118; Anonim, (ztrk) s. 130.
848
Ltfi Paa, (li), s. 190; Ltfi Paa, (Atik), s. 189.
849
k Paa-zde, (li) s. 213 ; k Paa-zde, (Yavuz-Sara) s. 545.
850
Tursun Bey, (Arif) s. 174; Tursun Bey, (Tulum) s. 184.
851
Neri, (Taeschner), c/I, s. 309; Neri, (Unat-Kymen), c/II, s. 841-843.
852
853
Kemal Paa-zde, c/VII, s. 527.
854
Hoca Saded-dn, c/I, s.413; Hoca Sadeddin, (Parmakszolu), c/III, s.177.
855
Mneccimba, c/III, s. 400; Mneccimba, (Araka) s. 299; Mneccimba, (Ernsal), c/II, s. 369.
856
Bayatl, (li Emir), s. 47-48; Bayatl, (Krzolu), s. 396.
857
858
Karaman Nianc Mehmed Paa ve Enver eserlerini tamamladklar tarihlerde II.Mehmed hayatta olduu
iin II.Mehmedin vefatnn yani saltanatnn biti tarihi hakknda bilgi verememektedirler. ada
kaynaklarmzdan; nalck, Danimend, Ahmed Rasim, ztuna ve Uzunarl II.Mehmedin saltanat mddeti
iin M.1451-1481 tarihlerini kabul etmektedirler. nalck, Mehmed II, s.509, 518; nalck, Klasik a, s. 216,
218; Ahmed Rasim, a.g.e., s. 76, 98; ztuna, a.g.e., s. 97, 126;
Danimend, a.g.e., s. 226, 357; Uzunarl,
a.g.e., c/I-II, s. 451, 144.
859
Sleyman Rvend, Rhats-Sudur Ve yets-Srr, c/I, (Haz. A. Ate), (2.bsk, Ankara: T.T.K. Yay.,
1999), s. 19-32.
860
Abdis-Samed el-Osmn ez-Zencan, El-Letifl-Aliyye fil-Fedilis-Seniyye-Sultana tler, (Haz. H.
H. Adalolu), (stanbul: Yeditepe Yay, 2005) s. 75-79.
842
165
nme yazan Aksaray, Timurtaa ve devletlerine kar vg dolu szler kaleme almlardr861.
Mellifin, II.Bayezd hakknda vermi olduu bir dier bilgi ise, onun H.886 ylnda baa
getiidir. II.Bayezdn, II.Mehmedin vefatnn hemen akabinde Osmanl tahtna oturduu
iin ve yukarda II.Mehmedin vefat tarihini irdelediimiz iin tekrardan kanmak amacyla
yeniden incelemeyeceiz862. Ancak unu da belirtmeliyiz ki, verilen tarihin ana kaynann,
menkb-nme mellifinin bizzat kendisi olmas son derece kuvvetli bir ihtimaldir. nk
menkb-nmenin Trke evirisi II.Bayezd dneminde yaplm ve eviriyi yapan kii
II.Bayezd dnemde hayatta olduunu tarih vermeksizin bizzat kendisi Menkb-nmenin
giri ksmnda dile getirmitir.
2. KARILATIRMALI MUHTEVA ANALZ
Halkn gnlk dini ve kltrel yaamlarna dair pek kymetli malumat edinebildiimiz
menkb-nmeler bazen birbirine son derece benzer anlatm ve muhtevaya sahip iken bazen
de birbirinden son derece farkl zelliklere sahip olmaktadrlar.
ncelemeye tabi tuttuumuz menkb-nmeler ierisinde gebe bir muhitte yazlan
menkb-nmelerde ana karakterlere Tanrsal zellikler yklenirken yerleik bir kltrde
ekillenen menkbeler da byle bir durumla karlalmamaktadr. Nitekim Otman Baba
Menkb-nmesi detayl bir ekilde incelendii vakit bu durum aka gzlenmektedir. EblVef hakknda bilgi veren menkb-nmede ise, olaylar abartl olarak aktarlmasna ramen
Ebl-Vefya Tanrsal zellikler yklenmemektedir. Bunun yerine, onun gsterdii belirtilen
kerametlerin daha ok manen en stn derecede olan evliylarn gsterebildii noktas
zerinde durulmaktadr.
Menkb-nmelerin zerinde ortak olarak durduu konularn banda menkbelerin
konusunu tekil eden kiilere yneltilen sulamalarn dile getirilmesidir. Ancak bu
sulamalara yant Ebl-Vef menkbeleri de dahil olmak zere evliyalarn gsterdii
kerametlerle ret edilmeye allmtr. Bundan dolay menkb-nmelerde dile getirilen
menkbeler bir nevi savunma psikolojisinin doal bir sonucu ve savunmann arac olarak
okuyucuya sunulmaktadr. Ancak bnl-Arabnin konu edinildii menkbelerde da Arabye
yneltilen eletirilere menkb-nme yazar tarafndan Arabnin eserlerinden ya da
mektuplarndan iktibaslar yaplarak yant verilmeye allmtr863. Geri baz menkbnmelerde yazar ortaya atlan sulamalara kar herhangi bir belge ya da kitaba dayanmadan
861
Kermddin Mahmud-i Aksaray, Msmeretl-Ahbr, (Haz. M. ztrk), (Ankara: T.T.K. Yay., 2000) s.
1-2.
862
..N., vr. 5/b-6/b; A.N., vr. 5/a; M.B.N., vr. 3/b.
863
Badad, s. 37.
166
sulamalara kendi dnya grne uygun bir savunmada sunmaktadr. Bu tr menkbeler
daha ok menkbe kahramannn yakn akrabalar tarafndan yazlmtr864.
Menkb-nmeler
vastasyla
menkbe
kahramanlarna
yneltilen
eletirilerin
renilmesi aslnda dnemin hakim slm anlay ve bu anlaya alternatif olarak bazen
spontane bezende dnemin koullarndan beliren siyasi, tasavvufi ve sosyal dnceleri
renebilmekteyiz. Menkb-nmelerden belki de renemediimiz en nemli konu; ayn
dnce ortam etrafnda beliren bilimsel ve entelektel tartmalardr. Geri Badadnin
eseri865 sayesinde dnemin entelektel tartmalar hakknda bilgi bulabilmek mmknse de
Ebl-Vef menkbn da ya da bizim inceleyebildiimiz dier menkb-nmelerde yeterli bir
bilgiye ulamak mmkn deildir.
Evliyalarn savunduu dncelerle ilgili yaplan rneklendirmeli anlatmlar EblVef ve Arabde sklkla grlen bir dier nemli husustur. Ancak dier menkb-nmelerde
daha ziyade kerametler ile ilgili rneklemeli anlatmlara bavurulmutur.
Velyet-nmelerin tamamnda evliyalarn hareket alanlarnn yani yaadklar ya da
ilikiye girdikleri blgelerin isimleri ky adlar dahi belirtilmek zere zikr edilmektedir. Bu
bilgiler nda bahsi geen yerleim yerlerinin demografik, corafi, sosyal yaant ve etnik
yaplar hakknda zengin malumat edinilmektedir. Mesela Ebl-Vef, menkb-nmesi
vastasyla Irakta hangi etnik gruplarn ne ekilde yaadklar ve devletin bu gruplara olan
bak as ya da eyh caed-dn Menkb-nmesi vastasyla orta Anadoluda hangi etnik
kkenden geldiini tespit edebildiimiz Babalarn kimlikleri gzel bir ekilde tasvir
edilmektedir. Menkbelerde ki, anlatmlarda birbirine zt olan tasavvufi gruplarn birbirlerinin
tasavvufi fikirlerini anlatmak yerine daha ok onlar Rafzi olarak nitelemilerdir. Ancak bu
Rafziliin snr anlatmlardan karlamamaktadr.
Menkb-nmelerin en belirgin zelliklerinin banda anlatlan kiilerin ya da
tasavvufi akmlarn zaman zaman merkezi hkmetlerle bozumalardr. Ancak bu
anlamazlklarn hepsi anlatlan evliyalarn zaferleri ile sonulanm ve merkezi otoriteyi
temsil eden Halifeler, Sultanlar ya da gl emirler menkb-nme kahramannn elini perek
ondan afv dilemiler veya ona mrid olmulardr866. Sadece bn-i Arab menkb-nmesinde,
bn-i Arabnin dncelerinin zaman geldiinde hakllnn ortaya kaca iddiasnda
bulunmutur.
864
Elvan elebi, a.g.e.; Halil bin smail, Menkb- eyh Bedreddn, (Yyn. A. Glpnarl-. Sungurbey),
(stanbul: Eti Yay., 1967) Menkb- eyh Bedreddnin ksmi bir deerlendirme ve analizi iin bk. Ocak,
Zndklar Ve Mlhidler, s. 136-138.
865
Badad, s. 24-25.
866
rnek olarak: Ebl-Vef iin bk., ..N., s. 38/a-41/b, 110/a; Abdal Musa iin bk., Vilyetnme, s. 141;
Kaygusuz Abdal iin bk., Vilyetnme, 110; caed-dn Veli iin bk., Vilyetnme., s. 211.
167
Evliyalarn, sahip olduklar manevi gcn bazen halk bazen ise devlet tarafndan
kabullenildii yine vilyet-nmelerin ortak iledikleri konularn banda gelir. Menkbelerden
anlald kadaryla evliyalarn gsterdiine inanlan keramet bazen de mucizeleri onlarn
hem yaamlar srasnda hem de lmlerinin akabinde klt kimliklerinin etraflarnda
ekillenen tasavvufi oluumda otoritelerini kurmada ve korumada kullanlan bir aratr.
Menkbelerde evliyalarn manevi otoritelerinin tartld veya evliyalara muhalefet
edildiinde manevi gleri ile evrelerine kar yaptrmlarda bulunduklar ilenilen
konulardan bir dieridir. Bu yaptrmlar genellikle meclislerde ya da kalabalk topluluklar
ierisinde yaplmtr. Mesela Ebl-Vef mridlerinden birini, sohbet meclisi esnasnda
parampara ederken867; Otman Baba kendisine muhalefet eden bir derviin kalabalk
ierisinde enesini krmtr868.
Menkb-nmelerde dikkat eken bir dier nemli zellik de evre-merkez
kartlnn aka dillendirilmesidir. Merkez, evreyi eriati ihlal etmekle sularken
menkb-nme yazarlar bu noktada merkezin alglad eriatn erevesini sunmamaktadr.
Ancak menkb-nme yazarlar baz noktalarda kendi algladklar eriat hakknda baz
ipular sunmaktadrlar. Mesela yazarlarn eriattan algladklar temel dnce; namaz klma,
oru tutma, hacca gitme, mal ve para temininde haram kazan elde edilmemesi konusunda dar
ereveli bir yaklamla karmza karlar. Menkb-nme yazarlar bu gibi durumlarda
savunmac bir yaklamla yarattklar kahramanlar eriat iinde gsterme kaygsna derler
ve namaz klmayan insanlar eriati ihlal etmekle sularlar. Menkb-nme yazarlarnn
evliyalarn sadece eriati yerine getiren deil ve ayn zamanda onu koruyan insan olarak
takdimleri ilenir. Yukarda da temas ettiimiz gibi bu husus da menkb-nme yazarlarnn
kullandklar ara evliyalarn gerekletirdiklerine inanlan kerametlerdir. Ksacas Menkbnmelerde kullanlan kerametler, merkez-evre kartlndan kaynaklanan tartmalarda
evliyalarn meruiyet kayna olarak telakki edilen bir yntemdir.
Menkb-nme yazarlarnn eriat konusunda takldklar en byk konu tasavvufta
karmza sklkla kan sema trenidir. Yazarlar Semay bir ibadet olarak kabul ederek
onu eriatn ierisinde gstermeye almlardr.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken temel noktalarn banda anlatlan menkbelerin
evre-merkez kartln ok gzel bir biimde gzler nne serebilmesidir. Merkezden
anlalmas gereken siyasi hkmetler ve onu temsil eden ulemadr. evre ise gebe, yar
gebe ve bazen de cahil kyller ile ehirlilerdir. Her Menkb-nmenin kendi dokusu
867
868
..N., vr. 73/b-74/a.

Vilyetnme, s. 26.
168
ierisinde, merkezi ve evreyi oluturan unsurlar farkllamaktadr. Mesela Ebl-Vefda
merkez Abbsi halfesi ve onun etrafnda ki drt hak mezhebinin ulemasdr. evre ise, az
sayda yar gebe Krt ve Arab airetleri ve younlukta olarak Irakn yerleik
aristokratlardr.
Menkb-nmelerde anlatlan kerametleri kendi ierisinde iki farkl grupta tasnif
edebiliriz. Birinci gruptaki menkb-nmeler; muhatap olduklar kii ya da muhiplerin
akllarndan geenleri bilmeleridir. kinci tr kerametler ise, evliyalarn muhatap olduklar
topluluk tarafndan kabullenilmelerini salama gayesini tar. Bu tarz kerametler ise toplumun
herhangi bir konudaki skntsn gidermeye yneliktir. Menkbeleri yazya aktaran
melliflerin bu tarz kerametleri ska zikr etmelerinin nedeni genel anlamda ise, yukarda da
deindiimiz
gibi
sradan
insanlarn
gsteremedikleri
bu
yetenein
evliyalarn
gsterebildiklerini anlatarak onlarn glerini sergilemek ve bylelikle evliyalarn maddi ve

manevi nfuslarn ispat etmek istemelerinden kaynaklanmaktadr. Binaenaleyh gsterildiine
inanlarak anlatlan kerametlerle ulalmak istenen bir dier zel ama ise, menkb-nme
kahramanlarnn yaadklar dnemde hayatta olan en byk kutup olduunun gsterilmek
istenmesidir. Hatta Ebl-Vef Menkbeleri haricinde hibir menkbede konu olunan evliya
dan hari hayatta baka bir evliyann olmad anlatlmak istenmitir. Ancak Ebl-Vef
Menkbelerinde, Ebl-Vef haricinde tane daha kutup olduu kutuplarn isimleri
anlmadan aktarlmaktadr. Ne var ki, menkb-nme yazar Ebl-Vefnn bu kutuptan
manen daha stn ve sekin olduklarn dile getirmektedir.
Velilerin dayanm olduklar neseplerin ululuu ve stnl yine Menkb-nmelerde
ortak ilenen konulardandr. Her menkb-nme yazar konu ald evliyann geldii soyun ne
kadar asil olduunu kantlamak iin slm dnyasnda n plana km olan kiilere
dayandrmaktadr. Genellikle dayandrlan kii Hz. Al ya da onun soyundan gelen kiilerdir.
Menkb-nme yazarlarnn en ok deindikleri konulardan biri de evliyalarn Allah
katnda sahip olduklar derecenin ispatlanmaya allmasdr. Bu meyanda daha ok
evliyalarn maher gnnde baz insanlar son anda cehenneme gitmekten nasl kurtardklar
yolunda anlatlan hikayelerle aktarlmaya allr.
Evliyalarn sahip olduu manevi gler ve Allah katndaki manevi dereceleri hakknda
bilgi veren menkb-nmeler konu edindikleri kiilerin fiziksel zelliklerini ou kez hibir
ekilde tasvir etmemektedirler. ncelemeye tabi tuttuumuz menkbeler ierisinde en detayl
tasvir Vilyet-nme-i Otman Bbdr869.
869
Otman Bb Vilyetnmesi, s. 5.
169
Dikkat eken bir dier nemli husus da, evliyalara isnat edilen kerametlerin bazen
ayn olmasdr. Mesela Ebl-Vef ve Abdal Musa ayn kerameti gstermitir. Ebl-Vef,
Halife tarafndan kendisine gnderilen arab870; Abdal Musa ise akan bir rma yaa ve bala
evirmitir871. ahsi kanaatimizce menkb-nme yazarlarnn, bal ve ya mefhumlarn
kullanmalarnn
temel
nedeni,
arlarn
alkanl
ile
dervilerin
ibadetlerindeki
istekliliklerinin ve bir mridin halife olabilmesinin alkanlktan getiinin benzetilmek

istenmesinden kaynaklanm olabilir.
Ortak ilenen temalardan biri de olay kahramanlarnn ister muhalifleri olsun ister
olmasn kendilerine yaplan her trl daveti kabul etmeleridir. Menkb-nme yazarlar bu
yolla kendi tasavvufi gruplarna bal kiilere; dier tasavvufi gruplara ve onlarn mridlerine
kar ho grl olmalar gerektii mesaj verilmek istenmi olmas muhtemeldir.
Menkb-nmelerde yazarlarn mutlaka anlattklar bir dier nemli mevzuda,
evliyalarn Sultan, airet reisi ya da bulunduklar blgenin yerel sivil veya askeri yneticisinin
ya da onlarn yakn akrabalarndan birinin nemli bir hastalnn bulunmas ve hastalklarn
evliyalar tarafndan iyiletirilmesidir. Mesela hem Ebl-Vef872 hem Otman Baba873 gzleri
grmeyen, ayaklar tutmayan baz kiileri tedavi etmilerdi.
Olaylarn anlatmlar esnasnda Menkb-nme yazarlar ele aldklar evliyalarla ilgili
bir konuyu aklarken onlarn okuduklar kasidelerden ya da iirlerden rneklendirmeler
yaparlar874. Ebl-Vef menkbelerinde ise, sadece iki iir aktarlmtr ve bu iirler EblVefdan daha ziyade menkb-nme yazar tarafndan kaydedilmitir875.
Menkbelerin
tamamnda,
evliyalarn
Hacc
vazifesini
yerine
getirdikleri
vurgulanmtr. Ancak Hacc dn esnasnda mridlere alnan hediyeler hakknda EblVef menkbeleri hari dier tm menkbelerde bilgi verilir.
Menkb-nmelerde karmza kan bir dier nemli ortak anlatmda evliyalarn
havada seyahat etmesi ya da uabilmesidir. Ancak bu kavram Ebl-Vefda sadece havada
seccade zerinde namaz klmak olarak karmza kmaktadr.
Ana karakterlerin Abdal Musa, Kaygusuz Abdal ya da eyh caed-dnin olduu
Anadolu merkezli menkbelerde Babalarn merkezi otorite temsilcileriyle silahl atmalara
girdikleri grlrken Ebl-Vefnn merkezi otoritenin temsilcisi olan Halife ile hibir
ekilde silahl bir atmaya girmedii grlr.
870
..N., vr. 126/b.

Abdal Musa Vilyetnmesi, s. 146.
872
..N., vr. 113/b.
873
Otman Baba Vilyetnmesi, s. 19.
874
Menkb- abn- Vel, s. 158.
875
..N., vr. 7/a.
871
170
Anadolu meneili menkb-nmelerde sklkla grlen bir dier nemli olguda don
deitirmedir. Abdal Musa876; eyh caed-dn877 ve Alaed-dn Gaybi geyik klna
girerlerken Ebl-Vefda byle bir olgu grlmemektedir.
Kullanlan dil ve anlatmda takip edilen usul bakmndan en ciddi ve elit yap bn-i
Arab, Menkb- ehar-Yar-i Gzin ve Ebl-Vefda grlmektedir. En basit ve avami
anlatm ise Otman Baba Menkb-nmesinde de gzlenmektedir. Byle bir farklln
olmasnn temel nedeni hitap edilen ve ulalmaya allan evrenin farkl olmasndan
kaynaklanmaktadr. Nitekim; Ebl-Vef, bn-i Arab ve drt Halifenin menkbelerinin
anlatld menkb-nmelerde ska ayet ve hadislere bavurulurken dier menkbnmelerde byle bir durumla karlalmamaktadr.
Ortak ilenen keramet motiflerinden biri de; len bir kiiyle diyalog kurulabilmedir.
Ancak incelenen menkb-nmeler iinde, bn-i Arab ve Ebl-Vefda byle bir motif
yoktur. Sadece Ebl-Vefnn lmnden sonra yerine geen kardei eyh Matar vey abisi
olan Ebl-Vef ile mezar banda konumutur. Bunun yannda Ebl-Vef lmnden
sonra bir baka kiinin bedeninde sevenlerinin karsna kmamtr.
Kahraman olarak da kabul edilen evliyalara menkbelerde yklenen bir baka dev de
sevenlerine ya da mridlerine zor anlarnda srekli yardm etmeleridir. Bu yardmlarda
ulalmak istenen temel hedeflerden birincisi, mridinin eyhin szn dinlememesinden
dolay dt zor durumdan kurtararak eyhine kar sadakatsizlik yapmamas ve eyhine
daha da sk balanmas gerektiini vurgulamaktr. eyhin yapt ikinci tr yardmlar ise,
savalarda mridlere yardm edilmesidir. Bu suretle eyhlerin gazilik zelliine vurgu
yaplm ve bahsi geen tasavvufi akmn cihat kavramna ne kadar scak baktnn ve
gazilerin desteklendii mesajn kamuoyuna duyurulmak istenmitir878.
Vilyet-nmelerde kltr tarihimiz hakknda zengin bilgiler bulunmakla beraber
siyasi tarih hakknda da azda olsa birtakm bilgi krntsna rastlanlmaktadr. zellikle
menkb-nmelerdeki, abartl bilgileri bir tarafa kenara koyacak olursak yaadklar tarihleri
tespit edebildiimiz evliyalar dneminde devletin banda bulunan sultanlar, vezirler, st
dzey askeri yneticiler, yaplan fetihler ve fetih esnasnda gerekleen olaylar hakknda bilgi
edinilebilir. Nitekim Menkbul-Ebl-Vefdan Suriyenin879, Otman Baba Vilyetnmesinden stanbulun fethi hakknda880; Abdal Musa881 ve Kaygusuz Abdal menkb876
Kaygusuz Abdal Menkbnmesi, s. 92.

eced-dn Veli Menkbnmesi, s. 205.
878
..N., vr. 98/b-102/b; Abdal Musa Vilyetnmesi, s. 148.
879
..N., vr. 72/a-73/a.
880
877
171
nmelerinden Teke Beylii ve beylik organizasyonu, beyliin yneticileriyle ilgili; caeddn Veli Menkbelerinden Osmanl Devletinin Eskiehir ve evresindeki yneticileri
hakknda bilgi edinmek mmkndr882.
Menkb-nmelerde evliyalara yklenen bir dier nemli zellik de, canavarlarla
mcadele etmeleridir. Mcadele edilen bu canavarlar genellikle doal hayatta yaayan aslan,
ar gibi- yrtc hayvan ya da bceklerdir. Evliyalar bu canavarlara szlerini dinletebilme
yeteneklerine sahip olduklar gibi kendilerine inanmayan ya da kendilerini sorgulamak isteyen
kiilere de glerini gstermek iin kullandklar masalms bir aratr. Mesela Ebl-Vef,
insanlara zarar veren yrtc hayvanlar insanlara zarar vermemesi ve gcn ispatlamak iin
etkisiz hale getirmek iin kullanrken883; eyh caed-dn Veli kendisine inanmayanlar
inandrarak mrid yapmak iin kulland bir aratr. unu da vurgulayalm ki, caed-dn
Veli yrtc hayvanlar canavar olarak kullanmaktansa Meftuli ad verilen bir cismi
ejderhaya evirmitir884. Buna benzer bir menkbe, Hac Bekta Vilyet-nmesindede
gemektedir885. Kaygusuz Baba Menkb-nmesinde bahsedilen canavar motifi; daha ok
babann savalarda yararland bir silah olarak karmza kmaktadr886.
Hac Bektan menkbeleri ile Ebl-Vef menkbeleri arasnda benzerlii grlen bir
dier menkbe ise; iki liderin trbelerinin yaplrken mimarlarn derken liderlerine
seslenmeleri ve mimarlarn derken liderlerin manen onlarn dmesini engellemesidir887.
Ebl-Vef Menkb-nmesinde dier tasavvufi gruplar eletirilmezken, Otman Baba
vilyet-nmesinde hem aralarnda itilaf olan tasavvufi gruplar hakknda bilgi verilir hem de
ok sayda mala sahip olan tarikatlar aktan eletirir888.
Vilyet-nmelerde ortak kullanlan imgelerden biri de atetir. Ebl-Vef imtihan
edilecei blgede ate iinde kzdrlm demir bir iskemleye otururken889, Abdal Musa ate
ierisinde sema etmitir890. Menkb-nme yazarlarnca takdis edilen bu iki evliyaya da hibir
zarar gelmemitir.
Menkb-nme yazarlarnn anlatmda kullandklar bir dier nemli zellik de,
evliyalarn katldklar toplant ya da mnazaralarda kendi stnlklerini kantlamalardr. Bu
881

caed-dn Veli Vilyetnmesi, s. 211-212 .
883
..N., vr. 22/b, 27/a.
884
caed-dn Veli Vilyetnmesi, s. 209.
885
Vilyet-nme-i Hac Bektai Veli, s. 43.
886
Kaygusuz Baba Vilyetnmesi, s. 97.
887
Vilyet-nme-i Hac Bektai Veli, s. 95-96; ..N., 93/a-b; M.B.N., vr. 73/a.
888
889
..N., vr. 130/b.
890
882
172
sayede o toplantlara katlan eitli mezhep ya da tasavvufi ekollere bal kiilere kar
kurulan stnlk ok canl bir ekilde dile getirilir.
Ebl-Vef ve Otman Babay konu edinen menkb-nmelerin iledii konulardan
biri de, her iki evliyann da imar faaliyetlerine katlmasdr. Mesela hem Ebl-Vef891 hem de
Otman Baba892 yol ve kervansaray yapm faaliyetlerine katlmlardr.
Abartl tasvirler izmek ya da anlatmlarda bulunmak menkbnmelerin ruhunda
varsa da Otman Baba menkbelerinde abartlarda dahi daha da arlklara gidilmitir. Mesela
menkb-nmede yer alan: Ben bu dnyaya gkten bin ylda bir kere inerim ve Tanrnn
btn yarattklarna, yine Tanrnn emriyle rahmet eylerim893 anlatm bunun en gzel
rneidir.
Baz menkb-nmelerin en belirgin ortak zelliklerinin banda belki de, yaratcnn
Hz. Ms ile Tr Danda konutuu gibi evliyalarla grnmeden konumasdr, yaratcnn
evliyalara seslenerek; onlar uyarmalar ya da kalben ektikleri skntlar giderdii
grlmektedir894.
Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef Menkb-nmesinde grlen ve Vilyet-nme-i
Hac Bekta- Vel Menkb-nmesinde ilenen konulardan biri de, eyhin abdest alrken
azna ald ve brakt suyu ien insanlarn eksik olduklar bir mevzuda kendilerini
tamamlamalardr. Ebl-Vef menkbelerine gre Ebl-Vefnn azndan kan abdest
suyunu ien Ad bin Msafir iledii suttan affedilir ve Hekara Melklii kendisine verilir895.
Vilyet-nme-i Hac Bekta Veldeki anlatma gre ise, Hac Bektan evinde misafir
kald Kadnck Anann Hac Bekta- Velnin abdest ald suyu ya da yine abdest alrken
ellerini ykad suyu dzenli olarak ierdi. Bununla birlikte ocuu olmayan Kadnck Ana,
Velnin burnundan kan kanl abdest suyunu imesi zerine hamile kalr896. Doan
ocuktan sadece ikisi hayatta kalm ve ocuklara Habb ve Hzr Lle isimleri verilmitir897.
3. YAZIM VE MLA ZELLKLER
ncelemeye tabi tuttuumuz Menkb-nme nshalarnn her biri nesih yaz ile
yazlmalarna ramen ..N hari dier metinleri istinsah edenlerin kimlikleri belli deildir.
891
..N., vr. 19/a.

893
894
..N., vr. 57/a; Menkb- ehar-Yar-i Gzin, s. 213; Otman Baba Velyet-nmesi, s. 47.
895
896
Vilyet-Nme-i Hnkar Hac Bekta- Vel, s. 63-64.
897
ocuklarn isimleri Hac Bekta tarafndan konulduu gibi bugn iin Hac Bektan soyundan geldiini
iddia eden Aleviler arasnda elebiler adyla anlan zmre kendilerinin Habb ve Hzr Lle soyundan geldiini
iddia etmektedirler. bk. Melikoff, Efsaneden Geree, s. 121; Dedebaba, a.g.e., s. 101-139.
892
173
Bunun yannda yine ..N. hari dier metinlerin hangi tarihte ya da hangi tarihler arasnda
yazlm olduu belirsizdir.
Ancak metinlerin tertip, dzen ve kullanlan kadn yapsna gre birtakm
tahminlerde bulunmak mmkndr. Buna gre .. nshas H. Cemaziyyel-evvel 995
(M.Nisan1586) tarihinde Abdullah olu Yusuf isimli biri tarafndan tamamlanmtr. Elimizde
en eski nsha olarak kabul ettiimiz ..N. ahsi kanaatimize gre, yazmnn dier nshalara
oranla daha dzgn ve anlalr olmas, konu balklarnn, ayet, hadis ve iirlerin krmz
mrekkepli kalemle yazlm olmas kitabn daha elit bir tabaka iin yazlm olduunu
dndrtmektedir. Bunun yannda ..N.nn Arapa kelimelerin; ou kez Trke
karlklarnn kullanlmam olmas bu ihtimali glendirmektedir. ayet kitabn yazmnda
hitap edilen evre avam olsayd okumu tabaka iin anlalmas son derece kolay olan Arapa
kelimelerin Trke karlklar verilmezdi.
Murat Buhari ve Ayasofya Nshalarnda ise, ..N.a oranla yazmda daha karmak
ve tertibsiz bir yol tutulmutur. A.N.da konu balklar, ayet ve hadisler hibir ekilde krmz
mrekkeple yazlmamken M.B.N.de konu balklar, ayet ve hadisler krmz mrekkepli
kalemle yazlmaya allmtr. A.N.nn, M.B.N.ya oranla imlas daha bozuk ve yazm
yanllklar da son derece fazladr. Ayasofya ve Murat Buhari Nshalar sanki bozulmalarn
Osmnl Devletinin bozulduu XVIII. ve XIX. yzyllarda yazlm gibidir.
3.1. stanbul niversitesi Nshas
ki yz varaktan oluan ..N. ihtiva etmi olduu hacim bakmndan imla
yanllklarnn en az olduu nshadr. Harekeli nesih yazyla ve dnemin Trke dil
yazmnn zelliklerini barndran nshann iki farkl kii tarafndan yazlm olduunu
sylemek mmkndr. Nitekim metnin 74/b ile 76/a arasndaki toplam drt sayfalk ksmnda
el yazs farkllamaktadr. Metinden anlald kadaryla 74/b-76/a varaklar haricindeki
dier ksmlar, Abdullah olu Yusuf isimli bir dervi tarafndan istinsah edilmitir. Bu drt
sayfalk ksmda yaz, yine harekeli nesihtir. Ancak burada metni istinsah eden ikinci mellif,
yazy ok skk ve iice yazmay tercih ederek metnin grn btnln zedelemitir.
Her varakta toplam yirmi alt, her sayfada ise on satr barndran menkb-nme;
Sultan II. Bayezda vg ieren Arapa bir methiye ile balam ve bir varak sren, son
derece arkaik Trke ve Farsa kelimelerle sslenmi yirmi alt satrdan oluan bir mnacatla
son bulmutur. Gerek M.B.N. ve gerekse de A.N.da yer almayan bu iir kuvvetle muhtemel
ki, metni istinsah eden mellif tarafndan Menkb-nmenin sonuna eklenmitir.
174
Baz kelimelerin iki farkl yazmnn da kullanld Menkb-nmede orijinal
metinde yer alan anlatmlar anlam btnln bozmayacak ekilde istinsah edildii
anlalmaktadr.
..N. da baz kelimelerin sistematik bir ekilde yanl yazld da gze arpmaktadr.
Mesela +I kelimesi ayn varakta iki kez +$ ekliyle yanl yazlmtr898. Bunun yannda
metin ierisinde baz kelimelerin yanl yazldn fark eden mellif bu yanllklar, yanl
yazd kelimelerin zerini izerek yanna veya zerine dorusunu yazarak telafi etmeye
almtr.
Bunun yannda mellif metin ierisinde zaman zaman ayn kelimeyi ya da cmleyi
yan yana iki kez yazmtr. Metin ierisinde yanllkla tekrar edilen baz kelime ve cmleler
unlardr: Ve eyh Mansur anda ola899, Matar900, yokdur901, yedi902, neden
bildn903, kend904, in905, Hazret906, hicb907, imdi908, eyitdi ki909.
Mellifin dm olduu hatalardan biri de ayn anlama gelen szcklerin yan yana
kullanlmasdr. Bu neviden hatalar umumiyetle bir kelimenin Trke anlamnn yannda
Arapasnn ya da Arapa bir szcn Farsa karlnn verilmek istenmesinden
kaynaklanmtr. Metinde bu trden hatalardan bazlar ise unlardr: zr=nki910,
pyn=nihyet911, olan=erkek912, env=drl913, cemat=topluluk914, girv=feryd915.
Metin nshalarnda anlatma uygun olmayan kelime seiminden kaynaklanan muhtelif
yanllklarda bulunmaktadr. Mesela metinde halfenin huzurunda916 demesi gerekirken
Seyyidin huzurunda denilmitir. Buna benzer bir baka yanllk ise Kesriyyeye urad.
Kesriyye dimekle mruf rk diyrnda bir kryeye urad.917 Burada mellif bir baka
metinde yer alan cmleyi ksaltmak isterken yanllkla ksaltt cmleyi tekrar yazmtr.
898
..N., vr. 46/b, str. 4, 13.

..N., vr. 48/a, str. 6-7.
900
..N., vr. 48/b, str. 12.
901
..N., vr. 53/b, str. 6.
902
..N., vr. 22/a, str. 3.
903
..N., vr. 23/a, str. 12-13.
904
..N., vr. 25/a, str. 4.
905
..N., vr. 58/a, str. 11.
906
..N., vr. 128/a, str. 10-11.
907
..N., vr. 152/b, str. 8.
908
..N., vr. 179/a, str. 9.
909
..N., vr. 19/b, str. 7.
910
..N., vr. 145/a, str. 7.
911
..N., vr. 175/b, str. 9.
912
..N., vr. 197/b, str. 12.
913
..N., vr. 28/b, 29/b, str. 5.
914
..N., vr. 90/a, str. 6.
915
..N., vr. 168/b, str. 4.
916
..N., vr. 72/b, str. 2.
917
..N., vr. 28/a, str. 11.
899
175
Buna benzer bir baka anlatm bozukluu da; Eb Eb Bekrden Eb Bekrdur. cmlesidir.
Bu cmle dier metinlerle karlatrlarak Erenlerden Eb Bekrdur ekliyle tadil
edilmitir918.
Metinde yer alan bir dier zel durum ise mellifin daha geni durumlar kapsayan
szckler yerine daha dar anlaml kelimeleri kullanm olmasdr. stinsah gerekletiren
mellifin taknd bu tavrdan dolay metinde yer yer anlatm bozukluklar meydana
gelmitir. Bunun en gzel rneklerinden biri de anne ve babann kastedilmesi esnasnda bn
kelimesi kullanlmas gerekirken vlide szcnn tercih edilmesidir919.
..N. da yazmn yanl olarak tespit edebildiimiz baz kelimeler unlardr:
Y
'5L!
920
+5L!
*F
921
*F
+$
922
+I
*/')' *
923
*/**
*'O'P
924
Q)'-
'7'L4
925
' 7'L4
'2
926
:S)'P
927
/'2
:S)'-
TU4
928
TU7
PV
929
WV
X:7
930
XY7
C?
931
C?
.
932
.
#Z')
933
[U)
'7'L4
934
'L4
?UY
935
?WY
918
..N., vr. 106/b, str. 11.

..N., vr. 23/a, str. 3.
920
..N., vr. 38/a, str. 6.
921
..N., vr. 42/b, str. 5.
922
..N., vr. 46/b, str. 4, 13.
923
..N., vr. 47/b, str. 7.
924
..N., vr. 22/b, str. 3.
925
..N., vr. 22/b, str. 13.
926
..N., vr. 81/a, str. 12.
927
..N., vr. 23/a, str. 9, 11.
928
..N., vr. 90/b, str. 9.
929
..N., vr. 23/b, str. 10.
930
..N., vr. 56, str. 4.
931
..N., vr. 57/b, str. 11.
932
..N., vr. 59/b, str. 8.
933
..N., vr. 65/a, str. 1.
934
..N., vr. 66/b, str. 2.
919
176
^8
936
8

937
"
938
'
'W
5(25
939
5(UH
#'*4
940
#'U*4
X('
941
+('
C' C'
942
C''
?HU
943
?HU
'7'L4
944
' 7'L4
945
*'?
946
*'?
)*
947
):>
5)
948
5)
'F
949
'F
5)
950
5)
T(b/
951
TbY/
5()
952
G/5)
?Y
953
?Y
)*
954
*Z/
c
955
d(
956
XZ!
957
*
958
*
+(!
959
+(!
935
..N., vr. 71, str. 13.

..N., vr. 68/a, str. 2.
937
..N., vr. 76/a, str. 9.
938
..N., vr. 78/b, str. 1.
939
..N., vr. 79/a, str. 11.
940
..N., vr. 25/a, str. 10.
941
..N., vr. 25/a, str. 12.
942
..N., vr. 25/b, str. 1.
943
..N., vr. 26/a, str. 1.
944
..N., vr. 28/a, str. 11.
945
..N., vr. 32/a, str. 4.
946
..N., vr. 33/a, str. 2.
947
..N., vr. 102/a, str. 1.
948
..N., vr. 104/a, str. 2.
949
..N., vr. 105/b, str. 6.
950
..N., vr. 113/b, str. 6.
951
..N., vr. 118/b, str. 13.
952
..N., vr. 122/a, str. 8.
953
..N., vr. 124/a, str. 8.
954
..N., vr. 146/a, str. 7.
955
..N., vr. 146, str. 9.
956
..N., vr. 180/b, str. 5.
957
..N., vr. 25/b, str. 3.
958
..N., vr. 32/a, str. 9.
936
177
3.2 Ayasofya Nshas

Yz yirmi alt varaktan oluan Ayasofya nshasnda her sayfada on satr
yazlmtr. Harekeli nesih yazyla yazlan menkb-nme, incelemeye tabi tuttuumuz
nshalar ierisinde en fazla yazm ve imla yanlna sahip olan nshadr.
Harekelendirme konusunda sklkla yanl yapan mellif, harekeleri yanl harflerin
zerine koymutur. Dier nshalara oranla tertip ve dzen asndan Ayasofya nshas daha
karktr. Mellifin, metni istinsah etme esnasnda kulland yntemden olsa gerek, metin
ierisinde ok fazla okunamayan szck vardr. Metin kritii esnasnda okunamayan bu
szckleri, .. ve M.B. nshalar ile tadil etmeye altk. Bunun yannda mellif metin
zerinde yanl yazdn fark ettii baz szckleri kalemle dzeltmeye almtr. Bunu
yapamad baz durumlarda ise mevcut szcn zerini izerek stne dorusunu yazmaya
almtr960.
Bu nsha tek bir kii tarafndan istinsah edilmitir. Nitekim yaz, menkb-nmenin
bandan sonuna kadar hibir ekilde farkllk gstermemektedir. Konu balklar, ayet ya da
hadisler dier nshalarda grld gibi renkli kalemle yazlmam ya da alt izilmemitir.
Ayet veya hadislerin Arapalar verilmeden direkt Trke mealleri verilmitir ki, bu da
metnin sradan halk tabakalar iin hazrlandna delalet eder. zellikle M.B. ve ..
nshalarnda ska grlen anlam aydn evrelerce bilinen Arapa kelimelerin dahi Trke
karlklarnn verilmesi bu grmz destekler mahiyettedir.
erik asndan .. ya da M.B. nshalar gibi detayl ve kapsaml deildir. Olay ya da
kssalara ve zellik de, Ebl-Vefnn en yaknnda ki kiilerin hal tercmelerine yok
denecek kadar az yer ayrlmtr. Bununla beraber hal tercmelerine yer verilenler hareketin
elit kanadna mensup kiilerdir. Dier nshalara oranla son derece amatrce istinsah edilen
nshada, mellifin yapmaya alt zetler anlatlan konunun karmak bir vaziyet almasna
neden olmutur. Anlatlan bir olayn sonucu verilmeden yeni bir olayn anlatlmaya
balanmas metinde anlam kargaalklarna ve hatta cmle baznda anlatm bozukluklarna
sebebiyet vermitir. Bu ya da bu gibi nedenlerden dolay Ayasofya nshasnn istinsahn
gerekletiren mellif iin akademik anlamda yetkin bir kii olmad ve metni amatr bir
ruhla istinsah etmeye altn sylemek mmkndr.
959
960
..N., vr. 145/a, str. 8.

A.N., vr. 55/b, str. 1.
178
Menkb-nmeyi istinsah eden kii tarafndan yazlm olan Sultan II. Beyazta
methiye ksm satrla zetlenmitir. Yine .. nshasnn sonunda bulunan bir varaklk
arkaik Trke ve Farsa cmle ve szcklerle yazlan iir metinde yer almamaktadr.
Metinde dikkat eken noktalardan biri .. nshasnda olduu gibi, ayn anlama gelen
szckler yan yana kullanlmtr. Metin ierisinde ayn anlamda olmasna ramen kullanlan
ve
tespit
edebildiimiz
szckler
unlardr:
env=drl961,
zrriyat=nesil962,
amma=fakat, kaan ki=buna gre963, simsim=susam964, ard ki=eyitdi ki965,

karye=ky966.
Ayn kelimelerin ya da eklerin zaman zaman tekrarlanmasndan kaynaklanan
yanllklara da tesadf edilen metinde bu nedenden dolay pekok anlatm bozukluu
olumutur. Metinde yanl olarak iki kez tekrarlanan baz kelimeler unlardr: ve l967,
bunlar968, yedi969, ol makamda970, yokdur971, de972, hayret973, gah974,
kum975, ziyade976, ben977, gelr978, bizi979.
Ayasofya nshasnda gze arpan hatalardan biri de, anlatmdan kaynakl
yanllklardr. Bu hatalarn temel nedenlerinin banda, szcklerin yanl yerde
kullanlmasdr. Bu neviden hatalar iin; Pes Seyyid dah den sordular.980, Seyyid ki
Muhammed981, fn beglikden bk beglikden bk beglige iridi982, ehbed-dndur
Server983.
Metin ierisinde yanl yazldn tespit edebildiimiz szckler unlardr:
Y
961
A.N., vr. 21/a, 21/b, str. 2, 10.

A.N., vr. 101/b, str. 7, 9.
963
A.N., vr. 113/a, str. 6-7.
964
A.N., vr. 24/a, str. 5.
965
A.N., vr. 89/a, str. 9.
966
A.N., vr. 127/a, str. 12.
967
A.N., vr. 31/a, 31/b, str. 13, 1.
968
A.N., vr. 33/b, str. 11.
969
A.N., vr. 17/a, str. 6.
970
A.N., vr. 40/b, str. 8.
971
A.N., vr. 48/b, str. 1.
972
A.N., v. 19/b, str. 2.
973
A.N., vr. 53/b, str. 11.
974
A.N., vr. 36/a, str. 10-11.
975
A.N., vr. 81/a, str. 6.
976
A.N., vr. 102/a, str. 13.
977
A.N., vr. 102/a, str. 12.
978
A.N., vr. 107/b, str. 1.
979
A.N., vr. 70/a, str. 11.
980
M.B.N., vr. 28/b, str. 5.
981
A.N., vr. vr. 12, str. 3.
982
A.N., vr. 127/a.
983
A.N., vr. 7/a, str. 3.
962
179
*^.'
984
*$'
+$
985
+I
*,2
986
*b2
'45(
987
'5(
X
988
#g7
?/
989
?O
>'
990
'4
C?$
991
C?L.
992
*5
993
*5
994
'2
995
'2
'U4
996
'U4
997
.
998
.
)*
999
*/
1000
*)
1001
5)
*5
1002
*5
1004
*g7
#> #'
1003
*g7
h* 'U!
984
h'4 *U!
**
1006
5
?'Z
1007
'i
A.N., vr. 28/a, str. 3.

A.N., vr. 30/b, str. 4.
986
A.N., vr. 29/a, str. 2.
987
A.N., vr. 30/b, str. 8.
988
A.N., vr. 33/a, str. 12.
989
A.N., vr. 35/a, str. 5.
990
A.N., vr. 11/b, str. 2.
991
A.N., vr. 12/a, str. 3.
992
A.N., vr. 13/b, str. 12.
993
A.N., vr. 14/a, str. 14/a.
994
A.N., vr. 16/b, str. 7.
995
A.N., vr. 17/a, str. 4.
996
A.N., vr. 40/a, str. 10-11.
997
A.N., vr. 40/a, str. 10-11.
998
A.N., vr. 40/b, str. 9.
999
A.N., vr. 42/b, str. 8.
1000
A.N., vr. 42/b, str. 9.
1001
A.N., vr. 46/b, str. 3.
1002
A.N., vr. 46/b, str. 7.
1003
A.N., vr. 77/a, str. 3 .
1004
A.N., vr. 56/a, str. 1.
1005
A.N., vr. 56/a, str. 11.
1006
A.N., vr. 78/b, str. 13.
985
1005
#Y>'
180
1007
'gY
1008
'HgY

1009
+
'j
1010
'j
G'k
1011
G'F
5
1012
5
'')
1013
')')
?b-
1014
?b(
'/5/
1015
'(H/
*S
1016
*S
',
1017
C'b
b2
1018
=b2
5c
1019
5^
1020
?b($
1021
?b(.
*S
1022
*S
1023
!*
+'
1024
+>'
(U
1025
(U>
*7
1026
*?7
?>'/
1027
?>'2
L7
1028
GH7
1029
1030
*/*L4
1031
*/*S4
A.N., vr. 18/a, str. 8.

A.N., vr. 19/b, str. 8.
1009
A.N., vr. 23/a, str. 3.
1010
A.N., vr. 126/a, str. 10.
1011
A.N., vr. 9/a, str. 12.
1012
A.N., vr. 10/a, str. 9.
1013
A.N., vr. 6/b, str. 4.
1014
A.N., vr. 11/a, str. 8.
1015
A.N., vr. 31/a, str. 9.
1016
A.N., vr. 33;/b, str. 9.
1017
A.N., vr. 33/b, str. 12.
1018
A.N., vr. 34/b, str. 2.
1019
A.N., vr. 34/b, str. 10.
1020
A.N., vr. 35/a, str. 10.
1021
A.N., vr. 37/a, str. 2.
1022
A.N., vr. 37/a, str. 4.
1023
A.N., vr. 38/a, str. 3.
1024
A.N., vr. 47/a, str. 3.
1025
A.N., vr. 53/b, str. 13.
1026
A.N., vr. 54/a, str. 1.
1027
A.N., vr. 60/a, str. 6.
1028
A.N., vr. 60/b, str. 13.
1029
A.N., vr. 84/b, str. 1.
1030
A.N., vr. 85/a, str. 9.
1008
181
'W
1032
+/'W
5)*(/
1033
5/*(/
1034
l(
1035
l(
C?WYY-
1036
C?Y-
1037
1038
1039
1040
!*
'/
1041
U)'
[O
1042
=O
'LgY
1043
'LgY
('25
1044
1045
SHY
*5Z57
1031
1046
#S
*5Z257
Q$'
1047
Q.'
?UY
1048
?UY
5
1049
5
'
1050
'
/
1051
/
T5
1052
Tb5
T/
1053
#S)
'2'
1054
'2
?Y/
1055
?4'/
A.N., vr. 88/a, str. 4.

A.N., vr. 95/a, str. 11.
1033
A.N., vr. 101/a, str. 3.
1034
A.N., vr. 113;/a, str. 1.
1035
A.N., vr. 114;/b, str. 4.
1036
A.N., vr. 116/a, str. 8.
1037
A.N., vr. 116/a, str. 11.
1038
A.N., vr. 14/b, str. 11.
1039
A.N., vr. 38/a, str. 11.
1040
A.N., vr. 44/b, str. 1.
1041
A.N., vr. 45/a, str. 1.
1042
A.N., vr. 50/a, str. 5.
1043
A.N., vr. 51/a, str. 9.
1044
A.N., vr. 64/a, str. 1.
1045
A.N., vr. 67/b, str. 5.
1046
A.N., vr. 69/b, str. 4.
1047
A.N., vr. 98/a, str. 3.
1048
A.N., vr. 117/b, str. 8.
1049
A.N., vr. 44/b, 121, str. 1, 10.
1050
A.N., vr. 73/a, str. 10.
1051
A.N., vr. 60/a, str. 7.
1052
A.N., vr. 61/a, str. 5.
1053
A.N., vr. 62/a, str. 12.
1054
A.N., vr. 87/b, str. 13.
1032
5(25
182
C*S'5
1056
C*S5
57
1057
57
T25)*
1058
T25S>*)
*5F
1059
*5F
)')
1060
')')
!*
1061
*8
3.3. Murat Buhari Nshas

Yz yirmi alt varaktan oluan Murat Buhari nshas harekesiz nesih yaz ile bir
mstensih tarafndan kaleme alnmtr. Eserin hibir yerinde yaz ya da kullanlan mrekkep
deiiklie uramamtr. Her sayfa on alt; her varak da toplamda otuz iki satrdan
olumaktadr.
ncelemeye tabi tuttuumuz nsha ierisinde en ge tarihli olan eser budur. Nitekim
dier iki menkb-nme harekeli nesih ile yazlmt ve unu da unutmamak gerekir ki,
Osmanl Devleti kltr tarihinde harekesiz nesih yazyla eserler yazma gelenei daha ok
XVII. yy.da balayan bir uygulamayd. Bu tarihe kadar yazlan eser umumiyetle harekeli
nesih yaz ile yazlmtr.
Menkb-nmenin hibir yerinde, eserin istinsah edili tarihi ve mstensihi hakknda
herhangi bir kayt yoktur. Ama az ncede vurguladmz gibi eserin XVII. yy. veya daha
sonraki bir dnemde yazlma ihtimali kuvvetle muhtemeldir.
Menkb-nmenin ierisinde yer alan ayet, hadis veya anlatmdaki konu balklar ya
krmz mrekkepli kalemle yazlm ya da krmz mrekkepli kalemle alt izilmitir.
stanbul niversitesi ve Ayasofya nshalarndan farkl olarak balalar krmz mrekkeple
yazlmtr.
Yazm esnasnda baz varaklarda yaz son derece bozulma gstermitir. Hatta pekok
yerde yaz okunamayacak kadar bozuk yazlmtr. Ancak buna ramen mstensih Ayasofya
nshas mstensihi kadar yazm yanl yapmamtr. Mstensih yer yer yanl yazm olduu
kelimelerin zerini izerek zerine ya da yanna dorusunu yazmaya almtr1062.
Nshann en belirgin zellii, kopya ettii metinde anlatlan olaylarn anlam
kargaalna meydan vermeden zetlenebilmesidir. Mstensih bu konuda gerek stanbul
1055
A.N., vr. 88/b, str. 1.

A.N., vr. 90/b, str. 13.
1057
A.N., vr. 102/b, str. 5.
1058
A.N., vr. 165/a, str. 13.
1059
A.N., vr. 114/a, str. 11.
1060
A.N., vr. 127/b, str. 9.
1061
A.N., vr. 86/b, str. 10.
1062
M.B.N., vr. 37/a, 38-A/a, str. 3, 8.
1056
183
niversitesi gereksede Ayasofya nshalarnn mstensihlerinden daha baarl olmutur
denilebilir. Murat Buhari nshas ihtiva ettii hacim bakmndan stanbul niversitesi
nshasndan daha az olmasna ramen pekok olayn anlatmnda daha tafsilatl bir ifade
sunmutur.
Eserde harekelendirme yoluna gidilmedii iin imla hatas vardr ya da yoktur demek
bizim iin biraz gtr. Mstensih hadis ya da ayet aktarmnda Trke mealin yannda
mutlaka orijinal Arapa ksm da vermitir.
Murat Buhari nshasnda yanllklar genellikle kelimelerin yanl yazmndan
kaynaklanmtr. Ancak bunun yer yer ayn anlama gelen kelimelerin yan yana kullanlmas,
fazladan ayn kelimenin tekrar edilmesi gibi nedenlerden olumutur.
Ayn kelimenin tekrarndan kaynaklanan yazm yanllklar unlardr: vakte1063,
itikad1064, gibi1065, benden1066, zira ki1067, ve dah1068, Hazret1069, kabil1070,
olund ki1071, mteallik1072, dah1073, ta gidince musahebet eyleyem1074.
Muadil anlamlara gelen kelimelerin yan yana kullanlmasndan kaynaklanan baz
hatalar ise, unlardr: zira=nitekim1075, Hazret-i Seyyid eyitdi=Hazret eyitdi1076.
Tetkik ettiimiz nshada Arapadan evrilmi ortak bir metinden mstensihin
inisiyatifiyle muhtasar hale getirilmeye allm metinlerdir. Bir metinde yer alan anlatm bir
dierinde daha detayl ya da daha muhtasar olabilmektedir. Ancak metin yan yana getirilip
eksik yerleri tadil edildii vakit ortaya kan ortak metin daha detayl ve anlaml olaylar
btnn sunmaktadr.
Metin ierisinde mstensihin yanl yazd kelimeler unlardr:
1063
W5
1077
W>
1078
*
1079
*'
M.B.N., vr. 27/a, str. 2.

M.B.N., vr. 27/b, str. 9-10.
1065
M.B.N., vr. 30/a, str. 11.
1066
M.B.N., vr. 34/b, str. 16.
1067
M.B.N., vr. 39/b, str. 12-13.
1068
M.B.N., vr. 41/a, 44/b, str. 6, 4.
1069
M.B.N., vr. 49/b, str. 15-16.
1070
M.B.N., vr. 57/a-b, str. 16, 1.
1071
M.B.N., vr. 62/b, str. 2.
1072
M.B.N., vr. 89/b, str. 1.
1073
M.B.N., vr. 108/b, str. 4.
1074
M.B.N., vr. 134/a, str. 7-8.
1075
M.B.N., vr. 152/b, str. 7.
1076
M.B.N., vr. 56/a, str. 4-5.
1077
M.B.N., vr. 6/a, str. 5.
1078
M.B.N., vr. 7/b, str. 1.
1064
184
C?>5
1080
C?5
?b?4
1081
b?4
+
1082
+2
?S
1083
?S
*75)
1084
*7?)
S2
1085
*S/2
'7'2
1086
1087
45
?)
1089
)?
+(
1090
?S/
*S
1091
*S
[7
1092
[(7
+
1093
+U
C?L
1094
?
*(7
1095
*(
?S/
1096
+S/
*
1097
*
*)
1098
:)
1099

Y/
1100
Y(
1101
T5F
m)
1102
:!
m(2
1103
?2
M.B.N., vr. 1/b, str. 15.

M.B.N., vr. 13/a, str. 13.
1081
M.B.N., vr. 15/b, str. 11.
1082
M.B.N., vr. 15/b, str. 15/b, str. 13.
1083
M.B.N., vr. 16/b, str. 8.
1084
M.B.N., vr. 24/a, str. 1.
1085
M.B.N., vr. 29/a, str. 11.
1086
M.B.N., vr. 29/a, str. 15.
1087
M.B.N., vr. 31/a, str. 12.
1088
M.B.N., vr. 34/b, str. 16.
1089
M.B.N., vr. 34/b, str. 16.
1090
M.B.N., vr. 36/b, str. 10.
1091
M.B.N., vr. 36/b, str. 16.
1092
M.B.N., vr. 37/a, str. 1.
1093
M.B.N., vr. 40/b, str. 6.
1094
M.B.N., vr. 41/a, str. 3.
1095
M.B.N., vr. 41/a, str. 10.
1096
M.B.N., vr. 42/b, str. 1.
1097
M.B.N., vr. 43/a, str. 3.
1098
M.B.N., vr. 44/b, str. 4.
1099
M.B.N., vr. 49/b, str. 10.
1100
M.B.N., vr. 50/a, str. 12.
1101
M.B.N., vr. 51/a, str. 51/a, str. 8.
1102
M.B.N., vr. 57/a, str. 2.
1080
1088
T*F
1079
?4'752
185
*5
1104
*5
I'>
1105
''
'7
1106
'7
5
1107
S/5)
#/
1108
(H/
-7
1109
o7
C?2
1110
C?2
5
1111
5Y/
.
1112
?.
(4
1113
*Y
1114
'
)*
1115
*Z/
4. NSHALARDA TESPT EDLEN TRKE ARKAK KELMELER

Menkb-nmede tesadf ettiimiz Trke arkaik kelimeler1116 ve metinde kazanm
olduklar karlklar unlardr:
Ass1117
Ayak
: artmak, kar
1118
1119
Artmak
Ah
1120
: derece, basamak
: temizlemek
: karde
Ayruk1121
: baka
Anun1122
: onun
1103
M.B.N., vr. 60/a, str. 4.

M.B.N., vr. 60/a, str. 16.
1105
M.B.N., vr. 61/b, str. 3.
1106
M.B.N., vr. 94/b, str. 7.
1107
M.B.N., vr. 98/a, str. 2.
1108
M.B.N., vr. 66/b, str. 9.
1109
M.B.N., vr. 68/a, str. 15.
1110
M.B.N., vr. 72/a, str. 4.
1111
M.B.N., vr. 72/a, str. 7.
1112
M.B.N., vr. 75/a, str. 8.
1113
M.B.N., vr. 109/a, str. 14.
1114
M.B.N., vr. 110/a, str. 4.
1115
M.B.N., vr. 122/a, str. 10.
1116
Metinde geen arkaik kelimelerin tespitini gerekletirirken balca u eserlerden istifade edilmitir:
eyholu Mustafa, Hurd-Nme (Hurd Ferah-d) (Yyn. H. Ayan) (Erzurum: A.. Yay., 1979), s. 429528; Anonim, Nehcl-Ferds, c/II, (Haz. A. Ata), (Ankara: T.D.K. Yay., 1998), s. 3-538; Muharrem Ergin,
Dede Korkut Kitab, c/II, (3.bsk, Ankara: T.D.K. Yay., 1987), s. 1-346; Komisyon, Tarama Szl, c/I-VI,
(3.bsk. Ankara: T.D.K. Yay., 1995).
1117
1118
.N., vr. 63/a; A.N., vr. 108/a, M.B.N., vr. 140/b.
1119
..N., vr. 38/b; A.N., vr. 24/a, M.B.N., vr. 26/a.
1120
..N., vr. 55/b, A.N., vr. 39/a; M.B.N., vr. 39/b.
1121
1104
186
Andan1123
Anda
: ondan
1124
: orada
1125
Ata
: cet, baba
Artuk1126
: fazla
Azuk1127
: nimet
Beg1128
: bey
Beglik1129
: beylik, kk devlet, dnya
1130
Berk
: sert
1131
Bilgil ki
Beyle
1132
: unutma
: byle
Bus1133
: pusu
n1134
: -den dolay, iin
Dah1135
: daha, ve
Devar1136
1137
Dirlemek
1138
Deirmek
1139
Denl
: hemen gelmek
: derlemek
: yetitirmek, ulatrmak
: kadar
1140
Deprenmek
: hareket etmek
Dirlig1141
: hayat
Drtnb1142 : giyinmek
Erilmek1143 : eilmek
1122

..N., vr. 71/b; A.N., vr. 54/a, M.B.N., vr. 50/b.
1124
1125
1126
1127
1128
..N., vr. 49/b; A.N., vr. 35/a; M.B.N., vr. 43/a .
1129
i..n., VR. 197/A; A.N., vr. 127/a; M.B.N., vr. 163/a.
1130
..N., vr. 184/b, A.N., vr. 119/a; M.B.N., vr. 153/b.
1131
..N., vr. 3/a, A.N., vr. 1/a; M.B.N., vr. 1/b.
1132
..N., vr. 80/b; M.B.N., vr. 62/b.
1133
A.N., vr. 1/b, 3/b.
1134
1135
1136
A.N., vr. 43/a.
1137
..N., vr. 6/a.
1138
A.N., vr. 75/a.
1139
..N., vr. 132/a; M.B.N., vr. 109/b.
1140
1141
1142
..N., vr. 31/a.
1123
187
Eir1144
: hastalklar iyiletirmek kullanlan bir bitki kk
1145
: susan, ses karmayan, susmu
1146
: sylemek
Epsem
Eyitd
Ey1147
: iyi
Gir1148
: geri
Gmr gmr1149 : homurdanmak

Gremek1150 : kucaklamak
Irak1151
n
rte
: uzak
1152
: iin
1153
: ertesi, gelecek
mdi1154
: artk, imdi
letmek1155
: gtrmek
Kaan1156
: ne zaman
Karnda1157 : karde
Katre1158
Kesme
: damla
1159
1160
Krmak
Kr
1161
: savalarda atlara giydirilen bir eit zrh

: davet etmek, armak
: mrldanmak, ses kartmak
Kimesne1162 : kimse
Kzlk1163
: ktlk
Kireved1164
: ardak
1143
..N., vr. 38/b; A.N., vr. 24/b.

A.N., vr. 38/a.
1145
1146
1147
1148
1149
1150
1151
1152
1153
..N., vr. 767b; A.N., vr. 120/b; M.B.N., vr. 58/b.
1154
1155
1156
1157
1158
1159
A.N., vr. 38/a.
1160
1161
1162
1163
..N., vr. 56/b; M.B.N., vr. 40/a.
1144
188
Kocd1165
: kucaklamak, sarlmak
1166
Kotarmak
Nesne
1167
: tahliye etmek
: ey
Nece1168
: nice
Nola1169
: ne ola
Ol1170
:o
Pus1171
: pusu
Satu
1172
Segir
: satmak
1173
: gitmek
1174
Suvarmak
: bytmek, uzatmak, ykamak
Sn1175
: mzrak
Sd1176
: st
ol1177
: u
Tinmek1178
: hareketsiz kalmak
Tink
1179
Tengri
1180
1181
Tag
1182
: erkein avret blgesi

: Tanr
: da
Tam
: dam
Tu1183
: yn, taraf
Turuk1184
: duraklamak
zlmi1185
: koparlmak
1164

..N., vr. 85/a; M.B.N., vr. 66/b.
1166
..N., vr. 120/a, M.B.N., vr. 98/a.
1167
1168
..N., vr. 13/b; M.B.N., vr. 114/b.
1169
1170
..N., vr. 53/a; A.N., vr. 35/a; M.B.N., vr. 38A/b.
1171
..N., vr. 3/b; M.B.N., vr. 1/b.
1172
1173
1174
1175
..N., vr. 103/a, A.N., vr. 66/b; M.B.N., vr. 82/b.
1176
1177
..N., vr. 64/b; A.N., vr. 44/b, M.B.N., vr. 47/a.
1178
..N., vr. 107/b; M.B.N., vr. 87/a.
1179
A.N., vr. 28/a.
1180
..N., vr. 157/b; A.N., vr. 16/a, M.B.N., vr. 13/b.
1181
1182
..N., vr. 102/b; A.N., vr. 82/b.
1183
..N., vr. 58/b, 94/b, 104/a; A.N., vr. 39/b, 67/a; M.B.N., vr. 42/a, 75/a, 83/b.
1184
1165
189
mek1186
Yavlak
1187
1188
Yav
: toplanmak
: pekok, gayet
: yalnz, yitik, kaybolmu
Yun-mak1189 : ykamak
Yaraklanmak1190: hazrlanmak, silahlanmak
Yaln1191
: plak
Yu pak1192
: temiz
1193
Yil
Yavlak
Yayag
1185
: hafif esinti, yel

1194
1195
: pek, ok, gayet

: yaya

1187
1188
1189
1190
1191
..N., vr. 89/b; A.N., vr. 62/b, M.B.N., vr. 70/b.
1192
..N., vr. 30/b; M.B.N., vr. 20/a.
1193
1194
1195
1186
190
IV. BLM
TCUL-RFN SEYYD EBL-VEF MENKIB-NMESNN
EDSYON-KRTK METN
1. METN
Menkb- tcul-rifin rahmetul-llahi tel rahmeten Vsiaten
( *U) " *
* S p!'F S2 h ?/m/I 'SI - 5FI? )* 2' 7I? 7I?H2 b' )' - h! U>' I I? -2 "?U,
G-) Y'-U pj Cm p?' W2 * ?I b pUs? bU hg m/m5(' S p(c2 4m! 2 qH/I
# Y2'7') (UU 52' 7( 1/a) TU( Y) / 5U* ' Ls tYL') '*H2 Y5' /? 2 I Q #! ? '/m/') 'j
'>* S C*S' 2*WH L() Q(,* SU' gL- pYL' ,.* W7 #! C?U' I 2 (*i Y?2 Qk # ' 's
pb,') 5 C?-! ?U,2 ? W' b= I X' T/*I C?" I I ? W(' - S* )'2I h p2 I
5s2 Q' ( / I # " Qk 'j' 7 !( h-?' ! 7'2 5S/'2 )?#! " !( h. *'-
'-! 2 *( p!' S h ' !( !?7 " h C*2'/ s/ ' 2 z2 t
'. * / 2 >*s! 2 2 '2 ' !( 7
? !( U,2 X( T' (1/b) *i) C*-7 h ' '2 'H/ ' !( 7 p (- '-! |-,/ p!' S # 5> p (-
(! #-Y' 7 pU(H 5/ h' /*F 'U, #H-/ Q) 'WUs! #-/I' UWU, I Q'4 I'4'2 Q2'(* ' ' 2I' !( 7
'TU z*/ Y !( #-' 7 Y(! h! * ?iS( /m* iS(2 2 ' 2 ! s( S2 s/ 2
W2'(. W4. *iS) pb 5?/ I *2I !( #-' 7 L ?WYb2 ?)'! W' H/?. (Y QU! p( 5/ Q # z$5YU
1196
z)'2
/?'Z
2 T h!
,) ' " -(-? . ' " U5? . 5sU h! pHLZ') ' 5' )? U
nkim bu kitb inde eyh ve meyihl-izm merca-i afzlul-kirm1197 menbai yenbil-ulmd-dniyye (2/a) medyan-u miyhl-kermtl-liyyetl-celiyyet-i1198
1196
Rahman ve rahim olan Allahn adyla. Allaha hamd olsun ki, bedenleri ve rhlar yaratan, kullarn
nimetlendiren, l ve ksmlar takdir eden, hlleri ve hkmleri evirmek Allaha mahsustur. yi kullarnn
ibdeti onun mlkn arttrmaz, kt kullarnn isyanlarda onun izzetinden bir ey eksiltmez. O azzdir, ganidir,
her eyi bilendir. Byk, cell, ikrm shibi, mecd olan Sultn Bayezd Hann hkmdarl sayesinde, saltanat
slm lemine snak olmutur. (1/a) Bilgin Melkimizin yardm ve evketiyle uzakta olan feth ve zafer
yaknlamtr. Emrl-mmnin en gzel adaletinin glgesi altnda yaamaktadr. Kahraman klcyla dmann
hile ve desisesini yok ediine fitne ehlini kahrediine minnettarm. Ona teekkrde ederim; nk tesis ettii
hkmlerle bar getirmitir. Ben hidim Allahtan baka ilh yogdur, o birdir, ortada yogdur, insnlar ve
cinnileri yaratan odur. Ben hidim ki, Muhammed onun kulu ve Resludur. Onun hccet ve burhanyla
yollamtr. Var olanlarn ve var olacaklarn saysnca slt ve selm ona ve onun ailesinin zerine olsun.
Nebiden (a.s) rivyet olundu ki, Sultn yeryznde, Allahn glgesidir, btn mazlumlar korur. Aleyhisselm buyurdu ki, Mslman iin daha byk ecr yogtur. Pd-hn (mm) yannda Allah adna ona emreden
ve vaz eden vezir olsun. Aleyhis-selm buyurdu ki; adaletli bir hkmdarn bir sati yetmi yl ibadetden
hayrldr. Adaletden ayrlmas yetmi yllk ibadeti iptal eder. Aleyhis-selm dedi ki, (1/b) adaletli Pd-ha
(mm) kabrinde denir ki, mjdeler olsun, sen Muhammedn (a.s) arkada oldun. Aleyhis-selm dedi ki;
adaletli emir ve ilmiyle amil olan alim lnce onlarn cesetleri rmez, bozulmaz, kymete kadar korunur.
Aleyhis-selm buyurdu ki; kim hkmranlnda mlknde bymek isterse zamann alimlerini byltsn.
Kim hazinelerini oaltmak isterse tebasna adaletini yaysn oaltsn. Aleyhis-selm dedi ki; mtevazi ve
adil Melk, mtehid ve abid olan altm yaadn amellerinin toplam kadar her gece ve gndz seviyece
ykseltilir. Aleyhis-selm dedi ki, Emrler cennete ne namzlarnn ne de envlarnn okluuyla
girebilecekler; ancak halka, yardmclarna ve mazlumlara kar efkatleriyle cennete girebileceklerdir. Allahn
sevgilisi Reslullh doruyu syledi; biz bylece hitlerden olduk.
1197
nkim bu kitb eyhl-meyihl-izm mercil-efzl, M.B.N., vr. 1/a .
191
kutb-i diret-i1199 evliy ve vsta-i klde-i etkiy slle-i silsile-i l Mustaf Hazret-i
Tcul-rifin Seyyid Muhammed Ebl-Vefnun kaddesel-lhu srrehul-azzn1200 deryy
menkbndan katre1201 ems-i kermt- celiyyesinden1202 zerre beyn olunmaa ikdm
olund. Lcerem sadr- kitb da pd-h zemnun hulidet-i hilfet- cedd-i alas ki1203 Osmn
Han Gaz1204 enral-lhu merkadeh be-nivrr-rahmete ver-rdvn1205 Hazret-i Seyyidn
silsile-i erfesine teebbs idb ol l der-ghdan inyet-i samednyye1206 yetimek sebebiyle
serr-i saltanata ve tc- kermete vsl oldun ve pd-hlnn ibtids ve intihs tarihini
ve evldnun pd-hmuz tl Allahu bekhu1207 ve mn aynl-hayt sekhu hazretlerine
gelince mddet-i mrlerini ve saltanatlarn l-i vech-i l ceml-i beyn itme1208 mnsib
(2/b) grlb teberrken zikr olund.
mdi bilgil1209 ey tlib-i irfan, tahkiki ve ey rgb- burhn- tasdk, kim Osmn Han
Gazyi tabe serhu Hazretlerinn kavmi inde Hazret-i Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef,
kaddesel-lhu srrehu, hulefasndan bir azz varidi. eyhu-yuh menba yenbil-ftuh
cmil-kemlt- hv el-kermt- mazharl-envr1210 el-rabbniyye mene-i ilticaliyt-
essamednyye1211 Hazret-i eyh Ede-Bl dirlerdi. Kermt zhir ve sadet-i bahr olub
halkn mutekad ve ol diyrn mutemedi olmud ml ve nimeti firvnidi, hn-gh erfi
misafrden hl deildi. Osmn Gaz dah bu eyhin muhibbi olub ahyn gelb eyh
Hazretlerinin1212 devlet-hnesinde konub ve konuk olub eyhi ziyret ederdi.
Meger kim bir gn; Osmn Gaz, Eyne-Gl nevhsini1213 (3/a) gret1214 itme kasd
idb yridi. Kfirler bunlarn yrynden haberdar olub, derbend mntehasnda pus1215
kurdular.1216 Csus pusveti grb1217 Osmn Gazye haber virdi. Hemn Allahu-telya
1198
kutbl-aktb, M.B.N., vr. 1/a.

dire, A.N., vr. 3/a.
1200
kaddese srrehul-azz, M.B.N., vr. 1/a.
1201
kutbu, A.N., vr. 3/a.
1202
celinden, A.N., 3/a.
1203
A., vr. 2/b lcerem kitb da Pd-h zemnnn halledet- hilfete sadr- cedd-i lsna, M.B.N., vr.1/a.
1204
M.B.N., vr. 1/a.
1205
enral-lhu-tel merkadeh, M.B.N., vr. 1/a.
1206
gayet, M.B.N., vr. 1/a.
1207
tl Allahu-tel, M.B.N., vr. 1/a.
1208
olunmak, M.B.N., vr. 1/b.
1209
bilgil ki, M.B.N., vr. 1/b.
1210
mazhar- envr, M.B.N., vr. 1/b.
1211
masdar- srl-sbhniyye, M.B.N., vr. 1/b.
1212
hazretinin, M.B.N., vr. 1/b.
1213
nhiyesini, A.N., vr. 3/b, nevhyeni, M.B.N., vr.1/b.
1214
igret, A.N., vr. 3/b, M.B.N., vr. 1/b.
1215
bus, A.N., 3/b, M.B.N., vr. 1/b.
1216
kurub, A.N., vr. 3/b, kurdlar, M.B.N., vr. 1/b.
1217
csus pus grb, M.B.N., vr. 1/b.
1199
192
tevekkl idb1218 kfrler bu Seyyide dururken zerine1219 yridiler mblga cenk old1220
bunlaru yayag idi. Kfir balar kesildi, bunlar azidi1221 ve kfrn erisi od. Osmn Gaz
nin karda1222 oln ehid eylediler fethi myesser olmayub geri dndiler. Osmn Gaz
rahmetul-llahi aleyh gayetde mell olub bir lhze-i tazarru ile zr klub1223 alad, Hakktel der-ghna niyaz etdi andan sorub eyh Ede-Bl Hazretlerine1224 yetidi Hazret-i
eyhiyle hayli1225 nshat idb istimlet1226 itdi.
Ol gice anda1227 olub eyhn hn-ghnda yatd. lemi ryada grr kim bu azzin
koynunda1228 bir ay doar kimi nr leme toar.1229 Andan gelb kendinn koynuna girr1230
(3/b) hemn kim bu ay kendinn koynuna girdi. Gbeinde1231 bir agac bitb1232 glgesi
lemi tutd1233 ve ol agacn altunda talar var. Her tan dibinde1234 su kar.
Ol sulardan halkn kimi ier ve kimisi baeler suvarr1235 ve kimisi1236 emeler
akdur. Osmn Gaz uykudan1237 uyanub Allah-telya1238 yd idb biraz dni fikr
ider.1239 Sabh durur,1240 eyh huzurna gelb vkasn eyhe arz ider. eyh eydr; oul
Osmn sana ve senn nesline pd-hlk mbrek olsun ve benm kzm Mal-Hun Htun
helln old1241 diyb, hemn dem- nikh ider1242 nkim eyh Ede-Bl Hazretleri Osmn
Gaznin dni1243 bu vechile tabir idb1244 kznu tezvic eyledi. Osmn Gaz kayn-tsyla
1218
klub, M.B.N., vr. 1/b.

zerilerine, M.B.N., vr. 1/b.
1220
idb, M.B.N., vr. 1/b.
1221
M.B.N., vr. 1/b.
1222
karnda, M.B.N., vr. 1/b.
1223
kld, A.N., vr. 3/b.
1224
Hazretine, M.B.N., vr. 2/a.
1225
M.B.N., vr. 2/a.
1226
istimletler, M.B.N., vr. 2/a.
1227
onun, A.N., vr. 3/b.
1228
katndan, M.B.N., vr. 2/a.
1229
lemi tutar, M.B.N., vr. 2/a.
1230
gider, A.N., vr. 3/b.
1231
gbeginden, M.B.N., vr. 2/a.
1232
bitdi, A.N., vr. 4/a.
1233
tutd, A.N., vr. 4/a.
1234
dibinden, M.B.N., vr. 2/a.
1235
kimi baheler svarur, A., vr. 4/a, kimi baeler suvarur, M.B.N., vr. 2/a.
1236
kimi, A.N., vr. 4/a.
1237
uyhudan, M.B.N., vr. 2/a.
1238
Hakk-tel, M.B.N., vr. 2/a.
1239
itdi, M.B.N., vr. 2/a.
1240
turub, M.B.N., vr. 2/a.
1241
olsun, A.N., vr. 4/b.
1242
itdi, A.N., vr. 4/b.
1243
vkasn, M.B.N., vr. 2/a.
1244
eyleyb, M.B.N., vr. 2/a.
1219
193
munaka idb mesfaha eyledi andan sonra itimd- kll birle ervh- meyihden istimdd
idb Allah-telya tevekkl eyledi.1245
Himmet klcn belne1246 (4/a) muhkem kuanub hcret-i nebeviye-i mutharrenn alt
yz seksen drdnde1247 bir gice sorub Eyne-gle vard.1248 Anda1249 Eyne-gl1250 civrnda
bir hisrck1251 varidi an feth itdi1252 evvel feth bu1253 old andan sonra yevmen feyevmen
evliy himmetiyle fursat ve nusreti tezydde1254 old. Hcret-i nebeviyenin alt yz seksen
beinde1255 Karaca-Hisrda Cuma1256 ikamet idb Osmn Gaz adna1257 Cumaa1258
hutbesi1259 okund ve bayrm hutbesi Eski-ehirde okund. Ol vakt krk ynda idi
yigirmi alt yl pd-hlk idb, altm dokuz ynda civr- rhmete vsl old, rhu pk
firdevs-i alya tayern idb makam- hed da karar eyledi.
Andan sonra1260 anun1261 ol Orhan Gaz otuz sekiz yl pd-hlk1262 eyledi1263
seksen 1264 ynda civr- rahmete vsl old,1265 tayyeb-Allahu serhu.1266
Ve andan sonra1267 ol Gaz Murd Han1268 otuz yl sultnlk eyledi.1269 (4/b)
Altm sekiz ynda veft idb ehdet makamnda vatan dutub civr- rahmet-i1270 rahmna
ulad, enral-lhu merkadh.
Andan sonra1271 ve bunun
1272
dah1273 ol Bayezd Han kim ana Yldrum Han
dirlerdi,1274 Sultn olub on alt yl saltanat tahtnda oturd1275 altm ynda veft eyledi1276
nevvarel-lhu kabrehu.
1245
idb, M.B.N., vr. 2/a.

biline, A., vr. 4/b.
1247
altyzseksandrdnn, M.B.N., vr. 2/b.
1248
geldi, A.N., vr. 4/b.
1249
anun, A., vr. 4/b.
1250
Eyne-gl, A.N., vr. 4/b - .
1251
hisr, M.B.N., vr. 2/b.
1252
idb, A.N., vr. 4/b; eyledi, M.B.N., vr. 2/b.
1253
ol, A.N., vr. 4/b.
1254
mtezyid, A.N., vr. 4/b.
1255
altyzseksanbeinde, M.B.N., vr. 2/b.
1256
cumaya, M.B.N., vr. 2/b.
1257
nmna, M.B.N., vr. 2/b.
1258
Cumaa, A.N., vr. 4/b - .
1259
hutbe, A.N., vr. 4/b.
1260
andan sonra, A.N., vr. 5/a - .
1261
anun, A.N., vr. 5/a -, M.B.N., vr. 2/b - .
1262
pd-h, A.N., vr. 5/a.
1263
old, A.N., vr. 5/a; sultnlk idb, M.B.N., vr. 2/b.
1264
seksan, M.B.N., vr. 2/b.
1265
veft itdi, M.B.N., vr. 2/b.
1266
Tabe serhu, A.N., vr. 5/a.
1267
onun, A.N., vr. 5/a.
1268
Murd Han Gaz, A.N., vr. 5/a.
1269
1270
ehdetrhmet, A.N., vr. 5/b - .
1271
1246
194
Andan sonra1277 ol Sultn Muhammed Han1278 yigirmi bir yl serr-i saltanat
tahtnda1279 vl olub krk sekiz ynda hakk emrine ulad, nevvarel-lhu kabrehu.1280
Andan sonra1281 kabre1282 ol Sultn Murd Han otuz bir yl pd-h olub krk dokuz
ynda veft itdi,1283 tabe serhu.
Andan sonra1284 anun1285 ol Sultn1286 Muhammed1287 Gaz otuz bir yl serr-i
saltanatda1288 kim olub elli bir ynda civr- rahmet-i rahmna1289 vsl old, nevvarel-lhu
madcaahu.
Andan sonra1290 ol sultnumuz pd-h zemn-u zllullah fil-devrn (5/a) * ' * ?
5 (*#>? )? h,^= U I
5H2 I
5H2 'W' U mL *!' I
5. p(!*Z 5 -F 'H m' I
qY( UU I 'i(g2 (U' #! h'4 " Qk m> m* b'? - h* F'U' ,= )? ' UZ / 2 'W(? W!
Y* k Q> ( )*' U' #! t$' j h'4 "? ' ?/m/') tYL 5)' j ) 'j ) 'j( U X, p/')
*S #- ') ('H 5/ h' I Y' #! ?U2
1291
Bayezd Han hallede Allahu-tel1292 hcret-i
nebevviyenin sekiz yz seksen altsnda serr-i saltanata1293 pd-h cls idb1294 { mbrek
cemlinden taht ve tc revnak ve revc bulub1295 zll-i himyetinde kalub demiyn syi ve
rahtde vaki old. (5/b) Bir vechile rzay- ilah cnibinden hevy- pd-h zerine takdim
1272
anun, A.N., vr. 5/a - .

dah, A.N., vr. 5/a - .
1274
Yldurum Handur, A.N., vr. 5/a, dirler, M.B.N., vr. 2/b.
1275
cls idb, M.B.N., vr. 2/b.
1276
itdi, M.B.N., vr. 2/b.
1277
1278
Mehemmed Han, A.N., vr. 5/a, M.B.N., vr. 2/b.
1279
saltanata, A.N., vr. 5/a.
1280
nevvarel-lhu, A.N., vr. 5/a.
1281
1282
anun, M.B.N., vr. 2/b.
1283
Krk tokuz ynda davet-i hakka icbet itdi, M.B.N., vr. 3/a.
1284
1285
M.B.N., vr. 3/a.
1286
M.B.N., vr. 3/a.
1287
Mehemmed, A.N., vr. 5/a, M.B.N., vr. 3/a.
1288
saltanata, A.N., vr. 5/a.
1289
rahmna, A.N., vr. 5/a - .
1290
*
O gvenlii yayan, adalet ve iyilii yaygnlatran, asli ve feri din ilimlerinin basmlarn kritik etmede uzman
olanlarn kritiine bir deer kazandran, akli ve nakli bilgilerin tatamn geerli hale getiren, kuluk vaktinin
gnei, gecenin dolunaydr. O yaratlmlarn hayrls, hidayet yolunun gstericisidir. Yazk yazk! Gne
nerede, yamur saan bulut nerede? Dolunay nerede dalgal deniz nerede? O lemler zerinde Allahn
glgesidir. slmiyetin ve Mslmanlarn yardmcs; yardmc olan Hakk-telnn zel inayetine nail olmu
olan Sultan ol Sultan Fetih babas Bayezd Handr. Allah onun saltanatn ebedi klsn. Alemlere onun
burhann ak eylesin. Onun iyilik glgesini tm insanlar zerine kyamete kadar uzatsn.
1291
*S ' * , A.N., vr. 5/a - .
1292
M.B.N., vr. 3/a.
1293
A.N., vr. 5/b - .
1294
old, A.N., vr. 5/b.
1295
buld, M.B.N., vr. 3/a.
1273
195
eyleyb ve
" )' 5H4
mktezasnca selefi mlk-i izamn sireti zerine ahlk-
rabbniyle mutehallik olmas sebebiyle bzar- fisku kcur temm- kesde ve fturda vki
olub mer ve rey *W52 / h! 'fehvas zerine etemm-i selhiyyet ve keml-i ibdet
zre mdvim oldlar ve hyrata maideleri kffeten mahlkata mebst ve peyveste ve bb-
mutlebe-i mveccehe ammehi reyya mesdd ve peyveste grnb zulm defterleri dirlidi.
Lcerem ol kadimi bidadlerde ftrd yevniyyesi saifelerinden mazrubul-klem uhud
olund. Huss ol sultn b-kern ihsnun eyyam- devleti ve henkm hmayn sadetinde
merkufat- mesacid ve mezret-i mahid btl tesatrfelerden memnu olub (6/a) ve nie
azm kryeler ok zamn idigim ahvl-i vakfiyyet ve mlkiyyetden ezn bhe ile
mtehavvil olmd. Misl-i cihna meti kim netice-i mesbe tedrine aslna erc idb eslf-
izm ve ecdd- kirmun zimmetlerini evzar- girn mizan- tahammlnden sebk-br
gsterdi.
iir1296
l ey ehr-yr tc-drn
Ki senden buld kuvvet l Ahmed
Gelb gl-zr- hsnnden cihnn
Olubdur taze rhsar zemnn
Nie kim bu sipehr-i ercvn
ebih ide cinna bu cihn
Yeersn daimn b- celln
Hemie gl gibi glsn cemlin1297
Ender-i Sebeb-i Telf-i Kitb }1298

Biln ey klar ve dn yolunda sadklar kim bu evrk da ketb olunan Hazret-i eyhuyuhl-islm kutbl-aktab ve el-evtad- hccet-ullahi1299 alel-badi (6/b) sultn- ashb1300
ve brhn- erbb- ettedkik-i silsile-i Seyyidl-mrseln1301 Ebl-Vef Muhammed Tculrifinnn
kaddesel-lhu
1302
emmesinden
srrehul-azz
zerre beyn ve emme
1303
menkb
bahrndan
katre
ve
kermet-i
tesvd olunduuna sebeb oldur. Oldur ki,1304 bu
bend-i khne-kr ve pern rzgr- kalll-mel ve kesrl-mel b-reye inyet-i ilhiyye

ve ltf-i pd-h irib Kostantiniyye hemh Allahu-tel anil-aft1305 ve el-belyyete
*
Allahn ahlak ile ahlaklannz.

nsanlar yneticilerinin dini zeridir.
1296
beyt, M.B.N., vr. 3/a.
1297
l ey ehr-yr tc-dr/ /Ki senden buld kuvvet l Osmn
Gelb gl-zr- hsnnden cihnn /Ol budur taze rhsar zemnn
Yeersn daimn b- celln/ Heyie gl gibi glsn cemlin, M.B.N., vr. 3/a.
1298
mbrekkitb, A.N., vr. 5/b -, Sebeb-i Telf-i Kitb, M.B.N., vr. 3/a.
1299
hccet-ullahi tel, M.B.N., vr. 3/a.
1300
erbb, M.B.N., vr. 3/a.
1301
sultn- ashb et-tahkik ve brhn- ebvh et-tedkik-i silsile-i Seyyid-l-mrselin, A.N., vr. 5/b.
1302
kermetinden, A.N., vr. 5/b.
1303
M.B.N., vr. 3/a.
1304
kim, A.N., vr. 5/b.
1305
an- el-afk, A.N., vr. 5/b.
*
196
ehrinde merhum mafrla kutbul-evliy1306 ve Tcul esf-i Hazret-i k-Paa kuddise
srrehul-azz1307 ol Hazret-i eyh Ahmed Ak dmet-u berekt- enfs eerfet kaygus
eyhu-yuh menba-i fth-u merkezs-sade-i1308 mene-i essiyde1309 masdar- esrr-
la-htiyeti ve mezahirl-envrl-kayymiyye zuvl-hasbin-nesb Hazret-i Seyyid Velyet
bin Hazret-i Seyyid Ahmed el-Vefy dmet-i atnb mre (7/a) ve mr-i evlda ve grukat fibihar rahmetul-llahi1310 ervh- ebihi ve ecdd hidmetlerine iridm.
Ve1311 sohbet-i erfleri birle merref olub mkedder gnlm Hazretlerinin
mushebeti nruyla mnevver olub huzur- ebedi ve hubur-u sermedi hsl kldum ve ekser
evktda kitblarna mtlaa klub b-nihye istifde iderdm ve Hazretleri beyt-ullah tavf
itmege giderken Msrdan iki mcelled kitb1312 Hazret-i Ebl-Vefnun menkbn
getrmler bu fakre virdiler, bazna vakt de mtlaa klub ol sultnun menkb- ahvlinden
bazna muttali olub mrde-i gnlm hayt buld.1313 Bir gn Hazretlerinden yle iret old
ki,1314 ol menkbn bazn tercme1315 idem ta kim Arab bilmeyenlere dah fehm- sn olub
fidesi mm ola bu1316 fakrde hdol kadar tkat yoidi1317 nkim Hazretleri emr eylediler1318
imtisl vcib ve lazm olman (7/b) emirlerine imtisl idb ol iki mahalden1319 kitb1320
birisinden baz1321 tkat yetdke terceme itdm.1322
Egere kusurunun nihyeti yogdur;1323 amm ehl-i keremden mercdr ki mazr
dutalar
' *5-7
ve dah bu kitbn evvelinde1324 Hazret-i Seyyid Velyetin ve
ecddnun Tcd-dn Radaviyyeye varnca ki, Hazret-i Ebl-Vefnun Hazret-i Resl

aleyhis-salt ves-selm emriyle oldur nitekim1325 bb- evveln hirinde beyn iderz1326
1306
mafr-u kutb-ul-evliy, A.N., vr. 5/b.

kaddesel-lhu srrhul-azz, A.N., vr. 5/b.
1308
sadt, M.B.N., vr. 3/b.
1309
siydt, M.B.N., vr. 3/b.
1310
rahmetul-llahi tel, M.B.N., vr. 3/b.
1311
M.B.N., vr. 3/b.
1312
M.B.N., vr. 3/b.
1313
bulurd, M.B.N., vr. 3/b.
1314
kim, A.N., vr. 6/a.
1315
terceme, A.N., vr. 6/a.
1316
A., vr. 6/a.
1317
hdolub akder-i tkat yogd, A.N., vr. 6/a, hdol kadar kudret yogd, M.B.N., vr. 4/a.
1318
eyledi, A.N., vr. 6/a, itdi, M.B.N., vr. 4/a.
1319
mecellde, M.B.N., vr. 4/a.
1320
M.B.N., vr. 4/a.
1321
bazn, M.B.N., vr. 4/a.
1322
olundu, M.B.N., vr. 4/a.
1323
bu kadar, A.N., vr. 6/a.
*
zr byk insanlar kabul ederler.
1324
*evvelinde, A.N., vr. 6/b -, M.B.N., vr. 4/a - .
1325
Nitekm, A.N., vr. 6/b.
1326
olunsa gerkdr, M.B.N., vr. 4/a.
1307
197
ve hem Hazret-i1327 Ebl-Vefyla iki karda ylleridr, beyn idelm ve dah kendnn ve
evldnun veldetinn ve mevtinin tarihini bildirr.1328
Beyn idelm; icml-i tark1329 zre arz oldur ki bu kitb okuyanlar1330 ol azzin1331
dirilerinn tl- haytna ve llerinin1332 rh- revnna du ideler1333 ta ki1334 sevb d
cihn hsl klalar ve dah bir arz oldur ki; nkim1335 bu kitb terceme olmak (8/a)
anlarun1336 ireti birle old. Pes anlarun ve ecddnun ve evldnun1337 ve meyihinin
esmisini bu kitbn evvelinde zikr itmee begyet-i mbrek grdm. Pes1338 bu zikr
olunanlar bu mukaddemada idelm,1339 be-lillahil-tevkk.1340
1327
M.B.N., vr. 4/a.

bildirr, M.B.N., vr. 4/a - .
1329
icml-i tark, A.N., vr. 6/b.
1330
okuyanlar, A.N., vr. 6/b - .
1331
azzlern, M.B.N., vr. 4/a.
1332
emvtnn, A.N., vr. 6/b.
1333
ide, A.N., vr. 6/b.
1334
kim, M.B.N., vr. 4/a.
1335
n, A.N., vr. 6/b, nki, M.B.N., vr. 4/a.
1336
onlarun, M.B.N., vr. 4/a.
1337
M.B.N., vr. 4/a.
1338
Pes, A.N., vr. 6/b - .
1339
bu mezkr bu mukaddimede beyn idelm, A.N., vr. 6/b.
1340
B-tevkk- Allahu-tel, A.N., vr. 6/b, vr. 8/b.
1328
198
Mukaddime:
Hazret-i Seyyid Velyetin bbs Seyyid Ahmed ibn-i Seyyid dur, nevvarellhu merkadeh ve anun bbs Seyyid shkdur, nevvarel-lhu merkadeh ve anun
bbs Hazret-i Seyyid Almed-dndur, nevvarel-lhu merkadeh ve anun bbs
Hazret-i Seyyid Halldur, nevvarel-lhu merkadeh ve anun bbs Hazret-i Seyyid
Cihn-grdur,
nevvarel-lhu
merkadeh
ve
anun
bbs
Hazret-i
Seyyid
Muhammeddur, nevvarel-lhu merkadeh, ve anun bbs Hazret-i Seyyid Pr

Hayted-dndur, nevvarel-lhu merkadeh ki, Hazret-i Tcul-rifin ile iki karda
yllerdr. Tcul-rifin Hayted-dn oul idinmidur ve Hayted-dnden yekru
Hazret-i Resl aleyhis-selm varca bahrl-ensbda (8/b) mestr ve mezkrdur. Eger
zikr idersz kelm tavl olur ve Hayded-dnin menkb okdur. Bazn Hazret-i
Seyyid Velyeti Frisden Trkiye terceme eylemidr. Ama veldeti ve tahhul
Seyyid-i Velyet Bursada Timur-t mahallesinde tarihin1 hcretin sekiz yz elli
beinde vcd geldiler. Medd-ullah2 atnb- mr3 ile yevml-kymeti4 tarihnn
muharrem sekiz yz yetmi drdnde5 ehr-i Kostantiniyye ehrine6 eyh Ahmed
Ak7 ki, Ak Paa nevvarel-lhu merkadeh oldur. Lillhi ve be-lillahi8 kzn virb
teehhl eyledi ve sekiz yz seksende9 md adlu bir ol vcuda geldi yedi yl mr
srb Allah emrine vard, nevvarel-lhu merkadeh ve hem tarihin yan binhi ylda10
hacc seferin idb giderken Msra urayb11 Seyyid12 Eb-Bekr olu Seyyid Vefdan
bu terceme olunan menkb getrdi ve dah o seferde Ebl-Vef; Seyyid Velyete13
irda ve telkine (9/a) iczet virdi14 ve bu menkb dah anlara getirdi ve kabe-i
erefullh Abdl-muti dah esma-i hasbi tilavetine itme huzurunda mezr- lde
iczet virdi.
nevvartarihin, A.N., vr. 6/b - .

tevvul-ullah, A.N., vr. 7/a.
3
mr, A.N., vr. 7/a.
4
ile yevml-kymeti, A.N., vr. 7/a - .
5
sekizyzyetmisekiz, A.N., vr. 7/a.
6
ehrine, A.N., vr. 7/a - .
7
Ak-ullah, A.N., 7/a.
8
k Paabe-lillahi, A.N., vr. 7/a - .
9
sekizyzseksenbe,A.N., vr. 7/a.
10
mdylda, A.N., vr. 7/a - .
11
hacc seferinde Msra urayb, A.N vr. 7/a.
12
Seyyid, A.N., vr. 7/a - .
13
buvelyete, A.N., vr. 7/a - .
14
alub, A.N., vr. 7/a.
2
199
Cemat- kesire du itdiler.15 Knn- meyih-i zime tark zre bu tarihde

kendleri ol haccda iken arefe gni Sis-i Bint-i Hall ki, Hazret-i Seyyid Velyetin
vlidesidur16 fen-drdan bek-drna rhlet eyleyb civr- rahmetde vatan tutd,17
nevvarel-lhu merkadeh.18
Ve tarihin19 muharrem sekiz yz seksen ikisinde20 de Seyyid Velyetin Kermet
adlu bir21 ol ber-u hayt vcuda gelb22 hem ol yl inde rh cennet baesine
tizn23 itdi, nevvarel-lhu merkadeh ve tarihin sekiz yz seksen nde Zeynl-bidn
adlu bir ol vcuda gelb ol dah hem ol yl inde civr- rahmete iridm,24
nevvarel-lhu merkadeh ve tarihin sekiz yz seksen drde abnnda25 Pr Hayt
adlu bir ol vcuda geldi,26 tevve-ullah. Hayt bil-ilim vel-amil ile yevml kym
(?) ve tarihin sekiz yz seksen yedisinde rebl-evvel yirmi ikinci gni cuma gninde
Cemled-dn adlu bir ol (9/b) vcuda geldi. On iki yl27 mr srb Allah emrine vsl
old, nevvarel-lhu merkadeh. Ve Hazret-i Seyyid Velyetin bbs Seyyid Ahmed
tarihin sekiz yz krk birinde Ruma geldi ve tarihn28 sekiz yz seksen altsnda
muharrem aynn yigirmi ikisinde cuma29 gnnde ikindi vaktn de30 bbs Seyyid
Ahmed, Allahn emrine lmidi,31 * h ? . T (2?! ? YH2 civrnda vatan tutd,32 nevvarellhu merkadeh.33
*
pU'*U) C?WZ2 hH
meyihde ve anun akabince krk iki gnden sonra34 rebl-
evvel aynn cnci gn pen-enbe ikindi vaktnde Sultn Muhammed bin Murd35
Han tabe Allahu serhu36 hirete intikal37 itdi.38
15
A.N., vr. 7/a.

knn-vlidesidur, A.N., vr. 7/a - .
17
yevm-i araf da vlideleri civr- rahmete intikal itdi, A.N., vr. 7/a.
18
Rahmetullhi tel, A.N., vr. 7/a.
19
ve tarihin, A.N., vr. 7/a - .
20
seksensekiz, A.N., vr. 7/a.
21
Seyyidbir, A.N., vr. 7/a - .
22
geldi, A.N., 7/a.
23
intikl, M.B.N., vr. 5/a.
24
rhlet etdi, M.B.N., vr. 5/a.
25
M.B.N., vr. 5/a.
26
hemgeldi, A.N., vr. 7/a - .
27
haytyl, A.N., vr. 7/a - .
28
srbtarihn, A.N., vr. 7/a - .
29
cuma, A.N., vr. 7/a - .
30
ikindi vaktn de, A.N., vr. 7/a - .
31
hirete intikal eyledi, A.N., vr. 7/a.
*
Doruluk Kraln yannda oturmaktr.
32
h tutd, A.N., vr. 7/a - .
33
rhuna ftiha, vr. 7/a.
*
Rahmet suyuyla suland.
16
200
Ve hcretin sekiz yz doksan dokuzuncu ylnda arz ilhhda Mekke

hareminde mezdad- lye Abdl-mut Marib Seyyid Velyete esm-y Hsn
tilvetine iczet virdi, esm huzurunda cemt- kesire du itdiler.
Amm Beyn- Silsile-i Meyihi;39 Hazret-i Seyyid Velyetin eyhi,40 kaynatas (10/a) Hazret-i Akdur,41 Ak Paa nevvarel-lhu merkadeh
42
ol43 Ahmed
Akdir ve anun44 eyhu-yuh Hazret-i eyh45 Abdl-latif Mukaddesdir,

kaddesel-lhu srrehul-azz ve46
anun
eyhi47
Hazret-i eyhi48
Zeynd-dn
Hevfdur,49 kaddese Allahu srrehul-azz50 ve anun eyhi51 Hazret-i eyh52 Abdurrahmn ibrs dur53 kaddes Allahu srrehul-azz54 ve anun eyhi55 Hazret-i eyh56
Yusuf Acemdir, kaddes Allahu srrehul-azz57 ve anun eyhi Hazret-i eyh58 Hasan
imirdur, kaddesel-lhu srrehul-azz59 ve anun eyhi60 Mahmud sfahandir,
kaddesel-lhu srrehul-azz61 ve anun eyhi62 Hazret-i eyh63 Nred-dn Nazuterdir,64
kaddesel-lhu srrehul-azz65
34
ve
anun eyhi66 Hazret-i eyh67 ehabed-dn
kendden sonra, A.N., vr. 7/a.

rebl-evvelMurd, A.N., vr. 7/a - .
36
tabe serhu, A.N., vr. 7/a.
37
hirete intikal, A.N., vr. 7/a - .
38
eyledi, A.N., vr. 7/a.
39
ve meyihi, A.N., vr. 7/a - .
40
eyhu-yuh, A.N., vr. 7/a.
41
M.B.N., vr. 5/a.
42
nevver Allahu-tel, M.B.N., vr. 5/a.
43
ol, A.N., vr. 7/a -, ibn-i Ak Paa, M.B.N., vr. 5/a.
44
Ahmed Aknun, M.B.N., vr. 5/a.
45
Hazret-i eyh, A.N., vr. 7/a.
46
kaddesve, A.N., vr. 7/a.
47
eyhu-yuh, A.N., vr. 7/a, A.N., vr. 7/a.
48
Hazret-i eyhi, A.N., vr. 7/a.
49
Zeynd-dn Hefa, M.B.N., vr. 5/b.
50
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 7/a.
51
eyhu-yuh, A.N., vr. 7/a .
52
Hazret-i eyh, A.N., vr. 7/a - .
53
Abdur-rahmn epersi, A.N., vr. 7/b, Abdur-rahmn iras, M.B.N., vr. 5/b.
54
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 7/b - .
55
eyhu yuh, A.N., vr. 7/b.
56
Hazret-i eyh, A.N., vr. 7/b - .
57
58
59
60
eyhu-yuh,A.N., vr. 7/b.
61
62
eyhu-yuh, A.N., vr. 7/b.
63
Hazret-i eyh, A.N., vr. 7/a - .
64
Nred-dn Nezr, M.B.N., vr. 5/b.
65
66
eyhu-yuh, A.N., vr. 7/b.
35
201
Shreverddr68 kaddesel-lhu srrehul-azz69 { ve anun eyhi Eb Necib

Shreverddr, kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Eb Al el-Nisacdur,70
kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Al Gurkandur, kaddesel-lhu srrehul-azz
ve anun eyhi Eb Osmn Maribdur, kaddesel-lhu srrehul-azz (10/b) ve anun
eyhi Hazret-i eyh Eb Al Ktibi Rd-brdur, kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun
eyhi Hazret-i eyh Cneyd Badddur, kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi
Hazret-i Serr Mustfadur,71 kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Hazret-i eyh
Marf Kervdur,72 kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Hazret-i mm Al bin
Ms Rzdur,73 kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Hazret-i mm Ms
Kzmdur, kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Hazret-i mm Cafer Sdkdur,
kaddesel-lhu srrehul-azz ve anun eyhi Hazret-i mm Muhammed Bkirdur74 ve
anun eyhi Hazret-i eyh mm Zeynl-bidndur, kaddesel-lhu srrehul-azz ve
anun eyhi Hazret-i mm Hseyin bin Aldur, kaddesel-lhu srrehul-azz75 ve anun
eyhi Hazret-i mm Al bin Eb Tlibdur, keremullh-i, }76 (11/a) veche ve radiyallah
anhm, ecman.77 Ve anun eyhi Resl-u Hazret-i Muhammed Mustfadur, 78 aleyhissalt ves-selm.79
Hazret-i Resl80dah Cebrilden81 telkn ald ve Cebril82 dah Hazret-i
zzetden celle cellh ve ame nevle-u sadet83 anun kim bu silsileye84 yapa ve85
Hazret-i Hakka irie.
Ve dah86 bilgil kim87 bu kitb drt bb ve bir mukaddime ve bir htime
mtemildir.
67

ehabed-dn Server, A.N., vr. 7/b.
69
70
Al el-Nc, M.B.N., vr. 5/b.
71
Srr Skt, M.B.N., vr. 5/b.
72
Marf Kerh, M.B.N., vr. 5/b.
73
Al Eb Ms Rz, M.B.N., vr. 5/b.
74
Bkir, M.B.N., vr. 5/b - .
75
radiyallah anhm, M.B.N., vr. 5/b.
76
ve anunullah, A.N., vr. 7/b - .
77
M.B.N., vr. 5/b.
78
Resl-u Ekrem, M.B.N., vr. 5/b.
79
ve cmlenn eyhi Hazret-i Resldur, sallallahu aleyhi ve selem, A.N., vr. 7/b.
80
Resl, A.N., vr. 7/b.
81
Cibrl-i Emnden, A.N., vr. 7/b.
82
ol, A.N., vr. 7/b.
83
sadet, A.N., vr. 7/b - .
84
silsile-i erfe, M.B.N., vr. 6/a.
85
M.B.N., vr. 6/a.
68
202
86
87
bade, M.B.N., vr. 6/a.

vekim, A.N., vr. 7/b -.
203
Mukaddime:
Hazret-i Seyyid Ebl-Vefnun1 ism-i erfini ve knyetini ve lkabn ve
knyetn2 sebebi3 ve lkabnn sebebi4 ve dah mr-u azz5 ne mikdr idgini6 nedr ve
dah7 atasna nesebeti nedr,8 dah Ben Nercis Krdler ne nesebeti ve dah eyh
enbek Hazretlerine mlakt9 olduun ve10 dah silsilesini, mezhebini11 an beyn ider.
Rivyet olund ki;12 ism-i erfi Muhammedidi ve knyeti Ebl-Vefidi13 ve
lkab Tcul-rifinidi14 ve Ekrd15 ortasnda Kkis16 dimekle marfidi. Manas
erenler atas dimekdr. Vilyet-i Irkda diyr- Ksandandr. Receb (11/b) aynun on
ikinci gnnde Hazret-i Resl sallallah aleyhi ve sellem hcretin drt yz on birinde
vcda geldi.17 Rebl-evvelin yigirmisinde hcretin be yz birinde mteveff old18
rh n ftiha.19 Rivyet-i sahhe zre,20 cmle mr; sekse n yl ve yedi ay ve sekiz
gn21 mr22 srdi, kaddesel-lhu srrehu.23
Amm;24 Ebl-Vef didkleri ne sebeb oldur ki; eyhi enbek kaddesel-lhu
srrehul-azz25 vakt ki, Kalmnaya geldi. Ehl-i Kalmnadan Hazret-i Seyyidn26 baz
evsfn iitdi. Bulumak murd idindi. Ol vakit Seyyid-i Hazret27 on ynda idi. Ekser
Hazret-i Eb el-Vef, M.B.N., vr. 6/a.

knyetnn, M.B.N., vr. 6/a, knyetn, A.N., 7/b - .
3
sebebleri, A.N., vr.7/b.
4
vesebebi, A.N., vr. 7/b - .
5
mrine, M.B.N., vr. 6/a.
6
neidgini, A.N., vr. 7/b - .
7
dah A.N., vr. 7/b - .
8
ne vechile, M.B.N., vr. 6/a.
9
mlk, M.B.N., vr. 6/a.
10
M.B.N., vr. 6/a.
11
dahmezhebini, A.N., vr. 7/b.
12
Pes, A.N., vr. 7/b, Bb- rivyet olund ki, M.B.N., vr. 6/a.
13
Vefdur, M.B.N., vr. 6/a.
14
Tcul-rifin idi, A.N., vr. 7/b.
15
Krdler, A.N., vr. 7/b.
16
Klis, A.N., vr. 7/b, Kkis, M.B.N., vr. 6/a.
17
Hcretin drtyz onbirinde Receb aynn ikinci gnnde vcuda geldi, A.N., vr. 7/b,
drtyzonyedisinde, Recebn onikinci gnnde vcuda geldi, M.B.N., vr. 6/a.
18
Veft ellidrt dr, A.N., vr. 7/b, hcretin beyzbirinde veft itdi, M.B.N., vr. 6/a.
19
M.B.N., vr. 6/a.
20
rivyetzre, A.N., vr. 7/b - .
21
vegn, A.N., vr. 7/b - .
22
M.B.N., vr. 6/a.
23
nevvarel-lh-u tel merkadeh, M.B.N., vr. 6/a.
24
amm, A.N., vr. 8/a -, M.B.N., vr. 6/a - .
25
rahmetullahi, A.N., vr. 8/a, kaddesel-lhu tel srrehu, M.B.N., vr. 6/a.
26
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 8/a - .
27
Seyyid, A.N., vr. 8/a, Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 6/a.
2
Hcretin
204
evkatda Kalmnadan tara28 Hakka niyz29 bir mie arasnda tenh hakkla niyz
iderdi.30 eyh geldigi vakt gine31 Seyyid-i Hazret32 ol mieye gitmiidi. eyh ashbn
Kalmnada koyub kendi33 tenh34 bir kulavuz alub ol mie kenarna geldi. Klavuz
anda koyub kend35 mieye girdi. Vakt ki, (12/a) ol yire iridm ki Hazret-i Seyyid
anda ibdet iderdi.36 ttifk Seyyidn ardndan geldi,37 grd ki kbleye karu
oturmdu.38 Nra mstark olm39 kalbi40 muhabbetullh ile41 tolm. nnde bir
arslan ile bir kelb birbirile42 oynarlar. eyh bu hleti mhede idb43 mtehayyir old44
dah45 eyh Hazret-i Seyyidn ardundan46 yakn gelb eyitdi; esselmu aleyke.47
Hazret-i Seyyid48 dah ardna bakub eyitdi ki, ve aleyke esselm y enbek ve
rahmetul-llahi ve berekth didi.49 eyh eyitdi; sana bir sul itsem gerekdi imdi, iki
sul itme isterim didi.50 Seyyid eyitdi; kac idersen eyit51. eyh eyitdi; arslan kelb ile
ad iken sebeb nedr ki, senn kelbn arslan ile oynar? Seyyid eyitdi; #-7 Y/'?/ +L. 'U
*
#- z2 ?I' 4
yani; vakt ki52 Hakk-tel53 kudreti ve inyeti kelbi sf kld54 ise
kelbm arslan ile ns tutub lfet eyledi.55 Ve bir dah eyh eyitdi; her kiinn mikdr
ve mertebesi vardur. (12/b) Benm selmum redd idecek56 nin dor gelmedn?
28
Kalmnadan tara, A.N., vr. 8/a - .

niyz iderdi, M.B.N., vr. 6/b.
30
bir mie arasnda idi, A.N., vr. 8/a.
31
yine, M.B.N., vr. 6/b.
32
Seyyid, A.N., vr. 8/a.
33
kendsi, M.B.N., vr. 6/b.
34
tenh, A.N., vr. 8/a - .
35
kendsi, M.B.N., vr. 6/b.
36
mieyeiderdi, A.N., vr. 8/a - .
37
ardndan geldi, A.N., vr. 8/a - .
38
ibdet iderken grr, kbleye karu oturmu , A.N., vr. 8/a.
39
klub, A.N., vr. 8/a, olub, M.B.N., vr. 6/b.
40
kalbi, A.N., vr. 8/a - .
41
M.B.N., vr. 6/b.
42
birbirile, A.N., vr. 8/a - .
43
mhede idb, A.N., vr. 8/a -.
44
olub, A.N., vr. 8/a -.
45
ittifk, M.B.N., vr. 6/b.
46
M.B.N., vr. 6/b.
47
selm virdi, A.N., vr. 8/a.
48
Seyyid, A.N., vr. 8/a .
49
Seyyid dah ardna bakb eyitdigi; aleyn ald, merhab y enbek didi, A.N., vr. 8/a.
50
lazm geldi, M.B.N., vr. 6/b.
51
kac sul idersen it, A.N., vr. 8/A.
*
Allahn saf yardm olursa kpeim gibi aslann kalbide yumuar.
52
M.B.N., vr. 6/b.
53
Hakk-telnun, M.B.N., vr. 6/b.
54
sakladmsa, M.B.N., vr. 6/b.
55
baglad, M.B.N., vr. 7/a.
56
reddinde, A.N., vr. 8/b.
29
205
Seyyid eyitdi; hakk sylersin y Seyyid. kerre byle didi ve57 lkin Hakk-tel;
kuran da58 buyurur ki;59 *'W) 5) m2 5(- 54 yan60 evlere kapulardan girinz.
mdi61 sen dah eger karumdan gelsen tururdum. Keml-i hizmeti62 yerine
getirrdm. Lkin63 sen ardumdan geldn64 hilf- det itdn. Ben dah hilf- det
itdn. Pes ol sebebden ben dah hilf- det itdm.65 eyh bu cevb kabul idb66 yakn
dah ziyde oldu. Grdim ki gayet kabillerdendr, h bunun fevkinde kimse olmasa
geri gedr didi, muhabbeti ziyde old.67 Seyyid dah turd, eyhi alub Kalmnaya
geldi.68 gn eyhi cem ashbyla ziyfet eyledi. Vakt ki, eyh gtmek istedi.
Seyyid Hazretiyle byle69 halvet olub eyitdi ki;70 y Muhammed sende Hakk-tel
nrundan b-nihye nr-u pertev-i mhede iderm ve dah baun zerinde Hakk
nrundan bir lem grdm ki ol lemn71 uclar Maribe ermi72 ve Marka iriir,73
senn dah vilyetn (13/a) ve kermetin74 ve zrriyytn Maribe ve Marka irisse75
gerek ta kymete degin senn evldunun vilyeti ve kermete zhir76 olub dillerde
sylene gerek.77
mdi ben dah geldm ki bu bereti sana bildrem78 ve tarki Hakka slkuna
sebeb olam didi.79 Seyyid-i Hazret bu szden gayet ferh80 olub eyitdi ki; ne buyurursan
57
ve, A.N., vr. 8/b - .

kuran da, A.N., vr. 8/b - .
59
ki, A.N., vr. 8/b -, buyurd kim, M.B.N., vr. 7/a.
*
evlere kaplardan giriniz.
60
yan, A.N., vr. 8/b - .
61
A.N., vr. 8/b.
62
keml-i hidmeti, M.B.N., vr. 7/a.
63
nki, A.N., vr. 8/b.
64
ardumdan geldn, A.N., vr. 8/b - .
65
pesitdm, A.N., vr. 8/b - .
66
itdi, A.N., vr. 8/B.
67
grdmold, A.N., vr. 8/b - .
68
getrdi, M.B.N., vr. 7/a.
69
M.B.N., vr. 7/a.
70
eyitdi kim, M.B.N., vr. 7/a.
71
M.B.N., vr. 7/a.
72
ermi, A.N., vr. 8/b - .
73
Marka ve Maribe irimi, M.B.N., vr. 7/a.
74
ve kermetin, A.N., vr. 9/a - .
75
irise, M.B.N., vr. 7/a.
76
tlib, A.N., vr. 9/a.
77
sylense gerek, M.B.N., vr. 7/a.
78
imdi ben gel demekle sana bu bereti bildrem, A.N., vr. 9/a, ben geldm ki bu bereti sana
bildrdm, M.B.N., vr. 7/b.
79
ve tark-i slkuna ile sebeb oldur ki kim didi, A.N., vr. 9/a, sebeb olam didi, M.B.N., vr. 7/b.
80
ferah-nk, M.B.N., vr. 7/b.
58
206
h( *
lakin vlide ile mvere idb destr alaym ve hem kat- alka ideyim
didi. eyh, hazretine bu sz gayetde81 mvecceh gelb istihsn itdi82 ved idb revn
old. Hazret-i Seyyid dah bir kac gn83 sonra validesinden destr diledi. eyhin
beretini ana bildrdi84 vlidesi eyitdi; eyh sana nece85 eyleye86, didi. Seyyid eyitdi
ki;87 sen beni Allaha hibe idesin dah biz Hadddiyyeki makam- eyhdr gnderesin.
Vlidesi eyitdi ki; y kuzum nr- Hakk-tel azm pd-hdir degme nesne anun
Hazretine lyk deildr yri var88 halvetne gir eger (13/b) senden Allaha89 lyk
olmaga almet grdm90 seni Allaha hibe ideym91 didi. Hazret-i92 Seyyid halvetine
girdi ol gice93 sabhnda94 vlidesi sabh namzna kd. Grdi ki bir nr Seyyidn
halvet kapusundan kub gge direk olmu. An95 grb gayet96 ferh97 old kub98
eyitdi ki; y Muhammed mtlk olsun sana Hakk-tel seni kendye lyk
kullarndan99 itdi. Ben dah seni Allaha hibe itdm var, eyhe git gel didi.
Seyyid-i Hazret100 vlidesine ved idb azm-i Hadddiyye kld. Ol gnki
Kalmnadan kd, cem hayvanatn ve cem cemdtn tesbhlerini iitdi ve dah
gnllerde ne kadar melike var ise tesbhini101 iitdi ve dah kudret klemi levha-i
mahfza ne yazarsa vzn iitdi Hakk-tel kudretiyle ve vah tag cn-verlar gelb
selm verrlerdi102 ve sularda balklar beret olsun dirlerdi dah ve cinnler gelb selm
iderlerdi.103 Hadddiyyeye varmadan cem makamt ve mertib hsl (14/a) olub emri
*
emrin bam ve gzm stne.

gayet, A.N., vr. 9/a.
82
eyledi, M.B.N., vr. 7/b.
83
gnden, M.B.N., vr. 7/b.
84
bildirb, A.N., vr. 9/a, M.B.N., vr. 7/b.
85
ne, A.N., vr. 9/a.
86
eyleye, A.N. 9/a - .
87
eyitdi ki, A.N., vr. 9/a - .
88
M.B.N., vr. 7/b.
89
sende Allahu-telya, M.B.N., vr. 7/b.
90
grdsem, A.N., vr. 9/b, grrsem, M.B.N., vr. 7/b.
91
ideyn, M.B.N., vr. 7/b.
92
M.B.N., vr. 7/b.
93
gicenn, M.B.N., vr. 7/b.
94
M.B.N., vr. 7/b.
95
bunu, A.N., vr. 9/b.
96
gayetle, M.B.N., vr. 7/b.
97
mesrd, M.B.N., vr. 7/b.
98
krub, A.N., vr. 9/b, arub, M.B.N., vr. 7/b.
99
kullardan, M.B.N., vr. 8/a.
100
Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 8/a.
101
tesbihlerini, A.N., vr. 9/b.
102
verirler, A.N., vr. 9/b, virrdi, M.B.N., vr. 8/a.
103
virirlerdi, M.B.N., vr. 8/a.
81
207
temm old, nefsi bildi ve makamn buld. Bu cmle hlt ki vki old, bunlara gnl
balamad eyh cnibinden gnli gzin104 irmedi. Sratle revne olub Hadddiyyeye
iridm. eyh, Seyyidn ryiha-i tayyibesi olub105 baz mkbl mrdlerine emr itdi
ki;106 kim107 karu kalar, cemat- kesire
karu kub Hazret-i108 Seyyid; eyh
huzurna getrdiler. eyh eyitdi ki; * ' 4*S C?W) m' 5 #)') 109 yan; merhab EblVefya ki,110 ahd- kermine 111 vef eyledi. Hemn ol112 sate113 cem meslihini ve
emrini114 temm grdiler.115 Ebl-Vef dey knyete116 sebeb budur.
eyhe geldg vakt; kuluk117 vakt idi hem ol118 gnde yle vaktnde mezzin
ezn okumaa turd. Hazret-i Seyyid eyitdi ki; sabr it y mezzin ki, henz vakt
olmad. Hzr olan kavm bu sze119 rz olmayub120 eyitdiler; henz bu gn geldi bir121
olan bu nevi kelimt itme dev deldr bunca azzler tururken; (14/b) bunlardan
baz eyhe varub ikyet idb gsthlk eyledi,122 didiler. eyh,123 Hazret-i Seyyidi
krub ol124 kavmn kelimtnu didi. Seyyid eyitdi; y eyh bu kavm mazrlardur; zr
hakikat hli bilmezler,125 ben dah mazrum zr kendmden sylemedim126 yakn
bilrem ki; henz vakt olmad eger bilmek dilerseniz hakikat hli size dah malm
ola,127 bana yakn geln deyb eyhi yanna getrdi. Eyitdi ki; gge nazar eyle, eyh
gge nazar itdi128 grdi ki;129 ol melek130 ki;131 akadn el-ar dirler yan ar- Huds
104
gzin, A.N., vr. 10/a - .

alub, M.B.N., vr. 8/a.
106
eyitdi, M.B.N., vr. 8/a.
107
M.B.N., vr. 8/a.
108
M.B.N., vr. 8/a.
*
Ho geldin szn yerine getiren baba dostu.
109
...' , A.N., vr. 10/a - .
110
Ebl-Vef ki, A.N., vr. 10/a.
111
kermesine,A.N., vr. 10/a.
112
M.B.N., vr. 8/a.
113
sat, M.B.N., vr. 8/a.
114
ve emrini, A.N., vr. 10/a - .
115
grdi, M.B.N., vr. 8/a.
116
knyet verilmesine, M.B.N., vr. 8/a.
117
vakt; kuluk, A.N., vr. 10/a - .
118
ol, A.N., vr. 10/a - .
119
szden, M.B.N., vr. 8/b.
120
olmadlar, M.B.N., vr. 8/b.
121
bu, A.N., vr. 10/a.
122
itdi, A.N., vr. 10/a.
123
eyh, A.N., vr. 10/a - .
124
bu, M.B.N., vr. 8/b.
125
bildrmege henz vakt olmad, M.B.N., vr. 8/b.
126
sylemem, A.N., vr. 10/b.
127
hakikatola, A.N., vr. 10/b - .
128
105
208
dimekle mehurdur, kanadlarn132 grmi tmek ister; bir lhze-i rm itdkten sonra
sayha urub eyitdi ki; "'( * 8 '/ yani y gafiller Allah zikr idin.133 Vakt ki;134 eyh
bu hleti grdi mi ki?135 Tahkik bildi ki; Hazret-i Seyyidn szi hakkdur, kavmi men
itdi, Seyyide136 muhabbeti dah ziyde old. H137 huzurundan irmedi rahmetul-llahi
aleyhm, ecman. (15/a) Amm138 Tcul-rifin139 dey lkab virildne sebeb oldur
ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehu140 eyh enbek Hazretlerine geldkten sonra
gn gice141 eyhle halvet olub marif-i ilhiyyeden sohbet idb kelimt itdiler.
Drdnc gice ki,142 re gicesi idi. eyh eyitdi; y bl-Vef her ylda bir gice cem
gayb erenleri143 hzr olub, kalan yerde bir sahr vardur,144 ol sahrya cem olurlar
Hazret-i145 Hzr aleyhis-selm146 dah anlarla147 bile olur eger sefn varsa; bu gice
andan varalum didi Hazret-i Seyyid148 ho ola didi. Vakt ki giceden bazs149 gedi her
muhibb mahbb ile ve k makyla halvet olub naz ve niyze megul oldlar. eyh
dah Seyyid ile sahrya kdlar, grdler cem gayb erenleri hzr olub her biri bir
nev150 ibdete megul olmlar; kimi namz da ve kimi murkabede ve kimi alamakda
ve kimi151 eilmekde ve kimi nzda ve kimi niyzda. Hazret-i Seyyid dah eyh ile
bunlarun arasnda girb152 ibdete megul oldular. Sahry- zim153 bu azzlern nryla
129
grdi ki, A.N., vr. 10/b - .

melke, A.N., vr. 10/b.
131
ki, A.N., vr. 10/b - .
132
kanatlarn, A.N., vr. 10/b.
133
eylen, A.N., vr.10/b.
134
ki, A.N., vr. 10/b.
135
grdi, A.N., vr. 10/b, grb, M.B.N., vr. 8/b.
136
M.B.N., vr. 9/a.
137
hc, M.B.N., vr. 9/a.
138
amm, A.N., vr. 10/b - .
139
eyh enbek, A.N., vr. 10/b.
140
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 10/b, M.B.N., vr. 9/a.
141
c gn c gice, A.N., vr. 10/b, M.B.N., vr. 9/a.
142
M.B.N., vr. 9/a.
143
ricl-i gayb, M.B.N., vr. 9/a.
144
M.B.N., vr. 9/a.
145
M.B.N., vr. 9/a.
146
Hzr- mm, A.N., vr. 11/a.
147
anlarunla, A.N., vr. 11/a.
148
149
baz, A.N., vr. 11/a.
150
bir drl, M.B.N., vr. 9/a.
151
kimi, A.N., vr. 11/a - .
152
girb, A.N., vr. 11/a - .
153
sahr, M.B.N., vr. 9/a.
130
209
(15/b) tobtolu154 olmuidi andan sonra cem kavm155 murkabeye varub mtefekkir
oldlar.
N-gh bir sayha peyd old gk grlemesi gibi bir nr dah zhir old156 eyle
sandlar ki, gne tod balarn kaldurdlar,157 gk tarafna nazar itdiler158 grdiler159
ki, gkden bir nesne indi tc vasfnda cem cevahrlern ve yakutlarn rengi160 anda161
lemen iderdi. Amm asl rengi162 kav kzl gn karm nrdanidi. Cem halk ana bir
ve asgr- tcdan163 yana164 meyl itdiler.165 Her kii elini uzatd, h kimesnenn eli
irimedi halk taaccb itdiler,166 mtehayyir kaldlar Hazret-i Ebl-Vef167 h
kimesneye sylemezidi kimesne dah ana sylemezidi epsem oturmuidi. hirl-emr
bun tedbir itdiler ki, murkb olalar greler ki, hli nice olur. Cem168 skit olup169
muntazr oldular heste heste Tcul Ebl-Vef Hazretlerinden yana gelb mbrek
bana indi cem kavm dah170 grdiler. eyh arub eyitdi ki;
(16/a) yani
171
172
sana mbrek olsun, cnib-i Hakkdan gelen
(' '4 '/ +(4' U) 'W
nesne y Tcul-rifin
cem kavm dah173 byle didiler, Tcul rifn dimege sebeb bu old.
Dah rivyetdr ki, tc bana indgi satde gkden bir vz geldi ki; '4 '/ 'W T
*
p2*S m' Y) ('
154
yan;174 sana mbrek ola175 y Tcul-rifin. zzet ve kermet
toptolu, M.B.N., vr. 9/a.

cem anda olan ullar, M.B.N., vr. 9/b.
156
andan sonra bir nr zhir old, M.B.N., vr. 9/b.
157
kaldururdlar, A.N., vr. 11/b.
158
M.B.N., vr. 9/b.
159
grdiler, .N, vr. 11/b -.
160
renkleri, M.B.N., vr. 9/b.
161
anda, A.N.,vr. 11/b - .
162
ammrengi, A.N.,vr. 11/b - .
163
ana asgr, A.N.,vr. 11/b - .
164
yana, A.N.,vr. 11/b - .
165
cem anda olan ullar tcdan yana meyl itdiler, M.B.N., vr. 9/b.
166
167
Ebl-Vef, A.N.,vr. 11/b - .
168
ceman, M.B.N., vr. 9/b.
169
olub, M.B.N., vr. 9/b.
170
cem hzr olanlar, M.B.N., vr. 9/b.
*
Ey riflerin tac bize zenginlik getirdin.
171
'yan, A.N.,vr. 11/b - .
172
gelen, A.N.,vr. 11/b - .
173
cem anda hzr olanlar, M.B.N., vr. 9/b.
*
Ey riflerin tac; cmertlik ve eref zenginlii senindir.
174
ki yan, A.N., vr. 11/b - .
175
ola, A.N., vr. 11/b - ; olsun, M.B.N., vr. 10/a.
155
210
tc176 andan177 anda olan cem178 kavme grh grh gelb179 mbrek olsun didiler,
rahmetul-llahi aleyhm, ecman.
Amm180 atasna181 nisbeti; Seyyid Muhammed Ebl-Vef; Tcul-rifin
Seyyid Muhammed Ebl-Vef el-kebr ki,182 Arz dimekle mehurdur, anun oldur
Seyyid Muhammed Seyyid Zeyd oldur Seyyid Zeyd Seyyid Hasan oldur Seyyid
Hasan Seyyid Murtaz oldur ki;183 ana Arz Ekber dirlerdi184 Ebl-Vef
Hazretlerinin bbsna dah Arz dey, anun in didiler kim bu Arz Ekbere
mensubidi.185 Arz Ekber Seyyid Zeyd oldur (16/b) Seyyid Zeyd, Seyyid Al ki;
Zeynl-bidn dimekle mehurdur, anun oldur Zeynl-bidn Hazret-i mm Hseyin
oldur.186 mm Hseyin mm- Mttekn Esedullah el-Glib Al bin Eb Tlib
oldur.187 Keremullh-i veche ve radiyallah tel anh ve an-islk ve ahlfih bu
neseb ki, zikr olund. Gayetde sahhdr.188
Rv eydr, Seyyid Bedr ki, Vd-i Srda189 defn olunmdur,190 nevvarel-lhu
merkadeh
191
anun dah nesebnde bu vechile yazlmdur. Ravza-i Ul essaf fi
Menkb- Ebl-Vef adlu kitbda dah buna mutbkdur ve Kitb- nsl-Mrdinde

ve Risle-i Azyye192 de dah byledr.193
Amm silsilesi;194 Hazret-i Ebl-Vefnun kaddesel-lhu srrehul-azz195
Hazret-i eyh enbekden196 el eld,197 eyh enbek dah Tcul-rifin, eyh Eb Bekr
176
izzet tc ve kermet tc, A.N., vr. 11/b; gkten inen kermet tc, M.B.N., vr. 10/a.
andan, M.B.N., vr. 10/a - .
178
cem, A.N., vr. 12/a - .
179
gelb, M.B.N., vr. 10/a - .
180
Pes, A.N., vr. 12/a.
181
atasna, A.N., vr. 12/a - .
182
Muhammed Kebr, M.B.N., vr. 10/a.
183
ki, M.B.N., vr. 10/a - .
184
dirler, M.B.N., vr. 10/a .
185
Ebl-Vef Hazretlerinn Arz dirler didikleri, bu Arz Ekbere mensub olduu ndr, M.B.N.,
vr.10/a.
186
Hazret-i mm Zeynl-bidn, Hazret-i mm Hseyin oldur, M.B.N., vr. 10/a.
187
Al bin Ebi Tlib keremullh-i vecihu ecman. Bu neseb ki zikr olund gayet sahh nesebdur, A.N., vr.
12/a.
188
M.B.N., vr. 10/a.
189
Vd-i Nrda, A.N., vr. 12/a; Vd-i Nesrda, M.B.N., vr. 10/a.
190
olund, A.N., vr. 12/a.
191
never Allahu-merkadeh, A.N., vr. 12/a - .
192
Risle-i Azi, A.N., vr. 12/a.
193
bu vechiledur, A.N., vr. 12/a; M.B.N., vr. 10/b.
194
195
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 12/a - ; M.B.N., vr. 10/b - .
196
eyh enbek, A.N., vr. 12/a M.B.N., vr. 10/b - .
197
eyh enbekdir, A.N., vr. 12/a; M.B.N., vr. 10/b.
177
211
bin Hevr kaddesel-lhu srrehul-azzden el ald,198 anun eyhi bir zhir yznden ve
bir btn yznden ahz itmidr199 btn yznden oldur ki200 Hazret-i Reslullh 201
(17/a) sallallah aleyhi ve selemdur202. Vkasnda grdi eyitdi ki; y Reslullh bana
tevbe vir gil. Hazret-i Resl203 aleyhis-selm204 ana205 eyitdi ki; y b Bekr ben T(-'
*'7?. T(* S)5) m' H
yani206 y b Bekr207 ben senn hakk peygamberinm ve Eb
Bekr radiyallah anhu208 senn gercek209 eyhndr deyb Hazret-i210 Eb-Bekre iret
itdi bu dah Hazret-i Eb-Bekrden211 el alub tevbe itdi. Hazret-i Eb-Bekr buna bir tc
ve bir hrka bir arakyye giydirdi212 ve ggsni mbrek eliyle sad. Gvdesinde
kabarcklar vard cemsi213 zil old.214 Vakt ki215 uyanub216 grdi ki; hrka geymi ve
tc ve arakyye banda ve gvdesinde olan kabarcklarsa gitmi buld.217 Pes zhir218
yznden oldur ki; Seyyid Muhammed Ebl-Vef eyh Muhammed219 enbekden el
ald, enbek; eyh Eb-Bekr Hevrdan el ald220, eyh Eb-Bekr eyh Eb Abdulllah Sehl Tstrden el ald221, Sehl Tstr rahmetul-llahi aleyh
222
eyh Eb (17/b)
Abdul-llah Muhammed Suvradan el ald223, Muhammed Suvra, Zn-nn Msrden
198
anun eyhi Tcul-rifin eyh Eb-Bekr bin Hevrdur, A.N., vr. 12/a; eyh enbeknn eyhi
Tcul-rifin Eb Bekr bin Hevrdur, M.B.N., vr. 10/b.
199
biritmidr, A.N., vr. 12/a - ; eyh Eb Bekrn iki tarki vardur, biri zhir yznden ve biri btn
yznden, M.B.N., vr. 10/b .
200
oldur ki, A.N., vr. 12/a - ; eyh Hazret-i Eb Bekr Sddkdur, tafsli budur ki, M.B.N., vr. 10/b.
201
Reslullh, A.N., vr. 12/a.
202
sallallahu tel aleyhi ve sellem, M.B.N., vr. 10/b.
203
Resl, A.N., vr. 12/a .
204
Reslum, A.N., vr. 10/b.
205
ana, A.N., vr. 12/a - .
*
Ben sizin hakk elinizim ve bu doru byk Eb Bekirdir.
206
yyan, A.N., vr. 12/a - .
207
y b Bekr, M.B.N., vr. 10/b - .
208
radiyallah anh, A.N., vr. 12/a - .
209
gercek, A.N., vr. 12/a - ; gerek, M.B.N., vr. 10/b.
210
M.B.N., vr. 10/b.
211
Eb Bekr, A.N., vr. 12/b - .
212
Hazret-i Eb Bekr buna bir hrka ve bir tc ve bir arakyye giydrd, A.N., vr. 12/b; M.B.N., vr. 10/b.
213
M.B.N., vr. 10/b.
214
gitdi, A.N., vr. 12/b.
215
vakt ki, A.N., vr. 12/b - .
216
uyand, M.B.N., vr. 10/b.
217
hrka ve tc ve arakyye geymi ve gvdesindekilerde getmi buld, A.N., vr. 12/b; gvdesinde
olanlar, M.B.N., vr. 10/b.
218
zhir, A.N., vr. 12/b - .
219
Muhammed, A.N., vr. 12/b - .
220
eyhi Eb Bekr Hevrdur, A.N., vr. 12/b; Seyyidald, M.B.N., vr. 10/b - .
221
almdur, M.B.N., vr. 11/a.
222
eyh Eb Bekr rahmetullh-i aleyh, A.N., vr. 12/b - ; rahmetullh-i aleyh, M.B.N., vr. 10/b - .
223
eyhi Abdul-llah Muhammed Sevradur, A.N., vr. 12/b .
212
rahmetul-llahi aleyh224 el ald225, Zn-nn Msr, eyhi Eb Abdul-llah Muhammed bin

Hayedan el ald226, Muhammed bin Haye227, Cbir Ensrden radiyallah anhu el
ald228, Cbir; Hazret-i mm Alden el ald,229 mm Al Hazret-i Seyyidl-mrseln230
ve htemn-nebiyyn Muhammed Mustaf sallallahu aleyhi ifdl-u essalt ve ekmel-i
ettehhiyt Cebrilden el ald.231 Cebril Emn232 { Hazret-i Hakkun celle cellh
emri bu zikr olunan neseb ve silsile-i siykat-i tark zre beyn idelm. Takm- fehm-i
sn ola.
Silsile-i derece-i evveli; Hazret-i Cebril aleyhis-selm derecen evveli, Hazret-i
Resl aleyhis-selm sniye, Hazret-i Al keremullh veche slise, Hazret-i Al bin Eb
Tlib radiyallah anhu slise, Hazret-i mm Hseyin radiyallah anhu, (18/a) rbia
Cbir Ensr radiyallah anhu, rbia Hazret-i Zeynl-bidn radiyallah anhu, hmise,
Muhammed bin Haye radiyallah anhu, hmise, Hazret-i Zeyd radiyallah anh, sdise,
Hazret-i Seyyid murtekzl-kebr radye Allahu anhu, sbia, Hazret-i Muhammed bin
Suvra radiyallah anhu, sbia, Hazret-i Hasan radiyallah anhu, smine, Hazret-i Sehl
Tstr radiyallah anhu, smine, Hazret-i Zeyd radiyallah anhu, tsia, Eb Bekr
Hevr radiyallah anhu, tsia Hazret-i Seyyid Muhammed Raz radiyallah anhu,
ire, Hazret-i Eb Muhammed enbek radiyallah anhu, ire Hazret-i Muhammed
Arz radiyallah anhu, hd aer Hazret-i Seyyid Ebl-Vef radiyallah anh, hd aer
Hazret-i Seyyid Ebl-Vef radiyallah anhu,233 sadet ve devlet iki cihnda ol
kimesneye234 ki dnyda bir agac glgesinde ola ki; asl Muhammed Mustaf ve fer
Ebl-Vef ola her kimesne235 kim ol agacun bedana yapa iki cihnda necte hsl
ider.236 lhi ltfun ve keremnle bu fikirleri dah ol agac glgesinde slim olan
224
rahmetullh-i aleyh, M.B.N., vr. 11/a - .

anun eyhi Zn-nn Msrdir, A.N., vr. 12/b.
226
anun eyhi Eb Abdul-llah bin Heyyadur, A.N., vr. 12/b; el ald, M.B.N., vr. 11/a - .
227
Muhammed dah, M.B.N., vr. 11/a.
228
ol dah Cbir Ensrden ald, A.N., vr. 12/b.
229
ol dah mm Alden ald, A.N., vr. 12/b; el ald, M.B.N., vr. 11/a - .
230
Al dah, M.B.N., vr. 11/a.
231
ol dah Hazret-i Resl sallallahu aleyhi den el ald, A.N., vr. 12/b; sallallah-u tel aleyhi ve sellem
Hazret-i Resl sallallah-u aleyhi ve sellem Hazret-i Cebril Emnden, M.B.N., vr. 11/a.
232
M.B.N., vr. 11/a.
233
Hazret-i Hakk radiyallah anh, A.N., vr. 12/b - .
234
kiinn, A.N., vr. 12/b.
235
aslkimesne, A.N., vr. 12/b - .
236
ola, A.N., vr. 12/b.
225
213
bendelerden kl vir237 ve Hazret-i Ebl-Vefnun silsilesinden (18/b) ve zrriytnn ve

l himmetlerinden238 bu kullarn239 mahrm eyleme, min, y rabbl-lemn.240 }241
Amm242 Mezheb-i erif;243 bazlar eyitdi; fukah ehl-i hdis mezhebi zre
idi;244 amm bazlar fi rahmetullh mezhebidr didiler,245 bazlar Hanbeldr
dirler.
Amm rv eydr; essah246 budur ki mezhib-i erbaadan cem olmaga mmkin
olan iderdi.247 Mmkn olmayn248 her kanksnun delili kav ise anunla amel iderdi.
Rv eydr; Seyyid Muhammed Ebl-Vef249 kaddesel-lhu srrehu meyih-i
izmn ynndanidi. Ol asrda { shib-i kermt ve shibi vilyetidi250 anun fevkinde
kimesne yogd havssun ve avmun makblidi kurb ve temkn hsl itmidi ilm-i
zhirde ve ilm-i btnda251 kmilidi her kimesne Hakka davet eylese itat iderdi ve
dah mrdleriyle nie; imretler ve kervan-saraylar ve kprler ve medreseler ve
mescidler bina itmidi252 ve cem mrdlerine cem makamt ve menzil gstermidi.
Her kimesne ki, (19/a) hizmetine irise mahrum olmazd253 tasarrufda ve nfzda misli
gelmi deildi b-nihyet kirdleri vard erbb- hlden254 krk hdimi vard in-Allahl-azz adlarla aagda255 tafsli zikr oluna.
Ve eyh Abdl-kadr Geylan rahmetul-llahi ekser evkatde eydrdi. Yene256
Evliy-ullahdan Seyyid Ebl-Vef kaddesel-lhu srrehul-azz257 kadar kimesne
yogdur diyb258 bir gn meclisde eyitdi; ana Tcul-rifin zF #( Q,= -?7 (' '4
237
kullardan kl, A.N., vr. 12/b.

himmetinden, A.N., vr. 12/b.
239
fakrleri, A.N., vr. 13/a.
240
y rabbl-lemn, A.N., vr. 13/a - .
241
Hazret-i Hakkunlemn, M.B.N., vr. 11/a - .
242
243
mezheb-i erif, A.N., vr. 13/a - .
244
baz eyitdi; fukah ehl-i hdis mezheb zeredr dirler, A.N., 13/a.
245
didiler, A.N., vr. 13/a - ; amm bazlar fi idi didiler, M.B.N., vr. 11/a.
246
sahh, M.B.N., vr. 11/a.
247
iderdi, A.N., vr. 13/a - ; cem mmkin olan cem iderdi, M.B.N., vr. 11/a.
248
Cem ve ill, A.N., vr. 13/a.
249
Seyyid Muhammed Ebl Vef Tcul-rifin, M.B.N., vr. 11/b.
250
shib-i vilyet ve shib-i kermt idi, A.N., vr. 13/a.
251
btnda, A.N., vr. 13/a.
252
nie; kervan-saraylar ve kyriler ve imret ve medreseler ve mescidler bina etmilerdi, A.N., vr. 13/a.
253
hrmetine her kimesne irise mahrm olmazd, A.N., vr. 13/a.
254
erbb- hlde, A.N., vr. 13/a.
255
adlarla aagda, AN, vr. 13/b - .
256
yene, A.N., vr. 13/b - .
257
258
dirdi, A.N., vr. 13/b.
238
214
h! Im8I' HU h #H4 h! I U #!
yani Tcul-rifin Ebl-Vef259 cnib-i Hakkdan
vilyet ve kermet hllerine giyb cem mugayyebta matla olmudur. Dah Hakka
vsl olmudr ve dah eydrdi ki andan260 ondan ve ondan sonra ana mnende kimesne
gelmeye ve dah eyitdi ki; kim Hazret-i Resl aleyhis-selm kymet gnnde Seyyid
Ebl-Vefya kaddesel-lhu srrehul-azz261 iftihr itse gerekdr262 sayir enbiyya
ki,263 sizn mmetnzde264 (19/b) Ebl-Vef gibi yogdur benm mmetimden265 dise
gerek Allahu-tebreke ve tel266 ltf ve keremile cem mmet-i Muhammed Hazreti Ebl-Vefnun267 zrriyt- zhirinn ve btnnun l268 himmetlerinden mahrm
klmaya, mn, y rabbl-lemn.269
ereflilerin en ycesi cennet elbiselerini giydirir istersen alrsn ve melekler derecesine ykseltirsin ve
yksek makamlara ulatrrsn.
259
Tcul-rifin, A.N., vr. 13/b.
260
ondan, A.N., vr. 13/b.
261
262
gerek, A.N., vr. 13/b.
263
ki, A.N., vr. 13/b - .
264
mmetnzden, A.N., vr. 13/b.
265
benm mmetimden, A.N., vr. 13/b - .
266
Allah-u Tel, A.N., vr. 13/b.
267
ltf Vefnun, A.N., vr. 13/b - .
268
l, A.N., vr. 13/b - .
269
y rabbl-lemn, A.N., vr. 13/b - .
215
Pes Evvelki Bab;1

Hazret-i Ebl-Vefnun kaddesel-lhu srrehu }2 anas rhminde3 iken olan
kermt ve dah vlidesi Krdlerden olduunun vechini4 ve kimin kz idni ve
ismini5 ve dah Tcul-rifinnin rhletlerini yani6 seferlerine ve dah7 evlendigni8
beyn ider.
Pes, rivyet olund ki;9 Hazret-i Tcul-rifinn atas Seyyid10 Muhammed
Arzdur, rahmetul-llahi11 meyih-i kibrdandur menkb- erfinde12 nie mcelled
kitblar13 yazlmdr. Eger bazsn zikr idersz kitb maksd kalur14; zr murdumuz
Hazret-i Ebl-Vefnun menkb15 zikridr, ihtisr veche zre.16
Bilgil kim, Irk memleketinde iki ky vard biri birine yakn,17 birine Zeble ve
birine (20/a) Hebtum18 dirlerdi. Hazret-i Ebl-Vefnun atas kah Zeblede ve kah
Hebtumda19 olurd. Ol memleketin pd-h20 sdta kasd itdi.21 Her kande evld-
Hseyinden kimesne22 bulsalardu tutarlard.23 Ol havfdan Seyyid Muhammed Arz
dah24 terk-i diyr itdi. Kimesne kande gitdigin bilmedi. Seyr iderken Ben Nercis
Krdlerine urad anlarun makam gayet ho gelb anda skin old amm; ol Krdler
inde25 baz vard, mri gemi bir rekat namz klmamidi Hazret-i Seyyid
Muhammed Arz26 ol gice ki, anda yatd aham ve yatsuyu ve sabh ezn okuyub
1
evvelki bab, A.N., vr. 13/b - .

M.B.N., vr. 11/b - .
3
karnunda, A.N., vr. 13/b.
4
vechi, A.N. vr. 13/b.
5
ve ad ne idgini, A.N., vr. 13/b.
6
dahyan, A.N., vr. 13/b - .
7
dah, AN, vr. 13/b - .
8
nikhlanduunu, A.N., vr. 13/b.
9
rivyet olund ki, A.N., vr. 14/a - .
10
M.B.N., vr. 11/b.
11
rahmetullhi, A.N., vr. 14/a - ; rahmetullh-i aleyh, M.B.N., vr. 11/b.
12
menkb- erfesinde, M.B.N., vr. 11/b.
13
kitb, A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 11/b.
14
tavl olur, A.N., vr. 14/a.
15
menkb, M.B.N., vr. 11/b - .
16
zrzre, A.N. vr. 14/a - ; l veche ihtisr, M.B.N., vr. 11/b.
17
bir birine yakn, M.B.N., vr. 11/b.
18
Heysm, A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 11/b.
19
Heysm, A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 11/b.
20
ol memleketde hkim olan kimesne, M.B.N., vr. 11/b.
21
z itmege balad, A.N., vr. 14/a.
22
kimse, A.N., vr. 14/a.
23
dutarlard, A.N., vr. 14/a; bulsa tutub haber iderdi, M.B.N., vr. 11/b.
24
M.B.N., vr. 11/b.
25
inde, M.B.N., vr. 11/b - .
26
Hazret-i Seyyid Muhammed, M.B.N., vr. 12/a.
2
216
namz kld. Vakt ki,27 bunlar bunun eznn28 iitdler29 Hakkun inyetle kalblerine
lnet gelb cemsini namza hzr oldlar.30 Seyyid gayet ho grb cn- gnlden
muhabbet idb31 gitmesine32 rz olmadlar. Seyyid dah anda ol vakte degin33 Zeble
ile Heysmdan fitne gitdi34 ol diyr emn old35 evvelcik36 arzu itdigi vatan- aslisine
(20/b) rc eyleye Krdler rz olmadlar. Eyitdiler; Hakk-teldan sen bize
rhmetsn kblemiz inden37 gitme olmaz eger murd ol tarafdan haber bilmek ise bir
kac mutemed-i lye38 adamlar39 gnderelm varsunlar40 haber41 bilsnler; zr ki,
Seyyidn bir kck olu vard. Slim adlu, an anda kom42 gitmiidi ana gayet
mtkidi.
Pes eyle olsa Seyyid istihre eyledi43 cnib-i Hakkdan yle44 beret45
olundg46 andan gitmege eyle47 olsa48 birka Krd gnderb49 varub ol Slimi
buldular. Dah atasnun50 haberin51 virdiler Slim dah bli olmu byyb52 evlenmi
ger53 bu haberi Hazret-i Seyyide54 bildirdler55 gayet d ve hurrem old.
Pes bu kavmn ullarna mer bin ir-Gh bin Eb Ammre Nercis dirlerdi.
anun bir cemle-i sliha56 kz vard. Adna Ftma dirlerdi bazlar mm Glsm
27
Vakt ki, A.N., vr. 14/a - ; M.B.N., vr. 12/a - .

ezn, A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 12/a - .
29
iidicek, A.N., vr. 14/a; M.B.N., vr. 12/a.
30
Hakkun inyet-i birle yumuayub cemsi namza hzr oldular, M.B.N., vr. 12/a.
31
cn-idb, M.B.N., vr. 12/a.
32
gitmesine, A.N., vr. 14/b - .
33
ol vaktde durd ki, A.N., vr. 14/b.
34
grb, M.B.N., vr. 12/a.
35
old, A.N., vr. 14/b - .
36
evvelcik, M.B.N., vr. 12/a - .
37
inde, A.N., vr. 14/b.
38
M.B.N., vr. 12/a.
39
adam, M.B.N., vr. 12/a.
40
varub, A.N., vr. 14/b; M.B.N., vr. 12/a.
41
haber, A.N., vr. 14/b - .
42
koyub, M.B.N., vr. 12/a.
43
itdi, A.N., vr. 14/b; M.B.N., vr. 12/a.
44
yle. A.N., vr. 14/b - .
45
iret, M.B.N., vr. 12/a.
46
oldg, A.N., vr. 14/b.
47
yle, A.N., vr. 14/b.
48
olcak, M.B.N., vr. 12/a.
49
M.B.N., vr. 12/a.
50
atasnun, A.N., vr. 14/b - .
51
haberi, A.N., vr. 14/b.
52
M.B.N., vr. 12/a.
53
blendi, M.B.N., vr. 12/a.
54
Seyyide, A.N., vr. 14/b.
55
bildiler, A.N., vr. 14/b.
56
cemle ve Sliha, M.B.N., vr. 12/b.
28
217
dirlerdi57 ve bazlar Glsmidi dir;58 amm Ravzal-safda ad Ftma, knyeti

mm Glsmidi, rivyet-i sahh59 budur.60
Ol kz Hazret-i Seyyide nikh itdiler. Bir zemn bile oldlar, Hazret-i EblVefya61 hmile old. (21/a) Dah vaz haml itmedn. Allah emri irib62 Seyyid-i
Muhammed Arzye63 Bi-Emril-lh64 hasta old.65 Bildi ki; maraz- mevtdur. Ol
kavmi66 cem idb vasiyyet itdi ki, tark-i Hakkdan tara olmayub ol yola ki, kend
ird67 itmiidi.
stikamet zre slk idb sbit-i kadem olalar ve htnna dah68 vasiyyet itdi ki;
karnndaki69 erkekdr, gayet ullardan olsa gerekdr ve ok kermeti zhir olup bnihye70 kimesneleri ird itse gerekdr. Dah tomadan baz kermetleri zhir olsa
gerekdr, gafil olmayasun didi ve dah nesebeti ve hasbn71 bunlara temm bildrdi. Ta
kim kendden sonra nesebi zyi olmaya andan sonra kend, Hakk emrile72 darlfendan73 darl-bekya rhlet itdi, nevvarel-lhu merkadeh,74 rhun ftiha.75
Ricl-i gaybden ve evliy-ullahdan ok kimesne cenzesine hzr olub namzn
kldlar76 ve bir makam- lde defn itdiler. imdi ki hlde kabr-i mbreki77 l ziyretghdur. Allahu-tel anlarun78 zrriyytnn ki zhirdedr, (21/b) rhlarndan cem
mmet-i Muhammede79 himmetinden bizi, meded iridre80 mn, y rabbl-lemn.
57
dir, A.N., vr. 14/b.

bazlar hemn nm Glsm idi dirler, M.B.N., vr. 12/b.
59
sahh, A.N., vr. 14/b - .
60
sahhdur, M.B.N., vr. 12/b.
61
Ebl-Vefya, A.N., vr. 15/a.
62
Allahirib, A.N., vr. 15/a - .
63
Seyyid Arz, A.N., vr. 15/a.
64
A.N., vr. 15/a.
65
hastalk iridm, A.N. vr. 15/a.
66
kavm, A.N., vr. 15/a.
67
iret, M.B.N., vr. 15/a.
68
dah, M.B.N., vr. 12/b - .
69
bu cmlenn hamiln, A.N., vr. 15/a; bu hamilen erkekdr, M.B.N., vr. 15/a.
70
b-nihyet, A.N., vr. 15/a.
71
nesebi, A.N., vr. 15/a; hasb ve nesebi, M.B.N., vr. 12/b.
72
M.B.N., vr. 12/b.
73
darl-fendan, M.B.N., vr. 12/b - .
74
nevver-ullahi tel merkadeh, M.B.N., vr. 12/b.
75
M.B.N., vr. 12/b.
76
klub, M.B.N., vr. 12/b.
77
mezr- erfi,A.N., vr. 15/a.
78
anun, A.N., vr. 15/a; M.B.N., vr. 13/a.
79
zhirdedrMuhhammede, A.N., vr. 15/b - .
80
mahrm eylemeye, A.N., vr. 15/b; zrriyt- thiresinn himmetlerinden mahrum itmeye, M.B.N., vr.
13/a.
58
218
Pes Hazret-i Ebl-Vefnun bbs81 hirete intikal itidi vakt anas karnnda82
yedi aylkidi. Grdler inde det old ki; bir kimesne lse an defn itdkden83 sonra ol
diyrdan g iderler. Anlar dah84 yine gdiler gitdiler.85 N-gh86 yollar bir bostna
urad baz kimesneler varub ol bostndan issi iczetsz birka kavun alub yine kavmi
iine geldiler87 kesdiler yediler. Bu kavundan bir pre dah Hazret-i Ebl-Vefnun88
vlidesine de virdiler gafletle89 ol dah bir lokma alub azna koyd90 hemn ol91 sat ki
yutd karnnda bir ztrab vki olub92 bir garb hlet geldi b-ihtiyr istifrg eyledi93 bu
hdise ana94 bir kavme didi95 yakn bildiler ki, ol kermet ki, atas syledi idi budur ki
zhir old.96 Andan sonra ikinci gnde harmler zhir olub ol kavmin yoln basub97
cem mllarn aldlar bu kavm mell ve mahzn alaub mtehayyir (22/a) kaldlar.
N-gh bu harmler yoluna karu98 yrtc99 cn-verlar ve arslanlar kdlar100 bunlara
hamle kldlar harmler re bulmayub cem aldklar esbb bragub kadlar. Pes bu
kavm varub esbblarn b-kusur aldlar, Allahu-telnun inyeti birle.101
Rv eydr; vakt ki,102 Tcul-rifin Hazretlerinn103 vlidesi tourd. Her gh
ki, zikr104 olunsa ba hareket105 itdrrdi106 ve dilini deper durd ve dah107 Ramazn
81
atas, A.N., vr. 15/b.

rhminde, M.B.N., vr. 13/a.
83
itdnden, A.N., vr. 15/b.
84
anlar dah, A.N., vr. 15/b - ; M.B.N., vr. 13/a - .
85
gerlerken, A.N., vr. 15/b; g iderken, M.B.N., vr. 13/a.
86
n-gh, A.N., vr. 15/b - ; M.B.N., vr. 13/a.
87
88
Ebl-Vefnun, A.N., vr. 15/b - .
89
gafletle, A.N., vr. 15/b - .
90
kod, M.B.N., vr. 13/a.
91
M.B.N., vr. 13/a.
92
old, M.B.N., vr. 13/a.
93
94
ana, A.N., vr. 15/b - .
95
didiler, M.B.N., vr. 13/a.
96
M.B.N., vr. 13/a.
97
yoln basb, M.B.N., vr. 13/a - .
98
karudan, M.B.N., vr. 13/a.
99
rtc, A.N., vr. 15/b.
100
cn-verler gimi kaplan kimi kurt kimi ayu, M.B.N., vr. 13/a.
101
Allah-u Telnun avnile, A.N., vr. 16/a.
102
rvvakt ki, A.N., vr. 16/a - .
103
Hazretinin, A.N., 16/a.
104
zikr-ullah, M.B.N., vr. 13/b.
105
tahrik, M.B.N., vr. 13/b.
106
iderdi, A.N., vr. 16/a.
107
ve dah, A.N., vr. 16/a.
82
219
ay geldi, gndz asla meme azna almad
108
anas her end ki, say itdi109 are
olmad.110 Hemn ki gice olsa emerdi gndz asla emmezdi, anas111 hasta old sanurd;
amm gice memeye yapduundan bildiler ki hasta deildr112 ve dah hemn ki
vcuda geldi.113 Ol kavmn ekinleri ve koyunlar ve davarlar114 ve cem terekeleri
und, h fet grmediler,115 ganler oldlar.116 Anun vcud-u berektna ve ol vakt ki
yrr ve syler old. ttifken117 ol kavm yine geldikleri makama gdiler118 yolda
giderken119 ol kavun (22/b) aldklar makama120 ve ol harm121 geldgi yere uradlar.
Hazret-i Ebl-Vefnun122 kaddesel-lhu srrehul-azz anasna eyitdi; y ana hc bilur
misn bu makam ne makamdur? Vlidesi eyitdi;123 y oul ol Tengri hakk in
htrmda deildr,124 ben bu makama uram olam.125 Eyitdi; y ana bu ol makamdur
ki bnmi126 defn itdkten sonra ki,127 gc itdnz gelb bu makam da kavun aldlaridi,
shib-i iczetsiz 128 sana dah bir lokma virdler129 yutdun130 ben senn karnnda idm
ierden ztrb itdm ta kim131 b-ihtiyr istifrg eyledk.132 Andan sonra siz yolda
giderken133 harmler gelb134 cem esbbnz aldlar siz de gayet b-huzur oldunuz.
Hakk-tel melikeler gnderdi135 arslanlar136 ve yrtc cn-verler137 sretinde
108
ramazn aynda gndz asla emmezdi, A.N., vr. 16/a;

Ramazn ay gird gnden asla azna
meme almazd, M.B.N., vr. 13/b.
109
iderdi, A.N., vr. 16/a; anas ne kadar ki, say iderse are bulmazd, M.B.N., vr. 13/b.
110
re olub emmezdi, A.N., vr. 16/a.
111
gndzanas, M.B.N., vr. 13/b - .
112
amm gice emd n grdler, bildiler ki, hasta deildr, M.B.N., vr. 13/b.
113
anas yle sanurd ki hastadur amm gice emdiinden bildiler ki hasta deildr ve dah hemn ki
vcuda geldi, A.N., vr. 16/a.
114
M.B.N., vr. 13/b.
115
hgrmediler, A.N., vr. 16/a - .
116
gnden gne ziyde olub und, h birisi afet grmediler, cmlesi gni oldlar, M.B.N., vr. 13/b.
117
ittifken, M.B.N., vr. 13/b - .
118
geldiler, A.N., vr. 16/a.
119
geldikleri yolda giderken, M.B.N., vr. 13/b.
120
makama, M.B.N., vr. 13/b - .
121
harmler, A.N., vr. 16/a.
122
Ebl-Vefnun, A.N., vr. 16/a.
123
eydr, A.N., vr. 16/a.
124
degild, A.N., vr. 16/a.
125
y oul yog bilmezem bu makama uraduum dah bilmezem,M.B.N., vr. 13/b.
126
bbm, M.B.N., vr. 13/b.
127
ki, A.N., vr. 16/b - .
128
bu makamdan shib-i destrsuz kavun aldlar, A.N., vr. 16/b; M.B.N., vr. 13/b.
129
M.B.N., vr. 13/b.
130
yedn, A.N., vr. 16/b; M.B.N., vr. 13/b.
131
zr ki, harm lokma idi, M.B.N., vr. 14/a.
132
iterdm, M.B.N., vr. 14/a.
133
M.B.N., vr. 14/a.
134
gelb, A.N., vr. 16/b - .
135
viribdi, A.N., vr. 16/b.
220
harmlere hamle idb kaurdlar. Esbbnuz gine138 aldugunuz deil mi? didi.139 Anas
eyitdi; y oul sen hdol vakt dnyya gelmi idn140 bu kaziyyeleri neden bildn ve
kim bildrdi;?141 didi. Eyitdi; y ana bana Hakk-tel bildrdi ve dah y ana (23/a) sen
bana Ramazn gnnde meme virrdn hc azuma almazdum; zr Hakk-telya142
envr- hidyeti birle bana konukluk iderdi.143 Seni144 memeye ihtiyac komazd;
amm145 sen sanurdn ki, ben146 hasta oldum147andan tr emmezin, hasta degildm148
ben hod149 iftar vaktnde emerdm, andan150 bilrdk hasta deilem.
Pes151 anas eyitdi; y oul bbn senn in ok kermetler zhir itse gerek
didi idi bunlar ol kermetlerden ola.152 Hazret-i Ebl-Vef dah eyitdi; y ana hakk
sylersin eyledr,153 in--Allah deyb154 yevmen fe yevmen kermeti ve vilyeti155
artub her gn terakkide old.156
Amm157 grdler ki inde toub bymegen Arab bilmezdi. Bir gice Hazret-i
Resl aleyhis-selm158 dnde grdi ki159 Hazret-i Ebl-Vef160 ol161 azuna mbrek
az yarndan kod. Sabh ki old, Hazret-i Ebl-Vef162 Hazret-i Arab dilince fash
syledigi ki, Arab gerekdr ki ol kadar fash syleye idi.163 Nie yllar Arabda toub
136
arslanlar, M.B.N., vr. 14/a - .

vecn-verler, A.N., vr. 16/b - .
138
yine, M.B.N., vr. 14/a.
139
gine aldunuz, M.B.N., vr. 14/a.
140
dny dah gelmemi idk, M.B.N., vr. 14/a.
141
M.B.N., vr. 14/a.
142
143
eylerdi, A.N., vr. 16/b.
144
sen, A.N., vr. 16/b - ; M.B.N., vr. 14/a - .
145
M.B.N., vr. 14/a.
146
M.B.N., vr. 14/a.
147
hastadur, A.N., vr. 16/b.
148
andandegldm, A.N., vr. 16/b - .
149
andanhod, M.B.N., vr. 14/a - .
150
M.B.N., vr. 14/a.
151
pes, M.B.N., vr. 14/a - .
152
y oul bbnun sennn deyb tururd ki hakk kermetlere izhr itse gerekdr. mdi bunlarda ol
kermetlerden ola didi, A.N., vr. 17/a; y oul bbn sennn ok kermetler izhr itse gerekdr deyb
tururdu, bunlarda ol kermetlerden ola didi, M.B.N., vr. 14/a.
153
bel deyb, A.N., vr. 17/a.
154
M.B.N., vr. 14/a.
155
vilyeti ve kermeti, M.B.N., vr. 14/a.
156
terakki idi, A.N., vr. 17/a.
157
158
sallallah tel aleyhis-selm, M.B.N., vr. 14/a.
159
M.B.N., vr. 14/b.
160
161
ol, M.B.N., vr. 14/b - .
162
Ebl-Vef, A.N., vr. 17/a - .
163
A.N., vr. 17/a.
137
221
byyen kimesne ol kadar sylemezdi. Ol164 sebebdendir ki; Hazret-i Ebl-Vef

eydrdi; *' ()*! +-,.' / *+(2 yani;165 ahamladum Krd oldugum166 hlde ve167
sabhladum Arab oldugum168 hlde ve baz kimesneler169 (23/b) Nercisl-asldur
dirler,170 galatdur.171 Sahh budur ki; anas Nercisdur, andan172 tom, bymdr173
ill174 asl Irk Arabndandur nitekim yukaruda gedi175; amm irtihleti176 yani;
seferleri177 Hadddiyyeye eyh enbek Hazretine idi. Nitekim yukaruda zikr olund178
Andan sonra, eyh enbek Hazretine179 iznile ziyret-i sliha kasdna180 ve ahz ulm in Buharaya rhlet itdi.181 Bu rhletle182 turub ilm-i zhiri tekmil itdi183 h184
kimesneye nesebin ve hasbn bildrmedi. Vakt ki cem maksdn grdi. Tlib-i
ulem bundan ziyfet istediler. Fakrem didi; gadrini kabul itmediler. Vard, Buhara185
Pd-hna eyitdi ki; ben evld- Hseyinden ve garb ve fakrem, tahsil-i ilme geldm
dersm temm itdm, yarn186 anlara187 krn in ziyfet eylemege nesnem yogdur188
didi.189 Senden umarm ki,190 bana muvin olasn ecrini,191 Allah vire didi.192 Pd-h
164
bu, A.N., vr. 17/a.

Arabla sabahladum Krtle ahamladum.
165
Hazret-iyan, A.N., vr. 17/a.
166
oldum, A.N., vr. 17/a.
167
ve, A.N., vr. 17/a - ; M.B.N., vr. 14/b - .
168
oldum, A.N., vr. 17/a.
169
bazlar, A.N., vr. 17/a; baz kimesne didiklerine, M.B.N., vr. 14/b.
170
amm bu sz, M.B.N., vr. 14/b.
171
galatdur, A.N., vr. 17/a - .
172
anda, M.B.N., vr. 14/b.
173
bym, A.N., vr. 17/a.
174
amm, A.N., vr. 17/a; amm, M.B.N., vr. 14/b.
175
nitekimgedi, A.N., vr. 17/a - ; nitekim zikr olund, M.B.N., vr. 14/b.
176
rhletleri, M.B.N., vr. 14/b.
177
Kem zikre pes seferleri evvel seferi, A.N., vr. 17/a.
178
Kem zikre, A.N., vr. 17/a.
179
eyhi, A.N., vr. 17/a; eyh, M.B.N., vr. 14/b.
180
kasdna, M.B.N., vr. 14/b -.
181
gitdi, A.N., vr. 17/a; M.B.N., vr. 14/b.
182
anda, A.N., vr. 17/a; M.B.N., vr. 14/b.
183
184
h, A.N., vr. 17/a - ; hc, M.B.N., vr. 14/b.
185
Buhara, A.N., vr. 17/b - .
186
yarn, A.N., vr. 17/b - ; yarna, M.B.N., vr. 14/b.
187
anlara, M.B.N., vr. 14/b - .
188
yog M.B.N., vr. 15/a.
189
didi, M.B.N., vr. 15/a - .
190
ki, A.N., vr. 17/b - .
191
ecrini, M.B.N., vr. 15/a.
192
Allahu-Telya vire didi, A.N., vr. 17/b; Allahu-Tel hirin vire didi, M.B.N., vr. 15/a.
*
222
bunun szne iltift etmeyb bunda erf ok olurundan (24/a) malm didi. Hazret-i
Ebl-Vef193 incinmek birle kub gitdi.
O gice pd-h dinde194 grdi ki; kymet kopmu kendye bir susuzluk rz
olm ki195 kabil-i vasf196 del. Hazret-i Resl aleyhis-selm grmi ki197 havz-
kevser198 kenarnda turm nas199 blk blk mmeti200 gelb arben tahren
201
ierler. Ol202 Pd-h dah anda varub203 arben tahren204 istedi,205 men itdiler.
arub Pd-h206 eyitdi;207 y Reslullh bende senn mmetindenm208 bana dah
meded eyle ki gayet susuzum209 didi. Hazret-i Resl aleyhis-selm eyitdi; sen kimsin?
Bu210 Pd-h eyitdi; ben211 senn mmetndenem.212 Hazret-i Resl aleyhis-selm213
eyitdi; bunda bana mmetinm deyci ok olur,214 beyyine gerekdr. Ol215 Pd-h
eyitdi; beyyine imdi216 kande bulaym? Reslullhm
217
eyitdi; sana218 benm
neslmden Ebl-Vef varub kendvi benm neslmden idni bildrdigi vaktn

itimd itmedn,219 benm gercek mmetm olan kimesne benm evlduma huss
Hazret-i Ebl-Vef220 ola221 Ebl-Vefya ve zrriyytna inkr idb,222 nazar-
193
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 17/b; M.B.N., vr. 15/a.

vksnda, M.B.N., vr. 15/a.
195
ki, A.N., vr. 17/b - .
196
kabil, A.N., vr. 17/b.
197
Grr kim Resl, A.N., vr. 17/b; grdki, M.B.N., vr. 15/a.
198
havz, M.B.N., vr. 15/a.
199
halak, A.N., vr. 17/b; nas, M.B.N., vr. 15/a - .
200
M.B.N., vr. 15/a.
201
arb- zehr, A.N., vr. 17/b; arb- kevser, M.B.N., vr. 15/a.
202
ol, A.N., vr. 17/b - .
203
anda varub, A.N., vr. 17/b - .
204
arbdan, A.N., vr. 17/b.
205
Pd-h dah varub arb- kevser istedi kanmak in istedi, M.B.N., vr. 15/a.
206
Pd-h, M.B.N., vr. 15/a - .
207
eyitdi, A.N., vr. 17/b - .
208
M.B.N., vr. 15/a.
209
susuzlukdan gayet zebn oldum, M.B.N., vr. 15/a.
210
bu, A.N., vr. 17/b - .
211
ben, A.N., vr. 17/b - .
212
Hazret-i mmetndenem, M.B.N., vr. 15/a - .
213
aleyhis-selm, A.N., vr. 17/b - .
214
ok olur, A.N., vr. 17/b - .
215
ol, A.N., vr. 17/b - .
216
M.B.N., vr. 15/a.
217
Resl aleyhis-selm, M.B.N., vr. 15/a.
218
eyitdi; sana, A.N., vr. 18/a - .
219
benm neslmden Ebl-Vef kendvi sana bildrdigi vakt itimd itmedn, M.B.N., vr. 15/a.
220
Ebl-Vef, A.N., vr. 18/a.
221
M.B.N., vr. 15/a.
222
ola, A.N., vr. 18/a; Ebl-Vefidb, M.B.N., vr. 15/a - .
194
223
hakaretle bakmamak gerekdr didi.223 (24/b) Hemn sat Pd-h uyand grdi ki;224
kalbine bir korku dmi ki, tiril tiril titrerdi225 kabil-i vasf226 deildr. Her tarafa
adamlar gnderb Seyyidi taleb iderdi, h227 kimesne bulamad.228 hirl-emr229
kend saltanatn terk idb kub Buharadan yana gitdi.230 Seyr iderek231 Hazret-i EblVefya iridm232 tevbe idb krk233 yk ml bile olmd cemsini Hazret-i234
Seyyidn yoluna nisr235 itdi, fukarya tasadduk itdi.
Rv eydr; Hazret-i Ebl-Vefnun ilmi dibinde on yedi ul pd-h vard ki236
saltanat terk idb Seyyidn237 hizmetini iderlerdi238 mrd-i sdk olmularidi239 birisi
ad eyh Muhammed240 Buhara pd-hdr ki, Ksanda Kalmna da yatur241 kabri ul
mezrdur ad eyh Muhammed Trkmn dimekle marfdur, rahmetul-llahi aleyh
rahmeten vsiaten.242
kinci seyahti243 cem244 halkdan uzlet idb talara ve yebnlara gitdi
vahlerle ns tutd kalbinde Hazret-i Hakkdan gayr nesne (25/a) yogd.245 N-gh
evki galebe itdike246 iderdi ki;
-Z(! Q
. h Q
(- 2 Q
yani;247 hc bana248 bir yol
varmdrki vsl olub i ebedi hsl klam muhabbet-i Hakkla kalb tolu olub249 ve i
223
gerek idi, A.N., vr. 18/a; bakar m didi, M.B.N., vr. 15/a.
grdi ki, A.N., vr. 18/a - ; M.B.N., vr. 15/a - .
225
M.B.N., vr. 15/a.
226
vasfa kabil deil, M.B.N., vr. 15/a.
227
hc, A.N., vr. 18/a.
228
adamlar gnderb aratd, dermn olun nm ve ninn bulmadlar vaktde gitdn kimesne bilmedi,
M.B.N., vr. 15/b.
229
Bilhire, A.N., vr. 18/a.
230
Buharadan kd, M.B.N., vr. 15/b.
231
iderken, A.N., vr. 18/a.
232
Ebl-Vefnun ardundan iridi, M.B.N., vr. 15/b.
233
krk, A.N., vr. 18/a - .
234
bileHazret-i A.N., vr. 18/a - .
235
bile nisr, M.B.N., vr. 15/b - .
236
ki, A.N., vr. 18/a - ; M.B.N., vr. 15/b - .
237
Seyyidn, A.N., vr. 18/a - .
238
iderlerdi, A.N., vr. 18/a - .
239
saltanatn terk idb, hizmetlerinde mrd-i sdk oldlar, M.B.N., vr. 15/b.
240
M.B.N., vr. 15/b - ; cmleden biri, M.B.N., vr. 15/b.
241
M.B.N., vr. 15/b.
242
rahmet vsiaten, A.N., vr. 18/a - ; aleyhvsiaten, M.B.N., vr. 15/b - .
243
rhlet, M.B.N., vr. 15/b.
244
cem, A.N., vr. 18/a - .
245
yog idi, A.N., vr. 18/b.
246
itdikce, A.N., vr. 18/b.
*
Yaamak iin bir yol varm ?
247
GZ(!...yani, A.N., vr. 18/b - .
248
bana, A.N., vr. 18/b - ; M.B.N., vr. 15/b - .
249
olub, A.N., vr. 18/b - ; M.B.N., vr. 15/b - .
224
224
hezyla mestidi. Hazret-i rbbiyyetn ahvlinde hayrn olub,250 dostlar ve akrabay251

terk itmidi,252 hemn253 mumelesi Rabb254 ile idi255 ve h256 vhi257 cn-verlar
andan kamazlaridi ve ol dah anlardan kamazd.258 Gayb erenleri gelb sohbet
iderleridi hidmet ve259 ziyret idb giderleridi, hc bir yerde karar itmezdi dah260
kelimtn kimesne fehm itmezdi.261 Meger kim262 evliy-ullahdan evl idi kim ol
fehmle didi,263 bu seyahtun hirinde vatan- asliyesinde264 yni makam- feyz ki,
eyh enbek Hazretini gayet mtk265 ziyretine kasd itdi.266 Ricl-i gaybden ok
kimesne267 belisine ol tarafa mteveccih oldlar vakt ki yakn geldiler. eyh vaz iderdi
rayha-i tayyibesini alub; eyitdi ki
268
azzler evliy-i kibrdan (25/b) bir gayet azm
almakdur kimesne bizm n269 ziyrete geldi ana karu akun270 didi. Mukarrebler
cem271 karu kub Seyyidi, Hazret-i272 eyhin meclisine getrdler. eyh273
minberden inb,274 Ebl-Vef ile koca koca gredi275 gayetde tazim276 itdi anda277
hzr278 olan baz279 kimesneler gayret idb eyhden280 sul idb281 ki; bu izzet ki, bu
250
Hazret-iolub, A.N., vr. 18/b - ; mhide cmle Allah ile hayran olub, M.B.N., vr. 15/b.
akrabalar, M.B.N., vr. 15/b.
252
idb, A.N., vr. 18/b; M.B.N., vr. 15/b.
253
hemn, A.N., vr. 18/b - .
254
dim-ullah, A.N., vr. 18/b.
255
mumelesi dim rabbile idi, M.B.N., vr. 15/b.
256
cem, A.N., vr. 18/b.
257
vhi, A.N., vr. 18/b - .
258
M.B.N., vr. 15/b.
259
Hidmet ve, A.N., vr. 18/b - .
260
ve, M.B.N., vr. 16/a.
261
dahitmezdi, A.N., vr. 18/b - .
262
kim, A.N., vr. 18/b - .
263
kimdidi, A.N., vr. 18/b - .
264
vatan- asl, A.N., vr. 18/b; M.B.N., vr. 16/a.
265
akub, A.N., vr. 18/b.
266
bir mikdr itiyk arzu itmele ziyretine kasd itdi, M.B.N., vr. 16/a.
267
ok kimesne, A.N., vr. 18/b - .
268
didi ki, A.N., vr. 18/b; M.B.N., vr. 16/a.
269
in, M.B.N., vr. 16/a.
270
kun, M.B.N., vr. 16/a.
271
ceman, M.B.N., vr. 16/a.
272
M.B.N., vr. 16/a.
273
eyh, A.N., vr. 18/b - .
274
itb, A.N., vr. 18/b.
275
grediler, A.N., vr. 19/a.
276
tazimler, M.B.N., vr. 16/a.
277
anda, A.N., vr. 19/a - .
278
hzr, M.B.N., vr. 16/a - .
279
M.B.N., vr. 16/a.
280
eyhden, A.N., vr. 19/a - ; eyhinden, M.B.N., vr. 16/a.
281
itdiler, A.N., vr. 19/a; M.B.N., vr. 16/a.
251
225
olana kaldunuz meyih-i azme mnsibdi282 zr ki,283 mahcblaridi,284 hakikat hl

bilmezleridi. Pes eyh eyitdi; in--Allahl-azz bu bir kimesne olsa gerekdr ki, cem
leme vilyeti ve kermt285 tolub ve nesl-i thirinden ta kymete dein286 vilyet ve
kermet mnkat olmasa gerekdr imdi ki hlde dah nzr yogdur; amm287 siz
bilmezsiz mahcblarsz288 didi. Andan sonra; Hazret-i Ebl-Vefya289 eyh bir l
ziyfet eyleyb290 bir sahrya su kenarna291 kdlar b-nihye halk vard ve ol
mnkirler ve292 mahcblarda bel idi.293
eyh, Ebl-Vefy294 yanuna alub oturdular andan kelimt- (26/a) ilmiyye
sylendi. eyh eyitdi; Hakk-telnun kullarnda kimesne295 vardur ki, ridsn su
zre296 braksa batmaya ve su alub gitmeye ylece297 deyb mbrek ridsn su
zerine sald h batmad ve su dah298 alub gitmedi.299 Dah eyitdi ki;300 varub ol rid
zere301 namz klsa302 h rid303 y olmaya304 deyb305 ridy sudan alub silkeledi,
toz kd, h306 y olmad307 Hazret-i Seyyid dah ce gelb eyitdi ki; (?zH/
*
'/ m2 ) UW
yani; bel y Seyyid308 neam bu didin olur dah ziyde olurd.309 Tcun
eyh310 eyitdi; y Ebl-Vef311 grelm ziyde312 nice olur? Maksd byle didinden
282
bu olana itdnz izzet meyih-i azme mnsibimdur didiler, A.N., vr. 19/a; M.B.N., vr. 16/a.
ki, A.N., vr. 19/a - .
284
mahcb, A.N., vr. 19/a.
285
kermeti ve vilyeti, A.N., vr. 19/a.
286
kymete degin nesl-i thiri, M.B.N., vr. 16/a.
287
amm, A.N., vr. 19/a - .
288
M.B.N., vr. 16/a.
289
290
idb, A.N., vr. 19/a.
291
kenarnda, M.B.N., vr. 16/b.
292
mnkirler ve, A.N., vr. 19/a - .
293
ol mnkir olan mahcblar dah bel idiler, M.B.N., vr. 16/b.
294
Seyyidi, A.N., vr. 19/a; M.B.N., vr. 16/b.
295
kullarndan kimesneler, M.B.N., vr. 16/b.
296
zerine, A.N., vr. 19/a; M.B.N., vr. 16/b.
297
ylece, A.N., vr. 19/a - ; M.B.N., vr. 16/b - .
298
M.B.N., vr. 16/b.
299
hgitmedi, A.N., vr. 19/a - .
300
eyitdi ki, M.B.N., vr. 16/b - .
301
zerinde, A.N., vr. 19/a; M.B.N., vr. 16/b.
302
kld, M.B.N., vr. 16/b.
303
h rid, A.N., vr. 19/a - .
304
olmad, M.B.N., vr. 16/b.
305
deyb, M.B.N., vr. 16/b - .
306
h, A.N., vr. 19/a - ; M.B.N., vr. 16/b - .
307
olmayub, A.N., vr. 19/a; olmam, M.B.N., vr. 16/b.
*
Evet ey efendim; onlar iin bundan daha ak ne olur.
308
Seyid, A.N., vr. 19/b.
309
yan y Seyyidm bu didin old, in--Allahu-tel dah ziyde olur, M.B.N., vr. 16/b.
310
M.B.N., vr. 16/b - .
283
226
mnkirlere hakikatl-hl bildrmekidi ve ill kendinn itikad313 vard ki, Hazret-i

Seyyid dah ziydeye kadrdr. Pes Hazret-i Seyyid314 mbrek ridsn hava zerine
musalldi hava zre itdi,315 yatd316 turd stine kub317 iki rekat namz kld.
Rivyet olund ki; yz arn yerden yukaru idi. Cem ehl-i meclis mhede
(26/b) iderlerdi.318 Andan sonra319 ger ve makmna gelb320 eyh yanna oturd.
Maruf-u ilhiyyeden kelimt itdi.321 Mnkirler322 gelb istifr idb tevbe323 itdiler.
Bu kermet nie kiileri bhelendirdi, nie kiileri hals itdi.324 Andan sonra325 eyh
eyitdi; y kavm zinhr bir kimesnenn326 ki, hakikt malm327 olsa328 ana329 inkr
eylemez Hakk-telnun kudretine havle eylen ki; Hakk-tel su-i zann iden
kimesne330 hakknda vad331 buyurmdur:332 s d) Pes333 eyle olsa her mmine
vcibdr ki, bir334 mmin karda hakknda yaramaz zann idb335 inkr itmeye.336 Ve
dah eyh eyitdi; size icmlen Ebl-Vefnun337 mertebesinden haber vireyim didi.338
Eyitdi ki; y kavm
m? /*2 '5 #)') ?#' 2( Z) ? ?/*2 Q
yni; y kavm her
mrdn sadeti eyhndendr;339 amm benm sadetm mrdm Ebl-Vefdandur;
311
y Seyyid, A.N., vr. 19/b.

ziydesi, M.B.N., vr. 16/b.
313
itimd, A.N., vr. 19/b.
314
Seyyid, A.N., vr. 19/b.
315
M.B.N., vr. 16/b.
316
muallak, A.N., vr. 19/b; M.B.N., vr. 16/b.
317
h kimesne grmedi ki, nie kd, M.B.N., vr. 16/b.
318
itdiler, A.N., vr. 27/b.
319
sonra, A.N., vr. 19/b - ; inb, M.B.N., vr. 17/a.
320
gergelb, M.B.N., vr. 17/a - .
321
maruf-uitdi, A.N., vr. 19/b - .
322
mnkir, A.N., vr. 19/b.
323
idb tevbe, M.B.N., vr. 17/a - .
324
Meded-i hals itdi, A.N., vr. 19/a; bu kermet nice kiileri bheden halas itdi, M.B.N., vr. 17/a.
325
sonra, A.N., vr. 19/a - .
326
kiinn, A.N., vr. 19/b; nesnenn, M.B.N., vr. 17/a.
327
malmunuz, M.B.N., vr. 17/a.
328
olmaya, A.N., vr. 19/b; M.B.N., vr. 17/a.
329
ana, M.B.N., vr. 17/a - .
330
kimesne, A.N., vr. 19/b - ; M.B.N., vr. 17/a - .
331
vad, M.B.N., vr. 17/a - .
332
vardr, A.N., vr. 19/b.
333
U4 A.N., vr. 19/b - .
334
bir, A.N., vr. 19/b - .
335
eylemeye, A.N., vr. 19/a.
336
inkr itmeye, A.N., vr. 19/b - .
337
Seyyidin, A.N., vr. 19/b.
338
deyb, A.N., vr. 19/b; M.B.N., vr. 17/a.
*
Her mrit eyhiyle mutludur; ama ben ise baba dostu mritlerle mutluyum, ite bu.
339
kavm- mrdn sadeti eyhindendr, A.N., vr. 20/a.
312
227
nki eyh bu kelm itdi. Cem kavme gelb340 Hazret-i Ebl-Vefnun341 ayagna
db, nnde yz srdiler,342 ksthlk (27/a) idenler istifr idb egilin tevbe itdler.
Andan eyh, Hazret-i Ebl-Vef343 344 gn ve 345 gice sohbet itdiler. Bade eyh
iczetiyle346 yine rhlet kasd eylediler.347 Bu zikr olunan rhlet Hazret-i Ebl-Vefya on
iki yl vki old. Allahu-tebreke ve tel348 bizi349 Hazret-i Ebl-Vefnun350
zrriyyt- tayyibesinn351 l himmetlerinden bu bendeleri352 mahrm; brakmaya,353
mn, y rabbl-lemn.
nci Rhlet:354 Rv eydr; vakt ki, Ebl-Vef kaddesel-lhu srrahul-azz
eyhinden355 ved idb nci sefere kasd eyledi ki, sefere356 temkindr ve bu357
makam
360
acayib
kemldur.
Allaha358
361
mahlkat seyr idb,
tevekkl
idb
kd
gitdi.359
ibret ve hikmet nazaryla her diyra
362
Hakk-telnun
nazar iderdi. Her
kank vdye ki varsa ol makamun yrtc cn-verleri gelb kdemine yz srerlerdi

kavsinden ve zafn363 dden eli verrdi.364 Dah shib-i hatve olan azzlerle mushabet
iderdi ve dah cem mugayyebta365 muttali olan kimesneler gelb (27/b) ziyret
iderlerdi. Hsl- kelm bu seferde Seyydn366 cem hlt temm olub ok drl esrr-
340
ceman gelb, M.B.N., vr. 17/a.

Seyyidn, A.N., vr. 20/a; Hazret-i Seyyidn, M.B.N., vr. 17/a.
342
nndesrdler, A.N., vr. 20/a - ; M.B.N., vr. 17/a - .
343
Seyyidle, A.N., vr. 20/a; M.B.N., vr. Seyyid ile, M.B.N., vr. 17/a.
344
c, A.N., vr. 20/a; M.B.N., vr. 17/a.
345
c, A.N., vr. 20/a; M.B.N., vr. 17/a.
346
iczet-i birle, M.B.N., vr. 17/a.
347
eyledi, M.B.N., vr. 17/a.
348
Allah-u tel, A.N., vr. 20/a; M.B.N., vr. 17/b.
349
bizi, M.B.N., vr. 17/b - .
350
anun, A.N., vr. 20/a.
351
tayyibesinn, A.N., vr. 20/a; M.B.N., vr. 17/b.
352
bu bendeleri, A.N., vr. 20/a - ; M.B.N., vr. 17/b.
353
eylemeye, A.N., vr. 20/a; klmaya, M.B.N., vr. 17/b.
354
nci rhlet, A.N., vr. 20/a - ; nci rhletleri, M.B.N., vr. 17/b.
355
eyhine, M.B.N., vr. 17/b.
356
seferlere, A.N., vr. 20/a - ; bu sefer, M.B.N., vr. 17/b.
357
bu, A.N., vr. 20/a - ; M.B.N., vr. 17/b - .
358
Allahu-telya, M.B.N., vr. 17/b.
359
M.B.N., vr. 17/b.
360
M.B.N., vr. 17/b.
361
kdidb, A.N., vr. 20/a - .
362
yire ki, M.B.N., vr. 17/b.
363
zafndan, A.N., vr. 20/a.
364
kdemineverrdi, M.B.N., vr. 17/b - .
365
shib-imugayyebta, A.N., vr. 20/b - .
366
Seyydn, A.N., vr. 20/b - .
341
228
ilhiyye367 muttali old. eytn fitnelerinden368 bl-kllyye369 halas olub hizb-i

merde-i eytn-i gam370 khir kld. Vakt ki371 oniki yl dah372 bu resme seyr eyledi.
hirl-emr Allahu-telnun kudreti birle yolu Kesriyyeye dimekle marf
ark diyrnda bir karyeye urad. Meger ol karyede ekbir-i meyihden bir kimesne
vard,373 eyh Acem dimekle mehurdu.374 Shib-i kermet ve shib-i velyetidi.375 Ol
diyrn ekbiri ve asgr ana cnla hizmet iderdi.376 Kapus nnde mescid vard. Anda
gelen konu elbetde377 tam yedirmeyince gndermezdi378 muttasl konuk in
yemekler hzr itdiriridi. ttifken Hazret-i379 Ebl-Vef o mescid nne urad halk
namza turmidi.380 Seyyid dah girb namza megul old; nki namzdan frig
oldlar.381 Seyyid diledki; gide. (28/a) eyh Acem hzr olub eyitdi ki; ltf idn ey
Allahun dostu382 bende hneye geln383 bir mikdr siznle merref olalum384 bir
pre385 tam yiyelm. Seyyid386 nki daveti iitdi,387 davete icbet snnetdir Seyyid
dah kabul idb, eyh Acemnn evine vardlar. eyh Acem gayet ferh388 olub, env
tamlar ihzr itdi ikisi oturub tam yediler muvsenet389 hsl itdiler. Andan eyh
Acem,390 Seyyid ne mertebede idni anlayub391 Ebl-Vef Hazretlerine and virdi
ki;392 be-lillh bu gice bunda yatasun deyb,393 minnet etti.394 Hazret-i Seyyid dah
367
srr- ilhyyeye, A.N., vr. 20/b.

Fitne-i eytnden, A.N., vr. 20/b; eytn fitnesinden, M.B.N., vr. 17/b.
369
bl-kllyye, A.N., vr. 20/b - .
370
gam, A.N., vr. 20/b - ; M.B.N., vr. 17/b - .
371
n, A.N., vr. 20/b.
372
dah, A.N., vr. 20/b.
373
meyih inde, A.N., vr. 20/b; M.B.N., vr. 18/a - .
374
dirlerdi, A.N., vr. 20/b; mehur bir kimesne vard, M.B.N., vr. 18/a.
375
ve vilyet, A.N., vr. 20/b - ; Shib-i kermet ehli idi, M.B.N., vr. 18/a.
376
iderlerdi, A.N., vr. 20/b; M.B.N., vr. 18/a - .
377
elbedde, A.N., vr. 20/b.
378
tam yedrrdi, A.N., vr. 20/b.
379
M.B.N., vr. 18/a.
380
durm, M.B.N., vr. 18/b.
381
namzdan sonra, A.N., vr. 20/b.
382
M.B.N., vr. 18/a.
383
varalum, A.N., vr. 20/b; buyurun, M.B.N., vr. 18/a.
384
M.B.N., vr. 18/a.
385
bir pre, A.N., vr. 20/b - ; biraz, M.B.N., vr. 18/a.
386
M.B.N., vr. 18/a.
387
M.B.N., vr. 18/a.
388
mesrr, M.B.N., vr. 18/a.
389
ns, M.B.N., vr. 18/a.
390
eyh, A.N., vr. 20/b - .
391
M.B.N., vr. 18/a.
392
Seyyide eyitdi, A.N., vr. 21/a.
393
bunda mihmn olasz didi, A.N., vr. 21/a; dey, M.B.N., vr. 18/a.
394
M.B.N., vr. 18/a.
368
229
muhlefet etmeyb ol gice anda yatd,395 esrr- ilhiyyeden kelimt itdiler. Sabh old
Hazret-i Seyyid396 diledi ki; gide eyh iczet virmedi397 ta c gn temm-398 eyh
Hazret-i Seyyide gitmegi399 komad.400 Drdnci gn eyh cem ehl-i karye cem idb
eyitdiler ki; sizden iltims iderz ki, bunda vatan tudasz401 ve tezvc idesis ta kim402
mme-i mslimine403 nefnz irie nice kiilere hidyet idesiz.404 Allahu-tel size at
itd nimetinden kullarna405 dah iridresiz ve hem size mnsib (28/b) olan oldur.
Nef hsdan nef m evldur406
dey407 kub ok408 ilhh itdiler ve dah409 hem
ceddinn snnetine muvfakat itmem410 vechedr411 didiler. Hazret-i Seyyid412 eyitdi;

istihre ideym413 cnib-i Hakkdan ne buyurulursa anunla amel idelm didi. eyh bu
sz gayet sevb grb istihsn eyledi414 ve eyitdi ki; y Seyyid415 kim bir murdm var
mdur ki,416 bin fakrn kzn almaga istihre idesz. Seyyid eyitdi ki; * (' C*2' U
5S(
417
5H/
Seyyid
418
andan sonra eyh bu cevba muntazr old. Badel-istihre Hazret-i
eyitdi ki;419 bana yle emr olund ki; ceddm Hazret-i Al keremullh-i
veche420 kabrine bile varavuz ana mvere idevz ol421 ne emr iderse,422 ana gre amel
idevz eyh seman ve tten deyb Hazret-i Seyyidle mezr- Hazret-i Alye vardlar.
395
yatd, A.N., vr. 21/a - ; yatub, M.B.N., vr. 18/a.

397
virmeyb, M.B.N., vr. 18/b.
398
degin, M.B.N., vr. 18/b.
399
temmgitmegi, A.N., vr. 21/a - .
400
dein, A.N., vr. 21/a.
401
dutasz, A.N., vr. 21/a.
402
ta kim, M.B.N., vr. 21/a - .
403
mslimine, M.B.N., vr. 18/b - .
404
niceidesiz, A.N., vr. 21/a - ; tutub, M.B.N., vr. 18/b.
405
kullara, A.N., vr. 2/a.
406
hem evldur, A.N., vr. 21/a - ; veevldur, M.B.N., vr. 18/b - .
407
deyb, M.B.N., vr. 18/b.
408
ok, A.N., 21/a - .
409
ve dah, A.N., vr. 21/a - .
410
itmem, A.N., vr. 21/a - ; itme, M.B.N., vr. 18/b.
411
vcibdr, M.B.N., vr. 18/b.
412
Seyyid-i Hazret, A.N., vr. 21/a.
413
idin, A.N., vr. 21/a.
414
415
ki y Seyid, A.N., vr. 21/a - .
416
murdum oldur ki, M.B.N., vr. 18/b.
*
Allah bir ey dilerse ol dedii zaman oluverir.
417
A.N., vr. 21/a - .
418
Seyyid, A.N., vr. 21/b - .
419
ki, A.N., vr. 21/b - .
420
M.B.N., vr. 18/b.
421
anlar, M.B.N., vr. 18/b.
422
iderlerse, M.B.N., vr. 18/b.
396
230
Bu mehr mezrun423 gayrudur ol gice anda rm itdiler. lemi vkada424 Hazret-i

(29/a) Seyyid425 ceddi Hazret-i Al ile buluub temm bu kaziyye ana bildrdi. Hazret-i
Al radiyallahu tel anhu426 destr virdi nki sabh old vka eyh Acemye427 didi.
eyh bir mertebede428 begyet-i ferh429 oldug430 kabil-i vasf deildr.431 Gelb
Kesriyye ehlini cem itdi432 ve etrafdan433 olan ulem ve sliha ve zhhd ve ibdn
b-nihye434 cem idb ve etrafda olanlara435 bir azm meclis eyledi. Env nimetler
piirb436 bunlara437 ziyfetler eyledi438 andan sonra439 eyh Acem yerinden turub440
bir bel ve fash hutbe okud. Hutbe441 inde Hazret-i442 Seyyidle mlkat olduun ve
Hakk-tel Hazretleri Seyyid443 Ebl-Vefya444 kendnn kzn almaga445 izin
virdini bildrdi andan sonra kzn Seyyide446 nikh idb du kld kzun ad
Hsniyyeidi. Gayetde zhide ve bide idi ve cemile idi ve nsf- mln Hazret-i447
Seyyide bildrdi. Bir yla kalmad yine Hakk-tel448 eyh Acem449 mlna Hakktel450 ol kadar berekt virdi ki, Seyyide virdgnden dah ziyde old.451 (29/b) ?/I
hc,/I
452
Andan sonra Hazret-i Seyyid453 htunyla Kalmnaya geldi454 anda makam
dutd. Htun ibdete megul olub Seyyidn hidmetini iderdi.

423
deybmezrun, A.N., vr. 21/b - .

ryda, M.B.N., vr. 19/a.
425
Seyyid, A.N., vr. 21/b - ; M.B.N., vr. 19/a - .
426
keremullh-i veche, M.B.N., vr. 19/a.
427
eyhe, A.N., vr. 21/b.
428
bir mertebede, A.N., vr. 21/b - ; M.B.N., vr. 19/a.
429
begyet-i d, M.B.N., vr. 19/a.
430
bulub, A.N., vr. 21/b; olub, M.B.N., vr. 19/a.
431
kabil-ideildr, A.N., vr. 21/b - ; M.B.N., vr. 19/a - .
432
idb, A.N., vr. 21/b; M.B.N., vr. 19/a.
433
etrafda, A.N., vr. 21/b; M.B.N., vr. 19/a.
434
b-nihye, M.B.N., vr. 19/a - .
435
veolanlara, M.B.N., vr. 19/a - .
436
biirb, A.N., vr. 21/b; M.B.N., vr. 19/a.
437
bunlar konuklara, AN, vr. 21/b; bunlar, M.B.N., vr. 19/a.
438
ziyfetler eyledi, A.N., vr. 21/b - .
439
sonra, A.N., vr. 21/b - .
440
durub, A.N., vr. 21/b.
441
hutbe, M.B.N., vr. 19/a - .
442
M.B.N., vr. 19/a.
443
M.B.N., vr. 19/a.
444
445
kzn virmege, A.N., vr. 21/b.
446
sonraSeyyide, A.N., vr. 21/b - ; andanSeyyide, M.B.N., vr. 19/a - .
447
M.B.N., vr. 19/a.
448
yinetel, M.B.N., vr. 19/a - .
449
eyhin, A.N., vr. 22/a.
450
M.B.N., vr. 19/a.
451
SeyyideA.N., vr. 22/a - ; M.B.N., vr. 19/a - .
452
A.N., vr. 22/a; M.B.N., vr. 19/a.
424
231
{ Ve dah bikridi kavm ana Sittl-fakr ezerlerdi.455 Bir nie mddet bu hl zre
gedi. Kavmi ve kablesi ol htun grmege gayet456 mtkd457 riclden ve nisdan,
akrabdan ol htunun ziyretine geldiler. Grdiler ki; bir leme dah458 slk itmi459
hayli ehl-i hlden olub mertib-i kesre460 kat itmi amm Hazret-i Seyyid461 dah el
yukmamidi, bikridi. Bunlara bu hlet gayet megul geldi ser-zeni birle knadlar.
Eyitdiler ki; kendni tezyn idb Hazret-i Seyyide arz itmezsin, anun462 in sana meyl
itmez didiler. Htun eyitdi; y kavm Hazret-i Seyyid frigdr ol asl nesne murd
degildr. Bu kavm ilhh ve463 ibrm itdiler. Elbette sana bir veled gerekdr, ta kim464
(30/a) bu azzin nesli mnkat olmaya didiler.
Pes htun bunlarun sznden kmayub nefis libslar giyb kendvi env
ziynetle rste klub drl drl ryihalar drtnb465 Hazret-i Seyyidn halvetine
girdi. Hazret-i Seyyide htunun murd malm old; amm cim izin virilmemiidi.
Pes Hazret-i Seyyid466 Htuna bir kaftn virdi. Eyitdi ki; bu kaftnda bir katre
men vardur, yu pk olsun, htun kaftn alub bir bakr legen iine467 koyub ol men
yud.468 Hemn sat ki, men suy legenn iine ddi. Lkin delindi pre pre old. Ol
su karar itmeyb gitdi nki htun bu hleti grdi469 hl nice idgin fehm itdi470
kendye bundan cevb ve teselli hsl old. Andan sonra Hazret-i Seyyid471 Htuna emr
itdi ki, bir anak sd ine etmek toraya bazlar eydr,472 emr itdig sdl birinc pi
vire.473 Her hl ne buyurdysa itdi474 (30/b) ve eyitdi ki; y Htun sen ve ehln veled
453

gelb, M.B.N., vr. 19/a.
455
veezerlerdi, M.B.N., vr. 19/a - .
456
begyet, M.B.N., vr. 19/a.
457
mtk olub, M.B.N., vr. 19/a.
458
Hsniyye dah, M.B.N., vr. 19/b.
459
slk itmi, M.B.N., vr. 19/b - .
460
mertib-i lye, M.B.N., vr. 19/b.
461
Seyyid, M.B.N., vr. 19/b - .
462
anun, M.B.N., vr. 19/b - .
463
ilhh ve, M.B.N., vr. 19/b - .
464
ta neslinzden, M.B.N., vr. 19/b.
465
ryihalar ile, M.B.N., vr. 19/b.
466
pesSeyyid, M.B.N., vr. 19/b - .
467
legene, M.B.N., vr. 19/b.
468
yumaga balad, M.B.N., vr. 19/b.
469
grb, M.B.N., vr. 19/b.
470
hl nidni bildi, M.B.N., vr. 19/b.
471
M.B.N., vr. 20/a.
472
eyitdi, M.B.N., vr. 20/a.
473
bi vire, M.B.N., vr. 20/a.
474
her kanks ise, M.B.N., vr. 20/a .
454
232
taleb idersiz imdi, bilrsiz ki; Allahu-tel ve Hazret-i Resl aleyhis-selm475 emrinsiz
nesne ilemezem, istihre idelm476 kabil-i rahmndan ve Hazret-i Reslden her477 ne
emr olunursa ana gre amel iderem478 ve her kimesne ki; Hakk-tel gnderb bu
tam ana myesser kl vire an oul idinelm didi.
Pes479 Hazret-i Seyyid ba murkabeye kub cnib-i Hakka tevecch eyledi.
lemi ervhe seyr eyleyb grdi ki, Hazret-i Resl aleyhis-selm480 bir l makamda
oturur, ashb- kibr hep481 tertib zre her biri482 yerl yernde karar itmiler. Hazret-i
Seyyid bu483 cemiyyeti gricek hdimlern484 birisine sordu; bu ne cemiyyetdr? Ol
Hdim485 eydr; Seyyid Ebl-Vefya kabil-i rahmndan yedi oul virdiler. Arz bu
cemiyyetden anlar tayn eylemekdr.486 Hazret-i Seyyid eydr; bu haberi iidecek
varub bir kede, (31/a) edebile487 oturdum, tem iderem488 ta kim ol tayn olacak
kimesneler, kimler olalar.489
Pes Hazret-i Resl aleyhis-salt ves-selm,490 mm Hasana ve mm
Hseyine ve mm Zeynl-bidne radiyallah anhum491 emr eyledi ki, varun Tculrifinn krklarndan yedi kimesne adlu adyla getrn deyb emr eyledi; varub
yedisini dah getrdiler ve ol yedi azzn birisi Seyyid Mataradur ki; Seyyid Slim
oldur ki, Seyyid Ebl-Vefnun kardadur. Birisi Seyyid Gnimdur ki, erbainde
Ebl-Abbs dey zikr olunur ki, Seyyid Minhac oldur, Seyyid Minhac Muhammed
bin Zeyddr ki, Ebl-Vefnun dedesidr,492 ve birisi Seyyid Muhammed Seyyid
Keml Hayt bin Seyyid Rz bin Seyyid Muhammed bin Seyyid Zeyddur493 ve birisi
Seyyid Al bin Seyyid Hamsdr ki, Seyyid Zeyd oldur erbainde Al bin std dey
475
aleyhis-selm, M.B.N., vr. 20/a - .

ideym, M.B.N., vr. 20/a.
477
veher, M.B.N., vr. 20/a - .
478
idelm, M.B.N., vr. 20/a.
479
M.B.N., vr. 20/a.
480
sallallah aleyhi ve sellem, M.B.N., vr. 20/a.
481
M.B.N., vr. 20/a.
482
her biri, M.B.N., vr. 20/a - .
483
M.B.N., vr. 20/a.
484
ashbun, M.B.N., vr. 20/a.
485
ashb, M.B.N., vr. 20/a.
486
bu cemyetden arz onlar yakn eylemekdr, M.B.N., vr. 20/a.
487
sinb, M.B.N., vr. 20/a.
488
tem iderem, M.B.N., vr. 20/a - .
489
kimlerdr grdm, M.B.N., vr. 20/a.
490
aleyhis-salvt ves-selm, M.B.N., vr. 20/a.
491
radiyallah tel anhum, M.B.N., vr. 20/a.
492
M.B.N., vr. 20/b.
493
ve birisi Seyyid Muhammed Seyyid Keml Hayt ibn-i Seyyid Muhammed bin Zeyddr, M.B.N., vr.
20/b.
476
233
zikr olunur hams dey (31/b) anun in didiler Seyyid Zeydn eyhi oldur. Ve birisi
Abdur-rahmn Tafsuncdur ve birisi Al bin Heytdur ve birisi eyh Asker ldr ki;
nesebi mm Hasan Askerye kar.
Hazret-i Seyyid bu azzleri gricek d ve hurrem old. Andan sonra Hazret-i
Resl aleyhis-selm eyitdi; y Hasan ve y Hseyin ve y Zeynl-bidn varun olunz
Ebl-Vefy getrn. Bunlar gelb Hazret-i Seyyidi tazmle Reslun huzurna el
itdiler. Hazret-i Resle selm virdi. Hazret-i Resl selmn alub eyitdi; merhab y
bl-Vef494 Hakk-tel sana yedi oul virdi. Hem dny da ve hem hiret de
olundurlar. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Reslullh bu kiiler ne mertebe de olalar?
Hazret-i Resl495 eyitdi; bl-Vef bu yedi kii ki; senn olundur, dny da ve hiret
de sadlerdr ve kymete degin bunlarun nesli kesilmeye ve yedi olma bunlarun nesli
(32/a) kime yetie sadet anun ki, bunlarun silsilesine dhil ola ve Hazret-i Resl
aleyhis-selm bunlara emr ider ki; birer ellerini Hazret-i Seyyidn arkasna kodlar ve
birer ellerini dah Hazret-i Reslun mbrek elinn altna koyub beyat- hs idb oul
olmak zerine ahd iderler. Andan Hazret-i Resl eydr; y bl-Vef sana yedi oul
virdk, kymet de bunlaru dah bunlara mrd olub silsilesine sdk ve ihlsla giden496
kimesne ve b-riy muhabbet iden kimesne benm lemm dibinde har olsa gerekdr
ve her kimesne ki; benm evlduma497 hrmet ide. Allaha hrmet itmidr ve her
kimesne ki; Allaha hrmet ide, cennetl-firdevs anun498 makmdur ve dah her
kimesne ki, benm evlduma hrmet itmez hemn bana hrmet itmez Allaha hrmet
itmez499 ve her kimesne kim Allah hrmet itmez, (32/b) cehennem anun makmdur.
Hussen500 bu yedi oluna hrmet vcibdr ki; izzet ve eref insn dururlar ki ve dah
y bl-Vef; sana ve evlduna vasiyyet olsun ki kymete degin kimesneyle cidl ve
niz itmeyeler zr her silsileye ki, niz ve cidl kard ol nesle hatar ve helk iridi.
Ve dah bl-Vef her kim benm eratm ihy idb bu yedi olunun etegine yapa,
sadet anun ve her kim bunlardan irz eyleye ben andan bzrum didi.
Pes Hazret-i Tcul-rifin bu ahde ikrr ve itirf idb ol yedi azz cn ve dille
ferzendligi kabul itdi. Hazret-i Resl aleyhis-selm el getrb du kld cem ashb
494
Ebl-Vef, M.B.N., vr. 21/a.

Hazret, M.B.N., vr. 21/a .
496
giren, M.B.N., vr. 21/b.
497
bana, M.B.N., vr. 21/b.
498
anun, M.B.N., vr. 21/b - .
499
M.B.N., vr. 21/b.
500
huss, M.B.N., vr. 21/b.
495
234
dah bel du kldlar. Vakt ki; Tcul-rifin lemi hisse gelb murkabeden fri old.
N-gh kapu kakld, Htuna eyitdi; var, gr kimdr? Htun kub kapuy ad, bu yedi
azz501 cemsi kapuda hzr dururlar. Htun (33/a) gelb Seyyide ilm eyledi. Hazret-i
Seyyid eyitdi; sadak Reslullh gelsnler didi. Hazret-i Seyyid bunlarun nine ol sdl
tam getrdi, yediler. Eyitdi; gelmene sebeb nedr? Eyitdiler; vk da Hazret-i Resl
aleyhis-salt ves-selm grdk, bize eyitdi ki; varun olum Ebl-Vefya ki, size
zhiren ve btnen t old didiler. Hazret-i Seyyid dah kaziyye bunlara bildrdi. Zhir
yznden dah beyat eylediler ve sdt- necefden mervidr ki, Hazret-i Ebl-Vefnun
erbinde be sahhn-neseb Seyyid vardur ki; bu yedide dhildr. Sadet o kimesnenn
ki, bunlara sdk ve ihls birle iktid klub iki cihnda sadet ehlinden evl Hakk-tel
cem mmet-i Muhammed Ebl-Vef Hazretlerinn silsile-i thiresine girb sad-i
abd olmaga myesser kl vire, mn, y rabbl-lemn.
Andan sonra Tcul-rifin oturub terbiyet-i mrdine megul olub (33/b) nie
azmlar byle gtrb nie dermndelere502 dest-gr old. Hakk-tel cem mmet-i
Muhammed togr yoldan irmiyb. Hazret-i Ebl-Vefnun kaddesel-lhu srrehu503 ve
zrriyyt- thiriyenn l himmetinden mahrum klmaya, mn, y rabbl-lemn. }504
501
azzn, M.B.N., vr. 22/a.

dermnde, M.B.N., vr. 22/b.
503
kaddesel-lhu esrr, M.B.N., vr. 22/b.
504
ve dahlemn, A.N., vr. 22/a - .
502
235
kinci Bb: Vasiyyetini ve Baz Kelimt- Tayyibesini Beyn ider:

cmlen eyh Ebl-Hasan Al bin Heytden kaddesel-lhu srrehu1 rivyet
olund ki; Hazret-i2 Ebl-Vef kaddesel-lhu srrehul-azz3 vaz idb kelimt itdgi
vakt szlerinden bazn4 cem5 avm6 ve havss7 fehm iderdi8 ve bazn ancak havss
fehm iderdi9 ve bazn ancak10 bazn szlerini ne havss ve ne avm fehm iderdi.11 Bir
gn hazreti eyh halvet bulub bu kelimtdan12 sul itme13 ve bunun srrna vkf olmak
murdumidi; amm cret idemezdm hir hrs galebe itdi. eyhden sul itdm, eyitdi
ki;14 ol szlerki avm ve hvas fehm iderdi15 ol zhirdr yan nasyih-i dniyyeye
zhire ve dah ahkm- (34/a) eriyye zhirdr.16 Ve dah17 ol szler ki havss fehm
ider, avm fehm itmez ahkmd-dny ve irt- hakikiyyedr. Ol szlerki ne avm ve
ne havss fehm ider.18 Ol eyyime-i rifiyyenn, ervhnun ve melikeler19 ki meclise
hzr olur20 anlarun hitbdur. riflern rhlar ve hzr olan melikelerden21 gayri
kimesne ol szlerden22 fehm itmez didi.
Rv eydr;23 Hazret-i Tcul-rifinn kelimt- mbrekesinden dr; * U( 2
*
'I h +LY/ 5I' L2 # zjH4 *-' U 7* s
rahmetullh, A.N., vr. 22/a.

HeytdeHazret-i, M.B.N., vr. 22/b - .
3
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 22/a - .
4
vaz itdgi vakit kelimtnun baznu, A.N., vr. 22/a.
5
cem, A.N., vr. 22/a - .
6
halk, A.N., vr. 22/a; M.B.N., vr. 22/b.
7
havss, A.N., vr. 22/a - .
8
ider, A.N., vr. 22/a.
9
10
ancak, A.N., vr. 22/a - ; M.B.N., vr. 22/a - .
11
havss ve avm fehm itmezdi, A.N., vr. 22/a.
12
bu kelimtdan, M.B.N., vr. 23/a - .
13
itdigi, A.N., vr. 22/a.
14
veeyitdiki, A.N., vr. 22/a - .
15
16
yanzhirdr, A.N., vr. 22/a - .
17
dah, A.N., vr. 22/a - .
18
avmider, A.N., vr. 22/a - .
19
eyyime-i rifiyye ve ervh ve melike, A.N., vr. 22/a.
20
olurlar, A.N., vr. 22/a.
21
anlardan, A.N., vr. 22/a; meleklerden, M.B.N., vr. 23/a.
22
szleri, A.N., vr. 22/b; M.B.N., vr. 23/a.
23
Hazret-i Resl eydr, A.N., vr. 22/b.
*
zlemler ykseklere iltifat etmez.
24
Hazret-iyn, A.N., vr. 22/b - .
25
kimse, A.N., vr. 22/b.
2
yan;24 her kimesne25 eser-i nazar
236
hayrn eylese ve dah26 gnlni dost haberin iitmek koparsa ol kimesne evkile
beybnlarnda27 seyrn idb Hakkun gayrna nazar idb28 iltift itmez.
Ve dah29 sul itdiler ki;30 man-i zikr31 nedr? Eyitdi ki; 5U pH(H, 5UW* m
*
pH(
yan32 zikri kend varln mahv idb soyundurub33 hakikt (34/b) makamn
mhede itmedr. Ve dah kelimt- mbrekesindendr; ?!'q4 Y2 '2 # " q 2

*
Y)'S Y2 '2 #
yani her kimesnenn hakkla34 mumelesi hlis35 olsa riy karmasa ol
kimesne yalan davilerden36 hals olur37 ve dah kelimt- tayyibesindendr; S z($ 2

*
m !'5W 2 Q'8 5W ( *^7 2 Q >'5W Y7
yani her kimesne kim evkatnun hkmini
zayi itse ol childr ve her kimesne kim38 andan39 taksrlk ide40 gafildr ve her
kimesne ki,41 ihmal eylese42 yan43 stlik eylese44 cizdir.
Ve dah Hazret-i Seyyidden45 sul olund ki; teslim ne nesnedr? Eyitdi; (Y
*
5j 2 'W(! HLZ* 4 ' S I /('2 h =L'
yani teslim nefs-i ahkm meydnnda sal
virmekdr ve dah ol meydnda nefse gelen bellardan nefsini esirgemekdr ve dah

mrdleri eyitdiler ki; bir vasiyyet eylen ki (35/a) ehl-i tarke gayet fide46 ola.47 Cevb
yle48 eyitdi ki;49 evvel50 mrde lazm olan gnln ve srrn zhiren ve btnen51
26
dah, A.N., vr. 22/b - .

beybnlara, A.N., vr. 22/b.
28
eyleyb, A.N., vr. 22/b.
29
ve dah, A.N., vr. 22/b - .
30
iderler ki, M.B.N., vr. 23/a.
31
mani, A.N., vr. 22/b.
*
Zikir hakikatn ahidi ve Ahlakn vgsdr.
32
eyitdi kiyan, A.N., vr. 22/b - .
33
soyndurandur, A.N., vr. 22/b.
*
Kim ki, ilerini Allah iin yaparsa Allah onun duasn kabl eder.
34
hakkla, A.N., vr. 22/b.
35
hlis, A.N., vr. 22/b - .
36
du, M.B.N., vr. 23/b.
37
olsada, A.N., vr. 22/b.
*
Cahilin zamann boa geirmesi gzelliklerindendir. Gafilin zamann ksalmas, ite bu acizliindendir.
38
herkim, A.N., vr. 22/b - .
39
anda, M.B.N., vr. 23/b.
40
eyleyen, A.N., vr. 22/b.
41
her kimesne ki, A.N., vr. 22/b - .
42
idb, A.N., vr. 22/b.
43
yan, A.N., vr. 22/b - .
44
eyleyen, A.N., vr. 22/b.
45
SeyyiddenA.N., vr. 22/b.
*
Ve efkati terk etmek tehlikeye gitmektir. Mslmanlk nefsi dinin hkmlerine tabi klmaktr.
46
fidel, A.N., vr. 23/a.
47
olalar, A.N., vr. 23/a.
48
cevb yle, M.B.N., vr. 24/a - .
49
verdi ki, A.N., vr. 23/a.
50
evvel, A.N., vr. 23/a.
51
zhirenbtnen A.N., vr. 23/a - .
27
237
pk itmedr ve dah ferizi ve snneti ed itmege52 gayet hars olmakdur ve

bidatlerden fitnelerden ve muhdes ilerden ra olmakdur ve ehl-i halk ve ehl-i tevzu
olmakdur53 ve dah htrndan ey fikirler gecrb54 yaramaz fikirleri55 terk-i nefy
idb,56 dimen ey fikre megul olmakdur57 ve kend nefsine vaz ve nashat idb
Allah-telnun mahlkatn esirgemekdr ta58 ki Allahu-tel59 an dah60 esirgeye
ve dah kend kendne yedignde pk olub hudd-u eriden bir zerre tara
olmamakdur ve dah ahdna vef idb yalan dvler itmemekdr. Pes vel-hsl Allahutelnun geri grdnden ictibb itmedr.61
{ Zr yalan dv iden kimesnenn ameli merdddur ve dah ehl-i ucb
olmamakdur ve tatna marr olmamakdur; zr marr olursa Hakk-tel amelini
habt idb merdd klur ve dah eyitdi ki, asl kll bu tark de Hazret-i (35/b) Reslun
snnetine ittib itmedr. Andan bu yeti okud ki; *5WY' ! S(W '2 Cm, 5* S(4' 2 ve
dah eyitdi ki; takv cem umrun b takvdan azm elem kadar nesne yogdur. Ve bu
takv bir aacdur kki yan asl Hazret-i Resldur. Bildkleri sahbe ve tbindr ve
yem aml- slihadur. Pes takv azugunuz olursa kymet gnnde selmet olursz ve
dah Hakk-tel nehy itdgi yerlerde bulunmak ki, sizi grr ve emr itdgi yerde hzr
olun ki, sizi ykler ve dah n-mnsib ve ehl-i fitneye ve dnyya62 marr olm
kimesnelerle ihtilt idb anlar oldug yere olmamak gerekdr ve her kang mrd ki; bu
zikr olan szlerle amel itdi. Cennete vsl olub nrdan hals old ve dah anun kelm-
mbrekindendr; G(g G(g '? G(g ') G(g Qc4 ' TU/ I G(8 GH? / I G(8 X, !
(36/a) yan bilgil ki; Hakk-tel63 gaybdur, idrk olunmaz ve gnl dah gaybdur,
temlk olunmaz. Pes kaan gayb, gaybe ulasa gayb gayb grr. Bu sz gayet dakik
szdr zhir mans budur.
52

bu tevzu ehli olub halk gncek olmakdur, M.B.N., vr. 24/a.
54
eygecrb, M.B.N., vr. 24/a - .
55
yaramaz, A.N., vr. 23/a.
56
itmedr, A.N., vr. 23/a; nefy idb, M.B.N., vr. 24/a.
57
dimenolmakdur, A.N., vr. 23/a - .
58
ta, A.N., vr. 23/a - ; M.B.N., vr. 24/a - .
59
60
dah, A.N., vr. 23/a - .
61
pesitmekdr, M.B.N., vr. 24/a - .
*
Peygamberin getirdiklerini alr, nehy ettiklerinden saknnz.
62
ve dnyya, M.B.N., vr. 24/b - .
*
Bil ki, Hakk-tel gaybdr. Tam olarak idrak olunamaz. Kalpde gaybdr. Tam olarak idrak olunamaz.
Kalpde gaybdr ki, malik olunamaz. Gayb, gayb ile iletiim halinde olursa; gayb gayba mahede eder.
63
Hakk sbhne ve tel, M.B.N., vr. 24/b.
53
238
Ve dah kelm- erfinden +LY +H4 +7*4 +H4 5H
bu dah gayet64 gamz
szdr. Ehl-i hl olmayan bunun hakikat mansn bilmez; amm many zhiri budur
ki, kaan gnller ulasa terk ider ve kaan terakki itse ulaur. }65
Ve dah66 bir gn Hazret-i Ebl-Vef kaddesel-lhu srrehu meclisde vaz
iderdi67 makam- irddan sylerdi68 sul itdiler ki,69 mrdine vakt-i kmil olur eyitdi
ki;70 ' c'' (*>' . 71 kaan sfirlin72 yag73 olsa bu iret-i fehm idemediler74 ta ol
vakte dein ki,75 bir ya satuc76 arub eyitdi ki; ey sfirlin ya kim olur hemn
ki bu szi iitdler baz mrdler eyhn iretine fehm itdiler ve baz itmediler. eyh
Al bin Heyt diledi ki, bu baz anlamayanlarda77 dah fehm ide (36/b) Hazret-i
Seyyidden78 bu mannun kefin taleb itdi.79 Hazret-i Seyyid eyitdi ki; bu ya
simsimden olur kaan an ekmek isteseler evvela80 bir81 pk yer bulub birka kerre an82
srerler83 tan ve yaramaz nesnelerini84 rdurlar85 andan86 bir muyyen87 vaktde88 an
ekerler. Ol simsim yern nem-naglgndan rutbet hsl idb bir hlete dah varur.
Allahu-tebreke ve tel 89 yamur virb an suvarur, kuvvet bulub,90 yeryzne kar.
Vakt ki, biter ikinci dah gelb buna91 shi92 yardum ider,93 otun ve94 yaramaz
*
Kalpler birbiriyle kavuunca incelir. ncelince ynelir.

gayet, M.B.N., vr. 25/a - .
65
zrulaur, A.N., vr. 23/a - .
66
67
68
sylerken, A.N., vr. 23/a.
69
ki, A.N., vr. 23/a - .
70
olur idi ki, A.N., vr. 23/a.
71
(*> ' , A.N., vr.23/a -; Halis tahin olunca.
72
sf szliin, A.N., vr. 23/a.
73
ba, A.N., vr. 23/a.
74
idemeyenler, A.N., vr. 23/a.
75
ki, A.N., vr. 23/a - .
76
satc, A.N., vr. 23/a.
77
A.N., vr. 23/b.
78
Hazret-i Seyyidden, A.N., vr. 23/b - .
79
80
ol, A.N., vr. 23/b.
81
bir, M.B.N., vr. 25/a - .
82
an, A.N., vr. 23/b -..
83
srb, A.N., vr. 23/b.
84
yaramazn, A.N., vr. 23/b.
85
rdub, A.N., vr. 23/b.
86
andan, A.N., vr. 23/b - .
87
ey, A.N., vr. 23/b.
88
vaktde, M.B.N., vr. 25/b - .
89
Allah-Tel, A.N., vr. 23/b.
90
bulur, A.N., vr. 23/b.
91
vakt kibuna, A.N., vr. 23/b - .
92
shi, M.B.N., vr. 25/b - .
64
239
nesnelerini ridr. Temm ayrur95 sonra96 bun yerinden koparur ve vatanndan

ayrturub97 belnden balar98 gnee bragur. Bir mddet andan issi ve suvuk-
zahmetin eker. Ol99 ufnetleri100 gider kurur andan sonra an101 bir pk makama
koyub102 asyla urur, kardurur103 ta kim104 hcb olan nesneleri gidb ksrlardan
hals olur; amm zhir hcb gider btn hcb bk kalur105 ki; pes106 bun pk107
yuyub yumuak (37/a) dger ve108 andan evde koyub109 kaynadur andan karur hamr
gibi yourur ki; h evvelki eklinden nesne kalmaz andan ayak110 altuna alub skar ne
kadar ki ayaklar ol kadar hcbdan hals olur.
Pes bu hllerden sonra sfrlin ya olub hcbdan, hcblardan111 hals
olur. Kara nu larda112 nr olur, mminlere gd olur tamlara lezzet ve ziynet verr
cem leme nefi irir.113 Pes ol meakkatlerden114 ki, bu tarkde ekdi. Son rahat old
ve kudretden115 ve zulmetden kurtuld, nr old.116
mdi eger mrd dah kendyi eyhe teslim ider117 ol simsimi kendvi ikinceye
teslim itdu gibi ol dah118 zulmetden kurtulub nra irir.119 Eger teslim itmeyb ucb
iderse ebedi zulmetde kala.120
93
itdm, vr. 23/b.

otun ve, A.N., vr. 23/b - .
95
ayrdkdan, A.N., vr. 23/b.
96
andan, M.B.N., vr. 25/b.
97
ayurur kalur, M.B.N., vr. 25/b.
98
yerindenbalar, A.N., vr. 23/b - .
99
birol, A.N., vr. 23/b - .
100
ufneti, A.N., vr. 23/b.
101
sonra an, A.N., vr. 23/b - .
102
pkkoyub, A.N., vr. 23/b - .
103
kardurur, M.B.N., vr. 25/b - .
104
ta kim, A.N., vr. 23/b - .
105
krundan karur ki ol zhiri hcbdur. Btn hcb gidermek budur, A.N., vr. 23/b.
106
pes, A.N., vr. 23/b - .
107
pk, A.N., vr. 23/b - .
108
ve, A.N., vr. 23/b - .
109
bragub, A.N., vr. 23/b.
110
ayag, A.N., vr. 23/b.
111
M.B.N., vr. 25/b.
112
kargulardan, A.N., vr. 24/a.
113
iriir, A.N., vr. 24/a.
114
meakkatler, A.N., vr. 24/a.
115
kederden, A.N., vr. 24/a; kuduretden, M.B.N., vr. 26/a.
116
nr old, A.N., vr. 24/a - .
117
iderse, A.N., vr. 24/a; idb, M.B.N., vr. 26/a.
118
A.N., vr. 24/a.
119
irie, M.B.N., vr. 26/a - .
120
eger ucb idb teslim itmezse ebedi zulmetden kurtulub nra iriemez., A.N., vr. 24/a.
94
240
Pes Hazret-i Ebl-Vef kaddesel-lhu srrehu bu kelmda iret itdig; mrdn

evvel kalbi pk olmak gerekdr121 ve rhmet suyu ile122 suvarmak123 gerek. Andan
sonra vera eli birle124 gdlandurmak gerek ve zhd (37/b) orayla riy ve ucb125
otlarn kesmek gerek ve irk dierlerini artmak gerek. Kaan istidd bulsa vatanndan
ayrub tahret-i kalb ve srr sahrsna iletb126 biline azm ve127 sbit-i kadem olmak128
kuan kuadub129 hizmet ve mhede130 komak gerek, ta kim mchedenn issi131 ve
sovu ana irib ve evk yllar tokunub ufnetin zil eyleye. Andan riyzet-i ass
ile132 db133 hcbndan134 hals idb135 krundan kurtarmak gerek. Andan fen ayag
altna alub skmak gerek; ta kim cem hcbdan hals olub nr ol.
Ve dah136 rivyet olund ki; Hazret-i Ebl-Vef kaddesel-lhu srrehu mrdi
kettne tebh eyleyb buyurmd ki;137 her kimesne kim mevlsna vsl olmak dilese
trikde olan rhmetlere ve meakkatlere sabr eyleye. Nitekim kettne zahmetler ve
bellara sabr idb hirl-emr kaz olur. zerine Allah ad yazlur,138 muazzir ve
mkerrem olur, Allah ad139 (38/a) berektnda140 grmez misin? Kettn ol yerde yatub
habs eker yeryzne kub tamamu bitdkden sonra yerinden koparurlar, gurbet
belsn eker andan issilere karu yatub harret-i ems belsn eker141 andan
dklmek zahmet ve kabndan hals olmak belasn eker142 andan fezltdan ve
kendye mlyim olmayn, nesnelerden ayrtlannca143 ve tarak ve fra144 zhmetini
121
olmakdur, A.N., vr. 24/a.

suyuyla, M.B.N., vr. 26/a.
123
svarlmak, A.N., vr. 24/a.
124
bir ki, A.N., vr. 24/a.
125
riy ve ucb, M.B.N., vr. 26/a.
126
eyilb, A.N., vr. 24/a.
127
azm ve, A.N., vr. 24/a - .
128
olmak, M.B.N., vr. 26/a - .
129
kuanub, A.N., vr. 24/a.
130
hizmet-i mhide, A.N., vr. 24/a.
131
itse, M.B.N., vr. 26/a.
132
asyla, A.N., vr. 24/b; M.B.N., vr. 26/a.
133
dokunub, A.N., vr. 24/b.
134
hcbdan, A.N., vr. 24/b.
135
idb, M.B.N., vr. 26/a - .
136
ve dah, A.N., vr. 24/b - .
137
buyurm ki, M.B.N., vr. 26/b .
138
Allahu-Tel kelm yazlur, A.N., vr. 24/b.
139
Allah ad, A.N., vr. 24/b - .
140
M.B.N., vr. 26/b.
141
eker, M.B.N., vr. 26/b - .
142
andaneker, M.B.N., vr. 26/b - .
143
andan ayrtlannca, A.N., vr. 24/b - .
144
fra, A.N., vr. 24/b.
122
241
eker.145 Andan egrilmekde146 tokununca ol kadar zhmet eker ki, hadsiz.147 Andan
derzinn sndus ve inisi belsn eker. hir insna irib stir olur. Yine ol makamda
dah kimi olduka148 ol kimi149 giderince depmek ve taa dkmek ve skmak belsn
eker. Bu lemden hli olmaz,150 hir pre pre olub halk bun nazardan151 bragub
mezbeleye atarlar,152 ayklar153 altnda topraklara bulaub mhmeltda yatur154 ta ol
vakte dein ki, kgaz155 (38/b) dzici156 bun bu hlde grb efkat ider slaha
getrmekn alub pk suyyla yur andan ol kadar 157 meakkat anda dah hdsiz158 eker
ki,159 ta ol kadar ki,160 kgaz161 olur mehre urub mcell ve mseykal idb162 zerine
Bismillh-ir-Rahmn-ir-Rahm yazmaga ve163 kurn164 yazmaga165 ve hdis-i erfi166
ve marif-i ledni yazmaga kbil olur Hakk-telnun avn- birle.167
Ve dah168 rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid ol zemnun halfesine kuldlar;
zr meclisine nihyetsz azm169 halk cem olurd. halfe memleketden170 korkub
Seyyidi hzr itdrdi,171 imtihn itme istedi. Pld gerisi; kzdurub hzr itdiler.172 Ve
dah173 Baddda ne kadar ulem ve ehl-i cidl var ise ve nacs var ise ihzr idb her
bir mkil meseleleri yd kldlar174 Hazret-i Seyyidi aciz klalar.175 Hazret-i Seyyid176
145
belsz eker, A.N., vr. 24/b.

el-hsl, M.B.N., vr. 26/b.
147
b-nihyedr, A.N., vr. 24/b; hadsizdr, M.B.N., vr. 26/b.
148
oldukca, A.N., vr. 24/b; M.B.N., vr. 26/b.
149
giren, A.N., vr. 24/b.
150
buolmaz, A.N., vr. 25/a - .
151
nazardan, A.N., vr. 25/a - .
152
bragurlar, A.N., vr. 25/a .
153
ayklarlar, A.N., vr. 25/a .
154
altundayatur, A.N., vr. 25/a - .
155
kad, A.N., vr. 25/a.
156
yapuc, M.B.N., vr. 27/a.
157
pk yogdan sonra ol kadar , A.N., vr. 25/a.
158
hdsiz, A.N., vr. 25/a - .
159
ki, A.N., vr. 25/a - .
160
ol kadar ki, A.N., vr. 25/a - .
161
kad, A.N., vr. 25/a.
162
163
Bismillhve, A.N., vr. 25/a - .
164
kurn- kerm, M.B.N., vr. 27/a.
165
yazmaga, A.N., vr. 25/a - .
166
hdis, A.N., vr. 25/a; hdis-i nebev, M.B.N., vr. 27/a.
167
Allah avn ile, A.N., vr. 25/a.
168
pes, A.N., vr. 25/a.
169
azm, A.N., vr. 25/a - .
170
saltanatndan, M.B.N., vr. 27/a.
171
davet idb, A.N., vr. 25/a.
172
M.B.N., vr. 27/a.
173
ve dah, A.N., vr. 25/a - .
174
Badd ehlinin ulemsndan ehl-i cidl ulemlar cem idb muhabbet iderdi r, A.N., vr. 25/a.
146
242
geldi ol krsnn zerinde oturd177 bunlara selm virdi.178 Bunlar hemn ki Hazret-i
Seyyidi grdiler179 mtehayyir oldular.180 Hakk-tel181 (39/a) ol mesleleri ve dah ne
kadar nesne bilrler ise bunlara unutdurd.182 H183 kimesnenn nesne sylemege
mecli olmad;184 amm icnden185 birisi bu kadar kelm syledi ki; slm ne nesnedr
y eyh? didi.186 Hazret-i eyh187 eyitdi ki; sizn slmnuz m sorarsun yohsa benm
slm mu? Sil eyitdi;188 senn slmun benm slmumun gayri midr?189 Seyyid
eyitdi;190 neam. Sil eyitdi,191 beyn eyle192 grelm. Seyyid eyitdi;193 slm kmilinz
ayn mndur ki, dille194 Hakk-telnun birliine195 inanub196 ikrr idb gnlle197
itikad idb azayla amel itmedr198 '!'s'/ '7 I* LY' Lc Q/?-4 m 5,U '2' 2*
yani benm slmum varlumu mahv idb gidermek199
200
eylemek
201
ve cem
evktm Hakk-telnun
202
ve sftlarmu tebdl
kullna sarf eylemekdr. Ve dah
sizn orucunuz Ramazn ve aynda eger sir orucda gndz yemei ve suy imei ve
cima terkdr.203 ' Q/* */' ! #Y'!' j #! '(2 2?) I'2 ' /'S #'2 QS '2'(. '2
*
'c7
175
(39/b) yani benm orucum cem kintdan beri olmakdur. Yiyecekden
Hazret-iklalar, A.N., vr. 25/a - .

177
Seyyid bir pl pld ol krsn zerinde oturd, M.B.N., vr. 27/a.
178
krs kurdurub ol krsnn zerine kub bunlara selm virdi, A.N., vr. 25/a.
179
bu hl grb, A.N., vr. 25/a.
180
A.N., vr. 25/a.
181
Hakk-tel, A.N., vr. 25/a - .
182
bildiklerini unutdlar, A.N., vr. 25/a.
183
hc, M.B.N., vr. 27/b.
184
holmad, A.N., vr. 25/a - .
185
inde, A.N., vr. 25/a.
186
A.N., vr. 25/b.
187
188
eydr, A.N., vr. 27/b.
189
slm iki drl olur mu?, A.N., vr. 25/b.
190
191
192
itgil, A.N., vr. 25/b.
193
194
didile, A.N., vr. 25/b.
195
birline, M.B.N., vr. 27/b.
196
inanub, A.N., vr. 25/b - .
197
gnle ile, A.N., vr. 25/b.
198
itme, A.N., vr. 25/b.
*
Bizim Mslmanlmza gelince: zt yok etmek, sfat bolca ortaya koymak ve vakitleri ibadetlerle
kapsamaktr. Orucumuza gelince: her eyden.
199
giderb, A.N., vr. 25/b.
200
201
cem, A.N., vr. 25/b.
202
Hakk-tel, A.N., vr. 25/b.
203
A.N., vr. 25/b.
*
Kainatda Allaha itaat ve onun yardm olmasayd noksanlklar ve rezillikler eksik olmazd.
176
243
giyecekden meger ol204 ibdete kuvvet virdm205 ve idecek kadar206 ola ve207 dah
cem yaramaz sftlardan noksn virr nesnelerden hli208 olmakdur ve dah209 sizn
zektnuz altundan bu kadar ve gmden bu kadar210 ve davardan bu kadar deyb; ne
kadar var ise temm- tafsl zere ol211 ktb-i fkhda geldigi gibi beyn itdi.212 Ve
amm tafsliyle dah eyitdi;213 *5>5 # '2 5>5* /' 5-U'!? U) hgY 5>5U' (? 4'' 2
yani benm zektum cem mevcd bezl itmedr, yani m-melek sr214 ve itr215
itmedr. Allahu-tel katnda olan nesneler ki; gn hsl idb cem varlkdan el
ekmekdr216 ve dah sizun haccnuz217 mrnzde bir kerredr218 ve eryihi ve219
ahkmn beyn itdi.220 Tafsiliyle dah eyitdi;221 h! *ZU YSU) '$ * LU 5c' b' 2
*
'z2 !' Q ,5^' 7I* U2
Mekke-i erfe
222
yani (40/a) bizm haccumuz bi vakt namz kbe-i
de klmakdur ve vaktleri geenince223 ve dah her yl sdtla haccda
bile bulunmakdur.224 Sdk ve muhlis olanlarla225 bu ahvl malmdur ve mahcblar

bundan gafildr226 didi. Andan sonra eyitdi; y Ulem-i Badd sylen eger227 sulnz
var ise sorun. H228 kimesnenn nutka mecli olmad; zr Hakk-tel bildklerin
unutdurmd andan Hazret-i Seyyid ol yarakladuklar cem mkil meseleleri bunlara
Allah emriyle tekrr idb cemsine cevb virdi. Ve dah eyitdi ki; bu slm ki, zikr
204
ol, A.N., vr. 25/b - .

virecek, A.N., vr. 25/b.
206
mukdder, A.N., vr. 25/b.
207
ve, A.N., vr. 25/b - .
208
cemhli, A.N., vr. 25/b - .
209
ve dah, M.B.N., vr. 28/a - .
210
kadardur, A.N., vr. 25/b.
211
neol, A.N., vr. 26/a - .
212
kitb mcibince itdi, A.N., vr. 26/a.
213
A.N., vr. 26/a.
*
Mabudun yannda var olanlarn, olmayanlarn yannda zekat alp kazananlar ve zenginler verir.
214
ihzr, A.N., vr. 26/a.
215
itr, M.B.N., vr. 28/a - .
216
Allahuekmekdr, A.N., vr. 26/a -.
217
haccnuz,A.N., vr. 26/a.
218
kerrede, M.B.N., vr. 28/a.
219
yetini ve, A.N., vr. 26/a - .
220
tkat yeterse, A.N., vr. 26/a.
221
tafsiliyleeyitdi, A.N., vr. 26/a - .
*
Bizim Haccmz farz namazlarn eda etmektir. Her yl erefli Mekkede zaman geirmek ve her yl
haccda hazr olmak erefli kiilerden olmaktr.
222
Mekke-i erfe, A.N., vr. 26/a; M.B.N., vr. 28/a.
223
vegeenince, A.N., vr. 26/a - .
224
Sdk- muhlis, A.N., vr. 26/a.
225
olanlara, A.N., vr. 26/a.
226
gafillerdr, A.N., vr. 26/a.
227
eger, M.B.N., vr. 28/b - .
228
hc, A.N., vr. 26/a; M.B.N., vr. 28/b.
205
244
itdm,229 kimn sefs var ise gelsn didi,230 kanknuzda bunun gibi slm vardur,231
gelb beyn itsn didi.232 H kimesne cevb virmedi233 kadd oldlar234 Hazret-i
Seyyid235 duyla236 meclisini temm idb krsden aaa237 indi.
Pes ibn-i Ukayl ile eyh Ebl-Hasan bin Cevz ki, Ebl-Ferec bin Cevznn
bbsdur, ekbir-i mfessirindendr,238 (40/b) gelb Hazret-i Seyyidi239 ziyret itdiler.
Seyyide nesne bilmez deyb240 inkr241 edenlerin242 resi bunlaridi. Seyyidn bu hletini
Seyyidden243 mde idecek244 hayrn olub,245 inkrlarna246 pimn oldlar. Dah
tafsl-i bb, rb de beyn oluna.247
Vakt gelb Seyyidi ziyret itdiler. Seyyid eyitdi; siz beni kelimta kadir
degildr dey tan iderdnz bilemednz ki; ceddm Hazret-i Muhammed Mustaf
aleyhis-selm248 bana dimde gelb mbrek az yarini azuma koyd; (' Ub! +(2'
*
'()*! +-,.
yan ahmladum Acem idm, sbahladum Arab oldum, andan bu iri
okud.
iir;*=I # I I ; )* )*mU # 2' p'cL * yan: fasht ve belgatun srr
rhda gizlidr, dillerde deldr itibr zhire degildr btnadur. Bu iirn kalan
beytlerini getrmedk ihtisr itdk. Hakk-tel mddrki bu bendeleri zhirde
komayub btn tarkine slk itmegi myesser idivere, mn, y rabbl-lemn.249
229
slmnuz zikr itdm, A.N., vr. 26/a.

andandidi, A.N., vr. 26/a 231
var, A.N., vr. 26/a.
232
kanknuzdidi, M.B.N., vr. 28/b - .
233
virmeyb, A.N., vr. 26/a.
234
kadd oldlar, M.B.N., vr. 28/b - .
235
236
duyla, M.B.N., vr. 28/b - .
237
aaa, A.N., vr. 26/a - .
238
bin Cevz mfessirindendr, A.N., vr. 26/a - .
239
240
M.B.N., vr. 28/b.
241
inkr, M.B.N., vr. 28/b - .
242
mnkirlerin, A.N., vr. 26/a.
243
hletlerini, A.N., vr. 26/a .
244
grb, A.N., vr. 26/a.
245
hayrn olub, A.N., vr. 26/a - .
246
inkrlarna, M.B.N., vr. 28/b - .
247
daholuna, M.B.N., vr. 28/b - .
248
Mustafm, A.N., vr. 26/a.
*
Arapla sabahladum Acemle ahamladum.
*
Fesahatn /edebiyatn srr szde deil ruhlar aleminde zrsz mkemmeldir.
249
vakt y rabbl-lemn, A.N., vr. 26/a - .
230
245
Rivyet olundu ki;250 eyh Mcid Kerv eydr ki;251 Seyyidn hizmetinde
(41/a) olurd.252 Bir gn253 Hazret-i Seyyid ile eyh Maruf-u Kerhnun radiyallah
anhunun kbrine ziyret itmege varduk. Kabr zerinde254 Seyyide bir hlet vki old
ve255 evk galebe idb,256 Hakk-telya sylerim rabbl-lemn matladur,
melikeler257 grrler ve yazarlar, biz cemmz ve dah bu kbirlerde258 olan259 Hakktelnun260 huzurnda tururlar ve Hakk sbhne ve tel elhamdlillh kalbimi
muhabbetle toldurd ve dah anda mkeftnun srlarn indrdi.261 Hakk-telnun
nruyla grdm. Mahlkatdan bu zemne dein gelenleri262 ve kymete dein
gelecekleri dah grdm ve Hakk-tel benm hlimn nryla meyyed yan;263 kav
klur kav kldn kulun264 ve benm ikrmuma ikrm ider, ikrm itdgi kulna hemn
ki; Hazret-i Seyyid bu kelimt didi. Maruf-u Kerhnn aleyhi rahmeten265 kbrinden
bir blend-i vz geldi ki; *'j7 I (? +' '( 4 '/ +7?. yan gereksin266 (41/b) y
Tcul rifin sen Seyyid-i aktbsn 267 kerre byle dey268 vz kld. Cem anda
olanlar iitdi.269 Hazret-i Seyyid270 bu sznden malm oldu ki; ol vakt de kutb- gavs
mertebesine irim zr ki; kutb olanlar Hakk-tel kutb- gavs nryla ve anun
250

eydr ki, M.B.N., vr. 29/a - .
252
Seyyid[nolurd, A.N., vr. 26/a - .
253
M.B.N., vr. 29/a.
254
Kabr zerinde, A.N., vr. 26/b - .
255
ve, A.N., vr. 26/b - .
256
eydr, M.B.N., vr. 29/a.
257
melike, A.N., vr. 26/b.
258
kabre, A.N., vr. 26/b; kabrde, M.B.N., vr. 29/a.
259
olanlar, M.B.N., vr. 29/a.
260
261
srrlarndan indi, A.N., vr. 26/b.
262
gelenleri, A.N., vr. 26/b - .
263
meyyed yan, A.N., vr. 26/b - .
264
kulun, A.N., vr. 26/b - .
265
rahmetullh-i aleyh, A.N., vr. 26/b.
*
Ey riflerin tac ve kutuplarn efendisi sen dorusun.
266
+7?. gereksin, A.N., vr. 26/b - .
267
c, M.B.N., vr. 29/b.
268
dey, M.B.N., vr. 29/b - .
269
anda olanlar cem bu szi iitdi, A.N., vr. 26/b.
270
Seyyid Hazretinn, A.N., vr. 26/b.
251
246
ikrmyla kav ve mkerrem klur.271 Hazret-i Maruf-u Kerh272 rahmetullh;273 dah274

sen kutbl-aktabsn dey, anun in275 didi, kaddesel-lhu srrehul-azz.276
Rivyet olund ki;277 ehl-i Badd Hazret-i Seyyidn hss hizmet-krndan
iltims itdiler ki;278 Seyyide syleye ki; bir279 sohbet eyleyb bir nasyih-i nfi280
eyleye. Ta kim nice marz kalblere mbrek nefesi berektnda if hsl ola.281 Ol282
Hadm dah Hazret-i Seyyidden iltims eyledi ki; halka vaz ve nashat eyleye. Pes283
Hazret-i Seyyid284 dah icbet eyleyb285 sahrya kd. B-nihye adam cem286 olub287
azm meclis old nice azmlar yola gelb hidyet buld288 vuh u tuyr dah289 bnihye (42/a) hzr old.290
Rv eydr; kucauzlarun291 baz gelb Seyyidn zerine kanatunu292
gerb ve boyuncugun293 uzadub, kelimt- mbrekesini294 dinlerlerdi ve bazs gelb
Seyyidn zerine kanadcuunu gerb ve boyuncuunu uzadub kelimt- mbrekesini
dinlerdi ve295 baz hayrn olub derdi. Vakt ki, sohbet kerem old ashb Seyyidden
Eb Gamme adlu bir kimesne doru gelb296 eyitdi ki; y Seyyid sem hakknda ne
buyursn hell midr, yohsa harm mdur? Seyyid eyitdi; *z2' Y )' Y2 5 yan;297
271
kav klur, A.N., vr. 27/a.

Maruf-u Kerh, A.N., vr. 27/a.
273
A.N., vr. 27/a.
274
dah, M.B.N., vr. 29/b - .
275
n, A.N., vr. 27/a.
276
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 27/a - .
277
278
ki, M.B.N., vr. 29/b - .
279
bir, A.N., vr. 27/a - .
280
nshat, A.N., vr. 27/a.
281
Ta kim mbrek nefesi berektnda marz kalblere, A.N., vr. 27/a.
282
ol, A.N., vr. 27/a - .
283
halkapes, A.N., vr. 27/a - .
284
285
286
cem, A.N., vr. 27/a.
287
288
nicebuld, A.N., vr. 27/a - .
289
dah, A.N., vr. 27/a - .
290
oldlar, A.N., vr. 27/a.
291
kuagzlarun, A.N., vr. 27/a.
292
kanatcugnu, A.N., vr. 27/a.
293
boyun, A.N., vr. 27/a.
294
kelimt- tayyibesin, A.N., vr. 27/a.
295
bazsve, A.N., vr. 27/a - .
296
gelb, A.N., vr. 27/a - .
*
O iitene gre farkldr.
297
Y,25 yan, A.N., vr. 27/a - .
272
247
bu sem iden298 kimesnenn hline gre olur.299 Bu sem bir od gibidr, gnller odun
gibidr, ol gnl ki, pkdur,300 rayih-i tayyibesi vardur. O ol ey kkl301 aalar
gibidr ki, oda yaksalar ey ryihas kar ve ol gnl ki, pk deldr ol yaramaz
ryihalu aga gibidr, oda yaksalar ryiha-i habsesi
302
ukar. Sem dah baz303
kalblere cil virr ve evkin ziyde klur ve baz kalblere inkr virr ve zulmetini
arturur va baz agac vardur ki, ryiha-i tayyibesi ve gerihesi yokdur (42/b) hldr an
o da kosalar ey kokus kar ve ne yaramaz kokus kar hemn yenr mahv olur, baz
gnller dah vardur ki,304 semdan ne evk305 hsl ider ve ne inkr ve ne zulmet hsl
ider306 belki kend lemnden tecvz itmez. Pes eyle olsa bu sem baz kavme
mubhdur ve bazsna307 mendbdur ve bazna vcibdr ve bazna mekrhdur ve
baz kavme308 hatarludur. Her birinn ehli vardur, zinhr her kii mertebesinden
tecvz itmesn gayet309 muhtaradur.
Ve dah310 kelimt- mbrekesindendr ki eyitdi;311 Allahu-tebreke ve
telnun rif kullar in bir arb vardur, kaan312 iseler gayet ferh olurlar; kaan313
ferh olsalar mest olurlar ve kaan mest olsalar vaktleri ho olur kaan vaktleri ho olsa
gayb olurlar ve kaan gayb olsalar hzr olurlar ve kaan hzr olsalar nazar iderler ve
kaan nazar itseler taleb iderler ve kaan taleb itseler bulurlar ve kaan bulsalar andan
gayreti yitrrler kaan yitrseler ulaurlar, ulasalar muttasl olub mhede idb bir
mndden (43/a) bu sreti iidrler ki; ' )? W( /?'( H2 ( 'W( W 5$ 2 pU )*W)* Z-/
*
(s!*> C?!
298
ve dah Hazret-i Seyyidden sordular ki;314 eyh ne vakt eyh-i kmil olur?
idenn, A.N., vr. 27/a.

gredr, A.N., vr. 27/a.
300
pk turur, A.N., vr. 27/a.
301
kk, A.N., vr. 27/b.
302
habs ryihas, A.N., vr. 27/b.
303
baz, A.N., vr. 27/b - .
304
ki, A.N., vr. 27/b - .
305
havk, A.N., vr. 27/b.
306
inkr ider, A.N., vr. 27/b - .
307
bazna, A.N., vr. 27/b.
308
bazna, A.N., vr. 27/b.
309
gayet, A.N., vr. 27/b - .
310
pes anun, A.N., vr. 27/b.
311
eydr, A.N., vr. 27/b - .
312
kaan, A.N., vr. 27/b - .
313
n, A.N., vr. 27/b; kaan, M.B.N., vr. 30/b - .
*
Rabbi onlar orada Rdvan cennetiyle mjdeler ve naim cennetinde ebedi kalclardr. phesiz
Allahdan; byk mkafat vardr.
314
pes Seyyid dah den sordlar ki, A.N., vr. 28/a.
299
248
Eyitdi ki; *
'7 h
' 2 */ #Y( (( ' l(Z* c/ I yani eyh olmaz kimesne ta kafdan kafa
dein. Bilmeyince315 eyitdiler ki; kaf nedr? Eyitdi ki;316 Allahu-telnun
didignden ber ta Hakkun
552 W 5^7
317
dedign
318
319
degin
bilmekdr, yan
eyh ol vakt kmil olur ki; Hakk-teldan hitb gelb deyb lemi halk idelden ber
ta kymete degin ne olursa malm ola.320
Ve dah321 sul itdiler ki; mrdn eyh zerine hakk nedr? Eyitdi ki; mrdn
eyh zerine hakk oldur ki;322 eyhn323 mrdnn avreti324 ve mrdnn fakresinn
avretin325 eger yil asa mrd helliyle uyur olsa, eyh el uzadub anlarun avretini rte
eger Kaf ta ardnda dah olursa ide yle deyb (43/b) elini uzatd. Baz ehl-i kef
kimesneler hzridi. Seyyidn eli kande326 gider deyb327 gzyle nazar idb, grdiler
ki;328 bir agac dibinde bir kii htnyla yatub uyurlar anlarun yil avretlerini am
Seyyid329 an setr itdi. Pes Seyyid bunlarun muttali oldun bilr330 eyitdi ki;331 Hakktelnun izzeti ve azmeti332 hakkn eger bu erile avretde bir kl kadar hakka mni
nesne grsem balarnu alurdum didi. Pes bu szden mlm old ki; eyhin hbir vakte
nazar- mrdden333 eksik olmazm. Hakk-tel anlarun ve zrriyyt- thirinn nazar334 inyetinden335 mmet-i Muhammed336 mahrm klmaya, mn, y rabbl-lemn.
Kaftan Kefi ayramayan byk alim olamaz.

bilmeyince, A.N., vr. 28/a - .
316
*
Sorumlu kiiler yaptklar iin ardnda dururlar.
317
.552 , A.N., vr. 28/a - .
318
getrdn, A.N., vr. 28/a.
319
degin, A.N., vr. 28/a - .
320
yanola, A.N., vr. 28/a - .
321
322
eyholdur ki, A.N., vr. 28/a - .
323
eyh, A.N., vr. 28/a.
324
avretinn, A.N., vr. 28/a.
325
tink, A.N., vr. 28/a.
326
khbe, A.N., vr. 28/a.
327
dey, A.N., vr. 28/a.
328
ki, A.N., vr. 28/b - .
329
330
bilb, A.N., vr. 28/b; bilrdi, M.B.N., vr. 31/a.
331
ki, A.N., vr. 28/b - .
332
ve azmeti, A.N., vr. 28/b - .
333
nazar, A.N., vr. 28/b.
334
mrdden nazar, A.N., vr. 28/b - .
335
himmetlerinden, A.N., vr. 28/b.
336
bizi, A.N., vr. 28/b.
315
249
Ve dah Hazret-i Ebl-Vef337 kaddese srrehul-azz338 iltims itdiler ki; bir

vasiyyet cmia kla339 mrdlere340 ki bu trikn mbtedlerine341 gayet fidel ola.342
Eyitdi ki;343 sizn zerinize vcibdr
345
murkabe itme ve gicelerde ok
344
az yemek ve az uyumak ve ok fikr ve ok
kaim olmak; zr ok yemek ok uyudur (44/a) ve
sst ider. Sst olan gafil olur ve gafil olan mell olur, mell olan kimesnenn nefsi
azar346 ve kaan nefsi tok olsa err olur, err olursa347 chil olur,348 chil olsa unudur,
unutsa aar, asa349 inkr ider, inkr350 itse tebdl-i vasf ider ve tebdil-i vasf itse
kesilr, kesilse dner, dnse kendvi yetrr, kendvi yitrse magbn olur, b-sadet
olub351 mahrm olur.
Kaan nefsini tark-i selmete sell itme istese Hakka davet idene352 ne cevb
virrse uyanur, uyansa mcerred olur, mcerred olsa kasd ider, kasd itse uyar, uysa
delle ve sra iktid klur, iktid klacak std vastasyla353 hidyet bulub env-i
hidmeti354 cidd gedile istimal ider. Pes kaan355 ol kimesneye himmet irir. Zr
himmet takvsyladur. Her kimesnenn bidyeti temm olsa nihyeti dah temm
olmaz. Bu dny sery- hirete azuk drmek ndr356 ve dah dar- beknun yoldur
didi. Bu yeti okud; (44/b)Y/I 4'H4 X " 5H4 52 /m' W/' / 5HY m ' (* m4 ve357 dah
hazer idn bu dnyy gaddardan ki,358 imret-i harb ve lezzt- zehrdr nam-i cahm
ve rhat gussa ve arb- serbdur; zr ki;359 malmdur, dnyda her ne var ise gese
337
Seyyidden, A.N., vr. 28/b.

kaddese srrehul-azz, A.N., vr. 28/b - .
339
kla, A.N., vr. 28/b.
340
mrdlere, A.N., vr. 28/b - .
341
mrdlerine, A.N., vr. 28/b.
342
olsa. A.N., vr. 28/b.
343
eyitdi ki, A.N., vr. 28/b - .
344
olsun, A.N., vr. 28/b.
345
ok, A.N., vr. 28/b - .
346
mellazar, A.N., vr. 28/b - .
347
olsa, A.N., vr. 28/b; M.B.N., vr. 31/b.
348
olur, A.N., vr. 28/b - .
349
aar asa, A.N., vr. 28/b - .
350
ider inkr, A.N., vr. 28/b - .
351
kesilrolub, A.N., vr. 28/b - .
352
353
Bil-cmle, A.N., vr. 29/a.
354
hizmeti, A.N., vr. 29/a; M.B.N., vr. 32/a.
355
kaan, A.N., vr. 29/a - .
356
azuk dzmek indr, A.N., vr. 29/a; M.B.N., vr. 32/a.
357
bu ', A.N., vr. 29/a - .
358
A.N., vr. 29/a.
359
zr ki, A.N., vr. 29/a - .
338
250
ve zil olsa360 gerek nect ve selmet361 ol kimse bulur ki; dnyy terk idb kendvi
helk olm itikad eyleye ve dah sizn zerinze vcib olsun, fakr zr gn
fakrdendr.362 Eyitdiler ki; fakr nedr? Eyitdi ki; p-(W( s! 52 *,) ? U2 k 5WZ2 *5
?,2 I C'WY2
(S2 *(8 5'
yan;363 fakr esrr- ilhiyyeden bir srrdur ki, slik-i
mhede ider. Ol makama iriecek ve dah bir zil olmaz glgedr ve bir bahrdur ki,
gayet heybetldr, ne nihyeti var ve ne kenar var ne haddla364 ve ne resmile365 tarif
olunur, ne gedile ve ne ciddile hsl olur. Bil ki; Allahu-tel nasb itdgi kulna it
ider.366 (45/a) Andan eyitdi ki; +US' U ?-2 I +(^7 'U I +2'U #j(2 I +(j!' U z'2I W
*
?b T2?b mL/ I
ilh ltfun ve kereminle fikr it itdgn367 kullardan kl vire,368 mn,
y rabbl-lemn.369
Rv370 eydr; ol meclisde ki eyh Ebl-Vef Hazreti371 bu kelimt buyurd372
an373 iki yz kiiden ziyde kimesne gelb tevbe itdi, cemsi ehl-i hl oldlar.
Allahu-tel inyeti374 ve Hazret-i Seyyidn375 l376 himmet-i berektnda ilh
bu bendeleri Hazret-i Seyyidn l377 himmetinden ve zrriyt- thirinn l
nazarlarndan mahrm itme, tevbe ve zhd ve salh erzn kl vir, mn, y rabbllemn.378
Hazret-i Seyyid379 kelimt- tayyibesi okdur amm380 biz bu kadar381 ihtisr
itdk, ve balillh-i ettevfik.
360
ve...olsa, A.N., vr. 29/a - .

ve selmet, A.N., vr. 29/a - .
362
fakrdedr, A.N., vr. 29/a.
363
5yan, A.N., vr. 29/a - .
364
haddla, A.N., vr. 29/a.
365
resmle, A.N., vr. 29/a.
366
neider, A.N., vr. 29/a - .
*
Allahn senin verdiine kimse mani olamaz. Senin vermediini kimse veremez. Senin geri dndremez,
hkmettiin eyi kimse deitiremez, kimse fayda veremez.
367
W itdgn, A.N., vr. 29/a - .
368
eyle, A.N., vr. 29/b.
369
mn, y rabbl-lemn, A.N., vr. 29/b - .
370
rv, A.N., vr. 29/b - .
371
eyh Ebl-Vef, A.N., vr. 29/b.
372
didi, A.N., vr. 29/b.
373
A.N., vr. 29/b .
374
inyet-i birle, A.N., vr. 29/b.
375
Seyyidn, A.N., vr. 29/b - .
376
l, A.N., vr. 29/b - .
377
l, M.B.N., vr. 32/b - .
378
ilh y rabbl-lemn, A.N., vr. 29/b - .
379
Seyyid Hazretinn, A.N., vr. 29/b.
380
A.N., vr. 29/b.
381
bu kadar, A.N., vr. 29/b - .
361
251
Fasl:382
Bu fasl; Hazret-i Ebl-Vefnun kaddesel-lhu srrehul-azz maraz- mevtinde
itdi vassiyet ve dah ana mertebe olan nesneleri383 beyn ider.
Rivyet olund ki;384 Hazret-i Seyyid385 tarih-i (45/b) hcretin beyzbirinde
marz olub cem ashbnun gelmesine emr eyledi. Pes ashb cem olub Kurn okudlar
Hakk-teldan Hazret-i Seyyidn shhatini taleb eylediler. Seyyid eyitdi; shhat
yakndur ki, Allahu-telnun likasdur386 ve vuslidr amm murdm oldur ki, size
bir vassiyet idem andan tarkinzde fide tutasz ve dah her birinz benden hissenz
alasz. Allahu-tel hisse itdgnden amm387 vassiyet oldur ki, biln ve gh olunki,
her nesneki;388 yogdan var olmudur. Elbet de anun bir var idicisi vardur ve ol adamdan
vcuda gelen nesne gene adama varub gene vcuda gelse gerekdr. ' )? U h'4 57
*
C?( 54 X

ve dah bu vcuddur, cennete ve nra giren her kimesne kim diler cennete
gire, anun cennete giden389 yola gitsin390 ve her kim diler, cehenneme gire391 ana392
giden yola gitsn ve her kim diler Hakka vsl ola anun yolna gitsn, *52I(* c4 " # I
393
(46/a) dah Hazret-i Ebl-Vef eydr;394 y kavm size ben ceddm Muhammed
Mustafnun aleyhis saltu ves-selm395 erini gsterdm ve396 ren-u dell-i birle
hakk397 beyn itdm.398 mdi ben399 gsterdgm bu trik ile gidesiz. Her nesneki bu bu
trikden taradur, bidatdur; zinhr bidate tbi olmak ta ki,400 helk olub zelletde
kalmayasz ve dah takvy elden komauz401 cem nesnenn nr takvdandur402 ve
382
fasl, A.N., vr. 29/b - .

venesneleri, A.N., vr. 29/b - .
384
Pes, A.N., vr. 29/b .
385
Hazret-i Seyyidn, A.N., vr. 29/b.
386
likas, A.N., vr. 29/b.
387
minnare vasiyyet itdum ki trikinznde fidesiz ve dah her birnz benden hisseniz alsa Allahutel vird kadar amid-i vasiyyet, A.N., vr. 29/b.
388
ki, A.N., vr. 30/a - .
*
lk nce nasl yarattysam ylece geri dndrrz.
389
cennete giden, A.N., vr. 30/a - .
390
yoln veresn, A.N., vr. 30/a.
391
giden, M.B.N., vr. 33/a.
392
ana, M.B.N., vr. 33/a - .
*
Btn olaylar Allah oluturmaz m?
393
Q52I, A.N., vr. 30/a - .
394
A.N., vr. 30/a.
395
aleyhi salvt ves-selm, A.N., vr. 30/a - .
396
ve, A.N., vr. 30/a - .
397
hakk, A.N., vr. 30/a - .
398
eyledm, A.N., vr. 30/a.
399
A.N., vr. 30/a.
400
A.N., vr. 30/a.
401
komayasz, A.N., vr. 30/a.
383
252
dah Hakk-teldan gice ve gndz tazarru eylen ki; tor yoldan irmeye ve benm
nshatum size; az eylemez eger Hakk-tel sizi azgunlardan klursa benm gitdgm
size ziyn eylemez eger Hakk-tel sizi okumulardan klub403 yoldan karmazsa eger
ben inzden gayb oldumsa404 Allah hzrdur eger ben sizn hlinzi bilmezsem
Allah405 bilr. Pes Allahla olasz, gnlnzi Allah muhabbetinden azmayasz406 ve tor
yol budur ki didm size ve gsterdm407 magbndur ol kimesne ki, Allah unutd, kend
nefsine zulm idb zelletde kald,408 znhar cehd idesiz. Allah undan (46/b) tifeden
olmayasz daim Hakkla409 olub iki cihnda410 sadet bulasz. Andan sonra emr itdi ki;
esbb- dnyvyeden
411
nesi412 var ise getreler ta kim ashba uladuralar, Allahu-
tel emri birle.

Pes assn eyh Ebl-Hasan Al bin Heytye virdi ve enana eyh
Heynya virdi bir gnden413 gecek414 barda vard eyh Mcid Kervye verdi.
Klcn eyh Ramazn Mecnna virdi. Bir demrden ass vard415 an eyh Bvelne
virdi ve giydgi libsn416 eyh Ad bin Msfire virdi, gelicek viresiz didi.417 Ve beni
ol yusun418 ve ol kefenlesn ve ol defn itsn, andan gayri kimesne itmesn didi. Baz
hzr olanlardan eyitdiler ki;419 eyh Ad, Hekrede, biz Ksanda bundan anda varnca
ok mesfe vardur,420 ol kaan gelr bunda421 irir, didiler.422 Hazret-i eyh423 gazabla
nazar idb eyitd ki;424 Allahu-telnun izzeti ve425 azameti hakkn eger bilsem ki, ol
402
takvdur, A.N., vr. 30/a.

eyleyb, A.N., vr. 30/a.
404
olursam, A.N., vr. 30/b.
405
Allahu-tel, A.N., vr. 30/b.
406
irmeyasz, A.N., vr. 30/b.
407
408
kld, A.N., vr. 30/b.
409
him-i hakkla, A.N., vr. 30/b.
410
iki cihnda, M.B.N., vr. 33/b - .
411
dnyevyetden, A.N., vr. 30/b.
412
ne, A.N., vr. 30/b.
413
ve, A.N., vr. 30/b.
414
geccek, A.N., vr. 30/b.
415
var idi, A.N., vr. 30/b.
416
libs, A.N., vr. 30/b.
417
virn didi, A.N., vr. 30/b.
418
yusin, A.N., vr. 30/b.
419
ki, A.N., vr. 30/b - .
420
vardu, A.N., vr. 30/b.
421
bunda, A.N., vr. 31/a - .
422
A.N., vr. 31/a.
423
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 31/a.
424
ki, A.N., vr. 31/a - .
425
izzeti ve, A.N., vr. 31/a - .
403
253
(47/a) bunda irimez426 bu emri anmazdum, gh olun, rif olan kimesnenn szine
itirz itmeyesiz;427 zr kend kolayndan428 sylemez Hakk-telya asandur. An
bunda429 iridrmek egere430 size nazar- mkil ise didi.431 Pes432 skit oldlar433
bunlar bu hlde iken434 n-gh grdiler ki,435 eyh Ad hayrn ve mtehayyir436
gzlerinn y akar437 ier girb eyitdi ki;438 lebbeyk y Seyyid, y benm iki
cihnda mmdm. Seyyid eyitdi ki;439 y Ad, Hakk-telnun emri geldi, anun emrine
muhlefet olmaz elhamdlillh ki, Allaha irirem, dost dosta kavumak ister frkat-
nihyete iridi,440 imdiden441 sonra vuslatdur bu muhibblere ul sadet ve mertebe-i
ehdetdr ve Hakk buyurd ki; beni sen yuyasn ve kefenleyb kbrime koyasn hmidullah ki, geldn didi ki; baz yranlar senn kelmn gayet bad zann itdler didi442 ve
dah seccdesini ve naln bu drt eyh ki; biri443 eyh Addr ve biri444 Al bin
Heytidr biri445 eyh Mataraki, (47/b) karda ogldur biri446 eyh Heyndur.
Bunlarun katnda emnet kod ve eyitdi ki; bu seccde ve bu naln nehr-i Deklede
iki eyhe viresz seccde eyh Mansrun ola447 ve naln eyh Ahmed bin EblHasan Rifiyyenn ola448 didi.449 Bunlar eyitdi; biz nehr-i Dekle nedr bilmezz? Ve
ol kiiler kimdr bilmezz450 didiler.451 Seyyid eyitdi; Betyuhun denizi yere batub
426
irgemez, A.N., vr. 31/a.

eylemez, A.N., vr. 31/a.
428
kolaynda, A.N., vr. 31/a.
429
bunda, A.N., vr. 31/a.
430
egere, M.B.N., vr. 31/a - .
431
deyb, A.N., vr. 31/a.
432
433
old, A.N., vr. 31/a.
434
iken, A.N., vr. 31/a - .
435
ki, A.N., vr. 31/a - .
436
mtehayyir, A.N., vr. 31/a - .
437
gz y aktd, A.N., vr. 31/a..
438
439
ki, A.N., vr. 31/a - .
440
iridm, A.N., vr. 31/a.
441
imden, A.N., vr. 31/a.
442
yranlardidi, A.N., vr. 31/a - .
443
biri, M.B.N., vr. 34/b - .
444
biri, A.N., vr. 31/a - .
445
ve, A.N., vr. 31/a.
446
ve, A.N., vr. 31/a.
447
Mansra, A.N., vr. 31/b.
448
eyh Ahmed bin Ebl-Hasan Rifiyyeye, A.N., vr. 31/b.
449
A.N., vr. 31/b.
450
bilmezz, A.N., vr. 31/b - .
451
A.N., vr. 31/b.
427
254
yerine ky olsa gerek ad; nehr-i Dekle ola452 ve eyh Mansr anda453 ola ve eyh
Ahmed bin Hasan bin el-Rifiyye anun karda454 ol ola. Eyitdiler ki; bize anlarun
almetini bildrn. Eyitdi; evvela almeti bu ola ki,455 sizi kimesne dimeden bile ve
ikinci almeti bu ola ki,456 kim sizn katnuzda bir lmi hayvan Allah emriyle diri kla
gresz ve nci almeti oldur ki; size hurma vakt degil iken taze hurma yedre ve
ashb vaktdendr. Bundan sonra umr-u hrika andan sdr olsa gerek her nesne ki;
andan vki ola (48/a) inkr itme zr her kiinn bir merebi ve bir triki vardur.
Eyitdiler ki; Mansr457 bildk Ahmed bin el-Rif neden458 bilelm? Eyitdi ki;459 ol
eyh Mansrun kzkarda460 oldr.461 Eyitdiler ki; anun mertebesi ne kadar ola?
Eyitdi ki;462 anun ismi Kudret Hnna koyulub yars havayla ve yars suyla
kardurld. Pes anun muhabbeti su ib hava da teneffs iden kimesnenn kalbine
ddi, yani leme halk ana muhibb olalar cem kalbinde mahbb ola.463
Rv eydr;464 Seyyid-i Hazret her kiiye465 nesne virb karnda ol Seyyid
Matara466 nesne tayn itmednden Seyyid Matarun kalbine ztrb geldi. Baz hzr
olanlarun gnlnden gedi ki; acaba bun red mi eyledi ki; h467 nesne vasiyyet
eylemedi.
Pes Hazret-i Ebl-Vefya bunlarun kalbine gelen nesne468 malm olub eyitdi
ki;469 y Matar. Matar eyitdi ki;470 lebbeyk y Seyyid deyb ayag zere turd.471
Seyyid eyitdi ki; y Matar egere sana esbbdan bir nesne tayn (48/b) itmedm; amm
senn hissen oldur ki, benden sonra Hakk-tel benm tesirim sana virdi. Mertebe-i
452
ola, A.N., vr. 31/b - .

andan , A.N., vr. 31/b.
454
karnda, A.N., vr. 31/b.
455
ki, M.B.N., vr. 34/b - .
456
ki, A.N., vr. 31/b - .
457
Mansr, A.N., vr. 31/b.
458
neden, M.B.N., vr. 35/a - .
459
ki, A.N., vr. 31/b - .
460
karnda, A.N., vr. 32/a.
461
oldur, A.N., vr. 32/a.
462
ki, A.N., vr. 32/a - .
463
cem halk halka kalbde mahbb ola, A.N., vr. 32/a - .
464
Pes eyitdi, A.N., vr. 32/a .
465
kimesneye, A.N., vr. 32/a.
466
Matara, M.B.N., vr. 35/a.
467
hc, A.N., vr. 32/a.
468
fehm, A.N., vr. 32/a.
469
ki, A.N., vr. 32/a - .
470
Matar eyitdi ki, A.N., vr. 32/a - .
471
geldi, A.N., vr. 32/a.
453
255
lye erzn kld, rz olmazmsn ki benm vris-i hlm olasn?472 Matar; rzyum473
y Seyyid474 didi, kerre.475 Pes hzrlar476 ferh olub eyitdiler477 ki; 5/ 5/ m?" U,
*
'(>(?
yan478 kr ol Allaha ki; Ebl-Vefya479 ecneb kimesne vris itmedi.480
Andan sonra Hazret-i Tcul-rifin; fiz-i bsta bl-kllyye tevecch idb481

zikr-ullaha megul old. Bir saat gemedi ki, rh-u mukaddesi beden-i ltifden cnib-i
Hakka ve482 makam- lsine483 urc itdi. Hepimiz Allahdan geldik ve ona dneceiz. *
5!' " ' (
484
rahmetul-llahi aleyhi rahmeten vsiaten.485 Tarihn beyzbirinde
nitekim zikr itdk. Bu hlete cem mahlkat cez feza idb sineler ak idb balarna
hl koyub gzlerinden ya yerine kan revn itdiler.486
Rv eydr;487 cenzesine, ol kadar kimesne hzr old ki, kabil-i vasf
degildr,488 bilmedgmz kimesne hadsizidi. (49/a) Beglerden ve ulemdan ve
zhhdan ve slihlerden ve gayb erenleri489 makam- badden cem oldlar;490 amm
eyh Ad491 bin Msfr eydr; melikeden492 bir nice tife493 ve cinnilerden bir
tife494 ve vhi cn-verlerden ve kulardan495 b-nihye cenzesine hzr oldlar.
Kaan defn olub kavm gitdiler.496 Kbri zerine497 ol gn ol gice adamlar vard ki, h498
kimesne499 bilmezdi,500 nice kimesne idn.501
472
halime vrissin, A.N., vr. 32/a.

rz oldum, A.N., vr. 32/a.
474
y Seyyid, A.N., vr. 32/a - .
475
kerre, A.N., vr. 32/a - .
476
htrlar, A.N., vr. 32/a.
477
eyitdi, A.N., vr. 32/a.
*
Allaha hamd olsun. Bizi yabanclarn reisine el atrmayn.
478
"?U, yan, A.N., vr. 32/a - .
479
480
olmad, A.N., vr. 32/b.
481
fizidb, A.N., vr. 32/b - .
482
beden-ive, A.N., vr. 32/b - .
483
lsine, A.N., vr. 32/b .
473
484
('5W' 5> , A.N., vr. 32/b - .

Rahm rahmeten, A.N., vr. 32/b .
486
tarihnitdiler, A.N., vr. 32/b - .
487
Pes eydr, A.N., vr. 32/b.
488
ol kadar kimesne cem oldu ki nihyetin Allah bilr, A.N., vr. 32/b.
489
erenlerinden, A.N., vr. 35/b.
490
bilmedgmzoldlar, A.N., vr. 32/b - .
491
eyh Al, A.N., vr. 32/b.
492
meleklerden, A.N., vr. 32/b.
493
bir tife, A.N., vr. 32/b -.
494
bir tife, A.N., vr. 32/b - .
495
tayurdan, A.N., vr. 32/b.
496
Kaan kavm defn idb gitdiler, A.N., vr. 32/b.
497
zerinde, A.N., vr. 32/b.
485
256
Pes ashb Seyyidn502 cemolub Seyyidn vasiyetini yerine getrmege kasd

itdiler, baz kimesne503 Seyyidn libslarun cmlesini eyh Adye virmege rev
grmeyb bazn ana virelm504 ve bazn biz alalum didiler. eyh Ad eyitdi; Hazret-i
Seyyid505 bana cemsini virdi,506 eger cemsini507 ehl deilimisem virmezdi 508 didi.509
Seyyid Matara dah510 kavme eyitdi;511 frig olun, cemsi512 bu nedr,513 bunlar bu
szde idi514 libs dah515 ortada idi. Bir kat516 yil gelb517 libs- Seyyid518 gtrb
eyh Adnn zerine kod ol makam da gayr nesne depretmedi.519 (49/b) eyh Ad
dah turub ol libsun zerinde520 iki rekat namz kld.521 Andan Seyyid Matarla ve
bu522 kavmle musfaha etdi kavm istifr itdiler. Pes Seyyid Matara emr itdi; asy
eyh523 Al bin Heytye virdiler, anag524 eyh Heynya virdiler525 gnden barda
eyh Mcid Kervye virdiler klc eyh Ramazn Mecnna virdiler demr asy eyh
Bvelne virdiler, Rahim-ullah.526
Rv eydr;527 her vakt ki, eyh Al bin Heyt ol asya yapumak istese as
kalkub eline gelrdi ve eyh Heyn shhatnde ol anakdan528 gayri kimesne intif
498
nice, A.N., vr. 32/b.

kimesneler, A.N., vr. 32/b.
500
bilmez, A.N., vr. 32/b.
501
nice idn, A.N., vr. 32/b - .
502
503
kimesneler, A.N., vr. 32/b.
504
vireler, A.N., vr. 32/b.
505
Hazret, A.N., vr. 32/b.
506
cemsini bana bildrdi, A.N., vr. 32/b.
507
cemsini, A.N., vr. 32/b -.
508
verr midi?, A.N., vr. 32/b.
509
A.N., vr. 32/b.
510
A.N., vr. 32/b.
511
512
cmle, A.N., vr. 32/b
513
bunundur dey, A.N., vr. 32/b.
514
iken, A.N., vr. 32/b.
515
dah, M.B.N., vr. 36/a - .
516
kat, A.N., vr. 32/b 517
kub, A.N., vr. 32/b.
518
libs, A.N., vr. 32/b 519
ol depretmedi, A.N., vr. 32/b - .
520
libsun zerinde, A.N., vr. 33/a - .
521
klub, A.N., vr. 33/a.
522
A.N., vr. 33/a.
523
A.N., vr. 33/a.
524
canag, M.B.N., vr. 36/a.
525
anagvirdiler, A.N., vr. 33/a - .
526
A.N., vr. 33/a.
527
Pes, Hazret-i Seyyid eydr, A.N., vr. 33/a.
528
canakdan, M.B.N., vr. 36/a.
499
257
idemedi. eyh Mcid Kerv ol gnden bardaktan kendn529 ve konuun530 tam531

taleb itse kavut kard b-dest in su taleb itse532 su kard.533 eyh Ramazn Mecnn
ol klcla nie gazalar itdi ve nie harmler ban kesdi kuvvet ve nusret buld. eyh
Heyn ol demrden asy gtrb her kang hcete kasd eylese rev olurd. Andan
mrdler ve yr- sdklar534 (50/a) Seyyid Matara cem olub geldiler, iktid itdiler,535
Seyyid Matara536 halk537 ird eyledi538 ta ki Hazret-i Ebl-Vef buyurmd.539
Rv eydr;540 ol vakte ki, eyh Mansra seccde ve Ahmed el-Rifiyyeye
naln viricek541 zemn geldi. eyh Matara adam gnderb Mansra ve Ahmede
rahmetul-llahi aleyhuma gel didirdi,542 ta kim nehr-i Dekleye varub emneti issine
vireler.543 Pes bunlar nehr-i Dekleye544 yakn varcak yolda birine satadlar. Vakt ki,
ol yigit bunlar grdi545 gelb bunlara546 selm virdi547 eyitdi ki; merhba ehlen ve
sehlen y ashb.548 Tcul-rifin bunlarn htrna bu549 geldi ki, Mansr bu m ola?
amm bk almetini grmemegin yakn hsl itmediler.
Pes bu yigit bunlarla bile gidb550 ve baz551 kelimt iderken grdler ki, yol
zerinde bir kelb lsi yatur, bunun ryihasndan incindiler. Pes ol yigit Hakka
tevecch eyledi ol kelb lsi dirilb turd, kr etdi, yoldan rak bir yere552 varub ddi
529
kend in, M.B.N., vr. 36/a.

veya konuk in, A.N., vr. 33/a.
531
ihvn- tam, A.N., vr. 33/a.
532
kavutitse, A.N., vr. 33/a - .
533
ckard, M.B.N., vr. 36/b.
534
vesdklar, A.N., vr. 33/a - .
535
A.N., vr. 33/a.
536
ol dah, A.N., vr. 33/a.
537
halk, A.N., vr. 33/a - .
538
irda megul old, A.N., vr. 33/a.
539
tabuyurmd, A.N., vr. 33/a - .
540
pes, Hazret-i Seyyid eydr, A.N., vr. 33/b.
541
virilecek, A.N., vr. 33/b.
542
azzlerin cem idb, A.N., vr. 33/b; gel didirdi, M.B.N., vr. 36/b - .
543
virdiler, M.B.N., vr. 36/b.
544
ol makama, A.N., vr. 33/b.
545
vaktgrdi, A.N., vr. 33/b - .
546
A.N., vr. 33/b.
547
virb, M.B.N., vr. 36/b.
548
ashb, A.N., vr. 33/b - .
549
A.N., vr. 33/b.
550
551
A.N., vr. 33/b.
552
yerde, A.N., vr. 33/b .
530
258
ldi. (50/b) Bunlar bu hl gricek bildiler ki, eyh Mansr budur andan bunlar
kendi553 evine iletdi.
K eyym idi, kur hurma agacndan emr itdi, salnub taze hurma getrdiler.554
Bunlar bu hurmadan yediler ve doydlar.555 Pes seccde teslim itdiler eyh Mansr556
gayetde557 ferh olub turub, seccde zerinde iki rekat namz klub558 oturd. Seccde
berektnda dah ziyde559 kefler hsl itdi. Andan Hakka hamd idb ve560 Resline
salvt virdkden561 sonra Hazret-i Tcul-rifinn baz menkbndan zikr itdi.
Andan sonra562 halk davet itdi, ok kimesne gelb tevbe itdi bir zim meclis old
ziyde vecd ve hlet563 old.
Vakt ki;564 halkun vecdi ziyde old. eyh Mansrun bir hdimi vard turub su
uladrd; safs olub565 ien idi amm eyh Ebl-Vef triki566 bu muhlif567 olman
eyh Ad kalbine neva inkr gelb.568 Vakt ki, meclis temm old. (51/a) eyh
Mansra eyh Adnin kalbine gelen nesne malm olub eyitdi ki; y eyh Ad mazr
dut kim569 bu meclis Tcul-rifin meclisi gibi kaan olsa gerekdr; zr Tculrifinn ashb ksmidi, bir ksm mchideden sonra kaan zikr itseler570
mhede iderlerdi. Mstarak olub tayyibl-vakt olub hisden gyb olurlard bu saf
ile kanarlard571 h572 suya ihtiyaclar olmazd ve bir blki dah zikr itseler kurb
kadehden bunlara erbet irrlerdi. Pes suya ihtiyaclar olmazd ve bir ksm dah
Hazret-i Seyyid vstasyla kurb bulb inyeti rahmnyeye irimilerdi. Tamlardan573
553
M.B.N., vr. 37/a.

taze hurma salndlar, A.N., vr. 33/b.
555
bunlardoydlar, A.N., vr. 33/b - .
556
Mansr, A.N., vr. 33/b.
557
M.B.N., vr. 37/a.
558
kld, A.N., vr. 33/b.
559
ziyde, A.N., vr. 33/b - .
560
ve, A.N., vr. 33/b - .
561
getrdkden, A.N., vr. 34/a .
562
563
hlt, A.N., vr. 34/a.
564
ki, A.N., vr. 34/a - .
565
saf old, A.N., vr. 34/a.
566
trik-i eyh Ebl-Vef, A.N., vr. 34/a.
567
bu muhlif, A.N., vr. 34/a - .
568
569
dut ki, A.N., vr. 34/a.
570
itse, A.N., vr. 34/a; M.B.N., vr. 37/a.
571
katlanurlar idi, A.N., vr. 34/a.
572
hc, A.N., vr. 34/a; M.B.N., vr. 37/b.
573
tamdan, A.N., vr. 34/a.
554
259
ve arblardan574 ve istignlar575 vard. Bizm meclisimizin nr- gnlleri,

yandurmasun576 dey577 su verirz gayri nesneyle578 def itmege meclimiz yogdur didi.
eyh Ad bu kelm kabul klub kalbinden bhe def eyledi. Andan sonra eyh Ad
naln eyh Mansra emanet virdi; zr eyh Ahmed el-Rif (51/b) kkidi. Byk
olub kabil olmaynca virmek Hazret-i Tcul-rifin vassiyet itmidr didiler579 andan
ved idb gitdiler.
Andan eyh Ad;580 Hekraya geldi, skin old. Nebtatun ve cemdtun ve
agalarun ve581 behmn cemsinn tesbhin idrdi ve cemsini582 gelb selm
iderleridi, Tcul-rifinnn583 libs mbrek olsun dirlerdi.
Rv eydr;584 vakt ki, eyh Ahmed el-Rifiyy kendye nalnu vassiyet
olduun iitdi. eyh Mansr huzurna gelb naln taleb eyledi. eyh Mansr diledi ki;
bun tecribe ide, gre ki,585 lyk mdur, yohsa henz vakt olmad m? Zr dah
kkidi.586
Pes emr itdi ki bir tavuk yavrsn tutub bir kimesne olmad yerde boazlayub
getre ve kend olna dah bu neceleyi buyurd.587 kisi dah alub tenh yere
gitdiler.588 eyh Ahmed el-Rifiyye589 kend ol ikisi iki yavr tutub gitdiler. Kendi
ol geldi boazlam getrdi. eyh Ahmed el-Rifiyye boazlam getrdi590. (52/a)
Eyitdi; yatan halvet yir bulamadum, her yere ki vardum, Allah hzur u nazur grdm.
Pes eyh Mansr grdi591 ki; salhiyeti vardur naln teslim itdi Tcul-rifinn
mbrek kademinin eserine vAllahi sen layksn didi. Pes Ahmed el-Rifiyye dah
naln alub gzlerine srdi ve pdi ve ba zerine kod. Teberrken ve teyemmnen
574
arbdan, A.N., vr. 34/a.

istirklar, A.N., vr. 34/a.
576
yandurur, A.N., vr. 34/b.
577
dey, A.N., vr. 34/b - .
578
gaye-i nesne, A.N., vr. 34/b.
579
bykdidiler, A.N., vr. 34/b - .
580
eyh, A.N., vr. 34/b.
581
agalarun ve, A.N., vr. 34/b - .
582
ceman, A.N., vr. 34/b; cemsi, M.B.N., vr. 37/b.
583
584
Pes, Seyyid eydr, A.N., vr. 34/b.
585
kim, A.N., vr. 34/b.
586
kck, A.N., vr. 34/b.
587
birine dah kend oln virdi, A.N., vr. 34/b.
588
A.N., vr. 35/a.
589
eyhRifiyye, A.N., vr. 35/a - .
590
getrdi, A.N., vr. 35/a - .
591
bildi, A.N., vr. 35/a.
575
260
Tcul-rifinn592 bu iretin fehm idb593 bildi ki, yan kutbiyyet yan benden
sonra kutb olmak mertebesi senn ola594; zr naln virmek benm zimle izle ve
benm vardugum595 makama var dimekdr596. eyh Ahmed dah naln bana kodu
iretdr ki benm bam Tcul-rifinn ayag altna olmak revdur. Gayet
tevzundan597 Hakk sbhne ve tel anlarun ve zrriyt- thirnn598 ayaklar599
altuna yz srenlerden600 kl virsn,601 ltfla ve keremile,602 mn, y rabbl-lemn.
Bunda kelimt okdur, amm biz Hazret-i Seyyidn bir szyle temm idb
ihtisr idelm.603Hazret-i Ebl-Vefya604 (52/b) bir kimesne sord ki;605 bir kimesne
tevhdine ne nesnedr? Eyitdi ki; senn tevhdn oldur ki, Allahla606 h607 bir
kimesne608 grmeyesin, yine ol meclisde bir kimesne turub eyitdi ki; tevhde ne
nesnedr? Eyitdi ki; senn tevhdn oldur ki, her filnde hareketden skndan
Allahdan gayriye609 kasd itmeyesin. Bir kimesne dah turub eyitdi ki; tevhd ne
nesnedr? Eyitdi ki; Allaha ibdet idb irk getrmeyesin. Eyitdiler ki; y Seyyid
birka drl sylednz kangsna itimd ziyde idelm. Eyitdi ki; -Um2 * z/I ' Q
*
?H) Q WL(
yan610 her kab iine sandan artuk nesns almaz, her kii kend
mertebesine ve mikdrna gre fehm ider ve her szn ehli vardur. Allahu-tel fehm
itdgi611 mikdr fehm idb istiddna gre hlet kesb iderdi. mmddr ki, Allahutel bu bendeleri fehm ihsn itdi kullardan klub Tcul-rifinn612 ve zrriyt-
592
Seyyid in, A.N., vr. 35/a.

idb, A.N., vr. 35/a - .
594
bildi ki Seyyidden sonra mertebe-i kutbiyyet bunun ola., A.N., vr. 35/a.
595
aradugum, A.N., vr. 35/a.
596
erdemin olur, A.N., vr. 35/a.
597
gayet tevzundan,A.N., vr. 35/a - .
598
Hakk-tel ehl-i illahun, A.N., vr. 35/a.
599
ayag, A.N., vr. 35/a.
600
srmekmegi, A.N., vr. 35/a.
601
myesser ide,A.N., vr. 35/a.
602
ltflakeremile, A.N., vr. 35/a - .
603
bundaidelm, A.N., vr. 35/a - .
604
Hazret-i Seyyide, A.N., vr. 35/a .
605
sordlar ki, A.N., vr. 35/a.
606
Allah ile, A.N., vr. 35/a.
607
hc, A.N., vr. 35/a; M.B.N., vr. 38A/a.
608
nesne, A.N., vr. 35/a.
609
gayri, A.N., vr. 35/b.
*
Hi kimse giydii elbiseden daha geni deildir, herkes gc kadar anlar.
610
y yan, A.N., vr. 35/b - .
611
itdrr ki, A.N., vr. 35/b.
612
Seyyidn, A.N., vr. 35/b.
593
261
thirinn613 ve ecddnun614 sr- mbrekelerinden615 mahrm klmaya, mn, y

rabbl-lemn(53/a)
613
evldnun, A.N., vr. 35/b.

ecddnun, M.B.N., vr. 38A/b - .
615
himmet-i lyelerinden, A.N., vr. 35/b.
614
262
nci Bab:1
Yan2 menkbnu ve kermatn ve mekrim-i ahlkn beyn ider:
Rivyet olund; eyh b3 Muhammed Abdur-rahmn el-Tafsuncden
rahmetul-llahi aleyh4 Hazret-i Ebl-Vefnun makbl mrdlerindenidi,5 eyitdi ki; bir
gn bana bir hlet galebe itdi. Kendmi zabt idemedm ve eyitdm ki; imdiden sonra
bana6 Kalmnaya varmaga ihtiyac kalmad ve anda olan kimesneye7 yan Hazret-i
Seyyide imdiden sonra ihtiyacum yogdur.8 Andan sonra9 istigfr itdm, eyhe
geldm, Hazret-i Seyyidden ben grb eyitdi ki; y Abdur-rahmn yle mi didn?
Eyitdm;10 y Seyyid neam; amm kendmi bilmezdm, istigfr itdm. Eyitdi; imdi
ve vaktdur? Eyitdm, kar anu gicedr; nitekim grrsiz. Pes Hazret-i Seyyid
barmandan yzgni karub seccdesinn bir tarafna11 kaldurub yzgi12 brakd.
Bana eyitdi, gel, gr bu yzk kande gider. Nazar itdm, grdm ki; yzk yer altnda
bir ukura gitdi ki, yeraltnda ol ukurun 13 ii od ile tobtoblu idi. (53/b) Andan sonra
bana eyitdi; y Abdur-rahmn eger sana atanun14 le efkati gibi efkatim olmasayd15
ol yzk gtdi yere giderdk didi.
Ve dah rivyet olund; eyh Al bin Heytden radiyallah anhu16 eyitdi; ricl-i
gaybden on kimesne ile Tcul-rifin zemnnda mlkat olub cmlemizin makam
biridi. Gh gh bize17 bir nesne mkil olub18 Hazret-i Tcul-rifin gelb19 teselli hsl
kluverdk. Bir gn cem olub geldk, grdk ki; Hazret-i Seyyid uyur, her uzv eyhe
Dah bu bab, A.N., vr. 35/b.

Seyyidn baz, A.N., vr. 35/b.
3
Eb, A.N., vr. 35/b.
4
tel, A.N., vr. 35/b.
5
Hazret-i mrdlerindenidi, A.N., vr. 35/b - .
6
bana, A.N., vr. 35/b - .
7
kimesneyede, A.N., vr. 35/b.
8
imdiden sonra ihtiyacum yogdur. Yani Seyyide dedm, A.N., vr. 35/b - .
9
sonra, A.N., vr. 35/b.
10
ne eyitdm, A.N., vr. 36/a.
11
yanna, A.N., vr. 36/a.
12
yzgni, A.N., vr. 36/a.
13
yeraltndaukurun, A.N., vr. 36/a - .
14
ananun, A.N., vr. 36/a.
15
olmayayd, A.N., vr. 36/a.
16
radiyallah anh, A.N., vr. 36/a - .
17
bize, A.N., vr. 36/a - .
18
cmlemizinolub, M.B.N., vr. 38B/a - .
19
Hazret-igelb, A.N., vr. 36/a - .
2
263
tesbh ider. Pes oturduk20 her uzv
21
bize sul ideceimiz nesne syleyb cem
mkilimiz hl old. Hazret-i Seyyid henz uyurd, bir maksdumuz grb gitdk.
Ve dah rivyet kldlar ki; sdt- Irk, Hazret-i Seyyidden bir gn Hazret-i
Tcul-rifin22, kalmna shrsnda tenh ibdete megul eyledi.23 Eyitdi ki; n-gh
gzme iki gkk24 kii grnd. Bir depeck zerinde birbiriyle ltfe idb (54/a)
soyulmlard.25 Hazret-i Ebl-Vef eydr;26 bunlara nazar iderdm. N-gh ikisinn
ortasndan27 bir kimesne28 peyd olub bir bak karub biri birisini urd,29 ldrdi.
Bagn30 ol birinn eline virdi. Bunlar bu hlde iken, ol kimesnenn kavmine ve
kyna haber old. Filan, filan yerde depelediler. Pes31 kavmi32 gelb grdiler ki,
adamlar depelenmi bir kimesne zerinde turur.33 Elinde kanlu bak tutm h34 tevkif
etmeyb an tutdlar,35 benm katma getrdler. Pes nazar iderm36 grdm ol37
ldren kimesne38 bunlarun inde39 turur;40 amm bunlar bilmezler. Andan bu41 leni
gusl idb kefenlemek istediler. Bu42 ldren kimesne gelb bun43 yud ve kefenlendi
immlk idb namzn kld, kabrine koyub toprak yumd bu kavm bun bilmezler, ben
nazar iderm vakt ki emr-i defn temm old.44 n45 kavm tald, bu ldren kii46
gitmeyb kabrden bir avu47 toprak ald48 zerine49 bir nesne syleyb bu giden (54/b)
20
pes oturduk, A.N., vr. 36/a - .

mbrek azs, A.N., vr. 36/a.
22
Hazret-i Tcul-rifin, A.N., vr. 36/b - .
23
megulidi, A.N., vr. 36/a.
24
kck, A.N., vr. 36/a.
25
soyulmdlar, A.N., vr. 36/a; soyulmlar, M.B.N., vr. 38B/b.
26
Hazret-ieydr, A.N., vr. 36/b.
27
grdm bunlarun ortalarndan, A.N., vr. 36/b.
28
adam, A.N., vr. 36/b.
29
urub, A.N., vr. 36/b.
30
bag, A.N., vr. 36/b.
31
pes, M.B.N., vr. 38B/b - .
32
pes ol kavm, A.N., vr. 36/b.
33
durur, A.N., vr. 36/b.
34
tutm h, A.N., vr. 36/b - .
35
dutdlar, A.N., vr. 36/b.
36
eyledm, A.N., vr. 36/b.
37
A.N., vr. 36/b.
38
adam, M.B.N., vr. 38B/b.
39
arasnda, A.N., vr. 36/b.
40
durur, A.N., vr. 36/b.
41
A.N., vr. 36/b.
42
guslbu, A.N., vr. 36/b - .
43
bun, A.N., vr. 36/b - .
44
vaktold, A.N., vr. 36/b - .
45
A.N., vr. 36/b.
46
kii, A.N., vr. 36/b - .
47
avuc, A.N., vr. 37/a.
21
264
kavmn ardnca sad50 yine bir avuc dah alub zerine bir nesne51 syleyb gkden
yana sad52 ve bir avuc dah alub zerine nesne okuyub kabr zerine sad.53
Hazret-i Seyyid eydr; bunun hakiktn bilmek in segirdi54 vardum, eytdm
ki, ess-selmun aleykm.55 Aleyke ess-selm y Tcul-rifin56 deyb cevb virdi.57
Seyyid eyitdi;58 ben eyitdm; y karnda geldm ki, sana bir nesne soram imdi iki
nesne sorarum. Eyitdi ki; sor y bl-Vef.59 Seyyid eydr; sen benm adum kande
iitdn60 ve neden bildn?61 didm. Eyitdi ki;62 y bl-Vef ben senn adn ve
lkabn sen dah yaradlmadan levh-i mahfzada grdmidi.63 Seyyid eyitdi; y ah64
bildm ki65 mukarreblerdenimisin pes ne faildr bun iledn? Ol yigidi, ldrdn66
Eyitdi ki;67 y bl-Vef ben Azriln Hakk-telnun68 emriyle gelb byle itdm
hikmet-i ilh byle69 iktiz itdi,70 ezel-i zlde ol71 kimesne ehd (55/a) olsa72
gerekidi. Pes Seyyid eyitdi; y ah ol avu avuc toprak ki, kabrden alub sadun,73 murd
ne idi? Eyitdi; y Tcul-rifin ol bir avu toprakla74 kavm ardnca sadum.75 Allah
emriylediki,76 ol dvdkleri77 kimesneye merhamet ve efkt ideler; zr hakikatde anun
48

zerine, A.N., vr. 37/a - .
50
sacd, A.N., vr. 37/a.
51
bir nesne, A.N., vr. 37/a - .
52
53
54
segir idb, A.N., vr. 37/a.
55
Esselmun aleyke, dedm, A.N., vr. 37/a.
56
aleykerifin, A.N., vr. 37/a - .
57
deybvirdi, M.B.N., vr. 39/a - .
58
Seyyid eyitdi, A.N., vr. 37/a - .
59
ne sorarsn Tcul-rifin, A.N., vr. 37/a.
60
kande iitdn, A.N., vr. 37/a - .
61
bilrsin, A.N., vr. 37/a.
62
63
grdm, A.N., vr. 37/a; M.B.N., vr. 39/a.
64
y Ah, A.N., vr. 37/a - .
65
bilmedm ki, A.N., vr. 37/a.
66
ol yigidi, ldrdn, A.N., vr. 37/a - .
67
eydrdi, A.N., vr. 37/a.
68
Allah, A.N., vr. 37/a.
69
bu ki, A.N., vr. 37/a.
70
iktiz itdi, A.N., vr. 37/a - .
71
bu, A.N., vr. 37/a.
72
olsa, A.N., vr. 37/a - .
73
sacdun, A.N., vr. 39/a.
74
y toprakla, A.N., vr. 37/a - .
75
sadugum, A.N., vr. 37/a.
76
budur ki, A.N., vr. 37/a; Allahu-telnun emriyle idi, ta ki , M.B.N., vr. 39/b.
77
dutduklar, A.N., vr. 37/a.
49
265
suc78 yogdur ve
ol79 ikinci avuc toprakki,80 gkden yana saduum81 Allah
emreyledi,82 ta ki gkde lenn83 namzna gelen feriteler ve slihlern84 rhlar

makamlu makamna vara85 ve ol86 inci avu87 toprak ki, kabr zerine sadum88 ol
dah89 Allah emriyle idi ta kim ol meyyit gazab- kabri grmeye. Hazret-i Seyyid90
eydr; hakikat hl bildm; amm senden murdm oldur ki, Hakk-teldan destr
dileyesin ki;91 benm ile karnda olasn. Eyitdi; y Tcul-rifin ben sennle nice
karnda olmaga senn92 atanun ve ananun ve ehlinn93 cnlarn94 aldum ve senn dah
rhun kabz95 itsem96 gerek. Hazret-i Seyyid97 eyitdi; y Azril benm (55/b) rhum
kabz olunmakdan ben incimezem;98 zr ki, dosta99 ulamak bana100 bayrm gnidr101
an102 isterim ki, benm ecelm yakn gelecek bana bildiresin didi103 ta kim, gfil
bulunmayam.104 Pes Azril eyitdi;105 Hakk-teldan destr olursa106 ho ola deyb
gayb olub107 gitdi.
78
su, M.B.N., vr. 39/b.

ol, M.B.N., vr. 39/b - .
80
olki, A.N., vr. 37/a - .
81
gge sadum, M.B.N., vr. 39/b
82
Allahidi, A.N., vr. 37/b - ; Allahu-telnun emriyle, M.B.N., vr. 39/b.
83
budur ki, A.N., vr. 37/b; meyyit, M.B.N., vr. 39/b.
84
slihlu, A.N., vr. 37/b.
85
varalar, A.N., vr. 37/b; M.B.N., vr. 39/b.
86
ol, M.B.N., vr. 39/b - .
87
inci avu, A.N., vr. 37/b - .
88
sacdum, A.N., vr. 39/b.
89
M.B.N., vr. 39/b.
90
Seyyid, A.N., vr. 37/b; M.B.N., vr. 39/b.
91
ki, A.N., vr. 37/b - .
92
nicesenn, A.N., vr. 37/b - ; nice karnda olayn ki, M.B.N., vr. 39/b.
93
M.B.N., vr. 39/b.
94
cnnu, M.B.N., vr. 39/b.
95
rhun kabz, A.N., vr. 37/b - ; M.B.N., vr. 39/b - .
96
alsam, A.N., vr. 37/b; M.B.N., vr. 39/b .
97
98
y Azril kabz- rhdan ben incinmezem, M.B.N., vr. 39/b.
99
dosda, A.N., vr. 37/b.
100
A.N., vr. 37/b.
101
sadetdir, M.B.N., vr. 39/b.
102
amm, M.B.N., vr. 39/b.
103
didi, M.B.N., vr. 39/b - .
104
M.B.N., vr. 39/b.
105
M.B.N., vr. 39/b.
106
varsa, A.N., vr. 39/b.
107
M.B.N., vr. 39/b.
79
266
Rv eydr; Seyyid Hazret vasiyyet itdgi108 vakt109 lecegin bildgi110 dellet

ider ki; Azril cnib-i Hakkdan destr alub eceli yakn geldgini111 bildirmi ola
kaddesel-lhu srrehul-azz.112
Ve dah rivyet olund ki; bir gn Ksanda Hazret-i Seyyid ashbyla hurma
113
agacn
dikerlerdi. Ashb dah114 ok dikerler;115 amm Hazret-i Seyyid116 kend117
mbrek eliyle dikdgi krk fidanidi,118 her fidanu119 dikdgi vakt eydr ki; # * '
Q
,U # 'UjU 5
yan120 muhkem olsun ggi balkda ve dah gayet mahal olan
kimesnelere tam olsun.121 Ve her mrd dah122 krk fidan dikdi123 ve fidan dikicek124
Hazret-i Seyyid ol kelime dzdi.125 Her mrd balu bauna krk fidan dikdi.126 Vakt
ki, yedi yl bunun zerine gedi,127 cem fidanlar tutub128 hurma virdi (56/a) ve ol yl
gayet kdlk129 vki olub Irkdan ve yakndan halk Hazret-i Seyyidn130 hurmasna
cem oldlar. Gndz temm drrlerdi, yarindesi gya sabh bir hurma
alnmamidi.131 Pes kavm muttasl hurma drb intif iderlerdi,132 nkim kdlk133
gitmeyb mstemir old. Hazret-i Seyyid134 gayet b-huzur olub halvete girdi cem
himmet idb kalbini135 Hakka mteveccih klub136 tazarru137 idb138 eyitdi ki; y ilh
108

110
didi, M.B.N., vr. 40/a.
111
oldun, A.N., vr. 37/b.
112
kaddesel-lhu srrahu, A.N., vr. 37/b; kaddesel-lhu tel srrehl-azz, M.B.N., vr. 40/a.
113
hurma aac fidanlar, M.B.N., vr. 40/a.
114
A.N., vr. 37/b.
115
dikdi, A.N., vr. 37/b.
116
117
kend, A.N., vr. 37/b - ; M.B.N., vr. 40/a - .
118
fidand, A.N., vr. 37/b.
119
fidan, M.B.N., vr. 40/a.
120
kiyan, A.N., vr. 37/b - .
121
tamlansun dirdi, A.N., vr. 38/a.
122
ki, M.B.N., vr. 40/a.
123
dikerdi, M.B.N., vr. 40/a .
124
vedikicek, M.B.N., vr. 40/a - .
125
vedzdi, A.N., vr. 38/a - ; Hazret-i Seyyid her fidan bana bu kelimt dzdi, M.B.N., vr. 40/a.
126
M.B.N., vr. 40/a.
127
vakt ki yedi yl bunun zerine gedi, A.N., vr. 38/a.
128
dutub, A.N., vr. 38/a.
129
ktlk, A.N., vr. 38/a.
130
131
sabh kem-kn drlmem gibi bulurlard, A.N., vr. 38/a; M.B.N., vr. 40/a.
132
pesiderlerdi, A.N., vr. 38/a - .
133
ktlk, A.N., vr. 38/a.
134
135
kalbini, A.N., vr. 38/a - .
136
olub, A.N., vr. 38/a; cem himmet idb cenb- Hakka mteveccih olub, M.B.N., vr. 40/b.
137
birle, A.N., vr. 38/a.
109
267
eger senn yolunda egri vardum ise sen torult139 ve eger hata kldumsa sen afv eyle
eger gsthlk itdm ise sen knama eger gayriye megul oldumsa sen afv eyle eger
zerre kadar140 muhlefet itdmse gnlmden141 sen afv ve142 mahv eyle143 eger gzm
veya gnlm senden144 gayruna145 bir lhze-i mltefit oldmsa146 sen men eyle eger
ihlsum var ise beni gayre147 muhtc klma ilh kullarn nimet ve refhiyyetler birle
ugratduk ol nimetleri anlardan kesme, ilh bu halka virdgn bel benm taksr
itmeden148 ise ve mertebemn kusurundan ise149 ilh150 sana tevbe (56/b) itdm ve
taksirme151 itirf itdm deyb152 tevecch-i tamm idb mntezir old. Srrna cnib-i
Hakkdan nid geldi ki; y bl-Vef153 senn noksanlugundan154 vilyetnn ve
mertebenn eksikliginden155 deldr156 zr sen ibdet-i sahh olub vilyet-i kmil
olm kimesnelerdensin;157 amm hurma dikdiin vakt senn diline bu geldi;158 * '
Q
,U # 'UjU 5 #
imdiden sonra
159
Pes dun icbet klub hurman mahalline sarf itdk; amm
eyym vsatdur nk160 bu kadar161 tazarru itdn,162 hals163 dey.
Pes srrna ilhm olund ki; ol hurmalar keseler. Emr itdi; cem ol agaclar kesdiler,164
andan sonra165 ucuzluk olub halk refahiyyetde olund.166
138
birle, M.B.N., vr. 40/b.

doruld vir, A.N., vr. 38/a.
140
gsthlkkadar, A.N., vr. 38/a - ; eger gstahluk itdm ise sen mahv eyle, M.B.N., vr. 40/b.
141
gnlmden, A.N., vr. 38/a - .
142
afv ve, A.N., vr. 38/a - .
143
muhlefeteyle, M.B.N., vr. 40/b - .
144
senn, M.B.N., vr. 40/b.
145
gayriye, A.N., vr. 38/a.
146
oldsa, A.N., vr. 38/a.
147
gayriye, A.N., vr. 38/a.
148
taksrlemeden, M.B.N., vr. 40/b.
149
ilhise, A.N., vr. 38/a - .
150
ilh, M.B.N., vr. 40/b - .
151
taksirlme, M.B.N., vr. 40/b.
152
153
bl-Vef, A.N., vr. 38/b.
154
noksanundan, A.N., vr. 38/b.
155
vilyetnneksikliginden, A.N., vr. 38/b - ; taksirlnden, M.B.N., vr. 40/b.
156
degl, A.N., vr. 38/b.
157
zrkimesnelerdensin, A.N., vr. 38/b - ; M.B.N., vr. 40/b - .
158
bu ki, A.N., vr. 38/b.
159
ger, A.N., vr. 38/b; M.B.N., vr. 40/b.
160
nk, A.N., vr. 38/b - ; M.B.N., vr. 40/b - .
161
kadar, A.N., vr. 38/b - ; M.B.N., vr. 40/b - .
162
berektnda, A.N., vr. 38/b; M.B.N., vr. 40/b.
163
hals, A.N., vr. 38/b - .
164
ol aalar ceman kesdiler, A.N., vr. 38/b - .
165
A.N., vr. 40/b.
166
refahiyyetden, A.N., vr. 38/b; olundlar, M.B.N., vr. 41/a.
139
268
Ve dah rivyet olund ki;167 Hazret-i Tcul-rifin bir gn bir168 dellk

krub169 mbrek ban tra itdrdi. Nsf- mikdr tra olm iken170 dellk
nnden171 gayb old. Dellk mtehayyir olub ustra elinden ddi. Gayet dehet geldi,
bir satden sonra Hazret-i172 Seyyid hzr olub emr itdi ki; tra (57/a) eyle.173 Pes174
dellk temm idb Seyyide175 sordm ki; bu ne hletidi? didi.176 Hazret-i177 Seyyid
eyitdi ki; Irk memleketinde Behendik ehrine yakn Vdn-nr dirler bir yere vardur.
Anda var ol makama iriicek178 bir azm kfileye satasak gerekdr.179 Anlarun inde
bir Pr vardur yeil sof giyer, bir kr katra binmi ana benden180 selm idb eyit ki; ol
itdi nezri sana virsn ki, on bin dnrdur, neye sarf eylersen eyle. Dellk eyitdi; y
Seyyid ihtiml var ki, benden nin taleb ide ki181 ben sdkam.182 Hazret-i183 Seyyid
eyitdi; nina ihtiyac yogdur.184 Dellk eyitdi; y Seyyid nin olcak gnlm mtmain
olur. Seyyid eyitdi; ana eyitgil ki; Ebl-Vef eydr;185 vakt ki, deniz yzinde sizn
geminz bir byk balk helk itme istedi. Siz feryd figan itdniz. Banun nsf tra
olm bir kimesne gelb ol bal pre pre idb186 sizn187 gemnzi ve cnnuzu188
hals itd mi?189 Eger itdi190 derse nem eyit,191 itdgn nezri vir imdi192 ki, on bin
167
Rv rivyet ider ki, A.N., vr. 38/b.

bir, A.N., vr. 38/b - .
169
krdub, A.N., vr. 38/b.
170
olmken, A.N., vr. 38/b.
171
dellk nnden, A.N., vr. 38/b - .
172
M.B.N., vr. 41/a.
173
it, A.N., vr. 38/b; M.B.N., vr. 41/a.
174
pes, A.N., vr. 38/b - .
175
M.B.N., vr. 41/a.
176
hletdr ki, A.N., vr. 38/b; didi, M.B.N., vr. 41/a - .
177
M.B.N., vr. 41/a.
178
iriir, A.N., vr. 38/b; anda var iri ol makama varcak, M.B.N., vr. 41/a.
179
gerek, A.N., vr. 38/b; M.B.N., vr. 41/a.
180
M.B.N., vr. 41/a.
181
eyleye, M.B.N., vr. 41/a.
182
sdk olduuma, M.B.N., vr. 41/a.
183
M.B.N., vr. 41/a.
184
olmaya, M.B.N., vr. 41/a.
185
Ebleydr, M.B.N., vr. 41/a - .
186
iki pre itdi, M.B.N., vr. 41/b.
187
sizn, M.B.N., vr. 41/b - .
188
M.B.N., vr. 41/b.
189
M.B.N., vr. 41/b.
190
M.B.N., vr. 41/b.
191
eger neam dirse eyit, A.N., vr. 39/a.
192
M.B.N., vr. 41/b.
168
269
dnrdur, Ebl-Vef elinden sarf (57/b) olsa gerekdi,193 vir ki, ben Ebl-Veflyum
zr194 anun cnibinden195 vekilim sana nin bu ola didi.
Pes dellk turub Hazret-i196 Seyyide ved idb197 ve yol budur dey iret itdi,
yola db198 ol tarafa revn old. An vaktn inde199 Hazret-i Seyyidn didgi gibi200
ol shrya varub201 ol kfilede202 ve ol pre satad. Kssa(y) bir bir203 beyn itdi. Pr
dah204seman ve taten deyb onbin dnr dellka teslim eyledi.205 Dah Behendik
ehrnde bir mescid yapub Seyf kyunda206 u hn krbn-serynda207 bir eme
getrdi, kaddesel-lhu srrehul-azz.208
Ve dah209 rivyet olund ki; Hazret-i Ebl-Vefnun bir hizmet-kr vard.
Adna; Muhammed Msr dirleridi. Ekser vaktde eyhden sorard ki; eyhn zerine
mrd in210 vcib olan nedr ve mrdn zerine eyh211 in vcib212 olan nedr?
Hazret-i Seyyid ana eydrdi ki;213 cidd sayile eyhine214 hidmet215 eyleye sdk ve
ihlsyla216 kendni eyhe teslim eyleye217 ta kim218 gresiz, grmek iitmekden
ihsndur.219 Muhammed Msr dah leylen ve nehren (58/a) cn-u gnl birle Hazret-i
Seyyide hidmet220 iderdi. mmd iderdi ki; bir gn Hazret-i Seyyidn221 bir vaktne tu
193
gerek, A.N., vr. 39/a.

ve dah, A.N., vr. 39/a; elindenzr, M.B.N., vr. 41/b - .
195
anun cnibinden, A.N., vr. 39/a - .
196
M.B.N., vr. 41/b.
197
198
M.B.N., vr. 41/b.
199
M.B.N., vr. 41/b.
200
Hazret-igibi, A.N., vr. 39/a - .
201
irib, M.B.N., vr. 41/b.
202
kfileye, A.N., vr. 39/a.
203
M.B.N., vr. 41/b.
204
M.B.N., vr. 41/b.
205
onbindnr usta bir bir teslim eyledi, M.B.N., vr. 41/b.
206
ky- Sayfda, A.N., vr. 39/a.
207
ukrbn-serynda, A.N., vr. 39/a - .
208
rahmetullh-i tel, A.N., vr. 39/b.
209
Pes, A.N., vr. 39/b.
210
lazm, A.N., vr. 39/b.
211
eyhi, A.N., vr. 39/b.
212
lazm, A.N., vr. 39/b.
213
eyitdi ki, M.B.N., vr. 41/b.
214
M.B.N., vr. 42/a.
215
hizmet, A.N., vr. 39/b.
216
sdk- ihls birle, A.N., vr. 39/b.
217
eyleye, A.N., vr. 39/b - .
218
nitekim, M.B.N., vr. 42/a.
219
ta kim gresn grmek ve iitmek ihsndur, A.N., vr. 39/b.
220
hizmet, A.N., vr. 39/b.
221
194
270
olub222 bir saf nazara irib,223 gnli ve gz ren olayd.224 Bunun zerine bir
zamn225 gedi. Bir gn Al el-Gafile Hazret-i Seyyid ana eyitdi ki;226 y Muhammed
Msr, var Msra bana bin dnr nezr olunmudur, tiz getr didi.227 Muhammed Msr
hemn sat228 h tevkif itmeyb229 assn ve ibriini alub230 Msra revn old. H231
yol bilmez ve azu dah yog. Yolda eide yog muhabbetden232 gayri ve dah bilmez
ki,233 ol bin dnr nezr iden nice kimesnedr ve ne yerde olur,234 sdk ve ihls birle235
bir yol tutub gitdi.236 Allahu-tel sdk- berektnda an sa ve slim237 Msra
iridrdi;238 nki ehr yaknna geldi, Muhammed Msrye hayret galebe itdi. Eyitdi
ki;239 nereye varayn ve ol kimesne neden bileym ve kande bulayn dey bu fikirde
iken bir Bzir-gn yigit kkk sretl ltf libslar giyinmi240 bir katra binmi
karudan241 Muhammed Msrye selm virdi. (58/b) Muhammed Msr redd-i selmn
redd itdi242 ve243 andan Muhammed Msrye sordu ki;244 kanden gelrsin? Eyitdi; Irk
diyrndan gelrem. Bzir-gn eyitdi; h Ebl-Vef mrdlerinden kimesne bilr
misn? Muhammed Msr eyitdi;245 bel,246 ben anun hizmet-krlarundanum.247 Pes248
Tcir bu sze gayet ferh olub adn sord? Ol dah eyitdi; adum Muhammeddr.249 Pes
222
vaktneolub, A.N., vr. 39/b - .

vsl ola, A.N., vr. 39/b; nazar- lyesine irib, M.B.N., vr. 42/a.
224
olay, A.N., vr. 39/b.
225
mddet, M.B.N., vr. 42/a.
226
ki, A.N., vr. 39/b - ; M.B.N., vr. 42/a - .
227
A.N., vr. 42/a.
228
lhze, M.B.N., vr. 42/a.
229
hitmeyb, A.N., vr. 39/b - .
230
assn eline ve ibriini belne balayub, M.B.N., vr. 42/a.
231
hc, A.N., vr. 39/b.
232
muhabbeti eyhden, M.B.N., vr. 42/a.
233
gayri nesne bilmez, M.B.N., vr. 42/a.
234
vaktde skin olur, A.N., vr. 39/b; nrde skin olur, M.B.N., vr. 42/a.
235
sdk- ihlsla, A.N., vr. 39/b.
236
yola girdi, M.B.N., vr. 39/b.
237
sa ve slim, A.N., vr. 40/a - .
238
Msra sa ve salim iridrdi, M.B.N., vr. 42/a.
239
M.B.N., vr. 42/a.
240
libslu, A.N., vr. 40/a.
241
karudan, M.B.N., vr. 42/b - .
242
selm itdi, A.N., vr. 40/a; selm men ald, M.B.N., vr. 42/b.
243
ve, A.N., vr. 40/a - .
244
andan ol yiit sordu ki, M.B.N., vr. 42/b.
245
heyitdi, A.N., vr. 40/a - .
246
M.B.N., vr. 42/b.
247
hizmet-krlarndanm, A.N., vr. 40/b.
248
pes, A.N., vr. 40/b - ; M.B.N., vr. 42/b - .
249
ol dah eydi, virdi, A.N., vr. 40/b.
223
271
Tcir eyitdi; y Muhammed, Hazret-i Ebl-Vefya bin dnr nezr itmidm250 ki,251 bir
azm mhimm252 vard mbrek himmetinde temam hsl253 old ben dah ol niyete254
bir adam bulub,255 ki ol dnr teslim ideyim dey shrya kdum256 elhamdlillh257 ki
sana tu oldum ve hem258 gnlm tanklk virdi ki, bu gn Irk tarafndan bir259 kimesne
gele kr ki,260 murduma irdm y Muhammed sen ltf idb ol dnr Hazret-i EblVefya teslim idersin misin?261 didi. Muhammed Msr dah kaziyye temm didi. Ol262
Tcir taaccb eyledi, Muhammed Msr alub evine iletdi c gn (59/a) ziyfet eyledi,263
ok drl ltflar eyledi264 Ltflarla ol bin265 dnr266 ana teslim itdi,267 ved eyledi;268
Hazret-i Ebl-Vefnun bu kimesneden tr269 mbrek ayagn b270 didi.
Pes Muhammed Msr evliy-ullahdan ziyret idecek kimesneleri ziyret
eyleyb271 ehrden kmaga kasd eyledi. N-gh bir sokakdan geerken bir l272 ardak
peneresinden gzi bir cemle srete tu old.273 Sabr274 ve karar kllyen275 elinden
giderb276 b-ihtiyr olub,277 ol makamda hayrn olub278 279 gn 280 gice andan281
kald.
250
itmiem, A.N., vr. 40/b; itmiidim, M.B.N., vr. 42/b.

ki, A.N., vr. 40/b - .
252
mhimmim, A.N., vr. 40/b; M.B.N., vr. 42/b.
253
M.B.N., vr. 42/b.
254
ol niyete, A.N., vr. 40/b - .
255
bulam, A.N., vr. 40/b.
256
ol dnr teslim itme niyetine shrya kdum idi, A.N., vr. 40/b.
257
elhamdlillh-i tel, M.B.N., vr. 42/b.
258
hem, M.B.N., vr. 42/b - .
259
bir, M.B.N., vr. 42/b - .
260
kr ki, A.N., vr. 40/b - .
261
M.B.N., vr. 42/b.
262
ol, M.B.N., vr. 42/b - .
263
eyleyb, M.B.N., vr. 42/b.
264
265
M.B.N., vr. 42/b.
266
ol dinar, A.N., vr. 40/b.
267
eyledi, A.N., vr. 40/b; eyleyb, M.B.N., vr. 43/a.
268
269
kimesneden tri Seyyidn, A.N., vr. 40/b; tr, M.B.N., vr. 43/a - .
270
p, M.B.N., vr. 43/a.
271
272
l, A.N., vr. 40/b.
273
geldi, M.B.N., vr. 43/a.
274
sabr, A.N., vr. 40/b.
275
bil-kllyye, M.B.N., vr. 43/a.
276
ve karar kalmad, A.N., vr. 40/b; gidb, M.B.N., vr. 43/a.
277
olub, M.B.N., vr. 43/a - .
278
hayrn olub, A.N., vr. 40/b - .
279
c, A.N., vr. 40/b; M.B.N., vr. 43/a.
280
c, A.N., vr. 40/b; M.B.N., vr. 43/a.
281
M.B.N., vr. 43/a.
251
272
Pes ol htn adam gnderb eyitdi ki; durmakdan282 murd eger benm
visalmse diledm virsn didi. Vasluma irsin eger vermege kudreti yosa283 bunda
turmasun.284 Gelb Muhammed Msrye htn szn didiler285. Pes Muhammed Msr
eyitdi; gzm286 grdi, gnlm sevdi, meclim yogdur ki, bir kadem iler gidem287
bana re klsun didi. Ol kimesne varub htna kaziyye288 bildrdi bir satden sonra
gelb eyitdi ki; y Derv var frig ol ki, sana myesser deil,289 olmaz; zr bir gice290
(59/b) sohbeti bin dnradur. Beglerden ve ekbirlerden gayri kimesne ol kadar nesne
virmege ikdm idemez.291 Pes Muhammed Msr; bir gice begligi beglikdr292 deyb bu
bin dnr ol kimesneye virdi. Gnline bu geldi ki; eyhe293 varcak ol nezr iden
kiiyi294 bulamadum diye295 ol kimesne dah296 dnr alub elitdi, ol297 htna298 teslim
eyledi. Bade Muhammed Msr;299 kgrub ol300 ardaa301 kd,302 env tamlar ihzr
olunmd,303 Htnla ikisi304 halvete oturdlar. Ol tamlardan305 yediler, bade hcb
ortadan getrdler hemn sat306 gaybden bir el gelb307 bunlarun gslerine tokund.
kisi bile b-hod olub ddiler. Bir zemn b-akl yatdlar308 Htn ol kendye geldi,
grdi ki, Muhammed Msr henz309 dah yatur310 banu dizine alub ltf ile ovd311 ta
282
turmakdan, M.B.N., vr. 43/a.

yog ise, M.B.N., vr. 43/a.
284
Pes ol Htn adam gnderb eyitdi ki; murdu bdrmekden eger benm vasalumsa bin dnr virsn
didi. Vasluma irsin eger vermege kudreti yogsa bunda durmasun didi, A.N., vr. 40/b.
285
A.N., vr. 40/b.
286
gz, A.N., vr. 40/b.
287
varam, M.B.N., vr. 43/a.
288
kaziyye htna, M.B.N., vr. 43/a.
289
M.B.N., vr. 43/a.
290
gicesinn, M.B.N., vr. 43/a.
291
pesidemez, A.N., vr. 40/b - ; ol kadar nesne virmege kimesne kadr olmaz, M.B.N., vr. 43/a.
292
M.B.N., vr. 43/a.
293
eyhine, M.B.N., vr. 43/a.
294
kimesne, M.B.N., vr. 43/b.
295
diye, A.N., vr. 40/b - ; diyem, M.B.N., vr. 43/b.
296
dah, A.N., vr. 40/b - .
297
elitdi ol, A.N., vr. 40/b - .
298
leme gtrb, M.B.N., vr. 43/b.
299
Muhammed, A.N., vr. 41/a.
300
ol, A.N., vr. 41/a - ; kgrub ol, M.B.N., vr. 43/b - .
301
artaka, M.B.N., vr. 43/b.
302
kardlar, A.N., vr. 41/a.
303
304
ikisi, A.N., vr. 41/a - .
305
tamdan, M.B.N., vr. 43/b.
306
dem, M.B.N., vr. 43/b.
307
peyd olub, M.B.N., vr. 43/b.
308
M.B.N., vr. 43/b.
309
henz, A.N., vr. 41/a - .
310
henz Muhammed Msr dah yatur, M.B.N., vr. 43/b.
283
273
ki, akl bana geldi.312 Akl bana geldikden sonra313 turd htna mukayyed olamayub
kapudan yana gitdi.314 Htn ardunca varub ol315 dnr iletdi316 Muhammed Msr;317
dnra dah318 mukayyed (60/a) olmayub gitdi. Pes htn ardundan iridm319 eyitdi ki;
bu ne hletdr ki, bize vki old. Muhammed Msr eyitdi;320 y Htn321 ol bize
toknan el322 benm eyhmn eli idi323 deyb acele ile kd324 gitdi. Htn ana and
virdi ki; beni dah325 yoldala kabul idesin326 ta kim,327 ben dah varub anun mbrek
elinden tevbe idem.328 Muhammed Msr rz old. Htn ml ve329 mlki terk idb
yola kub330 gitdiler.
Hakk-tel avnile
Kalmnaya yetdiler331 makam- eyhe iriecek.332
Muhammed Msr mtereddid333 oldu ki,334 Htn bile iltims gerek mi335 yohsa ol ben
bulam336 andan iczet alub an dah buluduram m?337 Bu338 fikrde iken hazret-i339
eyhe geldikleri malum olub adam gnderb340 ikisi bile gelsnler dey buyurd.341
Pes Muhammed Msr,342 Htnla343 havf- vahiyyet birle ditreerek344 eyhin huzuruna
geldiler.345
311
ovard, M.B.N.,vr. 43/b.

gelince, M.B.N., vr. 43/b.
313
M.B.N., vr. 43/b.
314
kapuya toruld, M.B.N., vr. 43/b.
315
ol, M.B.N., vr. 43/b - .
316
vire, A.N., vr. 41/a.
317
Muhammed, A.N., vr. 41/a - .
318
M.B.N., vr. 43/b.
319
irib, A.N., vr. 41/a; M.B.N., vr. 43/b.
320
321
y Htn, M.B.N., vr. 43/b - .
322
el, M.B.N., vr. 43/b - .
323
eyhm elidr, A.N., vr. 41/a; M.B.N., vr. 43/b.
324
kd, A.N., vr. 41/a - ; M.B.N., vr. 43/b - .
325
dah, M.B.N., vr. 43/b - .
326
eyle, A.N., vr. 41/a; M.B.N., vr. 43/b .
327
ta kim, A.N., vr. 41/a - .
328
klam, M.B.N., vr. 43/b.
329
ve, A.N., vr. 41/a - .
330
kd, A.N., vr. 41/a
331
irdiler, A.N., vr. 41/a; Hakk-telnun emriyle tiz zemnda Klminaya yetdiler, M.B.N., vr. 43/b.
332
irdiler, A.N., vr. 41/a.
333
mterettid, M.B.N., vr. 44/a.
334
olub, A.N., vr. 41/a.
335
Htun bile mi iltims gerek, M.B.N., vr. 44/a.
336
buluub, M.B.N., vr. 44/a.
337
buludurmak m, M.B.N., vr. 44/a.
338
gerekbu, A.N., vr. 41/b - .
339
M.B.N., vr. 44/a.
340
adam gnderb, M.B.N., vr. 44/a - .
341
emr itdi, M.B.N., vr. 44/a.
342
Muhammed, A.N., vr. 41/b - .
312
274
eyh beet-i birle bunlara nazar idb eyitdi ki; y Muhammed daima bana
sorardun ki: mrdn (60/b) eyh zerinde346 ve eyhn mrd zerinde hakk nedr?347
dey. imdi zhir olub gznle grdn, bilgil ki, eyhn mrd zerinde hakk oldur ki,
kaan eyh mrde emr itse ki; Msra var, yahud bir gayri yere348 sefer eyle349 mrd350
h tevakkuf ekmeyb351 yola ka, azk yolda taleb klmaya352 ve maksd
354
seferden ne nesnedr
353
355
bilmeye ve mrdn eyh zerinde hakk oldur ki, eyh
ol
an
tor yoldan idmeye356 mzyaka vaktlerinde ana meded klub357 maksd emr itdgi
hidmetden ne ise ana malm ide ve dah ana bir megir irise andan hals eyleye.358
mdi sen dah bize ihls birle mrd oldun,359 sana; Msra360 var bize nezr
olunmu dnr vardur361 getr dedk. H362 tevakkuf itmeyb yola girdn, yolda ve
azk taleb itmedn ve nezr iden nice kimesnedr363 ve ne makamda skin olur, h364
teft itmedn.365 Allaha366 tevekkl idb revn oldun. Pes biz dah Allahu-telnun
inyeti birle seni367 tor368 yoldan
(61/a) irmeyb ta Msra dein sa ve slim
iridrdk ve nezr iden kiiyi buldun369 ve yolda sana bir megir geldi ki,370 bu Htun
343
Muhammed Msr ve Htun, M.B.N., vr. 44/a.

ditreerek, M.B.N., vr. 44/a - .
345
vardlar, A.N., vr. 41/b.
346
zerine, A.N., vr. 41/b.
347
eyhnnedr, A.N., vr. 41/b - .
348
M.B.N., vr. 44/a.
349
yahudeyle, A.N., vr. 41/b - .
350
A.N., vr. 41/b.
351
itmeyb, M.B.N., vr. 44/a.
352
itmeye, M.B.N., vr. 44/a.
353
murd, A.N., vr. 41/b.
354
seferden nedr, M.B.N., vr. 44/a.
355
eyh, M.B.N., vr. 44/a - .
356
ayrmaya, M.B.N., vr. 44/a.
357
dermnidi vire, M.B.N., vr. 44/a.
358
mzyakaeyleye, A.N., vr. 41/b - ; bir megir irise andan hals eyleye emr itdgi hidmetden
maksd ne ana malum ide, M.B.N., vr. 44/a.
359
ihls birle bize mrd oldun, M.B.N., vr. 44/a.
360
Msra, M.B.N., vr. 44/a - .
361
var, A.N., vr. 41/b; M.B.N., vr. 44/b.
362
hc, A.N., vr. 41/b; M.B.N., vr. 44/b.
363
kimdr, M.B.N., vr. 44/b.
364
hc, A.N., vr. 41/b; M.B.N., vr. 44/b.
365
sormadun, A.N., vr. 41/b.
366
M.B.N., vr. 44/b.
367
M.B.N., vr. 44/b.
368
tor, A.N., vr. 42/a - .
369
bulu virdin, M.B.N., vr. 44/b.
370
veki, M.B.N., vr. 44/b - .
344
275
grdn pes371 seni men idb zin itmeden372 halas eyledk373 bzen Allahu-tel374
deyb pes375 ol meclisde ol htn Muhammed Msrye nikh eyledi.
Rivyet olund ki;376 ol Htn tevbe eyleyb377 mchede eyledi.378 Hayli
makamat kat idb mertib-i lye iridi, ad; Ayna Htndur kermeti mehurdur,
Rahmetul-llahi aleyh ve l cem ecman.379
Ve dah380 rivyet olund ki; eyh Hamidul-dn Sf381 eydr; bir gn Hazret-i
Seyyid ile halvet dururdum,382 eyitdm ki; y Seyyid senden bir383 nesne sormak
isterm; ok zemndur ki,384 gnlme gelr; amm sizi gazb ide385 dey386 korkarum
eger iczet olursa diyem387 didi. Hazret-i Seyyid eyitdi;388 y Hamid389 ne dirsen390
destrdur.391 Ben eyitdm;392 y Seyyid sizi meclisde grrm edna ve l dimezsiz her
kiiyle tam sunarsz ve dah her kii sohbetinze393 korsuz, ehl olsun ve n-ehl olsun,
(61/b) slih olsun, fask olsun, hc men itmezsiz. Pes Hazret-i Ebl-Vef eyitdi; y
Hamid394 szn temm oldu m? Eyitdm;395 bel. Eyitdi;396 imdi, ftiha suresini ok.
de yine okudum ki:397 elhamdlillh-i rabbl-lemn diyecik.398
371
pes, A.N., vr. 42/a - .

menitmekden, A.N., vr. 42/a - .
373
bu Htun ile gelen megirden seni hals eyledk, M.B.N., vr. 44/b.
374
M.B.N., vr. 44/b.
375
pes, A.N., vr. 42/a - .
376
rv eydr, A.N., vr. 42/a; M.B.N., vr. 44/b.
377
378
ile, A.N., vr. 42/a.
379
rahmetecman, A.N., vr. 42/a - .
380
381
Hamid Sf, A.N., vr. 42/a; Abdl-hamid Sf, M.B.N., vr. 44/b.
382
oturdum, A.N., vr. 42/a; otururdum, M.B.N., vr. 44/b.
383
baz, M.B.N., vr. 44/b.
384
ki, A.N., vr. 42/a - .
385
iderm, M.B.N., vr. 44/b.
386
dey, A.N., vr. 42/a - .
387
diyeym, M.B.N., vr. 44/b.
388
389
y Hamid, A.N., vr. 42/a - ; M.B.N., vr. 44/b - .
390
diyesn di, M.B.N., vr. 44/b.
391
destrdur, A.N., vr. 42/a - .
392
393
sohbetinzde, A.N., vr. 42/a.
394
Abdl-hamid, M.B.N., vr. 45/a.
395
396
eyitdi, A.N., vr. 42/a - .
397
greyim ben dah okudum, A.N., vr. 42/a; ideyem ben dah okudum, M.B.N., vr. 45/a.
398
M.B.N., vr. 45/a .
372
276
Hazret-i399 eyh eyitdi; y Hamid400 rabbl-lemn midr yohsa rabbl-slihn

midr? Ben hemn bu szden401 fehm itdm ki; murd- eyhn nedr? tirz itdme
piman oldum ve tevbe itdm ki, Hazret-i Seyyide402 artuk itirz403 itmeyem. Andan
Hazret-i Seyyid eyitdi; y Hamid404 nki Hakk-tel lemlerin rabbi405 ve
hlikidur.406 Beni dah leme gnderdi ki; bunlar Hakka davet idem, ceddm Hazret-i
Reslun407 erat zre ol408 davet itdgm kiiler eger slihler409 ise410 salh ziyde
ola, eger fask ise Allahu-tel tevbe-i tevfk vire, rz kla, ben sebeb olam.411
Pes bana rev degldr ki; hbir kimesne412 sohbetimzden413 men idb,414
redd idem, cemsi yanmda yan zhirde415 beraberdr amm slihlern yeri
gnlmdedr. Benden416 gayr kimesne bilmezler417 anlarun in birinz lev-i makam418
itmiimdr. (62/a)
Rv eydr; bu vk dellet ider ki, Hazret-i Seyyid ol zemnn kutb ola zr
419
cem
mahlkata mrebbi olmak kutbun420 hlidr. Hakk-tebreke ve tel421 Hazret-
i Seyyid ve zrriyt- thirenin422 l423 himmetlerini, cem mmet-i Muhammed

mahrum klmaya424 mn, y rabbl-lemn.425
399
M.B.N., vr. 45/a.

y Hamid, M.B.N., vr. 45/a - .
401
bu szden, A.N., vr. 42/a - .
402
Seyyide, A.N., vr. 42/b - .
403
itirz, A.N., vr. 42/b - .
404
y Hamid, M.B.N., vr. 45/a - .
405
rabbisi, A.N., vr. 42/b.
406
hlikidur, A.N., vr. 42/b - .
407
Hazret-i Resl aleyhs-salvt ves-selm, M.B.N., vr. 45/a.
408
ol, A.N., vr. 42/b - .
409
slih, M.B.N., vr. 45/a.
410
slihler ise, M.B.N., vr. 45/a - .
411
M.B.N., vr. 45/a.
412
hbir kimesne, A.N., vr. 42/b - .
413
M.B.N., vr. 45/a.
414
idem, A.N., vr. 42/b.
415
M.B.N., vr. 45/a.
416
ben, A.N., vr. 42/b.
417
bilmez, A.N., vr. 42/b.
418
gzel, M.B.N., vr. 45/b.
419
cem, A.N., vr. 42/b - .
420
kutb, A.N., vr. 42/b.
421
Hakk-tel, A.N., vr. 42/b - .
422
enbiynn, A.N., vr. 42/b.
423
l, A.N., vr. 42/b - .
424
zerimizden yad klmaya, A.N., vr. 42/b;
Hakk-telnun enbiyve evliysnun himmet-i
lyelerinden mahrum klmaya, M.B.N., vr. 45/b.
425
mnlemn, A.N., vr. 42/b - .
400
277
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz426 bir

makbl mrdi vard eyh Asker l dirlerdi ve Srh dimekle mehuridi; zr
meclisde ziyde427 haykrur428 nara ururd bir gn Hazret-i Seyyid meclisde marif-i
ilhiyyeden kelimt iderdi. eyh Asker dah bir pre dinledkden sonra429 gine vecd
olub430 haykrd, bir tarafa nazar idb alad. Andan bir sat skin olub431 yine432
haykrd andan sonra geldi.
Pes meclis hir olub halk taldukdan sonra433 Hazret-i Seyyidn434 mrdleri
bun ortaya alub eyitdiler ki;435 sen gsthlk itdn, sana trikat tedibini itme
gerekdr. (62/b) eyh Asker eyitdi; azzler bu ide benm ihtiyrm yogdur,436 bana bir
hl vki old, size diyeym. Vakt ki, vecd oldugm vaktde437 rhum seyr itdi,438 ol
tarafa ki, nazar iderdm439 grdm ki,440 kffr lekeri saf saf turmlar, Mslman
lekerine galebe itmiler, bana bu hl441 gayet dvr geldi, haykrub aladum. Andan
Hazret-i Seyyid bir kimesne442 gnderdi ki, varub Mslmanlara443 yardum eyleye.
H444 ol kii sizn iinzde grdm yogdur.445 Pes ol dah varub hamle itdi, bnihye kfir krd; amm ardndan kfir lekerine muttasl meded446 yardum gelrdi. Bu
kii grdi ki kfir lekeri turmayub ziyde olmakda Mslmanlara galib ola447 dey
korkub ard ki; y Tcul-rifin bana nusret eyle deyince Hazret-i Seyyid grdm.
Demir krata binmi gelb kffr lekerine irib Kaan Arslan gibi hamle kld blk
blk leker-i kffr448 datd, bazsn ldrdi ve bazsn esir eyledi449 ve bazn
426
kaddesazz, A.N., vr. 42/b - .

ziyde, A.N., vr. 42/b - .
428
zr meclisede ol kadar evke gelb haykrurud, M.B.N., vr. 45/b.
429
eyhsonra, A.N., vr. 43/a - ; M.B.N., vr. 45/b - .
430
galebe idb, M.B.N., vr. 45/b.
431
old, M.B.N., vr. 45/b.
432
gine, A.N., vr. 43/a; M.B.N., vr. 45/b.
433
dald, A.N., vr. 43/a.
434
435
itdiler ki, A.N., vr. 43/a.
436
azzler benm bu ide bu kadar ihtiyrm yogdur, A.N., vr. 43/a.
437
vaktde, M.B.N., vr. 45/b - .
438
vecd oldum rhum seyr itdi, A.N., vr. 43/a.
439
dedm, A.N., vr. 43/a.
440
grdm ki, A.N., vr. 43/a - .
441
hlet, M.B.N., vr. 46/a.
442
adam, A.N., vr. 43/a.
443
anlara, A.N., vr. 43/a.
444
hc, A.N., vr. 43/a; M.B.N., vr. 46/a.
445
yog, A.N., vr. 43/a; M.B.N., vr. 46/a.
446
meded, A.N., vr. 43/a - ; M.B.N., vr. 46/a.
447
olalar, M.B.N., vr. 46/a.
448
kfir lekeri, M.B.N., vr. 46/a.
427
278
(63/a) denizde450 gark eyledi;451 amm bir kfir Hazret-i Seyyide bir ok atub sol belnde
urd; amm tesir itmedi nki Hazret-i Seyyid452 kfir lekerini syub slma453 nusret
kld. Bu ferhdan svanub454 haykurdum ve gldm estafirullahl-azim ki, ben kend
ihtiyrumla olam, dah edebsizlik idem didi. Pes bunlar yle ittifak itdiler455 ki; Hazreti Seyyid b-dest alurken nazar ideler456 greler eger sol457 belnde ok presi458 varsa
eyh Askernn vecdine inanalar ve eger ok yaras459 yogsa trikatta dibinu uralar.
Vakt ki, Hazret-i Seyyid b-dest ald, mbrek kollarn sad460 grdiler ki, sol
belnde taze461 cerhat var. Bildiler ki; eyh Asker vecdinde sadkdur bu kermet
nihyetsz halkun tevbesine sebeb old.
Rv eydr; eyh Askernn ziyde haykrduundan incinb baz kimesneler462
ana bildrb463 taleb itdiler ki; artuk haykurmaya. Pes bir gn Hazret-i Seyyidn
meclisinde yine eyh Askerye bir hlet geldi. Diledi ki; haykra yarenlern
incindni htrna getrb (63/b) sabr itdi464 bir nee defa tahamml itdi. hir bir
zim hlet vki olub b-ihtiyr eyle haykrd rh- ltfi aly- ilyyine pervz idb465
civr- rahmet-i Hakkda vatan tutub466 hedy akdan old. Rahmetul-llahi aleyh ve
l ceml-akn, el-sdkeyn.467
Rv eydr; Hazret-i Seyyid ol haykurmakdan men iden kimesnelere emr itdi
468
ki,
449
bunun469 vrislerine diyet vireler. Bunlardan diyet alub vrislerine virdiler.470

denize, A.N., vr. 43/b; M.B.N., vr. 46/a.
451
452
birSeyyid, A.N., vr. 44/a - .
453
slm lekerine, A.N., vr. 44/a.
454
ihtiyrum kalmayub, M.B.N., vr. 46/a.
455
eylediler, M.B.N., vr. 46/a.
456
M.B.N., vr. 46/b.
457
M.B.N., vr. 46/b.
458
yaras, A.N., vr. 44/a; M.B.N., vr. 46/b.
459
M.B.N., vr. 46/b.
460
M.B.N., vr. 46/b.
461
M.B.N., vr. 46/b.
462
baz kimesneler incinb, A.N., vr. 44/a; M.B.N., vr. 46/b.
463
ana bildrb, A.N., vr. 44/a - .
464
465
urub, A.N., vr. 44/a.
466
civr-tutub, A.N., vr. 44/a - ; M.B.N., vr. 46/b.
467
el-sdkeyn, A.N., vr. 44/a - .
468
Hazret-i Seyyid emr itdi ki; ol haykrmakdan men iden kimesneler, A.N., vr. 44/a.
469
bunun, M.B.N., vr. 46/b - .
470
bunlardanvirdiler, A.N., vr. 44/a - ; M.B.N., vr. 46/b - .
450
279
Hazret-i Seyyidn tevbesi kurbnda defn olundlar471 imdi kabri472 ul473 ziyretghdur.
Ve dah474 rivyet olundu ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz
bir gn vaz ve nshat idb marif-i ilhiyyeden sylerdi. Baz kavme vecd ve hlet
vki olub muztarib oldlar. Meclisde baz mnkirler vard, mahcblaridi. Dervlern
esrrna vkf olmamlard475 istihz idb476 birbirine eyitdiler ki;477 bunlar gge
umak isterler,478 anun in kendlerini pertv iderler ve muztarib olurlar. Hazret-i
Seyyide bunlarun hli479 (64/a) ilhmla malm old. Eyitdi ki; yarn tekyenn480 tam
zerine481 cem olun, sohbet anda olsun.
Pes kavm dah sabh482 tekye tamna cem oldlar, ol mnkirler dah bile
geldiler.483 Pes484 Hazret-i Seyyid485 kelimta r itdi. Vakt ki; vaz ve nshat
temam old sohbet itmege baladlar,486 sohbet kerm old. Dervler sabr itmeyb, vecd
oldlar, sema idb kendlerini pertv itdiler; amm487 tekye tam dar olman
muallak hava zerinde ol yiryznde turdlar,488 h489 birisi yire dmedi nki
mnkirler bu hleti grdler, gelb Hazret-i490 Seyyidn ayagna ddiler sdk ve
ihls491 birle tevbe idb fukardan oldlar. Bu kermeti grb b-nihye kavm ol gn
Hazret-i Seyyidden492 tevbe idb hidyet buldlar iki cihnda sad oldlar.493 Hakk-
471
olunmdur, A.N., vr. 44/a; itdiler, M.B.N., vr. 46/b.

ol, A.N., vr. 44/a.
473
ul, A.N., vr. 44/a - .
474
475
olmayub, A.N., vr. 44/a.
476
idb, A.N., vr. 44/a - .
477
478
ister, A.N., vr. 44/a.
479
gnllerinde olan fikrler, M.B.N., vr. 47/a.
480
tekkenn, A.N., vr. 44/a.
481
zerinde, A.N., vr. 44/a; M.B.N., vr. 47/a.
482
M.B.N., vr. 47/a.
483
mnkirler dah cem oldlar, A.N., vr. 44/b.
484
pes, M.B.N., vr. 47/a - .
485
Seyyid, M.B.N., vr. 47/a.
486
M.B.N., vr. 47/a.
487
M.B.N., vr. 47/a.
488
yir zerndedr, A.N., vr. 44/b.
489
hc, A.N., vr. 44/b; M.B.N., vr. 47/a.
490
M.B.N., vr. 47/a.
491
sdk- ihlsla, A.N., vr. 44/b.
492
Hazret-i Seyyid nnde, M.B.N., vr. 47/b.
493
ikioldlar, A.N., vr. 44/b - ; M.B.N., vr. 47/b.
472
280
tel cem mmet-i Muhammed tevbe ve ihls birle sad ide, mn,494 y rabbllemn.
Ve dah495 rivyet olund ki;496 Hazret-i Seyyidn Htn Sittl-fukar
Hsniyyeden497 rahmetullh498 eydr; bir gn Hazret-i Seyyidn katnda499 gayet
mhim maslahat old. (64/b) Hazret-i Seyyidn halvetine girdm500 ve iitdm ki,
Hazret-i Seyyidn mbrek501 dili Allaha502 tevhid ider ve dah cem kayinat ana her
tarafdan503 cevb virr. Ben eyitdm; vzun iitdm,504 yzni dah505 greym.
Nazar itdm, grdm ki; halvet506 mbrek cesedile toptolu olm. yle ki;507 h508
zerre kadar yir halvetde bo kalmam hemn ki, bu hleti grdm, aklm gitmi
dmiem509 bilmezem ki, nice oldum. Bir zemndan sonra aklum bauma geldi,
grdm; Hazret-i Seyyid seccde zerinde oturur. Evvelki gibi ben eyitdm; y Seyyid
demin grdgm ne hlidi510 ki, halvet toptolu olmu idnz.511 Eyitdi; y Hsniyye512
bu nesne srme ki, sana dinlemez ve dah benm hayatumda bu srr513 kimesneye kef
itme didi.514 Hsniyye eydr; asla515 kimesneye dimedm, ta kim, Hazret-i Seyyid
hirete intikal516 itdikden517 sonra karnda518 ol Seyyid519 Matara eyitdm ki;520 be-
494
cem mmet-i Muhammede tevbe ve tevfk-i rz kl vere; mn, A.N., vr. 44/b; cem mmet-i
Muhammede tevbe ve tevfk-i rz klub sadet-i hirete myesser idi vire, M.B.N., vr. 47/b.
495
ve dah, A.N., vr. 44/b - .
496
rivyet ider, M.B.N., vr. 47/b.
497
Sittl-fukarsna Hsniyye Htndan, A.N., vr. 44/b; sittl fukar Hsniyye Htundur, M.B.N.,
vr. 47/b.
498
rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 47/b.
499
Hazret-ikatnda, M.B.N., vr. 47/b.
500
girdi, A.N., vr. 44/b.
501
M.B.N., vr. 47/b.
502
Allahu-telya, M.B.N., vr. 47/b.
503
her tarafdan ana, M.B.N., vr. 47/b.
504
vzun iitdm, M.B.N., vr. 47/b - .
505
dah, A.N., vr. 44/b - .
506
halvet, M.B.N., vr. 47/b - .
507
yle ki, M.B.N., vr. 47/b - .
508
yleh, A.N., vr. 44/b - .
509
dmiem, A.N., vr. 45/a - ; M.B.N., vr. 47/b - .
510
hletdr, A.N., vr. 45/a.
511
olmsunuz, A.N., vr. 45/a.
512
y Hsniyye, M.B.N., vr. 47/b - .
513
sz, M.B.N., vr. 47/b.
514
didi, M.B.N., vr. 48/a - .
515
M.B.N., vr. 48/a.
516
gitdkten, A.N., vr. 45/a.
517
itince, M.B.N., vr. 48/a.
518
karda, A.N., vr. 45/a.
519
M.B.N., vr. 48/a.
520
didm ki, M.B.N., vr. 48/a.
281
lillahil-azm bana haber virgil ki;521 Hazret-i Seyyid, bir gn u522 hlet zere523
grdm ki; halvete tobtolu524 olmuidi. (65/a) Seyyid Matara525 eyitdi; y Hsniyye
bilmi ol ki, Hakk-tel kaan526 dostlarndan birine527 feyz iridrse eger shry-
azmede dah olursa tobtolu528 olur bu sr Allahdan bir nesnedr, bun kef itme olmaz
dedi,529 Hakk-tel kend esrrna vkf itdi; kullardan eyleye,530 mn, y rabbllemn.531
Ve dah532 rivyet olund ki; bild- Ksanda bir kii vard, adna Abdl-ahd
dirlerdi, anun bir azm hceti old. Nezr itdi533 ki; Allahu-tel hcetini dev iderse
Hazret-i Ebl-Vefnun mrdlerine bin dnr sadaka ide. Hakk-tel murdn hsl
itdi, ol dah bin dnr alub Hazret-i Seyyidn nine getrdi, kod534 m-cery syledi.
Hazret-i Seyyid dah stihre idb ol dnr kabul etdi535 ve dah536 dervlere ledirdi.
Andan sonra ol kii537 Hazret-i Seyyidden bir yd-gr taleb itdi. Hazret-i Seyyid ana bir
ynden bklmi538 iblik virb boynunda bir tavk varidi, ana baglad ve eyitdi ki; var git
cem gitdn yerlerde ve turduun bellarda gtr539 cem bellardan; emn olasun
in--Allah-u tel.540 (65/b)
Vakt ki Abdl-ahd Hazret-i Seyyidle541 ved idb vatanna mteveccih old.
Yolda hemn ol gn542 giderken bir arslan urna543 urad ki, gzler grmi deilidi.
Mtehayyir olub kald gayet havf itdi. Temm- cezm544 eyledi ki, halas yogdur. Arslan
521
ki, A.N., vr. 45/a - .

ol, M.B.N., vr. 48/a.
523
hletde, A.N., vr. 45/a.
524
525
M.B.N., vr. 48/a.
526
kaan Hakk-tel, M.B.N., vr. 48/a.
527
dostlarna, A.N., vr. 45/a.
528
529
budedi, M.B.N., vr. 48/a - .
530
kl vire, A.N., vr. 45/a; M.B.N., vr. 48/a.
531
ylemn, A.N., vr. 45/a - .
532
533
itmi, M.B.N., vr. 48/a.
534
M.B.N., vr. 48/a.
535
idb , M.B.N., vr. 48/a.
536
ve dah, M.B.N., vr. 48/a - .
537
andankii, M.B.N., vr. 48/b - .
538
M.B.N., vr. 48/b.
539
M.B.N., vr. 48/b.
540
in--Allah-u tel, M.B.N., r. 48/b - .
541
Seyyidle, A.N., vr. 45/b; M.B.N., r. 48/b.
542
M.B.N., vr. 48/b.
543
M.B.N., vr. 48/b.
544
cezm, M.B.N., vr. 48/b.
522
282
buna545 yakn oldu vakt Seyyidn verdi iplik546 htrna geldi, tavkdan547 zb
arslana karu dutd,548 hemn ki,549 arslan iplii550 grdi, yatub yzni yire srdi,551
miskinlikle yine552 geldi yere gitdi. Abdl-ahd hemn bu hleti grdi. Dnb
Hazret-i Seyyide gelb tevbe eyledi, sdk ve ihls birle mrd old ve andan sonra
cem emrza ve mhimmta ol iplik553 birle ilc idb dermn bulurd ta hir mrine
dein, rahmetul-llahi aleyh ve l cem ecman.554
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifin555 kaddese srrehul-azz556 bir
gn ashbyla Ksan shrsna kd. Seyr eylediler557 ve ltif makamlarda558 env
dolu tt ve ibdet ve mnct559 eylediler.560 Meger561 ol shrda562 (66/a) bir azm su
varidi h563 geid virmezdi, anun bir kprsi vard, harb olmu yklmidi.564 Hazret-i
Seyyid565 ol kpri katna geldi. ttifak bir blk Krdler dah ol makama geldiler,
dilediler ki; suy geeler, grdiler kim566 kpri harb olmu, geemeyb567 aciz
kaldular. Pes Hazret-i Seyyid ashbna emr eyledi ki;568 kendye569 ta ve kire suy
vereler.570 An vaktun inde ta kireci hzr idb Seyyid kollarnu sayub sdk ve ihls
birle Bismillh-ir-Rahmn-ir-Rahm deyb ie balad.571 Ashb ta ve kire suy
virdiler.572 Ol yklan573 yeri kend mbrek eliyle yapmaga balad. Allahu-telnun
545
buna, A.N., vr. 45/b - .

iblik, A.N., vr. 45/b.
547
tavkdan, A.N., vr. 45/b - ; M.B.N., vr. 48/b - .
548
tutd, M.B.N., vr. 48/b.
549
ki, A.N., vr. 45/b - .
550
ibligi, A.N., vr. 45/b.
551
yire yzn srdi, M.B.N., vr. 48/b.
552
M.B.N., vr. 48/b.
553
iblik, A.N., vr. 46/a.
554
veecman, A.N., vr. 46/a - .
555
Seyyid, M.B.N., vr. 48/b.
556
kaddeseazz, A.N., vr. 46/a - .
557
558
M.B.N., vr. 49/a.
559
ve mnct, A.N., vr. 46/a - .
560
561
meger, A.N., vr. 46/a - .
562
shrnun, M.B.N., vr. 49/a.
563
hc, A.N., vr. 46/a.
564
M.B.N., vr. 49/a.
565
566
M.B.N., vr. 49/a.
567
geemeyb, A.N., vr. 46/a - .
568
569
kendye, M.B.N., vr. 49/a - .
570
ihzr ideler, M.B.N., vr. 49/a.
571
M.B.N., vr. 49/a.
572
virdilerdi, M.B.N., vr. 49/a.
546
283
kudret-i birle kpri temm olub slaha getrdi.574 Bilkllye575 temam olmaynca ol
makamdan gitmedi.576
Rv eydr; eyh Macd Kerv rahmetul-llahi aleyh577 eydr; ben ol gn anda
bile eydm. Hazret-i Seyyid kpriyi temm itdi henz gn tolunmamidi; amm bir
nie yapuclar ve rgadlar cem olsalar hayli mddet gerekdi ki,578 temm iderler.
Evliy-ullahun kermetinden bad deldr ki; bir nie gnlk maslahat bir gnde
belki bir satde temm ideler ve bir nie kii iled ii bir kii ileye kudret
Hakkundur.
eyh Mcid Kerv (66/b) eydr; cret idb eyhe syledm ki; bu kpryi
Krdler gemek in yapub579 zahmet ekmek580 mnsib deildr; zr ekser
Krdler581 b-namzlardur ve umr-u eriyye riyet itmezler.582 Hazret-i Seyyid
bana583 eydr; y Mcid gafil olma ki, bu kpri hemn Krdler in deildr belki
mmdur her kii geer584 ve dah bu Krdelerde kimesneler vardur ki, ibu kpryi ne
resme geerse srt dah eyle gee gerekdr ve dah585 bilmi olasn; bu Krdlerde
fsk yogdur. eyh586 Mcid eydr; Hazret-i Seyyid bu szi didikden sonra Krdlern
ahvline nazar eyledm. H587 hilf- er nesne588 grmedm ve itihadum anun
mbrek himmet-i berektnda589 Hakk-tel Hazretleri590 cem mmet-i Muhammed
anun591 ve zrriyt- thirinn l592 himmetinden593 Allahu-tel594 mahrm klmaya;
mn, y rabbl-lemn.
573
ykk, A.N., vr. 46/a.

geldi, A.N., vr. 46/a; temm- slah olund, M.B.N., vr. 49/a.
575
M.B.N., vr. 49/a.
576
temamgitmedi, A.N., vr. 46/a - .
577
rhmetaleyh, A.N., vr. 46/a - .
578
ki, A.N., vr. 46/a - .
579
yapmak, A.N., vr. 46/b; M.B.N., vr. 49/b.
580
zahmet ekmek, A.N., vr. 46/b - ; M.B.N., vr. 49/b - .
581
Krdler, M.B.N., vr. 49/b - .
582
itmezlerdr, A.N., vr. 46/b.
583
bana, M.B.N., vr. 49/b - .
584
gemek indr, M.B.N., vr. 49/b.
585
gerekdrdah, M.B.N., vr. 49/b - .
586
M.B.N., vr. 49/b - .
587
hc, A.N., vr. 46/b; M.B.N., vr. 49/b.
588
hareketlerini, M.B.N., vr. 49/b.
589
l himmetinde, A.N., vr. 46/b.
590
M.B.N., vr. 49/b.
591
anlarun, M.B.N., vr. 49/b.
592
vel, A.N., vr. 46/b - .
593
himmet-i lyelerinden, M.B.N., vr. 49/b.
594
Allahu-tel, A.N., vr. 46/b - ; M.B.N., vr. 49/b - .
574
284
Ve dah595 rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz

hidmetine596 kalmna597 tekyesinden karnda gelb konuk oldlar. Birisine Mikdd
ve birisine Mikdm ve birisine (67/a) Mikdr dirlerdi. Hazret-i Seyyid bunlara ikrm ve
izz eyleyb birka598 gn ziyfet eyledi. Bunlar turdlar,599 ittifak eyhe600 birka ake
hcet old. Dervlere ittifak itme in pes Hdimine krb eyitdi; var birka ake
karz601 eyle, mhim vardur didi. Pes ol hizmet-kr dah602 ake taleb itmege gitdi. Pes ol
msfirlerden birisi ki ad: Mikddidi,603 ol604 hizmet-krla msafirlerden Mikddla
ziyde ns tutmud. Sord ve605 and virdi ki; ne istersin? Eyitdi; eyhe baz606 ake
hcet old.607 Bir kimesne isterim ki, dnc ake alam Mikdd608 eyitdi; bende baz609
ake vardur, hacc niyetine komuamdur,610 hacc vaktnde yine bana viresin didi.
Hizmet-kr ol ake ald Maksd ne ise grdi, vakt ki,611 hacc vakt612 old. Ake
in613 hizmet-kra614 syledi. Ol dah Hazret-i Seyyide syledi.615 Hazret-i Seyyid616
eyitdi; biz mtekeffil olduk, an haccdan komayauz. Pes617 Hizmet-kr gelb618 bu
haberi Mikdda syledi. Mikdd dah rz old, ol iki karnda (67/b) Mikdda ved
idb619 revn oldlar620 Mikdd kald.621 Emirini Hazret-i Seyyide tefvz eyledi.622 Ve
595
pes, A.N., vr. 46/b.

hizmetine, M.B.N., vr. 50/a.
597
hidmetine kalmna, A.N., vr. 46/b - .
598
birkac, M.B.N., vr. 50/a.
599
bunlar turdlar, A.N., vr. 47/a - ; M.B.N., vr. 50/a.
600
eyh Hazretlerine, M.B.N., vr. 50/a.
601
istikrz, M.B.N., vr. 50/a.
602
dah, A.N., vr. 47/a - .
603
olMikdd, A.N., vr. 47/a - ; Mikdd adlu yiit, M.B.N., vr. 50/a.
604
bu, M.B.N., vr. 50/a.
605
ve, A.N., vr. 47/a - .
606
bir mikdr, M.B.N., vr. 50/a.
607
olm, M.B.N., vr. 50/a.
608
Mikdd, M.B.N., vr. 50/a - .
609
bir mikdr, M.B.N., vr. 50/a.
610
komam, A.N., vr. 47/a; komudum, M.B.N., vr. 50/a.
611
n, A.N., vr. 47/a; n vakt ki, M.B.N., vr. 50/a.
612
vakt- hacc, M.B.N., vr. 50/a.
613
ake in, A.N., vr. 47/a - .
614
Seyyide, A.N., vr. 47/a.
615
M.B.N., vr. 50/a.
616
617
pes, A.N., vr. 47/a - .
618
gelb Hizmet-kr, M.B.N., vr. 50/b.
619
M.B.N., vr. 50/b.
620
hacca gitdiler, M.B.N., vr. 50/b.
621
Mikdd kald, A.N., vr. 47/a - .
622
rd, A.N., vr. 47/a; idb, M.B.N., vr. 50/b.
596
285
sabr eyledi,623 ta ol vakte dein ki, arefe gicesi old. Mikdda bir gussa624 geldi ki;
dillerle erh olunmaz benm625
626
mahrm kaldum
karndalarum imdi hacca iridler, ben bunda
dey muztarib old. Hazret-i Seyyid627 dah cret idb dimedi ki,
kan benmle veda itdnzdeki seni hacdan komayasuz628 dey629 Mikddn bu

endiesi ve gussas Hazret-i Seyyide malm olub630 bir adam gnderb Mikdd
kgrd. Pes Mikdd Seyyidn huzurna geldi.631 Seyyid bunun eline bir bardagla632 su
virdi, ardumca gel dey633 gitdiler bir shrya iridler, Hazret-i Seyyid ol sudan idi ve
b-dest ald, iki rekat namz kld andan sonra Mikdda emr eyledi ki; kbleye karu
otura ol dah kbleye karu oturd.634 Eyitdi ki;635 y Mikdd ide636 arefe637 ve ide638
iki karndan. Mikdd nazar itdi; Arefe ve iki karndan639 grdi. Andan sonra, buna
bir cezbe iridm ki, kendvi arefe de hacclar inde ve iki karndanun yannda
grdi640 ki, bir mertebede ferh (68/a) ve srr hsl itdi ki vasufe kabil deil.
Rv eydr; Mikdd kabe tavfna geldnde Hazret-i Seyyid anda641 grb
ayagna ddi ve krler eyledi. Vakt ki, emr-i hacc temm old. Hazret-i Seyyid642
Mikdda eyitdi; y Mikdd ihtiyr elnde, eger sefn vrise bizmle gidelm643 ve
eger bunda birka644 gn turursun, grrsn, bilrsn; yohsa645 kardalarunla
mushabet ve muvneset idersn646 ve hem sefer-i zahmetini ekersin sevb ziyde647
623
veeyledi, A.N., vr. 47/a - .

gam, A.N., vr. 47/a.
625
M.B.N., vr. 50/b.
626
kaldum, A.N., vr. 47/b - .
627
628
itdnzdekikomayasuz, A.N., vr. 47/b - .
629
diyb, A.N., vr. 47/b; dey, M.B.N., vr. 50/b - .
630
M.B.N., vr. 50/b.
631
birgeldi, A.N., vr. 47/b - .
632
ibrik, A.N., vr. 47/b; bardak ile, M.B.N., vr. 50/b.
633
634
M.B.N., vr. 50/b.
635
ki, A.N., vr. 47/b - .
636
ite, M.B.N., vr. 51/a.
637
Araft, A.N., vr. 47/b.
638
639
Araft meydannda, A.N., vr. 47/b.
640
kendvigrdi, A.N., vr. 47/b - .
641
anda, A.N., vr. 47/b - ; M.B.N., vr. 51/a - .
642
Seyyid, M.B.N., vr. 51/a - .
643
dilersen gel byle gidelm, M.B.N., vr. 41/a.
644
birkac, M.B.N., vr. 51/a.
645
M.B.N., vr. 51/a.
646
ider misn, M.B.N., vr. 51/a.
647
ziyde sefer, M.B.N., vr. 51/a.
624
286
hsl olur didi. Pes648 Mikdd dah turma ihtiyr eyledi Seyyid ile ved idb
gnderdi.649
Rv eydr; Mikdda ve karndalarna650 Hakk-tel Hazreti651 feth-i bb
eyleyb hllerin irtifda kl virdi. Hazret-i Tcul-rifinnn aleyhl-rhmete652
makbl mrdlerinden oldular hatta653 mehur kimesneler olub ibdet654 ve ttle655
darb- mesel iderlerdi.656 Hakk-tel cemmizi evliy-ullah nazar irimi sad
bendelerinden kl vire;657 mn, y rabbl-lemn.
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i658 Tcul-rifin (68/b) kaddesel-lhu
srrehul-azz davet-i halk in gh-gh sefer iderdi. Bir seferinde bir ul kye iridi ki,
ekser kavm havricdenidi. Hazret-i Seyyid anda turub659 vaz ve nshat eyledi.
Bunlarun kalbine bir pre yumuatd bu kavmn bir uls vard, bn-i Kubeyle dirlerdi.
Bir gn Hazret-i Seyyidn huzuruna gelb eyitdi ki; benm bir bbm vardur, krk
yldur ki, ana bir maraz arz olmudur ki, asla yerinden kalkmaa mecl yogdur,
epsem660 bir ev bucanda oturur.661 mdi662 senden663 dilek ider ki;664 iczet viresn,
bunda gtreler,665 mmddur ki; senn mbrek elinde666 ana if hsl ola didi. Ve
eger667 anun murd hsl olursa bu kavm cem668 sana669 tbi olurlar; zr cemsnn
ulsdur. Onun taht- yedinde tururlar,670 hc kimesne ana muhlefet idemez.671 imdi
648
pes, A.N., vr. 48/a - .

vedlaub kald, A.N., vr. 48/a; kald, M.B.N., vr. 51/a.
650
kardalarna, A.N., vr. 48/a.
651
M.B.N., vr. 51/a.
652
aleyhl-rhmete, A.N., vr. 48/a - ; M.B.N., vr. 51/a - .
653
hatta, A.N., vr. 48/a - ; M.B.N., vr. 51/a - .
654
ibdete, A.N., vr. 48/a.
655
tte, A.N., vr. 48/a; tt ve ibdete, M.B.N., vr. 51/a.
656
oldlar, A.N., vr. 48/a; M.B.N., vr. 51/a.
657
nazarndan mahrm klmaya, A.N., vr. 48/a.
658
M.B.N., vr. 51/b.
659
durub, A.N., vr. 48/a.
660
epsem, A.N., vr. 48/a - .
661
bir ev bucanda epsem oturur, M.B.N., vr. 51/b.
662
imdi, M.B.N., vr. 51/b - .
663
sizden, M.B.N., vr. 51/b.
664
eydir ki, A.N., vr. 48/a.
665
gtrelm, M.B.N., vr. 51/b.
666
elnzde, M.B.N., vr. 51/b.
667
eger, A.N., vr. 48/b - .
668
669
size, M.B.N., vr. 51/b.
670
yedindedr, A.N., vr. 48/b; anun emrnden tara olmazlar, M.B.N., vr. 51/b.
671
itmez, M.B.N., vr. 51/b.
649
287
an gtrb672 kapuya getrmilerdr673 eger destr virrsenz674 ieri675 getrsnler676

didi. Hazret-i Seyyid bir pre677 tefekkr itdi, andan izin678 virdi. (69/a) Seyyidn679
katna680 getrdiler. Pes Hazret-i681 Seyyid ana682 nazar eyledi683 eyitdi ki; y Pr684 diler
misin ki, Hakk-tel sana if vire? Ol685 eyitdi; bel. Hazert-i Seyyid eyitdi;686 imdi
gerekdr ki, sen bu habs mezhebden rc idesin687 ve tevbe klasn. Dndi688
kbleye689 eyitdi;690 y Seyyid eger Hakk-tel bana691 if virrse ben kulun hakk
pyna ve dah692 bu diyrn kavmi yz srelm ki; cem693 bana tbilerdr, tevbe
klalum didi.
Pes
694
Hazret-i Ebl-Vef bununla695 ahd idb cnib-i Hakka696 tevecch
eyledi. Andan turub, iki rekat namz kld, andan cr-i cinn eline yapub eyitdi ki;
tur, Allahu-telnun emriyle. Hemn Kubeyle yirinden turd sahh697 olm, gy
ana698 h699 maraz ana vki olmamidi.
Pes700 bu halk701 bun grb yog oldlar702 cemsi703 gelb Hazret-i Seyyidn
ayagna db tevbe ve istigfr itdiler ve her tarafdan iidenler gelb tevbe eyitdiler704
672
an gtrb, A.N., vr. 48/b - .

imdi an kapuya getrmilerdr, M.B.N., vr. 51/b.
674
varsa, A.N., vr. 48/b; M.B.N., vr. 51/b.
675
ieri, A.N., vr. 48/b - .
676
girsnler, A.N., vr. 48/b.
677
mikdr, M.B.N., vr. 51/b.
678
izin, A.N., vr. 48/b - .
679
Seyyidn, M.B.N., vr. 52/a - .
680
huzuruna, A.N., vr. 48/b.
681
M.B.N., vr. 52/a - .
682
ana, A.N., vr. 48/b - .
683
idb, A.N., vr. 48/b; M.B.N., vr. 52/a.
684
y Pr, A.N., vr. 48/b - ; M.B.N., vr. 52/a - .
685
ol, M.B.N., vr. 52/a - .
686
M.B.N., vr. 52/a.
687
688
dnb, A.N., vr. 48/b.
689
dndi kbleye, M.B.N., vr. 52/a - .
690
691
bana, A.N., vr. 48/b - .
692
ve dah, A.N., vr. 48/b - .
693
cemsi, A.N., vr. 48/b; ceman, M.B.N., vr. 52/a.
694
M.B.N., vr. 52/a.
695
pes Seyyidle, A.N., vr. 48/b.
696
cenb- hakka, M.B.N., vr. 52/a.
697
sa ve slim, M.B.N., vr. 52/a.
698
M.B.N., vr. 52/a.
699
hc, M.B.N., vr. 52/a.
700
M.B.N., vr. 52/a.
701
kavm, M.B.N., vr. 52/a.
702
gri kldlar, A.N., vr. 48/b.
703
673
288
andan Hazret-i Seyyid vaz ve nshat itdi ve bu705 btl mezhebden hals olub mezheb-i
Hakka706 iridklerinn krini bildrdi (69/b) ve dah mrtedd olmakdan saknun didi.
Ve707 dah Kubeyleye eyitdi ki; ben senn kavmnde zellet eserini grrm,708 sakn.
Eger seni sonra709 izll idecek olurlarsa anlara710 tbi olmayasun eger anlara mtbaat
idb tevbeni srsan gine711 ol maraz sana irir, artuk hals bulamazsn iki cihnda
merdd olursn, ve eger tevbe712 zre mukarrer olursan, senndr sadet713 znhr sakn
hazer zre ol,714 eger kalbn anlarun kelimtna meyl iderse, Hakk-telnun bu kuln
yd eyle ki; *'?! 4?!
715
znhr716 eger ahdnden dnersen Hakk-tel dah maraz
dah sana havle eder 717 Pes, Kubeyle718 bu ahd zre turmaa rz old. Ekser kavm
dah bu ahde rz oldlar. Hazret-i Seyyid bunlarun inden sefer eyledi.719
Pes bu kavm drt yl tevbeleri zere720 mukarrer oldlar. Bunlarun tevbe idb
havric mezhebinden rc itdkleri ol iklimin cemsine yayld. (70/a) Etrfda olan721
havric iidb gayet b-huzur oldlar. Kubeyleye kasd itdiler ve722 eyitdiler ki eger yine
havricden olmazsan723 seni ldrrz, tiz724 gel tevbeden dn didiler. Kubeyle eyitdi;
y kavm beni mazr dutun725 ki bir azm marazdan hals olub, sa oldum ve dah
ahd726 eyledm ki eger tevbemi sirsem gene727 ol728 maraz bana gelse729 gerekdr
704
M.B.N., vr. 52/a.

bu, M.B.N., vr. 52/a - .
706
hakk mezhebe, A.N., vr. 48/b.
707
ve, A.N., vr. 49/a - .
708
mhede, M.B.N., vr. 52/a.
709
sonra seni, M.B.N., vr. 52/b.
710
onlara, M.B.N., vr. 52/b.
711
712
tevben, M.B.N., vr. 52/b.
713
sadet senn, A.N., vr. 49/a; sadet senndr, M.B.N., vr. 52/b.
714
eyle, A.N., vr. 49/a.
*
Siz dnerseniz bizde dneriz.
715
4?! '?!, A.N., vr. 49/a - ; 4?! '?! kuln yd eyle, M.B.N., vr. 52/b.
716
zr, A.N., vr. 49/a.
717
sana maraz havle ider, A.N., vr. 49/a.
718
Kubeyle, A.N., vr. 49/a - .
719
720
sabit, A.N., vr. 49/b.
721
olan, A.N., vr. 49/b - .
722
ve, A.N., vr. 49/b - .
723
mezhebden dnmezsen, M.B.N., vr. 52/b.
724
M.B.N., vr. 52/b.
725
tutun, M.B.N., vr. 52/b.
726
veahd, M.B.N., vr. 52/b - .
727
728
M.B.N., vr. 53/a.
729
gele, M.B.N., vr. 53/a.
705
289
Hazret-i Tcul-rifin730 byle buyurd didi,731 rc eylemezem dedi. Havricler

eyitdiler; ol Tcul-rifin732 didn kimesne erfidi; amm bir blk Krdler arasnda
bymdr hakikat hlini bilsn sana shhati Allahu-tel733 virdi, drt yldr ki, s
ve slim oldun, imdiden sonra ne olsa gerekdr anun elinden ne gelr734 ol maraz sana
gelmez735 deyb muttasl igv virdiler; atan ve anun mtealliknun736 mezhebinden
dnmek rev deldr didiler,737 muttasl igv virdiler. hirl-emr bunlarun szne
uyub havric old.738 Hemn ol gice ki;739 nezb-illh hemn ol gice ki, yatd,740 sabh
uyand741 grdi ki, h742 yerinden kalkmaa (70/b) mecl yogdur.743 Evvel ki gibi
beline dah beter744 marz olmu. Pes iine pimn olub,745 olanlarn ve kavminn
ekbirlerini746 Hazret-i Seyyide gnderdi, bana meded eylesn didi. Geldiler Hazret-i
Seyyide didiler.747 Hazret-i Seyyid eyitdi; ben ol vakt ana smarladumki, Hakktelnun ibu748 kuln unutmasun ki; *'?! 4?! ol avdet itdi,749 ahdi dutmad. Hakktel dahi ana maraz gene virdi,750 imdiden sonra751 re752 yogdur ki,753 yazld, gine
bozulmaz, Erenlern atdug ok yine754 dnmez didi. Hakk-tel cem mminleri eger
Hakk ile ahd zerine sbit ve dim olan kullardan idivire, mn, y rabbl-lemn.755
730

M.B.N., vr. 53/a.
732
733
Allaha, A.N., vr. 49/b.
734
imdiden sonra ne olsa gerekdr, M.B.N., vr. 53/a.
735
M.B.N., vr. 53/a.
736
M.B.N., vr. 53/a.
737
738
havric mezhebine dndi, M.B.N., vr. 53/a.
739
ki, A.N., vr. 50/a - ; hemnki, M.B.N., vr. 53/a.
740
nez-b-illh yatd, A.N., vr. 50/a.
741
uyand, M.B.N., vr. 53/a - .
742
A.N., vr. 50/a; M.B.N., vr. 53/a - .
743
yog, M.B.N., vr. 53/a.
744
M.B.N., vr. 53/a.
745
old, A.N., vr. 50/a.
746
ekbirlerini, A.N., vr. 50/a - ; ekbirini, M.B.N., vr. 53/a.
747
M.B.N., vr. 53/a.
748
bu, M.B.N., vr. 53/a.
*
Siz dnerseniz bizde dneriz.
749
avdet itdi, A.N., vr. 50/a - .
750
n marz yine gelmi, M.B.N., vr. 53/a.
751
ger, A.N., vr. 50/a.
752
ana dermn yogdur, M.B.N., vr. 53/a.
753
ki, A.N., vr. 50/a - .
754
gir, M.B.N., vr. 53/b.
755
M.B.N., vr. 53/b.
731
290
Ve dah756 rivyet olund ki; Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz757 eyh

Sadrud-dn dimekle mehur bir mrdi vard. Ol mrdi eydr;758 bir gn Hazret-i
Seyyidden destr diledm759 ki; sefer-i760 ticret eyleyem,761 Hazret-i Seyyid762 destr
virmedi. Res mlum dah yigirmibebin763 dnrd, muttasl fursat ddkce Hazret-i
Seyyidden destr taleb itdm764 rz virmedi.765 hirl-emr benm ilhhum acilinden
tr rz gsterdi; amm temm- gnlle destr virmedi. (71/a)
Pes sefer itdm,766 hir,767 Basraya iridm, bir nie gn Basrada turdum. Bir
gn hatrm arzu itdi ki; etraf- Basray seyr idem. Ol dnr bile getrmege korkdum,768
zayi idem dey769 bir halvet yirde defn itdm ve bir almet dah eyledm ki, sonra
ger770 gelicek bulam. Andan sonra turub771 Basra sokaklarnda seyr ederken n-gh bir
taze serv-kad lle-had-u mahbbi ve cemle nzenine gzm tu772 old. B-ihtiyr beni
benden ald, gnlme muhabbeti told773 sabrum ve774 kararm kalmad, ne kadar ki
nefsmi dndrmek istedm; re olmad ol dil-rm775 dah benm hlimi grb turd.
Eyitdi ki eger nakde kyarsan visl776 bulursun ve eger kyamazsan firkda kaldun didi.
Ben eyitdm; nakd nedr? Cn ve ba yoluna fed olsun deyb suratle dnb777 ol
dnr gmdm yire geldm. Ol eyledm almet turur778 h779 kimesne ol makama
gelmemi ve ol makama780 el yukamam781 el urdum, kazdum ki,782 dnr karam
756

kaddesel-lhu srrehu Hazretlerinn, M.B.N., vr. 53/b.
758
M.B.N., vr. 53/b.
759
istedm, M.B.N., vr. 53/b.
760
sefere kub, M.B.N., vr. 53/b.
761
sefere kub ticret eyleyem, A.N., vr. 50/a.
762
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 50/a - .
763
yzyigirmibebin, M.B.N., vr. 53/b.
764
eyledm, A.N., vr. 50/a; eylerdm, M.B.N., vr. 53/b.
765
virmezdi, M.B.N., vr. 53/b.
766
sefer yaran grb Basra cnibine revne olub gitdm, M.B.N., vr. 53/b.
767
M.B.N., vr. 53/b.
768
korkmaga, M.B.N., vr. 53/b.
769
770
ger, M.B.N., vr. 54/a - .
771
772
gzm tu, M.B.N., vr. 54/a - .
773
b-ihtiyrtold, M.B.N., vr. 54/a - .
774
ve, A.N., vr. 50/b - .
775
dil-r, A.N., vr. 50/b.
776
vusl, A.N., vr. 50/b.
777
gelb, A.N., vr. 50/b.
778
ol almet eyledm nesne turur, M.B.N., vr. 54/a.
779
hc, A.N., vr. 50/b; M.B.N., vr. 54/a.
780
M.B.N., vr. 54/a.
781
veyokmam, A.N., vr. 50/b - .
757
291
h783 nesne bulmadum.784 Ne kadar ki, say itdm, (71/b) kazdum785 h786 nesne
yog.787 hirl-emr ciz ve mtehayyir kaldum kub Basradan revne oldum,
Kalmnaya geldm. Vakt ki, Hazret-i Seyyid beni grdi. Eyitdi ki; merhab y Tcir ne
kesb itdn getr grelm ki; bizm sohbetmz ihtiyr itmeyb ticret ihtiyr
eyledn788 didi. Utanduumdan baum aaa itdm789 bir haclet vki old ki, kabil-i
vasf790 deldr. Andan sonra cem bauma gelen vk h791 saklamayub bir bir792
nakl itdm. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Sadrud-dn ayagum altn kaz, ayed ki, bunda
gmdn ola deyb mbrek ayagn kaldurd. Bir gayri yire basd, ol didii793 yire
birkac kazma urdum b-temme794 nie gmdmse795 kd, bildm hl ne imi. Hazret-i
Seyyidn ayagna db tevbe ve796 istifar itdm797 didi. Hakk-tel cem tlibleri
mridlerinn kul zere mstakm klub mekrden emn, klvere;798 mn, y rabbllemn.
Ve dah799 rivyet olund ki; ol zemnda Baddda halfe olan kimesnenn
olnun bir olancgu800 vard. ttifak ol olancuga (72/a) bir maraz arz old iki eli ve
iki ayag h801 tutmaz old h802 etbba ilcnda ciz803 kaldlar.804 Hazret-i Seyyidn
dah halfe huzurunda idi. Emr itdi ki; olancug805 Hazret-i Seyyidn806 nne
getrdiler. Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz807 cnib-i hakka tevecch
782
ki, A.N., vr. 50/b - .

hc, M.B.N., vr. 54/a.
784
yog, A.N., vr. 50/b.
785
radum, A.N., vr. 51/a.
786
h, A.N., vr. 51/a - ; hc, M.B.N., vr. 54/a.
787
bulamadm, A.N, vr. 51/a.
788
itdn, A.N., vr. 51/a; M.B.N., vr. 54/a.
789
eyledm, M.B.N., vr. 54/b.
790
kabil, M.B.N., vr. 54/b.
791
h, A.N., vr. 51/a - ; hc, M.B.N., vr. 54/b.
792
M.B.N., vr. 54/b.
793
M.B.N., vr. 54/b.
794
b-temme, M.B.N., vr. 54/b - .
795
gmdyse, A.N., vr. 51/a.
796
M.B.N., vr. 54/b.
797
itdm, A.N., vr. 51/a - .
798
emn klvere, M.B.N., vr. 54/b - .
799
800
ol, A.N., vr. 51/a.
801
h, A.N., vr. 51/a - ; M.B.N., vr. 54/b - .
802
cem, A.N., vr. 51/b; M.B.N., vr. 54/b.
803
ciz, M.B.N., vr. 54/b - .
804
oldlar, M.B.N., vr. 54/b.
805
olan, A.N., vr. 51/b.
806
807
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 51/b.
783
292
eyledi, bir sat cem-i himmet ve azm itdi. Andan sonra808 mrdine emr itdi ki;
Bismillh-ir-rahmn-ir-rahm deyb ol olancgun809 eline ve ayagna tkre. Andan ol
tkrgi ile810 elini ve ayagn ova. Mrd dah Seyyid ne emr itdise811 eyle itdi. Andan
sonra Seyyid-i Hazret812 ol813 mrde814 yine815 emr itdi ki; eline yapub ide ki;816 )'7
*
817
"
didi; yani tur Allah izniyle818 mrd eyle, itdi819 ve olanu Allahu-telnun
inyetiyle ve evliy himmetiyle820 sa ve slim olub derhal yerinden821 turub Hazret-i

Seyyidn mbrek elinii822 pd, sa ve slim old823 derhal yerinden turub Hazret-i
Seyyidn mbrek elini824 pdi ve hizmetinden gitmedi, ta kim buyd; andan Hazret-i
Seyyid emr itdi ki; dedesi halfe hizmetine825 vara ve eyitdi ki; ' Z T2 '/ "' !? U) '2m
*
*
yan826 (72/b) var dedene mlzemet eyle; ta827 ki, Allah828 sana andan sonra
vade etmidr ki,829 nesne gelince Allahu-tel andan sonra830 am ve Irk pdhln vade itmidr,831 vakt ki, dedesi halfe, Hazret-i Seyyidn832 bu kelimtn
iitdi. Ol vakt am anlarun delidi. n--Allahu tel833 am memleketi834 bizm
old dey ferh old835 ama yrdi, feth itdi. Allahu-telnun avni birle836 andan
808

oglanun, A.N., vr. 51/b.
810
tkrkle, A.N., vr. 51/b.
811
Seyyiditdise, A.N., vr. 51/b - ; M.B.N., vr. 55/a.
812
Seyyid, A.N., vr. 51/b; Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 55/a.
813
ol, A.N., vr. 51/b - ; M.B.N., vr. 55/a - .
814
mrdine, M.B.N., vr. 55/a.
815
yine, A.N., vr. 51/b - .
816
ide ki, A.N., vr. 51/b - .
*
Allahn izniyle kalk.
817
)' #'4 " , M.B.N., vr. 55/a.
818
Allahu-tel izniyle tur, M.B.N., vr. 55/a.
819
mrditdi, A.N., vr. 51/b - .
820
himmetleriyle, M.B.N., vr. 55/a.
821
evliyyerinden, A.N., vr. 51/b - .
822
ellerin, A.N., vr. 51/b - .
823
olub, M.B.N., vr. 55/a.
824
ellerini, M.B.N., vr. 55/a.
825
hizmetine, M.B.N., vr. 55/a - .
*
Ey Irak ve am Meliki, Allaha vermi olduun vadi yerine getir.
826
kiyan, A.N., vr. 51/b - .
827
M.B.N., vr. 55/a.
828
829
eyled ki, M.B.N., vr. 55/a.
830
M.B.N., vr. 55/a.
831
M.B.N., vr. 55/a.
832
833
M.B.N., vr. 55/a.
834
memleketi, A.N., vr. 51/b - .
835
836
avnile, M.B.N., vr. 55/a.
809
293
cem837 eflinde ve harektnda Ebl-Vef Hazretlerinn rey bel838 olmasa bir i839
itmezdi ve ana tbi olmd. Pes iki cihnda sadet bulub mansr ve840 muzaffer old, ta
lnce ol halfe,841 Hazret-i Seyyid meveretsz i ilemezdi. Andan sonra gelen
halfeler dah Hazret-i Seyyid nesline mvere klmaynca842 bir ul ie ikdm klub843
r itmezlerdi844 Sadet anlarun ki;845 silsilesine yapub devleti ebedi buld.846 Hakktel cem mmet-i Muhammed anlarun himmet-i lyesi berektyla847 tor yoldan
irmeye, mn, y rabbl-lemn.848
Ve dah849 rivyet olund ki; Hazret-i Seyyidn (73/a) mrdlerinden bir
kimesne vard; adna eyh Receb bin Umrn Vst dirlerdi. Hazret-i Seyyidn makbl
mrdlerindenidi.850 Mertebe-i hilfete irimiidi ve salhla gayet851 hret tutmd.852
Meger bir tife Hazret-i Seyyidn ziyretine kasd kldlar, gelb eyh Recebe
uradlar. eyh Receb bunlara ikrm idb ziyfetler eyledi. Vakt ki, bunlar gitmege
kasd itdiler.853 eyh Receb bunlar gnderb ved eyledi.854 Bunlar855 eyitdiler ki; gel
Hazret-i Seyyide856 bile gidelm. eyh Receb bunlara zr beyn idb gitmedi. Pes
bunlar veda idb857 revne olub858 Hazret-i eyyidn huzuruna iridler. Hazret-i
Seyyid859 bunlara sord ki; Recebn hli nedr, nen siznle bile gelmedi?860 Bunlar
eyitdiler;861 y Seyyid Receb zr beyn itdi, biz dah zrn kabul idb ansuz geldk.
837

rey-i birle, A.N., vr. 52/a; rey-i erfesiyle, M.B.N., vr. 55/b.
839
bir i, A.N., vr. 52/a - .
840
mansr ve, A.N., vr. 52/a - .
841
ol halfe, M.B.N., vr. 55/b - .
842
itmeynce, M.B.N., vr. 55/b.
843
ikdm klub, M.B.N., vr. 55/b - .
844
bir ul ie r idb ikdm itmezdi, A.N., vr. 52/a.
845
anun ki, anlarun, M.B.N., vr. 55/b.
846
sadetbuld, A.N., vr. 52/a - .
847
l himmetleri berektnda, A.N., vr. 52/b.
848
mnlemn, A.N., vr. 52/a - .
849
Pes, A.N., vr. 52/a .
850
makbllerindenidi, M.B.N., vr. 55/b.
851
M.B.N., vr. 55/b.
852
vetutmd, A.N., vr. 52/a - ; bulmud, M.B.N., vr. 55/b.
853
gitmek istedi, A.N., vr. 52/a; kasd eylediler, M.B.N., vr. 55/b.
854
eyheyledi, A.N., vr. 52/a - .
855
eyh Recebe, A.N., vr. 52/a.
856
857
M.B.N., vr. 56/a.
858
oldlar, M.B.N., vr. 56/a.
859
860
Recebn hli ne, nen gelmedi siznle?, A.N., vr. 52/b.
861
eyitdi, A.N., vr. 52/b.
838
294
Hazret-i Seyyid eyitdi; ?W X,Y Q " )* yan;862 Receb Hakk-telnun bir863 fiiline
mstahak olmudur, nki bu864 kavm865 Hazret-i Seyyidn gazabn grdiler, (73/b)
balarnu aaga salub skit oldlar. Andan sonra Hazret-i Seyyid866 kelimta ve vaz ve
nshata megul olub kavmi tate ve sulka tahrz itdi. Sohbet gayet gem old. hir
meclisde kavme bir hlet gelb vecd oldlar. lemi gaybe sluk idb yle mahede
itdiler ki; bunlar Hazret-i Seyyidn huzurunda imiler, n-gh meclis ortasna867 bir el
ddi, teemml idb grdiler ki; bu el eyh Receb Vstnindr.868 Andan bir el dah
ddi, andan ba ddi, andan bir ayag ddi, andan bir ayag dah ddi, andan kalan
gvdesi ddi. Pre pre olmu, andan Hazret-i Tcul-rifin bu iki869 eli ve ayag ve
ba ve kalan gvde prelerini cem idb eyitdi ki; y Receb seni bizm sohbetmize
gelmege870 davet itdiler, zr beyn idb bizi ziyret itmege871 gelen kavimle bile
gelmedn, imdi pre pre olub geldn. Bu kavm bu hleti grb gayet mahzn olub
hayrn kaldlar. Andan Hazret-i Seyyid (74/a) eyitdi; *'WY2 h?4I +'U )' " G>' / 7
yani; y Receb tur Allahu-destr- birle872 nitekm, ol saken873 tururdun artuk bunun
gibi gsthlk itme. Andan Receb sa olub turd, bu kavm gayet ferh oldlar.
Vakt ki, sohbet temm old, zikr874 dindi. Kavm dah kendlere gelb grdler
ki; eyh Receb, Hazret-i Seyyidn875 karusnda el balayub turur ban aaga salm,
benzi saru876 olmu, gzlerinden y revn olm. Bu kavm; bun grb, hayrn oldlar
turub877 Hazret-i Seyyidn mbrek878 ayagna ddiler. Hazret-i Seyyid Recebn
sun afv itdi; amm slknda makam- bedayete yani ibtid-i slkda hsl olan
Muhakkak hak etti......

Q " yan, A.N., vr. 52/b - .
863
bir, M.B.N., vr. 56/a - .
864
bu, M.B.N., vr. 56/a - .
865
kavm, A.N., vr. 52/b.
866
867
ortasnda, M.B.N., vr. 56/a.
868
kiVstnindr, A.N., vr. 52/b - .
869
M.B.N., vr. 56/a.
870
gelmege, M.B.N., vr. 56/b - .
871
ziyrete, A.N., vr. 52/b; M.B.N., vr. 56/b.
*
Allahn izniyle olduun gibi ol, bir daha ona dnme.
872
Allahu-tel izniyle, M.B.N., vr. 56/b.
873
sa iken, M.B.N., vr. 56/b.
874
zikr, A.N., vr. 53/a - .
875
Seyyidn, M.B.N., vr. 56/b - .
876
sararm, M.B.N., vr. 56/b.
877
A.N., vr. 53/b.
878
M.B.N., vr. 56/b.
862
295
makama tenezzl itdi.879 Andan sonra880 nie mddet cedd cehd itdi, ta ki, evvelki
makamn buld. hirl-emr slkda eyh Receb881 ol mertebeye irimidr ki;882 anun
hakknda Seyyid eyitdi; izzet-i hda Hakk in883 Receb bir makama irimidr ki,
diled kimesne (74/b) ol makama iridrr ve diledini men ider, Allahu-tel
emri birle.884
Rv eydr; Hazret-i Seyyidn ziyretine gelen885 kimesnelern birisi ol
meclisde tecdd-i akd idb886 tevbe eyledi,887 gayet fakridi888 Hazret-i Seyyidn
velyet-i berektnda Hakk-tel ol kimesnenn889 muhabbeti Ksanda bir mldar
kiinn gnlne890 brakd. Gelb Seyyidden diledi ki; ol kimesne ile karnda ola
Hazret-i Seyyid dah getrdb891 ikisini karnda eyledi.892 Ol kii cem mlnun nsfn
ol kimesneye bildrdi. kisi dah893 Hazret-i Seyyidn hizmetinde oldlar, rahmetullhitel.
Ve dah894 rivyet olund ki; Hazret-i Seyyidn makbl hizmet-krlarundan bir
kimesne vard, adna Kanber dirlerdi. Hazret-i Seyyid ana895 emr itdi896 ki; deirmene
varub un897 de. Kanber dah buday alub muhibblere, gddrdi898 ta ki, tan
ardub tmeye kabil ideler.899 Zr ol diyrda900 det (75/a) olmidi ki, elbetde901
Hazret-i Seyyid902 zviyesinde903 ynan itmen904 budayn ezdrrlerdi. Kendleri bu
879
ibtida slkdan olan makamdan tenezzl itdi, M.B.N., vr. 56/b.

A.N., vr. 56/b; M.B.N., vr. 56/b.
881
M.B.N., vr. 57/a.
882
iridm ki, A.N., vr. 53/a - .
883
in, M.B.N., vr. 57/a - .
884
emrile, M.B.N., vr. 57/a.
885
kalan, M.B.N., vr. 57/a.
886
887
888
gayet fakridi, A.N., vr. 53/b - .
889
kiinn, M.B.N., vr. 57/a.
890
kalbine, M.B.N., vr. 57/a.
891
kabul idb, M.B.N., vr. 57/a.
892
Hazret-i Seyyid dah kabul idb, ikisi dah olunca, A.N., vr. 53/b.
893
oldah, A.N., vr. 53/b - .
894
895
ana, M.B.N., vr. 57/a - .
896
897
buday, M.B.N., vr. 57/a.
898
ledrdi, A.N., vr. 53/b; M.B.N., vr. 57/a.
899
ola, M.B.N., vr. 57/b.
900
ol diyrda, A.N., vr. 53/b - ; M.B.N., vr. 57/b - .
901
elbetde, M.B.N., vr. 57/b - .
902
olmidiSeyyid, A.N., vr. 53/b - .
903
zviyede, A.N., vr. 53/b.
904
itme, M.B.N., vr. 57/b.
880
296
hidmeti905 bon906 grrlerdi. yle ki; bir kimesneye buday virmeseler artmaga gayet
mtehayyir olub907 incinrdi. Pes Kanber dah908 bunlara buday virdi. Ol tife909
inde bir kimesnenn910 bir cemile avret varidi, adna: Rz dirlerdi. Ol avretn gnli
meyl eyledi ki; Kanber ile karnda olalar. Ol911 dah912 rz old.913 Eyitdi; Hazret-i
Seyyidden korkarm ayed ki, anun bu ie rzas olmaya, anun914 hm klc
boynumuza uraya. Avret eyitdi; Hazret-i Seyyid Ksanda bunda ve ol915 ahvl916
nie917 malmdur?918 Kanber eyitdi; vay sana gelsn919 ki, ana nr- vilyeti
sebebiyle920 yakn ve rak921 birdr yaknda922 nice grrse rak dah923 eyle924 grr
deyb gitdi. Varub ana925 emrine megul old; amm Kanbern gnlinde926 meyl927
kend eker928 eger929 Hazret-i Seyyidden korkmasa rz olurd. Vakt ki,930 Kanber931
deirmenden un cem idb (75/b) getrdi. Hazret-i Seyyidn gzi Kanbere tu old.
Vilyet-i nr932 birle933 malm eylediki934; Kanber935 ol avret ile karda936 olmaa937
905
hizmeti, A.N., vr. 54/a.

ymn, A.N., vr. 54/a; M.B.N., vr. 57/b.
907
mtehayyir olub, A.N., vr. 54/a; M.B.N., vr. 57/b - .
908
dah, M.B.N., vr. 57/b - .
909
bunlarun, A.N., vr. 54/a.
910
bir kimesnenn, M.B.N., vr. 57/b - .
911
Kanber, A.N., vr. 54/a.
912
dah, A.N., vr. 54/a.
913
olmad, A.N., vr. 54/a; M.B.N., vr. 57/b.
914
onun, A.N., vr. 54/a;
anun, M.B.N., vr. 57/b - .
915
olan, A.N., vr. 54/a;
M.B.N., vr. 57/b.
916
hl, M.B.N., vr. 57/b.
917
nice, A.N., vr. 54/a.
918
malm olur, M.B.N., vr. 57/b.
919
gelsn, A.N., vr. 54/a - .
920
nr- vilyetiyle, A.N., vr. 54/a.
921
rak ve yakn, M.B.N., vr. 57/b.
922
yakn dein, M.B.N., vr. 57/b.
923
rak dein, M.B.N., vr. 57/b.
924
yle, M.B.N., vr. 57/b.
925
un, A.N., vr. 54/a; M.B.N., vr. 57/b.
926
gnlne, M.B.N., vr. 57/b.
927
meyl, A.N., vr. 54/a - .
928
Kanberin gnline meyl geldi, A.N., vr. 54/a.
929
eger, M.B.N., vr. 57/b - .
930
ki, A.N., vr. 54/a - .
931
Kanber, M.B.N., vr. 57/b - .
932
nr- vilyetile, M.B.N., vr. 58/a.
933
birle, A.N., vr. 54/a - ; M.B.N., vr. 58/a - .
934
935
Kanber, M.B.N., vr. 58/a - .
936
karnda, M.B.N., vr. 58/a.
937
ola, A.N., vr. 54/a.
906
297
meyl eylemidr. Gayret eyledi kendden gayri kimesneye meyl eylemeye ve bir938
gnl ki, anda Hazret-i Seyyidn muhabbeti ola mri939 anda gayri kimesneye940
muhabbeti cemolmaya.
Pes Kanbere hiddetiyle bir nazar itdi.941 Kanber b-re takat getrmeyb cnu
teslim itdi. Hazret-i Seyyid hemn ol makamda yuyub kefenleyb namzn klub942
defn eyledi.943 Andan bu944 haberi Rzya iridi Rz dah Hazret-i Seyyidn huzurna
gelb ayagna ddi ve istigfr eyledi. Hazret-i Seyyid Rzya bakd945 eyitdi; *"' H hW7
yan;946 yarak eyle Allaha947 ulamak in andan emr eyledi. Kanbern kabri948
yannda Rz in949 kabr950 kazdlar. Hemn ki, kabr temm old. Rz dah cn951
Hakka teslim eyledi, anda defn itdiler.
Rv eydr; vakt ki, defn itdiler. Hazret-i Seyyid, Rz ile Kanbern952
makberesi953 zerine turub kuran okud. (76/a) Hakk-teldan954 bunlar in955
mafiret956 taleb itdi957 dua itdi ve cmle dusndan958 biri budur ki; 'W 5L T W
*
'$** -H
yan; y lhi senden afv ve honudluk taleb iderem, Kanberle Rz in.959
Andan dnb gitdi, kabrden rak960 old. Kabrden rak oldug vakt eyitdi;961 m-F*LU Y2m2 '/
*
(HYU pY2*
938
yani; y eksklk962 idenlere tevbe virici pd-h ve mttekilere kermet ve
bir, M.B.N., vr. 58/a - .

A.N., vr. 54/a.
940
kimesne, A.N., vr. 54/a; M.B.N., vr. 58/a.
941
bir hiddetle nazar itdi, A.N., vr. 54/a.
942
namzn klub, A.N., vr. 54/b - .
943
944
bu, M.B.N., vr. 58/a - .
945
bakd, A.N., vr. 54/b - ; M.B.N., vr. 58/a - .
*
Allaha kavumaya hazrlan.
946
h yan, A.N., vr. 54/b - .
947
Allahu-telya, M.B.N., vr. 58/a.
948
Kabrini Kanberin, A.N., vr. 54/b.
949
Rz in, A.N., vr. 54/b - .
950
kabr, A.N., vr. 54/b - .
951
cnn, M.B.N., vr. 58/a.
952
Kanberle, A.N., vr. 54/b.
953
kabr, A.N., vr. 54/b; kabrleri, M.B.N., vr. 58/a.
954
Hakk-tel hazretinden, M.B.N., vr. 58/a.
955
Hakkin, A.N., vr. 54/b - .
956
mafiretlerini, A.N., vr. 54/b.
957
idb, A.N., vr. 54/b; eyledi, M.B.N., vr. 58/a.
958
dularndan, M.B.N., vr. 58/a.
*
Ey Allahm senden affn, rzan kr edici olmay isterim.
959
" in, A.N., vr. 54/b - .
960
ra, M.B.N., vr. 58/b.
961
vakt ki eyitdi, A.N., vr. 54/b.
*
Ktlkleri vmiyen, cmert insanlat seven, ey Allahm.
962
aksaklk, A.N., vr. 54/b.
939
298
at idici Allah, mmdr ki, Hakk-tel cem eksklklere tevbe erzn klub
kermet-i mttekilerden mahrum klmaya963 mn, y rabbl-lemn.964
Ve dah rivyet olund ki; evld- Alden bir kimesne Hazret-i Seyyidn
evsfn iidrdi,965 gayet966 mtk olmud ki; Hazret-i Seyyidn sohbetine irib
kelimt- tayyibesini iide. Bir gn Hazret-i Tcul-rifinin hizmetine geldi bir nie gn
turd.967 Andan Hazret-i Seyyidden destr taleb eyledi, taki makamna vara. Hazret-i
Seyyid ol gn destr virmedi, irtesi yine destr968 (76/b) diledi,969 yine iczet970 virmedi
didi.971 Dah ertesi yene istedi yene virmedi,972 drdnc gn bir kimesne geldi Hazret-i
Seyyidn ninde973 otuz dnr kod. Meger bir hceti vard eger rev olursa Hazret-i974
Seyyid Ebl-Vefya otuz dnrdan nezr olsun demidi. Hceti devolub nezrn ed
eyledi. Hazret-i Seyyid eyitdi; senn hcetn bir kac gn olmdur ki,975 rev old976
nen nezrni getrmekden tehr eyledn?977 gndr ki, msfir olmaga978
konugumuzu komaduk979 sana koyduk980 var, ol dnr anun nnde ko ki, anun
hissesidr. Pes981 ol dnr ol982 kimesneye virdiler, ald amm kabul etmeyb yine
virdi. Hazret-i Seyyid her end ki983 ilhh itdi, are olub984 kabul itmedi. Pes fukarya
tevz idb ledrdi. Hazret-i Seyyid eyitdi; seni 985 gndr ki, sefernden men
eyledk, bir fn nesne in sen dah kabul etmeyb bizm sohbetimizi ihtiyr itdn,
dnyy986 redd itdn987 mtilik olsun sana, kim iki cihnda sadet senn ola, Hakk963
Hakk-tel en son tevbe erzn klu vire, A.N., vr. 54/b.

mnlemn, A.N., vr. 54/b - .
965
iidb, M.B.N., vr. 58/b.
966
gayet, M.B.N., vr. 58/b - .
967
turub, M.B.N., vr. 58/b.
968
destr, M.B.N., vr. 58/b - .
969
istedi, M.B.N., vr. 58/b.
970
yine iczet, M.B.N., vr. 58/b - .
971
M.B.N., vr. 58/b - .
972
dahvirmedi, M.B.N., vr. 58/b - .
973
nne, M.B.N., vr. 58/b.
974
MB.N, vr. 58/b.
975
ki, A.N., vr. 55/a - .
976
senn hcetn rev olal kac gn olmudur, M.B.N., vr. 59/a.
977
getrmedn, A.N., vr. 55/a.
978
msfir olmaga, M.B.N., vr. 59/a - .
979
gndr ki konuumuz, msfir olmaga komaduk, A.N., vr. 55/a.
980
giden, A.N., vr. 55/a.
981
olpes, A.N., vr. 55/a - .
982
ol, A.N., vr. 55/a - .
983
ki, A.N., vr. 55/a - ; herki, M.B.N., vr. 59/a - .
984
M.B.N., vr. 59/a.
985
c, A.N., vr. 55/b; M.B.N., vr. 59/a.
986
dnr, A.N., vr. 55/b.
964
299
tebreke (77/a) ve tel988 cem mmet-i Muhammed aleyhis-salt ves-selm989 iki

cihnda sad klvire,990 mn, y rabbl-lemn.991
Ve dah rivyet olund ki; Kusn vilyetinde bir Rfz zhir olub baz avmdan
ve chhladan992 nie993 kimesneler ana tbioldlar. Pes ehl-i Kusn gelb Hazret-i
Seyyide ikyet eylediler. Hazret-i Seyyid eyitdi; zc( in-a-Allah yani yakn994
zemnde salha gelse gerek Allahu-tel995 dilerse bunun zerine bir mddet gedi.
Rfz salha gelmedi, yene kavmi ikyet itdiler, yene Hazret-i Seyyid evvelki cevb
virdi. Bir mddet bunun996 zre gedi,997 yine998 Rfz yola999 gelmedi. Yine bu1000
kavm ikyet itdiler, Hazret-i Seyyid yine evvelki cevb virdi. Andan sonra Hazret-i
Seyyidn yol ol Rfz oldug karyeye ugrad. Cem ehl-i karye1001 Hazret-i Seyyide
karu kdlar. Ol1002 Rfz dah bunlarun inde byle idi. Hazret-i Seyyidden dilek
itdiler ki; anda kona ta ki, bir pre1003 mbrek cemlyle merref olalar. Hazret-i
Seyyid davete icbet idb atdan1004 indi, oturmadan kavmn inde ol Rfz nr-
velyetiyle bilb krd eyitdi; ibrikle1005 (77/b) su getrb1006 benm ardumca gel. Pes
Rfz su getrb1007 Hazret-i Seyyidn ardunca yridi, hemn ikisi bir shrya kub,
gitdiler.1008
Hazret-i Seyyid bir yerde karar idb1009 ol suyla b-dest ald. Vakt ki; bdestden frig old. N-gh bir kaan arslan ka geldi. Hemn ki,1010 Rfz arslan grdi
987
dnyyitdn, M.B.N., vr. 59/a - .

989
M.B.N., vr. 59/a.
990
sadet dnrn myesser ide, M.B.N., vr. 59/a.
991
ikilemn, A.N., vr. 55/b - .
992
ve chhladan, A.N., vr. 55/b - .
993
M.B.N., vr. 59/a.
994
yakn, A.N., vr. 55/b - ; M.B.N., vr. 59/b - .
995
Allah, A.N., vr. 55/b; in-a-Allahu-tel, M.B.N., vr. 59/b.
996
bunun, A.N., vr. 55/b - .
997
bunun zerine bir mddet gecdi, M.B.N., vr. 59/b.
998
yine, M.B.N., vr. 59/b - .
999
salha, M.B.N., vr. 59/b.
1000
bu, M.B.N., vr. 59/b - .
1001
sonrakarye, A.N., vr. 55/b - .
1002
bu, A.N., vr. 55/b; M.B.N., vr. 59/b.
1003
bir pre, M.B.N., vr. 59/b - .
1004
atndan, A.N., vr. 55/b; M.B.N., vr. 59/b.
1005
ibri ile, A.N., vr. 56/a.
1006
getr, M.B.N., vr. 59/b.
1007
ibriki getrb, M.B.N., vr. 59/b.
1008
M.B.N., vr. 59/b.
1009
M.B.N., vr. 59/b.
1010
vakt kihemn ki, A.N., vr. 56/a - .
988
300
anda mini ditremek dutd,1011 kendvi yav kald gayet korkub1012 diriliinden mmdi
kesdi,1013 kamak istedi. Hazret-i Seyyid dah1014 eyitdi; korkma nesne olmazsn.
Hemn ki, arslan yakn geldi Hazret-i Seyyidn ayagna yz srb tevzu birle
karusunda turd. Rfz bu hleti1015 grb hayrn kald. Hazret-i Seyyid eyitdi; ey bre bu kesble ve hleyle1016 olmaz bil ki; cnib-i Hakkdan atdur, feyz-i ilhidr.
Hazret-i Resln sallallah tel aleyhi ves-selem1017 snnetine ittib idb, eline1018
ve ashbna muhabbet itmen semeresidr ve1019 Rfz eyitdi; y Seyyid efdl-i
sahbe kimdr? Hazret-i1020 Seyyid eyitdi; Eb Bekr Tak1021 andan mer Tak andan
sonra Osmn1022 ve Al radi-Allahu-aleyhm1023 ecman, alt sahbe dah ki,1024 (78/a)
taht-ecere bat itdiler ki; ehr- yrile on uldurlar. Rfz eyitdi; ne cevb virr? Ol
kimesne ki; Hazret-i Resln aleyhis-selmun1025 ammsi olnn ve karndanun
zerine gayri kimesneleri takdm eyleye. Hazret-i Seyyid eyitdi; Allahu-tel ve Resli
katnda cevb oldur ki; ol kimesne ki, Allahu-tel1026 ve Resli aleyhis-selm1027
eyitdi, takdm ve tafdl eyledi; biz dah takdm ve tafdl eylerz; zr Tengri1028 ve
Reslnun emrine mut olub1029 kitb-ullah ve kul Resle boyun virmek bize
vcibdr.1030 Rfz eyitdi; sen raz olur msn ki, ceddinn zerine birka ecnebi
kimesneler1031 tafdl oluna?1032 Hazret-i Seyyid eyitdi; Hakka tbi olmak evldur
undan ki; nefsm hevesine uyub1033 zulm idem. Andan sonra Rfzye bir hlet gelb
1011
tutd, M.B.N., vr. 60/a.

gayet korkub, M.B.N., vr. 60/a - ; kendvikorkub, A.N., vr. 56/a - .
1013
kesb, A.N., vr. 56/a; M.B.N., vr. 60/a.
1014
dah, A.N., vr. 56/a - .
1015
hli, M.B.N., vr. 60/a.
1016
hle ile, A.N., vr. 56/a.
1017
M.B.N., vr. 60/a.
1018
el, M.B.N., vr. 60/a.
1019
ve, A.N., vr. 56/a - ; M.B.N., vr. 60/a - .
1020
M.B.N., vr. 60/a.
1021
Eb Bekr essdk, M.B.N., vr. 60/a.
1022
Osmn Zin-nr, M.B.N., vr. 60/a.
1023
Rdvan-ullahi aleyhim, A.N., vr. 56/a; M.B.N., vr. 60/a.
1024
ki, A.N.,vr. 56/a - .
1025
M.B.N., vr. 60/b.
1026
tenr-i tel, A.N., vr. 56/b; M.B.N., vr. 60/b.
1027
1028
Tenri, M.B.N., vr. 60/b.
1029
Tengriolub, A.N., vr. 56/b - .
1030
farzdur, M.B.N., vr. 60/b.
1031
M.B.N., vr. 60/b.
1032
olunalar, M.B.N., vr. 60/b.
1033
tabi olub, M.B.N., vr. 60/b.
1012
301
eyitdi ki; y Seyyid tahkik bildm ki; senn1034 szn hakkdur deyb 1035 eline yapub
tevbe ve istifr eyledi. Pes dnb kavme geldiler. Rfz ol kendve tbi olan
kimesnelere, m-cery bildrdi. Anlar dah1036 gelb Hazret-i Seyyidn (78/b)
mbrek1037 ayagna db tevbe itdiler, hirl-emr ol Rfz suleh-i kibrdan old,1038
Hakka vsl old. '7 W
1039
Ve dah rivyet olund ki; bir Yahd Kalmnaya geldi.1040 Kalmna ehlinden
tam taleb eyledi, h1041 kimesne ana tam virmedi. Pes ol Yahd Kalmnadan kub
revn1042 old. Hazret-i Seyyide nr- vilyetiyle malm olub tiz ardundan1043 adam1044
gnderdi Yahdyi yoldan1045 dndrdi. Yahd geldi; ltf tamlar getrb karnun
toyurd zr diledi mazr tut, tiz bilemedm didi.1046 Temm1047 andan Yahd1048 turub
yola revne old hemnki,1049 Kalmnidan1050 tara kd. Hakk-tel gzinden hcb-
gafleti gtrdi1051 gitdi,1052 grdi ki; Hazret-i Seyyidn zviyesinden nr1053 kub1054
gge direk olm hemn bu hleti grb dndi, geldi Hazret-i Seyyidn ayagna ddi,
Mslman old. Kata zviyeden kmayub anda kald1055 ibdete megul old ta lnce
Hazret-i Seyyidn hizmetinden1056 gitmedi, rahmetul-lahi aleyh.
Pes rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu (79/a) srrehul-azz1057 bir
gn1058 Badd camiinde vaz idb kelm- drrer-brnden cevhir-i neid iderdi.
1034
sizn, M.B.N., vr. 60/b.

M.B.N., vr. 60/b.
1036
M.B.N., vr. 60/b.
1037
M.B.N., vr. 60/b.
1038
1039
M.B.N., vr. 61/a.
1040
1041
hc, A.N., vr. 57/a; M.B.N., vr. 61/a.
1042
revne, M.B.N., vr. 61/a.
1043
M.B.N., vr. 61/a.
1044
bu iki dervi, M.B.N., vr. 61/a.
1045
M.B.N., vr. 61/a.
1046
M.B.N., vr. 61/a.
1047
karnun temm toyurd, A.N., vr. 57/a.
1048
Yahd, A.N., vr. 57/a - .
1049
ki, A.N., vr. 57/a - ; M.B.N., vr. 61/a - .
1050
ehirden, M.B.N., vr. 61/a.
1051
hcb gtrdi gaflet, A.N., vr. 57/b.
1052
gitdi, M.B.N., vr. 61/a - .
1053
bu nr, M.B.N., vr. 61/a.
1054
M.B.N., vr. 61/a.
1055
anda kald, M.B.N., vr. 61/a - .
1056
hizmet-i erfesinden, M.B.N., vr. 61/a.
1057
kaddesel-lhu srrehul-azz, A.N., vr. 57/b.
1035
302
Ekser Baddun1059 halk ve cem meyih-i kibr ve ulem-i zim anda hzr
olmd.1060 Hazret-i Seyyide1061 kelimt arasnda hlt gelb ilhm- rabbanyeden ve
vridt- esmniyeden mulak sz syledi, havss ve avm hayrn kaldlar. Deryy-
marifet gelb grv-i halk gge kd1062 ve meclisde ok mkil tabrt Hazret-i
Seyyidden sdr old ve ol zemnun muteber limlerinden ibn-i Ukeyl ve ibn-i
Hubeyde1063 anda hzrlaridi. Htrlarna bu geldi ki; Hazret-i Seyyid gayet1064
mteveccih1065 syler eger bir pre dah ulm- Arabiyyet ziydece olsa dah ltf
olurd1066 ve1067 mbrek1068 dilinde neva glzet vardur, dey htrlarndan gedi. Vakt
ki meclis hir old. Mescid de olan halk gelb Hazret-i Seyyidle1069 musfaha idb
mbrek elini pdiler. bn-i Ukeyl dah gelb Hazret-i Seyyidle musfaha idecek.
Hazret-i Seyyid, ibn-i Ukeyln elini tutub,1070 (79/b) koyu virmedi ve eyitdi ki; ()'/ QH!
'G/'i) GH G/ ! 5H! '257* 4 Q(H!
yan1071 akl edb1072 fikr eyle,1073 y ibn-i Ukeyl
grmez misinki, bir kavm vardur gnl slahna megul olmlardur, dil slah itmeden
gemilerdr. Hazret-i Seyyid bu kelmnda iret itdi ki; derv olan kimesne btnn
mamr itme1074 gerek zhire mukayyed1075 olmamak gerek ve dah Hazret-i Seyyid
7* $'2 ; z' *U p(I5 5H'2
kaddesel-lhu srrehul-azz1076 { bu beyti okud; 52 'G
yan; kiinn gnli pk olmayub niyeti1077 hlis olmasa dille gayet fash1078
sylemeklign fidesi olmaz ve dah gnli pk olan kimesnenn dili togr olsa zarar
virmez. Hemn ki, ibn-i Ukeyl bu szi iitdi, Hazret-i Seyyidn mbrek1079 ayagna
1058
M.B.N., vr. 61/a.

Badd, A.N., vr. 57/b.
1060
olmulard, A.N., vr. 57/b; hzr, M.B.N., vr. 61/b.
1061
Seyyide, M.B.N., vr. 61/b - .
1062
kd, A.N., vr. 57/b - .
1063
Hubeyre, M.B.N., vr. 61/b.
1064
gayet, A.N., vr. 57/b - .
1065
mvecceh, M.B.N., vr. 61/b.
1066
ziydece grm olsa dah ltf olurd, A.N., vr. 57/b.
1067
ve, A.N., vr. 57/b - .
1068
M.B.N., vr. 61/b.
1069
Hazret-i Seyyidle, A.N., vr. 57/b - .
1070
tutd, A.N., vr. 57/b.
1071
QH! yan, A.N., vr. 57/b - .
1072
taakkul eyleyb, A.N., vr. 57/b.
1073
eyit, A.N., vr. 57/b.
1074
1075
mukayyed, A.N., vr. 58/a - ; megul, M.B.N., vr. 62/a.
1076
kaddesazz, M.B.N., vr. 62/a - .
1077
M.B.N., vr. 62/a.
1078
M.B.N., vr. 62/a.
1079
M.B.N., vr. 62/a.
1059
303
ddi,1080 tevbe eyledi. Ol gsthlk zrni dileyb Hazret-i Seyyidn sohbetinde

olmag iltims eyledi. Hazret-i Seyyid dah mazr dutub1081 hcetini rev eyledi1082
himmet-i (80/a) lyyesine dirg itmedi. hir ibn-i Ukeyl bir mertebeye iridi1083 ki;
Hazret-i Seyyidn makbl ve1084 mukarreb ashbndan old. Hakk-tel cem
mminleri1085 evliy himmetinden1086 mahrum klmaya, mn, y rabbl-lemn.
Ve dah rivyet olund ki; Nehr-i Rb katnda bir l kubbe vard. Ana1087 mezr Hazret-i li dirlerdi. Ol mehur olan mezrdan gayridr.1088 Bir gn Hazret-i Seyyid
kaddesel-lhu srrehul-azz ol kubbeye varub, ol mezr ziyret itmege kasd eyledi.
eyh Abdur-rahmn Tafsunc eydr; ben dah Hazret-i Seyyid ile beyle idem. Kaan ki;
Hazret-i Seyyid kubbeye girdi, iki rekat namz klub1089 kbleye karu arkasn
makbereye virb oturd.1090 Ol mezra hidmet iden kimesnenn hatruna inkr geldi ki,
Hazret-i Seyyid mm linin radye Allahu anhu Hazretlerinn mezrna1091 arka virb
oturmak rev degildr. Hemn ki; Hdim gnlinden bu nesne geirdi.1092 Hazret-i
Seyyide malm olub Hdimi yanna kgrd.1093 Eyitdi; Allah akna togr syle ki,
hatrndan (80/b) imdi1094 ne gedi. Hdim gizlemedi, togrusn dey virdi. Hazret-i
Seyyid eyitdi; karuma nazar eyle, karusna nazar idb grdi ki; Hazret-i mm li
keremullh-i veche1095 kubbenn mihrbna soyunm, yzi Hazret-i Seyyidden yana
ol1096 Hdime dehet gelb mtehayyir old. Hazret-i Seyyidn mbrek1097 ayagna
db eyitdi ki; y Seyyid ceddn mm linn hrmetine1098 benm sum afv idesin
1080
db, M.B.N., vr. 62/a.

tutub, M.B.N., vr. 62/a.
1082
klub, M.B.N., vr. 62/a.
1083
irdi, M.B.N., vr. 62/a.
1084
makbl ve, M.B.N., vr. 62/a - .
1085
mmini, M.B.N., vr. 62/b.
1086
himmetlerinden, M.B.N., vr. 62/b.
1087
M.B.N., vr. 62/b.
1088
M.B.N., vr. 62/b - .
1089
kld, M.B.N., vr. 62/b.
1090
arkasn makbereye virb kbleye karu oturd, M.B.N., vr. 62/b.
1091
mezr- erfine, M.B.N., vr. 62/b.
1092
Hdimin gnlne, M.B.N., vr. 62/b.
1093
kgrub, M.B.N., vr. 62/b.
1094
imdi hatrndan, M.B.N., vr. 62/b.
1095
radiyallahu anh, M.B.N., vr. 62/b.
1096
ol, M.B.N., vr. 63/a - .
1097
M.B.N., vr. 63/a.
1098
rh in, M.B.N., vr. 63/a.
1081
304
ve gstahluguma kalmayasn. Hazret-i Seyyid dah1099 afv idb tevbe virdi. Hdim ta
lnce Hazret-i Seyyidn hizmetinden gitmedi, ashb- Seyyidden old.
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz1100
hirete intikal itdkden sonra1101 bir nie yl geb1102 iki kimesne Mrdin
vilyetinden1103 Hazret-i Seyyidn mezr- erfini ziyret itmege geldiler. Ol zemnda
Hazret-i Seyyidn zviyesinde ve trbe zerinde1104 Seyyid Matara ol Seyyid Yakub
mtevell idi.
Vakti ki; bu iki kii zviye-i Hazret-i Seyyide yakn geldiler. Mehed-i li
radye Allahu anhu, (81/a) kubbesini arakdan grdiler. Birbiriyle1105 tandlar ki, ol
mezr Seyyid yaknumuzdadr ana m varalum1106 sonra1107 Hazret-i li mezrna
varub efdal ile hatm idelm? Bunlar bu rey zre tururken,1108 karudan1109 bir atlu azm
heybetl kimesne zhir old. Rst bunlarun zerine togruld yakn gelb bunlara selm
virdi. Bunlar selmn aldukdan sonra ol atlu bunlara sord ki; ne danrdunuz? Bunlar
dah kaziyye temm idivirdiler.1110 Ol atlu1111 eyitdi; iki drl zikr1112 itmisiz. kisi
dah sevbdur, her kang mezra ki, evvel varsz, vech vardur;1113 amm ben li ibn-i
Eb Tlibem ide beni ziyret itdnz varun Tcul-rifini dah ziyret eylen,1114 ol
benm ciger kemdr.
Pes bunlar bundan du temenni itdiler. Du idb elini yzine srdi gayb old.
1115
Grdiler ki; h kimesne yog, gayb olm andan sordlar. Hazret-i Seyyid
kubbesine geldiler. Vakt ki; Seyyid Yakub bunlara nazar itdi. (81/b) Eyitdi ki;
merhab hayre makdam, dnden ber size muntazram. Elhamdlillh ki, ceddm mm
1099
dah, M.B.N., vr. 63/a - .

kaddesel-lhu srrehu, M.B.N., vr. 63/a.
1101
sonra, M.B.N., vr. 63/a - .
1102
yldan sonra, M.B.N., vr. 63/a.
1103
M.B.N., vr. 63/a.
1104
trbedr, M.B.N., vr. 63/a.
1105
bir biri ile, M.N.B, vr. 63/a.
1106
ana varub, M.B.N., vr. 63/a.
1107
yohsa, M.B.N., vr. 63/a.
1108
teredddde iken, M.B.N., vr. 63/b.
1109
M.B.N., vr. 63/b.
1110
idivirdiler, M.B.N., vr. 63/b.
1111
ol atlu, M.B.N., vr. 63/b - .
1112
fikr, M.B.N., vr. 63/b.
1113
hervardur, M.B.N., vr. 63/b - .
1114
idn, M.B.N., vr. 63/b.
1115
bu beytiold, M.B.N., vr. 63/b - .
1100
305
li radye Allahu anhu1116 sizi1117 bu tarafa dellet eyledi ve teredddden hals eyledi.
Bu kiiler, tahkik bildiler ki; ol atlu mm liimi, radye Allahu anhu ve1118
keremullh-i veche. Andan nezr itdiler ki; Hazret-i Seyyide her yl geleler, mezrn1119
tavf ideler. Pes ta lince her yl gelb ziyret itdiler.
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Seyyidn1120 makbl mrdlerinden eyh1121
Ebl-Fzl Vst dirlerdi bir kimesne vard. Bir gn gnline
geldi ki; kuds-u
mbreke1122 varub Hallullh ziyret eyleye.1123 Hazret-i Seyyidden destr istedi,

virmedi, bir nie defa izin taleb eyledi, izin1124 virmedi.1125 hir birka gnden
sonra1126 yine izin taleb itdi,1127 destr alub1128 Kuds- erfe kasd eyledi.1129 Hazret-i
Seyyid ile ved idb yarenlerle1130 esenleb yola girdi1131 (82/a)
Vakt ki; Nablus1132 tana ki Kudsdan iki beridr,1133 iridm, grd ki; bir
derecikde1134 bir heybetl kii; ba auk bir sof cbbeye sarnm,1135 bir tan zerinde
turub ibdet ider. Ebl-Fzl ana yakn vard. Ol dah namznu temm itdi, selm
virdi.1136 Ebl-Fzl mukabelesinde1137 varub selm virdi. Ol kii Ebl-Fzlun
selmn alub eyitdi ki ve ey sana gelsn y bl-Fzl Hazret-i Tcul-rifinn
sohbetni terk idb,1138 hussn nie1139 kerre seni men eyledi1140 ve ey sana blFzl ki;1141 Hazret-i Ebl-Vef sohbetini ki; gnl gzini aar, terk idb ziyret-i
1116
radiyallahu tel anhu, M.B.N., vr. 63/b.

sizi, M.B.N., vr. 63/b - .
1118
radiy-ive, M.B.N., vr. 63/b - .
1119
mezr- erfini, M.B.N., vr. 63/b.
1120
gaybSeyyidn, A.N., vr. 58/a - .
1121
eyh, M.B.N., vr. 64/a - .
1122
mbreke, A.N., vr. 58/a.
1123
ide, M.B.N., vr. 64/a.
1124
izin, M.B.N., vr. 64/a - .
1125
birvirmedi, A.N., vr. 58/a - .
1126
gn geb, M.B.N., vr. 64/a.
1127
1128
virdi, A.N., vr. 58/a.
1129
kuds-eyledi, A.N., vr. 58/a - .
1130
yarenle, M.B.N., vr. 64/a.
1131
Seyyidle ve yarenlerle ved idb esenleb yola girdi, A.N., vr. 58/a.
1132
Trablus, M.B.N., vr. 64/a.
1133
gnlk, A.N., vr. 58/a; konak, M.B.N., vr. 64/a.
1134
derede, A.N., vr. 58/a; M.B.N., vr. 64/a.
1135
cbbe sarulunmu, A.N., vr. 58/a; M.B.N., vr. 64/a.
1136
selm virdi, M.B.N., vr. 64/a - .
1137
mukabelesine, A.N., vr. 58/a.
1138
itdn, M.B.N., vr. 64/a.
1139
husssn nice, A.N., vr. 58/a.
1140
1141
ki, A.N., vr. 58/a - .
1117
306
Kudse kasd eyledn,1142 bir kimesnede ki, himmet-i eyh1143 olmasa1144 kudsun ana ne
fidesi ola y bl-Fzl himmet-i eyh kesb eyle ki; Kuds seni ziyret kla, sen ana
varmak hcet olmaya. Ebl-Fzl eyitdi; be-lillahil-azm eyhmn adn ve benm
adum neden bildn1145 ve bu1146 m-cery sana kim bildrdi1147 ve neden muttlali1148
oldun?1149 bana eyitgil.
Ol kii eyitdi; y bl-Fzl (82/b) bir kimesnenn ki, gnline envr- ilhi tola,
esrr- gayb ana malm olsa aceb midr? ve dah gne ki, togsa gzi olan kimesne1150
elbetde grr. Tcul-rifin Hazretlerini1151 bilmez rif yogdur cem rifler1152 belki
vuh ve duyur Hazret-i Ebl-Vefy bilrler ve muhibblerdr, imdi bir aceb nesne
vki old. Sana diyem;1153 bu makamda tururdum,1154 iki hd hd birbiri ile dgdiler.
Birisi galib ol1155 birini1156 yere drdi ve zerine ahin misli1157 ddi1158 ve dgmege
balad. Bir hayli zemn dgdi.1159 Her end1160 ki,1161 ol b-re say itdi, anun altundan
kamad ve elinden kub hals olamad. hirl-emr1162 galib olan hd hde and virb
eyitdi ki; imdi kutbl-vakt olan Hazret-i eyh1163 Ebl-Vef hakkn ve Hakktel1164 ana at itd kurb ve kermet hakkn, beni afv idb azd idesin.1165
Hemn ki galib olan hd hd malb olan hd hdden1166 bu kelm1167ki, iitdi. Eyitdi
1142

eyh himmet, A.N., vr. 58/b.
1144
olmaya, M.B.N., vr. 64/b.
1145
M.B.N., vr. 64/b.
1146
M.B.N., vr. 64/b.
1147
eyhun adnu ve benm admu ve bu m-cery sana kim bildrdi, A.N., vr. 58/b.
1148
matla, A.N., vr. 58/b.
1149
muttlali oldun, A.N., vr. 58/b - .
1150
kii, M.B.N., vr. 64/b.
1151
M.B.N., vr. 64/b.
1152
cem rifler, A.N., vr. 58/b - ; M.B.N., vr. 64/b - .
1153
sana diyem, A.N., vr. 58/b - .
1154
dururdum, A.N., vr. 58/b.
1155
olub, A.N., vr. 58/b; M.B.N., vr. 64/b.
1156
hasmn, M.B.N., vr. 64/b.
1157
M.B.N., vr. 64/b.
1158
kd, A.N., vr. 58/b; oturd, M.B.N., vr. 64/b.
1159
M.B.N., vr. 64/b.
1160
cend, A.N., vr. 58/b.
1161
ki, A.N., vr. 58/b - .
1162
hir, A.N., vr. 58/b.
1163
eyh, A.N., vr. 58/b; Seyyid, M.B.N., vr. 65/a.
1164
Hakk celle ve l, M.B.N., vr. 65/a.
1165
beni koyu vir deyub and virdi, A.N., vr. 59/a; eyle, M.B.N., vr. 65/a.
1166
malb hdden, A.N., vr. 59/a - .
1167
bun, A.N., vr. 59/a.
1143
307
ki; afv itdm ve1168 Hazret-i Ebl-Vef ba sadakas1169 azd itdm deyb sal virdi.
Andan sonra eyitdi; (83/a) y bl-Fzl benm nshatum kabul eyle. Ebl-Fzl
eyitdi; ne dirsen kabul itdm. Ol1170 eyitdi;1171 imdi var eyhin hizmetine ol,1172 anun
huzurunda olmak sana ifzldur ol kasd itdgn nesneden1173 ve eyhn zviyesinde iki
rekat namz klub sevbnu bana vir, ben dah mescid-i Aksada iki rekat namz klub
ve Hallullh zerinde iki rekat namz klub sevbnu sana balayayum ve dah
mescid-i Aksay ziyret idb1174 ve Hallullh ve evldn ziyret idb sevbnu sana
balayaym ve dah boynuma alaym ki, Hakk-tel katnda1175 bu ameller kabul ola.
Ebl-Fzl, gnlinde bu szleri gnlnde eser eyledi1176 ve eyitdi ki; be-lillahil-azm
adun nedr ve nice1177 kimesnesn? Eyitdi; benm adum ve nice kimesne1178
idgmi1179 Tcul-rifin bilr turma, anun hizmetine1180 iri. Ebl-Fzl bu sze
muhlefet itmeyb cebel-i Nablusdan arka tevecch itdi.1181 Vakt ki, Irka ddi,1182
Hakk-tel yirn damarlarn dirdi, an vhidde1183 Ebl-Fazl,1184 Hazret-i
Seyyidn1185 zviyesine (83/b) iridi. Hazret-i Seyyidle1186 buluub mbrek elini
pdkten1187 sonra Hazret-i Seyyid1188 eyitdi ki; y bl-Fzl tur, iki rekat namz kl
kardan1189 mescid-i Aksada ve Hallullh mezrnda drt rekat namz kld. EblFzl eydr; turdum1190 iki rekat namz kldum andan1191 frig olub,1192 Hazret-i Seyyid
1168
eyitdive, A.N., vr. 59/a - .

ba sadakas afv etdm, M.B.N., vr. 65/a.
1170
M.B.N., vr. 65/a.
1171
1172
var, A.N., vr. 59/a.
1173
itdnden, A.N., vr. 59/a.
1174
ziyret idb, A.N., vr. 59/a - ; M.B.N., vr. 65/a - .
1175
M.B.N., vr. 65/a.
1176
bu szler eser eyledi, A.N., vr. 59/a; bu szleri Ebl-Fzl gnlnde eser eyledi, M.B.N., vr. 65/a.
1177
ne, A.N., vr. 59/a.
1178
eyitdikimesne, A.N., vr. 59/a - ; M.B.N., vr. 65/a - .
1179
beni, A.N., vr. 59/a.
1180
hidmetine, M.B.N., vr. 65/b.
1181
1182
iridm, A.N., vr. 59/b; iridi, M.B.N., vr. 65/b.
1183
vaktde, M.B.N., vr. 65/b.
1184
Ebl Fazl, A.N., vr. 59/b - .
1185
1186
Seyyidle, A.N., vr. 59/b - .
1187
pdi, M.B.N., vr. 65/b.
1188
M.B.N., vr. 65/b.
1189
karndan, M.B.N., vr. 65/b.
1190
turub, A.N., vr. 59/b.
1191
andan, M.B.N., vr. 65/b - .
1192
frig olub, A.N., vr. 59/b - .
1169
308
huzuruna geldm, Hazret-i Seyyid1193 eyitdi ki;1194 y bl-Fzl anun namz1195

senn1196 hakknda1197 senn namzun anun hakknda kabul old;1198 ve eyitdi ki; blFzl1199 bilr misnki ol kiinn ad nedr? Ebl-Fzl eyitdi; bilmezem y Seyyid.1200
Seyyid1201 eyitdi; ana1202 Dvud dirler, amda arpaclk eyler, ehl-i kefdr; amm
amdan tara kmaz1203 btn yznden lemi seyr eyler,1204 hayr1205 yznden bir
lhze amdan ayrlmaz1206 Hakk-tel ana cem kularun ve hayvanatn dillerini
bildrmidr,1207 ilm-i yakn mertebesine irimidr, sliha-i vaktendr ve evliy-i
kibrun himmetine irimidr. Hakk-tel mmet-i Muhammed himmet-i evliydan
mahrum klmaya, mn, y rabbl-lemn.1208 (84/a)
Ve dah1209 rivyet olunduki; eyh Muhammed Gamahn rahmetul-llahi
aleyh1210 eydr; vakt ki, Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz1211 drul-bekya
intikl1212 eyledi. Macd Kervye bir mertebede elem hsl, eyledi ki1213 h kimesnede
ol ztrb ve elem ve hzn yogd.1214 Kaan ki; Hazret-i Seyyidn cenzesi hzr old.
Grdm ki; Mcid skit olm; amm cez ve fer eylemez.1215 Ol kavmde anda fri
ve1216 skin1217 kimesne yog taaccb eyledm ki; gayet mahzun olub sonra bir sat
gemeden bu mertebede skin olmak neden vki old dey Mcidden bunun srrn
sordum.1218 Mcid eydr; Hazret-i Seyyidn mevtnden bir hlet geldi ki; asla sabr ve
1193
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 59/b - ; M.B.N., vr. 65/b - .

ki, A.N., vr. 59/b - .
1195
ikinzn dah, A.N., vr. 59/b.
1196
senn, A.N., vr. 59/b - .
1197
hakknda, A.N., vr. 59/b - .
1198
ikinizn namzda kabul olund, M.B.N., vr. 65/b.
1199
amm, A.N., vr. 59/b.
1200
y Seyid, A.N., vr. 59/b - .
1201
veSeyyid, M.B.N., vr. 65/b - .
1202
kardaunun ad, M.B.N., vr. 65/b.
1203
ammkmaz, M.B.N., vr. 65/b - .
1204
ider, M.B.N., vr. 65/b.
1205
zhir, M.B.N., vr. 65/b.
1206
hayrayrlmaz, A.N., vr. 59/b - .
1207
bildrdi, A.N., vr. 59/b.
1208
slihalemn, A.N., vr. 59/b - .
1209
pes, A.N., vr. 59/b
1210
rahmetullh, A.N., vr. 59/b; M.B.N., vr. 65/b.
1211
1212
irtihl, M.B.N., vr. 66/a.
1213
old ki, A.N., vr. 59/b; M.B.N., vr. 66/a.
1214
gayrileri gibi deil, A.N., vr. 59/b; yogidi, M.B.N., vr. 66/a.
1215
ammeylemez, A.N., vr. 60/a - .
1216
fri ve, A.N., vr. 60/a - .
1217
skin ve fri, M.B.N., vr. 66/a.
1218
taaccb eyledm ki; ol hl ile bu hli srrn sordum, A.N., vr. 60/a.
1194
309
karar itmege mecalm yod, lem-i hisden gitdm,1219 grdm ki; Hazret-i Seyyidn
huzurunda tururum,1220 bana der ki;1221 y Mcid dost dostna ziyrete varcak gayet
ferh olmak gerek ve dah1222 y Mcid, benm ferh1223 olduuma ferh olmaz msn?
Ben eyitdm; y Seyyid sen oldun m?1224 Eyitdi, yog olmadum1225 ben diriyim; gyet
ey makamda skinem ve gayet hob tamlar yerim.1226 Y Mcid; (84/b) var lem-i
ecsmda sana lazm olan nesne eile ve yarenleri teselli eyle, benm in h
gussalanma1227 ben lem-i ervhdaym, civr- rahmndayum ve her vakt ki, bir
hcetinz olsa Allahu-teldan taleb idn ve bana virlen kurb ve kermet ve marufet
hakkn dn-i Allahu-tel size hcetinzi atide, benm vilyetm ve kermetm
sebebinde.1228 Mcid eydr; pes fri olub1229 hzni1230 gnlimden giderdm, h1231
kalbime dah1232 elem gelmedi ve bu hikyet meselidr ki, ashb- Hazret-i Seyyidden
bir fakr Hazret-i Seyyidn mevtine ol kadar aglad ve teessf eyledi1233 ki, kabil-i vasf
degildr. Hazret-i Seyyidn mezr- erfinden gitmedi ok kimesne ashb-
Seyyidden1234 gelb nshat itdiler, re olmad kbri zerinden gitmedi. Bir gn mell
ve mahzn kbr-i diresinde tolanub1235 aglard grdi ki, bir atlu kimesne zhir old
tor kbrden yana yrdi,1236 yakn geldi. Derv grdi ki, bir heybetl kimesnedr ki,
adam yzne bakmaa tkat getrmez ve bir demir (85/a) kr ata binmi Derve selm
virdi. Derv selmun alub nazar itdi, grdi ki, Hazret-i Tcul-rifindr. Atnun
ayagna ddi ve yzini atnun drnagna srb, pdi ve1237 turub Hazret-i Seyyid
ayagn pdi. Andan Hazret-i Seyyid Dervi kocd.1238 Dervin elemi ve hzni skin
1219
gitdm, M.B.N., vr. 66/a - .

huzurundaym, A.N., vr. 60/a.
1221
eydr, A.N., vr. 60/a; M.B.N., vr. 66/a.
1222
ve dah, A.N., vr. 60/a - .
1223
benm dah ferh, M.B.N., vr. 66/a.
1224
siz olmadunuz m, M.B.N., vr. 66/a.
1225
yog olmadum, A.N., vr. 60/a - .
1226
veyerim, A.N., vr. 60/a - ; b-nihye rhmet ve nimete mstagrkm, M.B.N., vr. 66/a.
1227
benm in gamm- hakkma, A.N., vr. 60/a.
1228
civr-sebebinde, A.N., vr. 60/a - ; sebebile, M.B.N., vr. 66/b.
1229
pesolub, A.N., vr. 60/a - .
1230
hznni, A.N., vr. 60/a.
1231
hc, A.N., vr. 60/a; M.B.N., vr. 66/b.
1232
M.B.N., vr. 66/b.
1233
veeyledi, M.B.N., vr. 66/b - .
1234
ashb- Seyyidden ok kimesne, M.B.N., vr. 66/b.
1235
tolanurd, M.B.N., vr. 66/b.
1236
yryb, M.B.N., vr. 66/b.
1237
pdi ve, M.B.N., vr. 66/b - .
1238
kod, M.B.N., vr. 66/b.
1220
310
olub eyitdi ki; y Seyyid seni1239 ldi dey zum iderler. Seyyid eyitdi; y ogul gerek
dirler ecsd olur, ervh- bkdr, lmez ve dah eyitdi; y ogul yri ve vatanna git, bu
srr n-ehle dime, in--Allahu srrehul-azz.1240 Ne vakt ki, beni taleb idesin, bulasun
deyb ldi, kaddesel-lhu rhul-azz.1241
Ve dah1242 rivyet olund ki; eyh Mcid Kervden rahmetul-llahi aleyh
eydr;1243 bir gn Hazret-i1244 Seyyidn meclisinde otururdum.1245 Bayezd Bistmnin
rahmetul-llahi1246 baz kermtndan Hazret-i Seyyid zikr iderdi.1247 Fukardan
birisinn htrna1248 Hazret-i Seyyid trikini terk idb, Hazret-i Bayezd Bistm1249
trikine varmak meyli kll1250 geldi. (85/b) Nr- vilyetle Hazret-i Seyyide1251 anun
gnline meyl geld ki,1252 malum olub,1253 Dervn yzine nazar eyledi; henz dah
bu man1254 Dervn htrnda idi. Derv; nki1255 Hazret-i1256 Seyyid nazarn grdi
gnline bir1257 korku galip1258 olub bir sayha eyledi1259 cn teslim eyledi.1260 Ashb-
ahvl hzr olub, Dervin zerine geldiler.1261 Hazret-i Seyyid1262 mrdleri ile Hazret-i
Bayezd1263 mrdleri ortasnda niz old.1264 Anlar eyitdiler ki;1265 ol1266 bizm
trikimize geldi idi.1267 Bun1268 yumak1269 ve kefenlemek ve defn itme1270 bizm
1239
sizi, M.B.N., vr. 66/b.

vesrrehul-azz, A.N., vr. 60/a - ; in--Allahl-azz, M.B.N., vr. 67/a.
1241
M.B.N., vr. 67/a.
1242
Ve dah, A.N., vr. 60/a - .
1243
rahmeteydr, A.N., vr. 60/a - .
1244
M.B.N., vr. 67/a.
1245
otururdum, A.N., vr. 60/a - .
1246
M.B.N., vr. 67/a.
1247
eyledi, A.N., vr. 60/a; M.B.N., vr. 67/a - .
1248
gnline, A.N., vr. 60/a.
1249
Hazret-i Bayezd, A.N., vr. 60/a - .
1250
kll, M.B.N., vr. 67/a - .
1251
Seyyidde nr- vilyetle, A.N., vr. 60/b.
1252
anunki, A.N., vr. 60/b - ; M.B.N., vr. 67/a - .
1253
old, A.N., vr. 60/b.
1254
bu man, A.N., vr. 60/b - .
1255
nki, A.N., vr. 60/b - .
1256
M.B.N., vr. 67/a.
1257
bir, A.N., vr. 60/b - ; M.B.N., vr. 67/a - .
1258
1259
idb, A.N., vr. 60/b; M.B.N., vr. 67/a.
1260
1261
dervgeldiler, M.B.N., vr. 67/a.
1262
1263
Bayezd, A.N., vr. 60/b - .
1264
itdiler, M.B.N., vr. 67/a.
1265
ki, A.N., vr. 60/b - ; anlarki, M.B.N., vr. 67/a - .
1266
M.B.N., vr. 67/a.
1267
1268
bun, M.B.N., vr. 67/a - .
1240
311
vazfemizdr1271 didiler. Ashb- Seyyid eyitdiler; ol malm degldr1272 bizmdr.

hir,1273 Hazret-i Seyyid1274 eyitdi; her kang trikn kisvetinde ve hrkasnda ldi1275
ise ol trikdendr1276 mcerred gnl meyl eylemekle1277 ol trikden1278 olmaz.1279 Pes
ashb- Seyyid dervin yeranu grb,1280 yuyub1281 defn itdiler.
Andan sonra bizm ashb1282 ve Bayezd Bistm ashb1283 otururken, n-gh
Irkdan bir deve gibi bir byk1284 nesne zhir old. Yakn geldke kk (86/a) old
ta ki,1285 Hazret-i Seyyide geldgi vakt1286 bir kk sere mikdr kadar nesne1287
old.1288 Gelb bir ykseke1289 ta zerinde oturd ve boyunun uzadub Hazret-i
Seyyidn kelimtn dinledi. Hazret-i Seyyid dah andan yana tevecch idb baz
nesne1290 syledi ki, beer-i fehm itmezdi1291 ve nice lgatdandur, nice dildendr h
kimesne ve harf-i savt mmtz olmazd.1292
Pes ol ku Seyyidn meclisi temm olunca1293 oturd. Sonra kalkub gitdi, yine
gitdke bydi kendnce byidi,1294 ta kim, yine deve gibi olub1295 grnmez old.1296
Andan sonra1297 Hazret-i Seyyid eyitdi; y kavm bilr misiz bu gelen ku nice1298
1269
yuyub, A.N., vr. 60/b.

M.B.N., vr. 67/a.
1271
bizmdr, A.N., vr. 60/b; M.B.N., vr. 67/a.
1272
oldegldr, A.N., vr. 60/b - ; M.B.N., vr. 67/a.
1273
hirl-emr, A.N., vr. 60/b.
1274
1275
veldi, A.N., vr. 60/b - .
1276
trikdr, A.N., vr. 60/b.
1277
itmele, M.B.N., vr. 67/b.
1278
ol trikden, M.B.N., vr. 67/b - .
1279
mcerredolmaz, A.N., vr. 60/b - .
1280
yeranu grb, M.B.N., vr. 67/b - .
1281
M.B.N., vr. 67/b.
1282
ashbumuz, M.B.N., vr. 67/b.
1283
andan bu cemat, A.N., vr. 60/b.
1284
bir byk, A.N., vr. 60/b - .
1285
meclise, M.B.N., vr. 67/b.
1286
hir, A.N., vr. 60/b.
1287
M.B.N., vr. 67/b.
1288
1289
ykseke, A.N., vr. 60/b.
1290
kelimt, A.N., vr. 60/b; M.B.N., vr. 67/b.
1291
itmez, A.N., vr. 60/b.
1292
veolmazd, A.N., vr. 60/b - ; M.B.N., vr. 67/b - .
1293
idince, M.B.N., vr. 67/b.
1294
M.B.N., vr. 67/b.
1295
olunca, A.N., vr. 61/a.
1296
grnmezold, A.N., vr. 61/a - .
1297
sonra, M.B.N., vr. 67/b - .
1298
ne, M.B.N., vr. 67/b.
1270
312
nesnedr? Eyitdiler; y Seyyid vAllahi1299 bilmeziz. Eyitdi ki; Hazret-i Beyazdun

rhdur, bizi ziyret itmeye geldi ve bunca ullla1300 bizm huzurmza gelecek nice
kck1301 old, shib-i vaktn edebine hfz eyledi ve her vaktn bir shibi ve bir uls
olur1302 ve dah talm eyledigi1303 srra iret1304 shibl-vakt huzurna gelecek edeble
gelb ve edeble deprenmek gerek.1305
Andan sonra ashb Hazret-i Beyazdun1306 (86/b) muteberleri turub1307 Hazret-i
Seyyidn elin pb istigfr itdiler ve dah iltims itdiler ki, bu silsilenn ashb
Hazret-i Seyyid silsilesi1308 ashbyla karda olalar. Hazret-i Seyyid bu iltims kabul
idb yigirmi kii ol tarafdan ve yigirmi kii bu tarafdan akd-i muvht idb hiret
karnda1309 oldlar. Mcid Kerv eydr; ol yigirmi kiinn birisi benidm Abdul-llah
Bistmle karnda oldum gayet1310 ullardanidi ve ehl-i hl ve slk temm1311 itmi
azzidi. Ben an ve ol beni ziyret iderdn ve birbirimizi ziyret idb birbirimize1312
mektb gnderrdk ta lnce bu slb zerine gedk, rahmetullh.1313
Ve dah1314 rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz1315 bir
gn eyhinn eyh Eb Bekr Hevr trbesine ziyrete vard, bir kii dah ziyrete
geldi. Hdim-i vakt1316 ol kiiye karu vard pes ol kii Hdime selm virdi, bir taze
balk hediye virdi, Hdim ol balg1317 alub kubbeye girdi.
Vakt ki,1318 Seyyid-i Hazret1319 ol Hdimn elinde balg grdi.1320 (87/a)
Eyitdi ki;1321 bir nesne ki, asla pimeye.1322 An elne alub ne drsin? Hdim bu
1299
vAllahi, A.N., vr. 61/a - ; y vAllahi, M.B.N., vr. 67/b - .

ulluk ile, M.B.N., vr. 67/b.
1301
kk, M.B.N., vr. 67/b.
1302
vardur, M.B.N., vr. 67/b.
1303
1304
M.B.N., vr. 68/a.
1305
vegerek, A.N., vr. 61/a - .
1306
Beyazdun, A.N., vr. 61/a; M.B.N., vr. 68/a.
1307
A.N., vr. 61/a - .
1308
silsilesi, A.N., vr. 61/a - .
1309
karndalar, A.N., vr. 61/a; karda, M.B.N., vr. 68/a.
1310
M.B.N., vr. 68/a.
1311
M.B.N., vr. 68/a.
1312
M.B.N., vr. 68/a .
1313
Mcid rahmetullh, A.N., vr. 61/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 68/a.
1314
1315
1316
Hdime, A.N., vr. 61/a.
1317
balk, A.N., vr. 61/a.
1318
n, A.N., vr. 61/a.
1319
Seyyid-i Hazret, A.N., vr. 61/a - ; Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 68/b.
1320
ol balk hdim elinde grdi, A.N., vr. 61/a.
1321
1300
313
kelmn mansn fehm idemedi. Ziyrete gelenler namz klub gitdkden sonra Hdim
dah ona gelb1323 balg mlege
koyd, ne kadar ki,1324 kaynatd h1325 eser
etmeyb1326 balk hl zere taze turd.1327 Andan tavaya koyd kaynatd h1328 eser
itmedi. Andan od zerine brakd nie zemn dah od inde kzl kmr zerinde
turd1329 h yanmad.1330 Andan tenra brakd yene h od eser eylemedi.1331 hirlemr ciz old1332 tefekkre1333 vard. Hazret-i Seyyidn sznn mans1334 htrna
geldi. Turub Hazret-i Seyyidn1335 huzuruna geldi, istigfr- tevbe eyledi.1336 El
kavuub karusunda ba asub turd. Garaz evvelki baluk pimege1337 trik1338 nedr,
malm ola? Hazret-i Seyyid eyitdi; ben umarm ki, bir kimesne Mslman olub pk
itikad-1339 birle bu kubbeye gire,1340 ana od eser eyleye ve her kimesne kim sdk-
ihls birle1341 bu kubbeye gire ve bu azzi ziyret eyleye; Hakk-tel anun cismini tamu odun harm eyleye; amm ol artla ki, Mslman olub itikad pk ola.
Pes hzr olanlar taaccb itdiler andan Hazret-i (87/b) Seyyid eyitdi;1342 bu
benm stdumun stddur; yan eyhmn eyhidr;1343 amm ben Allahdan
umarm ki,
her kimesne kim, Mslman olub itikad pk oldukdan sonra gelb
veyahud benm neslimn1344 eline yapub tevbe eylese,1345 veyahud benm1346
1322
bimeye, A.N., vr. 61/b.

M.B.N., vr. 68/a.
1324
ki, A.N., vr. 61/b - .
1325
h, A.N., vr. 61/b - ; hc, M.B.N., vr. 68/b.
1326
itmedi, M.B.N., vr. 68/b.
1327
turur, A.N., vr. 61/b.
1328
h, A.N., vr. 61/b - ; yine, M.B.N., vr. 68/b.
1329
M.B.N., vr. 68/b.
1330
Andan evde brakd hc yenmedi, A.N., vr. 61/b.
1331
itmedi, A.N., vr. 61/b; yanmak deil rengi bile tenra olmad, deil ki, pimek, M.B.N., vr. 68/b.
1332
1333
fikre, M.B.N., vr. 68/b.
1334
mans, A.N., vr. 61/b - .
1335
1336
1337
bimege, A.N., vr. 61/b.
1338
trik, A.N., vr. 61/b - ; sebeb, M.B.N., vr. 68/b.
1339
itikad- pk, M.B.N., vr. 68/b.
1340
gele, M.B.N., vr. 68/b.
1341
sdk ve ihls ile, M.B.N., vr. 68/b.
1342
eydr, A.N., 61/b.
1343
yaneyhidr, A.N., vr. 61/b - .
1344
veyahudneslimn, M.B.N., vr. 69/a - .
1345
eyleye, M.B.N., vr. 69/a .
1346
benm, M.B.N., vr. 69/a - .
1323
314
neslimn ve silsilemzin halfelerinn eline yapub tevbe eylese1347 veyahud anun

zerine Kalmnanun yan Hazret-i Seyyidn zviyesi oldug ehrn tevz konsa1348
Hakk-tel anun cemsini1349 cehennem odundan hals ide. { Amm Mslman olub
itikad pk olmak artla.
Ve dah eyitdiler ki; y Seyyid her kimesne size ve1350 sizn neslnze ve sizn
silsilenzn1351 halfelerine Kalmnaya1352 irimek1353 myesser olmasa nice itsn?
Hazret-i Seyyid eyitdi; her kimesne kim, beni zikr itse veyahud anun katnda zikr
olunsam yan anun katunda adum ansalar ve dah ol kii1354 Bismillh-ir-Rahmn-irRahm deyb ve Hazret-i Resl aleyhis-selma salvt getrb1355 eline yzine srse
sdk ve ihls birle Hakk-telnun fazlndan (88/a) umrum ki, tmu odun ana harm
ide bunda bu srr ola1356 ki; bir kimesneye kim Hazret-i Seyyidden ve elinden ve
halfelerinden tevbe itme myesser olmasa amm Hazret-i Seyyidn ism-i erfini
iidicek; Bismillh1357 deyb1358 ve salvt- birle elini yzne srse ol kii1359 birka
amel ilemi olur. Evvela Hakk-telnun ism-i zimini1360 zikr itmi olur, ikinci1361
Hazret-i Resle du itmi olur, inci1362 evliy-ullah hususn evld- Resle
muhabbet itmi olur.
Pes her kimesne ki; Allah ve Reslun ve ol Resl1363 ve Allahun evliysn1364
sdkla ve ihlsanla seve. Hakk-tel ana1365 cehennem odundan haram klsa aceb
olmya Allahu-teldan umaruz ki, cn-u dil eylesn, kullarndan idb cnumuz nr-
cehennemden1366 zd ide, mn, y rabbl-lemn. }1367
1347
benm elme yapub tevbe eylese veya silsile ile neslimin ve halifelerimin elinden tevbe eylese,
A.N., vr. 62/a; elinden tevbe eyleye, M.B.N., vr. 69/a.
1348
veyahudkonsa, A.N., vr. 62/a - ; M.B.N., vr. 69/a - .
1349
ol kii, A.N., vr. 62/a.
1350
veyahud, M.B.N., vr. 69/a.
1351
silsilenzn, M.B.N., vr. 69/a - .
1352
kalmnaya, M.B.N., vr. 69/a - .
1353
irimeye, M.B.N., vr. 69/a.
1354
yankii, M.B.N., vr. 69/a - .
1355
1356
srr bu ola, M.B.N., vr. 69/a.
1357
Bismillh-ir-Rahmn-ir-Rahm, M.B.N., vr. 69/b.
1358
M.B.N., vr. 69/b.
1359
M.B.N., vr. 69/b.
1360
ism-i erfini, M.B.N., vr. 69/b.
1361
sniyen, M.B.N., vr. 69/b.
1362
slisen, M.B.N., vr. 69/b.
1363
evlad- Resl, M.B.N., vr. 69/b.
1364
evliy-ullah, M.B.N., vr. 69/b.
1365
M.B.N., vr. 69/b.
1366
M.B.N., vr. 69/b.
315
Ve dah1368 rivyet olund ki; Mekke-i erefullh 1369 etrafnn Arablarndan Ben
bde kablesinden bir Arab vard. Kend kavminn inde bir ul kimesne idi;1370
amm bir gz (88/b) yod. Anun1371 bir gayet ey devesi vard, n-gh zyi old. Ol
Arab bdye ddi, devesini istemege megul old. Hazret-i Seyyid dnydan gitdkden
nie yl sonra idi.1372 Arab dah1373 devesin istey,1374 bir ul1375 shrya db1376
yrdi1377 n-gh karusndan1378 bir atlu peyd old, def-i Araba iridm. Arab nazar
itdi, grdigi h bildgi kimesne degil.1379 Araba selm virdikten1380 sonra1381 sordu
ki;1382 bu shrda yalnuz gezmekden murdun nedr? Arab dah nazar idb grdi ki;
bildi deil. Eyitd; bir gayet nefis1383 sevgl1384 devem vard, zyi old, an ararum.
Bu atlu eyitdi;1385 deveni bulmak m yegdr; yohsa grmez1386 gzn grr olmak m
yegdr?1387 Arab eyitdi;1388 bin devem giderse gitsn, tek gzaguzum1389 eyce
olsun.1390 Atlu eyitdi; ben Ebl-Vefym1391 yri, eyhim Eb-Bekr Hevr rahmetulllahi aleyh1392 kubbesine var, Hakk-tel gzni ren eyleye. Arab eyitdi; be-lilhilazm sen kimsin ve ol kubbe nerededr? Atlu eyitd;1393 ben Ebl-Vefym ki; (89/a)
lkabum Tcul-rifindr ve ol kubbeye Eb Bekr Hevrnundur, ide1394 turur. Arab
1367
amm Mslmanlemn, A.N., vr. 62/a - .

1369
erefullh- tel, M.B.N., vr. 69/b.
1370
ulyd, A.N., vr. 62/a.
1371
anun, A.N., vr. 62/a - .
1372
olidi, A.N., vr. 62/a - .
1373
dah, M.B.N., vr. 70/a - .
1374
istemekde, M.B.N., vr. 70/a.
1375
bir ul, A.N., vr. 62/a - .
1376
shr inde, M.B.N., vr. 70/a.
1377
kd, A.N., vr. 62/a; yrrdi, M.B.N., vr. 70/a.
1378
karudan, A.N., vr. 62/a; n-gh karusndan, M.B.N., vr. 70/a - .
1379
def-idegil, A.N., vr. 62/a - ; M.B.N., vr. 70/a - .
1380
1381
1382
Araba eydr, A.N., vr. 62/a; M.B.N., vr. 70/a.
1383
gzel, A.N., vr. 62/a.
1384
sevgl, A.N., vr. 62/a - .
1385
eytd, A.N., vr. 62/a.
1386
grmez, A.N., vr. 62/a - .
1387
m yegdr, A.N., vr. 62/a - .
1388
eydr, A.N.,vr. 62/a.
1389
gzm, M.B.N., vr. 70/a.
1390
bin devem varsa gitsn tek gzm grr olsun, A.N., vr. 62/a ; grr olsun, M.B.N., vr. 70/a.
1391
ben Vefym, M.B.N., vr. 70/a - .
1392
rahmetullh-i aleyh, A.N., vr. 62/b - .
1393
eydr, M.B.N., vr. 70/a.
1394
1368
316
nazar itdi;1395 grdi ki, kubbe yanunda turur.1396 Pes Arab,1397 Allahu-telya kr idb
kubbeden yana yrdi.1398 Vakt ki,1399 ine1400 girdi, mezr- erfeden nrlar
kdun grdi. Arab eydr; sandum ki, raklarndanm. Hemn ki; Arab mezr
zerine1401 vard. Bir nesne Arabn yzine1402 dokand. Arab eydr;1403 od yaln gibi
nesne idi.1404 Bir pre nefsme ol doknan nesneden mteellim oldu. Ben ana megul
oldum1405 kalbme gzme ey olmak hceti geldi. Hemn1406 gzm adum grdm
ki, ol bana yolda1407 shrda1408 buluan atlu mihrb inde oturur. Hemn ki; an
grdm bana bir hlet geldi ki, ddm1409 aklm ad,1410 aklm gitmi. Vakt ki,1411
ifkat buldum gzlerm sahh ve slim olm, evvelki gibi nr ve gayri nesnesi ol sag
gzmden artuk olm1412 Allahu-tel avni birle.
Pes Arab bu hlete kr idb1413 sdk ve ihls birle Hazret-i Seyyidn trikine
girb1414 tevbe eyledi,1415 (89/b) hirl-emr ullardan olub1416 { mertib-i lye kat
eyledi; hatta eyh ehbed-dn Shreverd rahmetul-llahi aleyh ol Arabun kaziyesini
zikr idb anun hltn ve makamtn dim b, medh iderdi. Allahu-tel cmle
mn ehline evliy himmetile yetib1417 anlarun silsilesine ulamak myesser klvire,
mn, y rabbl-lemn.
Ve dah rivyet olund ki; tife-i Arabden1418 Ben Raba Kablesinden bir
cemat Hazret-i Seyyidn mezr- erfi kurbundan gediler.1419 Zviye yannda bir
1395

Arabturur, A.N., vr. 62/b - .
1397
pes Arab, M.B.N., vr. 70/a - .
1398
kubbeye varub, A.N., vr. 62/b.
1399
1400
inde, M.B.N., vr. 70/a.
1401
iler, M.B.N., vr. 70/a.
1402
yzme, A.N., vr. 62/b.
1403
ki, A.N., vr. 62/b.
1404
nesne idi, A.N., vr. 62/b - .
1405
bu hletde, A.N., vr. 62/b; M.B.N., vr. 70/b.
1406
hemn, M.B.N., vr. 70/b - .
1407
yolda, A.N., vr. 62/b - .
1408
shrda, M.B.N., vr. 70/b - .
1409
M.B.N., vr. 70/b.
1410
ad, A.N., vr. 62/b - ; M.B.N., vr. 70/b - .
1411
n, A.N., vr. 62/b; M.B.N., vr. 70/b.
1412
nrolm, A.N., vr. 62/b - ; evvelkinden artuk olm, M.B.N., vr. 70/b.
1413
ve bu Arab dah, A.N., vr. 62/b.
1414
sdkgirb, A.N., vr. 62/b - .
1415
1416
old, A.N., vr. 62/b.
1417
yetidrb, M.B.N., vr. 70/b.
1418
M.B.N., vr. 70/b.
1396
317
byk kazan1420 vard. yle ki; bir btn sr inde yla bile piirdi.1421 Bu Arablar
bu kazanun byklgni1422 grb taaccb itdiler. Baz cehelesi1423 bazla dandlar
ki; bu kazan1424 uurlayalar. hir cehelesinn ve gafillerinn reyi bunun zerine old
ki; uurlayalar. Reyleri bunun zerine karar itdi.1425 Pes iki
1426
bunlardan
birisi beglerinn ammisi ogl idi. Geldiler
1428
ikisinn dah
1427
1429
kalbine bu geldi ki; kazan
kutlu kimesne
kazan alub gitdiler, yolda
kend ala, yoldana virmeye.
Pes bunlar nez idb1430 birisi (90/a) birini ldrdi. Ol, lenn kavmi geldiler,
grdiler ki, hl byle olm. Ol kimesne dah anun yirine ldrdiler.1431 Kazan1432 yol
zerinde bragub gitdiler. Andan Hazret-i Seyyidn dervlernden birisi gelb kazan
yol zerinde bulub Hazret-i Seyyidn vilyet-i kuvvetinde yalnuz gtrb tekkeye
getrdi.1433 Andan ol iki ldrlen1434 Arabun kablesine kat trik dey thmet itdiler.
Ol diyrun Pd-h1435 bunlar dutmak1436 istedi.1437 Her tarafda istediler, kaan1438 bu
kable evlerine vardlar. Bunlarun evlerinn etrafn aldlar.1439 Pes bunlar kaub bir
kamlk vard, kylaruna muttaslidi. Gice ile cmleten1440 anun iine girb1441
gizlendiler. Hava iml tarafndan hareket iderdi. Bir avret ekmek pirmek1442 in od
yakd. Yil cenb tarafndan esb od her tatd,1443 od kama db bunlar1444 avret ve
1419
geer, M.B.N., vr. 70/b.

kazgan, M.B.N., vr. 70/b.
1421
biirdi, M.B.N., vr. 71/a.
1422
bun, M.B.N., vr. 71/a.
1423
cehelesi, M.B.N., vr. 71/a - .
1424
kazgan, M.B.N., vr. 71/a.
1425
M.B.N., vr. 71/a.
1426
pes bunlardan kutlu iki kimesne, M.B.N., vr. 71/a.
1427
1428
M.B.N., vr. 71/a.
1429
1430
M.B.N., vr. 71/a.
1431
ol sat o zlimi tutdlar n hl byle. An dah ldrdler, M.B.N., vr. 71/a.
1432
1433
iletdi, M.B.N., vr. 71/a.
1434
ol lenlern, M.B.N., vr. 71/a.
1435
hkim, M.B.N., vr. 71/a.
1436
tutmak, M.B.N., vr. 71/a.
1437
1438
herkaan, M.B.N., vr. 71/a - .
1439
bunlarunaldlar, M.B.N., vr. 71/a - .
1440
M.B.N., vr. 71/a.
1441
girdiler, M.B.N., vr. 71/a.
1442
birmek, M.B.N., vr. 71/b.
1443
her tarafna datd, M.B.N., vr. 71/b.
1444
bu kamla od irib, M.B.N., vr. 71/b.
1420
318
oglan cemsi yandlar, helk oldlar. Birka kimesne beglerile kurtulub kadlar1445
cmle mllar ve davarlar bile1446 yand. Birkac kimesne beglerile kurtulub kadlar;
yan oddan kurtulduk sandular hemen bir iki sat gemeden1447 bunlarun beglerine1448
kuduzluk hleti riz old eger beklemeseler kend (90/b) ikinleri atn yirdi. Pes bu
hletle gitdiler.
Arabdan bir tife vard Ben Ubde dirlerdi. Bunlarun beglerine Ltfullh
dirlerdi. tikad pk kimesne idi grdi ki; bir kimesne deve zerinde demrler ile
ellerini ve ayaklarn bend itmiler. Hemn ki, bun grdi deve stnden agrd ki; y
Ltfullh beni Tcl rifinn elinden hlas eyle ki; bana bir suk havle itmidr1449
eger sen kurtarmazsan helk oldum, deyb cn virdi.
Pes Emr Ubde bun bu hletile bir deve zerine brakdub cem kavmi
gezdrdi ve mndler nid itdiler ki; bir kimesne ki, Hazret-i1450 Tcul-rifinn
hnedanna ve esbbna hiynet eyleye, cezs budur. Andan sonra Ltfullh eyitdi; y
kavm hazer eylen ki; Hazret-i1451 Tcul-rifinn hnedanna hiynet eylemeyesiz1452
ki, ben Seyyid Minhac ki, Seyyid Yakub ogldur ki, ol dah Seyyid Matara ogldur,
anun mbrek lfzndan iitdm ki; *b( T 2>* I GI * I +
() Q'!' ' 2 (91/a)
yan vAllah hbir1453 evn halk bize advet itmedi ill harb old hbir gelb
bizm1454 hnedanumuza uramad ill ol uyuz old. Her kimesne kim1455 bunda ek itse
tecribe eylesn.1456 Hakk-tel bu bendeleri ol hnedanda dost olan muhlislerden1457
klvirsn,1458 mn, y rabbl-lemn.
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz mezr-
erfinn kubbesi ykld. Mtevell ol zemnda Seyyid Minhac oullarundanidi ki,1459
Seyyid Minhac, Seyyid Yakub ogldur, Seyyid Yakub Seyyid Matara ogldur, Seyyid
1445
birkakadlar, M.B.N., vr. 71/b - .

M.B.N., vr. 71/b.
1447
M.B.N., vr. 71/b.
1448
bunlara dah, M.B.N., vr. 71/b.
1449
eylemidr, M.B.N., vr. 71/b.
1450
M.B.N., vr. 71/b.
1451
M.B.N., vr. 71/b.
1452
itmeyesiz, M.B.N., vr. 72/a.
1453
h, M.B.N., vr. 72/a.
1454
M.B.N., vr. 72/a.
1455
M.B.N., vr. 72/a.
1456
itsn, M.B.N., vr. 72/a.
1457
olanlardan, M.B.N., vr. 72/a.
1458
klsun, M.B.N., vr. 72/a.
1459
M.B.N., vr. 72/a.
1446
319
Matara ki, Hazret-i Seyyidn karnda ogldur, radye Allahu anhu.1460 Hazret-i
Seyyidn kubbesini yapmaga mukayyed olamad. Dnyya mil kimesne idi ve ol
zemnda Hazret-i Seyyid zerinde olan dervlerden eyh Cemled-dn Bedeh
dirlerdi, bir azz vard; Hazret-i Seyyid vksnda grdi, ana eyitdi ki; yri benden
Minhac oglna selm eyle ve eyit ki; kubbe slah eylesn eger kendnn dah ahvl-i
slah olunmak isterse (91/b) ve dah fukarya haklarn iridrsn1461 ve Hakk-telya
rc eylesn, cem umrnda Derv vk Minhac oglna didi. Ol dah kubbe slah
eyledi. Hakk-tel andan sonra ana bir ho hl virb muhabbet-i dnyy kalbinden
gtrdi. Menzil-i lye iridm ve mertib-i kesire kat eyledi makbl ol du bir
kimesne old. Hazret-i Seyyidn vilyet-i berektnda ve birka1462 nkte vki old
trbe kubbesi yklub yaplmakda ol budur ki;1463 ol vakt ki,1464 Hazret-i Seyyidn1465
kubbesi ykld evliy-ullahdan ok kimesnenn1466 kubbesi ykld. eyh Ahmed Rif
gibi eyh Ahmed Bekal Yemn1467 gibi.
Pes bu kubbelern mtevellleri ivp Hazret-i Seyyid kubbesinden nden
yapdlar hemn ki, temm old,1468 yine ykld. Seyyid Ahmed Rifnn halfesi vk
da grdgi Seyyid Ahmed Rif gelb melmet eyledi ki, nin benm kubbemi Tculrifin kubbesi yaplmazdan nden1469 yapdunuz, edebi terk itdnz, (92/a) anun in
kubbe yine ykld andan sonra yapasuz didi. kinci budur ki, ol mimrna Hazret-i
Seyyidn kubbesini temm1470 yapd. ttifken kubbe torundan ayag ub1471 ddi,
y Tcul-rifin tut beni1472 deyb agrd, bir yerde ki, karnca dah durmazd, meger
baglayalard1473 heman1474 muallk turd.
1460
Rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 72/a.

virsn, M.B.N., vr. 72/b.
1462
birkac, M.B.N., vr. 72/b.
1463
trbeki, M.B.N., vr. 72/b - .
1464
evvela budur ki, M.B.N., vr. 72/b.
1465
Hazret-i Seyyidn, M.B.N., vr. 72/b - .
1466
nielerinn, M.B.N., vr. 72/b.
1467
eyh Bekal Yemn, M.B.N., vr. 72/b.
1468
itdiler, M.B.N., vr. 72/b.
1469
evvel yapdunuz, M.B.N., vr. 72/b.
1470
M.B.N., vr. 72/b.
1471
srb, M.B.N., vr. 73/a.
1472
tut beni y Tcul-rifin, M.B.N., vr. 73/a.
1473
birbaglayalard, M.B.N., vr. 73/a - .
1474
M.B.N., vr. 73/a.
1461
320
Pes kavm merdban getrb indrdiler. Bu heybetden mimrun issi gitmi

bade zemn akl bauna geldikden1475 sonra hl nedr dey sordlar?1476 Eyitdi; hemn
ki, ayagum kaybd,1477 y Tcul-rifin tut didm, bir el gelb beni tutd didi. nci
budur ki; bu vk da tenbh oldg evliy-ullah nitekm haytlarnda tertibiyyet iderler
hl memtda dah eyle tertibiyyet iderler nitekim Minhac oglna1478 kubbemizi slah
itsn, biz dah anun1479 hlini slah idelm didi, hem vk slah itdi.1480 Hakk-sbhne
ve tel bizi ve1481 cmle1482 Mslmanlara anlarun1483 lsinn ve dirisinn himmetini
iridrb tor yola ird eyleye, * (^U'' / (2 2* U). }1484.
Ve dah rivyet olund ki; Arab1485 azgunlarndan (92/b) bir tife vard.1486
ttifk1487 itdiler ki; Ksan uralar ve cem mln alub garet ideler. Pes bu fikr
zere1488 kasd1489 idb Ksana hcm ideler.1490 Vastn bir begi vard, adna Mercn
Tev dirlerdi. Gelen1491 lekerler irib Arablar bazn krb1492 bazsn esir eyledi
ve baz1493 dah1494 istifr idb mut ve1495 fermn oldlar. Hakk-tel Ksan halkn
anlarun errnden hals1496 eyledi. Andan Mercn Teva1497 atdan inb bau auk yaln
ayak Hazret-i Seyyidn mezrn1498 tavfa geldi.1499 Ekbiri Ksandan baz
kimesnelere sordlar ki; sizn gelmeklignze1500 sebeb ne old ve bu Arablar
1475

hlinden haber sordlar, M.B.N., vr. 73/a.
1477
kayd, M.B.N., vr. 73/a.
1478
Minhac oglna, M.B.N., vr. 73/a - .
1479
bizanun, M.B.N., vr. 73/a - .
1480
olund, M.B.N., vr. 73/a.
1481
M.B.N., vr. 73/a.
1482
kffe, M.B.N., vr. 73/a.
1483
evliy-izm, M.B.N., vr. 73/a.
*
Sapklar hidayet erdiren Allahm, dilersen ok verirsin dilersen vermesin, duam kabul et.
1484
mertib-i lyemudilln, A.N., vr. 62/b.
1485
Ben Raba, A.N., vr. 62/b.
1486
bir azgun tife vard, A.N., vr. 62/b.
1487
kasd, M.B.N., vr. 73/a.
1488
buzre, A.N., vr. 62/b - .
1489
ittifk, M.B.N., vr. 73/a.
1490
hcum idb Ksana kasd itdiler, A.N., vr. 62/b; itdiler, M.B.N., vr. 73/a.
1491
gelen, M.B.N., vr. 73/a - .
1492
turuub krd, A.N., vr. 62/b; krd, M.B.N., vr. 73/b.
1493
bazs, M.B.N., vr. 73/b.
1494
dah, M.B.N., vr. 73/b - .
1495
mut ve, A.N., vr. 63/a - .
1496
emn, A.N., vr. 63/a.
1497
Mercn, M.B.N., vr. 73/b - .
1498
mezr- erfini, M.B.N., vr. 73/b.
1499
1500
gelmenze, A.N., vr. 63/a; M.B.N., vr. 73/b.
1476
321
kanden1501
dydnz?
Size
hd
biz1502
adam
gndermedk
ve
defne1503
meclimizde1504 yod, gayet vaktinde iridnz.1505 Eyitdi1506 ki; Tcul-rifini vk

da grdm. Eyitdi ki; y Mercn, tiz iri ki, Ksan harm Arablar ihta
eylemidr.1507 Uyandum1508 hemn ata binb lgar ile1509 geldm grdm ki; Hazret-i
Seyyid didii gibi Arablar ehri ortaya almlar. Pes tadub sizi hals eyledm andan
Mercn Tev emr eyledi ki; Hazret-i Seyyidn mezr- erfine (93/a) yakn yirde bir
l medrese yapdlar Mizc adlu bir ul ev1510 vard, vakf itdi. Mezr- erfe1511
mtevell olan ana dah mtevelli olsun didi ve dah1512 Hazret-i Seyyidn zerinde
olan fukar inm ve ihsn idb yine Vsta gitdi.1513
Ve dah1514 rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehulazz1515 eyhi, eyh1516 enbek rahmetul-llahi aleyh1517 destr virdi ki; halka vaz
ve1518 nashat idb,1519 marif-i ilhiyyeden syleye.1520 Hazret-i Seyyid tevakkuf itdi,
bir ka1521 kerre eyhden iret old; amm1522 Hazret-i Seyyid tevakkuf itdi ta ol vakte
dein ki; Hazret-i Resl aleyhis-salt ves-selm
1523
lem-i ryda gelb, Hazret-i
Seyyidn1524 azna mbrek1525 az yarini koyub vaz ve nshat eylemege emr

eyledi. Nitekim ikinci bbda hikyeti gep turur.
1501
neden, A.N., vr. 63/a; M.B.N., vr. 73/b.

M.B.N., vr. 73/b.
1503
M.B.N., vr. 73/b.
1504
meclimiz dah, M.B.N., vr. 73/b.
1505
gayetiridnz, A.N., vr. 63/a - .
1506
eyitdiler, M.B.N., vr. 73/b.
1507
harmlemilerdr, A.N., vr. 63/a.
1508
uyandum, A.N., vr. 63/a - .
1509
M.B.N., vr. 73/b.
1510
ky, M.B.N., vr. 73/b.
1511
trbe-i erfe, M.B.N., vr. 73/b.
1512
dah, M.B.N., vr. 73/b - .
1513
andangitdi, A.N., vr. 63/a - .
1514
1515
kaddesazz, A.N., vr. 63/a - .
1516
eyh, A.N., vr. 63/a - .
1517
rahmetullh-i aleyh, A.N., vr. 63/a - .
1518
vaz ve, A.N., vr. 63/a - .
1519
ide, A.N., vr. 63/a.
1520
marif-isyleye, A.N., vr. 63/a - .
1521
kac, A.N., vr. 63/a.
1522
biramm, M.B.N., vr. 74/a - .
1523
Hazret-i Reslum, A.N., vr. 63/a.
1524
1525
mbrek, A.N., vr. 63/b - .
1502
322
Pes vakt ki,1526 Hazret-i Seyyid minbere kd, bir kii Salhler libsn1527
giymi, bana imme sarm, turub eyitdi ki; y bl-Vef ben iitdm ki; ceddn1528
Hazret-i Muhammed Mustaf buyurmudur ki; 25U p *5H
(93/b) yan1529 korkun
mminin firsetinden ki,1530 baz nefi nesneler mmine zhir olur.1531 Hazret-i
Seyyid eyitdi; bel. Hazret-i Resl bu hadsi buyurmudur;1532amm senn Mslman
olucak vaktn gelmidr1533 Mslman1534 ol ki, cnn1535 cehennem odunndan zd
ola.1536 Pes ol kii hemn eyitdi; ' H " h T " 5 ? W2 ?W " I ?W * Pes o kavm
nazar itdiler ki; bir nesr an imi, tebdl-i sret itmi, ta kim gre. Hazret-i Seyyid nie
vaz ve nashat ider ve hem tecribe ider ki, shib-i vilyet midr yohsa degil midr? Pes
tebdl-i sret idb geldi.1537 Bu hadsi birle Hazret-i Seyyide imtihn eyledi temm bildi
ki, vilyetinde ek ve bhe yogdur1538 sdk ve ihls birle Mslman olub cn-u
gnlle1539 Hazret-i Seyyidn sitnnda hizmet eyleyb hirl-emr bir makama
iridm ki,1540 suleh-i kibr1541 makamdur,1542 shib-i kermet kimesne old.
Rahmetul-llahi aleyh ve l cem essdkeyn.
{ Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i (94/a) Tcul-rifin kaddesel-lhu
srrehul-azz zviyesinn hizmet-krlarndan bir kimesne vard adna; Mslm Sakk
dirlerdi cem mrinden ii zviyede olan dervlere su uladurmakidi, Sb1543 ehrinde
ana bir mhim1544 hcet ddi.
1526
vakt ki, A.N., vr. 63/b - ; M.B.N., vr. 74/a - .

salhlerden libs, A.N., vr. 63/b.
1528
ceddn, A.N., vr. 63/b - .
*
Mminin fersetinden (sezgisinden) saknnz.
1529
5H yan, A.N., vr. 63/b - .
1530
ki, A.N., vr. 63/b - .
1531
baz nesne zhir olur mmine, A.N., vr. 63/b.
1532
Hazret-ibuyurmudur, A.N., vr. 63/b - .
1533
senn mmin olacak vaktndr, A.N., vr. 63/b.
1534
Mslman, M.B.N., vr. 74/a - .
1535
cnn, A.N., vr. 63/b - .
1536
cehennemden kurtulasun, A.N., vr. 63/b.
*
ehadet ederim ki, Allahdan baka toplanacak yoktur. Yine ehadet ederim ki, Muhammed Allahn
Resldr ve sen gerekten Allahn velsisin.
1537
geldi, M.B.N., vr. 74/b - .
1538
?W yogdur, A.N., vr. 63/b - .
1539
cn-u dille, M.B.N., vr. 74/b.
1540
ol hlde Mslman old. Seyyidin hizmetinde olub hirl-emr ul mertebeye iridm, A.N., vr. 63/b.
1541
suleh-i kibr, A.N., vr. 63/b.
1542
suleh-i kibrdan olub, M.B.N., vr. 74/b.
1543
Sbe, M.B.N., vr. 74/b.
1544
M.B.N., vr. 74/b.
1527
323
Pes yola girb revn old yolda giderken Hazret-i veysl-Karn rahmetul-lahi
aleyh mezrna yakn ugrad. Kasd eyledi ki; varub1545 bir ziyret eyleye meger ol
tarafda bir gl vard, ol glden yana vard ki, b-dest ala gln kenarna gelecek grdi
ki; bir mahbbe ve cemle Htun uryn olm1546 glde yunur h1547 gzler grmi degil
gvdesinn u-i ay ve gne gibi berk urur. Hemn ki, Mslm Sakknun gzi Htuna
tu old. Sar vki olub ddi, ol diyrda adam1548 aslndan kimesne yogd ki, kaldura
idi; zr ol shr gayet hl idi degme kerre1549 ugramazd iki gnden sonra baz
msfirinden1550 ol gl kenarna ugradlar. Mslm Sakky anda grdiler ki, l gibi
yatur (94/b) kmldamaga h mecli yog,1551 bunlarun inden birisi bildi ki, Hazret-i
Tcul-rifinin1552 zviyesinn sakksdur, meger grmiidi. Pes bun davara ykledb
mezr- Hazret-i Tcul-rifine getrdiler. Fukardan her kimesne kim geldi
Mslman hlini sord, asl1553 sylemedi ve kudreti dah yogd1554 ki, hlini beyn ide.
Pes dervler bunun emrinde aciz kaldlar. Bu kez ne1555 vechile ilc ideceklerini
bilmediler. Vakt ki, cuma gicesi old. Nsfl-leylde Mslm Sakkrnden turub
zviye inde saa ve sola segirdb l savtla arub baz nesneler okud. Dervler
bunun vzndan uyandlar. Bun bu hletle grb nazar iderlerdi ta kim1556 skin olub
ddi. Andan ifkat bulcak dervlere kaziye(yi) temm syledi. Gl kenarnda ol
Htun grb ddign beyn eyledi. Andan sonra1557 eyitdi; bu gice ki, hlim budur
ki, Nsfl-leylde grdm ki; (95/a) Hazret-i Seyyidn mezr1558 nrla tolm. Andan
Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz1559 kabrinden kub geldi mihrbda oturd.
Cem yeryznde ne kadar shib-i vilyet ve shib-i kermet var ise cem olub Hazret-i
Seyyidn huzuruna1560 geldiler ol kadar geldiler ki; mezr- erfn kubbesi told
1545
vara, M.B.N., vr. 75/a.

1547
hc, M.B.N., vr. 75/a.
1548
adam, M.B.N., vr. 75/a - .
1549
degmede, M.B.N., vr. 75/a.
1550
msfirnden baz kimesne, M.B.N., vr. 75/a.
1551
yogdur, M.B.N., vr. 75/a.
1552
Hazret-i Seyyidn, M.B.N., vr. 75/a.
1553
asl, M.B.N., vr. 75/a - .
1554
yog idi, M.B.N., vr. 75/a.
1555
bu gezene, M.B.N., vr. 75/b - .
1556
hir, M.B.N., vr. 75/b.
1557
M.B.N., vr. 75/b.
1558
mezr- erfi, M.B.N., vr. 75/b.
1559
kaddesazz, M.B.N., vr. 75/b - .
1560
huzur- erfine, M.B.N., vr. 75/b.
1546
324
h1561 yir kalmad, tarasnda dah nihyetsiz1562 gayet msmaha ve1563 mzyaka old
ben dah yatduum yirden nazar iderdm; amm turmaga ve sylemege meclm yogd.
Hazret-i Seyyid benm cnuma iltift idb karda ogl Seyyid Matara eyitdi ki; y
Matara ol yatan kimdr? Seyyid Matara gelb nazar itdi, yzme bakd. Andan varub
eyitdi; neam1564 y Seyyid Mslm Sakkimi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Matara1565
hli nedr? Seyyid Matara eyitdi; bilmezem. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Matara var, gr
ki hli nedr?1566
Pes Seyyid Matara gelb benm hlimi teemml eyledi. Varub Hazret-i Seyyide
eyitdi; y Seyyid ahvlini teemml eyledm ana elem niyese u ahsdan olmdur
dey.1567 Hazret-i (95/b) Seyyidn yannda bir kimesne oturd. Ana iret eyledi.1568
Meger ol kimesne cinn imi.1569 Andan Hazret-i Seyyid1570 ana eyitdi ki; bizn
dervimize sz, elem irimidr,1571 nin bizm dervimizi incitdn?1572 Eyitdi,
vAllah y Seyyid1573 sizn dervinz idgni bilmedm bir ammum kz vard ve bir
rivyetde kzkarndaum vard1574 filan yirde bir gl vardur ol glde kz1575 uryn gusl
iderken bu kii1576 zerine geldi pes ol n-mahremdr deyb nazar itmesn dey1577 ol
vakt ben dah gayret idb1578 bu hlete brakdum, sar vki old,1579 ddi ve dilinden
kesdk.1580 Eyitdi; bendedr.1581 Hazret-i Seyyid eyitdi; getr. Pes ol pre getrdi.1582
1561
hc, M.B.N., vr. 75/b.

M.B.N., vr. 75/b.
1563
M.B.N., vr. 75/b.
1564
M.B.N., vr. 76/a.
1565
y Matara, M.B.N., vr. 76/a - .
1566
Seyyidnedr, M.B.N., vr. 76/a - .
1567
Seyyid Matara eyitdi, varaym hlini teemml ideyim deyb yanuma gelb grdi kim, cinn filine
uram, M.B.N., vr. 76/a.
1568
anaeyledi, M.B.N., vr. 76/a - .
1569
cinnler pd-h, M.B.N., vr. 76/a.
1570
andanSeyyid, M.B.N., vr. 76/a.
1571
M.B.N., vr. 76/a.
1572
incitdnz, M.B.N., vr. 76/a.
1573
y Seyyid vAllah, M.B.N., vr. 76/a.
1574
vevard, M.B.N., vr. 76/a - .
1575
M.B.N., vr. 76/a.
1576
dah, M.B.N., vr. 76/a.
1577
M.B.N., vr. 76/a.
1578
olidb, M.B.N., vr. 76/a - .
1579
1580
dilinn ucun kesmiler, M.B.N., vr. 76/a.
1581
getrb virdiler, byle itdikleri in kasd eyledm ki, anlara hakaret eyleyem. Kadlar, dutamadum
zr imzde gayet yeknldr bk fermn l hazretnzden, M.B.N., vr. 76/a.
1582
ol dah pre getrb, M.B.N., vr. 76/b.
1562
325
Hazret-i Seyyide virdi.1583 Andan1584 Hazret-i Seyyid1585 eyitdi; y Matara dur, bu pre
yirine ko ve azun yerinden bir mikdr1586 bile ko, Bismillh-ir-Rahmn-ir-Rahm di1587
ve Hazret-i Resl aleyhis-selma salvt vir.
Pes Seyyid1588 Matara turub didigi eritle ol dil ve zelesini1589 yirine kod.
Hakk-tel hazretlerinn avnile ve Seyyidl-kevneyn Muhammed Mustaf aleyhissalt ves-selmun mucizt- berektnda ve1590 Hazret-i Seyyidn (96/a) vilyeti1591
berektnda dilim sa idb bana sohbet virdi. Pes turdum ki, Hazret-i Seyyidn
mbrek
1592
ayagna yz srb bri mbrek bedenine elm irie. Saa sola segir
tudgum old. Ol eyitdi; beni bir kimesne gelb ivek eyledi ki, bildgm kimesne
degildr ve bana eyitdi; ashb- Hazret-i1593 Seyyidden bana bir kimesne bir mikdr
ml emnet komd ben dah1594 evme kan merdbann drdnci ayag altnda
gmdmidi licek1595 vasiyyet itmege unutdum. imdi ml shibi gelb oglancuklarum
incidr, bbnuzda bu kadar nesne emnet kodum dir kerem1596 idb bu haberi
evlduma iridresin1597 bana Ebl-Mslm dirlerdi.
Vakt ki, ol kii bu szi temm itdi kasd itdm ki, Hazret-i Seyyide varub tavf
klam. Nazar itdm, grdm ki,1598 h1599 deyyr1600 yog. Ol sayha idb arduum
olidi didi. Pes bu kavm eyitdiler; geln Ebl-Mslmin evine varalum, evldna
soralum ki; kimesne gelb anlardan emnet taleb itdi mi? Eger vki ise Mslm
Sakknun kalan szi dah (96/b) vkadur diyb turub1601 Ebl-Mslmin evine
geldiler. Oglanlaruna sordlar ki; hbir kimesne sizden emnet taleb ider mi? Eyitdiler;
1583
M.B.N., vr. 76/b.

andan, M.B.N., vr. 76/b - .
1585
1586
M.B.N., vr. 76/b.
1587
1588
M.B.N., vr. 76/b.
1589
presini, M.B.N., vr. 76/b.
1590
M.B.N., vr. 76/b.
1591
himmet-i vilyeti, M.B.N., vr. 76/b.
1592
M.B.N., vr. 76/b.
1593
M.B.N., vr. 76/b.
1594
M.B.N., vr. 76/b.
1595
lmeden, M.B.N., vr. 76/b.
1596
ltf, M.B.N., vr. 76/b.
1597
iridr, M.B.N., vr. 76/b.
1598
M.B.N., vr. 77/a.
1599
hc, M.B.N., vr. 77/a.
1600
kimesne, M.B.N., vr. 77/a.
1601
turub, M.B.N., vr. 77/a - .
1584
326
vAllah bir nie gndr ki, h bir kimesne havle olmdur ki, bbnuzda bu kadar ml
emnet komudum, virn dir.
Pes bunlar dah bu haberi virdiler. Anlar dah merdbenn drdnci ayagnu
kaldurub altnda1602 ol ml buldlar,1603 shibine virdiler. Cem hzr olanlar1604 sdk
ve ihls birle bildiler ki, evliynun kermeti mnkat olmazimi. ldkden sonra dah
vki olurm Hakk sbhne ve tel1605 cem mmet-i Muhammede aleyhes-salt
ves-selma1606 himmet-i evliy myesser ide ve anlarun zmresinden kl vire ve
anlara itikad idb iki cihnda1607 ihls ehlinden kl vire, mn, y rabbl-lemn.}1608
Ve dah1609 rivyet olundu ki; Eb Bekr Gmehnden rahmetul-llahi aleyh1610
eydr; bir gn kireved1611 zerinde oturdum n-gh bir acemi kimesne geldi. Kldan
pelslar giymi gayet heybetl kimesne idi benm zerime toruld. Vakt ki; kapuya
iridi, assn anda koyub ier (97/a) girdi anun heybetinden bana bir hlet geldi ki,
kirevedden1612 aaga ddm. Pes turdum ana karu yrdm, bana selm virb1613
eyitdi ki; y b Bekr eyhn Tcul-rifin Kalmnada mdur? Ben1614 eyitdm; neam.
Eyitdi; benmle bile1615 gider misn ziyret itmege? Ta kim yolda musn? Evlsn
meakkat-i sefer gremeyz. Ben eyitdm; neam. Andan1616 kub yola girdk
Kalmnaya iridk. Hazret-i Seyyidden haber sorduk; Mvernnehre gitmi. Pes biz
dah ol tarafa revne olduk. Vakt ki att kenarna iridk Acem gedi, ben kaldum.
Bana eyitdi; y b Bekr gel ardumca ge.1617 Ben eyitdm; y Seyyid benm
kudretim yogdur,1618 su zerine yrmege.1619 Andan suya1620 nazar itdm, grdm ol
1602
kazub, M.B.N., vr. 77/a.

bulub, M.B.N., vr. 77/a.
1604
M.B.N., vr. 77/a.
1605
1606
M.B.N., vr. 77/a.
1607
iki cihnda, M.B.N., vr. 77/a.
1608
A.N., vr. 63/b - .
1609
1610
rahmetaleyh, A.N., vr. 63/b - .
1611
kirevet, M.B.N., vr. 77/b.
1612
kirevetden, M.B.N., vr. 77/b.
1613
virdi, M.B.N., vr. 77/b.
1614
A.N., vr. 63/b; M.B.N., vr. 77/b.
1615
bile, A.N., vr. 63/b - .
1616
nola, deyb, A.N., vr. 64/a.
1617
ge, A.N., vr. 64/a - ; benge, M.B.N., vr. 77/b - .
1618
bu kadar, M.B.N., vr. 77/b.
1619
suyrmege, A.N., vr. 64/a - .
1620
suya, A.N., vr. 64/a - .
1603
327
mcell yne gibi kat olmu. Acemnn ardunca gitdm, hc ayagum ya olmad.1621
Vakt ki, suy te gedk.1622
Hazret-i Tcul-rifine buluduk hemn ki Acem;
Hazret-i Seyyid grdi. Benzi, mtegayyir olub,1623 ditredi. Acem ben korcak bana
gelen hlet Hazret-i Seyyid korcak Acemye geldi. (97/b) Hazret-i Seyyid
beetile1624 karu gelb Acemye selm virdi ve1625 ikrm ve izr1626 eyledi; amm bre Acem, Hazret-i Seyyid n huzurunda; ol eh-bz1627 yannda sere nice ise yle
old. Vakt ki,1628 Hazret-i Seyyidn1629 dilin azl sebebiyle kendvi dirdi. Eyitdi
ki; y Seyyid gayet rkdan geldm, nie talar ve shrlar adum, senden1630 hcetim
vardur. Hazret-i Seyyid eyitdi; seferinden issi itdk, cem murdn1631 hsldur.1632 n-Allahl-azz1633 andan baz kelimt itdiler ki,1634 beer-i fehm itmezdi. Andan
Hazret-i Seyyidden izin alub turd Hazret-i Seyyid1635 bir tarafa iret itdi.1636 Acem ol
tarafa1637 tevecch eyledi ve yir zere yridi.1638 Andan Hazret-i Seyyid eyitdi; *F zL4*4
yan1639 kalbnden masivy tarh idb,1640 gider ta kim, havda mrtefi olasn. Hemn
1641 admda1642 urdkdan sonra1643 havya mrtefi old. Eb Bekr eydr, ben eyitdm
ki; y Seyyid bu nice kiidr? Hazret-i Seyyid1644 eyitdi; bu erbb- ahvlden bir
kimesnedr, Kf tanun ardundan bizm (98/a) ziyretimize geldi buna Tuml-Yezd
dirler havda yrmek taleb eyledi, bizm dilimizden1645 izin virildi. Pes destr virdk,
1621
hcolmad, M.B.N., vr. 77/b - .

gedim, A.N., vr. 64/b.
1623
olm, A.N., vr. 64/a.
1624
etile, A.N., vr. 64/a.
1625
M.B.N., vr. 78/a.
1626
izr ve ikrm, M.B.N., vr. 78/a.
1627
h-bz, M.B.N., vr. 78/a.
1628
amm, A.N., vr. 64/a; M.B.N., vr. 78/a.
1629
Seyyidn, A.N., nr. 64/a.
1630
sizden, M.B.N., vr. 78/a.
1631
murdatn, A.N., vr. 64/b; M.B.N., vr. 78/a.
1632
hsl old, M.B.N., vr. 78/a.
1633
n--Allah, A.N., vr. 64/b; n--Allahu-tel, M.B.N., vr. 78/a.
1634
ki, A.N., vr. 64/b - .
1635
Hazret, M.B.N., vr. 78/a.
1636
1637
irettarafa, A.N., vr. 64/b - .
1638
M.B.N., vr. 78/a.
1639
*F yan, A.N., vr. 64/b - .
1640
eyit, A.N., vr. 64/b; M.B.N., vr. 78/a.
1641
c, A.N., vr. 64/b.
1642
adm dah, M.B.N., vr. 78/a.
1643
urdkdan sonra, A.N., vr. 64/b - .
1644
Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 78/b - .
1645
elimizden, M.B.N., vr. 78/b.
1622
328
maksd hsl old. Ben eyitdm; y Seyyid Kf tanun ardnda adamdan1646 kimesne
var mudur? Eyitdi;1647 neam, Kf tann ardnda hayli kimesneler vardur, katndan
kaub anda varmlardur, ibdet iderler, anlardan kimesneler vardr ki; her gice bizm
meclisimize hzr olur.1648 Eb Bekr eydr; taaccbe kaldum ki,1649 Hazret-i Seyyidn
Kf ta ardunda dah mrdleri varm. Hakk-sbhne ve tel ana sdkla muhabbet1650
mrd1651 olanlardan kl vire, mn, y rabbl-lemn. 1652
Ve dah1653 rivyet olund ki;1654 eyh Ebl-Bedr Hendericden radye Allahu
anhu eydr;1655 bir gn Tcul-rifinnn, meclis-i vaznda otururdum1656 kelimt idb
nshat iderken1657 n-gh1658 kelm kat idb garb tarafna nazar eyleyb eliyle iret
eyledi; gy ki bir kimesne urur gibi eyitdi ki; 5H) * c?7 " ' +(* c? 7
5- 'g W ' ?> 5cU W S h'4
(98/b) yan1659 bel size tahkik-i yardum geldi1660
Bel ben ol yardum in geldm bel Allahu-tel size tahkik-i yardum itdi1661 ibu kul
sebebiyle ki; Kurn da1662 buyurd; Mslmanlar mansrlardur ve dah bizm
lekerimizi yani mminler galiblerdr h1663 kimesne Hazret-i Seyyidn bu
iretinn ve kelimtnun1664 manasn fehm idemediler1665 ol gnden tarih yazdlar.
Pes bunn zerinde bir1666 nie gn gedi.1667 Bir gn garb tarafndan bir
kimesne gelb bana konuk old. Bir gice benm evimde yatub,1668 bana sord;1669 h1670
1646
M.B.N., vr. 78/b.

Eydr, A.N., vr. 64/b.
1648
hzr olur kimesneler vardur, M.B.N., vr. 78/b.
1649
ki, A.N., vr. 64/b - ; vardum ki, M.B.N., vr. 78/b.
1650
ihlsla, A.N., vr. 64/b; sdk ve ihlsla, M.B.N., vr. 78/b.
1651
muhibb, M.B.N., vr. 78/b.
1652
mnlemn, M.B.N., vr. 78/b.
1653
ve dah, A.N., vr. 65/a - .
1654
ki, A.N., vr. 65/a - .
1655
radiy-ieydr, A.N., vr. 65/a - ; rahmed-ullahi aleyh, M.B.N., vr. 78/b.
1656
vaz- meclisinde oturub, A.N., vr. 65/a; M.B.N., vr. 78/b.
1657
sylerdi, M.B.N., vr. 78/b.
1658
M.B.N., vr. 78/b.
*
Evet size zafer geldi. Evet sen o zafer iin geldin, evet.
1659
yan, A.N., vr. 65/a - .
1660
bel tahkik size yardum geldi, M.B.N., vr. 79/a .
1661
tahkik size yardum itdi, M.B.N., vr. 79/a .
1662
M.B.N., vr. 79/a.
1663
hc, A.N., vr. 65/a; M.B.N., vr. 79/a.
1664
kelimtnun, A.N., vr. 65/a - .
1665
idemedi, A.N., vr. 65/a.
1666
M.B.N., vr. 79/a.
1667
bir nie gnden sonra, A.N., vr. 65/a.
1668
biryatub, A.N., vr. 65/a - ; M.B.N., vr. 79/a.
1669
1670
hc, A.N., vr. 65/a; M.B.N., vr. 79/a.
1647
329
Tcul-rifin1671 hazretlerini1672 bilr misin? Ben eyitdm; bel. Ol kii1673 eyitdi;1674

ltf eylesn bana, Tcul-rifin kandedr?1675 klavuz olub an bana1676 gstersin
deyb1677 ibrm- ilhh eyledi. Ben dah1678 grdm ki, gayet efrtla taleb ider.1679
Eyitdm;1680 bunda bir srr vardur, bunun asl nedr?1681 Eyitdi; y eyh bunun1682
hikyeti uzundur1683 imdi mahal1684 deildr;1685 amm Hazret-i Tcul-rifini1686
bana gsterdikden1687 (99/a) sonra sana1688 kaziyye bir bir1689 idem.1690 Pes turdum,
Marib, Hazret-i Seyyidn katna getrdm.1691 Hazret-i Seyyid1692 an grb eyitdi ki;
merhab y Marib; flnun ve flanun ve flanun1693 hlleri nedr? deyb ol1694
kiiye adlu adyla sord. Marib dah cevb virdi. Andan sonra bir kimesne dah
sordu:1695 Marib eyitdi; y Seyyid ol mecrh lmidr,1696 ne kadar ki,1697 ilc
itdilerse h1698 fide eylemedi,1699 Hazretnzden meded umar.1700 Pes Hazret-i Seyyid
bir pre hrka virdi. Eyitdi ki; bun anun cirhtna sarasz, in--Allahl-azz1701 eyce
ola.
1671

M.B.N., vr. 79/a.
1673
ol kii, M.B.N., vr. 79/a - .
1674
1675
Tculkandedr, A.N., vr. 65/a - ; M.B.N., vr. 79/a.
1676
an bana, M.B.N., vr. 79/a - .
1677
1678
A.N., vr. 65/b.
1679
grdm ki begyet talebi var, A.N., vr. 65/b.
1680
eyitdm, A.N., vr. 65/b - .
1681
bunda bir sr vardur ki, nedr, bunun asl? didi, A.N., vr. 65/b.
1682
bunun, A.N., vr. 65/b - .
1683
tavldur, A.N., vr. 65/b.
1684
vakt, M.B.N., vr. 79/a.
1685
vakt deil, A.N., vr. 65/b.
1686
Tcul-rifini, A.N., vr. 65/b.
1687
gster andan, A.N., vr. 65/a; M.B.N., vr. 79/a.
1688
M.B.N., vr. 79/a.
1689
M.B.N., vr. 79/a.
1690
idi virem, M.B.N., vr. 79/a.
1691
huzuruna iletdm, M.B.N., vr. 79/b.
1692
Hazret, M.B.N., vr. 79/b.
1693
veflanun, A.N., vr. 65/b - ; ve flanun, M.B.N., vr. 79/b.
1694
on, M.B.N., vr. 79/b.
1695
M.B.N., vr. 79/b.
1696
ldi, M.B.N., vr. 79/b
1697
ki, A.N., vr. 65/b - .
1698
h, A.N., vr. 65/b - .
1699
virmedi, M.B.N., vr. 79/b.
1700
M.B.N., vr. 79/b.
1701
in--Allah, A.N., vr. 65/b.
1672
330
Pes Marib ol hrka presini alub Hazret-i Seyyidden iczet ve himmet taleb
eyleyb1702 vedlaub1703 revne old. Ebl-Bedr eydr; ardundan irdm,1704 ve
eyitdm; y Marib ahduna vef eyle bana kaziyye nice old1705 bildr kl?1706 didim.
Eyitdi;1707 bizm ehrimize yakn firenk vardur, askeri azmle gelb1708 zerimize
ddi1709 tahkik bildk ki, firenkn galibdr1710 cemmizi ldrrler1711 ve avretimz
ve oglanlarumuz1712 esir iderler.1713 Biz bu hletde iken1714 (99/b) Hazret-i Seyyid
sordug kimesnelerden birisini firenkin urub atdan ykmd. Yatdu yerden arub
eyitdi; y Tcul-rifin y gavs- ricl-vakt1715 asn yan Tcul-rifin bize1716
feryd1717 iriir.1718 Ol tarafa ki, bu kii ard grdm, bir kii gelb eli birle bu askeri
ald eli1719 klcdan artuk keserdi.1720 Hemn sat-u firenk askerini tadub kard. Biz
dah anlar kovub kimini ldrdk, kimni esir eyledk1721 mansr ve muzaffer1722
olduk.
Pes ol cemt ittifk idb, beni gnderdiler ki, gelb Hazret-i1723 Tculrifin1724 ziyret eyleyem1725 ve anlar in dahi ziyret eyleyem.1726 Hakk-tel
myesser itdi. Geldm1727 Hazret-i Seyyidn mbrek cemlini grdm ve ol
yarenlern selmnu degrdm ve ol Hazret-i Seyyidi arub1728 kimesnenn
1702
himmetle iczet taleb idb, A.N., vr. 65/b; idb, M.B.N., vr. 79/b.
ved idb, M.B.N., vr. 79/b.
1704
yetdm, A.N., vr. 65/b; M.B.N., vr. 79/b.
1705
nicedur, A.N., vr. 65/b.
1706
kaziyye bana bildr, M.B.N., vr. 79/b.
1707
1708
leker-i azm kub, A.N., vr. 65/b.
1709
1710
ehlimiz, A.N., vr. 66/a.
1711
ldrrler, A.N., vr. 66/a - .
1712
ylmz, A.N., vr. 66/a.
1713
eyler, A.N., vr. 66/a.
1714
biziken, A.N., vr. 66/a - .
1715
ricl gayb, M.B.N., vr. 79/b.
1716
bizm, M.B.N., vr. 80/a.
1717
feryadumuza, M.B.N., vr. 80/a.
1718
pes, A.N., vr. 66/a; yaniriir, M.B.N., vr. 80/a - .
1719
l, M.B.N., vr. 80/a.
1720
kesdi, A.N., vr. 66/a.
1721
eyleyb, A.N., vr. 66/a.
1722
ve muzaffer, A.N., vr. 66/a - .
1723
M.B.N., vr. 80/a.
1724
beni Tcul-rifinun ziyretine gnderdiler, A.N., vr. 66/a.
1725
idem, M.B.N., vr. 80/a.
1726
ziyreteyleyem, A.N., vr. 66/a - ; veeyleyem, M.B.N., vr. 80/a.
1727
gelb, A.N., vr. 66/a; M.B.N., vr. 80/a.
1728
Seyyide agrub, M.B.N., vr. 80/a.
1703
331
cirhtna balamaga hrka paresini virdiler didi.1729 Ben eyitdm; y Magrib1730 adun
nedr1731 bana1732 bildr gil ki, seni kar duda anam1733 didi.1734 Eyitdi; bana Kays
Bedev dirler ve ol dah1735 eyitdi ki; senn adun nedr?1736 Eytdm; bana:1737 EblBedr dirler1738 (100/a) didim.1739 Pes benmle karda okuad1740 ve dah eyitdi ki;
Hazret-i Seyyidn huzurunda ana sen ta kim, Hazret-i Seyyidn1741 mbrek
htrndan1742 gitmeyem, eyle olsun didm ve andan dilek itdm ki; bizm ehre uraya,
kabul idb, ehrmize geldi. Eve iledb ziyfet eyledm,1743 gice anda yatub1744 sabh
ved idb1745 yoluna1746 revne old. Sret geri ayrulduk, mande gnlmz1747
beldr, daim mektub gelrdi. Hazret-i Seyyide selm ve dua1748 iderdi. Ve ben dah
ana mektub gnderdm ta lnce bu hl zre gedk, rahmetul-llahi aleyh rahmeten
vsiaten.1749
Rv eydr; ol Marib Hazret-i Seyyide mlakt1750 oldu berkatnda
hayli1751 kalbi1752 sef bulub ehl-i hl1753 dervlerden1754 old1755 { ve kermt ve
makamt mehur azzlerlerden old.1756 Ve karndanun ogl old, Al dirlerdi.1757
Andan Alnn ogl old, Ahmed dirlerdi, gayet slihlerden old kermt ve1758 makamt
1729
A.N., vr. 66/a.

y Magrib, A.N., vr. 66/a - .
1731
adun, A.N., vr. 66/a.
1732
bana, A.N., vr. 66/a - .
1733
anaym, M.B.N., vr. 80/a.
1734
A.N., vr. 66/a.
1735
M.B.N., vr. 80/a.
1736
ol da benm adum sord, A.N., vr. 66/a ; benm adum sord, M.B.N., vr. 80/a.
1737
ben dah adum, A.N., vr. 66/a.
1738
dir, A.N., vr. 66/a.
1739
A.N., vr. 66/a; eyitdmdidim, M.B.N., vr. 80/a - .
1740
1741
Hazret-i Seyyidn, A.N., vr. 66/b - ; M.B.N., vr. 80/a - .
1742
htrlarundan, M.B.N., vr. 80/a.
1743
eyledk, A.N., vr. 66/b.
1744
anda gece yatub, A.N., vr. 66/b.
1745
ved idb, A.N., vr. 66/b - .
1746
M.B.N., vr. 80/b.
1747
gnlm anunla, M.B.N., vr. 80/b.
1748
M.B.N., vr. 80/b.
1749
sretvsiaten, A.N., vr. 66/b - ; M.B.N., vr. 80/b.
1750
mlk, M.B.N., vr. 80/b.
1751
hayli, A.N., vr. 66/b - .
1752
kalbi hayli, M.B.N., vr. 80/b.
1753
ehl-i hlden, M.B.N., vr. 80/b.
1754
dervlerden, M.B.N., vr. 80/b - .
1755
ehl-i hlden old, A.N., vr. 66/b.
1756
mehure shibi old, M.B.N., vr. 80/b.
1757
Al adlu bir ol old, M.B.N., vr. 80/b.
1758
Alve, M.B.N., vr. 80/b - .
1730
332
kat eyledi; hatta Msrda ve kend vilyetlernde Ahmed Bedev dimekle mehurdur.
Cezbesi galib azzdr, (100/b) menkb okdur.1759 Ol cezbe galib olmagn kimesne
terbiyet eylemedi ve kimesne anun silsilesini bilmedi; amm hakikatde silsilesi Hazret-i
Tcul-rifine irir; zr triki andan ahz itmidr ve bazlar eydr;1760 Ahmed
Bedev erfdr, evld- Hseyindendr.1761 Hakk-tel, cmlemiz1762 Hazret-i
Tcul-rifinn ve anun silsile-i thirinn1763 ve nesli lsinn himmetinden1764 cem
Mslmanlar1765 mahrum klmaya mn, y rabbl-lemn.1766
Rv eydr;1767 Kays Bedev, Hazret-i Seyyid ile mlkat- berektnda cezbe
irib bir yerde karar itmeyb Sencr vilyetinde oniki yl bu hlet zere seyr eyledi.
Bir gn ryda grdler ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz meclisde
vaz eylemi cemat- kesire anda cem olmlar. Hazret-i Al bin Heyt krk hdiminn
ulsdur ana emr eyledi ki; varub Kays Bedevye terbiyet eyleyb trike ird eyleye1768
ve dah elini cem cesedine srb skin ol diye.
Pes eyh Al Kays Bedev bulub elini cem cesedine srb eyitdi ki; skin ol
(101/a) Hazret-i Seyyidn vilyet-i berektnda skin old.1769 Pes eyh, Al Kaysa
Hazret-i Tcul rifnn hrkasnu giydrdi. eyh Al m-dm ki haytda idi Kays
skinidi. Vakt ki, eyh Al hirete intikl itdi.1770 Kays yine hlet-i evvele1771 rc
eyledi kendvi zabt idemeyb yine seyr itmege balad nihyetsiz halk ardna uydlar.
Meger ol1772 zemnda ekbirlerden1773 Ms Zul dirlerdi, bir azz vard. Kays Bedev ol
ldgi vilyete yakn varmidi anun iczetsz ol diyra kadem basdug in ashb eyh
Zul gayret idb eyhe, Kaysdan ikyet eylediler.
1759
ok azzdr, M.B.N., vr. 80/b.

demilerdr, M.B.N., vr. 80/b.
1761
evld- Hseyindendr, A.N., vr. 66/b - ; Hazret-i Hseyin evldndandur, M.B.N., vr. 80/b.
1762
M.B.N., vr. 80/b.
1763
silsile-i mbrekesinn, M.B.N., vr. 81/a - .
1764
asr- berektndan, M.B.N., vr. 81/a .
1765
cem Mslmanlar, M.B.N., vr. 81/a - .
1766
Hakk- tebreke ve tel Mslmanlar anlarun haimmetlerinden mahrm eylemeye, A.N., vr. 66/b.
1767
rv eydr, M.B.N., vr. 81/a - .
1768
1769
pes Kays dah skin old, M.B.N., vr. 81/a.
1770
1771
evvelki hlete, M.B.N., vr. 81/a.
1772
ol, M.B.N., vr. 81/b - .
1773
ekbirlerden, M.B.N., vr. 81/b - .
1760
333
Pes btn yznden eyh Zul1774 ile Kays Bedev ararsnda1775 muhrebe vki
old.1776 Pes Kays Bedev ashbna eyitdi ki; yarenler geln dnelim ki eyh Zul ile
muhrebe eyledk ol ben urd, ben an urdum benm urduguma hat idb rst geldi
dey ashbla dndi. Kavmi ine vard eglenemedi, Hakka ulaub1777 ehd (101/b)
old. eyh Zulnn cezbesinden zr taadd idb edebe riyet eylememidi; amm1778
ashb- Kays bu ie gayet mkil geldi. Gice ve gndz alamaga megl oldlar
hznden ve elemden ve zdrbdan hli olmadlar. Bir gn bunlarun ullarndan birisi
vk da grdi ki, Hazret-i Tcul-rifinn ninde eyh Al bin Heyt turm eyh
Ms Zul, Kays1779 ldrdinden ikyet ider. Tcul-rifin1780 ve eyh enbek
kaddesel-lhu, rhuma bu szi iidecek etlendiler. Bunlar kll asker-i zim etlenb
am tarafna tevecch itdiler eyh Ms Zul dah cem ricl-i am ile etlenb Dicle
kenarnda iki asker birbirine1781 mukbil oldular grdm ki, eyh Al bin Heyt bir
demr krata binmi saa ve sola at srb Kays Bedevnn ldrdgni zikr iderdi.
N-gh bir kimesne syledgi eyh Zulnn karda1782 oln ldrdiler ve 1783 kii
dah Zulnn makbl halfelerinden adl adyla zikr eyledi anlar dah (102/a)
ldrdiler andan sonra ricll-vakt araya girb sulh itmege megul oldlar hatta Hazreti Reslullh aleyhis-salt ves-selm1784 gelb Hazret-i Ebl-Vefya buluub sulh
kldlar.
Pes bu vk gren kimesne uyanub nakl eyledi. Bunlar tan eylediler. eyh
Zulnn karda oln ki, kendnn makamna1785 halfe idi ve ol 1786 kimesne dah
sabh deklerinde li buldlar kimdendr bilemediler tahkik bildiler ki, dervn
vks hakkdur ashb- Kays andan sonra skin oldular. Rahmetul-llahi tel,
rahmeten vsiaten.1787
1774
M.B.N., vr. 81/b.

Kaysarasnda, M.B.N., vr. 81/b - .
1776
eyledk, M.B.N., vr. 81/b.
1777
Hakka ulaub, M.B.N., vr. 81/b - .
1778
M.B.N., vr. 81/b.
1779
Kays Bedevyi, M.B.N., vr. 81/b.
1780
eyh enbek ve Tcul-rifin, M.B.N., vr. 81/b.
1781
M.B.N., vr. 81/b.
1782
karnda, M.B.N., vr. 82/a.
1783
c, M.B.N., vr. 82/a.
1784
sallallah aleyhi ve selem, M.B.N., vr. 82/a.
1785
makamnda, M.B.N., vr. 82/a.
1786
c, M.B.N., vr. 82/a.
1787
M.B.N., vr. 82/b.
1775
334
Ve bu hikyete yakndur ki;1788 eyh Slim Acem eydr; bir gice eyh
Ramazn Mecnnun ki, Hazret-i Tcul-rifinn makbl mridlerndendr1789 anun
tamm zerinde yaturdum. N-gh eyh Ramazn havya srad Kalmnadan yana ve
kerre; y Tcul-rifin dey ard andan sonra yerine geld kend kendyle
syleb ve gelb eydr ki; heyhat y eyh Mansr. Vakt ki, eyh Ramazndan bu1790
hleti gitdi1791 kend lemne geldi. Bu kaziyye (102/b) nedr dey sordum? Eyitdi;
erenler ortasnda gayret olur, eyh Mansr ve eyh Slih ki, eyh Kantaradur geldiler.
kisinn elinde iki s var. On altna sokdlar dilediler ki,1792 evi yerinden koparub
denize atalar bunlardan korkub sradum. Hazret-i Tcul-rifine ardum. Pes
Hazret-i Seyyid ile eyh enbek gelb bunlar def itdiler ve bana eyitdiler ki; korkma
h1793 kimesne sana zarar getrmez ve sana bunlar bir vechile yol bulmaz.1794 Allah
inyeti birle anlarun himmet-i berektnda hals oldum,1795 elhamdlillh.1796}
mmddr ki, Hakk-tel cmlemizi evliy himmetinden mahrum itmeye, mn, y
rabbl-lemn.1797
Ve dah rivyet olundu ki; Ebl-Bedrden, ol dah rivyet eyledi;1798 Eb Tlib
bin Necibden1799 eydr; eyh Ahmed bin Rifnn ashb ine1800 meger Hazret-i
eyh Ebl-Vefnun mrdlerinden bir kimesne vki olm. Vakt ki; bunlar sem
kalkdlar1801 her tarafndan devrn itmege baladlar; meger bunlarun inde bir chil
varm,1802 eyitdi ki;1803 bu dnmek1804 nedr, bundan ne hsl olur, biz Krd
olanlarundan1805 deglz ki turmadan1806 dnevz? (103/a) Bu sz ashb- Tcul-
1788
nakl olud ki, M.B.N., vr. 82/b.

makbllerndendr, M.B.N., vr. 82/b.
1790
ger evvelki, M.B.N., vr. 82/b.
1791
hle geldi, M.B.N., vr. 82/b.
1792
dilediler ki, M.B.N., vr. 82/b - .
1793
hc, M.B.N., vr. 82/b.
1794
bulmazlar, M.B.N., vr. 82/b.
1795
buldum, M.B.N., vr. 82/b.
1796
A.N., vr. 66/b - ; Elhamdlillh-i tel, M.B.N., vr. 82/b.
1797
M.B.N., vr. 83/a.
1798
an, A.N., vr. 66/b.
1799
Eb Tlib ibn-i Necib, A.N., vr. 66/b.
1800
inde, A.N., vr. 66/b; M.B.N., vr. 83/a.
1801
kaldlar, A.N., vr. 66/b.
1802
varidi, M.B.N., vr. 83/a.
1803
ki, A.N., vr.66/b - .
1804
dutmak, A.N., vr. 66/b.
1805
A.N., vr. 66/b; M.B.N., vr. 83/a.
1806
durmadn, A.N., vr. 66/b.
1789
335
rifinden olan kimesneye1807 gayet dvr geldi; zr Hazret-i Tcul-rifinn anas

Krdidi. Sabr etmeyb sem iderken ol kimesneye d gelb,1808 eyitdi ki; ilhi i1809
bu kii syledgi1810 szi benm eyhm Hazret-i1811 Ebl-Vefya istihz idb
sylerse bu meclisde bunun cehlini sen izhr eyleyb1812 gzlerini kar didi. Meclis
temm olmadn trike muhlif iin1813 bulub tedib itdiler,1814 cem ehl-i meclis cehlin
bildiler. Andan meclisden kalkub gidecek1815 yolda1816 giderken gzine bir harba
tokunub gzi1817 kd. Hakk-tel cem1818 mmet-i Muhammed aleyhis-salt vesselm 1819 evliy hnedanna inkr itmeden saklasun, mn, y rabbl-lemn.1820
Ve dah rivyet olundu ki; eyh Mekkyyl-Betamsn dirlerdi bir azz vard
anun kirdlerinden bir kimesne vard, Eb Turb Mekk dirlerdi1821 Vst ehrinde
olurd. Hazret-i Seyyidn1822 kaddesel-lhu srrehul-azz1823 bir halfesi vard Vstda
adna1824 eyh Yusuf Esed dirlerdi. Bir gn (103/b) bu1825 eyh mrdleriyle Vastdan
kd ki, varub Hazret-i1826 Tcul-rifinn mbrek cemlni grb ziyret eyleye.
Yolda Ebl-Turab tu1827 geldi. Eyitdi; kande gidersin? Eyitdi1828 ki; Tcul-rifini
ziyret itmege gideriz. Eb Turab eyitdi;1829 sbhn-Allah,
doan terk idersiz,
Kuzguna gidersiz yani dogandan didignden1830 murd eyh Betamsndir1831 ki;

kendinn eyhdr ve Kuzgun didignden1832 murd Hazret-i Ebl-Vefdur.
1807
kimesnelere, AN, vr. 66/b.

d gelb, A.N., vr. 67/a - .
1809
i, A.N., vr. 67/a - ; M.B.N., vr. 83/a.
1810
syledgi, A.N., vr. 67/a - .
1811
M.B.N., vr. 83/a.
1812
idb, A.N., vr. 67/a; M.B.N., vr. 83/a.
1813
i, A.N., vr. 67/a.
1814
eylediler, A.N., vr. 67/a; M.B.N., vr. 83/a.
1815
giderken, M.B.N., vr. 83/a.
1816
yolca, A.N., vr. 67/a.
1817
gzleri, M.B.N., vr. 83/a.
1818
M.B.N., vr. 83/a.
1819
M.B.N., vr. 83/a.
1820
Hakklemn, A.N., vr. 67/a - .
1821
birdirlerdi, A.N., vr. 67/a - .
1822
Ebl-Vefnun, M.B.N., vr. 83/b.
1823
Hazret-iazz, A.N., vrt. 67/a - ; kaddesazz, M.B.N., vr. 83/b - .
1824
Vstda adna, A.N., vr. 67/a - .
1825
M.B.N., vr. 83/b.
1826
A.N., vr. 67/a.
1827
rast, M.B.N., vr. 83/b.
1828
eyitdiler, A.N., vr. 67/a; M.B.N., vr. 83/b.
1829
1830
didignden, A.N., vr. 67/a - ; M.B.N., vr. 83/b.
1831
Mekk, M.B.N., vr. 83/b.
1832
Kuzgundan, A.N., vr. 67/a; M.B.N., vr. 83/b.
1808
336
Rv eydr, bel Kuzgun stlh- Kmmelde zait Kmile dirler; egere Eb

Turab bu man kasd1833 itmedi;1834 amm Allahu-tel Hazreti1835 diline1836 bu lfz
cr kld. Pes1837 dervler bu szi iidb b-huzur oldlar. Bunlara hayli gayret geldi.
Bunlarn inde bazs eyitdi;1838 ve ey sana gelsn nice szdr bun sylersin, h ne
dirsin bilr misn,1839 Tcul-rifinden korkmaz msn? ana hdbu1840 senn1841 szn
mahf olmaz,1842 sakn1843 ki, sana hm ider deyb gitdiler. (104/a) Ol gice Eb Turab
yatd, gayet b-huzur old, bir mertebede ztrb geldi1844 ki, vasfa kabil deildr,1845
syledi sze gayet piman old. Bu nedmetle uyud, vk da grd ki; Kalmnaya
gelmi,1846 ol cemt ki; Hazret-i1847 Tcul-rifinin ziyretine gitmilerdi. Anlar dah
Kalmnaya gelmiler, Hazret-i Seyyide bunlar buluacak yle grdm1848 ki; gy
bunlar benden1849 ikayet ederler1850 benm1851 didgm,1852 szi Hazret-i Seyyide1853
dirler. Pes Hazret-i Seyyid bana gazab ile nazar idb elini zerime kod, korkdum1854
sandum ki;1855 cnum kar1856 lrm. Hazret-i Seyyid eyitdi; y b Turab; '2' j T2
5L
yan1857 hata senden afv bizden deyb gzi acla gge, nazar eyledi. Hakk-
sbhne ve tel1858 bir bulut virdi1859 bu bulut yayla andan bir1860 muhkem yamur1861
1833
maksd, M.B.N., vr. 83/b.

Eb Turabn kasd buda deil ise, A.N., vr. 67/b.
1835
M.B.N., vr. 83/b.
1836
lisnna, M.B.N., vr. 83/b.
1837
pes, M.B.N., vr. 83/b - .
1838
baz eydr, A.N., vr. 67/b.
1839
nebilrmisn, A.N., vr. 67/b - ; M.B.N., vr. 84/a - .
1840
bu, M.B.N., vr. 84/a.
1841
senn bu, A.N., vr. 67/b.
1842
deldr, A.N., vr. 67/b; M.B.N., vr. 84/a.
1843
senn, A.N., vr. 67/b.
1844
birgeldi, A.N., vr. 67/b - .
1845
degil, M.B.N., vr. 84/a.
1846
varm, M.B.N., vr. 84/a.
1847
M.B.N., vr. 84/a.
1848
grr, A.N., vr. 67/b.
1849
anda, A.N., vr. 67/b.
1850
1851
benm, A.N., vr. 67/b - .
1852
didi ki, A.N., vr. 67/b.
1853
ana, M.B.N., vr. 84/a.
1854
korkdum, M.B.N., vr. 84/a - .
1855
korkumdan yle sandum ki, A.N., vr. 67/b.
1856
M.B.N., vr. 84/a.
*
Hata senden afv bizdendir.
1857
'j T2 yan, A.N., vr. 67/b - .
1858
Hakk-tel, A.N., vr. 68/a; M.B.N., vr. 84/a.
1859
virdii, A.N., vr. 68/a.
1860
bubir, A.N., vr. 68/a - ; M.B.N., vr. 84/a - .
1861
ymurlar, M.B.N., vr. 84/a.
1834
337
yad. Hazret-i Seyyid ashbyla bu yamurun altnda azucuk karar itdkden sonra1862
ashbn alub zviyeye gitdi. Ben kaldum; diledm ki,1863 bunlarun ardunca gidem
bala ddm, gmldm,1864 gidemedm her end1865 ki, say itdm hals olmadum,
feryd eyledm, kimesne gelb (104/b) hals eylemedi. hirl-emr bin drl zhmet
ekb hezr- zorla ol balkdan kub
1866
de tur1867 Kalmnaya iridm. Hazret-i
Seyyid ile dah bulumadum, uyandum bana cemsinden bu mkil geldi ki,1868 Hazreti Seyyid ile dah buluamadum. Dmden1869 turub hemn1870 yola girdm ol ziyret-i
Seyyide1871 giden kiilere yetidim1872 anlarnla1873 bel yola girdm,1874 vakt ki,
Mehed-i Kerhe iridm. Hazret-i Seyyid ashbyla anda1875 geldi. Buludk ol vkda
nice grdm ise b-aynih vki old lakin balkdan hezar- zhmetle hals olub
Kalmnaya iriecek1876 Hazret-i Seyyide bulumaa destr istedm, destr old,1877
grdm Hazret-i Seyyidn ashb1878 ber u ferh ve srrda1879 mbrek cemline
karu nr- mstagrk olub otururlar.1880 Ben dah hecaletle bam aaga idb1881
bunlarun ardnda turdum. Vkda grdm nesneler1882 b-aynih vki olduuna
taaccb idb turdum. Hazret-i Tcul-rifini arub eyitdi ki; y b Turab (105/a)
ber gel Vstde benm hakkmda ne didn ise didi. Eb Turab eydr; Hazret-i
Seyyidden utandum ve ol kavmden korkdum, cevb virmedm.
Pes1883 Hazret-i Tcul-rifinn nnde bir ta vard, eline alub skd, ol ta1884
balk gibi old ve dah1885 eyitdi; y b Turab turdun didignn kelmn yine1886 di,
1862
M.B.N., vr. 84/a.

A.N., vr. 68/a.
1864
M.B.N., vr. 84/b.
1865
Ne kadar ki, A.N., vr. 68/a.
1866
M.B.N., vr. 84/b.
1867
oltur, A.N., vr. 68/a - .
1868
Hazret-igeldiki, A.N., vr. 68/a - .
1869
dgmden, M.B.N., vr. 84/b.
1870
A.N., vr. 68/a; M.B.N., vr. 84/b.
1871
ziyarete, A.N., vr. 68/a; M.B.N., vr. 84/b.
1872
yetdm, M.B.N., vr. 84/b.
1873
anlarnla, A.N., vr. 68/a - .
1874
anlarnlagirdm, M.B.N., vr. 84/b - .
1875
M.B.N., vr. 84/b.
1876
iridk, A.N., vr. 68/a.
1877
1878
ashb, A.N., vr. 68/a - .
1879
srr ile, M.B.N., vr. 84/b.
1880
oturdlar, A.N., vr. 68/a; M.B.N., vr. 84/b.
1881
M.B.N., vr. 84/b.
1882
M.B.N., vr. 84/b.
1883
A.N., vr. 68/b.
1884
ol ta, A.N., vr. 68/b - .
1863
338
Hakk-telnun izzet-i azmeti1887 hakk bu kavmden her kimesne1888 kim, sana tarruz
ve dhil iderse1889 bzen Allahu-tel an1890 dah bu ta gibi an dah youruram balk
iderem; kaan ki1891 Seyyid bu szi syledi,1892 Eb Turab eydr;1893 gnlm yumuad.
Hazret-i Seyyide meyl eyledm, andan istigfr idb1894 ne didmse1895 didim, Hazret-i
Seyyidn nnde1896 zr idb yz yire kodum. Pes1897 Hazret-i Tcul-rifin mbrek
eline arkama koyub eyitdi ki; t-Y 2 *YL4 I5* g ') #HW(?7 5L' 2 ' s, T2 '-' F '/
+' *L2 '' ( L 5/I
yan;1898 y Toan yiyecei senden hata bizden afv ve dah
tahkik, sen bizi kuzguna (105/b) benzetdn Kuzgunda bir nie hssa vardur evvel
budur ki, h1899 tesbh itmeden hli olmaz ve usanmaz1900 sst olmaz. kinci budur ki;
cnlu nesne incitmez yan diri cnlu yimez.1901 nc budur ki; gayet zeyrekdr1902
sen beni sret hcv itmisin; amm man da medh itmisn1903 sznn mansn
bilememisin1904 ve dah; y b Turab eyhne deki; seni su-i zandan kurtara ve
dah1905 gzni aa, ta kim cem hakayka muttal olasn, nect- trikin mhede
idesin.1906 Eb Turab eydr, ben eyitdm; y Seyyid bu nesnelern hsl olmasn
hazretinzden1907 umarm. Pes1908 Hazret-i Seyyid;1909 ltf idb icbet eyledi. Andan
sonra benden Mekk sikkesini mahv idb kendsne sen nak eyledi.1910
1885
dah, A.N., vr. 68/b - ; M.B.N., vr. 85/a.

A.N., vr. 68/b; M.B.N., vr. 85/a.
1887
vazat, A.N., vr. 68/b; izzeti ve azmeti, M.B.N., vr. 85/a.
1888
kim, A.N., vr. 68/b.
1889
1890
M.B.N., vr. 85/a.
1891
balk idb youram; nki, A.N., vr. 68/b.
1892
nki Hazret-i Seyyid bu sz syled, M.B.N., vr. 85/a.
1893
A.N., vr. 68/b - .
1894
itdm, A.N., vr. 68/b.
1895
kaziyye, A.N., vr. 68/b.
1896
Hazret-innde, A.N., vr. 68/b - ; M.B.N., vr. 85/a - .
1897
A.N., vr. 68/b; M.B.N., vr. 85/a.
*
Ey ahinin yemei hata senden af bizdendir. Sen beni Kargaya benzettin. Halbuki o tesbihten geri
durmaz, hi bir canlya eziyet etmez. Onda ileri derecede zeka vardr. Sen ise saldrgan bir arslansn.
1898
'F yan, A.N., vr. 68/b - .
1899
hc, A.N., vr. 68/b; M.B.N., vr. 85/b.
1900
M.B.N., vr. 85/b.
1901
yanyimez, A.N., vr. 68/b - ; M.B.N., vr. 85/b - .
1902
zeyrek olur, M.B.N., vr. 85/b.
1903
medhidr, A.N., vr. 68/b.
1904
sznnbilememisin, A.N., vr. 68/b - .
1905
A.N., vr. 68/b - ; M.B.N., vr. 85/b - .
1906
nect-idesin, A.N., vr. 69/a - .
1907
hazretinzden, A.N., vr. 69/a - .
1908
pes, A.N., vr. 69/a - .
1909
1910
andaneyledi, A.N., vr. 69/a - ; mahv idb Hazret-i Seyyid sikkesini urdurd, M.B.N., vr. 85/b.
1886
339
Rv eydr; Eb Turab halk bu hdiseden sonra trik-i Tcul-rifine davet

eyledi.1911 lnce1912 ol1913 silsileden hric olmad.Rahmetul-llahi aleyh.
Ve dah rivyet olund ki; Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz1914 bir gn
vaz ve nshat1915 iderdi.1916 Kelimt arasnda (106/a) Hazret-i Hakkun Rfzlere
yarakladu azab1917 ve ikab ve anlara1918 hiretde olacak1919 rsvl syledi ve dah
halk men eyledi ki, zinhr rfze meyl eylemen; zr ol zemnda ekser halk mezheb-i
rfze meyl eylemilerdi. Andan sonra1920 Hazret-i Seyyid alad1921 eyitdi ki; y kavm
ne mkil hldur bu kim sizden birinz l-ilhe illallah Muhammedn Reslullh1922
deye dah cehenneme girmek ana1923 vcib ola. Hakk-telnun gazabna giriftr ola. '7
*
Y/I Cm 5* S(4' 2 h'4 "
1924
yan1925 her nesne ki; Hazret-i Resl1926 aleyhis-
selm1927 size1928 cnib-i Hakkdan getrdi an dutub1929 anla amel idn.1930 Resl szine
ittib itme her mmine vcib ve lzmdur.1931 Hazret-i Reslden sordlar ki; salavtullahi aleyh ves-selma1932 y Reslullh sana sevgl nice nesnedr?1933 Eyitdi ki;1934
erenlerden Eb Bekrdur ve htnlardan iedur. Pes mmin muvahhid olan
kimesneye1935 gerekdr ki, Hazret-i Resln sevdg kimesneleri seve bu kande
1911
bundan sonra Eb Turab nie halk Tcul-rifin trikine davet eyledi, A.N., vr. 69/a.
lnce, A.N., vr. 69/a - .
1913
M.B.N., vr. 85/b.
1914
1915
ve nshat, A.N., vr. 69/a - .
1916
iderken, A.N., vr. 69/a.
1917
gazab, A.N., vr. 69/a.
1918
anlarun, A.N., vr. 69/a.
1919
hiretde lecek, A.N., vr. 69/a - .
1920
1921
alayub, M.B.N., vr. 86/a.
1922
l-ilheullah, A.N., vr. 69/a - .
1923
ona, A.N., vr. 69/a.
*
Muhacirlerden nce Medineye yerlemi ve iman da gnllerine yerletirmi olanlari hicret edenleri
severler. Onlara verilenlerden dolay ilerinde bir rahatszlk duymazlar. Kendileri son derece ihtiya
iinde bulunsalar bile onlar kendilerine tercih ederler. Kim nefsisinin cimriliinden, hrsndan korunursa
ite onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir. (Har Suresi, ayet/9)
1924
kal-Y/I , A.N., vr. 69/a - .
1925
Nitekim hakk-tel buyurd ki, A.N., vr. 69/a.
1926
Hazret-i Reslullh, M.B.N., vr. 86/a.
1927
M.B.N., vr. 86/a.
1928
size, A.N., vr. 69/a - .
1929
1930
eylen, M.B.N., vr. 86/a.
1931
Resl szine ittib itme vcibdr. Her mmine lazmdur, A.N., vr. 69/a - .
1932
salavt selma, A.N., vr. 69/a - ; salavt-ullahi tel aleyh ves-selma, M.B.N., vr. 86/a.
1933
kim ne nesnedr, A.N., vr. 69/a; y Reslullh erenlerden hazretnze sevgl kang kimesnedr,
M.B.N., vr. 86/a.
1934
eydr, A.N., vr. 69/a; buyurdlar, M.B.N., vr. 86/a.
1935
kimesnelere, M.B.N., vr. 86/a.
1912
340
kaldgu buz ide (106/b) saknun. Mslmanlar ashb- Resl sevn1936 ve anlara buz
itmeki, fitne-i azmdr1937 didi.1938
Rv eydr; Hazret-i Seyyidn hizmet-kr Mukbil bu szi iidecek gayet
alad; zr komular Rfzlerdi anlara merhamed idb alad.1939 Hazret-i Seyyid
anun aladunu grb eyitdi; y Mukbil nin alarsun, cennete evk mi var veya
cehennemden havk m var? Ben rica iderim ki, sen ve evldun ve zrriytun ehl-i
cennetden olasz. Mukbil eyitdi; y Seyyid cennete evkm olub1940 ve cehennemden
korkum1941 olub alamazum, belki1942 aladuum undan trdr ki;1943 komularm
vardur,1944 rfzlerdr ve Hakk-teldan umarm ki, anlara tevbe virb azba giriftar
klmaya.1945Hazret-i Ebl-Vef eyitdi; nice kimesnelerden? Mukbil eyitdi; birkac
kimesnelerden?1946 Hazret-i Ebl-Vef1947 eyitdi; y Mukbil bu gice anlar in
tevecch eyle, umarm ki; Allahu-tebreke ve tel1948 anlara tevbe ve tevfik1949 vire,
senn gzn y berektnda deyb, du kld. Hakk-sbhne ve tel1950 Hazret-i
Seyyidn dus1951 berektnda anlarun gnlini1952 yumuatd. (107/a) Ol gice
kalblerine bir meyl geldi, sabh turub1953 Hazret-i Tcul-rifin nine geldiler, tevbe ve
istigfr1954eylediler. Mezheb-i Rfz1955 terk itdiler. Ol gn ok kimesne gelb Hazret-i
Seyyid1956 nnde tevbe idb istigfr itdiler1957 ve ol meclisde bir kimesne turub1958
1936
M.B.N., vr. 86/b.

Hazret-i Reslun sevd kimesneleri seve ve saknun ki buz itme fitne-i zme dur, A.N., vr.
69/b.
1938
M.B.N., vr. 86/b.
1939
alad, A.N., vr. 69/b - .
1940
olub, A.N., vr. 69/b - .
1941
havkum, A.N., vr. 69/b; M.B.N., vr. 86/b.
1942
M.B.N., vr. 86/b.
1943
aladuumki, A.N., vr. 69/b - .
1944
vardur, A.N., vr. 69/b - .
1945
eylemeye, A.N., vr. 69/b.
1946
M.B.N., vr. 86/b.
1947
1948
Hakk-tel, A.N., vr. 69/b; M.B.N., vr. 86/b.
1949
A.N., vr. 69/b.
1950
Hakk-tel, A.N., vr. 69/b - .
1951
A.N., vr. 69/b.
1952
gnllerin, M.B.N., vr. 87/a.
1953
1954
M.B.N., vr. 87/a.
1955
Rfz mezhebini, A.N., vr. 70/a.
1956
A.N., vr. 70/a.
1957
istigfr itdiler, M.B.N., vr. 87/a.
1958
1937
341
eyitdi ki; y Seyyid senden umarm ki, Seyfd-devleye dah1959 du idesin Rfz
mezhebinden dnb tevbe eyleye. Hazret-i Seyyid tinmedi, epsem oturd. Pes ol kii
oturd yene sabr itmeyb turd. Eyitdi ki; y Tcul-rifin du eyle ki Seyfd-devleye
tevbe eyleye. Hazret-i Seyyid yine1960 cevb virmeyb oturd1961 ol kii yine oturd. Bir
zemndan sonra1962 bu kerre1963 yine sabr itmeyb turub1964 yine syledi. Pes1965
Hazret-i Seyyid eyitdi; y kii ben nice du ideyim, bir kiinin hakknda ki, anun ba
imdi1966 gvdesinden ayrlmdur.
Pes halk taaccb idb meclisden kdlar, bunlar bu szde idiki1967 n-gh haber
geldi ki; Seyfd-devlenn ban kesdiler dey1968 bu haberi iidb (107/b) nie kii
dah1969 tevbeye geldi, Hakk-tel anlarun ve silsilesinn1970 ve zrriytnun1971 l
himmetinden1972 bizi cmle mmet-i Muhammed mahrm klmaya,1973 cmlemize
tevbe ve tevfk arzb klvire1974 mn, y rabbl-lemn.1975
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifine kaddesel-lhu srrehulazz1976 bir kimesne gelb ticret itmeye1977 destr1978 taleb itdi.1979 Hazret-i Seyyid1980
dah destr virdi.1981 Buyurdlar ki;1982 bu seferde ok asslar idb sa ve
1983
slim ve
gnim1984 ger gelrsin didi.1985 Ol kii Hazret-i Seyyidn katndan gitdikden1986 sonra
1959
Seyfd-devle dah Rfz mezhebinden dnb, M.B.N., vr. 87/a.

M.B.N., vr. 87/a.
1961
oturd, M.B.N., vr. 87/a - .
1962
M.B.N., vr. 87/a.
1963
ger, M.B.N., vr. 87/a.
1964
M.B.N., vr. 87/a.
1965
Hazret-ipes, A.N., vr. 70/a - .
1966
imdi, A.N., vr. 70/a - ; M.B.N., vr. 87/a.
1967
anlamayub, A.N., vr. 70/a; iken, M.B.N., vr. 87/a.
1968
dey, A.N., vr. 70/a - ; M.B.N., vr. 87/a.
1969
M.B.N., vr. 87/b.
1970
ve silsilesinn, M.B.N., vr. 87/b.
1971
vezrriytnun, A.N., vr. 70/a - ; zrriyt- thirinn, M.B.N., vr. 87/b.
1972
himmet-i lyelerinden, M.B.N., vr. 87/b.
1973
klmayub, M.B.N., vr. 87/b.
1974
cmlemizeklvire, A.N., vr. 70/a - ; kla, M.B.N., vr. 87/b.
1975
ylemn, A.N., vr. 70/a - .
1976
rahmetullh-i, A.N., vr. 70/a; kaddesel-lhu tel srrehul-azz, M.B.N., vr. 87/b.
1977
ticrete gitmeye, M.B.N., vr. 87/b.
1978
destr, A.N., vr. 70/a - .
1979
1980
1981
iczet virb, A.N., vr. 70/a; virb, M.B.N., vr. 87/b.
1982
M.B.N., vr. 87/b.
1983
M.B.N., vr. 87/b.
1984
ve gnim, M.B.N., vr. 87/b.
1985
ol kiiye seferinden ziyde fide grrsn dedi, A.N., vr. 70/b; dey buyurdular, M.B.N., vr. 87/b.
1986
kdukdan, M.B.N., vr. 87/b.
1960
342
meger bir azz dah vard, varub andan dah destr diledi. Ol azz eyitdi ki; gitme bu
seferde h1987 ass itmezsin belki asl mla1988 dah zarar gelr1989 ve sen1990 mecrh
dah olursn dedi. Pes ol kii mtereddid1991 old ki;1992 kang szle amel ideyin dey
hirl-emr rey bunun zerine old ki, Hazret-i Tcul-rifin szyle amel eyleye.1993
Pes1994 sefer idb ol (108/a) ticretden hayli ass eyleyb1995 sa ve slim gir1996
vatanna rc1997 eyleyb,1998 hemn ki evine1999 bir menzil kald. Vksnda yle2000
grdi ki, harmler gelb bunun cem mln alub kendvi mecrh eylediler. Uyand
grdi, ml turur; amm kend mecrh olm2001 ml gitmedine2002 gayet2003 ferh
olub turd, makamna geldi.
Vakt ki; Hazret-i Seyyid ile bulud dah kelimt itmedn. Seyyid eyitdi; y kii
hayli zahmet ekdn senn nden elhamdlillh ki,2004 def eyledn, bizden sonra
meveret itdn kimesne2005 didig gibi hele2006 szi2007 dde vki olmala sduk ol.
azzn didig dah rast old ve2008 dah eyitdi ki; y kavm zinhr kaan bir kimesneye2009
meveret itsenz anun szyle amel idn, varub bir gayri kimesneye2010 dah meveret
itmeki, ayet ki evvelki szn hilfna syleye eyle olsa2011 i mkil olur; zr Allahutel her nesne ki, rifn diline gelse2012 ol nesne eylese (108/b) gerek.2013 Zinhr2014
1987
hc, A.N., vr. 70/b; h, M.B.N., vr. 87/b - .

mlna, A.N., vr. 70/b.
1989
gelb, A.N., vr. 70/b; M.B.N., vr. 87/b.
1990
sen, M.B.N., vr. 87/b - .
1991
mtehayyir, M.B.N., vr. 87/b.
1992
ki, A.N., vr. 70/b - .
1993
ide, M.B.N., vr. 87/b.
1994
A.N., vr. 70/b.
1995
grb, A.N., vr. 70/b; idb, M.B.N., vr. 87/b.
1996
gir, A.N., vr. 70/b - .
1997
rc,A.N., vr. 70/b - .
1998
geldi, A.N., vr. 70/b; M.B.N., vr. 87/b.
1999
evine, A.N., vr. 70/b - .
2000
M.B.N., vr. 87/b.
2001
ammolm, M.B.N., vr. 88/a - .
2002
durd, A.N., vr. 70/b; dah nesne olmam, M.B.N., vr. 88/a.
2003
M.B.N., vr. 88/a.
2004
ki, A.N., vr. 70/b - .
2005
kimesnenn, M.B.N., vr. 88/a.
2006
gibi hele, M.B.N., vr. 88/a.
2007
szi hele, A.N., vr. 70/b.
2008
A.N., vr. 70/b - .
2009
kimesne ile, M.B.N., vr. 88/a.
2010
kimesne ile, M.B.N., vr. 88/a.
2011
eyle olsa, A.N., vr. 71/a - .
2012
getrse, M.B.N., vr. 88/a.
2013
zragerek, A.N., vr. 71/a - ; gerekdr, M.B.N., vr. 88/a.
2014
zinhr ve zinhr, A.N., vr. 71/a.
1988
343
her kime kim, itimd ve itikad2015 idersinz ana2016 meveret idicek, gayri meveret
eylemek2017 ta kim, ehl-i hsrndan olmayasz didi, kaddesel-lhu srrehul-azz.2018
Ve dah rivyet olund ki; eyh Mcid Kerv rahmetul-llahi aleyh2019 eydr,
eyh Temm dirlerdi bir azz vard. Krk ehl-i hl kimesne ile Hazret-i Tcul-rifin2020
ziyrete2021 geldiler; amm kalbleri Hazret-i Seyyide2022 temm- mutmain olmamd,
maksdlar tecrbe ide. Hazret-i Tcul-rifine2023 nr- vilyet ile bunlarun gnlnde
olan nesne malm old. Diledi ki; bunlar tedib eyleye. Hazret-i Seyyid eyitdi; y
Temm. Eyitdi; lebbeyk y Seyyid. Hazret-i Seyyid eyitdi;2024 bu ne vaktdr? deyb2025
mbrek elini yire kod. Temm eyitdi; imdi nazarmda gicedr. Andan Hazret-i
Seyyid mbrek elini yirden kaldrub eyitdi, imdi ne vaktdr y Temm?2026
Temm2027 eyitdi; imdi2028 yle vaktdr. Andan Hazret-i (109/a) Seyyid eyitdi; bir
kimesne giceden gndzi fark itmeye, erenlern ahvlin tecrbe itme ve anlarun
esrrna dahil itme ne idr? didi.2029 Temm bu szi iidecek nara urd,2030 akl
bandan gitdi.
Vakt ki, akl geldi. Hazret-i Seyyidn elinden tevbe idb gnhna istigfr itdi.
Hazret-i Seyyidden iltims eyledi ki, hizmet-i Seyyidde2031 ola. Pes Hazret-i Seyyid
hizmete2032 kabul eyledi ol krk kii dah tevbe idb2033 mrd-i sdklardan olub sadeti ebedi2034 buldlar. Temm dah Hazret-i Seyyidn mshebet-i berektnda menzil-i
lyeye irib mertib2035 kat eyledi2036 ta lnce Hazret-i Tcul-rifin hizmetinde2037
kald,2038 rahmetul-llahi aleyh, ecmain.2039
2015
itikad ve itimd, A.N., vr. 71/a; M.B.N., vr. 88/a.

anunla, M.B.N., vr. 88/a.
2017
itme, M.B.N., vr. 88/a.
2018
Rahmetullh-i, A.N., vr. 71/a; kaddesel-lhu tel rh, M.B.N., vr. 88/a.
2019
rahmetaleyh, A.N., vr. 71/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 88/a.
2020
Hazret-i Seyyidi, A.N., vr. 71/a.
2021
ziyret itmege, A.N., vr. 71/a; M.B.N., vr. 88/b.
2022
Hazret-i Seyyide, A.N., vr. 71/a - .
2023
Tcul-rifine, A.N., vr. 71/a.
2024
eyitdieyitdi, A.N., vr. 71/a - ; M.B.N., vr. 88/b - .
2025
2026
y Temam, M.B.N., vr. 88/b - .
2027
Temam, A.N., vr. 71/a - .
2028
imdi, A.N., vr. 71/a - .
2029
didi, M.B.N., vr. 88/b - .
2030
urub, M.B.N., vr. 88/b.
2031
hizmetinde, A.N., vr. 71/b; hizmetlerinde, M.B.N., vr. 88/b.
2032
dah, A.N., vr. 71/b; hizmetine, M.B.N., vr. 88/b.
2033
ol dah ve krk mrd, A.N., vr. 71/b.
2034
sadet-i ebediye, M.B.N., vr. 89/a.
2035
mertib-i kesire, M.B.N., vr. 89/a.
2016
344
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz bir

gn ashbyla otururken eyitdi ki; bir ggercin yuvasndan kd, bir doanlar an2040
avlamak ister. Kimdr ki varub men eyleye. eyh Abdur-rhman Tafsunc2041 eyitdi;
y Seyyid2042 eger destr (109/b) verrsenz ben2043 varaym didi.2044 Hazret-i Seyyid
destr virdi.2045 eyh Abdur-rhman turub2046 hemn2047 assn eline alub2048 naln
giydi dar kd.2049 Bir zemndan sonra yine2050 geldi, baz rifler hli bilb brekAllah y Abdur-rhman didiler; amm bazlar hli ne idgin bilmediler.
Pes Hazret-i Seyyidn has hizmet-krlarndan birisi2051 sord ki;2052 y Seyyid
kaziyye neyidi didi? Hazret-i Seyyid eyitdi; Ad bin Msfir ehrinden kd, ta ki ehl-i
Irkn ahvlinden nesne ala, zr trikinden baz kimesneler hric oldlard. Pes2053 biz
dah Abdur-rahman gnderdk, ta kim bize mteallik olanun ahvlinden nesne almaya
Abdur-rhman dah2054 varub def eyledi. Bu sz zre bir vakt gemedi ki, Ad
Msfir2055 geldi gzleri giryn, tevbe ve istigfr idb Hazret-i Seyyidn ayagna
ddi.2056 Andan Hazret-i Seyyid2057 eyitdi; y Ad ol kimesneler ki, senden kadlar
andan tri kadlar ki, sen bizm Seyyidmzsin2058 ve senden (110/a) iddet ve hiddet
grnr anlarun ahvline kasd itme rev deildi. Pes2059 biz dah anlar kurtarduk didi
andan sonra Adye emr eyledi ki; arkasna krba balayb,2060 su taya.
2036
Temmeyledi, A.N., vr. 71/b - .

A.N., vr. 71/b.
2038
oldlar, A.N., vr. 71/b; M.B.N., vr. 89/a.
2039
A.N., vr. 71/b; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 89/a.
2040
A.N., vr. 71/b.
2041
eyh Abdur-rhman, A.N., vr. 71/b.
2042
2043
ben, A.N., vr. 71/b - .
2044
A.N., vr. 71/b.
2045
virb, A.N., vr. 71/b.
2046
turub, A.N., vr. 71/b - .
2047
A.N., vr. 71/b.
2048
ald, A.N., vr. 71/b.
2049
gitdi, A.N., vr. 71/b; kub, M.B.N., vr. 89/a.
2050
yine, A.N., vr. 71/b - ; M.B.N., vr. 89/a - .
2051
A.N., vr. 72/a.
2052
A.N., vr. 72/a.
2053
baz, A.N., vr. 72/a.
2054
Abdur-rhman dah, M.B.N., vr. 89/b - .
2055
Ad, A.N., vr. 72/a.
2056
Hazret-i Seyyidn ayagna db tevbe ve istigfr eyledi, A.N., vr. 72/a.
2057
Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 89/b - .
2058
Seyyidmz olma in, M.B.N., vr. 89/b.
2059
pes, A.N., vr. 72/a - ; M.B.N., vr. 89/b - .
2060
balaya,, A.N., vr. 72/a.
2037
345
Pes Ad dah ol kadar su tad ki; krbanun ipi arkasna2061 eser idb mecrh
eyledi.2062 Hatta kaftan stnden kan; katre katre damlard. Yedi yl bu hlet zere su
tad andan sonra Sttl-fukara Hsniyye Htn ki, Hazret-i Seyyidn helldr2063
Ad ana2064 haber gnderb; benm hlim nice olur? didi. Hsniye Htun2065 dah haber
gnderdi ki;2066 Hazret-i Seyyid b-dest aldu vakt gzleyb vakt-i mazmazada azna
su aldu vakte ki,2067 ol suy2068 dke, an imek gerek andan gayri sana2069 dermn
yogdur didi. Ad bu szi iidb gayet ferh old, frsad gzledi. Bir gn Hazret-i Seyyid
b-dest almaga yarak eyledi Ad dah hzridi. Vakt ki Hazret-i Seyyid2070 mbrek
azna su almak istedi,2071 Ad yakn2072 vard, Hdim; Adye kakd men eyledi.
(110/b) Hazret-i Seyyid eyitdi; men eyleme nasbine varur.2073 Pes Ad Hazret-i
Seyyidn mbrek azndan kan suy kapup2074 Bismillh2075 deyb idi, Hakksbhne ve tel. Ol giden hletini2076 ger verdi Hazret-i Seyyid eyitdi; sana bun kim
retdi? Ad eyitdi;2077 Sttl Fukar retdi.2078 Hazret-i Seyyid2079 eyitdi;2080 rst
sylemi, andan Hazret-i Seyyid eyitdi; y Ad sever misin ki; Hakk-tel Hazreti2081
sana Hekr Melkini vire ve dah varduun vakt melikenn savtn nevbet urlur2082
gibi iidesin. Ad2083 eyitdi; y Seyyid2084 neam. Hazret-i Seyyid eyitdi; var y Ad
Hekr Melki sana mahsus olsun ve dah esvt- melike sana2085 nevbet olsun didi.2086
2061
M.B.N., vr. 89/b.

krbanun ii arkasna eser eyledi, mecrh kld, A.N., vr. 72/a; kld, M.B.N., vr. 89/b.
2063
Htn, A.N., vr. 72/a.
2064
M.B.N., vr. 89/b.
2065
ol, A.N., vr. 72/b.
2066
eyitdi, A.N., vr. 72/b.
2067
ki, A.N., vr. 72/b - .
2068
ol suy, M.B.N., vr. 90/a - .
2069
M.B.N., vr. 90/a.
2070
2071
ald, M.B.N., vr. 90/a.
2072
yakn, A.N., vr. 72/b - .
2073
nasbi vardur, M.B.N., vr. 90/a.
2074
kapub, AN, vr. 72/b; M.B.N., vr. 90/a.
2075
Bismillh-ir-Rahmn-ir-Rahm, M.B.N., vr. 90/a.
2076
hli, A.N., vr. 72/b.
2077
2078
M.B.N., vr. 90/a.
2079
2080
2081
M.B.N., vr. 90/a.
2082
ururlar, M.B.N., vr. 90/a.
2083
M.B.N., vr. 90/a.
2084
2085
sana, A.N., vr. 73/a - .
2086
M.B.N., vr. 90/b.
2062
346
Rv eydr; imdi dah esvt- melike iidrler, Hazret-i Tcul-rifinn ireti berektnda ve dah kaziyyede Hazret-i Seyyidn Htun Hsniyyenn vilyetine ve
mugayyebta muttali olduuna iret vardur. Hakk-sbhne ve tel Hazreti2087
anlarun2088 ve zrriyt- thirinn (111/a) ve silsile-i mbrekesi2089 l himmetlerini2090
bizi bendelerinden2091 diri2092 buyurmaya, mn, y rabbl-lemn.2093
Ve dah2094 rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifinn kaddesel-lhu srrehulazz2095 mrdlerinden bir kimesne vard adna Receb Vast dirlerdi gayetde mchide
ehli idi Murtaz idi,2096 nefsine ifrtla zecr iderdi riyzetde ol mertebede oldu haftada
bir kerre iftr iderdi.2097 Birgn eytan aleyhil-lane bunun gnline vesvese brakd ki;
sen kadar ehl-i perhiz kande vardur ki, haftada bir kerre2098 iftr idersin, mchede2099
ve zhd ise ancak olur dey dimana gurur virdi. Hakk-sbhne ve tel2100
Hazreti,2101 Recebn bu hletini Hazret-i Seyyide2102 nr- vilyet ile2103 malum2104
eyledi.2105 Pes Hazret-i Seyyid2106 diledi ki; Recebn dimandan bu vesvese def
eyleye. Eyitdi ki; y Receb var,2107 cebel-i Lbnana git, anda bizm mrdlerden bir
kimesne vardur, adna; Muhammed Lbnan dirler an ziyret eyle, cebel-i Lbnan
amda bir tadur ekser ehl-i (111/b) hl anda ibdet iderler. Pes Receb, cebel-i
Lbnana tevecch eyledi. Taa vardu vakt bir kimesne ister ki; klavuz ola n-gh
bakd grdi ki; bir tan ardnda2108 bir kimesne uryn ayag zre olm turm, yzn
gge tutmu2109 bir mertebede zif ki, gya hille dnmi ol gnk Receb ana bulud.
2087
M.B.N., vr. 90/b.

2089
M.B.N., vr. 90/b.
2090
himmet-i lyelrinden, M.B.N., vr. 90/b.
2091
kullarn, M.B.N., vr. 90/b.
2092
diri, M.B.N., vr. 90/b.
2093
kaziyedelemn, A.N., vr. 73/a - .
2094
ve dah, A.N., vr. 73/a - .
2095
2096
gayetde murtaz ve mchide ehli idi, A.N., vr. 73/a; Murtaz idi, M.B.N., vr. 90/b - .
2097
riyzetdeiderdi, A.N., vr. 73/a - .
2098
kez, A.N., vr. 73/a.
2099
mchede, A.N., vr. 73/a - .
2100
2101
M.B.N., vr. 90/b.
2102
Seyyide, A.N., vr. 73/a - .
2103
nr-ile, A.N., vr. 73/a - .
2104
nr-malum, M.B.N., vr. 90/b - .
2105
old, A.N., vr. 73/a; bildirdi, M.B.N., vr. 90/b.
2106
2107
var, M.B.N., vr. 91/a.
2108
zerinde, M.B.N., vr. 91/a.
2109
yzntutmu, A.N., vr. 73/b - .
2088
347
Hafta temm olmd iftr idecek gnidi.2110 Pes iler varub selm virdi; amm htrna
bu geldi ki, acaba selm almaga kadr mi ki dey ola yahud olmaya m? didi.2111 Ol
kimesne eyitdi;2112 ve aleyke esselm ve rahmetul-llahi ve berekath2113 y Receb
merhab ve ehlen ve sehlen ne gncek ziyret idicisin ki, ol sevenli sultndan geldn?
dedi. Ben eyitdm; bel,2114 gerek sylersin; amm bana bildr gil2115 ki, benm adum
ve kimden geldm neden bildn?2116 Eyitdi; Rabbm bildrdi ve sennle Hazret-i
Tcul-rifin2117 arasnda olan m-cery dah2118 rabbim bana2119 bildrdi ve Tculrifin benm stdum2120 ve eyhmdr (112/a) ve delilimdr.
Pes Receb eydr; anun katnda tururdum2121 bir hafta old h2122 tam yemedi ve
bana dah tam virmedi. Andan nci haftaya2123 r itdk, vakt ki,2124 yigirmi gn
temm old, h2125 tam2126 yimedi. Ben gayet zif oldum; amm Muhammed Lbnan
h2127 zif olmad, belki kuvveti dah2128 ziyde old ibdeti dah artuk old.2129 Andan
bana eyitdi; y Receb sana zif-i galebe itdi ne hldur? Ben eyitdm; nice zif galebe
itmisn ki, haftada bir kerre taam yerdm;2130 imdi yigirmi gn old ki, tam yemedm.
Pes eyh Muhammed2131 eyitdi;2132 y Receb2133 dn himmetimisin. Pes eyh
Muhammed Lbnan;2134 benm htrum in bir pre su idi andan nne elini uzatd
drt2135 enr getird. Gya ki, agadan imdi zlmiidi, ikisini bana verdi, ikisini
2110
olgnidi, A.N., vr. 73/b - .

deydidi, A.N., vr. 73/b - ; M.B.N., vr. 91/a - .
2112
eyitdi, A.N., vr. 73/b - ; M.B.N., vr. 91/a - .
2113
aleyke ald, es-selm ve rhmet-ullah ve berektu, A.N., vr. 73/b.
2114
bel, M.B.N., vr. 91/a - .
2115
gil, A.N., vr. 73/b - ; M.B.N., vr. 91/a - .
2116
bana ve sana geldini kim bildrdi?, A.N., vr. 73/b.
2117
Tcul-rifin, M.B.N., vr. 91/a.
2118
dah, A.N., vr. 73/b - .
2119
dahbana, M.B.N., vr. 91/a - .
2120
stdum, A.N., vr. 73/b - .
2121
turdum, M.B.N., vr. 91/b.
2122
hc, A.N., vr, 73/b.
2123
andan nci hafta old, A.N., vr. 73/b; M.B.N., vr. 91/b.
2124
rki, A.N., vr. 73/b - ; M.B.N., vr. 91/b - .
2125
hc, A.N., vr. 73/b; M.B.N., vr. 91/b.
2126
M.B.N., vr. 91/b.
2127
hc, A.N., vr. 73/b.
2128
belki dah kuvveti, A.N., vr. 73/b.
2129
M.B.N., vr. 91/b.
2130
nice galebe itsun ki haftada bir yerdim, A.N., vr. 73/b.
2131
pesMuhammed, M.B.N., vr. 91/b - .
2132
Receb eydr, A.N., vr. 74/a.
2133
y Receb, A.N., vr. 74/a - .
2134
eyh Muhammed, M.B.N., vr. 91/b.
2135
drt, M.B.N., vr. 91/b - .
2111
348
kend nne kod2136 ve eyitdi; y Receb ben krk gnde bir kerre2137 iftr iderdm2138
iki enr gelrdi, imdi drt geldi, ikisi sennndr konuk hatru in Hakk-tel2139 bu
kerre drt virdi2140 (112/b) ve Hazret-i Tcul-rifin ki, seni bunda gnderdi2141 anun
himmetidr2142 didi. Ve dah2143 seni bunda tedib in gnderdiler2144 ta kim haftada bir
kerre yemege2145 magrur olmayasun. Receb eydr; pes ol2146 azzle olub ibdete megul
oldum. N-gh havadan bir ku gelb2147 zerimize terenkebin (?) sad ki,2148 ana Arab
menndir.2149 Pes Muhammed Lbnan alub yedi bana dah virdi, yedm, toydum.2150
Andan eyitdi; y Receb Hazret-i Tcul-rifin2151 seni2152 tedib eyledi, edebi mrdile
gzn a2153 eytn vesvesesine marur olma. Ben eyitdm; y Seyyid,2154 Hazret-i
Seyyidn senden al2155 mrdi var mdur ki ben2156 ednyum dirsin? Eyitdi;2157 hey2158
b-re gzn a2159 Hazret-i Seyyidn bende l2160 mrdinin2161 nihyeti yogtur ben
gayet ezaf ve ahkarm. Ben eyitdm; bu tada senden gayri mrdi var mudur?
Eyitdi;2162 neam, bu tada Hazret-i Seyyidn krk ehl-i kef ve kermat2163 mrdi
vardur ben2164 anlara nisbeti bahrdan (113/a) bir katreyim, inyet-i edns benm. Receb
eydr; bildm ki, ben nie2165 kimesne imiim ol eytn2166 vesvesesini dimmdan
2136
kend ald, M.B.N., vr. 91/b.

M.B.N., vr. 91/b.
2138
iderm, A.N., vr. 74/a.
2139
Hakk-tel konuk htr in, A.N., vr. 74/a.
2140
gnderdi, A.N., vr. 74/a; M.B.N., vr. 91/b.
2141
vegnderdi, M.B.N., vr. 91/b.
2142
Tcul-rifinn himmetidr, M.B.N., vr. 91/b.
2143
amm, A.N., vr. 74/a.
2144
gnderdi, M.B.N., vr. 92/a.
2145
A.N., vr. 74/a.
2146
ol, A.N., vr. 74/a - .
2147
n-ghgelb, A.N., vr. 74/a - .
2148
ki, A.N., vr. 74/a - .
2149
teredir, M.B.N., vr. 92/a.
2150
toydum, A.N., vr. 74/a - .
2151
2152
seni, A.N., vr. 74/a - .
2153
ac, M.B.N., vr. 92/a.
2154
Muhammed, M.B.N., vr. 92/a.
2155
l, A.N., vr. 74/a.
2156
A.N., vr. 74/a; M.B.N., vr. 92/a.
2157
2158
A.N., vr. 74/a.
2159
ac, A.N., vr. 74/b; M.B.N., vr. 92/a.
2160
M.B.N., vr. 92/a.
2161
mrdlerinn, M.B.N., vr. 92/a.
2162
2163
ehl-i kermet, A.N., vr. 74/b.
2164
ben, M.B.N., vr. 92/a - .
2165
nice, A.N., vr. 74/b; M.B.N., vr. 92/a.
2137
349
kardum, istigfr itdm2167 andan sonra ved idb gitmege kasd eyledm. Bana
eyitdi;2168 y Receb sana bir emnet rum kerem eyle, an yerine getr. Ben eyitdm;
baum zre. Eyitdi; benm bir2169 kardaum2170 vardur adna;2171 eyh MekkyylBetamsn dirler, benden2172 ana selm eyle. Ana2173 eyitd ki;2174 ltf idb Hazret-i
Tcul-rifinden benm in himmet ve meded taleb itsn;2175 zr benm ol
mertebeye liykatim yogdur ki,2176 bizzat Hazret-i Seyyidi analar2177 ltf idb
unutmayasz2178 didi. Andan sonra eyh Muhammed benm elim alub bir iki adam
gnderdi kendsi dndi, grdm ki,2179 ol satde2180 Vastn kprisi zerine grdm
ki,2181 gelmi, andan nazar itdm2182 grdm. eyh Mekkyyl-Betamsn kpri
zerinde turur, selm virdm, redd-i selm eyledi. Andan Muhammed Lbnannn
selmn degirdm yan2183 ne didiyse didm. eyh Bestamsn alad. (113/b)
Eyitdm; y Seyyid nen alarsun? Eyitdi; imdi anun katnda idm, Hakk rhmetine
ulad; yudum, kefenledm, defn eyledm,2184 geldm2185 ve benmle nihyetsiz
kimesne ricl-i gaybden2186 namzn kldlar. Receb eydr; kaan bu2187 szi iitdm,
bir mertebede mteelllim oldum ki; kabil-i vasf2188 deildr yakn2189 kaldum elemden
ve hznden rhum ka idi2190 andan bam zerine nazar itdm, grdm ki;2191 ol
2166
eytn, A.N., vr. 74/b - ; M.B.N., vr. 92/a - .

2168
eytdm, A.N., vr. 74/b.
2169
M.B.N., vr. 92/b.
2170
karndaum, M.B.N., vr. 92/b.
2171
A.N., vr. 74/b.
2172
benden, M.B.N., vr. 92/b - .
2173
ana, A.N., vr. 74/b - .
2174
eytd ki, A.N., vr. 74/b.
2175
eylesn, A.N., vr. 74/b; M.B.N., vr. 92/b.
2176
ki, A.N., vr. 74/b - .
2177
kend kendme anam, M.B.N., vr. 92/b.
2178
unutmayalar, A.N., vr. 74/b.
2179
grdm ki, M.B.N., vr. 92/b - .
2180
ol satde, A.N., vr. 74/b -, hemn oldumda, M.B.N., vr. 92/b.
2181
M.B.N., vr. 92/b.
2182
idb, A.N., vr. 74/b; M.B.N., vr. 92/b.
2183
M.B.N., vr. 92/b.
2184
2185
geldm, A.N., vr. 75/a - .
2186
benmle zerine ricl-i gaybden nihyetsiz kimesnele, M.B.N., vr. 92/b.
2187
kaan bu, A.N., vr. 75/a - .
2188
vasfa kabil, M.B.N., vr. 93/a.
2189
az, A.N., vr. 75/a; M.B.N., vr. 93/a.
2190
ka, M.B.N., vr. 93/a.
2191
A.N., vr. 75/a.
2167
350
ku2192 bizm zerimize terenkebin sad idi. Bunda2193 geldi,2194 ditredi ditredi eyh
Betamsn nin nne ddi, ldi. eyh2195 eyitdi;2196 y Receb bilr misn bu nice
kudur?Eyitdi;2197 bel. M-ceray eydi virdm.2198 Eyitdi; y Receb bana vcib old ki;
eyh Muhammed itdgm gibi buna dah idem; zr eyh Muhammedn tamn
getrmek bunun hizmeti idi. Hakk-tel bunun andan sonra kalduun dilemedi. Bunun
dah ecelin anun eceline yakn eyledi didi, turd. (114/a) Bu ku yud, kefenledi
nmde gmdi andan dndm Kalmnaya geldm.
Vakt ki Hazret-i Tcul-rifine yetidm,2199 selm virdm, selmum2200 alub
eyitdi; y Receb dimunda tat ucbi ve gurur gitmedi ta kim kardalarndan bir ehl-i
hl ldrmeyince. Receb eydr; istigfr idb Hazret-i Seyyidn ayagna ddm, zr
diledim.
Rv eydr; Receb andan sonra terfi idb2201 makam lyeye iridm kurb ve
temkin hsl itdi. Hazret-i Seyyidn himmet-i berektnda Hakk-tel bizi ve2202 cem
mmet-i Muhammed anun ve zrriyt- thirinn himmeti lyesinden mahrum
klmaya, ltfla ve keremile,2203 mn, y rabbl-lemn.2204
{ Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz
bir gn Dicle kenarna kd temm bin mukbil mrdile kd ve2205 gir kalan halkun
hdnihyeti yod gice dah anda kaldlar. Vakt ki, yatsu namzn kldlar. Hazret-i
Seyyid (114/b) her tifeye mertebel mertebesince ibdet emr idb bunlar2206 cnib-i
Hakka megul itdi.2207 Bunlar bu leme megul iken grdiler2208 su zere bir gemi geldi
inde env2209 mnkir etden ve env menhden ne varsa2210 tobtolu2211 egre h2212
2192
ku, A.N., vr. 75/a - .

bunda, M.B.N., vr. 93/a - .
2194
ku bunda gelmi ditredi, A.N., vr. 75/a.
2195
eyh, M.B.N., vr. 93/a - .
2196
2197
eyitdm, M.B.N., vr. 93/a.
2198
yvirdm, A.N., vr. 75/a - .
2199
iridm, M.B.N., vr. 93/a.
2200
selmum, A.N., vr. 75/a - .
2201
idb A.N., vr. 75/b - .
2202
M.B.N., vr. 93/b.
2203
ltflakeremile, M.B.N., vr. 93/b.
2204
bizi anlarn himmetlerinu mahrum eylemeye, A.N., vr. 75/b.
2205
kd ve, M.B.N., vr. 93/b.
2206
bunlar, M.B.N., vr. 93/b.
2207
oldlar, M.B.N., vr. 93/b.
2208
bunlargrdiler, M.B.N., vr. 93/b - .
2209
env, M.B.N., vr. 93/b - .
2210
ne varsa, M.B.N., vr. 93/b - .
2193
351
kimesneden ictinb itmeyb mziyye irtikb iderler. Bu kavm bunlar grb Hazret-i
Seyyide gelb eyitdiler ki; y Seyyid grn bu zulmleri ki; h2213 Tanrdan
korkmazlar ve adamdan utanmazlar husus hazretinz bunda olasz egre fska ve
fcura megul olmlardur; bize destr virn varalum bunlar tedb eyleyelm2214
veyahud siz du klun, Hakk-tel bunlar kahr eylesn didiler.
Pes2215 Hazret-i Seyyid Hakka2216 tevecch eyleyb mbrek ellerini kaldurub
eyitdi; *H # WZ(! G(j m Cm # WZ(! +-(F'U W
yan be-lillahi nitekim bunlarun
dirilklerni bu dny da gkek eyledk, hiretde dah gkek eyle. (115/a) Hazret-i
Seyyidn bu vechile du itdg bu kavmun bazn kat geldi. Pes kavm bazsn
evine2217 gitdi, bazs gitmeyb ba asub oturd.
Rv eydr; bir sat bunun zerine gedi ki,2218 ol kiminn ehli2219 ba auk ve
yaln ayak alayu alayu Hazret-i Seyyidn huzuruna2220 gelb tevbe ve istigfr
eylediler.2221 Pes Hazret-i Seyyid bunlarla2222 cemsine tevbe telkin eyleyb tark-i
Hakka getrdi andan ol gitmeyb oturan tafeden bazs bu kavmden sordlar ki, gelb
tevbe ettinze sebeb ne old. Eyitdiler; kaan ki, bu makama geldk ne kadar
hamrumuz varsa su old ve ne kadar sz aleti2223 varsa kiminn kllar2224 krld ve
kiminn kendsi pre pre olub tald ve bizm dah kalbimze bir hlet geldi ki,
mtehayyir olduk n-gh bir nr geldi, cem gemi inde olanlar ihta eyledi grdk
Hazret-i Tcul-rifin gemi (115/b) kenarnda turur bu nr2225 anun mbrek yznin
nr imi elhamdlillh myesser old geldk2226 mbrek cemlini grdk elinden
tevbe ve istigfr eyledk didiler. }2227
2211
toptolu, M.B.N., vr. 93/b.

hc, M.B.N., vr. 93/b.
2213
hc, M.B.N., vr. 93/b.
2214
idelm, M.B.N., vr. 93/b.
2215
didiler pes, M.B.N., vr. 94/a - .
2216
cenb- Hakka, M.B.N., vr. 94/a.
*
Allahm! Onlarn bu dnyada yaantsn ho eylediin gibi ebedi hayatla da yaantlarn ho eyle.
2217
evrd, M.B.N., vr. 94/a.
2218
gemedi ki, M.B.N., vr. 94/a .
2219
halk, M.B.N., vr. 94/a.
2220
huzur- erfine, M.B.N., vr. 94/a.
2221
2222
bunlarun, M.B.N., vr. 94/a.
2223
alet-i sz, M.B.N., vr. 94/a.
2224
ipleri, M.B.N., vr. 94/a.
2225
bu nr, M.B.N., vr. 94/b - .
2226
geldk, M.B.N., vr. 94/b - .
2227
ve dahdidiler, A.N., vr. 75/b - .
2212
352
Ve dah rivyet olund ki; ol2228 zemn ki, Hazret-i Seyyid zuhura geldi.2229
Halfe Mstazhir Bil-llahidi. Tarih-i hcret-i reslullhun aleyhi ve sellem2230 drt yz
doksan dokuz idi ki, Mstazhir Bil-llah vilyet-i Irk2231 cem evkafn tutub adamlar
gnderdi ml ehl-i vakfa2232 virmeyb aldlar, beglige zabt eylediler, ok kimesne bu
sebebden b-huzur oldlar. Hazret-i Seyyide gelb ikayet eylediler ve eyitdiler; bizm
ve2233 evldmzun ma2234 vkfdanidi halfe vkf tutd,2235 bize megul old, ltf idb
halfeye2236 haber2237 gnderdk2238 ki, sizden gayri kiinnn2239 szi tesir eylemez2240
didiler. Hazret-i Seyyid eyitdi;2241 bu emre ashbmzdan bir pehlevn mvekkil
itmisizdr,2242 varsun2243 ol men iderdi.2244 Pes2245 bu kavm bir ka2246 gn sabr itdiler
ki men ola men2247 olmad. Halk2248 gelb2249 Hazret-i Seyyide2250 yine (116/a)
sylediler, Hazret-i Seyyid2251 yine evvel ki cevb virdi. Vakt ki, ml cem2252 zabt
olund, gemilere koydlar ki, alub gideler.2253 Pes2254 bu kavm yine Hazret-i Seyyide
gelb2255 aladlar2256 zri eylediler;2257 bize meded senden olur2258 didiler.2259 Hazret-i
2228
ol, A.N., vr. 75/ - .

zuhur buldu, A.N., vr. 75/b; M.B.N., vr. 94/b.
2230
sallallah aleyhi ve selem, M.B.N., vr. 94/b.
2231
Irak vilyetinn, A.N., vr. 75/ b; M.B.N., vr. 94/b.
2232
vakf ehline, M.B.N., vr. 94/b.
2233
A.N., vr. 75/b.
2234
geinmesi, M.B.N., vr. 94/b.
2235
dutd, A.N., vr. 75/b.
2236
halfeye, M.B.N., vr. 94/b - .
2237
M.B.N., vr. 94/b.
2238
bildurun, A.N., vr. 75/b.
2239
gayrinn, A.N., vr. 75/b.
2240
gecmez, A.N., vr. 75/b; M.B.N., vr. 94/b.
2241
2242
idelm, M.B.N., vr. 94/b.
2243
M.B.N., vr. 94/b.
2244
eylesn, M.B.N., vr. 94/b.
2245
pes, M.B.N., vr. 94/b - .
2246
kac, A.N., vr. 75/b; M.B.N., vr. 94/b.
2247
men, A.N., vr. 76/a - .
2248
A.N., vr. 76/a.
2249
gelb, A.N., vr. 76/a - .
2250
2251
2252
cem ml, M.B.N., vr. 94/b.
2253
gitdiler, A.N., vr. 76/a.
2254
pes, A.N., vr. 76/a - ; M.B.N., vr. 95/a - .
2255
yinegelb, A.N., vr. 76/a - .
2256
alaub, A.N., vr. 76/a; M.B.N., vr. 95/a.
2257
klub, A.N., vr. 76/a; M.B.N., vr. 95/a.
2258
meded eyle, M.B.N., vr. 95/a.
2259
Seyyide ikayet idb meded didiler, A.N., vr. 76/a.
2229
353
Seyyid2260 yine evvel ki, cevb virdi. Pes2261 kavmun bazs2262 Hazret-i Seyyidn
kavlna itimd idb tevekkl eylediler2263 ve bazs2264 muztaribl-hl oldlar. Halk
cmle2265 bu ml alub gitdiklerini teferrc itmege vardlar. Ol halfe tarafndan ml
emni olan kimesneler2266 cmle2267 ml gemiye koyub kasd itdiler ki, gideler.2268 Her
end2269 say itdiler gemileri2270 asla hareket eylemedi.2271 M-hez2272 muvafk yil
dah2273 eserdi. Yelken kurdlar2274 ve krekleri urdlar ve ne kadar tark varsa itdiler2275
are olmad, gemiler asla yerinden deprenmedi.2276 Gemicileri ciz kalub ve ulem bu
ie hayran olub turdlar2277 halfeye haber gnderdiler. Halfe eyitdi; ayet ki, ok yog
old, ola, bazn giderin didi. Ykinn bazsn giderdiler yine h are2278 olmad2279
(116/b) yine halfeye haber gnderdiler. Halfe eyitdi; karadan fulan ehre getrn didi.
Pes bu ml gemilerden karub develere ve katrlara ve atlara arkasna vurdlar2280
mmkin olmad ki, bir davara2281 bir adum yire2282 hareket eyleye.2283 Davarlar ne
kadar ki,2284 denediler h2285 birisi yirinden2286 kmldadamad.2287 Pes ciz ve
mtehayyir oldlar.2288 Pes2289 ol arada Hazret-i eyhn ashbndan eyh Abdur-
2260

bu, A.N., vr. 76/a.
2262
baz, A.N. ,vr. 76/a.
2263
2264
baz, A.N. ,vr. 76/a.
2265
A.N., vr. 76/a.
2266
olanlar, A.N., vr. 76/a.
2267
cem, M.B.N., vr. 95/a.
2268
gitdiler, A.N., vr. 76/a.
2269
kiend, M.B.N., vr. 95/a.
2270
gemi, M.B.N., vr. 95/a.
2271
itmedi, M.B.N., vr. 95/a.
2272
bunun birle, A.N., vr. 76/a; M.B.N., vr. 95/a.
2273
yil dah muvafk, A.N., vr. 76/a; M.B.N., vr. 95/a.
2274
adlar, M.B.N., vr. 95/a.
2275
veitdiler, A.N., vr. 76/a - ; M.B.N., vr. 95/a - .
2276
hc are olub gemi yerinden asla yerinden deprenmedi, A.N., vr. 76/a.
2277
M.B.N., vr. 95/a.
2278
are, A.N., vr. 76/a - .
2279
olub direnmedi, A.N., vr. 76/a.
2280
urdlar, A.N., vr. 76/b; M.B.N., vr. 95/b.
2281
davara, A.N., vr. 76/b - .
2282
M.B.N., vr. 95/b.
2283
ide, A.N., vr. 76/b.
2284
ki, A.N., vr. 76/b - .
2285
hc, A.N., vr. 76/b; M.B.N., vr. 95/b.
2286
M.B.N., vr. 95/b.
2287
kmldadmaga, A.N., vr. 76/b.
2288
kadr olamad, A.N., vr. 76/b.
2289
A.N., vr. 76/b.
2261
354
rhman Tafsunc2290 rahmetul-llahi aleyh2291 anlara nazar iderdi ve anlar Hazret-i

eyhn bizm ashbdan2292 bir pehlevn ol ml gitmekden men eyleye didign
iitmilerdi, halfeye mektub yazdlar. Cem ahvli ve Hazret-i Seyyidn kavmi
ikyet eyleyecek;2293 Hazret-i Seyyid verdgi cevb didiler ve eyh Abdur-rahmn
Tafsunc anlarun inde bulunduun bildrdiler.2294 Halfe bu haberi iidb istigfr
eyledi ve emr eyledi2295 ki, ol ml cemni2296 asslu assna vireler. Hazret-i Tculrifine dah mektub yazub,2297 zr eyledi ve eyitdi ki; benm garezm ol ml cem
itmeden2298 askere harc idb taraf- Maribe2299 gitmekdi didi. (117/a) Pes Hazret-i
Tcul-rifin dah haber gnderdi ki; nki2300 halfe ol ml shiblerine virdi ve ol
dervlern gnlini2301 ho eyledi. Hakk-tel Hazreti2302 ol didigi memleketi2303 sn
vechile feth idivirb2304 ana myesser eyleye, h2305 ol mla dah ihtiyac olmaya didi.
Rv eydr; Hazret-i Seyyidn l himmet-i2306 berkatnda Hakk-tel ol
didikleri yirleri ana myesser klub anun elinde feth kl verdi.
Rv eydr; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz Mstazhir Bil-llah
zemnnda hiretde intikl eyledi. Nitekm trih-i veft2307 ana dellet ider ki; ol
kitabda gemidr. Ve dah anun zemnnda mteveff old. mm Ebl-Megn
Abdl-melk bin Muhammedl-hniyyetl-mehr be-imml-haremeyni-fi
rahmetul-lahi aleyh2308 Hazret-i Seyyid veftndan on yl2309 ninden old. Ve dah
mm Gazl rahmetul-llahi aleyh anun zemannda veft itdi. Hazret-i Seyyid
veftndan drt yl sonra,2310 rahmetul-llahi aleyhim, ecmin.2311
2290
eyh Abdur-rhman, A.N., vr. 76/b.

2292
ashbmzdan, A.N., vr. 76/b; M.B.N., vr. 95/b.
2293
cem kavm Hazret-i Seyyide ikyet eyledi ki, M.B.N., vr. 95/b.
2294
vebildrdiler, A.N., vr. 76/b - .
2295
itdi ki, A.N., vr. 76/b.
2296
cmlesini, A.N., vr. 76/b; ceman, M.B.N., vr. 95/b.
2297
yazd, A.N., vr. 76/b.
2298
ol ml cem itmeden darezm, M.B.N., vr. 95/b.
2299
taraf- sefere gaz, M.B.N., vr. 95/b.
2300
n, A.N., vr. 76/b.
2301
gnllerini, M.B.N., vr. 95/b.
2302
M.B.N., vr. 95/b.
2303
mlketi, A.N., vr. 76/b.
2304
M.B.N., vr. 96/a.
2305
hc, A.N., vr. 76/b; M.B.N., vr. 96/a.
2306
himmet-i lsi, M.B.N., vr. 96/a.
2307
trih-i veftlar, M.B.N., vr. 96/a.
2308
rahmetul-llahi aleyh, M.B.N., vr. 96/a - .
2309
gn, M.B.N., vr. 96/a.
2310
ninde, M.B.N., vr. 96/a.
2291
355
Ve dah rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz2312

(117/b) Hazret-i eyh enbek kaddesel-lhu srrehul-azz2313 hizmetinde olurken bir
gice hazret-i eyh huzurunda yatd. Sabh dervler balk almaa2314 kasd itdiler.2315
Hazret-i eyhden2316 Hazret-i Seyyid dah istediler ta kim2317 bunlarla ava bile2318 gide
ve bunlara2319 yardum eyleye. Hazret-i eyh dah maslahat grb2320 destr virdi.
Pes2321 bunlar Dicle kenarna iridler, balk almaa oltalar ve alar2322
brakdlar cemsi bu ie megul oldlar. Hazret-i Seyyid bunlardan ayrlub bir hli yire
varub ibdete megul old. Bunlara karub bil2323 avlamad. Kaan bunlarun sayddan
frig oldlar, gidecekleri2324 vakt Hazret-i Seyyid dah geldi2325 diledi ki; bunlar
avladuklar balklarun bazn2326 gtrb bunlarun bile gide. Bu kavm Hazret-i Seyyid
men eylediler, balkdan getrmege dah komadlar.2327 Vakt ki, zviyeye iridler
Hazret-i eyh enbek2328 huzurna gelicek Hazret-i Seyyidden ikyet itdiler ki;2329
bizmle bile gitdi anda varcak2330 h2331 bize (118/a) yardum eylemedi,2332 varub
kendi2333 kolayna gitdi asla bize karmad ve h2334 balk dah2335 avlamad didiler.2336
Hazret-i eyh enbek, Hazret-i Seyyidden sord ki;2337 kaziyye didikleri gibi midr?
Hazret-i Seyyid eyitdi;2338 bel eyledr;2339 amm yardum itmedgme sebeb var.2340
2311
rv ecmin, A.N., vr. 77/a - .

2313
rahmetullh-i, A.N., vr. 77/a; kaddesazz, M.B.N., vr. 96/a - .
2314
avlamaga, M.B.N., vr. 96/a.
2315
eylediler, A.N., vr. 77/a; M.B.N., vr. 96/a.
2316
M.B.N., vr. 96/a.
2317
ta kim, M.B.N., vr. 96/a - .
2318
A.N., vr. 77/a - ; bunlarla bile ava gide, M.B.N., vr. 96/a.
2319
bunlara, M.B.N., vr. 96/a - .
2320
maslahat grb, M.B.N., vr. 96/b - .
2321
pes, A.N., vr. 77/a - .
2322
alar ve oltalar, M.B.N., vr. 96/b.
2323
A.N., vr. 77/a.
2324
gideekleri, M.B.N., vr. 96/b.
2325
geldi, A.N., vr. 77/a - .
2326
bunlarun avladu balukdan, A.N., vr. 77/a; M.B.N., vr. 96/b.
2327
bu kavm men itdiler. Hazret-i Seyyid balkdan gturmege komadlar, A.N., vr. 77/a.
2328
Hazret-i eyh, M.B.N., vr. 96/b.
2329
hc huzuruna gelecik Seyyid Hazretinden ikayet eylediler, A.N., vr. 77/a.
2330
varcak, A.N., vr. 77/a - .
2331
hc, A.N., vr. 77/a ; M.B.N., vr. 96/b.
2332
itmedi, A.N., vr. 77/a.
2333
M.B.N., vr. 96/b.
2334
h, M.B.N., vr. 96/b - .
2335
dah, M.B.N., vr. 96/b - .
2336
Kend huzuruna gitdi, hc balk olmad didiler, A.N., vr. 77/a.
2337
pes eyh enbek Hazret-i Seyyidden sord ki, A.N., vr. 77/a.
2338
2312
356
Hazret-i eyhn eyle2341 halvet olsam2342 baz kelimt vardur zikr iderm2343 didi.2344
Pes Hazret-i eyh dah2345 halvet itdi,2346 hemn ikisi kaldlar.2347 Eyitdi ki; y Seyyid
ne srra vakfsn didi, vir iideym.2348 Eyitdi ki;2349 y Seyyid l himmet-i
berektnda2350 balklardan her kang
2352
itmege
2351
tafeye ki satadum, cmlesi zikre ve tesbh
megulleridi ve bu kavm ki, bizmle ekmidi2353 ekser Allahu-teldan2354
gafilleridi2355 rev grmedm ki; ol2356 balklarun tesbhini2357 kesb dutub2358 bu

gafillere yedrem. Pes frig olub2359 bir kede zikre,2360 ibdete megul oldum.
Vakt ki, bunlarun2361 ii2362 temm old, geldm ki bu avladuklar balg getre
verem, rz olmadlar. Pes ben2363 dah frig oldum eger izin virirsenz yarn tenh2364
varub sayd eyleyeyim2365 cem kavme yetecek mikdr balk getrtem2366 didi. Sabh ki
old (118/b) Hazret-i Seyyid2367 eyhinden izin taleb idb2368 Dcle kenarna vard.2369
Bir zim balk getrdi ki cem kavme c gn vfir yetdi.2370
2339
didikleri dorudur, M.B.N., vr. 96/b.

M.B.N., vr. 96/b.
2341
M.B.N., vr. 96/b.
2342
olcak, M.B.N., vr. 96/b.
2343
iderdm, M.B.N., vr. 96/b.
2344
iderdi, A.N., vr. 77/b.
2345
A.N., vr. 77/b.
2346
idb, A.N., vr. 77/b; M.B.N., vr. 97/a.
2347
hemnkaldlar, M.B.N., vr. 97/a - .
2348
M.B.N., vr. 97/a.
2349
Seyyid, eyhe eydr, A.N., vr. 77/b.
2350
M.B.N., vr. 97/a.
2351
M.B.N., vr. 97/a.
2352
tesbh, A.N., vr. 77/b.
2353
ekmiler idi, A.N., vr. 77/b.
2354
Allahdan, A.N., vr. 77/b.
2355
vegafilleridi, M.B.N., vr. 97/a - .
2356
M.B.N., vr. 97/a.
2357
tesbhlerini, M.B.N., vr. 97/a.
2358
kesem, M.B.N., vr. 97/a.
2359
buolub, M.B.N., vr. 97/a - .
2360
M.B.N., vr. 97/a.
2361
M.B.N., vr. 97/a.
2362
n av, A.N., vr. 77/b.
2363
A.N., vr. 77/b; M.B.N., vr. 97/a.
2364
tenh, M.B.N., vr. 97/a - .
2365
sayd eyleyeyim, A.N., vr. 77/b - ; M.B.N., vr. 97/a.
2366
getrem, A.N., vr. 77/b; M.B.N., vr. 97/a.
2367
sabhSeyyid, A.N., vr. 77/b - ; M.B.N., vr. 97/a - .
2368
eyh dah izin virdi, M.B.N., vr. 97/a.
2369
eyh dah izin virdi l es-sabh Dicle kenarna geldi, A.N., vr. 77/b.
2370
yetdiler, M.B.N., vr. 97/a.
2340
357
Rv eydr; vakt ki;2371 Hazret-i Seyyid Dicle kenarna gitdi. Hazret-i eyh
enbeknn mrdlerinden bir makbl2372 kimesne vard, adna: Abdl-mecd Erc
dirlerdi Hazret-i Seyyidn ardnca gitdi. Eydr vakt ki; Hazret-i Seyyid Dicle kenarna
vard. itdm ki, su inde balklar rub eyitdiler; esselm-u aleyke y bl-Vef.
eyh enbek, Abdl-Ceydden sord ki; bal nice avlad grdn mi? Abdl-Ceyd
eydr; bel grdm.2373 Vakt ki, kenar- Dicleye vard2374 elini suya uzatd, bu2375 balk
gelb eli altnda turd2376 ol tenradan bir gerde karur gibi tara2377 brakd bir2378
davar gcile gtrdi, bir eliyle gtrdi,2379 bende2380 getrdi, h2381 incinmedi ve
enmedi didi. Andan2382 eyh enbek kavme2383 eyitdi ki;2384 y kavm kimde vardur
bunun gibi himmet,2385 bu Himde olan hlet (119/a) ve himmet 2386 hcbirinzde var
mdur? didi. Pes bunlar2387 dah2388 ikrr ve itiraf eylediler;2389 ki, cemsine galibdr
ve l himmetdr2390 ve ol syledkleri sze istigfr eylediler. Pes2391Abdl-Ceyd
turub2392 bir Arab kasde okuyub2393 Hazret-i eyhi ve2394 Hazret-i Seyyid2395 medh
itdi2396. eyh enbek dah tahsnler eyleyb Hazret-i Seyyid2397 gzlerinden pdi.2398
2371
kaan ki, M.B.N., vr. 97/a.

makbl mrdlerinden, M.B.N., vr. 97/a.
2373
grdm, A.N., 78/a - .
2374
Dicle kenarna vard, M.B.N., vr. 97/b.
2375
bir, A.N., vr. 78/a.
2376
durd, A.N., vr. 78/a.
2377
dar, A.N., vr. 78/a.
2378
bir, M.B.N., vr. 97/b.
2379
gtrb, M.B.N., vr. 97/b.
2380
A.N., vr. 78/a.
2381
hc, A.N., vr. 78/a.
2382
A.N., vr. 78/a; pes, M.B.N., vr. 97/b.
2383
kavme, A.N., vr. 78/a - .
2384
2385
bunun himmeti kimde var, A.N., vr. 78/a.
2386
himmet ve hlet, A.N., vr. 78/a.
2387
bu kavm, A.N., vr. 78/a; M.B.N., vr. 97/b.
2388
A.N., vr. 78/a.
2389
itdiler, M.B.N., vr. 97/b.
2390
kihimmetdr, A.N., vr. 78/a - .
2391
andan, A.N., vr. 78/a; M.B.N., vr. 97/b.
2392
durub, A.N., vr. 78/a; turub, M.B.N., vr. 97/b - .
2393
okud, A.N., vr. 78/a; M.B.N., vr. 97/b.
2394
M.B.N., vr. 97/b.
2395
eyh ve Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 78/a.
2396
eyledi, A.N., vr. 78/a; M.B.N., vr. 97/b.
2397
Hazret-i Seyyidn, M.B.N., vr. 97/b.
2398
eyhpdi, A.N., vr. 78/a - .
2372
358
Rv eydr; bu balk kaziyyesinn ertesi adna:2399 Tc Hikyeti2400 vki old.

Nitekm kitbun evvelinde zikr olunmudur.
Ve dah2401 rivyet olund ki; Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz
boyuna ve gcne gkk2402 halkla2403 ve ltf ile sylerdi ve h2404 kimsenn htruna
gubr getrmezdi ve kendne yirse ashbna dah an yedrrdi.2405
Bir gn matbaha hizmet2406 iden kimesne Hazret-i Seyyidn nine gelicek
sahana artuk2407 ya kom ve korkm ki, Hazret-i Seyyid incine dey.2408 Pes tamla ol
yalar uzatm2409 ve kalan sahanlara beraber olm. Vakt ki, (119/b) Hazret-i
Seyyidn nne getrdi. Hazret-i Seyyid2410 nr- vilyetile malum idindigi2411 kend
nine gelen2412 sahanda ya ok gir2413 kalan sahanlardan artuk.2414 Pes emr eyledi ki;
cemsini2415 kazana koydlar kardurdlar. Andan sonra kotarub getrdiler. Pes
Hdime2416 eyitdi; istigfr eyle, ayruk2417 byle eylemeyesin, gayri yere2418 nice2419
kurtarursun benm nme gelen sahana dah beraber olsun;2420 zr Allah2421 kul
olmakda beraberz ne kadar olmaun mans2422 yogdur2423 ve dah cmle
ahlkndandur ki, bir gn2424 imege su istedi. ttifak hizmet-krlardan birisi bir2425
maraba kendsi kulbun eline alub Hazret-i Seyyide sund.2426 Hazret-i Seyyid
2399
adna, M.B.N., vr. 97/b - .

tc- hikye, A.N., vr. 78/a.
2401
2402
gkk, A.N., vr. 78/b - .
2403
halk, M.B.N., vr. 98/a.
2404
hc, A.N., vr. 78/b; M.B.N., vr. 98/a.
2405
virrdi, M.B.N., vr. 98/a.
2406
hizmet, M.B.N., vr. 98/a.
2407
artucuk, M.B.N., vr. 98/a.
2408
dey, M.B.N., vr. 98/a - .
2409
urutm, A.N., vr. 78/b; M.B.N., vr. 98/a.
2410
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 78/b - .
2411
Seyyide malum old, A.N., vr. 78/b.
2412
nnde olan sahanda, M.B.N., vr. 98/a.
2413
M.B.N., vr. 98/a.
2414
kendartuk, A.N., vr. 78/b - ; az, M.B.N., vr. 98/a.
2415
cem yemei, M.B.N., vr. 98/a.
2416
iiye, M.B.N., vr. 98/a.
2417
artuk, M.B.N., vr. 98/a.
2418
yere, M.B.N., vr. 98/a - .
2419
nie, M.B.N., vr. 98/a.
2420
eyle, kutar berabere olsun, A.N., vr. 78/b; M.B.N., vr. 98/a.
2421
Allahu-tel Hazretleri, M.B.N., vr. 98/a.
2422
nemans, A.N., vr. 78/b - .
2423
M.B.N., vr. 98/a .
2424
birisi bu dur ki, A.N., vr. 78/b.
2425
bir, A.N., vr. 78/b - ; M.B.N., vr. 98/b.
2426
kulpna kend eline alub sul virdi, A.N., vr. 78/b.
2400
359
dervn2427 htr kalmasun dey diyemedigi derv marabanun kulp inden yana
gerek senden yana gerekmez.2428 Pes an fehm itsn dey eyitdi; derv bu marabaya
bir kulb dah gerekdr. Derv fehm itmedi, varub bir kulb2429 dah2430 dzdrdi. Kaan
ki,2431 Hazret-i Seyyid gine2432 su istedi, derv iki eliyle (120/a) iki kulpna yapub
Hazret-i Seyyide suy verdi. Hazret-i Seyyid2433 grdi fehm itmemi. Hazret-i
Seyyid2434 alub2435 ve eyitdi; derv buna bir kulb dah gerekdr. Pes derv varub bir
kulb dah dzdrdi, yene2436 Hazret-i Seyyid su isteyecek derv2437 iki kulbna2438
yapub bir kulb2439 dervin nnde kald,2440 yene2441 Hazret-i Seyyidden yana2442
kulb yod.2443 Pes Hazret-i Seyyid eyitdi; derv bir kulb dah gerekmi. Pes2444 derv
yene fehm itmeyb buna2445 bir kulb dah dzdrdi.2446 Pes Hazret-i Seyyid su isteyecek
derv iki eliyle2447 iki kulbna derv yapub bir kulp2448 dervin2449 ggsne geldi,2450
kulpun2451 birisi Hazret-i Seyyidden yana2452 geldi. Pes2453 ol kulpa yapb maraba
ald,2454 andan2455 derv fehm itdi ki; hl nedr, 2456 andan2457 varub edeb zerine old.
Ol sultn korkum derve maraba virmekde edeb bu deildr dimedi ta kim htr
2427
M.B.N., vr. 98/b.

dervin htr kalmasun deyu diyemedi ki marabann kulp inde yana gerek senden yana
gerekmez, A.N., vr. 79/a.
2429
kulb, A.N., vr. 79/a - .
2430
M.B.N., vr. 98/b.
2431
A.N., vr. 79/a.
2432
A.N., vr. 79/a.
2433
yene, A.N., vr. 79/a.
2434
Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 79/a - ; M.B.N., vr. 98/b - .
2435
A.N., vr. 79/a.
2436
A.N., vr. 79/a.
2437
derv, A.N., vr. 79 - .
2438
kulpna, A.N., vr. 79/a; M.B.N., vr. 98/b.
2439
kulp, A.N., vr. 79/a.
2440
dervden yana kald, A.N., vr. 79/a.
2441
yene, M.B.N., vr. 98/b - .
2442
yana, M.B.N., vr. 98/b - .
2443
yene eyitdi; derv bir kulp dah gerekmi, A.N., vr. 79/a.
2444
pespes, A.N., vr. 79/a - .
2445
M.B.N., vr. 98/b.
2446
gerekmi, M.B.N., vr. 98/b.
2447
M.B.N., vr. 98/b - .
2448
kulb, M.B.N., vr. 99/a.
2449
dervin, M.B.N., vr. 99/a - .
2450
dervingeldi, A.N., vr. 79/a - ; gelb, M.B.N., vr. 99/a.
2451
kulb, M.B.N., vr. 99/a.
2452
nne, M.B.N., vr. 99/a.
2453
pes, A.N., vr. 79/a - .
2454
alub idi, A.N., vr. 79/a; M.B.N., vr. 99/a.
2455
A.N., vr. 79/a.
2456
derv hl ne idni fehm itdi, M.B.N., vr. 99/a.
2457
A.N., vr. 79/a.
2428
360
incinmesn dey ol kadar oldg,2458 hir derv2459 kend fehm idb2460 malum
idindi.2461
mdi2462 mekrm ahlksa ancak
ola2463 ki, bir htra (120/b) gubr
getrmemek ister ve h bir kimesne andan incinmedi2464 ve kermtn2465 ve ahlknn

ve evsfnun2466 nihyeti ve haddi2467 yogdur eger yazlsa hadden tecvz ider enbrdan
bir avuc eni kifyet ider.
Bu bb ihtisr edelim; Hakk-sbhne ve tel2468 keml-i ltfla2469 bizi2470 ve
cem mmet-i Muhammed aleyhis-salt ves-selm
2471
dor yoldan irmeye2472
Hazret-i Tcul-rifinn kaddesel-lhu srrehul-azz ve zrriyt- thiresinn

silsilesinden olma2473 myesser kla, himmet-i lyelerinden mahrum klmaya, mn,
y rabbl-lemn.2474
2458
bu vechile, M.B.N., vr. 99/a.

A.N., vr. 79/b.
2460
2461
talm ve tefhm eyledi, M.B.N., vr. 99/a.
2462
A.N., vr. 79/b.
2463
olur, M.B.N., vr. 99/a.
2464
pes, A.N., vr. 79/b .
2465
kermetinin, A.N., vr. 79/b.
2466
M.B.N., vr. 99/a.
2467
gayeti, M.B.N., vr. 99/a.
2468
Hakk-tel Hazreti, M.B.N., vr. 99/a.
2469
keml-i ltfla, A.N., vr. 79/b - .
2470
A.N., vr. 79/b.
2471
M.B.N., vr. 99/a.
2472
ayrmayub, M.B.N., vr. 99/a.
2473
silsilesine dahl olmag, M.B.N., vr. 99/a.
2474
Hazret-ilemn, A.N., vr. 79/b - .
2459
361
Drdnci Bb:1
Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz mevize idb ve2 Hlife-i
Baddu imtihn eyledini ve ashbnun ve huddmanun isimlerin bildirir.3
Rv eydr;4 Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehul-azz5 cem makamt
ve mertibi kat idb, Hakka vsl old. Hazret-i Resl sallallah aleyhi ve sellem6
leme vk da gelb Hazret-i Seyyidn azna mbrek aznun yrini (121/a) koyd.
Andan sonra,7 cem8 yenbi hikmet kalbinden ve lisnndan cr old. Hazret-i
Reslun aleyhis-salt ves-selm
az yri berektndan pes10 Hazret-i Resl
sallallah-tel11 aleyhis-selm12 emr eyledi ki; vaz ve nshat eyleyb13 halk trik-i
hakka ve trik-i Resle14 davet eyleye.
Pes Hazret-i Tcul-rifin fash Arab bilb ehds ve tefsr mansndan bvechin minel-vch ciz gstermezdi. Hazret-i Reslun mbrek agz yri berektnda
ve15 dim eydirdi ki; '()*! +,-.(' Ub! +(2 m'
yan ben ol kimesneyim ki,
giceledm Acem olduum hlde ve sabhladum Arab olduum hlde yan Arab
dilinden gafil idm; zra Krdler inde bydmidi. Vakt ki, Hazret-i Resl aleyhisselm16 azuma mbrek az yrinden17 tegrdi,18 sabh turdum, grdm ki, bir
mertebede fash Arab bildm19 ki, nice20 yllar Arablar inde byyen kimesne ol
kadar Arab bilmezdi.21
ve dah, A.N., vr. 79/b; bb- rbi, M.B.N., vr. 99/a.

kaddesve, A.N., vr. 79/b - ; mevizeve, M.B.N., vr. 99/a.
3
beyn ider, M.B.N., vr. 99/b.
4
pes rivyet olund ki, A.N., vr. 79/b.
5
kaddesazz, A.N., vr. 79/b - ; kaddesel-lhu tel srrehul-azz, M.B.N., vr. 99/b.
6
7
M.B.N., vr. 99/b.
8
Andan sonra, A.N., vr. 79/b.
9
M.B.N., vr. 99/b.
10
andan, A.N., vr. 79/b.
11
M.B.N., vr. 99/b.
12
13
14
M.B.N., vr. 99/b.
15
Hazret-ive, M.B.N., vr. 99/b - .
*
Ben o kimseyim ki, akam acem (Arapa bilmeyen) bir kimse olarak yattm, Arap asll bir kimse gibi
sabahladm.
16
M.B.N., vr. 100/a.
17
M.B.N., vr. 100/a.
18
kod, M.B.N., vr. 100/a.
19
bilrem, M.B.N., vr. 100/a.
20
nie, M.B.N., vr. 100/a.
21
kaziyye kitbn evvelinde zikr olund, A.N., vr. 80/a.
2
362
Pes Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz22 dim vaz ve nshat iderdi

ve23 her defa ki, meclisde vaz iderdi. Halk kesir (121/b) gelb tevbe iderdi.24 El-hsl
Hazret-i Seyyide ol kadar kimesne tbi old ki, haddi ve hsri yod.25
Ol vakt Halfe Kaim Bi-Emri-llhidi. Pes Hasdlar ve mnkirler ve b-basarlar
halfenn kulana koydlar ki; Zeyl-bidn olanlarndan26 bir kimesne zhir old ki;
b-nihye halk ana tbi old,27 Hilfet dah28 benmdr dirmi;29 eger imdiden ana bir
tedrik olunub30 ve are olunmazsa galiba31 bir zim fitne olur didiler.
Pes halfeye bu szden hayli tevi varub32 muztaribl-hl old. Andan33
adamlar gnderb Hazret-i Seyyid davet eyledi ta kim gre nice kimesnedr.34 Pes ol
gnderdgi adamlar35 gelb Hazret-i Seyyide haber verdiler.36 Hazret-i Seyyid dah
davete icbet gerek37 dey38 halfeye gitmek39 kasd itdi. Halk diler; bile giderz
didiler.40 Hazret-i Seyyid dah halk41 men eyledi bir tife men iderdi ve42 bir tife dah
gelrdi.
Vakt ki; Hazret-i Seyyid Dicle kenarna iridi. Gelen adamun Hazret-i Seyyid
(122/a) dndrmedi ki; bazlar eydr43 ki, on bin kimesne idi ve bazlar dah ve
bazlar artukidi44 didiler45 fil-cmle46 gayet 47 ok adam48 cem old.
22
M.B.N., vr. 100/a.

A.N., vr. 80/a.
24
iderlerdi, M.B.N., vr. 100/a.
25
yogidi, A.N., vr. 80/a; M.B.N., vr. 100/a.
26
oullarndan, A.N., vr. 122/a.
27
oldlar, M.B.N., vr. 100/a.
28
M.B.N., vr. 100/a.
29
dava-i hilfet idermi, A.N., vr. 80/a.
30
olunub, A.N., vr. 80/a - ; M.B.N., vr. 100/a - .
31
galiba, M.B.N., vr. 100/a - .
32
db, M.B.N., vr. 100/a.
33
andan, M.B.N., vr. 100/a - .
34
A.N., vr. 80/a; M.B.N., vr. 100/a.
35
kimesneler, M.B.N., vr. 100/a.
36
pesverdiler, A.N., vr. 80/a - .
37
lazmdur, M.B.N., vr. 100/a.
38
A.N., vr. 80/a; M.B.N., vr. 100/a.
39
varmak, M.B.N., vr. 100/b.
40
b-nihye halk bile gitmek istediler, A.N., vr. 80/a.
41
halk, A.N., vr. 80/a - .
42
ve, A.N., vr. 80/a - .
43
eyitmiler, M.B.N., vr. 100/b.
44
eksik, A.N., vr. 80/b.
45
dirler, A.N., vr. 80/b.
46
bil-cmle, M.B.N., vr. 100/b.
47
M.B.N., vr. 100/b.
48
kimesne, A.N., vr. 80/b.
23
363
Rv eydr; vakt ki, gemiciler Seyyid ile bu kadar adam49 grdi.50 Ne kadar ki,
gemi varsa korkub kaurdlar51 ki,52 halfeye mebd bu kadar adam germek ho
gelmeye dey53 gemicelerden h54 kimesne kalmad. Alel bir kii kald ki, ana Osmn
Maberan dirlerdi. Ol dah andan55 tri kald ki gre, Hazret-i Seyyid nice kiidr56
ve57 didkleri gibi kef ve kermat ehli midr? tecribe eyleye.
Pes Osmn Maberan58 iler geldi, Hazret-i Seyyide selm virdi ve gemiyi
Hazret-i Seyyidn nine59 ekdi ve eyitdi ki; y Seyyid imdi cret virb andan
sonra60 girmek61 gerek. Hazret-i Seyyid62 dah63 hdime64 iret eyledi, ne varsa hzr
vir dey,65 meger hzr yzelli dnr vard66 hdim dah67 an Osmna68 virdi69 Osmn
almad. Eyitdi;70 ben bu creti dilemezem didi.71 Hazret-i Seyyid72 (122/b) eyitdi;73 y
nice cret istersin? Osmn eyitdi;74 isterm ki, bana kefl olasn75 ki, yarn kymet
gnnde srt geresin76 ve dah bu manaya burhn getresin.
Rv eydr; kaan77 Osmn bu kelm itdi.78 Hazret-i Seyyid79 cnib-i Hakka
tevecch eyledi,80 andan sonra81 eyitdi; y Osmn82 Hakk-telnun isminde ibret
49
halk, A.N., vr. 80/b.

grdiler, M.B.N., vr. 100/b.
51
kadlar, M.B.N., vr. 100/b.
52
ki, A.N., vr. 80/b - .
53
mebd bu kadar adami germek halfeye ho gelmeye dey, A.N., vr. 80/b.
54
hc, A.N., vr. 80/b; M.B.N., vr. 100/b.
55
56
kimesnedr, A.N., vr. 80/b; M.B.N., vr. 100/b.
57
ve, A.N., vr. 80/b - .
58
A.N., vr. 80/b.
59
venine, M.B.N., vr. 100/b - .
60
M.B.N., vr. 100/b.
61
gemek, A.N., vr. 80/b; gelr, M.B.N., vr. 100/b.
62
63
A.N., vr. 80/b.
64
hdimine, A.N., vr. 80/b.
65
hzr ne varsa vir dey, A.N., vr. 80/b; M.B.N., vr. 100/b.
66
varm, M.B.N., vr. 101/a.
67
A.N., vr. 80/b.
68
gemicye, A.N., vr. 80/b.
69
nne kod, M.B.N., vr. 101/a.
70
71
M.B.N., vr. 101/a.
72
73
74
75
banaolasn, A.N., vr. 80/b - .
76
gecrmege kefil olasn, A.N., vr. 80/b.
77
n, A.N., vr. 81/a; M.B.N., vr. 101/a.
78
idicek, A.N., vr. 81/a; iitdi, M.B.N., vr. 101/a.
79
Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 101/a.
80
idb, A.N., vr. 81/a; M.B.N., vr. 101/a.
50
364
vardur, geersin in-a-Allahu-tel83 didi. Pes Osmn eyitdi; y Seyyid burhn

grmek isterem. Pes84 Hazret-i Seyyid, Hakka85 tevecch eyleyb86 mbrek
dudaklarn kmldatd ve dah87 gmr gmr baz nesne syledi. Osmna bir hlet
gelb nara urd, ddi akl gitdi. Zemndan sonra88 akl bana89 gelicek90 gemi iler
ekdi, gemege91 destr old, cem bu92 kavm gediler.
Rv eydr; bu kavm gemekde93 birka94 davarla gediler, bazs su zere
yrdi95 gedi96 ve bazs hava zere yrdi97 gedi ve bazs Dicle bir adm idb
gedi; amm rsihn (123/a) Hazret-i Seyyidle gemiye girb gediler.98
Rv eydr; Osmnun99 ol vard, ol eydr; bbmdan sordum ki, sana ne hlet
vak old ki, nara urub ddn ve100 aklun gitdi, ne grdn didm.101 Eyitdi; y oul
grdm ki, kymet kopm halk mahere cemolmlar, kimisi muazzeb ve kimisi
mkerrem102 mzn kurulm ve srt gerilmi ve103 halk turmayub gediler104 amm az
kimesne hals olur, o ayagn kodu gibi cehenneme der.
Pes bu hleti grb korkdum. N-gh105 Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu
srrehul-azz106 gelb elme yapd. Srt katna gtrdi ve eyitdi ki; bismillh107 di
ge108 hemn ki; Seyyid bu kelm didi bir nida iitdm ki, gedk,109 sen110 ve
81

y Osmn, A.N., vr. 81/a - ; M.B.N., vr. 101/a.
83
in-a-Allah, A.N., vr. 81/a.
84
A.N., vr. 81/a.
85
Hakka, M.B.N., vr. 101/a - .
86
87
A.N., vr. 81/a.
88
A.N., vr. 81/a; M.B.N., vr. 101/a.
89
bana, A.N., vr. 81/a - .
90
gelb, A.N., vr. 81/a.
91
M.B.N., vr. 101/a.
92
A.N., vr. 81/a.
93
gemekde, A.N., vr. 81/a - .
94
kac, A.N., vr. 81/a.
95
yryb, M.B.N., vr. 101/a.
96
su zerine yzb gecdi, A.N., vr. 81/a.
97
yryb, M.B.N., vr. 101/a.
98
ammgediler, A.N., vr. 81/a - .
99
Osmn Maberannin, M.B.N., vr. 101/b.
100
ve, A.N., vr. 81/a - .
101
didi, A.N., vr. 81/a.
102
ve mkerrem, M.B.N., vr. 101/b.
103
ve, A.N., vr. 81/b - .
104
M.B.N., vr. 101/b.
105
pes, A.N., vr.. 81/b.
106
kaddesazz, A.N., vr. 81/b -
107
Bismillh-ir-Rahman-ir-Rahm, M.B.N., vr. 101/b.
108
gec, A.N., vr. 81/b.
82
365
senn111 zrriytn bile112 Ebl-Vef Tcul-rifin113 hrmetine dey. Pes ben dah114
bismillh115 deyb srta kadem basdum. Yldrum gibi gedm tmml itdm116
grdm ki, bir blk kimesne ardumca gediler gaybden eyitdiler; ite cem
zrriytum117 (123/b) ve gedler. Anlar dah118 kimisi yldurum gibi119 ve kimisi
ygrk at gibi. Pes bildm ki; Hazret-i Tcul-rifin mukarreblerdenimi didi.
Rv eydr; Osmn Maberan Hazret-i Seyyidden tevbe idb; gemicilikden vaz
geldi tt ve ibdete megul old,120 mertib-i lye kat idb121 azzlerden122 old.
hirl-emr eyh Osmn Maberan dimekle mehur old,123 menkb okdur. Dicle
kenarnda kubbesi vardur, anda defn olmdur, kabri ul ziyret-ghdur. Ehl-i Badd
ekser hcet in varub ziyret idb istimdt iderler, mahrum olmazlar.124 Hazret-i
Seyyidn mushabeti berektnda.125
Ve dah rv eydr; vakt ki; Hazret-i Tcul-rifin, kaddesel-lhu srrehulazz
126
Badda yakn old127 ok halk karu kub Hazret-i Seyyide128 hezr-
tazmle129 alub Hille kapusndan ehre girdiler. Her kimesneye ki, Seyyidn gzi tu
olsa,130 elbetde Hazret-i Seyyide131 mut olub bazs tevbe iderdi132 ve bazs
teberrken (124/a) ziyret iderdi (ve bazs temm olmam133 mertebe ve makamn
temm iderdi.)134 Cem ehl-i Badd icm ve135 ittifak itdiler ki; Hazret-i Seyyid
109
gesn, M.B.N., vr. 101/b.

Osmn Maberan, M.B.N., vr. 101/b.
111
112
A.N., vr. 81/b.
113
114
A.N., vr. 81/b.
115
Bismillh-ir-Rahman-ir-Rahm, M.B.N., vr. 101/b.
116
117
M.B.N., vr. 101/b.
118
M.B.N., vr. 101/b.
119
gedmgibi, A.N., vr. 81/b - .
120
M.B.N., vr. 102/a.
121
eyleyb, A.N., vr. 81/b; M.B.N., vr. 102/a.
122
azz, A.N., vr. 81/b.
123
mehurdur, A.N., vr. 81/b.
124
kalmazlar, M.B.N., vr. 102/a.
125
Dicleberektnda, A.N., vr. 81/b - .
126
127
vard, M.B.N., vr. 102/a.
128
Hazret-i Seyyide, M.B.N., vr. 102/a - .
129
hezr- tazimle Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 81/b.
130
old, A.N., vr. 82/a; olurd, M.B.N., vr. 101/b.
131
132
133
itmeyenler, M.B.N., vr. 101/b.
134
vel-hsl, A.N., vr. 82/a.
110
366
velyy-ullahdandur.136 Pes bunlar bir sokakdan Badd sokaklarndan
137
geerken bir
yksek ardakdan bir htun eyitdi ki; ?g) '2 ?g) ?4 ? g) m,Y2 ? g) h? g) + *yan 138
Badda girdn, Baddda iken Badddan Badd karsak gerek ve bilmez Badd
ki, Badd nedr? Bu szin mansn h139 kimesne fehm itmedi.140 lla Hazret-i
Seyyid fehm idb141 eydr;142 kimdr bu Htun ki, bize tebi ider. Htun eyitdi ki;143
ben Marf Kerhnin rahmetul-llahi aleyh144 kzkarndaym, senn gelmekline145
muntazrm, senden bat itme isterm146 didi. 147
Rv eydr; Hazret-i Seyyid mbrek elin uzatd. Mbrek kol uzanub148 ol
ardaa iridi Hazret-i Resl149 aleyhis-salt ves-selm 150 nis mminta nice bat
eyledise151 ol vech zere152 (124/b) bat153 eyledi Halk taaccb eyledi. Hazret-i Seyyid
mbrek154 eli ol ardaa nice155 irid dey.156 Andan sonra157 Hazret-i Seyyid varub
cmi girdi oturunca158 halk geldi ki; cmi dold.159 Cmi iere yukarudan dar
sasalar yire dmesdi.160 Pes Hazret-i Seyyid minbere kub vaz ve nshat itmege
megul old161 hakayk ve dakayk sylemeye balad.162 Andan halk tevbeye davet
135
M.B.N., vr. 101/b.

evliy-ullah, M.B.N., vr. 102/b.
137
Badd sokaklarndan, A.N., vr. 82/a - ; Badda sokaklarndan bir sokakdan geerken, M.B.N., vr.
102/b.
*
Badata girdin, Badata. Yaknda Badat Badattan karacaksn. Badat, Badadn ne olduunu
anlamad!
138
?g) yan, A.N., vr. 82/a - .
139
hc, A.N., vr. 82/a; M.B.N., vr. 102/b.
140
eylemedi, A.N., vr. 82/a; M.B.N., vr. 102/b.
141
fehm idb, A.N., vr. 82/a - .
142
eyitdi ki, M.B.N., vr. 102/b.
143
144
rahmetaleyh, A.N., vr. 82/a - ; M.B.N., vr. 102/b.
145
gelmene, A.N., vr. 82/a.
146
isterm, A.N., v. 82/a - .
147
M.B.N., vr. 102/b.
148
ta, A.N., vr. 82/a.
149
Resl, A.N., vr. 82/a.
150
Reslum, A.N., vr. 82/a - .
151
eyledin, A.N., vr. 82/a.
152
vech zere, A.N., vr. 82/a - .
153
dah yle, A.N., vr. 82/a.
154
M.B.N., vr. 102/b.
155
bu kadar yksek iken, M.B.N., vr. 102/b.
156
Hazret-i Seyyid eli ol ardaa nice iridm dey taaccbler itdiler, A.N., vr. 82/a; iridgne hayrn
kaldlar, M.B.N., vr. 102/b.
157
sonra, A.N., vr. 82/a - ; M.B.N., vr. 102/b.
158
oturunca, A.N., vr. 82/a - .
159
halk ol kadar cem old ki, A.N., vr. 82/a; M.B.N., vr. 102/b.
160
M.B.N., vr. 102/b.
161
162
megul old, A.N., vr. 82/a; M.B.N., vr. 103/a.
136
367
eyledi.163 Hakk-tel halkun balu gnllerini feth idb ol satde ok halk gelb tevbe
eylediler.164 Hazret-i Seyyid minberden indgi vakt cuma gicesi idi. (Aham namz
vakti idi, kaan aham namz kldlar.)165 Halk gine166 cem olub gitmediler ve
turmayub gelb167 tevbe eylediler. Hazret-i Seyyidden el alurlard,168 ta yatsu old,169
andan170 yatsu namznu kldlar Hazret-i Seyyyid ashb-u hass- birle oturub Hakktelnun zikrine megul oldlar. Hdimlere emr eyledi ki; halka destr vireler. Pes
halka destrdur didiler171 kimi gitdi, kimi turd.
Pes halfeye temm- tafsl172 ile Hazret-i Seyyidn ahvlini bildrdiler. (125/a)
halfe tebdil-i sret idb, geldi.173 Seyyidn hline174 nazar eyledi, grdi ki; nra gark
olub oturur, etrafnda azzler175 Allahu-tel176 zikrine megul olmlar ve
rhniyyete177 galib olub mahv olmlar.
Pes halfeye dehet ve heybet geldi. Ehl-i ilimden kendsiyle bir kimesne
178
vard
adna; Esad bin Eb Nasr179 dirlerdi ulem-i Kibrdandur, f dr, Ebl-Feth
dimekle mehurdur180 ve Tlik adlu kitb ki, muteber kitbdur anun telifidur.181
Halfe182 ana meveret idb eyitdi; ne dirsin? Ben ibu Seyyid imtihn eylemek183
isterim. Esad eyitdi; imtihn itmege184 hcet deildr; zr hakk zre idi gn gibi
zhirdr didi185 halfe eslemedi. Pes bu halk dolad, bir yerde htunlar erenlere karub
tururlard.186 Halfe varub187 anlara kard,188 bir htunun eline yapub skd. Htun
163
eylediler, A.N., vr. 82/b.

Hakkeylediler, A.N., vr. 82/b - ; itdiler, M.B.N., vr. 103/a.
165
Aham namznu kldlar, A.N., vr. 82/b.
166
167
M.B.N., vr. 103/a.
168
M.B.N., vr. 103/a.
169
taold, M.B.N., vr. 103/a - .
170
n, M.B.N., vr. 103/a.
171
destr virdiler, A.N., vr. 82/b; Galebelk itmesnler; ltf idb gitsnler, M.B.N., vr. 103/a.
172
tafsl, A.N., vr. 82/b - .
173
geldi, A.N., vr. 82/b - .
174
ahvlini, M.B.N., vr. 103/a.
175
azz, A.N., vr. 82/b.
176
Allaha, A.N., vr. 82/b; Hakk-tel, M.B.N., vr. 103/a.
177
rhniyyetleri, M.B.N., vr. 103/a.
178
Kendziyle ehl-i ilimden bir kimesne vard, A.N., vr. 82/b.
179
Sad bin eb Nasr, A.N., vr. 82/b.
180
Eblmehurdur, M.B.N., vr. 103/b - .
181
Tlik adlu kitb anun telifidur, ul kitbdur, A.N., vr. 82/b.
182
A.N., vr. 82/b.
183
itme, A.N., vr. 83/a; M.B.N., vr. 103/b.
184
M.B.N., vr. 103/b.
185
M.B.N., vr. 103/b.
186
otururlard, A.N., vr. 83/a; bir yerde htunlar tururd, M.B.N., vr. 103/b.
164
368
eyitdi; y halfe benden rak189 ol ki ben Hakka megulm didi.190 Halfe taaccb
eyledi, bir tarafa gitdi.
Bir kz grdi, yanna varub;191 anun dah (125/b) eline yapub skd.192 Ol kz
dah193 eyitdi; y halfe utanmaz msn, Allahdan korkmaz msn eger benm
kzkardamdan194 gayri kimse195 olsa evvel196 yapdun seni rsv[y] iderdi ve halfe
idgni197 halka bildrdi. Var bizden198 rag ol ki, Allahtan gayri nesne199 megul
deldr.200 Pes halfe201 hacl old Hazret-i Seyyidn satevt- nr gelb halfe ihta
eyledi. Gayet muztaribl-hl old. Esad202 eyitdi; y Emrl-mminn ben dimedim
mi ki, tecribe eylemek hcet deildr; zr bunun203 nr- cem bunda olan kimesnelere
siryet eylemidr.204 Malumdur ki, bu kii veliyy-ullahdur eger elbette tecribe
eylemek205 murdnsa gayet bahhs kimesneler ve ulemdan ehl-i cidl olan kiiler
hzr olub mesil-i mkil sorsunlar eger ilzm iderlerse malum dur ki; davasnda
kzibdur ve illa mut olmakdan gayri206 are yogdur. Halfenn hatrna bu sz207 ho
gelmedi. Pes kendinn has adamlarndan208 (126/a) birisi kgrub anunla yedi tulum
hamr gnderdi Ol kimesneye Muhammed Kadir dirlerdi; zr halfenn atas Kadir
Bil-llah adamlarndanidi, halfe an gayet severdi.
Rv eydr; vakt ki; Muhammed Kadir ol yedi tulum arb209 alub Hazret-i
Seyyidn huzurna geldi, dehet galebe210 itdi ki;211 ayne halfe size selm ider ki;212
187
halfe varub, M.B.N., vr. 103/b - .

M.B.N., vr. 103/b.
189
ra, M.B.N., vr. 103/b.
190
M.B.N., vr. 103/b.
191
vard, A.N., vr. 83/a.
192
elini skd, M.B.N., vr. 103/b.
193
A.N., vr. 83/a.
194
kzkarndam, A.N., vr. 83/a.
195
kimesne, A.N., vr. 83/a.
196
evvel yapudgn benm kzkarndadan gayri kimesne olayd, M.B.N., vr. 103/b.
197
M.B.N., vr. 103/b.
198
M.B.N., vr. 103/b.
199
kimesne, A.N., vr. 83/a; gayriye, M.B.N., vr. 103/b.
200
deglz, A.N., vr. 83/a; M.B.N., vr. 103/b.
201
halfe, M.B.N., vr. 104/a.
202
Sad, M.B.N., vr. 104/a.
203
anun, M.B.N., vr. 104/a.
204
itmidr, M.B.N., vr. 104/a.
205
206
gayriye, M.B.N., vr. 104/a.
207
bu sz hatrna, M.B.N., vr. 104/a.
208
hadmlerinden, M.B.N., vr. 104/a.
209
hamr, M.B.N., vr. 104/a.
210
M.B.N., vr. 104/a.
188
369
kaan meclis eyleseler ve213 erenler, avretler cem olsunlar bu hamrdan isnler; zr
anun gibi meclise eyle214 gerekdr. Muhammed Kadir gayet havf ve hayet eyledi. Bu
szi Hazret-i Seyyide dimege utand. Halfenn dah szni sayamaz nice itsn,
mtehayyir kld.
Hazret-i Seyyid215 nr- vilyetile fehm216 idb217 eyitdi ki; y ker, pes218
Muhammed Kadirye Muhammed ker dey lakabna219 sebeb ol old ki,220 Hazret-i
Seyyid eyitdi; y ker221 bu tulumlarda baldan ve yadan gayri nesne yogdur ki halfe
dervlere gndermidr. Andan eyitdi; y dervler (126/b) anaklarnuzu getrn.
Pes222 dervler dah223 anaklarnu getrdiler. Andan224 Muhammed Kadirye eyitdi; y
ker sen kend elnle taksim eyle. Pes tulumun birini ad, bal olm ki, adamn yzi
inde grnr, u niceleyn revk bal olm, Hakkun kudreti ve Hazret-i Seyyidn
himmetiyle,225 dervlere virdi ve birini dah ad, ya olm an dah dervlere virdi.226
Tulun bu slb ile anlara taksim idb,227 cemfukarann anaklar balla ve yala told
ve ol bal misk anber kokusundan ve ryiha-i tayyibesinden dimalar tutuld.228 Pes
ker bun grb mtehayyir old ve Hazret-i Seyyidn ayagna ddi ve kasd eyledi ki;
tevbe eyleyb229 Hazret-i Seyyidn hizmetinde kala. Pes Hazret-i Seyyid bir tas getrb
ine bir tarafna od ve bir tarafna panbuk230 ve orta231 yerine kar koyd ve azn
bkdrb kerle halfeye232 gnderdi, yan dimek isterim ki; erenlerin hreti233 od
211
eyledi ki, M.B.N., vr. 104/a.

eydr ki, A.N., vr. 83/b.
213
ve, A.N., vr. 83/b - .
214
eyle, A.N., vr. 83/b - .
215
Hazret, A.N., vr. 84/a - .
216
malm, M.B.N., vr. 104/b.
217
malum olub, A.N., vr. 84/a.
218
pes, A.N., vr. 84/a - .
219
lakab didiklerine, M.B.N., vr. 104/b.
220
didiklerine sebeb budur, lkab old, A.N., vr. 84/a; lakab didiklerine budur, M.B.N., vr. 104/b.
221
Hazret-iker, A.N., vr. 84/a - .
222
pes, A.N., vr. 84/a - .
223
A.N., vr. 84/a.
224
A.N., vr. 84/a.
225
M.B.N., vr. 104/b.
226
dervlern anaklarna koyd, A.N., vr. 84/a; lakab didiklerine, M.B.N., vr. 104/b.
227
M.B.N., vr. 104/b.
228
M.B.N., vr. 105/a .
229
230
penbe, M.B.N., vr. 105/a.
231
ara, M.B.N., vr. 105/a.
232
M.B.N., vr. 105/a.
233
ehveti, A.N., vr. 84/a.
212
370
gibidr ve htunlarn hreti234 panbuk235 gibi dr. Odla panbuk236 bir yerde karar
itmez; amm eyhn kuvveti olcak, od panbuk237 yakmakdan238 men ider. Nitekim
tasda; odla panbuk239 arasnda240 kar, yakmakdan men eyledi.241 Pes242 ker tas alub
(127/a) halfeye geldi halfe tasun aznu aub inde olan rumz fehm eyledi. Andan
tas boaldub243 iine bir ylan yavrcan bulub koyd ve azn muhkem balad ve
akere d ki; h244 kimesneye tasun inde ne vardunu245 dimeye.
Pes ker246 tas gtrb Hazret-i Seyyidn huzuruna vard, selm idb247 tas
ninde kod; amm248 Hazret-i249 Seyyid eyitdi ki;250 y ker bu nedr ki, ol mahbb
halfeden getrmisin, anun hcb dah gitmez mi? ker eyitdi; y Seyyid kefle bu
tasun inde ki,251 nesne malum itsnler didi. Pes252 Hazret-i Seyyid253 dnb254
eyitdi;255 bunun gibi edeb nesne ile mi erenleri tecribe iderler? Bu mertebe gayet edeb
mertebedr didi.256 Ol vakt257 karnda258 ol Seyyid Matara; kcekidi,259 ana iret
eyledi,260 eyitdi; y Matara bu261 tasun inde ne vardur, keifle bildr gil?262 didi.
Seyyid Matara dah263 tevecch eyledi264 eyitdi ki;265 y Seyyid266 rhum gnlleri ve
234
ehveti, A.N., vr. 84/a.

236
237
panbu, A.N., vr. 84/b; penbe, M.B.N., vr. 105/a.
238
yakmakdan, A.N., vr. 84/b.
239
240
odlaarasnda, A.N., vr. 84/b - .
241
itdigi gibi, A.N., vr. 84/b.
242
andan, A.N., vr. 84/b; pes, M.B.N., vr. 105/a - .
243
boadub, M.B.N., vr. 105/a.
244
hc, M.B.N., vr. 105/a.
245
var idin, A.N., vr. 84/b.
246
ker, A.N., vr. 84/b - .
247
virb, M.B.N., vr. 105/a.
248
amm, A.N., vr. 84/b - ; M.B.N., vr. 105/b - .
249
A.N., vr. 84/b.
250
ki, A.N., vr. 84/b - .
251
M.B.N., vr. 105/b.
252
pes, A.N., vr. 84/b - .
253
254
A.N., vr. 84/b.
255
256
inyet-i edeb mertebedur deyb, A.N., vr. 84/b; deyb, M.B.N., vr. 105/b - .
257
ol vakt, A.N., vr. 84/b - .
258
karda, M.B.N., vr. 105/b.
259
kkidi, M.B.N., vr. 105/b.
260
idb, M.B.N., vr. 105/b.
261
kcekidibu, A.N., vr. 84/b - .
262
bildr, M.B.N., vr. 105/b.
263
A.N., vr. 84/b.
264
itdi, A.N., vr. 84/b; idb, M.B.N., vr. 105/b.
265
didi ki, A.N., vr. 85/a.
235
371
yerleri267 ve cem makamlar (127/b) seyr eyledm bir ylan yavrusn buldum, anas
katndan gitmi, gayb olm268 meger ki bu tasun inde olan oldur didi. Vakt ki, ker
bu szi iitdi, nara urd269 db ass gitdi. Gene270 akl gelecek ol fhir libslar
yrtub,271 karub plslar giydi ve cem ch ve mansb terk idb fakr ihtiyr eyledi.
Hazret-i Seyyidn mbrek elini alub sdk ve272 ihls birle273 tevbe eyledi ve cn ve
dille274 Hazret-i Seyyide275 hizmet-kr old.
Kaan halfe bu kaziyye276 iitdi, gayet b-huzur old; zr ker Seyyide mrd
olduundan korkd. Ger kalan yn dah varub tabi olalar memleket elinden gide
dey, b-are bilmez ki; anun memleketi ve beglii Hazret-i Seyyidn katnda be277
yogdur.278 Pes halfe bir kimesne ile279 dah Hazret-i Seyyidi280 tecribe eylemek281 ister,
henz dah teredddi zere turur.282 Pes yz dnr ki,283 hellidi284 getrb bir kisiye
koyd (128/a) ve on dnr dah harmidi, zerine koyd ve kardurd;285 amm ol on
harm dnr ninlad.286 yle ki;287 kendden gayri kimesne bilmezdi. Pes288 eyitdi
ki; varun bu dnr289 Hazret-i Seyyide vern, fukarya nafaka eylesn.
Pes alub Hazret-i Seyyidn huzuruna geldiler290 ve eyitdiler ki; halfe selm
eyledi, ve eyitdi ki; bu dnr dervlere nafaka eylesn.291 didi.292 Hazret-i Seyyid ol
266
M.B.N., vr. 105/b - .

yerleri ve gnlleri, A.N., vr. 85/a ; rhum yerleri, M.B.N., vr. 105/b.
268
M.B.N., vr. 105/b.
269
urub, A.N., vr. 85/a; M.B.N., vr. 105/b.
270
A.N., vr. 85/a.
271
yrtub, M.B.N., vr. 105/b - .
272
ve, A.N., vr. 85/a.
273
ihlsla, A.N., vr. 85/a.
274
cn-u dille, A.N., vr. 85/a.
275
276
haberi, A.N., vr. 85/a; M.B.N., vr. 106/a.
277
nce, A.N., vr. 85/a.
278
deldr, M.B.N., vr. 106/a.
279
280
Hazret-i Seyyidi, A.N., vr. 85/a - .
281
282
zerinedr, A.N., vr. 85/a; zeredr, M.B.N., vr. 106/a.
283
ki, A.N., vr. 85/a - .
284
hellinden idi, A.N., vr. 85/a.
285
yz dnr hellden ol dnr harmdan bir kisiye koyub ve kardrub, A.N., vr. 85/a;
106/a.
286
dnr ki harmdur nin itdi ki, A.N., vr. 85/a.
287
yle ki, A.N., vr. 85/a - .
288
pes, A.N., vr. 85/b - ; M.B.N., vr. 106/a - .
289
dnrlar, A.N., vr. 85/b.
290
getrdiler, M.B.N., vr. 106/a.
291
peseylesn, A.N., vr. 85/b - ; eylesnler, M.B.N., vr. 106/a.
292
M.B.N., vr. 106/a.
267
M.B.N., vr.
372
getren kimesneye emr eyledi ki; kise ba aaga ide. (Pes kisenn mhrni giderb293
azn aub ba294 aaa eyledi.)295 Andan296 Hazret-i Seyyid emr eyledi ki; ol dnr
dah297 ayr298 ve ol dnr dah ayr ve299 un dah ayr. Ol on dnr ki halfe harmdan
komd.300 An301 temm ayrd,302 ve303 andan emr eyledi ki; kalann kiseye
koydlar304 ol yz dnr kabul eyledi. Ol on harm dnr305 yine306 halfeye gnderdi
ve eyitdi ki;307 halfeye idn ki; fukarnun nafakasna bu asl dnr308 dah309 harac
olunmaz310 yine kendler (128/b) harcansunlar didi.
Vakt ki,311 halfeye ol dnr getrdiler.312 Halfe dah313 nazar idb grdi ki;
kend314 nin eyledgi harm dnrlardur. Bildi ki,315 Hazret-i Seyyidde vilyet
vardur; amm hasdlar ve mddeler ve mnkirler halfeye drl drl316 szler ilka
idb igv317 eylediler ki; dimek olmaz. hirl-emr eyitdiler ki; bir kimesne yebanda
tururken318 komadun319 katuna320 getrdn321 imdi cem Baddun halk ana tbi
oldlar ve dah322 ker ki,323 senn katunda mukarribidi ol dah mrd old seni terk
eyledi gayet azm fitnedr didiler ve dah ol vakt ki; ker, Hazret-i Seyyide irdet
293
M.B.N., vr. 106/a.

banu, M.B.N., vr. 106/a.
295
eyle itdiler, A.N., vr. 85/b.
296
M.B.N., vr. 106/a.
297
A.N., vr. 85/b.
298
ayra, M.B.N., vr. 106/b.
299
olve, A.N., vr. 85/b -.
300
halfenn haramdan kodu on dnr, M.B.N., vr. 106/b.
301
an, A.N., vr. 85/b - .
302
ayrdlar, A.N., vr. 85/b.
303
ve, A.N., vr. 85/b - .
304
andankoydlar, M.B.N., vr. 106/b.
305
harm, A.N., vr. 85/b.
306
gene, A.N., vr. 85/b.
307
ki, A.N., vr. 85/b - .
308
ml, M.B.N., vr. 106/b.
309
A.N., vr. 85/b.
310
olmaz, A.N., vr. 85/b.
311
312
ol dnr halfeye getrdiler, A.N., vr. 85/b.
313
A.N., vr. 85/b.
314
M.B.N., vr. 106/b.
315
ki, A.N., vr. 85/b - .
316
drldr, A.N., vr. 85/b.
317
idb igv, M.B.N., vr. 106/b - .
318
dururken, A.N., vr. 85/b.
319
komadunuz, M.B.N., vr. 106/b.
320
yannuza, M.B.N., vr. 106/b.
321
getrdnz, M.B.N., vr. 106/b.
322
A.N., vr. 86/a.
323
ki, A.N., vr. 86/a - .
294
373
getrdi. Hazret-i Seyyid ana eyitdi; sana bir mansb vereyim ki, halfenn zerine
iftihr idersen drst ola deyb dervlern halsn hizmetine324 virdi. ker dah sdk
ve ihls birle325 kabul idb cn ve dille326 hizmet idb mtevazza-i pk iderdi.327
(129/a) Halfe katnda mukarrib olmakdan an yeg grrdi.328 Pes halfeye bun dah
didiler ki; ker, ol mertebede Seyyide mut olm ki,329 senn katnda mukarrib
olmakdan anun halsna hizmet330 eylemeyi yeg grr.331 mdi rev degl ki,332 bu asil
kimesne ehirde koyasn eger bir kac gn dah turursa kapunda333 h334 kimesne
komaz cemsini eker kendye, kul eyler; nitekim Muhammed Kadir bbnun ve
senn hs335 mukarrib adamunidi,336 imdi kulndan dah artuk mut ve mnkad
olmdur didiler. Halfeye bu mnkirlern mz337 szi eser eyleyb havss ekbir
biri338 cem eyleyb meveret eyledi ki; nice idelm didi.339 Bazlar skit oldlar ve
bazlar eyitdi;340 ehirden soralum ve bazlar eyitdi341 ki;342 yasak idelm ki, meclise
vaz itmeye ve hicbir343 kimseye tevbe virmeye. bn-i Ukeyl ki, kitbn evvelinde nice
kimesne idgi denilmidr,344 eyitdi; y emrl-mminn ulem-i kibr cem olsun ve
ehl-i cidl ve bahhs (129/b) kimesne345 gelb mesil-i mkil sorsunlar eger cevb
verrse ho ve illa siz bilrsiz didi. Halfeye bu sz savb gelb eyitdi ki; ne kadar
bahhs ve ehl-i cidl lim varsa cem olub mesil-i garbe sorsunlar eger cevb verrse
hals ola346 ve eger virmezse krsisini bana ykub ehrden srelim didi.
324
hidmetine, M.B.N., vr. 107/a.

sdk- ihls birle, A.N., vr. 86/a.
326
cn-u dille, A.N., vr. 86/a.
327
mtevazzaya hidmet idb pk iderdi, M.B.N., vr. 107/a.
328
grdi, A.N., vr. 86/a.
329
Seyyid ol mertebede mut olmudur ki, A.N., vr. 86/a.
330
mtevazzasna hidmet, M.B.N., vr. 107/a.
331
grb turur idi, A.N., vr. 86/a ; grrlerdi, M.B.N., vr. 107/a.
332
deldr, A.N., vr. 86/a.
333
kapuda, A.N., vr. 86/a.
334
hc, A.N., vr. 86/a; M.B.N., vr. 107/a.
335
A.N., vr. 86/a.
336
mukkaribinidi, M.B.N., vr. 107/a.
337
M.B.N., vr. 107/a.
338
biri, A.N., vr. 86/b - .
339
didi, A.N., vr. 86/b - ; dey, M.B.N., vr. 107/a.
340
eyitdiler, M.B.N., vr. 107/a.
341
ehirdeneyitdi, A.N., vr. 86/b - ; eyitdiler, M.B.N., vr. 107/a.
342
A.N., vr. 86/b.
343
M.B.N., vr. 107/a.
344
kidenilmidr, A.N., vr. 86/b - .
345
kimesneler, A.N., vr. 86/b; M.B.N., vr. 107/b.
346
ola, A.N., vr. 86/b - ; olsun, M.B.N., vr. 107/b.
325
374
Pes Hazret-i Seyyide adam gnderdiler ki ne dirsin? Cem ulem huzurnda ne

sorarlarsa cevb virb anlarla bahs ider misin? didiler. Pes347 Hazret-i Seyyid348 eyitdi
ki; Y/I S2*2I # 5*5(F " 5(F* andan349 eyitdi ki; anun350 izzet-i hakkn ki351
izzet ve zim352 anundur eger353 ol demrden minber ki, mm354 Ahmed Hnbel radye
Allahu anhu355 trbesinin garb356 yanasnda olan hazinede357 defn olunmudur. An
karsalar cidl ve bahs olacak yire kosalar anda358 od urub kazdursalar, yle ki,
kbkzl olsa ve dah muhkem kazdursalar359 yle ki;360 ak pk361 olsa
emrl-
mminn (130/a) bana emr eylese; k ol minbere u362 sullerle cevb vir363
Allahun364 avni birle kub cem sullerine365 cevb verem didi kaan ki; halfe bu szi
iitdi emr eyledi ki;366 ol hazineyi kazdlar, ol Hazret-i Seyyid didgi gibi;367 bir minber
bulub kardlar.368 Grdler ki, azmet minber ki, dinse olmaz bin drl mihnetle
karub bir vsi sahrda kurdlar dah anun zerinde ve drt etrafnda ol oddan
ydlar ki, dinlemezdi369 varub sahrda kodlar od urdlar.370 Ol kadar kazard ve371
kazdurdlar ki, ak pk372 old. Pes anda cem olan Hazret-i Seyyidn muhibbleri
hayrn kalub Allah Allah avzndan yerlern gelr, ditredi. Hazret-i Seyyid anlara
347
A.N., vr. 86/b.

Hazret, A.N., vr. 86/b.
*
Ey iman edenler! Allaha itaat edin. Peygambere itaat edin ve sizden olan idarecilere de. Herhangi bir
hususta anlamazla dtnz takdirde, Allaha ve ahiret gnne gerekten inanyorsanz, onu Allah
ve Reslne arz edin. Bu, daha iyidir, sonu bakmndan daha gzeldir. (Nis Suresi, ayet/59)
349
eyitdiandan, A.N., vr. 86/b - .
350
351
n, A.N., vr. 86/b.
352
M.B.N., vr. 107/b.
353
izzeteger, A.N., vr. 86/b - .
354
M.B.N., vr. 107/b.
355
radiyallah anh, A.N., vr. 86/b - .
356
garbndan, M.B.N., vr. 107/b.
357
olan hazinede, M.B.N., vr. 107/b - .
358
359
A.N., vr. 86/b; M.B.N., vr. 108/a.
360
M.B.N., vr. 108/a.
361
pk, A.N., vr. 87/a - .
362
M.B.N., vr. 108/a.
363
virdise, A.N., vr. 87/a; M.B.N., vr. 108/a.
364
Allahu-telnun, M.B.N., vr. 108/a.
365
sullere, A.N., vr. 87/a.
366
ki, A.N., vr. 87/a - .
367
grdiler ki, A.N., vr. 87/a.
368
bir minber var, alub kardlar, A.N., vr. 87/a.
369
M.B.N., vr. 108/a.
370
bir sahrda koyub dah urdlar, A.N., vr. 87/a; Ol oduna od urdlar, M.B.N., vr. 108/a.
371
kzard ve, A.N., vr. 87/a - .
372
kpkzl, A.N., vr. 87/a; c gn c gice muttasl yand kpkzl iken ak pk old, M.B.N., vr. 108/a.
348
375
eyitdi; Allahu-telnun avni benmledr, epsem olun, dnce cemsi skit oldlar.
Andan olan hlet erh olmaz.373
Pes cem Baddun halk ol sahrya kdlar, ehirde bir ferd kalmad. Andan
sonra
374
ne kadar ehl-i cidl ve bahhs varsa hzr oldlar. Halfe otura, Hakk
cnibinden od giderb375 dah minbere yakn376 yerde oturd. Ekser halk eyitdi ki;377
hic378 mmkin deldr, bu kzm demrden minbere adam yakn varmaz379 bu kande
kald ki, zerine kalar didiler.380 Pes adlar ve hasdlar ve mnkirler hzr oldlar ki,
umarlar ki; Hazret-i Seyyid ciz kala ve andan sul idecek ulem halfe cnibinden381
yakn yerde382 geldiler.383
Rv eydr; anlar krk kimesne idi ve an mm- Azam (130/b) Eb Hanfe384
rahmetul-llahi aleyh385 mezhebindenidi ve on mm f rahmetul-llahi aleyh386
mezhebindenidi
ve
on
mm
Ahmed
Hnbel
rahmetul-llahi
aleyh387
mezhebindenidi.388 Bu drt mezhebde bunlar kadar lim yod.389 Andan Hazret-i

Seyyide eyitdiler ki; minbere k390 Hazret-i Seyyid eyitdi;
' '7* W2 'm
yan391
bunlarla bu makama bile392 geldk, bizi bunlardan od393 ayrd yan iretdr ki394
mnkirler m-dm ki, inkrda kalsa,395 yiri cehennem olsa gerekdr.396 Andan sonra397
373
M.B.N., vr. 108/a.

M.B.N., vr. 108/a.
375
M.B.N., vr. 108/b.
376
yakn, A.N., vr. 87/a - .
377
378
M.B.N., vr. 108/b.
379
mmkin midur bu kzm demire adama yakn vere dirlerdi, A.N., vr. 87/a; vara, M.B.N., vr. 108/b.
380
zerine kaz vaz ve bahs ide, M.B.N., vr. 108/b.
381
M.B.N., vr. 108/b.
382
M.B.N., vr. 108/b.
383
zerine kub vaz ide ve sullere cevb didiler. Pes adlar ve mnkirler hzr oldlar. Umarlar ki;
Hazret-i Seyyid ciz ola her biri ferh olub szleri yakn olub hakk ibtal ideler ve andan ol sul idecek
limler yakn geldiler, A.N., vr. 87/a.
384
mm- Eb Hanfe, M.B.N., vr. 108/b.
385
rahmeteleyh, M.B.N., vr. 108/b - .
386
rahmetaleyh, M.B.N., vr. 108/b - .
387
388
mm- Mlik ve on mm- Hnbel mezhebinden idi A.N., vr. 87/a.
389
yog idi, A.N., vr. 87/a.
390
Hazret-ik, A.N., vr. 87/a - ; Hazret-i Seyyide k didiler, M.B.N., vr. 108/b.
*
onlarla birlikte indik ve ate bizi ayrd.
391
'm yan, A.N., vr. 87/b - .
392
bile, A.N., vr. 87/b - .
393
nr, M.B.N., vr. 108/b.
394
iretdr ki, A.N., vr. 87/b - .
395
ola, A.N., vr. 87/b.
396
cehennemdr, A.N., vr. 87/b; M.B.N., vr. 108/b.
397
374
376
gelb Bismllh-ir-Rahmn-ir-Rahm deyb398 ve Hazret-i Resle salvt deyb399

minbere kd ve ol halka selm virb ayag zere turub400 bir bel ve fash hutbe okud.
H401 ayagn yerden depretmedi ve ol kzm demrden incinmedi ve intifl402
gstermedi.403 Pes bu kavme bir dehet (131/a) ve heybet ddi ki; kabil-i vasf
degildr.404 Cem gelen405 ulem mtehayyir oldlar ve cem fusah ciz kaldlar.406
Andan mbrek407 azn ad; halfe drr-u cevahir sad yan ilimd-dnydan ve
marif-i ilhiyyeden baz szler408 syledi. Halfe ve ulem ve fuzal mtehayyir
oldlar409 ve halka dah410 vaz ve nshat411 eyledi.412 Halk inde grv kopd niceler
vecd ve hlet buld413 ve neeler yakn kald ki cn teslim idelerdi h414 kimesnede415
inkr kalmad meger bir kac mnkrler ki; hased idb gnei balla svamak isterler416
kaan olsa gerek.417
Rv eydr; Hazret-i Seyyid418 al savtla ard ki; her kimesne kim sul
itme ister itsn ve dah mnzara ve cidl itme ister itsn419 didi. Bu hzr olan
kimesnelerden birisi420 h421 cevb virmedi ve422 sylemedi423 andan424 ol Hasdlar ve
mnkrler eyitdiler ki; ol425 ehl-i cidle ki;426 sizi bunda427 nin getrdk? syleseniz
398
y Allah deyb, A.N., vr. 87/b.

virb, A.N., vr. 87/b; getrb, M.B.N., vr. 108/b.
400
M.B.N., vr. 109/a.
401
hc, A.N., vr. 87/b; M.B.N., vr. 109/a.
402
intif,A.N., vr. 87/b.
403
vegstermedi, M.B.N., vr. 109/a - .
404
degl, A.N., vr. 87/b; M.B.N., vr. 109/a.
405
gelen, A.N., vr. 87/b - .
406
vekaldlar, A.N., vr. 87/b - .
407
M.B.N., vr. 109/a.
408
M.B.N., vr. 109/a.
409
yanoldlar, A.N., vr. 87/b - .
410
dah, A.N., vr. 87/b - .
411
nshat, A.N., vr. 87/b - .
412
413
buldlar, A.N., vr. 87/b.
414
hc, M.B.N., vr. 109/a.
415
hc kimesne, A.N., vr. 87/b.
416
isterlerdi, M.B.N., vr. 109/a.
417
megergerek, A.N., vr. 87/b - .
418
419
M.B.N., vr. 109/a.
420
birisi, A.N., vr. 87/b - .
421
hc, A.N., vr. 87/b; h, M.B.N., vr. 109/a - .
422
cevbve, A.N., vr. 87/b - .
423
sylemediler, A.N., vr. 87/b.
424
ve amm, A.N., vr. 87/b.
425
olol, A.N., vr. 87/b - .
426
ehl-i cidle eyitdiler ki, A.N., vr. 87/b.
427
A.N., vr. 87/b.
399
377
ne428 didiler?429 Anlar eyitdiler ki;430 Allah431 mesil-i mkile (131/b) hzr itdkidi432
imdi h433 birisi hatrmza gelmez ve cem434 ne bilrsz, unutduk didiler.
{ Rv eydr; bu ulemdan birisi iler gelb eyitdi ki; ml-selm yan
esselm ne nesnedr.435 Hazret-i Seyyid eyitdi; nice esselmdan sorarsn senn
esselmun m sorarsn veyahud436 benm esselmum m sorarsn? Sil eyitdi;
esselm iki mi olur? Hazret-i Seyyid eyitdi; bel, senn esselmun oldur ki, dilnle
ikrr idesin ki, Hakk-tel Hazreti437 birdr eriki, yogdur ve Muhammed Mustaf
sallalah tel aleyhi ve sellem Hakk peygamberdr ve dille ikrr itdkden sonra438
gnlle innasun ve Tanrnun ve Reslunun buyruun tutub amel idesin amm bizm
slmumz439 ve tenkiln zt- mahv idb sft tebdl eyleyb hbir440 vaktde
Allahdan441 gafil olmamakdur ve sizn orucunuz Ramazn (132/a) aynda yemekden ve
imekden ve cima dan gn toub tolnnca imsk itmedr amm bizm orucumuz
cem dnyda olan nesnelerden gecmekdr meger bu kadar zrrete tte muvin
olacak denl ve dah cem ahlk- rezileden ictinb itmedr442 ve dah sizn zektunuz
altundan bu kadar ve gmden bu kadar ve davardan bu kadar deyb tafsl eyledi;443
amm bizm beraktmz444 vcddan geb mevcdla gna bulmakdur ve hacc ve
syir umr beyn itdi. Nitekim ikinci bbda tafslle geb durur.445 Andan sonra eyitdi
ki; bu zikr itdgm esselma kim kadrdr? H446 kimesne cevb virmedi. Andan
eyitdi; y cemat bizm in nr- hissiyye447 kzdrdnuz. Hakk-tel Hazreti448
suyundurd ve dah dilerdnz beni acz idedinz Hakk-tel sizi acz itdi ve
428
ne, M.B.N., vr. 109/b.

A.N., vr. 87/b - .
430
didiler, A.N., vr. 87/b - .
431
Allah, A.N., vr. 87/b - .
432
eyledk idi, A.N., vr. 87/b.
433
amm hc, A.N., vr. 87/b; hc, M.B.N., vr. 109/b.
434
435
nedr, M.B.N., vr. 109/b.
436
yahud, M.B.N., vr. 109/b.
437
M.B.N., vr. 109/b.
438
vesonra, M.B.N., vr. 109/b - .
439
M.B.N., vr. 109/b.
440
hcbir, M.B.N., vr. 109/b.
441
Allahu-tel Hazretlernden, M.B.N., vr. 109/b.
442
M.B.N., vr. 110/a.
443
itmedr, M.B.N., vr. 110/a.
444
zektumuz, M.B.N., vr. 110/a.
445
gemidr, M.B.N., vr. 110/a.
446
hc, M.B.N., vr. 110/a.
447
nr- edd, M.B.N., vr. 110/a.
448
M.B.N., vr. 110/a.
429
378
itikadunuz buyd ki, siz fsihlersiz449 (132/b) bellersiz450 bende fashtdan

belgatdan h451 eser yogdur.452 mdi malumunuz old ki, kim fsihimi. Ol fsih ve
bel453 olan kimesnelern azn454 amaga mecli455 olmad. Hakk-telnun kudret-i
birle}456 andan kerre ard,457 eyitdi ki; kan ol sulleri yaraklayanlar458 gelsnler
sullerin itsnler didi. H459 kimesne cevb virmedi sul dah itmedi.460 Andan
Hazret-i Seyyid eyitdi; ol szleri461 size,462 Hakk-tel463 unudurd; Amm Allahutelnun464 avn- birle sizn idecegnz sulleri ideyim465 ve hem466cevblarn dah467
virin deyb birine468 eyitdi ki; y flan senn yarakladuun sul ibu469 deil midr?
deyb tekrr eyledi. Andan ana dah470 cevb virdi471 ki, ahsen cevbidi.472 El-hsl
(133/a) ol krk limn473 yarakladu sulleri bir bir474 tekrr eyledi475 ltif cevblar476
virdi ki, cemsi mtehayyir oldlar.477 Andan eyitdi; (*S' U* 2I' W/ biln ve gh
olun ki ol ilim ki mekteb-hne de tahsl olunur478 ve kad zre yazlur. Ol ilim479
unudlur amm ol ilim ki, ledn mekteb-hnesinde480 de tahsl olunur ki, anun varak
449
fsihler, M.B.N., vr. 110/a.

beller, M.B.N., vr. 110/a.
451
hc, M.B.N., vr. 110/a.
452
453
belg ve fesh, M.B.N., vr. 110/a.
454
azlarn, M.B.N., vr. 110/a.
455
meclleri, M.B.N., vr. 110/a.
456
rv eydrbirle, A.N., vr. 87/b - .
457
arub, M.B.N., vr. 110/a.
458
yaraklayan kimesneler, M.B.N., vr. 110/a.
459
hc, A.N., vr. 88/a; M.B.N., vr. 110/a.
460
sulitmedi, A.N., vr. 88/a - ; M.B.N., vr. 110/a - .
461
sulleri, M.B.N., vr. 110/b.
462
olsize, A.N., vr. 88/a - .
463
Allahu-tel, A.N., vr. 88/a.
464
unudurdtelnun, A.N., vr. 88/a - .
465
sul idi virin, A.N., vr. 88/a.
466
A.N., vr. 88/a.
467
dah, A.N., vr. 88/a - .
468
birisine, M.B.N., vr. 110/b.
469
ibu, M.B.N., vr. 110/b - .
470
bir, M.B.N., vr. 110/b.
471
andan cevbn virdi ki, A.N., vr. 88/a.
472
M.B.N., vr. 110/b.
473
cmlesinn, A.N., vr. 88/a.
474
bir bir, A.N., vr. 88/a - .
475
idb, A.N., vr. 88/a; eyleyb, M.B.N., vr. 110/b.
476
cevb, A.N., vr. 88/a.
477
cemsioldlar, A.N., vr. 88/a - .
478
olur, A.N., vr. 88/a.
479
ilim, M.B.N., vr. 110/b - .
480
ledn hanede, A.N., vr. 88/a.
450
379
gnl sahfesindedr. Ol ilim unudulmak olmaz481 { cehd ve say eylen ki, ilm-i ledn
tahsl idesiz.482 Ta kim iki cihnda sad olasz deyb andan483 bu ayeti okud; '2 " 5H4'
Y/I 5(c 5U YjY
Rv eydr; ol meclisde hzr olan limlerden birisi ibn-i Ukeylidi ki, yukaruda
zikr itdk ve birisi dah eyh Ebl-Hasan Cevzidi ki, muteber limdr,484 kelm-
kdime dah tefsri vardur.485 Bu ikisi yle zan iderlerdi ki, Hazret-i Seyyidn
Arabiyetde ol kadar mmreseti yogdur; zr Krdler inde tom ve bymdr
(133/b) fashtda ve belgatda dahli yogdur, kaan ki, Hazret-i Seyyidn kelimt
drer-brn486 iitdler, grdiler ki, szi inc gibi dzer487 ve ulm- evvelinden ve
hirinden haber virr, mtehayyir oldlar. Yakn bildiler ki, bunun ilmi nisbi degldr
belki488 kefdr. El-rahmn leml-kurn mekteb-hnesindendr. Bunlar taaccbde
iken Hazret-i Seyyid bunlarun gnlnden geeni bilb bunlara nazar idb bir kasde-i
Arabyeyi ki; nezri yogdur okud. Evvell beytin zikr idelm ki, budur; h m2' p'cLm
I h I*/? )*U
yan bu fashtun ve belgatun srr madeninde gizldr, anun
madeni ve rhlarun srrdur, diller deldr. Belki muteber olan fasht- cndan
olandur ve cndan gelendr.
Rvi eydr; vakt ki, Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz489 Allahutebreke ve tel feth itdgi kelimt sylemekden frig old. Minberden inb tecdd-i
vuz (134/a) idb490 iki rekat namz klub oturd. Bu halk dah Hazret-i Seyyidn
evre yannda oturdlar. Andan ibn-i Ukeyl ile ibn-i Cevz iler gelb Hazret-i
Seyyidden meded491 taleb itdiler.492 Hazret-i Seyyid eyitdi; siz beni acemi bir
kimesnedr fashtdan ve belgatdan haberdar degldr dey zan iderdnz. Anlar493
481
unudulmaz didi, A.N., vr. 88/a.

eyleyesiz, M.B.N., vr. 110/b.
483
andan, M.B.N., vr. 110/b - .
*
O halde, gcnz yettii kadar Allaha kar gelmekten saknn. Dinleyin, itaat edin, kendi iyiliiniz iin
harcayn. Kim nefsinin cimriliinden korunursa ite onlar kurtulua erenlerin ta kendileridir. (Teabun
Sresi,ayet/16)
484
limlerdendr, M.B.N., vr. 111/a.
485
tefsri dah vardur, M.B.N., vr. 111/a.
486
drer, M.B.N., vr. 111/a.
487
dizer, M.B.N., vr. 111/a.
488
belki, M.B.N., vr. 111/a - .
*
Fasih konumann srr dilde deil elerin deinde ki mademde gizlidir.
489
kaddesel-lhu tel srrehul-azz, M.B.N., vr. 111/a.
490
klub, M.B.N., vr. 111/a.
491
M.B.N., vr. 111/b.
492
eylediler, M.B.N., vr. 111/b.
493
anlar, M.B.N., vr. 111/b - .
482
380
eyitdler; neam eyle zan iderdk. Amm +-i/ ' Z/'2 " 5,U/ * yan Allahu-tel diledgini
mahv ider494 ve diledgni isbt ider ve imdi bildn ki; ol zannmuz fsidimi qg)
s
kabilindenimi dirler.495 Hazret-i Seyyid eyitdi; gh olun ki,496 Hakk-telnun
inyeti iridi ise bir kimesneye nks ise kmil olur, dilsz ise dilli olur, kend ise fesh
olur, gzsz ise gzl olur vel-hsl ne kadar eksgi varsa temm olur Hakk-tel dah
ben kulna inyet idb ceddm Hazret-i497 Muhammed Mustaf salavt-ullahi aleyh
ves-selm mbrek az yarini498 azuma tkrdi499 gice yatdum, sabh (134/b)
grdm ki, efsah- fusahdan olmum didi. Andan ibn-i Cevzye bir hlet gelb vecd
old ifkat bulcak. Hazret-i Seyyidn mbrek elini alub tevbe eyledi. Mertib-i lye
kat eyledi, azzlerden old rahmetul-llahi aleyh500 ve ibn-i Ukeyl dah tevbe idb ol
dah silsile-i mbrekiye girdi501 ve iki cihnda sad old.
Rv eydr; ibn-i Cevznn ol iridi ki, ana Ebl Ferec dirlerdi. Gayet
fazllerdendr. Bbsnun silsile-i trikinden sord. Eyitdiler ki; Hazret-i Tcul-rifin
Ebl-Vefdan tevbe eylemidr. Ol zemnda Hazret-i Tcul-rifin lem-i ecsmdan
lem-i ervha gitmidi. Gayet teessfleri ve hasretler itdi ki; Hazret-i Seyyidn
zemnunda yetimedm ki, anun mbrek502 elinden tevbe ideym. Ol zemnda Hazreti Seyyidn makbl halfelerinden ibn-i Heyt kaddesel-lhu srrehul-azz vard. Varub
Ebl Ferec andan tevbe eyledi ve daim kr (135/a) idb eydrdi ki; elhamdlillh503
ki; beni, bb m Hazret-i Tcul-rifin silsilesinden504 eyledi. }505
Rv eydr; Ebl-Ferecden sordlar ki; senn silsile-i tarkine506 girdgne507
sebeb ne old? Eydr; bbm Hazret-i Tcul-rifinden tevbe eylemi ve ben anun
*
Allah dilediini siler, dilediini de sabit klp brakr. Ana kitap onun yanndadr. (Rad Suresi/ ayet/39)
idb, M.B.N., vr. 111/b.
*
Ey iman edenler! Zannn bir ksm gnahtr. Birbirinizin kusurlarn ve mahremiyetlerini aratrmayn.
Birbirinizin kusurlarn ve mahremiyetlerini aratrmayn, birbirinizin gybetini yapmayn. Herhangi
biriniz l kardeinin etini yemekten holanr m? te bundan tiksindiniz! Allaha kar gelmekten
saknn. phesiz Allah tvbeyi ok kabul edendir, ok merhamet edendir. (Hucurt Suresi, ayet/12)
495
didiler, M.B.N., vr. 111/b.
496
gh olun ki, her kimesneye kim, M.B.N., vr. 111/b
497
M.B.N., vr. 111/b.
498
M.B.N., vr. 111/b.
499
koyub, M.B.N., vr. 111/b.
500
rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 112/a.
501
girb, M.B.N., vr. 112/a.
502
mbrek, M.B.N., vr. 112/a - .
503
elhamdlillh-i tel, M.B.N., vr. 112/a.
504
silsile-i mbrekesinden, M.B.N., vr. 112/a.
505
cehd ve sayeyledi, A.N., vr. 88/a - .
506
silsile-i tarkata, A.N., vr. 88/a; silsile-i tarke, M.B.N., vr. 112/a.
507
girmene, M.B.N., vr. 112/a.
494
381
zemnna irimedm ki, tevbe eyleyem; amm bana eyitdiler ki eger murdun anun
silsilesine girmek ise bn-i Heyt ki, anun makbl halfelerindendr, andan tevbe508 eyle
silsileye509 ula didiler. Ben dah mtereddid olub istihre ideyim deyb510 cevbn
virdm. Kaan ki; gice old yatdum vkda grdm ki, arse arast toptol511 olm
kymet kopm512 mzn kurulmu ve513 srt gerilmi, halk havz514 kenarna dizilmi,
cehennem ise kzm, cennet bezenmi ol kiiler ki; aml- slihas vardur sad olmlar
ve anun kim mel-i kabhas515 vardur, gzleri giryn cekerleri516 ak517 olub mahrm
olm.518 Bu sad olub519 hals bulan520 sadet bulan tafeden grdm ki,521 bir cemat-
kesire bir yerde (135/b) tururlar, bunlarun inde bir yksek makamda bir yksek
kimesne turm yzinn nrndan arastn oldurdu makam522 mnevver olm y
Rabb bu mbrek blk ne blkdr? Ve ol yzi nrl kimesne kim ola deyb523
bildm ki, ol524 sad olub cehennemden hals olan tafenn badur.525 ler vardum,
grdm ki; bbm dah ol tafenn inde ol kiiye yakn bir yerde turur. Tahkik bildm
ki; bbm dah ol hals olan tafedenmi ardum526 eyitdm ki; y bb ben dah sizn
tafe inde527 girb hals olaym. Eyitdi; y oul sen bu528 silsileye girmege tereddd
eyledn; amm Seyyidme ki, Hazret-i
529
Tcul-rifindur danaym eger destr
verrse gelesin deyb530 ol kiiye ki bunlarun residr,531 tand. Ol dah kereminden

destr virdi, ben dah anlarun ine girb hals oldum. Bbmun sznden bildm ki, ol
508
tevbe, A.N., vr. 88/a - .

silsileme, A.N., vr. 88/a.
510
511
M.B.N., vr. 112/b.
512
kymet kopm, A.N., vr. 88/b - .
513
A.N., vr. 88/b.
514
M.B.N., vr. 112/b.
515
aml- kabhas, A.N., vr. 88/b.
516
M.B.N., vr. 112/b.
517
biryn, M.B.N., vr. 112/b.
518
turmular, M.B.N., vr. 112/b.
519
sad olub, A.N., vr. 88/b - .
520
bulub, A.N., vr. 88/b.
521
grdm ki, A.N., vr. 88/b - .
522
M.B.N., vr. 112/b.
523
M.B.N., vr. 112/b.
524
birol, A.N., vr. 88/b - .
525
bildmbadur, M.B.N., vr. 112/b - .
526
arub, A.N., vr. 88/b; M.B.N., vr. 113/a.
527
iine, A.N., vr. 88/b.
528
bu, A.N., vr. 88/b - .
529
A.N., vr. 88/b.
530
531
ulsdur, A.N., vr. 88/b; olresidr, M.B.N., vr. 113/a - .
509
382
yzi532 mnevver kimesne anlarun ulsdur. Hazret-i Ebl-Vefimi ve533 ol tafe ana
irdet getrenlerimi ve tahkik bildm ki, sdk ve534 ihlsla535 (136/a) anun silsilesine
giren hals olurm. Sabh turdum h536 oturmadum537 ve karar itmedm. eyh ibn-i
Heytnn kapusna538 gelb andan tevbe eyledm. Ol mbrek silsileye girdm didi.
Hakk-tel539 keml- keremiyle cem mmet-i Muhammed aleyhis-salt ves-selm
540
anlarn silsilesinden myesser541 idb hals olanlardan542 kl vire,543 mn, y
rabbl-lemn.544
Rv eydr; kaan ki, Seyyid-i Hazret ikinci defa meclisde vaz eyledi. Henz
dah halfenn hcb gitmemiidi ve kalbinde inkr rahas vard; zr gice ve gndz
mfsidler ve mnfklar ve mnkirler ve hasdlar halfenn kulana drl drl szler
koyarlard. Hakk sret-i btlda gsterirlerdi.545 Pes ol meclis de halfeye bir hlet
gelb Hazret-i Seyyidn kelmna546 kula547 urd. Andan bir nara urub ard ki;
ahsenet y Tcul-rifin. Andan db b-hod old ve ol hlet de iken yine bir548 nie
defa bu kelm syledi.549 (136/b) Halfenn ashb bu sze taaccb eylediler. evre
yanna otururdlar, ta kim halfe ifkat buld ve andan sordlar ki; seni henz Hazret-i
Seyyide teslim itmednz,550 bu ahsenet deyb551 armaga sebeb ne552 idi? Halfe
eyitdi; vAllah szi ben553 ihtiyrumla dimedm, belki ztrr didm; zr grdm ki;
bir yeil ku minbern zerinde oturm arub eydr ki; ahsenet y Tcul-rifin ben
532
M.B.N., vr. 113/a.

ve, A.N., vr. 88/b - .
534
sdk ve, A.N., vr. 89/a - .
535
sdk ve ihls birle, M.B.N., vr. 113/a.
536
hc, A.N., vr. 89/a; M.B.N., vr. 113/a.
537
A.N., vr. 89/a.
538
evine, M.B.N., vr. 113/a.
539
Hakk sbhne ve tel, M.B.N., vr. 113/a.
540
M.B.N., vr. 113/a.
541
M.B.N., vr. 113/a.
542
anlardan, A.N., vr. 89/a.
543
eyleye, AN, vr. 89/a.
544
mnlemn, A.N., vr. 89/a - .
545
Hakkgsterirlerdi, A.N., vr. 89/a - .
546
kelimtna, M.B.N., vr. 113/b.
547
kulak, M.B.N., vr. 113/b.
548
A.N., vr. 89/a.
549
sylerdi, M.B.N., vr. 113/b.
550
itmednz, A.N., vr. 89/b; olmadunuz, M.B.N., vr. 113/b.
551
dey, A.N., vr. 89/b.
552
ne, A.N., vr. 89/b - .
553
ben ol szi, M.B.N., vr. 113/b.
533
383
dah anun didigne gem olub o554 kelm syledm ve kendmden gitdm yohsa kasdla
sylemi deiln555 didi.
Rv eydr; andan Hazret-i Seyyid minbern aaa ayagna gelb oturd. Bnihye halk556 gelb tevbe eylediler.557 Andan Hazret-i Seyyid emr558 eyledi ki;
huddmlarna mikrz alub turdlar gelb tevbe idene mikrz urdlar. Ol kadar kimesne
tevbe eyledi ki; kesilen sa Hazret-i Seyyidn oturdu, minbern ayagna559 beraber
old560 (137/a) czibe561 ise ancak ola ki, ta gibi gnlleri cezb idb yemidr ve
zelletden hals idb tark-i Hakka uladurur sadet anun ki, ol silsilesine ulaub sad-i
ebed old. 562
Rv eydr; halfeye ztrb gelb Hazret-i Seyyidn emrinde mtehayyir old.
Gnli yumad ve diledi ki; Hazret-i Seyyid yle563 bat eyleye ve564 hasdlarun szine
iltift eylemedi ve emr eyledi, bb- Havzada565 minbere urdlar. Andan Hazret-i
Seyyide haber gnderdi ki, gelb bize tenhca566 vaz idb567 bizi merref eylesn
diy.568 Pes Hazret-i Seyyid haber gnderdi.569 Hazret-i Seyyid vaz ve nshat
eyledi,570 ulm- ledniden ve571 bihr- rabbniyyeden ol kadar marif572 ve drrler
dkdi ki, dillerle erh olunmaz her kii avmdan ve havssdan hissesin ald. Halfe ve
cem573 anda hzr olan ulem cmle574 hayrn kaldlar ki, bu Seyyid575 bu kadar ilmi
kande tahsl eyledi ve bu kadar kitb kaan mtlaa eyledi ve bu kadar kitba nece
mlik old576 ve bu kadar meyihe kaan hizmet (137/b) eyledi ki; ulm-u zhirde ve
554
ol, A.N., vr. 89/b.

deglem, A.N., vr. 89/b; M.B.N., vr. 113/b.
556
adam, A.N., vr. 89/b.
557
558
emr, A.N., vr. 89/b - .
559
yeri dutd, A.N., vr. 89/b.
560
gitdi, A.N., vr. 89/b.
561
kuvvet-i czibesi, M.B.N., vr. 114/a.
562
czibeold, A.N., vr. 89/b - ; sadet-i ebedye buld, M.B.N., vr. 114/a.
563
Hazret-i Seyyidden bat, A.N., vr. 89/b.
564
ve, A.N., vr. 89/b - .
565
bb- Hohanda, A.N., vr. 89/b; M.B.N., vr. 114/a.
566
M.B.N., vr. 114/a.
567
vaz ve nshat eylesn ltf idb, M.B.N., vr. 114/a.
568
569
A.N., vb. 89/b.
570
Gelb vaz eyledi, A.N., vr. 90/a.
571
A.N., vr. 90/a.
572
A.N., vr. 90/a.
573
cem,A.N., vr. 90/a - .
574
A.N., vr. 90/a.
575
bu Seyyid, A.N., vr. 90/a - .
576
M.B.N., vr. 114/b.
555
384
ulm- btniyyede misli577 yogdur dey578 hatrlarndan gedi. Hazret-i Seyyide nr-
vilyetile malum old579 eyitdi ki; y kavm gh olun ki, kaan Hakk-tel580 bir
kulna ihsn eyleyb feyz eylese581 ol kimesneye ve cahile582 ulm- zhire ve btna583
irir ki, sizn almlerinz nie nie yllar tahsl itdini ol tarfell-aynda584 tahsl585
eyler ve sizin cem ilmnz anun ilmi katnda deniz katnda katre gibi olur ve dah fark
vardur, ol ilim ortasnda ki,586 muallimi beer ola ve ol ilim ortasnda ki, muallimi
Allah587 ola588 didi. Kaan ki,589 kavm bu szi iitdler grv idb aladlar. Her kiiye
mertebel590 mertebesince bir591 vecd hsl old. Nieler db b-hod oldlar.592
Halfeye dah593 dehet gelb gvdesinde ditremek ddi shhatden mmdini kesdi,
Allah594 korkusu galebe idb evliy-ullah itikad hsl old.595
Pes596 Hazret-i Seyyid minberden inb halfenn (138/a) gvdesine mbrek
eliyle sgad ol elem ve597 ztrb halfenn gnlnden zil old. Andan sonra eyitdi; y
Seyyid bana hsseten vaz eyle ki; ol vaz mmidi didi.598 Andan599 sonra600 Hazret-i
Seyyid eyitdi; y emrl-mmnin senn nefsn sana nie kerre vaz eyledi;601 amm
ind ile602 hcb da olman fehm idemezsin ve her kimesneye kim nefsi vaz eser
577
nazr, A.N., vr. 90/a.

dey, A.N., vr. 90/a - .
579
olub, A.N., vr. 90/a; M.B.N., vr. 114/b.
580
A.N., vr. 90/a; Hakk sbhne ve tel, M.B.N., vr. 114/b.
581
feyz-i ilhi verse, A.N., vr. 90/a; eyleye, M.B.N., vr. 114/b.
582
A.N., vr. 90/a.
583
M.B.N., vr. 114/b.
584
el-ayn inde, A.N., vr. 90/a.
585
kesb, M.B.N., vr. 114/b.
586
ki, A.N., vr. 90/a - .
587
Allahu-tel celle cellh, M.B.N., vr. 114/b.
588
ola, A.N., vr. 90/a - .
589
nki, A.N., vr. 90/a.
590
mertebel, A.N., vr. 90/b.
591
bir, A.N., vr. 90/b - .
592
nieleroldlar, A.N., vr. 90/b - .
593
M.B.N., vr. 114/b.
594
Allahu-tel, M.B.N., vr. 115/a.
595
596
597
elem ve, A.N., vr. 90/b - .
598
A.N., vr. 90/b.
599
600
M.B.N., vr. 115/a.
601
vaz nee kerre eyledi, A.N., vr. 90/b.
602
M.B.N., vr. 115/a.
578
385
eylemeye gayri vaz603 nice eser eyleye604 didi; amm sana bir mesel diyeyim andan
hisse hsl605 eyle606 idi.
mdi607 bilgil ki; kaan bir oban koyunlara mfik olsa dnb incitmese zaifin
ve kavsin her birini, hllu hlince riayet eylese ve srden azan gir srye getrse ve
kurtdan bunlar hfz eylese608 ve ey609 otlu yerlere iletse ve gayet610 ass olcak
glgelere iletb611 aalar dibinde anlara yaprak silke612 ve ltif sulara613 iletb vakt
ki,614 su ve tuz virse ol koyunun srsi (138/b) ten-drst olub615 artar ve sdi dah
ziyde olur ve semerr.616 Pes617 eyle618 olsa619 koyunun shibi dah oban ho grb
itibrn ziyde klur ve koyunlar elinden alub obanlkdan karmaz; amm kaan ki,
oban koyunlara mfik olmasa620 heva ve hevas da yrse ve srden ezn mukayyed
olmasa621 ve zaifin kavisin hllu hlince riayet eylemese ve kurddan bunlar622
saklamasa623 (ve dgse ve incitse ve otlu, sulu yirlere iletmese ve issilerde anlar srse
malumdur ki, ol sri gnden gne eksilr ve koyunlar aruk olub sdleri dah azalur.)624
Pes ol koyun shibi obana tb625 idb an626 giderb627 yerine gayri oban getrr.
mdi sen dah halfe hemn ol oban gibisin,628 bu raiyyet koyunlar gibidr eger sen
dah reyya adille ve insfla629 riyet idb zulm eylemezsen riyyet shibi ki;630 Hakk603
eservaz, A.N., vr. 90/b - .

eyler, A.N., vr. 90/b.
605
hsl, A.N., vr. 90/b - .
606
algl, A.N., vr. 90/b.
607
imdi, M.B.N., vr. 115/a - .
608
itse, A.N., vr. 90/b; eyleye, M.B.N., vr. 115/a.
609
ey, A.N., vr. 90/b -.
610
gayet, A.N., vr. 90/b.
611
iletse, A.N., vr. 90/b.
612
aalarsilke, A.N., vr. 90/b - ; indr virse, M.B.N., vr. 115/a.
613
akarsulara, M.B.N., vr. 115/b.
614
615
M.B.N., vr. 115/b.
616
semz olur, M.B.N., vr. 115/b.
617
n, M.B.N., vr. 115/a.
618
byle, M.B.N., vr. 115/a.
619
olsa, A.N., vr. 91/a - ; olan, M.B.N., vr. 115/a.
620
koyunlara oban mfik olmasa, A.N., vr. 91/a.
621
mukayyed olmasa, A.N., vr. 91/a - .
622
bunlar, A.N., vr. 91/a - .
623
korumasa, M.B.N., vr. 115/a.
624
bil-cmle, A.N., vr. 91/a.
625
itibr, M.B.N., vr. 115/a.
626
an, A.N., vr. 91/a - .
627
giderir, A.N., vr. 91/a.
628
mdi y halfe sen dah ol oban gibisin, A.N., vr. 91/a.
629
insaf eyle, A.N., vr. 91/a; insaf- birle, M.B.N., vr. 115/a.
630
ki, A.N., vr. 91/a - .
604
386
teldur631 celle cellh632 Pd-hlnda (139/a) mukarrer klub memleketini

gnden gne633 ziyde klur hem bu cihnda ve hem ol cihnda634 sadet ehlinden
olursn ve eger riyete merhmet ve efkt etmeyecek olursan; ve635 zulm ve cevr
idersen636 Hakk-tel seni memleket obanlndan azl idb hem637 bu cihnda ve hem
ol cihnda638 merdd olursn.
mdi y halfe gzn a639 fikr eyle ki kank obandansn ana gre amel eyle
didi. Sen degme kiiye itimd ve itikad eyleme hiretine yarar ii kendn grmek
gereksn.640 Andan halfe eyitdi; ?(' W/641 Allahu-tel sennle ve senn642 b ve
ecddunla cem Mslmanlar nef in gnderd huss bu gn643 ol fide ki, bu
gn644 ben grdm lemde kimesneye myesser olm deldr. mdi ol kimesneler ki;
rey zerinde nasb eylemiem645 anlara mektub yazub tehdid eyleyeyim ta kim adl ve
insaf
zre olub kimesneye riyyete zulm eylemeyeler benden dimek anlardan
tutmakdur;646 eger tutmazlarsa malzeme benm boynumdan gider mi? didi. Andan
(139/b) sonra647 Seyyid eyitdi; y halfe hb dirsin; amm adl- mcerred648 dille olmaz
file getrmek gerek didi649 ve dah; y halfe gh ol ki; mevt olsa ve650 gelse gerekdr
ana ekk ve bhe yogdur bu gn amel ile ki; yarn sana nef ola ve dah seni bir
Hazrete iletseler gerekdr ki; h651 bir nesne sagirden ve kebrden ana mahf degildr
ve her nesne kim bunda idersin anda652 cezasn bulsan gerekdr ve dah bilgil ki Hakktel Hazreti653 seni zafce ve hakirce nutfdan yaratd, andan654 cn virdi ve akl virdi,
631
Allahu-tel Hazretleri, M.B.N., vr. 115/a.

cell ve alsn, A.N., vr. 91/a.
633
gnden gne memleketini, M.B.N., vr. 116/a.
634
vecihnda, A.N., vr. 91/a - .
635
ve, A.N., vr. 91/a - .
636
idecek olusan, A.N., vr. 91/a.
637
hem, A.N., vr. 91/a - .
638
vecihnda, A.N., vr. 91/a - .
639
ac, A.N., vr. 91/a.
640
M.B.N., vr. 116/a.
641
'W/(? , M.B.N., vr. 116/a - .
642
seni, M.B.N., vr. 116/a.
643
bu gn, A.N., vr. 91/b - ; M.B.N., vr. 116/a - .
644
A.N., vr. 91/b.
645
eylemidr, A.N., vr. 91/b.
646
tutmak, M.B.N., vr. 116/a.
647
M.B.N., vr. 116/a.
648
mcerred-i adl, M.B.N., vr. 116/a.
649
didi, A.N., vr. 91/b - .
650
olsa ve, A.N., vr. 91/b - ; M.B.N., vr. 116/b.
651
hc, A.N., vr. 91/b; M.B.N., vr. 116/b.
652
A.N., vr. 91/b.
653
M.B.N., vr. 116/b.
632
387
gz ve kulak ve el ve ayak ve dil ve dudak virdi ve Hakk-tel655 virdi nimetlere

nihyet yogdur nitekm656 Kuran da buyurur; * '5c,4 I " pU? 4 657 ve bu cmle658
nimeti sana virdkden659 sonra bunca660 halkn zerine seni hakim eyledi halfe661 kld
ve bu cmle662 halkn ahvli senden sorulsa663 gerekdr gafil olmayasun ve halfeline
marr (140/a) olub Allah664 unutmayasn ve bu ayeti hatrndan gidermeyesin ki,
Hakk-tel celle cellh665 kelm- kdiminde666 buyurmdur, I= I b +H' 2
?-(
.
Rv eydr; halfe ol kadar667 alad ki gzinin y katre katre sakalndan
aaga668 damlad669 ve harret ve evk-u ifrtla galebe eyledi.

Pes halfe imege su taleb eyledi bir670 maraba ile su getrdiler. Kaan ki,
marabay eline ald, iecei671 vakt Hazret-i Seyyid arub eyitdi ki; y halfe sabr
eyle. Pes halfe maraba elinde tutd, imedi. Andan Seyyid eyitdi;672 y halfe bir
sahrda olsan ve gayetde susasan, yle ki; bir im su olmazsa673 helk olmaya
karib674 olsan, pes bir kimesne ol elinde ki, maraba675 getrse ve sana eyitse ki;676
bu677 suy sana vereyin eger beglign yarusn bana verrsen dise nice iderdn? Virr
midn?678 halfe eyitd; susuz helk olmakdan virmek679 yegdr, verirdm didi.680
654
A.N., vr. 92/a.

Hakk, M.B.N., vr. 116/b.
656
nimetlerenitekm, M.B.N., vr. 116/b.
*
Allah, yleyse k oradan, nk sen kovuldun. phesiz hesap gnne kadar lanet senin zerinedir
dedi. (brahim Suresi, ayet/34,35)
657
q,4I , A.N., vr. 92/a - .
658
yan, M.B.N., vr. 116/b.
659
sana virdkden, A.N., vr. 92/a - .
660
bunca, A.N., vr. 92/a - .
661
M.B.N., vr. 116/b.
662
cmle, A.N., vr. 92/a - .
663
sorsa, A.N., vr. 92/a.
664
Allahu-tely, M.B.N., vr. 116/b.
665
M.B.N., vr. 116/b.
666
erfinde, M.B.N., vr. 116/b.
*
Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (Zriyet Suresi, ayet/56)
667
kdimindekadar, A.N., vr. 92/a - .
668
sakalndan aaga katre katre, M.B.N., vr. 117/a.
669
damlard, M.B.N., vr. 117/a.
670
bir, A.N., vr. 92/a - .
671
azna, M.B.N., vr. 117/a.
672
yeyitdi, A.N., vr. 92/a - .
673
olsa, M.B.N., vr. 117/a.
674
M.B.N., vr. 117/a.
675
maraba, A.N., vr. 92/a - .
676
A.N., vr. 92/a.
677
bu, A.N., vr. 92/a - .
678
virr midn, A.N., vr. 92/a - ; M.B.N., vr. 117/a - .
655
388
Andan Hazret-i Seyyid eyitdi eger681 ol idn su682 bevl olub kmak istese; amm bir
kimesne (140/b) kdir olub seni iemekden683 men eylese ve sana684 eyitse eger
memleketn yarsn dah bana verirsen seni iedrm685 eger virmezsen bevlni,
komazam ki ka686 dise nice iderdn? halfe eyitdi;687 ne are688 lmekden dirlig
yegdr, memeleketn689 yarsun dah ana690 virirdm didi. Andan Hazret-i691 Seyyid
far old. Halfe suy idi, andan sonra Hazret-i Seyyid ba kaldurub692 eyitdi; y halfe
gh ol ki, bir begligin yarsn bir im suya ve yarus bir kerre693 bevl itmege694 virile,
rif olan kimesne ana tamm eyler mi? Yzbin695 anun gibi memleket696 benm
katmda zerrece697 deildr didi. Andan halfe eyitdi ki; y Seyyid mazr dut ki; sizn
hakikatnuz bilmedmidi ve bilrsiz ki, nefs kfirdr;698 drl drl endieler eyler;
her699 kiinin szine uyar estafirullah ve atub-u ileyh deyb Hazret-i Seyyidn elini700
pb b-nihye zr701 eyledi702 ve andan sonra eyitdi; y Seyyid imden sonra senn
emrnden tara kadem basmayam. Her ne idersen senn meveretinle klam703 didi.
(141/a) Andan Hazret-i Seyyid eyitdi; y halfe ben senden frigven, sen dah benden
frig ol, her ne ile704 ilersin, Allahu-tel emrinden hric olmayub ve Hazret-i Resl
aleyhis-salt ves-selm snnetinden hric705 olmasun Allahu-teldan706 kork
679
dirlk, M.B.N., vr. 117/a.

A.N., vr. 92/b.
681
A.N., vr. 92/b.
682
su, A.N., vr. 92/b - .
683
tebevvl itdirmese, A.N., vr. 92/b; imekden, M.B.N., vr. 117/a.
684
ve sana, M.B.N., vr. 117/a - .
685
sana bevl itdereyim, A.N., vr. 92/b.
686
kmaa komazm, A.N., vr. 92/b; kmaga, M.B.N., vr. 117/a.
687
688
M.B.N., vr. 117/a.
689
memeleketn, M.B.N., vr. 117/b - .
690
memeleketnana A.N., vr. 92/b - .
691
A.N., vr. 92/b.
692
M.B.N., vr. 117/b.
693
M.B.N., vr. 117/b.
694
ger karmaga, A.N., vr. 92/b.
695
yz, M.B.N., vr. 117/b.
696
beglik, M.B.N., vr. 117/b.
697
zerre, A.N., vr. 92/b.
698
nefs hlin bilrsin ki, A.N., vr. 92/b.
699
her, A.N., vr. 92/b - .
700
elini, A.N., vr. 92/b -
701
zrler, A.N., vr. 92/b; M.B.N., vr. 117/b
702
diledi, M.B.N., vr. 117/b.
703
idem, A.N., vr. 93/a; M.B.N., vr. 117/b.
704
iinle, M.B.N., vr. 117/b.
705
tara, M.B.N., vr. 117/b.
706
Allahdan, A.N., vr. 93/a; M.B.N., vr. 117/b.
680
389
Reslnden utan didi. Andan halfe eyitdi; y Seyyid bana bir nashat eyle ki; ol707
nshat708 sebebiyle dnydan gnlm suvuya ien hrs gstermeye.
Pes Hazret-i Seyyid eyitdi; bilmi ol ki; dnynn lezzetlerini fikr eylesn 709
nesneye rci dur. Birisi; yemek710 ve imekdr711 ve birisi; geymek712 ve birisi; cim
dur. mdi fikr eyle ki;713 yemeklerin tatlus baldur. Bir zafe714 cn-verdan715 hsl olur
ki; edn-i nesne birle716 helk olur ve eger bir kimesne717 soksa kendsi helk olur; zr
nitercgi sokdu yerde kalur kmaz ve dah giyecegn gayet eysi718 harrdr
ibrimeden hsl olur.719 Ol dah bir zafe720 kurduun721 iidr ki,722 gk723 grldsi
iitse helk olur ve cim dah bir724 bevl yerini (141/b) bir bevl yerine
ledrmekdr725 bunca fezhet birle bir lhze lezzetdr ki, gusl elemine726 degmez.
Pes malm old ki; dnynn asl mikdr ve kadri yom. Pes rif ve kmil olan
kimesne dnyya gnl balamaya ve gnlni Hazret-i Hakkdan irmeye727 ki, la-yefn
ve la-yemtdur didi. Andan bir mrdine iret eyledi. Mrd; erbb- ahvldenidi
Hazret-i Seyyidn iretini fehm eyledi, elini ardna sund.728 Hazret-i Seyyidn eline
bir ul729 inc virdi ki, gzler grmi degildi uandan lemi mnevver iderdi730 nr731
ay ve gn nrn basard, halfe grb mtehayyir old. Eyitdi; y Seyyid bana vir.
Hazret-i Seyyid732 dah733 halfeye734 virdi. Hemn ki, halfe735 eline ald, grdi ki, bir
707

M.B.N., vr. 118/a.
709
c, A.N., vr. 93/a; M.B.N., vr. 118/a.
710
yemekdr, M.B.N., vr. 118/a.
711
icmekdr, A.N., vr. 93/a.
712
geymekdr, M.B.N., vr. 118/a.
713
fikrki, A.N., vr. 93/a - .
714
zafe, A.N., vr. 93/a.
715
cn-verckdan, M.B.N., vr. 118/a.
716
ile, M.B.N., vr. 118/a.
717
nesne, A.N., vr. 93/a.
718
eysi, A.N., vr. 93/a - .
719
ibrimedenolur, M.B.N., vr. 118/a.
720
zafce, A.N., vr. 93/a.
721
kurdcauzun, A.N., vr. 93/a; kurtcugdan, M.B.N., vr. 118/a.
722
hsl olur, M.B.N., vr. 118/a.
723
gk, A.N., vr. 93/a - .
724
iki, A.N., vr. 93/a.
725
bir birine ledrmek, A.N., vr. 93/a.
726
olmana, M.B.N., vr. 118/a.
727
ayrmaya, A.N., vr. 93/b; M.B.N., vr. 118/a.
728
Hazret-isund, A.N., vr. 93/b - .
729
A.N., vr. 93/b.
730
olurd, M.B.N., vr. 118/b.
731
nr, M.B.N., vr. 118/b - .
732
708
390
ta yine Seyyid eline virdi, grdi mnevver736 inc yine ald, grdi, yine ta737 virdi
grdi inc, mtehayyir old. Bildi ki, kssa738 nedr? td ki; ie temm-739 piman
old.740 Hazret-i Seyyidn mbrek elini alub tevbe eyledi ve dah ahd (142/a) eyledi
ki; adl ve insf zere olub kimesneye zulm ve taadd eylemeye.
Rv eydr; halfe emr eyledi ki; tamlar ihzr ideler, ta kim Hazret-i Seyyid
741
cem
tevbi ve levhiki birle ziyfet eyleye. Pes b-nihye tamlar ihzr itdiler. Pes
sumat742 ekb743 ol744 tamlar getrb, kodlar.745 Halfe dah gelb746 Hazret-i Seyyid
ile ol sumatun banda oturdlar, pes sal old.747 Hazret-i748 Seyyidn cem tevbi
geldiler.749 Andan750 Hazret-i Seyyid751 eyitdi;752 Ramzan Mecnn sizn iinzde bile
midr? Pes Ramzan Mecnn ayag zre turub753 lebbeyk didi. Andan Hazret-i Seyyid
eyitdi;754 y halfe evvel755 bu756 Mecnnun757 karnn toyurasun758 andan sonra Allah759
ne buyurursa eyle ola didi.760 Halfe eyitdi; nola tamun nihyeti yogdur, ne kadar
dilerse yisn didi. Pes Hazret-i Seyyid, Ramzan- Mecnna761 iret eyledi ki; krk
erbb- ahvln birisidr. ler gelb ol tamlar Mecnn762 ne kadar varsa heb763 yedi
733
A.N., vr. 93/b.

ana, A.N., vr. 93/b; halfeye, M.B.N., vr. 118/b - .
735
halfe, M.B.N., vr. 118/b - .
736
mnevver, A.N., vr. 93/b - .
737
ta, A.N., vr. 93/b - .
738
kaziyye, M.B.N., vr. 118/b.
739
M.B.N., vr. 118/b.
740
741
cem,A.N., vr. 94/a - .
742
sumatlar, A.N., vr. 94/a; M.B.N., vr. 118/b.
743
ekilb, A.N., vr. 94/a; M.B.N., vr. 118/b.
744
ol, M.B.N., vr. 118/b - .
745
M.B.N., vr. 118/b.
746
M.B.N., vr. 118/b.
747
Halfe, Seyyidle oturub sal itdiler ki, A.N., vr. 94/a.
748
M.B.N., vr. 118/b.
749
gelb yiyeler, A.N., vr. 94/a.
750
A.N., vr. 94/a.
751
752
753
754
755
M.B.N., vr. 119/a.
756
ol, A.N., vr. 94/a.
757
A.N., vr. 94/a.
758
toyur, M.B.N., vr. 119/a.
759
Allah-u tel, A.N., vr. 94/a; M.B.N., vr. 119/a.
760
A.N., vr. 94/a.
761
Ramzana, A.N., vr. 94/a.
762
Mecnn, A.N., vr. 94/a - .
763
A.N., vr. 94/a.
734
391
andan eyitdi; y halfe dah tam var mdur, ki764 (142/b) karnum toymad didi.765
Andan halfe eyitdi; vAllhi eger Baddda ne varsa yisen toymazsn ben sana766 nice
ideyin?767 didi.
Pes halfe ermsr olub hl kim768 ne imi ve kendnn dah ne769 kadar
kudreti770 varm bildi.771 Pes Ramzan tara kub eyitdi ki; bunun rzk senden taleb
eyledm, a772 kaldum. Halfe zrler idb773 istigfr eyledi.
Rv eydr; halfe, Hazret-i Seyyid ile ved eyleyb ehrden tara bile gnderdi,
gitdi.774 Seyyid gitdkden sonra halfe, Macd Kerv taleb eyledi. Pes Hazret-i Seyyid
destr virdi. Macd geldi, halfeye bulud. Halfe ktibine emr eyledi; ta kim Ksanun
ve etrafnda olan kylarn hsln cem Hazret-i Seyyide yaza. Pes ktib bert yazd
virdi. Andan halfe, Macd Kervye775 d ki; Hazret-i Seyyid anda varmaynca mektub
gstermeye. Ho deyb776 pes Macd Kerv gelb777 Hazret-i Seyyide ulad778 Hazret-i
Seyyidden779 h780 nesne dimedi, gitdiler.
Vakt ki; gemiye bindiler, gemi (143/a) sunun ortasnda varcak turd h781
yrmedi ve ne kadar krek urdlar hc782 hareket eylemedi, sebeb nedr bilemediler.
Andan Hazret-i Seyyide783 tevecch eyledi bildi ki; sebeb nedr? Eyitdi ki; y Macd
sende bir nesne vardur. Macd eyitdi; y Seyyid, bende halfenn mektub vardur;
ammd ki, mektub anda varmaynca virmeyesin didi. Hazret-i784 Seyyid eyitdi; y
Macd gemi gitmez nice itme gerek785 Getr mektubu grelm786 didi. Andan mektub
764
ki, A.N., vr. 94/a - .

A.N., vr. 94/a.
766
M.B.N., vr. 119/a.
767
nice ideyin, A.N., vr. 94/a - .
768
kim, A.N., vr. 94/a - .
769
neye, A.N., vr. 94/a.
770
M.B.N., vr. 119/a.
771
A.N., vr. 94/a.
772
ac, M.B.N., vr. 119/a.
773
eyleyb, M.B.N., vr. 119/a.
774
M.B.N., vr. 119/a.
775
Macde, M.B.N., vr. 119/b.
776
M.B.N., vr. 119/b.
777
pesgelb, M.B.N., vr. 119/b - .
778
yetib kocd, M.B.N., vr. 119/b.
779
halfeden, A.N., vr. 94/b.
780
hc, A.N., vr. 94/b; M.B.N., vr. 119/b.
781
hc, A.N., vr. 94/b; M.B.N., vr. 119/b.
782
M.B.N., vr. 119/b.
783
784
M.B.N., vr. 119/b.
785
ideym, A.N., vr. 95/a.
786
M.B.N., vr. 119/b.
765
392
alub okud, inde ne var idgni bilb787 pre pre eyledi suya brakd; gemi yil gibi
gedi, hals oldlar.
Baz kimesne788 bu ahvle vkf olub789 eyitdiler; Hazret-i Seyyid ne aceb i
iledi790 kendi kabul itmezse bari zrriytna ve dervlerne virmek gerekidi Hazret-i
Seyyide bu sz malum old.791 Eyitdi; y kavm bilmi olun ki,792 fkir olan kimesneye
Allahdan793 gayri nesne taleb eylemek794 olmaz didi795 benm itikadum bunun
zerinedr ki, Allahu-tel Hazretleri796 kyamete degn benm zrriytm ve
silsilemi kendden gayriye muhtac eylemeye cem lem anlara muhtac olalar. Anlar
kimesneye muhtac olmayalar797 (143/b) zih sadet ve devlet anun ki,798 anun
zrriytndan old veyahud silsile-i mbrekisine girdi, cem lemden mstagn old
ve799 Hazret-i Seyydin kermatnn nihyeti800 yogdur801 eger cemsini yazsak
nihyeti bulunmaz,802 bu kadar ihtisar itdk,803 kalan dah buna kys eyle.804 Hakktel805 cem mmet-i Muhammed aleyhis-salt ves-selm
806
Tcul-rifin
Hazretinn807 ve zrriyt- thirinn himmet-i lyesinden mahrum klmaya ve anun

mbrek silsilesinden hric klmaya fasl ve min,808 y rabbl-lemn809
Fasl ki;810 bu fasl Hazret-i Tcul-rifinn kaddesel-lhu srrehul-azz811 baz
mrdlerinin ismini ve Hazret-i Seyyid mrdlerini812 imtihn eyledun bildirr.
787
M.B.N., vr. 119/b.

kimesneler, A.N., vr. 95/a; M.B.N., vr. 119/b.
789
M.B.N., vr. 119/b.
790
itdi, A.N., vr. 95/a; eyledi, M.B.N., vr. 119/b.
791
olub, A.N., vr. 95/a; old, M.B.N., vr. 120/a - .
792
ki, A.N., vr. 95/a - ; olub, M.B.N., vr. 120/a.
793
Allahu-teldan, M.B.N., vr. 120/a.
794
795
olmazd, A.N., vr. 95/a; dev degldr, M.B.N., vr. 120/a.
796
M.B.N., vr. 120/a.
797
798
kim, M.B.N., vr. 120/a.
799
imdi, A.N., vr. 95/a.
800
haddi, M.B.N., vr. 120/a.
801
pyn yog, A.N., vr. 95/a.
802
olmaz, M.B.N., vr. 120/a.
803
kelm- tvil olmasun dey ihtizr itdk, A.N., vr. 95/a.
804
kalaneyle, A.N., vr. 95/a - .
805
Hakk sbhne ve tel, A.N., vr. 95/a.
806
M.B.N., vr. 120/a.
807
Hazret-i Tcul-rifin, M.B.N., vr. 120/a.
808
Hazret-i Muhammed Tcul-rifin ve nesli lsinin ve zrriyt- thiresinin himmetlerinden ltf ile
keremiyle, min, A.N., vr. 95/a - 95/b.
809
ylemn, A.N., vr. 95/b - .
810
fasl ki, A.N., vr. 95/b - .
811
M.B.N., vr. 120/a.
788
393
Bilgil ki; Hazret-i Seyyidn mrdinin nihyeti yogdur; amm ol kimesneler ki

temm- tarki grmileridi, krk kii813 idi ki, bunlar814 erbb- hvaldenidi. Nice
gndr Hazret-i Seyyidn hizmetinde815 olurlard her birinn nie nie816 menkblar
vardr; amm adlarn teberrken817 zikr idelm. Menkblarn zikr (144/a) idecek
kitb818 gayet mutavvel olur. Okuyanlara mellet hsl olur.819
Adlar820 bunlardr ki zikr olunur;821 eyh822 Al bin Heyt, eyh823 Bek bin
Batu, eyh824 Abdur-rhman bin Tafsunc, eyh825 Matar bin Ahhi, eyh826 Mcid
Kerv, eyh827 Ahmed el-Bekal, eyh828 Abds-sema el-Kurey, eyh829 Ramzan
Mecnn, eyh830 Muhammed Msr, eyh831 Muhammed Gmehn, eyh832 Mahmud
Keyyal, eyh833 erefd-dn Ebl-Abbas, eyh834 Al bin std, eyh835 Ebl-Bedr
Hinderic, eyh836 Receb Vast, eyh837 Eb Bekr Bst, eyh838 Mukbil bin Hdim,839
eyh840 Asker-i l, eyh841 Heyn, eyh842 Ebl-Azkaln, eyh843 Muhammed
Trkmn, eyh844 Hamd Sf, eyh845 Hseyin R, eyh846 Al bin el-Safer, (?)
812
mrdlerinn, M.B.N., vr. 120/b.

kimesne, A.N., vr. 95/b; M.B.N., vr. 120/b.
814
A.N., vr. 95/b; M.B.N., vr. 120/b.
815
hidmetinde, M.B.N., vr. 120/b.
816
M.B.N., vr. 120/b .
817
teberrken adlarn, M.B.N., vr. 120/b.
818
M.B.N., vr. 120/b.
819
gayetolur, A.N., vr. 95/b - .
820
isimleri, M.B.N., vr. 120/b.
821
kelm tvil adlar bunlardur, A.N., vr. 95/b; zikr olunur, M.B.N., vr. 120/b -.
822
eyh, A.N., vr. 95/b - .
823
eyh, A.N., vr. 95/b - .
824
eyh, A.N., vr. 95/b - .
825
eyh, A.N., vr. 95/b - .
826
eyh, A.N., vr. 95/b - .
827
eyh, A.N., vr. 95/b - .
828
eyh, A.N., vr. 95/b - .
829
eyh, A.N., vr. 95/b - .
830
eyh, A.N., vr. 95/b - .
831
eyh, A.N., vr. 95/b - .
832
eyh, A.N., vr. 95/b - .
833
eyh, A.N., vr. 95/b - .
834
eyh, A.N., vr. 95/b - .
835
eyh, A.N., vr. 95/b - .
836
eyh, A.N., vr. 95/b - .
837
eyh, A.N., vr. 95/b - .
838
eyh, A.N., vr. 95/b - .
839
Mukbil Hdim, M.B.N., vr. 120/b.
840
eyh, A.N., vr. 95/b - .
841
eyh, A.N., vr. 95/b - .
842
eyh, A.N., vr. 95/b - .
843
eyh, A.N., vr. 95/b - .
844
eyh, A.N., vr. 95/b - .
813
394
eyh847 Bveln,848 eyh849 Pr-Hayat,850 eyh851 Bdrer, eyh852 ehbed-dn bin

Ukeyl,853 eyh854 Mhd-dn Mndilec, eyh855 Eb Bekr Zinhrn, eyh856 Ferec
Makbur, eyh857 Abdl-azz Feraz, eyh858 Mikdd, eyh859 Abdur-rhman Delh,
eyh860 Allan, eyh861 Ebl-Zeyn, eyh862 Osmn Maberan, eyh863 Yusuf el-Beth
(144/b) eyh864 Srm, eyh865 Eb Sad Feylever rahmetul-llahi aleyhim,866 ecman.
Rv eydr; Hazret-i Tcul-rifinn867 kaddesel-lhu srrehu868 lemi altnda
onyedi sultn vard, murd- sultndan dny Pd-h deildr belki murd oldur ki,
temm- tarki869 tekmil itdkten sonra Hazret-i Seyyidn hizmetinde870 olurken hl-i
haytnda anlara871 izin virmiidi ki,872 tevbe vireler ve tekmil-i halk ideler ve bu onyedi
kiiye Sultn didiklerine vech oldur ki, zr873 irda destr old. Mrdler riyet olub874
kendleri Pd-h old.875
Pes ol onyedi kii temm-876 kmil ve mkemmel olmlard ve gir kalan
kmilleridi; amm mkemmel olmamlard, yan temm- tarki877 grmilerdi; amm
845
eyh, A.N., vr. 95/b - .

eyh, A.N., vr. 95/b - .
847
eyh, A.N., vr. 95/b - .
848
eyh Bdeln, M.B.N., vr. 120/b.
849
eyh, A.N., vr. 95/b - .
850
eyh Pr-Hayat, M.B.N., vr. 121/a - .
851
eyh, A.N., vr. 95/b - .
852
eyh, A.N., vr. 95/b - .
853
ehbed-dn ibn-i Ukeyl, M.B.N., vr. 120/b.
854
eyh, A.N., vr. 95/b - .
855
eyh, A.N., vr. 96/a - .
856
eyh, A.N., vr. 96/a - .
857
eyh, A.N., vr. 96/a - .
858
eyh, A.N., vr. 96/a - .
859
eyh, A.N., vr. 96/a - .
860
eyh, A.N., vr. 96/a - .
861
eyh, A.N., vr. 96/a - .
862
eyh, A.N., vr. 96/a - .
863
eyh, A.N., vr. 96/a - .
864
eyh, A.N., vr. 96/a - .
865
eyh, A.N., vr. 96/a - .
866
rahmetullh-i tel aleyhim, M.B.N., vr. 120/b.
867
Tcul-rifinn, A.N., vr. 96/a - .
868
kaddes-srrehu, A.N., vr. 96/a - ; kaddesel-lhu srrehul-azz, M.B.N., vr. 120/b.
869
tark-i temm, A.N., vr. 96/a.
870
hidmetinden, M.B.N., vr. 120/b.
871
anlara, M.B.N., vr. 121/a - .
872
ki, A.N., vr. 96/a - .
873
nki, M.B.N., vr. 121/a.
874
old, M.B.N., vr. 121/a.
875
mrdlerold, A.N., vr. 96/a - ; oldlar, M.B.N., vr. 121/a.
876
M.B.N., vr. 121/a.
877
tark-i temm, M.B.N., vr. 121/a.
846
395
tevbe virmege ve terbiyet gayr878 itmege destr virilmemiidi. Ol onyedi sultnun

isimleri bunlardur ki, zikr olunur ve dah yle bilgil ki, bu onyedi Sultn ol krk
makbllerdendr bunlarun gayrisinden879 (145/a) fark budur ki; bunlar880 kmil ve
mkemmeldr, gayrisi hemn kmildr. simleri bunlardur, zikr olunur;881 eyh882 Al
bin Heyt, eyh883 Bek bin Batu, eyh884 Abdur-rhman bin Tafsunc, eyh885 Matar
bin Ahhi,886 eyh887 Macd Kerv, eyh888 Ahmed Bekal, eyh889 Muhammed
Trkmn, eyh Heyna,890 eyh891 Ebl-Azkalan, eyh892 Ebl-zz Kaln, eyh893
Andl-menmil-kurey, eyh894 erefd-dn Ebl-Abbas, eyh895 Ramzan Mecnn.
Mecnn didiklerine sebeb ol dur ki; vecd-i galib kimesne idi. Ekser ekvat da
meczub olub yaturd eger sul idersen896 ki, ekser evktda897 meczb olub898 yatcak899
ird itmege900 yaramaz;901 zr vakt ki, mazbt olmaz, eyle olsa Sultndan add itme
mans olmaz.902 Cevb virrz ki,903 (meczb olmak ird eylemege904 mni
deldr, ifkat buldug vakt de ird iderdi.)905
Hatta906 rivyet olundu ki; Bayezd Bestm rahmetul-llahi aleyh907 gh olurdu
ki, bir hafta ikdar908 b-hod olub yaturd ve gh dah artuk yaturd. Hatta bazlar yle
878
gayrileri terbiyet, A.N., vr. 96/a; M.B.N., vr. 121/a.

gayrilerinden, M.B.N., vr. 121/b.
880
M.B.N., vr. 121/b.
881
kiolunur, A.N., vr. 96/a - ; zikr olunur, M.B.N., vr. 121/b - .
882
eyh, A.N., vr. 96/a - .
883
eyh, A.N., vr. 96/a - .
884
eyh, A.N., vr. 96/a - .
885
eyh, A.N., vr. 96/a - .
886
eyh Matar ibn-i Ahsseyyid, M.B.N., vr. 121/b.
887
eyh, A.N., vr. 96/a - .
888
eyh, A.N., vr. 96/a - .
889
eyh, A.N., vr. 96/a - .
890
eyh Heyna, A.N., vr. 96/a - ; M.B.N., vr. 121/b - .
891
eyh, A.N., vr. 96/a - .
892
eyh, A.N., vr. 96/b - .
893
eyh, A.N., vr. 96/b - .
894
eyh, A.N., vr. 96/b - .
895
eyh, A.N., vr. 96/b - .
896
olunursa, A.N., vr. 96/b; M.B.N., vr. 121/b.
897
ekser evktda, A.N., vr. 96/b - .
898
899
yatcak, A.N., vr. 96/b - .
900
itmege, A.N., vr. 96/b - .
901
M.B.N., vr. 121/b.
902
zrolmaz, A.N., vr. 96/b - .
903
oldur ki, A.N., vr. 96/b.
904
itmege, M.B.N., vr. 121/b.
905
ifkat bulack ird ider mni deildr, A.N., vr. 96/b.
906
M.B.N., vr. 121/b.
907
Rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 121/b.
879
396
nakl eylediler ki, yedi yl Hazret-i (145/b) Bayezd kendden gayb old ve ekk ve
bhe yogdur, ird909 iderdi. Pes vecd ve hlet irda mani olmazmi, gir szmize
gelelm. eyh Hseyin R, eyh Asker-i l ki, Surrh dimekle mehurdur; zr910
meclisde ok nara ururd. eyh Al bin std, eyh Al bin el-Safer, (?) eyh Yusuf elBetah.911
Rv eydr, bu onyedi sultn kymet gnnde Hazret-i Seyyidn lemi dibinde
nrdan yeeren develere binb ve nrdan nikablarla arasta kalalar.912 lhi anlarun
himmetlerinden913 bizi914 ve cem mmet-i Muhammed aleyhis-salt ves-selm 915
mahrum klmaya, feyznle ve kereminle.916
Rv eydr; bu zikr olunan eyhler anlardur ki; Hazret-i Seyyidn917 asla ve
kat hizmetinden gitmezlerdi ve { cem tarki tekmil eylemilerdi. Hazret-i Seyyidn
sohbetnden ayrlmazlard918 gice ve gndz anda olurlard; amm ol azzler ki, tarki
temm grb makamlu makamna vardlar. Anlar sekseniki muteber919 eyhdr ki,
(146/a) zikr olunur isimleri bunlardur:
eyh Muhammed Harm, eyh brahim Arab, eyh brahim Haddz, eyh
brahim Semn, eyh brahim Lk, eyh kbl, eyh Abdl-Mahmud Bakkal, eyh
Mahmud Zek, eyh Mflic Hdim, eyh Zul, eyh Kutbul-rifin ki, Basrada defn
olunmudur. eyh Abdl-Bvergn, eyh Ms Bezerz, eyh Matk, eyh Utbe, eyh
Mensr Giymn, eyh Cebral Nekne,920 eyh Slhed-dn Belev, eyh Halfe, eyh
Ktib,921 eyh Cemd Tavl, eyh Hamd Deys, eyh Bahtiyr, eyh Al Rstn, eyh
Ebl-Hasan ibnl-Cevz, eyh Temm, eyh Gfrun Benhirl-mlk, eyh EblHaccc Msr, eyh Abdl-azz Bekal, eyh ker Cund ki, Kim Bi-Emri-llhdur.
Halfenn makbli idi. eyh Ebl-Mekrim Nehr-i hlis, eyh Al ibn-i dris el-
908
mikdr, M.B.N., vr. 122/a.

ird, M.B.N., vr. 122/a - .
910
Srrh dimege sebeb oldur ki, M.B.N., vr. 122/a.
911
hattaBetah A.N., vr. 96/b - .
912
geleler, M.B.N., vr. 122/a.
913
himmetinden, M.B.N., vr. 122/a.
914
A.N., vr. 96/b.
915
M.B.N., vr. 122/a.
916
feyznlekereminle A.N., vr. 96/b - .
917
918
hli olmazlard, M.B.N., vr. 122/a.
919
M.B.N., vr. 122/a.
920
eyh MuhammedNekne, M.B.N., vr. 122/b - .
921
M.B.N., vr. 122/b.
909
397
Yakb,922 eyh mer Keddn, eyh Muhammed Sekrn, eyh Ebl-Hadd, eyh
Gurb, eyh Selmn Kehhl, (146/b) eyh Umk Sleymn, eyh Mekk Dehlek, eyh
Al Gaz, eyh Yahya ki, Hulvn923 ehrinn Pd-hi idi. eyh Rh- Zaferan, eyh
Al Hveyd, eyh Eb Mslim Mekk, eyh Turhan, eyh Mikdm, eyh Mikdd; bu
ikisi, eyh Mikdd ki, ol krk kiide zikr olund anun924 karundalarudur. eyh Yunus,
eyh Abdl-smed, eyh Reyhn, eyh Saf, eyhl-Tekn, eyh Cm, eyh EblGamm, eyh Al Cevsek, eyh Sleymn Radin, eyh Muhammed Esved, eyh
Mahfuz, eyh Mushaf, eyh Zeyd bin mer, eyh Selme, eyh Eb Talib, eyh
Rdvan, eyh Sbit, eyh Abdl-azz, eyh Mahmud Cebel, eyh Ahmed Mezyin,925
eyh Tekn, eyh ebb, eyh Burhn, eyh Nef Tereyh, eyh Muhammed ki,
Belfsadandur, eyh Abdl-Muhsn, eyh Abdl-Red, eyh Abdl-Vcd Mukr,
eyh Ahmed Kurey, eyh Ebl-Nasr Krman, eyh Eb Ham, (147/a) eyh EblHasan, eyh Abdl-Samed, eyh Abdl-Samed Vast rahmetullh-i rahmeten
vsiaten.926 }
Ve dah bilgil ki;927 bu azzler ki, adlar zikr olund928 her birisi memleketn
ulsdur,929 her birisinn b-nihye930 mrdleri vardur; cemsi bunlarun Hazret-i
Seyyid kaddesel-lhu srrehul-azz terbiyetile hsl olmdur bundan fehm eyle ki,
Hazret-i Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehu931 nice ul sultnimi lemi ihta eylemi,
cem leme nr tolm Hazret-i Reslun salvt-ullahi aleyhi932 er erifini ihy
eylemi, Hakk-telnun rahmeti ana ve zrriytna ve ashbna ve anun933 silsile-i
mbrekesine dhil olana olsun, ta kymete degin, mn, y rabbl-lemn.934
Ve dah rivyet olund ki;935 bir gn Tcul-rifin kaddesel-lhu srrehu diledi
ki936 ol onyedi sultn ki, makbllerdenidi anlar937 tecribe eyleye938 ki ve tedb-i939
922
eyh Al bin dris el-Yakb, M.B.N., vr. 122/b.

Cevzir, M.B.N., vr. 122/b.
924
buanun, M.B.N., vr. 122/b - .
925
M.B.N., vr. 123/a.
926
ve dahvsiaten A.N., vr. 96/b - ; rahmetullh-i tel aleyhm, ecman, M.B.N., vr. 123/a.
927
veki, M.B.N., vr. 123/a.
928
bu zikr olunan azzlerin, A.N., vr. 96/b.
929
uls olub, A.N., vr. 96/b.
930
Her birisinin nee, A.N., vr. 96/b.
931
rh-ullahi tel, M.B.N., vr. 123/a.
932
salvt-ullahi tel aleyhi vesselm, M.B.N., vr. 123/a.
933
934
cemsilemn, A.N., vr. 96/b - .
935
936
diledi ki, A.N., vr. 96/b - .
923
398
mertebelerine marur olub kalmayalar (147/b) ve dah iler slk ve seyr940 idb
ceveln gstereler. Pes ol onyedi sultn941 hlvetine cem eyleyb eyitdi ki; her
kangnuz942 ne mertebeye iridyse ird makamdan943 haber virsn; ziyde944 ve
noksan945 eylemesn946 didi.
{ eyh Al bin Heytye nazar eyledi947 ve eyitdi; evvel sen syle didi.948 Pes
eyh Al turub eyitdi; y Seyyid elhamdlillh ve elemine Hazretnn meded-i birle
Hakk-tel Hazreti949 beni950 cem lemde ne varsa muttali eyledi; hatta kara
gkicede kara taun zerinde kara karnca ayagn kaldurub yene basduun iidrm ve
bilrem;951 eger Kf ta ardnda dah olursa didi. Andan Hazret-i Seyyid eyitdi, y
bl-Hasan erenlern makam bundan dah ldur cehd eyle ki, makamda kalmayasn
makam- kurbe iriesin didi.
Andan sonra eyh Abdur-rahmn Tafsunc rahmetul-llahi aleyh952 turd ve
eyitdi; y Seyyid senn mededinle ve feyzn (148/a) berektyla ve terbiyyetin nryla
Allahu-tel ekser mahlkatun hlini bana bildrdi. Hatta denizlerin dibinde olan
balklar bilrem, her birinn meskeni nerededr, ne yer, ne ier bilrem. Hazret-i
Seyyid eyitdi; y Abdur-rahmn ehl-i hususun makam bundan yukaru953 cehd ve cidd
eyle ki, bu makamda kalmayasn dah l954 olan makama iriesin didi.955
Andan sonra; Seyyid Matara rahmetul-llahi aleyh ki, Hazret-i Seyyidn
karnda oludur yerinden turd ve eyitdi; y Seyyid elhamdlillh956 ki, senn
mededinle ve hsn-i inyetinle ve nr- vilyetnle Allahu-tel Hazreti957 ben gizl
937
kianlar, A.N., vr. 96/b - ; M.B.N., vr. 123.

939
M.B.N., vr. 123/b.
940
ve seyr, A.N., vr. 96/b - ; seyrn, M.B.N., 123/b.
941
anlar, A.N., vr. 96/b; ol onyedi azz, M.B.N., 123/b.
942
birinz, A.N., vr. 96/b; M.B.N., 123/b.
943
M.B.N., 123/b.
944
A.N., vr. 96/b; artuk, M.B.N., 123/b.
945
eksk, A.N., vr. 96/b; M.B.N., 123/b.
946
sylemesn, A.N., vr. 96/b; M.B.N., 123/b.
947
idb, M.B.N., 123/b.
948
M.B.N., 123/b.
949
M.B.N., 123/b.
950
ben kuln, M.B.N., 123/b.
951
M.B.N., 123/b.
952
rahmetullh-i, M.B.N., 123/b.
953
l, M.B.N., 124/a.
954
M.B.N., 124/a.
955
M.B.N., 124/a.
956
elhamdlillh-i tel, M.B.N., 124/a.
957
M.B.N., 124/a.
938
399
nesnelere muttali eyledi; hatta958 lemde ne kadar kuauzlar varsa yuvalarun ve

yerlerini ve yediklern ve idiklern bilrem. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Matara
makam ve asln959 bundan daha ldur, buna marr olma, cehd960 ve say eyle bundan
yukaru makama iriesin961 didi.
Andan sonra; eyh Ahmed Bekal962 (148/b) rahmetul-llahi aleyh963 turd ve
eyitdi;964 elhamdlillh ki, y Seyyid senn enfsun berektnda ve meded-i
berektunda965 Hakk-tel Hazreti966 beni967 ne kadar bulut varsa ana muttali eyledi;
hatta bilrem ki, kanden gelr kande gider ve nirede968 yadurur ve nirede yadurmaz
ve nice ot bitrr. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Ahmet erenlern mertebesi bundan dah969
ldur buna marr olmal, cehd970 ve say eyle bundan ziyde mertebeye iriesin didi.
Andan sonra eyh Muhammed Trkmn rahmetul-llahi aleyh971 turd ve eyitdi;
y Seyyid elhamdlillh ki, senn nrunun feyz-i berektnda ve senn medednle
Hakk-tel Hazreti972 bana bu kadar973 kudret virdi, nazar eyledm yedi kat gkde ve
yedi kat yirde974 ne varsa grdm, cem975 lem-i mlkde ne varsa bildm didi. Andan
sonra Hazret-i Seyyid eyitdi; y Muhammed erenler menzli bundan dah ldur cidd ve
cehd eyle ki, bundan dah976 lya iriesin (149/a) didi.
Andan sonra }977 eyh Heyn rahmetul-llahi aleyh978 turd ve eyitdi; y
Seyyid979 senn mededinle ve feyzn berektnda elhamdlillh ki,980 Hakk-tel bana
958
M.B.N., 124/a.
M.B.N., 124/a.
960
cidd, M.B.N., 124/a.
961
irie, M.B.N., 124/a.
962
Ahmed Bekal Yemm, M.B.N., vr. 124/a.
963
rahmetul-llahi tel,M.B.N., vr. 124/a.
964
turd ve eyitdi, M.B.N., vr. 124/a.
965
mededinle, M.B.N., vr. 124/a.
966
M.B.N., vr. 124/a.
967
ben, M.B.N., vr. 124/a.
968
ne yerde, M.B.N., vr. 124/b.
969
M.B.N., vr. 124/b.
970
cidd, M.B.N., vr. 124/b.
971
Rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 124/b.
972
M.B.N., vr. 124/b.
973
M.B.N., vr. 124/b.
974
M.B.N., vr. 124/b.
975
cem, M.B.N., vr. 124/b.
976
dah, M.B.N., vr. 124/b.
977
eyh Alsonra, A.N., vr. 97/a - .
978
rahmetaleyh, A.N., vr. 97/a - .
979
y Seyid, A.N., vr. 97/a - .
980
elhamdlillh ki, A.N., vr. 97/a - .
959
400
bildrdi,981 yeryznde ne kadar kara sr ve su sr varsa cemsi nice ot otlar ve ne

kadar sd virdne hli vardur982 her gn bana malumdur didi.983 Andan Hazret-i Seyyid
eyitdi; y Heyn bu makama tur, Hakk makam deldr, say eyle ki, bundan iler
makama vsl olasn didi.984
Andan sonra985 eyh Ebl-Azkaln rahmetul-llahi aleyh986 turd987 ve eyitdi;
y Seyyid elhamdlillh988 ki989 senn inyetinle Hakk-sbhne ve tel990 bana
myesser eyledi ki, cinnlerden ok kimesne gelb benden okudlar991 ve htim
eylediler hatta Ahmed ve Muhammed adlu drtyz992 cinne Kuran993 htim itdirdm
kalan gayr-i isiml olana994 had-i nihyet995 yogdur didi. Cemsine kuran- azm hatm
itdrdm. Andan Hazreti996 eyitdi; (149/b) y bl-Azkalan erenlern mertibi bundan
dah ldur, cidd ve997 say eyle ki, yukaru mertebeye998 iriesn didi.999
Andan
sonra1000
eyh
Abdl-sema
Kurey
rahmetul-llahi
aleyh1001
yerinden1002 turd1003 eyitdi; y Seyyid lillhl-hmd ve elemine1004 senn inyetn

meded-i birle berektunla1005 Hakk-tel vah ta cn-verlerini1006 cem yrtc cnverleri bana msahhar eyledi1007 nice istersem cem1008 bana mutlerdr ve cemsinn
981
bana bildrdi, A.N., vr. 97/a - .

cemsivardur, AN, vr. 97/a - .
983
A.N., vr. 97/a.
984
Hazret-i Seyyid ana dah evvel ki cevb didi, A.N., vr. 97/a.
985
986
rahmetaleyh, A.N., vr. 97/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 125/a.
987
turub, A.N., vr. 97/a.
988
989
yki, A.N., vr. 97/a - .
990
Hakk-tel, A.N., vr. 97/a.
991
benden gelb oludlar, A.N., vr. 97/a.
992
yz, M.B.N., vr. 125/a.
993
M.B.N., vr. 125/a.
994
gayr-iolana, A.N., vr. 97/a - ; olub, M.B.N., vr. 125/a.
995
nihyet, A.N., vr. 97/a.
996
cemsineHazreti, A.N., vr. 97/a - .
997
M.B.N., vr. 125/a.
998
lya, M.B.N., vr. 125/a.
999
Seyyid ana dah evvel ki de didi ki; cevb didi, A.N., vr. 97/a.
1000
1001
1002
M.B.N., vr. 125/a.
1003
1004
yelemine, A.N., vr. 97/a - .
1005
berektunla, A.N., vr. 97/a - ; M.B.N., vr. 125/a.
1006
vahcn-verlerini, A.N., vr. 97/a - .
1007
1008
982
401
ahvlini bildm1009 didi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Abdl-sema cidd ve cehd eyle, kim
maksda iriesin bu makama marr olma ki, henz maksd rkdur.1010
Andan sonra1011 eyh erefd-dn Ebl-Abbas rahmetul-llahi aleyh1012 turd1013
ve eyitdi; y Seyyid senn l himmetn berektnda elhamdlillh ki,1014 Hakk-tel
cem yrtc kular bana msahhar eyledi. Cemsinin yuvas ve yavrsn ve ne
oldun bilrem, cemsini benm emrime mutdur didi. Andan1015 Hazret-i Seyyid
eyitdi; y erefd-dn yle1016 say eyle, l himmet1017 ol ta kim bundan (150/a) l
makama iriesin didi;1018 zr ki, maksd dah yukarudur1019 didi.1020
Andan sonra1021 eyh Ramzan Mecnn rahmetul-llahi aleyh1022 turd1023
eyitdi; y Seyyid senn medednle ve feyzn berektnda Hakk-sbhne ve tel1024
Hazreti1025 beni muttali eyledi shrda1026 ne kadar gicenler varsa cemsine vkf
oldum;1027 nirede yaturlar ve nice ot otlarlar heb bana malumdur ve cem1028 benm
emrime mutdur1029 didi. Andan Hazret-i Seyyid eyitdi; y Ramzan menzil-i
mukarrebn dah ldur.1030 Bu makam1031 cehd ve say eyle dah lya iriesin; zr1032
bu makam eglenecek makam deldr didi.1033
{ Andan sonra eyh Hseyin R rahmetul-llahi aleyh1034 turd1035 ve eyitdi; y
Seyyid elhamdlillh ki, ve elemine1036 senn feyzn nr- birle ve senn mededn ve
1009
bilirm, A.N., vr. 97/a; M.B.N., vr. 125/a.

Seyyid ana dah evvel ki de didigi cevb virdi, A.N., vr. 97/a .
1011
1012
rahmetaleyh, A.N., vr. 97/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 125/b.
1013
turub, A.N., vr. 97/a; M.B.N., vr. 125/b.
1014
elhamdlillh ki, A.N., vr. 97/a - .
1015
pes, M.B.N., vr. 125/b.
1016
M.B.N., vr. 125/b.
1017
l himmet, M.B.N., vr. 125/b - .
1018
Seyyid gene evvel ki cevb didi, A.N., vr. 97/a.
1019
zryukarudur, A.N., vr. 79/a - .
1020
M.B.N., vr. 125/b.
1021
andan sonra, A.N., vr. 79/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 125/b.
1022
1023
1024
1025
M.B.N., vr. 125/b.
1026
shrdabeni, A.N., vr. 97/b - ; shrda, M.B.N., vr. 125/b - .
1027
cemsinin hline vkf eyledi, A.N., vr. 97/b.
1028
1029
mutlerdur, A.N., vr. 97/b.
1030
mukarrebn makam deildr, M.B.N., vr. 125/b.
1031
M.B.N., vr. 125/b.
1032
zr, M.B.N., vr. 125/b - .
1033
yene Seyyid ana dah evvelkilere didigin didi, A.N., vr. 97/b.
1034
Rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 126/a.
1010
402
berektunla1037 Hakk-tel beni1038 cem1039 yeryznde olan koyuncuklara muttali

eyledi; erkekden ve diiden kkden, bykden ne varsa cemsini malum itdm ve
bilrem ki,1040 nice ot otlarlar ve nice olsalar gerek (150/b) adama m nasb olurlar
yahud yrtc cn-averler mi yir ve sdleri ne mikdr hsl olur cemsini bilrem didi.
Andan Hazret-i Seyyid eyitdi; y Hseyin bundan menzil-i rifin dah ldur, cidd ve
cehd1041 eyle ta kim ol makama iriesin buna marr olma didi bu turacak makam
deldr.1042
Andan sonra eyh Asker Surrah rahmetul-llahi aleyh1043 turd1044 ve eyitdi; y
Seyyid senn medednle ve terbiyetn sebebiyle ve feyzn berektnda1045 Hakk-tel
gnlerde1046 ne kadar melekler varsa cemsinn1047 tesbhini ve tahlllerni gnde be
kerre bana iitdrr ve kaan melekler beni grseler ikrm idb izzet iderler. Hazret-i
Seyyid eyitdi; y Asker erenler1048 makam bundan dah ldur, cehd ve say1049 eyle ki,
makam- lya irb,1050 makam- ednda kalmayasn didi,1051 makam- lya iriesin
didi.
Andan sonra }1052 eyh Al std, rahmetul-llahi aleyh1053 yerinden1054 turd1055
ve eyitdi; y Seyyid elhamdlillh1056 ve elemine senn medednle ve ihsnunla
(151/a) ve kuvvet-i nusretnle1057 Hakk-tel Hazreti1058 beni evk-i1059 kadr eyledi
1035

M.B.N., vr. 126/a.
1037
veberektunla, M.B.N., vr. 126/a - .
1038
ben kuln, M.B.N., vr. 126/a.
1039
M.B.N., vr. 126/a.
1040
idindm, M.B.N., vr. 126/a.
1041
say, M.B.N., vr. 126/a.
1042
M.B.N., vr. 126/a.
1043
Rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 126/a.
1044
1045
nr- berektnda, M.B.N., vr. 126/a.
1046
gnde, M.B.N., vr. 126/a.
1047
M.B.N., vr. 126/a.
1048
M.B.N., vr. 126/a.
1049
cidd ve say, M.B.N., vr. 126/b.
1050
M.B.N., vr. 126/b.
1051
M.B.N., vr. 126/b.
1052
andan sonrasonra, A.N., vr. 97/b - .
1053
1054
M.B.N., vr. 126/b.
1055
turub, A.N., vr. 97/b; M.B.N., vr. 126/b.
1056
elhamdlillh, A.N., vr. 97/b - ; elhamdlillh-i tel, M.B.N., vr. 126/b.
1057
medednlenusretnle, A.N., vr. 97/b - .
1058
M.B.N., vr. 126/b.
1059
M.B.N., vr. 126/b.
1036
403
ki,1060 bir kimesne dilesem an vahdde cezbe idb ekem, senn1061 huzurna getrem
eger Kf ta ardnda dah olursa didi. Hazret-i Seyyid1062 eyitdi;1063 y Al, ehl-i kurbun
makam1064 bundan dah1065 ldur, cehd ve say1066 eyle ta kim ol makama iriesin didi.
eyh Al bin el-Asgar rahmetul-llahi aleyh1067 yerinden1068 turd1069 ve eyitdi;
y Seyyid1070 senn kuvvet ve czibenle1071 ve himmet-i alyen sebebile Hakk-tel
cem nebatatun ve aalarun1072 tesbhini ve tahllini bana iitdrdi, her birisi drl
drl dille Allaha1073 tesbh iderler1074 ben anlarun1075 cemsinn dilini bilirm ne
dirler didi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y ibnl-Asgar erenlern makam bundan dah
ldur,1076 cidd ve cehd eyle, ta kim bu makama marr olmayasun1077 bundan dah
lsn, taleb eyleyesn1078 didi.1079
eyh Yusuf Betah rahmetul-llahi aleyh1080 turd ve eyitdi; y Seyyid
elhamdlillh1081 elemine1082 (151/b) senn inyetin ve mededn birle Hakk-tel
Hazreti1083 denizin dibinde ne kadar balklar1084 varsa bana tesbhini ve zikrini1085
iitdrdi1086 ve ne yirler ve ne ierler1087 ve nice yrrler ve kang cezrede olurlar ve
nice yzerler1088 bilrem didi.1089 Hazret-i Seyyid eyitdi; y Yusuf hs kullarun makam
1060
itdi ki, A.N., vr. 97/b.

senn, M.B.N., vr. 126/b.
1062
1063
ana dah, A.N., vr. 97/b.
1064
makam, A.N., vr. 97/b - .
1065
dah, A.N., vr. 97/b - .
1066
ve say, A.N., vr. 97/b - .
1067
rahmetaleyh, A.N., vr. 97/b - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 126/b.
1068
M.B.N., vr. 126/b.
1069
turub, A.N., vr. 97/b ; M.B.N., vr. 126/b.
1070
A.N., vr. 97/b.
1071
kuvvet-i cazibenle, A.N., vr. 97/b.
1072
agaclarun, A.N., vr. 97/b.
1073
Allaha, M.B.N., vr. 126/b - .
1074
leh-Allahu-telya tesbh iderler, A.N., vr. 97/b.
1075
anlarun, M.B.N., vr. 126/b - .
1076
l olmak gerekdr, M.B.N., vr. 127/a.
1077
olmayub, M.B.N., vr. 127/a.
1078
M.B.N., vr. 127/a.
1079
yene Seyyid ana dah evvelkilere didigin didi, A.N., vr. 97/b.
1080
rahmetul-llahi aleyh, A. N, vr. 97/b - rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 127/a.
1081
1082
elhamdlillh elemine, A.N., vr. 97/b - ; elemine M.B.N., vr. 127/a - .
1083
M.B.N., vr. 127/a.
1084
balkcklar, M.B.N., vr. 127/a.
1085
M.B.N., vr. 127/a.
1086
tesbhin ve zikrin bildrdi, A.N., vr. 98/a.
1087
M.B.N., vr. 127/a.
1088
M.B.N., vr. 127/a.
1089
vedidi, A.N., vr. 98/a - .
1061
404
ve menzli bundan dah1090 ldur, cehd ve say eyle, ta kim ol makama1091 iriesin ki,
matlub oldur didi.1092
{ Andan sonra eyh Bek bin Batu, rahmetul-llahi aleyh1093 yerinden1094
turd1095 ve eyitdi; y Seyyid1096 senn feyz ve ihsnun berektnda elhamdlillh ki,
Hakk-tel cem nebttun ve hubbtun1097 ve cemdtun yan1098 yiryznde ne
varsa tesbhini1099 bana iitdrdi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Bek cidd ve1100 cehd eyle
ta kim makam- lye iriesin; zr kurb makam1101 bundan dah yukarudur, buna
marr olub edn makamda kalmayasn didi.
Andan sonra eyh Mcid Kerv rahmetul-llahi aleyh1102 yerinden1103 turd ve
eyitdi; y Seyyid senn sohbetinn nr- berektnda (152/a) ve terbiyyet sebebiyle
Hakk-tel ana karnnda olan olancuklarun hline beni muttalieyledi didi. Erkek mi
y dii mi, hemn bir ayluk olduun bilrem ki, sa m toar y l mi1104 toar? didi.
Hazret-i Seyyid eyitdi; y Mcid cidd ve1105 cehd eyle, ta kim andan1106 l makama
iriesin; zr matlub bundan1107 dah ldur didi.
Rv eydr;1108 Hazret-i Seyyidn murd telkn eylemekidi1109 ki, rif olan
kimesneye gerekdr ki, hbir1110 mertebede kalmaya ve1111 bir makamda karar itmeye
ve hbir1112 hlete marr olmaya eger ol makamda karar iderse1113 matlubyla kend
1090
M.B.N., vr. 127/a.

makam- lyeye, M.B.N., vr. 127/a.
1092
Seyyid ana dah evvelkilere didin didi, A.N., vr. 98/a; kididi, M.B.N., vr. 127/a - .
1093
rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 127/a.
1094
M.B.N., vr. 127/a.
1095
1096
y Seyyid, M.B.N., vr. 127/a - .
1097
hubbt nve nebttun, M.B.N., vr. 127/a.
1098
1099
tesbhlerini, M.B.N., vr. 127/a.
1100
cidd ve, M.B.N., vr. 127/a - .
1101
makam- kurb, M.B.N., vr. 127/a.
1102
Rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 127/b.
1103
M.B.N., vr. 127/b.
1104
M.B.N., vr. 127/b.
1105
cidd ve, M.B.N., vr. 127/b - .
1106
bundan, M.B.N., vr. 127/b.
1107
M.B.N., vr. 127/b.
1108
ve dah eydr, M.B.N., vr. 127/b.
1109
itme, M.B.N., vr. 127/b.
1110
hicbir, M.B.N., vr. 127/b.
1111
M.B.N., vr. 127/b.
1112
hicbir, M.B.N., vr. 127/b.
1113
kalursa, M.B.N., vr. 127/b.
1091
405
arasnda hcb olub mahcb olur1114 kalur, matluba iriilmez, radiyallah anhm,
ecmin.1115
Andan sonra1116 eyh Al bin Heyt, rahmetul-llahi aleyh1117 eyitdi; y Seyyid
Hakk-sbhne ve tel Hazretinze kudret-i azm ve fazl- cesm1118 atimidr ki,
nihyeti ve pyn yogdur didi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Al benm neme muttali
oldun ki, byle medh idersin didi. eyh Al eyitdi; y Seyyid ben nie kerre grdm ki,
Hazretinz hava zerinde (152/b) seccde salub otururdunuz ve namz kldunuz yle
ki; yiryznde1119 klur gibi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Al yarasa dah havada uar m,
haz kularda andan zaf yogdur, Erenlern makam bundan ldur didi. Andan eyh
Al eyitdi; y Seyyid nie kerre Hazretnzi grdm ki, deniz ortasnda yrrdnz ve
ayagunuz ya olmazd didi. Hazret-i Seyyid eyitdi; y Al su kular dah1120 deniz
ortasnda1121 seyr ider, h1122 ykine ya dah bulamaz,1123 Erenler makam bundan
ldur didi.1124 Andan eyh Al eyitdi; y Seyyid Hazretinzi nie kerre grdm ki, be
vakit namz Mekke-i erfde1125 klurdunuz, gelb yine bizmle cemate irirdnz.
Hazret-i Seyyid eyitdi; y Al bir ggercin sabh Mekkede1126 olur, yleyin Baddda
bulunur, mertebe Erenler makamnda h1127 zerre deildr didi. Andan eyh Al eyitdi;
y Seyyid1128 nie kerre Hazretnzden vaki olub durur ki, Hindstanda ve Msrda
ve etraf- (153/a) lemde olan kazydan haber verirdnz ve vk mutbkidi. Hazret-i
Seyyid eyitdi; y Al gerekse gice dinde ne etrafda li gvde vardur grr, sabh
yirinden kalkar1129 ol tarafa varur eger rk dah olursa var Erenler makam bundan
ldur; zr gayb bilmek bir gerekse mertebedr didi.1130 Andan eyh Al eyitdi; y
Seyyid nie kerre Hazretnzi grdm ki, Markdan nazar idb Maribde olan ahvli
1114
M.B.N., vr. 127/b.

M.B.N., vr. 127/b.
1116
M.B.N., vr. 127/b.
1117
1118
fazl- dilim, M.B.N., vr. 127/b.
1119
yir zerinde, M.B.N., vr. 128/a.
1120
M.B.N., vr. 128/a.
1121
deniz yznde, M.B.N., vr. 128/a.
1122
hic, M.B.N., vr. 128/a.
1123
slanmaz, M.B.N., vr. 128/a.
1124
M.B.N., vr. 128/a.
1125
Mekke-i merefe, M.B.N., vr. 128/a.
1126
Mekke-i merefe, M.B.N., vr. 128/a.
1127
hc, M.B.N., vr. 128/a.
1128
y Seyid, M.B.N., vr. 128/b - .
1129
M.B.N., vr. 128/b.
1130
M.B.N., vr. 128/b.
1115
406
grrdnz ve elinzi uzatdunuz Kf ta ardna iridm. Hazret-i Seyyid eyitdi; bu

mertebe gnede dah vardur Markdan doar Maribe irir, Erenler makam bundan
dah1131 ldur didi.1132 Andan eyh Al eyitdi; y Seyyid ehl-i kurbun menzli ne
nesnedr? Hazret-i Seyyid eyitdi; kudret hakkdur, Allahn1133 izn-i birle kaan vel
dilese cem gkleri ve inde ki, melike bir tob gibi getre vireler, anun katnda
halhl1134 gibi ola ve nnden nice grrse ardndan dah eyle gre. Hazret-i (153/b)
Hakkla kend arasndan hcb gtrle mertebe-i kurb budur didi. Hakk-sbhne ve
tel, Hazret-i Tcul-rifinn ve zrriyt- thirinn himmet-i lyesinden cem
Mslmanlar mahrum klmaya, mn, y rabbl lemn. }1135
Fasl:1136 Bu fasl:1137 Seyyidn kutbl-aktb idn beyn ider:1138
mdi1139 bilgil kim; Hazret-i Seyyid1140 kutb olduuna h1141 ekk ve bhe
yogdur, kutb olduguna1142 dellet ider hikyet ve kaziyye1143 okdur; amm
cmlesinden,1144 bir muhtasar hikyet nakl idb1145 yine maksda r idelm1146
Ol hikyet budur ki;1147 Evliyy-i kibrdan bir azz vard1148 b Nam Amed
dirlerdi hayli mertib-i lye kat eylemiidi. ttifk bir gn db- tarkatdan bir
nesne1149 kusur olman mertebesini elinden1150 aldlar ne kadar ki say eyledi, ol1151
makama1152 irimedi. Pes bu frkatyla nie zemn1153 yrd.1154 Her kande ki, evliyullahdan bir kimesne szsa varub andan meded tleb iderdi. (154/a) On yl temm bu
1131
M.B.N., vr. 128/b.

M.B.N., vr. 128/b.
1133
Allahu-tel Hazreti, M.B.N., vr. 128/b.
1134
hardl, M.B.N., vr. 129/a.
1135
andan sonralemn, A.N., vr. 98/a - .
1136
M.B.N., vr. 129/a.
1137
A.N., vr. 98/a.
1138
Tcul-rifinn kutb-l aktb olduun beyn ider, A.N., vr. 98/a.
1139
A.N., vr. 98/a.
1140
1141
h, A.N., vr. 98/a - .
1142
buna, A.N., vr. 98/a; M.B.N., vr. 129/a.
1143
ve kaziye, A.N., vr. 98/a - ; ihbr, M.B.N., vr. 129/a.
1144
cmleden, M.B.N., vr. 129/a.
1145
idelm, M.B.N., vr. 129/a.
1146
biridelm, A.N., vr. 98/a - .
1147
birisi budur ki, A.N., vr. 98/a.
1148
evliyy-ivard, A.N., vr. 98/a - .
1149
bir nesne, M.B.N., vr. 129/a - .
1150
elinden, M.B.N., vr. 129/a - .
1151
eski, M.B.N., vr. 129/a.
1152
makamna, M.B.N., vr. 129/a.
1153
M.B.N., vr. 129/a.
1154
yryb, A.N., vr. 98/a.
1132
407
sevdada seyr eyledi. hir cebel-i Lbnana iridi anda bir kmil azze buluub hlini
didi.1155 Ol kii eyitdi; y karnda ben cizim1156 senn hlini gir1157 sana redd
itmede; amm seni bir kimesneye kulavuzlayaym ki, ol bu zemnun kutbdur sana
are andan ola1158 didi. Andan Eb Nam eydr.1159 Ben eyitdm; y ah ol didign azz
nirede olur?1160 Eyitdi; imdi Mekke-i erefullhda mukm olmdur. Ben eyitdm;
Mekkenin niresinde araym?1161 Eyitdi; saff- evvelde altun oluk altnda bulursn.
Pes turdum1162 bununla1163 ved1164 idb1165 Mekkeye revn oldum. Kaan bir
yere kat idb1166 Mekkeye iridm metfe varub tavf eyledm. Altun oluk altuna
iridm, grdm ki; yedi kii saff balayub tururlar yzlerinn nr ay ve gni hacl
eyler ol kimesne bu1167 ola dey1168 bunlarn karusna varub turdum. Hlmi anub1169
gzmn y revn old, yreim tleb (154/b) iderdi.
Pes bunlar benm hlmden sordlar ben dah kaziye bunlara bildirdm. Dikkat
idb ifrtla aladum. Bunlarn inde1170 birisi ki, cemsi ana tevecch iderlerdi.1171
Bana merhmet gsterdi, kalbme geldi ki, ol cebel-i Lbnanda bana didikler azz
ki,1172 kutbl-vakt ola budur.1173 Buna1174 mlkat1175 olduuma krler idb gayet1176
srr ve ferh hasl eyledm. Andan iler varub eyitdm ki; y Seyyid dilerim ki;
senden benm1177 evvel ki, hlimi ger1178 ve bana redd olunmasna,1179 dermn
eyleyesin1180 ki, on yldur ki,1181 ser-gerdn ve mtehayyir olmumdur.1182
1155
arz eyledi, A.N., vr. 98/a; M.B.N., vr. 129/b.

malak, M.B.N., vr. 129/b.
1157
gir, A.N., vr. 98/a. 1158
olur, A.N., vr. 98/b; M.B.N., vr. 129/b.
1159
andaneydr, A.N., vr. 98/b - .
1160
nirededr, A.N., vr. 98/b; M.B.N., vr. 129/b.
1161
niresinde dr ki, anda isteyem, A.N., vr. 98/b; varduumda isteyem bulam, M.B.N., vr. 129/b.
1162
turub, A.N., vr. 98/b; bulam,M.B.N.,vr.129/b.
1163
bununla, A.N., vr. 98/b - ; anunla, M.B.N.,vr.129/b.
1164
vedlaub, M.B.N.,vr.129/b.
1165
vedlaub, A.N., vr. 98/b.
1166
eyleyb, A.N., vr. 98/b; M.B.N.,vr.129/b.
1167
A.N., vr. 98/b; bunda, M.B.N.,vr.129/b.
1168
deyb, A.N., vr. 98/b.
1169
M.B.N.,vr.129/b.
1170
inden, M.B.N., vr. 130/a.
1171
iderdi, A.N., vr. 98/b.
1172
olki, A.N., vr. 98/b - ; M.B.N., vr. 130/a - .
1173
bu evl , A.N., vr. 98/b; bu mudur, M.B.N., vr. 130/a.
1174
ana, M.B.N., vr. 130/a.
1175
mlk, A.N., vr. 98/b; bulumaga, M.B.N., vr. 130/a.
1176
begyet, A.N., vr. 98/b; M.B.N., vr. 130/a.
1177
bana, M.B.N., vr. 130/a.
1178
ger, A.N., vr. 98/b - .
1156
408
Pes ol azz1183 Allaha1184 tevecch eyleyb; dudaklarn kmldatd, andan bana

nazar eyledi, hemn ki,1185 byle itdi,1186 ol1187 giden hletim1188 bana avdet eyledi.
Hakk-telya1189 hamd eyledm. Andan ol azzden1190 destr istedm1191 destr1192
virdi. Gidecek vakt musfahada idb1193 mbrek elini perken elmi dutub1194 eyitdi;
y b Nam. Ben eyitdm, lebbeyk y Seyyid didi,1195 dilermisin kim1196 seni dellet
(155/a) eyleyem ol kimesneye kim, senn hlni sana redd eylemege1197 an vesile
kldum; yan anun sebebiyle old. Ben eyitdm; bel y Seyyid. Eyitdi; ol bir1198
kimesnedr ki; 1199 yldan sonra kutbl-aktb olsa gerekdr ve sen ana iriecek seni
ol1200 tekml ider1201 didi ve dah1202 anun mislini evliy-ullhda h1203 devrn getrmi
deildr ve gelse dah olmaz ve anun makmatnun nihyeti yogdur senn zerine
emnet1204 olsun ki, ana iriecek benm selmm degiresin ve dah ana deyesin ki,
zerine olsun,1205 ltf idb beni dudan unutmaya. Ben eyitdm; y Seyyid, anun
almetini ve nirede olduun bana bildrgil.1206 Ol eyitdi; evld- Reslden,1207 aleyhissalt ves-selm
1179
1208
Zeynl-bidn olanlarndandur ve lkab Tcul-rifindr ve
gerolunmasna, M.B.N., vr. 130/a.

bana redd etmeyesin himmet idersin ki, A.N., vr. 99/a.
1181
onki, A.N., vr. 99/a - .
1182
olmum didim, M.B.N., vr. 130/a.
1183
M.B.N., vr. 130/a.
1184
Allahu-telya, A.N., vr. 99/a; M.B.N., vr. 130/a.
1185
ol, A.N., vr. 99/a.
1186
byle itdi, A.N., vr. 99/a - .
1187
hletim, A.N., vr. 99/a.
1188
hlm, M.B.N., vr. 130/a.
1189
Hakk sbhne tel, M.B.N., vr. 130/a.
1190
gayriden, A.N., vr. 99/a.
1191
diledm, A.N., vr. 99/a .
1192
destr, A.N., vr. 99/a - .
1193
idb, A.N., vr. 99/a - .
1194
1195
1196
kim, A.N., vr. 99/a - .
1197
itmege, M.B.N., vr. 130/a.
1198
bir, A.N., vr. 99/a - .
1199
c, M.B.N., vr. 130/a.
1200
ol, M.B.N., vr. 130/b - .
1201
eyler, A.N., vr. 99/a.
1202
zr, M.B.N., vr. 130/b.
1203
hc, A.N., vr. 99/a; h, M.B.N., vr. 130/b - .
1204
emnet, A.N., vr. 99/a - .
1205
A.N., vr. 99/a.
1206
gil, A.N., vr. 99/a - .
1207
evld- Hseyinden, A.N., vr. 99/a.
1208
M.B.N., vr. 130/b.
1180
409
Irk memleketinde diyr-1209 Ksanda olur didi. Andan ved idb bu srryla1210 ve
dlk1211 birle1212 vatanuma gitdm ve 1213 yl sabr itdm. Andan sonra turub (155/b)
Irka azm itdm.1214 Kaan1215 arz- Irka iridm. Hazret-i Tcul-rifinn kaddesellhu srrehu1216 kermt ve makmat ve itihd1217 toptolu olm,1218 cem klub ana
meyl eylemi.
Pes Ksana vardum. Hazret-i Seyyidn zviyesine varub kaan ki Hazret-i
Seyyidn1219 mbrek1220 cemlini grdm. Kalbim nrla told, mcerred grmegile
hayli1221 mertebe kat eyledm. Pes iler varub mbrek1222 elin pdm. Bana eyitdi
ki; */?/ h! T' T(! U "' )' ( / 1223 yan y b Naim, Allah 1224 rhmet eylesn ol
kimesneye ki senn, hlin anun elinde, sana redd olund. Ben eyitdm; y Seyyid;
Allahun birl1225 ve ceddn, Resln1226 sallallah-tel aleyhi ve sellem1227 ve ol
kimesnenn hakk ki, seni bana bildird.1228 Ben b-areye himmet eyleyb1229 tekml
ile eyitdi; in--Allhl-azz kmil olasun naksdan hals olasn.1230 Andan dilek itdm
ki; mbrek hizmetinde (156/a) olam, ltf idb destr virdiler. Pes mbrek elinden
tevbe idb trikini grdm ve hizmetine megul oldum. Hakk-tel anun mushabeti
ve himmet-i berektnda1231 mertib-i liyeye iridrdi, makamt- gerbeye iridm,1232
(UU z2 '7 W
1209
M.B.N., vr. 130/b.

srr, M.B.N., vr. 130/b.
1211
d, M.B.N., vr. 130/b.
1212
vebirle, A.N., vr. 99/b - .
1213
c, M.B.N., vr. 130/b.
1214
1215
vakt ki, A.N., vr. 99/b; M.B.N., vr. 130/b.
1216
kaddessrrehu, A.N., vr. 99/b - .
1217
mertib-i ictihd, A.N., vr. 99/b.
1218
leme dolar, A.N., vr. 99/b; bulub leme tolm, M.B.N., vr. 130/b.
1219
kaanSeyyidn, A.N., vr. 99/b - .
1220
kaanmbrek, M.B.N., vr. 130/b - .
1221
nece, A.N., vr. 99/b.
1222
M.B.N., vr. 130/b.
*
Ey Naimin bbs! Sana hlinin onun eliyle iade edildii kiiye Allah rahmeti ile muamele eylesin.
1223
'/ /?/ , A.N., vr. 99/b - .
1224
Allahu-tel, M.B.N., vr. 131/a.
1225
M.B.N., vr. 131/a.
1226
Resl- ekrem, M.B.N., vr. 131/a.
1227
M.B.N., vr. 131/a.
1228
seni bana bildiren kimesnenn hakk in, M.B.N., vr. 131/a.
1229
idb, M.B.N., vr. 131/a.
1230
bulsn, A.N., vr. 99/b; bulasn, M.B.N., vr. 131/a.
1231
berektnda, M.B.N., vr. 131/a.
1232
yetidm, M.B.N., vr. 131/a.
*
Allahm! Bizi mslamanlarla birlikte rzklandr.
1210
410
Ve dah1233 rivyet olund ki, bir vakt Ramzan ay grlmedi;1234 zr gkyzi

bulutlu idi. Pes ehl-i Badddun ekseri oru1235 tutmadlar, andan malm idindiler ki,
Hazret-i Tcul-rifin1236 kaddesel-lhu srrehu ol gn oru1237 tutmu. Adam gnderb
sordlar ki; nin oru1238 dutdunuz? Hazret-i Seyyid eyitdi; bugn Ramzandandur,1239
andan tr1240 oru1241 tutdum.1242 Kaan halk bu szi iitdler ekseri1243 o gn1244 oruc
tutdlar; amm baz kimesneler eyitdiler ki; halk Ramzan aynu grmediler, Hazreti1245 Seyyid neden bildi ki, bugn Ramzandur, deyb1246 bhe ve tan1247 itdiler.1248
Kaan ki, gice old, vk da grdiler ki, Hazret-i Seyyid1249 bunlara gelb eyitdi ki; ben
Ramzan ayn neden bildimi bilmek istersenz, nazar idn deyb iret eyledi. Pes
bunlar Hazret-i Seyyidn1250 (156/b) iret1251 eyledg1252 tarafa nazar idb; levh-i
mahfz grdiler. Ramazn ayun gurresini ol gnden komlar ki, Hazret-i Tculrifin1253 hkm itmiidi.1254 nevvarel-lhu merkadeh sonra Badd nhiyesinden
adamlar geldiler ki, Hazret-i Seyyid1255 oruc tutdu gnn gicesi Ramzan aynu
grmiler. Cem halka yakn geldi ki; Hazret-i Seyyid1256 bir nesne yakn1257
bilmeyince1258 ilemezimi.
1233
ve dah, A.N., vr. 100/a - .

grnmedi, M.B.N., vr. 131/a.
1235
oruc, A.N., vr. 100/a; M.B.N., vr. 131/a.
1236
Tcul-rifin, A.N., vr. 100/a - .
1237
oruc, A.N., vr. 100/a.
1238
oruc, A.N., vr. 100/a.
1239
Ramazndur, A.N., vr. 100/a.
1240
anun in, M.B.N., vr. 131/b.
1241
oru, M.B.N., vr. 131/b - .
1242
ben anunn tutdm, A.N., vr. 100/a.
1243
nicesi, M.B.N., vr. 131/b.
1244
M.B.N., vr. 131/b.
1245
M.B.N., vr. 131/b.
1246
bu, A.N., vr. 100/a; dey, M.B.N., vr. 131/b.
1247
M.B.N., vr. 131/b.
1248
bhe ve tan itdiler, A.N., vr. 100/a.
1249
1250
1251
nazar, M.B.N., vr. 131/b.
1252
itdg, A.N., vr. 100/a.
1253
1254
itdi idi, M.B.N., vr. 131/b.
1255
1256
1257
yakn, A.N., vr. 100/b - ; yaknen, M.B.N., vr. 131/b.
1258
bilmese, A.N., vr. 100/b.
1234
411
Ve dah1259 rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifinn kuddise srrhu1260

mrdlerinden bir azz vard. Adna: eyh Ahmed Meden dirleridi. Bir gn b-dest
almaa balamidi, gayet ifrtla yil esb, b-huzur eyledi. Pes Ahmed Meden eyitdi;
Hazret-i Tcul-rifinin1261 kermeti ve vilyeti hakkn skin ol. Yil dinince1262
hemn sate1263 hava skin old. eyh Ahmed eydr; vakt ki b-desti temm eyledm,
gge nazar eyledm,1264 grdm havada muallak bir kimesne turur, yzne bakdum
bana selm virdi. Selmn (157/a) alub eyitdm ki; ol Tengri1265 hakkn ki, seni bu
mertebeye iridrdi. Bu makama gelb1266 irimege sebeb ne old. Eyitdm ki; bana bir
azm and virdn eger Rabbim benm srrmu sana bildrmek dilemese sana1267
bildirmezdm didi;1268 amm bilmi ol ki; bu mertebeye ben ol kimesne veslesiyle
uladum ki,1269 anun veslesiyle beni1270 skin eyledn didi. eyh Ahmed eydr; bildm
ki; Hazret-i Tcul-rifin1271 sebebiyle irimi. Andan eyitdm; be-lillahil-azm tafsl
eyle ki, sret-i hl nie1272 old. Eyitdi; bir gice bir1273 hli yerde ibdet iderdm Allahuteldan1274 gayri kimesne halme muttali deilidi. N-gh kulauma bir vz geldi
ki; * 5W h! #Y- T2 )*7' !? 5 h) X,) W 1275 y Allah,1276 Ebl-Vefnun katnda olan
mertebesi ve menzlesi1277 hakkn bana havada turmag1278 myesser eyle. eyh
Ahmed eydr; etrafma1279 nazar eyledm, h1280 kimesne (157/b) grmedm yukaru
nazar eyledm, grdm ki; bir kimesne havada secdeye varm sanki yiryznde nice
1259
pes, A.N., vr. 100/b.

1261
1262
M.B.N., vr. 132/a.
1263
ol demde, M.B.N., vr. 132/a.
1264
ggeeyledm, A.N., vr. 100/b - ; itdm, M.B.N., vr. 132/a.
1265
Tanr, A.N., vr. 100/b; M.B.N., vr. 132/a.
1266
M.B.N., vr. 132/a.
1267
sana, M.B.N., vr. 132/a - .
1268
didi, A.N., vr. 100/b - .
1269
iridm ki, A.N., vr. 100/b; M.B.N., vr. 132/a.
1270
yili, M.B.N., vr. 132/a.
1271
1272
nice, A.N., vr. 100/b; M.B.N., vr. 132/a.
1273
bir, A.N., vr. 100/b - .
1274
Allahda, A.N., vr. 100/b.
*
Allahm! Ebl-Vefnn katndaki hakk iin, sana olan yaknl hakk iin beni sevgi zerinde sabit
kl.
1275
W h) , A.N., vr. 100/b - .
1276
ilh, A.N., vr. 100/b.
1277
senn katnda olan kurb ve mertebesi hakkn, A.N., vr. 100/b;
M.B.N., vr. 132/a.
1278
turmag, A.N., vr. 101/a - .
1279
etrafma, A.N., vr. 101/a - .
1280
hc, A.N., vr. 101/a; M.B.N., vr. 132/b.
1260
412
seccde idersz vakt ki;1281 n1282 bu hleti grdm bana bir azm gayret geldi. Ben
dah ol1283 didigi nesneye megl oldum. Ol kadar zillet ve meskenet birle tazarru ve
zr eyledm ki, Hakk-sbhne ve tel1284 Tcul-rifinn yzi suyna hcetimi kabul
eyleyb1285 beni havada skin eyledi. Ol vaktden ber her nesne ki, murd idinirsem1286
Hazret-i Tcul-rifin1287 vesle iderdim,1288 cem murdm hsl olur. Anun l
himmet-i berektnda didi.1289 eyh Ahmed eydr. Ben eyitdm; ol kimesne bilr misin
nice kii1290 idi? Eyitdi; Hazret-i1291 Seyyidn anun gibi mrdi okdur. Kanksn zabt
ideyim deyb1292 bun okud;
?W/ X, b'?
=I # 'WZ2 2 ? / U '2* !?I * b 52 *c SU/*
yan1293 (158/a) kiiye1294 mmkin deildr ki, bahrun mevcinn
adedini bile ve yiryznde olan kumlarn saiini bile yani Hazret-i Seyyidn1295
mrdi1296 anlardan dah artukdur1297 dimek ister. Ve dah1298 insden ve cinniden dah
mrdleri varmdr? Eyitdi; bel vardur, hemn ki byle didi. Bir cematin vzn
iitdm, yzlerini grmedm, arub1299 eyitdiler ki; gereksin y bn-nr, ol
vz iidecek klm zil old, az kald ki, cnum ka idi. Bildm ki ol vz cinniler
vz imi, nazar itdm, grdm ki; bn-nr gayb olmu.
Rv eydr; bu hikyetden malm old ki; Hazret-i Seyyidn1300 mertebe-i
lyeye irimi, mrdinn nihyeti yom ve cmlesinde1301 birine bn-nr
1281
sanki yiryznde bini, A.N., vr. 101/a; sanki yiryznde seccade itmidr, M.B.N., vr. 132/b.
A.N., vr. 101/a.
1283
1284
Hakk-tel, A.N., vr. 101/a.
1285
eyle, A.N., vr. 101/a.
1286
idinsem, M.B.N., vr. 132/b.
1287
1288
iderm, M.B.N., vr. 132/b.
1289
anundidi, A.N., vr. 101/a - .
1290
kimesne, A.N., vr. 101/a .
1291
M.B.N., vr. 132/b.
1292
itdm didi, A.N., vr. 101/a.
*
iir: Denizin dalgasn snrlamak mmkn mdr? Asla! / ldeki kuma sayann da saymas mmkn
deildir. / Denizin dalgas, ln kumu adedince nice insanlar anun sebebiyle hidayete ermitir. / Cinnler
de yle; bunlar hakka hidayete edildiler.
1293
bun yan, A.N., vr. 101/a - .
1294
kimesneye, M.B.N., vr. 132/b.
1295
1296
mrdleri, M.B.N., vr. 133/a.
1297
mehur ve okdur.
1298
A.N., vr. 101/a .
1299
arub, A.N., vr. 101/a.
1300
1301
cmleden, A.N., vr. 101/b; cmlesinden, M.B.N., vr. 133/a.
1282
413
dirlerimi ve dah malm old ki; zillet ve meskenet-i birle1302 bir1303 kimesne Hazret-i
Tcul-rifinden1304 istimdd eylese Hakk-tel an rifate (158/b) iridrrmi ve dah
malm old ki; cinnilerden Hazret-i Seyyidn1305 mrdleri varimi ve dah malm-
sulehdan1306 ve evliydan huss1307 Hazret-i1308 Tcul-rifinden ve neslinden1309 ve
zrriyyt- thirinden1310 istimdd eyleyen1311 kimesne mahrum olmazm. Hakksbhne ve tel ltf ve kerem-i birle1312 Hazret-i Tcul-rifin1313 ve zrriyyt-
thirinden istimdd eyleyb1314 cem murdata1315 irien1316 kullardan kl vire,1317
mn, y rabbl-lemn1318
Ve dah rivyet olund ki; Irk memleketinde1319 bir azz vard, gayet lim ve
mil ve slih kimesne1320 idi. Hazret-i Seyyidn1321 muhibbi ve muhlislerindenidi1322 ve
silsile-i mbrikine1323 girb eyh Al bin Heytye rahmetul-llahi aleyh irdet
getrmiidi.1324 Adna: eyh Ebl-Hasan Al ibn-i dris Yakub1325 dirlerdi. Yakub, Irk
memleketinde bir ky addur. Ol azz hacca gitdi, ol diyrun slihlerinden ve1326
limlerinden nie kimesne uyub1327 cemat- kesire bile gitdiler. Cmlesinden1328 birisi
eyh Eb Zekerriya bin Yahy Sarsar1329 (159/a) idi ki, hayli azzlerdendr. Kaan
1302
ve birle, A.N., vr. 101/b.

her, M.B.N., vr. 133/a.
1304
1305
1306
malm, M.B.N., vr. 133/a - .
1307
hussn, M.B.N., vr. 133/a.
1308
M.B.N., vr. 133/a.
1309
M.B.N., vr. 133/a.
1310
zrriyytndan ve thirinden, A.N., vr. 101/b.
1311
iden, A.N., vr. 101/b.
1312
Hakkbirle, A.N., vr. 101/b - .
1313
Seyyidden, A.N., vr. 101/b; M.B.N., vr. 133/a.
1314
idb, A.N., vr. 101/b; M.B.N., vr. 133/a.
1315
murdatna, A.N., vr. 101/b.
1316
irimi, M.B.N., vr. 133/a.
1317
1318
ylemn, A.N., vr. 101/b - .
1319
vilyetinde, A.N., vr. 101/b; M.B.N., vr. 133/b.
1320
slih kimesne, A.N., vr. 101/b - .
1321
1322
ve muhlislerindenidi, A.N., vr. 101/b - .
1323
silsile-i mbrekesine, M.B.N., vr. 133/b.
1324
ve getrmiidi, A.N., vr. 101/b - .
1325
eyh Ebl Hasan l bin dris Yakub, A.N., vr. 101/a.
1326
slihlerinden ve, A.N., vr. 101/b - .
1327
M.B.N., vr. 133/b.
1328
cmleden, M.B.N., vr. 133/b.
1329
Surrah, M.B.N., vr. 133/b.
1303
414
Mekke-i erefullh da1330 iridler. bn-i dris eydr; bir gn beyt-ullh tavf iderdm,
bir Marib gelb Irkdan gelen kfile sord, beni gsterdiler. Bana geldi1331 eyitdi;
Irkdan gelen kimesnelerden misin?1332 Ben eyitdm; bel. Eyitdi; h1333 bu kfilede
bir adam bilr misin ki, 1334 Hazret-i Tcul-rifin1335 silsilesinden ola? Ben eyitdm;
bilrem, ben anun mrdlerinden eyh Al bin Heyt dimekle marf1336 mrdinin gayet
hakirlerindenm1337 ve cn-u dille Ebl-Vefya muhlislerdenm didm.1338 Marib
eyitd; sadakt gereksin, sende Hazret-i Ebl-Vef rihasn1339 grrdm1340 ve
Hazret-i1341 Tcul-rifin kermet- nr elinde zhirdr didi. Andan1342 benden dilek
itdi ki,1343 gidince anunla1344 musahbet eyleyem. Kabul idb anunla ta gidince1345
musahbet iderdm,1346 Hazret-i Ebl-Vefnun menkbn zikr iderdm1347 ol hfz
iderdi. Andan bana eyitdi; (159/b) Hazret-i Ebl-Vefy1348 bir kerre ziyret eyledk
ki; bana bala, bende1349 sana bir hacc sevbn vireyin didi,1350 kabul itmedm.
Ziyde eyledi, yene1351 kabul itmedim, yene ziyde eyledi, yene1352 kabul itmedm.
hirl-emr1353 krk hacc sevbn vireyin didi,1354 yene kabul itmedm. Andan ben
eyitdm; y karnda1355 kac kerre hacc eyledn ki;1356 bana krk hacc virrsin? Eyitdi;
1330
Mekkede, A.N., vr. 102/a.

yanuma gelb, M.B.N., vr. 133/b.
1332
Irkdan msn?, A.N., vr. 102/a.
1333
hc, A.N., vr. 102/a; M.B.N., vr. 133/b.
1334
ki, A.N., vr. 102/a - .
1335
Hazret-i Seyyid, M.B.N., vr. 133/b.
1336
mehur, A.N., vr. 102/a; M.B.N., vr. 134/a.
1337
hakir mrdlerindenim, A.N., vr. 102/a .
1338
muhibblerdenm didi, A.N., vr. 102/a.
1339
rihas eserin grrm, A.N., vr. 102/a.
1340
duydum, M.B.N., vr. 134/a.
1341
M.B.N., vr. 134/a.
1342
andan, M.B.N., vr. 134/a - .
1343
ta kim, A.N., vr. 102/a.
1344
anunla, A.N., vr. 102/a - .
1345
M.B.N., vr. 134/a.
1346
kabuliderdm, A.N., vr. 102/a - ; idb, M.B.N., vr. 134/a.
1347
menkb- Seyyidden, A.N., vr. 102/b.
1348
Ebl-Vefy, A.N., vr. 102/a - .
1349
M.B.N., vr. 134/a.
1350
hacc sevbn vereyim didi, A.N., vr. 102/a.
1351
A.N., vr. 102/a.
1352
A.N., vr. 102/a.
1353
bilhire, A.N., vr. 102/a.
1354
didi, A.N., vr. 102/a - .
1355
A.N., vr. 102/a.
1356
itdn ki, A.N., vr. 102/a.
1331
415
krkdan ziyde hacc eyledm Marib diyrndan gelrem.1357 Ben eyitdm eger bin
hacc dah verrsen Hazret-i Seyyidn1358 ziyretini virmezem; zr dervler inde bu
asl satu ve bzr olmaz. Andan Maribye eyitdm; Hazret-i Ebl-Vefy1359 grdi mi
ki bu kadar evkin var? Eyitdi; zhir gzile grmedm; amm btn gzile grdm. Ben
eyitdm;1360 sebeb ne old? Eyitdi; bir gn deryy- Maribde gemiye binb giderdm,
grdm ki, bir byk balk bir kk1361 bal kovar1362 yutmak ister, ol kck1363
balk dnb eyitdi ki; y Tcul-rifin Ebl-Vef Ksan1364 hakkn, beni
incitmeyesin didi.1365 Hemn ki, ol byk (160/a) balk bu szi iitdi, koyub gitdi.
Bildm ki; Hazret-i1366 Ebl-Vef gayet ullardandur. Andan gayb erenlerinden
dah1367 sordum, bildm ki,1368 gayet ullardanimi. Ziyret itme myesser olmad sen
dah1369 ziyret itdn ki, sevbn1370 bana virmedn, benden sen mehalsin didi. Andan
ved idb dndm1371 Irka geldm1372 Ksana iridm.
Kaan ki; eyh Al bin Heyt beni grdi. Eyitdi; y bl-Hasan, Marib ile
Mekkede olan m-cery bana1373 haber virgil. Ben dah kssa- temm didm. Eyitdi;
y b Hasan eger Hazret-i Tcul-ifinn1374 ziyretin krk hacc vireydn, eyhin
ucuz satan tifeden olurdun, y bl-Hasan;1375 maksud- Maribnn1376 seni tecribe
itmeidi Hazret-i Ebl-Vefya1377 muhabbetine mertebededr1378 dey.
1357
Marib diyrndan gelrem. Ben eyitdm; krkdan ziyde hacc eyledm, A.N., vr. 102/a;
diyrndan gelb krkdan ziyde hacc eyledm, M.B.N., vr. 134/a.
1358
1359
Ebl-Vefy, A.N., vr. 102/b.
1360
Ben eyitdm, A.N., vr. 102/b.
1361
kck, A.N., vr. 102/b.
1362
kovalar, M.B.N., vr. 134/b.
1363
kck, A.N., vr. 102/b; M.B.N., vr. 134/b.
1364
1365
didi, M.B.N., vr. 134/b - .
1366
M.B.N., vr. 134/b.
1367
dah, A.N., vr. 102/b - .
1368
andanki, M.B.N., vr. 134/b - .
1369
ziyretdah, A.N., vr. 102/a - ; M.B.N., vr. 134/b - .
1370
M.B.N., vr. 134/b.
1371
dndm, A.N., vr. 102/b - .
1372
1373
M.B.N., vr. 134/b.
1374
Tcul ifinn, A.N., vr. 102/b - .
1375
yHasan, M.B.N., vr. 134/b.
1376
Maribnin maksud, M.B.N., vr. 134/b.
1377
Ebl-Vefya, A.N., vr. 103/a - .
1378
nicedr, M.B.N., vr. 135/a .
Marib
416
mdi mrd-i sdk gerekdr ki, eyhn cem leme virmeye; zr her nesne ki;
hsl olur, eyhn himmetiyle olur1379 ve dah eyh himmet idecek mrde kudret gelr
ki, her yl hacc belki cem farza (160/b) Mekkede kla ve ol ziyret sebeb olur1380
bunun gibi makama irimege1381 yzbin haccdan efdldur krk hacc kande kald
huss1382 ol hacclarun ekseri gafletile vesstlk (?) birle olmdur1383 velnn her hacc
ve her namz huzurla1384 ve gnl gzi auklula olur. Bu haccnla ol hacc arasnda
fark okdur didi.
mdi1385 Hakk-sbhne ve tel bizi ve1386 cem mmet-i Muhammed aleyhissalt ves-selm
1387
eyhine muhibb1388 ve muhlis1389 olub hussen cndan Ebl-
Vefya sdk olub,1390 sadet bulanlardan kl vere, mn, y rabbl-lemn.

Ve dah1391 rivyet olund ki; Hazret-i Tcul-rifinn1392 kaddesel-lhu
srrehu1393 evilinde ki,1394 henz dah hret tutmd1395 bir kimesne vard, lkab
Mnevver ve knyeti Ebl-Riclidi, dav-y eyhiyyet iderdi ok kimesne huzurna
cem olmd ve itikd dah yle idi ki; ol zemnda kendden eslah ve lyk kimesne
yogdur ve kend kadar1396 mrd terbiyet itmege kabil eyh yogdur evliydan baz
kimesne1397 anun ol (161/a) vechile itikd itdig malm old.1398 Anlardan birisi1399
geldi ana selm virb oturd. Andan1400 eyitdi;1401 y eyh bu lemde mrdleri terbiyyet
itmege senden eslah kimesne var mdur? Eyitdi; yogdur. Ol azz eyitdi; y eyh henz
1379
eyhn himmetiyle hsl olur, M.B.N., vr. 135/a.

veolur, A.N., vr. 103/a - .
1381
bunun gibi ziyrete, A.N., vr. 103/a - ; bunun gibi irimege sebeb olur, M.B.N., vr. 135/a.
1382
hussen, M.B.N., vr. 135/a.
1383
ola, A.N., vr. 103/a; olmdur, M.B.N., vr. 135/a - .
1384
huzur- kalble, M.B.N., vr. 135/a.
1385
A.N., vr. 103/a.
1386
A.N., vr. 103/a.
1387
M.B.N., vr. 135/a.
1388
muhabbet, M.B.N., vr. 135/a.
1389
ve muhlis, A.N., vr. 103/a - .
1390
M.B.N., vr. 135/a.
1391
pes, A.N., vr. 103/a.
1392
1393
kaddessrrehu, A.N., vr. 103/a - .
1394
evil-i zemnnda, A.N., vr. 103/a; M.B.N., vr. 135/a.
1395
henztutmd, A.N., vr. 103/a - ; zhir olmd, M.B.N., vr. 135/a.
1396
kadar, A.N., vr. 103/b - .
1397
kimesneye, A.N., vr. 103/b.
1398
1399
anlardan birisi, A.N., vr. 103/b - ; M.B.N., vr. 135/b - .
1400
andan, A.N., vr. 103/b - .
1401
1380
417
sen dah terbiyete muhtacsn. Mnevver eyitdi; ben1402 bu lemde benden eslah kimesne
bilmezem eger bilsem bu duy itmezdm didi.1403 Pes ol kii kalkub gitdi. Mnevver
zlmet inde kalub1404 tark-i feth baland, h1405 bir nesne lyh olmad gayet bhuzur ve mtehayyir ve hayran ve ser-gerdn1406 olub syledi sze ve itdi duya
pimn old.1407 Bu derdile ve bu korktla yanub terk-i diyr eyleyb1408 talara ve
shrlara db derdine dermn taleb iderdi. Bu hletde gezerken bir kimesneye satad
ki, alnndan nr- vilyet brakurd, gelb Mnevvere selm virdi. Mnevver anun
selmn ald1409 andan ol azz Mnevvere eyitdi; y oul nin mikdrndan ziyde sz
syledn ii Allaha1410 tefvz eylemedn?1411 senden dah mukarrib (161/b) olanlar bu
asl sz sylemezler emri Allaha1412 rlar,1413 Hakk-tel sevgl kullar okdur.
Mnevver eyitdi; y Seyyid bir hatadur vki old, h1414 buna dermn var mdur? Ol
azz eyitdi; vardur; amm trik-i evvelinden tutmak gerek. Mnevver eyitdi; y Seyyid
senn elnden mi slk iderm1415 yohsa gayri kimesneden mi?1416 Eyitdi; y
Mnevver1417 benm elmden sana hic1418 feth yogdur, belki bu zemnun kutb ve
ferdi1419 elinden sana feyz irir. Mnevver eyitdi; ol ferdl-asr kimdr? Eyitdi;1420
benden azm1421 bir kimesne sana haber vire deyb gayb old. Mnevver eydr; ol gice
vk da Hazret-i Resl1422 aleyhis-salt ves-selm 1423 grdm,1424 varub nne
selm virdm, karusna el balayub zilletle turdum. Resl aleyhis-selm1425 bana bir
1402
ben, M.B.N., vr. 135/b - .

didi, M.B.N., vr. 135/b - .
1404
M.B.N., vr. 135/b.
1405
hc, A.N., vr. 103/b; M.B.N., vr. 135/b.
1406
M.B.N., vr. 135/b.
1407
olub, A.N., vr. 103/b.
1408
idb, A.N., vr. 103/b.
1409
redd-i selm itdi, M.B.N., vr. 135/b.
1410
Allahu tel, M.B.N., vr. 135/b.
1411
iieylemedn, A.N., vr. 103/b - .
1412
Allahu-telya, M.B.N., vr. 136/a.
1413
imdi Allahu-telya rlar, A.N., vr. 103/b.
1414
hc, A.N., vr. 104/a; M.B.N., vr. 136/a.
1415
ideym, A.N., vr. 104/a.
1416
kimesne elinden mi?, A.N., vr. 104/a; gayriden mi, M.B.N., vr. 136/a.
1417
y Mnevver, M.B.N., vr. 136/a - .
1418
M.B.N., vr. 136/a.
1419
kutb- ferd, A.N., vr. 104/a.
1420
1421
ul, M.B.N., vr. 136/a.
1422
Resl, A.N., vr. 104/a.
1423
M.B.N., vr. 136/a.
1424
Resl leyh-is-selm grdm, A.N., vr. 104/a.
1425
Reslum, A.N., vr. 104/a.
1403
418
kimesne gsterdi ki, anun ardunca var dey ol kimesnenn ardunca vardum. Bu1426
kimdr? dey bu kimesneyi1427 sordum. Eyitdiler; Ol kimesne eyitdi;1428 Zeynlbidndr ki, (162/a) Hazret-i Hseyinin oldur. Gayet ferh olub ardunca
giderdm.1429 Dnb bana nazar idb eyitdi; y Tcul-rifin bilr misin ki, bu zemnn
kutbdur ve ferdl-asrdur. Mnevver eyitdi; bilmezem. Eyitdi; Ebl-Vef dimekle
mehurdur. Mnevver eyitdi; bilmezem. Zeynl-bidn eyitdi; imdi Ksanda olur,
bizm olanlarmzdandur yri ana var, sana feth iden ol1430 olur; zr Hakk-tel1431
ana bir kermet ve1432 l makam virmidr ki, erh olunacak degildr. imdiden sonra
dah kimesneye virilmeyecek deildr,1433 ana tabi olan ve anun silsilesine dahil olan
sad olsa gerekdr. Pes Mnevver turub diyr-1434 Ksana geldi. Hazret-i Seyyidn1435
mbrek1436 elini alub1437 tevbe eyledi ve trike slk eyledi.1438 Ez-mddet inde
hayli mertib-i liyyeye irib mukarriblerden old. Hazret-i Seyyidn vilyet-i
berektnda Hakk-tel cem mmet-i Muhammed1439 Hazret-i Seyyidn ve zrriyt-
thirinn1440 l1441 himmetinden1442 mahrum klmaya, ltf ve kerem-i (162/b) birle,1443
mn, y rabbl-lemn.
Pes1444 rivyet olund ki; Irkdan bir zm kafile ama tevecch itdiler1445
yolda1446 harmler kub bunlar ortaya alalar.1447 Pes bu kavm harmlerin ortasnda
ciz ve mtehayyir1448 olub1449 mldan ve cndan mmdi kesdiler. Kafileden bir kii
1426
A.N., vr. 104/a.

M.B.N., vr. 136/a.
1428
M.B.N., vr. 136/a.
1429
gitdm, A.N., vr. 104/a.
1430
ol, M.B.N., vr. 136/b - .
1431
Hakk sbhne ve tel, M.B.N., vr. 136/b.
1432
M.B.N., vr. 136/b.
1433
M.B.N., vr. 136/b.
1434
M.B.N., vr. 136/b.
1435
1436
M.B.N., vr. 136/b.
1437
pb, A.N., vr. 104/b.
1438
idb, M.B.N., vr. 136/b.
1439
cmlemizi, A.N., vr. 104/b.
1440
evliy nn, A.N., vr. 104/b.
1441
l, A.N., vr. 104/b - .
1442
himmetlerinden, M.B.N., vr. 136/b.
1443
ltfbirle, A.N., vr. 104/b - .
1444
A.N., vr. 104/b.
1445
1446
yolda, M.B.N., vr. 136/b.
1447
aldlar, A.N., vr. 104/b.
1448
ve mtehayyir, A.N., vr. 104/b - .
1449
kalub, A.N., vr. 104/b.
1427
419
atnun ban ark tarafna dndrb ard ki; ?b' '( 4 '/ ' (?/
1450
yan y
Seyyid1451 y Tcul-rifin bana dermn iri,1452 hemn ki, ol kii bu szi didi. Bir
avz geldi ki, ' 2 '/ T- didi, yan lebbeyk y bana arub1453 davet iden kimesne.1454
Andan sonra hemn gir ol demde1455 ark tarafndan toz kopd. Bir blk atlu azm,1456
heybetl1457 kimesneler1458 geldiler. Anlar1459 nice bir kimesne1460 bir krata binmi
elinde snsi var bir heybetl kimesne vard.1461 Kaan ki,1462 Harmler bunlar1463
gelrken1464 grb1465 tr u mr oldlar. Ehl-i kafile1466 bildiler ki, bu gelen atlular gayb
erenleridr. Hakk-tel Hazreti,1467 (163/a) Hazret-i Tcul-rifinn kaddesel-lhu
srrehul-azz1468 kermetine bunlar gnderdi ta kim harmler elinden hals oldlar.1469
Andan sonra ol kavm1470 aran kimesneye sordlar ki,1471 ol ardunn asl ve
sebebi1472 var mdur1473 yohsa hemn kend reinden mi ardun?1474 Ol kii eyitdi; y
kavm1475 bundan nden bir gice dmde grdm ki; msfir olmam yolda harmler
gelb1476 bizi ihta eylemi, ben Hazret-i Seyyidn1477 fukarsndan idm anun bu szi
hatrma geldi ki, dyim eydrdi ki; ! ' )(?2 * -H) m( h?/ 2 )? h-F' Y/ o(
C?c7 hW/ h'4 " ' q
' m!
'.
m2 hH) #Y(S) hU') h!?(* g hc7') '5 YW> h h?/
1450
M.B.N., vr. 137/a.

'/ Seyid, A.N., vr. 104/b - .
1452
eyle, A.N., vr. 104/b.
1453
aran, M.B.N., vr. 137/a.
1454
yankimesne, A.N., vr. 104/b - .
1455
M.B.N., vr. 137/a.
1456
M.B.N., vr. 137/a.
1457
heybetl, A.N., vr. 104/b - .
1458
1459
onlar, M.B.N., vr. 137/a.
1460
A.N., vr. 104/b.
1461
birvard, A.N., vr. 105/a - .
1462
M.B.N., vr. 137/a.
1463
bunlar, A.N., vr. 105/a - .
1464
A.N., vr. 105/a.
1465
grdiler, M.B.N., vr. 137/a.
1466
ehli, M.B.N., vr. 137/a.
1467
M.B.N., vr. 137/a.
1468
M.B.N., vr. 137/a.
1469
olalar, A.N., vr. 105/a; ideler, M.B.N., vr. 137/a.
1470
M.B.N., vr. 137/a.
1471
didiler, A.N., vr. 105/a.
1472
ve sebebi, A.N., vr. 105/a - .
1473
nedr, A.N., vr. 105/a; asl var mdur sebebi var mdur, M.B.N., vr. 137/a.
1474
yohsaardun, A.N., vr. 105/a - ; M.B.N., vr. 137/a - .
1475
y kavm, A.N., vr. 105/a - .
1476
gelb, A.N., vr. 105/a - .
1477
Seyyidn, AN, vr. 105/a; Hazret-i Tcul-rifin, M.B.N., vr. 137/a.
1451
420
Y>' #^(H4
yan1478 kaan ki vk banza gelb1479 nevmd olsanuz beni taleb
eylen,1480 ben sizi (163/b) ol vkdan hals idem ve her kimesne kim, benm
zemnma irimese kbrmden feryd istesn eger kbrmden rg olsa kbrum tarafna
durub1481 1482 kerre adum ki; Muhammeddur veya knyetimi ki; Ebl-Vefdur veya
lkabm ki; Tcul-rifindur arsa sdk ve ihls birle1483 egere benm kabrim ile ol
kii arasnda Markla Marib1484 aras kadar1485 mesafe dah olursa Hakk-tel
Hazreti1486 ol kiinn murdn ed1487 idb, hacetini dev ide1488 cem havf itdi
nesnelerden hals ola1489 didi.1490 Ben dah ardum bu atlular gelb harmlerden bizi
hals eylediler ol1491 nce gelen kr atlu ki, elinde1492 sensi vard. Hazret-i Tculrifine1493 benzerdi imdi hemn1494 ol1495 grdm d zhirde vki old. Pes
harmler dnb geldiler silahlarn yebne atub tevbe ve istigfr eylediler cemsi salh
ehli oldlar ve Krubn (164/a) kavmi denile, gelb1496 Hazret-i Seyyidn1497
mbrek1498 elin alub tevbe ve istigfr eylediler sadet bulub ehl-i hidyet oldlar
Hazret-i Seyyidn1499 vilyet-i berektnda.
Ve dah1500 rivyet olund ki; eyh Ebl-Gays dirlerdi, bir azz vard asl Ben
Esed tifesindenidi; amm Horsandan gelb1501 vatan tutmd tevbe idb1502 Hazret-i
*
Nerede olursanz olun, beni isteyin. Sizi destekler yardm ederim. Bana yetiemeyen, kabrimi ziyaret
etsin. Kabrimden uzakta olan, kabrime doru ynelsin. sterse batnn en uzak noktasndan olsun; defa
benim adm, lakabm veya knyemi doru bir kalp ve ar duru bir azimle seslensin. hhesiz Allah onun
muradn gerekletirecek ve ihtiyacn giderecektir.
1478
[( yan, A.N., vr. 105/a - .
1479
kaan ki banza bir vka gelb, A.N., vr. 105/a; M.B.N., vr. 137/b.
1480
eyleseniz, A.N., vr. 105/a.
1481
dnb, M.B.N., vr. 137/b.
1482
c, A.N., vr. 105/a; M.B.N., vr. 137/b.
1483
1484
Marib ile Mark, M.B.N., vr. 137/b.
1485
kadar, A.N., vr. 105/a - .
1486
M.B.N., vr. 137/b.
1487
hsl, M.B.N., vr. 137/b.
1488
ider, M.B.N., vr. 137/b.
1489
bulur, M.B.N., vr. 137/b.
1490
dirdi, M.B.N., vr. 137/b.
1491
ol, M.B.N., vr. 137/b - .
1492
ki elinde, A.N., vr. 105/b - .
1493
Tcul-rifine, A.N., vr. 105/b - .
1494
M.B.N., vr. 137/b.
1495
hemn, A.N., vr. 105/b.
1496
gelb, A.N., vr. 105/b - .
1497
1498
M.B.N., vr. 138/a.
1499
1500
pes, A.N., vr. 105/b.
1501
gelb, A.N., vr. 105/b - .
421
Tcul-rifinn1503 silsilesine girdine sebeb sordlar. Eyitdi; evvel bzr-ganidim bnihye meblaum vard, ittifk bir gn hatruma bu1504 geldi ki, halfeden1505 dnc ml
alub1506 mluma katam, bir zm sefer idb, ziyde1507 fydalar idem.1508 Pes bu tama
halfeden ok ml karz idb1509 mluma katdum sefere gitdm deryya girdm.1510 Ngh muhlif yil kub gem gark old1511 ben taht zerine geldm.1512 Benm mlum ve
halkun ml cem1513 gark old, gitdi.1514 Vakt ki, kenara kdum ol1515 borclularma
(164/b) bu hli didim, fyda itmedi. Bu halk bana1516 merhamet eylemeyb1517
akelerini isteyb1518 zerime1519 havle oldlar. Bu beldan tr1520 bam alub
gitdm derd firk ile ve hasretle1521 yabnlalarda gezerdm bu yana oul,1522 kz1523 ve
vatan1524 hasreti1525 ve bir yana borc tevii ve bir yana bunca mldan ayrlmak hasreti
bu dertden adam arasndan kub gitdm. Talara db ot otlardum, bir gn bir shrda
yrrken Irkdan bir krbn grnd. Kasd eyledm ki; anlara varam; amm zaf
olmagn1526 harekete meclm olmad1527 bir su vard anun kenarnda ddm kaldum;
meger ol kavmn1528 suy dkenmemiimi bir kac kimesne anlardan su almaga
geldiler. Yzleri sarlmidi anlar bildm ki; nice kiilerdr; amm anlardan birisi beni
bilmi atdan1529 inb koma dey1530 boazuma yapd. Grdm ki; ol borclumun
1502
tevbe idb, A.N., vr. 105/b - .

1504
A.N., vr. 105/b.
1505
dah, A.N., vr. 105/b.
1506
ml alub, A.N., vr. 105/b - .
1507
ziydeler, M.B.N., vr. 138/a.
1508
eyleyem, A.N., vr. 105/b; M.B.N., vr. 138/a.
1509
alub, M.B.N., vr. 138/a.
1510
dah dery seferine gitdm, A.N., vr. 105/b; M.B.N., vr. 138/a.
1511
1512
ben hals oldum, A.N., vr. 105/b.
1513
1514
benmgirdi, A.N., vr. 105/b - .
1515
pes gelb, A.N., vr. 105/b; hals olub gelb, M.B.N., vr. 138/a.
1516
bana bu halk, A.N., vr. 16/a.
1517
itmeyb, A.N., vr. 106/a; M.B.N., vr. 138/a.
1518
istediler, A.N., vr. 106/a.
1519
A.N., vr. 106/a.
1520
M.B.N., vr. 138/b.
1521
A.N., vr. 106/a.
1522
ehl-i oul, M.B.N., vr. 138/b.
1523
kz, M.B.N., vr. 138/b - .
1524
ve vatan, A.N., vr. 106/a - .
1525
firk, A.N., vr. 106/a.
1526
zaf galebe eyitdigi sebebden, A.N., vr. 106/a - ; zaf galebe idb, M.B.N., vr. 138/b.
1527
olmayub, A.N., vr. 106/a; olmad sebebinden, M.B.N., vr. 138/b.
1528
kr-bn, M.B.N., vr. 138/b.
1529
atndan, M.B.N., vr. 138/b.
1503
422
birisidr ki, (165/b) ehr-i velsinn yan1531 nyibinn kavmi idi.1532 Her end ki,
tazarru itdm, hals olmadum, yakn1533 bildm ki, helk olurum1534 sdk ve ihls birle
cenb- Hakka1535 tevecch eyleyb eyitdm; y bl-Vef, y Tcul-rifin1536 meded
dincede1537 henz1538 bu nid1539 temm itmedm. Grdm bir kimesne karmda turur
ol1540 borclularuma1541 ltfbirle syledi, h1542 fayda itmedi. Andan eyitdi; sana borc
ne kadardur? Ol1543 eyitdi ki; bin dnrdur. Dnb1544 bana sord;1545 vk da borcun
bin dnr mdur?1546 Ben eyitdm, neam. Eyitdi; tut bu bin dnr vir borcluna. Pes ol
dnr1547 alub ol ahsa1548 virdm. Borcumdan hals olub1549 huzur itdm.1550
Andan1551 hatrma bu geldi ki, bu kiinn bu ihsn itdi, garezi ne ola?1552 Dnb1553
fikr iderken,1554 bana nazar idb eyitdi ki; imdi bana Ebl-Vef dey aran sen
deilmiydn? Eyitdm; bel, benidm.1555 Eyitdi1556 imdi bilgil ki; her kii kim bana1557
bu deminde sdk ve ihls (165/b) birle bize1558 arsa elbetde1559 ana iriirz1560 belki
senn1561 Horasndan olan hasmlarun dah raz itdm. H1562 tevi ekme borcdan
1530

ehr-iyan, A.N., vr. 106/a - .
1532
kiidi, M.B.N., vr. 138/b - .
1533
yaknen, M.B.N., vr. 138/b.
1534
bildm ki, helka yaknum, A.N., vr. 106/a.
1535
M.B.N., vr. 138/b.
1536
y Tcul-rifin, A.N., vr. 106/a - .
1537
A.N., vr. 106/a.
1538
dah, M.B.N., vr. 138/b.
1539
bu nid, M.B.N., vr. 138/b - .
1540
ol, A.N., vr. 106/b - .
1541
borcluma, M.B.N., vr. 139/a.
1542
hc, A.N., vr. 106/b; M.B.N., vr. 139/a.
1543
A.N., vr. 106/b.
1544
A.N., vr. 106/b.
1545
eydr, A.N., vr. 106/b; eyitdi, M.B.N., vr. 139/a.
1546
vaka eyle midr?, A.N., vr. 106/b; M.B.N., vr. 139/a.
1547
M.B.N., vr. 139/a.
1548
borcluma, M.B.N., vr. 139/a.
1549
oldum, M.B.N., vr. 139/a.
1550
kurtuldum, A.N., vr. 106/b; huzur itdm, M.B.N., vr. 139/a - .
1551
amm, A.N., vr. 106/b; M.B.N., vr. 139/a.
1552
ihsndan garezi ne ola, A.N., vr. 106/b; aceb garezi ne ola, M.B.N., vr. 139/a.
1553
pes, A.N., vr. 106/b.
1554
M.B.N., vr. 139/a.
1555
benidm, M.B.N., vr. 139/a - .
1556
1557
A.N., vr. 106/b.
1558
bize, A.N., vr. 106/b - ; bana, M.B.N., vr. 139/a.
1559
elbetde, A.N., vr. 106/b - .
1560
ben ana iriirm, M.B.N., vr. 139/a.
1561
ve dah, A.N., vr. 166/b - .
1562
hc, A.N., vr. 106/b; M.B.N., vr. 139/a.
1531
423
emn oldun var evne ve olancklaruna git didi. Ben eyitdm; y Seyyid ben gayet
zaf ve n-tvnum ve Horasan gayet rkdur; azuum ve davarum ve mlum ve hizmetkrum
1563
yog, ben1564 ana kaan varrum. Eyitdi; gusselenme ki, Horsan
nndedr.1565 Nazar itdm; grdm Horsan nmde turur.1566 Hemn1567 Hazret-i

Seyyidn1568 mbrek1569 ayagna db eyitdm ki; y Seyyid dilerm ki, Allah1570
kapusuna vsl olam ve Hazretinn hizmetinden ayrlmayam.1571 Eyitdi; hele imdi1572
var ehlne olancklarn1573 gr anlarnla bir kac gn durub1574 hatrlarn teselli eyle
andan sonra fergat- hatr birle gelesin,1575 bizmle buluasn1576 didi. ki gice
hizmetinde
oldum1577 andan ved eyledm.1578 Bana biraz1579 dnr virdi,
olancuklarna ki; (166/a) nafaka eyle didi. Ol dnr alub Horasna geldm, evme
varub olancuklarumla1580 buludum gayet srur ve d hsl eyledm.1581 Anlar dah
sevindiler andan etrafdan1582 kavm ve hsm1583 gelb1584 buludlar. Gayet ferh oldlar
ve1585 ol bk1586 borcllarum dah1587 gelb buludlar. Gayet ferh1588 oldlar1589 kaan
kim ol borclularum katumdan gitdiler.1590 Ben dah ehlme sordum ki; kaziyye nicedr
oldu1591 ki, borclular1592 gayet1593 ferh1594 ve benden nesne taleb itmediler.1595
1563
hizmet-krum, M.B.N., vr. 139/a - .

ben, A.N., vr. 106/b - .
1565
nnde durur, A.N., vr. 106/b; nnde turur, M.B.N., vr. 139/a.
1566
turur, A.N., vr. 106/b - .
1567
A.N., vr. 106/b; andan, M.B.N., vr. 139/a.
1568
1569
M.B.N., vr. 139/a.
1570
Allahu-tel Hazreti, M.B.N., vr. 139/b.
1571
Seyyidn hizmetinde olam, A.N., vr. 107/a.
1572
imdi hele, M.B.N., vr. 139/b.
1573
ehlin ve olancuklarun, A.N., vr. 107/a.
1574
tur, M.B.N., vr. 139/b.
1575
gelb, M.B.N., vr. 139/b.
1576
olasn, M.B.N., vr. 139/b.
1577
ikioldum, A.N., vr. 107/a - .
1578
idb, M.B.N., vr. 139/b.
1579
bin, M.B.N., vr. 139/b.
1580
taallukatmla, A.N., vr. 107/a; mteallikatumla, M.B.N., vr. 139/b.
1581
gayet d ve srur hsl eyledm, A.N., vr. 107/a.
1582
andan etrafdan, A.N., vr. 107/a - ; etrafda olan, M.B.N., vr. 139/b.
1583
hsm ve kavm, M.B.N., vr. 139/b.
1584
hsm ve kavm gelb, A.N., vr. 107/a.
1585
gayetve, M.B.N., vr. 139/b - .
1586
A.N., vr. 107/a.
1587
dah, A.N., vr. 107/a - .
1588
ferh, A.N., vr. 107/a - ; mesrr, M.B.N., vr. 139/b.
1589
olmlar, A.N., vr. 107/a.
1590
kaangitdiler, A.N., vr. 107/a - .
1591
oldu, A.N., vr. 107/a - .
1592
bunlar, A.N., vr. 107/b.
1564
424
Eyitdiler; iki gice vardur ki, gayet muztarib olub senn gussan firakn ve bunda olan1596
borclularun elemini1597 ekerdn n-gh kapu kakdlar. Biz eyitdk; kimsin?1598 Eyitdi;
bir garb kimesneym.1599 Ebl-Gays benmle bir mikdr1600 ml gnderdi ta kim
borclularna ed idem. Pes gayet ferh olub kapuy aduk borclulara haber eyledk.
Cemsine b-kusur hakknu virdi. Andan sonra sorduk ki; Ebl-Gays kaan gelr?
Eyitdi; iki (166/b) gnden sonra gelr deyb gitdi. de iki gnden sonra sen geldn.1601
Ben eyitdm; ol ake getren kimesne1602 nice kii idi? Eyitdiler; ibu sretl ve bu
boylu1603 dey1604 vasf eylediler. Bildm ki,1605 Hazret-i Ebl-Vefimi. Ben dah
bauma gelen m-cery evvelinden hirine dein anlara1606 hikyet eyledm;1607 amm
Hazret-i Seyyidn1608 evki beni ald, kararm kalmad. Birka1609 gn anlarla durub1610
andan olancuklara ved eyleyb1611 revn oldum, gelb Hazret-i Tcul-rifinn
huzurna1612 irib tevbe eyledm ve trik-i Hakka megul olub mbrek himmetinden
mertib-i lyeye iridm ta lnce hizmetinde1613 oldum.
Rv eydr; eyh Ebl-Gays dimekle mehur bir azz old. Hazret-i
Seyyidn1614 himmet-i berektnda Hakk-tel cem imn ehlini himmet-i Hazret-i
Tcul-rifinden mahrum klmaya, mn, y rabbl-lemn.1615
Ve dah rivyet olund ki; (167/a) eyh Abdl-kadr Geylan kaddesel-lhu
1616
srrehu
1593
eydr; ol zemnda ki henz dah slkda nihyete1617 irimemidm1618
gayet, A.N., vr. 107/a - .

mesrr, M.B.N., vr. 139/b.
1595
itmezler, M.B.N., vr. 139/b.
1596
bunda olan, A.N., vr. 107/a - ; M.B.N., vr. 139/b.
1597
teviini, A.N., vr. 107/a.
1598
kimsin didk, M.B.N., vr. 139/b.
1599
kimesneyim, A.N., vr. 107/a - .
1600
M.B.N., vr. 139/b.
1601
geldk, M.B.N., vr. 140/a.
1602
M.B.N., vr. 140/a.
1603
M.B.N., vr. 140/a.
1604
deyb, M.B.N., vr. 140/a .
1605
bildm ki, M.B.N., vr. 140/a - .
1606
anlara, A.N., vr. 107/b - .
1607
m-cery haber verdim, M.B.N., vr. 140/a.
1608
1609
birkac, A.N., vr. 107/b; M.B.N., vr. 140/a.
1610
1611
idb, M.B.N., vr. 140/a.
1612
huzur- erfine, M.B.N., vr. 140/a.
1613
1614
1615
Hakklemn, A.N., vr. 107/b - .
1616
kaddessrrehu, A.N., vr. 107/b - ; rahmetullh-i aleyh, M.B.N., vr. 140/a.
1594
425
evil-i trikde idm; Geylnda aru inde giderdm, n-gh grdm ki; bir uryn
kimesne ki, hemn avretini mestr1619 itmi1620 benm arduma ddi. Her kande
gidersem bile ardumca gitdi. hir arudan kdum1621 evme azm eyledm, ol dah
ardumca bile geldi. Kaan1622 havluma girdm1623 evmn1624 nerdbanna kadem
basub birka1625 ayak kdum, ardumca ayak tara disen iitdm; dnb nazar
eyledm1626 grdm ol uryan kimesne ardumca nerdbane kadem basm gelr1627
benm hatrma bu geldi ki; galiba bunu maksd geyecekdr ola1628 deyb kaftanmun
birin karub ana1629 at1630 virdm. Bana eyitdi;1631 y Abdl-kadr beni giyecek
bulamayub1632 sana geldi sanursn, beni yaradan bana1633 rzkm (167/b) ve kisvetimi
virr; amm sana geldm ki, bir azm nesne mtilyaym ki, anun rihas1634 lemi
tutm ola Abl-kadr eydr.1635 Ben eyitdm; sen nice kimesnesin ve ol mtileyecek
nesne nedr?1636 Eyitdi; ben Hazret-i Tcul-rifinden1637 gelrem ve anun1638
mrdlerindenem, adum Ramzan Mecnndr, sana mtileyecek nesne hsl olmaz ta
kim Hazret-i Seyyidle1639 bulumaynca ol bereti anun mbrek azndan iitesin
gerekdr. Abdl-kadr eyitdi;1640 ben Geylnda Hazret-i Tcul-rifin1641 Baddda,
Baddla Geyln1642 asnda bunca gnlk yol vardur, kaan cem olavuz didi. Eyitdi;
1617
nihyet-i slka, M.B.N., vr. 140/b.

nihyet slka irimedim, A.N., vr. 107/b.
1619
setr, M.B.N., vr. 140/b.
1620
itmi, A.N., vr. 107/b - ; eylemi, M.B.N., vr. 140/b.
1621
kub, M.B.N., vr. 140/b.
1622
n, A.N., vr. 107/b; M.B.N., vr. 140/b.
1623
girb, A.N., vr. 107/b.
1624
evmn, A.N., vr. 107/b - .
1625
birkac, A.N., vr. 108/a; M.B.N., vr. 140/b.
1626
idb, M.B.N., vr. 140/b.
1627
gelr, A.N., vr. 108/a - .
1628
M.B.N., vr. 140/b.
1629
A.N., vr. 108/a.
1630
at, M.B.N., vr. 140/b - .
1631
1632
bulamaynca, A.N., vr. 108/a.
1633
A.N., vr. 108/a.
1634
riha-i tayyibesi, M.B.N., vr. 140/b.
1635
Abl-kadr eydr, A.N., vr. 108/a - ; M.B.N., vr. 140/b - .
1636
ne nesnedr, A.N., vr. 108/a; M.B.N., vr. 140/b.
1637
Seyyidden, A.N., vr. 108/a.
1638
gelremanun, A.N., vr. 108/a - ; M.B.N., vr. 140/b - .
1639
Seyyidle, A.N., vr. 108/a -.
1640
eydr, A.N., vr. 108/a; M.B.N., vr. 141/a.
1641
1642
Baddla Geyln, A.N., vr. 108/a - ; M.B.N., vr. 141/a - .
1618
426
Badd ide turur, bermayla iret eyledigi, tarafa nazar eyledm.1643 Grdm ki;
Hazret-i Tcul-rifin1644 bir l minbern zerine km vaz ider. Ramzan
Mecnn1645 eyitdi; minbere kaca vakit1646 beni sana gnderdi idi. Abdl-kadr
eydr; (168/a) andan Ramzan Mecnn beni kod, ve bir mikdr1647 aklm bamdan
gitdi gzm adum, hemn sat kendmi Badd sokaklarnda grdm, bir
kimesneye1648 sordum ki cmi1649 nerededr?1650 Eyitdiler; yr nndedr1651 ve ite
cmi didiler.1652 ler yrdm,1653 bir azm feryd zr iitdm. Eyitdm; bu ne
vzdur? Eyitdiler; Hazret-i Tcul-rifin1654 cmide vaz ider. ler vardum, cmi
girdm, grdm ki; Ramzan Mecnn bana gsterdi gibi bi-aynihi Hazret-i Tculrifin1655 minber zere durub1656 halka vaz ve nshat1657 ider.
Rv eydr; kaan ki, Abdl-kadr Geylan rahmetul-llahi aleyh1658 Badda
geldi. Henz1659 taze cvand ve Badd h1660 grmemiidi kaan cmi girdi.
Hazret-i Tcul-rifin1661 minber1662 zerinden arub eyitdi ki; ol kimesne mescidden
karun. Pes halk turub1663 Abdl-kadri mescidden kardlar. Bir pre karar idb, yine
girdi gine1664 emr itdi ki, karun (168/b) gine1665 girecek Hazret-i Tcul-rifin1666
ard ki;1667 y ehl-i Badd Allahu-tel Hazretinn1668 sevgl dost geldi turun
1643
idb, A.N., vr. 108/a.

1645
Ramzan, A.N., vr. 108/a - .
1646
M.B.N., vr. 141/a.
1647
M.B.N., vr. 141/a.
1648
M.B.N., vr. 141/a.
1649
cmi- erf, M.B.N., vr. 141/a.
1650
kank sokakdan gidilir, M.B.N., vr. 141/a.
1651
undan gidilir, M.B.N., vr. 141/a.
1652
M.B.N., vr. 141/a.
1653
vardum, M.B.N., vr. 141/a.
1654
1655
1656
turub, M.B.N., vr. 141/b.
1657
ve nshat, A.N., vr. 108/b - ; M.B.N., vr. 141/b - .
1658
rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 141/b.
1659
rahmethenz, A.N., vr. 108/b - .
1660
dah, A.N., vr. 108/b; hc, M.B.N., vr. 141/b.
1661
1662
M.B.N., vr. 141/b.
1663
gelb, M.B.N., vr. 141/b.
1664
gine, A.N., vr. 108/b - ; yine, M.B.N., vr. 141/b.
1665
yene, A.N., vr. 108/b; yine, M.B.N., vr. 141/b.
1666
1667
eyitdi, A.N., vr. 108/b; arub eyitdi, M.B.N., vr. 141/b.
1668
M.B.N., vr. 141/b.
1644
427
hrmet eylen deyb kend dah minberden inb koca koca gredi ve1669 eyitdi; y ehl-i
Badd bun Mescidden karun didgm buna ihnet itmen1670 degldi. Belki
murdum old1671 kim ol cem ehl-i Badd bun1672 bileler didi ve bize1673 hem1674
sdk olduuna1675 malm olayd yohsa ihnet deildr didi.1676 Andan Hazret-i1677
Tcul-rifin,1678 Abdl-kadre nazar idb1679 eyitdi; * *5-' H? b! '/ yan; y
Abdl-kadr 1680 Irk memleketini sana virdiler. Dah eyitdi;1681 +S/ z(c/ T ) Q' H? b! '/
YU(g 5/ h z(c/ ' TS/I
yan1682 y Abdl-kadr her horos ter1683 sonra skit olur, illa
senn horosun ta kymete degin tse gerek, andan seccdesini ve gnlnin ve tesbhini
ve assnu ana virdi. Pes etrafda olan (169/a) halk eyitdiler; y Seyyid nki buna bu
kadar ki, himmet itdinz, bari dest-i tevbe virn. Hazret-i Seyyid1684 eyitdi; !( ?
h2?
yan1685 bunun zerinde mahreminn tamgas vardur, yani irdet-ullah byle
olmdur ki, Abdl-kadre dest-i tevbe eyh mahremi vire didi.

Rv eydr; andan Hazret-i Seyyid, 1686 Abdl-kadre eyitdi; var eyh mahremi
ile mshabet eyle, sana trik andan feth olur deyb ok nashatlar ve vasiyyetler eyledi.
Andan sonra gir minbere kub meclisi temm eyledi. Andan minberden inb Abdlkadrn eline yapub eyitdi ki; *p-(Z Cm '>' '* +7 T 'H? b! '/ yan1687 y Abdl-kadr
senn bir vaktn vardur ki;1688 ol vakt gelecek bu pri anasn didi.1689
1669
ve, A.N., vr. 108/b - .

itmeden, M.B.N., vr. 141/b.
1671
bunaold, A.N., vr. 108/b - .
1672
bun, A.N., vr. 108/b - .
1673
bize, A.N., vr. 108/b - .
1674
hem bize, M.B.N., vr. 142/a.
1675
M.B.N., vr. 142/a.
1676
A.N., vr. 108/b.
1677
M.B.N., vr. 142/a.
1678
Seyyid, A.N., vr. 108/b; M.B.N., vr. 142/a.
1679
M.B.N., vr. 142/a.
*
ya Abdlkadir, Irak senndr.
1680
5- Abdl-kadr, A.N., vr. 109/a - .
1681
M.B.N., vr. 142/a.
1682
yyan, A.N., vr. 109/a - .
1683
terken, A.N., vr. 109/a.
1684
1685
yan, A.N., vr. 109/a - .
1686
*
Ey Abdlkadir, senin vaktin var, vaktin geldiinde bu ihtiyar hatrla.
1687
yyan, A.N., vr. 109/a - .
1688
A.N., vr. 109/b.
1689
A.N., vr. 109/b.
1670
428
Rv eydr; ol tesbh ki; Hazret-i Tcul-rifin,
1690
Abdl-kadre balad.
Turd yerde kimesne denmedin dane dane dzerdi.1691 eyh Abdl-kadre (169/b)
taaccb iderdi. Aceb buna sebeb ne ola didi. 1692 hirl-emr1693 Hazret-i Seyyid eyitdi;
y Seyyid bu tesbhn hli bana yavlak aceb geldi ki, kimesne rmedin muttasl
kendsi dz1694 h karar eylemez.1695 Hazret-i Seyyid1696 eyitdi; y Abdl-kadr
didi,1697 ol tesbhin her danesinn zerine ol kadar mahbb ad zikr olunmudur ki,
Allahdan gayri kimesne bilmez anun in1698 b-ihtiyar ol dah sfsndan sem
girmidr1699 ta kymete dein mahbb evkine muttasl dnse gerek,1700 karar itmese
gerek.
mdi y Abdl-kadr; rifn dah kalbi1701 tesbh danesinden aaga deldr.
Kaan1702 mahbbla ns dutub1703 zevk itse mahbbla evkine muttasl dnse gerek bu
tesbhn dndi sana tenbihdur ki; gafil olma, ben cemd iken mahbb evkine
dnerem1704 sen ki, insansn mahbb- hakik evkine nin hareket itmeyesin.1705 Pes
bu szden taaccb eyledm; amm1706 (170/a) eger mahbb zevkin1707 bilimezsen
cemdden dah aagasn. Pes bu szden eyh Abdl-kadr1708 hisse alub b-nihye
fideler hsl eyledi.1709
Rv eydr; ol tesbh Abdl-kadrden sonra eyh Al bin Heyt1710 eline girdi.
Andan sonra eyh Muhammed bin Kayd eline girdi. Andan sonra n-bedd old h1711
kimesne bilmedi, kande gitdi.1712
1690
Tcul-rifin, A.N., vr. 109/b - .

dnerdi, M.B.N., vr. 142/b.
1692
aceb gelb mtehayyir oldug sebebdeb, M.B.N., vr. 142/b.
1693
hirl-emr, M.B.N., vr. 142/b - .
1694
ydz, A.N., vr. 109/b - .
1695
aceb gelb mtehayyir oldu sebebden, A.N., vr. 109/b.
1696
1697
hdidi, M.B.N., vr. 142/b - .
1698
M.B.N., vr. 142/b.
1699
gir, A.N., vr. 109/b.
1700
gerekdr, A.N., vr. 109/b.
1701
kalbi dah, M.B.N., vr. 142/b.
1702
kaan, A.N., vr. 109/b - .
1703
tutub, A.N., vr. 109/b; M.B.N., vr. 142/b.
1704
dnb, A.N., vr. 109/b.
1705
eylemeyesin, A.N., vr. 109/b; M.B.N., vr. 143/a.
1706
pesamm, A.N., vr. 109/b - .
1707
evkini, A.N., vr. 109/b; M.B.N., vr. 143/a.
1708
Abdl-kadr, A.N., vr. 109/b - .
1709
fideler grdi, A.N., vr. 109/b.
1710
Al bin Heyt, A.N., vr. 109/b - .
1711
hc, M.B.N., vr. 143/a.
1712
hgitdi, A.N., vr. 109/b - .
1691
429
Ve dah1713 rivyet olund; Hazret-i Seyyid,1714 Abdl-kadre bir anak

virmiidi. Her gh ol anaa bir kimesne yapsa eli ve kol ta yeri kurugna dein
ditrerdi Abdl-kadrden gayri kimesne ana1715 yapmazd.
Ve bir rivyetde dah yle demiler ki, bir gn Hazret-i Tcul-rifin,1716
kaddesel-lhu srrehu1717 Kalmnada zviye-i mbrekesinde otururd. Mrdlerinden
birisine eyitdi; tur tekkeye kapusn bala eger bir acemi yiit gelrse ier komayasun
didi. (170/b) Andan ol kimesne turub1718 tekke kapusn balad. Bir zemndan sonra
kapu kakld, ol kii kapuy aub grdi ki; Hazret-i Seyyidn1719 didi yiit gelmiidi.
Eyitdi;1720 y Yiit sana ier girmege izin yogdur, andan ol Yiit1721 mnsir1722 ve
muztarib1723 olub tekke dairesinde hayrn olub1724 gizerdi. Bir satden sonra Hazret-i
Seyyid1725 izin virdi ol yiit ier girdi. Hazret-i Seyyid1726 karu vard,1727 koca koca
gredi.1728 Merhab y Abdl-kadr, ho geldn kadem getrdn,1729 seni men
eyledmz1730 sana1731 ihnet deildr, belki sana tenbih eylemekdr1732 ki, senn
trikin bizden feth olmaz ve bizm her1733 zemnmzda sana nesne yogdur; amm biz
gitdkden1734 sonra1735 meydan senndr deyb ok nshatlar eyledi, rahmetul-llahi
aleyh1736
1713
pes, A.N., vr. 109/b.

1715
ana, A.N., vr. 110/a - ; M.B.N., vr. 143/a - .
1716
1717
1718
1719
1720
M.B.N., vr. 143/a.
1721
gelmiidiyiit, A.N., vr. 110/a - .
1722
mnsirl-kalb, M.B.N., vr. 143/b.
1723
mnsirl-kalb, A.N., vr. 110/a.
1724
olub, A.N., vr. 110/a - .
1725
1726
1727
varub, M.B.N., vr. 143/b.
1728
M.B.N., vr. 143/b.
1729
kadem getrdn, M.B.N., vr. 143/b.
1730
itdiimiz, A.N., vr. 110/a.
1731
sana, A.N., vr. 110/a - .
1732
tenbihdur, A.N., vr. 110/a.
1733
A.N., vr. 110/a.
1734
ammgitdkden, A.N., vr. 110/a - .
1735
sonra, M.B.N., vr. 143/b - .
1736
rahmetaleyh, A.N., vr. 110/a - ; rahmetullh-i tel aleyhma rahmeten vsiaten, M.B.N., vr.
143/b.
1714
430
Ve dah rivyet olund ki; eyh Eb Bekr Baddden rahmetul-llahi aleyh1737

eydr; Hazret-i Resl aleyhis-selm1738 lemi1739 ryada grdm, (171/a) bir l taht
zerinde oturur iler varub selm virb karusuna el balayub1740 turdum. Andan
eyitdm; y Reslullh senn ammun Abbasdan Mervdr ki, sen1741 buyurmusn. 2
*
h45. h! QiUY/I 'j(Z' ' H h' U h h
yan1742 her kimesne, kim beni dinde grse
tahkik beni grmidr; zr eytn benm sretime girmez. Eyitdi; neam. Bu hdisi didi
m? andan eyitdm; y Reslullh bun dah siz didnz mi ki; " #(. C ?* 2 #! #(. 2
#LY' L #! #. 2' g' W) (! " #. p/'2 h! #(. 2 p/'2 'W) " #(. *Z! #! #(. 2 * Z!'W) (!
*
YU(H 5/ LY
yan;1743 her kimesne ki, bana bir kerre salvt getirse1744 Hakk-tel1745
izzet ile1746 ana on kerre salvt getre,1747 her kimesne ki, bana on kerre salvt getrse
Hakk-tel yz kerre salvt getre1748 ve her kimesne ki,1749 (171/b) ana bin kerre
salvt1750 getre kymet gnnde anun omuz benm omuzma tokna.1751 Eyitdi;
neam bu hdisi dah ben1752 didm. Benden bu hdisi1753 Abbas iitdi ve ben1754
Cebrilden iitdm ve1755 Cebril Hazret-i zidden1756 haber virdi. Eb Bekr eydr;1757
bu habere gayet ferh oldum, karusnda turdum. Pes Hazret-i Resl aleyhis-selm
lcasnn1758 (?) altndan bir elma ve bir rivyetde bir salkum hurma kard, iki bah
eyledi; yarsun saklad ve yarsun bana virdi. Eyitdi; bunda hzr olan cemate taksim
1737
rahmetaleyh, A.N., vr. 110/a - ; rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 143/b.
Reslum, A.N., vr. 110/a; salavtullahi tel aleyhi vesselm, M.B.N., vr. 143/b.
1739
A.N., vr. 110/a.
1740
kuanb, A.N., vr. 110/b.
1741
sen, A.N., vr. 110/b - .
*
Kimbeni ryasnda grrse doru grmtr. nk eytan benim suretime giremez.
1742
2 yan, A.N., vr. 110/b - .
*
Kim ki, Peygamberine bir defa selat-u selam getirirse Allah ona on kat ecir verir. Kim ki, Peygambere
on kat ecir verirse Allah ona yz defa selat-u selam getirir. Kim ki ona yz defa getirirse Allah ona bin
kat ecir verir. Kim ki, Peygambere bin defa getirirse btn melekler kyamet gnne kadar ona dua eder.
1743
h(. yan, A.N., vr. 110/b - .
1744
virse, A.N., vr. 110/b.
1745
1746
azametile, M.B.N., vr. 144/a.
1747
ide, M.B.N., vr. 144/a.
1748
ide, M.B.N., vr. 144/a.
1749
izzetki, A.N., vr. 110/b - .
1750
salvt, A.N., vr. 110/b - .
1751
ol kiinin omz kymet gnnde benm omzma dokna, A.N., vr. 110/b.
1752
buben, A.N., vr. 110/b - .
1753
A.N., vr. 110/b.
1754
ben, A.N., vr. 110/b - .
1755
ve, A.N., vr. 110/b - .
1756
Hazret-i Rabbl-izid, M.B.N., vr. 144/a.
1757
eydr, M.B.N., vr. 144/a - .
1758
kyafetinn, M.B.N., vr. 144/b.
1738
431
eyle. Pes eyitdm ki; y Reslullh bunun yarsnu kimn in sakladunuz?1759 Eyitdi;
bun Ebl-Vef in ve anun olanlarn ve dah ana tbi olub1760 silsilesine girenler
in sakladum didi. Hakk-sbhne ve tel Hazreti1761 cem mmet-i Muhammede
aleyhis-selm1762 anun silsilesine1763 girb ol hisseden mahfz olma1764 myesser
ide,1765 mn, y rabbl-lemn.1766
Andan Eb Bekr eydr, ben eyitdm; (172/a) y reslullh, Tcul-rifin
mukarribinden midr? Eyitdi; neam. Andan sonra mehur evliylardan1767 birisini
andum. Eyitdm; fulan kimesne1768 hakknda ne dirsiz?1769 Evliy-ullahdandur; amm
sen Ebl-Vefdan ama. Andan bir kimesne dah andum, eyitd; ol dah evliyullahdandur; amm Ebl-Vefdan ama,1770 el-hsl evliy-i kibrdan on kimesne arz
itdm. Onunda1771 dah evliydandur; amm Ebl-Vefdan ama didi ve andan sonra
eyitdi; y b Bekr, Ebl-Vefdan gafil olma ki, bu zemnda andan eslah ve evda ve
ezhed ve etka ve enka kimesne yogdur ve dah kymet gnnde anun lemi altnda1772
ondrt ul sultn olsa gerekdr ve dah ben sar enbiy zerine iftihr itsem gerekdr
ki; sizn mmetinzde1773 Ebl-Vef gibi kimesne var mdur? dey ve andan eyitdi; y
b Bekr yri var, Ebl-Vefnun hizmetinde1774 iri, krk gn mushabeti ganmet gr;
(172/b) zr krk gnden sonra bize ulasa gerekdr didi.
Pes Ebl-Bekr eydr; hemn ki uyandum, Kalmnaya iridm;1775 zr bildm
ki; ol vk sdk zredr1776 kaan Hazret-i Seyyidn1777 zviyesine geldm. Hazret-i
Seyyide1778 buluub selm virdm. Hazret-i Tcul-rifin1779 eyitdi; I 5 G
,U * S) #)') '-*2
1759
sakladun, A.N., vr. 111/a.

1761
M.B.N., vr. 144/b.
1762
M.B.N., vr. 144/b.
1763
silsile-i mbrekesine, M.B.N., vr. 144/b.
1764
olmak, M.B.N., vr. 144/b.
1765
Hakk-telnun silsilesine girenlerden eyle, A.N., vr. 111/a.
1766
mnlemn A.N., vr. 111/a - .
1767
evliydan, M.B.N., vr. 144/b.
1768
kimesnenn, A.N., vr. 111/a.
1769
buyurursz, M.B.N., vr. 144/b.
1770
andanama, A.N., vr. 111/a - .
1771
1772
dibinde, A.N., vr. 111/a.
1773
mmetlerinzde, M.B.N., vr. 145/a.
1774
hidmetine, A.N., vr. 111/a; M.B.N., vr. 145/a.
1775
geldm, A.N., vr. 111/a.
1776
hakkdur, A.N., vr. 111/b.
1777
1778
1779
1760
432
G(-, 2
yan1780 merhab Eb Bekre ki, muhibbimizdur ve habibimizin yani Hazret-i
Reslun elisidr. Hazret-i Seyyid1781 bu sziyle vkya iret eyledi ve andan

sonra1782 tasrih idb, eyitdi ki; * " h! ?H 5S/ '25/ () * )? S) ')' / yan1783 y b Bekr
krk gnden sonra cnib-i Hakka seferi vardur. Eb Bekr eydr; bam aaga idb, skit
oldum. Andan Hazret-i Seyyid1784 eyitdi; nin bana ol m-cery sylemedn.
Eyitdm;1785 y Seyyid bana var haber vir dimediler eger1786 diseler dirdim; amm
(173/a) Hazretinze kaziyye temm- malm olm, h1787 ihtiyac kalmam ki, ben
syleyem didm, andan1788 beni hlvete koyd. Yedi gn oturdum, Hazret-i
Seyyidn1789 himmet-i berektnda hayli halat ve makamt kat eyledm, kaan krk
gn temm old. Hazret-i Seyyid1790 ashbn cem idb, vasiyyet eyledi1791 esrr-
ilhiyyeden ok sz syledi. hir kelm bu old ki; " *!( #. " 5? . *S) ')' / 1792
yan b Bekr Hazret-i Resl aleyhis-selm1793 gerek syler. Ben eyitdm; ' (? / h)
*
?cU' c 5
yani Hazret-i Resl aleyhis-selm1794 gerekdr ve gereklenmidr.
Eyitdi; *?2' *)' 5-/ 5-/'4 5> - ' " 'h1795 kimesne bilmezdi bu
kelimtmuzdan murd nedr? Hzrlar bu kelmdan mtehayyir oldlar. Pes Hazret-i
Seyyidn rh-u mutahhiri cnib-i ilhiyye1796 pervz eyleyb,1797 civr- rahmnda
vatan (173/b) tutd. Cism-i mbrekini1798 defn itdkten sonra bu kelimtn mans ve
ho geldin ey Eb Bekir, peygamberin sevgililer sevgilisi.

' -*2 yan, A.N., vr. 111/b - .
1781
1782
sonra, A.N., vr. 111/b - .
*
Peygamberimiz: ey Eb Bekir krk gn sonra Allahma kavuacam.
1783
kiyan, A.N., vr. 111/b - .
1784
1785
Ben eyitdm, A.N., vr. 111/b.
1786
M.B.N., vr. 145/b.
1787
hc, M.B.N., vr. 145/b.
1788
ammandan, A.N., vr. 111/b - .
1789
1790
1791
*
Ya Eb Bekir Peygamberimiz dorudur.
1792
sallallahselem, A.N., vr. 111/b - ; sallallah tel aleyhi ve sellem, M.B.N., vr. 145/b.
1793
aleyhis-selm, A.N., vr. 111/b - ; aleyhis-salt ves-selm, M.B.N., vr. 145/b.
*
Dorudur ya Seyyid, o dorularn dorusudur.
1794
*
Ne kadar erefli, o erefli ki, biz Allahdan geldik yine biz Allaha dneceiz.
1795
hc, A.N., vr. 111/b; M.B.N., vr. 145/b.
1796
cnib-i hakk, A.N., vr. 111/b.
1797
1798
Mbrek cismini, A.N., vr. 112/a.
1780
433
ol grdm vk ashba syledm. Hazret-i Seyyidn1799 ireti anlara malm old,

nevvarel-lhu merkadeh.1800
Ve dah rivyet olund ki; bir kimesne bir gn eyh Ahmed Hasan Rifiyyenin
meclisine hzr old.1801 Ahmed Rif, eyh Mansrun1802 menkbndan ve
ahvlinden1803 ve haltn sylerdi.1804 Ol kimesne gayet taaccb eyledi ve eyitdi; y
eyh evliy-ullh da Mansr gibi biri dah gelmi kimesne1805 var mdur? eyh Ahmed
Rif eyitdi; y Recl bilmi ol ki evliyda1806 bir kimesne vardur ki; kymet gnnde
arsa-i arasta gelecek lemi dibinde bin mrdi ola ki; her birinn mertebesi Mansr
mertebesi gibi ola; belki dah ziyde. Pes ol kii bu haberi iidecek rikkat idb alad.
Kendnn1807 iflsn mlhaza eyledi ve htrna bu geldi ki, acaba murd eyh
Ahmedn kendisi mi ki veya1808 gayri (174/a) kimesne mi ki deyb bheye db
fikre vard ve bu bheyi def itmen1809 eyitdi; y Seyyid ol didignz, kimesne kim
ola? Eyitdi; ol didim Hazret-i Tcul-rifin1810 Ebl-Vefdur, kaddesel-lhu srrehu
deyb, elini yzine srdi.1811 Bismillh-ir-ramn-ir-rahm, deyb ve salvt virb ve
eyitdi; kaan Hazret-i Tcul-rifinn mbrek ad anlsa ben itdim gibi idn didi
bismillh1812 deyb ve salvt virb elinz yznze srn1813 didi.
Ve dah Mekke ve Medine erefullh-i tel1814 meyihinden mervdr ki
eyitmiler ki; I ( W> zU/I !( #- #! #c/ I " #U/I' '( 4 '5* )'m/ U -b!
*
Y-( W> , |H/

1815
ismini
1799
yan; aceblerm ol kimesne ki, Hazret-i Ebl-Vefnun mbrek
diline getre ve dah1816 Bismillh1817 diyb ve salvt virb1818 elini yzine
Seyyidn, A.N., vr. 112/a.

nevvermerkadeh, A.N., vr. 112/a - ; nevver-ullahi tel merkadeh, M.B.N., vr. 146/a.
1801
1802
Mansrun, M.B.N., vr. 146/a - .
1803
ve ahvlinden, A.N., vr. 112/a - ; M.B.N., vr. 146/a - .
1804
syledi, A.N., vr. 112/a.
1805
M.B.N., vr. 146/a.
1806
evliy-ullahda, M.B.N., vr. 146/a.
1807
kendinn, A.N., vr. 112/a - .
1808
yohsa, A.N., vr. 112/a - .
1809
itme in, A.N., vr. 112/b; M.B.N., vr. 146/a.
1810
ol rifin, A.N., vr. 112/b - .
1811
kaddessrdi, M.B.N., vr. 146/b.
1812
Bismillh-ir-ramn-ir-rahm, M.B.N., vr. 146/b.
1813
sallallah l Reslimi deyb elin yzne srd, A.N., vr. 112/a.
1814
M.B.N., vr. 146/b.
*
Allahn ismi zikr edildii zaman korkmayn ve Peygamberin ismi zikredildii zaman ona salat-u selam
getirmeyen riflerin Tac baba dostun ok arrm, Allahn byklnden utanmaz m ?
1815
ism-i erfini, M.B.N., vr. 146/b.
1816
M.B.N., vr. 146/b.
1817
bismillh-ir-ramn-ir-rahm, M.B.N., vr. 146/b.
1800
434
srmeye, yznn etleri anun heybetnden soyulub dklmeye.1819 mdi her mmine
lazmdur ki, Hazret-i Ebl-Vef1820 gelicek Bismillh1821 (174/b) deyb ve salvt
getrb1822 eline yzne sre, Hakk-tel yznn derisini soyulmakdan saklaya, mn,
y rabbl-lemn.1823
Ve dah rivyet olund ki; eyh Ahmed bin el-Hasan el-Rif1824 kaddesel-lhu
srrehu1825 bir gn vaz iderdi.1826 Esn-i kelmda evliy-ullh menkbndan baz1827
zikr itdi.1828 hir Hazret-i Tcul-rifin1829 menkbndan dah bazn1830 syledi.
Anlarun1831 mertibini ve makamtn baz1832 syler iken1833 eyh Ahmede bir vecd-u
hlet gelb1834 benzi mtegayyir old. 1835 kerre l sevtile; y Tcul-rifin deyb
ard. Andan sonra ddi,1836 b-ho old.1837 Temm 1838 gn meyyit-i
mesbesinde1839 yatd. 1840 gnden sonra bir kerre dah y Tcul-rifin deyb1841
ard ve akl bana geldi. Halk bu hlete mtehayyir ve hayran1842 oldlar h1843
kimesne bu srra vkf olmad. Kendnn baz1844 has mrdlerinden birkac1845 kimesne
(175/a) eyhden bu vecdn ve aurmanun1846 sebebini sordlar. eyh eyitdi; evliy-
1818
virmeyb, M.B.N., vr. 146/b.

yani bir kimesne Ebl-Vefnun mbrek ismin diline getire besmele ile slvat ile eline yzine
yznn etleri anun heybetinden soyulub dklmeye, A.N., vr. 112/b.
1820
Ebl-Vef, A.N., vr. 112/b - .
1821
Bismillh-ir-ramn-ir-rahm, M.B.N., vr. 146/b.
1822
virb, M.B.N., vr. 146/b.
1823
mnlemn A.N., vr. 112/b - .
1824
eyh Ahmed Hasan Rif, A.N., vr. 112/b.
1825
kaddessrrehu, A.N., vr. 112/b - ; tahmet-ullahi tel, M.B.N., vr. 147/a.
1826
idb, M.B.N., vr. 147/a.
1827
baz, M.B.N., vr. 147/a - .
1828
1829
1830
dah bazn, A.N., vr. 112/b - .
1831
1832
baz, M.B.N., vr. 147/a - .
1833
ol hlde, A.N., vr. 112/b.
1834
vecd-u arz olub, A.N., vr. 112/b.
1835
c, M.B.N., vr. 147/a.
1836
db, M.B.N., vr. 147/a.
1837
b-ho old, A.N., vr. 113/a - .
1838
c, M.B.N., vr. 147/a.
1839
temm- meyyit, M.B.N., vr. 147/a.
1840
c, A.N., vr. 113/a; M.B.N., vr. 147/a.
1841
ydeyb, A.N., vr. 113/a - .
1842
ve hayran, A.N., vr. 113/a - .
1843
hc, A.N., vr. 113/a; M.B.N., vr. 147/a.
1844
baz, A.N., vr. 113/a - ; M.B.N., vr. 147/a - .
1845
baz, A.N., vr. 113/a.
1846
M.B.N., vr. 147/a.
1819
435
ullahnn1847 kaan ki, menkb zikr itdm.1848 Her birisinn mertebesine gre gya
ki,1849 suya baturdum, kiminn1850 menkbnda belme degin1851 batardum kiminn1852
menkbnda ggsme topuuma1853 degin suya1854 batar,1855 kiminn menkbnda
boazuma degin batardum ve kiminn menkbnda dizme degin batardum ve kiminn
menkbnda belme degin batardum ve kiminn menkbnda ggsme degin
batardum1856 ve kiminn menkbnda dolardum ger1857 kardum1858 kaan ki, Hazreti Tcul-rifinnn1859 menkbn zikr eyledm. Bir bahre iridm ki,1860 nihyeti ve
pyn1861 yogdur1862 korkdum ki, gark olam. Pes ol korkudan tr1863 1864 kerre y
Tcul-rifin deyb1865 ardum ve ol bahre daldum. 1866 gn c1867 gice ve
gndz1868 gitdm, hir grdm bir el geldi y Tcul-rifin dey1869 ol ele yapdum.
Beni bahrun kenarna brakd, ger1870 kendme geldm. Pes ol mrdler eyitdiler;
(175/b) Hazret-i Ebl-Vef bu kadar kudreti1871 olmak ne aceb dey istibd
eylediler.1872 Andan1873 Hazret-i eyh Ahmed1874 dah1875 bunlara eyitdi; zinhr
hatrnuza bu asl nesne gelemesn, skt olun, siz ne bilrsiz ki, Hazret-i Ebl-Vef1876
1847
evliynn, A.N., vr. 113/a.

iderdm, M.B.N., vr. 147/a.
1849
kim, A.N., vr. 113/a.
1850
kimsenun, A.N., vr. 113/a.
1851
dizime degin, A.N., vr. 113/a.
1852
kimisinin, A.N., vr. 113/a.
1853
M.B.N., vr. 147/a.
1854
M.B.N., vr. 147/a.
1855
batardum, A.N., vr. 113/a; M.B.N., vr. 147/a.
1856
M.B.N., vr. 147/a.
1857
1858
kiminnkardum, A.N., vr. 113/a - .
1859
Tcul-rifinnn, A.N., vr. 113/a - .
1860
daldum ki, M.B.N., vr. 147/b.
1861
M.B.N., vr. 147/b.
1862
yog, A.N., vr. 113/a.
1863
M.B.N., vr. 147/b.
1864
c, M.B.N., vr. 147/b.
1865
dey, A.N., vr. 113/a; M.B.N., vr. 147/b.
1866
c, M.B.N., vr. 147/b.
1867
c, M.B.N., vr. 147/b - .
1868
M.B.N., vr. 147/b.
1869
ardumdey, A.N., vr. 113/a - .
1870
ol idki, M.B.N., vr. 147/b.
1871
mikdr, M.B.N., vr. 147/b.
1872
itdiler, A.N., vr. 113/a.
1873
andan, A.N., vr.113/a - .
1874
eyh Ahmed, A.N., vr. 113/a - ; M.B.N., vr. 147/b - .
1875
A.N., vr. 113/a.
1876
Ebl-Vef, A.N., vr. 113/a - .
1848
436
ne mertebede kimesnedr.1877 Bir gn benm dah1878 htruma geldi ki, Hazret-i Tculrifin ne mertebel kimesnedr bilem; zr andan bana1879 iret gelmidi. Nitekim
evvel kitbda gedi.1880
Pes bir gice tevecch idb,1881 yatdum vk da grdm ki; kymet kopm arsai arast cem mahluktla tolm1882 srt gerilmi, mzn kurulmu cem Resl ve
melike hzr olmlar. N-gh grdm, bir nr peyd old, ol nr altnda bir lem
zhir1883 old. B-nihye halk ol lemn dibinde gelrler.1884 Ben1885 zann eyledm
ki;1886 bir ul peygam-ber, mmetiyle gelr. Vakt ki; Hazret-i Resl sallallah aleyhi
ve sellem1887 (176/a) yakn geldi. Irakdan Hazret-i Resl1888 aleyhis-salt vesselm1889 tevazular1890 ile turd. Bir kimesneye sordum ki; bu nice peygamberdr? Ol
kimesne1891 eyitdi;1892 peygam-ber degldr, bil ki1893 mmet-i Muhammed1894 aleyhissalt ves-selmdandur1895 buna; Tcul-rifin Ebl-Vef1896 dirler. eyh Ahmed
eydr; iler varub selm virdm. Bana1897 eyitdi; merhab1898 y Ahmed var Hazret-i
Resle1899 aleyhis-salt ves-selm 1900 selm vir tevazu eyle.1901
Pes ben dah iler varub Hazret-i Resle1902 aleyhis-salt ves-selm 1903 selm
virdm. Eyitdi; merhab y Ahmed, var Ebl-Vefy kr1904 gelsn. Pes varub
1877
mertebel kimesne, A.N., vr. 113/a; ne mertebesi vardur, M.B.N., vr. 147/b.
M.B.N., vr. 147/b.
1879
benmbana, A.N., vr. 113/b - .
1880
nitekim kitbn evvelinde gedi, A.N., vr. 113/b - .
1881
itdm, A.N., vr. 113/b.
1882
tolm, A.N., vr. 113/b - ; cem olm, M.B.N., vr. 147/b.
1883
peyd, A.N., vr. 113/b.
1884
ol lemn dibinde b-nihye halk gelrler, A.N., vr. 113/b.
1885
ben, A.N., vr. 113/b.
1886
itdm ki, M.B.N., vr. 148/a.
1887
Reslum, A.N., vr. 113/b; sallallah tel aleyhi ve selem, M.B.N., vr. 148/a.
1888
Resl, A.N., vr. 113/b - .
1889
M.B.N., vr. 148/a.
1890
tevazu, A.N., vr. 113/b; tevazu idb, M.B.N., vr. 148/a.
1891
ol kimesne, M.B.N., vr. 148/a -.
1892
cevb virdi ki, A.N., vr. 113/b.
1893
bil ki, A.N., vr. 113/b - .
1894
Muhammedden bir kiidur, A.N., vr. 113/b.
1895
M.B.N., vr. 148/a.
1896
1897
bana, M.B.N., vr. 148/a - .
1898
M.B.N., vr. 148/a.
1899
Resle, A.N., vr. 113/b - .
1900
M.B.N., vr. 148/a.
1901
selm ve tevazu eyle,A.N., vr. 113/b; tevazu eyle selm vir, M.B.N., vr. 148/a.
1902
Hazret-i Resle, A.N., vr. 113/b - .
1903
M.B.N., vr. 148/a.
1904
ar, M.B.N., vr. 148/a.
1878
437
Hazret-i Tcul-rifin1905 krdum1906 geldi. Hazret-i Resle1907 aleyhis-salt vesselm
1908
selm virb nnde turd. Hazret-i Resl1909 aleyhis-salt ves-selm
1910
hayli ikrm ve izr1911 eyledi. Yanna getrb iki gzinin arasnda pdi, eyh Ahmed
eydr; gya ki ol pdi yiri henz gre tururum. Andan Hazret-i Resl aleyhisselm1912 eyitdi; y Ahmed mutlik olsun sana (176/b) ve kavmuna efat eyledm.
Ebl-Vef ve kavmi hrmetine andan sonra Hazret-i Ebl-Vefya1913 eyitdi;
y1914 bl-Vef1915 tur cem kavmn ve akrabn ve taallukatun ve zrriytn ve cem
mrdlern ve silsilene ki, sdk ve ihls birle1916 dahil olan kimesnelerle ile1917 cennete
gir, andan Hazret-i Seyyid turd; cem zrriyt ve tevbi1918 birle cennete girdi. eyh
Ahmed eydr; henz dah gzm nnde turur anlarun cennete girdi ve dah Hazret-i
izzet celle cellh huzurunda anun mrdlerini ve mrdlerinin mrdlerini ve
muhibblerini ve muhibinin muhibbi1919 ana intisab idenleri ve dah1920 Kuran okuyub
sevabnu anlara balayanlar ne resme sal ve hesab olund henz gzmn ninde
tururd. Andan sonra uyandm, bildm ki, Hazret-i Tcul-rifin1921 ne mertebel
kimesne imi ve ana evldna tabi olmak nice (177/a) sadetimi, Hakk-sbhne ve
tel cem mmet-i Muhammed ana muhibb ve muhlis olub silsile-i mbrekesine
dhil olanlardan kl vire, mn,1922 y rabbl-lemn.1923
Ve dah rivyet olund ki; meyih-i kibrdan bir azz vard eyh Yusuf Sgar
dirlerdi, Muhammed Kurn dirlerdi, bir mrdi vard.1924 Bir gn Muhammed
1905

aurdum, A.N., vr. 113/b; M.B.N., vr. 148/a.
1907
Resle, A.N., vr. 113/b - .
1908
M.B.N., vr. 148/a.
1909
Hazret-i Reslum, A.N., vr. 113/b.
1910
M.B.N., vr. 148/a.
1911
izr ve ikrm, M.B.N., vr. 148/a.
1912
Reslum, A.N., vr. 114/a.
1913
Ebl-Vefya, A.N., vr. 114/a - .
1914
y, A.N., vr. 114/a - .
1915
Ebl-Vef, A.N., vr. 114/a.
1916
ki birle, A.N., vr. 114/a - .
1917
ile, A.N., vr. 114/a - .
1918
cem tevbi ve zrriyt, A.N., vr. 114/a.
1919
muhibinin muhibbi, A.N., vr. 114/a - .
1920
dah, A.N., vr. 114/a - .
1921
1922
ol vahibl-aty dan mercudur ki ana muhibb olub silsilesine dahil olanlardan klvere,mn, A.N., vr.
114/a.
1923
eyh Ahmedlemn, M.B.N., vr. 148/b - ; ylemn, A.N., vr. 114/a - .
1924
bir mrdi vard, adna; Muhammed Kurn dirlerdi, A.N., vr. 114/b; M.B.N., vr. 148/b.
1906
438
Kurn1925 hlvetde iken bir hlet arz olud,1926 ol arza budur ki,1927 grdi cem leme
toptol1928 nr olm ve bir kavm grdi; seccdeye varmlar tesbh ve tehll klurlar1929
ve env ibdet hasene klurlar.1930 Muhammed Kurn bu vk eyhe1931 arz eyledi.1932
eyh eyitdi; bu vk eytndr, buna mukayyed olma didi.1933
Pes1934 Muhammed Kurn1935 taccb eyledi ki,1936 bu asl vk eytn olmak
mstebid ola.1937 eyhine bunun teselli1938 olmad malm old.1939 (177/b) Pes
eyh1940 diledi ki; mrd teselli ide ve bu trikde dervlere olan1941 vklar ana1942
hikyet eyledi.
hir Rstem Kizvn vksn hikyet eyledi. Ol vk budur ki, Rstem
Kizvn, Hazret-i Tcul-rifinn1943 kaddesel-lhu srrehu1944 mrdlerindendi. Bir
gn1945 hlvetde iken bir ana1946 vk old,1947 gelb Hazret-i Seyyide1948 eyitdi; y
Seyyid grdm ki, hlvetm nr1949 tolar1950 ve bu nr1951 hlvetmden tara1952 kub
tara lemi tutar1953 ve grrm ki, cem eya secde ider, diledm ki ben dah secde
idem; zr1954 bir demrden1955 direk ki, bir uc yerde ve bir uc kalbmdedr1956 beni
1925
bu mrdi, A.N., vr. 114/b.

1927
olki, A.N., vr. 114/b - ; M.B.N., vr. 148/b - .
1928
toptol, A.N., vr. 114/b - .
1929
iderler, A.N., vr. 114/b.
1930
iderler, A.N., vr. 114/b; megul olmlar, M.B.N., vr. 148/b.
1931
M.B.N., vr. 148/b.
1932
varub eyhe bu vaka arz eyledi, A.N., vr. 114/b.
1933
buna teselli olmad eyhine mukayyed olmad mstebidd ol didi., A.N., vr. 114/b.
1934
A.N., vr. 114/b.
1935
Muhammed, A.N., vr. 114/b.
1936
idb, A.N., vr. 114/b.
1937
endieye vard, A.N., vr. 114/b; bad, M.B.N., vr. 148/b.
1938
mteselli, M.B.N., vr. 148/b.
1939
buna teselli olamad eyhine malm olub, A.N., vr. 114/b; olub, M.B.N., vr. 148/b.
1940
pes eyh, A.N., vr. 114/b - .
1941
gelen, A.N., vr. 114/b; M.B.N., vr. 148/b.
1942
A.N., vr. 114/b.
1943
1944
kaddesazz, A.N., vr. 114/b - ; kaddesel-lhu srrehul-azz, M.B.N., vr. 148/b.
1945
bir gn, M.B.N., vr. 148/b -.
1946
M.B.N., vr. 148/b.
1947
old, A.N., vr. 114/b - .
1948
1949
nrla, A.N., vr. 114/b; M.B.N., vr. 148/b.
1950
tolm, M.B.N., vr. 148/b.
1951
M.B.N., vr. 148/b.
1952
M.B.N., vr. 149/a.
1953
nr- lemi tutar, A.N., vr. 114/b; tutm, M.B.N., vr. 149/a.
1954
zr, A.N., vr. 114/b - .
1955
demr, A.N., vr. 114/b.
1956
bir uc gkde kalbmdedur, A.N., vr. 114/b.
1926
439
secde itmeden men eyledi1957 didi.1958 Ol sebebden secde idemedm1959 Pes1960

Hazret-i Tcul-rifin1961 eyitdi; vk da eytndr eger sende tevhd ve himmet-i
feryd olmasa idi secde idb azardun1962 helk olurdun didi. Pes Rstem Kizvn bir
nie mddet dah megul old. (178/a) Yine bir vk dah grb Hazret-i Seyyide1963
gelb eyitdi ki; y Seyyid grdm ki,1964 yedi kat gk ve yedi yir1965 ve ar ve gersi
cennet ve cehennem cemsi1966 kalbimde hsl old. ol bir ul sahrda bir dane hardal
ne mertebede ise bu cmle dah benm kalbimde1967 yle idi; Hazret-i Seyyid, Rstem
eline yapub kakmala skd ve eyitdi; y Rstem henz dah mahcbsn yri hlvetine
varub1968 muhkem say idb1969 megul ol, bilgil ki; bu gkler ve yirler1970 kuyudur ve
hcbdur, bu hcblardan gemeyince1971 maksda iriemezsin,1972 y Rstem yrmek
gerek,1973 h1974 bir makamda karar itmemek gerek ta kim menzl eline didi ve dah1975
y Rstem hdis-i kuds de gelmidr ki; ?-! G7 h S 5('U I h$ h' 2 5H/ ',-
*
25U
yan1976 Hakk-sbhne ve tel buyurr ki; yerlerme ve gklerme samadum
ve lkin mmin kulumun gnline sdum (178/b) ve dah bir yirde eydr ki;
*SU
?! '
yan Hakk-sbhne ve tel buyurur;1977 ben ol sunk gnllerde olurum ve
dah haber de gelmidr ki, *S4 '-4 S)57 h* s/ S S'- h 5. h* s)I " yani
Hakk-tel celle ve al sizn sretinize ve libsnza nazar eylemez lkin1978 kalbinize
1957
komad, M.B.N., vr. 149/a.

A.N., vr. 114/b.
1959
olidemedm, A.N., vr. 114/b - .
1960
A.N., vr. 114/b.
1961
1962
azub, A.N., vr. 114/b.
1963
1964
grrm ki, A.N., vr. 115/a.
1965
kat yir ve yedi kat gk, A.N., vr. 115/a.
1966
cmlesi, A.N., vr. 115/a; M.B.N., vr. 149/a.
1967
andan, A.N., vr. 115/a.
1968
gir, M.B.N., vr. 149/a.
1969
M.B.N., vr. 149/a.
1970
yirler ve gkler, A.N., vr. 115/a.
1971
bundan geb, A.N., vr. 115/a.
1972
irimek gerek, A.N., vr. 115/a.
1973
ygerek, A.N., vr. 115/a - .
1974
hc, A.N., vr. 115/a; M.B.N., vr. 149/a.
1975
A.N., vr. 115/a.
*
Ben yeryzne ve gkyzne smam fakat mmin kulumun kalbine sarm.
1976
kiyan, A.N., vr. 115/a - .
*
Allah kalbi krklarn yanndadr.
1977
' buyurur, A.N., vr. 115/a - .
*
Allah sizin elbiselerinize ve vcutlarnza bakmaz; fakat kalplerinize ve iyi niyetlerinize bakar.
1978
lkin, A.N., vr. 115/b - .
1958
440
ve gnlnze sf olub niyetnz btn olduuna1979 nazar eyler ve dah gelmidr

hdistede ki1980, *5. G' ( Y() ?/ I YS)U yan1981 ferite girmez. Ol eve ki anda
sret ve ola ve dah1982 kelb ola.
mdi szlerden1983 malm old ki; Hakk-telnun1984 tecelli idecek makama1985
gnlimi ve sret ve kelb olan makama1986 melek girmezmi1987 ne sanursn
gnlnde1988 bunca kdrt ve sver-i mahsst var iken Hakk-tel tecellimi klsa
gerekdr.1989 Cehd ve say eyle ki, gnl (179/a) evin1990 gayriden hli klasn ta kim
sultns-seltn makam1991 olasn1992 deyb Rstemi yine hlvete koyd. Bir kac gn
Rstem megul old yene grdi ki,1993 hlvetinn ii nrla told,1994 lemi mnevver
old,1995 cem eya seccadeye varm buna dah1996 sende1997 secde eyle didiler. Bu
da1998 diledi ki; secde eyleye, hemn ki Hazret-i Tcul-rifin1999 kaddesel-lhu
srrehu2000 gelb2001 hlvetine girdi. Hemn ki, Hazret-i Tcul-rifin geldi2002 ol nr-
zulmetle tebdil olund.2003 Pes2004 Hazret-i Tcul-rifin2005 iler gelb Rstemn
karnna karud2006 bir pre etin2007 skd,2008 unf-u birle ekdi. Rstem eydr; sandum ki;
1979
vaolduuna, A.N., vr. 115/b - .

hdis-i erfte gelmidr, M.B.N., vr. 149/b.
*
Bir evde kpek ve resim olursa gerekten melekler o ece girmezler.
1981
yan, A.N., vr. 115/b - .
1982
oladah A.N., vr. 115/b - .
1983
bunlardan, A.N., vr. 115/b.
1984
Hakk-telnun, A.N., vr. 115/b - .
1985
makam- tecelli, A.N., vr. 115/b.
1986
eve, A.N., vr. 115/b.
1987
girmeyince, A.N., vr. 115/b.
1988
negnlnde, A.N., vr. 115/b - .
1989
1990
evin, A.N., vr. 115/b - .
1991
makam, A.N., vr. 115/b - .
1992
ola, M.B.N., vr. 150/a.
1993
bir kac gnden sonra grdi ki, A.N., vr. 115/b.
1994
hlvet-i nrla dolub, A.N., vr. 115/b.
1995
eyleyib, A.N., vr. 115/b.
1996
dah, A.N., vr. 115/b - .
1997
A.N., vr. 115/b.
1998
A.N., vr. 115/b.
1999
2000
kaddesel-lhu srrehul-azz, M.B.N., vr. 150/a.
2001
kaddesgelb, A.N., vr. 115/b - .
2002
pes, A.N., vr. 115/b.
2003
old, M.B.N., vr. 150/a.
2004
pes, A.N., vr. 150/a - .
2005
2006
yapub, M.B.N., vr. 150/a.
2007
biretin M.B.N., vr. 150/a - .
2008
karnna yapb skd, A.N., vr. 115/b.
1980
441
cem barsaklarum imden ekdiler,2009 grdm ki,2010 bir kara cn-veri imden
karm2011 nme brakd. Andan sonra2012 Hazret-i Tcul-rifinden2013 bir nr kub
bu kara cn-vera dokund bakd, kl eyledi. Pes bana emr eyledi ki; megul ol. Ben
dah2014 megul oldum, Hakk-tel Hazreti bana cem (179/b) nesne2015 bana2016 kef
eyledi2017 maksuduma iridm didi. eyh Sigar eydr; Hazret-i Tcul-rifin2018
kaddesel-lhu srrehu2019 azm evliydandur, zemnun kutbdur, evliyda misli
gelmemidr.2020 Sadet ol kimesnenn2021 kim anavuz zrriyt- thirine tabi olub2022
silsile-i mbrekesine2023 dhil ola2024 iki cihnda2025 sadlerinden ola, y rabbllemn.2026
Ve dah2027 rivyet olund ki; bir gn Hazret-i Tcul-rifin2028 kaddesel-lhu
srrehu2029 Kalmna da zviyesinde otururd. Irk memleketinden bir tcir Hazret-i
Seyyidi2030 ziyret itmege geldi. Hazret-i Seyyid2031 bun grcek bir ka2032 yet okud
ki, sabre dellet iderdi; zr arz- Tcirn sefere2033 destr almakidi2034 Tcir Hazret-i
Seyyidn2035 ayet okuduundan fehm itmeyb eyitdi;2036 y Seyyid bir zim sefer
itsem gerek, iczetinz bel olsun didi.2037 Hazret-i Seyyid2038 eyitd; y veledi
2009
ekb kardlar, M.B.N., vr. 150/a.

grdm ki, A.N., vr. 115/b - .
2011
imden karm, A.N., vr. 115/b - .
2012
sonra, A.N., vr. 115/b - .
2013
2014
A.N., vr. 115/b.
2015
nesnelri, M.B.N., vr. 150/a.
2016
bana, M.B.N., vr. 150/a - .
2017
Hakkeyledi, A.N., vr. 115/b - .
2018
Tcul-rifin, A.N., vr. 116/a.
2019
2020
zemnungelmemidr, A.N., vr. 116/a - .
2021
2022
zrriyt-olub, A.N., vr. 116/a - .
2023
mbrekesine, A.N., vr. 116/a.
2024
muhibblerinden ola, A.N., vr. 116/a.
2025
iki cihnda, A.N., vr. 116/a - .
2026
ylemn, A.N., vr. 116/a - ; eyh Sigarlemn, M.B.N., vr. 150/a - .
2027
ve dah, A.N., vr. 116/a - .
2028
2029
kaddes srrehu, A.N., vr. 116/a - ; kaddesel-lhu srrehul-azz, M.B.N., vr. 150/a.
2030
Seyyidi, A.N., vr. 116/a - .
2031
2032
kac, A.N., vr. 116/a.
2033
arz- sefere, M.B.N., vr. 150/a.
2034
zralmakidi, A.N., vr. 116/a - .
2035
2036
okudu ayetin mansn fehm itmeyub eyitdi, A.N., vr. 116/a.
2037
didi, M.B.N., vr. 150/b - .
2038
2010
442
korkaram seferde mluna zarar gele,2039 (180/a) Tcir bir pre fikr eyledi, ol sefern
fidesi gnline galib olub eyitdi. Hazret-i Seyyid eyitd; +( I )?) yan ol nesne ki,
elbetde olsa gerek, ana are yogdur2040 elbette solsa gerek. Pes Tcir, Hazret-i
Seyyide2041 ved idb gitdi, ol kasd eyledgi sefere revn old.
Kaan bir gn gitdi, Harmiler zhir olub bzir-ganun cem mln ve
esbbn2042 aldlar. Tcir ger2043 dnb Hazret-i Seyyide2044 geldi,2045 kaziyye haber
virdi. Hazret-i Seyyid2046 eyitdi; seferden2047 seni men eyledk, slmdan tkdir
Allahda olacak nesne vard old didi.2048 Tcir alayub; y Seyyid benm hlime nice
olsa gerek,2049 bana inyet eyle didi. Pes2050 Hazret-i Seyyid2051 eyitdi; y Tcir2052 bu
ml bk olmaz;2053 elbetde gider anun mufrekatnun2054 elemini eksen gerekdr.
imdi ekdn artuk mla meyl eyleme ki2055 yine elne girecek zevl vardur; amm
Allau-telya (180/b) tevecch eylesen cmlesinden enfa ve ehsndur2056 didi.2057
Tcir eyitdi; y Seyyid2058 ol ml istedmden2059 garazum oldur ki,2060 anunla hacc
idem2061 dah2062 fri olub2063 ibdete megul olam2064 didi.2065 Hazret-i Seyyid eyitdi
eger hacc itme istersen2066 benmle bile gel.2067 Pes Tcir, Hazret-i Seyyidn2068
2039
dee, A.N., vr. 116/a; ire, M.B.N., vr. 150/b.

Hazret-iyogdur, A.N., vr. 116/a - .
2041
2042
A.N., vr. 116/a.
2043
A.N., vr. 116/a.
2044
2045
2046
2047
seferden, A.N., vr. 116/a - .
2048
A.N., vr. 116/a.
2049
olur, A.N., vr. 116/b; M.B.N., vr. 150/b.
2050
A.N., vr. 116/b.
2051
2052
A.N., vr. 116/b.
2053
ml bk olur nesne degildr, A.N., vr. 116/b.
2054
gidermufrekatnun, A.N., vr. 116/b - .
2055
2056
ve ehsndur, A.N., vr. 116/b - .
2057
A.N., vr. 116/b.
2058
y Seyid, A.N., vr. 116/b - .
2059
mldan, A.N., vr. 116/b; M.B.N., vr. 151/a.
2060
oldur ki, A.N., vr. 116/b - .
2061
idb, A.N., vr. 116/b; M.B.N., vr. 151/a.
2062
andan sonra, M.B.N., vr. 151/a.
2063
daholub, A.N., vr. 116/b - .
2064
olmak idi, A.N., vr. 116/b; M.B.N., vr. 151/a.
2065
A.N., vr. 116/b.
2066
sefn varsa, M.B.N., vr. 151/a.
2067
itmeden sefn varsa benmle gel, A.N., vr. 116/b.
2068
2040
443
ardna ddi. Ol gn arefe gni idi sahrya kdlar, andan Hazret-i Seyyid2069 eyitdi;
her kadem ki, basarsn benm ayagum yerine bas. Tcir eydr; Hazret-i Seyyid2070 bir
kac adum yrdi. Ben dah ayagum2071 anun ayag yerine basdum kulama bir galebe
vz dokund.2072 Bam kaldrub, grdm bild kim haclar ine gelmiiz. B-nihye
halk var, bildm ki; arafta2073 gelmiz. Hazret-i Seyyid bana2074 erkn- hacc tlim
eyledi.2075 Hacc temam eyledk.2076 Andan altun oluun2077 altnda durduk.2078 Bana
eyitd; dilermisin ki, evliy-ullhdan kimesneler gresin. Ben eyitdm; bel. Hazret-i
Seyyid2079 eyitdi; ol tafe2080 kavm evliylardur2081 deyb (181/a) bir tafe2082 iret
eyledi ki; harm inde otururlard. Pes Hazret-i Seyyidden2083 izin alub ol cematn
katna2084 varub selm virdm. Anlar eyitdiler;2085 merhab olsun sana2086 Hazret-i2087
Tcul-rifin terk idb bize mi geldn? Ben eyitdm; Hazret-i2088 Tcul-rifin
sizlern2089 hakknda2090 hayli medhler2091 eyledi. Anlar eyitdiler; rabb-i kbe hakkn
bizden bir kimesne yogdur ki; Hazret-i2092 Tcul-rifinn dvnndan hric ola biz
cemmiz ana tbi olub iktid iderz. Sen anun hizmetinden2093 ayrlma ki; trik-i
Hakka hidyet ider ol kadar kimesne2094 yogdur didiler. Tcir eydr; dndm2095 ger
geldm. Hazret-i Tcul-rifini2096 bulamadum, begayyet b-huzur oldum2097 hayli elem
2069

2071
ayagum, A.N., vr. 116/b - ; M.B.N., vr. 151/a.
2072
bir vz galebesi dokund, A.N., vr. 116/b; bir vz galebe dokund, M.B.N., vr. 151/a.
2073
arefeye, M.B.N., vr. 151/a.
2074
A.N., vr. 116/b.
2075
2076
hacceyledk, A.N., vr. 116/b - .
2077
oluk, M.B.N., vr. 151/a.
2078
turduk, M.B.N., vr. 151/a.
2079
2080
M.B.N., vr. 151/b.
2081
evliy-ullhdandur, A.N., vr. 116/b; M.B.N., vr. 151/b.
2082
bir tafe, A.N., vr. 116/b - ; bir kavm, M.B.N., vr. 151/b.
2083
ben dah, A.N., vr. 116/b.
2084
katna, A.N., vr. 116/b - .
2085
2086
merhab sana olsun, A.N., vr. 117/a; M.B.N., vr. 151/b.
2087
M.B.N., vr. 151/b.
2088
M.B.N., vr. 151/b.
2089
sizleri, M.B.N., vr. 151/b.
2090
hakknda, A.N., vr. 117/a - ; M.B.N., vr. 151/b.
2091
medh, A.N., vr. 117/a; M.B.N., vr. 151/b.
2092
M.B.N., vr. 151/b.
2093
2094
kimesne, M.B.N., vr. 151/b - .
2095
dnb, A.N., vr. 117/a; M.B.N., vr. 151/b.
2096
Seyyid, A.N., vr. 117/a; M.B.N., vr. 151/b.
2070
444
tahsl eyledm, her tarafdan2098 bauma teviler di, drl drl2099 fsid2100 fikirler
eyledm,2101 hatfden vz geldi ki, )'I z2 '-7 I* 4 yan; 2102 bize gelmek mi dilersin
gitmek birle (181/b) yani bize2103 sdk ve ihls2104 ile gelen kimesne h2105 tereddd
idb tevi ekmemek gerek demekdr.2106 Pes kbenn duvarna yapub Hakktelya2107 tazarru ve zr birle yalvardum. Hazret-i Tcul-rifine2108 y lah sen
iridr didm.2109 Mblga yle aglayub2110 tazarru eyledm beni bu hletde iken
ekbirden bir azz gelb devesine bindrdi, ta kim Hazret-i Tcul-rifinn2111
kaddesel-lhu srrehul-azz2112 hizmetine2113 irib tevbe eyledm, trik-i Hakka slk
eyleyb2114 mertib-i lye kat eyledm ta lnce Hazret-i Seyyidn2115 hizmetinde2116
olub2117 gitmedm.
Rv eydr; ol Tcir evliy-ullhdan hayli mukarrib kimesne2118 old2119 nie
kiileri ird eyledi2120 ve nice azmlar2121 yola getrdi. Hazret-i Ebl-Vefnun2122
kaddesel-lhu srrehul-azz2123 mushabeti berektnda Hakk sbhne ve tel2124
cem Mslmanlar tor yoldan ayrmayub2125 tevbe ve tevfk ezr y kl vere, mn,
y rabbl-lemn.
2097

haylitarafdan, A.N., vr. 117/a - ; M.B.N., vr. 151/b - .
2099
bu, A.N., vr. 117/a.
2100
fsid, A.N., vr. 117/a - .
2101
fikirlerde iken, A.N., vr. 117/a.
2102
*4 yan, A.N., vr. 117/a - .
2103
bize, A.N., vr. 117/a - .
2104
sdk ve ihls birle, M.B.N., vr. 151/b.
2105
hc, A.N., vr. 117/a; M.B.N., vr. 151/b.
2106
gerekdr, M.B.N., vr. 151/b.
2107
Hakk-tel huzuruna, M.B.N., vr. 151/b.
2108
Tcul-rifine, A.N., vr. 117/a - .
2109
sen iridr y lah didm, A.N., vr. 117/a; y rabb beni Hazret-i Tcul-rifine sen uladur,
M.B.N., vr. 152/a.
2110
M.B.N., vr. 152/a.
2111
2112
M.B.N., vr. 152/a.
2113
2114
idb, M.B.N., vr. 152/a.
2115
2116
2117
olub, M.B.N., vr. 152/a - .
2118
haylikimesne, A.N., vr. 117/a - .
2119
2120
idb, A.N., vr. 117/a; M.B.N., vr. 152/a.
2121
veazmlar, A.N., vr. 117/b - .
2122
Ebl-Vefnun, A.N., vr. 117/b - .
2123
M.B.N., vr. 152/a.
2124
2125
ayrmayub, M.B.N., vr. 152/a.
2098
445
Rivyet olund ki; (182/a) Ebl-Bedr Henderecden radye Allahu anhu2126

cem meyihe Bedr dirler, yani Bedr ayun ondrt gecesidr ki, ol gece ayun yzinde
h2127 noksn olmaz; amm iki eyhe ki, birisi b Muhammed enbekdur ve birisi
Tcul-rifindur, kaddesel-lhu srrehma ki, bunlar cem meyihin kutbdur bunlar
gne gibidr. Nitekim ay nr gneden iler gider kalan meyih2128 dah bunlardan
istimdd iderler.2129
Ebl-Bedr eydr; Ramazn aynun evvel2130 cumas gicesi Hazret-i Resl
salavt-ullahi aleyhis-selm2131 vaka da grdm. Bana eyitdi; y b Bedr sana bir
vasiyyet ideyim, kabul eyle. Ben eyitdm; buyurun y Reslullh. Eyitdi; her kank
meclisde ve her kank makamda ki oturasn, iki cevhr-i kermi2132 dilinden giderme.
Ben2133 eyitdm; y Reslullh ol iki cevhir kimdr?2134 Eyitdi; birisi enbekdr ve
birisi Tcul-rifindr ki, Allah2135 katnda ve benm katmda bu iki kimesneden
makbl kimesne yogdur2136 (182/b) bunlarun derecesi ve mertebesi2137 gayet ldur.
Ebl-Bedr eydr; bir kimesnenn kim medh idicisi2138 Hazret-i Resl aleyhis-selm2139
ola, ol ne mertebede kimesne olur ana gre kys eyle ve dah Hazret-i Tcul-rifin
kutb iken beyz kutb mertebesine yaklam kimesneler cem2140 andan istimdd
iderlerdi ve dah Ebl-Bedr eydr; ben yedilerden idm. Alt yoldamla Hazret-i
Seyyide2141 varduk.2142 Benden gayrsna kalkmazd ve bana eydrdi; y bl-Bedr
Hakk-tel senn elinde nie ermileri yola getrse gerekdr ve nie Mslmanlara
nefn irise gerekdr didi. Andan bana izin virdi ki, halk davet eyleyem ve dah ne
2126
radye Allahu anhu, A.N., vr. 117/b - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 152/a.
hc, A.N., vr. 117/b; M.B.N., vr. 152/a.
2128
M.B.N., vr. 152/a.
2129
kalan meyih bunlardan, istimdd idiler, A.N., vr. 117/b.
2130
ilk, A.N., vr. 117/b.
2131
2132
cevahri, M.B.N., vr. 152/b.
2133
ben, A.N., vr. 117/b - .
2134
kimlerdr, A.N., vr. 117/b.
2135
Allahu-tel, M.B.N., vr. 152/b.
2136
eyitdi; birisi enbekdur ve birisi Tcul-rifindur ki,. Allah katnda ve benm katmda bu iki
kimesneden makbl kimesne yogdur, A.N., vr. 118/a; anlardan makbl kimesne yogdur, M.B.N., vr.
152/b.
2137
makam, M.B.N., vr. 152/b.
2138
meddah, M.B.N., vr. 152/b.
2139
Hazret-i Reslum, A.N., vr. 118/a.
2140
cemsi, A.N., vr. 118/a.
2141
2142
vardum, A.N., vr. 118/a.
2127
446
kadar ehl-i hl varsa suda yzin havada uan2143 elbette Kalmna tarafna tevecch
itmeyince olmazlard, cemsinin2144 ser-emesi Hazret-i (183/a) Tcul-rifinidi,2145
kaddesel-lhu srrehul-azz.2146
Ve dah2147 rivyet olund, Mcid Kervden, rahmetul-llahi aleyh eydr;2148
Hazret-i hadr aleyhis-selm2149 Basra mescidinde grdm. Hazret-i Tcul-rifinn2150
makamndan ve hlinden sordum.2151 Eyitdi; Tcul-rifin ehl-i tahkk sultndur ve
cem evliyynun serveridur eger trik-i taleb idersen Ebl-Vefnun hidmetinden
ayrlmaz; zr2152 Hakk-sbhne ve tel2153 Hazreti2154 ana trik-i hidyet tefvz
eylemidr2155 ve kendnn havassndan klmdur cem salhanun muktedasdur,
cem seltin2156 anun katnda zebndur ve cem eytn anun nrndan2157 korkarlar ve
dairesine gelmezler eger zerrece2158 yakn gelseler yanub kl olurlar ve dah
2160
selm idesin benden didi,

2162
Ve dah
gayb old.
2159
ana
2161
rivyet olund ki; eyh Ahmed bin Hseyinden ki; Egrb dimekle
mehurdur. Eydr; eyh (183/b) brahimden radye Allahu anhu2163 sordum ki;
meyihin inde yedi sultn vardur dirler ki, leme halk olnandan evliy-ullh da
ol2164 yedi sultn kadar kimesne gelmedi didiler. Anlar2165 kimlerdr bana bildr gil2166
didm ve dah anlar ne memleketdendr didm.2167 Eyitdi; durd Mekke ve Medineye
2143
havada uun ve suda yzen, A.N., vr. 118/a.

bu cmlenin, A.N., vr. 118/a.
2145
Tcul-rifinidi, A.N., vr. 118/a.
2146
veazz, M.B.N., vr. 152/b - .
2147
ve dah, A.N., vr. 118/a - .
2148
rahmeteydr, A.N., vr. 118/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 152/b.
2149
aleyhis-selm, A.N., vr. 118/a - ; salavt-ullahi aleyh, M.B.N., vr. 152/b.
2150
Tcul-rifinn, A.N., vr. 118/a.
2151
haber vir, M.B.N., vr. 152/b.
2152
zr, M.B.N., vr. 153/a - .
2153
2154
M.B.N., vr. 153/a.
2155
itmidr, M.B.N., vr. 153/a.
2156
mel teyn, A.N., vr. 118/b.
2157
heybetinden, M.B.N., vr. 153/a.
2158
zerrece, A.N., vr. 118/b - ; M.B.N., vr. 153/a - .
2159
M.B.N., vr. 153/a.
2160
benden ona selm idesin didi, A.N., vr. 118/b.
2161
M.B.N., vr. 153/a.
2162
ve dah, A.N., vr. 118/b - .
2163
radiyallahu-anh, A.N., vr. 118/b - ; M.B.N., vr. 153/a - .
2164
ol, A.N., vr. 118/b - .
2165
2166
gil, M.B.N., vr. 153/a.
2167
vedidm, M.B.N., vr. 153/a - .
2144
447
eref-huma Allah2168 diyrndandur ve i gayri memleketdendir. Ol n birisi Tculrifindr ki, Sultn2169 Badddandur ve birisi Eb Bekr Hemedn dur2170 ki, Seltni Cebeldendur ve birisi Sehl Tstrdr ki; seltn-i Basradandur; amm bu yedi
Sultnn uls ve gzidesi Hazret-i Tcul-rifindr, 2171 kaddesel-lhu srrehu.2172
Ve dah2173 rivyet olund ki, eyh Mnsurdan ki; rahmetul-llahi aleyh ki,2174
eyh Ahmed Rifnn eyhidr daima eydrdi ki eger Hazret-i Tcul-rifin2175 gibi bir
kac kimesne dah olsa kymetde cehenneme (184/a) az kimesne gide.
Ve dah rivyet olund ki; eyh Ahmed ibnl Hasan rahmetul-llahi tel eydr.
eyh Mikdddan iitdm ki; Hadddiye eyhidr ve Hazret-i Tcul-rifinin mbrek
elinden tevbe itmidr. Hazret-i Tcul-rifinle ok mncat itmidr. Ol eydr;
evliy-ullahda Hazret-i Tcul-rifin gibi ne gelmidr ve ne gelecekdr. Bir gn vk
da grdm ki, kymet kopm halk sur hesb yerine Hazret-i Tcul-rifinin lemi
dibinde onbin mrdini grdm, kendden tevbe itmileridi ve anlarun inde bir rif
vard, temm- vsl hakk olmlaridi. Hazret-i Tcul-rifine myesser olan devlet hi
kimesne olmad, rh-ullahi tel rhl-azz.2176
{ Ve dah2177 rivyet olund ki; eyh enbekden eydr, kaddesel-lhu srrehulazz2178 lemi btnda grdm kymet kopm arsa-i arasta Hazret-i Tcul-rifin2179
gelr, alnnda bir nr zhir olm, gne nr gibi berk urur banda tc- devlet ve
alnnda hlle-i kermet2180 ardnca b-nihye halk var ve lemnn dibinde hadsiz
azzler var nnce avular rrlar ki; y ehl-i arast savulun nazar itdm, onbin
kendye mahsusu mrd grdm2181
ve bin rif ki, makam- nihyete irib vsl
olmd2182 ve bu cmlenn inde iki ul Htun grdm ki; balarnda nrdan tc ve

ekinlerinde hulle vard.
2168

Seltn, A.N., vr. 118/b; M.B.N., vr. 153/a.
2170
Eyb Hemedn, A.N., vr. 118/b.
2171
Tcul-rifindr, A.N., vr. 118/b.
2172
kaddessrrehu, A.N., vr. 119/a - ; kaddesel-lhu tel srrehul-azz, M.B.N., vr. 153/a.
2173
ve dah, A.N., vr. 119/a - .
2174
rahmetki, A.N., vr. 119/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 153/a.
2175
2176
M.B.N., vr. 153/b.
2177
ve dah, A.N., vr. 119/a - .
2178
2179
2180
banda tc ve alnnda hulle-i kermet, A.N., vr. 119/a.
2181
kendye mahsusu onbin mrd grdm, A.N., vr. 119/a.
2182
ve makam- nihyete irmi. Bin rif grdm, A.N., vr. 119/a.
2169
448
Rv eydr; Muayyenr-rkn fi Menkb- Tcul-rifin2183 adlu kitbda

grdm. Eydr; ol2184 iki htun ki; eyh enbek grdi, bir Hsniyye Htunidi ki, eyh
Acem karnidr (184/b) Hazret-i Tcul-rifinn2185 hellidir ve birisi dah Ayn
Htundur ki; Muhammed Msrnn helledr. Ayn Htunun Muhammed Msr ile2186
yukarda m-cers gedi. Sonra2187 Hazret-i Seyyidden2188 tevbe idb slk itdi, hayli
mertib ve makmat kat itdi2189 ve dah Hsniyye Htun Hazret-i Seyyidden2190 trik-i
temm grmiidi. Hazret-i Seyyidn2191 trbesinin nda kabri vardur rahmetul-llahi
aleyh.2192
Ve dah2193 rivyet olund ki; eyh enbek, kaddesel-lhu srrehu2194 hirete
uladkdan sonra vk da grb sal itmiler ki; Hazret-i Tcul-rifinn2195 lemi
dibinde kymet gnnde olan onsekiz2196 sultnlar bilrmisin ki, kimlerdr? Eyitdi;
bel, bilirm. Eyitdiler; esmle beyn eyle. Eyitdi; biri eyh Al bin Heytdr
rahmetul-llahi aleyh2197 ikinci eyh Abdur-rahman Tafsuncdr2198 rahmetul-llahi
aleyh2199 (185/a) nci eyh2200, eyh Matar Bzerandr rahmetul-llahi aleyh2201
drdnci2202 eyh Macid Kervdr rahmetul-llahi aleyh2203 beinci2204 ehy Asker
ldr rahmetul-llahi aleyh,2205 altnc2206 eyh Muhammed Gamehndr rahmetulllahi aleyh,2207 yedinci2208 eyh Hseyin Rdur rahmetul-llahi aleyh,2209 sekizinci2210
2183
Menkb- Tcul-rifin Muayyenr-rkn, A.N., vr. 119/a.

ol, A.N., vr. 119/a - .
2185
2186
Aynile, A.N., vr. 119/a - .
2187
sonra, A.N., vr. 119/a - .
2188
Seyyidden, A.N., vr. 119/a - .
2189
2190
Seyyidden, A.N., vr. 119/b - .
2191
2192
2193
pes, A.N., vr. 119/b.
2194
2195
Tcul-rifinn, A.N., vr. 119/b - .
2196
A.N., vr. 119/b.
2197
2198
Abdur-rahman Tafsuncdr, A.N., vr. 119/b - .
2199
2200
nci eyh, A.N., vr. 119/b - .
2201
Bzeranaleyh, A.N., vr. 119/b - .
2202
drdnci, A.N., vr. 119/b - .
2203
2204
beincii A.N., vr. 119/b - .
2205
2206
altnc, A.N., vr. 119/b - .
2207
2208
yedinci, A.N., vr. 119/b - .
2184
449
eyh Muhammed Trkmndr rahmetul-llahi aleyh,2211
dokuzunc2212 eyh
Muhammed Deyyndur rahmetul-llahi aleyh,2213 onunc2214 eyh Abdul-llah

Deyyndr rahmetul-llahi aleyh,2215 on birinci2216 eyh brahim el-Mlkdr
rahmetul-llahi aleyh,2217 on ikinci2218 eyh Osmn Maribdur rahmetul-llahi
aleyh,2219 on cnci2220 eyh Slim Acemdr rahmetul-llahi aleyh,2221 on drdnci2222
eyh Receb Vastdr rahmetul-llahi aleyh,2223 on beinci2224 eyh Ramazn
Mecnndr rahmetul-llahi aleyh,2225 (185/b) on altnc2226 eyh Heyndur rahmetulllahi aleyh,2227 on yedinci2228 Seyyid Salimdur ki, Hazret-i Tcul-rifinn
karndadur,2229 on sekizinci2230 Hazret-i Seyyidn bbs, Seyyid Muhammed
Arzdr2231 rahmetul-llahi aleyh,2232 Hakk-sbhne ve tel2233 cem mmet-i
Muhammed kymet gnnde2234 Hazret-i Tcul-rifinn2235 kaddesel-lhu srrehulazz2236 lem-i dibinde kurban kullardan ide,2237 mn, y rabbl-lemn. }2238
Ve dah2239 rivyet olund ki; eyh enbekden kaddesel-lhu srrehul-azz2240,
drt ul meyihden ki,2241 birisi Ebl Vakt Abdl-vcid el-Numandr, birisi Kad
2209

sekizinci, A.N., vr. 119/b - .
2211
2212
dokuzunc, A.N., vr. 119/b - .
2213
2214
onunc, A.N., vr. 119/b - .
2215
2216
onbirinci, A.N., vr. 119/b - .
2217
2218
onikinci, A.N., vr. 119/b - .
2219
2220
onnci, A.N., vr. 119/b - .
2221
2222
ondrdnci, A.N., vr. 119/b - .
2223
2224
onbeinci, A.N., vr. 119/b - .
2225
2226
onaltnc, A.N., vr. 119/b - .
2227
2228
onyedinci, A.N., vr. 119/b - .
2229
kikarndadur, A.N., vr. 119/b - .
2230
onsekizinci, A.N., vr. 119/b - .
2231
Seyyid Muhammed Arz dur ki; Seyyidn atasdur, A.N., vr. 119/b.
2232
2233
2234
yevm-i kymet de, A.N., vr. 119/b.
2235
Tcul-rifinn, A.N., vr. 119/b - .
2236
2237
koyanlardan kl ver., A.N., vr. 119/b.
2238
A.N., vr. 119/b - ; mnlemn, M.B.N., vr. 153/b - .
2239
pes, A.N., vr. 119/b.
2240
M.B.N., vr. 153/b.
2210
450
emsed-dn Abdul-llah el-Ezc el-Badddr ve birisi eyhl-imm Hamdd-dn

bin erk ve birisi Seyyid erf Ebl-Ma'n Ahmed bin eyh Rkned-dndr ki,
Seyyid Gnim olanlarndandur ki, Hazret-i Seyyidn karnda oldur. Bu drt
azzler2242 eyitdiler ki; eyhl-islm Htimetl-mtehhirin bin Sultnl-mntakati
ve ilahiyyin2243 Kutbed-dn ki, rih-i (186/a) emsiyye2244 ve rih-i metalia ve shibi muhkemtdur2245 anun azundan iitdk bize erh-i emsiyye ve gayr-i teliftna2246
iczet-nme yazarken eyitdi; elhamdlillh ki, bir trike ve bir silsileye yapdum ki,
cem silsilenn ve trikinn2247 gzidesidir ve hsn-i zannm oldur ki, bu trike intisab
eyledm2248 kim cem2249 sebebine2250 Hakk-tel Hazreti2251 avf eyleye2252 ve cem
korkulardan2253 kurtara, dnyda ve hiretde sad eyleye2254 ol trik sultnl-muhakkin
ve ayn-i aynul-mtemekknin2255 kutbl-evliyy Seyyid Ebl-Vef Tcul-rifin2256
trikidr kaddesel-lhu srrehul-azz2257 ve dah eyitdi; ben trik2258 eyh Ahmed
Bekalden grdm ki; Hazret-i Tcul-rifinn2259 kaddesel-lhu srrehul-azz2260
havss mrdlerindendr ve dah eyitdi, eyh Ahmed Bekalnn rahmetul-llahi
aleyh2261 anun azundan iitdm, eyitd; Hakk-tel beni2262 cem evliyynun
dvnna muttali (186/b) kld; amm2263 Hazret-i Tcul-rifin2264 kaddesel-lhu
srrehu cemsinden2265 l idi ve anun makamna ve mertebesine2266 h2267 bir vel
2241
drt ul azzlerdr, A.N., vr. 119/b.

birisiazzler, A.N., vr. 119/b - .
2243
Sultns-seltin, M.B.N., vr. 154/a.
2244
rih, M.B.N., vr. 154/a.
2245
Htimetlmuhkemtdur, A.N., vr. 119/b - .
2246
erh-iteliftna, A.N., vr. 119/b - .
2247
ve trikinn, A.N., vr. 119/b - ; M.B.N., vr. 154/a .
2248
eyled, M.B.N., vr. 154/a .
2249
cem, A.N., vr. 120/a - .
2250
sebebile, M.B.N., vr. 154/a .
2251
M.B.N., vr. 154/a.
2252
kim sebebine gnhlarum cem sini avf eyleye, A.N., vr. 120/a.
2253
korkularumdan, M.B.N., vr. 154/a.
2254
veeyleye, A.N., vr. 120/a - .
2255
sultnlmtemekknin A.N., vr. 120/a - .
2256
2257
kaddesazz, A.N., vr. 120/a - ; kaddesel-lhu tel srrehul-azz, M.B.N., vr. 154/a .
2258
ben trik, A.N., vr. 120/a - .
2259
2260
kaddesazz, A.N., vr. 120/a - ; M.B.N., vr. 154/a.
2261
vealeyh, A.N., vr. 120/a - .
2262
beni, A.N., vr. 120/a - .
2263
A.N., vr. 120/a.
2264
2265
cmlesinden, A.N., vr. 120/a.
2266
ve anun menzline ve makamna, A.N., vr. 120/a.
2242
451
yetimemidi2268 ve dah mchede itdigm eyymda gh gh htifden ibu vz

iidrdm ki; '(I? /* (' '4 yan2269 cem evliynun Tcul-rifin gzidesidr.2270
Pes bu vz benm evkim ziyde eylerdi,2271 say eyledm.2272 Bir makama iridm ve
yakn vech2273 bildm ki, anun mertebesi ve anun triki ve silsilesi2274 cem turukdan
ve silsileden2275 ldur2276 sadet ol kimesnenn kim, Hazret-i Tcul-rifinn
tarkinden intisb eyleyb iki cihnda
2277
sadet bula. Hakk-tel Hazreti2278 cem
imn ehlini iki cihnda2279 sad idb Hazret-i Tcul-rifinn ve zrriyt-i thirinn l
himmetlerinden mahrum klmaya, ltf ve keremile, mn, y rabbl lemn.2280
Ve dah (187/a) rivyet olundu ki;2281 eyh Abdun-nr bin Ebl-Feyzden
rahmetul-llahi aleyh2282 zemnnun ullardanidi. Eydr; Reslullhum2283 vkda
grdm.2284 Eyitdm; y Reslullh evliy-ullhdan kanksna intisb ideyim ve
kanks sana yakndur ve Allaha2285 yakndur.2286 Hazret-i Resl aleyhis-selm
eyitdi;2287 Tcul-rifin Ebl-Vefy bilir misin? Eyitdm; bel, bilrem.2288 Eyitdi; y
n an2289 bilrsin gayrisini sormak ne hcetdr; zr Ebl-Vef zemann kutbdur ve
hli ve menzli ve2290 mertebesi cem evliyy nun mertebesinden ldur ve anun triki
Allahu-telya cem tarkden2291 yakndur ve Hakk-tel cella cellh2292 katnda
andan hrmetl vel yogdur ve dah benm mmetimn hayrlsdur ve dah kymet
2267
hc, A.N., vr. 120/a; h, M.B.N., vr. 154/b - .

yetimedi, M.B.N., vr. 154/b.
2269
'4 yan, A.N., vr. 120/a - .
2270
Tcul-rifin ferdl-evliyy dur, A.N., vr. 120/a.
2271
eylerdi, A.N., vr. 120/a - ; iderdi, M.B.N., vr. 154/b.
2272
eylerdm, M.B.N., vr. 154/a.
2273
vechile, A.N., vr. 120/a.
2274
ve silsilesi, A.N., vr. 120/a - .
2275
gayrilerinden, A.N., vr. 120/a.
2276
veldur, M.B.N., vr. 154/b.
2277
sadetcihnda, A.N., vr. 120/a - .
2278
M.B.N., vr. 154/b.
2279
M.B.N., vr. 154/b.
2280
Hakklemn, A.N., vr. 120/a - .
2281
rv eydr, A.N., vr. 120/a.
2282
rahmetaleyh, A.N., vr. 120/a - ; M.B.N., vr. 154/b - .
2283
Hazret-i Resl aleyhis-salt ves-selm, M.B.N., vr. 154/b.
2284
A.N., vr. 120/a.
2285
Allahu-tel Hazretine, M.B.N., vr. 155/a.
2286
veyakndur, A.N., vr. 120/a - .
2287
buyurdular ki, A.N., vr. 120/a.
2288
M.B.N., vr. 155/a.
2289
yan, A.N., vr. 120/a - .
2290
menzli ve, A.N., vr. 120/a - ; M.B.N., vr. 155/a - .
2291
cem tarkden, A.N., vr. 120/b - .
2292
cella cellh, A.N., vr. 120/b - .
2268
452
gnnde ben dah2293 ifitihr itsem gerekdr2294 sir peygam-berlere ki, sizn
mmetinzde Ebl-Vef gibi kimisi varmdur? dey ve dah (187/b) benm2295
neslmn halssdur. Her kimesne ki, ana mtbaat eylese tahkik bana mtbaat
eylemidr ve her kim anun tarkinden veyahud anun tarkine mbe tarkden ictinb
eylese tahkik benden ayrlmdur.2296 Ebl-Vef2297 benm ve resemn ulsdur ve
zrriytumun lsdur2298 ve irte gice2299 bana2300 konuk olsa gerekdr didi.2301 Andan
sonra bize gelr bizmle bile olur didi.2302 eyh Abdun-nr eydr; uykudan uyandum
Hazret-i
Tcul-rifinden2303
yana
kasd
eyledm.
Vakt
ki,2304
zviye-i
mbrekesine2305 iridm. Hazret-i Tcul-rifine2306 sordum eyitdiler; kati hastadur

vasiyyet ide yrr. Ashb cem olmdur didiler.2307 Ben dah huzurna girdm,2308
grdm ki; gayet zaf olm, bildm ki, Hazret-i Resl aleyhis-selm2309 irte bana2310
konuk olsa gerekdr.2311 Andan sonra bize gelr vsl olur,2312 didi ki; buym ki,
irtihl2313 yakn gelmi. Pes gnlm Hazret-i Seyyide2314 mteveccih olub, ol tarafa
nazar idb, mterekkib oldum (188/a) murdm old idi; Hazret-i Seyyid2315 hirete
intikal itmeden bana bir kerre nazar- inyet eyleye idi ben bu fikirde iken Hazret-i
Seyyid2316 gzni aub benden yana2317 nazar idb mbrek eliyle iret eyledi, katna
vardum, eyitdi; gerek didi,2318 benm aslum ve sadetm2319 ve muktedm ana2320
2293
ben dah, M.B.N., vr. 155/a - .

gerek, A.N., vr. 120/b; gerekdr, M.B.N., vr. 155/a - .
2295
benm, A.N., vr. 120/b - .
2296
veayrlmdur, A.N., vr. 120/b - .
2297
ol, M.B.N., vr. 155/a.
2298
velsdur, A.N., vr. 120/b - .
2299
M.B.N., vr. 155/a.
2300
size, M.B.N., vr. 155/a.
2301
konukdur, M.B.N., vr. 155/a.
2302
M.B.N., vr. 155/a.
2303
Tcul-rifinden, A.N., vr. 120/b.
2304
n, A.N., vr. 120/b.
2305
zviyeye, A.N., vr. 120/b.
2306
Seyyide, A.N., vr. 120/b; M.B.N., vr. 155/a.
2307
olmu tururlar, M.B.N., vr. 155/b.
2308
irdm, A.N., vr. 120/b.
2309
Reslullhm, A.N., vr. 120/b.
2310
irte bana, A.N., vr. 120/b - ; size, M.B.N., vr. 155/b.
2311
gerek, A.N., vr. 121/a; konuk olur, M.B.N., vr. 155/b.
2312
M.B.N., vr. 155/b.
2313
rhleti, A.N., vr. 121/a.
2314
2315
2316
2317
M.B.N., vr. 155/b.
2318
buyurd, M.B.N., vr. 155/b.
2294
453
konuk oluruz ve Hakka sefer iderz. Ben bu haberi iidecek, eyitdm; y Seyyid
benm hlm nice olur, ashbundan kime iktid eyleyeyim.2321 Eyitdi; benm ceddm
Hazret-i2322 Muhammed Mustafnun sallallh tel aleyhi ve sellem2323 hlifesiym
ve ashbuyum anun ashbnun hlifesidr ve Hazret-i Resl aleyhis-selm2324 ashb
hakknda buyurmdur ki; *Y/? Y/?Y7 W/ ') 5b' h)',. yan benm2325 ashbum ylduzlar
gibidr, her kanksn iktid itsenz hidyet bulursz. mdi benm ashbm dah2326
anlarun hlifesi olcak her kanksna kim, iktid itsen hidyet bulursn deyb andan
sonra (188/b) cnib-i Hakka rh-u pk2327 pervz eyledi, rhmet-ullhi tel, rahmeten
vsiaten. Abdun-nr eydr; sdk ve ihls birle2328 byle2329 grb slk eyledm her
gh ki, trikde bir mkil nesne rz olsa bir nr gelrdi. Hazret-i Seyyidn2330 nr
resminde ol iklm2331 hll olurd.
Rv eydr; eyh Ebl-Nr mehurdur, hayli makamt ve mertib ehl-i
azzdr.2332 Zemnnda ana bir2333 meyihden abd olunurd yz yedi ynda veft
itdi,2334 nevvarel-lhu merkdeh.2335
Ve dah rivyet olund ki; Abdl-kadr Geylanden rahmetul-llahi aleyh2336 ki,
daim eydrdi;2337 Hakk-telnun2338 celle cellh2339 kapusnda vel-ullhdan EblVef2340 Tcul-rifin2341 kadar kimesne yogdur ve dah eydrdi ki, kendden nnden
2319
M.B.N., vr. 155/b.

ide, A.N., vr. 121/a.
2321
ideyim, A.N., vr. 121/a; M.B.N., vr. 155/b.
2322
M.B.N., vr. 155/b.
2323
M.B.N., vr. 155/b.
2324
M.B.N., vr. 155/b.
*
Sahabilerim yldzlar gibidir, hangisine uyarsanz hidayete ularsnz.
2325
h)',. benm, A.N., vr. 121/a.
2326
benm dah, M.B.N., vr. 156/a.
2327
rh- pk cnib-i Hakka, M.B.N., vr. 156/a.
2328
2329
byle, A.N., vr. 121/a - .
2330
2331
mkilum, A.N., vr. 121/a.
2332
ehlidr, M.B.N., vr. 156/a.
2333
bir, A.N., vr. 121/a - .
2334
2335
nevvarmerkde, A.N., vr. 121/a - ; nevver-ullahi tel kabrahu, M.B.N., vr. 156/a.
2336
rahmetaleyh, A.N., vr. 121/a - ; rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 156/a.
2337
iderdi, M.B.N., vr. 156/a.
2338
Hakk-tel Hazretinn, M.B.N., vr. 156/a.
2339
celle cellh, A.N., vr. 121/a - ; M.B.N., vr. 156/a.
2340
Tcul-rifin, M.B.N., vr. 156/a - .
2341
Ebl-Vef, A.N., vr. 121/a - .
2320
454
ve kendden2342 sonra ol kadar kimesne geldi2343 ve ne gelse gerekdr sadet anun kim
tarkine slk (189/a) eyledi;2344 zr ehl-i tarkn2345 sultndur ve ehl-i hakikatn
zbdesidr ve Hakk-telya anun tarkinden yakn tark yogdur. Hakk-tel cem
mmet-i Muhammed anun ve evld- thirinn himmetlerinden2346 silsilesinden2347
mahrum klmaya, mn, y rabbl-lemn.2348
2342
kendden, A.N., vr. 121/b - .

yogdur, A.N., vr. 121/b.
2344
eyleye, M.B.N., vr. 156/b.
2345
ehl-i tarkatn, M.B.N., vr. 156/b.
2346
M.B.N., vr. 156/b.
2347
silsilelerinden, M.B.N., vr. 156/b.
2348
velemn, A.N., vr. 121/b - .
2343
455
Htime:7638
Tcul-rifin7639 Hazretlerinn kaddesel-lhu srrehu7640 baz mrdlerinn7641 sebebi
tevbesini beyn ider. Hazret-i Tcul-rifinn kaddesel-lhu srrehu7642mrdlerinin haddi
yogdur, insndan ve cinniden ve anlarun dah menkblar vardur. Eger cemsini zikr idersz
kitb tatvil olmak lazum gelr ve okuyanlara7643 mellet hsl olur;7644 amm cmlesinden bir
kanun sebeb-i tevbesini zikr idb kitb htm idelm.7645
Rivyet olundu ki;7646 Mcid Kerv rahmetul-llahi aleyh,7647 ol zemnda Badd
Hlifesi Seyfd-devlenn (189/b) hslarndanidi7648 Hazret-i Seyyide muhibbidi ve7649 ekser
evkatda Hazret-i Seyyidn7650 sohbetine gelrdi ve dim7651 tevbe idb Hazret-i
Seyyidn7652 hizmetinde7653 olmak kasd iderdi. Hazret-i Seyyid7654 men idb eydrdi ki; y
Mcid sabr eyle, henz dah vakt olmamdur. Bir gn Mcid, Hazret-i Seyyide7655 ilhh
eyledi ki, elbetde bana destr vir ta kim hizmet-i erfe7656 gelb slka megul olam. Hazret-i
Seyyid7657 yine men eyledi,7658 vakt deildr didi. Mcid eyitdi; y Seyyid ol didign vakt
kaan olsa gerekdr.7659 Hazret-i Seyyid7660 eyitdi; kaan ki Seyfd-devle ldreler,7661 vakt
senn tevbenn vaktdur didi. Mcide bu sz yavlak dvr geldi. Eyitdi; y Seyyid imdi ki,
zemnda Seyfd-devleye galib olur kimesne yogdur ol asker ki, anun vardur, h7662 bir pdhun yogdur, (190/a) an kim ldrr? Hazret-i Seyyid7663 eyitdi; y Mcid, Allahu-tel
destr- birle Sultn Mesd leker ekb gelse gerek, Seyfd-devlenn lekerini sayub
kendni ldrse gerekdr, didi.
7638
ve dah, A.N., vr. 121/b.

7640
7641
mrdlerinden baznn, A.N., vr. 121/b.
7642
Hazret-isrrehu, A.N., vr. 121/b - ; mrdlerinnsrrehu, M.B.N., vr. 156/b - .
7643
zikrokuyanlara, M.B.N., vr. 156/b - .
7644
insndanolur, A.N., vr. 121/b - .
7645
biz baznu beyn itduk, A.N., vr. 121/b.
7646
pes tevbe-i Mcid Kerv rahmete rivyet olund ki, A.N., vr. 121/b; sebeb-i tevbe, M.B.N., vr. 156/b.
7647
7648
havslarndan, A.N., vr. 121/b; M.B.N., vr. 156/b.
7649
Hazret-ive,A.N., vr. 121/b - .
7650
7651
7652
Hazret-i Seyyidn, A.N., vr. 121/b -.
7653
7654
7655
7656
hidmet-i erefinze, M.B.N., vr. 157/a.
7657
7658
men eyledi, M.B.N., vr. 157/a - .
7659
gerek, A.N., vr. 121/b.
7660
7661
ldrrler, M.B.N., vr. 157/a.
7662
hc, A.N., vr. 121/b; M.B.N., vr. 157/a.
7663
7639
456
Pes7664 Mcid bu sze gayet mteellim olub gitdi. Biraz mddet bunun zerne7665
gedi. hir7666 Sultn Mesud gelb Seyfd-devlei dutub7667 ldrd. Mcid Kerv7668 dah
lekerde bile idi, kad ok7669 yaralar vard. Birkac kimesne ardna ddiler, kovdlar. hir
grd ki, kurtulmaa are yog,7670 bir byk7671 rmak vard atdan inb kendn suya
brakd7672 ddi,7673 akl gitdi bandan. Kaan ki,7674 akl bana geldi,7675 kendvi su7676
kenarnda buld. Bakd7677 grdi ki, bir ak kz zerinde bir kimesne turur. Eyitdi; y Mcid
turmaga meclin var m? Mcid eyitdi; h7678 meclim7679 yogdur. Pes ol kii Mcidn eline
yapub kze bindrdi,7680 alub gitdi. Ol7681 diyrda (190/b) bir ul ky vard, ol kye
iridrdi7682 meger7683 ol kyun halk rfiz idi. Mcide sordlar ki; adun nedr? Mcid7684
korkusundan7685 eyitdi; adum7686 Aldur. Pes bunlar dah Mcide izzet idb kye getrdiler.
Bir karck varidi anun evinde skin7687 old. Buna tmr eyle didiler.7688 Ol karck Mcidn
yaralarna tmr7689 eyledi. Sultn Mesud ol kyun7690 rfiz idg iidb7691 emr eyledi;7692
ol ky urdlar, cem7693 ne buldlarsa aldlar. Mcid tor7694 evinde7695 turdu karcuun bin
ba koyun vard; cemsini Mcid eve koyd7696 kend koyun yannda yatd. Sultn
7664
A.N., vr. 122/a.

zrna, A.N., vr. 122/a.
7666
A.N., vr. 122/a.
7667
M.B.N., vr. 157/a.
7668
Mcid, A.N., vr. 122/a - .
7669
ok, A.N., vr. 122/a - .
7670
hiryog, A.N., vr. 122/a - .
7671
ul, A.N., vr. 122/a.
7672
rmaga atd, A.N., vr. 122/a; rmaa brakd, M.B.N., vr. 157/a.
7673
M.B.N., vr. 157/a.
7674
aklki, A.N., vr. 122/a - .
7675
7676
suyun, A.N., vr. 122/a.
7677
bakd, A.N., vr. 122/a - .
7678
hc, A.N., vr. 122/a; M.B.N., vr. 157/b.
7679
tkat, M.B.N., vr. 157/b.
7680
bindrb, A.N., vr. 122/a.
7681
ol, A.N., vr. 122/a - .
7682
vard, M.B.N., vr. 157/b.
7683
A.N., vr. 122/a.
7684
Mcid, A.N., vr. 122/a - .
7685
M.B.N., vr. 157/b.
7686
M.B.N., vr. 157/b.
7687
kondurdular, M.B.N., vr. 157/b.
7688
M.B.N., vr. 157/b.
7689
temm, A.N., vr. 122/b.
7690
ky halk, M.B.N., vr. 157/b.
7691
Sultn Mesud ol ehl-i karnn rfiz idg malm old, A.N., vr. 122/b.
7692
itdi, A.N., vr. 122/b; M.B.N., vr. 157/b.
7693
M.B.N., vr. 157/b.
7694
A.N., vr. 112/b.
7695
M.B.N., vr. 157/b.
7696
koyub, A.N., vr. 122/b; M.B.N., vr. 157/b.
7665
457
Mesudun adamlar ol eve girb nazar iderlerdi.7697 Ne Mcidi ve ne koyunlar grrlerdi
ve7698 eydrlerdi;7699 bu evn adamlar kam ve esbbn7700 dah alub gitmi didiler.7701
Birkac gn Sultn Mesudun halk7702 anda oldlar ve7703 Sultnn atlar7704 tavlesi ol
Mcidin oldu7705 evn nnde idi.7706 (191/a) Allahu-tel7707 kudret-i birle7708 ne Mcidi
ve ne ol karcun koyunlarn7709 grdiler. Kaan asker gitdi ol koyun, halk yine geldiler,
grdiler ki; ol karcuun h7710 bir nesnesi gitmemi.7711 Eyitdiler; sana bu kermet
nedendr? Eyitdi; bende kermet7712 nesne yogdur, varsa bu konuun kermetidr didi.
Mcid eydr;7713 yaralarum ho olunca anda turdum andan sonra Hazret-i Seyyide7714
geldm. Vakt ki, Hazret-i Seyyid7715 beni grdi, eyitdi; p-45Y h^* , #? H4 TY)5 I
*
pb Q(- 2
yani tevbe idecek vaktn imdi yakn old7716 Hazret-i zzete tevecch idb tevbe
eyle cennet yolna yakn ol. Pes Mcid eydr; Hazret-i Seyyidn7717 mbrek eline
yapub7718 tevbe eyledm. Hazret-i Seyyidden7719 izin aldum ki; varub ehlmi getrem
ehlm7720 ol vakt7721 Sencerde idi. (191/b) Andan ehlme vardum. Anlar benden mmdi
kesmiler imi, grb gayet ferh oldlar ve tevbe itdim dah iidb azm dd- harem
oldlar. Andan birkac gn durdum.7722 Ol diyrun halk geldiler. Eyitdiler; y Mcid bu
diyrda bir yrtc yavuz7723 arslan peyd olmu, hayli davara ve adama ziyn degirirdi bir
ul yol kesdi kerem idb Hazret-i Tcul-rifine7724 varsn, bu kaziyye deyb ve hem anlar
7697
itdiler, A.N., vr. 122/b.

ve, A.N., vr. 122/b - .
7699
eyitdle, A.N., vr. 122/b.
7700
espbn, M.B.N., vr. 157/b.
7701
A.N., vr. 122/b.
7702
adamlar, M.B.N., vr. 158/a.
7703
birkacve, A.N., vr. 122/b - .
7704
atlar, M.B.N., vr. 158/a - .
7705
Mcidin oldu, A.N., vr. 122/b - .
7706
nnde old, A.N., vr. 122/b.
7707
Allah, A.N., vr. 122/b.
7708
kudretiyle, A.N., vr. 122/b.
7709
karcgu ve koyunlar, M.B.N., vr. 158/a.
7710
karnun hc, A.N., vr. 122/b; M.B.N., vr. 158/a.
7711
zyi olmam, A.N., vr. 122/b; M.B.N., vr. 158/a.
7712
bende kermet, M.B.N., vr. 158/a - .
7713
bendeeydr, A.N., vr. 122/b - .
7714
7715
*
imdi, lm nbetin yaklat, ilerle, tevbeye acele et, yolun cennete gider.
7716
7717
7718
elini alub, M.B.N., vr. 158/a.
7719
Seyyidden, A.N., vr. 123/a - .
7720
evm, A.N., vr. 123/a.
7721
ol vakt, A.N., vr. 123/a - ; M.B.N., vr. 158/b - .
7722
turdum, M.B.N., vr. 158/b.
7723
yavuz, M.B.N., vr. 158/b - .
7724
Hazret-i Seyyide, M.B.N., vr. 158/b.
7698
458
bir diyra davet eylesek ola ki, Hakk-tel Hazreti7725 anlarun dus berektnda ol yrtc
cn-ver7726 errinden Mslmanlar hals ide ve cemmiz anun elinden tevbe idelm didiler.
Mcid eydr; pes azm idb Hazret-i Seyyide geldm, kaan ki, Hazret-i Seyyid beni grdi
tebessm eyleyb eyitdi; y Mcid kavmin beni and m davet iderler7727 ve ol yrtc7728 cnverden ikayet mi iderler ve tevbe itmegi isterler? Mcid eydr; bu sze mtehayyir olub bel
y Seyyid didim. Andan Hazret-i Seyyid eyitdi; y Mcid Sultn Mesudun lekeri seni
kovub7729 kk suya ddnde seni bir ak kze binmi kimesne kurtard, kimdr? didi ve
dah ol karcn evnde seni ve ol koyun7730 legere gstermeyen kimdr bilr misin? Ben
eyitdm; Sultnmun himmetidur. Andan Hazret-i Seyyid baz ashbyla kub Mcidin ehli
ve kavmi olduu yere azm itdiler.7731 Pes ol kavm Hazret-i Seyyide karu kub ikrm ve
azr7732 eylediler. Ekser halk gelb Hazret-i Seyyidn elinden tevbe eylediler.
Pes ol kavm Hazret-i Seyyid c gn ziyfet itdiklerinden7733 sonra eyitdiler; y Seyyid
bir yrtc arslan peyd old, b-nihye zarar vardur dermn sizden olur dey7734 arz- hl
itdiler. Andan Hazret-i Seyyid eyitdi ki; y Mcid var ol cn-vere eyitdi ki;7735 Ebl-Vef
sana eyitdi7736 ki, y Allahun7737 kelbi gerekdr ki, bu diyrdan gidesin turmayasn7738 ve bu
gnden gayri h7739 bu diyrda gezmeyesin7740 ve dah eyitdi; y Mcid h7741 korkma, var
benm bu7742 haberimi ana didi. Mcid eydr; turdum7743 ol kavm vasf eyled7744 yere
vardum. Grdm ki; bir7745 zm7746 heybetl7747 cn-ver vasfa kabil deldr, beni7748
grecek eger ey7749 yerinden turub bana karu gelb7750 hamle eyledi. Ben eyitdm ki; y
7725
M.B.N., vr. 158/b.

cn-ver, M.B.N., vr. 158/b - .
7727
klurlar, M.B.N., vr. 158/b.
7728
M. B.N, vr. 158/b.
7729
M.B.N., vr. 158/b.
7730
koyunlar, M.B.N., vr. 158/b.
7731
eylediler, M.B.N., vr. 158/b.
7732
azr ve ikrm, M.B.N., vr. 159/a.
7733
eyledkden, M.B.N., vr. 159/a.
7734
didiler, M.B.N., vr. 159/a.
7735
A.N., vr. 123/a-123/b; M.B.N., vr. 158/b-159/a.
7736
7737
7738
durmayub, M.B.N., vr. 159/a.
7739
asla, M.B.N., vr. 159/a.
7740
imden ger bu diyra gelmeyesin, A.N., vr. 123/b.
7741
hc, A.N., vr. 123/b; M.B.N., vr. 159/a.
7742
bu, A.N., vr. 123/b - .
7743
turub, A.N., vr. 123/b; M.B.N., vr. 159/a.
7744
didi, A.N., vr. 123/b; M.B.N., vr. 159/a.
7745
bir, A.N., vr. 123/b - .
7746
byk , M.B.N., vr. 159/a.
7747
heybetl, A.N., vr. 123/b - .
7748
seni, A.N., vr. 123/b.
7749
M.B.N., vr. 159/a.
7726
459
cn-ver7751 ben Tcul-rifin7752 Seyyid Ebl-Vefnun7753 elisiym sana andan haber
getrdm. Hemn ki, arslan bu haberi iitdi yerinden7754 turd, ben dah Hazret-i Seyyidn7755
didi haberi b-kusur didm.7756 Dndm ger7757 Hazret-i Seyyidden yana7758 geldm ki,
yola7759 ol kavm arkadan tem iderlerdi. Ben bu kavme yakn gelicek arslanla geen7760
m-cery bunlara haber virb gelrdk.7761 N-gh7762 bu kavmden birisi ardna (192/a)
bakd, eyitdi; y Mcid,7763 arslan geliyordur nazar itdm7764 grdm ki ardmca gelr. Kaan
Hazret-i Seyyidn7765 meclisine geldk, halk arslan grb iki tarafna7766 ayrlrlar. Arslan
gelb iki dizini kb Hazret-i Seyyidn7767 mbrek7768 ayagna yzni srdi. Hazret-i
Seyyid7769 ana eyitdi ki; *'H2 5( )?I Cm # T =( ) I Cm 2 G " G' / yani y
Allahun7770 kelbi bu diyrdan salk- birle7771 var git bundan gayri7772 sana bunda makam7773
yogdur. Hemn ki; arslan bu szi iitdi turub yab yab gitdi. H7774 kimesne artuk7775 an7776 ol
diyrda grmedi ve bilmediler ki, kande gitdi. Pes ol kavm bu hleti grb cmlesi yzi7777
yere koyub7778 secde kr eylediler7779 cem7780 Hazret-i Seyyidn7781 elinden tevbe idb
sadet buldlar.
7750
karu gelb, A.N., vr. 124/a - .

arslan, M.B.N., vr. 159/a.
7752
Seyyid Ebl-Vefnun, M.B.N., vr. 159/a.
7753
7754
yerinden, M.B.N., vr. 159/a - .
7755
7756
didign dedim, A.N., vr. 124/a.
7757
dndm ger, M.B.N., vr. 159/a - .
7758
Hazret-iyana A.N., vr. 124/a - .
7759
A.N., vr. 124/a.
7760
arslanla geen, A.N., vr. 124/a - .
7761
m-cery didim, A.N., vr. 124/a; haber virdm, M.B.N., vr. 159/b.
7762
andan giderken, A.N., vr. 124/a.
7763
y Mcid, M.B.N., vr. 159/b - .
7764
idb, A.N., vr. 124/a.
7765
7766
tarafa, A.N., vr. 124/a; M.B.N., vr. 159/b.
7767
7768
M.B.N., vr. 159/b.
7769
Seyyidi A.N., vr. 124/a - .
*
Ey Allahn kpei, selametle Allahn arznda yrmeye bala, bugnden sonra senin iin bir mevki yoktur.
7770
Allahu-telnun, A.N., vr. 124/a.
7771
salkla, M.B.N., vr. 159/b.
7772
sonra, A.N., vr. 124/a.
7773
durmak, A.N., vr. 124/a; turmak, M.B.N., vr. 159/b.
7774
hc, A.N., vr. 124/a; M.B.N., vr. 159/b.
7775
artuk, A.N., vr. 124/a - .
7776
M.B.N., vr. 159/b.
7777
yzlerini, A.N., vr. 124/a.
7778
koyub, A.N., vr. 124/a - .
7779
itdiler, A.N., vr. 124/a.
7780
7781
7751
460
Andan sonra Mcid Kerv yedi yl Seyyidn7782 (192/b) b-dest suyn matarasn
gtrdi h7783 elinden yere komad.7784 Kaanki uyku galib olsa arkas zre yatub mataray
ggsi zere7785 kord. Bir gn Al bin Heyt; Mcidn matarasndan Hazret-i Seyyidn
ibrikine7786 su ald.7787 Hazret-i Seyyid7788 mataray alub7789 b-dest almaa yarakland. Mcid
kapu inden nazar iderdi. Kaan ki Hazret-i Seyyid7790 mbrek immesini, yukaru kaldurd,
alnndan bir direk gibi nr peyda7791 old. Mcid ol nr gricek tkat getrmedi7792 nr urub
ddi, ba kapuya tokund, kapu yapld. Hazret-i Seyyid7793 eyitdi; y Al kimdr? Al bin
Heyt eyitdi; y Seyyid,7794 Mciddr. Hazret-i Seyyid7795 eyitdi; '2 >?' yani bizm
Mcidimz midir? Al bin Heyt7796 dah;7797 neam y Seyyid bizm Mcidmzdr7798
didi.7799 Vakt ki; Mcidn kulana Hazret-i Seyyidn7800 Mcidmzdr didi iitdi7801
sefsndan sem girb7802 vecd-i zm (193/a) hsl eyledi gelb7803 Hazret-i Seyyidn7804
mbrek7805 ayagna ddi hemn ol satde feth olub cem emri temm old kmil ve
mkemmel olub7806 bir azz old. Cem eflkda olan meleklerin tesbhini iitdi ve cem
nebttun ve hayvanun7807 tesbhlerini iitdi7808 malm idindi.7809 Andan sonra bu hlete7810
otuz 7811 yl dah Hazret-i Seyyide7812 cn-u dille hizmet7813 eyledi.
7782
Seyyidn, M.B.N., vr. 159/b - .

hc, A.N., vr. 124/b; M.B.N., vr. 159/b.
7784
komazd, A.N., vr. 124/b.
7785
zerinde, A.N., vr. 124/b.
7786
M.B.N., vr. 160/a.
7787
bir gn Al bin Heyt hzr idi, A.N., vr. 124/b.
7788
7789
mataray alub, M.B.N., vr. 160/a - .
7790
7791
zhir, A.N., vr. 124/b; M.B.N., vr. 160/a.
7792
getrmeyb, M.B.N., vr. 160/a.
7793
7794
y Seyid, M.B.N., vr. 160/a - .
7795
7796
Al, A.N., vr. 124/b.
7797
A.N., vr. 124/b.
7798
bizm Mcidmzdr, A.N., vr. 124/b - .
7799
A.N., vr. 124/b.
7800
7801
bu kelm iridm, A.N., vr. 124/b; szi girdi, M.B.N., vr. 160/a.
7802
M.B.N., vr. 160/a.
7803
gelb, A.N., vr. 124/b - .
7804
7805
M.B.N., vr. 160/a.
7806
olub, M.B.N., vr. 160/a - .
7807
hayvanatun, M.B.N., vr. 160/a.
7808
iitdi, A.N., vr. 124/b - ; M.B.N., vr. 160/a - .
7809
old, A.N., vr. 124/b.
7810
bu hlete, M.B.N., vr. 160/a - .
7811
otuz c, A.N., vr. 125/a.
7812
7813
hidmet, M.B.N., vr. 160/a.
7783
461
Rv eydr; Mcid Kerv yzyrmi yl yaad. Krk yl Seyfd-devle hizmetinde7814
old ve krk yl Hazret-i Tcul-rifin7815 hizmetinde old ve krk yl dah eyh olub ird
eyledi nie dermndalara dest-gir old, nie azmlar yola getrdi.7816 hir cebel-i Hamdinde
vatan tutd. Hcretn beyzaltmbirinde veft eyledi ve imdi kabri ul mezrdr, rahmetulllahi aleyh7817 (193/b)
Sebeb-i tevbe-i eyh Ebl-Bedr Henderec rahmetul-llahi aleyh.7818 Ve dah rivyet
olund ki; Ebl-Bedr tevbe itmezden evvel czm dah olmidi.7819 Allahmme fin maa
cemil-mslimn7820 Badd limlerinedenidi hayli neseb ve hasab7821 tutard. Bu hlet ana
rz olduuna hayli7822 b-huzur old ve kavm-i kablesi ok7823 elemler7824 ekdiler. Pes EblBedr etibbdan are bulamayb tabb ol kaluba naz ve niyzlar7825 iderdi. Bir gece ifrtla
zrilik eyledi7826 Hazret-i Hakka ta sabh olunca niyz eyledi.7827 Sabh vaktinde gzine
uyku geldi. Hazret-i Al bin Eb Tlib7828 keremullh-i veche vksnda grdi. Varub
karusnda turd ve zri klub eyitdi; y emrl-mmnin bana dermn eyle didi. Hazret-i Al
bin Eb Tlib7829 keremullh veche eyitdi;7830 mtilik olsun sana ki, Hazret-i Hakk7831 inyeti birle sana nazar eyledi7832 ve du kabul idb7833 ve aladuuna merhmet eyledi7834 ve senn
marazun ifsn bizm neslimzden ve olanlarmuzdan7835 Ebl-Vefnun (194/a) elinde
kod.7836 Ebl-Bedr eydr; hemn ki uyandm, turdum yola girdm, Hazret-i Tculrifinden7837 yana revn oldum. Kaan Kusna yakn geldm Hazret-i Tcul-rifin7838
7814

7816
niegetrdi, A.N., vr. 125/a - .
7817
rahmetaleyh, A.N., vr. 125/a - ; rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 160/b.
7818
sebeb-ialeyh, A.N., vr. 125/a - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 160/b.
7819
rz olmidi, M.B.N., vr. 160/b.
7820
eyz-billh, A.N., vr. 125/a.
7821
hasab ve neseb, M.B.N., vr. 160/b.
7822
old, gine gayet, A.N., vr. 125/a.
7823
ok, A.N., vr. 125/a - .
7824
elem, M.B.N., vr. 160/b.
7825
niyz, A.N., vr. 125/a; M.B.N., vr. 160/b.
7826
idb, A.N., vr. 125/a.
7827
ta sabh olunca Hazret-i Hakka tevecch- niyz eyledi, A.N., vr. 125/a.
7828
Hazret-i Al, M.B.N., vr. 160/b.
7829
Hazret-i Al, M.B.N., vr. 160/b.
7830
Hazret-i l dah eyitdi, A.N., vr. 125/a.
7831
Hazret-i Hakk-tel, M.B.N., vr. 161/a.
7832
sana mtilik ki, Hakk-tel nazar- inyet eyledi, A.N., vr. 125/b.
7833
M.B.N., vr. 161/a.
7834
veeyledi, A.N., vr. 125/b - .
7835
olanlarmuzdan, M.B.N., vr. 161/a - .
7836
ve senn marazn ifsna sebeb bizm olanlarmzdan Ebl-Vefnun elinde kod, A.N., vr. 125/b.
7837
Tcul-rifinden, A.N., vr. 125/b - .
7838
7815
462
ashbyla shrya kmlard, seyr iderlermi.7839 Hazret-i Seyyid Ebl-Vef,
7840
Ebl-
Bedri grcek karu geldi. Meger eyh Selmn dirlermi bir mrdi varm anun bir bostan
vard. nde7841 soan dinilmi, ol bostanun katnda buludlar. Ebl-Bedr eydr; Hazret-i
Seyyid7842 bir soan koparub7843 elme virdi. Eyitdi; bu soan yi ve bir pre avucna su alub
zerine bismillh-ir-rahmn-ir-rahm deyb ol suy cem kudema sad. Hemn sat ol
czzam hals olub7844 gvdem sa olub7845 evvelkiden dah ltf old. Ol sat Hazret-i
Seyyidn7846 mbrek7847 ayagna db tazarru idb mbrek elinden tevbe eyledm.
Mdem ki, Hazret-i Seyyid haytda idi7848 hizmetinde7849 oldum7850 anun7851 himmet-i lyesi
(194/b) berektnda mertib-i lyeye irib menzil-i kesire kat eyledm didi. Hakksbhne ve tel7852 bizi ve cem7853 mmet-i Muhammed aleyhis-salt ves-selm7854 ve
Hazret-i Tcul-rifin ve zrriyt- thirnn7855 l himmetlerinden mahrum klmaya, ltf ve
kerem-i birle,7856 mn, y rabbl-lemn
Sebeb-i tevbe-i eyh Eb Bekr Bust rahmetul-llahi aleyh.7857 Rv eydr; Eb Bekr
Bust meyih-i kibrdandur. Hazret-i Tcul-rifinn7858 makbl mrdlerindendr. Haten
(?) Pd-hnun oldur meger ki7859 ol Pd-hun olanlar gayet7860 kabil ullard, evliyullhdan gelrlerdi7861 anlar kk iken7862 koparlard, terbiyet iderlerdi7863 sonra Pd-h
cidd ve cehd idb dndrmezdi.7864 Sulehdan ve evliy-ullahdan ullard7865 beglik7866
7839
iderler, M.B.N., vr. 161/a.

Seyyid Ebl-Vef, A.N., vr. 125/b.
7841
M.B.N., vr. 161/a.
7842
7843
koyub, A.N., vr. 125/b.
7844
old, A.N., vr. 125/b.
7845
gvdemolub A.N., vr. 125/b - .
7846
7847
M.B.N., vr. 161/a.
7848
mdemidi, A.N., vr. 125/b - .
7849
hidmetinde, M.B.N., vr. 161/a.
7850
ayrlmad, A.N., vr. 125/b.
7851
anun, A.N., vr. 125/b - .
7852
7853
bizicem, M.B.N., vr. 161/a - .
7854
M.B.N., vr. 161/a.
7855
anlarn, A.N., vr. 125/b.
7856
ltfbirle, A.N., vr. 125/b - .
7857
sebeb-ialeyh, A.N., vr. 126/a - .
7858
Tcul-rifin Hazretlernn, A.N., vr. 126/a.
7859
meger ki, A.N., vr. 126/a - .
7860
gayet, A.N., vr. 126/a - .
7861
7862
anlariken, A.N., vr. 126/a - .
7863
terbiyet iderlerdi, A.N., vr. 126/a - .
7864
dndremezdi, M.B.N., vr. 161/b.
7865
suleh ve evliyynn ullarndan ullard, A.N., vr. 126/a.
7866
begin, A.N., vr. 126/a.
7840
463
dairesine uramazlard. Ol Pd-h acz kalmd;7867 zr kendden sonra yerine Pd-h
olcak ol yod.7868 hir Eb Bekr adlu bir ol dnyya (195/a) geldi.7869 Pd-h hyli
ferh olub7870 zm ad old tara karmayub bir hlvet sarayda Eb Bekri7871 beslediler.7872
ttifak bir gn Sultn7873 otururken yregi acd7874 muztaribl-hl old meger karu olanlar
gidecek eyle olurm.7875 Pd-h eyitdi; yine7876 bunda7877 bir almet var ne hl7878 old
grn? Eyitdiler; Sultnum Eb Bekr n-bedd old,7879 Pd-h hyli7880 mell7881 old. hir
kaziyye rz virb teslim old.7882 Hakkndur nice iderse ol bilr7883 bizm elmzden
nesne gelmez7884 didi. Amm Eb Bekr olan eyh Bavelnidi ki,7885 Tcul-rifinn
mrdlerindenidi,7886 getirb grdler arasnda saldlar7887 mektebe varb kuran talm
iderdiler7888 Hazret-i Tcul-rifin dah tevbe ve telkin virb kend terbiyet eyledi7889
himmetini sarf eyledi.7890 hir azzlerden old,7891 mertib-i lyeye iridi. Hazret-i Tculrifin (195/b) dnydan nakl7892 idince hizmetinde7893 old. Sonra vilyeti Tebrizde rem
dimekle mehur bir7894 ehr-i Cnezde7895 vatan dutub,7896 zviye bnyd eyleyb7897 ird
eylemeye7898 megul old. imdi anda7899 kabri ul mezrdur Rahmetul-llahi aleyh.7900
7867
ol Pd-h idicek ol olmagna begyet incinirdi, A.N., vr. 126/a.

olmadugun begyet incinrdi, M.B.N., vr. 161/b.
7869
A.N., vr. 126/a.
7870
bulub, A.N., vr. 126/a.
7871
Eb Bekri, M.B.N., vr. 161/b - .
7872
beslerlerdi, M.B.N., vr. 161/b.
7873
Sultnun, M.B.N., vr. 161/b.
7874
agryub, M.B.N., vr. 161/b.
7875
olurd, A.N., vr. 126/a.
7876
M.B.N., vr. 162/a.
7877
yine, A.N., vr. 126/a.
7878
hl, M.B.N., vr. 162/a - .
7879
gayb olm, A.N., vr. 126/a.
7880
ziyde, A.N., vr. 126/a.
7881
mzdarib, M.B.N., vr. 162/a.
7882
teslim old, A.N., vr. 126/a - .
7883
nicebilr, A.N., vr. 126/a - .
7884
yogdur, A.N., vr. 126/a; gelr, M.B.N., vr. 162/a.
7885
amm Bekr kapb elin kimesneye eyh Bveln dirler, A.N., vr. 126/a.
7886
mrdi idi, A.N., vr. 126/a.
7887
grdlersaldlar, A.N., vr. 126/a - ; M.B.N., vr. 162/a - .
7888
okutdlar, A.N., vr. 126/a; M.B.N., vr. 162/a.
7889
Hazret-i Seyyid,dah terbiyet eyleyib tevbe telkin ideridi, A.N., vr. 126/a.
7890
himmetinieyledi, A.N., vr. 126/b - ; M.B.N., vr. 162/a - .
7891
7892
intikl, M.B.N., vr. 162/a.
7893
7894
bir, A.N., vr. 126/b - .
7895
ehirde, M.B.N., vr. 162/a.
7896
tutub, A.N., vr. 126/b; tutd, M.B.N., vr. 162/a.
7897
idb, A.N., vr. 126/b.
7898
irda, A.N., vr. 126/b.
7899
anda, A.N., vr. 126/b - .
7900
rahmetullh-i tel, A.N., vr. 126/b; M.B.N., vr. 162/a.
7868
464
Sebeb-i tevbe eyh Eb Nasr Krman, rv eydr; Eb Nasr Kirmn rahmetul-llahi
aleyh
7901
diyr- Acemde Kirmn vilyetinn Pd-h idi. ttifak bir gice sa7902 ve slim
yatd, sabh uyand grdi ki; cem endm tutmaz olm elde ve ayakta h7903 birinn7904
deprenmege are yog. Pes ol diyrda ne kadar kmil ve hzk tabbler varsa cem itdrdi7905
ilc itmege megul oldlar7906 h7907 fide itmedi.7908 Bu7909 atnb7910 cz kaldlar7911 andan
mmdi kat itdiler. hirl-emr baz nshelerden7912 yle rey ve7913 tedbir old ki;7914 Pdha (196/a) atnbdan are olmad7915 Evliynun ve slehnun dusndan gayri buna dermn
yogdur.7916 mdi mnsib budur ki,7917 bun Mekke erfi iletb anda koyavuz ayed ki; bir
azzn sef7918 nazar irb7919 buna7920 dermn ola didiler.7921 Pd-h dah bu fikr sevb
geldi. Pes7922 taht- revn7923 bereketdiler7924 has adamlarndan biyz kii ile hacc seferini
itdiler. Vakt ki, Vst diyrna iridler. Kasd itdiler ki,7925 Hazret-i Tcul-rifin kaddesellhu srrehu varun ziyret itmege kasd itdiler.7926 Kaan ki,7927 Hazret-i Seyyidn mbrek7928
zviyesine7929geldiler.7930 Pd-h taht- revndan indrb zviye iine brakdlar,7931 bir
yirde7932 yatd.7933 Vakt ki, Tcul-rifin7934 kaddesel-lhu srrehu geldi7935 grd ki,7936 Pd7901
rahmetaleyh, A.N., vr. 126/b - ; rahmetullh-i tel aleyh, M.B.N., vr. 162/a.
sahih, A.N., vr. 126/b.
7903
hc, A.N., vr. 126/b; M.B.N., vr. 162/a.
7904
birisinn, M.B.N., vr. 162/a.
7905
idb, A.N., vr. 126/b.
7906
ilc itdiler, A.N., vr.. 126/b; M.B.N., vr. 162/b.
7907
h, M.B.N., vr. 162/b - .
7908
hc fyda olmad, A.N., vr. 126/b.
7909
cem, M.B.N., vr. 162/b.
7910
tabbler, A.N., vr. 126/b.
7911
kalub, A.N., vr. 126/b.
7912
ehl-i rv, A.N., vr. 126/b; M.B.N., vr. 162/b.
7913
rey ve, A.N., vr. 126/b - ; M.B.N., vr. 162/b - .
7914
itdiler ki, A.N., vr. 126/b.
7915
Pd-haolmad, A.N., vr. 126/b - .
7916
meger are evliynun ve slehann dusndan ola, A.N., vr. 126/b.
7917
oldur ki, A.N., vr. 126/b; M.B.N., vr. 162/b.
7918
sef, M.B.N., vr. 162/b - .
7919
irb, A.N., vr. 126/b.
7920
buna, M.B.N., vr. 162/b - .
7921
zre, A.N., vr. 126/b.
7922
dahpes, A.N., vr. 126/b - .
7923
revn, A.N., vr. 126/b - .
7924
tedrik idb, M.B.N., vr. 162/b.
7925
M.B.N., vr. 162/b.
7926
kasd itdiler ki; Tcul-rifini ziyret idiler, A.N., vr. 127/a; ideler, M.B.N., vr. 162/b.
7927
n, A.N., vr. 127/a.
7928
mbrek, A.N., vr. 127/a - .
7929
zviye-i mbrekesine, M.B.N., vr. 162/b.
7930
irdiler, A.N., vr. 127/a.
7931
getrb, M.B.N., vr. 162/b.
7932
M.B.N., vr. 162/b.
7933
iine kodlar, A.N., vr. 127/a; kodlar, M.B.N., vr. 162/b.
7934
Andan Hazret-i Seyyid, A.N., vr. 127/a.
7902
465
h yatur gayet yaramaz halde. Pes Hazret-i Seyyid kaddesel-lhu srrehu7937 (196/b)
Bismillh-ir-rahmn-ir-rhim deyb Hazret-i Resle sallah aleyhi ve sellem7938 salvt virb
Pd-hun eline yapd ve eyitdi ki; 7 )'yani Allahu-telnun izn-i birle tur.7939 Hemn
sat Pd-h ho old, turd7940 oturd, gvdesinde h7941 zerrece illet7942 ve zhmet kalmad.
Pes Pd-hln terk idb cem kullarn ve criyelerini7943 Allah7944 yolna azd idb cem
mln fukarya tasadduk idb Hazret-i Seyyidn7945 mbrek sitnndan gitmedi tevbe
idb trik-i Hakka slk eyledi. Hazret-i Seyyidn7946 l himmet-i berektnda fn
beglikden bk beglige iridi. Mertib-i lye kat eyledi. Hazret-i Seyyid veft idince
hizmetinde7947 old, sonra Kard7948 dirlerdi bir ky vard anda vatan tutub halk ird
eyledi7949 imdi kabr ul mezrdur, (197/a) rahmetul-llahi aleyh7950
Sebeb-i tevbe eyh Hseyin R rahmetul-llahi aleyh7951 rv eydr; meger bir gn
Hazret-i Tcul-rifinn sofras ekilmiidi7952 tam yirlerdi. Bir kii gide yrrdi yolda
bunlarun zerine urad.7953 Ol cende7954 Hazret-i Seyyidn elinde bir lokma vard, ol kii
krub ol lokma anun azna koydu.7955 Ol kii lokma yudub yolna gitdi Hazret-i Seyyid7956
ashbna eyitdi; bu kiinn bu lokmadan7957 bir ol olsa gerekdr, ad: Hseyin ola.
Evliydan ola, ok kermeti ve vilyeti7958 zhir ola didi meger ki, ol kiinn dah hc7959 ol
ve kz olmamidi. Kaan ki; evine vard,7960 helliyle sohbet eyledi hemn sat7961 Htun
7935

grd ki, A.N., vr. 127/a - .
7937
7938
Reslme, A.N., vr. 127/a.
7939
tur Allahu-tel izin eyle, A.N., vr. 127/a.
7940
turub, A.N., vr. 127/a; M.B.N., vr. 163/a.
7941
hc, A.N., vr. 127/a; M.B.N., vr. 163/a.
7942
elem, A.N., vr. 127/a; M.B.N., vr. 163/a.
7943
criyeleri, A.N., vr. 127/a.
7944
Allahu-tel, A.N., vr. 127/a; M.B.N., vr. 163/a.
7945
7946
7947
7948
Karda, M.B.N., vr. 163/a.
7949
ersde megul old, M.B.N., vr. 163/a.
7950
rahmetaleyh, A.N., vr. 127/b - ; rahmetullh-i tel, M.B.N., vr. 163/a.
7951
rahm-ullh, A.N., vr. 127/b; rahmetullh, M.B.N., vr. 163/a.
7952
ekilb, A.N., vr. 127/b; M.B.N., vr. 163/a.
7953
bir yolc kii bunlarn zerine urad, A.N., vr. 127/b.
7954
Hazret-i Seyyid ol kii,M.B.N., vr. 163/a.
7955
Seyyid ol kiiyi grb krd; elinde ki lokma anun azna koyd, A.N., vr. 127/b.
7956
7957
M.B.N., vr. 163/a.
7958
vilyeti ve kermeti, M.B.N., vr. 163/b.
7959
M.B.N., vr. 163/b.
7960
vard, A.N., vr. 127/b - .
7961
sat, A.N., vr. 127/b - ; M.B.N., vr. 163/b - .
7936
466
hamile old. Mddet-i hamile irib7962 bir erkek olan tourd.7963 Adn Hseyin virdiler7964
kaan ki, buyd. Bbsnn srlar od7965 (197/b) Hseyini7966 sr gtmeye kod. R
didiklerine sebeb oldur; zr r Araba obna dirler.7967 Andan sonra7968 ol srlar artub
serkelendi7969 hbirine7970 bir vechile7971 noksan vakt irimedi.7972 Pes7973 Hseyinn baz
vilyetleri zhir olmaga balad halkun dah ana hsn-i itikad gnden gne ziyde olmaga
balad7974 meger bir gn7975 bir Htunun olancu hacca7976 gitmidi.7977 Htun oluna7978
gayet mtk olmidi.7979 Bu htun7980 bir gn helva piirb7981 halka ledrdi ve eyitdi ki;
keke ibu helvadan benm7982 olum dah yiye idi didi. Hseyin R eyitdi; dilermisin ki,
olun ibu piirdin7983 helvadan yiye. Htun eyitd;7984 bel. Hseyin eyitdi; ben ana
helva7985 iridreym didi.7986 Pes Htun7987 bir tebsiye biraz7988 helva koyub Hseyine
virdi.7989 Kaan ki, ol Mekke7990 erefinden geldi ol tebsiyi bile getrdi.7991 Eyitdi; bana bu
tebsiyle asck7992 helva geldi, (198/a) getren kimesne gayb old;7993 amm tebsi bizm7994
tebsiye benzer7995 anas kssa7996 idivrdi7997 pes Hseyinin emri, hret tutd.
7962
temm olub, A.N., vr. 127/b; M.B.N., vr. 163/b.

dourd, A.N., vr. 127/b; M.B.N., vr. 163/b.
7964
kodlar, M.B.N., vr. 163/b.
7965
bbsnnod, A.N., vr. 127/b - .
7966
bun, M.B.N., vr. 163/b.
7967
zr; R davar gdciye dirler, A.N., vr. 127/b.
7968
sonra, A.N., vr. 127/b - .
7969
serkelendi, A.N., vr. 127/b - ; bereketlendi, M.B.N., vr. 163/b.
7970
hicbirine, M.B.N., vr. 163/b.
7971
vechile, A.N., vr. 127/b - .
7972
gelmedi, A.N., vr. 127/b.
7973
A.N., vr. 127/b.
7974
old, M.B.N., vr. 163/b; halkunbalad, A.N., vr. 127/b -.
7975
M.B.N., vr. 163/b.
7976
hacca, M.B.N., vr. 163/b - .
7977
cmleden birisi meger bir gn bir htunn olu hacca gitmi idi, A.N., vr. 127/b.
7978
M.B.N., vr. 163/b.
7979
Htunolmidi, A.N., vr. 127/b - .
7980
A.N., vr. 127/b.
7981
biirb, A.N., vr. 127/b; M.B.N., vr. 163/b.
7982
ibubenm, M.B.N., vr. 163/b - .
7983
biirdn, A.N., vr. 128/a; bu, M.B.N., vr. 163/b.
7984
eydr, A.N., vr. 128/a; Htun eyitd, M.B.N., vr. 163/b - .
7985
helva, A.N., vr. 128/a - .
7986
A.N., vr. 128/a.
7987
M.B.N., vr. 163/b.
7988
M.B.N., vr. 163/b.
7989
pes Htun bir sahine biraz koyub Hseyine virdi, A.N., vr. 128/a.
7990
Hacc, M.B.N., vr. 164/a.
7991
pes andan ol hc seferinden gelecek tebsiye bel getrd, A.N., vr. 128/a.
7992
birazck, M.B.N., vr. 164/a.
7993
eydr; bir kimesne bu tesbiyle biraz helvay asck bana virdi ve gayib old, A.N., vr. 128/a.
7994
bizm idi, M.B.N., vr. 164/a.
7995
tebsiye benzer, M.B.N., vr. 164/a - .
7996
kaziyye, M.B.N., vr. 164/a.
7997
amm tebsi bizm didi. Anas dah kssa eydi, virdi, A.N., vr. 128/a; M.B.N., vr. 164/a - .
7963
467
Bir gn sr gtmegi terk idb Hazret-i Tcul-rifine gitmege kasd eyledi. Vatann
terk idb7998 gitdi. Kaan ki, yakn geldi7999 Hazret-i Seyyid8000 ashbyla otururd. Hseyine
nazar idb eyitdi ki; YUH*m yan8001 bu ol lokmann eseridr. Ashb bildiler ki; Hazret-i
Seyyidn ol vakt didi kelm vakiimi. Pes Hseyin gelb Hazret-i Seyyidn8002 ayagna
db elini alub tevbe eyledi trik-i slka8003 kadem basd, gnden gne terakki idb
mertib-i lyeye iridi, kmil ve mkemmel old.8004 Hazret-i Seyyidn himmet-i berekatnda
Hazret-i Seyyidn8005 hizmetinden gitmedi. Kaan ki,8006 Hazret-i Seyyid8007 dr- bekya
ulad,8008 nevvarel-lhu kabre Hseyin R,8009 Zehmn8010 adlu bir ul ky vard anda
zviye bin8011 idb anda8012 vatan tutd lnce8013 irda (198/b) megul old nie azmlar
yola getrdi ve nie dermndelere
desti-gr old.8014 Hazret-i Seyyidn8015 vilyet-i
berektnda8016 imdi kabri ul mezrdur,8017 her ne hcete varsalar dev olur. Hakk-sbhne
ve tel cem8018 imn ehlini evliyynun ve cem mmet-i Muhammed himmetinden
mahrum klmaya.8019
Hussen Seyyids-sadt ve menbs-sadt kutbl-evliy ve
senedl-sefay Hazret-i Tcul-rifin Ebl-Vefnun kaddesel-lhu tel srrehul-azz ve

nesli lsinn ve ervh- mukaddeselerinden istimdd ve istifde itmegi myesser idb dim
sr- himmetlerini8020 bu kitba **** idb yazdur anun ve yazanun zerine ifde idi virb
anun
8021
silsile-i mbrekesine girb ve anun zrriyt- thirnden istimdd itmei myesser
kl vire, ltf ve keremi birle, mn, y rabbl-lemn, #. ( U' */ TYU T^L) / (*'
YS/ U #! *( U(' -I z(U> h! /*'s( -(j U>') ,. #! ( U' G(> ? U,2 ' ? (? ' h! "
7998
Hazret-iidb, A.N., vr. 128/a.

Hazret-i Tcul-rifine dor kaan ki, yakn geldi, A.N., VR. 128/a.
8000
8001
YUH*m yan, A.N., vr. 128/a.
8002
8003
tark-i Hakka slka, M.B.N., vr. 164/a.
8004
M.B.N., vr. 164/a.
8005
Hazret-iSeyyid, A.N., vr. 128/a - .
8006
ta kim, A.N., vr. 128/a.
8007
8008
intikal idince hizmetinde old, A.N., vr. 128/a; dr- bekya intikl hidmetinde old, M.B.N., vr. 164/a.
8009
nevverR, A.N., vr. 128/a - ; M.B.N., vr. 164/a - .
8010
Dehmn, M.B.N., vr. 164/a.
8011
bnyd, A.N., vr. 128/a.
8012
A.N., vr. 128/a.
8013
ta ol nice, A.N., vr. 128/a.
8014
nie dest-grleri yola getrdi, A.N., vr. 128/b.
8015
8016
himmet-i lyesi berektnda, M.B.N., vr. 164/a.
8017
himmet-i berektnda imdiki halde kabri ul mezrdur, A.N., vr. 128/b.
8018
cem, M.B.N., vr. 164/b - .
8019
A.N., vr. 128/b.
8020
A.N., vr. 128/b.
8021
M.B.N., vr. 164/b .
7999
468
'-- " Q> 'Y 5/ ?-! ) 'g' - $ / h! 'WH(4 ? (^' Q4 */*,4 2 *L z7? H ?)(* 199/a) ()*HU
=U 5W h z75* I' U> *W Q/ # (I 5/ :I hI h *I hI5' U H 4'> z* p/ 4'b
^'I )* :8 '-7I 5 (' p 'h *>' pU pL,Y Y/? Y/'LjcU Y7*L( 45-* bW 2 Y/'U4 ( 4
* " #- 5/ hU5? " -! / 5/ 'I j Y!'' )'2* h (' ZU!(' I' Z2 Q/?7 5I' L2 (
'!?m*/ */*,4 g) H q7* G75i 5b Z2 C' '5F *m' C*'2 G 5S5 =UZ 5. ''U' W' SU 5 *
Mnacat: (199/b)
Y lhi bu kitbun shibi derd-u cihn
Hemdem-i rdvn ola hem mnis-i hr cinh
Mesken-i cennt- adnn fahulha hlidin
Manzar- didr ola ey br-i ins ile cn
Ol beir ol nezir- Ahmed- Mahmd hem
fi-i eznb ola ey half kevn- mekn
Rehber it avnun ana hem Hzr-u lys- refik
Hzr-u nzr duasna ola kutbuz-zamn
Mesned ile itimd n sanadur y lh
Hlini hafz olub hem nar ol her zaman
Nr- imn ile her dem kalbini meml idb
Mecma-i esrr ola f-klli vaktin klli n
Dn-i Ahmed hrmetin sen bu Ysuf kulna (200/a)
Yzni grmegi myesser eyle y rabb ayn
Mahzen-i esrr- ola hem madeni ilm-i yakn
Ey hezinn kilidi kim olubdur kn fenn
Evliynun esfiynun zmresinden kl anu
Ey sftn kim olubdur la-mekn ve b-nin
Rhim ve merhm klgil sen an y zl-cell
Hem kabesine kif ola cavidan
*
Ey Allahm; merhametlilerin en merhametlisi ve senin rahmetinle ve faziletinle en iyi t vericisin. Alemlerin

Rabinin sevgilisi Muhammed; sen bizim dayanamz ve efendimizsin salat ve selam onun zerine olsun ve iyi
aile ehlinin ve arkadalarnn tm temiz ve iyi olanlarn ve btn peygamberlerinin ve elilerinin ve yakn
meleklerinin zerinde olsun.
*
Ve sonra beyaz inciler gibi olan bu kitabn yazma iinin sona ermesi kullarn en zayf olan Yevmut-tendn
kulunun olu olan Kennn eliyle olmutur. Allah ilmi onun kurtulu sebebi klm, dnyada ve ahiretle evl
olan (en iyi) efde etmekte muvaffak klp derecesinin ykselmesine vesile klmtr. Eserin yazmnn bitii
Muhammed Mustafann hicreti itibariyle 995 ylnn aylarndan Cemaziyyel evvel aynn balarnda pazartesi
gn gereklemitir. Bu eser topal bir karncann arman gibi bir hediyedir ki, yinece bir meydana
sunulmutur. Bu meydann sahibi inciden ikbal merdiveni, faziletin parlayan burcu, varlk aleminin ayrm
noktalarnn tac, dounun ileri gelenlerinin kandili, zamannda lutuf ve ihsan prltlar ile kendilerine iaret
edilen Abdullah olu Yusuftur. O Allahn nebisi Yusufun adyla isimlendirilmitir. iir: O tm keremler
stnde bir kereme sahiptir / Niterkim onun ziyas gnei n yldzlarn nurunu bastrd / Onun brakt izler
aan iekler gibidir / Eserleri delici yldzlar gibidir / Kalem u duann nameleriyle raks etmitir. Mnacat.
469
Enbiyh evliynun himmeti in y ilahi
Sen an mergb klgil kendine hem mihraba
Hem ltfet cem drem ey hdavyi eleb
Rh- ev Davd ve en-i rahmetet bed revn
Nr- imn ile mrn hir it y rabbene
Hem rakb ola cemlin sahvesine demn (200/b)
470
SONU
Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef tarafndan rgtlenerek XI.yy.n ilk yarsndan sonra
dini, siyasi ve sosyal bir akm olarak doan Veflik hareketi zaman zaman elde ettii nufz
yznden Abbasi ynetimi ile derin anlamazlklar yaamtr. zellikle Erken Dnem
Veflerin ibadetlerinde takip ettikleri yntemin ehli snnet anlayna uygun olmamas tenkit
edilme merkezini oluturmutur.
Suriye, Lbnan, Irak, Msr, ran, Anadolu ve hatta Buharaya kadar uzanan bir
orafyada etkinlik gsteren Vefler blgelerindeki, askeri ve siyasi olaylara kar kaytsz
kalmayarak, rnein Hal Seferlerine yada ekiyalk hareketlerine kar mcadele
etmilerdir. zellikle Veflerin hitap ettikleri evrenin elit ve nfuzlu kiilerden olumas
hareketi pekok siyasi ve ekonomik hesaplamalarda taraf olmaya itmitir.
Veflerin, hareket alanlarnn pekok tasavvufi yaplanmann dou alan olmas;
onlarn hem baka tasavvufi gruplar etkilemesine hem de baka mistik dncelerden
etkilenmelerine neden olmutur.
Yazl kaynaklarn yetersizliinden dolay Ebl-Vefnn lmnden sonra hareketin
orta dou maceras hakknda herhangi bir bilgi mevcut deilsede daha sonradan Veflik
tarikat adn alacak olan yapnn XIV.yy.n en azndan ilk eyreine kadar Msrda ve
Suriyede varln korumay baardn syleyebiliriz.
Anadoluya Dede Karkn ve Bb lysla birlikte XIII.yy.n ilk eyreinde giren bu
hareket Erken Dnem Vef hareketinden son derece uzak bir karaktere sahiptir. Orta dnem
Anadolu Vefleri daha ok Trklerin slmiyetden nceki inanlarnn slmiyetin farkl
tasavvufi dncelerinin sentezlenmesiyle olumaktadr. Buna ramen bu grup st at olarak
yani sylem baznda kendilerini Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef ve tarikatna bal
saymlardr.
Orta Dnem Veflerin gerekletirdii Bb kyamndan sonra arta kalan pekok
dervi ulara yerlemeyi tercih etmilerdir.
Sz konusu Veflerden, eyh Ede-Bl, Kumral Bb gibileri siyasi anlamda Osmnl
Devletinin kuruluunu destekleme yoluna giderlerken; Geyikli Bb ve Abdal Murad gibileri
ise, daha ok askeri ynden desteklemilerdir.
BBLYORAFYA
471
I. KAYNAKLAR
A. BASILMAMI KAYNAKLAR
Anonim. Tevrih-i btid-i l Osmn. stanbul niversitesi
Ktphanesi, T.y., nr.
3020.
Anonim. Haz Kitb- Vilyet-nme-i Koyun Bb Sultan. Ankara Milli
Ktphanesi,
Yazma Eserler Blm, Yz. A. 3038.

Menkb- Tcul-rifin. Sleymaniye Ktphanesi, Ayasofya Kitapl, nr. 2104.
Menkb- Tcul-rifin Seyyid Muhammed Ebl-Vef. Sleymaniye Ktphanesi,
Murat Buhari Kitapl, nr. 003743.
Menkb-
Tcu'l-rifin
Seyyid
Eb'l-Vef.
stanbul
niversitesi
Ktphanesi,
Trke Yazma Eserler Kitapl, nr. T 1560.

B. BASILI KAYNAKLAR
Abds-Samed el-Osmn ez-Zencan. El-Letifl-Aliyye fil-Fedilis-Seniyye-i
Sultana tler-. Haz. H. H. Adalolu. stanbul: Yeditepe Yay, 2005.

Ahmed. skender-Nme. Nr. . nver. Ankara: T.D.K. Yay., 1982.
Ahmed. Dstn- Tevrih-i Mlk-i l-i Osmn. Yyn. N. S. Banarl. stanbul: T. M. Yay.,
1939.
Ahmed. Dstn- Tevrih-i Mlk-i l-i Osmn. Yyn. N. Atsz. stanbul: Trkiye
Yay.,
1949.
k Paa-zde. Tevrh-i l Osmn. Yay. Ali Bey. stanbul: Matbaa-i Amire, 1332.
k Paa-zde. Tevrh-i l Osmn. Yay. N. Atsz. stanbul: Yeni Trkiye Yay.,
1949.
k Paa-zde. Tevrh-i l Osmn. Yay. K. Yavuz-M. A. Sara. stanbul: K Kitapl

Yay., 2003.
k Paa. Garib-Nme. Nr. K. Yavuz. c/I-IV, Ankara: T.D.K. Yay., 2000.
k Paa. Garib-Nme. Yyn. B. N. Dedebaba. Ankara: Ard Yay., 1998.
Anonim. Otmn Bb Velyet-nmesi. Yyn. H. Sayg. stanbul: Sayg Yay., 1996.
Anonim. Seluk-name. Yay. F. N. Uzluk. Ankara: Uzluk Neriyat, 1952.
Anonim. Tevrih-i l Osmn. Nr. F. Giese. Yyn. N. Azamat, stanbul, M..F.E.F.
1992.
Anonim. Osmanl Kronii. Yyn. N. ztrk. stanbul: T.D.A.V. Yay., 2000.
Yay.,
472
Anonim. Nehcl-Ferds. c/II, Haz. A. Ata. Ankara: T.D.K. Yay., 1998.
Ahmed Eflk. Menkbul-rifin. c/I-II, ev. T. Yazc. 4.bsk., stanbul: Remzi
Kitabevi Yay., 1986.
Ahmed Eflk. Menkbul-rifin. c/I-II, ev. T. Yazc. stanbul: Hrriyet Yay.,
1973.
Aleddn Ata Melk Cveyn. Tarih-i Cihanga. ev. M. ztrk. c/I-II, 2.bsk.,
Ankara: K.B. Yay., 1999.
Bayatl Mahmut Olu Hasan. Cm- Cem-yn. Nr. li Emir. stanbul: Kadir
Matbaas, 1331.
Bayatl Mahmut Olu Hasan. Cm- Cem-yn. Sad. F. Krzolu. stanbul: Yeni
Trkiye Yay., 1947.
Elvan elebi. Menkbul-Kudsiyye F Mensbil-nsiyye. Yyn. . Ernsal-A. Y.
Ocak.
Ankara: T.T.K Yay., 1995.

Ebl-Gaz Bahadr Han. ecere-i Terkkime. Haz. Z. K. lmez. Ankara: Simurg
Yay.,
1996.
Eb Bekr Tihran. Kitb- Diyarbekriyye. ev. M. ztrk. Ankara: K.B. Yay. 2001.
Enver. Dstr-nme-i Enver. Yyn. M. Hall. stanbul: Devlet Matbaas, 1928. Enver.
Dstr-nme-i Enver. Yyn. M. Hall. stanbul: Evkaf Matbaas, 1929.
Enver. Dstr-nme-i Enver. Yyn. N. ztrk. stanbul: Kitapevi Yay., 2003.
Evliya elebi. Seyahat-nme. c/II, Yay. T .Temelkuran-N. Akta, Haz. M. evik,
stanbul: dal Neriyat, Tarihsiz.
Gelibolulu Mustafa Al. Knhl-Ahbr. c/V, stanbul, 1277.
Gelibolulu Mustafa Al. Kitbut-Trih-i Knhul-Ahbr. c/II, Haz. A. Uur vd.
Kayseri: E.. Yay., 1997.
Gregory
Abl-Farac.
Abl-Farac
Tarihi.
c/II,
ev..R.
Dorul.
2.bsk,
Ankara:T.T.K. Yay., 1987.

Hadd. Tevrih-i l- Osmn. Nr. N. ztrk. stanbul: M..F.E.F. Yay., 1991.
Halil bin smail. Menkb- eyh Bedreddn. Yyn. A. Glpnarl-. Sungurbey. stanbul: Eti
Yay., 1967.
Hoca Saded-dn. Tct-Tevrih. c/I-II, stanbul: Matbaa-i Amire, 1280.
Hoca Saded-dn. Tct-Tevrih. Sad. . Parmakszolu. c/I-V, 4.bsk, Ankara: K.B.
Yay.,
1999.
bnl-Esr. El-Kmil Fit-Trih. c/IX, ev. A. zaydn. stanbul: Bahar Yay., 1991.
bn-i Bibi. El-Evmirl-Aliyye Fl-Umril-Aliyye. Yyn. A. S. Erzi. Ankara:
T.T.K. Yay., 1956.
473
bn-i Bibi. El Evamirl-Alaiyye Fil-Umuril-Alaiye, c/II, ev. M. ztrk. Ankara:
K.B. Yay., 1996.
bn-i Battuta. Tuhfetn-Nzzr F Garibil-Emsar Vel-cibil-Esfar. c/I, ev. M. erif
Paa, stanbul: Matbaa-i mire, 1333.
bn-i Battuta. Tuhfetun-Nuzzr F Garaibil-Emsr. c/I, Haz. M. evik. stanbul:
dal
Neriyat, 1983.
bn-i Battuta. Byk Dnya Seyahatnamesi, Tuhfetn-Nzzr F Garibil-Emsar Velcibil-Esfar. c/I, Yyn. A. M. ztrk. stanbul: Yeniafak Yay., 2004.
mm- Gazl. Fedaihul-Btniyye (Btnliin yz). ev. A. lhan. Ankara: D.V.
Yay., 1993.
Karaman
Ninc
Mehmed
Paa.
Tevrihs-Seltnl-Osmniyye.
ev.
H.
Konyal. stanbul: Trkiye Yay., 1949.

Ktib elebi. Kitb- Cihn-nma. stanbul: brahim Mteferrika Matbaas, 1144.
Kzern. ifl-Eskm F Sreti Gavsil-Enm. ev. N. Bayburtlugil- N. Tosun.
stanbul: Gelenek Yay., 2004.
Kr el-Badad. Ed-Durr Us-Semn F Menkb -eyh Muhyiddin. ev. A. ener- M. R.
Ayas. Ankara: A...F. Yay., 1972.
Kemal Paa-zade. Tevrih-i l-i Osmn. c/I-II, VII, Nr. . Turan. 2.bsk, Ankara:
T.T.K. Yay., 1970, 1991.
Kermddin Mahmud-i Aksaray. Msmeretl-Ahbr. Haz. M. ztrk. Ankara:
T.T.K. Yay., 2000.
Kritovulos. Tarih-i Mehmed Han- Sanis. ev. Karolidi Efendi. T.O.E.M. lavesi,
stanbul, 1329.
Kritovulos. stanbulun Fethi. ev. M. Gkman, Haz. H. Bildik. 2.bsk, stanbul:
Toplumsal Dnm Yay., 1999.
Lmi elebi. Nefahtl-ns Tercmesi. Yay. S. Uluda-M. Kara. stanbul: Marifet Yay.,
2001.
Ltf Paa. Tevrih-i l- Osmn. Yyn. Ali Beg. stanbul: Matbaa-i mire, 1341.
Ltf Paa. Tevrih-i l- Osmn. Haz. K. Atik. Ankara: K.B. Yay., 2001.
Oru bin dil el-Kazz. Tevrih-i li Osmn. Nr. F. Babinger. Hannover: Orient
Buchhandlung Heinz Lafaire, 1925.
Oru Be. Oru Be Tarihi. Yyn. Atsz. stanbul: Tercman Yay., 1973.
Mecd Mehmed Efendi. akaik-i Numniyye Ve Zeyilleri. c/I, Haz. A. zcan. stanbul:
ar Yay., 1989.
474
Mehmet Neri. Kitb- Cihn-Nm. c/I-II, Nr. F. Taeschner. Leipzig: Otto
Harrassowitz, 1955.
Mehmet Neri. Kitb- Cihn-Nm. c/I-II, Yyn. F. R. Unat-M.
A. Kymen. 3. bsk.
Ankara: T.T.K. Yay., 1995.

Mneccimba Ahmed bin Ltfullah. Sahaifl-Ahbar f Vekayil-Asr. c/II-III,
stanbul, 1283.
Mneccimba Ahmed bin
Ltfullah.
Sahaifl-Ahbar
f Vekayil-Asr.
Yyn.
.Ernsal. c/I-II, stanbul: Tercman Yay., 1974.

Mneccimba Ahmed bin Ltfullah. Cmiud-Dvel, Seluklular Devleti Ksm. c/I- II,
Yyn. A. ngl. zmir: Akademi Yay., 2001.
Mneccimba Ahmed bin Ltfullah. Cmiud-Dvel, 1299-1481 Osmanl Devri
Ksm. Yyn. A. Araka. stanbul: nsan Yay., 1995.
brahim Peevi. Tarih-i Peev. Haz. B. S. Baykal. 3. bsk, Ankara: K.B. Yay., 1999.
Ruy Gonzales De Clavijo. Anadolu, Orta Asya Ve Timur. ev. . R. Dorul, Sad. K.
Doruk. stanbul: Ses Yay., 1993.
amsed-dn Ahmed El-Aflk El-rif. Menkb El-rifn. c/I-II, Yyn. T. Yazc.
Solak-zde Mehmed Hemdem elebi. Tarih-i Solak-zde. stanbul: Mahmud Bey
Matbaas, 1298.
Solak-zde Mehmed Hemdem elebi. Solak-zde Tarihi. Yyn. V. abuk. c/I, Ankara:
K.B. Yay., 1989.
Sleyman Rvend. Rhats-Sudur Ve yets-Srr. c/I, Haz. A. Ate. 2.bsk,
ikr. Karaman Oullar Tarihi. Yay. M. Koman. Konya: Yeni Kitap Basmevi,
1946.
eyholu Mustafa. Hurd-Nme (Hurd Ferah-d), Yyn. H. Ayan. Erzurum:
A..
Yay., 1979.
Uzun Firdevsi. Menkb- Hnkr Hac Bekta- Vel. Yyn. A. Glpnarl. stanbul:
nklp Kitapevi Yay., Tarihsiz.
emseddin Sivas. Menkb- ehr-Yar-i Gzin. Yyn. A. Kargl-O. Yolcuolu.
stanbul: Sufi Yay., 2005.
Tursun Bey. Trh-i Ebl-Feth. Haz. M. Arif. T.O.E.M. lavesi, stanbul, 1330. Tursun Bey.
Trh-i Ebl-Feth. Haz. M. Tulum. stanbul: Baha Matbaas, 1977.
Vhid Menkb- Hvoca-i Cihn Ve Netce-i Cn Facsimle Nr. A. T. Karamustafa.
S.O.L.L. c/XVII, Harvard: Harvard Presly 1993.
475
II. BYORAFK SZLKLER, LUGATLAR, ANSKLOPEDLER, KONGRE

ZABITLARI
Akbayar, Nuri. Osmanl Yer Adlar Szl. stanbul: T.V.Y. Yay., 2001.
li Nazm-Faik Read. Mkemmel Osmnl Lgati. Haz. N. Birinci-K. Yeti vb.,
3.bsk., Ankara: T.D.K. Yay., .2005.
Babinger, Franz. Osmanl Tarih Yazarlar Ve Eserleri. ev. C. ok. 3.bsk, Ankara: K.B.
Yay., 2000.
Bursal Mehmed Tahir. Osmnl Mellifleri. c/I, stanbul: Matbaa-i Amire, 1333.
Dal, Ycel.-er, Cumhur. Tarih evirme Klavuzu. c/II-IV, Ankara: T.T.K. Yay., 1997.
Develiolu, Ferit. Osmnlca-Trke Ansiklopedik Lgat. 16. bsk., Ankara: Aydn
Kitabevi Yay., 1999.
Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi. stanbul: D.V. Yay., 1988-2005.
Hasan Eren. Trk Dilinin Etimolojik Szl. Ankara: T.D.K. Yay., 1999.
slm Ansiklopedisi. 3. bsk., Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Kanar, Mehmed. Trke Farsa Byk Szlk. stanbul: Birim Yay., 1998.
Farsa Trke Byk Szlk. stanbul: Birim Yay., 1998.
Komisyon. Tarama Szl, c/I-VI, 2.bsk, Ankara: T.D.K. Yay., 1996.
Mehmed Sreyya. Sicill-i Osmn. c/IV, stanbul: Matbaa-i mire, 1311.
Sicill-i Osmn. c/II, Haz. N. Akbayar, ev. S. A. Kahraman. stanbul:
T.V.Y. Yay., 1996.
Muallim Nac. Lugat- Nac. 3.bsk., stanbul: ar Yay., 1995.
Mtercim Ahmet Asm. Kmus Tercmesi. c/II, stanbul, 1312.
Osman Gazi Ve Dnemi Sempozyum Sonu Bildirileri. Bursa: Bursa Kltr Sanat
Ve
Turizm Vakf Yay., 1996.

Osmanl Devletinin Kuruluunda eyh Edebl Hazretlerinin Rol Ve Mehmet
Zahit
Kotku Sempozyum Bildirileri. stanbul: Seha Yay., 1999.

emseddin Sam. Kms- Trki. c/I-VI, stanbul: kdam Matbaas, 1317.
Kmsul- Alm. stanbul: Mihrn Matbaas, 1306-1312.
Unat, Faik Reit. Hicr Tarihleri Mild Tarihe evirme Klavuzu. 5. bsk., Ankara:
T.T.K. Yay., 1984.
Tarihte Eskiehir Sempozyumu-I. Eskiehir: Anadolu niversitesi Yay., 1999.
Trk Ansiklopedisi. M.E.B. Yay., 1973.
476
III. ADA KAYNAKLAR

A. KTAPLAR
Abd-Zde Hseyin Hsamed-dn. Amasya Tarihi. c/I-II, stanbul: Hikmet Matbaas, 13271330.
Amasya Tarihi. c/I, Yay. A. Ylmaz-M. Akku.
Ankara: Amasya Belediyesi Kltr Yay., 1986.
Akda, Mustafa. Trkiyenin ktisadi Ve timai Tarihi. c/I, 2.bsk, stanbul: Cem
Yay.,
1995.
Trk
Halknn
Dirlik
Ve
Dzenlik
Kavgas,
Celal
syanlar.
stanbul: Cem Yay., 1995.

Ayn, Mehmet Ali. Tasavvuf Tarihi. Sad. H. S. Yananl. stanbul: Kitabevi Yay., 2000.
Arberry, A. J. Tasavvuf, slm Mistiklerinin yks. ev. . Kapaklkaya. stanbul:
Gelenek Yay., 2004.
Balivet, Michel. eyh Bedreddin, Tasavvuf Ve syan. ev. E. Gntekin. stanbul:
T.V.Y. Yay., 2000.
Barthold, V.V. Mool stilasna Kadar Trkistan. Haz. H.D. Yldz. 2.bsk., Ankara:
T.T.K. Yay., 1990.
Bayram, Mikil. Ahi Evren Ve Ahi Tekilatnn Kuruluu. Konya: 1991.
Bokinn, Borry. zgrln Ekolojisi. Ankara: mge Yay., 2002.
Cahen, Claude. slamiyet. c/I, ev. E. N. Erendor. Ankara: Bilgi Yay., 1990.
Osmanllardan nce Anadoluda Trkler. ev. Y. Moran. 3.bsk.,
stanbul: E Yay., 1994.
Cebeciolu, Ethem. Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Szl. stanbul: Anka Yay., 2004.
Coan, Esat. Hac Bekta- Vel, Makalat. stanbul: Seha Yay., Tarihsiz.
Makalat, Hac Bekta- Vel. Sad. H. zbay. 3.bsk., Ankara: K.B. Yay., 1996.
Corbin, Henry. slm Felsefesi Tarihi. c/I, ev. H. Hatemi. 2.bsk, stanbul: letiim
Yay.,
1994.
etin, smet. Tursun Fakih, Hayat-Edeb ahsiyeti, Mesnevileri. Ankara: lesam
Yay.,
2002.
Daftary, Farhad. Muhalif slmn 1400 Yl, smaililer, Tarih Ve Kuram. ev. E.
zkaya. Ankara: Rastlant Yay., 2001.
ifti, Cemil. Maktul airler, stanbul: Kitabevi Yay., 1997
477
Danimend, smail Hami. zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi. c/I, stanbul, Yeni
Trkiye Yay., 1945.
Dedebaba, Bedri Noyan. Btn Ynleriyle Bektailik ve Alevilik. c/I, stanbul: Ard Yay.,
1999.
Divitiolu, Sencer. Osmanl Devletinin Kuruluu. stanbul: Y.K. Yay., 1999.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitab. c/II, 3.bsk, Ankara: T.D.K. Yay., 1987.
Flal, Ethem Rhi. Trkiyede Alevilik Bektailik. 4.bsk, Ankara: Seluk Yay.,
1996.
Gibbons, Herbert Adams. Osmnl mparatorluunun Kuruluu. ev. R. Hulusi.

stanbul: Devlet Matbaas, 1928.
Osmnl mparatorluunun Kuruluu. ev. R. Hulusi,
Yyn.
H. Da-B. Ar. Ankara: 21. Yzyl Yay., 1998.

Griswold, William J. Anadoluda Byk syan (1591-1611). ev. . Tansel. stanbul:
T.V.Y. Yay., 2000.
Glpnarl, Abdlbaki. Yunus Emre Ve Tasavvuf. 2.bsk., stanbul: nklap Kitabevi,
1992.
Tasavvuftan Dilimize Geen Deyimler Ve Ataszleri. stanbul:

nklap ve Aka Yay., 1977.
Tasavvuf. stanbul: Milenyum Yay., 2000.
Mevlev db Ve Erkn. stanbul: nklap Ve Aka Yay.,
1963.
Mevlanadan Sonra Mevlevilik. stanbul: nklap Ve Aka
Yay.,
Tarih Boyunca slm Mezhepleri Ve lik. stanbul: Der
Yay.,
1983.
1997.
Yunus Emre, Hayat Ve Btn Eserleri. stanbul: Srlar
Matbaas, 1983.
Gyn, Nejat. XVI. Yy. da Mrdin Sanca. stanbul: Altn Yay., 1969.
Grel,Zeki. Koyun Baba. Ankara: Y.Y.T.V. Yay., 2000.
Gzel, Abdurrahman. Abdal Ms Velyetnmesi. Ankara: T.T.K. Yay., 1999.
Kaygusuz Abdal Menkbnmesi. Ankara: T.T.K. Yay., 1999.
Halaolu, Yusuf. XVIII. Yzylda Osmnl mparatorluunun skan Siyaseti Ve
Airetlerin Yerletirilmesi. 3.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1997.
Holt, P. M. Hallar a. ev. . Arkan. 2.bsk., stanbul: T.V.Y. Yay., 1999.
Haslok, F. R. Bektailik Tetkikleri. ev.R. Hulusi, Yyn. K. Akarsu. 2.bsk., Ankara:
M.E.B. Yay., 2000.
478
Karaaliolu, Seyit Kemal. Trk Edebiyat Tarihi, Balangtan Tanzimata. c/I,
2.bsk,
stanbul: nklap ve Aka Yay., 1980.

nalck, Halil. Osmanl mparatorluu, Klasik a (1300-1600). ev. R. Sezer.
3.bsk., stanbul: Y.K. Yay., 2003.
Fatih Devri zerine Tetkikler Ve Vesikalar, I. 3.bsk, Ankara: T.T.K Yay.,
1995.
Karaca, Sleyman. Koyun Bb Menkbeleri. orum: Aksz Matbaas, 1984.
Kaymaz, Nejat. Pervne Mund-dn Sleyman. Ankara: A..D.T.C.F. Yay. 1970.
Pervne Sleyman, 13. Yzyln birliki Emiri Muinddin Sleyman.
stanbul: Kaynak Yay., 2002.
Krupp, Alya. Studien Zum Menqybnme Des Abul-Waf Tg Al-rifn. Yyn. R.
Trofenik. Mnchen, 1976.
Kprl, Fuat. Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar. Yay. O. Kprl. Ankara:
D..B. Yay., 1993.
Osmanl Devletinin Kuruluu. 6. bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1999.
Anadoluda slmiyet. Yay. M. Kanar-R. Hulusi. stanbul: nsan Yay.,
2000.
Kk, Yaln. 21 Yanda Fatih. Ankara: Elips Yay., 2005.
Melikoff, Irene. Hac Bekta, Efsaneden Geree. Yay. T. Alptekin, stanbul: Cumhuriyet
Yay., 1998.
Meril, Erdoan. Kirmn Seluklular. Ankara: T.T.K. Yay., 1989.
Pakaln, Mehmet Zeki. Osmanl Tarih Deyimleri Ve Terimleri Szl. c/II, 3.bsk.,
stanbul: M.E.B. Yay., 1993.
Runcman, Steven. Hal Seferleri Tarihi. c/I, ev. F. Iltan. 3. bsk, Ankara: T.T.K.
Yay.,
1993.
Ocak, Ahmet Yaar. Babailer syan, Aleviliin Tarihsel Altyaps. Yahut Anadolu da
slam Trk Heterodoksisinin Teekkl. 2.bsk., stanbul: Dergah Yay.,
1996.
Sar Saltk, Popler slmn Balkanlardaki Destan ncs.

Osmanl
mparatorluunda
Marjinal
Sufilik:
Kalenderler.
2.bsk., Ankara, T.T.K. Yay., 1992.

Osmanl Toplumunda Zndklar Ve Mlhidler. 3. bsk, stanbul:
T.V.Y. Yay., 2003.
479
Kltr Tarihi Kayna Olarak Menkb-nmeler. 2. bsk.,
el, Bahattin. Trk Mitolojisi. c/I, 3.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1998.
nder, Mehmet. Anadolu Efsaneleri. Ankara: T.K.A.E. Yay., 1966.
Mevln Hayat-Eserleri. stanbul: Tercman Yay., Tarihsiz.
ztuna, Ylmaz. Osmanl Devleti Tarihi. c/I, Ankara: K.B Yay., 1998.
Muhammed Eb Zehra. slmda tikadi, Siyasi Ve Fkhi Mezhepler Tarihi. Ankara: Anka
Yay., 2004..
Rasim, Ahmed. Osmanl Tarihi. c/I, stanbul: Hikmet Neriyat, 2000.
Say, Yamur. Seyyd Battal Gazi, ceddn Vel Ve ryan Baba. Wiesioch: Alevi
Akademisi Yay., 2003.
Sakaolu, Necdet, Trk Anadoluda, Mengcek Oullar. stanbul, Milliyet Yay.,
1971.
Sevim, Ali. Anadolunun Fethi Seluklular Dnemi. Ankara: T.T.K. Yay., 1993.
Sevim, Ali-Ycel, Yaar. Trkiye Tarihi, Fetih, Seluklu Ve Beylikler Dnemi.
Smer, Faruk. Seluklular Devrinde Milletleraras Byk Bir Fuar, Yabanlu
Pazar. stanbul, T.D.A.V. Yay., 1985.
Ouzlar, (Trkmenler) Tarih-Boy Tekilat-Destanlar. 4.bsk, stanbul,
T.D.A.V. Yay., 1992.
kr, M. Osmanl Devletinin Kuruluu, Bitlisli drisin Het Bihit Adl Eserine
Gre. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaas, 1934.
Tanyu, Hikmet. Ankara Ve evresinde Adak Ve Adak Yerleri. Ankara: A...F.
Yay.
1967.
Tarm, Cevat Hakk. Tarihte Krehri-Glehri Ve Bbiler-Ahiler-Bektailer.
3.bsk,
stanbul: Yenia Matbaas, 1948.

Temir, Ahmet. Krehir Emiri Caca Olu Nur El-dinin 1272 Tarihli ArapaMoolca Vakfiyesi. 2.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1989.
Trimingham, J. Spencer. The Sufi Orders in Islam. 3.bsk, New York: Oxford University Pres,
1973.
Turan, Osman. Trk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi. c/I, 11.basm, stanbul,
Boazii Yay., 1998.
Seluklular Zamannda Trkiye. 6. bsk, stanbul: Boazii Yay.,
1998.
Seluklular Hakknda Resmi Vesikalar. 3. bsk., Ankara: T.T.K Yay.,

1995.
480
stanbulun Fethinden nce Yazlm Tarihi Takvimler. 2.bsk,
stanbul: T.T.K. Yay., 1984.
Uluda, Sleyman. Tasavvuf Terimleri Szl. stanbul: Kabalc Yay., 2001.
Uyar, Glgn. Ehl-i Beyt, slm Tarihinde Ali-Fatma Evld. stanbul: Gelenek
Yay.,
2004.
Uzunarl, smail Hakk. Osmanl Tarihi. c/I, 6.bsk., Ankara: T.T.K. Yay., 1994.
andarl Vezir Ailesi. 4.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1988.
Yazar,
Nihal.
Halvetiliin
abniyye
Kolu,
Menkb-
abn-
Vel
Ve
Trbenme.Ankara, 1985.
B. MAKALELER
Araka, Ahmet. Menkbul-Kudsiyyeye Gre Bb eyhi Muhlis Paann Anadolu
Seluklu Tahtna Geii, Ta. D. ihabeddin Tekinda zel Says.
say/XXXIV,
stanbul, 1983-1984.
Ahmet Refik Altnay. Fatih Zamannda Sultan Ey, T.O.E.M. c/XIV, no.3,
stanbul, 1340.
Ate, Ahmet. Btniyye, .A. c/II, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Menkp, .A. c/VII, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Barkan, mer Ltfi. Osmanl mparatorluunda Bir skan Ve Kolonizasyon Metodu
Olarak Vakflar Ve Temlikler, I, stila Devrinin Kolonizatr Trk Dervileri Ve
Zviyeler, V.D. c/II, Ankara: Vakflar Umum Mdrl Yay., 1942.
stila Devrinin Kolonizatr Trk Dervileri Ve Zviyeleri, Tasavvuf
Kitab. Yay. C. ifti, stanbul: Kitabevi Yay., 2003.
Barthold, V.V. Buhara, .A. c/II, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Baar, Fehamettin. Osmanllarn Karacahisar Fethi Ve Eskiehir Civarna Hakim
Olmalar, Tarihte Eskiehir Sempozyumu-I. Eskiehir: Anadolu. niversitesi
Yay., 2001.
Bayram, Mikil. Baba shak Harekatnn Gerek Sebebi Ve Ahi Evren le lgisi,
Destursuz Badan zm Yiyenler. Konya: Kmen Yay., 2004.
Babailer
syan
Konya: Kmen Yay., 2004.
zerine,
Destursuz
Badan
zm
Yiyenler.
481
Elin, kr. eyh cddn Bb Velyetnmesi, T.K.A.E. c/XXII, say/1-2,
Ankara: T.K.A.E. Yay., 1984.
Ernsal,
slm
Medeniyetinde
Ktphaneler,
D.G.B..T.
c/XIV,
Aka
Giese, Friedrich. Osmnl mparatorluunun Tekili Meselesi, T.M. c/I, stanbul,
1925.
smail.
stanbul, 1989.
Osmnl mparatorluunun Kuruluu Meselesi, Stten
stanbula.
Yyn. O. zel-M. z. Ankara: mge Yay., 2000.

Goldziher; F. Acem, .A. c/I, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Gkbilgin, Tayyib M. Osman I, .A. c/IX, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Orhan, .A. c/IX, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Hartmann, R. am, .A. c/XI, (Eskiehir, M.E.B. Yay., 1997.
Huart, CL. Horasn, .A. c/V, ks/I, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Kara, Mustafa. XII-XIV. Yzyllardaki Tasavvuf Dncesine Genel Bak, Osman Gazi
Ve Dnemi Sempozyum Sonu Bildirileri. Bursa: Bursa Kltr Sanat Ve
Turizm
Vakf Yay., 1996.

lhan, Avni. Btniye, D..A. c/V, stanbul, D.V. Yay. 1992.
nalck, Halil. Mehmet II, .A. c/VII, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Osmanl Tarihiliinin Douu, Stten stanbula. Yyn.O. zel-M. z,
Ankara: mge Yay., 2000.
k Paazade Tarihi Nasl Okunmal, Stten stanbula. Yyn. O. zelM. z. Ankara: mge Yay., 2000.
Osman Gazinin znik Kuatmas Ve Bafeus Muharebesi, Osmanl
Beylii (1300-1389). Edt. E. A. Zacharadou 2.bsk, stanbul: T.V.Y. Yay., 2000.
Bayezd I, D..A. c/V, stanbul: D.V. Yay., 1992.
Murad II, .A. c/VIII, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Kafadar, Cemal. ki Cihan Arasnda, Cogito Osmnllar zel Says. say/19, Y.K.
Yay.,
stanbul, 2001.
Karaismailolu, Adnan. Acem, D..A. c/I, stanbul: D.V. Yay., 1992.
Ziya Kazc. Bir Ariv Belgesinin Inda Osmn Beyn Evlilii Ve ahsiyeti,
Osmanl Devletinin Kuruluunda eyh Edebl Hazretlerinin Rol Ve
Mehmet Zahit Kotku Sempozyum Bildirileri. stanbul: Seha Yay., 1999.
Komisyon. Karkn, mad. T.A. c/XXI, Ankara: M.E.B. Yay., 1974.
Anadoluda slmiyet. Yay. M. Kanar-R. Hulusi. stanbul: nsan Yay., 2000.
482
Kprl, Fuat. Trk Edebiyatnn Ermeni Edebiyat zerindeki Tesirleri,
D.F.E.F.M.
c/II, no/I, stanbul, 1938.

Trk Edebiyatnda k Tarznn Mene ve Tekaml Hakknda Bir
Tecrbe, M.T.M. c/I, No/I, stanbul, 1331.
Milli Edebiyat Cereyannn lk Mbeirleri ve Divan- Trk-i Basit,
Edebiyat Aratrmalar. (3.bsk, Ankara: T.T.K. Yay., 1999.
Bb, .A. c/II, (Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
k Paa, .A. c/I, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
k Paa-zde, .A. c/I, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Kprl, Orhan. Velyet-nme-i Sultan cddn, T.M. c/XVII, stanbul: ..T.E. Yay.,
1972.
Abdal Kumral, D..A. c/I, stanbul: D.V. Yay., 1988.
Abdal Murad, D..A. c/I, stanbul: D.V. Yay., 1988.
Kufral, Kasm. Gazzl, .A. c/IV, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Kut, Gnay. k Paa, D..A. c/IV, stanbul: D.V. Yay., 1991.
Lewis, Bernard. smililer, .A. c/V, ks/II, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Mansurolu, Mecdud. Dede, .A. c/III, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Melikoff, Irene. Aleviliin Temelleri, Uyur dik Uyardlar. ev. T. Alptekin. 2.bsk.
Alevilerin Bir Adeti zerine Aratrma: Mship, Ahiret Kardelii, Uyur
dik Uyardlar. ev. T. Alptekin. 2.bsk. stanbul: Cem Yay., 1994.
Bektailik/Kzlbalk:
Tarihsel
Blnme
Ve
Sonular,
Alevi
Kimlii. Edt. T. Olsson-E. zdalga-C. Raudvere. stanbul: T.V.Y. Yay., 1999.

Aleviliin Temelleri, Uyur dik Uyardlar. ev. T. Alptekin. 2.
bsk.,

lk
Osmanllarn
Toplumsal
Kkeni,
Osmanl
Beylii,
(1300-
1389). Edt. E. A. Zachariadou. 2.bsk., stanbul: T.V.Y Yay., 2000.

Minorsky, V. Mrdin, .A. c/VII, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Ocak, Ahmet Yaar. Emirci Sultan Ve Zaviyesi, ..E.F.T.E.D. say/IX, stanbul:
..E.F. Yay., 1978.
Sar Saltuk Ve Saltuk-nme, T.K. say/197, yl/XVII, Ankara:
T.K.A.E. Yay., 1979.
483
Ahilik
Asndan
Bir
Ve
eyh
Sorgulama,
Edebal:
slm
Osmanl
Devletinin
Aratrmalar.
c/XII,
Kurulu
say/3-4,
Tarihi
Ankara:
T.E.K.D.V. Yay., 1999.

Osmanl Beylii Topraklarndaki Sufi evreler Abdalan- Rum Sorunu,
Osmanl Beylii (1300-1389). Edt. E. A. Zachariadou. 2.bsk, stanbul: T.V.Y. Yay., 2000.
Osmanl Beylii Topraklarndaki Sufi evreler Abdalan- Rum
Sorunu, Osmanl mparatorluunun Kurucusu Osman Gazi Ve Dnemi
Sempozyumu Sonu Bildirileri. (Bursa: Bursa Kltr Sanat Ve Turizm Vakf Yay.,
1996.
Osmanl
Devletinin
Kuruluunda
Dervilerin
Rol,
Osmanl
Devletinin Kuruluu, Efsaneler Ve Gerekler. Ankara: mge Yay., 2000.

Trk Kltrnde Ahmed-i Yesevi: Hayat, ahsiyeti, Mesaj Ve
Etkileri, Trk Sufliine Baklar. 3.bsk. stanbul: letiim Yay., 1999.
Ebl-Vef el-Badad, D..A.. c/X, stanbul: D.V. Yay., 1994.
Bb lys, D..A. c/IV, stanbul: D.V. Yay., 1991.
k Paa -Tasavvufi ahsiyeti-, D..A. c/IV, stanbul: D.V. Yay.,
1991.
Geyikli Baba, D..A. c/XIV, stanbul: D.V. Yay., 1996.
Barak Bb, D..A. c/V, stanbul: D.V. Yay., 1992.
Ortayl, lber.Menkbe, Osmanl Devletinin Efsaneler Ve Gerekler. Ankara: mge
Kitabevi, 2000.
z, M. - E-eka, M. M. smiliyye, D..A. c/XXIII, stanbul: D.V. Yay. 2001.
zel, Ahmet. Cihad, D..A. c/VII, stanbul: D.V. Yay., 1993.
ztelli, Cahit. Hac Bekta- Vel Velyet-nmesi, T. D. c/VIII, say/ 92, Ankara:
T.D.K. Yay., Mays 1958.
ahin, Kamil. Edebali, D..A. c/X, stanbul: D.V. Yay., 1992.
eyh Edebl Hazretleri zerine Baz Dnceler, Osmanl Devletinin
Kuruluunda eyh Edebl Hazretlerinin Rol Ve Mehmet Zahit Kotku
Sempozyum Bildirileri. stanbul: Seha Yay., 1999.
ahin, Haim. Menkbnme, D..A. c/XXIX, stanbul: D.V. Yay., 2004.
een, Ramazan Buhara, D..A. c/II, stanbul: D.V. Yay., 1992.
Uluda, Sleyman. Dede, D..A. c/IX, stanbul: D.V. Yay., 1994.
Bb, D..A. c/IV, stanbul: D.V. Yay., 1991.
484
Uymaz, Emine. Anadolu Seluklu Sultan I.Aleddn Keykubad Dnemine (1220Bir Bak, Cogita Seluklular zel Says. say/ 29, Y.K. Yaynlar,
1237)
stanbul, 2001.
Uzunarl, smail Hakk. andarl Kara Halil Hayreddin Paa. Menei-TahsiliKadl-Kazaskerlii-Vezirlii Ve Kumandanl, Belleten. c/XXIII, say./91,
Gazi Orhan Bey Vakfiyesi, Belleten. say./19, Ankara:
T.T.K. Yay., 1954.
I.Murad, .A. c/VIII, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Mehmed I, .A. Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Tahral, Mustafa. Ahmed er-Rf, D..A. c/II, stanbul: D.V. Yay. 1989.
Tagn, Ahmet. Hseyin Hsamettin, Bb shak Ve Bb lyas, Amasya Tarihi, Yol,
Bilim/Kltr/Aratrma. c/XXI, Ankara: Hseyin Gazi Dernei Yay., 2003.
Tekinda, ihabeddin. ah Kulu Bb Tekeli syan, B.T.T.D. c/I, say/3, stanbul:
Tarih
Aratrmalar Ve Dokmantasyon Merkezleri Kurma Vakf Yay., 1987.

Turan, Osmn. Keykubad I, mad. .A. c./VI, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Seluk Kervansaraylar, Belleten. c/X, say/ 39, Ankara, 1946.
Keyhsrev II, .A. c/VI, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Yazc, Tahsin. Mevln Devrinde Sem, Tasavvuf Kitab. Haz. C. ifti, stanbul:
Kitapevi Yay., 2003.
Haydariyye, D..A. c/XVII, stanbul: D.V. Yay., 1998.
Yldz, Hakk Dursun. Abbsler, D..A. c/I, stanbul: D.V. Yay., 1988.
Wiedemann, E. Kutup, .A. c/VI, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.
Ynan, M. Halil. Bayezd I, .A. c/II, Eskiehir: M.E.B. Yay., 1997.

Tac&#39;Ul-Arifin Seyyid Ebu&#39;L-Vefa&#39;Nın Tarihsel Yaşamı, Vefailik Hareketinin (Tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti&#39;Nin Yıkılışında Ve Osmanlı Beyliği&#39;Nin Kuruluşundaki Önemi Ve Ebu&#39;l Vefa Menakıb-Namesi&#39;Nin Edisyon

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tac&#39;Ul-Arifin Seyyid Ebu&#39;L-Vefa&#39;Nın Tarihsel Yaşamı, Vefailik Hareketinin (Tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti&#39;Nin Yıkılışında Ve Osmanlı Beyliği&#39;Nin Kuruluşundaki Önemi Ve Ebu&#39;l Vefa Menakıb-Namesi&#39;Nin Edisyon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TACL-RFN SEYYD EBL-VEFNIN TARHSEL YAAMI, VEFLK HAREKETNN

(TARKATININ) ANADOLU SELUKLU DEVLETNN YIKILIINDA VE OSMANLI BEYLNN

Yksek Lisans Tezi

MENKIB-NMESNN EDSYON-KRTK METN.

ye (Tez Danman) : Yrd. Do. Dr. Sema Altunan

2004 Eskiehir Osmangazi niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits

1997 Antalya Yavuz Selim Lisesi

2004-2005. Tarih retmeni. Antalya Sekin Dershanesi

Tarih retmeni. Antalya / Manavgat Atlas Dergisi Dershanesi

Doum Yeri Ve Yl: Antalya 30.04.1980 Cinsiyet: Erkek

: Ankara Milli Ktphane

A..D.T.C.F : Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya Fakltesi

: Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi

: Belgelerle Trk Tarihi Dergisi

: Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi

: Diyanet leri Bakanl

: Drul-Fnn Edebiyat Fakltesi Mecmuas

..E.F.T.E.D: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Enstits Dergisi

: stanbul niversitesi Nshas

: stanbul niversitesi Trkiyat Enstits

: Milli Eitim Bakanl

: Murat Buhar Nshas

: Milli Tetebbular Mecmuas

: Sources Of Oriental Languages And Literatures

: Trk Dil Kurumu

: Doutan Gnmze Byk slm Ansiklopedisi

: Trkiye Ekonomik Ve Kltrel Dayanma Vakf

: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf

: Trk Kltr Aratrmalar

: Trk Kltr Aratrmalar Enstits

: Tarih-i Osmn Encmeni Mecmuas

: Trk Tarih Kurumu

: Tarih Vakf Yurt Yaynlar

: Yrtrk Yrk Trkmen Vakf Yaynlar

: Yap Kredi Yaynlar

: Yazma eserler blm

1.1. Tcul-rifin Seyyid Ebl-Vef Menkb-nmesi Ve Seyyid Velyet..

1.1.2. Seyyid Velyet .

1.2. Menkb- Hvoca-i Cihn Ve Netce-i Cn .

1.3. Menkbul-Kudsiyye F Mensbil-nsiyye .

1.5. Menkb- Hnkr Hac Bekta- Vel ..

1.6. Haz Kitb- Vilyet-nme-i Koyun Bb Sultan

1.7. Abdal Ms Velyet-Nmesi ..

1.8. Kaygusuz Abdal Menkbnmesi

1.9. eyh cd-dn Bb Menkb-nmesi ...

1.10. Otmn Bb Velyet-nmesi .

1.11. Menkb- ehr-Yar-i Gzin

1.12. ifl-Eskm F Sreti Gavsil-Enm ..

1.13. Ed-Durr Us-Semn F Menkb -eyh Muhyiddin .

1.14. Menkb- abn- Vel .

1.16. Mahalli Rivayetler .

2-) TARH KAYNAKLAR .

2.1. Seluklu, Bizans, Arab, Kara-koyunlu Ve Mool Tarihi Kaynaklar

2.1.1. El-Kmil Fit-Trih

2.1.2. El-Evamirl-Alaiye Fil-Umuril-Alaiye ..

2.1.3. Anonim Seluk-nme

2.1.4. Tarih-i Cihan Ga

2.1.5. Abl-Farac Tarihi

2.1.6. ikar Tarihi .

2.1.8. ecere-i Terkkime ..

2.2. Osmanl Tarihi Kaynaklar

2.2.1. Dsitan- Tevrih-i Mlk-i li Osmn .

2.2.2. k Paa-zde Tarihi

2.2.3. Dstr-nme-i Enver

Tac'Ul-Arifin Seyyid Ebu'L-Vefa'Nın Tarihsel Yaşamı, Vefailik Hareketinin (Tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti'Nin Yıkılışında Ve Osmanlı Beyliği'Nin Kuruluşundaki Önemi Ve Ebu'l Vefa Menakıb-Namesi'Nin Edisyon

Tac'Ul-Arifin Seyyid Ebu'L-Vefa'Nın Tarihsel Yaşamı, Vefailik Hareketinin (Tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti'Nin Yıkılışında Ve Osmanlı Beyliği'Nin Kuruluşundaki Önemi Ve Ebu'l Vefa Menakıb-Namesi'Nin Edisyon