.T.

Bilgisayar Mhendislii Blm

Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

02.02.2001

LOJK DEVRELER DNEM SONU SINAVI

AIKLAMALAR:
1. Snav Sresi 110 dakikadr.
2. Gzetmenlere soru sormaynz.
3. Kopya ektii belirlenenler Faklte Disiplin Kuruluna sevk edilecektir.
SORU 1:
Bu sorunun klar birbirinden bamsz olarak zlebilir.
a) Aada verilen girili, kl genel fonksiyonu, uygun boyutta bir adet kod zc ve
sadece 2 girili lojik balalar kullanarak tasarlaynz.
f1(a,b,c) = abc' + b'c
f2(a,b,c) = b'c' + bc
f3(a,b,c) = a'bc' + ab'
b) Bir adet veri girii (X), bir adet veri k (Z) olan ve 4 adet D tipi izin girili tutucu (latch)
ieren bir devre tasarlanacaktr. Devrenin kullancs, X giriinden gelen veriyi bu tutuculardan istediine yazdrabilecektir; Z knda da istedii tutucunun ieriini grebilecektir.
Devrenin gerekli sayda yazma seme girii (YS) ve okuma seme girii (OS) olacaktr. YS
girileri verinin hangi tutucuya yazlacan, OS girileri ise hangi tutucunun ieriinin
ka aktarlacan belirleyecektir. Bu devreyi, gerekli boyutlarda bir adet kod zc ve bir
adet veri seici kullanarak tasarlayp iziniz. Tutucularn i yaplarn gstermenize gerek
yoktur; bu elemanlar blok diyagram olarak gsterebilirsiniz.
SORU 2:
{0,1,2,3,4} kmesi iinde saym yapacak olan bir sayc tasarlanacaktr. Saycnn saat girii
dnda bir de denetim girii (X) vardr. X=0 olduunda sayc, saat iaretinin kan kenarlarnda
2 adm geriye, X=1 olduunda ise 1 adm ileriye saymaktadr. Sayc ilk almasna sfr
saysndan balamaktadr.
a) Saycy senkron ardl bir devre olarak tasarlamak zere durum tablosunu oluturunuz.
b) Saycy T flip-floplar ve gerekli sayda lojik kap kullanarak tasarlayp iziniz.
c) Ayn saycy D flip-floplar, uygun boyutta veri seiciler kullanarak tasarlayp iziniz.
Gerekmesi durumunda ek olarak tmleme kaplar kullanabilirsiniz.
d) Tasarladnz sayc herhangi bir nedenle 5 durumuna geerse bir sonraki durumu ne olur?
Yukardaki b ve c klarnda yaptnz her iki tasarm iin ayr ayr cevaplaynz.
e) Kullancn isteine bal olarak saycnn, saat iaretinin pozitif ya da negatif kenarnda
almas isteniyor ve bunun iin devreye yeni bir giri ekleniyor (PN). PN=0 ise sayc pozitif kenarda, PN=1 ise negatif kenarda alacaktr. Saycnn bu ekilde alabilmesi iin
devreye PN giriinin nasl ekleneceini izerek gsteriniz. Tm sycy yeniden izmenize
gerek yoktur, sadece deien ksm gsterebilirsiniz.
SORU 3:
a) Bir TTL tipi lojik kapnn sadece k katn izerek almasn aklaynz.
b) Bir TTL kapnn kna balanacak eleman says neden snrldr? zin verilenden daha
fazla sayda eleman balanmas sonucunda neler olacan k kat zerinde aklayarak soruyu cevaplandrnz.

CEVAP 1:
a) f1(a,b,c)=abc' + b'c = abc' + ab'c + a'b'c
15 PUAN
f2(a,b,c)=b'c' + bc = ab'c' + a'b'c' + abc + a'bc
f3(a,b,c)=a'bc' + ab' = a'bc' + ab'c + ab'c'
3:8 Kod zc kullanlacaktr. Kod zcnn klar srasylar u minterimlere kar dmektedir: a'b'c', a'b'c, a'bc', a'bc, ab'c', ab'c, abc', abc.
Buna gre yukardaki fonksiyonlar gerekletirmek iin gerekli olan klar VEYA kaplar ile
balanarak devre izilir.
b) Burada kod zc hangi tutucuya yazlacan (yani izin verileceini), veri seici ise hangi
tutucunun ieriinin ka aktarlacan belirler. Buna gre devre aadaki gibi izilir:
X

15 PUAN

D
Q
E

O0

O1
2:4
K O2
O3

I0
I1 4:1
I2 VS

D
Q
E

I3

D
Q
E
OS1 OS0

YS1 YS0
Q2+Q1+Q0+
X
Q2Q1Q0
0
1
000
011
001
001
100 010
010
000 011
011
001 100
100
010 000

101

110

111

CEVAP 2: a)

b)
Q2+

Q0X
Q2Q1 00

00
01
11
10
T2

0
0

01 11 10
0
0 1
0
1 0

Q0X
Q2Q1 00 01 11

00
01
11
10

0
0

0
0

0
1

10
1
0

T2 = Q2 + Q1Q0X + Q1'Q0X'

Sayc Moore modeline gre tasarlanr.

klar:
Z2=Q2
Z1=Q1
Z0=Q0

Q1+
Q0X
Q2Q1 00 01 11

00
01
11
10

00
01
11
10

Q0+
Q0X
Q2Q1 00 01 11
10

1
0

0
1

1
0

0
0

T1
Q0X
Q2Q1 00 01 11

5 PUAN

00
01
11
10

1
0

1
1

0
0

10
0
1

T0
Q0X
Q2Q1
00 01 11
10

1
1

0
0

1
1

0
1

T1 = Q0'X' + Q0X + Q1Q0

00
01
11
10

1
0

1
1

1
1

10
1
0

T0= Q2'Q1' + Q2'X

15 PUAN
Yukarda bulunan T ifadelerine gre devre izilir.
c) D flip-floplar ve veri seiciler ile tasarm yaparken Karnaugh tablolarn yeniden oluturmaya
gerek yoktur, sadece durum tablosunu kullanmak yeterlidir. durum deikeni olduuna gre
8:1 veri seiciler kullanlr ve veri seicilerin seme ularna durum deikenleri balanr.
a) kkndaki durum tablosunun satralarna baklarak veri seicilerin girilerine gelecek olan
deerler belirlenir.
1
0
0
Bo

8:1
VS
s2s1s0

8:1
VS

0
Bo

s2s1s0

0
0
0
Bo

8:1
VS
s2s1s0

D
Q
C

D
C

D
C

Z0

Z1

5 PUAN

Z2

saat
d)
b) kk iin: 5 durumu Q2Q1Q0 =101 durumudur. Burdan hangi duruma gidilecei T deerleri
belirlenirken lerin nasl seildiine baldr. Bunu T ifadelerinin belirlendii tablolardan anlayabiliriz ya da T ifadelerine 101 deerini koyarak hesaplayabiliriz. Buna gre 101 durumunda:
X=0 iin
T2 = 1 demek ki Q2 deer deitirecek yani Q2+ = 0
001 durumuna geilir.
T1 = 0 demek ki Q1 deer deitirmeyecek yani Q1+ = 0
+
T0 = 0 demek ki Q0 deer deitirmeyecek yani Q0 = 1
10 PUAN
X=1 iin
T2 = 1 demek ki Q2 deer deitirecek yani Q2+ = 0
T1 = 1 demek ki Q1 deer deitirecek yani Q1+ = 1
011 durumuna geilir.
T0 = 0 demek ki Q0 deer deitirmeyecek yani Q0+ = 1
c) kk iin: 5 durumu Q2Q1Q0 =101 durumudur. Burdan hangi duruma gidilecei veri
seicilerin 5 no.lu girilerine ne balandna baldr. Bo braklan giriler lojik 1 olarak deerlendirildiinden yukardaki tasarmda hem X=0 hem de X=1 iin 111 durumunda geilir.
e) PN=0 olduunda saat iaretinin kendisi, PN=1 olduunda saat iaretinin tmleyeninin devreye
uygulanmas isteniyor. Bu ilem en basit olarak bir YA DA balac ile gereklenebilir.

PN
Saat iareti

Flip-floplarn saat
girilerine balanacak

5 PUAN

CEVAP 3:
a)
Vcc
Rc
Q1

Q1 iletimde, Q2 kesimdeyken k Vccye yakn bir deer, yani lojik 1 olur.

Q1 kesimde, Q2 iletimdeyken k yaklak 0.2V, yani lojik 0 olur.
Her iki tranzistor da kesimdeyse k yksek empedans durumunda olur.
ki tranzistor ayn anda iletimde olamaz.
15 PUAN
k

Q2

b) Bir lojik elemann kna ok sayda eleman balanmas durumunda bu elamnn kndan
akan akm miktar artar. Bu da elemann doru ekilde almasn engeller.
k lojik 0dayken Q2 iletimdedir. Dardan gelen akm bu tranzistor zerinden topraa akar.
Akmn artmas durumunda Q2nin i direnci nedeniyle buradaki gerilim de artar V=R*I.
Bylece k gerilimi lojik 0 deerini amaya balar.
k lojik 1deyken Q1 iletimdedir. k akm bu tranzistor zerinden darya doru akar.
ekilen akmn artmas durumunda Q1in i direnci ve Rc direnci nedeniyle buradaki gerilim de
artar. Bu gerilm Vc den karlaca iin ktaki gerilim azalr ve lojik 1 deerinin altna dmeye balar.
15 PUAN

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

17.11.2000

LOJK DEVRELER 1. YIL SINAVI

AIKLAMALAR:
1. Snav Sresi 80 dakikadr.
2. Gzetmenlere soru sormaynz.
3. Kopya ektii belirlenenler Faklte Disiplin Kuruluna sevk edilecektir.
SORU 1:
a
b

a) Yukarda verilen lojik devreye ilikin ifadeyi arpmlarn toplam eklinde yaznz. Tmleyenleri gstermek iin deikenlerin stne izgi koyunuz ( a gibi).
b) Bulduunuz ifadeyi Boole cebrinin aksiyom ve teoremlerini kullanarak basitletiriniz.
c) Basitletirilmi ifadeyi sadece TVE (NAND) balalar ile gerekleyip iziniz. Balalarn
giri saylarnda bir snrlama yoktur.
SORU 2:
f(a,b,c,d) = 1(2,3,6,8,11,13,15) + (0,4,7,9,10)
a) Yukarda verilen fonkisyonun tm temel ieren tabann Karnaugh diyagram ile bulunuz.
b) Aada verilen maliyet kriterini kullanarak seenekler tablosunu oluturup indirgeyiniz.
Yaptnz indirgemenin aamalarn ksaca aklaynz. ndirgeme sonucu elde ettiiniz en
ucuz fonksiyonun ifadesini ve toplam maliyetini yaznz.
Maliyet Kriteri: Her bir deiken 2 birim, her tmleme ilemi 1 birim.
c) Fonkisyonun en ucuz ifadesini sadece 2 girili TVE balalar kullanarak gerekleyip
iziniz.

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

17.11.2000

LOJK DEVRELER 1. YIL SINAVI CEVAPLARI

CEVAP 1:
a) x = abcd + abcd + abc + abc + acd + abcd + abcd
b) ndirgeme Sonucu: (Ara ilemler burada gsterilmemitir)
x = ab + bc + acd
c)
a b

CEVAP 2:
a) Tm temel ieren taban:
ad, ac, bc, cd, ad, ab, bd
A B C D E F G
6 5 5 4 4 5 6
b)
2
X
X
X

A
B
C
D
E
F
G X
2
X
X
X

A
B
C
D
F
G X
2
X

B
D
F
G X

3
X
X
X

6
X
X

X
X
X

6
X
X

X
X
X
X

6
X

M
5
4
5
6

X
X

13

M
6
5
5
4
5
6

X
X

X
3
X
X

11

X
X

X
3

15

X
X

M
6
5
5
4
4
5
6

E gerekli ieren olduu iin alnd.

B, A ve Cyi rter. Maliyeti Adan az, C ile eit. Buna re

A ve Cyi sileriz.
DKKAT: B, Dyi de rter, ama D daha ucuz olduu iin
silinmez.
DKKAT: G, Fyi rter, ama F daha ucuz olduu iin
silinmez.
B gerekli ieren haline geldi ve alnd. 8 noktasn F daha
ucuza rtt iin F de alnd

Buna gre en ucuz yeterli taban: f = E+B+F = ad + ac + ab

Toplam Maliyet = 14 birim.
c)
a

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

21.12.2001

LOJK DEVRELER 2. YIL SINAVI

AIKLAMALAR:
1. Snav Sresi 100 dakikadr.
2. Gzetmenlere soru sormaynz.
3. Kopya ektii belirlenenler Faklte Disiplin Kuruluna sevk edilecektir.
SORU 1:
a) Bir adet pozitif kenar tetiklemeli D flip-flopu ve gerekli sayda lojik bala kullanarak, pozitif kenar
tetiklemeli bir SR flip-flopu tasarlayarak iziniz.
b) Ana-uydu (master-slave) tipi bir SR flip-flopu ile, kenar tetiklemeli bir SR flip-flopunun almas
arasnda ne fark vardr? Bu fark gsteren bir zamanlama diyagramn iziniz.
SORU 2:

I0
I1 4:1
I2 VS
I3 s1 s0

D1

Q
CLK

D0
A B

Q
CLK

Q1
Q1'

Q0
Q0'

Saat
a) Yukarda izimi verilmi olan senkron ardl devreyi zmleyerek durum gei/k tablosunu ve
durum gei diyagramn iziniz.
b) Ayn devreyi veri seici kullanmadan, lojik kaplar ve D tipi flip-floplar ile tasarlayp iziniz.
SORU 3:
Bir lambay kontrol etmek zere; bir saat girii, iki adet veri girii (X,Y) ve bir adet k (Z) olan bir
senkron ardl devre tasarlanacatr. Saat iaretinin periyodu 1 saniye olan devrede, X girii en az 2 saniye
boyunca '1' olursa Z = 1 olacak ve lamba yanacaktr. Lambann yanmad durumlarda (Z = 0) Y giriinden gelen deerlerin bir etkisi yoktur. Lamba yanyorken pozitif bir saat kenarnda Y=1 olursa lamba
sner ve lambann tekrar yanmas iin X giriinin en az 2 saniye boyunca '1' olmas beklenir. Lambann
yand durumlarda X giriinden gelen deerlerin bir etkisi yoktur.
Dikkat: X giriinin en az 2 saniye boyunca '1' olmas iin, saat iaretinin 3 kenarnda X =1 olmaldr. Devrenin zamanlama diyagram aada gsterilmitir:
SAAT
X
Y
Z

a) Devrenin durum gei diyagramn iziniz, durum/k tablosunu oluturunuz.

b) Devreyi T flip-floplar ve gerekli sayda lojik bala kullanarak tasarlayp iziniz.

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do. Dr. Feza BUZLUCA

21.12.2001

LOJK DEVRELER 2. YIL SINAVI CEVAPLARI

CEVAP 1:
a)
SR Flip-flop: Q(t+1)= S + Q(t)R', SR=0
D Flip-flop: Q(t+1)= D
Buna gre D tipi flip-flopun giriine S + Q(t)R' ifadesi uygulanacaktr.
S

CLK

Q
Q'

Saat

b) Ana-uydu (master-slave) tipi flip-floplarda, saat iareti '1'de olduu srece girie gelen deerler, k
belirlemek zere deerlendirilir. Belirlenen deer saat iaretinin inen kenarnda kayt edilir ve ka
yanstlr.
Kenar tetiklemeli flip-floplarda giriler sadece saat iaretinin etkin kenarnda deerlendirilir ve ka
yanstlr.
Saat
S
R
Q (A-U)
Q (KT)
Yukardaki diyagramda saat iareti 1'deyken S=1 R=0 oluyor. Ana-uydu flip-flop bu girii
deerlendiriyor ve ieriini 1 yapmaya hazrlanyor. Daha sonra yine saat iareti 1'deyken S=0 R=0
oluyor. Bu giri ierik deimeyecek (yani ana-uydu ff 1'de kalacak) demektir. Saat iaretinin inen
kenarnda ise hazrlanan deer (yani 1) ana uydu flip-flopun kna yansyor. Karlatrmaya aldmz
negatif kenar tetiklemeli flip-flop ise sadece inen kenardaki girileri deerlendiriyor. Burada S=0,R=0
olduuna gre filp-flopun ierii deimiyor ve 0'da kalyor.
CEVAP 2:
a) D tipi ff'larda Q+=D olduuna gre Q0+ ve Q1+ belirlemek iin D0 ve D1 belirlenmeli.
Devreden D0 = AB ve kn Z = ABQ1' + Q0'olduu grlyor.
Veri seici ise devrenin her durumu iin veri girilerinden birini kna aktaracaktr. Buna gre:
Q1 Q0 D1
Q1+Q0+,Z
AB
00
AB
Tabloyu oluturmak iin
00
01
10
11
Q1 Q0
01
(AB)'
veri seicinin ifadesini
00
00,1
00,1
00,1
11,1
10
A+B
yazmaya gerek yoktur.
01
10,0
10,0
10,0
01,1
11
B'
Yandaki tablo Karnaugh
10
00,1
10,1
10,1
11,1
diyagram deildir.
10,0
00,0
10,0
01,0
11

S+,Z
AB
S
D1
D2
D3
D4

00
D1,1
D3,0
D1,1
D3,0

01
D1,1
D3,0
D3,1
D1,0

10
D1,1
D3,0
D3,1
D3,0

01,0

11
D4,1
D2,1
D4,1
D2,0

00,1
01,1
10,1

D1

11,1
00,1

11,0

D4

D2
11,1

11,1

c) Yukarda bulunan tablo Karnaugh diyagram haline

getirilip Q1+ iin yeniden yazlr:
Q1 +
Q1 Q0
00
01
11
10

00
0
1
1
0

AB
01
0
1
0
1

11
1
0
0
1

00,0
01,0
10,0

D3

00,0
10,0

01,1
10,1

10
0
1
1
1

D1 = B'Q0 + A'Q1'Q0 + ABQ0' + BQ1Q0' + AQ1Q0'

Sadece D1 giriine gelen devre deiecektir. Yukardaki ifadeye gre devre izilir.
SORU 3:
Zamanlama diyagramndan da grld gibi girilerin k zerindeki etkisi saat iaretinden sonra
gereklemektedir. Bu nedenle devre Moore modeline gre tasarlanacaktr.
(Giriler XY eklinde gsterilmitir.)

01
11

A,0

00
01

D,1

S+

00
01

Balang
Durumu

S
A
B
C
D

00
01
10
11

00
A
A
A
D

XY
01
A
A
A
A

11
B
C
D
A

10
B
C
D
D

Z
0
0
0
1

00

XY
01

11

10

00
00
00
10

00
00
00
00

01
11
10
00

01
11
10
10

0
0
0
1

B,0
Q1+ Q0+

10
11

00
10

C,0

T1
Q1 Q0
00
01
11
10

Q1 Q0

10
11

00
01
11
10
T0

00

XY
01

11

10

0
0
1
0

0
0
1
1

0
1
0
1

0
1
0
0

T1= XQ1'Q0 + X'Q1Q0 + YQ1Q0'

Yukardaki ifadelere gre devre izilir.

Z= Q1Q0'

Q1 Q0
00
01
11
10

00

XY
01

11

10

0
1
1
0

0
1
1
0

1
0
1
0

1
0
1
0

T0= XQ1'Q0' + X'Q0 + Q1Q0

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

09.01.2003

LOJK DEVRELER DNEM SONU SINAVI

AIKLAMALAR:
1. Snav Sresi 105 dakikadr.
2. Gzetmenlere soru sormaynz.
3. Tmleyenleri gstermek iin deikenlerin stne izgi koyunuz ( a gibi).
SORU 1:
a) Aada verilen lojik fonksiyonun birinci kanonik almn (arpmlarn toplam) yaznz.
Bulduunuz ifadeyi Boole cebrinin aksiyom ve teoremlerini kullanarak sadeletiriniz.
f(a,b,c,d) = 1(0,1,3,4,5,13)
b) Aada verilen 3 girili, iki kl fonksiyonu sadece uygun boyutta bir adet kod zc ve
gerekli lojik balalar kullanarak tasarlayp iziniz.
f1(a,b,c) = ac' + bc
f2(a,b,c) = (a'+b)(b'+c)(a+c)
SORU 2:
a) Aada verilen fonksiyonun tm temel ieren tabann Quine-McCluskey yntemi ile bulunuz.
f(a,b,c,d) = 1(5, 7, 10, 11, 12, 14, 15) + (3, 4, 8)
b) Aada verilen maliyet kriterini kullanarak seenekler tablosunu oluturup indirgeyiniz. Yaptnz indirgemenin aamalarn ksaca aklaynz. ndirgeme sonucu elde ettiiniz en ucuz
fonksiyonun ifadesini ve toplam maliyetini yaznz.
Maliyet Kriteri: Her bir deiken 2 birim, her tmleme ilemi 1 birim.
c) Fonksiyonun en ucuz ifadesini sadece 2 girili TVE balalar kullanarak gerekleyip iziniz.
SORU 3:
Bir saat girii, iki adet veri girii (X,Y) ve bir adet k (Z) olan ardl bir senkron devre tasarlanacaktr. X girii birbirini izleyen en az 2 pozitif saat kenarnda lojik 1 olduktan sonra, Z=1
olur. kn tekrar sfr olmas iin Y girii birbirini izleyen en az 2 pozitif saat kenarnda lojik 1
olmaldr. kta '0' varken (Z=0) Y giriinden gelen deerler k etkilemez. Benzer ekilde
kta '1' varken (Z=1) X giriinden gelen deerler k etkilemez. Devrenin zamanlama diyagram aada gsterilmitir:
SAAT

X
Y
Z

a) Devrenin durum gei diyagramn iziniz, durum/k tablosunu oluturunuz.

b) Devreyi T flip-floplar ve gerekli sayda lojik bala kullanarak tasarlayp iziniz.

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

09.01.2003

LOJK DEVRELER DNEM SONU SINAVI ZMLER

CEVAP 1:
a) Birinci kanonik alm:
f(a,b,c,d) = a'b'c'd' + a'b'c'd + a'b'cd + a'bc'd' + a'bc'd + abc'd
Konsanssler kullanlarak indirgeme yaplabilir. ndirgeme sonucu:
f(a,b,c,d) = a'c' + bc'd + a'b'd
b) Bir adet 3:8 kod zc ve VEYA balalar kullanlacaktr. Tasarm iin ifadelerin 1.
kanonik almlarn yazmak (ya da rttkleri doru noktalar bulmak) gerekir.
f1(a,b,c) = abc' + ab'c' + abc + a'bc (6, 4, 7, 3 numaralar)
f2(a,b,c) = (a'+b)(b'+c)(a+c) (arpm yaplp sadeletirilir)
= a'c + bc
= a'bc + a'b'c + abc (kanonik alm) 3, 1, 7 numaralar

3:8 K
s2 s1 s0

O0
O1
O2
O3
O4
O5
O6
O7

O3
O4
O6
O7

f1

O1
O3
O7

f2

Ara balantlar uygun ekilde yaplr.

a bc

CEVAP 2:
2)
f(a,b,c,d)=(5,7,10,11,12,14,15) + (3,4,8)
K.No
4
8
3
5
10
12
7
11
14
15

a
0
1
0
0
1
1
0
1
1
1

K.No
3,7,11,15
8,10,12,14
10,11,14,15

b
1
0
0
1
0
1
1
0
1
1

c
0
0
1
0
1
0
1
1
1
1
a
1
1

d
0
0
1
1
0
0
1
1
0
1
b
-

c
1
1

d
1
0
-

K.No
4,5
4,12
8,10
8,12
3,7
3,11
5,7
10,11
10,14
12,14
7,15
11,15
14,15

a
0
1
1
0
0
1
1
1
1
1

b
1
1
0
0
1
0
1
1
1

c
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1

d
0
0
0
1
1
1
0
0
1
1
-

aretsiz (boyanmam) olan kombinezonlar temel

ierenlere kar derler.

Tm temel ierenler : abc ,

Maliyet
: (8)
rtlenler
5

bcd ,
(8)
12

abd , cd ,
(7)
(4)
5,7
7,11,15

ad ,
(5)
10,12,14

1. tablo
abc
bcd
abd
ac
ad
cd

5
X

10

11

12

14

15

X
X

X
X
X
X

X
X
X

Maliyet
8
8
7
4
5
4

abd, abc bileenini rter.

ad, bcd bileenini rter.
2. tablo
5
X

abd
ac
ad
cd

7
X

10

11

X
X

12

14

15

X
X

Maliyet
7
4
5
4

Balca Noktalar : (5) , (12) lgili satr ve kolonlar silinir.

Seilen Bileenler : abd , ad
3. tablo
ac
cd

11
X
X

15
X
X

Maliyet
4
4

Bileenlerin maliyetleri eit olduundan en ucuz fonksiyon ifadesi

i) f= abd + ad + ac

(Maliyet = 16 birim)

veya
ii) f= abd + ad + cd

(Maliyet = 16 birim)

olur.

ac
(4)
10,11,14,15

CEVAP 3:
Girilerin k zerindeki etkisi saat iaretinden sonra gereklemektedir. Bu nedenle devre
Moore modeline gre tasarlanacaktr.
(Giriler XY eklinde gsterilmitir.)

A,0
10
11

00
10
01
11

S
A
B
C
D

00
01

01
11

D,1

S+

00
01

Balang
Durumu

B,0

00
A
A
C
C

XY
01
A
A
D
A

Q1+ Q0+
C,1

10
11

Q1 Q0
00
01
11
10

00
10

T1
Q1 Q0
00
01
11
10

00

11

10

0
0
0
0

0
0
0
1

0
1
0
1

0
1
0
0

Q1 Q0
00
01
11
10

10
B
C
C
C

Z
0
0
1
1

00

XY
01

11

10

00
00
11
11

00
00
10
00

01
11
10
00

01
11
11
11

0
0
0
1

T0

XY
01

11
B
C
D
A

00

XY
01

11

10

0
1
0
1

0
1
1
0

1
0
1
0

1
0
0
1

T1= XQ1'Q0 + YQ1Q0'

T0= XQ1'Q0' + X'Q1'Q0 + YQ1Q0'+ Y'Q1Q0'

Z= Q1
Yukardaki ifadelere gre devre izilir.
X
Y

Flip-flop
Srme
Devresi

T0

T1

Q
CLK

Q
CLK

Q0
Q'0
Q1
Q'1

Saat

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

01.11.2002

LOJK DEVRELER 1. YIL SINAVI

AIKLAMALAR:
1. Snav Sresi 90 dakikadr.
2. Gzetmenlere soru sormaynz.
3. Kopya ektii belirlenenler Faklte Disiplin Kuruluna sevk edilecektir.
4. Tmleyenleri gstermek iin deikenlerin stne izgi koyunuz ( a gibi).
SORULAR:
1) a. Aada gsterilen teoremin ("Biform kareler konsansslerini yutar") doru olduunu,
Boole cebrinin aksiyom ve teoremlerinden yararlanarak kantlaynz. Kant, doruluk tablosu
ya da Karnaugh diyagram kullanlmadan, cebirsel olarak yaplacaktr.
ab + a'c + bc = ab + a'c
b. Yukardaki teorimin dualini yazp ayn ekilde doru olduunu gsteriniz.
2) Aada verilen lojik fonksiyonun birinci kanonik almn (minterimlerin toplam) yaznz.
Bulduunuz ifadeyi cebirsel olarak basitletiriniz ve sadece 2 girili TVE balalar
kullanarak tasarlayp iziniz.
f(a,b,c,d) = (a+b') (b+d) (a'+c)
3) Aada verilen lojik fonksiyonun tmleyenini De Morgan teoremini kullanarak bulunuz.
Bulduunuz ifadenin doru olduunu, Boole cebrinin aksiyom ve teoremlerinden yararlanarak cebirsel olarak gsteriniz. fadenin doruluunu gsterirken tekrar De Morgan teoremini
kullanamazsnz.
f(a,b,c,d) = ad' + bc' + a'b'
4) a. Aada verilen fonksiyonun tm temel ieren tabann Karnaugh diyagramndan
yararlanarak bulunuz.
f(a,b,c,d) = 1(0,3,4,7,8,10,11,12,14,15)
b. Aada verilen maliyet kriterini kullanarak seenekler tablosunu oluturup indirgeyiniz.
Yaptnz indirgemenin aamalarn ksaca aklaynz. ndirgeme sonucu elde ettiiniz en
ucuz fonksiyonun ifadesini ve toplam maliyetini yaznz.
Maliyet Kriteri: Her bir deiken 2 birim, her tmleme ilemi 1 birim.
c. Fonksiyonun en ucuz ifadesini sadece 2 girili TVE balalar kullanarak gerekleyip
iziniz.

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

01.11.2002

LOJK DEVRELER 1. YIL SINAVI ZMLER

1) a) ab + ac + bc =(?) ab + ac
ab + ac + bc = ab + ac + bc(a+a)
= ab + ac + bca + bca
= a(b+bc) + a(c+bc)
= ab + ac
b)

(a+b)(a+c)(b+c) = (?) (a+b)(a+c)

DUAL
(a+b)(a+c)((b+c)+aa) = (a+b)(a+c)(b+c+a)(b+c+a)
= ( a + b(b+c) )( a + c(b+c) )
= (a+b)(a+c)

2) Doruluk tablosu kullanarak, Karnaugh diyagram yardmyla ya da cebirsel olarak bulunabilir.

Hatrlatma: 1. kanonik alm minterimlerin toplamlarndan oluur. Her minterim sadece bir
doru noktaya (kombinezon) kar gelir ve minterimlerde tm deikenler bulunur.
Karnaugh Diyagram yardmyla:
cd
ab

00

01

11

00

10

abcd + abcd + abcd + abcd + abcd

1
3
11
14
15

01

1. Kanonik alm

11

15

10

11

14

Ayn ifadenin cebirsel olarak bulunmas: nce arpm yaplr, ardndan her monomdaki eksik
deikeni tamamlamak iin ifadeye Bool cebrine uygun eklemeler yaplr.
rnein abc monomunda d deikeni eksiktir. Bu nedenle abc yerine ona eit olan abcd + abcd'
yazlr.
f= (a+b)(ab+bc+ad+cd) = abc+ acd + abd + bcd
f= abcd + abcd + abcd + abcd + abcd
Sadeleme sonucu :
f= abd + abc + acd
f= abd + abc + bcd

(1)
(2)

1. Kanonik alm

(1) ifadenin izimi

3) f(a,b,c,d) = ad' + bc' + a'b' ise f '(a,b,c,d) = (a'+d)(b'+c)(a+b)

Bulduumuz tmleyen ifadenin doru olduunu kantlamak iin hem f f ' = 0 olduunu hem de
f + f ' = 1 olduunu gstermek gerekir. Sadece bir tanesini gstermek yeterli deildir.
nk;
a. E ve F iki lojik ifade olmak zere F=E' ise EF=0 olur. Ancak tersi doru deildir, yani EF=0
olmas F = E' olduunu gstermez. rnek: E=ab, F=a'b olsun EF=0'dr, ancak F=E'
deildir.
b. E ve F iki lojik ifade olmak zere F=E' ise E+F=1 olur. Ancak tersi doru deildir, yani
E+F=1 olmas F = E' olduunu gstermez. rnek: E=a, F=a'+b olsun E+F=1'dir, ancak
F=E' deildir.
Buna gre kant iki ksmdan oluacaktr:
f f ' = (?) 0
f '(a,b,c,d) = (a'+d)(b'+c)(a+b) = a'bc + ab'd + acd + bcd
f f ' = ( ad' + bc' + a'b' )( a'bc + ab'd + acd + bcd ) = 0 nk bir parantezdeki terim
dier parantezlerdeki tm terimler ile arplacaktr. Her arpmda bir deikenin kendisi ve
tmleyeni birlikte yer aldndan tm arpmlarn sonucu lojik 0 olacaktr.
f + f ' = (?) 1
f + f ' = ad' + bc' + a'b' + a'bc + ab'd + acd + bcd
Konsanssler eklenir:
= ad' + bc' + a'b' + a'bc + ab'd + acd + bcd + a'b + b'd + bd + d
= ad' + bc' + a'b' + a'b + d + a' + d'
=1
1
Kantn bu ksm deiik yollardan gidilerek da yaplabilir.

4) a) Tm temel ieren taban:

fadeler: cd, cd, ac, ad
Simgeler: A B C D
Maliyetler: 4 6 4 5
b)
0
A
B
C
D
C
D

3
X

7
X

14
X
X

11
X

X
X

X
X

10
X
X

10

M
4
5

12

14

15
X

X
X

X
X

M
4
6
4
5

A ve B gerekli temel ierenlerdir.

C Dyi rter ve maliyeti daha dktr. Bu durumda D
slinir.

Buna gre en ucuz yeterli taban: f = A+B+C = cd + cd + ac

Toplam Maliyet = 14 birim.
c)

a b c

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do.Dr. Feza BUZLUCA

13.12.2002

LOJK DEVRELER 2. YIL SINAVI

AIKLAMALAR:
1. Snav Sresi 100 dakikadr.
2. Gzetmenlere soru sormaynz.
3. Kopya ektii belirlenenler Faklte Disiplin Kuruluna sevk edilecektir.
SORU 1:
Yanda blok diyagram gsterilen, 3 adet veri girii (a,b,c), bir adet seme girii (s)
olan bir lojik devre tasarlanacaktr. Devrenin s giriine lojik 0 uygulanrsa z knda
f(a,b,c) lojik fonksiyonunun deeri, s giriine lojik 1 uygulanrsa ayn f fonksiyonun
tmleyeni (f') elde edilmektedir.

a b c

s=0 verilirse z = f(a,b,c) = a'b +bc + b'c'

s=1 verilirse z = f'(a,b,c)

f / f'

Tarif edilen devreyi, en fazla iki adet tmleme kaps ve en by 4:1 olan gerekli sayda veri seiciler
kullanarak tasarlayp iziniz. Bunlarn dnda herhangi bir lojik bala kullanlmayacaktr.
SORU 2:
a) Hem Q hem de Q' k olan bir adet pozitif kenar tetiklemeli D flip-flopu ve sadece bir adet uygun
boyutta veri seici kullanarak, pozitif kenar tetiklemeli bir JK "flip-flop"u tasarlayarak iziniz.
b) Yandaki ekilde gsterildii gibi bir T flip-flopunun giriine
bir YA DA (EXOR) balac balanarak bir X "flip-flop"u
elde edilmitir. Bu X "flip-flop"unun ilev tablosunu (X giriine gre "flip-flop" ieriinin deiimi) izerek almasn
aklaynz. X "flip-flop"unun zaman diyagramn iziniz.

SORU 3:

Q0
J
Q
K CLK

Q 0'

A B

Q
CLK

Q1
Q 1'

Saat

Yukarda izimi verilmi olan senkron ardl devreyi zmleyerek durum gei/k tablosunu ve durum gei diyagramn iziniz.

.T.
Bilgisayar Mhendislii Blm
Yrd.Do. Dr. Feza BUZLUCA

13.12.2002

LOJK DEVRELER 2. YIL SINAVI CEVAPLARI

CEVAP 2:
S=0 ise z = f(a,b,c) = ab + bc + bc
S=1 ise z = f (a,b,c)
a
0
0
0
0
1
1
1
1

b
0
0
1
1
0
0
1
1

c
0
1
0
1
0
1
0
1

f(S=0)
1
0
1
1
1
0
0
1

c'
1
c'
c

Devre
c

c'
1

I0
I1
I2
I3

f
4:1
MUX

s1

CEVAP 2:
a)
JK Flip-flop ilev tablosu:
J K Q(t+1)
0 0 Q(t)
01 0
10 1
1 1 Q(t)'

'0'
'1'

f'

s0

J K

I1

2:1
MUX

s0

I0
I1 4:1
I2 VS
I3 s 1 s 0

I0

Q
D
CLK Q

Q
Q'

Saat

b) T tipi flip-flop: Q(t+1) = T Q(t)

Verilen flip-flop: T = X Q(t) Q(t+1) = ( X Q(t) ) Q(t)
Q(t+1) = X
D tipi flip-flop gibi davranr.
lev tablosu:
X Q(t+1)
0 0 (saat iaretinin kan kenarlarnda)
1 1 (saat iaretinin kan kenarlarnda)
Q(t) (saat iaretinin dier durumlarnda)

Saat
X
T
Q

CEVAP 3:
J=(AB)' + Q0
K=(AB)' + Q1
T= (A+B)Q1'

Q0+ = JQ0' + K'Q0

Q0+ = ((AB)' + Q0 )Q0' + ((AB)' + Q1)'Q0
Q0+ = A'Q0' + B'Q0' + ABQ0Q1'
Q1+ = T Q
Q1+ = A + B + Q1

Q1+Q0+,Z
Q1 Q0
00
01
10
11

00
01,1
00,1
11,1
10,0

AB
01
11,1
10,1
11,1
10,0

S+,Z
10
11,1
10,1
11,1
10,0

S
D1
D2
D3
D4

11
10,1
11,1
10,0
10,0

Durum-gei diyagramnda
giriler ve k AB,Z eklinde
gsterimitir.

00
D2,1
D1,1
D4,1
D3,0

D1
01,1
10,1
11,1

D4

AB
01
10
D4,1 D4,1
D3,1 D3,1
D4,1 D4,1
D3,0 D3,0

11
D3,1
D4,1
D3,0
D3,0

00,1
00,1

11,1

D2
11,1

00,0
01,0
10,0
11,0

00,1
01,1
10,1

D3

01,1
10,1

11,0