06

YAYIN DNYASI
V. B. Bayrl

Raflar neden
kt kitaplar
dolduruyor?

23

TARTIMA
Sezai Cokun

Namk Kemal
cevap veriyor

25

mer Ayhan

16

evirmen gzyle
Siegfried Lenz
Aye Sarsayn

20

avkar Altnel
ile sylei
Can Bahadr Yce

illstrasyon: orhan naln

04

Taral bilge:
William Faulkner

Yazmay retme
iddiasndaki rehber
kitaplarn says her
geen gn artyor.
Sz konusu kitaplar
romandan iire,
ykden hatraya, gezi
yazsndan senaryoya
uzanan farkl trlerin
yannda gazetecilik, blog
yazarl gibi alanlarda
yazma eyleminin
srlarn anlatyor.
SAYFA 08

DENEME
Ali olak

Okumak ve
yazmak: Ezeli bir
teselli

26
YK

Azra nci

lk Tamerden
farkl ykler

27

EDEBYAT

Ercan Ylmaz

Bir yeralt adam:

Dostoyevski

38

USTA GZYLE
Recai Gllapdan
ve
rfan Klyutmaz

Yazar
olmak
istiyorum!
Z A M A N G A Z E T E S N N C R E T S Z AY L I K K TA P E K D R . Y I L : 9 S AY I : 1 0 5 6 E K M 2 0 1 4 PA Z A R T E S

B U S AY I D A
MER AYHAN Taral bir bilge: William Faulkner 4
V. B. BAYRIL Neden raflar kt kitaplar... 6
MEHMET TUN Yazmay hangi kitaplardan... 8
MUSA REK Yazar adaylarna klavuz kitaplar 12
AYE BAAK Frtnadan nce neler oldu? 14
AYE SARISAYIN Bir atmosfer kurma ustas 16
AL EMN TUN Ankara, iyi kalpli vey ana 18
ZEKERYA BAKAL Yitik bir dnyann etelesi 19
CAN BAHADIR YCE Dzyazyla iiri bsbtn... 20
NAN ETN Yeni dnemin ruhu 22
TEMEL KARATA Sevimli bir ihtiyar olarak Tanpnar 22
SEZA COKUN Namk Kemal cevap veriyor 23
A. ESRA YALAZAN Odysseusun btn dnleri 24
AHMET HAMT YILDIZ 20. yzyl icat etmek 24
AL OLAK Ezeli bir teselli 25
AZRA NC Tarihin hayalhanesi 26
SONER ZCAN Piri Reisin topyas 26
SREYYA SU Tekerrr: Bugnn metaforu 27
ERCAN YILMAZ Yeralt adam Dostoyevski 27
A. YAVUZ ALTUN Soykrmlar a 28
SA DARAKcI Byl dnmenin roman 28
YAVUZ ULUTRK Karla gelen kyamet 29
EMRAH PELVANOLU Yahya Kemali anlamak 30
ALPER SARI Tarih tamir edilir mi? 30
NiHAT DALI Kayp kardein peinde 31
OSMAN iRiDA Yce Divanda mahkm olan... 32
cem mert airler neden srgn edildi? 33
GNSEL IIK Gzlerimi kaparm, ilk filmimi 34
MUSA GNER Gazeteler ocua gerekleri... 35
GLZAR BAK Yediin senin olsun... 36
AHMET AKIR Dnyann en zayf takmnda... 37
RECA GLLAPDAN-RFAN KLYUTMAZ Usta gzyle 38

yi yazmak nasl renilir?

yi yazmak (zanaat boyutuyla),

renilen bir eydir. Peki, iyi
yazmay iyi yazlm iirlerden,
yklerden, romanlardan m
renmeli, yoksa yazma srlar
veren klavuz kitaplardan m?
Kapak dosyamz bu sorudan
yola karak hazrladk. Mehmet
Tun ve Musa rek, yazar adaylarna yol
gstermek amacyla kaleme alnm kitaplar
derleyip farkl alardan deerlendirdiler.
Son dnemde dilimizde yaymlanan, yazma
nerileriyle dolu bu tr kitaplarn ilevini
ve etkisini merak edenlere fikir verecek bir
dosya ortaya kt.
iirlerinde olduu gibi dzyaz kitaplarnda da kendine has bir dnya kuran
avkar Altnel bu ayki sylei konuumuz.
Altnel yeni kitab Hotel Glasgowla ilgili sorularmz yantlad. Bu saydan itibaren baladmz evirmen Gzyle sayfasnn ilk
konuu Aye Sarsayn, kitaplarn dilimize
kazandrd Siegfried Lenzin portresini
kaleme ald. Bundan byle her sayda bir evirmenin kaleminden dilimize kazandrd
bir yazarn portresini okuyacaz.
Edward Saidden lk Tamere, William
Faulknerdan Nazl Eraya sekin yazarlarn kitaplaryla okurlar iin bereketli bir ay
geride braktk.
Kitap fuar saysnda grmek zere...

MTYAZ SAHB: FEZA GAZETECLK A..

GENEL YAYIN MDR: EKREM DUMANLI Genel YayIn Mdr YardImcIsI: MEHMET KAMI Genel YayIn Edtr:
AL OLAK Edtr: CAN BAHADIR YCE Grsel Ynetmen: FEVZ YAZICI Sayfa TasarIm: DURMU ZEL Sorumlu Mdr ve YayIn
Sahbnn Temslcs: harun men Reklam Grup BakanI: MELH KILI Reklam Grup Bakan YARDIMCISI: skender YILMAZ REKLAM
Sektr YnetcS: Cenk AYTUU REKLAM SEKTREEL YNETCS: Kazm ARSLAN REKLAM SEKTREEL UZMANI: MELEK TINMAZ YayIn
Tr: YAYGIN SREL adres: Zaman Gazetes 34194 Yenbosna-stanbul Tel: 0212 454 1 454 (pbx) Faks: 0212 454 14 96 Reklam Tel:
0212 454 82 47 BaskI: Feza Gazeteclk A. Tessler http://ktapzaman.zaman.com.tr E-POSTA: ktapzaman@ZAMAN.COM.TR
Her ayIn lk pazartes gn yayImlanIr
twitter.com/kitap_zamani

facebook.com/kitapzamanicom

EDEBYAT

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Taral bir bilge: William Faulkner

M. Thomas Ingein derledii William Faulknerla Konumalar gazetecilerin, merakl birka okurun, yaymcsnn ve kimi dostlarnn izlenimleriyle bir Faulkner portresi sunuyor. Kitabn son blmnde yazarla
yaplm, soru-cevap eklinde ilerleyen uzun bir sylei de var.
WILLIAM FAULKNERLA KONUMALAR, DER.: M. THOMAS INGE, EV.: ASLI KUTAY YOV, AGORA KTAPLII, 320 SAYFA, 25 TL

belki de yazardaki dehay, nostalji gibi

kadim ve plak gzle kolayca grlen
bir yaray stn rterek anlatabilmi
olmasnda da aramak gerekir.

MER AYHAN

ir muhabir William
Faulknera, Eer dnyada
kalan son insan siz olsanz da yine yazar mydnz? diye sordu.
Evet, yazardm, diye gayet souk biimde cevaplad Nobel dll yazar. Bir yazar unutulu duvarnn ardna getii zaman bile, duvara Kilroy buradayd gibi
bir ey yazacak kadar duracaktr.
Yazarlara srekli reva grlen Neden yazyorsunuz? sorusuna Faulknern
verdii cevap, ilk bakta yazarlardan
ziyade okurlarn ne srd bir gr dorular: Dnyada bir iz brakabilme gds, hrs, endiesi... Bununla
birlikte unutulu duvarnn lanetiyle
kuatlm bahtsz yazarn bile izini kazyacan sylemitir Faulkner. Belki
bu meydan okumay, nk yazarn
yazmaktan baka bir seenei yoktur
diye evirebiliriz.
M. Thomas Ingein derledii William Faulknerla Konumalarn bal
yanltc olabilir. Kitabn son elli sayfas
soru-cevap eklinde ilerliyor olsa da gazeteciler, merakl birka okuru, yaymcs ve ayn ortamda kendisiyle birka
kelam edebilmi kiiler ile kimi dostlarnn izlenimleri oluturuyor kitabn
ieriini. Makale, deneme, en ok da
an havasndaki yazlar bize btncl
bir Faulkner portresi bahediyor. Nev-i
ahsna mnhasr yazarn, okurun imgeleminde giderek bir roman kahraman gibi tnlad bir toplam bu. Genellikle kalabalklardan kendini saknarak
yahut mmkn mertebe dnyasn
sakl tutarak yaayan Faulknerla ilgili
artc olduu kadar elenceli anekdotlar da eksik deil. rnein, postane
mdrl maceras edebiyat tutkusunu apak ortaya koyuyor: Birok defa
postanede giesini zamanndan nce
kapatm ve renciler posta ilemleri
iin barp arrken iir yazmtr.
Sonu olarak, kovulur.

Faulknern edebi gerekilii

Faulkner, Gney Gotiiyle ilikilendirildii ilk eserlerinden itibaren

Amerikann grotesk zellikleriyle
ne kan tekinsiz Gneyini yazd.
Gereki bir yazar olarak kabul edilen
Faulknern gerekilii Anglosakson
edebiyat geleneinde ska grlen
bir st-sylemin temsilidir ve bizde
adeta fetiletirilmi sosyal gerekilikle ilikisi yoktur. Mississippinin

Dzyaz da iirdir

William Faulkner (1897-1962)

szlk arzusu veren eylerin toplamdr. Faulknera gre olgusal gereklik,

edebiyatn meselesi deildir. Bu noktada Faulknern ve birok yazarn gerek
meknlardan yola karak bildiimiz
yerleimlerin bire bir replikasn kurduklar hayal meknlar, znellii ne
karr. Bu da bizi, kurmaca hayatn
taklidi ya da doruland alandr, gibi
ksr bir yorum yerine, kurmacaya hayatn muadili, hatta rakibi diyebileceimiz alternatif bir dzleme tar.
Faulknera dnersek, aile byklerinden dinledii Gney efsanesini
kendi gzlemleriyle harmanlam,
aslnda oktan bakalam ve kabuk
deitirmeyi srdren yar imgesel bir
Gneyi srarla, hatta nostaljiyle anlatmtr. Kurmacann seyrinin deimesinde parma olan biimsel hamleleri onu kimilerine gre Amerikan
edebiyatnn zirvesine tamtr. Ama

Oxford kasabas birok hikyesinde

ve kimi romanlarnda Jefferson adyla yeniden yaratlmtr, efsanevi
Yoknapatawpha ise yllarn geirdii Lafayette kasabasdr. Faulknern
okurlara karmak gelen eserleri
hakknda bugn klasik saylan almalardan birine imza atan Malcolm
Lowry, kurmaca Yoknapatawphann
bir haritasn hazrlamtr. Bir yandan
okurun merakn yattrp o destans
yolculukta klavuz ilevi gren bir abadr Lowryninki, ayn zamanda bir
para yanltc, hatta belki son tahlilde yararsz da saylabilir. Zira Faulkner, bu kurmaca meknlarn Oxford
ve Lafayettein hayaletleri olduunu
inkr etmez ancak gereklii nasl algladyla ilgili szleri bizi dosdoru
kurmaca kavramnn kalbine gnderir:
Gerek ile dorunun birbiriyle ok az
alkas vardr. Doruluk insana lm-

Faulknera gre Edebiyat, insan yreinin mcadelesinin hikyesidir. Srekli

Gneyi, stelik baka yazarlarn anlatamad bir biemle anlatt Faulkner, ancak bir toplumu anlatmann en salam
yolunun bireyi anlatmak olduunu sezerek. Bunu da yalnlkla ifade etmi: Birey
bir sorunla karlar, o mu sorunun stesinden gelecektir yoksa sorun mu onun
stesinden gelecektir? Btn hikye budur. Faulknern zellikle Ses ve fkedeki karmak anlatm, zaman kullanm
hakknda ok ey sylendi. Ama sanrm
en ilginci yazarn kendi szleri. slup
sizin iin ok mu nemli sorusuna, slupla hi vakit kaybetmediini, romanlarnn sonunu, hatta bir sonraki sayfada neler olacan asla kestiremediini
sylyor. Faulknern bayaptm dedii
Ses ve fkeye en ilgin yorumlardan biri
Sartredan gelmitir. Onun tpk Proust
gibi zaman enine boyuna ele alan bir
yazar olduunu syleyen Sartrea gre,
romancnn kendi znel Gneyini baka
trl yazma ans yoktu.
Faulkner kendini bir taral olarak
tanmlyor syleilerde. Bir dnem New
Yorkta alm, Los Angelesta Hollywood iin senaryolar kaleme alm
olmasna ramen taral kimliini korumay tercih etmi. iftliinde gvendii insanlar ve hayvanlarla geirdii
zamana karlk, byk ehrin ve byk ehir insannn onu tedirgin ettii
anlalyor. Faulknern en azndan bu
derlemede hakknda yazanlarca genellikle doru anlald sylenebilir. Az
konuan, nazik, melankolik, utanga,
dnyann srrn zm ve ylece kabullenmi bir bilge havasnda betimleniyor yazar. Stephen Longstreetin ok
gzel ifade ettii gibi: Hayatn gereklerine kar mthi bir duyarll vard,
en basit eyleri (kzm tavadaki yan
sesi, bir bitkinin belirli bir saatte oluan
glgesi, scak bir gnn verdii his ve
koku...) bile destans hale getirirdi.
Yazan bir insana bylesi duyarlklardan daha deerli bir armaan verilebilir mi? Belki de iiri yirmili yalarda
brakmasna ramen Faulknern dzyaz da iirdir szn ciddiye almalyz. Hikye ve romanda iiri yakalam
talihlilerden biriydi o.

YAYIN DNYASI

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Neden raflar kt kitaplar doldurmaya balad?

Dubravka Ugresi, Okumadnz in Teekkrler adl kkrtc kitabnda
szn saknmadan nemli sorular soruyor: Neden kitap raflarn giderek
says artan kt kitaplar doldurmaya balad? Neden okur iyi edebiyata
srt eviriyor? Gn getike neden daha ok yazar uh pozlar veriyor?
OKUMADIINIZ N TEEKKRLER, DUBRAVKA UGRES, EV.: GKE METN, AYRINTI YAYINLARI, 240 SAYFA, 18 TL

V. B. BAYRIL

Kitaptan:

ronik, elenceli, muzip ve elbette buruk bir tat brakyor

azda, stelik okuduunuz iin
teekkr bile etmiyor, tersine Okumadnz
in Teekkrler bu kkrtc kitabn ad.
Biraz biyografik bilgi: Dubravka Ugresi. Yazar. Kadn. Yugoslavya diye bir lke
varken dodu. Doduu yer imdi Hrvatistan denilen bir lkede. Zagreb niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesinde karlatrmal edebiyat ve Rus edebiyat okudu.
Edebiyat Kuram Enstitsnde (enstit
adnn gzelliine bakar msnz!) retim
yelii yaparken birok hikye, deneme
ve roman yazd. 1991de patlayan i savata, sava ve milliyetilik kart tutum
taknnca Hrvat medyasnn, meslektalarnn ve kimi nemli siyasi ahsiyetlerin
hedefi haline geldi. Vatan haini, cad
damgas yedi. Hrvatistan terk etmek
zorunda kalp Hollandada yaamaya balad. Birok dl ve kitap sahibi. ABD ve
Avrupa niversitelerinde dersler veriyor.
Hikye ok tandk deil mi? Sonuta
karmzda modern bir srgn yazar var.
Kalifiye. Yapt eyi dnyada geerli klm. stelik bir biimde yrtm, dnya
vatanda olmu. Muhalif, akademisyen,
retken, nitelikli bir insan. Dahas Hollanda gibi Avrupann merkezinde, gerekten
liberal ve hogrl bir toplumda yayor.
nsan btn bunlarn biraz olsun kymetini bilir deil mi? Deil.

Dorucu Davut!

Dubravka Ugresi, biraz nankr bir kiilik. Sanki biraz da dorucu Davut. Bir
sr soruyu bize Amazonlarn oklar gibi
frlatp duruyor: Neden kitap raflarn
giderek artan sayda kt kitap doldurmaya balad? Neden okur iyi edebiyata
srt eviriyor? Gn getike neden daha
ok yazar uh pozlar veriyor? Dobra kelimesi ile Dubravka arasnda bir ba var
m bilmiyorum ama Dubravka ok dobra bir yazar. kiyzllk grd yerde
hi lafn saknmyor: Amerikal ve Bat
Avrupal yazarlar, Dou Avrupal meslektalarnn, cretsiz di bakmn, kira
bedeli alnmayan apartman dairesini ve
yazarlar birliine ait cretsiz konaklanabilen tatil evlerini kapsayan memur-yazarlklaryla senelerce dalga getiler. Ama
yaratc yazarlk grevlerini, burslar, fonlar ve vakflar, devlet destekli kitaplar
ve bedava sanat tatil evlerini (yazarlarn
inziva meknlarn) kapsayan kendi memuriyetleri konusunda fesata sessiz kal-

Dubravka Ugresi

dlar. Bugn Doulularn ellerinde hibir

ey kalmamken, Batl yazarlar bunlarn
hepsine hl sahipler...
Okumadnz in Teekkrler, liberal ve elbette serbest piyasac Bat yayn
dnyasnda edebiyat ajanslarnn, editrlerin, pazarlamaclarn, spermarket
olmu kitaplarn, meslektalarn,
tekelleen datm alarnn gncel halini seriyor gzlerimizin nne. Apak.
plak. Tabii ki yer yer ok elenceli hatralar, ieriden gzlemler, keskin ve sorgulatan zmlemeler eliinde.
Fakat kitabn sadece bu konular etrafnda dnd sanlmasn. Ayn zamanda
srgnlk, i sava, milliyeti siyaset ve
kltr, srgn olarak yazar, kadn olarak
yazar, ulusal edebiyat nedir, piyasa kk
lkelerin edebiyatndan ne bekler, muhalif
olarak yazar, aresiz biri olarak yazar, meslektalar aras rekabetin eitli halleri gibi
birok konuya deinirken amansz bir d-

rstlk, sivri dillilik ve yer yer asit gibi keskin zeletirilerle, soukkanl ama insann
kann donduran gzlemlerle yazarln,
edebiyatn, iyi edebiyatn geleceine dair
tahminlerde de bulunuyor Ugresi.
Kitabn arka kapak yazs durumu
aslnda iyi zetlemi: Okumadnz in
Teekkrler, bir bakma liberal kapitalist
dnyann kltre, insana ama zellikle
de kitaba ne yaptnn hikyesidir. Tamam deilse de, hikyenin nemli bir
blm Ugrasiin kitabnda yer alyor.
nsan merak etmeden duramyor elbet,
nl Trk yazarlarn yurtd servenleri nicedir acep? Bir gn onlardan da byle keyifli bir kitap okuyabilecek miyiz
acaba? Mesela ngilizcesi be yl nce iki
bin baslp gnmze kadar sadece 100
adedi satlan ama yurtiinde 300-500
bin satan kitaplara imza atm nl
yazarlarmz ne hissediyordur byle durumlarda? Yazsalar da rensek:)

Bat edebiyat piyasasnda sesini

duyuran Dou Avrupal bir yazar
iin en byk ok estetik kstaslarn
olmayyd. Edebi deerlendirmenin
kstaslar Dou kkenli dostumuzun
edebiyatla har neir olduu tm
yaants boyunca byk abayla
biriktirdii sermayesiydi. Sonra bu
sermayenin hibir ie yaramad
ortaya kt... Edebiyat piyasasyla
karlamalar yazn yaamlarnn
en byk oku, ayaklarnn altndaki
topran kaymas, yazarlarnn egosuna korkun bir darbeydi.
Ah siz yazar msnz?
Evet diye cevap verir Dou
Avrupal dostumuz, seilmi
olmayanlar aalamak istemeyen
alakgnll ve iyi yetimi bir insan
duygusu vermeye alarak.
Ne tesadf! On yandaki kzmz romann tamamlamak zere.
Hatta bir yayncmz bile var!
Ve bu da Dou Avrupalmzn
hazmetmek zorunda olduu ilk
aalamadr. Kendisinin bir yayncs bile yoktur. Ve yakn zamanda
edebiyat piyasasnn seilmilerle,
meslektalaryla dolup tatn fark
edecektir. Meslektalar ise anlarn
yazan fahieler, spor yaamlarn
anlatan sporcular, nl katillerin i
dnyasn daha yakndan tantan
eski kz arkadalar, gnlk yaamn
rutininden sklan ve yaratc yaam
biimi srdrmeye karar veren ev
kadnlar; avukat-yazarlar, balkyazarlar, edebiyat eletirmeni-yazarlar; kimlik araynda saysz kayp
ruh, birinin taciz ettii, tecavz ettii, dvd ya da ayana bast ve
asrlk yaralarnn dramn yazarak
dnyayla paylama tela iinde olanlardan oluan byk bir ordudur.
Dou Avrupal dostumuz
fazlasyla sarslm durumdadr. Bu
meslektalarn tmnn kendisiyle
ayn haklara sahip olduuna, edebiyat demokrasisinde herkesin eit
olduuna, herkesin bir kitap yazma
ve edebi baarya ulama ansnn
olduuna inanmamaktadr. Ancak
sonunda (edebi-tarihsel) adaletin yerini bulacana inancn kaybetmez.
Dou Avrupal dostumuz yanlyor.

KAPAK

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Yazmay hangi kitaplardan renmeli?

illstrasyon: orhan naln

Roman, yk gibi kurmaca ya da eletiri, deneme, inceleme gibi kurgu d eserlerin

yazm, bu trlerde rnekler okuyarak m renilir yoksa bu trlerin nasl yazlaca zerine kaleme alnm kitaplardan m? Klavuz kitaplarn yazarl ksa srede retebileceinin ileri srlmesi, birok yazar aday iin bu almalar cazip klyor.

MEHMET TUN

az bir bulu mudur, keif mi? Yazmak insan iin

gl bir tutku ve ihtiyaken, yle grnyor ki, Smerler yazy uygarla kazandrdklarnda bir
bulutan ok kefi gerekletirdiler.
Sanki yaz, evrenin bir yerinde sakl
dururken onlar sadece bir hazinenin
kapan araladlar ya da zerindeki
tozlu rty kaldrdlar. O gnden
bugne yaz insann kaderinin bir
orta ve tan olarak varln srdrd, srdryor ve srdrecek.
nsan neden yazmak ister ve iinden getii dnyay, hayat kayt
altna almaya tutku duyar? Tarihin
yaznn bulunuuyla baladn
kabul edersek aslnda bu sorunun
tarih kadar eski olduu karmna
da varrz. Belki bu soruya cevap
ararken yaptmz, aslnda daha
kesif, daha karanlk bir dnyaya
doru yolculuktur. Tam da bunun
iin yaz zerine, yaznn doasna
dair kaleme alnan btn kitaplar,
zihnimize yeni sorular ekler, imgelemimizdeki soru iaretini bytr.

Yazmay Vrgna Woolftan renmek

nsan ancak kendini yazar

nsan her zaman hikye anlatcsdr; kendisinin ve bakalarnn

hikyeleriyle evrili yaar, bana gelen her eyi onlar araclyla grr ve
hayatn anlatyormu gibi yaamaya
alr. diyen Jean-Paul Sartren sznden, hikye anlatmann salt bir
anlatma edimi olmadn karabiliriz. Bir insan her zaman hikye anlatcs ise yazar kimdir? Bir anlatclar
vardr, bir de yazarlar. nsan cannn
istediini anlatr; cannn istediini
yazmaz: Ancak kendini yazar. szleriyle Jules Renard, Sartredan yllar
nce aslnda aklmza taklan soruya
dolayl da olsa yant veriyordu.
Jules Renardn anlatc ile yazar arasna koyduu snr bizi yazara
daha ok yaklatrmken, karmza
yaz ile yazar arasndaki ilikiyi sorgulayan u soru kar: Acaba yazar, nasl
yazdn bilir mi? Yazmak bir daa
trmanmaya benzer. Trmanrken tek
grebildiiniz, nnzdeki ve tam
stnzdeki kayadr. Nereden geldiinizi ya da nereye gittiinizi gre-

Gmn u saptamasnda okuruz:

nsana ne denli beceriksiz olduunu, yazmaktan daha ok ne gsterir?
Sanrm tesi yok. Yaznsal yaznn
olanaklarnn neler olduunu kt
stne yazalm, sonra da onlar bir
kii yaratmakta, kiiler arasndaki ilikileri ve atmalar, lmleri ve doumlar ve bunlara benzer durumlar
anlatmakta kullanmaya balayalm.
Kt stne yazld gibi olmadn
grmek, mit krc olabilir. Yaratc
yazyla yazar arasndaki salam kpr
tam bu krizin ortasnda kurulur.

konusunda bir ey rendiimiz hayli

su gtrr. Daha iyi yazmyoruz; hakkmzda sylenebilecek tek ey, imdi birazck u ynde, imdi bu ynde
hareket etmeye devam ettiimiz, ama
yeterince yksek bir zirveden bakldnda, hareket rotamz bir emberin
iinde srp gidiyor olsa gerek.
Edebiyatn, yaznn doas zerine
dnrken i zihinde olan yazya
dkmeye gelince yaanan krizi Semih

mezsiniz. cmlesi zerinden srdmz iz, yazarn yaptn var ederken

yrd yolu da resmeder. Virgina
Woolf, Bir Okur Olarak adl yaptnda
ayn yaklam u szlerle derinletirir: Edebiyatla, szgelimi bir otomobilin retim sreci arasnda bir
benzetme ilk baktan sonra anlamn
yitirir. Yzyllarn ak iinde makine
retmek konusunda pek ok ey renmemize ramen edebiyat retme

Roman, yk, iir gibi kurgusal ya da

eletiri, deneme, inceleme gibi kurgu d eserlerin yazm, bu trlerden
rneklerin okunmasyla m renilir
yoksa bu trlerin nasl yazlaca etrafnda kaleme alnm kitaplardan
m? Andm trlerin nasl retileceine ilikin kitaplarn, bu trlerin tarihine kyasla ok yeni olmas,
bugn de birok yazarn bu rehber
kitaplardan bamsz ekilde nitelikli
eserler vermeleri, aslnda yazma yetisinin yazarn kendi abas ve kefiyle
ortaya ktn gsteriyor. Elbette,
nitelikli eserler okuyarak kazanlacak
yazarlk yetisi, daha meakkatli ve
zorlu bir sreci artrr. Neyin nasl yazlacana ilikin kitaplarn ksa
srede yazarl retebilecei iddias, birok yazar aday iin bu yntemleri cazip klyor. Yazarln giderek
profesyonel bir ie dnmesi ve
vaat ettii yeni imknlar, onu da tpk
dier meslek dallar gibi retilebilir
bir ura haline getiriyor. Nasl yazlaca teknik dzeyde retilse bile
yazarln okuma, donanm, birikim
temelli bir sre iinde ilerlemesi, ilk
kitabn yazma derslerinden edindii
tekniklerle yazan ve gz kamatran
kimi yazarlarn tek kitaplk imzalar
olarak kalmasna da sebep oluyor.
Yazarlk hileye, kalem oyunlarna
gelen bir ura deildir; dahas bu
anlamda olduka direnlidir. Tam
da bu noktada Ernest Hemingwayin
En byk baar kalc olabilmektir.
sz akla geliyor.
Amerikal romanc Joyce Carol
Oates Bir Yazarn nancnda, Kurmaca dzyaz bir zanaattr ve zanaat

MD OSMANLI TARHN YENDEN OKUMA ZAMANI

KAYI VI: MPARATORLUUN

ZRVES VE DN
Ahmet imirgil, adaletiyle kalpleri kazanan; yiitlii,

cesareti ve mertliiyle dosta gven, dmana korku salan;

aa damgasn vurmu, ktaya yaylm Devlet-i Aliyye-i

Osmaniyenin hikyesine KAYI VI: mparatorluun Zirvesi

ve Dn kitabyla devam ediyor.

KAPAK

KTAPZAMANI

renilmelidir; rastlant sonucu ya

da bilerek, isteyerek. der. Oatesun
yazar adayn yreklendiren bu szlerindeki vurgunun kurmacann sanat ynnden ok zanaat ynne
dnk olduunu belirtmek gerekir.
Ve muhtemelen Oates, rastlant
ve bilerek szcklerini arka arkaya
kullanrken bu iin profesyonel bir
destekle olduu kadar kendi bana
da renilebileceini imliyor. Murat
Glsoy bu konuda edebiyatmzdaki
yetkin rneklerden biri olan Bybozumu: Yaratc Yazarlk adl kitabnda,
Oatesun zanaat ve sanat szckleri
zerinden vard ayrm u szlerle
ifade ediyor: Teknikler retilebilir.
Eitimi veren kiinin izledii programa gre yazma teknikleri konusunda
deneyim kazandrlabilir. Ancak iin
yaratclk ksm biraz daha farkl bir
yerde duruyor.

Formllerle yazlr m?

Yazarlk dersi uzman Danell Jones tarafndan hazrlanan Virginia Woolftan

Yazarlk Dersleri (Tima), yazar adaylarna yazarlk tekniklerini yetkin ve
doyurucu bir dille sunan bir alma.
Virginia Woolf ismi bile temas ettii
eyi yaznsallatrmaya yeterken, Jones peine dt hazineyi en doru
yerde bulma baars gsteriyor. Danell Jonesun bu kitabyla benzerlerine gre daha nitelikli bir eser ortaya
koyduunu syleyebiliriz, nk bir
taraftan yazarln teknik boyutunu
anlatrken dier taraftan Woolf gibi
bir yazarn yaptlarndan bu iin pratik
ve kuramsal izlerini sryor. Yazarlk
derslerine, en azndan bugnk ilevi ve deeri asndan bakldnda,
kolay kolay gnl indirmeyeceini
dndmz Woolfun ayn konuda bunca sz sylemi olmas dorusu artc. Ka yazar aday Danell
Jonestan yazarln bysn, srrn
renmitir bilinmez ama Jonesun
Woolfu bu balamda zmlemeyi
baard sylenebilir.
Jones, kitabn banda Woolfu
snfta bu meseleyi anlatan bir retmen olarak dlyor ve Virginia
Woolf imgesini etkileyici bir biimde
okurun nne seriyor. Woolf henz
ilk dersinde tahtaya u sz yazyor:
Bir sanat eseri retmek iin gereken

artlar nelerdir? Yant snftaki bir

renci yle veriyor: Kendine ait
bir odaya ve ylda be yz sterlinlik bir gelire sahip olmak m? Kitap boyunca alan konu balklar,
Woolfun eserlerinden alntlanan ve
onun azndan aktarlan cevaplarla
ve rencilerin sorularyla sryor.
Her okurun ya da yazar adaynn
edebi metinleri zmlemesi, ilenen
teknikleri, anlatm imknlarn grmesi kimi zaman ok zor, kimi zamansa imknszdr. Dersler boyunca sorularn devam etmesi, Danell
Jonesun bazen Woolfun bazen de
kendi szleriyle verdii cevaplar, meselenin zldke kendini yenileyen bir byye, gize sahip olduunu
da imliyor. Parmak izi bir insan iin
ne kadar biricikse, kalem izi de bir
yazar iin o denli biricik deil midir?
Geliigzel yazan birinden bir yazara
dnmek ancak o kalem izini yakalamakla mmkn olabilecekse, bu
nasl gerekleecek?

Jules Renard

Yaznn dilini zmek

nsan kendi zgnln edinmeden nce nelere katlanyor., Sz

konusu olan birinci deil, biricik olmaktr. birbirini tamamlayan bu iki
cmle, Jules Renardn Yazmak zerine Notlar (Sel Yay.) adl yaptndan.
Renardn ykte hafif pahada ar
kitab, ktphanenizde dururken sk
sk elinizin gidecei cinsten. Yazar
zgnlk ve biriciklik vurgularyla yazarn niteliinin neyi yazdyla
deil, nasl yazdyla ortaya kacann altn iziyor. nk binlerce
roman, hikye, iir kitab arasnda bir
yapt eer sadece eskileri oaltyorsa bir anlam ve deer tamayacaktr;
nemli olan kuru tekrara dmek deil ncllerinden farkl bir eser retmektir. Szck yalnz ona verilen yer
sayesinde yaar. diyen Renard, metnin en kk biriminden itibaren nasl ina edileceini anlatyor. Yazmak
zerine Notlar elbette bir tr yazma
dersi deil ama Yazarn ii yazmay
renmektir. diyen gerek bir edebiyatnn gnlnde bu tr notlar,
ilkeler, cmleler bulunmas, yazarln
aslnda hap niteliindeki kitaplardan
edinilecek bir yeti olmaktan ok,
has edebiyatn kapsn dvmekle,

10

6 EKM 2014 PAZARTES

orada srarla durmakla gerekleeceini gsteriyor.

Renard, birok yazarlk dersi kitabna bedel u tespitte bulunurken,
aslnda ne ok ey sylyor: Yaptn
aa gibi domas bymesi gerek.
Havada, dallarn tam olarak uyaca kurallar, grnmez izgiler yoktur.
Aa btnyle onu ieren
tohumdan kp ak havada
geliir zgrce. Planlar izlenecek yollar izip onu bozan bahvandr. Woolftan
duyduumuz, Yaanm
olann nemli olduu yerde
hayali olan yazmay tercih
ederim. sz Renardta u
karl buluyor: Yaam
tatllkla alt etmek gerek. Yazarln
kuru bir hevesten ok bir varolu biimine, bir yaam gereksinimine dnmesi gerektii Renardn u szlerinden daha gzel anlatlabilir mi:
Yazmak iin yaamak gerek, yoksa
yaamak iin yazmak deil.

Yazar olmay kolay m sandn?

Giuseppe Culicchia

Danell Jones

Yazarlk uzaktan vaat ettii ltl dnyann, albeninin,

saygnln yannda trl
zorluklar, engelleri de
barndrr. lk bata arzu
edilen sadece bir kitabn kapanda isminizin
olmasyken, bu amaca
ulaldktan sonra baka
baka hevesler, sorumluluklar, talepler ve zorluklar beklemektedir yazar. Giuseppe Culicchia,
Demek Yazar Olmak stiyorsun (Aylak
Adam) adl kitabnda bitmez tkenmez enerjisi ve yalnkl drstlyle yazarlarn dnyasn, edebiyat
piyasasnn durumunu sadece okura ve yazar adaylarna deil, yazarlarn kendisine de ayor. Aslnda Demek Yazar Olmak stiyorsun, Charles
Bukowskinin bir iirinin
ad ve iir u dizelerle
alyor: her eye ramen/
adeta iinden fkrmyorsa/ brak yapma/ kalbinden
ve aklndan ve azndan/
ve cierlerinden gelmiyorsa/ brak yapma. iir
u dizelerle sona eriyor:
dnyann hibir yerinde ktphaneler/

KTAPZAMANI

KAPAK

6 EKM 2014 PAZARTES

senin gibilerle uykuya dalmak iin

esnememilerdir/ o zincirin halkas
olma/ brak yapma/ ruhundan bir
roket gibi kmyorsa/ hareketsiz
kalmak/ seni delirtmiyorsa ya da/
intihara ya da cinayete srklemiyorsa/ brak yapma/ iindeki gne/
cierini yakmyorsa/ brak yapma/
doru zaman geldiinde/ ve kader
seni semise/ her ey kendiliinden
gelecek ve devam edecektir/ sen lene ya da o iinde lene kadar/ baka
yolu yok/ ve hi olmad da.
Culicchia dneme ayrd yazarlk kariyerini Gelecek
Vaat Eden Yetenek, Hergele
Herif ve Byk Usta balklaryla adlandryor. Her blmde de yaynevi, piyasa ve okur
arasnda kurulan ilikileri kendi
deneyimlerinin ateiyle piirdii
szlerle anlatyor yazar.
Yaznn dnyasnda Hemingway olmak insan, mesela
Faulknern,
Okuyucularnn
szle bakmalarn gerekli klacak tek bir kelime bile yazmamasyla nldr. eletirisinden korumaz. Btn bunlar
Culicchiadan okuduktan sonra
durup kendi kendimize u soruyu
soruyoruz: Gerekten yazar olmak istiyor muyum?

Yazar adayna
tler
Yazdklarm ilk okuyan kii
ben olduuma gre, herhangi bir hikyeyi yazmaya
balamamdaki asl sebep onu
okumak isteyiim olmal.
Bir yazarn bana gelebilecek en tehlikeli ey, kendi
kendine, Ne kadar iyi yazyorum be! demeye balamasdr. Yergiler konusunda ise
bir yazarn yapabilecei en
gereksiz ey, kendi kendine,
Pekl, imdi cevabn veririm senin! demesidir.
Yazarn kendi dilini yaratmas
gerekir, benzerlerininkini kullanmas deil.
Okunmaktan ok anlam sezilen uzun tmcelerden kesinkes
kanmal.
Dzyazy, tadna bakmadan
nce krema gibi soumaya brakmak gerek.
Yazan el her zaman okuyan
gz bilmezden gelse keke.
Edebiyat sevgisi iyi kitaplar
deil kt kitaplar sayesinde
kazanlr ounlukla.
Eer yeni bir problemin
zm iin deilse yeni bir kitap
yazmann ne anlam var?
Karakterinizi ancak gerekliyse konuturun. Diyalog
yazmann rahatlyla merkezden kopmayn.
Yaznn bir spor olduunu
kendime yinelemeliyim, ondaki
her ey ynteme, bugn syledikleri gibi altrmaya bal.
ok skc yazmamal. Kk, sradan tmcelerle okura
yardmc olmal.
Yaznn koruyucusu her
zaman yaam oldu; ondan uzaklar uzaklamaz dverdim.
Genlere oltayla balk avlamay retiyorum ama balklar
semeyi bilmiyorum.

Ne yazacan bilmek
ancak yazmakla mmkn

Yazar, yalnzln iskemlesi zerinde ele avuca gelmez dlerden

bir dnya ortaya karr. Yazar
aday ve okur ondan nasl d
kurduunu, sunduu dnyay
nasl var ettiini anlatmasn ister.
D ne kadar ele avuca gelirse
yazarn getii yollar okurlarna
gstermesi de o denli mmkndr. Marguerite Duras u szleriyle sadece yazarlarn iinde bulunduu durumu anlatmyor, bir
yazar adayna ne yapmas gerektiini de sylyor: Yazmak, insan yazsayd ne yazard, bunu
renme abasdr ancak yazdktan sonra renebiliriz bunu,
ncesindeyse insann kendi kendine sorabilecei en tehlikeli sorudur bu. Ama ayn zamanda en
ok sorulan.

11

KAPAK

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Yazar adaylarna klavuz kitaplar

Yazmay retme iddiasndaki rehber kitaplarn says her geen gn artyor. Sz konusu kitaplar
romandan iire, ykden hatraya, gezi yazsndan senaryoya uzanan farkl trlerin yannda gazetecilik,
blog yazarl gibi alanlarda yazma eyleminin srlarn anlatyor. Piyasa ii kitaplarn yan sra bu kulvarda akademisyenlerin, eletirmenlerin ve yazarlarn kaleminden kan pek ok kitap da var.

MUSA REK

epimizin iinde sakl bir

yazar olduu sylenir.
Yazma arzusuyla yanp
tutuan pek ok hevesli, yazaca kitabn raflarda okurunu beklediinin
hayalini kurar. Roland Barthesn deyiiyle, Tam olarak okumay sevdiimiz
yazar gibi yazmay arzulamayz kesinlikle; arzuladmz ey, yaz yazan
kiinin yazarken duyduu arzunun
kendisidir ya da daha da ileri giderek
unu syleyebiliriz: Yazarn yazarken
okura duyduu arzuyu arzularz, her
yazda var olan beni-sevini arzularz. Kendi tecrbelerimizi bakalarna aktarma konusunda, bir trl
dinmeyen bu arzuyu gerekletirecek
her yolu deneriz veya onu aa karacak yollar buluruz.
Amerikal yazar ve eletirmen William Zinsser, Manhattandaki ofisinin
duvarnda E. B. Whiten bir fotorafnn
asl olduunu anlatr. White 77 yandayken kk bir kaykhanede ekilen
bu fotorafnda, ahap bir masada, beyaz
sal bir adam olarak daktilosunun banda yaz yazyor. Etrafta bir kl tablas
ve bo bir fdan baka bir ey gzkmyor. Zinsser odasna gelen yazarlarn
ve yazar olmak isteyenlerin bu fotorafa birka dakika baktklarn sylyor:
Dikkatlerini eken ey srecin basitliidir. Whiten ihtiyac olan her ey orada:
Bir yaz yazma arac, bir kt paras ve
cmleleri istedii gibi olmadnda gidecekleri bir hazne. O dnemden sonra
yaz yazmak elektronik hale geldi. Daktilonun yerini bilgisayar, p tenekesinin
yerini sil tuu ald ve metin ynlarn
yeniden dzenlemek iin pek ok tu eklendi. Ama yazarn yeri alnamad. Yazar
hl dier insanlarn okumak isteyebilecekleri bir ey syleme iiyle urayor.
Zinsser, insanlar ve yerler, bilim ve teknoloji, tarih ve tp, i ve eitim, spor ve
sanat ve var olan her ey hakknda nasl
yazlmas gerekiyorsa onu rettii ve
Trkede yi Yazmak zerine (Altkrkbe Yay.) adyla yaymlanan kitabnda
bunu anlatyor. 1976da ilk basks yaplan ve o gnden beri milyonlarca satan
kitap yazarn kendi deyiiyle, renciler,
yazarlar, editrler, retmenler ve nasl
yaz yazlmas gerektiini renmek isteyenler iin bir rehber.

William Zinsser

yi bir kitap yazmann kural var

nasihatlerden oluan bu kitaplar romandan iire, ykden hatraya, gezi yazsndan senaryoya, tarihten polisiyeye uzanan
farkl trlerin yan sra gazetecilik ve blog
yazarl gibi alanlarda da yazma eyleminin srlarn anlatyor. Kendilerini kitap
doktoru, yaz kou gibi yeni adlarla
pazarlayanlarn yaymlad piyasa ii kitaplarn yan sra akademisyenlerin, eletirmenlerin ve edebiyatlarn kaleminden kan nitelikli kitaplara da erimek
mmkn. Geleneksel yayncln yerini
yava yava e-kitaba ve kiisel yayncla
brakmasyla birlikte, bu alanlarda baar
salayan yazarlarn da yaymlad rehber
kitaplar gzden kamyor.
Yaynevlerinin neler istedii ve bu
beklentileri karlamak iin yazar adaynn
neler yapmas gerektii ve yazma eylemi zerine kafa yoran bu rehber kitaplar,
tavsiye ve reetelerle bezenmi durumda.
Yazarlk atlyelerinin grd youn ilgiden ncesine dayanan bu tr almalarn
ykselii, yazma becerisinin bu kitaplarla
kolayca kazanlabilecei inancna dayanyor. Bu rehberler, ilk kitabn kaleme alp
yaymcya verdikten sonra ok satanlar
listesine bir anda girenlerin kaleme ald

Zinssern dilimize evrilen bu kitab yazmay reten kitaplarn son dnemdeki

ykseliini akla getiriyor. Bir ey syleme
urandaki yazarn iyi bir kitap yazmas kolay bir sre deil elbette. Somerset
Maugham, yi bir kitap yazmann ku
ral var demiti, ne yazk ki kimse ne
olduklarn bilmiyor. Fakat Maughamn
bu szne kulak tkayp yine de iyi bir kitap yazmann kurallarn reten yaynlarn okluu ilgilisinin dikkatinden kamamtr. Yol gsterici szler ve tembihlerle
dolu bu kitaplar, bir retmen edasna brnerek yazma eylemini anlatyor.
nl yazarlardan yazma tlerini,
yaynevi editrlerinden yaymlanma srlarn, akademisyenlerden yazma aamalarn derleyen bu kitaplarn bazlar ilevsel
iken (Zinssern bu kitab ilgilisi iin iyi bir
kaynak), bazlar ise kiisel geliim kitaplarn artryor.

Her alanda yazma rehberi

Yazmay retme iddiasndaki rehber

kitaplarn okluu dudak uuklatacak
cinsten. Yazma ehvetini tatmin etmenin
tm yollarn gsterme iddias tayan ve

12

kitaplar oluyor kimi zaman. Bazen de senelerce yaync kapsn andrp kitabnn
yaymlanmas iin sabrla bekleyenlerin
hikyesini anlatyor.

Bir ayda roman yazmann srr

Okurunuzu batan sona romana kilitleyecek, sarsc bir kurgunun kilit anahtar, unutulmayacak bir karakter oluturmann yolu gibi reklam kokan cmlelerle
yazar adayn kendine eken bu kitaplar,
yazarlk atlyelerine gidecek vakti ve paras olmayanlar iin de bir seenek. Bu tr
kitaplarn yazarlar, sevgi ve sabr gerektiren yazma eylemi sresinde ilk sayfalar
yazmann zorluunu anlatrken, kimileri
biraz daha ileriye giderek bir ylda kitap
yazma garantisi veriyor. Sreyi daha da
ksaltp eitli yazma stratejileriyle bir ayda
romannz rafta grme garantisi veren
No Plot? No Problem!: A Low-Stress, HighVelocity Guide to Writing a Novel in 30 Days
gibi kitaplarn varln da hatrlatalm.
Emeklilikten sonra yazmaya karar
verenlere yardmc olan Writing After Retirement: Tips from Successful Retired Writers gibi kitaplar, konu bulmakta zorlanan
emekli yazarlar bu amazdan kurtaracak

KAPAK

KTAPZAMANI

Yazarn yaplacaklar listesi

The Fiction Writers Book of Checklists adl

bir rehber hazrlayan Angela Hunt, yazmak konusunda yaplmas gerekenler listesi tasarlayan yazarlardan. Bir tr yazma
reetesi veren yazar, bununla yazmaya
aday herkesin baarya ulaaca grnde. David Quantick ise yazarn el kitab niteliindeki How to Write Everything
adl klavuzunda gazetecilikten senaryo
yazarlna kadar uzanan bir yelpazede
yazma merakllarnn nasl metin retecei konusunda deneyimlerini paylayor.
Yazma eyleminin safhalarn tek tek anlatan Fiction - The Art and the Craft: How Fiction is Written and How to Write It adl kitap da bu rehberlerin nde gelenlerinden.

Yazar ajanndan tler

Yazar ajanlarnn bu alanda kaleme ald

kitaplardan da sz etmek mmkn. Yazar ajanlar genellikle kitabn yaymlanma srecinde ne gibi zorluklarn yaand ve yazar adayn bekleyen sorunlar
konusunda yol gsteriyor. Bunun yan
sra yazar ve yaynevi arasndaki szlemelerden yazma egzersizlerine kadar eitli konularda yardmlar sunuyor. Yayn
dnyasna pek ok yazar kazandrdnn
altn izerek zellikle gen okurlara hitap etmek isteyen Regina Brooks, Writing Great Books for Young Adults adl kitabnda bunun rneini veriyor.
Yazarlk atlyelerinde ders veren yazarlarn bu atlyelere katlamayanlar iin
hazrladklar kitaplar da koca bir raf dolduracak kadar ok... How to Write Short
Stories That Sell: Creating Short Fiction for
the Magazine Markets adl kitap yazarlk

atlyelerinde ders vermi bir akademisyenin kaleminden kan bir kitap. Julie
Armstrongun Experimental Fiction adl kitab ise James Joyce, Virginia Woolf, Franz
Kafka, Marcel Proust gibi usta yazarlardan
yola karak deneysel kurmacann nasl
yazlacana dair ipular veriyor.

Bir Romancya Mektuplar adl kitabnda

da konu, biim, slup, zaman, mekn,
anlatc, karakter, gereklik gibi unsurlar
rneklerle incelenerek yazma eylemine
dair bir yol haritas sunuluyor.

Yazmay renme
sreci kalp paralayc

Editrden yazma rehberi

Kitabn bastrmak isteyen yazar adaylarndan genellikle dosyalarnn ilk 10-15

sayfasn isteyen editrler, bylece kitabn yaymlanp yaymlanmayacana karar verir. The First Five Pages: A Writers
Guide To Staying Out of the Rejection Pile
adl kitap, yaynevine teslim edilen dosyann ilk be sayfasnda neler olmas gerektiine odaklanyor. ok satan kitaplarn editr Donna Ippolito ise Writing
Fiction: Ask the Editor adl kitabnda yaz
eylemi zerine neler yaplmas gerektiini (hikye bulma, kurguyu gelitirme,
karakterleri belirleme) ve metnin bir
editr gzyle nasl elden geirileceini
soru-cevap eliinde anlatyor. Ksa ykler iin bir rehber niteliindeki Writing
Short Stories adl kitap, editrlerden yazma konusunda ipular verirken farkl
ykclerin yazma nerilerini paylayor. Yazarlarn bir araya gelerek meraklsna yazma zerine tler derledii
kitaplar da yok deil. Why We Write: 20
Acclaimed Authors on How and Why They
Do What They Do bunlardan biri.

Ernest Hemingway
FOTORAF: ap, Mark LennIhan

zmler sunuyor. Hangi trn yazar

adayna uygun olacana varncaya kadar
analizler yapan The Writers Advantage: A Toolkit for Mastering Your Genre ve
benzerleri ise iinizdeki sakl yazar gn
na karmann peinde. Gnmzde
hangi trlerin rabet grdnn yan
sra yayn dnyasndaki boluklara dikkat ekip yazar adayn bu konuda yazmaya sevk ediyor bu tr kitaplar. Bir yl
ierisinde kitabnz raflarda greceinizi
vaat eden bir baka kitap How to Bring
Your Book to Life This Year: An Exploratory
Guidebook on Writing and Self-Publishing
ise yazma nerilerinin yan sra kitabnz
internet zerinden pazarlamann tekniklerine dair de ipular veriyor.

6 EKM 2014 PAZARTES

Pek ok kimse yazma eyleminin sadece

kitaplar zerinden renilemeyeceinde
hemfikir olsa da kitabn yazardan ktktan sonra geirdii sre hakknda bu tr
kitaplarn yol gsterici olabilecei kanaatinde. te tarafta, bu iin bir zanaat olduunu ve ciddi bir disiplin gerektirdiini
dile getirenler, yazma yeteneinin iyi bir
okur olmakla elde edilebileceine dikkat
ekenler var. Ama yazma eylemini salt
teknik bir ura olarak grmek elbette
yanl. Faulkner, bakn neler sylyor:
Eer bir yazar teknikle ilgiliyse, ameliyat yapsn veya tula desin. Yazma
iinde mekanik bir yntem veya kestirme bir yol yoktur. Gen bir yazarn teori
peinden komas deliliktir. Kendinizi
hatalarnzla eitin; insanlar sadece yanllarndan renirler. Alberto Manguel ise bu konuda yle diyor: Yazmay
renme sreci kalp paralaycdr, nk
anlalamaz. Ne miktarda olursa olsun
sk alma, grkemli ama, iyi nasihatler, kusursuz aratrma, mzik kula ve
slup zevki, iyi yazma garantisi deildir.

Bir szce krallm!

Ustalardan yazmak zerine tler

nl yazarlarn kaleminden kan yazma eylemi zerine kitaplar da okurun

rabet ettii eserlerden. Yazmak zerine konumann kt ans getireceine
inansa da Ernest Hemingway, hayatnn son dnemlerinde mektuplarnda,
romanlarnda ve denemelerinde kendi
yaz serveninden yola karak bu eylem
zerine kafa yormutu. Ernest Hemingway on Writing adl kitap, usta romancnn yazmak zerine dncelerini,
tlerini bir araya getiriyor. Stephen
King ise Yazma Sanat adl kitabnda,
dnyaca tannm bir yazar olmann yollarn sralarken, yaz serveninde bandan geenleri anlatyor ve yazma ile ilgili
teknik bilgiler sunuyor. Kingin yazmak
isteyenlere en nemli tavsiyesi u: ok
okuyun ve ok yazn. Nobelli yazar
Mario Vargas Llosann roman sanat
hakkndaki dncelerini aktard Gen

Stephen King

Alberto Manguel

13

Bu yazda sz edilen baz kitaplarn Yazar olmay m arzuluyorsunuz? Senelerdir beklediiniz kitabnz rafta m grmek istiyorsunuz? Okur olmaktan
bktnz m? Okurluktan yazarla m
gemek derdindesiniz? gibi ucuz sylemleri elbette kafa kartrc. Fakat bu
kitaplarn alcs olmadn sylemek ve
hepsini ayn potaya koymak da hakszlk
olur. yi okurun da bu seimde gayet hassas olduunu syleyebiliriz. Fakat yayn
dnyasnda bu boluu gren kurnaz yaynclar ve yazarlar merakl okurun hevesini popler kiisel geliim kitaplar dzeyinde metinlerle tatmin ediyor. Yayn
dnyasn gittike kuatan bu rehber kitaplar azalacaa benzemiyor, zira beni
sevin arzusu hepimizin iinde bir yerlerde... Yine Roland Barthesn deyiiyle, Bir
dile, bir adlandrmaya yeniden katlmak
iin kavga ediyorum: Bir szce krallm! Ah, yazmasn bilseydim!

KLTR TARH

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Frtnadan nce neler oldu?

1913: Frtnadan nceye tarih kitab da denemez, roman da...
Florian Illiesin kendine has yeni bir trde yazdn sylemek
mmkn. Yazar I. Dnya Savann eiinde, 1913 ylnda yaananlar sanatlar, bilim insanlar ve politikaclar ekseninde anlatyor.
1913: FIRTINADAN NCE, FLORIAN ILLIES, EV.: SAM TRK, CAN YAYINLARI, 328 SAYFA, 23,50 TL

rikallarn zerine, Camera Workn

deyiiyle, bomba gibi dm. Marcel
Duchampn Merdivenden nen plak adl
eseri Armory Showa damgasn vurmu,
resmin olduu salona her gn akn ediliyor, resme bir bakp geebilmek iin 40
dakika bekleyenler oluyor. te yandan
kitap, bize bu esnada Duchampn Amerikadaki hretinden bihaber, Neuillyde
kendi bana almakta olduunu sylyor ve atlyesindeki ortam aktaryor.

AYE BAAK

913,: Frtnadan nce ustaca tasarlanm, kapsaml aratrma rn,

allm trlerin dnda bir eser.
Gazeteci, yazar, sanat tarihisi Florian Illies tm bu apkalarn ve bunlarla edindii
meziyetlerini akllca bir araya getirmi. Kitabn kurgusu, anlatm biimi, okuyucuyu
belirli bir merak dzeyinde tutarak olaylarn zmne doru ar ar ilerleyii
dikkate deer bulular ieriyor. Anlatlan
kiiler yle kenarda kede kalm isimler
deil; hepsini tanyoruz, kbetlerini de biliyoruz ama tarih ak bir vakanvis titizliinde yakalanm; kimi kez gnlk, bazen
haftalk, yer yer aylk detaylar ve perdesi
aralanmam kiisel yklerle yazarn pei
sra srkleniyoruz. Florian Illies elbette
olaylara belirledii perspektiften ve deyi
yerindeyse bakmak istedii ynden bakyor, bizi de o pencerenin nne getirip 1913
yl manzarasnn nne brakyor. Yazarn
kurgulad ak dhilinde 1913 ylnda,
Avrupa kltrel hayatndaki hareketlilii
grmek, dnya sava yaklarken bu kn, 20. yzyl sanatn, bilimi, siyaseti
ekillendiren isimlerin hayatnda beklediimiz lde karln grememek ilgin.
Bir felakete doru ilerleyen uyurgezerler
diyemeyiz belki ama zellikle sanatlarn
kendi kiisel felaketleriyle daha ilgili olduklar grlyor. Bilinen, eski dnya sona
yaklarken, sanatlar ve bilim insanlar
drtnala modernizme ve ilerlemeye doru
koarken, politikaclar da atmann nne geememiler.

modern dnyay ekillendiren isimler

1913: Frtnadan nce bir tarih kitab da

deil, bir roman da... kisinin karm
diyebiliriz ama Florian Illiesin kendine
has yeni bir trde yazdn sylemek de
mmkn. Illies, I. Dnya Savann eiinde 1913 ylnda yaananlar sanatlar,
bilim insanlar ve politikaclar ekseninde
anlatm. Yazdklarnda ve tasvirlerinde, yer verdii bazen kk denebilecek
ama duygusal derinlii byk olaylarda
bir romancnn hibir detay atlamayan
gzlem gc, tarihi aktarmadaki titizliinde ise bir aratrmacnn hata yapma
endiesinin izleri var. Florian Illies gen
bir yazar. Bonn ve Oxfordda sanat tarihi
renimi grm, gazetecilik kariyerine
Frankfurter Allegemeine Zeitungun kltr
sanat sayfalarnda balam, eitli gazete
ve dergilerde editrlk, yneticilik yapm. Bu kitapta hem sanat tarihiliinin
hem de gazeteciliinin izleri grlyor.

Kafka-FelIce ak balyor

Franz Kafka

Thomas Mann

Rainer Maria Rilke

Marcel Proust

Kitapta nemli tarihler, gndem deitiren olaylar, birbiriyle kesien ya da paralel

ilerleyen hayatlar, ok uzak grnrken
aslnda i ie geen, yan yana gelmi olmalar insan artan isimler var. Bunlarn tesinde, modern dnyay ekillendiren olgular da yer alyor kitapta.
Viyanann, yeni dnme biimlerinin bakenti olduunu gryoruz.
Wittgenstein, Freud, Schnitzler, Loos,
Klimt, Kokoscha, Tito, Troki; hepsinin
yolu Viyanada kesiiyor. Hayatlarnn
detaylarn grmek, karlamalarn ve
daha fazlasn tarih ak iinde izlemek
heyecan verici. Viyanaya 1913te yolu
denler arasnda Stalin ve o vakit 23
yanda gen bir sanat aday olan Hitler de var. Hitler, o srada Viyanadaki
erkek yurdunun lokalinde Aziz Stephan
Katedralinin dokunakl suluboyalarn yapmakla megul. Stalin ise 1913n
ubat aynda ilk defa Trokiye rastlyor.
Ayn ay Barcelonada, Trokiyi Stalinin
emriyle ldrecek olan kiinin doduunu da yine kitaptan reniyoruz. Ya-

zar bize Stalin ve Hitlerin ayn parkta

yryler yaptn sylyor, hatta yan
yana geen iki kibar yabanc gibi belki
selamlamlardr birbirlerini diyor.
Yine 1913n ubatnda, Heinrich
Mann Mnihte Tebaa zerine alrken
gryoruz. Thomas Mann bir arsa alp
ev ina ettirirken, Rilke strap ekmeyi
srdryor, Kafka ise tereddt edip durmakta... Ayn dnemde Coco Chan elin
kk apka dkknnda patlama yaandn reniyoruz. Peki ya aristokrasi?
Illies, merceini onlara da tutuyor. Avusturya veliahd Aridk Franz Ferdinand
altn ispitli arabasyla Viyanada srat
yapmakta, tren maketleriyle oynamakta ve Srbistandaki suikastlar yznden
endielenmekte. Yine ayn ay Armory
Show, New Yorkta modern sanatta byk patlamaya yol am. Chicagodaki
ikinci duranda Chicago Art Institute
rencileri protesto gsterileri dzenliyor
ve iddiaya gre sergideki Matisse tablolarndan kopyay yakyorlar. Avrupann
yeni sanatnn gsterildii sergi Ame-

14

Illiesin kitab bunlar gibi yzlerce detayla dolu. Picassonun Mona Lisa soygununda sorgulanmasndan tablonun
esrarengiz alnma-bulunma yksne,
Louis Armstrongun mehur bir trompeti olmasnn arkasndaki olaydan
Proustun Kayp Zamann zinde ilerleyiine, Charlie Chaplinin ilk film szlemesinden Freud- Jung dellosuna,
Picasso ile Matissein birlikte at binmeye
gidiine uzanan, ounlukla ayr grmeye altmz pek ok kii ve olaya
baka bir adan bakmay salyor.
Elbette ak, kitaptaki simalar birbirine
balayan nemli bir konu. Yl boyunca yaananlarda akn glgesi daima var. Alma
Mahler, Klimt, Kokoscha, D. H. Lawrence
ve Frieda von Richthofen ilikileri kitaba
renk katyor. Kitaptaki en ackl ak yks sanrm Pragda yaayan Kafka ile
Berlinde yaayan Felice Bauer arasnda
geeni. Bilinen bir yk diye dnebilirsiniz ama byle keskinlikle, tarih bir
perspektif iinde ele aln dramatik. Ak
isteyen ama aktan bir o kadar korkan, kaan, mesafelere saklanan bir adamn hep
son dakikalarda gelien kavuamama yklerinden ibaret ilikisi.
Son olarak kitaba keskin bir mizahn
hkim olduunu sylemek lazm. zellikle yerletirilmi, ksa komik gelimeler
in yannda yazar kimi olaylara da mizahi
bir tavrla yaklayor.
Aslnda bu kitab okumaya balamadan
nce kendinize u soruyu sormanzda fayda
var: 1913 yln, hemen kede bekleyen
dnya savandan neredeyse bamsz anlatabilir misiniz? Sava ve ona giden sreci
bir kenara koyup 100 yl geriye bakabilir misiniz? oumuz iin durduumuz noktadan o tarihe sava ekseninde yaklamamak
zor olabilir. Yazar, 1913: Frtnadan nce kitabnda bunu yapmay byk lde baarm. Gerekten de frtnadan ncesini anlatm. Frtna ncesi bir sessizlik deil ama
frtnalara gebe bir gei dneminin zekice
izilmi portresini okumaya hazr olun.

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Bir atmosfer kurma ustas: Siegfried Lenz

Ekmek ve Oyunlarla balayan, Almanca Dersi ve Sayg
Duruu romanlaryla sregiden bir ba olutu, ada Alman
edebiyatnn nemli temsilcisi Siegfried Lenzle aramzda:
Gcn szcklerden alan bir yazar-evirmen ilikisi.

tiraf etmem gerekir ki,

dnyay anlamak iin
hikyelere ihtiyacm var.

lman edebiyatna ocuk yatan beri yakn

olmama ramen, Siegfried Lenzle hayli
ge tantm. On yl ncesine kadar
okuduum tek eseri, ilk tiyatro oyunu
Susuzlar a-Sulular ayd (ev.
Sezer Duru). Su ve masumiyetin, dnem politikalarna ve bu politikalarn
biimlendirdii yarglara gre deerlendirilmesini tartmaya ayordu Lenz.
nsanlar su aracna dntren bask
dnemleriyle ilenen sularn hesabnn sorulduu dnemlerin elikili halleri... nsanlk tarihi boyunca gncelliini koruyan su kavramnn, zellikle
II. Dnya Savan ekillendiren Nazi
ideolojisi balamnda, Lenzin yazarlk
yaamnn temel izleklerinden biri olduunu bilmiyordum henz.

1926da Dou Prusyada doan Siegfried Lenz, 1943-1945 yllar arasnda
donanmada grev yapm, sava bitmeden ksa bir sre nce Danimarkaya
kaarken ngilizlere esir dm. Savan izleri, kuann teki yazarlarnda
olduu gibi, onun eserlerine de yansyor.
Uzun bir kesintinin ardndan Ekmek
ve Oyunlarla balayan, Almanca Dersi
ve Sayg Duruu romanlaryla sregiden
bir ba olutu, ada Alman edebiyatnn bu nemli temsilcisiyle aramzda:
Gcn szcklerden alan bir yazarevirmen ilikisi.

lk eviri: Ekmek ve Oyunlar

Bir zamanlarn yldz koucusu Bert

Buchnerin, on bin metrelik son kousu boyunca geri dnlerle anlatlan hikyesi Ekmek ve Oyunlar (1959),
Lenzden ilk evirimdi. Tek blmlk
ve tek paragraflk, iki yz sayfalk roman okurken, ara vermeden, bir solukta bitirme istei duymutum; ben
de o koudaydm sanki, yararak ya da
izleyerek, ama orada. erikle rtecek
ekilde oluturulmu kesintisiz anlatm
biimi, yazarn atmosfer yaratmaktaki
baarsyd kukusuz.
Romanda, mutlak baarya odakl
acmasz bir rekabet ortamnda var olmaya alan insan, zaaflar, tutkular
ve hrslaryla mercek altna alnyordu. Baar koullanmasnn ahlki deerlerin nne gemesinin bedeliyse
mutlak yalnzlkt: Bert gittiinde,

Siegfried Lenz

hikye, modern zamanlarn her alanda

dayatt ve bireyin dnda kalamad
sisteme bir eletiri niteliindeydi: Bert
her ne olduysa, tek bana olmad, hepimizin pay var. Taleplerimiz ve beklentilerimizle kkrttk, aslnda bize de ait
olmayan elenkler sunduk ona.
Ekmek ve Oyunlar 1968 tarihli Almanca Dersi izledi. Yazarn bayapt
saylan bu uzun roman bir rpda bitirme ihtiyac duymadm, tam tersine,
tuhaf bir duraanlk iinde youn dncelere dalarak, hatta sonu geciktir-

onu evreleyen yalnzl daha nce

asla hissetmediim gibi hissettim, onu
daha byk bir yalnzln beklediini de... Bu kanlmaz yalnzlk, galibe
verilen dl myd? Tm yollarn sonu
bu muydu? Kazand her eyin bedelini demesi gerekmiti, her galibiyet
onu kesin bir ayrla ya da bir hesab
kapatmaya ykml klmt, baarsna yardmc olanlar srekli arkasnda
brakmak zorunda kalarak...
Bir dnemin spor dnyasnn
arka plann da gzler nne seren bu

16

mek iin sk molalar vererek okudum.

Dorudan savala deil, savan arka
cephesiyle, yaratt sonularla ve biten savalarn ardndan da srp giden
mcadeleyle ilgileniyordu Lenz. Bir
Sava Sonu (ev. Zeyyat Selimolu)
adl uzun yksnde dile getirdii gibi:
Sava asla bitmeyecek, savaa katlm
bizler iin sava asla bitmi olmayacak.
Bitmeyen, insann kendi kendisiyle mcadelesiydi aslnda ve tam da bu nedenle bitmek bilmiyordu belki de...
ki farkl zaman dzleminde geen
Almanca Dersini, bir anlamda Almanlk Dersi olarak da okumak mmknd. Savatan sonra Hamburg, Schleswig-Holstein ve Danimarkada yaayan
yazar, kuzey blgelerindeki yaantlar,
alkanlklar ok iyi biliyordu. Yre halknn karakteristik zelliklerine ilikin
derin analizleri sonucunda, gemiten
gelen kodlamalaryla, corafi koullarn,
sert iklimin ekillendirdii dnme ve
yaama tarzyla boyutlu bir resim
kyordu ortaya. Romanda, Naziler tarafndan resim yapmas yasaklanan bir
ressamla onu denetlemekle grevlendirilmi kasaba polisinin atmal ilikisi,
polisin kk olu Sigginin gznden
anlatlyordu. Grev tutkusu uruna
insani deerlerden giderek uzaklaan
polis tiplemesi, Nazilerin insanlk d
Yahudi soykrmnda rol alanlarn ruh
hallerinin de temsilcisi gibiydi. Onlar
grevlerini yapyorlard yalnzca...
Sava sulularnn yargland
mahkemelerde ska dile getirilen Ben
yalnzca grevimi yaptm! savunmas,
Lenzi hayli megul etmi olmal. Grev
snrlarnn nerede balayp nerede bittii, tutkuya dnen grev bilincinin
ortaya karaca sonular, emir-komuta zincirinde skp kalan insann k
yolunu yine grevinde aramas... Kk
ocuun grev tutkunu babasyla ilikisinde yaad krlmalar, su olarak nitelenen davran biimleriyle yansyordu d dnyaya. Siggi grev kurban
bir suluydu artk.
Almanca Dersi, Lenzin nasl mkemmel bir anlat ustas olduunu
ve slupuluk sanatnda ulalacak
zirveyi gstererek bylemiti beni.
Beklenmedik zaman sramalaryla,
bilinli tekrarlaryla, yer yer sembolik
diliyle oluturuyordu slubunu. Balangta okurla arasna mesafe koyan
anlatmnn yol aldka insan tmyle
kavrayp iine ekmesi, eviri urandaki temel meselemle de rtyordu

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Amerikann kalbinde dnyann en baarl tasarm ilerine imza

atan Ira Friedlander ems Baba yapan bir dnm yks

evirmenin kendisine
yabanc olan bir dnyay gitgide benimseyerek
o dnyann bir paras
haline gelmesiyle. Yazarn atmosfer yaratmaktaki baarsn bu ikinci
evirimde ok daha net
algladm. Son derece
ayrntl betimlemelerini, uzayp giden cmlelerini evirirken glk
eksem de kimi zaman,
Almanca Dersi dil ve anlatm teknikleri asndan bir ders niteliinde
oldu benim iin.

Bir ilk ak hikyesi:

Sayg Duruu

Ardndan Sayg Duruu geldi; savatan uzak,

hznl, naif bir ilk ak
hikyesi bu kez, yazarn
seksenli
yalarndaki
son verimlerinden. Bir
lise rencisinin otuzlu
yalarndaki
ngilizce
retmeni Stellaya duyduu ak ve Stellann
hazin sonu. Yine kuzeyde, hayali bir deniz kasabasnda, denizin, balk teknelerinin, kk
adalarn
dnyasnda,
danslarla, denizci mzikleriyle, sert rzgrlar
ve martlarla bezenmi,
gcn konusundan te,
yaln, ancak kristallemi anlatmndan alan
bir novella. Yine insann
zne, insan gereine
ulama abas, zamansz bir kaybn yaratt
isyanlarn da vurulmadan, sessiz kabullenilii.
Bu roman, dili hayli
zorlu Almanca Dersinden sonra evirdiim iin belki, yaln anlatmyla
dikkatimi ekti en ok. Yalnl orannda derinlik duygusu yaratan bir
anlatm. Deerli dostum Selim leri,
ayn yalnlkta ve derinlikte ifade
ediyor bu zellii: Vard noktann
bylesine yaln ve bir yandan da
yaln- oluuna bylenip kaldm.
ok abuk sradanlaabilecek ilk
ak, ilk yaknlama, Lenzin anlatyla i yakyor.

Lenz, balk olmak

istermi genliinde, tm
yaam ky kentlerinde
gemi. Denizi, rzgrn
ynne gre deien
akntlar, gkyzndeki
k deiimlerinin suda
ve bulutlarda yaratt
renkleri, gelgit havzalarnn sszln uzun
uzadya betimlemesi bu
yzden olsa gerek. Ortadou bar konusunda
mcadele veren srailli yazar Amos Oz, O
bir ressam, diyor Lenz
iin, szcklerle resim
yapan bir ressam. Benzer motifler, eserlerinde
sklkla kyor karmza. Denizler, gller ya da
nehirler, uzun ve dingin
balk tutma sahneleri, kuzeyin bataklk blgeleri.
Kendini bildi bileli pipo
itiini syleyen yazarn
kahramanlar da ttnle
bark, pipo ya da sigara
dmyor ellerinden.
Lenz, dnsel gcn ironi ve hznle
harmanlayarak aktaryor
okuruna. Deiik anlatm teknikleri deniyor,
geleneksel syleyilere,
deyilere yer veriyor.
Kimi zaman abartl,
gerek olamayacak benzetmelerle
renklendiriyor metinlerini. Toplumdaki hakszlklarn,
adaletsizliklerin ve totaliter gcn savunmasz
birey zerindeki etkilerine eiliyor. Grnen
hikyeler
anlatrken,
arka plana, grnmeyene ynlendiriyor okurunu, ieride olup bitenlere, ze bakmas iin kkrtyor adeta.
tiraf etmem gerekir ki, dnyay anlamak iin hikyelere ihtiyacm
var diyor Lenz bir syleisinde. Yllar
nce Ekmek ve Oyunlarda dile getirdii gibi: Bu hikyeyi yazmaktaki
amacm, yalnzca kendimizi anlamak
belki de Edebiyatn temel ilevlerinden biri, bu deil mi zaten?
Yazarlarda da, okurlarda da hep
ayn aray...

17

Kraliyet slami Aratrmalar Enstitsnn Sanat ve Kltr

alannda En Etkili 500 Mslman listesinde yer alan Shems
Friedlander, hayatnn dnm noktalarn, eyh Muzaffer Ozakla
tanmasn, tasavvuf yolunda ilerlerken mazhar olduu ikramlar,
zetle bir mrn harman zamann K Hasadnda anlatyor.

EHR

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Ankara, iyi kalpli vey ana

Erhan Altann Sanatmzda Bir Dneme: 50li Yllar, Ankara adl almas bakentte kltr ve sanat hayatnn capcanl olduu yllara gtryor okuru. Kitap, air Ahmet Oktay, besteci lhan Usmanba ve ressam Ltf Gnayla yaplan syleilerden oluuyor.
SANATIMIZDA BR DNEME: 50L YILLAR, ANKARA, ERHAN ALTAN, EDEB EYLER, 96 SAYFA, 13,50 TL

AL EMN TUN

ara kentlerinden gelen gen

sanatlarn ilk kalp arpnts, tarifsiz heyecan, alkantl
umududur Ankara. iirde, yk ya da romanda, resimde, tiyatroda, mzikte, hangi
sanat dalyla ilgiliyse onda aradn tek
tek bulaca, avucunun iine alaca umuduyla dikkat kesildii yeni yuvasdr. Derin bir keif duygusuyla dolanp durduu
yepyeni bir corafyadr. Tabii btn bunlar
bakente adm atan sanat adaynn ilk
gnlerdeki duygusu, kaybetmek istemedii umudu, beklentisidir. Okuduklarnn bu
dncenin geliip bymesindeki katksn unutmamak lazm elbette. Ne de olsa
bu lkenin sanat ve edebiyatnda yer etmi
isimlerin ou Ankarayla bir ekilde iliki ierisinde olmu, orada yaam, hatta
yayor. Attil lhann yaynevi ynettii
yllar; Orhan Veliden Cahit Klebiye, Cemal Sreyadan Turgut Uyara, Ahmet Muhip Dranastan lhan Berke pek ok airin dizelerine ilham olan sokaklar; resim
sergileri, tiyatrolar, konserler; sanatlarn
bulutuu k meknlar 1980e kadar
bu zelliini bir derece srdryordu Ankara. Darbe dnemiyle birlikte merkeze,
stanbula gz krpmaya balayan kltr
ve sanat hayat son dnemde Ankaray
iyiden iyiye yalnz brakt. evirileri, iir
zerine deneme ve incelemeleriyle tandmz Erhan Altann imzasn tayan
Sanatmzda Bir Dneme: 50li Yllar, Ankara kitab yukarda deinilen ve netice
itibariyle kaybedilen umudun kaynana,
o yllara gtryor bizi. air, yazar, gazeteci Ahmet Oktay; besteci, retim yesi,
mzik kuramcs lhan Usmanba ve ressam Ltf Gnayla yaplan syleilerden
oluuyor kitap.

Deiim yllar ve Ankara

Ahmet Oktay, bir memur kenti diye bilinen Ankarann, bakanlklar ve uygulayc kurumlaryla gen cumhuriyetin
cazibe merkezi olarak 1950li yllarda sanatlar asndan ne ktn belirtiyor
konumasnda. Deiim yllardr o yllar.
Sava sona ermi, ekonomi ve toplumsal
hayat deimeye balamtr. Bir yandan
demokratikleme abalar, Amerikan yardm, modernleme, brokratik dzenin
siyasal yansmalar; bir yandan da iirde
dizenin ilevini yitirmesiyle yeni sulara
yelken almas, mzikte tonalitenin zorlanarak yer yer zlmesi, resim sanatnn
figratiften soyut resme doru meyletmesi
gibi gelimelerle sanat dnyas yeni aray-

Bir zamanlar Ankara, Bankalar Caddesi

Yakup Kadriden nurullah Ataa...

lar iindeyken, Ankarada yaayan sanatlarn bunlardan etkilenmemesi elbette

mmkn deildi. Trkiyedeki sanatlar
dnyadaki deiimlerden daha hzl haberdar oluyor, belli kaynaklara daha rahat
ulaabiliyorlard artk. Btn bu gelimeler
50lerin Ankarasnda zellikle air ve yazarlar bir araya getiriyordu.
Erhan Altan, kitabn nsznde,
sanatsal atlmlarn lkeye kanlmaz
olarak geleceini, yeniye kucak aan
Ankarann sanattaki eskiden kopua cesaret verdiini belirttikten sonra, modern
sanatn bu byk patlamas elbette yeni
bakentte gerekleecekti, diyor. O dnem
Ankarada ok canl bir sanat hayat grlse de Ahmet Oktay, Ankarann hibir
zaman sanatn merkezi olmadn dnyor ve sanatlarn sonraki yllarda
yeniden stanbula ekildiini sylyor:
Yaynevlerinde mthi bir patlama oldu,
nk edebiyat mthi bir endstri olarak
alyor burada. Bir edebiyat endstrisi
vardr, onun iinde faaliyet gstermeye
alyoruz. Bu edebiyat endstrisi roman
biimlendirdi. iiri demiyorum, ok kr
iire kimse karamyor, egemen olamyor,
ama roman dnyas artk bu endstrinin
ilkeleri dorultusunda retiliyor.

Kitabn en oylumlu ve doyurucu syleisi Ahmet Oktayla yaplan. Atatrk

dneminde Ankarada alan Karpi
Lokantasndan, Yakup Kadri, Nurullah
Ata, Ahmet Muhip Dranas, etin Altan,
ahap Stk, Orhan Veli, Mehmet Kemal
gibi isimlerin bulutuu meknlardan, o
dnem karlan dergilerden, siyasal eilimlerden sz alyor. Hergele Meydanndaki 15. Yl Kraathanesi, Ulus Posta
Caddesindeki Krdn Meyhanesi, Bomonti Gazinosu, zen Pastanesi Oralarda karlaan eski ve yeni kuaklar.
Tanmalar. Ahmed Arif, Enver Gke,
Krehirde retmenlik yaparken sk sk
Ankaraya gelip giden lhan Berk...
Sz daha ok ikinci yeni etrafnda ekilleniyor. Erhan Altann bu konudaki
yaklam dikkat ekici; sorusunu derinlemesine bir yoruma sarp sarmalayarak
yneltiyor: kinci Yeninin yaptna baknca, bir kere sentaks krdlar. Ne bileyim, bunun bir ileri aamas, szcn
yap ta cmleydi, yap tan szck grp szckle oynamaya balanabilirdi, hi
kimse byle bir ey yapmad. kinci Yeniye
dhil grnen airler bunu yapmak zorunda deildi, bir sonraki kuak yapabilirdi.

18

Ama sonraki kuak gelmedi, bu anlamda

gelmedi. Acaba birtakm snrlarn belirlenmesi gibi bir durum mu olutu?

Artk bir tara kentinden fark yok

Ahmet Oktay sorulara cevap verirken bir

i hesaplama yapmay da ihmal etmiyor.
Sohbet zaman zaman Ankarann dna
kp edebiyat, sanat ve dnce dnyasnn geni corafyasna uzanyor. Bu arada
kinci Yeni adn koyan kiinin Muzaffer
lhan Erdost olduunu reniyoruz Ahmet
Oktaydan. Ve diyor ki Ahmet Oktay: Sanatn renciliini yapmadan sanat sevmek mmkn deil.
lhan Usmanba ve Ltf Gnay o
yllarn Ankarasnn mzik ve resim dnyasnda dolatryorlar bizi. Ama mzisyenler ve ressamlar arasndaki ilikilerin
edebiyatlarnki kadar canl olmadn
reniyoruz.
Her sanat da 50li yllardaki geni
caddeleri, tiyatrolar, gece gidilen meknlar
iin sevmiler Ankaray. imdi bunlarn hibiri kalmad Ankarada. Caddeler otobana
dnm durumda, hava kararr kararmaz
herkes evine ekiliyor, toplu tama hizmeti
erken saatte sona eriyor. Herhangi bir tara
kentinden fark yok artk Ankarann.

HATIRA

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Yitik bir dnyann etelesi: Saidin anlar

Yersiz Yurtsuz, Anlar adl eser, Edward Saidin doumundan akademik hayatna balamasna kadarki anlarn ieriyor. n planda
Saidin ve ailesinin hikyesi var. Kitapta Edward Saidin sadece
Ortadouda deil, Amerikada geirdii yllar da yer alyor.
YERSZ YURTSUZ, EDWARD W. SAID, EV.: AYLN LER, METS YAYINCILIK, 408 SAYFA, 30 TL

si akam altya kadar girebildii bir elit

okulu olarak anlatlyor. Benzer eletiriler
Harvard iin de var. Entelektel geliimini
ise ufuk aan birka hocann dnda yle
zetliyor Said: Saatlerce, gnlerce, haftalarca doymak bilmezcesine kitap okuduumu hatrlyorum. (s. 381) Benzer cmleleri tm entelektel formasyonu iin de
kuruyor: Mzik, yazn ve felsefe tarihine
ilikin okumalarm hem renci hem de
retmen olarak yapp ettiim her eyin
temelini oluturdu. (s. 365)
Said, dilinin ve zihninin tm
imknlarn kullanarak ve adeta hibir
engel tanmadan hayatnn bu dnemine
ait anlarn kaleme alm. Anlarnda bir
edebiyat eletirmeni, bir akademisyen,
bir mzikolog olmann getirdii tm
avantajlar mevcut. Bunun yannda son
derece insani, scak bir tarz var. Said
bu anlar yazdnda altml yllar am. Annesini yle betimliyor: Onun
kollarnn arasnda olmak cennetten
kma bir mutluluktu. Ya da Amerikan
pasaportunun Ortadoudaki nfuzunu
yle anlatyor: birer muska misali
tadmz Amerikan pasaportlarmz
bizleri Filistin zerinden oynanan siyasi
oyunlardan saknyordu. (s. 165)

ZEKERYA BAKAL

dward Said, edebiyat kuramlar ve eletirisi, siyaset, karlatrmal edebiyat

ve mzik alanlarnda en nemli ve ok
tartlan entelektellerden biridir. Bu konularda onun eserlerinden bahsetmemek,
ona gnderme yapmamak hemen hemen
imknszdr. 1978de yaymlanan arkiyatlk, Ortadou almalarnda, postkolonyal eletiride hl klt kitaplardandr.
Olaylarn Anda slam, Kltr ve Emperyalizm, Entelektel gibi eserleri bu alanlara ilgi
duyanlarn mutlaka okumas ve zerinde
dnmesi gereken eserlerdir.
Yersiz Yurtsuz, Saidin doumundan
profesyonel hayata balamasna kadarki
anlarn ieriyor. n planda Saidin ve ailesinin hikyesi var. Ancak Edward Said o
kadar karmak bir ilikiler a iinde bym ki bu kiisel hikyede Amerikan
kimliinden srailin kuruluuna, Nasr
milliyetiliinden Princeton niversitesindeki erkek egemen havaya kadar pek
ok tarihsel ve toplumsal katmana rastlamak mmkn.
Said anlarn 1994te yazmaya balam. Bundan birka yl nce, 1991de kendisine kanser tehisi konulmu. Anlar,
ngilizcede 1999da yaymlanm. Kitab
Trkede letiim Yaynlar 2003te basmt. Elimizdeki eser ise ayn evirinin
Metis tarafndan baslm hali.
Kitabn hikyesinden bahsetmiken
Aylin lerin son derece baarl bir eviri ortaya kardn da syleyelim. Said
gibi birka dili konuan ve ngilizceyi
nanslaryla yazabilen bir yazar Trkeye evirmek kolay bir i deildir. Kitab
okurken eviri tad almyorsunuz ve eer
ngilizceden de okumusanz Saidin sesini duyabiliyorsunuz. evirinin baar
ve gzelliindeki tek istisna, evirenin
bana gre gereksiz bir ekilde srarc olduu oun kelimesi.

UNUTULMU BR DNYAya dair

Said, kitabn byk bir ksmn hastalk ya

da tedavi dnemlerinde yazdn sylyor.
Anlar yersiz yurtsuz, byk lde yitik
ya da unutulmu bir dnyann etelesini
karmak ve lmcl olan hastaln
rendikten sonra yaad hayatn znel
bir muhasebesini ard[n]da brakmak iin
yazdn ifade ediyor. Farkllklarn hayatnn bir paras olduunu ve bundan dolay
hibir tek kimlie indirgenemediini, giderek bu yersiz yurtsuzlua altn ve yersiz
yurtsuz olmay yelediini vurguluyor.

Uyumak istemeyen yazar

Edward Said (1935-2003)

absrtlnden, muhteem kelimesinin daima ngiliz tarihine gnderme

yaptndan bahsediyor.
Anlarnda grdmz iki ana izlek
,Saidin annesiyle ve babasyla olan ilikisi.
Said ta kklnden annesinin ve babasnn lmlerine kadar ikisiyle olan ilikisini byk bir dikkat ve ayrnt zenginliiyle
sunuyor. Annesinin efkatli ama buyurgan
duruu, babasnn Amerikada sadece 10
yl yaam olmasna ramen mr boyu
devam eden ve hibir ekilde sorgulanmasna izin vermedii, milli gnlerde iyerine Amerikan bayra asmasndan kran
Gn hindi yemesine kadar ayrntlarla
ssl Amerikaya ball, Saidin canl ve
gl gzlemleriyle anlatlyor.
Saidin hatralarnda, sadece Ortadouda deil Amerikada geirdii yllar
da var. Princeton ve Harvard niversiteleriyle ilgili gzlemleri ilgin. rnein,
1950li yllarn Princeton son derece
muhafazakr, entelektel hibir ortam
sunmayan, kadnlarn sadece cumarte-

Yazar, klar Kudste yazlar Kahirede yaayan bir ailede domu. Annesi
Lbnanl, babas Amerikan vatanda.
Aile Hristiyan ve Arap. Said, Kahirede
bir ngiliz okuluna gidiyor. Ad bir ngiliz kralnn ad ve soyad Arapa. Saidin
tek bir yere, milliyete, kltre ait olamama ya da birbiriyle kesien kimliklere ait
olma hali, diller iin de geerli. Kk
yalardan itibaren Arapa, ngilizce ve
Franszca konuuyor. zellikle Arapa
ve ngilizce arasnda srekli gelgitler yayor, birini konuurken dierini hatrlyor. Bunda annesinin onunla her iki dilde konumasnn ve ona daima ngilizce
yazmasnn etkisi var.
Said tad zelliklerin kimliklerle olan ban nasl fark ettiini kiisel
anekdotlarla anlatyor. ngiliz okuluna giderken okuldaki rencilerin
ounun ngiliz olmamasna ramen
ngilizcenin zorunlu olmasndan,
ngilterenin ayrlarndan, dalarndan, krallarndan oluan mfredatn

19

Eserin hemen her yerinde nesnel ve mesafeli bir entelektelin sesiyle, gnleri sayl olduunu bilen bir fninin sesi birbirine karyor. Eserde bu nesnel duru ve
insani ynle ilgili pek ok e var. Ancak
benim en ilgin bulduum, yazarn uykuya direnii ve hayat kutsay: Uyku
insann farkndaln sekteye uratan
her ey gibi lmden farksz benim gzmde Uykusuzluk, ne pahasna olursa olsun arzulamaya devam edeceim
kutlu bir hal. (s. 388)
Kitabn sonu adeta aceleye getirilmi
gibi. Onca anekdottan, onca hatradan
sonra yazarn bunlar bir yere balamasn,
birka sayfayla da olsa bir muhasebe yapmasn bekliyor insan. Bu durum kim bilir
belki de sonunun yakn olduunu bilen bir
insann tpk uykuya direndii gibi bir son
yazmaya da direnmesi olarak aklanabilir.
Said, byk bir akyreklilik ve gl
bir dille hayatnn ilk 23 yln zaman zaman siyasete, Ortadou ve ABD tarihine
deinerek anlatm. ok ynl, ok katmanl, ok zengin bir zihnin muazzam bir
kltrleraras tecrbe, dil, mzik ve felsefe
bilgisiyle yorularak hayata ve kendine bakndan renebileceimiz ok ey var.
Kesinlikle okunmal!

SYLE

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Dzyazyla iiri bsbtn farkl grmyorum

avkar Altnel gezi yazs, anlat ve an karm diye nitelenebilecek yeni kitab Hotel Glasgowda anlatc avkarn peinden
Glasgowun ve Parisin meknlarnda dolatryor okuru. Altnel
ile kurmaca ve gerek kiileri anlatt kitabn konutuk.
HOTEL GLASGOW, AVKAR ALTINEL, YAPI KRED YAYINLARI, 108 SAYFA, 8 TL

aklar da yalnz kltrel kimliklerinden deil, kimliklerinin her boyutundan

kama abas iinde olduklarndan dilin
onlar iin tek bana belirleyici olmas imknsz. Benim iin de ayn ekilde
dil hayatmdaki elerden yalnzca biri;
kimliimin tmne sahip kabileceini
sanmyorum.

CAN BAHADIR YCE

nceki dzyaz kitaplarnzdan

farkl olarak Hotel Glasgowda
nc tekil kii anlatm var. Murakami geenlerde ancak birinci tekil
kii anlatmyla yazarsa metinle samimi bir iliki kurabildiini sylyordu. Sizin bu tercihinizin sebebi ne?
Hotel Glasgow her eyi arkalarnda brakp hayatlarndan (kaldklar o otelden)
kp gitmek isteyen ve tabii sonunda bunun imknsz olduunu kefeden bir dizi
kurmaca karakter ve gerek insanla ilgili.
Kendimden nc tekil kiiyle sz etmeyi, byle bir kn hi gelmeyeceini,
olduumuz insandan baka bir ey olamayacamz iin bandan kabul etmek
iin setim ve kitabn daha ilk kelimesinin
avkar olmasna zen gsterdim. Ama
zihinsel olarak kabullendiim avkar
olma gereini duygusal olarak kabullenip kabullenemediim tartlabilir tabii.

iirlerinizde de sinema anlatmna yaklaan rnekler var ama sinemaclara da hatr saylr bir yer
ayrdnz Hotel Glasgowda bunun dorua ktn
dnyorum. Sinema-edebiyat ilikisine dair grnz nedir: Sinema iire mi yakn, dzyazya m?
Yahya Kemal, eski kltrmzn resimsizlik ve nesirsizlik gibi iki feci noksan
olduunu syler. Bu saptamann ne kadar
doru olduunu syleyebilecek kadar
eski kltrmzle tank deilim. Ama
lkemizde resim ve dzyaznn hl biraz hor grld, milli sanatmz iirin de bir tr anti-resim ve anti-dzyaz
olarak algland ve resim ve dzyazdan
uzaklat lde iir sayld ileri srlebilir. Bense, bu nyarglara duyduum
tepkiden ok, kendi gereksinimlerime
karlk vermek iin resme ve dzyazya
ya da, daha geni bir ekilde syleyecek
olursak, gstermeye ve anlatmaya dayal
bir iir gelitirdim. Vermeerin tablolarndan izgi romana kadar grsel sanatlarla,
yazmaya altklarm arasndaki iliki
bundan nceki kitabm Mavi Defterde ayrntl olarak mercek altna alnyor, Hotel
Glasgowda da, evet, sinema gndemde.
Sinema benim iin edebiyatn ikiz kardei gibi. Dnyay okura gstermeye alan
bir yazar olarak film tekniklerinden her
zaman yararlandm. l bu olunca belki
bazlar sinemann gzmde dzyazya
daha yakn olduunu dnebilir, ama
benim dzyazyla iiri iin bandan o
kadar kesin bir ekilde birbirinden ayrmadm da unutmamak gerek.

Kitabnz okurken aklmda Sabri Esatn dizesi

vard: Pasaport bir yolculuk romandr. Birok
yolculuundan metinler retmeyi bilmi bir yazar olarak bu dize hakknda ne dndnz
merak ediyorum.
Pasaport denilen belgenin ierdii ironi,
bir yandan yukarda andm ekilde
her eyi ardmzda brakp gitmemizi
mmkn klyormu gibi dururken, bir
yandan da ardmzda brakmak istediimiz o eylerin hepsini bir kimlik
halinde yanmza almaya bizi zorlamas. Yolculuklardan metinler retmeye
gelince, yolculukla yaz arasnda bir dizi
benzerlik olduu kukusuz. Yaz da sizi
hayatnzdan kartp baka birine dntrebileceini sylyor. Bu bir lde gerekleiyor da: Yazarken gnlk
hayatnzda olduunuzdan daha zeki,
ince, duyarl bir kimse oluyorsunuz.
Ama, gene bu kitapta anlatmaya altm gibi, bu mutlak bir deiim deil;
yazar kamaya alt eksik ve kusurlu insan da beraberinde gtrmekten
kurtulamyor ve ou defa da anlatt
bu insan ve onun hayat oluyor. Dahas, anlatlmas gereken de bence zaten
bunlar. Hepimiz Nabokovun szn
ettii, her gn grd parmaklklarn
resmini yapan zavall maymun gibiyiz:
inde olduumuz kafeslerden baka ileyebileceimiz bir konu yok.

Hotel Glasgow kimlik arayyla ilgili bir kitap. Bu

arayn dille ilikisini sormak istiyorum: rnein,
Trke dnda bir dille yazmay hi dndnz
m? Kimlik meselelerini iinde tarttmz dil, aslnda kimliimiz deil mi?

iir ve dzyaz demiken, asl yapmak istediinizin

iir deil dzyaz olduunu bu kitapta da tekrarlyorsunuz. Edebi hiyeraride dzyazy iirin stne koymak bana hep ilgin grnr (tam tersini
dnenlerdenim). Dzyazya atfettiiniz konumu
biraz aar msnz?

avkar Altnel

Kimlik arayndan ok, bir tr kimliksizlik aray ya da kimlikten kurtulma

istei sz konusu. Kurtulmak istenilen
kimlie belki kltrel kimlik de dhil.
avkarn, genlik yllarnda ne kadar
etkilendiini uzun uzun anlatt iki

filmden Pariste Son Tangonun bakahramannn eitli lkelerde yaam bir

Amerikal, Yolcunun bakahramannn
da niversiteye Amerikada gitmi bir
ngiliz olmas rastlant deil. Ama bu
insanlar da, Hotel Glasgowdaki teki ka-

20

Dediim gibi, dzyazyla iiri bsbtn deiik trler olarak grmyorum.

Aralarndaki fark bence niteliksel deil
niceliksel. iir dzyaznn asgariye indirilmi ekli, dzyaz ise daha karmak,
daha zengin, daha doyurucu bir iir.
Benim dzyazy tercih etmem bu yzden. Dzyazda da iirlerimde ilediim
konular ilediimi, ama bunu daha ileri
bir dzeyde yaptm dnyorum. Ne

KTAPZAMANI

SYLE

6 EKM 2014 PAZARTES

Ne kadar yaln bir roman bu.

Ne kadar incelikli, ne kadar gl
O kadar farkl, yle biricik ki.
Unutulmaz. Srad
Doris Lessing, The Independent

yazk ki dzyaznn nemsiz olduu

inanc kltrmzde o kadar yaygn ki
herkes bu grm paylamyor. Son
derece zeki insanlarn bile bana hl,
Peki, yeni iir var m? diye sorduu
olabiliyor. Ben de her seferinde, Evet,
var, daha geenlerde uzun bir iir yaymladm, deyip son dzyaz kitabmn adn veriyorum.

70lerden sz ederken, o yllarda edebiyat nce

kurmaca olarak grdnz sylyorsunuz.
Yllar iinde fikriniz ne kadar deiti ve kurmacaya baknz deitiren ne oldu?
Ben kurmacaya hl inanyorum, ama
kurmaca artk kendine inanmyor. Kurmaca nedir? Hayatn, belli bir anlam
olacak ya da belli bir duygu uyandracak
ekilde yaplm bir resmi. Dolaysyla
da btn edebiyatn kurmaca olduu,
iirle dzyaz arasnda nemli bir fark
bulunmamas gibi, kurmacayla kurmacad edebiyat arasnda da nemli bir
fark bulunmad sylenebilir. Benim
btn kitaplarm bamdan geen gerek olaylarla ilgili olsa da, her zaman
bu olaylar okura bir eyler syleyen bir
tr hikyeye dntrmeye altm iin yazdklarmda sonuta belli
bir kurmaca esi var. Ama bir yazarn
sylediklerinin gerek hayatta boutuu bir eylerden kaynaklandna
inanabilmek benim iin nemli ve gezi,
an, otobiyografi gibi trlerin ierdii yaanmlk bunu kolaylatryor.
Kurmacann en kapsaml rnei roman
ise imdilerde aksine, ne kadar postmodern olduunu kantlamak umuduyla,
gerek hayat kavramn alaya alp
her eyin uydurmaca olduunu ileri
srmekle megul. Bu bana o kadar ocuka geliyor ki romandan soudum.
Hotel Glasgow yaymlandktan birka
gn sonra Kaya Genten Kahramann
ad, ama sadece ad deise kitap roman
olmaz myd? diyen bir ileti aldm.
Ne demek istediini anlyorum, ama
akladm nedenlerden kahramann
avkar, kitabn trnn de anlat
olarak kalmas bence daha iyi.

Kitabn belki de en etkileyici sayfalar Afro-Amerikan yazar Richard Wrighta dair blm. Baka
bir lkede yaamay seen bir tr srgn, yaknlk kurduunuz bir baka isim. Yurt dnda
geen onca ylda kendinizi hi srgn ya da
gnll srgn diye tanmladnz oldu mu?
Amerikadan tand Pariste her eyini, dostlarn, kalemiyle kazand
servetini, saln ve en nemlisi de
yazma gcn kaybedip sonra da elli

iki yanda len Wrightn hikyesi

gerekten arpc olsa da, kitapta lkesinden uzakta olan bir tek o deil,
herkes ayn konumda. Ama her eyden
kamak istediklerinden iinde bulunduklar durumu srgn olarak grmyorlar. Benim de kendi durumuma o
gzle baktm hi olmad. Yaadm
yerlerde baka bir yere ait olduumu
duyarak deil, hibir yere ait olmadm duyarak yaadm. avkardan baka
birisi olamayacam, bu nedenle de
onun ait olduu yerlere ait olmam gerektiini artk bilmeme ramen bu garip duygu beni btnyle terk etmi de
deil. Zaman iinde tek deien yan,
eskiden zgrletirici gibi durmuken
imdi rahatsz edici gelmesi.

Kitabn anlatcs deil ama kahraman (avkar) mutlu olabilmenin bir yetenek ii olduunu anlam zamanla. Bir baka sayfada ise
onun yetenek diye soyut bir gcn varlna
inanmadn reniyoruz. Mutlu olmak (bir yetenek, eilim sezgi; ne dersek diyelim) airlerde,
yazarlarda bulunmayan bir zellik mi?
avkar sanatn yetenekten deil, sanata,
yani her eyin bir yerinin ve anlamnn
olduu daha uyumlu, dzenli, gzel bir
dnyaya duyulan ihtiyatan kaynaklandn dnyor. nsann byle bir
ihtiya duyabilmesi iin normal hayatn anlamsz, dzensiz, irkin vb. olarak
alglamas gerek. Bu da bir anlamda
mutsuzluun tanm olduuna gre
byle bir ruh halinin gerekten de sanatn nkoulu olduu sylenebilir. Ben
kendimi ok mutsuz biri olarak grmyorum geri, ama kim bilir, belki byk
bir yazar olmamamn nedeni de zaten
yeterince mutsuz olmamamdr.

Anlatda ok ince bir mizah da var. Hayatnz . .

(skoyadan nce) - . S. (skoyadan Sonra) diye
ikiye ayrmanz bunun bir rnei. Bir gn .. hakknda da bir kitap okuyabilecek miyiz? Asl sarsc
malzemenin ..de sakl olduuna dair bir izlenim edindim Hotel Glasgowdan... Ne dersiniz?
skoyadan Sonraki yllara nankrlk etmek istemem. Hayatmda yapmak istediklerimi az ok bu dnemde
yaptm, dnyann birka kesini grdm, bir eyler yazdm vb. Ama tabii
skoyadan nceki, her ey olabileceine, her yere gidebileceine inanan,
gen, iyimser, umutlu avkar da gene
bu dnemde kaybettim. Hotel Glasgow
da zaten bir anlamda bunun hikyesi.
O eski avkar bir defa daha iimde
diriltip yazabilir miyim, yazmak ister
miyim, emin deilim.

21

ki kk kzn dostluunu anlatan Buz Saray, ocukluun gizli

kederini incelikle iliyor. Bitmeyen, upuzun bir kn ortasnda
filizlenen bu dostluk, usuz bucaksz bir yalnzln
balangc oluyor.
Trkenin en nemli airlerinden Melih Cevdet Andaya 1973
TDK eviri dln; Tarjei Vesaasa ise 1963te Kuzeyin
Nobel Edebiyat dl saylan skandinav Edebiyat dln
kazandran Buz Saray souk, uzak bir diyarn dostlukla
alevlenen sessiz iirini dillendiriyor.

KTAPZAMANI

Yeni dnemin ruhu

ROMAN

6 EKM 2014 PAZARTES

Sevimli bir ihtiyar olarak Tanpnar

Latin Amerika edebiyatnn dnyaca nl ismi, Nobel Edebiyat dl

sahibi Mario Vargas Llosann dilimizde yaymlanan son kitab Ketum
Kahraman, her ne kadar ad tek kahraman artrsa da, iki ayr kentte yaayan iki karakterin yksn anlatan bir roman.

Nazl Erayn Ahmet Hamdi Tanpnarn hayatndan kimi sahneleri romanlatrd Aydaki Adam Tanpnar, son yllarda says iyice artan Tanpnar kitaplarna eklenen son eser. Birok kitapta anlatlan Ahmet Hamdiden farkl bir
portre bu; sevimli, bohem bir ihtiyar Nazl Erayn Tanpnar.

KETUM KAHRAMAN, MARO VARGAS LLOSA, EV.: HAVVA MUTLU, CAN YAYINLARI, 416 SAYFA, 29 TL

AYDAK ADAM TANPINAR, NAZLI ERAY, DOAN KTAP, 304 SAYFA, 22 TL

NAN ETN

atin Amerika edebiyatnn dnyaca tannan

yazarlarndan Mario Vargas Llosann Ketum Kahraman adl
roman, Jorge Luis Borgesin bir yksnden u alntyla alyor: Bizim en yce grevimiz bir labirent ve
bir ip olduunu hayal etmektir. Bu
sz edebiyatlarn sanatsal, estetik
ykmllklerini anmsatr ki Mario Vargas Llosa hep estetik deerleri nde tutan yazarlardan olmutur.
Llosa pek ok dle deer grlm
ve sonunda dnyann en saygn dl
olan Nobeli kazanmtr (2010). Deyi
yerindeyse, hem ulusal hem de uluslararas edebiyat camias Mario Vargas
Llosann deerini bilmitir.
Mario Vargas Llosa, doduu
lke olan Peruda, 1990da bakanlk
seimlerinde aday olmu ve yar
kaybetmiti. Pek ok evrenin ortak
kans uydu: Llosa seimi kazansa
bile bu, edebiyat iin bir kayp olacakt. nk edebiyat lmsz, siyaset
ise sadece tarih bir neme sahiptir. Sonuta Llosa bakanlk yarn kaybetmi ve girdii yartan ok
ey renerek km, bunu da yle
zetlemitir: Bir siyaseti deil, yazar olduumu rendim.

Edebiyat siyaset iin kullanILamaz

Llosa, Perunun ve genel olarak Latin Amerikann toplumsal ve siyasi

gereklerini edebiyatna tam, her
zaman siyasetin iinde olmutur. Pek
ok romannda baskc ortamdaki zgr bireyin mcadelesi gze arpar.
u szler Llosaya ait: Edebiyat iin
siyaseti kullanabilirsiniz ama bunun
tam tersini asla yapamazsnz. imdi
bu hat stnden, Llosann son roman
Ketum Kahramana ksaca gz atalm.
Ketum Kahraman, her ne kadar
adnda tekil kahraman olsa da, iki
ayr kentte yaayan iki karakterin
paralel yksn anlatyor: Scak
kent Piurada bir tamaclk irketinin sahibi olan Felicito Yanaqu ve
Perunun bakenti Limada sigortaclk yapan Ismael Carrera. Hayat bir
rutin iinde, her ey kendi halinde
ilerlemektedir. Ama deien eyleri
grp fark ettike kahramanlarmzn hayatlar altst olur. Felicito,
evinin tahta kakmal eski kapsna,
bronz kap tokmann olduu yere
sktrlm bir zarf bulur. Piurada

kt koullarda yaayan bir sr

insann bulunduu ve yamaclk,
apulculuk yaptklar belirtilen mektupta Felicitodan tamaclk irketini koruma ad altnda hara istenir. mza yerine bir rmcek resmi
bulunan mektubu bir mafya rgt
gndermitir. Felicitonun ise mafyaya boyun emeye niyeti yoktur. Onu
okutup byten babasnn szlerini
anmsar: Kendini kimseye ezdirme!
Srkleyiciliini hi yitirmeyen
Ketum Kahramann dier karakteri Ismael Carrerann bana gelenler de
dzenin bozulmasna yol aar. Ismael,
irketinin yneticisi Rigobertoya yllar sonra her trl olana salamaya
kararldr; ondan istedii tek ey, seksen yanda yapaca evlilikte ahitlik
etmesidir. Rigoberto ise artk kltr ve
sanatla ilgilenmek, ailesiyle gzel vakit
geirmek istemektedir. Ismaelin isteini kabul eder ama onun agzl ocuklar balarna bel olacaktr, nk
arada miras blm vardr.

TEMEL KARATA

ac myd, solcu mu? Batl myd, muhafazakr

m? Batc myd, Doucu
mu? Kimdi Ahmet Hamdi Tanpnar?
Bu sorular lmnden yllar sonra
gndeme geldi ve binlerce kez soruldu,
bu sorulara onlarca farkl yant verildi.
Kafalardaki farkl Tanpnarlar hibir
zaman tek vcutta buluamad. Ancak
yazarn zamanla daha iyi anlaldn
sylemek yanl olmaz. En azndan yalnzca edebiyat alannda deil, sosyoloji
alannda da tartabiliyoruz onu. nk hakkn yediimiz nemli nitelii,
toplumsal dntrc olma rolyd
Tanpnarn. Zihin ve fikir dnyasna
ilikin ok nemli iaretler ieren gnlkleri lmnden neredeyse yarm
asr sonra yaymlanan Tanpnar, yllar
boyunca yalnzca muhafazakr camiann simge isimlerinden biri, sac bir
yazar olarak algland. Oysa CHP milletvekiliydi. Dahas, Beyolunda bohem bir hayat srd vakiydi. Tam
Mslman mym bilmem. Milletimin
Mslman olduunu unutmuyorum ve
Mslman kalmasn istiyorum. Garplym. Hristiyanln daha iyi, daha
zengin miraslarla, daha iyi ilendiine
eminim. diyen Tanpnar, kendi tasavvur dnyasn belli ki kolay aklanabilir ve konformist bir muhafazakrlk
erevesinde kurmamt. Biraz yakndan bakldnda modernist ve modernlemeci yanlarnn baskn olduu
grlebiliyor, at gzlyle, Kemalist
bir okuma yapldnda ise hayli kafa
kartryordu. Neyse ki kitaplarn
basan yaynevinin bir dnem deimesinin de (Derghtan YKYye)
etkisiyle okur kitlesi farkl tabanlara
yayld ve nemli bir ilgi alan, hatta
oda oldu Tanpnar.

Baskc kurumlar, agzl kiiler

Kukusuz ki kitab birka szckle

zetlemek g, byle bir niyetim de
yok. Ama unu syleyebilirim: Ketum
Kahramann bu renkli kiilikleri, yeni
bir gereklie tanklk ediyor. Buna
ister dalaverecilik, ister Perunun ya
da Latin Amerikann eskiyle harmanlanm yeni ruhu deyin, ama kitab glmseyerek okuyacanzdan,
rahat okunur ve samimi bulacanzdan kukum yok. Ketum Kahraman,
Llosann klliyatnda nemli bir yere
sahip olacaktr ki, bence romanda
gnmzde hkim grnen ve kendi
deerlerini, ideallerini, stnlklerini dayatan yeni dnemin ruhu var.
Mario Vargas Llosa edeb byteciyle, adeta st rtlm yeni gereklii, Perunun yeni kahramanlarn
mercek altna alyor diyebiliriz. Bu
yeni Perudur belki, ama baskc rejimlerin yerini baskc kurumlar, agzl kiiler, irketler, kskanlklar
almtr; sistemin zndeyse aslnda
deien pek bir ey yoktur. Bakalarnn ideallerine ya da arzularna
gre yaamamann hangi kurallara
dayand aktr: Cesur olmak ve
kendini ezdirmemek.
Ketum Kahramann arka plannda
grnen bu dnyann renkli simalaryla tanacaksnz, elbette btn snrlar ap insan ruhuna bakan bir
gzlemci eliinde.

Nazl Erayn Tanpnar

Nazl Erayn yeni roman Aydaki Adam

Tanpnar da Ahmet Hamdiyi anlatyor.
Birok kitap, birok metin, birok tez
gibi Ancak romann anlatt Ahmet
Hamdi, girite szn ettiimiz ya da
birok kitapta anlatlan Ahmet Hamdi
deil! Sevimli, bohem bir ihtiyar Nazl
Erayn Tanpnar. Okurun belleinde
ilk bu sinyal akyor. Sahi, Tanpnarn
anlatlmadk nesi kald? Nazl Eray, bu
tekrar yazarn biyografisinden paralar
alarak farkl bir roman kurgusuyla
yapmay tercih etmi. Romann derdinin
ilk bakta Tanpnarn entelektel ya-

22

Nazl Eray

nndan ok zel yaam olduu gzlemleniyor. Narmanl Yurdundaki odasndan diz arlarna, mide sanclarndan
Beyolu lemlerine kadar bir Tanpnar
sunumu Aydaki Adam Tanpnar. Yer yer
yazlarna, iirlerine de bavurulmu.
Kitapta yer bulan iirlerden biri adeta
Tanpnar mar haline gelmi popler
dizeleri ieriyor: Ne iindeyim zamann/
Ne de bsbtn dnda

Parasz pulsuz Tanpnar

Romanda karmza birka kez kan

Tanpnar tasviri de seilen dizeler gibi
popler. Parasz pulsuzdur yazar, darack, rutubet kokan bir odada yaar, elbiseleri eskidir, pardssnn yakas kirli,
ayakkablar tozlu, ksa boylu ve irkin!
Borcu oktur, dizleri arr, bohem hayat
srer Ve Parise gitme hayali vardr. Ne
yapar eder, bunu 52 yanda da olsa gerekletirir. Oysa bu tanmlar ve zellikler
midir Tanpnar farkl klan, bir romana
konu eden? Elbette bu yazarn tercihi.
Fakat yine de Tanpnarn lmnden
ok sonra mehur olmasna hafife
serzenite bulunan bir yazarn Tanpnar
kitab dierlerinden farkl argmanlarla
donatlmalyd, diye dnyor insan.
nk Eray, eletirdii Tanpnar furyasna eklemlenme tuzana dyor sanki
bu ierikle. Nazl Eray tasvir ettii kiinin
yaptlarnda bambaka bir adam olarak
karmza ktn sylyor ve bunu iki
Tanpnar teziyle aklyor. Tanpnarn
Bir gzm gler, bir gzm alar dediini de bir rportajnda dile getiriyor.
Oysa a gezip dnyay doyuracak kitaplar yazanlar listesinde Tanpnar kim bilir
kanc srada gelir!
Nazl Erayn Hamdi babas, Tanpnar bilenlere yeni bir ey sunmuyor
ama Tanpnar tanmayan okurun ilgisini ekebilir.

TARTIMA

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Namk Kemal cevap veriyor

Namk Kemalin Ernest Renana cevap verdii nl metni Renan Mdfaanmesi
Nurullah etin tarafndan yayna hazrland. almada hem ana metin gnmz
harflerine aktarlm hem de metnin sadeletirilen haline yer verilmi. Namk
Kemalin mdafaanamesinde tahlilden ok bir savunma hali ne kyor.
RENAN MDFAANMES, NAMIK KEMAL, HAZ.: NURULLAH ETN, AKA YAYINLARI, 128 SAYFA, 6,90 TL

ikirleri sebebiyle kilise tarafndan aforoz edilen, ilimcilik akmnn

ncs Ernest Renan, 1883 ylnda
Sorbonneda slamiyet ve Bilim balkl bir konferans verir. Renan zetle,
slamiyetin gelimeye mani olduunu, bilimi engellediini, insanlarn
kafasna adeta bir demir halka geirdiini, slam tarihinde ranllarn belli
oranda ilm gelimeye frsat verdiklerini ama hkimiyetin Trklere gemesiyle bunun da yok olduunu, Arap
toplumlarnda ilmin bulunmadn
syler. Renann konferansna ilk tepki
Fransadaki Mslmanlardan gelir. Bu
clz tepkinin ardndan Cemaleddin
Afgani bir cevap kaleme alr. Yaymlan srecinden barndrd fikirlere
dein birok tartmaya yol aan yaznn Afganiye ait olup olmad da tartlmtr. Ancak Afganinin Renana
pek de itiraz etmedii sylenmelidir.
Hatta Renana gzellemelerle dolu bir
metindir bu. Ernest Renana esas itiraz ise Namk Kemalde grrz. Namk Kemalden sonra Ali Ferruhun da
iyi niyetle kaleme ald ancak ierik
bakmndan zayf bir itiraz varsa da
Namk Kemalin metni slam dnyasnda daha geni yank uyandrr.

Kutsal bir vazife

Kemal, onun slam tarihi hakkndaki

bilgi eksikliklerini ne kararak cevap
verir. Mesela Renan, Mutezileyi mutedil mezhep sayarken ran dier
Mslman lkelerden ayrr. Namk
Kemal, Renann metninin ilk anlamlar zerinden eletirilerini gelitirse
de zellikle slam dnyasnda merkezi
tekil ettii dnlen inan biiminin
hedef alndn, bu inan biiminin
dnda kabul edilen aykr durularn
ise olumlandn fark etmiyor. Renan
tam da ada birok oryantalist gibi
kendine uyan slamiyeti ne karrken dierlerini ktlyor. Mesela bir
yandan slamiyetin felsefeyi mahvettiini sylerken, dier yandan bn
Rde saygsn dile getiriyor. Ama
bu saygy dillendirirken bn Rdn
aykr bir isim olarak Mslmanlar
tarafndan dlandna, dolaysyla
bn Rdn slam dnyas iin fazla
bir isim olduuna gndermede bulunuyor. Bylece slamiyeti yeniden tanmlama abasna giriiyor.

SEZA COKUN

Namk Kemalin bir mektubunda yer

verdii isimle Renan Mdafaanamesi diye mehur olan metin, yazar hayattayken yaymlanmaz. Kaleme alnndan yaklak otuz yl sonra, 1910
ylnda ilk defa neredilir. Bu gecikmenin sebebinin izlerini Namk Kemalin
mektuplarnda srebiliyoruz. Babasna yazd bir mektubunda, Renana
kar kaleme ald itiraz kutsal bir
vazife olarak anar ve Renan gnlnn istedii gibi tepele[diini] syler
Namk Kemal. Eseri Midillide, kaynak kitaplar yannda olmadan, ksa
srede yazmtr. Kaynaklara ulaamamas ve hzlca yazmas, iine sinmeyen bir metnin ortaya kmasna
sebep olmutur ki yine mektuplarnda
bu eksikliklerden yaknr. Mdafaaname kitap olarak yaymlandktan
sonra devrin fikir hayat ierisinde ok
byk yank uyandrmaz ama Namk
Kemalin ahsiyetinin nemli bir cephesini tekil ettiinden nemini korur.
Cumhuriyet dneminde metin ilk

Zavall akademi
hocasnn vukufsuzluu
Namk Kemal

defa 1962 ylnda Fuad Kprl tarafndan neredilir. Nurullah etin ise
ksa zaman nce yaymlanan nerinde, hem ana metni gnmz harflerine aktaryor hem de metnin sadeletirilmi haline yer veriyor. Bu ynyle
etinin neri, bir yandan gnmz
okuruna hitap ederken, bir yandan
da konu hakknda aratrma yapacak
bilim insanlar iin nemli bir kaynak. Ancak unu da belirtmekte yarar
var: Kprlnn nerinde olduu gibi
etinin nerinde de geni bir inceleme yer almyor. Baka aratrmaclar
tarafndan da ok ynl tartlmayan
metin bu ynyle eksik kalyor. Kitabn giriinde Namk Kemalin savunmasnn hem devri ierisindeki hem
sonrasndaki etkileriyle tahlili yaplsayd, okur asndan ok daha yararl
olabilirdi. nk Renann metnini
okumadan Namk Kemalin eletirilerine baknca tartma tm boyutlaryla kavranamyor.
Kitabnn giriinde amacn Fransa Akademisi azasndan mteveff
Ernest Renan tarafndan slamiyetin
gya mn-i terakkiyt ve mn-i maarif olduuna dair rad edilmi olan bir

Ernest Renan

hitbeye kar berhib-i ktay cmi

reddiyedir ki n- cell-i slamiyeti
Delil-i Mnevvere-i eriyye ve mantkiye ile bi-hakkn il eder. cmlesiyle dile getiren Namk Kemal, bunu
gerekletirmek iin Renann iddialarna tek tek yer verir, ardndan kendi
tezlerini sralar. Renana yneltilen ilk
eletiri, slamiyet hakkndaki bilgilerinin yetersizlii, kaynaklara gitmedii, hayli yzeysel yorumlar yapt
ve btn bunlarn birer hezeyan
olduudur. Renan, esasen slamiyet zerine bir ett kaleme almam,
yaad dnemde slam dnyasnn
genel grnmnden yola karak eksik bilgilerle bir manzara sunmutur.
Namk Kemal, Renann metoduna
dnk salam bir eletiri getiremese
de Avrupada sadece Renann deil,
Ulm- arkiyyeye intisab ile maruf olanlarn slamiyet hakknda
hayret verecek derecede cahil olduklarn sylemesi, 19. asrda oryantalistler
hakknda nemli bir tespit olarak kayda gemitir.
Renann, slamiyetin ilim ve felsefeyi mahva altna ve nihayet
mahvettiine dair tezlerine Namk

23

Namk Kemal, Renann tezlerinin pek

de etkili olamayaca inancndadr.
Btn sr- cehalet ve garezini birer
birer gsterdiine inand zavall
akademi hocasnn vukufsuzluuna
kar istihkr- anf ile mukabele etmekten baka are olmadn syler.
Ona gre Renan, slamiyete hcum
ederken iinde tm dinlere kar duyduu kini kusmaktadr.
Namk Kemalin mdafaanamesinde tahlilden ziyade bir savunma
halinin ne ktn grrz. Onun
iirinde, yazlarnda kendini gl ekilde hissettiren kavga slubu burada
da belirgindir. Namk Kemal, Renan
tahlil etmez; kutsalna svlen bir
adam olarak adeta ona laf yetitirir. Bu
sebeple Cemil Meriin onun mcadelesi iin yapt taarruz, fke ve kmseyi nitelemesi yerinde bir tespittir. Belki de Namk Kemalin en
byk eksii, bir oryantalistin metninin anlam katmanlar etrafnda kendi
metnini kurmaktansa, yzeydeki anlamlar zerinden kavgaya tutumasdr. a ierisinde iyi niyetli, donanmsz ama cesur bir k olduu ise
bir gerektir. Nurullah etinin yapt
neir, Namk Kemal portresinin bir
ksmn tekil eden eseri bilimsel ciddiyetle sunmasyla nemli.

KTAPZAMANI

Odysseusun btn dnleri

ROMAN

6 EKM 2014 PAZARTES

20. yzyl icat etmek

Zachary Masonn her hikyede Odysseiay yeniden reten roman

Odysseiann Kayp Blmleri sadece mitoloji sevenleri deil, yaz sanatn ve byk anlatclar merak edenleri de etkileyecek bir kitap.
Yazar, bilinen efsaneleri kendi dilinden izlemeye davet ediyor okuru.

ada Fransz edebiyatnn nemli ismi Jean Echenoz, imekler adl

romannda gndelik yaammza giren birok teknolojinin mucidi ya da esin
kayna Nikola Teslay anlatyor. Yazar, Tesla portresini ironik bir dille karikatrletirirken hayranlk duyulacak kahraman mitini ykyor.

ODYSSEIANIN KAYIP BLMLER, ZACHARY MASON, EV.: SELN SRAL, JAGUAR KTAP, 232 SAYFA, 18 TL

MEKLER, JEAN ECHENOZ, EV.: MEHMET EMN ZCAN, HELKOPTER YAYINLARI, 112 SAYFA, 17,50 TL

A. ESRA YALAZAN

roya savalarnn en byk destan kabul edilen Odysseiann aslndaki

ilk Yunanca kelime andra (adam)
Odysseusun kendisini temsil ediyor.
Uzun yolculuun bu kahraman antik
an en ok tannan, merak edilen,
kurcalanan karakteri sanrm. Aratrmac Jenny March, Klasik Mitler kitabnda Homerosun onu cesur, akll ve
yaratc bir insan olarak tasvir ettiini
sylyor. Troyadan ok zledii evine
dnmek iin geirdii on yl boyunca
bana gelen her eyi bir snav olarak
kabul ediyor anlatc. En sonunda evine
varabildiinde bile, yokluunda evini
istila etmi ve kars Penelopeyi taciz etmekte olan agzl taliplerle uramak
zorunda kaldn hatrlatyor.
Evini, kralln ve kaybettii benliini geri alabilmek iin sava veren bir
adamn hikyesi, destandan ok uzun
bir roman gibi alglanr bugnn edebiyat dnyasnda. Bilhassa thakaya
yani evine, kars Penelopeye ihtiyar bir
dilenci klnda dn tarih boyunca saysz metafora ve farkl hikyelere
kaynaklk etmitir. Aslnda bu destan
dpedz mittir. Dier btn mitolojik
hikyeler gibi bizi yaayabileceklerimizin tesine, edebiyatn bel kemii olan
tahayyle zorlar. Hepimiz daha nce
gitmediimiz yerlere, gerek hayatta tanamayacamz insanlarla konumaya zlem duyarz. Bu kimi zaman pek
inanlmayan mitolojik dnya da olsa, o
masallar okuru kendine balar. Kadim
felsefe, burada yaanan her eyin te
tarafta bir sureti olduunu syler. Belki
de asrlardr mitlere inanan insan o grkemli dnyaya girebilmek iin Odysseia,
lyada, Glgam gibi destans mitlerde
dolamaktan hi vazgememitir.

Dnerek devam eden hikyeler

Amerikada Silikon Vadisi denilen blgede yapay zeka zerine bilgisayar

programcl yapan Zachary Masonn
ilk romanyla byk bir baar elde etmesine armadm dorusu. Antik
adan bize miras kalan mitlerin dnerek yaamasnda garip bir sihir var.
Gen saylabilecek bir yazar, modern
edebiyatn alanna giren yzlerce tema
varken neden kadim bir destan farkl
bir bakla anlatmak ister? te bu sorunun cevab, yazarn peine dt,
okuru kkrtan cevaplar da aklyor.
Odysseiann Kayp Blmleri, benzeri

postmodern romanlar gibi de okunabilir

elbet. Ancak Odysseusun btn dnlerini yeniden kurgulayarak, farkl
balanglar ve sonlarla, kendi bakyla
aktaran yazarn murad, oyuncakl bir
kurgu ve akll edebiyatla okuru tavlamaktan ok daha fazla. Krk drt blmde, okuru bilinen efsaneleri kendi
destans diliyle izlemeye davet ettiinde efsunlu bir tablo beliriyor. st ste
ylan resimlerde, alglarda biriken
hikyeler her defasnda hakikat araynn baka bir yzn gsteriyor. stelik
yazar bunu zengin slubuyla, dilin edebi
lezzetinden dn vermeden yapyor.

AHMET HAMT YILDIZ

on dnemin tannm
Fransz
yazarlarndan
Jean Echenoz, Ravel, Komak ve imekler adn tayan kurgusal biyografi romanlarn istisnai
karakterler zerine kurmutur. Echenoz, Ravelde nl besteci Raveli,
Komakta efsanevi uzun mesafe koucusu Emil Zapoteki, imeklerde
gndelik yaammza giren birok
teknolojinin mucidi ya da esin kayna Nikola Teslay (1856-1943) anlatr. Echenozun setii karakterler bir besteci, bir atlet ve bir mucit
olunca, sz konusu romanlar arasnda dorudan ba kurabilmek pek
mmkn grnmez. Ravelden gnmze o unutulmaz bestesi Bolero, Zapotekten kou stili, Tesladan
ise yirminci yzyl icat etme unvan kalmtr. Echenozun anlatt
istisnai karakterlerin, her ne kadar
farkl yaamlar srseler de, paylatklar baz zellikler vardr aslnda:
Parlak kariyerlerindeki meddcezirler, sosyal hayattaki beceriksizlikleri ve nlenemez kleri...

SUSKUNLUUN TILSIMI

Mason ok katmanl bu yapy kurarken anlatc-kahraman-okur arasndaki

ilikinin felsefi boyutlarn da effaf bir
anlatmla gstermi. Dost Ziyareti
balkl blmde Phaiak Kral Alkinoos,
Odysseus ile sohbet ediyor. Ona Phaiakllarn arasnda insanlarn hayatlarn bir bakasna anlattklar hikyenin
kahraman olarak srdrdkleri inancnn yaygn olduunu sylyor ve ekliyor:
Baz filozoflar hikyecilerin hangi ulustan olduunu aa karmakta tarihsel
evrimin ie yarayabileceini dnyor. Odysseusun cevabnda suskunluun tlsmn anlatt cmleler arpc:
Kutsanm yaammzn anlatcsnn
kim olduunu renmemeniz daha iyi
deil mi? Uzakta, rak bir ses, soyut bir
varlk olarak kald mddete hayatnzn ve bu topraklarn efendisi sizsiziniz
ve sizin iin her ey mmkn. Ama o
yz grdnzde ve onu lp bitiinizde, her daim bir yanlsamadan
ibaret olan sonsuz olaslklar zlp
gider ve hayatnz nadiren ilham bulan
snrl bir akln ksr yarats olarak kalr. Kraln cevab ise modern edebiyatta tasavvufun da kapsn aralayan bir
baka sahip: Hikyeler sona erdiinde
Phaiakl lmez, ayn anlatcnn anlatt baka bir ykde baka bir karakteri
canlandrmaya devam ederSonunda
lm, genellikle akamstleri, anlatcnn iinde bir eyler silinip gittiinde
ve hikyenin ortasnda gzlerini ufka
dikip hibir ey dnmeden sessizlie
gmldnde gelir.
Zachary Masonn her hikyede
Odysseiay yeniden reten roman sadece
mitoloji sevenleri deil, yaz sanatn ve
byk anlatclar merak edenleri de arpacak. Anlatclarn iindekiler silinmesin; mitler, destanlar, hikyeler dnerek
her daim yaasn diye yazm nk.

Bir anti-kahraman

Echenoz, okurla nc ahs anlatc arasnda samimiyet kuran ve

ounlukla ironik olan dilinden
dolay kahramann i dnyasna
girmemize imkn tanmaz. Bir eksantrik dhi olarak izdii Tesla
(romandaki adyla Gregor) portresini, ironik bir dille karikatrletirirken hayranlk duyabileceimiz
kahraman mitini ykar. Bylece
Echenozun postmodern romanlarn kahramanlarndaki katmanszl takip ettii sylenebilir; ancak
Gregor bir postmodern kahraman
deil, postmodern anti-kahramandr. Dostoyevskici anlamda olmakszn, yani derinliksizlii iinde
anti-kahraman: Sosyal yaamnda baarsz, i yaamnda parlak
nne ramen meteliksiz, kadnlar
konusunda ekingen Gregor; obsesyonlar, icatlarndan elde ettii
gelirleri sermayedarlara kaptrmas,
ksacas yaamnn tm gelgitleri
arasnda onu balamamza neden
olacak birtakm zelliklere sahiptir.
Btn ironisine ramen anti-kahramann yksn dramatik hale
getirebilmek Echenozun baar hanesine yazlabilir.

24

Henz elektriin olmad bir

zaman diliminin ve corafyann
gecesinde forsmajre zmbal bir
rzgr ve durmadan akan imeklerin nda doan Gregor, okullar
su gibi bitirir, alt dil renir ve elinde Thomas Edisona yazlm bir tavsiye mektubuyla New Yorkun yolunu tutar. O sralarda dz akm enerji
reten ve bu yzden enerjiyi uzak
mesafelere tayamayan Edison
iin Gregorun dehs grlmemi
kazanlarn anahtar demektir. Bu
noktadan itibaren, kafas daima projelerle dolu olan Gregorun baar ve
baarszlklarn meddcezirleriyle,
inanlmaz vazgei ve kaybedilerle
dolu yaam balamtr.

BLMSEL DEH, MADD BAARISIZLIK

imekler,
Teslann
bilimsel
dehsnn altnda gizlenen maddi
beklentisizliiyle kapitalist sermayedarlar arasnda geen atmann
zirve yapt noktalarda dramatikleir. Edison, alternatif akm iinden
doan irket payn vermek istemez,
Sen Amerikan esprisini anlamamsn diyerek kazancn zerine yatar. Gregor, Westinghousela
anlaarak alternatif akm yaygnlatrmaya balaynca Edison ileden kar. Bir sirk filini 6.600 voltla
ldrmek, idamlk bir mahkmu
elektrikli sandalyede (tarihte bir
ilk) kavurmak gibi akla hayale gelmedik karalama kampanyalarna
bavurur. Bu srada, alternatif akmda baary yakalayp alaca miktar milyonlar bulunca, finansr
Westinghousen gz nnde Siz
bana bu frsat verdiniz diyerek
szlemesini yrtan bir Gregor vardr karmzda. Gregor aklsz m,
Gregor yanl m yapt, Gregor sulu
mu? Echenoz, onu daha fazla sulayabilmemiz iin daha birok neden
sunacaktr roman boyunca.
Grd her eyi sayan, temizlik
hastas, mcevherlerden nefret eden, kafasnda srekli fikir kaynatan
Gregorun icatlarn paraya evirememe kusuru, insanla ve gvercinlere
sevgisiyle birlikte ele alndnda duygu
dnyamza karmaa salacak, Gregor baarszlna ramen merhametimizi hak
edecektir. Yaam, New York parklarndaki gvercinleri tedavi edecei son sekiz
ylnda, baarsz bir insanseverliin naif
bir hayvanseverlie dnmesiyle, gvercin
kanad tamirciliinde son bulacaktr.

KTAPZAMANI

DENEME

6 EKM 2014 PAZARTES

Ezeli bir teselli

Semih Gmn Okumak ve Yazmak adl kitab edebiyata,
okumaya ve yazmaya bir vg. Adm ba yeni kitaplarla,
yazarlarla tantryor okuru. Daha gzel bir dnya hayal
ettirmeyi, umut alamay ihmal etmiyor. En ok da teselliyi
OKUMAK VE YAZMAK, SEMH GM, NOTOS KTAP, 212 SAYFA, 17 TL

AL OLAK

ana yle gelir ki, yeryznde btn toplumsal

gruplarn,
ideolojilerin
dnda ve onlardan bsbtn farkl;
zgr, rengrenk bir cemaat vardr: yi
okurlar ve iyi yazarlar topluluu! lmlerle yaayanlar, ustalarla raklar, en
nllerle henz balayanlar kol kola yrrler orada. Hibir topluluun bireyleri
onlar kadar birbirini tanyamaz. Duygu
kabarmalarna, hlyalarna, ince kederlerine kadar okurlar birbirlerinin iini.
Bu yzden, mesela okumak ve yazmak
stne bir kitaba rastlasanz, onlardan
pek ounun orada kendiliinden buluuverdiini grrsnz. Akrabalk ilikisine benzer bir ba, bir vazgeilmezlik,
bir eit birbirini koruyup kollama ve yaatma arzusu Onlara gre edebiyat da
zaten, iinde yaamak iindir.
Semih Gmn Okumak ve Yazmak
kitabn elime alp kartrmaya durduumda, tastamam bunlar dndm.
Bir de u: Ak olsun! dedim Semih
Gm, benim kitabm yazm! Hayli
zamandr kurguladm, kimi yazlarn
kaleme getirdiim okuma-yazma konulu yazlardan mrekkep kitap, yazlm da elime gelmiti. stelik, kimi yaz
balklarmz aynyd. zldm m?
Hayr, sevindim. Biraz da gpta ettim yazara. Sonra okumaya durdum.
Okuma-yazma stne bir kitapla
karlatnda bir kitapseverin, Semih Gmn deyiiyle bir kitap
manyann, neler dndn,
nasl delice sevinlere ykseldiini
tahmin edemezsiniz. Bunu, ancak o
dili bilen biri anlayabilir. Edebiyatn,
daha dar anlamda iyi okur-yazarln
yeryznde bir mutluluk ve zgrlk
adas icat ettii ve orada mntesiplerine kederli fakat mstani, zgr ve
demokrat bir yaama biimi vaat ettii
gerektir. Hznl bahtiyarlklarla srp giden onurlu bir hayat yleyse,
edebiyat, okumay, yazmay durmaz
vglerin erbetine yatrmamz ok
grlmemeli. Alberto Manguelin sz
hi mi hi abartl deildir: Bana gre,
bir sayfa stndeki kelimeler dnyay
bir arada tutar. nk edebiyat, Semih Gmn deyiiyle ... dnyann
srekliliini salayan, birbirinden habersiz kltrleri ve kuaklar birbirine
balayan, gemite bir hayat olduunu
bize hatrlatrken gelecekteki hayatmzn ipularn daha o grnmeden bize
verebilecek tek gtr.

Gln Ad nn diyarndan

ayn tatta,
ayn heyecanda!

ki blmden oluuyor kitap. lkinde okumak ikincisinde yazmak

konulu denemeler yer alyor. Kimler
iin bu kitap? diye sorunca iki tr okur
profili beliriyor. Birincisi, edebiyat iinde yaanacak bir ada sayan iyi okurlaryazarlar ki, orada dostlarn bulmak,
hatralarn tazelemek ve dncelerini
havalandrmak isterler. kincisi, tutkuyla yazmak isteyenler, yaz evrenine
yenice adm atanlar/atacaklar. Onlarn
devirecei ok menekeler var kitapta. Okumann her halini yoklad gibi
yazma eyleminin sorunlarna da el atyor Gm; kimine dokunup geiyor,
kimini irdeliyor, ustalardan tler getirip zmler neriyor.
yi kitaplarn ortak yan
Okurun kitaptan karaca anafikir
galiba u olacak: Okumakla yazmann
birbirinden ayrlamazl Jules Renard
ne kadar hakl: Okumalarmzn her
biri filizlenen bir tohum brakr ardnda.
ou yaznn, bir okumann iinden kp geldii gerektir. Semih Gm, gen
yazar adayna bu vazgeilmezlii kitap
boyunca hatrlatyor: Okumaya balamak mit verici, yazmaya balamak
mit krcdr. lkini rendike ikincisinin daha iyi yaplabileceini grd
zaman yazar insan.
yi kitaplarn ortak yandr; son sayfay evirdiinizde, depreen okuma arzusuyla birlikte pek ok yazar ve kitap
adn not etmi bulursunuz kendinizi.
Okumak ve Yazmak edebiyata, okumaya
ve yazmaya bir vg. Adm ba yeni kitaplarla, yazarlarla tantryor okuru.
Daha gzel bir dnya hayal ettirmeyi,
umut alamay ihmal etmiyor. En ok da
teselliyi Cioran, Yazmak ezeli bir tesellidir. demiti. Okumann daha gl
bir teselli olduunu syleyenler de yok
deildir. Montesquieu, bir saatlik okumann alp gtremedii hibir zntsnn olmadn sylerdi. yi okurlar,
okumak iin vakit aramazlar. Daniel
Pennacn dedii gibi, mesele, okumaya
vaktimizin olup olmad deil, bir okur
olma zevkini kendimize tanyp tanmamamzdr. una da inanrz, dnyann
gzelleeceine dair hl bir umudumuz
varsa, bu, biraz da iyi okurlar sayesinde
olacaktr. Ne kadardr onlar, nerede yaarlar? Mutlaka bir yerlerde yayor ve
oradan szcklerle merhametin, zgrln, demokrasinin deirmenine su
tayorlar. Buna inanyor ve bu inanla
karadzenlere, faizmlere direnme gc
buluyoruz. Yaasn edebiyat!

25

slam, Grek, Roma kltr ve medeniyetlerinin birbiriyle

yorulduu Sicilya Emirliinde 9. yzylda geen
bir tarihi polisiyeye hazr olun!

ifac: Sicilya Tatulas; bir hekimin, tam ortasnda

kald lgnca felaketlerin, isyanlarn, entrikalarn,
dostluklarn ve ihanetin; tarihin talihsizliklerinin
ve gizeminin hikyesi

KTAPZAMANI

Tarihin hayalhanesi

YK-ROMAN

6 EKM 2014 PAZARTES

Piri Reisin topyas

lk Tamer son yk kitab Tarihte Yaanmam Olaylarda

yaanm deil de yaanmam eyler zerinden bir tarih yolculuuna davet ediyor okuru. Yazarn deyiiyle, Bu kitapta okuyacaklarnzn tm uydurmadr. Dzmecedir. Palavradr.

nay Szerin kaleme ald Piri Reisin Kayp Adas mektup, iir, tiyatro,
masal gibi pek ok edebi trn harmanland, topyaya ve Piri Reise
yeni alardan bakmamz salayan, youn metinlerarasl ile sanata,
tarihe, edebiyata pencereler aan bir roman.

TARHTE YAANMAMI YKLER, LK TAMER, CAN YAYINLARI, 96 SAYFA, 10 TL

PR RESN KAYIP ADASI, NAY SZER, BANKASI KLTR YAYINLARI, 325 SAYFA, 18 TL

aamdan kurguya gitmektense kurgudan yaama gitmenin bir yazar

geree daha ok yaklatrdn en
iyi bilenlerden lk Tamer, dalga
boyu Borgesin Alakln Evrensel
Tarihine kadar vuran son yk kitab Tarihte Yaanmam Olaylarda
yaanmlklar deil de yaanmamlklar zerinden bir tarih
yolculuuna kyor. Tarihin makbul, muteber okuma yntemleri gz
nnde bulundurulduunda Tarihte
Yaanmam Olaylar olsa olsa kinci Yenicil bir tarih kayd olarak
deerlendirilebilir. Buras tam da
Ece Ayhan selamlamann yeridir:
Devletin ve tabiatn ortak yanl sorusu uydu/ Maverannehir nereye dklr? Bu sav derinletirmek lk
Tamerin ykcln glgeleyebileceinden deinip gemekle yetinelim. Ne de olsa Alleben ykleri
adl kitabyla 1991de edebiyatmzn
nemli dllerinden Yunus Nadi
yk dln alm bir yazar var
karmzda.

baaryor. Bu ynyle Tarihte Yaanmam Olaylar tarihten daha eski,

tarihin dndaki zamanlarn kayddr da denilebilir. lk Tamer, tarihin en byk iddiasyla yine tarihi
alt ediyor, nk dilini ve anlatmn tarihin ncesinde bir yere koyuyor. Belki de Tarihte Yaanmam
Olaylar, tarihin kabaran sular ekildiinde karmza kan manzarann resmi. Evet, resmi! nk lk
Tamer, olduka zengin diliyle okurlarna bu grsellii de sunuyor. Bazen gzlerimizin nnde piramitler
btn heybetiyle belirirken, bazen
Maya halknn iine karyor, bazen kendimizi Afrikann kk bir
corafyasnda bir gln kysnda
otururken buluyor, bazen bir Kzlderili kabilesinin adrnda konaklyor, bazen Shakespearein yaad
zamanlara uzanyor, bazen de bir
frtnann yazgsn deitirdii II.
Dnya Savann iine karyoruz.
Tamerin zneleri elbette tarihinkilerden farkl. nk bir yazarn
gzyle, inatla ve srarla insann
gemi iindeki yolculuunun yani
insani olann izini sryor.

D rn tarih

Tarihte deil kendi iimde yaand

AZRA NC

lk Tamerin tarihi bu denli nemsemesi, iinde bytp yknn

byl dnyas iinde yourmas,
dahas okurunun dikkatini tarihe
ynlendirmesi asndan Tarihte Yaanmam Olaylar zenle derinletirilmesi gereken bir ilgiyi hak ediyor.
Deil mi ki tarih, doruluk iddias
kadar entrika, ayak oyunu, gzya ve elbette kan demek... lk
Tamer, kitabnn zn u szlerle
anlatyor: Bu kitapta okuyacaklarnzn tm uydurmadr. Dzmecedir. Palavradr. Adlar da, tarihler
de, olaylar da gerek deildir. D
rndr. Sondaki Kaynaka bile!
lk Tamer yalnlatrmaktan ok
saflatrd dilini, kt yolculuun bir paras klyor. Dil, tarihin
kendisine ykledii kefaretle, veballe bugn dahi kanarken lk
Tamer, yksnn dilini tarihin
egemenliini kuramad o uzak,
ssz safln iinde aryor ve buluyor. Kanmca dilin safl, tarihin
kendisinden daha eski bir gemie
uzanyor. Tarihi, dilin en saf haliyle karlayan lk Tamer, tarihin
ncesine, tesine, dna sarkmay

SONER ZCAN

oman, kendi iinde

pek ok sylemi barndrabilen bir metatrn addr. Bir trler parodisi olarak balam ve hikyesi devam edip
olgunlatka melezlenmeye devam
ederek edebiyatla zdeleir hale
gelmitir. Bu yzden roman hem tek
bir trdr hem de pek ok tr. Masallar, tiyatrolar, romanslar, iirler,
hatta bilimsel makaleler bir araya
gelip bir roman olabilir. Bu trler leni roman, kimi zaman bir rivayetle
ya da bir el yazmasyla okuyucusuna
alverir. Ama kimi zaman da size
gnderilmi bir mektupla balar, u
szleri tayan: Herkese ve hi kimseye yazlm bir mektuptur bu.
Nietzschenin Byle Buyurdu
Zerdtnden anmsadmz bu
szlerle nay Szerin son roman
Piri Reisin Kayp Adasnda karlayoruz. Roman okuyucusuna yazlm bir mektupla (ve bir aryla)
balyor. Mektubu okurken, kitabn
isminden doan, bu bir tarihi roman
m yoksa bir fantastik roman m, gibi
sorular erteliyoruz ama bu sorular
yerini baka sorulara ve meraklara brakyor. Mektubun ardndan
Yaam Yolunun Banda baln
tayan ilk blmde bir baka trle
masalla- buluuveriyoruz: Yok Ada
Masal Kitap ilerledike mektubun
ve masaln yan sra, tiyatro, bildiri,
iir ve topyann da harmanland
bir kurgu dnyasnda, karakterimiz
Adszn pei sra Egedeki adalardan
stanbula, oradan da Sardinyaya
srkleniyoruz. Bir yandan giriteki
mektupla olayn birleecei n merakla beklerken, dier yandan karmza kan iir, tiyatro, bror, klavuz, a konumas metinleriyle ok
sesli fakat ilgin bir btn oluturan kurguda zaman zaman arm
buluyoruz kendimizi.

Tarih, gerein deil egemenin,

muktedirin anlatsdr. lk Tamer, bu arpk, egemen anlatya
itirazn u szlerle dile getiriyor:
Tarihle ilgili ylesine inanlmaz
yaptlarla karlatm ki, yabanc bir
takma adla benzer eyler yazmak
geldi iimden. Parodi demiyorum
zaten parodi gibiydi onlar. kisini yazp yle yaymladktan sonra bu uran beni keyiflendirdiini grdm.
Kendi admla srdrmeyi istedim.
Sonunda Tarihte Yaanmam Olaylar
kt ortaya. Kitap raflarndaki kimi
yaptlara bakarsanz, bunlarn daha
gerek olduunu dnebilirsiniz.
Tarihte yaanmad ama hi deilse
kendi iimde yaand bu olaylar.
lk Tamerin belirttii szmona
tarih kitaplar, gerei sylediklerini
iddia ederek nmze bir dizi yalan,
yanl bilgi sunarken, Tarihte Yaanmam Olaylar gerei sylemediini ta
bata belirterek okurunun karsna
drst bir tavrla kyor. Edebiyatn
gc tam da buradan el almaz m?
lk Tamer, arpc dili ve atmosferi
gl ykleriyle bizi bir kez daha edebiyatn grkemiyle buluturuyor.

KAYIP ADANIN PENDE

Midilliden stanbula gm bir

ailenin, diplomas ok cesareti az,
kendini toplumdan izole etmi bir
ocuu Adsz. Otuz nc yana bast ve yaamn sorgulad
gnlerden birinde eski bir medrese
ktphanesinde, Piri Reisin izdii, Ko Papaz Adas denilen bir
adann haritasn buluyor. Bu harita Adszn ocukluundan beri

26

hayallerini kurup dlerini grd, eskizlerini izip romann

yazmaya alt Kaleyeros adasyla neredeyse ayn. Bu rastlantnn ardndan karakterimiz adann
peine dmeye karar veriyor. Bir
sre Topkap Saraynn ariv blmnde almasnn ardndan,
Piri Reisin bir haritasnn bulunup
satld haberi kendisine ulayor.
Harita Sardinya Adasndaki topik Tiyatro Adas isimli bir tiyatrodadr. Haritaya sahip olma umuduyla topik Tiyatro Adasna gelen
kahramanmz bu kez kendini bambaka bir macerann iinde bulur.
Tiyatro, harita, ak ve atmalardan
meydana gelen bir macera

PR RES TOPST M?

Felsefe profesr olan nay Szeri,

Felsefenin ABCsi, Anlayan Tarih gibi
felsefe incelemelerinin yan sra
teki (Ya da Melein Kitab), Sonradan Yaamak, sisin Dn romanlar ve plak Gl, Kadn ve Benzeri,
Bir Kadnn topisi gibi eserlerinden
tanyoruz. Son roman da okuyucusunu pek ok konuda zellikle Piri
Reis ve topya konularnda- dnmeye sevk ediyor. Szer belli ki
Piri Reis zerine olduka aratrma
yapm. Yazm srecinde Piri Reisin
Kitab- Bahriyyesi dnda pek ok
kaynak ve eser inceleyen Szer, Piri
Reisi pek bilmediimiz ynleriyle
ele alyor; 16. yzyl Osmanl tarihine farkl bir adan yaklaarak
dndrc yorumlar getiriyor.
Bu yorumlarda sultan ve saray,
Mimar Sinan ve Sleymaniye Camii, Piri Reis ve Kitab- Bahriyyesi
farkl anlamlar yklenmekte ve asrnn nemli uygarlk olay olarak
karakterlerden birinin araclyla
aklanmakta. Romann ortaya att sorulardan biri de Piri Reisin
bir topist olup olmad Roman
boyunca bakarakter araclyla
irdelenen topya konusu, Yaymcnn Sonsz blmnde, yine
karakterlerden biri araclyla, Piri
Reisin topya ile olabilecek ilikisine dair varsaym ve deerlendirmelerle anlatlyor.
Piri Reisin Kayp Adas mektup, iir,
tiyatro, masal gibi pek ok trn harmanland, topyaya ve Piri Reise yeni alardan bakmamz salayan, youn metinlerarasl ile sanata, tarihe, edebiyata
pencereler aan dolu dolu bir roman.

FELSEFE-PORTRE

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Yeralt adam Dostoyevski

Tekerrr: Bugnn metaforu

Varoluu filozof Kierkegaard, Tekerrr adl kitabnda, modern
felsefede nemli rol oynayan tekerrr konusunu inceliyor.
Yunanlar iin hatrlama ne kadar nemliyse tekerrr de
modern felsefede o kadar nemlidir, diyor Kierkegaard.

Fransz kuramc Ren Girard, Dostoyevski Yeralt nsan adl kitabnda, acmasz yetenek Dostoyevskinin sadece bir yeralt
adam olarak portresini vermekle kalmyor, ayn zamanda yazar
natralist diyebileceimiz bir tarzda zmlemeye de tabi tutuyor.

TEKERRR, SREN KIERKEGAARD, EV.: ZEYNEP TALAY, PNHAN YAYINCILIK, 136 SAYFA, 12 TL

DOSTOYEVSK - YERALTI NSANI, REN GIRARD, EV.: ORUN TRKAY, EVEREST YAYINLARI, 104 SAYFA, 10 TL

SREYYA SU

arih tekerrrden ibarettir, denir. Tarihte meydana gelen olaylarn her

biri elbette kendi zgnlkleri iinde
gereklemektedir; ama srekli birbirini
takip eden bir olaylar zinciri olarak da
tekrardan ibaret olduklar yadsnamaz.
Doa ve hayat da ayn dngy srdrr. Gne doar ve batar, mevsimler
deiir, aalar tomurcuklanr, iek
aar, meyve verir, yapraklar kurur, dklr. nsan doar, geliir, renir, yetikin olur, beceriler kazanr, alr,
sever, evlenir, ocuklar olur, kazanr,
kaybeder, hastalanr, lr. Evet, hayat
dngsel bir ekilde hareket eder. Her
insan doar, byr, lr; ama kendine
zg bir kiilik tar. Hayatn bu hareketi
felsefeyi hep ilgilendirmitir; Platondan
Aristotelese, Descartestan Leibnize,
Hegelden Nietzscheye, Deleuzeden
Badiouya kadar filozoflar bu mesele zerine dnm; bengi dn,
olu, olay gibi kavramlar etrafnda
teoriler retmilerdir.

Tekerrr mmkn m?

Sren Kierkegaard da tekerrr konusu

zerine dnen bir filozof. Tekerrr
mmkn m? Nasl bir neme sahip?
Bir ey tekrar edildiinde kendisinden
bir zellik kaybeder mi? Yoksa tam
tersine bir ey mi kazanr? Bu tr sorulardan hareketle bir kitap kaleme alm
Kierkegaard. nk ona gre tekerrr
ile ilgili sorular modern felsefede ok
nemli bir rol oynamaktadr. Yunanlar
iin hatrlama ne kadar nemliyse,
tekerrr de modern felsefede o kadar
nemlidir. Yunanlar nasl btn bilmenin hatrlamadan ibaret olduunu rettiyse, modern felsefe de btn hayatn bir tekerrr olduunu retecektir,
diyor Kierkegaard.
Filozof, tekerrr ve hatrlamann
bir hareket olarak ayn fakat zt ynde
olduklarn sylyor. Hatrlamak geriye
doru bir harekettir; gemite olann,
renilenin armlarn da yardmyla geri arlmasdr. Tekerrr ise ileriye
doru bir harekettir; deneyimlerimizin
ve rendiklerimizin tekrar ede ede birikim haline getirilmesi ama bir keye
saklamadan taze ve canl tutulmasdr.
Bu yzden, diyor Kierkegaard, tekerrr insan mutlu eder; nk tekerrr
yaanm bir olay veya renilmi bir
bilginin her seferinde snanarak, gz-

den geirilerek tekaml etmesidir. Her

yineleme, bylece bir yenileme, gncelleme, varsa eksiklerini tamamlama
veya daha zengin bir grg ve bilgiye
varmadr. Her hatrlamann ise tersine,
kiiyi mutsuzlua srklediini belirtiyor filozof. Hatrlanan, doas gerei
gemite kalm ve unutulmu olandr.
Mutlu bir any bile hatrlamak, gemite kalan gnlere dair bir hzn getirir
sevinten ziyade.
Tekerrr imdinin canllna, bugnn tazeliine sahiptir. Hatrlama
ise gemiin oktan canszlatn yzmze vurur. Hatrlama pe atlan
ve bize artk uymayan bir kyafettir,
her ne kadar gzel olsa da artk kk
gelmektedir. Gelecee bakmak da risklidir. Umut yeni bir kyafet olsa da, henz bedenimizin formunu almamtr;
serttir, kolaldr, parlaktr ama denenmemitir. Bu yzden de onun zerimize yakp yakmayacan bilmek
mmkn deildir. Tekerrr skca ve
kibarca ste uyan tahrip edilmez bir
kyafettir, ne eilip bklr ne de sarkar; smarlama olarak usta bir terzinin
elinden km gibidir.

ERCAN YILMAZ

ibir ilk cmle Yeraltndan Notlarn ilk

cmlesi, Ben hasta
bir adamm. kadar yazarnn kartviziti nitelii tamaz belki de edebiyat
tarihinde. Hastalk bir zrh biimidir
Dostoyevskide. Dnyay cehenneme
evirme ustasdr o. ller evinden
yazar, bazen budaladr, crm iler,
yaad ehre benzer, St. Petersburga;
karanln ve aydnln neredeyse tm
tonlarn, tnlarn ruhunda toplamay
bilmi bir tutunamayandr. Yeraltnda
bile olsa, Yaayan bir insann nasl olur
da anlatacak bir hikyesi olmaz. Varoluun karanln yazarak aydnlatmaya
alan bir dhidir Dostoyevski.
Walter Kaufmann, Yeraltndan
Notlaryla yepyeni bir ses getirdiini
syledii Dostoyevskinin poetikasna
ilikin u tespitte bulunur: Yepyeni
bir perdedendir bu ses, bu gergin kar
durma, kiinin kendi kendisiyle bylesine ilgilenii yeni bir eydir. Bireyciliin hemen btn tonlarn ieren bir
romans olarak Yeraltndan Notlarda
hayat yalnzca kendisinin ve dnyann bilincinde olma noktasna ulama
ilevinde bir kahraman Mihail M.
Bahtinin altn izdii hayalperest ve
yeralt insan suretinde bulan Dostoyevski yeralt insan kiiliinin tm
olas sabit zelliklerini kendi iebaknn nesnesine dntrerek kendisinde eritir ve bylece yeralt insannn
gerek hayattaki karakterolojik tanm
ile imgesinin sanatsal baatn kaynatrp btnletirmeyi baarr.

Bugnn tekerrr: Siyaset

Kierkegaardn metaforlaryla dnrsek, milliyetilikler hatrlama zerine

kuruludur diyebiliriz. Tarihyazm, yeni
kurulan bir ulus-devletin kurgulanan
mitlerle rl gemiine dair bir hatrlama, bir hafza kurma giriimidir. Ama
halihazr ve mevcut toplum srekli deitii ve farkl kltr katmanlarnn i
ie gemesiyle herhangi bir hazr retim
kalba smayacak bir biim ald iin
kurgulanan tarihi kendi gemii olarak
benimseyememektedir. zerine zorla
giydirilmeye allmas onu mutsuz etmektedir. Devrimci hareketlerin vaatleri
olan topyalar da ayn ekilde planlanm birer gelecek vaadi olarak insanlar
mutlu etmekten uzaktr. Baz topyalar
ok all pullu olsa bile iinde insanlar nasl mutlu edeceine dair kukular
barndrmaktadr. Bunlar hakl kukulardr; nk btn topyalara bakldnda planl, ngrlebilir, tayin edilmi
totaliter vasflar haiz olduklar grlr.
O zaman geriye bugnn tekerrr kalyor, yani siyaset. Yaadmz her an
yeniden gzden geirip, dzeltip, gelitirip daha iyiye doru yaanan bir hayat
yeni ve canl klmak.
Kierkegaardn kitab dnmek
iin gl metaforlarla dolu.

Natralist bir zmleme

Elimde Ren Girardn Dostoyevskiyi

bir yeralt insan olarak inceledii
Dostoyevski Yeralt nsan adl kitab var. Everest Yaynlarndan kan
kitapta Girard, acmasz yetenek
Dostoyevskinin sadece bir yeralt adam olarak portresini vermekle
kalmyor, ayn zamanda natralist diyebileceimiz bir tarzda zmlemeye
de tabi tutuyor yazar. Yer yer psikolojik, felsef ve hatta psiko-patolojik balamdaki bu zmlemelerin odanda
bilin ile bilind arasndaki ilikinin olduunu sylemek mmkn. Bu
srete ncile de bavuruyor Girard,
Freuda da. Pukinle de karlatryor
Dostoyevskiyi, Turgenyev ya da Lermontov ile de...

27

Dostoyevskinin retiminin temeline gururu koyuyor Girard: Her eyin znde, her zaman insan gururu
ya da Tanr, demek ki zgrln iki
biimi vardr. Rahatsz edici anlar
derinlerde gml tutan ey gururdur; bizi kendimizden ve tekinden
ayran ey gururdur; bireysel nevrozlar ve baskc toplumsal yaplar temelde sertlemi, talam gururdan
kaynaklanr. Gururun ve gurur diyalektiinin bilincine varmak gerein
iinden paralar ayrmay reddetmek,
zel bilgilerin blnmelerini tek evrensel gr as olan, dinsel bir gr asnn birliine doru amaktr.
Bilinci ilevsizletiren bir argman olarak ele ald gururun,
Dostoyevskide ancak bir eit dinsel
deneyimle aldnn altn izen Girard, adeta sadece kalbi deil bilinci de
Tanr ile eytann sava meydan olarak
tanmlyor. Gururun eytann hasletlerinden biri oluunun fark edilmesi Yeraltndan Notlar ile balam ve bu
prangadan kurtulu onu kelimenin tam
manasyla dhi bir romanc yapmtr.

Aalanmann zevki

Kitabn sunu yazsndaki u cmle dikkate deer: Ren Girard, bir yer
alt insan olarak Dostoyevskinin gizli
dehlizlerine girdii bu almasnda,
gururun, aalanmann, kinin ve intikamn nesnel dzeyini aratryor.
[Orhan Pamukun Yeraltndan Notlara
yazd sunuun ilk cmlesini anmann
tam sras: Aalanmann zevklerini
hepimiz biliriz.] Bu nesnellik ile Gide,
Zweig, Troyat, Lawrence ya da dierlerinin Dostoyevski deerlendirmelerinden
ayrlan Girard, bu kk hacimli kitabnda deyi yerindeyse edebiyat sosyolojisinden edebiyat psikolojisine, eletiriden
zmlemeye, felsefeden biyografiye
kadar geni bir alanda kalem oynatarak
dhi romanc zerinden insann kendisine odaklanmasn da kap aralyor.
Delilik ile dhilik arasndaki bir yazarn dehlizlerine girmek, onun evrensel
olana dair yolculuunda yer alt
psikolojisine iblisin ayartmalar karsndaki mcadelesine hem dnyev hem
doatesi ideolojilerine yakndan ahitlik etmek hi phesiz gzpek okurun
tecrbe edebilecei bir pratiktir. Dostoyevski Yeralt nsan iin, edebiyat eletirisi
alannda en az Dostoyevskinin romanlar kadar etkili olduunu sylemek
mbala olmayacaktr.

TARH-ROMAN

KTAPZAMANI

Byl dnmenin roman

Soykrmlar a

6 EKM 2014 PAZARTES

20. Yzylda Soykrm ve Etnik Temizlik, birou 1990larda

ve dnyann gz nnde gereklemi soykrmlarn
niteliini, sebeplerini, uluslararas camiann konuya nasl
yaklatn incelikli ve derinlikli bir biimde anlatyor.

lk yaymlandnda yazarna gelecek vaat eden yazar payesi kazandran

Karen Russeln Timsah Park adl roman Trkede. Gndelik hayatn
tutarszlklarn, ocuklukla yetikinlik, resm tarihle gereklik arasndaki
uurumlar dert edinen modern bir masal anlatcs var karmzda.

20. YZYILDA SOYKIRIM VE ETNK TEMZLK, C. AKMAK-F. GZDE OLAK-G. GNEYSU,

STANBUL BLG NVERSTES YAY., 364 SAYFA, 32 TL

TMSAH PARK, KAREN RUSSELL, EV.: PREN ZGREN, SREN YAYINLARI, 416 SAYFA, 25 TL

A. YAVUZ ALTUN

stanbul Bilgi niversitesi tarafndan yaymlanan 20. Yzylda Soykrm ve Etnik Temizlik,
hakknda Trkede kaynak bulmann
zor olduu, 20. yzyl boyunca younluklu olarak Afrikada gerekleen
soykrmlarn, kitlesel lmlerin ve i
savalarn tarihini anlatyor. Cenap
akmak, Fadime Gzde olak ve
Gkhan Gneysunun editrlnde
hazrlanan ve akademisyenlerce yazlm makalelerden oluan kitap, kinci
Dnya Savann sonunda Nazilerin
yapt katliamlar iin uluslararas hukuka soykrm tanm yaplmasyla,
birou 1990larda ve dnyann gz
nnde gereklemi soykrmlarn
niteliini, sebeplerini, uluslararas camiann buna nasl yaklatn, incelikli ve derinlikli bir biimde anlatyor.
Bu arada, hem uluslararas hukuk
hem de bu hukukun uygulanmas adna oluturulan uluslararas kurumlarn ilerliini sorguluyor.

soykrm, katliam ve insanlk sular

Kitabn ortaya k amac, giri yazsnda yle tanmlanyor: zellikle Afrika ktasnda gerekleen
bu atmalarn benzer tarihsel ve
sosyo-ekonomik nedenlere sahip olmasna karn farkl sonulanmas ve
uluslararas hukuk ierisinde farkl
biimlerde deerlendirilmesi, zellikle 1990 sonrasndaki atmalar birlikte deerlendirerek genel bir tablo
izilmesi ihtiyacn dourmutur. Bu
tablo ierisinde verilen rnek olaylar,
Ruandada, Ugandada, Sierra Lionede,
Bosnada, Darfurda, adda gereklemi, birounun sebebi ulus devletleme abalarnn, smrgecilikle gelen modernitenin getirdii toplumsal
mhendisliklerin, sosyal eitsizliin
ve iktidar hrsna kaplan liderlerin,
yneticilerin oluturduu genel atmosfere dayanyor. Fadime Gzde olaka
greyse, soykrm, katliam ve insanla kar ilenen sularn hepsinin
smrgecilik dneminden kalma sorunlarn ve kresel siyaset ierisindeki
eitsiz ilikilerin bir sonucu olduu deerlendirmesi yaplabilir. () Bununla
birlikte yine de mikro lekte pek ok
farkllk ortaya kmaktadr.
savalarn ya da baskc devlet
rejimlerinin sonular olan soykrm,
Cenap akmakn yorumuna gre,

tarih boyunca uluslararas ilgiye sahip

oldu ve 15. yzyldaki ilk uluslararas
sava suu olarak bilinen Hagenbach
davasndan bu yana da rnekleri grld. 19. yzylda Gustave Moynier,
ilk kez uluslararas bir ceza mahkemesinin kurulmas gerektiinden
bahsetti. Ancak 20. yzylda, btn
imknlara ramen, akmakn tespitine gre, savan rpertici etkisi gcn kaybetmeye baladnda bu somut ilgi ve cokunun yerini ihmale ve
ilgisizlie brakt dzenli bir ekilde
gzlenmitir. Burada soykrmlarn ve
kitlesel katliamlarn genellikle i sava
ya da dikta rejimleri kaynakl olmasn gz nnde bulundurmay neriyor
akmak. Zira uluslararas kurumlar ounlukla ulus-devletlerin egemenliine
mdahale etme eklinde anlalabilecek
yaptrmlardan kanyor. Bunun yerine, uluslararas terr meselesinde grlebildii gibi, terrden zarar gren gelimi lkeler, ekonomik yaptrmlarla ve
diplomatik basklarla nleyici olmaya
alabiliyor. Ancak kitabn kapsam
ierisindeki rneklerde grlebilecei
gibi, Birlemi Milletlerin daha aktif ve
asker mdahaleleri de sz konusu. Cenap akmak, bununla ilgili olarak da,
BM brokrasisinin acil zm bekleyen
durumlarda bir hayli ar kaldn belirtiyor. Buna rnek olarak, Bosnadaki
katliamlar gsterilebilir.

SA DARAKCI

merikada
yaymland 2011 ylnda
neredeyse mrekkebi kurumadan yazarna gelecek vaat
eden yetenek payesi kazandran Karen
Russelln Timsah Park adl roman Siren Yaynlarnn zenli basks ve Pren
zgrenin temiz Trkesiyle dilimize
kazandrld.
Roman zetlerinin olay merakls okuyucuya hitap eden bir taraf var,
oysa ne iyi romanlarn ne de okurlarn zetlerle balar ho olmutur. En
sevmedikleri soru da sanrm udur:
Bu kitap hangi konudan bahsediyor?
Yine de izgiyi amamak iin olaylarn,
bir batakl mesken tutmu, timsah
grei ve daha baka tehlikeli gsterilerle hayatlarn kazanan Bigtree ailesinin nlenemez k etrafnda dndn sylemek mmkn. nl bir
timsah greisi olan annesini 9 yandayken kanserden kaybeden Avann
gznden okuyoruz olup biteni. k, dalma annenin lmyle balar.
Park eski cazibesini kaybeder, esasnda
pek de holanlmayan ziyaretiler artk
uramaz olur. Sonra aile dalmaya
balar. nce aabey Kiwi alp ban
gider, doup byd batakln dndaki Loomiste dertlerine are arar;
ardndan kabilenin efi yani babas aileye maddi kaynak bulmak iin olaan
gezintilerinden daha uzun bir i gezisine kar. Ruhlarla konutuunu iddia
eden abla Osceole ise l bir gemicinin
ruhunun pei sra kaybolur.

gei sreci hukuku

Yine kitabn konuyla ilgili Trke literatre en nemli katklarndan birisi,

Hakikat Komisyonu kavramnn i
sava gibi suun kitleselletii durumlarda bavurulan en etkili yntemlerden biri olarak geni bir biimde anlatlmas. Her ne kadar ilk hakikat
komisyonu Ugandada di Aminin
baskc ynetimine meruiyet salamak amacyla kurulmu olsa da, Halil
Krad Aslann tespitiyle, gei sreci hukuku (transitional justice) teorisi
asndan tarih neme sahiptir. Daha
sonra Afrikadaki pek ok kitlesel katliamdan sonra bu ynteme bavurulmutur. Trkiyede Krt sorunun zm noktasnda da, dile getirilen bir
yntem olmutur. Bununla beraber bu
komisyonlar, sosyal psikolojinin iyiletirilmesine hizmet etse de, atmalarn temelinde yatan sosyo-ekonomik
problemlere bir are bulunmadka,
baarlarnn uzun sreli olmayaca
da belirtiliyor.

gerek ile fantastik arasnda

Kendisiyle yaplan bir syleide Russelln byl gerekilik kavramna

gerek dnya ile sihirli blgeleri net
biimde ayrd iin pheyle yaklatn, bunun yerine byl dnme
kavramn ne kardn grdmde
armadm. Zira kitap timsah greleri
ekseninde Kzlderili bir aileyi ve yaadklarn anlatrken gerek ile fantastik
arsnda bir sarka gibi salnyor. Romanda anlatld gibi gerekten timsah greleri yaplyor mu sorusunu soruyoruz
kendimize. Sayfalar ilerledike bunun
gibi sorular artk nemini kaybediyor ve
hikyenin insan kederlendiren atmosferi bizi de sarp sarmalyor.
Romann en gzel ksmlar Avann
kendisiyle hesaplat annesinin i sesinin Avada yankland blmler ki bu

28

i ses gerei eip bkmeyen dobra bir

sestir bazen: Evine dn, kovalayacan
bir glge bile kalmad, ablan yok artk.
lerleyen blmlerde Avann adadaki hikyesiyle anakaradaki abisi Kiwinin
hikyesi birbirine kout olarak anlatlrken, kyaslama yapma imkn buluyoruz. Rahat etmek iin, para kazanmak
iin yaad aalama ve glkler karsnda hakl olarak yle dnr kahraman: zgrlk bedelini demek iin
alan bir tutsak. Kiwinin gznden
modern dnya btn tezatlaryla gz
nne seriliyor. Bylece okur da olaan
sand yaamlardaki yapaylklar daha
bir dikkatle grm oluyor.

Yetikinlerin ackl dnyas

Timsah Parka elikileri ak etmek

zere kurulu bir roman denilebilir mi
bilmiyorum. Sadece gndelik hayatn
tutarszlklar deil, ocuklukla yetikinlik, resm tarihle gereklik arasndaki kapanmaz uurumlar da yazarn
dert edindii meselelerden. nan
insann iinden ykselen bir gtr
diye dndm, phe ise darya ait
bir ey, gzne kaan bir zerredir. Yetikinlerin ackl dnyasndan gelme
kirli bir parack. diye dnr Ava.
Ailenin bykbabas, retilmi tarihin gzleri kamatrmasna izin vermeyerek ona parltnn altna bakmay
retmi, gayriresm tarihi aktarm,
torunlarna okul kitaplarndan ok
daha fazla ey retmitir.
Varlklarn dile geldii capcanl bir
anlatm, yazarn bakt her eyi bir
anlamla sarp sarmalayan, kahramanlarn ruh haline gre deien bak as
dikkat ekici. Adeta bir masal gibi. Tek
fark eyalarn kendi dilince konumas:
Masa yle elimsiz grnr ki baklarn
arln bile tayamayabilir. Saatle telefon karlkl duvarlardan birbirlerine
bakar; t vermeye yanamayan ebeveynler gibidir. Bu anlamda modern bir
masal anlatcs var karmzda.
Russell, kurguya kendinden bir eyleri dhil ettiini gizlemiyor. Edebiyatn
son tahlilde otobiyografi olduu phe
gtrmezken, Timsah Park Lewis
Carrolldan bir alntyla sylersek, Kimim ben bu dnyada? Ah ite byk
yapboz bu muammasna bir cevap nitelii tayor. O halde yazarn yaadklaryla, dahas kendi yaadklarmzla romann rten taraflarn bulmak
heyecan, gizem merakls vasati okura
deil merak okura kalyor.

POLSYE

KTAPZAMANI

Karla gelen kyamet

Mjde! Hercule Poirot dnd

Kan donduran bir cinayetle balayan Kyamet, Karadal yazar Andrej

Nikolaidisin Trkedeki ilk roman. Akn Terzinin dilimize kazandrd kitapta, haziran gn yaan kara zmir ve stanbula uzanan hikyesiyle Sabetay
Sevinin Kyamet Kitab da eklenince farkl bir polisiye kyor ortaya.
KIYAMET, ANDREJ NIKOLAIDIS, EV.: AKIN TERZ, AYLAK KTAP, 124 SAYFA, 16 TL

te insanlar birden arabalarndan inmeye

balar. Hepsi ge bakmakta, birbirlerine bir eyler anlatmaktadr. Derken
arabann camna ilk tane der. Haziran
gn, Adriyatik kysndaki tatil ehri
Ulcinje kar yamaktadr.

YAVUZ ULUTRK

ir sredir kitaplarn ilgiyle takip ettiim bir yaynevi Aylak Kitap. Trk
polisiyesinin iki nemli ismi Akif
Pirinci ve Algan Sezgintredi kitaplar ile polisiye edebiyatna katks da
yadsnamaz. Yaynevinin kitaplarna
ilgim, getiimiz aylarda yaymlanan
ve sveli gen yazar Karin Tidbeckin
imzasn tayan Zeplin ile daha da artmt. Trkiyede pek de alk olmadmz hardcover kapa bende mthi
bir okuma istei uyandrd. Tidbeckin
fantastik, mitolojik ve bilimkurgu ile
bezeli yklerini bir araya getiren
Zeplin, sanrm yaynevinin bu ekilde yaymlad ilk kitapt. Derken bir
baka kitap kageldi yaynevinden. O
da tpk Zeplin gibi hardcover kapakla
baslmt. in gzel taraf, bu seferki
bir polisiyeydi.
Kyamet, Karadan nde gelen yazarlarndan Andrej Nikolaidis imzasn
tayor. Yazar 1974 Saraybosna doumlu. Kitabn n kapak iindeyer alan bilgiden, yazarn ayn zamanda yazlaryla
blgedeki demokratikleme srecine
de katk salayan bir gazeteci olduunu reniyoruz. Nikolaidis, 2011de Sin
adl romanyla Avrupa Birlii Edebiyat
dln kazanm. Kyamet (Dolazak,
2009) drt roman sahibi yazarn nc, Trkede ise ilk roman. Yaynevi,
Sloven Marksist sosyolog, filozof ve
kltr eletirmeni Slavoj iekin kitap
iin syledii bir cmleye kapakta yer
vermi: Dnn ki Dashiell Hammett, Umberto Eco ile buluuyor, sonra
ikisinin arasna Orhan Pamuk katlyor!
ayet dnyada adalet diye bir ey varsa
Kyamet ok satar.

katmanl bir karm

Bu satrlar, hi phesiz her okuru etkileyecek trden. Dorusu ben de etkilenmediimi syleyemem. Zira ilk srada polisiyenin ustas, Trk Sokandaki
Evin de yazar Dashiell Ham mett var.
Eco ve Orhan Pamuk da cabas. Arka
kapak iinde ise iekin u ifadeleri yer
alyor: Kyamet adeta patlamaya hazr
katmanl bir karm: Amansz bir
soruturma, gitgide yaklaan kresel
bir felaketin hikyesi ve kk bir Balkan ehrindeki gndelik hayatn tasviri. Bu katman yle de anlayabiliriz;

6 EKM 2014 PAZARTES

Adriyatikten zmir ve stanbula

Andrej Nikolaidis

insann kann donduran bir cinayetle

balayan Kyametteki polisiye soruturma Hammetttan mlhem Cinayete
paralel ilerleyen kyamet hikyesi, onun
da kendi iinde ok anlaml bir hale brnmesi, cinayeti soruturan dedektifin
dnyas. Tm bu ok katmanllk, ok
ynl bir bilimadam ve ok katmanl romanlarn (en bilineni Gln Ad)
yazar Ecodan diye dnlebilir
nc katman ise Karda, Cevdet Bey
ve Oullarnda, Benim Adm Krmzda
sade ve sradan insanlarn karmak
hikyesini anlatan Orhan Pamuku
temsil ediyor diyebiliriz. Gelgelelim,
iekin bu yorumu, Kyametten nce
bu yazar da okuyanlar iin biraz
abartl grnebilir.
Roman, iki ocuklu Vukoti ailesinin evlerinde ldrlmeleri ile balyor.
Ardndan soruturmay yrten dedektifin dnyasna gtryor okuru. 9 blmden oluan romann ilk blmnde
dedektif, cinayet mahallinden ayrlp
arabasyla eve doru yol alrken ilkeluygar insan ayrmndan dedektifliin
aslnda iyi bir hikye anlatcl olduuna kadar eitli fikirlerle boumaktadr.
Bu srada, durma noktasna gelen trafik-

Polisin pek zerinde durmad cinayet

vakasnda devreye giren dedektif, ksa
srede tm ayrntlara ular. Elbette
katile de. Sonlara doru, romann al
sahnesinde olay yeri incelemenin cesetlerden ve delillerden hareketle hikye
ettii cinayeti, bu sefer ncesi ve sonras
ile katilden dinleriz. Romanda anlatcnn dedektif olduu cinayet ve kyamet
blmlerine paralel, dedektifin e-posta
kutusuna den gizemli mektuplar da
okuyoruz. Bir akl hastanesinde kalan
Emmanuelin yazd mektuplarda onun
hikyesine ahit oluyoruz. Emmanuel, bu blmlerde; gemiten bugne
kyamet senaryolarndan, sahte mesih
Sabetay Seviden, kitabndan biri olduuna inanlan Kyamet Kitabnn
onun lmnden sonra gmlmesinden ve yllar sonra yeniden ortaya karlndan da bahsediyor. Adriyatik kylarndan balayp zmire ve stanbula
uzanan bu hikye ile cinayetin ilendii
evden alnan kitabn oraya nasl geldiini de romana brakalm.
Roman Trkeye Akn Terzi evirmi. Kitabn knyesinden anladmza
gre Terzi, roman ngilizce basksndan
(The Coming / 2012) dilimize kazandrm. Elbette eviri orijinalinden yaplsa
daha iyi olurdu. Gelgelelim evirinin
hakkn vermek gerekiyor. Ne var ki,
Aylak Kitap evirmen ismini kapaktan
duyurmay tercih etmiyor (Zeplinde de
byle). Son zamanlarda baz yaynevlerini evirmen adlarn arka kapaa sktrmaya baladn dnrsek, bu
durum olduka normal.
Roman, batan sona, alt izilecek
cmlelerle dolu. lkel bir insan sessiz
sakin duramaz: Srekli grlt karr.
Bu nedenledir ki, lkel insana zevk veren ey, uygar insana eziyet verir. Yine
kitaptan bir cmleyle bitirelim: Kar gibi
eyler izah edilmesin, safln korusun
ki bizler de ondan keyif alabilelim.
NOT: Kitabn sonunda Kyamet iin fon
mzii listesi vermi yazar. Zira pek ok
okur bu listeyi benim gibi roman bittiinde
fark edebilir. Meraklsna duyurulur...

29

MONOGRAM CNAYETLER, SOPHIE HANNAH, EV.:

DEM ZTEKN, ALTIN KTAPLAR, , 98 SAYFA, 22 TL

Polisiyenin Kraliesi
Agatha Christienin
mehur dedektifi Hercule
Poirot, polisiye ve gerilim
romanlarnn sevilen ismi
Sophie Hannahnn kaleminde geri dnd. 1920de ilk kitabnn yaymlanmasndan bugne romanlar tm dnyada
milyonlar satan Agatha Christienin adn yaatmak ve onu yeni nesillerle tantrmak isteyen ailesi, yazarn unutulmaz
karakteri Hercule Poirotyu Hannahnn
hayal dnyasna emanet etti.
Hannahnn kaleme ald yeni Hercule Poirot maceras Monogram Cinayetleri,
Altn Kitaplarca okura
sunuldu. Deneme basklarn Agatha Christie
Vakfnn belirledii
Monogram Cinayetlerini
Trkeye, Christienin
kitaplarnn evirmeni
idem ztekin kazandrd. Cinayete kurban
gideceini syleyen gen
bir kadn, Londrann
sakin restoranlarndan
birinde masasnda sipariini bekleyen Hercule
Poirotnun akam yemeini berbat eder. Korkudan adeta deliye dnm
olan kadn, katilini bulup
cezalandrmamas iin
dedektife yalvarr. Sylediine gre, adalet
kendisi ldkten sonra zaten yerine
gelmi olacaktr.
Gecenin ilerleyen saatlerinde Poirot,
lks Bloxham Otelde kiinin cinayete
kurban gittiini renir. maktuln de
azlarnda, zerinde ayn monogramn yer
ald birer kol dmesi bulunmutur. Acaba
bu cinayetlerin korkudan deliye dnm
kadnla bir ilgisi var mdr? Poirot bu garip
bulmacann paralarn bir araya getirmeye alrken, katil baka bir otel odasnda
drdnc cinayetine hazrlanmaktadr.

ntihar m, cinayet mi?

krk mentee, john dckson carr, ev.:
umut nal, nota bene yay., 256 sayfa, 18TL

Kapal oda polisiyelerinin

usta ismi John Dickson
Carrn (Carter Dickson)
daha nce mparatorun
Enfiye Kutusu ve Binbir
Gece Cinayetleri adl iki
romann okurla buluturan Nota Bene
Yaynlar, Carr hayranlarn sevindirmeye
devam ediyor. Yazarn Trkeye ilk kez
kazandrlan Krk Mentee adl kitabn
Umut nal evirmi. Mystery Writers of
America tarafndan En yi 100 Polisiye
arasnda gsterilen roman, bir Dr. Gideon
Fell maceras. Olay, Titanicin batma
hikyesine kadar uzanyor. Gemiden filika
ile kurtulan John Farnleigh, 25 yl sonra
geri dner. Fakat yllar sonra gelen adamn
iddia ettii kii olmad dnlmektedir.
stelik iin iine bir de intihar ss verilen
boaz kesme vakas eklenir. Sahte ya da
gerek; John intihar m etmitir yoksa bu
bir cinayet midir? Cevab romanda...

KTAPZAMANI

Yahya Kemali anlamak

EDEBYAT-TARH

6 EKM 2014 PAZARTES

Tarih tamir edilir mi?

Alphan Akgl doktora tezine dayanan Anlamn Sesi:

Yahya Kemal Beyatlnn iir Estetii adl kitabnda, mevcut literatrn Yahya Kemalin beyanlarn esas alan epistemelojik tutumunu ak bir yapskme uratyor.

Cemil Koak Resm Tarihe Meydan Okuyorum adl kitabnda allm

kalplarn dna karak tarihin eksik ve gizlenen ynlerini gzler nne
serme abasnda. Tarihilii bandan beri bir meydan okuma ii olarak
grdn belirten Koak, kitapta hayatnn son otuz be yln zetliyor.

ANLAMIN SES: YAHYA KEMAL BEYATLININ R ESTET, ALPHAN AKGL, DERGAH YAYINLARI, 248 SAYFA, 14 TL

RESM TARHE MEYDAN OKUYORUM, CEML KOAK, TMA, 368 SAYFA, 20 TL

EMRAH PELVANOLU

ahya Kemal Beyatlnn

(1884-1958) modern Trk
edebiyat tarihi iinde nemli
bir yeri var. Bu, onun hem akademik
bir figr ve kurucu bir zne olarak
yeni Trk edebiyat almalarnn
balanglarndaki nemine, hem de
karizmatik ve entelektel bir air olarak kendisini izleyen nesil zerindeki
etkisine dayanr. Trkiye tarihinin,
bir dizi varolusal kriz ve trajik olayla
erevelendii bir dneminde Yahya
Kemal, edebiyata ve iire dair farkl
tasarlarla Paristen dner ve mevcut
tercihlerin yannda nemli bir alternatif olarak parlak bir izlerevre kazanr.
Bu gen izlerevre dolamdaki Yahya
Kemal bilgisinin temel kayna olacak,
bunu yaparken de airin kendi yapt ve
iirine dair teorik yaklamlarn esas
alacaktr. Bata Ahmet Hamdi Tanpnar olmak zere, Nihad Sami Banarl,
Sermet Sami Uysal, Cahit Tanyol gibi
edeb / akademik figrlerin kymetli almalar ile erevelenen Yahya Kemal
bilgisi, Mehmet Kaplan sonras akademik evre tarafndan da byk oranda muhafaza edilir. Hilmi Yavuzun
okumalar ile beraber Yahya Kemalin
kurucu rol, belki de ilk defa modern
iire dair teorik bir zemine kavuur ve
Ahmet Haim ile Nzm Hikmetin yanndaki yerini alr.

YAHYA KEMALN YAPISKM

Alphan Akgln 2010 ylnda Bilkent

niversitesi Trk Edebiyat blmnde kabul edilen doktora tezine dayanan kitab Anlamn Sesi: Yahya Kemal
Beyatlnn iir Estetii ise hem airin
Trk edebiyat tarihinin byk resmindeki yerini tayin eden bu birikimi gayet
dengeli bir ekilde kullanyor, hem de
mevcut literatrn Yahya Kemalin beyanlarn esas alan epistemelojik tutumunu ak bir yapskme uratyor.
Mevcut birikimin kaynak deerinin
korunarak (st perdeden akademik bir
hesaplamaya ya da olumsuzlamaya
uratlmadan) deyi yerindeyse Yahya
Kemalden zgrletirilmesine dayanan
bu yapskmc analizin yntemi gayet
basit: Yahya Kemalin iir tasarmnn
iirleri ile kyaslandnda nasl tersyz
olduunu aka ortaya koymak.
Yahya Kemali bu ekilde aklamak, Akgln belirttii gibi ancak
apak bir tersyz etme ile mmkn

olabilecek bir ey. airin entelektel karizmasnn ham maddesi olan tercihlerinin ve bu tercihlerin yerletirildii teorik erevenin yeniden kurgulanmas;
Yahya Kemalin kurucu bir figr olarak
tm heybetiyle yerletii edebiyat tarihinin byk resminden uratlp, metin
merkezli bir dizi analizin titizlenmelerine maruz braklmas lzm. Anlamn
Sesinin Sonu blmnde sadece
be sayfada da aktarabildii tezlerini
Akgl, Giri blmnden balayarak
pepee alan ve okuru ikna ettiine
ikna olarak ilerleyen analiz ve teorik
tartmalar yardmyla olabildiince amaya urayor. Sokratik bir eda ile sk
sk sorular soran Akgl, bu sayede ele
ald sorunsal okurun zihininde canl tutarak kulland teorik malzemeyi
tartmann btncllnden uzaklatrmamaya alyor.
Kitabn Giri blmne, onun
kendi iirleri hakknda gelitirdii yorumlarn sorgulanmadan kabul edilmesi yanltc olabilir. diyerek balayan
Akgl, hem Anlamn Sesi boyunca tartaca ve Yahya Kemalin kendi iirini
aklamak iin sk sk kulland
derni ahenk, vezin, anlam, lafz, lirizm gibi kavramlara dair ilk
tartmalar yapyor, hem de Yahya Kemal bilgisini belirleyen ikincil kaynaklarn bu kavramlar gayet doal kabul
ederek herhangi bir teorik zemine
oturtmadan kullanmalarn eletiriyor.
ncelikli Terimlerin iiri balkl birinci blmde ise Akgl, Yahya
Kemalin kendi yaptn aklamak iin
kulland iir tasarmn mercek altna
alarak bu tasarmn modern iir teorisi
balamnda nerede durduunu aklyor. iirsel nceliin Uyuma Dnmesi balkl ikinci blmde mana /
lafz, mesel / berceste iir, mihaniki
ahenk / derni ahenk kavram iftlerine dayanan bu tasarmn ikinci kavramlara ncelik veriyor gzkmesine
ramen aslnda bir uyuma dayandklarn ve Yahya Kemal iirinin bu uyumun
analiz edilmesi ile anlalabileceini ortaya koyuyor. Akgl, iirsel nceliin
Yer Deitirmesi balkl nc blmde ise, i ilgili kavram iftleri arasndaki bu teorik uyumun nasl uygulandn analiz etmeye geldiinde meselenin
nasl tersyz olduunu; anlamn, anlatnn ve veznin belirledii bir iirle kar
karya olduumuzu gsteriyor. Ksacas bir kompozisyon airi olarak Yahya
Kemalin net bir fotorafn ekiyor.

ALPER SARI

emil Koak iki tarihi

arkadayla birlikte sunduu Eski Defterler
programyla tanmtm. Olduka
nezih, belgelere dayal bir anlatmla srdrdkleri bu program ilgiyle
takip ettim. Ardndan kitap raflarnn tarih blmleriyle gazete ve
dergi sayfalarnda bu isme daha sk
rastlar oldum. zellikle yakn tarihimiz hakknda yapt almalar
dikkat ekiyordu Koakn. Allagelmi bak alarnn aksine, meseleleri farkl ynleriyle ele al almalarna ilgiyi artryordu. Resm
kalplarn dna karak yapt
deerlendirmelerle tarihin bozuk,
eksik ve gizlenen ynlerini gzler
nne serip tarihinin asl iinin bir
nevi tarihi tamir etmek olduunu
gsteriyordu.
Yazarn son kitab Resm Tarihe
Meydan Okuyorumda da bu uran
izleri grlyor. Tarihilii en bandan beri bir meydan okuma ii
olarak grd iin tercih ettiini
belirten Cemil Koak, kitapta hayatnn son otuz be ylnn bir zetini
sunuyor. Ayn zamanda akademisyen olmak uruna gsterdii youn
abay anlatan Koak, meslek yaam boyunca kendisine yneltilen itham ve iftiralara da bu kitapla cevap
veriyor.

Gazetecilikten akademisyenlie

Kiisel bir hikye ile balyor Cemil Koak kitabna ve ekliyor:

Bunu daha nce yapmamtm.
Bu vurgu, kitabn yazar asndan
nemini de ortaya koyuyor. Lisans
eitimine gazetecilik blmyle
balayan, ardndan bu meslein
kendisine gre olmadn anlayarak gnlnde yatan akademisyenlie gei yapan Koak bundan
sonra ypratc bir srecin beklediini gryoruz. Bir de btn
bunlarn alkantl bir dnemde
yazarn bana geliyor olmas gerei var tabii: doktora yeterlilik
jri snavna hazrlanrken 12 Eyll 1980 darbesi oldu. Bylesine
skntl bir dnemde gsterdii
yaknlk ve verdii destekten tr
Mete Tunay isminin altn izerken, yaptklar hakszlklardan dolay birok ismin zerinde de silgi-

30

sini gezdiriyor yazar. Kendisine

karlan zorluklar sebebiyle doktora tezini kez yazmak zorunda
kaldn belirten Koakn azmi,
mesleine ne kadar gnlden bal
olduunu da gsteriyor.
Uzun sre niversite bnyesinde i bulamad iin TBTAKta
alan yazar, burada on be yl
doktoral ii statsnde kalm.
Burada da kendisine hakszlklar
yapldn, buna karlk ylgnlk gstermeden gzel ilere imza
attn aktaryor Koak. Kurumun
Bilim ve Teknik ile Bilim ve ocuk
gibi bugn de yaymlanmaya devam eden dergilerinde ciddi emekleri olduunu reniyoruz.

Karalama kampanyalar hep vard

Yazarn ekilecek ilesi varm dedirtircesine, akademisyenlik iin
ura verdii yllardan hocalk yllarna, hakkndaki iftira ve karalamalar azalmam. Aksine, eskiden
gazetelerin kstl imknlaryla yaplan karalama kampanyalar teknolojinin gelimesiyle sosyal medya
zerinden daha youn bir biimde
devam ediyor. Yazarn verdii bir
konferans sonrasnda, sylemedii
szler zerinden eletirilmesi, daha
sonra bu eletirinin Zlf Livaneli,
Ruhat Mengi, Sinan Meydan gibi
baz yazarlar tarafndan haksz biimde desteklenmesi de Koak
ileden karm. Yazar en ok
zense medyann aratrmadan, soruturmadan iftira niteliindeki bu
tarz yazlara yer vermesi.

SOHBET HAVASINDA ANLATILAN TARH

Kitapta hakkndaki birok itham ve

iftiray cevaplayan Koak, ardndan
asl meseleye, yani tarihe meydan
okuma iine giriiyor. Bu sayfalarda yazarla yaplm rportajlardan
ve gazetedeki ke yazlarndan bir
seki yer alyor. Yakn dnem siyasi
tarihimiz hakknda birbirinden ilgin ve ufuk ac bilgilere sklmadan, bir sohbet havas iinde eriebiliyoruz.
Kitap Cemil Koakn hem kendisiyle hem de tarihle hesaplamas.
Bu hesaplamaya tanklk etmek ve
tarihin bize anlatlan kadar deil,
bizim aratrdmz kadar gereklik kazandn grmek iin okunmas gereken bir eser.

ROMAN

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Kayp kardein peinde

Paralele hcum
PARALEL BATIRIN, ZAFER ZCAN, UFUK
YAYINLARI, 168 SAYFA, 12 TL

Yavuz Ekinci yeni roman Ryas Blnenlerde Kandil

Dana kardeini aramaya giden bir kahraman anlatrken,
okura byk kavgada grnmeyen insanlarn hikyelerini
ve Krt meselesinin farkl bir boyutunu gsteriyor.

Deneyimli gazeteci Zafer

zcan, Paraleli Batrnda
17-25 Aralk Byk Yolsuzluk ve Rvet Operasyonlar sonras yaanan srecin
ekonomik boyutunu ele alyor. zcann
tespitlerine gre, yaananlar aslnda bir
benzerini 28 ubat dneminden de hatrlayabileceimiz bir sre. Ancak o dnemde
hibir zaman i, irketleri filedikten sonra,
bask ile el deitirmelerini ve yandalara devredilmelerini salama noktasna
gelmemiti; bugn ise hkmet ii gc
brakt, bir bankay batrmaya alyor

RYASI BLNENLER, YAVUZ EKNC, DOAN KTAP, 144 SAYFA, 13 TL

NHAT DALI

rtna kp sokak grltyle

dolduunda bala sadece bu
kar. nsan bata ve daha ok
frtnayla soka dolduran grltye kulak
kesilir. Frtna kt, kulaklar sar eden
grlt her yere szd. denir. Yere devrilen aalar, ats umu evler, sokakta
yrrken bana dm eyle yaralanm
insan grlmez; allm olan aksatan
olaanstlk konuulur. zne gibi duran
frtna ve grltye iaret edilirken, olann
ieriini gsterenin tesiri sadece atein
dt yerde grlr. Frtna bittiinde,
ne yaandysa kar ortaya. Bylelikle frtna ve grltnn ne zerinde neyi gerekletirdii renilir.
Trkiyenin Krt bahsinde olan budur.
Ate lkeyi sarmken, konumalar daha
ok byk kavgann etrafnda dnd.
Vatan, Misak- Milli, niter devlet, eref,
ehit askerler; bamszlk, zgr Krdistan, kurtulu mcadelesi, gerilla, ehitler
lmezin Krtesi gibi insansz haller balk yapld. Evlatlarnn tabutlarna sarlan
anne fotoraflarnda aa kan mikro
haller ise byk kavgann nesnesi klnp
grnmez oldu. imdilerde, uzun sren bu
frtnann dt, bsbtn dinmesi adna umutlarn oald gnler yayoruz.
rt kalkyor; sra altta kalanlarn ste kmasna geldi. 12 Eyll darbesinden bir yl
nce Batmanda doan, Mezopotamya diye
grnen birikime srtn vererek kendine
bir dil kuran Yavuz Ekincinin yeni roman
Ryas Blnenler buna dair. Okuru byk
kavgada grnmeyen, altlarda kalan insanlarn hikyelerine aryor.

Daa kan kardein peinde

Romann kahraman ve anlatcs smail

bir srgndr. Drt lkeye paylatrlm
Krt topraklarnn birlemek suretiyle
Krtlere bamsz bir vatan olmas dyle ete kemie brnen bir dava, bu dava
adna ortaya konulan bir itiraz, isyan ve
direni smail bu itiraz, isyan ve direniin ifadesi dalara gitmese de, dadakilerin saflarna katlmasa da ad buraya
yazlmtr. Devletin ve devlete akraba
oluumlarn normlarna toslayan yaamyla Almanyaya savrulmutur. lmden kam, kaabilmi olsa da huzursuzdur. Ruhu bavula zorla sktrlm elbise
kadar krk, bedeni ise ruhuna bavul kadar dar gelmektedir. Derin bir incinmilik
iinde dnyadaki herkese kzgndr. Doduu topraklarda brakt davaya, direni-

Kapitalizmin gelecei
KAPTALZMN GELECE VAR MI?,
KOLEKTF, METS YAY., 240 SAYFA, 20 TL

Alanlarnda yetkin be
sosyal bilimci; Wallerstein,
Collins, Mann, Derluguian ve Calhoun ortak
bir kitapla kapitalizmin
geleceini tartmaya ayor. Gr
birliine vardklar noktalar olduu gibi
ayrldklar tespitler de var. Ama u konuda mutabklar: Hibirimiz kapitalizm
tehisimizi knama ya da vgye dayandrmyoruz. Hepimizin kendi ahlki ve
siyasal kanaatlerimiz var elbette ama meselemiz kapitalizmin gelecekte var olacak
bir toplumdan daha m iyi, yoksa daha m
kt olduu deil.
Yavuz Ekinci

e, isyana, bamszlk umutlarna, gen

kz ve olanlarn cesetleriyle beslenen
vatana, kendisinin yapamadn yapan
kardei Yusufa lanetler etmekte, kap snd uykularda ryalar blnmektedir.
Bedeni Almanyada iken ruhu Batmanda
dolamakta; yrtlmann acs ve hasretin
yakclna ramen dnememekte, gidip
babasnn yan bana oturamamaktadr.
Yusufun daa kmas ve saflara katlmasnda kendisi sulanm, babas onu
evlatlktan ve sevgisinden srgn etmitir.
Arkada Sabrinin katli sebebiyle hissettii sululuk duygusu ve babasnn dipdiri
fkesi onu ylece kilitlemitir.

Yusuf kssas gibi

Bir gn, blnen ryalarna daha fazla

katlanamaz, her eyi gze alarak Batmana
dner. lm deindeki babasnn yaknln kazanmak iin Kandile kp
Yusufu getirmeye karar verir. Babasnn
yallnn meyvesi Yusufu getirmekle kaybettii babasna (onun sevgisine)
kavuacan dnr. Kendini yollara
vurur; lm tehlikesine ramen itlerden
atlar. Dalardaki saflara katlm evlatlarn
pei sra yollara dm ebeveynler kar
karsna, yaanan yllarn nice Yusufa
kuyu olduu gereini teninde ve ruhunda
hisseder. Nihayet Kandilde Yusufun izini
bulur; babasnn alp burnuna gtrecei
bir gmlek hkmnde olan Yusufun sesini yakalar. Bylece dner, ancak...
Seyyidhan Kmrcnn, Btn evlerin en mkemmel hatasdr baba dizesiyle
balayan roman, Yusuf kssas zerinden

akyor. Baba Yakup ve oul Yusufun yannda durularak yaplan Yusuf kssas tefsirlerine karlk Ekinci, Yusufun kardelerinden biri kesilerek konuuyor. Bu fark,
okuru hakikatin grlmeyen taraflarna
baktryor. Yusufun kardeleri Yusufu kuyuya/tehlikeye atmtr. Niin? Kardeini
sevmedikleri ve babalarna ktlk etmek
iin mi? Hayr, kardeleri Yusufu sevmiyor
deil; babann (sevgisinin) tmne konup
kendilerini babasz brakt iin onu kskanmlar. Yusufu devreden karmak
suretiyle kayplara karan babaya kavuabileceklerine inanmlar. Babann bir
oula hasredilmi sevgisinde ve bu sevgi
zere beliren oulda Kabilin anlalma
istei ve ihtiyac gz krpmaz m? Romann kahraman ve anlatcs (adnn smail
olmas da ilgintir) bu corafyada baba
zerinden grnen devlete unu sorar gibidir: smailin kaderi niin hep kurban olmak? Ki bu soruda anlatc smailin yerine
Krtler konulabilir. O zaman soru udur:
Karde Krtlerin kaderi aabey Trklerin
yannda grnmez olmak mdr? Trke
youn sevgi sebebiyle Krtleri sevgisizlie mahkum etmek adalet midir, bu nasl
devlet babalktr?
Anlatc smail yitik olannn peinden giderken adalet talep etmektedir. Thomas Mannn roman Yusuf ve Kardelerini
hatrlatan Ryas Blnenler, yan okumalara
ak bir metin. Krt bahsinin soka dolduran yzne iaret ederken, unutulan
veya grmezden gelinen glgeli ksmlara
da baktryor okuru. Olayda silikleen insann altn iziyor.

31

Vefal denemeler
VEFA BAZEN UNUTMAKTIR, HAYDAR ERGLEN,
KIRMIZI KED YAYINEV, 230 SAYFA, 17 TL

air Haydar Erglen,

vefal yazlar ile okurunu selamlyor. Deiik
zamanlarda kaleme ald denemelerin yer ald
eserde Erglen, hayata
ve kavramlara air gzyle bakyor.
aire gre vefal olmak, unutmamak
deildir: Nedense hep kartrrz,
belki de unutmaya eilimli olduumuzdan, her eyi unuttuumuzdandr
bu yanlg. Oysa bazen tam tersine,
vefamz gstermek, vefal olduumuzu anlatmak iin unutmak, unutmak,
unutmak gerekir. Unutmak, her
zaman alaklk deildir nk, bazen
de balamaktr.

lk iirlerden Duino atlarna

RAINER MARIA RILKE, SEME RLER, EV.:
AHMET CEMAL, BANKASI YAY., 128 SAYFA, 10 TL

20. yzyl Bat iirinin

en byk temsilcilerinden Rainer Maria
Rilke (1875-1926), Orta
Avrupann kozmopolit
kltrnn doruk noktasna vard bir dnemde btn
hayatn iirde iiri aramaya adar.
Stefan Zweign dedii gibi, Onunla karlamak, hemen her zaman
bir rastlantya balyd... Rilkenin
iirlerinden semeler, onunla hi
tanmam olanlar iin iyi bir rastlant frsat sunuyor.

TARH

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Yce Divanda mahkm olan ilk bakan

Kutsal yolculuun gncesi

HAC GNL, AHMET KURUCAN, IIK
YAYINLARI, 174 SAYFA, 9.90 TL

Gazeteci Kamil Maman, bir haber almas srasnda rastlad hsan

Eryavuzun gnlklerini kitaplatrd: Kara Defter. Gnlklerde Osmanlnn
son dnemi ile cumhuriyetin ilk yllar, stikll Mahkemelerinin ileyii ve
Lozanda yaanan tartmalar ayrntl bir ekilde anlatlyor.

lahiyat-yazar Ahmet
Kurucan, Hac Gnl
adl kitabnda kutsal
beldelere yapt yolculuun meyvelerini
kaleme alm. Hacca gideceklerin
istifadesi iin yazlan eser, maddi-manevi tecrbeleri ve hissiyat
mstakbel haclara aktaryor. Eiyle
birlikte yapt hacc havaalanndan
balayarak gn be gn kaydeden
Kurucan, kutsal meknlarda yaadklarn, hissettiklerini, grdklerini farkl bak as ve ilgi ekici
tespitleriyle dile getiriyor.

KARA DEFTER, HAZ.: KAML MAMAN, TMA, 336 SAYFA, 18,50 TL

OSMAN RDA

inba
rtbesindeyken
askerlikten
ayrlarak
Tekilat- Mahsusann kurucular arasnda yer alan, stanbuldan
Milli Mcadele iin Anadoluya adam
karan Karakol Cemiyeti mensubu
hsan Eryavuz, TBMMde dnem
vekillik yapmt. Fethi Okyar ve smet
nn tarafndan kurulan hkmetlerde ise bahriye vekili olarak (denizcilik
bakan) grev almt. Bu bakanlk sivil olduu kadar asker bir makamd ve
Eryavuz, askerlikten iinde kalan ukde
ile olsa gerek bir amiral edasyla gazetelere poz vermesiyle mehurdu. Ayn
zamanda savalarla yok olan donanmay yeniden kurmay hayal ediyordu.
Osmanl donanmasnn ayakta kalan
son paras Yavuzu tamir ettirmek iin
gerekli tedbirleri ald gnlerde bakanln lavedilecei sylentisi ortada dolamaya balamt. Ancak o Yavuzun
tamiri erefini elinden karmak istemedi ve Bavekil smet nnnn de
onay verdii mukavelenin altna imzasn att. Tamir iinin verildii firma ise
ttihat ve Terakkinin eski fedailerinden birini bnyesinde barndryordu.
stelik Eryavuzun bir zamanlar ayn
saflarda grev yapt kiilerden oluuyordu. Bu da kamuoyu tarafndan devlet imknlarnn eski dostlara peke
ekilmesi olarak grld. Bizzat smet
nnnn emriyle hakknda Mecliste
komisyon ald. Savunmasnda onurunu ayaklar altna alarak smet Paay
kastedip, efimin ayaklar altnda lmeye hazrm. demesi bile onu Yce
Divana gnderilmekten kurtaramad.
Cevap olarak Mademki ayaklarmn
altnda lmeye hazrsn l yleyse. diyen smet nn, tamir iinin verildii
irketle ilgili kendi onaynn olduunun hatrlatlmas zerine, izgi benim, mesuliyet onundur. diyerek hem
Eryavuza mahkmiyet yolunu at hem
de yllar ncesinden kalan bir hesab
kapatt. Yce Divan, Eryavuzu sulamalardan beraat ettirse de pheli zarftan kan paralar ve nfuzlu kimseler
notu nedeniyle rvet alma suundan
mahkm etti. Belki de stikll Mahkemeleri bakanl dneminde ald
birok tartmal kararn bedelini yine
tartmal bir kararla demek zorunda
kald Eryavuz.
Peki, smet Paann yllarca iini
kemiren o intikam hrs neydi? Bu sorunun cevab hsan Eryavuzun tuttuu

Tarihin yazclar
EN NEML 50 TARH, MARNIE HUGHESWARRINGTON, ETKLEM YAY., 616 SAYFA, 27 TL

Cumhuriyetin
ikinci yldnm
balosunda
Reisicumhur
Mustafa Kemal
Atatrk ve Bavekil smet Paa
el ele. Hemen
arkalarnda
Bahriye Vekili
hsan Eryavuz.

gnlklerde gizli. Yllarca bir tandnn

evinde kymeti bilinmeden tozlu raflarda
bekleyen bu gnlkler, aratrmac bir
gazetecinin merak sayesinde, gnmz
Trkesiyle yayna hazrlanarak kitaplatrld: Kara Defter.

smet paay kzdran karar!

Bugn gazetesinde yapt haberlerle tannan Kamil Maman, bir haber

almasnda rastlad gnlklerde (Osmanlca) ne yazdn merak
eder. Birka sayfay gnmz Trkesine aktartnca, Kurtulu Sava dneminin nemli isimlerinden
stikll Mahkemesinin kurucu reisi hsan Eryavuza ait olduunu grr. defter halindeki gnlklerde
Osmanl Devletinin son dnemi ile
Cumhuriyetin ilk dnemleri, stikll
Mahkemelerinin ileyii, Kurtulu Savandaki cephelerle ilgili ayrntlar,
Lozan Anlamasnn imzalanmas srasnda yaanan tartmalar, Mecliste
Birinci ve kinci grup milletvekillerinin
mnakaalar yer alyor.
Atatrke batan itibaren inanan, onun her sylediini yapan ve
en yaknndaki isimlerden olan hsan
Eryavuzun smet nn ile yldz ise
bir trl barmaz. nnnn Kurtulu Savana katlmas iin Anadoluya
geiinde rol alan Eryavuz, stikll
Mahkemeleri bakanl dneminde
de smet nnnn tepkisini ekecek
bir karar alr. Kurtulu Savann yaand gnlerde Bat Cephesi kuman-

dan olan nn, Birinci Ordu kumandan Ali hsan Paay ihanet iinde
olmakla sulayp hakknda takibat
yaplmasn ister. hsan Eryavuz bakanlndaki mahkeme heyeti olay
yerinde inceler ve Ali hsan Paann
yapt eylemin ihanet olmadna karar verir. Rtbe ve tecrbe bakmndan
smet nnden ileride olan Ali hsan
Paann nnnn ahsna gvensizlii ve nezaketsizlii sz konusudur.
Bu karar nnnn Eryavuza kzgnln artrr.
Eryavuzun anlarndan sadece
bunu renmiyoruz. Cumhuriyetin ilk
yllaryla ilgili tarih kitaplarnda yazl
olaylarn perde arkasndaki tartmalar da okuyoruz. Atatrkn bakumandan olmas srasnda yaanan gr
ayrlklarn, Lozanda yaplan hatalar,
Meclisin kar kmasna ramen anlamaya nasl onay verildiinin detaylarn gnlklerde buluyoruz. Ve
Atatrkn Lozana neden Bavekil
Rauf Orbay deil de siyasi ynden tecrbesiz olan smet nny gnderdiini de Atatrkn bizzat Eryavuza
syledii u szlerden reniyoruz: smet Bey stlerinin verdii direktife
bal kalr ve yalnz o direktif dhilinde
almasn bilir ve baarl olur. Eer
mzakere onu ald direktif haricine
karmak isterse, mutlaka bizi haberdar
eder ve yeni direktif ister. Bu Heyet-i
Temsiliye banda smet Paa bulunursa, ahsen ben orada bulunuyormuum gibi olur.

32

En nemli 50 Tarihi,
tarihyazm alannda
ierdii tartmalar ve
dnrler bakmndan
olduka kapsayc bir eser.
Tarih Bilimine Yn Veren Dnrler
alt balkl kitabn yolculuu Antik in,
Yunan ve Romadan Ortaa yoluyla
ada dnyaya kadar uzanyor. Dolaysyla Heredottan bn Halduna, Hegelden
Toynbeeye, Braudelden Foucaultya, Eric
Hobsbawmdan eyh Anta Diopa kadar
tarih alanndaki balca dnrlerin
fikirlerine ksa yoldan ve toplu bir giri
niteliinde bir kaynak eser.

iirimizin ada destanlar

YEN TRK RNDE DESTAN, DLEK
ETNDA, TKEN, 766 SAYFA, 60 TL

Yeni Trk Edebiyat

sahasnda, 1839-2000
yllar arasnda toplumsal
dinamii canlandrmak,
alternatif tarih oluumunu salamak, kolektif
uuraltn beslemek ve toplumun sosyal
meselerine iaret etmek bakmndan
nemli rol oynayan destanlarn edebi
serveni, Orta Asyadan Anadoluya
uzanan macerann da yegne ve
devaml takipisi belki de... Bu adan,
Dilek etindan titiz almas, bu
servenin sistematik takibini yapmak
isteyenlerin muzdarip olduu boluu
doldurmaya aday...

Akam, yine akam

PAUL BROUSSE AKAMLARI, NLGN AYSAN,
SICAK NAL YAYINLARI, 160 SAYFA, 15 TL

Getiimiz yllarda
Szn Gl (2010)
ve ans Aynas (2011)
romanlar yaymlanan Nilgn Aslan,
yeni kitabnda Paul
Brousseun ruh halinde bir dnyann kaplarn aralyor. Birbirine zt
karakterde iki uyumsuz insannn
yollarnn kesimesi sonucu ortaya
kan elenceli ve srkleyici bir
yknn etrafnda gelien olaylara
doann hm da ekleniyor

EDEBYAT

KTAPZAMANI

airler neden srgn edildi?

ykler arasnda

Tuba Insu Durmu, Osmanlnn Srgn airleri adl kitabnda 13. ve 19.
yzyllar arasnda eitli sebeplerle muktedirlerce srgne gnderilmi
Osmanl airlerinin hikyelerini bir araya getiriyor. Kitap tezkirelerde, ariv
belgelerinde ve bilimsel almalarda srgn airlerin izini sryor.
OSMANLININ SRGN ARLER, TUBA IINSU DURMU, KAPI YAYINLARI, 260 SAYFA, 15 TL

CEM MERT

kuma yolculuu kimi

zaman ilgin tevafuklarla
ilerliyor. Yaknlarda okuduum Aydn akmakn
Srgnde Bir Hakan isimli kitab dolaysyla zihnim srgnlk meselesiyle
meguld bir sredir. Bu meguliyet
nce srgnlerin pri byk air ve
mutasavvf Niyazi Msriye srkledi beni. Ba dndrc bir hayat ve
srgnde son bulan bir mr. Akn
kime yr olur daim ii zr olur / Dinmez
gznn ya yanar ii nr olur diyerek
gerek srgn ne gzel anlatmt
pr. Derken yolum modern zamanlarda yaam bir entelektele; srgn,
marjinal ve yabanc Edward Saide urad. Saidin srgnlk ve gmenlik
temalar etrafnda yazd baz makalelerin toplam olan bir seki var: K
Ruhu. stat son derece dokunakl eyler sylyor srgnlkle ilgili: Srgn
hakknda dnmek tuhaf bir biimde
davetkr hatta kkrtc bir eydir de,
srgn yaamak korkuntur. Srgn,
bir insan ile doup byd yer arasnda, benlik ile benliin gerek yuvas
arasnda zorla alm olan onulmaz
bir gediktir. zndeki kederin stesinden gelmek mmkn deildir. Tarihin ve edebiyatn, srgnn insan
hayatnn kahramanca, romantik, anl
ve hatta muzafferane sayfalar aan bir
durum olarak betimleyen hikyeler
barndrdklar dorudur. Ama bunlar
hikyeden, yabanclamann ktrmletirici hznn alt etme abasndan
ibarettir. Srgnde elde edilen kazanmlar sonsuza dek arkada braklm
bir eyin kaybedilmesiyle srekli baltalanr. Bunlar okurken ve dnrken
yine srgn temal bir kitap kageldi:
Osmanlnn Srgn airleri.

Srgn airlerin hikyeleri

Kitabn yazar Tuba Insu Durmu,

TOBB niversitesinde Osmanl edebiyat zerine dersler veren bir akademisyen. Kitapta 13. ve 19. yzyllar arasnda
yaam Osmanl airlerinden eitli sebeplerle muktedirlerce srgne gnderilmi olanlarn hikyelerini incelemi.
Bu incelemelerde temel biyografi kaynaklar olan tezkireler, tarihler, vefeyat
rnekleri, ariv belgeleri ve bunlara dayal bilimsel almalardan yararlanm.
Bylece dokmanter nitelikli, kapsayc
bir kltr tarihi almas km ortaya.

6 EKM 2014 PAZARTES

GNLLER KLD, NECAT MERT, HECE

YAYINLARI, 316 SAYFA, 19 TL

Necati Mertin Btn

yklerinin ikinci
cildinde yazarn 90l
yllarda kaleme ald
ve 1996da Geceye Uurulan Gvercinler ile 2002de Gnller
Kld ad altnda toplad ykler
yer alyor. Eski hayat iinde yetimi,
yenisinin dilini kuramam tara
insanlarnn ar, mahalle, aile
hayatlarnda amaza dp gecelere
gvercin uurmalar; her biri hem
actan hem glmseten ve birbirinden dokunakl insanlk halleri...

Akla zarar sorular

GOOGLEDA ALIACAK KADAR AKILLI MISINIZ?,
WILLIAM POUNDSTONE, NTV YAY., 352 SAYFA, 22 TL

Googleda alacak Kadar

Akll msnz? kitabnda
yer alan ve ilk bakta
cevaplanmas imknsz
gibi grnen sorular,
i bavurularnda karnza kar m
bilinmez. William Poundstone, hayalinizdeki ie girebilmeniz iin kaleme
ald klavuzunda gnmzn nde
gelen irketlerinin tarihesi, srlar ve
kullandklar aldatc mlkat tekniklerini gzler nne seriyor. Kitap
gnmzde i grmelerinde sklkla
sorulan zor sorulardan onlarcasnn
cevabn bulmaya yardmc oluyor.

Aala hasbihal
ALI AACI LE SOHBETLER, HKMET BRAND,
BANKASI YAYINLARI, 360 SAYFA, 16 TL

Tarihin her dneminde siyasi otorite

ile sanat ki eski alarda zanaatkr olarak anlrlard arasndaki iliki problemli bir alan olarak var olagelmiti. Burada
sanat asndan iki temel davran biiminden sz edilebilir. Birincisi, otoritenin
himayesinde vcut bulmak ve otorite ile
olumlayc bir iliki kurmak. Dieri de
muhalif durup eletirel bir tutum taknmak. kinci tavra sahip sanatlar iin
gemiten bu yana bir ceza biimi olarak
srgn sk sk sz konusu olmutur. Bu
Batda byle olduu gibi uzun sre hkm srm Osmanllarda da byleydi.
Osmanl Devletinde kurulu ve ilerleme
dnemlerindeki srgnlerin daha ok
devletin asker, mal, sosyal alanlarda
glenmesini ve bymesini amalayan
iskn politikalar erevesinde olduu
sylenebilir. Daha sonraki dnemlerde ise
bireysel ve cezai boyutlar ne kmtr.

iir yazmak, srgne gitmek

airleri, srgne gnderilen baka

meslek gruplarna ait kiilerden farkl
klan en nemli nokta, yazdklar iirlerdi. Tabii Osmanl air ve yazarlarnn
byk ounluunun ayn zamanda
devlet adam olduklarn da eklemekte

fayda var. Dolaysyla air ve yazarlarn

sadece yazdklarndan dolay srgne
gnderilmedikleri, mesleklerinin icras
srasnda karlalan problemler sebebiyle de srgne muhatap olduklar gz
ard edilmemeli.
Kitapta ilk blmde Osmanl toplumunun srgn algs ve Osmanl ceza
hukukunda srgnn yeri inceleniyor.
Ardndan Batda srgn anlay deerlendiriliyor. almann ana blm
srgn kavramnn Osmanl kaynaklarnda nasl ifade edildii zerine. Bu blmn devamnda srgne gitme sreci, srgn kararn kimin verdii,
srgn sresi ve meknlar gibi konular
detaylandrlm. Yazar son ksmda
srgnleri; eserleri yznden gnderilenler ahlki sebeplerden gnderilenler,
dmanlarn gzden drmesi sonucu
gnderilenler, siyasi sebeplerden gnderilenler olmak zere drt gruba ayrarak irdelemi. Kitap btn bu noktalara deinmekle birlikte srgne
gnderilen Osmanl air/yazarlarnn
srgn hikyelerini ve srgndeyken
kaleme aldklar iirleri topluca sunduundan, alannda nemli bir boluu
doldurmaya aday.

33

Neredeyse yarm yzyl

nce Ankarada, Dikmen
srtlarnda yalnz bir
al aacyla bilge ruhlu
bir niversite hocas
sohbet etmeye balar.
nce birbirlerini tanr, sonra dereden
tepeden konuurlar. Daha ok da al
aac anlatr. Atalarndan, gemiinden, Anadolunun her yerine dalm
akrabalarndan bahseder. Tm bu sohbeti, o anlarn tan Prof. Dr. Hikmet
Birand Al Aac ile Sohbetler adyla
kitaplatrr. Eser, gnmz okuru iin
yeni basksyla yaymland.

Kahve tadnda...
KAHVE TADINDA HKYELER, AKF BAYRAK,
YEDVEREN YAYINLARI, 312 SAYFA, 17 TL

Hikye, sabah kahvesi

gibidir. Damak tadndan
ok, ruhu dinlendirir.
Taze bir gnn balangcnda insan mutlu eder.
Ona yeni manzaralar
sunar. Daha nce Nesil, Hayat, Yakamoz gibi pek ok yaynevinde yaynclk yapan Akif Bayrak, Kahve Tadnda
Hikyeler adl kitabnda kimi anonim
olmu kimi unutulup gitmi hikyeleri
bir araya getiriyor. Gassionn dedii
gibi, Dost kalbini kahveyle sunar.
Kitapta yer alan hikyeler de byle bir
dncenin rn

SNEMA

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Gzlerimi kaparm, ilk filmimi ekerim!

Mevlndan sekiler

Bir kere sinema yapmaya karar verdiyseniz, kaar yok, ayaklarnz geri gitse
de o sete girip motor! talimatn vereceksiniz. Ama nasl? Stephen Lowenstein
imzal lk Filmim adl kitapta Oliver Stone, Coen Biraderler, Ken Loach, Pedro
Almodvar gibi 20 ynetmenin bu konuda ok ilevsel tavsiyeleri var.
LK FLMM, STEPHEN LOWENSTEIN, EV.: SNAN OKAN, KOLEKTF KTAP, 558 SAYFA, 35 TL

GNSEL IIK

zme renmenin en iyi

yolu, denize itilmektir
derler. Eer masmavi sularn cazibesi, suyun kaldrma kuvveti, verdii sonsuzluk hissi
sizi kar konulmaz biimde batan
karyorsa cahil cesaretinin ayartclna kaplvermek iten deil. Sinema
yapmakla denize atlamak bu bakmdan
birbirine ok benziyor; bunu biz deil
dll, usta ynetmenler sylyor.
ki ksa film -uzun metraj da deil,
ksa!- eken Stephen Lowenstein, bu
akn ziyadesiyle bell olduunu fark
edince deyi yerindeyse kendine psikolojik ortaklar arama ihtiyac hissetmi.
Bu iin altndan kalkaym derken kendini dnyann en zavalls gibi hisseden
bir ben miyim? Yoksa herkes mi bu eziyetli yollardan geiyor? dncesiyle
pek ok ynetmene ilk film tecrbesini
paylamalar iin sylei davetleri yollam. Ne gzel ki Oliver Stone, Coen Biraderler, Ken Loach, Pedro Almodvar,
Stephen Frears, Neil Jordan, Steve Buscemi, Gary Oldman ve Ang Leenin de
aralarnda bulunduu pek ok isimden
olumlu cevap alm. Bylelikle ortaya ilk
filmini yapmak iin heveslenenlere, teorik deil fakat daha hayat olarak pratik
set tecrbesi hakknda faydal -bir yandan da belki gz korkutucu- tecrbe ve
tavsiyelerle dolu, okumas zevk veren,
ahane bir kitap km: lk Filmim.
En rahatlatcsndan balayalm;
sinema okulundan mezun olsun ya da
tezghtarlktan gelsin, istisnasz btn
ynetmenler setteki ilk gnlerinde kendilerini dnyann en cahili hissetmi!
Her syleide rastladmz lk gn ne
yapacam hakknda en ufak bir fikrim
yoktu. Kameray hangi nedenle nereye
koymak isteyeceimi kesinlikle bilmiyordum. cmlesi bunun en net ve samimi gstergesi. Zaten sinema yapma
niyeti olmayan biri bile kitab okurken
hi deilse imdi kariyerlerinin zirvesinde olduklar halde kendileriyle hi
kompleks yapmadan dalga geebilen,
kendilerini eletirebilen bu ynetmenlerin samimiyetine hayran kalr. Mesela
Steve Busceminin, ekibin ona gvenmediini dnerek kendini tuvalete
kilitleyip aladn anlatmasna... Tabii
gvensizlik hissi u boyutta yaannca
fizyolojik belirtiler de veriyor; yine btn ynetmenler ilk ekim gnnden
nceki gece ya uyuyamyor ya sabahlara kadar kbuslarla bouuyor. Haksz

MEVLN, ABDLBK GLPINARLI,

KAPI YAYINLARI, 344 SAYFA, 18 TL

Halk edebiyat, divan

edebiyat ve tasavvuf tarihi alanlarnda nemli eserlere
imza atan Abdlbki
Glpnarlnn eyh Galib, Bki,
Fuzuli, Hfz ve Pir Sultan Abdal
gibi halk ve divan edebiyatnn
kymetli airlerinden yapt sekiler
Kap Yaynlar tarafndan yeniden
yaymlanyor. Abdlbki Glpnarl Kitaplna bir yenisi daha
eklendi: Mevln. Gpnarl kitapta
Mevlnnn her devirde ihtiya duyulan grlerini ve Mesnev, Divan-
Kebr ve FhiMFh gibi aheserlerinden semeleri bir araya getiriyor.

Kayg ve tereddt
KAYGILARIMIZIN KII, JOHN STEINBECK, SEL
YAYINclk, 344 SAYFA, 18 TL

Coen Biraderler

Gary Oldman

da kmyorlar; kiminin filme katk olsun diye evinden getirip karavana koyduu kyafetler alnyor, kiminin gerek meknda yapt ekimden rahatsz
olan komular inadna elektrikli sprgelerini altryor, kimi ok ukla bir
teknik ekibe, kimi de farkl ekollerden
gelip birbirine di bileyen ekiplere denk
dyor.

kapdan pazarlama YNTEM

Aslnda ekimin ilk gn stresi para

bulma stresiyle kapr, demek de pekla
mmkn. Pek ok ynetmen, ilk filminin ncesinde neredeyse dnyann en
byk maliyecisi olup kmak zorunda
kalyor! Ho, sonraki filmlerde de bunun nispeten deitiinden sz edilebilir. Fakat Coen Biraderler ve Kevin
Smithin bulduu yntemler gerekten
dhiyane! Joel ve Ethan Coen, ilk filmlerini finanse etmek iin neredeyse kapdan pazarlama diyebileceimiz bir usul
tutturmu. ekmeyi dndkleri film
iin hazrladklar acemi fragman koltuklarnn altna alp resmen kap kap
dolap sormular: Filmimize yatrm
yapmay dnr msnz? Hemen
glerek kestirip atmayn, bu yolla bin

be bin derken 60 ksur yatrmcdan

-btelerine gre- hatr saylr bir miktar toplamay baarmlar. Fakat Kevin
Smithinki ok daha orijinal bir hikye!
Spermarket ve video kaset dkknnda
tezghtarlk yaparken film ekmeye karar veren Smith, bte iin gzn, czdanndaki sryle kredi kartna evirmi. Bunlar da arkada Brianla Kimin
daha ok kredi kart olacak? yarnda
kartt kartlar! alt video markette kendini mdr gstererek yapt
bavurularn onay iin telefon aldnda tezghtar olarak telefonlara bakan
da kendisi olduu iin Smith, yarta ne
gemi anlalan. Alp da kullanmad
12 kredi kart, 25 bin dolar bteli filmini kotarmak iin en byk motivasyonu
oluvermi daha sonra. alt spermarketi film platosu olarak kullanmaya
kalkmasysa kendisine birka kilo olarak
geri dnm; ynetmenliin o kadar da
cilvesi olsun tabii!
Ve ilk filmi ekmenin olmazsa olmaz: Bir can dost! Hi de romantik
veya psikolojik bir gereke deil bu.
Kimi senaryo, kimi bte, kimi ayn
yardm, kimi de evre edinme konusunda ama mutlaka ve mutlaka btn
ynetmenlerin srarla altn izdii
nokta bu. stelik yle eski dostun adn
anma vefasyla bir cmlelik filan deil,
resmen sayfalar boyunca bahsettikleri
bir husus. Bu da gayet anlalr esasen;
zira i dnyanz herkese amaya hazrlandnz o gei aamasnda, imdiye
dek sadece sizin bildiiniz bir hikyeyi
teknik ekibe, yapmclara ve oyunculara izah etmekle ve bir yandan da teknik
bilgisizliinizle bouurken, dilinizden
ve halinizden anlayan biri kadar hibir
ey rahatlatamaz sizi. O yzden siz siz
olun, Mazhar Alansonun sahneye apkasz kmad gibi ilk film setinize en
iyi dostsuz kmayn...

34

John Steinbeckin son roman Kayglarmzn K, bir

ailenin yaprak dkmn
konu edinmesinin yan
sra 1960larn ABDsinde
gemesine ramen gnmz Trkiyesinin
izdm gibidir. Bir zamanlar ailesine
ait olan markette tezghtar olarak alan
Ethan, artk Long Islandn aristokrat snfnn bir yesi deildir. Kars huzursuz,
ergen ocuklar ise babalarnn salayamad maddi rahatla atr. Derken bir gn
kendini ahlki bir krizin ortasnda bulan
Ethan, titiz prensiplerini bir sreliine rafa
kaldrmaya karar verir...

Ona mteahhit demeyin!

MARKALI KONUTUN BARETMEN: AYKUT MUTLU,
HAZ.: NEVZAT BASIM, TK YAYINEV, 240 SAYFA, 25 TL

Viyanada mimarlk okumu, ODTde hocalk

yapm bir mimar Prof.
Dr. Aykut Mutlu. Konut
yapanlara gangster
gzyle baklan gnlerde,
1969da markal konut irketi kurmu.
Tnel kalbn Trkiyeye ilk getiren
de o. stelik antiyesinde, amele ile
mhendise ayn standartta yaam koullar sunan ilk iadam. Bugn kentsel
dnm denilen iin, ilk rneini de o
yapt: Ankarada Portakal iei Vadisi
projesi. Aykut Mutlu, Markal Konutun
Baretmeni adl kitapta hayatn Nevzat Basma anlatyor.

Siyaset ve hayat
KMLM: NSAN, ATAOL BEHRAMOLU,
TEKN YAYINEV, 312 SAYFA, 23 TL

Ataol Behramolunun
Kimliim: nsan adl eseri
yeni basksyla okura
ulayor. Kitap, yazarn 4
Mart 1995 tarihli ilk ke
yazsndan 8 Ocak 2000e
kadar cumartesi ve pazar gnleri yaymlanan gazete yazlarndan yaplan
sekiden oluuyor. Behramolu ilk gz
ars olan eserde siyasi, toplumsal ve
kiisel hayatna dair hemen her eyden
bahsediyor.

OCUK

KTAPZAMANI

Gazeteler ocua gerekleri fsldyor

Sevim Ak son roman Gazete Fsltlarn yllardr biriktirdii dergi ve gazetelerdeki haberlerden faydalanarak kaleme alm. Bu zellii roman kahramanna da aktarm. Gazetelerin nc sayfalar yazara anlatacaklarn
fsldarken, Afi de bazen gazete haberlerinin fsltlaryla yolunu buluyor.
Gazete Fsltlar, Sevim Ak, Can yaynlar, 224 sayfa, 14,50 TL

MUSA GNER

ayatn gereklerini anlamak zaman alyor, insan

bymeye baladnda
belki de ancak bir yetikin olduunda
kavrayabiliyor hayat ile lmn arkadaln. Oysa daha ocukken bile hayatlm yan yanadr, hayatn ne kadar iindeysek, lmn de o kadar kysndayz.
Bir algdr ki dnyay insandan ibaret gsteriyor bize. lm de insann gyle
zdeletiriyor. Oysa gzler alsa, tabiata
bakmay atlayp dorudan grmeye balasak dnyann rengi de deiir. Bu basit
gerei iselletirdiimizde hayvanlara
sahip kar, doaya hak ettii deeri verebiliriz. lmn at pencereden baknca dnya epeyce farkl grnebilir. Sevim
Akn son roman Gazete Fsltlar, Afi ile
Koziyi, Sarp, Sudeyi ve annesini, saat
satcs Aliyi anlatrken ocuklar lmden uzak tutmuyor. Anlalabilir bir gerek olarak lmn, hayatn bir paras olduunu vurguluyor. Romann kahraman
Afi, doum srasnda len ikiz kardei
Kozi ile birlikte byr aslnda. Kozi, dedesinin ld gn Afiye grnmeye balar
ve baka kimsecikler onu gremez. Kozi
sayesinde tabiat, bitkileri onlarn hayatn sorgulamay renir. Yazar romanda
ztlklarn retmenliini Kozi ile anlatr.
Bir teknoloji ocuu olan Afi bir yanda,
btn bedeni iekler ve yapraklarla bezeli bitki uzman Kozi bir yanda Taban
tabana zt grnen, hatta biri l bir canl
olan ikiz kardelerden Kozi, Afi bymenin zorluklarn yaarken ona sorularyla, sorgulamalaryla yeni kaplar aar.
ki kardein konumalar, Afinin gnlk
hayat karsnda ald tavr etkiler, bazen
de deitirir.

saati alinin yks

Gazete Fsltlarnda akp giden ana kurgu

yan yklerle beslenir. Bunlarn en dikkat
ekicisi Saati Ali Pnarn yks. Afi ona,
arkada Sarp ile birlikte AVMye giderken bir sedyede yz gz cam krklar
ve kanlar iindeyken rastlar. Onun trende
karlat, pazarda tezgh aarken grd seyyar saat satcs olduunu anlar,
soluk krmz tirtn armlarnda.
Romandaki Saati Ali yks, Afinin
vicdann uyandran ve bunu okura gsteren bir unsur. p kutusundaki amac
belirsiz bomba ile yaralanan Alinin etrafa salan saatlerinden ikisini Sarp alr.

6 EKM 2014 PAZARTES

Sihir yok, bilim var

Sihir De Neymi!, smail Ersoy,
Tima, 151 sayfa, 9,50 TL

Kendini bir laboratuvarda tpler, ateler,

patlayan maddeler
ve ortal kaplayan
dumanlar arasnda
dleyen merakl ocuklar oktur.
Ama gerekte her gn evremizde
laboratuvarda yapmaya altmz
deneylerin binlercesi kendiliinden
gerekleiyor. Bunlar grebilmek,
anlayabilmek iin, hatta hayattan
ilgin icatlar karabilmek iin biraz
dikkat gerekiyor. Bir de kitap okumak Kitaplar hayatmz kuatan
bilimsel olaylar gsteriyor. Tpk
Sinir de Neymi! kitab gibi. smail Ersoyun kaleme ald kitapta,
karlatmz zorluklar zmenin
pf noktalar anlatlyor. Arka kapak
yazsnda u soru yer alyor: Su
zerinde batmadan yrmeye, ienin iine kaan bir tpay kolaylkla
karmann pf noktalarn renmeye hazr msnz? Olur mu yle
ey, demeyin, Sihir yok bilim var
diyen Fenoya kulak verin.

Mzik, g ve kara ten

Kmr Karas ocuk, Mge pliki,
Gn Kitapl, 108 sayfa

AVMye girdikten sonra da Afinin koluna

takverir. Saat Afinin kolunda deil, vicdannda byk bir yk oluturur. nce
toplumu sorgulamaya balar: Birileri lr
ya da yaralanrken bakalarnn indirime
komasn vicdan kabul etmiyordu. Patlamann evresindeki yaral kalabal ile
yz metre tedeki alveri merkezindeki
kalabalk neden birbirinden bu denli kopuktu. Bir bombann patlay, verdii zarar neden tm yaam erteletmemiti. Her
iin gcn o an durmasn ve her keden
protesto yamasn beklerdi. Allmlk
ve katlanma direnci hangi noktada krlmaya uruyordu? Bugnk patlamann
dozu mu dkt?
Sonra gazete haberlerinden saati
Alinin kaldrld hastaneyi bulur, youn
bakmda onun baucunda saati brakmak
ile brakmamak arasnda gider gelir. Sonunda teknolojinin ereveledii hayat ve
onun oluturduu baskyla saati brakamadan dner. Etrafta kameralarn bulunma ihtimali vicdani doruyu yapmasn

engeller. Sude ile burada tanr ve bitkisel

hayat gereiyle burada yzleir.
Sevim Ak, Gazete Fsltlarn yllardr
biriktirdii dergi ve gazetelerdeki haberlerden faydalanarak kaleme alm. Gazetelerin nc sayfalar yazara anlatacaklarn fsldarken, Afi de bazen gazete
haberlerinin fsltlaryla yolunu buluyor.
Okuduu haberler onu hayatn farkl ve
ilgin yzleriyle tantryor.
Gazete Fsltlarnda iekler, bcekler,
tabiat, piramitler var; telefon, kulaklk,
AVM, teknoloji var. Radyo dalgalar, televizyon, uydu, cep telefonu sinyalleri derken
bir de gittike yaygnlaan wi-fi sinyallerinden gz gz grmyor. gibi cmlelerle
modern hayat eletirisi de var. Doada her
ey birbirine armaan sunar. Gller tomurcuklarn, naneler kokularn gibi tabiata tefekkr penceresinden baklar da var.
Yazar, bugn yaadmz hayatta ne varsa
romanna onu tamaya alm. Afinin i
sesi olan ve tabiat temsil eden Kozi ise romana metafizik bir boyut ekliyor.

35

Kmr Karas ocuk

kendini annesiyle
birlikte Trkiyede bir
gmen evinde bulur.
Gmenlii, dayanmay ocuk gznden aktaran
roman, Salifin yaadklarn anlatrken mziin iyiletirici gcnn altn iziyor. Salif, yabanc
bir lkede bilinmezlerle yaamaya
alrken, bir yandan da mzisyen
babasn zlemektedir. Mahallenin
okul orkestrasna girer ama mahalleli bu koyu tenli yabancya pek de
iyi davranmaz. Bu noktada mziin
birletirici gcne snr. Afrikal mzisyen Salif Keitann hayat
hikyesiyle birlikte okunduunda
daha keyifli olacak bir kitap.

Yalnz bir ocuk

ve srad arkada
Uan Fare ile Hayalet Hayri, Beyza
Akyz, YKY, 137 sayfa, 14 TL

Trl maceradan
sonra ailesiyle birlikte Avustralyadan
stanbula gelen merakl ve komik bir fare
ile kimsenin dikkatini ekmeyen
kendi halinde bir ocuk olan Hayalet Hayrinin arkadaln anlatyor
Uan Fare ile Hayalet Hayri. Uan
fare bydnde beyin cerrah
olmak ister, bo zamanlarn da
ocuklarn yere drd ekerleri
yiyerek geirir. Hayri ise snfn en
arkasnda oturur, sessizdir ve ne
olacana bir trl karar verememitir. kilinin srad arkadal
elenceli ve artc bir yolculua
dnyor.

MUTFAK

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Yediin senin olsun, nasl yaptn anlat!

BUZ SARAYI, TARJEI VESAAS, EV.: M. CEVDET

ANDAY, TMA YAYINLARI, 184 SAYFA, 15 TL

Uluslararas dlleri olan yemek tarihi aratrmacs ve a mr

Akkorun Kaynak Yaynlarndan yeni kitab kt. nn de
kendi sahasnda zel yeri var. Kitaplardan biri Trk Mutfandan
Pratik Tarifler ki bu kitab okuyan kolayca lahmacun yapabilecek.

1970 ylnda hayata veda

eden Norveli air ve yazar Tarjei Vesaasn ilk
basks 1963te yaplan
ve ayn yl skandinav
Edebiyat dln alan klasik roman
Buz Saray, yeni basksyla Trkede.
Melih Cevdet Andayn evirisiyle yaplan ilk Trke basmnda 1973 TDK
eviri dln alan kitap, hem yazar hem evirmeni hem de hikyesiyle
zel bir roman. ki kk kzn dostluunu anlatan eser, ocukluun gizli
kederini incelikle iliyor. Bitmeyen,
upuzun bir kn ortasnda filizlenen
bu dostluu konu edinen Buz Saray
souk, uzak bir diyarn dostlukla alevlenen sessiz iirini dillendiriyor.

TRK MUTFAINDAN PRATK TARFLER, M. MR AKKOR, KAYNAK YAYINLARI, 96 SAYFA, 13,90 TL

GLZAR BAK

emekler de kresellemeden
payn ald. Hazr gdalarn ve
zamanszln etkisiyle geleneksel yemekler artk daha az piiriliyor. Fakat a mr Akkora gre bu durum
sradan insanlarn dahi baka corafyalardaki
kltrlerin mutfan merak etmesini salad.
Yerel mutfaklarn unutulmaya yz tutmu tariflerinin de kayda alnmasna yol at.
Yemek kltr ve geleneksel mutfaklara dair toplumsal bir bilin oluuyor. Bunu
en iyi, yemek tarifi kitaplarnda ve yazarlarndaki deiimde gzlemleyebiliriz. Ev
kadnlarna yemek yapmay tarif eden kitaplar yerini yemek malzemeleri ve yapm
teknikleri zerinden kadim kltrleri anlatan eserlere brakt. Bu kitaplar artk sadece
yemek yapan tonton a amcalar/teyzeler
deil, yemek kltr zerine entelektel almalar yapan aratrmac alar hazrlyor.
ktisat mezunu M. mr Akkorun hikyesi
de byle. Mutfaa girip yemek piirmekle kalmyor, Trkiyeyi ile ile gezip yerel
mutfaklar zerine aratrmalar da yapyor.
Akkorun tarih belgeleri inceleyerek kaleme
ald Seluklu Mutfa almas 2012de en
iyi mutfak tarihi kitab dl almt. Kaynak
Yaynlarndan kan Osmanl Mutfa kitab
da sadece saray yemeklerinin tarifini vermiyor, bu grkemli mutfak hakknda sra d
bilgiler de sunuyor. Klleme, pastrma, pilaki, klbast nedir, nasl yaplr, hangi malzemeler uygundur, gibi... Daha nce Osmanl
mutfana dair bir almay incelememi
olanlar iin artc tarifler var kitapta. Stle
yaplan tuzlu badem orbas mesela. Trk
mutfann barol oyuncusu domates rnein Osmanl saray mutfana ok sonralar
girmi. Domatessiz de yemekler lezzetli olabiliyormu. Saray mutfann lezzetli orbalarna krmz rengini zerdeal veriyormu,
bu kitaptan reniyoruz. Szme mercimek
orbasn bir de zerdeal ile denemelisiniz.
Nohut ve kuru fasulye ile ne kadar ok ve
lezzetli yemekler yaplabiliyormu!

Tatly ok sevmemizin stle alkas var

Akkorun Salkl ekersiz Tatllar adl kitab salkl beslenmek ve kilo almamak iin
hayatndan tatly karanlara mjde niteliinde bir alma. Akkorun bu kitabnn
da giri blmnde okuyucu nce detayl
bir ekilde bilgilendiriliyor. Teknokimyasal
yollarla elde edilen ekerle, doal ekerleri
birbirine kartrmamalyz. diyor mesela.
Bir de neredeyse btn memeli canllarn
tatl eyleri sevdiini reniyoruz. Sebebi
ise stn tatl olmasym. Peki, eskiden
ekere ulamann zor olduu zamanlarda
insanlar ne yapyordu, sadece bal m tke-

Kuzeyin souunda dostluk

Roni Margulies iirleri

TELGRAFE, RONI MARGULIES,
EVEREST YAYINLARI, 312 SAYFA, 18 TL

Gazeteci, yazar ve evirmen

olmasnn yan sra politik
kimliiyle de bilinen Roni
Margulies, air ynn yeniden hatrlatyor. Telgrafiei, airin 1985-2010 yllar aras yazd
iirleri kapsyor. Kendi ifadesiyle, ezbere
yazlm duygularn deil, yaanm, tecrbe edilmi ve sahici hissiyatn peinde olan
Marguliesin daha nce yaymlanm sekiz
iir kitab Telgrafieinde bir araya geliyor.

Raskolnikovun resimli hali

SU VE CEZA, ANLATAN: ABRAHAM B. YEHOSHUA,
DOMNGO YAYINEV, 96 SAYFA, 18 TL

M. mr Akkor

tiyordu? Hayr. Kitaptaki 50ye yakn tarif

itah kabartc. Lorlu ilek, pekmezli yerfst ezmesi, stla, kaygana, szme saray
auresi ekersiz de tatl yaplabiliyormu.

Pratik Trk mutfa

SALIKLI EKERSZ
TATLILAR, M. MR
AKKOR, KAYNAK
YAYINLARI, 102
SAYFA, 13,90 TL

OSMANLI MUTFAI,
M. MR AKKOR,
KAYNAK YAYINLARI,
104 SAYFA, 13,90 TL

Trk mutfa iin aslnda ok geni bir

corafyann srr denebilir. Anadoluya
gelene kadar getii corafyalardan, karlat btn kltrlerden etkilenmi
Trkler, kadim Anadolu, Akdeniz ve Mezopotamya kltrleriyle ekillenmi. Bugn ise modern hayatta mutfak kltrmz unutulmaya yz tuttu. Neyse ki
mr Akkor gibi alar sayesinde apartmanlarn kk mutfaklarnda da yayor. Nitekim Trk Mutfandan Pratik
Tarifler adl kitapta yer alan tariflerin birou akam iten eve yorgun argn gelenlerin hazrlayabilecei trden. Tpk
anneniz ya da bykanneniz gibi mcver, sucuklu nohut, cevizli erite hatta
enginar ve lahmacun yapabilirsiniz.
Akkorun kitaplar itah kabartc fotoraflarla da destekleniyor.

36

talyan yazar Alessandro

Baricconun klasikleri ocuklarla buluturmak iin
hazrlad projede sra
Su ve Cezaya geldi. Gnmzn nemli yazarlarnn yardmyla gerekletirilen Hepsi Sana Miras
serisi kapsamnda daha nce Glgam,
Gulliver, Nianllar ve Cyrano de Bergerac eserleri nl yazarlarn anlatmyla
ocuklara sunulmutu. Dostoyevskinin
Su ve Cezasn ise Abraham B. Yehoshua anlatyor, Sonja Bougaeva da izimleriyle ocuklar kitaba ekmeye alyor.

Bir dnemin tankl

K KRAL BR LDER, MER TARZ,
PALOMA YAYINEV, 344 SAYFA, 24 TL

ki Kral Bir Lider, Afganistann ilk Dileri

Bakan Sardar Mahmud
Tarzinin hayat yksn anlatyor. Sultan
II. Abdlhamidden Atatrke kadar
uzanan bir zaman diliminde, bu devlet
adamlar ile yakn ilikiler iinde olan
Tarzi, lkesindeki politik alkantlar
sonucunda Ankarann da daveti zerine ailesi ile birlikte Trkiyeye yerleir. Bu politikacnn hayat, bir dnemin de resmi ayn zamanda

SPOR

KTAPZAMANI

6 EKM 2014 PAZARTES

Dnyann en zayf takmnda oynamak nasldr?

Paul Watsonun Ayaa Oyna Pohnpei adl kitab bir hayalin peinde koan iki arkadan servenini anlatyor. Yazarmz ve ayn zamanda Pohnpeili milli futbolcu aday
Paul Watson ile ev arkada, inanlmaz yolculuklarn sa salim tamamlyor. Kitabn
verdii u: Sonuna kadar gitme konusunda karalysanz amacnza ulayorsunuz.
AYAA OYNA POHNPEI, PAUL WATSON, EV.: MURAT SALAM, DOMNGO KTAP, 264 SAYFA, 20 TL

utbol topuna aya demi

ve biraz da hayal gc geni
birilerinin aklndan gemitir,
gidip dnyann en zayf lkelerinin birinin
vatanda olup milli takmnda oynamak
yle ya, kendi lkenizde bu hayalinizi gerekletirme ansnz yzde sfrsa ne yapacaksnz? Tabii byle bir hayal kurabilmek
iin lkenizin biraz emperyal zelliklerinin
bulunmas gerektii gerei de grmezden
gelinemez. Gideceiniz lkede anadiliniz
konuuluyorsa en byk engellerden birini peinen amsnz demektir. Yine de
13 bin kilometrelik yolu gze alabilmek
kolay deil. Ayaa Oyna Pohnpeinin yazarna kulak verirsek bunu daha iyi anlayabiliriz: Londradan Dubaiye, Dubaiden
Manilaya, Maniladan Guama ve nihayet
komu Chuuk adasnda 45 dakikalk bir
bekleyile Guamdan Pohnpeiye umak
zorunda kaldk. Drt uak ve havada geirilen yirmi be saatte dnecek ok vaktimiz olmutu ama beynimizi megul etmek
ve ieri bir kukunun szmasn nlemek
iin kendimizi adeta paraladk.
Yazarmz ve ayn zamanda Pohnpeili milli futbolcu aday Paul Watson ile ev
arkada Matt Conrad bu inanlmaz yolculuun salimen tamamlanmas sonrasnda da dndklerinden ok daha byk
sorunlarla karlaacaktr. Dnyann en
ok yamur alan nc blgesi olan, 34
bin kiinin yaad adann futbol sahasn
kurbaalarla paylamak zorunda kalmak,
bu sorunlardan sadece biridir. O gne kadar oynad btn malar kaybetmi olan
Pohnpeide bu ie devam etmek iin yeterli
istek yok gibidir. Milli takmda yer alacak
oyuncular bile sadece malar iin glkle
bir araya toplanabilmektedir, idman filan
yaplmas sz konusu bile deildir.

Ho ve elenceli bir kitap

Yine de byle bir lkenin milli takmnda yer almak sanld kadar kolay deil.
Neredeyse Trk olmak kadar zor koullar yznden Watson bu sevdadan vazgemek zorunda kalr ama sadece bir
blmnden. Belli bir noktadan sonra
takmn antrenr olmasnn nnde bir
engel bulunmad grlr ve o yolda ilerler. Kader arkada Matt Conradn sinema tahsili iin ABDdeye bavurusunun
olumlu sonulanp oraya gitmesi Watson
iin bir baka darbe olacaktr ama yazarmz vazgemeyecektir.
Hi duraksamasz diyebilirim ki Ayaa Oyna Pohnpei son aylarda okuduum

FOTORAF: ZAman, mahmut burak brkk

AHMET AKIR

en ho kitaplardan biri. Paul Watson ba

edilmesi olanaksz denilebilecek glkler
karsnda ylmayn elenceli biimde
aktarmay baarm.
Arada iki kez Londraya gidip gelmek
gibisi ekstra birtakm zorluklar da gze
almaktan tutun da paraszlk, ailesinde
yaanan skntlar, kz arkadann geirdii ok ar hastalk vb. sorunlar onu
ayrca hrpalar. Bu arada bir yandan da
ngiltere Futbol Federasyonu ve kulplerden Pohnpei iin malzeme toplamaya
alr. Sonunda Pohnpeiye ma kazandrrlar ama ektiklerini ne siz sorun ne
ben syleyeyim, en iyisi okuyun! Belli
bir noktadan sonra Watson kendini bu
ie adar nk baka trl olamayacan grr. Daha ncesinde Pohnpeide
bu iler iin baz szler verilmi, admlar
atlm, umutlar canlanm ama arkas
gelmemitir. Bu kez Watson ve belli bir
noktadan sonra tekrar iin iine giren
Matt Conrad bu ii yarm brakmayacaktr. Tutkulu iki gen hayallerinin peinde koarken minik bir adann kaderini de deitirirler neredeyse. Bu gzel
oyunun nelere kdir olduunu grerek
seviniriz biz de
Henz 30 yandaki yazarmzn bu
iin ardndan Moolistan Bayangol futbol
takmnn teknik direktr olduunu renmek de ho Paul Watson bize hem
son derece ileli ve elenceli bir olay anlatyor hem de imknsz gibi grnen ilerin
baarlmas iin neyin gerekli olduunu
gsteriyor. Merak etmeyin, kimseye bu
tr dersler vermek gibi bir derdi yok. Kitab

okuyup bitirdikten sonra bunlar siz dneceksiniz. Eh, iyi bir kitabn tanmlarndan biri de budur herhalde.
Murat Salamn evirisi de son derece
baarl. Takldmz tek klk bile yoktu.
Sadece orijinal ad Up Pohnpei olan kitaba
daha iyi bir Trke isim bulunamaz myd
diye dnmekten kendimizi alamadk.
nk ayaa oyna biz futbolseverler

arasnda iyi kt anlalabilir bir kavram

saylrsa da bakalarna pek bir ey sylemez gibi grnyor. Bu sknty karar
vericiler de ekmi ve kitabn zerine
asl konuyu yazarak iin iinden kmaya alm: Dnyann en zayf futbol
lkelerinden birinde futbolun en gzel
hikyelerinden biri yazld.
Elhak, dorudur!

Osmanlda futbol

Yllardr ilk kez bir spor kitabnn bylesine patladn sylemek mmkn. Tabii
bunun sat rakamlarna yansmasn
filan pek beklemiyoruz ama Mehmet
Ycenin Osmanl Melekleri adl kitabnn
yaymlanmasnn hemen ardndan ok
sevindirici bir medya ilgisiyle karlat
grmezden gelinemez. Ycenin kitab bu
ilgiyi kesinlikle hak ediyor.
Aralarnda benim de bulunduum
Trk spor tarihi aratrmaclarnn en
nemli kusurlarndan biri,
zellikle Osmanl dnemiyle
ilgili bilgileri birbirlerinden
alp defalarca aktarrken baz
yanllar srdrmeleri, pek
anlalmayan baz konular
da geitirmeleridir. rnein,
1900lerin banda herhangi
bir sezon ligi ampiyon bitiren

takm 10 ma oynam, ikinci olan ise 8

karlamaya km. Bunun niye byle
olduuna da kimse kulak asmam,
belirsizlik gnmze kadar gelmi.
Mehmet Yce bu sorunu aabilmek
iin Osmanlca renmi ve aylarca
alp yurtii ve yurtdndaki kaynaklar
elden geirmi. Sonunda da Trk spor
tarihini deitirecek kadar nemli bilgiler
ortaya km. Kendisini Sports TVde sal
gnleri saat 16.00da yaynlanan Kitapl
Spor adl programmda konuk
ederken yeni kitaplarnn
da hazr olduunu renip
sevindim. Mehmet Yce spor
kitaplmza ok deerli kitaplar kazandracak kadar donanml bir aratrmac. Kendisini
kutluyor, baarlarnn srekli
olmasn diliyorum.

(Osmanl Melekleri, Mehmet Yce, letiim Yaynlar, 397 sayfa, 28.50 TL)

37

USTA GZYLE

KTAPZAMANI

Hasan Blende ve Aziz Mahmud Hda

Efendi Hazretlerinin mehur beytine dair

Trkler niyn deniz edebiyatnda

muvaffak olamayor; iyzah edeyorum!
Niyn bizden denizcilik bbnda kaydadeer
kalemler yetimeyor efendiler, niyn? Aziz
melmeketimizin ciheti, slmbolun ise alt
ciheti denizle muht deil midir?

Varlk mecmuasnn Mays 2010 tarihli

nshasnda, zkymet profsrmz Hasan
Blend Kahramann Gnler Gelip Gemekteler
balkl bir yazs nazar- dikkatimi celbetdi.
RECA
GLLAPDAN

RFAN
KLYUTMAZ

r-i
aynim, caanm
kaarilerim, iki
aylk bir mfarakatdan sonra tekrardan sizlerle mlkiy olmak, bendenizi hakiki
bir srurla mebu klayor. Var olunuz,
muazzez kaarilerim! Bir muharrir
ancak ve ancak kaarileriyle vcd
bulur: Mevcudiyyetinin esas, kaarilerinin temiz kannda mevcuttur.
Efendim, bendenizin mr-
hayatnda, bu iki ay zarfnda hanemde tembel tembel oturmakdan ziyde
yn- dikkat bir vaziyyet bahis
mevzuu olmad. Aziz kardam Hilmi
Bey bermutad Bodrumda, Yahide
istirahat buyurduklar in hazretle
katiyyen temasmz olmad.
Komum ehper Hanm da mahdumunun sayfiyesinin bulunduu
Altnolukda idi. Binaenaleyh, bendeniz salhurde plaklar, peder merhumdan intikal eden gramofonda dinleyb lenleri yourt ve elma, akamlar da bir aded halanm yumurta
ile kiff- nefs ederekden imrr- vakt
eyledim, efendim

zkymet profsr
Ve fekat, baz eski mecmalara da
atf- nazarda bulunmadm deil!
Varlk mecmuasnn Mays 2010
tarihli nshasnda, zkymet profsrmz Hasan Blend
Kahramann Gnler Gelip
Gemekteler balkl bir yazs
nazar- dikkatimi celbetdi. tiraf ederim, bu ahsn kaleme aldklar, bendenizi daim elendirmidir. Orhan
Velinin iirini anlamsz olduunu,
stanbulda ta mimari eser bulunmadn ve buna mmasil trreht,
bu muhterem profsrmzn
nemenem bir herzeg olduunu
ispata kfi olmakla beraber, hl
devletimiz dhil, birtakm messeselerce, merhum Ziya Paann taabiriylen, mesned-i izzetde serefrz
bulunduunu, bu memleket nam u
hesabna fevkalhd elem verici bulduumu da arz etmek isderim

6 EKM 2014 PAZARTES

ziz kaarilerim, hayli

fasladan
sonradan sizlerle yeniden
mlkiy olmann
hazzyla ilk mekaalemi
uraca derc eyleyorum efendim.
Mevzuumuz denizcilik ve edebiyyat
mnasebetleri zerine olacaktr. Baz
hanmlarn hayra vesile olmak in tertb
ettikleri bir pazar yerinde gezinir iken (ki
bunun nmna kermes denileyor imi)
bir kitaba tesadf eyledim. Okunup ii
bitmi kitaplar hayr adna balayan
hanmlar bunlar satub bir irad temin
ediyorlar ve bu eyi bir hizmettir. Aferin!
te oracktaki tezghta, Joseph Conrad
nmnda bir muharririn, Narcissusun
Zencisi kitabna tesadf edib, ol akam
temamen kraatna nail oldum idi.
Bitirdikten sonra kendimi zabt edemeyip
en arka sahifasna bizzat kendi el yazm
ile, Galiba hibir Trk, bu karatta bir
deniz hikyesi kaleme alamayacaktr
eklinde mhim bir tesbit kaydettim.
Vaka bu hayli cretkr bir iddia gibi
grnyor fekat zannmca isbetlidir.
Elbette bir mdekkik olmadum in
edebiyatmzda mevcut ve bhusus
denizcilik mevzuunda kaleme alnm
srn tamamn bilmem mmkin deildir; lkin zannetmem ki bu cretkr
hkmm tekzb eyleyecek bir istisn
bulunsun! Rahmetli Pir Reisimizin
Kitab- Bahriyyesinden beri tahrir olunmu, yle eli yz dzgn bir denizcilik
eseri hatrlyor iseniz ne l? Kald ki
Kitb- Bahriyye dahi edebi bir eser
olmayub denizcilik fenni ve bilhassa
haritaclk mevzuuna inhisar ediyor.

Gelelim, slasisi HBK olan bu

malm ahsn son cehaletine! Efendim,
yazsna bir beyit zikrederek balayor:
Gnler gelip gemekteler/ Kular gibi
umaktalar. Hasan Blent Kahraman
efendi, bu beyti Oktay Rifata mal
etdikten sonra yle yazayor: Oktay
Rifatn dizeleri, tam anmsamyorum.
ok yorgunum. Aratrmam da olanaksz. Dahas var ve asl vahm olan
da bu: Zira HBK efendi yle devam
edeyor: Sama bir ey aslnda bu iir/
imsi. Ama bir anda gelip insann diline,
belleine aklyor.
Tam anmsamyormu!
Aratramamm! Zira ok
yorgunmu! Aman Allahm!
Neresini dzeltmeli? Bu beyit,
Oktay Rifata deil, 17. asrda yaam
Celvet eyhi merhum Aziz Mahmud
Hda Efendi Hazretlerine aittir.
Hda Efendi Hazretleri nerde, Oktay
Rifat nerdeee! Bu o kadar mhim
deil! Fekat bu beyti iir/imsi bulmak
ne demeye geliyor? Ona bakalm
muazzez kaarilerim.

iir/imsi bulmak!
HBK efendi, Ahmet Hamdi
Tanpnarn Be ehirinden bir teehhd mikdar behresi olsa idi, o kitapta Tanpnarn Hda Efendi
Hazretleri ve bu beyit iin unlar
sylediini renirdi. yle deyor
Tanpnar: Ben Aziz Mahmud
Hday Efendiyi, Sultan Ahmed
Camiinin temelleri arasnda tahayyl
ediyordum. Zaman zaman benim
iin oradan kar ve hibir hikmetin
teselli edemeyecei bir hzn ile sevdiim beytini tekrarlar: Gnler gelip
gemektedir/ Kular gibi umaktadr.
Uzun sze ne hcet! Bir tarafda
Tanpnar, bir tarafda haddini bilmez
HBK! Hda Efendi Hazretlerinin
bu beytine iir/imsi demek senin
ne haddine!
Bu aylk da bu kadar. Telky
gelecek aya inallah. O vakde kadar
Rabbime emanet olunuz, ztnza
hoa baknz. Au Revoir, canlarm
benim

denizle alkamz zayftr

Peki, niyn bizden denizcilik bbnda

kaydadeer kalemler yetimeyor efendiler, niyn? Aziz melmeketimizin
ciheti, slmbolun ise alt ciheti denizle
muht deil midir? yledir fekat sizler
de gaayet eyi bilrsnz ki bizim denizle alkamz zayftr, hatt yok
mesbesinde. det karalarn bitb
denizin balad sahillerde Trkn de
sabr u metneti tkenivereyor! Yahu
bilder, haydi deniz stnde seyr sefer
etmek in gemicilik fennini renmek,

38

tekne insnda hner gstermek gibi

bir dvmz yoktur; bari yzme reniniz ey necb milletim! inverlikte
(yzme siporu!) de dibciliz. V esef!

Denize k olmak

Gelelim bahis buyurduum esere...

Bilahire tedkik ettim ki Joseph Conrad
esasen dnya edebiyatnn en bilinen
denizci muharrirlerinden biri imi.
Trkeye hayli kitab terceme olunmu,
yle bilinmeyen bir isim de deildir.
Kitab fevkalde azizler! Merak eden
tedarik edib okuyacaktr. Bu ifade kudretiyle denizde cereyan eden bir hikye
yazmak in insann denize k olmas
gerektii hkmne vardm nihyetinde.
Denize k olmak lfnn altn iziyorum, zira biz mesel ngilizler,
Hollandallar, spanyol ve Portekizliler,
talyan ve Yunanlar gibi denizcilikle
mtehir bir kavim deiliz mlum; Bu
adamlar denizden hazetmiyor, yleyse
bahre deil berre k olsalar gerektir
diye dnenler ise fena halde yanlr.
Bizde dalara, nehirlere, ormanlara,
ovalara veya llere kar hissettii yksek alka sebebiyle edebiyatta hret
bulmu ka muharrir sayabilirsiniz ki;
birka iir, birka mekaale, hepsi o
kadar!
Denizden neredeyse korktuumuzu
iddia edecektim fekat ne kadar kahraman ve cesur bir millet olduumuzu
derhtr edince vazgetim; stelik son
zamanlarda saray muhitinden bir ksm
devletl efrd ve evldndan bazlarnn,
ufana-tefeine bakmadan birer tekne
tedarik iderek beynelmilel deniz ticaretine atldklarna dair havadisler duyuyorum ki millete ne kadar iftihar etsek
yeridir. Bu iler ufak-tefek gemiciklerden balar; ardndan inverlik sanatnda cihan ampiyonlar yetidiririz; bu
hzla devam olunur ise 22. asrda olmasa bile 23 veya 24. asrlarda iyi deniz
hikyeleri yazabilen bir ksm muharrirlerimizin yetimesi imkn ve ihtiml
dhiline girecektir zannndaym.
Byk milletler iin iki- asr nedir
ki efendiler? Bugnden tezi yok, azimle
yola koyulalm. Sizlere bir nmne-i
imtisl olmak zere yarndan itibaren
yzme derslerine balayacam tebir
ederim ahsan!