www.eemdersnotlari.

com

FOURIER SERLER
GR
Elastisite probleminin zmnde en byk zorluk snr artlarnn salatlmasndadr. Bu zorluu gidermenin yollarndan biride snr yklerini Fourier
serilerine amaktr. Fourier serilerinin her bir terimine kar gelen zm
bulunur ve bu zmler toplanarak asl zm elde edilir. Bu yntemin iyi
ve kt ynleri yntem aklandktan sonra belirtilecektir.
BR FONKSYONUN FOURER SERSNE AILIMI:
Bir f(x) fonksiyonu periyodik ise fonksiyonu T periyodu aada verilen
eitlii salayan en kk pozitif saydr.

f ( x ) f ( x T ) ( x )

(10.1)

Fourier analizinin esas teoremine gre; periyodik bir f(x) fonksiyonu periyot
iinde sonlu sayda noktalar dnda tek deerli olarak tanml, sonlu sayda
ekstremuma haiz, kendisi ve birinci trevi para para srekli ise,

1
f ( x ) a0 ak cos( kx ) bk sin( kx )
2
k 1

2
)
T

(10.2)

eklinde tanmlanan seri, dzgn olarak f(x) fonksiyonuna yaknsar. f(x)

fonksiyonun bu ekildeki almna Fourier alm; ak ve bk katsaylarna
Fourier katsaylar; seriye ise Fourier serisi ad verilir. Fourier serisi sreksizlik noktalarnda fonksiyonun sa ve sol deerlerinin ortalamasna yaknsar. Yukarda verilen yaknsama artlarna Dirichlet artlar ad verilir. Bu
artlar yeterlilik artlardr. Yukarda (10.2) bantsnda verilen ak ve bk
katsaylar aada verilen ekilde hesaplanr.

2 Elastisite
T

ak

2
f ( x )cos( kx ) dx
T 0

(10.3)
T
2
bk f ( x )sin( kx )dx
T
(10.2) eitlii ile verilen seri bir n deerinde kesildiinde elde edilen bantya n inci dereceden trigonometrik ok terimli ad verilir. Bu bant aada verilmitir.
n
1
Pn ( x ) a0 [ak cos( kx ) bk sin( kx )]
(10.4)
2
k 1
Fourier alm yaplacak fonksiyon, periyot iinde simetrik ise bk katsaylar sfr olacandan almda sinsl terimler bulunmaz. ak katsaylar ise
(10.3) ile verilen ifadeler, periyodun yarsna kadar integre edilip iki kat
alnarak bulunabilir. Fourier alm yaplacak fonksiyon, periyot iinde
antisimetrik ise ak katsaylar sfr olacandan almda kosinsl terimler
bulunmaz. bk katsaylar ise (10.10) ile verilen ifadeler periyot yarsna kadar integre edilip iki kat alnarak bulunabilir.

Fourier serilerinin uygulamada kullanl olmas iin serinin yava yaknsamamas gerekir. Fourier serileri, sreksizlik noktalarnda, fonksiyonun sa
ve sol deerlerinin ortalamasna yaknsar ve yaknsama srasnda ar
salnmlar yapar. Bu olaya Gibbs olay ad verilir. Bu salnmlar nlemek
iin fazla terim almak veya salnmlar bastran zel yntemler uygulamak
gerekir. Fonksiyonda sreksizlik var ise Fourier serisi 1/k eklinde yaknsar.
Fonksiyonun birinci trevinde sreksizlik var ise Fourier serisi 1/k2 eklinde
yaknsar. Genel olarak fonksiyonun m inci trevinde sreksizlik var ise
fonksiyon 1/km+1 eklinde yaknsar. Grld gibi sreksizlikler Fourier
serilerinin yaknsama hzna etki etmektedir. Ayrca verilen fonksiyon aralk
dna geniletildiinde fonksiyonun sreksizlik yapmayacak ekilde geniletilmesi halinde daha hzl yaklam salanabilir.
Sreksizlii kaldrmak iin fonksiyonun ardk iki sreksizlik noktalarn
birletiren y=ax+b dorusu f(x) fonksiyonundan kartlarak sreksizlik kaldrlabilir. Daha genel olarak basit fonksiyonlar, rnein ok terimliler, f(x)
fonksiyonundan kartlarak fonksiyonun eitli trevlerindeki sreksizlikler
kaldrlabilir.

Fourier Serileri 3

FOURIER SERLER LE ZM

Fourier serileri ile zm ynteminde serinin her terimine kar gelen zmler yaplacak sonunda bu zmler toplanacaktr. Burada yaplacak zmlerde uzunluu 2L ykseklii 2h olan dikdrtgen blgeler gz nne
almak alnacaktr. Bu blge iin drt tip ykleme incelenecektir.
Birinci Ykleme: Bu ykleme tipinde ekilde grld gibi y=+h kenarnda
kx
k
bk sin x
(
)
p( x ) bk sin
L
L

olarak verilsin. ekilde k=1 hali grlmektedir. Burada fazla indis kullanmamak iin k ya bal k deeri sadece olarak gsterilmitir. Snr artlar:
y=+h
y=-h
x=L

y=-bnsinx
y=0
x=0

xy=0
xy=0

dr. x=L de dengeyi temin iin R kayma kuvvetleri bulunacaktr.

Problemin zm iin Airy gerilme fonksiyonu olarak
F(x,y)=f(y) sinx
fonksiyonun deneyelim. Bu fonksiyon birharmonik denklemde yerine konulduunda aada verilen diferansiyel denklem ve zm bulunur.
f v ( y ) 2 2 f ( y ) 4 f ( y ) 0
f ( y ) C1 ch y C2 sh y C3 y ch y C4 y sh y

4 Elastisite

Gerilme fonksiyonu ve bundan elde edilen gerilmeler

F ( x, y ) sin x (C1 ch y C2 sh y C3 y ch y C4 y sh y )

x sin x[C1 2 ch y C2 2 sh y
C3 (2sh y y ch y ) C4 (2ch y y sh y )]
2
x sin x[C1 ch y C2 sh y C3 y ch y C4 y sh y )
xy cos x[C1 sh y C2 ch y
C3 (ch y y sh y ) C4 (sh y y ch y )]
dir. Yukarda verilen gerilmeler y=+h da y=-bnsin x ve xy=0; y=-h da
y=xy=0 snr artlarnda kullanlarak C1, C2, C3 ve C4 deerleri aada verilen ekilde elde edilir.
sh h h ch h
2 (sh 2 h 2 h )
ch h
C3 bk
(sh 2 h 2 h )
C1 bk

ch h h sh h
2 (sh 2 h 2 h )
sh h
C1 bk
(sh 2 h 2 h )
C2 bk

Bulunan bu deerler Airy gerilme fonksiyonunda yerlerine yazldktan sonra

Airy gerilme fonksiyonun trevleri alnarak gerilmeler ifadeleri
x bk sin x[ k1 ( y ) k1 ( y )]

y bk sin x[ k2 ( y ) k2 ( y )]
xy bk cos x[ k3 ( y ) k3 ( y )]
eklinde bulunur. Yukarda verilen (y) ve (y) fonksiyonlar aada verilmitir. Denklemlerde k deerine ballk =k/L den gelmektedir. Fazla
indis kullanmamak iin k yerine sadece yazlmtr.
( h ch h sh h )ch y y sh y sh h
sh 2 h 2 h
( h ch h sh h )ch y y sh y sh h
k2 ( y )
sh 2 h 2 h
h sh h ch y y sh y ch h
k3 ( y )
sh 2 h 2 h

k1 ( y )

Fourier Serileri 5

( h sh h ch h )sh y y ch y ch h
sh 2 h 2 h

(
h
sh
h

ch

h )sh y y ch y ch h
k2 ( y )
sh 2 h 2 h
h
ch
h
sh
y
y ch y sh h

k3 ( y )
sh 2 h 2 h

k1 ( y )

Yukarda verilen (y) fonksiyonlar ift, (y) fonksiyonlar ise tek fonksiyonlardr; yani (y)= (-y) ve -(y)=(-y) dir. Ayrca y=h olduunda
(y) ve (y) fonksiyonlar aada verilen deerleri alr.

k2 ( h )

1
2

k2 ( h )

k3 ( h ) 0

1
2

k3 ( h ) 0

U noktalarda; x=L deerinde sinx sfr edeceinden x(y,x=L)=0 olarak

snr art salanr. R kesme kuvvetlerinin hesab ise
h

R xy dy bk cos L [ k3 ( y ) k3 ( y )]dy

integrali ile hesaplanacaktr. (y) tek fonksiyon olduundan integrali sfrdr. ntegralin geri ksm aada verilmitir.
h

R bk cos L k3 ( y )dy

bk cos L

Lbk
cos k
k

k=1 iin R=Lbk/ dir

kinci Ykleme: Bu ykleme tipinde ekilde grld gibi y=-h kenarnda

p* ( x ) bk* sin

kx

bk* sin x

)
L
L
olarak verilsin. ekilde k=1 hali grlmektedir. Snr artlar:
y=h
y=-h
x=L

y=0
y bk* sin x
x=0

xy=0
xy=0

6 Elastisite

dr. x=L de dengeyi temin iin R kayma kuvvetleri bulunacaktr.

Bu hale ait bantlar daha nceki hale ait bantlar yardm ile elde edilebilir. Bantlar ekilde grlen y ekseni gre kartldnda ayns elde edilir sonra y y dnm yaplp (y)= (-y) ve -(y)=(-y) olduu ve
xy xy olduu gz nne alnarak aadaki sonular bulunur.

x bk* sin x[ k1 ( y ) k1 ( y )]
y bk* sin x[ k2 ( y ) k2 ( y )]
xy bk* cos x[ k3 ( y ) k3 ( y )]
nc Ykleme: Bu ykleme tipinde ekilde grld gibi y=+h kenarnda
kx
k
ak cos x
(
)
p( x ) ak cos
L
L
olarak verilsin. ekilde k=1 hali grlmektedir. Snr artlar:

Fourier Serileri 7

y=h
y=-h

y=-p(x)=-akcosx
y=0

xy=0
xy=0

dr. Gerilme fonksiyonunu daha nceki gerilme fonksiyonuna benzer olarak

F ( x, y ) f ( y )cos x

eklinde seildiinde gerilme ifadeleri daha ncekilere benzemekte olup

aada verilen ekildedir.

x ak cos x[ k1 ( y ) k1 ( y )]
y ak cos x[ k2 ( y ) k2 ( y )]
xy ak sin x[ k3 ( y ) k3 ( y )]
x=L snrndaki artlara gelince sin x sfr olduundan xy=0 art salanr.
x=0 art salanmaz. Onun yerine aadaki sonu bulunur (integral alnrken (y) fonksiyonunu tek fonksiyon olduu gz nne alnmtr).

x dy ak cos k [ k1 ( y ) k1 ( y )]dy
h

x dy ak cos k k1 ( y )dy 0
h

Yukarda bulunan sonu x gerilmelerin bir kuvvet iftine edeer olduunu

gsterir. Kuvvet iftinin deeri aada hesaplanmtr.
h

M k x ydy ak cos k

y[ k1 ( y ) k1 ( y )]dy

an L2
cos k
k 2 2
Bu momente ait gerilmeler ters olarak yklemek gerekir. Bu gerilmeler ise
Mk

M
3a L2 y
y 2k 2 3 cos k
yd xyd 0
I
2k h
dir. Snr artlar tam salanmad iin bu bir yaklak zmdr. Saint
Venant prensibine gre ince uzun levhalar iin geerlidir.

xd

8 Elastisite

Drdnc Ykleme: Bu ykleme tipinde levhann y=-h kenarnda

kx
k
p* ( x ) ak* cos
ak* cos x
(
)
L
L
eklinde bir yk bulunmaktadr. Bu yklemeye ait gerilmeler koordinat dnmleri ile

x ak* cos x[ k1 ( y ) k1 ( y )]
y ak* cos x[ k2 ( y ) k2 ( y )]
xy ak* sin x[ k3 ( y ) k3 ( y )]
olarak bulunur. x=L snrndaki x=0 art salanmaz. Daha nceden de
olduu gibi momentten
M
3a* L2 y
y 2k 2 3 cos k
I
2k h
doan gerilmeler sisteme yklenir.

xd

yd xyd 0

Beinci ykleme: Fourier almndaki sabit terimden dolay ykleme. Bu

ykleme ekilde grlmektedir. Bu yklemeden doan gerilmeler aada
verilmitir.

1
3 x 2 L2
1
1
(
y y3 h2 y)
3
2
2h
2
3
5
1
3 1
1
1
y0 ( a0 a0* ) 3 ( y 3 h 2 y ) ( a0 a0* )
2
4h 3
2
2
1
3
xy0 ( a0 a0* ) 3 ( h 2 y 2 ) x
2
4h

x0 ( a0 a0* )

Fourier Serileri 9

Genel hal: ekilde grld gibi bir levhaya genel ykleme yaplsn. Bu
durumda p(x) ve p*(x) ykleri 2L peryodlu Fourier serilerine aldnda
aada verilen bantlar elde edilir.

1
k
k
p( x ) a0 [ak cos( x ) bk sin( x )]
L
L
2
k 1

k
k
1
p* ( x ) a0* [ak* cos( x ) bk* sin( x )]
L
L
2
k 1

Yukarda verilen yklerin sisteme yklenmesiyle elde edilen gerilmeler daha nce incelenen be halin toplam olacaktr. Toplam yapldnda bulunan
sonular

x x0 [( ak ak* ) k1 ( y ) ( ak ak* ) k1 ( y )]cos(

k

k
x)
L

k
x)
L
k

k
y y0 [( ak ak* ) k2 ( y ) ( ak ak* ) k2 ( y )]cos( x )
L
k

[(b

bk* ) k1 ( y ) (bk bk* ) k1 ( y )]sin(

k
x)
L
k

k
xy xy0 [( ak ak* ) k3 ( y ) ( ak ak* ) k3 ( y )]sin( x )
L
k

[(b

[(b

bk* ) k2 ( y ) (bk bk* ) k1 ( y )]sin(

bk* ) k3 ( y ) (bk bk* ) k3 ( y )]sin(

k
x)
L

10 Elastisite

dir. Ayrca ulara

3L2 y 1
2 3 2 ( ak ak* )cos k
2 h k 1 k
d
x

gerilmelerini yklemek gerekir.

yd xyd 0