AARA ABKHAZLARI

Bu kitap, Evrensel Abkhaz (Abhaz) Forumuna ithaf olunur.

Metin Yazar ve Editr

Ramaz Surmanidze

Fotoraf Koleksiyonu
Tengiz Tavdgiridze

(Kitap 2010 ylnda Grcistann Batum kentinde Grcce olarak yaymlanmtr.)

Grcceden Trkeye eviren: Erdoan enol (Davitadze)

Editr: Fevzi elebi (elebadze)

Bu kitapta birok deerli Abkhaz (Abhaz) slalesi yer alamamtr.

Kitabn Abkhazca (Abhazca) ve Rusaya da evrilmesine niyet edilmiti ancak
teknik nedenlerden ve zaman darl sebebi ile bu gerekletirilemedi.
Okuyuculardan zr dileyerek bir yandan da, hazrlayacamz yeni kitapta
faydalanmak zere Grcistanda, Trkiyede, Rusyada veya baka lkelerde
yaayanlarn, evlerinde muhafaza ettikleri belgeleri ve eski fotoraflar bize
sunmalarn talep ediyoruz.
rtibat iin telefon numaralarmz:
7 08 25, 5 34 52 veya GSM numaras 877 30 26 84
Bu kitap (Grccesi) Batum ota Rustaveli niversitesi Akademik
Kurulu karar ve finans destei ile yaymlanmtr.

Aara Abkhazlar

Abkhazians In Adjara

Abkhazeti (Abhazya) - Bu kelime

Grcistann en eski ve gzel
blgelerinden
birini,
cesur,
gururlu, zengin, gelenekleri olan,
fiziksel
ve ruhen salkl
insanlarn yaad blgeyi ifade
etmek iin yeterlidir.

Abkhazia only the mention of this

word is quite enough to imagine one
of this oldest and most important
parts of Georgia populated by the
brave, proud, phsiycally, and
spiritually helthy people with rich
traditions.

yi fakat srekli dman sahibi

diye bir Grc atasz var.
Birok igalci bu egzotik blgeyi
ele geirmek iin urayordu;
onlarn ilgilendikleri ey bu
gzel, zengin, verimli ve deerli
topraklar igal etmekti. Burada
yaayan yerli halkn milattan
ncesine dayanan kendi kltr,
kendi antlar, kaleleri, kprleri
ve kilise-manastrlar ile yaa-

As an old Georgian proverb says - it

is good that always has enemies,
and likewise, many invaders strove
to conquer this exotic place; their
interes was to conquer thi this
beatiful, wealthy, fertile and warm
coastal
lands.
They
always
neglected the aborigine population
dwelling there with their own
spiritual
culture,
material
monuments, fortresses and castles,
bridges, churches and monasteries

Aara Abkhazlar

masna imkn vermiyorlard.

galcilerin
bazlar
buraya
geliyor, basknlar yaparak burada
yaayan
ailelerden
ganimet
olarak, rn ve mallarn alp geri
dnyorlard. Zaman ierisinde
insanlar
kendilerinden
gasp
edilenleri
tekrar
yerine
koyuyordu. Fakat igalcilerden
buraya
gelip
yerleen
ve
hkimiyeti
ele
geirenler
olduunda halk fazla bir ey
yapamyordu.
Bu kategorideki sulular arasnda
olan Rusya mparatorluunun he-

the tracesof wich can lead us to the

time Before Christ.
But conquerors differed. Some used
to come, make raids, gather robbed
property from the local families and
go back from where they came.
Time passed and people used to
regain all the deprived property. But
things never stood the same when
strangers arrived, took away the
homeland, settled down there and
considered themselves the owners of
the land.
The Russian Empire belonged to the
latter type of oppressors, its aim
everywhere and in Abkhazia too
was to forcefully displace the native
dwellers from the prcious lands and

Aara Abkhazlar

defi her yerde olduu gibi

Abkhazetideki deerli topraklarda yaayan halk gndermek
ve
yerlilerden
arndrlm
arazileri
kendi
topraklarna
katmakt.
1810
ylnda,
Grcistann
paras olan Abkhazeti Prenslii
Rusya himayesi altna girdi ancak
ok abuk anlald ki bu
koruyuculuk deil baka bir
eydi. Bu yzden halk arln
kukla yneticilerini de ynetimin
kendisini
de
tanmyordu;
kandrlm Abkhazlar zgrlk
ve bamszlklar iin inanla
mcadele ediyorlard.
1821
ylnda
Abkhazetide
Rusyaya kar bir ayaklanma ol-

misappropriate the liberated areas.

n 1810 part of Georgia
Abkhazian Principality ws joined to
Russia as if under its patronage and
protectorship. However, soon it
became clear that it did not mean
patronage at all. Consequently, the
population no longer recognized the
Tsarist marionette principal or even
the goverment. The deceived
Abkhazian bravely fought for
freedom and independence.
In 1821 a big rebellion broke ourt in
Abkhazia but General Gorchakov
burnt down Sokhumi and the
villages. He had also publicy hanged
several Abkhazians in order to
threaten the population. Despite this
the Abkhazian patriots never ceased
fight. In 1857 the Sadzebis and the

Aara Abkhazlar

du fakat Rus General Gorakov

Sokhumi ve kyleri atee verdi.
Halk korkutmak iin de birka
Abkhaz bodurarak cezalandrd.
Buna ramen Abkhaz vatanseverler savamaktan vazgemedi.
1857 ylnda Sadzeler-Ciget
Abkhazlar ve Ubhlar Gagra,
Soi ve Adler kalelerine kar
saldrya getiler ve baarl da
oldular.
Ancak
Kafkasya
savann
galibi
olan
II.
Aleksandre
1864
ylnda
Abkhazeti hkmetini lav etti,
ynetici
Mikeil
ervaidzeabay Voroneje srgn etti,
kendi iktidarn yerletirerek
Kafkasyann Karadeniz kysn
yerel
halktan
temizlemeye

Ubikhis attacked fortresses in

Gagra, Sochi and Adler. They had
almost reached the victory but
Alexander II, the winner of the
Caucasian war, abolished the
Abkhazian Principality in 1864 and
exiled its principal, Mikheil
Shervasidze-Chachba, to Voronezh.
After this the began to introduce his
own governance and the plan to
clear up of the Caucasian littoral of
the local population.
On 2 april the same year the same
year the population was given a one
month period to move to the
Ottoman territory. The resistance
from the Sadzebis and the
Pskhuelebis side was followed by
new bloodshed. The unruly and bra-

Aara Abkhazlar

balad.
Ayn yl 2 Nisan tarihinde halka
bir ay sre verilerek Osmanl
mparatorluu topraklarna g
etmeleri istendi. Ciget Abkhazlar
ve Pseha Abkhazlarnn kar
klar sonucu yeni katliamlar
oldu. nat dallar sonunda
kaderlerine raz oldular ve
gruplar halinde Osmanl lkesine
g ettiler. Ksa zamanda onlara
Tsebelda (Apsilia) ve Dali
(Kodori) vadisi Abkhazlar da
katld. 1860-1867 yllarndaki
Osmanl-Rus
anlamalarna
dayanarak Abkhazlarn neredeyse
yars ata topraklarndan srld.

ve highlanders finally submitted to

the fate and began moving towards
Turkey in groups. Soon they were
joined by the Tsebeldians and the
Abkhazian of the Dali Gorge. In
1860-67, on the basis of the
Russian-Ottoman agreement the
native land was half-emptied from
the Abkhazians.
At first the confused population
avoided moving to the distant
Ottoman privinces and settled
realitively closer territories. This is
how one part of Abkhazians, about
2000 families, appeared in Adjara in
1864, namely around the Nurie lake
territory which then belonged to the
Ottomans. The Muhajirs hoped it
would be easier for the return back
to the native land from these vicini-

Aara Abkhazlar

Perian haldeki halk balangta

Osmanl
topraklarnn
uzak
blgelerine gitmekten imtina
ediyor, daha yakn blgelere
yerleiyordu. Bu ekilde, 1864
ylndan itibaren yaklak 2000
aileden oluan bir Abkhaz grubu
o zaman Osmanl mparatorluu
snrlar ierisinde olan Aaraya
gelerek zellikle Nuri Gl
evresinde yerleti.
Muhacirler
buradan
kendi
yurtlarna
daha
abuk
dnebileceklerini mit ediyordu.
1880 ylnda Osmanl toprak
larnn
farkl
blgelerinden,
yurtlarna dnmek isteyenlere
Ruslarn izin vermemesi sebebi

tes.
In 1880 this group was joined by
about 1000 families of Abkhazian
Muhajirs who returned from the
Ottomans and the Russian did not
allow them to enter their own
territories.
Abkhazians,
so
spontaneously
arriving in Adjara, had not been
settled on the free, the so called state
lands by the Ottomans, neither later
by the Russians. On the contray,
they were given the lands taken
away from the local dwellers and
thus becoming the disputable areas.
This was the reason to make
confrontations between the local and
the Muhajirs thus forcing the latter
to go to back to the Ottomans.
However, luckily this evil intention
did not have any results. The Geor-

Aara Abkhazlar

ile 1000 kadar aile daha Aaraya

yerleti.
nce Osmanllar, 1878 ylndan
sonra da Rus hkmeti, Batum
evresine ilkel biimde getirilen
Abkhazlar,
yerli
halkn
kulland, bo olmayan ancak
daha nce hazineye geirilip yerli
halktan zorla alnm ihtilafl
arazilere yerletirdi. Bu ekilde
hareket ederek yerli halk ile
Muhacir Abkhazlar arasnda
ihtilaf kmas ve onlarn yine
Osmanl mparatorluu ilerine
datlmas iin alyorlard
ancak bu kt niyetleri sonu
vermedi. Grc halk bu acl Ab-

gian population gave a friendly hand

to the miserable and unhappy
Abkhazians and made them the
members of their own families. This
is how the first Abkhazian
settlements were formed in
Salibauri, Chelta, Peria, near SoukSu (Tsivtskaro), Adlia, Nurie
district, Erge, Namandro (Uzatie),
Urekhi, Dedabera district and other
villages. Abkhazian families were
also formed in Gonio, Charnali,
Makhinjauri, Chakvi, Tsikhidziri,
Bobokvati and Kobuleti, where the
local
population
gave
them
uninhabited localities. The laborius
Abkhazians cleared the marsy and
thorny useless lands, dried them and
made into fertile areas.
But the cruel hand of the Russian

Aara Abkhazlar

khazlara elini uzatt ve kendi aile

fertleri olarak kabul etti.
Bylece Batumda; Salibauri,
elta, Peria, Souksu, Adlia,
Neris Ubani, Erge, Namandro
(Uzatie), Urekhi, Dedabris Ubani
ve baka kylerde yeni Abkhaz
yerleimleri oluturuldu. Ayn
ekilde Gonioda, arnalide,
Makhincauride,
akvide,
Tsikhisdziride,
Bobokvatide,
Kobuletide ve baka kylerde,
kalkn kendilerine tahsis ettii
arazilere yerleen Abkhaz aileler
oldu.
alkan
Abkhazlar
bataklk ve dikenlerle kapl, o
zamana kadar kullanlmam bu

power reached them here as well.

About 300 families settled in the
Nurie district got the most damage.
They were forced to leave the
settlement and either go to the
Ottomans or move to useless and
malaria-affected places where most
of them died of the disease.
During the World War I one part of
the Abkhazian living in Adjara
managed to return to Abkhazia,
some moved to Turkey but in 1918,
after the announcement of Georgias
independence day came back to
Adjara again. The long-suffering
Abkhazians found their own place
here, settled here and established
suchs a good relationship with the

Aara Abkhazlar

arazileri temizleyip kuruttular ve

mkemmel araziler elde ettiler.
Rus
ynetimi
Abkhazlarn
zerinden yeni yerlerinde de elini
ekmedi. zellikle Nuri Gl
evresindeki
mahallelerde
yaayanlardan
yaklak 300
aileye zarar verildi. Onlar zorla
buradan baka yerlere (bazlar
Osmanl
topraklarna)
g
ettirildiler, verimsiz ve stmann
olduu topraklara yerletirildiler
ve onlarn byk blm hastalk
sonucu ld.
Birinci dnya sava srasnda
Aarada yaayan Abkhazlardan

local population that created

mixed families and nowadays it is
impossible to make distinction
berween the local Adjarian and
Abkhazian people. They are equally
considered
the
plenipotentiary
citizens of Georgia and enjoy all the
dignites and privileges.
There were no hostile and rival
situations and misunderstandings
between
the
Georgians
and
Abkhazians living in Adjara that
could not be settled peacefuly.
Many things can happen in life;
there is misunderstanding and
quarrel even between bloods
brothers. Such was the situatition in
Georgian-Abkhazian relations too.
Fortunately, every time such cases
occurred there used to appear wise
men from both sides who were able

Aara Abkhazlar

bir grup Abkhazetiye dnmeyi

baard, bir ksm ise Trkiyeye
g etti, fakat 1918 ylnda
Grcistann Bamszln ilan
etmesinden sonra, onlar Aaraya
geri dndler. Ac ve ikence ile
Abkhazetiden
geri
dnen
Abkhazlar burada kendilerine yer
buldular, yerletiler ve yerel halk
ile aralarnda yle ilikiler
gelitirdiler, akrabalklar kurdular
ve o kadar Grc-Abkhaz
karm aile kuruldu ki u an
yerli Aarallarla Abkhazlar
kimse ayrt edemez. Onlar
Grcistann
tam
ve
eit
vatandalar olup her trl
imkndan yararlanmaktadrlar.

to caim the bloody rivals, point

them to their mistakes, make them
apologize and reconcile them in a
way suitable for the oath-taking
brethrens-all
their
posterities
preached only kindness, charity and
brotherhood furter on.
The closeness and integration with
the local population never prevented
the Abkhazians to preserve their
language, family names and
historical traditions, so characteric
of the Caucasian highlanders,
especially Abkhazians. They did not
come to the Georgians emptyhanded but brought their own culture, customs, and traditions, national
pride, patriotism, knighthood and
civilization. The Georgian people
readily accepted them and made
them the part of their own lives and
traditions.

Aara Abkhazlar

Aarada yaayan Grc ve

Abkhazlar arasnda, birlikte
yaadklar srenin tamannda
ortaya kp bar ierisinde
zlememi
dmanlk
ve
atma konusu hibir olay
yoktur. nsan hayatnda ok ey
oluyor ve z kardeler arasnda
bile bazen memnuniyetsizlik,
anlamazlk
ve
skntlar
meydana gelebiliyor. GrcAbkhaz ilikileri de byle idi.
Fakat iki taraftan bilge adamlar,
yallar derhal ortaya kar,
birbirlerinin
kann
dkmek
isteyen ve kllarn kuanm
atmaclar sakinletirir, iki
tarafa
hatalarn
aka
gsterirler, zr de diletir ve yle
bartrrlard. Bu ekilde yemin
de ettirilmi ve aralarnda
kardelik ilan edilmi yiitler

During the period of living in

Adjara for over a century and a half,
the local Abkhazians took part in
many historical events. For instance,
one of the repre sentatives of
Abkhazians,
Murad
KvadzbaAlioghli from Batumi, is registered
in the legion formed in Trkey by
Leo Kereselidze. He played
important role in strengthening
Georgian national movement and
prepared the soil fort the
announcement
of
Georgias
independence.
The Abkhazians could not avoid
wars and rebellions, revoloutionary
and new povers. In all these eents
they had their own heroes, wise
elders and leaders who were
considered as the common national
leaders for Georgia. The photogallery as a small history of Georgi-

Aara Abkhazlar

bundan sonra birbirlerine kar

sadece iyilik, sevgi ve kardelik
duygular beslerdi.
Abkhazlarn yerel halk ile
yaknlamas ve entegrasyonu
Abkhazlarn
kendi
dillerini,
soyadlarn, tarihsel geleneklerini
korumasna engel olmamtr.
Onlar Grclerin yanna elleri
bo gelmediler. ok eski tarihe
ve medeniyete sahip olan bu
blgeye
kendi
kltrlerini,
adetlerini, ulusal gururlarn,
vatanseverliklerini, valyeliklerini
ve
cesaretlerini
de
getirdiler, Grc halk da hemen
benimsedi ve kendi hayatnn ve
geleneklerinin bir paras haline
getirdi.

an-Abkhazian friendship, tells about

their deeds below.
The book tells in brief about the
outstanding representatives of the
Abkhazians who were forcefully
displaced from their land and exiled
to Adjara. All who made their
contribution
in
revival
and
development os Adjara. The reader
will get acquainted with active
participants of the revolution,
famous sailors, philanthropists and
brave defenders of Georgian indePendence (Khasim Smirba, Mustafa
Atsamba, Memed Bedia, Luku
Chamba, etc.). Naturally, the book
also tells about those living and
creating during the Soviet period but
never surrending to the existing
laws and constantly preserving
historical traditions, culture and
customs (Esma Arsia-Atsamba, Ka-

Aara Abkhazlar

Aaral Abkhazlar, neredeyse

yarm yzyl sresince meydana
gelen birok tarihi olayda yer
almlardr. Buna rnek bir
Abkhaz olarak Batumlu Ali olu
Murad Kvazbay gsterebiliriz.
Osmanl
mparatorluu
tarafndan
kendi
snrlar
ierisinde Leo Kereselidzeye
kurdurulan Grc Lejyonunda ve
Grc
ulusal
hareketinin
glenmesinde Murad Kvazba
nemli bir rol oynam ve bu
topraklar
Grcistann
bamszlk ilanna hazrlamtr.
Abkhazlarn hayatnda savalar,
ayaklanmalar, devrimler ve yeni
dzen kurulular hi eksik
olmamtr. Gelien bu olaylarda

zim Tarba, Sherif Kaitamba, Sherif

Abdiba, Khasan Kitazba, etc.).
The book seperately discusses the
tragic biographies of the victims of
1930s repression (Memed Chamba,
Akif Tantiba, Mejid Asatdzba,
Khusein Asadzba, Asie Jikhashvili
(the wife of a famous Abkhazian
public figure Nestor Lakoba) etc.
Hundreds os Abkhazian soldiers
participated in the World War II
from Adjara. Among them 45 were
killed or lost. The book includes the
list of them but it might be
incomplete. The book also deals
with the Abkhazian of the post-war
period who enriched the history of
Georgia by their activities in Adjara
and left a significant trace (Ali
Chamba-teacher, Khasan AtsambaBatumi municipalty officer, Khalil
Psanava and Jemal Kitazba-sea captains, Nunu Chaushba-teacher-orga-

Aara Abkhazlar
Abkhazlarn Grcistann halk
lideri
kabul
edilen
kendi
kahramanlar, nc insanlar,
bilge yallar vard. Onlar
hakknda
aada
tamamlanmam bir fotoraf
galerisi
ve
Grc-Abkhaz
dostluunun kk bir tarihi
belgesi niteliinde ona eklenmi
bir yaz var.

nizer, Giorgi Tantiba and Ednan

Tantiba-famous footballers, masters
of sport, Feride Atsamba - 88-yearold proffessor who fruitfully works
at Lomonosov University in
Moscow to this day.
Dhe author and editor of the textRamaz Surmanidze The book is
supplied with a number of personal
photos as well as pictures depicting
Abkhazian and Georgian friendship
and family relations (the courtesy of
Tengiz
Tavdgiridzes
photocollection).

Aara Abkhazlar

Bu fotoraftakilerin Sadzeler-Ciget Abkhazlar, Ubuh ve

apslardan oluan ve 2 Nisan 1864 tarihinde Rus askeri birliine
giderek vatanlarnda kalmak iin izin isteyen delege olduu tahmin
ediliyor. Rus ynetimi bu barl heyete bir ay ierisinde vatanlarn
terk etmezlerse askeri esir saylacaklarn ve sava yasalarna tabi
olacaklarn syleyerek tehdit etti.

Aara Abkhazlar

Grcler ve Abkhazlar iin okhann (Kafkas ulusal

kyafetinin Grcce ad) ilk kez giyilmesi, hayatn zel anlarndan
biri, gencin ulusal arenaya kn temsil eden nemli bir tren
saylyordu. Bunu kendine has kutsamalar, elenceler, toplantlar
takip ederdi.
Fotorafta n srada tanmadmz biri ve uu ikovani,
arka srada ise; Omar Emukhvari, uda (Arsen) Emukhvari (ilk
kez okha giymi) ve Varlam ikovani grlyor.

Aara Abkhazlar

Aarada, sekin bir

soyadna
sahip
olan
ervaidzeler
de
yayor.
Kk Bey ervaidzenin bir
dnem Batum Valisi olduunu
gryoruz.
Bu
slalenin
evlatlar arlkl olarak Keda
lesinde
yayorlar.
Aleksandre
(Ali
Bey)
ervaidze (1759-1830) onlarn
atasdr.
Onun
fotoraf
elimizde
olmad
iin
okuyuculara
olu
Grigol
ervaidzenin
(1818-1892)
fotorafn sunuyoruz.

Aara Abkhazlar

Khaim Smirba
(1842-1922)
Khaim iyi fizikli cesur
biri idi ki muhacirliin ac
kaderini de ekmiti. Bu
aydnlk yzl, iyi ve yal
adamn
Mahmudiye
Kyndeki evinde, oseb
Cuavili
(Stalin)
1902
ylnda demeyi skerek
altndaki matbaa makinesini
buldu.
mparatorluk
glerinin basklarnn sonular hakknda kendi yaad tecrbeler
vard ve matbaann onun evine gtrlmesini teklif ettiklerinde hi
dnmeden kabul etti. Olu Khemid ve enitesi Recebe seslenerek
matbaa makinesini gtrd ve Khaim ayn gn iktidar tarafndan
son derece tehlikeli devrimci olarak grlen Kobaya snd.
Khaim ynetim kart bildirilerin yaylmasnda aktif olarak
alyordu.
Khaimin soyundan gelenler bugn Gorodok (Grilubani) ve
Periada yayorlar.

Aara Abkhazlar

Fotorafta sada oturan kii, babas Khaim Smirba tarafndan

devrimcilere dahil edilen ve kendi evinde yasa d matbaa kurup
bror basarak datan Khemdi Smirbadr (1878-1963).
Khemdi Smirba hakknda bugne kadar bir ey yazlmamtr.
11 Kasm 1945de ekilmi ola bu fotoraf ilk kez yaymlanyor.
Solda Khemdinin ei Nezire Khalvai, ortada Khemdinin olu
Nurinin kz Culieta var. Arkada ayakta duranlar; Khemdinin kz
Adviye (sada) ve Nurinin ei var.

Aara Abkhazlar

Tupan Bey ervaidze

(1846-1914)
Aa Aarann yneticisi, hayrsever ve halk nderi.
Bu fotoraf Batumda Pukin caddesinde kendi evinin
nnde, Tupan Bey kendi ocuklarn eitim iin Batuma, yeni
alm olan erkek lisesine getirdiinde ekilmitir.
Oturanlar sadan itibaren Kadir, Tupan Bey ve einin
yeeni Khusein Avaliani. Ayaktakiler: Zekeria, Reit, Tupan
Beyin yardmcs Mustapa (Trk), Kamil ve kardeinin olu
Temur.

Aara Abkhazlar

Kadir Bey ervaidze

(1887-1919)
Vatansever,
askeri
lider ve halk nderi.
Aaral ilk hekim. 1918
ylnda
Grc
svari
birliinin kurucusu ve
komutan,
Grcistann
kurulu toplantlarnn ve
Transkafkasya Federasyonu
yesi. 26 Mays 1918
tarihli
Grcistann
bamszlk akdini onun el
yazs gzelletirmitir.

Aara Abkhazlar

Memed Bedia
(1858-1952)
Bu
Batumlu
Abkhaz,
cankurtaran ve dalg olup hayat
boyunca 4016 kiiyi boulmaktan
kurtarm
biridir.
O
deniz
kenarnda bym ve denizde
kendini karadaki kadar rahat
hissediyordu. Bu nedenle 1896
ylnda 38 yandaki Memedin
Batumdan Potiye 59 km yolu
dinlenmeden yzerek kat etmesi ve dnya rekoru krm olmas
artc deildir.
Maalesef bu baar Batum kahvehanelerini amam olup
sadece bizim kuamz Memed Bediann baarsndan dolay
ismini lmszletirerek dllendirmitir.

Aara Abkhazlar

Mustapa Atsamba
(1875-1932)
Abkhaz muhacir Yakubun
olu. Abkhaz by, hayrsever
ve toplum nderi olup babasnn
lmnden sonra Minda Kynde
dnyaya geldi. 13 yanda zengin
bir mlk sahibinin yannda oban
olarak almaya balad. 18
yandan itibaren ise ise telefon
hattnn korunmasnda, Batum
limannda
ykleme
ilerinde,
Rotildi ve Sideridi fabrikalarnda
ii
olarak
alt.
Burada
devrimcilere katld iin Sibiryaya srld. Hapishaneden hemen
kat ve geri dnd Batumda, igalcilerin kovulmas iin her trl
mcadeleyi verdi.
Sovyetler Birliinin kurulmasndan sonra politikadan uzaklat
ve emlak anlamazlklar ile ilgili komisyonda ye olarak grev
yapt. Dul ve yetim kalm kiilerin haklarn koruyor, halk arasnda
bir arabulucu grevi yaparak kan dman olan kiileri kan
dklmeden bartrmak iin alyordu.
Mustapa Atsambann Aarallarla ok byk dostluk balar
vard. Daba-Dzveleli Yunus Zoidze Mustapann vaftiz olu idi. Bu
aileye her yl misafir olurdu. Hayatnn son dnemindeki hasta
gnlerini de orada geirdi. Kendi istei ile onu irukhiye sedye
zerinde gtrdler. O irukhide hayatn kaybetti ve vasiyeti
gerei orada defnedildi.
Son dneme kadar Mustapa Atsambann mezar
bilinmiyordu. Ramaz Surmanidze, Sandro araidze, Tengiz
Tavdgiridze ve Suliko Makharadze onun mezarn bularak dzen-

Aara Abkhazlar

lediler. Aada anlattmz gibi Mustapadan sonraki yllarda ei

Esma Arsia ve ocuklar onun Aarallarla olan dostluunu srdrd.
te

bu,
yarm
yzyl
boyunca
kayp
olan
Mustapa
Atsambann
mezar.

88 yandaki Peride Atsamba aile fertleri ve yaknlar ile

birlikte irukhide babasnn mezar banda. Onlarn haricinde
mezar ortaya kararak dzenleyenlerden Sandro araidze
(ikinci), Suliko Makharadze (drdnc) ve Ramaz Surmanidzeyi
(sadan nc), yine Zaza Khalvai, Nugzar Amalobeli, Vano
Papunidze, Giuli Geladzeyi fotorafta gryorsunuz.

Aara Abkhazlar

Mustapa Atsambann mezar; Manana Stambulivili-Atsamba,

Tengiz Tavdgiridze, Peride Atsamba, Valentin Atsamba, Ramaz
Surmanidze ve Ziya Atsamba.

Ana Atsamba (sadan nc), mezarn banda oturanlar;

kameraman Temur Surmanidze ve sinema ynetmeni Zaza
Halvai.

Aara Abkhazlar

7 Mart 1929da Aara Meclisinin sekizinci toplants yapld.

Toplantya katlan 478 delege arasnda Grcler, Ruslar, Ermeniler,
Yunanllar, Yahudiler, Krtler be baka halklarn temsilcileri vard.
Toplantya Abkhaz da katlmt, onlardan biri Mustapa Atsamba
(ikinci srada dikilenlerden sadan ikinci) ve ei Esma Arsia (18711976) da vard. Esma Arsia da aktif bir konumda idi. O, kadnlar
arasnda ilk olarak bir tarm ortaklna katld, ayrca peesini ilk
karan kii olarak Aaral kadnlara tarihi bir rnek tekil etti.

Aara Abkhazlar

Esma Arsia-Atsamba (ikinci srada oturan) yaknlar ile

birlikte; kardei abann ei Napia, onun olu Enveri, Esmann
olu Ahmedi ve kz Peride. Ayaktakiler; oullar Azizi ve Khasan.

Aara Abkhazlar

Sokhumi Belediye Bakan Grigol olu Aleksandre ervaidze

Abkhaz-Grc akrabalar ile birlikte. Birinci srada oturanlar soldan
saa doru; Uangi olu Grigol (Gria) Dadiani, Grigol olu
Varlam Anabadze, ikinci srada ortada Grigol olu Aleksandre
ervaidze, Mikheil Jordania, ayaktakiler; ilki erem Bey olu
Konstantin ervaidze, ncs Grigol Cikia, drdncs
Elizbar olu Aleksandre (Durubia) Mkheidze.

Aara Abkhazlar

Grc-Abkhaz akrabal. Ortada Ekaterine Cicikhia-Dadiani.

Sokhumi, 1910lu yllar.

Aara Abkhazlar

Kazim Tarba
(1887-1958)
Abkhaz muhacir bir ailenin
ocuu olup Batumda dodu ve tm
genlik yllarn ar artlarda
alarak geirdi. 1932 ylnda
itibaren Aarada bulunan kyl
evinin yneticisi olarak alt.
Misafirhanenin
mdr
Dursun
Surmanidzenin
tutuklanmasnn ardndan onun
kk yataki olunu Kazim korudu ve alt ay boyunca ocua
ailesini aratmad.
Kazim Orta Batumlu Aye Bakuridze ile evlenerek bir
Abkhaz-Grc ailesi kurdu. Onun Guli, Nari ve Aslani adnda
ocuu oldu. Guli onlarca yl Batum niversitesinde genlerin
yetimesine yardm etti, yine Nari Batum ehrinin proje
organizasyonlarnda almaktadr.

Aara Abkhazlar

Batumlularn iyi tand, tarm ve ticaret ileri organizatr,

hayrsever ve hami erip Kaitambay (1894-1962) ei Peride
Tarba, ocuklar Babuli ve Lili ile birlikte gryoruz. erip
Kaitambann hayrl eli bu metnin yazarna da faydal olmutur.
Babasnn yirmili yalardaki srgn esnasnda onun arkada erip
Kaitamba kk yataki oluna her grmelerinde yardm elini
uzatrd.

Aara Abkhazlar

Trkiyedeki Abkhaz ve erkez muhacirler.

Aara Abkhazlar

Abkhaz asilzadeler. lk srada soldan itibaren; Kvac Akirtava,

agu Emukhvari, ikinci srada Kvac Marania, Zurab kotua,
Gucmahan Emukhvari, Dzvadzvala Marania. Ayaltakiler;
Giorgi Gvatua, Sirkhva Lekerbaia, Data Anabadze, Erasti
Emukhvari, Grigol arvaidze.

Aara Abkhazlar

Bu fotorafta Abkhazetide yaayan ve hayr ileri ile tannm

Abkhaz ve Grc kadnlar; Nino uua, Mariam DadianiAnabadze,
Tekle
Gegia-Turkiasi,
Elo Andreevskaiaarvdaidze, Despine arvaidze ve bakalar var.

Aara Abkhazlar

Bu iki fotoraf bize

Luku
ambann
ackl
gemiini
anlatyor.
lk
fotorafta usup ve Zina
amba (oturanlar), Sabri,
Luku ve Pikri amba
(ayakta) grlyor. Fotoraf 5
Kasm
1918de
ekilmi.
Bamszlk Batuma henz
gelmemi,
burada
henz
Osmanl, ngiliz ve Almanlar
hkimdi. Luku klcn kuanp
bamszlk
savalarna
katlmaya
hazrd.
Onun
bamszlk hayali yerine geldi
fakat ksa srd. Luku amba
Bolevik saldrlar nedeni ile
Grcistan terk etmek zorunda
idi.

Aara Abkhazlar

Yukardaki ikinci fotorafn 1921 ylnda Trkiyede ekilmi

olduu tahmin ediliyor. Luku arkada ile grlyor. Luku, lia
avavadzenin iirinden esinlenerek fotorafn arkasnda dolayl
olarak vatan sevgisini anlatm.
Benim gzel lkem, niye skldn,
Bu yl da hayr getirmezse, gelecek elbet senindir,
Bu ksa mektubu sizin iin yazdm,
Oturun ve okuyun, bakalm beenecek misiniz?
Mektubum sen abuk ula,
Seni okuyana kurban olurum,
Cevabn da abuk beklerim.
Luku amba

Aara Abkhazlar

erip Abdiba
(1896-1979)
Dikkat ekici bir toplum
adam, Orta Batum Halk
Komitesi
Bakan,
okuryazarln yaygnlamas iin
mcadele
eden,
Periada
Grc okulu ve ktphanesi
atran kii.
Batum blgesel devrim
komite yesi olarak seildi ve
kendi
inisiyatifi
dnda,
yoksullar komitesi brosu
yneticisi
olarak
grevlendirildi. Ayn zamanda Kzl Meclis bakan yardmcs idi.
Daha sonra milis kuvvetleri blgesel ynetiminin, Aara Konseyi
bakan yardmcl grevini yrtt.
erip Abdiba Dou Bilimleri niversitesini tamamlad, daha
sonra da onun talebi zerine bu niversiteye birok Aaral gen
(Nedim ve ota Nijaradze kardeler, Davit Mekheidze, Abdi
Surmanidze, Alimirza Bolkvadze, Davit Makharadze ve dierleri)
kaydoldu.

Aara Abkhazlar

1925 ylnda erip Abdiba Abkhazetiye gnderildi. Orada

blgesel komite personel blmnde birim mdr olarak
alyordu. alt birim ipekbcekilii birimi idi. 1937 ylnda
Batuma geri dnd.

Mecid Tarba

Memed Muskhacba

Aara Abkhazlar

Ahmed Muskhacba Aaral nc Abkhaz kadnlarla birlikte:

Zakire ombadolu, Lutbia ve Sabria amba, Koti Ameiba.
1925 yl.

Aara Abkhazlar

Khasan Kitazba
(1905-1942)
Eski
Maranlar
soyundan,
Batumda
tannm bir aydn, ksa
sreli hayatnda Abkhaz
ve
Grc
kardelik
ilikilerinde deerli izler
brakmtr.
Batum
balklar
kooperatifinin
kuruluu
Khasan Kitazba ad ile
ilikili olup bu kooperatif
o dnem 4000 ton balk hazrlyordu.

Aara Abkhazlar

Bu fotorafta byk bilim insan-hanedanlk aratrmacs, ok

sayda soyun tarihi deerlerini aratran ve soy armasn yeniden
ortaya karan, akademisyen Leo ervaidze (1911-2003) ve onun
ei ve ayrlmaz paras olan arkada Aldona Gabuniay
gryorsunuz. Bu iki deerli insan hayatn en zor ve dayanlmaz
yklerini gerek yurt dnda gerekse lkeleri Grcistanda birlikte
ekiyordu. Leo ervaidze, vasiyetine bal olarak onun varisleri
tarafndan nce Tifliste Mavi Kiliseye defnedilip burada cenaze
treni yaplm, daha sonra da buradan alnarak Abkhazetiye
gtrlp ata yurdu Eeraya kalc olarak defnedilmitir.

Aara Abkhazlar

erip Olu
Cemal Reizba
(1911-?)
Yetim olarak byyen
bu gen, olgunluk anda
Batuma yerleti ve 13
yandaki Laz kz Zekie
mamiiyi kararak gzel
bir aile kurdu.
II.
Dnya
sava
balatnda ok kii orduya
katlmaktan
kanyordu,
Cemale de bu ekilde
davranmasn nerdiler fakat
o kabul etmedi. lk gnnde
ordu komiserliine giderek
kaydoldu. Sonra gitti ve
Daha sonra Zekie bir mektup dahi almamtr. Cemal hibir iz
brakmadan kaybolan o milyonlarn kaderini paylat.

Aara Abkhazlar

Tannm hekim Nino Bakhtadze (1908-1999), pedagog ve

Aarada kadnlar aras eitim ileri organizatr.
1924 ylnda 16 yanda iken Agara (Orta Batum) okulu
mdr Abdul aidze ile evlenince (1907-1977, daha sonra nl bir
doktor oldu) dini sebeplerle aileleri her ikisine de kzarak evlerinin
kaplarn kapattlar. Bu genleri Mustapa Atsamba kendi evinde
arlad ve sahip kt ancak onlarn aileleri sakinleip evlatlar ile
barmadlar.

Aara Abkhazlar

Memed Olu Ali amba

(1917-2008)
rencilerinin bugn de
hatrlad bir retmen. O
Oamire lesi ilov Kynde
dnyaya geldi. Onun ailesi I.
Dnya sava srasnda 1915
ylnda Batumdan gitti ancak
birka yl sonra tekrar geri
dnd.
Ali ve aabeyi Omer
Orta Batumda drt yllk
ilkokulu, daha sonra da hazrlk
snfn birlikte okudular. Agara
Ky tarm okulunu da bitirdi.
Okul Mdr Niko uruaurinin yardm ile Ali, okuma-yazma
bilmeyen kalmamas iin faaliyet gsteriyor, dul ve yetimlere
arazilerini iletmelerinde yardm ediyordu. Bir dnem gen bir
ziraati olarak da alt. Yine 1937 ylnda Batum retmen
Enstitsne kaydoldu. 1939 ylndan sonra o artk pedagog, sonra
sras ile retmen ve eitim blm bakan oldu. Bakanlk
Mfettii, Batumun 14 ve 18 nolu okullarnn corafya
retmenliini yapt. ok sayda dl ve diploma sahibi idi.
Ali amba Grc ve Abkhaz halklar nnde borcunu layk
ile dedi ve iki halkn dostluk tarihine anlaml izler brakt.

Aara Abkhazlar

Mustapa Atsambann ocuklar:

Aziz-II. Dnya savanda hayatn kaybetti ve ekoslovakyada
defnedildi.
Akhmed-II. Dnya savanda geride iz brakmadan kayboldu.
Khasan-Batumlu tannm belediyeci, tarm temsilcisi ve toplum
adam.
Peride-Moskova niversitesinde profesr.
9 Mart 1941, Moskova

Aara Abkhazlar

Bairam olu Khalil

Panava (1926-1981)
Gnmzn Batumlular
bu
denizci
niformas ile ok gzel
grnen heybetli cesur
adam iyi hatrlar. O, 1959
ylndan itibaren hayatnn
byk blmn lmne
kadar
Batum
Liman
kaptan olarak geirmitir.
Khalil, Batumda 1
Nolu
okuldan
mezun
olduktan
sonra
yine
Batumda gemi kaptanl
eitimi
ald.
Uzak
denizlerin kaptan, Hazar
denizinde ve karadenizde;
Bakde,
Odesada,
Batumda, Zakaria Paliavili, Sokhumi, Komandari Petko,
Kutaisi, Batum, Pore Mosulivili isimli gemilerde grev yapt.
Khalil Panava, kendi engin bilgilerini gelecein denizcileri
ile paylayordu. Onun almalar ile ilgili deneme ve makaleler bir
gazetede yer ald, birka adet belgesel film ekildi. Ona Grcistana
nemli ulatrma hizmetlerinde bulunmu kii nvan verildi. Ald
pek ok dl vard.
Khalil 1955 ylnda pedagog Zinaida Alhorba (1928-2002) ile
evlenerek gzel bir Abkhaz ailesi kurdu (fotorafa baknz). Onlarn
ocuklar Davit ve Medea da denizci oldular. Yine Natalia
pedagogdur. Torunu Temur da denizcilii semi olup torunlar
Andro ve Alikide ayn konuda eitim alan rencidirler.

Aara Abkhazlar

Khasan olu
Cemal Kaitazba
1934
ylnda
Batumun Adlia kynde
dnyaya
geldi.
Tm
hayatn
denize
bal
olarak
yaam
bir
kaptandr. imdi 80 yana
yaklam olasnda ramen
yine canl, cesur bir
grne
sahiptir.
Gelecekten midini hibir
zaman kaybetmiyor ve
kendi
hayallerini
bakalarna da aktaryor;
Grcistan
birleecek,
gelecek nesiller, Psoudan
Sarpa kadar ona iyi
baksnlar, bu esiz vatan
sahipsiz brakmasnlar diyor.
Cemal Adliada 8 yllk okuldan mezun oldu ve ayn yl babas
Khasan Kitazba tarafndan kurulan balklar kooperatifinde
almaya balad. Daha sonra Novorosisk denizcilik okulunu
tamamlad ve orduda grev ald. Terhisinin ardndan nce kaptan
yardmcs sonra da balk gemisinde kaptan olarak grev ald ve 47
yln bu grevde geirdi. Cemalin nvanlarn, madalyalarn ve
diplomalarn saymakla bitiremeyiz. Onun evinin kapsndaki u
yaz her eyi anlatyor; Aara zerk Cumhuriyeti balk gemisinde
grevli kaptan Cemal Kitazba burada yayor.
Cemal u anda gen denizcilerin kaptan-hocas olarak grev
yapmaktadr.

Aara Abkhazlar

Batum, eitim alanlar evi. Sadan sola;

1.Guli Reizba-Tavdgiridze
2.Ramaz Surmanidze
3. Peride Atsamba
4.Tengiz Tavdgiridze
5.Nanuli Tavdgiridze
21 austos 2009

Aara Abkhazlar

21 austos 2009
Peride Atsamba ile eitim alanlar evindeki grme. 72 yl
nce, 1937 ylnda iiriyle ilerinde Ekaterine Gabavilinin de
bulunduu Grc yazarlar selamlad yer.
Fotoraftakiler: Tengiz Tavdgiridze, Peride Atsamba.

Aara Abkhazlar

Peride Atsamba
Aaral Abkhaz Mustapa Atsambann kz (doum yl, 1922),
Moskova niversitesinin deerli bir profesr, yetenekli dilbilimci
ve ok dil bilen, Grc, Abkhaz, Rus, Trk, Krt ve baka halklar
arasnda sevgi, dostluk ve kardelik vaaz eden kii.

Aara Abkhazlar

Peride Atsamba Aara Ansiklopedisinin yaz ilerinde.

Soldan saa doru Otar Gaua (Ansiklopedinin koordinatr),
Vano Papunidze-Editr, Profesr ve Peride Atsamba.
11 austos 2010.

Buras Otar Gaguann oluturduu Abkhazeti ve Samaablo

(Tskhinvali) kesi. Oralar ok kez grenler ve bu blgelerin
tarihinde yer etmi kk yaynlar var bu kede.

Aara Abkhazlar

Tm Batum ve zellikle entelektel evreler tannm pedagog

eitim organizatr, byk aile sahibi ve faziletli kadn Nunu
auba ile bugn de gzellik kazanmaktadr. Ona onlarca yl
boyunca hayat yolculuunda lay ile arkadalk yapan, gzel akl
ile Aarada birok giriim ve yeniliin organizatr olan, yksek
meclis yesi ve ehir meclisi bakano Revaz Nijaradzeyi (19281999) gryoruz.

Aara Abkhazlar

Dursun olu Mevlud Diasamidze

(1866-1928)
Grc-Abkhaz karm ailenin reisi. Ei Zelikha, Certegi
Agrbann kz olup (1870-1969), maalesef burada sunmak iin bir
fotorafn bulamadk.
Mevlud ve Zelikhann torunlar Batum niversitesi
profesrlerinden nl bilim insan Rezo Diasamidze ve nl tp
doktoru, Diasamidze soyadl bir ailenin reisi Dursun Diasamidze,
onun ei Doktor Abrize Cikhavili-Diasamidze ve ocuklar: Behri,
Ednar ve Cemali toplumumuz iyi tanyor.

Aara Abkhazlar

1937 Ylnda Bask Gren Aara Abkhazlar

Kemaa olu
Memed amba
(1882-1942)
Orta
Batumda
dnyaya
geldi,
ilkokul
mezunu idi fakat ailesinin iyi
yetititmesi sayesinde Aara
halk arasnda byk sevgi
ve sayg gryordu. Orta
Batumda
bir
tarm
kooperatifi kurulmasn ve
ayn ekilde ay ve narenciye
plantasyonlarnn oluturulmasn salad. Kendi olunu
ve daha sonra da tannm
pedagog Ali ambay bu ie
dhil etti.
1937 ylnda Memed amba tutukland ve 9 yl ceza alarak
Sibiryaya srld. Resmi verilere gre o 1942 ylnda lm ancak,
1937 ylnda susuz yere kuruna dizilmi olanlarn ailelerine bu tr
bilgiler veriliyordu.

Aara Abkhazlar

Ali olu Mecid Asadzba

(1906-1937)
Batumda dnyaya geldi,
Bak Yksek Parti Okulunu
tamamlad. Aaradaki yksek
ihtisas komisyonlarndan birinin
yneticisi olarak alyordu.
1937 ylnn ekim aynda
tutuklanarak Grcistan Sovyet
Sosyalist Cumhuriyeti i ileri
komisyonunu oluturan lnn
ald 10 Ekim tarihli kararnn
58-2 ve 58-1. Maddelerine gre
en

ar

ceza

olan

kuruna

dizerek idama mahkm ettiler. Bundan be gn sonra da 15 Ekim

tarihinde bunu gerekletirdiler.
Grcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin 16 Ocak 1989
tarihli talimatnn I. Paragrafna istinaden Ali olu Mecid
Asadzbann susuzluu kabul edilerek itibar iade edildi.
Fotorafta Mecid Asadzba ei Peride Tarba ile birlikte
grlyor.

Aara Abkhazlar

Ali olu Khusein Asadzba

(1910-1937)
Batumda, Gorodokide
(Grilubani) dnyaya geldi,
burada okulunu bitirdikten
sonra Bak Yksek Parti
Okulunu tamamlad.
Khusein
Asadzba
Batumun bir ilesinde i
ileri idaresi mdr olarak
alyordu. 1937 ylnn ekim
aynda kardei Mecid ile
birlikte tutukland. Onu silahl
ayaklanma,
ayaklanmay
organize etmekle suland. nceden hazrlanan bu sahte sulamalar
nedeni ile ona da en yksek cezay vererek kuruna dizmek zere
Batuma getirerek cezalandrdlar.

Aara Abkhazlar

Saire Cikhavili
(1897-1939)
Batumun yerlisi olan
bu
kadnn
tutuklanmasnn tek
sebebi, nl devlet ve
toplum adam Nestor
Lakobann (18931936) ei olmasdr.
Kendisinin politika ve devlet ileri ile hibir alakas yoktu. 1937
ylnda Batumdan srgne gnderildi ve iki yl sonra da onun lm
haberi (bazlarnn fikrine gre ldrld) geldi.
Fotorafta Saire Cikhavili ve Nestar Lekoba grlyor.

Grcistann bamsz olduu dnemde, 1919-1921 yllarnda

Batumda Saire Cikhavilinin evinde dikkat ekici bir Abkhaz,
toplum adam ei Apolon olu Nestor Lakoba yayordu.
Ona mteekkir olan Batumlular adn lmszletirmek iin
Luka Asatiani Caddesi No:24 adresindeki evde ant bir levha
yaptlar.

Aara Abkhazlar

erip olu Akip Tantiba

(1896-1937)
Aaral ilk uzak
deniz kaptan olan Akip
Tantiba
(Tant-olu)
Batumda dodu. 1912
ylnda henz 16 yanda
bir gen iken hayatna
denizde yn vererek nce
denizci oldu, be yl sonra
ynetici
pozisyonuna
geldi. 1917 ylnda Akip
Tantiba alva Eliann
kaptan oldu, yine 1932
ylnda ona dizel motorlu
Minsk
gemisinin
kaptanln verdiler. O
Grcce ve Abkhazca
konuuyordu. Ayn zamanda rahata ngilizce, Rusa, Trke ve
Yunanca da konuabiliyordu.
Akip Tantiba 1931 yl aralk aynda Trkiye karasularnda
kaza geiren buhar motorlu gemi liin kurtarlmasnda aktif
olarak almtr. Cesareti ve fedakrl dolaysyla onu Lenin
nian ile dllendirdiler. Akip Tantibay 1937 ylnda tutukladlar
ve ailesi bu gne kadar onun akbeti hakknda hibir bilgi alamad.

Aara Abkhazlar

Akip Tantiba
Ei-Mina Kadizade
Byk olu-Tutu

Tutu Tantiba

ocuklar: Tutu
ve Ednan (oturan)

Ednan Tantiba

Aara Abkhazlar
Akip olu Tutu (Giorgi) Tantiba (1925-1987)
Tutu Tantiba-takma ad Tangasi olan nl bir futbolcu olup Grc
futbolunun geliimine byk katklar olmutur.
Babasnn cezalandrlmas nedeni ile (1937 yl) Tutuun ailesi
srekli bir bask altnda idi fakat annesinin kararll ve onlar yetitirmesi,
ocuklarn hayatn doru ynlendirmitir.
1944-1948 yllar arasunda Tutu Tantiba Batum Denizcilik
okulunda eitim grd ve ayn zamanda Dinamo Batum spor kulbnde
futbol oynad. O, on yl boyunca takmn kaptanlk bantn tamtr.
Kulp, tarihindeki ilk Grcistan ampiyonluunu da bu dnemde
kazanm ve kupa sahibi de olmutur.
Tutuun kardei Ednan da Grc spor tarihinde ok deerli izler
brakm bir futbolcudur (1927-1974). O, Dinamo Batum ve Dinamo
Tiflis kulplerinde, ayn ekilde Letonyann Riga Daugavas takmnda
futbol oynad. Usta bir sporcu idi. Riga kltr fizik enstitsn bitirdi.
Ednan hayatnn sonuna kadar Rigann Daugavas kulbnn ba
antrenr idi.
Tutu Tantiba 1959-1961 yllar arasnda Aara devlet konser
salonlar (flarmoni) yneticisi, yine daha sonra hayatnn sonuna kadar
Uluslararas Sinema salonlarnn mdr ve sinema alanlar sendikas
bakan idi.
Tutu Tantiba, Batum 22
nolu ortaokulunun pedagoji ve
eitim blm bakan olarak
hayat boyunca alm olan aib
kz Zeynep Patladze (1938-2001)
ile evlenerek rnek bir AbhazGrc ailesi kurdu. O kendi bilgi
ve enerjisini gelecek nesillerin
yetitirilmesinde kullanyordu.
Onlarn ocuklar Akip ve smet toplumsal iler ve i hayatnda
aktif olarak alyorlar. Torunu Giorgi, tannm byk dedesinin yolunu
seti. O, u anda denizcik akademisi rencisi olup yine torunlar Tamar,
nga ve Nino da ayn okulda renciler.

Aara Abkhazlar

Pati Aciba (1929-1988)

nl bir kayak ve ayn
zamanda atlet olan Pati Aciba,
be
kez
Aara
kayak
ampiyonu, iki kez ikinci, bir
kez de nclk dl sahibi
oldu. Kolmeurni spor merkezi
Aara
Blgesi
I.
Spor
festivalinde yksek atlamada
birinci olmu, 100m ve 800m
kouda nclk elde etmitir.
Urekhi kynde dnyaya
gelen Pati, Khuloda yaad
ve spor yapt dnemin
sonrasnda Soso Meladze ile evlenmi ve iki ocuu olmutur.
ocuklarndan Khatuna Meladze Khulo spor salonunda program
sorumlusu, Gia ise devlet tiyatrosunda oyuncu ve koreograftr.

Aara Abkhazlar

Khasan kz Emine Aslanzade

(1912-1968)
Batumlu Emine sanayici ve belediyeci bir ailede dnyaya geldi.
Babas Khasan 1902 ylndan itibaren iki kez Batum danma heyeti
yesi olarak ve arazi kullanm komitesi bakan olarak seilmiti.
Emine Batum kz lisesini bitirdikten sonra 1944 ylnda
Mohakale tp enstitsn tamamlad. Daha sonra orduya alnd ve
askeri doktor olarak alt. Hekim olduu kadar sava olarak da
kendini gsterdi.
Ordudan terhis olduktan sonra Emine Aslanzade Batum birinci
hastanesi bahekimi olarak grevlendirildi ve bu grevini lnceye
kadar srdrd. Onun alm olduu sava madalyalar vard. 1962
ylnda ona Aaraya hizmet eden saygn hekim nvan verildi. II.
Dnya sava tarihinde geride hibir iz brakmadan kaybolanlar
arasnda saylan Aslan Aslanzadenin, bu hekimin kardei Remzinin
olu olduunu dnyoruz.
Fotorafta sadan itibaren Emine, annesi ve kzkardeini
gryoruz.

Aara Abkhazlar

II. Dnya Savanda len ve Geride z Brakmadan Kaybolan

Aara Abkhazlar
1. Mustapa olu Remzi Abdiba (Urekhi) 1920-1944, akibeti
bilinmiyor.
2.Mustapa olu Khasan Abdiba (Batum), ?-1942, akibeti bilinmiyor.
3.Akhmed olu Kazm Agba (Urekhi) 1916-1941, akibeti bilinmiyor.
4.Khasan olu Muni Agirba (Ahaleni) 1920-1941
5.amil olu Cemal Agirba (Akhaleni) 1920-1941
6.erip olu Akhmed Akudba (Helvaauri) 1916-1941
7.Reid olu Mecid Akudba (Batum), akibeti bilinmiyor.
8.erip olu Akhmed Ajiba (Kahaber) 1909-1941
9.Khusein olu Murtaz Ajiba (Kakhaber) ?-1941, akibeti bilinmiyor.
10.Osman olu Selim Arun (Batum) ?-1944, akibeti bilinmiyor.
11.Osman olu Halil Arun (1914-1944)
12.Ali olu Osman Atsamba (Batum), akibeti bilinmiyor.
13.Aslan Aslan-zade (Batum), akibeti bilinmiyor.
14.Akhmed olu Kazim Aba (Batum)-1918-1943
15.Ali olu zet Aphazoli (Acaris Amarti) 1918-1941, akibeti
bilinmiyor
16. Mustapa olu Aziz Atsamba (Batum) 1914-1943
17.Mustapa olu Akhmed Atsamba (Batum), 1909-1945, akibeti
bilinmiyor.
18. Mamud olu Rudin Bedia (Batum), 1925-1944
19.Mamud olu Repik Bedia (Batum), 1922-1944, akibeti
bilinmiyor.
20. Khusein olu Akip Zukbaia (Batum), 1941
21.Mur-Mula Kainolu (Batum), 1943
22.ah olu Osman Kainolu (Batum)-1942
23.Bairam olu Dursun Kaitamba (Kahaber), 1944

Aara Abkhazlar

24.Osman olu Remzi Kaitamba (Urekhi), 1910-1941, akibeti

bilinmiyor.
25.Daud olu Khusein Kaitamba (Kakhaber), 1942
26.Akhmed olu Receb Kiinba (Kakhaber), 1906-1942
27.Reid olu Mecid Kudba (Urekhi), 1919-1941
28.Remzi Lazba (Batum)-1944
29.vane olu Nikoloz Marania (Batum), 1945
30. Khusein olu aban Muskhacba (Urekhi), 1944, akibeti
bilinmiyor.
31.Mustapa olu smail Pimba (Urekhi), 1944, akibeti bilinmiyor
32.Khusein olu Jiba Nug (Politkheli), 1942
33.erip olu Cemal Reizba (Batum), 1911, akibeti bilinmiyor.
34.Ali olu Khasan Reisolu (Batum), 1910-1943
35.Tropim olu Akim Smirba (Ortabatum), 191-1941
36. Khemid olu Nuri Smirba (Batum), 1942, akibeti bilinmiyor
37.Khemid olu Rasim Smirba (Batum), 1917-1942, akibeti
bilinmiyor.
38.Hhemid olu Haki Smirba (Batum), 1916-1942

aban Muskhacba

Khaki Smirba

Aara Abkhazlar

39.Bayram Ali olu Sevdin Panava (Kakhaber), 1941, akibeti

bilinmiyor.
40. Suleiman olu Temur Kutelia (Kakhaber), 1943
41.Khasan olu smail amba, 1910-akibeti bilinmiyor.
42.Memed olu Omer amba (Otra Batum), 1915-1942
43.Ahmet olu Osman amba (Orta Batum), 1914-akibeti
bilinmiyor
44.Suleiman olu Kazim amba (Orta Batum), 1915-1941
45.smail olu Adil Hibaia (Helvaauri), 1914-akibeti bilinmiyor.

Aara Abkhazlar

nl jinekolog Doktor Polina Emkhvari Gali ilesi khortolo

kynde dnyaya geldi, Tiflis Tp Bilimleri Enstitsnden mezun
olduktan sonra hayatnn byk blmnnde Abaa ilesi halknn
salna hizmet etti. Yallk anda kendisinin de doktora ihtiyac
olduunda byk lkelerin byk kliniklerini tercih etmeyip kendi okul
arkada Aarada iyi tannan Profesr Akaki Beridzeye gitti. 20 Eyll
tarihinde bir ameliyat geirdi ve u anda kendisini ok iyi hissediyor.
Bayan Polina Emkhvariye mteekkir olan Abaa halk Sucuni
Kltr Evinde onun iin harika bir gece dzenledi. Bu geceye Batumdan
da davetliler vard ve Sucuni Aziz Giorgi Kilisesinin bahesinde bir hatra
fotoraf da ektirdiler.
Oturan, Polina Emkhvari
Ayaktakiler sadan sola: Akaki Beridze, Guram Gunava, Nodar
Emhvari, Roena Emkhvari, Ramaz Surmanidze, Tengiz Tavdgiridze.
19 Ekim 2010

Aara Abkhazlar

Evrensel Abkhaz Forumunun hazrlk dneminde, tannm

Svetlana ve Anzor Kudba ailesinin akrabalar Trkiyenin zmit
ehrinden misafir olarak gelmilerdi. Bu fotoraf da o zaman ekildi.
Soldan saa doru Tengiz Tavdgiridze, Nuri Kudba, Musa
Tavan (Kudba), brahim Tavan (Kudba), Ramaz Surmanidze,
Anzor Kudba, Svetlana Kudba, Spartak Kudba ve Mukhamed
Kudba.
Kasm 2010

Aara Abkhazlar

NDEKLER
Aara Abkhazlar ........................................................................3
Khaim Smirba ...........................................................................21
Khemdi Smirba ..........................................................................22
Tupan Bey ervaidze.................................................................23
Kadir Bey ervaidze .................................................................24
Memed Bedia .............................................................................25
Mustapa Atsamba ......................................................................26
Kazim Tarba ..............................................................................33
erip Kaitamba ..........................................................................34
Luku amba ..............................................................................38
erip Abdiba ..............................................................................40
Mecid Tarba ve Memed Muskhacba ...........................................41
Ahmed Muskhacba ....................................................................42
Khasan Kitazba .........................................................................43
Leo ervaidze ve Aldona Gabunia.............................................44
Cemal Reizba....45
Nino Bakhtadze ve Abdul aidze.46
Ali amba ..................................................................................47
Aziz, Ahmed, Khasan, Peride Atsambalar..................................48
Halil Panava .............................................................................49
Cemal Kitazba ...........................................................................50
Peride Atsamba ..........................................................................53
Nunu auba, Revaz Nijaradze ...................................................55
Mevlud Diasamidze ....................................................................56
1937 ylnda Bask Gren Abkhazlar ..........................................57
Memed amba .......................................................57
Mecid Asadzba ........................................................58
Husein Asadzba ......................................................59
Saire Cikhavili ve Nestor Lakoba ...........................60

Aara Abkhazlar

AkipTantiba ............................................................61
Tutua ve Ednan Tantiba ........................................62
Pati Aciba ...............................................................64
Emine Aslan-zade ...................................................65
kinci dnya savanda len ve geride
iz brakmadan kaybolan Aara Abkhazlar...................................66
Polina Emkhvari .........................................................................69
Trkiyeden gelen misafirler .......................................................70

Aara Abkhazlar

Dzenleyen; Nazibrola Surguladze

Dizayn; Anaida Avetisiani

Basm, Poligraf Servisi Ltd.

Lermontov Sok. No:47, Batumi Tel: 7 91 77