Haberleşme Sistemleri - Cahit Karakuş Konu Anlatımı

www.eemdersnotlari.
com
HABERLEME SSTEMLER
SAYISAL HABERLEME
SSTEMLER
Dr. Cahit KARAKU
2011
NDEKLER
1. GR
2. HABERLEME SSTEMLERNN TARHSEL GELM
2.1. Telekomnikasyon irketleri
3. KAVRAMLAR
3.1. Telefon Nasl alr?
3.2. Ses Dalgalar
3.3. Sinyal
3.4. Analog aret
3.5. kili (Binary) Onaltlk (Hex) Say Sistemi
3.6. Lojik Kaplar
http://www.ylt44.com/ders/communication.html[31.08.2014 15:38:55]
HABERLEME SSTEMLER
www.eemdersnotlari.com
3.7. Complex numbers
3.8. Bit, Bit/San, Byte, Baud Rate, BER

3.9. Sktrma - CODEC
3.10. Grlt Tipleri
3.11. Logaritma
3.12. lm Birimleri
3.13. Haberleme Kanal, Kanal Kapasitesi ve Band Genilii
3.14. Gecikme
3.15. Uygulamalar
4. TRANSMSYON ORTAMLARI
4.1. Haberleme Ortamn Salamas Gereken Kriterleri
4.2. Klavuzlu Transmisyon Ortamlar
4.3. Fiber Optik Kablo
4.4. Kablosuz Eriim Teknolojileri
4.4.1. Kablosuz Yerel Alan Alar (Wireless Local Area Networks, WLAN)
4.4.2. Uydu Eriim Sistemleri
4.4.3. Link Analizi ve Planlama
5. MODLASYON
5.1. Modem Standards
5.2. Modlasyon Teknikleri
5.3. Darbe Kod Modlasyonu (PCM Pulse Code Modulation)
5.4. Diferansiyel Darbe Kodlamal Modlasyon
5.5. HDB3 (European E-carrier)
5.6. Speech Compression Standards
6. ANAHTARLAMA VE OULLAMA
6.1. Public Switched Telephone Network (PSTN)
6.2. PBX
6.3. IP PBX / VOIP Telefon Sistemi
6.4. Telefon Teknolojisinde Son Gelimeler ve GSM
6.5. E1 - TDM
6.6. oullama
6.7. Saysal Anahtarlama
6.8. Hizmette performans artrma
6.9. Trafik Analizi
5.9.1. Uygulama-1: Trafik analizi ve planlama
7. ERM TEKNOLOJLER
7.1. ATM Asynchronous Transfer Mode
7.2. ISDN
7.3. TDM - Kiralk Hatlar
7.4. Frame Relay
7.5. xDSL
7.6. Standart Balant Hzlar
8. A TEKNOLOJLER
8.1. OSI (Open System Interconnection)
HABERLEME SSTEMLER
8.2. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol

8.3. Ethernet
8.4. A Topolojileri
8.5. Giga Bit A Omurga (Backbone)
8.6. Interfaces
8.7. VoIP
8.8. A Ynetimi
8.9. Kamps A zmleri
8.10. IP Adresleme
8.11. IP Adres Snflar
8.12. TCP/IP Ynlendirme
8.13. IP Routing - Ynlendirme
9. BLG GVENL
9.1. VPN
9.2. Kablosuz Alarn Tad Riskler
9.3. Kritik Alt Yaplara Siber Saldr
10. LETM ALT YAPISI HAZIRLAMA
10.1. Kaz leri
10.2. Boru Deme ve Dolgu leri
10.3. Prefabrik Rgarlar
10.4. Direkler
10.5. Topraklama ve Paratoner
10.6. Kabinetler
10.7. Tadilat ve Tefriat leri
11. SORULAR
11.1. 2011 Yl Vize Ve Snav Sorular
12. EKLER
12.1. Standartlar
12.2. Morse Kodlar
12.3. Alfabe Heceleme

12.4. Birimler
12.5. Haberleme Sistemleri Montajnda Kullanlan El Aletleri
KAYNAKLAR
1. GR
Haberleme: Ses, grnt, video, veri, telemetrik gibi bilgilerin bir noktadan dier bir noktaya yksek
verimde, yksek kalitede ve gvenli bir biimde iletilmesidir. Haberleme sistemi; gnderilecek bilginin
retildii kaynak, gnderici, iletiim ortam ve alc devrelerinden oluur.
Haberlemede Kaliteyi belirleyen parametreler:
letiim ortamnn kapasitesi.
Ses iletiminde; Anlama, Tanma, Hissetme ve Gecikme (kulak alglama sresidir -800ms)
HABERLEME SSTEMLER
Grntde; Resim orijinaline sadk kalma

Video konferans; Gzn alglamadaki gerekli bir saniyedeki resim ereve says
Veri iletiminde; Bit hata oran
Bir satrda, ortalama olarak 66 harften fazla olmamaldr. Bir satrda daha fazla harf bulunursa,
okuma gleir. nk, gz bir satr sonundan dierin bana dnmekte zorlanr.
Haberleme sistemi 5 bileene sahiptir;
Veri kayna (where the data originates)
Verici - letici(device used to transmit data)
Transmisyon Ortam (Telli ve Telsiz ortamlar)
Alc (device used to receive data)
Var Yeri (where the data will be placed)
2. HABERLEME SSTEMLERNN TARHSEL

GELM
nsanlarn ilk alardan itibaren beliren en nemli ihtiyalarndan bata geleni haberlemedir. Bunun iin de
ate yakma, duman, ses iaretlerinden, davul, boru, ddk gibi btn imknlardan faydalanlmaya
allmtr.
Yaznn icat iaretler ile anlama ve iletiim kurma yntemlerini gelitirmitir. Kayda alnma ile tarih sonraki
nesillere aktarlmtr. Yaz taa, amurdan paralara, aaca, madeni levhalar zerine, kda yazlmtr.
Konumalarn yaz ile ifade edilmeye balamas ilk kez Smer' de ve Eski Msr' da gereklemitir. Finikeliler
ve Romallar bugnk alfabeyi oluturdular. Smerliler ivi yazsn, Msrllar hiyeroglif yazy, Romallar Latin
yazsn kullandlar.
M. 3000 civarnda Msrda HYOROGLF ad verilen yaz sistemi bulundu. Bu yazlar insan hayvan ve
eya ekillerinden ve baz sembollerden olumaktayd
M. 1300 Civarnda Mezopotamyada ( Bugnk Suriye ve Irak topraklar) ilk alfabenin kullanld
bilinmektedir.
HABERLEME SSTEMLER
M.S 1045 Msrllar tarafndan bulunan papirus adl kad gelitiren inde ilk kez Pi CHENG adl mucid
matbaa harflerini icad etmi ve kitap basmtr. Daha sonralar 1645 Avrupada Guttenberg adl mucit
matbaa makinasn icad etmitir.
1820 ylnda Danimarkal OERSTED adndaki bilim adamnn elektromanyetik akm kefetmesiyle
gnmzde kullanlan modern iletiim aralarnn temel alma prensipleri domutur.
1826 da gnmzde en yaygn iletiim aralarndan biri olan Fotoraf Fransz NIEPCE tarafndan
bulmutur.
1843 de Amerikal li bilim adam kendi ad olan ve (.) ve (-) lerden oluan MORS alfabesini icad etmitir.
1867 ylnda Amerikal politikac ve mucit SHOLES ilk daktilo makinasn icad etmitir.
1873-Maxwell elektromanyetik dalga denklemlerini buldu.
1876 Ylnda Amerikada skoya asll aratrc A.Graham BELL elektrik telleri zerinden ilk insan sesini
iletmeyi baarm ve bu aletin adna Tele-Phone : Telefon yani uzaktan konuma adn vermitir. BELL
ile yardmcs Watson arasnda 10Mart 1876 da odadan odaya gerekleen bu bulu modern iletiimin
balangc saylmaktadr.
Telefonda hemen hemen her gn kim bilir ka kez kullandmz ALO szc, gerekte bir sevgilinin
adnn "ksaltlm" biimidir. Sevgilinin "tam ad" "Alessandra Lolita Oswaldo" dur. Bu sevimli gen kz,
telefonu icat eden Alexander Graham Bellin sevgilisiydi. Graham Bell, telefonu icad edince, ilk hatt
sevgilisinin evine ekmiti.
1877 ylnda Amerikal aratrmac EDISON FonoGraf denilen ve ses kaydetmeye yarayan ilk aleti icad
etmitir. lk kez kpeinin sesini kaydettii bu cihaz gnmzde kasetalarlarn ve CD/DVD alarlarn
temelini yaratan bulu olmutur.
1894 de Fransz LIMUERE kardeler lk sinama makinasn icad etmilerdir. Bylece grntnn kayt
edilmesi, saklanmas ve yeniden gsterilmesi imkanl hale gelmitir. Bu bulu iletiimde devrim
saylmaktadr.
1896 ylnda talyan MARCONI ilk mors alfabesiyle yapt Radyo yaynn baarmtr. ( daha sonra 1901
de ilk okyanus ar radyo yayn yaplmtr . 1907 Ylnda ise kanadal FESSENDEN adndaki bilim adam
insan sesiyle ilk radyo yaynn yapmtr.)
1917 A. K. Erlang (Denmark) The beginning of Telephone Traffic Engineering
1922 ylnda KORN adl Alman bilim adam elektrik tellerinden fotograf gnderebilen ilk fax makinasn
icad etmitir.
1926 ylnda Logie BAIRD adndaki iskoyal bilim adam insan yznn grntsn radyo dalgalaryla
ok uzaklara gnderebilen ve Tele-Vision: Televizyon denen ve uzaktan grme anlamna gelen aleti icad
etmitir. 1936 ylnda ngilterede lk kez siyah beyaz TV yaynlar BBC tarafndan balatlmtr.
1938 ylnda CARLSON adndaki Amerikal bilim adam PhotoCopy: Fotokopi cihazn icad etmitir.
1946 ylnda Amerikal J.ECKERT ve arkada MAUCHLY adl bilim adamlar askeri amal hesaplar
HABERLEME SSTEMLER
yapmak iin dnyann ilk bilgisayarn icad etmilerdir. ENIAC adn verdikleri bu bilgisayar 30 ton
arlnda ve 4 apartman dairesi byklnde olup iinde 18 000 elektronik tp (Lamba)
bulunmaktayd. Bu alet gnmzde kullanlan modern bilgisayarlarn babas saylmaktadr.
1947 Transistor kefedildi
1962 ylnda Amerikallar dnyann ilk iletiim uydusu olan TELSTAR' uzaya frlatmlardr. Bu uyduyla
ktalar aras Telefon konumalar Telefax Telex haberlemeleri ve TV -Radyo yaynlar yaplmas olanakl
hale gelmeitir.
1962 Orbiting communication satellites were used to relay and amplify telephone transmissions for the
first time
1973 Ethernet invented Xerox Parc Bob Metcalfe, TCP/IP first described, The File Transfer Protocol
(FTP) is introduced
1970 li yllarda Amerikada niversiteler aras bilgi iletiiminde kullanlmak zere ARPA denilen yeni bir
iletiim sistemi gerekletirilmitir. Bu sistemle ayr ehirlerdeki bilgisayarlarn birbirlerine
balanabilmeleri mmkn olmutur. 1974 de bu iletiime standart getirilmi ve adna TCP/IP protokolu
denmitir. Ayni yllarda Amerikada IBM irketi bilgi depolamada ve bunun farkl makinalarda
kullanlmasn salayan ve Floppy denilen disketleri icad etmitir.
1981 Amerikada IBM irketi lk kiisel bilgisayar denilen ve bugn iletiimde devrim saylan ve PC adn
verdii bilgisayar retmeye belad.
1982 de Hollandal PHILIPS ve Japon SONY irketleri Compact Disk (CD) denilen aleti retmilerdir Bu
cihazlar ok dk seviyeli LAZER ile almaktadrlar
1983 de Amerikal MikroSoft firmas gnmzdede hala kullanlmakta olan ve iletiimde r aan
Windows adn verdii yazlm sistemini icad etmitir.
1985 ylnda amerikada kullanlmakta olan ARPA iletiim sisteminin ad INTERNET adyla deitirilmitir.
nternet bilgi otoban anlamna gelmektedir
1990 ylnda yaadmz aa adn veren ve iletiimde bu gn son nokta olan WWW yani world Wide
Web icad edilmitir. 1992 WWW invented, CERN physicist Tim Berners-Lee.
Trkiye de Telekomnikasyon Tarihesi

23 Ekim 1840: Bugnk Trk Telekomun Postahane-i Amirane adyla Sultan Abdlmecit tarafndan
kuruldu.
9 Austos 1847: lk telgraf alma-ekme ileminin baaryla gerekletirilmesi zerine ilk telgraf hattnn
stanbul-Edirne arasnda denmesine baland.
Temmuz 1881: stanbul Soukemedeki Posta ve Telgraf Nezareti binasyla Yeni Camideki postane
arasnda tek telli bir telefon ekildi.
3 Mays 1909: lk manuel telefon santrali, stanbul Byk Postane binasnda 50 hatlk olarak tesis
edildi.
4 ubat 1924: 406 sayl Telefon ve Telgraf Kanunu ile yurdun her tarafnda telefon tesis etme ve
iletme grevi PTT Genel Mdrlne verildi.
11 Eyll 1926: Trkiyenin ilk otomatik telefon santral, 2000 hatlk kapasiteyle Ankarada hizmete
verildi.
1 Eyll 1929: Tek devreli ilk ehirleraras haberlemesi Ankara-stanbul arasnda gerekletirildi.
1940: Ankara-stanbul arasnda tesis edilen 2 adet tek kanall havai hat oklayc sistemi haberlemede
eskiye gre byk kolaylk salad.
Kasm 1973: lk otomatik teleks santrali kuruldu.
HABERLEME SSTEMLER
6 Nisan 1976: Antalya-Catania arasnda toplam 480 kanall ilk denizalt koaksiyel kablosunun hizmete
verilmesiyle, ok kanall yurtd haberlemesi saland.
23 Nisan 1979: lk uydu haberleme yer istasyonunun hizmete verilmesiyle INTELSAT zerinden Atlantik
blgesi uydular kullanlarak 13 lke ile haberleme saland.
18 Aralk 1984: Trkiyenin ilk saysal telefon santrali, Ankara Kavaklderede hizmete verildi.
10 Nisan 1985: Haberlemede kanal kapasitesini artran fiber optik kablo, ilk kez Ankara(Ulus)-Glba
Uydu yer merkezi arasnda yeraltnda denerek 1310 nm dalga boyunda 140 Mb/slik sistem hizmete
verildi.
Kasm 1985: lk saysal radyolink sistemi Ankara-stanbul arasnda hizmete verildi.
23 Ekim 1986: Mobil telefon, Ankara ve stanbulda; ar cihazlar da Ankara, stanbul ve zmirde
hizmete verildi.
4 Mart 1987: Avrupada ilk olarak uydu sistemi zerinden video konferans lkemizde gerekletirildi.
15 Temmuz 1987: ller arasna fiber optik kablo, ilk kez Aydn-Denizli arasnda havai olarak dendi.
Aralk 1988: lk olarak Ankara, ankayada Kablo TV hizmeti verilmeye baland.
1989: DPN modlleri kullanlarak ilk Paket Anahtarlamal Data ebekesi olan TURPAK kuruldu. ebeke
zerinden X.25, ITI, SNA servisleri verilmeye baland.
21 Aralk 1990: Fransz Aerospatiale firmas ile TRKSAT Milli Haberleme Uydular szlemesi
imzaland.
24 Aralk 1990: EMOS 1 projesiyle, talya-Yunanistan-Trkiye-Ortadou arasnda fiber optik denizalt
kablosu zerinden haberleme saland.
1991: Krsal alan santrallarnn transmisyonunu salamak zere dk kapasiteli saysal radyolink
sistemleri servise verilmeye baland.
23 ubat 1994: Trkiye GSM teknolojisiyle tant. Haberlemede snr tanmayan GSM ilk kez Ankara,
stanbul ve zmirdeki abonelerine hizmet vermeye balad.
Nisan 1994: zel bir santraln (PABX) salad tm zellikleri Ulusal Telefon ebekemiz zerinden
salayan Centrex telefon hizmeti verilmeye baland.
11 Austos 1994: Trkiyenin ilk uydusu TRKSAT uzaya frlatld.
1994: TURMEOS-1 (Trkiye Marmara Ege Optik Sistemi) ve TURCYOS (Trkiye-Kuzey Kbrs Denizalt
Fiber Optik Kablosu) hizmete verildi.
24 Nisan 1995: PTTdeki telekomnikasyon ve posta hizmetlerinin birbirinden ayrlmasyla Trk
Telekomnikasyon A.. kuruldu.
1996: Trkiye-talya-Ukrayna-Rusyay kapsayan ITUR Denizalt Fiber Optik Kablo Sistemi servise verildi.
1996: TURPAK ebekesi zerinden yksek hzl veri iletimi salayabilen Frame Relay ve ATM servisleri
devreye verildi.
12 Nisan 1996: Ses, veri ve grnt iletim altyapsn tekil eden, santralar aras bir iaretleme sistemi
olan NO 7 Trkiyeye merhaba dedi.
10 Temmuz 1996: Trkiyenin ikinci uydusu TRKSAT 1C uzaya frlatld.
1996: Trkiye Ulusal Internet Altyap A (TURNET) hizmete verildi.
7 Kasm 1996: Trksat uydularn reten Aeorspatiale ve Trk Telekom ortaklyla kurulan Eurasiasatin
kurulu anlamas imzaland.
1997: Trkiyedeki tm niversiteleri TURPAK ebekesi zerinden birbirine balayan Ulusal Akademik
A (ULAKNET) projesi hayata geirildi.
Nisan 1997: Ses frekans kablosu ebekesinin daha optimum bir ekilde kullanlmas amacyla saysal hat
oklayc sistemlerin kullanmna baland.
HABERLEME SSTEMLER
1997: KAFOS (Karadeniz Fiber Optik Sistemi) ve TBL (Transbalkan Linki Karasal Fiber Optik Sistemi)
hizmete verildi.
27 Nisan 1998: GSM lisans, 25 yllna Turkcell ve Telsim irketlerine devredildi.
28 Austos 1998: nternet eriimini Trkiye geneline yaymak, hzl ve kaliteli hizmet sunabilmek
amacyla yeni adyla TTNetwork eski adyla TTNet ulusal internet altyap ana ilikin szleme
imzaland.
29 Ocak 2000: Trk Telekom, 23948 sayl Resmi Gazete'de yaymlanan 4502 sayl Kanun ile KT
statsnden karlarak zel hukuk hkmlerine tabi anonim irket oldu.
11 Ocak 2001: Trk Telekom ve Alcatel ortakl ile kurulan EURASIASAT irketi tarafndan yaptrlan
TRKSAT 2A uydusu Gney Amerikadaki Kourou ssnden uzaya frlatld.
Mays 2001: Sabit telefonlardan CLIP (Arayan Numarann Grlmesi) ve CLIR (Arayan Numarann
Grlmemesi) zellii hizmete verildi.
1 ubat 2002: Trk Telekom, Uluslararas Telekomnikasyon Birliine (ITU) ve iletmeci irket olarak,
sektr baznda Radyokomnikasyon ITU-R, Standardizasyon ITU-T, Gelitirme ITU-D kurulularna ye
oldu.
Nisan 2003: SDH (Synchronous Digital Hierarchy) tabanl saysal radyo sistemleri servise verilmeye
baland.
Ekim 2003: Deneme amal ilk Metro Ethernet uygulamalar balatld.
2004: Trk Telekomun GSM Operatr Aycell ile -TMin birlemesi sonucu kurulan TT&TM letiim
Hizmetleri A.., Avea letiim Hizmetleri A.. ticari nvan ile 19 ubat 2004 tarihinde resmen kuruldu.
17 Mays 2004: Telekomnikasyon Kurumu tarafndan UMTHye ynelik 2. Tip telekomnikasyon
lisanslar verilmeye baland. UMTH konusunda lisans alan firmalar ile Trk Telekom arasnda C Tipi
UMTHye likin Arabalant Szlemesi imzalanmaya baland.
8 Mays 2004: stanbul Trkiye ve Katanya (talya) arasndaki MEDTRK Denizalt Fiber Optik Kablo
Sistemi hizmete verildi.
22 Temmuz 2004: Trksat Uydu Haberleme ve letme Anonim irketi (Trksat A..) kuruldu. Trk
Telekom'dan ayr bir irket olarak faaliyetine balad.
14 Kasm 2005: Trk Telekomun zelletirilmesi almalar tamamlanarak, yzde 55i Oger Ortak
Giriim Grubuna devredildi.
Kaynak: http://www.turktelekom.com.tr/webtech/default.asp?sayfa_id=73
2.1. Telekomnikasyon irketleri

NTT, Japonya
Deutsche Telekom, Almanya
Verizon, ABD
France Tlcom, Fransa
Vodafone, Birleik Krallk
NTT DoCoMo, Japonya
SBC Communications, ABD
Telecom Italia, talya
British Telecom, Birleik Krallk
Telefnica, spanya
Turkcell, Trkiye
Trk Telekom, Trkiye
HABERLEME SSTEMLER
En byk Telekomnikasyon Ekipman irketleri; NEC, Telmex, Alcatel, Ericsson, Lucent Technologies,
Motorola, Nokia, Nortel, Siemens, Marconi, Huave
Teknolojinin gelimesiyle birlikte insan hayatn en fazla etkileyen ve kullanmndan vazgeilmeyen 25

bulu;
1) nternet
2) Cep telefonu
3) Kiisel bilgisayar
4) Fiber optik
5) E-posta
6) Ticari GPS (Kresel Konulandrma Sistemi)
7) Tanabilir bilgisayarlar
8) Hafza depolama disketleri
9) Tketicilere ynelik dijital fotoraf makinas
10) Radyo frekansl kimlik etiketleri
11) MEMS (MikroElektroMekanik Sistemler)
12) DNA testleri
13) Hava yastklar
14) ATM
15) Gelimi piller
16) Melez (Hibrid) otomobiller
17) OLED (Organic light-Emitting diode: Organik k-Yayc diyot)
18) Grnt panelleri
19) HDTV (Yksek znrlkl televizyon)
20) Uzay mekii
21) Nanoteknoloji
22) Yapay hafza
23) Sesli posta
24) Modern iitme cihazlar
25) Ksa Menzilli, Yksek Frekansl Radyo.
3. KAVRAMLAR
3.1. Telefon Nasl alr?

Bir elektrik devresi zerinden bir telefon konumasnn yaplmas srasnda meydana gelen olaylar yle
sralanr:
1) Ses enerjisi mekanik enerjiye dnr.
2) Mekanik enerji elektrik enerjisine dnr.
3) Elektrik enerjisi nakledilir.
4) Kar tarafta elektrik enerjisi manyetik enerjiye dnr.
5) Manyetik enerji mekanik enerjiye dnr.
6) Mekanik enerji ses enerjisine dnr.
HABERLEME SSTEMLER
Elektrik titreimlerinin havadaki yaylma hz 300 bin km/sn

mertebesinde olduundan telefon ile konuanlar, aradaki
uzakla ramen, kar karya bulunuyorlarm hissine
sahiptirler. Telefon sistemi ana grev yapar. ki abone
arasnda konuma
irtibatn salar ve aboneler arasnda arma, megul
evirme, ses sinyalleri retir. cretlendirme yaplr.
Bir telefon aletinde bulunan belli bal paralar unlardr:

Telefon ahizesi; Kulaklk,Mikrofon; Endksiyon bobini,
Zil ve Zil bobini, Kadran, atalalt konta,
Spiral kordon, Kken kordonu, D koruyucu ve ase
3.2. Ses Dalgalar

Ses, titreim hareketlerinden oluan mekanik dalga yaylmdr. Sesin havadaki yaylma hz ortalama 345
m/s dir. Ses dalgalar bolukta yaylmaz. nsanlar tarafndan iitilebilen duyusal ses aralnn frekans 30Hz
ile 16KHz arasndadr. 30Hz den dk ses tesi dalgalar dnyann ve gezegenin meydana getirdii seslerdir.
Hayvanlarn ou 30Hz den dk frekanslardaki ses tesi (infrases) dalgalar hissederler. Sesler elektrik
sinyaline dntrldnde genlii, frekans ve faz zamanla deien bir analog sinyal elde edilir. Bu analog
sinyalleri saysal santrallerde anahtarlayarak iletmek ya da bilgisayar ortamna kayt edip ilemek iin saysal
sinyallere dntrlmesi gerekir.
Ses haberlemesinde temel kriterler; tanma, anlama, hissetme, gecikme olarak sralanr.
Younluu= 10 -12 ile 10 Watt/m2,
Basnc= 2 x 10 -5 ile 60 Newton/m2 =2 x 10 -10 ile 0.0006 atmosferdir.
Sesin yaylma hz scaklk ile hz deiir.
V ses (m/san)=331.29 + 0.607 x t o. (t oC dr.)
Frekans; 1 saniyedeki titreim says olduundan, insan kula saniyede 20 ile 20000 arasndaki titreimleri
alglayabilmektedir. Ses bu titreimlerin karmndan olumaktadr. Havada yaylan ses dalgalar insan kulak
zarn titretirerek iitmemizi salar. te yandan bu aralk dndaki sesleri baz hayvanlar alglamaktadr.
HABERLEME SSTEMLER
Yaplan almalarda iitime aral dndaki frekanslarda da kulak zarnn titreime duyarl olduu fakat
insann bunu hissetmedii grlmtr.
Ses dalgalar 4e ayrlr;

Ses tesi (Infrasound); 30 hertz ve altndaki ses dalgalardr.
itilebilir ses; 30-20 000 hertz arasnda olan ses dalgalardr.
Ultra ses (Ultrasound); 20KHz (20.000 hertz) den 15MHze kadar olan ses dalgalardr.
Hiperses(Hypersound): frekanslar 15MHzden yukar olan ses dalgalardr.
Genlerde 30Hz 16KHz, Yallarda 300Hz 10KHz

Telefon grmesinde; 300Hz 3400Hz (Anlalabilme, Tanma, Hissetme)
rnek 1- Aralarnda 850 m uzaklk bulunan iki noktadan birinden gnderilen ses dier noktaya ka saniye
sonra ular? L= 850 m, V = 340 m/sn, t = ? sn =L/V=2.5sn
rnek 2- Dan nnde duran kii bardnda 4 saniye sonra kendi sesini tekrar duyuyorsa kii ile da
arasndaki uzaklk ka m dir? t = 4 sn, V = 340 m/sn, L = ? m , 2*L=V*t; L=680m , Kii kendi sesinin
yanksn duyduu iin sesin ald yol kii ile da arasndaki uzakln iki kat olur.
Saniyedeki titreim says 20.000 den fazla olan ses titreimlerine ultrasonik (ses st) ses denir. Ultrasonik
ses, gnlk hayatta ve teknolojide kullanlr. Ultrasonik ses insan kula tarafndan duyulamaz. Kapal
meknlarda yank oluumunun engellenmesi iin sesi yaltan yaltm malzemeleri kullanlmaldr. Sesin
yansma zelliinden yararlanlarak maden yataklarnn yeri belirlenebilir, deprem faylar belirlenebilir, deniz
derinlii llebilir. Ses dalgalar kullanarak sudaki cisimlerin yerini ve derinliini ayrca denizlerin
derinliklerini lmek iin kullanlan cihaza sonar denir. Sonar cihaz ses dalgalarn gnderir ve ses dalgalar
engele arpp yansyarak tekrar cihaza ular. Ses dalgalarnn gnderildikten sonra tekrar geri gelmesi sresi
hesaplanarak uzaklk llebilir.
Mikrofon
Mikrofon, ses dalgalarn elektriksel titreimlere eviren, elektroakustik bir cihazdr. Mikrofon ses dalgalarna
gre sinyal gerilimi verdiinden hoparlr tamamlayan bir unsurdur. Piezo-elektrik, elektromanyetik,
elektrostatik ve kapasitif prensipleri uygulamaya konmutur. Btn mikrofonlar ses dalgalarna tepki
gsteren eitli ekillerde yaplm diyafram ya da benzeri bir elemana sahiptir. Mikrofona gelen ses
dalgalar diyaframa arpar ve ses basncndaki deiikliklere gre diyafram ie veya da doru hareket
ederek mekanik titreim yapar. Bu titreimler sonucunda mikrofonun k ularnda bir gerilim meydana
gelir. k ularnda meydana gelen gerilim, hareket eden parann ya hz ya da titreimlerinin genlii ile
orantldr.
Mikrofon tipleri: Elektrodinamik Mikrofonlar, Manyetik Mikrofonlar, eritli Mikrofonlar, Karbonlu

Mikrofonlar, Kondansatrl (Kapasitif) Mikrofonlar, Kristalli Mikrofonlar, Elektrikli Mikrofonlar.
Mikrofon seiminde dikkat edilecek faktrler, mikrofonun kullanld yere ve amaca gre yedi ksma ayrlr.
Bu faktrler;
1) Directionality (Ynsel)
HABERLEME SSTEMLER
2) Frequency Responce ( Frekans Tepkisi)
3) Transient Responce (Gei Tepkisi)

4) Sensitivity (Duyarllk Hassasiyet)
5) Equivalent Noise Rating (Mikrofonun kendi dip grlt oran)
6) Impednce (Empedans)
7) Max SPL (Maksimum ses basn seviyesi)
Directionality (Ynsel zellik)

Direction ngilizce yn demektir. Directionality mikrofonun hangi yn veya ynlerden gelen seslere duyarl
olduunu gsterir. Buna ses alma ya da duyma ekli anlamna gelen pick-up pattern denir. Pick-up pattern
in grafiine ise polar pattern denir.
Mikrofonlarda farkl pickup pattern bulunur; Omnidirectional (Her yne), Unidirectional (Bir yne),
Bidirectional (ift yne)
Hoparlr
Hoparlr, elektrik akm deiimlerini ses titreimlerine eviren alettir. 1920 yllarnda elektrikli ses
dalgalarnn kaydedilip yaynlanmasna imkn salayan bulular ortaya kt. Bu bulularn neticesinde ilk
hoparlr 1924-1925 yllarnda yaplmtr. Chester W. Rice ve Edward W. Kellogg tarafndan yaplan
almalar hoparlr gelitirdi. Bu iki bilim adamnn ortaya kard sistem, gnmzde nemli deiiklie
uramamtr. alma ekillerine gre elektrodinamik, magnetostatik, elektrostatik ve elektromanyetik
hoparlr olmak zere drt tip hoparlr vardr. Hareketli bobinli hoparlrler, daire veya elips biiminde bir
diyaframdan meydana gelir. Diyafram ortas ve kenarlar boyunca dizilen yaylarla metal bir ereveye
asldr. Diyaframn ortasnda skca tutturulmu silindir eklinde bir ekirdek ve stne sarl bir ses bobini
bulunur. Bobin ve ekirdek bir mknatsn kutuplar arasna yerletirilmitir. nceleri, bir ykselticiden alnan
doru akmla alan elektromknatslar kullanlyordu, gnmzde yumuak demirden kalc mknatslar
veya seramik maddeler kullanlmaktadr.
3.3. Sinyal
Alc: Verici tarafndan kodlanms olarak gnderilen sinyalin kodunu zerek orijinal bilgi sinyalini reten
elektronik devrelerdir.
Sinyal Zayflamas: letisim mesafesi ile sinyal gc ters orantldr. Mesafe arttka sinyal gc zayflar.
Sinyal Bozulmas (distortion): letim ortamnda ilerleyen sinyalin ierdii farkl frekanslarn farkl
zayflamalarla alcya ulamasdr. letilen veri bozulabilir.
Gecikmeden Kaynaklanan Bozulma (dispersion): Sinyali olusturan farkl frekanslarn (ya da fiber optik kablo
ierisindeki sk snlarnn) farkl yollar zerinden alcya farkl zamanlarda ulasmasndan kaynaklanr.
Verici Sistem: Gnderilecek elektrik sinyallerini modlasyon ilemiyle fiziki kanalda veya yaylm ortamnda
gnderilmeye uygun hle evirir. Modlasyon, gnderilecek bilgiyi ortamn zelliklerine gre gerekli
kodlamalar ve kuvvetlendirmeyi yapan elektronik devrelerdir. letim mesafesini belirleyen parametrelerden
biri de vericinin gcdr.
Alc sistem
Alnan sinyaldeki mesajn gnderilmeden nceki hliyle elde edilmesidir. Mesaj sinyali modle edilmi bir
sinyal ise, demodlasyon ilemi ile mesaj sinyalinin sinsoidal taycdan elde edilmesi gerekir.
Demodlasyon ilemi, eitli grlt ve zayflama etkileri ile muhtemelen bozulmu bir sinyale
uygulanacandan, demodle edilmi sinyaldeki mesaj, belli bir oranda bozulmu olacaktr. Dolaysyla,
HABERLEME SSTEMLER
vericide alnan sinyalin gvenirlii ve kalitesi, sinyaldeki grlt iddetine, etki eden dier zayflamalar ile
kullanlan modlasyon tipi gibi etkenlere baldr.
Sinyaller
Verici ile alc arasnda bir iletim ortamnda tanmaldr. Ancak bilgi sinyalleri nadiren iletim iin uygun bir
biimde bulunur. Modlasyon, bilgiyi balangcndaki biiminden, verici ile alc arasnda iletim iin daha
uygun bir biime dntrme ilemi olarak tanmlanr. Demodlasyon ise bunun tersi bir ilemdir. Yani
modlasyonlu sinyalin ilk biimine dntrlme ilemidir. Modlasyon ilemi, modlatr ad verilen
devrede, demodlasyon ilemi ise demodlatr ad verilen bir devrede gerekletirilir.
Transmission Mode
Simplex transmission: Only one way communication

Half duplex transmission: Two ways communication, but one at a time; not simultaneously
Full duplex transmission : Simultaneously in both directions

Unicast, Multicast, Anycast, Broadcast
3.4. Analog aret

Analog aret: areti belirleyen temel zellikler genlik frekans, faz ve bant geniliidir. Analog iareti;
genlii, frekansa ve faza bal olarak zamanla deien iarettir.
HABERLEME SSTEMLER
Saysal iaret: bit temelinde 0 ya da 1 ile tanmlanan var/yok mantyla alan iarettir. Bir iaret, farkl
sins dalgalarnn toplamndan oluur. (Genilik ve frekans) Frekansn temeli titreimdir. Frekans, bir
saniyedeki titreim saysdr. Tersi ise periyottur. Yani periyot bir tek titreimin sresidir. Analog iaret, ok
sayda frekans bileiminden olutuundan iareti ilemek zordur. O nedenle frekans domaininde ilenir.
Frekans spektrumunda iaretin balad ve bittii frekans aral bant geniliini verir.
Peryod: Bir x(t) analog iarette x(t+T)=x(t) olacak ekilde T positif bir say ise Bu iaret peryodiktir. T
deerine periyod ve f=1/T (Hz=1/sec) peryodun tersinede frekans denir. Frekans 1 saniyedeki peryod
saysdr.
Frekans:
Frekans veya titreim says bir olayn birim zaman (tipik olarak 1 saniye) iinde hangi sklkla, ka defa
tekrarlandnn lmdr, matematiksel ifadeyle periyodun arpmaya gre tersidir. Bir olayn frekansn
lmek iin o olayn belirli bir zaman aralnda kendini ka kere tekrar ettii saylr sonra bu say zaman
aralna blnerek frekans elde edilir. SI birim sisteminde frekans, Hertz (Hz) ile gsterilir. Bir Hertz, bir
olayn saniyede bir tekrarland anlamna gelir. Olayn iki Hertzlik bir frekansa sahip olmas ise, olayn
saniyede kendini iki kere yinelediini ifade eder. Frekans lmenin baka bir yolu ise olayn kendini tekrar
etmesi arasnda geen sreyi tayin etmektir zira frekans bu srenin arpmaya gre tersi olduundan dolayl
olarak elde edilebilir.
Kat
Ad
Sembol
Kat
Ad
Sembol
10^0
Hertz
Hz
10^1
dekahertz
daHz
10^1
desihertz
dHz
10^2 hectohertz
hHz
10^2
santihertz
cHz
10^3
kHz
10^3
milihertz
mHz
10^6 megahertz
MHz
10^6
mikrohertz
Hz
10^9
Gigahertz
GHz
10^9
nanohertz
nHz
10^12 Terahertz
THz
10^12
pikohertz
pHz
10^15 Petahertz
PHz
10^15
femtohertz
fHz
Kilohertz
HABERLEME SSTEMLER
10^18 Egzahertz
Ehz
10^18
attohertz
aHz
10^21 zettahertz
ZHz
10^21
zeptohertz
zHz
10^24 yottahertz
YHz
10^24
yoktohertz
yHz
sim
Sembol
Aralk - Titreim
Says
Extremely low
frequency
Dalgaboyu
10,000 km ile 100,000
ELF
3 Hz ile 30 Hz
km
Super low frequency SLF
30 Hz ile 300 Hz
1,000 km ile 10,000

km
Ultra low frequency
ULF
300 hz ile 3 Khz
100 km ile 1000 km
Very low frequency
VLF
3 Khz ile 30 Khz
10 km ile 100 km
Low frequency
LF
30 Khz ile 300 Khz
1 km ile 10 km
Medium frequency
MF
300 Khz ile 3 Mhz
100 m ile 1 km
High frequency
HF
3 Mhz ile 30 Mhz
10 m ile 100 m
Very high frequency
VHF
30 Mhz ile 300 Mhz
1 m ile 10 m
Ultra high frequency UHF
300 Mhz ile 3 Ghz
10 cm ile 100 cm
Super high
frequency
SHF
3 Ghz ile 30 Ghz
1 cm ile 10 cm
Extremely high
frequency
EHF
30 Ghz ile 300 Ghz
1 mm ile 10 mm
ki yineleme arasnda geen sreye periyot denir ve fizikte genellikle T ile gsterilir.
Hertz (sembol
Hz), frekans (sklk) birimidir. smini Alman fiziki Heinrich Rudolf Hertz'den alr. Herthz; saniye bana den
devir saysn ifade eder. 1 Hertz saniyede bir devir veya 1 MHz saniye bana bir milyon (1.000.000/s) devir
eklinde tanmlanr. Bu birim herhangi bir periyodik olaya uyarlanabilir. Mesela; bir insan kalbi 1.2Hz ile
atyor denebilir.
Dalga Boyu
Wavelength: The distance between repeating units of the propagation wave
aretin 1 saniyedeki tekrarlama (cycle-saykl) saysdr. Birimi Hertzdir.
HABERLEME SSTEMLER
Frekans f=1/T formlyle hesaplanabilir. Burada: f = Frekans, T= Peryot tur.

f=1 KHz=1000Hz=10^3 Hz, f=1 MHz=1 000 000= 10^6 Hz, f=1GHz=1 000 000 000=10^9 Hz
?=Ik hz / frekans = f / c (metre)
Band genilii:
B=Veri hz (bps)/(Kodlama oran x Sembol oran x FEC ) , Hz olarak bulunur.
Bir iaretin alt frekans =f1, st frekans=f2 ise iaretin band genilii BW=f2-f1 dir.
Bw=f2-f1
3.5. kili (Binary) Onaltlk (Hex) Say Sistemi
Binary Saylarn Decimal Saylara Dntrlmesi:

(100011) 2= 2 5 + 2 1+2 0=32+2+1=(35) 10 =(23)16
Ondalkl Binary Saylarn Decimal Saylara Dntrlmesi:

(111,101 )2 = 2 2+2 1+2 0+2 -1+2 -3=4+2+1+1/2+1/8=7,625
Decimal Saylarn Binary Saylara evrilmesi

(172) 10 =(128+32+8+4) 10 =(27+2 5+2 3+2 2)10 =(1010 1100) 2=(AC) 16
Ondalkl Decimal Saylarn Binary Saylara Dntrlmesi

(10, 75) 10 =?
HABERLEME SSTEMLER
(10)10 =(23+2 1)10 =(1010) 2

2
-1 =1/2=0,5
2 -2=1/4=0,25
(10, 75) 10 =(1010,11) 2
Binary Saylarda Toplama

0+0=0, Sonu 0, elde 0
0+1=1, Sonu 1, elde 0
1+0=1, Sonu 1, elde 0
1+1=10, Sonu 0, elde 1
1+1+1=11, Sonu 1, elde 1
A=(1110 1110 0001) 2=(3809) 10 =(EE1) 16
B=(1100 0100 0011) 2=(3139) 10 =(C43) 16
Elde 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 1
1 1 1 0 1 1 1 0 0 0
1 1 0 0 0 1 0 0 0 0
1 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1
Bor 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1
1 1 1 0 1 1 1 0 0 0
1 1 0 0 0 1 0 0 0 0
0 0 1 0 1 0 0 1 1 1
C=A+B
C=(1 1011 0010 0100) 2=(6948) 10 =(1B24)16
Binary Saylarda karma

0-0=0, Sonu 0, bor 0
0-1=1, Sonu 1, bor 1
1-0=1, Sonu 1, bor 0
1-1=0, Sonu 0, bor 0
rnek-1: A>B
C=A-B=(0010 1001 1110) 2=(670)10 =(29E)16
3.6. Lojik Kaplar
HABERLEME SSTEMLER
Doruluk tablosu:
A B OR
AND NOT
NOR
NAND
EXOR
A+B
A*B
(A+B) (A*B) (A)*B+A*(B)
A B
0 0
0 1
1 0
1 1
HABERLEME SSTEMLER
Formller
0 Deeri Verildiinde
1 Deeri Verildiinde
A . 0 = 0
A = 0 ise, 0 . 0 = 0
A = 1 ise, 1 . 0 = 0
A.1=A
A = 0 ise, 0 . 1 = 0
A = 1 ise, 1 . 1 = 1
A+0=A
A = 0 ise, 0 + 0 = 0
A = 1 ise, 1 + 0 = 1
A+1=A
A = 0 ise, 0 + 1 = 1
A = 1 ise, 1 + 1 = 1
A.A=A
A = 0 ise, 0 . 0 = 0
A = 1 ise, 1 . 1 = 1
A+A=A
A = 0 ise, 0 + 0 = 0
A = 1 ise, 1 + 1 = 1
A . A' = 0
A = 0 ise, 0 . 1 = 0
A = 1 ise, 1 . 0 = 0
A + A' = 1
A = 0 ise, 0 + 1 = 1
A = 1 ise, 1 + 0 = 1
(A')' = A
A = 0 ise, A' = 1, (A')' = 0
A = 1 ise, A' = 0, (A')' = 1
Sadeletirmeler
(A + B) = (B + A)
(A . B) = (B . A)
A + B) + C = A + (B + C) = A + B + C
(A . B) . C = A . (B . C) = A . B . C
(A + B) . (A + C) = A + (B . C)
(A' . B) + (A . B') = A ? B
(A + B)' = A' . B'
(A' . B') + (A . B) = (A ? B)'

(A . B)' = A' + B'
3.7. Complex numbers

Complex numbers provide a compact way of describing amplitude and phase (and the operations that
HABERLEME SSTEMLER
affect them, such as filtering)
(a+i*b)(a/(a2+b 2)-i*b/(a2+b 2))=? =(-1)1/2
3.8. Bit, Bit/San, Byte, Baud Rate, BER

Bit: Dijital elektronikte ve binary say sisteminde sadece 0 ve 1 deerleri vardr. Tm ilemler bu iki deer
zerinden yaplr. 0 ya da 1 bilgisinin her birine bit denir. Bit0/1 den oluan bilgi
n Bits are the units used to describe an amount of data in a network
n 1 kilobit (Kbit) = 1 x 10 3 bits = 1,000 bits
n 1 megabit (Mbit) = 1 x 10 6 bits = 1,000,000 bits
n 1 gigabit (Gbit) = 1 x 10 9 bits = 1,000,000,000 bits
Bit/Saniye: Bit/sec1 sn. ye de bir noktadan dier noktaya iletilen bilgi. BPS (Bit Per Second); Saniyede
iletilen bit saysna BPS denir.
n Seconds are the units used to measure time
n 1 millisecond (msec) = 1 x 10 -3 seconds = 0.001 seconds
n 1 microsecond (msec) = 1 x 10 -6 seconds = 0.000001 seconds
n 1 nanosecond (nsec) = 1 x 10 -9 seconds = 0.000000001 seconds
n Bits per second are the units used to measure channel capacity/bandwidth and throughput
n bit per second (bps)
n kilobits per second (Kbps)
n megabits per second (Mbps)
Byte: Elektronik ve bilgisayar bilimlerinde genellikle 8 bitlik dizilim boyunca 1 veya 0 deerlerini bnyesine
alan ve kaydedilen bilgilerin trnden bamsz bir bellek lm birimidir.
Kilo Byte Kb 2 10 Byte

Mega Byte Mb 2 20 Byte
Giga Byte Gb 2 30 Byte
Tera Byte Tb 2 40 Byte
Peta Byte Pb 2 50 Byte
Exa Byte Eb 2 60 Byte
HABERLEME SSTEMLER
Zetta Byte Zb 2 70 Byte

Yotta Byte Yb 2 80 Byte
Bit terimi bellein 8 bitlik bir deerini iaretleyen ya da tanmlayan en kk birimi olarak tanmlanmtr.
Daha sonra, 1956'da, 6 Bite'tan 8 Bite gelitirilmitir. Bite, bit ile kartrlmamas iin daha sonra Byte'a
evrilmitir. Dier bir kelime aklamasna gre de, Byte, "by eight"in (Trke'de sekiz kez veya sekiz ile)
ksaltlm halidir. Bytebellekte 8bitlik adres gz ya da bellek boyutu tanmlar tanmlanr.
1Gbyte=2 10 Mbyte=220 Kbyte=2 30 byte
Baud Rate: Data iletiminde modlatr knda bir saniyede meydana gelen sembol (baud) deiikliine
baud hz denir. Baud hz baud/sn ile gsterilir. Baud hz sinyalin anahtarlama hzn gsterir.
rnek: Bir veri iletim hattnn iletim hz 4800 baud/sn olsun. Bu iletim her baud 4 bitle kodlanm bilgi
ieriyorsa bps olarak hzmz 4800*4=19200 bps olur.
BER: Bit Error Rate (Bit Hata Oran): Saysal bilgi iletiminde gnderilen veri iindeki bozulan ya da yanl
alglanan bit orann ifade eder. BER=Gnderilen hatal Bit Says / Gnderilen Toplam Bit Say.
rnek: BER=10-6 olduuna gre 1 milyon bit gnderildiinde ka bit hatal gitmi olur?
BER=10-6=1/10^6= Gnderilin hatal Bit Says / Gnderilen Toplam Bit Say 1milyon bitte 1 bit hatal
gitmitir.
rnek: 512 000 000 bit gnderildiinde 16 bit hata meydana geliyorsa bit-error oran nedir?
BER=Gnderilen Hatal Bit Says / Gnderilen Toplam Bit Say
BER=16/512 000 000=3,125 x 10-8
Bit Errors; Single bit, Multiple bit, Burst
Burst Error
3.9. Sktrma - CODEC

Codec, Compression ( sktrma ) ve decompression ( ama ) kelimelerinin birleiminden oluur. Ayrca
codec, analog sinyali, veri a zerinden tanabilmesi iin dijital hale dntrr.
Haberleme kanaln verimli kullanma yntemleri: Sktrma, Reducing, Kodlama, Modlasyon, Canstrator,
Konuurken beklenen aral deerlendirme, Abone megl tablosu / abone yok tablosu hazrlama ve
HABERLEME SSTEMLER
yaynlama.
Sktrmadaki ama: Daha az oullama devresi, daha az band genilii, daha az iletiim ortam.
3.10. Grlt Tipleri

Sinyal zayflamasnn en yaygn tipi, vericide sinyal ykseltme ilemi srasnda grlen ve sinyalle birlikte
ykseltme ilemine tabi tutularak ykseltilen grlt eidi olup, ounlukla termal grlt olarak bilinir.
Telsiz haberlemesinde ise, termal grltye ilave olarak insan eliyle meydana gelen grlt ve kanalda
varolan atmosferik grlt de alc antene ular. Telli veya telsiz haberlemede, kanaldaki dier
kullanclardan kaynaklanan grltlerin etkisi, sinyal zayflamasna etki eden dier bir grlt eididir.
Yksek frekanslarda yaplan telsiz haberlemesinde, sinyal seviyesinin dmesine sebep olan tipik bir etki de
ok yollu yaylm olup, zaman baml olarak sinyal genliinin deiimidir. Gnderilen sinyaldeki btn bu
rasgele deiim ve bozulmalar istatistik terimlerle ifade edilebilir.
Grlt: Gnderilen orijinal sinyali bozan ve sisteme istem ds dahil olan herhangi bir enerji (isaret ya da
sinyal). Grltnn varl analog veya saysal sistemlerinin performansn drr. Grltnn iletiim
sisteminin performansn ne kadar etkiledii sinyal gcnn grlt gcne oran (analog iletiim) ya da
hata olasl (saysal iletiim) ile llr.
Girisim-Parazit (Interference): stenmeyen isaretlerin sistemimize girerek sinyalimiz zerinde yapt bozucu
etkidir. zm istenmeyen isaret kaynaklarnn sistemden uzaklastrlmasdr.
Harmonik Bozulma: Sinyaller harmonik frekanslarn toplamndan olusur. Tek frekansl bir sins dalgas;
dorusal olmayan bir cihazda ykseltildiinde, bu tek frekansl sins dalgasnn istenmeyen katlarnn
olusmasna denir. Harmonik bozulmann esitli dereceleri vardr. kinci derece harmonik bozulma v.b.
Modlasyonlar Aras Bozulma: ki veya daha ok frekans; dorusal olmayan bir cihazda ykseltildiinde,
istenmeyen vektrel arpmlarn (toplam veya fark frekanslarnn) olusmasdr. Harmonik bozulmada olduu
gibi, bu bozulmann da dereceleri vardr. Genel olarak 2. derece modlasyonlar aras bozulma yzdesi
kullanlr.
apraz Konusma (Crosstalk): Ayn klf ierisinde yanyana bulunan kablolardaki sinyallerin birbirlerini
etkilemeleridir. zm, bkml kablo kullanm)
Isl Grlt: Devreyi olusturan; diren, transistr ,vb. elemanlarda bulunan serbest elektronlar ortam
scakl nedeniyle grlt olusturabilirler.Grlt tarafndan oluturulan g Johnson forml ile ifade
edilir.
Pn = 4kTB
Bu formlde;
Pn; grlt tarafndan olusturulan g,
k; Boltzman sabiti 1.38*10-23 J/K
T; scaklk (Kelvin)
B; bant genislii (Hertz)
Diren tarafndan olusturulan sl grltnn efektif voltaj deeri;
HABERLEME SSTEMLER
en= Karekk(4kTBR)
Schottky Grlts: Diyot, BJT, FET veya tp gibi etkin bir aygtn k esine tayclarn (elektronlar ve
boluk/delikler).Rasgele deien bir grlt trdr. Var olan her iaretin zerine binmi olarak bulunur. Bir
diyot ierisindeki schottky grlts;
In = Karekk(2 * qe * Idc * B)
Bu formlde;
qe; Elektron yk 1.6*10-19,
Idc ; Diyot doru akm (A)
B; Esdeer bant genislii (Hertz)
3.11. Logaritma
Log(1)=0, Log(10)=1, Log(a x b) = log(a) + log(b), Log(a / b) log(a) log(b),
Log(2)=0.3, Log(3)=0,477
P=1Watt, 10 x Log(P)=0 dBw

P=1000Watt=1KWatt, 10 x Log(P)=30 dBw
P=10000Watt=10KWatt, 10 x Log(P)=40 dBw
P=1miliWatt=10-3Watt, 10 xLog(P)=-30dBw
P=80Watt, 10 x Log(P)=10 x log(8 x 10)=10 x Log(23)+10 x Log(10)=30 x 0.3+10=19dBw
KdB=10 x log(Po/Pin)
dBm=10 x log(Pmw), dBW=10 x log(PW), dBm=10 x log ( PW ) dBW + 30dBm
10log10 55=17.4 dB=10log10 (10*5.5)=10+10log 10 (4*1,375)=16+10log 10 (1,375)=
10log10 2=3 dB dir. 10log10 3=4.77 dB dir. 10log10 1=0 dB dir. 10log10 (1/2)= -3 dB dir.
10log10 (1.5)= 1.76dB=10log 10 (3/2)=4,77-3=1,77
Soru: 10 dB ve 20 dB deerlerinin aritmetik ortalamas nedir?

10 dB=10*log(X1), X1=1010/10 =10
20 dB=10*log(X2), X2=1020/10 =10 2=100
Aritmetik ortalama=(10+100)/2=55
HABERLEME SSTEMLER
3.12. lm Birimleri
1) dB- desibel iki g seviyesi oran ilen tanmlandndan birimsiz saydr.
K
K>0 ise kazan vardr, K=0 ise buffer K<0 ise kayp vardr.
Soru: Kablonun giriinden 4 watt llmtr. Kablonun uzunluu 100metredir. Kablonun sonundan 1watt
llmtr. 100metrelik kablo kayb ka dB dir.
KdB=10*log(1/4)=0-10*log(4)=-20*log(2)=-6dB dir.
ki g seviyesi birbirleri ile orant temelinde ilikilidir. Eer P2 g seviyesi P1 g seviyesinden byk ise
, eit veya ayn diren deerlerinde gerilimler lldnde
dB pozitiftir. Tersi durumda negatiftir.
dB deeri gerilimler cinsinden aadaki biimde yazlr.
2) dBW- kta llen P2 [Watt] gcnn, girite P1= 1W referans gcne orannn logaritmik deeridir.
3) dBm- kta llen P2 [Watt] gcnn, girite P1= 1mW=

logaritmik deeridir.
dBm=dBW+30, dBW=dBm-30
Watt referans gcne orannn
HABERLEME SSTEMLER
dBW = -30 + dBm =-60 + dB
W, dBV = -60 + dBmW=-120 + dB
V.
3.13. Haberleme Kanal, Kanal Kapasitesi ve Band Genilii

Analog sinyaller saysal sinyallere dntrlrken Nyquist ve Shannon teoremleri kullanlr. Nyquist
teoremi grltsz iletiim ortamndan gnderilebilecek toplam saysal veri miktarn ve rnekleme araln
belirler. Bu teoreme gre analog sinyali saysal iarete dnp bozulmadan yeniden analog iarete
dnebilmesi iin rnekleme frekansnn analog sinyalinin band geniliinin iki katna eit ya da byk
olmas gerekir. rnekleme aral; rnekleme frekansnn tersidir. Nyquist teoremi grltsz iletiim
kanallarn tanmlar oysa iletiim ortamlar grlt ile birlikte varln srdrrler bu nedenle iaretin
grltye oranna bal olarak kanal kapasitesini tanmlamak iin Shannonn teoremi kullanlr.
Haberleme kanal sinyalin vericiden alcya gnderilmesine yarayan fiziki bir ortamdr. Elektrik sinyallerinin
getii, frekans ya da zaman ile ayrtrlm bant ya da yola kanal denir. Telsiz haberlemesinde kullanlan
kanal genellikle atmosfer (serbest uzay) olup telefon veya dier telli haberleme eitlerinde ise tel,
koaksiyel kablo veya optik kablo gibi eitli fiziki ortamlardr. Kullanlan kanal, telli ortam da olsa gnderilen
sinyal baz rasgele zayflama mekanizmalarna tabi olur.
Bir haberleme sistemi tasarlanrken sinyal bozulmalarnn btn etkileri gz nne alnmaldr.
Spektrum; Bir iareti oluturan frekans aral; fmin, fmax
Band Genilii; Spektrum genilii=fmax-fmin
Kapasite; iletilebilecek data oran bps
Grlt, SNR
The maximum rate at which data can be transmitted over a given communication path
Relationship of
Data rate: bits per second
Bandwidth: constrained by the transmitter, nature of transmission medium
Noise: depends on properties of channel
Error rate: the rate at which errors occur
How do we make the most efficient use possible of a given bandwidth?

Highest data rate, with a limit on error rate for a given bandwidth
A very important consideration in data communications is how fast we can send data, in bits per
second, over a channel. Data rate depends on three factors:
1. The bandwidth available
HABERLEME SSTEMLER
2. The level of the signals we use
3. The quality of the channel (the level of noise)
Nyquist teoremi grltsz kanal iin geerlidir

Shannons teoremi grltl kanaln kapasitesini tanmlar.
Nyquist Teoremi
Harry Nyquist (1889-1976), isvecde dodu, 1907 ylnda Amerikaya tand ve AT&T Bell Laboratuarnda
alt. Dr. Nyquist ve Dr. Claude Shannon modern telekomnikasyondaki tm teorik gelimelerin alt yap
teoremini gelitirmilerdir. Nyquist teoremi grltsz haberleme kanalndan bir saniyede transfer edilecek
bit miktarn tanmlar.
C=2 x B x n
C=64.000bps B=4.000Hz ise n=? >>>> n=64.000/(2*4.000)=8 bit. , Analog iaretin rneklenecek aralk
says=2^n=256 dr.
Analogdan saysala iletildikten sonra saysaldan analoa dnp orijinal iareti yeniden elde etmede
kriterler;
rnek alma aral
rnek alnan iaretin deerin ifade edildii saysal bit says
Ortamn kapasitesini snrlayan etkiler; grlt, direnme, zayflama
rnek alma frekans >=2*BW ise (BW: band genilii), BW=10.000Hz ise rnek alma frekansn bulunuz.
rnek alma zaman araln saniye olarak bulunuz. Fs=2*10.000=20.000Hz
Ts=1/20000=50mikrosaniyedir.
Soru: Analog iaret saysal iarete dnp iletildikten sonra yeniden analoga evrildiinde ayn iaret nasl
elde edilecektir?
rnekleme aral;
300 Hz 3400 Hz frekans aralnda iaretlerin toplamndan oluan;
Telefon haberlemesinde rnekleme frekans analog iaretinin bant geniliinin iki kat alnrsa bant genilii
bozulmaz. 125 mikro saniye aralklarla rnek alp, analog iaret saysal iarete dntrlrse orjinalite
bozulmaz.
Eer bir f(t) analog iareti, bant geniliinin 2 katna eit ya da byk bir frekansla eit aralklarla
rneklenirse saysal iaretten orijinal analog iaret yeniden elde edilir. Analog iareti saysala evirdikten
sonra: Transfer edilir, bilgisayarda ilenir, tekrar duyabilmek iin analoga evrilir. Nyquiste gre: Analog
frekansm, bant geniliinin 2 katndan byk ya da eit olmaldr.
fs >= 2*Bw letiim teknolojisinde 0 4 kHz arasndadr.
HABERLEME SSTEMLER
Analog iaretten 125 mikro saniyede bir rnek alnp transfer edilip, tekrar analoga evirilirse iaretin
orjinalitesi bozulmaz.
Mzikte bant genilii (Bw) 10 ile 12 kHz arasndadr.
ok yksek kalite mziklerde Bw, 20kHz olmaldr.
C = 2*B*log 2 (2^n)
C= Kanaldan gnderilebilecek 1 saniyedeki bit says (bps)
B = Kanal Band genilii (Hz)
V=2^n= rnek alnacak analog iaretin blnecei seviye says
B=4.000Hz=4KHz
V=2^8=256
rneklenen gerilim deeri 8 bit ile tanmlanr.
C=2*4000* log2 (2^8)=2*4000*8=64.000bps
Shannon Teoremi (Claude Shannon 1916-2001 )
n There exists a limiting value of below which there can be no error-free communication at any
information rate.
n By increasing the bandwidth alone, the capacity can not be increased to any desired value.
aretin Grltye Oran

SNR = 10 Log (S/N)
S: aret Seviyesi (Watt)
N: Grlt Seviyesi (Watt)
HABERLEME SSTEMLER
3.14. Gecikme
Gecikme eitleri:
leme
Protokol Kod altrmasna Zaman
Kuyruk
lenmek zere Kuyrukta Bekleme Sresi
Transmisyon
"Bit Ortamdan Gnderme Sresi"
Yaylma
Yaylm ve letim gecikmesi

Propagation speed - speed at which a bit travels though the medium from source to destination.
Transmission speed - the speed at which all the bits in a message arrive at the destination. (difference
in arrival time of first and last bit)
Propagation Delay = Distance/Propagation speed
Transmission Delay = Message size/bandwidth bps
Latency = Propagation delay + Transmission delay + Queueing time + Processing time
3.15. Uygulamalar
1) Log(10)=1; Log(2)=0.3; Log(3)=0.477; log(7)=0,845
Log(5)=? Log(5)=Log(10/2)=Log(10)-Log(2)=1-0.3=0.7 dir.
2) llen iaret seviyesi (S) 10mw, aretin grltye oran: S/N=20dB ise
a) S=? W; 1mW=10^-3 watt=0,001watt, 10mW=10^-2watt=0,01watt
b) S=? dBm
S(dBm)=10log(10mW)=10dBm; S(dBW)=10log(10^-2W)=-20dBW
S(dBW)=S(dBm)-30; S(dBm)=S(dBW)+30
c) N=?dBm
S/N (dB)=10*log(S)-10*log(N)=S(dBm) - N(dBm)
N(dBm)=S(dBm)-S/N(dB)=10-20= -10dBm
N(dBm)=10*log(N(mW))
-10=10*log(N(mW))
Log x=a ; x=10^a
N(mW)=10^-1=0,1mW
3) Nyguist Teoremi
C = 2*B*log 2 (2^n)=2*B*n
C= Kanaldan gnderilebilecek 1 saniyedeki bit says (bps)
B = Kanal Band genilii (Hz)
V=2^n= rnek alnacak analog iaretin blnecei aralk says
B=4.000Hz=4KHz, V=2^8=256
rneklenen gerilim deeri 8 bit ile tanmlanr.
HABERLEME SSTEMLER
C=2*4000* log2 (2^8)=2*4000*8=64.000bps

Fs ? 2* B
B = Band genilii (Hz), Fs=rnekleme frekans (Hz=1/saniye), Ts=1/Fs=rnekleme aral (saniye)
B=4KHz, Fs=2*4000=8000Hz, Ts=1/8000=125s
125s de 8bit gnderilirse 1 saniyede 64.000bit gnderilir.
4) Grltsz kanaldan 1 saniyede 265kilobit gndermek istediimizde, kanaln band genilii 20KHz
ise Analog iarette rnek alnan deer ka bit ile tanmlanr?
Nyquist Teoremi; C=2*B*n, 265.000=2*20.000*n
n=265/40=6,625 > 7 bit alnr. V=Aralk says=2^7=128 dir.
5) Grltl kanaln band genilii 20MHz ise S/N=36 olan kanaldan 1 saniyede ka bit gnderilir?
Shannon Teoremi C = B*log 2 (1+S/N)
(S/N)dB=36dB, 10*log(S/N)=3 6, Log(S/N)=3.6, S/N=10^3.6=3981
1+S/N=3982, log2 (3982)=x, 3982=2^x, Log10 (3982)=x*Log10 (2)
Log(1000*4)=3+0,6=3,6 , Log10 (2)=0,3
X=12 , C=20.000.000*12, C=240Mbps
6) Grltl kanaldan 1 saniyede 265kilobit gndermek istediimizde, kanaln band genilii 20KHz
ise S/N=? Shannon Teoremi C = B*log 2 (1+S/N)
1+S/N=2^(C/B); S/N=2^(C/B)-1
265.000=20.000* log2 (1+S/N)

log2 (1+S/N)=13,25 , log2 X=a, X=2^a
1+S/N=2^(13,25), S/N=2^(13,25)-1, 10log(S/N)=10*13,25*log(2)=39,75dB
7) C=64.000bps, B=4.000Hz S/N=? dB

S/N=2^(16)-1 ---> (S/N)dB=10*16*0.3=48dB
8) Logaritma
log 10 1=0, log 10 2=0.3, log 10 3=0.477, log 10 10=1
Log(a*b)=log(a)+log(b), Log(a/b)=log(a)-log(b), Log(a^n)=n*log(a)
a) log(128)=? log(128)=log(2^7)=7*log(2)=7*0,3=2,1
b) log(5)=log(10/2)=log(10)-log(2)=1-0,3=0,7
c) log(7)=0.845, Log(36/5)=0.857
9) Dalga Boyu
Dalga boyu ?=c/f, f=1GHz=10^9Hz, c=3x10^8 m/s, ?=3*10^-1=0,3m=30cm
4. TRANSMSYON ORTAMLARI
HABERLEME SSTEMLER
letiim ortamlar:
Telli: 2 x telefon, 4 x burgulu tel, Koaksiyel, fiber
Telsiz: Uydu, GSM, Radyolink, Kzltesi, Optik
Hava veya boluu kullanan kablosuz teknolojiler; GSM, WI-FI, RFID, WIMAX, UYDU, RADYOLINK
Characteristics of Wireline Transmission:

Impedance: expressed in Ohms, is the combined effect of a circuits inductance and capacitance.
Propagation Delay and Latency: the difference in time between a data packets transmission and its
reception over a specific route.
Distortion: the unintended and undesirable modification of at least one signal component, which makes
the signal different from how it was originally transmitted.
Noise: any unwanted interference from external sources.
Fiberoptik ya da Optik fiber, kendi boyunca iinden n ynlendirebildii plastik veya cam fiberlerden
olumu bir optik fiberdir. Optik fiberler dier iletiim malzemelerine oranla uzun mesafelerdeki veri
iletiiminin daha hzl ve yksek deerlerde yaplabilmesine olanak verdikleri iin fiberoptik haberleme
sistemlerinde ok sklkla kullanlmaktadrlar. Metal kablolar yerine fiber kablolarn kullanlmasnn nedeni,
daha az kayba neden olmalar ve elektromanyetik etkileimden etkilenmemeleridir. Optik fiberler ayn
zamanda bir ok sensr (alc) ve benzeri uygulamalarn yapmnda olduka sk olarak kullanlmaktadrlar.
Ik, i yansmalar araclyla Optik fiberin merkezinde tutulmaktadr. Bu sayede fiber bir dalga klavuzu gibi
hareket etmektedir. oklu yaynma hatlarn ya da apraz modlar destekleyen fiberlere ok modlu fiberler
(ngilize, multimode fibers- MMF) denilir. Sadece tek bir modu destekleyen fiberlere ise tek modlu fiberler
(ngilizce, singlemode fibers - SMF) denilmektedir. ok modlu fiberler genellikle geni apl bir merkeze
sahiptir ve daha ok gcn iletilmesinin gerekli olduu ksa mesafeli iletiim hatlarnda kullanlrlar. Tek
modlu fiberler ise 200 metrenin zerindeki iletiim hatlarnda kullanlmaktadrlar. Fiberoptik kablolar
birbirine eklemek elektrik tellerini ya da kablolarn eklemekten ok daha
karmak bir ilemdir. Fiberlerin birletirilecek ular dikkatlice yarlmal ve
mekanik olarak ya da elektrik ark ile eritilerek birletirilmelidir. Ayrca daha
sonra ayrlabilcek ekilde tasarlanm zel konnektrlerde mevcuttur. Fiber tipine
gre; ok modlu (ngilizce, multimode fibers- MMF), Tek modlu (ngilizce,
singlemode fibers - SMF)
4.1. Haberleme Ortamn Salamas Gereken Kriterleri

Maliyet
HABERLEME SSTEMLER
Kurulum gereksinimleri
Bant genilii
Bant Kullanm (Baseband veya Geni Bant)
Zayflamas
Elektromanyetik giriime (nterferans) dayanklk
letim ortamnn etkiledii fiziksel zellikler:

Emme
Yansma
Giriim
Krlma
Krnm
Polarizasyon
Dalm
Electromagnetic radiation can be transmitted through an optical media, such as optical fiber, or through
twisted pair wires, coaxial cable, or dielectric-slab waveguides. It may also pass through any physical
material which is transparent to the specific wavelength, such as water, air, glass, or concrete. Sound is, by
definition, the vibration of matter, so it requires a physical medium for transmission, as does other kinds of
mechanical waves and heat energy. Historically, various aether theories were used in science and thought
to be necessary to explain the transmission medium. However, it is now known that electromagnetic waves
do not require a physical transmission medium, and so can travel through the "vacuum" of free space.
Regions of the insulative vacuum can become conductive for electrical conduction through the presence of
free electrons, holes, or ions.
4.2. Klavuzlu Transmisyon Ortamlar
Medium Transmit/receive Distance

Twisted pair 1000BASE-T 100 m
Twisted pair 100BASE-T 100 m
MM fiber 62 mm 1000BASE-SX 260 m
1000BASE-LX 500 m
MM fiber 50 mm 1000BASE-SX 525 m
1000BASE-LX 550 m
SM fiber 1000BASE-LX 5000 m
HABERLEME SSTEMLER
MM fiber 100BASE-SX 2000m
Bakr Tel
Dikkesit alan S (metrekare), uzunluu L (metre) ve zdirenci ? (ohm.metre) olan bir iletkenin direnci,
ile hesaplanr. 20 derecedeki z diren Gm 1.5910-8 , Bakr 1.7210-8 , Altn 2.4410-8 , Alminyum
2.8210-8
Unshielded twisted pair cable with different twist rates

UTP cable is also the most common cable used in computer
networking. Modern Ethernet, the most common data networking
standard, utilizes UTP cables. Twisted pair cabling is often used in data
networks for short and medium length connections because of its
relatively lower costs compared to optical fiber and coaxial cable.
UTP is also finding increasing use in video applications, primarily in
security cameras. Many middle to high-end cameras include a UTP
output with setscrew terminals. This is made possible by the fact that
UTP cable bandwidth has improved to match the baseband of television signals. While the video recorder
most likely still has unbalanced BNC connectors for standard coaxial cable, a balun is used to convert from
100-ohm balanced UTP to 75-ohm unbalanced. A balun can also be used at the camera end for ones
without a UTP output. Only one pair is necessary for each video signal.
Twisted pair cables are often shielded in attempt to prevent electromagnetic interference. Because the
shielding is made of metal, it may also serve as a ground. However, usually a shielded or a screened
twisted pair cable has a special grounding wire added called a drain wire. This shielding can be applied to
individual pairs, or to the collection of pairs. When shielding is applied to the collection of pairs, this is
referred to as screening. The shielding must be grounded for the shielding to work.
Shielded twisted pair (STP or STP-A)

STP cabling includes metal shielding over each individual pair of copper wires. This type of shielding
protects cable from external EMI (electromagnetic interferences). e.g. the 150 ohm shielded twisted pair
cables defined by the IBM Cabling System specifications and used with token ring networks.
Screened unshielded twisted pair (S/UTP)
Foiled Twisted Pair (FTP), is a screened UTP cable (ScTP).
Screened shielded twisted pair (S/STP or S/FTP)
S/STP cabling, also known as Screened Fully shielded Twisted Pair (S/FTP), is both individually shielded
(like STP cabling) and also has an outer metal shielding covering the entire group of shielded copper pairs
(like S/UTP). This type of cabling offers the best protection from interference from external sources, and
also eliminates alien crosstalk. Note that different vendors and authors use different terminology (i.e. STP
has been used to denote both STP-A, S/STP, and S/UTP). Twisted Pair
HABERLEME SSTEMLER
Coaxial Cable
4.3. Fiber Optik Kablo

Fiber Transmisyon omurga ile gerek zamanl hizmetlerde gerekli veri hzlar kaynaktan var noktasna
salanr. Gvenilirlii, gerek zamanda yedekli almas, optimal veri transfer sresinin salanmas,
alternetif veri transfer gzergahlarnn kullanlmas, veri kaybnn olmamas iin tm iletiim teknolojileri
ynetilir ve denetlir. Bilgi Sistemleri A kurulmas ve Geni Alan A iletiiminin tesisine hazrlk olmak zere
standartlara uygun fiber optik yapsal kablolamann yaplp, birimler arasnda ve u birimlerde yksek
hzlarda veri transferi salr.
Fiber Optik alt yapda kullanlacak fiber optik kablo standartlara uygun olacaktr. Sistem omurgasnn
oluturulmasnda yeralt tipi, single mode (SM) Fiber Optik (F/O) kablolar ile kullanlr. Tm fiber optik
balant kablolar, kullanlan kabloda bulunan fiber tipine uygun olarak 9/125 Single Mode olacaktr. Fiber
Optik kablo kemirgenlere kar elik zrhl olacaktr. Fiber Optik kablolarn alma scaklk aral 20 C ile
+60 C arasnda olacaktr. Kablo d klf, srtnmelere ve zorlanmalara kar korunakl HDPE (Yksek
Younluklu Poly-Ethilen) olacaktr. 4, 8, 12 kl fiber kablolar kullanlacaktr. 24 kl ve zeri fiber optik kablo
kullanlmas durumunda, fiber kllar renk kodlar ile 250 mikron kalnlndaki tamponlar (buffer) ierisinde
ayrlm halde gruplandrlarak polimer tp iine Loose Tube teknii ile yerletirilmi olacaktr. Tpn ii
su girmesini nleyici jel ile doldurulmu olacaktr. Single Mode Fiber Kabloda 1 Km. (Bir Kilometre) mesafe
iin, 1310 nm. dalga boyunda zayflama deeri en ok 0,5 dB/km. ve 1550nm. dalga boyunda zayflama
deeri en ok 0,5 dB/km deerlerinde olacaktr. Fiber optik kablo ekimlerinde standartlara uyulacaktr.
Kablo dnlerinde sert kvrmlar olmayacak gzergahlar seilecektir. Ke dnlerde dairesel kvrm
yaplacaktr. Yer deiiklikleri gz nne alnarak sonlandrma kabini ierisinde en az 3 metre pay
braklacaktr. Her fiber damar, kar ucu gsterir ekilde etiketlenecektir. Kablo gzergah boyunca Uyar
Etiketleri kullanlacaktr. Uyar etiketleri sar renkte ve zerine, 5 cm.lik puntolarla btn bant boyunca
ardk olarak, DKKAT ! FBER OPTK KABLOSU yazl olmaldr. Fiber optik kl sonlandrmalar datm
/sonlandrma panosu ierisinde yaplacaktr. Fiber optik kablolar sonlandrma noktalarna kadar tesis
edilecek ve sonlandrma ekleri yaplacak ve ileride gzergahta oluabilecek arzalarda kullanlmak zere her
sonlandrma noktasnda, ana rgarlarda ve ek noktalarnda yeteri kadar fazlalk braklacaktr. Kablo
ekmede elik spiral ve kablo ekme ekipmanlar kullanlmaldr.
HABERLEME SSTEMLER
Fiber Optik Datm / Sonlandrma Panosu ( F/O PATCH PANEL )
Btn fiber kablolar ilgili datm panolarnda (patch panel) sonlandrlr. Her bir patch panel direk nlerinde
en az 4 dier yerlerde en az 12 Port sonlandrmaya uygun olmaldr. Fiber optik datm panosu ierisinde
yeterince pig tail, ek kaset, protector sleeve ve ST/SM adapter bulunmaldr. Fiber optik
datm/sonlandrma panolarnn etiketlemesi yaplacak ve tm birimlerde ayn renk kodu kullanlmaldr.
Her fiber damar, kar ucu gsterir ekilde etiketlenir. Fiber kablo sonlandrmas ST Tipi F/O pigtailler
kullanlarak yaplr. Aktif cihaz balantlar ile fiber optik datm kutular arasndaki balant orijinal ve
fabrikasyon fiber datm kablolar (patch cord) kullanlarak gerekletirilir. Kullanlacak balant kablosu tipi
aktif cihaz zerinde yer alan port tipine gre ST/ST, ST/SC, ST/MT-RJ veya ST/LC tipi olmaldr. Her bir fiber
damar ileride kullanma msait olacak ekilde en az 1 metre uzunluunda almal ve datm panosu veya
ek tepsisi ierisinde sarmal olarak dzgn bir ekilde yerletirilmeldir. F/O Kablolarda birimler arasndaki
balantlar bir btn olarak ekilecek, ular ilgili noktalardaki sonlandrmalar panolarn ierisinde
sonlandrlmaldr. Fiber Optik sonlandrmas, kablo balantlar ve kurulumlar konusunda uzman eleman
bulundurulmaldr. Teklif verilen rnlerle ilgili ISO 9001 kalite belgesine sahip olunmas gerekmektedir.
Fiber optik omurga en az 1 Gb/saniye hzlar desteklemeleidir. Fiber kl kaynak ileri Fzyon sonlandrma
teknii ile yaplmaldr. (fiber optic fusion splice termination). Tm fiber optik kablo ve port testleri OTDR
cihaz ile yaplmal, raporlanmaldr. Her bir datm panosunda sonlandrlan fiber optik kablolarn mekanik
arlklarn tayacak gerekli mekanik tutucular bulundurulmaldr. Her pano iin yeterli miktarda fusion
splice casette bulunmaldr. Fiber optik kablolarn her bir klfnn ek kutusu tabanna tutturulmas, s ile
bzen hortumla yaplmaldr. Dz eklerde fiber tpler kesilmeden; ek kutusu ierisinde bir tur yaptktan
sonra 90 cm almal ve fiberler kaset iine sarlarak ekler yaplmaldr. Rgarlardaki eklerde; kablolarn her
iki ucunda yeteri kadar rezerv brakldktan sonra ek yaplmaldr. Rezerv kablo rulo eklinde sarldktan
sonra kablo ba ile tutturulmaldr. Rulo eklindeki kablo ve ek kutusu Rgar duvarna sabitlenir. Ek
yaplrken fiber optik kablonun mekanik ve elektriksel devamll salanmaldr. Tesisi tamamlanm kabloda
(ekler dahil) 1 km deki kayp; 1310 nm.de 0,5 dB/km, 1550 nm.de 0,5 dB/kmnin altnda olmaldr. Ayn tp
ve renkteki fiberler ayn renklere eklenmalidir. Atlak balant (deiik ekleme) saptandnda dzeltilmelidir.
Fiber Optik l Cihaz (OTDR - Optical Time Domain Reflectometer)
Fiber optik kablolarn, kontrol muayene ve llerini yapmak, arza yerlerini tespit etmek amacyla 1 adet
Fiber Optik l Cihaz ( OTDR) satn alnacaktr. Fiber test sonularnn birka dalgaboyunda birden
yaplmas ve tm sonularn testi gemesi gerekiyor. OTDR cihazndan alnan sonular hem fiberin
klflanmas srasnda bir hata olup olmadn hem de kurulum srasnda kullanlan her bir konnektr
zerindeki kaybn ayr ayr grlmesini salayacak. Fiber optik dB test raporlama yapacak. Dalgaboyu:
850nm - 1250 - 1650 nm aralnda olacak. Span aral: 10 nm - 400 nm aralnda olacak. Rezolsyon en az
0.15 nm olacak. Giri seviyesi: -60dBm ... 10 dBm aralnda olacak. En az 3 saat bataryadan alma
yapacak. MM: 50/125um 62,5/125um SM: 9/125um
Fiber Optik Fzyon Sonlandrma (fiber optic fusion splice termination)
Fiber optik epoksi sonlandrma (fiber optic epoxy termination) cihaz tercih edilmemelidir.
Core aligning Fusion Splicer. ok dk ekleme kayb. SM fiberde <0.02 dB, MM fiberde <0.01 dB tipik
kayp deerini salayacak. En 15 saniye ilem sresi olacak. 3 eksenli tam otomatik alacak. Hzl ekleme,
bzme ilemi yapacak. Tek batarya dolumuyla en az 500 ekleme veya en az 200 ekleme+starak bzme
kapasitesi olacak. Ezamanl ve birbirinden bamsz alabilen ift bzme frn (heat shrink oven) olacak.
Kolay kullanm ve tam otomatik alacak. Son 10.000 ekleme ileminin tm performans verilerini
HABERLEME SSTEMLER
hafzasnda tutacak. USB arabirim zerinden tm ekleme parametrelerini ve performans sonucunu

bilgisayara aktarlacak.
Fiber Patch Cord Kablolar
Kullanlacak balant kablosu tipi aktif cihaz zerinde yer alan port tipine gre transfer balantlarnda
ST/ST, cihaz balantlarnda ST/SC tipi olacaktr. Balant kablolarnn bir ucu SC/ST, dier ucu teklif edilen
aktif cihazlarn fiber ara-yzlerine uyumlu, dubleks tipinde ve en az 2 m uzunluunda olacaktr. Fiber optik
patchcord kablolar Single Mode olanlar iin sar renkte ve fabrikasyon sonlandrlm olacaktr.
Fiber optik, insann sa teli kalnlnda ve ok hassas retilmi saf bir cam ip zerinden n iletilmesi
prensibiyle alan bir sistemdir. Bu ekilde retilmi kablolarn tercih edilmesinin en byk sebebi, evresel
artlarn ar olduu; nemli, rutubetli, elektriksel alan parazitlerinin youn olduu yerlerden etkilenmemesi
ve her zaman stabil bir balant sunmasdr. Fiber optik kablolar, iletimi k hzyla yani saniyede 300 bin
kmlik hzla gerekletirirler. Bu ynleri sebebiyle uzak mesafelere veri aktarm iin tasarlanmlardr.
Fiber optik bir kablonun kesitine bakldnda i ksmlar:

Merkez In hareket ettii ince cam tabaka
Cam rt Merkezin dn saran optik malzemeden retilmi, merkezden yasyan tekrar
merkeze geri gnderen ksm
Klf Kabloyu darbelere ve neme kar koruyan d katman
Yzlerce hatta binlerce optik fiberden oluan bu kablolar, merkez aplarna, yapldklar malzemeye ve n
krlma ekline gre ikiye ayrlrlar;
Tekil Modlu Fiberler: Yaklak 9 mikronluk apa sahip olan ince merkezli kablolardr ve 1300 ile 1550
nanometre arasnda dalgaboyu deerine sahip kzltesi lazer n iletirler. Bu kablo tipi genellikle veri
kaybnn daha az olmas istenen yerlerde kullanlr.
oul Modlu Fiberler: Yaklak 62.5 mikronluk apa sahip olanlardr ve 850 ile 1300 nanometre arasnda
dalga boyu deerine sahip kzltesi lazer n iletirler. retim maliyeti daha uygun olduundan en ok
kullanlan kablo trdr. Kayp miktar tekil modlu kablolara gre daha fazladr.
Baz fiber kablolar ise plastikten retilmitir ve 1mmye varan merkeze sahiptirler. Bu kablolar 650
nanometre dalga boyuna sahip grlebilir krmz iletirler.
Multimode Fiber Optik Kablolar, Fiber Core aplarna gre 2 eittir;

- 62,5/125/250 micron. (Fiber Core ap/Cladding ap/Coating ap (Ksaca 62,5/125 olarak tanmlanr).
100BaseFX iin max.letiim Mesafesi: 2.000 m., 1000BaseSX iin max.letiim Mesafesi: 220m, 1000BaseLX
iin max.letiim Mesafesi:550m.
- 50/125/250 micron. (Fiber Core ap/Cladding ap/Coating ap (Ksaca 50/125 olarak tanmlanr )
100BaseFX iin max.letiim Mesafesi: 2.000 m., 1000BaseSX iin max.letiim Mesafesi: 550m, 1000BaseLX
iin max.letiim Mesafesi:550m.
Multimode fiber ierisinde ilerleyen n birden fazla modu veya ilerleme dorultusu mevcuttur. 850nm ve
1.300nm olarak 2 ayr Dalga Boyu eelinde alr. Data Transmisyonu iin LAN ebekelerinde en yaygn
kullanlan Fiber Optik Kablo tipidir. Modlar arasndaki iletim srelerini eitleyerekmodsal yaylma
HABERLEME SSTEMLER
zayflamasn azaltr. Core, Merkeze doru krlma indisinin artt katmanl bir yapya sahiptir.
SINGLE MODE FBER OPTK KABLOLAR

- 9/125/250 micron. (Fiber Core ap/Cladding ap/Coating ap (Ksaca 9/125 olarak tanmlanr). 10BaseFL
iin max.letiim Mesafesi: 90km .100BaseFX iin max.letiim Mesafesi: 72km., 1000BaseLX iin max.letiim
Mesafesi:5.000m.
-Singlemode fiberde spesifik bir dalgaboyunda ilerleyen sadece bir k modu veya dorultusu vardr.Bu
sayede modsal yaylma szkonusu deildir.Bu durum daha az yaylma kaybnn ortaya kmasn ve daha
ok bilgi tama kapasitesi ortaya karr. 1.310nm ve 1.550nm olarak 2 ayr Dalga Boyu eelinde alr.
SingleMode Fiber, core ksmnn ok kk apl olmas nedeni ile, k kayna olarak Laser kullanlr.
SingleMode Fiber Optik Kablolarn avantajlar arasnda " Daha byk sistem eriim mesafelerinde (100 km.
ye kadar) sorunsuz kullanlabilir.", "10Gbps a kadar yksek band genilikleri ve yksek hzlar destekler.",
"SingleMode Fiber Kablonun fiyat,MultiMode Fiber Kabloya oranla yaklak %50 daha ucuzdur."
SingleMode Fiber Optik Kablolarn Dezavantajlar ," SingleMode fiber Fusion-Splice terminasyonu ve eki,
kk NA deeri nedeni ile daha zahmetli ve uzun srelidir.Konnektr ve Pig-Tail fiyatlar ok pahaldr.",
"letiimde LED lere oranla ok daha pahal Laser diodlar kullanlr. "SingleMode Fiber modlleri, evirici
cihazlar, aktif rnleri ok pahalldr."
The subscriber channel (SC) connector is used in cable TV. It uses a push/pull locking system. The straighttip (ST) connector is used for connecting cable to networking devices. MT-RJ is a new connector with the
same size as RJ45.
Fiber Optik Kablo esitleri

Fiber TipineGre
- MultiMode - SingleMode
Kablo Tipine Gre
- Loose-Tube, - Tight-Buffer
HABERLEME SSTEMLER
4.4. Kablosuz Eriim Teknolojileri

Elektromanyetik dalga
Frekans spektrumu
Geni bant veri aktarmnda kullanlan radyo teknolojileri
Kablosuz a balant ayarlar
3G-Cep telefonu kullanarak, bilgisayarla internete balanma
4.4.1. Kablosuz Yerel Alan Alar (Wireless Local Area Networks, WLAN)
ki ynl geni bant veri iletiimi salayan, iletim ortam olarak fiber optik veya bakr kablo yerine telsiz
frekans (Radio Frequency, RF) veya kzltesi nlar kullanan, salon, bina veya kampus gibi snrl bir alanda
alan iletiim alardr. Kurulum kolayl ve hareket serbestlii gibi nemli avantajlar salayan WLAN
sistemleri kablolu alarn yerini alabilmekte hatta bu alara gre daha fazla fonksiyonlar ierebilmektedir.
Kablosuz Yerel Alan Alar Avrupa dzenlemelerinde Telsiz Yerel Alan Alar, Radio Local Area Networks,
Radio LAN, RLAN olarak adlandrlmasna karn bata ABD olmak zere birok lkede Wi-Fi (Wi-Fi: WLAN
sistemlerinde yaygn olarak kullanlan standart olan IEEE 802.11x standard Wi-Fi
olarak da adlandrlmaktadr. Wi-Fi, Wireless Fidelity (Kablosuz Ballk) kelimelerinden tretilmitir),
Wireless Local Area Networks, Wireless LAN, WLAN olarak adlandrlmaktadr (2.4 GHz ve 5 GHz frekans
bandnda RF ile alan, WLAN, Wi-Fi veya RLAN olarak adlandrlr).
WLAN sistemlerinde RF haricinde ok az miktarda kzltesi (Infrared, Irda) teknolojisi de kullanlmaktadr.

Kzltesi sistemler; grnr n hemen altndaki kzltesi nlar kullanarak veri iletiimi gerekletiren
teknolojiye sahiptir. Ancak bu sistemler toz, nem, k, yamur ve sis gibi fiziksel etkilere ar duyarldr.
Kzltesi kullanldnda kablosuz ada yer alan cihazlarn mutlaka gr hattnda bulunmas gerekmektedir.
Ayrca iletiim mesafesi de yaklak 10 metre olduundan olduka ksadr. Bu tr sorunlar nedeniyle
kzltesi sistemler yaygn olarak kullanlmamaktadr
KABLOSUZ Yerel Alan Alar
HABERLEME SSTEMLER
IEEE, 802yi yerel alan a standartlarn, 802.11i kablosuz yerel alan alarn, sonda bulunan a, b, g, n gibi
harfler ile de zellemi kablosuz a standartlarn tanmlamak iin kullanmaktadr.
IEEE 802.11 b,g: Trkiyede 2.4 GHz ISM radyo frekans bandnda yksek hzl veri transferinin mmkn
olduu (802.1b ile 11Mbps, 802.11g ile 54 Mbps), kapsama alan 10 ila 100 metre arasnda deien (anten,
alc kazanc, sinyal gc, ortam gibi deikenlere bal olarak), dizst bilgisayar, masast bilgisayar, PDA
vb. cihazlarn bir eriim noktas zerinden ya da birbirleriyle kurduklar direk balant ile haberlemelerini
salayan kablosuz a yaplardr. Kablosuz Ethernet ya da Wi-Fi olarak da adlandrlmaktadr.
IEEE 802.11a: Avrupa dnda kullanlan, 802.11b,g standardndan farkl olarak 5.0 GHz ISM bandnda veri
transferine izin veren standarttr. Trkiyede kullanmna izin verilmemektedir.
IEEE 802.11n: Henz yaygn olarak kullanlmayan, oklu antenler ve eitli protokoller kullanarak maksimum
veri transfer hzn 540 Mbps'a karan standarttr.
KABLOSUZ Geni Alan Alar

GSM: Baz istasyonlar zerinden aktarma yntemiyle uzun mesafeler arasnda cep telefonu ile ses ve veri
haberlemesini salayan sistemlerdir.
WiMAX: IEEE 802.16e standard ile tanmlanm bir kablosuz geni bant eriim teknolojisidir. Teorik olarak
IEEE 802.16 standard gr hatt gerektirmeden 50 kmye kadar kapsama alan salamak ve maksimum 75
Mbpslik (yakn mesafelerde) iletim hzn mmkn klmak zere tasarlanmtr. eitli lkelerde farkllk
gstermekle birlikte 2 GHz-11GHz aralnda belirli frekans bantlarnn WiMAX Mobil kullanclara mekndan
bamsz internet eriimi sunmay amalamakta, ayrca kablolamann maliyet ve/veya corafi artlar
sebebiyle elverili olmad blgelerde alternatif bir olarak dnlmektedir. Trkiye de pilot uygulamalar
yaplmaktadr, fakat henz etkin olarak kullanlmamaktadr.
4.4.2. Uydu Eriim Sistemleri
Uydu sistemleri yrngedeki durumlarna gre snflandrlrlar:
Dk yrnge uydular (LEO): Bu uydular yerden 500km ile 2000 km arasndaki bir mesafede
bulunurlar ve gloabl dolam salar.
Orta yrnge uydular (MEO): Bu uydular 10,000 km civarnda bir ykseklikte yrngededir.
GeoSenkron yrnge (GEO): Bu uydular 35,800 km civarnda bi,r mesafede yrngededir. Byk
kapsama alanlarvardr ve yksek oranda veriyle alabilirler.
SCPC Noktadan Noktaya Uydu Eriimi

Yksek hzda balant imkan salayan SCPC teknolojisi yurt ii ve yurt d noktadan noktaya balant ve
video konferans uygulamalarnn yan sra, kritik noktalarn yedeklenmesinde de Bankalar, Endstri
Kurulular, Holdingler, Medya kurulular tarafndan yaygn olarak kullanlmaktadr
Single Channel Per Carrier (SCPC - Her devre iin bir tayc) iletiim iin gerekli olan her bir link iin uyduda
bir taycnn, yani frekans aralnn, tahsis edilmesidir. Bylece hzl, gvenli ve leklenebilir her trl link
ihtiyac karlanabilmektedir. Sistemin aktivasyonu linklerin kurulmas iin gerekli olan frekanslarn
belirlenmesi ve bu frekanslar dorultusunda modemlerin konfigure edilmesi ile balamaktadr. Ayarlar
tamamlanan SCPC modemler ve ekipmanlar test edilerek ihtiya duyulan lokasyonlara kurulurlar. SCPC
sisteminde bir lokasyonda ihtiya duyulan sayda link kurulabilir ve bu linklerin hi biri birbirine bal
olmadan alabilir.
HABERLEME SSTEMLER
VSAT (Very Small Aperture Terminal)
4.4.3. Link Analizi ve Planlama

Given two antennas, the ratio of power received by the receiving antenna, P r , to power input to the
transmitting antenna, P t , is given by Friis Transmission Equation
where Gt and Gr are the antenna gain of the transmitting and receiving antennas, respectively, ? is the
wavelength, and R is the distance. The antenna gains are with respect to isotropic (and not in decibels),
and the wavelength and distance units must be the same. This simple form applies only under the
following ideal conditions:
The antennas are in unobstructed free space, with no multipath.
Pr is understood to be the available power at the receive antenna terminals.
There is loss introduced by both the cable running to the antenna and the connectors. Furthermore, the
power at the output of the antenna will only be fully delivered into the transmission line if the antenna and
transmission line are conjugate matched (see impedance match).
Pt is understood to be the power delivered to the transmit antenna. There is loss introduced by both the
cable running to the antenna and the connectors. Furthermore, the power at the input of the antenna will
only be fully delivered into freespace if the antenna and transmission line are conjugate matched.
The antennas are correctly aligned and polarized.
The bandwidth is narrow enough that a single value for the wavelength can be assumed.
The ideal conditions are almost never achieved in ordinary terrestrial communications, due to obstructions,
reflections from buildings, and most importantly reflections from the ground. One situation where the
equation is reasonably accurate is in satellite communications when there is negligible atmospheric
absorption; another situation is in anechoic chambers specifically designed to minimize reflections.
Modifications to the basic equation

The effects of impedance mismatch, misalignment of the antenna pointing and polarization, and absorption
can be included by adding additional factors; for example:
HABERLEME SSTEMLER
where
G t (? t ,? t ) is the gain of the transmit antenna in the direction (? t ,? t ) in which it "sees" the receive antenna.
G r (? r ,? r ) is the gain of the receive antenna in the direction (? r ,? r ) in which it "sees" the transmit antenna.
? t and ? r are the reflection coefficients of the transmit and receive antennas, respectively
and
are the polarization vectors of the transmit and receive antennas, respectively, taken in the
appropriate directions.
? is the absorption coefficient of the intervening medium.
Empirical adjustments are also sometimes made to the basic Friis equation. For example, in urban
situations where there are strong multipath effects and there is frequently not a clear line-of-sight
available, a formula of the following 'general' form can be used to estimate the 'average' ratio of the
received to transmitted power:
where n is experimentally determined, and is typically in the range of 3 to 5, and G t and G r are taken to be
the mean effective gainof the antennas. However, to get useful results further adjustments are usually
necessary resulting in much more complex relations, such the Hata_Model_for_Urban_Areas.
5. MODLASYON
Modlasyon ilemi genellikle sinsoidal tayc zerine simetrik olarak genlik, frekans veya faz eklinde
mesaj bilgisinin gnderilmesiyle yaplr ve Genlik Modlasyonu (AM), Frekans Modlasyonu (FM) ve Faz
Modlasyonu (PM) eklinde isimlendirilir. Gnderilecek sinyal, genel olarak vericide uygulanan genlik,
frekans ve faz modlasyonu ile kanaln zelliklerinden etkilenmeyecek hale getirilir. Bylece gnderilecek
bilgi sinyali kanaln tahsis edilmi frekansna uygun frekansta gnderilmi olur. Kullanlan modlasyon tipinin
seiminde, kanaln band genilii, sinyalin gnderilmesi srasnda, etkilenecei grlt ve sinyalin
gnderilmeden nce ykseltme ilemine tabi tutulaca cihaz tip gibi etkenler nemlidir. Modlasyon
ilemi, her artta, birden fazla sinyalin ayn kanal zerinden gnderilmesini mmkn klar. Modlasyon
ileminin yannda, gnderilen modle edilmi sinyalin ykseltilmesi, filtrelenmesi ve telsiz haberlemesi
durumunda verici antenden yaynlanmas gibi ilemler de verici nitesinde yaplr. Telsiz vericileri 2W-600
W, radyo vericileri 1000 W-10KW, baz istasyonlar 25W, cep telefonu 3W (beklemede 500 mw) k gcne
sahiptirler.
Bilgiyi kaynanda kullanmak, o bilginin snrl sayda kiinin kullanmna sunulaca anlamna gelir.
Haberlemede en nemli problem verinin salkl, hzl ve ulaabilecei en uzak noktaya iletilmesi
HABERLEME SSTEMLER
problemidir. rnein bir ses bilgisi, bildiiniz gibi mekanik zellik tar. Havann titretirilmesi ile yaylr.
Gidecei mesafe de pratik olarak snrldr. Kilometrelerce teye sadece ses ykselteci ve hoparlr
kullanarak sesi tamak pek de akllca olmaz. Bu duruma evreden karan baka sesle ya da bozucu etkileri
de katarsak baka bir yol dnlmesi kanlmaz olacaktr. ok geni haberleme sistemlerinin de yaps
gerei ok pahal ya da gerekletirilmesi imknszdr. rnek olarak genel telefon sisteminde her bir
konuma iin bir tel balantsna ihtiya duyulacakt. Radyo linki iin de ok byk ve devasa gl antenler
gerekecekti. Bu durumda parazitlerden kanmak iin engebesiz bir arazide tek bir istasyonun altrlmas
gerekir. Bu gibi olumsuzluklardan dolay genellikle iletilecek sinyal, verici tarafndan deitirilmeden
iletilemez. Bu sebeple bilgi sinyalinin daha yksek seviyedeki tayc sinyalle birletirilerek iletilmesi zm
ortaya atlmtr. letilecek sinyalin deitirilerek olduka uzak mesafelere iletimini mmkn klmak, hzl,
verimli ve ekonomik haberleme iin sinyalin modle edilmesi gerekmektedir.
Frekans dntrme metodu ile bilgi sinyalinin tmn daha yksek frekansta bir sinyalin iletilecek blgeye
tanmasyla olur. Sinyalin dijitalletirme yani rnekleme yoluyla bilgi sinyalinin dijital formda binary say
sistemi kullanarak deitirilir.
Kelime anlam olarak deistirmektir. Bilgi sinyalinin genellikle daha uzak mesafelere gnderilebilmesi
amacyla kendinden ok daha yksek frekansl bir tasycnn sinyal zerine bindirilmesidir. Modlasyon
srasnda tasyc sinyalin genlik, frekans, faz v.b. gibi zellikleri, bilgi sinyaline ve modlasyon trne gre
deisime urar. Tasyc; zerinde deisiklik yaplan (modle edilen) isarettir. letilmek istenen bilgi dsk
frekansldr. (dalga boyu yksek) Anten boylar, dalga boylarnn katlar olmak zorunda olduundan bilgi
isaretini modlesiz iletebilmek iin kullanlacak anten boylar ok byk olmak zorundadr. Dsk
frekanslarda grlt ve parazit vardr. zm; Bilgi sinyalinin kendinden ok yksek frekansl bir tasyc
sinyal ile modle edilerek transfer edilmesidir.
Bir zet biiminde modlasyonun yararlarn yazacak olursak;

Yaylm kolaylatrr. Elektromanyetik alanlar yaklak k hznda yayld ve uygun artlarda da tepe
ukur gibi doal engelleri kolaylkla aarlar. Uzayda ise uygun bir antenle ok uzaklara gidebilirler.
Grlt ve bozulmay azaltr.
Kanal ayrm salar. Yani modlasyon sayesinde ayn iletim hattnda
birden ok bilgi yollama olana salar.
evresel etkilerin ortaya kard pek ok snrlayc etkiyi ortadan
kaldrr.
Modlasyon alma frekansn ykseltecei iin allan dalga boyu (l)
ve buna bal olarak anten boyutu da klr.
5.1. Modem Standards

w V.22: 1200-2400 baud/bps (FM)
w V.32 and V.32bis, full duplex at 9600 bps (2400 baud at QAM) , bis uses TCM to achieve 14,400 bps.
w V.34: for phone networks using digital transmission beyond the local loop. , 59 combinations of
symbol rate and modulation technique, symbol rates 3429 baud. Its bit rate is up to 28,800 bps
(TCM-8.4)
HABERLEME SSTEMLER
w V.34+: up to 33.6 kbps with TCM-9.8
5.2. Modlasyon Teknikleri
VSB: (Vestigal-Side Band) Artk yan bant modlasyonu

SSB: (Single Side Band)Tek yan bant modlasyonu
DSB: (Duble Side Band )ift yan bant modlasyonu
PM: (Phase Modulation) Faz modlasyonu
FM: (Frequency Modulation) Frekans modlasyonu
PCM: (Pulse Code Modulation)Darbe kod modlasyonu
PPM: (Pulse Position Modulation )Darbe pozisyon modlasyonu
PWM: (Pulse Width Modulation )Darbe genilik modlasyonu
PAM: (Pulse Amplitude Modulation )Darbe genlik modlasyonu ifade etmektedir.
HABERLEME SSTEMLER
HABERLEME SSTEMLER
4 types of encoding techniques:

1) Digital-to-digital. unipolar, polar, bipolar.
2) Analog-to-digital. Pulse Amplitude Modulation (PAM) and Pulse Code Modulation (PCM).
3) Digital-to-analog. Amplitude Shift Keying (ASK), Frequency Shift Keying (FSK), Phase Shift Keying (PSK),
and Quadrature Amplitude Modulation (QAM).
4) Analog-to-analog. Amplitude Modulation (AM), Frequency Modulation (FM), and Phase Modulation
(PM).
Tel ve havada iletim ortam saysal deildir analogdur.
5.3. Darbe Kod Modlasyonu (PCM Pulse Code Modulation)

Darbe kod modlasyonu (PCM), PCMde, darbeler sabit uzunlukta ve sabit genliktedir. PCM ikili bir
sistemdir; nceden belirlenmi bir zaman blmesi iinde bir darbenin bulunmas ya da bulunmamas,
1 ya da 0 mantk durumunu gsterir. PWM, PPM ve PAMda, tek bir ikili sayy (bit) gstermez.
Alma ucunda, saysal / analog dntrc (DAC), seri ikili veri akn ok dzeyli bir PAM sinyale
dntrr. rnekleme ve tutma devresi ile alak geiren filtre, PAM sinyali tekrar balangtaki
HABERLEME SSTEMLER
analog biimine dntrr. PCM kodlamay ve kod zmeyi gerekletiren entegre devreye kodek
(kodlayc / kod zc) denir.
Darbe modlasyonunda, analog enformasyonun ayrk zamanda iletiimi sz konusudur. PAM, PWM ve
PPM modlasyonlaryla darbenin srasyla genliinin, geniliinin ve bir periyot iindeki pozisyonunun
srekli olarak tm iaret deerleri iin deiimine izin verilmektedir.
Zamanda ayrk duruma getirilmi (rneklenmi) iaretin genliinin de belirli sayda ayrk seviyelere
ayrlarak kuantalanmasdr (kuantalama; belirli rnekleme zamanlarnda elde edilen genlik
numuneleri). rneklenmi srekli genlikli iareti, belirli seviyelere kuantalamakla kalmayp bir rnek
annda her seviye iin bir kod kullanlacaktr. Bu trden modlasyon darbe kod modlasyonu (pulse
code modulaton PCM) olarak adlandrlr. PCMde enformasyon tayan x(t), iareti nce uygun bir
rnekleme frekans ile rneklenir. Daha sonra bu rnek deerler, belirli kuantalama seviyelerine
kuantalanr. Buna kuantalama ilemi ad verilir. Son olarak, her kuanta seviyesi bir ikili kod kelimesi ile,
yani sonlu sayda (0,1) dizisi ile gsterilir. kili kod kelimeler dizisine dntrlen bu iarete PCM
dalgas ad verilir. PCM sistemi verici blmnn blok diyagram grlmektedir.
PCMde verici blmn blok diyagram
rnekleme Devresi
Nyquist rnekleme teoremi, bir PCM sistem iin kullanlabilecek minimum rnekleme hzn (fs) belirler. Bir
rneklemenin alcda doru olarak tekrar oluturulabilmesi iin, analog giri sinyalinin (fa) her evrimi en az
iki kez rneklenmelidir. Dolaysyla, minimum rnekleme hz, en yksek ses giri frekansnn iki katna
eittir. fs, fann iki katndan daha kkse, bozulma meydana gelir. Bu bozulmaya katlama bozulmas denir.
Minimum Nyquist rnekleme hz, matematiksel olarak, fs 2fa ifade edilir. Burada; fs = Minimum Nyquist
rnekleme hz, fa = rneklenebilecek en yksek frekans
Kuantalama lemi
Darbe genlik modlasyonunda, rneklenmi deerler belirli kuantalama seviyelerine yuvarlatlmadan
iletilmektedir. Ancak, bu ilem iaretin grltye olan bakl asndan bir yarar salamayacaktr. Bunun
yerine, iaret genliini belirli kuanta seviyelerine yuvarlatmak ve her kuanta seviyesi iin, uygun bir kod
kelimesi kullanmak daha uygun olmaktadr. x(t) iaretinin maksimum ve minimum genlikleri A max ile - A max
arasnda deiiyorsa ve bu aralkta deien genlik deerleri Q = 2n adet eit kuanta seviyesine blnmek
isteniyorsa kuantalama aral veya adm;
HABERLEME SSTEMLER
a = 2Amax / 2 n
olarak tanmlanmaktadr. Kuantalama ileminde rnek deerlerin bulunduu dilim belirlenir.
eitli iaret genliklerine karlk gelen kuanta seviyeleri ve kod kelimeleri
Kuanta seviyeleri
Kuantalama dilim says Q arttka, kuantalama grlts de azalacaktr. Buna karlk bir rnei belirlemek
iin kullanlmas gerekli bit says da artacaktr.
PCM sistemindeki kuantalama hatas, kuvvetli iaretlerde ihmal edilebilecek kadar kk olmasna ramen,
zayf iaretlerde kuantalama seviyesi ne olursa olsun nemlidir. Bu hatay nlemek amac ile verici tarafta;
sktrma ve alc tarafta; geniletme ilemleri yaplmaktadr. Sktrma ilemi ile byk genlikler
zayflatlarak kk genliklerin seviyesine drlr. Bu teknik PCM ve delta modlasyon tekniklerinin
temelini oluturur.
Lineer Kuantalama
Dzgn kuantalama erisi
Lineer Olmayan Kuantalama

Ses iaretlerinin istatistikleri incelendiinde, kk genliklere daha sk rastlanld grlmektedir. Oysa,
yukarda kk iaretlerde kuantalama grltsnn rahatsz edici boyutlarda olaca gsterilmi
bulunulmaktadr.
HABERLEME SSTEMLER
Bu grlty azaltmak iin bavurulacak ilk yntem, adm byklnn azaltlmas veya dilim saysnn
artrlmasdr. Ancak, bu durumda her bir rnei gstermek iin kullanlmas gereken bit says artacandan,
bu yntem her zaman uygun ve ekonomik deildir. Dier taraftan, ok seyrek olarak ortaya kan yksek
genlikli iaretler iin gereksiz yere bir miktar dilim ayrlm olacaktr. Eer en byk genlik kk tutulursa,
bu defa da krplmalar meydana gelecektir.
rnein, dinamii 36 dB olan bir ses iareti ele alnrsa, en kk iaretle 36 dB iaret grlt oran elde
etmek iin, n = 12 bitlik kelime uzunluunda bir PCM kullanmak gerekecektir. Byle bir kuantalayc da, en
kk iaret iin 36 dB iaret grlt oran salanrken, en byk iaret iin gereksiz yere 72 dBlik bir
iaret grlt oran elde edilecektir. Bununla beraber, byk iaretler iin byk adm, kk iaretler iin
de kk adm kullanlarak, iaret grlt orannn ayn olmas salanabilir. Bunu gerekletirebilmek iin,
haberleme sistemlerinde bir sktrma (compressing) yaplmaktadr.
In the following image is represented the A law (a-law) graphically
Kodlama lemi
rneklenmi analog iareti kuantaladktan sonra, saysal (dijital) iarete dntrmek iin kodlanmas
gerekmektedir. Genellikle bir analog iareti saysal (dijital) iarete dntrmek iin, analog / saysal
dntrcler (ADC) kullanlr. Bu dntrme ilemi sonucunda kodlanm iaret elde edilmektedir. Ancak
bu kodlama, dzgn (uniform) bir kuantalama sonucu elde edilen genliklerin kodlanmas olup, dzgn
olmayan kuantalama sonucu bulunan rneklerin kodlanmas iin ikinci bir kodlama ilemine ihtiya
olacaktr. Uygulamada kullanlan analog / saysal dntrc (ADC) tiplerini gruba ayrmak mmkndr.
Basamakl dntrc
Ardl yaklaml dntrc
Paralel dntrc
Deiik tekniklerde alan bu analog /saysal dntrcleri, tm devreler biiminde piyasada bulmak
mmkndr. Bu tip tm devrelerde genellikle, rnekleme, kuantalama ve kodlama birlikte gerekletirilir.
5.4. Diferansiyel Darbe Kodlamal Modlasyon

Tipik PCM kodlanm bir konuma dalga biiminde, birbirini izleyen rneklemelerde iki rneklemenin
HABERLEME SSTEMLER
genlikleri arasnda az bir farkn bulunmas, sk karlalan bir durumdur. Bu da, bir ok birbirine benzer PCM
kodunu iletme ihtimalini artrr. Benzer kodlar iletmek fazladan yaplan bir ilem olmu olur. Diferansiyel
darbe kod modlasyonu (DPCM), zel olarak tipik konuma dalga biimlerinde, rneklemeler arasndaki
benzerliklerden yararlanmak zere tasarlanmtr. DPCMde, rnekleme yerine, iletilecek rneklemeyle bir
nceki rnekleme arasndaki fark iletilir. rneklemelerin arasndaki fark aral, tek tek rneklemelerin
aralndan daha az olduu iin, DPCMyi iletmek iin PCMyi iletmeye oranla daha az bit gerektirir.
5.5. HDB3 (European E-carrier)

Used in all levels of the European E-carrier system, the high
density bipolar of order 3 (HDB3) code replaces any instance of
4 consecutive 0 bits with one of the patterns "000V" or "B00V".
The choice is made to ensure that consecutive violations are of
differing polarity, i.e. separated by an odd number of normal B
marks.
5.6. Speech Compression Standards
n 64 kbps -law/A-law PCM(CCTT G.711)

n 64 kbps 7kHz Subband/ADPCM(CCITT G.722)
n 32 kbps ADPCM(CCITT G.721)
n 16 kbps Low Delay CELP(CCITT G.728)
n 13.2 kbps RPE-LTP(GSM 06.10)
n 13 kbps ACELP(GSM 06.60)
n 13 kbps QCELP(US CDMA Cellular)
n 8 kbps QCELP(US CDMA Cellular)
n 8 kbps VSELP(US TDMA Cellular)
n 8 kbps CS-ACELP(ITU G.729)
n 6.7 kbps VSELP(Japan Digital Cellular)
n 6.4 kbps IMBE(Immarsat Voice Coding Standard)
n 5.3 & 6.4 kbps True Speech Coder(ITU G.723)
n 4.8 kbps CELP(Fed. Standard 1016-STU-3)
n 2.4 kbps LPC(Fed. Standard 1015 LPC-10E)
6. ANAHTARLAMA VE OULLAMA
PSTN(Public Switched Telephone Network)
PLMN(Public Land Mobile Network)
PSPDN(Packet Switched Public Data Network)
ISDN(Integrated Services Digital Network)
Frame Relay
Signaling Network(CAS/CCS)
Internet
IN(Intelligence Network)
HABERLEME SSTEMLER
Telekom Bileenleri
Subscriber; Devices attached to network

Subscriber line; Local Loop, Subscriber loop, Connection to network, Few km up to few tens of km
Exchange; Switching centers, End office - supports subscribers
Trunks; Branches between exchanges, Multiplexed
6.1. Public Switched Telephone Network (PSTN)

PSTN is short for Public Switched Telephone Network, which refers to the international telephone system
based on copper wires carrying analog voice data. This is in contrast to newer telephone networks base on
digital technologies, such as ISDN and FDDI. Telephone service carried by the PSTN is often called plain old
telephone service (POTS).
Transmission links/nodes; Customer nodes, Switching nodes, Transmission nodes, Service nodes
Subsystem; Transmission systems, Switching systems, Signalling system
Subscribers
Local loop; Connects subscriber to local telco exchange
Exchanges; Telco switching centers, Also known as end office
Trunks; Connections between exchanges, Carry multiple voice circuits using FDM or synchronous
TDM, Managed by IXCs (inter-exchange carriers)
HABERLEME SSTEMLER
Signaling
PSTN with automatic switching requires signaling
The present PSTN has thousands of features
and all require signaling support
On-hook / off-hook
Pulse / Tone dialing
Receiver off-hook
Call waiting
Caller number identification
Call forwarding
Hook-flash
Fax transmission detect
Inter-CO messaging
Echo cancellation
Voice mail
Conference calls
Coin-drop
Billing
6.2. PBX
Private branch exchange (PBX) - a common internal phone switching system for medium to large-sized
businesses.
A Customer Premise Communication Switch used to connect customer telephones (and related equipment)
to LEC central office lines (trunks), and to switch internal calls within the customer's telephone system.
Modern PBXs offer numerous software-controlled features such as call forwarding and call pickup. A PBX
uses technology similar to that used by a central office switch (on a smaller scale). (The acronym PBX
HABERLEME SSTEMLER
originally stood for "Plug Board Exchange".)
Local loops; Analog twisted pairs going to houses and businesses

Trunks; Digital fiber optics connecting the switching offices
Switching offices; Where calls are moved from one trunk to another
6.3. IP PBX / VOIP Telefon Sistemi

Bir VOIP Telefon Sistemi / IP PBX sistemi, bir veya daha fazla SIP telefonu / VOIP telefonu, bir IP PBX
sunucusu ve opsiyonel olarakta bir VOIP Cihaz ierir. IP PBX sunucusu bir proxy sunucusuna benzer: SIP
istemcileri yani yazlm ya da donanm tabanl telefonlar, IP PBX sunucusuna kaydolur ve bu telefonlar
arama yapmak istediklerinde IP PBXin balant kurmasn isterler. IP PBXte tm telefonlarn/kullanclarn
ve cevap veren SIP adreslerinin bir listesi vardr ve bu yzden dahili arama ya da VOIP cihaz veya bir VOIP
hizmet salaycs araclyla harici arama yapabilir.
6.4. Telefon Teknolojisinde Son Gelimeler ve GSM

Hcresel mobil servisleri; 1980'lerin balarndan bu yana, hareket halindeki insanlarn haberleme
ihtiyalarn gidermeye almtr. Geen 20 yllk srede hcresel telefonlar, otomobillerden balayarak,
dier tip tatlarda da kullanlabilecek ekilde gelimi ve sonunda da tanabilir ( cep telefonu) bir zellie
kavumutur. Haberleme alannda her geen gn daha da artan ihtiyalar, alabildiince ok haberleme
servisini iine ald ve kitlelerin bulunduklar corafi dalm blgelerinden bamsz olarak bu servislere
ulamalarn salayacak merkezi bir hcresel mobil haberleme ebekesinin kullanlmasna zemin hazrlam
ve bunun sonucunda da GSM (ng: Global System for Mobile Communication) domutur.
GSM ebekesi, abonelerin devaml deien mekanlarnn kaydn tutarak, gelen ar mesajlarn otomatik
olarak corafi blgelere aktarabilecektir ve ynlendirebilecektir. Sistem abone numaralar SIM (Subscriber
Identity Module) adl kredi kart ebadnda, kiinin czdannda tayabilecei byklkteki kartlara
programlanyor. Ayrca Plug-in olarak isimlendirilen daha kk boyutlarda bir kart daha kullanlmaktadr.
Bununla beraber her abonenin kendisi iin zel tanmlanm zel kimlik numaras olan PIN (Personal
Identity Number) girmesi artyla mobil telefonlardan konuma yaplabilecektir. Bu sistemle hi kimse bir
bakasnn SIM kartn kullanamayacaktr.
6.5. E1 - TDM
HABERLEME SSTEMLER
Analog to Digital Conversion of a voice signal
For quality voice transmission the sample rate needs to be at least two times the highest frequency,
typically 3500 Hz. For this reason a sample rate of 8000 times per second is used.
Each sample of the signal has an amplitude component this is represented by an 8 bits binary code.
Putting these numbers together we have an:
8000 Hz (sample rate)
= 64000 bits per second (representing one time slot channel)
The coding technique used for E-1 transmission systems is called A-law companding. In T-1
transmission systems, -law companding is used which uses a different method of representing of
the amplitude in its 8 bit binary code.
The technique used to convert analog to digital is Pulse Code Modulation or PCM
An E1 system consists of 32 time slots which contain the 64 kbit/s consecutive samples. This is called
a frame.
The Transmission Rate; When combined together 32 time slots x 64 Kbits/s = 2048 Kbits/s which is
the speed of the E-1 transmission system.
ITU-T Rec. G.703; Bit rate: 2048 Kbit/s +/- 50 ppm, Code: HDB3 (high density bipolar 3)
ITU-T Rec. G.704
UZAK ALARM; E1 al devresi iaret alamaz ise kaynaa tarafnda NIS (No Input Signal) alarm, transfer
edilecek tarafa ise AIS olarak adlandrlan tamamen 1 lerden oluan iaret gnderir.
alma biimi;
HABERLEME SSTEMLER
6.6. oullama
Frekans blmeli oklama (FDM)
Zaman blmeli oklama (TDM)
Frekans Blmeli oklama (FDM Frequency Division Multiplexing)

Frekans blmeli oklama tekniinde iletim hattnn toplam bant genilii her bir konuma kanal iin 4
KHz.lik blmlere ayrlr. Her kanal 4KHz.lik farkla ardk artan farkl tayc frekanslarn modle eder.
rnein, ilk konuma kanalnn tayc frekans balangc 62KHz. olsun. Bu durumda 2.kanal iin (62+4=)
66KHz., 3.kanal iin 70KHz., .., ve 12. kanal iin tayc balang frekans 106KHz. olur. Ancak bir kanaln
bitiminden sonra dieri hemen balamaz. nk tayc bant genilii 4KHz. olmasna ramen konuma
kanal bant ba ve bant sonu deerleri 300-3400Hz.dir. Tayc bant geniliinden konuma kanal bant
sonu deeri karlp ikiye blndnde her iki yandan braklacak boluk bulunur. (4000-3400)72 = 300,
bulunan deer tayc bant bana eklenir.
Frekans blmeli oklama
Zaman Blmeli oklama (TDM Time Division Multiplexing)
Zaman blmeli oklama
Her bir konuma kanalnn belli aralklarla rnekleme yaplarak iletim hattnn bant genilii ierisinde srayla
HABERLEME SSTEMLER
taranmasna ve ayn iletim hattn kullanmasna zaman blmeli Konuma kanalnn rnekleme ilemi zaman
blml anahtarlama ile yaplr. Ortak bir kayna ok sayda kullanc tarafndan ksa sreli aralklarla
kullanmna uygun ekilde dzenlenmi anahtarlama sistemine zaman blml anahtarlama denir. Yani
her konuma kanal, ayn iletim hattn ksa sreli olarak tek bana kullanr. Bu ilem iin belli bir uyum
gerekir. Gnderici ve alc taraf senkronizeli olarak alr. Analog bir sinyalin orijinali kesintisizdir. Belli
aralklarla rnekleme yaplarak eitli deerler alndnda kesintiye urar. Bu rnekler alc tarafna
ulatnda bir alak getiren filtreden geirildiinde kesintiye uram ksmlar orijinaline uygun ekilde
doldurulur. Ancak verici tarafnda alnan rnekleme says gereinden az sayda ise elde edilen sinyal
orijinaline uygun olmaz. rnekleme frekans data bileenleri ierisindeki en yksek frekans deerinin
(3400Hz.) en az iki kat deerinde (8Khz) olmaldr.
PDH = Pleisiochronous Digital Hierarchy

One time slot channel = 64000 bits per second or 64 Kbps
32 time slots = an E1 (2.048 Mbps) (30 user channels + 1 synchronization and 1 framing channel)
4 x E1 = E2 (8.448 Mbps), 120 channel PCM system
4 x E2 = E3 (34.368 Mbps) 480 channel PCM system
16 x E1 = E3 (34.368 Mbps) 480 channel PCM system
TDM Carrier Standards Plesiochronous Digital Hierarchy (PDH) Bi-directional transport two wire pair
(receive and transmit) Multiplexing of bits from the same level
International Europen E1,PDH
Level Number Number of Channels Data Rate Mbps
1xE1
30
2.048
E2=4 xE1
120
8.448
E3=4 xE2
480
34.368
E4=4 xE3
1920
139.264
E5=4 xE4
7680
565.148
SDH = Synchronous Digital Hierarchy

32 time slots = 1 x E1 (2.048 Mbps) (30 user channels + sync and framing)
63 x E1 = STM1 (155 Mbps)
4 x STM1 = STM4 (622 Mbps)
4 x STM4 = STM16 (2500 Mbps or 2.5 Gbps)
SONET
Electrical
SDH
Optical
Optical
STS-1
OC-1
STS-3
OC-3
STS-12
Data Rate(Mbps)
Line Rate
Payload
User
51.84
50.112
49.536
STM-1
155.52
150.336
148.608
OC-12
STM-4
622.08
601.344
594.432
STS-24
OC-24
STM-8
1244.16
1202.16 1188.864
STS-48
OC-48
STM-16
2488.32
2405.376 2377.728
STS-192
OC-192
STM-64
9953.28
9621.504 9510.912
STS-768
OC-768
STM-256
39 813. 120
38 486. 016
HABERLEME SSTEMLER
STS-1536 OC-1536 STM-512
79 626.120
76 972. 032
STS-3072 OC-3072 STM-1024 159 252.240 153 944.064
6.7. Saysal Anahtarlama

Anahtarlama metotlar: Devre, Paket, Mesaj,
Devre anahtarlama; Uzay paylaml anahtarlama, zaman paylaml anahtarlama
Paket anahtarlama; Datagram yaklam, Sanal devre yaklam, Softswitch
Telekomnikasyon Sistemlerinde Devre Anahtarlama
6.8. Hizmette performans artrma

Veri tarafik analizinde; ayn anda verilecek hizmetler iin gerekli olan bir saniyede transfer edilecek bit says
bulunur.
HABERLEME SSTEMLER
Hizmet sralamasna gre u anki abone says ve gelecekte oluacak art oran tahmin hesaplamalar
yaplr.
a) Hizmetler:
Sabit Telefon: Ses, Faks, aDSL
GSM: Ses, Mesaj, Internet, Resim, Video, Grntl Media
Internet: WEB, e-mail, Sosyal Medya, VoIP, VideoIP
Veri: Telemetri, WAN
trunk younluu artar ise d trunktan i trunka anahtarlama yaplr.

Aboneye evir sesi verilemiyorsa 10-20sec aras bekletilir. GSM abonesinde biraz daha
uzayabilir.
Abone megl bilgisi arayan aboneye en yakn sunucudan gnderilir. Me gl abone veri
taban e gdml olarak lokasyonu farkl sunucularda tutulur.
Abone konuurken bekleme anlarndan baka aboneler faydalandrlr. (1 yerine 2 ya da 3
abone)
Sktrma, codec teknlojilerinden fayadaldrlr. VoIP destekli hizmetle abone veri hz 23Kbpse kadar indirgenmi olur. (1:32)
Trafik younluk gzergah izlenir, analiz edilir ve nceden kanal tahsisi yaplr. Bylece abone
balama ve anahtarlama sresi minimize edilir.
6.9. Trafik Analizi

Agner Krarup Erlang (1878 - 1929) telefon trafii hakkndaki olaslk teoremleri zerine almaya balad.
1909 ylnda "Olaslk teorileri ve Telefon iletiimi" adl ilk almasn yaynlad. 1917 ylnda "Otomatik
telefon sistemlerinde teorik olaslk problemlerinin zm" balkl makalesini yaymlad. Bu almada
telefon trafii dnyasnda ok iyi bilinen "kayp ve bekleme zamanlar" ile ilgili formller yer alyordu. Agner
Krarup Erlangtelefon trafik analiz matematiinin kurucusudur. Bir telekomnikasyon sistemindeki trafik
younluu megul saatteki arama says ve bu aramalarn konuma sresi yani devreyi megul etme
sresine gre deerlendirilir. Blgelere gre, sosyal ve ekonomik yapya, iyeri veya ev abonesi olmasna
gre telefon kullanm farkl karakteristikler gsterir. Bir devreden geen telefon trafiini ve buna bal
tanmlar rnekle inceleyelim
Hizmetler; Trafik analiz faktrleri, Telefon, Veri, Internet, Resim, Grnt, Video, Faks
Trafik analiz parametreleri; Kanal Kapasite Earlang oranlar, E1 anahtarlama oranlar, Sktrma,
Younlatrma, Konuma boluklarn doldurma.
b) Transmisyon Ortamlar:
Telli: 2-tel, 4x Burgulu tel, Koaksiyel, fiber
Telsiz: RF, Mikrodalga, Optik, Kzl tesi
c) Mikrodalga (300MHz 300GHz): GSM-900MHz / 1800MHz, WI-FI, WIMAX, Radyolink, Uydu

d) U nokta cihazlar: Sabit telefon, GSM telefon, Bilgisayar, TV, Otomasyon sistemleri
Bilgisayar: Dizst, Masast, tablet
HABERLEME SSTEMLER
e) Sosyal Medya: Sosyal Paylam Siteleri, Oyun, Sohbet Odalar

f) WAN: ISDN, F/L, L/L, xDSL, FTH, ATM, A
ATM: 2Mbps (E1), 34Mbps(E3), 155Mbps(E4), 622Mbps (E5)
WAN A: Ethernet anahtar, Router, Gateway, Bridge
g) Planlama yaplrken u cihazlar dalm ve art oranlar, beklenen hizmet parametreleri gz nne
alnmaldr. Hizmet parametreleri: Hz (bps), Gecikmedir.
Sabit hat: 64Kbps, 800msec
Video: 128Kbps 2Mbps, 25Frame/saniye
h) Anahtarlama ve Ynelendirme
Devre anahtarlama, Paket anahtarlama, Ynlendirme, QoS, Yazlm anahtarlama
i) Veri sktrma, Veri azaltma, Kanalda oluan boluklar doldurma, Kodlama, Modlasyon teknikleri
Soru: Trkiye de son 30 yln sabit abone sayslar aada verilmitir. Yorumlayn.
1980 -1990: 5.000.000
1990 -2000: 19.000.000
2000 -2010: 19.200.000
Soru: Trkiyede sabit abone says 19.200.000 ise Earlang %10 ise ayn anda hizmet alan abone saysn
bulunuz.
M=19.200.000, N=M*E/100=19.200.000*10/100=1.920.000 dir.
Bir haberleme sisteminde veri trafik analizi yaplrken;

1) Hizmetlere gre abone saylar belirlenmelidir;
Sabit Telefon Aboneleri; Telefon, VoIP, Faks, IPTV ve ADSL ( internet eriim sanal veri hz, sktrma
oran, IP paket atma oran )
GSM abonleri; Telefon, VoIP, Mesaj, Internet (GPRS, EDGE, 3G), Video
Kiralk Devreler; n x 64Kbps
Frame Relay; Sanal veri hz, Sktrma oranlar, atma oranlar
ISDN PRI & BRI
FTTH (Fiber To The Home - Optik Ethernet)
2) D Trunk Devreleri: ehirler aras, Milletler aras, Ulusal GSM operatrleri, ehir ii, Data.
3) Kontrol ve ynetim yazlmlar
4) Kanal verimli kullanma yntemleri: Compression, Reducing, Coding (PCM), Modulation, Canstrator,
Konuurken beklenen aral deerlendirme, Abone megl tablosu / abone yok tablosu hazrlama ve
yaynlama.
5) Ayn anda hizmet alan abone oranlarna gre ( Earlang ) ile ayn anda konuacak abone sayslar
bulunur. Ayn anda konuan abone says belirlenirken blgenin sosyo ekonomik durumu detayl analiz
edilir.
Ayn anda konuacak abone says=Abone Says x Earlang / 100
HABERLEME SSTEMLER
6) Lokal anahtarlama oranndan analog Anahtarlama devre says belirlenir. (Line and Trunk Interface)
7) Kanal tahsis edilecek abonlerin belirli bir oran belirlenen birsre bekleyerek boalacak kanaldan
yararlanmalar salanr.
Bekleyecek abone says = Ayn anda konuan abone x Bekleme oran /100
8) ADC, DAC, CODEC (PCM) ve Saysal telefon elemanlar

9) Toplam E1 says bulunur.
E1 devre says=Kanal Says/30
10) Saysal Devre Anahtarlama sisteminin kapasitesi belirlenirken; hizmet oranlarna gre gerekli
E1 devre saylar hesaplanr. Anahtarlamaya tabii olacak hizmetler ve oranlar belirlenir. Toplam E1
devre says oranlara gre datlr. Lokal anahtaralama ile hizmet trlerinin anahtaralama arasna
dengeleyici anahtaralama ve gateway ynlendiriciler konumlandrlr.
Hizmet Oranlar:
Lokal GSM=%12,
D Trunk=%50,
Internet VoIP =%10
Data, ISDN PRI &BRI =%5,
Kyler ve Krsal GSM BTS ler=%8,
evrim=%15.
11) Harici trunk devrelerinden, oullama devrelerin ve transmisyon ortamndan verimli

faydalanmak iin kaliteden taviz vermeden sktrma ilemleri uygulanr. Uygulacak E1 gruplar ve
oranlar belirlenir.
12) E1 saylarna gre oullama tipi ve haberleme ortam belirlenir.
13) Frame Relay hizmeti (Internet, Ses, Veri) alan abone says 96 dr. Herbir abone ortalama 1Mbps
sanal veri hznda iletiim istemektedir. Sktrma oran 1:10 dur. Toplam E1 devre saysn
bulunuz.
stenen Sanal Veri Eriim Hz=96*1.000Kbps=96.000Kbps
stenen Gerek Veri Eriim Hz=96.000/10=9.600Kbps
64Kbps kanal says=9.600/64=150, E1 says=150/30=5 E1 devresi
14) 5 mteri E1, 15 Mteri 256Kbps, 10 Mteri 512Kbps, 5 Mteri de 1024Kbps Kiralk devre
balants istemektedir.
5 E1 iin kanal says=5 x 30=150 Kanal,
15 x 256Kbps iin kanal says=15*256/64=60 Kanal,
5 x 1024 Kbps iin kanal says=5*1024/64=80 Kanal,
Toplam kanal says=370 kanal, E1=370/30=12,33 13 E1 devresi
15) ADSL aboneleri iin tm aboneler DSLAM sistemine balanacaktr. Tm aboneler ayn anda
HABERLEME SSTEMLER
internete balandnda ortalama 4,8Kbps hznda internete balanacaklardr. Sktrma oran 1:20
ise toplam E1 saysn bulunuz.
Toplam abone says=40.000
Toplam Sanal internete eriim hz =40.000*4,8Kbps=192.000Kbps
Toplam Gerek internete eriim hz=192.000/20=9.600Kbps
Toplam kanal says=9.600Kbps/64Kbps=150
Toplam E1 says=150/30=5 E1 devresi.
16) 2 x E3 devreside ATM kalitesinde %80 orannda bps olarak hizmet verecektir. Toplam eriim hzn
bulunuz. Ortalama 128Kbps hznda eriim olacaksa ka aboneye hizmet verilir.
Toplam E1 says=16*2=32, Toplam Kanal says=32*30=960
Net veri eriim hz=960*64=61.440Kbps
% 80 kalitesinde veri eriim hz=61.440*100/80=76.800
Abone says=76.800/128=600.
17) GSM abonlerinden 44E1 devresi 1:10 sktrma ile grme yapacak ise ka E1
E1 says=5E1
18) GSM abonlerinden % 20 si 3G iletiim istemektedir. Sanal 5Kbps veri hz, sktrma (1:8)
40.000*20/100=8.000 abone.
Sanal veri hz=8.000 x 5=40.000Kbps
Gerek hz=40.000/8=5.000Kbps
Kanal says=5.000/64=79
E1=79/30=2,63 3 adettir.
Tm abonler ayn anda 1Kbps mesaj iletebilmektedir. Sktrma oran (1:100) dr.
Sanal veri hz=40.000*1Kbps=40.000Kbps
Gerek veri hz=40.000/100=400Kbps
Kanal=400/64=6.25 7 Kanal
E1 says=1 adet
19) Sabit abonlerinden 18E1 devresi 1:10 sktrma ile grme yapacak ise ka E1
E1 says=2E1
20) D trunk devresindeki Toplam E1 says nedir?

GSM BTS= 25 E1
Lokal Telekom= 2 x E3=2*16= 32 E1
Frame Relay= 05 E1
Kiralk Devreler= 13 E1
ADSL= 05 E1
FTTH GW= 2 x E3=2*16= 32 E1
GSM Internet VoIP 5 E1
Lokal Internet VoIP 2 E1
HABERLEME SSTEMLER
Toplam 119 E1
21) le gidecek oullama devresi ne olmaldr?

2 x STM-1 uygundur. ( STM-4 ile fiyat karltrlmasnda daha ekeonomik olduundan) Toplam E1
says=126, Yedek E1 says=126-119=7 E1, Fiber kablo fiber Kl Says= 2 x Tx + 2 x Rx dir.
5.9.1. Uygulama-1: Trafik analizi ve planlama

M=Toplam abone says=120000
Earlang=%20 (100 aboneden ayn anda hizmet alacaklarn says)
N=120.000 * 20/100=24.000 abone (ayn anda hizmet alacak abone says; Telekom, GSM)
24.000 abone evlerden, ofislerden ve mobil telefonlardan ayn anda hizmet alacak abone saysdr.
24.000 abonenin yzde 30 i trunk ve anahtarlama hizmeti alacaktr. (7.200 abone), % 70 ise d
trunk (Dier semtler, ileler, iller ile milletleraras ve GSM abone olarak karmza kar.)
D trunk iin E1 says bulunmaldr.

1 adet E1 devresi =TDN 2.048Mbit/sec=PCM30; 30 konuma ya da hizmet kanal, 1 kanal ereve
tantm ve 1 adet ise oklu ereve tantm kanalndan oluur.
Kanal srlamas; 0. Kanal ereve tantm. 1-15 kanallar hizmet kanallar, 16. Kanal oklu ereve
tantm ve iaretleme bitlerinden oluan kanal, 17-31 kanallar da hizmet kanallar olarak
adlandrlr.
D trunka ynlenecek kanal says=24.000-7200=16.800kanal.

D trunk E1 devresi=16.800/30=560 E1.
D trunk devresinin hizmet trne gre planlanmas:

ehirler aras
Millet aras
Kyler
GSM operatrleri
Internet ve Data; xDSL, F/R, Kiralk devreler, FTTH, ATM, ISDN
Uydu, Radyolink
2G/3G/4G
7. ERM TEKNOLOJLER
ATM
Asynchronous Transfer Mode (ATM) ok yksek ve kaliteli paket anahtarlama temeline gre alan bir
teknolojidir. Genellikle WAN'larda kullanlr, ancak LAN'larda da kullanlr. ATM ile uzak ofislerin iletiimi
salanr ya da ATM bir ana omurga (bacbone) oluturmada kullanlr. Geni kapasitesiyle (bant genilii)
HABERLEME SSTEMLER
ATM u ileri gerekletirmede kullanlr. TDM devre anahtarlamadan fark nx kanal kapasitesi yerine Xbps
isteini karlar. Verilen hz garanti eder. (Ses, video, Resim, Megabit hznda veri transferi)
FDDI
Yksek hza gereksinim duyan alarda kullanlr. 100 Mbps hznda token-passing eriim tekniine sahiptir
ve fiber-optik kablo zerinden iletiim salar. Eriim yntemi olarak token geirme teknii kullanlr.
FRAME RELAY
ATM gibi paket anahtarlama tekniini kullanan bir a trdr. stenilen veri hz garantide deildir. Trafik
younluu kaliteyi belirler. Genellikle WAN alarnda ve fiber optik balantlar zerinde kullanlr. Geni
alanda gnderilen paketlerin yolunun en ksa ekilde bulabilecek zelliktedir. Frame Relay alarnda
point-to-point (noktadan noktaya) yntemi kullanlr. Bu yntem deiken byklkte olan paketlerin bir
bilgisayardan dierine gnderilmesine izin verir. Bylece birok bilgisayar arasnda gezilmenin nne geilir.
7.1. ATM Asynchronous Transfer Mode

Ezamansz Aktarm Modu (Asynchronous Transfer Mode, ATM), Paket anahtarlamada olduu gibi (rnein,
X. 25, Frame Relay, TCP/IP), ATM oullama ve anahtarlama ilevlerini btnletirir. Farkl hzlarda alan
cihazlarn haberlemesine msade verir. Paket anahtarlamal sistemlerin aksine, ATM yksek performansl
oklu ortam alar iin tasarlanmtr. Gnmzde daha ok iletiim ve bilgisayar alar arasnda hzl
omurga (backbone) yaplar oluturmak iin kullanlr olmutur.
ATM alar balant temelli olduklarndan, taraflaradan biri veri iletiimini balatmak iin nce bir balant
kurulum paketi gnderir. Devaml balatlara kalc sanal devre denir. Her balantnn sadece kendine ait bir
kimlik bilgisi vardr. Balant kurulduunda her iki taraftan biri veri gndermeye balayabilir. Veriler 5 byte
balk ve 48 byte bilgi olmak zere 53 bytelk hcrelere dntrlrler. Balk, balant kimliini de
ierdiinden, ATM anahtarlargelen hcreleri ne tarafa iletmeleri gerektiini bilirler. Bu yzden btn
hcreler ayn yolu takip ederler. Her nekadar hcreler belli br sray takip etseler de, hcrelerin hedefe
varp varmad genelde kontrol edilmez.
ATM, saysal iaretleme teknii kullanan, CCITT (bugnk ismiyle ITU-T= International Telecommunications
Union Telecommunications) tarafndan yaplmakta olan, B-ISDN (Broad-Band ISDN= Genibandl Tmleik
Hizmetler Saysal ebekesi) tanmlamasndaki standartlar oluturma gayreti srasnda belirdi. ATM,
Synchronous Digital Hierarchy (SDH) standartlarna balanmt. ATM, fiziksel seviyede, SDH devreleri
zerinde uygulanacakt ve 44Mb/s ve daha geni bandl (155Mb/s, 622Mb/s,) saysal iletiim hatlarnn
deerlendirilmesi iindi.
ATMin saysal iletiimde anahtarlama (switching) zmne getirmeyi vaat ettii Devre Anahtarlama
(TDM) ve Paket Anahtarlamann en iyi taraflarn bir araya getirme zellii, bu iki teknolojinin de yerini
alarak, saysallatrlm ses ve data tanmasnda ortak bir anahtarlama zemini inasna msaade eder.
Bylece, ATM, kullanclarn geni alandaki yksek hz ve esnek band ihtiyalarn karlamada, btn
dnyada tek ortak zm teknolojisi olarak yerlemeye ve DXC, TDM, X.25 ve Frame Relay hizmetlerinin,
ayn anda hepsinin birden yerini almaya balamtr. Yine de, bunun da tesinde, ATM, giderek, utan-uca
tek protokol kullanm slogan ile formle edilebilecek bir ama dorultusunda, klasik son kullanc
HABERLEME SSTEMLER
protokollerinin de yerini almaya aday olmutur. Ancak, host bilgisayarlarn a arayz olarak ve yerel alan
a (LAN)larnda bir standart olarak ATMin yagnlamasndaki bu ykselen dalga imdi artk krlm gibi
gzkmektedir. Yerel Alan Alandrmas ve stemci/Sunucu (Client/Server) mimarisi, imdi eskisinden de
daha kuvvetli olarak, IP-Ethernet teknolojisi zerinde gelimeye devam etmektedir. Bu durum ATMin
popler olan roln tekrar Tayc/Hizmet sunucularn Geni Alan A Omurgalarnda snrlam
gzkmektedir.
Port hz olarak, 2Mb/s, 34Mb/s veya 155Mb/s mmkndr. Sanal devre (PVC) band genilii ise 1Mb/s ile
155Mb/s arasnda eitli deerlerden seilebilmektedir. Trk Telekom A..nin sitesinden tarifeler
incelenebilir. Sanal devre band-genilii deerine ilave olarak, sanal devrenin trafik tr bakmndan da
tanmlanmas gerekmektedir. Bu anlamda, PVC eidi olarak CBR,UBR ve VBR-NRT mmkndr.
CBR=Constant Bit Rate, ounlukla, Video Konferans veya telefon konumas gibi gerek zamanl
uygulamalar iin uygun bir trafik kanal oluturur. Burada, kullanc asndan ATM kanal, sabit bir bit
pompalama hzn, deiimlere uratmadan, iletebilen niteliktedir. Band-genilii tahsisinin en kat
uyguland bu tr ATM servisi cret olarak en pahalsdr ve ayn hzl kiralk devre ile kyaslanmaldr.
VBR-NRT= Variable Bit Rate-Non Real Time, gerek zamanl olmak zorunluluu olmayan deiken bit hz
karakterli veri uygulamalar (TCP/IP paketleri transferi gibi) iin uygun debilir. Bu servis, CBR ATM den
daha ucuz fiyatlandrlmtr.
UBR= Unspecified Bit Rate ise en ucuz tarifelendirilmi ATM servis tr olup, gerek pompalanabilir bit
hz, ancak ATM ebekesinin en az skk olduu zamanlarda kiralanan band-genilii mertebesine ulaabilir.
ebeke kullanmnn normal dzeyindeki zamanlar iin ve genel olarak, UBR trafik hizmeti iin transfer
srasnda ATM paketleri (cell=paket) nin kaybolmadan ulatrlmas ve ardarda gnderilen iki paket aras
gecikmenin belirli bir limit deeri amamas garantisi yoktur.
ATM hizmetinin kullanlmas iin, kullanc tarafnda bir ATM eriim cihaz ve bunun geni alan a (WAN)
tarafnda uygun bir arayz standartnda portu olmaldr. ATM eriim cihaz, genellikle, WAN ATM arayz
olan bir router olmaktadr. zellikle ATM devre araclyla Internet omurgasna balant iin, ATM kullanc
taraf cihaz byle bir router olmaldr. ATM portu arayz standart E3 (34Mb/s), T3 (45Mb/s), OC3-STM-1
(155Mb/s), STM-4 (622Mb/s) gibi yksek hzl arayz standartlarndan biri olabilir.
En ok kullanlan standart hzlar, 155 Mbps ve 622Mbps dir. 10Gbps hzlara kadar da klmtr (1996 sonu
itibaryla). ATM, BISDN protokolnn de en temel elemandr. ATM sabit uzunlukta paketler (cell) zerine
kurulu bir iletiim protokoldr. Her hcre 48Bytelk bir bilgi alan (yk ksm) ve 5Bytelk bir balk
(header) ksmndan oluur (toplam 53Byte). Balk ksmnn ana amac hcrenin ait olduu sanal kanal
belirtmektir. Sanal Kanal (VC) iinde hcrelerin sralamas utan uca deimeden korunur.
ATM balant temellidir (connection oriented). Bir balanty oluturan blmler iinde, ATM balk
ksmndaki deer, balant sresince sabittir, deimez. . ATM hcresinin bilgi tama alan (yk ksm), ATM
a iinde deiime uramakszn tanr. ATM ebekesi iinde, ATM hcresinin yk ksmna ilikin hibir
ilem/yorum yaplmaz. ATM ebekesi, tad yk iin effaf (transparent) bir ortam gibidir. Her trden
saysal tabanl servis, veri, ses, video, ATM zerinden tanabilir. Farkl servisleri tayabilmek iin bir
adaptasyon ilemi uygulanr. Bu katmanda (Adaptation Layer), farkl servis trlerine ilikin bilgilerin ATM
HABERLEME SSTEMLER
hcrelerinin yk ksmna konulacak hale getirilmesi ve baz servise zel ilevler yerine getirilir.
7.2. ISDN
ISDN (Integrated Services Digital Network), zellikle normal telefon hatlar (ve dier baz ortamlar)
zerinden daha yksek hzl entegre ses (analog) ve veri (dijital) aktarlmasn salayan bir dizi iletiim
protokolne verilen addr. ISDN'de, her iki uta da, modemin dnda, baz zel adaptrler kullanmak gerekir.
Bu ekilde, 64kbps ve 128 kbps gibi hzlara (normal hatlar zerinden) kmak mnkn olmaktadr.
ISDN'de iki temel seviye hz vardr : (1) Basic Rate (2) Primary Rate. Her iki seviyede de, iki farkl tip kanal
bulunur : B (bearer) kanallar (saylar birden ok olabilir) ve D (delta) kanal (1 tane). B kanallar, her trl
ses, veri vb tarlar. D kanal ise iletiimde kullanlacak kontrol ve ynlendirme bilgilerini tar. "Basic Rate"
seviyesi daha ok evden kiisel kullanmlar ve kk irketlerin kullanmlar iin tasarlanmtr ve iki tane
64Kbps B kanal ile 1 tane 16Kbps D kanal ierir. Ulalabilecek en yksek hz 128 Kbps olmaktadr. "Primary
Rate" seviyesi ise, daha youn kullanmlar iin tasarlanmtr ve 23 tane 64Kbps B kanal (Avrupa iin 30
tane) ve 1 tane 64Kbps D kanal ierir. Ulalabilecek en yksek hz ise yaklak 7 Mbps e kadar kar.
Yeni gelitirilen BISDN (Broadband ISDN) teknolojisi ise, Frame Relay'a bir alternatif olarak dnlebilir.
ISDN kullanm (zellikle evden kiisel balantlarda) nmzdeki yllarda ok daha fazla yaygnlaacaa
benzer.
7.3. TDM - Kiralk Hatlar

TDM ( Time Division Multiplexing: Zaman Blmeli oullama ) ebekeleri Tellabs DXX ve Newbridge ( daha
sonra Alcatel ismini almtr ) olmak zere iki ayr ebekedir. Bu iki ebeke Cross Connection ( apraz
balant ) ile birbiri ile haberleebilmektedir. TDM ebekeleri Trkiyenin geneline ( tm iller ve data servis
talebi youn olan ileler ) yaylmtr.
Leased Line teknolojisinde E ve T tayc ( E-carrier, T-carrier ) standartlar bulunmaktadr. E tayc

standard Avrupa standard olarak ortaya karken gnmzde Kuzey Amerika, Kore ve Japonya dndaki
tm lkelerde kullanlmaktadr. T tayc standard ise Kuzey Amerika, Kore ve Japonya' da kullanlmaktadr.
E tayc standardnda E1: 2 Mbps (2.048 Kbps), E2: 8 Mbps, E3: 34 Mbps gibi hzlar bulunmaktadr.
PCM ve SONET teknolojilerindeki gelimeler kapsamnda Fiber Optik Transmisyon Ekipman olan SDH
(Synchronous Digital Hierarchy ) sayesinde STM-1 ( 155 Mbps ), STM-4, STM-16 ve STM-64 ( yaklak 10
Gbps ) hzlar da kullanlabilmektedir. SDH lerin blme / oullama zellii sayesinde E1, E2, E3 gibi hzlar
STM hzlarnda oullanabilmekde, ayn zamanda tersine STM gibi hzlarda E1, E2, E3 gibi hzlara
blnebilmektedir. 10 Gbps dan daha yksek hzlar ise genelde WDM (Wavelength division multiplexing )
olarak bilinen DWDM, CWDM gibi teknolojiler ile elde edilmekde ve younluklu milletleraras link
balantlarnda kullanlmaktadr. Ayrca Radio Link ( R/L ) Transmisyon Ekipmanlar ( PDH ve SDH ) sayesinde
E1, E2, E3 ve STM-1 hzlarnda Radyo data devreleri kullanlabilmektedir. TDM ebekelerinde Newbridge,
Tellabs DXX ayrm Leased Line data hatt alnacak ofisin bal olduu Telekom santralindeki TDM ebekesine
baldr.
TDM ebekesi ve donanmlar konusunda baz detaylar aadaki gibidir;

Data nterfaceleri: V.35, V.24, X21, Channelized ( Kanall ) E1.
HABERLEME SSTEMLER
Tellabs DXX Ofis / ube Modem Donanmlar ve Hzlar: 64 Kbps 128 Kbps iin STU-160, 256 Kbps 2
Mbps iin CTU-S veya HTU-2M.
Tellabs DXX Merkez Multiplexer Donanmlar: Mini Node, Midi Node, Basic Node, vb.
Newbridge Ofis / ube Modem Donanmlar ve Hzlar: 64 Kbps 128 Kbps iin Newbridge 2703 ( V.35
)
256 Kbps 2 Mbps iin Newbridge 2902, Newbridge Merkez Multiplexer Donanmlar: 3600 TDM
Node, 3645 TDM Node, vb.
TDM Kiralk Hat, iki lokasyon arasnda saysal, srekli ve sabit bant genilii salayan bir servisidir. Kiralk hat
servisinde mteri aylk sabit bir bedel der. TDM Kiralk hat servisiyle 64 Kbps ile 34 Mbps hzlar arasnda
utan uca ynetilebilen devreler tasis edilebilir. Kiralk devreleri gerek yurtii gerekse yurtd balantlarda
kullanlabilmektedir. TDM Kiralk Hat Uygulamalar Lokasyonlar arasnda srekli ve dzenli ekilde iletiim
ihtiyac bulunan uygulamalarda kiralk hat kullanlmaktadr. Sabit bandgenilii garantisi, Utan uca tek bir
ynetim platformundan ynetilebilir olmas, Mteriye zel bir kanal tahsis edilmesiyle gvenlii en yksek
teknoloji olmas nedeniyle tercih edilmektedir. Kiralk hat servisi, kurumsal internet eriimi iin en yaygn
kullanlan servisdir. TDM Kiralk Hat kullanlarak internete 64Kbps ile 2 Mbps arasndaki hzlarda erimek
mmkn olmaktadr.
7.4. Frame Relay

Frame Relay, verilerin k yksek hzlarda dijital netwok-ler zerinden iletilmesini salayan bir teknolojidir.
Veriler, "Frame" olarak adlandrlan paketler halinde iletilir. Frame Relay, veri aktarm sresince, kesintisiz
ve sadece o verinin iletilecei (dedicated) balantlar zerinden yaplr. Bu yzden, ses ve normal data
iletiiminde pek uygun olmadn syleyebiliriz. Frame Relay'de, iletilen paketler iin "iletim srasnda
herhangi bir anda" hata kontrol yaplmaz. Verinin iletilecei nokta hata kontrolnden sorumludur. Bunu
sonucunda, paket iletim hzlar ok yksektir ve yaklak 1.5-2MBit/saniye mertebelerine kabilir.
7.5. xDSL
7.6. Standart Balant Hzlar
letim
Teknolojisi
Hz
letimin Saland
Fiziksel Ortam
Kullanld Yerler
Normal Telefon
14.4 - 56 Kbps
Bakr Tel
Evden balantlarda ve baz
HABERLEME SSTEMLER
Hatt
kk lekli iletmelerde
Frame Relay
56 Kbps
eitli
eitli iyerleri
Basic Rate (BRI) :
BRI : Twisted-pair
BRI: Hzl ev balantlar ve
64 - 128 Kpbs
Primary Rate (PRI) :
PRI : E-1 hatt
kk lekli iyerlerinde
PRI: Orta ve byk lekli
zerinde
56Kbps
ISDN
23 tane 64-Kbps
kanal ve 1 kontrol
iyerlerinde/irketlerde -
kanal zerinden
1.544Mbps e kadar
IDSL
128 Kbps
Twisted-pair
Hzl ev balantlar ve kk
lekli iyerlerinde
Dijital Uydu
Balants
(DirecPC)
400 Kbps
Elektromanyetik
dalgalar
Hzl ev balantlar ve kk
lekli iyerlerinde
Frame relay
56 Kbps - 1.544
Mbps
Twisted-pair ya da
koaksiyel kablo
irketlerdeki yerel alarla

Internet Servis Salayclar
arasndaki balantlarda
E-1 (DS1)
2.048 Mbps
Twisted-pair ya da
fiber optik kablo
T-1 hatlar iin Avrupa

lkelerinde kullanlan standart
ADSL
1.544 - 8 Mbps
Twisted-pair
Mevcut telefon altyaps

zerinden ev, kk iyeri ve
ortabyklkl irketlerin
internet balantlarnda
E-2
8.448 Mbps
Twisted-pair ya da
4 tane E-1 sinyali tar
fiber optik kablo

Kablo Modem
512 Kbps - 52 Mbps
Koaksiyel kablo
(genellikle Eternet
kullanr);
Ev, iyeri ve okullarn

balantlarnda
Ethernet
10 Mbps
10BASE-T (twistedpair); 10BASE-2 ya da
Yerel Alarda (LAN) kullanm

ok yaygndr.
HABERLEME SSTEMLER
-5 (koaksiyel kablo);
10BASE-F (fiber optik)

E-3
34.368 Mbps
Twisted-pair ya da
16 E-l sinyali tar
Fiber Optik
T-3 (DS3)
45 Mbps
Koaksiyel Kablo
Internet Servis salayclarnn

internet omurgasna
balantlarnda
100BASE-T4
Fast Ethernet
100 Mbps
(twisted
pair);
100BASE-TX
(koaksiyel
kablo);
100BASE-FX
(fiber
optik)
FDDI
100 Mbps
10 Mbps ethernet kartlarna

sahip bilgisayarlar bir Fast
Eternet
kullanan
balanabilir.
LAN'a
Fiber Optik
Byk irketlerdeki ya da
servis salayclarndaki daha
geni lekli LAN'larda
E4
139.264 Mbps
Fiber Optik
4 E3 kanal tar
Bu hat zerinde ayn anda
1920
kii
birbirleriyle
konuabilir (ses haberlemesi)
OC-3/STM-1
155.52 Mbps
Fiber Optik
Byk
irket
omurgalar,
Internet Omurgas
E5
565.148 Mbps
Fiber Optik
4 E4 kanal barndrr. Bu hat

zerinde ayn anda 7680
kii birbirleriyle konuabilir
(ses haberlemesi)
OC-12/STM-4
622.08 Mbps
Fiber Optik
Internet Omurgas
Fiber Optik (ve 25

metreye kadar bakr
Mbps
hzlaryla
10/100
birbirine bal i istasyonlar ve
bilgisayar alar GigaBit

Eternet
switchleri
yolyla
Gigabit Ethernet
1 Gbps
tel)
haberleebilir.
OC-24
1.244 Gbps
Fiber Optik
Internet Omurgas
HABERLEME SSTEMLER
SciNet
2.325 Gbps (15 OC3 hatt)
Fiber Optik
Part of the vBNS backbone
OC-48/STM-16
2.488 Gbps
Fiber Optik
Internet Omurgas
STM-64
10 Gbps
Fiber Optik
------
OC-256
13.271 Gbps
Fiber Optik
-------
8. A TEKNOLOJLER
ki ya da daha ok bilgisayarn veri iletiim yapmalar iin birbirlerine baland ortam bilgisayar a
(network) olarak adlandrlr. A iindeki bilgisayarlar birbiriyle iletiim kurar ve veri paylarlar. Belli sayda
bilgisayardan ve belli bir alan iinde oluturulan alara LAN (Local Area Network) denir. Alarn corafi alan
ve kullanc says tarafndan byk olmas durumunda WAN (Wide Area Networks) kavram ortaya kar.
A Eriim teknolojileri; 2-tel (xDSL), 4-tel(F/R,Kiralk Devreler,ISDN), fiber, uydu, radyolink, 3G/4G, WIMAX,
WIFI.
Bilgisayar alar;
Veri kaynaklarn paylar ve iletiim kurar.
Veri paylamak sabit disklerde yer alan klasrlerin ve dosyalar birok kii ya da istenilen dier kiiler
tarafndan kullanlmasn salamaktr.
Elektronik-posta.
Yazclar ve dier evre birimlerinin paylamdr.
Uygulamalarn paylamdr. rnein bir bilgisayarda ykl bir programn dier bilgisayarlar tarafndan
kullanlmas.
Bilgi yaynlamaktr.
Bilgisayarlar bir a oluturmak zere birbirine balanmasnn salad yararlar;

Bilgilerin paylam,
Merkezi ynetim ve destei,
Kurumsal alma,
Gvenlik.
A zerinde bilgisayarlara eriilmesine gre alar ikiye ayrlr:
Peer-to-peer Network (eler aras) ile kullanclar birbirleriyle iletiim kurar, dosya alverii yapar.
HABERLEME SSTEMLER
client/server alarda bir ana bilgisayar vardr (dedicated server). Ana makine zerinde a ynetimi yaplr.
Ayrca aa girecek (login) ya da balanacak herkes bu ana makine zerinde yer alan kullanc hesaplarna
gre kontrol edilerek balant gerekletirilir. Bylece kullanc ve dosya temelinde gvenlik salanm olur.
Bunun dnda kullancnn giriinde kimlik bilgilerinin kontrol (authentication) ilemi yaplm olur.
8.1. OSI (Open System Interconnection)

Veri iletiiminin bel kemii OSI referans modeli yada OSI bavuru modelidir.
OSI Referans Modeli International Standards Organization (ISO) tarafndan sunulan bir model zerine
gelitirilmitir. OSI ncelikle bir tanmlamadr. letiimde kullanlan paketinin hangi aamalardan geeceini
tanmlayan sistemdir. OSI modeli yedi katmandan oluur.
OSI katmanlarn oluturulmasnda uygulanan prensipler:

1) Her katman iyi tanmlanm bir i fonksiyonu yerine getirir.
2) Her katmann fonksiyonu uluslararas standartlatrlm protokoller asndan seilir.
3) Katman snrlar arabirimler aras bilgi akn en aza indirecek ekilde seilir.
4) Katmanlarn says belirgin fonksiyonlarn ayn katmanlar zerinde atlama yapmayacak kadar geni,
mimariyi hantallatrmayacak kadar azdr.
OSI referans modelindeki katmanlar:
1) Application (uygulama) katman
2) Presentation (sunum) katman
3) Session (oturum) katman
4) Transport (tama) katman
HABERLEME SSTEMLER
5) Network (a) katman

6) Datalink (veri iletim) katman
7) Physical (fiziksel) katmandr.
Application Layer [Uygulama katman]

Kullanc tarafnda altrlan tm uygulamalar bu katmanda tanmldr. Kullancya dokunan katmandr ve
dier katmanlara herangi bir servis salamaz. Bu katmanda alan uygulamalara rnek olarak; FTP (File
Transfer Protocol), SNMP (Simple Network Management Protocol) ve email uygulamalarn verebiliriz.
Presentation Layer [Sunum katman]

Gnderilecek verinin, veriyi alacak bilgisayar tarafndan da anlaabilecek ortak bir formata dntrld
katmandr. Bu katmanda veri transferinin gvenli olmas iin ifreleme de mmkndr. Ayrca bu katmanda
Compress/Decompress (sktrma/Ama) , ifreleme/ifre zme, kodlama ya da tam tersi dnm
ilemleri de yaplr. Sunum katman, kullanclarn problemleri kendi balarna zm bulmalar yerine onlara
yeterli bir genel zm sunar. Ksaca, dier alt katmanlarn aksine, bit leri bir utan dierine gvenilir bir
biimde iletimleri ile ilgilenmek yerine oturum katman iletilen bilginin sz dizimi ve semantii ile ilgilenir.
Sunum servislerine tipik bir rnek standart, zerinde anlalan bir ekilde veriyi kodlamaktr. Birok kullanc
programlar rast gele bit dizilerini kendi aralarnda deiimini gerekletirmez. Deiik bilgisayarlar karakter
dizileri ve tamsaylar ifade etmek iin deiik kodlar kullanrlar. Bu bilgisayarlar arasnda veri deiimini
standartlara uygun olarak yerine getirmek sunum katmannn iidir.
Bu katmanda tanmlanan baz standartlar ise unlardr; PDF, PICT, TIFF, JPEG, MIDI, MPEG, ASCII
Session Layer [Oturum Katman]
letiim kuran bilgisayarlar arasnda oturum aar ve sonlandrr. Oturum katman, sanal olarak
bilgisayarlarn birbirini fark ettii ortamdr. Yani; iki program karlkl olarak birbirini fark edip bu
katmanda iletiime geer. Ksaca; iletiimde bulunacak iki nokta arasndaki oturumun kurulmas, ynetilmesi
ve sonlandrlmasn salar. Bir oturum tama katmannn yapt gibi sradan veri tama iini
gerekletirdii gibi, baz uygulamalarda ok yararl gelimi hizmetler de sunar. Yani; bir kullancnn
uzaktaki zaman-paylaml bir sisteme balanmasn (Log on, log in) veya iki makina arasnda dosya transferi
yapmasn salar. Oturum katmann sunduu hizmetlerden biri de sistemlerin karlkl iletimlerinin
ynetimidir. Oturumlar ayn anda tek ynl veya ayn anda ift ynl veri akna izin verebilirler. Eer trafik
tek ynl ise oturum katman iletim srasnn kimde olduu konusunda yardmc olur. Programclarn ii
oturum katmannda biter. Bu yzden ilk 3 katmana software set(yazlm kmesi) denir. Bu katmanda alan
protokollere rnek olarak NFS (Network File System), SQL (Structured Query Language), RPC (Revate
Procedure Call), ASP (AppleTalk Session Protocol), DNA SCP (Digital Network Arcitecture Session Control
Protocol) ve X Window verilebilir.
Transport Layer [letiim Katman]

st katmanlardan gelen bilgi iletiim katman tarafndan dier katmanlara ve hedefe ulatrlr. Ayrca st
katmandan ald verileri segmentlere blerek bir alt katmana iletir ve bir st katmana bu segmentleri
birletirerek sunar. Bu katman ayn zamanda ak kontrol (flow control) kullanarak kar tarafa gnderilen
verinin yerine ulap ulamadn kontrol eder. Kar tarafa gnderilen segmentlerin kar tarafta
gnderenin gnderdii srayla birletirilmesi iinden de bu katman sorumludur.
HABERLEME SSTEMLER
Network Layer [A Katman]

Bu katman bir paketin yerel a ierisinde ya da dier alar arasndaki hareketini salayan katmandr. Bu
hareketin salanabilmesi iin hiyerarik bir adresleme yaps gerekmektedir. Ayrca hiyerarik sistem
verilerin hedef bilgisayara en etkili ve en ksa yoldan ulamasn salar. Bu katmann bir zellii olan IP
Adresleme sayesinde salanr. Adresleme Dinamik ya da Statik olarak yaplabilir. Dinamik adresleme,
otomatik olarak IP datacak, rnein DHCP gibi bir protokole ihtiya vardr, Statik Adresleme ise el ile
yaplan adreslemedir. Ayrca bu katmanda harekete geen bir verinin hedefine ulamas iin en iyi yol
seimi de yaplr. Bu ileme Routing, bu ilemi yerine getiren aygta ise Router diyoruz. Bu katmanda
kullanlan protokollere rnek olarak unlar verebiliriz; IP, ARP, RARP, BOOTP, ICMP
Verinin gnderilecei bilgisayarn yolunu bulan katmandr. Veri paketlerinin bir utan dier uca adaki eitli
dmlerden geirilip, ynlendirilerek alcsna ulamasn salayan bir ileve sahiptir. Ynlendiriciler
(Router) bu katmanda tanmldrlar. Bu katmanda iletilen veri bloklar paket olarak adlandrlr. Bu
katmanda tanmlanan protokollere rnek olarak IP ve IPX verilebilir. Bu katmandaki ynlendirme ilemleri
ise ynlendirme protokolleri kullanlarak gerekletirilir. Ynlendirme protokollerine rnek olarak RIP, IGRP,
OSPF ve EIGRP verilebilir.
Data Link Layer [Veri Balant Katman]

Fiziksel adreslemenin ve network ortamnda verinin nasl tanacann tanmland katmandr. Burada
fiziksel adreslemeden kastedilen MAC(Media Access Control) adresidir. Yani veriyi binary kodlar olan 1(bir)
ve 0(sfr) lara evirerek bir sonraki katmana iletir. Ethernet Hakemlik iin CSMA/CD(Carrier Sense Multiple
Access with Collision Detect) TCP/IP ad verilen bir algoritmay kullanr. Bu algoritma u admlardan oluur;
(NIC kart olan herhangi bir cihaz, sistem)
1) Ortamda veri paketi olup olmadn dinler
2) Ortamda veri paketi yok ise veri paketini ortama gnderir
3) Ortamda veri paketi var ise bekler ve dinlemeye devam eder
4) Eit eriim hakk olduundan, ayn anda birden fazla Ethernet port veri paketlerini ortama brakrsa
atma olur.
5) atmaya girmeyenler ortamn normale dnmesini bekler.
6) atmaya girenlerden en ksa sreyi retenler veri paketini ortama barakr.
Adresleme iin, MAC adresi, Unicast adresi, Broadcast adresi ve Multicast adresi rnek olarak verilebilir.
Physical Layer [Fiziksel Katman]

Verilerin fiziksel olarak hat/ kablo/ ortam zerinden aktarlmas iin gerekli ilemleri kapsar. Bu katmanda
tanmlanan standartlar tanan verinin ieriiyle ilgilenmezler. Daha ok iaretin ekli, fiziksel katmanda
kullanlacak konnektr tr, kablo tr gibi elektiriksel ve mekanik zelliklerle ilgilenir. A katman, veri
iletim katman ve fiziksel katmana ortam katmanlar da denir. Uygulama, sunum, oturum ve iletim
katmanlarna ise host katman denir.
TCP / IP de Kullanlan OSI katmanlar

Application katman: A zerinden is yapacak uygulamalarn bulunduu katmandr. FTP, SMTP, SMNP,
Telnet. Gibi protokoller bulunur.
HABERLEME SSTEMLER
Transport Katman: Bu katmanda TCP ve UDP isimli 2 protokol tanmldr. TCP ( Transmission Control
Protocol ) : Balantl dzene bal bir protokoldr. Bu dzende gnderici ve alc iletiim balamadan nce
birbirleri ile anlar. Her iki taraf iletiim yapma konusunda istek ve nerilerini birbirlerine gnderir.
UDP: Tama katmannn bir dier protokoln oluturur. Genellikle sorgulama ve
snama amal kk verilerin aktarlmas iin kullanlr. Veriler kk olduu iin paralanmaya gerek
duyulmaz. Gvenli bir iletim yntemi deildir. TCP, UDP den daha gvenlidir. nk paketin bozulup,
bozulmadn, ulap, ulamadn kontrol eden segmentler vardr.
nternet katman: letim katmanndan gelen veriler burada internet paketleri haline gelir. Paketlerin
ynlendirilmesi ile ilgili iler de burada yaplr. Bu katmanda bulunan 2 protokol:
ICMP: Kontrol mesajlar gnderip karlnda gitti gitmedi bilgisi salar. PING komutu bu protokol
kullanarak kar bilgisayarn ayakta olup olmadn anlar.
IP: Paketlerin adresleme ve ynlendirme ilemini yapar.
Physical katman: Bu katmanda ARP protokol kullanlr. Bu protokol IP adreslerini MAC adreslerine
dntrr. Bylece paketin adresi ortaya kar.
OSI ile TCP/IP nin Karlatrlmas

Bilindii zere OSI standart bir modeldir ve dier modeller bu modeli temel almak zorundadr. TCP/IP her
yerde kullanlr ve internetin omurgasn oluturur. Ayrca katmanlama yapsnda OSI ye gre bir takm
deiiklikler vardr. OSI de port diye bir kavram yoktur. TCP/IP, OSInin son 3 katmann ( application,
presentation, session), Application ad altnda birletirmitir.
OSInin trnsport katmannda data segmentlere blnr. Bunun karl TCP/IP detransporttur. Transport
katmannda segmentlere blnen dataya hangi portu kullanacana dair header eklenir.
OSInin a katmannda segmentler paketlere dnr ve zerinde adresleri vardr. TCP/IP de bu katmana
internet katman karlk gelir. OSInin veri iletim katmannda data framelere dnr ve bana IP yerine
MAC adresleri eklenir. Fiziksel katmanda ise data 0-1 lere dnr ve iletiim gerekleir. TCP/IP, OSInin
data iletim ve fiziksel katman birletirmi ve fiziksel adn vermitir. Burada ARP protokolu kullanlr. Bu
protokol IP adreslerini MAC adreslerine dntrr ve bylece paketin adresi orteye kar.
8.2. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol

TCP/IP ile kurulan bir bilgisayar anda bir Ethernet port parametre ile tanmlanr:
Bilgisayarn ismi
IP adresi
MAC adresi ( Media Access Control: Ortama eriim adresi )
Bilgisayarn ismi kullanc tarafndan iletim sistemi yklenirken bilgisayara verilen addr.
IP adresi ise 131.102.3.101 rnek adresinde olduu gibi 4 blmden oluan bir adrestir. Nokta ile
birbirinden ayrlan bu blmlerin her biri 0 ile 255 arasnda bir deer alabilir.
MAC adresi, bilgisayarlarn a kartnn ya da benzer a cihazlarnn iine deitirilemez bir ekilde
yerletirilmi bulunan bir adrestir.
HABERLEME SSTEMLER
TCPnin temel grevleri:

Bir st katmandan gelen /aplication) verileri uygun uzunlukta paralara (segment) ayrr.
Her paraya sra numaras verir.
Kaybolan veya bozuk gelen paralar tekrar gnderir.
8.3. Ethernet
LAN (Local Area Network- Yerel Bilgisayar Alar) ve WAN (Wide Area Network-Byk Alan Alar)
teknolojileri kullanlr.
ETHERNET
Ethernet, 1970 ylnda Xerox Aratrma Merkezinde Robert Metcalfe ve David Boggs tarafndan bulunan ve
yerel bilgisayar alar iin datk paket anahtarlama olarak aklanan dnyann en popler a sistemidir.
IEEE (Institute of Electrical and Electronic Engineers) ilk Ethernet standartn (802) ve sonraki yllarda 802.3
standart belirlendi. 802.3 standart bilgilerin aktarlmasnda CSMA/CD (Carier Sense Multiple Access With
Collision Detection) mekanizmasn kullanmaktadr. Ethernet networkleri belli bir anda iletiim ortamn
hangi bilgisayarn kullanacan CSMA (Carrier Sense, Multiple Access/Collision Detection) tekniiyle
belirler. Bu teknikte paket gnderilmeden nce ortam kontrol edilir. Dier bir iletiimin oluturduu trafik
yoksa iletiime izin verilir.
ki bilgisayarn ayn anda iletiim ortamn kullanmaya almas collision olarak adlandrlr. Her ikisinin de
trafii kaybolur. atmaya katlanlar rastgele zaman retirler, en ksa sreyi reten ortama veri paketini
brakr. Bilgisayar says artka atmalarn says ve tekrarlarn says da artar. Bu durumda CSMA sistemi
beklemelere yol aacak. Network adaptrleri veri gnderimini srekli yenileyerek (ve bant geniliinin
byk bir ksmn ad geen akma ilemleriyle harcayarak) iletimi srdrr.
CS (Carier Sense) konumadan nce dinleme anlamna gelmektedir. Bilgisayar aa bilgi gndermeden nce
a zerinde tanan paketleri dinler. Aktarlan paket varsa, bekler ve tama sona erince aa bilgiyi
gndermeye balar.
MA (Multiple Access) birden fazla istasyonun Ethernet omurgasna balanabilmesini ve hepsinin eit eriim
hakkna sahip olmas anlamna gelmekte. Adaki btn istasyonlar birbirleriyle bant genilii ve a kullanm
zaman konusunda ortak bir mcade iindedirler.
CD (Collision Detection) herhangi bir paket arpmas olduunda bunu tespit eder. arpmadan kast, iki
istasyonun ayn anda aa bilgi gndermesi durumunda ortaya kar. Bu durumda, Ethernet kart arpma
sinyalini alr ve aktarm kesilir. Geri gnderme zaman ile tekrar bilgilerin gnderilmesine balanr.
Ethernet, verilerin ayn iletiim ortamndan iletilmesini salayan bir teknolojidir. Bu iletimde CSMA/CD
802.3 standard kullanlr. Bu eriim ynteminde network zerindeki btn bilgisayarlar network kablosunu
HABERLEME SSTEMLER
srekli kontrol ederler. Kablonun bo olduu algyan veriyi gnderir. Bu arada eer kabloda veri varsa o
zaman veri hedefine ulancaya kadar beklenir. ki bilgisayarn paketleri kabloda karlarlarsa arpma
(collision) oluur.
IEEE 802 Standartlar

IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers), endstri standard oluturan bir kurumdur. 1970'li
yllarda LAN'lar standartlamaya balaynca IEEE'de Project 802 adl LAN standardn oluturdu.
Tablo: IEEE 802 Kategorisi

802.1 Internetworking-st katman LAN protokolleri.
802.2 Logical Link Control
802.3 CSMA/CD
802.4 Token Bus LAN
802.5 Token Ring LAN
802.6 MAN (Metropolitan Area Network)
802.7 Broadband Technical Advisory Group
802.8 Fiber-Optic Technical Advisory Group
802.9 Integrated Voice/Data Networks
802.10 Network Gvenlii
802.11 Kablosuz Network
802.12 Demand Priority Access LAN, 100BaseVG-AnyLAN
802.13 Kullanlmyor.
802.14 Cable Modemler.
802.x(16) WIMAX.
Veri Paketleri
Network iinde bilgisayarlar arasnda yaplan veri transferinde veriler paket (packet) denilen paralara
blnr. Paketler bilgisayarlarn iletiim ortamn paylamasn salar. Ayrca veri transferinde hata
olutuunda da yalnzca bozulan paketler yeniden gnderilir.
Bir Ethetnet paketi ksmdan oluur: MAC (Media Access Control), Data, CRC (Cyclic Redundancy Check).
MAC bilgisi hem kaynak hem de hedef iin tutulur. CRC ise veri iletiminin kontrol salar.
MAC Adresi
Ethernet networklerinde her bilgisayarn tek bir adresi vardr. Buna node denir. Ethernet networknde bu
bilgi 48-bitlik MAC adresidir. Her network kart (network adaptr) tek bir MAC adresine sahiptir. 48-bitlik
adres bilgisi 2^48 (281,474,976,710,656) olas adres bilgisinin oluturulmasn salar. Bunun dier bir anlam
da bir Ethernet networknde 281 trilyon makine bulunabilir. MAC adresleri IEEE tarafndan rezerve edilerek
retici firmalar verilir. Bylece dnya zerinde iki ayn MAC adresinin olmas engellenir.
Bilgisayarn network kartnn MAC adresini grmek iin ipconfig/all programlarn altrmanz yeterlidir.
Bilgisayar kendi MAC adresine sahip bir paketi grdnde, paketi aar ve verileri ilemeye balar.
Network kartlar ayrca NIC (Network Interface Card) olarak adlandrlr.
HABERLEME SSTEMLER
CRC Hata Kontrol
Data paketleri iindeki CRC kodlar Ethernet andaki veri transferinde salama (verilerin iletilip
iletilmediini) kontroln yapar. Ethernet paketi oluturuluduunda gnderen bilgisayar zel bir
hesaplama yaparak sonucunu pakete Cyclic Redundancy Check olarak ekler. Alan makine de paketi aar ve
ayn hesaplamay yapar. Sonucu ayn olmas veri transferinin hatasz olduunu gsterir.
Termination (Sonlandrma)
CSMA/CD networklerinde bus olarak tanmlanan kablonun iki ucunun sonlandrlmas gerekir.
Sonlandrclar, bakr kablo zerinde elektrik sinyaller olarak tanan paketlerin kablonun bittii yerde
gcnn alnmas gerekir. Bu ilem elektrik sinyallerinin geri dnmesini (yansmasn) nler. Bu yansma
ilemine reflection denir. Yansmann nne geilmeseydi, kablonun sonuna arpp dnen sinyaller yeniden
bir trafik olutururlar. Sonlandrclara terminating resistor denir.
Ethernet
Destination Address: (Var Adresi) Network Interface Card (NIC) ve network yneticisi tarafndan atanan
network adresi.
Source Address: (kaynak Adresi) Network Interface Card (NIC) ve network yneticisi tarafndan atanan
network adresi.
Length: Veri alannn uzunluu (2 bayt)
Data and Pad: Paket balangcn network'e yaynlar.
FCS (Frame Check Sequence): Hata kontrol salar.
Ethernet teknolojisinin temel zellikleri unlardr:

zellik Deeri
Yerleim biimi Bus (Dorusal yol) ve Star bus
Mimari tipi baseband (ana bant)
Eriim yntemi CSMA/CD
Spesifikasyon IEEE 802.3
Transfer hz 10 Mbps - 100 Mbps
Kablo tipi Thicknet, thinnet ve UTP
Most popular physical layers for Ethernet:

10Base5 Thick Ethernet: 10 Mbps coax cable
10Base2 Thin Ethernet: 10 Mbps coax cable
10Base-T 10 Mbps Twisted Pair
100Base-TX 100 Mbps over Category 5 twisted pair
100Base-FX 100 Mbps over Fiber Optics
1000Base-FX 1Gbps over Fiber Optics
10000Base-FX 1Gbps over Fiber Optics (for wide area links)
TOKEN RING
HABERLEME SSTEMLER
Token Ring a teknolojisi IBM tarafndan gelitirilmitir. Daha sonra ANSI/IEEE standard olmutur. Token
Ring, IEEE 802.5 standarddr ve token passing eriim yntemini kullanr.
8.4. A Topolojileri
Topology (yerleim ve balant biimi), bilgisayarlarn birbirine nasl balandklarn tanmlayan genel bir
terimdir. Yaygn olarak kullanlan topoloji trleri; Bus, Ring, Star, Mesh
LAN
HABERLEME SSTEMLER
A Balant Elemanlar
Bir an temel balant elemanlar kablolar, a balant adaptrleri (network kartlar) gibi birimlerden
oluur. Bu elemanlar sayesinde network zerindeki bilgisayarlar birbiriyle balant kurarlar.
NETWORK ADAPTRLER
Network adaptrleri (network kart) bilgisayarla a kablosu arasnda fiziksel balanty salayan donanm
birimidir. Ethernet alarnda bilgi 48-bitlik MAC (Media Access Control) adresidir. Her a adaptr tek bir
MAC adresine sahiptir.
KABLOLAMA
Bilgisayarlar kablo araclyla birbirine balanrlar. Deiik kablolama teknikleri ve kablo trleri vardr.
-Koaksiyel (Coaxial)
-Twisted-Pair
-UTP (Unshielded Twisted-Pair / Koruyucusuz Dolanm-ift)
-STP (Shielded Twisted-Pair / Koruyuculu Dolanm-ift)
-Fiber-Optik
Koaksiyel Kablolar
Koaksiyel (e eksenli) kablolar yaygn olarak kullanlan a kablolardr. Bu kablolarn yaygn olarak
kullanlmasnn balca nedenleri uygun fiyat, hafiflii, esneklii ve kolay kullanlmasdr. Bir koaksiyel kablo
bir iletken metal telin nce plastik bir koruyucu ile, ardndan bir metal rg ve d bir kaplamadan oluur.
Bu koruma katlar iletilen verinin d etkenlerden korunmasn amalar. Koaksiyel kablonun iindeki tel
iletken verileri oluturan elektronik sinyallerin tanmasn salar. tel genellikle bakrdr. Koaksiyel
kablonun iki tipi vardr: Thin (thinnet), Thick (thicknet)
Koaksiyel kablo tipleri:

Kablo Aklama
RG-58 /U Tekli bakr tel
HABERLEME SSTEMLER
RG-58 A/U pli tel
RG-58 C/U RG-58 A/U'nun askeri amals

RG-59 Broadband iletim iin (kablolu televizyon)
RG-6 Broadband iletim iin
RG-62 ArcNet networkleri iin
Twisted-Pair Kablolar
LAN'larda ve snrl veri iletiminde kullanlan bir dier kablolama tr de twisted-pair kablolardr.
Twisted-Pair (Dolanm-ift) kablo iki telden oluan bir kablodur. Twisted-pair kablolar iki trdr: UTP
(Unshielded Twisted-Pair), STP (Shielded Twisted-Pair). 10BaseT network'lerde ve dier LAN ortamlarnda
yaygn olarak UTP kablolar kullanlr. Maksimum UTP kablo uzunluu 100 m dir. UTP kablo iki izoleli bakr
kablodan oluur. UTP kablolar ayrca telefon sistemlerinde de kullanlr.
UTP kablolarn be standard vardr:

Kategori Aklama
Kategori 1 Ses iletiminde kullanlr
Kategori 2 4 Mbps veri iletiminde kullanlr
Fiber-Optik Kablolar
Fiber-optik kablolar verileri k olarak ileten yksek teknoloji iletim ortamlardr. Fiber-optik kablolar hzl
ve yksek kapasiteli veri iletimi iin uygundur. zellikler 100 Mbps hznda veri iletimi iin kullanlr.
Verilerin gvenlii asndan daha iyidir. nk k olarak temsil edilen veriler baka bir ortama alnamazlar.
Ethernet Kablolama Sistemi

Ethernet network'lerinde drt eit kablolama sistemi kullanlr: Thick coaxial, Thin coaxial, Unshielded
Twisted Pair, Fiber-optik.
Kablosuz letiim
Kablosuz iletiim kablonun bir iletim medyas olarak kullanlmad bir network trdr. Network'ler ksmen
kablolu ve kablosuz olabilir.
Kablosuz network'ler baz durumlarda ok kullanldr: Giriler vb ilek alanlarda, zole edilmi alanlarda,
ok sk deitirilen mekanlarda, Tarihi binalar gibi kablo delikleri alamayacak olan yaplarda, Gvenlik
gerektiinde.
Kablosuz network'ler kategoriye ayrlrlar: LAN, LAN geniletmeleri, Mobil bilgisayar kullanm. Bu
kategoriler arasndaki fark iletiim yntemleridir. LAN'lardaki kablosuz iletiim genellikle bilgisayarlara
taklan bir transceiver birimi ile salanr. Bu aygtlar sinyalleri yaynlar ve alrlar.
Kablosuz iletiimde drt teknik kullanlr:

Infrared
Laser
Dar-bant radyo (tek frekens)
HABERLEME SSTEMLER
Geni-spektrum radyo
nfrared kablosuz network'lerde verileri tamak iin infrared k kullanlr. Bu yntemde sinyal gnderme
hz yksektir. Genellikle 10 Mbps. Laser teknolojisi de infrared kullanmna benzer. Dar-bant radyo ise
veriler bir radyo istasyonundan yaynlanyormu gibi yaynlanr. Ayn frekanstan gnderen ve alc verileri
birbirine iletir. Geni-spektrum radyo yayn ise geni bir frekans aral kullanr. Bu yntem zellikle darbant sorunlarn zmek iin gelitirilmitir. Gnderimde gvenlik iin kodlama yaplr. Tipik hz 250 Kbps dir.
Alar Geniletme Ekipmanlar

Alarn geniletilmesini ve dier alar ile iletiimini salar: Tekrarlayc (repeater), Kpr (bridge),
Ynlendirici (router) ve Geit yolu (gateway).
REPEATER
Tekrarlayclar tamamen protokol bamsz olarak fiziksel katmanda alr ve fiziksel genileme amal
kullanlrlar. Repeater'lar u grevleri yerine getirirler: Sinyallerin zayflamasn giderir. arpmay nler.
Segmentleri izole eder. Sinyaller belli bir mesafe yol kat ettiinde zayflar. Bu duruma "attennuation"
denir. Repeater'lar networkn uzunluunu artrr. Tekrarlaycnn temel grevi bir fiziksel ortamdaki (kablo,
fiber-optik, radyo dalgas vs.) sinyali alp orijinal getirip bir dier fiziksel ortama aktarmaktr.
BRIDGE
Bridge'ler data-link katmannda alr. Frame'leri (veri paketleri) alr ve ynlendirir. Bridge'ler fiziksel
balantnn yan sra network trafiini kontrol eden aygtlardr. Kprl alar, protokol evrimlerinin
olmad, gvenlik gereksinimlerinin en az olduu ve gereken tek eyin basit ynlendirme olduu
durumlarda baarldr.
Ynlendirici (Router)
Bir kpr sadece paketlerin kaynan ve gittii yerin adresini kontrol ederken bir ynlendirici ok daha
fazlasn yapar. Bir ynlendirici an tm haritasn tutar ve paketin gittii yere en iyi yolu belirleyebilmek
iin tm yollarn durumunu inceler. Ynlendiriciler paketleri iki istasyon arasndaki en iyi yolu gsteren
ynlendirme tablosuna gre ilerleterek a zerindeki yollar en iyi ekilde kullanrlar. Router'ler network'leri
birbirine balayan aygtlardr. Router ile balanacak network'ler ayn st dzey protokol kullanyor
olmaldrlar. TCP/IP, IPX gibi. Router'lar kprler gibi MAC adreslerini kullanmazlar. Network'leri bir
network numaras ile numaralandrrlar. Network numaras mantksal bir network'e verilen bir numaradr.
Router aygtlar OSI de network ve transport katmannda alrlar. Router'lar grevi network'ler
arasndaki iletiim paketlerini ynlendirmektir.
Router'lar internetworking'de u grevleri stlenirler: Adresleme, Balant protokolleri, Paket ynetimi,

Hata kontrol, Ynlendirme. Router'lar verinin iletiminde en uygun yolu bulurlar. Network trafiini
dzenlerler ve herhangi bit segment'in fazla yklenmesini engellerler. Bu ileme "load balancing" denir.
Geit yollar (Gateway)

Geit yollar OSI referans modelinin st katmanlarnda islerler. Geit yollar sadece farkl noktalardaki alar
balamakla kalmaz ayn zamanda bir adan tanan verinin dier alarla uyumlu olmasn da garanti ederler.
Bu bir server'da, minibilgisayarda ya da ana bilgisayarda bulunan protokol cevirim yazlmyla yaplr. Bridge
HABERLEME SSTEMLER
ve router'lar bir OSI katmannda almalarna ramen gateway'ler birden ok OSI katmannda alrlar.
Bu nedenle gateway'ler deiik mimarili ve farkl protokollere sahip bilgisayarlarn kullanld alt
network'lerde kullanlrlar. QoS yaparlar.
CONCENTRATOR - YOUNLATIRCI
Toparlama ve yaynnlama ara is istasyonlardr. Bilgiyi kaynandan toparlar bulunduu yerlekede datr.
Internet eriimde eriim younluk oranlar bulunur. Oraya bir sunucu yerletirilir. Sunucu toparlar ve
buradan datm yapar. Yedekleme yapar.
Multiplexer
Multiplexing birok kesikli sinyalin tek bir iletiim kanal zerinde birletirilerek iletilmesi tekniidir. letiim
maliyetlerini azaltmak iin kullanlr. Multiplexing herhangi bir OSI dzeyinde yaplabilir. Multiplexing
sayesinde fiziksel ortamdan daha fazla yararlanlr.
HUB
Bir hub aygt LAN'n mimarisini deitirmez. Kullanclarn LAN'a katlmasn salar. Hub aygt genellikle LAN
istasyonlarnn baland bir kutudur. Hub'larn bir ksm sadece balanty salarken, bir ksm gelimi
sorun giderme yeteneklerine sahiptir. Bazlar da sinyalleri glendirerek network'n hzn artrrlar.
8.5. Giga Bit A Omurga (Backbone)

ki ana unsurdan oluur; Fiber optik kablolama, Ethernet anahtar. Hat kopmalarnda gzergah deiimi.
Mdahale alglama.
Gigabit fiber omurgann bileenleri:

Fiber kablo
Fiber Kablo ekleri
Fiber datm panosu (F/O Patch Panel)
Fiber Optik Balant Kablosu (F/O Patch Cord)
Fiber Optik l Cihaz (OTDR - Optical Time Domain Reflectometer)
Fiber Optik Fzyon Sonlandrma (fiber optic fusion splice termination)
Fiber Optik Kablo Sensrler (Scaklk, Basn, Sznt, Titreim )
Fiber Optik Sonda Kameralar (Borescope)
Fiber Kablo ekme
Fiber Kablo Sonlandrma
Fiber port testler
Fiber Kl Planlama
ANA OMURGA ETHERNET ANAHTAR

Gerek zamanl hizmetlerde ncelik
Veri transferinde en ksa yol
Protokol Dntrme
Anahtarlama kapasitesi (En az 50Gbps)
L2,L3,L4 paket iletim performans 40 Mpps
Grnt Ve Ses letiminde Multicast Ynlendirme Ve Anahtarlama
HABERLEME SSTEMLER
Kaynak Ve Hedef Portlar Farkl I/O Modller zerinde Seilebilme
Username (Via Radius), Physical Port A Gre Yapan Vlan Id Destei

Ynetim Ve Eriim Gvenliinde Secure Shell (Ssh V2) Ve Radius Protokol
Broadcast Stormlar nleme Ve Flow Kontrol(Ieee 802.3x) Destekleme
Komu Cihazlar renme ( Neighbour Learning)
10/100/1000 Base-Tx, 1000base-Lx, 1000base-Sx, 1000base-Zx, 10 Gigabit Portlar
8.6. Interfaces
2-wire FXO
2-wire FXS
2-wire E&M
4-wire E&M
OMNI-Bus
10/100 BaseT Ethernet
V.35
RS232
RS422
E1
T1
8.7. VoIP
VoIP, 'V'oice 'o'ver 'I'nternet 'P'rotokol (Internet zerinden ses) ailimina karsilik gelmektedir. VoIP, sesi IP
paketleri halinde internet zerinden tamaktr.
Sinyal yollanmadan nce dijital formata ADC (analog to digital converter analogdan dijitale dnstrc)
ile ile evrilmekte ve karsi tarafa yollanmakta, karsi taraf sinyali aldiginda tekrar analog formata evirmek
iin DAC (Digital to analog converter dijitalden analoga dnstrc) kullanilmaktadir. VoIPde bu sekilde
alismaktadir, dijital formattaki ses, veri paketleri olarak karsiya yollanmakta ve karsi tarafta tekrar dijital
ses haline dnstrlmektedir.
Dijital format daha iyi kontrol edilebilmektedir: Sikistirabiliriz, ynlendirebiliriz, daha iyi bir formata
evirebiliriz ve daha fazlasi. Zaten bilindigi gibi dijital sinyalin grlt toleransi, analoga gre daha fazladir.
(rnek: GSM)
TCP/IP aglarinda, IP paketleri iletisim kontrol iin header ve veri transferi iin payload kisimlarini ierir.
VoIP bunlari agda ilerleyebilmek iin ve hedefe ulasmak iin kullanir.
Ses(kaynak) --- ADC --- Internet --- DAC --- Ses(hedef)
ncelikle analog sinyali dijital sinyale (bits) evirmek iin ADC gereklidir. Ve bu dijital bitlerin iletisim iin iyi
bir formatla sikistirilmis olmasi olmasi gerekmektedir. Bunun iin ileride grecegimiz birka protokol vardir.
Simdi bu ses paketlerini gerek zamanli protokol ile veri paketlerine ilistirmemiz gerekmektedir. (genellikle
IP zerinde UDP, onunda zerinde RTP)
Karsi tarafi aramak iin sinyallesme protokolne ihtiyacimiz var. Bunu ITU-T H.323 yapacaktir.
Karsi tarafa ulasan paketlerin tekrar ailmasi,verilerin dzenlenmesi, analog ses sinyaline evrilmesi ve son
HABERLEME SSTEMLER
olarak ses kartina veya telefona yollanmasi gerekmektedir.
Btn bu islemlerin gerek zamanli olarak gereklesmesi gerekmektedir. nk ok geriden gelen

paketlerin beklenmesi gibi bir seenek yoktur.
8.8. A Ynetimi
8.9. Kamps A zmleri

Kamps alar zmlerinde Trk Telekom (TTNET) ya da ISP den alnan eitli hzlardaki internet eriim
(metroethernet, ADSL, FR, ATM, Uydu, TDM ) ve PBx PRI santral eriim sistemleri Ethernet anahtar ve
router zerinden fiber kablo ya da bakr kablo zerinden salanr.
Ksa mesafelerde balantnn bakr olmas durumu:
a) Standart telefon kablosu zerinen (1 ya da 2 ift) Ethernet / a eriimi, LAN to LAN balants, 6km
ye kadar Ethernet G.HDSL Modem balants
b) Standart telefon kablosu zerinen (1 ya da 2 ift) PRI E1 balants, PSTN santral PBx balants
6.5Kmye kadar, E1 G.703 G.HDSL Modem balants
c) Standart telefon kablosu zerinen (1 ya da 2 ift) Router Router V.35 balants seri balants,
6.5Kmye kadar, V.35 G.HDSL Modem balants
Uzun mesafelerde balantnn fiberoptik olmas durumu:

a) Fiberoptik kablo zerinden santral- santral balants, E1 to fiber modem, 120km, SM: 9/125,
MM:62.5/125 ya da 50/125 mikron.
b) Fiberoptik kablo zerinden Ethernet balants, Ortam evirici, 10/100/1000Base-Tx to 1000BaseSx/Lx fiber kablo zerinden alr.
c) Fiberoptik kablo zerinden POTS PSTN analog telefon uzatma, 2-4-8-16-30 kanal RJ11 to fiber, 40 80 -120km uzatma, Ses oklayc
d) Fiberoptik kablo zerinden V.35 router balants, V.35 to E1 modem, 40km
HABERLEME SSTEMLER
e) PDH to SDH, SDH to SDH, PDH to PDH fiber balantlar.
f) Alt yapda bir tarafn Ethernet ortamn SDH olmas durumunda Ethernet to Fiber converter.
Alt yapnn R/L Radyolink olmas:
a) Ethernet to E1 / E2 /E3 balants. E1 to E1 / E2 to E2 / E3 to E3 R/L balantlar
b) n x V.35 router balants n=130, nx64kbps, V.35 data hz ayarlar dip-switch ile yaplr.
8.10. IP Protokol ve IP Adresleme

Internet Protocol, IP is an address of a computer or other network device on a network using IP or TCP/IP.
For example, the number "166.70.10.23" is an example of such an address. These addresses are similar to
an addresses used on a house and is what allows data to reach the appropriate destination on a network.
There are five classes of available IP ranges: Class A, Class B, Class C, Class D and Class E, while only A, B,
and C are commonly used. Each class allows for a range of valid IP addresses. Below is a listing of these
addresses.
Class Address Range
Supports
Class 1.0.0.1 to
Supports 16 million hosts on each of
A
126.255.255.254 127 networks.
Class 128.1.0.1 to
Supports 65,000 hosts on each of
B
191.255.255.254 16,000 networks.
Class 192.0.1.1 to
Supports 254 hosts on each of 2
C
223.255.254.254 million networks.
Class 224.0.0.0 to
Reserved formulticastgroups.
D
239.255.255.255
Class 240.0.0.0 to
Reserved for future use, or Research
E
254.255.255.254 and Development Purposes.
Network Address: This is the first address of each network which is reserved to identify the entire network
(or subnet).
If your ip address is 192.168.2.234
and your subnetmask 255.255.255.0
then your network address is 192.168.2.0.
Broadcast Address: This is the "send-to-all" address. If any traffic is targeted for the broadcast address it is
forwarded to all of the machines in the network.
If your ip address is 192.168.2.234
and your subnetmask 255.255.255.0
then your broadcast address is 192.168.2.255.
Internet ortamnda bilgisayarlar veri paketler ile haberletiklerinden internet'in temel protokol olan
TCP/IP'nin yaps iyi bilinmelidir. TCP/IP protokolnde tm bilgisayarlar 32 bitlik IP numarasna sahip olacak
ekide adreslenirler. Internete ayn anda bal olabilecek bilgisayar saysnn en fazla teorik 2 32 =
4,294,967,296 olabileceidir. 32 bitlik adres 8 bitlik adresler halinde 4 (a.b.c.d) gruba ayrlr. rnein
zerinde 3,559,735,316 says ile adreslenmi bir bilgisayar 212.45.64.20 IP adresine sahiptir. IP Adresleri 2
blmden oluur : A numaras (Net ID), Bilgisayar numaras (Host ID). NetID bilgisayarn bulunduu a
belirtirken, HostID a ierisinde bilgisayarlarn birbirlerinden ayrlmasn salayan deerleri barndrr.
IP Adres Snflar
A snf adresler:ok fazla kullancnn olduu byk alar iin tasarlanmtr. A snf adresin ilk biti daima 0
HABERLEME SSTEMLER
dr. Bu ekilde en kk say ikilik tabanda 00000000, onluk tabanda 0, en byk say ikilik tabanda
01111111, onluk tabanda 127 dir. Bylece 1 ile 126 arasnda balayan tm adresler A snf adreslerini
gsterir. 127.0.0.1 dng snamas (yerel loopback) adresidir. Dolaysyla A snf IP adresi kullanlabilecek a
says 126dr.
Varsaylan Alt A Maskesi: 255.0.0.0
B snf adresler:B snf adresler normal byklkteki alar iin tasarlanmtr. B snf adresler iin en kk
say ikilik tabanda (10000000)b, onluk tabanda 128 ve en byk say ikilik tabanda (10111111)b, onluk
tabanda 191 dir. Yani 128 ve 191 aralnda olan saylarla balayan tm adresler B snf adresleridir.
Varsaylan Alt A Maskesi: 255.255.0.0
C snf adresler:C snf adresler en fazla 254 tane kullancs olan kk alar iin tasarlanmtr. C snf
adresler ikilik tabanda (110)b ile balar. Bu ekilde en kk numara ikilik tabanda (11000000)b, onluk
tabanda 192 ve en byk numara ikilik tabanda (11011111)b, onluk tabanda 223 dr. Bylece 192 ile 223
aralndaki saylarla balayan adresler C snf adreslerdir.
Varsaylan Alt A Maskesi : 255.255.255.0
Bu IP snfnn haricinde D ve E snf IP adresleri de mevcuttur. D snf adresler oklu gnderim

(multicast) iin kullanlr. E snf adresler ise bilimsel almalar iin sakl tutulmutur.
Her IP adres snfnda belirli kullanc adresleri a zerindeki cihazlara atanamazlar. Bu adresler:
A adresi: An kendisini tanmlamak iin kullanlr. Kullanc bitlerinin tamam 0 olan adresler a adresi iin
zel olarak ayrlmtr. A snf a adresi iin 113.0.0.0, B snf a adresi iinse 176.10.0.0 rnek olarak
verilebilir. A adresleri asla bir kullancya verilemez. B snf iin rnek bir kullanc adresi 176.10.16.1
olabilir. Bu rnekte 176.10 a ksmn 16.1 de kullanc ksmn belirtir.
Broadcast adresi: Ayn anda a zerindeki tm cihazlara veri yollamak iin broadcast adresi gereklidir.
Broadcast adresleri IP adresinin kullanc iin ayrlm oktetlerindeki tm bitlerin 1 yaplmas ile elde edilir.
176.10.0.0 IP adresinde son 16 bit kullanc ksmn ifade eder. Bu adaki tm cihazlara veri yollamak iin
broadcast adresi 176.10.255.255 olmaldr.
IP adresleri ynetimi Internet Assigned Numbers Authority (IANA) tarafndan yaplmaktadr. nternet'in
hzl bir ekilde bymesi ile IP adresleri yetersiz kalmaya balamaktadr. Bu problemi zmek iin yeni
HABERLEME SSTEMLER
adresleme planlar (CIDR) veIPv6gelitirilmektedir.
zel IP adresleri
Aadaki 3 adres blou IANA tarafndan zel amalar iin rezerve edilmitir :
10.x.x.x. 10.255.255.255
172.16.x.x 172.31.255.255
192.168.x.x 192.168.255.255
Bu IP adresleri yerel alan alarnda (LAN) kullanlmak zere tahsis edilmitir. Bu adresler internette
ynlendirilmezler.
Network zerindeki bilgisayarlar Ethernet kartlar araclyla bir biriyle iletiim kurarlar. Her bir Ethernet
kartnn fiziksel olarak bir MAC adresi vardr. Bu retimi srasnda karta ilenir. TCP/IP bakmnda ise bir
network kartnn iki adresi vardr. Sonu olarak network iinde her bilgisayar bir network kartna sahiptir.
Her network kart da tanmlanm bir adrese sahiptir. Network yneticisi TCP/IP yazlmn ykleyerek her
bir kartn IP adreslerini tanmlar. DHCP gibi olanaklar IP adreslerinin belirlenmesini kolaylatrr.
Subnet Mask (Alt A Maskesi)

Alt a maskesi, bir IP adresinin hangi ada olduunun belirlenmesi iin kullanlan bir yapdr. Bir bilgisayarn
baka bir bilgisayar ile dorudan iletiime gemesinin art ayn a zerinde olmalardr. Eer iki bilgisayar
ayn a zerinde deilse dorudan iletiime geemezler, bu tip bir iletiim iin ynlendiricilere ihtiya
duyulur. ki bilgisayarn ayn ada olduu nasl anlalr ? Subnet mask IP adresinin mask ksmn oluturur.
Bylece TCP/IP, Network adresi ile TCP/IP adresini birbirinden ayrr. Bu sayede Network ID ve Host ID
birbirinden ayrt edilir.
HABERLEME SSTEMLER
8.11. TCP/IP Ynlendirme

TCP/IP protokol tantmnda kullanlan bilgiler; IP numaras, Subnet maskesi, A geidi (Gateway), DNS
Sunuculardr.
IP ynlendirme tablosunun oluturulabilmesi iin ncelikle erimek istenen network ve bu networkn
maskesi bilinmelidir ve bu networke erimek iin kullanlacak arayz de gerekmektedir. Bu IP adresleri yerel
alan alarnda kullanlmak zere tahsis edilmitir (Dnya zerinde tekil deildirler) ve geni alan alarnda
Telco firmalar tarafndan ynlendirilmezler, Bu nedenle, bu IP alar nternete kacaklarnda ancak gerek
IP adreslerine NAT yaplarak kullanlabilirler.
IP Routing - Ynlendirme
Routing ilemi bir paketin bir networkteki bir bilgisayardan dier bir networkteki bir bilgisayara
gnderilmesidir. Hedef (destination) adrese sahiptir, Btn uzak networklerin olas yollarn (routes) bilmek,
Her uzak networklerin en iyi (en ksa) yolu. Router'lar uzak networklerin adreslerini oluturduklar bir
routing tablosunda tutarlar. Networkteki makinalarn adreslerin routing tablosunda otomatik olarak
tutulmas dynamic routing (dinamik ynlendirme) olarak adlandrlr. Bu ilem dynamic routing protokol
tarafndan yaplr.
STATK ROUTING
Statik routing ileminde ise sistem yneticisi routing tablosundaki bilgileri manuel olarak girer. Statik routing
ileminin stn yanlar unlardr: Router ilemcisine (CPU) gerek duyulmaz, Routerler arasnda bant genilii
kullanlmaz. Bunun yan sra statik routing ileminin zayf taraflar da unlardr: Yneticiler networklerin
route ilemini bilmelidirler. Yeni bir network eklendiinde, ynetici onun yolunu btn routerlara
eklemelidir. Byk networklerde manuel olarak bu bilgilerin girilmesi zaman alr, hatta mmkn deildir.
RIP PROTOKOL
RIP (Routing Information Protocol), IP internetworklerinde rouiting bilgisini deimek (aktarmak) iin
kullanlan bir protokoldr. zellikle byk networklerde paketlerin ne kadar route ettii saymak ve kontrol
etmek iin yaplandrlr. NOT: RIP protokol, her 30 saniyede bir routing tablosunun btn aktif
arabirimlere gnderilmesini salar. RIP kk networklerde iyi alr. Ancak byk networklerde yetersizdir.
HABERLEME SSTEMLER
9. BLG GVENL
9.1. VPN
Firewall (Internet Gvenlik Sistemi), internet zerinden balanan kiilerin, bir sisteme giriini
kstlayan/yasaklayan ve genellikle bir internet gateway servisi (ana internet balantsn salayan servis)
olarak alan bir bilgisayar ve zerindeki yazlma verilen genel addr.
Firewall sistemleri, bu engelleme iini, sadece daha nceden kendisinde tanmlanm baz domainlere
eriim yetkisi (telnet,ftp, http vb) vererek yaparlar. Gnmzde, Internet Servisi veren makinalar olduka
sofistike Firewall sistemleri ile donanmtrlar.
9.2. Kablosuz Alarn Tad Riskler

Kablolu Aa Szma
Eriim noktalar, uygun gvenlik nlemleri alnmamas durumunda, saldrganlar iin kablosuz ve kablolu aa
balanmak iin ak u salar. Kablolu adaki mevcut nlemler saldrgann i aa direk eriiminin olmad,
en azndan bir gvenlik duvar zerinden gelecei varsaymna dayanmaktadr. EN zerinden i aa eriim,
geni alan andan gelen saldrganlar nlemek iin kullanlan gvenlik duvarnn atlatlmas ve gvenlik a
bulunmas muhtemel birok servise direk eriim salanmas riskini tamaktadr.
Trafiin Dinlenip Verinin zlmesi
Eriim noktalar bir hub gibi davranrlar, gelen trafii ortak transmisyon ortamna, yani havaya gnderirler
ve bu trafik ortamdaki dier btn kablosuz cihazlar tarafndan dinlenebilir ve kaydedilebilir. Kullanlan
ifreleme algoritmasnn aklklarnn bulunmas durumunda bu veri paketleri olas saldrganlar tarafndan
zlebilir. rnein yerel ada gnderilen Telnet / POP3 / SMTP parolalar, NTLM zetleri saldrganlar
tarafndan elde edilebilir, yazmalar, e-postalar, internette srf yapan kiilerin ilgi alanlar konusunda
bilgiler aa kabilir.
A Topolojisinin Ortaya kmas

Kablolu alara yaplan saldrlarda gerekletirilen nemli admlardan biri a topolojisinin ortaya
karlmasdr. Kablosuz iletiimde 2. katmanda (Veribalama katman) gnderilen kontrol paketleri ifresiz
olarak gnderilmektedir, bu durum kablosuz adaki btn mevcut istemci ve varsa sunumcularn network
bilgilerinin ortada olmasna neden olmaktadr. Ayrca ENin kablolu aa bir hub zerinden balanmas
durumunda kablolu an topolojisinin saldrganlar tarafndan renilmesi mmkn olabilmektedir. Kablosuz
adaki ifrelemenin krlmas durumunda i a ile yaplacak trafiin incelenmesi ile i a topolojisi anahtar
(switch) cihaz kullanlsa dahi ortaya karlabilir.
stemcilerin Yetkisiz Eriim Noktalarna Balanmas

Saldrganlar ortama sahte eriim noktalar yerletirebilir, ya da kendi dizst bilgisayarlarn basit ilemler
HABERLEME SSTEMLER
sonucunda bir ENye dntrebilir. Yetkili istemciler uygun ekilde konfigre edilmezlerse, bu sahte eriim
noktalar zerinden farknda olmadan istenilmeyen balant kurulmasna sebep olunabilir, ya da araya
girme (man-in-the-middle) tr ataklara maruz kalnabilir.
stenmeyen Yerlere Servis Verme

Kablosuz haberleme ortamnn hava olmas sebebiyle fiziksel eriim kontrol mmkn deildir. Yetkisiz
istemciler gvenli olmayan yetkilendirme ve ifreleme nlemlerini aarak mevcut kablosuz an kaynaklarn
kendileri iin kullanabilirler.
Servis D Brakma (DoS)

Kablosuz aa bal istemcilere gnderilecek sahte deauthenticate mesajlar ile kablosuz aa DoS ataklarnn
yaplmas mmkndr. Ayrca ortamn jam edilmesi (frekans bandnn grlt seviyesinin haberleme
yaplamayacak derecede ykseltilmesi), ya da ayn frekansta hizmet veren baka eriim noktalarnn ortama
konulmas suretiyle de DoS ataklar yaplabilir.
9.3. Kritik Alt Yaplara Siber Saldr

Siber sava; dman psikolojik olarak kertmek iin bilgisayar kontrol altndaki sistemlerine izinsiz, gizli
ve grnmez olarak internet zerinden erimektir. Kontrol ele geirerek bilgileri almak, deitirmek,
kertmek ya da yanl ynlendirmektir. Siber saldr; dnyann herhangi bir yerindeki bilgisayar kontrol
altndaki sistemlere internet (sanal) ortamndan izinsiz eriip kritik alt yapnn ynetimini ele geirmeye
almaktr. Siber saldrnn silahlar ise internet ortamna bal bir bilgisayarn tular, bu tulara dokunan
parmaklar ve yazlmlardr. Siber saldr ile tm kritik alt yaplar bir anda yerle bir edilebilmektedir, en gl
lke bile hareket edemez hale getirilebilmektedir.
Komplo teorileri ya da efsane gibi anlatlan siber sava senaryolar gnmzde gerek olmaya balamtr.
nternet zerinden yaplan siber saldrlar artk nemsenmesi gereken ciddi bir tehlikedir. Hava, kara, deniz
ve uzaydan sonra sava artk sanal dnyaya tanmtr. Siber ortamdaki aktivasyonlar siber saldr, siber
silahlar, siber sava ve siber savunma olarak adlandrlmakta, ksaca 4S olarak tanmlanmaktadr.
Zamanmzn dman hareketsiz, eriilmez ve ulalmazdr. Dmanlarmz yaknmzda ya da karmzda
olmayacaktr. Grlmez, bilinmez ve anlalmaz olduklarndan siber saldrlar fiziksel saldrlardan ok daha
tehlikelidir. Bilgisayar sistemlerindeki yazlmlar ve kodlar devre d brakmak, almak, yok etmek, bozmak,
kendi amalar dorultusunda altrmak iin yaplan siber saldrlarda art grlmektedir.
Kritik alt yaplar; savunma teknolojileri, elektrik santralleri, rafineriler, ulam, telekomnikasyon, bankalar
ve hava trafii kontrol sistemleri ile enerji, gaz, su gibi kaynaklara ilikin retim, depolama ve datm
ebekeleridir. Kritik alt yaplar ile internet arasndaki kontrol ve denetim bann gelimesi ve bymesinden
dolay korumaszlk ve gvenlik aklar artmakta, tehlikeli bir biimde gelecekte daha da artaca
grlmektedir. nternet zerinden gl bir siber saldrnn kritik alt yaplar zerinde ok ciddi etkileri
olacaktr. zellikle uluslararas tehditlerin nemsenmesi gerekmektedir. Yeni tehditler ve gvenlik aklarn
belirlemek iin ihlal ya da saldr bulma ve yant verme ekipleri kullanlarak tehdit alglama mekanizmalar
kullanlmal ve glendirilmelidir. Riskleri tanmlama ve etkisini azaltma programlarnn gelitirilmesi ve
srekliliinin devam desteklenmelidir. Felaketin olumasn beklemek tehlikeli bir stratejidir.
HABERLEME SSTEMLER
letiim ve eriim teknolojilerinin internet ortamnda btnlemesi, verilerin paket olarak anahtarlanmas,
veri kaynana eriim ve veri kaynandan yaynmn serbest olmas milyonlarca bilgisayarn birbirleri ile
iletiim halinde olmasn salamtr. nternetin yaygnlamas ile bilgisayarlara ve kontrol ettii otomasyon
sistemlerine saldr says ve eidi de artmtr. Bu saldrlar nlemek iin kimlik dorulama, yetkilendirme,
anti virs programlar gibi gvenlik zmleri gelitirilmeye allmaktadr. nternet ortamndan izinsiz
eriimleri nlemede kullanlan gvenlik duvar (firewall) olarak adlandrlan donanm ve yazlmlar n
savunma amaldr. Ancak tamamen gvenli bir savunma arac deildir ve ou zaman aldatmacalar
iermektedir. Gnmzde tm teknolojilere internet ortamndan eriim mmkn hale gelmitir. Kablosuz
ortamdan internete eriim teknolojileri yaygn olarak kullanlmaktadr. Kablosuz ortamlarda internete
erimede, havada yaynm yapldndan iaretin gvenlii, ifreleme ve kodlama ile mmkn olmaktadr.
Kablosuz eriimde havada araya girilerek izinsiz bilgi elde etmek ve sistemlere mdahale etmek riskleri
bulunmaktadr.
zinsiz veri kaynana eriimde, internet ortamna bal bilgisayar sistemlerinde ak arama ve szma
hedeflenmektedir. Saldr iin hedef sistem aranrken rastgele ya da bilinli olmak zere iki yntemle izinsiz
eriim yaplmaya allr. Rastgele eriimde sisteme erimede ak aranr. Sz gelimi amatr saldrlar olarak
adlandrlan kablosuz internet eriim bulup bu sistemler zerinden internete balanmak, internete bal
bilgisayara izinsiz eriip bilgi almak ya da bilgisayara yerleip etik ve yasal olmayan yazlmlar ykleyip
buradan yayn yapmak hedeflenir. Profesyonel saldrda ise hedef sistem ve ama belirlenmitir. Ekip
almas yaplr. Bilgisayara eriim ifreleri elde edilmeye allr. Eriildiinde kendilerini yetkilendirerek
bilgisayar sistemlerinde izinsiz dolalmaya balanlr. Bu durum soygun yapan hrszlar ile edeerdir.
Amatr hrszlar girdikleri yerlerde ne bulurlar ise onu almaya alrlar oysa profesyonel hrszlar ne
aradklarn, nerede aradklarn iyi bilirler ve hedef ile ilgili nceden alma yaparlar. Gvenlik aklarn
bulmak iin aratrma yaparlar.
Gvenlik ann giderek artmas haberleme alt yaps ile internetin birbirlerine olan bamllndan
kaynaklanmaktadr. Ses, grnt ve veri haberlemesi internet zerinde btnlemitir. Haberleme
teknolojilerinde verinin iletildii ortamlar ile verinin sktrld, oulland, anahtarland eriim
sistemleri giderek yazlm odakl ve bilgisayar alar ile uzaktan ynetilir hale gelmitir. Laboratuarlar,
niversiteler, bilimsel almalar, ders notlar, mzeler, sanat galerileri, alveri merkezleri, toplant alanlar,
mesajlama, e-posta, telefon ve grntl grme hizmetlerinde snrsz internet dnya apndadr.
nternet ayrca sapklk, batan karma, pornografi ve mstehcenliin dipsiz bir ukurudur. Dolandrclk,
kumar, uyuturucu sat, gizlice izleme, alnm mal satlar gibi sularn internet zerinde belgeleri
bulunmaktadr. nternet sular; bilgisayardaki veya sunuculardaki bilgilere erime, silme, deitirme, alma
(hacking bilgi hrszl), ekonomik casusluk ile ticari srlarn alnmas ve dolandrclk, uluslararas para
aklama, izinsiz banka hesaplarna girme, para transferi, kredi kart sahtekarl ve illegal programlar
kullanarak kendisine ait olmayan mesajlamalar izleme olarak sralanr. nternet evrenseldir fakat internet
sular da evrenseldir. Hem uluslar aras terristlerin kritik alt yapya olan ilgileri hem de kritik alt yaplara
ait bilgisayar sistemlerine siber saldrlardaki art arasndaki ilikiye dikkat edilmelidir.
Bilgisayarnz ya da a sistemleriniz su ilerken, iledii sula ilgili tm delilleri zerinde toplarken siz fark
edemezsiniz. Virs bulma ve izinsiz eriimi engelleyen gvenlik duvar yazlmnz olduu halde birileri
bilgisayarnza ya da a sisteminize izinsiz yerleebilir. Bilgisayarnzda her trl suu ileyebilir; birilerinin
HABERLEME SSTEMLER
hesabndan para ekip, birilerinin hesabna transfer edebilir, porno yayn yapabilir, ocuunuzu internet
maduru ve kurban edebilir, hi tanmadnz kurumlarn bilgisayarna girip gizli irket bilgilerini alabilir.
Evet bilgisayarnz ya da a sistemleriniz buna benzer yzlerce suu siz farknda bile olmadan belki u an
iledi ya da ileyecektir. Bu tip saldrlarn ardndan suluyu ve suun kaynan bulmak neredeyse
imknszdr. nk hackerlar izlerini silerler, hatta saldr, herhangi bir lkede, virsl bir bilgisayar
zerinden yapld iin masum bir insan kendini bir anda soruturma altnda bulabilir.
Souk Sava srasnda Rusya ve ABDnin karlkl casusluk faaliyetleri yapt biliniyordu. Moskova, 1982
ylnda Kanadada bir irketten doalgaz boru hatlarn kontrol etmek iin kullanlan bir yazlm almaya
balad. Bunu fark eden Amerikallar ise, operasyonu durdurmak yerine yazlmn iine virs yerletirdiler.
Ruslarn ald yazlm bir sre sonra virs tarafndan bozuldu, boru hatlarndaki ak anormal seviyelere
kart ve borunun patlamasna neden oldu. Sonuta o gne kadar uzaydan grlen en byk (nkleer
olmayan) patlama yaand. Bu olay tarihe ilk siber saldr olarak geti.
ABD, 1992 ylnda daha sava balamadan Irak devletinin tm telekomnikasyon alt yap ebekesini bir tula
kertmitir. Oysa Saddam iletiim alt yapsn en son teknoloji ile yenilmek iin ok byk paralar
harcamt. Hatta o yllarda dnyadaki en son teknolojik gelimelerin uyguland saysal haberleme
sistemleri Irakta kurulmutu. Tm askeri birliklerin birbirleri ile olan iletiimi bir tula kertilmitir. Hem de
ok uzaklardan, bir tua baslarak uzaydaki uydu zerinden bir komut gnderildi ve tm iletiim
sistemlerinin almas ayn anda bloke edildi. 2003 ylnda ABD Irak' igal etmeyi planlarken Irak Savunma
Bakanlnda alan binlerce kii, igalden hemen nce bilgisayar ekranlarnda Amerikan Merkez
Komutanlndan gelen bir mesaj grdler. Mesajda, Yakn bir zamanda Irak igal edebiliriz. Sizlere zarar
vermek istemiyoruz. Banza bir ey gelmesini istemiyorsanz sava baladnda evlerinize gidin diyordu.
Birok kii hatta askerler bu mesaj ciddiye alp tanklar terk edip evlerine gitti. ABD bylece Irak tanklarn
kolaylkla imha edebildi.
Siber saldr ve savunma sistemlerinde en gl olduu tahmin edilen lkelerden biri olan inin, ABDnin
askeri ve Avrupann teknoloji srlarn elde etmeye alt iddia edilmektedir. Amerikan askeri ara ve
silahlarnn reticisi Lockheed Martinin gizli bilgilerine eritii iddia edilen inin siber istihbarat
uzmanlarnn, F-35 sava jetlerinin tm planlarn ele geirdikleri iddia edilmektedir.
srail uaklar, 6 Eyll 2007de, Trkiyenin Suriye snrndan 120km ierde bir inaat bombalad. Bir nkleer
tesis olduu zannedilen bina bir gece iinde yerle bir edildi. Suriyenin ancak sabah haberi oldu. Oysa
Rusyadan satn aldklar gl radarlarn srail uaklarnn hava sahasna giriini grntlemi olmas
gerekirdi. Soruturmann ardndan srailin Suriye savunma ana yerletirdii bir yazlm radarlardaki
grnty her ey normal olarak izlettirdi. Yani srail uaklarnn lke snrlar iinde olduu anlarda Suriyeli
askeri yetkililer tertemiz bir radar grnts izliyorlard ve dolaysyla olaysz bir gece yaadklarn
zannediyorlard. srail bu siber saldry yapmak iin; saldrdan nce Suriye hava savunma sahasna gizlice
sokulan insansz hava aralar bozuk sinyal gndererek radarlarda arza ve karklk oluturdu. Bu srada
srail tarafndan Suriye hava sahasn denetleyen bilgisayar koduna tuzak kapan yazlm yerletirildi. A
sisteminin kontroln ele geirmek iin kullanlan bu kapan yazlm radardaki grnty srailin istedii gibi
deitirdi. srailli bir ajan, Suriye snrlar iinde internet balants salayan fiber a teknolojine izinsiz eriim
yaparak radardaki grnt kontrolnn sraile gemesini salad.
HABERLEME SSTEMLER
Dnyada birok lkenin siber saldr ve savunma sistemlerine zel bte ayrd ve youn almalar
yaptklar bilinmektedir; ABD de gizli bilgilerin bulunduu a sistemlerine girme amal yaplan birka ciddi
saldrdan sonra Pentagon ve Ulusal Gvenlik Servisinin ibirlii ile siber sava ve siber istihbarat birimi
kurulmutur. Siber savunma uzmanlarn ie almaya ve eitmeye baladlar. srail askeri istihbarat rgtne
bal elektronik istihbarat nitesi, siber saldr gvenliini salamak amacyla zel bir birim kurmutur. Sanal
aleme bal olarak ileyen otomasyon sistemlerinin ve finansal kurumlarn gvenliini salamakla
grevlendirilen bu birim, halen ulusal istihbarata bal almaktadr. in, siber sava gcnde ABDden
sonra en gl lke olarak grlmektedir. Rusyada internet ortamndan saldr konusunda uzmanlam ok
sayda profesyonel mhendisin olduu bilinmektedir. llegal olarak yazlm gelitirip internet ortamnda
satan bu mhendisler dnyadaki ok saydaki irketleri madur etmilerdir. ngiltere de Siber Savunma
Operasyonlar Merkezi adl birimde ngiliz istihbaratna bal binlerce siber casus grev yapmaktadr.
ngiltere hkmeti istihbarat bilgilerinin siber saldrlar sonucu dar szmasn engellemek amacyla bir ekip
oluturmutur. Kuzey Korenin siber saldr ve savunma gcn gelitirmek iin ou askeri akademiden
mezun yzlerce siber korsandan oluan bir ekip oluturduu bilinmektedir. rann siber saldr ve savunma
ordusuna sahip olduu iddia edilmektedir.
Kablosuz mobil alglayclar zellikle evre gzleme, gzetleme, askeri aktiviteleri izleme, akll ev
uygulamalar ve yardmc yaama destei alanlarnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Radyo frekanslar
zerinden kimlik tanma sistemleri (RFID) ise rn tedarik zincirinin ileyi kalitesinde, otoyol gieleri,
alveri merkezleri gibi srekli younluk problemi olan yerlerde, kimlik ve gvenli gei uygulamalarnda,
takip uygulamalarnda (rencilere, mahkmlara, hayvanlara, vb.), envanter ynetimi uygulamalarnda
baarl olarak kullanlmaktadr. Bu teknolojiler i odakl gelitirildikleri iin gvenlik problemi ikinci planda
kalmtr. Kablosuz mobil alglayclar; servis d braklmas, trafik younluu oluturulmas, gizliliin ihlal
edilmesi, fiziksel ataklar gibi birok saldrya aktr. Kablosuz mobil alglayc alarda saldrlara kar nlem
almak ve gvenlik gereksinimlerini karlamak iin kripto, parola ve ifreleme gibi savunma mekanizmalar
kullanr. Fakat ilemci gc, saklama alan, enerji snrllndan dolay etkin gvenlik salamak kolay deildir.
Son yllarda kaynaklar etkin kullanacak, gvenli haberleebilecek kablosuz mobil alglayc alar ve RFID
sistemler konusunda projeler gelitirilmektedir.
Kritik altyaplarn korunmas ve gelebilecek saldrlara kar nlemler gelitirilmesi nemsenmelidir. Enerji
santralleri, hava limanlar, nkleer santraller, barajlar, metrolar, limanlar vb lke iin hayati neme sahip
kritik altyaplarn fiziksel ve bilgi gvenliinin salanmas, beklenmeyen olaylar karsnda i srekliliinin
devam ettirilmesi, felaket plannn yaplmas ve uygulanmas iin stratejik projeler gelitirilmelidir. nternetin
yaygn olarak kullanlmaya balanmasyla birlikte kt niyetli internet kullanclar, rakipler, dier lkeler ya
da terristler kritik altyaplarnn bilgi sistemlerine internet zerinden saldrarak zarar vermeye alrlar.
Kritik altyaplar dank ve karmak sistemlerdir. letim esnasnda bu sistemlerin deiik ksmlarnn
operatrler tarafndan uzaktan gzlenmesi ve kontrol edilmesi istenir. Gnmz a teknolojileri uzaktan
izleme ve kontrol ilemini mmkn klmaktadr. Gnmzde endstriyel komuta kontrol alarnn gelimi
hali SCADA (Supervisory Control and Data Acquisiton) olarak adlandrlmaktadr. SCADA sistemleri alara ve
internete balanabilmektedir. Bu balantlar; dank veri ilemeyi kolaylatrmasna karn sistemi internetin
gvenlik problemleri ile kar karya brakmaktadr. Eer cihazlar internet zerinde kontrol ediliyor ise
SCADA sistemine yaplan bir saldr tm sistemi etkileyebilir. Bu saldr sonucunda fiziksel ve ekonomik
kayplar yannda insanlar, dier canllar ve evre zarar grebilir. Bu yzden SCADA sistemlerin gvenliinin
birincil ncelikli olmas gerekir.
HABERLEME SSTEMLER
Siber saldrlara kar siber savunma birimleri oluturulmaldr. Tankla tfekle yaplan klasik atmalarn
yerini artk siber savalar almaktadr. Konvansiyonel savalar, siber silahlar sayesinde daha da
kolaylamaktadr. Siber saldrlar hayatn her alann tehdit etmektedir. Askeri saldr ve savunma
sistemlerinin bir paras haline gelen siber saldrlarn nasl kontrol edilecei nemli bir aratrma alandr. u
anda en ok tartlan konulardan biri de, siber saldrlarn silahl saldr ile e deerde tutulup
tutulamayacadr. Cenevre Szlemesini imzalam lkelerin, nasl sava srasnda sivil hedefleri
bombalayamyorlarsa sivil kurumlara siber saldrda da bulunmama sz verilmesi tavsiye edilmektedir.
Nkleer silahlanmada olduu gibi siber silahlanmada da, lkelere programlaryla ilgili effaf olma
mecburiyeti getirilebilecei ngrlmelidir. Siber saldr gerekletikten sonra oluacak hasarlar ve riskleri
minimize etmek zerine almalar yaplmaldr.
Sonu olarak, bilgi gvenlii; bilgilere izinsiz eriimlerden, kullanmndan, ifa edilmesinden, yok
edilmesinden, deitirilmesinden veya hasar verilmesinden koruma ilemidir. Bilgi gvenliinde; gvenlik
gereklilikleri ve amalar belirlenmelidir.
10.
LETM ALT YAPISI HAZIRLAMA
10.1. Kaz leri

Kaz Yaplmas Gereken Yerler:
Fiber optik kablo, enerji kablolar, data kablolarnn ierisinden geecei PE borularnn denecei
kablo kanallar.
evresel aydnlatma ve sistemlerin montaj edilecei direkler iin kaide kazs yaplr.
Direk kaidesinin etrafna direk gvde topraklamas, paratoner, sistemlerin gvde topraklamas, gerilim
dm faz dzenleme topraklamas iin kazlar yaplr.
Kabinetlerin topraklamas iin kazlar yaplr. Bina girilerinde, fiber optik kablo ek noktalarnda, d
ortam kabinet ve direk nlerinde, dnglerde, kanal kesiim noktalarnda ve kablo kanal boyunca
projede gsterilen llerde ana rgar yerleri iin kaz yaplr.
Kablo kanal boyunca projede gsterilen llerde, en az 50m en fazla 100m de bir ara rgar
yerletirmek iin kaz yaplr.
PE borularda ara yerlerde kaynak yaplmayacandan eklemeler ara rgar kullanlarak yaplr.
Kanal kazsna balamadan nce kanal kaz gzergahn, ana ve ara rgar yerlerini, direk kaide ve dier tm
kaz yerlerini iaretlenir ve onay alnr. Kanal kazs, kanal genilii ve derinlii uygulama projelerinde
belirtilen kaz tip kesitine gre yaplr. Kanal kazs srasnda her hangi bir sebeple tip kaz kesitine
uyulamayacak gzergahlar olduunu grrse, yeni kaz kesiti iin proje yaplr ve kazdan nce yetkili onay
alnr. Kaz ilerini inaat emniyet srelerine uygun olarak yaplr. Kaz, dolgu, kumlama, sktrma, beton
vb. ilemler yaplr. Bu iler iin gerekli tm ara-gere ve malzemeler temin ve imal edilir. Sz konusu
alanlarda mevcut olan ve kaz hafriyatnda ortaya kabilecek kaz malzemesi ve molozlarn araziden
alnmas, aralara yklenmesi, depolanacak veya kaz depolama sahasna naklil edilmeli ve boaltlmaldr.
Teknik zellikleri belirtilen btn iler, planlanan alanda gerekletirilir. Bu sebepten, alann byk ksmnda
HABERLEME SSTEMLER
mevcut eitli su, drenaj borularnn olabilecei, hatta yeralt elektrik hatlarnn bulunabilecei dikkate alnr.
Bunlarn her birinin nereden getiine ait bilgilerin alnmal, buna uygun kazlarn yaplr. stenmeyen bir
sebepten dolay mevcut tesislere zarar verilmesi halinde, hi vakit geirmeden orijinal haline gelecek ekilde
tamir edilir. Bu nevi olayn vuku bulmas durumunda, vaka ivedilikle yetkililere duyurulur. Tm kaz
gzergahlarnn corafi konum bilgileri projelendirilir.
Kablo kanal, rgar, direk kaide ve dier kaz yerlerinde yaplan kaz almalarnda mevcut tip kaz kesit
projelerine uyulamad durumlarda (batak ve balk zeminler, tahrip olma veya mdahale edilme riski
yksek olan yerler ak veya kapal su drenaj kanallar, geilmesine izin verilmeyen yollar, dere, kpr veya
kanal zerinden geirilmesi gereken yerler, beton yol veya beton zemin geilerinde) uygun zmler
gelitirecek ve projelendirerek onay alndktan sonra sz konusu yerlerde kanal hazrlama ve dier tm
imalatlarn tamamlanmas iin uygun teknikler kullanlarak imalat gerekletirilir. malat srasnda teknik
adan gerek duyulan ve kullanlmas gereken tm malzemeler ve gerekiyorsa izolasyon malzemeleri temin
edilmeli ve uygulanr.
10.2. Boru Deme ve Dolgu leri

Kablolarn geecei klavuzlu borularn denmesinde rgar balantlarnda izolasyon ileri.
Kablolarn iinden geecei PE100 polietilen malzemeden boru temini. Polietilen borular beyaz(enerjisi
kablosu iin), krmz(fiber optik kablo iin) ve mavi(Aydnlatma enerjisi kablosu iin) renk seimi.
Denecek tm PE borular istenen anma apnda ve en az 10 AT basncna dayankl olmaldr. PE
borular yrrlkteki TSE standartlarna uygun olacak ekilde seilmelidir. TSE standartlarna uymayan PE
borular kullanlmamaldr. PE borular, hendek kazs yapldktan ve yataklama dolgu malzemesi
serilerek sktrldktan sonra, aralarnda eit mesafe boluk kalacak ekilde denir. PE borular
bkmsz ve kvrmsz olarak tesis edilir. Kullanlacak tm PE borular zerinde imalat ad, anma ap,
et kalnl ve retim standartlar yazl olmaldr. Borular denirken kablo ekme klavuzlar borular
ierisine yerletirilmelidir.
Yol atlamalarnda, gei tekniklerine uygun gei yntemleri kullanlrr. Kpr, menfez v.b. gei
yerlerinde, dier mevcut imalatlara hasar verilmez. Bina, direk, kabinet girilerinde PE boru kullanlr.
PE borularn temin edilecei retici firmann borular ile ilgili ekme, basn, ergime ve dier gerekli test
sonularn gsterir belgelerin uygun grlmesi halinde kullanlmasna izin verilmelidir. Ana ve ara rgar
aralarnda, ierisinden kablolarn geirilecei PE borular tek para olacak boru zerinde birleim ve
kaynak olmayacaktr.
Kazdan kan malzemenin dolguya elverili ksmlar, kanal kenarnda imalat zorlamayacak yerde
depolanr ve imalattan sonra kanal kesit projesinde grld ekilde geri dolguda kullanlr.
Kanal kazs yaplp, kanal taban ile yan yzeyleri dzeltildikten sonra granlometrik kum-akl ile kaz
kesit tip projesinde gsterildii kalnlkta boru yataklamas yaplr. Borular kanal yataklama malzemesi
zerine yerletirildikten sonra, borularn kenarlarna ve stelerine granlometrik kum-akl ile kaz kesit
tip projesinde gsterildii kalnlkta gmlekleme yaplr. Geri dolgu ve granlometrik kum-akl dolgu
malzemesi kanal ierisine makine yerine el ile 20cm lik tabakalar halinde atlar, yerine gre sulanarak,
en az 10kg arlnda demir tokmak ile vurularak sktrlr. Kaz yeterince sktrlmazsa kme olaca
dnlmeli ve sktrma ilemine nem verilmelidir. Geri dolguda kullanlacak dolguya elverili kaz
malzemesi, kk, ot, ta ve benzi malzemelerden arndrlarak dolguya serilir.
Gzergah zerinde ilerde yaplabilecek kazlar srasnda uyarda bulunmak ve gzergahn hasara
uramasn nlemek amacyla, btn gzergah boyunca, standarta uygun olarak kaz kesit tip projesinde
HABERLEME SSTEMLER
olduu ekilde uyar band ve uyar kiremitleri serilecektir. Kullanlacak uyar band, rmeye ve doa
artlarna dayankl (En az 25 yl mr olacaktr.) plastik malzemeden retilecek ve en az 10 cm.
geniliinde olacaktr. Uyar band Sar renkte ve zerine, 5 cm.lik puntolarla btn bant boyunca
ardk olarak, DKKAT ! FBER OPTK KABLOSU yazl olacaktr. Kanal boyunca denen uyar band
ve uyar kiremitlerinin zerine kaz kesit tip projesinde belirtildii ekilde granlometrik kum-akl
serilecek ve yukarda belirildii ekilde sulanarak sktrlacaktr. Dolguda kullanlacak granlometrik
kum-akl malzemesi 0-20mm gradasyon aralnda olacaktr. Kanal, rgar, direk kaide ve dier tm
kazlardan sonra, gzergah eski haline getirilmelidir. Asfalt kaplamann kimin tarafndan yaplaca
nceden belirlenmelidir. Koriger ve galvaniz borularn kullanlaca alanlar ve yataklama biimleri
detayl projelendirilmelidir.
10.3. Prefabrik Rgarlar

Prefabrik ana ve ara rgarlar ile rgar kapaklarnda TSE500 ve TSE3830 da ngrlen mukavemeti
salayacak ekilde 500 dozlu beton harc kullanlr. Ana ve ara rgar ile kapaklar TSE3830a uygun ekil ve
srede buhar kr nitesinde bekletildikten sonra su havuzuna konulacak, su havuzunda yeterli sre
bekletildikten sonra da havuzdan karlr.
mal edilen tm rgarlar ile kapaklar antiye sahasna salam bir ekilde getirilecek, denecei uygun bir
noktaya istif edilecektir. zerinde her trl atlak veya krk iaretleri bulunan prefabrik elemanlar antiye
sahasndan karlacak ve yerine artnameye uygun prefabrik elemanlar getirilecektir. Rgarlarda PE
borularn ulanaca delikler tesis edilecektir. PE borularn rgarlara sk bir ekilde gemesini salayacak
llerdeki delik aplar prefabrik rgar tip projelerinde bulunmaktadr. Ana Rgarlar, st kapaklarn alp
kapatlmaya uygun olaca yerlere kurulacak ve ar yol yklerine ve darbelere kar dayankl olacak ve st
seviyesi zemin kotunda olacaktr. Ara Rgarlarn zeri zemin seviyesine kadar doldurulacaktr. Ana ve ara
rgarlar prefabrik olarak imal edilmi ekilde gzergaha getirilerek monte edilecektir. Rgarlarn tesisinden
sonra, evresi kazdan kan malzeme geri doldurularak sktrlacak ve artan hafriyat depo veya kaz dkm
sahasna nakil edilecektir. Rgarlar yerlerine tesis edilmesinden sonra projeye ilenecektir. Kablo ekme
ileri bittikten ve sistem devreye alndktan sonra rgarlarn i taraflarndaki boru giri klar kpk dolgu
malzemesi ile doldurulacaktr.
10.4. Direkler
Direk Kaide Yeri Hazrlama
Direk kaide yerindeki, kaz ve dolgu ileri kaide kaz projesinde grld ekilde yaplacaktr. Direk kaide
betonu ierisine ankraj ubuklar, kaide klavuzu, hizalama emberleri ve 3 adet PE boru projede grld
ekilde ve zelliklerde yerletirilecektir. Direk kaide betonlar ierisine demir projesinde grld ekilde
ve niteliklerde demir donat temin edilecek ve denecektir.
Temel betonundan sonra gvde ve kaide betonu dklrken, terazi kullanarak kaide klavuz ve ankraj
demirleri, olmas gereken hizalar salanacaktr. Kaide betonu stnn yatay olmas iin terazi ve mastar
kullanlacaktr. erisinden fiber optik ve enerji kablolarnn gemesine uygun 3 adet 63mm apnda, eimi
en az 135 derece olacak ekilde PE boru, beton dklmeden nce gvde ve kaide betonu ierisine girecek
ekilde yerletirilecektir. Borularn bir taraf direk alt kaide ierisinde, dier taraf ise ana rgar ierisinde
sonlanacaktr. Direk temelleri altna 200 dozlu grobeton dklecektir. Direk kaidesini oluturan temel ve
gvde ile kaide betonunda BS.25 (B.300), (demirli granlometrik kum ve krma tal) har kullanlacaktr.
HABERLEME SSTEMLER
Kullanlacak beton TSE500 ve TSE5893 ile uyum ierisinde olacaktr. yerinde dklen betonun
sktrlmasna zen gsterilecek, beton ierisinde boluk kalmayacak ekilde beton dklecektir. Direk
temel ve gvde betonlarnda TSE708 ve TSE4559a uygun nervrl demir kullanlacaktr. Demirler souk
olarak kvrlacaktr. Donat demirleri daha nce bkld yerden bir kez daha bklemez. Donatmn
detaylandrlmas, snflandrlmas, kesilmesi ve kvrlmas TSE500e gre yaplacaktr. eliin plan ve
artnamelere uygun bir ekilde ve doru olarak yerletirilmesine byk itina gsterilecektir. Kalplarn taze
(ya) betona temas eden yzeylerinde betonun yapmasn engelleyecek ve skm kolaylatracak ekilde
nlemler alnacaktr. Beton dkmeden nce kalbn ii tm toz ve yabanc maddelerden temizlenecek ve su
ile tamamen slatlacaktr. Direklerin oturaca kaide betonlar, beton dkmden sonra 3 gn, gnde sabah
ve akam direk kaideleri sulanacaktr.
Galvanizli Direkler
Projede belirledii yerlere, tesislerin snrlarnn aydnlatmasn salamak ve gvenliini izlemek iin projede
belirtildii ekilde belirlenen uzunlukta, okgenli, alt ap, st ap ve et kalnl lleri verilen direkler
dikilir. Direklerin tipi, ebad, ykseklii ve dier teknik zellikleri proje ekinde verilmitir. Direkler ok amal
olarak tasarlanr. evre aydnlatma ilevini de stlenecektir. Mukavemet asndan direkler konik, okgen
yapda imal edilecektir. Kullanlacak direkler antiye sahasna getirmeden nce temin edilecek fabrikada bir
adet numune direk retecek ve onaylandktan sonra kalan direklerin retimine balanlacaktr. Tip direk
projesinde gsterildii gibi direk tepesine evresel aydnlatma projektrlerin tesisi iin sekizgen ve 1m
apnda bir adet platform temin edilecek ve montaj yaplacaktr. Tip direk projesinde gsterildii gibi direk
zerinde, platform montaj edilecektir. Hava sirklasyonu salamak amac ile direk tepesi ak braklacak, bu
aklktan yan girmesini nlemek iin en az 30cm apnda yarm kre eklinde apka yaplacaktr. Direk
alt kaidesi 1cm et kalnlnda ve i ap 45cm d ap 80cm olacaktr. Direk alt kaidesi zerinde 15cm
eninde, direk d yzeyine 25 cm yksekliinde dik gen ripeller kaynakla balanacaktr. Direk kaidesinde
kullanlacak ankraj ubuklar en az 12 adet ve 225cm uzunluunda, ?20mm, elik nervrl veya transmisyon
demirden retilecek, toprak st ksmlar galvanizli olacaktr. Her bir ankraj ubuu iin 2 adet 20mm
galvanizli somun kullanlacaktr. Ankraj ubuklar hizalamak iin her kaideye ait iki adet ankraj ubuklar
hizalama emberleri ve bir adet klavuz kullanlacaktr. Direk ve direk zerine tesis edilecek tm platformlar
TS914 standardna gre scak daldrma yntemi ile galvanizlenecektir. Direin ierisine, direin oturaca alt
kaide zemininden itibaren 50cm yukarda olmak zere, genilii 25cm, ykseklii 50cm ve derinlii 40cm
ltlerinde alminyum malzemeden kutu yerletirilecektir. Direk ierisindeki sz konusu kutuya erimek
iin direk zerinde genilii 25cm, ykseklii 50cm ltlerinde kapak yaplacaktr. Direk kapaklar
havalandrma amal panjurlu yapda olacaktr. Direk boluuna kutu montaj iin delikli raylarn montaj
edilecei dzenekler hazrlanacaktr. Direk kapak kilitleri kolay alamayan zel alyan anahtar tipten
olacaktr. Aydnlatma ve sistemlerinin enerji ve data kablolar iin platform hizasnda direk zerinde iki adet
(Enerji, data) 4cm apnda gei delikleri braklacaktr. Gei deliklerinden ieriye yamur giriini
engellemek iin ayn apta 135 derece eimli boru kaynatlacaktr.
HABERLEME SSTEMLER
Direk Montaj Ve Sabitlemesi

TSE standartlarnda temin edilen ve retilen galvanizli direkler vin yardm ile yerine tespit edilecektir.
Direk dikilmeden nce, direk zerinde bulanan tm platformlar, paratoner, ikaz uyar lambas, projektrler
ve balant kablolar ile sistemlere ilikin tm kablolar montaj edilecek yerde, projede belirtilen llerde,
yerine tespit edilecektir. Direk zerine monte edilenler platformlar en az 130 km/s hznda esen rzgara
kar direnli olacak ekilde sabitlenecektir. Direkler trmanmaya elverili olmamaldr. Direklerin erilii
dzeltildikten sonra direk kaidesi ile beton zemin aras izolasyon dolgu malzemesi ile kapatlacaktr.
Dner kaz Uyar Lambas

kaz uyar lambas, krmz renkte, cam kapakl, anti korozyon kaplamal gvde ve IP 67 koruma snfnda
retilmi olacaktr. 360 derece verimli k dalm, en az 2 farkl alma fonksiyonu, en az ki farkl alma
hz, anlk hata denetimi ve uyars olacaktr. 1 adet fotosel kart, 1 adet fotosel gz ve 1 adet de besleme
gz mevcut olacak, hava kararnca fotosel sayesinde sistem almaya balayacaktr. Ana kartta arza
grldnde grev yapacak dier bir yedek nite bulunacaktr. Ana akar kartn fonksiyonu yerine getirip
getirmediini srekli denetleyecek mikroilemci kontroll elektronik kart olacaktr. Arza halinde ana akar
kartn devreden kartarak yedek devreye girecek, bir izole kontak (kuru kontak) ile alarma veya uzaktaki
bilgi ilem merkezine alarm bilgisi, k veya sesli uyar gnderecektir. Besleme Gerilimi 220V AC olacaktr.
Ima (Lminesans ) iddeti (tipik) 32 cd, Ima (Lminesans ) iddeti (max.) 46 cd olacaktr. alma
scakl 0 ile + 60 derece arasnda olacaktr. kaz uyar lambasna gerekli enerji balants yaplacaktr. En az
10km uzaklktan grnebilecektir. kaz uyar lambas, direk projesinde grld ekilde, aydnlatma
platformuna teleskopik vin veya asansr kullanlarak montaj edilecek ve kurulumu yaplacaktr.
10.5. Topraklama ve Paratoner
Tesis edilecek tm topraklama ekipmanlar ve sistemleri yrrlkteki ulusal ve uluslararas Elektrik
Tesislerinde Topraklama standartlarna uygun olacaktr. Yapda bulunan tm prizler, metal gvdeli
aydnlatma armatrleri, metal pano karkaslar, kablo raflar, mekanik tesisat ekipman ve metal yap
elemanlar topraklanacaktr. Topraklama iletkenlerinin birbirine irtibat salam bir ekilde uygun klemens
veya kaynak ile yaplacak, kesintisiz iletkenlik salanacaktr.
Topraklama amacyla yeterli miktarda bakr ubuk ya da plakalar teklif edilecektir. Topraklama iin
HABERLEME SSTEMLER
kullanlacak kablolar uygun kesitlerde olacaktr. Birimlere konulacak tm datm panolarna topraklama
hatt getirilecektir. Topraklama kablolarna hibir ekil ve yntemle ek yaplmayacaktr.
Direklerde Gvde Topraklamas

Direk kaide inaatnn balangcnda her bir direk iin direk gvde topraklamas yaplacaktr.
Direk kaide zemininde, temel demir hasr orta dzleminde 50mm^2 rgl bakr kullanlarak, 2m x 2m ring
donat tesis edilecektir. Direk kaide zeminindeki temel demir hasrn dey ve yatay kenar ortaylarna 30 x
3mm galvaniz erit iletken yerletirilecektir. Galvaniz erit, termokaynak (cadweld) ile temel demir hasra
birka noktadan balants yaplacaktr. Galvaniz erit 10cm darda kalacak biimde temel demir hasr ile
birlikte kaide betonunun ierisine yerletirilecektir. 50mm^2 rgl bakr ile Galvaniz eridin beton
dndaki ksmlar ring donatya balanacaktr. Balantlarda termokaynak (cadweld) kullanlacaktr. Ring
donatnn bir kesine ?20mm 1.5m som bakr topraklama elektrotu aklacaktr. Ring donatya balantda
termokaynak (cadweld) kullanlacaktr. Gvde somunu 50mm^2 rgl bakr ile cadweld kayna
kullanlarak direk kaide zeminindeki ring donatya balanacaktr. Topraklama yaplrken toprak ile ntr
arasndaki deerin TSE veya e deer kalite standartlarnda n grlen deere ve her halkarda +1.5V
snrnn altnda olmas salanacaktr.
Paratoner
Franklin France paratoneri ve direi, aydnlatma platformu zerine, direk projesinde grld ekilde
teleskopik vin veya asansr kullanlarak montaj edilecek ve kurulumu yaplacaktr. Paratoner direini
sabitletirmek iin paratoner direi tespit kelepesi kullanlacaktr. Franklin France paratonerinden itibaren
direk kaide zeminindeki ring donatya kadar, ap ?8mm=50mm^2 iki adet plak elektrolitik som bakr
indirme iletkeni kullanlarak tesisat yaplacaktr. ndirme iletkeninin direk zerinde tespit edilmesini salayan
kzl dkm veya benzeri malzemeden ucu sivri veya vidal atal direk tespit kroeleri kullanlacaktr.
Topraklama direncinin llmesine yarayan 2m ykseklie muayene (test) klemensi kullanlacaktr. ndirme
iletkeninin darbelere kar korunmas iin kontrol klemensi ile zemin kaidesi arasnda kalan 2m
yksekliince, 2" galvanizli koruma borusu kullanlacaktr. alvanizli koruma borusunu tespit etmek iin tespit
kelepesi kullanlacaktr. Koruma borusunun iinde, iletkenlerin ierisinden geirildii PVC hortum
kullanlacaktr. Direk temel zemininde ring donatnn orta noktasndan 3m ileriye kadar kaz yaplacaktr.
Buraya ?20mm 1.5m som bakr topraklama elektrotu aklacaktr. Direin tepesinden inen iki adet plak
elektrolitik som bakr indirme iletkeni termokaynak (cadweld) ile hem topraklama hem de ring donatya
balanacaktr. Btn ar gerilim koruma dzenlerinde olduu gibi topraa boalma yolunun diren ve
endktans olabildiince kk tutulacaktr. Bu sebeple topraklama elektroduna balant mmkn olduu
kadar dz, ke yapmadan (135 derece kvrml) ve en ksa yoldan yaplacaktr. Yldrm etkilerine kar
koruma nlemleri iin ilgili standartlara ( TS 622,TS IEC 61024 ve TS IEC 60364-4-443 vb ) ve dier ilgili
mevzuatta ( Bayndrlk Bakanl Teknik ler artnamesi Yldrmlk tesisat ksm vb) belirtilen hususlara da
uyulacaktr. Parlayc ve patlayc ortamlarda alnacak ek topraklama nlemleri iin ilgili standartlarda (
rnein EN 60079-14 vb ), tzk ve genelgelerde belirtilen hususlara uyulacaktr.
HABERLEME SSTEMLER
Direk i Kabinet Topraklanmas

Sistem montaj yaplan her bir direk iin gerekli topraklama yaplacaktr. Topraklama yaplrken toprak ile
ntr arasndaki deerin TSE veya e deer kalite standartlarnda n grlen deere ve her halkarda +1.5V
snrnn altnda olmas salanacaktr. Direk yanndaki ana rgardan kaz gzergahnda 20m uzakla ?20mm
1.5m som bakr topraklama elektrotu aklacaktr. Direk ii kabinet ile topraklama elektrotu arasndaki
balant 1x6mm^2 NYA-F kablosu ile yaplacaktr. Balantlar termokaynak (cadweld) ile yaplacaktr.
Gerilim Dmde Faz-Ntr Dengeleme Topraklamas

G datm panosundan en uzaktaki sistemlerin bulunduu UPS in ntrne topraklama balants
yaplacaktr. Direk yanndaki ana rgardan kaz gzergahnda 20m uzakla ?20mm 1.5m som bakr
topraklama elektrotu aklacaktr. Direk ii UPS ntr ile topraklama elektrotu arasndaki balant 1x6mm^2
NYA-F kablosu ile yaplacaktr. Balantlar termokaynak (cadweld) ile yaplacaktr.
Kabinet Topraklamas
Tm kabinetlerde topraklama yaplacaktr. Yapda elektrik sisteminin gvenli ilemesini salamak ve
personeli korumak amacyla bir topraklama sistemi tesis edilerek mevcut datm panosunun topraklama
barasna irtibatlanacaktr. Birimlere konulacak tm enerji datm panolarna topraklama hatt getirilecektir.
Topraklama kablolarna hibir ekil ve yntemle ek yaplmayacaktr. Topraklama yapldktan sonra kullanc
UPS prizinde lm yaplacak ve ntr toprak arasndaki voltaj deeri en fazla 1.5 Volt olacaktr. Kabinet
yanndaki ana rgardan kaz gzergahnda 20m uzakla ?20mm 1.5m som bakr topraklama elektrotu
aklacaktr. kabinet ile topraklama elektrotu arasndaki balant 1x6mm^2 NYA-F kablosu ile yaplacaktr.
Balantlar termokaynak (cadweld) ile yaplacaktr. Topraklama direnci 1000 metreye kadar olan
mesafelerde 5 ? un altnda olmamaldr. Uzak noktalarda toprak hattnn ok byk kesitli bir iletkenle
geirilmesi yerine ikinci bir topraklama yaplmas tercih edilecektir.
10.6. Kabinetler
Ortam Kabinetler
HABERLEME SSTEMLER
Operasyon merkezlerinde ve kontrol odalarnda 2 adet 42U yksekliinde, eni 60cm, genilii 80cm i
ortam kabinet kullanlacaktr.
Dier tm kabinetler 24U yksekliinde, eni 60cm, genilii 60cm ltlerinde olacaktr.
Havalandrma iin yanlarda zgaralar olacaktr.
Aktif cihaz ve sunuculara yetecek ve %20 kapasite artna imkan tanyacak kadar KVM port, TFT monitr,
klavye, mouse, KGK priz grubu, kablolama bulunacaktr.
Kilitli olacaktr. Kilit tipi belirlenecektir.
Her ynden eriilebilecektir.
Metal malzemeden retilmi ve zeri frn boya ile kaplanm olacaktr.
Kullanlacak rnlere yetecek kadar raf bulunacak.
Kabinet ierisindeki cihazlar yeterli derecede soutacak ve en az 4 l fan dzenei kurulacak ve kabinet i
scakln gsterecek bir termostat bulunacaktr.
rnek kabinetler onay alndktan sonra kurulum yaplacak.
Her bir kabinet ierisinde 4 l fan grubu, 4 l tekerlek, en az 6l sigortal priz grubu, 2 adet sabit raf, 1 adet
hareketli raf, cihaz montajnda kullanlacak 20 adet yayl vida bulunacaktr.
Direk erisine Kabinetler

Direin iine zeminden 50cm yukarda boluuna eni 20cm, ykseklii 20cm, derinlii 30cm ltlerinde
polyester kutu yerletirilecektir.
Bu kutu d yzeyi s yaltm malzemeleri ile kaplanacak ve 1 adet fan kullanlacaktr.
Kutunun alt tarafnda kablo giri, klar iin delikler olacak.
Kutu ierisinde kullanlacak cihazlar sabitlemek iin gerekli aksesuarlar bulunacaktr.
Direk kapaklarnda havalandrma amal panjur yapda olacaktr. Direk boluuna kutu montaj iin delikli 2
adet yan raylar sabitlenecektir. Kapak ieriye su almayacak ekilde tasarlanacaktr.
Direk imal edilirken yan raylarn montaj edilecei dzenekler hazrlanacaktr.
Direk kapak kilitleri kolay alamayan zel alyan tipten olacak.
D Ortam Kabinet ( D Saldrlara Kar Korumal )

evresel etkilere kar dayankl olacak. Kabinetin ierisindeki deerlere zarar vermek isteyenlere veya kt
niyetlilerin mdahelelerine kar kabinetler dayankl olacak. DI ORTAM Kabinetlerinin mekanik zellikleri
ve kabinet ii ekipmanlar uluslararas standartlara uygun olacak. Kabinet ierisinde havalandrma
sirklasyonunu salayacak biimde tasarm yaplacak. Fiber optik kablolarn sonlandrlmas yaplacak.
darenin belirledii yerlerde UPS ve Klima kullanlacak. Kabinetten direklere kablo balantlar yaplacak.
(enerji, koaksiyel, data kablolar)
Kabinet ana gvde topraklamas yaplacak. Kabinetin elektronik gvenlii salanacak, izlenecek, ynetilecek
ve denetlenecek. Kabinet alt kaide montajnda kablo gzergahlarnda alt yap borulama yaplacak. Hava
koullarna ve korozyona dayankl olacak. Toza kar yksek korulumal olacak. Darbeye dayankl galvaniz
sa zeri epoksi boyadan imal edecek. Kullanlacak rnlere yetecek kadar raf bulunacak. Kabinetlerin
kilitleri kolay alamayan tipten olacak. Muhafaza kap kilidi kademeli ifreli olacak. Kilit dili 3 kademede
kilitlenecek, kilit kar tarafa tam oturacak ve dnmesine engel olacak. Kabinetler numaralandrlacak.
Kabinet herhangi bir nedenle aldnda merkeze ald bilgisi alarm ile bildirilecek.
HABERLEME SSTEMLER
Kabinet ierisine cihazlar yeterli derecede soutacak heat exchanger dzenei kurulacak ve termostat
bulunacaktr. lleri standartlara uygun olacak ve %40 bo alan kalacak ekilde belirlenecek. rnek
kabinet imal edilip dare onayna sunulduktan sonra kullanlacak.
Muhafaza IP66 standardna uygun olarak tasarlanm olacak. Kabinet tipi ve metal kalnl, d etkenlere (
rzgar, yamur, darbe, paslanmaz, yanc vs. ) kar dayankl ve uzun mrl olacak.
Beton kaide zerine (projeye uygun) vidal montaj eklinde olacak. Kap says 1 adet olacak.
Boyutlar dare tarafndan belirlenecek. DI ORTAM Kabinet muhafazann ieriside olacak. (Kabinet, Kabinet
muhafazas). Muhafazann drt yan satan ve galvaniz ve epoksi boya olacak.
D ortam kabinet muhafazas ile i kabinet arasnda her yerde en az 10cm mesafe olacaktr.
Muhafaza kap hari dier 3 taraf tek paradan yaplacaktr. Muhafaza etrafna ieriden titreim sndrc
levha kutular montaj edilecek. Tm muhafazalarn kilit ve anahtarlar tek tip olacaktr.
Muhafaza minimum 3mm satan imal edilecek. Kabinet zeri galvaniz ve epoksi boya ile kaplanacak. Enerji
ve data kablolar iin ayr boru ekilecek ve 135 derecelik eimi olan dirsekler kullanlacak. Kabinet montaj
yerleri ve hazrlanmas detaylar proje ekinde verilmitir.
10.7. Tadilat ve Tefriat leri

Kablo Gzergahlar Ama, Tamir Ve Dzenleme leri
Tadilat ilerinde yaplacak ileri projelendirecek, onaylandktan sonra ilere balayacaktr. Kablolar, bina
nlerindeki ana rgarlardan operasyon merkezindeki, kontrol odalarndaki ve sistem odalarndaki
kabinetlere kadar kanaletler ierisinden geirilecektir. Kanaletler denirken tm beton krmalar, delikler
beton ve izolasyon dolgu malzemeleri kullanlarak kapatlacak, svanacak ve izolasyon ileri yaplacaktr.
Kanalet demede ve ekipmanlarn montaj edilecei yerlerde konstrksiyon ve kaynak ileri yaplacaktr.
Giri iin delinecek delikler delmeden nce planlanmal ve delikler oda ii yan duvarna sfr hizadan
delinmelidir. Tadilat ileri srasnda su borularna, kanalizasyona, elektrik sistemlerine verecei zararlar
tamir edecek ve onaracaktr.
Birimlerdeki kontrol odalarnda izleme sistemleri ve kabinetler montaj edilmeden nce gerekli
tasarmlar yaplacak, projelendirilecektir.
Kanallar, Kanaletler Ve Tavalar

Kullanlacak kablo kanallar polivinil klorid (PVC) malzemeden imal edilmi olup, gne na (ultraviole)
dayankl olacaktr. Kablo kanal yapsal kablolama standartlarna uygun montaj aksesuarlarna sahip
olmaldr. Kablo kanallar alev iletmeme zelliine sahip olmaldr. Kablo kanallar en dk -40C, en yksek
60C dereceleri arasnda kullanlabilir olmal, kapak veya aksesuarlarnda bir deformasyon olmamaldr.
Aksesuar montajnda hibir ekilde akta kalan yerler olmayacak ve aksesuarlar buna dikkat edilerek monte
edilecektir. Tm aksesuarlar trnaklar krlmadan kanala salam ekilde monte edilecek ve d
mdahalelerde mmkn olduunca dmeyecek ekilde monte edilecektir. ekilen tm kablolar akta
kalmayacak kanal ierisinden ekilecektir. Kanal montajnn uygun olmad yerlerde ise Plastik Spiral
ierisinden ekilecektir. Ancak grnen ortamlarda asla plastik spiraller kullanlmayacak, kanal montajnn
mmkn olmad noktalarda ise alternatif kanal gzergahlar kullanlacaktr. Kanallar sprgelik hizasndan
ekilecek olup, kullanc priz modlleri yerden en az 20 cm yukarya monte edilecektir ve priz modulu ile
kanal arasnda hi bir ekilde boluk olmayacaktr. Sprgelik hizasndaki kanaldan yukarya klar T yada L
dirsek ile yaplacaktr. Kanallar hibir ekilde duvar ortasnda ekilmemelidir. Dikey iniler mutlaka ke
noktalardan yaplmaldr. Dolap vb. Eya bulunan yerlerde bu eyalar ekilerek ke noktalardan iniler
yaplmaldr. Kullanlacak olan btn data ve UPS priz modllerinin kasa veya ereveleri ve kablo kanallar,
HABERLEME SSTEMLER
ayn tip, modl ve markadan olumu, estetik grnl ve iyi dizayn edilmi olarak seilmelidir.
Kullanlacak modller, UTP data kablolamasnda kullanlan RJ-45 data jacklaryla veya UPS priz modlleriyle
ayn marka olmasa da uyumlu olmaldr. Ayn gzergahta olan tm kanallar ayn boyutta olacaktr. Tama
ve datma kanallar yeterli kalnlkta ve dayankllkta olacaktr. Kanal ekimlerinde 1 (bir) metre aralkla
mutlaka dbel kullanlacaktr. Dbeller kanal gzerghnda apraz olacak ekilde ilenecek, bu ilem kanal
kastrmamak amacyla yaplacaktr. Bu ilem duvarn durumuna gre daha sk aralklarla yaplabilir.
11.
SORULAR

1. E1 - TDM oullama yapsnda ka adet kanal vardr? 30 adet kanal veri ve ses iin ise geriye kalan 2
adet ne amala kullanlr.
2. CSMA/CD(Carrier Sense Multiple Access with Collision Detect) algoritmasnda neden atma olur. Bu
algoritma u admlardan oluur; Ortamda veri paketi olup olmadn dinler.Bosa veri paketini ortama
gnderir. Doluysa bekler ve dinlemeye devam eder Eit eriim hakk olduundan, ayn anda veri
paketleri braklrsa atma olur. atma tm NIC Network Interface Card kartlar tarafndan
alglar. atmaya girmeyenler ortamn normale dnmesini bekler. atmaya girenlerden en ksa
sreyi retenler veri paketini ortama brakr. TCP/IP ile kurulan bir bilgisayar anda bir Ethernet port
parametre ile tanmlanr: Bilgisayarn ismi, IP adresi, MAC adresi ( Media Access Control: Ortama
eriim adresi )
1 Bilgisayar alarnn yararlarn sralayn.
Bilgisayarlar bir a oluturmak zere birbirine balanmasnn salad yararlar;
Bilgilerin paylam,
Merkezi ynetim ve destei,
Kurumsal alma,
Gvenlik.
2 Bir sistemin giri gc Pin=2watt,

a) Pin(dBw)=10*log(Pin), Log(2)=0.3 ise Pin(dBw) deerini bulunuz. Pin(dBw)=3dBw
b) Pin(dBm)=Pin(dBw)+30 ise Pin(dBm) deerini bulunuz. Pin(dBm)=33dBm
c) Sistemin giri iaretini kuvvetlendirmesi iin temel koul ne olmaldr.
k seviyesi giri seviyesinden byk olmaldr.
3 Kablonun giriinden P1=256 watt llmtr. Kablonun uzunluu 100metredir. Kablonun sonundan
HABERLEME SSTEMLER
P2=1watt llmtr. 100metrelik kablo kayb ka dB dir.
KdB=10*log(P2/P1)=? , Log(2)=0.3 , 256=2^8, log(a^n)=n*log(a) dr.

Yant: KdB=10*log(1/256)=10*log(1)-10*log(2^8)=-80*0.3=-24dB
4 Nyquist Teoreminde
a) C=2 x B x n, C=2.048.000bps B=128.000Hz ise n=? n yi tanmlayn. Yant: n=8
b) Bir iaretin alt frekans =10KHz st frekans=20KHz ise iaretin band geniliini bulunuz.
Band genili=BW=st frekans-alt frkans=20.000-10.000=10.000Hz=10KHz
c) rnek alma frekans >=2*BW ise (BW: band genilii), BW=10.000Hz ise rnek alma frekansn
bulunuz. rnek alma zaman araln saniye olarak bulunuz.
Yant: rnek alma frekans=2*10.000=20.000 Hz=20KHz
rnek alma zaman aral=50mikrosaniye
5 Haberleme ortamlarn ve salamalar gereken kriterleri yaznz.
Haberleme Ortamlar: Telli: 2 tel, 4 tel burgulu, koaksiyel, fiber
Hava; RF, Mikrodalga, Kzl tesi, Optik
Haberleme Ortamnn Salamas Gereken Kriterler; Maliyet, Kurulum gereksinimleri, Bant genilii,
Bant Kullanm (Baseband veya Geni Bant), Zayflama, Elektromanyetik giriime (nterferans) dayanklk
6 2 adet E3, 2 adet E2 ve 18adet E1 oullama devresinin tm tek bir oullama devresi ve fiber kablo
ile kar tarafa iletilecektir. Hangi oullama devresini nerirsiniz? Yant: 2 adet E3=2* 16 =32 E1
devresi , 2 adet E2 =2* 4=8 E1 devresi, 18 E1 devresi. Toplam E1 devresi= 58 E1 devresi STM-1
devresi nerilir.
7 Elektromanyetik spektrumda grnen n dalga boylar hangi aralktadr.
Yant: Dalga boyu 400nm ile 700nm arasndak elektromanyetik dalgalar grnen klardr.
8 Bir ilede sabit telefon abone says 40.000 dir. Tm abonlerin (GSM ve sabit hat / Video, IPTV) internet
ve mesaj hizmetlerinde istenen hz ve kalitede istenen ortamda vermek. D Trunk Devreleri: ehirler
aras, Milletler aras, Ulusal GSM operatrleri, ehir ii, Data. Kanal verimli kullanma yntemleri:
Compression, Reducing, Coding, Modulation, Canstrator, Konuurken beklenen aral deerlendirme,
Abone megl tablosu / abone yok tablosu hazrlama ve yaynlama.
a) Ayn anda hizmet alan abone oran - Earlang=%15 ise ayn anda konuacak abone saysn bulunuz.
Ayn anda konuan abone says belirlenirken blgenin sosyo ekonomik durumu detayl analiz edilir.
Ayn anda konuacak abone says=Abone Says x Earlang / 100. Ayn anda konuacak abone says
=40.000*15/100=6.000 abonedir. Ayn anda konuacak abolerin % 15 konuanlardan boalacak
kanallar bekler iseler ka adet kanala ihtiya vardr.
Bekleyecek abone says = Ayn anda konuan abone x Bekleme oran /100
HABERLEME SSTEMLER
Bekleyecek abone says =6.000*10/100=600

Kanal says=6.000-600=5.400 kanal.
b) Toplam E1 saysn bulunuz?
E1 devre says=Kanal Says/30, E1 devre sayss=5.400/30=180.

Saysal Devre Anahtarlama sisteminin kapasitesi belirlenirken; hizmet oranlarna gre gerekli E1 devre
saylar hesaplanr.
Hizmet Oranlar: Lokal GSM=%12, D Trunk=%50, Internet VoIP =%10, Data, ISDN PRI &BRI =%5,
Kyler ve Krsal GSM BTS ler=%8, evrim=%15.
E1 devreleri hizmetlere gre dalm:
Lokalden GSM BTS hizmeti iin gerekli E1 says=180*12/100=22 E1
le ynlenecek D Trunk hizmeti iin gerekli E1 says =180*50/100=90 E1
VoIP iin gerekli E1 says =180*10/100=18 E1
Data, ISDN PRI & BRI hizmeti iin gerekli E1 says =180* 5/100=9 E1
Kyler ve Krsal GSM BTS hizmeti iin gerekli E1 says =180*8/100=15 E1
evrim hizmeti iin gerekli E1 says =180*15/100=27 E1
Toplam E1 says=22 + 90 + 18+9 + 15 + 27 =181 (1 adet yedekli)
c) Lokal GSM trunk devresine ait 22E1 devresini 2 adet dorudan balanacak, geriye kalan E1 devreleri
oullama devrelerine ynelmeden 1:5 orannda sktrlacaktr. oullanmak iin lokal GSM trunka
ynlenecek E1 saysn bulunuz.
Sktrlacak E1 says= 22-2=20 E1
Sktrlm E1 says=20/5=4 E1
Lokal GSM trunktaki oullama devresine ynlenecek E1 says=2+4=6 E1.
d) D Trunk Devresine ait 90E1 devrsinin 12 adeti dorudan balanacak, geriye kalan E1 devreleri
oullama devrelerine ynelmeden1:6 orannda sktrlacaktr. l D Trunk oullanma devresine
ynlenecek E1 saysn bulunuz. oullama devresini belirleyiniz.
oullanmak iin l D trunka ynlenecek E1 says=12+13=25 E1.
oullamak iin l D Trunk 2 x E3 devresi planlanr, Yedek E1 says=32-25=7 E1
9 10. sorudaki ilede GSM telefon abone says 50.000 dir. Ayn anda hizmet alan abone oran earlang=%20 dir.
a) Ayn anda konuacak abone saysn bulunuz.
Ayn anda konuacak abone says=Abone Says x Earlang / 100
Ayn anda konuacak abone says =50.000*20/100=10.000 abonedir.
b) Ayn anda konuacak abolerin % 34 konuanlardan boalacak kanal bekleri ise ka adet kanala
ihtiya vardr.Bekleyecek abone says = Ayn anda konuan abone x Bekleme oran /100.
Bekleyecek abone says =10.000*34/100=3.400 . Kanal says=10.000-3.400=6.600 Kanal.
c) Toplam E1 saysn bulunuz? E1 devre says=Kanal Says/30 ise E1 devre sayss=6.600/30=220 E1.
d) Saysal Devre Anahtarlama sisteminin kapasitesi belirlenirken; hizmet oranlarna gre gerekli E1
devre saylar hesaplanr.
Hizmet Oranlar: Lokal Telekom=%10, le Telekom zerinden l D Trunk=%35,
ISP Internet VoIP=%20, Radyolink=%5, evrim=%30.
E1 devreleri hizmetlere gre dalm:
HABERLEME SSTEMLER
Lokal Telekom hizmeti iin gerekli E1 says=220*10/100=22 E1
le ynlenecek D Trunk hizmeti iin gerekli E1 says =220*35/100=77 E1

evrim hizmeti iin gerekli E1 says =220*30/100=66 E1
IS Internet=220*20/100=44 E1
Radyolink =220*5/100=11 E1
Toplam E1 says=22+77+66+44+11 =220 (0 adet yedekli)
e) le Lokal Trunk devresine ait 22E1 devresini 2 adet dorudan balanacak, geriye kalan E1 devreleri
oullama devrelerine ynelmeden 1:5 orannda sktrlacaktr. oullanmak iin le Lokal Trunka
ynlenecek E1 saysn bulunuz.
Lokal Telekom Trunktaki oullama devresine ynlenecek E1 says=2+4=6 E1.
f) le Telekomdaki l D Trunk Devresine oullanma devresine ynelecek 110E1 devrsinin 12 adeti
dorudan balanacak, geriye kalan E1 devreleri ise oullama devrelerine ynelmeden1:5 orannda
sktrlacaktr. l D Trunk oullanma devresine ynlenecek E1 saysn bulunuz. oullama
devresini belirleyiniz.
l D trunk oullama devresine ynlenecek E1 says=12+13=25 E1.
le D Trunk oullama devresine ynelcek E1 devre says= Lokal Telekom
Trunktaki oullama devresine ynlenecek E1 says + l D trunk oullama devresine ynlenecek
E1 says=6 +25=31E1.
oullama devresi olarak STM-1 planlanr. Yedek E1 says=63-31=32 E1
g) Haberleme ortam olarak fiber kablo planlanr, Kullanlacak fiber kl (core) says 2 adettir (Tx/Rx)
10 10. ve 11. sorulardan l D Trunk oullama Devresinin Tasarlanmas
GSM - BTS den gelen le ynlenecek E1 devresi says= 12E1 + 13E1=25E1
Lokal Telekomdan le ynlenecek oullama devresi 2 x E3=32 E1
a) Frame Relay hizmeti (Internet, Ses, Veri) alan abone says 96 dr. Herbir abone ortalama 1Mbps
sanal veri hznda iletiim istemektedir. Sktrma oran 1:10 dur. Toplam E1 devre saysn bulunuz.
stenen Sanal Veri Eriim Hz=96*1.000Kbps=96.000Kbps
stenen Gerek Veri Eriim Hz=96.000/10=9.600Kbps
64Kbps kanal says=9.600/64=150, E1 says=150/30=5 E1 devresi
5 mteri E1, 15 Mteri 256Kbps, 10 Mteri 512Kbps, 5 Mteri de 1024Kbps Kiralk devre
balants istemektedir.
5 E1 iin kanal says=5 x 30=150 Kanal,
5 x 1024 Kbps iin kanal says=5*1024/64=80 Kanal,
Toplam kanal says=370 kanal, E1=370/30=12,33 13 E1 devresi
b) ADSL aboneleri iin tm aboneler DSLAM sistemine balanacaktr. Tm aboneler ayn anda
internete balandnda ortalama 4,8Kbps hznda internete balanacaklardr. Sktrma oran 1:20
ise toplam E1 saysn bulunuz.
Toplam abone says=40.000
HABERLEME SSTEMLER
Toplam Sanal internete eriim hz =40.000*4,8Kbps=192.000Kbps

Toplam Gerek internete eriim hz=192.000/20=9.600Kbps
Toplam kanal says=9.600Kbps/64Kbps=150
Toplam E1 says=150/30=5 E1 devresi.
c) 2 x E3 devreside ATM kalitesinde %80 orannda bps olarak hizmet verecektir. Toplam eriim hzn
bulunuz. Ortalama 128Kbps hznda eriim olacaksa ka aboneye hizmet verilir.
Toplam E1 says=16*2=32, Toplam Kanal says=32*30=960
Net veri eriim hz=960*64=61.440Kbps
% 80 kalitesinde veri eriim hz=61.440*100/80=76.800
Abone says=76.800/128=600.
d) GSM abonlerinden 44 x E1 devresi 1:10 sktrma ile grme yapacak ise ka adet E1 devresi
kullanlacaktr? E1 says=5E1
GSM abonlerinden % 20 si 3G iletiim istemektedir. Sanal 5Kbps veri hz, sktrma (1:8)
40.000*20/100=8.000 abone.
Sanal veri hz=8.000 x 5=40.000Kbps
Gerek hz=40.000/8=5.000Kbps
Kanal says=5.000/64=79
E1=79/30=2,63 3 adettir.
Tm abonler ayn anda 1Kbps mesaj iletebilmektedir. Sktrma oran (1:100) dr.
Sanal veri hz=40.000*1Kbps=40.000Kbps
Gerek veri hz=40.000/100=400Kbps
Kanal=400/64=6.25 7 Kanal
E1 says=1 adet
e) Sabit abonlerinden 18E1 devresi 1:10 sktrma ile grme yapacak ise ka adet E1 devresi
kullanlacaktr? E1 says=2E1
f) D trunk devresindeki Toplam E1 says nedir?
GSM BTS= 25 E1
Lokal Telekom= 2 x E3=2*16= 32 E1
Frame Relay= 05 E1
Kiralk Devreler= 13 E1
ADSL= 05 E1
FTTH GW= 2 x E3=2*16= 32 E1
GSM Internet VoIP 5 E1
Lokal Internet VoIP 2 E1
Toplam 119 E1
g) le gidecek oullama devresi ne olmaldr?
2 x STM-1 uygundur. ( STM-4 ile fiyat karltrlmasnda daha ekeonomik olduundan) Toplam E1
says=126, Yedek E1 says=126-119=7 E1, Fiber kablo fiber Kl Says= 2 x Tx + 2 x Rx dir.
h) Alt yap konfigrasyonu izin
HABERLEME SSTEMLER

Soru-1: Pr(dBm)=Pt(dBm) - L(dB), (Pr=Pt/L, L: orandr L>=1); Pt: k gc, Pr: Giri gc, L: hat boyunca
iaretin zayflamasdr.
a) Bir kablonun kndan llen g 20dBm, giriinden llen g 50dBm ise kablodaki zayflama ka
dB dir. 20=50-L ise L=30dB dir.
b) Bir kablonun giriinden llen g 40dBm, kablodaki zayflama 40dB kablo kndaki k g ka
dBm dir. Pr=40-40=0dBm
HABERLEME SSTEMLER
c) Bir kablonun kndan llen g 50dBm, kablodaki zayflama 30dB ise giri gcn dBm olarak
bulunuz. 50=Pt-30 ise Pt=80dBm
Soru-2:
log(axbxc)=log(a)+log(b)+log(c), log(a^n)=nxlog(a), Log(2)=0.3,
Log(10)=1
log(3)=0.477, Log(7)=0.845,
a) log(2 x 3 x 7 x 7)=log(2)+log(3)+2 xlog(7)=0.3+0.477+2*0.845=0.777+1.75=2.467

b) log(2 x 2 x 3 x 7)= 2 x log(2)+log(3)+log(7)=1.922
c) log(2 x 3 x 3 x 7)=log(2)+2 x log(3)+log(7)=2.099
Soru-3: E1, Trafik analizi, Devre hesaplanmas
a) Bir ilede 1500 abone d trunk'a ynelmektedir. (1800/2400kanal)
b) Bir E1 devresinde ka adet hizmet kanal, ka adet ereve tantm bilgisi kanal, ve ka adet oklu
ereve tantm ve iaretleme bilgisi kanal bulunmaktadr.
Bir E1 devresinde 30 adet konuma kanal, 1 adet TB, 1 adet TB ve iaretleme kanal olmak
zere toplam 32 kanal vardr.
c) Bir E1 devresinde ka kanal vardr? Bir saniyede ka bit transfer edilir? 32 kanal, 2.048Mbps
d) Bu iledeki d trunk'a ait E1 devresi saysn bulunuz. 1500/30=50
e) 1 adet E3 devresi toplam 16 adet E1 devresini oullar, 1 adet STM-1 devrsi ise 63 adet E1 devresi
bulunmaktadr.
E3: 50adet E1 iin 3 adet E3 devresi kullanlr. (50/16->3)
STM=50 adet E1 devresi iin 1 adet STM-1 devresi kullanlr. (50/63->1 adet)
Soru-4: Ses sktrma, VoIP (1 E1 kanalndan 20 abone, 10 aone, 2 abone)
a) Bir konuma kanalndan 64Kbps veri transfer olmaktadr. Bir kanaldan bir abone yerine 20 abone
ayn anda konuma yapacaktr. Kanal performans artrma yntemlerinden VoIP kullanan 1
aboneden 1 saniyede ka bit transfer edilir? (64.000bps/20=3200bps)
Soru-5: Peer-to-peer Network ve Client/server nedir?
Peer-to-peer Network (eler aras) ile kullanclar birbirleriyle iletiim kurar, dosya alverii yapar.
client/server alarda Ana makine zerinde a ynetimi yaplr. Aa girecek (login) ya da balanacak
herkes bu ana makine zerinde yer alan kullanc hesaplarna gre kontrol edilerek balant
gerekletirilir.
Soru-6: OSI katman
a) Sanal olarak bilgisayarlarn birbirini fark ettii, bilgisayarlar arasnda oturum aan ve sonlandran OSI
katman hangisidir? (session-Oturum)
b) st katmanlardan gelen bilgi hangi katman tarafndan dier katmanlara ve hedefe ulatrlr.
(Transport-letiim)
c) Fiziksel adreslemenin ve network ortamnda verinin nasl tanacann tanmland katman
hangisidir? (Data link)
Soru-7: TCP/IP
a) TCP/IP ile kurulan bir bilgisayar anda bir Ethernet port hangi parametre ile tanmlanr? TCP/IP ile
kurulan bir bilgisayar anda bir Ethernet port parametre ile tanmlanr: Bilgisayarn ismi, IP
adresi, MAC adresi ( Media Access Control: Ortama eriim adresi )
b) 802.3 standard nedir? 802.16 stabdard nedir? 802.11 standard nedir.
Ethernet, WIMAX, WIFI
c) Bir Ethetnet paketi ka ksmdan oluur?
Bir Ethetnet paketi ksmdan oluur: MAC (Media Access Control), Data, CRC (Cyclic Redundancy
Check). MAC bilgisi hem kaynak hem de hedef iin tutulur. CRC ise veri iletiminin kontrol salar.
HABERLEME SSTEMLER
DATA , CRC nedir, MAC nedir?
12.
EKLER
12.1. Standartlar
ISO = International Standards Organization
ITU = International Telecommunication Union (formerly CCITT)
ANSI = American National Standards Institute
IEEE = Institute of Electrical and Electronic Engineers
IETF = Internet Engineering Task Force
ATM Forum = ATM standards-making body
FCC=Federal Communications Commission
ETSI=The European Telecommunications Standards Institute produces globally-applicable standards for
Information and Communications Technologies (ICT), including fixed, mobile, radio, converged, broadcast
and internet technologies.
12.2. Morse Kodlar
-... ..- --. ..-- -. .... .- -. .- --.

..-- --.. . .-..
Mors
kodlarnda
konumada tire iin: dot ya
da dah, nokta iin dit ya da di kullanlr.
Mors alfabesi, ksa ve uzun iaretler (nokta ve izgiler) kullanarak bilgi aktarlmasn salayan yntem.
1832'de telgraf ile ilgilenmeye balayan Samuel Morse tarafndan 1835 ylnda oluturuldu. 1837'de
kullanlmaya balad. 1840 ylnda patent iin bavuruldu.
12.3. Alfabe Heceleme

Alfa
Bravo
Charlie
Delta
Echo
Foxtrot
Golf
Hotel
India
Juliet
Kilo
Lima
Mike/Mama
November
Oscar
HABERLEME SSTEMLER
Papa
Quebec
Romeo
Sierra
Tango
Uniform
Victor
Whisky
Yankee
Zulu
Wun(1)
Too(2)
Tree(3)
Fower(4)
Fife(5)
Six(6)
Seven(7)
Ait(8)
Niner(9)
Zero(0)
12.4. Birimler
12.5. Haberleme Sistemleri Montajnda Kullanlan El Aletleri

Takm antas; Pense, Kargaburun, Yan Keski, Saati Tornavida Takm, Tornavida Takm, Matkap,
Havya Seti, lehim, Somun, Vida, Cvata, Kontrol Kalemi, Cmbz Takm, Entegre Skm Aleti
Gvenlii ve sal; Elbisesi, Antistatik Bilezik, lkyardm Malzemeleri, Toz Temizleyici Aralar
( Kompresr ), Temizleyici Sprey, Temizleme Aletleri (Temizleyici Sv ve Spreyler, Temizleme Fralar
), Elektrik Sprge, Uyar Levhalar, Plastik Eldiven, Merdiven, Aydnlatma, Zararl Atk Depolama,
Geri Dnml Atk Depolama ve Gvenlii, Ikl Mercek, zel Macun
lm Cihazlar; Kablo lme Aletleri, l Aleti (Avometre), Test Programlar ve Cihazlar,
osilaskop ve sinyal reteci vb.
Enerji, zayf akm gvenlik kablolar (fiber, koaksiyel, 2-tel, 4-tel burgulu); PVC Kablo Kanallar ve
tavalar, Numaralandrma Etiketi, zolasyon Band, Kablo Ba, Uzatma Kablolar, Tel Sarma ve Skme
Tabancalar, Kablo - Tel Syrma, Badi, Balama Dizisi, zolasyon syrmal kontak ve Tel rtibatlma
Aleti
Yol Haritas ve navigasyon; GPS
Dkmanlar; Proje, bitirme Formu, Mteri Bilgi Formu, Malzeme Talep Formu, Servis Formu,
HABERLEME SSTEMLER
artnameler, Malzeme kataloglar / El kitaplar, Malzeme Fiyat Listesi, Hesap Makinesi

letiim Aralar; Telefon, faks, kablosuz, nternet Balants
Bilgisayar; CD ve DVD antas, Harici Depolama Birimleri, letim Sistemi Kurulum CD si ve letim
Sisteminin Katalogu, Gvenlik Programlar, lemci Soutucusu, Sistem Disketi, Sorun Giderici
Yazlmlar, Tanabilir Bellek, Temizleme CD' si ve Temizleme Disketi
Yazlmlar; Donanm Srmleri (Drivers) ve Donanm Teknik Dokmanlar
evre Birimleri; Yazc,Tarayc, webcam,dijital fotoraf mak, ADSL modem, dijital kamera
KAYNAKLAR
1) Trkiye de Telekomnikasyon Tarihesi, http://www.emo.org.tr/ekler/e52547a0e7bca35_ek.pdf?
dergi=457
2) http://pusula.net.tr/voipurun.htm
3) www.bilgisayarogren.com/network8.doc

Haberleşme Sistemleri - Cahit Karakuş Konu Anlatımı

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Haberleşme Sistemleri - Cahit Karakuş Konu Anlatımı

Uploaded by

Copyright:

www.eemdersnotlari.

Dr. Cahit KARAKU

3.7. Complex numbers

3.8. Bit, Bit/San, Byte, Baud Rate, BER

8.2. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol

12.3. Alfabe Heceleme

Grntde; Resim orijinaline sadk kalma

2. HABERLEME SSTEMLERNN TARHSEL

Trkiye de Telekomnikasyon Tarihesi

2.1. Telekomnikasyon irketleri

Teknolojinin gelimesiyle birlikte insan hayatn en fazla etkileyen ve kullanmndan vazgeilmeyen 25

3.1. Telefon Nasl alr?

Elektrik titreimlerinin havadaki yaylma hz 300 bin km/sn

Bir telefon aletinde bulunan belli bal paralar unlardr:

3.2. Ses Dalgalar

Ses dalgalar 4e ayrlr;

Genlerde 30Hz 16KHz, Yallarda 300Hz 10KHz

Mikrofon tipleri: Elektrodinamik Mikrofonlar, Manyetik Mikrofonlar, eritli Mikrofonlar, Karbonlu

2) Frequency Responce ( Frekans Tepkisi)

3) Transient Responce (Gei Tepkisi)

Directionality (Ynsel zellik)

Simplex transmission: Only one way communication

Full duplex transmission : Simultaneously in both directions

3.4. Analog aret

Super low frequency SLF

1,000 km ile 10,000

Ultra low frequency

300 hz ile 3 Khz

100 km ile 1000 km

Very low frequency

3 Khz ile 30 Khz

30 Khz ile 300 Khz

300 Khz ile 3 Mhz

3 Mhz ile 30 Mhz

Very high frequency

30 Mhz ile 300 Mhz

Ultra high frequency UHF

300 Mhz ile 3 Ghz

3 Ghz ile 30 Ghz

30 Ghz ile 300 Ghz

aretin 1 saniyedeki tekrarlama (cycle-saykl) saysdr. Birimi Hertzdir.

Frekans f=1/T formlyle hesaplanabilir. Burada: f = Frekans, T= Peryot tur.

3.5. kili (Binary) Onaltlk (Hex) Say Sistemi

Binary Saylarn Decimal Saylara Dntrlmesi:

Ondalkl Binary Saylarn Decimal Saylara Dntrlmesi:

Decimal Saylarn Binary Saylara evrilmesi

Ondalkl Decimal Saylarn Binary Saylara Dntrlmesi

(10)10 =(23+2 1)10 =(1010) 2

(10, 75) 10 =(1010,11) 2

Binary Saylarda Toplama

Binary Saylarda karma

C=A-B=(0010 1001 1110) 2=(670)10 =(29E)16

3.6. Lojik Kaplar

(A+B) (A*B) (A)*B+A*(B)

A = 0 ise, A' = 1, (A')' = 0

A = 1 ise, A' = 0, (A')' = 1

(A' . B') + (A . B) = (A ? B)'

3.7. Complex numbers

affect them, such as filtering)

(a+i*b)(a/(a2+b 2)-i*b/(a2+b 2))=? =(-1)1/2

3.8. Bit, Bit/San, Byte, Baud Rate, BER

Kilo Byte Kb 2 10 Byte

Zetta Byte Zb 2 70 Byte

Bit Errors; Single bit, Multiple bit, Burst

3.9. Sktrma - CODEC

3.10. Grlt Tipleri

P=1Watt, 10 x Log(P)=0 dBw

(A+B) (AB) (A)B+A*(B)

(a+ib)(a/(a2+b 2)-ib/(a2+b 2))=? =(-1)1/2

C=24000 log2 (2^8)=240008=64.000bps