ALBERTO MANGUEL

GIANNI GUADALUPI

evirenler: Sevin Okyay - Kutlu khan Kutlu

II. CLT

HAYALI YERLER SOZLUGU

II. Cilt

Alberto Manguel 1948de Buenos Aireste Arjantinli bir ana babann ocuu olarak
dodu. ocukluunu babasnn diplomatik grevi nedeniyle srail'de geirdi. ek
bakcsndan ngilizce ve Almanca rendi. Anadili ispanyolcay, 1955te Arjantine
dndkten sonra rendi. renciliinde Jorge Luis Borgese drt yl sresince ki
tap okudu. Yaamn Fransa, talya ve ngiltere gibi deiik lkelerde srdren Man
guel, 1988'den beri Kanada vatanda.
Yazarl yannda okdilli bir evirmen, antoloji yazar ve editr olarak uluslararas n
kazanan Manguelln balca yaptlar arasnda The Dictionary o f Imaginary Places
(Hayali Yerler Szl), 1992'de McKItterlck dln kazanan roman News from a
Foreign Country Came (Yabanc Bir lkeden Haberler Geldi) ve Kanadada Kurmaca-D dalnda Genel Vali dln kazanan Reading Pictures: A History o f Love
and Hate (Resimleri Okumak: Ak ve Nefretin Tarihi) saylabilir.
Manguel'ln Trkeye evrilen dier kitaplar unlardr: Baka Ateler: Latin Amerika
l Kadn Hikyeciler Antolojisi (ev. Tomris Uyar, 1988); otuzdan fazla dile evrilip
uluslararas bir oksatar olan, Times Literary Supplement tarafndan Yln En iyi Ki
taplar arasna seilen ve Fransada Medicls dln kazanan Okumann Tarihi
(ev. Fsun Eliolu, YKY, 2001); Borgese kitap okuduu gnlere ilikin anlarn an
latt Borges'in Evinde (ev. Cem Aka, YKY, 2002); Palmiyelerin Altnda Stevenson
(ev. Cem Aka, YKY, 2004).
Gianni Guadalupi talyan asll bir tarihi, evirmen, editr ve kitap koleksiyoncusu
dur. Otuz yldan fazladr zellikle gerek ve kurmaca gezi yazlar yazyor, eviriyor,
bu konularda antolojiler hazrlyor. Balca Kitaplar: The Discovery o f the Nile
(1997, Nilin Kefi), China Through the Eyes o f the West: From Marco Polo to the Last
Emperor (2004, Batnn Gzleriyle in: Marco Polo'dan Son imparatora). Guadalupi'nin kitaplarndan sadece Anthony Shugaar ile hazrlad Latitude Zero: Tales of
the Equator Trkeye evrilmitir: Ekvator Hikyeleri (ev. Nazmiye zg, 2004).

Sevin Okyay 1942de stanbulda dodu. Arnavutky Amerikan Kz Kolejini bitirdi.

1963ten beri evirmenlik, 1976dan beri gazetecilik yapyor. zellikle sinema, caz
ve spor zerine yazyor. Kitaplar: ilk Romanm (roman, 1996); 120 Filmde Seyrilem (sinema eletirileri, 1996); iek Drbn (denemeler, YKY, 1998). Balca
evirileri: Ted Hughesdan ilk Dnya Hikyeleri (YKY, 1998), Edouard Roditiden
Trkiye Tatlar (YKY, 1999), J.D. Salingerdan Ykseltin Tavan Kiriini Ustalar ve Seymour - Bir Giri (Cokun Yerli le, YKY, 1999), George Orwelldan Hayvanlar iftlii
(2000); J. K. Rowllngin Harry Potter dizisinden Srlar Odas (YKY, 2001), Azkaban
Tutsa (K. Kutlu ile, YKY, 2001), Ate Kadehi (K. Kutlu ile, YKY, 2001) ve Zmrdanka Yoldal (K. Kutlu le, YKY, 2003). Gl Sarolu le de ayn dizinin yardmc ki
taplarndan Fantastik Canavarlar Nelerdir, Nerelerde Bulunurlar?' (YKY, 2002) e
virdi.
Kutlukhan Kutlu 1972de stanbulda dodu. Kadky Anadolu Lisesini ve stanbul
niversitesi ngiliz Dili ve Edebiyat blmn bitirdi. 1991de Nokta - Ne Nerede
kadrosuna katlarak sinema, edebiyat ve mzik zerine yazmaya balad. eitli ya
yn organlarnda yazarlk ve editrlk yapt. Daha ok film eletirileri ve sinema yaz
lar yazyor, eviri yapyor. evirileri: J. K. Rowllngin Harry Potter dizisinden Azka
ban Tutsa (S. Okyay le, YKY, 2001), Ate Kadehi (S. Okyay ile, YKY, 2001) ve
Zmrdanka Yoldal (S. Okyay ile, YKY, 2003). Gl Sarolu ile de ayn dizinin
yardmc kitaplarndan alar Boyu Quidditch\ (YKY, 2002) evirdi.

Yap Kredi Yaynlar - 2220

Edebiyat - 670
Hayali Yerler Szl -II. Cilt / Alberto Manguel - Gianni Guadalupi
zgn Ad: The Dictionary of Imaginary Places
evirenler: Sevin Okyay - Kutlukhan Kutlu
Resimler: Graham Greenfield
ve Eric Beddows(s. 24, 91, 153, 154, 258, 346, 468, 476, 517, 531,543, 695, 794, 816 ve 923)
Harita ve Planlar: James Cook
BARATARA maddesindeki alnt, Roza Hakmen'ln evirdii
La Mancha'l Yaratc Asilzade Don Quijoteden (YKY) alnmtr.
Italo Calvino maddeleri, Il Saatolunun evirdii Grnmez KentleYen (YKY) uyarlanmtr.
KPAN ADASI maddesindeki iir, Bar Pirhasann evirdii Kpan A v indan (Roll Yayn) alnmtr.
MORDOR maddesindeki iir, Metis Yaynlarndan idem Erkal ipek evirisiyle kan
Yzklerin Efendisi" lemesinden alnmtr (eviren: Blent Somay).
Kitap Editr: Selahattin Ozpalabyklar
Dzelti: incilay Ylmazyurt
Kapak Tasarm: Nahlde Dikel
Grafik Uygulama: Akgl Yldz - Arzu akan - Banu Kak
Bask: -Er Ofset
Yzyl Mah. Masslt 5. Cad. No: 15 Baclar / stanbul
ngilizce ilk Bask: 1980
eviriye Temel Alnan Bask:
(Newly Updated and Expanded) The Dictionary of Imaginary Places,
Alfred A. Knopf Canada, Toronto 1999
YKY'de 1. Bask: stanbul, Temmuz 2005
2. Bask: stanbul, Ocak 2007
ISBN 975-08-0976-9
Takm ISBN 975-08-0974-2
Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A.. 2005
Bu kitabn telif haklar Akal Telif Haklar Ajans araclyla alnmtr.
A lb e rto Manguel ve Gianni Guadalupi, 1990
Graham Greenfield ve Erle Beddows (resimler), James Cook (harita ve planlar) 1999
Btn yayn haklar sakldr.
Tantm iin yaplacak ksa alntlar dnda
yayncnn yazl izni olmakszn
hibir yolla oaltlamaz.
Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A..
Yap Kredi Kltr Merkezi
stiklal Caddesi No. 285 Beyolu 34433 stanbul
Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23
http://www.yapikredlyayinlarl.com
e-posta: ykkultur@ykykultur.com .tr
internet sat adresi: http://yky.estore.com.tr
http://www.yaplkredi.com.tr

ALBERTO MANGUEL
GIANNI GUADALUPI

HAYAL YERLER
SOZLUGU

II. CLT

Resimleyenler: Graham Greenfield ve Eric Beddovvs

Harita ve Planlar: James Cook

EVRENLER:

SEVN OKYAY - KUTLUKHAN KUTLU

OC3G
STANBUL

L
LAGADO, BALNBARBnin baehridir.

LAMAK, REREKte, kayalklarn zerinde

uyuyan bir kurt gibi melmi duran, insan
eseri bir yapdan ziyade doal bir oluuma,
yal kayaln kendi uzantsna benzeyen
rktc bir kaledir. Laimak, yzyllarca,
Rerekin politik yaamna saysz nesiller bo
yu hkmetmi olan Parry ailesinin ellerinde
kalmtr. Kale, nehir vadisi Ovvlsdaledeki
bir tepenin zerindedir. Bu tepe ok yksek
saylmasa da, yamalar vadiden -drt
yz ayak kadar ykselen, neredeyse dimdik
yarlardr.
Laimak Kalesi, tepeden sklp ka
rlm dev ta bloklarla yaplmtr; surlar zir
venin evresini dolanr. Seyyahlar, buraya
giriin tek yolunun, kuzey duvarndaki ke
merli bir kapdan olduunu unutmamaldr.
Bu kapya yama yukar trmanarak kan ve
birka kule ve siperle korunduu iin d
mana geit vermeyen zikzakl bir patikay
takip ederek ulalr.
Kalenin en etkileyici odas, kara obsidyenden yaplma, kuzeybat duvarnda bir s
ra tirizli pencere bulunan, L eklindeki b
yk ziyafet salonudur. Dier duvarlar, dar
uzanan dilleriyle lambalar tutan ve aynadan
yaplma iri gzleriyle gn boyu deien
yanstan on eytani kafa oymasyla ss
ldr. Tm bu korkun gzelliiyle Laimak,
kt ve karanlk bir hrete sahiptir. Salonla
rnda ve o salonlarn altndaki derinliklerde
uzanan zindanlarda birok gaddarca cina
yet ilenmitir.
Parry ailesinin sancanda altn sars
bir arazi zerinde krmz gagal ve peneli
kara bir bayku vardr. iar, Noctu noxiis
n o c e o 'dur ( Her gece haarat zre dua
ederim).

(E.R. Eddison, Mistress of Mistresses, A Vi

sion o f Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, A Fish D inner in Memison, Londra,
1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)

LAQUHRE, Kuzey Atlantik'te, corafi yaps

itibariyle dalk arazi ve dzlkler olmak ze
re iki blgeye ayrlm bir adadr. Dalk arazi,
Grnmez Tanrlar olarak bilinen ama canlar
insan etkinliklerine katlmak istediinde kendi
lerini gsteren tanrlarn yaad yerdir.

(Anonim, Voyage Curieux d un Philadelphe

dans des Pays nouvellement Dcouverts,
Lahey, 1755)

LAKI), bkz. SHMAELA.

LAM ARY, Hint O kyanusunda kk bir

adadr, iklimi o kadar scaktr ki insanlar p
lak dolar. Hem kadnlar, hem toprak, hem
de mlk kamu maldr. Yamyam olan Lamary halk, tccarlardan satn aldklar o
cuklar semirterek kanl sofralarda yer. Bu
nun dnyann en tatl yemei olduunu sy
lerler. Ciddi bir ihtiya doduunda tccar
lar da yiyebilirler.

(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John

Maundevile, Paris, 1357)

LAMAM, Arap Denizinde bir adadr. YANKUM ya da KBA diye de bilinir, nk

sakinleri yakc le gneine kfrederler.

Halk yamyam bir dev trdr ve plak do
lar, maaralarda yaarlar. G yaptrmn
dan baka ynetimleri yoktur.
457

LAPUTA

Lamiamn ana cazibelerinden biri, al

tnda bir altn madeni bulunan yksek bir te
penin zerine kurulu iki Ejder Kulesi dir. Ku
le iki ejderha tarafndan korunur ve bu cana
varlarn ahap heykelleri binann iinde tu
tulur. ilgin bir Lamiam geleneine gre, al
tna ulamak isteyenler nce ailelerini katlet
men, ardndan da kurbanlarn kann ahap
figrlere srmelidirler.
Lamiamn biraz aklarnda, yerel efsa
neye gre Ganjn Cennetten koparp s
rkledii bir para olduuna inanlan yzen
bir ada vardr. Lamiam deerli madenler, al
tn ve baharatlar asndan zengindir ve bu
rada iki nadide aa cinsi yetiir: agalHcum
ve guiacum. Ancak ada nfusu az ve uyum
suzdur. Kadnlarn dillerinde kurtuklar var
dr ve bunlar akmaktandan baklarla
kesip atarlar. Yaralar bitkilerle iyiletirilir ve
kurtuklar da onlar zehir yapmnda kulla
nan italyanlara satlr. Franszlarn aday zi
yaret etmeleri tavsiye edilmez, nk Fran
sa'dan adaya gelen bir grup seyyahn kyya
kar kmaz ylan gibi deri dkt bilin
mektedir.
(William Bu Hein, A Dialogue both Pleasant
and Pitiful, wherein is a Goodty Regiment
against the Fever Pestilence, with a Conso
lation and Comfort against Death, Londra,
1564)

LA M A M da iki Ejder Kulesi.

458

LAPUTA, kendisinden daha byke bir

ada olan ve gene Laputa Kralnn hkmetti
i BALNBARB Adasnn zerinde szlen
ya da uan bir adadr. Laputa ap 7837
yarda, kalnl yz yarda, yzlm
drt bin hektar olan dairesel bir adadr.
Adann taban iki yz yarda derinliinde, bi
linen mineral katmanlar ve zengin bir top
raktan meydana gelen bir adamant tabaka
sdr. Ada merkeze doru ukurlar ve mer
kezde de yamur sularn toplayan drt b
yk havza bulunur. Doal buharlama sula
rn tamasn engellediinde, ada yamur
bulutlarnn zerine kadar ykseltilebilir.

LAPUTA

Adaman t

Topraicustii

LAPUTA

V N (Y A N D A N )

A s tr o n o m la r M a a ra s
(YADA FLANDONA GAGNOLE)

459

LAPUTA

Yzen adann kenarlarnda, adaya alt

tan girii kolaylatran merdiven ve dehlizler
bulunur. Balnibarbi ile iletiim, knnaplar
zerine konan mesajlar aaya sarktlarak
yaplr. Yiyecek ve iecekler, makaralarla
yukar ekilir, insanlar alt dehlizlerde balk
tutar.
Laputann merkezinde, ap elli yarda
olan bir kanyon vardr. Laputal astronomlar
buradan geni bir kubbeye inerler, bu yz
den de buraya Flandona Gagnole, yani Ast
ronomlarn Maaras denir. Maara, adamant tabakann st yzeyinin yz yarda al
tndadr. Srekli yanan yirmi lamba ile aydn
latlr ve bylece adamant tabakadan, ma
arann her yerine doru parlak bir k yay
lr. Bu meknda sekstant, kadrant, teleskop
ve usturlap gibi aralarla baka birok ast
ronomi aleti bulunur. Asl ilginci ise, eklen
dokumac mekiine benzeyen (ve adann
kaderinin bal olduu) devasa bir mknatstadr. Ta alt yarda uzunluundadr, en
geni kenar da bir utan bir uca en az
yardadr. Bu mknats, ortasndan geip onu
hareket ettiren ve en elimsiz kolun bile ra
hatlkla evirebilecei ekilde ayarlanm,
ok gl bir adamant dingille desteklen
mitir. Mknatsn evresi, her biri alt yarda
yksekliinde sekiz adamant ayak zerinde
yatay duran, derinlii ve kalnl drt ayak,
ap da on iki yarda olan, ortas bo bir ada
mant silindirle erevelenm itir, ibkey
ksmn ortasnda, dingilin ularnn yerletiril
dii ve gerektiinde dndrlen, on iki in
derinliinde bir yiv vardr.
Ta, herhangi bir gle yerinden kpr
dayamaz, nk silindir ve ayaklar, adann
tabann oluturan adamantin bir parasdr.
Bu mknatsta sayesinde ada yksel
tilip alaltlabilir ve bir yerden dierine ta
nabilir, nk tan bir ucu kuvvetle Balnlbarbl tarafndan ekilir, dier u ise kuvvet
le itilir. Eer ekilen u aa evrilirse, ada
yere doru ekilir ve eer itilen u aa ba
karsa, ada ge doru dner. Tan pozis
yonu eik olduunda, adalarn hareketi de
eimlidir. nk bu mknatsn iinde g
460

hep m knatsa paralel h a tla rd a hareket

eder.
Bu eik hareket sayesinde ada, kraln
topraklarnn eitli yerlerine tanr. Adann
ilerleyiini anlatabilmek iin (seyyahlar Bal
nibarbi maddesindeki haritaya gz atabilir)
AB ye, Balnibarbi boyunca izilmi bir do
ru diyelim, cd dorusu ise mknats temsil
etsin. Bu ikinci dorunun d ucu iten u, c
ucu ise ekilen u olsun. Ada da C nir ze
rinde olsun; eer ta, cd pozisyonuna, iten
u aa bakacak ekilde yerletirilirse,
ada eimli bir ekilde D ye doru, yukar iti
lecektir. D ye vardnda, eken u dingil
zerinde E ye bakacak ekilde dndrlr
se, ada eimli ekilde E'ye doru tanr;
burada ta yine dingil zerinde, iten u
aa bakacak ekilde, EF pozisyonuna ge
lene dek evrilirse, ada eimli bir ekilde
E'ye doru ykselir; burada da eken u
Gye ynlendirilirse, ada Gye doru tanr
ve iten ucu direkt aa bakacak ekilde
evirm ek yoluyla, G den de H'ye gidilir.
Bylece tan pozisyonu deitirilerek, ada
eimli bir biim de ykseltilip alaltlr ve
bylece Balnibarbi'nin bir yerinden bir ba
ka yerine tanr.
Ancak una da dikkat edilm elidir ki,
Laputa, kraln aadaki topraklarnn tesi
ne hareket edemeyecei gibi drt milden
fazla da ykselemez. Astronom lara gre
bunun nedeni manyetik etkinin drt milden
teye gidememesi ve yerkrenin iinde bu
lunup taa etki eden mineralin, kraln h
kmdarlnn snrlarnda yok olmasdr.
Ta ufka paralel konumlandrlnca ada
hareketsiz durur; nk bu durumda yerden
eit uzaklkta duran ular eit g uygularlar
-biri aa eker, dier ise yukar iter- ve or
taya bir devinim kmaz.
Bu mknatsta, onu ara sra kraln tali
mat dorultusunda hareket ettiren astro
nomlarn idaresindedir. Onlar hayatlarnn
byk bir ksmn, bugn Avrupa ya da Ja
ponyada yaplanlardan ok daha yi teles
koplarn yardmyla, semavi cisimleri gz
lemleyerek geirirler.

LAPUTA

Seyyahlar Laputa halknn balarnn

saa ya da sola doru bklm, bir gzle
rinin aa, dierinin ise srekli yukar, zirve
ye doru baktn fark edeceklerdir. Dur
madan youn dnce halinde olduklarn
dan, konumak ya da bakalarnn syledik
lerine dikkat etmek iin fiziksel bir uyarcya
ihtiya duyarlar. Bu durum zenginlerin, ka
aklar ya da climenoleler denen ve yanla
rnda ii kk ta ya da kuru bezelye dolu
kesecikler tayan hizmetkrlar tutma gele
neini ortaya karmtr. Hizmetkrlar bun
lar hafife konumacnn azna ve dinleyi
cinin sa kulana frlatrlar. Kaaklar ayn
zam anda, engellere ya da e traftakilere
arpmalarn nlemek zere efendilerinin
gzlerine kapaklar takarlar.
Laputa'llarn -yegne olmasa d a - en
nemli uralar, kralln gelimi bilimleri
olan mzik, matematik ve astronomidir. On
bin sa b it yldzn varln b elirlem i ve
Marsn ikiz uydularn kefetmilerdir. Gz
lemleri sayesinde, bildikleri doksan kuy
rukluyldzn hareketlerini hesaplamlardr.
Bu teorik becerinin pratik bir karl
yoktur; Laputallar gndelik yaamda fazla
syla beceriksizdirler. Evlerinin alar ve du
varlar dz deildir, nk izilen planlar
mteahhitlerin anlayamayaca kadar kar
maktr. Bu ve dier zorluklar bu halkn pra
tik geometriyi kmsemelerinden kaynak
lanr. Terzilikte de ayn eyi grmek mm
kndr. ller ykseklik lme aleti ve pu
sula le alnarak dikkatle kda kaydedilir
ancak terziler hesaplarnda sk sk hata yap
tklarndan, giysiler genelde stlerine otur
maz. Bunun tesinde cppeleri, ou dier
lkelerde bilinmeyen matematiksel figrler
ve mzik enstrmanlar ile ssldr.
Laputallar her eyden ok, gkcisim
lerinin doas ve davranlarnda meydana
gelebilecek deiiklikler ve bunlarn yerk
rede oluturabilecekleri etkiler konusunda
srekli endielenirler. rnein, gnein dur
makszn yeryzne yaklamas, gezegenin
yanp kl olmasna neden olabilir; yeryz
son kuyrukluyldzdan kl pay kurtulmu ola

bilir ama bir sonraki tarafndan yok edilece

i neredeyse kesin diye endielenirler. Kor
kular ylesine byktr ki, geceleri uyuya
mazlar ve hayatn gndelik zevklerinin tad
na varamazlar. Sabahlar arkadalaryla kar
latklarnda akllarna ilk gelen ey, gne
in shhatini ve doup batarken nasl grn
dn sormaktr. Sohbetleri, hayaletler ve
ifrit hikyelerinden keyif alp sonra da uyuyamayacak kadar korkar hale gelen ocuklarnkine benzer. ngiliz seyyahlarn sohbet
lerini hava durumuyla snrlamamalar tavsi
ye olunur.
Laputallar ar derecede mnakaac
ve kar klmay tolere edemeyen nsanlar
dr ve hayal gc, fantezi ve yenilik gibi
mefhumlar yoktur. Hatta bu szckler onla
rn dilinde yer almaz. Dilleri talyanca gibi
yumuaktr ve dinlemesi keyiflidir. Szdaar daha ok mzik ve matematikten gelir. Bu
yzden, bir eyi vmek isterlerse, onu daire
sel, paralelkenarsal ya da eliptik adan tarif
ederler. Mzik terimleri de benzer ekilde
kullanlr.
Laputal kadnlar fazlasyla hayat dolu
durlar ve seyyahlar onlarn, kraliyet izni ol
madan kmalar yasaklanan Laputa snrla
rnn tesine gitme konusunda hevesli ol
duklarn greceklerdir. Bu izin onlara nadi
ren verilir, nk gemie baklrsa, gittikle
rinde nadiren geri gelmektedirler. Bir kad
nn Balnibarbide bir mezbeledeki hayat,
Laputa'da zengin bir bakanla hayata tercih
ettii bilinmektedir ki, bu kadn kendisini her
gn dven bir adamla kamtr. Laputa ka
dnlar genelde B a ln ib a rb ili erkeklerden
sevgili edinirler - bunda kocalarnn derin
dncelere dalp gitmi olmalarnn pay
byktr. Eer bir Laputalnn kaaks
yoksa ve kt kalemi ile matematiksel ara
lar varsa, kars, adam farkna bile varma
dan -onun yannda- sevgilisi ile samimiyete
girebilir.
L ap uta llarn m atem atik ve m zie
olan lgileri, yemeklerine dahi yansmtr.
Malzemeleri srad deildir ancak yemek
ler matematiksel ya da mzikal ekillerde lk461

LATF DALAR - LEARDNG ADASI

ram edilir; bu yemekler arasnda ekenar

genlere blnm koyun eti, keman ek
linde balanm rdekler ve flte benzer so
sisler saylabilir.
Kral aadaki topraklarnda kan is
yanlar birka deiik ekilde bastrr. Aday
muhalif bir ehrin zerinde szlr halde tu
tabilir ve bylece onu gne ve yamurun
faydalarndan yoksun klar. Gerekirse, asile
re byk talarla saldrabilir. Son are olarak
da aday onlarn zerine drebilir ve tam
anlamyla bir ykm yaratr. Geri son metot
pek tavsiye edilmez; bu, krala ve bakanlar
na duyulan antipatlyi arttraca gibi, kraliyet
mallarn ykp onlara zarar verecektir.
Ne kral ne de iki byk olu aday terk
edebilir. Ayn ekilde, ocuk sahibi olacak
ya geene kadar kralie de aday terk
edemez.
Tartmal bir teoriye gre Laputann
gerek ad KOTKAFALAR ADASIdr, ancak
bunun somut bir kant yoktur.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo
te Nations of the World. In Four Parts. By
Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain of several Ships, Londra, 1726)

LATF D A L A R , HIRSTYANIN LKESnde yksek bir da silsilesidir, KOLAYLIK

OVASI'nn yukarsnda yer alr; SEMAV
EHR'i evreleyen nehir, bu dalarn st
yamalarndan grlebilir. Bu yrenin, gzel
korular, zm balar ve aalklarla kapl
krlk arazisi ok keyiflidir. Koyunlar yksek
yamalarda otlatlr ve Bilgi, iten, Tecrbe
ve Tetikte denen obanlar tarafndan gd
lrler.
Dalar, birtakm yolcular iin gvenli
olabilir ancak kanunu ineyenler ya da
inanc salam olmayanlar iin fazlasyla teh
likelidir. inanlarnda kusur edenler, Kusur
Dann dik yamalarndan kendi lmleri
ne atlarken, ikiyzller de onlar ister iste
mez dosdoru kendi cehennem azaplarna
gtrecek bir tali yol bulurlar. Tedbir Da
462

nn eteklerinde ise mezarlar arasnda t

kezleyen k rler grlr, bunlar Kolaylk
Ovas'ndan geen yoldan kp Tali Yol ayrna saparak, KUKU ATOSUnun, ken
dilerini kr eden Dev Umutsuzlukunun eline
dm olan seyyahlardr.
Masum Danda seyyahlar, saf beyaz
giysilere brnm bir adam grebilirler;
orada bulunan iki kii, nyarg ile Ktniyet,
durmakszn ona amur atarlar, ancak ada
mn giysileri hi lekelenmez. Beyazl adama
Dinibtn Adam denir ve beyaz cppesinin
de yaamnn masumiyetini temsil ettii sy
lenir. Hayr Danda ise baka bir adam fa
kirlere giysi datr; ne kadar datrsa dat
sn, bohas hi boalmaz.
Bu m ucizelerin bir ksmn evredeki
seyyahlara gstermek ise obanlarn gre
vidir.
(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from
this world to that which is to come. Delive
red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bnyan, The Pilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part. D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out o f Christians wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the desired Country, Londra, 1684)

LATORYN, bkz. MANCY.

LEARDNG ADASI, Horn Burnu blgesin

de, dalk ve ormanlk bir adadr.
Ada ismini, ei ve iki denizcisi ile birlik
te b u ra d a g e m is i batan K a p ta n Leardingden alr. Drd adada, kk ahap
kulbelerde yaayarak ve topra ekerek
dokuz yl geirmilerdir. Alt yl sonra iki de
nizci, Bayan Leardinge tecavze kalkm
ve o da onlara kar koyarak birini ldr

LE DOUAR - LEJYONLAR EHR

mtr. Hayatta kalan denizci tepelere ka

m ve sonunda da Kzlderililerce karl
mtr.
(A ndr Guillaum e C ontant DOrville, La
Destine Ou Mmoires Du Lord Kilmarnoff,
Traduits De L'Anglois De Miss Voodwill, Par
M. Contant Dorville, Amsterdam & Paris,
1766)

LE DOUAR, Brtanya kylarnn aklarnda

bir adadr. Deniz on nc yzylda bu
aday yutmu ve ada da alabora olmu bir
gemi gibi ba aa dnmtr. Aday kua
tan dalar devasa bir tr fanus oluturmu
tur ve Le Douar halk onun altnda bar ve
huzur iinde yaamaktadr. Yzyllar boyun
ca halk, denizin basncna dayanabilmek
iin gerekli fizyolojik zelliklere sahip olacak
ekilde evrilmitir. Halk yeryznn baka
hibir yerinde bulunmayan bir tr mantarla
beslenir ve yaam alanlarn aydnlatan
da zararsz hale getirdikleri radyumdan elde
ederler.

(J.H. Rosny, jeune, L Enigm e du Redoutable", Paris, 1930)

LEXLP, Dublin yaknlarnda, halen rlan

dann kkl ve onurlu Colonny ailesine ait
olan bir atodur. Aileye yaz ile bavurarak
son iki yz yldr bo duran bu malikneyi ki
ralam ak mmkndr. atonun en byk
avantaj, Dublinden -y a da en yakn yerle
im blgesinden- yzlerce mil uzakta gibi
grnmesine ramen vakur ve zarif kuleleri
nin baehrin yalnzca birka mil tesinde
olmasdr.
Seyyahlar atoya, Lucan yolundan ge
lip, tek bir kemerle Liffeynin iki tarafn birbi
rine balayan Leixlip Kprsn aarak va
rr. Nehrin bir kvrmn gizleyen bu ksa, k
k kprden baknca, byl bir manzara
kefedilir. Sknetle akan nehir, apelin al
ak duvarlarnn yaknndaki sakin akna

dnmeden nce atonun ve ho yeil bir

parkn evresini zarife dolanr: nehir bura
da beik kemerin altndan geecek ekilde
yaylarak geniler. Bu, dinginlik ve zamansz
bir mutlulukla dolu, unutulmaz bir manzara
dr. Seyyahlar ayn zamanda ato arazisinin
lks yeillikleri ve taraal yollarnda dolana
rak, zekice dzenlenmi kk korularda ve
tepe kenarlarndaki Grek tapnaklarnda ge
zinmekten byk bir zevk alacaklardr.
Ancak tm ziyaretiler, Leixlipin baro
nu ve ilk kiracs olan Sir Redmond Blaneynin kznn yaad trajediyi hatrla
maldr. Masum bir yryn sonunda, Sir
Redmondun vrisi -akll ve gzel bir kz
olan- Jane Blaney, bugne kadar tam ak
lanamam olan bir bynn kurban olmu
tur. atonun mutfana girildiinde, donmu
ve ackm Janein silik de olsa arada bir beliriveren grntsn yakalamak mmkn
dr. Yatak odalarndan birinde ise Janein
ablasnn kocasnn, evlendii gn iledii
cinayetin izlerine rastlamak mmkndr;
adam kendi hayatna son vermeden nce,
gen gelinin boazn kesmitir. Baka bir
odada ise iskoyada vuku bulan ve baro
nun nc kz Annein sonunu hazrlayan
korkun bir cinayetin delillerine rastlanabilir.
Ksa bir ziyaret bile atonun perili oldu
unu ve sonsuza dek lanetlendiini anlama
ya yeterlidir.
(Charles Robert Maturin, The Castle o f Leix
lip, Dublin, 1820)

LEJYON LAR EH R, G allerin G la m o r

ganshire blgesinde Severn Denizine yakn

bir ehirdir. Aalk ve ayrlarla evrili ehir
duvarlarnn altndan Usk Nehri akar. ehrin
yaknnda, Kral Arthurun krallnn ilk ylla
rnda igalci Saksonlara kar zaferler ka
zand byk sava cereyan etmitir. Art
hur Galyay ve krallnn tamamn boyun
duruu altna aldnda Lejyonlar ehrini,
ilk kez kraliyet tacn giydii mekn olarak
semitir.
463

LENG - LEONA

Lejyonlar ehri, Arthurun krallnn en

zengin ehirlerinden biridir; altn atl krali
yet saraylar, Romaya ta kartr. Seyyahla
ra, ehrin hakl bir ne sahip olan iki kilisesi
ni grmeleri tavsiye olunur. Bu kiliselerden
ehit Juliusa adanm olan, korosu ile nl
dr. Auronun Ad onuruna kurulmu olan di
eri ise, Britanyann nc metropoliten
piskoposluudur. Lejyonlar ehri ayrca her
biri astronomi ilmi zerine uzmanlam ve
yldzlarn durumuna gre krala tavsiyelerde
bulunan iki yz kadar bilgeyi barndran bir
niversiteye sahiptir.
(Anonim, The History of the Britons, S 10.
yzyl; Geoffrey of Monmouth, Historia Regum Britarniae, S 12. yzyl)

LENG, RYADNYAda, lmekte olan ve

unutulmu bir diyarn atsn andran, rz
gra ak, verimsiz bir platodur. Burada,
sessiz ve souk afan iinden, geni ve
devasa bir binann kaba ekil ykselir; hi
bir penceresi yoktur ve etraf, nbet tutar gi
bi dizilmi monolitlerce evrelenmitir. Y
zn sar pek bir kumala kaplayan tarif
edilemez Ryadnya Yksek Rahiblnln ika
met yeri olan bu cra ve tarihncesinden
kalma manastr, R yadnyadakl en kor
kun yerdir. Binann dolambal dar koridor
larnn duvarlar, ou arkeologa yabanc
olan bir tarzda, tarihten de eski olan rkt
c sahnelerle dekore edilmitir. Saysz a
lar gemi olmasna ramen renkleri hl
harikuladedir, nk yerin soukluu ve ku
ruluu en eski eyleri bile canl tutmaktadr.
Bu ok eski freskler Leng'in tarihsel ka
ytlardr; yolcular buralarda boynuzlu, toy
nakl ve geni azl insanms yaratklar,
unutulmu ehirlerin evresinde vahice
dans ederken grebilirler. Bunlar eski sa
valar; Leng sakinlerinin civardaki vadiler
den gelen mor rmceklere kar verdikleri
mcadeleyi; aydan kara kadrgalarn geliini
ve bu kadrgalardan frlayan, ar ar, kvr
la kvrla giden poliplere va benzer garabet
464

lere teslim olularn gsteren sahnelerdir. O

kaygan grimsi beyaz yaratklara sonunda
birer tanr gibi taplmaya balanm ve Leng
sakinlerinden tek bir kii bile en iyi adamlar
kara kadrgalar tarafndan gtrlrken i
kyeti olmamtr. Korkun ay canavarlar
kamplarn denizdeki sivri bir adaya kurmu
lard. Bu ada NQUANOKlu d enizcilerin
uzak durduu, geceleri iren ulumalarn
yankland isimsiz gri bir kayalktan baka
bir yer deildi.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Qu
est of Unknown Kadath", Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1048)

LEONARD IN TOPRAKLARI, Gney Ame

rika'da, Patagonyadadr. Eitlik ve hava du
rumu prensibine dayal olan ynetim ekli
Leonard adl bir Fransz filozof tarafndan
gelitirilmitir. Leonard her eyin hava tara
fndan belirlendiine inanm ve kanun ko
yucularn mzakerelerine yardmc olabil
mek iin bir dzine rzgrgl kurmutu.
Tarihe baklrsa Leonard kral lan edil
mi ancak iklim teorisi yznden gzden
dmtr; komu bir kabileyle yaplan bir
sava, L eo na rd n rzgr yanl ynden
eserken ordunun savamamas gerektii
konusundaki srar zerine kaybedilmitir.
Sonuta talanarak lkeden kovulmutur.

(Jean Gaspard Dubois-Fontanelle, Aventu

res Philosophiques, Paris, 1766)

LEONA, Asyada bir ehirdir. Her gn yeni

lenir. Her sabah herkes mis gibi araflarda
uyanr, yeni alm sabunlarla ykanr, yep
yeni elbiseler giyer, en mkemmel buzdolaplarndakl almam st ielerine uzanr
ken son model radyolardan en son cngllar
dinler.
Dnn Leonlasndan artanlar, kaldrm
larda tertemiz plastik torbalarn iinde p
arabasn bekler. Sklm di macunu tpleri,

LERNA - LETALISPONS

yanm ampuller, gazeteler, kap kacak, am

balaj malzemelerinin yan sra ofbenler, an
siklopediler, piyanolar, porselen tabak ta
kmlar. Leonlann zenginlii her gn reti
len, alnp satlan eyalardan ok yenilerine
yer amak iin kaldrlp atlan eyalarla l
lr. yle ki, baz seyyahlar Leoniann gerek
tutkusunun, herkesin dedii gibi yeni ve de
iik eylerin tadn karmak m, yoksa dur
madan reyen bir pislii atmak, kendinden
uzaklatrmak m olduunu merak etmitir.
plerin bir nceki gnn yaamndan ar
takalanlar toplama grevi dinsel bir tren
miesine sessiz bir saygyla karlanr, hal
kn gznde sanki hepsi birer melektir; belki
de sadece kaldrp attklar eyalar dn
mekten onlar kurtaryorlar diye.
pler yklerini her gn nereye g
trr, bu soruyu kimse kendine sormaz. Ya
nt herkes bilir: kent dna. Oysa kent her
yl geniler, plkler geriye ekilmek zo
runda kalr; atklar arttka p ynlar yk
selir, katmanlar oalr, daha geni bir em
bere yaylrlar. Ayrca, Leoniann yeni eyler
yaratma yetenei gelitike pn z de
iyileir; zamana, hava artlarna, fermantas
yon ve yangnlara meydan okur. Leoniay
epeevre kuatan, yok edilemez bir artk
lar kalesidir, bir srada gibi kentin her nok
tasndan grlr.
Sonuta, Leonia att mal kadar mal
toplar; gemiinin pullar, zerinden atama
d bir zrh halinde birbirine lehimlenir; her
gn yenilenmesine karn kendini tek ve ke
sin bir biim de aynen saklar: bir nceki
gnn, kentin yaad tm gnlerin, tm yl
larn, her be yln pleri zerine dklen
dnn plerinin yaratt bir biimdir bu.
Usuz bucaksz p dann zerine,
en utaki doruun tesinden, kendi p
dalarn sktra sktra iten dier kentlerin
pleri olmasa, Leoniann pleri ar
ar dnyaya yaylabilirdi. Belki de Leonia
snrlarnn tesinde btn dnya, ortalarn
da srekli p pskren metropoller bulu
nan kraterlerle doludur. Yabanc ve dman
kentler arasndaki snrlar, her birinin ple-

rinln yer yer birbirine dayand, birbirini rt

t ya da birbirine kart zehirli surlardr.
Surlar ykseldike heyelan tehlikesi de
artar: bir konserve kutusunun, eski bir lasti
in, hasr klf kaybolmu bir arap iesinin
Leonia tarafna yuvarlanm as y e te rlid ir;
ayakkab tekleri, eski takvimler, kurumu i
eklerden oluan bir , kendisinden bou
na uzaklatrmaya alt, artk temiz kom
u kentlerin gemiine karm kendi ge
miine gmecektir kenti: bu pis da zincirini
bir felaket dm dz edecek, her gn yeni
giysilere brnen metropoln tm izlerini si
lecektir. Komu kentler topra dzeltmek
iin silindirlerle hazr bekler; bu yeni alana
yaylacak, byyecek, yeni plkleri uzak
lara iteceklerdir.
(Italo Calvino, Le citt invisibili, Torino, 1972)

LERNA, svirenin Umsk ehrinden yirmi

kilometre ve Cenevreden trenle be saat
uzaklkta bir niversitedir. Lernada, evrenin
gizli kanunlaryla ilgili, dnyann farkl yerle
rinden gelen yirmi drt tane birbirinin ayn
adamla yaplan garip deneyler gerekleti
rilmitir.

(Angel Bonomini, Los Novicios de Lerna,

Buenos Aires, 1972)

LESNEVEN, OCEANA (2)nin baehridir.

LETALSPONS, Pasifik Okyanusu'nda, Juan Fernandez yaknlarnda, yer yer sk or

manlarla kapl kayalk bir adadr. Adann or
tasnda, vahi aylarn av blgesi olan ulu bir
da ykselir. Kendilerine Beyincikseller ya
da Kurtukkafalar diyen ada halk, eskiden
ili mandasnda olduundan spanyolca ko
nuur, yeil saten giysiler giyer ve ruhgne inanr. Beyinciksellerin iar "ars brevis,
vita tonga"dr. Kadn ve erkekler 120 yana
kadar yaar, ancak yalanmazlar. Altm ya465

LEUKE - LBERYA

LETALSPONS'un baehri
Scaricrotariparagorgouleonun kuleleri.

na gelince tekrar genlemeye balaya

rak, g ve enerji kazanrlar. Tutkular yoktur
ve arlklardan kanrlar. Beyinciksel tiyat
rosu ok sevilir. Oyunlar kuklalar tartndan
oynanr ve ksa srerler.
Beylnclkseller hibir eye kzmadkla
rndan dmanlar da yoktur. Kanunlar ise
basittir: 1) Her zaman aklna ilk geleni nem
se, ki kez dnme. 2) Hibir zaman baka
lar gibi dnme, zgn ol. 3) Zevk sahibi
olmak bir tr altnc histir. 4) Birok hikyeyi
iyice ren ve bol bol konu. 5) Konuma
dan nce sakn dnme. 6) Kendini her za
man yeni ve orijinal bir ekilde fade et.
Letalisponsun baehri Scaricrotariparagorgouleodur. Binalarn yksek ve srad bir grnm vardr; bunlar rzgrglleriyle ve ayn hareketlerini len aletlerle
bezeli, doal etkenlere maruz braklm in
ce ve havadar kulelerdir.
(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,
Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean
Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver, Traduit
d 'u n M a n u scrit A n g lo is . Par M o n sie u r
L.D.F., Paris, 1730)

LEUKE, Karadenizde, Dinyester Nehri a

znn tam karsnda yer alan bir adadr.
Baehir Pseudopolis, Philistinler (bkz. PHLSTA) aday fethettiinde yerle bir edilmi
tir. Efsaneye gre Poseldon, Thetisin, adna
tapnak dikilen olu Akhllleusu gmebilme
si iin Leukeyl denizden kartmtr. Bu yartanrnn tapnan koruyan rahip ya da k
466

le yoktur; bunun yerine byk beyaz kular

gelip mezarn zerinde yas tutar. Ziyareti
ler her gn bu kularn denize doru uup,
kocaman kanatlarn suya daldrdktan sonra
geriye dnerek tapnan duvarlarna dam
lacklar serpitirdiklerini grebilirler. Akhilleus burada, Poseldon, Amphitrlte, Thetis ve
btn dier Nereidlerin ahitliinde Helene
ile evlenmitir.
Leukeye, Akhilleusa sadk haclar ile
tehlikeli bir yolculua kmadan nce adak
sunmak isteyen denizciler gider.
(Miletoslu Arktinos, Aithiopis, [?]; Strabon,
Geography, 0 1. yy; James Branch Cabell,
Figures of Earth. A Comedy of Appearances,
New York, 1921; James Branch Cabell, Jur
gen. A Comedy o f Justice, New York, 1919)

LBERTNA, JANSENAnn dousunda,

byk ve zengin bir lkedir. Komularna,
arap, eker, am ber, ipek ve d i e r lks
rnleri ihra eder.

(Pre Zacharie de Lisieux, Relation du pays

de Jansnie, o il est traite des singularitez
qui s'y trouvent, des costumes, Moeurs et
Religion des habitants. Par Louys Fonta
ines, Sieur de Saint Marcel, Paris, 1660)

LBERYA, Tierra del Fuego yaknnda Hoste Adas kysnda bir ehirdir, ayn adl Afri
ka cumhuriyeti ile kartrmamak gerekir.
ehir, 15 Mart 1881 gecesi, Jonathan adl
gemileri burann buzlu sularnda batan bir
grup denizci tarafndan kuruldu. Neyse ki
gemi, Mozambikte kk bir komn kurmak
iin gerekli malzemeleri tamaktayd; m
rettebat bu materyalin byk bir ksmn kur
tarp kyya tamay baard.
O sralar Hostede, kimilerinin kraliyet
soyundan geldiini syledikleri ve yerlilerin,
dost ya da hayrsever anlamna gelen,
Kaw-djer adn taktklar insan sevmez garip
biri yaard. Kendisi, batk geminin mrette

LCHTENBURG GRANDKALII

batna gnlszce yardm etti ve bylece

Scotchvvell Koyuna kk bir kamp kuruldu.
Birka ay sonra adaya bir ili sava
gemisi geldi ve yeni gmenlerin topraklar
n ellerinde tutmalar ve daimi olarak Hosteye yerlemeleri tavsiye edildi (o srada i
li, Arjantin ileTierradel Fuegoyu ilgilendiren
bir antlama imzalamt ve ilililer, adalar
dan birine koloni kurulursa halk oraya akn
eder diye umuyorlard). Bylece Hostelya
Cumhuriyeti dodu ve Liberya ad verilen lk
kamp baehir oldu. Gmenler krmz-beyaz bir bayrak setiler.
Cumhuriyetin halk arasnda kan ufak
tefek anlamazlklarn artmas zerine Kawdjer yneticilii kabul etti ve adaya istikrar
geldi. Kaw-djer ilililer ile yakndaki Horn
Adasnda bir deniz feneri ina edilmesi ko
nusunda anlamazla dt; korkun Patagonyallarn igalini pskrtt.
1890'lara gelindiinde Hostelya Cum
huriyeti ili, Arjantin ve hatta Avrupa ile g
l ticari ilikiler gelitirmi ve Liberya da ge
limi bir ehir haline gelmiti. ehirde iki
matbaa, bir tiyatro, bir postane, bir kilise, ki
okul, bir grup kla, bir mahkeme ve yneti
cinin saray vard. Modern bir hidroelektrik
g istasyonu, fabrikalar ve sokaklarn ay
dnlatlmasn salyordu.
6 M art 1891 sabah, bir grup avc
Hardy Yarmadasnn batsndaki Nbeti
Kulbeleri Dalarfnn eteklerinde altn da
marlar buldu. Bu keif California ve Klondikeda olduu gibi altna hcuma ve cumhu
riyetin hzla kne neden oldu.
Altn hummas alanlarn tarm, balk
lk ve iftilii terk etmesine yol at. Bu
hastalktan kurtulmay baarabilenler sade
ce Patagonyallardan kaarak Hosteye s
nan birka yerli oldu.
1893 k adann en kt k oldu; t
kenmi retim ve ilk zamanlardaklnin be ka
t nfus sonucu, a halk arasnda hrszlk ve
cinayet patlak verdi. 10 Ocak 1894te bir ili
sava gemisi cumhuriyete saldrd. Hayalkrklna uram ve kederli Kaw-djer teslim
oldu. Cumhuriyet dald, Hoste, ilinin bir

paras oldu. Liberya ise harabeye dnd ve

artk resmi haritalarda ad gemiyor.
(Jules Verne, Les Naufrags du Jonathan,
[o.s.] Paris, 1909)

LCHTENBURG GRANDKALII, 1316 da

kuruldu. 1683te Trkler Lichtenburg'u fet
hetmeye alt ancak baarl olamadlar; o
gnden bu yana Lichtenburgun fakirlii ve
genel nemsizlii onu yabanclarn lgisini
fazla ekmeyen bir yer haline getirmi ve
uluslararas politik olaylar bu blgeyi pas
gemitir. lkenin tek rn, yeterince ihra
edilemeyen ve pek de itah ac olmayan
bir peynirdir. 1949da lkenin d ticaret
dengesi eksi 887.000 kronendi. Lichtenburg bir ordu sahibi olamayacak kadar fa
kirdir ve ylda bir dzenlenen Lichtenburg
Fuar da bte yetersizliinden artk yapla
mamaktadr.
Hanedan 1683te kurulmutur. imdiki
Grandk Otto ve Grandes Sophie ocuk
sahibi d e ild irle r ve dkaln vrisi de
Prenses Mariadr. Ancak sylentiye gre
prenses halktan biri ile evlenmek iin unva
nn terk edecek, bu durumda da hanedann
sonu g elecektir. K raliyet ailesi L ic h te n
burgun yirmi sekiz tam bl on milkaresine sahiptir ancak bunun sadece tam
bir bl yedi milkaresi ekilidir.
Hkmet koalisyon hkmetidir ve son
yirmi yldr hi seim yaplmamtr. Yal
babakan Sebastian Sebastiann yerine o
gne dek maliye bakanl ve Muhafazakr
Radikal Partl'nin bakanln yapan General
Cosmo Constantin getirilmitir. Dileri Ba
kan Hugo Tantanin, yeni Maliye Bakan ol
mutur.
Ad yine Lichtenburg olan baehrin
merkezinde Kraliyet Saray ve aslnda Gran
dk Maxim illianin metresi iin ina ettii
Amerikan Konsolosluu bulunur.

(Call Me Madam, ynetmen Walter Lang,

ABD, 1951)
467

LDENBROCK DENZ - LKSUS

LDENBROCK DENZ, aslnda yerin bar

na gmlm bir okyanus olarak da tanmla

nabilir. 1863 ylnda Hamburglu Profesr Lidenbrockun ynetimindeki bir keif seferi s
rasnda bulunmutur, iskoyadaki Grampian
Dalarnn altnda, zlandann yz elli fer
sah gneydousunda yer alr. Suyu tatldr ve
Akdeniz'in suyunu andrr. Kumsal, yaradl
n ilk gnlerinden kalma kk deniz kabuk
laryla dolu gzel altn kumlarla kapldr.
Lidenbrock Denizi, byk ihtimalle elekt
riin neden olduu, kuzey klarna benzeyen
ve aydan daha parlak klar saan, beyazm
s ltlarla parlar. Bu okyanusu kaplayan dev
tavann nemli bir ksm, srklenen buharla
rn oluturduu ve gnn belli zamanlarnda
saanak yamurlara neden olan koca bulut
larn ardnda gizil kalr. Gkyznn elektrik
tabakasnn bulutlar zerinde yaratt etki,
gl bir melankoli yaratt tahmin edilen gz
kamatrc k oyunlarn meydana getirir.
Lidenbrock Denizini aratrmak iste
yen seyyahlar GRAUBEN LMANIndan yola
kmaldrlar. Burann yaknlarnda gne
emsiyesi benzeri aalar, on ila on be
metre boyunda, aralarndan k szdrmaya
cak kadar ok beyaz mantarlarn olduu y
ce bir orman vardr. Bu srad bitki rts
nn altnda tarihncesi dneme ait oka
kemik bulunur ve seyyahlar burada masto
don enesi, dinotheres azdii ve megathe
rium uyluk kemii bulabilirler.
Seyyahlar Lidenbrock Denizinln iin
de, birok tarihncesi hayvandan iki tanesi
olan ve halen bu blgeyi igal eden plesi
osaurus ile ichtyosaurus'larn kanl dvle
rini izleyebilirler.
Ziyaretilere Lidenbrock Denizini rahat
a geebilmeleri iin fosillemi aatan bir
sal yapmalar tavsiye edilir. nk yzeye,
geldikleri gzerghtan (zlandadaki Snaefells Jkull krateri - bkz. SAKNUSSEMM
KORDORU) dnmeleri uygunsuz o lu r. Ziya
retiler bir yeralt patlamasna katlmaya a
lmaldrlar. Bir yanardan bacasna doru
ykselen lav akm seyyahn saln dnyann
yzeyine tayacaktr. Lidenbrockun keif
ekibi, Austos 29, 1863te talyann Strombo
li Yanardanda bu ekildb ilerlemitir.
468

(Jules Verne, Voyage au centre de la terre,

Paris, 1864)

LKSUS, Afrikann kuzeybat kysnn ak

larnda, denizin kara iine doru uzanan bir
kolu tarafndan kucaklanm bir adadr. Liksus eski zamanlarda altn meyveler veren
nl bir korunun bulunduu bir blgeydi. Bu
koruluktan imdi geriye sadece bir tek aa
kalmtr. Aacn ieklerinin tayapraklar
altn varaklar gibi, meyveleri ise ar altn
toplar gibidir; toplarn iindeki etli ksmn ise
metal cevheri kristallerine benzer bir yaps
vardr. Metal gvdeli ve altn kanatl eekar
s benzeri bcekler bu meyvelerin sularn
toplar. Bcek yuvalarnda kovana benzer
hcreler vardr ve burada yeni doanlarin
beslenmesi iin bal andran bir madde re
tilir. Bu madde dokunulmayacak kadar s
caktr ve dkme altna benzer. Kovanlar in
celemek isteyen kii, arlarn mahmurlap
yanlarna yaklalmasna izin verdikleri saat
ler olan gnbatmna dek beklemelidir.

(Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

LKSUS'ta altn meyvelerin sularn

toplayan metal bcekler.

LLAR - LLLPUT

LLAR, Hohenfliess Prensliinde, PESTTZ

yaknlarnda, Hohenfliess Prensinin zevk
bahesi ve ikametghdr. Lilar'n mee, kk
nar, akkavak ve meyve aalaryla dolu bah
elerinde birka gzel bina bulunur. Su Evi,
Lilar Vadisi boyunca akp giden bir dere olan
Rosanann besledii emeleri ile mehur
dur. Blumenbhl Dalarndan grlebilen
yksek bir tepenin stndeki Gkgrlts
Evi, bu ad sk sk yldrm arpt iin alm
tr. Mekanik klar ve suni yamurlaryla B
yl Orman ise Versaillesdakinden daha
karmak labirentleri andrr. Yerden tavana
dek uzanan ve dallar ve yapraklarla ereve
lenmi pencereleri olan Dler Tapna, in
san yapm bir binadan ok bir orman alan
izlenimi uyandrr. Lilar Sarayna ise sarmak
kapl kayalklar, meyve baheleri ve yasemin
allklar arasndan ykselerek kan bir yol
dan varlr. Seyyahlar sarayn avlusunda ya
ayan blbl, kanarya, kl krlangc, ardkuu, ispinoz, tarlakuu, sln, gvercin ve
tavuskuu sesinden adeta sar olabilirler.

(Jean Paul [Johann Paul Friedrich Richter],

Titan, Berlin, 1800-03)

LLLPUT, Sumatra ile Sunda Boaznn

gneybatsnda bir adadr. Ada, 1699da
burada batan bir tacir gem isinin doktoru
olan Lemuel Gulliver tarafndan kefedilmi
tir. Ada halk alt inten ksa boyludur ve ya
banc ziyaretilerin ounun alkn olduu
nun aksine bu lkedeki her ey bir in ile bir
ayak arasnda bir lye sahiptir. Atlar drt
buuk in boyundadr ve tarlalar iek tarh
lar kadar, en uzun aalar ise yalnzca ye
di ayak boyundadr.
Baehir Mildendo, iki buuk ayak yk
sekliinde ve on bir in eninde duvarlarla
evrilidir. ehir kapsnn yanlarnda aralar
on ayak olan salam kuleler bulunur, iki
anacadde, kare ekilli ehri her biri kendi
iinde ila be kat yksekliinde evler,
dar sokaklar ve duvarlarla blnm drt
dikdrtgene ayrmtr. ehrin nfusu be

yz bindir, iki ayak ykseklikte bir duvarla

evrili olan imparatorun saray, iki anacaddenin kesitii ehir m erkezindedir. Krk
ayakkare olan d avlu, dier iki avluyu ev
reler; kraliyet daireleri ise karenin tam orta
snda yer alr. Drt in kalnlnda ta du
varlardaki (Lilliput standartlarna gre) de
vasa kaplar bir avludan dierine alr. Kra
liyet park, Mildendonun iki yz yarda dn
dadr.
Alt inten uzun ziyaretiler, Lillipu t
standartlarna uymann eitli zorluklar oldu
unu unutmamaldrlar. Mmknse, evlerin
stne basmaktan ve istemeden de olsa
aa kklerini skmekten kanlmaldr. Zi
yaretilerin tm lkenin yasalarndan baz
larn bilmek durumundadr. Lilliputta hukuki
dzen dl sistemi zerine kuruludur. Yet
mi ay devri boyunca yasalara uyduunu
gsteren herkese (ilgili kiinin durum ve
mevkisine gre deien) ve devlet fonundan
karlanan baz ayrcalklar tannr; bu kii ay
rca babadan oula aktarlamayan Snilpall
ya da Yasal unvann da hak eder. Drstlk,
stn kurnazlk karsnda savunmaszdr ar
gmanna dayanarak, dolandrclk, hrszlk
tan daha byk su saylr ve bu sua genel
de lm cezas verilir. Devlete kar ilenen
sularn tmnn ar yaptrmlar vardr; ya
lanc ahitlik ya da iftiradan sulu bulunan
kimse hemen idam edilir. Haksz yere su
lanm olan bir kiinin tazminatn onu sula
yan kii deyemezse, devlet der.
Teoride, devlet mevkilerine insan sei
mi konusunda da benzer prensipler geerlidir. iyi ahlaka, yetenekten daha ok deer
verilir. Lilliputlulara gre drstlk, adillik ve
lllk herkesin elinden gelir ve erdem,
iyi niyet ve deneyim ile herkes devlete hiz
met edebilir.
Pratikte ise bu prensipler olduka an
mtr. Parti ve hizip politikalar adann siyasi
yaamna daha ok hkmeder hale geldike,
on yedinci yzyl balarnda ortaya kan, ipdans, zplama ve srnme gibi garip gele
nekler gittike nem kazanmaya balamtr,
ip-dans yalnzca sarayn yksek mevkilerine
469

LLLPUT

DOM U ZLAR ADASI

M1NTAON U M A N

M TALH ADASI

NASSOVV ADASI

.*V
o*

<5

Hint
Okyanusu

BLEFUSCIMPARATOR1UGU

LLLPUT
ve BLEFUSCU

aday olanlar tarafndan uygulanr. Bu kiilerin

mutlaka soylu olmalar ya da liberal eitim al
m olmalar gerekmese de, bu sanat zerine
eitimleri ocukluktan balar. lm ya da iti
bardan dme (k bu az rastlanan bir durum
deildir) gibi nedenlerden dolay bir mevkide
yer alrsa, be ya da alt aday bir ip zerin
de dans etmek zere-bavurur. iki ayak
470

uzunluunda nce bir p, yerden yaklak bir

ayak yksee gerilir; adaylarn bunun zerin
de dans edip, havaya zplamas gerekir. Her
kim en yksee zplayp, dmeden ipin ze
rine inerse, mevki ona verilir, imparator sk
sk kabine bakanlarna ve dier grevlilere
bir ip zerinde dans etmelerini ve yetenekle
rini kaybetmediklerini ispatlamalarn emre

LLLPUT

der. Ancak ip-dans gsterileri ounlukla

ciddi ya da lmcl kazalarla sonulanr.
Zplama ve srnme yalnzca elinde yere pa
ralel bir sopa tutan imparatorun ya da baka
nn ahitliinde yaplr. Beceri snavndan ge
en adaylar birer birer ilerleyerek ya sopann
zerinden atlar ya da sopa ykseltilip alaltl
dka altnda ileri geri srnrler. En uzun da
yanabilen ve fazla eviklik sergileyen aday
mavi bir sicimle dllendirilir, ikinci krmz,
nc ise yeil sicim kazanr. Sicimler bele
dolanarak taklr ve bir kraliyet dl simgesi
olduklarndan onlara ok deer verilir; ziya
retiler bunlar sarayn nemli insanlarnn o
unun zerinde fark edeceklerdir.
imparatorluun temel politik hizipleri,
adlarn giydikleri uzun ve ksa topuklu ayak
kablardan alan partiler olan, srasyla Tram ecksan ve Slam ecksaridr. Bu hizipler
birbirleriyle yemez, imez ve konumazlar.
Tramecksanfarn says daha fazladr ve es
ki yapya daha scak baktklar sylenir, an
cak hibir politik gleri yoktur, imparator
ise, sarayda mevki sahibi olabilen tek parti
olan Slamecksanlar destekler. Prensin yak
lam ise daha belirsizdir. Topuklarndan bi
ri dierinden yksek olduu iin -b u yz
den topallayarak y r r- Tram ecksanlar
destekledii dnlr.
imparatorluk bir sredir sivil tartmalar
la blnmtr. Geleneklere gre bu lkede
yumurtalar yuvarlak ucundan krlrd, ta ki bir
imparator bu ekilde yumurta kran olunun
parman kestiine ahit olana kadar. Bu
nun zerine imparator tm yumurtalarn sivri
ucundan krlmas iin ferman kard. Fer
man halkn ok ierlemesine neden oldu ve
alt isyana yol at. Bu karklkta bir impara
tor tahtndan oldu, bir dieri ise yaamndan.
Komu ada BLEFUSCUnun hkmdarlar
araya girmeye balayp, yenilgiye urayan
Yuvarlak-uulara kendi krallklarna sn
may teklif edince iler daha da ciddileti.
Blefuscu imparatoruna gre Lilliput hkme
tinin tavr, Brundecratin elli drdnc bl
mnde tm gerek inananlarn yumurtay uy
gun ucundan krmas gerektiini belirten

peygamber Lustrogun doktrinlerini ihlal et

mitir. Lilliput yorumuna gre uygun u, tabii
ki, sivri utur. Srgndeki Yuvarlak-uularn Blefuscu sarayn etkilemesi sonucu sa
va patlak vermi ve Lilliput igal edilmeye
kalklmtr. Bunlar, Gulliver Lilliputta ko
nukken olmutur. Gulliver dar kanal boyunca
yryerek ve Blefusculularn minik gemileri
ni Lilliputa ekerek igal planlarn ksteklemitir. Sonunda, daha ok Lilliputun lehine
olan bir bar salanmtr. Seyyahlar bu tar
tmal konuda birok kitap bulabilir, ancak
bunlar dardan satn alnmalar gerekir,
nk hepsi Lilliputta yasakldr.
Normal artlar dahilinde iki ada arasn
daki iliki olduka samimidir, ikisi arasnda
ciddi bir ticaret vardr ve bir lkeden srgn
edilenler, alkanlk icab dierine snr.
Her iki imparatorluun soylu ve zengin snf,
eitimlerini tamamlamalar, dnya hakknda
bilgi edinmeleri ve dier dilleri renmeleri
iin ocuklarn geleneksel olarak kanaln
te yanna gnderirler. Aslnda her iki impa
ratorluk da kendi dilinin gzellii ve kadimliiyle vnr ve komusunun diline km
semeyle bakar.
Lilliputlularn ocuk yetitirme konu
sunda ok farkl grleri vardr. Onlarn
inancna gre doa kanunlarna uygun ola
rak rklarn devamlln salamak amacyla
iftleen dii ile erkek, aslnda hayvandan
farkszdr. Bir ocuun kendisini dnyaya
getirdii iin ailesine minnettar olmasn ge
rektirecek bir neden yoktur, nk domak
-insann yeryznde yaad aclar d
nlrse- bir ayrcalk olmad gibi, birle
me srasnda akl baka yerlerde olan annebabann asl niyeti de ocuk sahibi olmak
deildir. (EREVVHONa gitmi olan seyyah
lar, Erewhonlularn doma ve dourma ko
nusundaki sorumluluklarla ilgili tamamen zt
grlere sahip oldularn fark etmilerdir.)
Yine Lilliputlulara gre ebeveyn bir ocu
un refahn salamak zere teslim edilebi
lecei en son kiilerdir, bu yzden de her
kasabada bir ocuk bakmevi vardr. (Krsal
kesim sakinleri ve iiler dnda) tm aile
471

LIMANORA

ler ocuklarn bir nebze arballk sahibi

olduklarna inandklar ya olan yirmi ayla
kadar bu bakmevlerine gndermek duru
mundadr. Bundan sonraki eitim, renci
nin durum ve mevkisine gre deiir. Tc
carlarn oullar yedi yanda rakla ba
larken, nitelikli kiilerin oullarnn eitimi on
be yana dek srer. Bu ikinci grubun hiz
metkrlarla konumasna izin verilmez ve
bylece erken yata budalalk ve kt al
kanlklarla karlamalar ihtimali ortadan
kaldrlr. Aileleri onlar ylda sadece iki kez
ziyaret edebilir ve onlarla bir profesrn
gzetiminde yalnzca bir saat konuabilir
ler. Bu zamanlarda fsldamak, ho szler
sylemek ve hediye vermek yasaktr. Ei
tim, drstlk, alakgnlllk, din ve va
tanseverlik ilkelerini alamak zere tasar
lanmtr.
Kzlar ayr bakmevi ve okullarda yeti
tirilir, ancak onlarn eitimi ile erkeklerinki
arasnda, fiziksel egzersizlerinin daha az
vahi olmas dnda pek bir fark yoktur. Kz
lara ev hayat hakknda da bilgi verilir ve l
ke geleneklerine bal olarak, temizlik ve if
fet tesinde her tr kiisel vn kaynan
dan nefret etmeleri retilir. Kzlarn eitimi
nin ardndaki felsefe, evli bir kadnn srekli
gen kalmas mmkn olmadndan, koca
s iin daima mantkl ve uyumlu bir e olma
y srdrmesi gerektiidir. Kzlar evlenilebilir
ya olan yirmi yana dek okula giderler.
Eitim zorunlu olduu halde, cretsiz
d e ild ir. Ailelerin ocuklarn bakm iin
m addi katkda bulunm alar gerekir. Lillip utlulara gre dnyaya ocuk getirip de
onun bakmn halka yklemek ayptr.
Ziyaretiler, Lilliputlularn cenaze t
renlerinin kendilerininkinden bir ekilde fark
l olduunu anlayacaklardr. ller, balar
aa gelecek ekilde gmlrler nk Lilliputlular dnyann dz olduuna ve on bir
bin ay devri sonra gerekleecek llerin
dirilme gnnde ba aa dneceine ina
nrlar. Bylece dirildikleri zaman ller ayak
lar zerinde dikiliyor olacaklardr. Lilliputun
daha eitimli kesimi buou sama bulur, an
472

cak alt snflar memnun etmek adna bu ge

lenek srdrlr.
Lilliput lisannn fazla ayrntl bir dk
m yoktur. Birka kalp bilmek ziyaretilerin
iine yarayabilir; Hurgo Yce Tanr , Borach
Mivola Yoldan ekil" ve Quinbus Flestrin
'Koca Da Adam" -Lemuel Gullivere dz
len vg- anlamna gelir. unu da hatrlat
mak gerekir ki, yazl szckler sayfann bir
kesinden dierine apraz okunur.
En iri bozuk para yaklak bir pul tanesi
iriliinde altn bir disk olan sprugdr. lle
re gelince, bir durr = bir inin on drtte biri
ve bir glum gluff = bir ayan onda biridir.
Lilliputta zaman, saat ve dakikay gsteren
saat kollaryla deil, saniyeleri gsteren kol
la llr.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo
te Nations o f The World. In Four Parts. By
Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain of several Ships, Londra, 1726)

LMANORA, Gneydou Pasifikteki RAL-

LARO Takmadalarndan biridir. Bir sis bu

lutuyla evrilidir. Yabanclar buray eytan
lar Diyar diye de bilir. Denizden gelen bir
seyyah ncelikle Lilaroma Y anardafnn
karlarla kapl zirvesini grecektir. Ada suni
frtnalar yaratan ve buraya yaklamay bir
ekilde tehlikeli klan koni eklinde bir frtna
gstergesiyle ve mancnklarla korunur.
Limanorann ileri set set tepeler ve
tropikal bitkilerle yeillenmi vadilerle kapl
dalk alanlardr. Kayalk sahiller ve uu
rumlar volkaniktir ve mercan kaynakldr.
Limanora bitki rts Pasifikteki rnek
lerinden tamamen farkldr. Floronal aac
ya da yaam aac bataklk alanlarda yeti
ir; bir floronal esans -gnmzde sentetik
olarak retilebiliyor- cierlerin ok az ha
vayla veya tamamen havasz almasn
salar. Dalarn ortasnda bir yerlerdeki o
rak toprakta, kaslara ve kkrdak dokuya es
neklik kazandran germabell adl meyve ye
tiir. Alfarene ya da oksijen als, yosun gibi

LIMANORA

yeralt almasna gerek kalmasn diye kar

yetiir ve kar altnda yllarca yaayabilir; ka
mak uzaktan kumanda aletleriyle mekanik
buklu meyvesi ya da kozalann iinde ok
miktarda oksijen vardr ve semeli dlleme olarak kartlr.
Limanora iki byk vadisi ile vnr:
sayesinde aacn yetitirmek mmkndr.
Rimla ve Fialume. Rimla, Lilaroma Yanarda
Bu bitkiden yaplan bir karm, Limanonn eteklerindedir. Byk su kemerleri suyu
rallarn hi hava olmayan yksekliklere ka
dalardan, aznda devasa bir geit olan bu
dar umalarn salar.
vadiye tar. Rimla Vadisi'nin ortasnda, ile
Lim anorann en nemli rnlerinden
rinden effaf metal tpler kan ok yksek
biri topraktan kartlan, ama ayn zamanda
kuleler ile kule tepelerine doru k saan
saf haliyle topran derinlerinde de bulunan
karmak makinelerin bulunduu byk effaf
irelyum'dur. Bu, hafif, effaf, gl, esnek
bir kubbe vardr. Buras, enerji retim ve da
ve dier maddelerle kartrldnda elastik
tm noktas olan Kudret Mabedidir. Ancak
leen bir maddedir ve Limanora medeniye
rzgr ve gne enerjisi de kullanlr. Fialume
tinin temelidir. Tl gibi incecik dokunabilir
ayn zamanda Gemiin Vadisi diye de an
ve yine de deri kadar sert kalr ve hem ar
lan, i ksmlarda konumlanm byk, gr ot
mhendislik ilerinde hem de hafif giysi ya
lu bir vadidir. Vadi, zerinden gz kamatran
pmnda kullanlr, irelyum ve dier metaller,
473

LIMANORA

'0 ^
LMANORA Adas'nda sisin gcn kantlamak iin
yaplan bir deney.

aalar, allar ve iekleri sulayarak geen

birka derenin akt parltl bir at le bln
mtr. Vadinin ortasnda bir aklkta, yanla
rnda revak ve sra stunlar bulunan ve nere
deyse atya kadar ykselen basamaklar yer
alr. Flalume ayn zamanda, llerin aalar
arasndaki yksek kaideler zerine dikildikleri
bir mezar alandr. Cesedin bozulmasn nle
mek in dokunun yerine irelyum kaplanr. Bu
maden kefedilmeden nce ise cesetler (YE
L LKEde olduu gibi) damlata maara
larnda kirelendirme yntemiyle muhafaza
edilirdi. Daha da eski zamanlarda ise ceset
yaklarak gmlrd. Gnmzde cesetler
kronolojik srayla ailelere gre gruplanr.
Llmanorann lk yerlileri gneyden g
etmitir; eski kltrlerden biri volkanik bir
patlama ile yok olmutur ve bu ehrin kaln
tlar halen ssz Antarktika topraklarnda g
rlebilir. Llmanora uygarl fiziksel ve ruha
ni geliim arzusu zerine kuruludur, ilk ba
ta dikkatli iftleme sonucu tm kaltsal has
talklar yok edilmi, eitim ve reform ise su
orann zamanla azaltmtr. Bir din reform
cusu ise geriye kalan tm sosyal sorunlar
zel mlkiyeti ortadan kaldrmakla zmeyi
nermitir. Bu kii daha sonra suikasta kur
ban gitmi ve kan i sava sonucu sosya
listler yenilmitir. st snflar bu yeni dini at
fedebilmek iin onu benimsemi ve ehidi
de ilahi kabul ederek tapnmlardr; inan
ise sosyalist unsurlarndan arndrlmtr.
474

Sosyalistler ve dier istenmeyen unsurlar

takmadann dier adalarna gnderilmi ve
geri dnmeleri, lm cezas tehdidiyle n
lenmitir. u anda geliimi tkayan her tr
engel ortadan kaldrlmtr. Tm hayvanlar
adadan itlerle ayrlmtr ve Limanorallar
rahatsz edecei iin tm l ya da yok ol
maya yz tutmu bitkiler yok edilmektedir.
insanlar ksa boylu, geni gsl,
uzun kollu ve koca kafaldrlar. Nabzlar bir
Avrupalnnkinden daha hzl, ancak nefes
alp vermeleri daha yavatr. Ar ulardaki
slara kar byk dayankllklar vardr.
Ayak baparmaklar, kollar ve ayaklarna
taktklar ve kk motorlarla altrdklar
tle benzer kocaman kanatlara kumanda
etmekten dolay zaman iinde bir tr el
baparmana dnmtr. Uma kabili
yetleri neredeyse igdsel bir hal almtr.
Limanorallar irade gcnn en iyi gzle
kanalize edilebilen bir tr manyetik g ol
duuna inanrlar. Bunu hipnozda ve upu
zun sessiz diyaloglar srdrdkleri gz di
linde kullanrlar; syleyecekleri zel ya da
gerekli bir ey olmadka kesinlikle konu
mazlar. Kibar, gvenilir ve sadedirler. Bo
yunlarnn arkasndaki hassas bir sinir mer
kezi havadaki ya da maddelerdeki elektrik
titreimlerini alglar. Firla denen bu elektrik
algs uarken kullandklar yn duygular
nn ve fitammnun (irade-telgraf, uzun me
safelere duygusal sinyaller gnderip alma)
temelidir. Duyular olduka gelikindir; yl
dzlarda meydana gelen ve normalde yal
nzca teleskopla grlebilen deiimleri g
rebilir ve bir karmn bileenlerini sadece
koklayarak ya da tadarak belirleyebilirler.
Ciltleri a duyarldr ve birka farkl k
kaynan birbirinden ayrt edebilirler. Par
maklar le kanalize ettikleri manyetizma sa
yesinde acy dedirebilirler. Limanorallar
yzlerce yl yaar.
Limanorada okul ya da niversite yok
tur nk bunlar tektipliin yata saylrlar.
Ancak eitim topluluun temel fonksiyonu
saylr ve ocuklarn eitimine elli ila yetmi
yl kadar zaman ayrlr. rencilere yirmi

LMANORA

be yana gelene dek serbest sosyal iliki

ye girme izni verilmez ve bu yaa geldikten
sonra da sosyallemelerine yalnzca ksa
sreler iin ve gzetim altnda izin verilir. Elli
yana varldnda, gemie duyulan sayg
tamamen yok olmusa Limanorallar Flalume Vadisine gtrlrler ve burada rklar
nn gemiini izleyerek rperir ve gsterdik
leri geliimi yeniden takdir ederler. Ancak
yetmi be yana geldiklerinde ebeveynlie uygun olduklarna karar verilir.
Dersler arasnda matematik bulunmaz,
nk tm hesaplar makineler tarafndan
yaplr. Dil kamusal bir kurum olarak kabul
edilir. Tm belirsizliklerinden arndrlmadk
a ve yetikinler komitesince onaylanmadk
a hibir szck dile giremez, ihtiya do
duunda yallar konseyi yeni szckler ta
sarlar ancak bu szcklerin kabul edilme
den nce evrensel kullanm testinden ge
meleri gerekir. Edebiyat yoktur, nk yal
nzca kimilerinin yetenekli olduklar bir sanat
dili fikri, gndelik dilin yetersiz olduuna de
lalet olacaktr. Umanora kltrnde kurguya
en yakn olan ey, G eleceklem e Tiyatrosunda robotlarn rol aldklar gelecek temsi
lidir. Dilleri ok kesin bir dil olduundan Limanorallar yle deyiler kefetmilerdir;
Szler belirsizse, her ey yanltr ya da
Sen szlere zen gsterirsen, dnceler
de kendilerine zen gsterir" (HARKALAR
DYARIndan asil bir bayann daha iyi bir ifa
desi ile: Sen seslerin icabna bak, duyular
kendi bann aresine bakar.)
Limanora hkmeti ebeveynler, profes
yonel ebeveynler (ocuklara daha uygun
olan manevi aileler) ve gzetmenlerden olu
an bir konseydir. Aile ynetim birimidir ve
evlilik rkn geliimini salayacak ekilde ta
sarlanmtr. Seks oalma amaldr.
Limanorann ilgin bir zellii mimarisi
dir. Her kadnn ya da erkein bir evi vardr ve
her evde de iki sarma temsil eden bir ss
leme bulunur. Bunlar sarkp ayrlrlarsa ev sa
kinleri inziva talep eder ve ziyaretilere bu ki
ileri rahatsz etmemeleri nerilir. Birbirlerine
dolanrlarsa evrede dostlara ihtiya vardr.

(Bu biraz ingilizlerin rahatsz edilmemek iin

kapy kapama geleneini andrr). Yaamn
nihai zaferini, cenazelerde de temsil edildii
zere, kendi bana ayakta durabilme yete
nei olarak gren Umanorallar iin yalnzlk
ok nemlidir. Onlara gre yalnzlk stn ki
iliin ifadesidir, daha adi duygular ise srcldr . Kiisel yaam alan dier nedenlere
bal olarak da gereklidir. Limanorallarn al
glar ylesine gelimitir ki insan bedeninin
ileyii srasnda kard tm doal sesleri
duyarlar ve bu da onlar iin bir bakasna ya
kn uyumay katlanlmaz hale getirir.
Evlerin ekil ve yaplar sahipleri tara
fndan ooloran adl bir makine ile sk sk de
itirilir. Ootoran, Lilaromada bir plato ze
rine ina edilmi merkezi dev bir kubbenin
etrafn evreleyen kubbeciklerden meyda
na gelen Oolorefa Mimari Odasnda dur
maktadr. Ooloran ya da sonarmimar, eitli
ses ve notalar reterek bunlar bir irelyum
tozu dalgasnn iine yollar ve burada isteni
len ekil ortaya kar. Ardndan mknatslar
toz paracklarn tutar, s ekli dzeltir ve
ani bir scaklk d ile metal soutularak
ilem tamamlanr. Tatmin edici bir model
oluturulduunda model duraca yere ha
vada tanarak gtrlr.
Eer ziyareti bir Limanoralnn evine
davet edilirse, yataklara bakmas tavsiye
olunur. Bunlar, vcut bir yivin iinde yatabil
sin diye kelerinden ve yanlarndan asl
m, bir dizi dayanak vastasyla kenarlarla
temas kesilmi, yar hamak, yar iskeletli yu
muak ve esnek yataklardr. Yataa tutturul
m u olan yasta, sin ir m erkezlerinden
enerji ekip hcreleri yattrmas amacyla
biraz pozitif elektrik yklenmitir. Yatan is
keleti ise negatif enerji ile yklenmitir. Bu
yataklar kullanmak bir canllk yaratr ve Limanorallara, o kendilerine has seirte seirte, elastiki yrylerini kazandrr.
Seyyahlar Limanorann muhteem ya
plarndan en az drdn ziyaret etmelidir
ler. Tellanora, iinde gelecee ait resimler
gsteren moranalan ya da zaman telesko
punun bulunduu devasa merkezi bir sa
475

LMBO NUN GBE

londur. Daha kk salonlarda uygarln

sunduu farkl olanaklar da temsil edilir. Ay
r bir salonda, Limanorallarn cehenneminin
canlandrld ciralaison ya da Dehet M
zesi yer alr. Burada, Batfnn "uygar Hristi
yan medeniyetlerine ait birok grnt eli
inde ruhani durgunluk yaayan bir toplum
gsterilir. Tiyatro binas adann belki de en
gzel binasdr. Llla ro m a nn tepesinde,
yanlarnda taraalar ve lavdan yaplma ku
leler bulunan devasa bir kristal kubbedir.
Burada duoamovamolar denen, ses ve k
la evrenin mziini taklit eden ve yorumla
yan bir enstrman alnr. Limanorallar bi
naya uarak gider ve kubbenin iindeki sal
lanan tneklere asl kalarak mzii dinler
ler. nc bina ise, koku, tat ve ses kombi
ne sanatna adanm olan llarime'd'n. Bahsi
geen bu duyuya birden hitap eden sen
foniler yazlmtr, ancak bu fazlasyla edil
gen bir deneyim olduundan her seferinde
sadece ksa aralklarla sunulur. Drdnc
bina Oomalefa, tepeden denize bakan bir
burun zerine kurulu bir dizi salondan olu
ur ve buraya effaf bir kapdan geilerek
varlr. En yksek srt, yldzlar gibi kmelen
mi, minare ve kubbelerden mteekkil ta
kmyldzlaryla ift kuleli bir Samanyoluna
benzeyen bir dizi bina ile kapldr. Oomalefa
beslenme ve tp bilimlerinin merkezidir ve
en ufak bir rahatszl olan buraya koar.
Llmanorada birka zgn bilim vardr;
"uyku ly mezarndan karr gibi kadim
deyiler zerine kurulu, kiinin gemiini ve
geleceini rya analizleriyle zmek zere ta
sarlanan sonnology, yerkrenin kabuunu ve
i tabakasnn hareketlerini inceleyen yergr
bilimi leomarie ve eitli aletlerin yardm ile
hava deiimleri ve yaklaan seyyahlar hak
knda uyar veren ada gvenlii ilmi, Marie.
Tm bu hazrlklara ramen Limanora, Antark
tikann sularnn ekilmesi ve gneydeki ya
nardalarn snmesiyle ortaya kacak olan
nihai bir ykm tehlikesiyle kar karyadr.
(Godfrey Sweven, Limanora, the Island of
Progress, New York ve Londra, 1903)
476

LMBO NUN GBE, bebeklerin berbat bir

biimde sarho olduklar Kelt Lim bosuyla

kartrlmamas gerekir. Kurtuk biimli bir
lkedir, yle feci ekilde eyalet eyalet bln
mtr ki, artk burada, para para olma
dka, dnmek bile serbest deildir.

LNCOLN - LN LGUA

lke sakinlerinin beyinlerinde smsk

balanm paketler vardr, ama stlerinde
bilinmeyen adresler bulunur. En nemli kii,
ayn zamanda postac olan, Limbonun Gbeidir. Elinde Aziz Patrick asasyla evden
eve dolar ve u deimeyen soruyu sorar:
Size Rodezdeki tmarhaneden zeri gll
kk bir daraac gnderildi. Aldnz m?
(Antonin Artaud, L Ombilic des limbes, Pa
ris, 1925)

LNCOLN ya da ESRARENGZ, Pasifik Okyanusunda, Yeni Z ela nd a dan 1800 mil

uzakta, snm bir volkanik adadr. 1865
ylnda, havadan hafif bir arala Amerikan
i savandan kamakta olan bir grup g
neyli tutuklu tarafndan rastlant sonucu
kefedilmitir.
Yaknnda kendine benzer balina ekilli
bir komusu bulunan bu kurak ve kayalk
toprak paras, kefedildii zamanlarda denizkrlanglarnn ve martlarn snayd.
Adann sahillerinin koyu renk kumlar zerin
de foklardan, kabuklu hayvanlardan ve yumuakalardan oluan muhteem bir karma
topluluk yaard. Daha ierilerde toprak ani
den ykselerek ikiz konik tepeleri ebedi kar
la kapl volkanik bir dan hkmettii deva
sa bir plato oluturuyordu. Bu zirvelerin
etekleri, geni ve pitoresk hayvan eitlerini
barndran derin ormanlarla kaplyd.
Burada Nautilus adl mehur denizalt
nn mucidi olup adaya snm olan Kaptan
Nemo ile karlaan Amerikallar aknla
dm lerdi. Ancak bu bulumadan ksa
bir sre sonra yanarda harekete geti ve
alayan lavlar adann byk bir ksmn
yok etti. Bugn Kaptan Nemonun son evi
ne yalnzca okyanusun yzeyinde zorlukla
seilebilen kk bir kayalk alan ahitlik et
mektedir.

(Jules Verne, L'ile mystrieuse, Paris, 1874)

LNDON ya da OSSRAND, ORTA DNYA'nn bat kylaryla Mavi Dalar arasnda

uzanan bir blgedir. ERADORdan kp Lindondan geen Lune Nehrinin denize ulan
ca oluturduu hali olan Lune Krfeziyle,
Forlindon ve Harlindon olarak ikiye blnm
tr (Lune, Ortak Dilde, kadim Gri-elf szc
Lhnun karldr). Blgenin balca ehri
ve liman, GR LMANLAR diye bilinir. Orta
Dnyann Birinci a sonunda deniz tarafn
dan tamamen yok edilip yutulan byk Beleriand diyarndan geriye kalann hepsi budur.
Lindonda, ilerinden biroklar imdi
KUYTUORMAN denen yerdeki Orman elflerine katlmak iin Mavi Dalar am olan,
ya da HOLLNe gidenlerle birlikte ayrlmak
istemeyen elfler yaar. Bu alan vaktiyle in
sanlarn yardmyla MORDORun Karanlklar
Efendisi Sauronun glerini ikinci a sra
snda Lindondan dar atmay baaran Gilgalad tarafndan ynetilirdi. Gil-galad, Saurona kar insanlarla elflerin Son ittifaknn
nde gelen yelerinden biriydi, Karanlklar
Efendisine kar nihai muharebede, ORODRUN yamalarnda ld.
Sonraki yllarda Lindon, ikinci a
sona erdiren muharebede de bulunmu n
l denizci ve gemi yapmcs Cirdan ynetti.
Cirdan, nc ada Saurona kar mu
harebelerinde kuzey insanlarna sk sk yar
dm ederdi, ona kar hazrlanan planlar ko
ordine etmek zere kurulm u olan Akdivann yesiydi.

(J.R.R. Tolkien, The Returr o f the King,

Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmarillion, Londra, 1977)

LN LGUA, Gney Gallerde, Severn kys

yaknlarnda fazlasyla derin bir gelgit havu
zudur. ylesine derindir ki gelen dalga hi
bir zaman iini tam olarak dolduramaz. Dal
galar ekilmeye baladnda havuz, yuttu
u sular da yksekliinde bir fskiye ek
linde pskrtr.

(Geoffrey of Monmouth, Historia Regum Britanniae, S 12. yzyl)

477

LPERDA - LLAREGYB

LPERDA, Dou Akdenizde, OsmanlI Trk

lerinin yaad bir limandr. Seyyahlar renkli

pazar meydannda, Farisi korsanlarn getir
dikleri kleleri satn alabilir. Pazarn yaknla
rnda, Liperda Paasnn, ho nili bahele
riyle dikkat eken bir saray bulunur.
(Eliza Fowler Haywood, Philidore and Pla
centia: Or, L Amour trop Delicat, By Mrs.
Haywood, Londra, 1727)

LTVANYA (Baltk blgesindeki Litvanya ile

kartrlmamaldr), Transilvanyadan daha
az netameli, melankolik bir lkedir. Litvanya,
bir bataklklar, karanlk ormanlar ve karla
kapl dalar lkesidir. lkenin her yannda
-kim i zaman tehlikeli Litvanya kurtuklarnn
musallat olduu, kimi zaman da kana susa
m msrif ailelerin igal e ttii- Neo-Gotik
atolar bulunur.
Seyyahlar bilmelidir ki Litvanyada s
rekli yamur yaar, tabii kar yad ya da
gkten elma byklnde dolu taneleri
boand zamanlar hari. Nadir de olsa,
dnyann bu taraflarna zg fkeli bir rz
gr uultusu eliinde ayn anda yamur,
dolu ve kar yad da olur. Litvanya Uzun
Klar lkesi" diye bilinir.
Burada iki otel tavsiye edilebilir: Barlskdat Han ve Versalis Oteli: her ikisinde de et
kileyici bir bayanlar orkestras mzii eli
inde, kehribar renginde mest edici bir ki
olan starka ikram edilir.

(Henri Guigonnat, Demone en Lituanie, Pa

ris, 1973)

LLAREGYB, Galler sahilinde Dewi Nehri a

znda (nfusu be yzden az) bir liman kenti
dir. Kk, mahmur bir kaplca olan Llaregyb, papatya dolu ayrlar ile, ehrin yann
dan boylu boyunca topallayarak deniz kena
rna dek inen, tavanlarn dolat ve kambur
slluetli bir ormanlk olan St Orman arasna
konumlanmtr. evredeki gr otlaklarda
478

ineklerle keiler otlar ve yaknlardaki Eek

Yokuunda da eekler gezinir.
Llaregybin yalnzca anacaddesi
vardr: Tagiyme Caddesi, istiridye Evleri ve
Eek Caddesi. ehrin geri kalan kaldrmtal dar sokaklardan meydana gelir ve as
lnda mimari adan pek de gz alc bir
zellii yoktur. rnein, Tagiyme Caddesi,
ounlukla iki katl, ham renklerle boyanm
ve pembeye bulanm meskenlerden olu
ur. Burada birka zenti on sekizinci yzyl
evi bulunsa da, ou u anda bakmszlk
tan harap durumdadr. Bethesda apeli ve
mezarlnn fazlaca bir tarihi nemi yoktur.
Llaregybin sporculara da sunabilecei faz
la bir ey bulunmaz. Kurbaalarnn fazlal
yla tannan Dewi Nehri ylesine youn bir
kaak balkla maruz braklmtr ki, ziya
reti balklara pek bir ey kalmamtr. Lla
regybin asl cazibesi, tuhaf kaldrmtal so
kaklar, kk balklk liman ile burada ya
ayan ve ilgin bir bireysellie sahip insan
larn sohbetleridir. Belediye Saraynn nn
deki tulumba, ehir halknn topland ana
meknlardan biridir ve byk ihtimalle dedi
kodunun da merkezidir.
Kk liman genelde dalgalarla ykse
lip alalan balk tekneleri ile doludur. Ha
vada en ufak bir tehlike bile olsa yerli balk
lar bala kma konusunda ar isteksiz
olurlar ve frtnal gnleri Denizcinin Kollar/nn konforuna snarak geirmeyi tercih
ederler. Bu birahane, saatinin son elli yldr
on biri gsteren akrep ve yelkovanyla nl
dr. Bylece saat hep Denizcinin Kollarnn
al saatidir. Burada, scak, kvamsz, ac
bira satlr, akamstleri de mzik ve ark
sylemek serbesttir.
Her ne kadar dk bir ihtimalse de
Denizcinin Kollar'nn dolu olmas durumun
da se, ehrin tepesinde para deyen misa
firlere ak olan Koy Manzaras'nda kalmak
mmkndr. Bu pansiyonu, ilk evliliinde
emekli muamba satcs Bay Ogmoredan,
kincisinde ise batk ganyan bayii Bay Pritcharddan olmak zere iki kez dul kalm olan
Bayan Ogmore-Pritchard idare eder. Koy

LLUNET AYNASI - LOCUS SOLUS

Manzaras hem temizlii hem de tozsuz ya

tak odalar sebebiyle tavsiye edilir. Gerek
ten de bu dul bayan misafirhanesinin temiz
liine ylesine byk bir zen gsterir ki,
misafirlerin ayaklaryla hallara basmasna
ya da araflarnda uyumasna izin vermek
tense, onlar reddettii sylenir.
Llaregyb halk ar derecede dindar
dr; ounun yataklarnn zerinde hl
Yapmayacaksn yazan plakalar vardr. Bir
birine bal bir topluluktur ve herkes komu
sunun ileri hakknda detayl bilgi sahibidir.
Priten olmalarna ve kendi ahlaki standart
larna uymayanlar dlamaya meyletmeleri
ne ramen, bakalarnn en ufak cinsel ta
knlna kar bile arzu dolu bir ilgi duyarlar.
Az sayda soyad bulunan ou toplu
lukta olduu gibi, burada da ayn adl kiiler
meslek ya da zanaatlarna gre ayrt edilir.
Frnc Ekmek Dai , cenaze levazmats
lm Evans, apel orgcusu Orgcu Mor
gan", st ise St Ocky diye bilinir.
Llaregyb halknn ou szel yetenekleri, net
telaffuzlar ve neredeyse iirsel konumala
ryla gze arparlar. Her sabah ve akam
kendi iiriyle insanlar selamlayan vaiz Peder
Eli Jenkins, bu yetenein en iyi rneidir.
Kasabann yemekleri, geleneksel Galler yemekleridir. Galler pastas, cawl, prasal balk suyu ve halkn toplad deniz ta
raklar. Ziyaretiler artk baz pimi et ye
meklerinden sklm olabilirler, ancak sy
lentiye gre kasap, kr faresi ve kstebek gi
bi, insan tketimine uygun olmayan etleri de
satmaktadr.
Biraz tarihi deeri olabilecek bir yer,
Peder Eli Jenkinsin mistik bir hyk olduu
nu syledii, ehrin arkasndaki Llaregyb
Tepesidir. Buras aslnda Keltler Yaz Topraklarn terk etmeden nce, blgede yaa
yanlar adna yaplm bir ant ve Kelt rahip
lerince ynetilen evlilik trenlerinin yapld
mekndr. Tepede talardan yaplm bir
ember vardr, ancak bu, Kelt rahipleri de
il, ehrin kasabnn olu tarafndan yapl
mtr. Yine de bu tepe trmanmaya deer
dir, nk buradan ehrin panoramik bir g

rntsn izlemek mmkndr. Romantik

seyyahlar, yaknlarda bulunan ve flrt eden
iftlerin ska urad St Ormann gr
mek isteyebilirler.
(Dylan Thomas, Under Milk Wood, a Play for
Voices, Londra, 1954)

LLUNET AYNASI, Meledin Dann etekle

rinde bir maarann kayalk duvarlarndan

damlayan dere sularnn besledii kk,
s bir glettir. Meledin Da, PRYDANin
kuzeyinde bir blge olan ZGR COMMOTLAR lkesindeki Llawgadarn Dalarnn zirvesidir. Aada, Meledin Dann
eteklerinin balad yere dek aalarla
evrelenmi, uzun oval bir su birikintisi olan
Llunet Gl bulunur.
zgr Commotlar lkesi insanlarnn il
mine gre, kendini bilm ek isteyen kiinin
Llunet Aynasnn sularna yle bir bakmas
yeterlidir. CAER DALLBENI Taran, gerek
kimliini kefetmek zere yollara dtn
de, MORVAnn dii efsuncusu ona Aynadan bahseder. Taran sonunda Aynaya
vardnda suyun kristal yzeyine bakar ve
kendi aksinden baka bir ey gremez. Llunete giden tm seyyahlar gibi o da kendisi
nin sadece kendisi olduunu kefetmitir.
(Lloyd Alexander, Taran Wanderer, New
York, 1967)

LOCUS SOLUS, Paris yaknlarnda Montmorencydeki Seine-et-Oise blmnde ok

geni bahelerle evrili byk bir villadr.
Locus Solu, bilim adam Martial Canterelin
maliknesidir ve iinde usta ile yardmclar
nn yaamlarn bilim sunana adadklar
birka laboratuvar bulunur.
Bahede Canterelin ustalkl yenilikleri
ile birka sanat eserinin sergilendii pav
yonlar vardr. Bunlarn arasnda kif Echenozun Timbuktudan getirdii kilden yapl
m plak bir gen adam heykeli de yer
479

LOCUTA

alr; heykelin sa elinin iinde, amenorrhea

tedavisinde mucizeler yaratan Arthemisia
maritima adl bitki yetiir. Heykelin yerleti
rildii ni, on beinci yzyldan kalma kum
altna gml bir Breton kenti olan Gloannice ait tane alak kabartma ile talandrlmtr.
Ziyaretilerin beenisine sunulan bir
dier ilgin nesne ise Canterel tarafndan
meteorolojik deiimleri tahmin etmek zere
icat edilmi, karmak bir aletin iinde salla
nan bir bcektir. Bu alet en ufak bir esintinin
ynn ve kuvvetini on gn nceden belirle
yebildii gibi, gelecekteki her bulutun boyu
tunu, saydamszlk ve younluk potansiyeli
ni tahmin edebilir. Bcek aslnda doann
etkilerine maruz braklm bir sanat eseridir
ve Dr. Canterelin tamamen acsz bir ope
rasyonla elde ettii insan dii ztnden ya
plma incelikli bir mozaiktir. Bu prosedrn
kefi Locus Solusa di ars eken birok
kiinin gelmesine neden olmu ve Dr. Can
terel de di ztn pratik nedenlerle kul
lanmaya karar vermitir.
Ziyaretiler bahenin en gneli yerle
rinden birinde iri bir tr elmas greceklerdir.
Bu elmasn iinde Canterelin yaratt zel
bir su olan aqua-mican bulunur. Bir oksijen
lerine ilemi sayesinde insanlar ve hayvanlar
bu suyun iinde karada nefes alrmasna
nefes alabilirler.
Locus Solus ziyaretinin en ilgi ekici
yan D irili Pavyonudur. Burada, buzda
saklanan cesetler Canterelin iki byk icad
sayesinde aniden yaama dner: vitalium
ve rsurrectine. Rsurrectine cesedin kafa
tasna konur ve bylece orada bir zar olu
ur; ardndan enjekte edilen vitallum'un zar
la temasa gemesiyle beraber bir elektrik
dearj meydana gelir. Bu dearj sayesinde
ceset geree yakn bir ekilde doruluverir. Dr. Canterel bu prosedr mkemmel
letirerek cesetlere insan hayat boyunca en
sk tekrarlanan hareketleri kazandrmay ba
armtr. Artk canlya benzerlik yanlsamas
tamamlanm durum dadr: cierler nefes
alp vermekte, dudakla^ szckleri olutur

makta, eller se havada sallanmaktadr. Her

ceset bu deneyime uygun olmadndan Dr.
Canterel uygun olanlar byk bir titizlikle
seer.
Her ne kadar ziyaretilere Locus Solusta rehberlik etme grevini b izza t Dr.
Canterel stlenmi olsa da, baz hassas ki
iler, ieride durmadan kznn ldrl
nn detaylarn tekrarlayan yalca bir centil
menin bulunduu Delinin Pavyonundan
uzak durmay tercih edebilir.
(Raymond Roussel, Locus Solu, Paris,
1914)

LOCUTA, Oul Lemuel Gulliver tarafndan

kefedilen, LAPUTA tesinde bir adadr.
Daha ok ticaret iiyle uraan adann nfu
su olduka youndur. Locutallar dnyann
tm milletleri ile ticaret yapm ve dier in
sanlarla iliki kurup yeni deneyimler edin
dike kanun ve greneklerini deitirmeleri
gerektiini kefetmilerdir. Uzun almala
rn nihayetinde, farkl dillerin geliimi sre
cinde insan topluluunda meydana gelmi
anari ve karklk yznden, farkl toplumlarn farkl ihtiyalar ve kanunlar olduu so
nucuna varmlardr. Bu yzden Locutallar
zamanlarnn ounu dil ve hitabet alarak
geirirler. Adann etraf, Locutal ocuklar
zerinde oturmu ders alrken grebile
ceiniz saysz basamakla evrilidir.
Locuta yeni bir lke le temasa geti
inde ilikileri yrtebilmek in yeni dzen
lemeler yapar. rnein, Locutallar ngiliz
toplumunu dokuz szck tr eklinde ana
liz etmilerdir. En kadim ve birinci snf olana
ilev denmi ve drt alt gruba ya da isime
ayrlmtr: her eyi ynetenler, nsanlar ve
yerleri ynetenler, hayal gc ile uraanlar
ve kategorize edenler. Locutallara gre,
isimlere her zaman, efendilerinin zelliini
ya da niteliini ilan eden ikinci snflar elik
eder. Bunlar, yani Sfatlar, ok nemlidirler
nk isimler, itibarlar nedeniyle onlara ba
mldr. isim lerin eylemlerine, Fiil denen

LODIDHAPURA - LOMB

nc bir snf elik eder. Bala denen

drdnc snf Britanyal rahiplerdir: onlarn
yardm olmadan taraflar bir araya gelemez.
Locutallarn dier toplumlar ne ekil
de analiz ettii ise bilinmemektedir.
(Mrs. E.S. Graham, Voyage to Locuta; A
Fragment by Lemuel Gulliver Junlor, Lond
ra, 1817)

LODDHAPURA, Kamboya ormanlarnda,

nl Czaml Kral n ynettii bir ehirdir.
ehre yaklatka koca ktleleriyle gzyzne doru ykselen tapnak ve tatan saray
lar hemen gz alr. Zarafetle ilenmi kuleler
heybetli bir ihtiam ile aalarn zerlerin
den ykseklere doru uzanr. ehrin giriin
de, zerinde neredeyse tamamen plak k
lelerin altklar tarlalar vardr. Klelerin ev
leri, ehir duvarlarnn yaknna dikilivermi
sazlktan evlerdir. ehir kapsnn ardnda,
anak mlek, gm ve altn sslemeler ile
kilim, koku, silah, zrh ve baka birok ey
satan kck dkknlarn sraland Lodidhapura sokaklar uzanr. Dev aalar ile
iri allklar, iki yannda heykeller ve stnlar
dizili, kvrlarak giden sokaklar glgeler. Te
melinden en yksek kulesine dek bol ssle
mek ve parlak renkli seramiklerle bezeli Kra
liyet Saray ehrin en muhteem binasdr.
Lodidhapura dini olduka basittir: in
sanlar tm ehre hkmeden tapnakta Yokedici ivaya tapar. Ayn zamanda, Brahmer
ve Vinu adl daha kk iki tanrya da ta
parlar.
Lodidhapurann gl bir ordusu var
dr. Askerler pirin zrh ve deri giysiler giyer,
pirin mifer takarlar. Genelde kullandklar
sava aletleri kl, mzrak, yay ve oktur.
Lodidhapurann Czaml Kralnn bir
rahatszl, buraya 1930da gelen Amerikal
kif Gordon King tarafndan tedavi edilmi
tir. Anlalan Amerikal ormanlarda sanrlar
iinde dolanrken, Lodidhapurann yksek
rahibini bir kaplann saldrsndan kurtarm.
Minnettar olan kral ise onu hizmetine aldr

m. King, rakip kent PNOM DHEK'in pren

sesini kurtardnda kraln gznden d
m ve sonunda bizzat Czaml Kral tarafn
dan lmle tehdit edilmitir. King kraldan
yakasn, aslnda onun dkn olduu bir
mantar trne kar ortaya kan alerjik bir
reaksiyonun neden o ld u u , szde czam n iyiletirerek kurtarm.
Lodidhapura ziyaretilerine, kraln f
kesini zerlerine ekmemeleri tavsiye edilir
nk aksini yapanlar, bir tr insan ile hay
van dv saylabilecek ve ayn zamanda
ok popler bir Lodidhapura oyunu olan
kaplan snavna tabi tutulurlar.
(Edgar Rice Burroughs, The Jungle G irl,
New York, 1931)

LOFOTEN, ayn adl ada ile kartrlmamas

gereken bir mezarlktr. Mezar talar ile s
rekli yaan yamuru dnda, souk insan
eti ile beslenen ve iman olduklar gibi sa
ylar da fazla olan kargalaryla mehurdur.
phe gtrr kimi tanklara gre, Lofoten
Mezarlmdaki ller, baz yaayan tann
m kiilerden daha az ldrler.

(Oscar Venceslas de Lubicz Milosz, Les

Sept solitudes, pomes, Paris, 1906)

H indistan sa hilin de bir lkedir.

Lombun ana rn Combar Blgesi orman
larndan toplanan biberdir. Blgedeki ylan
lar yznden, Lomb halk gvenli biber top
layabilm ek amacyla el ve ayaklarn, sal
yangozdan yaplma bir sv ile svarlar. Com
bar Blgesinde iki ana ehir vardr: her biri
Hristiyan ve Yahudi karm topluluklardan
oluan Fladrine ve Zinglantz.
Lombun balca ehri, ayn adl dan
eteklerindeki Polombedir. Polombe kuyusu
buradadr: Kuyunun sularnn kokusu ve tad
her saat deiir ve sylentiye gre buradan
kez su imekle, yeryznn hangi hasta
l olursa olsun iyileir. Polombe sakinleri
LOM B,

481

LONGJUMEAU - LORBANERY

kuyudan sk sk su ierler ve ne hasta olur,

ne de yalanrlar.
Lomb halk, basitlii, yumuakball
ve zerinden elde edilen krdan dolay,
kze tapar. kz alt yedi yl boyunca a
ltrdktan sonra etini yerler. Yar insan yar
kz putlar yapar, kt ruhlarn bu putlar
araclyla onlarla konutuuna inanrlar.
ocuklar adak trenlerinde Lomb putlarna
kurban edildikleri iin, seyyahn bu lkeye
giderken yannda ailesini gtrmesi tavsiye
edilmez.
(Slr John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

LONGJUMEAU, Fransada hi kimsenin

terk edemedii bir ehirdir. ehir halk bir
ok kereler Borno, Yeni Zelanda, Tlerra del
Fuego ya da Grnlanda gitme planlar yap
m, ancak her seferinde seferlerini ertele
melerine neden olacak bir ey olmutur. Bi
risi anahtarlarn unutmu, bir bakas uyu
yakalp treni karm, bir dieri de ya bile
ini burkmu ya da czdann unutmutur.
Longjumeau yerlileri ehir dnda hibir ce
naze, dn ya da vaftiz trenine katlma
mlardr. Bir keresinde bir ift kamay ba
ardn sanmtr: kendilerini Versaillesa
gtrecek (gtreceini sandklar) bir tre
nin birinci snf vagonuna binmilerdir. An
cak tren kalktnda, ona bal olmayan va
gon geride kalmtr.

(Lon Bioy, Les captifs de Longjumeau ,

L Oeuvre Complte, Paris, 1947)

LONGSHAVV, AYIRAN SEL Nehrine Batdan katlan bir rman kylarnda, bir kale
ve yerleim blgesidir. Longshavv, gzel ev
mimarisi ile askeri savunmann bir bileimi
gibidir. Aslen bar zamannda ina edilmi,
saldrdan korunma amal kuleler ve istih
kamlar daha sonra eklenmitir. Kale rman
kysndadr ve etraf bahelerle evrilidir.
482

Kalenin zirvesi ve sivri ulu kuleleri, incelik

leri nedeniyle ilenmi fildiine benzetilir.
Longshaw un zerinde kalenin e fen disi
Godrlckin kaza geirilmi geyik armal fla
mas dalgalanr.
(William Morris, The Sunderlng Flood, Lond
ra, 1897)

LORBANERY ya da PEK ADASI, YERDE

NZ Takmadalarnn uzak gney ucunda,
byk ve alak bir adadr. Denizden bakn
ca adann tamam yeil grnr. Bunun ne
deni, adann zerinde yrnmeyen ya da
zerine bina yaplmam her metrekaresinin,
yapraklaryla kk trtlcklarn beslendii
ve ada ekonomisinin temeli olan alak ve
yuvarlak tepeli hurbah aalarna braklm
olmasdr. Adadaki her erkek, kadn ya da
ocuk, ipek bker ya da dokur. Adada iki
tr ipek vardr: mavi ipek ve uzun zaman n
ce HAVNORdaki kralieler tarafndan giyi
len, ei emsali bulunmayan al pek veya ej
derha alevi".
Geceleri tm hava kk trtlcklarla
beslenen kk, gri yarasalarla dolar. Adal
lar yarasalar ldrmeyi ktlk alameti ola
rak kabul ederler, nk onlara gre, eer
insanolu trtlcklarn srtndan geinm e
hakkna sahipse, kk yarasalarn da bunu
yapmaya hakk vardr. Geleneksel olarak
pek boyama ilemi bir sihirbaz ya da by
c gzetiminde yaplr ve hurbah baheleri
mevsim d yamurlardan Baheci" olarak
bilinen ikinci bir byc tarafndan korunur.
Yerdenizln tamamnn karanlk bir g
cn etkisi altnda olduu yllar boyunca (k
bu g en sonunda yce byc Ged tara
fndan SELDORda yenilgiye uratlmtr)
Lorbanerynin byclk geleneklerinin o
u yok olup gitmi ve ada genel bir kaytsz
lk haline brnmtr, ipek dokumaclar
geleneksel byclk yeteneklerini terk et
tike ipein kalitesi dm ve ada ekono
misi ciddi bir yara almtr. Ayn anda birka
byk ticaret kadrgasn barndrmak zere

LORBRULGRUD - LREN

ina edilmi olan Sosara Liman tamamen

terk edilmi ve Lorbanery evlerinin bir za
manlar parl parl parlayan boyalar solmaya
balamtr.
Adaya zg tarifi imknsz bir ekle
gre ina edilmi Lorbanery evleri olduka
gariptir. Bunlar, her yerde bulunan hurbah
aac dallarndan yaplm saz atl kk
ve rastgele yaplardr.
(Ursula K. Le Guin, The Farthest Shore,
Londra, 1973)

LORBRULGRUD, BROBDNGNAGn ba

ehridir.
LREN , ORTA D N Y A 'da, DUM ANLI
DALAR ile ULU NEHR arasnda kadim,
ormanlk bir arazidir. Gmdamar Nehri ya
da Celebrant, Ulu Nehirle bulumadan n
ce Lrien'den geer. Lriene Lothlrien, i
eklerin Lrieni ve Yabanellerin Altn Or
man da denir. Ancak Yksek-elf dilindeki
zgn kadim ad, "ark-Syleyen-Vadininlkesi" anlamna, Laurelindrenand. Lrien
bir vakitler Orta Dnyadaki elf diyarlarnn
en gzeliydi, ama imdi byk lde terk
edilmitir. Yllar boyu baehri CARAS GALADHON olan Lrienin Hanm ve Beyi Galadriel ile Celebornun diyar olmutur.
O sralar Orta Dnya'da yaayan, varl
n srdrm Yksek-elf rknn en asili
olan G a la d rie lin g c , L rie n i MORDOR'daki Karanlklar Efendisi Sauronun Or
ta Dnyaya getirdii ktlkten korudu ve
bu diyar, barl, sakin bir yer olarak kald.
Btn biimlerin net, btn renklerin parlak
olduu Lriende hi rahatszlk ya da hasta
lk yoktu. D dnya, elf krallna gelen her
kese biimden yoksun ve belirsiz grnr
d. Lrien'e girmek, zamanda bir Kadim
Gnlere ya da Birinci aa dnme hissi de
yaamakt. AYRIKVAD kadim gnlerin bir
ok ansn korur ama Lriende sanki bu
dnem hi sona ermemi gibidir. Gerekten
de ziyareti, o Lriendeyken zamann hi

gemedii duygusuna kaplr. Elflerin kendi

leri ok az deiir, bu da evrelerindeki
dnyann ok hzla deiiyormu gibi g
rnd anlamna gelir. Ancak, geen ylla
rn farkna varmadklar iin, deiim duygu
lar pek azdr. SHREl bir hobbit olan Sam
Gamgee, Lrienin mucizesini, bir arknn
iinde gibi olmaya benzetmi, ayn anda
hem yurdunda hem de tatilde olmak diye
zetlemiti.
Lrien, byk mellym'iyle, dallarn, yu
kar doru fkrmadan yatay olarak yayld
gm -gri gvdeleriyle heybetli m allorn
aalaryla nlenmitir. Tepeye yakn yerde
gvde birok daldan oluan bir taca bl
nr. Burada elfler ya da Galdhrim, talan de
dikleri platformu ina eder, bu platform ze
rinde yaarlar. Platformlarn duvarlar ya da
parmaklklar yoktur, sadece rzgra kar
korunma olsun diye hafif, hareket edebilen
bir paravanalar bulunur.
Aalarn, bahara kadar yapraklarn
dkmemek gibi benzersiz bir zellii vardr.
Yapraklar sonbaharda altn rengine dn
r, ancak bahar gelince de ormana altn
rengi bir zemin salarlar, dallar da sar to
m urcuklarla dolar. Tek istisnasyla, mallornun bilindii yegne yer burasdr: Sam
Gamgeeye Galadriel tarafndan bir tohum
verilm iti ve imdi Shireda serpilm i bir
mallorn vardr. Lrien bir de sar, yldz bii
mi iekli bir k bitkisi olan e/anorve beyaz
ya da ak yeil iekli narin niphrediile ta
nnrd.
Lrienin kalbi, mis kokulu imenlerle
kapl ve iki aa emberiyle evrili byk
bir tmsek olan erin Amrothtur. i ember
soluk altn rengiyle kuanm ma/fomlardr,
dtaki ise kar gibi beyaz gvdeleri olan
yapraksz, biimli aalardan oluur. Her
ta ra f elanor ve n ip h e d rii\e bezenm itir.
emberin tam merkezinde yapraklar ara
snda beyaz bir talan'n parldad ulu bir
aa durur.
erin Amroth Ulu Nehir ile Gmdamar arasnda bulunan ve Lrienin Naithi
ya da Gre diye bilinen alandr, koca bir
483

LREN

mzrakban hatrlatan bir biim i vardr.

Herhangi bir yabancnn Gmdamarfn
geip Naith'e girmesine izin verilmesi bir ay
rcalkt. Bu noktaya varan ziyareti, daha
sonra, dost mu dman m olduu konusun
da yargya varsnlar diye Bey ve Hanm'
grmeye gtrlrlerdi. Tek bana geriye
dnmesi mmkn olmazd, nk patikalar
yakndan kollanrd. Elf prensesi Arwen ile
isildurun vrisi ve Yeniden Birlemi Krallkn mstakbel kral Aragorn, erin Amrothta ballk yemini ettiler. Kocasnn 120
Drdnc ada lnn ardndan Arwen lmek iin buraya dnd.
ilk olarak ikinci ada kurulan Lrien,
Yzk Sava srasnda, her ikisi de gravity
ve gzellikleriyle tannan Galadriel ve Celeborn tarafndan ynetiliyordu, ikisinde de
ok ileri yalarnn hibir izi yoktu; sadece
gzleri uzun anlarnn derinliini gsteriyor
gibiydi. Galadriel'in kendisi kt Saurona
kar mcadelenin belli bal taraflarndand.
Ona kar mcadeleyi koordine etmek iin
Akdivan ilk toplantya aran oydu ve k
tln glgesini Lrienden uzakta tutan
da Elf krallarnn Yzknden biri olan
Nenya ile onun gcyd.
KUYTUORMAN'IN ELFSARAYLARI'nn
elflerinin aksine Lrienin elfleri, batya yol
culuu yapm ve orada yllar geirmi, bu
sre iinde daha bilge ve adil hale gelmi
Yksek Elflerdi. Ouenya ya da Yksek Elflerin kadim dilini muhafaza etmilerdi, ama
ancak trensel amalarla kullanrlard. ou
kez Gri Elf dili ya da Sindarin konuulurdu.
Orta Dnyann elfleri birok zanaatta
beceri sahibidir, yaptklar her ey neredey
se sihirli bir zellii varm gibidir - rnein
karanlkta parldayan bir ie, ya da atalar
nn dvd, civarda orklar ya da goblinler
varsa souk, mavimsi bir kla yan kllar
gibi. Metalden narin nesneler yaparlar: i
eklerle, gm ve altn ieklerle bezen
mi bir kalkan ve altn iekler eklinde tokalar olan kemerler gibi. Elfler kumalarn
ince ipekimsi bir maddeden dokur, rengini
tayin etmek zordur. evresine gre renk de
484

itirir, yaprak, dal, su ve tala ilikilendirilen btn renklerle ldar. Bu elflerin yeryzndeki ve uzam sevmesini, yeraltndaki yerleri sevmemesini yanstr gibidir (bu
zellik, Kuytuorman elflerince paylalmaz).
Elf kayklar ise gerekten sraddr.
Genellikle gri renge boyanrlar ve elflere g
re, ne kadar ar yk yklenirse yklensin,
dier kayklar gibi batmazlar. te yandan,
yanl idare edilirlerse eer, yoldan aabi
lirler. ipleri, hem ok dayankl, hem de ok
hafif olan bir maddeden, hithlainden yapl
mtr.
Elfler, baka yerlerde pek bulunmayan,
g vericilik ve dayankllk zellikleriyle dik
kati eken yiyecekler ve iecekler hazrlar
lar. Lembas ya da yolaz, yapraklara sarl
m, gnler boyu tatlarn koruyan kk
peksimetlerdir. Gl-Kentin kram'larndan,
hatta ANDUN VADLERnin pek nlenmi
ball reklerinden bile daha tatl, daha lez
zetlidirler.
Elfler fizik olarak uzun boylu ve gzel
dir, tenleri beyaz, salar siyah ya da altn
rengidir, son derece ahenkli sesleri vardr.
Sessizce hareket ederler, hayvanlar konu
sunda zel bir kavraylar var gibidir. Atlara
eyersiz binerler, bineklerini idare etmek iin
dizgine ihtiyalar yoktur. En huysuz at bile,
bir eltin sesine sknetle boyun eer. Ciddi
ve kibar bir halktrlar; kendi makam ne ka
dar yksek olursa olsun, bir elf konuunu
karlamak iin daima ayaa kalkar.
Tek Yzkn ORODRUNde yok olu
undan sonra, G aladrielin sahibi olduu
Kudret Yz de, elflerin kendileri de g
lerinin byk ksmn y itird i. Eyll 3021
nc ada Galadriel denizi geerek
batya gitti, Celeborn ise artk ktlnden
arnm olan Kuytuormanda, Dou Lrien
denen yeni bir koloni kurdu. Galadrielin gi
diinden sonra Lrien'in gzelliinin byk
ksmn kaybettii ve nl aalarn o olma
dan hayatta kalamadklar anlalyor.
Lrien, Amroth ve Nimrodel destanla
ryla yakndan ilikilendirilir. Dalardan gelip
Gmdamara karan s bir derenin adn

LOTUS YYENLER ADASI - LUDSTADT

tayan Nimrodel, ok gzel bir elf kzyd.

eytani Balrog MORA cceleri tarafndan
uyandrlnca birok elf LrlenI terk etti ve
denizi ap douya dnd. N im rodel ve
sevgili Amrothu, ayrlan elflere katlmak iin
ayr ayr seyahat ettiler ve N im rodel AK
DALARn geitlerinde kayboldu. Bir frtna
bekleyen Amrothun gemisini denize savu
rup onu Nimrodelden uzaklatrrken, Amroth denize atlad, ikisi de bir daha asla g
rlmedi. Gney rzgr esip de Nimrodelin
sular nihayet, Lrien elflerlnin o gn yola
kt yer olan Belfalas Koyuna ulanca,
Amrothun sesinin duyulduu sylenir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

LOTUS YYENLER ADASI, Akdenizin inili

kl dalgalar arasna kuruludur. Sahilin
sar kumlar, bitkin bir hayalperestin geir
mesini andran bir esinti ile uuur ve gn
vakti, sonsuz bir akamstne benzer.
Adada, lotus iekleri yiyerek tm dn
yevi kayglardan arnm bir halk yaar. Bu
nsanlar iyi yrekliliklerinden dolay, sofrala
rn paylaan her misafire bu ieklerden k
ram ederler. Masum misafir lotusun tadna
bakt andan itibaren lkesine dnme arzu
sunu yitirir ve ancak zor kullanlarak gnde
rilebilir. Eer misafir lotus yiyenlerin yemei
ni paylamaya karar verirse, sahilin gittike
uzaklatn, etraftakilerln seslerinin mezar
dan gellyormuasna clzlatn fark ede
cek ve uyank olsa dahi kendini uykuda his
sedecektir. Daha da garibi, bilinmeyen bir
mzik sesi duyacak ve bunun kendi kalbinin
kulaklarnda nlayan sesi olduunu anla
mayacaktr.

LUANA, Yeralt ktas PELLUCDAR'n Lural

Az blgesinde ANOROC Takmadalarnn
kuzeydousunda byk bir ada grubudur.
Adalarn nfusu youndur ve imdiye kadar
kimse bu konuda detayl bir bilgi vermemi
olsa da, halknn ok gzel olduu sylenir.
Luana halk da tpk A noroclu bakr tenli
Mezoplar gibi, yetenekli denizci ve balk
lardr. Yzyllar boyu iki ada grubunun rakip
olmasna ve sk sk sava halinde bulunma
larna ramen, u an rekabetleri yalnzca
yaptklar gemilerin mkemmellikleriyle s
nrldr.

(Edgar Rice Burroughs, Pellucidar, New

York, 1923)

LUBEC, yeri bilinmeyen ve inde yaayan

kimsenin fakir olmad bir ehirdir.
Lubec erkeklerinin cinse l organlar
yoktur; bunlar Belediye Saraynda saklanr.
(CAPLLARAda da buna benzer ama ok
daha hayati bir prosedr izlenir). Bu organ
lar gerektiinde, Lubec kadnlarnda yara izi
eklinde gze arpan dii cinsel organlara
uygulanr. Erkek cinsel organlar bazen hiz
metkr retimi iin kiralanr, ancak bunlar
serseriler ile dilencilere verilmez. Bylece
layk olmayan bir snfn neden olaca s
kntlar ortadan kaldrlm olur.

(Broualde de Verville, Le moyen de parve

nir. Oeuvre contenant la raison de tout ce
qui a est, est, et sera, avec dmonstrati
ons certains et ncessaires selon la recont
re des effets de vertu, Paris, 1880)

LUDBTALLYA, G ID AKTAVUKSTAN n

baehridir.

LUDSTADT, LUTHA'nin baehridir.

(Homeros, Odysseia, 9. yy; Alfred, Lord

Tennyson, "The L o to s-E a te rs , Poems,
Londra, 1833)
485

LUGGNAGG - LUQUEBARALDEAUX ADALARI

LUGGNAGG, en nemli ticari ortaklarndan

biri olan Japonyann yz fersah gneydo

usunda byk bir adadr. Japonyaya gi
den gemiler, gneydou sahilindeki ana li
manlardan biri olan Clumegnigden kalkar.
Buradan GLUBBDUBDRBe de gemi kal
kar. Baehri, Trildrogdrib diye de bilinen
Traldragdubdur.
Luggnagg, masraflar devlet tarafndan
karlanan ziyaretilerine gsterdii misafir
perverliiyle tannr. Kraln iskemlesinin toz
larn yalama erefine nail oldunuz eklinde
ifade edilen bir saray davetiyesinden, ze
rinde ne yazyorsa aynen o anlalmaldr.
Taht odasna kabul edildiinde ziyareti bir
yandan yerleri yalarken bir yandan da g
bei zerinde ne doru srnmelidir. Ya
banclar saraya arldklarnda, yerlerdeki
tozun fazla utan verici olmasn engellemek
iin nlemler alnr. Ancak eer sradan bir
devlet adamnn sarayda gl dmanlar
varsa, yerler onun iin ylesine tozla kapla
nr ki, tahta vard srada ya boularak l
mek zere ya da konuamayacak durumda
olur. Kraln huzurunda tkrmek ya da az
n silmek byk su olduundan, lm ce
zas, yerlere yirmi drt saat iinde ldren,
koyu bir zehir serpitirmek kaydyla uygula
nr. Ancak kraln m erhametini gstermek
-v e yeni ziyaretilerin korkularn savutur
m ak- iin unu da eklemek gerekir ki, bu tr
uygulamalardan sonra zehirli blgeler dik
katle ykanp fralanr.
Ziyareti tahta drt yarda yaklatnda
diz kp alnn yedi kez yere vurarak anla
m Semavi Majestelerinin mr gneten ve
on bir buuk aydan da uzun olsun" anlamna
gelen Ickpling gloffthrobb squutserumm
blhiop mlashnalt zwin tnodbalkguffh slhiophad gurdlubh a shf szlerini sylemelidirler.
Luggnagg belki de en ok Struldbrugg'\ar ya da lmszleri ile tannr. Baz
bebekler sol kalarnn tam zerinde yuvar
lak bir krmz leke ile doar. Luggnaggllara
gre bu o kiilerin hi lmeyeceklerinin ia
retidir. ocuk on iki yana geldiinde bu le
ke byyp yeile dner. Yirmi be yanda
486

koyular. Krk be yanda kmr karas

rengini alr ve bozuk para byklne ula
r. Bundan sonra deimez. lkede bunun
gibi yaklak on bir bin lm sz vardr.
Struldbruggann ortaya k ile ilgili hibir
aklama yok gibidir ve durumlar da kaltsal
deildir. Ne yazk ki, lmemelerine ramen
sonsuz genliin tadn da karamazlar.
Bunun yerine normal yalanma srecini ya
arlar. Seksen yana geldiklerinde ileri ya
n tm rahatszlklarna sahip olmalarna
ramen sonsuza dek yaamak gibi kasvetli
bir durumla kar karyadrlar. Yine bu ya
ta kanunen l kabul edilirler. Mlkleri vasi
lerine geer ve onlar da toprak sahibi olma
hakkn yitirdikleri gibi, mahkemelerde ahit
lik de yapamazlar. Bu kiilere dk bir c
ret balanr ve parasz olanlarn bakmn da
devlet stlenir. Durumlarnn belki de en k
t yan, sk sk deien Luggnagg dili y
znden lmszlerin sonunda kimseyle ileti
im kuramaz hale gelmesi ve kendi lkele
rinde birer yabanc gibi yaamalardr.
Toplum Struldbruggardan tiksinir ve
nefret eder ve doumlar da ktye delalet
saylr. Baka bir lmszle evlenenler, sek
sen yanda evliliklerini kanunen sona erdi
rirler, nk kendi arzularnn dnda son
suz hayat ykmlln tamak zorunda
braklanlarn, bir de sonsuza dek ayn ee
sahip olma ykyle yaamalarnn mantksz
olduuna inanlr.
(Jonathan Swift, Travels Into Several Remo
te Nations o f the World. In Four Parts. By
Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and then a
Captain of several Ships, Londra, 1726)

LUQUEBARALDEAUX ADALARI, Vahi

Denizde, sakinleri bir cins andouille veya

bir baka deyile boyu on iki ine kadar
uzayabilen dom uz sosisi olan bir adalar
grubudur. Andouille'\er\n keskin ve sivri di
leri vardr ancak kemikleri yoktur; koyunlar
gibi bir arada ya da srler halinde dolar
lar. Adalar zerinden akan derelerden har

LUTHA

dal ierler; bu onlar in merhem yerine ge

er ve tm yara ve syrklarn iyiletirir.
(Anonim, Le Voyage de navigation que fist
Panurge, disciple de Pantagruel, aux Isles
incognues et stranges de plusieurs cho
ses merveilleuses et difficiles croire, qu'il
dict avoir veues, don't il fait narration en ce
prsent volume, et plusieurs aultres joyeusetez pour inciter les lecteurs et auditeurs
rire, Paris, 1538)

LUTHA, Gney Avrupada Srbistan, Avus

turya ve Macaristana komu, kk ve de
nizden uzak bir lkedir. Sinir hastalklarn
iyiletirm ekle nl Tafelberg Sanatoryu
mumun salad mkemmel iyiletirm e
hizmetinden faydalanm olan ziyaretiler
haricinde, d dnyadan hi kimse Luthay
bilmez.
Luthann baehri Ludstadt, merkezi
bir dzle bakan dik bir yamaca kurulu
dur. Buras dik ve kvrlarak dolanan duvar
lar ve drt tane koruyucu kalesi le eski bir
ehirdir. Eski katedral Lutha krallarnn ta
giyme trenlerinin ve kraliyet dnlerinin
geleneksel mekndr. Dzln kar tara
fnda vahi dalarla derin vadiler blgesi ve
hemen hemen Srbistan snrna dek uzanan
Yal Orman bulunur. Dalarda hl haydut
lar olduundan, bu blgede seyahat etmek
tehlikeli olabilir.
Seyyahlar, seyahatlerinin tadn kara
bilmek iin lkenin tarihini biraz olsun
renmelidirler. Rubinroth hanedan, on altnc
yzyldan bu yana Luthay yneten hane
dandr. (Bir nceki hanedann son kral, hal
knn zgrln daha gl bir komuya
satmaya kalknca fena halde gzden d
m ve ardndan tahttan ndirilmitir.) Yzy
ln sonlarna doru Rubinroth hanedan bir
glkler dnem ine girm itir. 1880'lerde
Prenses Victoria Amerikal bir arkada ile
Luthadan kap Amerika Birleik Devletlerine yerlemi ve Prens Leopoldu tahta v
ris olarak brakmtr.

ilikinin boyutlar belirsiz kalm, ancak

takip eden gelimeler zerinde etkisi byk
olmutur.
Prens Leopoldun babas olan kral l
dnde Rubinroth hanedannn durumu
daha da ktye gitmitir. Leopold'un amca
s, Blentzli Prens Peter, kraln lmnn ya
ratt okun on yandaki vrisin akli
dengesini bozduunu iddia edip, ocuu
Blentz Kalesine kapattrmtr. Ardndan Pe
ter kendisini kral naibi ilan etmi ve onun y
netimi altnda yozlama gittike artm, ver
giler ykselmi, insanlar her geen gn da
ha kat bir askeri rejime tabi tutulmutur.
On yl so nra lke, d e li kral Le
opoldun Blentzten kat haberi ile panie
srklendi. Amerikal Barney Custer diye
biri lkeye gelince, ortalk daha da kart.
Luthada hi tannmamasna ramen kendi
si aslnda Prenses Victoriann oluydu ve
amcas Leopolda ar derecede benziyor
du. Custer, srekli Luthann deli kral ile
kartrldndan, bu benzerlik byk bir
karmaa yaratt.
Bir meydan muharebesiyle son bulan
bir dizi maceradan sonra Custer gerek v
risi tahta geirmeyi baard. Ancak -Ameri
kalnn hretinin kendisiriinkini bastrmasn
dan korkan- yeni kraln lk ii Custer kov
mak oldu ve Leopoldun baskc ynetimi al
tndaki Lutha, naiplik dneminde ektiin
den de byk aclar ekti. Sonunda Leopold eski dmanlar Blentz hizibi ile uzla
maya balad, onlar da buna karlk Custera Amerikada bir saldr dzenledi. Gizli
ce Srp snrna szan Custer, Luthaya geri
dnd.
Bu arada Avusturya ile Srbistan ara
sndaki sava tehdidi bymekteydi. Lutha
gittike daha byk bir skntya srklendi
ve yarm-akll Leopold zerinde gl bir
etkisi olan Blentz hizbi Avusturya ordusunun
desteini ararken, Custer da asil Van der
Tann ailesi ile birlikte, Srplardan yardm is
tedi. Bu anlamazlk, ehir duvarlarnn he
men dnda yaplan Ludstadt Sava ile son
buldu.
487

LUX - LYTERIA

Son bir kimlik karkl sonucu, Custe ra benzetilen Leopold vuruldu, insanlar
Barney dnda bir kral kabul etmedi, o da
sonunda bu teklifi kabul ederek Prenses
Emma Van der Tann ile evlendi. Bunca ac
ya neden olan Blentzll Peter mahkemeye
karlp sulu bulundu ve asld.
(Edgar Rice Burroughs, The Mad King, New
York, 1914)

LUX, MORROW ADASlnm baehridir.

LYTERA, TURONE ehri yaknndaki Tenjo Uzun Burun diyardr. Bu kralln insan
lar burunlara tapar, uzun ve gl bir bur
nu olmayan hibir erkee sayg duymazlar.
Sylentiye gre, kt bir ruhun buralara
gelmesinin ardndan lkede yaayan her
kesin burnunun gc kaybolup da kimse
hapramaz ya da burnunu herhangi baka
normal bir ekilde kullanamaz olunca, kral
lk byk bir hzne kaplm. Tapnaktaki
Kutsal Burun bile devrilip bzlm. Ancak
DOONHAM'dan gelen suyun ona deme
siyle, burun tekrar dikilerek eskisinden de
byk, gl ve sulu hale gelmi. Lyteriadaki herkesin burnu aniden eski normal
llerine dnm ve iftle r de yeniden

488

haprmak zere kelerine ekilmeye ba

lam.
Seyyahlara Mimar Petern mezarn zi
yaret etmeleri tavsiye edilir. Lyteria efsane
sine gre bu mezarda iki Hakikatin Aynas
vardr. Sylentiye gre bu aynaya bakan kii
iki adet taa dnr ve bu yzden de ayna
rtl durur. Aslnda rtnn arkasnda bir
ayna deil ok nemli iki gerei resmeden
bir tablo vardr: insanlar iftleir ve lr.
Burun Tapnafn ziyaret etmek kolay
bir i deildir. Kral bile ieri girmeden n
ce yksek rahibe tarafndan gerekletiri
len trene katlmak zorundadr. Yksek ra
hibe krala bir tarak verir, o da Giri Szn sylemeden nce yksek rahibenin
san ayrr: Giriyorum, gururlu ve dik. Bu
yurganca ve mantkszca zevk alyorum ve
kimse cezalandrmyor . Rahibe cevap ve
rir: Daha d e il. Ve kral devam eder:
Ama ay iinde ve daha sonraki ay
da, intikamc gelir ve benimle ben old u
um iin dalga geer, aka; ve bu yapt
m yapmak yazgm olduu iin, kanl
mazcasna. Bu tren bittiinde kraln tap
naa girmesine izin verilir. Sradan ziyaret
iler iin Giri Sznn ne olduu bilinm e
mektedir.
(James Branch Cabell, Something about
Eve, New York, 1929)

MABARON, Hindistanda, LOMBa on gn

mesafede bir krallktr. sann Havarisi Aziz
Tomasn gmld yer olmasyla tannan
Calamy de dahil olmak zere, ok sayda g
zel ehriyle mehurdur. Aziz Tomasn sann
nana dokunduu el ve kol, mezarn yanda
ndaki bir kapta saklanr. Yasal anlamazl
a den taraflar, azizin avucunun iine ken
di bak alarn anlatan birer kt koyarlar
ve azizin eli, haksz olan tarafn kdn atar.
Aziz Tomasn nann sakland kilise
nin ziyaret edilmesi salk verilir. Bu kilisede
azizlerin ve putlarn, en k temsil ettii
kiinin iki kat byklnde olan gzel su
retleri bulunur. Kilise bol m iktarda altnla
sslenmitir ve buradaki en byk put olan
Sahte Hristiyanlarn tanrs, boynunda inci
ler ve mcevherlerle sslenmi altn bir kol
yeyle, altn bir iskemlede oturur. Bu put b
yk bir balln nesnesidir, insanlar ona ta
pnmak iin yzlerce mil yol katederler, kimi
leri ona ocuklarn kurban verir, kimileriyse
Aziz Tomas akyla baklarla oralarn bura
larn keser. Bu putun akndan lenlerin
kutsal olduklarna inanlr.
Put, kocam an bir havuza yansmas
den byk bir odada durur. Haclarn
adak olarak suya attklar paralar, tapnan
bakm iin kullanlr. Kutsal lenlerde, put
kocaman bir tekerlekli iskemleye konarak
sokaklarda gezdirilir; en nde ift sra halin
de Mabaron bakireleri, onlarla put arasn
daysa haclar yrr. Bazlar putun nnde
yere der ve iskemlenin tekerleklerinin al
tnda ezilir. Geit treninden sonra yzlerce
kii kendilerini baklayarak ldrr ve sa
kalanlarn gznde aziz mertebesine ykse
lir. Bedenleri yaklr, klleriyse kutsal ema
netler olarak saklanr; elbette ki Mabaron'da
bu kutsal emanetlerin says hayli oktur.

(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John

Maundevile, Paris, 1857)

MACARA, bir ihtimal kuzey Afrikada bulu

nan, ama yeri tam olarak bilinm eyen bir

krallktr. Macaria seyyahlarca bol meyve
veren bir bahe ile kyaslanm, kalabalk,
bolluk iinde bir krallktr. On yedinci yzyl
dan bu yana sokak gibi parke deli olan
ana yollar dikkat ekicidir. Genellikle kom
ularyla bar halinde olsa da, Macariann
onu igal etmeye alan her lkeyi yasal
ganimet ilan eden bir yasas vardr; hatta
birok krallk, srf uyarmak iin Macaria g
lerince yok edilmitir.
(Samuel Hartlib, A Description of the Famo
us Kingdom o f Macaria; shewing its Excel
lent Government, wherein the Inhabitants
Live in Great Prosperity, Health and Happi
ness; the King Obeyed, the Nobles Hono
ured and A ll Good Men Respected; Vice
Punished and Virtue Rewarded, an Examp
le to Other ations; in Dialogue between a
Scholar and a Traveller, Londra, 1641)

MACONDO, hayalgc her zaman doann

yaratclnn snrlarnn tesine gem i
olan Jos Aradio Buendia tarafndan kadim
zamanlarda kurulmu bir Kolombiya ky
dr. Kurucu evleri yle yerletirmiti ki, her
kesin nehre gidip su getirmek iin harcad
aba aynyd; caddeler de yle tasarlanm
t ki btn evler gn boyunca ayn oranda
gne alyordu. Buendia, halkn yarar
na, kanarya, kzlgerdan ve blbl yakala
mak iin tuzaklar kurmutu. Ksa sre iinde
ky bu kularn akmalaryla dolmutu ve
her yl Macondo sakinlerine dnyann en ye
ni sekizinci harikasn gstermek iin kye
gelen ingene kabilesi yolunu mzii izleye
rek buluyordu.
Macondo douda yksek ve geit ver
mez tepe sralaryla, gneydeyse bir tr
489

MACONDO

sebze orbas bataklyla korunur. Bataklk

bat tarafnda yukar doru uzanr ve byk
bir su ktlesi oluturur. Burada kadn yz
ne ve gvdesine sahip, nazik tenli deniz
memelileri, denizcileri sk ve batan karc
gsleriyle cezbedip kendilerine ekerler.
Kuzeyde, tehlikeli bir ormann iinden gn
lerce yryerek ulalacak mesafede, deniz
vardr.
Macondo, balktan ve bambudan ya
plm yirmi kadar kulbesi olan kk bir
kyden, dkknlar ve pazar olan bir kasa
baya dnt. Bu bolluun sonucunda Jo
s A rca dio Buendia yakalad kularn
hepsini salverdi, yerlerine de tccarlardan
p ap a an karl ald m zikli saatleri
koydu. Bu saatler o denli ezamanlyd ki
490

her yarm saatte bir tm kasaba zil sesle

riyle sarslyor, her gn ortasnda guguk
kularnn sesinden ve valslerden oluan
bir mzikal patlama le uykusunun ba
langcn yceltiyordu. Buendia ayrca cad
deler boyunca uzanan akasyalarn yerine
badem aalan dikti ve onlar sonsuza dek
yaatmak iin bir sistem buldu. Yllar son
ra, Macondo ahap evlerden ve inko at
lardan oluan bir ehir haline gelmi ve ar
tk kentte badem aalarnn ekildii zama
n hatrlayacak kimse kalmamken, bu ka
dim aalar eski caddelerde hl iek
ayordu.
Macondonun tarihini oluturan en dik
kate deer olaylardan biri, kasabay pene
sine alan olaand uykusuzluk salgndr.

MACRENESE ADASI - MACREONS ADASI

Bu salgnn en kt taraf uykunun imknsz

l deildi - nk beden kendini yormu
yordu. En kt taraf, yava yava gelen ha
fza kaybyd. Hasta kii uyank kalmaya al
tnda, ocukluuna ilikin anlar yok olma
ya balyor, hemen ardndan da eylerin ad
lar ve kavramlar gidiyordu; en sonunda da
kimliini ve varolma bilincini yitiriyor, gemi
in olmad sknet dolu bir delilie gm
lyordu. Kyn her tarafna anlar aslmt;
her geen, bu anlarn ipini ekerek hl
aklnn banda olduunu ispatlyordu. Ziya
retilerin Macondoda hibir ey yememesi
ve hibir ey imemesi tavsiye olunuyordu,
nk hastaln bulac olduu varsayl
yordu. Ky sakinleri ok gemeden durum
larna altlar ve faydasz bir i olan uyku
dan tamamen vazgetiler. Etraflarndaki
farkl farkl nesnelerin ne olduunu unutma
mak iin, her eyin zerine etiket yaptrd
lar: kova , masa , inek, iek gibi. An
cak Macondolular bu ekilde eylerin isim
leri hatrlansa bile, ne ie yaradklarnn hatrlanamadnn farkna vard ve etiketlere
daha geni aklamalar eklendi. rnein,
bir inein zerindeki byk bir yafta, ona
bakan yle bilgilendiriyordu: Bu bir inek
tir; st elde etmek iin her sabah onu sa
mak gereklidir. Bu st kaynatlmal ve stl
kahve elde etmek iin kahvenin iine kon
maldr, Kyn giriine M acondo yazan
bir tabela, biraz daha teyeyse Tanr var
dr yazan bir tabela dikildi.
Macondo sakinleri tuhaf hastalklarnn
etkilerine kar koyacak zekice bir sistem de
gelitirerek, ingenelerin gelecei okuduk
lar gibi kartlarla gemii okumay rendi
ler. Ayrca Buendia, her sabah yaamnda
olmu btn olaylar kaydettii bir an maki
nesi yaratt. Bu ekilde istedii zaman maki
neyi altrabiliyor ve btn gemiini gn
gn hatrlayabiliyordu. Daha nce lm
olan ama lmn yalnzlna dayanamadndan geri dnen Melquiades adnda bir
ingenenin M aco n d o ya bir uykusuzluk
panzehiri getirmesiyle salgn son buldu. Sz
konusu panzehir, kk ielere konmu

tatl bir svyd. Macondolular ksiri ier i

mez yeniden uyuyabilmeye baladlar.
M a co n d o nun tarih in d eki baka bir
nemli olay da, Peder Nicanor Reynann
ban ektii, devasa bir tapnan inas
nn teklif edilmesidir. Kfirliin barna bir
mabet kurma amacyla dnyay gezen Pederin hayalinde orijinal boyunda azizleri ve
vitrayl pencereleri olan bir tapnak vard.
Ancak yllar boyunca rahipsiz yaayan Macondo'lular Tanryla kiisel bir temas kur
mutu ve ilk gnahn getirdii lekeden aza
deydi. Bir fincan scak ikolata itikten son
ra yerden on iki santim kadar ykselebiliyor
lard. Arad o kfirliin barnn Macon
do olmadn anlayan Peder Reyna, gezile
rine devam etti.
Daha yakn gemite, Macondo top
raklarnda bir Amerikan muz plantasyanu
kuruldu ve kasaba bir demiryoluyla dnya
ya baland. Ama bir grev, saanak ya
lar ve ardndan gelen kuraklk sebebiyle,
plantasyon terk edildi ve rivayete gre Ma
condonun refah iddetli bir siklon sonucu
yeryznden silindi.
(Gabriel Garca Mrquez, Cien aos de so
ledad, Buenos Aires, 1967)

MACRENESE ADASI, bkz. EVARCHA.

MACREONS ADASI, Ege Adalarndan biri

dir. Bir zamanlar zengin ve ska ziyaret

edilen bir ticaret merkeziydi ve Britanyann
iktidarna tabiydi. Zaman iinde ve bilinme
yen sebeplerden dolay fakirleen adada
imdi sadece yal insanlar yaamaktadr.
Adann nemli bir blmn kaplayan
byk karanlk orman iblisler ve yalanm,
sa sakal aarm, stne uyku km
kahramanlar mesken tutmutur. Onlar yaa
d srece blge refah iinde, hava ise din
gindir. Ama ilerinden biri ldnde or
mandan figanlar ykselir, salgn hastalk ve
baka felaketler ba gsterir, havada kor
491

MAGHREBNA - MAHAGONNY

kun alkalanmalar meydana gelir, deniz

deyse dehet verici frtnalar kar. Ormann
en dikkat ekici tarafysa, barndrd hara
belerdir. Tapnak, dikilita, piramit, antlarn
ve kadim mezarlk harabelerin zerinde, hi
yeroglifle ve Arapa, iyonca, Slavca ve Hagerne dili ile yazlm yaztlar ve mezar kita
beleri vardr.
Ziyaretiler adadaki yal insanlarn s
cakkanl ve misafirperver olduunu grecek
lerdir. Ayrca, olur ki ihtiya duyulur, maran
gozlukta ve tekne yapmnda da ustadrlar.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruei, Paris, 1552)

MAGHREBNA, M arm ara D enizi'nden

Bothnia Krfezine, Volgadan Oder-Neisseye uzanan usuz bucaksz bir diyardr.

Burada farkl farkl milletler ve kabileler, tek
bir devlet bakannn ynetiminde, uyum
iinde yaar. Farkl iller, kraln gerek an
lamda demokratik bir devlet kurmu olan
valilerince ynetilir. Maghrebinia anayasas
ve yasalar gelenekler zerine kuruludur ve
bu topraklardaki medeniyet kadimdir. lke
nin tarihine lgi duyan ziyaretiler, on bein
ci yzylda yazlm olan ve o zamandan be
ri srekli gncellenen Maghrebinia Vakayi
namesine bavurmaldr.
M a g hreb inia ta rih in d e k i en nem li
olaylardan biri, bir Bizans elisinin Kral I. Nikeforun babas Voyvoda Przibislawa Maipulien Arkhontonu unvann hsan etmesi
ve Bizansn Fener semtinden Chuzpephorus Yatanagidesin gzel kzyla evlenerek
bir ittifak oluturmas teklifinde bulunmas
dr. Birok sorunun ardndan, tren Ayasofya Katedralinde yaplmtr. Dn nce
sindeki gelimeler ve dnn yol at tar
tmalar, bugn Maghrebinia anayasasnn
temelini oluturan kabark bir yasa klliyat
na yol amtr.
(G re g o r von R ezzori, M a g h re b in is c h e
Geschichten, Hamburg, 1953)
492

MAG-MELL, MAG-MELD ya da EBEDYET

LKES, rlandann kar tarafnda, Atlas
Okyanusunun tesinde, bir zamanlar kadim
Eirede yaam Sidi denen lmsz ruhla
rn mesken tuttuu bir adadr. Mag-Mell ile
rlanda arasnda, Sidilerin eski anayurtlarn
ziyaret etmede kulland ve seyyahn da
faydalanabilecei bir sualt tnelleri ebeke
si vardr. Sidiler ayrca suda yryebilir,
rzgrn kanatlarnda kular gibi uabilir ya
da sisle sarmalanm kristal gemilerle yel
ken aabilirler.
Sidileri grenler onlar ellerinde her za
man bir kitap tayan yal insanlar olarak
tarif eder. Sidi kadnlar insan suretine br
np rlandada yaar, kendilerine nsan ko
calar alrlar. Bazen kocalarn karp MagMelle gtrrler ve orada kocalar da lm
szletirilir.
Bu ltfn baland ziyaretiler, ken
di lkelerine dnmeye karar verirlerse ann
da yalanp kecekleri konusunda uyarlr.

(Maria Savi-Lopez, Leggende del mare, Torino, 1920)

MAHAGONNY, kimilerinin Alaska yaknla

rnda olduunu syledii, kimilerininse Cali

fornia civarnda olduu konusunda srar etti
i bir ehirdir; yle veya byle, herkes Mahogannynln okyanusun kysnda bir l ol
duunda hemfikirdir.
Yoldalarna dnyevi zevklerin tadn
karabilecekleri bir yer salamak ve kendi
leri iin de mmkn olan en yksek kazanc
elde etmek amacyla Alaskal tuzaklar ta
rafndan kurulmu olan Mahagonny, biraz
da Begbick adndaki son derece enerjik bir
dulun ve her biri tensel konularda son dere
ce bilgili olan kz arkadalarnn istisnai h
nerleri sayesinde, bir tr rya-ehir haline
gelmitir.
Pensacola ve Atsena kasabalarn yer
le bir eden ama mucizevi bir ekilde Mahagonnyye dokunm ayan tayfun gibi doal
afetler dnda, bu ehirde insana ynelik

MANA - MAKARA

tek tehlikeyi yine insann tekil ettii aklda

tutulmaldr.

(nasiplerini almadklar) insani tutkular konu

sundaki bilgilerini geniletmeye alrlar.

(Bertolt Brecht, Aufstieg und Fall der Stadt

Mahagonny, Viyana, 1929)

(Andr Maurois, Voyage au Pays des Articoles, Paris, 1927)

MANA, Pasifikte bir adadr. Plastik plan

tasyonlar ve mineraller asndan zengindir.
Manada iki kabile yaar: A rtlco le ler ve
Beolar. Adann ilk sakininin - Karanlk Cinsi
yet yazar romanc Anthony S cott- soyun
dan gelen A rtic o le ler, Manay 1861'de
Hollandadan satn almlardr. Beolar ise
Scottn beraberinde getirdii hizmetkrlarn
soyundan gelirler.
Yazar, ressam, heykeltra ve mzis
yen olan Artlcoleler, sadece rettikleri sa
nat eserleri iin yaarlar. Onlara Beolar ba
kar. Yegne zevkleri Artlcolelere hizmet et
mek olan Beolar, onlara kendi kadnlar da
hil her eyi sunarlar.
Artlcoleler, yaratamadklar zaman bile
yaratrlar. nl bir Articole olan Routchko,
Neden Yazamyorum adnda ve 16.900 say
fa uzunluunda ilgin bir itiraf yaymlamtr.
Articolelere gre her konu, her deneyim, bir
sanat biimi olarak ifade edilmeyi hak eder.
Bu sebeple, bir Articole sadece Mahrem
Gnlkn d eil, Mahrem Gnlm n
Gnln de yaymlar; karsysa Kocamn
Mahrem Gnlnn Gnlnn Gnl
n yaymlar. Son zamanlarda, Blooms
bury inancna baml yaynclar, bu Articole
itikadna yrekten balanmlardr.
Articoleler iin sanat ve yaam ean
laml olduundan, oyuncular dier vatan
dalar tarafndan canlandrdklar rollerle ka
bul edilmelidir. Hizmetkr giyinme odasn
daki ismi deitirip canlandraca karakterinkini yazmay unutunca sahneye kendisi
olarak kan bir aktris, ulusal apta bir kar
kla neden olmutur.
Ziyaretilere iyi davranlr. Psycharium
adndaki be yldzl bir otelde arlanrlar.
Burada A rticoleler onlar inceleyerek, bir
dahaki oeuvre d 'a rtlarnda kullanmak zere

MAKALOLO, orta Afrikada, kadn sava

larn yaad kk bir lkedir. Makaloloda

erkekler hibir zaman tam anlamyla iktidar
sahibi olmaz; gz dikebilecekleri en yksek
mevki kraliyet aldr. Zrhl zrafalara ve
devekularna binerek sava kyafetlerini
sergileyen uzun boylu kadn savalarn
yer ald askeri resmi geitler, seyyahlarn
ilgisini ekecektir.
Makalolo be yllna iki kralienin se
ildii, seimli bir monaridir. Kralielerin
saltanat devri sona erdiinde en st mevkilerdeki Makalolo memurlarna ve kodaman
lara byk bir ziyafet verilir ve bu ziyafette
iki kralie rosto yaplp yenir. Yeni seilmi
iki kralie de bu ziyafete katldndan, Ma
kalolo sakinleri nceki hkmdarlarn bilge
liinin m stakbel yneticilere getiine,
bylece de kralln ruhsal mirasnn korun
duuna inanr.
(Albert Robida, Voyages Trs Extraordina
ires de Saturnin Farandoul dans les 5 ou 6
parties du monde [e t dans tous les pays
connus et mme inconnus de M. Jules Ver
ne], Paris, 1879)

MAKARA, UTOPA yaknlarnda bir lkedir.

Seyyahlar ta giyme trenini ok ilgin bula
caktr. Bu trende Makariann yeni kralnn,
hzinesinde bin altn lira ya da gm olarak
bu miktarn edeerinden fazlasn tutmaya
ca yolunda bir yemin imzalamas gerekir.
Bu sistemin, kendi servetinden ok lkesinin
refahn dnen bir kral tarafndan gelitiril
diine inanlyor. Seilen meblan, bir devri
mi bastrmak ya da bir istilay pskrtmek
iin yeterli, ama bir hkmdara d lkeleri
fethetme hayalleri kurmas iin esinlendirme493

MALACOVIA

ye yetersiz olduu hesaplanmt. Sistemin,

yasal adan emredici olan miktardan fazla
snn tutulmasna izin verilmedii iin kraln
adaletsiz ekilde para toplayacak nedenden
yoksun kalmasna yol amak ve normal tica
ret ile deiim iin dolamda yeterli para ol
masn da salamak gibi bir avantaj var.
(SirThomas More, Utopia, Londra, 1516)

MALACOVA, Tuna Nehri deltasnda, neh

rin gney ucundaki aznn yaknlarnda

bir yerde, Sfintu Gheorghe (Aziz Georgios) olarak bilinen kolda ina edilmi, de
m irden bir ka le -e h ird ir. ehir 1870te,
Fransa ve ngiltereden getirilm i uzman
iiler tarafndan yapld. altklar yerin
neresi olduunu bilmeyen iiler, kendile
rini Rusyadaki Dinyeperin kylarnda sa-

MALACOVIA
x

1> X
x

N X * '

..

% >

"

_ k . J L . 4

, i

- k A /

' "

Tuna
bataklklar

0.
1.
2.
3.
4.
5.

494

Su seviyesi
amur seviyesi
Kat toprak seviyesi
Granit platform
Ykseltme ve alaltma mekanizmas
Batk haldeyken mekanizmann
yerletirilecei boluk

6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.

Pedal eviren Tatarlar (src g)

Oturma blm
Yatma blm
Bisiklet hangar
ilk top seviyesi
ikinci top seviyesi
Ykseltildiinde yumurtann grn

MALDONADA - MANASTIR

iniyorlard, i b ite r bitm ez de lkelerine

gnderildiler.
Projenin banda eksantrik bir Nogay
prensi vard. Bu ok zengin ve hafiften deli
prens, yoldalaryla birlikte Krmdan g
etmi ve kayp anavatan yeniden ina et
mek zere Dobrucaya yerlemiti. Amacna
ulamak iin bataklkta sakl, demirden bir
kale ina etmeye karar verdi. Kutsal Rus imparatorluunun ky ehirlerine (zellikle de
Odessaya) abuk ve lmcl aknlar d
zenlemek, Karadenizden geen Rus gemi
lerini ele geirmek ya da batrmak iin bura
y bir s olarak kullanacakt. Petersburgda
bym olan prens, yoldalarnn aksine
niversite eitimi grm olma avantajna
sahipti ve mekaniin gizemlerine, zellikle
de saysz olanak sunan yeni bir icada - b i
siklete- hayran kalmt.
Prens, Malacoviay demirden yaplma,
ii top dolu muazzam bir yumurta biiminde
tasarlad. Bu yumurta batakln altndaki bir
granit platform un iine ekilerek gzden
saklanabiliyordu; bu dikey mekanizma deva
sa bir dili arklar sistemine bal bir dizi bi
sikletle iliyordu; bisikletlerin pedallar ise elli
kadar Nogay Tatar tarafndan evriliyordu.
Nogay Tatarlar pedal evrilerek itilen
dz altl teknelerle bu kaleden Rusya kys
na gidiyordu; her Tatar kendi bisikletini ka
fasnn stnde tar, karaya ayak basar
basmaz Rus yerleim alanlarna vahice
saldrrd. Prensin yanndakilerin bir ksm ilk
bata atlar kullanma geleneine daha scak
baksa da ksa sre sonra, Ruslarn barnda
pedal eviren Tatarlarn yol at deheti
grerek, bisikletin getirdii byk avantaj
kabul ettiler.
Bu korsanlarla baa kamayan Rus
imparatorluu hkmeti sonunda prensin
yumurtasn yok edip Karadenize yeniden
bar getirmek iin yabanc glerden yar
dm istedii srada, ie doa el koydu ve
beklenmedik bir zm belirdi. Tuna Nehri
deltasndaki ar nem Malacoviay kaldran
m ekanizm ann d ilile rin i paslan drd ve
1873te bir gn ehir, Nogay pedalclarn

btn abalarna ramen yerinden oynama

y reddetti. Sonun yaklatn anlayan prens
ve cesur yoldalar, bisikletleri balarnn s
tnde, gizli bir tnelden kap dnyann drt
bir kesine daldlar. 1900lerin ba ka
dar ileri bir tarihte bile hl Paris ya da
Londrann meskn bulvarlarnda bisikletli
bir Tatar grmek ve halkn onlarn eritii
sratten ciddi biimde etkilenip keyifle izle
yiine tank olmak sradan bir eydi. Kalbi
krlan prens ise Odessada esir alnm zen
gin bir Ermeni ile evlendi ve Bkrete Ru
men bisikleti reten ilk fabrikay kurdu.
(Amedeo Tosetti, Pedati sul Mar Nero, Mila
no, 1884)

MALDONADA, BALNBARBde bir limandr.

MANASTIR, (GL MANASTIRI olarak da bi

linir, ancak bu isim ok daha sonra kullanl

maya balanmtr), bir sradan tepesinde,
artk terk edilmi olan iki kk kyn ze
rinde, byk bir talyan manastrnn harabe
leridir. Manastr 1327de yangn sonucu yok
olmutu, grkemli yaplarndan geriye yal
nzca d ank harabeler kalm tr. Hl
ayakta duran duvarlarn, stunlarn ve bir
ka pervazn paralarn sarmaklar rter;
yabani otlar araziyi her yandan kaplam
halde, vaktiyle sebzelerle ieklerin by
d yerleri gizlerler. Sadece mezarln
yeri fark edilebilir, nk mezarlardan baz
lar hl arazi dzeyi zerinde ykselmi
durmaktadr. Kfle anm kilise kapsndan
pek az iz kalmtr, ama timpanumun yars
durur ve seyyah, doann gleri soldur
mu, likenler matlatrm olsa da, taht ze
rinde bir sann sol gzyle bir aslan yzn
den kalm bir paray hl grebilir.
Manastr, anl gnlerinde bile Strasbourg, Chartres, Bamberg ve Paristekiler ka
dar hametli deildi. On nc ve on dr
dnc yzylda talyada ina edilmi olanla
r andryordu, hafif bir eimle badndr495

MANASTIR

c bir ekilde semalara ykseliyordu. Teme

li topraa skca oturmutu ve tpk bir kale
gibi, bir dizi kare biimli bur duvaryla ev
rilmiti. Bu katn zerinde ikinci bir yap yk
seliyordu, kuleden ok yekpare bir ikinci kili
seye benzeyen bu yap eik bir atyla ta
lanmt, yaln pencereleri vard, iki sssz
kolon, ilk bakta tek bir byk kemer gibi
alan bir giriin iki yannda ykseliyordu,
ancak bu noktadan itibaren zerinde ok
sayda kemerin bulunduu iki kap pervaz
insann bakn, bir uurumun dibine eker
gibi, kapya doru ekiyordu. Kapnn ken
disi, iki stun balyla ve girii, metalle pe
kitirilm i mee kapl iki blmeye ayran
merkezi oyma bir stunla desteklenen b
yk bir timpanumla talanmt, ierdeki oy
ma ta, insana ge yerlemi bir tahtn ve
zerinde oturan bir figrn unutulmaz man
zarasn sunuyordu. Oturan Kiinin yz
sert ve duygusuzdu, gzleri kocamand, dik
dik bakyordu; muhteem salar ve sakal,
yznn etrafna ve gsne, simetrik ola
rak ikiye blnm dereler halinde, bir neh
rin sular gibi akyordu. Bandaki ta, mine
ve mcevher asndan zengindi, gene zen
gin sslemeleri olan mor imparator tnii
ise, dizlerinin stnde geni katlar halinde
dzenlenmiti. Sol eli dizinin zerinde dur
mu, mhrl bir kitab tutuyordu, sa eli ise
bir kutsama ya da ihtar ifadesiyle yukar kal
drlmt. Oturan Kiinin evresine drt kor
kun yaratk yerletirilmiti: kanatlar yayl
m ve gagas ak bir kartal; her ikisi de n
ayaklar arasnda bir kitab skca kavram,
balar hale ile kuatlm kanatl bir aslanla
bir boa; ve hem yakkl, hem de mfik
bir grn olduu halde aklanamaz bir
ekilde rktc olan bir adam.
Yangndan nce seyyahlar karlayan
ilk manzara olan Aedificium imdi, harap ol
mu gney duvar hari, tamamen moloz ha
lindedir. Bu duvar sanki zamana kar kp
ayakta kalm gibidir. Yardan aa bakan iki
d kule de el dememi gibi grnr ama
ieride seyyahn gz, st katlardaki bir yark
arasndan engin semajara taklr. Yosunlarla
496

yeermemi olan her ey de, yzyllar nce

sinin dumanndan hl kapkaradr.
Aedificium'un parlak gnlerinde, uzak
tan drtgeni andran sekizgen bir yaps var
d, Tanrnn ehrinin salamln ve zaptedilmezliini ifade etmek iin mkemmel bir
biim. sra pencere, onun ykseliinin
birde ritmini ilan ediyordu ve her keye,
be yan dardan grlebilen yedigen bir
kule dahildi. Bu kutsal saylarn her biri ince
likli bir ruhsal anlam temsil ediyordu: sekiz,
mkemmeliyetin sayyd; drt, incirlerin;
be, dnyann blgelerinin; yedi de Kutsal
Ruhun armaanlarnn.
Manastrn binalar arasnda en dikkate
deer olan, Aedificium bnyesindeki ktp
haneydi. Buraya ya, kaplar ktphaneci ta
rafndan kskanlkla korunan Aedificium'un
kendisinin iinden girilirdi, ya da gizli bir ge
itle ossarium'dan. Ktphanenin kendisi
mimari olarak bir labirentti, hibir yere git
meyen merdivenlerle ve baka odalar yan
stan odalarla doluydu; aynalar, kmaz kori
dorlar ve kapal kaplar kafay daha da fazla
kartrmaya katkda bulunuyordu. Manastrn mehul mimarlarnn, BABL Ktpha
nesi planlarndan ilham ald iddia olunur.
Ktphanenin saklad btn hazineler
iinde en by, Aristotelesin uzun zaman
dr kayp olan komedi risalesidir. Yal bir ke
iin dnyay bu eserin bilgisinden esirge
mek iin -Tanrnn unutuunu tevik etmeyi
dnyordu- burada, manastrn kendisinin
yok oluuyla doruk noktasna erien bir dizi
menfur cinayet iledii rivayet olunur.
Bu manastrn tarihiyle ilgilenen seyyah
larn, Abb Vallet adl biri tarafndan yazlm
Le Manuscrit de Dom Adson de Melk, traduit
en franais d'aprs l dition de Dom J. Mabillona (Aux Bresses de lAbbaye de la Source,
Paris, 1842) bavurmalar tavsiye olunur. Milo
Temesvarn Satran Oyununda Ayna Kullan
m (Tiflis, 1934) adl eserinde de Adso'nun
zgn yazmasna gndermeler vardr.
(Umberto Eco, II Nome dlia rosa, Milano,
1980)

MANCY - MANGABU LAR LKES

MANCY, H indistann gney kysnda bir

krallktr. Dnyann en iyi ve en gzel diyar
larndan biri, Hristiyanlarla Sarazenlerin ya
ad iki binin zerinde ehre ve ok say
da kasabaya sahip bir bolluk lkesidir. En
nemli ehri, denizden bir gnlk mesafe
deki bir nehir liman olan ve Paris'ten byk
olduu rivayet edilen Latoryndir.
Mancy halk putlara tapar ve daha son
ra kutsal kiilere yedirmek zere et kavurur.
Mancy kular, Avrupa kularnn iki kat b
yklktedir. En yaygn tr, koca koca ibikleri
olan bir kaza benzer. Mancyde ok sayda
ylan vardr. Ylanlar ok lezzetli bulunur, bir
ziyafette ylandan yaplm bir cins yemek
olsun yoksa, o ziyafeti veren kii eref ve iti
bar kazanamaz. Burada koyun gibi yn
olan garip bir beyaz tavuk cinsi de yetitiri
lir. Ayrca M ancyde, loyre denen ve balk
tutmak zere eitilmi ok popler birtakm
kk hayvanlar da vardr.
Eskiden Mancy Krallarnn makamnn
bulunduu Cansay ehri, btn ziyaretile
re tavsiye edilir. Latorynden birka gnlk
mesafede olan C ansaya "Cennet ehri
dendii de olmutur. Elli millik evreye sa
hip ehir, tpk Venedik gibi bir lagn zeri
ne kuruludur.
Cansayda, sandalla ulalan ve bir bah
eyle evrili bir manastrda, halktan sadaka
toplayan ok sayda dindar kii yaar. Kei
ler yemeklerini yeyince, kalan artklar gm
tabaklara konur ve bahede yaayan binler
ce hayvana verilir. Keiler gzel hayvanlarn
zengin insanlarn ruhu, irkin olanlarnsa fa
kirlerin ruhu olduuna inanr. Cansay, bignon
denen kuvvetli bir arap da imal eder.

(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John

Maundevite, Paris, 1857)

MANDAY LKES, Kuzey K utbundadr.

Karla ve buzla kapl usuz bucaksz bir bl

gede Kutupyldzn takip eden seyyah, bir
dan yamacna alm byk bir kapya ge
lecektir. Bu kapy bir aslan, altn bir akrep,

krmz bir kl ve demiri kesecek sertlikte

metal pullarla kapl Ur adnda bir ylan bek
ler. Doru szckler sylendiinde kap a
lacak ve dan merkezine giden derin bir ya
rk ortaya kacaktr. Uzun bir dn ardn
dan seyyah, vcutlarnn tamam yumuak
beyaz bir krkle kapl, bambu kulbelerde
ve aa kovuklarnda yaayan plak sarn
erkeklerin bulunduu bir lkeye gelecektir.
Buras lman iklimli, topraklarnda ha
arat ve yrtc hayvan bulunmayan Manday
lkesidir. lkenin sakinleri zel mlk diye
bir eyin bilinmedii ve herkesin komusuy
la eit olduu komnlerde yaar.
(Hirmiz bar Anhar, /ran, Paris, 1905)

MANGABU LAR LKES, yeryznn ok

altnda, dnyann merkezine yakn bir yerde
dir. Yukardan bakldnda grlen manza
ra, lkeyi aydnlatan alt gnein nda
renklerin srekli deimesi gerei dnda,
yeryznden ok da farkl deildir. Parl parl
parlayan beyaz bir kre olan merkezi gne
in evresinde, ondan kk be kre daha
vardr - gl pembesi, mor, sar, mavi ve tu
runcu. Gneler gz kamatrc parlaklkta
olsalar da, pek az s yayarlar ve sabit durur
lar. Bu yzden lkede gece yoktur ve gn
doal bir biimde saatlere blnmemitir.
Dnyann merkezine bu kadar yakn bir
yerde yerekiminin gc daha az olduun
dan, seyyahlar havada yrmenin, kendile
rini binalardan aa brakp yere doru szlmenln gayet mmkn olduunu grecek
lerdir. te yandan yoku yukar yrmek,
son derece yorucudur.
M angabular gzel varlklardr; lkele
rinde tek bir irkin yze bile rastlanmaz. Yz
fadeleri her zaman sakin ve huzur doludur
- daha ok, glmseyemedikleri ve kalar
n atamadklar iin.
Belki de Mangabular kalpleri ve or
ganlar olmayan, yryen ve konuan sebze
ler olarak tarif etmek daha doru olacaktr.
Domak yerine, lkenin gzel bahelerinde
497

MANGABU'LAR LKES

ki allarda yetiirler. lkenin yksek, byk

bitkilerinde asl, geliimlerinin eitli evrele
rindeki Mangabular grlebilir - bebekler,
yeniyetmeler ve yetikinlerin hepsi ayn al
dadr, ama tamamen olgunlaana dek hibiri
toplanmaz. Bu yzden de Mangabu'lar lkesinde hi ocua rastlanmaz. Mangabular
ayak tabanlarndan bitkiye yapm halde
dururken hareketsiz ve sessizdirler. Konu
ma ve hareket yetilerini ancak koparldklar
zaman kazanrlar. Cazip giysileri onlarla bir
likte byr ve vcutlarnn bir parasdr.
M angabularn mr ksadr. Kazaya
kurban gitmeyenleri ve kendilerini serin ve
nemli tutanlar bile nadiren be yldan fazla
yaar. Hasar grdklerinde M angabular
yeniden ekip yetitirmek yeterlidir. Ayn e
kilde, olgunluk ana geldikleri zaman, filiz
lenip tr oaltsnlar diye yeniden ekilirler.
M angabular, kristal kubbeli ve ince
uzun kuleli, yksek ve effaf binalarla be
zenmi gzel bir ehirde yaarlar. Camdan
binalar da lkenin sakinlerine benzer - ken
diliklerinden topraktan biterler ve krldklar
ya da hasar grdklerinde, yeniden by
yp eski biimlerini alrlar. Yegne sknt
kayna, evlerle saraylarn gerekten ok
yava bymesidir.
ehrin merkezindeki bir meydanda, Sihirbazn Saray ykselir. Sihirbazn rol,
bataki prense ya da prensese akl hocal
etmektir. Yeillere brnm dier Mangabulardan farkl olarak, onun kyafeti parlak
sardr. Keldir ve kafasyla elleri, gl allarndakilere benzer dikenlerle kapldr. Tpk
dier binalar gibi camdan yaplm olan sa
raynn yksek bir kubbesi ve her kesinde
ince uzun birer kulesi vardr.
Mangabular lkesi, daha sonra OZun
Prenses Dorothysi namyla tannacak olan
Dorothy Galein Californiadaki bir deprem
de yer tarafndan yutulmasnn sonucunda
kazara kefedildi. O, bindii tek atl araba,
Zeb adnda bir olan ocuu ve kedisi Eureka, yava yava aa doru szlerek
yeraltndaki lkeye vardlar. Gelilerinden k
sa sre sonra, Dorothynin Ozdayken tan
498

t sabk Oz Bycs de onlara katld. Bir

zamanlar Ozu ynetmi olan byc artk
Amerikada, Barnum ve Bailey Sirkinde a
lyor, gsteriye insan ekmek iin balonla
ykseliyordu. Tesadfen dnyadaki bir at
laa girmi, camdan ehre varncaya dek
aa doru szlmt.
Mangabular ziyaretilerine pek de na
zik davranmadlar ve onlar, inileri srasnda
cam binalara hasar vermekle suladlar.
Ta Yamuru denen eyin kendi kabahat
leri deil, bir depremin doal sonucu oldu
unu aklamaya dnk abalar bir ey ge
tirmedi; hkmran prens, etten ve kandan
varlklarn bir sebze krallnda yeri olmad
n, dolaysyla da yok edilmeleri gerekecei
ni syledi. Dorothy mdahale etmek amacy
la, onun halefini -olgunlam olan prensesigerek anlamyla kopard. Prens iktidarda
kalabilmek iin onu vaktinde koparmayarak
yasalar inemiti, ilk bata mteekkir ol
masna ramen, prenses de yabanclarn l
keden ayrlmalar iin hibir yol bulunmad
ndan, yok edilmeleri gerektiini ileri srd.
Kedinin, atn ve Bycnn numaralarnda
kulland minik domuzlarn, Kara Delik de
nen hapishanelerine atlacan syledi; in
sanlarsa Sarlan Sarmaklara frlatlacakt.
(Etraf kapal bir bahede grlebilecek olan
Sarmaklar, bir ylan yuvas gibi birbirine ka
rm, kvrlp bklen, sert yaratklardr. Do
kunduklar her eyi skp suyunu karr, bylece kendi kuvvetlerini arttrrlar.)
Bedbaht ziyaretiler, onlar bekleyen
kaderden, eyalar arasndan bir teneke
gazya karp etraflarn bir ate halkasyla
eviren Bycnn mahareti sayesinde
kurtuldu. Byc sonra da prensese, onu
ve dierlerini Sarmaklara atmay neren
ler haklysa eer, ateten zarar grmeye
ceklerini syledi. Hakszlarsa, kuruyup gide
ceklerdi. Tabii ki alevlere yaklaanlar kavrul
du ve havay yank patates kokusu sard, in
sanlar onlar bekleyen kaderden kurtuldular,
ama prenses hayvanlarn Kara Delike do
ru srlmesinde srar etti. Kedi, at ve do
muzcuklar, btn itirazlarna ramen, diken-

MANGHALOUR

li dallarla silahlanm kalabalk bir Mangabu

grubu tarafndan ehrin dna doru kova
land. Ovay ap camdan bir dadaki kor
kutucu, karanlk maaraya srldler. Mang a b u lar hayvanlar zorla ieri soktuktan
sonra girii camdan kayalarla kapatmaya
koyuldular, ama Byc duruma mdahale
edip engeli ykt. Yeterli byklkte bir gedik
amay baardnda, Mangabular dikenle
rini kullanarak onu, Dorothyyi ve Z ebi de
Kara Delike soktu.
Ancak ziyaretiler burada ho bir srp
rizle karlat: maara bir tnele, tnel de
dar, VOE VADSne gidiyordu, ki oradan
yeryzne ulamak ok kolay oldu.
(L. Frank Baum, Dorothy and the Wizard in
Oz, Chicago, 1908)

MANGHALOUR, huzur verici dereleriyle kr

lar, meyve ve sedir aalar, birka yksek

da olan zengin ve bereketli bir adadr.
Manghalour, bir deniz kazas sonucu gemisi
batnca bin iki yz erkek ve kadnla birlikte
bu adaya kan Mathieu de Laval adnda bir
Fransz tarafndan on ikinci yzyl ortalarn
da kurulmu meruti bir monaridir.
De L a v a ln b u ld u u M a n g h a lo u r,
Ghebreler denen bir da kabilesine bask
uygulayarak yaayan bir Mslman toplulu
uydu. De Laval, Mslmanlara kar d
zenlenen ve Mslman kraln ntihar etme
siyle so n u la n a n ksa b ir s e fe rb e rlik te
Ghebrelerin yannda yer ald. Muzaffer taraf
haremleri at, Franszlar tutsak Mslman
kadnlarla evlendi, toprak eit bir ekilde
paylald ve on yl boyunca herkes mutlu

499

MANGO ADASI

yaad. On yln ardndan koloni, bir barbar

ordusunun saldrsna urad, ama De Laval
baehri yiite koruyan bir kadnlar ordu
sunun yardmyla saldry pskrtt. Zaferin
ardndan kadnlara silah tama hakk, kzla
ra ise okula gitme ve olan ocuklaryla ayn
eitimi alma izni verildi.
Adann tarihi hakknda daha fazla bilgi
edinmek isteyen ziyaretiler, sahildeki or
manda, Gotik bir stun dizisinin paras
olan bir kolonda bulunan bronz plakay oku
maldr.
Dalardaki vadiler, balangta erk e s y a dan g e ld ik le ri sanlan ve bugn
Manghalourun en byk aznln oluturan
kuvvetli ve gururlu Ghebrelerin mlkdr.
Belli bal Ghebre vadisi, dikkate
deerdir. Yeil Douchdere (Ddere) Vadisi
ya da dier adyla Dler Vadisi, on yedi
fersah uzunluunda ve be fersah geniliindedir. ok sayda nemli mineral made
nine sahiptir ve Manghalourun en bereketli
blgelerinden biridir. Issz ve tenha Zouhhad (Zhhad) Vadisinde, inzivalar vadinin
tek giriini bekleyen birlikler tarafndan koru
nan keiler yaar. Zouhhada bir kez girildi
mi, kmak yasaktr. Keilerin tecridi, din
dar topluluun servetine son vermek ama
cyla konmu bir Ghebre kanunu sonucu
dur. Zouhhad Vadisinln ilgin bir zellii,
yamata -b ir destee dayanmakszn- bir
knt oluturan ve aa dmesini nle
mek iin her yl keiler tarafndan kutsanan
La Vote kydr.
Manghalourdaki nc nemli vadi,
gzel elaleleriyle bilinen rem Vadisi ya da
Dnya Cennetidir. Seyyahlara, yle bir hi
kyeyle ilintili olan bir tapnan harabelerini
ziyaret etmeleri salk verilir: Bir Ghebre kral
nn olu gizlice islamiyete gemi ve genli
in zevklerine kaytsz hale gelmi. Babas
olu tedavi olsun diye onu Darim adnda
gen ve gzel bir kadnla tantrm ama
prensi yolundan dndrmesi beklenen Da
rim, onun dinsel tleri sonucunda Msl
man olmu, evlenme teklifini kabul etmi.
Ancak kral da genj<adna k olmu ve
500

rekabeti ortadan kaldrmak iin olunu rem

Vadisine hapsetmi. Darim kraln kars ol
may, onun dadsn ldrmesi artyla kabul
etmi. Kral bu ii m em nuniyetle yapm,
ama cansz bedenin yzn atnda, l
drd kiinin dadsnn yerine geen Da
rim olduunu ve gen kadnn ruhunun be
deninden ayrldn grm. Kral kederin
den lm, prens ise hayatnn geri kalann
Darimin mezarn iine koymak iin yaptrd
tapnakta alayarak geirmi.
M anghalourun yeri tam olarak bilin
mez, ama adann krk fersah kadar akla
rnda, burann ilk sakinlerinin, yani srgne
gnderilen Mslmanlarn yaad ve ma
kam Kalhac Adasnda bulunan bir sultann
ynettii kk bir adalar grubu vardr.
(Louis Rustaing de Saint-Jory, Les Femmes
M ilitaires. Relation Historique D'Une sle
Nouvellement Dcouverte... Ddi A Mon
seigneur Le Chevalier D'Orlans, Par le C.
D. ***, Paris, 1735)

MANGO ADASI, MERCAN ADASIndan de

niz yoluyla haftalk mesafededir. Ziyaret

iler, merkezdeki bir da srasnn bir yann
da buraya ilk yerleen Hristlyanlar tarafn
dan kurulmu kk bir kyde kendilerine
kalacak yer bulabilir. Kydeki kulbeler bir
tr krmz aboyas ve mercanlardan elde
edilm i kirele boyanmtr ve her birinin
kendi bahesi vardr. Buradaki en byk bi
na hi phesiz kilisedir. Bir tepenin stn
deki kilisenin uzunluu yz ayak, geniliiy
se elli ayaktr. zerinde tek bir ivi bile bula
mayacanz bina, adada pek az Avrupa
aleti olduundan esas olarak kemikten ve
akmaktandan baltalarla alan yediler
ce, iki ay inde yaplmtr. Dost canls ky
ller, zerlerinde bat giysilerinin grotesk
taklitleriyle dolar.
Ziyaretiler, bu huzurlu ve gzel yerin
tek sakncasnn, aday brm ok say
daki san olduunu grecektir. Etrafta pek
kedi bulunmadndan, alternatif san ld

MANOBA- MANOUHAM

rcs olarak yabandomuzlarndan yararla

nlr. Ancak, merkezi da silsilesinin br
yannda yaayan son yamyam kral Hristi
yanla geti geeli, bu yamyamlarn hazr
lad geleneksel san yahnisinin tadna
bakma imkn kalmamtr. Haute cuisine'leriyle beraber baka birok tuhaf det de or
tadan kalkmtr. rnein artk ziyaretinin,
yeni kraln eski kral diri diri gmd, eski
kralieleri boduu ve azledilmi hkmda
rn hizmetkrlarnn temel stunu olarak kul
lanld yeni bir tapnak ya da saray yaptr
d azil merasimine katlma ans yoktur.
(Robert Michael Ballantyne, The Coral Island, Londra, 1858)

MANOBA, Yeni Gine kylarnn aklarnda,

volkanik bir adadr. Buraya B.A.T.T. (Boaz
lar, Adalar ve Takmadalar Ticaret irketi)
gemileri ile gidilir. Olduka dzenli leyen
bir gemicilik hizmeti, Manobay anakaraya
balar.
Manobann ykseklii be bin ayak
kadardr ve etraf bir resif ve lagnle evrili
dir. Volkanik kumlar mercan tozu le kapl ol
duundan, kumsallar gm renklidir; ky
boyunca sk ormanlarla palmiye aalar di
zilidir. Yllk ya miktar yz intir.
insanlar kydaki, kazklar zerine ina
edilmi evlerde yaar, bylece frtna zama
n meydana gelen dev dalgalardan korunur
lar. Halk halen olduka lkeldir ve erkeklerin
bazlar hl geleneksel falllk bir boru tar,
dierleri ise burun deliklerine takl kirpi i
neleri ile dolarlar. AvrupalI ziyaretilerin
Manobal kadnlardan uzak durmalar hara
retle tavsiye olunur. Ancak, seyyar satc kis
vesine brnm anakaral bir fahie zaman
zaman Manobada hizmet sunmaktadr.
Tecrit edilmilii yznden ada hibir
zaman Hristiyanlatrlamamtr. Misyoner
ler alt tabakadan halk zerinde herhangi bir
etki uyandramam ve ikinci Dnya Sava
sonrasna kadar burada ticari mstemleke
kurulamamtr. Manoba sakinleri Kargo kl

t denen bir inanc srdrr: mutluluun,

beyaz adam byleslne zengin ve gl ha
le getirmi olan meta ya da kargodan gele
ceine nanrlar.
(Paul Scott, The Birds of Paradise, Londra,
1962)

MANOUHAM, Olak Dnencesi zerinde,

ili kylarnn pek de uzanda bulunmayan
bir adadr, iinden, byk bir ovay evrele
yen iki nehir akar ve bu ovada, uzun kulbe
sralarndan oluan bir ky ina etmi olan
yamyamlar yaar.
Manouhamn en nemli zellii, byk
tmsekler biim inde ve bir yanlar, iinde
bulunan cenin pozisyonundaki bedeni gs
terecek ekilde kesilmi olan mezarlardr.
Yerliler bu ekilde, hepimizin anasnn top
rak olduuna aret ederler. ller dnyada
sahip olduklar btn eyalarla, yiyeceklerle
ve ieceklerle birlikte gmlr. Cenazeler
gezegenlerin hareketlerini taklit eden bir
dansla ve aa gvdelerine vurarak kar
lan byk bir grltyle kutlanr; bunun ruhu
korkutup Cennete kardna nanlr.
Adada iki kabile vardr: Sava Kistrimaular ile air ve filozof Taouaoular. Taouaoular, bir vcudu yerken sylenecek pek
ho bir nakarat yazmlardr: "Akm, umu
dum, gzel yz, ruhumun gz, Ah, Ah! Na
rin yap, tam danslk bacak, yiit sava
kol. Ah, Ah! Bu gece ge yatacaksn, sabah
midemde uyanacaksn. Ah, Ah!

M A N O U H AM Adas'nn nl kraliyet mezarlar.

501

MANTAR - MAPLE VVHTE LKES

(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver ou Voyage De Jean
Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver. Traduit
d un Manuscrit Anglols. Par Monsieu L.D.F.,
Paris, 1730)

MANTAR, Atlas Okyanusunda yzen bir

ehirdir. Sakinleri, boylar ve grnleri
asndan AvrupalIlara benzer ama ayaklar
m antardandr - adlar da buradan gelir:
Mantarayaklar. Suda batmazlar ve ayaklar
nn yapld madde sayesinde denizin ze
rinde de karada yryormu kadar rahatlk
la yrrler. Mantar ehrinin kendisi muaz
zam, yuvarlak, yzen yekpare bir mantar
paras zerine ina edilmitir.

(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

MANTIK MLLETLER TOPLULUU, yeri

mehuldr, ilelere blnmtr ve at kulla
nmndan vazgeirmek iin yaplm yaygn
kanal sistemiyle vnr, nk aksi takdirde
atlar rnn ok fazlasn tketirdi.
Mantk Milletler Topluluu mantk, z
grlk, kardelik ve eitliin geni ve daya
nkl temelleri zerine kuruludur ve toplumda
bir arada yaayan insan rknn mutluluunu
tevik etmek zere tasarlanmtr zgrl
n tek kstlamas, bir insann dierinin z
grlne duyduu saygdr. Hkmet tem
sili ve teriidir ve ilelerin her birinden, mut
lak ounluun seip gnderdii delegeler
tarafndan seilir. Anayasa her yedi ylda bir
onaylanr ya da deitirilir. Dinsel inan z
grl vardr, devlet dini ise yoktur.
Eitime, zgrlk ve mutluluun kay
na gzyle baklr. Kamu okullar, Milletler
Topluluunun maldr, drt ile on drt ya
arasndaki btn ocuklar bu okullara gider.
retmenler yllk olarak seilir - erkekler
otuz yanda ve aile babas, kadnlar yirmi
alt yanda ve ayn zamanda anne olmal
dr. Okulda hibir dinsel doktrin retilmez.
On drt yandan sonra btn ocuklar Ulu
502

sal Askeri Akademiye gider ve onlara bir t

fekle sng verilir.
Btn yurttalara, zenginlerin basks
korkusu olmakszn rahat rahat yaamalarn
temin etmek in gnde bir kile budaylk
asgari cret ya da bunun para olarak ede
eri verilir. Btn mlk, babann lm ze
rine, gayri meru olanlar da dahil, btn o
cuklar arasnda eit olarak paylatrlr. Er
kekler on sekiz, kadnlar ise on alt yanda
evlenebilir ama bir jriye yeterli gereke
gsterilebilirse eer, evlilik akitleri her iki ta
rafa da feshedilebilir. Basn zgrl ya
salarla garanti altna alnmtr. Topallar, kr
ler, sarlar, dilsizler ve deliler, Milletler Top
luluunun emeklileridir, onlara asgari cret
denir. Hapishaneler en yakn kentten en az
ki mil uzaa na edilir ve btn mahpuslar
altrlr. Hapishane masraflarnn bir ksm
n demek iin bir miktar karldktan sonra,
krlar kendilerine aittir. lm cezas yoktur.
(William Hodgson, The Commonwealth of
Reason by William Hodgson now confined
in the Prison of Newgate, London, for Sediti
on, Londra, 1795)

MAPLE WHTE LKES, daha ok Kayp

Dnya diye bilinir. Brezilyann Amazonas

Eyaletlnde volkanik bir yayladr. Adn, onu
kefeden Detroit, Michiganl ressam ve a
irden alr. Buraya ilk kez, banda Profesr
George Edward C hallengern bulunduu
bir ngiliz heyet tarafndan 1912de bir keif
seferi yaplmt. Yayla, tkendii sanlan
birok trn muhafaza edilmi olmasyla n
ldr. Bunlarn balcalar iguanodonlar, allozorlar, megalozorlar, kl-dili kaplanlar
ve pterodaktillerdir. Bazalt ya da pltonyum
kayalar yaylay evreler ve buray Amazon
cengelinin geri kalanndan ayran kesintisiz
bir da sras oluturur. Bu da srasnn en
yksek noktas, be ya da alt yz ayak yk
sekliinde, tek bana duran, piramit eklin
de bir kayadr.
Maple White lkesi'ne, Amazondaki

MAPLE WHITE LKES

Manaus limanndan balayan buuk haf

talk bir nehir yolculuuyla ulalr. Manaustan gn sreyle kuzeybatya gittikten
sonra, muhtemelen Arqulpelago das Anavilhanas yaknlarnda Amazonun bir koluna
ulalr, iki gnlk seyahatin ardndan da
Cucama Kzlderili kyne. Nehirden yakla
k olarak yz mil aada se, suyun kena
rnda garip bir ayla knt yapm bir assai
palmiyesine gelinir. Seyyah bu durumda, di
er yanda yarm mil kadar ileride bir aklk
grnene kadar yoluna devam etm elidir.
Drt gn sonra da sivrisineklerin kaynad
bir batakla varlr, buras yayan geilmeli
dir. Yol ykselir, dokuz gn sonra bir bambu
orman yolu keser. Bir patika amak iin ge
ni azl palalara ihtiya vardr. Ormann

berisinde, aa yosunlarndan oluan ak

bir ova uzanr, sonra iki kk tepeye ve on
larn tesinde de, adn Gney Amerikann
en zehirli ve saldrgan ylanndan alan Jaracaca bataklna eriilir. Kar kyda, yayla
nn krmz srtlar ykselir, seyyah kuzey u
taki maaralara varana kadar bunlar izle
melidir. Giri, sadan ikinci maaradadr.
Maarada be yz yarda ilerledikten sonra,
solda bir aklk vardr. Ancak kifler, ana
tnelde otuz yarda daha ilerlemelidir. Bura
ya gelecek kadar direnli olanlar, duvarlar
daki ilgin yerli sembollerinin farkna varabi
lir. Bu aklk Kzlderili kyne, oradan da
yaylaya gider. Giri yolunu gsteren beyaz
tebeirle izilmi oklara itibar etmeyin; daha
nceki giriler, den kayalarla kapanmt.
503

MARADAGAL- MARAMMA

deliklerinden birinde- yzlerce pterodaktllin, sazlarla evrelenmi, stnde nce yeil

bir kpk olumu durgun sulardan oluan
havuzlar etrafnda kanatlarn rparak top
land Pterodaktll Yuvas; iguanodon Kay
ran; Challenger gayzeri; Lord John Roxton
tarafndan kefedilmi, mavi balktan vol
kanik bir ukurdaki elm as madenleri; ve
1912 ylnda yerel Kzlderili kabilesi Accalalar tarafndan kk kaznm Maymunadamlarn ya da Doda Kynn harabeleri.
Accala ky, srtn kuzey duvarndaki ma
aralardadr.
(Sir Arthur Conan Doyle, The Lost World,
Londra, 1912)

MAPLE WHITE LKESnde Kzlderili maaralar.

Maple White lkesinin yaylas, oval bi

imdedir, altm milkare yer kaplar, s bir
huni gibidir. Btn yanlar, oray evreleyen
da srasndan, merkezdeki hatr saylr b
yklkte, evresi on mil olan gle doru iner
- Merkezi Gl, ya da eski adyla Gladys G
l. Olaand hayvanlarna ramen, bitki
rts, lman iklime zg bitki rtsdr:
araucaria, kayn, mee ve hatta beyaz kayn
bile bulunduu gibi, ok yksek gingko
aalar da vardr.
Seyyahlara ziyaret etmeleri salk veri
lecek hayli yer vardr: tepesinde koca bir
gingko aacyla, kaps ve tahta duvarlar
nn bir ksm hl duran Challenger Kalesi
harabeleri: bir ukurun yamalarnda -yay
lann daha kk kadim volkanik pskrme
504

MARADAGAL, Parapagala snr olan, yirmi

yedi milyon kiinin yaad usuz bucaksz
bir Gney Amerika devletidir.
1924'te Maradagal Parapagalla sava
halindeydi; savan sonucu henz belli de
ildir, ama atmann bedeli, Maradagal
kafelerinde oturan ok sayda sakat kiide
grlebilir ve ziyareti kendini hi deime
yen ve tehdit edici bakl cam gzlerin tet
kiki altnda hisseder.

(Carlo Emilio Gadda, La cognizione del dolore, Letteratura inde, Milano, 1938-41)

MARAMMA, MARD TAKIMADALARI'nda

byk bir ada ve Mardi sakinlerinin hepsi

iin bir snaktr. Adann ortasnda, kla
maz olduu sylenen Ofo Da ykselir; bu
sivri tepeli daa trmanmaya alanlarn ce
setleri, dan dibinde bulunmutur. Bu da
dnda, Maramma frtna sonras deniz gibi
hep tatl eimli tepelerden ve vadilerden
oluur.
Adada meyve veren tek bir aa ya da
yenebilecek tek bir kk bile yetimez; ada
nfusu, tamamen komularnn dedii ko
ruma paralarna muhtatr. Aslnda Maram
ma son derece bereketlidir, ama sakinleri

MARBOTKN DULDA

kutsal topraklardan bir meyve bahesi yap

mann yanl olacan syler.
Marammay ziyaret eden seyyahlara,
nemalarn yce efendisi Oronun, adann or
tasnda bulunan kutsal Yammo Glnn
zerindeki kk bir adaya ina edilm i
olan ahane Tapnafn gzden karma
malar tavsiye olunur.
Bu adada piskopos denen rahiplerin
gmld yer olan byk Maramma Moraisi de dikkate deerdir. Moraiye ulamak
isteyen ziyaretilerin, kutsal topraklara ayak
basmadan nce s bir nehir yatann iin
den yryp ayaklarn arndrmalar gerekir.
Bu gzerghta, amarlarn bu takdis olun
mu sularda ykayan sofu kiiler kullansn di
ye st samanla rtl ardaklar bulunur.
(ounlukla, giysilerini sudan karr kar
maz zerlerine geirmeleri uzun mrle de
il, romatizmayla sonulanr.) Morainin ken
disi bir duvarla evrilidir ve etraftaki aala
rn byk dallarna aslm siyah yabandomuzu kafalaryla kt ruhlardan korunur. Du
varn iindeki blmn ortasnda bedeni ko
ruyan bir kum tepecii vardr ve Maramma
piskoposlar ite buraya, kuma gmlr.
Burann yaknda bir yerde, ziyaretiler
kutsal Morai pnarnn kristal gibi berrak su
yunun tadna bakabilir. Pnarn hemen arka
snda, "Oronun az denen, keskin hay
van az dilerini andran talardan yaplm
iki sra vardr. Pnara laik bir el sokulursa,
bu tatan enelerin o elin zerine kapana
ca sylenir.
Pnarn yannda koyu renk tatan yapl
ma, byk bir heykel dikilidir. Fazlaca b
yk bir kafas ve belli mevsimlerde kurban
edilen insanlarn iine konduu oyuk bir kar
n olan riyar bir adama benzer; bu dolaysz
gzergh, putun sindirimini garantiye alr.
Marammada konuulan dil, yzyllar
nce piskoposlar tarafndan yzyllarca n
ce zorla kabul ettirilmi bir grenek yzn
den sk sk deiir. Piskoposlarn herkese
kullanlan isimlerinin dnda, birde doduk
larnda verilen ikinci bir isimleri vardr. Bir
piskoposun hayat boyunca, ona verilmi bu

ikinci ismin hecelerini ieren hibir szck

dile getirilemez; bu da kullanlamayan sz
cklerin yerine geecek yeni szckler icat
edilmesine neden olup, dile taze ve yaratc
bir nitelik kazandrr.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

MARBOTKN DULDA ya da DEMR ADA

SI, Hint Okyanusundadr. Baehri To-At-

Chimk, en nemli kentiyse Ching Pehtir.

Kendini uyruklarndan sadece kyafetiyle
-kenarlar beyaz bordrl uzun, mavi, ipek
bir elbise- ve tam tekmil elik kemerlerle
ayran bir kralie tarafndan ynetilir. Rahip
ler ve hukuk grevlileri ayak bileklerine ka
dar inen yeil cppeler, sradan insanlar ise
ksa gri tnikler giyer. apkalarndaki tyle
rin says ve uzunluu da toplumsal statle
rine baldr. Btn mcevherler elikten
yaplmadr ve demir, adann en nemli mal
dr. insanlar uzun boylu ve kuvvetlidir. inli
ler gibi nazik ve scakkanldrlar, ama abu
cak haddinden fazla samimi olurlar. Yal ve
bilge akademisyenlerden oluan ve mi-tiadinam'lar denen bir grup, kralieye hizmet
eder, aralarndan stn hizmet verenlerin
kraliyet topuunu pmesine msaade edilir.

505

MARD TAKIMADALARI - MARVOLS LKES

ou bina tuladan yaplmtr, sade

ce bir ya da iki katldrlar ve yerin yirmi ayak
altnda byk kilerler vardr. Kraliyet Saray
on kenarl odalardan oluma, her kede
galerilere balanan birer koridoru bulunan
bir bal peteidir. Yapnn merkezinde bulu
nan en byk odann st aktr ve ortasn
da byk bir aa vardr. Cilalanm demir
tahtn bulunduu taht odasnn pek az ssl
on iki duvar vardr.
Marbotikin Duldann dinine gre, Yce
Yaratc ayda yaar ve onun meskenine Miudia-blo denen muazzam bir tapnakta iba
det edilir. Miudia-blodaki bir heykel, her biri
ismini zodyakn bir burcunun isminden alan
ve ayn evrelerini takip edecek ekilde d
nen on iki tane devasa ba destekler. Mar
botikin Dulda sakinleri evlenmeye karar ver
diklerinde, dolunayda Balpetei Sarayn
farkl odalarna gtrlrler. Damadn orada
mstakbel eini bulmas, gelinin de ondan
kaabildiince kamas gerekir. Birletikle
rinde tapnaa g e tirilir ve afaa kadar
dans ederler.
Marbotikin Duldada cinayet, katilin o
cuklarndan biri alnp kurbann ailesine veri
lerek cezalandrlr. Katil, ocuu yoksa d
vlr; kurbann mrnn her ay iin bir dar
be yer.
Adann dili ounlukla tek hecelidir ve
neredeyse btn szckler sesli harflerle
biter. Telaffuz hz, anlam deitirir: mesela
loati ok sevmek, lo-ati ise biraz sev
mek anlamna gelir. Son bir k harfi eklen
mesi (loatik), szc zt anlamlsna evi
rir (nefret etmek").
(Pierre Chevalier Duplessis, Mmoires De
Sir George Wollap; Ses Voyages dans diff
rentes parties due Monde; aventures extra
ordinaires qui lui arrivent; dcouverte de
plusieurs Contres inconnues; description
des moeurs & des coutumes des Habitants.
ParM.L.C.D., Paris, 1787-88)

MARD TAKIMADALARI, Pasifik Okyanusunda, tam ekvatorun zerinde ok geni

yer kaplayan bir ada grubudur. M ardiyi
mercanlk limannn iinde derinlere demir
atm bir adalar filosu biiminde tanmlayan
olmutur. Ziyaret edilmesi gereken birok
ada vardr: DRANDA, DOMNORA, FLOZELLA-A-NNA, HOOLOOMOOLOO, JUAM,
MARAMMA, MNDA, NORABAMMA, ODO,
OHONOO, PMMNEE, TUPA, VALAPEE.

(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit

her, New York, 1849)

MAREMMA, bkz. ORSENNA.

MARKLAND, Atlas Okyanusunun kuzeyin

de, Davis Boaznda, Helluland ile Vinland
arasnda ormanlk bir adadr. Hellulanddaki
Dz Talar lkesinden yelken aan Kzl
Erik tarafndan, bu lkenin iki gn kadar g
neydousunda kefedildi. Erikin adamlar
adada bir ay ldrdler. Markland, orman
lk lke anlamna gelir.

(Anonim, Eirik's Saa, S 13. yy)

MARMORKLPPEN, BYK MARNA'y

CAMPAGNAdan ayran bir da srasdr.
Ad Mermer Kayalklar anlamna gelir. Bir
merdivenle klan zirvesinden tm evre
arazi grlebilir. Yamalara kertenkeleler ve
mzrak kafal ylanlar dnda baykular ve
ahinler de yuva yapar.

(Ernst Jnger, A u f den M arm orklippen,

Frankfurt, 1939)

MARTNA, bkz. NAZAR.

MARVOLS LKES, bkz. CARA.

506

MASKE ADASI - MAV SAKAL IN ATOSU

MASKE ADASI, Dou Hint Adalarnda, ha

ritada iaretlenmemi ve artk kimsenin ya

amad bir adadr. Ky eridinin, sudan
dimdik ykselen sarp yamalaryla heybetli
bir grnts vardr. Karaya klabilecek
tek yer, sarp kayalklarn arasnda bulunan
dar bir koydur. Oradan yamalarn tepesine
kan bir patika vardr. Adada biraz tatl su
bulunabilir ve ak alanlarda meyve veren
aalar yetiir.
Maske Adas, Kral Pedronun gizlice
evlenerek onu kzdran kzkardei le Katalonya Genel Valisi Dom Pedro iin mmkn
olan en yaanmaz srgn adasn bulma
almalar srasnda kefedildi. Evli ift,
yzlerinde karlamayacak demir maskeler
le adaya brakld. Bu zalim evrede meyve
lerle, kularla ve dier kt kaynaklarla besle
nerek yllarca yaadlar. Adadayken, biri kz
biri erkek iki ocuklar oldu. Kzn gsnde
demir bir maske biiminde bir doum lekesi
vard. Aktan geen bir geminin tayfas onu
kyda tek bana bulunca gemiye ald ve
KE LKESne gtrd. Kz sonunda bu
lkenin imparatoriesi oldu ve yerlilerden,
tanrlarn bir ltf muamelesi grd.
Maske Adasnn dier sakini, bir
gem inin adada karaya oturmas sonucu,
srgn yerlerinden nihayet kurtulabildiler.
Tayfas ortadan kaybolmu olan gemi pek
ar hasar grmediinden, srgnler bu ge
miyle ngiltere kylarna ulamay baardlar.
Dom Pedro ngiliz glerine katld ve
ispanyollara kar verilen savata kendini
gsterdi. yle popler oldu k, ngiltere kral
suikasta kurban gidince, yeni hkm dar
olarak o selamland. Artk kendi de bir dul
olan Dom Pedro, kraln Kei lkesinden ge
tirilmi olan duluyla evlendi. Vuslata erileri
nin ertesi sabah, gelininin gsndeki do
um lekesini fark etti. Bilmeden kendi kzyla
evlenmi olduunu anlad ve bunun verdii
dehetle ntihar etti.
(Charles Fieux de Mouhy, Le Masque de
Fer, ou les Aventures Admirables du Pre et
du Fils, Lahey, 1747)

MATAEOTEKN, bkz. ENTELEK.

MAURELVLLE ya da MAUREL EHR,

bkz. ELSEE MNZEVLER ADASI.

MAV SAKAL IN ATOSU, Fransa'da bir

yerlerdedir, tam konumu hl mehuldr.
ato birok ze ng in li i, zarif m obilyalar,
goblenleri ve altn ereveli boydan boya
aynalaryla mehurdur.
Seyyahlar -zellikle dii olanlar- ato
nun eitli dairelerini ziyaret ederken ihtiyat
l hareket etmeli. Oraya geldikleri zaman, zi
yaretilere, farkl odalara girmelerini sala
yacak altn bir anahtar verilir. Sadece bir
oda onlara yasaktr; ama merakl ziyaretiler
yine de onu grmek ister. Bu kk odann,
duvara zincirle balanm eitli rme
aamalarndaki kadn cesetleriyle vahi bir
ekilde denmi olduunu ve mermer d
emede byk kan glleri bulunduunu g
recekler.
Ziyareti, bu manzarann mutlaka yol
aaca okla anahtar drmekten kan
mal, nk bu ekilde anahtar zerinde
karlmayan, sulayc bir leke kalr. ato sa
hibi tarafndan sorgulandnda (asl Msy
Mavi Sakal ldrld ama yeni sahipler de
byk ihtimalle rehberli turlar srdryordur), ileri grl bir dostun yardmyla ku
lelerden birine kamak en iyisidir. Gelenek
ler, yardmcnn ziyaretinin kz kardei ol
masn gerektiriyor, grevi de istihkm sipe
rinden ufuklara doru, yardm gelip gelme
diini grmek iin bakmak; bylece, ziya
reti, ihtiyatl faslalarla "Hem ire Anne,
Hemire Anne [ya da, yardmcnn ad ney
se], gelen var m, grebiliyor musun? diye
sorabilir. Yardm sonunda gelir ve bu tecr
beden geriye, bir kovalamacann heyeca
nndan baka ey kalmaz, belki de tekrarla
nan bir kbus.
Ziyaretilere, koltuundan kalkmayan
cinsten Viyanal tannm bir seyyah tarafn
dan Mavi Sakaln atosu ve evresi hakkn507

MAXON'UN ADASI - MAYMUN KRALLII

da yazlm, pek iddial bir rehber kitab gz

nne almamalar salk verilir.
(Charles Perrault, La Barbe Bleue , Con
tes, Paris, 1697)

MAXONUN ADASI, Gney in Denlzlnde,

Borneodaki kk bir nehrin aznn tam karsndadr. Singapurdan buraya, Pamarung
Adalarnn arasndan getikten sonra, Ekvador ve Santand Burnunun birka mil kuze
yinden ilerleyip, oradan da Borneodaki k
k bir nehrin karsna doru devam ederek
ulalabilir. Kk ve bereketli olan adada,
etrafn bir resifin evirdii barnakl bir liman
vardr, iklim nemli ve scaktr. Hayvan varl
ve bitki rts tam anlamyla tropiktir ama or
manlarda byk hayvanlar bulunmaz.
A da yzyln banda, l kimyasal
m addelerden yaam retm eye almak
zere burada bir laboratuvar kuran Profesr
Maxon adl biri tarafndan kefedilmitir. Bir
dzine bahtsz deneyin sonunda, Maxon,
gemisi karaya oturmu Harper Jr. adnda
New Yorklu bir denizcinin kendi abalarnn
bir rn olduuna inandrlmtr. Maxon,
inli as Sing, kz Virginia ve Harper Jr.
Amerikan Donanmas tarafndan kurtarlr
ken, artlarnda kuma gml bir sandkta
Maxonun yaam yaratma srrn braktlar.

(Edgar Rice Burroughs, A Man without a

Soul, New York, 1913)

MAYDA ya da YED EHR ADASI, 46 ku

zey enlemindedir, boylam bilinmez, Azorlarn kuzeydousuna der. 734te Oporto
Piskoposu ve M aribiler lkelerini istila
edince kaan dier alt Portekizli piskopos
tarafndan kefedilmitir.
1447de, Portekiz kralna hizmet eden
talyan kaptan Antonio Leone aday ziyaret
etti; kendisi buray alak, volkanik, hilal ek
linde bir ada diye tanmlam ve yerli halkn
Portekizce konutuunu, ona M aribilerin
508

nihayet ispanyadan atlp atlmadn sor

duklarn bildirmitir.
Krk be kilometre uzunluundaki Mayda, yedi piskopos tarafndan kurulmu yedi
cemiyete ayrlmtr. Ziyaretiler her cemiye
tin, bazalt levhalarla ina edilmi, imentosu
toz haline getirilmi deniz kabuklarndan d
klm ve birok altn sslerle donatlm
ta bir katedrali olduunu grecekler. Nfu
su hayli fazladr, halk da ibadet grevlerini
dzenli bir ekilde yerine getirir.
(W ashington Irving, The Alhambra, New
York, 1832; Vincent Gaddis, Invisible Horiz
ons, New York, 1958)

MAYMUN DAI, Hint Okyanusunda bir yer

lerdeki bir adadadr. Adn burada bulunan,

azami drt in boyunda, sar gzl, siyah
yzl ve aslan yeleli ok sayda maymundan
alr. Adann limanna yanaan gemilere sal
drr, bulabildikleri her eyi alarlar.
Seyyah, maymunlarn penelerinden
kaabilse bile, dan yamalarnda onu daha
byk bir tehlike bekler. Burada birazck in
sana benzeyen ama palmiye aac kadar
uzun boylu, tepeden trnaa siyah, alev alev
gzl, yabandomuzu gibi uzun sivri dili, a
z kuyu gibi derin, dudaklar devenin gs
ne sarkan dudaklarndan farksz, omuzlarnn
stnde sallanan kulaklar karpuza benze
yen, trnaklar da aslan peneleri gibi bir ya
ratn yaad bir ato vardr. Yaratn ba
lca gdas insan etidir, bu yzden de seyyah
lar onunla her trl temastan kanmaldr.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

MAYMUN KRALLII, Afrikada, tropik cen

gelin bir yerlerindeki yksek aa tepelerin

deki, byk maymunlar ya da Manganilerln
yeridir. Maymunlar genellikle yirmi be mil
kadar ierde yaasalar da ok gezerler, ba
zen de uzak bir yerde aylarca kalrlar. Ka
ranln bast yerde, filkula bitkisiyle r

MAYMUNLAR EHR - MAYMUN LMANI

tnp uyurlar. Bu maymun kabilesi, babas

n ldrdkten sonra gen Lord Greystokeu
bytm olm akla nld r (ayrca bkz.
TARZAN'IN EV).
Maymunlarn birka kat yasas vardr.
Bunlardan birini, bir maymun e alnrsa,
onu karanla kocas arasnda tercih yapabi
leceini bilmek, yararl olabilir; dii onu ka
ran seerse eer, karlnda kocasna kz
larndan birini vermelidir. Eer bir koca kar
sn dvyorsa ya da kars pasaklysa, bu
suu leyen maymun, kabilenin daha yal
yelerinden biri tarafndan pataklanabilir.
Seyyahlara mehur Dum-Dum trenine
katlmalar tavsiye olunur. Tren, ortasnda bu
lgn ve sarho edici cmb iin zel ola
rak yaplm bir davulun bulunduu doal bir
amfitiyatroda yaplr - alak tepeler arasnda
ki bir oyukta. Tarihiler modern kilise ve dev
letin btn biimlerinin ve merasimlerinin, hi
phesiz bu ilkel trenden doduunu syl
yorlar. Saysz alar boyunca, afa sken
bir insanln en byk surlarnn tesinde, n
sann bu vahi ve kll atalar muazzam cen
gellerinin derinliklerinde, tropik bir ayn par
lak nn altnda, toprak davullarnn sesine
uyup Dum-Dum ayinlerinde dans etmilerdir.
Bu ayinler nsann ilk saakl atalarnn sal
nan bir daldan sarkp Insansmaymunlarn ilk
toplant yerinin yumuak imenliine hafife
indii silik bir gemiteki oktan unutulmu
geceden beri hi deimemitir.

munlar ayn zamanda ehrin refahnn da ne

denidir, nk gndzleri, maymunlar dala
ra ekildiinde sakinler ii ta dolu sepetlerle
onlar izler, talar hayvanlara atarlar. May
munlar da kendilerini korumak iin onlara
hindistancevizi atar. Bu hindistancevizleri e
hir sakinleri tarafndan toplanr ve byk bir
krla sahildeki baka birok ehre satlr.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

MAYMUN LMANI, ANALOG DA'n ky

snda, sadece ounluunu Franszlarn
oluturduu AvrupalIlarn yaad kk bir
ehirdir, ism ini aklam ak zordur, nk
blgede hi maymun bulunmaz.
Koyda, btn ky boyunca, birok lke
ve adan terk edilmi birok gemi, taa d-

(Edgar Rice Burroughs, Tarzan of the Apes,

New York, 1912)

MAYMUNLAR EHR, Hint Okyanusu ky

snda, yksek evlerin tepeden denize bakt

bir yerdedir. Adn evredeki maymun nfu
sundan alr. Maymunlar her gece ehri istila
edip altn stne getirir ve bulduklar her n
san ldrrler. Orann sakinleri kymdan kur
tulmak in akam karanlnda evlerini deni
ze alan arka kaplardan terk eder ve geceyi
ufak teknelerle denizde, maymunlarn erie
meyecei yerde geirirler. Ancak bu may

MAYMUN LMANIndan Analog Dan grn.

509

MAYMUN LMANI

ntrlmeyi ya da denizin hayvan varl ve

bitki rts tarafndan hazmedilmeyi bekle
yerek, sk bir hat oluturur. Bunlar, yzyllar
boyunca sadece Analog Dan zirvesine tr
manma amacyla gelmi olan keif seferleri
nin gemileridir. Kydaki ehirlerin her biri gi
bi Maymun Liman da, da yamacnda, iki
gnlk yryle varlan ilk kampa ulamay
amalayan keif heyetleri iin yola k nok
tas oluturur. Oradan itibaren rehberler,
seyyahlara zirveye doru rehberlik eder.
Maymun Limanna gelen her keif se
feri, seyyahlar iin mal ve hizmet satn ala
cak olan rehberden, bir tr kaparo olan bir
torba dolusu metalik disk alr. Bu kaparo da
ha sonra, kusursuz yuvarlaklkta bir kristal
olan peradam cinsinden denmelidir - alt
nn yerel edeeri. demin ta da denen
peradam'\r\, insann kkeniyle gizli bir ilikisi
vardr; elmaslarn onun yozlam bir biimi
olduu sylenir. O kadar saftr, krlma indisi
havann krlma indisine ylesine benzer ki,
kristali grmek ok zordur. Ama byk ve
samimi bir ihtiyac olan araycya, alev gibi
parltsyla kendini gsterebilir.
Peradam ok ender olduu ve zor bu
lunduu iin, kimi ziyaretiler da aramak
tan vazgeer ve zanaatkr ya da ii olarak
alp onu bulmaya urar. Rehberlere
demede bulunma ykmlln yerine
getirmeyenleri ok naho bir son bekler.
Maymun Limamnn ekonomisi ve top
lumu ok basittir, biraz Sanayi Devriminden
nceki kk bir Avrupa kentine benzer. l
keye motorlu tat sokulmaz, elektrik kullan
m da, tpk patlayc kullanm gibi, yasak
lanmtr. Maymun Limannn az sayda kili
sesi, bir belediye binas ve bir polis karako
lu vardr; hkmet, delegeleri ayn zamanda
idareci olan rehberlerin e lin de dir. Peradamn onlara salad servet zerine kuru
lu olan otoriteleri tartlmaz. Gnlk ihtiya
lar elde etmek iin gerekli olan metal disk
lere ise, sadece ky halklar sahiptir.
Nfus, yzyllar nce buraya gelmi
olan sefer heyetlerinin ylerinin soyundan
gelenlerden oluur. Burada Afrikallar, Asya
510

llar ve hatta soyu trkenmi baz rklar tem

sil edilir. Kynn dier kentlerindeki hayat da
Maymun Limam'ndakine benzer, herbirinde
farkl bir milliyetin greneklerini ve dilini res
miletirmi olmas hari. Rehberlerin garip
lisanyla bozulmu olan her lisan, kendine
zg bir ekilde evrilmitlr ve birka tanesi,
Maymun Liman'nn Franszcas gibi, hem
artk kullanlmayan birok eski deyim veya
szckle yanl kullanm, hem de peradam
gibi yerli nesneleri tanmlamak iin uydurul
mu tamamen yeni szckler ierir.
Bu blgenin, lml iklimi, ou Avrupa
lkesinde sk sk rastlanan bitki ve hayvanla
rn byyp yetimesine izin verir. Ancak
burada pek ok bilinmeyen tr de bulunur.
Aralarnda, filizlenme ve byme gc ne
deniyle, ta ocaklarndaki kayalar oynatmak
iin etkisini ar gsteren dinamit gibi kulla
nlan, aaca benzer bir itsarma da var
dr. Bir bakas ise, patlayarak sporlarn
uzaklara ve her yana yayan ve birka saat
sonra youn bir fermantasyon sonucu, bir
den alevlenen yangn karc bir lycoperdondur. Ender bir tr olan konuan al,
meyveleri, yapraklarnn srtnmesi saye
sinde insan sesinin btn tonlarn meydana
getirecek davullar oluturan duyarl bir bitki
dir; civarlarnda bir szck telaffuz edildi mi,
papaan gibi onu tekrarlarlar. Yuvarlanp
bir daire halini alabilen, iki metre kadar
uzunluktaki bir myriapod olan ember izen
krkayak, dan tepesinden son hzla yuvar
lanarak kendini elendirir. Biraz bukalemu
na benzeyen ve alnnda byk, ak bir gz
ile iki tane daha krelmi gz olan kiklopsu
kertenkele, sakinlerden byk sayg grr.
Uan trtl, iyi havalarda gvdesini bir iki sa
at iinde, barsaklarnda oluan hafif bir
gazla, rzgrla srklenebilen muazzam bir
balon oluturacak ekilde iiren, bir tr b
yk ipekbceidir; hibir zaman yetikin ha
le erimez ve kendisini eeysiz larva reme
si yoluyla oaltr.
(Ren Daumal, Le M ont Analogue, Paris,
1952)

MECCANIA

MECCANA, Bat Avrupada, Francaria sn

rnda, gl fakat az tannan bir devlettir.

lke, Meccaniann evresinin tamamn sa
ran bir kara emberi ile komularndan fizik
sel olarak ayrlmtr. Tarihi Birinci Dnya
Savana dek giden bu blge bir sahipsiz
blge olarak dikkatle korunmutur. Toprak
lar ilenmemi ve bombotur; otlar ve yaba
nl bitkiler her yl yaklr ve bu ekilde ortaya
kan doal bariyere, tel itler eklenir.
Ziyaretilerin snr gemek iin vizeye
ihtiyalar vardr ve ok nceden bilet al
malar gerekir. Francariadaki, Mezarlar s
nr kasabasndan buraya gelenler, camlar
rtl, konforlu bir polis arabas ile muhte
em Meccania krsalndaki bir nehrin kys
na kurulu byk bir kasaba olan Kprkente gtrlrler. Burada Polis Mdrlne bavurup bir Yabanclar Mfettii ile
mlakat yaparlar ve tbbi muayeneden ge
ip, dezenfektan banyosu yaparlar. Par
mak izleri dosyalanr, sesleri kaydedilir ve
fotoraflar ekilir. Nihayet, salarndan bir
tutam, resmi kaytlar in kesilir. Ertesi gn
ziyaretilere ikinci bir dezenfektan banyo
su yaptrlr, onlara Yabanc Gzlemcilerin
Hal ve Gidi Kanunu'nun bir sureti ile birlik
te, bir Yabanc Gzlemci Hal ve Gidi Gre v lis inin nezareti altnda, ayrlm alarna
izin verilir. Polis M drlnde kalmann
ve tbbi muayenenin masraflar ziyareti ta
rafndan karlanr.
Meccanlada bedava seyahate izin ve
rilmez; btn turist ziyaretleri anahatlar ke
sinlikle belirlenmi bir program ve izelgeyi
izler. Hibir ziyareti, kendi hal ve gidi g
revlisinin refakatinde olmakszn otelinden
ayrlamaz. Baka bir kente seyahat niyetini
gn ncesinden bildirmeli ve sonra da,
lkeye ilk girdiinde yaadklarnn ei olan
form alitelerden gem elidir. Bir onaylama
vesikas verilmeden nce, baka yabanc
larla konumak bile yasaktr. Ziyaretiler,
resmi msaadesi olmakszn lkeden dar
bir ey karmalarna izin verilmeyeceini
dikkate almaldr. Bunlara ahsi gnceler ve
defterler de dahildir.

M eccaniada her ey devlet onayna

tabidir, Sper-Devlet karsnda bireyin
hibir hakk yoktur. Bireycilik kavramnn
kendisi bile neredeyse yok olmu gibidir.
ocuklara ok kk yatan itibaren retil
dii gibi, devlet herkesin Babas ve Annesidir. Aslnda Sper-Devlet, Meccaniann
tek tek btn ruhlar barndran toplu ruhu
dur. Meccaniallar onun, herhangi bir millet
tarafndan uygulamaya konmu Hristiyan
idealine en yakn yaklam olduuna inanr
lar. Topyekn devlet kontrol, baka eyler
le birlikte, btn mektuplarn sansr edildii
ve btn telefon grmelerinin Posta M
drlmdeki grevliler tarafndan dinlendi
i anlamna gelir. Buna ramen, devlet oto
ritesine muhalefet ve garez hemen hemen
hi duyulmamtr.
Meccania ancak on dokuzuncu yzyl
da, saygn Prens Bludlron lkenin sahte z
grlk ideallerine srt evirmesini salayp
devleti dnemin devrimci fikirlerinden koru
may baard zaman, gerekten modern
bir millet olarak ortaya kmaya balad.
M e cca n ia S o s y a liz m im in te o ris y e n i
Spottsun Bludirona muhalefet ettii doru
dur ama, Bludironun reformlaryla birlikte
ykselen hayat standard, Spottsun ekono
mik k ve devrimin kanlmazl hakkndaki iddialarna kar kar gibiydi. Bludi
ronun lmnn ardndan, lke dnyann
fethi hayalleriyle yle bir doldu ki, bu hayal
ler byk bir sava balatt - nfusu byk
lde azaltt ve lkeyi yoksulluk iinde b
rakt. Meccaniann yeniden ina edilmesi,
Bludironun byk yeeni olan Prens Mechowun eseri oldu. Savan felaketlerine bir
are bulmak iin devlet, ekonomide ve lke
nin genel hayatnda daha da byk bir rol
oynamaya balad; bireycilik, kendiliinden
d enebilecek bir ekilde yitip g itti. Mechowun etkisi altnda -o sralar iileri Bakanyd- btn retim aralar merkezi hk
metin elinde younlat. Mechow, bir SperDevleti kastl olarak ina etmeye balad.
Spottsun doktrinlerini izleyenleri, krizin ve
isizliin bulunmad rgtl bir retim sis511

MECCANIA

| [E [l Ii

/ZIHLEIB

BAEHR
MECCO

E7
2 0

[J F '

Mezarlar

*7

A
jffc
jaM .iL

512

Ordu v e D on an m a bl m

Tccarlar v e D e v l e t M e m u ria n (Birinci Snf)

D i e r M em urlar ve Serbest M eslek Sahipleri

Zanaatkarlar

Yar-Vasjl ile r

S anayi i l e r i B lm

T i c a r i Alan

M echou A n M zesi

Kltrel K urum lar

K am u B in a la n

S oylularn B lm

A n t

MECCANIA

temi vaat ederek -v e gelitirerek- cezbetmeyi baard.

Meccania toplumu, yedi snflk bir hi
yerariye blnmtr. Yaklak on bin kii
olan ilk snf, soylulardan oluur, ikinci snfta
ordu ve donanma ile soylu domu subay
lar vardr - kabaca drt milyon. nc snf
en zengin tccarlarla Devlet Memuriyetinin
birinci snfndaki grevlilerden oluur; hep
birlikte saylar yaklak alt milyona varr. Yir
mi milyon civarndaki drdnc snf, dier
devlet memurlar ile en zgr mesleklerden
meydana gelir. Beinci snf, krk milyon va
sfl zanaatkr temsil eder; altnc snf, yirmi
milyon yar vasfl iidir; yedinci snf da va
sfsz snai gruplarn on milyon yesidir.
Bir snftan dierine terfi etmek mm
kndr ama buna az rastlanr. Her snfn
kendi niformas vardr ve her zaman giyil
mesi gerekir - yerini askeri niformann ald
durumlar hari. niformalarn renkleri, yu
kardan aaya yle sralanr: beyaz, krm
z, sar, yeil, ikolata rengi, gri, lacivert. e
itli rtbe iaretleri, temel snflar dahilindeki
dereceleri gsterir. Kadnlar niforma giy
mez ama d giysilerine taklm olan ve snf
larn gsteren renkli bir kuma paras bulu
nur. Kadnlarn klk kyafet harcamalar, snf
ve statlerine uygun olarak kstlanmtr.
Meccania bir imparator tarafndan y
netiliyor olsa bile, yedi snf temsil eden bir
parlamentosu da vardr. Siyasi parti ve mu
halefet mevcut deildir. Kimi yabanc gz
lemciler, parlamentoya ve soylulara verilen
neme ramen, aslnda arka plandaki hki
min gl askeri kast olduunu ileri srer.
Meccaniann toplumsal hiyerarisi, l
kenin ehir planlamasna da yansr. Kentler
genellikle dairevi bir zemin plan zerinde
ina edilir, hkmet ve kamu binalar mer
kezde, kltrel kurumlar da onlarn etrafndadr. Ana sokaklar, bir tekerlein parmak
lar gibi bu merkezden da doru uzana
rak, kenti farkl snflar iin konut blgelerine
bler.
Meccania kentleri heybetli olmakla bir
likte resim gibi bir gzellikleri yoktur. Zen

ginlerin byk bahelerle evrili evleri bile,

sanki btn planlar ayn mimarlk ekol tara
fndan izilmi gibi standardize edilmi bir
grnme sahiptir. Alt snflarn apartmanlar
da, hemen hemen birbirinin eidir - sadece
farkl snflara gre, dairenin boyutu deiir.
Ziyaretiler kentlerin tertipli ve gze arpa
cak kadar temiz ama temelde donuk oldu
unu grecektir. rnein baehir Mecc o da yryen ziyaretiler, her eyin yerli
yerinde olduu muazzam bir hastanede ol
duklar izlenimine kaplr.
Baehirdeki en nemli heykel, Prens
Mechowun, adn ondan alan meydandaki
heykelidir. Bir kilise kulesi kadar yksek
olan heykel, devletin yeniden inasn res
meden alak kabartmalarn hakkedildii,
zerinde bir granit bloku olan biimsiz bir
granit ktlesidir. Kelerindeki kocaman fi
grler Silahlar, Zeky, Kltr ve iktidar
temsil eder. Granit ayaklktan, yz ayaktan
daha yksek ve prensin kendisinin bir hey
kelini destekleyen bir stun ykselir. Meccaniallarn bu anta selam durmas det
tendir, her biri kendi snfna uygun bir se
lam ekliyle selamlar. Bunu tasarlayan sa
nat, kendi isteiyle, biimsiz granit ktlesi
altnda gmlmtr.
M ecco ehrinin btn, Prens Me
chowun eserinin yaayan bir hatrlatmas
dr: sokaklar, oteller ve alanlara sk sk onun
ad verilir ve erkeklerin Mechow favorileri
denen stili benimseyip gzlk takmalar pek
modadr. Hepsinden te, prensin ad btn
sylevlerinin ve yadigrlarndan ounun
bulunduu Mechow An Mzesinde koru
nur; bu Mze mutlaka ziyaret edilm elidir.
Meccoda yaamaya izin almak, byk bir
ayrcalk saylr; Meccania kentlerinin ou
nun aksine, baehir nfusu arasnda ye
dinci toplumsal snftan hi ye yoktur.
lkedeki her ey devlet tarafndan d
zenlenir. Alveri etmek bile kat bir biim
de tanzim edilmitir. Kimi yiyecek kategori
leri sadece, ehirlere serpitirilmi olan mer
kezi pazarlardan alnr; kimileri de daha k
k dkknlardan temin edilir. Her iki du
513

MECCANA

rumda da evkadnlar alverilerini belirlen

mi bir srede yapar ve hi deilse bir yl
ayn satcnn mterisi olmay srdrmeleri
gerekir. Bu kuraldan sapmak asla hogrlmez. Fabrika alanlarnda, Kontrol Grevlisinin Brosunda istihdam edilen her iinin
meslek hayat ve karakterine ilikin ayrntl
dosyalar vardr. Yorgunluk derecesi bile bi
limsel olarak llr; yorgunluk derecesi
normun altnda olan iinin, o norma ulaa
na kadar fazla mesai yapmas gerekir. Ylda
bir kez bir Yorucu Ay dzenlenir. Otuz gn
sreyle btn alanlar, Sanayi Psikologla
rnn tayin ettii kadar saat boyunca son
hzla alr. Bu yalnzca mkemmel bir ei
tim olmakla kalmaz - iiler ayn bittiine o
kadar memnun olur ki, yln geri kalannda
da, farkna varmadan, daha iyi alrlar.
Meccaniada, altnc ya da yedinci s
nftan erkeklerin iyerlerinin kantinlerinde
alan karlar ve kzlar hari, kadnlar nor
malde almaz. Zamanlarnn geri kalan,
ev ileriyle geer.
Devletin uygulad yksek kontrol de
recesi, en fazla Sosyoloji Dairesi ve Zaman
Dairesinin abalarndan kaynaklanr, ilki,
her eyin merkezi olarak planlanabilm esi
iin snai retimden ev masraflarna kadar
her ey hakknda istatistik toplar. rnein,
ev kadnlar o aylk dneme ilikin hesap
defterlerini teslim ettiklerinde alt snflarn
yelerinin ikiye gereinden ok para har
cadklar grlrse, yaptrmlar uygulanr.
Salk Dairesi ile ibirlii halinde, eitli s
nflarn beslenme ihtiyalar iin model re
jimler planlanr. Bu ev harcamalar kontrol,
retim kontrol ile birleince, Meccania toplumundan israf ve yoksulluu silip atmtr.
Zaman Dairesinin ii ise, belki daha da
nemlidir. Btn uyruklara haftalk gnce
formlar baslr; Bakanlk tarafndan tannan
yz elli kategoriyi kullanarak haftann her ya
rm saatindeki hareketleri ve eylemlerini he
saplamak zorundadrlar. Eer izelgelerin
de bir boluk grlrse, yararl etkinliklere
ynlendirilirler. Zaman Dairesi'nin dier ana
ilevi, herhangi bir eylemi yerine getirmek
514

iin ne kadar zaman gerektiini hesapla

maktr. Ziyaretiler, kendilerinin de bu gn
celeri doldurmas gerektii konusunda uya
rlr, ihmalin sonucu para cezasdr. Ziyaret
ilerin gncelerinde sahtecilik yapmalar fi
ilen imknszdr, nk bunlar her yerde ha
zr ve nazr olan Hal ve Gidi Grevlilerinin
gnceleriyle kontrol edilir.
Bo vakitler bile devlet kontroluna tabi
dir. Gncesinde yarm saatlik bo vakit olan
birisinin stlenecei kltrel etkinlikleri belir
terek, yarm yllk bir plan yapmas gerekir.
zel Bo Vakit Mfettileri uzmanca nasi
hatler verir ve programa bal kalnmasn
salarlar. Tiyatroya haftada bir kez gitmek
zorunludur ve kimse grecei oyunu see
mez. Btn tiyatrolar devlet kurumlandr ve
- o u n lu k la iir fo rm a tn da ve d id aktik
amal yazlan- tm oyunlar, tek bir yazar
yerine bir kii tarafndan denetlenen bir
grup uzmanca yazlr. Oyunlarn entelektel
seviyesi seyircinin temsil ettii snfa gre
deikenlik gsterir. En sevilen temalar ara
snda, Verimlilik, Verimsizlik ve Ulusal Farkndalk , M eccaniann Z aferi ile rik
Asit yer alr. Sonuncusu, bu zehirli madde
nin devlet yaam, aile ve birey zerindeki
etkisinin sosyolojik, patolojik ve fizyolojik
adan deerlendirilmesi ile ilgilidir.
Drama, belli bal sanat ekli olarak ro
mann yerini almtr; gerekten de byk
ktphanelerde tm romanlar ocuk kurgu
su altnda kategorize edilir. Roman okuyan
tek yetikinler, zihinsel sorunlularn bulundu
u akl hastanelerinin sakinleridir, nk bu
kaln kurmaca eserlerin onlar zerinde yat
trc bir etkisi var gibidir. Graham Greene,
Heinrich Bll ve Balzac akl hastalarnn belki
de en sevdikleri yazarlar arasndadr. Bura
da gnlk gazete baslmaz. Onun yerini ye
rel gazeteler ile devlet raporlar almtr, ye
tikinlerin her gn okuduklar eyler bunlar
dr. Bunlar ounlukla istatistikler ve resmi
duyurulardan ibarettir. Kurmaca dndaki
btn basl malzemeler halk ktphanele
rinden edinilebilir: ancak resmi kitap ajansla
rndan da sipari edilebilirler - lkede artk

MECCANIA

kitap bulunmamaktadr. Neyin ne miktarda

baslacana etkin bir ekilde karar verenler
yine bir devlet dairesi olan- matbaaclar ol
sa da, ou kitabn kayna devlettir.
Grsel sanatlar dalnda Meccaniada
retilen tm eserler ya vatanseverlikle ilgili
ya da didaktiktir. Teoride btn resimler,
gelecek yln temasn seen merkezi bir ko
mite tarafndan belirlenir; pratikte ise st s
nf yeleri adna birtakm yasad iler ger
ekletirilir. Meccania halk baka lkelerin
sanatna zerre kadar ilgi gstermez ve Latin
kltrnden hi etkilenmemi olmakla gurur
duyarlar.
Eitim, tabii ki, bir Merkezi Kurul tara
fndan sk bir ekilde kontrol edilir. Seilen
konular ile alma sreleri rencinin sos
yal snfna gre hesaplanr. Genler Sanayi
Brosu, be ile yedinci snf yelerinin hangi
kariyeri seeceklerine karar verir ve snai
eitim okulda balar. Bu snfn yeleri, Mer
kezi Komitenin verecei belgeye sahip ol
madan ie balayamazlar. Okul ncesi ei
tim bile kontrole tabidir. Tm oyuncaklarn
belli bir eitimsel amac vardr; ynlendiril
memi oyunlar enerji ve yetenek kayb ola
rak nitelendirilir. Oyuncaklarn evdeki kulla
nm ekli, bir ocuk Hayat Denetileri heye
ti tarafndan tetkik edilir.
Btn daireler iinde belki de en by
Salk Dairesidir; saysz alt birimi vardr
ve kanalizasyon at ile sokak temizliini de
kontrol eder. Meccaniadaki tm evler, shhi
standartlar koruma amacyla her yl tetkik
edilir ve buna tabi olan herkes yllk tbbi mu
ayenelerden geirilir. Gerekli grldnde,
belirlenen herhangi bir hastalk iin zorunlu
tedavi grmeleri mmkndr. Tedaviyi red
detme durumu genelde zihinsel anomali y
znden akl hastanesinde alkonmayla so
nulanr. Tedavi edilem eyecek hastalklar
sz konusu olduunda, zel Tp Ekibi tara
fndan lm salk verilir ki bu ekip ayn za
manda kronik fikir ayrl eilimi" diye bili
nen belli bir beyin hastaln tehis etme
yntemlerini mkemmelletirmeyi de baar
mtr. Bu rahatszlktan strap ekenler akl

hastanesine kapatlr. Hastalktan etkilenenle

rin ou eski muhalefet partilerinin yeleridir;
grne gre hastalk gen nesilleri ok da
ha az etkilemeye balamtr. Tbbi aratrma
nn normal bir paras olarak hayvanlar ze
rinde deneyler yaplr; at yrekli inekler, n
bacaklar olmayan kpekler ve kaplan derili
domuz hep Meccania laboratuvarlarnda t
retilmitir. Baz yabanc gzlemciler, insan
lar zerinde de, rzalar ya da bilgileri olmak
szn, deneyler yrtldnden ve bunlarn
Dr. Moreau denen birinin aratrmalarn da
etkilemi olabileceinden phelenmektedir
ler (bkz. NOBLEIN ADASI).
Salk Bakanl evlilik organizasyo
nunda da belli bir rol oynar ve bir iftin be
yllk bir sre iinde sahip olabilecei ocuk
saysn belirler. Ancak baz raporlara bak
lrsa, Salk Dairesinin ok daha garip bir
grevi vardr. M eccania kanunlarna gre
kadnlarn, ocuklarnn babasn sem e
haklar vardr ve kanuni elerinin kucana
teslim etme zorunluluklar yoktur. Ayrca
Meccania kadnlarnn, gl, kuvvetli eleri
tercih ettikleri ve ordu yelerine meylettikleri
de dorudur. Bu yzden Dairenin, tbbi mu
ayeneleri, aristokrasi yeleri iin -genelde
alt snflardan- genetik olarak uygun part
nerler salamak amacyla gerekletirdii
de iddia edilmektedir. Uygun an geldiinde,
kadna sadece tedavi" grmek zere git
mesi sylenir.
Devlet kontrolnn bireysel yaam
zerindeki yaygn etkisi yznden byk
polis gc uralarnn ok azn su tespiti
ne ayrr (zaten fazla su da ilenmez). Sua
eilimli faaliyetler gsteren kiiler hemen
sulu kolonilerine gnderilir ve nadiren so
run tekil ederler. Polis gc esas olarak
devletin iyilii iin var olan kurallara uyulma
sn salar. Polisler herkesle ilgili detayl bil
gi toplar ve yllk bir rapor kartr. Rapora
gre bir hal ve gidi belgesi karrlar. Polis
M drl ktphanelerinde tm kiisel
dosyalarn bir kopyas bulunur.
Her ne kadar herkes asker olsa ve or
du ulusun ruhu olarak kabul edilse de Mec515

MECCO - MEDWYN'iN VADS

cania ordusu hakknda ok az ey bilinir. l

keye 1970te giden inli bir ziyareti, Meccaniann kimyasal sava deneyleri yapt
yolunda dedikodular duymutur. Grne
gre birka yl nce, daimi olarak Meccania
mttefiki bir devlet olan Lugubria, iki lke
arasnda yeni bir bar antlamasn onayla
ma konusunda isteksizlik sergilemitir. Mec
cania, sava ilan etmeksizin Lugubria top
raklarna uaklar gndermi ve antlama
hemen imzalanmad takdirde Lugubriann
belli bal ehirlerini kimyasal silahla yok et
mekle tehdit etmitir. Lugubria hemen tes
lim olmutur. Bu olayn tamam topu topu
gn srm ve dnyann geri kalanna hi
bir zaman duyurulmamtr.

MEDAMOTHY, ayrca HBRYER ADASI

diye de bilinir. Kanadannki kadar uzun ol
duu sylenen ky hattn ssleyen denizfenerleri ve yksek mermer kuleleriyle nl,
ho bir diyardr.
Ylda bir dzenlenen bir panayr, Hem
Afrika hem de Asyann en zengin tacirlerini
cezbeder. Burada her cins antika ve lks
eya ile tek boynuzlu attan rengeyiine ka
dar her t r egzotik hayvan satn almak
mmkndr.

(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts

et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

MEDDLA, bkz. TIMARHANE.

(Gregory Owen, Meccania, the Super-State,

Londra, 1918)

MECCO, MECCANAnn baehridir.

MEHUL ADA, Hint Okyanusunda bir yer

lerdedir, rktc bir grn vardr ama,
en derelerin bulunduu ho bir tarlay giz
ler. En iyisi baharda, havaya yasemen koku
lar yaylmken ve kumrular, muhabbetkular, yeil ayakl orman tavuklar, rdekler,
sereler ve ardan byk olmayan minik ku
lar havada kanat rparken, buray ziyaret et
mektir. Dzl, yosun kadar yumuak otlar
la kapl yksek sradalar keser. Penguen
ler, gazeller ve miskkedileri, daha yksek
blgelerde dolar. Kpekten daha byk,
barbu ya da ine surat denen bir yaratk, ky
yaknlarndaki kk ormanda bulunabilir.
Mehul Adaya havadan yaklaan sey
yahlar, eklinin, talyann izmesi gibi oldu
unu grecekler, ama ba aa olarak.

(Guillaume Grivel, L iste inconnue, ou M

moires du chevalier de Gastines. Recueillis
et publis par M. Grivel, des Acadmies de
Dijon et de la Rochelle, Paris ve Brksel,
1784)
516

MEDVVYNN VADS, Kuzey PRYDANdaki

dik ve almaz Kartal Dalarnn derinlikle
rinde gizlidir.
Efsaneye gre, evvel zaman inde
Prydain topraklar kara seller altnda kalm.
Nevvid Nav Neivion ahap bir gemi ina et
mi ve gemiye kendisiyle birlikte her hayvan
trnden iki adet alm; sular nihayet eki
lince gemi, kadim bir uzungeminln yarsna
dek topraa gml kaburgalarnn halen
grlebilecei Medwyinin Vadisine dinlen
meye ekilm i. Vadinin tek insan sakini
-kendisine Medwyn diyen, yal, sakall bir
ada m - efsaneyi ne onaylar, ne de inkr
eder. Ayrca kendisinin bizzat Nevvid oldu
unu da kabul etmez.
Gizli vadi seyyahlara pek tavsiye edil
mez - ayrca her halkrda, buraya ula
mak zordur, nk imdiye kadar hibir gi
ri gzergh belirlenememitir. Ancak bu
ras Prydain ormanlar ve sularnn, hibir
zorluk ekmeden yollarn bulup buraya ge
len hayvanlarnn sna olarak bilinir. Yl
maz ziyaretiler kendilerine Medvvynin Vad is inin yolunu gsterm eye hevesli dost
canls bir hayvan takip edebilirler, ancak
byle bile olsa, geriye dn yolculuu ta
mamen mknsz bir grev halini alabilir.

MEEZA - MEILLCOURT

(Lloyd Alexander, The Book of Three, New

York, 1964; Lloyd A lexander, The H igh
King, New York, 1968)

MEEZA, bkz. JUKANLAR VADS.

M EGAPATAGONYA, Tlerra del Fuego ile

Antarktika arasnda bulunan bir takmadadr.
Burada insanlarn ounun gelitii ekilde
gelimemi, hayvan grn vedavranlarn korumu insanlar yaar. Her adada belli
bir yaratk vardr: ay-adam lar, maymunadamlar, samur-adamlar. Baz adalarda nor
mal grnl insanlar da yaar, ancak g
renekleri uygar olmaktan ok uzaktr. Her va
tanda gnde yalnzca drt saat alr ve i
bir zorunluluk deil, keyif olarak alglanr.

Kimsenin uzmanlk gerektiren bir grevi yok

tur; herkes her ii dnml olarak yapar.
Buras Fransann tam karsnda bulun
duundan yerli halk ters evrilmi bir Fran
szca konuur - rnein Bon jour" (iyi gn
ler) yerine Nob ruoj" denir. Balarna ayak
kab giyer, ayaklarna apka takarlar. Kadn
lar erkeklerden biraz daha az eittir. Ne resim
ne de heykel sanatlar vardr, nk bu sa
natlar yararsz bulur, insanlarn sonuncusu
nun yalnzlna yardm eden bir yanlsama
diye grrler. Mzik ve iir ise kabul grr.
Takmadann baehri ana ada zerin
de bulunan Siraptr.
(Nicolas-Edme Restif de la Bretonne, La
Dcouverte australe Par un Homme-voiant,
ou Le Ddale franais; Nouvelle trs-philo
sophique: Suivie de la Lettre d'un Singe, &
cf, Leipzig, 1781)

MELLCOURT, Hint Okyanusunda, mit

MEGAPATAGONYA'da apkalarn ve ayakkabsn

modaya uygun giymi bir adam.

Burnundan deniz yoluyla hafta mesafe

de bulunan bir adadr. Kumsallarla evrili,
bol aal, pnarlar, glleri ve birok meyve
aac olan bir yerdir; i ksmlarda dalar,
gller ve sk ormanlar bulunur. Ada sakinle
ri, gemisi burada on sekizinci yzyl bala
rnda karaya oturm u olan Fransz kif
Chevalier De Meillcourtun soyundan biri ta
rafndan ynetilmektedir. Ada nfusu Avru
palIlar ile iki kabilenin karmndan meyda
na gelir: yllar boyu kabileler aras evlilikler
yapan Troglocite' 1er ve Quacacite' 1er. Halk
barl ve halinden honut bir halktr, top
raklar ise onlara ihtiyalar olan her eyi
salar. Demirin kefi zenginliklerine katkda
bulunmu olsa da, herhangi bir lksleri yok
tur. Ada halk K atolik dinine m ensuptur
(Troglocite' 1er geleneksel olarak ateist olsa
lar da), ancak inan zgrl yasalarla g
vence altna alnmtr. Nfus, idari amalar
la, askerler ve iiler diye ikiye ayrlmtr;
kinciler ounluktadr. Ticaret rekabete yol
aabileceinden, tacir snf mevcut de il
dir. Adada kei de yoktur.
517

MEPE - MELORA KANALI

Meillcourtun zamanndan nce Troglocite'leri bir kral ynetirdi ve bu halk avclk ile
balklkla geinen barl bir halkt. Gele
neksel kibarlklar greneklerine de yansm
tr. rnein bir erkek karsn aldatma yzn
den boayabilir, ancak yine de onu bir yl bo
yunca maddi olarak desteklemek zorunda
dr. Ceza durumalarnda davallarn sular
kadar erdemleri de gz nne alnr. Bir kz
evlilik ana geldiinde, aylk bir kakarika
(deney) sresine tabidir. Talipleri onunla ko
nuur, zevklerini ve ilgi alanlarn aratrr ve
hediyeler verirler. ay sonra kzn herhangi
bir yanln grmeyenler ve kendisiyle ilgilen
meye devam edenler, her biri ellerinde ya
nan bir kibrit tutarak sraya girerler. Kz tercih
ettii erkein kibritini fler: erkek kendini kzn
babasnn ayaklarna atarak ondan himayesi
ni ister ve kz per. Evlilikten sonra gn
boyunca kz nceki taliplerine yiyecek verir.
Ancak kzn kakarika dneminden nce her
hangi bir tercih belirtme hakk yoktur.
Baka bir gelenek de, bir erkein ba
ka bir erkee hayran olma durumunda, elini,
gelecekteki efendisinin gsne koyarak,
ardndan da ayaklarna dokunarak, kendini
o kiinin klesi ilan etmesidir. Dilleri her ne
kadar Hint dilleri ile ilintili olsa da, olduka
zgndr. Giysiler hafif ve dekoltedir, ka
mtan elde edilen bir hamurdan yaplr. Ok,
yay ve ksa ivilerle savarlar.
(Jean Baptiste de Boyer, Marquis d Argens,
Le Lgislateur Moderne, Ou Les Mmoires
Du Chevalier De Meillcourt, Am sterdam ,
1739)

MEPE, retmenlerin hibir ey retmedi

i ve yetikinlere kibarca hitap etmenin ge
rekil olmad, yeri belirsiz bir lkedir.
Mepe 1918de, nl Fransz yazarn
drt yandaki kz Michelle Maurois tarafn
dan kurulmutur.
(Andr Maurois, Mepe ou La Dlivrance,
Paris, 1929)
518

MELNDE, Hint Adalarnda hem Abyssnes

hem de Ganze ile snr olan ve kylarnda bir
ka dank Portekiz ticari mstemlekesi bu
lunan bir krallktr. Melinde yllar boyu Ganze
ile kle ticareti yznden ve Ganzenin lkeye
girme ve kylara ulama hakk nedeniyle bir
ka savaa girip kmtr. Ancak seyyahlar
bu savalarn artk bittiini duymaktan mem
nun olacaklar; gnmzde Ganze Melindeye
vergi dyor ve Melindede sadece kstl bir
sreyle kalabilen tacirleri de kyya varana
dek belli bir rotay takip etmek zorunda.
(William Bingfield [?], The Travels and Ad
ventures o f William Bingfield, Esq; conta
ining as surprizing a Fluctuation of Circums
tances, both by Sea and Land, as ever be
fell one Man. With an accurate Account of
the Shape, Nature and Properties o f that
most furious, and amazing Animal, the DogBird, Londra, 1753)

MELTA, Atlas Okyanusunda, simlaks de

nen, ve nsan eklinde byyen bir alnn
aalara sk skya yaparak onlar ldrd
bir adadr. Efsaneye gre bir gen kz, bir
safrana duyduu ak yznden bu alya
dntrlmtr; yerlilerin kutsal ayinlerinde
simlaks kullanmaktan saknmalarnn nedeni
belki de budur.
(Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

MELORA KAN ALI, talyay, Tiren Denizinden Adriya Denizine dek geen uzun bir
yeralt tnelidir. Dou tarafndaki giri, k
k Aleghero Adasnn yaknndaki Brenta
Nehri vadisinden; bat tarafnda ise, Lerici
ile Punta di Maralunga arasndaki Spezia
Krfezinden. Buras 1868de, denizde, iin
de bir harita ile tnelin kazlmasna dair bil
giler olan kutuyu bulan bir grup balk sa
yesinde kefedilmitir.
1300 yl civarnda Ceneviz Cumhuriyetinin bir kaptan, Luigi Gottardi, Lerici yak-

MEMISON

nnda, byke bir kadrgann geiine ola

nak salayabilecek byk bir sualt maa
rasn kefetti. Bu keif onu grkemli bir pro
jeyi stlenmeye itti; Cenevizlilerin Venedik
Cumhuriyetini istilasn salamak zere, Ti
ren Denizi ile Adriya Denizini birbirine ba
layan bir yeralt kanal amak. Zengin bir
adam olan Kaptan Gottardi bu muhteem
plan be yz Afrikal klenin yardm ile uy
gulamaya koydu. Bu muazzam proje sekiz
yldan fazla srd. Tamamlandktan sonra
kleler Afrikaya geri gnderildi, projeden
haberdar olan birka Ceneviz vatanda bu
nu bir sr olarak saklamak zere yemin etti
ve talihsiz Kaptan Gottardi Venediklilere esir
dt. Bunun bir sonucu olarak, kanal nere
deyse drt yzyl kefedilmeden kald.
Melona Kanal bugn bile, belki teknik
zorluklar, belki de geii olaanst lde
zorlatran yeralt depremleri yznden kul
lanm ddr. Kanal boydan boya yalnzca
drt kii gemitir: kutuyu kefeden ba

lk ve talyan donanmasndan Dr. Bandi di

ye biri. Bu kiilerin 1868'de yaptklar keif
gezisine dair verdikleri bilgiler esas olarak
kar karya kaldklar zorlu volkanik olaylar
merkez almtr. Kendileri tnelin hayvan
varln son derece zengin ve eitli olarak
tanmlamlardr: bolca denizanas, notilus
ve medzler; ayrca mavi, yeil ve krmz gi
bi muhteem renklerde dev yumuakalar.
Kanaln baz dnemelerinde, evreye te
kinsiz bir k yayarak tavann tamamn kap
layan fosforlu balk srleri de grlmtr.
(Emilio Salgari, / naviganti delta Melona, Milan, 1903)

MEMSON, MESZRAnn merkezinde bulu

nan, aalarla evrili ho Reisma Glnn
kylarnn yaknndaki, Meszria krallarna ait
yazlk bir saraydr. Her ne kadar tahkim edil
mi ve hendekle desteklenmi de olsa, Me519

MERCAN ADASI

mison savatan ok keyif iin tasarlanm

bir saraydr. Kara-baheleri, su-baheleri ve
akltal patikalarnda kabararak yryen
beyaz tavuskular ile nldr. En belli bal
yaps, uzun taraf kuzey-gney dorultu
sunda uzanan, T eklinde bir binadr. Tnin
her iki uzants boyunca gmi-beyaz ta
lar olan koridorlar uzanr. Koridorun stun
lar, st kattaki odalar desteklemek zere
on be ayaklk aralklarla ina edilm itir.
Tnin uzun kenar, etraf bir porsukaac iti
ile evrelenmi kurallara uygun bir baheye
tepeden bakar. Sarayn kuzey batsnda
Mezsriann lman ikliminin elverdii ak
hava danslar iin kullanlan mee platform
yer alr.
Memisonun bir mil tesinde Zeshmara
Nehri boyunca uzanan su-otlaklar ile birok
su kuu trne doal bir yaam alan sala
yan sulak ayrlklar gzler nne seren bir
tepe ykselir. Karaya yakn yakada tepe, n
l Meszria arabnn retildii zengin iftik
blgesini kuatan tertipli itlere bakar. Tepe
nin zirvesindeki doal bir kaynak, evresi bir
yanda ladin ve ard itleri, dier yanda ise
ceviz ve mimozalarla evrili korunakl bir y
kanma havuzuna dntrlmtr. Bir kor
kuluk, evredeki krsal alann gzel bir man
zarasn da sunan bir yry imkn salar.
Bu havuz, Meszria kral Mezentius tarafn
dan, olu ZAYANA Dk Barganaxn annesi
olan metresi Amalie iin ina ettirilmitir.
(E.R. Eddison, Mistress of Mistresses, A Vi
sion of Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, A Fish D inner in Memison, Londra,
1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)

MERCAN ADASI, Gney Pasifik Okyanusunda kabaca daire biiminde bir adadr,
evresi otuz mil, ap da on mil kadardr.
Mercan Adasnda biri be yz ayak civarn
da, dieri de hemen hemen bin ayaklk iki
da vardr; kincisi birka kk vadi, bo
az, ay ve dereyle kesilmitir. Daha kk
520

olan dan yamalarn da, birbirinden srt

larla ayrlm, bereketli tropik bitkilerle dolu
vadi keser.
Adann kumsallar saf beyaz kumdan
dr, iinde dar aklk olan bir mercan re
sifiyle tamamen evrilidir. Lagnn iinde
su tamamen durgundur, resifin dndaysa
okyanusun kabar durmak bilmez. Kyya
yakn bir noktada atlayan dalga kendi ba
sncyla kayadaki yarklara bindirir ve koca
bir deniz suyu buhar bulutu olarak su yz
ne kar.
Adaya imdiki ad, Arrow gemisi batn
ca sa kalan yegne kazazedeler olan
gen ngiliz tarafndan verilmitir. Kazann
tam tarihinin kayd yoktur; on dokuzuncu
yzyln ilk yarsnda olmu gibi grnmekte
dir. , adann doal kaynaklar ve kendi
yaratclklar sayesinde hayatta kalmay ba
armlardr. Geminin kendisinden birtakm
donanmlar kurtarlm, bunlar da adadaki
ilk gnlerini daha kolaylatrmtr. Ziyareti
ler bugn de onlarn adlarn ky yaknlarn
da duran bir para tahtann zerine kazlm
halde grebilir.
Adann bitki rts zengin ve eitli ol
duu halde hayvan varl zayftr. Birka yabandomuzu vardr, ara sra kertenkelelere
rastlansa da srngen eksiklii kendini his
settirir. Ku eidi daha oktur: ormanlarda
ok sayda papaan, uzun kuyruklu kk
papaanlar, gvercinler, kumrular vardr ve
aralarnda penguenlerle sutavuklarnn da bu
lunduu farkl deniz kular aday ziyaret eder.
Bitki rts ise ekmekaac, hindistan
cevizi ve muz aalarn ierir; Hint yerelma
s, kulkas ve bir tr patates, yabani olarak ye
tiir. Daha yararl trlerden biri, demirtahtas
aacdr, dzenli, doal kerestelere benzer
bir eyle payandalanmtr. Tahtas son dere
ce serttir ve ivi olarak kullanlabilir. Mumfnd aacnn fndklar kavrulur ve sonra da
mum olarak kullanlr; sabit, parlak bir k ve
rirler. Adann andaki sular, spanak gibi
piirilen deniz yosunu eitleriyle doludur.
Adann iklimi lk ve istikrarldr, ama
arada bir iddetli frtnalar da kabilir. Ala

MERCY FTL - MESZRA

cakaranlk yoktur; karanlk, tropiklere zg

bir ekilde birden iner. Lagndeki gelgitler
ok hafiftir, su hep lktr ve yzclerin de
nizde saatlerce kalmas mmkndr.
Adann ekici yanlarna ramen, sey
yahlar hem yamyamlarn hem de korsanla
rn olas saldrlarna kar ihtiyatl olmallar.
Eer ihtiya duyulursa, kristal duvarl Elmas
Maaras adnda doal bir sualt maaras
na snmak mmkndr.
(Robert Michael Ballantyne, The Coral Island, Londra, 1858)

MERCY FTL, bkz. DANANIN KORU

SU.

MERLNN MEZARI, CAMELOT'un byk

bycs, Kral Arthurun dostu ve danma

n Merlinin gml olduu, ngiltere, Cornvvallda sarp kayalklarn altndaki maara
dr. Merlin ge yalarnda Nyneve isimli bir
kza k olur. Onu batan karmak iin,
bozulmas imknsz olan korkun ve byk
bir by de dahil olmak zere, bildii btn
byleri ona retir. Nynevenin kars ola
cana emin olan Merlin, kayalklarn barn
da, dnleri iin muhteem bir oda yaratr.
Ona oday gstermek iin ieri girdii sra
da, Nyneve bozulmas imknsz olan by
y Merlin'e yapar ve onu sonsuza dek ma
araya hapseder. Ziyaretiler, bugn yce
Merlini kendi yaratt maarada ebediyyen
istirahat ederken grebilirler.
Baz tarihiler aslnda Merlinin kadn
byc Vivien tarafndan BROCELANDE
ormanlarnda bir mee aacnn iine kapa
tldn ve vcudunun bugn dahi grlebi
leceini syler. Bugn her nerede yatyorsa,
bilinen tek bir ey vardr ki o da Merlinin
1940larda, Carmbridgeli bir profesr olan
Dr. Ransomn da yardmyla hapishanesinen kp ngiltereyi lmden beter bir ka
derden kurtarddr.

(Alfred, Lord Tennyson, The Idylls o f the

King, Londra, 1842-85; C.S. Lewis, That Hi
deous Strength, Londra, 1946; John Stein
beck, The Acts o f King Arthur and His Nob
le Knights From the Winchester M anusc
ripts of Sir Thomas Malory and Other Sour
ces, New York, 1976)

MEROA, bkz. SABA.

MESKEETA, Gneydou Pasifikte, sakinle

rinin iyi ile Kty Ayrt Edenlerin Adas di

ye adlandrd, RALLARO Takmadalarna
ait bir adadr.
Ada sakinleri pigm eler ve LMANORAdan srgn edilenler ile eletiri lgnl
na kaplm ve hata bulma eilimleri yzn
den boylar ksalm olan kitap-kasaplardr.
Durmakszn birbirlerine frlattklar kk el
oklaryla silahlanmlardr ve baktklar her
eyi lekeleyen gzlkler takarlar. Bedenleri
nin st ksmn, gerek kimliklerini gizlemeye
yarayan dev maskeler kaplar. Hasede alter
natif olarak bildikleri tek ey, karlkl poh
pohlamadr. Cce kleler onlara, saldrp
eletirmeleri iin kitaplar retir. Gz kama
tran her eye tapar, ancak glgelendii tak
dirde gnee bile ok atarlar. Tapnaklar,
lme mahkm ettikleri ama imdi byk
adamlar diye sayg gsterdikleri kiilerin
mezarlar zerine kuruludur.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island of Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

MESZRA, gneyinde yer alan REREKten

tepeleri-buzullarla kapl Huron Sradalar ile
ayrlan bir krallktr. Meszriann iklimi lman
dr, lkenin byk bir ksm da aalktr.
lkede birka gl vardr, en iyi bilinen
leri ise MEMSON yaknlarndaki Reisma
Gl ile baehir ZAYANA yaknlarndaki
521

METTINGEN

daha kk isimsiz bir gldr. Gllere, uzun

zamandr lkenin hkmdarlar ile iyi gei
nen Antiope ve Camaspe adl iki su perisi
musallat olmutur. Genelde insan klnda
grnseler de, Antiope bazen katil ruhlu bir
vaak, Camaspe de kk bir memeli, daha
ok su san klnda ortaya kar. Daha
uzak vadilerde, yars insan yars kei olan
tanrlar gibi yar-insan yaratklar da bulunur;
su perileri gibi onlarn da, insan kulana
yaprak hrts gibi gelen kendi dilleri vardr.
Meszriann kuzeyindeki dalar yksek
ve yalndr ve ilerinden sadece iki geit ge
er. Bunlardan amas daha kolay olan, bat
da, Huransann o kadar yaln olmad yer
deki Salimat Geididir. Douda ise Rumaladaki da kalesi ile korunan Royar Geidi
uzanr. Kalenin alt ksmlarnda da yolu, keiyolundan biraz geniedir. Runbalnardalein
zeminine giden tek yol, Perde diye bilinen ve
bir dizi U eklinde dnemele iki bin ayak
kadar aaya inen kvrml bir patikadr.
Zayanann kuruluundan bu yana tarihi
kaytlar tutulan Meszriann balang dne
mi ile ilgili pek bir ey bilinmez. Anno Zayanae Conditae 738'de lke, Rerekli Parry ai
lesinden Kralie Rosmann mutlak hkm
altna girdi. Rosmann tahta knda, ilk iki
kocasnn ldrlmesinin ve onun hatr iin
cinayet ileyen bir yeenin suikasta urama
snn da rol vardr. 749da FNGSVVOLDlu
Mezentius ile evlendi ve Meszria, Rerek ve
Fingiswold topraklar tek ynetim altnda top
lanrken Pax Mezentia diye bilinen uzun bir
dnemin de keyfini kardlar. Hem Mezenti
us, hem de Rosma 777de Sestolann adakalesinde zehirlenerek ld ve bunu izleyen
yllarda, krall viraneye eviren savalar
srasnda baskn bir kiilik olarak ortaya
kan ahs, Mezentiusun gayri meru olu,
Zayana Dk Barganax oldu.
(E.R. Eddison, Mistress of Mistresses, A Vi
sion o f Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, A Fish D inner in Memison, Londra,
1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)
522

METTNGEN, Amerika Birleik D evletle

rimde, Philadelphia yaknlarndaki bir nehrin
kysnda, adn ilk sahibinden alan bir mlk
tr. On sekizinci yzyln sonlarna doru
buray Bay Wieland adnda Saksonyal biri
satn ald. Wieland genliinde, Albi heretikleri le Camissardlarn dini doktrinlerine ilgi
duymaya balad. Zamanla daha da ba
nazlat ve sonunda ibadet iin bir tapnak
kurdu. Tapnak, amlk bir kaya zerinde,
Wielandin evinden yz yarda tede, a
p yaklak on iki ayak olan bir aklktadr.
Balangta tapnan on iki Dorik kolonla
destekli, herhangi bir sslemesi olmayan bir
kubbesi vard. Kaba saba bir ta merdiven
ile tapnaa klrd; dier yanda ise ka
ya dim dikti. W ielandin lmnden sonra
ocuklar tapna ssleyip donatarak, bu
gn de grlebilecek bir yazlk eve dn
trdler.
Wieland, tapnaktaki bir patlamann
giysilerini kle evirmesinden sonra ld,
iddiasna gre dua ederken bir k gr-

METTNGENde Wielandin tapna.

MEZZORANIA

m ve biri ona sopayla vurmu gibi bir

patlama hissetmiti; ald yaralar yzn
den ld. (Benzer vakalardan bir Floransa
dergisinde ve Merille ile Muraire tarafn
dan Journal de Mdecine dergisinin Mays
1783 saysnda da bahsedilmitir.) Bam
szlk Savandan ksa bir sre sonra, Wielandn olu Theodore, bir vizyonda iitti
i b ir sesin ona bunu e m re tti in i iddia
ederek, kars ve ocuklarn vahice l
drd.
(Charles Brockden Brown, Wieland or The
Transform ation: An A m erican Tale, New
York, 1798)

MEZZORANA, Afrikann dou llerinde,

Sudan ile Etiyopya arasnda bir krallktr; g
nein ruhani sembolne byk sayg gste
ren, medeni bir toplumdur. Devletin temeli
bu din stne kuruludur ve kanunlar da ge
leneklere ve mistik bilgelerin tavsiyelerine
gre dzenlenmitir. lm cezas bilinmez;
sulular affedilerek llere gnderilir. Do
um, lm ve evlilik gibi tm toplumsal olay
lar halka ak trenlerle kutlanr ve bu sosyal
trenlerin sorumluluunu ya da drt asil
aile stlenir.
Mezzorania kentleri muhteemdir. Sa
nat ve ticarete ayrlanlar dnda tm ehirler
ayn plana gre ina edilmitir. Baehir bir
gl zerine kuruludur ve birok havuzu ve

523

MCROMONA - MDWCH

kolu olan grkemli bir kanalla blnmtr.

On iki adet tek revakl kpr, gl ve kanaln
zerinden geerek anayollara ular. Kanal
ehir merkezine vardnda blnerek, ze
rinde, dnya harikalarndan biri olan, gzel
Gne Tapnann durduu kare bir ada
ck oluturur.
(Simon Berington, The Memoirs of Sigr Gaudentio di Lucca: Taken from his Confession
and Examination before the Fathers of the in
quisition at Bologna in Italy. Making a Disco
very of an unknown Country in the midst of
the vast Deserts o f Africa, as Ancient Populuos, and Civilized, as the Chinese. With an A c
count o f their Antiquity, Origine, Religion,
Customs, Polity, &c and the Manner how they
got first over those vast Deserts. Interspersd
with several most surprizing and curious Inci
dents. Copied from the original Manuscript
kept in St. Marks Library At Venice: With Cri
tical Notes of the Learned Signor Rhedi, late
Library-Keeper of the said Library. To which
is prefix'd, a Letter o f the Secretary of the In
quisition, to the same Signor Rhedi, giving an
Account of the Manner and Causes of his be
ing seized. Faithfully Translated from Italian,
by E.T. Gent, Londra, 1737)

MCROMONA, kadnlarn ayrcalkl vatan

da ve erkeklerin kle olduu, yeri mehul
bir lkedir. Ayn zamanda gl bir ordunun
banda olan bir kralie tarafndan ynetilir
ve yeni fetihler Micromona snrlarn her gn
biraz daha geniletir. Sylentiye gre, ka
dnlar kendilerinin yeryz melekleri olduu
na inandklar iin kar cins tarafndan kirle
tilmeyi reddederler. reyebilmek iin, cen
netin kysnda durmu olduu sylenen bir
aacn dallarn sallamalar yeterlidir. Bu e
kilde krallk iin salkl ve dzenli bir ekil
de gen kzlar tedarik edilebilir. Erkek ziya
retiler ho karlanmaz.

(Kari Immerman, Tulifntchen, Ein Helden

gedicht in drei Gesngen, Hamburg, 1830)
524

MDAN, Afrikadaki Ghenzi Dalarnn te

sindeki kk bir vadide, yaklak iki bin yl

nce kurulmu bir lkedir. Kurucusu, in
cirde yer alan Tarsuslu Pavlusun, fanatiz
me eilimli bir mrididir. Vadide oktan yok
olmu bir volkann dev krateri bulunur. G
neyde ise dipsiz Chinnereth Glnn yakn
larnda, yumuak volkan kllerinin altndan
brahimin Ky kazlarak karlmtr. Ta
tan ya da aatan kulbeleri ile kuzeydeki
ilyasn Ky ise ok daha iddialdr ve bura
da gney Midianda yaygn olan bozulma ve
hastalklara dair hibir kanta rastlanmaz.
Gney Midian, tarihteki ilk Hristiyanla
rn ayin ve geleneklerini elifi elifine srdren
bir fanatik tarafndan ynetilir. Bu Hristiyanlar -belirgin ve naho burunlar olduu sy
lenir- brahimin yaptna inandklar ekil
de ocuklar kurban eder ve dini bir tutkuyla
kurbanlarn armha gererdi. Dnyann ok
tan unuttuu bir dili konutuklarndan, yerli
halkla iletiim kurmak zordur.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan Triumphant,
New York, 1932)

MDVVCH, ngilterede, Trayne kasabasnn

bat-kuzeybatsnda bir kydr. Midwich, im
alan, altm kadar kr evi ve daha ok dikey
ngiliz mimarisine gre ina edilmi ama Nor
man bir bat kap girii ve vaftiz kurnas olan
kk kilisesiyle, tipik bir ngiliz kydr.
Midwichin varlna ilikin hibir tarihi
aklama mevcut deildir, nk demiryol
lar, at arabalar ve kanallar yllar boyunca
buraya uramamtr. Ancak Midwich, bir
26 Eyll gn esrarengiz bir ekilde hamile
kalan kadnlardan dnyaya gelen bir grup
ocuun varl nedeniyle mehurdur. o
cuklarn sar-kahverengi salar ve lda
yan, altn gzleri vard: azlar normalden
kk ve trnaklar da normalden daha dar
d. Zihinsel ve fiziksel yalar, kendi yalar
nn iki kat gibiydi ve telepatik yolla emir ver
me yeteneine sahiptiler.
Bu son zelliin, ky halknn normal ha-

MFER DB

yatlarnnn doal gelimesine sekte vurduu

anlald, ocuklar da bu yzden kurban edil
di. Gordon Zellaby adl biri, ocuklarn bir
derse devam ettii Victoria devri slubunda
iftlik evine birka bomba gtrd; kendini,
evi ve ocuklar havaya uurdu. Ancak iftlik
evinin pek yle bir mimari deeri yoktu.
(John VVyndham, The M idw ich Cuckoos,
Londra, 1957)

MFER DB, ROHANn en byk iki sa

vunma m evkiinden biri; dieri DUNHARROW Kalesidir. Bu ikisi, AK DALAR'dan
kuzeybat istikametinde uzanan dar bir pati
kayla birbirine baldr.
Mifer Dibi Thrihyrne'in l zirvelerinin
altnda Ak Dalara kadar uzanan yksek ka
yalklar arasndaki dar, dimdik bir koyaktr.
Mifer Dibinin giriinde, mahmuz gibi frlam
bir kayann stne yerlemi, yksek surlarla
evrili koca bir kule olan Boruehir vardr. Ef
saneye gre, Deniz Krallarfnn devlerin yard
myla ina ettii Boruehir adn, burada bir
boru alnnca ortaya kan yanklanmadan
alr. Bar dnemlerinde buras Rohan Batal
snrlarnn amirinin yaad yerdir. Byk bir
geit ve ta bir rampadan yaklalr, asla zaptedilemeyecei sylenir.Yirmi ayak ykseklik
te, Dip Surlar denen bir duvar, Boruehir'den
balar, Dipin kendisinin gney kayalklarna
uzanr, koyan azn kapatr.
Surun gerisinde Mifer Dibi, dalardaki
byk bir girinti olan Dip Vadisine alr. Vadi
nin altndaki, iinde Dip Deresinin akt, yak
lak drt yz metre kadar aadaki kadim
bir hendek ve sur, ikincil bir savunma hatt
oluturur. Dalarn altnda, vaktiyle Rohanllarn bir snak olarak kulland, ancak imdi
cce Gimlinin diyar olan Mifer Dibinin ge
ni Prltl Maaralar AGLAROND uzanr.
Mifer Dibi adn, Rohann ilk Krallar Soyunun sonuncusu olan Mifer Balyozelden
alr. 2578 nc ada, ayn anda hem do
udan hem batdan saldrya urayan Rohan
fethedilmiti. Rohanllar Boruehirin ardna

snarak byk bir kuatmaya kar koydular,

bu arada hem onlar, hem dmanlar byk
zarar grd. Kral Miferin tek bana dar
kp, silah olmazsa kimsenin ona zarar vere
meyecei inancyla, dmanlarn elleriyle l
drd sylenir. D ipten ayrlrken ald
borunun sesi, kuatma glerini dehete d
rmeye yetti. Mifer sonunda, Hendek'te
ayakta durmu, l halde bulundu. Efsaneye
gre, borusu hl duyulur ve Rohann d
manlar Dipe girince hayaleti hl yrr, d
manlar grnyle korkudan ldrr.
Yzk Sava srasnda, Boruehir b
yk bir muharebenin yapld yer olmutu.
Rohan hkmdar Theodenin gleriyle Y
zk Kardeliinin baz yeleri, eski ballk
larna ihanet eden ve imdi ORTA DNYA'nn kaderi asndan hayati nem tayan
Kudret Yzne gz dikmi Sarumann
glerini yenilgiye urattlar.
Sarumann Boruehire gnderdii or
du DUNLANDllar-aslnda Dunlandl dal
la r- ve Sarumann kendisinin yaratt, yar
insan yar ork garip yaratklardan oluuyor
du. Muharebenin sonucunu iki tayin edici
olay belirledi: arpmalar boyunca Mifer
borusu, sesi Dipin her yannda duyularak
ald, saldrganlarn dehete kaplmasna,
Rohanllarn de kendilerine gvenlerinin art
masna yol at; ve Huornlar ya da sezgili
aalar, FANGORNdan gelerek orklarn ka
yolunu tkayan heybetli bir orman olu
turdular; bu hareket eden ormana giren her
kes yok oldu. Muharebeden sonra, savunu
cular kuzeye, isengarda gidebilsin diye, or
man blnd. Huornlar geldikleri hzla gz
den kayboldular ve sava srasnda dm
byk ork yn da kayboldu. Ziyaretiler,
H endekin bir mil kadar aasnda, Huornlarn orklar gmd yer olduu syle
nen tala kapl byk tmsei grebilir. O
gn bugn bu tmsee plak lm Tepesi
denir. Bu garip kurganda ot bitmez.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955)
525

MHRACE KRALLII - MLYONLARCA DLEK LKES

MHRACE KRALLII, Hint Okyanusunda

bir yerlerde, adn en tannm kralndan
alan bir adadr; yeryznde deniz-aygrlarnn iftlemeye geldii tek yer burasdr.
Kraln hizmetkrlar her ay, hilalin rk
tc yla birlikte ksraklar kumsala getirir
ve bir yeralt maarasna saklanrlar. Dii ko
kusuyla batan kan deniz-aygrlar karaya
karak, dikkatle evreye baknrlar; etrafta
hi insan grmezlerse ksraklarn stne
kp onlar dllerler. Ancak ksraklarn onlar
denizin iine doru takip etmelerini sala
maya altklar zaman, onlarn karaya sk
skya bal olduunu fark ederler. Kineme
leri duyan hizmetkrlar saklandklar yerden
karak aygrlar korkutur ve denize karr
lar. Birka ay sonra her ksrak hazine dee
rinde bir tay dourur. Bu hayvanlara dnya
nn baka hibir yerinde rastlanmaz.
(Anonim, The Arabian Nlghts, S 14.-16. yy)

MLDENDO, LLLPUT'un baehridir.

MLK, Pasifik Okyanusunda, dvmekten,

ldrmekten ve dieu diye adlandrdklar in
san kann imekten zevk alan lanetli bir hal
kn yaad bir adadr. Milk geleneklerine
gre, insan ne kadar ok ldrrse o kadar
saygn olur.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1857)

MLOSS, ZUVENDSin baehridir; Milosis

Sakl ehir anlamna gelir ve byk bir g
ln kysna kzl granitten ina edilmitir. T
m tek katl olan evleri, granitin sertliini
azaltacak yeil bahelerle evrilidir. Kraliyet
Sarayna yirmi metre kadar genilikte, iki ya
nnda muazzam stunlar olan muhteem bir
m erdivenden g e e re k varlr. M erdiveni
ayakta tutan, yzyllar boyu ina edilmesi im
knsz olmu granit bir kemerdir. Sonunda
526

Rademas adl gen bir mimar kemeri ina et

meyi baard ve kendisine dl olarak kraln
kz verildi, bylece de Merdiven Hanedan
denen hanedanlk kuruldu. Rademas bu olay
ansna, kendisinin uyur halde temsil edildii,
bir kadn figrnn de ona ilham verircesine
alnna dokunmakta olduu bir heykel yapt;
eser bugn de Kraliyet Sarayfnn Taht Odasnda grlebilir. Burada ayrca, kenarlar bir
metreden biraz fazla olan ve kutsal Zuvendis
ta olduu kabul edilen byk bir kara mer
mer blok durur, btn hkmdarlarn ta giy
me treni srasnda grevlerine sadk kala
caklarna yemin ederken ellerini zerine koy
malar gerekir. Kadim bir gelenee gre, ka
ra blok gneten dmtr.
Kraliyet Sarayfnn biraz tesinde bulu
nan Gne Tapna, altn kubbeli, beyaz
mermerden yuvarlak bir binadr, ierideki
odalar bir iein ta yapraklar gibi yaylr;
her odann dier ucunda altn bir heykel var
dr, tavan ile tapnan i duvarlar da altn ile
kapldr. Binann tam ortasnda, be altn ka
pak rtlm, gnei temsil eden altn bir
mihrap bulunur; mihrabn nnde, altnda
srekli ate yanan ve mahkmlarn iine atl
d kapak biiminde bir kap vardr. Btn
trenleri, zerine gne sembol ilenmi
uzun beyaz tnikler giyen rahipler ynetir;
kemerlerinden, tren srasnda nlayan, ho
bir ses kartan parlak diskler sarkar.
(Henry Rider Haggard, Allan Ouatermaln,
Londra, 1887)

MLYONLARCA DLEK LKES, La Fontainein Karga ile Tilki iirini ezberlemeye a

lp da baarsz olduunuzda varacanz
bir lkedir. Gzlerine inanamayan seyyah,
bir kum tepesinin zirvesindeki duman tten
bir delikten akan kavurucu lavlarn Milyon
larca Dilek lkesi. Sihirli Arazi, 2448 kil."
szcklerini meydana getirdiini grecektir.
Bu rakamn kilometreyi mi yoksa kilogram
m ifade ettii belli deildir.
Ryalarnn (genelikle ak ve kara tavuk

MNA - MNAS TRTH

larla doludurlar) tabirini saplant haline getir

mi bir firavun, size en yakn deve-durana
giden yolu aret edecek. Deveye bindikten
sonra, dolu olduunu gstermek in hay
vann sa kulan indirmeyi unutmayn.
Sihirli A raziye vardnzda, grevli
karga Bay Mehcopvaekin sizi ikinci dere
ceden peri olabilmeniz iin snavdan gei
recektir. Snav getiiniz takdirde de, sizi
peri havaclk snfndan sorumlu olan grev
li gvercin Bay Mfekek'in ayana koyar.
lkenin balca sakinleri perilerdir. Kra
lielerinin saray, gllerle rtl kristal kolon
larn zerinde duran camdan byk bir ev
dir. Gzel olduu kadar lgn da olan krali
e, bazen elektrik tellerinden yaplm, onu
Eyfel Kulesine dndren bir elbise giyer.
On iki yan stndeki herkese yasak
olan Milyonlarca Dilek lkesi, alt kere seki
zin ka isterseniz ona eit olduu belki de
tek lkedir.
(Andr Maurois, Le Pays des trente-six mille
volonts, Paris, 1928)

Karanlklar Efendisi Sauronun eline geti

ama o an sonunda Sauron yenilince, ye
n id e n G ondor K ra lna d nd. nc
an banda ksa bir sre insanlarn bura
da yaad anlalyor, ancak 2002 nc
ada gene Mordorun gleri tarafndan
zaptedlldi. O zaman oraya bizzat Nazgl ile
ok sayda ork yerleti, bylece Sauron ni
hayet Glge Dalarnn bat yannda kendi
ne bir kprba tutmu oldu, daha sonra
da buradan, Gondora yapt saldrlar iin
yararland. Bir zamanlarn gzel ehri, ite o
zaman yeni adn alp Minas Morgul yani B
yclk Kulesi oldu.
Yzk Savann sonunda ehir yeni
den Gondor hkimiyetine geti ama artk
iinde oturulacak gibi deildi ve Kral Elessarn emriyle ykld. Korku hissi ve ilk yllar
nn anlar, hl buraya yapp kalmtr.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

MNA, BENSALEM aklarnda bir adadr.

MNAS TRTH, Muhafz Kulesi, GONDOR
MNAS MORGUL, GLGE DALARInda

bir kale ehri ve GONDOR'un ortak kral isildurun makamdr, ikinci an sonunda,
daha sonra MNAS TRTH adn alan Minas
Arnorun -islld u run kardei Anrionun y
netim makam- ikizi olarak kuruldu.
Balangta Minas ithil, yani Ay Kulesi
olarak bilinen kale, kadim MORDOR diyar
nn snrnda, Glge Dalarndaki yksek bir
vadideydi ve THLEN eyaletinin baehriy
di. iind e Ak Aa ile Nm enor halknn
Gondora gelirken sular altnda kalan ana
vatanlarndan kurtardklar yedi palantir ya
da Grme-tandan bir tanesi bulunuyordu.
Geit vermez Minas Tlrithle ayn ilkele
re tabi olarak ina edilmi ehir, gene de ta
rihi boyunca bir kereden fazla ele geirildi
ve geri alnd; 3429 ikinci ada Mordorun

Krallnn baehridir, daha nceleri Minas

Arnor yani Gne Kulesi adyla bilinirdi.
ikinci an sonunda, Gondorun ku
rulmasndan ksa sre sonra ina edilen Mi
nas Arnor aslnda gzel bir mstahkem e
hir, Uzun Elendilin kk olu Anrionun
ynetim makam ve onun aabeyi isildurun
ynetim makam olan Mlnas ithilin de ikiz
ehriydi ve iki ehir arasnda, o sralarda di
yarn baehri olan OSGLATH yer alrd.
Minas ithil ve Osgiliath ehirlerinin yava ya
va de gem esi zerine, Minas A r
norun nemi artt. 2002 nc ada Mi
nas ithil ehri Nazgllarn Efendisine boyun
edi ve MNAS MORGUL olarak bilinmeye
baland. Kraliyet hanedan bu olaydan son
ra Minas Arnora geti ve bu ehrin ad de
itirilerek Mlnas Tirith oldu ki, o gn bugn
bu adla bilinir.
527

MNAS TRTH

Hibir zaman Gondorun ana kalesi ol

mak zere tasarlanmasa da, Minas Arnorun
benzersiz konumu onun varln srdrme
sini salad. ehir, kadim diyarn omurgasn
oluturan AK DALARn en dou ucundaki
Mindolluin Dann bir knts olan Muhafz
Tepesinin stnde durur ve bu konumdan
tam anlamyla yararlanacak ekilde ina
edilmitir. Yedi katldr, her kat ta bir surla
evrilmi ve dan kayasnn iine oyulmutur. Her katn kendi kaps vardr ve her kap
farkl bir yne dnktr. Minas Tirith, bu
ehrin beinci katnda Muhafz Tepesine
baland bir srtn bulunduu Mindolluin
D ann alt taraflar hari, geit vermez.
ehrin savunmasndaki bu doal zayf nok
ta, muazzam boyutta, geit vermez surlarla
korunur.
ehre ilk kattaki kapdan girilir, sonra
bir st kata klr ve oradan da dier katlara
kan yollar izlenir. Alt katlarda, tccarlarla
zanatkrlarn evleri bulunur. Yedinci kat,
ehrin Hisardr, mazgall siperlerle evrili
bir kaya kntsdr, ieri, kayann kendisin
deki uzun, eimli bir tnelle girilir. ehri sa
vunanlar, surlarndan baknca birinci kattaki
cmlekaplarna kadar, her eyi rahata g
rrler.
Hisarda Gondor Yksek Mahkemesi
vardr, Mindolluin Dann yamacndaki sur
larda ise, gemiteki krallarla beylerin me
zarlar bulunur. Altnc kattan bir yol, llerin
Konaklarnn Kutsal Yerlerine gider. Patika
ya giden kap yalnzca cenazeler iin alr
ve giri hakk ehrin beyiyle l evlerinde
alanlara aittir. Rath Dinen ya da Sessiz
Sokak diye bilinen, iki yannda stunlar ve
oyma figrler dizili sokak boyunca, llerin
kubbeli evleri ve byk, kemerli odalar olan
konaklar bulunur, ieride ller, balarnn
altnda yastk niyetine talarla, mermer ma
salarda yatar.
Minas Tirith'in evleri yksektir, yksek
pencereleri vardr, ileri ferahtr, odalar b
yktr, merdivenleri gzel oyma iidir. Hem
evlerin, hem de kamu binalarnn kaplar ve
st kemerli geitleri yine oymalarla ve tu
528

haf, kadim yazlarla ssldr. Hlsara kan

yedinci kapnn stnde, tal bir kral ba,
kemerin kilit tana oyulmutur. ehrin h
kmdarnn byk kona, ehirdeki en g
zel binalardan biridir. Duvarlar derinlemesi
ne yerletirilmi, iki yanlarnda, aty des
tekleyen kara m erm er stunlar bulunan
pencerelerden k alr. Stun balklarnda
ku, hayvan ve yaprak oymalar vardr. Ta
van kemerlidir ve ok renkli ta sslerle ev
rili, mat altn yazldr. Gemiteki krallarn
heykelleri stunlarn arasnda durur. Odann
uzaktaki ucunda, mermer bir sayebann al
tndaki bir platformda, stnde bir ta bulu
nan ve mifer biim inde oyulmu bir taht
vardr. Hemen arkasndaki duvara ise iek
am bir aa oyulmu ve deerli talarla
evrilmitir.
Yedinci katn ok stnde, Ecthelionun Beyaz Kulesi ykselir. Kule yz
ayak yksekliindedir ve sivri bir kuleyle so
na erer. Gndz saatleri boyunca, saat ba
gm bir an alar, ilk olarak Kral Calimehtar tarafndan 1900 nc ada ya
plm olan kule, 2698de, o sralar ehrin si
lahtar olan I. Echtelion tarafndan yeniden
ina edilmitir. Kulede, bakan birinin snrsz
zaman ve mesafe tesini grmesini, hatta
dnce iletiiminde bulunmasn salayan
berrak kristal kreler olan palartlr ya da
Grme-talarndan bir tanesi vardr. Kulenin
dibinde, Gondor krallnn belli bal simge
si olan Ak Aa, eme Avlusu'nda byr.
Hisar, kara cppeli askerler tarafndan
korunur. Yksek tepeli, yz sk sk saran,
yanakllarnn zerine beyaz ku kanatlar
nn yerletirilmi olduu miferleri vardr;
bunlar MORA ccelerinin yerin altndan
kard mithril ad verilen parlak gm ren
gi metalden yaplmtr. Hisarn muhafzlar,
Gondorlu Elendilin armasn -gm bir ta
ve yldzlar altnda beyaz bir a a - takma
onuruna sahip tek birliklerdir.
Minas Tirith, altnc kattaki bir grup g
zel ev olan ifa Evleriyle tannr. Bunlar,
zerinde aalarn olduu bir imenlikle ve
btn ehirdeki yegne baheyle evrilidir.

MNDA - MSHPORT

Minas Tritihin ifaclar beceriklidir, bilgileri

ni kadim devrin irfanndan alrlar; her tr ya
ra ve hastal iyiletirebilirler. Onlarn kadim
becerilerini yalnzca lm yener. Ancak, Y
zk Sava srasnda Kara Nefesin ortaya
knn onlarn becerilerini at anlal
yor. Kara Nefese, MORDOR'un Yzktayflar olan Nazgla maruz kalmak yol ayor
du; hafif bir vaka ryalara neden oluyordu ar bir vaka ise rya grmeyi geiyor ve
lme varyordu. Ama kahraman Aragorn
athelas'\ (asea aranion da denen bir ifal
bitki) buldu ve kurbanlar iyiletirmek iin bir
karm kaynatt. Onun bunu yapma gc,
halk Aragornun gerekten de uzun zaman
dr bekledikleri krallar olduuna ikna etme
ye yardmc oldu.
Minas Tirith, bir dmana asla boyun
emedi; ama Yzk Sava srasnda kua
tld ve PELENNOR AYIRLARIndaki byk
muharebede surlarda ilk gedik ald. Mu
harebenin balad karanln basmasyla
duyuruldu ve bu karanlk, muharebe sona
erip kuatma bitene kadar tam olarak kalk
mad. Mordorun Karanlk Efendisi Sauronu
yenme stratejisi, Minas T irithte saptand.
Birleik ordular bir dizi zorlu savala ORTA
DNYAy dmanlarndan kurtarmak iin
buradan yola ktlar. Ve Aragorn, Orta Dn
ya Yeniden Birlemi Krallknn ilk hkm
dar olarak burada ta giyip kral oldu.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

MNDA, MARD TAKIMADALARIndan biri

dir. Sakinlerinin ou cadlkla urar ve

hizmetleri dier adalarn hepsinde byk
talep grr. Derler ki M indallar, adallar si
hir sanatlarn kullanmak iin para desin
diye dier yerlileri onlara by yapldn
dnmeye ikna etmekte tereddt etmez
lermi. Tlsmlar iin en ok, ana maddesi

farkl miktarlarda insan kalbi kymas olan

zel bir karmn dumanndan yararlanrlar.
Midesi kaldrmayan seyyahlarn, karmn
hazrlanna yardm etmeye kalkmamalar
salk verilir.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

MNUN, Afrikada, Karnca Adamlar diye

bilinen minicik insanlarn yaad Byk Di

ken Ormamnn bir blgesidir. Orman, iine
sadece hayvanlarn en kklerinin girmeye
cret edecei, kocaman bir araziyi kapla
yan, alt edilmez ve sk bir aalktr. Burann
y e g n e d i e r insan s a k in le ri, K a rnca
Adamlarn bazen saldrd bir devasa ka
dnlar rk olan ALAL kabilesidir.
Belli bal Minuni yerleimleri, oun
lukla birbiriyle sava halinde olan iki ehir
dir: Veltopismakus ve Trohanadalmakus.
Karnca Adam larn boyuna bosuna gre
fazlasyla yksek olan ve byk itinayla ina
edilmi kubbeli evlerden oluurlar. nce yu
varlak temel topraa izilir, iri kaya paralar
ile d izgileri belirtilir. Ardndan drt giri
iaretlenir ve 150-200 ayak ap olan ilk ta
bakaya daha fazla kaya eklenir, ilk katn
zerine, ahap kemer ve kirileri olan kinci,
daha kk bir kat eklenir. Minuni mimarisi
nin gzel bir rnei, bir pigme ikameti iin
tam bir karnca yuvas olan otuz alt katl
Adendrohakis Sarayfdr.
M inuniye giden seyyahlar, Karnca
Adamlar, Afrikann bat kylarnda rastla
nan tre benzeyen, minimini kraliyet antilop
larna binerken grecekler ama kendi boyla
r da bir ayan altnda deilse, bu antilopla
ra binmekten kanmalar tavsiye edilir.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan and the Ant
Men, New York, 1924)

MSHPORT, bkz. VEMSH.

529

MS KOKULU ADA - MOGADOR

MS KOKULU ADA, her eyin hassas oldu

u bir adadr. Adaya biri yaklanca mer
canlara zg yeralt snaklarna ekilen
delikli mercanlarla pekitirilmitir.
Mis Kokulu Ada, bir monaridir ve kra
ln esas grevi, adann tanrlarn korumaktr.
Tanrlardan biri iviyle kral gemisinin di
reine aslmtr; gen biiminde bir yelke
ne ya da kuzeyden getirilen kurutulmu bir
bala benzer. Baka bir tanr kraln karlar
nn kald evin stne yerletirilmitir; iki ka
dn khinin dmlenmi kalalar ve gen
gsleri arasndan tanr, mutluluun me
hur ikili formln dile getirir: k ol ve
Esrarengiz ol.
Kral ky boyunca yryp ark syle
diinde ya da sahile sralanm tanr suretle
rinin gzelliini bozan filizleri budadnda,
karlar lnn Ruhunun ve odalarnda s
rekli yank duran dev porselen lambann g
znn korkusuyla, yataklarnda birbirlerine
sarlrlar. Kral, yrmedii zamanlarda ge
nellikle gemisinde bulunur - kalalarna tak
t izgili tac dnda plaktr.

MSPEC KIRI, imdi yeryznden silinmi

olan Antan ile TURONE arasndadr. Krn
en ok tannan sakini, ktk ve svadan ya
plma dzgn bir kulbede yaayan bilge
bir kadn olan Gzel Memeli Mayadr. Maya
zellikle, dalar denize tama, almaz yer
ler zerine kprler ina etme ve konuklar
na verdii gl-rengi aynalar yapma gibi ikin
cil sihir dallarnda ustadr. Aynalarn her eyi
fevkalade ho gstermek gibi bir zellii
vardr.
Maya'nn kulbesinin civarnda otlar
ken grlen hayvanlar aslnda onun, iyi y
rekliliinden dolay sr ya da geyie d
ntrd, pek ok eski dr. Bylelikle
onlarn pervasz eyler yapmalarn nledii
yolunda bir aklama getirir; evcil hayvanlar
olarak ok daha gvenli ve mutlu bir hayat
lar varm.
Krda yaayanlarn geri kalannn o
u, cadlar ya da byclerdir. Ziyaretiler
kendilerine vaftiz edilmemi bebekleri ne
yaptklarn sormadklar srece, bura halk
keyifli ve uysaldr.

(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte

ur Faustroll Pataphysiden. Roman No-Sci
entifique, Paris, 1911)

(James Branch Cabell, Something about

Eve, New York, 1929)

MLCH LKES, bkz. BRODENN LKES.

MSNE, Bir zamanlar Pers kral Kuroun

fethettii Paflagonya yaknlarnda bir krallk

tr. Baehri Morisate, on sekizinci yzyl Pa
ris slubundadr. Saray halk zarafetleri ve
nktedanlklar ile nldr ve krallkta her tr
zevk dknlyle alay edilir.
Misnie prensesi, halkn tam tersine ya
ar - gndzleri uyur, geceleri uyanktr.
Onun gne korkusu yznden Misniede
gne saatleri yasakldr ve bunun bir sonu
cu olarak da insanlarn hareketlerine saat
hkim deildir.
(Anne Marie Louise Henriette d Orlans,
Duchesse de Montpensier, La Princesse de
Paphlagonie, Paris, 1659)

530

MOBONO, bkz. KARAN KITASI.

MOGADOR, Fas kylarnn aklarnda, etra

f surla evrili bir ehirdir. Geceleri arzuyla
nemlenen ten gibi parldayan ak surlarn s
tnde, drt giriin zerinde ykselen drt
kule, pusulann drt ana ynnde kurulmu
tur. Sur, her birinin stnde ilerinden ge
en rzgrn uultusuyla ilk dinleyenin duy
gusallap alamasna yol aan ii bo ta
tan ejderhalar bulunan, 666 adet daha k
k kuleyle doludur. Bir Mogador atasz
ne gre evren, onu resmeden izgiyi bilen
biri tarafndan bir fndk kabuuna hapsedi-

MONA

MOGADOR surlarnda tatan yaplm ii bo

ejderhalar.

lebilir . Bu yzden, Deste diye bilinen bir

deste kt, M ogador'lularn eyalara ve
yzlere nakedildiine inandklar gizli yazy
deifre etmek zere kullanlr. Deste, mer
kezde kare oluturan drt kart ile bir sarmal
meydana getiren toplam dokuz karttan iba
rettir; bu emann ehrin haritasna karlk
geldii sylenir. Sarmal, kafesli pencereleri
olan beyaz badanal evlerin arasndan ge
en, kvrlp dnerek d surlardan merkez
deki meydana kadar giden ve Yol ya da Sal
yangoz Caddesi diye bilinen anacaddeyi
temsil eder. Bu meydanda, halk hamam,
halk frn ve ehrin inananlarn e blen
din iin dikilmi tapnak vardr. Yolun
her dnemecinde, suyun her eyi ve herkesi
tem izleyerek, bir sarm aldan aa, Hamama aktn ihsas eden bir eme vardr.
Banyo ya da Hamamn giriinde, renkle
yaklm, gzel bir kaligrafi ile sslenmi kr
mz szckler yazl bir tabela vardr. ze
rinde Gir. Buras, bedenin dnyaya geldii
halin evidir. Daha nce su olan atein evi,
ate olan suyun evi. Gir. Yamur gibi ya,
saman gibi tutu. Duyularn emesinde er
demin sevinli bir adak olsun. Gir" yazldr.
Belli bal pazar ise bademlerin, kar
puzlarn, pirincin, billurlu incirlerin ve hur
mann satn alnabilecei Socodur. Liman
da birok balk eidi ak artrma ile satlr.
M ogadorun hayvan varl iinde, birka
nadide gmen ku vardr: kk Ay Kuy
ruklu Martlar, Deniz Hindileri, Kzl Kargalar,

Souk Leylekler ve etobur balklara kolaylk

la yem olan bir ku tr, Cce Kular. Ayr
ca, bazen Mogador kedilerine yem olan tavuskular da mevcuttur. ehir dnda ise
srtlanlar, kurtlar ve yabani develer dolar.
Mogador halkna gre ehirleri, dnya
nn kendisinin bir imgesi, hem d hem de i
hayatn, manevi hayatn bir haritasdr. eh
rin tasarm ile uyumayan yabanclar, de
nizciler alp gtrr, denize atarlar. Mogadorlularn balca dili erotiktir: bedenleri ve
duyular ile konuurlar.
Ziyaretiler Mogadorun havasnn ar
kuru olduu konusunda uyarlr. Sonbahar
rzgrl, klar ise souktur. Ayrca, ehre
giri de kolay deildir. Bu ehre varmaya ni
yetli bir grup Hristiyan misyoner, evredeki
kum dalarnda mahsur kalmlard ve ber
rak gnlerde iskeletlerinin kumullar arasnda
hareket ettii grlr, marur halar hl
kemikli ellerindedir. Bir sre nce bir in
prensi yar kzak yar yelkenli gemi olan hari
ka bir tatla Mogadora ulamaya almt
ama yolculuunun 233 yl on gn srd
sanlyor; bildiimiz kadaryla kendisi henz
ehre varamamtr.
(Alberto Ruy-Snchez, Cuentos de Moga
dor, Meksika, 1994; Alberto Ruy-Snchez,
En los labios del agua, Meksika, 1996; Al
berto Ruy-Snchez, Los nombres del aire,
Meksika, 1987)

MONA, PRYDAN kylarnn aklarnda, Dinas Rhydnantta bir kalesi olan Rhuddlum
Hanedannn geleneksel mekn olan bir
ada krallktr. Kale, ta rhtmlar, mendirek
leri ve kvrml sahil duvarlar olan hill bi
imli limann zerinden ykselen sarp uu
rumlarn zirvesindedir. Dinas Rhyndnantn
kuzeyinde Parys Tepelerinin latif eimli al
ak yamalarna dek yaylan ve iinde p
narlar olan inili yokulu bir imenlik uzanr.
Monann i kesimleri ounlukla or
manlarla kapldr. Adann tek byk nehri,
Alavv'n Az diye bilinen geni koydan deni
5 31

MONA

ze dklen, geni ve aknts hzl bir nehir

olan Alawdr. Koyun sularnn derinliklerin
de, bir zamanlar Llyr Hanedannn mekn
ve Prydainin en nemli sihir merkezlerinden
biri olan Caer Colurun kalntlar yatar. Ba
langta anakarada olan ato erozyonla ya
va yava tecrit edilmi ve son gnlerinde
minik bir ada zerinde kalakalmtr. imdi
ise izi bile yoktur.
Caer Colurun son gnleri, Llyr Hane
dannn son yesi olan Prenses Eilonvvynin
tarihi ile yakndan ilintilidir. Eilonvvy ocuk
yata, bir zamanlar lm Lordu Aravvnn
yolda ve Prydain hkmdar olan Achren
tarafndan alnmt. Achren, Llyrlerin kzla
r tarafndan geleneksel olarak sahip olunan
sihirli glerin kontroln ele almay umu
yordu. Prensesi o zam anlar onun elinde
olan Sarmal atoya gtrd. Sarmal Ka
leden geriye pek bir ey kalmam olsa da
ykntlar halen RHTTANIN MEZARTEPES
yaknlarnda grlebilir. Eilonvvy, srekli ya
nnda tad kl altn kresini kullanarak,
Prydainln Yksek Kral olmas mukadder,
CAER DALLBENin domuz bakcs yardm
cs Taran ile kaleden kat. Eilonvvy, o za
manlar tad kk altn krenin glerin
den habersizdi. Bu kre aslnda, o olmasa
nesiller boyu Llyr Hanedam'nda anadan k
za aktarlan bylerin okunmas mmkn ol
mayacak olan Llyrin Altn Inyd.
Kann ve Aravvnn Prydainin kontro
ln yeniden ele geirmek zere lmeyen
savalar yaratmak amacyla kulland ka
ra kazann yok ediliinin ardndan Prenses
Eilonvvy, Monaya geri gnderildi. Rhuddlumlu Kralie Telerla ve kibar hanmlarnn
onu bir kralieye yarar ekilde eitebile
cekleri mit ediliyordu, ancak bu fikir kendi
sini eskinin kll kzlar gibi gren kza cazip
gelmedi. Eilonvvy, yannda Taran ve Mona
Prensi Rhun ile denizden Monaya doru yo
la kt. Ancak Monaya varnn ertesi gn,
ardnda hibir iz brakmakszn kayplara ka
rt. Taran ve Rhun, adada bulduklar iki ar
kadan -Fflevvddur Fflamn ve Math Yksek
Kralnn sava nderi, CAER DATHYLdeki
532

byk atoyu ina etmi olan Prydainln ko

ruyucularnn, Donun Oullarnn soyundan
gelen Gvvydionun- yardmyla onu aramak
zere yollara dtler. Ancak sadece kzn
altn kresini bulabildiler.
Araylar srasnda bir ara, Prydainde,
TYLVVYTH TEGin Peri Tayfasna ait deilmi
gibi grnen ok az saydaki yeralt maara
sndan biri olan maarada kslp kaldlar. Sar
kt ve dikitleri ile bir buz frtnasndan kalma
ta bir orman andran bu muazzam maaray
grmek halen mmkndr. Uzaklarda, kaya
daki krmz le yeil damarlarn arasnda, kimi
yeil, kimi mavi, garip havuzlar parldar.
O zamanlarda maara, dev Glevvun
kendi eliyle yapt hapishanesiydl. Glevv her
zaman dev deildi - aslen Mona ormanlarn
da bir kulbede yaayan, nemsiz kk bir
adamd. Bir kahraman ya da asker olmay
baaramayan Glevv, Caer Colur byleri ol
duunu iddia ettii bir kitab kendisine veren
byc ile tantktan sonra sihir denemeleri
yapmaya balad - ancak kitabn sayfalarnn
bo olduunu grnce, bu durumdan tiksin
di. Sihrin dier trleri zerinde deneyler ya
parken Glevv, kendisini iriletirecek ve daha
gl klacak bir forml kefetti. Forml,
Glevvun kedisi Llyan, dev bir da kedisine
dntrnce etkisi hemen aikr bir hal ald.
Korkuya kaplan Glevv, elindeki iksir iesini
brakmadan, saklanmak zere bir maaraya
kat, iksirden ti ve irilemeye balad - y
lesine irileti ki girdii maaradan kamaz
hale geldi ve salarnn arasndaki yarasalar
ve gzlerini dikmi bakan kurtuklarla, bu
maarada yaamaya mahkm oldu.
Taran ile dierleri bu maaraya daldkla
rnda dev lk nce yle mutlu oldu ki, hikyesi
ni anlatamad. Oysa esas umudu, onlar kendi
boyutunu normale dndrmeye yarayacak
deneylerde kullanmakt. Ayrca dev onlara
Caer Colur harabelerine nasl ulaacaklarn
da anlatt ve onlar da nihayet ykntlarda Ei
lonvvynin zine rastladlar. Eilonvvy, Achren ile,
iktidar onunla paylamak umuduyla efendisi
Dlnas Rhydnantn gvenine ihanet etmi olan
Vekilhar Magg tarafndan karlmt.

MONDO NUOVO

Taran, kz adadaki harabe kalede bul

duunda Achrenin ona yapt by ylesi
ne glyd k, Ellonwy onu da, kendi arka
dalarn da tanyamad. Achrenln kzn ha
yatn kendlsininkine balamas karsnda
Gwydlon bile aciz kald. AchrenI ldrmeye
ya da incitmeye ynelik herhangi bir giriim,
kzn lm ile sonulanacakt. Gwydion,
Llyrin Altn In le Glewdan ald ii bo
by le r kita bn stem eye iste m e ye Eilonw yye ve rd i ve Achren ona, byleri
Llyrin Altn Innn nda okumasn em
rettiinde aciz kald. Derler ki, Eilonwy b
yleri okuduka yznn fadesi, korkun
bir i eliki yayormuasna deiti. Artk
her tr tehdit ya da yardmn tesine gemi
gibi bir hali vard. Sonra Ellonwy, Llyrln Altn
Imn by kitabnn sayfalarna yaklatrd
ve sayfalar nce kzl bir bulut oluverdi, ar
dndan da gz kamatran ak bir atee d
nt. Kitap alevler arasnda kayboldu, ken
di by gc tarafndan tketilmiti. Achren
yenilgiye uratlmt.
Mttefikinin yenilgisini gren Magg a
tonun denize kar tek dayana olan demir
kaplar at. D surlar neredeyse annda
kt ve Caer Colur kuleleri bylece dalga
lar altnda yok oldu. Taran ve dierleri lm
den kl pay kurtuldu ve Mona kumsallarnda
karaya vurdular. Llyr Hanedamnn efsanevi
hzineleri iinde kale felaketinden kurtulan
tek ey Peri Tayfas yapm oymal bir boru
oldu. Eilonwy, ailesinin gemiinin bu son
yadigrn Tarana verdi.
Glew geride, maarasnda terk edil
miti ve Caer Dallbenin bycs Dallben
ona uygun byy gnderene dek normal
biim ine kavuamad. Yllar sonra Taran
Yksek Prydain Kral olduunda, arkada
Mona Prensi Rhun'un ansna Glewin maa
rasna giden bir yol yaptrd. Gnmzde zi
yaretiler bu yolu takip ederek bu kadim
blgeyi hayranlkla izleyebilir.
(Lloyd Alexander, The Book o f Three, New
York, f 964; Lloyd Alexander, The Black Ca
uldron, New York, 1965; Lloyd Alexander,

The Castle of Llyr, New York, 1966; Lloyd

Alexander, The High King, New York, 1968)

MONDO NUOVO [Yeni Dnya], byk Or

ta Avrupa ovasnda bir yerlerde bulunan,
eriilmesi zor bir lkedir, ilk kez, Peregrine
Akademisinln yesi olan Floransal bir sey
yah tarafndan, 1552'de ziyaret edilmitir.
Mondo Nuovonun her eyaletinde tek
bir ehir vardr: lkenin geri kalan, zellikle
arpa ve buday yetitirmek zere, tarma
ayrlmtr. Birka da orman mevcuttur. Yl
dz eklinde ve surlar ile sk skya korunan
tm ehirler, ayn plana gre ina edilmitir.
Her ehrin merkezinde byk bir tapnak
bulunur ve kubbesi, Floransadaki tapnan
kubbesinin alt kat byklktedir. Her tap
nan yz kaps vardr ve her kap ehir sur
larnda biten bir yola alr. Her yol, yz ra
hipten biri tarafndan gzetilir ve en yal ra
hip de ehri ynetir. Fabrikalar, el ilerinin
satld dkknlar, bakkallar, tuhafiyeler, f
rnclar, doktorlar, ayakkab tamircileri, ta
bakhaneler, demirciler ve deirmenlerin her
birinin ehirde belli bir yeri vardr.
Seyyahlara, ehir surlar dahilinde ka
lan ve cretsiz yemek ile iecek sunulan
hanlardan birine gitmeleri nerilir.
Mondo Nuovoda bilinen anlamyla aile
yoktur. Kadnlara ortaklaa sahip olunur ve
ocuklar da sadece okul ana gelene dek
annelerinin yannda kalrlar. alamayacak
durumda olan yallar, zenle bakldklar ev
lere yerletirilir. zrl ocuklar doar do
maz bir kuyuya atlr. aresiz hastalklar, deli
ler ile sululara da uygulanan arsenikle teda
vi edilir. Mondo Nuovoda hi hrsz yoktur,
nk tm mallarn kullanm ortaklaadr.
lm, ilgin olmayan bir ilev olarak
deerlendirilir ve cenaze treni diye bir ey
bilinmez. Haftann yedinci gn dinlenme
ve ibadete ayrlr: sakinler, tapnakta bulua
rak dua eder ve hafif mzik dinler.
(Anton Francesco Doni, / Mondi, Floransa,
1552)
533

MONGAZA ADASI - MOOMNPAPANIN ADASI

MONGAZA ADASI, SABT ADAdan deniz

yolu ile yedi gnlk mesafededir. Mongaza
Adas ile ilgili tek bilgi, on beinci yzyla ait
tarihi kaytlardan gelir ve nemsizdir. Ada,
ism ine ramen herhangi bir olaanst
zellik gstermeyen Kaynayan Gln kyla
rndaki ta istihkmlarla iyi korunur.
M ongaza Adas ayn zamanda, ad
kendisini tanyan herkesin yreine dehet
salan dev Famongomadann meskenidir.
Pek ok dier naho alkanlnn yansra,
Famongomadann, Kaynayan Gl yaknlar
na konmu bir putun erefine gen kzlar
katlettii de bilinmektedir.

(Anonim , A m adis de Gaula, Zaragoza,

1508)

MONOMOTAPA, derin arkadalk duygular

ile birbirine bal olan ve bylece birbirleri

nin en gizil ihtiya ve arzularn sezen sakin
lere sahip bir ehirdir. rnein, biri ryasn
da bir arkadann zgn olduunu grrse,
arkada bu sknty alglayacak ve uyuya
nn yardmna koacaktr. Ziyaretilerin bu
insanlarla benzer yaknlklar paylatklar
duyulmamtr.
(Jean de La Fontaine, Fables choicies, mises en vers, VIII: 11, 2. bask, Paris, 1678-9)

MONTE MAURO, bkz. SLA

MONTESNOS MAARASI, ispanya da, La

Manchada, nl bir maaradr. Buray ek

siksiz ekilde aratran tek seyyah, geriye
incelem elerinin notlarn brakan yaratc
asilzade La Manchal Don Ouijotedir.
Maara doksan ayak kadar derinlikte
dir ve bir arabay katrlaryla birlikte iine
alabilir. Seyyah uyuyakalrsa, uyandnda
doann yaratt en gzel ayrlardan birini
grecektir. ayrn tesinde -am a hl ma
arann iinde- duvarlar saydam kristalden
534

yaplm gibi duran grkemli bir kale ykse

lir. Kale kaplar alacak ve muhterem bir
ihtiyar grnecektir. Kendini Montesinos di
ye tantarak seyyah kaleye davet edecek ve
ona, Byc Merlin kendisine by yapt
ndan beri burada yatan, tarihin en cesur
valyelerinden Durandarte'nin mermer lahdinin durduu kaymaktandan yaplma b
yk bir salonu gsterecektir. Durandartenin
sevgili Belermas da, Kralie Guinevere ve
Dulcinea del Tobosso gibi dier nl gzel
lerle birlikte, kalenin evresinde byl ha
yaletler misali dolar. Seyyahlar bu harika
lara bakarken iki ya da gn geirdiklerini
sanrlar. Oysa maaray terk ettiklerinde,
ancak bir saatten biraz fazla getiini fark
edeceklerdir.
(Miguel de Cervantes Saavedra, El ingeni
oso hidalgo Don Quixote de La Mancha,
Madrid, 1605-15)

MONTEVERDE, APA BLANCA ADALA-

Rlnn baehridir.

MOOMNPAPANIN ADASI, Finlandiya Krfezinde, MOOMN LKES aklarnda, b

yk ksm sazlk ve bataklkla kapl bir adadr.
Burada yksek aa yoktur; tek bitki rts
fundalar ile cce ladin aalklardr. Kk
adann kuzey kysnda, iki burun arasnda
yarmay biiminde, beyaz kumdan bir koy
uzanr. Adada yalnzca iki bina vardr: en g
neydeki ucunda bir fener ve batya doru
olan burunda kk bir ev. Ev, klar aday
silip spren vahi rzgrlar yznden, de
mir kenetlerle kayalara tutturulmutur.
Burada, fener bekisi dnda kimse
yaamaz, ancak Moomin lkesinden Moomin'ler zaman zaman aday ziyaret eder.
Groke'un -Moomin lkesi'nin daha tuhaf sa
kinlerinden b irid ir- srr nihayet Moominpapann Adasnda kefedildi. Groke dii bir
hayvandr, grld kadaryla kendi cinsi
nin tek temsilcisidir, lambalar onu cezbe-

MOOMN LKES

der. Tamamen ifadesiz olan byk, hzn

l, yuvarlak gzleri vardr. Eskiden zerinde
oturduu topra dondurup saysz soruna
yol aarm. M oom iriler sonunda onun bu
naho alkanlnn yalnzlndan kaynak
landn kefettiler. Ona biraz muhabbet
gsterm eye baladlar, Groke da hemen
topra buza dndrmekten vazgeti.
(Tove Jansson, Muumipappa merell, Hel
sinki, 1965; Tove Jansson, M uum ipapan
urotyt, Helsinki, 1966)

MOOMN LKES, ayrca MOOMN VADS

diye de bilinir, Finlandiya Krfezi kysnda,

DADDY JONESUN KRALLIInn gneyindedir. Vadiden, Yalnz Dalardan gelen bir
nehir vadide n geerek, YALNIZ ADA ile
MOOMNPAPANIN ADASInn karsndaki
sahilde bulunan kum tepelerine kadar giden
bir nehir akar.
Vadinin kendisinde yaayan insan yok
tur, en yakndakiler, Moominpapann Adasndaki fener bekisi ile vadinin banda,
Yalnz Dalarn tepelerinde tecrit edilmi bir
gzlemevini altran bilim adamlardr.
Vadi adn, burada yaayan baz yara
tklardan, Moomiri\er ya da bazen onlara ve
rilen adla Moomintroli\erder\ alr; bunlar b
yk burunlu, ksa kuyruklu ve przsz, ty
sz derileri olan ve k uykusuna yatan k
k, beyaz hayvanlardr. Arka ayaklar ze
rinde yrr ve ark syleyemedikleri iin s
lk alarak iletiim kurarlar. Moomiri ler, slkla
teekkr ederim demeyi unutmayan ve birbirilerini hep byk bir nezaket ile selamla
yan kibar, dnceli yaratklardr.
Moomin aileleri, ok balkonlu ve bir verandal kk, iki katl binalar olan Moominevlerinde otururlar. Bu evler, eski moda i
ni sobalar hatrlatr, ieride iki kat, dar ve
dne dne kan m erdivenlerle birbirine
balanr. Odalar, pirin topuzlu karyolalar,
salncakl sandalyeler ve avizelerle konforlu
bir ekilde denmitir. Moominevleri, odun
yakan merkezi stma sistemleriyle stlr.

Bu kk yaratklarn kkenleri hakknda

ok az ey bilinir. Genellikle Ata denen ilkel
bir Moomin tipi, aratrmaclar tarafndan bu
lunmutur ve Moomin geliimine ilikin baz
ipular salar. Ata kk ve gridir, byk
bir burnu vardr, son derece klldr; oysa im
diki Moom/nlerin derileri przszdr, apcak
kn eer gerekirse kaln bir krk karrlar.
Atann belki de bin yl nce var olan bir Mo
omin tipini temsil ettii sanlyor.
Moomirilen ou Kasmdan Maysla
kadar k uykusuna yatar. Bunun balca
nedeninin, atalarnn da byle yapmas ol
duu varsaylr; varlklarn srdrmeleri iin
k uykusunun fiziksel olarak gerekliini ih
sas edecek hibir ey yoktur. Evlerinin sa
lonlarnda uyurlar, daha nce de baharda
ihtiya duyabilecekleri her eyi bir kenara
koyarlar. K uykusuna yatm adan nce,
am inelerinden oluan esasl bir yemek
yerler, ancak bunlar normal yaz rejimlerinin
bir parasn oluturmaz.
Moomiri\enn toplumsal rgtlenmesi
nin merkezinde aile vardr, resmi hkmet
kurumlarna sahip deildirler. Aile, hem An
neler Gn, hem de Babalar Gnnde b
yk bir tantanayla kutlanr.
Ama, hibir seyyahn karmamas ge
reken, yln belki de en nemli olay, Yazortas
enlik Atei'nin yaklmasdr. Yazortas Arifesi'nde, ky boyunca byk enlik ateleri ya
klr ve onlar yanarken, grenee gre bir i
ek koparlp yastn altna konur. Bir seyya
hn o gece grecei ryalar, ertesi sabaha
kadar konumamas kaydyla, gerek olur.
Kn k uykusuna yatmayan az say
daki Moomin de, gnein Moomin lkesine
dnmesinden nceki gece, ay doduunda
enlik ateleri yakar ve ellerinde mealeler,
davul alarak atein evresinde dans eder
ler. Bu ho gelenek, bin yl ncesine uzanr.
Vadi ayn zamanda, aralarnda her Haziran
esrarengiz bir maceraya atlmak iin Yalnz
Adada toplanan ve aralarnda barometreye
tapan pasif Hartifattene1lerin de bulunduu
baka birok trn de yuvasdr. Hemule riler de hem Moomin lkesinde hem de
535

MOOMN LKES

MOOMN LKES VE
DADDY JONESUN KRALLII

p J
" ' ' ' p

536

MOOR

Daddy Jonesun Krallnda bulunur. Moomin'lerden hatr saylr lde byktrler

ama biraz kaln kafaldrlar, ancak bu zel
likleri bakalarnn hayatlarn dzenlemek
ten byk keyif almalarn engellemez.
Vadide -hepsi birbiriyle iletiim kurabi
len- birka farkl yaratk grlmtr; dii bir
Groke, T hingum m y ve Bob d iye bilinen
maymunumsu iki hayvan; ak kahverengi
krk olan Creep diye kk bir memeli; ve
uzun burunlu, dost canls bir drt ayakl
olan Sniff. Snufkin, tyl yeil bir apka giy
meyi alkanlk haline getirmi ve az orgu
alan kk bir memelidir. Fiziksel olarak
Moomirilere benzeyen tek yaratklar Snork
ile Kz-SnorKtur. Gvdeleri Moomin'\ennk\nin eidir, ama duygularna gre renk de
itirirler. Yumuak krklerle kapldrlar, ma
vi gzleri vardr.
Vadinin aalar, uzun sal aa ruh
larnn doal evresidir. Bunlar diidir, aa
gvdelerinde yaarlar; geceleri en st dalla
ra uar ve ark sylerler. Geni yaprakl
aalar, Ineyaprakl aalara tercih ediyor
grnrler.
Burada gugukkularndan atebceklerine kadar daha sk rastlanan kular ve
hayvanlar da bulunur. Yksekteki dalarda
kurtlarla kartallar da grlr ama vadiye in
mezler. Ky aklarnda, denizkzlar ile denizerkekleri de gze arpar ama davranla
r hakknda pek az ey bilinir.
Muhtemelen Hattifattener lerln esraren
giz barometre klt dnda, Moomin lkesi
sakinlerinin rgtl bir din biimleri yoktur.
Sakinlerin Btn-Kk-Hayvanlarn-Koru-.
yucusu dedikleri bir tanrnn varl konu
sunda genel bir inan var gibidir ama belir
gin hibir dinsel tren iermez.
(Tove Jansson, Muumpeikko ja pyrstthti,
Helsinki, 1950; Tove Jansson, Kuinkas if
ten kvikn, Helsinki, 1972; Tove Jansson,
Vaarallinen juhannus, Helsinki, 1957; Tove
Jansson, Taikatalvi, Helsinki, 1958; Tove
Jansson, Taikurin Hattu, Helsinki, 1958; To
ve Jansson, Muumipappa merell, Helsinki,

1965; Tove Jansson, Muumipapan urotyt,

Helsinki, 1966; Tove Jansson, Muumilaakson marraskuu, Helsinki, 1971)

MOOR, Avusturyada, Tuna Nehri yaknnda

kk bir taoca kasabasdr. Moor, Leys

ve Haag kylerine yakndr, yksek dalar
ve Linzin on ki mil dousundaki bir gl ara
sndadr. Dalar, Tal Deniz diye bilinir ve
onlara kmak Moorun btn sakinlerine ya
saktr.
Dalarn granitten eteklerine konan bir
tabela, insan boyunda harfleriyle, kasaba
nn gemiteki gnahlarnn bir uyars olma
hizmetini yerine getirir. zerinde unlar ya
zldr:
BURADA ON BR BN
DOKUZ YZ YETM
K L YATIYOR
BU LKENN SAKNLER
TARAFINDAN KATLEDLDLER
MOORA HO GELDNZ
ikinci Dnya Savann ardndan Moor
yurttalar, sava sularnn bir cezas olmak
zere, sanayi a ncesinin koullarna ge
ri dnmek zorunda braklmt. Demiryollar,
fabrikalar, enerji santralleri ve makineler ya
yasakland ya da rmeye brakld; gn
mz ziyaretisi, Moor'un bir ortaa kyne
benzediini grecektir.
Moor, sava kalntlar ve birka harabe
dnda, grmeye deer yer asndan pek
fakirdir. Kasabann idare merkezinde, ziya
retiler, askeri polis tarafndan korunan cam
bir vitrinin inde, sava yllarnn lm kayt
larn inceleyebilir. Ziyarete deecek oraya
buraya dalm harabeler arasnda, terk
edilmi bkhane ve yaldzl rtsnden k
m tahta bir Meryem Ana'nn kalntlarnn
halen grlebildii mezarlk apeli de var
dr. Moorun valisinin mekn olan ve Kpek
Kraln Meskeni diye bilinen byk, metruk
bir villa da korkun vahi kpekler tarafn
dan korunur ve ziyarete ak deildir.
537

MOR ADA - MORDOR

Ylda iki kez, bir yazn, bir de kn orta

snda, Stellamour adyla bilinen bir enlik
yaplr. Kasaba kaytlarnda bulunan tm
mahkmlarn snflandrmasndan yararlana
rak, btn Moor sakinleri Yahudi, Sava Esi
ri, ingene, Komnist ya da Irk Kirletici ola
rak giyinmek zorundadr. Bu niformalarla,
hayali bit temizleme merkezlerinin dnda
dizilir, muazzam bir granit blokunun nnde
durur ve oktan yklm klalarn temelleri
yannda sra olurlar. Yaz festivalinde sakin
ler, M erdiven denen bir tableau vivant\
yeniden temsil eder. Her biri srtnda, iinde
kare eklinde byk bir tan bulunduu bir
sepet tar. Sraya girerler ve kayaya oyul
mu, taocann ukurundan yukar, drt
kat yukarda sisli st kenara giden merdi
venleri trmanrlar. M oorda tutulan sava
esirleri sava sonunda bu merdivenlerde
bitkinlikten ya da darbeler, tekmeler ya da
zleyenlerin attklar kurunlar yznden l
dkleri halde, Moor yurttalarnn yeniden
temsil ettii tren bu derecede vahi sahne
ler ermez; sakinlerin sadece kurbanlarn
durularn taklit etmeleri gerekir.
(C hristoph Ransmayr, M orbus Kitahara,
Frankfurt, 1995)

MOR ADA, Pasifik Okyanusunda, 45 en

lemdedir. Burada, kkeni bilinmeyen, deri
lerinin rengi nedeniyle bu ad verilmi olan
Krmz EtiyopyalIlar yaar.
Adann Alman g e m icile r tarafndan
kefedildii, sonra da Franszlar tarafndan
devralnd anlalyor. Ancak adann ger
ek kefi, aslnda buraya Etiyopya Adas
adn veren Lord Glenarvana izafe edilebilir;
ne var ki bu ad hi benimsenmemitir. Lord
Glenarvan, adann en yksek zirvesinin ze
rine ngiliz bayran dikti, ama kendi dille
rinden baka dil konumasn bilmeyen yer
liler bayra indirdi ve kumayla kendilerine
pantolon yapt; bu da kifleri fkelendirdi.
Bir ticari pakt zerinde anlamaya varldysa
da, adann kraln gmen bir volkan patla
538

mas, onca almay heba etti. Bunun ar

dndan, yksek rahip bir toplumsal devrim
balatt. Siyasi iktidar, bir korsan etesinin
eline geti, ancak kanl bir i sava srasn
da korsanlar yenildi, Krmz EtiyopyalIlar
kendi kendilerinin efendisi oldu. Eski dzeni
yeniden kurma yolundaki btn giriimler,
d glerin abalarna karn baarszla
urad.
(Mlkhail Bulgakov, Bagrobyj ostrov, Mosko
va, 1928)

MORDOR, ORTA DNYA'da, ROHAN ile

GONDOR'un dousunda orak, geni bir
blgedir. Mordor yanndan sradalarla
e vrilid ir. K uzeyinde Kl Dalar ya da
ERED LTHU, doal bir savunma oluturur
ve GLGE DALARI ya da Ephel Dath da
onu batya ve gneye kar korur. Kuzeyba
tda, iki srada, Mordorun ana girii olan
CRTH GORGOR adl geitte birleir. ok
daha zor girilen ve CRTH UNGOL denen
bir baka geit ise, Ephel Dath sradalar
n aar.
Mordor m anzarasna kuzeybatdaki
GORGOROTH platosundan ykselen byk
yanardan, ORODRUNin zirvesi hkimdir.
Gneyde, hem kuzeyden, hem de gney
den akan nehirlerle beslenen byk bir i
deniz olan Numen Denizi uzanr; dar akn
ts yoktur. Sular ok acdr. Yamur suyu,
Glge Dalarndan aa nce eritler halin
de akar ve kk dereler meydana gelir,
bunlar da aadaki tozlarla talarn inde
ok gemeden kuruyup giderler. Bu derele
rin sularnn da ac ve genellikle yal bir tad
vardr ama onlar bulan seyyahn gznde
ok makbule geerler, nk Mordorun b
yk ksm kuru ve sszdr.
Mordor hep, Orta Dnya tarihi boyunca
dnem dnem ortaya kan karanlk gler
le badatrlmtr ve Kara Topraklar ya da
Adsz Topraklar hretini hak eder. Sauronun tarihiyle de badatrlr. Orta Dn
ya hikyeleri Sauronun balangta iyi bir

MORDOR

ruh olduunu, sonradan ise Orta Dnyaya

hkim olmaya alan er gc Morgothun
hizmetine girdiini anlatr. Morgothun d
nden sonra Sauron pimanlk duyar g
rnm, ama ksa sre sonra ktlklerine
dnm ve Orta Dnyann srf onun olmas
n istemeye balamtr. eitli klklara b
rnerek ok gezmi, yava yava bakalar
n etkisine alm, byk becerileri ve gr
nrdeki erdem leriyle onlar kandrmtr.
1500 ile 1590 ikinci a arasnda Sauron
HOLLN elflerlnl, sahiplerine byk el ve zi
hin gc veren kudret yzklerini dkmeye
ikna etti. Elfler kendileri iin yzk, cce
hkmdarlara verilecek yedi yzk ve n
sanlarn nderlerine verilecek dokuz yzk
yaptlar. Ama kimsenin bilmedii ey, Mordorun derinliklerinde Sauronun, Orodruin
atelerinde bir yzk yaptyd - btn di
er yzkleri takanlara hkmedecek bir y
zk. Tek Yzk, Orodruinin atei hari her
tr sya kar direnen altndand. Ne var k
ate, zerindeki yazy ortaya karyordu;
bu, Sauron'un yz yaratrken kulland
efsunun bir parasyd:
Yzk gn altnda yaayan Elf
Krallar'ha,
Yedisi tatan saraylarnda Cce
Hkmdarlara,
Dokuz Yzk lml insanlara,
lecekler ne yazk,
Bir Yzk glgeler iindeki Mordor
Diyar nda
Kara tahtnda oturan Karanlklar
Efendisine,
Hepsine hkmedecek Bir Yzk,
hepsini o bulacak,
Hepsini bir araya getirip karanlkta
birbirine balayacak
Glgeler iindeki Mordor Diyarinda.
Elfler Tek Yzk renince kendi y
zklerini bir kenara kaldrdlar ve bir daha
asla takmadlar, bylece de kle olmadlar.
Cceler kendi yzklerini kulland ama sa
lam ve boyun emez karakterleri gce de,

boyun emeye de uymuyordu. Ancak in

sanlarn dokuz hkmdar kolay kurbanlar
oldu. Yzkler onlara gizli bilgilerle, grn
mez olma yetisi salamt. Kudretli krallar
ve bycler oldular, ama yava yava ken
di yzklerinin etkisi altna girip Tek Yzkn klesi haline geldiler. Sonunda, Tek
Yzkn gcnden gelen muazzam doa
st glere sahip yaayan hayaletler, Nazgl ya da Yzktayflarna dntler. Siyah
giysileri dnda, grnmezdiler. Uzun be
yaz yzlerini ve gzlerinin korkun gcn
ancak kudret yz takan biri grebilirdi.
Sradan silahlardan zarar grmyorlard, bu
silahlar onlara deince eriyip gidiyordu. Sa
uronun hizm etkrlar o ld u la r ve ktcl
planlarnda ona hizmet ettiler.
Sauron ise artk gzel grnmekten
acizdi; atele evrili koca bir gz biimini
benimsedi, o kadar kt ve melundu ki, kim
se bu gze bakmaya dayanamyordu. Mordoru, sava hazrlklarnn ss olarak kul
land ve yava yava Rohan le Gondor kral
lklarn taciz etmeye balad. 3429 ikinci
ada ordular o sralar Gondorun baeh
ri olan MNAS MORGULu ele geirdi. Ertesi
yl, elfler ile insanlar arasnda Saurona kar
Son ittifak kuruldu ve muazzam bir ordu,
onun gcne meydan okumak zere gne
ye yrd. DAGORLAD ovasndaki muhare
bede Sauronun kuvvetleri yenilgiye urad,
Tek Yzk Orodruin yamalarndaki son bir
arpmada ondan alnnca, kendisi de g
cn kaybetti.
Yzk elden ele geti ama onu takan
herkes zerinde kt etkisi oldu. Yz ta
kan kii byk bir kudret hissederdi, ancak
Yzkten vazgemek konusunda gnlsz
olurdu - yz birine gstermek bile, par
makta arlatn hissetmeye yeterdi. Ona
sahip olan kii sadece Yzk takt za
man grnmez olmakla kalmaz, yava ya
va solgunlar, zayflar ve clsimsiz hale ge
lirdi, hatta yz takmad zaman bile.
Yzk nihayet tam kontrole sahip olduun
da, tayan kii hemen hemen grnmez
hale gelirdi, Yzktayflar gibi. Yzkn ay539

MORDOR

rica kendi iradesi olduu ve Saurona dn

meye alt anlalyor.
Ancak Dagorlad Ovasndaki muhare
be de Sauronun nihai yenilgisi deildi ve
1100 nc a sralarnda er gleri
Orta Dnyada grlmeye baland. KUYTUORMAN'da ktcl bir gcn ortaya k
t kefedilm iti, daha sonra bunun Sa
uronun kendisi olduu anlald. Sauronla
mcadele etmek iin bycler Orta Dnyaya geldi ve mcadeleyi koordine etmek
zere Akdivan kuruldu. Ne var ki Divann
bakan Ak Saruman da ok gem eden
batan karld. nc an balang
cndan beri kayp olan Tek Yzk aramaya
koyuldu ve Sauronun etkisi altna girdi.
Yzk aray, Sauronun mttefiklerini
Orta Dnyada ok uzaklara gtrd. Sauron Orta Dnyaya bir saldr iin askeri ha
zrla da giriti. Onun dnne kar Gondor tarafndan ina edilen istihkmlar, Gondor dmana kar daha az tetikte olduka,
yava yava ele geirildi. Sauron, Rohan ve
Gondorun ok eski dmanlar olan HARAD
insanlaryla ve Doudlleriyle ittifaklar yapt.
Silah salamak iin kuzeyde madenler ve
demirci ocaklar kuruldu ve pek kalabalkla
an ordular doyurmak iin kle emeiyle
gneyde yiyecek yetitirildi. Sauronun ana
kuvvetleri, muazzam ork ve trol ordularyd.
O rklar ilk kez B irinci a srasnda
Morgoth tarafndan yetitirilmi gibi grn
yorlar. Efsaneye gre baz elfler onun yan
na gemi ve o da hakiki elflerle alay etmek
iin onlardan orklar yaratm. Orklar kor
kun, kt yaratklardr, biraz goblinlere
benzerler, uzun kollar ve arpk bacaklar
vardr. Genellikle tknaz ve koyu renk yzl
drler, uzun dileri vardr, ancak eitli kabi
leler arasnda birok farkllk grlr. Pis,
ar giysiler giyer ve gzel olan her eyden
nefret ederler, tek emelleri ldrmek ve yok
etmektir. Kabile rgtlenmeleri ilkeldir, e
itli topluluklar kendi aralarnda arprlar.
Tarihlerinin balangcnda onlara DUMANLI
DALARda sk sk rastlanrd, sonunda c
celeri MORAdaki krallklarndan srdler.
540

O rklar ik in c i ve nc a la rd a , Sa
uronun kontrol altndaki btn alanlarda
ortaya ktlar, NAN CURUNRdeki Saru
man glerinin arasnda da mevcuttular.
Saruman'n kendisi, insanlarla orklardan
melez bir rk oluturmay, ekik gzl ve sar
yzl bir rk yaratt. Bu yaratklarn boyu, or
talamadan uzundu ve ona hem asker, hem
de casus olarak hizmet ediyorlard. Orklar
genelde ufaka, koyu renk tenlidir, geni ve
hrltyla nefes aldklar burun delikleri vardr.
Savaan orklar ( Uruk-ha) ok daha byk
ve korkutucudur.
Trollerin FANGORN entleriyle alay et
mek iin yaratld sylenir. Bu son derece
kuvvetli, melun yaratklar ounlukla zek
dan yoksundur ama zalimlikleriyle tannrlar.
Onlarn da eitli trleri vardr: Moriada bu
lunan in trolleri, Gorgorothun da trollerine
ek olarak, Dumanl Dalarn batsyla ETTENAVLAKLARInda nc ada yeni bir
tr ortaya kt, besbelli ki Sauron tarafndan
yetitirilmilerdi. Bunlar dier trlerden da
ha byk ve daha kuvvetli olan Olog-haidr.
tekilerin oundan daha kurnazdrlar ve
btn dier trolleri taa eviren gne
na kar dayankl olma yetileriyle de di
erlerinden ayrlrlar.
Btn dier yaratklar Sauron tarafn
dan Mordora ve civarndaki kamplara yer
letirilm iti. Byk kam plar hatta kk
kentler kuruldu, zellikle de MORGA'nin
gneyinde.
Sauron sonunda Tek Yzkn SHREl
bir hobbitin elinde olduunu ve bu hobbitin
Akdivann yardm ve desteiyle onu mm
kn olan tek ekilde yok etmeye niyetlendi
ini rendi - yapld yere, Hkm atlak
larmn ateine (Orodruin) atarak. Tk Y
zk kurtarma ya da yok etme mcadelele
ri bir dizi korkun muharebeye yol at. So
nunda, Yzk Yoldal yeleri yok edilebi
lecei yer olan Orodruine yz getirme
ye alrken, Bat Ordusu gneye, Mord o run zerine doru yrd. Son, Cirith
Gorgor nlerindeki byk muharebeyle bir
likte 3019 nc ada geldi. Bu muha

MOREAUNUN ADASI - MORELLYNN LKES

rebe srasnda Yzk nihayet Hkm at

laklarma dt ve Sauronun gc yok oldu.
Ordular bozguna uratld, m stahkem
mevkileri yerle bir oldu. Barad-dr ve birok
Mordor savunmas kt, tamamen yok ol
du. Sauronun yenilgisinin ardndan Orodruin infilak ederek, Mordorun byk ksmn
yok etti ya da byk lde deitirdi.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmarillion, Londra, 1977)

M O R E A U NUN ADASI, bkz. N O BLEIN

ADASI.

MORELN ADASI, bkz. VLLNGS.

MORELLY NN LKES, yeri mehuldr.

Ziyaretiler lkedeki btn toplumsal haya
tn baka toplumlarn bana bela olan ah
lakszlklara ve ktlklere son verme ama
cyla konmu temel ve kutsal kanuna da
yandn bilm elidir: Morellynin lkesinin
hibir yurttann, gndelik hayatnda kullan
d eyler dnda zel bir mal olamaz; b
tn yurttalar topluluk tarafndan istihdam
edilir; ve btn yurttalar yalarna, yetenek
lerine ve fiziksel glerine gre ekonomiye
katkda bulunur.
Hkmet, cum huriyetidir: elli yan
stndeki btn babalar senatr olur, alnan
siyasi kararlarda sz haklar vardr. Gereki
yorsa eer, daha gen erkeklerden ve es
naf ve zanaatkarlar ile liberal mesleklerin
temsilcilerinden oluan bir konsey, Senatoya danmanlk yapar. Her ehir, yerel bir
senato ve konsey seer; onlar da Yksek
Konseyi seerler. Toplum aile, kabile ve e
hir temelinde rgtlenmitir; her kabile, eit

sayda aileden, her ehir de eit sayda ka

b ileden oluur. Btn ehirler, mmkn
mertebe ayn boyuttadr; fazlasyla by
dklerinde, yeni bir ehir kurulur.
Cumhuriyetin temeli, rgtl retim ve
datm sistemidir. Her yurtta, her zanaat
ya da meslein en yal ve en tecrbeli ye
lerinin denetimi altnda almaldr. Her re
tim alannda, tecrbeli bir usta (en az yirmi
alt yanda olmaldr), on ila yirmi kiilik bir
ii grubunu denetler. Hibir ey zel olarak
alnamaz, satlamaz ya da del-toku edi
lemez; btn dayankl mallar kamu dkkn
larnda satlr ve btn dayanksz mallar da,
reticisi ya da imalts tarafndan kamu
yerlerinde satlr.
i ve insann zanaatnn seimi, eitim
ve ocuk bakm sistemine yakndan baldr.
Bebekler mmkn mertebe emzlrllir ve be
yana gelene kadar ana-babalarnn yannda
tutulur. Sonra, kendi yalarndan ocuklarla,
cinsiyete gre ayrlm evlerde bytlrler;
sonraki be yl boyunca da onlara, evlerde s
rayla alan anne-babalar bakar. Bu yllar
boyunca ocuklara temel bir ahlak eitimi ve
rilir, en uygun grndkleri zanaatn ilk unsur
lar retilir. On yanda bir meslee girerler
ve o zanaatn ustasnn yetkesi altna girerler.
raklklarna hem ahlak felsefesi, hem de ta
mamen teknik ve mesleki hususlar dahildir.
Bu dnemde usta ocuun eitiminden ve
ahlaki shhatinden sorumludur. Yirmi yanda
btn yurttalar, eer fiziksel bir zr menet
miyorsa, be yllk bir tarmsal alma dne
mine girer. Meslek olarak tarm benimseyebi
lirler ya da usta olarak ilk zanaatlarna dner
ler. Bireyin baka bir meslek tutmay semesi
halinde, be yllk bir raklk dnemi geirme
si gerekir. Kii krk yana gelince serbest i
i olur - yani, daha fazla eitim grmeksizin
alaca zanaat seebilir.
Btn yurttalarn evlenmesi arttr; krk
yandan sonra kimsenin bekr kalmasna
izin verilmez. Her ehrin genleri, her yl e
lerini semek iin halk toplantlarnda bulu
urlar. Ziyaretilerin katlmasna izin verilir
ama, bu toplantlarn, hem katlmclar hem
541

MORELLYNN LKES - MORGA

de izleyiciler iin sknt verici olmak gibi bir

namlar vardr. E seiminde ncelik hakk
erkee aittir, ne var ki evlilik ancak kadn ra
z gelirse gerekleebilir. Evlilikten sonraki
on yl boyunca boanmaya izin verilmez, o
zaman da karlkl anlama gerekir. Bir bo
anmaya izin verilmeden nce, kabile ile ai
le, uzlama salama abasnda bulunur.
Boanm kiiler, ayrldktan sonra alt ay s
reyle birbirlerini gremezler, bir yl sreyle
de evlenemezler. Ayrca, eski eleriyle, bo
anm olan baka kiilerle, ya da kendile
rinden gen kiilerle evlenemezler. Bir bo
anma meydana gelirse, evlilikten domu
ocuklar babann velayeti altna verilir.
Giderlere dair kanunlar, ister erkek ol
sun, ister kadn, btn yurttalara uygulanr.
Btn yurttalar otuz yana gelene kadar
e giyinir; giysilerinin rengi mesleklerini gs
terir. Otuz yana geldiklerinde, klklarnn
sade ve ciddi olmas kouluyla, kendi zevk
lerine gre giyinebilirler. Giyinme konusun
daki her trl caka hevesine iddetle kar
klr; gerekiyorsa eer, aile reisleri tarafn
dan uygun cezalar buyurulur. Topluluk b
tn yurttalara almak ve oynamak iin
giysi verir.
Sanatlar btn lke boyunca aktif ekil
de tevik edilir ve meslek olarak, otuzunu
geenlere aktr. Toplum kurallar temelin
deki ahlakbilim inin renim i ise herkese
aktr. Metafizik, (evrenin biraz kiilii belir
siz bir yaratcs gzyle baklan) tanr hak
knda sylenmi olanlarn zne ndirgen
m itir. Yurttalar, D oann M e lllfi nln
lmden sonra ne olabilecei ya da olama
yaca konusunda hibir iaret vermediini
ne srerek, bir ahiret olasl konusunda
agnostik kalrlar. Morellynin lkesi'nin tarihi,
senato tarafndan kayt altna alnr; uydur
maya hi yer brakmayan, kesinlikle gerek
lere dayal bir rapordur.
Btn lkenin milli zellikleri, ehir plan
lamasnda da grlebilir. Sokaklar, merkez
deki bir meydann evresinde dzenli bir pla
na gre yerletirilir, btn evler de standart
bir modele gre ina edilir. Her kabile belli bir
542

semtte yaar ve her ailenin kendi evi vardr;

plann dzenini bozmakszn, genilemeye
pay ayrlr. Btn atlyeler ve fabrikalar ehir
den biraz uzaa konmu ve bir tarmsal arazi
kuayla evrelenmitir. Btn hastanelerle
yallar yurtlar, iftlik kuann iinde ya da
gerisinde ina edilmitir.
Morellynin lkesinde cinayete, doa
ya aykr bir su gzyle baklr; caniler m
ebbet hapse makkm edilir, adlar da, yap
tklar eyin onlar insan toplumundan kopar
dn gstermek iin, btn kaytlardan sili
nir. Baka sular in cezalar, hapis ya da
kamu hizmetinden mahrum edilmektir; mah
kemelerin verdii btn kararlar nihaidir.
Mahkmlar masraf kamuya ait olmak zere
basit bir ekilde beslenir ve giydirilir, onlara
tembellik eilimi gsteren kk ocuklar
refakat eder. Suun sonularn grmenin,
bu eilimi sileceine inanlr. Hapishaneler
her zaman bulunabilecek en naho yerlere
ina edilir; genellikle bir mezarla bakarlar.
Seyyahlarn konaklamas konusunda
hibir ey bilinmedii iin, eldeki imknlarla
kendilerine kalacak yer bulmalar gerekir.
( Morel ly, , Code de la nature, ou le vri
table esprit de ses lois, de tout temps ngli
g ou mconnu, Amsterdam, 1755)

MORGA, MORDORun stnde, GLGE

DAGLARInin dou yannda bir srttr, tek bir

ta kprnn getii derin doal bir uurum
la dalarn kendilerinden ayrlmtr. Srtn st
ksm hemen hemen geilmez niteliktedir,
ok sayda kk koyak ve atlaklarla yer yer
kesilmitir. Ot bekleri ve bodur aalar d
nda pek az bitki vardr. Daha aalardaki
arazide byk sivri dikenli allar ve kabadikenler yetiir. Tek canl yaratklar titrer-sinekler, srfeler ve sineklerdir. Sineklerin bir ksm
kahverengi ya da siyahtr, gze benzer leke
lerden oluan krmz iaretleri vardr.
(J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955)

MORGAN LE FAYN ATOSU - MORA

bir oda zellikle ilgintir. Bu duvar resmi,

atoda hapsedilmiken Launcelotun kendi
si tarafndan yaplmt.
(Anonim, Le Mort le Roi Artu, S 13. yy)

Bir MORGA sinei.

MORGAN LE FAYN ATOSU ya da SA

DAKATSZ M ORGANIN ATO SU, Gallerde bir ye rlerd ed ir, CAM ELOTlu Kral
A rthurun kz kardeinin evid ir. Vaktiyle
Orkneyli Kral Lotun karyken, lkenin en
gl kadn b y clerind e n b iri haline
geldi ve CAERLEONda gerek kimliini
bilmeden kendisiyle yatan A rthurdan bir
olu oldu. Bu oulun, Mordredin kaderin
de, Salisbury Ovasndaki bir muharebede
babasn lmcl biimde yaralamak yaz
lyd.
Ziyaretiler bu karanlk atoyu son de
rece zengin ve lks bulacaktr. Duvarlar
ipek ku m a la rla kapldr ve o k sayda
mumla prl prl aydnlatlmtr. Saray men
suplarnn hepsi zengin ve ahane giysiler
giyer ve konuklar kusursuz bir titizlikle ar
larlar. Duvarlar Sir Launcelot'un Arthurun
kraliesi Guineveree duyduu gayri meru
ak gsteren bir duvar resmiyle kapl olan

MORA, Orta Dnyada yaplm yaplacak

cce yerleimlerinin en bydr. Ccele
rin kendilerinin Khazad-dm dedii (szck
anlam, Khazad Kona yani ccelerin ko
n a d em ektir) Moria, DUMANLI DAGLARn derinllklerindedir. Bu muazzam ye
ralt ehrinin ina edilmesine Orta Dnyann
ilk anda, Ccelerin Yedi Atasnn en
mehuru olan Durln, daha sonra cce krall
nn bir paras halini alan GLGELDERE
VADS ya da Azanulbizara geldii zaman
balanmtr.
Durin ve takipileri tarafndan ina edi
len yeralt diyar, byk bir tneller, merdi
venler ve salonlar labirentidir ve ccelere
servetlerini salayan madenleri de ierir.
Cceler, yukardan Azanulbizar ve Aynagle bakan kocaman kaplar ina ettiler
ve Moriann bu kaplarla ayn ykseklikte ve
daha yksek olan btn yerleri ka tla r ha
linde sistemletirilirken, aadaki sonsuz
biimde dallanan salonlara da derinlikler
dendi. Dou yanndaki eski iskn blgesi
yedi kata ina edilmi bir dizi byk salon
dan oluur, en yksek olan, dan yannda
alm byk pencerelerden k almaya
yetecek kadar yksektir. Alt salonlar daha
da byktr; ilk Derinlikteki ikinci Salon,
muazzam, maara gibi bir odadr, merke
zinden geen ikili, ok yksek stun sras,
tatan dallar atlar tutan devasa aa
gvdeleri gibi oyulmutur. Aslnda bu salon
Birinci Salona ve d geitlere narin bir ke
mer olan, trabzan bulunmayan, elli ayak
kadar uzunlukta bir kpryle balyd. Ka
ranlk bir uurumu ayordu ve ylesine dar
d ki zerinden ancak tek sra halinde geilebiliyordu; Birinci Salonu ele geirebilecek
dmanlara kar bir savunma olarak d
nlmt.
543

MORIA

Balangta Moriann, Dumanl Dalarda birbirinden takriben krk mil kadar

uzak iki girii vard. Ana giri -Cmlekapsdouda Glgelidere Vadisindeydi; kaplara
koskocaman bir merdivenin basamaklarn
trmanarak ulalrd. Batdaki kap, elflerle
ccelerin dost olduu gnlerde ticareti ko
laylatrmak iin ina edilmiti. Vaktiyle Sirannon ya da Kap Deresi denen s bir de
renin yata olan bir vadinin stnde ykse
len ve Moria Duvarlar diye bilinen dik kaya
lara oyulmutu. Cce kaplar, kapannca
grnmez olacak ekilde yaplr ama Moriann bat girii, dier halklarn da alma
sn anlayabilecei ve fazla zorlukla kar
lam adan aabilecei ekilde yaplmt.
Kapnn stnde ay harfleriyle, cce Tnle
riyle, ithillende ilenmi, ancak ayn
vurduunda grlebilen bir yaz vardr. Ya
ztlar, Durinin armasn (yedi yldzl bir tacn
altnda bir rs ve eki), Yksek Elfler'in
aacn ve Fonar H anedam nn yldzn
gsterir. Elf harflerinden bir kemer iinde,
batnn elf dilinde yazlm bir yazda yle
denir: Morla Hkmdar Durlnin Kaplar.
Dost deyiver, yle gir. Elfe dost anlamna
gelen melln szc sylenince, kaplar
alr, ikincil yaztlarda se kapy ina eden
Narvlnin ve iaretler uygulaycs HOLLNI
Celebrimborun ad verilir.
Orta Dnya cceleri zanaatkrlklaryla,
zellikle de maden ilikleriyle nldr. M
cevherlerin, deerli m etallerin, sslerin,
zrhlarn ve silahlarn beceri sahibi imalat
lardr. Zanaatlarnda kullandklar malzeme
leri, yeraltndaki meskenlerinde yerin altn
dan karrlar. Normalde gvenilir bir halk
olduklar halde, altn ile deerli metallere
kar hrslarnn hkmne girme eilimi gs
terirler. Moria'da, her eyden fazla deer
verdikleri metali -m ithril- kefetmilerdi. Sa
dece Moriada bulunan mithril, cceler tara
fndan gerek gm olarak bilinir. Birok
biimde dvlebilir, cam gibi cilalanr, ama
kararmaz. Cceler onu su verilmi elikten
daha sert bir hafif metal haline getirirken,
elfler ithildin yapmak in kullanmtr. Shi544

rel bir hobbit ve Yzk Kardeliinin yesi

olan Bilboya vaktiyle cceler mithritden r
me zrh bir yelek vermiti. Yelek bu deerli
metalden yaplm halkalardan rlmt,
ldatlm ve parlatlmt, sallandnda
ngrdyordu. Bu mithril zrhn kuvveti, Bilbo
ile yeeni Frodonun hayatlarn bir kereden
fazla kurtarmtr.
Ccelerin mithril aray bir felaketle so
nuland. Gittike daha, daha derinleri ka
zarken, korkun bir iblis rknn son hayatta
kalan olan bir Balrogu uyandrdlar - du
man ve atele rlm, krbalar ve ateli
bir klla silahlanm ve en mthi gler
bahedilm i byk, glgem si bir biim di
bu. Balrog ccelerin iki kraln ldrd, geri
kalanlar kat, 1981 nc ada Morlay terk ettiler. Ccelerin ou kuzeye,
imdi belli bal yerleimleri olan YALNIZ
DAa gitti, dierleri de DEMR TEPELER ile
GR DALARa. Moria maaralar ok ge
meden Balrogun hkm altna girmek iin
gelen kt goblinlerle, orklarla doldu. Moriay geri almak iin ki giriimde bulunuldu.
Birincisi orklarla cceler arasnda, 2793 ila
2799 nc a arasnda bir topyekn
savaa yol at. Bir cce kral olan Thrr
2790da yeniden Moriaya girdi ve orklar ta
rafndan ldrlp paraland. Cceler inti
kam amacyla, onun katiline ulama abas
iinde bulduklar her ork mstahkem mevki
ine saldrp yok etmeye baladlar. Sava,
Azanulbizar muharebesiyle ve ccelerin za
feriyle sonuland ama arpmalarda le
rinden o kadar ou lmt ki, Moriada
yeniden koloni kuracak ya da Balrogu yok
etmeye alacak halleri kalmamt. Hemen
hemen iki yz yl sonra byk ejderha Smaugu Yalnz Dadan sren ccelerden biri
olan Balin, ok sayda cceyle M oriaya
dnd ve bir koloni kurdu. Be yl hkm
srd anlalyor ama yanndakllerin hep
siyle birlikte orklar tarafndan ldrld. Me
zar, Mazarbul Odasndadr.
Yzk Sava srasnda Yzk Karde
lii, Dumanl D alardan geemedii iin
Moriadan geti. Orklarn, maara trollerinin

MORANA - MORPHOPOLS

ve nihayet Balrogun kendisinin saldrsna

uradlar. Dou giriine giden dar kemerli
kprden, bir tanesi hari hepsi kat ama
byc Gri Gandalf, Balrogla arpmak
iin geride kald. Yklan kprden dtler,
ancak savalar on gn daha srd ve an
cak ikisi Moriann zerindeki dan zirvesin
den ktklar ve Balrog aa frlatlp yok
edildii zaman sona erdi. Bu muharebenin
ardndan Gandalf LRENe gtrld, ora
da Ak Gandalf oldu. Balrog gitmi olsa da,
Moriada hl orklar vardr. Ccelerin de es
ki yuvalarn yeniden ele geirmek iin ba
ka bir giriimde bulunmadklar anlalyor.
imdi dalm olsalar ve fiilen srgn
de yaasalar da, cceler kltrleriyle lisan
larn halen koruyor. Aralarnda altn arplarn
da bulunduu ve rnekleri Smaug'un Yalnz
Dan altndaki hzinesinde bulunan mzik
aletlerini yapmay ve gemilerini anlatan
arklar sylemeyi srdryorlar.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmarillion, Londra, 1977)

MORANA, Asyada bir ehirdir, bir rmakla

bir da geidinin tesindedir. Sumermeri

kaplar gne nda saydam grnr,
mercan stunlar serpentin sslemeleri aln
lklar tar, tamamen camdan yaplm villa
lar, medz avizelerin altnda gm, pullu
giysileriyle dansz glgelerinin yzd ak
varyumlara benzer. Tecrbeli seyyahlar,
byle ehirlerin bir yz daha olduunu bi
lecektir: seyyah bir yarm daireyi boylu bo
yunca yrynce Morianann gizli yzn
grr: paslanm metal levhalar, uval par
alar, zeri ivi dolu tahta paralar, kurum
svam borular, teneke kutu ynlar, sol
mu yazl kr duvarlar, samanlar dalm
iskemle iskeletleri ve insann kendisini rk

bir kirie asmasndan baka ie yaramaya

cak iplerle dolu geni bir alan.
ehir, bir utan dierine, imge daar
cn bir perspektif iinde oaltarak sr
yormu gibi grnr: oysa derinlii yoktur;
orasna burasna birka figr karalanm bir
kt paras gibi birbirinden ayrlamayan
ama birbirine de bakamayan bir n, bir arka
yzden oluur yalnzca.
(Italo C alvino, Le citt in visib ili, Torino,
1972)

MORTANYA, (ayn adl Afrika cumhuriye

tiyle kartrlmamaldr), CAMPAGNAnn ku
zeyinde bir lkedir. Sakinleri, onlar robot
latran bir biimde, gce lakayt kalan itaat
leriyle nldr. Korucubann BYK MARNAya ve komu lkelere dehet samaya
balamadan nce ilk olarak gelip hkm
ranln ilan ettii yer burasyd.

(Ernst Jnger, A u f den M arm orklippen,

Frankfurt, 1939)

MORPHOPOLS, Fransada, Bloisya birka

kilometre mesafede, Chambord atosu par
kn igal eden byk bir ehirdir. Morpho
polis, Paris merkezinin kltlm bir versi
yonudur; burada byk kanal Seine Nehrini
temsil eder. Morphopoliste Louvre sper
marketi, Avenue de lOpera, Caf de la Paix,
Champs Elyses ve ayrca Parisin nl res
toranlar, butikleri ve tiyatrolar grlebilir.
Morphopolis sakinlerinin hepsi uykuda
dr. 1950 ylnda Doktor Morpho adl biri
-1920 ylnda dozajla orantl srelerle haya
ti fonksiyonlar askya alabilen bir ila bul
mutu- yz yl muhafaza edilebilecek bir
ehir kurmaya karar verdi. Fonlar bulundu araziyi almak ve binalar dikmek iin drt
yz milyon eski frank, ehrin bakmn ve ko
runmasn salamak iin de iki milyon daha.
28 Plaziran 1950de on bin gnll uyku
hemehrisine gereken dozda ine vuruldu.
545

MORROW ADASI - MORVA

imdi, UYUYAN GZELN ATOSU'nun sa

kinleri gibi, derin bir uykuda yatyorlar, 28
Haziran 2250de uyandrlacaklar.
Ziyaretiler, yalnzca Fransz hkme
tinden resmi gei tezkeresi olanlarn Morphopolise girmesine izin verildii konusunda
uyarlr.
(Maurice Barrre, La Cit du sommeil, Pa
ris, 1929)

M ORROW ADASI, enlemi 46223,5 ku

zey, boylam ise 333948,6 batdr, Francobolia kysndan, M aupertuis Kanal ile
ayrlr.
Ada otuz kilometre uzunlukta ve sekiz
kilometre geniliktedir ve on be bin kiiyi
akn nfusu vardr. Baehri, kyda ms
tahkem bir ehir olan Luxtur, ama seyyahlar
on iki kilometre ierdeki gzel Primevere
ehrini de ziyaret etmelidir. Douda tuzlu
bataklklar ve istiridye yataklar uzanr, g
neyde birka otlak vardr. Adann kuzeybat
snda balk liman Alkkent yer alr ve sa
dece muhteem bir manzara sunan krk
metrelik Raive Fenerine kmak iin bile ol
sa, orasnn da ziyaret edilmesi gerekir.
M orrow da hkim olan dehet verici
yoksullua ramen -insanlarn kloroform
yokluu nedeniyle ameliyat masasnda l
d sylenir- ada gene de ziyarete dee
cek emsalsiz cazibe noktalar sunar: zellik
le, adann her yerinde grldkleri sylenen
birka kutsal hayalet gibi. Bunlar, baehir
deki Devrim Meydanna imdi Kutsal Kalp
Meydan denmesi gibi birka dinsel kaynak
l deiiklie yol amtr.
Ziyaretiler, belli zamanlarda ve tarife
ye balanm bir dzine koruyucu aziz ara
sndan seme yapmak suretiyle, bu hayalet
leri seyretmek iin yer ayrtabileceklerini g
receklerdir.

(Henri Chateau, La Cit des idoles, Paris,

1906)

546

MORVA, PRYDANde Ystrad Nehrinin bat

sna doru ssz bir bataklk alandr, buraya

idris Ormannn arkasndaki krlklardan ge
en dar bir patikayla ulalr. Seyyahlar b
tn blgenin durgun havuzlar ve bataklklar
dan oluan bir orak arazi olduunu, hep
yeil kalan dikenli allar ve ot beklerinin
dank halde b ulunduunu grecekler.
Topran zerinde beyaz sis elenkleri asl
haldedir, havay sonu gelmez bir uultu ve
inleme ile, eskimi bir rme kokusu dol
durur. km ot bekleri ile topraktan ok
farkl olmayan sular altnda kalm patikalar
bilmeyen biri iin hemen hemen geilmez
niteliktedir.
Alandaki tek bina, batakln kysnda
ki bir tmsek zerinde duran, toprak ve dal
larla kaplanm ve uzaktan neredeyse gze
grnmez olan alak bir kulbedir. Gerisin
de birka yklm ahr ve mtemilat durur.
Kulbe, kadn bycnn meskenidir:
Zaman zaman kimlik deitirdikleri bilinen
Orddu, Orwen ve Orgoch. (Canllar iin din
mez bir itah olan Orgoch olmaktan hibiri
pek holanmaz; onun yznden de hi
bir evcil hayvan bulunduramaz, nk hay
vanlarn yalanp yutulaca hemen hemen
kesindir.) Bu kadn grnlerini de de
itirebilirler: ou kez irkin yal cadaloz
grnmndedirler, ama kendilerini gzel
gen kadnlar olarak sunduklarna da rast
lanmtr. Daha baarl deiimlerinden biri,
ngilteredeki Bath ehrinden bir hanm tara
fndan bildirilmitir.
Morva, CAER DALLBENin byk b
ycs Dallbenin ocukluunu geirdii
blgeydi. Hasr bir sepette bulunmu ve
ona sihir konusundaki ilk dersini veren
kadn ta ra fn da n b y t l p e itilm i ti.
Prydainin geleceini nceden bildiren
Kitab ona Morvada verildi.
(Lloyd Alexander, The Black Cauldron, New
York, 1965; Lloyd Alexander, Taran Wande
rer, New York, 1967; Lloyd Alexander, The
High King, New York, 1968)

MUHABBET - MUTLULUK ADASI

MUHABBET, bkz. EFKAT.

MUL, bkz. YED ADALAR.

MUMMELSEE, Almanyann Spessart bl

gesindeki en yksek dalardan birinin ete
indeki bir gldr. Yerel sakinlere gre,
Mummelsee dipsizdir ve iinde su ruhlar
yaar; c gl ya da goblin gl anla
mna gelen adnn kayna da budur.
Ziyaretiler, gle mdahale eden her
eyin yok edildii ve suya atlacak herhangi
bir nesnenin mehul gler tarafndan ba
ka bir eye dntrlecei konusunda
uyarlr. Gln kutsall herhangi bir ekilde
bozulduunda vahi frtnalarn koptuu g
rlmtr. Mummelseeye giden yol yoktur;
buraya anca k yayan olarak u la la b ilir.
Mummelsee, CENTRUM TERRAEye giriin
bilinen yollarndan biridir.

(Johann Hans Jakob Christoffel von Grim

melshausen, Der abenteuerliche Smiplicissimus Teutsch, Nrnberg, 1668; Johann
Hans Jakob Christoffel von G rim m elsha
usen, C on tinu atio des a b e n th e u rlich e n
S im p lic is s im i o d e r Schluss d esse lb en ,
Nrnberg, 1669)

MUTLULAR A D A SI, be yz mil kadar

uzunluktadr. Atlas Okyanusundaki bu ada,
gzel mor rmcek alar giyen halkn yur
dudur. Bedenleri olmad halde fani varlk
lar gibi hareket edip konuabilirler. Onlara
vcut biimi veren birer ala kapl plak
ruhlara benzerler.
Bu uzun ve dz ada, G iritli Rhadamantus tarafndan ynetilir. Ad Mutlu ehir
olan baehir, altndan ina edilmitir, du
varlar ise zmrttendir. Tek bir tarn aa
c parasndan yaplm yedi kaps vardr,
ehirden geen yollar ise fildiind en d ir.
Btn tanrlara tapnaklar dikilmitir. Beril
den yaplan bu tapnaklarn, insan kurban

lar iin kullanlan ve am etistten yaplan

yksek sunaklar vardr. Kan grmekten
korkan ziyaretilerin, trene katlmamalar
tavsiye olunur. ehrin evresinde nefis ko
kulu, elli ayak derinlikte ve stnde tekney
le kolayca gezilebilen bir nehir, yedi st
nehri, sekiz arap nehri akar. Ayrca su, bal
ve parfm fkrtan emeleri de vardr. e
hir hamamlar, tarn aacyla stlan byk
kristal binalardr; kvetlere hem su, hem de
scak iy konur.
Seyyahlar, Mutlular A dasnda kendi
altklar gece karanln ya da gn n
bulamaz. Adaya srekli, sanki gne henz
domam gibi bir alacakaranlk hkimdir.
Mevsim hep bahardr ve burada tek bir rz
gr eser: lk bat rzgr. lkede her tr i
ek ve her cins bitki bulunur; asmalar ylda
on iki kere zm verir; elma aalar, naren
ciye aalar ve dierleriyse ylda on kez
meyve verir, nk Minossa aynda iki kez
meyve verirler. Hazr demetlerin yan sra,
buday ularndan mantar gibi byyen iyi
pimi ekmek somunlar kar.
(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy)

MUTLULUK ADASI, Ege Denizinde, Th6one adyla da bilinen Kralie Felicity (Mutlu
luk) tarafndan ynetilen bir adadr. Buras
baz doal engellerle korunmaktadr - sarp
kayalklar, ykselen sel sular, vahi aslan
lar, kaplanlar ve panterler ve gllerin iinde
bulunan ylanlar.
Bir seyyah Theonenin krallna girme
yi baarrsa adann, hibir eyin yalanma
d sonsuz bir imdiki zamanla kapl oldu
unu grecektir. Hibir hastalk, kayg ya da
korku yoktur ve hava kehribar iyiyle kokar,
portakal aalar gnein scakln azaltr
ve nehirler birok iein yansmasn tar.
Meyveler her zaman olgundur, kular fsl
dayarak ark syler, ada da her zaman ok
karanlktr. Ada en yallar sadece on be
yanda olan ebediyen gen kalacak perile
rin ikametidir.
547

MUTLU PRENS N EHR - MZKAL ADA

Thonenin saray altndan yaplmtr.

Giriteki bir kolonda sadakatsiz klarn
uzak durmasn bildiren bir yazt vardr; krali
e k olduu adamla birlikte yz yl
mutlu yaam; ancak ak onu brakm,
Thonenin sevgilisinin sadakatsizliinden
doan acdan kurtulabilmesi iin iki bin yl
gemesi gerekmektedir. Anlalaca gibi,
Thonenin saray ziyaretilere kapaldr.
(Fanny de Beauharnais, L lsle de la Flicit
ou Anaxis et Thorie, Paris, 1801)

MUTLU PRENS N EHR, belki de imdi

baka bir adla biliniyordun Bir niversite ve
kk bir Yahudi gettosuna sahiptir. ehrin
m erkezindeki m eydanda uzun bir kolon
vardr; yllar nce eritilmi bir heykelin ka
idesidir ama yerine yeni bir heykel konma
mtr, nk belediye bakan ile lim be
lediye meclisi, yeni bir heykel erefini kime
verecekleri konusunda bir trl anlaama
mlardr.
Eski heykel, uzak bir gemite ehri
ynetmi olan Mutlu Prense aitti. Her taraf,
ince altn varaklarla kaplyd. Yksek kolo
nundan, hkm srasnda asla farknda ol
mad sefalet ve strab gren Mutlu Prens,
Msra giderken yol stnde bu ehre ura
m kk bir krlangc, deerli talarn ve
altn varaklarn yoksullara versin diye ikna
etti. K geldi ama krlang, artk kr ve p
lak olan Prensi terk etmedi. Sonunda krlan
g, heykelin ayaklar dibinde ld. Heykelin
ne kadar pejmrde hale geldi in i gren
meclis yeleri, onu kaldrma karar ald.
Efsaneye gre, Tanrya ehirdeki en
deerli iki eyi gtrme talimat alm olan
melekleri, Mutlu Prensin, frnda erimemi
olan kurundan kalbini ve krlangcn l be
denini gtrm ler ve im di ku Cennet
bahelerinde akrken, Mutlu Prens de Tanrnn altndan ehrinde yayormu.

(Oscar Wilde, The Happy Prince and Other

Taies, Londra, 1888) 548

MZKAL ADA, esas olarak, Aeolia bambu

itleri tarafndan korunan plantasyonlarda
yetien garip arkaik aletlerden oluan bitki
rts sayesinde dikkate deer niteliktedir:
tarole' 1er, ravanstron'lar, sambucalar, archilutelar, pandora'\ar, kin' 1er, fc/teler, turlure ffe ler, m a g re p ia lar ve h y d ra u le 1er.
775te Constantine Copronymusun Pepine
verdii buharl org, bir serada saklanmak
tadr; buraya C om pigneli Aziz Corneille
tarafndan getirilmitir, insan hl onun octavina, counterbasson, sarrusophone, bini
ous, zampogna, gayda, serpent, coelophone, sakshorn ve e n d u r e unu d u y a b ilir.
Yazortasnda tmllk ykselince btn
bitkiler iek aar.
Adann atmosferik tmll siren
ler diye bilinen termometrelere danarak
kontrol edilir. Kortasnda, bu tmllk bir
kedinin kfretme sesinden, eekars vzlt
sna ya da sinek czrtsna der.
Semalar da adann ziyaretilerini ho
nut etmek iin mzik yapar. Geceleri, Satrn
halkalarna kar bir sistrum ngrdar; gn
doumu ve batmnda, gne ile ay nlayan
byk ziller gibi arpr.
Adann Lordu, arplarla rayihalandrlm bir tahtta oturup, bir tahtlar, hkimiyetler
ve gler korosunun Hem geceyi hem de
gn ielim, hadi ile Hep k olalm1 sy
lemesini dinler. Kendi nakarat -ve ziyareti
leri selamlamasnn alkanlk haline gelmi
yntemi- u arkdr: Oturduu tepede b
yk zillerin sesinin keyfine varan adam mut
ludur; tek bana, huzur iinde yatakta uya
nr ve bir daha neesinin gizli kaynann
baya olduunu asla aklam ayacana
yemin eder .

(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte

ur Faustroll, Pataphysicien. Roman No-Sci
entifique, Paris, 1911)

MZKAL ADA - MZSYENLER ADASI ve KOMEDYENLER ADASI

MZK NN VADS, EEKENT ile SCO-

ODLER LKESne uzanan ova arasnda la

tif bir vadidir. Yolun kenarnda, vadide otu
ran tek kii olan Allegro da Caponun kk
evi durur. Da Capo hep krmz, rgl bir
ceket, mavi bir yelek ve yanlarnda altn e
ritleri olan beyaz pantolon giyen iman, k
k bir adamdr.
Havay srekli olarak dolduran mzik
sesi, da Caponun kendisinin iinden gelir
ve czrtl bir laternann ya da anm bir fo
nografn sesine benzer. Da Capo, soluk al
dka, sanki btn vcudu bir orgmu, akci
erleri de krkm gibi mzik yapar. Da
Capo'nun yaamak iin soluk almaya ihtiya
c o lduundan, m zik ebediyen devam
eder, bu da M zikinin Vadisinde neden
baka kimsenin yaamadn aklayabilir.

MZSYENLER ADASI ve KOMEDYEN

LER ADASI, Tierra del Fuego yaknlarnda

iki komu adadr. Komedyenler Adas hak

knda fazla ey bilinmez, ama Mzisyenler
Adasnn ok ho olduu bilinir. Burada,
arklarn ve mzik aletlerinin sesinin dn
da bir ses duyulmaz. Sakinler, sanki sve
e konuuyorlarm gibi tekdze bir sesle
konuur. Evleri ve baheleri, mzik sayfala
rna benzeyen bir desenle tasarlanmtr.
Her iki adann sakinleri de, FOOLLYK yani
airler A d asnn devletine dzenli vergi
demek zorundadr.
(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,
Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean
Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver, Traduit
d un M a n u s c rit A n g lo is. P ar M on sie u r
L.D.F., Paris, 1730)

(L. Frank Baum, The Road to Oz, Chicago,

1909)

549

NACUMERA, Atlas Okyanusunda byk,

gzel bir adadr, ap bin mili aar. Nacumera, kpek bal, kze tapan ve ballk
larnn bir simgesi olarak alnlarna altn ya
da gm kutsal kalp suretleri takan sakin
leriyle ilgi ekicidir, iriyar, sava seven n
sanlardr, stlerinde sadece kaskbayla
dolar, sivri ulu mzraklarla, btn beden
leri byklnde kalkanlar tarlar. Ekono
mi olsun diye, esirlerini yerler.
Nacumera kral ok dindardr, her ye
mekten nce tanrsna yz kere dua
eder. Tek kraliyet simgesi (o olmazsa kral
olarak tannmayaca ey) boynuna takt,
bir ayak boyunda ve be parmak geniliin
deki koskocaman yakuttur. in imparatoru
ne vakittir bu m cevhere gpta ederm i,
ama ne satn alabilmi, ne de savata eline
geirebilmi.

(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John

Maundevlle, Paris, 1357)

NACUMERA'da ballk iareti olarak alna taklan

altn bir kz tasviri.

NAN CURUNR, ORTA D NYAda, DU

MANLI DALARn gney ucunun bat ya

nnda byk bir vadidir. Byc Saruman
oraya yerlemeye gelmeden nce Angrenost Vadisi diye bilinirdi, isen Ovasna ve
ROHAN G eidine bakan vadi, bu yzden
nemli bir stratejik konuma sahipti, ayn za
manda da doal bir savunma konumu var
d, nk sadece gneye alyordu.
Vadide, vaktiyle GONDOR nsanlar ta
rafndan ina edilmi ve Rohan ayr bir kral
lk halini aldktan sonra ileri bir karakol mev
kii olarak muhafaza edilmi heybetli isengard Kalesi bulunuyordu. Kale, dalarn bir
uzants olan ve tam ortasnda yksek bir
kulenin -O rthanc Kulesi- yer ald, yakla
k bir mil apnda, ember biiminde bir
dzl evreleyen muazzam bir doal kaya-duvardan baretti. Bir da yamac kadar
yksek olan Orthanc Kulesi, isengard Y
z diye bilinirdi. Duvarn gney yannn
siyah kayasna oyulmu uzun bir tnel ek
linde tek bir girii vard. Her iki ucuna demir
kaplar konmutu ve elik menteeleri ze
rinde yle kusursuz ekilde aslydlar ki,
srgl olm adklar zaman onlar amak
iin yle bir itmek yeterliydi. Duvarn iin
deki dzlk bir vakitler ekilir biilirdi ve zi
yareti tnelden knca, onu otlar ile mey
ve aalarnn grn karlard. Artk kaya-duvarn byk ksm yknt halindedir
ama Orthanc Kulesi hl dzln ortasn
da durur.
Kule, przsz kara bir kayadandr.
Drt byk kaya stunu birletirilip, yekpare
olmu gibi grnr ve ykselip keskin, sivri
doruklar halini alrlar; dzln be yz
ayak tepesinde stunlarn birletii yerde,
tuhaf iaretlerin yazl olduu dar bir plat
form ya da zemin vardr. Yirmi yedi geni
kara ta basamak, kulenin tek giriine kar.
Duvarlara ierlek uzun pencereler almtr.
551

NAN CURUNIR

2758-59 nc a uzun knn ar

dndan, Gondorun on dokuzuncu vekilharc
Beren ile Rohan kral Frealf, topraklarnn
Uzun Kn tahribatn stnden atmasna
yardmc olaca umuduyla, Saruman iseng ard a buyur ettiler. Saruman, Berenden
Orthanc Kulesinin anahtarlarn ald ve ve
kilharcn naibi, Kulenin Muhafz olarak ora
ya yerleti.
S arum an, M o rd o rd aki K a ran lkla r
Efendisi Sauronla mcadele etmek iin ku
rulmu Akdlvann be byk bycsn
den biriydi. Balangta Rohann iyi dostuy
du ama yava yava Sauronun ve vaktiyle
savat ktln etkisi altna girdi. Sarumann isengarda gelmedeki amacnn, palantfr yani Grme-talarndan biri olan Orthanc-tana sahip olmak olduu anlalyor.
Ateten bir kalpleri varm gibi grnen bu
karanlk kristal toplar, onlara sahip olan kii
nin ok uzaklardaki eyleri grmesini ve d
nce yoluyla letiim kurmasn salard.
Balangta Eldamarda elfler tarafndan
lenmi olan palantiri, yani palantih ler Gondor diyarn korumak iin kullanlrd ve Orta
Dnyann eitli meknlarnda saklanrd.
Talarn en nemli olan, Gondorun lk ba
ehri OSGLATHta, dierleri de MNAS TRTH ve MNAS MORGULda saklanrd.
Baka palantiri ise ARNORdaki Annminasta, vaktiyle FIRTINA TEPELER'nde bu
lunan Amn Sl Kulesinde ve KULE DAGLARda muhafaza edilirdi. Palantiri gl bir
iradenin daha zayf bir iradeye kendini ka
bul ettirmesini de mmkn klard, bu yz
den de talarn biri Sauronun eline geince
herkes iin tehlike oluturdu.
Saruman isengardda kald srada,
hisarn doas ve grnm de hatr saylr
lde d eiti. Surlarn iind eki ekilm i
alan, sanayiye devredildi; metallerle, mer
mer stunlarla ve makinelerle kaplanmt
artk; yeralt demirhaneleri ile liklerine ve
Sarumann kle ordularn yerletirmek iin
yararland inlere giden bacalarn azlarn
irkin tmsekler rtyordu, isengard, Sarumann Gondor ve Rohan snrlarn taciz et
552

mek iin gnderdii orklar da dahil olmak

zere, pek ok ktcl yaratn yuvas ol
mutu ve Saruman burada, yar ork yar n
san olan yeni bir ktcl yaratk rk yetitir
meyi becermiti.
Yzk Sava srasnda, entlerden, yani
FANGORNun byk aa obanlarndan
oluan bir ordu, m stahkem mevkiindeki
S a ru m a n n zerin e y r d . Bunun en
nemli nedeni, sevgili aalarnn pek o
una sebepsiz yere hasar vermi olan orklardan intikam alma arzularyd. Entler zah
mete girmeksizin is e n g a rd n tahkimatn
ykt, kaya duvar elleriyle paralamalar ve
inlerle yeraltndaki ilikleri su bassn diye
isen Nehrinin yolunu saptrmalar buna yet
ti; bylece Orthanc Kulesinin dibinde bir
gl olutu. Orthancn kendisi ise, yklmaz
olduunu kantlad, Orta Dnyann fiziksel
olarak en gl yaratklar arasnda yer alan
entlerin kuvvetine bile dayand. Saruman ve
ajan Grima, ya da Solucandil, Kuleye sn
d, entlerin ba olan Aasakal tarafndan
orada mahpus tutuldu. Grima, fke ve hayal
krkl iinde, ne olduunu anlamadan palantir'i kuleden aa savurdu. Grme-ta,
sonunda, Gondor hkmdarlarnn soyun
dan gelen, Yeniden Birlemi Krallkn gele
cekteki hkmdar Aragornun eline geti.
Entler, zaferlerinin ardndan molozlar
temizlediler, kadim ta duvarlarn ounun
izi bile kalmad. Vadinin giriine iki uzun
aa dikildi ve blge, entlerin ektii bir or
man tarafndan evrildi. Buraya Gzcorman dendi, ilevi de mahpus Sarumann
banda nbet tutmakt. Ancak Yzk Sava
sona erdikten sonradr ki, Aasakal, Ku
lenin anahtarlarn Gondor Kralna teslim
etmesi artyla, Sarumann gitmesine izin
verdi.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn o f the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

NARNA

NARNA, (gneyindeki ARCHENLANDdan

ayran) sradalar ile orak arazi ve funda

lklar (kuzey snr) arasnda uzanan bir lke
dir. Narniann dousunda deniz, batsnda
ise sarp dalar ve kayalklar vardr. lkenin
bir ucundan bir ucuna akan Byk Nehir bu
kayalklardan, alkalanan ve kpren suyla
dolu derin bir ukur olan Kazan Kuyusuna
dklr ve yolunun byk bir blm bo
yunca dik ve genellikle kayalk kylar arasn
da akar. Nehrin Fener orandan doan
bir kolu, kilometreler boyunca derin bir ko
yaktan aktktan sonra, Kunduzbarajnda
nehre karr. Byk Nehir ayrlardan, ka
yalardan, fundalk ve ormanlk gibi farkl ara
zilerden geer, sonunda da geni bir vadiye
girer ve hayli slar. En s olduu ksm
da, ayn ad tayan s geitlerin yannda
surlarla evrili, krmz atl Beruna ehri yer
alr. Byk Nehir, Berunann aasnda Az
gn Nehir ile birleir ve Narniann baehri
Cair Paravelde denize ulamadan nce ge
ni ormanlarda menderesler izer. lkenin
ky hattnn byk blm ormanlktr, an
cak kuzeydou taraflarnda ky ormanlar
ok gemeden yerlerini, saysz kk ada
lar ve su kanallar olan geni, aasz ba
taklk araziye brakr. Buzdan dalarn fonu
nndeki yksek tepelerle yer yer kesilmi
sradalardan oluan ve uzakta her zaman
grlebilen Bat Yabamnn zerinde, bat
daki byk dalar heybetle ykselir.
Narnia diyar, dnyann sonunun te
sindeki bir lkeden gelen byk bir aslan
olan Aslan tarafndan (bkz. ASLANIN L
KES) -k u ru lm a m - yaratlmtr. Aslan,
Narniann esrarengiz ve kadiri mutlak hki
mi Denizin-tesindeki-Byk-imparatorun
oluydu. Aslan fiilen grm az sayda ay
rcalkl kii, onun yelesinden ve gzlerin
den, ayrca da muazzam bir fiziksel g ile
byk bir nezaketi ve bilgelii birletirme
tarzndan ok etkilenmilerdir. Ama en etki
leyici olan, Narniay ark syleyerek yok
tan var etmesini mmkn klan harikulade
sesidir. Efsaneye gre yaradl arksnn
szleri yoktu, melodisi de yok saylrd ama,

NARNAnn baehri Cair Paravelin

giriindeki restore edilmi kule.
553

NARNIA

554

NARNIA

duyulmu duyulacak en gzel arkyd; yl

dzlarn, takmyldzlarn ve gezegenlerin ka
ranln inden birden grnmelerine yol
amt. Aslan arksn sylerken kara gk
yz, ykselen gne gibi nce griye, sonra
da beyazdan pembeye, pembeden altn sa
rsna dnd. Narnia Vadisi yoktan var oldu
ve Aslan daha da kvrak yeni bir ark syle
yerek bir yukar bir aa yrmeye bala
ynca, toprakta imenler yeerip sratle va
diyi ve yukardaki tepeleri kaplad. Aalar
bymeye balad, ark daha da lgn bir
hal ald, imenli toprak kabarp hrgler
halinde imeye balad; iler bydke
byd ve sonunda patlad, her bir hrg
ten, tamamen olumu ve faal halde birer
hayvan kt. Yeni yaratlm canllar derhal
kendi doal ilerini yapmaya koyuldular;
kular ark syledi, arlar iek polenleriyle
beslendi, kurbaalar nehre srad, panter
lerle leoparlar ykand ve aa gvdelerinde
trnaklarn bilediler. Ve Aslan sesiyle, orma
nn yabanl nsanlarn da ayn ekilde yarat
t: yar kei yar nsan biiminde tanrlar, sa
tirler ve cceler. Yaradln bu gnlerinde
Namladakl her ey kendiliinden yetiti; bir
metal paras hemencecik bir sokak lamba
sna, altn ve gm madeni paralar se altn
ve gm aalara dnt.
Btn Narniada grlmeye en deer
yerlerden biri, ziyaretilerin gznden asla
kamayacak yapay byk bir kmbet olan
ve Byk Ormanda bulunan Aslann Kmbetidir. Kmbet, ormann zerinde kalan
bir tepede bulunur, zirvesinden denizi gr
mek mmkndr. Kadim ada yaplmtr
ve alak ta bir kemerle girilen bir tneller,
dehlizler ve maaralar labirentinden oluur.
Btn tnellerin duvarlar ve tavanlar, zer
lerinde tuhaf karakterlerin, ylankavi izgile
rin ve bunlarn arasnda ska tekrar edilen
bir aslan motifinin bulunduu dzgn ta
larla kapldr. Kmbetln merkezinde kadim
ilik rn stunlarn destekledii ve in
de ortasndan kiye ayrlm krk bir masa
nn bulunduu bir oda vardr. Bu odann y
zeyi, zerine Kmbet ina edilmeden nce

kt hava artlar yznden neredeyse ta

mamen silinmi yazlarla kapldr. Kmbet
tuhaf, insana korku veren bir anttr. Narnia
tarihinin en nemli olaylarnn ouyla linti
lidir ki, merakl ziyareti bu lkeye seyahat
etmeden nce bunlar incelese sabet eder,
nk bu bilgi onun Narnia yaam tarzn
ve greneklerini daha iyi anlamasn sala
yacaktr.
Narnia'nn deiken bir tarihi vardr,
bar ve refah yllarnn arasna ksr kargaa
yllar serpitirilmitir. Tarihsel kaytlar, biraz
yamal boha gibidir.
Narniann temel kanunlarna gre lke
nin her zaman bir demolu tarafndan y
netilmesi gerekir. Aslan bu yzden kral ve
kralie olarak ta giydirdii bir arabac ve
einin -Kral Frank ve Kralie Helen- ynetti
i bir hkmet kurdu (Ziyaretiler, ikisinin,
cceler tarafndan altn aacnn yaprakla
rndan yaplm ve kstebeklerin madenler
den kard gzel mcevherlerle bezen
mi talarn hayran hayran zleyebilir). On
lara yardmc olmak iin, ccelerin reisi, ne
hir tanrs, bayku, kuzgunlar ve erkek filden
oluan ve gvenlik sorumluluunu tayan
bir konsey de kuruldu. Narniay yneten bu
meclisin kendisi de Denizin-tesindeki-Byk-imparatorun ve olu Aslann yetkesine
tabi di.
Narnia, tarihinin bir dneminde, Beyaz
Cad Jadisln despot ynetimi altna girmiti.
Hep karla rtl ama Noelin asla gelmedii,
Byk Nehlrin de dmdz bir yeil buz hali
ni ald ebedi bir buz ve kar lkesine d
nmt. Efsaneye gre Aslan, insanlarn
dnyasndan drt ocuun yardmyla ka
son vermek zere geri dnecekti. Byk bir
muharebenin ardndan kehanet gerekleti.
Drt ocuk Cair Paravelde tahta kt, ortak
hkmdarlar olarak Narnia'y yllarca oradan
ynettiler. Adlar, Muhteem Kral Peter ya da
Yksek Kral, Latif Kralie Susan, Adil Kral
Edmund ve Cesur Kralie Lucyydl. Bu, Narniann mehur Altn adr.
Aslnda Cair Paravel Byk Nehirin
azndaki iki derenin ortasndaki bir dzlk
555

NARNIA

te ykselen kk bir tepenin stnde kuru

luydu; ancak erozyon buray ufak bir adaya
dntrmtr. Beyaz Cad tarafndan ina
edilen zgn atonun kimi sivri ulu birok
kulesi ve devasa bir kemerin iine oturtul
mu byk bir demir kaps vardr. Ziyareti
ler atonun fildiinden yaplm Byk Salonunu ve zerine tavuskuu tyleri asl ba
t duvarn hayranlkla izleyecektir. Giri ka
ps ve kule, Beyaz Cadya kar yaplan
son muharebede Peter tarafndan byk l
de tahrip edilmitir. ato restorasyon so
nucu imdi eski grkemine kavumutur
ama bu restorasyonun ne zaman ya da ki
min tarafndan yapldn gsterecek her
hangi bir kayt yoktur.
Narniada nispeten az bina vardr. Cair
Paravel ve Kunduzbaraj dndaki atolar
dnda, tek bellibal yerleim, surlarla ev
rili kk Beruna kasabasdr. lke yaratk
larnn pek ou, aalarda ya da oyuklar
da yaamay tercih eder; ancak bazlarnn,
rnein rahat seven yar kei yar insan bi
iminde tanrlarn, Su Perileri ve Alkanlk
lar ya da insan Bir Mit m idir? gibi kitap ko
leksiyonlar ieren, iyi denmi yeralt oda
lar vardr.
Narniada yaayan ve tavanlarla k
peklerden, muharebede neredeyse yenil
mez olan cesur tekboynuzlara kadar uza
nan geni yaratk yelpazesini belirtmekte
fayda var. zel ilgi gerektiren bir canl ise
acayip bataklk-kprdr. Ufak bir bedenleri,
son derece uzun kol ve bacaklar vardr.
Tenleri amur rengindedir, yeillmsl-gri sa
lar, biraz yabani otlar andran dz bukleler
halinde aa sarkar. Bataklklarda yaayan
yaratklara uygun ekilde, elleri ve ayaklar
perdelidir. Toprak rengi giysiler giyerler,
balarna ucu sivri, geni kenarl apkalar
takarlar ve araziye yle uyum salarlar ki,
normal evrelerinde iken onlar fark etmek
ok g tir. Batakla yaylm adrlarda
yaarlar, mahremiyetlerine dkndrler.
Bataklkta tuttuklar ylanbalklar ve kurba
alarla beslenirler, amurla karm zel bir
tr ttn tttrrler. kan duman havaya
556

ykselmez, yava yava pipolarndan aa,

yere doru szlr.
Dou denizi denlzadamlar ve denlzkzlarna barnaklk ederken, ormanlar da
yaadklar aalardan ayrt etmenin genel
likle zor olduu aa perileri ve orman ruh
laryla doludur.
Yaratklarn ounun beslenme rejimi
beklendii gibi olup ziyaretiyi artmaz
ken, kiminin alkanlklar tuhaftr. rnein
aa ruhlar devlet ziyafetlerinde bile eitli
tr toprak yerler, ama byk atadamlarn
beslenme alkanlklar herhalde en garibi
dir. Bir atadam hem insan, hem de at mide
sine sahip olduu iin, iki kez yer. Kahvalt
da bir atadam, insan midesini doldurmak
iin yulaf peltesi (ve dier normal kahvaltlk
lar) yiyecektir; at midesini doldurmak iin
ise bir saat kadar otlanr ve yemeini yulaf
ezmesi ve ekerle tamamlar. Bu elbette ok
yava tempolu bir sretir ve eve atadam
konuk etmenin hi de hafife alnacak bir ey
olmad anlamna gelir.
Narnia cceleri yaklak drt ayak bo
yundadr ama boylarna gre, mevcut en
kuvvetli yaratklar arasnda yer alrlar. Ce
surdurlar, bazen gaddarlk edip gvenil
mez olsalar da, mkemmel madenci ve de
mircidirler.
Narniann en ilgi ekici greneklerin
den biri de, ilk karn yere dmesinden son
raki ilk mehtapl gecede dzenlenen yllk
Byk Kar Dans'dr. Hepsi kzl giysilere b
rnm, krk kukuletal ve krkl izmeli,
mziin ritmine uygun olarak kartopu atan
bir cceler halkas tarafndan evrelenmi
yar kei yar insan b iim inde tanrlar ve
aa perileri, karmak bir dansa koyulur.
Eer btn danslar kusursuz biimde yer
lerini almsa, kartoplar kimseye isabet et
mez. Ancak bu, dans olduu gibi ayn za
manda bir oyundur da. Zaman zaman bir
dans admn birazck arr ve isabet alr,
bu durum da herkesi pek elendirir. yi bir
danslar, mzisyenler ve cceler ekibi eer
isterlerse kimse isabet almadan saatlerce
bunu srdrebilirler.

NAUDELY

Orman sakinleri, kuyulardaki su perileri

ile aalardaki aa perilerinin, cmble
rinde yar kei yar insan biiminde tanrlara
katld gece yars danslarndan da hola
nr. Krmz ccelerin rehberliinde maden
ler ve maaralarda hazine avna kmak da,
sevilen bir megaledir. Yazn ise, eeine
binmi ihtiyar Silenosun (hatta bazen Bakkhosun kendisinin) gelii, Narniada arabn
seller gibi akt, haftalar boyu sren elen
cenin habercisidir.
Cair Paravel trenleri ise grkemleri ile
tannr. atodaki akam yemekleri, kendi di
yarlarndaki Narniallarn aaasn ve neza
ketini hayranlk uyandracak ekilde gste
rir. Byk Salon tavandan sarkan bayraklar
la donatlmtr; her yemek grltyle alan
trompetler ve kocaman davullarn sesi eli
inde ieri getirilir. artc eitte yemek
ve merubattan oluan yemein ardndan,
akam iir ve hikye dinleyerek geirilir.
Kraln -zellikle deniz yoluyla- gelii ve
gidii gerekten grkemli bir olaydr. Kral ve
refakatileri, zerlerinde en parlak renkli
giysileriyle pek ktr, gemiler de ahane
bayraklarla donatlmtr. Krallarn uurla
mak ya da karlamak iin ok sayda kii
gelir. Narnla gemileri de kendi paylarna bi
rer sanat eseridir. Yksek Kral Petern binip
TENHA ADALARa gittii effaf ihtiam ( The
Splendour Hyaline) kuu biiminde yapl
mtr. Geminin pruvas kuu ba eklinde
dir ve oyma kanatlar, neredeyse en st g
verteye kadar geriye doru kvrlr. Gemi,
ipek yelkenleriyle, suda szlen gerek bir
kuuya ok benzer. afak Yldz (Dawn Treader) ise ejderha biiminde yaplmtr; yal
dzl ba pruvay; kanatlar geminin yanlarn;
kuyruk da k oluturur. Tek bir direi ve
parlak mor renkte, kare eklinde byk bir
yelkeni vardr. Gzc, ejderhann boynunun
i tarafndaki kk bir rafn zerinde durur
ve azdan dar bakar.
Narniada zaman, dier lkelerdeki za
man gibi akmaz, insan Narnia'da ne kadar
vakit geirirse geirsin, insanlarn dnyas
na oray terk ettikten bir an sonra geri dner.

Ayn ekilde, Narniada zamann nasl ilerle

diini sylemek de imknszdr; baka yer
lerde bir yl geerken orada yl ya da yz
yl gemi olabilir.
Narniaya eitli yntemlerle ulalabi
lir. Yaradl srasnda orada bulunan insan
lar Narniaya, Dnyalar Arasndaki Orman
yoluyla gitm i ve onlar oraya ulatrmas
iin sihirli yzklerden yararlanmlardr, l
keye, bir Narnia elma ekirdeinden yetiti
rilmi aacn tahtasndan yaplan bir gardrobun arka tarafndan da girilebilir, ama As
lann byk ihtiya ya da tehlike anlarnda
arttklarnn yapay yardm lara ihtiyac
yoktur - onun gcyle dorudan doruya
Narniaya getirtilir ve ayn ekilde geri gn
derilebilirler. lkeye giri iin dk bir ya
snr olabilirmi gibi grnyorsa da, bu ko
nuda kesin bilgilere ulamak zor.
(C.S. Lewis, The Lion, the Witch and the
Wardrobe, Londra, 1950; C.S. Lewis, Prince
Caspian, Londra, 1951; The Voyage of the
Dawn Treader, Londra, 1952; C.S. Lewis,
The Silver Chair, Londra, 1953; C.S. Lewis,
The Horse and His Boy, Londra, 1954; C.S.
Lewis, The M a g ic ia n s Nephew, Londra,
1955; C.S. Lewis, The Last Battle, Londra,
1956)

NAUDELY, Amsterdamdan gemiyle yakla

k ayda gidilen bir adadr. Seyyahlar
denizden, yeil dalar arasna kurulu ho
Merinda ehrini seebilir. Merinda yaldzl
an kuleleriyle, aalk ve geni dz yolla
ryla ve sekizgen biimindeki gzel Place
du Tucolassyla mehurdur. ok sayda
dikilita ve eme, ehrin mimarisinin de
erini arttrr.
Sakinleri sessiz ve sofu Katoliklerdir.
Ahlaki eitim ylesine skdr ki, halk arasn
da, hatta orduda bile hi hrsz, apkn ve ri
yakr insan bulunmaz. Soylu doumun ge
tirdii ayrcalklar onaylanmadan nce, ada
yn erdemleri snava tabi tutulmaldr. Bu s
nama, nee iinde ve kutlamalarla yaplr ve
557

NAUTLUS LMANI - NEHR ALTI

yeni soylu, yksek sesle tezahrat yapan bir

kalabalk tarafndan Merlndada karlanr.
Sadece kraliyet kan tayan prensler bu s
nava katlmaktan bak tutulur.
Hi kimsenin, normal bir ailenin ihtiya
duyduunun iki katndan fazla topraa sa
hip olmasna izin verilmez. Zor dnemlerde
devlet zanaatkr ve kyllere yardmc olur;
demeler, bu amala kurulmu bir Yardm
lama Fonundan yaplr. Ziyaretiler adann
hibir yerinde dilenci, dolandrc ya da fahieye rastlamayacaktr.
(Pierre de Lesconvel, Ide D'Un Rgn Do
ux Et Heureux, Ou Relation Du Voyage du
Prince de M ontberaud dans l Ile de Naudely, Paris, 1703)

NAUTLUS LMANI, snm bir yanardan

iindeki bir yeralt limandr. Bir sualt gei

diyle ulalan bu liman, Kaptan Nemonun
Nautilus denizaltsnn ss olarak kullanlr
(Ayrca bkz. ARAP TNEL ve LNCOLN
Adas). Ancak, yanardan Kanarya Adalarnda m, Cape Verde Adalarnda m oldu
u belirsizdir.
Yanardan ii, ap neredeyse iki mil,
evresi de alt mil olan muazzam bir lagn
dr. Etrafndaki duvarlar, yaklak alt yz
metre yksekliinde bir tr huni oluturur.
Yanardan yaknnda, denizin altnda,
Nautilus mrettebatnn karmay becerdii
nemli kmr yataklar vardr.
(Jules Verne, Vingt mille lieues sous les
mers, Paris, 1870)

NAZAR, birka eyalete ya da bamsz kral

la blnm bir yeralt lkesidir. Seyyah,

Nazara ulamak iin Norvete Bergen ya
knndaki dalarda bulunan byk bir yark
tan gem elidir. Yarktan getikten sonra
kendini, Nazar gklerini oluturan ve d
nn hzn kesecek bir tr atm osferle,
"eslrle sarlm bulacaktr.
558

Ziyaret edilecek ilgin eyaletlerden ba

zlar, sakinleri yar insan yar mzik enstr
man olan -adagio olarak sorar, allegro ola
rak teekkr ederler- ve felsefe le maliye
sorunlarn tartabllen Crotchet Adas; ya
va dnmeyi hakir gren uygar Insansmaymunlar adas Martinia; hareket eden ve
konuan aalarn yaad Potu eyaleti;
btn fikirlerin kabul edildii ve hogrnn
en byk yurttalk erdem i ilan e d ild i i
Jochtan; ve kadnlarn ynettii bir blge
olan Cocklevdir. Cockleve giden ve gr
dklerinden holanmayan bir ziyareti, bu
radaki hkmetin kamu ilerinin, ynetimi
ne kadnlarn alnmasyla sallantda olduu
gzleminde bulunmutu, nk hrs, kadn
larn doasnda bulunduu in, hl gle
rini yaymay amalyor, dur durak bilmeden
tam ve mutlak bir yetke elde etmeye abal
yorlard.
Norveli bir seyyah olan Nicholas Km,
on sekizinci yzyl banda Nazar ziyaret
etti, Kadnlar zerine Deneme adl zehir
zemberek bir yaz yazd ve Cocklev hk
metini devirmeye alt. Bunun iin sema
lara srld" (devasa bir kua balanm
bir kafese atlp, esirde szlmeye brakl
maktan oluan bir Cocklev cezas). Kama
y baard, Quama Krallna eriip orada
halka silah yapmay ve komularna kar
kullanmay retti. Quama Halknn impara
toru tayin edildi, ama bir devrim sonucunda,
kap ormana snmak zorunda kald. Bu
rada kendisini Avrupaya geri gtrecek bir
maara buldu, Avrupaya gittiinde de hari
kulade maceralarnn hikyesini yazd.
(Baron Ludvlg Holberg, Nicolai Klimii ter
Subterraneum Novam Telluris Theoriam Ac
Historiam Quintac Monarchie Adhuc Nobis
Incognitae Exhibens E Bibliotheca B. Abelini, Kopenhag, 1741)

NEHR ALTI, hzla akan bir nehrin sularnn

altndaki bir yeralt blgesidir; ziyaretiler
burada suyun gmbrtsnn hayli ak e

NEHR KIYISI - NEN HTHOEL

kilde duyulduunu fark edecektir. Nehir Altna ulamakta kullanlabilecek baz tneller
vardr, ancak bu tnellerin ounun gizli gi
rilerini bulmak hayli zordur. Tavan, maden
lerde kullanlan payandalara benzer kaba di
rekler tutar, srekli su szar. Zemini tula ve
tatandr, aralkl olarak gller ve havuzlar
vardr; kuruyup durur ve biim deitirirler.
Nehir Alt, d dnyadan kamak zo
runda braklm paryalar, kaaklar ve baa
rszlardan oluan tuhaf bir toplumun evidir.
Rutubetli masalar, yataklar ve sralarn olu
turduu yabanllkta, hrszlarla kt airler
kaynar; titrek kta kaan siluetler gibi
dirler. Nehir Alt toplumunun biimsel bir r
gtlenmesi yoktur, sakinlerden de pek az
birbirini tanr; ancak, vaktiyle temerkz kam
p muhafz olan, sonra kap buraya gelen
ve zalimce hkimiyet kurarak kendine bir
yer yapan Pee gibi az sayda birey tarafn
dan ynetilir.
Nehir Alt bir sre, GORMENGHASTn
vrisi olan ve atalarnn evinden kam Titus
Groana snak oldu. Titus burada, onu bir
seferinde zaten haneberduluk yznden
tutuklam olan polisten kurtulabildi. Az kal
sn Peenin elinde lyordu, ama kurtarld
ve bu meum diyardan kamay baard.

korku yerine neredeyse dinsel bir sknet

duygusu uyandrr (Tecrbeli seyyahlar,
KAPTAN SPARROWUN ADASInda da ben
zer yaratklar grm olacaktr).
Nehir Kysnda eit eit ku ve hay
van yaar. Kular arasnda dalgkular, yalapknlar, saztavuklar ve elbette rdekler
vardr. Suda susamurlar yzer ama herhalde
blgede en iyi tannan, kydaki bir delikte ya
ayan Bay Susamdr. Kn nehir ykselip
tehlikeli bir hal alnca kilerlerini ou kez su
bassa da, evi rahattr. Baarl bir gemici olan
Bay Susan, hem KSTEBEK BURNUndaki Bay K stebekin, hem de Yabanl Ormandaki Bay Porsukun yakn dostudur.
Nehir Kys, sakinlerinin ender olarak
evlerinden uzaklatklar, barl bir toplu
luktur. Resmi bir yasalar sistemi olmasa da,
herkes baz genel grg kurallarna uyar,
seyyahlarn da bunlara uymas tavsiye olu
nur. rnein, bir dost ya da bir tandn
aniden ortadan kaybolmas zerine yorum
da bulunmak ya da byle bir olayn aklan
masn istemek, grg kurallarna aykrdr.
Gelecekte ortaya kmas muhtemel herhan
gi bir sorun zerinde durmak, hatta bunu
ima etmek de grg kurallarna aykrdr.
Genelde, gelecek konusu klliyyen uygun
suz saylr, bu konudan kanlmaldr.

(Mervyn Peake, Titus Alone, Londra, 1959)

(Kenneth Grahame, The Wind in the Wil
lows, Londra, 1908)
NEHR KIYISI, KURBAA KONAInn ya

nndan geen nehrin kylarna taklan isim

dir. Nehrin kylar aalarla rtldr, aa
larn arkasnda zengin sulak ayrlar, YABA
NIL ORMANn ularna kadar uzanr; ufuk
da, Ovalarn byk halkasyla snrlanmtr.
Kurbaa Konann hemen yukarsnda, bir
kanal nehirle birleir; nehirdeki bir ada, ana
dereyi, zerinde gri kalkan duvarl bir deir
men evinin durduu bir azdan ayrr. Ada
nn kendisi, salkmstler ve gm huaacyla evrelenmitir, ama merkezinde do
al bir yabanelmas, akalerii ve yabani ki
raz orman yetimitir. Bazen burada, gay
da alan tuhaf, boynuzlu biri grlr ama

NEN HTHOEL, ORTA DNYAnn gneyin

de, ULU NEHR'in zerinde byk, oval bir
gldr, EMYN MULin sarp tepeleriyle evri
lidir. Nehir, kayadaki uzun ve derin bir yar
n iinden akarak gle kuzeyden girer. Ya
rn giriinde Argonath ad verilen iki byk
ta figr durur; sol elleri uyarda bulunur gibi
kaldrlmtr, sa ellerinde ise balta tutarlar.
Her iki figrn de talar ve miferleri vardr
ama artk bunlar fena halde ypranmtr. Ka
yann cephesine oyulmu olan heykeller, ka
dim GONDOR Krallnn kurucusu olan
Elendilin ikinci ada krall ortaklaa y
559

NEOPYA ADASI - NEPENTHE

netmi olan oullar sildur ve Anrionu tem

sil eder. Gondorun kuzey snrn iaretlemek
iin yaplm olan heykeller, meru seyyahlar
dndakilerin geiini yasaklar.
Gln gney ucunda doruk vardr.
Bunlardan bir tanesi sudan dimdik ykselen
bir adadr; zerine hibir insan ya da hayva
nn adm atmad sylenen Tol Brandir ya
da Tindrock. Nehrin kylarndan ise, Amon
Lhw ve Amon Hen, duyma ve grme tepe
leri ykselir. Amon Henin zirvesinde harap
halde bir bur duvaryla evrili, geni, kald
rm ta deli bir ember vardr. Bu embe
rin ortasndaki basamaklar, drt stunun ta
d yksek bir tahta kar. Buras, grme
tahtdr, Orta Dnyann yzlerce milkarelik
alann grmeyi mmkn klar. ylesine yk
sektir ki, buradan DUMANLI DALAR krk
diler gibi grnr. Batda, ROHAN ve isengard grlebilir, gneyde ise Ethir Anudini,
Ulu Nehirin deltasn ve denizi grmek mm
kndr. Daha ierilerde, nehrin br yannda
MNAS TRTH ehri vardr, gneybatda ise
meum MORDOR lkesi aka grlebilir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954)

NEOPYA ADASI, Atlas Okyanusunun g

neyinde, GENOTYA Ktasfnn aklarndadr.

kralla blnmtr: alvara, Dokseros
ve Jinomaktid. Efsaneye gre, bu nc
krallkta bir zamanlar Amazonlar (bkz. AMAZONYA) yerlilere byk bir zulm ve adalet
sizlikle hkmetmitir. Jinomaktidliler sonun
da igalcileri kovunca, ellerine den btn
yabanc kadnlar ldrmeye ahdetmilerdir.
Bunu da cokun bir neeyle yaparlar, zel
likle de -ans getirsin diye- muharebelerin
arifesinde. Bu yzden dii seyyahlara bu
adadan uzak durmalar tavsiye olunur.
(Louis Adrien Duperron de Castera, Le Theatre Des Passions Et De La Fortune Ou Les
Avantures Surprenantes de Rosamldor & de
Theoglaphire. Histoire /\ustrale, Paris, 1731)
560

NEPENTHE, Tiren Denizi'nde bir adadr,

talya anakarasndan grnr. Nepenthe

deniz kysndaki yarlaryla mehurdur. Bu
kayalklar seyretmenin en iyi yolu, tekneden
bakmaktr.
Adann volkanik kkeni nedeniyle, ka
yalarn renkleri farkl farkldr ve grkemli bir
renk tonlar skalas sunarlar. Tyms be
yaz pomza, tan grileri ve kahverengileriyle
birleir, bu talarn da bazen parlak renkli
damarlar olur. Yarlar, anarak acayip bi
imler edinmitir, su dzeyinde alan at
laklarn ve maaralarn tepesinde ine gibi
sivri doruklar ykselir. Yarlarn ykseklii r
ktcdr, zellikle de neredeyse kusursuz
bir dik ayla denize indikleri eytan Kayas
ya da intihar Kayas diye bilinen burnun ya
knlarnda. Kayann kendisi, sanki kan bir
ekilde tan kendisinden szm gibi krm
zms yamalarla beneklenmi lacivert-siyah
renktedir. Bu, grkemli kayalk manzarasnn
son kalesidir; tesinde arazi, k yamuru
nun gevek topra srkleyip gtrd
boazlarla kesilmi bir dizi toprak rampa
halinde denize iner. Yln byk ksmnda bu
su yollar kurudur; nk Nepenthede hi
doal akarsu bulunmaz.
Gemite adada en azndan on iki do
al pnar vard, her biri tad naho, belirgin
bir ar kokusu olan ve iilmez trden su ve
rirdi. Ancak, ifa verici zellikleri olduuna
inanlrd; rnein Aziz Calogero emesinin damla hastalna, doum sanclarna,
czama ve akrep sokmasna iyi geldii id
dia edilirdi. Herakles emesinin kireli su
yu, saradan tutun da basur ve mayasla ka
dar her eye kesinlikle ifa olurken, Aziz Feto emesinin suyunun kokusunun bile Anna da Pastoyu dirilttii sylenirdi. Ne var ki
yava yava emelerin hepsi kurudu, yer
leri bile unutulmu durumda artk. Son yok
olan, Aziz Elias emesiydi; on yedinci ve
on sekizinci yzylda o kadar ok ziyareti
ekmiti ki, buraya saray gibi bir tulumba
odas ina edilmesi gerekmiti. Aklanma
yan nedenlerle, ar ehvet ve alkol d
knlnn sonularndan ikyeti olanlar

NEPENTHE

zerindeki hayrl etkisiyle tannm bu su,

on dokuzuncu yzyl ortalarnda halkn g
znden dt. Harabe halindeki tulum ba
odas, halen eytan Kayasnn yannda g
rlebilir, aasz bir tepenin zerinde bulu
nan, rm ve romantizmden tamamen
uzak bir yapdr.
Dere olmad iin, Nepenthenin pek
mehur bahelerinin, k yamurlarnn ye
raltnda oluturduu haznelerden su eken
karm ak pom palam a m ekanizm alaryla
beslenmi suni emelerle sulanmas gere
kir. Bu emelerin kullanmnn en iyi rnei
belki de, Magrip tarznda tasarlanm ve bir
birine alan mermer deli odalardan mey
dana gelmi bir labirenti olan Villa Ksmet
saraynda grlr. Villann bahesi, sk esen
meltemle serpilen aalarla iekli bitkiler
den oluan yabanl taklidi bir bahedir ve
en azndan yirmi drt emeyle sulanr ki,
bu emeler havann serin ve nemli kalma
sna da yardmc olur.
Genelde, akarsuyunun olmamas ve
toprann volkanik olmasnn, Nepenthe a
rabnn mkemmeliyetini salad dn
lr. En iyi arap dalk alanlarda, zellikle
de adann dou tarafndan denizin zerine
sarkan lav kayalklarnda retilir.
Adann, ad gene Nepenthe olan en
byk ehri, volkanik sngertandan yapl
m parlak ve karmakark bir evler yn ile
siyah lavlardan yollar ve sokaklardan olu
ur. ou beyaz badanaldr, ama bazlarn
da krmz inaat ta grnr. Yukardan ba
knca, evler; asmalar, kaktsleri ve iek
baheleriyle tamamen rtlm gibidir. Ve
randalarn parlak boyalar le pencerelerin
d tarafna konan iekliklerdeki iekler,
renk cm bne katkda bulunur. Daha
yksekteki Eski Kent ise daha yalndr.
Aalarla evrilidir ve modern kentin aksi
ne, kuzeye bakar. Aslnda adallar korsan
basknlarndan korumak iin bir hisar olarak
yaplm olan Eski Kent, bar dnemleri ge
lince de geti, deniz kysnda yaamak
dah a p ra tik g r n d . Bu de, Eski
Kent'in imdiki durum unu borlu olduu

Grandk Alfred dur dedi. Dk, ehri savun

ma amacyla deil de daha ziyade ss ol
sun diye evreleyen dairevi surlar yaptrd
ve mazgall siperleri olan kaplarla kuleler in
a ettirdi. Yeni dokuya uymayan btn evler
ykld. Dk ayn zamanda Eski Kentteki b
tn binalarn pembeye boyanmasnda srar
etti ki, bu renk artk gelenek halini almtr;
Benedikten ve Kartusu manastrlarnn bile
pembe cepheleri vardr. On sekizinci yzyl
surlarnn ou imdi ykk ve harap halde
dir, eski binalarn ou ise terk edilmitir,
ancak Eski Kent hl soylu bir olgunluk ha
vasn korur.
Adann sosyal hayatnn byk lde
merkezi, piazza ya da pazar yeridir. Buras
tarafndan belli bal kamu binalaryla
evrili, drdnc yan ise deniz manzaras
na alan ho bir meydandr, insanlarn sa
bahleyin dedikodu etmek, limandan yeni
gelenleri gzlemek ve haber dei tokuunda bulunmak iin burada toplanmas det
tendir. Bu det, sabahlar az i yaplmasn
da beraberinde getirir (leden sonrann
byk ksm da mecburi siestaya gider) ve
adann telaszla ve sefahate dkn ha
yatnn tipik bir rneidir. Pazar yerinin te
raslarndan, adann alt blgelerindeki iftlik
arazilerinin zerinden, geni bir manzaray
gzler nne serer; anakara ve ky hattnda
heybetle ykselen yanarda da buradan
hayli net biimde grlr.
Gemite yanarda Nepenthedeki ha
yat dorudan doruya etkilemiti. Patlama
nn ilk aamalarnda yanardadan ykselen
bir toz bulutu adaya kp btn tarlalar
kaplamt, az daha btn rnleri yok edi
yordu. CROTALOPHOBO LKESnden
oraya gelmi bir misyoner olan, adann koru
yucu azizi Aziz Dodekanusun duruma m
dahale etmesine balanan ani ve iddetli bir
yamur sayesinde felaketten kurtulundu.
Aziz Dodekanus sonunda yamyamlar tara
fndan ldrld ve yendi ama uyluk kemii
mucizevi bir ekilde muhafaza edildi. Bu kut
sal emanet, azize adanm kilisede hl sak
lanr; yllk enlikte ya da azizin yardmnn
561

NEPENTHE

gerekli olduu herhangi bir durumda da, su

yun te yanna tanr. Kilisede bulunan,
mermer tabletlerle ssl bir friz, azizin haya
tndaki belli bal olaylar gsterir. Bu eser,
Grandk Alfred tarafndan sipari edilmi
ama Grandk sonradan, baka hibir h
kmdar bylesine mkemmel bir sanatnn
eserine sahip olamasn diye heykeltran
gzlerini oydurup ellerini kestirmitir. Bunu
telafi etmek iin de sanatya Altn Asma ni
an verilmi ve lmne kadar adann me
hur stakozlaryla beslenmitir.
Azizin yllk enlii, anlarn alnmasy
la, toplarla havan toplarnn atelenmesiyle
balar. Grlt yle fazladr ki, deprem ol
duunu sanrsa eer, ziyaretiyi mazur gr
mek gerekir. enlik srasnda azizin bir sure
ti sokaklar boyunca, bu ayrcalk iin ykl
bir miktar deyen adamlar tarafndan ta
nr. Buna karlk, on iki aylk bir sreyle on
lara gnahlar balanr.
Nepenthe gemicilerinin kendi koruyucu
azizleri vardr: 1712 ylnda ispanyann Estramadura vilayetinde domu olan Azize
Eulalia. En ok, henz bir ocukken be
haftada sadece bir kez yemek yiyerek ek
meye balad gnll ileleriyle bilinir. On
drt yanda lmt ama ksa mr boyun
ca pek ok mucize gerekletirmiti. Cese
dinin gl gibi pembe bir hal ald ve l
mnden sonra yirmi hafta sreyle meneke
kokusu sald sylenir. Bedeni aldnda,
karacierinde Compostelal Aziz Yakubun
bir sureti bulunmutur. Gemicilerin onu ko
ruyucu olarak semelerinin nedeni halen
belirsizdir; buna karlk hayatnn ve onu
evreleyen kltn hikyesini Don Giacinto
Mellionun yazd risalede okuyabilirsiniz.
Nepenthe Katolik olduu halde, Bazhakuloff adl biri tarafndan kurulmu bir Rus
mezhebinin yelerini de barndrr. Bazhakuloff, arn saraynda ykselerek byk g
sahibi olmu, sonra da siyasi bask sonucu
srlmt. Sonunda suikastla tehdit edilin
ce Rusyadan kat. Ayrlmadan nce, m
ritlerine scakkanl hayvanlarn etini yeme
meleri konusunda talimat verdi; bu talimat
562

orduda byk huzursuzlua yol at, nk

askerler onlara verilen yemei yemeyi red
dettiler.
Bazhakuloff, belki de balk ve stakoz
yemeye doyamad iin, Nepenthe Adasna yerleti. Mritleri kendilerine Kk
Beyaz inekler der ve krmz bluzlaryla he
men tannrlar.
Nepenthenin dikkati ekmi tuhaflkla
rndan biri, halkn kadim alarda insan kur
ban etmek iin kullanldna inand, Cva
Maaras denen yerdir. Bu isme dair hibir
tatmin edici aklamada bulunulmamtr.
Grandk Alfred maaraya inen bir merdiven
yaplmasna neden olmutur, sadece kendi
bildii sebeplerle buray sk sk ziyaret ettii
sylenir, insanlar onun burada eski kan iici
ayinleri canlandrdn syler, ama bu efsa
neyi destekleyecek kant yoktur. Maara
imdi terk edilmi durumdadr, adallar ge
nellikle oraya gitmekten kanr. Mesel halini
almtr; rnein, haysiyetsizce ya da ola
naksz bir ey, Byle eyler ancak Cva
Maarasnda olur deyiiyle bertaraf ediliverir.
Adann ok saydaki maarasndan biri
restorana dntrlmtr, buras herkes
tarafndan Luisellann Maaras diye bilinir.
Adann ponzatann ok derinlerinde yatar
ve denize alan bir menfezle havalandrlr.
Doal kaya kubbesine badana yaplm,
zerine balk ve hayvan resimleri boyanm
tr. Restoran zellikle stakoz yemekleri ve
souk balyla bilinir.
Merakl seyyahlara, N epenthenin ilk
zamanlarnn tarihi ve detlerinin, Perellinin
Nepenthe'nin ilk D nem lerinde anlatld
bildirilir. Latince yazlm olan bu kitap, ya
zarnn tek eseriymi gibi grnmektedir ve
en son 1709da baslmtr.
(Norman Douglas, South Wind, Londra,
1917)

NEPREKLONSK, bkz. GLUPOV.

NEREZALET LKES - NEXDOREA

NEREZALET LKES, byk gl Fr-fuur

ve her ziyaretinin mutlaka gitmesi gereken
mehur Belediye Mzesl'nin bulunduu Sa
ma ehriyle nl bir lkedir. Yedi naml aile
-Papaanlar, Leylekler, Kazlar, Baykular,
Kobaylar, Kediler, Balklar- burada vakumlu
tpalar olan yedi muazzam cam iede mu
hafaza edilir. Bu aileler, ocuklarnn kt
davranlar nedeniyle tibarlar zedelenince
ok miktarda Cayenne biberi, konyak ve sir
keyle kendilerinin turusunu kurmulardr.
Vasiyetnamelerinde (ki bunlar yrenin en
sekin avukatlarnn yardmyla hazrlamlar
d), yreksiz halkn gndelik incelemesi ve te
fekkr ve daimi yarar iin yedi ienin tpa
larnn mavi mhr mumuyla tinayla kapatl
mas, parmenle (ya da baka bir uygunsuz
eyle) etiketlenmesi ve gm yaldzl bacak-

lar olan mermer bir masaya yerletirilmesi

konusunda zenli talimatlar verdiler.
Ziyaretiler bu ieleri mzenin Merkez
Avlu'sunun sol kanadnn sa koridorunda,
drt yz yirmi yedinci odadaki doksan seki
zinci masada bulacaktr.
(Edward Lear, The History of the Seven Families of the Lake Pipple-popple", Nonsense Songs, Stories, Botany and Alphabets,
Londra, 1871)

NESHUM, bkz. OSSKL.

NEEL ADA, yeri bilinmeyen bir lkedir.

Etraf zerinde kpr bulunmayan byk ve

derin su birikintileriyle evrili olduundan,
seyyahlar buraya ulamann zor olduunu
bilmelidir. Adadaki en nemli yap, Sir Lancelotun CORBNde delilii getikten sonra
Elaine ile gittii Bliant atosudur. Yksek
tribnl byk turnuva sahasyla tannr. Bu
rada Sir Lancelot'un tek bir turnuvada tam
be yz valyeyi yendii sylenir.
(Sir Thom as M alory, Le M orte D arthur,
Londra, 1485)

NEEL OCUKLAR ADASI, bkz. ALPAPA

ADASI.

NEXDOREA, Orta Avrupada, komu lkelere

NEREZALET LKES'ndeki Zrva Mzesinde

muhafaza edilen Leylek ailesi.

kralie salamasyla mehur, bir aridkn

ynetimindeki bir blgedir. Aridkn btn
kz ocuklar, hkmeden aileye ait eski bir sa
ray ve parka salverilir. Burada kendi dillerini
bile renmeden bymelerine izin verilir. Ev
lenme ana geldiklerinde, usule uygun e
kilde listelenirler ve gzelliklerinin tasviri, ev
re blgelerdeki btn bekr hkmdarlara
gnderilir, ilerinden bir tanesi, prenslerden
biri tarafndan evlenmek zere seildiinde,
kz, Kraliyet Kre Sarayna aktarlr ve orada
563

NGRANEK - NMMR

iinin ehli hocalarla mrebbiyeler ona abu

cak gelecekteki lkesinin dilini ve orada mo
da olan marifetlerle grg kurallarn retir.
Nexdorann armas yledir: krmz kal
kan stnde sol stten sa alta inen altn ren
gi bir kuak; kuyruklarn am, kanatlarn in
dirmi, badi badi yryen kendi renklerinde
bir kaz ve alt yavrusu; sorgu: gm rengi
bir koltukta horlayan, kendi renginde bir mavi-burunlu babun; kalkan destekileri: kendi
renginde ve samur rengi atlakl iki tavuk yu
murtas; iar: Halamaya da Salamura.
Nexdorea'nn belli bal rn tavuk yu
murtasdr, armalarda kmes hayvanlarna
gnderme yaplmasnn nedeni de budur.
Nexdorea paras pirin ve Alman gmndendir ki, komu lkelerde kabul edilmez.
(Tom Hood, Petsetillas Posy, Londra, 1870)

NGRANEK, RYADNYAda GNEY DE-

NZnde, BAHARNA limanna at srtnda iki

gnlk mesafedeki Oriab Adasnda muaz
zam bir doruktur. Da Oriab sakinlerince
kutsal sayld iin gerek corafyas hak
knda pek bir ey bilinmez. Ngranekin ka
dim lavlarn mehur kk biblolarn oy
mak iin toplayan adamlar, yamalarn belli
bir noktasnn tesine trmanmazlar. Dorua
trmanmaya ok az kii cesaret edebilmitir.
Buraya seyahat etme gibi bir tehlikeyi
gze alanlar, Bahama yaknlarndaki Yath
Gl kylarndan yola kp, yabanl ve or
manlk bir alandan geerek lav-toplayclarn
kamplarna gelmelidir. Bu adamlar karanlk
bastktan sonra dar klmasn tavsiye et
mezler, nk zarl kanatlara sahip, souk,
nemli, kaygan yaratklar olduklar dnda
haklarnda pek az ey bilinen ve gece-sskalar denen yaratklardan korkarlar. Seyyahlar
kamp getikten sonra, yoku yukar uzun bir
trmann ardndan, bir vakitler burada yaa
yan tepe insanlarnn terk edilmi tula ky
lerine gelecekler. Bu kulbeler dan yama
cndan yukar doru giderek yaylm, ama
ky daha ykseklere uzandka, sabah g
564

ne doduunda kayplara karm olan

kyllerin says da artmt. Sonunda kyn
btn btne terk edilmesi kararlatrld,
nk karanlkta bazen kimsenin lafn etmek
istemedii eyler gze arpar olmutu.
Buradan itibaren, Ngranek her zaman
kinden daha te hd itkr g rn r. Seyrek
aalar ve clz allklar yerlerini donla, buz
la ve ebedi karla karm korkun kayalkla
ra brakr. Seyyah baz yerlerde, yamalarla
kntlar kirleten kat lav dereleri ve cruf y
nlarna rastlayacaktr. Yol boyundaki ma
aralarda, ekli hayal dahi edilemeyecek
dehetler vardr. Seyyah sonunda, dan
plak tana yaplm muazzam bir oymaya
varacak: uzun dar gzleri, uzun memeli ku
laklar, ince bir burnu ve sivri bir enesi olan
koskocaman, azametli, heybetli bir yz. Ge
ce olmadan buradan aa inmek en iyisidir,
aksi takdirde, gece-sskalarinn eline d
lebilir. Gece-sskalar kurbanlarn kastl ola
rak gdklar ve korkun labirentlerine tarlar.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Qu
est of Unknown Kadath, Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

NMMR, Afrika'da, Mezar Vadisindeki iki e

hirden biridir. I. Richardn hkmdarl sra

snda baz Hallarn gemisi Akdeniz kysn
da batmt, onlar da gneye yrdler ve iki
ye ayrldlar. Bir grup, Kutsal Mezara eritii
ne inand ve onu korumak iin Nimmr ehrini
kurdular. Dier grup pheciydi ve Nimmr
halk araylarn tamamlamadan kap da n
giltereye dnmesinler diye, vadinin kar
ucuna yerletiler. Bugn ilk yerleim blgesi
nin sakinlerine ncler, kincisinin sakinlerineyse Arkaclar denir. On ikinci yzyln b
tn greneklerini korurlar ve iki grubun yele
ri arasnda her yl bir turnuva dzenlenir. Sey
yahlar msabakaya katlmaya davet edilir ve
bazen valye yaplarak onurlandrlrlar.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan Lord of the
Jungle, New York, 1928)

NIMPATAN

NMPATAN, Atlas Okyanusu'nun gneyin

de, son derece yaln bir sahil hatt bulu

nan, sarp ve dik kayalarla evrili byk bir
adadr. Kayalarn gerisinde plak dalar ve
metruk bir ova vardr, adann bereketli mer
kezinden, ikinci bir da emberiyle ayrlm
tr. Merkezdeki krsal kesim ok gzeldir, or
m anlar ve iftlik alanlarndan oluan bir
goblen gibidir, iftlikevleri ile kyler oraya
buraya serpitirilmitir. Baehir Kelos, ok
daha ieridedir ama evresinin aksine Kelso hem irkin, hem de i karartcdr. Dar ve
pis sokaklarnn iki yannda haddinden kala
balk evler vardr, daha yoksul ksmlarda,
be metrekarelik bir alanda yirmi ya da otuz
kadar insan yaar. Kamu binalar hantal ve
zarafetten uzak bir sluba sahiptir, hatta mparatorun saray bile alak, pis mezbeleler
den oluan pespaye bir yn olmaktan te
gitmez.
Nimpatanllar, lkelerine ulaan az sa
yda seyyaha ok kt davranan, konukse
verlikten nasibini almam bir halktr. Ziya
retiler yanlarnda altn getirmezlerse eer,
kent ve kylerden geerken yuhalanr, hatta
stlerine erp atlr. Nimpatanllarn tanr
s altndr, ona szn tam anlamyla tapnr
lar dense yeridir; altna, dier uluslarn tanr
larna ettii muameleyi ederler. Altnla gelen
seyyaha, byk bir sayg gsterilir. Bu altn
tutkusu, ulusun zelliklerinin ounu aklar.
rnein, btn Nimpatanllar kumar mpte
lasdr, salyangoz yar gibi oyunlarda mu
azzam bahislere girilir. Mahkemelerdeki ve
dier kurumlardaki grevliler rvetidir;
toplumsal ya da siyasi hayatta ilerlemenin
tek yolu, rvet vermektir.
Nimpatan bir monari olduu halde,
seilm i tem silcilerden oluan bir Byk
Konseyi vardr. Seim sistemi, ad Nimpa
tan dilinde kle altn anlamna gelen Crallilah'a sadakatle tapanlarn iktidar sahibi ol
masn salayacak ekilde alr. lkede iki
siyasi parti vardr, ikisi de yalnzca zel ser
vet ve gle ilgilenir. Hangi parti iktidarda
olursa olsun, hkmet daima halka yoksul
luu hor grmeyi ve elden geldiince servet

NMPATANn asl yerlilerinin kulland

altn baklardan rnek.

biriktirmeyi retir. Nimpatan siyasetinin al

tnda yatan temel dsturlar, imparator'un
hazinedar Gribbelinonun yazd bir kitap
ta zetlenmitir. Gribbelinoya gre, insanla
rn her eylemine bir kiisel kar kaygs h
kimdir ve her erdem, klk deitirmi bir k
tlktr. Dolaysyla hkmet de nfusun k
k bir blmn temsil eder ve halk nn
de ne denirse densin, kendi karyla ilgili
dir. Bunun iin de hkmetin her areye
bavurup mmkn olduka bl ve ynet
taktiini kullanarak, gerektiinde de kaba
kuvvete ya da zorbala bavurarak, iktida
ra drt elle sarlmas merudur. Eer her
hangi bir kent hkmete kar kma belirti
leri gsterirse, birlikler derhal oraya ymal
ya da o kent ar artlarla boyun emeye
zorlanmalyd.
565

NIMPATAN

lke halknn vaktiyle imdikinden da

ha fazla zg rl e sahip o lduunu ima
eden tek bir grenek vardr. Her yl Kelsonun merkezindeki bir meydanda tuhaf bir
tren yaplr, insanlar, meydann evresin
deki balkonlarda oturmutur, ortalarnda
tahtnn stndeki mparator yer alr. Hazne
dar meydana girer ve annda, her tr er
p ve dkyla dolu sepetler tayan d
man kiilerle evrilir. Onu bir svp sayma
saanayla karlarlar, erplerini ona fr
latrlar. Karlk olarak o da avu dolusu k
t frlatr; bunlar yerden alanlar, mttefiki
olur. Kalabalk arasnda bir ounlua sa
hip olduunda, her iki taraf da yorgunluktan
yklana kadar bir muharebe balar. Bu nok
tada hazinedar mparatora gider, onu bur
nundan yakalar ve tahtndan kaldrmaya a
lr. Sonra da btn kt paralarn toplar
ve hkmdarn kucana atar. Tren bitmi
tir. Bunun halkn kadim zgrln simge
ledii sylenir ve birbiri ardndan drt impa
rator yasaklamaya alm olsa da, halk ta
rafndan aka sevilmesi bu trenin srd
rlmesini gerektirmitir.
Catmonsora (szck anlam, Hikmet
Meskeni) ya da Kelso Akademisi, baeh
rin en pis ve zarafetten uzak binasndadr.
Balca zellii, her tr canavar, doa hari
kas ve korkun garabetle dolu, Bilgi Am
bar denen byk bir odadr. Son zaman
larda edindikleri eylerden biri, kraliyetin bir
yesi tarafndan vaktiyle kullanlm lekeli bir
lazmlktr. Sergilenen dier eyler arasnda
dnyann her tarafndan getirilmi ve insan
dehasnn en harika rnleri, insan zihninin
kabilecei doruklarn kant olarak muhafa
za edilmi tuhaflklar vardr. Koleksiyon son
zamanlarda genilemitir ve imdi muhte
melen Louis Pawelsin bir portresini, Jacqu
eline Susannn toplu eserlerini, Stern dergi
sinin bir saysn, eitli lkelerden siyasi ya
yn kaytlarn ve btn bir Pierre Cardin
gardrobunu ierir.
Buna karlk, ehrin en gzel binalar
da Gormakze 1er yani tmarhanelerdir. Deli
ler, her biri mstakil baheli ayr ayr dairele
566

re blnm olan gzel simetrik binalara

yerletirilmitir. Buraya kapatlm olanlar
arasnda doay taklit etmi ve modellerine
iltifat etmeyi reddetmi ressamlar, hayr sa
hipleri, batan kardklar kzlarla evlenecek
kadar budala olan ya da arkadalarnn kar
laryla zina yapmay reddetmi erkekler, b
yklere iltifat etmeyi reddetmi rahipler ve
alkoll iki imeye tvbeli doktorlar vardr.
lkenin kltr ya da grgsne kar gelmi
olan herkesin sonu, bu kurumlara kapatl
mak olur. Bu srgn sistemi, baka birok
lkede de taklit edilmitir.
Nimpatanllarn giysisi hayli zeldir. Er
kekler, btn vcutlarn kaplayan ve bel
den, orabn st ksmndan, kollar ve uyluk
lardan balanan dar ipek kyafetler giyerler;
bunlar yle dardr ki neredeyse kan dola
mn durdurur. ste daha bol bir kyafet giyi
lir, ssl psl perukalar tercih edilir. lke
nin kadnlar yzlerini krmz kozmetik mad
deleriyle rtp, boyunlarna ar ssler ta
karlar. Kalada genileyen smsk zincir
mantolar gslerini bir araya getirip sk
trr; etekleri de metrelerce uzadndan, gi
yen kiiye, uzun ve yass sapl byk bir an
grnm verir.
Ancak lks iinde yaayan bu insanlar,
adann asl halk deildir; istilacdrlar. Geri
ye kalm az sayda yerli, dardaki orak
alanlarda yaar, kayalarla kumlu verimsiz
topraklarn arasndaki az sayda ekilebilir
arazi parasndan geim lerini kt kanaat
salarlar. zgn kltrlerini korurlar, fatihle
rine kar ok az sevgileri vardr. Yerliler
plak dolar, sebzelerden elde edilen ma
vi bir boyayla vcutlarna gnein ve eitli
hayvanlarn resimlerini izerler. Az yerler,
az saydaki ihtiyalarn kk parsellerden
tatmin ederler. Maaralarnda ve kulbele
rinde byk miktarda altn saklarlar, ancak
bu altn yalnzca kutsal bitkiler olduuna
inandklar eyleri kesmek iin baklar ve
tarm aletleri yapmakta kullanrlar. Bu yerli
lerin srdrd hayat, erdemli, barl ve
skcdr.

NOBLE N ADASI - NOLANDANYA

(John Holmesby, The Voyages, Travels,

And Wonderful Discoveries o f Capt. John
Holmesby. Containing A Series of the most
Surprising and Uncommon Events, which
befel the Author in his Voyage to the Sout
hern Ocean, in the Year 1739, Londra,
1757)

NOBLEIN ADASI, ayrca MOREAU NUN

ADASI diye de bilinir, 53 gney enlem ve

101 bat boylamdadr; sk bir bitki rtsyle,

en ok da palmiyelerle kapl kk, alak,
volkanik bir adadr. Mat gri kumlu kumsallar,
deniz seviyesinden altm yetmi ayak yuka
rdaki bir srta doru dike meyillenir. Srtn
br yannda, dar bir vadiden ieri doru
akan bir dere vardr. Seyyah kuzeyde kk
bir kaplca; gneyde ise yanarak kmr hali
ne gelmi bir orman ve keskin bir buhar
karan sarms bir bataklk bulacaktr.
N oblen Adas ilk kez 1867 ylnda,
asistan Montgomery ile birlikte burada bi
limsel aratrma iin bir kamp kuran ngiliz
biyolog Dr. Moreau tarafndan ziyaret edildi.
Dr. Moreaunun incelemelerinin bir vakayi
namesi ile adann tarihi, Bay Edward Prendick adl biri tarafndan kaydedilmi ve ye
eni Charles tarafndan baslmtr.
Adann imdiki iskn durumu hakknda
hi bilgi mevcut olmad halde, hem Kanakas Kzlderililerine (Yeni Kaledonyada da
bulunurlar), hem de Hayvan-insan olarak bi
linen bir grup yarata mesken olduu bilini
yor. Hayvan-insanlar -boa-adam , aslanadam, maymun-adam vesaire- bir bakma
Kirke geleneinin (bkz. AAE) tersine, dok
torun insana dntrmeye alt hayvan
lard, ama doktor bu konuda tam olarak ba
arl olamamt. Kiminin konuma yetenei
olmakla birlikte bu hayvanlar, yeniden hay
van hallerine dnd; ziyaretilerin onlar kol
lamas tavsiye olunur, nk bu yaratklar
dan herhangi biriyle karlamak, ho bir
deneyim olmayabilir.
Edward Prendick, Noblen Adasnda
onlarla tantktan sonra ngiltereye dnn

ce, kendi lkesinin birok insannn, gr

nrde normal olduklar halde, ona Hayvannsanlar hatrlattn kefetti. Av arayan ka
dnlar arkasndan miyavlyor, yaral geyikler
gibi yorgun gzl soluk yzl iiler stne
ksryor, yallar ona maymun-adamlar
dndryordu. Hele tren ve otobslerdeki
bo ve ifadesiz insan yzleri mide bulandr
yordu. Hayvan-insanlar'n bazlarnn Noblen Adasndan kat ve artk darda ya
yor olduu dnlebilirdi.
Ziyareti kendisi de havvan olur ve
bylece dnme ak hale gelirse (hem
Dr. Moreau hem de yardmclarnn artk ya
amad nerdeyse kesin olm asna ra
men), adann yasasn bilmesi yararl ola
caktr. Yasa yledir: Drt ayak stnde
yrme, ieceini yalama; et ya da balk ye
me; aa kabuklarn trmalama; baka in
sanlar avlama. Ancak, ziyaretiler dn
mn ok acl olduunun sylendii konu
sunda uyarlmaldr. Gerekten de, bu i
lemlerin yapld bina Ac Evi diye bilinir.
(H.G. VVells, The Island of Doctor Moreau,
Londra, 1896)

NODNOL ya da ECTNATNEPER, TAERG

NATRB'in baehridir.

NOLANDANYA, yeryznn ii bo kresi

nin merkezindeki lke olan PLUTOnun on
bir cumhuriyetinden biridir. Plutonun dier
blmlerinde olduu gibi N olandanyada
da, insanlar ve hayvanlar, yeryz yzeyin
deki insanlarla hayvanlardan ok daha k
ktr. lke sakinlerinin boyunun, Plutoda
halkn ortalama boyu olan iki aya getii
pek nadirdir.
Nolandanya, BANUA MPARATORLU
U snrndadr ve komularnn hepsinden
hatr saylr derecede byktr. Ancak n
fusu, onu evreleyen lkelerinkinden azdr
ve devlet, hem askeri, hem siyasi ynden
zayftr.
567

NOLE - NOME LKES

Nolandanyallarn hayattaki tek tasas

zevk ve keyiftir. Toplumsal hayatn merke
zini ard arkas kesilmeyen balolarla ziya
fetler oluturur ve lkede kalm az sayda
ahlakya gre, cumhuriyet tamamen mah
volma yolundadr. Kamusal hayatta rvete
sk rastlanr, yurttalarn zel hayatlar da
se fah at ve kum arn e itli b i im le rin e
adanmtr. Zina artk bir elence konusu
dur ve lkede meru zevceden ok metres
olduu sylenir. Evlilik kurumu tkenmek
zeredir, dah a akl banda yu rtta la r,
cumhuriyetin ahlaki gelecei konusunda
ya ok az umut beslerler ya da tamamen
umutsuzdurlar.
(Anonim, Voyage au centre de ta terre, ou
aventures de quelques naufrags dans de
pas inconnus. Traduit de l'anglais de Sir
Hormidas Peath, Paris, 1821)

NOLE, YOKDYARn baehridir.

NOME LKES, Kayalar'n Kral Roquatinm

diyardr, EVin kuzeyindeki dalarn altnda
bulunan geni maaralarn iindedir.
Nomelar kaya perileridir, aralarnda
yaadklar kayalarn renginde kk ve e
vik yaratklardr. Sanki kayann kendisinden
oyulmular gibi, gvdeleri sert ve kntldr.
Fevkalade kuvvetlidirler ve maaralarnn al
tndaki m adenlerde altklar in kaslar
son derece gelimitir.
Seyyahlar, Evin ok gneyindeki dar
da geidini aarak ulalabilen Nome lkesini ziyaret etmenin zahmetli ve tehlikeli
olduu konusunda uyarlr. Yol en dar nokta
snda, muazzam bir demir ekile yolu d
ven bir dev tarafndan kapatlmtr. Dev as
lnda, -im di OZun saygn bir yurtta olan
makine adam T ik ta k da yapm o la n Evdekl Tinker (Tenekeci) ve Smith (Demir
ci) irketinin yapt bir makinedir. Devin ya
nndan gemenin tek yolu, henz havaday
ken ekicin altndan-komaktr; ama Nome
568

lkeslne girmek bunu yapanlar iin bile ko

lay deildir. Kaya cephesindeki gizli kapnn
almas in, insann ieri alnma talebinin
Kral Roqut tarafndan yeterince mtevaz
ve sayg dolu bulunmas gerekir.
Kapdan girdikten sonra, alevlenmi
mcevherlerle aydnlanan bir tnel, Roquatn taht odasna gider. Kral Roqut genel
likle burada, iri bir kayadan oyulmu ve
zmrtler, yakutlar ve elmaslar kaklm, bi
raz hantal bir yap olan tahtnda oturmu
halde, ttn ierken bulunabilir. Geride,
grkemli saraynn salonlar uzanr - pek
perdelerin asl olduu cilal mermerden
duvarlaryla, kemerlijDyk odalar; kaln,
kadife hallarla rtl demeler ve ender
bulunan eski tahtalardan yaplm mobilya
lar. Sarayn tamam, belirli hibir kaynaktan
gelm iyorm u gibi grnen yumuak, g i
zemli bir parltyla aydnlanr. Sarayn altn
da, derinlerde, binlerce Nomelunun yery
znn mcevherlerini ve deerli metallerini
karp iled i i m adenler uzanr. Yeralt
maaralar ayn zamanda Roquat'in, hepsi
mcevherli kakmalar olan elik zrhlar gi
yinmi muazzam ordusunun klas grevi
ni grr.
Ziyaretiler, Nome lkesinln harikala
rndan birini hayranlkla izleme frsat bula
mayacaktr: Kral Evoldonun uzun bir mr
karlnda Kral Roquata verdii karsyla
ocuklarnn talam suretleri. Bu vaadin
Evoldoya hi faydas olmad, nk ok
gemeden pimanla kaplarak intihar etti.
Kral Roqut, merhametinden, yeni klelerini
ar ilerden saknmak amacyla onlar sa
lonlarndan biri iin sse dntrd. Kle
ler buradan Oz kraliesi Ozma ve mttefik
leri tarafndan kurtarldlar. Kral Roquatin
onlarn yerine yenilerini koyup koymad bi
linmiyor.
(L. Frank Baum, Ozma o f Oz, C hicago,
1907; L. Frank Baum, The Road to Oz, Chi
cago, 1909; L. Frank Baum, The Emerald
City o f Oz, Chicago, 1910)

NOPANDES TOPRAKLARI - NOVA SOLYMA

NOPANDES TOPRAKLARI, Amerika Birle

ik Devletleri'nde, Apala Dalarnn geri
sindedir. Gller ve dalarla korunmu bu
blge, dzenli ve misafirperver insanlardan
oluan bir Kzlderili kabilesinin, Nopandes
ulusunun yuvasdr.
iyi planlanm sokaklar ve tula evleri
olan baehir N opandede, spanyollarla
gemiteki temaslarn izleri grlebilir. Latif
baheleri ve birok meyve aacyla, efin
byk tula saray dikkate deer bir yerdir.
Ylmaz seyyah, bir duvar tarafndan ka
patlm derin bir vadiyi aratrrsa ve skca
korunan giriten ieri nfuz ederse, byk bir
atein hep yanar halde brakld kapal bir
alana giden ikinci bir kapdan geecektir. Bu
ras Cehennem adyla bilinen ve eytan de
nen rahiplerin hizmet ettii bir hapishanedir.
eitli sular ilemi olanlar burada gecele
yin, btn kabile izlerken yaklr ve seyyahlar
da bu temaaya katlmaya davet olunur.

(Abb Antoine Franois Prvost, Le Philo

sophe anglois, ou Histoire de Monsieur Cle
veland, fils naturel de Cromwell, par hauteur
des Mmoires d'un Homme de qualit, Ut
recht, 1731)

N O R A -B A M M A , MARD TAKIM ADALA-

Rlnin bir adasdr. Ad, Hayaller Adas an

lamna gelir; yeil renkte ve Mslman sar
kadar yuvarlak diye tanmlanmtr. Burada
hayalciler, hastalk hastalar ve uyurgezerler
yaar.
Adann kylarna ulaanlar mutlaka bir
uyku harac derler; mehur altn balkabaklarn bulma umuduyla Nora-Bammaya ge
len kiiler daha ilkini bile koparamadan derin
bir uykuya dalacak ve ancak gece olunca
uyanacaktr. Ziyaretiler gzlerini ovuturararak dolar, solgun orman klarnda hare
ket eden ve durup dururken grnp kaybo
lan sessiz hortlaklar tarafndan selamlanr.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her, New York, 1849)

NOVA SOLYMA, srailde bir ehirdir, Hristi

yan inancnn mstahkem mevkiidir. ehir iki
dan doruuna kurulmutur, st yamalar
dan yksek ve muazzam surlar ykselir. Nova Solymann, zerlerine hakkedilmi kabile
nianlar ve Atalarn adlaryla ayrt edilen
hepsi som pirinten yaplm on iki cmle ka
psndan girilir. Ana cmle kaps Yahudanndr. Bu kap gzel bir sokaa alr. Sokakta
bulunan tatan konaklarn hepsi ayn boyda
dr ve dlar da birbirine tpatp benzer, yle
ki birbirinden ayr olmalarna karn, birbirleriyle balantl, kocaman bir yap izlenimi
uyandrrlar. Nova Solymann zerine ina
edildii kadim Solyma kenti ya da Eski Solymadan hi iz kalmamtr, ama an burada,
ok daha byk bir lekte, yenilenmitir.
Evler zerlerinde, ina edili ekillerini
anlatan yaztlar tar. En nemlilerinden biri
nin duvarlarnda u yazlar vardr: Bu evin
temeli sadece kazan zerine kuruluydu ve
hileye dayanan hibir kazantan ina edil
memiti ve bu yzden de alar boyu ayak
ta kalacak, paralanmadan ya da deime
den ocuklarn ocuklarn grecek. Kumar,
gizli gayri meru ak, ekime ya da fke,
saplantl, gzn kan brm intikam, bu
rada kendine yer bulamaz. Yazt ayn za
manda hayaletlerin, yar kei yar insan tan
rlarn ve satirlerin de ieri girmesini engel
ler..Bhelerde Kitab Mukaddesten sahne
leri temsil eden alak kabartmalar vardr.
ehir, kurulu yldnmnde yllk bir treni
kutlar ve Zionun kzn temsil etmek zere
bir bakire seilir.
ehrin kuzey kesinde devlet okullar
yer alr. Sokaa alan pencere yoktur; onla
rn yerini mehur adamlarn heykelleri alm
tr; giri kapsnn stnde, rvet verileme
yen resmi bir kapcnn muhafaza ettii Davud heykeli bulunur.
Genler, doktor onayyla, zorluklara ta
hamml etmeye derece derece alr. n
k, Solymal bir yazarn dedii gibi: En b
yk tutumlulukla yetitirilen yoksul ocuklar
nn, nazl bir ekilde ve lks iinde yetitirilen
ocuklardan daha salkl ve daha iyi bnye569

NOVA SOLYMA

ye sahip oluu basit bir tecrbe meselesi

dir. Erkek ocuklara dans, yzme ve oku
luk retilir. Tutkular kontrol altnda tutulur,
arkanl ve ekingen olanlar kamlanarak
eyleme itilir. Saf olmayan, utanmazca edim
lerden dehetle kanlr. Yalanclar konua
mayan yaratklarla bir tutulur ve meramn
anlatan adamlarn toplumuna uygun deil570

mi muamelesi grr. Erkek ocuklara Tanr'ya tapnmak ve lkelerini sevmek retilir,

ama kzlarn eitimi iin hibir ey yaplmaz.
Nova Solyma halk, evrenin tek bir b
yk rahim olduuna inanr.
(Samuel Gott, Novae Solym ae lib ri sex,
Londra, 1648)

NBETNN KES - NUHUN DYARI

NBETNN KES, Anadoluda, isimsiz

bir yerleim blgesiyle ln snrnda bir

yerdir. Ufka bakp dncelere dalm, do
lap duran canavarms bir yaratk tarafn
dan muhafaza edilir. Seyyahlar, bu kasvetli
yerde nbet tutmaktaki amacnn ne olduu
nu sorduklar vakit, yasl bir sesle, lden
gelen birini beklediini syleyerek cevap
verir. Seyyah kimi beklediini soracak olur
sa, bu soru gndz sorulmusa eer, cevap
vermeyi reddeder. Ama soru eer akamn
erken saatlerinde, yaratk gzlemek ve bek
lemekten yorulmu, yorucu beklentiden t
kenmi haldeyken sorulmusa, bir kayann
zerine oturacak, kaygl ve yasl yzn
le evirecek, soruyu sorann yzne baka
cak, sonra gzlerini bir kez daha ufka evi
rip yeniden oradan alarak kendi kendine ko
nuacaktr: Hrglerinde yanan iki mum
olan bir deveyi bekliyorum. Ve yaratk sey
yaha, bir devi tuhaf ve mkl bir durumdan
kurtardktan sonra hrglerinin her birine
bir mum konmasn, her iki fitilin de tek bir
atele yaklmasn isteyen, sonra da yzn
le doru evirip btn fanilere k ve iyi
haberler getirmek zere yryp giden, he
nz de geri dnmeyen bu olaanst deve
yi anlatacaktr.
(Der Nister [Pinhas Kahanovitch], Gedakht,
Berlin, 1922)

NUBYA, byk Etiyopya Krallnn (ayrca

bkz. SABA) baehridir, Sudanda bulunan

ayn adl kra topraklarla ya da kuzeydou
Afrikadaki kadim bir milletle kartrlmama
ldr.
Nubya, topraklar altn, mcevher, bel
sem ve miskiamber ynnden zengin olan
Senapho tarafndan ynetilir. Kimi seyyahlar
Senapho'nun mehur Prester John olduu
na inanr. Nubyadaki en kayda deer bina,
kristal stunlar, yakut, zmrt, safir ve to
paz kaplanm duvarlar ve her odadaki mu
azzam miktarda inci ve deerli talaryla ta
nnan Kraliyet Saraydr.

N ubyann kuzeyinde, Nil N e h rinin

doduu Ay Dalar vardr. Msr sultan,
Senaphoya yllk bir ba der, nk de
mezse Nubya hkmdarnn nehrin seyrini
deitirerek baka bir lkeden geirecein
den korkar.
Efsaneye gre, Ay Dalarnda gzel
bir bahe-krallk vardr, burasnn Senaphonun bir keresinde fethetmeye kalkt bir
yeryz cenneti olduu sylenir. Senapho
bu dalar develer, filler ve piyadelerle istila
etmiti, ama Tanr onu cezalandrd: onu kr
edip adamlarndan yz bin tanesini ldr
mek iin bir melek gnderdi, istilac kral
iddetle cezalandrmak iin harpya ad veri
len kadn bal ku bedenli canavarlar da
yolland: her yemek yemek isteyiinde yiye
ceklerinin stne uar, dklaryla onu mun
dar ederlerdi. Fransz valye Astolpho,
harpya'lar yakalayp Ay Dalarnn altndaki
bir maaraya kilitleyerek Senaphoyu st
raptan kurtard. Seyyahlarn orada hl on
larn kara kanatlarn arpn duyduklar
sylenir.
(Ludovico Ariosto, Orlando furioso, Ferrara,
1516)

NUH UN DYARI, imdi bir denizin -m uhte

melen Akdeniz- altnda yatan kk, zel
bir mlktr. Mlkn merkezinde zerinde bir
sallanan sandalyenin grlebildii, ahap
bir verandas olan byk bir evin kalntlar
vardr. Evin her yanndan bir bahe uzanr,
ve bahenin etrafnda birka dnm ayr
vardr. Buraya yry mesafesinde, ziya
retilerin hayran hayran seyredebilecekleri,
bir zamanlar iindeki balklarn kalkp yr
d sylenen kk bir havuz bulunur. Bir
de, hem tehlikeli, hem de ifa verici zellik
leri olan orman vardr: kimi blmleri yaral
hayvanlar iin bir snak oluturur, glge
sinde byyen mantarlar hem la olarak,
hem de mantarlarn kokusunu alnca kusan
ve korkun ba arlar eken ejderhalar
defetmek iin kullanlmtr. Bu ejderhalar,
571

NUTOPYA

ormann, Ejderha amuru olarak bilinen,

gizil tehlikelerle dolu ksmlarnda yaar, bu
rada kendilerini, sadece gzleriyle burunlar
akta kalacak ekilde krmz amura g
merler ki, seyyahlar onlar gremesin.
Ormanda ayn zamanda bataklklar,
bataklk kumu ve ukurlar, srganotu ve
eekars yuvalar bulunan blmler ve ustu
ra gibi keskin talardan oluup aniden orta
ya kan zgaralar, seyyahlarn ayaklar di
binde alp tabanlarn scak kmrlerle ya
kan atlaklar da vardr. Aalarda periler
yaar ve bazen hava alan iin kularla d
vrler.
Dzenli aa sralaryla ve imenli yol
laryla Duvarl Meyve Bahesi, ormann pek
uzanda olmayan huzur dolu bir korudur.
Korudaki elmalar krmz, yeil, mor, sar ve
hatta beyazdr. Efsaneye gre, bu elmalar
yemeye ilikin bir tehlike vardr ama, tehlike
nin nasl bir ey olduu ak deildir.
Nuhun D iyarnn kuzeyinde Kurban
Tepesi vardr: seyyahlar buraya ulamak
iin hela, banyo evi, buz evi, ayiei teras
ve sedir aalar korusundan geen yola
sapmaldr. Tepenin kendisinin zirvesinde
tek bana bir am aacyla, zerinde bir
sunak olan kaba saba bir ta teras durur.
Burada, Doktor Nuhun ona dnyann ilk
cerrah unvann kazandran bir dizi cerrahi
deney yapt ya da kurban kestii sylenir.
Gene kuzeyde, tepenin tesinde, e
hirler uzanr. Blge daha suyun stndey
ken, ehirlerin tepesinde dumanlarn yk
seldii grlebilirdi, ehirlerin tapnaklarn
da dzenlenen ayinlerin eseriydi bunlar. Es
ki gnlerde, tanr Baal adna enlikler d

572

zenlenir, bu enliklerde sunaklarda kadnla

rn rzna geilirdi (kimileri gnll olduklar
n syler). Baaln kendisinin de, boa enkarnasyonuyla bu enliklerde setii bir ka
dnla iftletii sylenir.
ehirlerin davranlar, kanatl atlarn
ektii byk siyah bir arabayla Nuhun Diyar'na gelen Rab Yahvenln onlar cezalan
drmasna yol at. Arabann derisi, talarla
yrtld, zerine amur buland, fkeli insan
larn saygszca att dk, yumurta ve
rm sebze kalntlaryla lekelendi; araba
nn tekerlekleri krld. Hemen ardndan, bir
kafes alay geliyordu, her birisi entilmi
beyaz aldan yaldzl rokoko desenlerle
bezeliydi. Her kafesin iinde, her trden
hayvan vard ve btn alay boyunca bir fla
mada YED G. .ARKALARI! HAYATIN
BYK E S R A R L I! yazyordu. Efsaneye
gre Nuhun Diyarna bu son ziyaretin ar
dndan Yahve, irade gcyle kendini ldr
mtr.
(Timothy Findley, Not Wanted on the Voyage, Toronto, 1984)

NUTOPYA, topra, snr, pasaportu olma

yan bir lkedir - sadece halk vardr. Kozmik
yasalar dnda yasas da yoktur ve Nutopyada herkes lkesinin elisidir. Nutopya
uluslararas marnn ad Bring on the Luc/edir. Daha fazla bilgi, White Street, No. 1,
New York, New York 10013, ABD adresinde
ki Nutopya Bykeliliinden salanabilir.

(John Lennon, Mind Games, Londra, 1973)

o
OBALSA, bkz. HKMET ADALARI.

hem khin hem vantriloktur ve azlaryla

deil karnlarndan konuurlar.

O-BLAHA, bkz. HKMET ADALARI.

(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver ou Voyage De Jean
Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver, Traduit
d 'u n M a n u s c rit A n g lo is , Par M o n s ie u r
L.D.F., Paris, 1730)

OBURLAR ADASI, Tierra del Fuego yakn

larnda bulunan ok saydaki yksek ada

dan biridir. Sakinleri ok imandr ve yiye
cekten baka ey dnmezler. ok zen
gindirler, vakitlerinin ve gelirlerinin byk
ksmn HEKMLER AD ASI'nda harcarlar.
Tanrlar, yiyecek sunduklar Baratrogulodur. Bir masaya oturmu fevkalade i
man bir adam olarak temsil edilir. Rahipleri

OCEANA (1), ayn adl ana ada ile ada eya

letleri Marpesia ve Panopeadan oluan bir

milletler topluluudur. Ana ada, Fransa'dan
kktr, ilk kez Pliniusun szn ettii Oceana, srasyla Romallar, Tetonlar, Skandiallar

573

OCEANA (2)

ve Neustriallar tarafndan fethedildi. Romal

lar onu bir eyalet olarak muhafaza etti; Teutonlar ise orada bir tr monari kurdu. Uzun
ve karmak bir i savan ardndan, Oceana,
dnyann en demokrat milletler topluluu ha
line geldi - ki bugn de hl yledir.
Sakinleri hr kiilerle hizmetkrlar olarak
ayrlmtr, ikinci bir ayrm da genlerle yal
lar arasndadr; ilki Oceanaya sefer halinde
bir ordu, dieriyse daimi bir garnizon salar.
Svariler ve piyadeler, zelliklerine gre ayr
lr; taburlar Anka, Pelikan ve Krlang olmak
zere gruba; blkler de Servi, Mersin ve
Bahar Dal olmak zere gruba ayrlmtr,
idari olarak milletler topluluu blgelere, altblmlere ve kabilelere ayrlr; her kabilenin
yallar oyla seilir ve merkezi hkmete ye
di mebus gnderir. Blge mebuslar, sulh
hkimlerini ve yzbalarla astemenleri se
er. Baka birok subay ve mavir de se
nato tarafndan seilir. Yasalar halk tarafn
dan onaylanmaldr: senato nerir, halk karar
verir, iktidarn ounluun elinde kalmasn
garantiye almak iin, yasalar bireylerin sahip
olabilecei toprak miktarn kstlar.
O ceanann baehri Emporium, bir
polis mdr ile bir belediye bakannn yet
kisi altnda, tccar ve ihtiyar heyetleri tara
fndan ynetilir. Emporium, iki ehirden
meydana gelir: Emporium ve Hiera.
Din zgrl olmakla birlikte, vicdan
zgrln korumak iin bir Din Konseyi
gerekli grlmtr, inan konularnda hi
bask uygulanmasa da, Musevilik ile putpe
restlik yasaklanmtr. Ulusal Dinin rahipleri
niversitede mevkilere atanr ve baka bir i
kabul etmelerine izin verilmez. Her kabilede
zgr okullar mevcuttur, bunlara dokuz ila on
be ya arasndakiler gider, ama sadece
oulun eitimi babann sorumluluu altnda
dr. Oceanada, Clio ve Calliope kentlerinde
olmak zere, iki nemli niversite vardr.
Oceana tarafndan fethedilmi bir ada
olan Panopea eyaleti, dejenere olma sinyal
leri vermektedir. Buras, miskin ve tabansz
insanlarn anas olarak tanmlanmtr ve si
lah tamaya layk adamlar yetitirecei hi
574

sanlmamaktadr. Oceanann en iyi dostla

rndan bazlar gmenler olmakla birlikte,
lkenin M usevi nfusunun a nakaradan
mmkn olduu kadar uzakta, Panopeaye
yerlemesi tavsiye olunmutur.
(James Harington, The Commonwealth of
Oceana, Londra, 1656)

OCEANA (2), Kuzey Atlas Okyanusunda

bir adadr (OCEANA Milletler Topluluu ile

kartrlmamas gerekir). rlandann gne
yinde, Cornwall kysnn yaklak iki yz mil
batsndadr.
Oceana kk bir adadr, uzunluu
doksan mili gemez. Tecrit edilmitir ve bu
raya ulamak kolay deildir. Tek dzenli ula
m arac, haftada bir rlanda'dan kalkan bir
buharl gemidir; adada havaalan yoktur. Su
lar derin olan tek liman, baehir Lesnevene
yirmi mil kadar uzaklktaki Porthameldir; bu
rada dar bir koyak denize doru inerken,
yksek yarlar arasnda doal bir liman olu
turur. Oceanann ikinci liman ise, gney ky
sndaki Caloestowndir ama buras byk
buharl gemilere gre ok kktr ve yalnz
ca stakoz tekneleri tarafndan kullanlr.
Liman saysnn azl, adann coraf
yasyla aklanabilir. Denizden eriimi nere
deyse imknsz olan Atlas Okyanusu sahili
btnyle, Oceanann omurgasn oluturan
dalardan inen yksek yarlardan oluur.
Dou kys o kadar engebeli deildir, ama
burada bile tepeler granit yzlerini denize
doru evirir ve kumsal azdr. Ziyaretiler,
yazlar yzmek iin kullanlan btn gerek
kumsallarn, Lesnevenin on ila on be mil
kuzeyinde olduunu ve kuzeyde Hoddick
kyne kadar devam ettiini gz nne al
maldr. Lesneven byk bir krfez zerinde
olduu halde, burada doal bir liman yok
tur; anakara ile kynn aklarndaki ekirdek
Adas arasndaki akntlar, krfezi tehlikeli
hale getirir. Lesnevenin kumsal da yoktur;
kynn gelgit iaretleri arasndaki ksm dz
ve amurludur. Baehrin istasyonu - ki bu-

OCEANA (2)

radan Porthamel'e tren alr - kk kentin

biraz dndadr ve cezirde ortaya kan a
murlu arazideki payandalar zerinde durur.
Lesnevenin kendisi, kayda deer pek
az binas olan kk, mahmur bir kenttir.
Evleri beyaz badanaldr, dik eimli damlar
ve karakteristik bir ekilde granit olan pen
cere pervazlar vardr. Teraslar halinde ina
edilmilerdir. Atlara eskisine gre daha az
rastlansa da, sokaklarda ok sayda granit
bini noktas gze arpar. Kentin en dikkate
deer binas, ada hkmetinin merkezi olan
Rotadr. Dairevi, kubbeli bir binadr, uzun
ve dar pencerelerle aydnlanr, srasyla bir
ak bir koyu renkte ta eritlerinden oluan
ve korkulukla evrili bir demesi vardr.
Korkuluk, giyinme odalarna giden ana giri
ve ykseltilmi bakan koltuu tarafndan

kesilir. Korkuluun arkasnda ise, delegeler

iin iki sra deri koltuk bulunur; tepelerindeki
dairevi bir geit, ziyaretilerin tartmalar iz
lemesini salar. Rota binas muhteem ol
masa da, sade bir vakar havasna sahiptir.
i taraflarda, ada balca ki blgeye
ayrlr. Merkezle gneyin bozkrlaryla tepe
leri, zengin bir iftilik blgesidir; genellikle
kiraclk temelinde ilenirler, ama mlk sa
hiplerinin bazlar kendi topraklarn ileme
ye devam eder ve aslnda, yar bamsz
kk devletler gibi, kendi blgelerine hk
mederler. Kuzeyde ve batda ise toprak da
ha plaktr, Trigaskell Tepelerine ve bat
nn granit dalarna doru ykselir. Atlas
Okyanusu sahilinin sarp kayalarna doru
inmeden nce bin ayak ykseklie eri
en bu dalar, yaln ve karmak bir ekil
575

OCEANA (2)

ler yn gibidir. Vadiler sarp ve engebeli

dir, yaylalarda kuzeyden gneye seyahat
etmeyi son derece zor hale getirirler. Kla
r, zirveler karla kapl ve tehlikelidir. Yksek
kr ve dalardan, koyun iftilii iin yarar
lanlr. Geleneksel olarak, koyun iftileri ki
rac deil, kendi topraklarnn sahibidirler.
Genellikle bozkrlardaki ve vadilerdeki kira
c ifti ve tacirlerden daha bamsz ve a
buk kavrayldrlar, a a fda n gelenlere
de pheyle bakarlar.
Siyasi olarak, Oceana bam sz bir
devlettir. Rotaya altm delege seilir, Rota
da aralarndan, icra gcne sahip bir Ba
kan seer. Kltrel olarak, ada arbal ve
son derece muhafazakrdr. Kadnlar, zel
likle krsal alanlarda, hl geleneksel giysile
ri giyer: uzun bol bir elbise ve omuzlarna at
tklar turuncu bir atk. Hayatn ritmi yavatr
ve Oceana birok ynyle yirminci yzyla
ait deilmi gibi grnr. rnein posta hl
mavi niformal m ektupulartarafndan, atla
rn ektii kamyonetlerle datlr. Dinsel me
selelerde adann hayatna Protestan rlanda
Kilisesinin bir kolu hkimdir, ancak eytana
tapnmay, plak orjileri ve eitli sadomazoistik ayinleri ieren byclk trenleri de
krsal kesimde halen varln korur.
Grnd kadaryla Oceanadan tek
bir ulusal yemek kmtr: geleneksel olarak
kremayla sunulan ve akzm ekmei denen
souk puding. Bu puding, ekmek ile, baka
hibir yerde bulunmayan bir meyve olan
akzmden yaplr. Istakoz brei, Lesneveni artran bir yemektir, yabanl yksek
blgeler ise funda araplaryla tannr.
Oceana her zaman, en yakn komula
rnn politik olaylarndan bile tecrit edilmi
olarak yaamtr, ikinci Dnya Sava sra
snda kesinlikle tarafsz kalm, hem ngiltere
hem de Almanya'nn buray igal edecei ri
vayeti knca bir Yerel.-Savunma Gc ku
rup, ky savunmalar ina etmitir. 1950li yl
larda ada, kerameti kendinden menkul B
yk Oceana Efendisi Rolph M ylchrainein
ynetimi altnda daha da tecrit edilmi hale
geldi.
576

Mylchraine, adann fiili diktatr olup

Rotay tatil edebilecek hale gelene kadar
gcn adm adm artran bir malikne sahi
biydi. insanlar zerindeki nfuzu, ksmen
viski ithalatn kontrol ediiyle, ama daha
ok da kastl olarak tevik ettii geleneksel
byclk trenlerinden kurnazca yaralan
yla aklanr. Onun ynetimi srasnda esbat ya da abat gn, eski Rota binasnda
yaplan mstehcen dini trenlerle kutlanrd.
Mylchraine viskiyi bir silah olarak da kulla
np, geleneksel olarak pahal bu ihra mal
nn fiyatn nce indirip btn nfusun ona
almasn salad; sonra da ykseltti ki, in
sanlar zlemlerini tatmin etmek iin hemen
hemen her trl aalanmay gnll ola
rak kabul edecek hale gelsin. Adann g
venliini, etkin bir zel ordu oluturan kendi
Muhafzlar salard. Mahkm emeinden
yararlanlmaya balanmt, her tr muhale
fet susturulur ve lkeden kovulurdu; nde
gelen srgn grup da, merkezi Dublinde
olan Devrimci Konseydi. Konsey etkinliiyle
tannmazd, Mylchrainein devrilmesi de b
yk lde tek bir adamn, aslnda ekir
dekle kk bir toprak sahibi olan Keigin
eseri oldu.
Keigin Mlychrainee muhalefeti, kiisel
bir sava olarak balad: Byk Efendinin
mstahkem bir ev ina etmek iin elinden
ald toprandan karlm, protesto edin
ce de hapse atlmt. Keig kaarken, byk
miktarlarda altn tayan bir treni soydu. Bu
altnla Dubline gitti ve Devrimci Konseyle
temasa geti. Kk toprak sahibi ile Kon
sey arasndaki grme gergin geti, zel
likle de Keig adann diktatrn ldrmenin
gerekli olduundan sz etmeye balaynca.
Devrimci Konseyin dzenledii bir karma
felaketle sonuland ve Keig, Mylchrainee
kar kendi askeri seferini rgtlemeye ko
yuldu. Keigin nclnde, silahsz erkek
lerden oluan kk bir grup bat kysna
kt ve nefret edilen Muhafzlardan aldklar
silahlarla silahland.
Bu, bitmek bilmez bir gerilla savann
balangc oldu ve Keigin, diktatr kendi

OCTAVIA - ODES ADASI

gzde silahyla, baltayla ldrmesiyle so

nuland. Keig savata krsal kesimdekilerin
o u n u n d e s te in i ka z a n d -b u n d a ,
Mylchraineln kereste ihra etmek iin aa
lar kesmesinin de hayli rol oldu, nk o
zaman geleneksel oyma mobilyalarn artk
retemeyeceklerdi- ama malikne sahipleri
tarafndan pheyle karland. Vahi ve id
detli bir savat, kk atmalardan bala
yarak, Mylchraine tarafndan iyice tahkim
edilmi Lesnevenin kontroln amalayan
tam tekm il m uharebeye vard. Devrimci
Konsey mcadeleye katldnda i iten
gemiti, buna ramen imdi zorbann dev
rilmesinden kendilerine pay karmaktadr
lar. Keigi soygundan tutuklama giriiminde
bile bulunuldu; ziyaretiler onun savataki
rolnden resmi kaytlarda sznn bile edil
mediini grecektir.
(H.R.F. Keating, The Strong Man, Londra,
1971)

OCTAVA, Asya'da, rmcek andan bir

ehirdir, iki sarp da arasnda bir uurum
vardr: ehir, bolukta durur, bir doruktan
tekine halatlar, zincirler ve tahta kprlerle
balanmtr. Seyyahlar kk tahta travers
ler zerinde boluklara basmamaya dikkat
ederek yrmeli, ya da kenevir ilmiklere tutunmaldr. Aada, yzlerce, binlerce met
re boyunca hibir ey yoktur: alttan birka
bulut kayar geer; daha da aada, insan
uurumun dibini zar zor seer.
ehrin temeli, geit ve destek grevini
yerine getiren bir adr. Geri kalan her ey
yukarya ykselecei yerde aaya sarkar:
ip merdivenler, hamaklar, uval gibi sarkan
evler, vestiyerler, gondollara benzeyen te
raslar, su mataralar, gaz lambalar, kebap
i le ri, sicim lere bal se pe tler, yemek
asansrleri, dular, trapezler, ocuk oyun
em berleri, teleferikler, avizeler, sarkan
yapraklaryla iek sakslar.
Boluun zerinde asl ekilde yaa
yan Octavia sakinlerinin hayat, dier ehir

lerdeki insanlarnkine gre belirsizlikten ok

daha uzaktr. Bilirler ki, an mr bir yere
kadardr.
(Italo Calvino, Le c itt invisibili, Torino,
1972)

ODES ADASI, ENTELEKden deniz yoluyla

iki gnlk mesafede bir adadr. Adn Grek

e yol anlamna gelen odos szcnden
alr. Adadaki btn yollar canldr ve kendi
iradeleriyle hareket ederler. Aristotelesin
ileri srd gibi, bir eyin mineral deil de
hayvan olduunun bir iareti, kendiliinden
hareket etmesidir; bu adann yollarna da bu
nedenle canl yaratklar gzyle baklabilir.
Ziyaretiler adada dolamak iin yerli
lerden birine belirli bir yolun nereye gitmek
te olduunu sormaldr. Sonra da doru yola
trmanmalar gerekir, o zaman hi zahmet
ekmeden gidecekleri yere varacaklardr.
Aslnda, Odes A dasnda seyahat etmek,
Rhneda bir gemiyle Lyonsdan Avignona
seyahat etmek kadar kolaydr. Ancak, Odes
Adasnda her ey kusursuz deildir: Pusu
cular ya da Yol-dverler denen belli bir snf
insan pusuya yatarak hareket eden yollar
bekler ve sokak soyguncularnn yal ha
nmlara saldrmasna benzer krlemesine
bir gaddarlkla onlara saldrrlar. Yakalanan
Pusucular ikence arkna balanp fena
halde dvlr.
Odes Adas ziyaretisi asndan bir
baka ekici ey de, adada serbeste dola
an aina yollarn ortaya kdr: Sar Tula
Yol, Caminito, M andalay Yolu, Tagiym e
Caddesi, Mllerin Yolu, Golgota, Kuzeye Gi
den ince Yol ve Sinekli Bakkal Soka, adann
tepeleri ve ayrlarnda yol alrken grlebilir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q ue l est c o n te n u la v is ita tio n de
l Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)
577

ODO- OHONOO

O D O , MARD TAK M ADALAR l ndan bir

adadr, iinde kulkas yetien emerkezli
byk hendekle evrilmitir. Guava aalar
ve balaryla nldr ama takmadann di
er adalarnn hepsinde bulunan ekmekaac burada bilinmez.
Odo ayn zamanda baehrin de addr;
baka bir yerde ehirleme yoktur - sadece
birka dank mesken vardr. Nfus iki ana
kasta, asillerle pleblere blnmtr, ama
ounlukla sava esirlerinden mteekkil
nc bir snf olan kleler de vardr. Asiller
adaya dalm, birbirlerinden ok uzak ya
arlar; kimi ormann yeil derinliklerinde ya
da kumsalda, kimi aalarn yksekteki dal
larnda, kimi de ierideki tepelerde bulunan
meskenlerde. Pleblerle kleler ise girilmesi
zor murdar yerlerde, izbelerde ya da dalga
larn karaya att odun paralarndan yapl
m ktk kulbelerde yaar, nk canl
aalar kesmelerine izin verilmez. Kleler
hendeklerde alarak kulkas yetitirir. Me
zarlk yoktur, nk ller bir mercan resifine
gtrlerek resifin tesindeki sulara frlatlr.
Yerliler, Toprak iekler iin bir vazodur, kl
ler iin deil der, Mezarn meyvelerini top
lamaya hi niyetimiz yok." Frtnal gecelerde,
dalgalar resifin kayalarn dvdke, okyanu
sun derinliklerinden ykselen binlerce lnn
fsldayan seslerini duyduklarna inanrlar.

(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit

her, New York, 1849)

578

OGYGE, bat Akdeniz'de bir adadr. Akaa, titrekkavak ve mis kokulu servilerden
oluan grkemli bir ormann evreledii bir
maarada, su perisi Kalypso yaar. Maa
rann kocaman aznn stnde, olgun mey
ve salkmlar olan gr bir asma uzanr. Ber
rak sular olan drt dere, topran zerinde
menderesler izerek, yan yana akar. Daha
tede, meneke ve yabani kereviz dolu latif
ayrlar uzanr. Hayvan varl daha ok
kulardan ibarettir: baykular, ahinler ve
deniz kuzgunlar. Ogygienin en az bir krali
yet mensubu tarafndan ziyaret edilmilii
vardr.

(Homeros, Odysseia, 9. yy [?])

OHONOO, MARD TAKIMADALARI'nn bir

adasdr. Doudan baknca, dz sahili ve i

taraflarda birbiri ardnca ykselen tane
muazzam kayalk terasyla, Ohonoo, gnee
doru kan devasa basamaklar izlenimi
uyandrr - aday, tanr Vivonun Mardiyi ya
ratndan nce semalarla yeryzn birle
tirmek iin ina edilmi bir merdivenin ka
idesi olarak tanmlayan efsane de buradan
kmtr ite. Ancak Vivo yeryzne inince
ylesine ktlkle karlat ki, semalara ge
ri dnd ve arkasndaki basamaklar da yok
etti. Bloklar da denize dp Mardi Takmadalar'n oluturdu.
Adann ad, Sulular lkesi anlamna
gelir, nk Ohonoo, btn evre adalar
dan gelen ktler iin bir srgn yeri halini
almtr. Burada yeni bir topluluk kurmular
ve onlar da deersiz bulduklarn srgn et
milerdir (deersiz bulunanlarn ilk yerleim
cilerden daha m drst yoksa daha m su
lu olduu ak deildir).
Seyyahlarn hrszlar tanrs ve adann
koruyucusu Keevinin kadim heykelini ziya
ret etmeleri tavsiye olunur. Heykeli Monlova
Vadisini kapatan kayalk sahildeki doal bir
oyuktan ykselir. Be gz, on eli ve alt ba
ca vardr. Elleri kocamandr, her bir par
ma bir erkek kolu kadar kalndr. Efsaneye

OKLAHOMA DOA TYATROSU - ONAR EHR

gre Keevi altn bir buluttan dp uyluklar

na kadar topraa gmlm ve bylece de
iddetli bir depreme yol amtr.
(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit
her,, New York, 1849)

OKLAHOMA DOA TYATROSU, Amerika

Birleik D evletleri'ndedir. Tiyatroda neler

olup bittii hakknda pek bir ey bilinmez.
yeler, tiyatronun herkese i bulacan ilan
eden bir afi vastasyla bulunur. Bavuru
sahiplerine sabah saat altdan gece yarsna
kadar belirtilen bir at yar alannda (rne
in, New York Eyaletindeki Clayton Hlpodromunda) hazr bulunmalar sylenir.
Bavuru sahipleri yar alanna vardk
larnda, kargaa inde bir borazan sesiyle
karlanacaktr; Bu borazanlar birbirine aldrmakszn alnyor gibidir, bylece de Ok
lahoma Doa Tiyatrosunun byk bir giri
im olduunu dorularlar - sadece kk
giriimler rgtlenmeyi gze alabilir.
Yar alannn giriinde uzun ve alak
bir platform kuruludur, zerinde beyaz giy
sili ve kocaman kanatl melekler gibi giyin
mi, altn gibi parlayan uzun borazanlar a
lan yzlerce kadn vardr. Kadnlar aslnda
tek tek kaideler zerinde dururlar ama,
dkml uzun kumalar bu kaideleri tama
men gzden saklar. Kaideler ok yksek ol
duu, kimilerinin boyu alt ayaa vard
iin, kadnlar da dev gibi grnr - ancak
balarnn kkl bu izlenimi biraz bo
zar, kocaman kanatlar arasndan sarkan
serbest braklm salar da ok ksa, nere
deyse gln grnr. Monotonluktan ka
nmak in kaideler farkl boyutlardadr: ka
dnlarn bazlar hayli alaktadr, tekiler y
lesine bir ykselmitir ki, ziyaretiler en k
k bir esintinin bile onlar devirecei duy
gusuna kaplacaktr. Yarm saat sonra ey
tan klnda erkekler, kadnlardan nbeti
devralr; yars borazan alar -tpk kadnlar
kadar kt bir ekilde- yars da davul.
Anlald kadaryla, kimlik belgeleri

olsun olmasn, profesyonel vasflar olsun ol

masn, btn bavuru sahipleri kabul edil
m ektedir. Oklahoma Doa Tiyatrosunda
her iki cinsiyetten yetikinlere, ocuklara,
hatta bebeklere bile yer bulunur, istihdamn
amac asla aklanmamtr.
Tiyatronun kendisinin ise, bakan lo
casn gsteren bir fotoraf dnda, elde
herhangi bir tasviri yoktur, ilk bakta, n lo
cann bir n loca deil, sahnenin kendisi ol
duu sanlabilir, altn siperinin kapsad
alan o kadar genitir, ince bir makasla kesil
mi gibi oyulmu narin kolonlar arasnda,
sabk bakanlarn madalyonlarnn yan yana
durduu grlebilir: bunlarn birinde dikkati
ekecek kadar dzgn bir burun, kvrk du
daklar, aa bakan ve yusyuvarlak gzka
pann rtt bir gz grlr. atdan ze
mine kadar, kordonlarla ilmeklenmi krmz
damasko perdeler sarkar. Oklahoma Doa
Tiyatrosu, Claytondan trenle iki gn iki gece
mesafededir.
(Franz Kafka, Amerika, Mnih, 1927)

ONAR EHR, Nijerya Federal Cumhuriyetinde, Bauchl Yaylasfndadr. Ahm ahm

bir gzellii olmasa da Onar ehri, karnca
lar tarafndan ksmen yenmi ya da bime
makinesine kaptrlm bir insan vcudunu
toparlamaya ihtiya duyan ziyaretiler iin
yararl bir yerdir. Ellerini kullanmada ok ba
arl olan Onar ehri sakinleri, bir vcudu
birka para kemik ve bir tutam sala ba
tan yaratabilirler.
ehre ulamak iin seyyahlar baz tali
matlar takip etmelidir. Onar ehrine giden
yolun iki yannda yar pimi yemeklerin ser
gilendii tezghlarn dizili olduunu gre
ceklerdir. Tezgh sahiplerinin yar pimi
yemeklerini tatmalar konusundaki srarlarn
nezaketle geri evirip Onar ehrine en a
buk gidilecek yolu sormalar tavsiye edilir.
Tezgh sahipleri gnlszce, orman iinde
dolam bal yollara sapm adan seyyahlar
doruca ehrin kaplarna karan bir pati
579

OOG - OO-OH

kay iaret edeceklerdir. Onar ehri sakinleri

kaplardan geen ziyaretileri sadece bir
gece konuk eder. Ertesi sabah ev sahipleri
onlardan srlarn otlatmaya karmalarn
ister. Ziyaretiler, ksa boynuzlu ineklerden
ve uzun boynuzlu boalardan oluan kk
bir sry pelerine takarak, ufak bir adduwa aac ormanna gelene kadar yrmelidir. Birka adduw a meyvesi topladktan
sonra olgun olanlarn srlara vermeli, yeil
olanlar ise kendileri yemelidirler. Bu durum
da, srnn en byk boas hemen ehre
koarak ziyaretilerin snav getiini haber
verir. Onar ehri sakinleri bunun zerine hi
mesele karmadan, ziyaretiler tarafndan
sunulan kemikleri (ya da artk geriye ne kal
dysa onu) alarak paralanm bedeni tekrar
yaratmak iin inanlmaz bir yetkinlikle ie ko
yulurlar. Gene de ortaya kan sonularn
her zaman ayn olmadn belirtmekte yarar
vardr. Ziyareti kendisini kolsuz, disiz ya
da burunsuz bir vcutla bulabilir, ama bu
her halkrda kk bir kemik yn ya da
bir tutam satan daha iyidir.

drlr. Azck uyumasna msaade edilen er

keklere verilen yiyecekler de kalitesiz ve ye
tersizdir.
O o g un kltrel d zeyi, P e llu cid a r
standartlarna gre bile dktr. Kadnlar
sade toprak kaplar ve kaba sepetler yapar
lar, yontulmam ta baklar ve baltalarna
da byk hazineler gzyle baklr. Savata
bunlara sapanlar ve ustaca yaplm duman
ubuklar eklenir. Duman ubuklar, yandk
lar zaman ar, yakc bir duman veren ka
mlardr; kadnlar bunlar, dmanlarna sa
vurup onlarn nefeslerini kesip krletirmeye
ve kendilerine bir duman perdesi salama
ya alrlar.
Pellucidarn dier kabileleri Oog ka
dnlarnn yapt kanolarn btn yeralt diyarndakilerin en iyisi olduunu, istemeye
istemeye de olsa, kabul ederler. Bu kano
lar, baka kylere dzenlenen basknlarda
ve vadiye kle getirmede etkin biimde kul
lanlr.
(Edgar Rice Burroughs, Land o f Terror, New
York, 1944)

(A.J.N. Tremearne, Hausa Superstitions and

Customs, Londra, 1913)
OO-OH, Gney Pasifik'te, CASPAK kysnn
OO G, yeralt ktas PELLUCDARdaki bir

nehir vadisidir. Tam yeri belirgin deildir an

cak nehrin SAR yaknlarndaki i denizler
den birine akt bildirilmitir. Oog, bir sra
da ile JUKAN'LAR VADSnden ayrlmtr.
Vadide bir tane nemli yerleim yeri
vardr: keskin kamlar topraa dikey olarak
koyup, aralarna sert ottan uzun eritler re
rek ina edilmi ilkel bir ky. Buras Oogun,
tabiatlar ve vasflar daha ok erkeklere has
olan kuvvetli, sakall sava kadnlarnn yu
vasdr. Pellucidarda tekmi gibi grnen
Oog toplumunda, erkekler kle olarak tutu
lur ve kyn bahelerine bakmaya zorlanr.
Sahiplerinden kt muamele grr, sk sk
fena halde dayak yerler. Bahelerden yiye
cek almak ciddi bir su saylr ve son dere
ce vahi bir ekilde krbalanarak cezalan
580

aklarnda bir adadr, bu blgedeki rklarn

en gelim ii olan VVeroolarn yurdudur.
VVeroo'lar, omuzlarna balanm byk ka
natlarla uma yetisini gelitirmitir; bu ka
natlar Caspaktaki benzersiz evrim sistemi
nin bir sonucudur.
C a sp a k l G alularn efsan ele ri, Wieroolarn balangta sadece basit kanatla
r olduunu ve dier ynlerden Galu'lara
benzediini anlatr, iki rk arasnda byk
rekabet varm; bu rekabetin en byk ne
deni, VVeroolar dourarak ocuk retmeyi
ilk baaranlar olurken, Caspak rklarnn her
kua retmek iin evrimin en ilkel evrele
rinden balamak zorunda kalmasym. An
cak VVeroolar buna ramen kz ocuk re
tememi. Belki de bunu telafi etmek iin, en
telektel potansiyellerini gelitirmek zerin
de younlamlar ve Her eyi doru ekil-

OO-OH

de ya da VVeroo usulyle yapmak anlam

na gelen tas-ad kavramn icat etmiler. Ya
va yava, fas-atfn btn dnyaya tan
mas ve yollarna kan herkesin yok edilme
si gerektii kansna varmlar. Bu inan
dorultusunda, kanatlar iyi gelimemi olan
herkes ldrlm. VVeroolar kendini be
enmilikleri yznden C aspaktaki btn
dier halklarn nefretini toplam ve sonun
da buradan ayrlp Oo-oha yerlemek zo
runda kalmlar.
VVeroolar imdiki halleriyle kanatl za
yf insanlara benzer. Hamuru andran yzleri
ve kk yanaklar onlara bir kurukafa hava
s verir, pene gibi parmaklaryla uzun ada
leli kollar da bu zlenimi glendirir. Vcut
lar tamamen tyszdr, ka ya da kirpikleri
yoktur. Hl kz ocuk yapamadklar iin,
Caspakn daha ileri rklarndan kadnlar ka
rr, onlar bir sonraki VVeroo erkekleri ku
an retmede kullanrlar. Bazen erkek
Galular alnp, zel reme modellerinin geri
sinde yatan srr kefetme amacyla onlara
ikence edilir.
VVeroo'larn tm kltr cinayet zeri
ne ina edilmitir. Yabanclar olduu gibi
kendi trlerinin yelerini de katlederler; o
cuklar, hemcinslerinden korunmak iin ye
ralt odalarnda tutulur. Adada var olduu
bilinen VVeroo ehri, ou srklara gei
rilmi ve maviyle beyaza boyanm insan
kafataslaryla ssldr. Kentlerinin kaldrm
larna da kafataslar dizilidir. Bir kurban l
drlnce, sadece kafatas saklanr. Vcu
dunun geri kalan, kyda bulunan byk s
rngenler tarafndan yenmek zere, srk
lenip gitsin diye nehirden aa braklr.
VVeroo ehirleri neredeyse tarife gel
mez bir binalar kargaas oluturur. Evler
birbiri zerinde ykselerek belki de yz aya
a ular. Birok blgede o kadar skktr
lar k, en aadaki katlara hi k erimez
ve zemin dzeyinde aralarnda hareket et
mek imknszdr. Sokaklar dar ve arpktr,
baz yerlerde se, son derece geliigzel e
kilde zerlerine dikilmi olan binalarla tama
men kapanm haldedirler. Binalarn renkleri

de, biimleri de byk farkllk gsterir ama

ounun, suyu yakalayp tutmak iin kse
biimi atlar vardr. Normalde atnn bir
yerinde kap grevini yerine getirecek bir
aklk bulunur, aa katlara merdivenle ni
lir. Her katta ehirler gene kafataslaryla
sslenmitir.
Ana ehre kafataslarndan yaplm bir
kule ve Yedi Kafatasnn Mavi Yeri denen bir
bina hkimdir. Bu kincisi, zerine her birinde
bir kafatas olan yedi direk konmu, mah
kmlar muhafazada kullanlan kare eklinde
bir binadr. Yaknlarda, aklkta tek bana
duran muazzam bir yap olan ana tapnak
vardr. Tabak biimi ats saaklarn tesine
uzanr ve tapnaa, altst edilmi bir ekek
srcs apkas grnm verir. Tapnan
iinde postlar ve krkler asldr, ou leopar
larla kaplanlara aittir. Duvarlar, kafataslaryla
ve ounlukla altndan yaplma baka ss
lerle bezenmitir - bunlar byk ihtimalle sa
va ganimetleridir, nk VVeroolarn kendi
leri mcevher takmaz. Tavanda hiyeroglif ya
zlar vardr, duvarlar da kafataslar ve VVeroo
kanatlaryla sslenmitir. Yeralt geitleri,
ak denize akan lm Nehrine gider.
VVeroolarn balca besini, eit eit
ne id belirsiz eyle karm bir meyve,
sebze ve farkl farkl kk balklar harma
ndr. Bu karm, hem artc, hem de le
ziz bir etki meydana getirecek biimde e
nilidir. Yemekler byk odalarda yenir, VV
e ro o lar yemek yerken tepeleri oyulmu
yksek kaidelerde oturur. Her kaidenin tah
ta bir ii ve yemeklerin daha svms unsur
lar iin bir tarak kabuu vardr ve her ka
idede drt VVeroo oturur. VVeroolar byk
hzla ve grltl ekilde yemeyi alkanlk
haline getirmitir, ou kez mmkn oldu
unca hzla tknma abalar srasnda ye
meklerinin ounu kaybederler. Bu yemek
mahallerinde her trl kavga ve az dala
kesinlikle yasaktr; bu yzden de tm ehrin
tek gvenli yeridirler.
ehirlerin dnda, Oo-oh ormanlk ve
ho bir adadr. Komusu Caspakn aksine,
burada ok sayda yrtc hayvan ya da ta
581

OPAR-OPHIR

rihncesi srngen yoktur. Anlalan, Wieroolar adaya lk geldiklerinde burada he

men hemen hi hayvan yaamyormu ve
imdi orada bulunan trlerin ou da Wieroolar tarafndan getirilip doal olarak ye
titirilmi.
Wieroo giysileri ince dokunmu kuma
tandr. Elbiselerinin renkleri, sosyal hiyerar
ideki konumlarn gsterir, bu konumu ise
ledikleri cinayetlerin says tayin eder. En
alt dzeydekiler beyaz giyer; ortaya karl
mam yeterince cinayeti tiraf ettiklerinde,
giysilerinde sar eritler olmasna zin verilir.
En st dzey se, krmz ve maviyle belirtilir.
Mavi, cinayetin kendisinin rengiym i gibi
grnyor; imdiye kadar sadece tek bir
Wieroonun masmavi bir elbise giymesine
zin verilmiti, ondan Luata ile Konuan di
ye sz edilirdi. W leroolarin dini hakknda
pek az ey biliniyor; grne baklrsa Caspak halklar arasnda yalnzca onlar bir tr
rgtl dini nan gelitirmilerdir ve kendi
lerine seilmi rk gzyle bakarlar.
(Edgar Rice Burroughs, The Land That Time
Forgot, New York, 1918; Edgar Rice Burro
ughs, Out o f Times Abyss, New York, 1918)

OPAR, dar bir Afrika vadisinde kudretli bir

ehirdir. Batdaki sradalardan birinden
gelen seyyah gne nda krmz sar pa
rldayan koca surlar, azametli tapnaklar, k
k kuleler, minareler ve kubbeler grecek
tir. ehrin surlar neredeyse almaz olsa da,
seyyahlara inden geecekleri yirmi santim
kadar genilikte bir yark aramalar salk ve
rilir. ieride, yzyllarn andrarak altn oy
duu beton basamaklar, dar bir avluya ve
ikinci bir sura kar. Bu i surda bir geit
vardr; ziyaretiyi harap olmu, karanlk ve
tehlikeli bir binalar kmesine gtrr. Tepe
lerinde, Ateli Tanrya tapnlan Gne Tap
na heybet inde ykselir.
Gne Tapnana, stnde devasa bir
kuun heykeli olan yksek sra stunlardan
girilir. Duvarlarda mknsz insanlarla hay
582

vanlarn tuhaf suretleri oyulmutur, zerinde

hiyeroglif yaz olan altn tabletler duvarlarn
iine yerletirilmitir. Tapnan indeki oda
lar birbirine balanr ve hepsi altndan yapl
m gibi grnr. Binann ta ilerinde kk
bir oda olan ller Odas vardr, llerin ta
pnmak iin buraya dnd sylenir. Opar
sakinleri, bu odalara kim girerse llerin eli
ne geeceine ve onlarn tasavvur edilemez
tanrlarna kurban edileceine inanr.
ller Odasndan, altn klelerle do
lu Hazine Odasna giden gizli bir geit bu
lunur. Hazine Odasnn gerisinde ise, iin
de binlerce yontulmu ve yontulmam de
erli tan muhafaza edildii, O parn M
cevher Odas vardr. Son yllarda ehirde
bir deprem olduundan, Gne Tapna
nn ne kadarnn halen ayakta olduu da
bilinmemektedir.
Tapnakta yaplan kurban trenini gz
lemek lgintir. Yksek rahibe, sunak tan
daki kurbana bir gne huzmesinin
demesini bekler; bu durum, gnein kur
ban kendine setii anlamna gelir. Sonra
uzun sralar halinde kadnlar ve erkekler, el
lerinde altn kselerle ilerler. Rahibe kurba
nn kalbine bir bak batrr, kan kselerde
toplanr ve ayini yneten papazlar bu kan,
gnein salna er.
O parn, ATLANTSin terk edilmi bir
kolonisi olduu; sakinlerinin anl gemile
rini unuttuu ama ok zaman nce yitirilmi
grkemlerinin zlerinin Tapnak duvarlarn
daki eski moda sslemelerin bazlarnda h
l grlebilecei sylenmi, ama kantlanamamtr.
(Edgar Rice Burroughs, The Return o f Tar
zan, New York, 1913; Edgar Rice Burro
ughs, Tarzan and the Jewels o f Opar, New
York, 1916; Edgar Rice Burroughs, Tarzan
the Invincible, New York, 1931)

OPHR, gneydou Arabistanda bir krallk

tr. Burada en yi altn saf ve azizlere zg
bir hayat saylr; en yi gm drstlk ve

ORASULLA - ORMAN

adalettir; en beyaz fildii namuslu bir ticaret;

en gerek insansmaymunlar itaatkr bir alt
snf ve en heybetli tavuskular da bilge va
liler saylr. Bizzat Hazreti Sleyman'n, ken
di diyar iin Ophirden altn, gm, fildii,
maymun ve tavuskuu satn ald sylenir.
O phir kilisesi, Evanjelik Protestandr,
ama insanlar Tanrnn onuruna yakr bi
imde davrand srece, lkenin her yann
da dinsel zgrlk vardr. Kamu vaizleri ve
ilahiyatlar, dinin yorumu ve etii dahilinde
kalarak, tartmal konulardan mmkn mer
tebe kanmaldr. Pazar kutsal dinlenme
gn olarak kabul etmeye ilikin sk kanun
lar mevcuttur.
O phir yasalarna gre en yksek er
demler, adalet ve iffettir. Pis konumalar ve
pespaye jestler kesinlikle yasaklanmtr ve
bu sular leyen kii, rtbesi ne olursa ol
sun, suuna gre bir ya da iki gn sreyle
bana kocaman domuz kula takmak zo
rundadr. Su ilemeyi alkanlk haline geti
renler hayat boyu snrlanr. Ancak ilk su
asla cezalandrlmaz, zararn denmesi ha
ri; rnein bir hrsz, ald eyin deerinin
iki katn yerine koymaldr.
Kral karsna tamamen sadk kalmal,
kusursuz bir adalet ve iffet rnei olutur
maldr; o ya da veliaht prens, krallklarnn
farkl eyaletlerinde sk sk gezi yapmaldr.
Seyyahlar, dellonun kesinlikle yasak
olduu konusunda uyarlr; bu suu ileyen
lerin mr boyu kt bir tahta kl ve bir soy
tar apkas takmas gerekir. Dello eden ki
iler devletin balad hanedan armas
imtiyazna sahipse, armalar, siperlii kapal,
zerine de bir gzlk takl, iki kedinin de
kalkan destekiliini yapt bir balkla de
itirilmelidir.
(Kitab Mukaddes, I. Krallar 9: 28; 10; 11;
22: 48; I. Tarihler 29: 4; II. Tarihler 8: 18;
Eyub 22: 24; Mezmurlar 45: 9; iaya 13: 22;
Anonim, Der Wohleingerichtete Staat Des
bisher von vielen gesushten aber nicht ge
fundenen Knigreichs O phir welcher Die
Vllige Kirchen-Verfassung Einrichtung der

Hohen und niedern Schulen des Knigs

Qualitten Vermhlungs-Art Auferziehung
der Kniglichen Printzen und Printzessinnen die Knigliche Hoffhalt und Reigerung
die dabei befindlichen Bedienten Land und
Stadt-Obrigkeiten deren Erwhl wohl insge
mein als Insonderheit das Staats-Policey,
Justiz-Commercien-Cammer und Gesund
heits-Wesen betreffende Gesetze und Ord
nungen N ebst allen zu wissen nthigen
Nachrichten und Merchwrdigkeiten vors
tellet, Leipzig, 1699)

ORASULLA, ALBURun baehridir.

ORAB, bkz. PNOTH; ayrca bkz. NGRA-

NEK.

O R M A N , yeri bilinm eyen ve sakinlerine

dnyadaki son ormanm hissi veren aa

lk bir blgedir. Burann hkmdar caddr,
bazen erkek bazen dii olan kadiri mutlak
bir yaratktr, zamann balangcnn nce
sinden beri ormanda yaamtr ve bu bl
geyi, izinsiz girenlere kar koruyacak ekil
de bylemitir. Ormana girmeye alan
iftiler, avclar ve maden arayclarnn hep
sinin korkun kazalara urad bilinir, ama
ou kez by, girmeye kalkann zihninde
iler, korku uyandrr ve aniden fikir deitir
melerine yol aar. Bu yzden de ziyareti
ler, Ormana seyahat etmenin neredeyse
imknsz olduu konusunda uyarlr.
Ormann sakinleri arasnda her trden
yaratk vardr -kular ve karncalar, aylar ve
gelincikler, pumalar ve dello yapan geyik
ler, rmcekler, tavanlar ve tilkiler- ve cin
siyet ile tr engellerini aan dosta bir sevgi
iinde yaarlar. Bir zamanlar, bir bunalm
dneminde Orman, cadnn eski hizmetkr
olan Byk Boynuzlu Baykuun kanad alt
na girmi; o da farkl olan her eyi, rnein
srad saylan btn davranlar ve yaban
c olarak kabul edilen btn zellikleri ya
583

ORMAN ADASI - ORODRUN

saklayarak, bir dehet saltanat kurmutu.

Baykuun diktatrl, bir byc ra
olan Albertusun nderlik ettii direni hare
keti sayesinde sona erdi. Bugn Ormana
giden az sayda ziyareti, burann barl
yaantsnn her karesine yaylan mutlu at
mosferi paylaabilir.

da mevkilerini gsteren altn elenkler takl

birok kral cesedi halen grlebilir. Kraln
hizmetkrlar, efendilerinin lmnden nce
ldrlr ve tahnit edilmi cesetleri bir sre
tutulur, sonra da nehre atlr.
(William Morris, The Earthly Paradise, A Poem, Londra, 1868)

(Paul Monette, Sanctuary, New York, 1997)

ORODRUN, MORDOR'un kuzeybatsnda,
ORMAN ADASI, yeri bilinmeyen bir adadr,

adn yzeyinin byk ksmn kaplayan sk

ormanlardan alr. Parlak renkli ieklerin serpitirildii kumsallarn gerisinde, girilmesi
neredeyse imknsz orm anlar vardr. Bir
ejderhann koruduu bu ormanlar ziyareti
lerin adann i tarafna gitmesini engeller.
Ancak, ormanlarn derinliklerine akan
bir nehir bir baka giri imkn salar. Ziya
retile r bu orman kolayca tanyacaktr,
nk adann m erkezinde bulunan tepe,
karanlk aalar arasndan ykselen plak
zirvesiyle, nehrin azndan net bir ekilde
grlr.
Adada tek bir yerleim merkezi vardr:
aa gvdeleri arasna rlm sazlardan
yaplma, tuhaf bir ekilde ina edilmi bina
lardan oluan dank bir ky. Yerliler nazik
ve konuksever olmalarna ramen, birok
ynden de ilkeldirler; sadece akmaktan
dan ya da bakrdan silah ve aletler kullanr
lar; adada demir bilinmez. Seyyahlar halkn
denizcilik sanat konusunda tamamen cahil
olduunu ve baka lkelerle ya ok az tema
s olduunu ya da hi olmadn grnce
aracaktr. Pamuklu giysilerle basit bir gi
yinme tarzlar vardr ama gsterili altn ss
ler takarlar. Adada fazlasyla altn bulunur,
bu durum da zaman zaman tacirleri eker.
Ada bir monaridir. Kral yalanp elden
ayaktan dnce, merkezdeki tepeye gt
rlr ve narkotik gc olan ama hi ac ver
meyen yabani bir kkle ldrlr. Sonra ce
sedi kabaca yontulmu talardan yaplma,
tepenin yar yokuundaki bir apele gtr
lr, tahnit edilir ve davara aslr. Boyunlarn
584

imdi Hkm Da ve Ate Da diye bilinen

aktif bir volkandr. Koca bir kl, cruf ve
yanm ta ktlesidir. Uzun gri yamalar,
ovann zerinde bin ayaa kadar ykselir
ve stlerinde, bin be yz ayak daha ykse
len merkezi bir koni bulunur. Dan konisin
den ve yanlarndan aa doru akan lav
deresi, krmz bir k verir. Volkann kard
pus ve pis kokulu dumanlar, nefes almay
zorlatrr, evre alan da ssz bir kl ve toz
peyzajna indirgemitir. Sauronun Yolu diye
bilinen bir yol dan evresinde dnerek yu
kar, Sammath Naur kaplarna, Ate Odalarna ykselir.
Odalara, douya bakan ve Mordor'un
Karanlk Efendisi Sauronun benim sedii
gz sembolyle iaretli bir kapdan girilir.
Ate Odalar, Sauronun gcnn tam mer
kezidir, nihai yenilgisinden nce Mordorda
kurduu terr krallnn da merkezi olmu
tu. Kyamet atlaklar denen atlakta, Kya
met Atei yanar; Sauron, ORTA DNYA'daki herkesi esir etmesini salayacan um
duu Tek Yzk bu youn atete yapm
t. O an sonunda Yzk kaybetti; Son
ittifak'n kuvvetleri (elfler, cceler ve insan
lar) DAGORLAD'da onunla arpt ve sa
va Orodruin yamalarna kadar tand.
Orada Sauron yenilgiye uratld ve Kral sildur yz ele geirip Karanlk Efendi'nln
gcn yok etmek iin onu Sauronun par
mandan kesip kard.
isildur eer yz, onu eritebilecek
gce sahip yegne alevi veren Kyamet
atlaklarna atm olsayd, Sauron ebedi
yen yok edilecekti. Ama Tek Yzk'n bozu

OROFENA

cu etkisi ilemeye balamt bile, isildur

onu kendisi in stedi, ald gtrd ve onun
ihanetine urad.
bin yl sonra Tek Yzk, onu Kya
met atlaklarna atmaya niyetli yzktayc Frodo tarafndan yeniden Orodruin ya
malarna tand. Frodo da son anda yz
n etkisine girdi ve parmanda yzkle
durup tereddt etti. Ama kendisi de yz
tutkuyla isteyen yol arkada Gollm ona
saldrd, parman srp kopard ve Tek Yzk' de kendisiyle birlikte gtrerek Kya
met atlaklarnn alevleri iine dt.
Y zkn yok edilm esi, btn Mord o rda byk ykma yol aan byk bir
patlamay balatt. Tarih Mart 3019 nc
a idi. Sauronun M ordora 3320 ikinci
a ve 2954 nc ada geri dn
nde de byk volkanik patlamalar oldu
u bilinir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The
Silmarillion, Londra, 1977)

OROFENA, Gney Pasifikte, Samoann

dousunda bir adadr, altnda insanln en
tehlikeli dm anlarndan biri barnr. Bir
mercan kayasyla evrili olsa da Orofena
aslnda volkanik kkenlidir. Adann kendisi
snm bir volkann kenardr: merkezdeki
byk gle doru eim yaparak nen geni,
daire eklinde bir toprak eridi. Gln orta
snda ise kk bir ada vardr.
Adann ou ormanla kapldr ama, dal
galanan palmiyelerin serpitirilmi olduu
geni allk alanlar da vardr. Ekilmi alan
azdr, nk yerliler, sadece acil ihtiyalarn
karlayacak kadar yiyecek yetitiren, daha
ok ekmekaac meyvesi ve yabanl aa
lardan kanlarla yaayan tembel bir rktr.
Tek ehli hayvan domuzdur, ama domuzlar
bile yar yabanidir ve esarette yetitirilmemitlr. Nfusun be ila on bin arasnda oldu
u tahmin edilir. Adann eldeki yiyecek kay

naklaryla yaanamayacak kadar kalabalk

lamasn nlemek in, bebekler ldrlr.
insanlar yakkldr, ince uzundur, in
ce, dzgn yz hatlar vardr. Son derece il
kel kaldklar halde, sanki daha nce daha
eski bir dnyay tanyp da sonradan unut
mular gibi byk bir kadimlik havasna sa
hiptirler. Erkekler, petamallar hari, plak
dolar; kadnlar boyunlarna iekten yapl
ma elenkler takarlar. Liderleri kutynden
bir pelerin giyer, rahipler de korkun mas
keler takar, sepete benzeyen, stnde gs
terili tylerin bulunduu ssl balklar
vardr. Lisanlar etkileyici ve mzikaldir, vur
gu sistemleri biraz farkl olsa da, Polinezya
dilini andrr gibi grnr.
Orofena halknn kkenlerine ilikin her
hangi bir gelenekleri yoktur, ama atalarnn
hep bu adada yaam olduuna nanrlar.
Mzikal ve air ruhlu bir halktr, artk anla
madklar bir dilde birok arklar vardr.
Tanrlarndan Savaan Oro diye sz
ederler ve geleneksel olarak onu temsil etti
i varsaylan bir puta tapnr, insan kurban
ve yam yam lk ieren a yinler uygularlar.
Oronun, her eyi yaratan ve denetleyen ya
ratcnn, Degainin (Kader) hizmetkr oldu
u sylenir. Efsaneye gre Oro evredeki
topraklarn sular altnda kalmasna yol a
m, sadece Orofenallarn atalarnn hayat
n balam ve sonra da gln ortasndaki,
imdi sadece doruu grlen volkana yer
lemitir. Orofeniallar iin gl kutsal bir yer
dir ve rahipler dndaki herkes, ortasndaki
adadan uzak durur.
Oro klt ile onu evreleyen efsanelerin
gerekte bir temeli olduu kefedilmitir. Bi
rinci Dnya Savandan ksa sre nce
ingilizin bir siklona yakalanan yatlar, Orofenada batmt. Rahiplerin muhalefetine ra
men, gldeki adalardan birine kmay ba
ardlar. Burada, maarann altndaki yapay
bir odada, kristalden tabutlar iinde iki ce
set buldular. Daha yakndan muayene edin
ce cesetlerin aslnda yaad ve yar-canllk halinde muhafaza edildikleri anlald, ingllizler o zaman uyuyanlarn, vaktiyle dnya585

OROFENA

OROFENAdan bir rahip maskesi.

y ynetmi olan yar tanr bir rktan geriye

kalan son iki kii, 250 bin yldr yar canl hal
de yaayan Oronun kendisi ile kz Yva ol
duu yolundaki artc keifte bulundu.
Yzyllar boyunca byk hkmdarlar
olarak hkm srm, srlar kefetmi, mu
azzam bir siyasi iktidar elde etmi ve snrsz
servet biriktirmilerdi. Hikmet ocuklar ola
rak biliniyorlard, yava yava, evrelerinde
strap ekip lenlere kaytsz kalarak, tecrit
olmu halde yaayan, ayr bir rk olutur
mulard. Tek bir hkmdar altnda birlemi
olan dnya sonunda Hikmet ocuklarna
sava ilan etti, onlar tam Orofena adasnn
altnda mstahkem bir ehir olan Nyoya s
nmaya zorlad. Yeralt snaklarnda tuza
a kslm kalan Hikmet ocuklar, yzyllar
boyunca tanr Degaiye tapnmay srdrp
sanat ve bilimlerini gelitirerek var olmaya
devam ettiler. Ama sonunda gleri azalma
ya -rahiplerinden biri karanlktaki iekler
g ib i diyor- ve dnya uluslar onlara kar
zafer kazanmaya balad.
Oro, sadece Hikmet ocuklarfnn bil
dii srlar insanlara retmeyi ve kzn dn
yann hkimi Milletler Prensi ile evlendirmeyi
ieren bir bar nerisini reddetti. Irknn yok
586

olmaya mahkm olduunu grerek, insanl

n tmn yok edip yzyllar boyunca uyu
maya karar verdi. Dnyann dengesini de
itiren Oro, karay denize, denizi karaya
evirdi, insanlar bouldu.
Oro uzun uykusundan uyandnda, ingilizlere mthi glerinden bir ksmn gs
terdi; bedenini brakp ruhsal bir dzlemde
dnyay dolaan Oro, kifleri geni, sessiz
sokaklar, m erm erden evleri ve avlular,
muhteem tapnaklar ve saraylaryla, yeraltndaki Nyo ehrini ziyarete gtrd. Nyoda
ingilizler, vaktiyle Hikmet ocuklarfn ayakta
tutmu ve belki de en sk saklanm srlar
olan mucizevi svy, hayat suyunu tatt. Bu
na karlk onlar da Oroya modern dnya
daki gelimelerden sz etti. Ona verdikleri
bilgiler ve ruh-bedeni modern dnyay dola
rken grd eyler, Oroyu dnyay bir
kere daha yok etmenin gerekli olduuna ik
na etti; bylece harabeler zerinde gerek
ten byk bir uygarlk ina edilebilecekti.
Yva ve ingilizleri de yanna alarak, dnyann
merkezinin derinliklerine, nihai denge merkezine indi. Burada -ok iyi bilindii gibi
bizzat doann yapt muazzam, alevli bir jiroskop, dnyann kaderini kontrol eder.
Oronun plan onu normal yolundan saptra
rak dnya yzeyinin yeniden sular altnda
kalmasn salamakt. Ancak Yvann son
dakikada mdahale etmesi, bunu yapmasn
engelledi. Kendini Oronun kudretinin nne
atan Yva yok oldu - ve bu da, her eye ra
men, kk apta bir depreme yol at.
ngiliz bir dizi tnelden geerek ye
niden Orofenaya ulamay baard. Ancak
oraya gittiklerinde, deprem nedeniyle volka
nn, gln ortasnda minik ve nemsiz bir
adack halini aldn grdler. Nyodan ka
lanlarn ne kadarnn yzey altnda varln
srdrd bilinmiyor.
Bugnn seyyahlar, Hikmet ocuklar
uygarlndan kalan ve gzle grnen ey
lerin Orofenann kendisinin dalm hara
beleri ve birka merak ekici heykel para
sndan ibaret olduunu grecektir.
Orofenallar depremi beyaz adamn

OROONOKO ADASI - ORSENNA

kutsal eylere saygszlnn dorudan bir

sonucu olarak kabul ettiler ve kifi, lk
kazadan naslsa kurtulmu bir cankurtaran
sandalyla aday terk etmeye zorladlar. Ka
zazedeler sonunda, tarifesiz ileyen buharl
bir yk gemisi tarafndan bulundu ve Avru
paya dnd.
Oronun kendisinin kaderi ise belirlen
memitir. Barbarossa ya da Arthur gibi uyu
yan kral efsanelerinin arkasnda onun bu
lunmas mmkndr. Orofenaya giden sey
yahlar, bulabilecekleri herhangi bir tabutu
amamalar ve szan musluklar konusunda
yerel yetkilileri hemen haberdar etmeleri ko
nusunda uyarlr.
(Henry Rider Haggard, When the World
Shook, Being an Account o f the Great Ad
venture o f Bastin, Bickley and Arbuthnot,
Londra, 1918)

O R O O N O K O A DA SI, Bat H int A d a la

rndan biridir, daha ok Byk Britanya ile

ticareti nedeniyle bilinir. Balk, karaca eti,
maymun, papaan ve sepetleri, boncuklar
ve metal nesnelerle dei toku ederler.
Yerlilerin krmzms sar derileri vardr,
kendilerini derilerine inelerle tutturduklar
boncuklar ve deniz kabuklaryla bezerler.
Krallar yoktur. En yal sava, doal lider
olarak tannr ve ona asla itaatsizlik edilmez.
Yerliler ylda bir gn ngiliz valinin l
mnn yasn tutmaya ayrrlar. Ancak, bu
gelenek baladnda vali henz lmemiti.
Anlalan belli bir yemee katlma sz ver
mi ama sonra gelmemi ve adallar da bir
adamn szn tutmamasna ancak lmn
neden olacan dndkleri iin, otomatikman onun ldn varsaymlar. Onun
iin yas tutmular, ahsen ortaya k bile
onlar teselli etmemi; sanki hayaletmi gibi
onu grmezlikten gelmiler. Her yl onun e
refine cenaze oyunlar dzenlenir.
(Aphra Behn, Oroonoko, or the Royal Slave,
Londra, 1678)

ORRMY, bkz. HOSK.

ORSENNA, FARGESTAN'n karsnda, Sirte Denizinin br kysnda uzanan kadim

bir lkedir. Vaktiyle nemli bir ticari impara
torluk olan Orsenna, denizin alvyonla dol
mas ve ln yava yava sokulmas y
znden de gemitir. Gneydeki liman
larn ou artk tamamen alvyonla dolmu
tur, gemicilik de balklkla ve yerel ticaretle
snrldr.
Orsenna halk ciddidir, hatta davran
lar souktur ve son derece arbal bir e
kilde giyinirler; gneyliler biraz daha coku
lu ve sosyaldir.
Anakara, yabani koyunlar ve bizon s
rleri iin olduu gibi jerboa iin de doal
bir ortam oluturur. Yar l steplerde, yaba
ni kpekler avare avare dolar.
Orsennada iddetli frtnalara ender
rastlansa da ziyaretiler klarn nemli oldu
unu unutmamaldr. Gney kysnda sk sk
sis ve pus grlr.
Orsenna Hristiyan bir lkedir ama Do
u kiliseleri arasndaki doktrin kavgalarna
mdahalesi yznden, Hristiyanl iddetle
eletirilmitir; Orsenna dininin balangta
dounun Nesturi kiliseleriyle hatta baz s
lam gizli ayinleriyle balantl olduu anla
lyor. lkenin dinsel hayat, kimileri Maremmadakl ran kubbeleriyle nl Aziz Damasus kilisesiyle bantl olan birok popler
batl itikat ierir. Aziz Damasus, Noelde ge
leneksel beik yerine bir balk teknesi mo
deli koyma geleneiyle de bilinir. ehir kili
selerinin dnda, gneyde oraya buraya
serpitirilmi apellerle manastrlar vardr.
Dinin bu ileri karakollarnda, beyaz giysili
keiler ile gezici rahipler hizmet verir.
Ad gene Orsenna olan baehir, ieri
lerde, Zenta Nehrinin yukarsndaki bir te
pede bulunur. ehrin yukar ksmlar, Aziz
Yahuda Katedrali ve Gvenlik Konseyinin
yaln feodal saray evresinde toplanr. Bu
blgenin dar, kalabalk sokaklar, Orsenna
siyasi hayatnn ok karakteristik zellikleri
587

ORSENNA

olan dedikodu, sylenti ve ayaklanmalar

in geleneksel mekndr. Zenta kylarnda
baehrin, ou kez nehir boyundaki batak
lklardan ykselen pusla rtl, ticaret ve
dei toku alanlar vardr. Orsennann b
yk ksm, rme aretleri verir: Varolar
daki Selvaggi Baheleri harap haldedir ve
pek az gezilir. Orsenna, lkenin ticari ve
idari merkezi olduu gibi, eski ve nl bir
niversitenin de bulunduu yerdir. Konsey
G alerisi, aralarnda nl portre ressam
Longhoneun eserlerinin de bulunduu tab
lo koleksiyonu iin ziyaret edilmelidir.
Sirtenin Venediki de denen Maremma
gneydedir, denize akan nadir ouecHerden
yani nehirlerden birinin azna yakndr.
imdi deltann byk ksm kuru toprak hali
ne gelmitir, Maremma da biraz ierde kal
mtr. Bir zamanlar, sava Fargestan ile
olan ilikilere son vermeden, bu lkeyle tica
ret yaplan liman olarak byk refah iinde
yaamt. ou artk yar yarya terk edilmi
olsa da, kanallaryla saraylar onun gemi
teki byklnn kantdr. Kentin kendisin
den biraz ayrk olan Aldobrandi Saray, bir
kanalla bir lagn arasnda ykselir. Dikdrt
gen biimindeki kulesi Orsenna mimarisinin
parlak dnemini hatrlatr ama, genel gr
n mstahkem bir ato grndr. Ze
min kat, stlerinde bir teras olan sra kemer
lerle evrilidir, vaktiyle saray evrelem i
olan bahelerin izleri de halen grlebilir.
Maremma artk k halinde olsa da, Orsennann birok aristokrat ailesi yaz sonunu
geirmek iin buraya gelir.
Maremma, aslnda Fargestanla yap
lan savalarda bir savunma sistemi olarak
ina edilmi nemli bir ky garnizonu olan
Amirallike en yakn olan kenttir. Muhtemel
stila sylentilerinin ardndan, kale bu yakn
larda restore edilmitir. Ziyaretiler, Amiralllkte kimse yaamad ve hendeklerin dol
maya brakld zamanlarda duvarlar br
m olan sarmaklarn hl durduunu fark
edecek. Binann merkezindeki FHarita Odas,
nemli bir kara ve deniz haritas koleksiyonu
ierir, aralarnda seyyahlarn baka hibir
588

yerde bulamayaca kara ve deniz haritalar

da vardr. Kalenin yukarsndaki alak bir te
pede bulunan, ta duvarlarla evrili mezar
lk, komu maliknelerin efendilerinin gele
neksel gmlme yeridir. Yllk bir trende,
mersin ve defneden oluan bir elenk bura
ya, Orsenna armasnn nne yerletirilir.
Amirallik, baz blmleri Romallar tara
fndan ina edildiine ilikin kantlar sunan
kt baklm bir yolla baehre balanr.
Amirallik civarndaki ssz Sirte Eyaletine
erimeden nce, kadim yol sadece ge
belerin urak yeri olan ve iinden zaman
zaman patikalarn getii kupkuru, yar l
bir blgeden geer. Sonra da, bir vakitler
nemli bir sulama sisteminin merkezi olan
ama artk bitkilerin fena halde sard, hara
be halindeki Sagra kentinden. Sagra r
m haliyle bile, Orsennallarn soylu ad
dettii granitle mermeri ne kadar ok tercih
ettiini gzler nne serer. Sagrann tesin
de yol, kyda amurluk arazi ve Sirte kys
nn bo lagnleri boyunca uzanr. Ne Ami
rallik ne de ky eyaleti, pek yle makbul do
nanma ya da askeri tayin yerleri saylmaz.
Orsenna'y, lkenin kadim ailelerini
temsil eden Seigneurie yani Lordlar Meclisi
ve seilmi bir Senato ynetir. Yrtc or
gan, Kanlaryadr; i ve d gvenlii etki
leyen btn konulardan bir Gvenlik Konse
yi sorumludur. Konsey byk bir casuslar
ordusu kulland in, gcnn gerek bo
yutlarn ve nfuzunu tayin etmek zordur.
Orsenna Anayasas'ndan lke dnda
ou kez iyi bir ynetim modeli olarak sz
edilir, ancak yakndan inceleyenlerde mze
lik olduu izlenimini uyandrr. Yzyllar iin
de hkmetin geleneksel ileyii, ok kk
sekin bir kesim hari olmak zere herkes
in anlalmaz bir hal almtr. Orsenna siya
setinin gerek yaps ve Fargestan ile uzun
sreli savan kkenleri, sadece birka kii
ye malumdur ve her ikisinin de arkasndaki
ilkeler, kuaktan kuaa kskanlkla aktar
lr. Gler dengesindeki deiim ler nere
deyse gizliden gizliye meydana gelir, hayli
entrika ve i casusluk ierir; yle ki byk

ORTA DNYA

bir siyasi deiikliin meydana gelmi oldu

unun pek az kii farkna varr. Orsenna si
yasi hayat, balangta baarl partilerin ko
numlar ile yaplarna hayli yabanc grnen
unsurlar yava yava ilerine ektikleri "do
zaj uygulamasyla, izlenmesi daha da zor
bir hal alr. Devlet dilinin resmilii ve antikal
da, ileri kolaylatrmaz. Kadim terimler,
bazlar artk gerek anlamda var olmayan
eylere gnderme yapsa da, halen mmkn
mertebe kullanlmaktadr. Bylece, Sirte ky
hattndan cephe, orada halen bulunduru
lan enkaz halindeki birka gemiden de filo
diye sz etme alkanl halen srer.
Orsenna tarihinin geni kapsaml bir
aklamasyla ilgilenen seyyahlarn, Orsennann ilk dnem tarihi ve kfirlere kar hal
seferlerinin yetkin bir hikyesini sunan Danielonun Kkenlerin Tarihine bavurmalar
salk verilir. Danielo Arap istilas srasnda
btn ky blgesi suland srada var olan
zengin uygarl da anlatr. Bu sulama tesis
lerinin harabeleri Sagra'da ve gneyin yar
l blgelerinde grlebilir.
lkenin daha yaknlardaki tarihi, yeleri
bugn de Orsennann Borgo banliysnde
yaayan mehur Aldobrandi ailesinin o
unlukla dahil olduu frtnal bir komplolar,
suikastlar ve karmalar dizisinden oluur.
Bu kadim ve soylu aileden, siyasi inanlar
ve sava srasndaki eylemleri nedeniyle
srgn ya da lm tanm olanlarn says
az deildir. Son yzyldr Orsenna res
men komu lke Fargestan ile sava halin
dedir. Bu sava, kydaki korsan basknlar
yznden balamtr. Bu basknlara kar
misilleme olarak Fargestann baehri Rhages, Orsenna filosunun bombardmanna
hedef olmutur ve bu olay hl her yl kutla
nr. O gn bugn, sava iten ie kaynarca
sna srmtr, ancak bu yaknlarda pek az
sayda nemli olay yaanmtr.
Aldobrandi ailesi savalara her zaman
byk lde dahil olmutur. Aralarndan Piero kar tarafa gemi ve Rhages savunma
sn rgtlemeye yardmc olmutur, ihaneti
bugn de hatrlanr ve ziyaretiler, baehir

deki Konsey Galerisinde onun portresinin

nnden geerken apka giymenin detten
olduunu unutmamaldr (aslnda bu portre bir
kopyadr; orijinali Maremma Sarayndadr).
(Julien Gracq, Le Rivage des Syrtes, Paris,
1951)

ORTA DNYA, bilinen dnyann kuzeybat

sndaki AMANdan engin deniz Belegaer'le

ayrlr, bu denizin dou yanndadr. Kesintili
ky hatt, FOROCFIEL evresindeki kasvetli
karl oraklklardan balayp kuzeybatdan
douya binlerce mil boyunca uzanarak g
neydeki byk Belfalas Krfezine varr.
Forochelin gneyine doru toprak,
tarafndan denizle sarlm muazzam bir ya
rmada biiminde ileri uzanr. Mavi Dalar
bu blgede kuzeyden gneye doru gider,
batlarnda ise dalar ile deniz arasndaki
LNDON vardr. Daha nce Ossiriand adyla
bilinen Lindon, Kadim Gnlerde Gri elflerin
lkesi olup yzyllarca nce denizin yuttuu
byk bat lkesi Belerianddan geriye kalan
tek eydir. imdi burada elfler yaar.
Orta Dnyann en byk sradalar
olan DUMANLI DALAR, bu topraklarn orta
snda kuzeyden gneye uzanr. Dumanl
Dalar ile blgenin batsndaki Mavi Dalar
arasnda, ARNORun kadim krallklarn, SHR En h o b b it to p ra k la rm ve m erkezde
BREEyi iine alan ERADOR blgesi uzanr.
AYRIKVAD, HOLLN ve DUNLAND, bu koca
sradalarn batsnda yer alr. Dumanl Dalar'n dousunda, ULU NEHR vadisi ile, bir
zamanlar Orta Dnyann en gzel kesi
olan LREN vardr. Ve nehrin te yannda
Kuytuorman, sradalarn byk blmne
paralel olarak uzanr. Kuytuormann en ku
zeydousunda ccelerin YALNIZ DA Ereborun altndaki nl meskenleri ve insanlarn
DALE ile GL-KENTteki belli bal yerleim
merkezleri bulunur. Vaktiyle Orta Dnyann
hayli byk blmn kaplam kadim orma
nn kalntlarndan oluan FANGORN, Du
manl Dalarn gney ucundadr.
589

ORTA DNYA

KUZEY ORAI
Demir Tepeler

An^marm
Cad Diyan

Milu,,

Ered Mlhrin

(Gri
i Daalar)

"%
fyir

.*//;-

--?r Gundabaad

Kuruyan
allar

Framsbur

Alacakaranlk''Kuzey

Tqwltti /Yaylalar

(J 5 R J

'J.t

/ '
Erebor
(Yalnz Da)
Kocakai

olf1 ^^Alacakaranlk Gl
ya da Nenuial

( ll- f

Ormanejfleri

/ Frtna
LTitrersineksu1 ^

) Esgaroth
(Uzun Gl)

Troibk

Kuytuorman

\Forlond
* '

Brenddibadesi\ \
Kprs L
ErdiyarSs

Uzak Yaylalar
'Gri Limanlar * %. **

.m:,.

.... ;
(
B rc e

e$?z,:

R(

s*w'',5?J!lS3

VMichelDelmfl ^YalOmtan
Ak o

Meralar'da

$7
f

Fercl
ayrlar

c*

C
rM ~ ^ 8

Eregion'\
( H oln ) \

C y KUVrUORMAN

w {
Lnrntyu-l

Tharbaddfil

t! D.,1e.O, t
G u ld u r 'r j

f e Fangorn\^Cdtbjant

Bozkr

a '

0 0 2 Topraklar

"Sklklar
T

Rola
Geidi

Ered
Nimrais

0|'1

"^Bataklklar*

sf

^7X7 Drwdih

d ora s
s> E........

>;+-4 - =.\^ itfr)c.u'

laur

Flnnath
Gelin

Andrast

x
Daoorlad ya da
muharebe alan

E m yn
M uit

JS

A ^ * w fO*w* -- m

UM,

Vwiu# "

Amer?^

ANFALAS
(Uzunky)

A m r o th

Kyamet

r 1Da^

o s sa rn a c h \

" " O
mfe, .
; M o f
nurn ..
I 'i % n
Numen Denizi
.///a, ^

L eben n in

GNEY
tTHLEN

B E LFA LAS

''/lift

W/hwU*. <$&

K RFEZ

S7'-'
(imdi ihtilafl birlke)
CHARONDOR)

)% %>/ ''
V \

.......

KHAND
'Korsanlar
HARADWAITH

Umbar
Limanlan

(SUTHERLAND)

UMBAR
Uzak Harad

590

Yakn Harad

ORTADNYA

ORTA DNYA

Dumanl Dalarn gneyinde, buradan

ROHANn imenli ovalaryla ayrlm olan
AK DALAR vardr. Byk GONDOR diyar,
Ak D alarn evresinde uzanr; snrlarn
ise gneyde Belfalas Krfezi, douda ise
MORDOR izer. Orta Dnyann en byk
ehirleri buradadr, zellikle de MNAS TRTHteki baehir.
Orta Dnyann en gneyde HARADa,
douda da RHNa snr vardr.
Orta Dnya efsanelerine gre dnya,
btn yaradln kayna ve btn varlklarn
en gls olan Eru ya da lvatarn mzi
iyle yaratlmtr. Sahip olduu Yokedilemeyen Alev ile, yarattklarnn ilki olan Ainur ya
da Kutsal Olanlar canlandrd. Onlar da n
ce tek tek, sonunda da birlik ve uyum iinde,
Eruya ark sylediler. Eru grkemli ana mo
tifini Ainura aklad ve onlardan, bu motifi
donatmalarn istedi. Cevaben syledikleri
ark Zamand Salonlar'n boluunu, kar
mak melodilerin gzel sesiyle doldurdu. Ainurun en by olan ve isyan ederek hep
si kendi hayalhanesinden km motifler ya
ratmak isteyen Melkor'un arksyla, mzie
ahenksizlik girdi. O zaten daha nce Yokedilemeyen Alevi beyhude yere aramt, imdi
de kendi eitlemelerini Erunun mziine
katmaya alyordu. Sonu olarak, mzik iki
ayr motif halinde geliti; biri gzel, yce ve
ard, dieri ise grltl ve tekrar doluydu.
kincisi birincisine baskn olmaya alyordu
ama, ykselen motife grltl unsurlarn
dahil edilmesinden baka bir zellii yoktu,
nk hibir mzik, btn mziin kayna
olan Erunun m ziinden byk olamaz.
Derken, adm adm yaratlmasna yardmc
olduklar mzik Ainur'a grnr hale geldi,
bylece yaradlna katldklar dnyay gr
dler: boluktayd ama onun bir paras de
ildi. Tarihini ve geliimini olduu gibi hayal
etmedikleri eyleri de grdler; ilvatarn
ocuklar, yalnzca ilvatar tarafndan yaratl
m elfler ve insanlar gibi. Onun sunduu
nc motifin bir parasydlar, ocuklar
Ainur deildi, ama farkl ve zgr olduklar
iin onlar tarafndan seviliyorlard ve Ainur

elflerle insanlarn gerekten olmalarn, sa

dece dnce dzeyinde kalmamalarn isti
yordu. Melkor ise elflerle insanlara vaat edi
len armaanlar kskanyordu ve onlar irade
sine tabi klmak, zgrlklerini yok etmek
iin uramaya balamt.
Ainurun arzusu o kadar bykt ki, il
vatar Yokedilemeyen Alevi dnyaya gnde
receini ve dnyann var olacan syledi.
E! (Var Olsun!") szcklerini telaffuz etti
ve bylece E, imdiki haliyle dnya, varol
du. isteyen Ainurun Eya inmesine izin ve
rildi, bunu yapnca Valar, yani daha alt dere
cede ruhlar haline geldiler, ama insanlar on
lara gene de tanr dedi. Ayn zamanda, Ai
nurun dn yaratmak iin uzun sre ve s
k bir ekilde altklar iin Dnyann Gle
ri olarak da tanndlar. Balangta gzel bir
bahe yarattlar ama Melkor, ona sahip olma
niyetiyle yeryzne geldi. Bu, Valar ile, vadi
lerini ykselten, dalarn ykan ve denizlerini
dolduran Melkor arasndaki ilk savaa yol
at. zgn tasarm asla gerekletirilmedi
ve yeryz Arda, zgn tasarmdaki gibi
alevden kalbi olan bir bulutu andracana,
sk salam bir cisim olarak yaratld, ilvatar
ocuklarna bir armaan daha verdi; Ai
nurun mziiyle snrl dier yaratklarn aksi
ne, onlarn kendi hayatlarn biimlendirme
gleri olacakt. Byk gzellik yaratacak
gleri olacak, dnya ile tatmin olmayp te
sini arayacaklard, insanlarn zgrlkleriyle
birlikte lmleri de geldi. Elfler yaratklarn en
gzelleri olacak ve daha da byk gzellik
yaratacaklard, insanlarn aksine, kederden
lmedikleri ya da tkenip gitmedikleri srece
lmeyeceklerdi. Dnya yaadka yaaya
caklar, ancak yzyllar getike yorulma ei
limi gstereceklerdi. Aralarndan lenler, VA
L NORdaki Mandos saraylarna gidecekti.
ilk elfler, Orta Dnyann kuzeydousun
da olduu sylenen Cuivlenende uyand.
Valinordan biri olan Varda, gm iyden
yldzlarn yapmn bitirdii srada uyandlar,
ilk grdkleri ey yldzlar olduu iin elfler
hep her eyden ok Varday sevmitir, ilk elflere Eldar denirdi, ancak daha sonra bu isim
591

ORTA DNYA

sadece Valar ile Melkor arasndaki savata

Orta Dnyann byk ksm yok olunca bat
yolculuunu yapm olanlar iin kullanld;
gitmemi olanlara ise Avari ya da Gnlsz
ler dendi. Balangta Eldar'n akraba so
yu vard; Vanyar yani Gzel Elfler, Auleden
(Valardan biri) ok ey renen Noldor yani
Derin Elfler ve Teleri, yani Enarka Elfleri.
insanlar Orta Dnyann dousunda, ilk
gne doarken uyand. Birok isimle bilinir
lerdi: Hildor, Takipiler, ikinci Halk, Yabanc
lar, Gnein ocuklar. Vallnora hi gitme
mi olan ama kendilerinden bilge ve gzel
olan Karanlk Elflerin yolda oldular. Batya,
Beleriandn imdi kayp topraklarna seya
hat eden insanlara oradaki elfler dostluk
gsterdi ve bunlar Edain ya da daha sonra
Dnedaln, Bat insanlar olarak tanndlar. Ar
tk Morgoth adyla bilinen Melkora kar Valkarn saflarnda savaan tek insan grubu
onlard. Valar dl olarak onlar in ELENNA
adl, Orta Dnya ile Valinorun ortasnda bu
lunan bir ada yaratt. Elenna yok olunca, Dnedainin Orta Dnyadaki balca yerleim
merkezleri Arnor ve Gondor oldu; hsmlar
da Dalee, ANDUN Vadilerine ve Rohana
yerleti. Baka insan rklar ise Holn, Ayrkvadi, Kuytuorman ve Lriene yerleti. Teleri
ise TOL ERESSEAya yerleti ve bunun bir
sonucu olarak biraz farkl ekilde geliti.
Ccelerin ise Aule tarafndan, Orta
Dnya dalarnn altndaki salonlarda gizli
ce yapld sylenir. Aul, yaratklarn dn
yann zevkini karmas ve kendisinin bece
rilerini renmesi iin sabrszlanyordu. C
celeri ilvatar'a teklif etti, o da kabul etti
ama ancak ilk Doanlardan sonra uyandrlmalar konusunda srar etti ve elflerle ara
larnda anlamazlk kaca kehanetinde
bulundu. Bylece Aulnln yapt yedi cce
atas, uyanmak iin uzaklara gtrld. Au
le ccelerini kuvvetli, dayankl ve boyun e
mez olarak yaratmt. Fiziksel olarak esnek,
uzun mrl ama faniydiler. Elfler uzun sre
ccelerin lnce taa geri dndn d
nmt; ama ccelerin kendileri, Aulenin
onlara duyduu sevglsayesinde Valinor'da
592

zel olarak onlara ayrlm saraylara gide

ceklerini dnrler.
Orta Dnyann tarihi Drt aa ayrla
bilir.
Birinci a, Valar le Melkor ya da Mor
goth arasndaki birok savaa tank olmu
ve hem M orgothun kuzeybatdaki byk
kalesi Angband, hem de Morgothun ze
rinde ykselmesine neden olduu Thangorodrim sradalarn yok eden Byk Muha
rebe ile sona ermiti. Morgoth, Feanorun
yaratt efsanevi mcevheri, Silmarilleri
buraya getirmiti. Elmas kadar berrak ve
adamant kadar kuvvetliydiler; emdikleri
ve depoladklar iin karanlkta bile ldayp
parldadklar sylenirdi. Varda onlar kutsal
hale getirdi ki, onlara dokunan her fani eli ya
da temizlikten uzak eli yaksnlar. Silmarillere dokunmak meum elini yakp ebediyyen
karartt halde, Morgoth onlar kendi elik
tacna yerletirdi. Elflere ve insanlara kar
ii hasetle yanyordu, pek ok kez onlarla
ac savalar yapt. Birounu kendi hizmeti
ne ald, ki aralarnda Valar'n yardmclar
olan Maiardan bazlar da vard. Bunlar, Or
ta Dnyada Balrog diye bilinen Valaraukara ya da ate musibetlerine dntler.
Morgoth, Aulenin en byk hizmetkrn da
batan kard; bu hizmetkr Sauron adyla
anlmaya baland ve daha sonra Mordorda
yaad. Melkor sonunda Angband nlerinde
yenilgiye urad ve Gece Kapsndan Zamand Boluka, Dnyann Duvarlar'nn
tesine atld. Ve kuzeydeki Beleriand lkesi
ebediyyen deniz tarafndan yutuldu, geriye
sadece Lindon kald.
ikinci a M orgothun malup olm a
sndan sonra balad. O sralar birok elf
Orta Dnya'y terk etti ve Dnedain, Elennada byk Nmenor krallklarn kurdu.
Kudret Yzkleri de ikinci ada yaratld.
Sauron, Hkmeden Yzkten yararlanarak,
yava yava Orta Dnya zerindeki kontro
ln arttrd, elflerle ccelere sava at,
topraklarn yakt ykt, kleletlreblldii her
kesi kleletirdi. Nmenor insanlarnn bir
ksm ona kar savat ve sonunda onu re

ORTA DNYA

hin alarak kendi adalarna gtrdler. Sauron, zahmetsizce onlar da yoldan kard.
Valara srtlarn dnmelerini salad gibi,
Morgotha tapnma ve insan kurban etmeyi
de balatt. Valar fke inde Nmenr'u yok
etti ve yalnzca Sauron'un yoldan karama
d sadklar hayatta kald. Srgndeki kral
lklar Gondor ve Arnoru kurmak in Orta
Dnyaya geri dndler, palantiri ya da Grme-talar le Ak Aa Nimrothun bir fidesini de beraberlerinde getirdiler. imdi Gond or'd a , M inas T irith te b y m e kte olan
aa, o soydan gelir, insanlar ve elfler, Son
ittifakta Saurona kar kuvvetlerini birletir
di ve nihayet onu byk DAGORLAD muha
rebesinde yendiler. Bu m uharebe, ikinci
a da sona erdirdi. Ama Sauron malup
olsa ve Hkmeden Yzk, Nmenor kral
isildur tarafndan gtrlse bile, her ikisi de
bir sonraki ada Orta Dnya'nn bana
bela olmak iin geri dneceklerdi.
Sauronun Orta Dnyay kontrol altna
alma yolundaki son abas, nc aa
dam gasn vurur. Sauron yaklak 1000
nc a da o rta ya kt, K u ytu o rmanda, sonra da Mordor'da gizlice ktidar
n ina etmeye koyuldu. Bu dnem boyunca
en byk hizmetkrlar, Kudret Yzklerinin
verdii gle yoldan karlm ve imdi ta
mamen, Tek Yzk diye de bilinen Hkme
den Yzkn kleleri olmu Nazgl yani
Yzktayflaryd. FERAH AYIRLAR Muharebeslnden beri kayp olan ve tekrar ancak
tesadfen bulunan Hkmeden Yzk ara
may yeniden balatmann yan sra, Sauron
askeri gcn de ina etmeye koyuldu ve
Mordorda orklar, troller ve insanlardan olu
an muazzam ordular kurdu.
Kar tarafn banda se, bycler ve
Eldardan oluan, nceleri Sarumann ba
kanlk ettii Beyaz Divan vard. Daha sonra
Saruman da yoldan kt ve Sauron'un mt
tefiki oldu; Dlvan'n bana da, Gri Gandalf
adl esrarengiz byc geti. Sauron'a kar
kmak iin ikili bir strateji saptand: Sa
uronun kuvvetlerinin tehdidi altnda olan
topraklar savunmak ve ayn zamanda Y

zk, balangta yapld yer olan Orodruindeki Kyamet atlaklarna geri gtre
rek yok etmek.
Saurona kar askeri seferberliin ba
lca aamalar, Sauronun dier tarafa ge
tikten sonra mstahkem mevkii olan NAN
CURUNR Kalesinin tarafszlatrlmasyla
balad. Bunu, Rohann baaryla savunul
mas ve PELENNOR AYIRLARI muharebe
si srasnda Minas Tirith igalinin kaldrlmas
izledi. Minas Tirith, artk Gondor ve Rohan
birleik kuvvetlerine verilen adla Bat Ordusunun Mordor zerine koordine saldrsnn
merkezi haline geldi. CRTH GORGOR ge
idinin tesinde Muharebe balarken, Hk
meden Yzk nihayet Kyamet atlaklarna
atld ve Sauron'un gc krld. Kuzeyde,
Dale insanlar le Yalnz D a n cceleri
ayakland, onlara saldrmaya gelen ork or
dularn yenilgiye uratt ve Shire, Sarumann orada bir dehet saltanat kurma a
balarndan kurtuldu.
Bu an en nemli kiisi, istarilerden
ya da nc a srasnda Orta Dnyay
savunmaya yardmc olmak iin batdan ge
len byclerden biri olan Gandalftr. eit
li adlar vard, gerek kkeni de hl belir
sizdir. Dediine gre, genliinde ad Olrinmi. Maiadan biri ayn ad tar ve ikisi
nin tek ve ayn kii olduklar konusunda sk
sk speklasyon yaplmtr.
nc a, Sauron'un yenilgisiyle ve
Y z k tam o la n la rn GR LM ANLAR'dan yola kmasyla sona erdi. Artk
Hem Gondor hem de Rohan, Birleik Krallk
larn ilk hkmdar olan Elessar tarafndan
ynetiliyordu. Drdnc a balad ve Y
zk Savann kahramanlarnn ve elflerin
ou batya doru denizi amak zere yola
ktndan, Orta Dnya arlkl olarak bir
insanlar lkesi haline geldi.
Hemen hemen herkes tarafndan birinci
ya da ikinci dil olarak konuulan Orta Dnya
Ortak D ilinin ad VVestrondur. Aslnda bu
Edain'in diliydi ve onlar tarafndan Nmenora getirilmiti. Oradan, PELARGR liman
na seyahat etti ve kimi elf szckleriyle zen
593

ORTA DNYA

ginleerek yava yava, Gondor ve Arnor

krallklar vastasyla, Orta Dnyaya yayld.
Dilin en saf ekline Gondorda rastlanr.
Dnedainin kuzeydeki hsmlar, bu dilin
baz biimlerini konuur ama Rohann Rohirrimlerinin kendi dilleri vardr. Sadece beyleri
akc bir VVestron bilgisine sahiptir ve hem on
lar, hem de Gondor halk bu dili konuur.
Dunlandn Dunlendingleri (Garpell halk
da denir) ve Druadan Orm annn Vahi
Adamlarnn kendi dilleri vardr, bu dilin de
Ortak Dille hi ilgisi yoktur. Shire hobbitleri
de kendilerine zg, daha bir konuma dili
nitelikli olan VVestronu konuur, ancak arala
rnda daha okumu olanlar, resmi dili kullanr.
Baz troller de VVestron konuur; barbarca bi
imde olsa bile, baz orklar da. iki trn dier
yeleri, Mordorda Sauron tarafndan icat
edilmi bir dil olan Kara Lisan konuur.
Fangornun entlerinin de, ccelerin de
kendi dilleri vardr - bu dillerin ikisi de baka
halklarnkine benzemez. Cceler kendi arala
rnda sadece kendi dillerini konuur ve ge
milerinin deerli bir yadigr olarak bu dili
aziz tutarlar. Ccelerin bakalarnca bilinen
adlar, VVestron biimleridir; cceler, hayli sr
saklayan karakterlerine uygun olarak, hakiki
isimlerini baka halklara aklamazlar.
Yksek Elfler Ouenya dili konuur ama
Teleri, Tol Eresseada kaldklar uzun sre
boyunca dilin biraz farkl bir biimini gelitir
m itir. Ouenya im di daha ok trensel
amalarla kullanlr, gnlk kullanmda ise ye
rini daha ok, Beleriandn bat kylarnda ya
am Gri Elflerin lisan olan Sindarin almtr.
Sindarin, Orta Dnyann tm elfleri tarafn
dan yava yava benimsenmitir. Elflerle
yaptklar ticaret yznden, kimi insanlar da
vaktiyle Sindarin, hatta Ouenya konuurmu,
ama bu bilgi byk lde yitirilmitir.
Orta Dnya, yazl metinlerin, her ikisi
de Elf kkenli olan iki form unu kullanr.
Tengvvar ya da Tiw frayla ya da kalemle
yazlr ve yazlarn biim i karemsidir: In ,.
Bunu aslnda Noldor elfleri gelitirmiti ama
Orta Dnyada kullanlan biim, geliiminin
sadece ikinci aamasn temsil eder. Orta
594

Dnyaya, srgn Nmenrlular tarafndan

getirilmi ve VVestronunkiyle ayn iletiim
izgilerinde yaylmtr, ikinci alfabe ise rnik Certar ya da Cirth alfabesidir, aslnda
metal ya da taa kaznrm, bu yzden de
al bir biimi vardr: P . ilk olarak Belerianddaki elfler tarafndan gelitirilmiti, daha
basit bir versiyonu Orta Dnyann her taraf
na yayld ve insanlar, cceler, hatta orklar
tarafndan benimsendi. Bu basit versiyon
Dale ve Rohanda halen kullanlr. Daha girift
bir versiyonu ise, gene Belerlandda, Daeron adl bir saz airi ve Irfanyazar tarafn
dan gelitirilmitir; Daeron Alfabesi olarak
bilinir ve hem EREGONda hem de MORAnn cceleri tarafndan benimsenmitir.
Burada Angerthas Moria ya da M oriann
Uzun Rn-sralar olarak bilinir. Cceler ken
di konutuklar dilin transkripsiyonu iin,
Cirthin bir eklini kullanrlar.
Elflerle insanlarn farkl takvimleri vardr.
Elfler alt ve on kilik birimlerle hesaplamay
tercih eder. Gn ya da re, gnbatmndan
gnbatmna, 52,596 gn de bir yen'e eittir insanlarn kulland sistemde 144 yl. Gne
yl, alt mevsim zerine dayal bir mevsim
evrimine gre hesaplanr: bahar, yaz, gz,
solma, k, kprdanma. Yaz ve kta 72 gn
vardr; dier mevsimlerde ise 54 gn. Zaman
zaman ayarlamalar yaplr ama, Ayrkvadi
Hesaplar diye bilinen bu takvimin nasl olup
da herhangi bir kesinlikle tutulduuna dair
kesin bir kayt yoktur, insanlar Kral Hesapla
rndan yararlanr: on iki astar ya da aya b
lnm, 365 gnlk bir yl. Tarihsel kaytlar,
ikinci an ilk Ylndan balar. Shire ve
Bree'de de, Shire Hesaplar ad altnda ben
zer bir sistem kullanlr, ancak her alan kendi
gn birinci yl olarak kabul eder.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmarillion, Londra, 1977)

ORTELGA - OSSRAND

ORTELGA, Telthearna Nehrinde, BEKLA

MPARATORLUUnun kuzey snrn i

zen, yaklak yirmi be mil uzunluunda bir
adadr.
Ortelgann byk ksm sk bir cengelle
kapldr; tek yerleim, adann dou ucunda
bulunan ve ad gene Ortelga olan kk
mstahkem ehirdir. Adann ormanlar, ara
larnda maymunlar, gbekli domuzlar ve e
itli baka kk memelilerin de bulunduu
zengin ve eitli bir hayvan varlna barnaklk eder. Baharda kynat kuu, kuzey g
nde aday ziyaret eder. Altn sorgucu,
mor gs ve altnla bezenmi kuyruk tyle
riyle arpc gzellikte olan kyn a fn yazn
habercisi olduuna inanlr, bu yzden de
ada sakinleri, baka yerlerde tyleri iin
yksek fiya t verilse de, kuu ldrm eyi
uursuz sayar.
Ortelga ehri ksmen doal, ksmen in
san elinden kma olan ve kydan kyya
uzanan karmak bir istihkm sistemiyle sa
vunulur. Sivri ulu kazk dizileri, aa srala
ryla birleir, sk cengelin paralar da doal
engel salar. Kimi yerlere zehirli dikenli bit
kiler dikilmitir. Bir noktada bir batakln
azna set ekilip, s bir gl oluturulmu
tur; bataklk, karada yakalanp oalsnlar
diye buraya braklan timsahlarla doludur.
Bu savunma hattnn gerisinde, burann ba
kmyla grevli kiiler dndakilerin asla gir
medii, yaklak seksen yarda geniliinde
bir toprak eridi olan l kuak uzanr. Ku
ak, tuzaklarla doludur: ular sivri ktkle
rin ya da ylan yuvalarnn bulunduu ukur
lar, yukardaki aalara yaplm platform
lardan oklarn yaaca, etraf kapal yerlere
giden patikalar.
Ortelga, Bekla imparatorluunun ilkel
bir ileri karakolu olsa bile, adallar, vaktiyle
bir kere olduu gibi imdi de koca impara
torluu ynetiyorlar. Byk BEKLA ehrini
ina eden ve btn lkede ticaret yapanlar,
Ortelgallardr. O gnlerde btn imparator
luk, Ortelgann Shardik kltnn takipisiy
di (Shardik, Tanrnn vcut bulmu kudretini
temsil ettiine inanlan kocaman bir aydr).

O sralar Ortelga, Lord Shardike ballklar

n gstermek iin imparatorlukun her ke
sinden seyyahlarn geldii bir hac mahalliy
di. Adaya, nehrin kar tarafnda halen ayak
ta duran ve ki-Yanl Kayalar diye bilinen
antn iaret ettii, imdi suyun altnda kal
m olan bir geitle ulalrd.
(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

OSGLATH ya da YILDIZLARIN HSARI,

GONDORun ilk baehridir. MNAS MORGL ile MNAS TRTH arasnda, ULU NEHRin iki yannda ina edilmitir.
3320 ikinci a daki kuruluundan
1640 nc aa kadar grkemli ve ok
kalabalk bir ehir olan Osgiliath, drt palantir
ya da Grme-tandan en nemlisinin de bu
lunduu yerdi; palantirin iinde muhafaza
edildii Yldz Kubbesi yerle bir edilince Ta,
Ulu Nehirin sularnda ebediyen kayboldu.
Osgiliath neredeyse hi tahkim edilme
miti ve ehrin byk ksm, Gondoru pa
rampara eden ve Akraba Kavgas denen
byk i savata yanp ykld. Harabeye
dnmeye brakld ve 1640ta, ki nfusun o
u byk Musibet srasnda lmt, ba
ehir Minas Tirithteki imdiki yerine tand.
MORDOR glerinin eline gese de, kolay
lkla geriye alnd ve yeni baehrin savun
masnda askeri bir ileri karakol olarak kulla
nld. 3018de byk ksm harabe haline
gelmi kadim binalar, Mordorlu Sauronun
eline geti. Ne var ki bir yl sonra, Minas Ti
ritti igalinin krlmasnn ardndan, geri aln
d. ehrin bu tarihten sonra yeniden ina
edildii yolunda bir kayt yoktur.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolki
en, The Silmarillion, Londra, 1977)

OSSRAND, bkz. LNDON.

595

OSSKIL - OTRANTO ATOSU

OSSKL, YERDENZin kuzeyinde byk,

dalk bir adadr. Dalara doru ykselen

ve hibir zellii olmayan uzun bozkrlarn
yer ald i taraflar kasvetlidir. Osskil yln
byk blmnde kuzeyden gelen dondu
rucu rzgrlar ve yksek bozkrlardan gelen
kar yntlarna aktr.
Yerdenizin geri kalan taraflarnda Osskilin biraz tekinsiz bir nam vardr. Her eyi,
takmadalardaki dier adalarnklnden farkl
dr. Adalarn baka her yerinde sihirbazlarla
bycler ynetme eilimindedir, oysa bu
rada ynetmezler. Yerdeniz halklarnn o
unun aksine Osskilliler Hard dilini deil,
kendilerine zg bir leheyi konuur. Yerdenlzin ou yerinde para birimi olarak fildii
paralar kullanld halde, Osskll'de altn
paralar kullanlr. Hatta altn, PENDOR ej
derhalar gibi bu kuzeylilerin gznde de
ok deerlidir; ancak her ikisinde de altn
sevgisi uyuma yol amaz. Adalarn oun
da ticari gemilere mrettebat ortaktr ve se
ferlerin krlarn paylarlar. Osskilde nce
gemilerin mrettebat kleler, topraa bal
kyller ve zgr adamlardan oluur, so
nunculara altn cinsinden deme yaplr.
Osskilliler fiziki olarak bile baka blgelerin
halkna benzemez; soluk tenli, dz siyah
saldrlar, oysa Yerdenlzln neredeyse b
tn dier sakinleri bakr rengidir.
Balca ticaret liman, alak dou ky
snda bulunan Neshumdur. Kasaba gridir,
aasz tepeler arasna sinmitir; liman,
manzarann kasvetini daha da arttran uzun
ta dalgakranlar arasndadr. Gemilerin b
tn ykleme ve boaltma ileri, Neshum De
nizciler Loncasna aittir.
Adann ynetimi hakknda pek az ey
b ilin ir ama Keksemt Bataklklar ile Neshumun tarafndaki Os Dalar arasnda
kalan blgeyi yneten hkmdar, Terrenon
Saraynda oturur. Saray, bir tepenin yk
seklerine oturtulmu bir kaledir. Merkezdeki
bir kule, onu evreleyen avlularn arasndan
sivri bir di gibi ykselir. Sarayn i zengin
dir, duvarlarna kaliteli goblenler asl, biribirlni izleyen kavisli ok sayda mermer sa
596

londan oluur. Kulenin derinliklerinde, kale

ye adn veren Terrenon bulunur: binann
merkezi temelta Terrenon, bir zindanda
bulunan kaba bir tatr. Fiziki olarak, onu
evresindeki dier talardan ayran pek az
ey vardr ama Terrenon, iinde hapsedil
mi g nedeniyle muazzam bir aura yayar.
Zindan souk ve nemlidir, ktlk duygusu
neredeyse elle tutulur gibidir. Tan, Yerde
niz adalarnn Segoy tarafndan derinlikler
den arlndan ok nce yaplm oldu
u sylenir; dnya yaratldnda yaratlm
tr, dnyann sonuna kadar da varln sr
drecektir. Eer sihirli gc olan biri elini
onun zerine koyarsa, tan kendi sesiyle
onun sorularn cevaplandraca sylenir.
Ne var ki, tan gcn pek az kii denetimi
altnda tutabilir ve sahipleri bile onun etki
sinden korkar, iind e muhafaza e d ild i i
zindann kaps, balama byleriyle korun
mutur ve kadim irfana vkf olmayanlar ta
rafndan alamaz. Birok Yerdeniz sihirba
z, gc kendilerininkinden daha fazla olan
ve ona kar gelenlere yaratklarn gnderebilen bu taa hizmet etmek in asalarn
bir kenara atmtr. Tan yaratklar kor
kun, kanatl eyler, insanlar ya da ejderha
lardan ok nceki alara alt yanllkla ya
plm gibi canavarlar, sadece Terrenon'un
ktcl hafzasnda var olan ve kefedilme
mi halde braklmalarnda isabet olacak
yaratklardr.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968)

OTRANTO ATOSU, talyada, Pugllada,

kocaman ve karmak bir ortaa istihkm

dr; ayn adl ehrin yaknlarndadr. Burada
pek ok artc doast fenomen meyda
na gelmitir; gerek boyutundan yz kere
daha byk, sk kara tylerle rtlm, de
vasa bir mifer hayaleti de bunlara dahildir.
Sahibinin atalarnn portreleri, varlklaryla
ato sakinlerinin davranlarn onaylam a
mak iin hayata dnmlerdir. Bazen, daha

OUIDAH

OTRANTO ATOSUnun batdan grn.

yukardaki koridorlarda, besbelli ki hznl

dekoru pekitirme niyetiyle, devlerin beden
leri cisimlenir.
atoya gelen kadn ziyaretilerin, mu
azzam istihkmlarn altnda dne bkle gi
den girift dehlizler labirentinde evlilik d ni
yetlerle kovaland grlmtr. En iyi ka
yolu, dorudan doruya yaknlardaki
Aziz Nikola Kilisesine giden gizli bir geittir.
(Horace W alpole, The Castle o f Otranto,
Londra, 1765)

OUDAH, Afrikadaki Dahomey Krallfnda,

vaktiyle insanlarn kurban edilmesiyle tan
nan, imdi ise Nijeryann Benin eyaletinin
bir paras olup Marksist ilkelere gre y
netilen bir genel valiliktir. Ouidah ehri, toz
la dolu ve pis olsa da, on dokuzuncu yzyl
balarndan kalma birka ilgin binasyla if
tihar eder. Ayn isimli yerde bulunan G
nahsz Doum Katedrali, al sval ve ha
rap halde bir yapdr. Koridorlardaki demir
stunlarn pas tabakalar paralarken, at
nn mavi rtleri de rmtr. Birisi su
nak masasna kaklm fildiinden Bar Gvercinini alm, Meryem Ana heykeli de
rmcek balam tr. Ulusal ruha uygun
olarak, Hazreti sann doumunu simgele
yen resmin zerinde krmz bir yldz asldr
ve Kutsal Ailenin yzleri de siyahla yeniden
boyanmtr. Gnah karma hcresi, kpkr
mz davullarla doludur. Rue du Monsignor
Steinmetz, katedralden balar, feti rahiple
rinin Pazar Tanrs Aizana kmes hayvan
kurban ettikleri Place du March Zobye

gider; ancak esrarengiz Piton Fetiin asl

ayinleri katedralin karsnda, aalarla
evrili karmakark bir balk kulbeler y
nndan oluan tapnakta kutlanr. St gibi
gkyznde hindi akbabalar szlr, her
atlakta austosbcekleri cr cr ter, mey
ve yarasalar guava aalarnn arasnda
uuur.
Rue Leninede, turistler iki otelden biri
ni tercih edebilir: Windsor ya da Anti-Wind
sor. Ennemi du Soir barnda iki satn alna
bilir ve seyahat rehberleri de (varsa eer),
bugnlerde hkmetin onaylad yaynlar
dan bakasn pek elde bulundurmayan Librairie M oderne'de bulunabilir: La Femme
sovetique, Kim l-Sungun Dnceleri, sos
yalist roman Baobab, Racinein Bajazef i ve
Engelsin btn eserleri. Portekiz Hisarna
ulamak iin (aslnda bu geziyi yapmaya
demez), ziyaretiler iki taksiden birini kira
layabilir: itimat Taksi ya da Bebek itimat.
Mehur Ouidah genel valisi, macera
perest ve kle tccar Francisco Manoel da
Silvann atalarnn evi, taksi parknn batsn
da, balk duvarl bir binalar topluluudur.
Duvarlar, sakinlerinin derisinin rengine bo
yanmtr. Evdeki eski oyun salonu ziyaret
edilebilir; buras genel valinin yaldzl ere
veli resimleriyle, bir bilardo masas, Japon
porseleninden kseler, tkrk hokkalar ve
hasr koltuklarla denmitir. Genel valinin
nl mzik kutusu koleksiyonu, giri salo
nunda tehir edilir. Kertenkelelerin beyaz
mermer mezarlar zerinde gnelendii,
krmz toprak ve plastik ieklerden oluan
baheye bakan yatak odas, sadece ama
rc Ms. Yaya Adelinann izniyle ziyaret edi
lebilir. Ziyaretinin gzn iki nesne eker:
ilki fildii direkleri ve fildii madalyonlar kon
mu baucu tahtas ile Goa usul drt direk
li yatak, kincisi ise ellerini kaldrm dua
eden Assisi'li Aziz Francesconun boyanm
aldan bir heykeli. Duvarda, genel valinin
ansna bir beyaz ylanyast elengi asl
dr; bir rafta da yaldzl bir armh, sararm
bir Ecce Homo ile aile armas olan gm
bir fil sergilenir. Yere yerletirilmi beyaz
597

OUT - OYUN KENT

mermer bir plakada, (Portekizce) unlar ya

zldr:
FRANCISCO MANOEL DA SILVA
1785te Brezilyada dodu
8 Mart 1857de Ouidahda ld
Ziyaretilerin vize almas gerekir ve ge
nellikle aya kadar kalmalarna izin verilir.
(Bruce Chatwin, The Viceroy o f Ouidah,
Londra, 1980)

pin ise tarada kk bir evde yaamakta,

acbakla {lupin) ve iek yetitirmektedir.
Oyuk ine (Hollow Needle), Britan
yann Oyuk (Hollow) olarak bilinen blgesin
deki ine atosu (Needle Castle) ile kart
rlmamaldr; Lupin buray da ziyaret etmitir
ama atonun olaanst bir zellii yoktur.
(Maurice Leblanc, L'Aiguille creuse, Paris,
1909)

OYUNCAK LKES, tekerleme karakterleri

OUT, DAVALAR ADASI'ndan pek uzakta ol

mayan ormanlk bir adadr. Adallarn hepsi

nin itah yerindedir ve yalarn karmak
iin derilerini kesmek gibi tuhaf bir alkan
lklar vardr; bunun onlar daha rahatlatt
ve kabuklar yarlm aalar gibi, daha a
buk bytt sylenir.
Yerel grenek uyarnca, sonunda pat
lama zamanTna (o kadar ok kesildikten
sonra, karn zar ve derisinin, barsaklarn
daha fazla muhafaza edemedii ana) erien
adal, bir patlama ya da byk len su
nar ve btn dostlarla akrabalar bu lene
davet olunur. Sonra lenin sahibi iebildiince ier, sonunda grltl, keskin bir
osuruk, orada hazr bulunan herkese onun
nihayet, memnuniyetle patladn gsterir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l est co n te n u la visita tio n de
l Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

ile klasik oyuncaklarn yaad bir lkedir.

Ziyaretiler burada oyuncak tulalarla yapl
m basit evler ve her tr oyuncak satan k
k oyuncak dkknlar grecek. Oyuncak
lkesinin altnda timsahlarla ve korkutucu,
kll yaratklarla dolu Bc lkesi bulunur.
Oyuncaklarla karakterler arasnda be
lirgin bir ayrm varm gibi grnr. Kk
Ce-e, Tom Tom, kavalcnn olu ve Ana
Kaz; Tombi, Koca Kulak, Topty Kk
Kedi Hanm ile Bay ve Bayan Nuhla arala
rnda kibar bir mesafe brakr.
Ziyaretiler Oyuncak lkesinde ahlak
anlaynn ok sk olduu, geleneklere
bal olan ngiliz ocuk eitimi ilkeleri zeri
ne kurulduu konusunda uyarlr. Kentte,
Bay Araksak adl bir polisle bir teneke as
kerler ordusu devriye gezer. Jle bebekler,
ekerlemeler ve halanm tatllar dndaki
mutfak, yararl ngiliz ev yemeklerinden olu
ur. Oyuncak lkesinin tekerleme karakteri
blm, bu modelden biraz uzaklar.
(Enid Blyton, N oddy Goes to Toyland, Lond
ra, 1929; Babes in Toyland, ynetmenler
Gus Meins ve Charles Rogers, ABD, 1934)

OYUK NE, Etretatda, emekliliinden n

ce emsalsiz bir servet toplam kibar hrsz

Arsne Lupinin gizli saklanma yeri olarak
kulland doal bir maaradr. yotlu hava
sna ramen maara Lupinin hzinesinin
hi bozulmadan durmasn salamtr - ki
sz konusu ynn iinde Mona Usa'nn asl
ve Fransa krallarnn hzinesi de vardr. Lu598

OYUN KENT, talyann Toscana blgesin

dedir. Ziyaretiler, Toscana yollarnda birka
yerde duran bir atl arabay yakalayarak bu
raya eriebilir; ulam bedavadr. Araba, gel
diini yle yumuak ve tatl anlar ve bora
zanlarla bildirir ki, kulaa sivrisinek vzlts gi

OYUN LKES - OZ

bi gelir; mmkn mertebe az grlt karsn

diye, arabann tekerleklerine aput sarlm
tr. Hepsi ayn boy ve renkte, hepsi kier ift
kk beyaz yaz ayakkabs giyen on iki ift
eek tarafndan ekilir. Arabay sren ada
mn boyu eninden azdr, bir tereya topa
kadar tatldr, kolaylkla yourulablllr; pembe
elma gibi bir yz, srekli glen bir az ve
evin hanmna yaranmak steyen bir kedlninki
gibi yumuak, okayc bir sesi vardr. Eek
leri biraz huzursuzlanacak olsa, onlar kulak
larna bir pck kondurarak yattrr.
Oyun Kente afakta varlr. Kent, dn
yadaki baka hibir yere benzemez. Bura
da sadece ocuklar yaar; en by on
drt yan bile doldurmamtr, en k
de sekiz yandan byk deildir. Sokaklar
daki kahkaha ve cmb sesleri, bir aslan
terbiyecisini sar etmeye yeter. Her tarafta
afacan srleri vardr: kimi cicoz oynar, kimi
saklamba, bir ksm bisiklete biner, baka
lar da sallanan oyuncak atlaryla drt nala
gider. Bazlar krebe oynar, kimisi palyao
giysileriyle komik numaralar yaparken, di
erleri takla atar ya da ellerinin stnde y
rr; birka tanesi de, tyl miferleri ve te
neke kllaryla asker klna girmitir. Kah
kaha, lklar, arklar, el rpmalar bir ara
ya gelerek bir hengme koparr. Her mey
danda bir Punch ve Judy gsterisi vardr,
her duvara Yaasn oyuncaklar, kahrolsun
okul yazlmtr. Ziyaretiler Oyun Kentin
hibir yerinde tek bir okul, retmen ya da
kitap bulamayacaktr. ocuklarn Perem
beleri ve Pazarlar okula gitmemesi karar al
tna alnmtr; bu yzden de her Oyun Kent
haftasnda alt Perembe ve bir Pazar var
dr. Tatil 1 Ocakta balar, 31 Aralkta sona
erer.
Oyun Kentin tek elverisiz yan, bura
da yaayan ocuklarn be ay sonra ee
e dnmesi ve sonra da, arabay sren
kk adam tarafndan iyi bir krla satl
masdr.
(Carlo Collodi, Le avventure di Pinocchio,
Floransa, 1883)

OYUN LKES, kk nesnelerin daha b

yk algland, kk insanlarn yaad
bir peri lkesidir. Karanfillerin tepesi aatr;
yamur birikintileri ise yapraklarn gemiler
gibi yzd birer denizdir. Arlar, rm
cekler, sinekler, karncalar ve hanmbcekleri dnda, Oyun lkesinde yeil, siyah,
krmz, altn rengi ya da mavi zrhlara brn
m gzel gzl, kk dnceli yaratklar
yaar. Bazlarnn kanad vardr ama onlar
pek kullanmaz gibidirler ve gnlerini, ya
mur birikintisi denizleri gemileriyle aan sey
yahlar (minimini boyda olmalar gerekir)
gzleyerek geirirler.
Oyun lkesi'ne, gzleri yumup havada
szlerek ulalr. Dn yolculuu da ayn
derecede artcdr, nk kk dnya
ile seyyahn kendi lkesindeki gnlk eyle
rin byk boyutu arasndaki ztlk, onda bir
ok yaratacaktr.

(Robert Louis Stevenson, The Little Land,

A Childs Garden of Verses, Londra, 1885)

OZ, drt kk lkeye blnm, dikdrt

gen biiminde byk bir lkedir; douda Ktrgiller lkesi, batda Krpklar lkesi, g
neyde Kpkler lkesi, kuzeyde de mezgiller lkesi. Bu drt lke byk lde
zerktir ama hepsi Oz hkmdar Prenses
Ozmaya sadakatle baldr. Prenses Ozma,
Ozun tam merkezinde, drt lkenin birleti
i noktada bulunan baehir ZMRT EHRde oturur. Vaktiyle mehur bir ziyareti
nin belirttii gibi, Oz Kansas deildir.
Ozun asl sakinleri, hangi blgeden ge
lirlerse gelsinler, fiziksel olarak birbirlerine
benzer. Ufak tefektirler - boylar gelimi bir
ocuunkini gemez. Normal kyafetlerine,
ban stnde bir ayak kadar ykselen, ke
narlarnda anlar olan yuvarlak apkalar da
dahildir. Kadnlar, ou kez parldayan yldz
larla bezenmi uzun elbiseler, erkekler de
uzun ceketler ve yksek konlu izmeler gi
yer. Farkl blgelerden insanlar arasndaki
esas ayrt edici iaret, klklarn ve lkenin ren599

oz

A IL M A Z
L
..- - I

......................

'Skmalar
..

M
* * ,A' ' / 9H
tth^hr:
///',''
Parat t Yasskaj'a
( (Yeraltnda - Y):

\ (^ o /

'p^/>
^N.

,
% W w SjT
Zamaflu
d* # ^ Jfeata,^

; Km.

Dagf

Balke .

\
ki Kat .
(Kuma Partisi

m f/

vB'l
-

rmcekler

^ *7 )

ito s e s s a s

* * *

,a-

""

Kimbnlu
embe,iler
, Gergin
Stler

j SknSah
Ayar Kenti]

Gi

^Byl Adack

0,11,11

SSSi / i

Dolamballar

Kabait

la
udra
k^^^
X<#V,l|l'

Uekerlemel

/r r t

"2 lnlf

orba Denizi

K Keke

! "

(M oti M anidar) (

Rit Metik
Tan Milleti (Y)

Gne Tepesi Da^t,

? jron

Keretaryc

LKES

Djjtnekoru

Tehlikeli Geit

Dneme Kenti

f/UfakGol^afirSfhn]

6 MEZGLLER J

Kpkleri

Vniv :

V a y la lla r # ;
(Kanca Burunlular);

Pom paakepi

^, ,

cMunkenl

Dr. P ip tO ,

Dro

*Genelem
Niwre t ' >

Aptal Ba
ne Akll
Yoop atosu
*A
pD
!
Bitkiler
Ktr Da l
Ejderler (Y)
Buz Kenti
#
,
Nimmie;
Kitnpky^--x %.noJ|' Vo1*
ayak
Donpzlar# A m e f
.
Mritt **_v 1',;YT
l''
_ laki
\
YlanAdac
\ YunarlananTopraklar ' 3
** K I T I R G L L
Grnmez lke *
Wki
% fr $ e h r i
\
.Batnn
d
V S * * /
/
LKES
/ Dalar
....
(Oyun Sehn^ Kt Cads^ Bataklk *..
y
Sil-GeKy
..* Zendjil* __
U*
.
:
A *
K'V
Pei7ertPCDad^^s
DnAt _<
Haydut Madaras
^
\
;/* Pazartesi
Neyiz Kibz .i
S
Ak Dafllar %
Aac

Kepenk 1
Sise Tepesi
Kenti
/
Tarla
____ly ni
Farelerinin l
lk San Tuflla Y ol'
nd i im
's* 'i v ftP rman [ Oduncunun JCy
v
atosu
Korkuluk'un Fasulye SnjJj
T
W
Gelincik')
fli -'-l I
\
C
t u , / ^ iV
(Ortalama'lar

" neGm

Korkuluk ^DnlMnHe/fi
c Kulesi
Balkobakkojy
ZOMROT EHR
S
A0.1., Y^InnOo,
U9 * S l l l ^ S W
Bilseler Topra,
H e r t'MeynelikV
a r t K ^ iS .?>.
*v*Kp Gl -/
1
Erm^s A,lYuvarlanan
Ay,
Yurrorlonon
*
. j .. i_: -- .
^l|\VSCaur
ayr
. ..
Diksilend / / Yol
>:
VVogglebug Koleji
19
Munajazahane#
Totnholar
Hakikat Sadakati
)*

f r \
Korku ehriJ Postac*
^ ^ Asonson
Bizanti*
W r . J M Vukon-^^^elolesi-'
v tsoeariler< !l
/^ayan Kestkkdjt \
*?JJJ|J(y)
t

E k iro tla r* J

ukurlar (Y)

iV --.r

Karo 7 Teneke

., .

L^Kl St kl nr . .
Korusu /
%

. ^Bosyopp

Tencerem.
Hamurkent
Tanjandeli^i

f*Hoplayan|ar^^
t f Boynuzlular
~S

Zrna
Kenti

Smtaenem

J^'mlamkij
ykii-Gocas

Salmcak$ehri*j

; (Ayr Do
Seyyahlar
^ Balant Buray
Aac
mzalaiyin
;
Tekboynuzcular
KristaM
ehri
Tpr Kenti
:
Uslu ocuklar
Kristal Da
Hlebad

i P
Dnjen
Akalar

TBykZirnei

.* Da

+ +

Yeil Da

r ^ \
;

Glc

Byk Zirne Da

4% \
:

-<

* Gunfy v, -

<W ?a9t ciZ*

s &

Ha,;u< ^

& *r

J ty ,

...... . Dolayl

V * Korusu

SiBANYA

K P K L E R LKES

Karar Nehri

% p f K" a * ,

<^Cv>
v a Porselen
r

Dad'

.
Gorbann
Bahesi (Y)

Manzara Merhaba

T I

Giriler

Byk elale
- mzii uag *.

S***

* Glindann Saray'

o m

Ol k e

\\N
V " :1

t .c ?

.. -in #/

600

oz

ginin de uyduu cilt renkleridir. Ktrgiller lkesi'nde hkim renk mavidir; imenler, aa
lar ve evler hep mavidir, halk da mavi giysiler
giyer. Krpklar lkesinde hkim renk sar,
Kpkler lkesinde krmz, mezgiller l
kesinde ise mordur. Zmrt ehirin, ortasna
ilenmi yeil bir yldzla temsil edildii Oz
bayranda drt renk de mevcuttur.
Ozun krsal kesimi daha ok zengin
iftlik arazisidir. Tarlalar dzgn bir ekilde
ekilip biilir ve iyi tahl ile sebze hasad verir
ler. Daha uzaklardaki ormanlk ve dalk
alanlarda, TOTANHOLAR LKES lnn
ya da EKKAFA TEPELERnin tuhaf rk
gibi farkl halklar yaar. Kpkler lkesinin
kuzeybatsndaki dalar, ZIPLAYANLAR
LKES ile BOYNUZLULAR LKESnin ye
ralt diyarlarn barndrr. Oz snrlar dahilin
de, TENCERETAVA gibi, kimisi merkezi oto
riteyi tanmayan kk zerk alanlar da var
dr. PORSELEN LKES, TAVANDEL ve
KESKKIT ky halk, Ozmay tamsalar
da, baz nedenlerle kendi topluluklarnda
yaarlar, iki ehre, Ozun savunma yerle
im leri gzyle baklr; VESVESECLER
MERKEZ ve ZIRVA. Hayali korkular nede
niyle daima endielenenler birincisine gn
derilir, kendilerini aka ve sadede gelerek
ifade etmekten aciz olan kiiler de kincisi
ne. Bu iki topluluk da ceza smrgesi deil
dir ve insanlar orada kendileri gibi kiilerle
mutlu bir ekilde yaarlar.
Ozda hastalk, yoksulluk ya da lm
yoktur. Para mevcut deildir ve her tr ml
kiyet, uyruklarna ocuklar gzyle bakan
prensese aittir. Herkese kullanm iin gere
ken her ey verilir. iftilik ok bereketlidir
ve btn nfusu besleyecek kadar tahl ye
titirilir; toplam mahsul, halk arasnda eit
ekilde datlr. Erkek ve kadn terzileri, ku
yumcular ve dier tacirler, isteyen herkese
verilen mallar retirler. Buna karlk, btn
komular tarafndan desteklenirler. Eer
herhangi bir metann eksiklii ekilirse, bun
lar baehrin byk depolarndan temin
edilir. Sz konusu metann fazlas varsa, ye
niden depolanr. Herkes vaktinin yarsn a

lmakla, yarsn oynamakla geirir. Ozda

yle alma koullar vardr ki, ie angarya
deil, zevk ve gurur kayna gzyle baklr.
Kimi blgelerin sk ormanlarnda bazen
garip, hatta tehlikeli yaratklara rastlansa da,
lke barl ve sakindir. Ktrgiller lkesinin
dousundaki bir orman, bir aynn gvdesi
ne, bir kaplann bana sahip bir hayvan olan
kalidah'n urak yeridir. Eskiden kalidahlar,
seyyahlar iin ciddi bir tehlike olutururmu
ama imdi ou ehliletirilmitir. Ancak kalidahlar ne yapaca belli olmayan hayvanlar
dr, onlara gven olmaz. Ktrgiller lkesinin
gneyindeki savaan aalar ve kuzeydou
sundaki insan yiyen bitkiler, yabanclar iin
hl tehdit oluturur. Birisi yaklarken aa
lar eilir, dallarn onun evresine dolar ve
onu frlatp atarlar, insan yiyen bitkiler yol ke
narnda yetiir ve seyyahlar ou kez, mavi
bir fon zerine baka renklerin lts perdahlanma benzeyen yapraklar nedeniyle onla
rn cazibesine kaplr. Yaprak rzgrda salla
nrken, parlak renkler bir grnr, bir kaybo
lur. Merakl seyyah yeterince yaklanca,
yapraklar eilir ve onu sk skya sarar. Islk
almak bitkileri bylyor gibi, nk slk a
lan seyyahlar onlarn saldrsna uramyor.
Neyse ki Ozda hl bulunan az saydaki teh
likeli bitki ve hayvan genellikle uzak blgeler
dedir ve lke sakinleri iin ciddi bir tehlike
oluturmazlar; ancak, ihtiyatsz olanlar iin
seyahat etmeyi sakncal hale getirebilirler.
Ozdaki btn hayvanlar ehli ve dost
canlsdr. rnein, tarla fareleri kendi krali
eleri tarafndan ynetilir ve birka kez Ozma ile arkadalarna yardm etmilerdir. En
kuzeydeki blgeler, eskiden ormanda yaa
yan zgr ama muzr bir tr olan kanatl
maymunlarn evidir. Muzrlklar mahvolma
larna yol amtr; kuzeyde yakut bir saray
da yaayan prenses ve byc Gayelettei
kzdrmlar, o da sinirlenerek onlar zgr
lklerinden yoksun klm, kanatlarn bala
m. Gayelette bir de by yaparak onlar
imdi Prenses Ozmann elinde bulunan bir
sihirli bala sahip olan herkesin dileini
yerine getirmek zorunda brakm.
601

oz
Suecenin Saray
(Denizaltnda)

Yokyen Ada

sa Poso

^ 3 / Bala Adas

<&

Bala Adas

M flSl

S ''

stiridye ehri

Sekiden Ada

Kkreme Adas ^jm(fyns^z Adas $

^VDaryol Adas
u
Q

I)Simsek Gl
*
^ KuRari

Tekerlenen-Hcreleler
Adas
Ajk Saray

Y A P I MA Z
OKYANUS

P DirsekAdas
lir Zirve
Kumulcular
EV L K E S

Dikendoruk Adas

I Ty Tarlas /*

Gl Krall

\>

Deniz
Orman
kQ '

Ucubeler Adac/f

^^Gokgriilts Da

i-,Semender Adas
^
(La/ulke)

batana Adas
Byiikiiik Nehri

fty t

A Volkan Adas

jos ir
. ^fs

Riedo'nun

(^Yukar Da

Koregos

Denizyolu

NO.M E K R A L I ' N I N
DOM NY ONL ARI
(Yeraltnda)
^
Kau(uk lkesi

M F .N A N K P U .

Engin ehir

^Giljad -C

t5

\ %

Pari Kunduzlar*/

js i

: m A 'i

............
* cA*'pLl* *

i- v f- V ^

% aisi
m r

.s*!-" N

CsJuhMdtrJ
V % r Vadisi /
\-riw t\ .,
.... * , .... /,

imgifcroitei /

? . > f A I 1 .#!, & - '* :

;

A i C

/
...

A S I L M A Z L

t / j* l

r,
Vadi Palyaolar m .
Oyuncak
Vadisi L_ ,
.......HavanlarBonbonlar p M
:
'I m S t /
v" lls
Vadisi, 4 /
r.Noln WV * ? V
SEN L KE
t W
&

) > !!* *

_ Yr

l'a":
ok Fazla
/
Dori............. ;

A$a ehir (Y)^

Ya*

T^ t r " " < rUlm

Simsr

.A - J J .O J

^ Deniz eytan

Kuzey
( Dalan

:
:

Pasl Kle

k,/^

\.

OZ

\ s P * f

O ; Krpsklar * Zmrt: (otrflillfr 2

Uyaar
Maymunlar!
Adas ^

j" : 0w L if / Itei;5 i l f / l
o :
A
; *
S : LK E S :
:

'O R K LAR

LKES

Kupcuklrr lkesi

i ^Mziki

SEBZE

KRALLII (Y)

l'sofc 0^ ,
flOBO

a r

Ejekcnt
Tilkiknu

^^Piram it Du(Y)

^
'

c* _

.$>

Ol k c s i

Burun

- \

nv 5-~

T *A t kntl

.*
/fritler*
Maaras.

GaryoylIar (Y)
ue Ejdercikler (Y)
^

imlke (Y)

/ ,

)c

*. Adan
J Mueil'

R R Z F F .^ ^
...............***
-*
ORMANI *
-

4 ^ / *
-*

QUOK

.*^ksaanlar 1
Yunas

(kt

y1'

1tES' ....: lef

^ g # . / / .0 \ \ ( i
.......
f k^ % w i * , > / y /
v v \.v v
^

/-

y ;-

\ .***
*

^RKuyu Adas

A
^

EVRESNDEK
LKELER
602

Balon Adas

BYL
PORSUKAACI^
ADACII

oz
Ozun ilk alardaki tarihi konusunda
pek az ey bilinir. Uzak bir gemite buras
tek bir lke olarak, Oz ve Ozma adl birbirini
izleyen hkmdarlar tarafndan ynetilirdi. Bir
dizi karmak olayn ardndan lkenin byk
ksm iyi ve kt cadlarn hkimiyeti altna gir
di. Kuzeyde ve gneydeki kt cadlar iyi ca
dlar tarafndan yenilgiye uratld, ama do
uda ve batda ktcl nfuzlarn srdrme
ye devam ettiler, iyi Glinda gneyi ele geir
di, halen de o alanda hkm srmektedir.
Bu dnemde Oza lke dndan ilk ziya
reti geldi; Amerika Birleik Devletlerindeki
bir sirkten, balonu zerine tesadfen O.Z.
harflerini boyam bir baloncu. Bir yanl an
lama sonucu halk onu hkmdar olarak ka
bul etti ve ona byk bir byc gzyle
bakt. Baloncu, Zmrt ehiri ina ettirdi ve
sihir gc el abukluunun pek tesine ge
mese de, orada Oz Bycs olarak hkm
srd. Buna ramen, ok gemeden byk
bir sihirbaz olarak nam sald.
Ozun d dnyadan gelen ikinci ziyaret
isi belki daha da nemlidir. Dorothy Gale
adnda Kansasl bir kz -uan mavikulara
imrenmesiyle ve gkkuaklarna kar mete
orolojik olmayan bir ilgi duymasyla tannrd
ve kpei Toto, iddetli bir hortum tarafn
dan, Dorothy'nin eviyle birlikte srklenmiti.
Ev, Ktrgiller lkesinin dousuna geldi; Dounun Kt Cadsnn stne konup onu l
drd. Dorothy sonra mehur Sar Tula
Yoldan geerek Zmrt ehire seyahat etti,
derken Krpklar lkesine geldi ve Dou
Cadsnn kz kardei olan Batnn Kt Cadsn, birka arkadann yardmyla yenmeyi
baard. Onunla bu yolculua kanlar Ozda
nemli insanlar haline geldiler. Bir tanesi, so
nunda cesaretini toplayp Hayvanlar Kral
olan korkak bir asland. Dieri, Teneke Odun
cu, aslnda bir Ktrgildi ama (Dou Cads ta
rafndan baltasna by yapldktan sonra)
kendini yle sk keserdi ki kollaryla bacakla
rnn yerine teker teker suni olanlarn takmak
zorunda kalm ve sonuta btn vcudu te
neke olmutu. Hayatnn sonraki yllarnda
Oduncu, Krpklarn imparatoru oldu, hl

da o lkedeki grkemli bir sarayda yaar.

ne kavutuktan sonra kendini teneke kapla
ma yaptrd, imdi dzenli olarak cilalanp te
mizlenir. Dorothynin nc mttefiki, tek i
kyeti beyni olmadn sanmasndan ibaret
olan bir korkuluktu; Dorothy ile yapt yolcu
luk, ona beyni olduunu kantlama frsat ver
di. Bat Cadsnn yenilgiye uramasnn ar
dndan Dorothy Kansasa dnmeye karar
verdi, Byc de onunla dnmeye raz oldu.
Ne yazk ki, Bycnn balonu Dorothyyi al
madan srklenip gidince mecburen ayrld
lar ve o da Dou Cadsndan alnm bir ift
sihirli ayakkabdan yararlanmak zorunda kal
d. Ancak Dorothy birka kez geri dnd ve
sonunda onu Oz Prensesi yaptlar; Byc
de MANGABULAR LKESnde Dorothyyle
karlatktan sonra geri dnd, o gn bugn
de Ozda kalmtr.
Bycnn yokluu srasnda, Zmrt
ehiri Korkuluk ynetti, iyi ynetmie benzi
yor ama gene de, ehri hedef alan bir ordu
ya liderlik eden Jinjur adl asi bir kz tarafn
dan devrildi. Kz bu isyana iten, en ok
Ozun mcevherlerine sahip olma arzusuydu. Karmak bir olay dizisinin ardndan
Jinjur da iyi Glinda tarafndan devrildi, isyan
srasnda, kzlar rg ileriyle silahlanm
olarak Zmrt ehire saldrdlarsa da, tek
damla kan dklmedi. Jinjurun nderlik etti
i isyan, Ozun kendisindeki son ayaklan
madr. Onun devrilmesinden sonra, Ozun
resmi hkmdar bulundu: Mombi adl bir
cad tarafndan ocukken evinden alnp o
lan ocua dntrlm olan Prenses
Ozma. Prenses Ozma, Glinda tarafndan
normal biimine geri dndrld, o gn bu
gn de Ozu o ynetmektedir.
Ozda sihir resmen yasaktr ve ancak
bir ruhsatla uygulanabilir. Sihir yasa, esas
olarak, gem iin kt cadlarnn yeniden
glerini kazanmalarna engel olmak iin
konmutu, ama kazalar nlemek gibi bir
avantaj da vardr. Son sihir uygulayclarn
dan biri, birini istemeden mermer bir heyke
le dntrdnde, bu durum mthi bir
amataya yol amt. Adam tekrar insan
603

oz
ekline dndrmek, zel terkipleri bulmaya
ynelik zahmetli bir aray gerektirdi. Ayn
sihirbaz, Ozda sihirle can verilen son iki ya
rat da yaratt: narin bir cam kedi ile, Kr
pnt diye bilinen Krkyama Kz. imdi me
hur olan birka yaratk da eski gnlerde bu
ekilde yaratlmt. rnein Ozmann ken
disi, henz bir erkek ocukken, Bkatfna
can verdi. Bkat, tahtadan yaplm olsa
da, kouda normal her at geerdi ve onu ta
nyan herkesten byk sevgi ve sayg gr
mt. Tahta bacaklarnn anmasn nle
mek iin, altn ember geirilmitir. Tip -o
zamanki adyla Ozma- Bkatfna can ver
meden nce, tahta paralar ve balkabandan, daha ok cad Mombiyi korkutacak bir
aldatmaca olarak, bir adam yapmt. Tim
Kabakkafa, zerine sihirli toz serpilince can
land, bugn de Krpklar lkesinde, ba
ehrin snrnn hemen dnda yaar. Tim
Kabakkafa lemez ama balkaba kafalar
nn dme eilimi vardr. Dtkleri zaman
onun zel mezarlna gmlrler ve Ozma
ona kabaktan yeni bir kafa oyar.
Ozdaki balca eitim kurumu, VVogglebug Koleji diye de bilinen Kraliyet Atletik Kolejidir. Okula, kurucusu Profesr H.M. VVogglebug, T.E.nin ad verilmitir T.E., tamamen
eitilmi anlamna gelir ve VVogglebug'n bir
ky okulunda Profesr Nowitallu dinleyerek
geirdii gnlere gnderme yapar. H.M. k
saltmas ise Hayli Muazzam anlamna gelir
ve profesrn hayatndaki nemli bir olaya
gnderme yapar. Profesr Novvitall tarafndan
yakalanan VVogglebug, rencilerin eitilmesi
iin bir perdede hayli muazzamlatrlm ve
okuldan bir Hayli Muazzam Grn'te ka
mt. O gnden beri hep ayn byklkte kal
mtr, en azndan ortalama insan boyundadr.
Kahverengidir, n tarafnda srasyla ak kah
verengi ve beyaz izgiler vardr. Gvdesinin
byk ksm giysileriyle kapldr: sar astarl, la
civert bir frak ve ak kahverengi pel golf
pantolon, ipek bir silindir apka takmay al
kanlk haline getirmitir. Profesr VVoggle
bug'n balatt eitim sistemi, dnyadaki
baka hibir sisteme .benzemez. renciler
604

gnlerini atletik faaliyetlerle geirir ve szn

normal anlamyla almazlar. Byc tarafn
dan yaplm Okul Haplar alarak ren"irler.
istirahate ekilirken alnan bir cebir hap, drt
saatlik almaya edeerdir; corafya hapla
ryla dier haplar da belirli aralklarla alnr.
Bunun bir sonucu olarak renciler byk bir
sratle renir ve btn belli bal konulara
aina hale gelirler. Haplar aslnda eker kapl
dr, drajedir, yutulmalar kolaydr ve kularla
dier hayvanlarn da bu ekilde eitilebilecei anlalmaktadr.
Oza girmek hibir zaman kolay olma
mtr. lke her yandan lle evrilidir ve ku
ma adm atan herkes annda toza dnr.
Eskiden ln zerinden umak mmknd,
Dorothy ile Byc de ilk seyahatlerinde bir
likte bu yolla gelmilerdi. Bir baka ziyareti,
dost olmasa da, Ozu istila etmek iin kumla
rn altndan tnel kazan NOME LKES kra
lyd. Bunun bir sonucu olarak Ozma, lkesi
nin grnmez hale gelmesi ve d dnyayla
btn iletiimin kesilmesi gerektiine karar
verdi. Ozmann talebi zerine, iyi Glinda,
Oz'a birka by yapt. imdi lke artk ha
vadan grnmez haldedir ve lden geen
herhangi bir seyyahn lkenin ne ynde ol
duunu tahmin etmesi imknszdr.
Oz grnr haldeyken bile, lkeden ay
rlmak zor iti. Dorothy farkl vesilelerle, eitli
sihirli nesneler kullanarak lkeyi terk etti; Do
u Cadsnn ayakkablar ya da Nome kra
lndan alnm kemer gibi. Her iki seferinde
de, Kansasa varr varmaz nesneler kaybol
du, nk burada gleri yoktu. Ozma da,
Glinda da sihirden yararlanarak birini Oza
getirebilirler, ama bu sk sk yaplmaz.
(L. Frank Baum, The Wonderful Wizard of Oz,
Chicago, 1900; L. Frank Baum, The Marvelo
us Land of Oz, Chicago, 1904; L. Frank Ba
um, Ozma of Oz, Chicago, 1907; L. Frank
Baum, Dorothy and the Wizard in Oz, Chica
go, 1908; L. Frank Baum, The Road to Oz,
Chicago, 1909; L. Frank Baum, The Emerald
City o f Oz, Chicago, 1910; L. Frank Baum,
The Patchwork Girl o f Oz, Chicago, 1913)

o
LMEYEN LKE, bkz. AMAN.

krparak burann tuhaf atmosferine katk

da bulunur - bunlara cesetlerin mumlar"
denir.

LMEZLER TOPRAI, bkz. PARILDAYAN

L ADAMIN VADS, bkz. TROPK VAD

(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,

Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955)

L BATAKLIKLAR, ORTA DNYAnn

LLERN

OVA LKES.

gneyinde, EMYN MULin dou yannda

ok geni bir bataklk blgedir; DAGORLAD
muharebe ovasnn batsnda, MORDOR ka
plarnn nnde kalr.
l Bataklklar, durgun gllerle batak
lklardan oluan kasvetli bir blgedir, bun
lardan salksz bir koku ykselir. Toprak
genellikle sise brnm haldedir. Ziyaret
iler, gvenilir patika pek az olduu in
batakl gemenin son derece tehlikeli ol
duunu unutmamaldr. Ancak, bataklkla
rn kysndan g eip sonunda D agorlada
giden daha gvenli yollar da mevcuttur.
Bitki rts zayftr - suyun yal yze
yinde kl rengi bir ot biter, ama bunun ve
rmekte olan birka yabani otun dn
da, sadece lm ya da lmekte olan otlar
dan oluan kk toprak paracklar var
dr. Bataklklarda kua rastlanmaz; burann
canllar, ylanlarla solucanlardan ibarettir.
Bataklk gney ucunda yerini bir turba ya
tana brakr.
Bataklklar adlarn, yava yava g e
nileyip sonunda D agorlad O vasndaki
muharebede lm olanlarn mezarlarna
ulamalarndan alrlar. Mezarlara en yakn
olan bataklk alana, imdi l Yzler Gl
denmektedir. Ziyaretiler burada gllerin
derinliklerinde ryen llerin, kimi gzel
kimi irkin yzlerini grebilir. Boucu hava
da, mum na benzer esrarengiz klar

P A T K A L A R I, D U N H AR ROWun stndeki Firienfeld ayrlndan

balayp AK DALARn altndan geerek
GONDORdaki Erech tepesine giden bir dizi
yeralt geididir.
Patikalara, sadece Kap ya da Karanlk
Kap diye bilinen kemerli bir geitten girilir.
Kemerli giriin stndeki esrarengiz oyma
figrler, buraya yaklaan herkesi etkileyen
neredeyse elle tutulur korku hissini arttrr.
Patikalar yllardr, genellikle Uykusuz ller,
Gri Ordu ya da Glge Ordu diye bilinen l
adamlarn ura olmutur. Gri, glgeli e
killer, yayan ya da at srtnda geitlerde ses
sizce hareket ederler ve tek fark edilen hat
lar, parlayan gzleridir.
ORTA DNYA'nn nc a bo
yunca Patikalara ve Dunharrowun yksek
kesimlerine musallat olan Uykusuz ller,
dalarn ilk sakinleriydi. ARNOR ve Gondorun Yksek Kral isildura, Orta Dnyann
varln kknden tehdit eden ktcl Saurona kar byk savata ona yardm ede
ceklerine dair ettikleri yemini tutmadlar, isildur fkeye kaplarak onlara lanet etti, yemin
lerini yerine getirmeye davet edilecekleri
gne kadar rahat huzur bilm eyeceklerini
syledi.
nc a boyunca pek az kii l
lerin Patikalarna girmeye cesaret etti, gi
denler de dnmedi. 2570te ROHAN kral
Bregonun olu Baldor, Patikalardan ge
605

LLER KENT - LLER EHR

meye yemin etti. Yllar sonra, 3019da Pati

kalardan gvenlik iinde gemi pek az se
fer heyetinden biri olan, dorudan isildurun
soyundan gelen ve Yzk Savann en
gl kahramanlarndan Aragornun nc
lk ettii heyet tarafndan kemikleri bulundu.
Aragornun iradesi ve cesareti yle fazlayd
ki, yanndakileri llerin Patikalarndan g
venlik iinde geirmeyi baard, isildurun
vrisi olarak, llerin onu ilk yeminlerini et
tikleri Erech tana kadar izlemelerini sala
d ve onlardan Sauronun m ttefiklerini,
G ondorun en byk liman olan PELARGR denetim altnda tutan korsanlar yen
melerini istedi. Uykusuz ller sonunda bo
zulmu yeminlerini yerine getirdiler ve onca
zaman zerlerinde kalm lanetten kurtuldu
lar. Borlarn deyince, Orta Dnyadan
kayboldular.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955)

LLER KENT, Nijerya allk arazisinde

bir yerdir. Hibir canlnn ller Kentine gir

mesine izin verilmez, bu yzden de ne eh
rin grn ne de geleneklerine ilikin her
hangi bir bilgi mevcuttur. Burann sakinleri
nin ksa sre nce len kiiler olduu, onun
iin de alk ya da susuzluk ekmedikleri,
yataa ya da barnaa ihtiya duymadklar
sylenir.
(Amos Tutuola, The Palm-Wine Drinkard
and His Dead Palm-Wine Tapster in the De
ads'Town, Londra, 1952)

LLER EHR, Suhl Nehri kysndadr,

ARDSTANn eski baehridir. Nehir kuru
duunda ehir terk edilmi ve ARDda yeni
bir baehir ina edilmiti. Eski baehir ise,
hapishane olarak kullanlan bir iki bina dn
da, yzyllar boyu ssz kalmt. ehri Ardistann az sk birka, dini liderinin dnda
606

ok az insan ziyaret etmi ve kimse burasn

tam anlamyla tasvir etmemitir.
Suhl im dilerde yeniden alamaya
balam olsa da, blgenin kuru iklimi saye
sinde ehir olduka iyi korunur. Ev, kilise ve
camilerin hl ayakta durduu dou yakas,
burann eski yerleim blgesidir. ehrin terk
edildii ya da lm uykusuna benzer bir uy
kuya yatt eklinde genel bir izlenim uyan
sa da, bu muhteem ehrin eski gzelliini
hayal etmek pek zor deildir. Bat yakasn
da, adeta ayr bir askeri kent gibi duran,
surlarla evrili hisar yer alr. Hisarn bat ya
n, srtn etrafn evreleyen dalarn yama
cna yaslar ve surlar ile kulesi ylesine de
vasadr ki, kale neredeyse zaptedilem ez
olarak kabul edilir.
ller ehri, bir ksm sadece Ardistann yksek ruhban snf tarafndan bilinen
birok nemli srra sahiptir. rnein baz
hapishane binalarnn meyillendirilebilen ze
minleri vardr, bylece hibir eyden phe
lenmeyen tutuklular, derin yeralt odalarna
der. Yeralt geitleri ve zerleri rtl ka
dim su yollar, hisara g izlice giri imkn
salar. Kalenin batsnda, Maha-Lama Gl
denen blge bulunur. Gl oluturmu olan
kraterin evresi tamamen sarp kayalardan
oluan duvarlarla kuatlmtr. Tepeden g
rlebilen tek ey, bir melek heykelinin st
ksmdr. Bu blge, belki de kadim ktlk
efsaneleri yznden, ehri ziyaret etmi
olan az sayda kiinin de korktuu ve kan
d bir blgedir. Gln eytan tarafndan
yaratld ve eytann da kadim bir MahaLama yksek rahibine, eer ona hakaret et
mi olan herkesi glde boarsa yz yl daha
yaayacan syledii rivayet olunur. Vak
tiyle halk tarafndan ok sevildii halde, Ma
ha-Lama, poplerliini yitirmi. Yzlerce kii
glde boulmu ve gl cesetlerle ylesine
dolmu ki Maha-Lama artk taahhdn ye
rine getirmez hale gelmi ve sonunda ey
tan onu gtrm.
Kraterin zemini yzyllardr kurudur,
duvarlarnn iine garip yaplar gmlm
tr. Duvarlar boyunca aralkl olarak stunlar

LLER EHR

ve kaplar grlebilir; bu kaplar yzden

fazla odas olan muazzam bir yeralt saray
na alr. Kaplarn zerine birka farkl dou
dilinde yazlar yazlmtr; bu kaplar, made
ni bir gne simgesini evirmek suretiyle
alrlar, ieride seyyahlar birok alma
odas, depo ve mesken ile revirler ve me
zarlar bulacaktr.
Belki de kraterin iindeki binalarn en il
ginci, kayann ii oyularak yaplm olan ta
pnaktr. Dairevi duvarlarnn evresinde, ze
minden atnn en st noktasna dek ykse
len, koltuk grevi gren helezoni basamak
lar yer alr. Yumuak bir eimle ykselen bu
tribnn d kenar boyunca, hepsinin iin
de bir mum bulunan yzlerce delikli bir t
rabzan kvrlarak kar. Ziyaretiler, helezo
nun en alt ksmnda tatan basit bir krs

grecek. Burann yle bir akustii vardr ki,

sylenen her sz basamaklarn oluturduu
helezonun en tepesinden duyulabilir. Dier
yeralt binalar gibi bu tapnak da, zemin
dzlemine yatay bir eim yaparak uzanan
pencerelerle aydnlanr. Pencere boluklar
na, cam kadar saydam bir tr mika yerleti
rilmitir.
Ziyaretiler burada, yine kayalarn ii
ne oyulmu iki adet cemma ya da meclis
salonu bulacaktr. Bunlardan biri, Ardistann l hkmdarlarnn mumyalam ce
setlerini barndrd iin llerin cemma's
diye bilinir. Buras, salon kazlrken yerlerin
de braklm devasa kaya stunlarnn des
tekledii bir ats olan, muazzam byklk
te bir boluktur. l krallar ile yksek rahip
ler burada, bir mahkeme salonundaki yar
607

OLUM ORMANI - LMSZ TOPRAKLAR

glar gibi oturur. Hepsi, kavruk ellerinde,

hayatlar boyunca iledikleri sularn kayde
dilmi olduu defterler tutarlar.
ller ehrinin baka bir srr da, Maha-Lama Glnn merkezindeki melek hey
kelinin altnda yatar. EL HADD ve USULSTANdaki benzer melekler gibi, bu da bir ye
ralt su kaynann varlna iaret eder ki,
bu durumda bahsi geen kaynak, gizli bo
rularn besledii byk bir havuzdur.
ller ehrlnde, eski bir yaz ile yazl
m ok sayda kil tablet bulunmutur; bun
lar Ardistann ilka tarihini anlatr, zellikle
de Mirlerin ykselii ve eski dini liderlerin ik
tidarnn knden nceki dnem zerin
de dururlar. Burada, gemiteki hkmdar
lara ait birok tablo da bulunmutur ki, sz
konusu tablolarn bu kadim krallk hakknda
bilinenlere ok katklar olmutur.

szcklerinin karl vardr, efsaneleri de,

neredeyse unutulmu anlarn sisi arasndan
bazen bir gz attklar baka bir dnyadan
sz eder. Tyler rpertici alkanlklarna ra
men, Gorbuselar temelde hznl bir rktr.
Hepsi u ya da bu zamanda, arkadalarn
dan biri ya da baka rklarn yeleri tarafn
dan sevilmi birini ldrdklerini bilir; bunun
iin de hayatlarna sululuk, umutsuzluk, kor
ku ve nefret duygular hkimdir. Gorbuselar,
neredeyse dini bir tutkuyla, rklarnn uzak
gemiinde olmu bir ey yznden hepsinin
cezalandrldna inanr. Gizli, glgeli orman
yuvalarnn dna hi kmamlardr.
(Edgar Rice Burroughs, Seven Worlds to
Conquer, New York, 1936)

LMSUYU ADASI, yzlm 80 dn

(Kari Friedrich May, Ardistan, Bamberg,

1909; Kari F rie d rich May, D e r M ir von
Dschinnistan, Bamberg, 1909).

LM ORMANI, yeralt ktas PELLUC-

DARda, BAST kyne uzak olmayan geni

bir ormandr. Gne, yksek tropik aala
rn ie gemi dallar arasndan szld iin, daimi alacakaranlk iinde, kasvetli
bir yerdir. Buras, uzun beyaz sal, beyaz
tenli, azlarnn iki yanndan kan ve ene
lerine kadar uzanan fildii gibi iki dile gr
nleri daha da heybetli hale gelen Gorbuselarn yuvasdr. Gorbuselar yamyamdr,
esas besinleri de kzarm insan etidir. Arcak, ekingen bir rktrlar ve kurbanlarn sa
vaarak esir almaktansa, tuzaa drmeyi
tercih ederler. Tuzaa dtklerinde kur
banlarn vcutlar ryp yenecek kvama
gelinceye kadar derin maaralarda sakla
nr. Canl tutsaklar, kesilmeye hazr hale ge
lene dek meyve ve fndkla beslenir.
Gorbuselarn kkeni hakknda hibir
ey bilinmez. Ancak dilleri ve baz gelenekle
ri, balangta ormanda yaamadklarna ia
ret eder. rnein dillerinde satr ve kama

m gemez, YANIK ADA'nn dousundadr.

Kifi X. Caspian, Narnia adna ada zerin
de hak iddia etmitir. Ada, tam ortasnda
yksek bir doruu olan, kayalk ve engebeli
bir yerdir; bitki rts sadece mis kokulu s
prge otlaryla kaba imlerden oluur. ze
rinde canl olarak yalnzca martlar yayor
mu gibi grnmektedir.
Adada iki dere vardr, bunlardan biri
sarp kayalarla evrili kk bir da gln
den gelir - bu gln suyuna batrlan her
ey annda som altna dnr. Ziyaretile
re burada yzmemeleri tavsiye olunur. Sr
gne gnderilmi Narnia lordlarndan birinin
bedeni, gln iinde altn bir heykele d
nm olarak bulunmutur. Lordun suyun
gcnden habersiz ekilde ykand sanl
maktadr. X. Caspian, balangta aday Al
tn Suyu Adas diye adlandrmaya niyetlendiyse de, sz konusu cesedin bulunmas,
adann bugnk adn almasna yol amtr.
(C.S. Lewis, The Voyage o f the Dawn Tre
aded, Londra, 1952)

LMSZ TOPRAKLAR, bkz AMAN

LMSZLER EHR - LMN GLGES VADS

LMSZLER EHR, Etiyopyada, Arap

Krfezi yaknnda, ta bir plato zerine ku

rulmu bir ehrin harabesidir. Bu platonun
iinde, dairevi muazzam bir odaya giden,
kir pas iinde bir galeriler sistemi uzanr.
Dokuz kap odadan dar alr; bunlardan
sekiz tanesi, kallee o odaya dnen bir la
birente gider; dokuzuncu kap ise, baka
bir labirentten geerek birincisine eit ikinci
bir dairevi odaya ular. Saysz oda ve labi
rent vardr. Seyyah en sonunda, zerinde
madeni basamaklar olan bir duvara gele
cektir; eer bu basam aklara trmanrsa,
ehrin iindeki kk bir avluya kar. eh
rin mimarisi, sanki lgn tanrlar tarafndan
ina edilmi gibi, anlamsz grnr. kmaz
koridorlar, ulalmas imknsz yksek pen
cereler, hcrelere ya da ukurlara alan
meum kaplar, basamaklar ve trabzanlar
aa doru asl, inanlmaz, tersine dnk
merdivenlerle doludur. Heybetli duvarn ya
nna hafife tutunmu baka merdivenler,
kubbeciklerin alml karanlnda iki d
n yaptktan sonra, hibir yere gitmeden
biter.
ehirde Maara insanlar oturur; daha
dorusu, ehir civarnda, kumdaki s u
kurlarda yaarlar. Konumaktan acizdirler,
ylanlarla beslenirler. Bu Maara insanlar,
ehrin yan sra akan pis bir nehrin suyun
dan itikten sonra lemez hale gelen me
hur lmszler'dir. ok uzun srelerle sus
kun kalabilirler, bedenlerini canl tutmak iin
sadece azck suya ve yemek krntlarna ih
tiyalar vardr, nk onlar iin bedenleri

LMSZLER EHRndeki saysz odadan biri.

uysal, ehli hayvanlar gibidir. Holandklar

pek az eyden biri, yamurdur. Homeros
lmszlerden biri haline gelmi ve lm
szln giderecek bir baka nehrin sula
rn aramakla yzyllar geirmiti. Bulmu ol
mal, nk zmirli antikac Joseph Cartaphilus adyla, 1929 Ekim'inde Zeus gemisin
de ld ve ios Adasna gmld.
(Jorge Luis Borges, El Inmortal , El Aleph,
Buenos Aires, 1949)

LM EHR, bkz. GECE EHR.

LMN G L G E S VADS, H IR S T

YANIN LKESndeki en tehlikeli alandr,

AAILANMA VADSnin tesindedir. ze
rinde lmn kanatlarn at ve gky
znn ou kez karmaa bulutlaryla rtl
olduu sylenen ssz, yabanl bir blgedir.
Gulyabaniler, satirler ve ejderhalar buray
urak edinmitir. Havay nefret verici koku
lar doldurur ve ylanlarn tslamas korkun
lklara karr. Ate ve duman bir araya
gelerek pis, boucu bir atmosfer yaratr;
toprak ayaklar altnda titrer.
Vadiye dar bir patikadan girilir, sol ta
rafta dipsiz bir batak, sada ise bir hendek
vardr, ikisinin arasndan patikay izlemek
son derece zordur; yzyllardr krler krlere
yol gstererek hendee gtrmektedir. Va
dinin daha ileri blmleri ise, bundan bile
daha tehlikelidir; ihtiyatszlar tuzaa d
recek kapanlar ve ukurlarla doludur. Vadi
nin sonuna doru bir maarada Papa ya
ar. Daha nceki refiki Kfir artk lmtr
ve Papa da yallk nedeniyle ylesine zayf
dmtr ki, seyyahlara zarar verecek g
c kalmamtr - onlara sadece suratn bu
ruturur ve onlar penelerine geiremedii
iin hsranla trnaklarn yer. Eskiden bu iki
yaratn blgesinden gemenin bedeli ok
ard, ikisinin pek ok kurbannn kan, ke
mikleri ve paralanm bedenleri, maarada
etrafa salm olarak halen grlebilir.

0NCEKIG1BI ADASI - NCEK GUNUN ADASI

Vadinin sonundaki bir stun, imdi sey

yahlar vadiden geiren Yceyrekin, bir
vakitler bu blgeye musallat olmu Balyoz
adl dev karsndaki zaferi ansna dikilmi
tir. Balyozun bir direin tepesini ssleyen
ba hl orada grlebilir. Balyoz, Yce
yrekin, vadiden geirerek SEMAV EHRe gtrd seyyahlar kardn iddia
ediyordu ve bu tica re fe bir son vermeye
alt. Bunu izleyen muharebede Balyoz
yenilgiye urad ve kafas kesildi.
(John Bnyan, The Pilgrims Progress from
this world to that which is to come. Delive
red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bnyan, The Pilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part. D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out o f Christian's wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the desired Country, Londra, 1684)

NCEKGB ADASI, bir vakitler Baladar

Takmadalarnn bir parasyd, imdi Avru
paya yapk durumdadr; ancak, ada tan
mn korur. ncekigibinin ad birka kez de
itirildi: Buraya Ivrzvr Adas, Hazine Ada
s ve Ennemsiz Ada dendi. Bir zamanlar ait
olduu takmadalar da yok olmua benzi
yor; Uzakdm, Atlastne ve Tebdilikyafet adalar, youn aratrmalara ramen
artk bulunamyor.
ncekigibi, zerinde bahvan, parfm
satcs, ieki, a, hkim, frnc ve air
olmayyla nldr. Belediye Binas, Fran
sadaki Dan-Dan-Hindi ehri tarafndan ncekigibiye gnderilen hindi avclarnn istila
sndan aday kurtarm olan temizliki Bay
Kelkhya idaresi altndadr.
Ziyaretiler, ncekigibide 1950'lerde
yaanan altna hcum dneminin ardndan
ina edilmi olan altn bir-kprnn harabe

lerini hl grebilir. Daha fazla bilgi iin ise,

iki sreli yayna bavurmak gerekir: Dediko
ducu ile Dan-Dan-Papaan.
(Jacques Prvert, Lettre des les Baladar,
Paris, 1952)

NCEK GNN ADASI, adn, ziyaretile

rin mekn iinde, zamann llebilecei

belli bir nokta belirleyememeleri ve bu yz
den de adann imdiki zamanda yazlamamasndan alr. nceki Gnn Adasna se
yahat etmeyi planlayan ziyaretiler, adaya
kmalarna izin verilmeyeceini, ancak ko
yunda demirlemi, Daphne adl, tam teek
kll bir gemiden ona bakmakla yetinecek
lerini bilmelidir. Ada eitimsiz gze solgun
grnebilir, doruuna bir yn parac tut
turulmu gibidir. nk, okyanus adalar ali
zelerin nemini tutar ve onlar bulutsu lleler
halinde younlatrr. Bu bulutlar, kar ya da
kristal gibi doann uyumlu dzenlemelerin
den ok, mimarlarn kubbelere, stun bala
rna ya da stunlara kondurduklar sarmal
sslere benzer.
Meyve ve bitkilerin -k i bunlar teleskop
ya da drbn ile grlebilir- rengi Bat dnyasndakinin tersine anlamlara sahiptir. Belli
bir meyvenin cenaze beyaz onun hayat do
lu tatlln garanti ederken, daha canl
renklerdeki meyveler lmcl ak iksirleri
salglayabilir. Aalar garip ve tehlikelidir:
rnein, yldz biimi aacn yldzlarnn u
ksmlar bak kadar keskindir. Adann mer
kezinde, zarif renk tonlaryla batan karc
olan Nisyan Aac durur. Meyvesi, yenirse
eer, seyyaha nihayet huzur verir.
Kular da Avrupada rastlananlardan
farkldr. tleri, kalabalk bir orkestrann
mziine benzer; slklar, altlar, atrtlar,
homurtular, gdaklamalar, szlanmalar, bo
uk tfek atlar ve gagalamalardan oluan
eksiksiz kromatik gamlar. Portakal rengi ku
un, bu adalarda grlmesine ramen, as
len Sleymann Adasndan geldii sylenir.
nk bu yce kraln arksnda, afak gibi

ORUMCEKMAYMUNU ADASI

ykselen, gne kadar parlak, kanatlar g

m kapl ve l l altn tyl bir kumrudan
bahsedilir. Uan tilkiler, domuzlar, zehirsiz
ylanlar ve saysz kertenkele se daha sk
rastlanan canllardr. Ancak adadaki yaam
biimleri bir mimar ya da heykeltra tarafn
dan deil, bir mcevherat tarafndan yara
tlma benzer: kular renkli kristaldir, orman
hayvanlar narin, balklar se dmdz ve ne
redeyse effaftr.
Ada sularnda tuhaf ve ilk bakta ift
bal grnen deniz ylanlar -bilim adamla
rna gre ikinci ba, dmanlar karmaya
yarayan ssl bir kuyruktur- ve sar gzl,
ikin azl, dileri trnaktan farksz Iblisbal bulunur. Mercan kayalklarnda ise trl
biimlerde ve sepet, saks ya da servis ta
ba byklnde kaplum baalar, yen
geler ve istiridyeler yaar.
Ziyaretiler, grdkleri adann, bakala
rnn grdyle ayn ada olmayabileceini
bilmelidir, nk peyzaj da her ziyaretinin
kendi dnya tecrbesini yanstyor gibidir.
(Umberto Eco, La isola del giorno primo,
Milano, 1994)

RMCEKMAYMUNU ADASI, Atlas Okya-

nusunun gneyinde, Brezilya kys aklarn

da, yz mil kadar uzunlukta byk bir adadr.
ok dalktr, yksek yanarda doruklar var
dr. ikinci en yksek da, belirgin bir ekilde
bir ahin ba gibi ekillenmitir. Adann en
harikulade blgesi, Fsldayan Kayalar Vadisidir. Dalarda byk bir doal amfitlyatro
olan bu vadide, kayalar ortadaki bir ta masa
evresinde bir dizi normal oturma yeri ya da
basamak biiminde ykselir. Amfitiyatronun
en dar ucu aktr, nefis bir deniz manzaras
sunar. Ortadaki anak birka mil derinlikte
ve geniliktedir, ama ziyareti nerede durur
sa dursun, bir fslt bile bu doal tiyatrodaki
herkes tarafndan duyulabilir. Fsldayan Ka
yalar Vadisi, geleneksel olarak krallarn ta
giymesinde kullanlr; bu amala, ortadaki
kaya masada fildii bir taht durur.
rmcekmaymunu Adasna lk gelen

AvrupalI, adada yok olduu dnlen b

yk Kzlderili natralist Uzun Okun peinde
1839da buraya varan Dr. John Dolittled. O
gnlerde, rmcekmaymunu Adas yzen
bir adayd ve yava yava gneye, daha so
uk blgelere doru srkleniyordu. Dr. Dolittlen ricas zerine balinalar tarafndan ku
zeye doru, bugnk konumuna tildi. Ada
vaktiyle Gney Amerika ktasnn bir para
syd, Buz a srasnda anakaradan koptu.
Henz aklanmam olan nedenlerle, ada
nn ii bo olan orta ksm havayla doldu ve
ada btnyle yzen bir ktle halini ald. Bu
gnk konumuna yerlemesi ise byk l
de, bizzat Dr. Dolittlen iidir.
Dr. Dollttle geliinden ksa sre sonra
Uzun Oku dalardan birinin iinde kstrl
m halde buldu. Bir grup Kzlderili ile birlik
te bir maarada ifal otlar ve yosunlar arar
ken, byk, yass bir kaya paras krlm
ve onlar ieride hapsetmiti. Dr. Dolittle ile
hayvan arkadalar, kaya parasnn altn
kazp drerek, oraya skm kzlderilileri
serbest brakt. (Muazzam ta paras imdi
adann sk sk ziyaret edilen yerlerinden biri
dir ve Doktorun arkadan oraya skm
halde bulunca, da elleriyle yrtverdll yo
lunda bir efsane kmtr.)
Uzun Okun kurtarlndan birka gn
sonra adada yaayan iki Kzlderili kabilesi
arasnda sava kt: Popsipeteller ile Bagja g de rag lar (kinciler, iki kabilenin daha
byk ama daha dlek olandr). Popsipeteller ile Dr. D olittlen arkadalar, deza
vantajlarna ramen Bagjagderaglara kar
ok kahramanca savat ama, durumu leh
lerine eviren papaanlarn son andaki m
dahalesi oldu. Doktor'un papaan Polinezyann ard papaanlardan oluan bir
kara bulut Bagjagderaglara saldrd, sala
rn yoldu ve kulaklarndan kk paralar
kopard. Bu yeni sava biimi karsnda
Bagjagderaglar ok gemeden teslim bay
ran ekip, bir daha komularna saldrmamaya yemin ettiler. Popsipeteller (adla
rnn szck anlam, Hareket Eden Adann
Adamlaradr) Dr. Dolittlea ylesine kran

OYKU IRMAKLARI OKYANUSU - OZGUR COMMOTLAR

duydular ki, bu onuru kabul etmekte hayli

gnlsz olsa da, onu kral setiler. Fslda
yan Kayalar Vadlsi'ndeki ta giyme trenin
de, kadim bir kehanet nihayet yerine geldi.
Snm volkann konisi zerinden sarkan
bir ta yzyllardr dengede dururdu; Krallar
Kral ta giyince decei eklinde bir ke
hanette bulunulmutu. Ta derken ada
nn i hava-odasn kapatt ve imdiki konu
muna sabitlenmesine yol at. Bugnk ef
saneye gre, uyruklarnn Kral Jong diye
bildii Dolittle, tahta oturduunda yle ar
m ki, ada onu onurlandrmak iin batm
ve bir daha da hareket etmemi.
Ada batnca, Popsipetellerin eski ky
de batt, ama byk bir nehrin azndaki
gzel bir mevkide Yeni Popsipetel ehri ku
ruldu. Doktor bir kanalizasyon sistemi tasar
lad, srekli su temini iin bir de baraj ina
ettirdi. rmcekmaymunu Adasnn dier
tek byk ehri, Bagjagderaglarn gneyde
bulunan ta ehridir.
Popsipeteller, sevgili Kral Jonglar ge
lene kadar daha ok iftilik yaparlar, atein
ne olduunu bilmeden yaarlard; her eyi
pimi olarak yemeye ancak on dokuzuncu
yzyldan itibaren baladlar. Belki de belli
bal kltrel simgeleri, aile zelliklerini res
meden ve zerine totem hayvanlarnn oyma
bir imgesi konmu totem direkleridir. En
yksek olanlar, Dr. Dolittle onuruna oyul
mu olan K raliyet okdn T otem idir.
Onun hayvan krall hakkndaki byk bilgi
sini ifade etmek iin totemin zerine hayvan
oymalar yaplmtr, tepesine de kocaman
bir papaan oturtulmutur. Adaya ilikin ef
sane ve hikyelerin byk ksm, Dr. Dolittle
ile arkadalarnn yaptklarndan sz eder;
yle popler hale gelmilerdi ki, kimse git
melerini istemedii iin sonunda aday gizli
ce terk etmek zorunda kaldlar.
Ona adn veren rmcekmaymunlarna
ek olarak, ada dnyann en ender bulunur
knkanatl bcei olan jabizrfrim de evidir. Bu,
boyu inten uzun, iri, uan bir knkanatldr.
Alt taraf ak mavidir, srt parlak siyah renkte
dir ve canl krmz noktalarla kapldr.

(Hugh Lofting, The Voyages o f Doctor Dolittle, Londra, 1923)

YK IRMAKLARI OKYANUSU, kayna

nn ya da pnarnn Ayn Gney Kutbunun

yaknlarnda olduu sylenir. yk Irmaklar
se kutuptan kuzeye akar. Okyanusun sular
zaman zaman kirlenir, koyulup arlar, a
daya benzer. Grnd kadaryla bu du
rum, ara sra ortaya kan ve yklerin ser
beste akmasn nleyen bir tkatan kay
naklanmaktadr. Okyanusu gemeye al
an seyyahlar, sular temizlemek ve btn
yklerin, en eskilerinin bile, yeniymi gibi
tat vermesini salamak in tkacn karl
mas gerektii konusunda uyarlr.
(Salman Rushdie, Haroun and the Sea of
Stories, Londra, 1990)

Z G R C O M M O T L A R , kuzey PRYDA-

Nde, CAER DATHYLin gneydousuna

doru, merkezdeki tepelerin dousunda ka
lan ve Byk Avren Nehrlnin kylarna ka
dar uzanan bir blgedir. Commotlarn ky
snda Llawgadarn Dalar, LLUNET AYNASlnn bulunabilecei Meledin Dann do
ruuna doru ykselir.
Tatl otlar ve zengin toprayla nl
olan Commotlar, Prydainin blgelerinin iin
de kesinlikle en bereketli ve cazip olandr.
Ancak zgr Commotlarn balca vnc,
eserleri btn lkede tannan zanaatkrlardr; onlarnkinden iyi ileri ancak, zanaatkrlarn geleneksel olarak aralarnn iyi olmad
TYLWYTHTEGli Peri Tayfas karmtr.
Prydainin geri kalannn aksine, zgr
Commotlar feodal lordlar tarafndan ynetil
mez ve yalnzca Prydainin Yksek Kralfn
hkmdarlar olarak grrler.
(Lloyd Alexander, Taran Wanderer, New
York, 1967; Lloyd A lexander, The High
King, New York, 1968)

OZGURULKE

ZGRLKE, Dou Afrikada, Kenya ve Ki

limanjaro sradalarndan batya, orta ve bat
A frikadaki Avrupa kolonilerinin snrlarna
doru uzanan geni bir lkedir. zgrlke
imdilerde, vaktiyle Masai lkesi ve Uganda
olarak bilinen alanlar da kapsamaktadr.
Gney snr Tanganika Glne bitiiktir, ku
zeyde de Ay Dalarna kadar uzanr.
zgrlke, Uluslararas zgr Toplum
tarafndan kurulmu bir koloniden gelen ba
msz bir devlettir. Toplum, on dokuzuncu
yzyln ikinci yarsnda Avrupada kurul
mutu ve kurulu amac, kusursuz bir zgr
lk ve iktisadi adalet temeline dayanan bir
ulus, her bireyin kendi eylemlerini kontrol et
me yolundaki kaytsz artsz hakkn garan
tiye alacak, iilerin emeklerinden eksiksiz
ve kesintisiz bir ekilde faydalanmalarn da
temin edecek bir toplum yaratmakt. Bu z
gr topluluun mekn, ksmen uygun iklimi
nedeniyle, ksmen de henz hibir batl g
tarafndan zerinde hak iddia edilm edii
iin, Dou Afrika olacakt. Plan halka ak
bir toplantda ilan edilmi ve hemen birka
lkeden olumlu tepki almt. ok ksa sre
sonra, ilk nc dalgas Afrikaya vard.
ilk koloninin yeri, Kenya Sradalarmn
yamalarnn ykseklerinde bulunan, gzel
lii ve elverili doas nedeniyle seilmi
geni bir vadiydi. Vadi hafif bir eimle b
yk bir gle ve geni, ak bir park alanna
doru alalyordu; yaknlarda byk bir e
lale, dalardaki buzul alanlarndan aa,
Dna Nehrinin sularna dklyordu. Mek
nn badndrc gzelliinden etkilenen
ilk ncler buraya Cennet Vadisi adn verdi
ler; sonralar bu isim, zgrlkenin baeh
rinin ad olarak korundu. Kk bir yerleim
olarak balayan zgrlke, nispeten ksa
srede uluslararas statde byk bir lke
haline geldi. Bugn Cennet Vadisi hzl, ileri
dzeyde bir geliim ayla d dnyaya
balanmtr. Bir tren hatt, ilk yerleimcilerin
Mombasadan balayan gzerghn izler;
baka bir hat buray, Sudan ve Nil Nehri
zerinden Akdenize balar. Ancak zg
rlkenin en byk baars belki de Victoria

Gl ve Kongo Vadisi zerinden Atlas Okyanusuna varan tren hattdr. Telgraf hatlar
da kurulmutur ve blgedeki gller ve nehir
lerde bir buharl gemi filosu sefer yapar.
Cennet Vadisi byk ve kalabalk bir
kasabadr, byk bir alana yaylr, her evin
evresinde on bin ayakkarelik birer bahe
vardr. Mimari, Maribi ve Grek sluplarnn
bir bileimidir, evler birok emeleri olan
bahelere serpitirilmitir. Btn sokaklar
boyunca, glgelik gezinti yollar uzanr. Ba
ehrin en etkileyici binas, normalde masal
atolarna yaktrlan bir gzellie sahip
muazzam bir yap olan Ulusal Saraydr. Ta
mamen beyaz ve sar mermerden ina edil
mi olan Ulusal Saray, Vatikandan daha b
yk, San Pietronun kubbesinden daha yk
sektir.
Cennet Vadisinde yeterince kamu bi
nas, ktphane ve muhteem bir amfitiyatro vardr. Sanayi btnyle, kirlilikten ka
nacak ekilde konumlandrld iin, ehir
sessiz ve salkldr. Cennet Vadisinin iin
deki ve dier kasabalarla arasndaki btn
ulam, motorun, zekice dntrlm bu
har gcyle kurulan bir yay vastasyla al
t, draisne denen kk bir arala yaplr.
Yay bir kez kuruldu mu, draisne, kurgusu bi
tene kadar on iki buuk mil yolalr. Sonra ya
yn yerine yedek olarak tanan baka bir
yay konur ya da yol boyunca uzanan servis
istasyonlarndan yeni yaylar alnr. Bu sis
tem, herhangi bir kirlilik yaratmaz ve hayli
sessizdir. ehrin altndaki glde elastik yay
larn ilettii gondollar, keyif gezintileri iin
emre amadedir.
zgrlkenin refah tamamen uygula
d ekonomik felsefeye dayanmaktadr. re
tim aralarnn mlkiyeti ortaklaadr, kulla
nmlar da sadece, her bir yurttan kapasite
sine ve gayretine baldr. Ekonominin tek
amac, gerek ihtiyalarn karlanmasdr ve
bu da hi art retim olmad, pazarlar iin
ziyankrca rekabet bulunmad anlamna
gelir. retim, tketimin normal artyla mec
buren ykselir ve sistemin tamam, toplulu
un bir btn olarak ekonomik kar daya

nmasn gsterir. Artk para yok olup gitmi

tir. Altn, bir deer lt olarak bulundurulur
ama fiilen btn i muameleleri kt zerin
de ya da lkenin merkez bankasndaki he
saplardan ekilen eklerin kullanmyla yr
tlr. Madeni para hl vardr, ancak hemen
hemen sadece d ticaret iin kullanlmakta
dr. Baslan parann yzde yedisinden az
zgrlkenin iinde dolama girer. Her tr
mal alm ve satm, btn topluluun yneti
mi altnda, byk salonlarda ve depolarda
gerekletirilir. Fiyatlar ksmen imalatlarn
kararyla, ksmen de mezatla tayin edilir.
Deerin ve dolaysyla gelirin tek lt,
saat cinsinden hesaplanan emektir. Vergi,
gelirle dorudan orantl olarak konur. Kiinin
geliri, ona toplam krdan den net paya
eittir. Balangta vergiler, sermaye mallar
na ortak yatrm gerei yznden son dere
ce yksekti, ama yava yava dtler. zgrlkede elde edilen yksek verimlilik sa
yesinde, ortalama saat cretinin, Avrupada
ki ortalama haftalk crete edeer olduu
tahmin ediliyor; zgrlkede ortalama al
ma haftas da sadece otuz be saattir.
alamayanlara, topluluk tarafndan,
bireylerin hak ettii gelirle orantl nafaka
denir. Nfusun almayan blm nde
hastalar, yallar, ocuklar ve kadnlar var
dr. Bekr bir kadn ortalama gelirin yzde
otuzunu, evli bir kadn da yzde on beini
alr. Bir ailenin ilk ocuu yzde er pay
alr; yetimler yzde on iki, hastalarla yallar
da yzde krk alr.
zgrlkede kadnlar, retmen ya da
hemire deillerse, almazlar; kadnlk va
karna uygun meslekler, bu ikisinden ibaret
tir. Her iki meslee de, Avrupa standartlar
na gre iyi cret verilir, ama koloninin ilk yl
larnda retmenlere denen cret, gen
kadn gmenleri ekmek iin tevik olsun
diye, imdikinden de yksekti.
zgrlkenin snai baars, aralarnda
kmr, demir, petrol ve birok mineralin bu
lunduu doal kaynaklarna ve makine kul
lanma yetisine dayanr. Rekabet olmad
iin (ki bu nedenle sanayi ya da ticaret srla

r da yoktur), gelimi teknoloji hibir zorluk

olmakszn herkesin karna uygun ekilde
uygulamaya konabilir.
zgrlke ilk gnlerinde, Avrupada ka
lan Uluslararas zgr Toplum komitesi tara
fndan ynetiliyordu. Btn kararlar herkesin
katld toplantda ortaya serilirdi, gr fark
llklar ise seilmi bir hakemler kuruluna ak
tarlrd. Koloni geniledike bu sistem aikr
nedenlerle uygulanamaz hale geldi. Komite,
seilmi yrtme kurullarna blnd ve b
tn lke, her birisi kurucu meclis iin bir vekil
seen be yz blme ayrld.
ilk gnlerinde zgrlke elbette yerli
halkla sorunlar yaad. Buraya ilk yerleenler
blgedeki Masai kabilesiyle savamak zo
runda kald ama sava ok gemeden yerini
bir ittifaklar sistemine brakt. zgrlke'ye
yerleenler, Masai savalarn geleneksel
mesleklerini brakp topra ilemeye ikna et
meyi bile baard - ne var ki, Masailer ayn
zamanda bir tr paral ordu olarak da hizmet
sunar ve baka kabilelerin saldrlarn defet
me asndan nemli bir unsurdurlar. Ancak,
balangtaki muharebelere ramen, zg
rlke hibir zaman dzenli, srekli bir ordu
tutmad. te yandan, btn delikanllar gen
yatan itibaren silah kullanm eitimi ve as
keri talimden geer. Bu askeri eitim, Avru
pa devletleri ile Habeistan arasnda sava
patlak verip de zgrlkeyi de iine alma
tehlikesi belirdiinde, byk nem kazan
mtr. zgrlke, profesyonel olmayan or
dusu ve stn teknolojisi sayesinde, en iyi
eitilmi Avrupa birliklerini fena halde hrpa
layan Habe askerleri yenmeyi baarmt.
Belki de Avrupa devletlerini, zgrlkenin
sadece belirsiz bir ideal olmakla kalmad
na esas ikna eden bu olmutur.
zgrlkede eitime byk ncelik
verilir; btn ocuklar alt ile on alt yalar
arasnda okula gider. Grek ve Latin dilleri ve
edebiyatlar retilmez, ne var ki akademik
mfredat dier ynlerden iyi bir Avrupa okulununkine benzer. Farkl olan husus, beden
eitimine ve erkek ocuklarda temel askeri
eitime ok nem verilmesidir. Kz renci-

OZGURULKE

ler daha az beden eitimi dersi alr ve ev ii

ne ilikin konularla mzik zerinde younla
rlar. Erkek ocuklar on alt yanda yksek
ya da teknik eitim kumrularna girerler. Bu
kurumlar, her sanayinin her dalndaki btn
iilerin, i hayatlarnda kullanacaklar maki
neleri ve sreleri tam olarak kavramalarn
salayacak ekilde tasarlanmtr. Sonra,
ortalamann stnde bir zek ve beceri gs
terenler, niversite eitiminden yararlanabi
lir. Hemirelik ya da retmenlii meslek
edinm ek istemeyen kzlar ise renci-kz
olurlar, yani ev ii becerileri ile toplumsal
becerilerini kusursuz hale getirmek iin ok
zarif ve saygn hanmlarn evlerine girerler.
rencl-kzlar, gerek kz evlat olmakla ne
dime olmann arasnda saylr. Saygn bir
eve girmeye bir ayrcalk gzyle baklabilir
ama, bir renci-kza sahip olmak da bir
onurdur.
zgrlkede evlilik basit bir itir: karkoca olarak birlikte yaamak zere karlkl
niyetin beyan. Evlilik bann kutsallnn
tek garantisi, karlkl sevgidir ama evlilik
yle bir ciddiyetle ele alnr ki, boanma di
ye bir ey bilinmez. Bir evlilik iin resmi a
hide gerek yoktur, ancak kaytlarn gncelli
inin salanmas iin, istatistik Dairesi ha
berdar edilir.
zgrlkede hayat son derece rahat
tr; btn evler yapay yollarla soutulur ve

biraz ozonlanr. Ev temizliinin tamam, ma

kinelerle yaplr. Yiyecek ve servis, topluluk
derneklerince salanr ve bylece bireyin
evle ilgili birok i ve ykmllkten kurtul
mas salanr. lkenin her yerinde bulunan,
ayn zamanda kafe ile genel toplant mekn
olarak da ilev gren ktphane sistemi sa
yesinde, sanat serpilip gelimitir. Kitap ve
sreli yayn satlar alacak kadar yksek
olup, burasn yaratc sanatnn hayatn
kazanmay salama ald az sayda lke
den biri haline getirir. Hastalk, hatr saylr
lde azaltlmtr, tbbi bakm ise kamu
grevlisi olarak istihdam edilen mahir dok
torlar tarafndan salanr. Ancak, zgrlkenin komnist bir devlet olmad da belir
tilmelidir. Tersine, lke gerek anlamyla bi
reycilie adanmtr. Mutlak eitlik insanlara
zorla kabul ettirilmez ve zgrlkenin komnalizmi, komnist toplumlarn karakteris
tik zellii olan "ayn seviyeye getirm eyi
deil, bireysel yeteneklerle karlarn serpil
mesini temin eder.
zgrlke halen, Avrupada ofisleri,
Trieste ve M om basada sevkiyat brolar
olan Uluslararas zgr Toplumun kontrol
altndadr. G ve yelik bavurular burada
ele alnr.
(Dr. Theodor Hertzka, Freiland, Leipzig,
1890)

p
PA-ANCH, Kzldenizin gneyinde bir ada
dr. Burada pek ok ehir kurulmutur; en
bykleri ise, fevkalade refah iinde, tapna
yla vnen ve kular ile emelerin ark
syledii kk ormanlar, baheler, gzel
ayrlarla evrili olan Panaradr. Pa-Anchtaki hayvan varl, filler, arslanlar, leoparlar ve
dier tropik yaratklardan oluur.
Nfus kasta blnmtr: zanaatkrlar le rahipler, iftiler ile obanlar, ve
askerler, iktidar, ayn zamanda kendileri iin
adadaki en gzel bakireleri seme hakkna
da sahip olan rahiplerin elindedir. Hkmet,
her yl yenilenen bir l hkmdarlktr. B
tn mlk ortaktr, ancak evlerle onlar ev
releyen arazi hari. Toprakta her tr mahsul,
zellikle de yenebilen bir meyvesi olan bir
tr ekerkam yetitirilir. Ada mineraller, al
tn ve dier deerli metaller asndan da
zengindir. Ne var ki, bunlar ihra edilmez.
Onun yerine lke dna byk miktarlarda
sar sakz ve tts gnderilir. Yerliler genel
likle yn giysiler giyer ve kendilerini altndan
yaplm sslerle bezer.

(Dlodorus Slculus, The Library o f History,

t - yy)

P AFLAG ON YA , onu KIRIM TATARSTA-

N lndan ayran KARAASAyla snr olan bir

krallktr. Baehri, Blombodingadr. lkenin
fiziksel nitelikleri hakknda pek bir ey bilin
mez ama cezalandrma ve dllendirme ka
nunu le mehurdur. Sulular lkede, dei
en sertlik dereceleriyle bol miktarda bulu
nan kendini krbalayanlar tarikatlarndan bi
rine katlmaya gnderilir, iyi davrananlar,
Basforo niversitesi tarafndan zenle sei
len adaylara bahedilen Tahta Kak dl
gibi dllerle taltif edilir. Paflagonyada en
ok deer verilen eref, kiiyi kimi zaman,

Bilardo Masas Birinci Lordu ya da Tenis

Kortu Seyisi gibi yksek mevkilere gtren
Hyar Niandr.
(M.A. Titmarsh [William Makepeace Thacke
ray], The Rose and the Ring , Christmas
Books, Londra, 1857)

PALA, Endonezya Takmadalarmda, REN-

DANGdan Pala Boaz ile ayrlan bir adadr.

Baehri Shivapuram dr. Ada dalktr ve
etraf kayalklarla evrilidir, karaya klabilecek tek yer, bir koyaa varan kk bir koy
dur. Adann zengin petrol rezervleri vardr,
ancak yabanc irketlere imtiyaz tannmaz
ve yerel kullanm iin sadece kk miktar
lar karlr. Bakr ve altn da makul miktarlar
da karlr. Bir imento fabrikas ile modern
bir hidroelektrik santrali de vardr.
Palann gelimesi aslnda iki kiinin ese
ridir: imdiki Racann byk-bykbabas ile
Palann ilk MacPhaili. Andrew MacPhail Douyu ilk kez bir ngiliz keif gemisinde cerrah
olarak alrken grd. sko Kalvinist k
kenliydi, birka yl Hindistanda alt, orada
Pala racasnn lkesine kendisiyle birlikte bir
cerrahn gelmesini isteyen bir temsilcisi ona
teklifte bulundu. MacPhail kabul etti, 1843'te
Palaya geldi ve burada, anestezi olmad
iin hipnozla ameliyat ederek, Racadan bir
tmr almay baard. MacPhail Avrupaya
da, Hindistana da bir daha dnmedi; bunun
yerine, Raca ile birlikte Palay reforme etme
iine giriti. Aday, Hindistanda grd
cinsten ktlklardan uzak tutma konusunda ka
rarlyd. Tbbi bakmla baladlar, oradan bir
tarm istasyonunun kuruluuna getiler. Emel
leri, Dou ile Batnn en yi unsurlarn bir ara
ya getirmekti ve sonraki hkmetler de btn
abalarn herkesi mmkn olduunca zgr
ve mutlu klmaya adamtr.

PALA

PALA'da Palmiyeler Avens.

Palallar pasifisttir, asla bir ordular ol

mamtr. Palada hapishane yoktur. Ada
geleneksel olarak anayasal bir monaridir.
Siyasi olarak Pala merkeziyetten uzaklam
bir kendi kendini yneten birimler federas
yonudur. Basn zerinde tekel yoktur: bir
editrler paneli eitli gruplar ve karlar
temsil eder -h e r birine tartmak ve yorum

da bulunmak iin belli bir yer verilmitir- ve

kendi sonularn karmak da okurlara kalr.
Ekonomik sistem, yardmlamaya da
yal ve on dokuzuncu yzyl kredi birlikleri
model alnarak yaplm bir kredi sistemi
olan bir kooperatif sistemidir. Nfus nispe
ten az olduu in yeterli miktarda ihtiya
fazlas rn vardr. Para arzna ve ihracat
desteklemeye yetecek kadar altn retilir.
Pahal donanm nakltle alnr. lke iinde
kullanm iin gm, altn ve bakr paralar
vardr.
Palalflarn dini, Palaya S yedinci yz
ylda Bengal ve Tibetten gelmi olan Budizmdir. Tantrik unsurlar vardr, ivaclktan
da etkilenmitir. Pala Budizmi, dnyadan el
etek ekme ya da bir nirvana arayna deil,
dnyay kabule yol aar. Grlen, tadlan,
itilen ya da dokunulan her ey, bireyin,
benliin zindanndan kurtulmasnda bir yar
dmc haline gelir. Felsefenin z, tat tvam
asi (sen busun) diye zetlenebilir. Maithuna yani ocukluun dalm cinselliinin ye
niden kefine izin veren ak yogas dahil,
Zen ve yogann eitli biimleri kullanlr. Pa
la dininin birok unsuru ihtiyar Racann kita
bnda zetlenmitir: Neyin Ne Olduu ve Ne
yin Ne O lduu Konusunda Ne Yapmann
Mantkl Olabilecei zerine Notlar.
Palada ziyaret edilmesi gereken bir
ok nemli ant vardr, bunlara baehrin
hemen dnda, gzel heykelleriyle dikkati
eken byk bir Budist tapnak da dahildir.
Moka treninde kullanlr ve yksek bir
da terasnda durur, dalarn krmz tala
rndan organik olarak ina edilmitir. Drt
cephesinde dikey damarlar vardr ve tepe
sinde, iekli bir bitkinin tohum kapslne
benzeyen yasslm bir kubbe bulunur. Ta
pnan ii karanlktr, yalnzca kafesli pen
cerelerle ve sunan zerinde asl yedi
lam bayla aydnlanr. Sunan kendisinin
zerinde, bir ocuktan byk olmayan iva'nn dans eden bir heykeli vardr. Heyke
lin altndaki bir nite yedi lamba daha var
dr; bunlar yaklnca, iva ve Parvatinin bir
heykelini ortaya karrlar. ivann drt elin

PALA

den ikisi sembolik davulu ve atei tutar; te

kiler ise, kollar ve bacaklar ona sarl olan
tanray okar.
Palann bitki rts, bu iklimin tipik bitki
rtsdr. Aalardaki da yamalar, terasl
pirin tarlalaryla kaplyken, daha yksek ya
malar (yedi bin ayak) gney Avrupada bu
lunan btn mahsullerin ve bunlara ek olarak,
aralarnda moka'nn yapld mantarlarn da
bulunduu birka yksek irtifa bitkisinin yeti
tirilmesine izin verir. Kyda palmiyeler ve da
teraslarnn altnda da sk bir orman vardr.
Papaya, ekm ek-m eyvesi ve d i er trop ik
aalar burada serbest olarak yetiir.
Mantarlardan elde edilen gl bir sanr
ilac olan moka, adn Pala'nn en nemli t
renlerinden birine verir, ila gerei ortaya
karan diye bilinir. Derin meditasyon sonu
cu ulalan hale benzer, mbalaal bir ger
eklik algs durumu yaratr. Moka, beynin
normalde pasif olan blmlerini de etkileye
rek, altbilince hemen giri salar ve mistik bir
deneyin benzerini salar. Palallar moka
kullanmann insan baz Budizm formlarnn
boluun berrak adn verdii vizyonla
r grmesine yol aarak cennete, cehenne
me, ya da ikisinin de tesine gtrdn
syler. Moka treni bir kabul trenidir ve ta
pnakta yaplr. Ayin srasnda gen erkekler
ve kadnlar ivaya bir kayaya trmanma h
neri sunar ve sonra da, ilac kullanarak, ken
dilerinden kurtulma deneyimini yaarlar.
Adada nevroz ve kardiyovaskler rahat
szlk oran, zellikle psikolojik yardmdan
kontroll rejimlere varana dek her alanda ko
ruyucu tptan yararlanlmas sayesinde, ok
dktr. cretsiz doum kontrol, vergi ge
lirleriyle finanse edilir. Suni dllenme yaygn
biimde kullanlr. Anne-babalar bir-iki ocuk
sahibi olmalarnn ardndan, bir sonraki o
cuklarnn babasn ou kez, derin donduruculu sperm bankalarndan seer. Suni dl
lenmeden yararlanmak, rklarnn yava ya
va iyilemesini salar. Suni dllenme, teolo
jik bak asyla, reenkarnasyon ve karma
retileri asndan onaylanmtr.
Palada aile rgtlenm esi sraddr.

Herkes, geniletilmi bir aile biiminde birbiri

ni evlat edinen, eitli yalarda on be ila yir
mi be iftten oluan bir karlkl evlat edinme
kulbne aittir. Bir ocuk doal ailesinin kst
layc ya da naho bir hal aldn grdn
de, evredeki baka bir eve g eder. o
cuklar ok kkken iyilik kavramyla aa
daki ekilde tantrlrlar: ocuk meme emer
ken zevki artsn diye okanr; o emer ve oka
nrken, bir hayvan ya da insann vcudu
onunkine srtlr ve ayn srada iyi szc
ona tekrarlanr. ocuk yava yava balanty
kurar: yiyecek art okama art temas ar
t iyi = sevgi. Bu teknik, Palada hayvanlarla
insanlar arasndaki yakn temas da ksmen
aklar, ilk olarak, Andrew MacPhallIn seya
hatleri srasnda Yeni Gine'de rastlad ilkel
bir kabile tarafndan gelitirilmitir.
Palada eitim, ocuklarn, nlerindeki
konunun genel uygulamalarna gemeden
nce mantn ve yapsn anlamalarna yar
dmc olmak zerine kuruludur. re tici
aralar olarak sk sk psikolojik bri, evrimsel
ylanlar ve merdivenler, Mendelci mutlu aile
ler gibi oyunlar kullanlr. Ekoloji nemli bir
konudur ve buna ahlak biliminin temeli g
zyle baklr: insan Yeryznde ancak, ona
sevecenlikle yaklat srece yaayabilir.
Ekoloji ilkretimi, abucak Budizm ilkreti
mine gider. ocuklar, moka kabulne hazr
lk olarak, ylelik" ve Budizm kavramlaryla
tantrlr. Btn bu yntemler, daha gele
neksel ve kitaplara dayanan yntemlerle bir
likte kullanlr. Sosyoloji ve karlatrmal din
de dahil olmak zere, yksek eitim ivapuram niversitesinde verilir. On alt ila yirmi
drt ya arasndaki renciler vakitlerini ders
alma ve i arasnda blerler, eitli ilerde
deneyim kazanmak eitimin tamamlayc bir
parasdr. Btn memurlar belli bir miktar
kol iilii de yapt iin, bu durum, yetikin
hayatta da srer. Mfredatta kayalara trman
mak, ocuklara lmn srekli var olduunu
ve btn varln istikrarszln gstermenin
bir ifadesidir. Ak yogas da eitimde nemli
bir rol oynar: sevimeyi yogaya dntren
ey, fiziksel farkndaln eitilmesidir. Ms

PALINDICIA - PAL-UL-DON

takbel Buddha ve Baba Tanrnn tasviri bii

minde yaplm korkuluklar, ocuklar btn
tanrlarn insan elinden kma olduunu ve
onlara glerini verenin insan olduunu an
lasnlar diye kullanlr. Kader kontrol ya da
kendi kaderini tayin etmek de almalarn
nemli bir parasdr.
ocuklarn hepsi drt ya da be yan
da youn bir fiziksel ve psikolojik testten ge
er. Potansiyel sulular ya da sorunlu ocuk
lar saptanr ve onlara gereken tedavi uygula
nr. Pala tbbna gre, sululuk, endokrin
dengesizliinin bir sonucudur ve bu ekilde
tedavi edilmesi gerekir. Davran bilimi de
iin iine karr: rnein potansiyel zorbalar,
iktidar isteklerini odun krmak, madencilik ya
da yelkencilik gibi toplumsal olarak yararl fa
aliyetlere ynlendirmeleri iin tevik edilirler.
Bazen de hipnoza bavurulur. Hipnoz altnda
baz renciler zaman bkerek dersleri
daha ksa srede renir ve problemleri g
zer. Eitimin tamam, ocuklarn bu snfland
rlmas zerine kuruludur. Hangisi onun iin
daha nemli?" diye sorulur. Midesi mi, kas
lar m, sinir sistemi mi?" Her seferinde ocu
un potansiyeli, ne isen o ol kuralna uygun
olarak, yararl kanallara ynlendirilir.
Ortak diller Sanskrite, Pala dili ve ngi
lizcedir. Sanskrite, kimi dinsel trenlerde
kullanlr. ngilizce adaya Dr. Andrew MacPhail tarafndan getirilmi ve Palallarn d
dnyaya ait bir fikir edinmelerini salamtr.
Palada baslan ilk ngilizce kitaplar, Binbir
Gece M asallarinan bir seme ile Elmas
Sufrann bir eviriiydi. ngilizce, ticarette
ve bilimde kullanlr. Pala dili ise, daha mah
rem eylerde - bu dilin tm Gneydou As
yann en geni erotik ve duygusal szdaarna sahip olduu sylenir.
Palaya girmek kesinlikle yasaktr; ziya
retilerin buraya girmeye kalkmamas tav
siye olunur.
(Aldous Huxley, Island, Londra, 1962)

PALNDCA, bkz. TIMARHANE.

PAL-UL-DON, Zaire Cumhuriyetinin bir yer

lerinde bulunan bir krallktr. Buraya, bere

ketli bir ormana giden geni, susuz bir boz
krdan ulalr. Bilinen her ku ve hayvan t
r ile kl-dili, sar-siyah-ubuklu arslan gi
bi birok melez tr de bu blgeye snm
gibi grnr.
Orman bir da dizisi keser ve onun
gerisinde, tehlikeli bir lden sonra Pal-uldonun Byk Tanrs Jab-Ben-Othonun Va
disi uzanr. Pastar-ul-ved ya da Dalarn Babasndan sonra aada bir esrar ve gzel
lik manzaras uzanr - nk Byk Tanr
Vadisi, doann gerek harikalarndan biri
dir. Bembeyaz ykselen uurumlarla kua
tlm, derin mavi gllerle beneklenmi ve
menderesler izen nehirlerin gezdii vadi,
A-lur, Ik ehrinin de bulunduu yerdir.
A-lur'daki tm binalar vaktiyle bir grup
alak tepe olan yerin tebeir gibi kiretandan yontulmu ve artk malzemeler de ta
deli sokaklarn yapmnda kullanlmt.
Dar kntlar ile teraslar, binalarn hattn ke
ser. Bunlarn hepsinden daha dikkate deer
olan ise, iki muhteem bina, Ko-tan Saray
ile Gryf Tapnadr. Saraya ok gzel oyul
mu, geometrik desenli bir kapdan girilir;
ku, hayvan ve insan figrleri i taraf ssler.
Taht Odas, geni basamaklar boyunca
dimdik askerlerin dizili durduu devasa bir
piramitle neredeyse tamamen doldurulmu
tur. Kral, altn giysisiyle, tepede oturur ve
gne, yksek kubbedeki bir milden geip
onun zerinde parlayarak, kral gz kama
trc bir figr haline getirir.
Gyrf Tapna, katldr. Gryfin ban
temsil eden yaayan kayadan oyulmu, de
mir parmaklkl tek bir girii vardr. Gryf, tari
hncesi hayvanlardan triceratop'a benzer
vahi bir hayvandr - yirmi ayak boyunda,
mavi vcutlu, sar yzl, gzleri etrafnda
mavi eritler olan, krmz sorgulu ve sar
karnldr. Srtndan aa, biri krmz, ikisi
sar olmak zere paralel kemikli knt
hatt iner. Gzlerinin zerinden iki byk
boynuz, burnundan ise bir nc boynuz
kar. Toynak yerine peneleri vardr. Vahi

PANARA - PAPAANLAR LKES

ve tehlikeli olduu halde, binek olarak kulla

nlabilir; binici suratna bir amar atp, yarat
n srtna oturmaldr. Pal-ul-donu gezip
renmenin en yi yolu da budur.
Pal-ul-don'da iki farkl kabile ya da rk
yaar. Ho-don ya da Beyaz adamlar, A-lur
ve gneydoudaki Tu-lur gibi ehirlerde ya
arlar. Sasz ve kuyrukludurlar, oysa tanr
lar kuyruksuzdur. W az-don ya da Siyah
Adamlar ise tyldr, uzun kuyruklar vardr
ve ehirleri hapishane saydklar iin aa
lar ya da maaralarda yaarlar.
Pal-ul-donun dili, grtlak dilidir ama
renmesi zor deildir. oullar, szcn ilk
harfini tekrarlayarak oluturulur. rnein
don, adam dr, d don ise adamlar"; ya,
arslandr, j j a ise arslanlar .
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan the Terrible,
New York, 1921)

PANARA, bkz. PA-ANCH.

PANDOKLA, Atlas Okyanusunun gneyin

deki GENOTYA ktasnn aklarndaki bir
adadr, kskan halkyla bilinir. Bir yasa, ka
dnlarn akamn ge saatlerinde evlerinden
kmalarn yasaklar, bunun cezas tanmlan
mayacak kadar korkuntur. Ceza hukuku er
kekler iin benzer yasalarn szn etmez.

(Louis Adrien Duperron de Castera, Le Theatre Des Passions Et De La Fortune Ou Les

Avantures Surprenantes de Rosamidor & de
Theoglaphire. Histoire Austrate, Paris, 1731)

PANOPEA, bkz. OCEANA (1).

PAPAANLAR LKES, gney denizlerin

de, uzaklarda bir adadr. Ky hatt kayalktr,
sadece kk doal bir liman vardr. Sarp
dalar ky hattndan dimdik ykselir, bu do
al engelden ieriye tek bir dar geit gider.

Dalarn ardnda, topran kendisi kadar

kadim aalara sahip geni bir ormanlk
alan uzanr. Sakinler, ormann br yannda
ki bir dzlkte yaar.
imdiki nfus, burada su iin kyya
kan Durham adl bir ngiliz tccarn on seki
zinci yzyldaki geliine kadar uzanr. Durhamn yannda hepsini bir korsan gemisin
den kurtard drt AvrupalI kadn ve ran
asll, Patlzithes adl bir sihirbaz vard. Kara
ya karlarken, iranl, Durhama bu toprakla
rn vatan olacan ve buraya hkmedece
ini syledi. Kehanet doru kt ama, an
cak yerlilerin balangta atmaya girip en
sonunda Durham lider olarak kabul etme
lerinden sonra. Durham bir sre sonra yerli
lerden Prenses Sileste le evlendi ve Babil
adn ald.
O sralarda ada, Dilsizler lkesi olarak
biliniyordu, nk sakinlerinin hibiri konuamyordu. Efsanelerine (ki, Charles Darwin
yz yl sonra bunlar bilimsel olarak gzden
geirmitir) gre ada vaktiyle okyanusun al
tndaym. Sular ekilmeye baaynca, deniz
hayvanlar yok olmu; aralarnda insann da
bulunduu dierleri ise, imdiki biimlerine
evrilmiler. Ancak insanlar dilsiz kalm, ia
ret diliyle iletiim kuruyorlarm. Efsaneler
devam ediyor ve lkelerinde bilinmeyen, on
lara konuma yeteneini getiren bir kutan
sz ediyor. Durhamn adaya geldii sralar
da yerli toplum sakin ve barym; yzyl
lardr hi sava ya da anlamazlk olmam.
Hatta adallar birbirleriyle iletiim kurma sis
temlerinin stnlnden eminmi, sesli dili,
baka ekillerde daha iyi kullanlabilecek de
erli enerjinin ziyan olarak gryormu.
Adallar ile AvrupalIlar arasndaki bir
ok evlilik yolunda gitti ama bu birliklerin
rn olan ocuklar dilsiz douyordu. Dur
ham lnce kz Muta, Patizithesin ad gene
Babil olan oluyla evlendi.
Birka yl sonra Dou Hint Adalarna gi
den bir gemi ada aklarnda batt. Bu kaza
dan sadece iki kii kurtuldu: Zelindor ile kz
kardei Zelinda. Sonunda kyda uyurken
gen kral ve erkek kardeleri tarafndan bu

PAPAMANYA

lundular. iki kazazedenin yannda bir papa

an -ilk grdkleri papaan- bulunca ard
lar. Zelindor ve Zelinda saraya gtrld, on
lara byk bir efkat ve cmertlikle davranld.
Kraln en kk kz Prenses Sileta, pa
paann birka szck sylediini duydu ve
yava yava iinde konuma arzusu uyand.
Konuulan dili hl hatrlayan birka Avru
palya hitap eden papaan, aslnda Kral Acroupskinln olu, bylenmi bir Afrika pren
si olduunu aklad. Babas olunun hibir
ey renmediinin ve sadece, papaan gi
bi, hocasnn ona rettiklerini tekrarlad
nn farkna varnca, honutsuzluunu ifade
etmiti. Bu hakarete fkelenen hoca (hatr
saylr sihirli gleri vard), ocuu gerek
bir papaana dntrm ve bu konuda
cahil olan bir halka lisan hnerini gtrme
dike ve bir prenses onun sevgisini siyasi ik
tidara olan sevgisine tercih etmedike yeni
den insan ekline brnemeyecei kehane
tinde bulunmutu.
Dnme uram p apaan-prens
memleketinden uzaklara umu ve birok el
deitirip farkl lkelerde bulunduktan sonra,
kendisini adaya getiren gemiye konmutu.
Papaan sabrla ve itina ile Prenses Sile
ta ile kraliyet ailesinin dier yelerine konu
ma retmeyi baard. Sonra da halk okullar
rgtledi, ta ki, birka isyankr ruh hari, b
tn nfus akc bir ekilde konuana kadar.
Bu muhteem dilsel heves ve birka
karmak ak maceras ile hkmet entrika
snn ardndan, Prenses Sileta kalbinin, tabir
yerindeyse, papaana doru utuunu fark
etti. Onu siyasi iktidardan daha fazla sevdi
ini resmen aklad ve tahttan iniini hazr
lad. Ancak,, bu szckler dudaklarndan
kar kmaz, papaan insan ekline yeniden
brnp yakkl biri oldu ve prensesle ev
lendi. Onun erefine, lkeye Papaanlar l
kesi dendi; imdi konuabilen sakinler de
bunun Dilsizler lkesinden daha iyi bir ad
olduunda hemfikirdir ve kraliyet iftinin e
refine, tepesinde lkeye en uygun simge
olan bir papaan heykelinin bulunduu bir
piramit dikildi.

Birka yl sonra Abraham Ortelius adn

da birinin aday ziyaret ettii kaytlara ge
mi. Sarn, ak renk tenli insanlar, lisan
hnerine sahip olmadan nce olduu gibi,
mutlu mutlu yayorlarm.
(Pierre Charles Fabiot Aunillon, Abb Du
Guay de Launay, Azor, ou Le prince enc
hant; histoire nouvelle, pour servir de chro
nique celle de la terre des perroquets; tra
duit de Langlois du savant Popiniay, Lond
ra, 1750)

PAPAMANYA, ALPAPA AD A SI'na yakn

bir adadr; Piskopos Pomenaz ya da Greatclodun ynetimi altnda yaayan ve Papann tam anlamyla Tanrnn dnyadaki
enkarnasyonu olduuna inanan Papamanyaklarn vatandr. Papalk emirleriyle yaar
ve P a pa m an ya da m uhafaza e d ile n bu
emirlerin cennette yazlp onlara bir melek
tarafndan getirildiine inanrlar; baka l
kelerde bulunan kopyalarn sadece orijinal
lerin kopyas olduunu iddia ederler. Papamanyallar herkesin baka tm uralar
brakp kendilerini tamamen emirler ile ba
ka papalk bildirilerinin incelenmesine ada
mas gerektiine ve ancak o zaman dnya
nn mutlu bir yer olacana yrekten inanr
lar. Emirlerin incelenmesi ve bunlar konu
sunda kapsaml bir bilginin, gerek bir Hristiyana uygun tek etkinlik, dnya apnda
nl ve saygn olmann tek yolu olduuna
inanrlar.
Kutsal emirlerin kendileri ise kiliseler
den birinde saklanr. Yakut, zmrt, elmas
ve inci gibi her tr deerli tala sslenmi,
byk, yaldzl bir kitapta yazldrlar. Kitap,
verandann yontma saandan, iki salam
altn zincirle asldr. Sunan gerisinde, Papay temsil eden iki kabataslak suret bulu
nur. Ayrcalk sahibi ziyaretilerin, kutsal su
rete dokunmu olan ve inan sahiplerine sa
dece kutsal gnlerin en bynde gsteri
len bir denein ucunu pmelerine izin veri
lir. Papamanyallar, sureti grnce hatrlaya

PAPEFIGUIERA - PARHAN

bildikleri gnahlarn tamam ile hatrlayama

dklarnn krkta on sekizi art bir bl
nn affedileceine inanrlar.
Papaya olan inanlarna ramen, Papam anyallar onu fiilen hi grmemitir.
Ancak, Papayla karlatn iddia eden
btn ziyaretilere byk sayg gsterir,
ayaklarn per ve onlar olabilecek her e
k ild e onu rla nd rrla r. P apam anyallarn
hypothete ya da tersine peygam berlerin
den biri, tpk Mesihin bir gn Yahudilere
gelecek olmas gibi, Papann da bir gn
Papamanyaya geleceini yazl olarak b
rakmtr; o vakte kadar, Mukaddes Pederi
grm olan herkesi buyur etmeleri, ziya
retiyi iyice doyurmalar ve stn bir sayg
gstermeleri gerekir.
Papay grdklerini iddia eden ziyaret
iler, halktan toplanan paralarla dzenlen
mi grkemli lenlere davet edilir. Emirler
den birindeki bir aklama uyarnca, parann
yars yiyeceklere yars da ikiye harcanr.
Bu lenlerde sunulan btn yiyecekler, ok
miktarda kutsanm dolmalk le gelir. Ye
mekle birlikte (adann spesyalitesi olan) zeyl
arab sunulur. Misafirlere sofrada, ift ku
akl, beyaz, uzun, bol elbiseler giymi, sa
lar kurdeleler, ho kokulu bitki ve ieklerle
rlm, evlenme yandaki gen Papamanya kzlar hizmet eder.
Ada, lezzetli armutlaryla tannr. Bunlar
Fransaya ihra edilir ve orada halka yi-Hristiyan armutlar olarak sunulur.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

PAPEFGUERA, sadece iman insanlarn

yaad, yeri bilinmeyen bir lkedir. Kei
ler inek kadar imandr ve ok sayda ilahi
yat doktoru da onlardan daha zayf sayl
maz. Vali Bay Lent, yalnzca tombul beyaz
tavuklarla beslenir ve yle imandr ki,
oturduunda derrirei birka ayakkarelik
bir yer kaplar.

(Broualde de Verville, Le moyen de parve

nir. Oeuvre contenant la raison de tout ce
qui a est, est, et sera, avec dmonstrati
ons certaines et ncessaires selon la ren
contre des effets de vertu, Paris, 1880)

PARADESA, bkz. AGARTHA.

PARAPAGAL, bkz. MARADAGAL.

PARHAN, O rtadouda bir yerlerde, Kzl

Da yaknlarnda ve Rikha Bozkrlarnn te
sinde, Tatl Denizin kysnda bulunan, ker
vanlarn ancak birka ayda geebilecei
geni bir imparatorluktur. Parhan, her birisi
kendi snrlarn muhafaza etmi birka kolo
ninin birleimidir. Parhann bir blgesinde
bo bakl tuhaf Portekizliler yaar; dier
blgeye de Hintliler, Zikdeler ve Pers tacir
ler yerlemitir. Ordoukh valyeleri, kuzey
deki kk bir blgenin efendileridir; kom
ular olan Parhanilerin atla gneye, Tuz
llerine gittikleri bilinir.
Parhana girme giriiminde bulunan tek
seyyahlar, Alamut Kalesi ykntlar yannda
bulunduu sylenen, gizli glere sahip,
esrarengiz bir mavi metali aramaya gelen
kiflerdir. Seyyah atoya erimek iin, tari
fe gelmez yaratklarn yaad karanlk peri
li ormanlar, iren bataklklardan ykselen
talam aalklar, sakinlerinin yz ol
mayan l ehirleri gem ek zorundadr.
Alamut Kalesinin harabeleri muazzamdr.
Geriye kalm, yosun rtl merdivenler,
sanki insandan drt ya da be kez daha b
yk varlklar tarafndan dikilmi gibidir. Ha
len ayakta olan kemeralt girilerde seyyah,
anlamad bir desenin kabartmalar ile ara
besklerini grecektir. Hibir seyyahn bu ha
rabeleri ziyaretten dnd bilinmez.

(Dominique Bromberger, L Itinraire deParhan au Chteau d A lamut et au-del, Paris,

1978)

PARILDAYAN OVA LKES - PARTHENION KENT

PARILDAYAN OVA LKES, kyya yakn

dr, belki kuzey iskoya kysna. Yce da
lardan ve nili kl ayrlardan oluan bir
krallktr, grevi, gelen seyyahlara yardmc
olmak ve gitmelerini engellemek olan krmz
giysili bir muhafzn klavuzluunda, sarp
kayalar arasndaki dar bir patikadan eriilir.
Ziyaretiler, hi kimsenin Parldayan Ova
lkesinden dnmesine izin verilmedii yo
lunda uyarlr.
Gelilerinde onlara lmszlk sunul
duu in, kamay baaran ziyaretiler ordan oraya srklenen hayaletler olmutur.
Parldayan Ova lkesine lmezler Topra
" da dendii halde, ziyaretiler bu adn
kullanlmasnn yasak olduunu unutmamal
dr. lkeye yalnzca Parldayan Ova lkesi
ya da Yaayan insanlar lkesi" denmelidir.
taraf ormanlarla kapl ve ilemeli i
eklerle ssl olan kral kk ziyaret edil
melidir. Burada yorgunluk nedir bilinmedii
iin insanlar yayan dolar.

(William Morris, The Story of the Glittering

Plain which has also been called the Land
o f Living Men or the Acre of the Undying,
Londra, 1891)

PAROULETNN LKES, denizleri, adalar

ve dalar olan, yer yzeyinin yirmi iki fersah
kadar altndaki bir yeralt lkesidir. ou ye
ri plak, karanlk ve sszdr ve Avustral
yadaki bir tnelden gemek suretiyle bura
ya ulalabilir; bu tnel, bir fosil av kefi s
rasnda Fransz paleontolog, zoolog ve je
olog Csaire Paroulet ve yeenleri tarafn
dan kefedilmitir. Ancak ziyaretiler tnelin
daha sonra lke sakinleri tarafndan yok
edildii ve daha fazla kaz gerekebilecei
konusunda uyarlr.
Yaanan kk alan, yerleri bilinmeyen
ve her biri elektrikle kontrol edilen bir altn
kap ile perdelenmi birka yeralt tneli ile
d dnyaya balanr. Spiral bir ukur iin
den aa doru giden bir asansr vasta
syla, Parouletnin lkesinden SAKNUSSEM

KORDORUna inmek mmkndr. Bu keif

gezisi son derece tehlikelidir ve dnme
den kalklmamas gerekir.
lkenin baehri, byk bir denizin k
ysnda bulunan, ar ve kelebeklerle dolu ta
rihncesi parklarla evrilmi bir dizi terastan
oluan Nuhtur. Dier nemli ehir merkez
leri ise Enos, Lamek, Cubai, Heber, Trubal
ve LK NSANLAR EHRdir. nsanlarn ya
ad alan ayn zamanda uranyum, altn ve
gm lahitleriyle tannr.
lkenin teknolojisi fevkalade gelimi
tir, atom gc kullanmn da ierir. Btn l
ke elektrikle aydnlanr ve bu k gn
kadar parlaktr. Sakinler, deniz altnda ok
hzl hareket eden bir tr uakla seyahat
eder. Atom enerjisiyle alr, dikey bir izgi
zerinde havalanan ve inen uzun metal bir
teknedir.
Parouletnin lkesinin bitkileri de, hay
vanlar da tarihncesinden kalmadr; da
lardaki m aaralarda pterodaktiller yaar,
yeralt denizlerinde de ok miktarda ichth
yosaur vardr.
(Maurice Champagne, La Cit des premiers
hommes, Paris, 1929)

PARTHALA, muhtemelen Arap Denizlnde

bir adadr. Burada yaayan devler ylesine
uzun mrldr ki ilerinden biri -bugn h
l hayattadr- Roma'nn inasna katkda bu
lunanlardan biridir. Bitki rts arasnda k
k bir eit istiridye yetien aalarn bu
lunmas ilgi ekicidir.

(William Bullein, A Dialogue both Pleasant

and Pitiful, wherein is a Goodly Regimente
against the Fever Pestilence, with a Conso
lation and Comfort against Death, Londra,
1564)

PARTHENON KENT, (Latince bakireler

meclisi anlamna geldii iddia edilir), Fran
sadadr (birka Fransz ehrindeki ayrlm

PASTEMOLLE

alanlarda). Parthenion Kenti, hkmet koru

mas altnda alm bir dizi parthenion ya
da genelev kmesidir. Btn fahielerin bu
rada yaamas arttr, aksi takdirde maddi
cezaya tabi olurlar. Sadece yirmi be yana
kadar olan kadnlar kabul edilir; yetiimleri
ya da ailelerine ilikin hibir ey sorulmaz
ama sk bir tbbi muayeneye tabi tutulurlar.
Hastalk nedeniyle girmeleri reddedilmez ya tedavi edilirler ya da hastalk ifasz cinstense, emekliye ayrlrlar. Parthenion Kenti
dokunulmazl olan bir kenttir ve anne-ba
balar kzlarn geri alamaz, hatta onaylar ol
madan onlarla konuamaz
Genelevler sakin alanlara ina edilmi
tir, her birinin bir avlusu, iki de bahesi var
dr. Herkes avluya girebilir, ancak birinci
bahe kadnlarla ocuklara yasaktr, ikinci
bahe sadece fahielerle mrebbiyelerine
ayrlmtr. Birinci bahede, aalar ve al
lar tarafndan dikkatlice maskelenmi birka
gie bulunur. Fiyat listeleri serbeste sergi
lenir, biletler de birka koridordan birine gi
ri salar. Bu koridorlar, ziyareti kendisi
grlmeden partnerini seebilsin diye, ka
dnlarn gizlice gzlenebilecei bir odaya
gider. Ancak seilen kzn da partnerini in
celeme ve isterse reddetme hakk vardr. Fi
yatlar ya ve gzellie gre deiir, gecele
ri de iki katna ykselir.
Eer bir adam fahielerden birine k
olur ve gndelik bir biletin fiyatn demeye
raz gelirse, kadn ortak odadan karlr ve
hizmeti baka hi kimseye sunulmaz. Bu e
kilde kapatlan kadnlar, dierlerinden ayr
yerletirilir. Delikanllarn bir metres tutmak
ya da onunla evlenmek iin ailelerinin rzala
rna ihtiyac vardr. Genelevlerin dzenli sa
atleri olduu halde, belli bir kadn zaten ta
nyan adamlar, sabah 9dan nce ieri al
nr. Kadnlara iek adlar verilir ve istedikle
ri gibi giyinebilirler ama, elbiselerine ancak
belli miktarda para harcayabilirler, parfm
srmelerine ya da makyaj yapmalarna da
izin yoktur. Evlenmezler ya da bir servetin
vrisi olmazlarsa, Parthenion Kentine giren
kadnlar bir daha asla buray terk edemez.

Parthenion Kenti en azndan bir beledi

ye bakannnkine edeer mevkilerde bu
lunmu olan on iki erefli adamdan oluan
bir konseyle idare edilir. Onlara, yetenekleri
ve nezaketlerinin kantlarn ortaya koymu
olan sabk fahieler yardmc olur. Emirlerini
dorudan doruya konseyden alan bir ste
baldrlar. Mrebbiyelerin ceza vermeleri
ne izin yoktur ve sadece idarecilere rapor
verebilirler. Bir su ilemi bir kadn kendini
savunabilir ve ancak suu konusunda en
ufak bir phe yoksa beraat eder. ou ce
za, mzik ya da dans dersleri gibi belirli ayrclklarn kaybn ierir. Krtaj yaptrmak gi
bi ciddi sular bir yllk hapis ve bir ekmeksu rejimiyle cezalandrlabilir. n kand
rp hamile olduunu dnmesine yol aan
ya da ona ihanet eden bir metres ise idam
edilir.
Hamile kadnlar binalarn zel bir ksm
na yerletirilir, babann da anneye ya da o
cua kar hibir ykmll yoktur. Eer
babalar tarafndan tannmazlarsa, ocukla
ra devlet bakar. Erkek ocuklar askerlik ei
timi grr ve eer askerlik hizmetine uygun
deillerse, Parthenion Kentinde terzi ya da
bahvan olurlar. ekici kzlara yeterli eyiz
verilir ve toplumsal sanat eitimi grrler;
ekici olmayan kzlar, hizmetkr olur. Bir fa
hie yalannca Parthenion Kentinin zel bir
alannda huzur iinde yaayabilir ve ret
menlik yapmas ya da masada hizmet etme
si iin tevik edilir.
(Nicolas Edme Restif de la Bretonne, Le
Pornographe, ou ides d'un Honnte hom
me sur un projet de rglement les prostitu
es, Londra ve Lahey, 1769)

PASTEMOLLE, TALHL ADALAR (1) iin

de, tanmlanmam bir blgede yer alan k
k, kusursuz ekilde yuvarlak bir adadr.
Buraya tek giri, elikten sert hale gelene
kadar gnete kurutulan eritilmi peynirden
yaplm bir ana kapdandr. Pastemolle,
srtlar denize dnk ve devaml olarak e
625

PATAGONELAR ADASI - PATHAN

itli cinsten pastalarla dolu frnlarla evrili

dir. Ziyaretilere kolaylk olsun diye, frnlarn
zerindeki bareler, hangi frnda ne tr pas
ta yapldn belirtir. Ada, Arctomys cinsin
den kazc kemirgenler olan ve bir manastr
da yaayan son derece dindar bir da s
anlar kolonisinin yurdudur.
(Anonim, Le voyage de navigation que fist
Panurge, disciple de Pantagruel, aux isles
incognues et stranges de plusieurs chose
merveilleuses et difficiles croire, qu'il dict
avoir veues, don't il fait narration en ce pr
sent volume, et plusieurs aultres joyeusetez
pour inciter les lecteurs et auditeurs rire,
Paris, 1538)

PATAGONE LAR ADASI, Atlas Okyanusunun ortasnda, ap 1.130 fersah, evresi

3.550 fersah olan mkemmel ekilde yuvar
lak bir adadr. Patagonelar Adas, tam anla
myla Francis Baconn ansiklopedik sistemi
ne gre yaama karar alm Filozoflarn ya
ad muazzam bir takmadann tam mer
kezindedir. Filozoflar, Baconn eserlerinde
ne srlen teoriyi zleyerek, takmadann
farkl adalarnda, yaamlarn srdrmek in
gerek duyduklar her eyi yaratmak iin bir
ka deneysel laboratuvar kurmulardr.
Takmadann yegne sakinleri oldukla
rn grerek, tembel de bir rk olduklar iin,
Filozoflar kendilerinin yerine altrmak iin
bir nsan kabilesi yaratma karar aldlar. Bu
nun zerine, yeni laboratuvarlardan birinde
-Antropoloji Dairesi- Patagonelar dedikleri
ve en knn derisi on iki Fransz fsn
kaplayacak kadar byk olan ok sayda in
san yaratk yaptlar. Ancak Patagonelara
nsani beceri verme faslna gelince, Antro
poloji Dalreslnin ideolojik Blm pek az
entelektel zek retmeyi baarabildi. Bu
yzden de her Patagone asgari bir miktar
zekya sahip olabildi ve bugn dnyadaki
dier tm insanlar tarafndan yle aptal sa
ylrlar ki Bir Patagone kadar ahmak laf,
birok Avrupa ve Asya diline girmitir.
626

Patagonelar bamsz bir ulus halini al

mtr, krallar da boya gre seilir. Normal
ekilde remeyi felsefi deneyimlerinden da
ha keyif verici bularak remelerini bu ekil
de srdrme karar alan Filozoflar, asla Patagonelarn devasa boyutuna ulaamaz ve
bu yzden de asla kral seilmezler.
Seyyahlar takmadann mutfann dik
kate deer olduunu grecekler. Bir ziya
reti alla marinara sosunda bir dana ba
yemei isterse eer, sipariini Alk Daires inin efine iletm elidir, buradan, Biyoloji
D airesinin M em eliler Blm ne bir not
gnderilecek ve bir buza karlp, ba
saklanacaktr. Sonra Ornitoloji Blm bir
horoz yaratacak, bu horozun ibii ile bb
rekleri, Alk Dairesine gnderilecektir. Ni
hayet, Kabuklu Hayvanlar Blm, bir dzi
ne kadar karides hazrlayacaktr. Btn bu
unsurlarla, Alk Dairesi arzu edilen yeme
i piirecek ve bu yemek mtevaz bir cret
karl, scak scak servis edilecektir, an
cak arap ve servis crete dahil deildir.
(Charles Nodier, Hurlubleu, Grand Manifafa
d Hurlubriere, Paris, 1822)

PATATES BCE LKES, muhtemelen

SARIALLIGAM LKESne yakndr ve n
fusunu Patates Bcekleri oluturur. Burada
hem dilekler yerine gelir, hem de kukular
dorulanr. lkede ulam normalde trenle
gerekletirilir; yava trenler, hzl trenler ve
gitmek iin yola ktklar yere gitmektense
geri geri giden trenler vardr. Yerel para biri
mi fleem'dir ve ziyaretiler, ellerinde hazr
bir fleem birikimi yoksa burada herhangi bir
ey yapmann imknsz olduu konusunda
uyarlr.

(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New

York, 1922)

PATHAN, Cavann gerisinde byk bir ada

dr, dipsiz glyle bilinir; buraya den bir

PATLAYAN MERDANELER - PELARGR

ey asla yzeye kmaz. Pathan bitki rts

son derece kullanldr. Yerlilerin gzel be
yaz ekmekler yapt yemek-veren aalar
da yamalarnda yetiir. Daha aalardaki
aalarda arap, bal ve tek bir panzehiri
olan bir zehir yetiir: bu panzehir ayn aacn
yapraklarn ezip su ile kartrarak elde edilir.
Ama en nemlisi, otuz kula kadar uzunlukta
olan ve tahby denen Pathan sazlardr. Kk
lerinin dmlerinde sk sk deerli talar bu
lunur. Tahby ev ve gemi yapmnda kullanlr;
tahby'den yaplan gemiler yle ardr ki yir
mi kii bir araya gelse kaldramaz.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

PATLAYAN MERDANELER, SARIALLI-

GAM LKESnde byk bir alan kaplayan

bir gldr. Kylar beyaz kumlu dzlk kum
sallardr, amlar neredeyse suyun kenarna
kadar iner. Gln zerinde, sis insanlar
gkte bazen gri, mavi ve altn rengi, ama en
ok da gm rengi resimler yaparlar. a
fakta garip hayvanlarn siluetlerinin gkte
dolat g rlebilir. Bu suretlerin kk,
Dnyay Yapanlarn yerkreyi mesken tut
sun diye yaratmak istedikleri hayvanlarn bi
imleriyle deneyler yapt aa kadar uza
nr. Az ak, kulaklar geriye yatm ve ba
caklar hasat dolunay gibi bir kavisle birbiri
ne gemi glge at, ilk denemeleriydi, an
cak hata olduu anlald ve atld. Benzer
bir ekilde, afak gnden basz ve alt
bacakl fillerin de getii grlebilir - onlar
da hatayd ve skartaya karld, tpk nle
rinde ve arkalarnda boynuzlar olan inekler,
bir hrgc tekinden byk develer gibi.
Patlayan Merdanelerin stndeki gklerde,
skartaya karlm erkek ve kadn tipleri de
gzlenebilir.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

PAUK, insan boyunda bir rmcein yaa

d koca bir yerdir. Buraya getirilen ziyaret
ile r, m rlerinin geri kalann rm cei
dehet iinde izleyerek geirirler.
(Fyodor Mihailovi Dostoyevski, Besy, Mos
kova, 1871-72)

PEK SEMAV EHR,

bkz. CENNET E

HR.

PELARGR, GONDORun en byk liman

dr, ULU NEHRIn kylarnda, Sirith ile kesiti
i yerin tam stnde ina edilmitir. Pelargir
denizin kendisinden birka mil uzaklktadr.
ORTA DNYAnn ikinci anda ina
edilen Pelargir, Nmanordan gelen denizci
lerin yararland belli bal barnaklardan
biriydi, Elendil de Nmenorlulara nderlik
ederek geldiinde Orta Dnyaya ilk kez bu
rada adm att ve Gondor Kralln kurdu.
Daha sonra buras Gondorun Belfalas Koyuna Umbarl adamlarla yapt muharebe
lerde donanma gleri iin nemli bir s ha
line geldi.
Yzk Sava srasnda Pelargir Urmbarl korsan gemilerinin eline geti ve onlar
da G ondorun heybetli kalesi MNAS TRTHe saldrmak in nehirden yukar gemi
leriyle kmak zere hazrlk yaptlar. Gon
dorun hkmdar olacak olan Aragorn, bu
hazrlklar bir palantiTde, uzak yerlerdeki
olaylar grmesini salayan bir Grme-tanda grd. Korsan gemilerine kar ok
kk bir kuvvet to playabilecekleri iin,
LLERN PATKALARIndan P e la rg ire
doru onu takip etmeleri iin zalim Uykusuz
ller srsn ard. Pelargire hkim ol
ma amacna ynelik bir savan en civcivli
noktasnda oraya geldiler. ller saldrd,
nlerine geleni silip sprdler ve ok ge
meden zafer Aragornun oldu. llerin bu
son muharebelerinde normal silahlar m kul
land, yoksa silah olarak sadece korkudan
m yararland bilinmiyor.
627

PELENNOR AYIRLARI

Sonra, Gondor insanlar ile dolu gemi

ler nehir yukar kt, vaktinde yetierek PE
LENNOR AYIRLARI muharebesinde gidii
tersine evirdiler ve Minas Tirith kuatmasn
krdlar.
(J.R.R. Tolkien, The Returr o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The SilmarilHon, Londra, 1977)

PELENNOR AYIRLARI, GONDOR Krallnda, baehir MNAS TRTH ile ULU NE

HR arasndaki bir alandr. Bu alan, Rammas Echor denen (szck anlam, byksur dairesi) byk bir surla evrelenip kapa
tlmtr. Byk sur gney ynnde Ulu Nehlrin stnde, tekneler iin bir snak olan
Harlonddan gelen bir bent boyunca uzanr,
sonra da kuzeye kvrlr ve OSGLATHa (bir
vakitler Gondorun baehriydi, imdi hara
be halindedir), yolu kesmek zere kuzeye
kvrlr. Yol, duvarl bir set boyunca uzanr ve
byk surda, iki kulenin koruduu bir kap
dan Pelennora girer.
Sur, 2954 nc a'da, bahe eya
leti THLEN, MORDORun Karanlklar Efendisi'nin etkisi altna girdii ve terk edildii s
rada ina edildi.
En geni noktasnda boydan boya drt
fersah, en dar noktasnda ise bir fersah olan
kapal alan, yumuak yamalar ve teraslar
halinde nehre doru iner. Bereketli ve iyi i
lenmi bir topraktr, tahl rnleri ile koyun
ve sr yetitirmede kullanlr. Burada ok
az insan yaar, hepsi oban ya da iftidir.
Mart 3019 nc ada ayrlar
gnlk byk Minas Tirith muharebesine
sahne oldu. Nazgl Efendisinin nderliin
de MNAS MORGUL ve HARADdan ordular
Ulu Nehir'i geti ve muazzam suru aarak,
Gondor ordularn Minas Tirith'e geri ekil
meye zorlad. ayrlarda krmz ve siyah a
drlardan oluan koca bir kamp kuruldu, ku
atma silahlarn ehre kar kullanabilmek
iin siperler kazld. Dev gibi mancnklar,
Minas Tirith kaplarna toplar savurdu ve Y628

zktayflar Nazgllar, kanatl atlaryla ehrin

zerinde uarak, tiz lklaryla panie yol
ap moral bozdular.
Muharebenin balarnda ithilien Kolcula
rnn ba olan Faramir yaraland ve ehrin
iindeki ifa Evlerine gtrld. Babas,
umutsuzluk iinde, ehrin komutanlndan is
tifa etti ve savunmann komutasn byc
Gandalf stlendi. Onun btn abalarna ra
men, ehrin zerine ina edilmi olduu yedi
kademeden birincisi ele geirildi ve Harad
adamlar devasa filleri zerinde st kademe
lere saldrmak iin geldiler. Yz ayaktan fazla
uzunlukta, Mordor demirhanelerinde demir ve
elikten dvlm kocaman bir koba ana
kapya kar hizmete sokuldu. Kobana, Or
ta Dnyann ilk Karanlk Efendisi Morgothun
tad grzn tekinsiz ansna, Grond ad ve
rilmiti. elik ba, alktan kudurmu bir kurt
eklindeydi. Grond da trolleri tarafndan ta
np kullanlrken, bir ork ordusu da yan sra
yryordu. Geri ekilirken artlarnda ceset
dalar brakan savunucularn direnmesine
karn, kaplar ald ve afakta karanln
gleri ieri girmeye balad. Ancak, hi bek
lenmedik ekilde uzaklardan ROHAN Atllar'nn sava borazanlar duyuldu ve Atllar
dmana arkadan saldrmak iin yukardan
aa s ilip s p re re k inerken, Karanlk
Lord'un ordusu geride kald. Sonra Nazgl
Efendisinln kendisi Pelennor ayrlarfnda
mcadeleye girerek, Rohan'n on nc kra
l Theodeni ldrd. Kral derken, bir Rohan savas saldrd. Nazgl Efendisi dalga
geerek, asla bir adam tarafndan yok edil
meyecei yolundaki eski vecizesini tekrarlad.
Ne var ki bu sava aslnda Rohan'l bir ka
dn, TAPANVADden bir erkek zrhyla gelmi
olan Eowyndi. O saldrrken, Nazgl Efendisi
grzyle onun kalkann paralad. Tam onu
ldrmek zereydi ki, muharebede hazr olan
tek hobbit, Merry, onu baklad. Nazgl Efen
disi byk bir feryatla yok oldu, kara giysileri
biimini yitirmi ekilde topraa dt. Bylece vecize de dorulanm oldu; Nazgl Efen
disi bir adam tarafndan deil, bir kadn ve bir
hobbit tarafndan ldrlmt.

PELLUCIDAR

Bunu gren Rohirrim, Haradrim zeri

ne hiddetli bir saldrya geti. Ancak Mordorun gleri, Dou Adamlar ve Gney
Adamlar stn gelmek zereydi ki, Pelargirden gelen donanma Rohirrimi kurtard.
En ndeki gemide, Gondorun oktan kay
bolmu krallarnn sanca vard. Dman
arasnda kargaa yaylrken Aragorn (sonra
dan Kral Elessar) Harlondda karaya kt,
Gondor kuvvetleri de igal altndaki ehir
den kartlarak Pelennor ayrlarna srl
dler. Muharebe, sava alannda kalan b
tn dman askerlerinin yok edilmesiyle so
nuland. Pelennor ayrlar Muharebesi,
Yzk Sava muharebelerinin en by
ve muhtemelen en nemlisiydi.
(J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The SilmarilHon, Londra, 1977)

PELLUCDAR, dnyann yzeyinin be yz

mil altnda bir yeralt ktasdr. Seyyahlar,
dnyann iinde ayakta durmann, kenarlar
her ynde ge dou kvrlm bir ksenin
dibinde ayakta durmaya benzedii konu
sunda uyarlr. Bunun bir sonucu olarak, me
safe alglamas da, yerkre yzeyinde oldu
undan ok farkldr. Yz mil uzaktaki bir
aa net olarak grlrken, ondan ok da
ha yaknda olan bir da, neredeyse grn
mez olabilir. Ufuk, yukar doru byk bir
kavis eklinde grnr.
Pellucidar, her yandan etki eden ekim
gleriyle yerkrenin tam merkezinde tutu
lan sabit bir kre olan kendi gnei tarafn
dan aydnlatlr. Bu arpc cismin, yerkre
nin ekseni evresinde yerkrenin kendisiyle
birlikte dnen kk bir uydusu vardr ve
bu durumun bir sonucu olarak uydu Pellucidarn stnde hep ayn noktadadr. THURA Krallnn kysndaki, Korkun Glge
lkesi diye bilinen yere srekli karanlk
ker. Pellucidarn geri kalan, gece ya da ka
ranlk bir dnem olmakszn daimi parlak bir
kla ykanr. Bu yzden de zaman doru

olarak hesaplamak imknszdr - zaten Pellucidar'da zaman olduu da pek sylene

mez, nk olaylar byk bir hzla meydana
gelir. Zamann bu yokluu, insanlarn yeryzndeki kadar hzla yalanmadklar anlam
na da gelir. Kullanlan tek zaman birimi, uy
ku denen dinlenme sresidir ve Pellucidarllar, rnein, bir yerde u kadar uykuluk
bulunduklarn syleyeceklerdir - kiiden ki
iye deien mulak bir ldr bu.
Pellucidar semalarnda sadece sabit
bir gne bulunduu iin, doal yn belirti
leri de yoktur. Bunu telafi etmek iin, Pellucidarllarn neredeyse tekinsiz bir yn duygu
lar vardr; sanki balarnn iinde pusula tayorlarm gibi, usuz bucaksz dman
arazisinde bile yollarn bulurlar ve ou yol
larn sadece tarifini duyduklar yerlerde bile
bulabilirler.
Yerkrenin yzeyinden tek giri, Kuzey
K u tb u ndaki bir giriten d ir, bu yol KORSARn kuzeyindeki ssz oraklklara gider.
Pellucidarn yzeyinin byk ksm kat top
rakla kapl gibidir, toprak kitlesi yukardaki
denizlere tekabl eder, denizler de karala
ra. En tannm alan, Lural Az denen denizin
(Thuriann gneyinde Sojar Az da denir) k
ylarndaki blgedir. Bu denizde iki ana ada
topluluu kefedilmitir: ANOROC ve LUANA. Hasm Adalar diye bilinen grup henz
kefedilmemitir. RUVA gibi ok sayda y
zen ada da vardr, bunlar genellikle denizde
aklara srklenirler ve sakinlerinin de ana
kara halklaryla pek az ilikisi vardr.
Lural Azn ykad anakaraya, doruk
lar daima karla kapl, neredeyse geit ver
mez bir da zinciri olan ulu da dizisi Bulut
larn Dalar hkimdir. Dalar ile nemli bir
krallk olan SAR arasndaki topran byk
blm, kiretandan kaya kntlar ve hz
l akan nehirlerle kesilen sk ve yar tropik bir
bitki rtsyle kapldr. Sarinin kendisi, da
lar arasnda yksek bir yayladr, hantal
aalar ve srayan nehirlerden oluan bir
lkedir.
Korsarn kuzeyindeki alanlar byk l
de ayak dem em i yerlerdir ve kimse
629

PELLUCIDAR

A M O C A P

LUANA
GRUBU
H M E

T a td o r l

luana\
KUZEY KUTBU
Kuzey Adas

S f c GR
%
: %
Korsar >
TANDAR

Anoroc

K0RSAR

Orta Ada
ANOROC
GRUBU

Gney Adas

M eeza %
JU K A N LAR
V A D S

AMOZ

B U L U T L A R IN ;^
DALARI

|.

^ AZAR

RUVA
<L

L o lo -I o lo *

p XE X O TLA R

f|

LKES
* langa-tanga

M T H
BALAR.

Grwmidl
KORKUN

L D O V A S I

GLGE

LKES

T H U R A

H A S IM
ADALAR

Thuri a

N D A N A

tfOriN'
'C1O /

630

PELLUCIDAR

PELLUCIDAR

oradaki muazzam okyanusun boyutundan

emin deildir. Seyyahlarn ziyaret etmi ol
duu adalar sadece HME, TANDAR ve
AMOCAP'tr.
T hu ria nn i tarafndaki blge, Udi
Ovas diye bilinir, Korkun Glge lkesl'yle
snr olan tuhaf bir alandr; byk ksm da
imi alacakaranlk iindedir, bitki rts garip
ve fantastik biimlere brnr. Dier Pellucidar dzlk alanlarnn ot karakteristiinin
burada da bulunup bulunmad bilinmez;
bu otlar normalde bel boyuna eriir, her
yass yapran ucunda be ineli minik bir
iek vardr. ieklerin renkleri deiir ve
otlar, rzgrda dalgalandka kvlcm sa
yor gibidir.
Pellucidarda, ou Ta ann lerisi
ne gememi artc sayda kabile ve rk
yaar. (Bunun istisnalar, XEXOTLAR LKESnin Tun a sakinleri ve Korsarn hay
dutlardr.) Bu rklarn ou birbirinden nere
deyse tamamen tecrit edilmi halde yaar
ve dier halklarn varln doru drst bil
m e zle r b ile . AZA R n ya m ya m la r, JUKANLAR VADSnin delileri ve OOGun sa
va kadnlarn dier Pellucidarllar gerek
halklardan ziyade mit olarak bilir.
KAL gibi nispeten uygar bir alanda bi
le vahi ve ilkel Kldili Adamlar yaar; ba
rl Amiocap Adas ise, yeraltndaki maa
ralarda yaayan yar insan yamyamlar olan
gudubet Coripllerin yurdudur.
Pellucldar halklarnn pek az kylerde
yaar; en sk rastlanan meskenler, Kalide
ya da Hime Adasnda grlenler gibi, kaya
lardaki maaralardr. Bu ii ok ilkel bir e
kilde yapanlar hari, topra ileyen kabile
says pek fazla deildir; daha ok avclk ve
toplayclkla yaarlar. Korsar'lar ve Xexot'lar
lkesinin Xexotlar daha uygar toplumsal
yaplara sahiptirler; ikisinin de para sistem
leri vardr ve Xexotlar, ounlukla gemileri
iin silahlarn retmeye ilikin baz sanayiler
bile kurmutur.
Blgesel deiimler ve farkl dil gelii
mi dzeyleri mevcut olsa da, Pellucidarn
her yerinde ortak bir dil konuulur. Tek istis

na, Kalinin Kldili Adamlardr; kendileri

ne zg bir dil konuurlar ve yabanclar iin
bu dil en fazla anlamsz maymun seslerine
benzer.
iklimin dengeli scakl gz nne al
nrsa, seyyahlarn P e llu cid a ra giderken
yanlarna ne tr giysiler alacaklar konusun
da kayglanmalarna gerek yoktur; halkn
o u sadece bir peta m a l takar ya da
omuzlarna bir hayvan derisi atar. Baz alan
larda deiik tlsmlar da taklr ama, gene
Korsar ve Xexotlar lkesi hari, btn Pel
lucidarda ana tasarm tektir.
P ellucidarllarn ou, P e llu clda rn
Molop Az diye bilinen yanan bir deniz ze
rinde durduu inancn paylar. Pellucidarn kendisinin ise yass olduu ve yer ile
suyun alevlere dmesini engelleyen bir du
varla evrili olduu tasavvur edilir. Topraa
gmlen herhangi bir lnn, orada yaa
yan kt kk adamlar tarafndan para
para Molop Aza tandna inanlr. Bu
durum, btn Pellucidarda uygulanan bir
cenaze detini de aklar. dete gre ller
-kk adamlardan kamak iin- kular ta
rafndan yukarya, yani Korkun Glge lkesinln stndeki uyduya verilen adla, l
Dnyaya tanabilsinler diye aalara yer
letirilir.
Evlenm e g re n e k le ri de, A m ioca p
Adas hari, btn Pellucidarda ayn olma
eilimi gsterir. Bir e almak, genellikle ra
kip erkekler arasnda dv demektir ve ra
hatlkla birinin lmyle sonulanabilir; ka
dn, fetih hakk uyarnca, dv kazanann
olur. Muzaffer kii, onu e olarak istediini
gstermek iin kadnn elini tutabilir ya da
kadnn ona kar bir mecburiyeti olmadn,
serbest olduunu gstermek iin kendi elini
onun bann stne kaldrr. Eer ikisini de
yapmazsa, kadn onun klesi olur ve hibir
erkek, teke tek bir dvte efendisini yen
medike, onurunu koruyarak onu alamaz.
Bir Pellucidar kadnna edilecek en byk
hakaret, bir kavgada kazanlp sonra da k
le olarak braklmaktr. Ancak, karlarak ya
da tecavz edilerek evlilie de rastlanr. Bu
631

PELLUCIDAR

gibi durumlarda kadnn ya ok az seme

hakk vardr ya da hi yoktur ve houna git
meyen bir adam tarafndan alnmsa ancak
kaabilir ya da kendini ldrebilir. Bir aile
de, eer daha kk bir erkek karde lehine
ayrcalklarndan feragat etmezlerse, nce
aabeylerin evlenmesi normaldir.
Genelde, Pellucidar halk yabanclara
son derece dmanca davranr. Btn ya
banclarn potansiyal dmanlar olduklar
varsaymndan yola karak, onlar grr
grmez ldrrler ve LM ORMANInn
Gorbuselar gibi bazlar ayn zamanda esir
lerini yer. BAST halk gibi baka kabileler
de esirlerini kle olarak tutar, onlar yorgun
luktan lene dek altrr. Ama belki de en
acmasz olanlar, esirlerine lene dek iken
ce etmekten vahi bir zevk alan GANAK LKESnin szde Bizonadamlardr.
Seyyahn hayat, Pellucidar hayvanlar
yznden daha da fazla tehlikeye atlr. Bu
rada bulunan hayvanlarn ou, tarihncesi
alarda yerkre yzeyinde bulunanlara te
kabl eder; byk ounluu vahi ve gz
doymaz etoburlardr. Birok alan, oralarda
yaayan kana susam yaratklar yznden
ziyaret edilemez. Beklenecei gibi, pek az
ehliletirilmitir. Bir tr diplodocus olan Udi,
Thurla halk tarafndan yk hayvan olarak
kullanlr ve kimi yerlerde jolok ya da yabani
kpek -son derece vahi bir hayvan- ehli
letirilmitir. Pellucidar dalar, kocaman bir
maara-ays olan ryth'm ve byk kldili
kaplan tarag'\n yuvasdr. Tarag, sadece
Tandar adasnda ehliletirilmitir; oradaki
halk, korkutucu taho ya da maara-aslann
da ehliletirmeyi baarmtr. Thidparlar ya
da pterodaktillere sk rastlanr ve son dere
cede tehlikelidirler.
Daha az tehlikeli hayvanlar arasnda
yabani aylar, geyikler, mamutlar ve bir za
manlar yerkrede de bulunan kck
toynakl at orthopoi de yer alr. Dev elk ya
da tharg, birok alanda eti iin avlanr. Da
ha acayip yaratklardan biri de, sk kaba
tylerle kapl, fil kadar byk, tembelhayvan
benzeri otobur bir hayvan olan dyrythtir. n
632

peneleri, aalardan yeillik syrmaya ya

rayan muazzam penelerle silahlanmtr ve
normalde yava hareket eden bir yaratk ol
duu halde, dyryth aalara trmanma ko
nusunda alacak bir atiklik gsterir. Kuy
ruunu bir savunma silah olarak kullanr.
Pellucidarn deniz hayvanlar, karadaki
benzerlerinden daha da tehlikelidir ve her
deniz seyahatini son derece tehlikeli hale
getirir. Sularda devasa deniz ylanlar ve bo
yunlar olan, boylar da on ayaa varan fok
benzeri yaratklar, yani tandozareler kay
nar; tandozare'nin ba tpk ylan ba gibi
dir ve birok lmcl zehirli dile silahlan
mtr. Labyrinthodon, bir timsahn eneleri
ne ve bir kurbaa gvdesine sahip olan ve
hem suda, hem karada yaayan bir yaratk
tr. Pellucidar bataklklarnda da bulunur,
burada ona sithig denir. Azdyryth biraz, bir
timsahn bana sahip kk bir balinaya
benzer. Seyyahlar, Pellucidar sularnda ge
miden den birinin pek az yaama ans
olduu konusunda uyarlr.
Pellucidardaki en tehlikeli yaratk ise,
ayak baslmam i blgelerde varln srdrse de, ou yerde bulunmaz. Vaktiyle
Pellucidardaki baskn tr olan mahar, uzun
ince gvdeli ve byk bal bir timsah olan
mahardr. Mahar1lar, nayaklarndan kan
zarl kanatlarla uarlar. Son derece zeki hay
vanlardr; telepati yoluyla iletiim kurarlar ve
tarihlerini kaydetmede kullandklar ok kar
mak bir hiyeroglif sistemi gelitirmilerdir.
Sarinin gneydousundaki ovalarn altnda
bulunan Phutra gibi yeralt ehirlerinde ya
arlar. Bu ehirler, dzenli, iyi planlanm
sokaklaryla iyi tasarlanmtr ve yzeyden
millerle aydnlanrlar. imdi sadece dii mahar1lar vardr; mahar1lar kendi yumurtalarn
kimyasal olarak dlleyebileceklerini ve dola
ysyla erkee artk gerek olmadn anladk
tan sonra, erkekler yok olmutur.
Mahar1lara, sargothlar ya da gorillerle
insanlar hizmet eder. Sargothlar efendile
riyle, gizli bir iaret dili vastasyla iletiim
kurarlar. ThidpaHar da, mahar1lar tarafn
dan muhafz olarak kullanlr. Ancak bu b

PEMBE SARAY - PENDOR

yk srngenlerin zulm, zeklarna ta

karr. Sargoth'\ar\n onlar iin yakalad k
leler, terih laboratuvarlarnda vahi deney
lerde kullanlr; dierleri mahaTlar ve hiz
metkrlar tarafndan, merkezi bir su depo
su ya da gle sahip byk maaralar olan
tapnaklarnda yenir. MahaT\ar burada kur
banlarn hipnotize ederler, onlar da sk
net iinde suya yrr ve biraz olsun diren
meden parampara edilmelerine izin verir
ler. Mahar"lar sadece ocuklarla kadnlar
yer; erkek esirler, thdpaTlara braklr. Ba
zen esirler byk bir amfitiyatroya gtr
lp orada eit eit yabani hayvann kar
sna karlr; sa kalan birka tanesinin
serbest kalmasna izin verilir.
(Edgar Rice Burroughs, A t the Earth's Core,
New York, 1922; Edgar Rice Burroughs,
Pellucidar, New York, 1923; Edgar Rice
Burroughs, Tanar of Pellucidar, New York,
1930; Edgar Rice Burroughs, Seven Worlds
to Conquer, New York, 1936; Edgar Rice
Burroughs, Return to Pellucidar, New York,
1941; Edgar Rice Burroughs, Men o f the
Bronze Age, New York, 1942; Edgar Rice
Burroughs, Tiger Girl, New York, 1942; Ed
gar Rice Burroughs, Land o f Terror, New
York, 1944; Edgar Rice Burroughs, Savage
Pellucidar, New York, 1963)

odasna girer ama bunun hangi oda olduu

nu sormak yasaktr. eri girdii zaman b
tn saatler durur ve ancak o odadan knca
yeniden almaya balarlar.
Ancak bir seferinde Pembe Kz saray
n brakp yurtdna seyahat etmiti. Tuz ve
kire manzaralar, iinde domuzlarn debe
lendii amur havuzlar grd. Hayvanlarn
dksn grd, kaba sesleri ve kerhanelerin
ktcl mziini duydu. Fahieler, hrszlar
ve tefecilerin korkun yzlerini grd. Sar
ho bir gemici onu pt. Kr bir adam bir
czamlnn eliyle ona dokundu. Ak pence
relerden klarn kavgalarn, bir ocuun
cenazesini, bir bebein acl doumunu, ih
tiyar bir adamn erkek yeeni tarafndan kat
ledilmesini grd. Uyuz kpekler ve hain
kediler ayak bileklerini srd. Ama Pembe
Kz lmedi. amurdan, tkrkten, dk
dan, sarho gemicilerin pcklerinden, fa
hie ve katil srlerinin arasndan getikten,
her eyi grp duyduktan sonra, sarayna
dnd. Orada ykand, kokular srnd,
masaya oturdu ve beyaz in porseleni ta
baklardan gm atal kakla yiyip, geer
ken Reca ederim, ayaa kalkmaynz de
di. Bugn de ziyaretiler onu byle grr.
(Marco Denevi, La nia rosa", Falsificaci
ones, Buenos Aires, 1966)

PEMBE S A R A Y , yeri m ehuldr, iinde

P E N D O R , YERDENZ T a k m a d a la rnn

Pembe Kz oturur. Pembe Kz her leden

sonra goblenler ve zarif ngiliz tablolarndan
oluan peyzajna bakar. Duvardan duvara
uzanan yumuak hallar zerinde ipek terlik
lerle yrr, porselen tabaklardan gm atal-kakla yer ve geerken, Reca ediyo
rum, ayaa kalkmaynz der, mis kokulu ha
vada eliyle bir kuu izer. Hafif klasik mzik
dinler ve La cigale et la fourmiy\ Franszca
olarak ezberden okur.
Pembe Kz, tamamen pembedir ve gl
kokar. Dirsei ya da dizi yoktur, nk diz
ler irkindir, dirsekler de tavuk poposuna
benzer. Gnde bir kez saraynn gizli bir

uzak Bat Yresinde, DOKSAN ADALARn

batsndaki bir adadr, insanlar her trl
normal deniz gzerghndan ok uzakta
olan Pendordan, ncelikle vaktiyle burada
yaayan korsanlar, daha sonra da halen
burada yaayan ejderler yznden kuak
lar ncesinden beri uzak durduu iin, bu
rada kimse yaamaz. Pendorun efendileri,
Yerdenizin bu blgesinin her yerinde nefret
edilen korsanlar ve kle tacirleriydi. Batdan
szlp gelen ve hem efendileri, hem de
kent halkn ateten nefesiyle kl eden bir
ejder tarafndan yok edildiler. Pendor ve
adann korsan efendileri tarafndan toplan
633

PENGUEN ADASI - PENTXORE

m mcevher ve altn birikimi, ejderhann

mal oldu.
Bugn Pendora gelen ziyaretiler, bir
zamanlar burada ykselen kalenin dklen
kuleleri altnda, adann hilal eklinde bir ko
yundaki limana doru nen sessiz sokaklar
dan pek fazla bir ey grmeyecek.
Bugn Yerdenizde sk rastlanan tek ej
derha, doudaki FFSHin minik zararsz
harrekk!lerl olsa da, seyyahlar ender olarak
bir bat ejderiyle karlaabilir, bu yzden de
bu yaratklarn ayrt edici zelliklerinin farkn
da olmaldrlar. Yetikin Bat ejderhalar mu
azzam boyutlara varr; genlerinin boyu,
krk krekli bir tekneninkl kadardr. Bir ejde
rin ba, ivilerle talanmtr, gvdesi parl
dayan pullarla rtldr, kuyruu da bir kl
cn ucu kadar keskindir. Ejderhalarn, kz
dklar zaman stnde alevin dans ettii dil
leri, boylu boyunca koyu renk, zehirli bir ka
nn akt kara, zarms kanatlar vardr. Tec
rbeli seyyahlar sabah rzgryla szlen
ve rzgarn zerinde kayan ejderha manza
rasnn, Yerdenizdekl en gzel manzara ol
duunu syler.
Ejderhalar hnerli byclerdir ve n
sanlarnkine benzemeyen bir by kullanr
lar. Doal lisanlar, her eyin gerek adyla,
onu kullanan kiiye g verdii adyla bilin
dii Kadim Dlldir. Pek az kii Kadim DHde
konuur - Kadim Dil zerine almann
balca etkinliklerden birini oluturduu,
ROKEtaki bycler hari, insanlarn aksi
ne, ejderler Kadim D lli kullanrken yalan
syleme yeteneine sahiptir, bundan da
pek holanyor gibi bir halleri vardr. Dinleyi
ciyle kedi fareyle oynar gibi oynar, onu haki
kati yanstan ama aklamayan bir ayna sz
ckler labirentine kstrrlar. Ejderhalarn ko
nutuu ok az sayda insana, Ejderefendisi
denir. Popler inancn aksine, bir Ejderefendisinin ejderhalar zerinde hkimiyeti yok
tur; sadece ejderhalarn hakiki adlarn bilir
ve onlarla konuma, kendini onlara dinletme
yetenei vardr. Hi kimse bir ejderhaya
hkmedemez; bir insan bir ejderha ile kar
karya geldiinde tek soru, ejderhann onu
634

yiyecei mi, onunla konuaca m sorusu

dur. Ejderhalar Yerdenizdeki en gl ve
kadim yaratklardr, ancak onlarnkinden si
hirli gleri ve becerisi olan biri tarafndan
yenilgiye uratlabilirler. Ancak byle de ol
sa, ziyaretiler, en byk bycnn bile bir
ejderhann gzlerinin iine bakp da hayatta
kalamayaca konusunda uyarlr.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Tombs of Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

PENGUEN ADASI, bkz. ALCA.

PENTXORE, Hint Okyanusundadr. evre

sini saran denizdeki mknatsl kayalar nede
niyle ulamann zahmetli ve tehlikeli olduu
bir ada imparatorluudur. Pentlxore'un hari
kalarndan biri de akll Deniz'dir. Kurudur,
akl ve kumdan oluur, her deniz gibi dal
galanr ama gemilerle alamaz. akll Denizde su olmasa da, burada baka hibir
yerde bulunmayan cinsten balklar bulunur
ve haftada kez i taraftaki dalardan bu
raya deerli talardan oluan kat bir nehir
akar.
akll Denizin tesinde, sadece yaba
ni kpeklerin, konuan papaanlarn ve do
muz gibi homurdanan boynuzlu insanlarn
yaad bir l vardr. Burada, her len
vakti meyve verip geceleri de yerin altna
ekilen kk aalar yetiir.
imparator, baehir Nysede deil, ikli
mi lman olan Susa ehrinde oturur. Susa
Saray grlmeye deer bir harikadr. Sara
yn kaplar sardoniksten yaplmtr, kaytlar
ise fildiindendir. Pencere camlar kristaldir,
masalar ise ametist, altn ve zmrttendir.
Tahta giden basamaklar, altn, nci ve de
erli talarla bordrlenmi onlks, kristal, ye
il jasp, akik ta, sardoniks ve sar yakuttan
yaplmtr. Tahtn kenarlar zmrttendir.
Kraliyet odas lal tayla aydnlanr ve yanan

PEPPER LKES - PER KRALLII

belsem ile raylhalanmtr; stunlar altn

dandr, kraliyet karyolasnn ats da safir ve
altndan yaplmtr. Saray kulelerinin zerin
de, geceleri iinde lal talarnn parldad
altndan yuvarlak kakmalar vardr. Sarayda
her gn otuz bin kii yemek yer.
imparator savaa gittiinde, birlikleri
nin n sra zerlerinde deerli talar bulu
nan ve at arabalaryla tanan byk altn
ha gider. Her ha, silahl on bin adamdan
ve yz bin piyadeden oluan bir birim izler.
Bar srasndaki seyahatlerde, imparatorun
n sra basit tahta bir ha, tenin toza dn
eceini gsteren toprak dolu altn bir tabak
ve asaleti ile gcn simgelemek iin m
cevher dolu bir gm tabak gider.

nan talam da te p e le ri kuatr. Tek

amalar, lkeyi ve sakinlerini maviye ve gri
ye dntrerek Pepperlkesini alt etmek
olan Mavi Meaniler burada yaard. efleri
ve onun yaveri Maxin nderliinde ve bal
ca silahlar Uan Eldivenden yararlanarak,
Mavi Meaniler lkeye saldrd. Gen Fred,
Beatlesa duyduklar nostaljik muhabbetle
tannan drt mzisyenden oluan bir grubu
kendisiyle Pepperlkeslne dnmeye kna
edebilmek in, sar denlzaltyla Llverpoola
gnderildi. Beatlesn m ziinin alt ettii
Mavi Meaniler Arjantine srld ve Peppe
rlkesi yeniden renkli benliine kavutu.
(YellowSubmarine, ynetmen: George Dun
ning, Birleik Krallk, 1968)

(Sir John Mandevllle, Volage de Sir John

Maundevile, Paris, 1357)

PEPPERLKES, Yeillik Denizinin on se

kiz bin fersah altnda, Delikler Denizinden

geerek yaklalan bir lkedir. Seyyahlar,
Pepperlkesinin ne kan zelliinin renk
olduunu hemen fark edecektir; peyzajn
zellikleri arasnda her renkte tepeler, ren
grenk kular ile kelebeklerin bol miktarda
bulunduu boyanm aalardan oluan sk
ormanlar ve inili yokulu park arazisi vardr.
Sakinler parlak renklerde giysiler giyer ve
sk sk gkkuaklarna rastlanr. Pepperlkeslnde kasaba ya da ehir yoktur, hatta her
hangi bir trden pek az bina vardr; toplum
sal hayat, orkestra merkezinde oluur, n
k btn Pepperlke'lller, mzik icra eden
ve seven nsanlardr.
Pepperlkesi ilk olarak, drt partisyon
otuz iki bar nce buraya sar bir denlzaltyla
(ki, bugn bir piramidin tepesinde grlebi
lir) gelen avu Pepper ve Yalnz Kalpler
Kulb Bandosu tarafndan kolonize edil
mitir. imdi hkmdar (Lider denir), Lord
Belediye Bakan denen bir mzisyen ve or
kestra efidir; yardmcln yiit bir Pepperlkeli olan Gen Fred yapar.
Pepperlkeslnl snrlar boyunca uza

PER KRALLII, Pers lkesinde, doruklar

buzlu dalarla evrili ama scak ve bereket
li, derin bir vadidir. Merkezinde bulunan g
ln evresinde villalar ve baheler gze
arpar. Glde, Kralie Pehlevinin meskeni
olan bir ada vardr. Btn Elf Dlyarndakl en
kadim rkn temsilcisi olduu halde, kralie,
iekli aalarla (ayva, leylak, sarsalkm ve
manolya) evrili nispeten mtevaz bir kk
te yaar. Ada kamlarla evrilidir ama esas
zelllli, srekli olarak dnmesidir. Kralie
Pehlevl bir keresinde sihirbaz bir dostuna,
devlet ilerini skc bulduunu ve evde, k
knde sakin bir ekilde kalmay tercih ettii
ni sylemiti. Sihiraz, onun dileini yerine
getirmek in, adann dnmeye balamasn
salad ki, hem evinde kalsn, hem de gz
btn krallnn stnde olsun. Adann dn
mesi, ziyaretilerin ou kez karaya ktkla
r yeri bulmakta zorluk ektii ve uygun nok
tada kamlar arasndan yollarn bulmaya
almadan nce bir ki devirliine bekleme
leri gerektii anlamna gelir.
Kralie, tombul bir Peridir, beyaz tenli
dir, yz beyaz kurunla boyanmtr. Elmas
bir gbek delii mcevheri dnda hi tak
takmaz. Tac, bir balina kemiine gerilmi
siyah tlden, yksek, silindir eklinde bir
635

PERLER LKES

apkadr. Normalde, gsleri, gbei ve

uyluklar zerinde inci bir pee gibi dalgala
nan yar transparan, beyaz bir elbise giyer.
ok sayda kediyle evrili olarak yaar ve
en ok satran ve mzikle ilgilenir - baarl
bir obuac, hatr saylr bir satran oyuncu
sudur. Ancak kafasn kazanmaya takmtr,
gerekirse mzklk etmekten de ekinmez;
onu yenmek, tavsiye edilmez.
Btn Elf krallklar kkenlerini geriye,
yzyllar boyunca soytar tkendi gzyle
baklan Perilere kadar takip edebilir. Perilerin kkeni ise esrarn korur. Kimi yetkililer
onlarn ateten biim lendiini iddia eder
ken, dierleri dm melekler olduklarn
syler ama hepsi, insann yaradlndan n
ce yeryznde yaadklar konusunda an
lama halindedir. Genelde, onlarn ounun
Pers lkesindeki ilk krallklarndan, bir dizi
deprem ve istila sonucu srldklerine ina
nlr ama, Elf diyar hakkndaki standart a
lmalardan birinin yazar olan BROCELANDE Saray Arivcisi, onlarn lkelerinden Mu
sa ve Harun adl sihirbazlar tarafndan srl
dklerini belirtir. Bir tek vadi krallnn nasl
olup da mevcudiyetini srdrdn kimse
aklayamamtr.
Periler, soylarndan gelen AvrupalI elflerden kktr ama kuvvetli, aktif ve hay
ret verici lde dayankldrlar. Kltrleri,
sssz olan ile lks olann tuhaf bir kar
mdr. Byk bir fiziksel dayanklla sahip
tirler ama egzotik banyo yalar gibi belli
lkslerden de holanrlar. Bir abur cubur
ve su buzu rejimiyle yaarlar, hatta orba
lar bile tatldr. Btn elflerle perilerin nek
tar ve iy ile yaad efsanesinin buradan
km olmas mmkndr. Periler ile Avru
pa Elf diyarlar arasndaki nemli bir farkl
lk da, Kralie Pehlevinin sk sk umas ve
bundan byk keyif almasdr; oysa Avru
pa Elf diyarnn aristokratlar umay ok
nceden brakmtr.
(Sylvia Tovvnsend VVarner, Kingdoms o f El
tin, Londra 1972)

636

PERLER LKES, sadece gelmek iin se

bebi olanlar -b u sebebi ya onlar ya da sa

dece onlara musallat olmu ruhlar b ilir- ta
rafndan ziyaret edilebilen ve yeri srekli
deien bir lkedir. Periler lkesine ancak
ok sk bir ormann iinden geen birka
patikayla ulalabilir. Ormann kysna ya
kn bir yerde bir kulbe bulunur. Bu kul
benin keleri, atnn stnde buluan ve
birbirlerine geen dallar olan drt koca
man aatan oluur. Periler lkesinin ky
sndaki bu kulbede yaayan kadn peri
kanndandr ve bahesinde, ilerinde ya
ayan periler g itti i zaman d vcutlar
-ie kle rin k e n d ile ri- len iek perileri
g rle bilir. K ulbenin drt k esind eki
aalar meedir, evi ve sakinlerini insanla
rn dn patlatan kt dibudak aacn
dan korurlar, iinden geilmesi gereken
ormann kendisi de eitli periler ve goblinler gibi kt yaratklarla doludur. Goblinler
hibir aacn ya da bitkinin bym edii
yeralt krallklarnda yaarlar ve dilleri in
sanlar iin anlalmazdr. Kmeler halinde
koarak ve birbirine dolam ylanlar gibi
kvrlarak elenirler.
Periler lkesinin aalar, hepsi yene
bilir olan, tuhaf meyve ve fstklarla doludur.
Kayn aac bir kadnn sesine ve ekline
sahiptir ve yolcular goblinlerden korur. Akaaa insanlar cezbederek kk maara
biimindeki trbesine gtrmek ve dibu
dak aacna vermek iin grnmn de
itirme kabiliyetine sahiptir. Periler lkesi'nin hayvanlar tehlikeli deildirler ve ko
numalar insanlar tarafndan anlalabilir.
Ormann iinden yaklak bir gnlk bir
yryn ardndan yolcu dik, kayalk bir te
peye varr. Tepenin dibinde, Pygmalionun
hikyesini anlatan bir alak kabartmann bu
lunduu ufak bir maara vardr. Bir gnlk
daha yryten sonra, Periler lkesinin bir
paras olan iftlik evine varlr. Burada bir
ka ilgin yap ziyaret edilmelidir. Umacnn
Evi, ufak bir aklkta, yksek bir serviye biti
ik olarak ina edilmi uzun ve alak bir ba
rakadr. Bir yolcu bu evdeki dolaplardan bi-

PERLER LKES

637

PERL ADA - PERL GET

PERLER LKES'nin gneyindeki ormann kysnda

bulunan kulbe.

rinin kapan aacak olursa nereye giderse

gitsin onu takip edecek olan kendi glgesini
bulur.
Periler lkesinin beyaz mermer saray
bir nehrin kenarnda ykselir. Saray, gecele
ri yansmas pencerelerde gzkmeyen ay
nda yumuak ve titrek bir kla parlar.
Sarayn avlusunda somakiden yaplma bir
eme vardr. Ziyaretiler, grnmez eller
tarafndan hazrlanan odalarnn, her deta
yyla kendi odalarna benzeyecek ekilde
hazrlandn greceklerdir. Mavi tavanl
holde her tondan mercan ve harika maara
laryla bir yeralt denizi kadar byk bir ha
vuz vardr. Ktphaneyi dolduran kitaplar
okuyucuyu o kadar iine eker ki, okuyucu
bir yolculuk kitabndaki yolcu, bir oyundaki
veya romandaki kahram an olur ve kitab
okuduka hikye kendi hikyesi haline gelir.
Mat bir kzlla dolu olan dier bir hol, tavanla
kesierek bir yapran skeletini andran ve
siyah beyaz bir dzen oluturan narin, siyah
stunlarla desteklenm itir. Burada ark
syleyen herkesin sesi insan hayretler eri
sinde brakacak kadar gzel kar. zeri na
kl perdeler, siyah bir tavan, zemini ve ko
yu krmz stunlar olan baka bir holn giri
ini rterler. Burada bir valsin eitli pozis
yonlarn betimleyen ve siyah kaideler ze
rinde duran beyaz heykeller vardr. Bu ekil
638

de ziyaretide heykellerin dans daha yeni

brakt zlenimi braklr.
Son olarak, ziyaretiler, eitli tneller
araclyla ulalabilen yarmada zerindeki
bir kulbeyi ziyaret etmelidirler. Ocaktaki
ate yand srece kulbenin ii her zaman
gndzdr, ieride drt kap vardr; ocuk
luk kaps, ekme kaps, dehet kaps ve
zamanszlk kaps. Tahta zerindeki = ia
retini bularak bu kaplarn herhangi birinden
geri dnmek mmkndr.
Periler lkesinde para geerli deildir
ve teklif edilmesi durumunda periler bundan
ok alnrlar. Burda zaman dier yerlere g
re daha uzun gibidir; yirmi bir gn sren yol
culuk yolculara yirmi bir yl gibi gelir.
(George MacDonald, Phantasies, Londra,
1858)

PERL ADA, Montreal ve Toronto sakinleri

nin scak aylarda dinlenmek ve elenmek
iin souk sularna akn ettikleri byk bir
Kanada glnde tecrit edilmi bir adadr.
Gln derinliklerinde alabalklar ve turnabalklar kaynar ve Eyll sonlarnda yava ya
va yzeye karken, akaaa yapraklar
krmz ile altn rengine dnr ve dalgkularnn lgnca kahkahas, yazn onlarn
tuhaf ln asla duymam olan korunakl
krfezlerde yanklanr.
Adada, ziyaretilerin ziyaret etmemele
rinin salk verilecei iki katl bir kulbe var
dr. Kulbede bir gece geirmek talihsizlii
ne urayan bir seyyah, meskeninin birden
devasa Kzlderililerin hayaletleri tarafndan
istila edildiini grm ve bir adamn kafa
derisinin yzlmesine tank olmutur. Deh
et iinde, katledilen adamn yznn kendi
yz olduu kefetmitir.

(Algernon Blackvvood, A Haunted Island ,

Ancient Sorceries and Other Stories iinde,
Londra, 1906)

PERNZA- PERLA

PERNZA, Perinziann kuruluunda uygu

lanacak normlar belirlemek zere davet edi
len gkbilginleri, mekn ve zaman yldzla
rn durumuna gre saptadlar: biri gnein
izledii yola, dieri gklerin etrafnda dnd
eksene gre, birbirini ha gibi kesen dekuman ve kardo hatlarn izdiler, kent hari
tasn burlar kuann on iki evine gre, her
tapnak ve her mahallenin iyi yldzlarn etkisi
ni en doru alaca ekilde bldler, gele
cek bin yl iinde her birinin tam ortasna bir
ay tutulmas almasn hesaplayarak surlar
zerinde kaplarn alaca noktalar sapta
dlar. Perinzia yldz dolu bir gkyznn
uyumunu yanstacakt, bunun iin gvence
verdiler; doann mant ve tanrlarn ltf
biimleyecekti sakinlerin yazgsn.
Perinzia bilginlerin hesaplarna aynen
uyularak kuruldu; binbir trl insan geldi
kente; Perinziada doan ilk kuak, kentin
surlar iinde bymeye balad; ve nce
evlenme sonra da dourma ana geldi.
Perinziann sokak ve meydanlarnda
sakatlara, cce ve kamburlara, imanlara,
sakall kadnlara rastlar seyyahlar bugn.
Daha korkun eyler de var grmedikleri:
ailelerin bal ya da alt bacakl ocuklar
n sakladklar bodrum ve samanlklardan
bouk lklar ykselir.
Perinzial gkbilginleri zor bir seimle
yz yze: ya btn hesaplarn yanl olduu
nu ve bulduklar saylarn gkyzn betimleyemediini kabul edecekler ya da tanrla
rn dzeninin canavarlar kentinde yansyan
dzen olduunu herkese aklayacaklar.

(Italo C alvino, Le citt in visib ili, Torino,

1972)

PER L A, RYA K R A LLI I'nn baehri,

indedir, yaklak yirmi bin sakini vardr. Perla, sular mrekkep kadar koyu renk olan
heybetli Kara Nehirin bir kvrmna kurulmu
tur. Koyu renkler, peyzajn nemli bir paras
n oluturur; her ey koyu yeilin koyu tonun
da, opak bir yeilimsi gridedir. Gkyz hep
bulutludur, gne, ay ve bulutlar hi grl

mez. Yere yakn duran bulutlarn biimi de

asla deimez; bu buhardan biimler uz
manlar tarafndan, ehri kuatan geni batak
lklar ve aalklarla aklanr. Hava scak ve
lman duygusu verse de, barometre hep k
t ve bulutlu havay gsterir. Mevsimlerin ztl
yoktur; ilkbahar be ay srer, sonbahar da
yle; ksa ve scak yazn belirtisi geceleyin
kan daimi koyu bir ktr. Sonsuz alacakaran
lk ve birka kar tanesi de k alametidir.
ehrin mimarisi, tipik orta Avrupa mi
marisidir. Kurucusu ve hkmdar Klaus Pa
tera, Avrupann her yanndan eski evler al
m ve byk masraflarla onlar Perlaya nakletmitir. Bu eklektisizm, Perlaya zgn bir
atmosfer kazandrr. ehir drt ana blme
ayrlmtr. Bir batakln kysnda ina edil
mi ve hep dumana gml Tren istasyonu
blgesi, bakmsz idari binalar, arivler ve
postahanenin bulunduu yerdir. Bu skc ve
kasvetli semt, zenginlerin yerletii alan olan
ve Bahe ehir denen yere komudur. Son
ra, dkknlarn ve orta snfn meskenlerinin
bulunduu Uzun Sokak gelir; buras nehre
doru bir ky grnm alr. Uzun Sokak ile
Da arasndaki dar erit ise drdnc bl
ge, ya da Fransz blgesidir. Drt bin Latin,
Slav ve Yahudi sakiniyle Perlann bu kk
blm, kt hretli bir alan saylr. Pitoresk
ve heterojen kitle burada eski ahap kulbe
lerde yaar ve semt, arpk sokaklar ve pis
kokulu kovuklaryla, hakikaten de Perlann
gurur duyaca bir yer deildir.
Kaba bir aaas olan azman bir yap
ise, ehrin tepesinden bakar - Paterann
meskeni. Kayalarn delikli ve kaba yzeyine
dayal yapnn cssesi, ehrin merkezindeki
byk alana doru eimlidir. Nehrin br
yannda ise Banliyler bulunur, Rya Krall
nn asl sakinlerinin imdi yaad kk
kye bu isim verilmitir. Kesinlikle Mongolo
id rktandrlar ve dorudan doruya byk
Cengiz Hann soyundan geldiklerini gururla
idd ia ederler. Hayatlar, ehrin hummal
temposuna inat, sakin ve sessiz akp gider.
Banliyler, abartl grn olan alak ah
ap kulbelerden, minik kmbetler ile koni
eklinde adrlardan oluur ve her bina, ba639

PERLA

Saat Kulesi
Banka
Mavi Kaz
Bahe ehir
Lampenbogen Villas
Morg ve Emniyet Mdrl
12. Mezarlk
Iomossevc Tarlalar
Tula Fabrikas
Mezbaha
Tabakhane
i7- Uzun Sokak
18. Kafe
19. Blumcnstich Maazas
20. Lampenbogen Kirac Evi
. Mandra
Nehir Muhafzlar
Deirmen
Kpr
25 Hamamlar
26. rdek iftlii
27- Aalk Cadde
28. Banliyler
29. Mezbele
30- Kla
3 - Kap
Tabya
33 ato Baheleri
Dkkanclar Yolu
Sebze ars
Hastane ve Kilise
Tren stasyonu
Depo
39- stasyon Semti
40. Yneticinin Kr Evi
4t- Harabeler
Han
43 A. Blemunstitchin Villas

'3
4

0b

21
3

24

2 o

32
34'
P
38-

42

kimli bir baheyle evrilidir. Orada burada,

pankartlar ve cam disklerle, cilal anaklar,
tahta ve metalden yaplm, yosun kapl kor
kuluklara benzeyen, bykl kkl say
sz grotesk tasvirlerle ssl iaret direkler
durur. Koskocaman yal aalar uzaklara
uzanan dallaryla, btn alan kaplar gibidir.
Perla nfusu, sadece baz ileri gelen
kiiler arasndan seilmitir. En yksek safta
olanlar, ar derecede nazik duyarllklar
olanlardr. Rya Krallnn sakini olabilmek
iin gerekli en nemli nitelikler koleksiyoncu
hummas, okuma tutkusu, kumar oynama
yolunda ateli bir arzu gibi farkl maniler ile,
ar dindar bir tavr ve baka nevrasteni bi
imleridir. Perla kadnlar arasnda isteri sk
rastlanan bir olaydr. Alt snflar anormal ya
da ar geliim gz nne alnarak seilir:
alkolikler, kendinden ve dnyadan honut
olmayanlar, hastalk hastalar, spiritalistler,
skandal habercileri ve zorbalar, grm ge
irmi ve bkkn kiiler, huzur peindeki eski
maceraclar, akrobatlar, dolandrclar, siya
si srgnler, kaak katiller, yalanclar ve hr
szlar. Baz durumlarda, fiziksel bir nitelik
Perlaya davet edilmeyi salayacak kadar
arpc olabilir. Bu nedenle, byk guatrlar,
640

koca burunlar ya da kocaman kamburlar

olanlara Perlada pek sk rastlanr. Nfusun
byk ksm Alman aslldr.
Nfus pek yava byr, nk ocuk
sahibi olmak pek tevik edilmez; sakinler
ocuklarn neden olduklar glklere de
mediine inanrlar.
Perlann arpc bir zellii, her eye
yapan tanmlanamayan ama gl bir ko
kudur. En kt haliyle bu koku, unla kart
rlm morinann kokusu ile kyaslanabilir. Ri
vayete gre Patera tarafndan, Paristen s
tanbula kadar Avrupa'nn byk baehirle
rinin gecekondu blgeleri ve krmz fener
mahallelerinden satn alnm evler kan, su
ve rezalet ile ykanmm. ehirde, orman
da ve bataklklarda, kimsenin karanlk bas
tktan sonra giremedii belli ssz yerlere ili
kin irkin efsaneler de vardr.
Kralln en esrarengiz yerlerinden biri,
Rya Glnde, Perladan bir gnlk seya
hat mesafesinde bir tapnaktr. Suni elale
lerle ve sessiz bir parkla evrili olan tapnak
yle soylu malzemelerle ve ylesine bir sa
natla ina edilmitir ki, bir gzlemci burada
cennet ile dnyann tam ortasnda bir mima
ri olduu duygusuna kaplabilir. Yeralt oda

PESTTZ - PHLSTA

larna, tapna ina edenler sembolik hey

keller koymulardr. Tapnak yalnzca ylda
bir kez ziyaret edilebilir ve o zaman bile
nemli takdim mektuplar gereklidir.
Perlann dini biraz artcdr. Sakinler
yumurtaya, fnda, ekmee, peynire, bala,
ste, araba ve sirkeye byk sayg gste
rirler. Demir ve eliin ktl temsil etti
ine inanlr.
Artk bir sredir, Perlaya ziyareti gel
dii duyulmamaktadr. Orta Asyadan sey
yahlar, ehrin onu harabeye eviren bir tr
felakete uradna ilikin rivayetler duyduk
larn belirtiyorlar. Kimileri garip bir uyku sal
gnndan sz ediyor, dierleri ise pek ok
trden hayvann istilasna uradn d
nyorlar; gene bakalar, gzleri birdenbire
etkileyen acayip bir hastal ima ediyorlar.
Kimi ger kabileler, muazzam harabelerle
dolu bir orak toprak, byk ta bloklar ve
yklm kolonlar tanmlamalaryla geri dn
dler. Bazlar bunlarn m uhteem Perla
ehrinin kalntlar olabileceini sylyor.
(Alfred Kubin, Die andere Seite: Ein phan
tastischer Roman, Berlin, 1908)

PESTTZ, Hohenfliessin baehridir. Yk

sek bir tepenin yamacna kurulmu olan bu
niversite ehri, talyan tarz mimarisiyle, a
tlarnda heykeller olan birok saray ve g
zel m alikneleriyle nldr. Blemenbhl
Dalarfnn astronomik kulesi de, Schreckhorn Dandaki iki kilise de ziyarete deer.
Pestitzten erefli bir hemeri, ok say
da ziyareti eken atafatl bir trenle, Post
valyesi yaplr. Bir Post valyesi gml
dnde, lahdinin stnde kollar ba aa
oyulur, kalkan tepest aslr ve miferi de
binlerce paraya ayrlr.

(Jean Paul [Johann Paul Friedrich Richter],

Titan, Berlin, 1800-03)

PEYGAMBERLER ADASI, bkz HACOC-

RAM.

PHLSTA, POCTESME yaknlarnda bir l

kedir. Baehri, Novogathtr. Philistia halk

ya da Philistinlerin, LEUKE Adasfn fethe
dip baehri Pseudopolis'i yok ettikleri bili
nir. Kralie Dolores nclndeki Philistin
lejyonlar ehre yaklarken, Akhilleus, Helene ve dier Grek kahramanlar onlarn zeri
ne ykselip prltl bulutlar gibi balarnn
zerinden gemekle yetinmitir. Philistin'ler
ehre direnile karlamakszn girmi ve
gri olmayan her eyi yakan bir tr Rum ate
inden yararlanarak, Pseudopolisi sadece
kl ve ta kalacak ekilde yok etmilerdir.
Seyyahlar Philistiann tek yasasnn u
olduunu bilmelidir: herkes kendisinden ne
bekleniyor gibi grnyorsa, onu yapmaldr,
ite bu yzden de, kendilerinden -Philistia
halk tarafndan- yle beklendii iin, kadn
larla rahipler sorumsuz davranacaktr, bu iki
grup istediklerini yapar, lke erkekleri de on
lara itaat eder. Bu durum, Philistiann neden
hep bir kralie tarafndan ynetildiini aklar.
Philistinler, balca tanrya tapar:
Sesphara, Ageus ve Vel-Tyno. Sesphara,
gvur1lara verilen akla beslenen bir ryalar
tanrasdr. Klt imdi dier lkelere yayl
makta ve buralarda hatr saylr kargaayla
birok lgnca soytarla yol amaktadr.
Vel-Tynoya likin olarak ise, gri rengi sevdi
i bilinir: btn dier renkler" -diye yazar
hkm nde- ben aksini syleyene kadar,
tiksintir. Leukedeki Pseudopolis harabe
leri ona adanmtr. Ageus klt hakknda az
ey bilinir. Ageus Tapnann camlar, im
di Poictesmede, Storisendededir ve bura
ya Kuzeylilerin Dk Asm undu tarafndan
ganimet olarak gtrlmlerdir.
Philistiada ocuklar leylek getirir, ley
lek ise eskiden Thessalia cadlarnn yaptk
lar gibi arlr. nce u Latince dua oku
nur:
Dictum est antiqua sandaiio mulier
habitavit
Quae multos pueros habuit tum ut
puttuit nullum
Quod faciundum erat cognoscere. Sic
domina anser.
641

PHLOMELANIN KRALLII

Sonra zemine tebeirle iki izgi izilir ve bir

sra halinde be siyah yldz konur. Koca, te
beirle izilmi izgilerden biri boyunca y
rr, ona katlsn diye karsna bayla iaret
eder ve onu per. Sonra leylek, ocuk sipari
i almak zere gelir. Philistinlere gre dier
bebek edinme yntemlerine yaplan gnder
meler mulaktr. Ancak, kk bir hizip laha
na tarlalarnda bulunabilecek bebekleri ka
bul etme yanlsdr (bkz. ZAVATTNA).
Philistia Kraliesi, kendisi hi okumad
halde, uyruklar arasnda iirin popler oldu
una inanr. Ancak bu fikrinin salam temel
leri yoktur. Philistiadaki pek ok kii, edebi
yat yapmann bana dert amakla eit an
laml olduunu syler. lkede eskiden sade
ce tanecik yazar olduu bilinir; bunlar da
srlm ya da korkutularak karlmtr ve
imdi ngilterenin ok satan baz yazarlar
iin hayalet yazar olarak altklar sylenir.
Philistia hayvan varlnn bir tuhafl,
kt kokan ama sayg duyulan taklabcei
adl bir bcektir: yaayan insanlarn utan ve
rici, baya, ak sak ve mstehcen olduu
nu belirtirken ller hakknda iyi konuur.
(James Branch Cabell, Figures of Earth. A
Comedy of Appearances, New York, 1921;
James Branch Cabell, Jurgen. A Comedy of
Justice, New York, 1919)

PHLOMELA NIN KRALLII, Atlas Okya

nusumdaki bir adann gney blmdr. On

yedinci yzyl ortalarnda btn adaya h
kim olan Kral Philoponus, onu e blm
t: kuzey ksm olu Philoclese, ortas ken
dine ve gney ksm da gayr meru kz Philomelaya.
Kumsal, zerine deerli talar serpiti
rilmi olan ince, temiz, altn rengi kumdandr.
lkede bol miktarda, ekime izin vermeyecek
kadar sk dikilmi ama ho yryler iin
bol bol yer brakan gzel aa vardr. Or
manlarda, aalar arasnda ark syleyip
dans eden gzel hanm gruplar yaar, ama
en iyisi onlarn arlarna kulak asmamaktr.
642

PHLOMELANIN KRALLIInn eteklerindeki

Heykelin kalntlar.

Kraliyet Sarayna, geriye sadece ykn

tlar kalm, tek bir merkezi yol gider. Bu
yol, Philomelann onu yakkl, gen sey
yahlar tuzaa drp onlardan zalim bir
ekilde kurtulmak iin bir tuzak olduunu
kefetmesinden sonra Philocles tarafndan
yok edilmitir. Ancak tasvirler bize sarayn
olaanst gzellikte olduunu sylyor.
Her giri aa inen bir yama zerindeymi
ve sarayn kendisi de bir kayann dik taraf
zerinde bulunurmu. Amfitiyatro eklinde
ina edilmiti, cam ve ii bo kolonlara ben
zeyen, hi de binann arln tayacak
kadar kuvvetli grnmeyen duvarlar vard.
ndeki binalar bir bahenin etrafn kuat
yordu. Yemek odas gsterili, plak erkek
ler ve kadnlardan oluan mstehcen de
senli kumalarla rtl duvarlar olan yatak
odalar lkst. Ama her ey kullanmdan ok
gsteri iin tasarlanma benziyordu.
Aslnda, saray kurnazca bir tuzak ola
rak kurulmutu. Philomela servetini har vu
rup harman savurmutu ve her eyden ha
bersiz seyyahlar soyarak onu yeniden ka
zanmaya almt. Konuklar tantanal ya
taklarda uzanrken deme alr ve yeraltndaki bir kanalizasyona atlrlard: burada
lenlerin kalntlar, fazla dolmu m idelerin
kusmuklar ve baka pis dklar, gemiteki
kurbanlarn skeletleri yannda rrd. Ya

PHLOPONUS KRALLII - PHLOS

bani hayvanlarn kkremesine, takrdayan

zincirlerin korkun sesi karrd. Tek k,
daha da beter bir kaderden korumak iin
birok kurbann kastl olarak kendilerini
boduklar tehlikeli bir nehirdendi. Nehirde
bir kpr vard ama bacaklarnn arasndan
geilmesi gereken devasa ve korkun bir
heykel tarafndan korunurdu. Bu heykelin
ateli gzleri vard, gvdesi yaralar ve kan
lekeleriyle kaplyd. Bu kpry gemeyi
baaran, altn bir dan tepesinde olan Philoponusun Krallna varabilirdi.
Philoponusun atosu halen ayaktadr
ve birka gariplii barndrr: bunlarn ara
snda on ye dinci yzyl cam ndan effaf
ama rk olmayan vazolar ile mzik yapa
bilen ve dans eden minyatr erkeklerle ka
dnlar gsteren, daimi hareketli otomatik
makineler de vardr. Kral Philoponus ayn
zamanda De omni Artifdorum Genere (B
tn sanatlar ve zanaatlar zerine) adl risa
lenin de yazardr. Philoclesin Krall hak
knda hibir ey bilinmemektedir.
(Samuel Gott, Novae Sotymae lib ri sex,
Londra, 1648)

PHLOPONUS KRALLII, bkz. PHLOME-

LA'NIN KRALLII.

PHLOS, yeri bilinm eyen, kendine zg

corafyasyla d dnyadan korunan bir
adadr. Kynn kayalarla evrili olmayan tek
blm, denizin herhangi bir geminin kyya
yaklamasna izin vermeyecek kadar s ol
duu yerlerdeki kum ynlar ile korunur.
Seyyahlara, Philosa ulamann en iyi yolu
nun, gemilerinin kayalara arpp batmas ol
duu sylenir. Eer adallar sa kalan kaza
zedelerin erdemli olduunu fark ederlerse,
adada kalmalarna izin verilecektir; aksi tak
dirde baka bir adaya srleceklerdir.
Philos, havay rayihaya boan iekler
le -en ok, g l- ve byk portakal ve limon
aac korularyla kapldr. Adada, sanki sa

nat deil de doa eseriymi gibi grnecek

bir ekilde dzenlenmi birok muhteem
bahe vardr. Heykeller bile rastgele sal
m figrler misali, buraya tesadfen gelmi
gibi dururlar. Ada maaralar yaseminle rayihalandrlm ve kabuklu deniz hayvan kav
klaryla sslenmitir. Adada kimsenin yaa
mad, sadece tek bir kasvetli alan vardr.
Philos, maddi anlamda, bir hkmdar
tarafndan ynetilmez. Onun yerine ak,
dostluk ve akszllkle ynetilir ve bu his
lere en fazla esin veren kii de, ilk Yurttatr.
Philosta aday eksikliine rastlanmaz, ilk
Yurttala birlikte, adann gzel kadnlar da,
esinledikleri bu akla, dier sakinlere hk
mederler. Deerlerinin fazlasyla farkndadr
lar ve klarn byk zenle seerler, cazi
belerini genlere deil, gvenilir olduklarn
kantlam olgun erkeklere bahederler.
Philosta hi resmi evlilik yoktur, bunlarn
yerini karlkl ilan aklar almtr; tapnak
yoktur, nk kalp gerek tapnak saylr;
adalet sistemi de yoktur, nk btn insan
lar adildir. Philos kadnlar aslnda yle er
demlidir ki, daha yoksul olan kadnlar kendi
lerini tamamen, metres bulamayacak kadar
gen olan erkeklerin arzularn tatmin etmeye
adar. Bu fahieler, toplumun hayr uruna
kendilerini feda eden yararl yurttalar saylr.
Onlara devlet bakar, hizmetleri iin biri onlara
para teklif edecek olsa dehete kaplrlar.
Philosun baehri Philamiredir, bura
da her ev saraya benzer ve pek ok aynayla
sslenmitir. Philamirede birok tiyatro bu
lunur, bunlar daha ok klasik dnem Fransz
oyunlar sahnelerler. Bu tiyatrolarda aktris
ler, bakire rahibe statsndedir. Ana Tiyat
ro, sekizgen biiminde byk bir alanda du
ran dairesel bir binadr; birok k olmas,
girerken ya da karken seyircilerin gze
ho grnmeyecek kargaasn nler.
(Comte de Martigny, Voyage d'Alcimdon,
ou Naufrage qui conduit au port... (Histoire
plus vrai que vraisemblable, mais qui peut
encourager la recherche des terres incon
nues], Amsterdam, 1751)
643

PINARSUYU ADASI - PERRE BLANCHE, SLE DE LA

PINARSUYU ADASI, yeri belli de ild ir,

YERDENZin uzak dousunda ve KARGAD
MPARATORLUUnun batsnda bir yerde
dir. Ada, neredeyse kayalk bir slktr, an
cak bir mil genilii ve bir mil uzunluu var
dr. evresindeki sular s ve kaya doludur.
Pnarsuyu Adasnda kaba deniz otlarndan
baka bitki rts yoktur. Ancak saf bir su
kayna vardr ki, adaya adn veren de budur. Pnar, doal bir olgu deildir, vaktiyle
de sadece belirsiz bir tuzlu su kaynayd.
Bir zamanlar teknesi batarak buraya kan
Yerdenizin byk bycs Ged tarafndan
dnme uratlmtr.
Pnar yaratld srada adada iki kii,
ona su verip kt yiyeceklerini paylamasna
izin vererek muhtemelen G edin hayatn
kurtaran yal bir adamla bir kadn yayor
du. Ged sonunda onlarn gvenini kazann
ca, yal kadn ona hzinesini gsterdi: Kargad imparatorluunun Tanr-kardelerinin
iftli oku biiminde ilenmi ve tepesinde bir
ta olan, kk ncilerle sslenmi brokar
dan bir ocuk elbisesi. Ona koyu renk bir
metal de verdi, krk bir yzkten geriye ka
lan ey. Ged, yal iftin buraya atlm, mparatorluk'un bir kraliyet hanedannn o
cuklar olduunu fark etti, ama yzn an
lamn ya da yal iftin gerekte ne oldukla
rn anlayamad. Ayrlmadan nce Ged, hep
tatl su versin diye pnara by yapt.
Ged yal iftin ve krk yzn hik
yesini ancak ok sonralar rendi. ok es
kiden, Yerdenizln byc kral Erreth-Akbe,
Kargad imparatorluu Yksek Rahibi tara
fndan muharebede yenilgiye uratlmt.
Tlsm ya da yz krlm, yarsn Yksek
Rahip alp Atuan M ezarlar'na saklamt
ama Erreth-Akbe dier yarsn saklamay
baarm ve bir Karg lordu olan Thoreg'e
vermiti. Yzn paras, Thoregin kznn
eyizinin bir paras oldu ve kuaktan kua
a, anadan ocua geirildi. Sonunda Thoreg hanedan kalan gcn de kaybetti ve
soylarndan geriye sadece iki kii kald, bir
olan ocukla bir kz ocuk. Ama ynetim
deki Tanrkral gene de Thoreglerden korku
644

yordu nk onlarn soylarndan gelenin imparatorlukun nihai kne yol aaca

yolunda bir kehanette bulunulmutu. o
cuklar kartp, Pnarsuyu Adasna braktr
d, ve orada yllar sonra Ged onlar buldu.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Tombs of Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

PIRILTILI M A A R A L A R , bkz. A G LA -

ROND.

PERRE BLANCHE, SLE DE LA, (Beyaz

Ta Adas), Malaka Boaznda bir adadr,
iki fersah uzunluunda ve bir buuk fersah
geniliindedir. Kayalk, ounlukla orak
bir adalar zincirine dahildir. Nfus rksal ola
rak karktr, daha ok, on yedinci yzyl
sonlarnda batan bir gemiden sa kalan ka
zazedelerin soyundan gelirler,
Ziyaretiler adada iki kk ky bula
caklar: biri Hristiyan, biri putperest. Hukuki
ya da idari grevliler yoktur, adada yaa
yanlar onlarn ihtiyalarn karlayan bir komnal sistem kurm utur. Hristiyanlar ile
putperestler mutlu bir ekilde bir arada ya
ar, iki grup arasnda evlenmelere de sk sk
rastlanr. Douta ocuklara su serpitirilir
ve takdis edilirler, ama konumaya balaya
na kadar onlara isim taklmaz. Alt ya da ye
di yanda, salar ilk kez kesildiinde ni
anlanrlar. Ondan nce erkek ocuklar,
mstakbel gelinlerine bir tnik yapmak iin
salarn otlarla rer.
Adadaki cenaze, gzlenmesi ilgin bir
trendir. apelde pimi topraktan bir tabut
daima hazr bulundurulur. Bir lm olunca,
tabut bir mezara yerletirilir ve l, parlak
giysiler giydirilmi olarak, bir sedye ile geti
rilir. zerine aselbent sakz serpitirilir, ce
set rtlr ve bir yl boyunca gmlr. Bu
yas dnemi srasnda, akrabalar mezar her
gn ziyaret eder. Bir yl sonra, ceset mezar
dan karlr ve gnee braklr.

PGME KRALLII - PMMNEE

(Drals de Grandpierre [?], Relation De Divers Voyages Faits Dans l A frique, dans
l A merique, & aux Indes Occidentales. La
Description du Royaume de Juda, & quelques particularitez touchant la vie du Roy
regnant. La Relation d une sle nouvellement habite dans le dtroit de Malaca en
Asie, & l'Histoire de deux Princes de Golconde. Par le Sieur Drals De Grand-Pierre,
ce-devant Officier de Marine, Paris, 1718)

Pile'da hayalperestler, bekrlar, alak

gnll ahlaklar, polis memurlar, keman
clar, sinsi filozoflar, insan bizar eden dalaveraclar, seksenlikler, vejetaryenler, astro
nomlar, antikaclar, bilim adamlar, ba ra
hipler, hekimler, matematikiler, keiler,
doktorlar, simyaclar, mimarlar ve duvar us
talar yaar.
Pilen kalbi, St. Klaed Kilisesinde bulu
nan ve halkn Tanrnn iitme cihaz diye
adlandrd, kocaman bir bilgisayardr.
Tahta ve ta ile kalaydan yaplm bu zaman
tanml cihaz, Pile halkna ne yapacaklarn
syler. Ondan talimat alan Pile veliaht krall
n brakp btn renklerin olduu bir lke
ye girmi ve buradan asla geri dnememiti. Bu nedenle de Pile halk, bir yeri terk et
menin oray kaybetmek anlamna geldiine
inanr ve asla seyahat etmezler.

PGME KRALLII, H ind istan 'd a, Dalay

(Brian W. Aldiss ve Mike Wilks, Pile. Petals

from St. Klaed's Computer, Londra, 1979)

Adaya zg bir aa tr vardr. Kabu

u tarndan daha koyu renklidir ve biber,
yonca, tarn karm bir tad vardr. Toz ha
line getirilmi kabuk yirmi drt saatte btn
yaralar iyiletirir ve domuz yanda zn
d zaman da teskin edici bir merhem
oluturur. Bu aacn iekleri balklar eker
ve yem olarak kullanlr.

Nehri zerinde, MANCY Krallnn yaknn

dadr. Sakinleri kar (ya da yirmi yedi
in) boyundadr, ak tenli ve zariftirler. Sa
dece alt ya da yedi yl yaarlar; sekiz ok
ileri bir ya saylr. Dnyann en iyi altn, g
m, pamuk ve ipek iileridir. Ama topra
ilemezler; bunu onlar iin, dier insanlarn
devleri g rd gibi grdkleri, normal
boyda adamlar yapar. Ne var ki pigmelerin
ziyarete deer byk ehrinde ancak bir iki
tane normal boyda adam yaamaktadr.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357)

PLE, ta, tula ve amurdan oluan zarif

bir brokar stne oyulmu, tek renkli bir e

hirdir. Grkem iin tasarlanm, muazzam
ve needen uzak olan Pile, her boluun
mozaiklerle rtl olduu koca bir ant misa
li, elden kam gibidir. Birok kemeralt,
merdiven ve salonda -hepsi birbiriyle akra
ba olan- Pile Prensleri, hi durmadan birbi
riyle dvr.

PMMNEE, MARD TAKIMADALARInn en

batsnda bir adadr. Tamamen dz olan
Pimminee, zayf ve solgun bir bitki rtsy
le kapldr. Hava kapal ve takatten dr
cdr.
Yerel kostmler, ziyaretilerin ilgisini
ekecektir, nk yerlilerin giyinme konu
sunda neredeyse isterik bir meraklar vardr.
Her bir malzeme parasndan dikime kadar,
kostmlerinin tm detaylarna ilikin saysz
yasa vardr. Ayaa giyilen eylerin kullan
mn ihmal ederler: soylular yrye ktk
larnda nleri sra, onlarn yerle herhangi bir
temasta bulunmalarn nlemek zere kk
oymal tahtalar koyan zel niformal hiz
metkrlar gider. Soylularn ayaklar, hare
ketlerini dzenleyen ve Pimminee adabnn
tanml snrlar iindeki belirli bir yry
srdrebilsinler diye, bir para kordonla bir
birine baldr.

(Herman Melville, Mardi, and A Voyage Thit

her, New York, 1849)
645

PRAMT DA

PRAMT DA, siyah bir denizin kylarnda

ve yeraltndaki VOE VADSnden kan yk
sek, koni biiminde bir dadr. Dan tama
m yerin altndadr ve yksek yamalarnda
ki bir atlaktan gne grlebilse de, dn
yann kabuundan dan kendisine kolay
bir giri yoktur.
Voe Vadisinden helezon biiminde bir
merdiven dalarn arasndan yukar kar.
Aralkl olarak dizili sahanlklarda, kaya du
varlarndaki yarklardan, aadaki vadinin
manzarasn grmek mmkndr. Bu sa
hanlklar arasndaki merdiven, fenerlerle lo
bir ekilde aydnlatlmtr. Buralarda seyyah
artk dan ylesine tepelerine varmtr ki,
evrede yaayan ve mavi ve gri bulut kme
lerinin stnde oturan Bulut Perilerinin zarif
glgeli biimlerini ayrt edebilir. Bulutlardaki
boluklarn arasnda, bazen anka kadar b
yk ve yrtc bakl, vahi gagal ve peneli
garip kular, havada kanat rparken gr
lebilir.
Seyyahlara, Piramit Dan ortalarna
doru bir yerde bulunan rgl Adam'n
maarasnda mola vermeleri tavsiye edilir.
Bu maarann sakini adn, her birinin ucu
renkli bir kurdeleyle balanm birok rg
halinde rlm, son derece uzun sa ve
sakalndan alr. Artk ihtiyarlktan iyice beli
bklm olan rgl Adam vaktiyle dn
yann yzeyinde yaard. Kendisi burada ta
nnm bir Amerikan svire Peyniri iin ithal
Delikler imalatsyd; gzenekli allar iin
delikler ve dmeler ile rekler iin birinci
kalite delikler gibi tali ilgi alanlar da vard.
En byk icad ise, kesinlikle ona servet ka
zandrmasn bekledii Ayarlanabilen PostaDeliiydi. Bu deliklerden ok miktarda imal
edince, depo yerinden kazanmak iin hep
sini arka arkaya dizdi ve bylece dnyann
ta ilerine uzanan son derece derin bir delik
yapt. Ne kadar derin olduunu grmek iin
eilince de iine dt ama Piramit Dada
bir kaya kntsn tutmay baard ve bu da
onu denize dp lmekten kurtard.
rgl Adamn maarasnn stnde,
merdiven kvrlarak SARGOYLLAR LKE646

PRAMT DAn iindeki sarmal

merdivenden bir blm.

Snin ileri bir mevkiine ular, orada da bir

den sona erer. kmay srdrmenin tek yo
lu, dnyann yzeyinin daha yaknna giden
kabaca oyulmu tnelleri izlemektir. Seyyah
bu tnelleri izlerse, ejderhalarn ve ejdercik
denen yavrularnn yaad bir maaraya
ular. Ejdercikler genelde atr ve onlara
fazlaca yaklaacak kadar aptal olan herke
sin yenmesi gerektiine inanrlar. Seyyahlar,
maaraya giri iin tek emniyetli zamann,
ocuklarla arasnda emin bir mesafe brak
mak kouluyla, ana ejder av gezilerinden bi
rine kt zaman olduu konusunda uyarlr.
Gen ejderlerin kuyruklar, ok uzaa gitme
sinler ya da dada srnp durmasnlar, birbirleriyle dvp byk belalara yol ama
snlar diye maaralarnn dibindeki kayalara
baldr. Piramit Dan ejderhalar, ATLAN-

PISSEMPSCO - PLUTO

TSin Yeil Ejderinin soyundan geldiklerini

iddia ederler. Yetikin ejderlerin iki bin yan
da, ejderciklerin de altm ya civarnda ol
duu sanlr. Byle de olsa gen kafalar f
kadar byktr ve yeilimsi pullarla kapldr.
Ejdercikler maarasnn tesinde, fazla
dik olmayan bir yama, ktan nceki son
maaraya giri salayan ve eksen vazifesi
gren bir kayaya gider ve bu kta gne,
atdaki atlaktan grlebilir. Buradan ba
knca, dnyann yzeyi hl hayli yukarda
dr ve sadece uma yetenei olan ziyareti
ler buraya ulaabilir.
(L. Frank Baum, Dorothy and the Wizard in
Oz, Chicago, 1908; L. Frank Baum, The Ro
ad to Oz, Chicago, 1909)

PSSEMPSCO, AKKAMAnn baehridir.

PLUTO, ayn adl gkcismiyle kartrlma

maldr. Pluto, dnyann bo merkezinin de
rinliklerinde ok geni bir lkedir. Plutoya
dnyann hem Kuzey, hem de Gney kutup
larn evreleyen DEMR DAGLARdaki ya
rklardan girilir.
Plutonun manzaralar, temelde dnya
da bulunanlara benzer ve baz alanlar son
derece gzeldir. Bu i dnyann en arpc
zellii, dnyann kendisinden daha kk
olmas yznden, zerindeki her eyin de
daha kk olmasdr. Pluto halknn boyu
ender olarak aya geer, hayvanlar da
dnyadaki benzerlerinden ayn orantda k
ktr. Atlar, koyundan byk deildir ve
baz alanlarda tamada kullanlan filler, bu
zalardan az kabacadr. Bitkilerin ou
dnyadakilerin eidir ve bir meyvenin tad
dnyadaki benzerinden hayli farkl olsa da,
yine de tannabilir bir tattr.
Plutonun iklimi dengeli ve lmandr,
mevsimler arasnda ok az s fark vardr.
Birka bulut grlebilir, bazen de geceleri
hayli youn olurlar. Gndzleri Pluto, ya ku
tup girileri ya da dnya kabuundaki yark

lar ve atlaklar vastasyla gneten geldii

sanlan berrak, dz bir kta ykanr. Pluto
gecelerinde grlen sabit yldzlar esrarn
korumaktadr. Bir kurama gre gkcisimleri
nin minyatr versiyonlardr, bir bakasna
gre ise volkanlarn kkleridir. zerindeki
lkeler gibi Plutonun da denizleri ve nehirle
ri vardr; tek fark, elbette ki, ok daha kk
olmalar ve suyun dnyann okyanuslarn
dan daha soluk ve daha berrak olmasdr.
Belli bal denizinin boyu 280 fersah kadar,
eni de 173 fersah kadardr, zerine eitli
boylarda birok ada serpitirilmitir.
Plutoda krk alt ayr devlet vardr; on
be krallk, alt imparatorluk, on bir cumhuri
yet ve on drt millet (sonuncularn sabit h
kmetleri yoktur ve siyasi ile kltrel gelii
min deiik aamalarndadrlar).
Pluto halk, hem grn, hem kltr
olarak hatr saylr farkllklar gsterir. Muh
temelen en ilkel olanlar, ormanlarla ovalarn
yeil tenli gerleridir; en kltrl olanlar ise
ALBURda yaayanlar. Yeil tenli insanlarn
sabit bir yerleimleri yoktur, tabaklanm
hayvan derileriyle kaba saba giyinirler. Be
lirli bir dini inan sistemleri vardr, ilahi bir
yaratcy ve bir br dnyann varln ka
bul ederler. Teolojilerine gre, dnya, Plu
tonun daha yksek blgelerinde karsyla
yaayan iyi bir ruh tarafndan yaratlmtr.
Ama onun gc, kt bir ruhunki ile denge
lenirdi. Ne var ki, kt ruhun ocuklar vard
(aslnda kars dnya balar balamaz o
cuk sahibi olmaya koyulmutu) ve yava ya
va, onun ve ocuklarnn gazabndan kor
kan insanlar, iyi ruha tapnmay braktlar.
1806da bir grup Fransz ve ngiliz ge
mici, yanllkla Plutoya geldi. Yeil tenli in
sanlar onlar kt ruh olarak kabul etti -belki
de soluk cilt renkleri yznden, nk onla
rn sembolik sisteminde gri, ktln ren
g id ir-ve , bunun kt ruhlar uzaklatrmann
bir yntemi olduunu dnerek, onlar ta
lamaya koyuldular. Bunda baarszla u
raynca, telafi armaanlar verildi: tezekten
bir sunak ina edildi ve kedi boyunda alt
domuz bunun zerinde kesilip sonra da k
647

PLUTONYA - PNOM DHEK

zartld. Geleneksel uzun kahverengi apka

larn takm rahipler yabanclara yaklat,
adaklar almalarn onlara iaret diliyle anlat
tlar. Ziyaretilerin gerekten erkek olduu
na ikna olunca rahipler daha dosta dav
ranmaya balad ve yaam tarzlaryla ilgili
bilgi verip, baka halklarn varlndan sz
ettiler ve bunun zerine ngilizlerle Franszlar da yzeye dnmeden nce bunlar ziya
ret etme karar ald.
Yeil tenli nsanlar Plutoda bulunacak
en aa gelime aamasn temsil etseler
de, bir hendekle evrili doal orman alan
larnda, aalarn dibinde kmelenmi ka
ba tahta kulbelerde yaayan orman sakini
sar-yeil insanlar, daha ileri bir aamay
temsil eder. Kltrleri hakknda pek az ey
bilinir, ancak temel bir hkmet biimine ve
bir miktar alet bilgisine sahipmi gibi gr
nrler.
(Anonim, Voyage au centre de la terre, ou
aventures de quelques naufrags dans de
pas inconnus. Traduit de l'anglais de Sir
Hormidas Peath, Paris, 1821)

PLUTONYA, dnyann derinliklerinde ok

geni bir diyardr, burann girii Fridtjof Nansen Arazisindeki Russki Sradalarnn te
sinde, 81 kuzey enlemine doru, Beaufort
D enizinde bulunur. Plutonya 17 Haziran
1914'te, bo bir dnya teorisi ortaya koyan
Profesr Nikolay innokentevi Trukanov ko
mutasndaki bir Rus keif heyeti tarafndan
kefedilmitir.
Nansen Arazislni amak isteyen keif
heyeti, kendini birden, deniz yzeyinin do
kuz bin metre altndaki, grnrde bitmez
tkenmez bir buhran inde bulmutur. Aa
inen bir gzergh takip eden heyet, kr
mzms bir gnele aydnlanan ve Sibirya
tundrasna benzeyen bir sualt alanna gir
mitir. Gerekten dnyann iinde olduklar
n ve bu gnein de yeni bir gkcismi oldu
unu kefederek, gnei Pluto, lkeyi de
Plutonya diye adlandrmlardr.
648

Kifler Plutonyada yaayan birka

byk tarihncesi yaratk bulmulardr: ma
mutlar, dev aylar, eit eit dinozorlar. Plutonyann ortasnda Kara l denen yer var
dr, bir volkan evreleyen geni bir kara ka
ya uzantsdr. Volkann yamalarnda, gk
delenleri hatrlatan karnca yuvalar ina
eden dev karncalarn yaad tarihncesi
bir orman yetimitir.
Plutonyann geri kalan byk bir cen
geller, bataklklar, nehirler ve gller kmesi
dir; hibiri doru drst kefedilmemitir.
Ancak heyet, byk ounluunu kadnlarn
oluturduu bir insan kabilesi kefetmitir.
Derilerle rtl kulbelerde yaarlar, plak
dolarlar, ate nedir bilmezler ve etlerini i
yerler. Hem erkekler, hem kadnlar avlanr;
zayf olan erkekler artlk ederken, iriyar ve
grbz olan kadnlar kulaklar delen feryat
larla ava nclk ederler. ocuklarn bir tek
annesi ama birok babas olduu kabul edi
lir. Yerlilerin vcutlar yumuak tylerle kap
ldr, insandan ok maymun izlenimi uyand
rrlar. Lisanlar tek heceli ve iki heceli sz
cklerden oluur; isim ekimleri, fiileri, zarf
lar ya da zamirleri yoktur; szckler, jestler
le ifade edilir. El ve ayak parmaklarn kulla
narak yirmiye kadar sayabilirler.
(Vladim ir O brutev, Plutonya, Moskova,
1924)

PNOM DHEK, Kam boya cengellerinde,

LODDHAPURA ehrinin rakibi olan bir e
hirdir. iki ehrin grn de birbirine ben
zer: muhteem tapnaklarla, heybetli ta bi
na ynlar ve ssl kuleler, Pnom Dhek'in
ok zengin bir ehir olduu izlenimini uyan
drr. Kraliyet Saray, alak, dzensiz bir bi
nadr; yzyllar boyunca eitli krallar mer
kezi birime kendi sluplarn eklemilerdir ve
bu saray, genelinde, Lodidhapuradakinden
daha etkileyicidir. evresindeki baheler
byk, gzel ve bakmldr, iinden bir ift fi
lin rahata geebilecei devasa kap, dik
kate deerdir.

PNOTH - POICTESME

Benzerliklerine ramen, Lodidhapura

ile Pnom Dhek, uzun sredir blrbirleriyle sa
vamaktadrlar. Amerikal bir kif olan Gor
don King, Pnom Dhek Prensesi Fou-Tan,
Lodidhapurann Czaml Kralnn odal ol
ma ve Pnom Dhekin bir sonraki kral olabil
mek in Fou-Tanla evlenmek steyen kt
cl Bharata Rahonun penelerine dme
kaderinden kurtarmt. Gordon King daha
sonra prensesle evlendi ve bugne kadar
sren hanedan balatt.
Seyyahlar Pnom Dhekteyken, Gordon
King ile prensesin kat yeralt labirentleri
ni ziyaret etmelidir.
Pnom Dhekin, aralarnda kaplanlar ve
ylanlar gezinen youn bitki rts duvar,
Kamboya cengelinin tipik bir rneidir. Bu
alanda panterler, leoparlar, rm cekler,
maymunlar, filler ve egzotik kulara sk sk
rastlanr.
(Edgar Rice Burroughs, The Jungle Girl,
New York, 1931)

PNOTH, RYADNYAnn GNEY DENZnde yer alan Oriab Adasndakl, evresi

gnahkr Thork Doruklar ile evrili vadi.
Pnoth Vadlslnde, kemik dalarnda yuva
yapan ve srnen dholelar yaar. Hrtl
sesleri ve birinin yanndan kvrlarak geer
ken braktklar smkl dokunular dnda
onlar hakknda pek az ey bilinir. Sadece
geceleri srnerek dolatklar iin hibir za
man tam olarak grnmemilerdir.
Vadi ayn zamanda Ryadnya hort
laklarnn, ziyafetlerinin artklarn braktklar
yerdir. Uzun zamandr l olduklar sanlan
birok nemli ahsiyetin de hortlak biimin
de Ryadnyada yaadklar sylenir ve
yolcular, burada artk bu tiksin rka ait olan
kayp arkadalarna -neredeyse eskiden
grndkleri g ib i- rastlayabilirler.

(Howard Phillips Lovecraft The Dream-Qu

est of Unknown Kadath Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948).

POCAPAGLA, Piemonte, talyada, bir te

penin stne yerlemi kk bir kydr.

Tepenin kenarlar yle dik ve sarptr ki sa
kinler, aksi takdirde aa, ormanlara yuvar
lanacak olan yeni yumurtlanm yumurtalar
yitirmemek iin tavuklarnn kuyruklar altna
bir uval asar.
(Italo Calvino, Fiabe italiane, Torino, 1956)

POCTESME, gney Fransa'da, Provencen

batsnda kk bir krallktr. Poictesme latif

bir lkedir, metal ve tahl ynnden zengin
dir, yaamak iin makul bir yerdir. Suskun
dereler ve bir belli bal nehir ile, gneydou
da Aiguesmortes Krfezine dklmeden n
ce lkeden akan Duardenezle sulanr, iki b
yk orman vardr: ACARE Orman ile, Tainenfells Dalarnn kuzeyindeki Bovion Or
man. Acaire ile Duardenez arasnda, cadla
rn musallat olduu ve kanmann isabet ola
ca kra AMNERAN AYIRLII uzanr. Poictesmede ziyaret etmenin tavsiyeye ayan
olmad bir baka yer de, Dnyann Derdinin yerlemi olduu DUN VLECHANdr.
lkedeki en yksek nokta, Poictesme kontla
rnn Duardenez kylarndaki atosu STORSENDEdir. Bellegardeda (ki ayn zamanda
kraliyet meskeninin bulunduu yerdir) ve Ra
nee, Asch, Nerac sur Mer ile Perdigonda
baka belli bal atolar da vardr.
Poictesmein armas, her haliyle aha
kalkm gm bir aygrdr, iar da Mundus
vult decipi'dir.
ou lkenin Kurtarcs Kont Manuel
evresinde dnen epik iirlerde kaydedilmi
olaylar dnda, Poictesmein ilk tarihi hak
knda az ey bilinir. Manuel, White Armsdan
Dorothy ile kr bir deniz-ruhu olan Orianderin oluydu. Annesi k gndnmnde
bir maarada onu dourduktan sonra bile
bakire kald. Oriander elbette suyu terk ede
medii iin, Dorothy ocuun sembolik ba
bas olan Emerickle evlendi. Manuel VRADEXteki birok maceralarnn ilkine atlma
dan nce, kuzeybatda bir ky olan HARANTONda yoksulluk iinde byd.
649

POICTESME

650

POCTESME

Manuel sonunda Poictesmein derebe

yi olan Ferdinanden sarayna ulat ve selefi
onun tayinine yer amak iin idam edildik
ten sonra Poictesme Kontu yapld. Poictesmei istila eden ve lkenin byk ksmn
kontrol altna alan Dk Asmundun Kuzeyli
ler adl ordularn pskrtmek iin bir ordu
toplamakla sorumlu klnd.
Balarda seferberlik hi de iyi gitmedi.
rnein Perdigon'da, Manuel'in valyele
rinden sadece drt tanesi muharebeden
sa kt; Lisuartede Manuelin gleri, sa
dece trpan, dirgen ve sopalarla silahlanm
bir kyller yn tarafndan bozguna ura
tld. Aai Rabbani Gnnde temen Con
d de Tohil Vaca esir alnd ve kzgn bir
sngyle ldrld. Ama sonunda talih ter
sine dnd ve Poictesme, Vraidexin Dokuz
Uykusunun Lordu Miramonun yardmyla
yeniden fethedildi. Lord, Horvendile denen
belli bir doast varla bir zeamet veril
mesi artyla yardm kabul etti; anlamann
koullar hl bilinmez. Miramon, tuhaf bir
melez yaratklar ordusu yaratmak iin tavanarasnda bulduu kenara atlm rya artk
larndan yararland; bu yaratklara, derisi ye
ni gm gibi parlayan bir aygra binmi ve
bir sopa, bir deniz kabuu, bir lotus iei
ve bir disk tayan drt elli bir ampiyon da
dahildi; ayrca, kollar insan kolu, ba ko
ba ve ayaklar da arslan ayaklar olan, anh
ve asal belirsiz bir tasvir de vard. Bir am
piyon boa stnde geldi, ylanlardan ve in
san kafataslarndan yaplma bir kolye tak
yordu; bir bakas ise elinde bir sopa ve l
lerin ruhlar iin olduu sylenen bir ke
mentle, bizona binmi olarak geldi. Blaerde shay alphenio kasbue gorfons albuifrio"
eklindeki sava lyla, nihai saldrya
getiler. Asmundun adamlar bu canavarla
r grnce abucak ld ve sylenene gre
de ilerinden hibirinin insana benzer hali
kalmam.
Manuel bylece fethedilen blgelere
girmeyi ve Poictesmein korunmasyla y
kml klnan bir grup valye olan Gm
Aygr Kardeliini yaratmay baard.

Manuel, ilk kez Vraidexte karlat

N iaferle evlendi. Niafer lnce, Manuel
onun Dun Vlechandaki ller arasndan ge
ri getirilmesini salad. Sihirdeki bir hata y
znden, Niafer daha sonra topallayarak y
rd. Aslnda bir seyisin kz olduu halde,
kendine B arbaryli Soldann kzym ve
dorudan, krallarn birincisi olan ve insanla
ra ev inas sanatn reten ilk kii olan Kaimarthn soyundan gelmi ss veriyordu.
Kimse, Storisendedeki byk salonda, bi
raz uydurma bir aile aacnda kaytl olan ol
gularn bu versiyonunu tartmad. Manuel
ve Niaferin ocuu oldu ve bunlarn bir
tanesi sonradan Poictesme'i ynetti; Manuelin yeeni Papa oldu.
Manuelin sonu tartmal bir konu ola
rak kalmtr. Tarihiler onun Storesindede
bir pencereden geip yok olduu konusun
da uzlama halindedir, ama kimileri ge
ykselmekten sz ederken, dierleri de onu
ata binmi, lm Dedeyle giderken tasvir
eder.
Poictesmein ikinci byk kahraman,
CAMELARDl Guineverei Amneran ayrl
altnda yaayan trol kraldan kurtaran Jurgendir. Gln Hanm Aniatisle evlendii
COCAGNEde de biraz vakit geirdi. Poic
tesmein imdiki hkmdar hanedan olan
de Puysange ailesi, soylarn, atalarndan bi
ri ile bir zina ilikisi kurduu sylenen Jurgene kadar uzatr. Florian de Puysange,
Manuelin torunlarndan biriyle evlenmiti;
bylece hkmdar hanedan, lkenin en b
yk iki kahramannn soyundan gelmi oldu.
Poictesme, eitli putperestlik ayinleri
varlklarn srdrse de, Hristiyan bir lkedir.
Bunlara Janicot diye bilinen bir kt ruha ta
pnmak ile, k gndnmnn, Tekerlek
enlii denen bereket ayinleri de dahildir.
Buna katlan seyyahlar, plak bir kadnn v
cudunun sunak olarak kullanldn gre
cekler; bu klt, bebeklerin kurban edilmesini
ve bakirelerin hayli acl geen kabul trenini
de ierir. Genel olarak, Hristiyanln ta bir
tekneye denizden gelip k ortasnda Poictesrmede karaya kan Aziz Horrig ile Aziz
651

POLARA - POLUPRAGMOSYNE ADASI

Ork tarafndan getirildiine inanlr. Aziz Horrig lmnn ardndan Gol yaknlarndaki bir
mezara gmlmt, mezara ilikin mucize
efsaneleri azizlik mertebesine ykseltilmesi
ne yol at. Horrig ad byk harflerle meza
ra kaznmt ama byk R harflerinden biri
annca, Hoprig diye okunmaya baland ve
bu da imdiki Aziz Hoprig kltne yol at,
iin garibi, gerek Hoprig, azizin, tekerlekte
paraladktan sonra ban uurduu kiiydi,
Orka gelince, sylenenlere baklrsa bedeni
Hoprigin adamlarnca ylesine paralanm
ki, resmi bir trenle defnedilebilecek tek bir
paras bile kalmam.
(James Branch Cabell, Jurgen: A Comedy
of Justice, New York, 1919; James Branch
Cabell, Figures of Earth. A Comedy of Ap
pearances, New York, 1921; James Branch
Cabell, The High Place. A Comedy of Di
senchantment, New York, 1923)

POLARA, bkz. TIMARHANE.

POLARCOPOLS, yeralt lkesi PROTO-

KOZMOda, Krallk 90'n baehridir. ehrin

surlarnn doksan alt kaps vardr; bu surla
rn dnda, hkmetin daha yoksul sakinlere
verdii 4.800 yeralt meskeni bulunur. Geni,
grkemli bir cadde ehrin etrafn evirir, ay
n zamanda da tek kemerli ta kprlerin
getii, yirmi drt keli kusursuz bir poligon
oluturan bir kanaln rhtm vazifesini grr.
Caddenin sol tarafnda yrmek iin kald
rmlar vardr, biraz daha alak olan sa tara
fnda da, kaldrmlar ile rhtmn arasnda, b
tn tatlarn kulland yol uzanr.
Poliarcopolisin birok blmn blen
doksan alt sokan her biri yaklak bin iki yz
fit uzunluktadr ve muhteem bir tahtal yola
dnen ehrin tam merkezinde sona erer.
(Giacomo Girolamo Casanova di Seingalt,
Jco sam eron Ou H istoire D 'E douard, Et
D'Elisabeth qui passrent quatre vingts un
652

ans chez les Mgamicres habitans aborig

nes du Protocosme dans l'intrieur de notre
globe, traduite de Tanglois par Jacques Ca
sanova De Seingalt Vnitien Docteur s loix
B ibliothcaire de M onsieur le com te de
Walstein seigneur de Dux Chambellan de
S.M.J.R.A., Prag, 1788)

POLGLOT, Kzldenizde, Poliglotlar denen

bol yetenekli bir insan rknn yaad bir
adadr. Dnyann btn dillerini konuan bu
halk, tesadfen karlarna kan yabanclar
ylesine akna evirir ki, onlarn aknl
ndan faydalanp yakalar ve i i yemeyi
baarrlar (popler nancn aksine, byle bir
ey Paris, Fransada asla olmaz).
Gene Poliglot Adasnda, ama br k
yda, on be fit uzunlukta, mermer beyaz
vcutlar ve yarasa kanad kulaklar olan
adamlar yaar. Geceleri ilte ve battaniye
yerine kulaklarndan yararlanrlar. Bu adam
lar baka bir insan grdklerinde kocaman
kulaklarn kaldrr ve tela iinde i taraftaki
le doru uarlar.

(Anonim, Liber monstrorum de diversis generibus, S 9. yy)

POLOMBE, bkz. LOMB.

POLUPRAGMOSYNE ADASI ya da SER

SERLER LMANI, ancak kincisi yanl kon

mu bir isimdir. Sakinleri, arpk tebessm

leri ve komularnn iini daima kendi ilerin
den daha iyi bilmeleriyle tannrlar.
Adadaki balca ant -ki, ziyaretiler bu
ray karmamaldr- Babil Kulesi ve Trafalgar
Meydan emelerini ina edenlerin eserleri
nin de dahil olduu Yce Baarszlar Panteonudur. Antn iinde, politikaclar, ie yara
m olmas gereken anayasalardan, komplo
cular baarl olmu olmas gereken devrimlerden, ekonomistler herkese servet kazandr
m olmas gereken tasarlardan, vesaire, sz

POLYLERTLER LKES

eder. Salonlarda, ayakkabclar kendi ayakka

blarn satamazken ortopedi zerine nutuklar
eker, filozoflar da eer Katoliklie dnecek
olsa ngilterenin dnyann en zgr ve zen
gin lkesi olacan ispatlamaya alrlar.
Polupragm osyne Adasnda insanlar
bilmedikleri mesleklerde alr, nk hep
si rendii ya da rendiini iddia ettii
sanatlarda baarszla uramtr. Genel
kargaa iinde sabanlarn atlar ektii, ivi
lerin ekileri akt ve kitaplarn yazarlar
yaratt grlebilir. Boalar porselen dk
knlar iletir ve maymunlarn da kedileri t
ra etmesi gzlenebilir.
Adann kysnda, iine ayn dtn
sandklar havuzu taratmalaryla nl olan
G otham n B ilg e Adam lar yaar. B ilge
Adamlar ile dier adallarn ounun hayat
larn ALTIN EEKLER ADASI'nda sona er
dirdii bilinir.
(Charles Kingsley, The VVater-Babies: A Fairy Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

POLYLERT LER LKES, Pers lkesinde,

neredeyse tamamen dalarla sarl, zerk
bir blgedir. Polyleritler lkesinin d dn
ya ile ok az temas vardr. lke bereketlidir,
insanlar da kendi topraklarnn rnyle ge
inmekten honuttur. Asla topraklarn ge
niletme hevesine kaplmamlardr, bu top
raklar saldrganla kar hem dalarla, hem
de Pers kralna dedikleri koruma paras ile
korunur. Dnyadan tamamen kopmu ola
rak, lks iinde olmasa da rahatlk ve emni
yet iinde yaayabilirler. Pers hkmdarna
dedikleri vergiler, onlar askerlik hizmetin
den de bak tutar.
Polyleritler lkesi, ceza hukuku siste
miyle de dikkate deer. Hkm giyen bir hr
sz, aldklarn kurbanna iade etmek zorun
dadr; eer mallar artk elinde deilse, deer
leri hrszn kendi malyla mlknden dlr.
Sonra da bu mlkn geri kalan, karsyla o
cuklarna devredilir. Silahl soygundan h
km giymi olanlar hari -onlar hapse atlr

btn mahkmlar kamu ilerinde altrlr,

ama onlara kt muamele edilmez. Mesai
sreleri uzundur, geceleri de yoklama yapl
dktan sonra kilitlenirler, ancak bunun dnda
makul hayatlar srerler. Yiyeceklerinin mas
raf kamu tarafndan, ya gnll balarla ya
da vergilendirme vastasyla karlanr. Baz
blgelerde hkmller zel mteahhitlere ki
ralanr, onlar da hkml emeine zgr
emee dediklerinden biraz daha az para
verirler. Sistem, insanca bir sistemdir ve su
lular yava yava yeniden iyi yurtta olup ha
yatlarn, verdikleri zarar telafiye almakla
geiren insanlar haline getirir.
Genellikle kle denen hkmller, ba
ka hi kimsenin giymedii renkte giysiler gi
yer. Salar ok ksa kesilir, kulaklarndan biri
nin de minik bir ksm kesilir. Her kle, geldii
blgeyi gsteren bir nian takar; bir klenin
niann karmas, kendi blgesi dnda g
rnmesi, ya da baka bir blgeden bir kleyle
konumas, lmle cezalandrlacak bir su
saylr. Bir ka giriimine yardaklk etmenin
cezas, kleler iin lm, zgr bir adam iin
ise kleliktir; ka projeleri hakknda bilgi ve
renler dllendirilir ve mstakbel bir kaa
ihbar eden bir klenin zgrlne yeniden
kavumasna izin verilir. Klelerin silah ta
masna ya da para sahibi olmasna izin yok
tur: eer zerlerinde para bulunursa, bu onla
rn bir su ilediini kantlar. Bu sistemde,
sulularn eski alkanlklarna dnmeleri rizi
kosu ok dk olduu iin, uzun mesafe
seyyahlar iin ok gvenilir klavuz olurlar;
seyyahlar onlarla, getikleri her blgede bir
tane olmak zere, bir bayrak tama sistemine
gre anlar. Klelerin hkmeti devirmek iin
bir komploya katlmalar fiilen imknszdr,
nk baka blgelerden klelerle bir araya
gelip kumpas kurma frsatlar yoktur. Ancak
her klenin, sadece emirlere itaat edip yetkili
leri gerekten slah olmu bir karakter olduu
na ikna etmek suretiyle zgrln yeniden
kazanma umudu olabilir. Her yl birka kle iyi
davran nedeniyle serbest braklr.
(SirThomas More, Utopia, Londra, 1516)
653

POMACE - PONUKELE-DRELCHKAFF

POMACE, Herefordshire, ngilterede, bir

Elf kralldr; ZUYun kouturmasna ya da
BROCELANDEn tantanal geleneklerine
rastlanmayan sakin, durm u oturmu bir
krallktr. Ancak, ou Elf krallnn aksine,
insanlarn tarihinde nemli bir rol oynam
tr. Bunun ana nedeni, mkemmel bir aile
den olm akla birlikte gen yata, kralln
daha arbal uyruklar tarafndan biraz
bozguncu olduuna hkmedilmi bir rgt
olan Pomace Dzenlenmemi Fikir Mtala
as Derneini kurarak eksantrikliiyle sivril
mi bir Elf olan Hamletten kaynaklanr. Der
nek, Darda Uyumak, Zevkin Ktl ve
hatta insanlar Elflerden Daha ilgintir ihti
mali gibi konular tartmak zere kurulmu
tu. Son tartma Elfler arasnda yle bir
dm anlk yaratt ki, D ernek feshedildi.
Hamlet, tiyatroya duyduu ilgiyle de akran
larndan ayrlrd.
Hamlet, Pomacete domu Elflerin en
gzellerinden biri olan Nel ile evlendi. Nel,
babalar kocas deil de sradan bir lml
olan ikiz erkek ocuklarn doururken ld.
Bu gibi durumlarda Elflerin krtaj yaptrma
s normaldir ama bir ard trnn kabuu
ve yapraklarndan yaplm geleneksel kar
mn bile onun zerinde etkisi olmad, ikiz
ler Pom acete bytld, ergenlik ana
gelince de, Elflerin ounun iini ferahlata
rak Pomaceten ayrldlar. Ancak yllar son
ra, babo, sefih hayatlarndan bktklarn,
bakanla girmek istediklerini iddia ederek
-hukuken babalar olan- Hamlete dndler.
Biraz iknann ardndan Hamlet Wenlock, Ku
zey Gallerde onlar iin bir ilahiyat koleji kur
may kabul etti, ikizler, yeni Caraway Kolejinde baarl renciler oldular ve zamanla,
Azizane Piskopos ve insani Piskopos denen
piskoposluklara ykseldiler, sonra da York
Bapiskoposu ve Canterbury Bapiskoposu
oldular, iki Bapiskopos karan Caraway
Koleji, o gn bugn geliimine devam et
mektedir. Hamlet onlarn meslek hayatlarn,
kendini neelendirmek zere sahnelenmi
bir elenceym i gibi, byk ilgiyle izledi
ama eitim lerine de ciddi bir ilgi duydu.
654

Herhalde belli bir derinlikle ilahiyat alm

olan tek Elf odur.
(Sylvia Townsend VVarner, Kingdoms o f El
tin, Londra 1972)

PONUKELE-DRELCHKAFF, kuzeybatsn
da Dahomey, kuzeyde Baoutchi Masifi ve
gneyde de muhtemelen Kongo Nehriyle
snrlanan, ancak imparatora yaltaklanan sa
rayllarn, mit Burnuna kadar uzadn
sylemeyi tercih ettikleri ok geni bir Afrika
imparatorluudur. Aznda baehri Ejurun
ykseldii Tez Nehri ile birbirinden ok fark
l iki ksma blnr. Tez'in kuzeyinde Ponukele blgesi, gneyinde ise Drelchkaff bl
gesi vardr.
iki Afrika lkesi, 1655te Ponukelenin
ilk kral Souann, Drelchkaff fethettiinden
beri ortak bir tarihi paylamtr. On yl nce
Souann, gemileri Ejur yaknlarnda batan iki
spanyol kz kardele evlenmiti, ikisi de ona
ayn gnde ve ayn saatte birer oul verdi
ler; Souann onlara Talou ve Yaour adn koy
du. 1665te lmnden nce, kral Ponukleyi Talouya, Drelchkaff da Yaour'a brakt.
Yeni kurulm u bu iki krallk, 5 H aziran
1904'te VII. Talou, IX. Yaouru Tez Muhare
besinde yenip ldrerek iki lkeyi yeniden
birletirene kadar hi durmadan birbiriyle
savat.
Baehir Ejur, saysz sazlk kulbeden
oluan heybetli bir ehirdir, insann ancak
gemisini sarp kayalklara arpp batrmas
yoluyla ulaabilecei kadar dik olan kyya
yakn kurulmutur. Ejurun ortasnda, her iki
yanda da birer asrlk narlar bulvarnn sn
rn izdii heybetli bir meydan olan geni
Trophiez Piazzas vardr. Aalar arasnda
insan balklar, sahte mcevherat ve II. Ta
lou ve atalar tarafndan muzaffer seferlerde
toplanm birok ssle bezenmi birok
mzrak vardr.
ehrin kaplarnda, gneydouya do
ru ise, dnyann drt bir yanndan gelme
harika ieklerin hayranlkla seyredilecei

POPO

ar sulu kk bir derenin iinden getii

geni Behuliphruen Park vardr. Parkn ba
kmn, hayatlarn burann bakmna adam
bir kleler grubu stlenmitir. Behuliphruendeki acayip bitkiler arasnda, dev muzlar
andran meyveleri evre araziyi kaplayan
byk bir aa da vardr. Eer bir seyyah
bu meyvelerden birini alr ve ezerek mum
ekline sokar ve ortasndan aacn gvdesi
ni kuatan sarmaklardan birini geirirse,
yakt zaman mumun, vahi bir gk grl
tsn hatrlatan yksek ve grltl bir ses
karacan grecektir. Bir baka tuhaf bit
ki, vahi rayihasyla sivrisinekleri eken kr
mz iekler verir; yerliler baka bir bitkinin
a gibi telleriyle zarif kafesler yapar ve g
rltc bcekleri tuzaa drmek iin bu
i e k le rd e n b irin i kafese koyar. B achkounun mor ieinin ustura gibi keskin di
kenleri vardr; eer bir seyyah parman bu
dikenlerden biriyle delerse, hem antiseptik,
hem de phtlatrc olan bir zsu elde et
mek iin iein tayapraklarna bastrmas
yeterlidir. Tez Nehri'nde beyaz ve kamlar
gibi dik amfibi algler yetiir.
Ejurdan kuzeye bir gnlk yry
mesafesinde, en gney ucu 1904te yana
rak yerle bir olm u kark ve g e p g e n i
Vorrh orman uzanr. Boyama makinesinin
kullanm in gerekli olan zgn ve deerli
bir bitkinin bulunduu yer de burasdr. Yer
liler arasnda pek popler olan bu makine,
bir fotoraf makinesinin renkli fotoraflar
retmesi gibi, yalboya resim retir.
Ponukle-Drelchkaffn hayvan varl
birka tuhaf trden oluur; rnein, gl
kanatlar, uzunbacakllarnki gib i byk
ayaklar ve gagalarnda yuvarlak delikler
olan byk, le yiyici bir ku. Kk kara
yeleli, sincap benzeri bir kemirgen, ziya
retinin d ikka tini ekecektir; bu yelenin
tyleri, eit sesli iki mzikal nota karr.
Ar sulu d ered e, m zikal bir duyarllk
vakfedilmi iri ve zararsz bir solucan ya
ar; ziyaretiler, onu yzeye karmak iin
kyda hafif bir melodi almaldr, solucan
mzii dinlemek in hemen yzeye kar.

Kynn aklarnda, denizde, henz tam

olarak incelenmemi baz hayvanlar yaar.
Bayraklara, perdelere, sabuna, inko lev
halara, pelte ynlarna ve kimi baka nes
nelere benzerler. Sualt maaralarnda, in
san ka lb inin biim ine ve ilevine sahip
sngerler yaar.
(Raymond Roussel, Impressions d Afrique,
Paris, 1910; Jean Ferry, L'Afrique des imp
ressions, Paris, 1967)

POPO, Alm anyada kck bir krallktr,

yle kktr ki btn snrlar bir bakta
plak gzle grlebilir. Kendini felsefe a
lmalarna adamak isteyen Kral Petern
tahttan ekiliinden beri lke, komu krall
n prensesi Lena ile evlenmi olan olu Leonce tarafndan ynetilmektedir.
Kral Leonce, kralln, Musalarn e
reflendirdii sefa dkn bir devlete d
ntrme giriiminde bulundu. Onun emriy
le her saat krld, btn takvimler yasakland
ki zamann geii sadece iekler, meyve
ler ve yallktan anlalsn. Snr boyunca
dzenlenen muazzam gne aynalar latif,
kararl, yaza benzer bir iklim yaratt.
Baz kt niyetlilere baklrsa, kendini,
i bahis konusu olduu srece "el deme
mi olarak tanmlayan Bakan Valerionun
tembellik konusunda muazzam bir yetenei
vardr. Kralln hibir uyruunun fazla altrlmamasyla o ilgilenir, ilk (ve yegne) ka
rarnamesi, elleri nasrl herhangi birinin dev
letin vesayeti altnda olacan art koar;
ar almadan kendini hasta eden herkes
mahkemeye verilecektir; ve ekmeini alnnn
teriyle kazandn syleyerek vnen her
kes de zihnen yetersiz ve toplum iin tehli
keli ilan edilecektir.

(Georg Bchner, Leonce und Lena, Te

legraph fr Deutschland iinde, Say: 76-80,
Hamburg, 1838)

655

PORSELEN LKES - PRENS PROSPERO'NUN ATOSU

PORSELEN LKES, OZ lkesi nin gne

yinde, tek bir kaps olmayan yksek beyaz
bir porselen surla evrilidir. Surun indeki
alan dzgn ve yassdr, byk beyaz bir
taban alt gibi parlar. Etrafnda, ehir sa
kinlerinin, hepsi parlak renklere boyanm
minik porselen evleri durur. Evler kktr;
en by ancak bir ocuun beline gelir.
Bu ehrin insanlar da evleri gibi ince
porselenden yaplmtr. Aralarnda parlak
yelekll ve elbiseleri aaya kadar altn rengi
benekli st kzlar, pembe ve sar izgili
dlzalt dar pantolonlu obanlar, mcevherli
talar olan prensler ve buruuk kostml,
yksek sivri ulu apkal soytarlar vardr.
Tarlalardaki btn hayvanlar porselenden
yaplmtr.
Porselen insanlar ok kolaylkla krlabi
lir, bu da lkelerinin neden bir surla evrili ol
duunu aklar. Krlrlarsa tamir edilebilirler
ama asla eski gzelliklerine kavuamazlar.
Kendi lkelerinde porselen insanlar hayli
mutlu bir ekilde hareket ederler ama dp
krlmamak iin dikkat etmeleri gerekir. Eer
Porselen lkesinden baka yere gtrlr
lerse, eklemleri kaskat kesilir ve ancak kpr
damadan durup gzel grnebilirler; ama
zaten, raflar ya da masalarda tutulduklar za
man, onlardan beklenebilecek ey de budur.

(L. Frank Baum, The Wonderful World of Oz,

Chicago, 1900)

PORTUNCULA, gney talyada, Lucanla

Vadisinin oralarda bir yerde olan Cervati
Dandaki bir kydr. Ziyaretiler Portlunculaya, gemilerinde kaybolmu bir eyi
yeniden yakalamak iin seyahat eder.
Gitmek iin en iyi mevsim ne yazdr, ne
de k; yazlar tozludur ve scak dayanlmaz
dr, kn se dondurucu dzgrlar ilerlemeyi
zorlatrr, ilkbahar da elverisizdir; yamur
sular vadilere boalr ve patikalar kaygan,
tehlikeli hale getirir. Seyyah mola vermek is
terse, Portiunculadan nce sadece iki ky
vardr: ypranm bir atonun yaknnda olan
656

Tegglano ile kk bir kilisenin yaknnda

olan Laurino.
Her seyyah Portiunculay hatrladn
dan farkl bulur, ancak deiikliklerin neler
olduunu ayrt etmek zordur; bu nedenle de
kimileri, en yisinin Portiunculay ziyaret et
memek olduuna karar verebilir.
(Stefan Andres, Die Reise nach Portluncula,
Mnih, 1954)

POTU, bkz. NAZAR.

POYANG, hiddetli bir tanr tarafndan yne

tilen bir dadr. Ziyaretiler, Polanga emni
yetle trmanabilmek iin, tanrya adak olarak
yi piirilmi kpek eti sunmaldr. Et az pii
rilmi olursa ziyareti, eti kendi yemek zo
runda braklmak suretiyle cezalandrlr; bu
nun ardndan da grnmez bir el, zerine
bir kaplan derisi atacak ve dikkatsiz seyyah,
insan yiyen bir kaplan olacaktr. Poyangn
hayvan varl bu tr hayvanlardan yana
zengindir.

(Liu Ching-Shu, Garden o f Marvels, S 5. yy)

PRENS PROSPERONUN ATOSU, muh

temelen orta Avrupada bir yerlerdedir; Prens
Prosperonun bir zamanlar lkesini harap
eden Kzl lm vebasndan kurtulmak in
snd, demir kapl salam, yksek bir du
varla evrili kale gibi bir manastrdr.
atonun yedi muhteem odas vardr,
ylesine dzensiz biimde dizilmilerdir ki,
ziyareti ayn anda bir taneden fazlasn g
remez. Her duvarn ortasnda rengi, ald
odann dekorasyonunda hkim olan tona
gre deien, vitraydan yksek Gotik bir
pencere bulunur. Doudan batya doru,
odalar mavi, mor, yeil, turuncu, beyaz, mor
ve siyahtr. Sadece yedinci dairede, pence
renin rengi dekorasyona uymaz: burada
pencere camlar koyu bir kan renginde, k-

PRIMEVERE - PROTOKOZMO

zildir. Odalar lamba ya da mumlarla deil,

boyal camlardan nce nlar yanstan ate
mangallaryla aydnlatlr.
inzivasnn beinci ya da altnc ayn
kutlamak amacyla, prens bin arkada iin
olaanst grkemli bir maskeli balo d
zenlemiti; bu kutlama ne yazk ki, partiye
katlmaya karar veren ve kendisi olarak ge
len Kzl lmn varlyla blnmt.
(Edgar Allan Poe, The Masque of the Red
Death", Tales o f Mystery and Imagination,
Philadelphia, 1919)

PRMEVERE, bkz. MORROW ADASI.

P R O S P E R O NUN ADASI ya da C ALBAN IN ADASI, muhtemelen Akdenizde,

Tunus ile Napolinin arasndadr (ancak, ge

mileri batan gemicilerin anlatt bir hikye
Karayipleri iaret eder). Adada -deniz hay
van ile kara hayvan arasnda bir ey olancanavar Caliban, goblinler ve aralarnda Ariel
denen birinin de bulunduu birok ruh yaar.
Adann tanrs, gne ve denizle birlikte
yaratt ayda yaad sylenen Setebostur.
Grevinden alnm Milano Dk Pros
pra, daha sonra Napoli kraliesi olan kz
Miranda ile, on yedinci yzyln balarnda
burada yaamt. amurlu bir gln yakn
larndaki hcresi, arada bir vahileen ha
vadan korunakl bir koruluk iinde hl du
rur. Daha ok sihir ile oklt zerine kitaplar
dan oluan dikkate deer ktphanesi, ha
len neredeyse el dememi gibidir - sade
ce bir cilt eksikmi gibi grnmektedir. Ta
d sihirli denein ise, yaknlarda gml
olduu dnlmektedir.
Adada hem verimli hem de orak nok
talar, tatl su pnarlar ile tuzlu su hendekleri
ve funda ve dikenli karaalyla kapl geni
bir alan vardr. Aralarnda kurbaalarn, ze
hirli ylanlarn, kaplumbaalarn, kstebekle
rin, ala kargalarn, bceklerin ve tatarckla-

PROSPERO'NUN ADASI'nda Dk'n hcresi.

rn da bulunduu birok kk hayvan gibi,

yerfstklar ve fndk aalar da burada bu
lunabilir. Adada meeler ve am aalar
da (Arielin Calibann annesi Sycorax tara
fndan bir sre iine hapsedildii am gibi)
yetiir. Ada grltler, sesler ve tatl hava
larla doludur. Bazen hafif, byleyici bir m
zik duyulabilir ve insana zarar yoktur, ancak
baka seslere -tuhaf bir yank ya da alnan
bir darbuka sesi gib i- kulak vermemelidir.
(William Shakespeare, The Tempest, Lond
ra, 1623; Robert Browning, Caliban upon
Setebos , Dramatis Personae iinde, Lond
ra, 1864)

PROTOKOZMO, ulamas zor bir yeralt l

kesidir. Wolsey gemisi battktan sonra bu
raya gelen biri kz biri erkek iki karde ngi
liz seyyah tarafndan tasvir edilmitir; Lord
657

PROTOKOZMO

Arthur Hovvardn komutasndaki Wolsey,

baka iki gemiyle birlikte 1534 ylnda Ku
zey Okyanusunu gemek zere yola k
mt. Takriben 28 dou ya da bat boylam
ile 1615 kuzey ya da gney enlemde
gemi de korkun bir frtnaya yakaland.
Kardeler, dalgakranlardan kamak iin
byk kurun bir kutuya snd. Girdapla
gemiden savrulan kutu, akntlarla ve me
hul su ve gaz katmanlar arasndan geerek
bir sualt yarna srklendi ve sonunda, o
sralar kefedilmemi olan bir lkeye dt
- ya da kt.
Protokozm o - lk e n in ad Trkede
byle telaffuz edilmelidir- o dnya ile bizim
dnyamz arasnda bir ara katman olan bir
lde ibkey, sonsuz, amurlu bir madde
zerinde yzen devasa, yekpare bir adadr.
Gkyznn ortasnda (yani, dnyann mer
kezinde) soluk pembe bir k veren demir
bir kre durur. Toprak, grnrde bir engel
olmakszn, gzn alabildiince uzanr. Bu
lkenin dzl zaman zaman kutsal aa
lardan oluan kk ormanlar tarafndan az
da olsa kesintiye uratlr. Protokozmoda
ekilmemi toprak yoktur. ehirler, iftlikler
ve btn binalar, az sayda alak gzlem
kulesi ya da gzlemevi haricinde, yeraltn
dadr. Bu lkenin yzeyi kusursuz kareler
oluturan ve yanlarnda kanallarn uzand
blgelere ayrlr. Sakinleri -ki, Megamikrolar
denir- yeraltndaki evlerde yaarlar. Her ka
re blgede en azndan sekiz ev vardr: her
evde bir Megamikro ifti yaar. iftilerin
evleri -bunlara sundurmalar ile ahrlar ek
lenmitir- kk ve karemsidir, her biri drt
fit kadar ykseklikte katlar vardr; tavan
daki yarklardan dolanarak giren doal
sadece en st kat alr.
Birok kare blge, bir ehir meydana
getirir. Bu ehirlerin mimarisi muhteemdir,
geni ve gzel evler, ziyaretiyi selamlamak
zere ykselir. Econearcon ya da Kraliyet
Saray denen, btn ehirlerde bulunup bir
abdala ya da kral tarafndan ynetilen mes
kenin hepsinden yukarda olduunu bilmek
gerekir. Bu saraylar, avlular, baheleri, ka
658

nallar, ormanlar ve sanayi, bilim ya da pa

rann bir hkmdarn maddi ve manevi keyfi
iin salayabilecei her eyi ieren kusur
suz kplerdir. Her Econearconun on bin
efendi odas vardr ve yz bin hizmetkr
barndrabilir. Kocaman yz mzik odas her
zaman ziyarete deer. Her ehrin surlar d
nda, hkmetin yoksullara verdii mes
kenler vardr. Bunlar iftlikevlerine benzer
ama ahrlar ya da sundurmalar yoktur. Asil
ler ile zenginlerin, her Megamikro iftinin
geceleri emin bir at altnda keyifli bir uyku
nun tadn karabilmesi iin ellerinden ge
len her eyi yapmalarn bildiren dini bir ku
rala gre verilirler. Protokozmoda gece, g
nn en sevilen ve en uzun blmdr.
Siyasi olarak, Protokozm o, her biri
1.210.000 milkare kaplayan seksen kralla
ve on cumhuriyete blnmtr. Yaklak
otuz alt milyon mil olan geri kalan yzeyi,
bykl kkl ama hepsi gen biimin
de 216 tmara blnmtr. Bu blgelerde
yegne kanun koyucular, feodal prenslerdir.
M egamikrolarn ho bir grnm leri
vardr, biraz bebek gibidirler; tenleri birka
renktir, ancak asla beyaz ya da siyah ol
maz; en az rastlanan, krmz tenli olanlardr.
Salar ksa ve danktr ve tenleri kadar
ok sayda renkte olur. Hepsi balarna, n
de ykselen ve iki kulaklarn da kapayan bir
tr ucu sivri apka takar. Bu bir giysi deil,
kulaklarmz gibi kkrdak dokusundan yapl
m olan, vcutlarnn bir parasdr. Mega
mikrolar hermafrodittirler ve yumurtlayarak
oalrlar. ift ift doar ve kendilerinin
rettii, lmlerine kadar gen ve salkl
kalmalarn salayan bir stle beslenirler;
daim a 192 hasat yanda (krk sekiz yl)
lrler. Bu st, bir tr altnc hisle retilir, bit
kiler ile ho kokulu ieklerin ciltlerine srtlmesiyle ortaya kar. Suda piirilen, lk ve
bitkilerle servis edilen, stlerinin beslenme
niteliini arttran bir tr un da tketirler. Bir
Megamikro, unu paylatktan sonra komu
sunun stn iecek ve kendisininkini ona
teklif edecektir. St retmeyi baaramazsa,
ok zlr. Stn emilmesi ise bir dakika bi

PROTOKOZMO

le srmez ve lene katlanlarn hepsi ayn

anda iip kendi stlerini ikram ederler. Son
ra byk bir efkatle prler ve dosta bir
sohbete balarlar. Tatl olarak, her biri bitki
dolu kk bir sepet alr. Megamikrolar son
ra bir ieden bir tutam pembe toz alp bitki
lerin stne dker; bunlar hemen mavi alev
ler olarak parlar, ayn zamanda ok besleyi
ci olan nefis bir rayiha yaratrlar. Bitkilerin
hepsi kl haline gelince, genelde bir saat
kadar sren yemek bitmi saylr.
Bir Megamikro hayatnn ilk on iki yln
(yani, bizim ylmzla yl) hibir eyin ek
sik olmad bir kafeste ikiziyle birlikte gei
rir. Tek elencesi onunla sohbet etmektir ve
doal bir g marifetiyle, mrlerinin geri
kalannda, sanki iki bedende tek ruhmular
gibi, birlemi kalrlar. Kafesi terk ettikten
birka saat sonra anneleriyle babalar onlar
yemek odasna gtrr, burada onlara, aile
nin geri kalanyla birlikte yemek yemek
retilir. Ancak, serbest brakldktan alt ila on
iki saat sonrasna kadar st retemezler.
ift doal olarak birbirinden ok holanr ve
bu duygular, eitim le riyle b irlikte artar.
Ebedi birliktelikleri, anneleriyle babalarnn
onlar gtrdkleri bir odada yaplan bir t
renle resmi hal alr. Tren bittikten sonra,
yalnz braklrlar, iki yeil ktklerin yanmasnn ardndan (aaya baknz), genler
anneleriyle babalar tarafndan ziyaret edilir,
ikizler onlara, azlarndan o anda kardk
lar, bir tavuunkinin byklnde iki yu
murta verir. Anneleriyle babalar bu yumur
talar alr ve onlar srekli s veren bir svnn
iine daldrrlar. Yumurtadan kma, iki ye
il ktklerin yanmas kadar daha srer ve
bylece yeni bir Megamikro ifti domu
olur. Eer stlerinde baka herhangi bir
renk damar olm akszn kpkrmzysalar,
herkes memnun olur. Ancak, sadece bir
renkseler ve bu renk de krmz deilse, k
sr, dk kaliteli ve kaderlerine bilim adam,
sanat ya da zanaatkrln yazl olduu ki
iler saylrlar. ok renkli ya da benekli ola
rak doanlar da ksr saylr ve sadece gr
nleri nedeniyle basit haz nesneleri haline

gelirler. Kol iisi, garson ya da ifti olarak

hizmet ederler. Her krmz Megamikro ifti
on be ift bebek daha yapar ki, ilerinde
ikiden fazlasnn krmz kmas nadirdir.
Uyumlu ve mzikal dilleri, alt sesli harf
ten -a, e, i, o, u, ve oo- oluur ve sessiz
harfleri yoktur. Bir sessiz harfi telaffuz etmek
phesiz nazik kulak zarlarn incitecektir.
Yl, yeil ktklerin yanmas dedikleri
drt dneme blnmtr. Bunlarn her biri
krk be gn srer ve basbadelmevt de
nen be pentaman dan oluur. Her pentamar, yirmier saatlik be gne blnm
tr. Bir saat otuz alt dakika, bir dakika da
otuz alt saniyedir. Bir saniye, tam onlarn
atardamarlarnn nabz at sresidir. Yeil
ktklerin yanmas ad, yln ilk gn top
raktan kan, yapra ya da dal olmayan ve
bir pentaman'da bir Megamikronun boyuna
ulaan bir aldan gelir; sonra, iki saat sren
iddetli bir yamurun ardndan, alevler sa
arak yanar. Ancak, klleri soum adan,
kklerinden birini yeniden topraa gmer
ve dokuz pentaman daha getikten sonra,
yeniden alev alr. Yamur ylda drt kez ya
ar ama atmosferi tazelese de, topra slat
maz. Bunun nasl olduu anlatlmaya deer;
ayn sona ermesinden saat nce hafif bir
meltem esmeye balar, iddetlenir ve sonra
sknet bulur. Ama bitmeden nce, topra
n btn yzeyi opak bir sisle kaplanr ve
bulutlardan yumuak pembe bir yam ur
ykselmeye balar, iki saat, aa inmeden
ykselir; ok gemeden hava sakinleir, g
ne yeniden doar ve toprak yine eskisi gibi
kuru olur. Yamurlar gelince Megamikrolar
evlerinden kar ve ykselen damlalarn al
tnda hoplayp zplar. Pentaman'a kara so
lucann basbadelmevti de denir. Bu b
cek yumurtasn brakr ve yeil ktklerin
yanmas le tam tamna ayn zamanda bir
solucan halini alr. Her biri on ikier saatlik
be evrimden sonra, solucan bir kelebek
olur, toza dnr ve yeniden yumurta halini
alr. Bu yzden Megamikrolar bizim gn
dediimiz eye metamorfoz der. Haftann
gnleri yledir: Krizalit, Kelebek, lm,
659

PRYDAIN

Toz ve Yumurta. Kelebek ve Toz, talihsiz

gnler saylr, bu gnlerde ller yaklr ya
da gmlr. Yumurta Gn ise, genlerin
kafesinin almasyla ve dnle kutlanr. Y
ln lk ve son gnleri yegne ki tatil gndr,
ilk gn hasat kaldrr, son gn de tohum
ekerler ve topra aradaki btn bir ylda
dinlenmeye brakrlar.
Protokozmonun hayvan varl Avrupa'dakllerln eidir, ktada sk sk bulunma
yan uan atlar hari. Bu hayvanlarn kk
sivri bir balar, taz az gibi azlar ve sa
dece dmdz nlerini grmelerine izin ve
ren, M egam ikrolarnkinden daha yksek
apkalar vardr. Zayf ve sratlidirler, tyler
le rtldrler ve uzunluu ile tavusunkini,
geniliiyle krlangcnkini hatrlatan bir kuy
ruklar vardr. Kuyruklarn ap kapayabilir
ama bir yandan bir yana oynatamaz, kald
ramaz, indiremezler. Kuyruk iki buuk fit ge
lir ve vcudun geri kalannn uzunluunda
dr, iki paralel ula son bulur. ok ksa ve
kasl bacaklarna bal drt kanatlar vardr.
Srtlarnda iki kiilik doal bir eyer tarlar.
Sadece krallarn bir ya da iki takm vardr,
nk bu atlar yalanmadan nce onlarn
remesine izin verilmez. Karada yavatrlar,
zahmetle ilerlerler, ama uarken, bin milden
fazla gidem eseler bile, kesinlikle dz bir
hatta byk bir hzla seyahat ederler. Uu
lar srasnda ykselemez, alalamaz ya da
dnemezler. Bu yzden, havalanrken, bir
ucu tahmini seyahatin uzunluuyla orantl
bir rampada koturulurlar. Bir kral komusu
na mektup gndermek istedii zaman, ne
kadar mesafe gideceini renmek iin bir
haritaya bakmal ve sonra da atn havalan
mas iin rampay ayarlamaldr. Rampann
ynn Byk Corafyac, asn da Byk
Geometrici tayin eder. Bu iki bilim adam at
rampaya gtrr, onu serbest brakr ve ka
natlarn rpmaya balaynca kendilerini ye
re atarlar. At yanl ynlendirilirse, iki bilim
adamndan biri hapse atlr. Bu prosedrlere
ilikin tek tehlike, iki kraln ayn anda birbir
lerine mesaj gndermeye karar verebilecek
olmalardr; her biri yz libre eken, saatte
660

krk mil hz yapan atlarn havada arpma

lar, hem atn hem de binicisinin salna
ciddi hasar verebilir.
Dier ilgin hayvanlar, Protokozmonun
ylanlardr. Bunlar, Megamikrolarn doal
dm anlar saylr. A ncak, sadece belli
aalarn meyvesini yiyerek, meyve bahe
lerinde sakin sakin yaamaya braklrlar.
fit uzunlukta, alt in geniliktedirler; derileri
benekli ve pulla kapldr. Yzlerinde insani
bir ifade ile tehlikeli biimde gz alc olabi
lecek tatl bir grnleri vardr. Megamikrolarn dn koparan slk gibi korkun bir
ses karrlar.
Protokozmoyu ziyaret etmeye hevesli
olan seyyahlarn, Slovenya dalarnn altn
dan, ilk vakanvisin kap dnyaya dnd
gzerghtan girmeye almas salk verilir.
Ne yazk ki, tam bir mevki bildirmemilerdir.
(Giacomo Girolamo Casanova di Seingalt,
Jcosam eron Ou H isto ire D Edouard, Et
D'Elisabeth qui passrent quatre vingts un
ans chez les Mgamicres habitans aborig
nes du Protocosme dans l'intrieur de notre
globe, traduite de ianglois par Jacques Ca
sanova De Seingalt Vnitien Docteur s loix
B ib liothcaire de M onsieur le comte de
Walstein seigneur de Dux Chambellan de
S.M.J.R.A., Prag, 1788)

PRYDAN, daha ok, bir ormanlar ve dalar

lkesidir, nfusu az ve danktr, ou yer

leim buralara hkim olan feodal lordlarn
mstahkem mevkileri evresinde toplanr.
Baehir saylabilecek olan belli bal
yerleim , kuzeydeki CAER DATHYL'dir.
Oradaki byk hisar, Prydain Yksek Krallarnn tahtlarnn bulunduu yerdir ve Donun
Oullar tarafndan ina edilmi olan kalenin
yerinde durur. Caer Dathylin gneyinde, l
kenin en bereketli ve cazip ksm olan ve
ZGR COMMOTLAR denen blge uzanr.
Commotlar'n snrnda, Llawgadar Dalar
ykselerek muazzam Meledin Da zirvesiy
le sonulanr.

PRYDAIN

Prydainin dier taraflarnda, ana co

rafi ve toplumsal blnmeler, Cantrevler ya
da Vadilerin Alt-krallklar ile Tepelerinkiler
arasndaki blnmedir. Vadi Cantrevleri ta
hl retir, sr yetitirirken Tepe Cantrevleri
koyun iftilii yaplan yerlerdir. Genelde,
son yllarda haydutlarn elinden hayli ekmi
olan Tepe Cantrevlerinde daha zahmetlidir,
refah iinde olmaktan uzaktr. Vadilerde,
iftlikler ve kk kyler, ayrlarda ve or
man aklklarnda barnrlar. Daha yksek
yerleimler, tecrit edilmi olma eilimi gs
terir ve bazen kn baka yerlerle balant
lar tamamen kesilir. Aslnda, kuzeyin Kartal
Dalarnn daha yksek ksmlarnn byk
ksmnda kimse yaamaz, arazi ylesine
vahidir. Burada bilinen tek yerleim, ula
lamayan ve gzden sakl olan MEDVVYNN
VADSdir.
Gney Prydain daha uysal bir lkedir,
bir iftlikler ve meyve baheleri diyardr bunlardan tipik bir tanesi, hi deilse gr
n olarak, nemli bir tarihi yer olan CAER
DALLBENdlr. iftlikler yerlerini yava yava
Byk Avren Nehrinin zerindeki tepelere,
sonra da geni idris Ormanna brakr. Buna
karlk orman da yerini, pek az kimsenin bir
kereden fazla ziyaret etmek isteyecei bir yer
olan kasvetli Morva bataklklarnn kysna ka
dar uzanan bozkrlara brakr. Morvann ku
zeyinde ise, Prydainin en korkulan ksm,
vaktiyle, lkeye yllarca hkmetmi ve ok
fazla straptan sorumlu olmu lm Efendisi
Arawn'n hkm altndaki topraklardr. imdi
tamamyla yklm olan Annuvindeki mstah
kem mevki, -mevkiye gneyden gelii koru
yan iki zirve olan Karanlk Kap ile kuzey
d eki E jderha D a ara snd a u zan rd .
Aravvnn ktl ylesine glyd ki, bir
zamanlar Prydainin en bereketli blm olan
Krmz Nadaslklar bile, onun hkimiyet yllar
srasnda ssz bir hal almtr. Denir ki ge
mite buradaki toprak yle zenginm i ki,
mahsuller iinden, insann mdahalesi olma
dan fkrrm. Buras Aravvnn hakimiyet yl
larnda yar l halini ald, imdi ise slah edil
mesi yolundaki abalar sryor.

ok uzak gemite Prydain, zellikle

zgr Commotlardaki zanaatkrlar ve ta
rm rnleri ile nlenmi, refah iinde bir l
keydi. Yava yava, lm Efendisinin ei
olan ve sihirli gleri sayesinde insanlarn
hzineleriyle becerilerinin ounu alan
Achrenin idaresi altna girdi. Ancak Achren,
iktidar elde eden kocasnn ihanetine ura
d. Yllar boyunca Aravvn korkutucu silahlar
gelitirdi, birok alan harap ve yoksullua
mahkm etti. Dehet verici askerleri, Kazan
dan Domulard. Bu yenilmez savalar,
cenaze tepelerinden alnm ve ilk bata
Morvann cadsnn mal olan Kara Kazana daldrlarak yeniden canlandrlm in
san vcutlaryd. Hibir insan sava, ses
siz, amansz Kazandan Domularn kudre
tine kar duramazd. Aravvn bunlara, casus
lar olarak alan ve byk peneleriyle,
gagalaryla insanlar para para edebilen
koca kara kular olan gwythaint\ex\ ekledi.
Byle mttefiklerle Aravvn gcn yava ya
va arttrd ve Prydainin byk ksmnda bo
ucu bir hkimiyet kurdu.
Aravvnn Prydain zerindeki hkimiyeti,
byk savalar ve gl bycler olan
Donun Oullarnn YAZ LKESnden gel
mesiyle sona erdi. Onlarn mdahalesiyle
Arawn kstrld -a m a yok e d ilm e d i- ve
Prydain savunmalar ina edildi. Belli bal
iki savunma noktas vard: Caer Dathyldeki
byk hisar ve Caer Dallbendeki mtevaz
iftlik evi. kincisi, Aravvna kar muharebe
nin ruhsal merkezi, gl sihirle korunan ve
ktlk glerine tamamen kapal bir yerdi.
iftlik, hi phesiz btn Prydainin en b
yk bycs olan Dallbenin eviydi.
Don Hanedamnn Yksek Krallar Caer
Dathylde kuaklar boyunca hkm srerek,
zgr Commotlar halkna ve kynn akla
rnda MONA Adasna korumalarn sundu
lar. Bu yllar boyunca, Kral Eiddilegin yeralt
krall olan TYLVVYTH TEGin Peri Tayfas
ile, cceler ve perilerle de dosta ilikiler
gelitirildi.
Arawn glerinin yeniden Prydainde
aka ortaya kmaya balamas, Yksek
661

PRYDAIN

662

PRYDAIN
Kral Mathin hkm srasnda balad. So
nunda Boynuzlu Kraln kendisi, Caer DalIben yaknlarndaki orm anlarda m eydana
kt. Aravvnn muharebe lideriydi ve adn
bana takt eyden alyordu: zerinde za
lim kavislerle boynuzlarn ykseldii bir ka
fatas maske. Onun varlndan telaa kap
lan Caer Dallben hayvanlar kat.
Yok olan hayvanlardan biri, peygam
ber gcne sahip beyaz bir domuz olan
Hen VVendi. Onun yok oluu, byk telaa
yol at. Caer Dallbende bir domuz bakcs
yardmcs olan Taran, derhal onu bulmak
in yola kt. Taran, kkeni hakknda hi
bilgisi olmayan bir yetimdi, ama Prydaini
zgrletirmede hayati bir rol oynamak ka
derinde yazlyd.
Ormana girdikten ksa sre sonra, Ta
ran, bizzat Boynuz Kraln kendisiyle kar
lat ve yaraland. Kraln askerlerinden ka
arken, Donun Oullarnn muharebe lideri
ve kendisi de bir prens olan Gwydiona rast
lad. kisine ok gemeden, besbelli kendi
trnn tek temsilcisi olan yar hayvan yar
insan, uzun kaba saba sal, tuhaf ve uzun
kollu bacakl bir yolda, Gurgi katld. Or
manlarda gezen Gurgi sanda kk dallar
ve yapraklar toplamt, sratle ayakl bir
bayku yuvasna benzemeye balyordu.
Kendi kendine acyan ve zaman zaman sinir
bozan bir yaratk olmakla birlikte, Gurgi bu
nu izleyen muharebeler boyunca sadk bir
mttefik ve yakn bir dost oldu.
Kazandan Domularla bir karlama
da, Gvvydion ve Taran yakaland ve mahkm
olarak, o sralar Achrenin mstahkem mevkisl olan Helezoni atoya gtrld. Bu ato
artk yerinde durmuyor ama harabeleri, RHTT A NIN M EZARTEPES'nin ka rsnd a,
Ystradn kylarnda grlebilir. Burada ayr
ayr zindanlara atldlar. Ne var ki Taran, yeral
t hapishanesinden, Llyr Slalesinin son ye
si olan Ellonwy tarafndan kurtarld. Onunla
birlikte Mezartepesinden, Prydaini savun
mak iin yaplm ve Aravvnn kendisini yok
etmesi mukadder olan kl Dyrnvvyni ald. K
ltaki rnler onun gcn anlatyor ve sade

ce asil kandan ya da ona denk birinin hibir

riske girmeden bunu ekebileceini belirti
yordu. ikisi klc Mezartepesinden karrken,
mavi alev perdeleri Helezoni atoyu sard ve
atonun kuleleri yklp unufak oldu.
Tarann haberi olmakszn, Gvvydion
daha sonra kat baka bir mevkiye gt
rlmt. Eilonvvy ise, Gvvydion olduunu
sanarak Helezoni ato'dan bir baka mah
pusu kurtarmt. Bu, aslnda kendi kk
krallnn yneticisi olan ama yannda arka
da olarak sevgili byl arpyla bir saz a
irinin gezginci hayatn tercih eden Fflevvddur Fflam diye biriydi.
Arkada grubu, Caer Dathyldeki garni
zonu gneydeki isyann boyutlarndan ha
berdar etmek zere, kuzeye hareket etti.
Hedeflerini grdklerinde, Boynuzlu Kraln
ordular hisara yryordu. Onun nc atlla
ryla kan bir arpmada, Taran Boynuzlu
Kraln kendisini grd ve klc Dyrnvvyni
ekti. Kltan gz kamatrc bir k fkrd
ve Taran yld, ortaya kard g o kadar
bykt. Klcn gc, yerin sarslmasna yol
at ve Aravvnn muharebe lideri ebediyen
yok edildi. Liderleri ortadan kalkan ordular
ise, Don ordular karsnda eriyip gitti.
Bir yl sonra Caer Dallbende byk bir
divan kuruldu ve Aravvnn kalesinin girii ve
l Kazandan Domular! yaratmakta kul
land kazan saklad yer olan Karanlk
Kapya bir saldr planland. l savalar
ldrmek imknsz olsa da, artmalarn nle
mek elzemdi; kazann Karanlk Kapya sal
dr plannda, cce Dolinin kendini grn
mez hale getirm e gcnden yararlanld.
Plan yrd ve Karanlk Kapya girilebildi
ama kazan ortadan yok olmutu ve nerede
olduunu Aravvnn kendisi bile bilmiyordu.
M cadelenin bu aamasnda Aravvn
yeni bir askeri g gelitirmiti: Avclar. Ka
zandan Domularn aksine, Avclar insan
d, ama ant ve sihirle birbirlerine balanm
lard. Hepsi kendini adam katillerdi, arala
rndan biri ld zaman gleri ve kararl
lklar daha da artyordu. Hayvan derilerine
brnmlerdi, kendileri de neredeyse ya
663

PRYDAIN

bani hayvanlar gibiydi. Taran ve arkadalar

kazan arad ve onu Morvada, tekinsiz
bycnn mlkiyeti altnda buldu ve eer
yaayan bir adam zgr iradesiyle onun ii
ne girerse, ki bu lmesi anlamna gelecekti,
yok olacan rendiler. Ne vakittir Tarana
duyduu kskanlkla kavrulan Prens Ellidyr, rekabetinin samaln grd ve son
bir kahramanlk hareketiyle kendini kazann
iine att. Kazan nlayan bir atrt ile krld
ve ebediyen yok olurken, Ellidyrin cann da
ald.
Aravvn bir kez daha byk bir baar
szla maruz kalmt ama henz yenilmemiti. Kazann yok olmas onun artk lm
sz savalarn yaratamayaca anlamna
geliyordu ama sava alannda hl ok sa
yda mevcuttular ve Avclarn gc de art
yordu. Donun oullar ile lm Efendisi ara
sndaki muharebenin bir sonraki aamas,
Prydainin kendisinde deil, Achrenin Llyr
Slalesinin sihirli gcn kazanmak iin bir
giriimde bulunduu Monada gerekleti;
bu giriim hsranla sonuland ve Achren
ile Aravvn iin bir baka nemli bir yenilgiyi
temsil etti.
Taran bunun zerine Caer Dallbene
dnd, gerek tarihini ve kimliini kefet
mek abasyla uzun maceralara atlmasna,
daha ok, Llyr Slalesi'nden Eilonvvy'ye kar
gittike artan balanma hissinin neden ol
duu anlalyor. nce, Morvaya seyahat
etti, orada byc ona, gerek benliini
tanmak istiyorsa LLUNET AYNASIna git
mesini tavsiye ettiler. Taran lkede ar ar
seyahat etti, birok soylu maceraya atld
ama lkesinin basit iftilerinin nemini ve
onlarn deerinin soylular ile sava liderle
rinden daha byk olmasa bile, en az onlar
kadar fazla olduunu bu srada anlamaya
balad. Sonunda Taran, Taran Gezgini ad
n ilk kez ald zgr Commotlara ulat.
Burada esnaf ve zanaatkrlarla yaayp a
lt; demircilik, mlekilik ve dokumaclk
zanaatlarndan bir eyler rendi.
Artk lm Efendisinin kendisi sava
alanna kmt; kefidisine byk bir avan
664

taj salayan bakasnn biimine brnme

yetisinden yararland ve servet ya da iktidar
vaatleriyle, Prydinin daha zayf lordlarn
ke nd i yanna ekti. D urum un c id d iy e ti,
Gvvydion Fflevvddur tarafndan yaral olarak
bulununca anlald. Kl Dyrnvvynin yann
dan gitmiti. Byk klc aramak iin bir ke
if seferi balatld ama daha o bulunma
dan, Prydain Yksek Krallarnn tahtlarnn
bulunduu yer olan Caer Dathyl, zgr
C o m m o tla rn, k u z e y in C a n tre v le ri ile
D onun O ullarnn kalabalk ordularnn
bozguna uratld ve Prydain Yksek Kra
l Mathin saldrda ld byk bir muha
rebede Kazandan Dom ular tarafndan
yerle bir edildi. Kalan savunmaclar, ato
nun gerisindeki tepelere ekildiler ve lm
Efendisinin mevkii Annuvine son umut bir
saldrda bulunma planlar yaptlar. Saldr,
ift-balyd: Gvvydionn nclk ettii bir
grup, vaktiyle Donun Oullar tarafndan
Prydaine getirilmi olan gemilerle denizden
gitti ve Tarann nderliinde birlikler de,
Kazandan Domular geciktirme umuduy
la karadan yola kt.
Karadan giden grubun seyahati tehli
keli ve riskli ama sonunda baarlyd. Tepe
lere girerlerken, Commotlarn adamlarnnkini bile aan silahlarla silahlanm olan Peri
Tayfas ordusu onlara katld, insanlara kar
geleneksel gvensizliklerine ramen, Peri
Tayfas, Aravvnn onlara kar ok daha kor
kutucu bir tehdit oluturduuna ikna olmu
lard. Bu aamada, kularla hayvanlar bile
seferber olmu, her pene ve her gaga,
lm Efendisinin mttefiklerine kar evril
miti. Ormanlarla dalarn aylar, Aravvnn
Avclarna saldrmaya koyuldular ve karga
lar gvvythaintlerin aleyhine dnerek, saysal
gleriyle koca kular yenilgiye urattlar.
Mttefiklerin artan saysna ramen, muha
rebe henz kazanlmamt ve, Commotlarn
adamlar kendilerini arkasnda Arawn'n ka
ra mermer salonlarnn yatt Annuvin surla
rnn nnde bulmadan nce, birok garip
ve korkun kehanetin doru kt grld.
Gvvydionun grubu, kaplar delip gemiti

PSEUDOPOLS - PTYX ADASI

bile, ama onlar geldiinde, ayn yere gel

mekte olan Kazandan Domularn demir
ayak sesleri de duyuldu, ite o an, Tarann
gemiinden neredeyse unutulmu bir olay,
muharebenin seyrini deitirdi. Yllar nce,
terk edilmi bir yavru gwythaint'\ beslemiti.
Birden, o kayalarda t kezle diin de , bir
gwythaint tanma sesleri kararak ona do
ru alald ve Taran, rzgrn onu arrcasna dar bir maaradan slk ald Ejderha
Dafnn zirvesine gtrd. Kazandan Do
mular gittike yaklarken, Taran maaraya
girdi, orada kl Dyrnvvyni buldu. Taran kl
c ekti, ki bu daha nce az kalsn hayatna
maloluyordu, ve kltan k yayld. Kl e
kilirken, Kazandan Domular sanki tek bir
kiiymiler gibi yere yldlar ve insan sa
valar da geriye kalan Avclarn stne
dt. Mttefikler imdi Annuvinin labirent
ten farksz tnelleriyle geitlerine girmiler
di. Arawn, iktidarn korumak iin son bir a
bayla Gvvydion klna brnd ve ldayan
klc talep etti; Taran onun hilesini anlaynca
da bir duman halkas iinde yok oldu. An
cak son dehet, Achren ile Arawnn yzlemesiydi. Aravvn birden bir ylan biiminde
vcuda geldi ve Achren, besbelli kafasn
koparmaya alarak onu yakalad ama yla
nn dileri boazna batt. Ylan sonra Tarana saldrd, Taran onu Drynvvyn ile ikiye
ayrd. Ylann gvdesi ayaklarnn dibinde
kvrand, yava yava Aravvnn vcudu oldu
ve sonra da bir glge gibi topraa gml
d. lmn Efendisi sonunda yenilgiye u
ratlmt. Belki de en nemlisi, Byk Salonda, daha sonra Aravvnn ald srlarn
ve insanlarn ebediyen kaybettii sanlan
birok becerinin tanmlarnn iinde bulun
duu anlalan bir sandk bulundu. Zaferi
kazananlar Annuvinden ekildi ve onlar e
kilirken de, lm Efendisinin salonlar ve
kuleleri, arkalarnda yklp harabe halini al
d. Uruna dvld i tamamland iin,
Dyrnwyn n samaya bir son vererek yi
ne eski, ypranm kl halini ald.
Aravvnn yenilgisinin ardndan Donun
Oullar altn gemileriyle Yaz lkesine dn

d, birok mttefiklerini de birlikte gtrd

ler. Gurgi, Cce Doli, Fflewddur Fflam ve
Dallben onlarla birlikte gitti. Taran, Prydainde yapacak ok ey olduunu syleyerek
gitmeyi reddeti ve Yksek Kral olarak se
lamland. Eilonwy de ona olan sevgisinden
geride kald ve sihirli glerinin kalntlarn
dan gnll olarak vazgeti. Don'un Oulla
rnn gidiiyle, sihir Prydainden yokoldu ve
insanlar iyi ile kt arasnda kendi seimleri
ni yapmaya brakldlar.
(Lloyd Alexander, The Book of Three, New
York, 1964; Lloyd Alexander, The Black Ca
uldron, New York, 1965; Lloyd Alexander,
The Castle o f Llyr, New York, 1966; Lloyd
Alexander, Taran Wanderer, New York,
1967; Lloyd Alexander, The High King, New
York, 1968)

PSEUDOPOLS, LEUKEnin baehridir.

PTOLEMAS, Yunanistanda evlerin pirin

kaplar olan, pencerelerde siyah perdeler
asl donuk bir ehir. Yeralt mezarlarnn ya
knnda, pis Kharonya Kanal snrndaki Herlusion Dzlklerinde de babo dolaan ve
Glgeler denen bir yaratk yaar. Ziyaretiler
ondan saknmaldr, nk varlyla lme
giden bir yol oluturduu sylenir.

(Edgar Allan Poe, Shadow: a Parable, Tafesden, Philatelphia, 1845)

PTYX ADASI, dnyada baka hibir yerde

bulunmad iin paha biilmez bir madde
olan, tek bir ta blokudur. Ptyx ta beyaz bir
safirin dingin yar saydamlna sahiptir ve
dier talar ele souk gelirken onda bir timpaninin yzeyinin verdii cinsten bir scaklk
vardr. Adann tanmlanmas zordur; hem
d bir yasaya gre dengelenmi, kusursuz
bir svya, hem de delinemez bir elmasa
benzer.
665

PULLOSIN - PUT ADASI

Doal basam aklar adann tepesine

ykseldii iin, Ptyxe kmak zor deildir.
Ziyareti zirvede, dnyann tesadfi olayla
rn deil, evrenin kendisinin zn gre
cektir.
Adann Efendisi, yzen bir sallanan
koltua oturmu, btn ziyaretileri karlar.
Onlara yaklarken, sallanan koltuunun ha
reketi bir hogeldiniz jesti gibi grnr. Pi
po ime alkanl olan Adann Efendisi, bir
sigara tiryakisi ekosesini giyer ve ziyareti
lere boyal yumurtalar sunar.
Adann hayvan varl kl ve gl pem
besi tenleri olan ve havada aslym gbi g
rnen su perilerini de ierir; Ptyx tann me
lodili szntlar saakl uykularn bozduu
in mahmurdurlar.
(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte
ur Faustroll, Pataphysicien, Roman No-Sci
entifique, Paris, 1911)

PULLOSN, bkz. YEN BRTANYA .

PUT ADASI, Kuzey Amerikann dou kys

aklarnda, VVNKFELDIN ADASIndan ok
da uzakta olmayan bir adadr.
zerinde yerleik bir halk olmamasna
ramen Put Adas olduka geni bir hayvan
eitlilii barndrr. Kyda eitli kular yu
valanmtr; bunlarn arasndan bir tr, pa
paan byklnde olup gkkua ren
ginde tyleri ve tavuskuununki gibi alan
bir kuyruu vardr. Kei boylarnda, tuhaf bir
drt ayakl da bu adada yaayan canllar
dan biridir. Bacaklar o kadar incedir ki hay
vann arl altnda bklrler ve bunun
doal sonucu olarak da hayvan olduka ya
va hareket eder. Byk ve prtlek gzleri,
keskin dileri ve her biri fndk bykln
de saaklarla son bulan uzun kllar vardr.
Bu saaklara tarla fareleri dadanr -buna
belki de san salglad yapkan madde
yol amaktadr- ve sk sk onlar kemirirler.
Drt bacakl, bir sre farelere tahamml
666

eder ve sonra bir anda ince ve uzun boynu

nu evirerek onlar mideye indirir.
Yeni arkeolojik bulgular adann yzyl
lar boyunca bir yerleim yeri olarak kullanl
dn gsterse de yakn bir zamanda sade
ce iki kii burada yaamtr. On altnc yz
yln ikinci yarsnda, belirsiz bir zamanda
AvrupalI bir beyefendi, anlalmas g ko
ullar altnda adada krk yldan fazla bir sre
boyunca hayatn srdrmtr. Adann ke
ilerinin yakalanamayacak kadar hzl olma
larna ramen, yerli bir aacn sar meyvesi
yem olarak kullanld zaman kolaylkla tut
sak edilebildiklerini kefeden bu uyank be
yefendi, adada kald dnemde gnlk de
tutmutu. Paracklardan oluan bu gnlk
ten yola karak adaya gelmeden nce ol
duka dzensiz bir hayat olduunu anlyo
ruz, ancak yalnzlnn ve yeni evrenin et
kisiyle Hristiyanl benimsemitir.
Ondan yaklak krk sene sonra da Ba
yan Unca Eliza VVnkfleld Put Adas'na vard.
Bayan VVnkfield -plantasyon sahibi Virginlal bir baba ile Kzlderili bir prenses an
nenin, eitimini ngilterede grm kz
onu lkesine geri gtren ehvet dolu kap
tann tekliflerini geri evirdikten sonra kendi
ni bu adada bulmutu.
Put Adasn ziyaret edenler, bu yerin
ilk etrafl tasvirini, bu tesadf ve erdem bile
imine borludur. Bayan VVnkfieldn ada
daki ilk gnleri, hangi bitkilerin ve meyvele
rin yenebilir olduunu, yakalanmas zor olan
ada keilerinin nasl avlanacan anlatan ve
kendisinden nce burada kalan kiinin kale
me ald gnl bulmasyla ok kolayla
mt.
Bayan VVnkfield ans eseri ada zerin
de yar yarya yklm ta yaplar bulmu ve
bunlardan bir tanesinin iinde bir sre yaa
mt. (Seyyahlar da bunlar kalacak yer ola
rak kullanabilirler.) Dier yaplarn inde
-zerinde yazan yaztlara gre- bin yl a
kn bir sre nce gmlm mumyalar bulu
nur. Birok ta lahit gne tanrya kurban
edilen bakirelerin kl ve cppelerine ev sa
hiplii yapar. Yakn bir evrede bulunan bir

PYRALLS - PYRANDRA

yeralt odasnda ise barahiplerin tren giy

sileri bulunur. Bunlar bir a oluturana ka
dar bklen altn levhalarla veya elmas ve
dier deerli talarla sslenmi tuhaf elbi
selerdir. Bayan VVnkfield gerekletirdii
yakn incelem elerin sonunda, byk bir
adam eklinde olan ve gne tanry temsil
eden altn bir puta alan bir yeralt koridoru
kefetmitir, ieride karlan her ses daha
yksek duyuluyordu ve Bayan VVnkfield
hakl bir ekilde putun, gneten geldiine
inanlan kehanetlerin aklanmasnda kulla
nld kansna varmt.
Zaman zaman yerlilerin tanrya tapn
mak iin adaya geldiklerini gnlkten oku
yan Bayan VVnkfield yerlileri Hristiyan yap
mak zere khini kullanmaya karar vermiti.
Putun azndan konuarak onlara gnee
deil onun yaratcsna tapnmalarn syle
mi, Hristiyanln temel kurallarn anlatma
ya balam ve yaknda bir kadnn gelip on
lara daha fazlasn reteceini beyan et
miti. Sonra karlarna barahiplerin kyafet
leriyle km ve ksa bir sre ierisinde on
lara Hristiyanln stnln kabul ettir
miti. Yerliler onun retilerine hemen ku
cak at ve Bayan VVnkfield kralieleri ol
mas iin davet ettiler. Bu erefi geri eviren
VVnkfield onlarla birlikte adalarna (imdiler
de VVnkfieldn Adas olarak anlr) retmen
olarak dnmeyi kabul etti.
Yerlilerin din deitirmesi devam etti,
ancak VVnkfield zaman zaman geldii aday
ziyaret etmeye devam ediyordu. Sonunda,
bir gn adaya inen bir grup ngiliz denizci
grd ve ilerinde ngiliz bir rahip olan ku
zenini tand. Gruba ilk nce altn putun iin
den hitap etti, asl niyeti bu olmasa da, her
eye inanan tayfalar adann lanetli olduu
na inandrd. Sonradan kendini gsterdi
ama tayfalar onun gemiye alnmasna kar
geldiler, ancak ksa bir sre sonra kuzenine
gerek hikyesini anlatt ve onu raz etti. Ku
zeni, bir rahip olarak, VVnkfieldn Adas'na
bir Hristiyan Toplumu kurma projesine hay
ran kalmt. Evlendiler ve misyonerlik g
revlerini baaryla srdrdler. Gelien ve

byyen toplumun d dnya ile likilerini

tamamen kesmeye karar verdii bir anda,
kaptann aracl ve ball sayesinde Ba
yan Winkfieldin mal varl adaya getirildi.
Yolcular tarihi yerlerin hepsini bulama
yacaklardr, nk bir deprem ou ta bi
nay yerle bir etmitir. Put ise Winkfieldlar
tarafndan yerlilerin eski dinlerine geri dn
melerini engellemek iin yklmt.
(Unca Eliza VVnkfield [?], The Female Ame
rican; Or The A dventures o f U nca Eliza
VVnkfield. C om piled By Herself, Londra,
1767)

PYRALLS, pyrallis ya da pyrotocones de

nen ve Giritin bakr dkmhanelerinde de
bulunan kk kanatl yaratklarn yaad
volkanik bir adadr.
Bu yaratklar biraz bcek kanatl ejder
halara benzerler ve iinde varlklarn srdrebildiklerr tek unsur olan atele beslenirler.
(Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy)

PYRANDRA, Antarktika yaknlarnda bir

adadr, gz kamatrc nedeniyle uzak
lardan grlebilir. Pyrandria, Ateadamlarn
lkesidir. Ateadamlarn derisi atetendir,
alevleri besleyecek bir ey bulduklar sre
ce yaarlar. Yakt kayna bulunmaynca k
vlcm haline gelirler, havada szlp gider
ler ve birok lkede bataklk yakamozu ola
rak grlrler. Ateadamlar dier insanlar
dan uzak durur. Pyrandriada onlarn dn
daki tek sakinler, semenderlerdir.
(Jean Jacob de Frmont d A blancourt,
Supplment de l Histoire Vritable de Luci
en, Paris, 1654)

667

Q
QUAMA, bkz. NAZAR.

QUARLL ADASI, Meksika aklarnda, Gadaliara Nehrinin aznn yaknlarndadr.

Ada kayalk, deniz de dalgal olduundan,
kmas gtr. Kayalklardaki bir gedikten
ulalan patikadan adann i blmlerine
klr. Burada bir mil uzunluunda bir gl bu
lunur. Gln tesinde ise, zerinde aa
beklerinin bulunduu ve etrafn eviren
yarlarn d dnyadan saklad imenlik bir
dzlk vardr. Adadaki hayvanlar arasnda
yabani tavann iki kat byklnde, yav

ru geyie benzeyen, tilki renginde, kei gibi

surat ve ayaklar olan, tad geyik etini ok
andran bir hayvan vardr, uarll Adas, bi
raz uzaktan baklnca koca bir aal and
ran garip bir bitkiyi de barndrr.
MeksikalIlar ve Perulular uzun sredir,
ua rlln korsanlarn ss olarak kullanld
na inanmtr. Aslnda adann yegne sakini,
15 Eyll 1675te buraya km bir kazazede
olan yal bir ingilizdir - Londra doumlu
Philip uarll. 1724 ylnda tesadfen buraya
kan Bristoll bir tacir, u a rll ziyaret et
mitir. uarll geri ona ngilterede yaym
lanmak zere anlarn vermitir ama aday

QUARLL ADASI
669

QUIQUENDONE

terk etmemitir; ok yal olmasna ramen,

bugn de hl hayatta olduu sylenir.
Adann latif bir iklimi vardr: yazn saa
nak yal, kn karl.
(Peter Longuevllle, The Hermit; Or, the Unparalelled Sufferings and Surprising Adven
tures O f Mr. Philip Quarll, an Englishman,
Who was lately discovered by Mr. Dorrington a Bristol Merchant, upon an uninhabited
Island in the South-Sea; where he has lived
above Fifty Years, without any human Assis
tance, still continues to reside, and will not
come away. Containing I. His Conferences
with Those who found him out, to whom he
recites the most material Circumstances of
his Life; as, that he was born in the Parish of
St. Giles, educated by the charitable Contri
bution of a Lady, and p ut 'Prentice to Lock
smith. II. How he left his Master, and was ta
ken up with a notorious House-breaker, who
was hanged; how, after this Escape, he
went to Sea a Cabbin-Boy, married a famo
us Whore, listed himself a common Soldier,
turned Singing-master, and married Three
Wives, for which he was tried and condem
ned at the Old Bailey. III. How he was par
doned by King Charles II. turned Merchant,
and was shipwracked on this desolate Is
land on the Coast of Mexico. With a curious
Map o f the Island, and other Cuts, West
minster, 1727)

QUiQUENDONE, Flandersda, 2.393 nfus

lu kk bir kasabadr, Audenarden 13,5

kilom etre kadar kuzeybatsnda ve Brugesn 15 kilometre 250 metre gneydousundadr. Escaut'nun kk bir kolu olan
Vaar, hl eski ortaa atlaryla rtl
kprsnn altndan akar. Seyyahlar, temelta 1197de, Konstantinopolisin mstakbel
imparatoru Kont Baudouin tarafndan yer
letirilmi olan eski atoyu ziyaret edebilir.
Gotik pencereleri, yaklak 357 ayak yk
seklikte ince kuleleri ve havada bir piyano
olarak tasvir edilmi, B/ugesnkilerden bile
670

daha mehur anlaryla, Belediye Binas da

grlmeye deerdir. Dier nemli yerler,
Brandon tarafndan yaplan, Nassaulu Wllliam n portresinin asl olduu Stadtholder
Binas; on altnc yzyl mimarisi aheseri
Saint Magloire Kilisesinde armha Geril
mi sann bulunduu balkon; St. Ernulph
Meydamnn ortasndaki, Quentin Metsysin
yapt ferforje demir kuyu; ve imdi Bruges
Notre Dame Kilisesinde istirahat eden, Kor
kusuz Charlesn kz Burgonyal Marienin
mozolesidir. Quiquendoneun, kremantisi
ve arpa ekeriyle nl olduu da unutulma
maldr.
Bu kasabada geen yzyla kadar tek
bir kavga edildii duyulmamt; vagoncular
asla kfretmezdi, arabaclar birbirlerine asla
hakaret etmezdi, atlar asla kontrolden k
maz, kpekler srmaz, kediler trmalamazd.
Derken 1872 ylnda, kasaba Dr. Ox adl bir
kimya mhendisi tarafndan gerekletirilen
haince bir deneyin merkezi olarak seildi.
Dr. Ox, Quiquendone'da fevkalade ihtiya
duyulan modern bir klandrma sistemini
temin etme bahanesiyle, aydnlatma gazn
datacak bir ebeke na etti. Ancak, saf
kmrden elde edilmi kmrlemi hidro
jen kullanmak yerine, bundan yirmi kere da
ha parlak olan daha modern bir maddeyi
kulland: oksijen le hidrojenin karmndan
oluan okshidrik gaz. Doktor bu gaz byk
miktarlar halinde retmeyi baard, bunun
iin de (Tessie de Motayn sisteminde oldu
u gibi), sodyum manganezden yararlanmaktansa kotard bir bataryann yardmy
la sadece suyu ayrtrd. Bu ekilde, karma
k bir tehizat kullanmadan, kocaman su
depolarndan geecek bir elektrik akm yol
layabiliyor, svy oksijen ve hidrojen olarak
ayrtryordu. Oksijen bir tarafa ynlendirilir
ken hidrojen de -oksijen miktarnn iki katy
d - dier tarafa ynlendiriliyordu. Her iki gaz
da itinayla mhrlenmi ayr ayr haznelerde
tutuluyordu, nk bir araya gelmeleri en
korkun patlamaya yol aabilirdi. Bir borular
labirentinin ynlendirmesiyle iki gaz sonun
da birlelyor ve elektrik yla kolaylkla

QUISO

mukayese edilebilecek parlaklkta bir alev

veriyorlard.
Bu harika gaz Quiquendone'da herke
sin hayranln ekmekle kalmad, pek ho
olmayan baz yan etkileri de oldu: Quiquendone halknn karakterini, huyunu suyunu, fi
kirlerini de derinden etkiledi ve sakin, duy
gularn da vurmayan vatandalar, saldr
gan ve abucak sinirlenen haydutlar olup
kt. Evcil hayvanlar bile katlanlmaz ve teh
likeli vahi hayvanlara dnt. Meyve bah
eleri, parklar, baheler ve hatta bitkiler de
tuhaf bir deiimin iaretlerini gsterdi. al
lar aa oldu; tohumlar, dikilir dikilmez, k
vrck yeil balarn gsteriyor ve birka sa
at iinde muazzam byklkte sebzeler ha
line geliyordu. Kukonmazlar iki ayak yk
seklie kt; enginarlar kavun kadar oldu,
kavunlar da balkaba kadar; balkabaklar
kilise anlar kadar bymt, kiminin eni
neredeyse 9 ayaa varmt. Karnabaharlar
fundalk olmutu, mantarlar da emsiye. Bir
ilei ancak iki kii yiyip bitirebiliyordu, bir
armudun ise drt kii g bela hakkndan
geliyordu, iekler yle abuk byyordu ki
bir keresinde Quiquendone bahvan tulipa
gesneriana'snn koca bir kzlgerdan ailesi
ne yuva olduunu grdnde neredeyse

baylyordu. Btn kasaba bu esiz tr

hayranlkla karlad ve adn derhal tulipa
quiquendonle olarak deitirdiler.
Ancak ok saydaki bu deiikliklerden
bazlar, halkn saln etkiliyordu. Hazmsz
lk olaylarnn says katna kt (insanlar
artk gnde iki yerine alt n yemek yiyor
du), sarholuk, gastrit ve lser ile birok sinir
hastalnn da. Nihayet, btn bu dnm
lerden olumsuz olarak etkilenen Quiquendone sakinleri, 1135 te bir Virgamen ineinin s
nr ap Quiquendonedaki bir tarlada otla
mas gibi clz bir bahaneyle, komu kasaba
Virgamen'e saldrmaya karar verdi. Sakinler
Virgamen halkyla savamaya giderken ana
gaz deposunda meydana gelen korkun bir
patlama, Dr. Ox'un aydnlatma deneyine ve
belki de Dr. Ox'un hayatna bir son verdi. Bu
gnlerde Quiquendone normal yollarla ay
dnlatlmaktadr, kasaba da bir seyyahn bek
leyebilecei her trl rahatl sunar.
(Jules Verne, Une Fantaisie du Docteur Ox,
Paris, 1874)

QUSO, BEKLA MPARATORLUU'nun ku

zey snrn izen Telthearna Nehri zerinde,

671

QUVERA

ORTELGA Adasndan biraz daha aada,

kayalk kk bir adadr. Quiso daha ok,
yegne da zerindeki iki harikulade yap
syla dikkati eker. Bunlardan birincisi, yek
pare kayadan oyulmu, yaplmas otuz yl al
m yksek bir salon olan ve Yukar Tapnak
denen yerdir. Tapnaa, derin bir boazn
te yanna uzanan bir aa ktnn ze
rinden varlr; bu ktk, yllar nce yok edil
mi, narin bir demir halat olan zgn Ricac
lar Kprsnn yerini almtr. Boazn ke
narnda, unutulmu bir zanaatkrn eseri
olan, ta deli geni bir teras bulunur, ikin
ci ve belki de daha heybetli olan yap, dan
yekpare tandan oyulmu muazzam basa
mak ve raflardan oluan kntlardr.
Q uiso, va ktiyle B ekla im p ara torluu'nda Tanr kudretinin vcuda gelmi hali
olduuna inanlan ay Shardikin kltyle ya
kndan bantldr. Eski mparatorluun an
l gn le rin de kutsal Quiso A d asna ok
uzaklardan haclar gelirdi. Ada, Yksek Ra
hibe ile, hayatlar Shardlk kltne adanm
bakirelerden oluan yardmclar tarafndan
ynetilirdi. Bu bakireler Ortelga Adas ka
dnlarndan seilip Quiso'ya getirilirler ve
orada yeni isimler alrlard; asla geri dn
mezlerdi. Grevleri, ayya bakmak ve hay
van sakinletirip yattracak kutsal arklar
sylemekti. Shardik tarafndan ldrldkle
ri olurdu ama bu da Tanrnn iradesi olarak
kabul edilirdi. Bu bakireler aday asla terk
etmezdi; ylda iki kez, baronlarla grp
yeni yardmclar semek iin Ortelgaya gi
den Yksek Rahibeye refakat etmek iin
seilenler hari. Bu gibi durumlarda Yksek
Rahibe, kutsal aday terk ettii gereini
gzden saklamak in, yanna hibir ey al
mazd. Baronlarla bir ay maskesi takarak
grrd, hibir erkek asla onun yzn
grmemiti.
O rte lg a llarn Bekla m paratorluu
zerindeki hkm sona erdikten sonra da
Shardik klt devam ettirildi, ama Quisoda
ay bulundurulmasna izin verilmedi. Yk
sek Rahibe ile bakireler, yeniden beden
bulan Shardlkln ortaya kmas iin yzyl
672

larca bekledi. Bir seferinde kutsal ayy ara

mak iin adadan ayrldlar ama sonunda
gene Oulsoya dndler; imdi de orada
drlar.
(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

OUVERA, Gney Amerika'da, indepencia

Cumhuriyeti'ne komu bir lkedir. Buras ilk

kez, 1169 ylnda Gallerden ayrlan Gvvyneth
Prensi Owenn olu Madoc tarafndan iskn
edilmitir.
Q uivera, b a e h ir C lb o la ya, yani
Donmu Ate ehrine adn veren yakutla
ryla nldr. Surlarla evrili olan ve bir hi
sarla korunan Clbola, yakut madenlerine
giden dik bir vadinin azna kuruludur. e
hirde, tavan tamamen ince altn tabakalar
la kapl olan Hazretl Davud Kilisesi dikkate
deerdir.

Bir QUVERA altn sikkesinin n- ve arkayzleri.

QUIVERA

Ouivera tarihi, yakut ticaretinden ok

etkilenmitir. 1824te yakut arayan bir grup
AvrupalInn gemisi kazaya uram, kazaze
deler buraya kmt. lkeye, agzllkle
riyle birlikte grip de getirerek neredeyse n
fusun tamamn haritadan sildiler. AvrupalI
lar ktidar ellerine geirmek stedi, ama la
yklarn bulup alaa edildiler.
Ouivera, kydan grlebilen Santa Corona Volkanlar ve sk sk kayalarn dmesi
nedeniyle bu ad alan Devrilen Kayalklar
geidiyle tannr. Bu geitten akan bir scak
su nehri, yarlarla evrili, gayzer klaryla
delik deik bir amfltlyatroya varr. lkenin
ortasndaki dzlkte dev ereltiotlar yetiir;
byk dalarn eteklerinde bulunan, ad a

za alnmayan maaralarda da gemiler ka

dar uzun, krmz dili, st beyaz, kr deniz
canavarlarnn yaad sylenir.
Ouivera madeni paralar solgun yumu
ak bir altndandr, stlerinde M adocun ba
vardr ve Mad. Prince. Civ. yazldr. Para
nn arkayznde tane genden oluan
geometrik bir desen bulunur; ortadaki
gen dierlerinden ksa kenarldr, zerinde
de Civ. yazldr.
Ouivera, arp eliinde sylenen epik
baladlaryla nam salmtr.
(Vaughan Wilkins, The City o f Frozen Fire,
Londra, 1950)

673

R
RAKLMAN, okyanusun ok tesinde bulu

nan, gnein uyuduu ve adlarna yine

Raklmani denen dindar bir halktan oluan
ulusun mutlu ekilde yaad bir lkedir.
Azizler gibi yaayan Raklmani halk ylda sa
dece bir kez, takdis edilmi bir paskalya yu
murtasnn kabuu onlar dier lkelerden
ayran engin denizde onlara doru szlr
ken yemek yerler.
(Maria Savi-Lopez, Leggende del mare, Torino, 1920)

RAMAJA, BABLARYnin baehridir.

RAMPOLE ADASI, Gney Atlas Okyanusundadr; buraya en yakn liman muhteme

len Arjantindeki Bahia Blancadr. Ada bitki
rts asndan bereketli ve zengindir ama
sadece iki alannda yaanr. En iyi bilinen
yerleim, kyda dar bir koyaktaki, her biri di
kenden bir itle evrili, dank bir kulbe
birikiminden oluan bir kydr. Koyak, yak
lak mil uzunluktadr, eni hibir noktada
yz yarday gemez. Kara tarafndaki uta
bulunan alayanlar bu yerleimle dik bir
kayaln ardndaki daha geni bir nehir va
disinde bulunan bir sonraki yerleim arasn
daki snr izer.
Adann en tuhaf jeolojik zellii, koya
a giren fiyordun aznda bir knt olutu
ran kaya ktlesidir. Kaya garip bir m adde
dendir, berrak mavi ile mor cam andrr,
pembe yamalar ve beyaz damarlar vardr;
bir d kaynaktan yanstm aktansa,
iinden geiriyor gibidir. Toprak stndeki
ksm gzleri ve az ak bir kadn biim in
dedir; arkasndaki ta kulecik, sopa salla
yan bir ele benzer. Tan zerine krmz bir
az ve kenarlar beyazla izili gzler bo

yanm tr. Yerel sakinler bunun, Byk

Tanra dedikleri mabudu temsil ettiine
inanr. Balklar denizden dnerken kano
larn figrn hizasna getirip, onu selamla
mak iin kreklerini kaldrarak yakaladklar
balklar tatan kadna gsterirler.
Koyak insanlar yam yam dr. Tenleri
peksimet renginde, koyu kahverengimsi sa
rdr, siyah salar skca geriye ekilmitir.
Dvmeleri vardr, vcutlarn da pis bir yala
ovarlar. Doutan dayankl bir halk oldukla
r halde, belki de iinde yaadklar pislik
yznden, eit eit hastalk ve enfeksi
yondan m ustariptirler. Kabilenin erkekleri
normalde plak dolar ama kadnlar kuak,
halhal ve kolye gibi eit eit ssler takar
lar. Kabilenin bakireleri, parlasn diye sala
rn balk cieri ya ile yalar, tenlerine kr
mz ve sar desenler izerler. Dileri suni
olarak siyah ve krmzya boyanmtr. Poli
gami normaldir; ilk zevce, haleflerinin yann
da kdem sahibidir.
Halk, daha ieride oturan kabileyle bir
miktar ticaret yapar; kurutulmu balk, isti
ridye kabuklar ve kpekbal derileri, ilkel
anaklara, sert tahtal aa paralarna,
meyve ve bir tr fnda karlk, alayann
yanndaki bir dizi yass ta zerine braklr.
Karlkl anlay bir dereceye kadar olsa da,
kabileler arasndaki ilikiler ou kez d
mancadr ve genellikle ticarete ilikin ik
yetler yznden bazen savaa da dnr.
Sava patlak verince, kydeki her ey krm
zya boyanr, isterik danslar yaplr. Btn
gen erkekler, kulak memeleri kesilerek t
renle savala kabul edilir ve sonra da
sava iin sertlesinler diye bykleri tara
fndan, onlara ikence edilir.
Kabile yasalarna gre, erkekler an
cak savata ldrlebilir, etleri o zaman
yenir, insan etine asla insan eti denmez;
ondan daima bir dostun arm aan diye
675

RAVENAL'N KULES

sz edilir. Kemikler ve yenemeyen lokma

lar Byk Tanrann suna zerine ko
nup rmeye braklr. Geri kalan se bu
ama uruna na edilen daire eklindeki
bir kulbeye gtrlr ve bu yiyecekleri
birlikte tketecek olan kabile halkna da
tlr. Burada byk, yass bir ta evresin
de melir, sa elleriyle birbirlerine et di
limleri ikram ederler. Grg kurallar, ye
mek srasnda konumay yasaklar. Tren
sel y e m e in so nu nd a, k a b ile n in atas
Dosta kran der, hepsi bu cm lecii
tekrarlar.
Rampole Adas halk delilere kar ne
redeyse dinsel bir sayg gsterir; delilie,
Byk Tanra tarafndan bahedilen bir
ayrm gzyle baklr ve delilerin eti tabu
dur. Bu inan nedeniyle kabile szde kut
sal bir aysara bakar ve onu besler; kutsal
aysarlar iman ve iyi olduu srece kabi
lenin bollua kavuacana nanrlar. Kut
sal aysar, kabilenin geri kalanndan ayr
olarak, nsan kafataslar ve dev tembelhayvan kemikleriyle sslenmi bir kulbe
de yaar. Ona mstehcen desenler oyul
mu, sedef ve kpekbal dileriyle ss
lenmi koyu renk tahtadan bir asa verilir.
Kabile hayatnn byk ksmna tabu
lar hkimdir. rnein baz szckleri telaf
fuz etmek tabudur, insann gerek adn
vermesi de tabudur, bireyler kendilerinden
nc tekil ahsta sz ederler. Koyan
stndeki ak yaylalara kmaya kalk
mak da tabudur. Kabilenin tabu sistemi
bylece insanlar adadaki en kasvetli ve
en az salkl noktada yaamaya mahkm
eder. Sadece byk sihir gleri olduu
dnlenlerin yaylalara gitmesine zin ve
rilir.
Rampole Adas, boyu bir buuk aya
a varabilen bir tr gri kertenkelenin evidir.
Adada, byk bir gne glne benzeyen
bir bitki de bulunur; sinekleri, kertenkeleleri
ve kk kular tuzaa drp hazmetti
i, kavrayabilen yapraklar vardr.
Ada, dev yer tembelhayvannn (Megatherium americanujr) dnyada bulun
676

duu tek yerdir. Eskiden dnyann pek

ok yerinde bu hayvana rastlanm, Patagonya ve Tlerra del Fuegoda kemikleri
bulunmutur ama canls baka hibir yer
de asla bulunm am tr. Tem belhayvan,
emniyet iinde redii yaylalarda yaar burada, saysn azaltacak yrtc hayvan
yoktur, eti de ada sakinleri iin tabudur.
Bu tem belhayvan fil boyutuna varabilir.
ou kez amur ve bitki paracklar bu
lam uzun, kaln gri tyleri vardr; derisi
ise pembedir. Hareketleri yava ve sarsn
tldr. n ayaklarnn dirseklerinde yrr,
bunlar kuvvetli penelerle silahlanmtr.
Ban aada tutar, sars ise vcudu
nun dier paralarndan daha yukardadr.
H ayvan ou kez m e lm l durum da ,
penelerini karnnda tutup kuyruunun s
tnde geriye yaslanm halde grlebilir.
ou kez eit eit parazitle, zellikle
byk, kara bir tryle sarlm haldedir.
Vcudu rm yosun gibi kokar, nefesi
de pis kokuludur,
Tem belhayvan normal olarak krpe
srgnler ve tomurcuklanan bitkilerle bes
lenir ve bu tr, yaylalardaki bitki rtsnn
byk ksmn yok etmitir. Her tr yumurta
yannda, ipnotize eder gibi grnd k
k hayvanlar da yer. Ateten hi korkmaz
ve Rampole Adas sakinleri, yerde kendini
srye srye giderken onda habis bir ha
va grr.
(H.G. VVells, Mr. Blettsworthy on Rampole
Island, Londra, 1933)

RAVENALN KULES, Kentteki ivybridge

yaknlarndaki bir tepede, millerce uzaklk
tan grlebilen yksek bir kuledir. Toprakta
ya da denizde stirahat etmesini yasaklayan
bir lanetin etkisinde olduu sylenen Richard Ravenale mezar olarak na edilmiti.
Onun iin de sema ile toprak arasnda, kule
nin yar yksekliindeki sekizgen bir odada
gmld. Ravenal balangta, mavi saten
ve gm giymi, klc yannda, cam bir pa-

REGENTRUDENN DYARI - REREK

nonun altnda yatyordu; ama daha sonra

panonun yerine zerinde aadaki yaztn
bulunduu byk dz bir granit bir kaya
paras kondu:
Burada Bay Richard Ravenalin bedeni
yatyor,
1720de dodu. 1779da ld.
Yatyorum burada, semayla gk
arasnda,
Buradan geen aziz yolcu, dn beni,
Ve sen, mezartam grmeyen,
Merhamet edip bir dua oku bari.
Ravenalin vasiyetnamesi uyarnca, ku
lenin bakm iin kenara bir miktar ayrld;
kule hl bakmldr, ancak bazen haneberdular alt katlarnda uyur.
Mezar odasndan helezon biim inde
bir merdiven st kata kar ve evredeki kr
larn geni bir manzarasn sunar.
(Edith Nesbit, The Wouldbegoods, Londra,
1901)

R EG EN T R U D E NN DYARI, Kuzey A l
manyada bir yerlerdeki ii bo bir st
aac vastasyla ulalan kk bir yeralt
lkesidir. Burada yamura hkim yorgun
bir hanm olan R egentrude yaar. Tpk
LA APKASI'ndaki Ba Gzc gibi, o da
yamurun ihtiya duyulan yere dm esin
den sorum ludur ama bazen i banda
uyuyakalr. Yeralt diyar yer yzeyindeki
dnyaya benzer, kendine has zellikleri
yoktur.

(Theodor Storm , Die R egentrude, B ra

unschweig, 1868)

RENDANG, Endonezya Takmadalar'nda,

petrol bakmndan zengin bir adadr; Rendang sultanlar tarafndan ynetilir ve Nicobar Adalar, PALA ve Sumatrann yzde
otuzuyla birlikte Byk Rendang' oluturur.

Rendang Adas O rtaada Araplar,

sonra Portekizliler ve daha sonra da Felemenkler tarafndan istila edilmiti. Rendang
ordusu, Albay Dipann diktatrlk dnemin
de, Palann petroln elde etmek iin Palay istila etti. Sanayileri bakr ve bcek ila
cdr.
(Aldous Huxley, Island, Londra, 1962)

RENFUSA, BENSALEMin baehridir.

REREK, gneyde MESZRA, kuzeyde de

FNGSVVOLD arasnda, kn geitlerin o
u kez karla tkand yabanl, plak, tepelik
bir blgedir. LAMAK Kalesinin bulunduu
Owlsdalein peyzaj, tipik bir rnektir: nehir
vadisi, kh gr imenlerin, kh kenarnda
sazlk ve turbalklarn bulunduu gittike da
ha da ykselen, rzgra ak bir krdan kv
rla kvrla geer. Tek binalar, beyaza boyal
iftlik evleri ve tepeleri aan harsz ta du
varlardr. Daha alak vadiler akaaa, me
e ve kaynlarla glgelenmitir ama tepelik
alanlarda aa yoktur.
Kyya doru, krsal blge daha ak
bir hal alr, burada baskn olan zengin ot
laklardr. Buras, Rerekin refah iindeki z
gr kasabalarnn, latif baheleri ve balk
havuzlaryla Abaraima ve sessiz bir i va
dide bulunan zengin Bagot gibi kasabala
rn blgesidir. Kasabalarn ou ar ekil
de tahkim e d ilm itir ve R erekin frtnal
gemiine tanklk eder. rnein, kuzeyde
ki Veiring, sular onu yandan kuatan bir
nehrin ilm einde ina edilm itir; salam
surlar, bu doal savunmalar pekitirir. An
cak btn Rerekte en iyi savunulmu kent
ARGYANNA olsa gerektir; nk bu kent
drt bir yanndan Argyanna Dzlklerinin
yolsuz izsiz bataklklaryla korunur.
Rerekin kasabalar geleneksel olarak
herhangi bir lorddan bamszdr ama yz
yllar boyunca, yava yava Parry klannn
kontrol altna girmilerdir; bu klan, kuze
677

RHAGES-RHUDAUR

yin kasabalaryla kk lordlarn birbirine

drerek, daima g kazanmaya ve bu
nu pekitirmeye ynelik manevralar yapa
rak h k im iy e t k u rm a y b a a rm tr.
Parryler evlilik yoluyla Fingiswold kraliyet
soyuyla ittifak kurmutur; iki hanedan ara
sndaki evlilik, Fingiswoldun kuvvetini, Rerekin kendi iindeki rakiplere kar kullan
mak zere anlamal olarak yaplm tr.
Ancak Anno Zayanae Conditae 777de i
sava lkeyi paralad ve savan sonun
d a, Z A Y A N A d k B a rg a n a x , R erek,
Meszria ve Fingiswold lkelerinin fiilen h
kmdar oldu.
(E.R. Eddison, Mistress o f Mistresses, A
Vision o f Zimiamvia, Londra, 1935; E.R.
Eddison, A Fish Dinner in Memison, Lond
ra, 1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate, Londra, 1958)

RHAGES, FARGESTANn baehridir.

RHTTANIN MEZARTEPES, PRYDAN'deki Ystrad Nehrinin kylarndaki bir korunun

yanndadr. Nehrin kar kysnda Helezoni
atonun harabeleri grlebilir. Mezartepesi, vaktiyle atonun efendisi olan Rhittann
gmld yerdir. Rhitta esrarengiz koul
lar altnda lmt, ld srada, Aksak
Govennion tarafndan, onu tehdit eden kt
lk glerine kar Prydaini savunacak bir
silah olarak yaplm kl Dyrnvvyni hl sk
sk elinde tutuyordu.
Rhitta'nn lmnn ardndan, Helezon
atosu, Donun oullan YAZ LKESnden
gelmeden nce Prydainin ktcl hkm
dar olan Achrenin eline dt. Daima tekin
siz bir yer olmu Helezon atosu, ktln
meskeni halini ald. Achren, Llyr Hanedannn -geleneksel olarak, MONA kylarnn
aklarndaki bir ada olan Caer Colurda ya
am kadim bir soy- son ferdi Eilonvvyyi bu
buz gibi kaleye getirdi ki, Llyr Hanedam'nn
efsanevi glerinin kontroln ele geirebil
678

sin. Prenses yllar boyunca atoda yaad,

yava yava, adn atoya veren yeralt t
nelleri ile geitlerinin labirentini ve Achrenin
kt doasn rendi.
CAER DALLBENin domuz bakcs yar
dmcs Taran, lm Efendisi Arawnin ce
setlerden yaratt lmeyen savalar Ka
zandan Domular tarafndan esir alnnca
ite buraya, Helezoni atoya getirildi. Eilonwy, tnellerde dolarken Taran buldu
ve onun kamasna yardmc olmay kabul
etti. Tad altn krenin yla, labirent
oluturan tnellerde yollarn buldular - Eilonvvy bilmiyordu ama kre aslnda Llyrin
Altn Inyd ve byk gleri vard. Sonun
da ikisi, l kraln klcna sarlm, l sa
valaryla evrili olarak yatt Rhittann
Mezartepesine ulatlar. Bir silaha ihtiya
olduunu hissederek, Dyrnvvyni kraldan al
dlar. Onlar klc alrken, yer sarslmaya ba
lad. Bilmeden, sonunda Aravvnn kendisini
yok edecek olan silah semilerdi. Eskilik
ten kararm sradan bir silaha benzeyen k
lcn gc yle bykt ki, o M ezartepesi'nden karlnca, Helezoni ato bir mavi
alev perdesiyle yok edildi. Birka dakika
iinde atodan geriye sadece byk kap
giriinin paralanm erevesi kalmt.
(Lloyd Alexander, The Book of Three, New
York, 1964; Lloyd Alexander, The Black
Cauldron, New York, 1965; Lloyd Alexan
der, The Castle o f Llyr, New York, 1966;
Lloyd Alexander, Taran Wanderer, New
York, 1967; Lloyd Alexander, The H igh
King, New York, 1968)

R H U D A U R , ORTA D N Y A da ERADORun batda FIRTINA TEPELERnden

kuzeyde ETTENAVLAKLARIna, gneyde
DUMANLI DALARa uzanan yabanl, ve
rimsiz topraklarndan oluan bir blgedir.
Blgeyi, elflerin Mitheithel ve Bruinen diye
bildii Buzlupnar ve Grltls nehirleri
akalar, iki nehir arasnda ve Byk Dou
Yolunun kuzeyinde, imdi troller tarafn

RHN - RALLARO

dan istila edilmi olan ormanlk ve tepelik

Trolbk blgesi uzanr. Yolun kendisi,
Mitheithelin stndeki Son Kpr ile Bruineni aan g e it arasnda, bu tepelerin
eteklerinde millerce gider.
Blgenin trolleri, byk kaba yzleri,
aa gvdesi kadar kaln bacaklar olan
kocaman yaratklardr. Aptaldrlar, mna
kaay severler, her frsatta seyyahlar so
yup ldrr, sk sk da soyduklar insanlarn
gvdelerini yerler. Troller bina nedir b il
mez, inlerde yaarlar. afakta yeraltnda
olmaldrlar, yoksa gnein onlar taa
dndrr - yapldklar dalarn maddesine
geri dnerler ve bir daha asla hareket ede
mezler.
Rhudaur adn, Orta Dnyann ok ge
rilerde kalm Birinci anda burada kral
ln kurmu ve uzun zamandr unutulmu
olan kraldan alr. 861de Arnorun blnme
siyle ortaya kan ayr devletin en dou
da olanyd ve karde devletleri Arthedain
ve Cardolanla, yzyllar sren youn bir re
kabet savana kartlar. Devletin resmen
k, Arthedainin dt yl olan 1974
nc a'da meydana geldi.
(J.R .R . T olkien , The F ellow sh ip o f the
Ring, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The
Return of the King, Londra, 1955)

RHN, ORTA DNYAnn dousunda, ay

n addaki idenizin evresindeki toprakla
ra verilen isimdir. Gcnn doruundayken bu b lgenin baz ksmlarna GONDOR hkimdi ama Orta Dnyann nc
a s ra sn d a Rhn, ou kez MORDORun Karanlk Efendisinin kkrtmasy
la Gondorun kimi blmlerini taciz ve istila
eden ve D oudlleri diye bilinen eitli
halklarn evi oldu. Bu istilalarn ou aske
ri saldrlard ama bazlarnn, Orta Dnyann baz ksmlarn istila etmi ama ye
nilmi ve belli ki CELEBRANT OVASIndaki
byk m uhareb ed e ortadan kaldrlm
olan Balchothlara olduu gibi, tm m illet

lerin glerini ierdii anlalyor. Ayn bl

geden gelen son istilaclar arasnda, sava
a byk at arabalaryla gelen Araballar
da vard. DAGORLAD Ovasna yayldlar,
burada onlara kar pek ok sava karl
d ve sonunda Gondor ordular tarafndan
yenilgiye uratldlar.
(J.R.R. T o lkie n , The F e llo w s h ip o f the
Ring, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The
Return o f the King, Londra, 1955)

RALLARO, Gneydou Pasifikte, bir sis

halkasyla evrili bir takmadadr. Ad sis
halkas anlamna gelir ve iine giren ge
miler bir daha hi grlmemitir. Sis y
znden ve gem ileri emip denizin dibine
eken tehlikeli akntlar yznden, seyyah
lara, ihtiyatla ilerlemeleri salk verilir. Hatta,
takmada evresindeki sularda, bir uyar
olarak, terk edilmi kadim gemilerin gv
delerini bile grebilirler - bir spanyol karaveli, l mrettebat grev yerlerinde bu
lunan bir Malay yelkenlisi, bir Hindistan-ingiltere ticaret gemisi.
Riallaro Takmadalar, eski, su dibine
batm bir ktann kalntlarym gibi gr
nr ve d a h a ok, va ktiyle takm adann
merkezini oluturan volkanlarn erittii ka
yalarn manyetik demirinden meydana ge
lir. Sisi, muhtemelen biri Antarktika blge
sinden, biri de tropiklerden gelen iki aknt
nn bir araya geliiyle olumaktadr. Tak
mada, bir m ercan resifi ile kuatlmtr,
iindeki su sakindir. Riallaro Takmadalarn oluturan adalar unlardr: ALEOFANE, BROOLY, COXURA, FANATTA, FENERALA, FGLEFA, HACOCRAM, KLOROLE, LMANORA, MESKEETA, SPECTRALA, SVVOONARE, THANASA, TIMAR
HANE, TRRALARA.
Riallaro Takmadalar yzyln balar
na doru, takmadann doal savunmalar
n aacak kadar gl buhar gemisi Daydream'\e gelen AvrupalIlar tarafndan ziya
ret edilm itir. Adalar gezen ve sonunda
679

RIALLARO

S p e c traba
M esk eeta

F a n a ttia

RASOLOLA ADALARI
Astrali Adas

H a c io c ra m

F ig le fla

F e n e r a lia

Klimaro!

L im a n o r a

Yanarda i
S w o o n a r ie

Tlrralarta

Thanasla

K a yoss

A le o fa n e

M e d d la
K o rio le
Palindicia

W o in ek st

W
T IM A R H A N E
ADALAR]
B a tk g e m i le r in
g v d e le ri

rA w d y o o

G r u b u w fu

Polaria

RIALLARO TAKIMADALARI
680

F o o lg a r

Ja b b e r o o

RALMAR

Limanoraya gitmesine izin verilen kaptan

orada uzun yllar boyunca yaamtr.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

RALMAR, FiNGiSW OLD'un baehridir,

Midland Denizinin kuzey kysndaki bir neh

rin aznda bulunan belli bal bir limandr.
Kentin geni sokaklar ile meydanlar, bir
da kntsnn ikili boynuzlar: Teremne ile
Mehlsbon arasna skmtr. Bu dalarn
dnyann en yksek dalar olduu sylenir.
Mehisbonun zirvesinde, saf kara mer
merden, tan karanln vurgulamak iin
perdahlanmadan braklm muazzam bir bi
na olan Zeus Tapna durur. Revaktaki aln
lk ve friz zerindeki oymalar hari, hibir s
s yoktur. Yaknlarda, Fingiswold krallaryla
kralielerinin mezarlar grlebilir.
Teremnede, Fingiswold krallarnn, Revarm Vadisinin stndeki bir yarda ykse
len saray yer alr. Seyyahlar, gzden uzak
durmas iin garip bir ekilde tasarlanm
olan Krallenin Bahesini ziyaret etmeye
almaldr: Douya ve batya bakar; bo
bir duvar onu kuzey rzgrndan korur. Bah
enin dou ve bat duvarlarndaki mazgal
lar, dalarla sekiz yz ayak aadaki deniz
den manzaralar sunar. Bahenin orta ss,
oval biimde bir havuzdur; granit bir yaya
yolu ve lacivertta ile sedeften yaplm sra
larla evrilidir, zerinde zambak, ayiei,
kk karanfiller ve daiekleri ekilmi ikili
bir teras uzanr. Durgun sulardan bir Aphro
dite Anadyomene heykeli ykselir.
Sarayn en mehur odas, bir armh
eklinde ina edilmi olan kubbeli Denizatla
r Salonudur. Duvarlar yeim kaplama, ko
lonlar laciverttandandr. Kuzey ucunda,
deniz mavisi byk kaya kristali bloklarndan
oyulmu iki denizatnn iki yannda durduu
yeim bir merdiven vardr.
Ancak sarayn en eski blm, Mantikor

RALMAR'daki Kraliyet Saraynn

Zeus Tapnandan grn.

Galerisidir. Beyaz izgili gri tatan uzun ma

salarla evrilidir; iskemlelere ipek minderler
konmutur. Krk drt asl lambayla aydnlanan
Mantikor Galerisi adn, vaktiyle Flngiswoldun
gneyindeki VVoldun (Bozkr) kumul alanlar
nn sakini olan ve imdi yalnzca BASLSK
LKESnde bulunan nl Mantikoru gste
ren bir duvar resminden alr. Fingiswold Mantikoru, bir aslann peneleriyle yelesine, bir kir
pinin arka ksmna, bir akrebin kuyruuna ve,
Merhamet gibi, bir insan yzne sahipti.
Saraya, Rialmar Kentindeki pazaryerinden kvrlp bklerek gelen bir zafer yo
luyla yaklalr; iki yannda gl pembesi mer
merden stunlar sraldr. Bayram gecelerin
de, bu stunlara alev alev yanan mealeler
konur ve bylece yol da bir ate ylannn
bklmlerine benzer.
681

RNGS - RP VAN WNKLEIN KY

Fingisvvold kraliyet ailesinin Rialmara

refakatsiz gitmesi dettendir; ehir halk bu
nu byk bir eref sayar, hkmdarlarnn
hakiki muhafzlarnn kendileri olduklarna
inanrlar.
Rialmar, Fingisvvoldun baehri olarak,
lke tarihindeki en nemli olaylarla ilintili ol
mutur. Kral Mardanus, muhtemelen komu
AKKAMA'dan srgn olan Aktr tarafndan,
burada suikasta uramtr. M ardanusun
olu M ezentius, Fingisvvold, REREK ve
MESZRA'y kendi ynetimi altnda birletir
me stratejisini ilk kez burada tasarlamtr.
Rialmar iki kez Akkam al istilaclara
teslim olmutur. Anno Zayanae Conditae
770te, ehir Akkamal Sagartisin eline ge
mi, Sagartis de iletiim hatlar kopana ka
dar buray elinde tutmutur; Sagartisin ken
disi, Rialmar nlerindeki byk muharebede
lmtr. 777de Mezentiusun lmnn
ardndan, Sagartisin olu Derxis, ehri ele
geirdi, saldr srasnda Kralie Antiopeyi
ldrd ama daha sonra gneye, Rereke
yrmeye altndan yenilgiye urad ve
Rialmar bir kez daha istilaclardan kurtul
mu oldu.
(E.R. Eddison, Mistress o f Mistresses, A Vi
sion o f Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, A Fish Dinner in Memison, Londra,
1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)

RNGS, gney iskoyadaki Gallovvayde bir

Elf saraydr. Rings, birok ynden Avru

pa'ya se rpitirilm i dier Elf saraylarna
benzer. Ancak buras, bir hayaletin musallat
olduunun bilindii tek Elf diyardr. Elfler ve
periler, mrleri ok uzun olsa da, fanidirler
ama ruhlar yoktur. Ringsin pek saygn Mabeyinciba Sir Glamienin lmnden sonra
saraya musallat olduu grlnce, damar
larnda bir miktar insan kan akt da ortaya
kmt; muhtemelen, gemite bir noktada
bir peri ile bir insan arasndaki bir ilikinin
sonucu olarak. Bunumkendisi bile bir skan
682

dal karmaya yeterdi ama, hayaletin ortaya

knn lmden sonraki hayat hakknda
salksz akl yrtmelere de yol aacan
dan korkuluyordu. Sir Glamie nce sadece
ii perilere grnyordu ve muhakkak elin
de bir balkla ortaya kyordu; yaarken tut
kulu bir olta balksym, yakalad balk
larn ou da hl Kuzey Salonun cameknlarnda saklanr.
Balangta Sir G lam ienin hayaleti,
poplerlikten uzak saylmazd; ne var ki bir
peri bahar temizlii yaparken beklenmedik
bir ekilde ona rastlaynca, bu evre sona er
di. Perinin yz hatlar, eklini ebediyen bo
zan dehetle kslm gzlerle, donup kald.
Ondan sonra, Ringsde yolunda gitmeyen
her ey hayalete yoruldu. Sir Glamienin ka
ytlara gemi son ortaya k, hayaletler
hakkndaki bir konumaya mdahale edip
mnazaraclara neden sz ettiklerini bilme
diklerini syledii zamandr. Sonra ortadan
kayboldu ve bir daha atoda grnmedi
ama zaman zaman, eski balklk mekn
olan nehir kysnda gezinir.
(Sylvia Townsend Warner, Kingdoms o f El
fin, Londra, 1972)

RP VAN WNKLETN KY, New York

Eyaletinin yukar ksmnda, Catskill Dalarnn eteklerindedir.

Ky, Amerikaya yerleen ilk Felemenk
kolonicilerin bazlar tarafndan kurulmutur.
Ziyaretiler bugn de kafesli pencereli, kal
kan duvar cepheli ve rzgrhorozlu tuhaf
sar tula evleri grebilir. Kyn yaknnda,
Henry Hudson'un yol arkadalarnn (Hud
son Nehrinin kifleri) hayaletlerinin dokuz
kuka oynadklar kk oyua hayran kala
bilirler. Oyunlarnn sesinin bir yaz leden
sonrasndaki gk grltsn andrd sy
lenir. Bir ziyareti oyuncularla iki imeye
davet edilirse, mkknse eer bu teklifi geri
e virm elidir, nk ikiler, muhtemelen,
uyuyann yirmi yl kadar sonra uyanaca
derin bir uykuya yol aacaktr.

RSPA - ROHAN

ngiliz idaresi altndayken kyn sakin

lerinden biri olan Rip Van Winkle, kadim Felemenklerle birlikte iti ve btn devrim sa
va boyunca uyudu. Sonunda kendi kz
onu evlat edindi ve mrn Bay Doolittlen
otelinde, dinlemek isteyen herkese hikyesi
ni anlatarak geirdi.
(Washington Irving, Rip Van Winkle", The
Sketch Book of Geoffrey Crayon, Gent., New
York, 1819-20)

bir iliki kurmay inatla reddeder. Bu yzden

de bu srekli kovalamaca, birok ziyaretiye
keyif vererek, srp gider.
(Charles Kingsley, The Water-Babies: A Fa
iry Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

RYAKRLIK ADASI, bkz. CHANEPH ADA

SI.

ROBNSON C R U S O E NUN ADASI, bkz

RSPA, FELSEFE ADASlnm baehridir.

CRUSOENUN ADASI.

RVAYET ADASI, ALTIN EEKLER ADASI'ndan pek uzakta olmayan byk bir adadr.
ou kez ak olmayan nedenlerle ykc sa
valar iinde olan bu adada, otuzdan fazla
krallk ve yarm dzine cumhuriyet vardr - ya
da, son sayma gre vard. Balca askeri
strateji, askerlerin "Sus, syleme! diye hayk
rarak kulaklarn tkayp kamasndan oluur.
Rivayetin koucular iin bir cennet ol
duu kukusuzdur. Halk gece gndz kotu
rup durur - ancak lke bir ada olduundan,
sonunda ky evresinde koturmak duru
munda kalrlar. Ziyaretiler, onlara srekli id
manlarnda, bir domuzu krkan bir centilme
nin nclk ettiini grecek. Domuzun lk
lar onlar daha hzl komaya tevik eder ve
sonunda onun ynn alacaklar dnce
siyle moralleri de yksek kalr. Arkalarndan
tel ve Kanada zamkyla yaplma benzeyen
bir dev koar ve sudan baka hibir ey i
medii halde hep iki kokar. Dev gzlk ta
kar, elinde bir kelebek a vardr ve ordonat
haritalarndan neterlere forsepslere varana
kadar her tr bilimsel tehizatla bezenmitir.
En tuhaf taraf ise geri geri komas ve ada
halknn yzlerce yldr onu kovaladn, ta
ladn ve ona bir Venedikliyi dvp devlete
ihanet eden habis ve trbanl bir Trk dedik
lerini iddia etmesidir - hi anlayamad bir
sulamadr bu. Tek istei adallarla dost ol
mak ve onlara ilerine yarayacak bir ey
sylemektir, ama onlar kendisiyle herhangi

ROHAN, Atanyurt da denir, ORTA DNYAnn en nemli krallklarndan biridir. Rohan

batdaki isen Nehrinden doudaki ULU NEHRe kadar uzanr. Snr kuzeyde FANGORN
ve Kire Nehri, gneyde ise AK DALARdr. Gneydouda Mering Deresi ve Entsuyu, Rohan ile GONDOR arasndaki snr i
zer. Entsuyu Nehri Fangornda ykselir ve Ulu
Nehire dklmeden nce, Rohan aar.
Rohan zarafet ya da gzellik ynnden
emsalleri olmayan mehur atlarnn byk
srler halinde serbeste kouturduu be
reketli otlaklaryla ho, cmert bir lkedir.
Birka blgeye ayrlmtr. Kuzeyde, Bat
Emnet ve Dou Emnet, Entsuyunun iki tara
fnda yer alr. Bat Emnet dz ve aaszdr,
millerce uzanan byk ovalar vardr; otlar
yer yer bel boyuna kar ve gemesi tehlike
li bir arazidir, nk sallanan otlar birok g
venilmez havuzlarla bataklar gzden saklar.
Kuzeye giden ana yol, topran daha sa
lam ve daha sk olduu Dou Emneti aar.
Gneyde, Ak Dalar boyunca Doual Va
disi vardr. Batal Vadisi, Ak Dalar ile isen
Nehri arasndaki alandr ve normalde Hornburgu, MFER DB giriini koruyan byk
hisarda oturan Batal Vadisinin Efendisinin ynetimi altndadr. En douda, Ulu
Nehirin tesinde, otlaklar yerlerini kurak Boz
Topraklara brakr. Kralln baehri, Ak
Dalarn eteindeki Karaynn kylarnda
bir hisar olan EDORAStadr. Buras kralln
683

ROHAN

belki de nfusu en fazla alandr ve ynetim

deki ailenin vatandr.
Rohlrrlm ya da Rohanl insanlar gurur
lu, radesi kuvvetli bir halktr; cmertlikleri,
gvenilirlikleri ve cesaretleriyle tannrlar. Fi
ziki grnleri karakterlerine uyar; uzun
boyludurlar, kuvvetli ve sert yzleri vardr,
salarn uzun rgler halinde srtlarna bra
krlar. Rohan Atllar, lkenin mehur svari
leri, dizlerine kadar uzanan zrh ceketler gi
yer, hafif miferler takarlar. Savaa eitli si
lahlarla, yaylar ve oklarla giderler, mzrakla
ryla kllar yanlarndan sarkar. Resimli kal
kanlarn omuzlarnda tarlar. Hem binicilik
leriyle, hem de -prl prl boz derili, uzun ye
leli byk, gl hayvanlar olan- sratli atla
ryla tannrlar. Rohann en muhteem atlar,
Mearastr ve kural olarak kraliyet yelerin
den bakasnn onlara binmesine izin veril
mez. Mearasn ilki olan Felarf, efsanelere
konu olmutur. Felarf bir tayken, lkenin
efendilerinden ve byk bir at terbiyecisi
olan Leod tarafndan yakalanmt. Byd
zaman Leod ona binmeye teebbs etti,
at huysuzland ve onu lmne gtrd.
Sonra Leodun olu Eorl, Felarfun peine
dt ve bu lm telafi etmek zere zgr
lnden vazgemesini talep etti. At anlad
ve boyun edi; o andan tibaren Eorlun bi
nei oldu, onun szn dinledi, ne koum,
ne de geme htiya gsterdi. Eorl kral oldu,
Felarfun soyundan g elenler de ondan
sonra Rohan krallarna hizm et etti. Thdenln saltanat srasnda Mearas'n ba,
olaanst hza ve dayanklla sahip g
m rengi gzel bir hayvandr ve Yzk Sa
valarmda byc Gandalfn binei olarak
byk hizmet vermitir.
Rohirrim, ANDUN VADLERnin Kocaolangiller'inin ve KUYTUORMANn batsn
da yaayan insanlarn akrabalardr. Uzun
sre GONDORun salam m ttefikleri ol
mulardr ve Gondor le RHNdan gelen
saldrgan Doudlleri arasndaki savalar
daki sadk hizmetleri nedeniyle kendilerine,
vaktiyle Gondorun Calenardhon adl eyaleti
olan imdiki topraklar verilmitir. Gondor
684

uzun sredir doudan gelen basknlar ve

saldrlarn skntsn ekiyordu, ama Rohirrimin yardmyla CELEBRANT OVASI Muha
re b e sin d e tayin edici bir zafer kazanld.
Gen Eorl komutasndaki Rohirrim (adlar
szck anlamyla at-efendlsl" anlamna ge
lir), imdiki vatanlarna yerleti, yeil ovalar
da atlarn yetitirdiler ve DUNHARROVV ve
Mifer Dibindeki kaleleri yeniden ina ettiler.
Rohan ile Gondor arasndaki eski ittifak
hi bozulmad ve At Efendileri, Orta Dnyay etkileyen Byk Yzk Savanda ha
yati bir rol oynad. Savan balarnda Yzk
Kardelllne Rohirrim yardm etti. Ama bu
sefer Rohann kendisi de er glerinin teh
didi altndayd, Thoden, o sralar isengard'
s edinmi byc Sarumann muzr etkisi
altna girmiti. Saruman, hizmetkr Grima
ya da Solucandil vastasyla, Thodenl, savaamayacak kadar yal ve halsiz olduu
ve Rohan savunmak iin sadece tamamen
savunmac bir stratejiye htiya olduu ko
nusunda ikna etti. Grimann etkisi sonunda
Gandalfn etkisiyle ald ve Theoden, tam
vaktinde, otoritesini yeniden ortaya koydu.
Yzk Kardeliimin baz yeleriyle gleri
ni Mifer Dibimde toplad ve burada Sarumann gleri ezici bir yenilgiye uratld.
Savan daha sonraki aamasnda, MNAS
TRTH halk MORDOR glerine kar yar
dm talep etti ve Thoden ile Rohirrim atlar
n hzla oraya srd ve PELENNOR AYIRLARIndaki muharebeye katld. Theoden
burada ld.
Rohann btn krallar gibi Thoden
de geleneksel biimde, Edorasn zerine
ina edilmi olduu tepenin eteine gml
d. Krallarn on yedi byk hy, Karaynn dou kysndadr Hykler, Hep akl
d a anlamna gelen adlar (simbelm yre)
hem yetitikleri yere hem de yl boyu iek
atklar olgusuna gnderme yapan kk
beyaz ieklerle kapldr. Rohan savalar
da hyklere gmlr; ama dmanlarnn
bedenleri soyulur ve sonra da yaklr.
Rohirrlmln kendi dilleri (Atanyurt dili)
vardr ama Efendiler normalde, Orta Dn

ROKE

y a nn ortak dili olan W estronu konuur,

kendi yerli dillerinden birka cmlecik kayt
lara gemitir. Rohann dnda pek az kii
onlarn dilini konuur.
Rohann yazl bir dili yoktur, kltr de
byk lde gemiin kahramanlarn ve
onlarn Rohlrrimin Minas Tirithe byk at
sr gibi kahramanlklarn kutlayan ark
lar ve baladlardan ibarettir. Baka arklar
Framn nasl nlerine dp onlar Eotheoda, Rohana yerlemeden nce yaadkla
r blgeye g trdn ve Fram'n GR
DALARn ejderhas Scathaya kar zaferi
ni anlatr. Fram ejderhann haznesi zerin
deki ddialarn tanmay reddettii in bu
nun ccelerle Eotheod halk arasnda uzun
sren bir dmanla yol at sylenir. Rohirrimin, Orta Dnyann geri kalan hakkndaki bilgisi, kadim arklarndan geliyor gibi
dir. rnein, Yzk K a rd e li in d e SHREdan hobitlerin de bulunduunu grnce
armlardr. Daha nce hobbitlerin ya da
onlarn deyiiyle B uuklu klarn, sadece
gemiin arklarnda var olan efsanevi ya
ratklar olduuna inanyorlard.
Rohan sanca, Eorl Slalesi'nin dz ye
il bir zemin zerinde beyaz bir at olan arma
sn tar.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Re
turn of the King, Londra, 1955)
ROKE, YERDENZin idenizinin merkezin
de nemli bir adadr. Roke, Yerdenizin kal
bi, takmadann yaam asndan elzem
olan b y c le rin e itild i i y e rd ir. A da
nemli bir ticaret merkezi deildir ama, tak
m adann ilerinin o u , Rokeun liman
Thwilden yrtlr.
Liman kktr, limandan balayp
tarafndan yksek evlerle evrilmi bir mey
dana giden tk tk bir dik sokaklar ynn
dan ibarettir. Meydann drdnc yan, b
yk ta bloklardan yaplm bir binann duva
ryla evrilidir. Buras Yerdenizln sihrinin

merkezi olan Roke Okuludur. Roke halk bu

rada retilen bylere o kadar almtr ki,
kendileri de yar-sihirbaz olup kmtr. Bir
olann bala dnmesi ya da bir evin ha
vaya umas karsnda gzlerini bile krp
mazlar, nk bunun sadece elence ara
yan bir rak bycnn bir baka akas ol
duunu bilirler. Adann havas bile byyle
kontrol edilir, Yelanahtar Usta denen bir b
ycnn iidir. Rokeun evresindeki sular
efsunludur, idenizin baka yerlerinde ne
tr bir frtna kkryor olursa olsun, sakin ka
lrlar. Mehur Roke Rzgr, aday ktcl
glerden korur ve sakin ve huzurlu tutar.
Roke, Yerdenizin en byk bycs
olan Babyc tarafndan ynetilir. Babyc, Tm Adalarn Kral dnda kimseye
hesap vermez, bunu bile ancak kendi rza
syla yapar. Meslektalar, Yerdenizin b
yk lordlar ve prensine edeer olan Roke
Ustalardr. Ustalar by sanatnn hem uy
gulaycs, hem hocasdr, her birinin kendi
zel bilgi alan ve becerileri vardr: Kapc
Usta, Yelanahtar Usta, islmci Usta (uzman
lk alan, ejderhalarn dili olan Kadim Lisann
retilmesidir), ifac Usta, Dnm Ustas
(gerek deitirme sanatn retir), ekil
lendirme Ustas, ar Usta (dnyadaki ya
ratklar simleriyle arma sanatnda uz
mandr), Okuyucu Usta ve El Usta.
Ustalar sadece kendilerine ve Babycye hesap verirler. Ynetimdeki Baby
c lnce, bu Ustalar arasndan halefi seilir.
By temelde, denge ya da equilibrium
kavramyla ilgilidir. En basit haliyle bu, her
eyin dengede tutulmas gerektii ve her
hangi bir bynn etkisinin btn kapsamy
la gz nne alnmas gerektii anlamna
gelir. Bu yzden de bir adaya yamur geti
ren by, bir bakasna kuraklk getirebilir.
Denizin bir ksmndaki sknet, baka bir
yerde frtnayla sonulanabilir. Roketa re
tilen by, bireylerin kendilerine g veren
bir sanat deildir; gerek byc arzularyla
ya da bir g dileiyle hareket eden kii de
il, dengeyi korumak iin hareket eden ve
gerekli olan yapan kiidir.
685

ROMA

Rokea eitilmeye gelenler ou kez

baka bycler tarafndan tavsiye edilir,
bazlar da kendi isteiyle gelir. Ne var ki
Okula ancak bunu yapacak gc olanlar
girebilir ve kimsenin Rokea ans eseri gel
medii sylenir; Thwil halk genellikle ya
banclara Okulun yolunu tarif etmeyi red
deder ve akllya soru gerekmedii, aptaln
da bouna sorduu eklinde bir aklama
da bulunurlar. Okulun eii, kaderinde b
yclk yazl olmayanlar tarafndan ala
maz; hibir rak izni olmadan ya da eiti
mini tam am lam adan okuldan ayrlamaz.
Kap dardan dz tahta gibi grnr. Ger
ekte ne olduu ise grlebilir; tek para
halinde olan ejderha diinden oyulmutur.
Geride, Babycnn yeni raklar kar
lad ve burada ona sadakat yemini ettik
leri emeli Avlu uzanr. O kulun kendisi
lksten uzaktr; renciler sade bir hayat
srer, aydnlanmam ta hcrelerdeki sert
iltelerde yaar. Roke topluluu erkeklerin
hkimiyeti altndadr ve kadnlarn salonla
rnda oturduu ya da lenlerinden birine
davet olunduu ok nadirdir. O zaman bile,
daha eski Ustalarn ounluu, onlarn var
ln onaylamaz grnr.
Bir bycnn eitilmesi uzun zaman
alr. rak olarak renci, daha sonra uygu
layaca temel sanatlar renir: byrzgrndan yararlanmak ve tekneye szle emir
vermek suretiyle gemicilik, gemiin irfann
ve arklarn incelemek ve Dnm sanat
nn basit numaralar ile gzbaclk ren
mek. rakl tamamlaynca, yeni stats
nn bir iareti olarak cppesi iin gm bir
toka alr. Sonra asas iin almaya balar;
asa, bycnn grev nian ve en byk
byl silahdr. raklar genelde elenceye
dkn olur, kk gzba ylerinden ve
bylerle yaratlan, yumuak, hareket eden
bir k olan tlsmn yaratm aktan ok
holanrlar. Gm tokalarn aldklarnda ise
genelde sakin, temkinli erkeklerdir, kullan
mak gerekmedii zaman becerilerini kullan
makta isteksiz davranrlar. Eitimlerini ta
mamladktan sonra sihirbazlar dnyaya a
686

lr. Kimileri adalarn byk lordlarnn saray

larnda almaya gider dierleri de kendile
rine verilenin karln by yapmakla de
yen, gemilerle yolculuk iin havay kontrol
eden ya da byyle geminin rotasn tayin
eden gezginler olurlar.
Okul dnda Roketa iki nemli yer var
dr. Biri, denizin yzne ykselen ilk toprak ol
duu sylenen Roke Tepesi adl imenlik te
pedir; dnya sona erdiinde dalgalarn altna
gecek son topran da buras olduu sy
lenir. Dieri ise, elde nemli bir konu oldu
unda Ustalarn bulutuu Varlk Korusudur.
Babycy semek iin de burada topla
nrlar; byle durumlarda Koruyu dokuz ses
sizlik duvar korur. Koru hep hareket halinde
gibidir, sabit bir yeri yoktur sanki, ama bir pa
tika daima dorudan doruya oraya gider.
Kimileri, patikann evresinde zaman ve dn
yann yolunu ardn ve aslnda bunlarn
daim a hareketsiz durduklarn syler. Korudaki aalarn, takmadann Hardik dilinde
isimsiz olan kocaman gri gvdeleri vardr.
Roke ve gneydeki baz adalar Yerdenizde otakn bulunduu tek yerlerdir. Otak,
ipek gibi koyu kahverengi tyl, parlak gzl,
kk bir memelidir. Herhangi bir sesi yoktur,
huysuz bir kk hayvandr, daha ok fare yi
yerek yaar. Otaklara evcil hayvan olarak ba
kld nadirdir. Ender doan ise, gene Ro
keta bulunur; kahverengi ve beyaz izgili bir
balk ahinidir, atmacadan daha byk olan
cssesi ve sar peneleriyle gze arpar.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Tombs of Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

ROMA, Edom imparatorluunun baehridir

(talyann baehri Roma ile kartrlmamas
gerekir). Ziyaretilerin Romaya sadece eh
rin tam merkezinde bulunan, tarif olunamaz
bir gzellie sahip muazzam byklkteki
kuleyi grmek iin gitmeleri tavsiye olunur.
Kulenin, dnyann drt bucana bakan, sr

ROMA DEVLET

gl ve kilitli drt cmle kaps vardr. Kadim

bir grenee gre, her yeni Edom imparato
ru ta giyer giymez her kapya yeni bir kilit
amaldr. Ziyareti, ok sayda kilidi kar
may baardnda her kapnn arkasnda ga
rip, sihirli bir sahne bulacaktr. Birincisinin
gerisinde, iinde bir kan gl olan, latif
aalarla dolu muazzam byklkte bir bah
e grecektir. Havuzun yzeyinde, demir bir
ta yzer ve etrafnda, gen bir koru gibi do
lak, birbirini sk sk tutmu pek ok insan
eli vardr, ikinci kapnn gerisinde, ziyareti
karanlktan baka bir ey grmeyecektir ama
ayaklarnn altnda lk bir insan bedenleri kit
lesi hissedecektir. Birden bir sr mum ya
nacak ve yer, gndz gibi aydnlanacaktr.
Ziyareti o zaman bir Yahudi tapnanda
durduunu anlayacaktr. l gibi yatan be
denler ayaklanacak ve, dudaklarndan kvl
cmlar uarak, dua etmeye balayacaktr.
Kanatlarnda beyaz g iysili m stesna bir
adam tayan melekler ziyaretiye doru s
zlecektir. Nihayet, insanlar l gibi yere se
rilecek, mumlar snecek ve tapnak yeniden
karanlkla dolacaktr. Ziyareti nc kap
nn arkasnda harikulade ekilde oyulmu,
onluk desteler halinde balanm hl yeil
ve uzun, yass, taze ot dolu, altn bir sanduka
bulacaktr. Drdnc ve son kapnn arkasn
da ise ziyareti odalar altn, gm, inci ve
deerli talarla sslenmi, krmz mermer
den bir saray kefedecektir. Bu sahnelerin
anlamn kavramak iin ziyaretinin kendi se
ecei bir m neccim e danmas tavsiye
edilir. Mneccim eer ziyaretiye nc ka
pnn arkasndaki blmeye girip sandukann
kapan amasn ve desteler halinde ba
lanm otlarn yapraklarn ayrmasn tavsiye
ederse, ziyareti onun nerisine aldrmamas
iin uyarlr. Bir Edom imparatoru bu neriye
uymu ve aslan kkremesi gibi sar edici bir
brt kararak imparatorun dn kopar
tp lmesine yol aan iki bal bir buzann
saldrsna uramtr.
(An-Ski [Solomon Samuel Rappaport], Gesamelte Shrifter, Varova, 1925)

ROMA DEVLET, kuzey ngilterenin altn

da, en azndan yz mil geniliinde bir
yeralt denizinin evresindedir. Yerleimler
bat kysna ya da tatl su bulunan yerlere
serpitirilmitir. Bu meskn alan, damlarn
-y a n i yerkrenin y z e y in i- d estekleyen
dalarn eteklerine kadar uzanan kra top
raklar ve bataklklarla evrilidir. Kuzeyde
denizin snrn byk, dik bir kayalk izer.
Yerleim ve ehirlerde, szcn ka
bul grm anlamyla ev yoktur, sadece it
lerle evrili ve sralarla deli kapal yerler
bulunur. Tek belli bal binalar, etraflarna
duvar ekilmi ama tavanlar olmayan ban
yolardr. Bunlar ta zeminlerden kazlmtr
ve duvarlar boyunca akan suyu olan hazne
ler bulunur. Banyolar geride, uyumak iin
divanlar olan byk kapal blmelerdedir.
ehirler ve yerleimler, her biri belirli bir ti
caret ya da sanayiye ait byk kompleksle
re blnmtr. Her topluluk, mmkn oldu
u lde kendi kendine yeterlidir.
Roma Devleti, bireyin devlete tam itaati
zerine kuruludur, bu sistem insanlarn on
lar evreleyen karanla duyduklar korku
dan domu gibi grnr. Devletin ve rkn
varln srdrmesi iin elzem olmayan her
ey bastrlmtr; fiziksel iddet ya da isyan
imknsz klnmtr. Korku ve ipnotizma y
znden bo bakl otomatlara dnen halkn
ounluunun, gl ipnotik baklaryla ta
nnan kadiri mutlak Bilgi Ustalarnn deneti
mindeki devlet tarafndan onlara balan
m olan dnda hibir istemleri yoktur. Ei
tim sistemi kitlelerde bu koulu meydana
getirmek zere tasarlanmtr. retmenle
rin grevi, bireyin yok edilebilecei ipnotik
bir durum yaratm ak iin alak perdeden
mzik ve ritmik danslardan yararlanarak,
ocuklarn hayatiyetini ve entelektel mera
kn yok etmektir. ocuklar daha sonraki yl
larda yapacaklar i iin gereken bilginin
mutlak surette asgarisini renir, nk Bil
gi Ustalarfna gre, gereksiz bilgi zehirli yi
yecekler kadar zehirlidir. On alt yana gel
diklerinde renciler neredeyse tamamen
insanlktan km durumdadr ve gelecekte
687

ROMA DEVLET

ki ileri iin eitime balarlar. Ayn zamanda

onlara, konumann yerini alm olan dnce-iletimi retilir; Latincenin bir biimi olan
dili sadece ocuklar ve eblehler kullanr.
Eitimin son aamalarnda, zihin-terihi ya
plr, belli eilimler pekitirilir ve dierleri ta
mamen silinir. Bylece tek tek herkesin, l
kelerinin inan, sevgi ve sevin temeli ze
rinde kurulmu mkemmel bir topluluk oldu
u retilir. Gelecekte retmen olacaklar,
deneyleri iin kk ocuklar kobay olarak
kullanarak, zihin-terihi ve ipnotizma konu
sunda eitilir. Roma Devletinin halk, lm
lerinden sonra bile devlete hizmet etmeyi
srdrr; bedenleri, sanayi komplekslerinin
frnlarnda yakt olarak kullanlr, i, vardiya
sistemiyle, gnde yirmi drt saat devam
eder. Her sanayi kompleksi ve her sanayi
dal, ipnotik gc yksek, hnerli bir zanaatkrn kontrol altndadr. Zaman susaatleriyle llr ve Rumi Takvim kullanlr.
Zihin kontrolnde eriilen st dzeyle
kat bir ztlk iinde, Roma Devletinin sana
yii ilkeldir ve kadim alarn alet ve yntem
lerinden yararlanmay srdrrler. Bilinen
tek sanatlar tahta iilii, metal iilii, do
kumaclk, anak-mlek ve gemi yapm
dr. Camn ne olduu bilinmez. Her tr ula
m, ya yava, ar mavnalar vastasyla ya
da klasik tasarma sahip ok krekli kalyon
larla su yoluyla yaplr. Kumalar, bu ama
la yetitirilen ve byk demir kapal blme
lerde saklanan muazzam byklkte rm
ceklerin dokuduu ipekten yaplr. rm
cekler rktc hayvanlardr ve kimse ka
pal blm elere girmeye cesaret edemez.
(Bu yaratklar muhtemelen PAUKta grle
nin akrabasdr.) Bir alnn kabuundan ve
bataklk alanlarda bulunan uzun, deniz yo
sununa benzer saplardan ise, daha kaba
bir kuma yaplr. Btn eirme ve dokuma
ileri kadnlar tarafndan gerekletirilir. T
ketilen yiyecein byk bir blmn dev
lete, ylan iftlikleri salar. rmceklerin ak
sine, ylanlar ipnoz altndadr ve bakclarn
dan dpedz holanyor gibidir. Ylan eti
rejimi, mantar iftliklerinin retimiyle ve tuz
688

lu denizde yakalanan kertenkeleler ve ba

lklarla olduu gibi, deniz bitkileri ve yosun
larla desteklenir.
Roma Devletinin kkeni esrarn halen
korumaktadr; ancak giysiler, dil ve gemiler
halkn Romallardan geldiini akla getirir.
Bu yeralt devletine girmenin iki yntemi
vardr. Roma dneminden kalma, artk kulla
nlmayan bir maden ocann dibinden ya da
(Northumberland'daki) Hadrianus Duvar'nn
temelindeki gizli kapak biiminde kap ya da
byk, yass tatan geerek. Her iki giri de
kiiyi, yeralt dann zirvesine gtrr. Ma
denden girilirse, zirveden, kuzey yarlarndan
tek geii engelleyen ve bir Roma yerleimi
tarafndan muhafaza edilen bir duvara gider.
Alternatif yol ise, (Hadrianus Duvar yaknn
da bir iftlik olan) Sezar Havuzundan balar
ve yeraltndaki zirveye gider; sonra da, da
koyaklar vastasyla, bir nehre ular. Nehir,
ortadaki denize varmadan nce, fosforlu ba
taklklardan ve bir kaya tonozun altndan ge
er. Seyyah aa indike, bitki rtsnn
yeraltnda herhangi bir yerde bulunduun
dan ok daha zengin olduu blgelerden
geer. Daha yksek alanlarda bitki rts,
sarmsak kokan fosforlu balar olan kk
mantarlar ile karm, uzayan krmz saplar
olan deniz yosunu benzeri bir bitkiden iba
rettir. Bitkinin meyvesi sklrsa, neye yarad
bilinmeyen krmz bir su fkrr. Bu mntaka
sonunda yerini, yal saplar olan ve toprak
bitkilerinden ok deniz yosununa benzeyen
allklara brakr. Daha aadaki da ko
yaklar, deniz yosununa benzeyen aalar
ve boylar yz ayaa varan, tepest yeil
fosforlu balar olan dev mantarlarla rtl
dr. Benzer bitkiler, Roma Devletinin kendi
sinde k elde etmek iin kullanlr. Orman
larda eit eit hayvan yaar. Yksek dal
larda byk aa kertenkeleleri vardr, tav
an boyunda salyangozlar da ateli kayalara
yapmtr; her ikisi de yenebilir. Koskoca
man karakurbaalar ve kara-kertenkeleleri
rutubetli yerlerde pusuya yatarlar. Denizde
ve bataklk kylarda ise byk yengelere,
dokunal yaratklara ve biraz foklara benze

ROMANSISTAN

yen hantal hayvanlara rastlanr. En tehlikeli

hayvan, aslan kadar byk olan ve uzun, s
rk benzeri bacaklar stnde byk bir s
ratle hareket eden, ipek reten rmcektir.
Ba deri bir torbaya benzer, dik dik bakan
okyzl gzleri vardr. Azndan kordonlar
sarkar ve avn yakalamak iin bunlar ke
ment gibi atlabilir.
Bu yeralt lkesinin ziyaretileri, Roma
Devletinin buraya gelen herkesin serbeste
geldii, bu yzden de zihninin bozularak ve
yeniden yaratlarak resmen zaptedilmesine
rza gsterdiini dnd konusunda
uyarlr. Kimse devletin izni olmadan bura
dan ayrlamaz. Byle bir izin asla verilmez.
(Joseph O 'N e ill, L a n d U nder E ngland,
Londra, 1935)

ROMANSSTAN, Troximania Dalarndan

sahile kadar uzanan surla evrili bir krallktr.
eitli ulam ekilleri vardr, hepsi de nis
peten kolaydr, nk pasaportlar ve ayrca
lk mektuplar asla yakndan incelenmez:
dalardaki bir maaradan girilen bir yeralt
geidi vastasyla karadan, dorudan do
ruya aydan ya da yldzlardan ya da deniz
yoluyla. Ziyaretinin yapaca tek ey yola
kmak ve Romansistana varana kadar git
mektir. Kralln evresindeki surlarn birka
kaps vardr; efsaneye gre, Ak Kapsndan giren Evlilik Kapsndan karm.
Romansistan eskiden tek bir lkeydi,
dnyann en gzel lkesi olduu sylenirdi
ve orada prensler, periler ve kahramanlar ya
ard ama toplumsal nemleri daha dk in
sanlar gelince, bir Aa Romansistan kurul
mas art oldu; aristokrasi Yukar Romansistanda kald. Seyyahlarn dikkati, Aa Romansistan'n nfusu gittike artsa da Yukar
Romansistan sakinlerinin g ettiine ve
gemiin perileri ile cinlerinin ebediyen gitti
ine ekilir. Sadece iki tane byl ato kal
mtr; her ikisi de Maceralar Orman (adn,
buradan hi kimsenin macera yaamadan
geemeyiinden alr) yaknlarnda bulunan

ROMANSSTAN'da Camalouca atosu.

Peri Camalouca atosu ile Peri Curiaca ato

su. Btn yeni gelenler, eer Romansistan
vatandalna gemek istiyorlarsa, buray zi
yaret etmelidir.
Yukar Romansistana gidenler iklimin
mkemmel olduunu grecek; hava yle
saf ve besleyicidir ki, bir ey yemeye gerek
yoktur. Bu blgenin balca iki besini, hava
ve aktr.
Peyzaj bir tepeler, ormanlar ve korular
mozaiinden oluur, dereler st ve baldan
dr ve rengrenk balklar ile deerli tala do
lu nehirler, gzel otlarla dolu ovalardan ava
re akar. Romansistan kayalar, hayal krkl
na uram bir n figann duyduklarnda
duyarl kesilir ve yumuarlar. Bazen byle
eyler olur, nk ak ve flrte, otuz alt n
formalite ieren sert bir kanun hkimdir ve
yasalar, btn bu yerleik aama ve sna
malardan gememi olanlarn evlenmesini
yasaklar. Mersin, palmiye, portakal aalar
dikilmi, zemini gller ve menekelerle be
zeli, kularn arklaryla pekitirilmi ak or
manlar, klara kolaylk olsun diye lkenin
689

ROMINTEN

her yanna serpitirilmitir; ama kskanlk,

kavga ve sahte ak ilanlar ormanlar da var
dr. Mzie eilimli, ebediyyen yeil aalar
aa perileri ile yars insan yars kei olan
tanrlarn meskenidir; nilfer ve yabani sar
msak gibi iekler de bol m iktardadr ve
yrdkleri her yerde baheler yaratan g
zel kadnlarn admlarndan fkrrlar.
Romansistann hayvan varlnda as
lanlar, kaplanlar ve aylar yer alr; uan atlar
ile tekboynuzlara sk sk rastlanr ve grifonlar
ile hipogrifler de kolaylkla ehliletirilir. Boy
nuzsuz boalar, -bal kpekler, izmeli
kediler, birka dil konuan papaanlar, alev
rengi kargalar, beyaz karakular, kentaurlar,
anka kular, ark syleyen kuular ve dev
ekirgeler (bunlardan ulamda yararlanlr)
de bol bol bulunur. Semenderlerle dolu bir
ate ukurunun yaknndaki hayvanat bah
elerinde hirococervus'\ar ve kimeralar mu
hafaza edilir; latif bir su havuzu, kahraman
lar ark sylemeleriyle batan karm denizkzlarna hapishane vazifesi grr.
Romansistann bir liman ve bir kenti
vardr. Limandan, hl yeni maceralar pein
de Yukar Romansistanda yaayan erkekli
kadnl kahramanlar tayan gemiler dnya
nn dier taraflarna gider. Aa Romansistann esnaf ve zanaatkrlar, kenti gezinme
asndan ok ekici bir yer haline getirir.
Her sanatn kendi soka vardr ve ziyareti,
Byl-Fener Yapmclar Soka ya da, zanaatkrlarn hiten paralar alp onlar fle
yerek kocaman eyler haline getirdii fleyiciler Sokanda, ya da eski eylerin yeni gi
bi grnr hale getirdii Tamirciler Sokanda oyalanmann cazibesine kaplabilir.
Yukar ve Aa Romansistann btn
sakinleri gen, salkl ve ok gzeldir. Soh
betleri nkte doludur; btn modern ve ka
dim lisanlar konuurlar, hepsi yetkin sanat
ve sporcudur. Grnn iyiletirmek iste
yen herhangi bir ziyareti Romansistan ziya
ret etmelidir, nk buraya seyahat eden her
kes Romansistan sakinleri kadar gzel olur.
Ancak hem LLLPUT halknn, hem de
BROBDNGNAG halknn geici olarak bura
690

ya yerletii, ama lkeyi sempatik bulmaya

rak ayrlmak zorunda kald unutulmamaldr.
(Guillaume H. Bougeant, Voyage Merveille
ux du Prince-Fan-Frdin dans la Roman
d e ; Contenant Plusieurs Observations His
toriques, Gographiques, Physiques, Criti
ques et Morales, Paris, 1735)

ROMNTEN, Dou Prusyada bulunan ve

25.000 hektar yzlm olan bir rezervdir.
Oberfortsmeister tarafndan ynetilen bu
geni ormanlk blge, nc Reich'n B
yk Avcfs, Feltmareal Hermann Goeringin
zel avlanma rezerviydi. Turistler onun, bir i
avluyu evreleyen bir dizi alak binadan olu
an av evi Jgerhofu bugn de ziyaret edebi
lir. Sssz cephenin gerisinde lks bir dekor
vardr. Kabaca yontulmu gndz odasnda,
muazzam byklkte ta bir ocak bulunur ve
her misafir odas, baka bir tr tahtayla kap
lanmtr: dibudak, karaaa, mee... Yakn
larda II. Wilhelmin av kk vardr, bir in pa
godas ile bir svire alesinin bileimini and
ran tuhaf bir ahap atodur. Onun bitiiinde,
St. Huberte adanm bir apel ile, heykeltra
Richard Freisenin yapt gerek boyda
bronz erkek geyik durur.
Byk Avc tarafndan savurgan av
partilerinin verildii gnlerde, krlarda kurt ve
auroch srleri vard; auroch, Berlin Hayva
nat Bahesi mdr Dr. Lutzun, ispanya,
Camargue ve Korsika boalarn iftletirmek
suretiyle hayata dndrd nesli tkenmi
bir trdr. Yabani domuz srleri evredeki
iftlikleri harabeye evirirdi. Ama Romintendeki hayvanlarn kral -ve Goeringin gz
de av- on boynuzlu erkek geyikti.
Son sava srasnda bir sre rezervde
yaam olan Abel Tiffauges adl biri, bura
ya sanki bir peri emberiymi gibi girdiini
ve karsna fantastik yaratklarn kmasn
beklediini bildirmitir.

(Michel Tournier, Le Roi des Aulnes, Paris,

1970)

RONCADOR

RONCADOR, Gney Amerika'da, Arjantin,

Paraguay ve Brezilyann birletii yerde bir
cumhuriyettir. Roncador, uzun sre span
yol hkimiyeti altnda kaldktan sonra, 1839
Nlsan'nn ilk Pazarnda, Oliver adl bir inglllzln ban ektii Ja kob en ler, Tlthesln
Takdisi enlii srasnda Roncador diktat
rn ldrnce bamszlna kavumu
tur. Oliver, Roncador diktatr Dr. Olivero
oldu ve Rousseau, Volney ve Voltalreln
retileri zerine kurulu eitliki bir hkmet
sistemi kurdu. Bizzat Oliverin yazd Gei
ci Hkmet Nizamnamesi, u szcklerle
balyordu: Btn insanlara Evrenin Kadiri
Mutlak tarafndan ayn beceriler, ayn du
yumlar ve ayn htiyalar bahedildilne g
re bu olgunun ta kendisi Kadiri Mutlakn on
larn yeryznn ihsanndan eit bir paya ih

tiyalar olduuna niyetlendiini gsterir. Bu

hsan btn ihtiyalar karlamaya yeterli ol
duuna gre, btn insanlarn da eit z
grlk iinde var olmas, her birinin kendi
kaderinin efendisi olmas gerekir.
Btn yabanc unsurlarn asimilasyonu
nu garantiye almak iin, ispanyollar arasnda
evlilik yasaklanmt. Birka gn bir kena
ra ayrlmt, kimisi iiler, dierleri de devlet
in. Devlet iin ayrlann fazlas, mekanik sa
natlarn retimiyle dei toku ediliyordu: r
nein bir ayakkabc sabit bir oran zerinden
bir ift ayakkaby belli miktarda ay, ttn ya
da msrla dei toku ederdi. Erkekler ve ka
dnlar karlkl bir itimat ilikisi iinde yaar,
topra iler ve meyvelerinin bolluuyla mutlu
ekilde yaard, ideal devletinin, bakalarnn
agzll yznden baarszla uraya-

691

RONDSLE

ca Oliver iin aikr hale gelince, kendi su

ikastn planlad ve bir kpr zerinde lm
gibi yapt. Yerine General Iturbide geti. Oli
ver ngiltereye dnd ve nihayet, yeralt lke
si YEL LKEde ld.
Roncador, Gney Amerikadaki eski s
panyol eyaletlerinin en kklerinden biridir,
otuz bin milkarelik bir alanda uzanr. Aa
yukar rlanda boyutlarnda, kaynaklar bat
da sralarnda bulunan, birok derenin
getii yksek bir yayladan oluur; dereler,
kuzeydeki bataklk blgeye yaylrlar ve Ar
jantin ile snr oluturan kudretli nehri mey
dana getirmek zere birleirler. Dou ve ba
t snrlar dalktr ve buralarda kimse otur
maz; merkezi dzlkler ve pampalarda pek
fazla insan yaamaz - kyler nehir havza
syla snrldr.
Baehrin ad da Roncadordur. Her
kesinden iki sokan dik ayla ayrld,
merkezdeki bir meydandan oluur. Bae
hir, aslnda, eteklerinin altnda bir nehrin ak
t bir dzln dik bayr olan, yar daire
eklinde bir tmsein yamalar ve tepesine
yerletirilmitir. Katedral hemen hemen
yz yllktr ve Cizvitler tarafndan ina edil
mitir. Barok tarznn tam bir sapmas olan
cephesi, iki yanna helezoni kolonlar dikilmi
ta ve svadan muazzam bir sayvandr; fan
tastik metal sslemeli bir gzetleme anakl
olan ve iinde tam boyutta bir Cennete
Alnan Meryem Ana figr bulunan ahap
bir ni iindedir. Bir dzine kadar merdiven
meydan dzeyine iner. Katedralin iki yann
daki iki baka bina da dikkate deer: kla
(imdi m uhtem elen Sava Bakanl) ve
Ayuntamiento yani Belediye binas.
Roncador hayvan derisi, yerba mate,
eker ve ttn ihra eder. Ayrca, eitli
renklerde birok alaycku tryle de me
hurdur.
Roncadorun ilk dnem tarihi hakknda
ilgin bir bavuru kitab, Pa Lorenzonun
yazd Memoria sobre las Misiones'tn.
(Herbert Read, The Green Child, Londra,
1935)
692

RONDSLE, Hint Okyanusunda bir adadr.

Baehri, dokuz mil geniliinde, kenarnda

evlerin bulunduu byk bir daire eklinde
dir. Daire, aa sralaryla drde ayrlmtr;
aralarndaki alan imenliktir. Ortada, drt gi
ri kapsna uzanan yz yirmi ta basamakla
gidilen yuvarlak, bambu bir tapnak ykselir.
Adann her yerinde ayn modele gre ina
edilmi baka kk kentler ve sauna olarak
kullanlan kk stlm binalar vardr.
Rondisle, yz kabile efi tarafndan
idare edilen bir cumhuriyettir. Halk cmert
ve misafirperverdir, glmeyi severler ve bu
adada kalmay, melal iin neredeyse kesin
bir tedavi haline getirirler. Portekizce ile
Franszcann bir karmasn konuur ve ruh
haletlerini ifade etmek iin eitli jestlerden
yararlanrlar. Dostluk, dier kiinin kulana
bir parman sokmakla gsterilir, mutluluk
ya da zevk ise dier kiinin eline tkrp
parmaklarn aklatmakla. ocuklar, ergen
lik ana kadar onlar yanlarnda tutun b
ykler tarafndan yetitirilir, iklim deiiklik
lerine kendilerini altrmak iin plak dola
r ve sadece kente inerken giyinirler.
Rondislede cenaze treni ok ilgintir.
plak ceset, bambu srklarn destekledii
bir platforma yerletirilir. Dostlar ve akraba
lar len kiinin erdemlerini saymak iin gelir
ler ve daha sonra zerinde lnn yakld
odun ynnn bir parasn oluturacak u
buklar brakrlar, insann erdemleri ne kadar
oksa, ubuk miktar da o kadar ok olur.
Ceset ehrin dnda, kendilerini yzst ye
re atan matemzedelerin lklar arasnda
yaklr. Ceset alevler tarafndan yaklp yok
edilince, misafirler glerek kllerin etrafnda
dans eder.
(Pierre Chevalier Duplessis, Mmoires De
Sir George Wollap; Ses Voyages dans diff
rentes parties due Monde; aventures extra
ordinaires qui lui arrivent; dcouverte de
plusieurs Contres inconnues; description
des moeurs & des coutumes des Habitans.
Par M.L.C.D., Paris, 1787-88)

ROSSUMUN ADASI - ROTUNDA

ROSSUM UN ADASI, yeri belli deildir, belki

de Birleik Devletlerin dou kys aklarnda
dr. 1920 ylnda, ihtiyar Rossum diye bilinen
byk fizyolog, okyanus hayvan varln ince-

lemek in buraya geldi. Kimyasal sentez yo

luyla canl protoplazma yaratma giriiminde
bulundu ve 1932 ylnda sahiden de, protop
lazma gibi davranan bir madde kefetti, ihti
yar Rossum, bunun zerine, robot adn ver
dii suni insanlar retecek bir fabrika kurdu.
Robotlar bir sre sonra bir tr bam
szlk elde etmeyi baard ve ilk bamsz
edimlerinden biri olarak, Le Havreda ilk
Ulusal Robot rgtn kurdular.
Rossumun Evrensel Robotlar fabrikas
halen ayaktadr. Fabrika dnda birka bro,
zel blmeler ve bir mzik odas bulunur.
Fabrika bacas dizilerine bakan byk pence
releri olan merkezi bro, muhteem Trk hal
lar, bir kanepe ve deri koltuklarla denmitir.
Rossumun limann anakaraya gemi
balar: Amelia, Ultimusve Pennsylvania (en
iyileri olduu bildiriliyor).
(Karel Capek, R.U.R., New York, 1923)

ROSSUM'UN ADASInda R.E.R. (Rossumun

Evrensel Robotlar) fabrikasnn girii.

ROTUNDA, Britanya kylar aklarnda, sa

kinlerinin iyi huyuyla tannan bir ada-krallktr. Burada ktcl byler hi i grmemi
tir, bir rdein srtndan kayp akan su gibi
adallarn stnden kayp gider.
Seyyahlara, genellikle Stun denen ve
adann merkezinde bulunan yksek bir kaya
nn doruunu ziyaret etmeleri salk verilir. Stunun dnyann kendisi kadar eski olduu
sylenir. Bir teoriye gre, dnyay meydana
getiren elementler doru yerlerine yerleme
ye alarak dnp dururken, fokurdayan kit
leden bir toprak paras frlatlmt ve zaten
sertlemi olan bir kaya mzrana saplan
mt. Etkisi yle byk oldu ki, toprak paras
da dnmeye balad - ancak dnyann geri
alanyla aksi istikamette. Nihayet para deni
ze dt, kaya mzra da deniz yatandaki
bir delie batt ve sadece tepesi grnr hal
de kald. Milyonlarca yl sonra, daire biimin
deki bu ada, Rotundia Krall oldu.
Adann tesadfi oluunun, bitki rts
ve hayvan varl zerinde tuhaf bir etkisi ol
du. Krallktaki btn hayvanlar yanl boyut
693

RUACH - RUFFAL

tayd: Zooloji Bahelerinde saklanan kobay,

srtnda bir seferinde yirmi ocuu tayacak
kadar bykken, filler kucak kpeklerinden
kktr ve ev hayvan olarak baklrlar. An
cak sakinler, Normandiyann fethinden nce
buraya yerlemedikleri iin, hep normal boy
da olmutur. Yzyllar boyunca hayatlarna
iinde yaadklar garip koullar hkim ol
mutu; rnein, devasa tavanlar demiryolu
tnelleri byklnde tneller kazard ve
adann tek kpei havladnda, insann ken
di sylediini duymas imknszd. Rotundlann tuhaf kkeninin bir baka sonucu da,
rekler ve kekler gibi eyler aalarda b
yrken, sebze ve meyvelerin alar tarafn
dan yaplmasnn gerekmesidir.
Rotundiadaki koullar, Stuna arpn
ca kanatlarndan birine hasar veren mor bir
ejderhann gelmesiyle deiti. Ejderha nce
epeyce seviliyordu ama adada dolamaya
balaynca, hem hayvanlar hem de insanlar
ortadan kaybolmaya balad. Bu ise, Rotun
diadaki tek ktcl kii olan saray sihirbaz
nn, ejderhadan yararlanarak yeeni Pren
ses Mary Annei yok edebilecei ve krall
devralabilecei fikrine kaplmasna yol at.
Hemen prensesin ejderhaya doum gn
hediyesi olarak verilmesini tavsiye etti. Bu
plan, prensesin arkada Tom tarafndan bo
zuldu; Tom, ejderhann kuyruunu Stuna
balad ve canavara ancak prensesi yakala
yabilirse ona sahip olabileceini syledi. Da
ireler izerek koan ejderha kendini Stunun etrafna sard, sonra da uup gitmeye
kalkt. Bu yle byk bir gt ki ada topa
gibi ama bu sefer doru ynde dnmeye
balad ve hayvanlarn boyu deiti.
Rotundiaya gelen ziyaretiler, kobay
lar, tavanlar ve fillerin imdi baka lkelerdekilerle ayn boyda olduunu grecektir.
Ejderha kk mor bir keler, sihirbaz da bir
pigme olmutu, ikisi de bugn Rotundia Zo
oloji Bahelerinde grlebilir.
(Edith Nesbit, nde James, Londra, 1899)

694

RUACH, ayrca RZGRLI ADA diye de

bilinir, gemiyle VAH ADAdan iki gnlk

mesafededir. Ruach sakinleri rzgrla ya
ar, yiyip itikleri tek ey budur. Rzgrgllerinde yaar ve bahelerine sadece rz
grgl ve rzgrlei adlar da verilen
anemon ieklerini dikerler. Beslenme ola
rak, yoksul kiiler, imknlar ve zevklerine
gre, kt, kuma ya da tyden yaplm
yelpazeler kullanr; zenginler yeldeirmenlerinde yaar. len ya da ziyafetlerde, ma
salarn bu deirmenlerin altna kurarlar ve
tpk baka lkelerdeki bir ziyafette misafir
lerin arabn kalitesini tartmas gibi, farkl
rzgrlarn eitli niteliklerini tartarak saat
ler geirirler. Seyahat ettikleri zaman, doal
rzgr onlara oyun ederse yeni bir rzgr
flemek iin yanlarna krk alrlar.
Adada hastalar tedavi etmek iin hava
akmlar kullanlr. Btn Ruach halk sonunda
vcutta fazlaca su birikmesinden ya da gaz
dan ileri gelen ikinlikten lr ve lrken
hepsi de yellenir; erkekler grltyle, kadnlar
yavaa. Hepsi gazdan kaynaklanan eit
eit hastalk ekerler ama Ruachta en kor
kulan hastalk, byk hacamat bardaklarna
mmkn mertebe fazla rzgr ekerek tedavi
edilen rzgrl kolittir. Pek ok korkun hasta
lk, Kral Aiolosun (bkz. AOLOS) Odysseusa
verdii ve Ruach Kral tarafndan Kutsal Ksenin ta kendisiymi gibi muhafaza edilmi
olan ilk rzgr tarafndan tedavi edilmitir.
(Franois Rabelais, Le quart livre de faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

RUFFAL, Kuzey Kutbu yaknlarnda bir l

kedir. Buraya ulamann en iyi yolu, geminin
Kuzey Kutbu buzu tarafndan kstrlmasna
izin vermektir; gemi bir buzdana dne
rek kuzeye doru srklenecek ve sonunda
Ruffala gelecektir. Ruffal sakinleri yeraltn
da yaar ve sahip olduklar her eyi payla
rlar. rnlerin yzde onu zerinde kendisi,
ailesi, askerleri ve yoksullar iin hak sahibi
olan kral dnda herkes alr.

RUH KUU ADASI - RUNENBERG

Ruffalde belli bal drt ehir vardr.

Baehir, yi aydnlanm ve yi havalandrl
m, dz sokaklar ve mkemmel bir kanali
zasyon sistemi olan Cambuldur. Seyyahlar,
Kraliyet Saray ile mehur Cambul niversiteslni ziyaret etmeli. Ruffal Tarihi olarak bili
nen ciltler burada, niversite Ktphane
s in d e muhafaza edilir; ilerinde, sakinlerin
drt bin yl nce skandinavyaya seyahat
eden ve bir depremle ktadan ayrlp srkle
nerek imdiki konumuna gelmi bir yarma
daya nasl yerletikleri bu ciltlerde anlatlr.
Ruffal Tarihindeki bir baka nemli va
kayiname ise, bir ate kresiyle aydnlatlan
ve inde plak, yarasa gibi kanatlar olan, in
san benzeri kk yaratklarn yaad byk
bir maarann nasl kefedildiini anlatr. Ruf
fal halk onlarn lm vastasyla mkemmeli
yete ulamaya alan yce insanlar oduuna
inanr. Bu bir cinayet salgnna yol am ve
salgn ancak, ana-babalar, eer intihar et
milerse ocuklarnn bedenlerini yemeye
zorlayan bir yasann konmasyla durmutur.
Bugn Ruffale seyahat edenler, sakin
lerin ho ancak arkanl bir rk olduunu
grecektir. Bir Ruffallinin herhangi bir eyi
anlamas uzun zaman alr ve yeni bir fikrin,
onlarn zayf zeks tarafndan kavranana
kadar genellikle kez tekrarlanmas gere
kir. KOPAN ADASI'nda nam salm Tellaln
koyduu Sana kez sylediim ey do
rudur kuralnn, Ruffalln her yerinde kat bir
ekilde uyguland sylenir.
(Simon Tyssot de Patot, La Vie, Les avantures, & le Voyage De Groenland Du Rv
rend Pre Cordelier Pierre De Mesange.
Avec une Rlation bien circonstancie de
l origine, de l histoire, des moeurs, & due
Paradis des H abitans du Ple Arctique,
Amsterdam, 1720)

RUH KUU ADASI'nda yiyecek toplama.

bir kmbete benzer. Ama seyyah buraya

yaklatka kubbenin aslnda, ruh (bildiimiz
ruhla ilgisi yoktur) ad verilen kuun buraya
brakt muazzam byklkte bir yumurtann
grnen ksm olduunu anlayacaktr. Kk
kuun etini tatmak isteyenler, kabuu keserle
amaldr. Kuun bir ksmn gemiye alp ba
ka bir adada rahat rahat yemek en yisidir.
Aksi takdirde hem seyyahlar hem de gemi,
davetsiz misafirlerin tepesine byk kayalar
att bilinen ana kuun saldrsna uraya
caktr. Yetikin bir ruh, filin ila drt kat b
yklkte olduu iin, onu kendine dman
etmemek en iyisidir.
Ruhun eti birazck limon ve tuzla hafif
e kzartlmaldr, ama birok yemekte hindi
ya da tavan yerine de kullanlabilir. Onu yi
yen erkek ya da kadn genletirmek gibi
ek bir avantaj da vardr, yal insanlarn sa
n beyazdan doal renklerine evirir.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

RUHLAR DAI, bkz. NIMAS, MONTE DE

LAS.
RUH KUU ADASI, in Denizinde bir yer
lerde, ssz ve byk bir adadr, gurmelere
tavsiye olunan bir konak yeridir. Ada uzaktan
yz yarda boyunda, devasa, beyaz, prl prl

RUNENBERG, Almanyada bir yerlerde, or

manlk bir araziden ykselen ve hayal meyal
grnen harabelerin serpitirilmi olduu
695

RURITANIA

raklardaki bir dadr. Buraya ulamak iste

yen seyyah birka dere ve orman amal,
sonra da onu eski, yosunlarla kapl binaya
gtrecek patikay izlemelidir. Burada giyin
memi halde bir gen kadnla karlar. Ka
dn, bir dolap aarak kymetli talarla be
zenmi kk bir kutu karr ve bunu, Beni
hatrlamak iin bunu al" szleriyle, seyyaha
uzatr. Bunun zerine, seyyah uykuya dala
caktr. Sabahleyin kutunun yok olduunu,
olup bitenlerin pek azn hatrladn ve ba
ka bir patikann yaknlardaki bir kye gittii
ni fark edecektir.
(Ludwig Tieck, Der Runenberg , Taschen
buch fr Kunst und Laune, Kln, 1804)

696

RURTANA, Dresdenden trenle ulalan

bir Avrupa kralldr. Snr getikten sonra
tren ZENDA, Hofbau ve nihayet Ruritaniann baehri olan ve snrdan altm mil
kadar mesafede bulunan Strelsau'da durur.
Strelsau, eski ve yeni mimarinin tuhaf
bir karmdr. Ferah modern bulvarlar ve
ikamete mahsus semtler zgn kentin dar,
dolambal ve tablo gibi sokaklarn evre
ler. D evrede st snflar yaar; daha ie
ride de refah iindeki cepheleriyle yoksulluk
belasna uram, serke ve genelde sulu
bir snf halkla dolu sefil, darack sokaklar
saklayan dkknlar vardr. Strelsaudaki en
eski sokak olan, birbirine eilerek selam ve
ren zengin oymal evlerin sraland dar ve
kasvetli caddede ise, ehrin en eski tabelas
olan ve Strelsaunun en mehur gm-

RUVA

snn oturduu yeri gsteren Gm Ge

mi" tabelas grlebilir.
Eski sokak, yzlerce heykelle ve Avru
pann en gzel mee kaplaryla sslenmi,
gri cepheli Strelsau Katedralinin bulunduu
merkezi meydana gider. Katedralin karsn
da, ne yazk ki halka kapal olan Kraliyet Sa
ray vardr. Bir ngiliz centilmen olan Rudolf
Rassendylin, iki kez Ruritania kral V. Rudolf
roln oynad yer, Strelstaudur, ou kii
Ruritania tarihine aina olsa da, kimi olgular
hatrlatmak gene de yararl olabilir.
III. Rudolf 1733 ylnda ngiltere saray
n ziyaret etmi ve orada Burlesdon kontesi
Amelia ile bir macera yaamt. Kontes, Ruritania'ya zg olan uzun ve sivri burunlu,
koyu kzl salar olan bir ocuk dourdu.
Bu gayri meru ilikinin meyvesinin soyun
dan gelen Rudolf Rassendyll, Ruritaniay zi
yaret etti ve kraln tpatp benzeri olduunu
kefetti. Ta giyme treninde hkmdar rol
oynayarak, Kara Michael kumpas denen
kumpas boa kard ve lkeyi kral iin g
vence altna ald. Ne var ki Rudolf, Ruritania
kraliesi olmas mukadder Flaviaya k ol
du. Kral yeniden tehdit hedefi olunca, ere
fiyle ak arasnda kalan ngiliz bir kez daha,
onunla Flavia arasnda duran tek adamn
yardmna kotu. Kraln yerini ald ama bu
sefer suikast kumpasnn kurban oldu. im
di katedralde gmldr ve mezarnn s
tnde Kralie Flavia tarafndan seilmi bir
yazt vardr: Son Zamanlarda Bu ehirde
Hkm Sren ve Kralie Flaviann Kalbinde
Hep Hkm Srecek Olan Rudolfa.
Kapsaml bir Strelsau ziyaretine Knigstrasse mutlaka dahil edilmelidir, nk
R udolf Rassendyll, burada oturan habis
Hentzau'lu Rupert ile m ehur dellosunu
burada yapmt. Eer gerektii gibi haber
verilirse, dar merdivenlerden karak dello
nun yapld oday ziyaret etmek mmkn
olur. Knigstrasse ok uzundur ve eski ken
ti neredeyse boydan boya keser.
ngiliz ziyaretilere Strelsauda bir n
giltere Bykelilii olduu bildirilir; Bay
Sherlock Holmes, Rudolf Rassendyll ile bir

keresinde burada Bykelinin partisinde

karlamt.
(Anthony Hope [Anthony Hope Hawkins], The
Prisoner of Zenda, Londra, 1894; Anthony
Hope [Anthony Hope Hawkins], Rupert of
Hentzau, Londra, 1898; Anthony Hope [Ant
hony Hope Hawkins], The Heart of Princes
Osra, Londra, 1906; Nicholas Meyer, The Seven-Per-Cent-Solution, New York, 1974)

RUVA, Yeralt ktas PELLUCDARdaki Lu-

ral Azda bulunan birka adadan biridir. Bu

adalar akntyla srklenir, zaman zaman
anakara yaknlarna gelir, ama genellikle
akntyla daha uzaklara srklenirler.
Ruvay zerinde byyen aalar bir
arada tutar; bunlar, yalnzca yzen adalar
da bulunan, yumuak ve sngerimsi bir tr
dr ve uzaktan uzaa omurgasz bir kakt
s andrrlar. Aalar dnda pek az bitki
rts vardr - sadece parlak renkli iekle
ri olan asalak sarmaklarla sradan bir ot ti
pi. Ruvann aalar, adadaki yaam a
sndan hayati nem tar. Gvdelerine kesip
girerek ya da dallarn budayarak su elde
edilebilir; gen filizleri ve meyveleri yenilebi
lir ve Ruvallarn, balk tutmak ve aalarda
yaayan kular yakalamayla destekledikleri
ana beslenme rejimlerini olutururlar.
Ruvann tek yerleimi, alak adann
merkezindedir. Burada kaba saba kulbeler
bir balk tutma delii evresinde toplanr ap neredeye yz aya bulan ve topraa
kazlm byk bir havuz. Ruvallarn balk
tutma teknii, mzraklarn havuzun kenarna
en yakn olan bala atmaktan ibarettir; me
tot yetersizdir ve balklar yzerek menzil d
na kmay renmie benzemektedir.
Ruvallar koyu kenk tenlidir ve yakkl,
dzgn hatlar vardr. Monogamdrlar, ne
sepleriyle zellikle iftihar ederler. Anakarann
beyaz rklarn kk grr, onlar sk sk esir
alrlar. Ziyaretiler, adadaki her trl ar ii
yapmalar gerekse de, klelere iyi muamele
edildiini renerek ferahlayacaktr.
697

RYA ADASI - RYADNYA

Ruva erkeklerinin balca etkinlii, bir

baka ada olan Ko-Vaya baskn dzenle
mekmi gibi grnyor; onlar da Ruvaya
baskn dzenler. Her iki adann baskn parti
leri ar bir ekilde silahl olsa da pek az kat
liam meydana gelir, nk iki topluluktan bi
rinin nihai bir katliama uramas, gtrle
cek kle ya da kadn kalmayaca anlamna
gelir. Baskn da hayatn nemli bir paras
dr, baarl seferler ziyafetlerle ve JA-RUda
da iilen tu-mal adl, cinsel gc arttran al
koll bir ikiyi imekle kutlanr.
Her iki adann baskn partilerinde kulla
nlan kanolar, demir kadar sert ktklerden
yaplan ve gvdeleri cam gibi dz olana ka
dar ilenen, ustaca oyulmu teknelerdir. Bu
kanolarn yapmnda kullanlan aalar iki
adada da yetimez; bir kano yapmak, ana
karaya byk bir seferi gerektirir. Bunun bir
sonucu olarak da kanolar ok deerlidir, ku
aklar boyunca babadan oula geer. Ka
dnlar ve ocuklar ok ender olarak evden
kar, kanolar yalnzca erkekler kullanr. Ye
ni bir kano, ancak kabiledeki erkeklerin sa
ys var olan kanolarn kapasitesini anca
ina edilir. Buna ender olarak rastlanr, n
k savalar arasndaki kayplar ou kez
doan erkek ocuk saysyla dengelenir.
Ruva nfusu ok azdr; adada, her biri
nin drt yesi olan krk kadar aile olduu d
nlr, ayrca saylar deien kleler de
vardr. Ruvallarn adlar genellikle iki heceli
dir: U-Val, Ro-Tal ve Ul-Van, tipik isimlerdir.
Adallarn greneine gre, hibir Ruva sa
vas baka bir lkeye yaamaya gidemez.
Seyyahlarn yamur mevsiminde ihti
yatla hareket etmeleri gerekir, nk adann
paralar bazen frtna srasnda srklenir.

gitmeleri tavsiye olunur. Baehir yani R

yalar ehri, zerlerinde ada kulan diye
bilinen, ok sayda yarasann asl durduu
dev adamotlar ve gelinciklerle dolu bir cen
gelle evrilidir. Gece-Yolcusu adl byk bir
nehir, ehrin kaplarndaki iki kaynaktan
kar. Kaynaklar, Ebedi Uyku ve Zifiri Karanlk
Gece adlarn tar. ehrin duvarlar yksek
ve gkkua rengindedir. ehrin drt kap
s vardr: iki tanesi engelik ayrfna ba
kar - bunlar demir ve tuladan yaplmtr
ve korku dolu, canice ve gnahkr ryalar
buradan kaar; biri boynuzdan, dieri fildi
inden yaplma dier iki kap ise denize a
lr. Baka bir lkede bunlara benzer iki kap
grm olan sekin bir Romal centilmene
gre, boynuzdan yaplma kap hakiki rya
larn, fildiinden yaplma olan ise sahte r
yalarn geiine izin verir. ngiliz ziyaretiler,
boynuz kapsnn gardiyan Bay Sweeneyyi
hatrlayacaklardr.
Umandan gelen seyyahlar, sa tarafta
Gece Tanrasna adanm olan tapna
bulacaktr. Gece Tapna, liman giriine n
a edilmi olan Horoz Tapna ile birlikte,
adadaki tapnaklarn en sevilenidir. Sol ta
rafta ise Kraliyet Saray ile Mahmur Sular
adl emenin bulunduu meydan ve onla
rn yannda da, daha kk olan Hakikat ve
Aldatmaca tapnaklar bulunur. Ryalar diye
bilinen ada sakinleri eit eittir: kimisi
uzun, narin, gzel ve zarif; kimi sert gr
nl, kk ve irkindir. Bazs kanatldr ya
da yzlerinde hayret verici bir zellik vardr;
bazlar ise resmi kyafetleriyle, kral ya da ra
hip giysileri iinde dolar.
(Samsatl Lukianos, True History, S 2. yy;
Verglllus, Aeneid, 1. yy)

(Edgar Rice Burroughs, Land of Terror, New

York, 1944)

RYA ADASI, Atlas Okyanusundadr, Kt

Takmadalara uzak deildir ama hep uzak
layormu gibi grndnden ulalmas
gtr. Seyyahlara, buraya alacakaranlkta
698

RYADNYA, gney blgelerinde, geni,

hemen hemen hi kefedilmemi bir ktadr.
Amerikal kif Randolph Carter burann ba
z yabanl yrelerini ziyaret etmitir: BAHARNA, BYL ORMAN, C ELEPHAS,
DYLATH-LEEN, GNEY DENZ, HLANTH,

RYADNYA

0 ^ : # % ;A
T ANAR. AJ

K W

i"' S
?

TEPREH M a

\ ; / ' ' / / , S u rk om cm d

H allcg-K Ia^g^

. , < ///\ 3

Aran Da
i

OOTH

L e r io n
D a

NARGAI

p ^ ///l! T A A R IA ,
[Inquanck j e p E LE R ,

$LIK
S -

Thalarion <

i# Semnnian

& a $ Tftran
} Hlanith

larnek'

Kadatheron

Ckflrlcs'nN
Byk
Ay's

Kk Ay

ZnKemfrltri A,

lBahama

GUG

K R A L L I I

R A B A D A S I

Nyrtmek,

I DojiJ

RUYADUNYA
699

RYA KRALLII

iN Q U A N O K , KADATH, KRAN, KLED,

LENG, NGRANEK, PNOTH, SARKOMAND,
THRAN, ULTHAR, URG.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Qu
est of Unknown Kadath", Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

RYA KRALLII, bat in ile Kazakistan

arasndaki byk Tiyenan (Tanr Dalar)
blgesinde bir yerde bulunan, yaklak
bin metrekarelik kk bir devlettir. Blge
nin te biri dalk, gerisi ise birka tepesi
olan bir ovadr. Bu kk kralln, onu b
len ve kiilik kazandran byk ormanlar, bir
gl ve bir de nehri vardr. Baehir PERLAnn dnda, Rya Krallnda sadece

700

birka tane dank iftlik ve ky bulunur.

Son resmi sayma gre, adann altm be
bin sakini vardr.
Rya Krallnn kurucusu, blgeye on
dokuzuncu yzyln sonlarna doru yalnz
ca Tiyenan blgesinde rastlanan fevkalade
nadir ran kaplann avlamaya gelen savur
gan zengin Klaus Pateradr. Hayvann yara
lad Patera, her biri mavi gzl yaklak
yz yesi olan ve etraflar safkan Mool ka
bilelerle evrili olarak tecrit iinde yaayan,
garip ve nadir bir kabilenin efi tarafndan
ifaya kavuturulmutu. Bu kabilenin, hak
knda hibir ey bilinmeyen garip ve aza
alnmayacak ayinler dzenledii sylenir.
Patera Avrupaya dnm, ancak dokuz ay
sonra yksek rtbeli bir mandarin, bir grup
mhendis, kadastro memurlar ve koca bir

RYALAR GL

inli amele ordusuyla geri gelerek, ok ge

ni bir arazi satn aldktan sonra Perlay ina
etmeye balamtr.
Patera, zellikle bilim dalnda, her trl
ilerlemeye gnlsz olduundan, kralln
byk bir surla evreden tamamen soyutla
m ve her tr muhtemel saldrya kar g
l istihkmlarla koruma altna almtr. Giri
klar tek bir kapdan yaplr ve bu ekilde
her ey ve herkes daha kolaylkla gzetim
altnda tutulur. Modern uygarlktan honut
olmayan herkesin sna olan Rya Krallnda, her tr maddi ihtiya karlanr. An
cak, basit bir ekilde ideal bir toplum yarat
mak, hkmetin arzu ettii en son eydir.
Rya Krall'na kabul edilen herkesin
kaderinde, bu erefe ya doutan hak ka
zand ya da bir baht dnyle eriecei
yazldr. Rya Krallnda, duyu organlar
nn olaand ekilde mkemmelletirilmi
olmas, sakinlerin kendi bireysel dnyalar
arasnda var olan karlkl ilikileri fark et
mesini salar ki, baz istisnalar hari olmak
zere, sradan bir fani iin bu mmkn de
ildir. Bu szde "var olmayan" karlkl ili
kiler, aslnda halkn esas gayesidir. Her ey,
ruhaniletirilmi bir dnyaya doru yol alr;
insanlar sadece ruhani deiimlerle ve on
lar iin yaar. zenle koordine edilmi or
taklaa bir almayla onlarn dileklerine g
re dzenlenmi btn d varlklar, kendi
bana, gerek hayatlarn zerine kurdukla
r hammadeyi salar. Rya Krallnn sa
kinleri yalnzca ryalara, kendi ryalarna
inanr. Bu eilim beslenip bytlr ve bu
inanca mdahale etmek, vatana ihanet an
lamna gelir.
Topluluun bir parasn oluturmak
zere davet edilecek olanlarn seimi, tama
men ryalara inanma yetisine dayaldr.
Seyyah, bir kez davet edildikten sonra, R
ya Krallna kendi geiini ayarlamaldr.
Semerkanttan kervanla yola kp, gmrk
memurlarnn belli bir para ve Perlaya tren
bileti verecekleri snra ulamas gerekir.
Tren istasyonu gmrk salonunun bitiiindedir ve Perlaya seyahat de iki saat kadar

srer. Seyyahlar, lkeye herhangi bir yeni

madde sokulmasna izin verilmediini bil
melidir; sadece elden dme maddelere
izin verilir.
(Alfred Kubin, Die andere Seite: Ein phantasticher Roman, Berlin, 1908)

RYALAR GL, yeryznde, yle bir

bala kmken, termodinamiin ikinci ku

ralnn biyolojiye uyarlanm ekli zerine
genel bir ders almann mmkn olduu tek
gldr.
rnein kii, Ryalar Glnde byk
ba hayvanlarn, yksek-performansl nkle
er enerji reten istasyonlar gibi alan ato
mik hayvanlar olduu sonucunu rahatlkla
karabilir: tek atk rnleri gbredir ve kul
landklar enerji de, yedikleri bitkiler sayesin
de dolayl olarak gneten gelir. Veya bura
da Doann marifetlerini hayranlkla izler
ken, insan bulutlarn harika ekiller almasn
salayacak sihirli szler okuyabilir: gky
znn her yerinde dinozorlar, gliptodonlar,
pterosaurus'\ar oynap durur.
Seyyah, Ryalar Glne varmak iin
tercih ettii hastaneye girer ve bekleme oda
snda bir koltua oturur. Orada onu kendi
vcuduna enjekte etmek iin zel bir rnga
kullanlr ve bir eritrosit ya da alyuvara bine
rek byk kan dolamna ular. Bir kas sa
hiline varan yolcu orada Peder Mendel Morganstern gibi bilgili profesrlere rastlayabilir.
Pederin zeks ve bilgisi, biyoloji ve genetik
te nc olan Morgan ve Mendel ile ve ans
teorilerinin babas Bay Morgensternin nite
liklerinin bileiminden gelir. Yolcu, onlarn
araclyla, genetik kodun kopyalanmasna
bakanlk eden Dame Enzim, nam- dier
Bayan Polymeras DNA (deoksiribonkleik
asit) ile tanabilir; kendisi ark kyafetleri
iinde gen bir kadndr. Hcreler blnr
ken srlanm kil tabletlerin nnde durur ve
drt harften oluan bir alfabeyi mmkn olan
her kombinasyonda kullanarak, harfli sz
ckler karr, isteyen her seyyah burada
701

RYALAR EHR - RZGRLI ADA

gen-havuzu matematiinin fevkalade aydn

latc bir aklamasn dinleyebilir.
Hl kendi bedeninin iinde olan sey
yahn DNA merdiveninin basamaklarn tr
manmas gerekecektir. Orada ngiliz olduu
besbelli, Cam bridge niversitesi armasn
tayan bir blazer ceket giymi iriyar bir
adam ve Amerikal olduu phe gtrmez,
backsz tenis ayakkabl, pasakl birini g
recektir. ikisi de biyologdur ve seyyah ken
di ikili helislerine gtrrler. Bir hcrenin
ekirdei ve ayn zamanda sitoplazmik bl
meleri de, DNA ula olarak bilinen ve d
k younluklu homojen bir ortamdaki asltl zerreciklerin molekler alkalanmasndan
dolay Brovvnvari hareketlerle yol alan deva
sa bir pitonla ziyaret edilebilir
Seyyahlarn kendi bedenlerinin iindeki
en i katmanlardan nasl geri dndklerini
tayin etmek zordur. Daha da aklanamaz
olan ise, karlatklar nl insanlardr - on
lara La Recherche, Scientific American ve
Les Echos de la Mode gibi modern bilim ya
ynlarnn saylarnn kendisine geldiini bil

702

dirmek iin elinden geleni yapan Darwin gi

bi. Btn seyyahlarn, kendi dlarndaki
dnyaya, her halkrda sa salim dndk
leri bilinmektedir.
Baka blgeleri de ziyaret etmek mm
kndr. insan bir bilgisayar sayesinde Sa
dece Zihin Gznden Grlebilen lke'ye
yolculuk yapabilir. Seyyah, kendini bir bilgi
sayar kartna dntrdkten sonra mole
kllerin X n krnm ilkesine gre tahliline
katlabilir. Daha sonra da DZLKE sakin
leri ile tanabilir ve onlarla iki boyutlu dn
yalar konusundaki izlenimlerini paylaabilir.
(George Gamow, Mr. Tompkins inside Him
self. Adventures in the New Biology, New
York, 1967)

RYALAR EHR, RYA ADASInn ba

ehridir.

RZGRLI ADA, bkz. RUACH.

s
S A B A ya da MEROA, Etiyopya'da byk

bir ehirdir, evresini saran krlk blgedeki

elma aalarnn meyveleri yazn ocua
dnr.
Saba, Hazreti Sleymann kristal ve al
tndan yaplp safirler ve elmaslarla bezen
mi mezarnn bulunduu yerdir. Buray zi
yaret edenlere, Lektyophageste yetien
apium risum adl bir bitkiyi yemeleri tle
nir. Bu bitkiyi yiyenler, kristalin arkasn g
rebilir ve Hazreti Sleyman'n Saba Melikesi
ile dans ettiini ve etraflarnda bir grup bey
ve hanmn, bir bamelein ald mzik
eliinde cmb yapn seyredebilirler.
Hazreti Sleyman ve Saba Melikesi ayn ya
takta uyurlar ve ikisinin arasnda knndan
km bir kl tutan krmz bir el vardr. Zi
yarete gelenler, yolcular kurda dndren
yerli sihirbazlara kar dikkatli olmaldr.
Saba halk sar renkli doar ve yalan
dka siyahlar. Hemen zehirlenebilirler ve
etten pek holanmazlar. Byk bir blm
dizanteriye yakalanp gen yata lr. Scak
yznden Sabadaki nehirler ve sular tuzlu
dur ve halk gne ndan korunmak iin

gn doumundan leye kadar suyun iin

de yatar. Suyu, gndzleri kimsenin azna
srem eyecei kadar souk, geceleri ise
kimsenin elini sokamayaca kadar scak
olan kuyuyu grmeye deer.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevile, Paris, 1357; William Bullein, A
Dialogue both Pleasant and Pitiful, wherein
is a Goodly Regiment against the Fever
Pestilence, with a Consolation and Comfort
against Death, Londra, 1564)

SABT ADA, adna ramen, ok at uzunlu

unda ince bir toprak eridiyle bir ktaya (Av

rupa ya da Afrika) bal olan bir yarmadadr.
Sabit Ada yedi fersah uzunluunda, be fer
sah geniliindedir ve sabit" ismini, anakara
ya ksa bir toprak kpryle bal grnmesin
den alr. Sabit Ada, buraya kars Roma impa
ratoru Siudann kz Grimanesa ile gelen
Konstantinopolis imparatorunun yeeni Apolodion tarafndan kefedilmi ve koloni haline
getirilmitir. Apolodion, adada yaayan devi

703

SAMA - SAHPSZ TOPRAKLAR

yenilgiye urattktan sonra burada grkemli

bir egemenlik kurmu ve on alt yl boyunca
sevgili Grlmanesasyla burada yaamtr.
Hi ocuu olmayan Konstantinopolis
imparatorunun lm zerine tacn tek vrisi
olarak Apolodion geri arlr; ancak ayrlma
dan nce sadece en mkemmel valyenin
ve karsnn Sabit Adann yeni hkimleri ol
masna izin veren bir by yapar. Byle bir
halef gelip geerliliini kantlayana kadar da
kiralar toplamas ve aday korumas iin bir
vali brakr. Apolodion ayrlmadan evvel u
dzenlemeleri de yapmtr: her trden aa
cn bulunduu bir bahe ina edip, etrafna
da tek girii, tepesine trompet alan bir ada
mn bakr heykelini diktii bir kemeri olan bir
duvar rer. Bahenin ortasna zengin bir e
kilde dekore edilmi drt odas olan bir bina
diker. Odalardan birine kendisinin ve kralie
sinin normal boylarndaki suretlerini brakr,
onlarn yanna da parldayan bir yeim kaya
koyar. Fermannda: Bugnden itibaren der,
akn kutsal ilkelerine ihanet eden kimse
baheye girmeyecek, nk burada grd
nz heykel trompetinden yle korkun bir
ses karp duman ve alev dilleri pskrtecek
ki, bunlar buraya layk olmayan ziyaretiyi
fel edecek ve ziyareti sanki oktan lm
gibi gtrlecektir. Ama kemerden giren kii
sadksa ve ksa, hibir engelle karlama
dan ieri girecek ve heykel ylesine tatl me
lodisi olan bir ses fleyecek ki, duyan herkesi
byleyecek. Erdemleri sayesinde, suretleri
mizi grmelerine izin verilecek ve kimin yaz
dn bilmeden, adlarnn yeim zerine ya
zldna tank olacaklar.
Apolodion, kendisinin ve kraliesinin a
kn pek ok zevkini paylat odaya da iki
stun -kapnn nne bakr bir stun, dier
tarafna ise ta bir stun- koydurmu ve ken
disinden daha byk sava olmayan hibir
erkein ve Grimanesadan daha gzel olma
yan hibir kadnn ieri girememesi iin oda
ya bir by yapmtr. Bakr stunu geeme
yen savalar silahlarn kapnn dnda b
rakmak, ta stun tarafndan durdurulanlar
kllarn brakmak, ta-stunun tesine ge
704

enler ise kalkanlarn brakmak zorundayd

lar. Nihayet, her iki stunu geip de odann
kendisi tarafndan durdurulanlar, mahmuzla
rn karmak zorundayd. Hanmlarn ise sa
dece isimlerini sylemeleri yeterliydi; bu isim
ler, ulaabildikleri noktaya yazlyordu. Yllar
boyunca pek ok valye ansn denedi, an
cak sadece Galyal Amadis ieri girmeyi ba
ard ve Sabit Adann Efendisi oldu.
(Anonim , A m a d is de G aula, Z aragoza,
1508)

SAMA, bkz. NEREZALET LKES.

SAHPSZ TOPRAKLAR, FANTPPO ak

larnda bir adadr. Anakaradan baknca ada

bir erik pudingini andrr, ama dik ky hatt
aslnda, eni yaklak otuz mil olan derin ve
snakt bir boluu gizler. ok sayda de
resi, ormanlk alan ve hektarlar boyunca
uzun, dalgalanan otlaklar vardr.
Fantippo halkna gre adada insan yi
yen ejderhalar yaar, bu yzden de yakn
na gitmeyi reddederler. Efsaneye gre, yz
lerce yl nce Fantippo Kral Kakabui, dur
durak bilm eyen drdrna dayanamayarak
kaynvalidesini adaya srmtr. Kaynvali
deye her hafta tekneyle yiyecek gtrl
yordu, ancak bir hafta kendisi bulunamad onun yerine bir ejderha ortaya kp haber
cilerin dn kopard. Bu konu hakknda
kendisine danlan nl bir byc, kraln
kaynvalidesinin bir ejderhaya dnm ol
mas gerektiini syledi.
Ancak seyyahlarn kayglanmasna ge
rek yoktur. Meselenin asl hayli farkldr. Sa
hipsiz T o p raklarda ejderhalar yaamaz,
burann tek sakinleri otobur hayvanlardr.
Dere kylarnda suaygrlar otlar; uzun otla
rn arasnda fillerle gergedanlar karnlarn
doyurur. ok sayda zrafa, maymun ve
geyik de vardr. Et yemeyen tm yaratklar
iin hakiki bir cennet olan adann her yerin
de kular kaynar. Sahipsiz Topraklar'n

SAHRA DENZ - SANTE BEREGONNE

dnyada tarihncesinden kalma piffilosaurus'un bulunduu tek yer olmas da ilgin

bir husustur. Piffilosaurus, iki yana alan k
sa bacaklar ve muazzam lde uzun kuy
ruu ve boynuyla bir timsah-zrafa melezi
ne benzer. Ancak, kocaman cssesine ra
men, gnelenm eyi seven, olgun muzla
beslenen uysal bir hayvandr. Ejderha efsa
nesinin altnda bu hayvann yatyor olmas
da mmkndr. Bir ziyareti adaya kmaya
alnca, piffilosaurus'lar adann merkezin
deki bir oyua gider ve daima bunun etra
fnda bulunan sisi soluyarak ilerine eker.
Sonra kumsala varr, kkreyip ortal krar
geirir, burun deliklerinden de sis karrlar
(bylelikle rahata ate saan ejderhalar
sanlabilirler).
Kraln kaynvalidesi aslnda sahiden de
adadan yok olmutu, ama bunun nedeni
hayvanlarn da onun drdrna dayanamayyd. Onu, ok uzaklara, Afrika kylarna b
raktlar, sonunda orada, Kongonun gne
yinde, sar bir kralla evlendi.
Sahipsiz Topraklar, F an tipp o da Dr.
Dolittle tarafndan kurulan posta sisteminin
nemli bir merkeziydi.
(Hugh Lofting, Doctor Dolittles Post Office,
Londra, 1924)

SAHRA DENZ, Cezayir ve Tunus arasnda,

geni ve suni bir i denizdir. Deniz, vaktiyle

attl-Cerid blgesi olan yer ile Blskrann
gneydousundaki ukurluklar kaplar ve
buharl gemiyle geilebilen bir dizi kanalla
Kabis Krfezi'ne balanr. Belli bal limanlar
se, yksek rakmlar sayesinde su altnda
kalmayan eski vahalar olan Hamma, Nefta
ve Tuzerde bulunur. Tek bir byk, merkezi
ada vardr - Hinguiz.
Sahra lnn Akdeniz seviyesinin al
tnda kalan blgelerini su altnda brakma fik
ri Fransz ynetiminin yllar boyu byk nem
atfettii bir proje olmutu. Bu ynde ilk ciddi
adm ise, Fransz Ordusundan Yzba Roudainein bu fikri ne srd 1874 tarihinde

atlmtr. Bu proje fazlasyla tepki grdn

den Compagnie Franco-Etrangre ancak
1904te kurulabilmi ve Fransz Hkmeti on
lara 2.500.000 hektarlk arazi hakk tanmtr.
Compagnie fazlasyla hrslyd; kendini at
ve hemen, temett demesini askya almak
zorunda brakld. Ancak ina iinin byk bir
ksm tamamland ve geriye yalnzca i blge
kanal sistemini Kabis Krfezine balamak
kald, i blgede su altnda braklacak ana
yreler att'l-Melgir ve attl-Gerseye gi
den kanallarla birbirine balyd.
Yirminci yzyln sonlarnda, bir Fransz
keif heyeti blgeyi ve mevcut kanallarn du
rumunu aratrmak zere gnderildi. Bu ke
if tehlikeli bir yatrmd, nk tm projeye
iddetle muhalif olanlar tarafndan kontrol
edilen blgeden geilmesi gerekiyordu: bu
rada topraklar su altnda braklacak olanlar
ile blgede geleneksel olarak kervan ya
malayarak yaayan gebe Tuaregler var
d. Her ne kadar bir noktada kazlan yerler
kabile yeleri tarafndan doldurulmu olsa
da, kanallarn ou iyi durumdayd.
Tuhaftr ki, blgenin sular altnda brakl
mas doal bir jeolojik olay sonucu gerekle
ti. Bir deprem yer seviyesinin alalmasna ne
den olarak krfezden byk bir su akmna
yol at ve l sratle denize dnt.
Ancak sonuta Sahra Denizi Kuzey Afri
ka iklim ve ekonom isi zerinde genelde
nemli bir rol sahibi oldu. Ticareti ve Fransz
slerine malzeme datmn kolaylatrd. Ay
n zamanda yamac Tuareglerin neden ol
duu geleneksel tehdidi de ortadan kaldrd,
nk artk yamalanacak kervan kalmamt.
(Jules Verne, L Invasion de la mer, Paris,
1905)

SANTE BEREGONNE, Bat Almanya'daki

H am burgun bir blgesidir; sadece Mohlenstrassedeki damtc ile tohum tccarnn

birbirine bitiik evleri arasndan yryebilen
insanlar iin m evcuttur. Resmi b eled iye
aratrm alarna gre, Sainte Beregonne
705

SANT ESPRT - SAKATLAR ADASI

semtine giden yolun kendisinde bir medyan

duvar vardr. Sokan kendisi, yer ve zama
nn dndadr. Byk tenin hem armaa
n, hem de zel olarak ayrlm yeridir, sade
ce etrafa bir gz atmak iin olsa bile ieri
szlmeyi baaran herkese aktr.
Sondan on ayak nce, geitteki bir ka
vis seyyahn grn keser ve normal dn
yann dnda bir ey grmeyi imknszlat
rr. Duvarlarn yzeyi ktdr-yeilim si, d
zensiz parketalar ve talarn arasnda b
yyen birka kartopu alsyla Sainte-Beregonnegassenin elle tutulur bir varl oldu
u ve bir baka dnyaca zamanszln key
fini srdnn bir iareti. Dar kmaz so
kakta her dneme insanda krsal bir Fla
man kasabasndaki bir dar yol duygusu
uyandrr. Bir terk edilme ve atalet duygusu
burada seyyahlar dezavantajl duruma so
kar. Hatta mevsimler bile birbirine girmi gi
bi grnr; dallarnda kar olduu halde sol
gun bir alda tomurcuklar byr.
Duvarlarda kk sar kap grnr,
ama bir seyyah bunlara vurursa, kimse cevap
vermez. Her kap, mavi zeminli bir koridora
alr. (Dalan k, Magrittein son dnem a
lmalarn hatrlatr.) Duyarl seyyah kendini
tuhaf hissedecektir ama yksek, kemerli tava
n olan byk mutfa ziyaret etmekten ekin
memelidir. Rustik grnl mobilyalar cila ile
prl prl parlar. Meeden bir merdiven hibir
yere gitmez; htiyatsz ziyaretinin kafasn ka
rtrmak iin bir duvara kar. Byk bir pen
cere, baka kaplarn arkasndaki baka evle
rin baka avlularn yanklayan bo ve ssz av
luya den lo filtreler.
Hamburgda korkun, esrarengiz su
lar ileniyordu. Byk teden gelen varlk
larn, besbelli zararsz evlerinde ilenen hr
szlklarn intikamn almak iin buraya, yer
yzne geldii syleniyordu. Kimileri bu
varlklarn Styrges denen varlklar olduunu
syler; dierleri ise onlarn sadece cehen
nem buharlar olduunu dnr.
(Jean Ray, Le Manuscrit frarais, Brksel,
1946)
706

SANT-ESPRT, Pasifik Okyanusunda, vak

tiyle nkleer test alan olan kk bir mer
can adasdr. Ada, be mil apnda bir gleti evreleyen volkanik yeralt kraterinin kena
rndaki bir dizi kum yn ve mercan adac
ndan meydana gelir. Adalarn en by
gletin gneybatsnda yer alan ve kumsala
drt yz ayak ykseklikten bakan bir kaya
ynnn hkim olduu azman bir fidanlk ile
hilal eklindeki sk bir ormanlktr. Zirvede,
kablolar orman atsna doru eilen elik
bir kule dikilidir. Ziyaretiler mavi lavlarn
oluklu saaklarn, mezarnda oturan bir ka
davra gibi ge yaslanm bin yldr l bir
dan cesedine benzetirler. Kumsallar eki
ci deildir; hindistancevizi kabuklar, palmi
yelerin bileik yapraklar, dalgalarn srkle
dii soluk renkli ktk kntlar ve ryen
pavurya kabuklar ile dolu kara kller. Her
eyin zerinde le kokulu ryen balklar
asl durur.
N adir kularn yuvas olarak bilinen
Saint-Esprit, Fransz askeri m hendisleri
nin mercan adasna bir ini pisti ina etme
ye kalkmasyla, bir tehditle yz yze gel
di. Etrafndaki resifler baz kk mavi ve
sar balklar ile siyah azl kpekbalklar
nn yaam alandr, ancak adann en nl
sakinleri mehur gezgin albatroslardr. Ya
amlar tehlikeye giren albatroslar kurtar
ma giriim leri adann adn dnyann her
yerinde duyuran birtakm g arip ve trajik
olaylara yol amtr. Ziyaretiler artk nam
l albatrosu grme ansn yakalayamayabilirler. Zaten sylentiye gre onlarn yok
oluuna neden olanlar, kurtarmaya alan
ekiptekilerdenmi.

(J.G. Ballard, Rushing to Paradise, Londra,

1994)

S AK AT L AR ADASI, bkz. HOOLOOMO-

OLOO.

SAKNUSSEMM BURNU - SAMARA

LDENBROCK
DENZnde, yer yzeyinin binlerce mil altn
da ta bir burun. 1863te dnyann merkezi
ne seyahat eden Lidenbrock keif seferi,
m ehur zlandalI sim yac Arne Saknussemme ait olan, on altnc yzyldan kalma
bir haneri burada kefetti. Saknussemm,
bu blgeleri kefeden ilk insand ve hane
rin yardmyla kayalardan birine rnik harf
lerle adnn ba harflerini kazmt ki, sey
yahlar bunu bugn bile grebilirler.
SAKNUSSEMM BURNU,

(Jules Verne, Voyage au centre de la terre,

Paris, 1864)

SAKNUSSEMM KORDORU, zlandann al

tnda bir yerlerde, kifinin erefine isimlendi
rilmi byk bir yeralt dehlizidir. Hamburglu
Profesr Lidenbrock, Snorri Sturlusona ait
nadide bir elyazmasnn iinde -mehur z
landalI simyac ve on altnc yzyl limi- Arne
Saknussemmin zerine bir dizi rnik karak
ter kazd bir parm en buldu. Yeeni
Axel'in de yardm ile bunlar deifre etmeyi
deneyen Lidenbrock, parmene bir tr g
rnmez mrekkep ile yazlm gizli bir mesaj
kefetti. Bu mesaj, zlandann bat yakasn
da, imdilerde ortadan kalkm olan bir vol
kandan geilerek dnyann merkezine var
mak iin gerekli bilgileri ieriyordu. zlandalI
rehber Hans Bjelkenin nderliinde Lidenb
rock ve yeeni, Scartaris Dann glgesine
baklrsa, Temmuzdan hemen nce, 28 Hazi
ran 1863 tarihinde Snaefells Jkulla indiler.
Seyyahlar inie baladktan krk sekiz
saat sonra, deniz seviyesinin yaklak bin
metre kadar altnda, koridorun atallandn
grecekler. Seyyahlarn burada dou dehli
zine girmeyip, batya doru yn deitirme
leri gerekir; aksi takdirde yerin dibinde, alk
ve susuzluktan lme ihtimalleri vardr.

(Jules Verne, Voyage au centre de la terre,

Paris, 1864)
S AL E M , CESSARES CUM HURYETnin

baehridir.

SALU TAKIMADALARI, bkz. CAGAYAN

SALU.

SALVARA, bkz. NEOPYA ADASI.

AMARA, (SSCBdeki Kuybiev blgesinin

merkezi Samarra ile kartrlmamaldr) Or

tadoudaki Abbasi lkesinin baehri ve
en byk ehridir. Alaca Atlar tepesindeki
muhteem Alkoremi Saray tm ehre h
kimdir. zgn binay Harun Reidin olu
Halife Muntasm ina etmitir ancak bina
imdiki grnmn Muntasmn olu, do
kuzuncu halife Vska borludur. Vsk, sa
rayn kendi zevk araylar iin yetersiz oldu
unu dnerek, buraya be bina daha ekletmitir. Bunlar zgn yapnn uzantlar ol
maktan ok kendi ilerinde birer saraydlar
ve her biri bir duyunun tatmin edilmesine
adanmt.
Sonsuz ya da Doyurmayan Ziyafet diye
bilinen saray tat duyusuna adanmtr. Sara
yn masalar gece gndz en mthi lezzet
lerle donatlr; bitmek tkenmek bilmez e
m elerinden en gzel araplarla, likrler
akar.
Name ya da Ruhun Nektar Tapna,
lkenin en hretli ve yetenekli airleri ile
mzisyenlerinin meskenidir. Kendilerini sa
rayn iinde resitaller vermekle snrlamaz,
mzikleri ve szleriyle herkesi elendirerek
tm baehri dolarlar.
Gzlere Ziyafet ya da Hafzann Deste
i diye bilinen saray, neredeyse canl gibi
duran heykellerden doal tarih eserleri ko
leksiyonuna dek deien byk bir antika
koleksiyonuna ev sahiplii eder.
Hazza Mkfat diye de bilinen Esans
lar Saraynn salonlarnda, altn buhurdan
larda binbir eit esans ya yaklr. Esans
larn etkisi altnda kaldn hissedenler, her
tr kokulu iein bulunduu kocaman bir
baheye karak ar uyarlm duyularn
yattrabilirler.
Son olarak Sevincin inzivas ya da Teh
707

SANDALETLER ADASI

likeli de, seyyahlar her daim uygun bir ku

caklama ile karlayan, huriler kadar gzel
gen kadn blklerinin mekndr.
Dokuzuncu halife Vsk bilgiye olan a
kyla ve sarayndaki en bilge kiilerle yapt
tartmalaryla da tannrd. Zamanla ilahiyat
tartmalarndan keyif almaya balad ve fe
lein srlarna vkf olmak amacyla koca
man bir kule ina ettirmeye giriti. Halifenin
bu dini kstahln merak eden Peygamber
Muhammed, cinlerine gece kuleyi ina et
melerini emretti. Bylece Vskn bu gnah
krca lgnl nereye kadar gtreceini
grebilecekti. Cinler de emre uyarak halife
nin iileri tarafndan klan her ara iki ar
ekleyerek ve sonunda kule nihai uzunluu
olan bin be yz merdiven boyuna eriti.
Kule bir gzlem yeri olduu kadar ha
pishanedir de; alt katlarnda kraliyet tutuklular, zeri her yne bakan iri ivilerle kapl
yedi kat demir parmaklklarn ardnda tutu
lur. Duvarlarn gerisinde gizli merdiven ve
geitler bulunur ve burada -Vskn annesi
Carathisin eski firavun mezarlarndan ald
- bir mumya koleksiyonunu ziyaret etmek
de mmkndr.
Carathis, zehir koleksiyonunu ve dier
korkun nadide paralarn gizlemek iin bir
dehliz ina ettirmiti. Astrolojide usta olan
Carathis ksa sre sonra daha tekinsiz sa
natlara da merak sard ve eytani glerle
iletiim kurmaya alt. Bu uralarn arasn
da kulenin tepesinde gerekletirilen insan
kurban etme ve sadece prenses ile tamam
tek gz kr olan dilsiz siyahlardan ibaret
ekibinin ahitlik ettii trenler de vard.
Vsk ilk balarda popler bir hkm
dar olsa da, daha fazla bilgi ve gce kar
duyduu arzu onu garip yollara soktu ve so
nuta da poplaritesini azaltt. Kendisi ey
tani gleri teskin etmek iin birka ocuk
kurban etti ve TAKARa doru yola k
nn ardndan bae hirde bir ayaklanm a
balad. Vsk seyahatinden asla geri dn
medi.
(William Beckford, Vathek, Lucerne, 1787)
708

SAN D A LE T LE R ADASI, III. B e niu sun,

ODES A D A S Indan ok uzakta olmayan

krall. Dini bir cemaate ye olmayan adal
lar yalnzca mezgit orbasyla yaad hal
de, ziyaretiler iyi karlanr ve onlara konuk
severlikle muamele edilir.
Ada, III. Beniusun Mrldanan Birader
ler Tarikat iin yaptrd manastr ile dikkat
eker. Tarikatn ismi, Kontinental Minim Bi
raderleri ve Minim Crotchet Biraderleri tari
katlarna istinaden seilmitir; Mrltnn insa
nn alalabilecei son nokta olduu ne s
rlmtr. Beinci Elementen alnan bir pa
palk berat uyarnca, hepsi kundak kya
fetleri giyerler ama ayrca karnlarna yastk
da takarlar. n ve arka tarafa terlik biimin
de hartu keseleri taklr. Bu ifte kesenin,
belli mulak ve dehet verici esrarlar sim
geledii sylenir. Mrldanan Biraderler yu
varlak ayakkablar giyer ve enelerini tra
ederler. Talihi hor grdklerini gstermek
amacyla kafalarnn arkas da traldr; ama
kafatas kemiinin nnden itibaren salar
n serbeste uzamaya brakrlar. Talih'e da
ha da meydan okumak iin, kemerlerinde
gnde iki kez bileyip geceleri de kez de
nedikleri keskin usturalar tarlar. Ayaklar
nn altna yuvarlak bir zil takarlar, nk Ta
lihin ayann altnda da byle bir zil olduu
sylenir. Kukuletalarnn sarkan ksm hem
nden hem arkadan baldr. Bylece, yz
lerini rter ve onlarn hem Talihle, hem de
talihli olanla alay etmesini mmkn klar. Bu
zellik, onlara ayrca istedikleri gibi ne ya
da arkaya hareket etme imkn da tanr.
plak kafalarna yz resimleri yaptklarn
dan, geri geri giderken de doru ynde ha
reket ediyormu izlenimi verirler, ileri doru
giderken ise, krebe oynuyormu gibi gr
nrler.
B irad erler ayaklarnda izm e leri ve
mahmuzlar, burunlarnda gzlkleri ile uyur
lar. Kyamet bir gece herkes uykudayken
gelecektir ve bu ekilde uyuyarak atlarna
binip hzla yarglanmaya gidebileceklerdir.
Her sabah hayrseverlik adna birbirlerini
tekmeleyip drterler.

SANGH- SANOR

Gn ortas gelip attnda -adadaki

tm anlar ince kuty kapldr ve an tok
ma yerine tilki kuyruu vardr- biraderler
uyanr ve izmelerini kartarak rahatlarlar.
Kat kurallar uyarnca gerine gerine esnerler
ve herkes kahvaltsn esnem ek kaydyla
eder. Apteslerini aldktan sonra, nc, avcuyla slk sesi kartarak iaret verene dek,
dilerini krdanla tem izlerler. Bu iaretin
zerine herkes, nc'nn takvimde o gne
denk den kahvaltya uygun grd l
de, kimi zaman biraz daha az ya da ok ol
mak zere yarm saat esner. Kahvaltnn ar
dndan, Talih ve Erdem bayraklarnn tan
d dini bir kortej gelir. Talih bayran ta
yan Birader, Erdem bayran tayan kii ta
rafndan cval suya batrlm bir szgele
durmakszn dvlr. Kortej boyunca antifo
nal melodiler mrldanrlar; olay grenlerin
sylediine gre sadece kulaklarndan ark
sylerler.
Kortej sona erince, yemekhaneye d
nerek dizlerini masalarn altna yerletirip,
gsleri ile midelerini fenerlerine yaslaya
rak egzersiz yaparlar. Bu pozisyonda durur
ken byk bir Sandalet ieri girer ve tad
atal herkesin yalamasna izin verir. Yemek
peynirle balayp hardalla biter. Pazar gn
leri puding, bumbar, sosis, dana gveci,
domuz cieri kftesi ve bldrcn eti yerler.
Pazartesileri iyi bezelye, tam tefsirli domuz
pastrmas ve satraras tefsiri yerler. Sal
gnleri kutsal ekmek, gzleme, pasta ve
biskvi; arambalar, kuzu kellesi, buza
kellesi ve porsuk kellesi (bu lkede porsuk
bol bol bulunur) vardr; Perembeleri, yedi
eit orba ierler, orba aralarnda hardal
yenir. Cuma yemei ise genellikle ham olan
vez elmasdr. Cumartesileri sadece kemik
kemirirler, iecekleri ise antifortunal arap
denen yerel bir ikidir.
Yemekten sonra Tanrya krederler ve
gnn geri kalann hayr ilerine adarlar:
Pazarlar birbirlerini yumruklarlar, Pazartesi
leri birbirlerinin burnunu imdikleyip ekiti
rirler, Sallar birbirlerini trmalar, aramba
lar birbirlerinin burnunu siler, Perembeleri

birbirlerinin burun deliklerindeki kurtuklar

kartr, Cumalar birbirlerini gdklarlar ve
Cumartesileri de birbirlerini krbalarlar.
Gnbatmnda tekrar birbirlerini tekme
ler ve ardndan gece yars, Sandalet gelene
dek uyurlar. Bundan sonra usturalarn biler
ve yeniden yemekhane yollarna derler.
Manastrda ayrca yirmi kadn hayli re
fah iinde yaar ve biraderlerle yatarlar.
Mart aynn manastrda ehvetli faaliyetlerin
belli bal zaman olduu sylenir. Bunun
nedeni belki de Byk Perhiz boyunca ye
nen yemeklerin ar lde erotik sporlara
neden olmasdr.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l e st c o n te n u la visita tio n de
l'Oracle de la dive Bac bue, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

SANGH, ANTANGLin baehridir.

S A N O R , yerkrenin merkezine yakn bir

dnya olan PLUTO'nun en byk denizin

deki bir adadr. Plutodaki belli bal ada
devletten biri olan Sanor, ALBURun on be
fersah uzandadr. Sanor kys kayalk, i
ksmlarn byk ksm da ormanlktr. Ana li
man dar bir koydadr, tahkim edilmi kk
bir adack ile korunur.
Plutonun dier blgelerinde olduu gi
bi, burada da insanlar, bitkiler ve hayvanlar,
yeryznn stndekilere kyasla ok daha
kktr. Sanor halk, Plutonun en uzun
boylu halkdr ve kimi zaman boyu buuk
ayaa varanlarna bile rastlanr. En yakn
komular Albur'lularn aksine, gsterili giy
siler giyerler ve uzun, parfml salar var
dr. Et yerler, bu yzden de et yemeyi ilahla
rna saygszlk olarak gren vejetaryen
komular tarafndan hor grlrler.
Sanor, soyluluun nesilden nesile akta
rld bir imparatorluktur. Politik yaamnn
709

SANOR

en dikkat ekici zellii, kadn ve erkeklerin

farkl otoritelere tabi olmalardr: erkekler im
paratora, kadnlar ise imparatorieye. Kendi
alanlarnda hem imparator, hem de imparatorie mutlak otorite sahibidir, ancak ikisinin
de kar cinsin yeleri zerinde otoritesi yok
tur. Yksek Rahip ise, her iki cinsin lleri
zerinde ve kimin gmlp, kimin gmlmeyecei konularnda sahip olduu m utlak
otorite ile daha da gldr. Kendisi ayrca
dul bir kadn ya da erkee, len einin me
zar zerinde yaklma cezas verme hakkna
dahi sahiptir. Onun kararlarn ne imparator,
ne de imparatorie sorgulayabilir.
Sanor imparatorlarndan biri ldn
de, bedeninin zerinde gen kz kurban
edilir: inana gre, kzlar ona br dnyada
hizmet edeceklerdir. Cenaze treni alt gn
srer ve ardndan dokuz aylk bir toplu yas
dnemine girilir. Bu dnemde imparatorie
lkenin kadnlarna hkmetmeyi srdrr ve
sulh hkimleri de erkekleri ynetecek bir
bakan atar. Yas dneminin sonunda imparatorienin yeniden evlenmesi gerekir.
Sanorun p olitik yaamn belirleyen
cinsel ayrmcla hukuk sisteminde de rast
lanr. Erkek ve kadnlar iin, kendi cinsiyetle
rinden yarglar tarafndan yarglandklar
ayr mahkemeler mevcuttur. Adalet, yarg
lar kurulunca icra edilir - kurul ar sular
sz konusu olduunda be kiiden, adi su
lar iin ise iki kiiden oluur. Rvet ihtimali
ni azaltmak iin kurul yeleri kura ile seilir.
Tm davalar, renkli toplar araclyla hkm
veren on be kiilik bir jri nnde grlr.
Varlklarnn davalar fazlasyla uzattna ka
rar verildiinden, Sanor mahkemelerinde ar
tk avukatlar bulunmamaktadr. Mevcut sis
teme gre, Yarglar Kurulu Bakan savun
ma adna konuur, mahkemenin ngrd
cezalar ise genelde lmldr.
Tipik cezalardan biri, iftiraclara verilen
cezadr. Bu kiiye zerinde Bu adam bir ifti
racdr yazan uzun bir apka giydirilir ve her
gn bir adalet memurunca sokaklarda gez
dirilir. Memur, kasaba ya da ehir halkna ce
zay ve suun zelliklerini sesli bir ekilde
710

okur. Bu uygulama, yz gn boyunca byle

devam eder. Dedikodu yapan ya da baka
larnn ilerine burnunu sokan kadnlara da
benzer ilem uygulanarak, toplumun aa
lama ve alayna tabi braklrlar. Onlar kadn
lardan oluan bir mahkeme yarglar ve sulu
bulunduklar takdirde halk iinde krbalanr
lar, Krbalama tamamen semboliktir ve her
hangi bir fiziksel ac verilmez. Bu durum, top
lanan kalabalk cezalandrlan kadn adna
merhamet dilenmeye balayana dek srer.
lke kanunlarna gre, batan kartl
maya izin veren ve bunun sonucu olarak da
hamile kalan her kadn, onunla evlen
mek istemezse lm cezasna arptrlr.
Yal kadnlardan ibaret bir mahkemenin
yarglad bu tr davalar, normal artlarda
evlilikle sonulanr. Bu mutlu son, phesiz,
boanmann kolaylndan da destek alr:
boanma byk lde, asgari dokuz aylk
bir dnemin ardndan karlkl rza ile ger
ekletirilir.
Medeni hukuk adaleti lml olsa da, ra
hiplerin otoritesine kar su ileyenler ar
ekilde cezalandrlr. Genelde rahiplere
kar kanlar kanun kaa ilan edilir ve l
keden srlr. Bundan sonra grldkleri
yerde ldrlebilirler. Zaten kilise zel milis
leri onlarn izlerini srerek yakalar. Bunun
sonucu olarak Sanor ormanlar, ou kendi
ni asi diye tanmlayan, bir ksm ise zengin
den alp fakire yardm ederek onlar savu
nan haydut ve kaaklarla doludur.
Tahminlere gre Sanordaki evli kadn
larn en azndan yars kocalarna kar sada
katsizdir. Aldatmann kanunen bir cezas
yoktur ve sadk olmayan bir kadnn davran
kocasnn hretini lekelemez. Aksine, da
ha ok bir espri konusu olarak grlr. Gele
neksel evlilik treni olduka nceliklidir, ipek
bir bala birbirine balanm olan ift, tap
naa girdiinde bir duman bulutu ile sarma
lanr, Ardndan tapnak kemerlerinden iftin
zerine arndrma amacyla st dklr ve
tekrar dar kartlrlar. Burada birlikte hal
nn zerine uzanr ve iekler iine gmlr
ler. Belli bir aradan sonra rahip onlara ayaa

SANT JERONMO - SARCOSA

kalkmalarn ve yeniden domalarn syler.

Daha sonra evliliin onlar yekvcut hale ge
tirecek ekilde birletlrilni temsil etmesi iin
ayn kaptan arap ierler. Yeni gelin kocas
na biraz nazlanmadan cinsel likiye zin ver
mez. Zifaf odasnda yalnz kaldklarnda, kz
belden yukars plak ekilde kocasndan
kaar. Erkein, evlilik haklarndan istifade et
mek istiyorsa eer, onu yakalamas ve diren
cini zorla krmas gerekir. okelilik hogr
ln ancak bunu tercih edenler her tr kamu
grevinden mahrum olur.
Sanor'un ad yine Sanor olan baehri,
her birinin iki yannda ift katl evler, saraylar,
kuleler ve muhteem kamu binalar olan d
zenli sokaklar le mehurdur. Ancak burann
en byk gururu, ar bronz kaplar olan ve
dev bir ta sarayn iine ina edilmi ktp
hanedir. Odalarnda, alt blme ayrlm,
yz binden fazla cilt mevcuttur. Politik ya da
ahlaki alanlarda sansr uygulanmaz, ancak
bunu salamak iin de kartlan kitaplarn
tarz ve metotlar makul standartlardadr.
Seyyahlarn kanlm az ekilde fark
edecekleri gibi, Sanor sokaklarnda hi di
lenci yoktur. Bunun balca nedeni mahke
melerce belirlenen btn para cezalarnn
fakirlerin refah in kullanlmasdr. Fakirler
ve i bulamayanlar kamu hastanelerine yer
letirilir ve normal olarak kamu hizmetiyle
grevlendirilirler.
nemli bir ticaret lkesi olmasna ra
men Sanorda yelkenli gemi kullanlmaz. Bu
nun nedeni byk ihtimalle, Plutonun yeralt
dnyasnda rzgrlarn ok hafif olmasdr.
Sanor gemileri, buhar gcyle alan ve bir
dizi kree monte edilmi iri tekerleri dnd
ren buhar gcn ile alan motorlarla iler.
(Anonim, Voyage au centre de la terre, ou
aventures de quelques naufrags dans de
pas nconnus. Traduit de l anglais de Sir
Hormidas Peath, Paris, 1821)

SAN VERRADOdaki kalenin kalntlar.

SAN VERRADO, K arayiplerde, Lucayes

grubunda yer alan bir korsan adasdr. Kale

si on sekizinci yzyl sonunda ingilizler tara
fndan yklmtr ama kalntlar hl grle
bilir. Ada, gemisi gzerghndan savrulun
ca San Verradoyu kefetmi bir spanyol
olan Don Lescar de Ribeira tarafndan des
pota ynetiliyordu. Ada sakinlerinin balca
megalesi, Sabine kadnlarna tecavz edil
mesinin bilinli ansyla, Kbadan kadn ka
rmaktr. Kar kanlar, yeraltndaki hcre
lere hapsedilir. R ibeirann izni olm adan
kimsenin aday terk etmesine izin verilmez.
Her evin, sakinleri iin yetecek kadar
yiyecek salayan bir bahesi vardr. Yal
larla hastalara, adann bat tarafndaki b
yk bir tarlada baklr. O zamanlar tm top
luluk bitmek bilmeyen bir sefahat halinde
yaard ama bugn aday ziyaret edenler
San Verradodaki hayat ritmini ok daha az
heyecan verici bulacaktr.
(Franois Guillaume Ducray-Duminil, Lolotte Et Fanfan, Ou Les Aventures De Deux
Enfants Abadonns Dans Une sle Dserte.
Rdiges & publies sur des Manuscrits
Anglais, Par M.D.***. du M. ***, Charlestown
& Paris, 1788)

SARCOSA, bkz. YEN BRTANYA.

SANT JERONMO, bkz SLA

711

SARGYLL - SARIALLIGAM LKES

SARGYLL, Kzl Adalarn en uzakta olan

dr, PHLSTA'nn baehri Novogathtan,

deniz yolculuuyla iki gn m esafededir.
imdilerde, AUDELA'nn eski kraliesi Freydis'in mesken tuttuu yerdir ve ondan ve
hretinden korkan birok denizci buradan
uzak durur. Freydisin, Kral Thibaut'u mah
vettii ve stria dk, Camwy prensi ve
ya da drt lord ile daha, ayn d erecede
lmcl sonulara yol aan ilikilerde bu
lunduu herkesin malumudur.
Saray by ile ynetilir ve aday istilaya
kar koruyan da sihirdir. rnein, Northmenden Dk Asmund tarafndan Sargyll'e
gnderilen birlikle r delirm i ve sonunda
kurtlar gibi birbirlerini paralamlardr.
Kraliyet Sarayna kimisi bir seyyahn
en vahi hayallerinin bile tesinde olan tuhaf
yaratklar musallattr. Bunlarn insan gr
nml olanlarna bile gvenilemez. Bir kere
sinde bir gece bekisinin iri portakal rengi
bir sana dnp bir delie girerek kay
bolduu grlmtr. Kralieye genellikle
bir panter ve adsz, melen bir canavar
hizmet eder. Tavandan siyah ve altn rengi
ipekli kumalarn salnd odas, iinde nil
ferlerin bulunduu vazolarla ssldr. Ta
vandan mavi, portakal rengi ve kzlms kah
verengi l ylanlar sarkar. Yukardan, boya
l, yar-insan bir surat bakar; melun gzleri
yar kapal, srtan az se yar aktr.
(James Branch Cabell, Figures of Earth. A
Comedy of Appearances, New York, 1921)

SARIALLIGAM LKES, dem ryoluyla

bal olduu BALON TOPLAYICILAR LKES'nin dier yanndadr. Buraya trenle gelen
seyyah, demiryolu raylar dz olmay bra
kp, yan yana konmu Z harfleri gibi zikzak
izmeye balaynca, gidecei yere yaklat
n anlar. Bu, her eyi zikzaklar halinde ya
pan ve asla dz bir hat zerinde hareket et
meyen zizi adl bir tr bcein iidir; bu b
cekler raylar bkp bugnk hallerine ge
tirmilerdir ve onlar dzelmeye ynelik b
712

tn abalar da baarszlkla sonulanmtr.

Dzletirildikleri her zaman, ziz!ler onlar yi
ne emek iin geri dnmtr, insann Sarallgam lkesine yaklatnn ikinci iareti
ise, trenden grnen btn domuzlarn ma
ma nlkleri takmasdr. izgili domuzlar
izgili nlk, puanl domuzlar puanl nlk,
kareli domuzlar da kareli nlk takar.
Sarallgam lkesindeki balca kent,
CER-SOAN kydr ve m uhtem elen
nem srasnda bundan sonra BEZELER k
y ve lkenin apka inesi sanayiinin mer
kezi olan APKA NELER ky gelir. Top
ran byk ksm tarmsal amalarla kulla
nlr, balca rnler sarallgam ve lkenin
batsndaki yaylalarda yetitirilen msrdr.
lkenin tek nemli nehri vardr: ampuan
Nehri; balca su alan da PATLAYAN MER
DANELER Gldr. Sarallgam lkesi ya
salarna gre, ampuan Nehri'ni geen her
kz gvercine dnr ve geri dnme karar
alana kadar da gvercin olarak kalr. Sarallgam lkesi'nde sincaplar merdiven ta
r, yabankedileri de bilmece sorar. Balklar,
tavalarla konumak iin nehirlerden dar
srar ve ocuklara babunlar bakar; kara
kediler turuncu ve altn renginde uzun o
raplar giyme alkanlndadr. Sihir hayatn
normal bir parasdr ve garip olaylar srad deildir. Bir rnek vermek gerekirse, Be
ze kyndeki puro dkknnn stnde tah
tadan bir Kzlderili figr, tuhafiyeci dkk
nnn stnde de koca bir Tylboynuz Bi
zon figr ykselir. Geceleri bu iki figr ka
idelerinden aa iner, Kzlderili bizona bi
ner ve ikili ayrlklara doru uzaklar, afak
skmeden de normal durumlarna dnerler.
Sarallgam lkesi bahelerinde pap
yon gelinciklere sk sk rastlanr. Geni bir
renk ve desen yelpazesi bulunabilir; lke er
kekleri her gn kente inerken onlar toplar.
lkedeki btn hayvanlar arasnda en
ilgin olanlar, en iyi ekilde BAPARMAK
LAR YUKARIda gzlenebilecek olan pas-yiyen sanlardr; burada mavi sanlar da bu
lunur. Sanlar, belki de ilerinden bazlar
vaktiyle Beze kynn kurucularn ayrlar-

SARI - SARKOMAND

daki bir tipide neredeyse mutlak bir lm

den kurtardklar iin lkede olduka sevilir
ler. Ku trleri arasnda en iyi bilinenleri, be
nekli yumurtalarn booblow aacndaki se
pet yuvalara koyan gladdy-whingeh\ar ile
ounlukla karaaalarda grlen ve bir tr
tc ku olan flummywistehlardr. Gen
flummywistehlar kn scak tutan i amar
lar giyer; baharda anneleri dmelerini gev
etirken ark sylemelerini dinlemek iyiye
alamettir. lkenin garipliklerinden biri de
rmceklerin -en azndan dii rmceklerinapka isteyince balarna hep tava takmala
rdr. Her ilkbahar ve sonbaharda yeni tava
modelleri takdim edilir. ou kez pembe ot
kmeleri arasnda bulunan eri-burunlu
rmcekler, otlardan yaptklar emsiyelerle
tannr. emsiyeler asla satlmaz ama rm
cekler onlar ihtiyac olan seyyahlara dn
verir; sonunda dn alnan emsiyeler kay
bolur ve kendi kendilerine rmceklere geri
dnerler. Sarallgam lkesinin bir vadisin
de, yam ur yaaca zaman tavuskular
lk atar, kurbaalar da gece yarsn hayli
geene kadar altn zarlarla kumar oynar.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

Perry sayesinde telefon ve su pompas gibi

modern icatlar getirilmitir. Ancak, ziyareti
ler bu icatlarn ounun Sarililer tarafndan
kullanlmadn grecekler. rnein kadn
lar yeni pompa sistemini kullanmak yerine
kaynaktan su tamay tercih ederler. Bu du
rum Perry'nin yeni tasarlar ileme koymas
n engellememitir: okullar ve okuryazarlk
tasarlar getirilmitir.
Sari kasabas -Kraliyet Saray'nn bu
lunduu ye r- sahilde deildir; lkenin en
byk limannn ad Greenwichtir. Innes ve
Perrye gre Greenwich, Pellucidar'n sfr
boylamdr ve buna bal olarak da burada
bir gzlemevi kurulmutur.
(Edgar Rice Burroughs, A t the Earths Core,
New York, 1922; Edgar Rice Burroughs,
Pellucidar, New York, 1923; Edgar Rice
Burroughs, Tartar of Pellucidar, New York,
1930; Edgar Rice Burroughs, Seven Worlds
to Conquer, New York, 1936; Edgar Rice
Burroughs, Return to Pellucidar, New York,
1941; Edgar Rice Burroughs, Men of the
Bronze Age, New York, 1942; Edgar Rice
Burroughs, Tiger Girl, New York, 1942; Ed
gar Rice Burroughs, Land o f Terror, New
York, 1944; Edgar Rice Burroughs, Savage
Pellucidar, New York, 1963)

SAR, yeralt ktas PELLUCDARn en refah

SA R K O M A N D , RYADNYAda, LENG

iinde ve en gelimi alan olup, Lural Az di

ye bilinen denizden ieri giren byk bir kr
feze bakan evre dalar arasnda yksek
bir platodur. Yerli halk hl uurumlardaki
maara evlerde yaar, ancak -ad yine Sari
olan- baka kk modern bir kasaba, bu
yeralt diyarna Amerika Birleik Devletlerinden gelmi olan, Pellucidar imaparatoru
David Innes tarafndan ina edilmitir. Bl
geye kk fabrika ve tersaneler dikilmi, l
kenin bol olan madenleri burada eritilmitir.
Bu gelimenin byk bir blm, Innes'in yolda ve demir kstebekin ya da
iki Amerikaly Pellucidara ilk kez getiren ta
tn mucidi Abner Perrynin eseridir. Temel
de bir Ta Devri uygarl olan bu blgeye,

platosunun tesindeki karanlk vadide yer

alan ve bu vadiden, tuz kapl basamaklarla
ulalabilen bir ehirdir. Sarkomand, bazalt
tan surlar ve rhtmlar, heykellerle bezen
mi yksek tapnaklar ve byk meydanlar
ile muhteem ve marur bir ehirdir. Bahe
leri ve caddelerinin iki yannda stunlar sra
lanmtr, sfenkslerle talandrlm alt kap
snn her biri, iinde kocaman kanatl bir ift
aslann, Byk Uuruma giden bir yeralt
merdiveninin banda nbet tuttuu muaz
zam merkezi bir meydana alr.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Qu
est of Unknown Kadath" Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)
713

SARRAGALLA

SARRAGALLA, HKMET ADALARI iinde en

gelimi olandr. Sarragalla'nn gelikin sana

yi medeniyeti, retimde srekli art ile srekli
zaman tasarrufu zerine kuruludur. Ekonomi
artk arz ve talep arasnda mkemmel bir den
genin yakaland ve cret mcadeleleri ile
grevlerin kendiliinden ortadan kalkt bir se
viyeye erimitir. almak bir ykmllkten
ok zevk kayna haline gelmitir ve Sarragalla iilerinin en sk dile getirdikleri talep, i g
nnn uzatlmas olmutur.
Bilimsel dnce yapsna sahip sey
yahlarn tahmin edecei zere, Sarragalla
sanayii, atomun lambda radyoaktif parac
ile paralanmas sonucu ortaya kan enerji
zerine kuruludur. Toryum ve uranyum gibi
radyoaktif maddelerin bitmez tkenmez kay
na ise, fiziki Algabbi'nin bunlar ilk kefet
tii yer olan komu ada Vorreiadr. Bu hayati
hammaddelerden Sarragallada da az mik
tarlarda bulunur, ancak Algabbi bunlarn ye
rini hibir zaman sylememitir.
Sarragallann baars esasen retkenolmayan etkinliklerden retken etkinliklere
enerji aktarmasnda ve zaman tasarrufu ko
nusundaki b e c e rik lili in d e yatm aktadr.
Enerji tasarrufu iin dil bile ksaltlm, tama
men telgraf benzeri ksaltmalara indirgen
mitir. Bylece bir tasar, tm bentleri tart
larak meclisten tek bir sabahta geirilebilir.
Politikaclarn konumalar otuz be saniye
den fazla srmez. Ayn prensipler sanata da
uyarlanmtr: oyunlar, etkilerinden bir ey yi
tirmeksizin, ske uzunluuna indirgenmitir.
Mzikte esas baar ise, eski mzie zg
cmlecik, nota ve l tekrarlarndan kan
larak ksaltlm sonat ile olmutur. Yurtdndan baaryla ithal edilm i tek yayn Readers Digesttir.
Deneysel Enstitde halen, ineme iin
harcanan enerjinin verimli kullanmna ynelik
aratrmalar srmektedir. Aratrmann bir
paras da, enerjiyi belli bir mesafeden, kar
mak yanstma ve effluvia yntemi ile aktara
bilen telekinese adl incelikli bir aletin kullan
mdr. Aratrma halen balang aamasnda
bulunmasna ramen, insanlar daha imdi
714

den oturup normal bir ekilde yemeklerini yer

ken, ineme iin harcanan enerji fazlasnn
dntrlerek, odann dier ucunda aa
kesmede kullanldn grebilmektedirler.
Tbbi aratrmalar ise bycln en
eski mitlerinden birine gereklik kazandrma
nn eiine gelmi durumdadr: ameliyatlar
daha imdiden hasta bir insann mumdan ya
plma rnei zerinde gerekletirilmekte ve
sonular hastaya, herkesin tellurgie diye bil
dii zel tekniklerle aktarlmaktadr. Hastann
tedavi edildiinin farkna bile varmad vakidir. Tellurgie henz deney aamasnda olsa
da bu ynteme byk mitler balanmtr.
Ulam ve iletiim de tahmin edilebilece
i gibi ayn ekilde karmaktr. Seyahat et
mek iin kiinin kendini, bedeninin bir paras
gibi grnen kck bir uu makinesine
kapatmas gerekir: bylece sradan uular
dan kaynaklanan dezavatajlardan herhangi
birini yaamadan bir ku gibi uabilecektir.
Baehirde ise, krsal kesime dek uzanan y
ryen keiyollar, hem yrme hem de zel
ara ihtiyacn giderir. Daha uzun yolculuklar
iinse, monoray kullanan karmak bir demir
yolu sistemi mevcuttur. Aksi ynlerde giden
iki tren karlatnda, bir monoray ile trenler
den birinin nnde veya arkasndaki teet
dzlemler alaltlr. Bu dzenleme, bir trenin
dieri zerinden tamamen gvenli bir ekilde
geiini salar. Kiisel iletiim iin bir saat ku
tusu iine sdrlm kk telsizler kullanlr.
Eitim temelde bakalarnn zamanna
sayg duymay alamak zerine dayaldr.
Zaman, halen zel mlkiyet konusu saylan
eylerden biridir.
Ulusal yemek, kimyasal ilemden gei
rilerek, hem insanlar hem de hayvanlar iin
yiyecee dntrlm olan planktonlardr.
Sv, pre, fileto ya da dilimler hlinde yene
bilen planktonlarn tad, insanlarn bildii
tm tatlar suni olarak yeniden yaratabilen
bir makine olan telegusto ile kontrol edilir.
(Alexander Moszkowski, Die Inseln der We
isheit, Geschichte einer abenteuriichen Ent
deckungsfahrt, Berlin, 1922)

SASANA - SAS DOOPT SWANGEANT

SASANA, iki saray ile mehur bir l lke

sidir. ilki, Sasania adl ilek bir liman ehri

olan baehrin kendisindedir. Seyyahlar bu
raya ulamak iin rzgrl havada, ani frt
nalar iinde ve parlak bir sknetin hkim
olduu gnlerde, denizde haftalarca yol al
maldr. Seyyahlar buraya vardklarnda on
lar ilerinde davulcular, fltler, arkclar
ve zil alanlarn olduu kk teknelerden
oluan bir filo karlar ve ilk Sasania saray
na gtrrler. Gzel, kr ve basit bir ge
ometrik yapya sahip, kubbe ve kulelerle do
natlm saray, ekerden yourulmu gibi
bembeyaz parldayarak ykselir. Bir arkovanna benzeyen saray, gn ndan koru
nacak ekilde tasarlanmtr, ierisi, renkli
camlarla donatlm, serin koridorlardan iba
ret bir labirenttir. Aydnlatma yalnzca -lal
ta, zm rt ve safirden ya p lm a - parlak
renkli cam larla deli dar pencerelerden
gelen kla olur ve yerde prltl yansmalar
grlr. Ana kubbe, kck oyuklar, k
kaymalar ve gnein hareketlerini takiben
ortaya kan deiikliklerin yaratt renkli
nlardan rl bir kafes ii gibi grnr.
ikinci saray, kum tepelerinin kar yaka
snda, Ay Dalarfnn eteklerinin derinliklerin
de, iblis yuvas denen yerde, haftalar sren
bir mesafededir. Kvrlarak giden dar bir pa
tika, da yamacndaki geni bir tnele doru
ilerler. Havasz tnelden yukar trmanan
uzun bir yolun sonunda ziyaretiler byk
ahap bir kapya varrlar. Kapy amak iin
anahtar delii yanndaki bir delie dudaklar
n dayayp hafife flemeleri gerekir. Bunun
ardndan grnmez bir an gibi mzikal bir
ses kacak ve kap alarak ardndaki saray
gzler nne serecektir, ilk izlenim, sra s
tunlar, fundalklar ve parmaklklar eklinde
dzenlenmi, dallar da olan, uzun cam tp
lerden oluan bir ormandr. Aslnda bu s
tunlarn ii oyuk ve sv renkli arap, safir,
kehribar, zmrt ve cva ile doludur. Ziyaret
ilerden biri stunlardan birine dokunacak
olursa, stundan sv fkracak ve sonra her
ey normale dnecektir. D ier stunlarn
iinde ise suda yzen cam baloncuklar bu

lunur. Her balondan sarkan numaral altn bir

arlk vardr. Fantastik kandiller, karanlk n
odalarda cam tomurcuklardan filizlenir veya
pervazlarla duvar oyuklarna kondurulmu
desenli camlarn glgesi ardnda titreirler.
Ziyaretiler son olarak, balarnn ok zerin
deki bir bacal pencerenin berrak camndan
szlerek gelen gn yla mucizevi bir e
kilde aydnlanan ok yksek tavanl bir oda
ya girecekler. Bu odann belli bal zellii,
kocaman cam levhalarn zerinden akarak
kristal havuzlara dolan taze su levhalarnn
oluturduu gerek elalelerdir. Buradaki
hava, zellikle de kavurucu l geip gelen
seyyahlara buz gibi souk gelecektir. Sasa
nia kralnn bu muhteem saray kuzey bl
gelerinden gelen beyaz, gzel bir kadn olan
ei iin yaptrd sylenir.
(A.S. Byatt, Elementis: Stories of Fire and
Ice, Londra, 1998)

S A S DOOPT SWANGEANT, gney okya

nusunda geni bir adada bir krallktr. ALKOE Da madencilik kolonisi, snrlarndan
birini oluturur.
Bire bir evirisi yapldnda lkenin ad
nn anlam Byk Uu Diyardr ve yerli
halknn uma yeteneine gnderme yapar.
Swangeantlarin hepsi, omurga ve organlara
kkrdaktan kaburga kemikleriyle bal zarms kanatlar olan grawndee ile doarlar. Al
dklar zaman grawndee'ler Swangeantlarin
havada szlmelerini salar. Kullanlmadkla
r zaman ise, bedenin etrafnda katlanarak,
her yerini tamamen rten yar-saydam, doal
bir giysiye dnrler. Bu Swangeant'larin,
balarna taktklar bir bant ya da tacn dn
da giydikleri tek giysidir. Fiziksel grnmleri
Avrupallarnkine benzese de tm erkekler ya
da glum m 'lar sakalszdr. Kadnlar, ya da
gawrey'ler ise gzeldir.
Sas Doopt Swangeantide et ve balk
yenmez. te yandan, crullm ott aac ve
padsi als adl iki bitki, tad aynen kmes
hayvan ve bala benzeyen meyveler verir.
715

SAS DOOPT SVVANGEANT

Sulular Casheedoorpa (anlam Ya

rklar ehridir) gtrlerek cezalandrlr.
Burada grawndeeyi bedene balayan kkr
dak kesilir ve umalar sonsuza dek imkn
szlar. Ciddi sular lmle cezalandrlr:
sulunun g ra w n d e e 'si kesilir ve bir grup
glumm tarafndan uurularak yksee kar
tlr ve yere atlr.
Baehir, Ak D an sert kayalklarna
oyulmu byk bir ehir olan Brandleguard'dr. ehir, merkezinde dairesel bir mey
dan olan, kare eklinde bir alandr. Meydan
ve sokaklar, neredeyse da evreleyen
ovann yzeyine dek, kayalklarn derinlikle
rine doru oyulmutur. Binalar bu yeralt
caddelerinden dimdik ykselir. Onlarn ze
rinde ise dan i kubbesi uzanr. Evlere,
genelde incelikli oymalar olan kemerli kap
lardan girilir, ieride se daha kk kemer
lerden bir dizi oval ya da yuvarlak odaya
geilir. Evdeki tek mobilya, oyma srasnda
olduu gibi braklan ta plakalardan ibaret
tir. Baehir ina edilirken, lkede metal
aletler olmadndan ehrin tamam ta eri
tip beyaz bir toza dntren yeilimsi bir
sv ile kazlmt. Bu toz daha sonra su ile
kartrlarak ss eyas ya da dekoratif e
killere dntrlebilmektedir.
Brandleguard Kraliyet Saray, ehrin
drtte birini kaplar ve buraya iki yannda s
ra stunlar ile lkenin eski krallarnn heykel
leri bulunan merkezdeki meydandan geile
rek ulalr. Sarayn en grkemli odas, krali
yet seyircileri iin kullanlan byk salondur.
Salon, yz otuz adm uzunlukta ve doksan
adm genilikte dikdrtgen bir salon olup
her duvarnn ortasnda kemerli bir girii var
dr. Kaplarn alnl byk glumm heykelle
ridir. Her on admda bir, kemerli, oymal ta
vana dek ykselen stunlar vardr. Stunlar
arasnda ise, on beinci yzylda hkm s
ren ve genelde lkenin en iyi hkmdarla
rndan biri olarak anlan Kral Begsurbeckin
savalar ve kahramanlklarn gsteren oy
ma paneller yer alr. Odann ortasnda bir
k yn asl durur; dier sarkan lambalar
ise gney yarkre takmyldzlar eklinde
716

dizilmitir. Sarayda ya da ehirde kullanlan

lambalarn hibiri el yapm deildir: bunlar
yalnzca, gz kamatrc, berrak ve saf bir
k yayan garip ltl yaratklar olan svveecoe'lar klflamak iin kullanlan hasr gl
geliklerdir. ehrin evleri gibi sarayn da hi
merdiveni yoktur; st katlara nazike kvrla
rak ykselen doal kayalardan klr.
Kral Begsurbeckin lmnden yaklak
iki yzyl kadar sonra, Sas Doopt Swangeantl tarihinin en skntl dnemlerinden birine
girdi. Bu dnemin gelecei, kraln kendi h
kmdarl srasnda bir ragan ya da rahip
tarafndan haber verilmiti. Gauingrunt bl
gesinin bat yakasnda bir ayaklanma patlak
verdi ve kralln btnln tehdit eder
hale geldi. Asilerin casus ve vekillerinin r
gt ylesine bykt ki, yeni kraln akraba
lar ve metresi bile kendisine kar giriilen
entrikann bir parasyd. Kehanetin dedii
gibi, kral ve sadk vekilleri durumu kurtara
cak gce sahip deildiler. Yine kehanete
gre krallk, uamayan, yz kll, asileri ate
ve dumanla yok edecek ve lkenin dinini de
itirecek biri tarafndan kurtarlacakt.
Peter Wilkins adl bir ngiliz lkeye gel
diinde kehanet gerekleti. Wilkins sene
lerce, grawndee'sini incittii in baka yere
gidemeyen gen gawrey Youwarkee ile ta
nt Graundvolet Adas'nda yaamt. Yo
uwarkee, Wllkins'in ei oldu ve evine dn
meden nce onunla birlikte yllarn geirdi.
Youwarkee'nin akrabalar Wilkins'i ziyaret
ederek ona lkelerinin vaziyetini ve kehaneti
anlattlar ve onu kendileriyle birlikte dnme
ye ikna ettiler. Wilkins yeni evine bir grup
glumm tarafndan havada bir koltukla tan
d ve hemen bir kurtarc gibi karland. n
ceden sylendii gibi asileri, Graundvolet
kysna oturmu olan gemisinden getirdii
bir top sayesinde duman ve atele yendi.
Top ateinin, sadece ta ulu karglar ve so
palarla silahlanm olan askerler zerinde
korkun bir etkisi oldu. Wilkins tartma su
retiyle kral ve nde gelen vatandalarn o
unu Hristiyanla dndrd; toplumun geri
kalan da bu rnei takip etti.

SATENULKE

Wilkinsin etkisiyle lke yaamna bir

ok deiiklikler katld. Alkoe Da koloniletirildi ve eytann meskeni olarak grl
mekten vazgeildi. Dan ktcl bir yer ol
mad bilgisinin, Swangeanti yaamna bir
ok kstlar getiren, geleneksel ate ve par
lak k korkusunu azaltma konusu zerinde
nemli bir etkisi oldu; bu korkular yznden
halk hep yar-karanlkta yaam ve yemek
piirmek iin atei hi kullanmamt. Yiye
ceklerini ana kentin altndan akan scak su
akntlar zerinde styorlard. Alkoe Da'ndan kartlan metaller sayesinde Sas
Doopt Swangeantinin ilk kez bir para birimi
de oldu. Nihayet, W ilkinsin gzetim inde
ovada yeni bir ehrin inasna baland.
Wilkins, Sas Doopt Swangeantide, ka
rs ve ocuklar ile mutluluk iinde yaaya
rak ve benimsendii lkede byk bir h
ret ve onurun tadn kartarak yllarn geir
di. Ancak kars Youwarkeenin lmnn
ardndan lkesi ngiltereyi fazlasyla zle
meye balad. Sonunda lkeyi terk etti ve bir
grup glum m tarafndan koltuu zerinde
uzaklara uuruldu. Onu Horn Burnu blge
sinde, bir geminin gr alan iinde brakt
lar. Gemi onu alp ngiltereye gtrd.
Sas Doopt Swangeanti ilk bata bu
isimle tannmazd. nceki ad Normdsgrvstt
idi, ancak isim, zgn yerel ad telaffuz et
me konusunda tamamen baarsz olan ve
yeni ad teklif eden Wilkinse bir sayg gs
tergesi olarak deitirildi.
(Robert Paltock, The Life and Adventures of
Peter Wilkins, a Cornish Man, Taken from his
own Mouth, in his Passage to England, from
off Cape Horn, in the ship "Hector." By R.S.,
a Passenger in the Hector," Londra, 1788)

SATENLKE, Frize Adasndadr. Saraydaki

uaklarn iyi tand Satenlkenin ad, btn

yollarnn bu kumatan yaplm olmasndan
gelir. Burada aalar ile bitkiler yapraklaryla
ieklerini asla yitirmez nk bunlar damas
kodan ve desenli kadifeden yaplmtr.

Satenlkenin -tam am goblenden ya

plm a- hayvan varl olduka bol eitlidir
ve birtakm garip yaratklar ierir. Avru
pa'nn bilinen tm hayvan ve kular bura
da mevcuttur, ancak Avrupadaki kuzenle
rinin aksine bunlar yemez, tmez ve sr
mazlar. Burada fillere ska rastlanr - m
zisyen, filozof, dans ve hatta akrobat fil
ler. Tekboynuzlara da bolca rastlanr; Sate n lk e de yaayan te kbo ynu z tr ata
benzeyen, ancak erkek geyik bana, do
muz kuyruuna sahip, kara boynuzlu, ge
nelde alt ila yedi ayak uzunluunda, ar
tc derecede vahi bir yaratktr. Boynuzu
genelde hindi ibii gibi aa doru sar
kar, ancak tekboynuz dvm ek ya da
baka bir amala kullanmak istediinde,
boynuzunu sert ve dim dik kaldrr. Boynuz
dvmenin dnda gletlerle rmaklarn
suyunu arndrmak amacyla kullanlr. Ankalar -b u ku yeniden remeyi bir ekilde
baarm tr- da burada bulunmaz deil
dir. Bunun yannda yedi bal korkun yla
n da grmek mmkndr. Adada bulunan
dier yaratklar unlardr: cynamologi, argatile, keisaan, thynunculi, onocraterie,
stymphalide, harpya, panter, dorcade, cemade, satir, cartazoni, auroch, monope,
pegasi, denizkz, dev vam pir ve grifon.
Daha da garip olan hayvanlar ise n ayak
lar el gibi, arka ayaklar insan aya gibi
olan cephr, fil gibi kuyruklar ve domuzunki
gibi eneleri olup eek kulaklar gibi hare
ket eden boynuzlara sahip eaiive bir asla
nn boyun, kuyruk ve gsne ve erkek
geyiin bacaklarna sahip olup kulaklarna
varan az olan cocn/faedir. Cocrutae 1erin alt ve st enelerinde yalnzca tek bir
dileri vardr ve insan sesi ile konuurlar.
Bundan da garip olanlar mantikorlardr. Bu
hayvan aslan gvdelidir, kzl tyldr, in
san yzne ve kulaklarna ve birbirine do
lanm iki elin parmaklar gibi sra die
sahiptir. Kuyruunda, akrebinkine benzer
bir ine tar ve ho, mzikal sesiyle dikkat
eker. Satenlkede yaayan dier hay
vanlarn ift gerileri vardr ve gerilerini bir
717

SATRAPYA

kuyruksallayandan da gayretli bir ekilde

sallarlar.
Elindeki feneriyle durmadan dolanarak
kafa yoran ve her eyi not eden Aristoteles
de dahil, kadim dnyann kahraman ve filo
zoflarnn ou (arada bir GLUBBDUBDRBde toplansalar ve seyyah bu yzden on
lar bulamasa da) burada yaar.
Bu harika diyarn bir dezavantaj yiye
cek hibir ey olmamasdr; bitki ya da hay
vanlardan birini yemee alan herkes bir
az dolusu birbirine dolanm ipek inedi
ine yemin edebilir.
Satenlke, kk, yal, canavar bir
cce olan Tevatrn yurdudur. Tevatrn
az kulaklarna dek yarktr ve her biri yedi
yarktan oluan yedi adet dili vardr. Ayn
anda yedi ayr dilde, yedi farkl konu hak
knda konuma yeteneine sahiptir. Kafas
ve bedeni kulaklarla kapldr, te yandan
krdr ve bacaklar fellidir. Birok kadn
ve erkek onun etrafn sararak, syledii
her eyi not ederler. Ksa srede hepsi me
mur ya da akademisyen olur ve normal bir
insann yz yl yaasa da anlamayaca
binbir eit konu hakknda sekin dillerde
konuurlar. A lbertus M agnustan M arco
Poloya kadar birok tarihi ve dnr
bir goblenin ardna gizlenmi, Tevatr'n
verdii bilgiyi temel alarak her konuda ya
zlar yazarken grmek mmkndr. Teva
tr etrafna birok lkeden renciyi de
toplar. Onlar buraya ahit olmay renme
ye gelir ve lkelerine dndklerinde ahitlik
etme iini yerine getirerek onurlu bir yaam
srerler. Kendilerine en yksek creti de
yen herkes iin istenen herhangi bir konu
da yeminli ahitlik ederek zengin ve sayg
deer vatandalar olurlar.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l est c o n te n u la visita tio n de
l'Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

718

SATRAPYA, St. Helenadan yaklak bin fer

sah tede, tam olarak 60 dou boylam ile

40 gney enleminde yer alan bir imparator
luktur. Doudan batya yz otuz, kuzeyden
gneye ise seksen fersah uzunluundadr
ve iki yannda aalarn dizili olduu zel bir
beygir yoluna sahip bir su kanalnn zerine
kurulu meydana ina edilmi kanton ya da
kylerden ibarettir. Her kantonun bir numa
ras vardr ve her biri iki yz nfusa sahip
toplam 41.600 kanton mevcuttur.
Satrapyann d dnya ile hibir ilikisi
yoktur; buras kra dalk alanlar, gller ve
bataklklar gibi doal birtakm engellerle de
nizden ayrlmtr ve halkn snr tesine ge
mesi yasaktr. Satrapyaya nehirden varla
bilir, ancak bu yolculuk, seyyah azl hay
vanlar ile vahilerin igal ettii blgelere sa
vuracak olan akntlar ve dalgalarla dolu zor
lu ve tehlikeli bir yolculuk olacaktr.
Satrapyada sava bilinmez. Yerliler bir
insann bir bakasn ldrmeyi isteyebile
ceini tahayyl edemediklerinden, idam ce
zas da yoktur, intikam, Evrenin Ruhuna
-yerli halkn deimez ve sonsuz iyi ve bilge
olduuna inandklar ilahi Yaratcy a - bra
klmtr. te yandan, dine kfrn cezas
ardr ve kii mr boyu madenlere mah
km edilebilir. Dalarn derinliklerinde bulu
nan madenler, cevher ve mineraller asn
dan zengindir. Burada binlerce yldr demir
karlmaktadr: ayrca kmr, kire, tuz, ba
kr ve kalay da bulunmaktadr.
Dalk blgeye giden ziyaretilere, es
ki zamanlarda ncelikli yerleim yeri olarak
kullanlan maaralara dikkat etmeleri neri
lir. Bunlardan b irind e bir iskelet ve ba
ucunda da zerine Yunanca Kutsal, kud
retli, lmsz Tanr, bize ac" yazs kazn
m olan bir plaka bulunmutur.
lke m onari ile ynetilir. Korint ve
Toscana stunlar ile muhteem tavanlar
olan ve mermer, akik ve yeimden yaplma
Kraliyet Saray ile, bu sarayn arkasnda bu
lunan bakr kubbeli ve gzel ha.Mli Senato
mutlaka grlmesi gereken yerlerdendir.
Satrapyada birok ku ve hayvan bu

SAVOYA - SCARCROTARPARAGORGOULEO

lunur: kaplumbaalar, ylanlar, aylar, su sa

murlar ve koyunlar. Kralln birok yerinde,
tek boynuzlu, koca kulakl ve ksa kuyruklu
olup, yaklak bir eek boyunda, nerdeyse
insan grnml uzun-tyl hayvan poln'u
grmek mmkndr. Satrapya bldrcnlar
ise hindi ve kaz boyutundadr.
Satrapyay ziyaret zaman -horoz d
vlerinin, danslarn yapld, yazn gondollu gezilere klan, kn ise kzakla kay
lan festivaller zaman olan- dolunaydr. En
nemli festival, Olak Burcu ekinoksundan
ncedir. Ana kanaln ortasna byk srklar
dikilir ve her srn tepesine bir kartal, aya
ndan balanr. Satrapyann gen erkek
leri sra trmanmaya ve plak elle kartal
yakalamaya alrlar; bu olanaanst zor
bir itir ve yarma genellikle kartal yakala
nana kadar gn boyu srer. Kazanann
kendi setii bir kzla evlenmesine izin ve
rilir.
(Simon Tyssot de Patot, Voyages EtAvantures De Jaques Mass, Bordeaux, 1710)

SAVOYA, byk ihtimalle Kuzey Atlantikte,

Terra del Templonun 4 batsnda, Lambethanann dousuna yakn bir adadr. Savoya
tarma msait lman bir iklimi olan byk bir
adadr. Yerli halk AvrupalIlardan pek farkl
deildir ve tanrlarn (gpta ettikleri) gm
ve ayn zamanda da altn karlnda satar
lar. Savoyann belli bal rnlerinden biri,
dalk blgelerde yetien meyvedir.
Ada -genelde Covent Market denilenbe blgeye ayrlmtr: Dutchy, Somersetania, Maypolia, VVhite Hart ve Hortensia. Ba
ehir, gneydouda, byk bir nehrin kysndadr. Eskiden, dier lkelerden gelen
mltecilere snak gibi hayr ilerine ayrlan
Kraliyet Saray, birka byk caddenin bir
leme noktasnda duran aheser bir yapdr.
Bu caddeler arasnda, Great Gateten gee
rek i yrelere alan Kuzey Caddesi ve
Dutchy ile Som ersetaniaya kan Dou
Caddesi de bulunur. Savoyallar Hristiyan-

drlar ancak tanra Florann onuruna Mays

Direine de hrmet ederler.
(Frank Careless, The Floating Island or A
New Discovery Relating the Strange Adven
ture on a late Voyage from Lambethana to
Villa Franca, Alias Ramallia, to the Eastward
of Terra del Templo: By three Ships, viz. the
"Pay-naught, the Excuse," and the Leastin-Sight" under the conduct o f Captain Ro
bert Owe-much: Describing the Nature of
the Inhabitants, their Religion, Laws and
Customs, Londra, 1673)

SAYIKENT ya da SAYILAR EHR, eski

HKMET KRALLIGInn kuzeyinde, Matematlsmc tarafndan ynetilen kk bir ehirdir.

Saykentin ana rn, say madenlerinden
kartlp cilalanarak btn dnyaya ihra
edilen saylardr. Yanllkla krlan saylar ke
sir olarak kullanlr. Madenden byk miktar
da kymetli ta da kt halde, bunlarn Saykentte bir deeri yoktur. Her eyin en byk,
en kk, en uzun, en ksa, en fazla ve en
aznn tutulduu Sonsuzluk lkesine kt
sylenen merdiven de burann nemli zelliklerindendir; sonsuzluun halk ki yakalarn
bir araya getiremediklerinden fakir bir halktr.
Saykentte ulam deiik yollarla yap
lr: her eyi silip baa dnerek, iki nokta ara
sndaki en ksa yola sapp aralarna bir do
ru ektikten sonra onun zerinden yrye
rek, ya da ayn anda birka yerde olacak
ekilde kendinin katlarn alarak. Ziyaretile
re, Saykentte yemek yememeleri tlenir;
m ehur karm a yahnisi, insan yedike
acktrr, insanlar doyduklar zaman yemek
yemeye balayarak, ackana dek yerler ve
bunu da yemek yemenin en mantkl ve eko
nomik yntemi olarak deerlendirirler.
(N orton Juster, The Phantom Tollbooth,
Londra, 1962)

SCARCROTARPARAGORGOULEO, LE-

TALSPONSun baehridir.
719

SCHILDA

SCHLDA. yeri bilinmeyen bir ehir cumhu

riyetidir. Schildburgerlerin tarihinde sadece

bir nokta kesin gibidir: devlet adamlar ve fi
lozoflar buray yerleim alan olarak semi
ve zamanla rnek bir limler nesli burada
toplanmtr. Bir sre sonra dier lkelerin
kral ve prensleri bu bilgelerden birini saray
larna davet ederek onlar bakan veya kii
sel danman yapmay onur addetmilerdir.
Schildada yaayan sadece bir tane
yetikin erkek kaldnda kadnlar bir ltima
tom verdiler: kocalan eve dnmedii takdir
de onlarn yerini alacak erkekler arayacak
lard. Bunun zerine kocalar kendi hkm
darlarndan bir sreliine izin talep ettiler.
Ancak eve dndklerinde daimi varlklarnn
bir mecburiyet olduunu kavradlar. Gl
efendilerini gcendirmeden kendi amalar
n gerekletirebilmek iin u plan gelitir
diler: aniden ylesine aptalca davranmaya
balayacaklard ki krallarn hibiri onlar geri
istemeyecekti.
Schilda'nn m eclis toplant odas bu
politikann ak bir kantyd: buras tek bir
penceresi bile olmayan uzun byk bir bi
nayd. Binay aydnlatabilmek adna -gne
n yakalamak iin krek, kova, kazan ve
hatta fare kapan kullanmak dahil- her tr
giriimde bulunulmu, ancak baarya ula
lamamt. Sonu olarak meclis grme ve
toplantlar karanlkta yaplrd.
Ne yazk ki grne baklrsa atalarn
bu sahte aptallklar, torunlarn da etkiledi.
Bir gn ehir halk belediye bakan olarak
bulabilecekleri en bilgili ve akll adam de
il, en salkl ve enerjik olan semeye ka
rar verdi. ehrin tarihisi bu kiiyi Bay Gaspard diye biri eklinde tanmlar ve tecrit
yanls ar retisinin politik kargaaya ne
den olduunu syler. (rnein, her kitap l
kenin bir yerlisi tarafndan yazlmak zorun
dadr). Gaspard'n bu kargaa ile baetmek
iin bulabildii tek are her erkek sakini
hapse atmak oldu. Nihayetinde bir mektup
ta kendisi de cumhuriyetilere nderlik et
mekle sulannca, kendini de hcreye ka
patt. Adalet datacak kimse kalmaynca
720

Schildburgerler zindanlarnda sararp sol

dular. Ancak bir zaman sonra durum un
acayipliini kavraynca hapisten katlar,
eski anayasay alaa edip cum huriyeti
ilan ettiler.
Bu ehir cumhuriyetine seyahat eden
bir seyyah, burann mutluluk dolu orta-snf
atmosferini, yarm yamalak bilgisini ve etraf
ta hkm sren m askaral hemen fark
edecektir. Dnmek bu greve atanm bir
filozofun iidir. Edebi konularda belli insan
lar, geriye kalanlara u veya bu kitap hak
knda ne dnmeleri gerektiini aklamak
la ykmldr. Bu eletirmenler kendi alan
larnda ylesine uzmanlamlardr ki halk
okumay tamamen brakmtr. S childbur
gerler bu aklamalara olan sayglarndan
dolay iire olan ilgilerini de tamamen yitir
milerdir.
te yandan, tiyatro ok poplerdir. o
unlukla Augustusun eserleri sahnelenir:
oyunlarn istisnasz tamamnda bor iinde
kalanlarn ektii ak ve felaket aclar ile
nir. Bu oyunlar mizahtan tam anlamyla ve
karakteristik olarak yoksun olularyla ve her
seferinde cmert bir karakterin ortaya kp
her eyi dedii kapan sahneleriyle unu
tulmazdrlar.
Okullara gellince, buralarda yalnzca
cahil kiilerin retmenlik yapmasna izin
verilir, nk rettikleri konular hakknda
bir eyler renmelerinden medet umulur.
Bu arada, ocuklara her tr bilgiye kar
mutlak bir gvensizlik telkin edilir ve bu da
onlarn zgvenlerini gelitirerek zgn d
nce ve ifade yetenei gelitirm elerine
yardmc olur. Bu skolastik politikann en do
kunakl kant, genellikle ehrin hemen dn
daki bir aaca tnemi halde bulunan gen
bir Schildburger'dir. Kendisi komu kralln
gugukkuu ile sava halinde olan yerli gugukkuuna yardm etmektedir.
(Erich Kstner, Die Schildbrger, Mnih,
1976)

SCOODLER LKES

SEKZ HAZ VE BAKKHOS ARABI ADASI

SCOODLER LKES, MZKNN VAD-

SEBZE DENZ, Atlas Okyanusunda elli mil

Snin tesinde uzanan dalardaki Scood/erlarn yurdudur. Scoodler lkesi ziyaretile

re fazla nerilmez. Dibi grnemeyecek ka
dar derin, kara bir girdapn zerinden ince bir
kaya kpr geer ve dan iindeki kemerli
bir girie doru gider. Dan iine girince sey
yahlar kendilerini ta tavann iindeki delikler
le aydnlanan geni kubbeli bir maarada bu
lurlar. Bu dairesel maarann evresinde Sco
odler1larn evleri bulunur - bunlar en fazla alt
ayak eninde ince ta binalardr. Scoodler1lar
ar derecede narin yaratklardr ve yaamak
iin geni bir alana htiyalar yoktur.
Scoodler1lar byk ihtimalle kendilerine
has nitelikleriyle seyyahlar artacaklardr.
Bedenleri insan bedenine benzese de kafa
larnn her iki yannda, biri kara biri ak iki adet
yzleri vardr bu yzden de hem ileri hem ge
ri yryebilirler. Bu deiime yardmc olmak
iin ayak ular istee bal olarak iki yne de
kvrlarak dnebilir. Balar kartlp, deitiri
lebilir, ancak ba ka rtld n da gvde
amaszca saa sola kouturur. Scoodler1lar canlar skldnda kafalarn kartp
dmanlarna frlatabilirler; yanlarndaki arka
dalar bunun zerine inanlmaz bir atiklikle
frlayarak kafay alp yerine koyarlar.
S co od ler'lar, uyruklarndan kendine
has rengi ile kolaylkla ayrt edilebilen, asabi
ve yal bir kralie ynetir. Kralienin bann
bir yan yeil gzl, siyah sal ve krmz, di
er yan ise kara gzl, kzl sal ve sardr.
Kafasn o kadar ok insana frlatmtr ki kafa
u anda onarlmaz gklerle doludur. Scoodler1lar doalar tibaryla ar saldrgandr.
Da evlerine yolu den ziyaretiler yakala
nr ve orba yaplmak zere sebzelerle birlik
te halanr. orba -tadna bakacak kadar
uzun yaayanlarn dediine g re - kubbeli
maarann ortasnda asl duran dev bir ka
zanda piirilir.

uzunluunda, sularnda kksz am ve ser

vi aalar yzen bir adadr. Bu aalar y
lesine sktr ki, gemisini aa tepelerine
karma yetenei olan bir seyyah, iddetli rz
grn da yardmyla bu bitkilerin hemen ze
rinden uarak gidebilir.
(Samsatl Lukianos, True Hlstory, S 2. yy)

SEKZ HAZ VE BAKKHOS ARABI ADA

SI, yeri bilinmeyen kk bir adadr. Hyper-

boreallar denen ada halk (HYPERBOREA

halk ile kartrlmamaldrlar), genelde ba-

(L. Frank Baum, The Road to Oz, Chicago,

1909)
SCOT MORA, bkz. YZEN ADA.

SEKZ HAZ VE BAKKHOS ARABI ADASI'ndan

seilmi yirmi alet.

SELENE

lk, esnaf ve zanaatkr olan bir halktr ve

mallarn takas ederek yaarlar - adada pa
ra bilinmez. Sanat ve bilginler halk tarafn
dan giydirilip beslenir ve bal toplayan arlar
gibi baklrlar. H yperboreallar hastalktan
muaftr ve lmllk gitgide azalmtr; he
men herkes leri bir yata huzur iinde lr.
Burada cinayet, sahtekrlk ve soygun
yoktur. Mahkemelerin uratklar tek tk
davalar, kk apl hrszlklar, ftira ve al
datmadr. Tek bir ceza uygulanr: suluya
zel giysiler giydirip cemiyet toplantlarnda
bir kede oturtmak; sulu orada birisi onun
namna temyize bavurana kadar bekler.
Ardndan suluya normal giysileri ciddiyetle
giydirilir ve tm toplum adna vali tarafndan
plerek topluma yeniden kazandrl muh
teem bir ziyafetle kutlanr.
Adada Pagan ve Hristiyan dinleri bir arada yaar ve takipilerinin halk iinde bir
birlerine saldrmalar yasaktr, i ve d ha
yatn meyvelerinin iki din iin de ayn olduu
kabul edilir: Hristiyanlar ve Paganlar birbir
lerinin dinini renmilerdir ve artk birok
ortak inanca sahiptirler. ou Hristiyan (bir
ka Katolik rahip de dahil) Demeter ayinleri
ne kabul edilmitir. lkenin ilahiyatlarna
gre, Pagan dini doay ilahi olanla birleti
rerek "yatay ilerken, Hristiyanlk sonsuzlu
a doru dikey hareket eder. Bu ikisi, alak
gnll bir iyilik ve huzur zlemi desenli lahi
bir giysi dokuyan bir dokuma tezghnn ip
leri gibi kesiirler. Yln belki de en byk
festivali, 6 Ocakta Dionysos Tapnafnda
kutlanan arap mucizesidir.
(Stefan Andres, Wir sind Utopia, Berlin,
1943)

SELENE, Yugoslavya, Belgradn kuzey-ku-

zeybatsnda, eskiden Macaristan olan yer

deki bir vampir ehridir. Buraya, Tuna bo
yunca devam edip Petervaradine kan es
ki Avusturya-Macaristan askeri yolunu takip
etmek kaydyla atla, yryerek ya da Semlin
(bugnk Zemun) zerinden varlabilir. Se722

SELENE'de ehir merkezine kan

bir gneydou soka.

yahate balamadan nce baz malzemeler

Zemunda bir araya getirilmelidir: bir torba
kmr; kk bir kazan; birka ie amon
yak ruhu ve kandil. Bir Macar cerrah ile kes
kin bir demir kazk da gereklidir. Zemunu
sabah ona doru terk etmek en iyisidir.
Yolun te kisinden sonra manzara ani
den deiiverir. Zakkum aalar, ereltiotlar
ve hatta buday fidanlar seyrelmeye balar,
ilk bata yeil ve yumuak olan toprak, st
ne kl yam gibi yavan ve koyu bir hal alr.
Gkyz grileir ve melankolik bulutlar gne
i rter. Seyyah buralarda dizlerinin tutmad
n, bann dndn hissedecek ve g
sne bir arlk kt hissine kaplacaktr.
Karanlk etrafn aniden saracaktr. Uzaklarda
bir an yirmi kez alacaktr. Ardndan ka
ranlk kaybolacak ve Selene gzkecektir.
Seyyah kendini aniden ehrin ortasn
da, Asur motifleri, in fantazileri ile incelikli
Hint tasarmlarn artc ama baarl bir
kombinasyonla birletiren birka farkl mi
mari stil ile ina edilmi byk dairesel bir
sarayn nnde bulacaktr. Bir ekilde Kitab
Mukaddesteki Babil Kulesinl andran bu
saray, "yeil su" diye tabir edilen uuk renk
li bir porfir cinsinden yaplmtr. Kehribar gi
bi saydam olan bu byk ta bloklar, kara
mermer paralar ile birletirilmitir. Binann
genel grnm b irbirini takip eden irili
ufakl stunlar, sivri ulu kubbeler, kubbecikler, abacus, epistyle ve pervazlardan
meydana gelir ve bunlarn her biri merkezde

SELIDOR

bulunan pagoda benzeri piramit ekle do

ru ilerler. Stunlardan birinin zerinde, pen
elerini dehet iindeki bir kzn kalbine ge
irmi bir kaplan heykeli durmaktadr. Aa
daki yirmi drt mermer kaidenin zerinde
birbirinden gzel yirmi drt gen kadn, g
rnmez bir dmann yaratt gizli bir korku
iinde dikilmektedir. Bu heykeller, ehri bl
gelere ayran sokaklarn dalland bir mey
dann zerinde ykselir. Bu blgelerin her
biri, saysz saraylar ve antmezarlar ile
evreyi kuatan pusun derinliklerine doru
yaylrken, sonsuz izlenimi yaratrlar. Saray
lar vampir asilzadelere aittir ve her kapnn
zerinde sahibinin kaln kara harflerle yazl
ismi bulunur. Bu isimlerin bir ksm artc
bir ekilde tandk gelir ve gemi yzyllara
ait birok tarihi muammay aydnlatr.
Seyyah, kaplardan birini setikten son
ra amonyak ruhu ielerinden birini hemen
amaldr, nk bir vampirin kokusundan,
zellikle de evinin kokusundan daha keskin
ok az koku vardr. Ardndan Macar cerrah
uyuyan vampire dikkatle yaklamal ve vam
pirin kalbinin yaknna kk bir yark amal
dr. Kalp demir kazk yardm ile kartlarak,
bu amala getirilen kk kazann iindeki
yanan kmrlerin stne yerletirilmelidir.
Vampir uluyacaktr, ancak ona kulak asma
mak gerekir; sonuta kk effaf bir kl y
nna dnecektir. Kalbin klleri daha sonra
yerine getirecekleri grev iin toplanmaldr.
Artk saat olduka ge olmaldr. Gittik
e artan bir kkreme duyulacaktr. ehrin
zerine kzlms bir k derek, her soka
n te u cunda duran yksek stunlarn
zerindeki alt tane ta hayvan aydnlata
caktr: bir ylan, bir yarasa, bir rmcek, bir
akbaba, bir ahin ve bir slk. Hayvanlar
ar ar hareket etmeye balayacaklardr.
Kristal bir an, vampirin son gnnn yirmi
drt an sesinden ilkini alacaktr, ite o za
man seyyah cann kurtarmak iin kamaldr. Tm kaplardan, uzun boylu, biraz efemine ve zayf erkekler ile solgun yzl, sa
rmtrak gzl ve koyu renk dudakl kadnlar
kacaktr. Pagodaya benzer binann tepe

sinden ykselen dumanlarn iinden kara

bir ku kacak ve tecekir. Uzaklarda bir
davul almaya balayacak ve an tekrar
nlayacaktr. Vampirler seyyah ele geir
meye alrken, seyyah vampirin kalbinin
kllerini korkusuzca onlarn zerine serpmelidir; bunun zerine vampirler mavimsi bir
k saarak patlayacaklardr.
ehri evreleyen pus indiinde k
ve Zemuna dn yolunu bulmak iin kan
diller yaklmaldr. iyi bir harita bu noktada
ie yarayabilir.
(Paul Feval, La Ville vampire, Paris, 1875)

SELDOR, geni YERDENZ Takmadalar

iinde batya en yakn olan adadr. Gney k

ysndaki dar bir kanal, adann kalbindeki b
yk bir koya alr. Selldor garip, kasvetli bir
gzellii olan ssz bir adadr. Kylar, gletler,
tuz dolu gller ve glcklere teslim olmadan
nce bir mil kadar ieri doru sokulan kum
tepeleri ile kapldr. Selidorun, sazlar dn
daki tek bitki rts rzgrla srklenip du
ran kaba otlardr. Herhangi bir zamanda, ada
zerinde hayat olduuna dair bir iaret mev
cut deildir. Burann uzakl yznden, Yerdenizde olduka sklkla kullanlan 'Selidor
kadar uzak deyii ortaya kmtr.
Uzaklna ramen Selidor, Yerdenizin
tarihindeki en nemli olaylarla yakndan ilinti
lidir. Efsanevi kahraman Erreth-Akbenin,
KARGAD MPARATORLUU'nun Yksek
Rahibi tarafndan yenilgiye uratldktan son
ra geldii yer burasdr. Ve yine ejderha Orm
Embar tarafndan katledildii yer de buras
dr. Yzyllar sonra Selidor yine, ROKEun
Babycs Ged ile, takmadalarn yaam
na birok ktlk katan dman Cob arasn
daki son savaa sahne olan yer olmutur.
Cob bir zamanlar Havnor'da yaayan bir b
ycyd. insanlar sonsuz yaam sz ile
batan karmt ki bunun anlam da lm
den sonra onlar geri arma gcne sahip
olmasyd. Orm Embarn kendisi, Gede d
mann Selidorda bulabileceini sylemiti
723

SEMAV EHR - SERVAGE

ve bunun zerine de byc, ileride Tm

Yerdeniz Adalarnn Kral olarak talandrla
cak olan ocuk Arren ile birlikte oraya yelken
at. Ejderha Orm Embar, Cob'a saldrd an
cak Cobun sihirli klc bedeninin tek zayf
noktasn yaralaynca ld. Ancak ejderhann
yakc nefesi Cobun insan grnml yz
n yakarak onun Yokedici olduunu ortaya
kard. Yokedici, ktlk ve karanln kav
ranmas neredeyse imknsz bir ekliydi.
Ged ve Arren bu ekilsiz eyi ller diyarna
kadar takip ettiler. Burada hayatlar tkenmi
olanlarn sessiz ekilleri, plak bir tepenin
yamalarn rten karanlk sokaklar ve evlerin
arasnda yavaa hareket ediyordu. ller
Diyarnn tesinde, Ged ve Arreni, nihayetin
de yeniden yaayanlarn dnyasna gtre
cek olan, fakat llerin geemedii Azap
Dalan vard. Cob burada, Yerdenize sirayet
eden ktln yata ve kara kuru nehrin
kayna olan dnyalar aras bir delik amt.
Ged, Agnen'i, yani Biti Rnn byk bir
aba sonucu ateten izgilerle nehre izerek
onu kapatmay baard. Artk karanln dn
yaya girdii delik mhrlenmiti, iki kahra
man Selidora dndler.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Tombs of Atuan, Londra, 1972); Ursula K.
Le Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

YIKIM EHR'nden nehre kadar uzun

yolculuun tehlikelerinin stesinden gelen
seyyahlar, ektikleri zahmet ve strap iin
adamakll dllendirilirler. Bir trompet gm
brtsyle karlanrlar, Semavi ehir sakin
leri onlarn nehri geiini grmek iin topla
nr. ehre girdiklerinde ihtiamla giydirilirler,
onlara altn tal elenkler taklr. Kapnn s
tnde altnla yazlm bir yazda yle der:
Onun emirlerini yerine getirenlere ne mutlu
ki Hayat Aacna hak kazandlar ve Kaplardan ehire girebilecekler.
(John Bnyan, The Pilgrims Progress from
this world to that which is to come. Delive
red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bnyan, The P ilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
part. D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out of Christian's wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the Desired Country, Londra, 1684)

SERSERLER LMANI, bkz. POLUPRAG-

MOSYNE ADASI.

SERVAGE, Galler kysnn aklarnda or

SEMAV EHR, H IRSTYANIN LKE-

S ndedir, LATF DAGLAR'n b erisin de ,

lm Nehri diye bilinen nehirle evrelen
mitir. lm Nehrinin sular aza ac gelir
ama yutunca aclk abucak kaybolur. Ne
hirde kpr yoktur, seyyahlarn yryerek
gemesi gerekir; kimi onu ok derin, kimi
ok s bulur.
M ehur H ayat A a c na m uhafzlk
eden ehir tamamen incilerden ve kymetli
talardan ina edilmitir, sokaklar saf altn
dandr. Girileri korularla, balarla ve ehrin
prl prl sakinlerinin yrmeyi sevdikleri
bahelerle snrlanmtr.
724

manlk bir adadr, seyyahlar tarafndan ok

tehlikeli bir yer olarak gayet iyi bilinir. Ada
vaktiyle, kt hretli dev Nabon le Noiren
ynetimi altndaki bamsz bir krallkt.
Nabon le Noire ve olu, bir Bretanya
seyahati srasnda gemisi batp adaya kan
Sir Tristram ile savarken ldrld. Sir
Tristram, imdi CAMELOTun bir parasn
oluturan aday ynetsin diye Sir Lamorak
de Galesi tayin etti.
(Sir Thomas M alory, Le M orte D arthur,
Londra, 1485)

SES VADS - SESSZLK

S E S VADS, HKMET K R A LL I Indaki

GRME ORMANInn kuzeyidir. Vadiyi, ta
bir kalede yaayan bir kadn olan Seskoruyucusu ynetir ve kendisi yal Hikmet Kral
tarafndan tm seslerin koruyucusu olarak
atanmtr. Seskoruyucusu yllarca bilgelikle
hkm srd ve her gn o gne ait sesleri
gn doumu le birlikte serbest brakarak,
eskiyen sesleri ayn bat ile birlikte (Pazar
tesileri halka ak olan) mahzenlerde sak
lanmak zere toplad. Nfus arttka, dinle
yecek zaman gittike azald ve seslerin o
u yok olmaya balad. te yandan insanla
rn karttklar sesler irkinletike irkinle
ti. Ardndan Uyumsuzluk Uzman Kakofonik
O. Uyumsuz ( O harfi O labildii kadar
yksek sesle anlamndadr) adl biri asista
n Patrt le birlikte ortaya kt ve herkesin
her eyini iyiletirme sz verdi. Seskoruyucuyu kzdran bu ahs, grlt dndaki
her trl hastal giderdi; sonunda Seskoruyucu vadide sesi yasaklad. Sonu, gk
grltsz frtnalar ve mziksiz konserler
oldu. Baz gerekli sesler ihtiya duyuldu
unda kez pudraya batrlarak havaya fr
latlyordu. Mzik dokuma tezghlarnda r
gye katlyor ve insanlar senfoni hallar ve
konerto goblenleri satn alabiliyordu. An
cak seyyahlar bugnlerde artk bilindik ses
lerin yeniden ortaya ktn duyduklarna
sevinecekler.

(Norton Juster, The Phantom Tollbooth,

Londra, 1962)

SESLER ADASI, LMSUYU ADASInn ba

tsnda kalan, zerinde byk bir titizlikle bak
lan imenlik ve parklar bulunan alak bir ada
dr. Adadaki tek belli bal yap, ki yan aa
larla kapl bir caddeyle ulalan, pek yksek
olmayan tatan bir binadr. Buras, NARNAnn yaratcs Aslann adaya vali olarak
atad Coriakln'in yurdudur. Adann dier tek
sakinleri, aptal ama zararsz bir tekayak rk
olan Kalnkafalar'dr. Kalnkafalar gerek bilmlerindeyken daha ok Narnia ccelerine

benziyorlard, ancak o kadar itaatsiz ve verim

siz hizmetkrlard ki (yemek sonrasnda vakit
kaybetmemek iin bulaklar nceden yka
dklar ve piirme zahmetinden kurtulmak in
halanm patates ektikleri bilinir), Coriakin
onlar irkinletirdi. Kalnkafalar irkinliklerin
den yle utanmlard k, Coriaklnin sihir kita
bndan bir by alarak kendilerini grnmez
kldlar. Ada, bu olaydan sonra imdiki adn
almtr, nk seyyahlar sesler duyuyor ama
hibir ey gremiyorlard. Grnmez Kalnkafalar sonunda yeniden grnr varlklara d
ntler: geni parmakl koca bir ayak ve
gvdenin ortasndan inen kaln tek bir bacak
lar olan tekayaklar. Srayarak ve hoplayarak
ilerlerler ve bacaklar havada srtst yatarak
istirahat ederler. Bu pozisyonun avantaj,
ayaklarnn onlar hem gneten, hem de ya
murdan korumasdr. Tek ayak, ayn zamanda
bir sal olarak da kullanlr. Sabk Kalnkafalar,
yeni biimlerinden hayli honut grnr, ama
tekayak szcn telaffuz etmekte hep
zorluk ekmilerdir. Sonunda bunu zgn ad
laryla birletirdiler ve Tekkafa adn buldular
- halen bilindikleri ad budur. Coriakinin yetki
sine tabi olmalarna ramen, kendi eflerinin
her teklifi ve telkinine uyarlar - ne kadar
nemsiz ve elikili olsa da.
(C.S.Lewis. The Voyage of the Dawn Tra
der , Londra, 1952)

SESSZLK, Libyada bir blgedir, iinde

safran bulunan sular, soluk renkli olup deni
ze doru akmayan ama karmakark ve r
pntl bir hareketle gnein altnda sonsuza
dek titreen Zaire Nehri bu blgenin snrlar
n izer. Nehrin amurla kapl yatann her ki
kysnda, kilometreler boyunca dev su zam
baklarndan oluan soluk renkli bir l yer
alr. Bu blgeyi, iinde allmadk zehirli i
ekler bulunan yksek aalarn oluturduu
karanlk ve korkun bir orman evreler; hi
rzgr esm em esine ram en, ksa boylu
aalar srekli olarak sallanrlar. Nehrin ky
snda yksek, gri bir kaya vardr; bu kayann
725

SESTOLA - SEVARAMBA

stne Isszlk eklinde okunan birka ka

rakter oyulmutur. Tm bu alan sessizlikle la
netlenmitir: ay batmaz, imek akmaz, bu
lutlar gkyznde hareketsiz bir ekilde asl
kalrlar, sularn seviyesi hi deimez, aa
lar durgun havada t karmaz. Ziyaretiler
tek bir sz edemediklerini fark eder ve garip
bir ekilde sar olduklarna nanrlar.

k yarklara dnen- sivri kavisli dar pen

cereler le aydnlatlmtr. Bunlar belli ki,
eri n girebilmesi iin deil, kalenin korunabllmeslni salamak amacyla tasarlan
mtr. Kral Mezentius ve kralienin 777 Anno Zayanae Conditae'de zehirlenerek ld
yer yine Sestoladr.

(Edgar Allan Poe, Silence: A Fable , Tales,

New York, 1845)

(E.R. Eddison, Mistress of Mistresses, A Vi

sion of Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi
son, The Mezentian Gate, Londra, 1958)

SESTOLA, MESZRAnn gneyindeki Sestolia Hallclnde bir kale-adadr. Kale, suyun

inden neredeyse dimdik ykselerek ada
larn ouna, adacklara ve Hallln yalyarlarla evrili koylarna yksekten bakar. Ok
yanusa bakan tarafn gneyinde, duvarlar
sudan tek para halinde ykselir ve yalnz
ca karaya k noktasna alan kk bir
su bendi kaps bu duvarlar deler. Yz elli
ayak yukardaki revak, kale boyunca uzanr.
Tavan keli ta stunlarla desteklenmitir.
Revak, yz ayak uzunluunda ve krk ayak
enindeki ziyafet odasna alr.
Duvarlar farkl dnemlere ait byk bir
silah ve zrh koleksiyonu ile ssldr; parala
rn ou altn ve gm kakmalarla bezelidir.
Bat ucunda, revaklara giden kaplarn zerin
de bir mzisyenler galerisi bulunur; daha k
k kaplar ise mutfak, kiler ve hizmetlilerin
meskenine alr. Galerinin karsnda, salon
boyunca uzanan masalara yukardan bakan
bir ykselti zerinde ki yksek koltuk yer alr.
Ykselti halyla kapldr; yn halnn rgsne
gm teller de katldndan, hal gnete
parlayan balklar gibi parlar. Ziyafet salonunu
hem bronz tellerle tavandan sarkan yz adet
lamba, hem de duvar boyunca uzanan kulp
lara asl mumlar aydnlatr.
Lks gzelliine ramen Sestola bir
saraydan ok kale olarak ina edilmitir. Zi
yafet salonundan baka yalnzca batya ba
kan byk penceresiyle konsey odas iyi ay
dnlatlmtr. Dier galeri ve odalar yalnzca
-eride geni olup' dar doru gittike k

SEVARAMBA, AVUSTRALYAda bir krallk

tr. Buraya SPOROUMBA lkesinden ve Sevaragounda snr kasabasndan geilerek
gidilir. Sevaragoundadan itibaren yol yk
sek dalarla engellenmi gibi grnr ve
seyyahlara yerekimi le alan byk k
zaklar kullanmalar nerilir. Bu kzaklar sa
yesinde Sevarambia Ovasna ve oradan da
baehir SEVARNDAya kmalarna mkn
salayacak baz tnellere varacaklar. Suyu
olduka lk olsa ve buz izine rastlanmasa
dahi, Sevarlngo adl byk nehir Sevarambladan geerek Gney Kutbuna dek uza
nan bir i denize dklr. Denizde, zerin
de vahi bir canavar kabilesinin yaad
birka ada bulunur. Adalar kaya kristali ve
deerli talar asndan zengindir. Sevaramblallarn ilk kral Sevarias 1395 doum
lu iranl bir seyyaht. Babas onu Mslman
zulmnden kamas iin lkeden uzaklatr
mt. Sevarias 1427de Avustralyaya vard
ve orada gnee tapan ve ortak mlk ile ya
ayan ilkel bir halk buldu. Onlarn kendileri
ne Prestaramblallar dediini ve da halk
Stroukaramblallar le daimi sava halinde
olduklarn rendi. Sevarias, Prestarambiallar le glerini birletirdi ve Stroukaramblallar yendi. Birleik kabilenin kral
ilan edildi ve lkeye, yerliler le evlenerek
Sevarambia uygarlnn tem elini atacak
olan birok iranl gmen getirdi.
Sevarambiallar -tapnaklarndaki mih
raplarn zerine asl kara rtnn temsil etti
i- evreni sonsuz bilgelikle yneten, sonsuz

726

SEVARAMBIA

ve ebedi bir tanrya inanrlar. Onlara gre

evrende hi boluk yoktur ve her ey baka
bir eyden domutur. Kendisi tanr olmasa
da gne, Sevarambiallar iin tanrlarnn
gzle grlr bir temsilidir; insan ruhu g
neten doar ve lmden sonra yine gne
e d n er. G ne e ta p a n la rn d n d a ,
sa'nn koulsuz tanrsalln reddeden k
k bir Hristiyan mezhebi de mevcuttur.
Seyyahlarn belli bal drt dini festival
den birine katlmalar tavsiye edilir: Sevariasn geliini anan bir ziyafet olan Sevarision, kadnlarn kocalarn setikleri toplu bir
evlilik seremonisi olan Osparenibon, ocuk
larn devlet tarafndan el konduu gn olan
Stricasion ve bahar festivali Nemarokistan.
Osparenibon uzun ve karmaktr. Tap
nak bir rt ile ikiye blnr. Trampetlerin
sesi ile birlikte avizelere zel mumlar yerle
tirilir, pencereler kapatlr ve zengin sslerle
dekore edilmi mihrab ortaya karmak ze
re rt kenara ekilir. Sada parlak bir kristal
kre; solda ocuklara st veren bol memeli
bir kadn heykeli yer alr. Sevarambia tanrs
n temsil eden kara rt, her zamanki gibi
mihrabn zerinde asl durur. Sevarambia
valisi, kokulu kaplar tayan ruhani liderleri
ile beraber tapnaa girer ve evlenmek iste
yen kadn ve erkekler de onlar takip eder.
Ardndan rahip kadnlara e olarak hangi er
kei setiklerini sorar. iftler evlenme treni
nin gerekletirilecei mihraba yaklar ve
kanunlara uymaya yemin ederler. Erkeklerin
ertesi gn tapnaa geri dnerek yanlarnda
getirdikleri gelinin bekretine ait kant bir
dala asmalar gerekir. Sevarambiada evlilik
on sekiz yan am her kadn ve yirmi birini
am her erkek iin bir zorunluluktur.
Sevarambia ordusu hem kadn hem de
erkeklerden oluur: kadnlarn ou svari ya
da karg-taycs olarak grev yapar. Bu mil
let hi savaa girmedii halde ordu her za
man iyi durumdadr ve her an nfusun yirmi
de biri askeri grevini yerine getirmektedir.
lm cezas olmamasna ramen, Sevaram
biada su oran pek yksek deildir. Katiller
ve zina yapan erkekler on yl hapse mahkm

olurlar; sadakatsiz kadnlar kocalar diledii

srece; evlilikten nce bekretini kaybeden
kzlar -kendilerini batan kartanlar ile eit
olmak zere- yllk hapse mahkm olurlar.
Ceza meydan daya olduu takdirde koca
einin yerine vekillik yapmay seebilir.
Sevarambiallar, drsttr, akszldr ve iki imezler. Yz yandan fazla ya
arlar ve boylar yedi ayaa varr. Mumyala
dklar nl ahsiyetler hari, llerini yakar
lar; sradan insann ruhani unsurlarnn du
man ve alevlerle gnee tandna inanrlar.
Sevarambiallar yalarna gre giyinir
ler: bir yandan yedi yana kadar beyaz,
yedi yandan on drt yana kadar sar, on
drt yandan yirmi bir yana kadar yeil,
yirmi bir yandan yirmi sekiz yana kadar
mavi, yirmi sekiz yandan otuz be yana
kadar pembe, otuz be yandan krk iki ya
na kadar koyu krmz, krk iki yandan krk
dokuz yana kadar ak gri, krk dokuz ya
ndan elli alt yana kadar koyu gri ve elli
beten itibaren de siyah giyinirler. Yarglar,
yalar ne olursa olsun mor, gm ya da al
tn rengi giyinirler. Kadnlar toplum iinde
srekli peelidir, erkekler de evlenene dek
salarn kestirmezler.
Seyyahlar Sevarambia adab muaeret
lerine gre selamlamay renmelidirler:
yarglara apka kartlr ve yere kadar eilinir; yallara apka kartlr ancak eilinmez
ve edeer birine de eller gste selam ve
rilir. Kadnlar toplum iinde plmemelidir.
Genel selam verme ekli Erimbas erman"
yani Gne seni sevsindir. Sevarambiada
aktan imtina etmek bir erdem saylmadn
dan, seyyahlar, kaldklar sre boyunca ken
dilerine gen kle kzlarn hizmetlerinin sunu
lacan bilmelidirler. Bu duygu hizmetkrlar,
pee takmazlar. Seyyahlar, onlarla yatma
dan nce hastalk kontrolnden geirilirler.
Ardndan, rastgele cinsi mnasebeti ve ha
milelik durumunda baba taraf hakknda p
he olmasn engellemek amacyla seyyahlar
setikleri kzla birlikte bir yere kapatlrlar.
Sevarambia dili, yerli dil ile dier dillerin
elerini bir araya getiren Sevarias tarafn
727

SEVARNDA - SHANGR-LA

dan icat edilmitir. Krk tane harf vardr -on

nl, otuz nsz- ve bir araya geldiklerinde
geni ve ho bir ses eitlilii yaratrlar. Sevarambia dilinde bir szcn sesi (Trkedeki hrt", patlama ve tombul szckle
ri gibi) tanmlad eyin niteliine uygundur.
Sonekler, tanmlanan eyin niteliini belirte
cek ekilde sfat olarak kullanlr. rnein:
adam anlamna gelen amber, muhterem
kii anlamna gelen ambas'a, serseri anla
mna gelen ambou\/a ve kk serseri an
lamna gelen ambousa dnr.
Sevarambia hayvan varlnn ou
dnyann baka hibir yerinde bulunama
yan cinstendir. Bir ay tr olan beyaz krkl
somouga kyya yakn yerlerde ormanda ge
zer. Bandelies at grevi grr; geyikten b
yktr, ksa effaf boynuzlar ve kei ba
vardr. Yelesi yoktur, ksa bir kuyruu ve ok
renkli krk vardr. Develer tamaclkta kul
lanlr, karabataklar ise balklkta. Erimsmoda ya da gnein kuu dalarda bulu
nan sar bir kartal trdr. Sevarambia or
manlar aslan ve kaplanlarla doludur.
(Denis Veiras, Histoire des Sevarambes,
peuples qui habitent une partie du troisme
continent, communment appel la terre
Australe. Contenant une relation du gouver
nement des moeurs de la religion, et du lan
gage de cette nation, inconnue jusques
prsent aux peuples de l Europe, Amster
dam, 1677-79)

SEVARNDA, SEVARAMBAnn baehri

dir. Sevaringo nehrindeki byk bir adada
dr. Suyun neredeyse kenarndan ykselen
yce kuleleri ehri hemen hemen zaptedilemez klar. Sokaklar dz ve genitir, yanlarda
ise atlar demir stunlarla destekli ve saks
bitkilerle ssl st kapal kaldrmlar vardr.
Evler ya da olmasie 1er daha ok, merkezi
bir imenliin etrafna ina edilmi ak bal
konlara kan odalardan oluan avlu revak
larna benzer. Binalarn hepsi yaklak bin
kii barndran byk, kare yaplardr. Ye
mek odas ve banyolar ortak alandr.
728

Ziyaretilere, evresi iki yz ayak olan

ve ehrin yalnzca bir mil tesindeki byk
amfitiyatroyu grmeleri nerilir. Kristal pen
cereler ile delinmi olan kubbeleri, dev s
tunlar destekler. Amfitiyatronun taraas,
festival geceleri zerinde duran kristal kre
nin aydnlatld bir platforma doru ykse
lir. Amfitiyatro, dramatik gsteriler, jimnastik
gsterileri ve insanlar ile vahi hayvanlar
arasnda yaplan dvlerde kullanlr.
Seyyahlar Gne Sarayn karmama
llar. Sevarindiadaki tm binalar gibi bu da
karedir ve be yz ayak geniliinde cephe
si vardr. Ana giriin dnda her iki yannda
on iki kaps bulunur. Saray, beyaz mermer
den ina edilmitir, birka mimari stilin birle
imidir ve eitli renklerde heykellerle ssl
dr. Ana giriin yanlarnda 244 mermer ve
bronz stun vardr. Taht odasnda, fildiin
den yaplma taht, incelikle oyulmu yarmdaire eklinde bir kntnn zerinde durur.
Dier ilgi ekici ey ise, Kral Sevarias
tarafndan balatlp altnc genel vali tarafn
dan sonlandrlan Gne Tapnadr. Tap
nak Gne Sarayfnn iinde ve yaklak bir
Avrupa Katedrali llerindedir. Som gm
ten sslemeleri olan bina, mermerden ina
edilmitir ve yal boya tablo ve resimlerde,
tm genel valilerin yaptklar iler resmedilir.
Tapnan kubbesi yaldzl ve resimlidir.
Adann sonunda, iinde minyatr ge
milerle sahte deniz savalarnn yapld
byk oval havuz yer alr.
(Denis Veiras, Histoire des Sevarambes,
peuples qui habitent une partie du troisme
continent, comm unm ent appel la terre
Australe. Contenant une relation du gouver
nement des moeurs de la religion, et du lan
gage de cette nation, inconnue jusques
prsent aux peuples de l'Europe, Amster
dam, 1677-79)

SHANGR-LA, (La Tibetede da geidi

demektir) Tibette, gnmzde in yneti
minde olan bir lama manastrdr (manastrn
hkim olduu vadiye de ayn ad verilir). Bu

SHANGR-LA

raya sadece yryerek gidilebilir ve fazla zi

yaretisi olmaz.
Bugne dek kimsenin trmanamad
Karakal Da (Mavi Da) vadinin zerinde
yirmi sekiz bin ayaa kadar ykselir. Ma
nastrn mimarisi tipik Tibet mimarisidir. Va
dinin yaklak bir mil ykseinde da yaka
snda asl duran, st mavisi atl, renkli
cumbalar. Manastr binalarnda merkezi st
ma mevcuttur ve Ohiodaki Akronda yap
lan yeil porselen banyolar gibi batya ait bir
dizi eyas vardr. Sra stunlardan aa
baheye m erdivenler iner ve burada da
evresi bronz aslanlar, ejderler ve tekboynuzlarla dolu bir hayvanat bahesi ile kua
tlm bir nilfer havuzu vardr. Kt fener
lerle aydnlatlan odalar, resim dokumal du
var rtleri, vernikli ahaplar ve inci mavisi
Sung seram ikleri ile ssldr, iind e bir
klavsen ve piyanonun yer ald mzik oda
snda, C hopinin yaynlanmam mzikleri
bulunabilir. Bunlar, C hopinin lmnden
yaklak yz yl sonra, ustann rencilerin
den biri olan Briacn ezberinden kda ge
irilmi olan paralardr. Ktphane aza
metli ve ferahtr ve raflarda ngilizce, Fran
szca, Almanca ve Rusa ile ince ve ba
ka Dou dillerinde kitaplar dizilidir. Ktp
hanede b ir o k d e e rli k ita p b u lu n u r;
(Shangri-Lay gstermeyen) birka yz ha
rita ve ada edebiyata ait eserler. Atmos
fer fazlasyla Oxford niveristesini andrr.
Dhiyane bir sulama sistemi olan vadi
de on iki milkarelik bir ekili alan vardr ve bu
rada da iyi kalite ttn yetiir. inli ve Tibetli
karm birka bin kiilik yerli nfus burada
lamalarn kontrol altnda yaar. Su oran
ok dk olduundan -ki bunun nedeni bi
raz sadece ok ciddi eylerin su saylmas,
biraz da herkesin mantk erevesi iinde
arzulad eylere yeteri kadar sahip olmas
dr- asker ya da polis yoktur. Lamalar son
are olarak bir suluyu vadiden atma yetkisi
ne sahiptirler, ancak bu ok ar ve korkun
bir ceza addedilir. Onlara gre mkemmel
ynetebilmek iin, fazla ynetmekten kan
mak gerekir . Oylama sistemi yoktur, nk

SHANGR-LA'da lama manastrnn grn.

Shagri-La halk bir politikann tamamen do

ru, dierinin ise tamamen yanl olduunu
ilan etmek zorunda kalsalar oke olurlard.
Tam lamala ermi elli lama ve birka
da yar-lama vardr. Yce Lama, 1893 do
umlu, Majestelerinin 1928den 1930a ka
dar Hindistanda Baskl Konsolosu olan n
giliz Hugh Conwaydir. Shangri-Lann kuru
cusu, 1681'de Lksemburg'da doan ve ikiyz elli yanda len Peder Perraultydu.
Kendisi lama manastrn 1734te kurdu ve
Montaignein Kibir zerine Deneme'sini Tibeteye evirdi.
Shangri-La iklimi gndzleri lk, gece
leri souktur. Gn ortasna doru Karakal
Dafnn lar sk sk duyulsa da, ShangriLa rzgra kar korunakldr. ShangriLann yaam biimindeki bir eyler ve ayn
zam anda da iklimi, insan yaam nda bir
arlatrma meydana getirerek, onu nor
malden ok daha uzun klar. Shangri-Lada
eyrek yzyldan fazla yaayp grlr ya
lanma emaresi gstermemek ska rastla
nan bir durumdur. Ancak zaman, buray terk
edenleri sanki annda yakalar ve ar yallk
izleri beliriverir. Benzer bir zaman arlatr
ma fenom eni, Amerika Birleik Devletierinde Bay Valdemar ile Arjantinin Buenos
Aires ehrinde Lucia Vermehren adl gen
bir hanm tarafndan da deneyimlenmitir.
(Edgar Allan Poe, The Facts in the Case of
Mr. Valdemar, Tales of the Grotesque and
Arabesque, Philadelphia, 1840; James Hil
ton, Lost Horizon, Londra ve Basingstoke,
1933; Adolfo Bioy Casares, El perjurio de la
nieve, Buenos Aires, 1944)
729

SHARDKN LKES - SHELOBUN N

SHARDK N LKES, bkz. BEKLA MPA

RATORLUU.

SHARPNG ADASI, ALET ADASIndan

gnlk deniz yolu m esafesindedlr. Ada,

Fransadaki Fontainebleau Ormannn pla
tonik bir imgesi gibidir; kumlu, steril ve sa
lksz. Burann topra ylesine incedir ki,
kayalar yerden, elimsiz bir adamn kemik
lerinin derisinin altndan frlay gibi frlar.
Sharping A dasnn en gze arpan
zellii, belli bir mesafeden kaymakta ya da
karla kaplanm gibi grnen, iki kk kemik
kptr. Kpler, yirmi ans eytannn alt katl
meskenidir. Avrupada onlardan fazlasyla
korkulur ve kumarbazlar zar atmadan nce
kendilerini sk sk arr. Adann dier sakin
leri Bay Kt Talih ile kars Poker Surattr.
Sharping Adasnda ayrca, sulh hkim
lerinin arada bir ayrcalkl ziyaretilere gs
terdikleri bir ie Sangraal yani kutsal kan
bulunduu iddia edilir. Sulh hkimleri onu,
Romadaki Azize Veronicann peesinden
daha bol pee, tren ve mumlarla sarmalar
lar. Kutsal emanet tehirine, saysz seremo
ni elik eder. Ancak ayrcalkl ziyareti, k
zarm bir tavann az ksmn hatrlatan bu
emaneti hayal krkl yaratc bulabilir.
Adadaki dier kutsal emanetler arasn
da nl Ledann yumurtlad, iinden Kas
tor ve Polluksun kt sylenen, ki yumur
tann kabuklar da vardr.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des falots et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l est co n te n u la visitatio n de
l Oracle de la dive Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

SHELOBUN N, ayrca TORECH UNGOL

diye de bilinir. GLGE DALARI'n aarak

M ORDORa giden g e id in , CRTH UNGOLun bat yanndaki, gene Shelob adl sr
tn altnda bir dizi tneldir.
730

Tneller, Belerianddakilerin akrabas

olan Shelob adl dev bir rmcek tarafndan
kazlmtr; bir zamanlar KUYTUORMANda
bulunan rmcekler de onun soyundan ge
lenlerdi. Shelobun Mordora ne zaman gel
dii bilinmiyor ama bu geliin, Sauronun
karanlk kralln burada, ORTA DNYAnn
tamamna hkim olmay planlad yerde,
kurmasndan nce olduu anlalyor. She
lob geit iin dehet verici bir muhafz oldu
undan Sauron onun varln kabul etmeye
hazr saylrd. Sauron zaman zaman onun
tnellerine m ahkm lar yollard ama She
lobun asl gdasn, yukardaki geitteki ku
leyi muhafaza eden orklar ya da goblinler
oluturuyordu. Sauronun gznde, birka
ork kaybetm ek, g e id in savunulm asna
oranla kk bir bedel demekti,
Shelob, rmcek biiminde eytani bir
eydi, i bir atele parlyora benzeyen okyzl gzleri olan muazzam, ikin bir yara
tkt. Bacaklar kocaman boum boum ek
lemliydi; elik dikenler gibi kllarla kaplyd
ve ularnda peneler vard. Derisi kaln ve
ukurlarla doluydu, tek zayf taraf gzleriy
di. Morluklarla lekelenmi kara vcudu yle
sine sngerimsi ve iti ki, tnellerden sk
p geerken am urda yrrm gibi bir
ses kard duyulurdu.
Eskiden hobbit olan, Tek Yzke sahip
ken sonra onu kaybeden Gollm, rehberlik
ettii Yzk Tayc Frodo ve yol arkada
Sam Gamgeeyi, dev rmcek onlar yiyip
yuttuktan sonra yz geri alma umuduyla,
kastl olarak Shelobun inine gtrmt.
Planlar boa kt, Shelob, Sam Gamgee ta
rafndan bakland ve ar ekilde yaraland.
Gz hasar grmt ve ac iinde srne
srne karken, gznden sarms yeil bir
salg szyordu. Seyyahlar htiyatl olmaldr,
nk Shelobun bu saldrdan sa kp k
mad, halen dalarn altnda yaayp yaa
mad bilinmiyor - belki de tek gzyle avlanamad iin alktan lmtr.
(J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954)

SHRE

SHRE, ORTA DNYAnn kuzeybatsnda,

ERADOR blgesinde ho, bereketli bir l
kedir. Shire topraklan, batda Irak Yayla
lardan douda Brendibadesi Nehri'ne ka
dar krk fersah, kuzeyde avlaklardan gney
deki bataklklara kadar elli fersah uzanr.
Birok nehrin sulad zengin, ncelikle ta
rm arazisi olan topraklardr. En nemli ne
hirler, gneydeki Shirebourn ve Brendiba
desi Kprsnn hemen stnden Brendibadesine akan Su ile birlikte Brendibadesidir (Baranduin diye de yazlr). GR LMANLAR'dan AYRIKVADye kadar uzanan
kadim Byk Yol, Shire boydan boya aar.
Shire, Dirhem diye bilinen (kuzey, g
ney, dou ve bat) drt blgeye ve bunlar
da yine kendi ilerinde, eski belli bal aile
lerin isimlerini tayan birka Aile Toprana
ayrlr. Eski aileler artk hayli dalmtr ve
isimler de artk Aile Topraklarnn sakinleri
ne ilikin olarak gvenilir bir rehber olutur
maz. Bylece, Tooklarn byk blm hl
Tukelinde yaad halde, eski ailelerin o
u, imdi Shiren btnne geni biimde
dalmtr. ERDYARI artk Shiren, Brendi
badesi ile YALI ORMANn kys arasnda
uzanan bir alandr.
Shiren halk, ounlukla ifti, zanaatkr ve kk tccar olan Hobbitlerdir. Bura
da byk kasabalar yoktur, nfusun byk
ksm kk, dank yerleim alanlar ya da
kylerde yaar. Belki de blgenin en nemli
tarm rn, hobbitlerin daha ok pipo otu
olarak b ild i i t t nd r. G ney Dirhem ,
Uzundip Yapra, Yal Tobi ve Gney Yld
z gibi sekin eitlerle, en kaliteli pipo otu
nu retir.
Shiren iklimi lmandr. Kuzey Dirhem
avlaklar hari, youn kar ya ender gr
lr.
Hobbitler kk insanlardr, boylar
aya nadiren geer. Parlak gzl ve krmz
yanakldrlar, yzleri iyi huylarn yanstr. Par
lak renkler giymeyi severler, grnd ka
daryla zellikle sar ve yeile dkndrler.
Ayaklar, balarndaki salar gibi sk kvrck
kahverengi tylerle kapldr ve hem ayaklar

n hem balarn zenle fralarlar. Ayaklar

nn alt ksele gibi olduu iin nadiren ayak
kab giyerler. Uzun, kahverengi ve ok ma
haretli parmaklar vardr. Bu maharetli par
maklarla keskin gzlerinin bir araya gelmesi,
onlar hedefi armayan okular yapar. Kilo
almaya msait olmalarna ve genelde acele
etme eilimleri olmamasna ramen eviktir
ler ve zellikle de yollarna kanlar grnce
sessizce ortadan kaybolma yetenekleri var
dr - bu sanat insana byclk gibi gelebi
lir, oysa tamamen doal becerilerine bal
dr, nk hobbitlerin byyle hi alverii
olmamtr. Hobbitler rtlerini otuz yan
da ispat eder, uzun mrl olmaya yatkndr
lar; kaytlara gre mehur bir reis, 130 ya
na kadar yaamtr.
Hobbitler misafirperver bir halktr ve iyi
yaamay severler. rnein, imkn bulduk
a, gnde alt n yemek yerler ve her tr
partiyle enlikten pek holanrlar. Normalde
saldrgan olmadklar halde, yumuak huylu
grnleri aldatcdr; gerektiinde ok es
nek, dayankl ve gerekten cesur olabilirler.
Ama barl ve dzenli Shireda hayat ender
olarak byle erdemler gerektirir, saygnla
baka btn niteliklerden fazla deer verilir.
Hibir tr eksantriklie iyi gzle baklmaz ve
yabanc diyarlarda macera aramak iin Shiren rahatln terk eden kii de kesinlikle
acayip saylr. Shire hobbitleri genelde ya
banc lkelerle zel olarak ilgilenm ezler
-seyyahlar Shire haritalarnda burasn ev
releyen blgelerin bo brakld konusunda
uyarlr- ve denizi grm hobbit says pek
azdr. Dier halklar konusundaki fikirleri hi
de gurur okayc saylmaz: Shire hobbitlerine gre BREE ELnden olanlar kalnkafal ve
kabadr, ERDYARIndan olanlar tuhaf bir tr
dr, insanlara ise byk ve aptal gzyle
baklr. Shire hobbitlerinin tutuculuu, ecere
konusundaki tutkularnda ve ayn ailenin ku
aklar boyunca ayn yerde oturmasnda g
rlr. Byk ve zenli soyaalar hazrla
mak en ok ilgilerini eken eylerden biridir
ve hobbitler, onlara zaten mkemmelen ai
na olsalar bile, ayrntl soyaalarn incele
731

SHRE

meye baylrlar. ecere almalar bir yana,

hobbltler renme aklaryla tannmaz.
Hobbitlerin karakteristik cmertlii parti
sevgileriyle blrleerek doumgnlerini hayli
nemli, sk rastlanan toplumsal olaylar hali
ne getirir. Hobbitlerin kendi doumgnlerinde herkese hediye vermesi dettendir, bu
da meskenlerinin beleklerle yani yararllkla
r kukulu armaanlarla dolup tama eilimi
gsterdii anlamna gelir. Doumgnlerinde verilen hediyeler her zaman yeni deildir
ve aslnda neye yaradklar unutulmu be
terlerin yllarca ortada dolamas da duyul
madk bir ey deildir.
Genel olarak hobbitlerin aslnda yerin
altnda yaad kabul edilir ve hl kendile
rini yerdeki ukurlarda daha rahat hissettik
leri dorudur. imdi yalnzca ok yoksullarla
hali vakti ok iyi olanlar ukurlarda yaar;
birinciler ilkel oyuklarda, kinciler ise iyin ola
rak bilinen, ok sayda tneli olan lks mes
kenlerde. Tnel kazmaya uygun yerlerin nis
peten az bulunmas, imdi dz ve alak bl
gelerde norm halini alm olan tula, ta ya
da ahap evlerin inasna yol amtr. Hob
bitlerin inaat sanatn insanlardan m, elflerden mi rendikleri konusunda bir belirsizlik
olsa da, mimari tarzlar tamamen kendileri
ne aittir. En eski evler, iyinlerden taklit edil
mi gibidir ve samandan ya da imenden
atlar olan, kavisli duvarl uzun alak yap
lardr. Yllarla birlikte mimari tarz daha ince
likli bir hal almtr. Ne var ki, yuvarlak pen
cereler ve kaplara kar duyulan geleneksel
tercihte srarldrlar.
Ttn ime sanatn genelde bir sanat
olarak kabul eden hobbitlerin cat ettikleri
sylenir. Bu alkanlk Bree Eli hobbitleri ta
rafndan balatlm, sonra Shirea ve niha
yet Orta Dnyann dier halklarna yaylm
a benziyor. Pipo otunun dumann, eitli
boy ve biimlerde olan, kil veya tahta pipo
larla ilerine ekerler. H obbitler bilhassa
duman halkalar fleme yeteneini takdir
eder. Hobbitlerin ayrca golf kefettikleri
de ileri srlr. Shire'n Krmz Kitabna g
re, Boakkreten lakapl Bandobras Took,
732

2747'de Yeiltarlalar'da bir ork srsne

kar savata saldrya nderlik etmitir. Sa
va srasnda, tahta bir sopayla orklarn li
deri Golfimbulun ban uurmu, bu ba
havada uarak bir tavan deliine dm
tr. Bunun da golf oyununun balangc ol
duu sylenir. Hobbitler ark sylemeleriy
le de tannr ve yrrken kendi kendilerine
mrldanma alkanlklar vardr. Birok du
rum iin arklar vardr - yemek yemek iin,
yatmak iin, ykanmak ya da sadece yr
mek iin. Bulmacalardan da ok holanrlar.
Ve, yiyecee duydular ilgi gz nne alnr
sa, btn hobittlerin yemek piirmesi de a
lacak bir ey deildir; okuma yazma
renmeden nce mutfak sanatn renirler.
Hobbitlerin ilk tarihleri hakknda ok az
ey bilinir ve kaytlar ancak Shirea yerle
meleriyle balar. Efsaneler daha eski bir
Gezginlik Gnleri dneminden sz eder ve
lisana ilikin kimi kantlarla birlikte, bunlar
hobbitlerin daha doudaki ANDUN VADLERnden geldiini dndrr. Gn ne
denleri hl belirsizdir ama efsaneler insan
saysnda bir arttan ve blgeye byk bir
glgenin dnden sz eder. 1601 n
c ada, hobbitlere Yksek Kral tarafn
dan Brendlbadesi'ni geip bunun gerisin
deki lkeye yerleme izni verilmitir. Buna
karlk onlar da Brendlbadesi Kprs ile
blgedeki btn dier yollarn ve kprlerin
bakmn stlenmitir. Kraln hkimiyetini ka
bul etmeye de raz olmulardr ama pratikte
gittike daha zerk olmular, tecrit edilmi
lerdir; buna ramen, insanlar le Angmarn
Byc Hkmdar arasndaki son muhare
beye oku gnderdiklerini iddia ederler.
Brendibadesinin geilmesine nclk
eden iki karde de, ou mehur hobbiti
karm olan Samanpostlu ailesindendl. Hob
bitlerin oundan daha ak renkli ve uzun
boylu olan S a m an po stlula r, T ooklarn,
Brandybucklarn ve Bolgerlarn atalardr.
Belki de en tipik hobbitler olan daha kk
Klayaklarla birlikte Shiren kendisine ilk
yerleenler onlard. Daha csseli, daha ar
yapl olan lkenler, sakal brakan tek hob-

SHIRE

bitler, daha sonra geldi ve ounlukla Do

u Dirhem, Batak ve Erdiyarna yerleti. Ev
inasn balatanlarn onlar olduklar sanlr.
Orta Dnyann Kuzey Krallnn k
nden ve Shire'n bamsz bir lke olarak
kuruluundan sonra, hobbitler kendi reisleri
arasndan bir Reis semi ve ona daha n
ce Yksek Krala ait olan yetkiyi tanmlard.
Reis, acil durumlarda toplanan Shire idare
meclisinin bakan, Shire erlerinin ve hobbit
silahl kuvvetlerinin komutandr. Sonunda,
geleneksel olarak Took ailesinde olan Reis
lik mevkii, ismen mevcut bir payeden teye
gemeyen bir ey olmutur. Yzk Sava
srasnda Shiren resmi bir hkmeti yoktu.
Aileler kendi ilerini hallediyor, zamanlarnn
ounu yiyecek eyler yetitirmeye, yemek
yapmaya ve yemeye hasrediyordu. Kuak
lar boyunca lke karlkl anlam ayla ve
Yksek Kraln ilk kanunlarna atfedilen, sz
de zgr iradeyle uyulan kanunlarla ynetil
miti. Kral duymamlar deyii bu sistem
den kmtr ve bahsi geen halkn kanun
suz olduu anlamna gelir. Tek gerek g
revli, sorumluluklar arasnda Posta Amirlii
ve Kolluku Balk da bulunan ya da Shire'n, ounlukla babo hayvanlar ve ben
zer i sorunlarla ilgilenen on iki kiilik polis
gcnn ba olan Ul Kaznn Belediye
Bakamdr. Hudutular diye bilinen ikinci
bir polis gc, hudutlarda devriye gezmek
ve Shirea gelen yabanclarla ilgilenmekle
grevliydi.
Sonuta, 1636nn Kara M usibeti ve
2758-59 yllar arasndaki Yokluk Gnleri ha
ri, Orta Dnyann nc a'nn sonun
daki byk olaylara kadar hobbitleri latif
anayurtlarnda pek az eyin rahatsz ettii
anlalyor. Sonra Yzk Sava geldi. Tesa
dfen Shirel birka hobbit o dnemin ser
venlerine ciddi ekilde kart ve hatta sava
n kahramanlar sayldlar. Shiren sakin kr
lklar, Karanlk Lord Sauron ile korkun yar
daklarnn dikkatini zerlerine ekme bela
sna urad.
Sauronun dnden sonra da Shire
hemen gvenliine kavuamad, nk iha

net iin d e ki byc Sarum an, kendine

Sharkey adn vererek oraya snm ve an
lamazlk, ykm ve sefalet tohumlar ekmiti.
Ama ok gem eden hobbit kahramanlar,
dier hobbitleri bir araya toplam ak zere
eve dnd; Sauron kendi hizmetkr tarafn
dan ldrld ve yaratt ktlk ok ge
meden temizlendi. Kardelik hobbitlerinin
dn yl, harika bir ilkbahar ve muhteem
bir hasatla, olaanst bir yldr. Ve Shire
imdi daha nce olduundan ok daha g
zeldir.
Shire, byle kk bir alana gre, Orta
Dnyann tarihinde olaanst nemli bir
rol oynar ve birka hobbit, Orta Dnyann
btn halklarnca tannan kahramanlar hali
ne gelmitir. Byk ne kavuan ilk hobbit,
2941 nc ada byc G andalfn
te v ik iy le , e jd e rh a S m a u g u YA LN IZ
DAdan karmak zere yola kan ccele
rin seferine katlan Bilbo Bagginsdi. Balan
gtaki teredddne ramen Bilbonun bu
giriim e katlmasnn onun Took kanyla
aklanacandan hi kuku yok. Bilbo ora
da G ollum la karlat ve her eyi MORDORun Karanlk Lordu Sauronun hkimiye
ti altna sokmak zere yaplm, byk ve
korkun gce sahip bir nesne olan Tek Yzk ondan ald. Bilbo eve dnd ve yz
n gizli gc sayesinde uzun bir mr ol
du ama yz takan herkes gibi o da onu
taktka gitgide daha yorgun ya da geril
mi bir hal ald.
Bilbonun vrisi Frodo Baggins, by
c Gandalftan yzn ne menem bir ey
olduunu rendi ve onu, yok edilebilecei
tek yer olan M ordordaki Hkm Dana
gtrme karar ald. Yannda Sam Gamgee,
Pippin olarak bilinen Peregrin Took ve Meriadoc ya da Merry Brandybuckla birlikte,
3018 nc ada, S hire dan ayrld,
Bree Eli yoluyla Yzk Kardelii'nin ilk kez
kurulduu yer olan Ayrkvadiye gitti ve son
ra da yz yok etme amacyla yola koyul
du. Yolculuun tehlikelerine ve Sauronun
karanlk glerinin mthi ve korkutucu sal
drlarna ramen, Frodo nihayet baarya
733

SHIVAPURAM - SIRA ADALARI

eriti. Kardeliin btn dier hobbit yele

ri, farkl ekillerde Orta Dnya tarihinde ken
dilerine yer edindiler. Sadk ve cmert Sam
Gamgee, Shiren yeniden ina edilmesine
byk katkda bulundu ve yedi kez Belediye
Bakan seildi. Denir ki, Yzk Tayclarn
sonuncusu olan o, GR LMANLARa gitmi
ve ondan nce Bilbo Baggins ile Frodonun
yapt gibi, denizi am. Meriadoc Brandybuck, SENGARDn yok ediliinde hazrd
ve daha sonra da MNAS TRTH kuatmas
nn kaldrlmasna yardm c oldu. Shirea
d n d n d e E rdiyarnn Efendisi oldu,
Sharkeynin adamlarnn buradan srlp
karlmasnda nemli bir rol oynad. Meri
adoc, Shire reisi oldu. Peregrin Took ile bir
likte, Rohanl Eomerin talebi zerine, Shiredan ayrld, ldnde onun yanndayd,
ikisinin, Kral'n yannda yattklar Minas Ti
rittite yan yana gmldkleri sylenir.
Hobbitler tarafndan Yzk Savanda
oynanan nemli rol, onlarn tarihe kar ilgi
sini uyandrma benziyor; Shiren oun
lukla szl olan kaytlar, bu savan sonlar
na doru yazl biimde toplanmaya balan
d ve daha Drdnc an ilk yzylnda
Shireda birka tane kitap ve kayt ktpha
nesi olmutu bile. En nemli kayt, ayn za
manda savata yer alan hobbitlerin anlattk
larn da ieren Krmz Kitap'tn. Metnin b
yk ksm, Elfeden eviriler ile Minas Tirith
limlerinin erh ve tefsirlerinden oluur. Ve
Ul Kazn Belek Evi, Shire silahlar ve elle
riyle yaplm eyalarndan oluan nemli bir
koleksiyonu ierir.
Kadim devirde hobbitlerin, insanlarn
dilini konutuklar anlalyor, yani kendileri
ne gre. Shirea yerletikten sonra Orta
Dnyann Ortak D irinin bir diyalekti olan
H o b b it e yi benim sediler. Diyalektlerine,
zellikle isimler konusunda, Shirea zg
birka form da dahildir.
Takvimleri de Shirea zgdr: yl her
biri otuz gn eken on iki aya blnmtr:
Afteryule, Solmath, Rethe, Astron, Thrimidge, Forelithe, Afterlithe, Wedmath, Halimath,
VVnterfilth, Blotmath ye Foreyule. Cumartesi
734

haftann ilk gn, Cuma da son gndr. Yl

daima bir Cumartesi gn balar ve daima
bir Cuma gn sona erer. Yln ilk ve son
gnleri, Yule gnleri, Lithe gnlerinin yazortas tatiliyle birlikte, Shiren belli bal bayra
mdr. Normalde her yl Lithe gn vardr;
artk yllarda drt tane olur ve ek tatile Overlithe denir.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The Silmarillion, Londra, 1977)

SHVAPURAM, PALA'nn baehridir.

SIRA ADALARI, Antarktika yaknlarnda,

Ykseksra, Alaksra, Yukarsra, Aasra, stndensra, iindensra, Uzunsra, Ksasra, Etrafndansra ve Altndansra adlaryla bilinen adalardan olu
mu bir bamsz krallklar takmadasdr. Al
aksra dnda, adalarn tamam yeni bir
toplumsal ilke zerine ina edilmi dini bir
kuruma sahiptir. Sakinleri, gelikin bir may
mun kabilesi olan Monikinlerdir.
Sra Adalar'na denizden gidilir ve ro
ta yzen miltalaryla iaretlenmitir. Sey
yahlar Ykseksra'daki Toplanma Limanna varacaklardr. Burann kayda deer
zellii, Byk Meydan, Palais Des Arts et
des Sciences ve Gelimemi Sempatiler
Akadem isidir. Devletin organ vardr:
Kanun, Kan ve Uygulama. Kanuna gre
lkeyi kral ynetir; uygulamada lkeyi ku
zeni ynetir; kanya greyse lkeyi yine
kral ynetir.
lkenin bilim adamlarnca drtayakllar ya da caudaejactanlar (kuyruk-sallayanlar) diye tanmlanan Monikinler, resmi
durumlar dnda kyafet giymezler. Dilleri
Yunancadan gelmedir ve Danca ile isve-

SIRAKSERSEM

eyi andrr. Ancak, kibar kiiler Franszca

konuur ve kuyruklaryla selam verirler.
Monikinler, insann eninde sonunda Monikin'e dneceini ve akln yer ald bl
genin beyin deil kuyruk olacan syler
ler. Alveri birim leri para deil verilen
szlerdir ki bunlarn da avantaj yanmalar
nn ya da alnmalarnn imknsz olmas
dr. Fndk Mevsimi gibi, farkl mevsim adla
r kullanrlar. Her Monikin'in bir numaras ve
bir rengi vardr. Renk o kiinin hem cinsiye
tini hem de kast, mevki ve uran belirler,
numara ise zek dzeyini. rnein, "No
22.817, kahverengi-alm a re n g i , Dr.
Mantkiyi temsil eder.
(James Fenirmore Cooper, The Monikins,
New York, 1835)

SIRAKSERSEM, OZdaki Kpkler lkesindedir. Kentin sakinleri Sraklar olarak

bilinir ve btn Ozdaki en tuhaf halklar ara
sndadr. Balca tuhaflklar yapbozlar gibi
pek ok paradan yaplm olmalar ve ya
banclar yaklatnda ya da beklenmedik
bir ses duyduklarnda szn tam anlamyla
dalmalardr. Byle bir durumda paralar
n bir araya getirecek becerisi ve sabr olan
biri tarafndan toplanmalar gerekir.
Oz'daki baz insanlar Sraklar yeniden
bir araya getirmenin ho bir elence olduu
nu fark etmitir; Sraklar asla bir baka Srakn dalm paralarna uymazlar, kendi
lerine gre yapboz olmadklarn ve bu iin
hi de elence olmadn aklarlar.
Sraksersem in balca hemehrisi
Lord Y ksek B ilg e z p la k ya da ksaca
735

SHRL KIZ KAYASI - SLLNG

Larrydir. Kendisine zg gariplii, sadece

onun bildii gerekelerle, durmadan kendini
datmasdr. Birka yl nce gene byle
yaptnda sol dizinin bir paras kayboldu
u in o zamandan beri topallayarak yrr.
Baka bir nemli hemehri de rk Ninedir.
Onun balca etkinlii de evrede sk sk g
rlen bir kanguru iin parmaksz eldivenler
rmek gibi grnmektedir.
Sraklar tamamen bir araya getirilmi
durumdayken kibar ve dost canls insanlar
dr. Yemek yemek isteyen ziyaretilere en
nce ay bir araya getirmeleri nerilir.

cak sarayn en zengin odasnda, bu gne ka

dar tlsmla bal olan ve salverilmeyen b
yk bir hzineyi brakmak zorunda kalmt.
Onu elde etme abasyla karakta, adann
ylanlar ve dier korkun yaratklar k uykusundayken kayalara trmananlar, odann ka
psna kadar geldiklerini ama ieri girmeyi
baaramadklarn sylerler. Kapnn levhala
rndan birinde kan krmzs harfler, dierinde
de kap sapna hapsedilmi bir klc yerinden
oynattktan sonra odaya girmesi mukadder
olan valyenin adn ieren esrarengiz yaz
lar bulunduunu da sylerler.

(L. Frank Baum, The Emeratd City o f Oz,

Chicago, 1910)

(A nonim , A m adis de Gaula, Zaragoza,

1508)

SHRL KIZ KAYASI, denizden ykselen

plak, dik yaln bir kayalktr; ylesine yk
sektir ki bulutlara deiyormu gibi grnr.
KIZIL KULE ADASIna alt gnlk yoldadr.
Kaya adn, Yunanistann Argos ehrinden
sihirbaz Finetor'un, l fal sanatlarnda ba
basndan ok daha usta olan kznn hkimi
yeti altnda olduu kadim alarda almt.
Kz mr boyunca adada yaad ve kendisi
ne yaln kayalar zerine harika bir konak
ina ettirdi. rlanda ve Norveten gelen pek
ok gemi adann sularndan geer, kz da,
sihirli sanatlar marifetiyle onlar kayalara e
ker, yklerini alard. Gemilerde herhangi
bir valye varsa eer, onlar can istedii
kadar uzun sreyle hapiste tutar, ciddi bir
ekilde yaralanana ya da lene kadar birblriyle dvmeye zorlard.
Bir gn sihirbazn kz Girit Adasndan
yirmi be yanda bir valyeyi esir ald ve
ona lgnca k oldu. Delikanl da ona k
m gibi davrand, bylerini rendi ve bir
seferinde, denizin stndeki yksek kayada
oturmu ondan bundan konuurlarken, sanki
ona sarlacakm gibi ileri atlad, ama onu
aadaki kayalara itti. Geri kalan esirleri ser
best brakp, kzn servetinin byk ksmn
yanna aldktan sonra, Girite dnd ve bir
daha asla aday ziyaret etmek istemedi. An

SLHA, Atlantik Okyanusunda, NACUMERA

yaknnda bir adadr. Adann evresi bin
yz kilometredir ve ylanlarn, ejderlerin ve
timsahlarn istilasna uramtr. Her nedense
bu hayvanlar yabanclara zarar vermezler,
sadece adada domu olan insanlara sald
rrlar. Yerliler kendilerini bu zehirli hayvanlar
dan korumak in, vcutlarna limons denen
meyveden elde edilen merhemi srerler.
Adann merkezinde cennetten kovul
duktan sonra yz yl boyunca buradaki bir
dada yaayan dem ile Flavvann gzyalaryla olutuu sylenen bir gl yer alr.
Glde paha biilmez talar ve inciler vardr
ve kral bunlar toplamalar iin ylda bir kez
fakirlere zin verir.

736

(Sir John Mandevllle, Voiage de Sir John

Maundevile, Paris, 1357)

SLLNG, Kara Ormandakl bir tepenin zir

vesine kurulmu, zapt edilemez surlar ve
derin bir hendekle eriilemez hale getirilmi
bir kaledir. Kalenin d dnyayla tek balan
ts olan iner kalkar kpr ykldktan sonra,
bir grup yal aratrmac kendilerini burada,
btn olas cinsel kombinasyonlarn kefe
dildii, sonsuza dek srecekmi gibi gr

SMON-CRUBELLER - SNSLER ADASI

nen bir orjiye kaptrmlardr. Bu grup, ya

lar 45 ile 60 arasnda deien drt beyefen
diyle, onlarn erotik oyunlarnda piyon rol
oynayacak, dikkatli bir ekilde seilmi krk
ki erkek, kadn ve ocuktan; drt beyefen
dinin eleri, sekiz gen olan, sekiz gen
kz, sekiz tane azmanca donatlm kulam
para, ok yal drt kadn, alt a veya
uak ve olduka nitelikli drt kadn muhab
bet tellalndan oluurdu. 1800lerin sonlarna
doru bilinmeyen bir yln 1 Kasmyla 28
ubat aras, bu drt muhabbet tellalnn
grevi her bir beyefendiye yz ellier tane
olmak zere alt yz sapklk anlatmalaryd;
bu arada drt beyefendi bu sapklklarn en
orijinallerini uygulayacaklard. Bu toplulu
un btn dier yeleri itinayla ikenceden
geirildikten sonra ldrld.
(Donatien-Alphonse-Franois, Marquis de
Sade, Les 120 Journes de Sodome, ou
l'Ecole du libertinage, Paris, 1785)

SMON-CRUBELLER Pariste bir sokak.

11 numarada iinde dnya tarihinin youn

lat bir apartman ykselir. Simon-Crubellier No. 11, sradan bir giri salonu ve zemin
katnda ticari bir mlk (Marda Antikalar) bu
lunan, her adan sradan bir yapdr. Zemin
katn zerinde alt konut kat, ayrca iki de ta
van aras bulunur: kapc Madam Nochre'in
odas dahil toplam otuz daire. Bu yapda ya
amakta olan ya da yaam pek ok ilgin
karakterden zellikle biri, Percival Bartlebooth, en ilgin olandr. Mnzevi bir adam olan
Bartlebooth, hayatnn yirmi yln btn dn
yadan suluboya resimleri kopya etmeye,
sonra da onlar kesip yapboz yapmaya, bir
yirmi yln da, sonunda yok etmek iin, onlar
zmeye adamtr. Bartlebooth 23 Haziran
1975'te lmtr, ama ziyaretiler onun bu
antsal yararsz grevini yerine getirdii eve
hl kederli hac ziyaretleri yapmaktadrlar.
(Georges Perec, La Vie, mode d emploi, Pa
ris, 1978)

SNEKLERN TANRISI NIN ADASI, Byk

ihtimalle Hint Okyanusunda bulunan bir mer

can adasdr. Buras, ekli kay andran, iki
yannda dik bir bayr bulunan, kayalk ve uu
rumlar olan bir adadr. Bir ucunda neredeyse
ondan kopartlm gibi duran, kaleye benzer
bir baka ada vardr. Adann en srad zelli
i, zerinde arpk bir blok ve onun zerinde
baka bir blok ve onun da zerinde bir baka
blok duracak ekilde dengede duran kayalar
ynna dnm bir pembelie sahip, or
man srngenlerinin kapal devre fantezileri
ne yansyan sarp bir kayalktr. Pembe kayala
rn yerden ykseldii noktalarda genelde yu
kar doru kvrlarak kan dar yollar vardr.
Adann evresinin tamam bir gl le kuatl
m, sahili de palmiye aalar ile bezenmitir.
Kumsalda kocaman deniz kabuklar ile dalga
lar ekildiinde ortaya kan minik effaf yara
tklar vardr. Birok renkli ku, mart, vahi do
muz ve birka eit kelebek bulunur.
Sahilde, uaklar byk ihtimalle ikinci
Dnya Sava srasnda buraya aklm
olan Britanyal ocuklarn yaptklar kulbe
lerin kalntlarna rastlanr, iki kk iskelet
ile pilotun iskeletini barndran uan kaln
tlar, ocuklarn macerasnn sessiz ahitle
ridir. Adada, kimi zaman, mr ksa modern
bir toplumun ilkel tanrs olan ve kafas kaz
a aklm yabandomuzu ile temsil edilen
Sineklerin Tanrsfnn yaad sylenir.
(William Golding, Lord of the File, Londra,
1954)

SNSLER ADASI, MACREONS ADASIna

epeyce yakndr. Ada Kral Quaresmeprenant tarafndan ynetilir ve halk her zaman
Byk Perhiz dnemiymi gibi yaar. Kral
griler giyer, nnde de arkasnda da kol
yenleriyle uyumlu bir ey yoktur. O ve halk
bal ok severler ama ok miktarda kuru
baklagll de yerler. Adada evlilik yoktur, ada
nfusu vaktinin ounu gzyalaryla gei
rir. Ada byk miktarlarda kebap ii ve ya
ubuu ihra eder.
737

SRANNON - SS HALKI LKES

Kral Quaresmeprenant VAH ADAnn

sakinleriyle srekli olarak sava halindedir.
Vahi Adann halkna tanrlar Byk Perhiz
Arifesinin verdii tek koruma, Kral Quaresmeprenantn aday kuatp onlar yok etme
siyle engellenmitir.
Kral Quaresmeprenantin FENERLKElilerin soyundan geldii sylenir, bu da kafas
nn neden bu kadar acayip fikirler ve fantazilerle dolu olduunu aklayabilir. Kraln beyni,
adaya gelen bir ziyareti tarafndan erkek bir
etsinei larvasnn sol testisinin boyut, renk,
madde ve gcnde olarak tanmlanmtr.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruet, Paris, 1552)

SRANNON, HOLLNin bir nehridir, ORTA

DNYAnn Ortak Lisan'nda Kapderesi diye

bilinir. Sirannon, DUMANLI DALARn altn
da, eski cce diyar MORAnn Bat Gateinin
yaknlarnda kar. Merdiven elalesi denen,
Hollin ile Moria arasndaki eski yolun yaknn
daki elaleden aa akar. Vaktiyle hzl, g
rltl bir alayanm ama elaleden akan
su imdi sadece bir szntya indirgenmi du
rumdadr, nk bir gl oluturmak iin ela
lenin yukarsnda dereye set ekilmitir.
Bu gl, cceler gittikten sonra Moriaya
el koyan orklar ya da goblinlerle yakn bir itti
fak iinde alan bir canavar tarafndan ya
ratlmt. Bu canavarn kkeni mehul ama
dalarn altndaki kadim bir yaratk olduu
varsaylyor. Normalde sularn altnda sessiz
ve gizlenmi olarak durur, bu yzden de ona
Sudaki Beki denir. Ama eer seyyahlar tara
fndan rahatsz edilirse, onlar yakalayp aa
ekme giriiminde bulunabilir - en azndan
yirmi dokuna ya da kolu vardr ve glden ka
barcklar iinde ykselen, fokurdayan bir y
lan kitlesine benzer. Gln suyu bile bu ber
bat kokan yaratk tarafndan kirletilmitir ve
artk yukardaki g yanstmaz.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954)
738

SRAP, MEGAPATAGONYAnn baehridir.

SRENLER ADASI, Akdenizdedir, tam yeri

bilinm em ektedir. Ziyaretilerin bu adaya

yaklamas tavsiye edilmez nk burada
Siren ad verilen kadn yzl acayip bir ku
tr yaar (geri baz tarihiler bunlar Denizkzlar ile kartrmlardr [ayrca bkz. DE
NZ KRALININ KRALLII] nk Alm an
yann Rhine Nehrindeki byk bir kayada
yaayan Denizkz Lorelei vakasnda olduu
gibi, detleri birbirine ok benzemektedir).
Sirenler denizcileri tatl arklaryla cezbederler. Tehlikeden habersiz denizciler kendi
lerini, gemileri adann kayalk kysnda par
alanm halde bulurlar. Bu kt kaderi en
gellemek iin seyyahlar klasik nlemden
birini alabilirler: ya kendilerini geminin dire
ine balarlar, ya kulaklarn balmumuyla t
karlar, ya da mziiyle dikkatlerini databi
lecek bir lir virtz bulurlar. Efsaneye gre
thaka Kralnn gz ard ettii Parthenope
adnda bir Siren, duyduu ac yznden
kendini sulara brakarak boulmu ve cese
di talyadaki, zamannda onun adn tayan
Napoli Krfezi kylarnda karaya vurmutur.
Deiik bir Siren tr de rlandann
baehri Dublinde yaar ve Guinness biras
stne arklar syleyen seksi bir kadn bar
men grntsne brnmtr.
(Homeros, Odysseia, 9. yy [?]; Rodoslu
Apollonios, Argonautica, 2. yy; Heinrich
Heine, Die Lorelei, Buch der Lieder, Mnih,
1827; James Joyce, Ulysses, Paris, 1922)

SRTE DENZ, bkz. FARGESTAN; ayrca

bkz. ORSENNA.

SS HALKI LKES, gneydou Afrika'da,

Bina Dalar'nn eteklerinde muazzam bir

yaylay kapsayan sisli bir blgedir. Mozam
bik'ten Zambezi Nehrini izleyerek (geer
ken, ad Sar eytan ya da Pereira Kamp

SS HALKI LKES

olan bir Portekiz kle ticareti kampnn hara

belerini de gzden karmayarak) ve Thomas Outramn gml olduu Manica Da
larndan geerek, nehrin kendisinin stn
deki Mavoon Yerleimine gelinir. Gzergh
buradan gney Afrikay orta Afrikadan ay
ran ve yalnzln neredeyse dayanlmaz ol
duu kefedilm emi yayladan geer. Bu
noktada erzak stok etmek tavsiye olunur,
nk daha ileride av hayvanlarna gittike
daha seyrek rastlanr. Seyyahlar, daha sonra
geilecek olan ormanlk arazideki zehirli ok
lar olan Bumanlara ve ormanlk lkede ba
bo dolaan aslanlara kar dikkatli olmal
dr. Ormandan sonra sivri talarn salm
olduu muazzam bir ova ve yz milden fazla
uzunlukta inili kl bir bozkr gelir. Nihayet
bir kaya duvar olan ve beyaz bir basamak
gibi ovada yaylan, ykseklii yedi yz ile
bin ayak arasnda deien muazzam bir ya
ra gelinir. Bu yarn yzeyinden aa, bir dizi
gzel elale halinde bir nehir akar. kmak
zordur, ama baarya ulaan ziyareti, krla
rn nefis bir manzarasyla dllendirilir.
Seyyah, Sis Halk ehrlne gelmeden
nce, bu blgede bulunan byk, taraz ta
raz tyl srlara gz kulak olan obanlarn
evlerini grecek. Bu evler koskocaman p
lak kayalardan yaplmtr, har yerine im
iine yerletirilmitir ve atlar kk aa
larn gvdeleri ve zerinde otlarn yeerdii
bir kesek rtsyle kaplanr. Yaklak krk
ayak uzunlukta ve yirmi ayak derinlikte olan
evlerin yksek bir kap girileri ve deriden
perdeli iki kk pencereleri vardr. De
me, inenmi amurdandr.
ehrin kendisi, yannda bulunan
nehrin, arkasn koruyan dan ve onu ev
releyen bir duvarn oluturduu bir tr yar
madadr. Doal hendek kk sallarla gei
lebilir. ehir, aralarnda na edildikleri p
lak kayalar andran ve atlar yeil imenler
rtlm bir yksek kuruni renkte ta evler
yndr. Saray da dier evler gibidir ama
etraf evrili ayr bir yerde bulunur ve bir ye
ralt geidi ile, bir Roma amfitiyatrosu gibi
ak olan Derin Sular Tapnana balanr.

SS HALKI LKES'nde kraliyet taht.

Tapnan iinde devasa boyutlarda,

yetmi ya da seksen ayak ykseklikte bir
cce heykeli durur. Heykelin altnda, iinde
vaktiyle muazzam boyda bir timsahn yaa
d -bunun, yaayan tanr Ylan Jal olduu
sanlr- derin bir havuz vardr. Sis Halk hey
kele ve timsaha insanlar kurban eder ve ya
kutlarla safirler sunarlard. Efsaneye gre,
Jal annesini katletmitir - yakutlar onun ka
nn simgeler, safirlerse aman dilerken dk
t gzyalarn. Rodd ya da Mavoon adl
bir beyaz adamn kz olan Juanna Mavoon,
ngiliz Leonard Otram ve hizmetkr, karad e rill c ce O tte rn ya rd m yla, ta nra
Acann klna girmi ve sonunda kaybolan
bir miktar deerli tala birlikte Sis Halk lkesinden kamt.
Sis Halknn boyu alt ayaktan uzundur,
ciddi grnl, kocaman gzl, kaln telli
saldrlar, kara ve sar derileri vardr. Asker
ler kei derisi giyer ve her biri bir mzrak, bir
yay, krmz tylerle sslenmi dikenli oklar
ve yabani boa boynuzundan yaplm bir
739

STARA - SKYLLA ve KHARYBDS

boru tar. Otaclar gslerine byk bir

mavi ylan dvmesi yaptrr.
ehirde grlecek ilgiye layk iki ey,
sarayda, bir imen atyla korunmu, kara
tahta ile fildiinden yaplm, insan aya gi
bi ayaklar olan kraliyet tahtdr; bir de, tanr
a klna girdii zaman Juanna Mavoonun
giydii, tanra Acann giysisi: kara tyl
keilerin en yumuak tylerinden dokunmu
ve boynuzdan dmelerle tutturulmu siyah
bir elbise. Kollar, elbiseyi giyenin ellerini
ancak gsterecek kadar uzundur ve siperli
balnn altnda yarkl bir tr maske
vardr; ikisi gzler, biri de az iin.
(Henry Rlder Haggard, The Peopte of the
Mist, Londra, 1894)

STARA, ARDSTAN'n kuzeyinde bir lkedir.

Ayn zamanda Yldzieinin Vatan ve Tan
rlarn Dalar'nn Vatan olarak tannan Sitaray ok az seyyah ziyaret etmitir. lkeyi
binlerce yldan beri u anki Sultan Marah Durimehin ailesi ynetmektedir, gelenek olduu
zere ynetici her zaman bir kadndr. Sitara'da savan ne olduu hi bilinmez, lkede
konuulan her sz, ak ve bar stnedir.
lke ayrntlaryla tasvir edilmemitir ve
yabanclarn ziyaret ettii yegne kraliyet
meskeni kuzeydeki ikbal ya da Vaatler Me
kn olmutur, ikbal, dalardan sularnn arn
d denize doru akan Ed Nehrlnde bulu
nan bir adadr. Bu saray adann ortasnda
Sleymann Neldesinden bir msra gibi
topraktan ykselir. Halis beyaz mermerden
ina edilmitir ve Sultanin kullarnn evleri,
sarayn evresinde inciler gibi kmelenmitir.
ikballe komu lkeler arasndaki tek ile
tiim, IA/iiahde denen bir tekneyle salanr;
Nuh'un gemisi tarznda ina edilmi, her an
seyahate hazr, olduka byk bir teknedir
bu. Donanmlarnn ve yelkenlerinin modeli,
antik Msr ya da Babilde icat edilmi olabilir.
Sitaraya girmek ok zordur. Bunu yap
mak isteyen nce snrn yaknndaki Kulub
Ormanndaki eski demirhaneden gemeli
740

dir. Ziyareti burada atein iinde sertletiri

lip saflatrlarak bir iddet insanndan bir
bar insanna dntrlr. Ancak byle bir
acyla soylu hale gelmi olanlarn ieri gir
mesine izin verilir.
Yaltlm olmasna ramen, Sitarann
hatr saylr bir nfuzu vardr. Yzyllar nce
Sitaral misyonerler, inanlarnn korunduu
ve birok nesildir anneden kza intikal ettii
USULA'ya seyahat ettiler. Son zamanlarda,
Marah Durimehin bir elisi, Ardistan ile CNSTAN arasndaki bir anlamazln sona
erdirilmesinde ve evre lkelerde barn ve
refahn yeniden tesis edilmesinde ok b
yk bir rol oynad.
(Kari Friedrich May, Ardistan, Bamberg,
1909; Kari F rie d ric h May, D er M ir von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

SKYLLA ve KHARYBDSin doudan grn.

SKYLLA ve KHARYBDS, Akdenizde, bir

birinden bir ok atmlk mesafede bulunan iki
kk komu adadr. Adalar adlarn, sahip
olduklar alkanlklar yznden bu sulardan
gemeyi ar tehlikeli klan mstesna sakin
lerinden alr.
ilk ada Skylla, keskin ucu ge dek
uzanp, her zaman kara bir bulut tarafndan
gizlenmi gibi grnen tek bir sivri kayadan
oluur; kayann kendisi orak ve ok prz
szdr. Yan tarafnn ortalarna doru bir
yerde karanlk bir maara olduu grlebi
lir; buras Skyllann mekndr. Skyllann on
iki aya, alt boynu, alt kafas, -her birinde
sra di bulunan- alt tane az vardr ve

SLAVNA

genelde yakndan geen denizcileri yutmak

iin maarasndan dar uzanr.
Kharybdis adas daha alaktr ve te
pesinde byk bir incir aac vardr. Bura
da yaayan canavar Kharybdis, gnde
kez bol miktarda deniz suyu yutar ve sonra
da bunlar geri fkrtarak, tehlikeli girdap
lar yaratr. Bu sularda seyahat tavsiye edil
mez.
(Homeros, Odysseia, 9. yy [?]; Pausanias, Description o f Greece, 4. yy; Ovidius,
Metamorphoses, S1. yy)

SLAVNA, antik bir ehir ve bin yldan fazla

sredir birok hanedan boyunca KRAVONYAnn baehridir. Slavna, bu noktada do

. A z iz Mikhae! Meydan
2. Hkmet Binalar

C
J

uya doru akmaya balayan Krath Nehrinin geni vadisinde yer alan bir adadr.
ehrin hemen yukarsnda nehir, Kuzey ve
Gney nehirleri olarak bilinen ki kola ayrlr;
Slavna bu kanallarn arasna skmtr. Ka
nallarn ak ynnn biimlendirmesiyle yu
varlak deil armut biimindedir; nehrin kol
lar birbirlerinden en fazla uzaklatklar nok
taya kadar aamal, geni eriler halinde
bklr, bu noktay getikten hemen sonra,
ehrin dou ucunda (ya da aslnda eskiden
dou ucu olan yerde) tekrar buluana dek
birbirlerine yaklarlar; tekrar birleen nehir,
armudun sapn oluturur.
Eski gnlerde Slavnann durumu glyd ama bugnlerde daha zor savunula
bilir bir durum dadr. Bu zayfl telafi et
mek iin, Slavnann yneticileri yeni ve bi-

S. SLAVNA

3. Katedral
4 . Belediye Binas

mm

741

SMALLDENE

SLAVNAnn banliysnde Sleyman Kulesi.

limsel bir tahkim sistemi iin tahsisat ayrd

lar ve bir zamanlar ehrin korunma arac
olan eski ve modas gem i surlar nere
deyse tamamen yktrdlar. Bu surlarn bir
ksm hl kuzey kysnda durmaktadr; bir
ticaret kanal ve evredeki krsal blgeyle
birlikte bir alveri ortam olan Kuzey Neh
ri kysnda depolar ve iskelelerle dolmu
bir haldedir.
Gneye doru surlarn ykntlarnn s
tne, her iki yannda gzel grnml, mo
dern meskenlerin yer ald bir bulvar ina
edilmitir; sanki Kuzey Nehri ticaret iin, G
ney Nehri zevk iindir. Bu bulvar suyu gee
rek ehrin eski snrlarnn tesine varr; yeni
den birleen Krathn sa kys boyunca bir
buuk iki kilometre boyunca ilerler, Slavna
vatandalarnn eitli egzersizler yapmaya
alk olduklar ho ve glgelikli bir gezinti
yeri oluturur.
Gezinti yerinin karsnda, Krathn sol
kysnda, Kraliyet Sarayna bitiik park yer
alr. 1820 ylndan kalan ve maalesef dne
minin tipik tarzn tayan bu bina, nehri tam
gneye doru geni bir kavis yapt nokta
da karlar ve nehir, Kraln Elence Baheleri'nin evresinde de bir kavis izer.
Slavnaya yolculuk edeceklere Gazinoyu, Botanik Bahesini ve Sleyman Kulesini ziyaret etmeleri tavsiye edilir. Sley
man Kulesi Trk egemenliinin hatrasdr
ve basit bir plan zerine ina edilmitir: de
vasa bir yuvarlak kuleyi evreleyen drt k
ede birer bur ile kare eklinde bir perde
duvarndan oluur. ..
742

ehri evreleyen lkenin topraklar en

gebesiz olmasna karn, Slavnann grn
pitoresklikten uzak saylmaz. Zaman ve
insan eli (Kravonyallar renk seven bir rktr),
Slavnann kuzey kesimindeki eski mahalle
lerin atlarna ve duvarlarna, yumuak ve
parlak birok renk kazandrmtr. ehrin
merkezinde, nehirden su alnp caddelere
yneltilerek kk, ho bir kanal oluturul
mutur. Bu kanaln her iki yannda, Kated
ralin, kk, eski Belediye Binasnn, iki ya
da yzyllk gemii olan birka tane g
zel kasaba evinin, klalarn ve modern ama
zevksiz hkmet binalarnn yer ald ferah
Aziz Mikhael Meydam'na kan geni bir yol
yer alr. Bu meydanda ve ona batdan ve do
udan ulaan caddelerde, mkemmel bir
elektrikli tramvay hizmeti vardr. Ziyaretile
re, Meydann hemen dnda yer alan ve
Kravonyal nl Sophynin daha sonra koca
s olan Prens Sergiusun hayatn kurtard
eme Caddesini izlemeleri tavsiye edilir.
Meydandan on kap aada, gm horoz
iaretinin altnda, Sophynin, Kravonyaya
yeni geldiinde oda kiralad ev vardr.
Ziyaretiler ehrin gneydou ucunda
ki nl Htel de Paris'de kalabilirler. Bu ote
li, Kral Alexis Stefanovichin onayyla, Msy
Rousseau adnda bir Fransz 1860larda in
a etmitir; otelin gzel bir teras ve mkem
mel bir kafesi vardr.
(Anthony Hope [Anthony Hope Hawkins],
Sophy o f Kravonia, Londra, 1906)

SMALLDENE, Sussexte bir kydr. VVadloes Yolu, No: 14 adresindeki nl Dilek Evi
buradadr. Buras, duvarlarla evrili kk
bahelere sahip, yirmi ya da otuz tane ben
zer evin dizili olduu srada yer alan bir
bodrum-mutfak evdir. Sevdikleri birinin s
kntsn kendi zerine almak isteyen ziyaret
iler, eski psk n kapy alabilirler. nce
mutfak merdivenlerinden terliklerini sryen
iman bir kadnn kard seslere benzer
bir ses gelecek, ardndan da kapnn hemen

SMITH ADASI - SOZLUKKENT

arkasndaki plak tahtadan doru bir gcrt

duyulacaktr, ite o anda talebi olan ziyaret
i, talebini mektup kutusu deliine syleye
bilir. Dilei gerekleecektir. Komular evin
bo olduunu sylese de, seyyahlarn buna
kulak asmamalar ve tarif edilii ekilde di
leklerini dilemeye devam etmeleri nerilir.
(Rudyard Kipling, The Wish House , Debits
and Credits, Londra, 1926)

SMTH ADASI, bkz. YETMLER ADASI.

SONA-NYL, bkz. GNEY DENZ.

SON DENZ, bkz. DNYANIN SONU ADASI.

SONKARA, bkz. ASTOWELL.

SORHAUTE, Kral Urienin krallnn ba

ehri; yeri belirsizdir. Kuzeyin on bir asi lor
dunun, CAMELOTlu Kral Arthur tarafndan
BEDEGRANEde ezici bir yenilgiye uratl
dktan sonra sndklar ehir burasdr.

(Sir Thom as M alory, Le M orte D arthur,

Londra, 1485)

SOSARA, BKZ. LORBANERY.

SZCKLER EHR, bkz. SZLKKENT.

SZLKKENT ya da SZCKLER EH
R, SAYIKENT'in rakip kentidir. aknlk

Eteklerinde bulunur, Bilgi Denizinden esen

meltemler, bu ehri okar. Dnyadaki btn
szckler, etraf surla evrili bu kentten ge
lir. Szckler meyve bahelerinde yetitiri
lir. nsanlar, haftada bir kurulan szck pa

zarna gelip ihtiya duyduklar szckleri

satn alr ve kullanmadklarn dei toku
ederler. Kendi szcklerini yaratmak iste
yen kiiler iin tek tek harfler de sata ka
rlr. Ziyaretiler herhangi bir harfi edinme
den nce tadn bilmelidir: A nn tad ok
gzeldir, te yandan Zyavandr ve tala gi
bi bir lezzete sahiptir. X beklemi hava gibi
dir, / ise buz gibi ve ferahlatc. C ktr ktr
dr, Pise ok ekirdekli. Bir Fransz eksper,
baz harfleri tatlarna deil, renklerine gre
tanmlamtr: A kara, E beyaz, / krmz, U
yeil, O mavi.
Szlkkent, bir anayasal monaridir.
Kral Tammetin Aynen, satlan tm szck
lerin varln ve anlaml olduunu kontrol
eden bir bakanlar kabinesi kurmutur: An
lay Aridk, Mana Mstear, z zel
Kalemi, Tanm Terifats ve Yananlam Ya
veri. Kral Aynen bir noktada, byk teyzesi
Hafiften Meumu, hangi szcklerin ne za
man kullanlacana karar verme sorumlusu
kld. Bayan Meum, Zeknn ruhu ksalk
tr prensibine bal olarak gittike daha
pintileir ve daha ok szc kendine ay
rr hale geldi. Bunu takiben, szck piyasa
snda satlar dt ve en sonunda da Ba
yan Meumun Skt altndr tabelas as
mas zerine tamamen ortadan kalkt; kral
onu zindana bizzat kendisi att. Szlkkentliler bugn kendilerini o la b ild i in ce
ok szck kullanabilecek kadar bilge g
rrler. Eanlamllar szlnden szck
okurcasna muazzam bir eanlamllar pnar
iinde yzdklerinden, fazlasyla uzun ko
nuur hale gelmilerdir.
Kraliyet Sarayfnn grnm tam anla
myla dik duran bir kitap gibidir ve genelde
yayncnn adnn yazl olduu yerde de bir
kaps vardr, ieride duvarlar ve tavanlar
aynayla kapldr. Buras kraliyet ziyafetlerinin
verildii yerdir. Misafirlerden burada annda
szcklere dnveren yiyecek maddele
rinin adlarn saydklar konumalar yapma
lar istenir. Ardndan misafirler bu szckleri
yerler. Baz zel durumlarda, ham fikirler,
Yar Pimi Frndan getirtilir. Bunlar lezzetli

SPECTRALA

olsalar dahi her zaman yiyenin az tadna

uymaz, insanlarn bunlar yllarca inedik
leri bile grlmtr.
Szlkkent kanunlarna gre, kpekle
rin havlama-metre olmakszn havlamalar
yasaktr ve kafa kartrmak, bir uval inciri
berbat etmek, kargaaya neden olmak ya
da dolambal laflar etmek, su saylr. Tm
ziyaretilerin yaptklar her ey in bir ne
denleri, aklamalar ya da mazeretleri ol
maldr ancak, hepsinden iyisi neden ol
masn? fena bir sebep saylmaz. Kanunlar
tek kiilik bir polis gc tarafndan uygula
nr, Memur Tvbecl hem yarg hem de ha
pishane grevlisidir. Memur Tvbecl nsan
lar uzun sreli cezalara arptrmaktan ho
lansa da, onlar hapiste tutma konusuyla
fazla ilgilenm ez. Z iyaretilere, shandrydana yani ehri turlayan ahap at arabas
na binerken sessiz olmalar sylenir, nk
shandrydan konumadan gider. Szlkkentin hayvan varl yalnzca iki bcek ve
bir beki kpei trnden ibarettir, ki kinci
sinin teden beri vahi olduu dnlr.
Bu beki kpeklerinin dzenli aralklarla
balanmalar gerekir ama nlerinde vakit
geirm ek ya da vakit ldrmek deyimleri
kullanlmad srece, tkr tkr yrrler. Za
man utuu in, bu kpeklerin kanatlar
vardr (ayrca bkz. DURGUNLAR). Sz
edilen iki tr bcek ise yalnzca Szlkkentte bulunur. Hecears, faydal ya da ge
rekli grdnde szckleri tek tek hecele
yen dev bir bcektir. Bu bcek eskiden, i
ek koklayan ve ara sra da insanlarn ap
kalarna gmlerek yarm gn i kartan s
radan bir aryd; artk eitim alarak kendisini
gelitirmeye karar vermitir. Son olarak, pa
lavra {nsecticus palavrium), knkanatl ben
zeri byk bir bcektir; fiyakal bir ceket,
izgili pantolon ve ekose yelek giyer, melon
apka takar.
(Norton Juster, The Phantom Tollbooth,
Londra, 1962)

SPECTRALAda bir yeralt mahkemesi.

SPECTRALA, Gneydou Pasifik'te, RAL-

LARO Takmadalarna ait bir adadr. COXURAnn kuzeyindeki Riallaro sis halkasnn
kysndadr.
Spectralia, gneten korkan ve gne
knca toz bulutu kaldran insanlarn yaa
d bir alacakaranlk diyardr. Bu insanlar
LMANORA srgnleridir, yalnz ve yalnz
kendilerinin br dnya ile ilikileri olduu
na inanrlar. ou yeraltnda yaar ve tama
m hayaletlere inanr. Spectraliallarn iki
mezhebi vardr; nadiren iletiim kuran ve
yalnzca gzlerini dikip bakan azametli ha
yaletlere inanan, kadim hayalet-arayclar
ve hayaletlerin konutuuna ve istedikleri
zaman grndklerine inanan, bedenin bir
tanesi kopartlp ayrlabilen iki adet ruha sa
hip olduunu iddia eden modern hayaletarayclar.
Ziyaretilere, hayaletlerle kartrlmamalar ve dini amalarla kutsal bir yere g-

744

SPENSONA - STAHLSTADT

trlmemeleri iin gece Spectralia'dan uzak

durmalar salk verilir. Yeni gelen ruhlarn
getirilip satld ki ruh pazar vardr: biri
modern hayalet-arayclar, dieri se kadim
arayclar indir. Yaknda bulunan kayalk
bir adack olan Astrallada, astral bedenlere
inanan nc srgn edilmi bir mezhep
yaar.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
of Exiles, Now York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island of Progress, New York ve Londra, 1903)

SPENSONA, UTOPA ile OCEANA (1) ara

snda bir yerlerde, gemileri karaya oturmu

birka ngilizin on sekizinci yzyl sonuna
doru zerinde bir cum huriyet kurduu
adadr. Spensonia anayasas dorudan
doruya Fransz Devrim inden uyarlanm
insan Haklar zerine kuruludur. Bireysel
hrriyet dierlerinin hrriyeti ile snrldr; h
km et se ile bilir; tek ve blnm ez olan
cumhuriyet birka lke ve idari blgeden
meydana gelir.
S p en so nia nn dnyann tm d i e r
cumhuriyetleriyle aras iyidir ve zorba rejim
altndaki herhangi bir lkeden kaan tm
mltecilere snma hakk salar, ancak hi
bir devletin ilerine karmaz. Smrgeci ve
yaylmac bir politika izler ancak bunu yal
nzca Spensonia'llarn, Spensonia ynetimi
ile geliebileceine inand lkelere uygu
lar. Resmi din, tanmlanamayan bir Yce
Varlk klt olmasna ramen, ziyaretiler
tm dini inanlarn kolaylkla kabul grd
n fark edeceklerdir.
(Thomas Spence, A Description of Spenso
nia, Londra, 1795; Thomas Spence, The
Constitution of Spensonia: A Country in Fariyland situated between Utopia and Oceana, Londra. 1798)

SPERANZA, bkz. CRUSOE'NUN ADASI.

SPOROUMBA, AVUSTRALYAnn gneyin

de, yksek ta duvarlarn iinden akacak

ekilde kanalize edilmi iki nehrin kavan
da kurulu bir lkedir. Baehir, merkezdeki
meydann evresine ina edilmi, etraf sur
larla evrili Sporoundiadr. Siyah ve beyaz
talarla ina edilm i, kap girileri bronz
heykellerle ssl, boyal ve varakl muhte
em odalar olan Kraliyet Saray buradadr;
kara mermerden avluya beyaz heykeller di
kilmitir. Sporoundia adnn anlam Sakatla
rn ehridir ve fiziksel deformasyonlu do
anlarn tm, yani Esperou'lar, baehre
yerletirilir.
Sporascum poso Glnden geerek
denize dklen yaratc bir kanal sistemi l
keyi keser. Sporoundiadan, komu lke SEVARAMBAya giden iki geit vardr: -kaya
iinden geen tnel- Cehennem Kaps ve
-yksek dalardaki geit- Cennet Kaps.
(Denis Veiras, Histoire des Sevarambes,
peuples qui habitent une partie du troisme
continent, comm unm ent appel la terre
Australe. Contenant une relation du gouver
nement des moeurs de la religion, et du lan
gage de cette nation, inconnue jusques
prsent aux peuples de l'Europe, Amster
dam, 1677-79)

SPOROUNDA, SPOROUMBAnn baeh

ridir.

STAHLSTADT, Alman profesr Schultze ta

rafndan, Pasifik sahillerinin on fersah a

nda, Oregonun gneyinde derin vadilere
tepeden bakan yksek karl kayalklarn g
deldii svire manzaralarn andran bir
manzarann te kysnda, FRANCE-VLLE ile
rekabet etmesi iin kurulmu bir ehirdir.
Aslnda bu Alp manzaras muazzam demir
ve kmr yataklarnn zerini rten kaya,
toprak ve yzyllk am tabakasndan baka
bir ey deildir. Bu keyifli blgeden ayrlp,
tedeki el dememi ssz blgeye giren zi
745

STANDART ADA

yaretiler, zeri kl ve kmr kapl ve iki yan

basilisk gz gibi parldayan metal parala
rn barndran siyah moloz ynlar ile dolu
birka yol ile karlaacaklar. Seyyahlar sa
da solda, snm kk volkanlarn krater
leri gibi yamurla anm, terk edilmi ma
den kuyular grecekler. Havada rahatsz
edici bir duman kokusu vardr ve ku ile b
cek grlmez. Bilindii kadaryla burada ke
lebee hi rastlanmamtr.
Ziyaretiler kuzeye doru ilerlerlerse,
bu maden blgesinin bir dzle doru ya
yldn grecekler. Burada, iki alak sra
dan arasnda, 1871'e dek Kzl l diye
anlan, imdi ise Stahlfield ya da elik Tarla
s denen, pas rengi orak bir arazi uzanr,
ite, C hicagoda retilen bir dizi prefabrik
kulbenin, bir ky elengi oluturmak zere,
1872 ile 1877 yllar arasnda zerine dikildi
i arazi burasdr.
Buray bugn ziyaret eden seyyahlar,
elengin merkezinde, Kmr Dipiinin -bir
kmr tm sei- aasnda, birbirinin ayn
yzlerce penceresi ve kzl bacalar olan ve
zehirli yeil duman bugn bile tten, garip ve
devasa bir geometrik binalar kmesi gre
cektir. elik ehri Stahlstadtdan arda kalan
tek ey bu terk edilmi yndr.
Je n a n iv e rs ite s i n de n P rofesr
Schultze tarafndan be ylda ina edilen
Stahlstadt sadece rnek bir ehir deil, ayn
zamanda rnek bir fabrikadr.
Stahlstadtn plan, kompleks iinde her
biri farkl bir ileve sahip, emerkezli birka
daireden ibaretti. Ana merkezde, tek pence
reli devasa bir yap olan ve evre binalara
Trkim Boa Kulesi bulunmaktayd. Byk
talarla harsz yaplm bu kulenin alt katn
da Profesr Schultzenin zel odalar bulunu
yordu, stnde ise gizli alma alan. Kap
larn tm hava ve su szdrmayacak ekilde
smsk kapanmt. Seyyahlar bugn bile,
kulelerin etrafna ina edilmi, iinde asma
yapraklar, ananas ve guava gibi eit eit
meyvelerle i ie gemi am aalar, muz
aalar, okalipts ve kaktsleri barndran
tropik park grebilirler. Profesr Schult
746

zenin zamannda scaklk, yakndaki kmr

madeninden gelen scak buhar ileten bir
metalik tp sistemi ile dengeleniyordu.
Profesr Schultze kulenin tepesine,
dnyann en ilgin topu olan, 300.000 kilo
arlnda ama kullanm bir ocuun bile
kolaylkla ate etmesine msait bir uzunmesafe silah ina etti. Bu silah, aslnda eh
rin dne neden olan hayli tehlikeli bir
patlayc kullanrd. 13 Eyll 1877 sabahna
doru, saat tam 11.45te, Profesr Schultze
silah rakip ehir France-Villee dorulttu,
hesap hatas yapt ve silahn fiei ge
doru atelenerek, bugn halen bulunduu
yer olan dnya yrngesine yerleti. Ancak
Schultzenin laboratuvarnda saklanan pat
laycnn geri kalan ksm alev ald ve Profe
sr havaszlktan boularak ld. Liderini
kaybeden ehir ksa bir sre sonra terk edil
diyse de, kmr madeni, bombo fabrikada
yanmaya devam etmektedir. Bugn Stahls
tadt insan kibrini temsil eden terk edilmi bir
ant gibi dikilmektedir.
(Jules Verne, Les 500 millions de la Begm,
Paris, 1879)

STANDART ADA, Yeni Zelanda kylarnn

yaknndadr. Bir zamanlar byk ve refah
iinde bir gemi-ada olan bu yerden geriye
kalan tek ey, zeri mercan ve yosun kapl
ykntlardr. Standart Ada, on dokuzuncu
yzyln sonlarna doru Standart Ada Ltd.
tl. tarafndan ina edildi, inaat be yz mil
yon dolara mal oldu ve tamamlanmas drt
yl buldu, inaat yirmi yedi metrekare verimli
toprak alana yayld. Bamhendis VVlliam
Tersin, ada valisi Kum andan Ethal Simcoeydi ve nfus on bin Amerikan milyone
rinden meydana gelmiti. Adann g kay
na iki adet hidroelektrik istasyonuydu, sa
atte sekiz deniz mili hzla hareket ediyordu.
Hem bol bitki hem de yenilebilir rnler
yetitirebilmek iin birka park ve sebze bah
esi gelitirilmi ve kullanlan yeni gbreler
sayesinde dev rnler elde edilmiti - her bi-

STANDART ADA

, 2 ,5 ,4 : Tren istasyonlar
5, 6: Elektrik Santralleri
7: M illiard ehri
8: Rasathane
9: Belediye Binas
10: Protestan Tapmay
11: Meryem Ana Kilisesi

12: Pruva (Ba)

15: K
14: Sebze Baheleri ue Ekinler
15: Serpentine
16: Sancak Liman
17; skele Liman
18: Toplar

Uzunluk: 7 km
Genilik: 5 km

STANDART ADA

eure: 18 km
Hacim: 432 m ilyon

m}

747

STEPFORD

15 Novembre
Milliard City
Htel de Ville

Le potage la d Orlans
La crme comtesse
Le turbot la Mornay
Le filet de boeuf la napolitaine
Les quenelles de volaille la viennoise
Les mousses de foie gras la Trvise
Sorbets
Les cailles rties sur canap
La salade provenale
Les petits pois l'anglaise
Bombe, macdoine, fruits
Gteaux varis
Gnssins au parmesan
Vins
Chteau d Vquem. C h tea u -M argaux
Chambertin.

C.hampagne.

Liqueurs varies
Tahiti kraliesinin STANDART ADAdaki Milliard
ehrinin Belediye Binasnda verdii kabul treninin
mens.

ri kilo kadar gelen havu hasad olurdu.

Bu irin yapay manzaray boydan boya ge
en Serpentine adnda kk bir nehir vard.
Adann iki kart yanna, pervanelerin
yaknna iskele Liman ve Sancak Liman ad
l iki liman ina edilmiti. Pruvaya on iki top
yerletirilmiti. Standart Ada toplam 432 mil
yon metrekplk alan kaplyordu ve evresi
on sekiz kilometreydi.
Adann merkezinde, toplam yzeyin
bete birini tekil eden Milliard ehri ykse
lirdi. Hem Katolik hem de Protestan blm
de ehri, askeri gler korurdu. Protestan
halk iskele blmnde, Katolikler ise aksi
ynde, sancak taralnda yaard. ehir ii
748

tamaclk, yryen kaldrmlar araclyla

olurdu. Bar ya da kumarhaneler yasaklyd.
Resmi diller ngilizce ve Franszcayd.
Ziyaretiler hl, hem stilsizliiyle gz
alan ve pandispanyay andran Protestan
mabedinin kalntlarn, hem de ar sslen
mi gotik bir dn pastas olan Meryem Ana
Kilisesinin ykntlarn gezebilirler. Burada t
renler dzenlenir ve milyonerlerin evlerine
dorudan hatt olan telefon ve teleotograflar
zerinden ayinler yaplrd. Ada sakinleri evle
rinin mutfaklarndan rahatlkla alveri etmek
iin yine bu sistemi kullanrlard.
Standart Adann altn a boyunca zi
yaretiler debdebe ile karland. Gemi-ada
Papeete limanna uradnda, Tahiti krali
esi Pomare gemiye karken byk bir zi
yafet ve Beethoven, Mozart, Haydn ve Onslowun da paralarn ieren bir oda mzii
konseri ile karlanmt.
Protestanlar ile Katolikler arasnda sregiden mcadelelerin ardndan, Standart Ada
Gney Pasifikteki bir frtnaya yenik dt. 10
Nisanda geminin enkaz Yeni Zelandann
Kuzey Adasndaki Ravaraki Burnunun yak
lak bir palamar boyu aklarnda karaya
oturmu durumdayd ve bylece dnyann
dokuzuncu harikas" ya da esiz Pasifik inci
si diye adlandrlan eyin tarihi son buldu.
Gemiyi yeniden ina etme planlar yapld
ama henz kesin bir adm atlm deil.
(Jules Verne, L lle hlice, Paris, 1895)

STEPFORD, Amerika Birleik Devletlerinde,

ikamet alanlar, belediye binas, kk al
veri merkezi ve spermarketi ile dierlerin
den pek farkl olmayan kk bir kasabadr.
Stepford'u ilgin klan, kasabann evli kadn
larnn hrmetkr ev kadnlarnn canl birer
rnei olmalardr. Onlar yalnzca ocuk bak
makla kalmaz, ev temizleyip yemek de pii
rirler, ancak tm bunlardan hi ikyet etme
dikleri gibi holanyormu gibi de bir halleri
vardr. Ayrca kadns giysiler giyip, fazla
masrafa sebebiyet vermeden sslenirler.

STEPHEN BURNU - STORN

Ancak Stepford kadnlarnn hi kiisel

yaratclklar yoktur. Hibir zaman kendi i
lerini ya da kiiliklerini yaratmak istemez ve
aslnda robot gibi davranrlar - k yledirler
de. Elerin robotlara dntrlmesi, karar
gh Stepford'da bulunan gizli bir erkek top
luluu tarafndan, erkekler kulb kisvesin
de hayata geirilmitir. Bu dnm kadn
larn ne reme fonksiyonlarna, ne de stan
dart sosyal kabiliyetlerine zarar verir.
(Ira Levin, The Stepford Wives, New York,
1972)

STEPHEN BURNU, Bat Afrika kysnda,

FANTPPOnun yirmi mil kadar kuzeyinde,

uzun, kayalk bir burundur. Ziyaretilere
Stephen Burnunun, hain kayalar ve kum
sallar yznden gemiler iin tehlikeli oldu
u sylenir. Burada, ylda yalnzca bir kez,
alt haftalk izinlerini kullanmak zere ngilte
reye dndklerinde nbetlerini devreden iki
gzcnn kollad bir deniz feneri vardr.
(Hugh Loftlng, Doctor Dolittles Post Office,
Londra, 1924)

STRA, bkz. HAZNE VADS.

STORSENDE, ACARE Ormannn kenarn

daki Duardenez Nehrlnin kysnda, POCTESME kontlarnn kalesidir. Storlsende, ge

ni baheler, kocaman imllkler ve saysz
akaaa ve akasya aalar ile evrilidir.
Kalenin ilg in likle rin d e n biri Ageus
odasdr. Odaya bu ismin verilmesinin nede
ni, p encerelerinin bir zam anlar PHLSTA'daki Ageus Tapnafna ait olmas ve bu
raya Dk Asmund tarafndan yamalanarak
getirilesidlr. Pencerelerin ikisinden baknca
dars net bir ekilde grlr. Ancak ncs aldnda, dnyann normal grn
m yok olur ve geriye yalnzca hibir eyin
netlikle ayrt edilemedii, sonsuz gri bir ala

cakaranlk kalr. Sylentiye gre bu pencere

den geen herkes bakalarnn ryalarnn
tutsa olacak ve bilinen dnyann tesinde
rktc bir yolculua kacaktr. Poictesmein yce kahraman ve kurtarcs Manuelin, uzun kariyeri sonunda bu pencereden
getii ve bir daha geri dnmedii sylenir.
Storisende bahesine afak ile gndoumu arasnda giren herkesin binbir eit
mthi hayvanlarla karlamas mmkndr:
kentaurlar, periler, ayakkabc cinler, valkyr/eler, ve kpekballar. Ayn zamanda kendi
gemilerinden paralar ve genliklerinde ta
ndklar insanlar da grme htimalleri vardr.
(James Branch Cabell, Jurgen, A Comedy
o f Justice, New York, 1919; James Branch
Cabell, Figures o f Earth. A Comedy o f A p
pearances, New York, 1921; James Branch
Cabell, The High Place. A Comedy of Di
senchantment, New York, 1923)

STORN, Gney ngiltere kylarnn iki mil

anda kk bir adadr. En yakn tek li

man ve tek ulam noktas Breton Llman'dr.
Storn Adas genellikle frtnadan dolay ula
lmaz durumdadr.
Storn, anakarada epeyce mlk sahibi
olan Le Breton ailesinin geleneksel mekn
dr. Ada kraliyet mlkdr ve Kralie I. Eliza
bethan hkmdarlndan bu yana (ada ve
anakara mlklerinin sahiplerinin geleneksel
rtbesi olan) Fundalk Kolcular, bataki h
kmdara vergi demitir. Vergi, ana adann
batsndaki Mart Kayasn temsil ettii sy
lenen altn klesi eklinde denir. Ardn
dan kle aileye geri dner ancak geri veril
meden nce bir kenar hep kopartlm olur.
Stornda, dalgakrann ardnda, pem
beye boyal bina ynlarnn olduu kk
bir ky bulunur. Limanda kk bir balk
filosu vardr. Yazlar, ev sahiplerinin bir ksm
geimlerini, yandan arkl Daffodil gemisi
nin Breton Llmanndan getirdii ay ya da
kartpostallar ziyaretilere satarak salarlar.
Ada zerindeki belli bal yap, yuvarlak ikiz
749

STORN

kuleleri kye hkim olan ve anakaradan ra

hata grlebilen Norman kalesidir. Kale
a gre renk deitlriyormu zlenimi ve
ren pembemsi bir tatan yaplmtr - bazen
pembe grnr, bazen de daha tekinsiz bir
renk olan kurumu kan rengine brnr. Ha
len Le Bretonlarn evi olan bu kaleye, ki ya
nnda yksek ve yal porsukaalarnn
uzand, teras yolundan ulalr. Eskiden
aalar, ekilleri hl fondaki gn nn
de biraz olsun seilebilen, fantastik hayvan
lar eklinde budanrd.
Adann geri kalan se ounlukla, kr
mz sincaplarn yuvas olan am ormanly
la kapldr.
Ziyaretilerin giremeyecei bir blge,
deniz seviyesinde ufak bir maara olan ve
Andromeda Maaras diye adlandrlan yer
dir. Maaraya ad, ocukluunda duvarlar
750

daki demir halkalarn, efsanedeki Andromeday zincirlerken kullanlan halkalar olduu

nu hayal eden mteveffa Sir Venn Le Breton
tarafndan verilmitir. Sylentiye gre ailenin
atalarndan biri, bir keresinde sadakatsiz bir
metresi k ortasnda bu halkalara zincirle
mi, kadnn cesedi ise bir hafta sonra ma
araya snan bir balk tarafndan bulun
mutur. Yine sylentiye gre merhum Sir
Venn kendi karsn da ayn maarada zinci
re vurmutur. Difteriye yakalanm olan ka
dn, belki de bunun cn almak iin koca
sn pm ve hastaln ona da geirmitir.
Sr Venn ise ksa sren bir hastalk dnemi
nin ardndan hayata veda etmitir.
(Victoria Sackville-West, The Dark Island,
Londra, 1934)

STRACKENZ - SUNCHLDSTON

STRACKENZ, Mecklenburgun snr komu

su olup, Baltk Denizi yaknlarnda bulunan,

otuz mil uzunluunda, on iki mil geniliin
de, kt hretli bir Alman dkaldr. Bism arckn hkmdarl srasnda Alman imparatorluunun bir paras haline gelmitir.
Halkn byk ounluu baehir yaknn
daki dzlklerde yaar.
Arazinin srad zelliklerinden biri, Jotun Gipfel diye bilinen sarp ve yabanl bir di
zi kayalktr. Kayalklarda iki gzel da gl
vardr ve gllerden birinde de Strackenz d
knn eski bir kalesi olan Jotunberg durur.
Jotun Gipfelin zirvesi, derin bir nehir vadisi
olan Jotun Schlucht ile yarlm, aalarla
evrili bir yayladr. Jotungberg, gzel bir gl
olan Jotunsee'nin zerinde ykselir. Bura
da, asma bir kpr zerinden geilerek ya

da kayann meydana getirdii kk bir li

mana tekne ile gitmek kaydyla varlan bir y
n gotik kule ve bur duvar bulunur. Prens
Kari Gustav burada hapsedilmitir. 1848lerde kale oktan yar-terk edilmi durumday
d, bugn ise sadece kalntlar grlebilir.
Hem dkalk saraynn hem de gz alc
vitray pencereleriyle eski katedralin mekn
olan baehir, Strackenz ehridir.
(George M acDonald Fraser, Royal Flash,
Londra, 1970)

STRELSAU, RURTANAnn baehridir.

SUNCHLDSTON, (eskiden SOUK LMAN

denirdi) bkz. EREVVHON.

751

ST ADASI - SYMZONA

ST ADASI, bkz. KASEOSA.

ST ORMANI, bkz. LLAREGYB.

SVARTMOOT MAARASI, Cheshiredaki

bakan Rufus T. Firefly tarafndan ve kendi

ajan sisteminin yetersizlii yznden boa
kmtr; bir ara ajanlarndan biri Firefly ta
rafndan ie alnmtr.
Firefly, Trentinoyu halk iinde aala
m ve iki lke ksa sre sonra kendilerini sa
van ortasnda bulmutur. Sava ilk bata
Sylvania'llarn lehine gelimi ve Freedonia
genelkurmay kararghlar ar kuatma alt
na girmitir. Ancak Trentino yakalanp teslim
olmak zorunda braklnca durum tersine
dnmtr.

ALDERLEY SIRTInda, aslan ba eklinde

bir kaya knts olan dehlizli bir maaradr.
Burada, g o b lin rkndan y a ra tkla r olan
svart-alfaT lar -i i fokurdayan bir svyla dolu
ta bir kseden ykselen bir alev olan veac ekmeden a bakmalarn mmkn k
lan ejder-ateini ilerine ekmek iin topla
nrlar.

( D u ck Soup, Ynetm en: Leo M cCarey,

ABD, 1933)

(Alan Garner, The Weirdstone o f Brisingamen, Londra, 1960)

SYMZONA, Gney buzullarn delerek ge

SVVOONARE, Gneydou Pasifikteki RlALLARO T akm a da larnn bir adasdr.

Swoonarie sakinlerinin, ay ndan gm
elde eden bir maden eritme kab, dalar
ova seviyesine indiren bir krek ve antiyerekimi aleti gibi muhteem icatlar var
dr. Ancak, kimsenin bunlarla bir ey yapa
cak enerjisi olmadndan, hepsi atl durur.
Yerliler ailool denen bir afyon yerler ve he
men uykuya daldklarndan iler bekleyedurur.

(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago

of Exiles, Now York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

SYLVANA, Avrupa'da FREEDONA'nn g

neyinde kk bir lkedir. Sylvania hkme

ti gemite komusunun dilerine kar
m, halk isyana tevike kalkm ve hk
meti itibardan drme amal gerekletiri
len bir dizi eylemde ajanlar kullanmtr. Bu
ykc eylem lerin ounu, F re e do nia nn
Sylvania bykelisi Trentino rgtlemitir.
Ancak abalarnn byk ksm Freedonia
752

meyi baarp, emerkezli kreler teorisini is

patlam olan Kaptan Seabournun nderlik
e tti i A n ta rk tik keif h e y e ti ta ra fn da n
1820de kefedilmi bir yeralt diyardr. E
merkezli kreler teorisi ilk olarak, 1826da
m e sle kta Jam es M c B rid e ile b irlik te
Symmes'in Emerkezli Kreler Teorisi kitab
n yazacak olan John Cleeves Symmes tara
fndan 1818dene srld.
Teorilerine gre yerkre, in kutular
ya da i ie geen Rus bebekleri misali bir
dizi kreden meydana gelm itir. Her biri
birbirinden bir atmosfer katman ile ayrlm
ve her tabakasnn yzeyi meskn olan be
ayr kre bulunmaktadr. Bu be emerkezli
yap birbirine, girii ya Kuzey ya da Gney
kutbundan olan, dev bir tnelle baldr.
Her iki gedikten de ieri okyanus sular gir
diinden gemiler buradan kolaylkla gee
bilir.
Symmes 1818de, rengeyiklerinin ek
tii kzaklara binmi yz adam ile birlikte
Sibiryadan yola karak keif gezisini ba
latt ama baarsz oldu; on be yl sonra
kar kutuptan yerkreye girmeyi baaran
Kaptan Seabourn - in kutulan serisi iin
de ikinci srada o la n- keif blgesini bu
parlak teorisyenin erefine Symzonia diye
adlandrd.

SYMZONA

Kaptan Seabourn S ym zoniay pek

gremedi nk yeni gelenlerin kusursuz
messeselerine zarar vermesinden korkan
yerliler onu oradan uzaklatrdlar. Seabournun raporuna gre Symzonia ehirleri
yerkre stndekilere benzer yapdadr;
tek fark renksiz olmalardr: Symzoniada
her ey kar gibi beyazdr. Burann sakinle
rinin teni bembeyazdr, beyaz giysiler g i
yerler ve mzikal bir dille iletiim kurarlar.
Mutluluk iinde yaar, maddi zenginlikler

den nefret ederler. Zeklar sayesinde, ya

adklar diyar her iki kutup deliinden s
zlen gnein ve ayn n bir ayna siste
miyle yanstarak aydnlatmay baarmlar
dr. itici reaktrleri (ki bunlarla gem ilerini
idare ederler), zeplinleri ve alev makinele
rini icat etmilerdir. Ziyaretiler burada pek
ho karlanmaz.
(Kaptan Adam Seabourn, Symzonia, A Vo
yage of Discovery, New York, 1820)

753


AHLAR KLM, Hint Okyanusundadr; ki

mi otoriteler Hazreti Davudun olu Hazreti

Sleymann mezarnn SABA'da olduunu
syleseler de, baz kifler tarafndan Haz
reti Sleymann gmld yer olarak ka
bul edilir. Bakalaryla birlikte Gemici Sindbad tarafndan da tasvir edilen ahlar iklimi,
korkun grnl ylanlaryla tannr. Bu
blgede yaayan ve bir gemiyi btn olarak
yutabilecek kocaman balklar da dikkate
deer. Sindbad, bu yaratklardan tanesi
ni, da kadar yksek diye tanmlamtr.
(Anonim, The Arab'an Nights, S 14.-16. yy)

ARLER ADASI, bkz. FOOLLYK.

A N S ADASI, Amerika Birleik Devletleri

kysnn aklarnda, TALH ADASI yaknn
da, depremlerin ender saylmayacak sklk
ta grld bir adadr. Burada her ey
ansa braklm gibidir ve halen bebeksi bir
deneme anda grlen doa, her trl
canavar yaratr. ans Adasnda insanlar el
yerine at nalyla doar; atlar kadar aptal sa
ylr ve otlasn diye tarlalara braklrlar, in
san elleriyle doan atlar ise atlyeler ve ter
zi dkknlar kurmulardr. Mzik aletleri de
alabilirler, ans onlara, baka lkelerde in
sanlara stn durum salayan uzuvlar ver
mitir.
Adann gneyine doru bir ormanda,
vcutlar organlarn ans eseri bileimlerin
den oluan yeni bir hayvan tr vardr - iki
ya da sekiz parmak, dikey bir az, ban ar
kasndaki gzler... Hepsi de tesadfi bile
imlerde. Hayvan trleri nceden tahmin
edilemeyen bir hzla oalr. Baz yllarda
timsah bolluu vardr, bazlarnda da evcil
hayvan ktl. Ancak ansn, sonunda, her

hayvann konuaca mkemmel bir dnya

y ortaya karacana inanlr; buna hazrlk
olarak, iaret dili kullanan retmenler tara
fndan hayvanlara imdiden okuma-yazma
retilmeye balanmtr.
Ziyaretiler, sekiz keli, her yznde
harfler olan birka zarn bir kutuya konup
sallanarak atld oyundan keyif alacaktr.
Oyunun galibi, ans eseri en ok sayda
szck ve cm leyi oluturan oyuncudur.
1789da bir deprem, zar kutusunun dme
sine yol amt: zarlardaki harfler, XVI. Louisnin Etats-Gnrauxya hitaben yapt
konumay oluturdu.
(Abb Balthazard, L'lsle Des Philosophes
Et Plusieurs Autres, Nouvellement d co
uvertes, & remarquables par leur rapports
avec la France actuelle, Chartres, 1790)

APKA NELER, SARIALLIGAM LKESnin batsnda kk bir kydr. lkede

kullanlan apka inelerinin tamam burada
yaplr ve byk ounluu BEZELER ky
ne gnderilir. Bir seferinde apka ineleri
nin kyn yok olm asna engel olduunu
duymak, ziyaretilerin ilgisini ekecektir.
Kuvvetli bir rzgr btn ky uurmu,
gkyzne, ta bulutlara kadar tamt.
Neyse ki apka ineleri bulutlara tutundu,
bylece de kyn daha uzaklara srklen
mesini nlediler. Rzgr dinince, apka i
neleri karld ve ky eski yerine dverdi.
apka ineleri ky, aput uval Ana
diye bilinen mehur bir yal hanmn ky
dr. Kendisi srtnda kocaman bir aput u
val tar. Hi kimse bu uvala bir ey koy
duunu ya da uvaldan bir ey kardn
grmemitir, iinde ne olduunu syleme
ye de yanamaz. aput uval Ana, takt
nlklerin kocaman ceplerinde kyn erkek
755

ATO - EKLSZ ADA

ve kz ocuklar iin armaanlar tar. B

yklerle hi konumasa da ocuklar ok
sever, zellikle de "Vey , Vey, vey" ve
Vey, Vey, vey diyenleri. Bazen, alayan
bir ocua rastladnda, cebinden, ocuk
elinden byk olmayan ve alfabeyi okuyan,
kk in-Asur arklar syleyen bir bebek
karverir.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

ATO, Bohemya'da bir yerlerde bulunan ve

Batbat Kontuna ait olan adsz bir kaledir,

iki katl binalar ve karlkl konmu birtakm
alak meskenlerin oluturduu muazzam
bir yndr. Bu yapnn aslnda bir ato oldu
u konusunda uyarlmam olan ziyaretiler,
oray kk bir ehir sanacaktr. atonun tek
bir kulesi vardr; hayli sradan olan bu kule
neyse ki ksmen sarmakla kaplanm ve
zerine birka pencere almtr. Kulenin
bur duvarlar belirsiz ve dzensizdir, ih
malkr ya da rkek bir ocuun tereddtl
izgileri gibi, g kavramaya alrcasna
yukar doru uzanrlar.
ato, bir nehrin kysnda bulunan skn
tl bir kyn stnde heyula gibi ykselir;
Kontun izni olmakszn kimse kyde otura
maz, hatta bir gece bile kalamaz. Kyn sa
kinlerinin tuhaf fiziksel zellikleri vardr: kafataslar darbelerle yasslm g ibidir, yz
hatlar da bu darbelerin strabn resmedi
yor gibidir.
Bu blgede klar uzun srer, ky de
genellikle karla kapldr; hatta bazen yazlar
bile.
Ziyaretiler atoya girmenin imknsz
deilse de ok zor olduu konusunda uyar
lr. Kont'un kendisi tarafndan davet edilmi
bile olsalar, atonun ana izgilerinin puslu
kta biim deitirmesini gzleyerek, eii
gemeksizin gnlerce beklemek zorunda
kalabilirler.
(Franz Kafka, Das ScJloss, Mnih, 1926)
756

EFKAT ya da MUHABBET, Tehlikeli De

nizin kysnda, yeri bilinmeyen bir lkedir.

ou kii efkati ziyaret etme yolundaki ar
zularn ifade etmitir ama pek az gzerg
ha ainadr. Seyyahlar buraya en iyi Yeni
Dostluktan ulaldn bilmelidir. efkatin
kendisi, Tehlikeli Denize giden bir halice
inen nehirle blnmtr: kran ya da
ikrar, Balanma ve Hrmet. Tehlikeli Denizde kanlmas isabetli olan birka kent
vardr: ihanet, iftira ve bakalar. Ancak bu
blge, gzel ikrar-zerlndeki-M uhabbet
ehrinden uzakta deildir ve ilgi, Duyarllk
ve Sadk Dostluk gibi birka kk kyn zi
yaret edilmesi gerekir. nemli kentler Akmektubu, Gzel-iirler ve itaattir. efkatin
baehri, Hrmet-zerindeki-Muhabbettir.
lkenin batsnda, Kaytszlk Gln barn
dran ssz bir blge bulunur.
(Madeleine De Scudery, La Clelie, Paris,
1660)

EFKAT ANA NIN CENNET, bkz. HUZUR-

HAVUZU.

EHR, bkz. SLANDA.

EKLSZ ADA, adn ekli olmayndan

alr - yumuak, amipsi ya da protoplazmik
mercan gibidir, aalar da salyangozlarn
boynuzlarna benzer.
ekilsiz Ada, alt kral tarafndan yne
tilen bir oligaridir. Birinci kral, hareminin
ballyla yaar. Bir seferinde, (sadece
hasetle harekete geen) parlamentosunun
hmndan kurtulmak iin, lamlardan s
rnerek geip, adann merkez meydann
daki bir ta anta ulamt. Ta anttan sa
dece ince bir kabuk kalana kadar iinden
kemirmiti onu. Simeon Stylites gibi o da
hl stunun iinde yaar, ortadaki yksek
bir merdiven stnde alr, yer, ier ve
seviir. Merdiven ayn zamanda lenlerde

ENLKE-ENGDU

de kullanlr, sekin ziyaretilerin basamak

lara oturmasna izin verilir. Bisikletten drt
ayakllarn da nasiplenmesini salayan iki
kiilik bisiklet, kraln nemli icatlarnn ara
snda yer alr.
Balklk konusunda ok m aharetli
olan ikinci kral, nehir yataklarn andran de
miryolu raylar sayesinde geinir. Merhame
tin esamesinin okunmad bir ada ya
and iin, trenler balklar kovalar ve eko
lojik dengeyi altst ederler.
nc kral, hayvanlarn kendilerinin
bile artk anlayamadklar cennet dilini yeni
den kefetmitir. Ayn zamanda elektrikli yu
sufuk imal etmi ve e kadar sayp sonra
yeniden balamak suretiyle adann saysz
karncasn saymtr.
Oligarinin drdnc yesi, en ok ty
sz yzyle ve ziyaretilere bo akamlarn
nasl geirecekleri ve kamu kurumlan vas
tasyla adlarn nasl duyuracaklar konusun
da verdii fevkalade tavsiyelerle tannr.
Beinci hkmdar vaktini kuklaclkla
geirir; kuklalar, insanlarn hareketlerini tak
lit eder. Kral, hkmetinin yapt her ey if
fetli grnsn diye, kuklalarn bedenlerinin
sadece st yarsn muhafaza etmitir.
Krallarn sonuncusu, Franszlarn er
demlerini ven byk bir eserin yazardr.
Bu deerli hkmdar konusunda baka hi
bir ey bilinmez.

enlke, isminin de iaret ettii gibi ta

m am en e ke rd e n y a p lm olan eker
Adamn da evidir. eker Adam iman, k
k bir adamdr, kendisine hep eker ser
pebilmek ve dokunduu eylere yapma
mak iin yannda hep st delikli bir eker
kab tar.
enlke kraliesiyle maiyeti, OZlu Ozmann doumgnn kutlamak iin verdii
o nl partinin nemli konuklar arasndayd.
(L. Frank Baum, Queen Zixi of lx, or The
Story of the Magic Cloak, New York, 1907;
L. Frank Baum, The Road to Oz, Chicago,
1909)

ENGDU ya da XANADU, Asya kysnda

bir krallktr. Kubilay Han burada az rastla

nr bir hner m ucizesi olarak tanmlanan
azametli bir zevk kubbesi ina edilmesini
buyurmutur. zellikle sarayn gneli kub
besinin altndaki buzdan maaralar byle
yicidir. Saray hl ayakta durur - ya da ina

(Alfred Jarry, Gestes et Opinions du Docte

ur Faustroll, Pataphysicien, Roman No-Sci
entifique, Paris, 1991)

ENLKE, YOKDYARn gneydousunda

bir lkedir. enlke kraliesi ok gzel bir

mum bebektir, srtnda hep bir sr ty ve
krma ile bezenmi, payetlerle ilenmi bir
elbise vardr. Yz zarif renklerle boyanm
tr ve cam gzleri biraz bo bakar gibiyse
de, genelde ifadesi ho ve ekicidir. Yann
da parlak renkte boyayla boyanm ve tahta
silahlarla donanm tahta askerlerden olu
an muhafzlar vardr.

ENGDUda Alph nehri; arka planda Zevk Kubbesi.

757

EYTAN ADASI - EYTANIN DLER

edilmi olan blm, nk Porlocktan ge

len biri yapnn tamamlanmasn engelle
mitir. Surlar ve kulelerle evrili on millik be
reketli arazisi, kk dereleri ve ieklen
mi buhur aalaryla aydnlk baheleri
vardr.
Yakndaki kadim ormanlarda, kadnla
rn iblis klar iin feryatlarnn duyulabile
cei kutsal ve efsunlu bir yerde, derin bir
yarktan iddetle fkran gl bir su fskiye
sinin, kutsal nehir Alph'in kayna olduu or
taya kmtr.
Nehir be mil kadar ormanlarla vadiler
arasndan akar, sonra da snrsz maarala
ra dklerek aa, cansz bir okyanusa
doru ner. Bu elalenin grlts iinde,
Kubilay Han'n byk atalarnn seslerinin
duyulduu sylenir.
(Samuel Taylor Coleridge, Kubla Khan, a Vi
sion in a Dream, Londra, 1816)

EYTAN ADASI, Ege Denizindedir, Fran

sz Guyanas sahili aklarndaki ayn adl
ceza smrgesi ile kartrlmamaldr. Baz
lar buraya Santa Marla Adas demeyi tercih
eder, ancak daha eski olan eytan Adas is
mi, orann sakinlerince halen kullanlmakta
dr. eytan Adas kadim alarda, olaa
nst yrtcl ve kuvveti nedeniyle komu
topraklara hkmeden teki devleri sindirmi
olan Bandaguido adndaki dev tarafndan
ynetilirdi. Kars, devin ada sakinlerine ek
tirdii eziyeti hafifletmeye alan hayrsever
bir kadnd ve kocasna, adn ondan alan
Bandaguida diye ok gzel bir kz ocuk
dourmutu.
Adallar devin vahetinden rkt in
hibir talip Bandaguidaya yanamaya ce
saret edemedi, o da annesini ldrp baba
syla sevimeye karar verdi, ikisinin birle
mesinden ei benzeri grlmedik bir yaratk
dodu. Bu yaratn srt dnda bedeninin
her yeri kllarla kaplyd, srt ise hibir silahn
delip geemeyecei pullarla rtlyd. Ko
caman elleri ile ayaklar ve kalkan olarak
758

kulland siyah deriden bir ift uzun kanad

vard. Pullu kollar koyu renk ve glyd,
parmak yerine ise kartalnkine benzeyen
penelere sahipti. Azn sadece iki di ss
lyordu, her biri bir ayak uzunluundayd.
Gzleri ise byk, kahverengi ve krmzyd.
Da geyiinden daha hzl koup srayabi
liyordu, nadiren yiyip iiyordu. Vakit geir
mek iin sadece insanlar ve dier canllar
ldryordu.
Byle bir canavarla kar karya ka
lan babas, putlara dant; onlar da anney
le babaya, oullarn tam bir yl boyunca
grmeme ykmll getirdiler. Bu sre
dolunca, Bandaguido ile Bandaguida o
cuun odasna girdi; annesini gren cana
var onun stne atlad, dilerini boynuna
geirdi. Kzn ve ocuunun anasn koru
maya alan dev klcn ekti, ama byk
bir ansszlk sonucu kendi bacan kesti
ve korkun bir kanamadan ld. Olu, ce
setlerin zerinden atlayarak dalara kat;
bunun sonucunda da, ada sakinlerinin o
u, aday ebediyen terk etme karar ald.
Krk yl sonra canavar, destans bir dv
n ardndan, daha sonra eytan Adasn
hakiki sahibi Konstantinopolls imparatoruna ade eden Galyal Amadis tarafndan
ldrld.
(Anonim , A m a dis de Gaula, Zaraqoza,
1508)

EYTANIN DLER, kuzeydou Grn-

landda bir ember eklinde dizili, trtkl ana

hatlaryla di gibi grnen bir da zinciridir.
Dalara, bir buuk kilometre uzunluundaki
doal, bazalttan bir kpr geilerek ulala
bilir; sarp yamalar bir kaya ve buz kaosuna
doru iner. Kprnn bir ucunda bir maa
ra ya da tnel, dalardan birinin iine girer;
dier ucunda se muazzam bir maara var
dr; l l sarktlar, tali tnellerle kovuklarn
dzenli aralklarla atalland bu maara
nn derinliklerine doru ilerler. Tm klar,
kabaca bir mamut biimi verilmi ve zerin-

EYTANLAR ADASI - MD LKES

Apollondan daha fazla deer verdikleri tan

ra afaka tapnmak iin her sabah dizst
derler.
Adallar, bebeklerine kafalarnda gebe
kalmak ve onlar parmaklarndan dourmak
gibi tuhaf zelliklere sahiptir. Bu ocuklarn
ou canavardr; ancak iir Adas sakinleri
bu ocuklar atmaz, hrmet denen besleyici
bir etle besler. Adallardan biri ld za
man zenle hazrlanm, tumturakl bir c i
hazda tahnit edilir, cenazesinde de hret
borazanlar alar.
Adada siyasi rgtlenm e, ekonomik
gelime ve askeri g bulunmay artc
dr. Grnd kadaryla sakinlerin tek
megalesi, tenha dalgakranlar boyunca bu
lutlar kadar yalnz dolamaktan ve ssz de
relerin yannda oturup trl trl ilgisiz ms
ralar oluturmaktan ibarettir; daha sonra bu
msralar sosyal toplantlarda stne basa
basa okumaktan holanrlar.
(Jean Jacob de Frmont d Ablancourt,
Supplment de l Histoire Vritable de Luci
en, Paris, 1654)
EYTANIN DLERne giden doal bazalt kpr.

de rnik harflerle Bu kutsal tan tesinde

ERKRAUBEBYGD uzanr" yazan bir inga
lit varr.
(Paul Alperlne, La Citadelle Des glaces, Pa
ris, 1946)

EYTANLAR ADASI, bkz. KAPTAN SPAR-

ROVVUN ADASI.

EYTANLAR DYARI, bkz. LMANORA

R ADASI, konumaya fazla merakl olma

yan, akl baka yerde, hayalci nsanlar tara
fndan skn edilm itir. Dokuz Musa ve

MD LKES, Gney Kutbunun yaknn

dadr, ilk kez 1828de Nantucketl Bay Art
hur Gordon Pym tarafndan grlm ve
1928de Fransz macerac Adam Harcz ta
rafndan daha fazla incelenmitir. Buraya
Enderby lkesinden uakla ulalabilir.
Seyyah, yaklak bin metrelik bir ra
kmda seyrelen kaln bir sise rastlayacaktr;
bunun stnde ise, volkanik kraterlerinden
kavurucu sda bir dumann ykseldii gr
len sradalar vardr. (Ziyaretiler, imdi lkesine vardklarnda saatlerinin duraca
konusunda uyarlr; bu normaldir ve imalat
lara ikyette bulunulmamaldr.) imdi lkesine ilk olarak bakldnda, dalarn etekle
rinde uzanan, mavi beyaz, fosforlu bir yayla
grlr; menderesler izen kanallarla dere
lerin birletirdii glleriyle havuzlar vardr.
Dalar sarptr, krk yamalarnda maaralar,
kaz alanlar ve su dolu kraterler gzler n
759

ENN KHNNN ADASI

ne serilir. Suyun kenarnda gri kumlar uzanr.

Gzenekli kayalar aydnlktr, btn evreye
nispeten parlak bir k saar; havuzlar biraz
su baheleri gibidir; ilerinde youn, lk (38
C) su bulunur. Aslnda suyun youn oluu,
insann kolunu iine sokmasn gletirir,
nk cva gibi derinin zerinden kayar.
Rzgr, toz ve koku yoktur. Bitki rts ga
riptir - beyaz ve ltl, mercanms bitkilerin
oluturduu allklar ile, yuvarlak, opak yap
raklar ve yuvarlak, effaf meyveleri olan,
cam elyaf gibi, onlardan daha uzun boylu
aalar. Havuzlar, yeilimsi beyaz ve mavi
deniz yosunlaryla evrilidir.
imdi lkesi, imdinin lkesidir. Sakin
lerinin hi hafzas yoktur, her an yenidir, ku
sursuzdur. Bu duraan imdiki zamanda
hibir ey deimez; hibir eyin gelecei
yoktur; her ey berraktr. Esrar yoktur, sakla
ma yoktur, yalan yoktur, yorgunluk yoktur,
ac yoktur. imdi lkesinde yapld bilinen
tek etkinlik, Adam Harczn yolculuunun hi
kyesinde anlatlmtr. Sanki bir tutulma
oluyormu gibi k solmaya baladnda
Harcz, imdi lkesi sakinlerinin ikier ikier
dadaki kocaman bir yara girdiklerini gr
mt. Yarktan dan iine birka kilometre
boyunca uzanan tnelde onlar izledi; bura
da s artar, ziyaretiler de tnelin zemini ile
yan duvarlarnn altn olduunu fark edecek
tir. Harcz, lke sakinlerinin bir kanyona ula
tn grd; burada dallar kusursuz bir da
ire oluturan ve her birinde biraz zeytini an
drr bir meyvenin bulunduu bir aa yk
seliyordu. Bir ku akmaya koyuldu. Sonra,
Bay Arthur Gordon Pymin grd gibi be
yaz bir figr -ki, Pym anlatsnda onu sk s
kya rtl ve orant olarak insanlar arasn
daki herhangi bir sakinden ok daha byk
diye tanmlamtr- nlerinde belirdi, topra
n sarslmasna ve meyvenin dmesine
yol at. Yerliler meyveyi alnlarna bastrd
ve aacn nnde diz kerek, Tekeli-li" di
ye seslendi (tpk TSALAL yerlilerinin yapt
gibi). Yzlerinde birbirinden ok farkl duy
gular vard - kimi iren, kimi semavi bir g
zellik doluydu. Sonunda beyaz figr altn
760

rengi bir sis iinde kayboldu, insanlar ayaa

kalkt, meyvelerini kanyona att ve normal
ifadelerini taknd. Bazlar maaray terk etti
ama dierleri, gene Tekeli-li diye bara
rak, kendilerini bolua att.
Yerliler androjen insanslardr, beyaz
yeim tandan yaplm gibi yar effaftrlar.
Baparmaklar hari, parmaklar bir Japon
balnn yzgelerini andran, hemen he
men effaf bir zarla perdelenmitir. Byk
gzleri vardr, balar yumuak, ksa salar
la kapldr, dileriyle trnaklar sedef gibidir,
ok narin elleri ve ayaklar, kasl bedenleri
vardr. El kol hareketleri zarif ve kibardr, en
sevdikleri vakit geirme ekilleri ise havuz
larda yzp oynamaktr. H ibir bedensel
salglar yoktur, ihtiyalar da yoktur; asla
uyumazlar, havayla yaarlar. Yumuak, m
zikli bir dille iletiim kurarlar ve insana ma
lum ktlklerden hibirine sahip deilmi
gibi grnrler. Meskenleri, hilal biimi bir
ky halinde dzenlenmi kubbeli kulbeler
den ibarettir. Her evin st kapal bir veran
das ve yerlilerin zerind sevitii deniz yo
sunu iltelerle denmi tek bir odas vardr.
Bu lkede geen gnlerini hatrlamak
isteyen ziyaretilerin, imdi lkesi anlarn
muhafaza etmelerini salayacak, laciverttana benzeyen, elips eklindeki tatan edin
meleri tavsiye olunur.
(Edgar Allan Poe, The Narrative o f Arthur
Gordon Pym of Nantucket, New York, 1838;
Dominique Andr, Conqute de TEternel,
Paris, 1947)

ENN KHNNN ADASI, seyyahlarn

rehber olarak bilgili Fenerler edinebilecei

FENERLKE'den uzak deildir.
Khinin kendisi, girii bizzat Bakkhos
tarafndan dikilmi ban en uzaktaki ucun
da bulunan geni bir yeralt tapnanda ya
ar. Bu ban her mevsimde yapraklar, i
ekleri ve meyvesi vardr, iine Falernia'dan
Malmseye, Gravesten mis kokulu Anjouya
varana kadar her tr asma dikilmitir.

ENN KHNNN ADASI

Ziyareti, Fenerinin rehberliinde ba

geerken, arab kmsediini, ona kar
zafer kazandn ve onu ayaklarnn altnda
inediini simgelemek iin zm yeme
li ve asma yapraklarn ayakkablarnn iine
koymaldr. Ban sonunda, ienler onuruna
oyma bir ant bulunan antik bir kemer durur;
zerinde sra sra testi, damacana, kk f
ve dier kaplar, bardaklar, kadehler ve
kremal pastalar, fme kz dilleri ve birka
eit peynir gibi eitli lezzetli yiyecek su
retleri vardr. Kemerin yznde bir yazt bu
lunur:
Bu kapdan gemeden, ltfen
Bir Fener al yolda sen.
Kemerin gerisinde, be yz farkl renk
te ve be yz farkl biimde zmn asl ol
duu gzel bir asma arda vardr. Bu as
malar doal deildir, baclk biliminin rn
leridir. ardan sonunda ok yal sar
mak bulunur; seyyah kendine onlarn yap
raklarndan bir Arnavut apkas yapp bu
apkay takmaldr. Bylece, arabn ona
hkim olmadn, aklnn dingin ve duyular
nn her trl huzursuzluktan uzak olduunu
ifade etmi olur.
Seyyah ve Fener'i, eeinin zerindeki
Silenosun evresinde dans eden kadnlar
ve satirlerin kabaca izilmi resimleriyle be
zenmi, al astarl bir mahzene girer. Mah
zen, yeraltndaki mermer bir merdivene
kar, buras da, birka kat sonra, aa, tap
nak giriine gider. Karlarna kacak b
yk yeim kap Dor slubundadr, zerinde
Greke bir yaz vardr: Hakikat, arabn
iindedir." Kaplar bronzdandr, incelikle mi
nelenmi ve asma filizi oymalaryla bezen
mitir. Kaplardan, her iki yannda sarmsak
salkmlar bulunan altgen bir manyetik ta
sarkar. Kaplar amak iin, sarmsa, bu
am ala orada bulundurulan kpkrmz ki
ipek kordona balamak ve manyetik ta
saa doru savurmak gerekir. Sarmsak,
manyetik tan gcn ntralize edemeye
cek derecede uzak kalnca, ta, bronzun

iinde gizlenmi olan elik bir plakay eker

ve kaplar, yumuak, latif bir mrltyla, kaya
rak alr. Kaplar alnca da ziyaretiyi bu
raya kadar getirmi olan Fener ekilir; bu
nun nedenleri aklanmasa daha iyi olacak
tr. Fenerlerin tapnan iine girmelerine
izin yoktur.
Tapnan demesi, hepsi doal renk
lerinde, gzel, cilal, kare biiminde kk
talardan oluan bir mozaiktir; baka renk
tonlaryla bezenmi krmz yeim, somaki,
lycophthalamy, st gibi izgileriyle akik, kalsedon, yeil yeim. Ana verandann de
mesi de minik talardan oluan bir mozaik
tir, ama bunlar avu avu asma yapra ve
zm betimler. Mozaik yle ustalkla d
zenlenmitir ki, ou ziyareti yerde sr
nen asmalara dolanm am ak iin resm en
ayaklarn kaldrr ve uzun admlar atar. Tap
nan duvarlar ve mahzen, mermerle ve
Bakkhosun Hintlilere kar kazand zaferi
gsteren mozaiklerle kapldr.
Tapnan tam ortasnda tuhaf, yedi ke
narl bir eme vardr. Kaidesi ve ana bl
m bir ayak yksekliindedir, bulunabilecek
en saf ve effaf kaymaktandan yaplmtr.
emenin d, birka kolon, minyatr sunak
ve Dor pervazlaryla eit paralara bln
mtr. emenin kendisi ise daire eklin
dedir. Kenarn her asnn gbeinde ii
bo bir kolon vardr; bu kolonlar bir araya
gelince, yirmi sekiz ayak ykseklikte bir da
ire ya da korkuluk oluturur, ilk kolon gkyakuttandr; kincisi Yemen tandandr ve ze
rine aralkl olarak Grek harfleri a ve e yazl
mtr; elmastan olan ncs, imek gibi
gz kamatrcdr; drdncs rmcek ya
kutu ya da ametisttir; beinci zmrttr; al
tnc kolon akiktendir; yedinci de effaf aytandan. Bunlar, kadim Kaideliler tarafndan
yedi gezegene ayrlm talardr ve tepele
rinde de uygun metal amblemler tutan kla
sik tanr figrleri asldr.
emenin evresindeki stun balar,
batabanlar ve korniler, saf altndandr. S
tun balar, zerine burlar kuann, gndnmlerinin, gn-tn eitliinin ve sabit yl
761

ENN KHNNN ADASI

dzlarn en nemlilerinin oyulmu olduu k

k bir kristal kubbeyi destekler. Bu kk
kubbenin zerinde, hepsi ayn boyda, tpk
gzyalarna benzeyen uzun inci vardr.
Bir fleur-de-lys eklinde, hep birlikte asldr
lar, ortalarnda yedigen bir lalta vardr.
eme kanal vastasyla boalr, d
kenardaki ekenar alarn her birine inciler
gmlmtr; her biri tirbuon biiminde ve
ikilidir. Kutsal eme boalrken, yeraltnn
ok derinliklerinden geliyormu duygusu
uyandran garip bir mzik yaratr. emenin
suyunun, ienin hayal ettii herhangi bir a
rabn tadna sahip olmak gibi mucizevi bir
nitelii vardr.
Tapnak, iki ayak alt in apndaki
merkezi bir kristal lamba tarafndan aydnla
tlr. Bu yuvarlak lambann, merkezi hep nok
ta nokta olan, e m b eri bulunm ayan ve
-Pascal g ib i- kimilerinin Tanr dedii ente
lektel kreyi temsil ettii sylenir. Bu lam
bann merkezinde, iinde amyant ketenden
fitili olan, daha kk, sukaba biiminde
bir baka kristal kap durur; yakld zaman
gn kadar parlak bir k verir. Lamba,
gm zincirle tonozdan aslmtr. Zin
cirlerin oluturduu genden, deerli ta
lardan oluan baka lam balarn asld
-ametist, Lidya lali, opal ve topaz- drt de
likli bir altn tabak sarkar.
ienin Khini, tapman iindeki ayr
bir apeldedir. Gnein n geiren ef
faf tatan, daire eklinde bir bina olan a

762

pel, tamamen simetriktir: zeminin ap, ke

merin yksekliine etir. Merkezinde ince
kaymaktandan, duru suyla dolu ikinci bir
yedigen eme vardr. Bu suya yar yarya
daldrlm olan ie neredeyse ovaldir ama
az, gerek bir ovalde olabileceinden bi
raz daha yksektir.
Khine danmak isteyen herkes, Khinin rahibesi Bacbucn rehberliinde bu
apele alnr. Daha sonra ziyaretiye, e
menin kenarn pmesi ve Bakkhos dan
s yapm as sylenir. Sonra da iki tabure
arasnda oturur ve bir Atina iki arks sy
ler. arknn ardndan, rahibe suya bir ey
atar ve su fokurdamaya balar. Bir aklama
duyulur ve Khin, ziyaretinin soraca her
soruyu cevaplandrr. Ziyaretinin, onun h
kmlerini sadece bir kulayla dinlemesi
salk verilir. Eer bir yorum gerekirse, rahi
be ziyaretiye dua kitab biiminde gm
bir kitap verecek ve ona bir blm imesini
ya da bir bardak tatmasn syleyecektir.
Aslnda kitap" bir Falernia arabdr. Bu
nun ardndan da ziyaretiden, honut kal
sn ya da kalmasn, geldii yoldan geri dn
mesi istenir.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l e s t co nte nu la v is ita tio n de
l'Oracle de la dlve Bacbuc, et le mot de la
bouteille; pour lequel avoir est enterpris tout
ce long voyage, Paris, 1564)

TABYA KAVAI, ABDdeki lowa'da, Chi-

cago-Los Angeles hatt zerindedir. Kk

bir nehrin kylar zerine kurulmu Tabya
Kava, tozlu bir anacadde, ahap, boyalar
tabaka tabaka dklm evleriyle tipik bir
Amerikan krsal kesim kasabasdr. Balca
dkkn olan Honegger Hrdavats, saat
tam drtte kapanr. Tabya Kavana gelen
seyyahlar, istasyonun platform duvarna yas
lanm eski bir iskemleye gmlm, esmer
yz kertenkele derisi gibi kat kat ve diki iz
leriyle dolu, gzleri sonsuza kadar kslm,
kl beyaz sa yaz rzgrnda uuan ihtiyar
bir adam greceklerdir. Yirmi yl akn sre
dir istasyon platformunda oturan bu adam
birinin gelmesini beklemektedir. mr bo
yunca ufak eylerden, onu dayanlmayacak
kadar kzdrm olan kk rahatszlklardan
doan derin bir nefret biriktirmitir. Gazabn
zerine boaltmak iin kasabaya tamamen
yabanc birinin gelmesini, birinin trenden se
bepsiz yere inmesini bekler durur. Kimsenin
tanmad ve Tabya Kavanda kimseyi ta
nmayan bu adam -belki de seyyah-, gelin
ce ihtiyar adam onun ardna decek, onun
la sohbet edecek ve sonra da onu ldre
cektir. Bu kader, denizde pirin bir ie bu
lan Arap balkyla, Arjantinin gneyinde
Bay Juan Dahlmannn yaadklarna benzer.
Seyyahlar, niyetlenilen tren sona ermeden
yola kmalar konusunda uyarlr.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy;
Jorge Luis Borges, El Sur, Ficciones iinde
(2. bask), Buenos Aires, 1956; Ray Bradbury,
The Town Where No One Got Off", A Medici
ne for Melancholy, New York, 1959)

TACARGUA, Karayiplerde, muhtemelen

dnyann en akl eki ehirlerinden biri

olan baehri Cuna C un a nn cezbedici

zellikleriyle nam salm bir adadr. airleri

nin yanan Tacarigua dedikleri ada, koz
m opolit ve egzotik bir yerdir. Baehrin
kendisi, melez nfusu ve macerac gece
hayatyla, (ehre hkim) Opera Binasndaki
rafine performanslardan, rhtmlar boyunca
uzanan caz kulplerindeki ve gen kzlarn
ehre zg erotik hodeidah dansn yapt
barlardaki daha ehvet dolu elencelere
varana kadar geni bir elence yelpazesi
sunar. Opera B in a s ndaki bale p e rfo r
manslar bile, cretkrlklaryla nam salm
tr. Koreografileri, adaya ilk geldiinde do
a manzaras karsnda kalbinin birden
uyandfn iddia eden iskolu bir dula ait
tir ve daha cretkr eserleri Cunallar bile
oke etmitir; oysa onlar da iffetleriyle ta
nnmazlar.
Cuna Cunann barlar, zellikle de zi
yaretilerin isyann samur arkcs" diye
tannan Cuna airi Samba Marcellann hey
kelini g re b ile c e k le ri zgrlk M eydanndakiler, heyecan verici kokteylleriyle
mehurdur, iki yannda mimozalar dizili Alameda da, Marcella baheleri de, baehrin
zevke dkn sakinlerinin sevdii akam
gezmesi meknlardr. Bu iki yer de, ehrin
egzotik hedonizm havasna ok katkda bu
lunan gzel fahieler ile onlarn, bwam wam denen erkek karlklarnn urak yer
leridir.
ehir sokaklarndaki bir gezinti, adann
btn rnlerinin sata sunulduu cvl cvl
pazarlara bir ziyareti de iermelidir. Cuna
Cuna sokaklarnda, sko etekleri ve tyl
gne apkalaryla, huzurun muhafzlarn
dan ok romantik ve dnyevi bir kanunsuz
luun en mkemmel rneine benzeyen
Cuna polisi devriye gezer.
Adann m odern hayatnn m erkezi,
Opera Binas ve sosyeteye mensup erkek
lerle kadnlarn byk evlerinin, alevaac
763

TAERG NATRB

bekleri arasnda, yolun gerisinde durdu

u, bu snfa ayrlm Faranaka banliys
dr. Faranakann aalkl caddeleri, bir si
hirbazn bahesi gibi, aalar ve allklarla
alev alevdir.
Cuna Cuna halk son derece karktr.
inliler, Hintliler ve i taraftan gelen kara
derililer sokaklarnda i e yrr. ou, da
ha heyecan verici ve dllendirici bir hayat
srme umuduyla kylerinden kalkm, ba
ehrin cazibesine kaplmlardr. ehir haya
tnn basklar kanlmaz olarak ounu k
k sular ya da kaak fuha itmitir. Cuna
Cuna, adann elit ekibinin, yani adann ku
ku duyulmaz ekiciliklerinin cazibesine ka
plm olan kozmopolit bir grubun da yaa
d yerdir. Bu gruptakilerin ou Avrupa
kkenlidir ve yerli halkla mmkn mertebe
az iliki kurup, kendi takmlar iinde kapal
bir hayat srme eilimindedirler.
i taraftaki kyler, zellikle tecrit edil
mi gney kysnda olanlar ok farkldr. Bu
rada adallar hl gelenekel saz kulbele
rinde yaar, sadece petamal ya da iek
ten elenkler takm halde, neredeyse p
lak dolarlar. Baz sanayi unsurlarnn var
olduu birka pazar kenti dnda, i taraflar
neredeyse tamamen tarmsaldr. Belli bal
rnler ekerkam, ananas, muz ve kk
hindistancevizidir. Kk sahil kyleri, gelir
lerine balklkla destek olur. ksmlar,
yoksulluklarna ramen son derece gzel
dir. Doal sedir ve bambu korularnn ada
nn ok saydaki kelebek, sinek kuu ve
aa kurbaas trlerine yurt olduu sava
nada palmiyeler salnr. Akamlar, lk ka
ranlkta atebcekleri ldar.
Kyller, ehrin uluslararas atmosferi
iin byk lde kaybolmu olan daha es
ki bir kltrn izlerini muhafaza eder. Eski
kabile gnlerinden kalma arklarn sylen
dii halen iitilebilir ve klelik anlarn, hatta
Afrikadaki hayattan anlar geri getirirler.
Baptist misyonlarn varlna ve halk dini
uyana tevik eden ilahilerin sylenmesine
ramen insanlar halen Obi-adam'n byle
rinin gcne ve jum bi'jem ya da ruhlar, ha
764

yaletler ve hortlaklarn varlna inanmay

srdrr. "Talih toplan denen muskalar,
ou kez boaza taklr. Cuna Cunann ah
laki kaytszl, hem erkeklerin hem kadnla
rn evlenmeden nce birok sevgilisinin ol
masna hi de srad gzyle baklmayan
krsal kesimde de kendini belli eder. Ky ev
lilikleri hl geleneksel ekilde, btn misa
firler yolun kenarnda gelin ve gvey tarafn
dan karlanarak kutlanr ve sonra da gele
neksel gelin eyizini grmek in eve girilir
bu eyiz, tropik deniz salyangozu kabuklar,
tyler ve portakal ieklerinden oluur.
Tacarigua bu yaknlarda iddetli bir
depremle sarsld. Sarsnt ehirde hissedilse ve hatr saylr bir panie yol asa da,
Cuna Cuna kurtuldu. Krsal kesimde ise du
rum ok farklyd. Mays Gn Dalarnn
gerisinde yatan Casuby Eyaletinde plantas
yonlar ve malikneler ok byk zarar gr
d. Piknik'te Marcella tarafndan lmsz
letirilen tropik mimari mcevheri Sasabonsam Manastr tamamen ykld. Hznlerimi
zin H anm fnn heykeli, m ucizevi ekilde
depremden kurtuldu, imdi de btn dn
yadan haclar adaya ekiyor. Deprem b
tn Tacariguada gl bir dinsel yeniden
uyan balatt ve sosyetenin elit tabakas
nn alldk meraklarnn yerini, efaat ayin
leri ald. Opera arkclar tklm tklm dolu
kiliselerde ark sylemek zere kiraland,
baz barlar ve dier elence yerleri, mteri
yokluu nedeniyle bir sre kapanmak zo
runda kald. Ancak bu yeniden canlanma k
sa sreli oldu ve Cuna Cuna hedonist gele
neklerine geri dnd.
(Ronald Firbank, Prancing N ig g e r, New
York, 1924)

TAERG NATRB, Kzldenlz'de, Etiyopya k

ylar aklarnda, yn ve msrdan yana zen

gin bir adadr. Baehri, Greklerin Metonoyae adyla bildikleri Ecnatneper ya da Nodnoldr. Yksek bir surla korunur ve kaplar
abat gnnde kilitlenir. Taerg Natirb krall

TALH ADASI - TALHL ADALAR (1)

, ky boyunca uzanan atolar ve iaret ku

leleriyle iyi savunulur ve iyi eitilmi bir ordu
ve donanmann da garnizon kurduu yerdir.
Gemite sk sk istilaya uramtr.
Halk yirmi ayak uzunluktadr, basit gi
yinirler, ama misarferperver ve cmerttirler.
Protestandrlar, Tanrnn has kelamn va
zedip O'nun korkusuyla yaadklar syle
nir. Taerg Natirbde, her birinde iki rahibin
hizmet ettii 1.560 mahalle kilisesi vardr rahiplerden daha bilgili olan vaaz verir, di
eri de Aai Rabbani ayinini idare eder. Kili
selerin kaplarnda, Deum timete, regum honorate ve Omnes honorate fraternitatem diligite yazldr.
Kralln yasas, zenginlik ya da top
lumsal stat bahis konusu olmakszn, her
kese ayn ekilde uygulanr. Zina, hrszlk ve
cinayet, lmle cezalandrlr. Ayyalar ye
mek verilmeksizin, gnlerce hapiste tutulur.
Kfredenlerin dili kesilir, yalanc tanklarn
da (bunlar daha sonra ldrlrler). Namus
suz avukatlar hapse atlr, mlklerine prens
el koyar. Papa taraftarlar yaklr. Bu kanun
lar nedeniyle, son yz ylda Taerg Natirb'de
ciddi hibir su ilenmemitir. Adalet herke
se uygulanabilsin diye, avukatlarn paras
prens tarafndan denir, mterilerinden
herhangi bir cret almazlar.
(William Bullein, A Dialogue both Pleasant
and Pitiful, wherein is a Goodty Regimente
against the Fever Pestilence, with a Conso
lation and Comfort against Death, Londra,
1564)

TALH ADASI, Amerika Birleik Devletleri

kylarnn aklarnda bulunan, ancak tam

yeri bilinmeyen bir adadr. Ky eridi orman
lktr, burada kimse yaamaz ama ormanl
n ardnda youn bir ekilde ilenmi ve iyi
sulanm geni bir dzlk uzanr. Ada yerli
leri burada yaar.
Sakinler sanata ve bilim e byk ilgi
gsterir, yeni bilgiler edinmeye hep merakl
drlar. Evrenin Babas saydklar gnee ta

parlar ve ruhun lmszlne, iyilerin ebe

di mkfatlar alacana, ktlerinse ebediyyen cezalandrlacana inanrlar. Ateistler,
eserleriyle birlikte yaklr.
(Abb Balthazard, L'lsle Des Philosophes
Et Plusieurs Autres, N ouvellem nt d c o
uverts, E remarquables par leur rapports
avec la France actuelle, Chartres, 1790)

TALHL ADALAR (1), Akdenizin giriinde

ki Talihli Adalarla kartrlmamas gereken,

yeri tam olarak bilinm eyen ve zellikleri,
hayvan varl ve bitki rts deiken olan
bir adalar grubudur. Adalardan birinde -k a
difeden daha yumuak- kocaman kulaklar
olan yeil keilere rastlanabilir. Keiler ya
landklar zaman kulaklar ada halk tarafn
dan, palto yapmak zere kesilir. Kulaklar
bu ekilde alndktan sonra keiler gzel ka
dnlara dnrler.
Bereketli bir ada olan Kelebekler Ada
s, adn kanatlar hem gemi yelkeni hem de
deirmen kanad yapmakta kullanlan mu
azzam byklkteki kelebeklerinden alr. Bu
adadaki her ey muazzam bykle eriir:
kabaklar ve salatalklar o kadar byr ki ku
rutulduktan sonra ileri oyulur ve ev ya da
kilise olarak kullanlrlar. Kzarm leylekler,
yenm eye hazr bir ekilde, gkyznde
uar - yerliler onlar ahinlerle yakalar.
Seyyahlar C oquardz Adas'nda, ya
malarndan aa stten bir nehrin akt
bir tereya da bulacaklar. Nehir Seine
nehri kadar genitir, teknelerin almasna
uygundur. Burada boylar bir fersaha vara
bilen ylanbalklar ile bufa balklar kolaylk
la yakalanabilir - ou kez tekne olarak do
muz sosisleri kullanlr. Nehrin st taraflarn
da, herkesin ununu alp kullanabilecei in
ce undan bir da vardr; bu da sayesinde,
adada deirmen kullanmaya gerek kalmaz,
n dann yaknlarnda bir pnar, baharatl
bir Fransz sosisleri yatanda akan scak
bezelye orbasndan bir nehre hayat verir.
amdan daha yksek, yapran dkmeyen
765

TALHL ADALAR (2)

aalar da yiyecek salar; trn erkek ola

nnda kan ve iyandan yaplma sosisler,
dii olannda ise talyan salamlar yetiir.
Seyyahlar, yerlilerin yumurta ektii b
yk tarlalar da grecek. Bunlar gelierek,
otuz ila krk taze yumurta ieren kozalar ha
lini alrlar - adallarn normal beslenme reji
mi budur. Coquardzn bir blgesinde, ge
celeri mantar gibi ayn anda boy atan pas
talar tarlalarda yetiir ve kzarm tarlakular her sabah gkten yere der. allarda
yle ok sayda turta ve brek yetiir ki, tp
k daha az ansl lkelerde kayaantalarn
kullanld gibi, at kaplamada kullanlrlar.
Adann ocuklar, resmen allarda by
yenlerle yaar.
Hem C oquardzda, hem de Kelebek
ler Adasnda ayrlarda lezzetli arap ne
hirleri akar, nehir kysnda da kadehlerle
kupalar bulunur. Bir aa tr her tr pey
nir verirken, bir dierinde de bu peynirleri
kesmekte kullanlan klla baklar yetiir.
nc bir aa tr de, meeden biraz
daha byk olduu halde, eek kafas b
yklnde meyveler verir. Meyvenin trl
trl altn paradan tohumlar vardr. Ziya
retiler, meyvenin tamamen olgunlam a
dan asla dmedii yolunda uyarlr ki, bu
da genellikle austos ortasnda olur. Ender
durumlarda meyve kurt saldrsna urar ve
hal byle olunca dt zaman iinden
sa de ce gm p a ra la r kar. A d a lla r,
aalardan karlan kabuklar giyer; bu
kabuk, bilinen her kumatan daha beyaz
ve daha yumuaktr, kendini srekli olarak
yeniler.
Her iki adada da hi kadn yoktur; do
a burada ylesine cmerttir ki, kadnlara
yapacak i kalmaz. Erkeklerden biri yala
np da hayattan bezince, ii dolu bir arap
teknesinin iinde yatar; bu arap yle tatldr
ki, hi ac duymaz. Sonra vcudu gnete
kurutulur ve kl haline gelene kadar yaklr;
klleri yumurta peltesiyle kartrlarak, m
teveffann zgn eklini alacak ekilde yeni
den yourulur. Nihayet, len adam yeniden
canlandrlr: bir arkada ansne sokulan
766

bir kam, o slk alana ya da haprana ka

dar fler ki bunlar, onun hayata dnd
nn kesin iaretleridir.
(Anonim, Le Voyage de navigation que fist
Panurge, disciple de Pantagruel, aux Isles
incognues et estrabges de plusieurs cho
ses merveilleuses et difficiles a croire, qu'il
dict avoir veues, dont il fait narration en ce
prsent volume, et plusieurs aultres joyeusetez pour inciter les lectuers et auditeurs
a rire, Paris, 1538)

TALHL ADALAR (2), Atlas Okyanusu nda,

Akdeniz giriinin hemen dnda, Afrikann

bat kysnn aklarndadr. Adalarda neeli
ruhlarn ikamet ettii sylenir, ancak sradan
ruhlar da bu adalar ayn derecede ho bu
labilir. Bir yolcu yle demitir: en kolay
lmllerin yaam: kar yok, k yok, pek
yamur yok, ama okyanus insanlar canlan
drmak iin daima serin meltemler gnderi
yor. S 82de Cdizli kimi gemicilerin bura
ya gelm i olduu sylenir ama onlar da
adalardan sadece iki tanesini grmler.
Tariflerine gre, yerliler engemi, toprak
da yle bereketliymi ki, yiyecekler kendili
inden yetiiyormu.
Anakarada, Talihli A dalara yakn bir
yerdeki bir balk kynn orada var olma
sna, besbelli balklar nbetlee tek bir i
yapmak iin arld in izin verilmitir.
Gecenin ortasnda kulbelerden birinin ka
ps vurulur ve zayflayan bir meltemi andran
bir fsltyla, grev sras gelen balk ar
lr. Balk abucak sahile gider ve gemisini
suya indirir; teknenin gvdesi hissedilir e
kilde esmer sulara gmlnce, yolcularnn
hazr olduunu anlar. Talihli Adalara gider,
orada yolcular, gene grnmeden iner ve
balk da hemen evine dner - adalarda bir
gece kalmasna bile izin verilmez.
Adalarn bir baka ksmi tarifi, bir sesin
gizemli bir gemiye binip yedi gn denizler
de dolamasn emrettii Skerrli bir Kelt pa
paz tarafndan yaplmtr. Sekizinci gnde,

TAMOE

batan gnein altnda yeil tepeleri, kyya

inen gzel aalar olan ve duru derelerin
cokunca akt, zirveleri parlak ve effaf
bulutlara sarl bir ada grd. Bu ada, byk
bir ihtimalle takmadadakilerden biri olan
Ombriostu. Be tane Talihli Ada vardr: do
udan batya doru, Junonia ya da Purpurariae, Canana ya da Planaria, Nivaria ya da
Convallis, Capraria; ve Ombrios ya da Pluvialia. Bilgili Moritanyann kral Juba, Canariaya adada dolaan byk kpekler, Carparlaya ky yaknlarndaki kayalar zerinde
srnen tuhaf, kocam an kertenkeleler,
Ombriosa dalarn ortasnda bulunan latif
bir glck ve Nivariaya ise daima sis ve
karla kapl olduundan bu adlar vermiti.
(Homeros, Odysseia, 0 9. yy [?]; Marcus Tul
lius Cicero, Letters to Atticus, 64-68; Yal
Plinius, Naturalis Historia, S 1. yy; Plutarkhos,
Life of Sortohous, S 1. yy; Ptolemaios, Geography, S 2. yy; James Macpherson, An Intro
duction to the History of Great Britain and Ireland, Dublin, 1771; Julien-Jacques Moutonnet de Clairfons, Les Iles Fortunes, ou les
Aventures de Bathylle et de Clobule par
M.M.D. C.A.S., Paris, 1778; Sir Walter Scott,
Count Robert of Paris, Londra, 1898)

TAMOE, Pasifik O kyanusunda, 260 le

263 gney enlemleri arasndaki bir adadr.

evresi yaklak elli fersahtr ve gneydeki
kk bir koy hari olmak zere, tamamen
keskin, almaz kayalarla snrldr, iklim sa
lkl ve lmandr, deimez. Bitki rts bol
ve bereketlidir, hava da hemen hemen da
ima temizdir. K, Temmuz ve Austosta
yaan birazck yamurdan ibarettir.
Adada on alt ehir vardr. Ad, adann
kendisi gibi Tamoe olan baehir, koydan
gneye, denize doru bakar. Liman, Avru
pa tarznda ina edilmi istihkmlarla koru
nur; limandan, drt sra palmiye aacnn
glgelendirdii grkemli bir yol ehre do
ru gider. Tamoe, simetrik bir plana gre in
a edilmitir ve evresi yaklak iki fersah

olan kusursuz bir daire biimindedir. Btn

sokaklar dzdr, her iki yanlarnda, gzel
aalarn dikili olduu kaldrmlar vardr.
Yollarn kendileri, ulam kolay hale getiren
ok ince kumla kapldr. Btn evler ayn
modele gre yaplmtr: iki katldrlar, at
talyan tarz bir teras oluturur ve ana kap
nn her iki yannda birer pencere vardr.
Btn evler simetrik pembe ve yeil karele
re boyanmtr. Parkn ortasnda, evlerden
daha yksek iki yuvarlak bina durur: biri
efin saray, dieri de bir kamu idare bina
sdr.
Ada, XIV. L ouisnin hkmdarlnn
son yllarnda bir Fransz gemisi tarafndan
kefedildi. Yerli bir kza k olan gen bir
subay gemiyi terk etti ve adada sakland.
Yerliler arasnda kald, alkanlklarn refor
me etti, baehri ina ve tahkim etti. Tek ba
na aday dzenli ve refah iinde bir devle
te dntrd.
Fransz reformcu, tutkular alt etmenin
bir yolu olarak, eitlik arayna girdi. Bu ise,
yasalarn lavedilmesine yol at - ktlk
artk yoksa, yasalar da yararszdr. Hapse,
nfusun kimi istenmeyen ve ikna edilmeyen
yeleri yznden henz yok olmam aa
lk bir kurum gzyle baklr.
ocuklar, memeden kesilir kesilmez
baba evini brakr ve devlet tarafndan ye
titirilir. On be yana gelene kadar toplu
luun bir kampnda kalr, sonra da evlenir
ler. Gen erkek, on beinci doumgnnde, btn gen kzlarn yetitirildii bir eve
gtrlr. Burada seimini yapar ve eer
kz da raz gelirse, evlenirler. Reddedilirse,
kabul edilene kadar yeniden sem elidir.
Devlet her ifte, mrlerinin geri kalannda
oturabilecekleri bir ev verir. Bekrlk ho
grlr ama bekrlar devlete hizmet etme
sz vermelidir. Boanmaya sk sk rastla
nr. Tamoe'nun her ehrinde, iki yannda
iftlere verilen evlerden daha kk evlerin
sral olduu bir sokak vardr. Bunlarda be
krlar ya da boanm olanlar yaar. Yeni
den seme karar alan boanm kiiler, bu
seimi bekrlar ya da boanmlar arasn767

TAMOE

dan yapar, ancak kabul edilmeleri gerekir.

Artk alamayan ihtiyarlar, devletin zel
olarak tasarlad evlere konur. Her ehirde
bir ihtiyar, vali olarak seilir, ona baka iki
ihtiyar danmanlk yapar; bunlarn biri, her
iki kategori de temsil edilsin diye, bekrlar
arasndan seilmitir. Vejetaryen olan halk,
onlara devlet tarafndan verilmi olan ara
ziyle geinir. Balca elencelerini seyret
mek de ilgintir: bizzat kendilerinin yazd
ve oynad, ahlaki armlar olan tiyatro
oyunlar.
Tamoeda din, her eyi yaratan o bili
nemez varla bir sayg duruu olarak, g
nee tapnmaktan ibarettir. Tek tren de,
btn sakinlerin katld dnemsel bir alay
768

dan oluur. Adann, baehirden pek uzak

olmayan bir dana trmanrlar ve sadece
diz kerek kollarn gnee doru uzatrlar.
Tamoeda baka ayin yoktur; rahip ve tap
nak da bulunmaz.
Devlet btn mallarn yegne sahibidir;
sakinlerin bu ortak mlkten faydalanmasna
izin verilir. Lks olan eylerden sarfnazar
etmek suretiyle, btn sakinler eit olur. Bu
nedenle, herkes ayn ekilde giyinir; daha
yallar iin gri, orta yallar iin yeil ve
genler iin pembe renkte olan ince ve hafif
bir giysi, Asya usul, bedene sarlr.
(Donatien-Alphonse-Franois, Marquis de
Sade, Aline et Valcour, Paris, 1795)

TANDAR - TAPANVADI

T A N D A R , yeralt ktas PELLUCDARn

KORSAR Az'ndaki byk bir adadr. Ky

hattnn byk ksm grnrde trmanlmaz
yarlarla kuatlmtr, ama bir noktada kaya
larn tepesinden bir elale dklr ve yann
daki bir maara da, adann tepesine giden
bir bacaya girilmesini salar; bu doal ba
caya, kaba saba bir tahta iskemle tespit
edilmitir, ieride ise, adann byk ksm
sk tropik cengellerle kapldr.
Tandar, hep birbiriyle sava halinde
olan iki kabilenin, Tandarlar ile Manatlarn
memleketidir. Adann iki ucunda yaarlar ve
ada yle byktr k amak iin ki ya da
gnlk sk bir yry gerekir. Seyyahlar,
dar cengel yollarnn kafa kartrc ve takibi
son derece zor olduu konusunda uyarlr.
Deniz kysna yakn bir kaya-kyde
yaayan Tandarlar uzun boylu, bronz tenli
bir rktr. Kyleri, yce kumta kayadan
oyulm u ok sayda m aaradan oluur.
Tandarlar en ok bir eyle dikkati eker:
Pellucidarn rkn tarag ya da kldili
kaplann ehliletirmeyi baarmlardr, bu
nu yapt bilinen tek kabile onlardr. Baka
yerlerde tarag'dan korkulur ve kanlr; bu
rada ise byk ubuklu hayvanlar kyde
serbeste dolar. Tarag]ar avda deil, sa
vata kullanlr. Manatlar da misilleme ol
sun diye taho ya da maara aslann ehliletirmitir. Onlar da bunu yapt bilinen
tek kabiledir.
Tandarda gndelik hayat, geleneksel
dmanlarnnkinden daha iyi belgelenmi
tir. Hayatlarnn her yn bir ekilde tarag ile
ilintiliymi gibi grnr. Hem erkekler, hem
de kadnlar tarag derisinden petamallara
brnr. Tandar savalar, tarag balarn
dan yaplm balklar takar ve oklarn u
buklu tarag derisinden sadaklarda tarlar.
Tandar'larn kyne gelen yabanclar bazen
kle alnr ama daha sklkla yesinler diye fa
ralara verilirler. Kadnlar bile bu kaderden
kurtulamaz, nk kabile greneine gre,
hibir Tandar savas bir kadn kleyi ken
dine e edinemez.
Manatlar hakknda ok daha az ey bi

linir. Onlar da maaralarda yaarlar ama bu

maaralarn doal m olduu, yoksa sakin
ler tarafndan m ilerinin oyulduu bilinme
mektedir. Adann ormanlarna gittiklerinde,
dmanlarnn faralarnn saldrsna urar
larsa diye, normal olarak kayl taholar on
lara elik eder.
(E dgar Rice Burroughs, Tiger G irl, New
York, 1942)

TANGERNA ADASI, bkz. YABANIL ADA.

TANJE, ATVATABARda, CALNOGORdan

pnmatik tple elli mil kadar mesafede bir

saraydr. Bitkilerden hayvanlara evrimsel
halkann, phyfelerln muhafaza edildii bah
eleri dikkate deerdir. Tanje Saraynn
iinde, iki yz akn phyte tr vardr; bun
lara Hlasure (kuumsu bir ereltiotu), Glockett Gozzlen yeil azz/e (uan bir yabani
ot) ve yarphappy de (maymunsu bir iek)
dahildir.
(William R. Bradshaw, The Goddess of Atvatabar, being the History of the Discovery
o f the Interior World and Conquest of Atvatabar, New York, 1892)

TAPANVAD [HARROWDALE], EDORASin

stndeki AK DAGLARda bir vadidir. Vadi

nin sonunda, Hayaletti Da da denen Dwimorberg durur, kayadaki bir kapdan L
LERN PATKALARIna girilir. Dou tarafn
da, sarp bir kayalktaki dnemeli yol, DUNHARROW mstahkem mevkiine gider; sarp
kayalklar ve uurumlar, ta duvarlar halinde
vadinin stnde ykselir.
ORTA DNYAnn tamamn etkileyen
Yzk Sava srasnda, Tapanvadi ROHAN
Atllarnn toplanma yeriydi.
(J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955)
769

TAPROBANE - TARZAN'IN EV

TAPROBANE, gney Hint Okyanusunda,

geilmez byk ksm ormanlarla kapl bir

adadr. Burada, vcudunun her iki ucunda
da bir ba olan, amphisbaena adl tuhaf bir
ylan yaar. Her iki ba da zehirli dilerle do
natlmtr. Amphisbaena ynn byk bir
hzla deitirebilir ve gzleri mum gibi alev
alev yanar.
A m p h isb a e n a 'y karncalarn bakp
besledii ve ortasndan kesilirse paralar
nn yeniden birleecei sylenir.
(Yal Plinius, Naturalis Historia, S 1. yy;
Yal Plinius, Inventorum Natura, S 1. yy;
Lucanus, Pharsalia, S 1. yy; Brunetto Latini,
Li Livres dou Tresor, Milano, 1266; Sir Tho
mas Browne, Vulgar Errors, Londra, 1646)

TARTARUS, LLARn gneyinde i karar

tc bir blgedir. Seyyahlar bir atonun ha

rabelerini ve kesilmi aalardan oluan
bir koruyu geince buraya ulaabilir. Issz
bir oraklk, stnde aldan balarn dur
duu kara bir duvara gider. Duvarn arka
snda kr pencereli bir kule ykselir. Yol
bir kapya gelemeden duvarn evresinde
dnse de, duvarn bir ksmnn almasna
yol aan belli bir taa basarak eri girile
bilir.
ieride kylarnda arapsa gibi bir or
mann yetitii karanlk bir nehir akar, ii
dolmu hayvanlar, sanki tortularn karartt
sular iiyormu gibi dururlar. Ormann ar
dnda, alayan hu aalarnn glgeledii
ieksiz bir bahesi olan bir Moravia kilisesi
avlusu grlebilir. Ta bir merdiven, duvar
larnn iine bir rahibenin kapatld rutubet
li katakomblara gider. Burada yaldzl ka
burgalar ve uyluklar olan bir madencinin s
keleti, akmakl bir tfekle vurulmu erkekle
rin kara kt kalpleri, balanm bir tvbekr lene kadar pataklam bir sopa,
oyuncaklar, cam bir bst ve bir ccenin is
keleti vardr.
Yol buradan itibaren elinde bir Aelola
arp bulunan bir iskelet tarafndan korunur,
770

seyyahlarn daha ilerisini kefetmeye kalk

malar da tavsiye olunmaz.
(Jean Paul [Johann Paul Friedrich Richter],
Titan, Berlin, 1800-03)

TARZANIN EV, Afrikann bat kysnda

kk bir kulbedir, ekvatorun yaklak ola

rak 10 g n eyind e dir. G reystoke Lordu
John, gemileri battktan sonra karsyla bu
raya snm, kulbeyi tek bana ina et
miti. D balk svaldr, pencerenin kafesi
dallardan yaplmtr. Dam A eklinde ve
sazlardandr, kap ambalaj kutularndandr.
Kk, tatan bir ocak ile kars rahat etsin
diye Lord Greystokeun yapt birka para
mobilya halen grlebilir: bir yatak, ki is
kemle ve bir masa. Raflarda bir ocuun,
Archern A s diye balayan alfabesi ziya
retilerin g zne arpacak. Y aknlarda
yamyamlarn bir ky vardr ve aalar ara
snda, zaman zaman civara basknlar d
zenleyen bir dev insansmaymunlar kabilesi
yaar (bkz. MAYMUN KRALLII).
Lord Greystoke karsn bu kulbede
kaybetti, kendisi de bir goril tarafndan ld
rld. Bebek yataki oullar, Kala adl, ken
disi de yavrusunu kaybetmi bir maymun ta
rafndan kurtarld. Byynce, Afrika kta
snda ylesine kalc bir etkiye sahip olmu,
Maymunlar Kral Tarzan oldu.
Tarzan felsefesini aadaki szckler
le zetlerdi: Bana gzel bir fikir yaratan i
man, zengin dlei gsterin. Silah atma
snda, varolu m cadelesinde, alk ve
lm ve tehlike arasnda, Doann en mt
hi glerinin sergilenmesiyle tezahr eden
Tanrnn yznde, insan yrei ve zihninin
en gzel ve iyi yanlar ortaya kar. May
mun dilinde, Tarzana Tarmangan' ya da
Beyaz Maymun denir.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan of the Apes,
New York, 1912; Edgar Rice Burroughs,
Tarzan and the Jewels of Opar, New York,
1916; Edgar Rice Burroughs, Tarzan the
Untamed, New York, 1919)

TASHBAAN - TEK GZLLER KRALLII

TASHBAAN, CALORMENin baehridir.

TATAR L, BASTAN Kalesinin kuze

yinde millerce kare bir alana yaylm, koca

man, kayalk ve iinde kimsenin yaamad
orak topraklardr. Her tarafndan, almaz
bir da zinciri ile kuatlmtr. Buraya adn
vermi olan Tatarlar ya ortadan kaybolmu
tur ya da asla varolmamtr.
Bilindii kadaryla, hibir canl Tatar
lnn bir ucundan bir ucuna gememi
tir. Yeni Tabyadan (Bastiani kalesinin en
uzaktaki karakolu) grnd kadaryla
arazi, kar kadar beyaz kayalarn bulunduu
sonsuz bir alan ile oraya buraya serpitiril
mi birka bataklktan ibarettir. Kuzeyde da
imi bir pus, ufkun grntsn keser. Garni
zondan birtakm askerler, ender ve ksa ber
raklk anlarndan birinde, beyaz kuleler ya
da duman tten volkanlar grdklerine ye
min ederler.
ln ait olduu isimsiz lkenin Kuzey
Devleti, sessiz orakl ince bir iplik gibi
geen bir karayolu yapmna balam gibi
grnr. Ama kimse yolun nerede balad
n ya da nereye gittiini bilmez.

i vardr. Tavandelii, iyi Glinda tarafndan

ormann btn beyaz tavanlarna yuva ol
sun diye yaratlmt; im di orada, kendi
krallarna tabi olarak yaarlar, ama Ozmann otoritesini tanmay srdrrler.
Btn beyaz tavanlar zengin elbise
ler giyer; bunlar ou kez, ak renkli ipek
ler ve satenlerdendir, parlak mcevherlerle
kaplanm tr. D iilerin giysileri daha da
grkem lidir; tyl ve m cevherli boneler
takar, gzel elbiseler giyerler. Onlardan bi
rine HARKALAR DYARInda da rastlana
bilir ama daha ll bir kla brnd
syleniyor.
Kraliyet Saray, ehrin merkezindeki bir
meydandadr. Buzlu altn telkariyle kaplan
m beyaz mermerden heybetli bir yapdr.
Tavandeliine gelen btn ziyareti
lerin, tavanlarla ayn boya inene kadar si
hirle kltlmelerine raz olmalar gerekir;
ehirden karken gene normal boyutlarna
dndrlrler. Kpekler alnmaz.
(L. Frank Baum, The Emerald City of Oz,
Chicago, 1910)

TECLA, Asyada yar ina edilmi bir ehir

(Dino Buzzati, II deserto dei Tartarl, Milano,

1940)

dir. Sakinleri Teclann yapmnn, ykm ba

lamasn diye bu kadar uzun srdn sy
lerler. ehrin projesi, yldzl gkyzdr.

TAVANDEL, gney OZun ormanlarn

(Italo Calvino, Le c itt invisiblli, Torino,

1972)

da surlu bir ehirdir. HAMURKENT ve TENCERETAVAya pek uzak saylmaz, yksek

mermer bir surla evrilidir. Surdaki tek ak
l, ar pirin parmaklklardan yaplm giz
li bir zgara oluturur. Bu kapya Kk Kap
denir ve btn ziyaretilere onun arkasn
dan alc gzyle baklr. Normalde yabanc
lar, Ozlu Ozmadan ya da arkada iyi Cad
Glindadan takdim mektuplar tamyorlar
sa, Tavandeliine alnmaz.
Sur, sokaklar beyaz mermer kapl ken
tin gzelliklerini gizler. Evler de mermerdir,
stlerinde ince narin kuleler ile minareler
ykselir. Her evin nnde bir yonca imenli

TEK GZLLER KRALLII, Bat Afrikada,

sadece tek gzl insanlarn yaad bir yer

dir. lkenin grenei, uyruklarn onlar yne
tenleri mmkn mertebe yakndan taklit et
mesini zorunlu klar. Bu yzden de, uzak
gemite tek gzl bir kralie doduunda,
insanlar hemen kendi gzlerinin birini kar
mlard. Bu gelenek bugne kadar srdrl
mtr. Grg kurallarna nem veren ziya
retiler, iki gzl birinin sarayda grnmesi
nin yakk almayaca konusunda uyarlr.
771

TELENABN ve GENELABN - TENHA ADALAR

lke sakinleri bakanlarnn tek gznn

kr olmasnn bir avantaj olduunu syler,
nk iki gzleri olsaym, birini kendi kar
larna dikme yolunda bir eilimleri de olur
mu. Ancak, gelecekte bir kraln burnu olma
yacandan ve uyruklarn da kendi burunlar
n kesmek zorunda kalacandan korkulur.
Ziyaretiler, normal bir meskenin drt
kat bir kulbe olan Kraliyet Sarayn grme
lidir. Burada, otuz kaplan derisi rtl bir
yatakta kralie, yabanclara ltuflarn sunar.
Onun teklifini reddeden ziyaretiler dvlr
ve reddetmekte srar ederlerse paralara
ayrlr, kzartlr ve yenir.
(Jean Gaspard Dubois-Fontanelle, Aventu
res Philosophiques, Paris, 1766)

TELENABN ve GENELABN, lavman iin

de kullanlan m adde retimleri nedeniyle
dikkate deer iki kk ama gzel adadr.

(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts

et dicts du bon Pantagruel, Paris, 1552)

rur, kulplu tencereden merdaneye kadar her

tr mutfak eyas ile doludurlar. Bunlar, ou
kez krallnn merkezindeki tahta bir kasap
tezghnda oturan ve hakikaten de iriyar bir
satrc olan Kral Akllsatrn uyruklardr.
Kraln balca memurlar, grevi btn
devlet ilerinde kantlar elekten geirmek
olan Yarg Eleki ile bu minyatr kralln
en kutsal sakini olan Yksek Rahip Kevg irdir. Mahkemelik durumlarda avukatlar
genellikle ya kanunlar delmeye alkn tirbu
onlar ya da krklar dzeltme ynndeki
yetkinlikleriyle tannm tler olur. Tenceretavann, akln evresindeki alanda dev
riye gezen ve btn mahpuslar yarglan
mak zere Kral Akllsatra gtren, Kak
Tugay adl bir ordusu vardr. Seyyahlar, b
tn krallkta yiyecek hibir ey olmad ko
nusunda uyarlr.
Tenceretava yurttalar hkmdar ola
rak sadece Kral Akllsatr tanr ve btn
Ozun hkmdar olan Ozmann adn bile
duymadklarn iddia ederler. Ozun d bl
gelerinde rastlanan birok tuhaf yaratk gibi,
onlar da yabanclara kar saldrganca dav
ranabilir ama kimse iin gerek bir tehdit
oluturmazlar.

TELEPLUS LASTRYGONYA, Akdeniz sa

hilinde, belki Sicilyada ya da talyann g

neyinde bir ehirdir. Koca bir yaln kaya,
denizden ieri tek bir dar giri brakacak e
kilde her yandan tehlikeli kayalarla kuatl
m limann zerinde tehditkr biimde yk
selir. ehrin sakinleri olan Laistrygon'lara
gvenilmez; ziyaretiler kendilerini, ana ye
mek halini aldklar kanl bir lende bulabi
lirler.
(Plomeros, Odysseia, 9. yy [?])

TENCERETAVA, OZ lkesinde bamsz bir

ehir-krallktr, Kpkler lkesinin kuzeyin
de, ormandaki bir aklktadr. Bu akln
evresinde farkl boyut ve biimlerde tencere
ler, mutfak ocaklar ve zgaralar dizilidir. Yan
larnda ok sayda mutfak bfe ve dolab du
772

(L. Frank Baum, The Emerald City o f Oz,

Chicago, 1910)

TENHA ADA, bkz. TOL ERESSEA.

TENHA ADALAR, NARNA'nn dousuna

yaklak drt bin fersah uzaklkta bir adalar

grubudur. Narniann onuncu kral Kral Gale'in ada halkn bir ejderhann elinden kurta
rarak zgr klmasndan bu yana, Narnia
ynetimi altndadr; nk ada halk, bir min
nettarlk gstergesi olarak krala ballk ye
mini etmitir. Sonradan, Narnia ile sahip ol
duu adalar arasnda pek az temas olmu
gibi grnyor.
ada arasnda en nemlisi, Doorndur.
Douda kalan Avra neredeyse sszdr ama,

TENTENNOR - TEREBNTHA

daha ok koyunculuk iin kullanlan Felimath'ta daha da az insan yaar. Felimath, bir
mil geniliindeki bir kanalla Doorndan ayrlr.
Doom zerindeki en byk yerleim,
bir zamanlar nemli bir kle ticareti merkezi
olan Darlimandr - Klelerin ou maden
lerde veya kadrgalarda altrlmak zere
CALORMENe gnderilmekteydi. Ancak zi
yaretilere artk kle alamayacaklar bildiri
lir, nk bu ticaret, Doorna bir keif seya
hatinde bulunan ve bu srada Tenha Adalar
valisini de grevinden alan Narnia kral Cas
pian tarafndan kaldrlmtr. Yeterlilik Haz
retleri (vali bu adla anlyordu), Narnia stan
dartlarna gre kabul edilemez bir uygula
ma olan kle ticaretine boazna kadar bat
mt. Yerine, Narniadan srgn edilen yedi
lorddan biri olan Lord Bern atand.
(C.S. Lewis, Prince Caspian, Londra, 1951;
C.S. Lewis, The Voyage of the "Dawn Treader", Londra, 1952; C.S. Lewis, The Last
Battle, Londra, 1956)

TENTENNOR, ALSONDONLAR MPARA-

TORLUUnun baehridir.

TEODORA, yeri belli olmayan bir ehirdir.

Pe pee istilalar, tarihinin alar boyunca

Teodora ehrine ok sknt ektirdi; yenilip
kovalanan her dmann ardndan bir yeni
si gleniyor, sakinlerin zaten zar zor sr
d rd kle ri yaam larn te h d it ediyordu.
Gkyzn akbabalardan tem izledikten
sonra ylanlarn yaylmasyla uramak zo
runda kaldlar; rmceklerin yok edilmesi
sineklerin kara bulutlar gibi remesine yol
at; termitlere kar kazanlan zafer, ehri
tahtakurtlarnn ynetimine brakt. ehir ile
uzlaamayan trler bir bir boyun emek
zorunda kald ve soylar tkendi, insanlar,
balk pullarn, kaplumbaa ve deniz hay
van kabuklarn yolup skerek, ekirge ka
natlarn ve tyleri koparp atarak Teodoraya, bugn hl onun en belirgin zellii

olan sadece insana has bir ehir olma im

gesini verdiler.
Ama balarda kesin zaferin, ehre sa
hip kmak iin insanlarla dvecek son t
rn, yani farelerin mi olaca konusu uzun
yllar kesinlie kavumad, insanlarn yok et
meyi baardklar her kemirgen kuandan
hayatta kalan birka, daha yrekli, kapanla
ra meydan okuyan, her trl zehre baklk
kazanm yeni bir kuak yetitiriyordu. Bir
ka hafta iinde Teodorann lamlar yay
gn bir tarla ve lam faresi ordusuyla dolup
tayordu. Nihayet, insann canice, oynak
dehas, ifrata kaan bir kymla dmanlarn
stn yaama gcnn stesinden geldi.
ehir, hayvanlar leminin o byk me
zarl, steril ve tertemiz, son pireleri ve son
mikroplaryla birlikte gmlen son lelerin
zerine kapand, insan, kendi eliyle altst etti
i dnyann dzenini yeniden kurmutu so
nunda; pheye yol aacak hibir baka can
l tr kalmamt. Bir zamanlarn hayvan trle
rinin ansna Teodora ktphanesi, raflarnda
Buffon ve Linnaeusun ciltlerini saklayacakt.
En azndan Teodora sakinleri byle ol
duuna inanyordu, oktan unutulmu hay
van trlerinin uzun bir k uykusundan uyan
makta olduu hi akllarna gelmiyordu. So
yu tkenmi trlerin dizgesinden karld
ndan beri, uzak gizli kelerde alardr
srgnde yaayan teki trler, eski kitapla
rn sakl durduu ktphane bodrumlarn
dan gn na kyordu; stun balklarn
dan ve yamur oluklarndan atlyor, uyuyan
larn yatak baularna tnyordu. Sfenks
ler, grifonlar, kimeralar, ejderhalar, yar kei
yar geyik acayip yaratklar, harpyalar, hid
ralar, tekboynuzlar, basiliskler ehirlerine
sahip kyorlard.
(Ita lo Calvino, Le c itt invisibili, Torino,
1972)

TEREBNTHA, GALMAnn gneyinde ka

lan, NARNA kylarna yakn bir ada krall

dr. Korsanlarn mekn olarak bilinen ada,
773

TEREKENALT - TERRE AUSTRALE

Kral X. Caspiann douya yapt yolculuk

srasnda ziyaret edilm iti. Ancak adann
balca ehri karantina altnda olduu iin
Caspian buraya girememitir.
(C.S.Lewis, The Voyage of the "Dawn Treader", Londra, 1952; C.S. Lewis, The Horse
and His Boy, Londra, 1954)

TEREKENALT, BEKLA MPARATORLU-

Unun batsnda bulunan bir krallktr, im

paratorlukta, kle ticaretinin yeniden kurul
mas zerine sava patlak verince, gney
eyaletler Terekenaltla ittifak kurdu ve BEKLAdaki merkezi hkmete kar savat.
Terekenalttakl Mavi Katria Orman,
YELDAnn efsanevi kurtarcs Depariothu
evreleyen efsanelerle yakndan ilintilidir.
Onun ihanete urad ve lsn diye Mavi
Ormanda brakld ama kralie gibi giyin
mi gzel bir kadn tarafndan kurtarld
sylenir. Kadn onu beslemi, ona bakm,
sonra da rehberlik ederek ormandan bildii
bir yere gtrm. Arkadalar ona yaklar
ken, kadn uzun, gm bir zambaa d
nm. Kahramann hayatnn geri kalann
onunla karlat ormana dnme zlemiyle
geirdii sylenir.
(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

neyse onu olur. Kaderlerinde geometri bilimi

olanlar parmaklar pusula biiminde doar;
gkbilimci olacaklar se teleskop biiminde
gzlerle; corafyaclar doduklarnda yerk
re eklinde balar vardr; mzisyenlerin ise
boru gibi kulaklar; hidrolik mhendislerin
hayalar su pompas gibidir ve daha kk
yatan itibaren ok uzaa ieme yetisine sa
hiptirler. Bu zelliklerin birkana bir arada
sahip olarak doan baz sakinlerin ise hayat
larnn daha sonraki dneminde aslnda hi
bir eye yaramadklar anlalmtr.
Ziyaretiler sadece bu adada buluna
bilen acayip bir mzik aletine ilgi duyacaktr:
ses yerine renk karan ve elbiseleri iin
uyumlu kombinasyonlar bulmak in hanm
lar tarafndan kullanlan bir klavsen.
(Denis Diderot, Les Bijoux indiscrets, Paris,
1748)

TERRABL ATO SU , ngilterede, Corn-

walldadir; Tintagel dk tarafndan ina etti

rilmitir.
Tintagelin kendisi gibi, Terrabil de d
kn kars Igrainei iddetle arzulayan ngilte
re kral Uther Pendragon tarafndan kuatl
mt. Tintagel dk kuatma srasnda ld
ve Uther Pendragon da Igraine ile Terrabil
atosunda yatt. Igraine, daha sonra CAMELOTta mehur sarayn kuran, gelecein
Kral Arthurunu dourdu.

TERMOMETRE ADASI, Atlas Okyanusu'nda

bir yerlerdedir. Adn lke yasalarnn, iftlerin

birbiriyle yatmasna, ancak kar ve kocann
cinsel organlarnn zel termometrelerle l
len ss ayn dereceye eritiyse izin vermesin
den alr. Erkek sakinlerin cinsel organlarnn
-paraleltp, piramit ve silindir gibi- tuhaf bi
imleri vardr ve kadn sakinlerin cinsel or
ganlarna tam tamna uyarlar. Adann kralie
si, kendilerinin ve elerinin organlarn en a
buk len kadnlar arasndan seilir; bu el a
bukluuna adada ok deer verilir.
Adallar mesleklerinin aikr iaretleriy
le doarlar: bylece-herkes olmas gereken
774

(Sir Thomas Malory, Le Morte Darthur, Lond

ra, 1485)

TERRE AUSTRALE ya da GNEY TOP

RAKLARI, 52. ve 40. paraleller arasnda,

Hust denen blgede bulunan, 3.000e 4.500

fersah byklkte ve yirmi yedi ayr lkeyi ie
ren bir ktadr. Kuzey kysnda Hube lkesi
vardr; douda Hued ve Huod lkeleri uzanr;
batda Hump, ilab Krfezinin kysnda Hug
ve Pug Krfezinin gerisinde de Pre vardr;
gene batda Sub, Hulg, Pulg ve Mulg bulunur.

TERRE AUSTRALE

Gneyde, Pirenelerden yksek olan ivas

Dalar vardr. Dalarn eteklerindeki lkeler
Huff, Curd, Gurf, Durf, iurf ve Surftur (deniz
zerinde). Dalarla gney kys arasnda da
Trum, Sum, Burd, Purd, Burf, Turf ve Purg bu
lunur. Dalarn ardndaki geni vadiyi ki r
mak aar: batya akan Sulm ile douya akan
Hulm. Nehirler arasndaki alana Fund denir,
sekiz yze alt yz fersah kadardr ve sava
may seven on ki kralla blnmtr.
Btn kta hafife gneye doru eimli
dir ama dzdr, ivas Sradalarna kadar da
tek bir da yoktur. Bunun bir sonucu olarak
eitli lkeler ayn dili, grenekleri ve hatta
mimariyi paylar. Toprak bereketli, iklim s
caktr, deimez. Ktann evresindeki deniz
sdr -kydan bir fersah uzaklkta derinlii
bir aya bile bulmaz- ve ktaya gemiyle yak

lamak neredeyse imknszdr. Seyyahlar,

sakinler onun adn, lkesini ve mizacn bil
medii srece, hi kimsenin Terre Australeye girmesine izin verilmeyecei konusun
da uyarlr. Dmanlar yaklarsa (sakinler
btn AvrupalIlar dmanlar sayar ve onla
ra deniz canavar" der) gelileri, eitli lke
lerden binlerce silahl adam aran bir ro
ketle duyurulur; karaya kma yolundaki her
giriim, gl bir direnile karlanr.
Terre Australede sinek, rmcek ya da
zehirli yaratk yoktur ama ziyaretiler burada,
yz neredeyse insan yz gibi, hem elen
dirici, hem de dost canls bir maymun tr
bulacak. Adada ayrca, domuza benzeyen
ama Ipeksl tyleri olan, igdsel olarak top
ra sren ve birok blgede imha edilmele
rine yol aacak kadar ok zarar veren bir
775

TERRE LBRE

TERRE LBREden art nouveau slubunda toprak

eserler.

hayvan olan hum lar; krmz, yeil, sar ve

mavi koyunlar; peneli kanatl atlar; her ayak
lar hayvann kendisi kadar byk olan aylar;
bir nezaretiye gerek olmakszn tarlalar, ek
meye hazr dz hatlar eklinde sabanla s
ren domuzlar; tekboynuzlar; srtnda bir hr
g yerine iki adamn rahata yataca b
yklkte bir oyuk bulunan ve ulamda kulla
nlan bir hecin devesi olan suef, tavuk boyun
da al renkli kular olan effler; yemeklerini sa
kinlerle yiyen ve evlerine kendi isteiyle giren
sokulgan bir tcku olan pacd\ boa bo
yunda olduklar ve hem balklar hem de in
sanlar yedikleri iin sakinlerin srekli sava
halinde olduu yrtc kular urglar da vardr.
Kentlere sezainter denir, yar effaf ta
tan yaplm daire biiminde binalar olan hieb
ya da mesken blgelerine ya da genlerle
retmenlerin yerletii okullar olan heb bl
gelerine blnmlerdir. Din, hassas bir ko
nudur ve bundan sz etmek bir sutur. An
cak, bireysel inanlar halk iinde tartlmad
srece, Terre Australede din zgrl
vardr.
Terre Australe halk bisekseldir; tek
cinsiyetli bir ocuk doarsa hemen boulur.
Halkn siyah salar ve ok yava uzad
iin hi kesmedikleri gzel sakallar vardr.
Boylar sekiz ayaa varr, tenleri krmzms
dr, kk gslere.ve dz karnlara sahip
776

tirler, elbise giymezler. Terre Australenin

mucit diye bilinen kimi sakinleri, nemli top
raktan canl kular ve kpekler, l tahta
paralarndan da iekler yaratabilir. Cinsel
retimden sz etmek su olduu iin nasl
redikleri bilinmiyor ama herkesin hi deil
se bir ocuu olmas yasayla zorunlu kln
mtr. Sakinler kardee sevgi iinde bir
arada yaar ve asla kavga etmezler. Et ek
siklii ekilir, ancak seyyahlar eitli yenebi
len yemiler veren aalar ve Terre Australe
dnda bilinmeyen leziz mavi havu gibi
buraya zg birka sebze bulacaktr. Bitki
leri sulamak iin, rnlere kendine has bir
tat veren zel svlar kullanlr. Ziyaretilerin
zellikle ou ehrin merkezi alannda bulu
nan mutluluk aac halfm meyvesini dene
meleri salk verilir. Half, zeytin boyunda kr
mz bir meyve verir. Ziyareti drt tane yer
se mutlu ve forik hale gelir; alt tanesi onu
yirmi drt saat uyutur; alt taneden fazlas
ise, asla uyanmayaca bir uykuya yol aar.
(Gabriel Foigny, Les Aventures De Jacques
Sadeur Dans La Dcouverte Et Le Voyage
De La Terre Australe, contenant les coutumes et les moeurs des Australlens, leur reli
gin, leurs tudes, leurs guerres, les animaux particuliers ce pas et toutes les raretez
curiesses qui s'y trouvent, Vannes, 1676)

TERRE LBRE, Pasifik Okyanusu'nda, Yeni

Kaledonyann kuzeyinde alak bir adadr;

en yksek tepeleri bile ancak yz metre
ye eriir. Az sayda orman, tarlas ve kk
deresi vardr. Yabani hayvanlar keilerle bir
tr kk antiloptan ibarettir, ilkel sakinleri,
kaburgalar bir kurtunki gibi dikey durduu
iin Uzun Kaburga ad verilen kabiledir.
Adadaki tek kasaba, ya da evler yn,
baarsz bir siyasi darbenin ardndan Fran
sada mahkm edilen ve Yeni Kaledonyaya
gnderilen eski mahpuslar tarafndan ina
edilmitir. Gemi bir frtnada batm, mah
puslar da ncye dnp adada anarist
bir topluluk kurmulard. Evleri ayr ayr, iste

TEUTOBURGER ORMANI - THANASA

(Ernst Jnger, A u f den M arm orkUppen,

Frankfurt, 1939)

ngilizce konuan ve kendilerinin on altnc

yzyldan tarihi kiilerin reenkarnasyonu ol
duklarna inanan bir goril kabilesidir. ehre,
gorillerin kaba saba el yapm aletleriyle a
ltklar, geni bambu, sapkerevizi ve mey
ve tarlalarndan geilerek ulalr. ehrin yer
seviyesine ina edilmi ksmnda, saman
dan konik atlar olan dairesel bambu kul
beler ile amur ve tatan yaplma dikdrt
gen yaplar bulunur. Uurumun eteklerinde,
kuleleri ve surlar ile biraz Ortaa ngilte
resini andran, katl yap, Kraliyet Saray
bulunur. Kendisine Sekizinci Henry diyen
dev bir goril kral, burada yerleri kuru ottan
yaplma bo bir odada yaar. Kraln, hepsi
goril olan be tane ei vardr. Bunlarn adlar
Aragonlu Catherine, Anne Boleyn vesaire
dir. Dier goriller, Galler Prensi, Kardinal
Wolsey ve Tanr denen yal tyl bir may
mundur. Arada bir beyaz kadnlar kral iin
karlr ve ksa sreliine majestelerinin al
tnc ei olurlar. Dier goriller ise, iddet ile
yldrlm komu kabilelerin verdikleri Afrika
l kadnlarla idare ederler. Baz beyaz adam
lar, gorillerin hizmetkrln yapar.
Bu g a rip to p lu lu k la ilg ili aklam a,
1933te domu bir ngiliz profesr tarafn
dan yaplmtr. Bu kii, l bedenlerden hc
re elde etmenin yolunu kefetmi ve elinde
birka tarihi kiiye ait rnekle Afrikaya seya
hat etmitir. Burada hcrelerini gorillere enjekte etmi, onlara ngilizce retmi ve d
kn yllarnda da kendisine maymun hcrele
ri rngalamtr. Profesr aslnda gorillerin
Tanr dedikleri ve kralln gerek sahibi ola
rak grp hayranlk besledikleri yaratktr.
Gnmzde baz insanlarn, aslnda ngiliz
profesr tarafndan dntrlm goriller
olup olmad ise bilinememektedir.

THALARON, bkz. GNEY DENZ.

(Edgar Rice Burroughs, Tarzan and the Lion

Man, New York, 1934)

THAMES-ZERNDEK-LONDRA, ksmen

THANASA, gneydou Pasifikte, RALLA-

bir uurum dibine ina edilmi, ksmen de

kayalklara oyulmu bir ehirdir. ehir halk

RO Takmadalarnda, kimsenin yaamad

bir adadr. lmek isteyen ya da erken yata

dikleri yerde ina ettiler. Ancak bekrlar b

yk bir eve yerletirildi, hepsinin kendine ait
bir odas vard, toplu bir yemek odas, otur
ma odas ve mutfaktan da yararlanyorlard.
Adallar herkesin her eyi eit olarak
paylat bir komn sistemi kurdular ve bir
hidroelektrik santral, bir kanalizasyon sistemi
ve bugn stilize eserleriyle nl olan bir m
lek fabrikas atlar. ncleri d dnyadan
korumak iin ky boyuna toplar mevzilendirildii iin, ziyaretiler, gelilerini ok nceden
duyurmalar gerektiini akllarnda tutmaldr.
(Jean Grave, Terre Libre, Paris, 1908)

T E U T O B U R G E R OR M A N I, C AM PAG -

NAnn kuzeyindedir. Bu ormann etrafnda,

topraklarnn baka yerlerde zulmden ka
anlar iin bir barnak olmasna izin veren
MORTANYAl bir zorba olan Korucubann arazisi uzanrd: Hunlar, Tatarlar, in
geneler, A lbigenliler, kaak sulular, Leh
haydutlar, fahieler, sihirbazlar, simyaclar
ve Fareli Kyn Kavalcsnn ocuklar. Lemers diye bilinen bir kabilenin kadnlar, za
man zaman bu kaaklar elendirirdi.
Orman kamlar ve mrver aalar, sk
kzlck ve karadiken allar, kadim karaaa
lar ve hularla doludur. Aklklarda ise krm
z mantarlar, sar ykskotlar ve ldrc itzmleri bulunabilir. Yaknlarda, insan kafataslar ve insan elleriyle sslenmi korkun
bir al vardr. Ormann her yerinde, Ba Kolcunun zerinde krmz bir yabandomuzu ka
fas bulunan sanca grlebilir.

777

THELEME

intihar savunan LMANORA'llar, buraya sr

gn edilir sonunda da burada lrd. Etkin
bir lm salamak iin, srgnler ilk frtna
ktnda kendilerine yldrm arpmasn sa
layacak ekilde dzenlenmi ve zerinde l
lerin yakld odun ynlar ina ederdi. Ate
alan odun ynlar vaktiyle ilgin bir manzara
olutururdu; bugn ise geriye yalnzca karar
m ynlar kalmtr.
O gn bu gn kimse Thanasiaya yer
lememitir.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

THELEME, Fransada Loire Nehrinin gney

THELEMEln Gney Kaps

778

kysnda, byk Port-Huault Ormanna iki

fersah mesafede bir manastrdr. Manastr
on altnc yzylda, kei Jean Des Entommeuresin sunduu hizmetlerin bir yadigr
olsun diye dev Gargantua tarafndan kurul
mutur; toplam 2.700 ve 831 altn Agnus
Del kronuna ve ina edilmesi iin gereken
her yl iin fazladan 1.000 ve 669 Sun kronu
na mal olmutur. Gargantua ayn zamanda,
daimi gelir olarak Manastr'a per annum ve
rile ce k e kild e , her hakk m a likin e ait,
2.369.000 kronluk bir gelir balamtr.
Manastr altgendir ve her keden a
p yaklak altm yarda olan daire eklinde
birer byk kule ykselecek ekilde plan
lanmtr. Nehir kysnda duran en kuzey
deki kule, Arktika diye bilinir. Dierlerinin
adlar Kalaer, Anatole, Mesembrine, Hesperie ve Kryere'dir. Her kule komusundan
312 yarda mesafededir ve hepsinin, bod
rum dahil, alt kat vardr, ikinci kat, yksek
bir kemer biim inde olup tonozludur; geri
kalan tavanlar, dairevi desenleri olan Flandr
alsndandr. Dam, kurun duvar tepelikli
ince kayaantayla kapldr ve her tr gro
tesk ve kk hayvan figrleriyle ssldr.
Maviye boyanm ve altn rengi apraz iz
gileri olan ve dar uzanm oluklar yere ka

THELEME

yana kadar erkekler ve on iki yandan on

dar inerek, burada nehre giden byk bo
sekiz yana kadar kadnlar. Sadece gzel,
rulara balanr. Thelemein 9.332 odas var
endaml ve iyi huylu erkeklerle kadnlar ka
dr ve her biri bir i blme, duvara gml
bul edilir. Girenler, topluluktan istedikleri za
dolap, gardrop ve apelden oluur; hepsi
man ayrlabilir. Keilerin ve rahibelerin iffet,
merkezi bir salona gider. Merdivenler so
yoksulluk
ve itaat yeminleri ettii normal sis
makiden ve Numidya mermerindendir. Her
teme
inat,
Theleme'de topluluktan herhangi
sahanlkta k girsin diye ikili bir kemeralt
birinin
evlenebilecei,
zengin olabilecei ve
vardr. Basamaklar, stnde kk bir kk
serbeste
yaayabilecei
bildirilmitir.
bulunan atya kar.
Kadnlar,
Arktika
Kulesi
ile Mesembrine
Her oda, gml dolap ve salona, yln
Kaps
arasndaki
dairelere
konmutur; er
mevsimine gre eitli goblenler asldr.
kekler
ise
binann
geri
kalanna
yerlemitir.
Deme yeil kumala kapldr, yatak rtle
Kadnlarn
meskenlerinin
nnde
at zerin
ri nakldr. Her yatak odasnda, altn ere
de
mzrakl
dv
sahalar,
binici
meydanla
veli byk kristal bir ayna asldr.
r, tiyatro ve yzme havuzu vardr. Nehir
Arktika ve Kryere kuleleri arasnda Maboylarnda, ortalarnda ustaca yaplm bir
nastrn iinde Greke, Latince, ibranice,
labirentin bulunduu zevk baheleri uzanr.
Franszca, talyanca ve spanyolca kitap ko
Kryere Kulesinin yannda, birok meyve
leksiyonlar bulunan ktphanesi vardr ve
aac
trnn dzenli biim de ekildii bir
her dilden kitaplar ayr bir katta bulunur.
koru
vardr.
Bunun ucunda, her tr av hay
Merkezde helezon biiminde bir merdiven
vannn
kaynad
byk park uzanr. Oku
vardr, bu merdivene binann d tarafnda,
luk,
ahinle
avlanma
ve avclk olanaklar
otuz alt ayak geniliindeki simetrik bir ke
salanmtr.
merin iinden geerek gelinir. Anatole ve
Tarikatn kurulu dneminde hanmlar
Mesembrine kulelerinin arasnda, tarihi ve
kendi
zevk ve keyiflerine gre giyinirlerdi,
topografik sahnelerin resmedilmi olduu
ama
daha
sonra altn, krmz saten giysilerle
geitler bulunur. Ortada gene bir merdiven
baka
lks
giysiler giyme alkanln edin
vardr, nehir kysndaki cmlekapsna ba
diler.
Yazn
hafif kaplara ya da kolsuz Ma
lanr. Kapnn zerinde, riyakrlarn, yobaz
ribi
pelerinlerine,
kn da pahal krklerle
larn, tefecilerin, avukatlarn, araclarn ve
bezenmi
tafta
elbiselere
brnrler. Bon
zgn, kskan, kavgac insanlarn Manascuklar,
zincir
kolyeler
ve
gerdanlklar
hep
tra girmesini yasaklayan manzum bir yaz
kymetli
talardan
yaplmtr.
Klar,
salar
vardr.
da Fransz modasn benim serler; yazlar
Merkezdeki avluda, ellerinde bereket
talyan; ilkbaharda da spanyol. Bayram
boynuzlar tayan, btn doal deliklerin
gnlerinde
ve Pazar gnleri hep Fransz tar
den su fkrtan Gzel heykelleriyle ev
z
tercih
edilir.
relenmi olan, kaliteli kaymaktandan gr
Erkekler de ayn derecede renkli ve
kemli bir eme vardr. Bu avluya alan
zengin
giysiler giyer: altn kumalar, kadife,
odalar, hayvan resimleriyle ve tuhaf nesne
saten,
ipek
ya da am kumandan yelekler
koleksiyonlaryla sslenmitir.
ve
altn
kuma
ya da kadifeden pelerinler.
Thelemein etrafna herhangi bir istih
apkalar
siyah
kadifedendir, pek ok halka
km duvar ya da mur ina edilmemitir,
ve
dmeyle
sslenmitir.
Her erkek, altn
Des Entommeuresn dedii gibi: "Nerde
kabzas
olan
bir
kl
ve
kadifeden
bir kl
nde mur arkada mur varsa orada bol bol
kn
tar,
renkleri
dar
ve
ksa
pantolonlara
homurtu, kskanlk, alttan alta kumpas
uygun olacak ekilde seilir. Baz durumlar
vardr."
da, erkeklerle kadnlar ayn kyafeti giyer.
Manastr topluluu hem erkekleri, hem
Bunu garantiye almak iin kimi centilmenler,
kadnlar kabul eder; on yandan on be
779

THESMOGRAFYA - THULE

erkeklere hanmlarn ertesi gn ne renk giyi

neceini sylemek zere grevlendirilir. Bu
konularda her ey, hanmlarn kararna ba
ldr. Thelemede kadnlara yle sayg duyu
lur ki, bir centilmen bir hanm ziyarete git
meden nce, parfm cler ve berberlerin
elinden gemelidir. Bu hizmetkrlar her sa
bah aromatik esans ieren deerli bir kutuy
la hanmlara da glsuyu, portakal suyu ve
mersin aac suyu salar. Manastrda giyi
len btn giysiler ve taklan mcevherler,
Thelem e Ormanndaki bir bina blokunu
mesken edinmi hnerli zanaatkrlar tara
fndan yaplr.
Topluluun tek kural, istediini yaptr,
nk btn zgr, soylu ve iyi yetimi in
sanlarn onlar erdeme iten doal bir drtleri
olduuna inanlr-erefleri. Manastrn haya
tn sadece bu kural dzenler. Erkekler ve ka
dnlar istedikleri gibi ve istedikleri zamanda
uyanr, yer, alr ve uyur.
Thelemede duvar ve masa saatleriyle
kol saatlerine izin verilmez.
(Franois Rabelais, La Vie trs horrifique du
grand Gargantua, Lyons, 1534)

THESMOGRAFYA, nerede olduu bilinme

yen ve herkesin belli bir yeri, mevkii ve g
revi olan, mahkm olmu sulularn -POLYLERT'LER LKESnde olduu gib i- nfu
sun geri kalanna klelik ettii bir krallktr.
Thesmografya yasalar, Bakalarnn sana
yapmasn istediini bakalarna yap ds
turu zerine kurulmutur ve Thesmografya
dini dorudan doruya, yzyllar boyunca
birikmi olan kasvetli, baskc zelliklerinden
syrlm incllden tremitir. Katiller damga
lanr ve sonra satlr, elde edilen para da
kurbann ailesine yeni bir hizmetkr almak
iin kullanlr ya da katil, bilimsel deneyler
iin cerrahlara devredilir. Kundaklar, itfa
iyeci olarak almaya zorlanr.
Topraklar her elli ylda bir yeniden da
tlr ve jbile, mkellef lenlerle kutlanr.
Nfusun says ok artnca, sakinler deniza
780

r lkelerde koloni kurmaya tevik edilir, bu

yzden de dnyann birok yerinde yaa
yan Thesmografyallara rastlanr.
(Nicolas Edme Restif de la Bretonne, Le
Thesm ographe, ou ides d un H onnte
Homme sur un Projet-Rglement propos
toutes les Nations de l'Europe pour oprer
une Reforme Gnrale des Lois, Paris, 1789)

THRAN, RYADNYAdaki Skai Nehrinin

kysnda, BYL ORMANn gney snrn

da kurulmu bir ehirdir, ieri doru eimli,
yekpare bir para halinde ilenmi kaymaktandan yaplma duvarlar, akln alamaya
ca yksekliklere uzanr. Ancak, ieride k
me halinde duran kuleler -altn ular altnda
bembeyaz- daha da yksektir; yle ki, dz
lkteki seyyahlar onlar bazen berrak bir e
kilde parlar, bazen tepede bulut ve sis d
mlerine yakalanm, bazen de en yksek
noktalar buharlarn zerinde zgrce alev
alev yanarken daha aada bulutlanm
halde, gkyzne szlrken grrler.
Thrann cmlekaplar, mis kokulu se
dirden ve baka sert tahtal aalardan ya
plma ssl kalyonlarn demirlerinin ucunda
yavaa inip kt ve garip, sakall gemici
lerin bilinmeyen hiyerogliflerle iaretli variller
le denklerin zerinde otururken grld
byk mermer rhtmlara alr. Thran surlar
nn ardnda iftlik arazisi uzanr. Burada k
k, beyaz kulbeler kk tepeler arasnda
hayaller kurar ve pek ok ta kprs olan
dar sokaklar, derelerle baheler arasnda
zarif bir ekilde, kvrla kvrla uzanr.
(Howard Phillips Lovecraft The Dream-Qu
est of Unknown Kadath Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

THULE, bazen de ULTMA THULE denir,

Atlas O kyanusunun kuzeyinde, O rkney
Adalarndan gemiyle yaklak alt gn me
safede bir lkedir. Thule byk bir adadr,

THURA-THWL

Byk Britanyann alt katdr. Topra ou

yerde bereketlidir, Thuleyi saran hava da
deniz suyu ile oksijenin bir karmndan iba
rettir.
Thulede her yl garip bir doal olay
meydana gelir. Yaz gndnmnde gne
asla batmaz; bunun yerine, k gndnm gelene kadar gkyznde durur. Son
ra, krk gn-krk gece sreyle gizli kalr.
Ada sakinleri bu uzun geceyi uyuyarak ge
irirler, nk zifiri karanlkta hibir ey ya
pamazlar.
Thule'de yaayan birok kabile arasn
da bir tanesi Scritifineler adn tar. Scritlfineler hayvanlarn hayatna benzer bir hayat
srdrr. Asla giysi ya da ayakkab giymez,
arap mez ya da topra ekmezler. Vahi
hayvanlar gibi, Thule ormanlarnda yaayan
byk yaratklar avlarlar. Bazen Scritifineler
klar kendilerini bu yabani yaratklarn deri
leriyle rterler ve yaratklarn kemiklerinden,
asla st verilmeyen bebeklerini beslemek
iin ilik kartrlar. ocuk doar domaz,
deri bir beikte bir aatan sallandrlr, a
zna bir para ilik sokulur ve annesi kocasy
la birlikte ava katlmak iin onu terk eder.
Baka bir kabilenin yeleri, tapndklar
tanr ve blislerin ok sayda olmasyla bilinir;
onlarn her ta, nehir ve aata yaadn
sylerler. Bu varlklara, kurban sunakta ke
serek, bir aaca kazklayarak ya da byk
bir yarktan aa atmak suretiyle, insan kur
banlar sunarlar.
Baka ve daha dost canls bir kabile
ise, arlarnn yapt bol m iktarda baldan
hazrlanan nefis bal erbeti ya da bal ve su
dan yaplan alkoll ikisi ile tannr.
(Diodorus Siculus, The Library o f History,
1. yy; Strabon, Geography, 1. yy; Proco
pius, The Gothic War, S 4. yy)

ve garip bir bitki rtsnn musallat olduu

Thurla peyzaj ziyaretiye tekinsiz grne
cektir.
Thuriallar, Pellucidarn daha az ilkel
halklarndan biridir. Alm orman arazile
rinde basit bir tarm biimi uygularlar ve Pellucldarllarn ou halen maaralarda yaa
d halde, onlar saz kapl kulbelerde ya
arlar. Thurla kyleri genellikle dikdrtgen
biimindedir, kaba ktk ve ri kaya para
larndan duvarlarla evrilidir. Kap yoktur;
duvara, geceleri ieri ekilen merdivenlerle
trmanlr.
Thuria, adn verdii geni ovalarda do
lanan M siyle mehurdur. Lidi, vaktiyle yer
krenin yzeyinde yaam otobur bir Ameri
kan dinozoru olan diplodocus'a benzer; bo
yu yz aya bulabilir, narin boynunun st
ne kondurulmu minik bir ba vardr. Udi
yava yrr ama her admda katettil mesa
fe ok byk olduu iin, seyyahlar onun a
bucak ilerlediini grecektir. Thuriallar bu
yaratklara biner ve onlar yk hayvan olarak
kullanrlar. Son yllarda, lidi Pellucldar'n di
er blgelerine de hra edilmektedir.
Bu alanda tharg ya da dev mua da
ska rastlanr, ziyaretiler bu hayvan avla
mann geleneksel yntemini hayli hayranlk
verici bulacaktr. nce, bir adam, onun sal
drmasn salamak iin tharg in gr alan
na girer - ve tharg bir kez bir eyi grp de
saldrd m, ban ne eip tutturduu rota
dan sapmaz. Avc allklar arasndaki sak
lanma yerinden kar ve koca hayvann ya
n sra koarak yelesini yakalar, kendini
onun srtna atar. akmaktandan bir b
akla onu boynundan vurur, daha sonra so
palar ve mzraklarla thargm ii bitirilir.
(Edgar Rice Burroughs, A t the Earth's Core,
New York, 1922; Edgar Rice Burroughs,
Pellucidar, New York, 1923; Edgar Rice
Burroughs, Tanar of Pellucidar, New York,

THURA, yeralt ktas PELLUCDARda bir

1930)

krallktr; SAR'nin 250 mil kadar gneybat

snda, Korkun Glge lkesinin kygnda
dr. Hareketsiz nehirlerin boydan boya at

THWL, bkz. ROKE.

781

TIMARHANE - TLBET

TIMARHANE, Gneydou Pasifik'te, RAL-

LARO Takmadalarnn bir paras olan k

k adacklar grubudur. Tmarhane, takma
dalarn akl hastanesi olarak kullanlr. En
nemli adalar unlardr:
Yabanclar tarafndan igzarlar Adas
diye tannan M eddla ya da Hayrseverlik
Adasnda propagandaclar ya da eitli ko
nularda cokulu olan kiiler yaar.
VVotnekst ya da Tanryasasnn sakin
leri kendi dillerinin dnyann evrensel dili ol
masna ilikin bir kanun karmlardr, iddi
alarna gre adalarnn pislik iindeki izbele
ri, uygarln merkezinin ta kendisidir. Bura
s takmadalarn en bereketli adasdr, mine
raller ve deerli metaller asndan zengin
dir; vaktiyle de serveti, byk ehirleri ve
muhteem binalaryla dier adalarn hasedi
ni zerine ekmiti. Ada halk, her biri gz
de inanlarn uygulamaya koyarsa dnya
nn kurtulaca kanaatinde birlemitir, ama
bu da onlarn kne yol amtr.
Foolgar, tepecikler stne konumlanm
evleri ile alak ve bataklk bir adacktr. Ada
nn ismi, yce soyun topraklar" anlamna
gelir, nk btn sakinler bir tanrnn soyun
dan geldiklerine inanr. Kadim gnlerde tap
naklar mzayedede en fazla paray verene
ecere ve nesep satarak iflas nlemiti; ra
hiplerin dzenledii bu uygulama bugn de
itibar grr. Ada halk azametli ve iddialdr,
bu yzden de yabanclar Foolgara Zppe
ler Adas der.
Avvdyoo, herkesin uzak durduu Gaze
tecilik adasdr: yazma lgnlarnn srgn
edildii bir karantina istasyonu. ALEOFANE
dnda btn adalarda gazetecilie bula
c bir hastalk ya da. bir tr delilik gzyle
baklr. Srgnler, eski silahlarnn fiziksel
edeerlerini kullanrlar: mrekkep ve kt
kokulu renkli svlar fkrtan hava tabancala
r; ada, sala zarar veren kokusuyla ta
uzaktan seilir. Dinleri, rtl Ego kltdr.
Doymak bilmez konumaclarn srld
Jabberoo Adasndan uzak durmak gere
kir. Sonu gelmez tartmalar, btn pratik et
kinliklerin ihmal edilmesine neden olmutur.
782

Witlingen Adas dnyann en kasvetli

yeridir, burada nktedan olduklar iin srl
m insanlar yaar. Hepsi birbirinin esprile
rini bilir ve hi durmadan tekrar eder.
Polaria, bakalarna zt dme kuralna
gre yaayanlarn adasdr.
Grabawlia, pintilerin adasdr.
Paranomia, kanun taknts olan ve za
manlarn ya srekli dava aarak ya da ka
nunlar tamamen gzard ederek yaayan
srgnlerin yeridir.
Palindicia sakinleri adaleti uygulama
dka mutsuz olurlar ve durmadan sahte du
rumalar dzenlerler.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island o f Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

TLBET, Siyam Krfezinde bir adadr, 12

kuzey enlem ve 104 dou boylamdadr.

Adada hayat normalden ok daha hzl ge
er, mrler de ok daha ksadr. Bebekler
glerek doar ve ok abuk byr - bir
gnlkken konuurlar, yirmi yanda da, k
r kr ve bitkin halde, lrler. Geceleri sa
dece bir saat uyurlar. imdi ile ylesine dolu
olduklar iin gem ii unutur, gelecei de
kmserler. Can skntsna ve deniz yolcu
luuna itibar etmezler, nk hayat ok k
sadr ve en iyi ksmn tehlikeli seyahatlerle
harcamayacak kadar kymetlidir.
Kral, orta yandayken seilir (on yan
dayken), babakan ise olgunluk anda
(on alt yanda). Tilibetliler, deerli talar
kk grr, para da kullanmazlar. Erkekler
karlarna tam anlamyla itimat eder, onlar da
kocalarna tamamen sadktr.
Gereksiz herhangi bir ey yapm aya
da, hayal etmeye de izin verilmez. Tilibetlilerin sadece ekili kk topraklar vardr, mi
marileri de ok hesapldr. Kyleri derli toplu
ve her eyden nce pratiktir.

TLKKY - TRRALARA

(Abb Pierre Franois Guyot Desfontaines,

Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean
Gulliver, Fils Du Capitaine Gulliver. Traduit
d un M a n u s c rit A n glo is. Par M o n siu e r
L.D.F., Paris, 1720)

TLKKY, EEKENT yaknlarnda, konuan

tilkilerin yaad, Tilki Kral olarak anlmay
tercih eden ve resmi unvann devlete ilikin
konulara ayran Kral IV. Renard tarafndan
ynetilen bir ehir-devlettir.
Ziyaretiler Tilkikye ehrin iki ucunda
bulunan, parlak renklere boyal, tepesi tavuskuu frizli kaplar olan geni, trensel
kemerlerin birinden girerek varr. Eler keme
rin merkezinde, gzlkleri ve kk altn ta
cyla Kral Renardn tatan ba bulunur.
Tilkikydeki evlerin hepsi, zerlerinde
tavuk, kaz, sln ve hindi -tilkilerin temel
beslenme dzeni- tasvirlerinin oyulmu ol
duu mermerden yaplmtr ve her evin ka
psnn stnde ev sahibinin bann bir oy
mas bulunur. Yolcularn heybetli taht odas
ve vitraylar olan Kraliyet Sarayn grmeleri
tavsiye olunur.
T ilk ik y' n , g e n e llikle E e ke n tteki
komularn korkutmaya yarayan byk bir
ordusu vardr. Askerler yeil ceket, sar pan
tolon, krmz izme giyer ve yuvarlak apka
lar ile kuyruklarna bal krmz fiyonklar ta
kar; subaylar emirleri altndaki adamlardan
ceketlerine ilenmi altn kordonlarla ayrlr.

TLKKYn Kraliyet Saray'nda ok ince ilenmi

oyma taht.

Birlikler sivri dili kenarlan olan tahta kllar

la silahlandrlmtr. Sivil halk ise ok renkli
tylerden yaplm elbiseler giyer. Hem yi
yecek, hem de elbise ve yataklar iin ty
salasnlar diye, ehirde ok sayda kmes
hayvan bulundurulur.
Seyyahlar, ehrin gzelliklerine ra
men dikkatli olmalar konusunda uyarlr,
nk sakinlerin, iyi ihtimalle, gvenilmez
mizalar vardr.
(L.Frank Baum, The Road to Oz, Chicago,
1909)

TRRALARA, en yksek noktasn duman

lar tten, Klimarol adl bir yanardan olu

turduu kk, tepelik bir adadr; Pasifikin
gneydousundaki RALLARO Takmadalarnn bir blmdr. Tirralariann terasl te
peleri, ieklenen aalar ve otlarla rtl
dr; harap haldeki limana grkemli mermer
tapnaklar ve minareler bakar. Kadim bir
freskin kalntlarnn halen grlebildii, yk
sek kubbeli bir tapnan harabesi zellikle
dikkate deer; kimilerinin yatak odalar ha
rabeler arasndadr.
Klimarol Yanarda molozlar yakmada
kullanlr; bu grevi, ayn zamanda adann
tek retken emeinden sorumlu olan kleler
yrtr. Kraterde, daha nceki bir uygarln
izleri grlebilir - kubbeler, kuleler ve tap
naklarn paralar. Tirralariada balangta
LMANORA'dan gelen ve daha ok sulular
ile sosyalizme cokuyla inananlarn olutur
duu srgnler yaard.
Tirralaria hkmeti komncdr, top
lumsal hiyerarisi yoktur - kleler hari.
Emek de yoktur -kle emei hari- bu yz
den de emei rgtlem e ihtiyac yoktur.
Avukatla doktor da bulunmaz, hastalar ve
zayflar, doaya emanet edilmitir. Topran
rnlerini datmak iin zaman zaman bir
komite seilir. Hibir mlk zel deildir ve
insanlarn birbirinden almasna izin verilir.
Ailenin varl sona ermi ve bu durum okkarllk ile ok-kocalla yol amtr. Tirra783

TSHK - TO-AT-CHNK

laria sakinleri paavralara brnm olarak

dolar, bunlara Cennet'in ilkel giysileri
derler ve ou da topraa kazd ukurlar
da yaar. Okul yoktur, nk okullar toplum
sal eitsizliin simgeleri ve yuvas saylr.
Tirralariann dini oktanrcdr. Evrenin,
yaamak iin tze de uzama da ihtiyac ol
mayan tanrlarla dolu olduuna inanlr. Tpk
insan vcudunun h crele rinin bir vcut
oluturmas gibi, onlar da gerekte tek bir
tanry olutururlar. Bir insan lnce ruhu
tanr olur ve ona tanr olarak tapnlr. Btn
erkekler rahiptir ve istedikleri yerde ibadet
ederler, ya tapnakta ya da ak gk altnda.
(Godfrey Sweven, Riallaro, the Archipelago
o f Exiles, New York ve Londra, 1901; Godf
rey Sweven, Limanora, the Island of Prog
ress, New York ve Londra, 1903)

TSHK, Rusyann Ural Dalarnda, kuytu bir

Elf kralldr. Hakknda ok az ey bilinir, bat

Avrupa Elf diyarlarnn hibir sakini de Tishki
ziyaret etmemi gibidir. Ancak, Tishkin gen
kraliesine kar bir isyann ban biraz mili
tarist bir amcann ektii bilinir. Darbe vahi
ce bastrlm, lideri idam edilmi ve onu des
tekleyenler de Volga'nn tesine srlmt.
Bu srgnlerden biri olan Tamarind, sonun
da Schloss DREVELTELSTENa ulat ve o
kralln sakin hayatnn paralanmasndan
sorumlu oldu. Tamarind, cad Baba Yagann
yeeni olduunu iddia ediyordu, ancak bu
iddiasnn temeli anlalmamtr.
(Sylvia Townsend Warner, Kingdoms of El
fin, Londra, 1972)

T itip u da uzun sre kimsenin idam

edilmeyiinden etkilenen Mikado, ayda hi
deilse bir kez birinin kellesi uurulmazsa,
Efendi Yksek Cellat makamnn feshedil
mesini ve ehrin de ky dzeyine ind iril
mesini buyurmutu. Bir dizi karmak olay
sonucu, bizzat M ikadonun olu az daha
bu kanunun kurban oluyordu ama olayla
rn mutlu bir ekilde birbirine balanmas
sayesinde kurtuldu. Bugn Titipuyu ziya
ret edecek olan seyyahlar kanunlarn kar
mak olduunu, deiebildiini ve farkna
bile varmadan lmle ce zalandrabilecek
bir su iliyor olabileceklerini unutmamal
dr.
Titipu sakinleri, yzyln banda ngilte
rede popler olan Japon vazolar, kavanoz
lar, paravanlar ve yelpazelerindeki figrleri
andrrlar.
(Sir William Schwenck Gilbert & Sir Arthur
Sullivan, The Mikado; or The Town of Titipu,
ilk sahnelenli: Londra, 1885)

T T R E R S N E K S U B AT AK L I I, ORTA

DNYAnn kuzeyindeki BREE ELnin dou

sunda uzanan yolsuz Izsiz yabanl alann
gerisindeki bataklk bir alandr. Bu tehlikeli
bataklkta belirgin ya da emin bir yol yoktur.
Buraya adn veren titrersinekler dnda,
bataklklar, doalar belirsiz kalm son de
rece grltc bcekler tarafndan istila
edilmitir. Ancak, kardklar irkin ses, on
larn crcrbceinin ktcl akrabalar ola
bileceini dndrr.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954)

TTPU, Japonyada bir kasabadr, Efendi

Yksek Cellat vastasyla Mikado tarafndan

ynetilir ve kat ceza yasasyla nldr. Flrt
eden, ehvetli ehvetli bakan ya da gz kr
pann kafas uurulur, sulularn eleri de,
mahkm olan kocalarnn lmnn ardn
dan diri diri gmlr. .
784

TVALERA, bkz. HKMET ADALARI.

TO-AT-CHNK, bkz. MARBOTKN DULDA.

TOHU ve BOHU - TORELORE

TOHU ve BOHU, KTPLK Adas yaknla

rnda iki kk adadr. Adalar ok yoksuldur

- ikisinde de tek bir tava bile bulunmaz.
nk byk Dev Bringuenarilles, normal
beslenme rejimini oluturan deirmenler ol
mad iin btn tencereleri, tavalar, ay
danlklar ve kazanlar yedi. Sindirim sistemi
bu rejim deiimiyle baa kamaynca ok
hastaland. Onu kurtaracak bir deva buluna
mad ve nihayet, doktorunun talimatna uya
rak, scak bir frnn azndaki bir tereya to
pan yerken boulup ld.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruei, Paris, 1552)

T O K ATLAG T R KA SAB ASI, Amerika

Birleik Devletlerindeki Apodldrasklana eyaletindedir. Halk, eitli nedenlerle kaak olan

insanlardr. Yerel bankaclk firmasnn sahibi
Timothy Birvarbiryoku liderleri olarak kabul
ederler. Kasasndakilerl alp kayplara kar
m Londral bir bankac olan Bay Birvarbiryok, karmaya deer eylerle kat in,
halktan sayg grr. u an be bin hektar
toprak sahibidir ve ehrin paralarn basar.
Asistan inekitidaakat ile birlikte, kleleri
tarafndan ina edilmi lks bir villada yaar.
Tokatlagtr Kasabasnn kurallar il
gintir. Yarglar, prosedrlere ilikin sorun
lar yznden fiziksel saldrya urayabilir ve
ya davann sonucu hakknda bahse girmeye
zorlanabilirler. ehir hoyrat bir yerdir ve ince
likli elenceden eser yoktur. En varlkl
grup, Metodist vaizler, kle srcleri ve k
t para reticileridir. Gnll denetleyici
gruplar, karakterini sevmedikleri ziyaretile
re, ehirden gitmelerini salayana dek id
detle saldrabilir.
(Thomas Love Peacock, C rotchet Castle,
Londra, 1831)

manlar ada suda srkleniyormu ve Vanyar ile Noldor elflerini, ORTA DNYAdan
Amana, denizi artarak tam. Daha son
ra Teleri elfleri de ayn ekilde denizi aarak
tandlar ve onlarn talebi zerine ada Elda
mar Koyunda kk sald ya da demirledi.
ou daha sonra kyya, Eldamarn kendisi
ne gitse de, buras onlarn vatan oldu.
Ada, Pelride, Aman koruyan dalar
daki geitten boalan kta ykanr ve bat
kylar da bu yzden yeil ve bereketlidir.
Eldamarn Ak Aac Galathllionun bir
fid esi buraya d ikilm itir. Bu, MNAS TRTHte yetien ve GONDOR Krallnn ar
mas halini alan Ak Aan ilk asdr. Tol
Eresseann balca ehri, lambalarla aydn
latlm rhtmlar ve byk beyaz kulesiyle
bilinen Avallnedlr. Batya giden gemilerin
seyrinde, kulenin nemli yardm olur.
ELENNAdakl Nmenor Krallnn yok
edilmesinin ardndan, Aman gibi Tol Eressea da insanlarn eriemeyecei bir yere
ekilmitir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The
Silmarillion, Londra, 1977)

TONDAR, bkz. PELLUCDAR.

TORELORE, yeri belli olmayan kk bir fe

odal krallktr; ancak, Akdeniz kysnda ya

da yaknndaym gibi grnmektedir.
Krallk, tuhaf bir grenekle sivrilir: kar
larnn bebek dourma vakti geldiinde er
keklerin yataklarna ekilmeleri normaldir.
Bu arada, kadnlar orduya gider ve savar.
Bu lkede sava tuhaftr. rnein, bir d
man ldrmek ya da ldrme giriiminde
bulunmak nazik bir hareket saylmaz. Muha
rebede kullanlan normal silahlar elmalar,
rk meyveler ve taze peynirlerdir.

TOL E R E S S E A ya da TE N H A ADA,

A M A N in d o u kysnda, E ld am ar Koyunda, gemi biiminde bir adadr. Bir za

(Anonim, Aucassin et Nicolette, S 14. yy)

785

T0RRENDRU- TRACODA

T0RR EN DR U , Merkezi Sibirya Ovasnn

bazen dousunda bazen de kuzeyinde olan

bir lkedir. Ne yazk ki, Torrendru ziyaret
edilemez; eer bir davetsiz misafir uzaktan
siluetini alglar ve oraya yaklamaya alr
sa, Terrendru hemen kklerini skp kendi
ni baka bir yere nakleder.
Torrendru, "uhrevi saadetle kuatlm
diye tanmlanmtr. Soylu htiyar aalar ve
saysz koru, dzlklerini ssler; mavi gller
ve kristalden farksz derelere huzur dolu
gkler yansr; pastel renkli yaylalarda yem
yeil tarlalar uzanr, iklim dalma mutedildir.
Torrendru sakinleri bu dnyann sefille
ridir. Kaz Galantai ve onun, dalma insann
yaratm olduu dehetlerin peinde olan
kanatl yardaklar tarafndan toplanrlar. Bu
yardaklar, ehirlerde, lm tarlalarnda ve
kavrulup kurumu topraklarda topluca imha
edilenlerin, ocuklarn ve hayvanlarn, kendi
krlganlklarnn masum kurbanlarnn enka
zn arar.
Torrendru, birbirini izleyen bilge efendi
lerin idaresi altnda, ezelden beri var olmu
tur. Uzun yllar boyunca hkmet, imdi bir
ran gelmesini bekleyen Ormanc Quassonun elinde kalmtr. Hkmette bir dei
iklik beklendii iin, ziyaretilerin yola kma
dan nce durumu kontrol etmeleri salk verilir.
(Izaak Mansk, The Ftide o f Enveric Olsen,
Londra, 1999)

TOTANHOLAR LKES, OZun Kpkler

lkesi'nin snrnda bir kum ldr. Blge

deki tek bitkiler, altlarnda tepesi st dn
m aydanlklara benzeyen tuhaf dairevi
nesnelerin bulunduu seyrek palmiye aa
lardr. Bunlar alann sakinleri olan Totanholarn evleridir.
Totanholar minik koyu renk tenli bir
halktr. Kpkrmz salar kafalarnda dimdik
durur ve bellerine doladklar hayvan derileri
ile el ve ayak bileklerine taktklar bilezikler
dnda, plak dolarlar. Kolye ve sallantl
kpe de takarlar.
786

TOTANHOLAR LKESnde barnaklar.

Totanholar daha ok gece insanlardr

ve gnn parlak ndan kanrlar. Gece
leri ayn altnda oynayp dans etmek iin da
ire eklindeki meskenlerinden dar frlarlar.
Muzip ve bazen de saldrgan bir halk olma
larna ramen, oyunlarna katlmaya istekli
olan kimseye zararlar dokunmaz. Ozun di
er halklar hakknda pek az bilgileri var gi
bidir ve kendi kumlu llerini terk etmeye en
kk bir eilim bile gstermezler.
(L. Frank Baum, The Patchwork Girl o f Oz,
Chicago, 1913)

T RA CO D A , Pasifik O kyanusunda, ylan

etiyle beslenen maara insanlarnn yaad

bir adadr. Bu insanlar konumaz, yedik
leri ylanlar gibi tslarlar.
(Sir John Mandeville, Voiage de Sir John
Maundevite, Paris, 1357)

TRALDRAGDUBB - TRSOLDAY

TRALDRAGDUBB, bkz. LUGGNAGG.

TREMENES, ARCHAOSun baehridir.

TRNOUELAGE, Fransa, Provencetaki Ven-

toux Dann yamalarnda ortaadan kal

ma bir atodur. Vaktiyle Trlnquelage lordlarnn meskeni olan ato, masif tatan ina edil
mitir. Hendei getikten sonra ziyareti ilk
avluya gelecek, oradan da, belki atonun en
ilgin zellii olan apele girecektir.
Trlnquelage, birka hayaletin urak ye
ri haline gelmitir. zellikle Noel'de, talarn
iinden tekinsiz bir k parldar; blgenin
ayine giden insanlar, grnmez mumlarla
aydnlatlm apelin iinde birinin hareket
ettiini grebilirler. Gece yars avlu nakl
elbiseler giymi gzel hanmlar ve k giysili
beylerin hayaletleriyle dolar. Hayali bir kr
sden kmen, ihtiyar bir hayalet bir kitap
tan bir eyler okur, ama sylediinin tek
szc bile anlalm az. Bu hayaletin,
nc Noel ayini srasnda hindi dolmasn
ncil okumaya tercih ettii iin (Noel yeme
ini daha erken yemek iin ayini ksaltmt)
ebediyen lanetlenen, Trinquelageli bir pa
pazn ruhu olduu sylenir. Trinquelageda
yln her gn souk bir rzgr eser.
(Alphonse Daudet, Lettres de mon moulin,
Paris, 1866)

TRSOLDAY, Solucan-adamlarin ok byk

yeralt kralldr. Solucan-adamlarin gsle

ri insan gsdr, ama vcutlarnn alt taraf
solucan gibidir. Ya yerde srnrler ya da
kendilerini havaya atmak iin ellerini kullana
rak byk sraylarla hareket ederler. Uzun,
sivri burunlar ve kk gzleri vardr, derileri
ise ylan derisi gibi pulludur; erkeklerin yz
krmz, diilerinki sar olur. Solucan-adamlarn tnel kazma konusunda kstebekler gibi
dikkate deer bir yetenei vardr.
Trisolday sakinleri, azman bir solucan

olarak gsterilen byk Ver-Fundver-Neye

tapar ve inan sahiplerinin d dnyaya gir
mesine ve gn n grmesine izin veril
mekle dllendirileceine iman ederler. te
yandan, gnahkrlar ise ebedi karanla
mahkm olacaktr. Tapnaklar bilinmeyen bir
maddeden ina edilmi ve stunlarla destek
lenen byk bir yapdr. Binann gvdesi,
Ver-Fundver-Nenm dev bir figrnn uca
doru incelen, atall kuyruu eklindedir.
i odalar, yerin altnda bulunan en de
erli maddelerle sslenmitir. Belki de ilerin
de en etkileyici olan, mcevherlerle sslen
mi effaf talardan sra stunlar olan kare
biimindeki kubbeli odadr. Tapnan arka
snda geni bir maaralar ve tneller labirenti
uzanr. Eim yaparak bir cva nehrine inen bu
maaralardan biri, erkeklerle kadnlar gste
ren bir alak kabartmayla sslenmitir; bu al
ak kabartmann kkeni belirsizdir.
Trisolday seimli bir monaridir, kraln
-Za-Ra-Ouf- gcn Byk Konsey ya da
Kin-Zan-Da-OrdaW\ ihtiyar heyetinin gc
dengeler. Dengeli gler sistemi, Trisoldayin kaytlara geen ilk kral tarafndan
balatlmtr, ihtiyar heyeti hkmdar seer
ve hukukun muhafzlar grevini yerine geti
rirler; zorba olma belirtileri gsteren herhan
gi bir kral tahtndan indirebilirler. Kral, seil
meden nce, bir keif seyahati yapp yeni
harikalar bularak grevine layk olduunu
kantlamaldr.
Trisolday yasalarna gre, Solucanadamlar baka halklarla ittifaka giremez. Zi
yaretiler, kralla giren btn yabanclarn
-onlara Tumpigand\a\ denir- yok edilmesi
gerektii konusunda uyarlr. Ancak insanla
rn, Solucan-adamlara daha fazla benzesin
ler diye, kol ve bacaklarnn kesilme ihtimali
de vardr. Kesilen bu kol ve bacaklar, byk
trenle yaklr. Bu kesme ameliyesine rza
gsterenler, Ver-Fundver-Ne tarafndan ka
bul edilir hale gelir. Gemite insanlar bazen
kraliyetin vahi hayvanlar koleksiyonunda g
rlmeye deer garip eyler olarak saklanrd.
Ancak kaytlarda, kol-bacak kesilmesine rza
gsteren insan olayna rastlanmaz.
787

TRISTE-LE-ROY

Hayat, ister insan ister Solucan-adam

olsun, biri tarafndan kurtarlan bir Solucanadam, hemen kurtarcsnn klesi olur. K
lelik yemini, kendisine yemin edilen kiinin
yzne tkrk bulatrarak yaplr.
Solucan-adamlarn balca besini, leziz
bir yiyecek saylan kzarm salyangozlar
dan oluur. Blgenin hayvan varl arasn
da hzla hareket eden solucanlara binen
dev karakurbaalar da vardr; karakurbaalar, Solucan-adamlarn geleneksel d
mandr. D maaralarda bazen kpek gibi
bir yarata rastlanr - eek kadar byktr
ama bir geyiin zarafetine sahiptir ve siyah
benekli mavi bir postu vardr. Solucanadamlar bu yaratktan ok korkar. Yeralt ne
hirlerinde uamayan krmz ve siyah su ku
lar yaar. rdek gibi paytak paytak yrr,
biraz yeryzndeki gvercinler gibi dem e
ker ve ii bo aalara yuva yaparlar. V
cutlarnn sadece st ksm tyldr, karnla
r pulla kapldr. Ayrca ahmaranlar ve di
kenli dilli ejderhalar da vardr.
Trisoldayin d dnya ile temas son de
rece kstl tutulmutur. Krallardan biri tren
sel keif seyahati srasnda AMPHCLEOCLES KRALLIIna uram ve sonunda kolla
ryla bacaklarnn kesilmesine ve evlenmeye
raz etmek umuduyla Prenses Ascalis'i kar
mtr. Prensesin babas kznn izini Trisoldaya kadar srm ve Solucan-adamlarn
Kraln tahtndan indirme yolunda bir kumpa
sa karmt. Sonunda bu kumpasn ortaya
kn izleyen ayaklanmalar srasnda ld.
Ascalisln kederini dindirip sevgisini kazan
maya alan kral, babas iin halen grlebi
len bir mozole yaptrd; insan eklinde yapl
m ve drt Solucan-adamn devasa heykel
lerinin destekledii renkli tatan koca bir ya
p. Ascalis, Trisoldayden, ABDALLES KRALLIInn veliaht Mocatoa tarafndan kurtarld.
Trisolday'i ziyaret etmeye kararl olan
seyyahlar, bu lkeye varmann tek yolunun
Abdalles Krallndaki derin bir ukur olan
Houzailin dibinden giden tneller vastasy
la olduu konusunda bilgilendirilir.

788

(Charles Fieux de Mouhy, Lamekis, ou les

voyages extraordinaires d un Egyptien dans
la terre intrieure avec la dcouverte de I's
le des Silphineds, enrich des notes curieu
ses, Lahey, 1735)

TRSTE-LE-ROY, yeri halen belirlenmemi

bir ehrin gneyinde bulunan bir mlktr.

Bahede bol miktarda yararsz simetri rne
i vardr: bir Diana baka bir Dianay, bir
balkon baka bir balkonu dengeler; ikiz bir
sahanlk ise bir ikiz trabzan. Ayn ilkeye
-yani, aynalarn simetrisi- gre tasarlanm
evin zerinde ise, bir gzc kulesi ykselir.
Triste-le-Roya ulat bilinen tek sey
yah, bunu cinayet ileyerek yapmtr. Bu
cinayetlerin ilkinin kurban, 3 Aralkta, Htel
du Nord'da, Kabala'nn Savunulmas, Ro
bert Fluddun Felsefenin incelenmesi, Sepher Yezirah'm szc szcne bir evi
risi, BaalShemn bir biyografisi, bir Hasidim
Tarihi ve (Almanca) ithafl-imzal bir Tetragam m atona sahip olan bir haham oldu,
ikinci cinayet hemen sonraki Ocak aynn
3nde, Rue de lOuestteki bir boya tacirinin
dkknnn nnde ilendi. Hayali olan
nc cinayet ise ubatn 3nde, ehrin
dousundaki Rue de Toulondaki bir kaba
renin nnde meydana geldi.
Bu mekn -H tel du Nord, boyac
nn dkkn ve Rue de Toulondaki kaba
re - Triste-le-Roya girii salayan m istik
ekenar genin kelerini oluturur. Bun
dan sonra seyyaha kalan tek ey, Tanrnn
gizli adn bilmek (drt harflidir) ve bir per
gel ve pusulayla, genle birlikte kusursuz
bir baklava biim i oluturacak drdnc
bir noktay izmektir. Bu drdnc nokta,
seyyahn bitmez tkenm ez bir okalipts
kokusu iinde kendi lmyle karlaaca
yerdir.
(Jorge Luis Borges, La Muerte y la brju
la , Ficciones, Buenos Aires, 1956)

TROL KRALLII - TRYPHEME

TROL KRALLII, N orvein ortasndaki

Dovre Fjell Dalarndadr. Buras eit eit

trol, browny ve goblinin yurdudur. Belki de
kralln en acayip sakini, ekli ya da biimi
olmayan Byk Boyg adl azman, grnme
yen troldr. Varlnn tek elle tutulur iareti,
evresinde ortaya kan yapkan madde
ve sat genel kf kokusudur. Byk Boyg
savamaz, ama dmanlarna kar tatllkla
zafer kazanr ve kilise anlarn duyar duy
maz ufalarak hilie karr. Beyaz gece tak
kesi takm domuz bal trollere sk sk rast
lanr. iki bal troller artk ender bulunuyor,
bal cinsinin ise nesli tkenmi gibi g
rnyor.
Troller her eyi olduu gibi grdkleri
halde, normal grl seyyahlar Trol Krallnda her eyin ikili bir biimi ya da nitelii
olduunu fark edecek. rnein, seyyah,
arp alan gzel bir kz bir barsak telini
toynayla tngrdatm aya alan bir inek
olarak, ya da dans eden bir kz dans etme
ye alan ama asla baaramayan ksa o
rapl bir dii domuz olarak grebilir. Her ey
ayn zamanda siyah ve beyaz, irkin ve g
zel grnr. Krall vaktiyle yneten trol kral
bir keresinde, her eyi mkemmel olarak
grsn ve bylece gerek bir trol olabilsin
diye bir ziyaretinin sol gzn oymay teklif
etmiti.
Troller geceleri yaayp gn ndan
kansalar da, blgenin insan sakinleri ile
belirli bir temaslar vardr. rnein Trond
trol, dalarda srlar gden kzlarla sevi
ir; sabk trol kralnn kz da, dalarda rast
lad Peer Gynt diye bir adamla evlenmiti.
Din meselelerinde, inan sahibinin ta
vrlar ve giysileri krallk greneklerine uydu
u srece, her inan hogryle karlanr.
Troller normalde kuyruklarna ipek fiyonklar
takar; ziyaretiler alev rengi bir fiyonk alma
nn bir eref olduunu bilmelidir.
Troller biraz egoist yaratklardr, Trol,
kendin iin ol - yeter iaryla yaarlar. Bu
yzden de krallkta hayr ileri, tasarruf ban
kalar ya da imarethane yoktur.
Trollerin yetitirdii kzlerin bal ve su

lu alkoll bir iki verdiini, ineklerin ise efen

dileri iin kek yaptn grmek, iftilikle il
gilenen seyyahlarn dikkatini ekecektir.
(Henrik Ibsen, Peer Gynt, Kristiania, 1867)

TROPK VAD, ayrca L ADAMIN VAD

S, BASIZ VAD ve ESRAR VADS diye

de bilinir; Kanadada, Yukon Blgesinin do

usunda, ngiliz Colombiasnn kuzeyinde,
Kuzeybat Blgelerinin en gneybat ke
sinde, Mackenzie Dalarnn gbeinde,
Gney N ahanni N ehri'nin kylarndadr.
Nehrin ad Nahanni, oradan, ok uzaklar
dan insanlar anlamna gelir.
Tropik Vadi, ebedi karlar arasnda sak
l, scak ve yeil bir vahadr; scak kaplcala
r, sisleri, tropik yapraklar, tarihncesi hay
vanlar, garip kabileleri ve beyaz bir kralie
si vardr. Burada kafa avclar da vardr;
1908 ylnda Frank ve Willie McLeod karde
lerin kafas kesilmi bedenleri, bahede ya
tarken bulunmutu.
(Pierre Berton, The Mysterious North, Toron
to, 1956)

T RYPHEM E, A kdeniz kysnda, Balear

Adalarnn karsnda, Fransa ile ispanya

arasnda bir krallktr. Kuzeybatda Pirenelerden gneydouda Akdenize kadar inen,
pek ok orman olan bereketli bir lkedir;
krmz kiremit daml evleri ve cra iftlikleri
olan birka ky vardr. Bataki Kral Pausolen ina ettii Kraliyet Saray, Grek-Bizans
tarzndadr; zellikle Grek kolonlaryla des
teklenmi cephesiyle dikkati eker. Kraliyet
Park evresindeki ormanda kubbeli damlar
olan, mermer kolonlar zerine oturtulmu
kk ak tapnaklar ile heykeller ve suni
alayanlar vardr.
Tryphemede, kral mutlak bir hkm
dardr. Kralln en gzel kadnlarndan olu
an yz altm alt kiilik bir haremi var
dr; her gne en az bir kii. Bu dzenleme,
789

TSALAL

sarayl hanmlara da uygun geliyor gibidir,

kral ancak artk yllarda gren yz altm
altnc hari. Trypheme yasalar iki tanedir:
komularn rahatsz etme ve Bir Numaral
Yasaya uyduun srece, ne yaparsan yap.
Trypheme halk mutludur, riyakrlktan uzak
trlar, zevkleri nedeniyle utan duymadan
yaarlar; kiisel zgrlklere tamamen say
g gsterilir. Kral Pausolen rnei hevesle
izlenir: ok az sayda karar alnarak gee
cek sakin, halinden memnun bir hayat. An
cak, bir karar gerektii zaman da aceleyle
verilmez ve uygulanmas daha sonra uzun
sre alabilir.
Kadnlar balarna sar bir earp takar,
ayaklarna gm sandaletler giyerler; bun
larn dnda plak dolarlar. Hava daima
790

mkemmeldir. Nedense corafyaclar bu

mutlu lkenin varln saklamaya almtr,
pek ok haritada denizin bir paras olarak
grnr.
(Pierre Louys, Les Aventures du Roi Paus
le, Paris, 1900)

TSALAL, Gney Kutup Dairesinin tesin

de, enlemi 8320 gney, boylam 435 bat

olan bir adadr. Kuzgun siyah bir denizde
dir ve yedi baka adayla evrilidir. Ky dik
tir, i taraflar sk ormanlarla kapldr, iklimi
yumuaktr -b u enlem iin inanlmaz bir
ey- ve etrafndaki denizde de buz yoktur.
Kayalar hacimleri, birok koyu renkleri ve

TSALAL

katmanlamalaryla olaanddr. Bitki rt

s bile, dnyann dier yerlerinin hepsinden
farkldr. Tsalal sulan da kendine zgdr,
iilebilirler ama, suda eritilmi arapzamk kvamndadrlar. Su akarken gze, anjanl
ipek gibi, morun birok tonunu sunar ama
eer bir kseye konursa svnn her biri farkl
renkte olan birok ayr damardan olutuu
grlr. Bu damarlar birbirine karmaz ve
farkl zerreler arasndaki yapma kusursuz
olduu halde, dam arlar arasnda kusurlu
kalr. Eer bir ban keskin taraf ortasn
dan sokulursa, su hemen zerine kapana
caktr ama eer bak incelikle ki damar
arasna sokulursa mkemmel bir ayrlma
salanacaktr ve damarlar hemen bir araya
gelmeyecektir.
Ada sakinleri abanoz siyahdr ve kaln,
yn gibi salarn uzatrlar. Ortalama Avrupa
lI kadar uzundurlar ama ok daha kasl ve
salam yapldrlar. plak dolarlar, sadece
savalar koyu renkte, bilinmeyen bir hay
vann kaln, yumuak derisini byk bir usta
lkla vcutlarna dolar. Koyu renk tahta sopa
larla, akmakta bal mzraklar ve saan
larla silahlanrlar. Hayli zayf bir tasarm olan
evleri, Klok-Klok dedikleri bir kyde toplan
mtr. Meskenlerinin ou, kara tatan dik
bir duvarn iine kazlm kk, s maara
lardr. Dierleri topraktan yaklak drt ayak
ykseklikte kesilmi, stne yerlilerin barn
d, gevek katlar halinde sarkan siyah bir
deri atlm bir aatan oluur. Baka evler,
solmu yapraklar hl zerlerinde duran bir
balk setine kar krk be d erecelik bir
ayla yaslanmas salanm ve belirgin bir
ekil olmakszn be ya da alt ayak yksekli
e ulaacak ekilde ylm kaba dallar va
stasyla yaplr. Kimi ise yerde alm ve
dallarla rtlm ukurlardan ibarettir. Bir
ka tanesi de dik duran atall dallar arasn
da yaplr, st ksm ksmen kesilir ki, alttakinin stne eilsin ve bylece hava koullar
na kar daha kaln bir barnak salasn.
Adann hayvan varl hayli tuhaftr. Ehli
hayvanlar arasnda, vcut yaps ve burnuyla
bildiimiz domuza benzeyen byk bir yara-

TSALAL'n sularn ayrma yntemi: Su bir ksede

toplanr (A), bak sa elde tutulur (B)
ve damarlar arasna sokulur (C).

tk vardr. Ancak kuyruu tyldr ve ince

bacaklar, antilop bacaklar gibidir. Hareket
leri son derece beceriksiz ve kararszdr, ko
maya neredeyse hi yeltenmez. Benzer ba
ka hayvanlar da vard ama bedenleri daha
uzundur ve kara ynle kapldrlar. Yerlilerin
balca yiyeceini, aralarnda bir tr rdek,
kara smsk kular ve et yemeyen bir ahi
nin de bulunduu eit eit ehli ku olutu
rur. Yerliler dnem dnem deniz istikametin
de uan ama mutlaka kylere dnen kara al
batrosu da ehliletlrmitir. Bol miktarda balk
ve kaplumbaa vardr. Adadaki ylanlar, kor
kun grnlerine ramen yerlileri korkut
maz, bu yzden de muhtemelen zehirli deil
dirler. Kara albatrosun yuvasn yapt g
neyde pek ok biche-de-mer bulunur.
Tsalala ulat bilinen tek sefer heyeti,
19 Ocak 1828de L iverpooldan hareket
eden Jane Guy adl uskunayla gelendir, iki
kii hari, heyetin btn yeleri kyma ura
tlmtr. Nantucketl Bay Gordon Pym, ada
nn ilerinde baz uurumlar kefetmiti. En
doudaki uurum un en do uya uzanan
ucunda Bay Pym oymalar bulmutur. Bunla
rn bir ksm, Etiyopya dilindeki fiil kk ka
ranlkla) olmak tam tamna kopya eder, ki
g lge ya da karanlk" gsteren btn
szckler bundan trer; beyaz olmak an
lamna gelen Arapa fiil kkn de bulmu
tur, k k ya da saflk anlamna btn
szckler bundan trer; son olarak Msr di
linde gney blgesi anlamna gelen bir
szck ile birlikte gneyi gsteren bir insan
figr. Adada pek az eyin beyaz olduu
nu, sakinlerin daha bu rengi grnce deh
791

TUN EHR

ete kapldn ve adann gneyinde her

eyin siyah olduunu fark etmek de lgi e
kicidir. Jane Guy mrettebatnn, derilerinin
rengi yznden yok edilmi olmalar mm
kndr. Adann adnn dilbilimsel bir ince
lenmesi, belki de i taraflarndaki duvarlara
onca esrarengiz ekilde yazlm karakter
lerle bir balanty ortaya karacaktr.
(Edgar Allan Poe, The Narrative of Arthur
Gordon Pym of Nantucket, New York, 1838)

TUN EHR, Magribin belirlenmemi bir

blgesinde, muhtemelen Byk Sahrann

batsnda l bir ehirdir. Mminlerin Emiri,
Halife (S 685-705) A bdlm ellk bin Mervann dzenledii bir keif ekibi tarafndan
kefedilmi ve incelenmitir. Halife amda
bulunan sarayndaki bir lende, balklarn
sk sk Davud olu Sleymann mhryle
mhrlenmi pirin ieler bulduklar deniz
kenarnda bir yerden sz edildiini duymu
tu. Mhr krlnca, gklere mavi bir duman
ykseliyor ve korkun bir ses: Nedamet!
Nedamet! Ey Tanrnn Peygam beri! diye
haykryordu. Hazreti Sleymann ielere
cinleri hapsettii, sonra da bu ieleri okya
nusa frlatt biliniyordu. Halife bunu duyun
ca bu ieleri grmeyi ok istediini belirtti
ve Emir Musa bin Nusayra ktklar yeri bul
masn emretti. O sralar M agripe hkmet
mekte olan Emir, kr bir bilge olan Abdssamede dant. Abdssamed, ok seyahat
etmi, llere, bo arazilere ve denizlere,
bunlarn sakinleri ile harikalarna, lkelerle
blgelerine aina olan bilgili bir adamd. Kr
adamn rehberliiyle Emir ve keif heyeti
drt aylk bir yolculuun ardndan, denizin
kysndaki, otlar ve pnarlarla evrili kente
geldi. Seyyahlara geceyi burada geirmele
ri tavsiye olunur.
Biraz daha ileride, ziyaret edilmesi ge
reken bir saray vardr. Ak bir kap, renkli
mermerden geni iki basamaa gider; giri
in tepesinde de, zerinde kadim Yunancayla insani eylerin -zaafna ilikin bir yaz
792

bulunan bir levha vardr. Tavanlar ve duvar

lar altn, gm ve deerli talarla ssldr.
Issz sarayn ortasnda, drt yz mezarla
evrili muazzam, kubbeli bir oda bulunur.
Altn iviler kaklm sandalaacndan sekiz
kaps eitli mcevherlerden yaplm yl
dzlarla bezelidir. Odann iinde korkun
grnl uzun bir mezar vardr. zerindeki
demir in tabletinde, drt bin at olan, bin
kzla evlenen, kendisine bin ocuk bahedi
len, bin yl yaayan ve dnyadaki hibir kra
ln elde edemedii kadar servet sahibi olan
Byk eddad bin d n olu Kuun hayat
nn lmle sonland ve burada gml ol
duu yazldr. Ziyaretiler zerinde unlarn
yazl olduu muhteem kaymakta bir ma
sann da eksik olduuna dikkat etmelidir:
Bu masada tek gzl bin kral yemek yedi,
iki gz de salam olan bin kral da yedi.
Hepsi bu dnyay terk etti, mezarlklarla me
za rla ra y e rle tile r. Bu m obilya, b izza t
Emirin kendisi tarafndan kaldrlmtr.
Saraydan kan ziyareti, gnlk bir
yryn ardndan, zerinde tun bir atl
nn durduu yksek bir tepeye gelecektir.
Atl elinde geni ve parlak bir ucu olan bir
mzrak tutar, mzran stnde unlar yazl
dr: Ey bana gelmi olan sen, eer Tun
ehrine giden yolu bilmiyor isen, atlnn elini
ov ve o dnecek ve sonra duracak ve her
hangi ynde durmu ise, o yn seni Tun
ehrine gtrecek. Seyyah bu talim ata
uyup geni krlk bir blgede yolculuuna
devam ederek iinde koltuklarna kadar g
ml, muazzam iki kanad ve aslan peneli
iki insan kolu olan birinin durduu siyah ta
tan bir dikmeye gelecektir. Bu kiinin ban
daki sa, at kl gibidir; gznden ikisi ya
nan kmrdr, alnndaki nc gz ise
bir vaak gzn andrr. Yaratk bir cindir,
Hazreti Sleyman tarafndan bu ekilde ce
zalandrlmtr; Tun ehrine giden yolu
gsterecektir.
Tun ehrinin yirmi be kaps vardr,
bu kaplar grlmez ve sadece ieriden a
labilir. iki yannda iki tun kulenin olduu e
hir surlar siyah tatandr. Ziyareti ieri gi

TUN EHR

rebilmek iin Emir Musa bin Nusayrn tali

matn yerine getirmelidir. Tahtadan bir mer
diven yaplmal, demir levhalarla kaplanmal
ve sonra da sura dayanmaldr. (Byle bir
merdivenin yapmnn yaklak bir ay alaca
n unutmayn.) Sur duvarna knca ziya
retiler ehrin iinde on gzel hanm grr,
bu hanmlar elleriyle sanki Gel bize der gi
bi iaretler yaparlar. Bu aretlere tibar edil
memelidir, nk duvardan atlamak lm
cl olabilir. En yisi sur boyunca tun kule
lerden birine doru yrmektir. Ziyareti bu
rada, grnrde aacak bir eyi olmayan iki
altn kap grecektir. Ancak kaplardan biri
nin ortasnda tun atlnn aina sureti vardr.
Ziyareti, atlnn gvdesinin ortasndaki bir
iviyi on iki kere evirmelidir; bunun zerine
kap yksek bir sesle alr.
ieride birka tane gzel ahap sra
vardr. Bu sralarn zerlerine, tepelerinde
k kalkan, keskin kl, gerilmi yaylar ve tr
tkl oklar asl birka l insan yatar. Ziyaret
iler bu cesetlerin en yal grnenine yak
lamal ve giysilerinin altndan deste anah
tar almaldr. Bu anahtarlar hem muazzam
kkleri ve parldayan kubbeleriyle ehre gi
den demir kaplar, hem de kristal nehirlerin
kylarna yaplm birok maliknenin kap
larn aar. Burada, ipek yataklarda daha da
fazla sayda ceset yatar, ta pazaryerinin ii
ne kadar. Ziyareti dkknlar ak, tacirleri
l bulacaktr. Byle drt pazardan -ip e k
pazar, mcevher pazar, sarraf pazar ve
parfm pazar- sonra, ziyareti alm san
caklar, ekilmi kllar, gerilmi yaylar, al
tn ve gm zincirlerle aslm kalkanlar ve
krmz altnla kaplanm miferleriyle, garip
ekilde ina edilmi bir saraya gelecektir.
Sarayn tam ortasnda altn ve gmle
sslenmi drt byk ve muhteem odas
olan bir salon vardr; salonun ortasnda,
zerinde srmal dibadan bir sayvan bulu
nan, kaymaktandan yaplm byk bir ha
vuz yer alr, ilk odada altn, gm ve de
erli talar vardr; kincisi dnyann drt bu
candan silahlarla doludur; ncs m
cevherlerle bezenm i silahlarla doludur;

drdncde de yemek imek iin deerli

kaplar vardr. Fildii ve abanoz kakmal bir
kapdan geen ziyareti, mermer deli, ya
bani hayvan ve ku resimlerinin bulunduu
ilemeli perdelerle sslenmi bir geide ge
lir. Geit bir odaya girer, bu oda parlatlm
mermer ve incilerle ylesine sslenmitir ki,
bakan kii akarsudan yapldn hayal ede
bilir. Odann iinde krmz altndan byk
bir kubbe, zmrt ayakl kularn tuttuu sr
mal dibadan bir kk rter. Her kuun al
tnda bir havuz zerine yaylm parlak inci
lerden bir a vardr, havuzun eiinde de
mcevherlerle bezeli, zerinde gzel bir k
zn yatt bir kanepe durur. Ziyaretiler, k
zn ldkten sonra karlan ve altna cva
konan gzlerine dikkat etmelidir. imdi, u
kurlarna yeniden konmu olan bu gzler,
hayatn gerekten korkun bir izlenimini ak
tarr. Kanepenin ayakucundaki altn bir tab
let, Tun ehrinin srrn aklar ve biraz
Arapa bilen btn ziyaretiler tarafndan
dikkatle okunmaldr. Tablette, Amaleklilerin
kralnn kz Tedmrn saltanat srasnda
Tun ehrinin nasl ktlk ve kurakla ura
d anlatlr. Yedi yl gklerden hi yamur
yamam ve ehir sakinleri iin hibir ot
bitmemi. Elde bulunan yiyecekleri yedikten
sonra kralie, efsanevi servetini yiyecek bir
eylerle dei toku etmek iin her yere ha
berciler yollam. Ama haberciler bir ey bu
lamamlar ve btn hzinelerle ehre geri
dnmler. Kralie, servetini halkna ama
ya, ehrin kaplarn kilitlemeye, kendini Tanr'nn iradesine teslim etmeye ve halkyla bir
likte alktan lerek, ina ettiklerini ve kymet
verdiklerini servetin boluuna ebedi bir
ant olarak geride brakmaya karar vermi.
Ziyaretiler Tun ehrinin hzinelerini
biraz azalm bulacaklardr, nk Emir ve
adamlar sonunda KARKAR DENZnde cin
ielerinin ortaya ktklar yeri bulduktan
sonra bu servetten develerinin tayabildik
leri kadarn yklenip kendi lkelerine gtr
mlerdir.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14-16. yy)
793

TUPA - TUTU LKES

TUPA, MARD TAKIMADALARIna dahil k

k bir adadr, yzyllardr burada kimse ya
amamtr. Bu adaya likin olarak tuhaf bir
efsane vardr, komu adalara da yaylmtr.
Derler k bir milyon mehtap nce bu adada
sadece birka n boyunda olan bir minik
insanlar rk yaarm. Bedenleri ipek kadar
yumuak ince bir krkle kaplym, sa yeri
ne de ok narin lanseolat yapraklar uzatr
larm. Erkeklerin salar ksaym ama ka
dnlar iy le sulayarak uzatrlar ve sonra da
krmz tyl minicik bcek-kulara onlarn
yelelerinde yuva kurmay retirlermi. Bylece kularn arklar le yapraklarn hrda
masnn tatl mzii inde dolarlarm. n
gilterede, on dokuzuncu yzyl sonlarna
doru rkek bir ihtiyar ayn sistemden saka
ln sslemek iin yararlanmt - bir noktada
sakalnda iki bayku, bir tavuk, drt tarlakuu ve bir alkuu vard.
Efsaneye gre, Tupla kzlar klarna
sarlmaz, onlar sebze salarndan tutard.
ok genken salar iek aard, buna
kn kesin bir areti gzyle baklrd. Bir
kez tamamen iek atlar m, gen kzlar
lrd. Ama ottan salar mezarlarnda ebe
diyen byr ve iek aar.

(Herman Melville, Mardi and A Voyage Thit

her, New York, 1849; Edward Lear, There
was an Old Man with a beard, A Book of
Nonsense, Londra, 1846)

TURONE, MSPEC KIRInn kysnda kk

zgr bir ehirdir, hem kara, hem beyaz b

y sanatlarna pek dkndrler. ehirdeki
btn binalarda yldz, be ulu yldz,
gen ve bur iaretleri vardr ve zerleri hanmelleri, uzun ve beyaz zambaklar, kara ge
lincikler ve ldrc itzm ile rtlmtr.
ehrin varounda, byk kara bir kita
ba kara kalemle yazan bir sfenks oturur. y
le uzun zamandr orada oturmaktadr ki, yar
yarya kzl kumlara gmlmtr. Sfenksle
rin cinsiyeti belirsizdir, onun iin de kendisi
ne Sir ya da Madara diye hitap edilebilir.
794

TURONE ehrinin varounda, kitabnn ilk

paragrafn mkemmelletirmeye uraan sfenks.

Eer sorulursa, her trl hareket ve etkinli

in beyhudeliini kefettii in hareketsiz
kald yolunda bir aklamada bulunacak
tr. Sfenks hl kitabn yazmaya almakta
dr, ama hl, sonra ele alnacak her eyi
zetlemesi tasarlanm lk paragrafyla ilgili
bir zorluk ekmektedir. Sfenks yzyllardr
bunu mkemmel hale getirmeye alm,
ama henz baaramamtr.
(James Branch Cabell, Something A bout
Eve, New York, 1929)

TUUO DAI, inde, pek ok hayaletin gi

rip kt Ruhlar Kapsnn gneybatsnda,

okyanustan ykselir. Zirvesinde, kt ruhlar
bu blgede hatr saylr miktarda bulunan
kaplanlara yediren iki hayalet avcsnn,
-en Tu ve Yu Lei- yaad muazzam boy
da bir eftali aac vardr. Bu grenek y
znden Sar imparator uyruklarnn ylda bir
kez eftali aacnn muazzam bir suretini
dikmelerini ve kaplarna en Tu, Yu Lei ve
setikleri herhangi bir kaplann simlerini bo
yayla yazmalarn buyurmutu.
(Anonim, The Compendium o f Deities o f the
Three Religions, 3. yy; Anonim, The Book
o f Mountains and Seas, 4. yy)

TUTU LKES, kk bir adann dou ky

sndaki kk bir krallktr. Yaknlardaki bir

vadi, incir aalaryla mehurdur; bu incirle

TMKULARBURNU - TY ADASI

ri yiyenin burnu byr, koskocaman olur.

Tek panzehir vadinin dibindeki bir pnarn
suyudur. Btn ada, her yz ylda bir setii
bir faniye sihirli gler baheden bir perinin
korumas altndadr.
On dokuzuncu yzyl balarnda bu
gler mahvolmu bir barometre yapmcs
na baholunmutu. Prens Tutunun kz Zoraide sihirli gleri ondan ald. Barometre
yapmcs Zoraideyl cezalandrmak in, k
zn hizmetisinin de yardmyla, kt hretli
incirleri ona yedirdi, ald gleri panze
hirle dei toku etmesi iin de onu zorlad.
(Ferdinand Raimund, Der Barometermac
her auf der Zauberinsel", Smtliche Werke,
Mnih, 1837)

T M K U LA R B U R N U , bat is k o y a nn

uzak bir ksmdr; tam yeri hl mehuldr.

Tmkularburnu deniz kular iin bir top
lanma yeridir, kuzeydeki yazlk reme yerle
rine umadan nce burada buluurlar. Ziya
retiler burada muazzam ku srleri gre
bilir. Adadaki kuu, kaz, pufla, testeregagal rdek, byk tarakdi, dalg, yelkovan ve
smskkuu srlerinin says dnyann
baka herhangi bir yerine kyasla ok daha
fazladr.
Tmkularburnu byk gmen sr
lerinden nce, yllk meclis toplantlar iin
buraya gelen binlerce le kargas tarafndan
ziyaret edilir. Bu byk yllk mecliste karga
lar bir nceki yl yaptklar her eyi iinip
bbrlenerek anlatr ve kanlmaz olarak,
ilerinden birini yarglarlar, ibret olsun diye
bir keresinde, gen bir dii karga, trn en
sevdii yiyeceklerden olan orm antavuu
yumurtalarn alm ad diye yarglanmt.
Karga ormantavuu yumurtas sevmediini,
onlarsz da pekl yapabileceini, avlak
bekilerinden korktuu iin onlar almaya
cesaret edem ediini ve bylesine gzel
kularn yumurtalarn yemeye iinin elver
mediini mazeret gsterdi. Bunun hi yarar
olmad; gagalanarak ldrld. Ancak yerel

periler zavall kargaca acdlar, dokuz ta

km yeni ty vererek onu bir cennetkuuna
dntrdler ve yeni hayatn lezzetli mey
veler yiyerek geirsin diye Baharat Adalarna yolladlar.
Burann tek nsan sakini, ormantavuklarna gz kulak olan bekidir. ats allarla
rl, k frtnalarndan korunmak iin zeri
ne byk talar atlm, imli topraktan yapl
ma kulbede tek bana yaar. Grnd
kadaryla ilgilendii eylerin banda Kitab
Mukaddesi, ormantavuu ve k gecelerin
de orap rmek gelmektedir. Ayrca g
eden deniz kularnn brakt tyleri de top
lar. Onlar temizledikten sonra, kuty ya
taklar yapmakta kullanan gneylilere satar.
Gmen deniz kulan ve buray ylda
bir ziyaret eden kargalarn dnda, burun
ounlukla tavan deliklerinde yuva kuran
byk bir Kuzey Atlantik mart kolonisinin de
yuvas olmutur.
(Charles Kingsley, The Water-Babies: A Fa
iry Tale for a Land-Baby, Londra, 1863)

TY ADASI, Hint Okyanusunda bir adadr,

1784 ylnda aday balondan gren Fransz

filozof ve gezgin Chevalier de lEtoile tarafn
dan kefedilmitir. Ty Adas kendisini d
dnyadan koruyan kayalklarla evrilidir ve
nefis rayihal havas, iek aan aalardan
yaylan mis kokular ve kristal kadar berrak
dereler, buray sihirli bir tatil yresi haline ge
tirir. Adann yegne sakinleri kadnlardr.
ilgintir, adadaki st snflarn sa yeri
ne tyleri kar -sadece alt snflarda gr
len sa, bir bayalk iareti saylr- ve top
lumsal mertebe tylerin renkleriyle belirtilir.
Ty Adasnda kimse asla hastalanmaz, ka
dnlar ebediyen gen kalr ve bin yln ardn
dan buharlaarak havaya karrlar. st s
nflarn kadnlar ender bulunan kularn yu
murtlarndan kar. Hizmetiler ise kll trtl
larn yumurtlarndan, zaten bunun iin sa
lar vardr. Celeste isimli kralie Zmrd
Ankadan domutur, bu yzden de mte795

TYLWYTH TEG

TY ADASIndan bir st snf ty ve kraliyet

yumurtas.

madiyen yeniden doar. Kralie her zaman,

perileri andran ince beli, leylak ve gl rengi
teni ve kocaman kara gzleriyle daha yeni
on sekizine basm gibi grnr, oysa Che
valier de lEtoile aday ziyaret ettiinde 650
yana basmt bile.
Seyyahlar, Celestein, btn odalar
ekici resimler oluturacak ekilde tylerle
dekore edildii sarayn mutlaka gezmelidir.
Kaplar ve yerler ile mobilyalar bile tylerle
kapldr. Kralienin odas ise deerli talarla
doludur. Eer yolcular kralieyle karlaa
cak olurlarsa saray grg kurallarna gre
ona dizst kerek hitap etmelidirler.
Chevalier de lEtoile Ty Adasn ziya
ret ettii zaman uzun salar yznden ka
dn olduu sanld, daha sonra onuruna ta
pnak dikilen Kutsal Ankann bedenlenmesi
olduuna karar verdiler. Adann sunduu
zevklere ramen Chevalier skld ve kendi
sine be alt yl gibi gelen on iki aylk bir s
renin ardndan adadan ayrld. Ty Adasnda zaman ok ar geer ve ada sakin
leri lmcl bir can skntsnn kurban olur
lar. Hizmetkrlar saray kadnlarnn kendile
rinden daha da ok skldklarn bildiklerin
den az da olsa teselli bulurlar.
(Fanny de Beauharnais, Relation trs vri
table d'une isle nouvellement dcouverte,
Paris, 1786)

TYLVVYTH TEG, bir vakitler PRYDANde g

rlebilen Peri Tayfasnn kral Eiddilegin ye

ralt kralldr. Prydainin ona musallat olan
eytani glerden nihayet kurtarlmasnn ar
dndan bu krallk insanlara kapaldr; artk hi
796

bir insan onun nerede olduunu bilmez. Ge

mite Peri Tayfasnn lkesine tnellerle ve
Prydain dalarndaki Kara Gln dibinden
ulalrd; bu giriler imdi mhrlenmitir.
Peri Tayfas imdi tamamen yerin altn
da, Prydain'in her yanna uzanan maara
lar, tneller ve madenlerde yaar. Ancak
topraklarnn merkezi, Kara Gl gerisindeki
ok deer verilen byk, tonozlu odadr.
Perl Tayfas tek bir rk deildir; bu vak
tiyle Prydainde hi de ender rastlanmayan
cceler, hayalet ve perilerin hepsi iin kulla
nlan genel bir terimdir. Ancak btn Peri
Tayfas iinde en iyi bilineni ccelerdi. Zana
atkrlklar, zellikle yaygn madenlerinden
karlan maddeler zerindeki mcevher ve
metal iilikleri hl btn lkede nldr.
Madencilik ccelerin dillere destan servetinin
temelidir; kardklar talar yle deerli ve
gzeldir ki, btn dnyada takdirle karlanp
yol onarmnda kullanldlar. Ccelerin silahla
rn grm olanlar bunlarn dnyadakilerin
hepsinden daha iyi yaplm ve keskin oldu
unu syler. Hatta ZGR COMMOTLARn
mehur demircileri bile, byle silahlar yapa
mayacaklarn teslim eder.
Miza olarak Peri Tayfas aksi ve d
ncesiz olma eilimindedir; normalde, in
sanlara kar samimi davranmalaryla bilin
mezler, nk insanlarn hep define bulmak
umuduyla ya da dileklerinin yerine getirilme
si umuduyla onlar istismar etmi oluduunu
iddia ederler. Ancak insanlara kar genel
g v e n s iz lik le rin e ra m e n Peri Tayfas,
P ry d a in 'i te h d it eden lm n E fendisi
Arawn ve ktlk glerine kar verilen m
cadelede onlarn mttefikleri olmutur.
Mcadelenin ilk evrelerinde, zellikle
Doli adl bir cce kendini gsterdi. Doli in
sanlara ilk olarak CAER DALLBENin Domuz
Bakcs Yardmcs ve Prydainin mstakbel
Yksek Kral Taran ile arkadalar khin do
muz Hegn Wenin peine dp kazayla
Tylwyth Tege attklarnda bulamt. Hen
Wen, Arawnin sava lideri Boynuzlu Kraln
yaklamas zerine Caer Dallbenden ka
mt. Peri Tayfas tarafndan Tarana geri

TYLWYTH TEG

verildi ve CAER DATHYLde Donun Oullarnn ynetim merkezine giderken Tarann

yanndakilere rehberlik etmek zere Doli ta
yin olundu. H izm e tle rin in dl o la ra k
Prydainin Yksek Kral Doliye grnmezlik
yetenei balad; Doli, Peri Tayfasnn bu
geleneksel zelliine bir trl hkim olama
mt, buna da ok kzyordu. Ortadan yok
olmann deerli ve bilhassa sava srasnda
yararl bir yetenek olduunu grd ama ge
ne de ikyet edecek bir ey buldu: grn
mez olmak kulaklarnda strapl bir vzlda
maya yol ayordu.
Aravvna kar savata, Peri Tayfasnn
koruduu yol karakollar insanlara ald ve
birok sefer, Aravvnn adamlar tarafndan
kovalananlar iin snak grevini yerine ge
tirdi. Yol karakollar ilerinde yiyecekler ile
baka malzemenin bulunduu ve Peri Tay
fas yeryznde neler olduunu bilebilsin
diye zenle korunan gizli saklanma yerleriy
di. Karakollarn muhafzlar tehlikede olan
btn Peri Tayfasna ya da onlarn mttefik
lerine snak salamak zorunda olduu iin
daim a acil durum lar iin hazr olurlard.
Aravvna kar savan sonu ve Tylvvyth
Teg'in insanlara kapatlmasndan sonra, yol
karakollar terk edildi.
Peri Tayfas asla insanlara kar dost
luklaryla tannmasalar da, geleneksel ola
rak, MONA kys aklarndaki atoda hkm
sren ve son yeleri Prydainin Yksek Krali
esi olmu Llyr Hanedan ile iyi ilikiler sr
drrlerdi. Llyr kraliesi Angharadn annesi
nin dn onuruna ona byk sihirli gleri
olan deerli bir mcevher verdiler. Ancak bu
mcevher ktlerin eline dt ve Peri Tay
fas iin bir tehdit oluturdu. Angharadn k
z, Aravvnn yolda ve bir zamanlar Prydain
hkmdar olan Achren tarafndan ondan
alnmt. Angharad ocuunu arayarak se
yahat ederken, snak peinde, bir kulbe
ye girdi ve takt mcevherde gz kalm
bir byc olan Morda tarafndan ldrld.
Morda bu mcevherle muazzam gler ge
litirmeyi ve Peri Tayfasnn birtakm hzine
lerinin yerini saptam ay baard. Gney

Prydain ormanlarndaki evini saklamak iin

almaz bir diken duvar ina etmeyi ve sald
rlardan etkilenmemek iin cann bedeninin
dnda saklamay da baard; yaam gc,
kesip bir sanda saklad bir parmaktayd.
Ancak M ordann nihai baars, Peri
Tayfasn byleyerek onlar nasl hayvana
dntrmeyi kefetmesi oldu. Hi kimse
bunu yapamamt ve Mordann, mcevhe
re sahip olmakla edinilmi gc, belki de
Peri Tayfasnn kar karya gelip gelecei
en byk tehditti.
Ne var ki, Taran kayp babasnn pein
de Prydainde yol alrken, onunla birlikte se
yahat eden ehli karga Kaw iinde bir kemik
olan esrarengiz bir sandk kefedince, Ta
ran da hi bilmeden Morday yok etme ara
cn bulm u oldu. Arkadalar G urgi ve
Ffelddur Fflamla her eyden habersiz, Mordann inine geldi. Ktcl sihirbazn varl
na ilikin ilk ipucu, Morda tarafndan kurba
aya dntrlen ve bundan ok utanp
fkeye kaplan cce Doliyle beklenmedik
karlamalar oldu. Bylesine duyulmadk
gleri olan bir adamn Peri Tayfas iin
oluturduu tehdidi onlara anlatan da Doli
oldu. Taran ve yanndakileri yakalayan Mor
da Gurgiyi tarla sanna, Ffalm da yabani
tavana dntrd ama, Taranla oyuncak
gibi oynarken, ona sihrinin kkeninden ve
byl hayatnn srrndan nispet verircesine
sz etme hatasn iledi. Kawin bilmeden
kendisine Morday ldrme imkn tand
n fark eden Taran, parmak kemiini krarak
onun ktln ebediyen yok etti. Sonra,
Angharadn mcevherini Peri Tayfasnn bir
temsilcisi sfatyla Doliye iade etti. Bunun
herhangi bir insann Peri Tayfasna yapt
en byk iyilik olduu sylenir.
(Lloyd Alexander, The Book of Three, New
York, 1964; Lloyd Alexander, The Black Ca
uldron, New York, 1965; Lloyd Alexander,
The Castle o f Llyr, New York, 1966; Lloyd
Alexander, Taran Wanderer, New York,
1967; Lloyd Alexander, The High King, New
York, 1968)
797

UAN HOLLANDALI NIN LMANI, bkz.

DALANDIN KY.

rilmiti, ama bugnlerde bu tr davranlara

son verildii syleniyor.

UDOLPHO ATO SU , Apenin D alarnn

(M rs. Ann R a d c liffe , The M y s te rie s o f

Udolpho, Dublin, 1794)

derinliklerinde bulunan, on dokuzuncu yz

ylda Avrupada mantar gibi bitmi birok
benzer yapya model olmasyla nl bir yer
dir. Bir uurumun kenarndaki ato kuruni
tatan yaplmtr ve kulelerle, kale duvarlar
ve burlarla tahkim edilmitir. Yapnn tama
m, ou karaamlardan oluan sk orman
larla evrilidir.
Aa doru indirilerek kapatlan zgara
biimli kale kapsnn zerinde, mazgall siperli bir perde uzanr; bu perdenin birbirine
balad iki yuvarlak kule se girii korur. Gi
riten sonraki iki avlu, uzun bir kemerler ve
stunlar perspektifi sunan gotik bir salona
gider. Yukar kan mermer bir merdiven, a
tnn zengin oyma iini gzler nne serer.
zerinde resim olan bir pencere, deme
den tavana kadar uzanr, karaam tahtasyla
kaplanmtr. Kaln duvarlarn arkasnda bir
ok gizli geit vardr. Dou kanadna yakn
bir apel de dahil olmak zere atonun baz
blmleri harabe halinde olsa da, ana bina
iinde yaanacak durumdadr ve ormanlar,
yaln kayalklar, vadiler ve azgn geni bir
dereden oluan bir panorama sunar.
Ziyaretilerin kesinlikle karmamas
gereken kk bir odada, siyah bir peenin
ardnda solucanlar tarafndan yenip bitiril
mi bir insan vcudunun balmumundan su
reti durur. Bu vcut, Kiliseye kar kusur i
le d i i iin ke faret dem esi gereken ilk
Udolpho markilerinden birinin kulana k
pe olsun diye konmutu; aile bugn de,
mlknn bir blmn kaybetmek pahas
na, onu muhafaza etmek durumundadr.
atonun ats altnda birtakm cinayet
ler ve baka dncesizce iler gerekleti

UDN, MORDORun kuzeybatsnda, GL

GE DALARI ve ERED LTHU ile etraf ta
mamen evrili bir vadidir. Dan br yann
dan vadiye, SENMOUTHEtaki geit vasta
syla ulalabilir. Sauron, Bat Ordusu ile nihai
savaa hazrlanrken Udn nemli bir mer
kezdi. Bu blgede silah deposu grevini ye
rine getirecek tneller kazld ve Sauronun
birlikleri son muharebe iin burada topland.

(J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,

Londra, 1955)

UFFA, Grice Paterson ailesinin kayd tutul

mam olaand maceralar yaad esra
rengiz bir adadr (Dr. Julian W olffa gre
belki de Solomon Adalar'ndan biri: The
Sherlockian Atlas, New York, 1952).

(Sir Arthur Conan Doyle, The Five Orange

Pips, The Adventures of Sherlock Holmes,
Londra, 1892)

ULMA, BENSALEM kys aklarnda bir

adadr.

ULTHAR, RYADNYAdaki Skai Nehrinin

yaknlarnda, kk ve pitoresk bir kydr.
Buraya Skai Nehri zerinde uzanan ve du
varclarn bin yz yl nce ina ederken
en ortadaki kemerine canl bir insan kapat
tklar ta kprden geerek gidilir.
799

ULTMA THULE - UPMEADS

Ultharn civar kk yeil kulbeleri ve

zenle ekilmi itleri olan iftlikleriyle pek
latiftir. Ancak eski moda kyn kendisi, da
ha da hotur: sivri eski atlar ve ne doru
kk st katlar, saysz baca klahlar ve Ulthar'da yaayan kedi srleri yeterince bo
luk braktnda grlebilecek olan eski par
ke tal, dar, dik sokaklar. Ultharda saysz
kedi vardr, nk kadim ve nemli bir yasa
ya gre hi kimse bir kediyi ldremez.
(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Qu
est of Unknown Kadath, Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

En nemli liman, PELARGRdir. Pelargir, deniz kysnda deil, Ulu Nehir deltas
nn stndedir. Batyla iletiim iin belli ba
l merkezlerdendir, nc a boyunca
G o nd oru tehdit eden korsan gemilerine
kar gerekletirilen deniz saldrlar iin de
nemli bir s olmutur.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship of the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. Tolkien, The Two Towers, Londra,
1954; J.R.R. Tolkien, The Return of the King,
Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, Silmarillion,
Londra, 1977)

ULTMA THULE, bkz. THULE.

UMUTSUZLUK ADASI, bkz. CRUSOENUN

ADASI.
ULU NEHR ya da ANDUN, kuzey ORTA
DNYAnn en byk su yoludur, kuzeydeki
GR DAGLARdan kar. Gzergh onu DU
MANLI DALAR ile KUYTU ORMAN arasn
daki vadiden ve ANDUN VADLER'nden
geirir. Belfalas Krfezine dkld Ethir
Anduin deltasna varana kadar ROHAN, THLEN ve Lebenninden geerek yoluna
devam eder. Ulu Nehir, EMYN MUL diye bi
linen sradalarn altndaki bir koyaktan hz
la geer, sonra da oval biimli, uzun NEN
HTHOEL Glne varr.
Koyan kuzey giriinde kayadan oyul
mu iki muazzam figr vardr. Bu iki figre
Argonath denir, GONDOR'un kuzey snrn
gstermek iin nc an ortalarnda
yaplmlardr. Argonathn stndeki San
Gebir ivinti yerleri geit vermez, onlarn te
sine gemek iin kayklar bat kysnda ka
radan armak gerekir.
Ulu Nehir, Nen Hithoel Glnn gney
ucundan dar kar kmaz Rauros ala
yanmdan aa dklr, ama alayann
altnda teknelerin seyrine imkn verir. De
nizden gelen gemiler nehir yukar giderek
G ondor K ra ll nn baehri MNAS TRTHin ku zeyind eki gem i b i im li CAR
ANDROS Adasna kadar varr.
800

UPMEADS, belki kuzey Avrupada bulunan,

mteveffa Kral Peterin saltanat srasnda
nlenen kk bir krallktr. Byk bir serveti
ya da nemli binalar olmasa da, irin bir l
kedir. Ad gene Upmeads olan bir nehir, tat
l bir meyil yapan ayrlardan geer. Kuzey
de lke dalktr, av hayvanyla dolu orman
lk bataklklar ou kez komu lkelerle an
lamazlk kayna oluturur. Gneyde, snr
izen bir da sras dou-bat hattnda uza
nr. Upmeadsde kraln oturduu Upmeads
Yksek Evi ve boyanm lahitleriyle St. Laurence Kilisesi dikkati eker. Upmeads hal
k, iradesi ok kuvvetli bir halktr, otoritenin
ktye kullanmna hibir ekilde boyun e
mezler.
Kral Ralph (babasnn onun lehine taht
tan feragat etmesinin ardndan) adil ve m
reffeh bir hkmet kurup, btn komulary
la kalc ilikiler salad iin, Upmeadsi zi
yaret etmek ho bir deneyimdir.
Upmeadsde ziyaret edilecek ok kent
vardr. VVulsteadden krk mil uzaklkta, g
ney snrnn hemen tesinde, surlarla evrili
kk bir kent olan Higham-on-the-Way, a
tosu ve manastryla gze arpar. Lord Ab-

URANOPOUS

bott tarafndan ynetilen bu kent, pazaryla

mehurdur. Buras bereketli bir alan ve yi
yn reten bir koyun yetitiricilii blgesidir.
Yaknlardaki kiretandan kayalarda, iki ta
rafnda birer ay olan bir aacn resmedildii
ilgin oymalar ile, Ay atosu diye bilinen bir
yap grlebilir. Higham atosu, bir nehirle
evrili bir tepede durur; Yazortas Arifesi
enliinin yapld geni, ta deli bir pa
zar meydanna alan byk manastrdan
uzak deildir.
Tehlikeli Ormann karsnda, Drt Ha
li Kasabas vardr. Tatan nbeti kuleleri
ve saz binalarla evrili kasabann surlar a
lacak kadar yksektir, cmle kaps da su
dolu bir hendekle korunur. Dman kadnla
r eskiden buraya getirilir ve ak arttrmayla
en fazla para verene satlrd. Kasabann ge
risinde, ormann kysnda, Bolluk Ovas uza
nr; ayn adl atoda yaayan Bolluk Hanm'nn ynettii huzur dolu, zengin bir ifti
lik blgesidir.
Bolluk atosu, nehir kysndaki yeil
bir tepeciin stndedir ve U pm eadsin
nemli yerlerinden biridir. Byk Salonda
skender hikyesini anlatan goblenlerle,
kralln balca hzinelerinden biri olan fil
dii bir taht grlebilir. Ovann gerisinde,
dik vadiler ve kumtandan kayalardan olu
an, Yaban adl bir blge vardr. Vaktiyle
burada ina edilmi olan evlerden geriye
tek kalan, az sayda tmsektir. Ziyaretilerin
nehir kysnda yer alan ve ince beyaz kum
dan zeminiyle dikkati eken Yaban Evi ya
da Yazgelgiti Salonu adl maaraya girme
leri tavsiye olunur.
Yabann ardndaki dalarn teki ya
nnda, atonun efendisi tarafndan zorbaca
ynetilen Cheaping Knovve kenti bulunur.
ato Tepesi, zorbaya kar kusur ilemi er
kek, kadn ve ocuklarn vcutlarnn sallan
d daraalaryla kapldr; bazlar kaza
oturtulmutur. Elleri kesilmi insanlarn so
kaklarda zahmetle yol aldklar grlr. An
cak, limon, portakal ve nar aalaryla Che
aping Knovve baheleri gzel bir manzara
oluturur.

Cheaping Knovvedan elli mil tede,

Goldburg Dalarnn te yannda keresteden
evleriyle Whitness kenti vardr. G oldburg
kentinin kendisi ise bir tepenin srtnda yk
selir ve ksmen bir nehirle evrilmitir. Bir kra
lie tarafndan ynetilen Goldburg, Upmeadsdeki en gzel kentlerden biridir, insanlar,
bu kent derse btn dnyann etkilenece
ine inanr. Goldburgun dousunda arazi,
Dnyann Duvar olarak bilinen dalarn etek
lerine kadar uzanr. Burada, kentin kahrama
n Boa Darbekafa tarafndan devrilene ka
dar eytan olduu sanlan bir zorba tarafn
dan ynetilmi Utterbol kenti bulunur; kentin
cennet kadar gzel olduu sylenir.
Son olarak da, kuzey snrna yakn Whitwall kentine alt gn uzaklkta olan Orta-Da
Evini ziyaret etmek ilgin olacaktr. Bir srta
kondurulmu uzun, alak bir ta bina olan
Ev, bir handr; bir atekes alan olan bu me
knda savamaya izin verilmez. Dmanlar
burada karlarsa eer, kovalamaca bala
madan birbirlerine en az bir saatlik avans ta
nmaldr. Kuzey snrnn tesinde ise DN
YANIN SONUNDAK KUYU LKES uzanr.
(William Morris, The Well at the Worlds End,
Londra, 1896)

URANOPOLS, Khalkidikya, Makedonyada,

Akta Yarmadasnda bir ehirdir. Sradan,
gndelik eyleri ifade etmek iin gsterili ve
dolambal szlerden yararlanmak gibi garip
bir alkanl olan Aleksarkhos (bir vakitler
Makedonya kral olan Kassandrosun karde
i) tarafndan kurulmutur. Kendisi rnein,
horoza afak-rtkam, berbere fani tra
, drahmaya gm paras , eyrek ga
lona gnlk b esleyici , haberciye avaz
avaz bren derdi. Bir seferinde Kassandreia yetkililerine yle tuhaf, karmakark bir
mesaj yollad ki, Delphoi tanrs bile zeme
di. Uranopolis Semavi ehir demektir.

(Yal Plinius, Naturalis Historia, S 1. yy; Athenaios, The Delpnosophists, S 3. yy)

801

URG-URSNA ve VULPNA

URG, RYADNYAda yolcularn ve oniks

madencilerinin NQUANOK ehrine gider
ken mola verdikleri, alak kubbeli kk bir
kasabadr.

(Howard Phillips Lovecraft, The Dream-Qu

est of Unknown Kadath, Arkham Sampler
iinde, Sauk City, 1948)

URN LKES, Vistula dzlklerinde, byk

bir krfezin gerisindeki ln snrndadr,
yabani atlar yetitirmekle nl bir lkeden
pek uzakta deildir. Urnlar tahta ve balk
tan yaplm az sayda kyde yaar; saray
deve derisiyle denmi yuvarlak ve penceresiz bir bina olan bir kral tarafndan yneti
lirler. Usta binicidirler ve insanlar her zaman
dmanlarna benzeme eilimi gsterdiin
den komular gibi iyi ok ve mzrak kullanr
lar. Ayn zamanda oban, gemici, sihirbaz,
kaplamac ve dem ircidirler. Topra ekip
bimezler.
Edebiyatlarnn tm, dillerinin tm,
tek bir szckten oluur: m ucize anlam
na gelen ve bazen bir balkla, bazen krm
z bir direk ve bir diskle temsil edilen undr
szc. O szckte her dinleyen kendi
emeklerini, aklarn, gizli edimlerini, gr
d eyleri, tand insanlar - her eyi
bulur.

Urn lkesinin bir tasviri, on birinci yz

ylda Bremenli Adam tarafndan yazlm ve
bu elyazmasn Bodleian Ktphanesinde
bulan Lappenberg tarafndan Analecta Germ an ica iind e yaym lanm tr (Leipzig,
1894).
(Jorge Luis Borges, Undr", El libro de are
na, Buenos Aires, 1975)

URSNA ve VULPNA, Atlas Okyanusunun

kuzeyinde iki adadr. Ursina, burlarn hay

vanlarna byk seyirci kitleleri nnde gs
teri yaptrlan amfitiyatrosuyla tannr. Vulpina (ayrca Villa Franca, Lupania ya da -Felemenke Ramykins'ten- Ramallia da denir)
gl filosuyla mehurdur. Baehirde, ok
eskiden kalma antlar, zellikle de ko bii
minde acayip bir bina vardr.
(Frank Careless, The Floating Island or a
New Rlscovery Relating the Strange Adven
ture on a late Voyage from Lambethana to
Villa Franca, Alias Ramallia, to the Eastward
of Terra del Templo: By three Ships, viz. the
Pay-naught, the Excuse," and the Leastin-Sight, under the conduct o f Captain Ro
bert Owe-much: D escribing the Nature of
the Inhabitants, their Religion, Laws and
Customs, Londra, 1673)

Kuzey

U R S I N A ve V U L P I N A
802

Atl as

URTAH YARLARI - USULA

URTAH YARLARI, BEKLA MPARATORLU U nun ortasndaki ovann kuzeybatsn,

sanki bir dev topra atalla izmi gibi bir
den kesen esrarengiz boaz ya da ko
yaktr. Kabaca birbirine paraleldirler ve ayn
boydadrlar, yarm mil civarnda bir mesafe
de yan yana uzanrlar. ylesine aniden, y
lesine dik inerler ki, her iki yandaki aalarn
dallar neredeyse birbirine deer ve onlar
saklar, bu yzden de yukardan baknca de
rinliklerini tahmin etmek imknszdr. Yerel
efsaneye gre, bunlar cehennemin azdr
ve ktlerin ruhlar geceleri buraya girer.
Ziyaretiler, Yarlara bal garip bir klt
hakknda uyarlr. Kimse kltn kkenini bil
mez ama Nbetiler diye bilinen ve kendile
rine mehul bir tanrnn intikam aralar g
zyle bakan bir grup adam, burada, esra
rengiz koyan yolunu bulacak kiileri tren
lerde kurban olarak kullanmak zere bura
da bekler. Gnahkrlarn kendileri, Urtaha
ans eseri geldiklerine inanabilir ama N
betiler onlar buraya kaderin getirdiinden
emindir. Gnahkrlara iyi muamele eder,
onlara Yarlar gsterirler ve koyaklarn adn
biliyorlar m diye sorarlar; ihtiyatsz ziyareti
ler hayr diye cevap verince de, onlar Yar
lara girmeye ikna ederler. Bir seyyah bir
kez kendi zgr iradesiyle ieri girince de,
onu ldrp cesedini derinliklere atmak Nbetilerin grevi haline gelir. Hindistandaki
Ekyalar gibi, Nbetiler de cinayetlerini
hislerine kaplmadan iler; kurbann sahip
olduu hibir ey alnmaz.

(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

USULA, USULSTANn baehri ve tek

nemli ehridir; tamamen dz, alak bir ova
dadr. Bu blgede inaat yapmaya uygun
pek az ta olduu iin, ehir suyla korunur.
zerinde olduu nehrin yolu, Usulann iin
den geecek ekilde saptrlmtr ve imdi
saysz kanal ve hendekle ehri aprazlama
sna keser. Varolarda her ev kendi adasn
da durur; merkezde, binalar birbirine ok

daha yakndr. Nispeten az kpr vardr ve

genellikle iletiim ya gemi ve mavnalarla ya
da, daha basit ekilde, yzerek yaplr. Gen
yal btn Usula halk balk gibi yzer.
Tatan yaplm binalar, ortadaki bir
adada duran, yirmi ayak yksekliinde ve
ap da yaklak 150 ayak olan bir duvarla
evrili tapnak ile saraydan ibarettir. Duvar
larn stnde heybetli kuleler ykselir. Hem
tapnak, hem de saray, merkezdeki bu kule
lerin etrafnda ina edilmitir ve stunlarla
desteklenen ahap atlar vardr. st stun
lar duvarlara tutturulmamtr ve st kattaki
odalarn makul lde aydnlatlmasna izin
verir.
Saray da tapnak da herhangi bir ekil
de sslenmi ya da bezenmi deildir ama,
belki de ehirdeki dier binalarn basitlii
yznden, garip bir ekilde etkili grnrler.
Sarayda zemin katn byk ksmn merkezi
kolonlarn evresindeki, etrafa minderlerin
ve yastklarn atlm olduu byk bir i av
lu kaplar; odann iki ucunda iki byk mi
ne vardr. ou kez bir divan odas olarak
kullanlan bu merkezi mekn, zel dairelere
alr. Birinci katta, sktrlm topraktan d
emesi olan ve ziyafet salonu olarak kullan
lan byk bir salon vardr. Usulann rutubet
li iklimi, yatarak yemek yemek eklindeki ge
leneksel dou detine son vermitir ve im
di yemekler yksek bir masada, Avrupa tar
znda yenir. Rutubet ayn zamanda btn
odalarda byk ateler yakmak eklinde bir
dete de yol amtr.
Saray ile tapnak arasnda yer alan mu
azzam byklkteki oyma at figr, ehir
halknn herhangi bir gelenei ya da sanat
bilgisi olduunun tek gstergesidir. nlleri
onurlandrmak iin bir binici heykeli yapma
fikrinin baka lkelerden alnd anlalyor,
ancak kimse ata binerken gsterilecek me
hur kiinin kim olacana karar verememiti.
Sonunda, btn saygdeer hemeriler bu
ekilde onurlandrlacaksa eer, neredeyse
sonsuz sayda binici heykeli gerekecei an
lald ve proje tmyle iptal edildi. At, ah
maklklarnn bir hatras olarak olduu yerde
803

USULISTAN

brakld. Usula, btn lkelerin kendisi iin

antlar dikm esini talep eden ARDSTAN
Mirinin hkm altndayken, bu talebi tahta
at muhafaza ederek ve Miri temsil etsin di
ye zerine canl bir adam oturtarak yerine
getirdi. Bu zm muhafaza edilmitir - h
l ehre ne zaman nemli bir ziyareti gel
se, bir adam tahta at zerindeki yerini alr.
Tapnak, yapsal olarak saraya ok
benzer, ancak odalar botur. atdan,
uzaktaki volkanlar grlebilir; bunlar STARAdan gelen bir misyonerin tantt kltte
nemli bir rol oynar. Bu kltte, aa yukar
yzylda bir meydana gelen yanarda pat
lamalar, cennetin kaplarnn almasnn
simgesi olarak grlr.
Sarayn yaknlarnda, eskiden hapisha
ne olarak kullanlm bir ada vardr; hem
tahta bir parmaklkla, hem de dikenli allar
dan olumu, iinden geilmez bir baka
itle evrilmi olan bu ada, nsan yiyen k
pekler tarafndan korunur.
(Kari Frledrich May, A rd istan , Bamberg,
1909; Kari F rle d rich May, D e r M ir von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

USULSTAN, OBANSTANn kuzeyinde

kalan ve ondan HATAR GED denen ber
zahla ayrlan bir lkedir. Kuzey kysnda kim
se yaamaz, buras bataklklardan oluan
plak bir alandr. Ormanlk olan i ksmlar
yava yava Usulistann tek byk ehri olan
baehir USULA evresindeki geni ovaya
katlmaktadr. Bu ovann, obanistandan ge
lip Hatar Geidinden akan nehir tarafndan
tanan alvyonla olutuu dnlmektedir.
Bu doruysa, lkenin jeolojik kkeni, zellikle
kuzeydeki arazi hakknda ok ey aklyor
demektir. Btn lke bir snger vazifesi g
rp denizin suyunu emiyor ve, birok tatl su
gl ve batakln oluumuna yol aan doal
bir srele, tuzunu gideriyor gibidir.
Usula halknn kimi detleri, lkenin
corafyasndan yararlanr. obanistandaki
geleneksel dmanlawnn saldrsna ura
804

d klarnda onlarla savam az, gllerdeki

adalara ya da gln ilerine ekilirlerdi. o
banlar sudan korktuu ve yzemedikleri iin
bu savunma hi de yetersiz saylmazd, an
cak ok miktarda arazi yamaya ak bra
klm oluyordu.
Baehrin tesinde toprak daha da ka
yalk bir hal alr; vaktiyle buradan akan nehir
kuruyunca bir l haline gelmi, sonra nehrin
yeniden akmasyla normale dnmtr. Eski
gnlerde, CNSTAN Mirinin diktirdii ta me
lek heykelleri ile gsterilmi az sayda gizli ye
ralt deposu ve rezervi hari, Usulann gne
yinde ya ok az su vard ya da hi yoktu.
Usula halk bir dev rkdr, hi deilse
ba ve omuzlar normal Avrupallarnkinden
uzundur. Erkekler kaba bir ekilde tabaklan
m hayvan derileri ve postlar giyer. Silahlar
nn boyutu da bedenlerinlnkiyle orantldr;
rnein, kemerlerinde tadklar baklar,
birok baka lkede balta saylrd. Usula
halk ateli silahlar bilir ama bylesine rutu
betli bir iklimde bu silahlarn onlara pek fay
das olmaz. Usula kadnlar, erkekleri kadar
uzundur, ne var ki ustaca kesilmi ve boyan
m deriden yaplan daha ince giysiler giyer
ler. Irk olarak Usula halk zeksyla tannmaz
ve savata, en basit stratejiler bile onlar ko
laylkla mat eder. Kadnlar erkeklerden daha
zekidir. Biraz kolay idare edilseler de, son
derece iyi huylu ve sadktrlar, ok kuvvetli
dirler ve rutubetli iklimleri sayesinde, nere
deyse hem suda hem karada yaayabilirler.
Usulistan kocaman atlaryla bilinir. Bu
atlarn ar, hantal bedenleri vardr ama ok
hzl hareket ederler ve hibir doal engel
den korkmazlar. Onlara binen adamlar gibi
bu atlar da yzmeye yle alkndr ki, deniz
yarat olarak nitelenseler yeridir. Bcek
srmasndan korunmak in hep amurla
kapl olduklar in, derilerinin rengini ayrt
etmek zordur. Genel olarak arlklaryla
uyum iinde olmayan tek zellikleri, kk
ve son derece gzel olan gzleridir, iyi mu
amele edilirse, mkemmel ve sadk binekler
olurlar; ne yazk k, hayvanlara merhamet
Usula halknda rastlanan bir zellik deildir.

UTOPIA

lke, yzme yetenei olan, kocaman, gzel

ve kuvvetli kpekleriyle de mehurdur. Usulann gerisindeki daha kuru alanlarda kokla
yarak suyu bulma konusunda eitilmilerdir
ve hem avda, hem savata kullanlrlar.
Usulistan yzyllar boyunca, vergi de
dedikleri ARDSTAN Mirinin hkimiyeti al
tnda kalmtr. Mirin muhafzlar, kendi lke
leri hesabna cret denen ve giydirilen
gl kuvvetli Usulallardan oluurdu. Usu
listan geleneksel olarak sulularn, serseri
lerini ve hastalarn, M irin muhafz olarak
grev yapmaya gnderirdi; hastalar, rutu
betli, alak rakml lkelerinden ayrlnca
salklarna kavuma yolunda belirgin bir
eilim gstermitir. Muhafzlarn ou Mir'in
hizmetindeyken yaralanm ve Usulistana
dndklerinde de, Usula saraynda muhafz
olarak grev yapmtr.
Usula halk normal olarak avlanma su
retiyle elde edilen eti yer, tarm azdr ya da
yok gibidir. Az m iktarda meyve ve sebze
yetitirilir ama genelde iftilik gelimemi
haldedir. Yolculuk yaparken avlanarak ve
toplayarak yaarlar, ancak kincisine bir ka
dn ura gzyle baklr. Ziyaretiler tuz ve
yeni pimi ekmekten oluan trensel bir
nle karlanr; bunlara simmsenn (hem
srrm, hem de senn, zehir anlamna gelir)
denen ve iddetle etil alkol kokan, pek g
l bir likr elik eder.
(Kari Friedrich May, Ardistan, Bamberg,
1909; Kari F rie d rich May, D er M ir von
Dschinnistan, Bamberg, 1909)

UTOPA, Latin Amerika kysnn on be mil

kadar anda bir adadr, eskiden Abraxa
diye bilinirdi. Utopia nceleri bir kstakla ana
karaya balyd.
Utopia, imdiki adn, kayda gemi en
eski hkmdarlarndan biri olan Utopustan
alr. Utopus, lkenin kontroln ele geirir
geirmez berzah yardrp bir kanal atrarak
Utoplay bir adaya dntrd. Utopia en
geni yerinde iki yz mildir. Adann ular,

neredeyse eksiksiz bir ember oluturana

kadar incelir, kavislenir ve adaya genelde hi
lal biimi verir. Hilalin iki ucu, on bir mil ge
niliindeki bir boazla blnr. Bu boaza
giren deniz yaylr ve onu evreleyen toprak
la frtnalardan korunan kocaman bir gl hali
ni alr. Sonu olarak, adann i ksmnn ta
mam muazzam doal bir liman, adann in
de de ulam kolaylatran bir i denizdir.
Giri krfezi son derece tehlikelidir, nk
su yzeyinin hemen altna gizlenmi kayalar
ve kumluk slarla doludur. Grnen tek ka
yaln zerinde bir kule vardr. Hangi kanal
larn emin olduunu sadece Utopiallar bilir,
yerli bir klavuz olmakszn limana gvenlik
iinde girmek kesinlikle imknszdr. Kylar
daki iaretler olmasa yerli gemiciler bile zor
luk eker ve eer Utoplallar bu iaretlerin
yerlerini deitirirse, dman gemilerini kan
drp yok olmalarna yol amalar kolay olur.
Adann br yannda da baka limanlar var
dr ama yle iyi tahkim edilmilerdir ki, az sa
yda bir savunma gc byk bir stila gc
n tatmin edici ekilde uzakta tutabilir.
Utopiada, hepsi de ayn plana gre in
a edilmi elli drt byk kent vardr. Arala
rndaki asgari mesafe yirmi drt mildir, azami
uzaklkta olanlarna ise yryerek bir gnde
gidilebilir. Baehir Amaurote adann merke
zinde kurulmutur, bu yzden de her yandan
ehre kolaylkla ulalabilir. Anydra (Yoksu)
Nehrinin stnde, hafif meyilli bir yamata
kuruludur ve tam bir kare eklindedir, her ke
nar iki mildir. Amaurote, ok sayda kulesi ve
korugan olan yksek savunma surlaryla
evrilidir. yannda dikenli allarla dolu
susuz bir hendekle korunur, drdnc yann
da ise savunmay nehir tamamlar. Anydra,
Amaurotede hl ykselip alalr ve gemile
rin denizden millerce uzakta olan baehre
kadar gelmesine meydan verir. Daha kk
bir ikinci nehir Amaurotede Anydra'ya katlr;
bu nehir ehir surlar iindeki bir pnardan
gelir; bu da ehir en uzun kuatma boyunca
bile su sknts ekmeyecek demektir.
ehrin bizzat Utopus tarafndan tasar
land sylenir. Tarihi kaytlara gre, ilk evler
805

UTOPIA

kulbelerden ya da iftlik evlerinden farksz

m, el altndaki malzemeyle yaplm. Amaurotenin imdiki grn, hatr saylr l
de farkldr. Evler, uzun teraslar biimindedir,
sokaklarn zerindedir ve her biri dierinden
20 ayaklk bir araba yoluyla ayrlr. Her evin
arkasnda byk bir bahe vardr, yol boyun
ca uzanr ve apraz sokaklarn arkalaryla
evrilidir. Her evin bir n kaps, bir de arka
kaps vardr ve her ikisi de dokunur dokun
maz alr, otomatikman kapanr. Btn evle
rin cepheleri akmakta, ta ya da tuladan
dr; atlar son derece ucuz ama kt hava
ya kar kurundan da dayankl olan zel bir
tr betonla rtldr - ayrca, yanmaz olmak
gibi bir avantaj vardr. Pencerelerin ou
camldr, olmayanlar da, daha saydam ve
hava geirmez hale gelsinler diye, amber ya
da berrak yala saydamlatrlm keten per
delerle hava cereyanna kar korunur. Evler
kurayla tahsis edilir ve her on ylda bir yeni
den datlr. Yurttalar, zm de dahil mey
ve ve iek yetitirdikleri baheleriyle byk
gurur duyarlar. Bunun bir nedeni sadece
baheleriyle uramaktan holanmalar ise,
bir nedeni de en bakml baheyi semek
iin yaplan sokaklararas yarmadr.
Krsal kesimde dzenli aralklarla, top
ra ilemek iin gereken her eyle donatl
m evler vardr; her eve krk yetikin ve bu
raya mr boyu bal ki kle rahat rahat s
ar. Bu kr evleri her biri otuz evden sorumlu
olan etken Blge Kontrolrleri tarafndan y
netilir. Her yl yirmi kii krdan ehre dner
ve onlarn yerini, krda bir yl geirmi olan
larn eittii ayn sayda ehirli alr. Bir yl
sonra onlar da bakalarn yetitirir. Normal
koullar altnda toprakta iki yl geirilir ama,
ou kii daha uzun sre kalmak iin zel
izin ister ve alr. Tarm iileri kyde kaldk
lar srece topra ilemekten, hayvan bes
lemekten ve ormanda almaktan sorumlu
dur. Tarm ok gelimi bir sanattr. Ayn za
manda suni kulukalama yoluyla ok sayda
tavuk da yetitirilir.
iftilik, etkin olarak, btn Utopiallarn mesleidir ve gen yata okulda retil
806

meye balanr. iftilie ek olarak herkese

dokumaclk, elricllik, duvarclk, demircilik
ve marangozluk gibi zel bir zanaat retilir.
Herkes ayn tip elbise giydii iin erkek ya
da kadn terzisi yoktur, bu dzenleme de
ok sayda insan daha verimli i yapmak
zere serbest brakr. ocuklarn byk ks
m babalarnn zanaatn benimseme eilimi
gsterir, ama eer farkl bir zanaatla ura
may seerlerse, bu zanaatla uraan bir ai
le tarafndan evlat edinilirler. Kii bir zana
atn ustas oldu mu, baka birini renmek
iin izin alabilir; ikisinin de ustas olunca se
im bireye kalmtr, zanaatlardan biri kamu
asndan tekinden daha nemli deilse.
Utopia toplumunun gerek temelini i olu
turur; btn erkeklerle kadnlar alr ve or
talama bir kasabada iten (belirli nedenler
le) bak tutulacak kiilerin says be yz
bulmaz, igcne dahil olanlarn says ve
yararl zanaatlar zerinde younlalmas
gz nne alnrsa, Utopiann byle bir re
fah iinde oluuna armamak gerekir. re
tim de zenle planlanr. rnein, her blge
eer onlarnki eksik kalrsa komularna da
yardmc olabilmek iin ihtiyac olandan faz
la msr ve iftlik hayvan yetitirdii halde,
yiyecek gereksinimi, yerel yetkililer tarafn
dan tam tamna hesaplanr. Fazla kaynaklar
hemen ihtiya duyulan yerlere ynlendirilir,
igcnn kullanm konusunda da benzer
hesaplamalar yaplr; hasattan nce Blge
Kontrolrleri fazladan ne kadar iye ihtiya
duyacaklarn yetkililere bildirir, uygun say
da ii de gereken zam anda kp gelir.
Ekonominin verimlilii sayesinde alma
gnn, temel mallar ya da hizmetlerde her
hangi bir eksiklie yol amakszn, alt saate
indirmek mmkn olmutur. Lks ya da ge
reksiz zanaatlarda istihdam edilen ii say
snn indirilmesinin ekonomi zerinde daha
da faydal etkileri olmutur. Btn nfus (ya
da ok byk bir yzdesi) yararl ilerle
megul olunca muazzam stoklar birikebilir
ve ok byk sayda ii, gerekirse, yol ya
pm gibi kamu yararna ilere ynlendirilir.
Bu ayn zamanda, yaplacak acil bir ey ol-

UTOPIA

807

UTOPIA

maynca halka tatil ilan edilebilecei ve by

lelikle insanlara zihinlerini altrp gelitir
me frsat verilebilecei anlamna gelir.
Bir i dei toku sistemi ise, hibir
blge ya da kentin herhangi bir eyden yok
sun kalmad ve fazla rnn ihra edildii
anlamna gelir. Utopia byk miktarda msr,
bal, yn, keten, kereste, kuma, post, donya, deri ve iftlik hayvan ihra eder. B
tn ihracatn yedide biri, ithalat lkenin
yoksullarna armaan olarak gnderilir; geri
kalan makul fiyatlarla satlr. Normal d
nemlerde tek ithal edilen ey demir, altn ve
gmtr. Sonu olarak, Utopiallar muaz
zam miktarda altn ve dviz stoku biriktirmi
tir; ancak altn lkede hibir gerek deer
tamaz. Stoklar, bir sava ya da baka her
hangi bir nemli bunalmda lkeyi korumak
zere tutulur veya rvet olarak dmanlara
ya da, gerekirse, yabanclarla savata Uto
pia adna dvsnler diye paral askerlere
verilir. Gemite Utopia'llar ihra mallar
iin demelerin ya altnla ya da yabanc d
vizle yaplm asnda srar ederlerdi; imdi
stoklar yle bir durumdadr ki nakit ya da
krediyle satmak onlar iin fark etmez. Ancak
krediyle sattklarnda, thalatlar hukuken
balayc mukaveleler Imzalamaldr. de
me zaman gelince, alacak, yetkililer tarafn
dan lgili kiilerden tahsil edilir ve kamu fon
larna dahil edilir. Yetkililer, Utopiallar iin
gerekli olaca ana kadar, paray kullanr.
Siyasi olarak Utopia, zel mlkiyetin
varolmad ve herkesin toplulua kar g
revini ciddiye ald bir cumhuriyettir. Kimse
zengin deildir ama yoksulluk da yoktur ve
kimse herhangi bir eyden yoksun kalma
tehlikesi altnda deildir. Ekonominin verim
lilii ve ulusal kaynaklarn mantkl ekilde
planlanm dalm sayesinde, kamu,am
barlar hep doludur. zel mlkiyetin ve pa
rann ortadan kaldrlmas, mlkiyet ve para
tutkusunu silmitir; ayn zamanda servet ve
stnlk arzusuna ilikin btn sular ile ta
cizlerin de ortadan kalkmasna yol amtr.
Ayn nedenlerle, yoksulluun kendisi de yok
olmutur.
808

Siyasi sistem nfusun otuz hanelik bi

rimlere blnmesi zerine kuruludur. Her bi
rim eski dilde Syphogrant, yeni dilde Philarch denen bir Blge Kontrolr seer; her
on Syphogrant da eski dilde Tranibore, yeni
dilde ise Ba Phitarch denen bir Kdemli
Blge Kontrolr seer. Traniborelar yalnz
ca bir yl iin seilir, ama normalde deiti
rilmez; dier belediye grevlileri de yalnzca
bir yl iin seilir. Her kentin iki yz Syphogrant\ vardr, bunlar da ehrin drt blgesi
tarafndan aday gsterilmi drt kii arasn
dan Bakan seerler. Seimler gizli oyla ya
plr ve Syphogrant lar oy verdikleri adamn
kendi fikirlerince o makam iin en vasfl kii
o ld u un a cidd i ekilde yemin etmelidir.
Bakan ve Tranibore'lar her gnde bir ki
Syphograntn da huzurunda, kamu lerini
tartp ortaya kabilecek herhangi bir zel
anlamazl zme balamak iin topla
nr. Aceleyle verilmi kararlardan kanmak
iin, kamuyu etkileyecek herhangi bir sorun
asgari gnlk bir mzakereden nce
zme balanamaz. Bu tr konularn Kurul
tay ya da Syphogrant lar Meclisi dnda tar
tlmas, cezas lm olan bir sutur - bes
belli Bakan ve Tranibore'lar bir btn ola
rak halkn dileklerini hesaba katmayarak bil
diini okumaktan caydrm ak iin. Benzer
nedenlerle btn tartmal konular Syphogra n flar Meclisine gnderilir ve onlar da bu
konular temsil ettikleri hanelere aklarlar,
aralarnda grrler, sonra da Kurultaya
rapor verirler. Haddinden fazla aceleyle ka
rar almaktan, hibir nergenin nerildii ilk
gnde tartlamayaca kuralyla kanlr;
tartmalar, yeterli sayda yeyle yaplacak
bir sonraki toplantya ertelenir. Ulusal d
zeyde her kent yllk Amaurote Kurultayfna
temsilci gnderir. Amaurote Kurultayfnn
almalarnn byk ksm, retim ve da
lm rgtlenmesiyle ilgilidir. Dier lkeler
den gelen konuk elilerle de ilgilenirler.
Syphograntlarn balca grevi, emein
rgtlenmesidir. Kendileri almaktan muaf
tr ama iyi rnek oluturmak iin genellikle
gnll olarak almaya devam ederler. Ei

UTOPIA

timini srdrmek isteyenler de, rahiplerin tav

siyesi zerine Syphograntlar tarafndan gizli
oyla dorulanmak kaydyla, almaktan mu
aftr. Yeterli ilerlemeyi salayamayan ren
ciler yeniden igcne katlr. te yandan, i
ilerin bo zamanlarnda sk almas ve ay
dnlarn saflarna terfi etmesi srad bir ey
deildir. Diplomat, rahip, Syphogrant ve Tranibore'larn hepsi aydnlar arasndan kar.
Utopia bir cumhuriyet olmakla birlikte,
szcn tam anlamyla eitliki bir toplum
deildir. Her hane, en yal erkein yetkesi
altndadr. Karlar kocalarna, ocuklar anne
leriyle babalarna, genler yallara tabidir.
Klelik halen mevcuttur. Ne var ki Utopia k
leleri, arpmayan sava esirleri deildir.
Byk ounluu, daha ok baka lkeler
den, bazen ufak bir cret karl, bazen de
bedavaya edinilmi mahkmlardr. Bunlara
ek olarak, Utopial sulular da vardr. Her iki
grup zincirli olarak tutulur, sk almaya zor
lanr. Ama Utopial yerlilere, iyi eitim gr
m, salam bir ahlak anlayyla yetimi bi
ri ille de sulu olmakta srar ediyorsa daha da
sert ekilde cezalandrlmal mantyla, daha
kt muamele edilir. Klelerin nc kate
gorisi, Utopiada klelii, lkelerindeki zgrlkn sefil yoksulluuna tercih eden ii
snfndan yabanclardan oluur. Onlara iyi
muamele edilir, sayg grrler ama, kendi l
kelerinde buna altklar iin, Utopia yurtta
larndan daha sk alrlar, isterlerse lkeyi
terk etmekte zgrdrler, hatta byle yaptk
larnda kk bir ba alrlar. Ancak, ou
bu dzenlemeden yararlanmaz.
Utopia'llar dnyann, savan anl hi
bir yan olmadn dnen, savaa insan
lardan ok hayvanlara uygun bir eylem g
zyle bakan ender milletlerinden biridir. te
yandan, nfusun her ferdi, cinsiyeti ne olur
sa olsun, gerekirse lke savunulabilsin diye
askeri eitim grr. Dost milletlere askeri
destek salamaya da hazrdrlar; yalnzca
onlarn blgelerini savunmakla kalmaz, sal
drlara karlk verir ya da yabanc lkelerde
adaletsiz muameleye uram tccarlarn
haklarn savunurlar. Yurtdndaki Utopia

UTOPAnn baehri Amaurote'de bir ortak bahe.

vatandalarnn katledilmesi ya da yaralan

mas ani ve kararl askeri mdahaleye yol
aar; bu gibi durumlarda, ilgili kiilerin tes
lim olmas dnda hibir dn kabul edil
mez; sulular hemen lme ya da klelie
mahkm olur. Utopiallar genelde kana su
sam zaferler istemez, eer mmknse akl
gcyle dman mat etmeyi tercih ederler.
Bu ilke uyarnca, yaygn biimde gizli ajan
kullanr ve dman hkmdarlarnn suikas
ta uramasn dllendirirler. Dman lke
lerde Utopia kart politikalar destekleyen
lerin listeleri datlr ve onlarn esir alnmas
ya da ldrlmesi iin dller sunulur. D
man kam pndaki vatan hainleri iin Utopiann demeye gnll olduu para mikta
rnn snr yoktur. Utopiallar bu haysiyet
siz davranlar iin bazen eletirilse de,
byk savalar byle vastalarla zmle
menin, muharebeye girip binlerce masum
insan ldrmekten daha akllca olduunu
syleyerek buna kar karlar. Son bir sa
va sebebi de, Utopiann smrgeletirme
ye kar tavrdr. Eer Utopia nfusu haddin
809

UTOPIA

den fazla artarsa, belli bir sayda insan ana

karada, yerlilerin henz devralmad byk
bir blgede bir koloni balatmak zere g
revlendirilir. Yerlilerin koloniye katlmasna
ve Utopia toplumunun bir paras olmalar
na zin verilir. Utopia emirlerini kabul etmeyi
reddederlerse blgeden srlrler, direnir
lerse de derhal sava lan edilir Utopiallar
bir lkenin hem topra kullanmay reddedip
hem de bakalarna onu kullanma hakkn
vermeylini, son derece geerli bir sava
lan gerekesi olarak grr.
artcdr ama, Utopiann komulary
la ilikileri genelde iyidir. ou komu lke
vaktiyle onlar ezen diktatrlklerden artk
kurtarlmtr ve Utopia onlarn ouna da
reciler salar. (Bu sistem, Amerika Birleik
Devletleri ve Rusya gibi baka lkeler tara
fndan da defalarca denenmi ama neden
se sonu alnamamtr.) Dzenleme, evsahibi lkeler iin avantajldr, nk Utopia
idarecileri kamu grevlisi olarak mkemmel
dir; her ey bir yana, onlara rvet kabul et
tirilemez, nk belirli bir zaman sonra pa
rann onlara hibir faydasnn olmayaca
bir lkeye dneceklerdir. Resmi antlama
lar, tanm itibariyle, bir derece karlkl hu
sumet ima eder ve kanlmaz olarak bo
luklarla doludur - Utopiallar, onlara hibir
zarar dokunmam birine dman gzyle
bakmamak gerektii grndedir ve bizzat
insan yapsnn son derece etkin bir antla
ma olduunu ne srerler, insanlar -d e rle rherhangi bir yazl mukaveledense sevecen
likle daha yakndan balanr.
Sava gerekli hale gelirse, iyi adamlar
stihdam etmek kadar kt adamlar istismar
etmeye de hevesli olan Utopia, ou kez ZAPOLETLER LKESnden, paral askerlerle
anlamay tercih eder, ikinci Insangc kay
na ise, namna savatklar millettir. Utopia
birlikleri ise, gnlllerden oluur; hi kimse
yurtdnda savamak iin askere arlmaz.
Utopia birimleri, baka lkelerde faal hizmet
te olduklar zaman bile mecbur kalmazlarsa
dvmezler, ama dvtklerinde de teslim
olmaktansa lmeyi tercih ederler. Marurca
810

taktikler benimsemezler; taktikleri, azami l

ye yol amaktansa, dman kuvvetini esir al
mak ya da bertaraf etmek zere tasarlanm
karakteristik bir sktrmayla dman yprat
mak zerine kuruludur. Utopia ordusu asla
bir atekesi bozmaz, dman blgesini ha
rap etmez, ekinlere zarar vermez. Tersine,
dman ekinlerini kendi yararlar in yetiti
rilmi gzyle bakp onlar korumak in elle
rinden geleni yaparlar. Teslim olan her kente
derhal koruma salanr ve bir kent taarruzla
bile ele geirilmi olsa, yama yaplmaz. Sivil
nfusa hibir ekilde zarar verilmez. Malup
olmu bir dmandan, ksmen nakit olarak,
ksmen de dman topraklarndaki emlakin
mlkiyet hakk olarak, daima tazminat talep
edilir. Bu ise, birok lkede mlk edinilmesi
ne ve gelecekteki savalarda gerekli olurlar
sa kullanlmak zere hatr saylr ihtiyat edi
nilmesine yol amtr. Eer bir ordu kendi
toraklarna kar yrye geerse, Utopia'llar onu yolda yakalamak iin byk kuvvetler
gnderirler; dman birliklerinin adann ken
disine ayak basmasna hibir koul altnda
izin vermezler.
Utopia anayasasnn en kadim ilkelerin
den biri de dini hogrdr ve eitli inan
lar byk lde bar iinde bir arada varo
lur. Kimileri aya, gnee ya da dier semavi
cisimlere taparken bakalar da gemiin bir
byk adamn yce tanrlar olarak grr.
Nfusun byk ksm insan anlaynn hayli
tesinde, evrende fiziksel bir madde olarak
deil de etkin bir kuvvet olarak dalm tek
bir ilahi g olduu konusunda fikir birlii
halindedir. Bu gce Baba derler, ama ona
herhangi bir cins atfetmezler, nk bu varl
n cinsiyeti -varsa eer- bilinemez. Mitra
diye bir Yce Varlka da inanrlar. Mitrann
doasnn tam tanm konusunda anlamaz
lklar vardr ama herkes Yce Varlkn biimi
nin Doannkiyle tpatp ayn olduunu ve
her eyin tek nedeni olduunu iddia eder.
Ne var ki, gittike daha ok sayda kii Hris
tiyan inancn benimsemektedir. Bir dinin, di
erlerini dlayacak ekilde banazca vaze
dilmesi yasaklanmtr; bu kfr saylmaz,

UTOPIA

basit bir huzur ihlali saylr. Bu suu ilemeye

devam edenler srgn edilir.
Dinsel hogr ilkesi, lkenin Utopus
tarafndan fethedilmesine kadar uzanr. Fe
tihten nce, lke ciddi dinsel kavgalarla b
lnmt; yle ki farkl mezhepler, lkelerinin
savunmasnda ibirlii yapmay fiilen redde
diyorlard. Aslnda Utopusun lkeyi almasn
bylesine kolaylatran da bu blnmeler ol
du. Fetihten sonra Utopus herkesin kendi di
nini uygulamakta, bar iinde ve mantkl
tartmalarla yapmas artyla, bakalarn da
bu dine geirmeye almakta zgr oldu
una hkmetti. Utopusun hkmnn nedeni
ksmen siyasiydi, nk lkenin birliini te
minat altna alyordu. Ancak, tam bir hog
rnn dinin kendisinin yararna olduuna da
inanyormu gibi grnyor, nk Tanrnn,
kendisine eitli ekillerde ibadet edilmesini
istedii iin insanlarn farkl eylere inanma
sn salam olmas mmkn. Btn insan
lar kendi dinsel retilerini semekte zgr
dr, ancak bunun insan rknn vakarna ayk
r olmamas daima art koulur. Utopiann
kabul ettii sadece iki temel dogma vardr,
bir btn olarak bunlar, insan ruhunun be
denle birlikte yok olmad ve evrenin onu
kontrol eden bir himayeden yoksun, ama
sz bir yarat olmaddr. Utopia halk lm
den sonra dl ve cezalarn varlna da ina
nr; farkl dnen kiinin, lmsz ruhunu
bir hayvan gvdesi dzeyine indirdii iin in
san saylma hakkn kaybettiini iddia eder
ler. Byle insanlar herkes tarafndan aala
nr ve herhangi bir kamu grevinde bulun
malarna izin verilmez, ama cezalandrlmaz
lar, inanlarn saklayacak ekilde yldrl
mazlar da. Kendi grlerini halk iinde va
zetmelerine izin verilmez ama zel alarak
bunlar tartmaya tevik bile edilirler, nk
Utopiallar bu tr kuruntularn mantkl akl
yrtme karsnda sonunda keceinden
emindir. Utopiada materyalistler de vardr,
ama aznlktadrlar. Dier uta ise, insanla
rnkine gre alt dzeyde olsa da, hayvanla
rn da lmsz ruhlar olduunu iddia eden
ler vardr. Halkn byk blm, doal dn

yay inceleyerek Tanry honut edecekleri

ne inanr, ama hatr saylr bir ounluk, bilgi
arayn ihmal etmek ve hayatlarn sadece
eitli iyi iler yaparak harcamak yolundaki
dinsel inanlarnn peinden gider.
Utopia'llar ayrca iki mezhebe bln
mtr. Bu mezheplerden bir tanesi bakirlie inanr, etten ve hatta baz durumlarda
btn hayvani gdalardan kanr; bu dn
yann zevklerinden el eker, sadece teki
hayata zlem duyar. Dier mezheptekilerin
ise zevke hibir itiraz yoktur -yeter ki ie
engel olmasn- evlilii onaylarlar ve reme
nin lkeye ve insan yapsna kar bir grev
olduuna inanrlar. Birinci mezhepten olan
Utopiallara daha fazla sayg gsterilir ve
ikinci mezhebin yelerinden daha dindar
saylrlar; onlara genelde Burthresas yani
Din Adamlar ya da Sofular denir.
Utopiallar lmden sonra sonsuz mut
luluun varlndan o kadar emindirler ki, l
me isteksizliinin br dnyada cezaya y
nelik kasvetli bir nseziye iaret eder gibi
grnd durumlar hari, hemcinslerinin
lmnn yasn tutmazlar. Bu yzden de,
lmeye ok isteksiz grnm birinin dini
trenleri hznl bir sessizlik iinde yaplr.
Tanndan sadece o kiinin ruhuna merha
met etmesini ve zaafn balamasn ister
ler. Sonra ceset gmlr. Neeli bir ruh ha
liyle lm olanlarn yas tutulmaz; cenaze
lerinde arklar sylenir ve cesetleri, keder
deil de saygyla yaklr. Sonra insanlar ev
lerine gider, len kiinin karakteri ile nitelik
leri zerine konuurlar. Bunu anlayl olduk
lar iin yaparlar, nk byle bir hareketin,
grnmese de bu konumalarda hazr bulu
nan lye de ho geleceine inanrlar, iyi
bir adam lnce btn dier iyi nitelikleriyle
birlikte sevgi kapasitesinin de azalacana
artt varsaylr. llerin canllarn hayatna
serbeste kartna ve dnyada sylenip
yaplan her eyi gzlediine inanlr; onlara
adeta koruyucu melek gzyle baklr. Ata
larn daima hazr bulunduu duygusu, canl
lar tek balarnayken kt davranmaktan
da caydrr.
811

UTOPA

Utopiada baka lkelerde onca nem

li olan batl itikatlara, kehanetlere ve fala hi
aldrlmaz. te yandan, insanlarn mucizele
re byk saygs vardr, nk bunlar Tanrnn g ve hametinin kantlardr. Burada
sk sk mucizelerin meydana geldii sylenir
ve gerekten de bunalm dnemlerinde b
tn millet bir mucize olsun diye dua eder;
inanlar ylesine byktr ki, dualar ou
kez kabul olunur.
lke halk dindar olmakla birlikte, gre
ce az sayda rahip vardr: kent bana on
, ya da kilise bana bir tane. Her on
ten biri, piskopos statsndedir. Her rahip,
topluluun btn tarafndan gizli oyla sei
lir. Ayinleri ynetmekten, ahlaki konulara ne
zaret etmekten ve genlerin eitiminden so
rum ludurlar. Ahlaki nedenlerle bir kilise
mahkemesi karsna kmak ok utandrc
bir ey saylr. Suun bastrlmasndan elbet
te belediye bakan ve hkimler sorumlu
dur, ama rahiplerde de aforoz etme gc
vardr k, bu herhalde lkede en korkulan
cezadr. Aforoz edilmi bir kiinin fiziksel
gvenlii bile tehdit altndadr, nk eer
rahipleri slah olduuna inandramazsa, tu
tuklanr ve Kurultay tarafndan dine hrmet
sizlik nedeniyle cezalandrlr.
Erkek rahipler evlenebilir, kadnlar da
rahip olabilir ancak uygulamada, sadece
daha yal dul kadnlar bu grev iin seilir.
Kamu grevlileri iinde kimse rahipler kadar
sayg grmez, rahiplerin karlar da Utopia
sosyetesinin kaymak tabakasn oluturur.
Rahip snfna o kadar nem verilir ki, ilerin
den biri bir su ilese bile, hakknda kovu
turma almaz. Herhangi bir insann ona eli
ni srmesi, dine kar hrmetsizlik saylr ve
o, Tanr ile kendi vicdanna braklr.
Rahipler, btn seferlerinde Utopia or
dularna refakat eder. Muharebe alannn
yaknnda diz kp bar in, eer o bahedilmezse de, kansz bir zafer iin dua
ederler. Utopia ordusu zaferi kazanm gibi
grnmeye balar balamaz rahipler muha
rebe alanna koar ve herhangi bir ekilde
gereksiz yere kan dklmesini nlemeye
812

alrlar; bir dman askeri, sadece onlara

seslenmek suretiyle cann kurtarabilir ve
eer dalgalanan cppelerine dokunabilirse,
mlk de kendisine balanr. Papazlarn
mdahalesinin zaman zaman bir katliam
nledii grlmtr.
Utopia kiliseleri ok gzel bir ekilde
ina edilir, insan etkileyecek kadar byk
trler. ileri karanlktr, nk alacakaranl
n tefekkr ve duaya parlak, dikkat ellci
ktan daha ok yardmc olduuna inanlr.
Kiliselerde yaplan trenler ve edilen dualar
da ayn ekilde btn inanlar iin geerlldlr, nk sadece ilahi Varlka ibadet edil
mesiyle ilgilidirler. eitli mezheplere zg
btn ayinler, baka bir yerde, kendi kendi
ne yerine getirilir. Benzer nedenlerle, kilise
lerde ilahi Varlkn sureti de bulunmaz. Bylece herkes stn Varlk nasl uygun gr
yorsa o ekilde hayal edebilir.
Belli bal dinsel enlikler, ayn ve yln
ilk ve son gnlerinde yaplr; ilkine Cynemernes ya da ilk Bayram, kincilere de Trapemernes ya da Son Bayram denir. Son Bay
ram gnlerinde Utopiallar btn gn oru
tutar ve akama, sz konusu ayn ya da yln
sonuna onlar sa salim ulatrd iin tanr
larna kretmek zere kiliseye gider. Ka
dnlar ve ocuklar kiliseye gitmeden nce
kocalara itirafta bulunur, bir nceki ay ile
mi olabilecekleri gnahlar iin balanma
larn isterler, itiraf deti, herhangi bir kin
duygusu ya da krgnl temizler; insan ken
dini herhangi bir ekilde zgn ya da kzgn
hissediyorsa, kiliseye gitmek kfr saylr.
Ertesi gn ise elbette ilk Bayram gndr;
insanlar sabahleyin, balamak zere olan
ay ya da ylda mutluluk ve refah dilemek iin
kilisede bulunur. Erkekler sada, kadnlar
solda oturur, hepsi beyazlara brnmtr.
Rahipler, eitli kularn tyleriyle sslenmi
resmi cppeler giyerler. Kurban sunulmaz,
ama tts de yaklr, mum da. Byle eylerin
ilahi Varlka hibir faydas olmad kabul
edilse de, dinsel trenin atmosferine katkda
bulunur ve cemaatin yce dncelere sa
hip olmasn salarlar. ou baka lkeler

UTOPIA

de bilinmeyen tatl tonlu mzik aletlerinin re

fakatinde vg ilahileri sylenir.
Utopiallar bir tr tanrnn onlar mutlu ol
mak zere yarattna inanr. Bu durum,
Burthresasn aksine bu dnyann zevklerin
den el ekmemi olan mezhebin zevke kar
tavrn aklar. Kendilerini bilinli olarak zev
kin daha yksek biimlerine adarlar. Hayatta
mmkn olduu kadar rahatlk ve mutluluk
iinde ilerlemenin ve bakalarnn da ayn e
yi yapmasna yardmc olmann her insann
grevi olduunu ne srerler. Bu ilke, etkin
olarak btn mal ve servet datm sistemine
de hkimdir; yasalarn adil bir ekilde yapld
n varsayarak, sadece nsann kendi kar
larn ve genel olarak toplumun karlarn kol
lamas dorudur, insann, srf kendisi tadn
karsn diye baka birini bir zevkten mahrum
etmesi yanltr. Ayn zamanda, kk zevk
lerden kendini mahrum etmek de, ou kez
bu yararn ayn ekilde denecei anlamna
gelir. Utopiallar bu yzden, son derece er
demli biimde bile davranyor olsalar -zel
likle yle davranmasalar d a - zevkin son tah
lilde btn insanlarn nihai amac olduunu
iddia ederler. Ayrca, zevkin doal olarak tad
karlan her durum olduunu iddia ederken,
Doal olarak vurgularlar, ki bu da baka l
kelerin szm ona zevklerinin ounun haya
li saylarak hesaba katlmad anlamna gelir.
Zppeliin her tr, gze arpacak derece
de tketim, kumar ve av, bu kategoriye ait
saylr; bireye hibir ekilde gerek bir zevk
veremezler. Utopiallar iin zellikle avlan
mak, nefret verici bir eydir, nk bir insa
nn, kk hayvanlarn nedensizce katledil
mesi bir yana, kpeklerin ac ac havlamasn
dan niye zevk alacan anlayamazlar.
Utopia'llarn gm ve altna baknda
da benzer bir tavr hkimdir. Mantkl bir a
dan ele alnrsa, bunlar maddi hayat asn
dan demire gre daha nemsizdir. Utopiallar ekonomik sisteminin randman, bireyin
altn istif etmeye ihtiyac olmad anlamna
gelir. Bu yzden de kiisel servete kar
ar lgi, hayali zevk snfna girer. Altnn
baka lkelerde sahip olduu nemi edin

mesine engel olmak iin, tuhaf bir deer

skalas getirilmitir. Tabaklar ve iki kaplar
gzel bir ekilde tasarlanr ama ucuz cam
dan ya da topraktan yaplr. Ancak, evde
kullanlan en nemsiz eyalarda, rnein la
zmlklarda, normalde kullanlan malzeme,
altn ve gmtr. Kleler, altn zincirlerle
zincirlenir ve en utandrc sular ilemi
olanlar altn yzk ve kolye takarak dola
mak zorunda braklr. Adada oka bulu
nan ama Utopiallarn deer vermedii m
cevherler in de ayn ey geerlidlr. M
cevheri gururla sadece ocuklar takar, ama
onlar da ok gem eden bkarlar. Deerli
talarla metallere hi tibar edilmemesi, Utopia usul ve detlerine aina olmayan diplo
matlar mahcup duruma drebilir. rne
in bir seferinde Anemolyadan bir elilik
heyeti lkeyi ziyaret etmiti; grkemli giysi
lere brnm, altn ve deerli talardan ya
plm mcevherlerle sslenmilerdi. Asln
da giydikleri ve takndklar her ey, Utopiallara kleleri cezalandrmay, sulular
aalamay ve kk ocuklarn oyunlarn
artryordu. Niye bunca horgrye ve
hi saklanamayan alaya konu olduklarn
anlamak, heyettekllerln epeyce vaktini ald.
te yandan, ster zihinsel, ister fiziksel
olsun, hakiki zevklere ok deer verilir. Zi
hinsel zevklere, bir eyi anlamann yaratt
tatmin duygusu ya da hakikat zerinde te
fekkre dalmak dahildir. Fiziksel zevkler iki
kategoriye ayrlr: birincisine, bir fazlaln
atlmas ya da bir gerginlikten kurtulmak gibi,
bilinli bir keyif alma duyusuyla btn vcu
du dolduran zevkler girer; ikinci tip zevkler
ise, tpk mziin gerek bir organik ihtiya
olmadan btn duyular sadece kendine
balamas gibi, duyularn kendisi zerinde
gizemli bir ekilde etki yapar. Bylesl zevkle
rin, Utopiada faal olarak tevik edilen bir du
rum olan sala bal olduklarna nanlr.
Hastalara mmkn olan her trl lgi
gsterilir, ifa bulmalarna yardmc olacak
her tr ila salanr. Ama hastalk ifa bul
maz trdense eer, hasta, onu gnll ve strapsz bir lmn yani tanazinin muhtemel
813

UTOPA

UTOPA'dan iki kaplar, tabak ve srahi.

avantajlar hakknda ikna etmeye alan bir

rahip ya da bir hkmet grevlisi tarafndan
ziyaret edilir. Hasta, hayatn bir ikence oda
sndan ibaret olduunu ve daha iyi bir dnya
aramann buna tercih edileceini kabul eder
se, ya hibir ey yemeyerek alktan lr, ya
da kendisine onu ac ekmeden ldrecek
bir uyuturucu verilir. tanazi onurlu bir lm
olarak kabul edilir ama yetersiz ve bo ne
denlerle intihar edenlerden, hem yakma,
hem de gmme hizmeti esirgenir ve cesetle
ri kaldrlp bir havuza atlr.
Evlilik detlerinin bazlar, hi deilse bir
ziyaretinin bak asndan, gariptir. Kzlar
on sekiz yana kadar evlenemez, olanlarn
iki yl daha beklemesi gerekir. Evlilik ncesi
ilikiden hkm giymi her kadn ya da erkek
cezalandrlr ve, hkm Bakann affna u
ramazsa eer, evlilik iin artk ehil saylmaz
lar. Velileri de, onlarn bu ekilde gnah ile
melerine izin verdikleri iin cezalandrlr. Bu
nun gerisindeki mantk, evlilikten nce cinsel
ilikide bulunmalar engellenmezse, evliliin
yol at onca sorun yznden ok az say
da insann evlenerek hayatlarn tek bir kiiyle
geirecekleridir. Evlilik taahhdne girilme
den nce, damat ve gelin, fiziksel tatminsiz
likten doacak sorunlardan kanmak iin,
bir byn huzurunda birbirlerini plak ola
rak grrler. Evlilik, tekelidir ve tek boan
ma sebebi zina ya da tahamml edilmez
davranlardr. Zina halinde, masum olan ta
raf yeniden evlenebilir, ama sulu e mr
boyu bekrla mahkm olur, istisnai durum
larda, hem kar, hem de koca kendilerini da
814

ha fazla mutlu edecekmi gibi grnen eler

bulduklar zaman, uyumazlk nedeniyle bo
anmaya izin verilir. Bu gibi olaylar, Tranibore'lar ile elerinin eksiksiz bir soruturma
yapmasn gerektirir, bu nedenle boanma
izni verildii de nadirdir. Zina genellikle krek
cezasyla cezalandrlr. Batan karmaya
yeltenmek ya da fiilen batan karmak da
ar ekilde cezalandrlr.
Mstakbel ya da fiili batan karclara
edilen muamele, Utopia hukukunun tuhaf bir
yanna dikkati eker: giritikleri suta baar
ya ulamayanlar da gene o su nedeniyle
cezalandrlr. Utopial hukukular, suu ile
meyi baaramamak sulunun kabahati ol
mad iin, srf bu yzden cezalandrlma
mas iin hibir sebep bulunmadn ileri s
rer. Ancak, Utopiada pek az kanun vardr:
aslnda, baka lkelerde en fazla eletirdik
leri konulardan biri de, ceza kanunlarnn
ok uzun olmasdr. Utopiallar, sradan in
sann okuyup anlamas ok aprak olan
kanunlara sahip olmann hayli adaletsiz ol
duunu ne srer. stelik, her adamn ken
dini kiralk bir profesyonelden daha iyi savu
nacan da iddia ederler. O kadar az resmi
kanun oluuna baklrsa, bu sistem mkem
melen iler ve her yurtta, kendi hukuk uz
mandr. Hukukun doru yorumlanmas ze
rine bitmez tkenmez tartmalar diye bir ey
bilinmez, nk en ham yorum en iyisi olarak
kabul edilir. Hukuk sistemi yalnzca caydr
clar zerine kurulu deildir, kanuna uyanlar
halk nnde onurlandrlr. rnein, topluma
nemli hizmetlerde bulunmu olarak sivrilenlerin, ksmen baarlarn anmak, ksmen de
onlarn rneini izlesinler diye dierlerini te
vik etmek iin, heykelleri dikilir.
U topiadaki yaantnn byk blm
ortaklaadr. rnein, yemekler ounlukla
topluluun yemek odalarnda yenir, farkl
hanelerden kadnlar yemek hazrlama iini
nbetlee yrtr. Genlerle yallar yle bir
ekilde otururlar ki, bir yandan kendi akran
laryla otururken bir yandan da farkl bir ya
grubuna katlm olurlar. Bu uygulama, ya
llara sayg duymann, zellikle de yaptklar

UXAL

ya da syledikleri her ey yanlarnda oturan

kiiler tarafndan fark edilecei iin, genleri
kt davranlardan vazgeirecei yolunda
bir teoriden kaynaklanr. Yemek zamanlarn
da, be yan altndaki ocuklar, hamile ya
da emzikli anneler iin kreler vardr. Yemek
yeterli ve besleyicidir: zm, elma ve armut
arab iilir. Su bazen bal ya da meyankkyle tatlandrlr; bira bilinmez.
Utopia toplumu son derece gelimi ve
uygardr. Bilimden becerikli bir ekilde ya
rarlanarak, doas kra olan bir ada zengin,
verimli bir lkeye dntrlmtr. Doal
bilimler, hava tahmini ve astronomi son de
rece gelimitir. Aslnda, Utopiann Avrupa
m illetleri kadar gelimi grnmedii tek
alan mantktr; bu alanda becerileri dikkati
ekecek kadar gelimemi grnyor.
insanlar sevecen ve misafirperverdir,
kylarna ulaan az sayda seyyah kollar
ak karlarlar. Zihinsel engelli olanlara ef
katle davranmalar ile de bilinirler. Bu kiile
re hakaret etmek byk terbiyesizlik saylr,
ama aptalca davranlarn elenceli bulmak
normal kabul edilir.
Ziyaretiler, Utopiallarn suni makyajn
her biimine iddetle kar olduklar yolunda
uyarlr; Anemolya elilerinin ac bir ekilde
kefettikleri gibi, ssl elbise giymek de tav
siye edilmez. Utopia giysileri genelde sade
dir: alrken deriden bol i tulumlar, sos
yal etkinlikler srasnda da doal renginde
ynl pelerinler giyerler. Utopiada moda bi
linmeyen bir kavramdr.
Halkn kkeni hl karanlktadr, ancak
dile ilikin kantlar, Grek ve Pers atalara ia
ret eder. Dilin ifade gc yksektir, kulaa
ho gelir. Biraz bozulmu biimde olsa da,
blgedeki baka milletler tarafndan gittike
daha ok konuulmaya balanmtr.
Utopiann erken tarihi hakknda az ey
bilinir. Adaya ilikin ilk doru bilgiler, Avru
paya, Amerigo Vespuccinin 1504teki keif
seferinin yeleri tarafndan getirilmiti. Ancak
tannmasnn balca nedeni, dev Pantagruelin doduu yer olmasdr. Pantagruelin
babas Gargantua, Avrupa heyeti tarafndan

kefedildikten ksa sre sonra bir dnem

Utopiay ynetti: annesi, Amaurotes hkm
darnn kz olan Badebecti. Tek olunu do
ururken ld. G argantuann onun adna
diktii bir ant bugn de adada grlebilir.
Gargantuann lmnn ardndan Uto
p ia -b e lki de tarihinde ilk kez- Dipsodlar ta
rafndan istila edildi, istilaclar Pantagruel
tarafndan yenilgiye uratld ve lkeden s
rld. Dipsodlarn malup edilmesi, Satrn
a ya da Altn aa bir dn olarak ka
bul edildi. Pantagruel bundan sonra, Utopia
detlerine uygun olarak, bir smrgeciler
ordusunun banda Dispodlarn lkesine gi
derek onlar Utopia hkimiyeti altna ald.
(Sir Thomas More, Utopia, Londra, 1516;
Franois Rabelais, Pantagruel roi des Dipsodes, restitute a son naturel avec ses faictz et
prouesses espouvantables, Lyons, 1532)

UXAL ya da UXMAL, Gney Pasifikte bir

adadr; 1452 ya da 1453te kendi diyar Yucatn terk edip bu adada bir Maya kolonisi
kuran Maya prensi Chac Tutul Xiu tarafn
dan kefedilmi ve kolonize edilmitir.
Adann baehri ve yegne ehri, ekili
dar ve tatl patates tarlalar tarafndan ev
rilmi olan Chichen itzadr. ehrin ortasnda
bir tepecik, tepeciin stnde bir piramit,
onun stnde de bir tapnak vardr. Piramit,
zirveye doru giden basamaklar oluturan
lav bloklarndan ina edilmitir. ehrin etra
fndaki surda yer yer kaplar almtr.
Ada sakinleri, kadim alarn Mayalar
na ok benzer ekilde yaarlar. eitli tanr
lar vardr: Tepelerin ve Vadilerin Efendisi
Huitz-Hok; Ormanlarn Efendisi Che; Gky
znn Hkimi tzamna; Yeralt Dnyasnn
Tanrs Hun Ahau; Sava Tanrs Aychuykak
ve saysz toprak tanrs. Muhtemelen kadim
bir Maya dilinden tretilmi, anlalmaz bir
dil konuurlar.

(Edgar Rice Burroughs, Tarzan a n d the

Castaways, New York, 1964)
815

UYGARLIK ADASI

UYGARLIK ADASIn yneten, glaacndan

yaplm mekanik kral.

UYGARLIK A DA SI, Polinezyadaki VT

ADALARInn en nemlisidir. 1831 ylnda
buray gren ilk gemi olan Calebredaine'in
kaptan tarafndan, Fransa adna zerinde
hak iddia edilmitir. Kk ada, ormanlk ve
dalktr, ancak youn sis ou kez manza
ray gzden saklar. Uygarlk Adas, glaacndan yaplma bir kral tarafndan ynetilen
bir monaridir. Kral mekanik olarak altr
lr, bir oturuta otuza yakn kararname imza
layabilir; mzas, pek gzel olarak ngilizce
yazlmtr. Bu sistemin birok avantaj var
dr. Silsile ve hanedan deiikliklerinin yol
at btn sorunlardan bylelikle kanl
m olur. Ayrca bu zm, devletin kraliyet
ailesine ayrd denein de ylda petrol ve
ya cinsinden ancak elli frank tutmasn
salar. Kral kurma hakk, sadece Bakanlar
Kurulu Bakamna aittir.
Bakanlar ar sorumluluklara sahiptir.
Her birinin boynunda bir ilmek vardr ve
eer bir bakann tayin nizamnamesine aykr
hareket ettii kantlanrsa herhangi bir se
men pi ekerek bakan boabilir. Btn
parlamento yeleri sar ve dilsizdir, ki bu
816

da sonsuz tartmalara son verir ve onlarn

kna edici mnkaalardan etkilenmesi imk
nn azaltr. Mzakereler, aret diliyle yr
tlr.
Franszlar geldikten ksa sre sonra ka
bul edilen bir yasann koullarna gre, bir
kiiden fazlasnn dello yapmas yasaklan
mtr. Bylece, bildiimiz ekliyle delloya
da bir son verilmitir.
Ada zengin ve mreffehtir. Eski demir
yolu sisteminin yerine, elektrikli sv kullanan
bir ulam sistemi konmutur. Metalden ya
plan ve biimi nedeniyle at-pitovu" diye
bilinen lokomotif, demir bir halkayla, yolcu
nun iinde oturduu cam bir vagona bala
nr. Vagon, iletken grevini yerine getiren n
ce, metal bir erit zerinde inanlmaz bir hz
la yolculuk eder. Srtnmeden doan kvl
cmlar geceleri demiryolunun iki yannda da
geni bir alan aydnlatr. Sistem ucuzdur,
kolaylkla monte edilir, yre sakinleri itiraz
ederse de kaldrlr. Ne yazk ki bir seferde
ancak bir yolcu seyahat edebilir; vagonda
birden fazla yolcu bulunmas, elektrik arp
mas rizikosunu fazlasyla arttrr. Bu sistem,
posta idaresi tarafndan da kullanlr. Posta
yle abuktur ki insan bazen daha mektubu
atmadan cevabn alr.
Gazla klandrmann yerini, Cucu-Mani-Chounun kefettii fosforiklin denen tu
tumaz bir maddeyi kullanan, ustaca yapl
m portatif bir aygt almtr. Rektuma ve
cinsel organlara uzun bir tp balanr. Fos
foriklin, dkdan karlr ve bel hizasndaki
bir kemerde tanan lambaya akar. In
kalitesi, kullanann beslenme rejimine gre
deiir - soan, bezelye, mercimek ve al
gam, zellikle berrak bir k salar. Kiinin
huyunun da n kalitesi ve rengi zerinde
etkisi vardr: kaygsz bir miza beyaz k
retir, sinirli olanysa mavi k. Hrn ve
iyimser kiiler, srasyla sar ve krmz k
verir.
Fosforiklin tpta tehis iin, rnein
gastro-enteritis ve kolit tehisi iin kullanlr.
Doktorlar genellikle hastalarn hibir eyle
tedavi etmezler, nk btn ilalarn zarar-

UYKULU KUYTU - UYKUSUZ EHR

I olduuna inanlr. Dizanteri, hastann ba

n topraa koymas ve elleriyle bastrmas
suretiyle tedavi edilir - bu tedavinin sonu
vermedii grlmemitir.
(Henry-Florent Delmotte, Voyage pittores
que et industriel dans le Paraguay-Roux et
la Palingnsie Australe par Tridac-NafThbrme de Kaout Chouk, Gentilhomme
Breton, sous-aide l' ta blissem en t des
clyso-pom pes, etc., M eschacb [yani:
Mons], 1835)

UYKULU KUYTU, Hudson Nehri kysnda,

Greensburgh adl kk kasabadan yakla
k kilometre uzakta, birok hayaletin sk
sk ziyaret ettii kk bir kydr. Kasaba
nn erkeklerinin pazar kurulduu gnler ta
vernada oyalanm a e ilim le ri nedeniyle,
Greensburgh evrede Oyalanan Kasaba di
ye bilinir. Uykulu Kuytu, tepelerin yksek bir
noktasndadr ve belki de dnyadaki en ses
siz yerlerden biridir; sadece bir derenin m
rlts, bir bldrcnn arada srada ald slk
ya da bir aakakann tkrts duyulur. Bura
da yaayanlar, Hollanda kkenli gmenle
rin dorudan torunlardr ve blgede Uykulu
Kuytunun ocuklar olarak bilinirler.
Bu ky adn, evreye yayd uykulu
havadan alr. Bazlar ilk yerleim yllarnda
Alman bir doktor tarafndan lanetlendiini,
bazlar da AvrupalIlar gelmeden ok nce
Kzlderili bycler tarafndan kullanldn
syler. Nedeni ne olursa olsun, yerel halk
bu yerin bys altnda ve srekli bir rya
da yaar gibidir. Ar derecede batl inan
sahibidirler, transa girer, vizyonlar grr ve
sk sk garip grntler grp, garip mzik
ler duyarlar.
Blgeye dadanan birok ruhun arasn
da en nde geleni basz bir atlnn hayale
tiydi; bu hayaletin, Amerikan Kurtulu Sava
srasnda gerekleen unutulmu bir ar
pmada kafas bir top gllesiyle uan bir
Alman paral askeri olduu syleniyordu.
Tarihiler onun cesedinin kilise bahesinde

gml olduunu, geceleri kayp ban bul

mak iin atn sava alanna srp gn aar
madan alelacele mezarna geri dndn
anlatrlar.
On sekizinci yzyln sonlarnda bir ky
okulu retm eninin bu atlyla karlat
sylenir. retmen Ichebod Crane, blge
de yaayan HollandalI bir iftinin kzna
k olmutu ama gc ve cesaretiyle nl
bir rakibi vard. Masallarn anlatld (Uyku
lu Kuytudaki masallarn ou hayaletler ve
goblinlerle ilgilid ir) bir akamn sonunda
iftinin evinden evine dnerken, Crane,
kendisini izleyen, gl siyah bir ata binmi
bir atlyla karlat. Cranein at panie ka
pld ve kyn yaknndaki bir kprye y
neldi. Crane kpry geerken arkasna
bakt ve hayaletin zengilerinin stnde
dorulduunu ve kafasn ona doru frlatt
n grd. Uan glle Cranee arpt ve
onu tozlarn iine yuvarlad. Ertesi sabah
Cranein at bulundu ama retmen bir da
ha asla Uykulu K uytuda grlm edi. Hi
kimse ne olup bittiini kefedemedi, Cra
nein hayaleti ise artk harabeye dnm
okul binasn ziyaret ediyor.
(Washington Irving, The Legend of Sleepy
Hollow , The Sketch Book of Geoffrey Cra
yon, Gent., New York, 1820)

UYKUSUZ EHR, kuzey Nijeryadadr. Sa

kinlerinin hi uyumamak gibi acayip bir al
kanl vardr, bu yzden de uyumann ne
olduu hakknda herhangi bir fikirleri yoktur.
ehir yabanclar iin ok tehlikeli bir
yerdir. Eer bir seyyah geceleri de ayakta
olma greneini gz ard eder de uyuyakalrsa -ki muhtemelen akamlar bunu yap
maya alkndrlar- yerliler onu l sanarak
bir mezar kazmaya giriecek ve byk bir
trenle hemen gmecektir.

(A.J.N. Tremearne, Hausa Superstitions and

Customs, Londra, 1913)

817

UYUYAN GZEL N ATOSU - UZUN KUMUL

Bay W alt Disney tarafndan bu atodan

esinlenerek yaplm ta klitle r na e ttiril
mitir.
(Jacob ve Wilhelm Grimm, Kinder- und Ha
usmrchen, Heidelberg, 1812-14)

UYUYAN GZELN ATOSU'nun gneydeki

tarlalardan grn.

UYUYAN G Z E L N AT O SU , bir Orta

Avrupa krallndadr. Birok odas, salonu,
helezoni m erdiveni ve eski kulesi vardr.
Kulelerden b irind e ziyaretilerin hayran
hayran bakabilecei eski bir krk bulunur,
merkezdeki salonda ise on iki altn tabak
tan oluan bir koleksiyon vardr. Baz tarih
ilere gre sihir sanatlarnda usta bir bilge
kadn, on sekizinci yzyl balarnda Pren
ses Rosamundun doumu nedeniyle d
zenlenen kutlamalar srasnda saraya by
yapm. On iki bilge baka kadn kutlama
lara davet edildii halde, on nc bir al
tn tabak olmad iin kendisi davet edil
meyince gcenmi. Grld kadaryla,
bys etkili de olmu, nk gzel Pren
ses Rosamund on beinci doum gnnde
eski krn iiyle parman delip annda
uyuyakalm; sarayn geri kalan, ahrlarda
ki hayvanlar, aalardaki rzgr ve gne
ndaki sinekler de onu izlemi. Sadece
baheyi evreleyen dikenli it byden et
kilenmemi, her trl orantnn dnda b
ym ve atoyu skca sarm.
Yz yl sonra gen bir prens -ki, gele
cei mehur bir arkyla nceden b ild iril
m im i- dikenleri am, uyuyan prensesi
bulmu ve onu bir pckle uyandrm. B
tn saray uykudan uyanm, prens ve Rosamund hemen evlenmiler ve sonsuza kadar
mutlu yaamlar.
Sonradan, Bavyera kral II. Ludwig ve
Amerika Birleik Devlgtlerinde Chicagolu
818

UZR LKES, Afrikadadr. Burada vahi

Waziri kabilesi yaar. Tarzan diye bilinen
Lord Greystokeun muazzam mlk de ite
buradadr.
M lkteki iftlik , T a rza n n dman
Achmet Zek tarafndan yamaland, sonra
da yaklarak yerle bir edildi; ama Tarzan
OPAR'dan getirdii altnla burasn yeni
den ina etti. Hauptmann Fritz Schneider
ikinci Dnya Sava srasnda, Tarzann
ei Jane Clayton kardktan sonra ikinci
bir yangna neden oldu. Evin yaknlarnda
ki kk bir gl bahesinde, Tarzann ka
rs olduunu sand bir kadnn cesedi
gmldr. Daha sonra Janein sa salim
olduunu rense de, iftlii ikinci kez in
a ederken mehul cesedi istirahatghnda brakt.

(Edgar Rice Burroughs, The Beasts of Tar

zan, New York, 1914; Edgar Rice Burro
ughs, Tarzan and the Jewels o f Opar, New
York, 1916; Edgar Rice Burroughs, Tarzan
the Untamed, New York, 1919)

UZUN KUMUL, YERDENZ Takmadalarnn

uzak gneybat ucunda uzun, alak bir ada
dr. Adada yaayan yoktur, ancak ylda bir
kez aa kesip sallarn tamir etmek in bu
raya gelen Sal Halk (ya da bazen kullanlan
adla Ak Denizin ocuklar) tarafndan zi
yaret edilir. Bu insanlarn detlerine ilikin
bilgiler bilimsel olarak onaylanmamtr ve
Yerdeniz sakinlerinin ou in Sal Halk yal
nzca masaldan ibarettir.
Sal Halk, przszce ekillendirilmi,
birbirlerine yakn oturtulmu ve kalafat ekil
mi ktklerden yaplan sallarda yaar. Bu

UZUN KUMUL

sallarn zerinde, snak amal kaba ah

ap kulbeler ile yksek gemi direkleri bulu
nur. Yelkenler, Gney U yrelerde bulu
nan, nilgu adl kahverengi yaprakl deniz yo
sunundan yaplr. Ereltiotlar gibi saak sa
ak ve neredeyse yirm i be-otuz metre
uzunluunda yapraklar olan nilgu nce vu
ra vura dvlr, ardndan da dokunarak yel
ken malzemesine dntrlr. Nilgu ayn
zamanda ip ve a yapmnda kullanlmak
iin iplik olarak da dokunur. Krk ayaktan
uzun olan en uzun salda, ekilli yontulmu
ktklerden yaplma byk bir korunak ek
lindeki tapnak bulunur. Kap pervazlar gri
balinalar eklinde oyulm utur, kapsnn
zerinde de kare eklinde karmak bir de
sen bulunur.
Uzun ve ince insanlar olan Sal Halk'nn
en gze arpan zellii iri gzleridir. Olduk
a dik bir durular vardr ve balkl ya da
turnalara benzerler ki ince, ku l gibi
sesleri de bu benzerlii glendirir. Peta
mallar dnda neredeyse plak dolarlar,
ancak seyyahlar onlarn doal bir vakarla
hareket ettiklerini greceklerdir.
Sonbaharda sallar, onarlmak zere
Uzun Kumul'a gelir. Sonra birbirlerinden ay
rlrlar ve her sal mrettebatyla, gri balinala
r mehul denizlerde takip etmek zere yol
alr. Balinalarn, onlar balina diinden zp
knlarla avlayan bu insanlarn hayatnda ok
nemli yeri vardr. Her k birka sal, bu de
nizlerde dalar kadar yksek (ya da hi da
grmemi olan Sal Halknn deyiiyle - frt
na bulutlar kadar byk) olan dalgalar ta
rafndan yutulup gider.
Baharda, Balatran Yollan dedikleri
yere doru yelken aarlar (geri seyyahlar
buray Yerdeniz iin kullanlan haritalarn
hibirinde gremeyeceklerdir). K frtnala
rn atlatan tm sallar toplanr ve durmadan
srklenerek bir ayrlan bir birleen bir hal
ka oluturur, ite evlilikler o zaman gerek
leir.
Sal Halk, kara halknn yaamyla hi
ilgilenm ez ve hem yaknndan getikleri
adalar, hem de uzun seyahatleri srasnda

arada bir rastladklar gemileri grmezden

gelirler. Halkn ana megalesi balklk,
nilgudan ip ve yelken yapmak ve balina
diini biimlendirip alet haline getirmektir.
Ancak yzmeye ve konumaya hep vakit
vardr ve hibir iin bitirilmesi iin bir za
man snr olmas gerektiine inanmazlar.
Sal Halk byk lde zamansz bir varlk
srdrr; saat ya da dakika kavram lar
yoktur. Tek zaman anlaylar gnlerin b
tn, gece le rin b tn ve m evsim lerin
kendileridir.
Yln en ksa gecesinde, yine byk bir
halka halinde toplandklarnda, sallarda
mealeler yaklr. Ardndan Sal Halk, Yer
deniz adallar le ortak tek gelenekleri olan
Uzun Dans' kutlar. Dansa hibir mzik e
lik etmez; sadece sallanan sallarn zeminini
dven plak ayaklarn ritmi ve arkclarn
ince sesi izlenir. arklar Yerdeniz kahra
manlar deil, albatros, balina ve yunuslar
zerinedir. Bu durum sebebiyle aratrma
clar, acaba Sal Halknn edebiyatnn bir
ksm A v ru p a ya b ir e k ild e szp hem
uzunca bir ihtiyar denizci hikyesini, hem
de kularla airleri birbirine kartran bir
Fransz zoolojik iirini etkilemi olabilir mi
diye merak etmitir. Sal Halknn dier in
sanlarn geleneklerine ilikin olarak hatrla
dklar tek ey, tanr Segoyun adalar deni
zin ortasndan karn anlatan hikyedir;
irfanlarnn geri kalan sadece deniz ile
onun yaratklaryla ilgilidir.
Sal Halk yalnzca, arada bir iine -tu z
lu olmasna ramen lezzetli ve besleyici bir
yiyecek olan- yosun da katlan balk yahnisi
yiyerek yaar. Tatl suya ok nem verirler
ve yamur suyunu deerli bir mal olarak bi
riktirip saklarlar.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Farthest Shore, Londra, 1973)

819

YZYED (307), Aleutia Takmadalarn-

STTEN-ALTTAN LKES, BALON TOP

dan biri olan kayalk bir adadr. Bugn on

dan geriye sadece kirelenmi bir kayalar
ktlesi ile muazzam bir krater kalmtr. An
cak, ok uzun saylmayacak bir sre nce,
307 gzel, bereketli bir adayd. Bir lmezlik
virs olan JL3n Hintli bir bilim adam ta
rafndan kefedilmesinin ardndan, ada l
mezliin bulat herkes iin karantina bl
gesi haline getirilmiti. Dnyann en iyi kim
yagerleri ve biyologlar, bir panzehir bulmak
iin 307ye geldi. Yeralt laboratuvarlar a
bucak kuruldu ve bilim adamlar, bir tedavi
bulma amacyla adadaki btn hayvan ve
sebze trlerine JL3 uyguladlar. Bitkilerle
hayvanlar gzellik ve salk dolu, takn
oranlarda byd. Adada doan ocuklar
muhteem ergenler haline geldiler ve ak
araylar, aday ar nfus tehlikesiyle kar
karya brakt. Doum kontrol ilalar karl
d, ama kadnlar bunlar almay reddetti.
Ada kaosa, iddete boyun edi ve sonunda
da, buradan kaan lmezlerin hastal bu
latrmasn nlemek iin, dnya hkmetleri
307yi bombalamak gibi zor bir karar aldlar.
Bombardmandan sonra lmezlerin ne oldu
unu kimse bilmiyor.

LAYICILAR LKESnin varolarndaki bir

alandr, orada yaayanlar birbirlerine hayat
ta yol vermedii ve birbirlerinin ya altndan
ya stnden getikleri iin bu ad almtr.
rnein, SARIALLIGAM LKESne giden
demiryolu hattnda iki tren karlarsa, biri
sadece dierinin stnden ya da altndan
gemekle yetinir.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

(Ren Barjavel, Le G rand Secret, Paris,

1973)

821

V
VAGON, CAMELOT civarnda bir atodur.
Yuvarlak Masann 150 valyesinin, Kutsal
Kse aray iin yola kmadan nce birlik
te son gecelerini geirdikleri ato burasdr.
Bunlardan yalnzca CARBONEK ATOSUna ulap araylarn nihayete erdirecek
derecede erdemli kmtr.

(Sir Thom as M alory, Le M orte Darthur,

Londra, 1484)

VAH ADA, SNSLER ADASInn Kral Quaresmeprenantn geleneksel dman olan

Bumbarlarn lkesidir, iki arac vastasyla
srdrlen uzun grmelere ramen, iki
lkeyi uzlatrmak hibir ekilde mmkn ol
mamtr. Bumbarlar, Kara Pudinglerle Bolonya Da Sosislerinin sadk mttefikleridir;
son grmeleri, Bolonya Da Sosislerinin
bar antlamasna dahil edilmesi reddedi
lince kesilmitir.
Bumbarlarn hepsi domuzlarn soyun
dan gelir. Sava srasndaki koruyucu tanr
lar, kpkrmz tyl, kanatlar deirmen ka
nad kadar byk koca bir domuz olan ilk
atalar Byk Perhiz Arifesidir. Dileri topaz
kadar sardr; kulaklar marul gibi yeildir,
gzleri de alevlenmi krmz laltalarna
benzer. Bedeni beyazdr, effaf ayaklar
perdelidir; kuyruu ise uzun ve siyahtr. B
yk Perhiz Arifesi, Bumbarlar yreklendir
mek iin bir muharebe alannda grnd
vakit, yere hardal serper (B um barlar iin
hardal, Kutsal Kse ve Semavi Merheme
edeerdir). Yaralanp dm Bumbarla
rn yaralarna azck hardal konursa eer,
abucak iyileirler, hatta ller bile yeniden
can bulur.
Vahi Ada, Kralie Niphleseth tarafn
dan ynetilir. Mehur dev Pantagruel adaya
geldiinde, yanllkla Kral Ouaresmepre-

nant sanlmt; bu durum, birok Bumbarn

ld bir savaa sebep oldu. Kralie ha
tay fark ettiinde devle bar yapt ve ba
bas Gargantuaya deerli hediyeler gn
dermeyi teklif etti. Ertesi gn, yetmi sekiz
bin Bumbar, alt guletle Gargantuaya yol
land, o da armaan Fransa kralna gn
derdi. Ne yazk ki Bumbarlarn ou hava
deiimi ve doal ifalar olan hardaln azl
yznden ld. Fransa kralnn arzusu
zerine, Parisin, bugn hl Rue Pave
d'Andouilles ya da Bumbar Kaldrm diye
bilinen bir sokana gmldler. Pantagru
el, cm ertliine karlk kralieye Perche
yapm bir ak verdi.
(Franois Rabelais, Le quart livre des faicts
et diets du bon Pantagruel, Paris, 1552)

VAH HAYVANLAR LKES, bkz VAK

VAK ADALARI.

VAK VAK ADALARI, Hint Okyanusunun

tarif edilmemi bir blgesindedir, yedi ada
dan oluur. Ad, dallar insan kafasna ben
zeyen koca bir aacn yetitii bir dadan
gelir. Gne doarken bu kafalar Vak Vak
hallk diye barr ki bu Arapa Vak, Vak,
Yaradana vgler olsun anlamna gelir. Bu
tren gne batarken de tekrarlanr. Yaban
clar ho karlanmaz; mallarn takmadala
ra getiren tacirler bile onlar vardklar ilk
adann sahiline brakp karlnda grn
mez ellerin onlar iin brakt mallar alrlar;
kimseyi grmeden de dnerler.
Gerek u ki, Vak Vak halknn tamam
kadndr. Geceleri kumsala iner, tacirlerin
braktklarn toplarlar. Kumsal boyunca, ka
dnlarn yorucu uralarnn ardndan din
lendikleri saysz sra vardr ve Vak Vak Ada823

VAK VAK ADALARI

larn ziyaret etmek isteyen seyyaha bu sra

lardan birinin altna saklanp, alacakaranlk
ta bir hanmn bacan yakalayarak ondan
yardm ve koruma dilemesi tavsiye olunur;
bylece aday huzur iinde ziyaret edebile
cektir.
Yedi adann tamamn ziyaret edebil
mek iin seyyahn, geceli gndzl seya
hat etmek kaydyla, en azndan yedi aya ih
tiyac olacaktr. Seyyah nce, kanat sesi ve
akma dnda hibir ey duymann mm
kn olmad Kular lkesine varacaktr.
Ardndan, aslanlarn kkremesi, srtlanlarn
ulumas ve kurtlarn havlamasnn kard
grltyle dolu Vahi Hayvanlar lkesi'ne
gelecektir. Ardndan ona Cinler lkesi gs
terilecektir: cinlerin feryatlar, azlarndan
824

salan a te le r ve gem eyi e ngelleyen

umarsz hareketleri, baka bir ey grmeyi
ya da duymay zorlatrr; cann seven sey
yahlarn artlarna bakmamalar salk verilir.
Herhangi bir zellii olmayan adann ar
dndan seyyah nihayet, iinden aldayan
bir nehrin akt byk bir da srasyla
talandrlm yedinci adaya varacaktr; bu
sradalarn en yksei, Vak Vak Dann
kendisidir. Yedi adann tmn bir hkm
darn kz ynetir. Zrh giyip kl kuanm
bir gen bakireler ordusuna komuta eder;
ziyaretilerin onunla tanm alar tavsiye
olunmaz.
(Anonim, The Arabian Nights, S 14.-16. yy)

VALAPEE - VALINOR

VALAPEE ya da YAM ADASI, MARD TA-

KIMADALARInda, yerden ok at kadar

havaya ykselen iki uzun ve dz srada
dan meydana gelen bir adadr. Bu iki da
sras arasnda gittike genileyen bir vadi
yatar. Bu vadi ylesine dzdr k, iki uta da
koruluun yeili gln yeiline karr ve ada
bir boazla kiye blnm gibi grnr.
Valapee yerlilerinin, kral selamlarken
gslerini rtmek gibi garip bir detleri
vardr. Daha eski olan burun selam ise artk
ortadan kalkmtr. Bu selam yle verilirdi:
Valapee soylular, bir sadakat hummasyla,
adann vrisinin huzuruna kar ve sadece
burnuyla desteklenmi halde ba aa dur
maktan ibaret bir saray trenini yerine geti
rirlerdi. Yerlilerin Pupera dedii bu tren
yle sk uygulanrd ki, zeki gzlemciler ada
nn yal eflerinin yass burunlarn buna
balamlardr. Ziyaretiler bugnlerde de
bu efleri kraln huzurunda, uzaklarken
yzleri gene saygyla lordlar ve efendilerine
dnk olsun diye, balar uyluklarnn ara
snda ekilmek eklindeki eski moda gre
nee uyarken grebilir.
Yerel para birimi insan diidir. Klelerin
dileri daha bebekken efendileri tarafndan
sklr, lenlerin dileri de yaslar arasn
da paylatrlr. Para birimi olarak di, hindistancevizinden ok daha az hantaldr; hatta
baz adalarda erkekler kadnlarn msrifliini
kontrol edebilmek iin hindistancevizinl bil
hassa uygulamaya sokmutur - para har
carken hindistancevizi tamak gerekten
de bir yk olduu iin. Valapeede bir yerli
nin edebilecei en byk yemin Bu di s
tne yemin ederim kidir.

aa bir yansma. Bir Valdradada bulunan

ya da yaanan hibir ey yoktur ki teki
V a ld ra d a da yinelenm esin, zira kent her
noktas kendi aynasnda yansyacak biim
de kurulmutur ve aada, sudaki Valdrada gl zerinde ykselen bina cephelerinin
fuga ve kabartmalarn iermekle kalmaz;
tavanlarndan demelerine, koridor pers
pektiflerinden gardrop aynalarna varana
kadar, odalarn ilerini de ierir.
Valdrada sakinleri bilirler ki her eylem
leri, hem eylemin kendisinden, hem de onun
imgelerin zel asaletine sahip olan yans
mal imgesinden oluur. Bu farkndalk onlar
unutkanlktan korur. Hatta klar, tenleri bir
birine deer, plak bedenlerini eip bker,
birinin dierinden en fazla zevk alaca po
zisyonu ararken; katiller ba boynun kara
damarlarna daldrr, tendonlar arasnda ka
yan elii bastrdka daha ok phtlam
kan boanrken, asl nemli olan onlarn ift
lemesi ya da cinayet ilemeleri deil, ayna
daki duru ve souk imgelerinin iftlemesi
ve cinayet lemesidir.
Ayna bazen eylerin deerini bytr,
bazen de inkr eder. Aynann yzeyinde
deerli grnen her ey ayna tarafndan
yanstldnda gcn koruyamaz, ikiz e
hirler eit deildir, nk Valdrada'da var
olan ya da meydana gelen hibir ey simet
rik deildir: her yze ve her harekete ayna
dan tm ayrntsyla ba aa bir yz ve
ba aa bir hareket cevap verir, iki Vald
rada, birbirleri iin yaarlar, hep gz gze
dirler ama birbirlerini sevmezler.
(Italo Calvlno, Le c itt invisibiii, Torino,
1972)

(Herman Melville, Mardi, and a Voyage Thit

her, New York, 1849)
VALNOR, ORTA DNYAya hayli uzakta,
VALDRADA, Asyada bir ehirdir. Eskiler

Valdraday bir gln kylarnda, demir kor

kuluklar sular gren yksek yollar yaparak
kurmular. Bylece yolcu, gelirken ki kent
grr: biri gl zerindeki dik kent, dieri ba

bat denizinin kar kysnda olan muazzam

lke AMANn byk bir blgesidir. Vallnor,
Aman kysn koruyan byk Pelri Srada
larnn gerisinde uzanr. Valarn Melkor ya
da Morgothla yaptklar ilk byk mcade
lenin ardndan, yaratlmasna yardmc ol
825

VALINOR

duklar Orta D nyann byk ksm yok

olunca geldikleri yer burasyd. Valinor, ilk
baharn balarnda Orta Dnyadan daha
gzeldir, iinde hibir eyin solmad ya da
lmedii, hastalk ile strabn bilinm edii
kutsal, byl bir diyardr. Gneydousu or
manla kapldr, batda ise tarlalarla otlaklar
uzanr.
Valmar ya da Valimar da denen Valinor
ehri, Pelrinin arkasndaki ovadadr. Altn
kapl, gm kubbeli, sokaklar da altndan
olan, surlu bir ehirdir. Bat kapsnn yak
nnda Valarn divan kurmak ve onlara kar
kusur ileyenleri yarglamak iin toplandkla
r Hkm emberi denen Mhanaxar vardr.
Kapnn nndeki yeil bir tmsein stn
de Ak Valinorun iki Ak Aac, Telperion ve
Laurelin durur. Balangta Telperion, altlar
gm rengi koyu yeil yapraklar karrd;
yapraklardan topraa gm kl iy dk
lrd. Laurelinin ise altn bordrl ak yeil
yapraklar vard, zerlerinden topraa altn
bir yamurun dkld sar iekler ka
rrd; hem scaklk, hem k verirdi, iki aa
da yedi saat sren dzenli bir evrim gei
rir, bu evrim srasnda iek aar, k verir
ve solard. Laurelin parldamaya Telperiondan alt saat sonra balard, ikisinin top
lam, Amann on iki saat sren gnn olu
tururdu. Aalar, Melkor ve dev rmcek
Ungoliant tarafndan ldrld, ama olayla
rn tan olarak yerlerinde brakldlar. Ikla
r, Silmaril denen kutsal mcevherler iinde
ve dnyay aydnlatmak iin o zaman yarat
lan ay ile gnete varlklarn srdrd.
Valinor, Valarn, yani dnyaya inmeyi
ve Orta Dnya meydana getirildiinde yara
tlan ilk yaratklar olan ilvatarn ocuklary
la birlikte yaamay seen Ainur ya da dn
yann tesindeki Zamand Salonlardan
ruhlarn yuvasdr. Gleri, dnyann snrla
ryla kstlanmt, bu yzden onlar dnyann
hayatdr, dnya da onlarn hayat. Dnya
sona erene kadar dnyada kalacaklardr,
isimlerinin ilk anlamnn Dnyann Gleri ol
duu anlalyor. Orta Dnyada grkemli
krallarla kralieler biimini aldlar ama bi
826

imler onlarn varl asndan temel bir

nem tamaz, istediklerinde onlar bertaraf
edebilirler. Valarn yedi efendisi vardr; yedi
de Valier, yani kralie. Her birisi kendi g
lerine ve eylem alanlarna sahiptir. Efendile
rin adlar Manwe, Ulmo, Aule, Arome, Mandos, Lrlen ve Tulkas; kralielerinki ise Var
da, Yavanna, Nienna, Este, Vaire, Vana ve
Nessa'dr.
Manwe, Valarn en byk Efendisidir,
Varda da onun Hanm, ikisi birlikte Pelri S
radalarmdaki bir doruk olan Taniquetllde
yaarlar; bu, dnyann en ysek dadr ve
daima karla kapldr. Manwe buradan her
kesten daha uzaklar grr, Varda da muaz
zam mesafelerden sesler duyar.
Elfler Eldamarda, Pelrlnin dier ya
nnda yaarlard ama bu dalar arasndaki
tek geitte, beyaz surlar, kristalden teraslar
ve merdivenleri olan Tirion ehrini ina etti
ler. En yksek kule, zerinde gm bir fe
nerin parlad ingwe Kulesidir. Elflerin Ak
Aa Telperiona olan sevgileri yle byk
t ki, Tirionda da onlar iin benzer bir aa
yaratld. Bu aa, asl aalar andran ama
kendiliinden k salmayan Galathiliondu.
Valinorun en dousunda, ayn zaman
da Mandos Saraylar olarak bilinen llerin
Evleri vardr. Melkor ile Valar arasndaki ilk
savan ardndan, Melkor buraya hapsedil
miti. Orta Dnyada vakitlerini doldurduk
tan sonra insanlarla elflerin ruhlar buraya
gelir. Elflerin ruhlar bir sre sonra zgr b
raklr ve Amanda yaayabilirler; insanlarn
ruhlar ise bilinen dnyadan yok olur. Cce
lerin ruhlarnn buraya gelip gelmedii belli
deildir, ama ccelerin kendileri geldiine
inanr. Saraylar daima daha da bymekte
dir, olup biten her eyin suretlerini dokuyan
Dokumac Vairenin goblenleri buralarda
asldr.
Valinor bahelerinin, dnyadaki en g
zel yer olduu sylenir. Lorienin bakt bu
baheler, Valarn sk sk geldii bir dinlen
me mahalli oluturur.
Her yl Manwe tarafndan Taniquetilin
doruunda byk bir enlik dzenlenir. Bu

VANOUA-LEBOU - VENUSBERG (1)

enlik, yaratc Eruyu vmek iindir, ilk ha

sadn yldnmnde yaplr. Valarn fiziksel
bir yiyecek ihtiyac yoktur, elflerle insanlara
duyduklar sevgi -onlar bedensel bir biim
almaya ynelten bir se vgi- nedeniyle yer
ierler.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship of the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Return of
the King, Londra, 1955; J.R.R. Tolkien, The
Silmarillion, Londra, 1977)

VANOUA-LEBOL, bkz. VT ADALARI.

VERNG, bkz. REREK.

VEMSH, YERDENZ Takmadalarnn Dou

Uyresinde, EL ADALARIndan deniz yo

luyla bir buuk gnlk mesafede bir adadr.
Kk bir adadr ve tek liman Mishport g
neydou sahilinde bulunur.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York 1968)

VENDCHURCH N ADASI, Bat Hint Ada-

larnda Alexander Vendchurch adl iskoun

bir isyandan sonra tek bana terk edildii
ssz adadr. Adann mkemmel stiridyeleri
vardr, ancak bunlar toplamak tehlikelidir,
nk sahil davetsiz misafirleri yutan vahi
ve etobur denizaslanlarnca korunur.
(Ambrose Evans [?], The Adventures, and
Surprising Deliverances, of James Dubourdieu, And His Wife: Who were taken by Pira
tes and carried to the Uninhabited-Part of
the Isle o f Paradise. Containing a Descripti
on o f that Country, its Laws, Religion and
Customs: Of Their being at last releas'd:
and how they came to Paris, where they are
still living. Also, The Adventures of Alexan
der Vendchurch, Whose Ships CrewRebel-

led against him and set him on Shore on an

Island in the South-Sea, where he lived five
Years, five Months, and seven Days: and
was at last providentially released by a Ja
m aica ship. Written by Himseif, Londra,
1719)

VENUSBERG (1), ya da HORSELBERG,

altnda Kralie Vensn diyarnn uzand

bir dadr. Vensn saray, yksek aal
bulvarlar, elaleler, kemerler, pavyonlar, ma
aralar ve falllk heykellerin bulunduu cad
deleri barndran byk bahelerle evrilidir.
Uzaklarda, ekilleri saat ba deiiyormu
hissi veren uyuyan bitkilerle evrili bir gl
vardr. Daha da telerde arazi esrarengiz ve
insann zihnine musallat olan seslerle dolu
dur. Diyarn kendisine -Japon sanatn bile
aan oyma erotik heykellerin bulunduusoluk renkli tatan bir verandadan geip; i
karartc, isimsiz yabani otlarla kapl ve koca
kanatlar adeta goblenleri yiyip semirmiler
hissi verecek kadar iri olan gvelerin uutu
u glgeli bir tnelden inerek gidilir.
Ziyaretiler sarayda kralienin, JeanBaptiste Doratnn tahta kaplama kane
tablolar le sslenmi giyinme odasn gr
meden gememelidir. Kralienin Le Comte
tarafndan tasarlanm yatak odas, ipek per
deler, yumuak yastklar, parlak aynalar, kol
lu byk amdanlar, balmumundan heykel
ler, in porseleninden ak yeil vazolar, fildi
i kutular, akrep ve yelkovansz saatler ve in
biblolar ile ssl, sekizgen bir odadr. De La
Pinein zerlerine Claudius dnemi manzara
lar yapt drt adet katlanr paravan, etkin
biimde, oda iinde bir oda oluturur; buras,
krmz gl esans ve l eau lavante denen par
fm kokularyla doludur. zel oda, park ve
baheleri tepeden grr, terasta da yalak
l bronz bir eme yer alr: yalaklarn ilkinden
ok gsl bir ejder ile kuulara binmi drt
kpid ykselir; kincisinden, gm gvercin
leri destekleyen altn stunlar kar; ncsnde ise ocuk bal, yar insan yar kei bi
iminde grotesk tanrlar grlr. Kuularn
827

VENUSBERG (2)

gznden, gvercinin gsnden, tanrlarn

boynuzundan ve ocuklarn buklelerinden su
fkrr. Ziyaretiler -sarayda kalmaya davet
olunurlarsa eer- odalarn Doratnn resmetti
i erotik tablolarla ssl olduu konusunda
uyarlmaldr; bunlardan nl olan bir tanesi,
nefes nefese kalm bir kanie poposunu su
nan sevgilisini izlerken mastrbasyon yapan
yal bir markiyi gsterir.
Ziyaretileri ou kez hem Vens hem
de onun gen-yal hizmetkrlar, sevgiyle
karlar. Bale, komedi, konser ve opera gs
terilerinin yapld Gazinoda elendirilirler;
ardndan da onlara Kralienin evcil tekboynuzu Adolphe gsterilir. St beyaz bir aygr
olan Adolphe, kendine ait, yeillikler ve altn
ubuklardan yaplm bir sarayda yaar.
Bizzat sevgi dolu kralie tarafndan her gn
elle tatmin edilir.
Dan yaknnda topraa dikilmi ve i
ekleri btn yl boyunca dklmeyen bir
seyyah asasn grmek mmkndr; bunun
bir on nc yzyl centilmenine ait olduu
sylenir. Bu kii, kralienin hazlarn tattktan
sonra Venusberg yaknnda len Tannhuserdir.
(Richard Wagner, Tannhuser, ilk sahnelenii: Dresden, 1845; Aubrey Beardsley, n
der the HM, Londra, 1897)

VENUSBERG (2), Baltkta, eskiden Rusya

ile Almanya arasnda bltrlm ken,

Bolevik Rusyaya kar alan ksa bir sava
n ardndan bamszln elde etmi olan
kk ve gzden epey uzak kalm bir cum
huriyetin baehridir. Bamszlk Sava
erevesinde meydana gelen olaylar, k
k Rus topluluunun srekli olarak pop
lerlikten uzak kalmasna ve toplumsal an
lamda kabul grmemesine yol amtr.
Venusberg iki kente ayrlr: Yukar Kent
ve Aa Kent. Yukar Kentte evler ahaptr
ve Ortaadan kalmlardr, dnemeli so
kaklar kemerlerle ve merdivenlerle kesilir.
Kar yadnda, Yukar Kent kolaylkla bir
828

sahne dekoru sanlabilir. Kentin stnde atonun gri silueti, Lutherci kiliselerin kuleleri
ve kzl tulal Rus Katedrallnin yaldzl k
k kubbeleri ykselir.
Aa Kent daha moderndir ve cadde
leri ok daha genitir. Borsa binas ile en
nemli otelin yaknnda, paladyen slupta
alelade bir bina olan Ulusal Tiyatro bulunur.
Yukar Kentin yakasn brakmayan dsellik
havas, Aa Kentte de, zellikle liman
evresindeki alanda bulunabilir. Rhtmlar
erilere doru epeyce uzanr ve belli bir
mesafeden baknca gemiler sokaklara de
mirlemi gibi grnr.
ehrin sanayi blgesi doudadr ve s
nrlar bir dizi alak, yeile boyal bina ile i
zilmitir. Ruslarn zamannda bunlar hk
met binas olarak kullanlyordu, ama artk
konuta dntrlmlerdir. ehir merke
zinde bulunan ve ehir tarihindeki birok
iddet olayna sahne olan Nlkolay Kprs,
daha fakir blgelere geii salar. Bitmemi
apartman bloklarnn svanmam binalar,
ehrin merkezinden uzaktaki teneke kulbe
lerin stnde ykselir. Geri apartm anlar
henz tam am lanm am tr ama, d em irler
imdiden paslanmtr, duvarlar se yklma
ya yz tutmutur.
Venusbergin en etkileyici binas, yln
en nemli sosyal olay olan yllk balonun ya
pld valyeler Evidir. Binann n cephe
si ahap oymalar ve gargoyllarla ssldr.
Balo salonunun kendisi byktr, bir talim
salonundan da pek farkl deildir. Duvarlar
dan kisinin iki yannda, zrhl figrlerin nbet
tuttuu girintiler bulunur. ounun miferle
rinin n paras ileri kktr ama aralarnda,
Pers miferlerininki gibi kavisli noktalar da
olan Rus ya da Polonya tarznn rnekleri de
vardr. Salondaki tm stun balar, ehrin
asil ailelerinin armalar le bezelidir.
ehrin varolarnda sadece Kk Sa
ray denen, huaalar ve amlarla evrili, l
l bir barok yap vardr. Burasn akl hasta
larnn tedavisi iin bir devlet kurumuna d
ntrme yolunda teklifler olsa da, u anda
botur. Terastan baknca ehrin ve koydaki

VENUSBERG (2)

IH I

M
wlillii
. Kk Saray
2. Koy Adalar
3 . ato
4 . Luther Kilisesi
5 . Rus Katedrali

6 . M axim s

7 . Caje Weber
8. valyeler Eui
g. Nikolay Kprs
10 . ve 1 1 . Liman

kk adalarn manzaras ok gzeldir; bu

adalar, hem balklarn hem de profesyonel
kaaklarn yuvasdr, kaaklar zaman za
man sahil muhafzlar le atr. Teras, bam
szla kadar gzde bir gezinti yeriydi, ama
imdi neredeyse terk edilmitir; artk moda
olan gezinti yeri, Aa Kentin ana bulvardr.
Venusberg'ln sosyal hayat, sanki daha
nceki bir yzyla aitmi hissini verir. Sosyal
olaylara, kuzey Avrupa'nn birok kadim ha
nedanyla ilintisi varm gibi grnen aris

12 .
13.
14 .
15.
16 .

Bular
Balca Otel
Borsa
Ulusal Tiyatro
San ayi Blgesi

tokrasi ile, tam tekmil niformalara brn

m gen subaylar hkimdir. Buras elen
celi bir kenttir, ak entrikalarna byk frsat
lar tannr. Hl dello edilir. Dello, yla
kadar hapisle cezalandrlabilir; ne var ki, ta
raflardan birinin erefinin lekelendiine hkm edilirse, yasal ceza yarya indirilebilir.
ehrin sosyal hayatnn byk ksm, eitli
askeri birlikler tarafndan dzenlenen balo
larn etrafnda dner. Fransz ikinci impara
torluk tarznda dekore edilmi kk bir ge829

VENUSA

ce kulb olan Maxims ile Caf Weber po

pler elence yerleri arasndadr.
imdi demokratik bir cumhuriyet olsa
da, lke politik sorunlardan syrlm deil
dir. Kentin komnistlerinin -genellikle kun
daklk eklinde- gerekletirdii sabotaj
larn says az deildir, son yllarda kereste
depolarnda ciddi olaylar meydana gelmi
tir. Hem polis mdr, hem de subay olan
General Kuno'nun canna kasteden birka
giriim de olmutur. General, Bamszlk
Sava sonras bask dnemi ile bunu izle
yen i Savatan sorumlu olduundan, ok
dman kazanmtr.
Venusberge, Kopenhagdan buharl
gemi ile gidilebilir.
(Anthony Powell, Venusberg, Londra, 1932)

VENUSA, Atlas Okyanusunda, ekvator ya

knnda bir adadr. Venusia liman bir nehir

halicindedir ve giriindeki, bir yandan dalga
lar bacaklarn yalarken bir yandan da gzle
riyle denizi tarar gibi grnen kocaman iki
plak kadn heykeliyle gze arpar. Liman
neredeyse tamamen terk edilmi olduun
dan, seyyahlar Venusiaya girii olduka ko
lay bulacaktr. Halicin tesinde, geometrik
ekilde dzenlenm i caddeleriyle parlak
renkli bir yer olan baehir Fons Belli uzanr.
Buras baheleri ile nam salmtr ve Venus
Victrixin de en sevdii dinlenme yeri olduu
na inanlr. Fons Belli, kanallar boyunca ina
edilmi olan ve iinde begonya ve orkide gibi
tropik bitkilerin tanra, Baks rahibi ve Ama
zon heykellerinin etrafn sard su baheleri
ile evrilidir. ehrin stnde, birok bahesi
ve mermer villas olan bir tepe ykselir. Bu te
pe portakal ve limon baheleri ile evrilidir,
en stnde de zafer edasna brnm altn
bir kadn suretini tayan drt kadn heykeli
nin yer ald bronz bir kule vardr. Ayaklar
altnda, Venus Victrix yaztna iaret eden er
kek bir kle srnr.
ehir emerkezli drt blgeye bln
mtr: tapnaklar, kubbeli binalar, villa ve
830

baheler ile liman (Plebeana) evresindeki

sokaklar. Askeri liderin adna bir Grek tapna
tarznda yaplm, zerinde oyma ergen
kzlarn dans edip mzik aletleri ald narin
kolonlarla desteklenmi saray dikkate deer
dir. Bu oymalar ylesine zariftir ki, ziyaretiler
mzii gerekten duyduklarn sylerler.
Ada volkanik kkenlidir. Belkemiini bir
da zinciri oluturur, koyunlarla srlarn otla
d yksek meralar vardr. Artk adada tek
bir faal volkan bulunur, depremler de seyrek
tir. Kkrd ve kaynarcalar ile nl Astarte
Da yaknlarnda, kadnlarn ve retme iin
seilmi erkeklerin yaad, Anneler ehri
adyla da bilinen Vens Genetrix ehri vardr.
Erkekler devlete aittir, kk yatan itibaren
farkl zanaat dallarnda eitilirler, sonra da
kle olarak kadnlara verilirler. Her kadnn bir
ila be klesi olur; yksek mevkideki kadnlar
daha vasfl erkeklere sahiptir. Gen kadnlar
anne olmadan nce askerlik hizmeti yaparlar
ve bu dnem boyunca bakire kalmalar gere
kir - bu kanuna uymayanlar diri diri yaklr.
Venusiann ilk yerlileri, Hadrianusun
hkmdarl srasnda, kadrgalar gneye,
Atlas Okyanusuna savrulmu olan spanyol
kadnlard. Vens kltn erkeklere olan nef
reti ekseninde rgtleyen Julia Senecion li
derliinde bir toplum kuruldu. Yzyllar bo
yunca iki rakip eilim geliti: cinsiyetlerin eit
liine inanan Eriller ve dii stnlnden
emin, dnyay fethetmeye hevesli Venusiallar. Bir i sava patlak verdi, ancak sonucu
gerektii ekilde kaytlara dlmemitir.
Venusia uygarl, Romallar dnemin
den kalma birok zelliine (dil, askeri r
gtlenme) ramen ileri bilim ve teknolojiye
sahip bir uygarlktr. 1788de uak, tat, de
nizalt ve buharl gem iler kullanlyordu.
Ateli silahlar ise, iki yzyl nce icat edilmi
olsalar da, kanunla yasaklanmtr. Venusia
dili bamsz bir dildir ama, azck renci
Latincesi bilen herhangi bir seyyah bu dilde
derdini anlatmay baaracaktr.
(Raymond Clauzel, L lle des Femmes, Pa
ris, 1922)

VESVESECLER MERKEZ - VCTORA

VESVESECLER MERKEZ, Gney OZda,

VCHEBOLK LKES, Kuzey Kutup Daire-

neredeyse Kpkler lkesi ile Krpklar

lkesi snrnda, bir tepe zerinde kurulu
olan byk bir kasabadr. ZIRVA kasabas
gibi Vesveseciler Merkezi de Ozun savun
ma yerleimlerinden biridir. lkede Vesveseci haline gelen herkes buraya gnderilir.
Vesveseciler, hayali korkular bahane
edip srekli kayglanmalaryla ve kafalarn
u ya da bu olursa balarna gelecek fela
ketlere takmalaryla ayrt edilirler. Tek bir r
nek verelim: Bir Vesveseci, uyuyamadndan, nk uyumak in gzlerini kapatmas
gerekeceinden yaknabilir. Eer gzlerini
kapatrsa, kirpikleri birbirine yapabilir ve
mr boyu kr kalr. Byle bir eyin olduu
nu hi duymadn kabul edebilir ama he
men bunun ardndan eer olursa korkun
bir ey olacan ekler ve bu fikrin kendisini
ok tedirgin ettiini, bu yzden de uyuyamadn syler.

sinin tesinde, Kuzey Burnunun 2300 mil

kuzeylndedlr. Eskiden refah iinde bir krallk
olan bu yer, lkenin akl sr ermez tanrs Vietsonun klt ortaya ktktan sonra, imdiki
yoksul haline dmtr. Eitlik adna mlki
yet tamamen kaldrlm, sanayi duraklama
noktasna gelmi ve ulus bir k dnemi
ne girmitir; oysa resmi aklama, Vichebolk
lkesinln "kendini egoizm ile mlkiyetin
balarndan kurtard eklindedir, insanlar
alktan krlmakta, paavralarla dolamak
tadr. Asker basks altnda moralleri ylesi
ne bozulmutur k, Vietso rahiplerinin p y
nnn zerindeki mantarlar gibi srtlarndan
geinmesine izin verirler.
Baehir Koumos, sarp kayalarn koru
duu doal bir liman zerine ina edilmitir.
imdi yar harabe halindeki Koumos, dk
len bir tabyalar ve saraylar yndr. Tanr
Vletsonun mekn, pencereleri krlm, ba
kmszlktan harap haldeki odalar pe bu
lanm, viraneden farksz bir atodur. Taht
odasnda (ki buras nispeten temiz tutulur),
Vietso'nun yksek rahibi Stoitol, etraf rengi
atm yaldzl sandalyelerde grkemli giysi
leriyle oturan on iki adamla evrili halde, b
tn ziyaretileri kabul eder.
Denizcilerin ezelden beri bildikleri Vic
hebolk lkesi, Kaptan Lemuel Gulliver tara
fndan 1721de kefedilm itir. Seyyahlar,
Vichebolk sularna girildii anda geminin ve
tm kargosunun Vichebolk mal sayldn
ve kar koymaya alanlarn ikenceyle l
drldn akldan karmamaldr.
Vichebolk dili anlalmaz bir Asya leh
esidir, ancak Vietso rahipleri, ngilizce da
hil, birok Avrupa dilini konuur.

(L.Frank Baum, The Em erald City o f Oz,

Chicago, 1910)

VEZZANO, ORSENNAnn gney kys ak

larnda bir adadr. Orsennann, geleneksel

dman FARGESTANa en yakn leri kara
koludur.
Adann merkezindeki yksek ayrlk
platoya kadar kan derin yarklarla koyakla
rn ya rd beyaz yalyarlar, Sirte Denizinden dimdik ykselir. Kayalklar belli nok
talarda, gvenli ve doal demir atma yerleri
salayan korunakl koylarla blnr. Ancak
adann dou yakasnda kayalklar sarptr ve
aralksz uzayp giderler.
Vezzano, kimisi adann eni boyunca
uzanan deniz maaralar ile mehurdur.
Ada, eskiden Orsennann kysal yerle
im alanlarnda avlanan korsanlarn bulu
ma yeriydi. O dnemden geriye sadece ha
rabe halinde bir kule kalmtr.
(Julien Gracq, Le Rivage des Syrtes, Paris,
1951)

(Andr Lichtenberger, Pickles ou rcits la

mode anglaise, Paris, 1923)

VCTORA, ngiltere kys yaknnda, seyre

elverili bir nehrin kysna ina edilmi mo

del bir kenttir. Model Kent Birlii Ltd. tarafn
dan finanse edilmi ve balangta itidal
831

VLLNGS

VCTORA
A
B

w oo Enlik D Meydan, 20 a y a l cephe, 100 ayak derinlik

kinci M eydan -atly ele r iin kopal; ar, n n ayak genilikte

nc M eydan

56 0 Ev ne Bahe, 2 8 ay ak cephe, 130 ayakderinlk

D Drdnc M eydan - Perakende Pazan in kapal ar, 10 0 a yak genilikte

E Beinci M eydan - 2 9 6 En ve Bahe, 3 8 a y ak cephe, 16 0 a yak genilikte
F Altnc M eydan - K Gezintileri iin st kapal P asaj, 100 ayak genilikte
G Yedinci M eydan -1 2 0 Ev ve Bahe, 54 ay ak cephe, 200 ayak derinlik
H Merkez M eydan - 2 4 K onak S Bahe, 8 0 ayak cephe, 2 5 0 ay ak derinlik
I 5 Kilise y a d a Toplu Tapnm a Yeri, 2 0 c ayaya 13 0 ayak
J Ktphane aada ve Gzel Sanatlar ne Antikalar Galerisi yukarda
K niversite aada ve Doal Tarih Mzesi yukarda

L
M
N
O
P

12 Yemek Sulunu aada ve M isafir O dalar yukarda, 100 a n a 6 uyul

12 H am am aada veO kum a Odalar yukarda, 100 ayaa 65 ayak
12 Bebek Ckulu, [imnastikhane aada, Okul y uk anda, 100 ayaa 6 s o yu k
5 ile jc ya aras Erkek ocuklar iin 4 Okul, ay n b l n n , ayn boyut
5 ila 10 ya aras Kz ocuklar iin 4 O kul, yukandaki yibi

K 10 ila 15 ya aras Erkek ocuklar iin 4 O kul, yukandaki gibi

S 10 ila 15 ya aras Kz ocuklar iin 4 O kui, ayn
T 8 Cadde merkezde m a ayak genilikle, her iki yand a 2 0 ay ak Sra Stunlar
U 2 4 Sokak, merkezde 100 ayakyenilikte ve 20 ayak Sra Stunlar
V
W
X
Y
Z

Yemek S alcn lcn , Banyolar ve Okullar iin vb iin Ak im enlik, 15 o ayak genilikte
Yemek S alcn lcn , Banyolarm Okullar iin vb iin im enlik, 150 ayakyenilikte
Aada 8 e m e - joo ayak apnda 5 0 au akjskiye
M eydan y a da Forum, Revalrl ve Resmi Brolarla, 7 0 0 ayak kare
Elektrik, Ik ve Saat in Merkezi Kule ve G aleri, 3 0 0 ay ak ykseklikte

yanls cemiyetler ile sosyal misyonlar bir

letirmek amacyla kurulmutur. Kent, adn
Kralie Victoriadan alr, ama (zafer anla
m ndaki victory szcnden gelen) bu
isim ayn zamanda ngiliz toplumuna musal
lat olmu ktlklere kar kazanlan ahlaki
zaferi de fade eder. Victoriay ina etmek
iin, milyon sterline ek olarak, bir de bir
milyon sterlinlik bir balang yatrmna ihti
ya vard. Victoriann kurulu ilkeleri beden
sal, zihin dinginlii, lml lde makul
bir iilik ve insanlar sevmekti. Sarho edici
ikilere, uyuturuculara, ttne ya da silaha
izin verilmezdi, ibadet zgrl salan
mt, abat gnne de sk skya uyulurdu.
Bir evlilik yrmezse eer, o ift, rahip ve t
rene katlanlar ehirden srlrd. ocuklar
eitimli bakclar tarafndan yetitirilse de,
anne-babalar onlar ziyaret edebilirdi. Tbbi
bakm cretsiz olarak salanrd.
Victoriann ehir plan, Sir Chrlstopher
Wren tarafndan Byk Yangndan sonra
Londrann yeniden nas iin izilmi plana
benzer. Her kenar bir mil uzunluunda bir
meydan zerinde kurulmutur; daha kk
meydanlardan geerek, halk toplantlar iin
bir forum oluturan iteki byk meydana
gidilir, i kenar boyunca uzanan gotik sra
832

stunlar sayesinde gnee ve yamura kar

koruma salanr. Bu plann amac, ktl
n serpilip geliebilecei gizli keler ya
da dar sokaklardan kanmaktr.
(James S. Buckingham, National Evils and
Practical Remedies, with a Plan of a Model
Town, Londra, 1849)

VLLNGS, Pasifik Okyanusunda bulunan,

bazen yanllkla Ellis ya da Tuvalu Takma

dalarmn bir paras olduu sanlan bir ada
dr. Muhtemelen, adann lk tarihisinin se
yahatlerine balad nokta olan Yeni Britan
yadaki Rabaul limanndian fazla uzak deil
dir. ilemediine inand bir su yznden
ensesine binilen tarihi, Villingsi ilk olarak
Kalkta'da bir talyan tacirden duydu. Taci
rin dediine gre Villlngs, esrarengiz h ir
hastaln m erkeziydi; bu hastalk ciltten,
balayp ieri doru yaylarak kurbann sag
ve trnaklarnn, sonra derisi le korneasnn
dklmesine neden oluyor, nihayet de, se
kiz la on be gn iinde tm bedenin flas
na yol ayordu. Bu uyarya ramen, tarihi
kamaya karar verdi.ve.194Q.iaun..balarnda adaya ulat.

VNLAND- VT ADALARI

Villings 1924'te, sonradan hepsi terk

edilen bir mze, apel ve bir yzme.havuzu,
ina etmi olan az sayda beyaz tarafndan
iskn edilmiti. Kaak Villingse vardnda
bu harabelere ve adann bitki rtsne a
rd; grne gre sadece gen. fidanlar
salklyd, geriye kalan aalarn tm ld
lecek durumdayd.
Harabeleri inceleyen kaak, yzme ha
vuzu engerek ylan, kurbaa ve su bcekle
ri kaynayan silindir kuleli, katl mzenin
de, aralarnda birka Picassoya ait birok
resimle bezenmi on be odadan ibaret ol
duunu grd. Odalardan birinde, iinde
roman, iir ve tiyatro oyunu kitaplar ile sa
dece bir tane bilimsel risaleyi, Bellidor'un
1737 basm Travaux, Le Moulin Perse'ini
eren eksik bir ktphane vard. On ikiye
altm metre byklndeki yemek odas,
insan boyunda, oturmu drt bLo:.Ya.aa
M srtenrs heykeli ile evriliydi.
Kaak aniden, adaya gelen herhangi
bir gemiT uaTkya da zeplin grmeksizin, bir
ey fark etti: kalabalk bir grup insan koku
mu havuzda, Marienbadn yaz turistleri ka
dar rahat bir edayla dans ediyor, yryor ya
da yzyordu. Yksek sesli bir gramofon,
Valenca ve Tea for Two le rzgr ve denlzirTsesni bastrmaktayd. Birka gn ve ge
ce boyunca bu insanlar zledi ve ona hi
yz vermeyen bir Faustinee k oldu. So
nunda gerei rendi.
Morel adl grm geirm i bir bilim
adam, Villings'i hayat tam anlamyla taklit
eden heyecan verici deneylerinden biri iin
sahne olarak semi ve satn almt. Nesne
leri, bitkileri ve nsanlar boyutlu olarak ye
niden yaratan bir mekanizma yapm ve gercegin, zgn rnee,temas..ve kokuda,bile
sadk kalan bir kizini yaratmt. Morel bu sa
yede, hareketlerini tekrarlamak ve genlikle
rini korumak suretiyle arkadalarnn imgesi
ni sonsuza dek muhafaza edebilecekti. Ancak canl zgn insanlarn bir kopyasn ret
mek iin kullanlan nlarn uygulanan kiile
re zarar verdii ortaya kt; adadaki esra
rengiz salgnn nedeni de ite buydu. Inlar-

dan birine yanllkla dem i olan tarihi,

muhtemelen Villings kaytlarn bitirdikten
sonra ld. Temsilin hl srp srmedii,
ya da bugnlerde aday ziyaret etmenin sey
yahlar iin tehlikeli olup olmad bilinmiyor.
(Adolfo Bloy Casares, La invencin de Mo
reI, Buenos Aires, 1941)

VNLAND, bkz. MARKLAND.

VRAGNYA, bkz. YEN GNYA.

VT ADALARI, (Vltl ya da Fiji ile kartrl

mamaldr) Gney Pasifikte, Polinezyada,

Fransz teknesi Calembredaine tarafndan
1831de kefedilmi bir grup adadr. Gru
bun kefedilen ilk adas Vanoua-Leboli, ta
mamen terk edilmitir. ylesine botur ki, zi
yaretiler sk sk iinde tek bir ev olmayan
byk kylere rastlar. Komu ada Kanbadonda (kamps anlamna kan ve kemik
anlamna badon'dan) bulunan kemik yn
lar, bir zamanlar burada yamyamlarn yaa
dn gsterir. Bir sarmak tahtasna kazn
m ilkel bir yaztta yle der:
Egnam sius em
emm-iom
regnam neir sulp tnaya'n
emrtxe miat am ed emitciv
ki bu, Yiyecek baka eyim kalmadndan,
dayanlmaz almn kurban oldum ve ken
dimi yemek zorunda kaldm" anlamna gelir.
V ltl g ru b u n d a k i d i e r a da la rn en
nemlisi UYGARLIK ADASIdr.
(Henry-Florent Delmotte, Voyage Pittoresque
et industriel dans le Paraguay-Roux et la Paiingnsie Australe par Tridac-Naf-Thobrome de Kaot Chouk, Gentilhomme Breton,
sous-aide l tablissement des clyso-pompes, etc., Meschacb [yani: Mons], 1835)
833

VLEHA

VLEHA, Kuzey Pasifikteki, HKMET ADA

LARI diye bilinen takmadalarda, volkanik

bir adadr.
Vleha, takmadaya ait adalar arasnda
tartmasz en cazip olandr. Adann merke
zinden geerek kuzeybat ynnde uzanan
bir da dizisi, alak kesimleri kuzey rzg
rndan korur. Bu nedenle, bu blgeler astropik iklime sahiptir. Dalar da birbirinden son
derecede farkldr ve D olom itelerdekine
benzer grnm lerden tutun, daha tip ik
Jungfrau ya da Eiger manzaralarna varana
kadar deiken manzaralar sunarlar. Kar
hattnn zerinde arktik bitkiler yeerir, vadi
ler ile daha alak yamalar ise cengel bitki
lerine brnmtr. Bu da manzaras zen
ginlii, tten bir volkan olan Atrato ile ta
mamlanr.
Adann bitki rts ve hayvanlar da ay
n ekilde eitli ve grkemlidir. Dalarn al
ak yamalarnda palmiyeler, ormanglleri
ve manolyalar yetiir, ormanlar hayret verici
parlaklkta kelebeklerle rengrenktir. Vlehann kular, sinekkuunun zarafeti, cennet
kuunun grkemi ve blbln akmasn bir
araya getirir, iklim dnlnce alacak bir
ekilde, adada hi zehirli srngen yoktur.
Burada bulunan tek ngraklysan tr de ol
duka zararszdr ve kk ocuklarn oyna
mas iin bir cins canl ngrak yerine geer.
Vlehann dier ylanlar dilerinden afyon ni
yetine kullanlabilecek bir sv salglar.
Doal gzelliklerinin eitlilii yznden
Vleha tm takmada iin bir turistik mekn
haline gelmitir. Biraz Dou Hint Adalarndakileri andran bungalovlar, ziyaretilerin raha
t iin krsal kesimin her yerine serpitirilmitir
ve adann tamam demiryolu hatlaryla rl
mtr. Kablo ile paralel giden da demiryol
lar, kayak ve dier k sporlar iin ziyareti
leri yksek dalarn ilerine doru tar.
Adallar kendi gelimi ulam sistem
lerini nadiren kullanrlar ve kendilerini kua
tan ihtiama kar olduka kaytsz grnr
ler. Takmadann dier halklarndan daha
esmer olan bu insanlar besbelli miskindirler
ve hemen hemen hi .hayati enerjileri yok
834

mu gibidir. Fiziksel olarak ok ekicidirler;

zellikle kadnlardan etrafa, kendilerinin ne
redeyse hi farknda olmadklar ehevi bir
cazibe yaylr. Adallar gelecee kar kayt
sz olduklarn itiraf ederler, nk onlarn
yapt gibi bir volkan zerinde yaannca,
insan her an yok olabilir.
Vlehann yazl bir anayasas ya da
resmi bir hkmeti yoktur; cumhuriyet de
deildir, monari de. Adann en yksek yet
kilisi, bir ekilde bu grevlerin tamamn ye
rine getiriyor olsa da, ne kral, ne bakan,
hatta ne de yksek rahip olarak tanmlana
bilir. Resmi olarak atanmamtr; sadece in
sanlarn arzu ve istekleri belli bir kiiye y
nelik saygda birlemitir.
Vlha yaamnn politikas, ayrlmaz e
kilde diniyle ilintilidir. Vlehann dini Budizmdir ve hkmdarn dorudan doruya,
bin yl akn sre nce Budizm'in temel
retilerini biimlendiren bir Vlahonun soyun
dan geldii iddia olunur. (Daha sonra be
den deitirme yntemiyle Hindistana git
mi ve Buda olarak reenkarne olmu ki, bu
da Budizmin aslnda Vlehada doduunu
gsterir.) Vleha Budizminin ideali, akln duy
gulara stnl ve zevk duygusunun bas
trlmas yoluyla ac-zevk kutupsallnn yok
edilmesidir. Bu emelin halkn pasifliini ve
evrelerine kar tam kaytszlklarn akla
maya yardmc olacandan kuku yok.
Adann ilgin detlerinden biri, tipik ev
lilik trenidir. Gelin ve damat, birlemeleri
nin yeni bir kuaa hayat verecei olgusunu
simgelemek iin, tapnaa havalandrlm
tabutlar iinde gtrlr. Bu reti, ayini y
neten rahip tarafndan tabutlarndan kar
lrken ifte aklanr.
Son yllarda gen Vleha nesli kaytszlk
ve ret felsefesine bakaldrmtr. Muhalefe
tin lideri, Vlehann hayli kuzeyindeki yar-kutup adas U nalaskadan bir ajitatr olan
Sterridoggdur. Kendisi, adann souk ku
zey rzgrlarna almas ve hakiki zevkin
tek arac olarak acy ve sancl emei be
nimseyen bir inanca dnlmesi iin da ba
riyerlerinin yklmasn nermitir. Bu ajitas-

VOE VADS - VONDERVOTTEMTTSS

yon genler tarafndan ho karlanm ve

kuaklararas eliklller yznden, imdiden
birka plantasyon yaklmtr. Ykmn ne de
recede yayldn ve sonularnn ne olaca
n ise zaman gsterecektir.
(Alexander Moszkowski, Die Inseln der We
isheit, Geshichte einer abenteuerlichen Ent
deckungsfahrt, Berlin, 1922)

VOE VADS, PRAMT DAn eteklerinde,

yer yzeyinin ok aasndadr. Vadi, dan
yemyeil bayrlarna doru zarife ykselen
dev bir ksenin ukuru gibidir. Zemini ayr
larla, bahelerle, leziz egzotik meyvelerin
yetitii meyve baheleri ve heybetli aa
larla kapldr. Voenun pitoresk evleri ky ya
da kasabalar eklinde bir arada toplanmaz,
akl ta kapl bakml patikalarn birbirine
balad aalklar ve tarlalar arasna dal
mlardr. Tarlalar ile meyve baheleri ara
snda vadinin kristal gibi berrak latif dereleri
akar. Hava mis kokulu, gr nettir.
Vadinin btn kular ve hayvanlar gibi
Voe halk da, yiyen herkesi grnmez klan
dama meyvesine olan dknlkleri yzn
den grnmezdir. Dama meyvesi etrafa ya
ylan geni yapraklar olan, alak bir allkta
yetiir; eftali boyundadr ve hem ho koku
lu hem de gzel renklidir. Tadna bakm
olanlar onun dnyann en lezzetli meyvesi
olduunu syler.
insanlarn grnmez oluu, vadide kol
gezen vahi ve grnmez aylardan tama
men korunmalarn salamaz. Ancak bu ay
lar suya girmeye cesaret edemez ve ikinci
bir sihirli bitki de sudan ekinmelerini onla
rn aleyhinde kullanmay mmkn klar. Ay
lar bilmez ama, belli bir bitkinin yapraklar,
bunu ayaklarnn tabanna srttkleri zaman
insanlarn suda yryebilmesini salar. Voe
halk normalde, dere ve nehirlerin zerinde
yryerek seyahat eder.
Voe halk, topraklarn ziyaret edenlere
kar mfik ve misafirperverdir ve neleri var
sa seyyahlarla paylarlar. Dier insanlarla

pek te m a slar yok g ib id ir a nca k GARGOYLLAR LKESnin tahta halknn varln

dan haberdardrlar. Efsaneler, Voelu kahra
man Overman-Anu ile Gargoyllar arasndaki
dokuz gnlk savatan ve Voe ampiyonu
nun onlar sava narasyla nasl yendiinden
sz eder. Overman-Anu, sava ya da d
mann hibir zaman ayrntl olarak anlatama
d, nk ksa sre sonra bir ay tarafndan
yendi. mr boyunca on bir ay ldrd
bilinir ki, bu bir adamn ldrd en fazla
sayda aydr. Parampara olan bedeni, son
Gargoyl hasm tarafndan bulunmutur.
(L. Frank Baum, Dorothy and the Wizard in
Oz, Chicago, 1908)

VONDERVOTTEMTTSS, ana yollarn her

hangi birinden hayli uzakta bir Hollanda ka

sabasdr. Kasabann adnn nereden geldi
i hakknda bilgi sahibi olmak isteyenler,
Dundergutzun Oratiunculae de Rebus Praeter-Veteris ya da Blunderbuzzardn De
Derivationibus adl eserlerine bavurmaldr
lar. Ancak kasabann kurulu tarihi bilinmez.
Vadinin hemen iinde -boydan boya
yass tula delidir ve hayli dzdr- aralk
sz olarak altm kk ev sralanr. Srtlarn
tepelere vermi olan bu evler, doal olarak,
her birinin n kapsna sadece altm yarda
uzakta olan dzln merkezine bakar. Her
evin nnde, dairevi bir patikas, bir gne
saati ve yirmi drt lahanas olan kk bir
bahe vardr. Binalar birbirlerine ylesine
benzerler ki, birini dierinden ayrt etmek hi
bir ekilde mmkn deildir. ok, ok eski
olduklarndan, mimari tarzlar biraz gariptir
ama, bu durum onlar daha az pitoresk kl
maz. Evler, piirilmi kara ulu krmz kk
tulalardan yaplmtr, bu yzden de duvar
lar kocaman bir satran tahtas gibi grnr.
Kalkan duvarlar ne dnktr ve evin geri
kalan kadar byk korniler, saaklarla ana
kapnn stnden ileri uzanr. Pencereler dar
ve derindir, minicik camlar ve kaln ereve
leri vardr. atda, uzun kavisli kulaklar olan
835

VRAIDEX

pek ok kiremit bulunur. Evin btn dorama

ileri koyu renktir ve zerinde, modeli pek de
imeyen hayli ok sayda oyma vardr. Mo
del pek deimez, nk Vondervotteimittiss
oymaclar ezelden beri iki objeden -b ir kro
nometre ve bir lahana- bakasn oymay ba
aramamtr. Ne var ki bu ikisini ok iyi ya
parlar ve keskiye yer buldular m, esiz bir
hnerle bunlar oraya buraya serpitirirler.
Evlerin d nasl birbirine benzerse, ii
de benzer; mobilyalar tek plan zerinedir.
Demeler kare fayanstandr, sandalye ve
masalar ise ince eri bacakl ve ayakl kara
ahaptan. mine raflar geni ve yksektir,
n taraflarna yalnzca kronometre ve lahana
deil; ortada durup mthi tik taklar karan
gerek bir saat ile iki ucunda birer lahana
bulunan bir saks vardr. Yine her lahana ile
kronometrenin arasnda, gbekli kk bir
inli vardr; inlinin tam ortasndaki byk
yuvarlak delikten, bir saatin kadran grlr.
mineler byk ve derindir, vahi g
rnl demir ayaklklar vardr. Lahana tur
usu ve domuz eti dolu byk bir mlek,
evin hamarat hanmnn besledii canl
mine ateinin zerinde asl durur.
Vondervotteimittisste dikkati en fazla
eken ey, kasabann medar iftihar olan
Belediye Binasnn kulesi zerinde durur:
yedi cepheli kulenin her bir cephesine yer
letirilmi, yedi kadranl devasa saat. Kasa
bann tm yaam yzyllardr bu saatle d
zenlenmitir. Bilinen tek karklk, bir yaban
c mekanizmaya mdahale edip muhterem
saatin on almasna neden olduu za
man ortaya kmtr. O gn lahanalar krm
zya alm, mobilyalar dans etmeye bala
m ve kediler ile kpekler etraf trmalayp
ciyaklayarak kouturmulardr. Yabancnn
byk bir kemanla bir rlanda ezgisi ald
ve bir yandan da dileriyle an kulesinin
an ipini tuttuu sylenir. O gnden sonra
Vondervotteim ittisse eski dzenin dnp
dnmedii bilinmemektedir.
(Edgar Allan Poe, The Devil n the Belfry",
Tales, Philadelphia, 1845)
836

VRADEX, POCTESMEin kuzeybatsnda,

Names kasabasnn tesinde bir dadr. Bu

lutlarn sard dan doruunda, insanlarn
ryalarn tasarlayan ve onlar beyaz buhar
lar eklinde dadan aa gnderen Dokuz
Uykunun Efendisi Miramonun Tekinsiz Sa
ray vardr.
Dan alak yamalar plak kayalk
olduu halde bunun hemen ardndan mor
iekli bitkilerle ve zirveye varmaya alr
ken len seyyahlarn etrafa salm ceset
leriyle kapl arpk urpuk bir dzle d
nr. Tekinsiz Sarayn kendisi ise, tek bit
ki rtsn sar ve mor yapraklaryla kt
cl grnl bir tr aacn oluturduu
bir plato zerindedir. Altndan ve kara lake
den yaplan saray, kuu, kelebek ve kap
lumbaa figrleri ile sslenmitir. Buraya,
krmz bir koridora kan, boynuz ile fildi
inden yaplm kaplardan girilir. Sarayn
ortasnda canavar Behemoth'un d ilerin
den biri durur.
Daa giden yollar, Miramonun yaratt
hayali yaratklar olan dou, kuzey, bat ve
gney ylanlar tutar.
Bunlardan ilki kara bir ata biner, kafas
nn zerine kara bir ahin tnemitir ve ar
dndan kara bir taz gelir. Bu ylan, kendisi
ne bir yumurta verilerek zararsz hale getiri
lebilir; ona, lmnn sihirli bir yumurtadan
olaca sylenmitir, bu yzden de yumur
tadan korkar.
Kuzeyin ylan ban topraktan kartr,
alt bklmleri, Norrovvayin temellerine do
lanmtr. Bu ylan gemlerden korkar, nk
bir baln nefesinden, kularn tkrn
den ve bir kedinin ayak seslerinden yaplma
Gleipnir adl sihirli bir gemin lmne neden
olacana inanr.
Batnn ylannn mavi ve altn eritleri
vardr ve sinekkuu tynden bir balk ta
kar. zerinde sekiz mzrak duran bir kpr
y korur. Bu ylan, bir kaplumbaa gster
mek kaydyla atlatlabilir; ylana, asla yalan
sylemeyen kaplumbaa Tulapin tarafndan
ldrlecei sylenmitir ve Tulapini dier
kaplumbaalardan ayrt edemez.

VRL-YA LKES

Gneyin ylan, drt ylan iinde en k

k, en gzel ve en zehirli olandr. Onunla
baa kmak iin gerekli donanmdan iki
tanesinin ad sylenemez; ncs ise,
fndk aac tahtasndan kk bir figrdr.
Dadan ini de tehlikelidir, nk sey
yahlar genellikle, onlar kara bir ata binme
ye davet eden, Miramonun vey kardei
lm ile karlarlar. At yorulmak nedir bil
mez, ona binenler de asla geri dnmezler.
(James Branch Cabell, Figures o f Earth, A
Comedy o f Appearances, New York, 1921)

VRL-YA LKES, muhtemelen ngilterede

Newcastlein altnda bulunan bir yeralt lke

sidir. Buraya bir madenden getikten sonra
suni gaz lambalaryla aydnlatlm geni ve
dz bir yoldan inerek girilir. Yol, iinde mu
azzam byklkte Msr kolonlar olan, tuhaf
bir krmz-sar renkte bitki rtsyle kapl,
iinde pek ok gl ve derecik bulunan ge
ni bir vadinin grnd bir binaya gider.
Vadide devasa ereltiotlar, bek bek i
ei olan ve kama benzeyen uzun bitkiler,
kocaman mantarlar yetiir. ok byk tim
sahlarn da aralarnda bulunduu birok
vahi srngen, bir eit geyik ya da Avru
pa muu srs ve H indistandakilerden
daha geni peneleri olan, aln daha geride
byk bir kaplan tr vadide kol gezer. Bu
kaplan gl ve glet kylarn urak edinmi
tir ve balkla beslenir; balklarn saylar git
tike azalmaktadr. Ayrca, ounlukla m
zik aleti hizmeti grsn diye kafeslerde sak
lanan birok tc ku ile, mavimsi tyl ko
caman bir sorgucu olan gzel bir kumru t
r de vardr.
ehirlerin, her iki yannda binalarn s
raland sokaklar vardr. Bu binalar ren
grenk bitkilerin ve tuhaf ieklerin bulun
duu bahelerle, baheler ise alak duvar
larla birbirlerinden ayrlr. Binalar, daac
ve ereltiotu taklidi kolonlaryla, Msr tar
zndadr. Mozaikli byk deerli ta blokla
rndan yaplm olan demeler, hasr ben

VRL-YA'nn giriindeki Msr kolonlar.

zeri hallar ve bol miktarda yastk ve divan

la ksmen rtlmtr. Tavandan inen ak
asansrler, st katlara kar. Kiriler, me
taller ve yontulmam mcevherlerle ssl
d u va rla rn iind e, bir ya ya doku nu nca
camdan daha az effaf bir maddeden ya
plm bir kepenkle rtlen, byk, camlan
srlanmam pencereler vardr. zenle i
lenmi altn buhurdanlardan nefis rayihalar
yaylr. Evlerin ounun ferah balkonlar
vardr.
Vril-ya denen yerli halk, dudaklarnn
dokunuuyla ifa datr. Kitaplar miniciktir
ve Avrupadakilere ok benzeyen ktpha
nelerde saklanr. Hizmetkr olarak robotlar
kullanrlar. Bir telgraf sistemleri vardr: ze
rinde garip ekiller yazl metalik bir plaka,
evlerinden telgraf mesajlar gnderebilmelerini salar. Vril denen bir tr elektro-manyetik ve galvanik gce inanrlar. Bir ocuk
eliyle ynlendirilen bir ubuun iindeki
boluktaki vril, bir binay ykabilir.
Vril-ya lkesindeki en nemli mevki,
her an k bulunabilmesini garanti eden Ik
Salaycs mevkiidir. Kadnlarla erkekler
eit haklara sahiptir ama kadnlar fiziksel
olarak daha kuvvetlidir, bu yzden de dev
let bakan olurlar. ocuklar fabrikalarda kol
iinde altrlr. Elenceleri havadaki spor
lar (nk btn Vril-yalar kanatldr) ya da
konser salonlarndaki mzikten ibarettir. Ay
rca, ara sra in tiyatrosunu andran antik
dramlarn sahneye konduu tiyatrolar da
vardr.
Vril-yalar yaklak yz otuz yana ka
dar yaar, ldklerinde de yaklrlar. Yakl
837

VULPA - VULPNA

madan nce tabutlarna Bize dn verildi

- (doum tarihi) ve Aramzdan geri arld
- (lm tarihi) bilgileri iaretlenir. Gnleri
yirmi saattir: sekiz sessiz saat, sekiz gay
retli saat ve drt kolay saat.
Fiziksel olarak Etrsk vazolarnn s
tndeki ya da Dou mezarlarnn duvarla
rndaki iblis suretlerini andrrlar. Kzl tenle
ri ve ri siyah gzleriyle, yzleri Sfenksinkine benzer. Mzikal bir sesleri vardr. Uzun
boylu olsalar da devasa deildirler ve iri
kanatlarn g slerinde katladklar za
man, ular dizlerine dek uzanr. nce, elyafl bir kumatan yaplm tnikleri ve
getrler giyerler.
Her biri yaklak on ki bin aileden olu
an birka Vril-ya kabilesi vardr. Her kabile
kendi ihtiyalarna yetecek kadar bir blgeyi
igal eder ve belli dnemlerde, fazla nfus
kendine yeni bir diyar aramak zere gnll
olarak ayrlr. Devlet ilkeleri, birliktir. Tur de
nen tek bir yksek sulh hkimi seerler, o
da bu grevi yaamnn sonuna dek srd
rr ama, dierlerinden daha stn bir ev ya
da gelir sahibi olmaz. Burada su diye bir
ey bilinmez; ceza mahkemesi yoktur. Yurt
talar arasnda ender olarak grlen anla
mazlklar, ortak dostlarn hkimliine brak
lr, ya da Bilgeler Divan tarafndan karar
balanr. Kanun yoktur; itaat, igdseldir.
Vril-yalarn bir darbmeseli vardr: Dzen
siz mutluluk, otoritesiz dzen, birliksiz otori
te olmaz. Vril-yalar arasnda kabalk diye
bir ey dnlemez ve en kk ocuklara
bile herhangi bir iddetli duygusal tepkiyi
hor grmeleri retilir.
Bir tane ortak dilleri, ama birbirinin yeri
ne geebilen nekler zerine kurulu birka
leheleri vardr. Gl- eylerin bir araya gel
mesi ya da birlemesi anlamna gelir, oon
da ev demektir; bylece Gloon kent anla
mna gelir. Na- yaama, mutlulua ya da ra
hata zt olan eydir. Bu yzden Nax karan
lk anlamna gelir, N arl lm , Nania da
gnah ya da er", ismin, nn deien
sonekleri ve drdncsnn de farkl bir
neki olan, drt hali vardr:
838

TEKL
YALIN HAL
-E HAL
-i HAL
HTAP

An
Ano
Anam
Hil-An

Erkek
Erkee
Erkei
Ey Erkek!

OUL
YALIN HAL
-E HAL
-i HAL
HTAP

Ana
Anoi
Ananda
Hil-Ananda

Erkekler
Erkeklere
Erkekleri
Ey Erkekler!

Edebiyat gemie ait bir konudur. Ta

rih ve roman yazmak, mutlu toplumlarna za
rar vereceine inanld iin yasaktr. Mutlu
dengelerini bozacak hibir eye izin veril
mez.
Vril-ya dini basittir, ikrar ettikleri inanca
inanr ve nancn rettii dsturlar uygular
lar. Tanrlarn -E v re n in ilahi yaratcs ve
srdrcsn- Vrilin tkenmez kayna
olarak grr; sradan adam in kendi ba
na bir dnce yaratma yetisi mknsz ol
duundan, akla gelebilecek her fikri o gn
derir. Vril-yalar, kurbaa soyundan geldik
lerine inanr.
(Edward George Earle Lytton Bulwer, Lord
Lytton, The Corning Race, Londra, 1871)

VULPA, bkz. TIMARHANE.

VULPNA, bkz. URSNA.

w
W A F E R D A N O S , Kuzey A tla s O kyanu-

sunda, Byk Britanya ve Newfoundland

arasnda bir adadr, iklimi lman, ormanlar
derin, av bol, toprak bereketlidir, iyi huylu
bir rk olan W aferdanoslularin bedenleri
batan ayaa, kendilerini scak tutan yumu
ak, kahverengi bir krkle kapldr; bu yz
den hibir ey giymezler. Doann kanunla
rndan baka kanun bilmeyen ve zanaat ile
sanat nemsemeyen Waferdanoslular iin
giyinme fikri ok gariptir. Mimarileri gelime
mitir: barnak ihtiyalarn basit bambu ku
lbeler karlar. Beslenme rejimleri, avladk
lar hayvanlar ile yetitirdikleri birka sebze
den ibarettir.
Waferdanos toplumu anlay, kardelik
ve yardmlama zerine kuruludur. Aralarn
daki en bilge adama insanlarn Kral der
ler. Her sabah, Tapnak denen yksek bir
bambu taraada halk kabul eder. Btn
halk onu selamlamak ve nasihat almak ze
re buraya gelir. Oturum bitince, kral dierle
ri gibi gene halktan biri haline gelir ve ava
katlr. Btn halk le vakti yemek yemek
zere yeniden toplanr; gnn geri kalan
sevierek ve oyunlar oynayarak geer. Do
aya olan aklarndan esinlenen dinleri,
Adalet ve Kardelik dinidir. Felsefi tartma
lara olan dknlklerine ramen Waferda
noslularin fena halde skldklar ve melan
koli nbetlerine tutulduklar da olur.
Bu monoton rgtlenmeyi imdiye dek
hibir ey bozmamtr, hatta on yedinci
yzyl sonunda, gemileri batm iki AvrupalI
nn gelii bile. Bu ziyaretiler daquir ya da
idi edilmi -boynuzlu boa derisi giy
meye kalkm, ancak kral gelenee uyulma
sna karar verince, plaklk hkm srm
tr; te yandan, ziyaretilerin daquir derisin
den yaplma kemerler takmalarna izin ver
mitir.

(Anonim, Voyage Curieux d'un Philadelphe

dans des Pays nouvellement Dcouverts,
Lahey, 1755)

WATHORT, YERDENZin idenizinin g

ney kysnda byk bir adadr. Kuzey ky

sndaki Hort, takmadalarn en nemli liman
larndan ve Gney Uyrelerinin en nemli
ticari merkezlerinden biridir. Burada ide
nizin kadrgalar ile, Yerdenizin gney ky
larnda ileyen gemileri yan yana grmek
mmkndr. Bunlardan ilki, ky hattn ku
caklayp her frsatta geceyi limanda gei
ren, daha ok krekli aralardr; ancak g
neyin gemileri, gney denizlerini etkileyen
scak sakin havalar boyunca tepelerdeki ha
va akmlarn yakalayabilmek iin tasarlan
m gen eklinde yksek yelkenleri olan,
ince ve uzun gemilerdir.
Hort ehri, tepe ile onlar arasndaki
dik vadiler zerine kuruludur. ehir, geni
koy ve limandan dimdik ykselerek, kvrml
dar sokaklar ve geitlerden meydana gelen
bir labirent oluturur. at damlar kimi yer
de hemen hemen birleir ve sokaklar ak
yollardan ok tneller halini alr. Sokaklar,
biraz daha geni olduklar yerlerde, ak pa
zarlara glge vermeye yarayan renkli g
neliklerle rtldr. Evlerin ise genelde
morumsu krmz kiremitli damlar vardr ve
krmz, kavunii, sar ya da beyaza boyal
drlar.
Her ne kadar Hortta, LORBANERYnin
ipeinden GONTun muflonlarna kadar Yerdenizde bulunan mallarn ounun ticareti
yaplsa da, burasnn hem korsanlk yzn
den, hem de Gney Uyrelerinin kle tica
retinin kalbinin att yer olmas dolaysyla,
hayli tatsz bir hreti vardr.
Yerdenizin byk ksm gibi Wathort
da takmadalarda yllar nce ortaya kan
839

WATKNS LKES

ktcl ve yoz glerin etkisi altna girmi

ti. H ort de gem i ve ksa bir sre
sonra gerek bir hkmeti olmakszn kalakalmt. Eskiden ehri ynetenlerin bazlar
ekilmi; kimileri lm ya da ldrlm
ve ehir, her biri ehirde kendine ait bl
mn ba olan muhtelif reislerin kontrol al
tna girmiti. Limann kendisi de, orada de
m irlenm i gem ilere bir zarar gelmemesi
iin fahi paralar alan muhafzlarn kontro
lne gemiti. Vaktiyle ok yaygn biimde
gerekletirilen sihir, nemini yitirmiti; si
hirbazlar, bir zamanlar pazarlarn ekicili
ine ekicilik katan gzbaclk oyunlarn
yapmaz olmutu. Ama en byk bela, hazia diye bilinen uyuturucunun ortaya k
masyd.
Hazia bedeni yattrp akln hayal le
minde serbeste gezinmesine izin veren bir
uyuturucudur. Yksek derecede bamllk
yaratr ve uzun sreli kullanm ou kez fel
ve lme yol aar. Gerileme yllar boyunca
ehrin cadde ve meydanlarnn kenarlar,
uyuturucunun etkisi altndaki insanlarla do
lard. Gnein altnda hareketsiz oturur ya
da yatar, morarm, siyahms dudaklarna
konan sineklere aldrmazlard. Uyuturucu
btn ehre nfuz etmi, yaantsnn her
yann kirletmi gibiydi. Pazarlardaki fiyatlar
ykseldike ykseldi, satlan mallarn kalite
si ise dtke dt, ama iptilalar ylesine
bykt ki, buna aldran ya da fark eden n
san says ok az oldu. Btn bunlara ra
men Hort, rengrenk e vle ri ve p e n d ich
aalarnn koyu krmz iekleriyle, gzel
bir ehir olarak kald.
Yerdenizin tek bir kraln ynetimi altn
da birlemesinden sonra Wathort ve liman,
eski grkemine yeniden kavumutur.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard of Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Farthest Shore, Londra, 1973)

VVATKNS LKES, Latin Amerika aklarn

da bulunan ya da belki anakarann bir par

840

as olan bir adadr. imdiye kadar yalnzca

ky eridi ile onun hemen zerindeki yksek
plato ziyaret edilmi ve detayl ekilde tasvir
edilmitir.
Ana kumsal, beyaz bir kavis oluturan
dmdz kumlardan meydana gelir. Kumsa
ln gerisinde geni bir nehir, sk ormanlarn
arasndan aldayarak akar. Toprak yk
seldike nehir slar ve kayalklar, ivinti
yerleri ve kk adacklarla blnr, insan
elinden kt belli olan bir patika, bir sre
nehrin kysn izledikten sonra, ayrlarak
yksek platodaki duvarlarn dibine doru
uzar. Platonun tepesine kmak iin tek yol,
kayadan olumu dimdik bir bacaya trman
maktr.
Bacaya trmanabilmek iin profesyonel
bir kaya trmancsnn yetenek ve tekniine
sahip olmak gerekir. Trmanc, vcudunu
eip bkerek -omuzlar bir duvara, ayaklar
ise dierine dayayarak- bacann tepesine
ktktan sonra, yirmi ila otuz ayak ykseklik
teki ayna gibi przsz bir kaya yzeyinin
altndaki, raf misali dar bir kntya ulaa
caktr. Buray boydan boya geen zorlu pa
tika ise neredeyse grnmezdir ve onun d
nda sadece prl prl olan kayann zerin
deki bir trmk izi sanlabilir.
Sonunda, platonun tepesindeki geni
bir ayra ulalr. Uzaktan, elli mil kadar ba
tda yksek dalar grmek mmkndr.
Ayn nehir imdi de ok byk st beyaz s
r srlerinin otlad ayr geer, yerdeki
bir yarktan aa dklr ve birka yz
ayak tede yeniden ortaya kar.
VVatkins lke sine giden seyyahlar,
yksek platoda gze arpan terk edilmi
ehrin harabelerini mutlaka ziyaret etmeli
dir. ehrin ne zaman ina edildiini de, ni
ye terk edildiini de bilen yoktur. Tatan ve
zamanla sertlemi balktan yaplma tu
lalardan ina edilmi olan ehir, platonun
kysnda durur; aadaki nehre, ormanla
ra ve kumsallara bakar. Binalarn hibirinin
ats yoktur, belki de damlar vaktiyle, ya
murlarla boralarn etkisine dayanamayan
sazlar ya da kirem itlerle kapland iin.

WATKiNS LKES

Btn duvarlar ve mavi, yeil, altn rengi

narin mozaiklerle deli zeminler, olduu
gibi yerinde durur. Bo binalarn arasnda,
muhtemelen ehrin bahelerinden geri ka
lan tek ey olan aalar ve iekli bitkiler
yetimitir. ehrin ortasnda, dier taraflar
daki btn binalar birbirine balayan su
kanallarnn iinden gemedii, przsz
ta deli bir meydan vardr. Bir ucundan
bir ucuna yetmi ile yz yarda olan meyda
nn merkezi, ap belki de elli yarda olan
bir i halkayla pekitirilir. Dairenin iine,
akla ieklerle baheleri getiren ve gky
znn hareketleriyle de belli bir balantlar
olan tuhaf desenler izilmitir.
Watkins lkesl'nde yaad bilinen tek
halk, platoda da boy vermi olan ormanlar
da oturur; terk edilmi ehre gitmeye hi
kalkmyormua benzerler. Bu insanlar ok
ve yayla silahlanmlardr ve dzlkte otla
yan srlar avlarlar. Eti, ak alanda yaktk
lar ate zerinde kzarttktan sonra yer ve
besbelli onlar sarho eden sr kann ier
ler. arklar eliinde yedikleri yemeklerinin,
neredeyse kana susam, sefih bir nitelii
vardr.
Watkins lkeslnln atmosferi sakin ve
huzurludur; ne kular ne de hayvanlar in
sanlardan korkar. Ky yaknlarnda biraz le
opara ya da pantere benzeyen byk kedi
lere rastlanmtr ama dmanca bir halleri
yoktur.
Watkins lkesinin hayvan varl, ba
ka hibir yerde bulunmayan garip birka t
r ierir. Lo ormanda, on ila on iki ayak ka
nat akl olan ve tnediinde boyu en
azndan drt ayaa varan byk bir ku g
rlmtr. Bu ku, kendisine sert bir hava
veren dmdz sar gagasnn dnda bem
beyazdr. Bo ehir dnda bir tr empan
zeye de, en iyi fare-kpek diye tanmlanabi
lecek bir yarata da sk sk rastlanr. Bu ya
ratk bir maymunun bana ama bir kpein
sk kahverengi tylerine ve fareninkinl and
ran uzun, pullarla kapl bir kuyrua sahiptir.
ou zaman yapt gibi, arka ayaklarnn
stne dikilip yrdnde, boyu bir Insa-

nnki kadardr. Ancak grne baklrsa,

vaktiyle drt ayak zerinde yrmtr, dik
yrmeye balaynca da grme sorunlar
yaamtr, nk bu pozisyonda gzleri
odaklanmaz.
Fare-kpekler havlayarak ve slk ala
rak letiim kurar, sopalarla talar kaba si
lah olarak kullanabildikleri de anlalyor.
Toplumsal rgtlenmeleri fazla gelikin g
rnmemektedir. Genelde gruplar ya da s
rler halinde gezerler; bazen bu srler
karmadr ve normal artlar altnda da, ya
bir diinin ya da bir erkein idaresi altnda
dr; hep kavga edip tarttklar iin gruplar
srekli deiir. Tek bana kalan ok say
da fare-kpeln gruplara girme abalar
nn, grubun dm anca davranan yeleri
tarafndan engellenmesi de, seyrek rastla
nan bir ey deildir.
Fare-kpeklerln balca etkinlikleri d
vmek, itiip kakmak ve iftlem edir.
Cinsel etkinlik seviyeleri, belki de cinsel or
ganlar hemen her zaman sergilendii iin,
olduka yksektir. Diiler, anslerinden ka
rnlarnn alt ksmna uzanan kzl-kenarl bir
erit ile ayrt edilirler; diinin cinsel organ
larnn grn bile, erkeklerde vahi bir
cinsel heyecan uyandrmaya yeter. Gnn
byk bir ksm cinsel tehirle, bakalarnn
elerini alenen batan karmakla, onlar
almakla ve nc ahslarn iftlemesi
ni izlem ekle geer. Fare-kpekler cinsel
iliki iin mahremiyet arasa da, ift, kanl
maz biim de kalabalk bir seyirci grubu ta
rafndan izlenir ve bu seyirciler yle tahrik
olur ki, kendileri de iftlemeye balar. Tek
bir iftleme yarm gn ya da daha fazla
bile srebilecek cinsel bir hummay balat
maya yeterlidir.
Fare-kpekler, kendilerinin baskn cins
olduuna kesinlikle inanrlar, grnrde bu
durum Watkins lkesinin dier hayvanlarn
ca da kabul edilmitir. te yandan, em
panzelerle aralarnda ok vahi arpmalar
da gzlenmitir. Dvn sarholuu iinde
ayn trn yelerinin bile birbirlerine saldr
dklar grlmtr. Yamyamla rastlanm
841

WENG - WCKET

tr, ancak her iki tr de ilkel cenaze trenleri

dzenler gibidir; cesetleri nehre srkleyip
kanyona attklarna rastlanmtr.
VVatkins lkesine, Cam bridgede kla
sik diller ve edebiyatlar profesr Charles
VVatkinsIn ad verilmitir. Profesr, kendi ifa
desine gre, gemisi Atlas Okyanusunun
gneyinde battktan sonra, buraya bir domuzbal tarafndan getirilmitir.
Gene profesre gre, uan daire oldu
unu ima ettii prl prl bir k diski, terk
edilmi ehrin merkezindeki halkadan ini
yeri olarak yararlanm tr. Profesr Watkinsin verdii bilgi henz dorulanmam
olsa da, seyyahlarn temkinli davranmalar
tavsiye olunur.
(Doris Lessing, Briefing for a Descent into
Hell, Londra, 1971)

WENG, Avusturya dalarnda rak ve i ka

rartc bir kydr. Tren istasyonu, dadan

aa doru be kilometre uzaklkta, snai
vadidedir, ama kye ancak yayan giderek
ulalabilir. Seyyahlar uluyan kpekler ile
kasvetli, silik bir manzara karlar. Ne var ki,
bu manzarann, yeryznn birok gzel
manzarasndan daha ekici olduu syle
nir. Bu ekiciliin yle bir etkisi vardr ki ki
mini delirtebilir. Bu yzden de seyyahlara
zamparalk ederek, dua ederek ya da ierek
dikkatlerini datmalar nerilir.
VVengin sakinleri, boyu 1,40 metreyi
amayan, cce gibi, ebleh, crtlak sesli bir
halktr; hepsi ana rahmine sarholuk srasn
da dmtr.
(Thomas Bernhard, Frost, Frankfurt, 1963)

VVCKET, KTPLKe pek uzak olmayan bir

adadr, burada kk ocuklar yiyip mer

mer talar stnde yaayan, Tylkediler
adl korkun bir kabile yaar. Tyleri e
doru uzar ve yle uzun, gl, elik-ulu
peneleri vardr ki, bir batrdlar m bir daha
842

kurtulu olmaz. Bazlar st dz kepler,

bazlar drt fskiye ya da yumurtalk kalka
nyla bezenmi kasketler, kimisi de zerin
de deiiklik yaplm balklar takar. Buna
karlk hepsi, nian ya da simge niyetine,
az ak keseler tar. Bir harpyann pen
elerine, kuzgun gagas gibi bir aza sa
hip, yabandomuzu gibi dileri ve cehenne
min grtlandan farksz gzleri olan Ari
dk Penepisi adl canavar tarafndan y
netilirler. Genelde, sadece peneleri dar
da kalacak ekilde, havanlarla ve havanelleriyle sarlp sarmalanr. ounlukla yeni
bir rafta oturur. Mahkemede ise bir Pene
pisi adalet sembol altnda oturur: sembol,
sol elinde bir orak klf, sa elinde ise ada
let terazisi tayan gzlkl, yal bir kadn
dr. Terazinin kefeleri, bir ift kadife kesedir.
Bunlardan biri botur, dieri ise altn kle
leriyle doludur; bu, lke adaletinin eksiksiz
bir temsilidir. Kanunlar, btn ufak sinekler
le sevimli gveleri yakalamak zere tasar
lanm, ancak byk atsinekleri (soyguncu
larla zorbalar) tarafndan kolayca parala
nabilecek bir rmcek a gibidir. Wickete
kma konusunda belli bir kstlama yoktur,
kaabilmek iinse, mahkemenin emri ya da
izni arttr. Mahkemeye kldnda adli i
kence deilse bile, sorgulama neredeyse
kanlmazdr. Cezadan kurtulmann en sk
rastlanan (ve tek) yntemi ise, Penepisiye
byk rvetler demektir. Aslnda, dnya
nn her yanndan rvet kabul ederek pek
rahat yaayan Tylkedilerin temel gelir
kayna rvettir. Kimseden korkmazlar, in
sanlar da canlarn insan kanna susam
Tylkedilere teslim etmektense, memnu
niyetle rvet derler.
Tylkediler iin sefahat erdem, kt
lk iyilik ve vatana ihanet de sadakattir; hr
szla da liberallik derler. Yama, ds
turlardr. Seyyahlar, btn dnyadaki sal
gn hastalk, ktlk, sava ve doal afetlerin
gezegenlerin kavuumuna ya da doal ve
ya doast baka herhangi bir nedene
balanm am as g e re k ti in i anlayacaktr;
bunlarn hepsi, dnyadaki her trl kt

VVNKFELDIN ADASI - WNTON GLET

lkten sorumlu Tylkedllerin dolaplaryla

dalaverelerinden doar. Eer g l bir
sulh hkimi ya da sert yasalar tarafndan
durdurulmazlarsa, sonunda bir gn dnya
ya hkm edeceklerinden ciddi olarak kor
kulmaktadr.
(Franois Rabelais, Le cinquiesme et derni
er livre des faicts et dicts du bon Pantagru
el, a u q u e l e s t co n te n u la v is ita tio n de
L Oracle de la dive Bacbuc, et la m ot de la
bouteille; pour lequel est entepris tout ce
long vauyage, Paris, 1954)

VVNKFELD IN ADASI, Kuzey Amerikann

dou kysnn aklarndadr. Adann kesin

yeri belirsizdir, ancak PUT ADASIna yakn
olduu bilinmektedir.
Ada ismini, Put Adasnda yllarca tek
bana kaldktan sonra Yerlilerin gelenek
sel gne tapnmalarn brakp Hristiyanl
a dnmelerini salayan Bayan Unca Eliza
Winkfielddan alr. Kendisi, bir sre sonra
onu aramaya kp sonunda Put Adasnda
bulmu bir rahip olan kuzeniyle evlenmiti,
ikisi Yerlilerin din deitirmesini tamama
erdirdiler. imdi Winkfield'in Adas, Avrupa
ya da baka yabanc lkelerle iliki kurma
may tercih eden ve gelimekte olan bir H
ristiyan topluluudur. Ziyaretiler ho kar
lanmaz.
(Unca Eliza Winkfield [?], The Female Ame
rican; Or The A dventures o f Unca Eliza
Winkfield. C om piled by Herself, Londra,
1767)

VVNTON GLET, ngilterede, Dou Ang-

liadaki kk bir mlkte bulunur; altnda bir

tneller labirentinin uzand deiken bo
yutta adasyla tannr. Bazen bir gl kadar
byk grnen glete, mlkn bahelerin
deki bir defne patikas olan Karanlk Yoldan
gemek suretiyle varlr. Adann bir masa
st boyutunda olduu sylenir ama onun

da zaman zaman ok daha byd bili

nir. Buraya ya yzerek ya glde yryerek
ya da sal kullanarak ulalr.
Adaya varan seyyahlarn, adn blge
nin ilk kifi William Wilditchin takt bir ko
naklama yeri olan Umut Kampnda gecele
meleri tavsiye olunur. Buradan yaklak
yz yarda uzakta, kkleri topran zerine
km mthi yal koca bir mee ykselir.
Kklerden biri, iki ayaktan uzun bir kemer
oluturur ve bu kemerin gerisinde de Cumann Maaras vardr. Buradan itibaren zi
yaretinin, gitgide yerin daha da altna inen
alak bir tnelden, ar ar, solucan gibi
ilerlemesi gerekecektir. Sonunda bir odaya
ya da bir dizi odaya gelecektir: duvarlardan
birine devasa bir baln hatlar ile birka
okunmaz harf oyulmutur.
Bu yeralt m eskeninde yal bir ift
yaar, rdek gibi vaklayan bir kadnla, fel
sefe yapm aya eilim li bir adam . Harap
m obilyalar ve patates uvallar arasnda
yaarlar, zerinde Fido yazan bir anak
tan sala yararl et suyuna orba ierler.
William W ilditch buraya ulatnda drt
bir yandaki pek ok eski gazeteden ona
blm ler okumas konusunda srar eden
yal adam tarafndan alkonmutu. William
kaabilm ek iin, kadn bakm azken yal
adamn bo bulunduu bir an yakalayp
onu balad. Yeralt dnyasndan peinde
vaklayan yal kadnla ka, korkulu bir
deneyimdi.
Yal iftin yeraltna gizlenmi muaz
zam bir hzineleri olduuna inanlyor ki
seyyahlar bunu itah kabartc bulabilir:
kolyeler, bilezikler, madalyonlar, halhallar,
ineler, yzkler, pandantifler, dmeler,
turist hatralar, altn paralar, deerli talar
dan yaplm kular, yakutlarn gllere d
ntrld sa takalar, altn krdanlar,
kokteyl kartrclar, insann kulandaki ki
ri karmas iin altn kaklar, elmas kak
mal azlklar, pastiller ve enfiye iin kk
kutular, anahtarlklar ve altn ile mineden
portreler. Hzinenin, alar boyunca in
sanlarn kaybetmi olduu deerli vr zvr843

VVTLNGEN ADASI - VVOTNEKST

dan olutuu anlalyor. Seyyah, yeryz

ne ktnda, hzineden aldklarn brakr
sa, haznesi sanki yeraltndaki yaantsnn
btn izlerini silmek istiyormuasna, de
erini yitirir.
Bu y e ra lt m e k n n d a W h a rfin in
nemli olduu anlalyor, belki de alfabe
nin ba aa olunca baka bir anlam ka
zanan tek harfi olduu iin; daha nce HA
RKALAR DYARIn ziyaret etmi seyyahlar
ise yal adamn konumasnda Harikalar

844

Dlyar'nn t karakterlerinden bir ey

ler bulacaktr.
(Graham Greene, Under the Garden , A
Sense o f Reality, Londra, 1963)

VVTLNGEN ADASI, bkz. TIMARHANE.

WOTNEKST, bkz. TIMARHANE.

X
X, yeri belli olmayan, snrsz bir ehirdir.

Ancak, en yakn tren istasyonuna yayan

haftada gidildiinden yola klarak, Avru
pada bulunmad sonucuna varlabilir. Xe
adm att bilinen tek seyyah -ra po ru n u
1929da yazan, A.G. diye Budapeteli biri
tarafndan, ehrin sadece ksmi ve eksik bir
tasviri sunulmutur.
A.G., trenden son istasyonda ndi (is
tasyonun adn vermeyi unutmu) ve bir
eek arabasyla, iyi kalpli bir demiryolcunun
rehberliinde, drt gn seyahat etti. Ondan
sonra inat rzgrlarn estii kuruni, dz
bir arazide yayan seyahat etti. nce, metal
hurdalarnn sakland ya da atld ok
geni blgeler buldu, iki gn boyunca sa
dece krk borular ve arapsa gibi metal
kablo dmleri grd; ertesi gn ise tek
bulduu, koca ynlar halinde mutfak kap
kaa, yanm sapl tencereler, krlm kev
girler, yamuk tavalardan oluan, insan bo
yunda tepecikler oldu; bir baka gn bo
yunca da yalnzca dili arklar grd. On
dan sonraki iki gn, sanki btn arazi farkl
kalnlklarda demir levhalarla kaplyd. Niha
yet, ehre yaklarken, sava makineleri,
demiryolu donanm ve otomobil paralarn
dan oluan l bir emberin iinden geti.
X'in varolar tamamen harap olmu
haldedir; A.G. gn boyunca terk edilmi,
harap haldeki evlerle dolu saysz banliy
den geti, ancak drdnc gn bir insan
grd. Sonunda, ertesi gn, Xin iskn edil
meyen blm ne ulat. Raporuna gre,
Xin merkezi yoktu - ister corafi, ister ruha
ni, ticari ya da tarihi olsun. ehir, kauuktan
yaplm gibi aldatcyd, bazen geniliyor,
bazen de daralyordu. Bir ucunda, sakinle
rin bilinen hibir neden olmaszn terk ettik
leri bir mntka vard. Dier ucunda yeni bir
blm ykselmiti; kimse niye olduunu bil
m iyordu, nk kimse orada yaam ay

planlamyordu. Zaman zaman, kimse fark

na varmadan, ehir yeniden kalabalkla
yordu; yle ki, harap haldeki binalarda bile
insanlar yayordu. ehrin btnnde so
kaklar ayn grnr - iki yanlarnda ykk ya
da neredeyse harap olmu evler, yarda kal
m inaatlar, kaldrmlar tkayan kum ve
tula ynlar, terk edilmi su tesisat, -e k
mek, ayakkab, ne olursa- her trl eya sa
tan ve ellerinde ancak bir tane nmune olan
yoksullam dkknlar vardr.
Sokaklardan gece gndz, kirli ve yrtk
prtk giysiler iinde ekilsiz bir kalabalk
akar. Dar bir ray zerinde de kk bir bu
harl lokomotif ehri kateder, ama kimse ne
rede bineceini bilmez, nk duraklar n
ceden duyurulmadan ve belli bir plan ol
makszn dzenlenir. Taksi sralar vardr el
bette ama, taksi grme ihtimali ok zayftr.
Restoranlarn yiyecek kalitesi, bir restoran
bulabilirseniz elbet, her ziyaretle birlikte da
ha da bozulur ve sz konusu restoranlar
hibir aklama olmakszn, herhangi bir gn
kapanabilirler. Otellere gelince, en konforlu
olanlarnn bile duvardan duvara uzanan es
ki moda, grltl boru sistemleri vardr.
Gn boyu yanan ve hava kararr kararmaz
kapatlan lambalar, merkezi bir panodan
kontrol edilirler, odalarda ayr elektrik d
mesi yoktur. Asansrler son derece hzldr
ve kontrol dmeleri bulunmaz; bunun iin
de insann inecei kat, yukar kp aa in
me sresine gre tahmin edilmelidir.
A.G. bize, bakann kollarnn uzunlu
una gre seilmesi dnda, Xin siyasi r
gtlenmesi hakknda pek bir ey sylemi
yor. En sevilen bakanlardan biri, kollar b
tn seleflerinden en az iki in daha uzun
olan Larra Senior adnda biriymi. Hemen
hemen hi zahmet ekmeksizin sa elini
pantolonunun sol cebine, ya da sol elini
p an tolonunun sa ce b in e so kab ilirm i.
845

XANADU - XROS

A .G .ye gre, X sakinlerinin hayatta hi

amac yokmu ve eer olsayd bile, buna
nasl ulaacaklarn bilemezlermi. Bu zihni
yet, ehirlerinin mimarisiyle de biraz ak
yor: yars harabe halindedir, yars ise ina
edilmemi durumda.

leri bir cennet fikrinin sadece Xexotlar tara

fndan gelitirildii anlalyor. Karana de
nen bu cennet, ayn zamanda Pu diye bili
nen kadiri mutlak Tanrnn da eviydi.

(Tibor Dery, G.A. ur X.-ben, Budapete,

1963)

(Edgar Rice Burroughs, Return to Pellucidar, New York, 1941; Edgar Rice Burro
ughs, Men of the Bronze Age, New York,
1942)

XANADU, bkz. ENGDU.

XiMEQUE, gney Atlas Okyanusundaki

XEXOT LAR LKES, sar derili Xexotlarin

lkesi, yeralt ktas PELLUCDARn gney
batsnda, Korkun G lge lkesinin ve
KORSAR Az ile Sojar Az birletiren isimsiz
boazn gerisindeki bir lkedir. Xexotlarm
kltrel geliim dzeyi, aa yukar dnya
yzeyindeki Tun ana denktir. Pellucidar halknn ounun aksine, Xexotlar surla
evrili ehirlerde yaarlar. Evler, balk tu
ladan kaba yaplardr, sokaklar dar ve do
lambaldr. Xexotlar, Pellucidar'n byk
ksmnda eriilenden daha ileri bir kalknma
dzeyini temsil eder. En byk mimari ba
arlar, ehirlerindeki kubbeli tapnaklardr
ki, bu cretkr tasarml harika yaplar hibir
seyyahn karmamas gerekir.
Xexotlar lkesinin sekizgen bronz pa
ralarn kullanmna dayal, ilkel bir para siste
mi vardr. Silahlar da bronzdandr. zerleri
ne parlak desenler boyanm deri nlkler
takarlar, ama erkeklerin de kadnlarn da
belden yukars plaktr; ocuklarla genler
hibir ey giymez. Rahipler, uzun deri palto
lar ve yzlerine taktklar korkun maskeler
le dierlerinden kolayca ayrt edilir.
Xexotlar ayn zamanda, sistematik di
ne yakn bir eye sahip olan ender Pellucidar halklarndandr. Pellucidarn birok sa
kini, dnyalarnn Molop Az adl yanan bir
denizde yzdne ve ktlk yapanlarn
burada yaayan hain kk adamlar tarafn
dan para para aa indirildiine inansa
da, erdem sahiplerinin ldkten sonra gittik
846

GENOTYA ktasnda bulunan imparatorluk

larn en byk ve en gllerinden biridir.
Seyyahlar Genotya Krfezindeki, sakinleri
Mitra dinine gemi olan Phenacil eyaletini
ziyaret edebilir.
(Louis Adrien Duperron de Castera, Le The
atre Des Passions Et De La Fortune Ou Les
Avantures Surprenantes de Rosamidor &
de Theoglaphire, Histoire Austraie, Paris,
1731)

XROS, Ege Denizinde, Rynos Adasndan

zel bir tekneyle ya da erzak brakmak ve
balklarn yakalad balklar toplamak iin
her be gnde bir buraya urayan araba
vapuru ile ulalabilen bir adadr, insanlar
Yunanldr ve balca uralar da ahtapot
yakalamaktr.
Xiros biraz uzaktan, zellikle de le
vakti bakldnda, bacaklar havada bir
kaplumbaay fazlasyla andrr. Adann g
ney kysnda yaanlmaz, ama batya doru
bir Lidya ya da Greko-Miken kolonisi vardr.
Ziyaretiler iskeleyi destekleyen, hiyeroglifle
ssl ve Profesr Goldmann adl biri tarafn
dan kefedilmi iki ta stunu gzden kar
mamaldr.
Adann belli bal zellii, uzaktan bile
olsa bir kere grlnce unutulmaydr.
Seyyah adann grntsn mr boyu ak
lndan karamayacak, beyaz kumunun ve
yakc gneinin hasretini ekecek ve niha
yet Xirosa adm att zaman, ok zledii

XUJAN KRALLII

bir snaa ulam olmann katksz mutlu

luunu yaayacaktr. Ancak bu mutluluk k
sa sreli olacak ve birka saatlik huzur dolu
bir sevincin ardndan, lm onu aniden ele
geirecektir.
Xirosun tuhaf, akldan kmayan zelli
i, zahir adl bir nesnede de bulunur. Bu
nesne, birok farkl biimden biri olarak te
zahr edebilir: yirmi sentlik bir Arjantin ma
deni paras, bir kaplan, kr bir adam, bir us
turlap, kk bir pusula, Kordoba Camiinin
bin iki yz mermer stunundan birindeki bir
damar, Tetandaki bir kuyunun dibi, insan
bunlarn herhangi birini bir kez grnce bir
daha hafzasndan silemez.

rid, 1976)

XUJAN KRALLII, Afrikada, papaanlara

hrmet eden bir deliler kabilesinin yaad,

surlarla evrili bir ehirdir. Kabilenin bu ku
lar ieren dinsel ayinleri son derece ren
tir ve rkn bugnk ahmaklk dzeyinden
sorumlu olabilirler. Xujanlar yalnzca ibadet
ekilleriyle deil, birok ynden acayiptir;
bakalar nasl sr yetitirirse onlar da, ki
mini st iin, kimini de semirtip yemek iin,

f o v j v /-

XUJAN KRALLII

. Kraliyet Saray
2. Kutsal Papadan Tapm a
5. Askerlerin Karargh

(Jorge Luis Borges, El Zahir", El Aleph, Bu

enos Aires, 1949; Julio Cortzar, La isla a
mediodia , Todos los fuegos el fuego, Mad

4.
5.
6 . Cengel

Lagn
Cadde

7. Bo arazi
8. kamete mahsus semtler

9. Baheler
847

XUJAN KRALLII

aslan besler. Kularn ya da maymunlarn

etine asla dokunmazlar ve aslanlarn besle
mek iin yabandomuzu, geyik ve antilop bu
lundururlar.
Xujanlar yapl ve salamdr. Ciltleri
sardr, kay gibidir; salar kmr karas
dr, ok ksa kesilmitir, diken gibi, kafa de
risine dik ada uzar. stteki kpekdllerl
olaanst uzun ve keskindir, birbirine ya
kn gzlerinin kara irisleri vardr, yle ki g
zn ak btn gz kaplyormu gibi gr
nr. Sakallar yoktur, alt dudaklar kaln, e
neleri zayftr; sanki ehreleri pis alkanlk
larla ve yakksz dncelerle bozulmu
gibidir. ou sokaklarda nbet geirir, vah
i lklar atar ya da masum ocuklara
saldrr.
ehir bir kubbeler ve minareler orman
dr. Bazlar yz ayak ykseklikte olan d
surlar uzun, dar bir dikdrtgen oluturur;
indeki sokaklar eri br ve dolambal
dr. Ana cadde birden geni bir bulvara ve
yayvan bir lagne alr. Bu blmdeki bina
lar daha yksektir ve evler altn papaanlar,
aslanlar ve maymunlarla sslenmitir. La
gn civarndaki en yksek ve iddial bina,
yedi katl Kraliyet Saraydr. Buraya, muaz
zam ta aslanlarn nbet tuttuu geni ba

848

samaklarla ulalr; giriin iki yannda iki ta

papaan vardr.
Ziyaretiler, zerine binlerce papaan
ilenmi perdelerin tamamen gzden sakla
d duvarlaryla sarayn taht odasn gz
den karmamal; dem ede kakma altn
papaanlar vardr, tavana da uan papa
anlar resmedilmitir.
Seyyahlar, Xujan Krallfn ziyaret etme
nin son derece tehlikeli olabilecei konusun
da uyarlr. Kadnlar kral tarafndan karlr ve
sonra da kraliyet odalarndan birinde unutu
lur; erkekler ldrlr ya da ar ilerde kle
olarak altrlr. Kamak zordur. Evlerin par
maklkl pencereleri vardr, kaplar harema
alar bekler, sokaklarda askerler devriye ge
zer, d suru muhafzlar ve beki kpei ola
rak eitilmi aslanlar korur. Rivayete gre on
altnc yzylda bir spanyol, ehri ziyaret et
mi ve kamay baarm, ama ehrin tesin
deki lde ele gemi. Yerlilerin Tarzan ady
la tand Lord Greystoke da Xujan Krallfn
ziyaret etmi ve zarar grmeden buray terk
edebilmitir. Baka hibir seyyahn buradan
dnd bilinmiyor.
(Edgar Rice Burroughs, Tarzan the Unta
med, New York, 1919)

Y
YABANIL ADA, belki Atlas Okyanusunda-

dr, bir dizi kayayla Tangerina Adasna ba

lanmtr. Yabanl Ada, byk bir orman ile
olan kylar bataklkl bir nehir tarafndan ne
redeyse ikiye blnm olan dar bir kumsal
eridinden oluur. Ormanda vahi yabandomuzlar, maymunlar, kaplumbaalar, sakz
ineyen kaplanlar, gergedanlar, aslanlar,
goriller, bir de lolipopa dkn timsahlar ya
ar. Elmer Elevator adl biri, bu aday evlat
edindii bir sokak kedisinden duydu. Bura
ya seyahat etti, alak bir buluttan dm,
dier hayvanlar tarafndan kendilerini ve e

yalarn nehrin te yakasna tatmak ama

cyla kullanlan aresiz bir ejderi kurtard.
Nehir kysnda hl u tabelay grmek
mmkndr: Ejderi armak iin kolu kuv
vetle ekin. Uygunsuz davranlar gorile
bildirin. Kol bir ipe, ipin dier ucu da ejde
rin boynuna balyd. Bugn seyyahlar,
nehrin te kysna gemek iin sal kullan
maldr.
(Ruth Stiles Gannet, My Fathers Dragon,
Londra, 1957)

4 /

as

849

YABANIL ORMAN - YALDNG KULELER

YABANIL ORMAN, NEHR KIYISInn sulak

ayrlarnn kenarndaki geni bir ormanlk

alandr. Belli bir mesafeden baknca, Yaba
nl Orman kk, sk ve bir ekilde tehditkrdr. Nehir Kysnn halk buray nadiren
ziyaret eder ve ine girmi bulunanlar da
"Yabanl Ormann D ehetinden bahseder.
Ormana girmeye cesaret eden ziyaretiler
bir sre sonra izlendikleri hissine kaplr ve
hatta aalarn altndaki sk bitkiler arasn
dan kendilerine bakan keskin gzl, zalim
yaratklar grebilirler. allklar arasndan
ayak sesleri ve slklar duyulabilir ve oraya,
Yabanl Ormanllarn kullandklar parolala
ryla iaretlerini bilmeden, bir nlem olarak
cepte tanmas gereken birka bitkiyi yan
na almadan gitmek tavsiye olunmaz.
Yabanl Ormanda eitli yaratklar ya
ar. Sincap, kirpi ve tavanlar zararszdr (so
nuncusu, dlek olduu kadar kstah olabilse
de), ancak karanlk yerlerde tilki, sansar, ka
km ve da gelincii gibi daha tekinsiz yara
tklar da pusuya yatar - onlara gvenilmez.
Grne gre Yabanl Orman bir za
manlar insanlarn yaad bir ehirmi ama
hl bilinm eyen nedenlerden dolay terk
edilmi ve sonra da yava yava eski duru
muna geri dnm; fidanlar bitmi, yaprak
gbresi yerleri kaplam, dereler blgeye
toprak tam ve nihayet hayvanlar da geri
dnmeye balam.
Yabanl Ormann ortasnda, ormandaki
hayvanlarn belki de en bilgesi olan Bay Porsukun yeralt evi bulunur. Kendisi, terk edil
mi ehrin gml cadde ve meydanlarn
dan olumu geni bir tneller labirentinde
yaar. Onun tnel ve geitleri ormann altn
da drt bir ynde uzaklara gider; kimilerinin,
ormann snrnn tesinde olanlarn bile, sa
dece ona malum gizli girileri vardr. Evi s
cak ve rahattr, tula duvarl, etkileyici bir
mutfa vardr. Alev alev yanan ateini bir
koltuun koruduu byk minenin iki ya
nnda mee kanepeler durur. Tuladan ba
ca keleri rahat ve cereyansz oturma ke
leri salar. Ahap kirilerden jambon, ifal
bitki demetleri ve ipe balanm upuzun so
850

an hevenkleri sarkar. Bay Porsukun evinin

dier odalarnn bykl birbirinden farkl
dr; kimileri bir dolaptan az kabacayken di
erleri de neredeyse KURBAA KONA lnn byk balo salonu kadar byktr.
Bay Porsuk, asosyal biri diye nam sal
m olsa da, hem iyi bir ev sahibidir hem de
sadk bir arkadatr. Buna ramen ormann
anne sansarlar ou zaman huysuz ocuk
larn korkutup sindirmek iin onun adndan
yararlanr, Bay Porsukun onlar ham yapa
can sylerler. Aslnda Porsuk ocuklar
dan holanr ama, uyar da kanlmaz bi
imde, istenen sonucu verir.
(Kenneth Grahame, The Wind in the Wil
lows, Londra, 1908)

YALDNG KULELER, Lord Yaldingin ihti

aml evi; ngiltere, Ham pshirede, kk
Liddlesby pazar kentinin yaknndadr. Ge
ni bir arazi zerindeki ev, talyan slubun
da tasarlanmtr, iki yannda serviler olan
bir yol, ortasnda kk bir adann bulundu
u bir ss glne bakan mermer bir terasa
gider; gln etrafn salkmstler evreler,
gldeki nilferler arasnda kuularn szld grlr. Flora Tapna sol taraftadr,
tanrann bir heykelini barndran beyaz
mermer bir pavyondur. Arazide Phoibos ve
Dionysos tapnaklar da grlebilir ve klasik
tanrlarla tanralarn heykelleri bahelere
serpitirilmitir. Gln sa tarafnda yapay
bir elale onun sularna dklr. Tepesinde
ki terastan baknca, misketllmonu aalar
arasndan evin irili ufakl ssl kuleleri gr
lebilir. Arazide ayn zamanda bir labirent ve
porsuk aalarnn glgeledii bir gl bah
esi vardr. On dokuzuncu yzyl ortalarn
da, Byk Sergiden hemen sonra, baheye
tarihncesi hayvanlarn ta figrlerinden
oluan bir koleksiyon eklenmiti. Londrada
ki Kristal Sarayda grlenler gibi onlar da,
biraz tekinsiz ekilde, aalar ile ormanalt
bitki rts arasnda gizlenirler.
Mlkn kenarndaki kayn ormanlarnn

YALNIZ ADA - YALNIZ DA

gerisinde, arazi ykselerek, dikilitalardan

oluan bir emberin grld, st dz bir
tepe halini alr. Bu talardan, muhtemelen
Barbara Hepworthun bir habercisi tarafn
dan dikilmi olan birinde tuhaf, yuvarlak bir
delik almtr, imdi kenarlar anp dzgnlemitir. Ta emberinin ortasnda, eski
inanlar ve itikatlarn uzak anlaryla dolu,
tek bana, yass bir ta vardr.
Yalding Kulelerinin kendisi, daha ok
kavisli duvar panolaryla ve yemek odasn
daki silah koleksiyonuyla bilinir. Evin en srad odas, iine altn yldzlarn resmedildii
mavi tavanl, kubbeli bir blmedir.
Yalding Kuleleri, ksmen bir Fransz ka
dnn ak iin, ksmen de sihrini talim etmek
amacyla, imdiki sahibinin bir atas tarafn
dan ina edilmiti. Sihir, ailede kuaktan ku
aa geen ve balangta doast bir
varlk tarafndan bir faniye verilmi olan y
zkten geliyordu. Ancak sihirli yz kul
lanmak iin bir bedel denmesi gerekiyordu
- ve Fransz kadn, nn eserinin tamam
lanmasn gremeden ld.
Bugn Yalding Kuleleri'ne gelen bir zi
yareti, yz bulursa, takan grnmez
hale getireceini kefedecektir. Yzk ayn
zamanda, takan kiiye bahedeki heykeller
le tarihncesi hayvanlarn canlanm asn
gsterecek gce de sahiptir. Daha pratik bir
dzeyde ise, hi deilse bir sefer, deerli
bir mcevherat koleksiyonunun bulunmas
na yol amtr.
Yalding Kuleleri halka haftada sadece
bir gn aktr; arazide piknik yaplamaz.
(Edith Nesbit, The Enchanted Castle, Lond
ra, 1907)

YALNIZ ADA, Finlandiya Krfezinde, MO-

OMN LKES aklarnda bir adadr. Yalnz

Adann kumsallar zambaklarla rtldr,
ierilerde sk beyaz iek bekleri vardr,
uzaktan baknca camdan yaplm gibi g
rnrler. Burada gk mavisi gller ile kpkr
mz ve siyah dniekleri de yetiir.

Ada, duymayan ve konuamayan tp

biimli kk hayvanlar olan Hattifattenerlerin toplanma yeridir. Hattifattenerter'm yzle
ri normalde bo ve fadesizdir, uyumaz ve
hibir ey hissetmezler. Normalde bunlara
Moomin lkesi'nde rastlanr ama her yl Ha
ziran aynda Yalnz Adaya gelirler ve sonu
gelmez bir konuma tuttururlar; araylarnn
amacnn ne olduunu kimse bilmez.
(Tove Jansson, Taikurin hattu, Helsinki,
1958; Tove Jansson, Muumipapan urotyt,
Helsinki, 1966)

YALNIZ DA, ayrca EREBOR diye de bili

nir, KUYTUORMAN ile DEMR TEPELER

arasnda, Uzun Gln kuzeyindedir. Adnn
da ima ettii gibi, dier sradalardan ayr
durur ve Kuytuormann dousundaki yass
dzlkte dikkati eken bir snr iaretidir.
Akan Nehir, dan gneyindeki kntlarn
etrafnda byk bir ilmek oluturur; buras,
nsanlarn ehir-krall DALEin yeridir.
Yalnz Da, Dan Altndaki Kral diye
bilinen cce kraln makam ve MORAdan
kalarnn ardndan, Durinin Halknn bel
li bal mekndr. Dan altndaki kocaman
binalar ve saraylar, kardklar altn ve m
cevherlerle zengin olan ve yeraltndaki ilik
lerinde alan ccelerin kendileri tarafn
dan dan ii boaltlarak yaplmtr. Yllar
boyunca refah iinde ve Daledeki insanlar
la yi likiler srdrerek yaadlar; kasaba,
onlarn yaptklar eylerin ou iin bir k
noktasyd. Bu refah dnemi, Kuytuormann
kuzeyindeki dalardan bir ejderha olan Al
tn Sm augun geliiyle aniden sona erdi.
Byk servet hikyeleriyle Yalnz D aa
cezbedilen Smaug, hi beklemedikleri bir
anda ccelerin stne kt, ounu l
drd, geri kalann da srp att. Yaklak
iki yz yl boyunca Smaug ccelerin saray
nn en derindeki salonunda yaad, dan
btn hzinesini, zerinde uyuduu kosko
caman, parl parl bir ynda toplad. Btn
ejderhalar gibi Smaug da serveti herhangi
851

YALNIZ DA

bir amala kullanmakla deil, ona sahip ol

makla ilgileniyordu. Muazzam ejderha Dalee sk sk baskn dzenliyor, devasa yara
sa kanatlaryla kasabann stnde uup
ate ve duman soluyordu. Kurban o kadar
oktu ki kasaba sonunda btn sakinleri ta
rafndan terk edildi. D an evresindeki
arazi, Smaug'un Viranhanesi diye tannma
ya balad; yanm ve kararm aa ktk
lerinden oluan, hibir eyin yetimedii
orak bir araziydi.
2941 nc ada, ban cce kral
Thorinin ektii bir sefer heyeti, Smaugu
ininden karmak iin yola koyuldu, ilerin
den biri, SHREdan bir hobbit olan ve Sma
ugu uzun bir bilmece alveriiyle megul
eden Bilbo Bagginsdi. Bu belki de ORTA
DNYA ejderhalaryla konumann en uy
gun yoludur, nk hem bilmecelere kar
doal meraklarn cezbeder, hem de konu
ann gerek kimliini gizlemesini salar.
Ancak Bilbonun bilmecelerinin talihsiz bir
sonucu oldu. Smaug bunlardan biri yzn
den, hobbitin ya GL-KENTten geldii ya
da orayla bir ilgisi olduuna hkmetti. Ejder
ha kasabaya saldrmak iin uup gitti. Dalein mstakbel kral Bard tarafndan ldrl
meden nce de oray yakp ykt.
Smaug ldkten sonra, insanlar, cce
ler ve elfler ittifak ile, orklar ve MORDORla
ilgili dier ktcl yaratklardan oluan isti
lac g arasnda byk bir sava oldu. Ta
rihe Be Ordu Sava olarak geen sava
ccelerle mttefikleri kazand ama ancak
DUMANLI DALAR'n kartallarnn ve ANDUN VADLERnden K o cao la ng ille rin
mdahalesi sayesinde.
Dale kasabas gibi, cce krall da
imdi, Yzk Savana kadar srecek yeni
bir bar ve refah devrine girm iti. 3019
nc ada, Dale, doudan gelen bir
istalc g karsnda dt; igal altndaki
insanlarla cceler Dumanl Dalarn maa
ralarna ekildiler, igali, ktlk kuvvetleri
nin gneyde yenildiinin renilmesinin ar
dndan dmana kar giriilen son bir hu
ru harekt krd.
852

Dan altndaki kralla girmenin en be

lirgin yolu, dan gney cephesindeki b
yk bir maara olan ve n Kap denen yer
den girmek suretiyledir; Akan Nehir, bu do
al kemerden geer. Ama cceler dan
bat yannda gizli bir giri de ina etmitir.
Kap, yarn yzne konmutu ve onu evre
leyen kayadan ayrt edilmiyordu. Sadece si
hirle alabiliyordu; sadece gnn belli bir
saatinde, batan gne gizli anahtar deliin
de parlad anda zel bir anahtarla alabi
lirdi. Bu kap, Thorin kumandasnda da
Smaugdan geri almak iin yola kan on
ccenin hedefiydi.
Kapy gsteren haritada bahsi geen
tm elerin bir araya geldiini fark eden ve
sonunda kapy aan, hobbit Bilbo oldu. An
cak daa bu giri, G l-Kente doru son
basknn dzenlemek iin uarken, Smaug
tarafndan yok edildi.
Gizli giriten g e ile n dar bir geit,
Smaugun ini haline getirdii derin maara
ya gidiyordu. Geide ayn zamanda, n Kapnn dzeyinde yaplm ve byk salonla
ra kan geni, dzgn basamaklar yoluyla
da varlabilirdi. Balca salonlar, len sa
lonlar ve divan salonudur. Ancak, iki byk
kapdan girilen Thrrun Byk Odas, ihti
am asndan bunlar aar. Odann arka
tarafndan bir kap, Akan Nehir'in ykseldii
bir maaraya gider. alkantl dere, byk
n Kapdan dar akm adan nce, eski
gnlerde yaplm dar bir kanaln yan sra
akar.
Yalnz Dan uzun gney knts Kuzguntepesi diye bilinir ve kadim bir muhafz
karakolunun yeridir. Burasnn ad, gelenek
sel olarak ccelerle iyi geinen eski ve bilge
bir rk olan da kuzgunlarnn yuvas olma
sndan gelir. Smaugun gelmesinden nceki
gnlerde, Kuzguntepesi, muhafz karakolu
nun stnde yuvalarn kurmu saygn yara
tklar olan Carc ile einin yuvasyd. Kuzgun
lar, bir gelenek olarak, ccelere dadan ha
ber getirir, karlnda da onlara pek ho
landklar o parlak, ltl nesneler verilirdi.
imdi Yalnz Dada az sayda kuzgun kal

YAM ADASI - YANIK ADA

m gibi grnyor. Be Ordu Sava sra

snda elfler de Kuzguntepesinde saf tu t
mulard.
Yalnz Da ayn zamanda, benekli, sol
gun sar gsl kocaman koyu renk kular
olan kadim bir ardkuu cinsinin de yuvasyd. Da ardlarnn iki yz yldan fazla ya
ad sylenir. Ccelerin dostuydular ve ko
numalarn anladklar Dale insanlarna ha
bercilik yaparlard. Bu kulardan biri, Bilbonun Smaug ile yapt bilmece alveriin
den sz ettiini duydu ve kazayla ejderhann
zayf noktasn gsterdiini fark etti. Ard
daha sonra Dalee uup durumu Barda bil
dirdi, bylece onun ejderhay ldrmesini
salad.
Ccelerin bulduu en byk hazine de
sonunda Yalnz D ada kefedilmitir. Bu,
yanstan ve k deitike rengi deiiyora benzeyen ok yzeyli byk beyaz bir
mcevher olan Arkentayd. Cceler Sma
ug tarafndan dadan srldnde, da
da kalm, Smaug onu stokuna katmt. Arkenta Bilbo tarafndan bulundu. Ta so
nunda, dan derinlikle rin de ki m ezarna
Thorin ile birlikte gmld.
(J.R.R. Tolkien, The Hobbit, or There and
Back Again, Londra, 1937; J.R.R. Tolkien,
The Fellowship o f the Ring, Londra, 1954;
J.R.R. Tolkien, The Return o f the King,
Londra, 1955)

YAM ADASI, bkz. VALAPEE.

YAMYAM ADASI, Karayip Denizinde, isle

des Jumeaux yaknlarnda bulunan, Ciacos

Takmadalarfndan bir adadr. Yerliler kendi
lerine Caraibe' 1er (ki byk sava anlam
na gelir) denmesini tercih ederler ve Avru
palIlarla bir miktar temaslar vardr, onlarla
silah ve iki alverii yaparlar. Vcutlarn
boyarlar, kamlardan yaplm, atlarna
palmiye yapraklar rtlm uzun kulbeler
de yaarlar, ancak kadnlarla ocuklar daha

kk meskenlerde tutulur. Halkn kabulyle

seilmi bir Byk Cacique tarafndan y
netilirler. Kayn aac tahtasndan ustaca
oyulmu zehirli oklarla avlandklar halde,
balca avlar olan tnekteki kular yakala
m akta bunlar ku llanm azlar; bu kular,
aalarn dibine kzarm kmrler koymak
ve korlarn stne kauuk ya da biber at
mak suretiyle yakalanr. Youn duman, ku
larn nefesini keser, onlar da yere der. An
cak seyyahlar, ou kez nne geileme
yen orman yangnlaryla sonuland iin,
bu avlanma yntemine bavurmamalar ko
nusunda uyarlr.
Caraibe'ler, insann eitli ruhlar oldu
una, bunlarn balcasnn da kalpte bulun
duuna inanr. lm srasnda kalp-ruh se
malara doru yneltilir, dierleri ise havada
dalr ve denizde frtnalara, karada da trl
muzrlua yol aarlar. Gnee, aya taparlar
ve dnyann durumuna kaytsz kalan yce
bir varla inanrlar. Bir Caraibe lnce, b
tn akrabalarnn cenazeye katlmas bekle
nir. Gelmeyen olursa, o kii, cenazeye katlanlarn hepsini kyma uratmak zorunda
kalr; bu durumda, onlarn hepsinin ya l
adam katlettiini ya da u veya bu ekilde
lmne katkda bulunduunu varsaymak
dettendir.
Yakndaki isle des Jumeaux ( ikizler
Adas) adn on sekizinci yzyl sonlarna
doru burada terk edilen iki ngiliz ocuktan
alr. ocuklar kurtarlmlard ama, daha
sonra Lord Wellynin nderlii altnda bir ko
loni kurmak iin adaya dndler.
(Franois Guillaume Ducray-Duminil, Lolotte Et Fanfan, Ou Les Aventures De Deux
Enfants Abandonees Dans Une Isle Dserte. Rediges & publies sur des Manuscrits
Anglais, par M.D. *** du M ***, Charlestown &
Paris, 1788)

YANIK ADA, EJDER ADASIndan grlebi

len, alak ve yeil bir adadr. Ada zerinde

ki canllar, tavanlar ve keilerden ibarettir;
853

YAPYALNIZTAI - YALI ORMAN

ancak, kararm alanlar arasndaki ta kul

be harabeleri, birtakm kemikler ve krk si
lahlar, burasnn yakn zamana kadar bir
yerleim yeri olduunu gsterir.
Seyyahlar, Yank Ada aklarndaki su
larda bir denizylan grld konusunda
uyarlr. Ylan, ok ve kllara dayankl bir de
risi olan, muazzam byklkte bir canavar
olarak tasvir edilmitir. Kabuklu deniz hay
vanlarnn yapt yerler dnda, gvdesi
nin mor lekeli yeil ve al renkte olduu sy
lenir. Ba daha ok at ba gibidir ama ku
la yoktur; ak aznda, kpekbalnnki
gibi, ift sra keskin di vardr; devasa vcu
du kocaman bir kuyrukla son bulur. Son de
rece saldrgan ve tehlikeli olduu halde, denizylannn dk zekl olduu anlalmak
tadr; dolaysyla kolayca kandrlabilir.

se onu lmden korur. Tekboynuzlar katle

denler, kendi canlarn kurtarmak uruna saf
ve savunmasz bir can aldklar iin kan du
daklarna dedii andan itibaren yarm bir
hayat, lanetli bir hayat yaayacaklardr. Ziya
retilerin bu yere girmeden nce byk n
lemler almalar srarla tavsiye olunur.

(C.S. Lewis, The Voyage o f the Dawn Tre

aded, Londra, 1952)

YAAYAN ADA, mitolojik canavarlar ve ko

YAPYALNIZTAI, Atlas Okyanusunun ku

zeyinde, denizin iinde bir kayalktr. ok
uzun zaman nce av sonucu nesli tkenmi
bir ku olan son gairfowfun yani usturagagann evidir. Son gairfowt bu ssz kayalkta
oturur, ok gerilerde kalm genliinde
rendii eski arklar mrldanr.
Ziyaretiler, gairfowfun kayaya gelen
herkese hznl hikyesini anlatmaya istek
li olduunu greceklerdir, ama ziyaretinin
kanatlar olmamas artyla. Gairfowt uma
yan bir kutur ve kanatlara gsteri arac
baya bir icat gzyle bakar.

(J.K. Rowling, Harry Potter and the Philo

sophers Stone, Londra, 1997 [Harry Potter
and the Sorcerer's Stone, ABD])

YASAK EHR, bkz. ASHAR.

YASLI DENZ, bkz. ELFBA.

nuan gemilerin, saatlerin, puro ien mi

nelerin ve canl mzik aletlerinin yaad bir
lkedir. Belediye bakan, H.R. Pufnstuf ad
l, dost canls bir ejderhadr.
Seyyahlar, Witchiepoo atosunu ziya
ret edebilir; atoya adn veren bilim kadn
sahibesi, fltn almak istedii Jimmy adl
kk olanla baarsz bir karlamann
ardndan kazayla kendini havaya uurmu
tur.
Seyyahlar ziyaretleri srasnda bir cad
ya rastlarlarsa eer, meleksi bir grnm ta
knmakla isabet ederler, nk Yaayan
Adada cadlarn kart meleklerdir.
(Pufnstuf, Ynetmen: Hollingsworth Morse,
ABD, 1970)

(Charles Kingsley, The Water-Babies: A Fa

iry Tale fo ra Land-Baby, Londra, 1863)
YAAYAN NSANLAR LKES, bkz PA

RILDAYAN OVA LKES.

YASAK ORMAN, ngiltere'de HOGWARTS

Okulu yaknlarnda tehlikeli bir ormanlk alan

dr; iinde tekboynuzlar, kurtadamlar ve atadamlar yaar. Kt varlklar, tekboynuzlar
ldrp kanlarn (k, gm rengidir) almak
iin ormana gelir, nk bu kan her kim ier
854

YALI ORMAN, ORTA DNYA'nn kuzeyin

de, ERDYARI ile HYKTEPE YAYLALARlnn ortasndadr, vaktiyle DUMANLI DALARdan, kuzeybatdaki Mavi Dalara uza

YAZ ADASI - YAZILMAMI KTAPLAR MEZARLII

nan koca ormandan kalanlardr. Bu muaz

zam ormandan kalan tek belli bal yer, im
di FANGORN diye bilinen alandr. Gndz
sefas Nehri, Hyktepe Yaylalarndaki p
narndan kp Yal Ormandan akarak, Erdiyar'nn gney ucunda Brendibadesine
kavuur.
Yal Orman, iindeki her ey canlym
ve olup bitenlerin farkndaym duygusu
uyandran korkutucu bir yerdir ve aalarn
srekli mrldanmas dnda sessizdir. Or
mann aalar yabanclara kar haince,
dmanca davranr ve orman patikalarn iz
lemeyi imknsz klacak ekilde hareket
ederler. Onlar dallaryla kavrayarak ya da
yaklap etraflarn kuatarak seyyahlara sal
drdklar da bilinir. En korkun yer ise, Gn
dzsefas Vadisi yani Deredir, buras orma
n dolduran esrarl gcn merkezidir. Nehrin
kylarnda st aalar dizilidir, aralarnda
balcas da, geenlere by yapan ve on
lar gvdesine dayanm halde uyutan, sinsi
ve kt a a , u u rs u z Yal S t
Adamdr. Yolcular uyuyunca gvde alr ve
yal aacn iine ekilirler.
Yal Ormann aalar bir keresinde,
Erdiyarnn dou snr boyunca uzanan alite saldrmt, ama o blgedeki hobbitler
koca bir ate yaknca geri ekilm ilerdi.
Ate, bugn de enlik Atei Meydan diye
bilinen byk, bo bir alan yaratt.
Kadim aalarn btn dier canllara
nefret duymasnn nedeninin gururlar oldu
u sanlr. Belki de efendi olduklar zamanki
ihtiamlarn hatrlyorlardr ve btn dier
yaratklar gasp ve yok edici olarak gryorlardr. Seyyahlara, Yal Ormana girmek
ten kesinlikle kanmalar iddetle tavsiye
olunur. Ancak eer bunun aksini yapmalar
ille de gerekiyorsa, onlara gvenlik inde
rehberlik e debilecek tek bir kii vardr Yal Orman le Hyktepe Yaylalar arasn
da yaayan olaanst Tom Bombadil. Ne
reden geldii bilinmez ama kendinden En
Yal Olan diye sz eder ve Orta Dnyada
ilk varolann kendisi olduunu iddia eder.
Uzaklardaki Birinci a hatrlayanlar, onun

o zaman da yaldan yal olduunu syler

ama kkeni ve gemii hakknda hibir bil
gileri yoktur. Elfler ona iarwain Ben-adar, ya
da en yal ve babasz derken, cceler
iin o Forn, ku ze yin a d a m la r i in de
Oralddr. Orman, su ve tepenin efendisidir,
kendisi efendi tanmaz ve ormann aalar
ile Hyktepe Yaylalarnn hykl kiileri
zerinde g sahibidir. Yzkten asla etki
lenmemi ve ne hkm altna girmi, ne de
onu giyince grnmez olmu tek kii odur.
Hep en ve neelidir, hep ark syler, hop
lar zplar. Mavi gzleri, krmz ve kahkaha
krklaryla dolu yanaklar, uzun ve kahve
rengi sakalyla tannabilir, parlak mavi bir
ceketle sar izmeler giyer. Bir hobbitten da
ha uzundur. nsana benzer, ama ou in
sanlardan daha ufak tefektir. Onun kim ol
duu sorulunca, kars Altnyemi sadece
Odur" diye cevap verir.
(J.R.R. Tolkien, The Fellowship o f the Ring,
Londra, 1954; J.R.R. Tolkien, The Two To
wers, Londra, 1955)

YAZ ADASI, bkz. YZEN ADA.

YAZILMAMI KTAPLAR MEZARLII, Pa

riste Hotel de Sensn altnda geni bir deh

lizler topluluudur. Ziyaretiler yapnn arka
sndaki bir avluya girerler, burada yosunlu
bir duvarda kk bir geit alr. Bu geit
dar, kasvetli bir dehlize, dehliz de yeraltnda
bir i avluya kar. Bu avluda bir kuyu bulu
nur; bir ip merdiven ziyaretilerin kuyunun
derinlerine inmesini salar. Ziyareti, kuyu
nun dibine vardnda, duvarlar nemli, to
nozlu bir dehliz bulacaktr; bu dehliz bir de
mir kapya varana kadar izlenmelidir. Ziya
retilerin ierideki geni kitap deposuna
alnmak iin kapya vurmalar gerekir, ier
de her ynde niformal grevliler gider ge
lir, kitaplarn kilit altnda tutulmasn salar
lar. Yazlmam Kitaplar Mezarl ya da Zin
cirli Kuyu adyla bilinen buraya, btn dn
855

YAZ LKES - YES BATAKLII

yada yetkililerce yasaklanan kitaplar kapat

lr. Bu kitaplarn bazlar yaymlandktan son
ra yasaklanmtr; bazlar l domutur;
ou hi yazya dklmemitir. Ziyaretilere
el feneri gtrmeleri ve ellerinde kitapla or
tada grnmemeleri nerilir.
(Nedim Grsel, Yazlmam Kitaplar Mezar
l Zincirli Kuyu, Sorguda, 1988)

YAZ LKES, ayrca YAZ TOPRAKLARI

diye de bilinir, PRYDANden hayli uzakta,

denizin br yanndadr. Yaz lkesinde k
tlk ya da strap yoktur. Erkekler ve kadn
lar burada ebediyen yaar ve btn arzular
yerine getirilir.
Yaz lkesi Don Slalesi'nin, Leydi Don
ve Gnein Lordu Belinin oullaryla kzla
rnn lkesidir. Zengin Prydain lkesi Achren
ile yolda lm Lordu Arawnn hkm alt
na geince, Don Slalesi lkeyi ktln
glerinden kurtarmak iin altn gemilerle
oraya gitti. Achren ve Aravvn hezimete u
ratp Prydainin savunmalarn ina ettiler.
CAER DATHYLde, Prydainin Yksek Krallarnn tahtnn bulunduu byk bir ato
diktiler ve lkenin gneyinde de en nemli
istihkm, grnrde mtevaz bir iftlik olan
ama ok kuvvetli sihirli gler tarafndan ko
runan CAER DALLBEN ina ettiler. Buras
btn lkenin en byk bycs olan Dallb en in evi haline g e ld i i g ib i, sonunda
Prydainin Yksek Kral makamna ykselen
domuz bakcs yardmcs Tarann da o
cukluunu geirdii yerdi.
Yllar boyunca ktln gleri belli
bir m esa fed e tu tu ld u ama Yksek Kral
Mathn saltanat srasnda Arawn bir kez da
ha Prydainde grnd. Uzun savalarn ve
Don Slalesi mttefiklerinin byk kahra
manlnn ardndan Aravvn tam anlamyla
yenilgiye uratld ve Prydain ktln
glerinden kurtuldu. Don Slalesinin gre
vi yerine getirilmiti ve kaderlerinde yazl ol
duu gibi, altn gemileriyle Yaz lkesine
dndler. Btn akrabalar onlarla birlikte
856

dnd. Balca insan mttefiklerine de on

larla birlikte gitme frsat sunuldu ve dostla
rndan ayrldklar iin alayan iki tanesi ha
ri, hepsi onlarla gitti. Mathn sava lideri
Prens Gwydionun yakn dostu haline gelmi
Taran kalmay seti ve yeni Yksek Kral ola
rak selamland; MONA Adas aklarnda,
Caer Colurda yaam olan slalenin so
nuncusu, Llyr prensesi Eilonwy ise, evlendi
i Tarann akna kalmay seti. Eilonwy ge
ride kalmak suretiyle, ailesinde yzyllardr
anneden kza geen sihirli gcn son izle
rinden de gnll olarak vazgeti.
(Lloyd Alexander, The Book o f Three, New
York, 1964; Lloyd Alexander, The Black Ca
uldron, New York, 1965; Lloyd Alexander,
The Castle of Llyr, New York, 1966; Lloyd
A lexander, Taran W anderer, New York,
1967; Lloyd Alexander, The High King, New
York, 1968)

YED ADALAR, buras, adndan da anla

laca gibi yedi adadan oluan ve Narnia k

ysndan deniz yoluyla birka gn mesafede
bulunan bir adalar grubudur. En batda bu
lunan ada, Brenn Adasndan rpntl bir
boazla ayrlan Muil Adasdr. Brenndeki
Kzlliman kasabas, o alandaki gemiler iin
nemli bir ikmal m erkezidir. Dier adalar
hakknda herhangi bir tanmlama var oldu
una dair bir bilgi yoktur.
(C.S. Lewis, The Voyage o f the Dawn Tre
aded', Londra, 1952)

YED EHR ADASI, bkz. MAYDA.

YES BATAKLII, YIKIM EHR ile SEMAV

EHR yoluna gei salayan kk kap

arasndaki byk bataklktr. Bataklk, Sema
vi ehire varmaya alan seyyahlarn atlat
malar gereken ilk ve en tehlikeli engeldir.
Bu dipsiz bataklk ok insan yutmutur ve

YELDA - YEN BRTANYA

birok seyyah da burada balarna gelen

lerden dolay seyahatlerini srdrmekten
vazgemitir.
Bataklkta birikm i cruf ve pisliin
miktar ylesine fazladr ki, buray tarma uy
gun hale getirip ie yarar bir araziye dn
trmek imknsz gibidir. Yaklak iki bin yl
dr batakl doldurma giriimlerinde bulu
nulmu ama tm giriim ler sonusuz kal
mtr. Semavi ehir'in Efendisinin gnder
dii iiler hl bu i zerinde alyorlar
ama, grnen o ki bitirmelerine daha ok
var. Ynetici tarafndan istihdam edildiklerini
iddia eden iilerin bir ksm aslnda Bataklk'a daha fazla gbre ve pislik frlatan hilekrlardr. Seyyahlar, Bataklkn merkezine
doru gvenli noktalar da olduunu bilmeli
dir, ancak yer deitiren amur ve bulank
su yznden bunlar grmek zordur.
(John Bnyan, The Pilgrims Progress from
this world, to that which is to come. Delive
red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered, the manner of his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bnyan, The P ilgrim s Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part, Delivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out of Christian's wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the Desired Country, Londra, 1684)

YELDA, vaktiyle eyaleti olduu BEKLA M-

PARATORLUUnun gneydousunda bir

krallktr. Kralln, URTAH YARLARIndan
sa km tek kiinin olu olan U-Deparioth
tarafndan baskdan kurtarlp zgrle kavuturulduu sylenir. Bu kadim kahraman
zerine efsaneler ve baladlar, Bekla imparatorluunun evresindeki lkelerde ve hat
ta BEKLA'nn kendisinde sylenir.
(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

YEN BRTANYA, Hint Okyanusunda, mit

Burnunun yz elli fersah kadar dousunda

adalk bir gruptur. adadan birincisi
olan Aprilis, 1740 ylnda, gemisi Ansonun
devrilem keif seferiyle b irlikte n g ilte
reden ayrlan ama hastalk nedeniyle m
rettebat says azalnca oyalanmak zorunda
kalan Sir Charles Smith tarafndan kefedil
di. Gemisi, Apriliste karaya vurdu ve Smith
gen bir yerli olan Lillia tarafndan kurtarld;
Lillia ona bir erkek ocuk dourdu. Smith
adann reisini, gne-tanrnn olu olduuna
ikna etti. Lilliann olunun kabile tarafndan
evlat edinilmesini emretti. Lillia doum sra
snda lnce S m ithin poplerlii azald
ama, bir deprem kehanetinde bulunarak
kendini kurtard ve enkazdan kard baru
tu kullanarak depremi sahneledi. Hem bir
spanyol, hem de bir Fransz istilasn baa
ryla pskrttkten sonra Smith, gerek bir
uluslararas g olduu kabul edilen rnek
bir toplum kurdu.
Aprilis sradalarla, bir ovalar blgesine
ve bir ormanlar blgesine ayrlmtr. Adada
pek ok nemli ehir -Burnel, Springle, Jarvis, Cuningham ve Edinburgh- ziyaret edile
bilir. Aprilisin baehri Charles Hiren ina
edilmesi yedi yl almtr. Sokaklar yirmi drt
ayak geniliindedir, her birinin ortasnda bir
sra aa vardr ve birok park ehri ssler.
Bir Fransz ato kanadnn eklendii Kraliyet
Saray, tula ve ahaptan byk bir binadr,
iki katldr, bir avlusuyla bahesi vardr ve
Charles Hire'daki btn binalar gibi, krmz,
sar ve siyah ubuklara boyanmtr. Hk
met ekli, ngiliz parlamenter sistemine ben
zer. lm cezas yoktur ama krbalama ce
zasna sk sk rastlanr. okelilie izin verilir,
ancak bir erkein beten fazla e almas iin
kraliyet izni arttr. Charles Hiredaki Ulusal
Tiyatro, komik opera, bale ve mimi birletiren
ve iinde on sekizinci yzyldan beri plakla
rn da yer a ld bir tr oyun sahneler.
1781de yeni bir opera binas yaplmtr.
Seyyahlara, Springledaki, balesiyle mehur
doal gen biimindeki amfitiyatroyu ziya
ret etmeleri de salk verilir.
857

YEN BRTANYA

Resmi Aprilis dini, gnee tapnmadr,

ama bugnlerde ou kii Hristiyandr.
Merkezinde gnein bir suretinin bulundu
u, tula stunlarla desteklenmi bir kubbe
olan gzel Gne Tapna, zellikle dikkati
eker.
Yeni Britanya grubunun dier iki ada
snda olduu gibi, Aprllisin hayvan varl,
dnyann dier yerlerindekilerden farkldr.
Tarlow denen, sln boyunda, siyah beyaz
bir kuun mkemmel kebab yaplr. Matouchi denen bir geyik tipi, zotuanc adl bir til
ki, krmz gzl beyaz tyl bir sincap olan
cerpedos, kedi gibi kuyruklu uzun boylu ya
bani tavan charlas, dost canls blbl plicha ve byk mavi ve krmz gvercin pililli
de vardr. Krk ayak uzunluundaki ylanlar
zararszdr.
Yeni Britanya grubundaki dier k ada,
esmer insanlarn yaad ok dalk Sarcosa ile nn en by olan, dz ve orman
lk Pullosin Adasdr (baehri Rasllinette).
Pulloslni erkekleri kle olarak tutan kadnlar
ynetir. Kralienin nian, dili altn bir
mzraktr ve altn bir tahtta on iki gl kuvvet
li adam tarafndan tanr (Ancak, rivayete
gre, bir erkek isyan, kadnlarn Pullosindeki
saltanatna son vermi ve kralie silahlarn
teslim ederek mutfana dnmtr).
Kimi tarihiler Yeni Britanya Adalar'nn
kefini Sir Charles Smlth'e deil de, Sir Isaac
Newtonun var olduunu ileri srd byk
Gney Ktasn arayan bir ngiliz keif heyeti
ne balar. Keif heyetinin adalardan birinde
bir direk diktii ve ziyaretilere burann ngi
liz blgesi olduu yolunda bilgi verdiini id
dia ederler. Kifler tarafndan direin altna
bir Kralie Anne dirhemi, bir rlanda arp ve
bir sko banknotu gmld sylenir.
Aprilisin paras kisi de altn olan gine
ve yarm ginedir. Btn ziyaretiler adaya
varnca karantinaya girm ek zorundadr,
salk belgeleri olmakszn lkeye girmeleri
ne izin verilmez.

YEN BRTANYA kraliesirrirV dili mzra.

858

(Pierre Chevalier Duplessis, Mmoires De

Sir George Wollap; Ses Voyages dans dif-

YEN GNYA

frentes parties du Monde; aventures ext

raordinaires qui lui arrivent; dcouverte de
plusieurs Contres inconnues; description
des moeurs et des coutum es des Habitans. Par M.L.C.D., Paris, 1787-88; Charles
D ibdln, Hannah H ew it; Or, The Fem ale
Crusoe. Being The History Of A Woman Of
uncom m on, m en tal, a n d p e rs o n a l a c
complishments; Who, After a variety o f ext
raordinary and interesting adventures in al
m ost every station o f life, from sp le n d id
prosperity to a b je ct adversity, Was Cast
A w a y In The G rosvenor East-lndiam an:
A nd became for three years the sole inha
bitant of An Island In The South Seas. Sup
posed To Be Written By Herself, Londra,
1796)

YEN GNYA ya da VRAGNYA, terra aust

ralis incognita'da bulunan bir devlettir. Bu
lke, Hint Okyanusunun gneyinden Endo
nezya Yarmadasna kadar uzanr. Sahilleri
nin aklarndaki Hermafrodit Adas da snr
larna dahildir (bazen Portekiz sahili akla
rnda bulunan HERMAFRODT ADASIyla
kartrmamak gerekir). Toprak bereketlidir
ama iyi kullanlmaz.
Belli bal eyaletleri, Plapperfeldt (Linguadotia), Balgern (Rixatla), Heulenberg
(Ploravla), Lachfurt (Rlsia Major ve Minor),
M errenland (A p hrod isla ), Sheem enland
(Amazonla), iffetlikadnlarlkesl (Eugena) ve
Hermafrodit Adasdr. Vlraginyann baeh
ri, Linguadotla eyaletlndedir, ad da Glnekopolistir (Kadnlar ehri). Burada Parlamento
859

YEN SVRE

hep toplant halindedir, nk Vlraginyada

ktidarn icrasnda herhangi bir ayrmclk ola
maz. Her kadnn konuma hakk vardr ve
her ey ekime, tartma ya da oylama iin
bahane oluturur. Mzakereler bitmez tken
mez cinstendir, katlanlarn hepsi ayn anda
konuur. Belli bir stikrar derecesi salamak
in, bir karar alndktan sonra ertesi gne ka
dar feshedilemez. Devlet grevlileri gzellik
lerine ve hitabet yeteneklerine gre seilir,
bu nemli grevi yerine getirmek in yan
ban alm hanmlardan bir jri seilir.
lkenin eyaletlerinden en dikkate de
er olan, Aphrodlsiadr. Burada, Erotio eh
rinde, kadnlar ar lde makyaj yapar,
ok ince, effaf kumalardan yaplm giysi
ler giyer ve gsleri meydanda dolarlar.
Cam evlerde otururlar; ancak, hibiri makya
jn ve san yapmadan halk nne kmaz.
Grldklerinden emin olmak iin alveri
lerini yapmaya btn bir gn ayrrlar.
rmcekler gibi, srekli sava halinde
olduklar Locania ve Lustlandli erkekleri
gzlerler. Tahrik edici hareketleri sayesinde
bu erkeklerden birini ellerine geirmeyi be
cerirlerse, arzularna hizmet etmesi iin onu
zorlarlar. Byle erkekleri ahrlarnda tutar ve
kuvvetli ak iksirleriyle semirtirler.
H erm afrodlt Adas, V iraglnyann bir
baka eyaletidir. Oradaki her eyin ikili bir
doas vardr: elma-ve-armut aalar; kira z -v e -e rik a a la r, b a d e m -ve -h u rm a
aalar, vs. Her sakin, yar erkek, yar kadn
giysisi girer ve hem erkek hem de kadn ad
alr. Bu adallarn, ocuk dourmak iin bir
ee ihtiyalar yoktur ve tekcinsiyetll insanla
ra canavar gzyle bakarlar.
(Joseph Hall, Mundus alter et idem, sive Ter
ra A ustralis ante hac sem per incognita,
Londra, yak. 1605; Joseph Hall, Utopiae,
Pars II. Mundus alter et idem. Die heutige ne
ue alte Welt. Darinnen ausfhrlich und nach
Notdurf erzhlet wird, was die alte nun bait
sechstausend-jhrige Welt fr eine neue Welt
geboren, aus der man glechsam in einem
Spiegel ihrer Mutter und Gebrerin Art, Sit860

ten, Wandel und Gebrauch augenscheinlich

mag sehen und erkennen, Leipzig, 1613)

YEN SVRE, Yeni Gine blgesinde bir

yerde, byk bir adada gzel, bereketli bir
arazidir. Adann tamam kefedilmemitir ve
sadece Yeni svire hakknda bir miktar ay
rntl bilgi vardr.
Yeni svirenin byk ksm, daha ileri
deki i blgelerde bulunan en tehlikeli trde
hayvanlar darda brakan doal kayalk bir
bariyerle kapatlmtr. Sadece Aralk adyla
bilinen dar bir geit kaya-duvardan geerek
bir inili kl bir araziye gider, buras da
Dou Nehrinin getii byk bir ovaya a
lr. Grkemli ormanlar arasndan akan neh
rin, uzaklara doru uzanan sradalarn
eteklerinden doduu sanlr. Etek blgesi
nin bir ksm kefedilmitir. En iyi bilinen ada
blgesi, Verdant Vadisindeki havuzun ev
resinde bulunan bataklk alandr; vadinin
kendisi, birka dar geide alr.
Yeni svire sahili genellikle kayalktr,
ama muhafazal Emniyet Koyu, doal bir s
kele salar; akal Nehri diye bilinen bir de
re, koya akar. Koydaki kk bir adack
olan Kpekbal Adas, bu doal demirle
me yerinin giriini korur. Sahilin daha ileri
sinde, Umutsuzluk Burnu adl burun denize
uzanr. Burun tehlikelidir, ok ilerilere, daha
derin sulara uzanan sakl resiflerle ve uzun
ve kumlu bir slkla evrilidir. Kayalk olan
zirvesinden, bir sonraki burna kadar ky bo
yu rahatlkla grlr.
ierilerde toprak sk fundalklarla ve k
k ormanlarla kapldr, sazlk Flamingo Ba
takl bunlar keser. Ormanlk alan yava
yava yerini, yabani pamuk le pirincin bol
miktarda yetitii ovalara brakr. Bu alanda
cazip bir gl vardr. Seyyahlar, ovalarn te
sinde bulunan ve iinden berrak bir ayn
getii byk, doal bir kaya kristali maa
rasn ziyaret etmelidir.
Emniyet Koyunun yannda, Umutsuz
luk Burnunun karsnda, sarp kayalar su
dan dimdik ykselir; kimi yerde, yaln kaya-

lar denizin stne uzanr. Bu alana Katedral

Burnu denir, bir kayalk kemerden girilen
doal bir tnelle alr. Tnel ziyaretiyi, b
yk, neredeyse tmyle karayla kuatlm
bir krfeze gtrr; krfezin ky hatt, nehrin
azna doru bereketli bir ovayla uzanr.

Buras nci Koyu'dur: bir resifler ve kumlu

slklar hatt onu ak denizden ayrr, koyu
kuatan burunlar arasnda tek bir dar kanal
vardr. Nehrin tesindeki arazi engebeli ve
bataklktr, fakat sonunda yerini bir sedir or
manna brakr. Koyun dier yanndaki ky,
861

YEN PARS - YERDENZ

kumluktur, ierilerde, zaman zaman dere

lerle nehirlerin kestii sk ormanlar vardr.
Yeni svirenin bitki rts tropiktir, bu
rtye h indistancevizi aalar, bambu,
mangrov aalar ve yapraklarn dkmeyen
bir tr mee de dahildir. Kauuk, muz, ay,
pirin, sagu, glnseng ve guava yabani ola
rak yetiir. Geni bir baharat ve aromatik
bitki yelpazesi de bulunur.
Hayvan varl da ayn derecede eit
lidir. Kydaki trlerin ou tipik Okyanusya
trleridir: kangurular, siyah kuular ve ga
gal bir hayvan diye tasvir edilen ey ki,
muhtemelen ornitorenktir. ierilerdeki hay
van varlna aslanlar, kaplanlar, tapirler, fil
ler, kurtlar ve yabani aylar da dahildir. Ova
larda devekuu ve antiloplara rastlanrken,
ormanlk alanlar maymunlar, insansmaymunlar ve pekari srleri iin doal bir habltat oluturur. Burada iguana da vardr ama
Yeni svirede bulunduu bilinen tek ylan
tr, boa ylandr. Deniz hayat da ayn de
recede zengindir, fok ve penguenleri de
ierir. Yeni svire sularnda sombal, rin
ga, mersinbal ve ylanbal gibi, kaplum
baalar ve kara yengeleri de yaar. Ky
sularnda kpekbalklaryla balinalara rast
lanmtr; her iki tr de, adlarn aklardaki
kk adalara vermitir.
Blge maden ynnden de zengin g
rnr, ancak bunlar ayrntl biimde ince
lenmemi ve asla ticari olarak lenmemitir.
Bilinen kaynaklar arasnda asbest, talk, mi
ka ve lekeci kili yer alr; alta yataklar da
vardr.
Yeni svirede herhangi bir yerli halk
yokmu gibi grnr ve i taraflarda insan
hayatna ilikin hibir belirti bulunmaz. Bu
ada, gemileri batan isvireli bir papazn ai
lesi kyya vurduunda kefedilmitir. Aile
alana yerlemi, adn Yeni svire koymu
ve koloniyi bir edep, sofu ahlak, sk alma
ve heveskr bir yavanlk rnei haline getir
mitir.
Yeni svirenin iklimi tropiktir, yamur
mevsimi de son derecede uzun srer.

862

(Johann David Wyss, Der schweizerische

Robinson, oder Der Schiffbrchige Schwe
izprediger und seine Familie. Ein lehrreic
hes Buch fr Kinder und Kinderfreinde, Zrih, 1812-27)

YEN PARS, ANTARKTK FRANSA'nn ba

ehridir.

YEN POPSPETEL, bkz. RMCEKMAY-

MUNU ADASI.

YERDENZ, kimisi ssz olan, kimisinde ise

nemli ticaret ve tarm topluluklarnn yaa
d, yzlerce adadan oluan bir takmada
dr. Yerdeniz, kabaca daire biimindedir ve
ap yaklak yirmi bin mildir. Takmadann
merkezinde, idenizin evresinde toplan
m i Adalar adl grup yer alr. Bu denizin
kuzeyinde, Tm Adalarn Kralnn saraynn
bulunduu HAVNOR; gneyde ise gney
adalar ile ticaretin nemli bir noktas olan
WATHORT vardr, i d e n iz in ortasndaki
ROKE, Yerdeniz yaam iin hayati nem ta
yan byclk eitiminin merkezidir. Havnor takmadann politik ve ticari yaamnn
merkezi ise, Roke da onun ruhani merkezi
dir. idenizin batsnda DOKSAN ADALAR
denen ada topluluu yer alr. Bunlar, bir ka
nal ile bir sr kk slk ve kayaln olu
turduu bir labirentin ortasnda yer alan k
k adacklardr. Doksan Adalar, turbie ba
lklk sanayileri sayesinde, Yerdeniz eko
nomisinde nemli bir yer tutarlar; turbie, bu
radan tm takmadaya ihra edilen, ya
iin tutulan kk bir balktr, idenizin te
sinde adalar seyrelmeye balar. Batdaki
adalarn pek aznda yerleim vardr ve ej
derhalar yznden PENDOR, SELDOR ve
EJDERHALAR DYARIn evreleyen deniz
lerden uzak durulur. ok uzaklardaki Selidor A dasnn tesinde, ylda sadece bir
kez, zerinde yaadklar okyanus sallarn
onarmak iin UZUN KUMULa kan garip

YERDENZ

863

YERDENZ

Sal Halknn yurdu olan ak denizden ba

ka hibir ey bulunmaz.
Yerdenizin Gney Uyreleri, belki de
tm takmada iinde en garip olandr. Bura
da balklarn utuu sylenir, yunuslar ise
ark sylemeleriyle mehurdurlar. Bu belki
de bir tacirin uydurmasdr; nk nl deyi
teki gibi Gneyli bir tacir ne derse yalandr.
Gney Uyreleri, kt bir korsanlk ve kle
cilik hretine sahip, geleneksel olarak asi bir
yredir. Blgenin en nl adas, ipek endst
risi ile nl LORBANERYdir. Yerdenizin en
gneyindeki ada ise, hibir denizcinin gitme
yi kabul etmeyecei Kulak Adas'dr.
FFSH dnda, Dou Uyreleri'nin
adalar kk ve yoksuldur. rnein, ok az
gemi, plak ve tecrit edilmi ASTOVVELL
Adasna varacak kadar douya, ya da EL
ADALARI diye bilinen ikiz kayalara gitmeye
kalkr. Bu adalarn ounda insanlarn tica
retini yapacaklar rn yoktur, zorlu ve ilkel
koullarda yaarlar. Daha kuzeyde, imdi
bar halinde olsalar da vaktiyle Yerdenlzln
en byk rakibi ve dman olan KARGAD
MPARATORLUUnun drt byk adas
bulunur.
Takmadalarn kuzeyinde, gemiin bir
ok yar efsanevi kiisiyle ve Havnorda h
km srm kadim krallarla yakndan ilikili
olan ENLAD vardr. Enlad OSSKL Adasndan Osskil Denizlyle ayrlmtr; biraz te
kinsiz bir nam olan kasvetli bir adadr, by
s de Yerdenizin geri kalan yerlerinde yap
lan byden hayli farkldr.
Yerdeniz insanlar ounlukla kzl-kahverengi ya da bakr rengindedir, ancak en
gneydeki sakinler daha koyu renk olur. Ta
kmada halk ile Kargad imparatorluunun
teni ve salar ak renkli halk arasndaki
balca ayrm, renktir.
Yerdeniz, GONTun dal halknn basit
liinden, Havnorlularn incelmiliine varan
geni bir kltrler yelpazesine sahiptir. B
yy sadece gndelik hayatlarnn bir par
as olarak gren Roke sakinleri zaten ayr
hikyedir. Giyimleri de hatr saylr lde
farkl olma eilimi gsterir. Gont obanlar,
864

Oskillin ii krkl kyafetleri ya da gneyin

ipeklileriyle mukayese kabul etmeyen ynl
giysiler dokur. Ancak Yerdenizin tamam,
birka kltrel trenle birleir. Kargad impa
ratorluu hari btn adalar, yln en ksa g
nnde Uzun Dans trenini yapar. O gece in
sanlar davul, kaval ve flt eliinde, adalar
nn yollarndan aa dans ederek gider. Ge
ri dnerlerken, sadece fltlerin sesi duyulur.
Blgesel farkllklar vardr elbette -rnein,
bu treni sallarnda gerekletiren Sal Halk,
mzik aleti eliinde dans etmez- ama dan
sn kendisi evrenseldir ve sembolik olarak,
denizin ayrd topraklar bir araya getirir. Y
ln en ksa gnnde dzenlenen Gndnm enlii de, evrensel kabul grmtr.
Genellikle, Yerdenizin gemiinin byk bir
ksmn kaydeden kadim arklarla destanla
rn okunmasn ierir.
Her yerde grlebilecek bir dier gele
nek de, byyle yakn ilikisi olan, ocua
isim verme trenidir. Bebekliinde ocua
adn annesi verir ve bu ad ocuk on ya
na gelene dek kullanlr. Ardndan ocuk,
gerek ismini almak iin suyun iinden ge
mek kaydyla, gei trenine tabi olur. Ger
ek ismi bir cad ya da byc tarafndan ve
rilir ve ocuun kulana fsldanr. Bu ismi
ocuktan ve ismini verenden bakas bilmez.
Yerdenizin bys, eylerin gerek adlarnn
bilgisine sahip olmak zerine kurulu oldu
undan, her kim bir insann gerek ismini bi
lirse, onun hayatn avularnn iinde tutar.
Gerek isim bir dosta sylenebilir -ki bu Yerdeniz'de en byk gven gstergesidir- an
cak hibir zaman nc birinin yannda a
za alnmaz. Normal sosyal amalar iin, bir
takma isim kullanlr. rnein, ileride Yerde
nizin Babycs olacak olan, kkl
nde annesinin kendisine verdii Duny
adyla bilinirdi, isim treninde ilk ustasndan
Ged adn ald; ancak dnya onu takma is
miyle evik Atmaca olarak tand. O yalnzca
en yakn ve gvenilir dostlar iin Ged'di.
By Yerdenizde yaamn her yanna
nfuz etmitir. Her kyn, ak efsunlar ya
pan, tlsml szleriyle krk alet edevat ona

YERDENZ

ran veya en yaygn hastalklara ifa veren bir

cads vardr; gemiler de ou kez rzgr ve
dalgalar kontrol etme gcne sahip iklimciler tar. Ancak gerek by yalnzca, sihir
baz ve byclerin eitildikleri, Roketaki
Bycler Okulunda renilebilir. Roke'ta
eitim alanlar meslek hayatlarn genelde
adalarn yce prens ve lordlarna byc ve
ya danman olarak hizmet vermek suretiyle
geirirler. Roke'ta by sadece bir tlsm
yapma meselesi deildir, dnyann kendisini
incelemek ve anlamaktr; sonuta bir felsefe
ve bir pratik bilgelik halini alr.
Yerdenizin lk zaman tarihine dair ok
az ey bilinir ve bilinenler de gerek kaytlar
yerine efsaneye dayaldr. Takmadann de
nizden, ilk Szck' syleyen Segoy tarafn
dan karld rivayet olunur. Tm szckler
le tm isimleri yalnzca Segoy bilirdi; modern
Hard dilinin gelitii Kadim Lisan gerek
anlamda tek bilen de oydu. Kadim Lisanda
her eyin kendi gerek ad vardr ve o ad
syleyen kii, onlar kontrol edebilir. Byc
ler bu dili inceledikleri ve onun hakknda s
radan bir lmlden daha fazla bilgi sahibi
olduklar halde, dil artk byk oranda unu
tulmutur ve yalnzca ejderhalar tarafndan
konuulur. Yerdenizin kaytlara gemi ilk
kral, ayn adl adann kuzeyindeki Ea Denlzinde boulduu sylenen Elandd. Ancak
en iyi bilinen kral, sadece bir byc deil,
ayn zamanda ejderhalarn konumaya te
nezzl ettii bir ejderhalar efendisi de olan
Erreth-Akbe idi. Karanl yok edip gnei
lende durdurmay amalayan Atetanrsn yenen de oydu; kvlcmotu denen ie
in, nihayetinde malup olduunda, Atetanrsndan den kllerden bittii sylenir.
Erreth-Akbe ayn zamanda Yerdeniz ile
im diki Kargad im paratorluu arasndaki
anlamazln da byk ksmndan sorum
luydu. Onun, Kargl yksek rahibin gcne
meydan okuduu ve onun tarafndan yenil
dii sylenir. Byc asas krlm ve gc
kendisinden alnmt; daha da nemlisi, tl
sm ya da halkas da ikiye ayrlmt. Halka
gmt, d ksmna dokuz g rn kazn

mt, inde ise bir dalga deseni vard; hal

ka krk kaldka Yerdeniz tek bir kral tarafn
dan ynetilemeyecekti.
Merkezi monarinin knden sonra
Yerdeniz yerel lordlar tarafndan ya da her
kim adasna sz geirebiliyorsa onun tara
fndan ynetildi. Takmada bir btn olarak,
dou adalarnn ou iin ciddi bir tehdide
dnen Kargad imparatorluunun ykseli
i ile birlikte glgede kald.
Yerdenizin yakn tarihine, belki de tak
madann grd en byk byc -ve ke
sinlikle yllar boyu bilinen tek ejderha efendi
si- olan Ged hkmetmitir. Ged, ok gen
yata yeteneklerini sergiledii Gontta do
du; daha sonra nl byc Oglon tarafn
dan eitildi ve nihayet Roketa eitim gr
meye gitti.
Talihsiz bir olayda, Ged ller arasn
dan ard ktcl bir glgeyi serbest b
rakt. Glgeyi yok etme aray, Gedin, so
nunda Dou Uyrelerinin snrlarnn ok
tesinde ismini syleyerek onu yenene ka
dar btn Yerdeniz! boydan boya amasn
gerektirdi. Bu araynn olumlu bir yan etki
si, PINARSUYU ADASInn ssz kysnda Erreth-Akbe'nin halkasnn yarsnn yeniden
bulunmas oldu.
Kendinden nceki birok byc gibi
Ged de, sonraki yllarda Erreth-Akbenin
halkasnn dier yarsnn peinde Kargad
imparatorluunun kutsal adas Atuana git
ti. Ancak, ondan nce gidenlerin aksine,
Yerdenize halkann dier yars ile dnd ki
bu da halkann yeniden btnlne kavu
mas ve Yerdenizin yeniden birlemesi an
lamna geliyordu. Ged, dnnden sonra
Roke Adasndaki emsalleri tarafndan Babyc ilan edildi.
Erreth-Akbenin halkasnn birletirilme
si, Yerdenizde barn yeniden hkim oldu
u anlamna gelmedi. Aksine Rokea, ard
ardna birok nemli kent ve adann k
ne ilikin haberler gelmeye balad. By
terk ediliyordu; byclerin glerini daha
stn bir gce braktklar syleniyordu;
VVathortta uyuturucular halk anariye ya
865

YEL KUM ADASI - YEL APEL

kn bir duruma srklemiti; bynn yoklu

u yznden Lorbanerynin ipek endstrisi
de geti. Ktcl bir gcn ibanda
olduu ortaya kt ve isimlerinden vazgeip
onun ardndan gidenlere ebedi hayat suna
bilecek birine ilikin rivayetler ald yrd.
Ged, yannda dorudan doruya Elandn
soyundan gelen Arrenle bu ktln kay
nan aramaya kt. Batnn ejderhalarnn
yardmyla ktlk Selidordaki kaynana
kadar izlendi ve Ged ile Arren burada Yerdenlzin bilip bilecei en byk tehdidin ni
hayet stesinden geldiler - lmszlk Yolunun gc. Arren gerek ismi olan Lebannen adyla Tm Adalarn Kral oldu ve birle
mi bir Yerdenize hkmetti. G edin Kahra
manlklar' na gre yce byc Arrenin ta
giyme trenine katldktan sonra efsanevi
gemisi Ufkabakan ile uzaklat. Lebannen
sadece, Benden ok daha byk bir krall
ynetmekte o dedi.
Yerdenizin para birimi blgeden bl
geye deiir, i Topraklarda para olarak
normalde fildii paralar kullanlrken, gne
yin adalarnda ticari gm paralar kullan
lr. Osskilde ve baz baka kuzey lkelerin
de, normal para altndr.
(Ursula K. Le Guin, A Wizard o f Earthsea,
New York, 1968; Ursula K. Le Guin, The
Tombs o f Atuan, Londra, 1972; Ursula K. Le
Guin, The Farthest Shore, Londra, 1973)

YEL KUM ADASI, Hawaiinin kuzeybat

snda, San Francisco ve Yokohama ile ayn
enlemde bulunan adalk gruptaki adalar
dan biridir; 1842 ylnda gen Fransz-Danimarkal bilim adam Leonard FHenri tarafn
dan kefedilmitir. FHenri, Yeil Kum, Kara
Kum ve Kzl Kum adalarnn hepsinin sn
m yeralt lava menfezleriyle birbirine bal
olduunu ve dnyann br yannda da Ti
bet dalarndaki bir gedie balandn
ne srmt. Yeil Kum Adasnda sadece
Tibette bulunan bir at ve bir akbaba tr
bulunca, gediin yerini kefetmek iin yola
866

kt. Gedii, bir volkann erim iine giren

her nesneyi emme zelliine sahip olduu,
Tibetteki Kunlun Dalarfnda buldu.
Bu tnel vastasyla Tibetten Pasifike
gemek isteyen seyyahlar, gediin muhafz
lar olan ve gediin cehennemin kaps oldu
una inanan bir grup kei konusunda uya
rlmaldr. Kara Kum ve Kzl Kum adalar,
gazaba gelen keiler Tibet gediine birka
patlayc atnca meydana gelen bir volkan
patlamasnda yok olmutu.
(Tancrede Vallerey, L lle au sable vert, Pa
ris, 1930)

YELLK RIHTIMI ya da CAPE VED ADA

LARI, Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde, Azor
Adalar yaknlarndadr. Genlerin snrsz
zgrl olan ho bir lkedir. Sakinleri
soytar gibi ve skcdr, ama iyi yetimi in
sanlarm gibi davranrlar ve moda ve giysi
konularnda fazlasyla yapmacktrlar. Ken
dilerinin nktedan olduunu dnr, insan
larn nnde okumaktan holandklar ark
lar ve iirler yazarlar. Onlar iin hayat bir a
kadan ibarettir; zamparalk, iki imek ve
dans etmekten zevk alrlar. Atl araba teker
leklerinin parke talar zerinde kard sa
r edici grlt yznden, Yeillik Rhtmnn baehrinde uyumak zordur.

(Frank Careless, The Floating Island or A

New Discovery Fielating the Strange Adven
ture on a late Voyage from Lambethana to
Villa Franca, Alias Ramallia, to the Eastward
of Terra del Templo: By three Ships, viz. The
Pay-naught, the "Excuse, and the LeastIn-Sight under the conduct o f Captain Ro
bert Owe-much: Describing the Nature of
the Inhabitants, their Religion, Laws and
Customs, Londra, 1673)

YEL APEL, yeri mehuldr, ya Gallerin

kuzeyinde bir yerlerde ya da Wirralda olsa
gerek. Kenarlar dik, yanndan fokurdayan

YEL LKE

bir dere akan, yabanl ve rktc yarlarn

altndan zorlu bir patikann gittii bir koyak
tan geerek yaklalabilen kk bir vadide
dir; buray evreleyen arazi, ssz bir orman
lar ve bataklklar dizisinden ibarettir. apel
hyk biimindedir ve ieri, utaki ve her iki
yandaki bir delikten girilir; ierisi ise, her ya
nn tamamen otlar brm basit bir maa
ray andrr. apel besbelli insan eliyle ger
ekletirilmi bir yapdr ama kkeni hakkn
da hibir ey bilinmez - belki de sahiden bir
hyktr ya da acemice yaplm ve harap
olmu kk bir tapnaktr.
Yeil apel, Sir Gavvain ve Yeil valye
arasndaki nl arpma ile yakndan ilintili
dir. Yeil valye Ylba Gn, tamamen ye
illere brnm ve yeil bir ata binmi ola
rak Kral Arthurun Camelottaki saraynda or
taya kmt. Saray halkn artarak, orada
bulunan herhangi bir valyeyi kendisine
baltayla vurmaya davet etti ve bir yl sonra
mukabil bir darbe vurma artn kotu.
Sir Gavvain bu meydan okumay kabul
etti ve hemencecik Yeil valyenin kafasn
uurdu; Yeil valye herkesi hayretler iin
de brakarak kafasn yerden ald, kolunun al
tna sktrd, atna binip gitti. Bir yl sonra Ga
vvain kuzeye seyahat etti ve Yeil apel yak
nndaki bir atoda kald. Burada ava kt, a
tonun hanm tarafndan baarsz ekilde
batan karlmaya alld. Ylba Gn
randevusunu yerine getirmek iin Yeil apel'e gitti. Yeil valye baltayla onun boynu
na vurdu ama sadece Gavvainin derisini iz
di ve sonra da hakiki hikyesini anlatt: Mor
gan le Fay tarafndan efsunlanm ve Art
hurun valyelerinin dlek olduklarn gster
me umuduyla, onlara meydan okumaya git
miti; atonun hanm, Yeil valyenin eiy
di. Yeil valye kt niyetli davranmad
halde, Gavvain onun misafirperverce teklifini
reddetti ve Camelota dnd.
(Anonim, Sir Gavvain and the Green Knight,
S 14. yy)

YEL LKE, ngilterede bir sualt lkesi

dir. Yeil lkeye, sv kla dolu byk bir

maaraya giden bir dere vastasyla girilir;
bu k, daha karanlk blmlerde mavi, ai
kr ka yakn olan yerlerde ise ak yeil
dir. Zemin kayalk, yosun kapl bir havzadr
ve duvarlardan uzun, cam gibi buzkandilleri
sarkar.
Sekiz maara boyunca seyahat ettik
ten sonra, Yeil lke sakinlerinin vakitlerinin
ounu geirdikleri, muazzam bir ar kovan
ya da gvercin kmesi olan bir meydana
varlr. Bu insanlarn derileri yeildir, bir kak
tsn yar saydam dokusu gibi dokuya sa
hiptir. Uzun, sar salar, yumurta biimi ka
falar vardr, kalar yoktur, parlak gzleri bir
gelinciinkine benzer. Donuk renkli giysiler
giyerler.
Seyyah meydann tesinde, ortasnda
kaynayp duran bir scak su glnn bulun
duu bir ova grecek. Bir utan bir uca bel
ki iki yz ayak olan havza, dzenli bir elips
haline getirilmi ve kayalardan kesilmi al
ak bir duvarla evrilmitir. Havzay, yarm
daire kesitli, on ayak kadar genilii olan
halka biiminde bir oluk evirir. Hava son
derece scaktr, bir serann havasn andrr.
Burada yetien mercanms, mantar benzeri
bitki, en fazla ayaa kadar boy atar. Ka
yalk tavandan birbirine karm ve kuru
mu kkler biiminde baka bir sebze sar
kar; aslnda bunlar kk deil saptr ve ye
mesi ho, tatl ekirdekler ierirler, bu da
Yeil lke sakinlerinin ekmeini oluturur.
Yeil lke hayvan asndan ok fakir
dir. Tarlakuundan biraz daha byk, ama
grn daha ok baykua benzeyen bir
ku vardr; gridir, yumuak tyleri krk an
drr, iki gz de birer kvrmla evrilidir. Ga
gas dzdr ve uu ekliyle dnyadaki her
kutan ayrlr, bir tan d kadar dm
dz ekilde yukar uar ve bir burgu hareke
tiyle aa iner. Tek bana yaar, ok uysal
dr. Burada ayak uzunluunda gm
grisi kr solucanlar ya da ylanlar da bulu
nur, pullarnda ak mavi bir fosfor prlts
vardr. ou kez ehlidirler, sahiplerinin boy
867

YEL LKE

nuna dolanrlar. Son olarak, seyyah burada

kaplumbaa boyunda, metal mavisi kabuk
su kanat klflar olan, uzunlamasna eritli
bcekler de bulacak. eklemli ift ba
cak zerinde koarlar, alt eneleriyle anten
leri gze arpmaz. Diiler, bedenlerinin ar
ka ucundan parlak bir k saar. Gbre yi
yerek yaarlar ve ev hayvan olarak da, leyiyen olarak da sayg grrler.
Yeil lkenin her yerinde, farkl boyut
larda bir dizi ubuk tarafndan karlan hafif
an sesleri duyulur. Bu ubuklar, atlye ya
da fabrika vazifesi gren zel maaralarda
yaplr ve elbette gnei ya da yldzlar ol
mayan bu lkede insanlara yol gstermede
kullanlr.
Yeil insanlar yiyecek toplam ak gibi
birok etkinlik iin alma gruplarna ayrlr.
Zaman lmek iin bir sistemleri yoktur, be
denlerinin doal srelerinin, uyumak ya da
iftlemek gibi ilevlere ihtiya duyulduu
nu gstermesini beklerler. Bir kz hamile halnca gruptan ayrlr ve baka, byk bir ma
araya yerleir, burada yan ban alm
hanmlar onunla lgilenir.
Yeil lke'nin insanlar, zamann snrl
bir sreklilii olduundan emindir; evrele
rindeki kayalarn katlna ve yok edilmezliine iaret ederler ve onlar iin uzamdan
daha yaygn bir unsur olan bu kitleyi, dei
en eylerin d e e rs iz li iy le m ukayese
ederler. Son hayati unsur kristal biim ini
alnca, zaman duygusunun yok olacan
sylerler. Onlar iin zaman, deiim de
mektir, geici doamzn bir iaretidir. (Ba
ka lkeler -b kz. AYNA LKES- geicilik
sorununu zamann kendisini talatrarak
bertaraf etmitir.)
Yeil dilinin hibir Ari kk ve bilinen
baka hibir dille ilikisi yoktur. Sadece ko
nuulur - hibir zaman yazma fikrini, alfabe,
harf ya da kitap fikrini tasavvur etmemiler
dir. Yeil dilinde S/ nin Benim anlamna
geldiini bilmek yararldr.
lmszlk kavramlar, ou lkede
geerli olana tamamen kardr. Belki de
zerlerinde ak ve elle tutulamaz bir gky
868

z yerine kat kaya olduu iin ve belki de

evrenlerinin snrl, nsanlarn belli sayda ol
duuna inandklar iin, bedenlerinin orga
nik ve hayati unsurlarna iren ve acnas
eyler gzyle bakarlar. Yumuak ve dei
ken olan her ey onlar bir tr dehetle dol
durur; her eyden fazla, insan nefesinin sa
dece lmden sonra yok edilebilen ilk lane
tin simgesi olduuna nanrlar. lmn ken
disinden korkmazlar ama, yumuak ve gaz
halinde olana, zaaflar ile utanlacak duruma
dmelerinin esas unsuru gzyle baktklar
bozulma ve rmeye kar duyduklar deh
eti aan bir ey yoktur. Yegne arzular ka
t olmaktr, evrelerindeki kayalar gibi kat ve
ebedi olmak.
Bu arzu nedeniyle, Yeil halk talatr
ma treni denen eyi uygular. lmek zere
olan biri nce maaralardan birine girip ora
da, tek bana dnceye dalarak, birka
ok gzel kesilmi kristal zerine dnme
lidir. Nefret edilen nefes bir kez bedeni ebe
diyen terk edince, beden, bir tuz stunu ha
line gelene kadar, ta gibi suyla doldurul
mu bir olua yerletirilir. Stunlar bir maa
raya istiflenir -ller salonunda yatan hey
keller- ve maaralar yava yava bu kat
haldeki takozlarla dolmaktadr. Yeil halk,
says azalan bir rkn son maarada yaa
yaca bir gn geleceini ve nihayet o rkn
son kiisinin olua atlayarak hayatn, ebedi
kusursuzlua erimek olan amacna ulaa
cana nanr. Sonra bedenleri toprakla ku
sursuz biimde birleecek ve evrenin fizik
sel uyumu ile tek ve ayn ey olacaklardr.
1830lu yllarda iki Yeil ocuk ngilte
reyi ziyaret etmiti. Olan ld ama kz,
RONCADORun sabk diktatr Dr. Ollvero
tarafndan kurtarld. Siloen adl kz -ngilte
re'de ona Sally diyorlard- Olivero'yu yanna
alp lkesine gtrd ve Olivero da lmde
onlardan biri oldu.
(Herbert Read, The Green Child, Londra,
1935)

YETMLER ADASI

YETMLER ADASI, Pasifik Okyanusunda,

nceleri Smith Adas diye bilinen bir cumhu

riyettir. Dar bir kara boynu ile birletirilmi,
bir lagnle ve mercan resifiyle evrili iki yar
madadan oluur. Bitki rts bu tr adalara
zg tipik bitki rtsdr, ancak aa says
hayli azalmtr. Hayvan varl arasnda
alayckular, cennetkular, dev iguanalar,
maymunlar, papaanlar, kara yengeleri,
armadillolar ve ylanlar bulunur. Lagne ba
zen kpekbalklar girer.
1855te, Londradan Callforniaya gi
den bir grup yetim, gemileri karaya oturun
ca retmenleri Bayan Charlotte Smithle
birlikte adaya kt. 1923te Cambridgede
sosyoloji okutman Bay Thinkvvellin eline
baz belgeler geti, bu belgelerde yetimle
rin gemisinin kaptan olan bykbabas, ka
zazedeleri nasl terk e ttiini anlatyordu.
Adann konumunu bildirmi ve sonunda bir
kurtarma ekibinin gnderilecei umudunu
ifade etmiti.
Thinkvvell, gemiyle Tahitiye (Fransz
Pollnezyas), oradan da Yetimler Adasna
gitti ve Bayan Smithi hl hayatta, doksan
sekiz yanda ve adann hkimi durumunda
buldu. Kendisini Kralie Victoria ile zde
letirmi, ar bir Victoria slubunda dekore
edilmi Balmoral diye (bugn de ziyaret edi
lebilen) bir evde kalyordu ve Victoria devri
toplumunun dsturlar zerine kurulu mste
bit bir ynetim rgtlemiti. Bay Thinkvvell
geldikten ksa sre sonra, Bayan Smith 2
Eyll 1925te -doum gnnde- ld. Ho
nutsuz yetimler Parlamentoyu istila etti ve
tatil edilmesini stedi. Bay Thinkvvell, ynetici
snfn -Bayan Smlthin soyundan gelenlerayrcalklarn ayarlayarak ve yetimlere daha
iyi muamele ederek uzlamac bir zm
buldu. Adann ad, Yetimler Adasna evril
di ve bir cumhuriyet kuruldu. Thinkvvell'in et
kisiyle, daha nce ahlak d olarak yasak
lanm olan ok miktarda nemsiz edebiyat
ve sanatn, zellikle tiyatronun ortaya k
yla ada bir rnesans geirmitir.
Charlotte Smlthin hkmranl srasn
da dorudan doruya onun soyundan ge

lenler st snf olutururdu; kendilerini i iin

kiralamak zorunda kalan yetimler de alt sn
f olutururdu. 1885 ylnda btn ada, ayn
zamanda Parlamento yeleri olan Smith ai
lesi arasnda paylald. ngiliz modelinden
esinlenen Parlamento, sadece bir meclisten
ibaretti - yirmi dokuz ye ve alt kiilik bir
bakanlar kurulu. Sadece belli bir miktarda
mlke sahip olan ya da kiralayan erkeklerin
oy verme hakk vard. Eitim, Avrupa-merkezli ve dinsel eslnli ilkeler zerine kuruluy
du, ama elbette Smithier ile yetimler, ayr
ayr okullara gidiyorlard. Devlet dini Protes
tanlk olmakla birlikte adada hem kk bir
Katolik mezhebi, hem de kk bir ateist
grup vard. On dokuzuncu yzyl sonlarna
doru, bir Fransz Cizvit, gemisi batnca, H
ristiyan dinini kabul etmi iki Afrikalyla bu
raya kmt. Bir papala hayr isyannda
ld ve kendi Afrikallar tarafndan yendi.
Charlotte Smith, adasnda birka Victo
ria yasas karmt. Kimsenin kum salda
uyumasna izin yoktu. Latince kullanlmak
yasaklanmt. Pazarlar oyun oynanmaz,
balk tutulmazd. Bir ferman gereince, in
sanlar Bayan Smlthin ad geince eilmek
zorundayd ve onun halk inde her grn
nde milli mar sylenirdi. Kurallar, polis
ve jri nnde yarglanma sistemini srd
ren mahkeme tarafndan uygulanrd. Cina
yet ileyenlere verilen idam cezas, boula
rak uygulanrd. Adann en sevilen sporu
olan kaplumbaa yar, hl yasaklanm
oisa da, ou yerde devam etmektedir.
Yetimler Adasnda, ylda iki kez, parti
leri, balolar ve benzeriyle sezon kutlamak
gibi, birok Victoria grenei varln korur.
Kriket oynanr, bebeklerin hindistancevizi
aalar altnda bulunduu sylenir ve st
kapya hindistancevizi st brakr. Ak
am giysileri, tylerden ve teleklerden olu
ur. Toplumsal grenekler ve davranlar, lk
gemi kazasndan kurtarlm kitaplardan t
remitir: Wuthering Heights ( Uultulu Tepe
ler), The Holy War (Kutsal Sava) ve Mixing
in Society or Everybody's Book of Correct
Conduct ( Topluma Karmak ya da Herke869

YETMLER ADASI

YETMLER ADASI
ESK SMTH ADASI

sin Doru Davran Kitab). Ada aalarna,

erdemli almak iin dsturlar olutursun
diye, dinsel metinler ve airlerden alntlar
oyulmutur.
Zaman, gnesaatleriyle, aysaatleriyle
ve kumu bir saatte biten kum kabuklaryla
llr. Yetimler Adasnda zaman, ngiliz
standardna gre on dakika yavatr. Ada
daki haberler, denizin kysnda, sopalarla
yazan iki adama dikte edilmesi ve onlarn
nemli kuma yazmasyla oluan bir yaynla
iletilir. Bu yaynn okumaya gelen kalabalk
lara son derece okunakl geldii bellidir. So
runa yol aabilecek olaylar buyurulmaz. Da
ha nceki dorudan takas sisteminin yerini
alan Yetimler Adas paras, deniz kabuklar
ve mercan paralarndan oluur. Yetimler
Adas yiyecekleri kaplumbaa orbas, kap
870

lumbaa eti, Hint yerelmas, ekmek aac

ve istiridyeden ibarettir, insanlar, biraz tatl
elma arabna benzeyen mayalanm mey
ve sular ierler.
ehir, iyi ina edilmi ahap evlerden
oluur. Dou sahilinde, biraz ak hava pa
zarn andran ticaret mahallesi vardr, iki ya
rmadadan daha kk olan, Hibernia, ge
leneksel olarak honutsuzlarn yeri saylr,
1910da gerekleen bir devrimin yenik asi
leri itibarlar zedelenerek oraya ekilmitir.
Hibernia, Yetimler Adasfnn geri kalanndan
ok daha az bereketlidir.
(Rose Macaulay, Orphan Island, Londra,
1924)

YIKIM EHR - YLUANA

YIKIM EHR, HIRSTYANIN LKESnde

Aptallk ehri ile Cismani Tutum kasabasna
komu, byk ve kalabalk bir ehirdir. Y
km ehri, dini meselelere dnyevi adan
yaklaan halkyla ve bu blgenin tamamnn
haritasn karan nl seyyah Hristiyann
yurdu olarak tannmtr.
(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from
this world, to that which is to come. Delive
red under the similitude o f a Dream. Whe
rein is discovered, the manner of his set
ting out, his dangerous journey and safe
a rriv a l a t the D esired Country, Londra,
1678; John Bnyan, The Pilgrim s Progress
from this world to that which is to come.
The Second Part, Delivered under the simi
litude o f a Dream. Wherein is set forth the
manner of the setting out o f Christians wife
and children, their dangerous journey and
safe arrival at the Desired Country, Londra,
1684)

YLUANA, Plata Nehrl'nde, denizden yakla

k drt mil mesafede bir adadr. Herhangi
bir haritada iaretli deildir ve varlndan
sadece evre blgedeki Cizvit misyonerler
haberdardr. Yluana, ho aalk tepeleri ve
latif dereleri olan gzel, bereketli bir adadr.
Adann ilk sakinleri Doudan gelmi
lerdi ve Zar-Touche diye tandklar, onlar
adaya getiren byk kanun koyucu Zer
dtn takipisiydiler. Yzyllar sonra, ku
zeyden gelen insanlar Yluanaya vard muhtemelen spanyol zulmnden kaan Pe
rulu Kzlderililer, iki ulus tam anlamyla kay
namtr ve Zerdt dinini uygularlar. Ken
dilerine (ve btn insanlara) tek bir ilahi ba
bann ocuklar gzyle bakarlar.
Kral, onlarn dnyevi babas saylr ve
halkn ocuklar olarak grr. Normalde
kraldan sonra tahta olu geer ama yeterin
ce erdemli deilse bir halk konseyi tarafn
dan saf d braklabilir. Bu konsey ayn za
manda mahkeme grevini de yerine getirir
ama aslnda burada su diye bir ey bilin

mez. Yluanallar iin akla gelebilecek en

berbat ceza utantr.
Yluanallar, AvrupalIlarn bunlara ne
kadar deer verdiinin pekl farknda ol
salar da, altn ve gme pek deer ver
mez. Herkes kendi sahip olduklarndan ho
nuttur ve bakalarnn malna haset etmez.
Yluanallar, uygarln yararlarn kk g
rr, Cizvitlerin yerli nfusu nasl smrd
n ve lks inde yaadklarn grdkleri
iin, onlarla herhangi bir temastan kanr
lar. Ancak, kraliyet bykelileri tarafndan,
misyon topraklarna yllk ziyaretlerde bulu
nulur. Uygarl kk grmelerine ramen,
Yluanallar son derece misafirperverdir. Sa
va fikrinden irenirler ama saldrya urar
larsa yiite arpmaya hazrdrlar.
Nfusu arttrmak in evlilik tevik edilir;
erkekler on dokuz, kadnlar ise on yedi ya
nda evlenir. ok zamandr grlmeyen zi
na, teorik olarak lmle cezalandrlr, iltifat
ve yalann ne olduu bilinmez; nankrlk
sularn en by saylr. Yluanada sevgi,
nee ve dostluk serpilip gelimitir.
Yluanallarn evleri salamdr, debde
be ya da ar sse rastlanmaz. Kraln sara
y, sadece boyutundan belli olur. Bu da ba
sit, zarif bir binadr. Yluanada bulunabile
cek tek ezici grnl binalar, gklerdeki
tanrya adanm olanlardr.
Erkekler ounlukla beyaz giysiler gi
yer, stlerine dkml krmz bir harmani
alr; kraliyet ailesi yeleri mavi harmani gi
yer. Kraln tac sade, altn bir em berdir;
mertebesini belirten tek dier iaret, ucu
gml siyah asasdr. Kadnlar salarna
iek takar, uzun ve zarif elbiseler giyerler;
bazen boyunlarna mor ieklerden oluan
elenkler takarlar.
(Charles Searle [?], The Wanderer: Or, Me
moirs Of Charles Searle, Esq.; Containing
H is Adventures b y Sea and Land. With
Many remarkable Characters, and interes
ting Situations in Real Life; and a Variety of
surprizing Incidents, Londra, 1776)

871

YOKA ADASI - YOKDYAR

YOKA ADASI, adann hkmet merkezi

olan Yoka kynn adn almtr. Pasifik

Okyanusunda tropik bir adadr, hayli byk
ve dalktr, dik bir sahili, birka tane kk

koyu vardr ve vahi, ilkel, kafa avcs yerli

ler tarafndan iskn edilmitir. Bundan yak
lak yz elli yl nce kadnlar, ogunlarn
Ashikaga Hanedan devrilm eden hemen
nce Japonyadan kaan bir grup Japon
samurayla evlenmiti. Onlarn soyundan
gelen ve bugn Yoka Samuray olarak bili
nenler, etten yarklara yerlemi boncuk gi
bi siyah g z le ri olan ufak te fe k esm er
adamlardr. Salarn balarnn tepesindeki
geni bir eride kadar tra ederler, sonra
da geriye ekip boyundan alnn tepesine
kadar gelen rlmemi bir kuyruk halinde
toplarlar. Ortaa zrhlar giyer, rktc
grnl kllar tar, m iferler takarlar.
Japonca konuurlar.
Yoka ky yksek dalarn tepelerine
kurulmutur. Meskenler, yar gml, maa
ra gibi odalardr, st duvarlar ile sazlk at,
yer dzeyinden azami drt ayaa kar. Ba
zen, birka domuz ya da tavuk koymak iin,
ikinci bir oda eklenir. Yerliler dalarda oraya
buraya payandalar stnde duran tahl am
barlar ina etmitir. Yoka kralnn mutlak g
c vardr ve ky sakinlerinden byk sayg
grr.
Yoka ilk kez, yirminci yzyln balarna
doru Amerika Birleik Devletleri'ndeki Chi
cago'dan adaya gelen centilmen bir boksr
tarafndan tasvir edilmitir.
(Edgar Rice Burroughs, The M ucker, New
York, 1914)

YOKDYAR, OZ diyarn evreleyen lm

YOKA ADASIndan bir mifer ve kllar.

872

cl ln gerisindeki bir krallktr. Batda,

bir da silsilesiyle ayrld Xle snr vardr,
gneydousunda ise ENLKE snr uza
nr. lkenin en kuzeyinde, bir dizi dev basa
mak halinde bulutlara erien yksek bir sra
da bulunur. Bu sradalarn en yksek ba
samaklar, vaktiyle Yokdiyar istila etmi
olan Tekerlenen-Hergelelerin ilk lkesidir.
Baehri Nole, bir tepede bulunan surlu, ka
dim bir ehirdir.
Yokdiyar Bud adl, lkenin tuhaf tahta

YOKDIYAR

kma yasalar sayesinde baa gemi bir

ocuk-kral ynetir. Bu kadim yasalar uyarn
ca, vrisi olmakszn len bir hkmdarn
yerine tahta, baehre dou kapsndan gi
ren krk yedinci kii geer. Bu kim olursa ol
sun, cinsiyeti, ya ve toplumsal stats ba
his konusu olmakszn, meru hkmdar
olarak kabul edilmelidir. Bud ve kz kardei
Meg (herkes ona Fluff derdi), yoksul bir ka
yknn yetimleriydi, biraz disiplinci bir yal
hanm olan Rivette Halalar tarafndan Nolee getirilmilerdi. Bud, kkenine ramen,
Nolea gelen krk yedinci kii olduu iin,
kral kabul edildi. Balangta grevlerini ye
rine getirm e konusunda biraz isteksizdi,
oyun oynamak ve pahal oyuncaklar almak
la daha fazla ilgileniyordu, ama birka zor
hukuk davasndaki yargs adilceydi ve po
plerlii istikrarl biimde artmaya balad.
Nolea gitmek zere yola kmalarn
dan az nce Fluff'a, BURZEE perileri tarafn
dan dokunmu sihirli bir pelerin verilmiti.
Pelerinin, onu giyen herkesin bir dileini he
men yerine getirme zellii vard; giyen kii
bir ey dilediinin farknda olmasa bile.
Bylece, Rivette Hala dkknlara doru u
may dileyince birden kanad kt; bir kpek
konumaya balad; Budn uann kendi
sine hizm et edecek alt hizmetkr oldu;
Kraln generali Tollydob bir anda on ayaklk
bir boya eriti; Lord Ba Cellat olan Tollydeb bir aacn tepesindeki bir elmaya ula
abilmeyi denedi ve bir anda kolunun uza
dn, elmaya rahata eriebildiini fark etti.
Lord Ba Kesedar olan T o llyd ib in daha
nemli dilei de -kraliyet kesesinin inden
ne kadar para ekilmi olursa olsun hep do
lu kalmas- yerine getirildi.
Sihirli pelerinin gcnn haberi drt bir
yana yayld. Hakknda arklar yazld, gez
gin saz airleri tarafndan lkeden lkeye ta
nd. ix kraliesi Zixi de pelerinden ilk kez
bu saz airlerinden biri vastasyla haberdar
oldu. Hemen ona sahip olmak istedi, peleri
nin en nemli dileini yerine getireceini
mit ediyordu; bir aynann ona kendi ehre
si olduunu bildii yal yz deil, baka

larnca grlen gzel grnm gsterme

si. Ama pelerini Yokdiyar'dan alp yerine
bir taklidini koyduktan sonra, Kralie Zixi
sihrin almadn fark etti; pelerin alnd
nda, dilekleri yerine getirmiyordu.
Bir sre sonra Yokdiyar kuzeydeki dev
basamak dalarndan inen Tekerlenen-Hergeleler tarafndan istila edildi. Bu garip halk
top gibi yuvarlaktr, ksa bacaklarn ve kolla
rn vcutlarnn iine ekip, canl futbol to
puna benzeyebilirler. Kaslar, Hint kauuu
gibi sert ve elastiktir. Yap itibariyle son de
rece saldrgan ve kavgac olmalarna ra
men, Tekerlenen-Hergelelerin can pek en
der olarak yanar, nk arptklar zaman
sadece birbirlerine vurup zplarlar. Ancak,
Yokdiyar halknn cann yakma konusunda
haddinden fazla yetenekliydiler, onlar vu
rup deviriyor, kl niyetine tadklar byk
dikenleri onlara batryorlard. O kadar ani
den ortaya karlard ki, hazrlk yapamam
Yokdiyar ordusu abucak yenilirdi.
Tekerlenen-Hergeleler ehrin kontrol
n ele geirince byk hasara yol aar, kul
lanamadklar her eyay krp ykar ve bul
duklar her eyi, hibirini sektirmeden yer
lerdi. Kraln danmanlar en kk dr
c mevkilere indirilirdi: general, mutfakta
bulak yaplr, Budn ua, lerinden bi
rinin srtn keselemeye zorlanrd. B udn
kendisi ise istilay pek ciddiye almyordu,
pelerinin gcnn Tekerlenen-HergelelerI
lkeden atmaya yeteceinden emindi. Sih
rin almad anlalnca Bud.ve Fluff lke
den kamaya karar verdi. Halalarnn srtn
da, ixe katlar.
Kralie Zixl onlar zarafetle kabul etti,
gerek pelerini aldn kabul etti, artk on
da olmadn da ekledi. Pelerini eski haline
getirm ek ok zorm u gibi grnyordu:
Krkyama yorgan yapm ak iin kesilmiti,
hatta bir paras kravat olarak kullansn diye
bir gemiciye verilmiti. Bu yzden de, Yokdiyar zgrlne kavuturmak iin baka
yntemler bulundu. Sonunda Kralie Zixi si
hirli bir iksir yapt, konuan kpei de bunu
Yokdiyara tad ve Tekerlenen-Hergele873

YOKOLMU - YOK-YOK LKE

lerin ok sevdii zel bir orbann iine

koydu. Tekerlenen-Hergeleler orbay iin
ce hepsi derin bir uykuya dald. ix ordusu
Yokdiyarn zerine yrd, ezilmi halk ta
rafndan kahraman diye karlandlar. Uyu
yan Tekerlenen-Hergeleleri iple baladlar,
onlar bir nehre ekip suya attlar. Burada
Tekerlenen-Hergeleler denize doru srk
lenmeye brakld, bir daha da Yokdiyarda
asla grlmediler. lkenin her yerinde, geri
dnen hkmdarla ablasnn ban ektii
byk kutlamalar yapld.
(L. Frank Baum, Queen Zixi o f lx, or The
Story of the Magic Cloak, New York, 1907;
L. Frank Baum, The Road to Oz, Chicago,
1909)

YOKOLMU, Okyanusun altnda bir yerler

de muazzam byklkte bir ehirdir. Belli

bir mesafeden baknca, seyyahlar yalnzca
derin ve zerinde rzgrlar esen bir su g
rr; ancak dibe dalarlarsa, tuladan yapl
m bir kent bulurlar. Bir zamanlar ho melo
dili lavta mziinin sesiyle nlayan kuleler,
arlar, fabrikalar, kemerler ve saraylar Yokolmua hidra grnts verir. Ziyaretiler,
Kraliyet Sarayfnn yaknndaki, kralielerin
plak banyo yapmak iin geldikleri parklar
da, kadim yumuak tula kalntlarna hay
ran kalabilirler.
(Victor Hugo, La Ville disparue, La Lgen
de des sicles, Paris, 1859)

YOK-YOK LKE, yeri belirsiz bir adadr. Dii

ziyaretilere izin verilmez. Yok-Yok lke'ye
ekilde girilebilir. Bazen, uykunun eiin
deki ocuklar tarafndan grlr; bu durum
da, Yok-Yok lke, uyuyan ocuk tarafndan
aranmaktansa, kendini ona sunar. Dadlar
bakmazken bebek arabalarndan den er
kek bebekler buraya eriebilir (en ok Lond
radaki Kensington Bahelerinden gelirler);
eer bir sonraki haftada onlar alan olmazsa
874

Yok-Yok-lkeye gnderilir ve burada Kayp

ocuk olurlar. (Kzlarn her eyden nce d
meyecek kadar zeki olduklar sylenir.) Son
olarak da, ziyaretiler asla yalanmayan bir
erkek ocuk tarafndan, bymeyi reddeden
ve daha doduu gn evden katn iddia
eden Peter Pan tarafndan Yok-Yok lkeye
getirilebilir. Peter Pann btn st dileri du
rur, ilk ocuka gln korur ve konuklar
na da serptii sihirli tozun yardmyla uabilir.
Yok-Yok lke'yi ziyaret ettii bilinen tek kz,
Kayp ocuklara annelik etmek iin adaya
gitmesi istenen ve iki kk erkek kardeinin
elik ettii VVendy Darlingdir.
Kayp ocuklar, ii bo yedi aacn
gvdelerinden geerek girilen yeraltndaki
bir evde yaar. Bunun dnda tek k, ba
ca ss verilmi bir bacadr. Btn ev, orta
snda her gn deme hizasnda kesilen
ama ay vaktinde masa olarak kullanlabile
cek boya gelen bir yok-aacn bulunduu
tek bir byk odadan oluur; aydan sonra
aa, oyun oynanacak yer alsn diye yeni
den kesilir. Aacn evresinde, tabure ola
rak kullanlan mantarlar biter. Kayp ocuk
lar balk tutmaya gitmek istediklerinde, d
emeye delik amakla yetinirler. Gndzleri
duvara yaslanan, her akam saat 6.30da
da indirilen byk bir yatakta yatarlar, yatak
indirildii zaman neredeyse odann yarsn
igal eder. Yatak kalabalk olduu halde,
Kayp ocuklar sinyal verildii zaman hep
sinin ayn anda bir yandan bir yana dnme
si konusunda anlamlardr.
Kayp ocuklarn yedii yemeklerden
bazlar uydurma olmakla birlikte daha ok
ekmek meyvesi, yam, hindistancevizi, frn
da dom uz ve muzdan oluan bir rejimle
beslenirler, hepsini de sukaba ya da pawpaw suyuyla yutarlar. Kendi ldrdkleri
aylarn postlarn giyerler; giysileri onlar y
lesine yuvarlack ve tyl yapar ki, derler
se eer, yuvarlanr giderler. Bunun bir sonu
cu olarak ayaklarn yere salam basar hale
gelmilerdir. Liderleri Peter Pandr, o yok
ken Yok-Yok lkede pek az ey meydana
gelir. Kayp ocuklar kaval alarak ve ge-

YOK-YOK LKE

eleri baka ocuklarn yatak odalarna ku

lak verip rendii masallar anlatarak e
lendirir.
Yok-Yok lkede bir Kzlderili kabilesi
olan ve zalimlikleriyle tannan Plccanniny
kabilesi de yaar. Vcutlarna boya ve ya
srer, kafa derisi yzmek iin yanlarnda b
ak ve sava baltas tarlar. Bakanlar, g
zel Kaplan Zamba'nn babas Byk K
k Panterdir. Kaplan Zamba, evlenmeyi
o kadar istemez ki, baltasyla suna deldi
i" sylenir. Peter Pan onu korsanlardan
kurtard iin, Kzlderililer Kayp ocuklarn dostu ve mttefiki olmutur.
Ada gemite korsanlarn, zellikle de
kt h re tli K a ptan K a n ca le nazik
Smeenin urak yeriydi. Peter Pan bir sefe

rinde Kancann elini kesti ve devasa bir tim

saha verdi. Timsah bundan yle holand ki,
geri kalann da elde etmek in Kaptan
Kanca'nn ardna dmeye karar verdi. Ama
bir seferinde bir alar saat yutmutu ve sa
atin tiktaklar Kaptan, timsahn yaklat
konusunda uyaryordu. Sonunda Peter Pan
Kaptan Kancay yenince timsah da Kancay yedi. Bir zamanlar korsanlarn en gz
de elencesi, nsanlar karp gemi borda
snda kalas stnde yrtmekti.
Lagnn altndaki mercan maaralar,
gnlerini gnelenip salarn taramakla ge
iren gzel yaratklar olan denlzkzlarnn
evidir. Gzel olduklar halde dman tavrl
ve belal olarak bilinirler ve muhtemelen DE
NZ KRALININ KRALLIIndakl iyi denlzkz875

YOLKENT

laryla uzaktan akrabadrlar. Ziyaretiler ba

zen onlar, yamur frtnalarnn geride brak
t kabarcklarla bir tr futbol oynarken g
rebilir. Direkler, gkkuann iki ucundadr,
oyuncular kabarcklara kuyruklaryla vurur.
Sadece kalecilerin ellerini kullanmasna izin
vardr.
Yok-Yok lke, aa tepelerindeki yu
valarda yaayan perilerin de meskenidir. Er
kek periler leylak rengi, kz periler beyaz gi
yer ama baz sersem periler mavi giymekte
srarldr. Periler uyankken hep parlar ve yu
valar iin doal bir aydnlanma salar.
Btn perilerin en mehurlarndan biri,
uzun sreyle Peter Pan'n yolda olan Tin
ker Belldir. Periler genelde bir yldan pek
fazla yaamaz. Yeni domu bir bebein
her glnde bir peri doar; bir ocuk pe
rilere inanmadn syleyince de bir peri
lr. Bir periyi hayata dndrmenin iyi bili
nen bir yntemi, el rpmaktan ibarettir; No
el srasnda, daha ok ngilterede bu ama
la muazzam seanslar dzenlenir ve bunlar
halk arasnda pantomim" diye bilinir.
Yok-Yok lkenin hayvan varlna, ay
lardan kurtlara ve aslanlarla kaplanlara ka
dar uzanan geni bir avc hayvan ve insan
yiyen yelpazesi dahildir. Ada ayn zamanda,
lagnde yzen bir apkaya yuvasn kurmu
yokkuunun da bilinen tek uradr. Peter
Pan bazen apkay dn alr (yerine yzen
bir yuva koyar) ve zel durumlarda giyer.
(Sir James Matthew Barrie, Peter Pan, or the
Boy Who Wouldnt Grow Up, Londra 1904;
Sir James Matthew Barrie, Peter Pan In Ken
sington Gardens, Londra, 1906; Sir James
Matthew Barrie, Peter and Wendy, Londra,
1911)

YOLKENT, New York eyaletindeki New

Yorkun varolarnda bir ehirdir. Yolkent,
biraz yan yatm bir gkdelen gibi, tek bir
srekli bina izlenimi verir ve byk in ed
di gibi New Yorkun batsndaki tepelerde
birka yz mil devam eder.
876

Betondan yaplmtr ve yangna, zarar

llara ve siklonlara kar korumaldr; her b
lm iki katldr, kat bana ikier daire var
dr. Bunlarn altnda kat yeralt treni ile
gerekli btn borular ve teller uzanr. Yeralt
treni grltszdr, Boyes Tekray sistemi
temel alnarak ve yatay bir asansr fikrine
dayanarak yaplmtr. Kaplar elektrikle a
lan ve kapanan ksa vagonlardan oluur.
Tekerlekler deri kapldr ve kavramalar o
dzeydedir ki, ok hafif maddelerden yap
labilirler. zel merdivenler her evden aa
metroya ya da yukar atya kar. atnn
ortasnda st kapal bir gezinme yeri var
dr, klar camla kapatlr ve buharla stlr
ve dinlenme ve elenme soka grevini ye
rine getirir. Mimari tekdzelii zaman za
man kuleler bozar. at, orada gezenlerin
komularnn tavan pencerelerinden aa
bakamayaca ve konumalarna kulak ve
remeyecei bir ekilde yaplmtr.
Dairelerin iinde, kularn akmasn
dan baka grlt duyulmaz. Her birimin,
bireysel olarak dzenlenebilen scak su st
ma sistemi ve bir telgrafon'u yani mesaj
kaydedebilen telefonu vardr - modern a
n seyyahna yabanc gelmeyecek eya
lar. Kadnlarn ev ii grevleri yoktur. ou
ev ii darda yaptrlr ve geriye kalan biraz
ev iini de ailenin btn fertleri paylar. Bir
kooperatif amarhanesi (cret kiraya ek
lenir) ve bir kooperatif mutfa vardr; sipa
riler telefonla verilir ve hemen gnderilir.
Odalarda emme yoluyla temizleme sala
yacak boru donanm vardr, yataklar da
mekanik olarak kurulur. Odalar Yolkentin
her iki tarafna ald iin, srekli olarak
hava alr.
Yolkent, Amerikal bir mucit olan Edgar
Chambless'n New York civarndaki tepeler
den birinde -m eteliksiz kalm ve nnde
bir gelecek de grnmezken- uyuyakald
nda grd bir ryann sonucu olarak
1893 ylnda ina edilmiti.
(Edgar Chambless, Roadtown, Londra ve
New York, 1910)

YORUMCU NUN EV - YSPADDADEN PENKAWR

YORUMCU NUN EV, HIRSTYAN'n L-

KESnde, YIKIM EHRnden SEMAV EHRe giden yolun ban belli eden kapnn
hemen indedir. Ev, Semavi ehire yolcu
luklarnda giyecekleri beyaz giysileri bura
da verilen seyyahlar iin bir mola yeri ola
rak yaplmtr. Adn, ziyaretilere yol bo
yunca karlaacaklar eyler hakknda reh
berlik eden Yorumcudan alr. Verdii bilgi
lerin ou alegoriktir ama, gerek anlamla
rn yorumlayacaktr.
Evin odalarnn da alegorik anlamlar
vardr. Birinde, bir gbre trmyla oyna
yan ve ye rd e ki sam anlar spren bir
adam g rlebilir; bedensel dncenin
noksanlarn gstermeye hizmet eder. Hi
sprlmeyen byk bir salon toz dolu
dur; ina yetle hi kutsanm am adamn
kalbini temsil eder, toz onun zgn gna
h ve i yozlamasdr. Oday sprme yo
lundaki herhangi bir giriim, boucu toz
bulutlar ykseltm ekten baka ie yara
maz. Tek temizleme yolu su serpip tozu
sprmektir; suyun nciri temsil ettii sy
lenir.
(John Bnyan, The P ilg rim s Progress
from this world to that which is to come.
Delivered under the sim ilitude o f a Dre
am. Wherein is discovered the manner of
his setting out, his dangerous journey and
safe arrival at the Desired Country, Lond
ra, 1678; John Bnyan, The P ilg rim s
Progress from this world to that which is
to come. The Second Part. Delivered un
der the similitude of a Dream. Wherein is
set forth the manner of the setting out of
C hristians wife and children, their dange
rous journey and safe arrival at the desi
red Country, Londra, 1684)

YOUKAL, dnyann neredeyse sonunda

bir adadr. Tek sakini, grevi yolunu kay

betm i seyyahlar buyur etm ek olan bir
peridir. Youkaliye gelen herhangi bir ka
yp ruh, ada turu yapmaya davet olunur,

ada da ruhun en keskin arzularnn ve en

fa zla zlem duyulan hazlarnn biim ini
alr. Youkali, Btn Kederlerin Sonu, Alnp
Verilmi Antlar ve Karlkl Ak lkesi, Her
insan Kalbinin Derininde Yatan Umut diye
tarif edilmitir. Kimi seyyahlar, byle bir
yer olmadn, Youkalinin de mitsiz bir
hlyadan baka bir ey olmadn bildirir;
ancak, bu tr raporlar kesin deildir.
(Kurt VVeill ve Roger Fernay, Youkali: Tan
go Habanera , New York, 1935)

YS, Fransa'da, Finistredeki Douarnenez

Koyunda, Plomarch kenti yaknlarndaki
bir ehrin harabeleridir. S drdnc yz
yln sonlarna doru, Ys, kaplar gizlen
mi olan salam bir bent tarafndan deniz
den korunurdu; bu kaplarn anahtarlarna
sadece kral sahipti. Esrarl bir yabanc
kraln kznn akln eldi. Kz, onu memnun
etmek iin babasnn odasndan anahtar
ald; kaplar ald ve ehir sular altnda
kald.
Bugn bile seyyahlar glgeli koyun
derinliklerinde Ys kiliselerinin anlarnn sa
at ba aldn duyabilir.
(Edouard Blau ve Edouard Lalo, Le Roi
d'Ys, ilk sahnelenii: Paris, 1888; Charles
Guyot, La Lgende de la ville d Ys d'aprs
les anciens textes, Paris, 1926)

YSPADDADEN PENKAVVR, Gallerde bir

yerlerde, geni ve ak bir ovann ortasnda

bir atodur. Aklanmayan nedenlerle, sey
yah ona ne kadar yaknlarsa, ato da o
kadar uzaa gidiyormu gibi grnr. a
tonun ana salonuna -ulalrsa eer- her
biri beki kpekli bir nbeti tarafndan ko
runan dokuz kapdan birinden girilir.
(Anonim, The Mabinogion, S 14.-15. yy)

877

YUKARI MORVEN - YZEN ADA

YUKARI MORVEN, POCTESME'de kor

kun bir ne sahip bir yerdir, ziyaretilere
tavsiye olunmaz. Burada, uzak bir gemite
insanlar, PHLSTAda halen tapnlan bir tan
rya, Vel-Tynoya kurbanlar sunard ve sey
yahlar bugn de fil, domuz ya da gzel kadn
kisvesi altnda garip yaratklara rastlayabilir.

(James Branch Cabell, Figures of Earth. A

Comedy of Appearances, New York, 1921)

YUKARI ROMANSSTAN, bkz ROMAN

SSTAN.

YUMURTALAR HAVAYA, yeri bilinmeyen

bir kydr. Yllar nce, bu kyn halk aya

ulaacak bir gkdelen ina etmeye karar
verdi, gkdelenin asansryle yukar kp
ayda yemek yemeyi umuyorlard. Gkdele
nin yars tamamlanmt ki, birden ayn hare
ket ettiini ve kendi gkdelenlerinin asla ora
ya varamayacan fark ettiler. Bunun zeri
ne gkdelenlerini ykp, dorudan ay gste
ren bir baka gkdelen ina ettiler. Gene
ayn hareket ettiini fark ettiler. O gn bu
gn, Yumurtalar Havaya halk gecelerini ayn
neden hareket ettiini merak ederek ve onu
durdurmann bir yolunu arayarak geirir.
(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New
York, 1922)

YUVARLAK VAD, Gallerde daire eklinde,

aalk bir vadidir. Vadideki tek binalar, gri

sakall bir devin vasallar olan bir devler rknn
oturduu birka siyah evdir. Vadinin sakinleri
nin ou, Kuzeyli Eurawxin olu ve CAMELOTun yuvarlak masa valyelerinden biri
olan Peredur tarafndan ldrlmt. Peredur, vasallarnn ounun hakkndan geldik
ten sonra, gri sakall devi teslim olmaya ve
vaftiz edilmek in Camelota gitmeye ikna etti.
(Anonim, The Mabinogion, S 14.-15. yy)
878

YKSK LKES, SARIALLIGAM LKESnden fazla uzak deildir. Buradaki herkes

yksk apkalar takar, kadnlar amarlar
n yksk bulak taslarnda ykar ve erkek
ler alrken yksk krekler kullanr.
lke bu yaknlarda solaklarla sa elleri
ni kullananlar arasnda byk bir savaa
sahne olmutu. Ama sava oturup birbirleri
ne bakan ve mendil sallayan Yksk halkn
etkilemie benzemiyor - bazlar solakt, ba
zlar sa elini kullanrd. Btn savama ii,
atlmtfekler tarafndan yapld, bu tfek
ler ngiliz anahtarlaryla silahlanmlard ve
bunlarla birbirlerini ayrmaya altlar. Bu
kurbaacklar dman korkutma abasyla,
maymun yzleriyle bezenmiti. Muharebe
nin sonucu bilinmiyor.

(Carl Sandburg, Rootabaga Stories, New

York, 1922)

YZEN ADA, ayrca YAZ ADASI ya da

SCOT MORA, ngiltere aklarnda, Tha-

mes-sis Krfezinin ortasnda yer alr. Etraf

yirmi drt saatte dolalabllen kk bir
adadr. Drt blgeye ya da vilayete ayrlm
tr. Kuzeyde Chrlstlanshore, gneyde Turklshore, douda Pont-Troynovant ve batda
Maidenhead yer alr. Ada k aylarnda y
zerek uzaklara gittii ve yaz gelene kadar
bilinmeyen, dar bir krfezde sakland iin
Yaz Adas olarak da bilinir.
Yaylalarda Naiadlar yaar ve adann
her tarafndan duyulan byk bir grlt
kararak, dokuz kuka oyunu oynarlar. Ada
halk tembellikleriyle tannr. Bereketli zm
balarna ramen arap yapamayacak ka
dar uyuuk ve yeil otlaklardan ok zevk al
salar bile topra leyemeyecek kadar tem
beldirler. Bir lingua franca kullanr ve ok
fazla ttn ierler. Maidenhead vilayetinde,
kadim ve zarif Apollo Tapnann bulundu
u Westmonasteria adl bir blge vardr.
(Frank Careless, The Floating Island or A
New Discovery Relating the Strange Adven-

YZEN ADA

ture on a late Voyage from Lambethana to

Vila Franca, Atlas Ramalha, to the Eastward
of Terra Del Templo: By three Ships, viz, the
Pay-naught", the Excuse" and the Last-

inSight under the conduct of Captain Ro

bert Owe-much: Describing the Nature of
the Inhabitants, their Religion, Laws and
Costums, Londra, 1673)

879

z
ZAFER KULES, indeki Chitordadr. Bu
rasnn, Hindistandaki Chitorgarh ile kart
rlmamas gerekir. Daire eklindeki yksek
terasndan dnyann en gzel manzarasn
izlemek mmkndr. Dner merdivenlerin
en altnda A Bao A Qu yaar. Biri merdiven
lerden karken, (neredeyse effaf olan) A
Bao A Qu canlanr ve ziyaretinin arkasn
dan dolanarak, onun topuklarna aslr. Her
basamakta A Bao A Ounun rengi koyular
ve gittike glenen bir k saar. Ancak A
Bao A Qu merdivenin tepesine ancak ziya
reti ruhen mkemmel durumdaysa ular.
Deilse, felce uram halde kalr, tamam
lanmaz, rengi donuklar, azalr. Bu
hassas hayvan tepeye ulaamazsa ipek h
rtsna benzeyen clz bir inleme sesi ka
rr. Ziyareti geri dnerken A Bao A Qu ar
kaya der, yuvarlanarak en alt kata iner ve
uyuuk haline geri dner. Yzyllar boyunca

A Bao A Qu yalnzca bir kez tamamen gr

nr hale gelmitir.
(Sir Richard Francis Burton, Binbir Gece
Masallarmdan evirdii The Arabian Nlghts
Ertertainments'a yazd bir notta, Londra,
1885-88)

ZAK, bkz. GNEY DENZ.

ZAKALON, BEKLA MPARATORLUUnun

dousunda, at srtnda yaklak on gnlk

bir yolculukla gidilen, Egemen Majesteleri
Kral Luin tarafndan ynetilen byk bir kral
lktr. Zakalon, yksek bir kltr ve felsefe
dzeyine sahip, son derece gelimi ve in
celmi bir toplumdur. ehirleri ok sayda
iek baheleriyle n salmtr.
Bekla imparatorluunu blen savalar
sona erdikten sonra, iki lke arasnda ticari
ilikiler kuruldu. Zakalon imparatorluktan a
rap, altn, demir ve insan eliyle yaplm e
itli eyalar ithal eder, imparatorlukta yap
lan naklar da Zakalonda pek beenilir.
Bekla imparatorluuna ilk atlarn girii de
Zakalondan olmutur; ticari ilikiler bala
madan nce bu lkede at nedir bilinmezdi.
(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

ZANTHODON, yeryznn derinliklerinde,

in'in Chitor ehrinde ZAFER KULES

eyrek milkarelik bir alan kaplayan ve tekin

siz bir ekilde PELLUCDARa benzeyen bir
diyardr. Buraya sadece, Kuzey Afrikann
Ahaggar blgesindeki snm bir volkann
konisinden aa inerek girilir.
Zanthodonun, volkana girip kat mad
de ile temas haline gelince patlayan muaz
zam byklkte bir meteor tarafndan olu881

ZANTHODON

turulduu sanlr. Patlama, kat maddenin

byk ksmnn kk paralara ayrlmasna
yol am, Zanthodon'un kabuunu olutu
ran muazzam bir erimi kaya kabarc mey
dana getirmiti. Btn lke daimi olarak, ilk
patlamada serbest kalm maddelerin retti
i sanlan ve doal olmayan bir gne n
da ykanr durur. Zanthodonun gnde yl
dz ya da gezegen olmad iin astronomik
bir ynler sistemi kurmak imknszdr. Ayn
ekilde, srekli gn olmas, zamann an
lamnn doal bir yntemi olmad anlamna
gelir - ki zaman burada etkin biimde yoktur
zaten. Zanthodon iklimi lktr ve ok rutubet
lidir, sk sk saanak ya grlr.
Bu yeralt dnyas ok az aratrlmtr
ve ziyaret edilen alanlarn ou sk cengelle
rtldr. Zanthodonun bitki rts, tarihn
882

cesi alarda yer yzeyinde bulunanlara

ok benzer. Volkann bacasnn dibinin ev
resindeki bataklk alan, Mezozoik Zamann
Kretase dneminin bandaki tipik ormanlar
la kaplanmtr; biraz tyl bambular and
ran koskocaman aa-ereltiler ve geni
yelpaze biimi yaprakl, bkk dall aalar.
Baka yerlerde yeryzndeki Jura dnemi
nin kozalakl aalar ve Devon dnemine
zg bitkiler grlebilir. Bu bitkilerin arasn
da narin psilothron ve kurdaya ile palmiye
ye benzeyen ama bir ananasn dn andrr
taramal bir gvdesi olan bir aa da vardr.
Ovalar dalgalanan uzun otlar kaplar.
Zanthodonda var olduu bilinen iki de
niz vardr: Sogar Jad ya da Byk Deniz ve
Lugar Jad olarak bilinen daha kk i de
niz. kincisinin kylar ykselerek inili kl

ZANTHODON

tepeler ve sonunda da Tehlike Doruklar ola

rak bilinen dalar halini alr. Bu sim uygun
dur, nk bu dalar Zanthodonun hayvan
larnn en hrn olan pterodaktil ya da yerli
adyla thakdatm yaad yerdir. Bu koca
man uan srngenler, Tehlike Doruklarnn
yaln kayalklarnda yuva kurar ve oalr.
Normalde leylyen olduu halde, thakdal pe
kl da kendisi avlanabilir, yetikin insanlar
alp gtrd de grlmtr. Bu yaratkla
rn boyutlar deiir; byk olanlarnn tahmi
ni kanat akl otuz aya aar. Tehlike Do
ruklar ayn zamanda, yer yzeyinde binlerce
yldr nesli tkenmi olan bir trn, omodon
yani maara aysnn da meskenidir.
Cengeldeki bataklklarda ilkel bir tim
sah tipi vardr; boyu -drt ayaa uzanr ve
srtnda ar zrhl tabakalar vardr; boazn
daki sarms bir yama hari, derisi yeildir,
gzleri de parlak krmzdr. Zanthodon ova
larnda ziyaretiler, boyu aya bulan ve
arka ayaklar zerinde dik yryen kertenkelemsi bir leyiyen olan coelorosauru g
recektir. O rm anlarla ovalarn daha kuru
alanlar, burnundan kuyruuna kadar on ye
di ayak uzunluunda, kedi trnden sarm
s kahverengi bir hayvan olan vander ya da
kldill kaplann yaam alandr.
Zanthodonda bulunan hayvanlarn s
tisnasz hepsi vahi yrtc hayvanlardr, tek
istisnalar kk bir memeli ile -muhtemelen
atn uzak bir atas- Buzul anda yery
znde dolam devasa, ynl bir mamut
tur. Mamutlar otoburdur ve saldrya ura
madklar ya da artlmadklar zaman teh
likesizdirler.
Zanthodon bitki rtsnn kkeni ve
evrimi esrarn korumaktadr, nk normal
de farkl jeolojik devirlerde var olmas gere
ken hayvanlar yan yana bulunur. Yaratkla
rn ounun yer yzeyinden geldii, Buzul
ann buzullar ilerledike, vaktiyle Avrupa
ve Afrikay balayan kara kprsnden g
neye g ederek Zanthodon yolunu bulduk
lar; burada da, aklanmayan nedenlerle,
evrimin yzeydekiyle ayn rotay izlemedii
varsaylmtr.

Zanthodonda en az drt farkl rkn ya

ad bilinir; ancak detleri henz ayrntl
olarak incelenmemitir. Ganodoldaki -Sogar Jad'da byk bir a da - Kor diyar, kee
lemi salarla kapl kuvvetli, irkin adamlar
olan bir Neanderthal maymun-adam rknn
evidir. Kt tabaklanm hayvan derileri gi
yer, deniz kabuklarndan yaplma ssler ta
karlar; silahlar ar sopalar ve ucunda ta
lar olan kaba mzraklardr. Zanthodon'un di
er halklarna gre, maymun-adamlar yam
yamdr. Bunun kesin bir kant yoktur ama
kraliyet taht hi gven vermez - kurunla
birletirilmi muazzam bir insan kafataslar
koleksiyonundan oluur. Kral, duman tten
mealelerin aydnlatt, Korun kayalk tepe
lerinin altndaki bir maara-sarayda yaar.
Yeralt dnyasna gelen ziyaretiler tarafn
dan asla grlmeseler de, maymun-kadnlarn son derece irkin, ama neyse ki sayca
az olduklar sylenir. Daha zarif eler elde
etmek iin, maymun-adamlar, bir ovalar ve
kayalk tepeler lkesi olan Thandarn CroMagnon rklarna basknlar dzenler. Bu rk
lar, Cro-Magnonlar tarafndan drugar1lar ya
da irkin le r diye adlandrlan maymunadamlardan ok daha yksek bir geliim
aamasn temsil eder.
P anja ni ya da p r z s z c iltle r in
-maym un adamlar Cro-Magnonlara byle
d e r- krk giyen ve gslerini rtme zah
metine katlanmayan gzel ve sklganlktan
hi nasibini almam kadnlar vardr. Erkek
ler de kadnlar da uzun boyludur, mavi gz
leri ve sar salar vardr. Maymun adamlar
gibi onlar da hayvan derileri giyer ama onla
rn tabaklama ve tuzlama teknikleri daha ile
ridir. ou kez, srmlardan sarkan parlatl
m akl talaryla birlikte, bakr ve bronz
ssler taklr.
Panjani, kabile olarak rgtl bir hayat
srdrr ve byk bir reis ya da omad tara
fndan ynetilirler. Omatfn olu ve vrisine
jamad, kzna da gom ad denir. Panjani ka
dnlarnn kendi elerini seme haklar yok
tur, evlilik de ou kez rakip erkekler arasn
da bir dv konusudur.
883

ZAPOLETLER LKES

Panjani halk, keif seferlerine ktkla

rnda, tabaklanm deriden yaplan adrlar
dan yararlanr. Gecelik molalar in kampla
rn balanm ktklerden oluan bir par
maklkla evirirler - yrtc hayvanlara kar
basit ama etkin bir savunma. Panjani, ifti
olarak bilinmez, sadece avlama ve toplama
suretiyle yayor gibi grnrler.
Zanthodonda iki rk daha yaar ama
haklarnda ok az ey bilinir. Lugar Jaddan
ok daha ierilerde yaayan Krmz Zar
ehri halk, yksek bir uygarlk derecesine
sahip gibidir ama ehirleri henz yer yze
yinden kimse tarafndan ziyaret edilmemi
tir. Zanthodonun drdnc rk hakknda da
daha fazla ey bilinmez. Sogar Jad sularn
da, gemiin Berberi korsan gemileri misali
ina edilmi ve islamn yeil sancan ta
yan krekli kadrgalar grlmtr. Bu ka
drgalarn mrettebat, hibir yabancnn as
la ziyaret etmedii bir liman olan El-Cazar'
s edinmi korsanlardr. Korsanlarn, on do
kuzuncu yzylda Franszlar tarafndan Ak
denizden srlm ve ierilere, Ahaggar
Dalarna kaarak oradan bir ekilde bu
yeralt dnyasna bir giri bulmu olan kor
sanlarn soyundan geldii sanlyor.
Zanthodonun tm halklar, Ari dillerin
kkeni olarak adlandrlm olan ayn dili ko
nuur. Bu ortak dilin Sanskriteyi ve bylece
de dnyann btn Hint-Avrupa dillerini do
urduuna inanlr. Bu Proto-Ari dil basittir; fi
iller, isimler ve sfatlardan oluur, herhangi bir
karmak kip sisteminden yoksundur; kolay
lkla renilir. Bu dile alm olanlar, yepye
ni bir dili renmekten ok, unutulmu bir
any hatrlamaya benzediini sylerler.
Zanthodonun varl efsane olarak yz
yllardr biliniyordu. Smerler iin o Na-anGub'du: byk aas ; kadim brani mitleri
ondan Tehom yani byk derinlik ve devle
rin yuvas diye sz eder. Msrllar iin Amenet yani kutsal topraklar ya da batdaki
toprakland; Mslmanlar ona adukiyam,
El-Dimriyat ynetimindeki cinlerin yeralt
dnyas" derdi. Varlndan, kadim Babil ya
radl destan Enuman Elite de sz edilir.
884

Zanthodon, Prefesr Percival Penthesilia Pottern var olan kantlar bir araya geti
rip Ahaggardaki volkan yoluyla girii sapta
d 1960larn ikinci yarsna kadar bilinme
yen bir yer olarak kald. Profesr, gen
Amerikal macerac Eric Carstairs ile birlikte,
snm volkann konisinden bir helikopterle
indi ve elimizde olan bilgileri toplad.
(Lin Carter, Journey to the U nderground
World, New York, 1979)

ZAPOLET LER LKES, UTOPAnn be

yz mil kadar gneyinde bir lkedir. Karan
lk ormanlar ve kayalk dalar olan vahi ve
yabanl bir yerdir. Halk, sanat olmayan ve
tarma ilgi gstermeyen ilkel ve vahi bir
halktr. ounlukla avclk ve hrszlkla gei
nirler. Kaba ve direnli yaplaryla doutan
askerdirler ve hayatlarn kazanmak iin bil
dikleri tek yntem, can almaktr.
Onlara kim para verirse onun iin sava
rlar, her zaman bulabildikleri en cmert
efendilere hizmet ederler. cretteki en k
k bir art, savan ortasnda bile olsa, saf
deitirmeleri iin yeterlidir. Yeryznn bu
kesinde, her iki tarafn da askerlerinin o
unun Zapolet olmad bir sava bulmak
ender bir olaydr. Zapolet'ler sk sk Utopiallar adna savar, nk Utopiallar ok
iyi para verirler. Zapolet tccarlar en umut
suz maceralara gnderilir, ancak geri d
nen az saydaki kiiye parann tamam de
nir, bu yzden de yeniden grev almaya
daima hazrdrlar. Utopiallara gelince, onlar
hayrseverlik asndan yeryzn byle
pisliklerden temizlemenin genelde insan r
knn hayrna olduuna inandklar iin, ka
tane Zapoleti lme gnderdiklerine aldr
mazlar bile. Zapolet'lere iyi para verildii
halde paralarnn onlara pek faydas olmaz,
nk hemen cretlerinin tamamn sefaha
tin en pespaye ve cmbl biim lerine
harcarlar.

(Sir Thomas More, Utopia, Londra, 1516)

ZARA'NIN KRALLII - ZAROFPUN ADASI

Z AR A NIN KRALLII, Kral Paramountun

tembel uyruklarnn, kraln ngilterede eitil
mi kz Zarann mdahalesi sayesinde re
fah iinde bir lke kurmay baardklar bir
Gney Denizi adasdr. Ziyaretiler, hem
Kraliyet Saraynn evresindeki palmiye ko
rularnn dzenleniinde, hem de, Kralie
Victoria tarz salonlar gibi denmi olan
taht odasnn dekorasyonunda ngiliz etkisi
ni fark edecektir.
Zara kendi adasna dnerken yannda,
alt ilerleme iei adn verdii alt ngiliz
getirdi; adallarn uymaya alaca rnek
ler olarak, ngiliz kltrnn en yksek ba
arlarn tem sil ediyorlard. G rup, Oyun
Sansrcs olan bir Lord Bamabeyinci; bir
irket organizatr; bir ile maviri; dilbi
limde tecrbe sahibi ve evet in, aslnda
hayrn bir baka ve daha net bir biimi ol
duunu gsterebilen bir avukat; vaktiyle
H.M.S. Finaforeda alm ve yelkenleri
buhar iin terk etmi bir kaptan olan Corcoran K.C.B. ve nihayet, Birinci Muhafz Ktasndan Yzba Fitzbattleaxeten oluuyor
du. Bu altl ilerini yle iyi yerine getirdi ve
yle kusursuz yasalar koydu ki, adadaki b
tn avukatlar ilerinden oldu, btn doktor
lar a kald, btn komu uluslar silahsz
land ve sava imknsz bir ey halini ald,
ilerin bu hale varmas zerine gazaba ge
len adallar isyan etti, derken Prenses Zara
ngilterenin, kendi ulusunun kurtarlmasn
salayabilecek en nemli siyasi gelimele
rinden birini hatrlad: parti hkmeti. Bu sis
tem sayesinde hibir siyasi nlem kalc ola
maz, nk bir parti mutlaka bir dierinin
yaptn bozacak ve ormantavuklar vuru
lur, tilkiler zntden kahrolurken, lkenin
yasama eylemi olduu yerde kalacaktr.
Parti ynetimi bol miktarda hastalk ve bit
mez tkenmez hukuk davalar getirdi; zin
danlarn azna kadar dolmasna, ordu ve
donanmada sonu gelmez bir karklk do
masna, szn ksas, genel ve nne geil
mez bir refaha yol aarak halkn yzn
gldrd.

(Sir William Schwenck Gilbert ve Sir Arthur

Sullivan, Utopia Limited; or, The Flowers of
Progress, ilk sahnelenii: Londra, 1893)

Z A R O F F UN ADA SI ya da B A R A N K A
ADASI, Karaylplerdedlr. Eski haritalarda,

Gemi Kapan Adas adyla kaytldr; gemici

lerin buraya kar batl itikatlardan kaynakla
nan bir dehet inde olduu ve mmkn
mertebe kanmaya alt bilinir. Her ya
nndan kntl kayalarla kuatlmtr, sk bir
cengel, yarlarn ucuna kadar ner. Adann
ortasnda bir miktar dalk, yksek arazi ve
gneydou kesinde de, lm Batakl
denen, yutankumlu bir bataklk vardr. En
kuzeydeki bir kaya mahmuzunda se emin
bir kanal gsteriyor gibi duran bir fener bu
lunur; seyyahlar aslnda buna hi aldrmamaldr, nk gemileri tehlikeli kayalara e
kip batmalarn salamak zere yaplmtr.
Btn adann zerinde, birok sivri ulu ku
leyle evrili olan Kont Zaroffun atosu hey
betle ykselir. tarafndan denizle evrili
bir uurumun stnde yksekte durur. ato
savurgan bir ihtiamla denmitir; av hay
van balar (aralarnda insan balar da var
dr) duvarlar ssler - Kont, kendini avcla
vermi biridir.
Rusyada yetitirilen Kont Zaroff henz
kck bir ocukken silah kullanmay
renmiti, dnyann her yannda her tr hay
van avlad. Sonunda, hayvanlarn en kurnaz
ve en vahisini bile mat edecei olgusun
dan sklarak, ona zekda denk tek avn n
san olduuna karar verdi. Kont bu adaya
ekildi ve oray insan srleriyle doldurdu.
Batan gemilerden sa kurtulup sahte fener
le yollarn aranlar, ona av olurlar. ato
nun avlusu ile evresinde, Kontun avlarnda
kulland vahi kpekler nbet tutar.
Ziyaretiler adaya kesinlikle yaklama
malar konusunda uyarlr, ama yaklarlarsa
eer kontun avna saat avans verip son
ra onu lmne kovaladn bilmelerinde
fayda olabilir. Onu gn sreyle atlatan
herhangi bir avn serbest kalmasna zin ve
885

ZAVATTNA - ZAYANA

rilir ve anakaraya geri dndrlr; ne var ki

imdiye kadar hibir av byle bir baarya
ulaamamtr.
Kontun, henz aratrlmam koullar
da can verdii ve kendi tazlar tarafndan
yendii bildirilmitir. Ziyaretilere gene de
ihtiyatl olmalar tavsiye olunur.
(Richard Connell, "The Most Dangerous
Game , Stories, New York, 1927; The Most
D angerous Game, Ynetm enler: Ernest
Schoedsack ve Irving Pichel, ABD, 1932)

ZAVATTNA, kapitalist Avrupadaki byk

Bamba ehrinin varolarnda kk bir ky

dr (bazen teneke mahalle denir). Temiz
yollar boyunca dengeli biimde yerletiril
mi ve "1 + 1=2 gibi retici isimleri olan ya
da mtevaz iilerin veya isiz kiilerin ad
verilmi birka yoksul kulbeden oluur. Zavattinla sakinleri merkezdeki meydana ge
celeri canlanan, aldan dklm bir hey
kel dikmitir.
Ziyaretiler birka liret karlnda ala
cakaranl seyretmeye davet olunur; Zavattiniann batsna konmu birka tahta kol
tuktan, batan gnein n ak manzaras
nn tadn kartrlar.
Yakndaki Bamba ehrinde yaayan ve
Mobbi denen krk paltolu, kat kalpli yara
tklarn dmanlna ramen, Zavattinia sa
kinleri hayatlarn burada dilenerek kazanr.
Zavattinia'y, bir lahanadan domu olan ve
siyasi konularda annesinin gm ruhunun
verdii bir gvercinin tavsiyelerinden yarar
lanan Tot adl gen bir adam ynetir.
(Cesare Zavattini, Tot il Buono, Milano,
1943)

ZAYANA, MESZRAnn baehri ve bir d-

kalk saraynn ynetim merkezidir. ehir,

eski krmz kumtandan surlarla evrilidir,
merkezinde de Rzgrlar Meydan ad veri
len bir meydan vardr.-Kentin ana kapsn
886

dan, Yedi Yz Stun Yolu, yeil ve mor panteron tandan yaplm bir merdivenin tepe
sindeki Acrozayana hisar ya da saraynn
ana kapsna doru uzanr.
Muhteem saray-hisarn en grkemli
blmesi, dvlm da altnndan duvarlar
ve iek, hayvan, ku suretleriyle taht odas
dr. Bir insann drt kat boyda, beyaz da
marl siyah somaki kolonlarla evrilidir; bu
kolonlar heybetli ylanlar oluturur ve iek
oymal bir karakehribar frizi tar. at, i ie
gemi fildii ve altndandr. Dikdrtgen bi
imindeki odann her kesinde bacakl
altn sehpalar, aytandan yaplm ve par
fmlerle, tatl esansla doldurulmu taslar ta
r. Deme, araya topazlar konm u bir
baklava deseni olan Paros mermerindendir.
Dkn taht, topazdan bir podyum zerinde
durur, ama bir ryata blokundan oyulmu,
gm benekleri ve damarlaryla grilemi
tahtn kendisi hayli basittir. Her biri binlerce
minik tavuskuu kakmal iki altn kanadn
glgesi altndadr. Ziyaretiler, dkn taht
odasnda grnmesinin keskin bir boru se
siyle ve hemen ardndan da ieri ifter ifter
yryen otuz tavuskuunun girmesiyle du
yurulacan bilmelidir; tavuskular kuyruk
larn gsterir, sonra da tahtn iki tarafndaki
yerlerini alrlar.
Ziyaretiler, yataklarn altndan yapld
ve safir gzl altn hipogrifler biiminde
karyola direkleri olan yatak odalarn grme
ansn karmamaldr.
Zayana'nn gneyinde, Darial Tepeleri
hafif bir eimle Reisma Gl kylarna iner.
Gln ortasnda, Kehribargl olarak bilinen
kk bir ada bulunur, gneydou ucunda
beyaz kumlu kk, doal bir liman vardr.
Kehribargl servi aalaryla rtldr; en
kuzeybat ucunda, dkalk saray tarafndan
bir len yeri ve ak hava balolar ile mas
keli balolar mekn olarak kullanlan, mee
ler, sedirler ve emsalsiz ilek aalarnn
glgesinde kalm kk bir bahe vardr.
(E.R. Eddison, Mistress of Mistresses, A Vi
sion of Zimiamvia, Londra, 1935; E.R. Eddi-

ZEMRUDE-ZENDA

son, A Fish D inner in Memison, Londra,

1941; E.R. Eddison, The Mezentian Gate,
Londra, 1958)

ZEMRUDE, Asyada bir ehirdir, bakan kii

nin ruh haline gre biim alr. Eer bir sey

yah, burnu slnn arkasna taklm, slk
alarak geerse, aadan yukarya tanr
ehri: pencere nleri, uuan perdeler, fski
yeler. Eer baka bir seyyah, enesi g
snde, trnaklarn avularna geirmi y
rrse, baklar yere, yol kenarnda akan su
lara, kanalizasyon kapaklarna, balk pullar
na, atk ktlara taklr kalr. ehrin hangi
yannn dierinden daha gerek olduu bi
linmez, oysa insan yukar Zem rude'yi en
ok, her gn ayn sokaklarn ayn yerlerini
geip her sabah, bir nceki gnn moral
bozukluunu duvar diplerine svanm bula
rak, aa Zemrudeye gitgide batarken onu
hatrlayanlardan duyar. Ama herkesin, er
ge, baklarn yamur oluklar boyunca
yukardan aaya indirdii ve bir daha so
kak talarndan hi ayramad bir gn ge
lir. Bunun tersi de olmaz deil, ama daha
seyrek; bu yzden Zemrude halk ehrin so
kaklarn artk yerin altna inen, kilerleri, te
melleri, kuyular bulup karan gzlerle do
lamay srdrr.
(Italo C alvino, Le citt in visib ili, Torino,
1972)

ZENDA atosunun arka pencerelerinden

grnen modern chteau.

ZENDA, RURTANAda, baehir Strel-

saunun elli mil, snrn da on mil kadar uza

nda kk, sakin bir kr kentidir. Zendann
kendisi aman aman ilgin bir yer deildir kentin odak noktalar bir te lgrafhane ve
Dresden treninin durduu bir tren istasyo
nudur. Ancak Zenda'da, Kral V. Rudolfun
kavrulmu bedeninin istirahatgh olan me
zarlk ziyaret edilmelidir.
Bir vadide yer alan Zenda, ilerinden bir
tanesinin stnde mehur Zenda atosunun
durduu ormanlk tepeler tarafndan evrili-

dir; kar tepede, kent merkezinden yaklak

be mil uzaklkta, kadim Festenburg ato
sunun yerine kurulmu olan Tarlenheim Chteausu durur. Festenburg, hem g, hem de
grkem ynnden Zenda'y ama tehdidinde
bulunana kadar, Kont Nikolas tarafndan tah
kim edilmiti. III. Rudolf ile kont arasndaki bir
zar oyununda kont, Zenda atosunu kazan
d ama, kraln kardei Prenses Osra'y kar
d iin misilleme olarak Modenstein pisko
posu Flentzaulu Frederick tarafndan ldrl
887

ZENOBA - ZERAY

d. Bunun zerine Festenburg atosu yktrl

d ve hendek dolduruldu.
Zenda atosu, R uritania krallarnn
meskenidir. Eski gnlerde bir kaleydi, ka
dim i kalesi halen iyi korunmu haldedir ve
ok heybetli grnr. Gerisinde zgn ato
nun bir baka blm, onun da gerisinde
(ama derin ve geni bir hendekle ayrlm
olarak) Kral V. Rudolfun babas Kara Mic
hael tarafndan dikilmi gzel ve modern bir
chteau vardr.
Zenda atosunun eski ve yeni blm
leri bir ekme kpryle birbirine balanm
tr, ama geni, gzel, aalkl bir cadde,
modern chteau'ya gider. Eski olanla mo
dern olann birleimi, ideal bir meskenin or
taya kmasn salamtr: eer misafir iste
nirse, chteau bu amaca hizmet eder; sten
miyorsa, kpry amak ve kapatmak yeter,
bu durumda bir alaydan kk bir kuvvet
ieri giremez.
Ziyaretiler, kral ya da kralienin orada
olup olmadn anlayabilir, nk oradalarsa eer, kraliyet sanca i kaleye ekilir.
Olmadklar zaman, atonun baz blmleri
halka alr.
(Anthony Hope [Anthony Hope Hawkins],
The Prisoner of Zenda, Londra, 1894; Ant
hony Hope [Anthony Hope Hawkins], Ru
pert o f Hentzau, Londra, 1898; Anthony Ho
pe [Anthony Hope Hawkins], The Heart of
Princess Osra, Londra, 1906)

ZENOBA, Asyada bir ehirdir. Kuru top

rak stnde ku rulm u olm asna karn

upuzun kazklar zerinde ykselir; evler
bam bu ve inkodandr. Hepsinin birok
balkonu ve teras vardr; farkl ykseklikler
de, birbiri stne binen srklar zerine ku
rulmu, seyyar merdivenler ve asma kald
rm larla birbirlerine balanm lardr. Her
birinin zerinde konik atl birer cam kk,
su varilleri, rzgrglleri vardr, makaralar,
olta kamlar ve p alan ga lar dam lardan
sarkar.
888

Zenobiann kurucularn, ehirlerine bu

biimi vermeye hangi ihtiya, hangi buyruk
ya da hangi arzunun ynlendirdiini kimse
hatrlamaz; bu yzden de, anlalmas im
knsz o ilk plandan balayarak birbirini rte
rte byyen katmanlar zerinde geliip b
yyen ehrin, bugnk durumuyla o ihtiyac,
o buyruu ya da o arzuyu tatmin edip etme
dii bilinmez. Ama kesin olan u ki, bir sey
yah Zenobiada oturan birinden mutlu bir
hayat imgelemi tanmlamasn istese, o kii
hep Zenobia gibi bir ehir hayal eder; bu
belki de, kazklar ve boluktaki merdivenle
riyle, bayraklar ve eritleriyle titreyen, bam
baka bir Zenobia'dr; ama hep o ilk mode
lin paralarnn bir araya getiriliinden tre
mi bir Zenobia.
Ancak, Zenobiann mutlu ehirler ara
snda m, yoksa mutsuz ehirler arasnda m
saylacana karar vermeye almak an
lamszdr. ehirleri bu iki tre blmenin anla
m yoktur, baka iki tre blmek gerekir: yl
larla ve deiimlerle birlikte biimlerini arzu
lara brakmaya devam eden ehirler ve ar
zularn sildii ya da arzular silen ehirler.
(Italo Calvino, Le citt invisibili, Torino,
1972)

ZERAY, BEKLA MPARATORLUUnun ku

zeydousunda yabanl, ormanlk bir blge

dir. Zerayn gney snrn, Bereel Koya
yaknlarnda, Telthearna Nehrlne dklen
Vrako Nehri izer. Eskiden Zeraya, pratikte
KABN snr kasabasnda sona eren imparatorlukun pl gzyle baklrd. Zeray,
yolu ve gerek kyleriyle kasabalar olma
yan, kanunsuz bir yerdi, imparatorlukun en
parlak dneminde bile buradan asla vergi
alnmad, ordu devriyeleri buraya girmeye
cesaret edemedi. ounlukla ormanlar ve
bataklklardan oluan blgenin btn, her
cins ekya ile sulular iin bir snakt. Ci
nayet ve tecavz gnlk olaylardan sayld
in, kimse burada emniyette deildi. Er
kekler btn servetlerini yanlarnda tar ve

ZEVK SARAYI ADASI

Zerayda kullanlmayan cinsten bile olsa,

birka metelik iin birbirlerini ldrrlerdi.
Zeray kentinin kendisi ise, gerek bir kent
olmaktan ok, bir binalar ynyd; doru
drst soka yoktu ve sadece, bir tarladaki
karnca yuvalar gibi rastgele bir ekilde da
lm mezbelelerle evlerden oluuyordu.
Zeray imdi eskiden olduundan ok
daha uygardr ve ZAKALONla yeni bala
m olan ticaret sayesinde bir snr kenti ola
rak gelimesi beklenmektedir. Halatlarla e
kilen bir tekne konmutur ve bir gecekondu
blgesi bymektedir. Zerayn gelimesi,
vaktiyle BEKLAda Tanrnn gcn temsil
ettiine inanlan ay Shardik'in kltnn tari
hiyle yakndan ve ironik bir ekilde ilintilidir.
Zeray ile Shardik klt arasnda bilinen
ilk balant, Shardiki destekleyenler tarafn
dan srlm olan, sabk ORTELGA Yksek
Baronu Belka-Trazetin buraya geliiyle ku
rulmutur. Belka-Trazet, Zerayda kanun ve
nizam yerletirmeye alt ve Bekla imparatorluunun dm anlaryla mzakereler
balatt. Herhangi bir sonuca yarlamadan
da, o sralar bu blgedeki salgn hastalklar
dan birine tutulup ld.
Bir sre sonra, Beklann sabk Rahip
Kral Kelderek, ay Shardiki aramak iin Zeraya geldi. Zerayda, o da kutsal aynn pe
inde QUSO adasn terk etmi olan Tuginda, ya da Shardik Yksek Rahibesi ile, kl
tn rahibelerinden Melathysi buldu. Kelde
rek o sralarda, Shardik kltnn iyiden ok
kt olduundan ve kendisinin bu kltn,
dini bir inantan ok sapkn bir siyasi iktidar
kayna halini almasna izin verdiinden
gitgide emin olmaktayd. Hatta mmkn ol
sa ayy ldrmeyi bile dnyordu ama
onu aramaya ktnda bir kle taciri tara
fndan yakaland. Durumun ironisinin m
kemmelen farkndayd; Rahip Kral sfatyla,
imparatorlukta kleliin yeniden balama
sna izin veren oydu nk. Kendini kle
ocuklarn yannda buldu ve onlarla birlikte
o da ok strap ekti; iinden bir zincir ge
inebilsin diye, onlar gibi Kelderekin de
kula delindi.

G arip bir tesadfle, ocuklar bizzat

Shardik tarafndan serbest brakld. Kleci,
koca ayyla karlat, yanan oklarla ona sal
drmaya kalkt. Bunu izleyen mcadelede
ikisi de ldler. Bylece Shardik, ona adan
m kltn bir sonucu olarak kle alnm o
cuklar sonunda kurtarm oldu.
Kelderekle ocuklar askerler bulup
Zerayn kuzeyindeki Tissarn nehir kyne
getirdi. Kelderek, sabk rahibe Meltahyle
birlikte buraya yerleti ve atekes koullar
erevesinde, Zeray valisi oldu.
Z erayn tuhaflklarndan biri de, son
derece gen olan nfusudur. Balklk ve
tarm ilerinin ou, ocuklar tarafndan y
rtlr; im paratorluku etkileyen savalar
boyunca yetim kalm, kaybolm u ya da
terk edilmi olan herkes iin bir snaktr.
Shardik kltnn son biimini ald yer
de Zeraydr; imparatorluk'un baka blge
lerinde bu klte ne lde uyulduu belli
deildir. ocuklar kleciden kurtarldktan
sonra, ay ocuklar iin len Lord Shardik
diye anlmaya baland. Aynn ve kleci ta
rafndan ldrlm kk bir kzn cesetleri
yanan bir sala kondu ve nehirden aa s
rklensin diye brakld. imdi bu olay, kzn
adyla bilinen bahar enlii Sharann Gn
srasnda anlr. ieklerle bezenmi tahta
bir sal yaklr ve nehirden aa srklenme
ye braklr. Ayn zamanda kilden yaplm
aylar, tahta paralar zerinde nehre brak
lr. Shardik ile ocuklar hakknda arklarla,
nehri gemek zere sefere yeni konan tek
nede heyamola ekilir.
(Richard Adams, Shardik, Londra, 1974)

ZEVK SARAYI ADASI, bir ihtimal Atlas Ok-

yanusunun ortalarnda bulunan bir adadr.

Buraya sadece zel bir sihirle ynlendirilen
klavuzsuz bir gemiyle ulalabilir. Ada, drt
bir yan denizle evrili, on be mil boyunca
uzanan, gz atc yeillikteki, harikulade bir
baheden oluur. Bat kysnda, adaya ad
n veren saray bulunur: ylesine perdahl ve
889

ZIPLAYANLAR LKES - ZORLUK

przsz bir mermerden yaplmtr ki, b

tn bahe iinde yansr. Buraya kan aa
lkl yollarla teraslar, yeil ya da siyah mer
merden yaplmtr. Tavanlarda gr ve sa
lkl verimli baheler asldr, duvarlar m
cevherler ve altn kleleriyle kapldr, baz
lar muazzam fresklerle bezenmitir. Parkn
iinde her dem taze su veren emeler var
dr. Ne var ki, Zevk Saray Adasnn asl e
kici zellii, tarif edilemez gzellikteki koku
sudur.
Sarayda yaayan ok gzel hanmlar
vakitlerinin ounu altn ve mineyle sslen
mi, kristal stunlarn destekledii altndan
bir tavann altnda, byk kameriyede geir
meyi tercih ederler. Sarayn aslnda, gzel
Angelica k olsun diye adaya gen erkek
leri ekmek zere sihirbaz Malagigi tarafn
dan yaratlm bir tuzak olduu da belirtil
melidir. (Ayrca bkz. ALBRACA.)
(Matteo Maria Boiardo, Orlando innamorato,
Milano, 1487)

ZIPLAYANLAR LKES, OZ'un Kpkler

lkesinin kuzeybatsndaki dalarn altnda

bir yeralt diyardr. BOYNUZLULAR LKESne gre, dan br yanndadr. Her ikisi
de muazzam bir maarann iinde bulunan
iki yeralt lkesini bir parmaklk ayrr. Maa
ra, grnmez bir kaynaktan gelen yumuak
bir kla aydnlatlmtr ve duvarlar ile ats
yumuak renk tonlarnda damarlar olan ci
lalanm beyaz mermerdendir. at kemerli
dir ve harikulade oyma desenleri vardr. Zp
layanlarn kasabas ya da ky kktr,
ama btn evler mermerdendir ve son dere
ce caziptir. Bitki rts olmad iin bahe
de yoktur, bunun yerine snrlar alak mer
mer duvarlarla izilmi avlular vardr.
Zplayanlarn tek baca vardr, zplaya zplaya yrrler, adlarn da burdan alr
lar.
(L. Frank Baum, The Patchwork Girl o f Oz,
Chicago, 1913)
890

ZIRVA, OZ lkesinin gneyinde bir kenttir.

Kuzeybatdaki VESVESECLER MERKEZ gi

bi Zrva da Ozun savunma yerleimlerinden
biridir. Ak ak ve sadede bal kalarak ko
nuamadklarn kantlayan yurttalar, kendi
leri gibilerle birlikte yaayacaklar Zrvaya
gnderilir. Hepsi birbirine, pek ok szc
n kullanld, ama pek az eyin sylendi
i uzun, karmak nutuklarla hitap ederler.
Upuzun bir nutuk ekmeksizin basit bir so
ruyu bile cevaplamaktan aciz saylrlar.
(L. Frank Baum, The Emerald City o f Oz,
Chicago, 1910)

ZORLUK, HIRSTYAN'IN LKESnde, YI

KIM EHRnden balayp SEMAV EHRe

doru inerek AAILANMA VADSne va
ran uzun yol zerindeki dik bir tepedir.
Tepe ylesine diktir ki, seyyahlar ou
zaman buraya elleri ve dizlerinin zerinde
trmanmak zorunda kalr. Tepenin eteinde,
ana yoldan atallanan iki yol bulunur ve biri
byk Tehlike Orman'na, dieri ise Ykm
Dalarfna gider. Her ne kadar bu patikalar
imdi koldemiri ve srgyle kapatlm olsa
da kimi seyyahlar hl oradan gemekte s
rar eder. nk bu patikalardan gemek,
Zorluk Tepesi zerindeki yoldan gemekten
ok daha kolay grnr.
Tepenin yamalarnda ise keyifli bir ar
dak bulunur, ancak seyyahlara burada fazla
oyalanmamalar tlenir; burada kalanlarn
ou, uyurken eyalarn kaybetmitir.
ardan stnde yol daralr ve en dar
noktasnda iki aslan tarafndan korunur. As
lanlar zincirlidir ve aslnda yolun ortasndan
yryen seyyaha zarar veremezler; burada
yalnzca seyyahn inancn snamak iin bu
lundurulurlar.
Tepenin o rtalarnda, kapc Prdikkatin, Semavi ehire giden ziyaretilerin
rahatlamas ve gvenlii iin ina edilmi
olan evi bulunur. Burada ziyaretiler, Huzur
adnda byk bir odaya yerletirilirler ve Ba
siret, insaf, Hamiyet, Ketumluk ve Sofuluk

ZURA - ZUVENDIS

onlara hizmet eder. Ev. Tepenin Efendisi ile

hizmetkrlarnn olduu kadar, oradan ge
mi seyyahlarn da eylemlerinin yadigrlar
ve kaytlarnn zengin bir deposudur. Ayrlr
ken ziyaretilere genellikle yiyecek verilir:
ekmek, arap ve kuru zm. Baz seyyahla
ra bir sonraki vadide karlaacaklar tehli
kelere kar kendilerini savunmalar iin zrh
da verilir.
Tepenin eteklerinde, itimatszlk ya da
rkeklik yznden seyahatlerine devam et
meye ekinenleri cezalandrmak iin kurul
mu bir sahne vardr. Seyyahlar yollarndan
alkoymaya alanlarn dilleri kzgn demirle
dalanr.
(John Bnyan, The Pilgrim's Progress from
this world, to that which is to come. Delive
red under the similitude of a Dream. Where
in is discovered, the manner o f his setting
out, his dangerous journey and safe arrival
at the Desired Country, Londra, 1678; John
Bnyan, The Pilgrim's Progress from this
world to that which is to come. The Second
Part, D elivered under the sim ilitude o f a
Dream. Wherein is set forth the manner of
the setting out o f Christians wife and child
ren, their dangerous journey and safe arri
val at the Desired Country, Londra, 1684)

karas sal, koyu renk tenkli bir halktr.

Seyyahlar, Zurt greneklerine gre, kye
gelen yabanc bir kadnn otuz uyku boyun
ca (bu, gecenin ne olduunun bilinmedii
Pellucidarda zaman lmenin tek yoludur)
kalaca ve sonra buray serbeste terk
edebilecei yolunda uyarlr; ama Zurtlardan biri onu kendine e seerse, ayrlmas
na izin verilmez.
Z urtlar lkesi, Pellucidarda jolok'un
ehliletirilm i olduu ender blgelerinden
biridir. Jolok, Pellucidarn her yannda bulu
nan, leopar boyunda ama bacaklar daha
uzun olan bir tr kurt-kpektir. Srt ve yanla
r koyu renk taraz taraz tylerle kapldr; kar
n ve gs beyazdr. Jo/o/clar normalde
sr halinde avlanr ve hayli korkusuzdurlar
- Pellucidarn en byk ve en vahi hay
vanlar bile onlarn ellerinden kurtulamaz.
Zurtlar lkesinde joloKlar avda ve insanlar
la baka dmanlara kar korunma ama
cyla kullanlr. Zurt'larn bu ok vahi hay
vanlar nasl ve ne zaman ehliletirmeye
baladklar bilinmemektedir.
(Edgar Rice Burroughs, Savage Pellucidar,
New York, 1963)

ZUVENDS, Dou Afrikada muazzam b

ZURA, bkz. GNEY DENZ.

ZURTLAR LKES, yeralt ktas PELLUC-

DARda, SAR ehri etrafndaki alandan

mthi dalar ile ayrlm dar bir vadidir.
Timsah dolu bir nehir, latif krlar arasndan
geerek vadiden aa, KORSAR Aza akar,
ierilerde, Zurtlar lkesi vadisi daralr ve
aalarla beneklenmi bir yaylaya ykselir.
Vadi adn, Zurtlar diye bilinen bir ka
bile olan sakinlerinden alr. Vadinin biraz
yukarsndaki byke bir kyde, bambu
srklardan yaplp zerine saz rtlm ve
kazklar zerinde topraktan on ayak yk
seltilmi evlerde yaayan Zurtlar, kuzgun

yklkte bir blgedir, aa yukar Fransa

kadardr ve ormanlarla, bataklklarla, ller
le ve almaz dalarla evrili olduu iin gir
mek ok zordur, iklim lmandr, rakm nede
niyle sk sk hava serin olur; yamur pek
yamaz. Toprak bereketlidir, mineral ynn
den zengindir - blgede altn da, mermer
de, kmr de bulunur. lke adn altn ma
denlerinden alr; yerli dilinde, Zuvendis sar
toprak demektir. Birok nemli da ve gl
vardr; en byk gl, baehir MLOSSin
nnde uzanr.
Sakinler beyazdr, saylar on milyon
dan fazladr. Bu beyaz nfusun kkeni bilin
mez.
Zuvendis mimarisi hayal meyal kadim
Msr ya da Asur mimarisini hatrlatr, ancak
891

ZUY-ZMRT EHR

lke sakinleri davran ynnden Suriyeli

lere ya da Perslere benzer. Persler gibi on
lar da, gnein gznde kutsal bir hayvan
olduuna nandklar suaygrna tapar.
Halk son derece kavgacdr, srekli
olarak dier uluslarla sava halindedirler.
Zuvendis monariyle ynetilir ama iktidar
aslnda rahiplerle aristokrasinin elindedir.
Nfus belirgin snflara blnmtr: feodal
Avrupannki gibi toprak sahibi eraf; zen
ginlerle iliki kuran fahieler; zanaatkrlar
ve kyller. Teorik olarak okelidirler ama,
sakinler genellikle bir zevceden fazlasn
almaz.
Zuvendis yasalar serttir ve tr ceza
nerir: halkn nnde krbalanmak, zorunlu
alma ve lm. lme mahkm olan su
lular, Milosisteki Gne Tapnann frnna
atlr; bunlar arasnda vatana ihanetten, bir
dulu ya da yetimi dolandrmaktan, kutsal
eylere saygszlktan ya da lkeyi terk et
meye kalkmaktan sulu olanlar vardr.
(Henry Rider Haggard, Allan Ouatermain,
Londra, 1887)

ZUY, Hollandada refah iinde bir Elf krall

dr. Zuy, Avrupadaki birok Elf krall

iinde en iyi dzenli olanlarndan biri ve bel
ki de en zenginidir. Dou Hint Adalar Ticaretinde hatr saylr paylar vardr; baharat,
msn ve leopar derisi ithal edip mzik ku
tular, kestane ekeri, niasta, fitil ve dini re
simler ihra ederler.
Bu ticari tavr, d i er Elf diyarlarnda
pek takdir edilmez. rnein BROCELANDE, Zuya yaldzl bir bakkal dkknndan
pek fazla bir ey deilmi gzyle bakar.
Buna karlk, Zuyun Elfleri ve perilerinin de
Brocelianden ekilcilii ve gelenekiliine
ayracak vakitleri yoktur ve Broceliande'n
gelirinin drst ticaretten ziyade kumar ha
slatyla takviye edilmesini hi ho karla
mazlar. Zuy halk, ngiliz Adalarnn Elfleri
hakknda da pek iyi eyler dnmez. Zuy
halk, hem tepe altlarndayaama alkanlk
892

larndan dolay, hem de derileri yeil olduu

iin, bu Elfleri barbar sayar.
Avrupann btn Elfleriyle perilerinin
kt, neredeyse efsanevi lke PER KRALLII'n sonunda kefeden de, Zuydan gi
den bir sefer heyeti olmutur. Bu keif sefe
rinin bir sonucu olarak Ortadou ile ticari
balar kurulmu ve Zuyun refah dzeyi da
ha da artmtr.
(Sylvia Tovvnsend VVarner, Kingdoms o f El
tin, Londra, 1972)

ZMRT EHR, OZ lkesinin baehridir;

lkenin tam ortasnda, Ktrgil, Kpk, Krpk ve mezgil topraklarnn birletii

noktadadr. Baehrin yakn evresindeki
blge de kentin yarg alan dahilindedir ve
manzaray berbat etmemek ve ehre ula
m engellememek iin burada hi ev yapl
maz. ehrin evresindeki yemyeil dzgn
imenliklerdeki aalar baka hibir yerde
yetimez; devekuu tyleri gibi pskll yu
muak yapraklar, gkkuann btn renk
leriyle ldar.
Zmrt ehir, tek bir kaps olan yksek
bir surla evrilidir. Bu tek kap zmrtlerle
ssldr ve duvarn iindeki ufak bir kapc
evine alr. ehre kabul edilmeden nce
tm ziyaretiler bu yksek kemerli eve kabul
edilir.
Seyyahlar ieri girince, Zmrt ehirin
ba dndrc bir gzellii olduunu gre
ceklerdir. Sokaklar ve kaldrmlar dzgn
kesilmi mermerden yaplmtr ve mermer
bloklarn birletii yerler ile kaldrm kenar
talar zmrttendir. Evler, pek ok kulesi ve
kubbesi byk, heybetli yaplardr, i deko
rasyonda her tr deerli ta ve metal kulla
nlr, ancak sokaktan sadece parldayan al
tn ve zmrtler grlr.
ehrin merkezinde, tm Oz lkesinin
hkmdar Ozmann mekn olan, Kraliyet
Saray yer alr. Saray bir duvarla ve geni bir
araziyle evrili, bir barok mimari aheseridir.
Belki de en grkemli blm, yksek kubbeli

ZYUNDAL

daire eklinde bir oda olan Taht Odasdr.

Grnebilir tm yzeyler, merkezi bir lam
bann nda parldayan byk zmrtlerle
bezelidir. Kubbenin st ksmlarnda, nemli
durumlarda bir orkestrann ald bir bal
kon vardr; iki fskiye, kubbenin neredeyse
tepesine kadar kan renkli ve parfml su
lar fkrtr. Ortada ise mcevherlerle ssl
muhteem tahtn kendisi durur.
Daha az ssl de olsa, saraydaki bl
melerin geri kalan da ayn derecede lks
tr. Odalarn ounda nlayan fskiyeler
bulunur, tamam kaln hallarla kapldr. Tm
dairelerin, ilerinde yzlecek kadar byk
mermer kvetleri ve altn karyolalar vardr.
ehir her ne kadar, uzun yeil favorili
(belki de AYNA LKESndeki Beyaz valyenin akrabas olan) tek bir asker tarafn
dan korunuyor olsa da, aslnda buna ihtiyac
yoktur. Kapnn zerinde ise, altndan geen
herkesi hem sevilen hem de seven bir kii
klan bir ak mknats asldr.
ehrin hapishanesi bile lks bir me
kndr. Renkli camdan kubbeli bir ats
vardr ve duvarlar da saten brokar ile sarl
mtr; mahkmlarn elenmesi iin kitaplar
ile nadide ve ilgin birtakm nesnelerden
oluan bir koleksiyon bulunur. kapsnn
hibiri hibir zaman kilitlenmez. Ozmaya
gre su lemi herkes, hata yapt iin
bahtszdr ve zgrlnden mahrum edil
melidir. Onun mantna gre, sulu g ve
cesaret sahibi olmad iin hata ilemitir
ve bunlarn her ikisini de edinene kadar
hapsedilmelidir - ve efkat insanlar gl
ve cesur kldndan mahkmlara byk bir

efkatle muamele edilir. Hapishane imdi

ye kadar yalnz bir tek mahkmu barndr
mtr.
Zmrt ehirin insanlarnn, zamanlar
nn yarsndan ounda almalar gerek
mez ve her halkrda ie bir zevk kayna
gzyle bakarlar. Toplam nfusun 57.318
kii olduu tahmin edilmektedir, 9654 bina
da yaarlar.
Zmrt ehir, Ozun yasal hkmdar
nn cadlar tarafndan alaa edilmesinin
ardndan lkeyi yneten mehur Oz By
cs tarafndan kurulmutur, ilk zamanlar
da, ehri ziyaret eden herkesin, gzlerini bu
badndrc gzellikten korumak iin res
men yeil gzlk takmas gerekiyordu. An
cak grne baklrsa ehrin yeil grn
mesinin nedeni yalnzca gzlklerin boyal
mercekleridir - ne var ki, artk gzlk takma
gelenei terk edilmi olsa da, imdiye kadar
hibir ziyareti ehrin dillere destan gzelli
inde bir azalma olduunu bildirmemitir.
(L. Frank Baum, The Wonderful Wizard of
Oz, C hicago, 1900; L. Frank Baum, The
Marvelous Land of Oz, Chicago, 1904; L.
Frank Baum, Ozma of Oz, Chicago, 1907;
L. Frank Baum, Dorothy and the Wizard in
Oz, Chicago, 1908; L. Frank Baum, The Ro
ad to Oz, Chicago 1909; L. Frank Baum,
The Emerald City of Oz, Chicago, 1910; L.
Frank Baum, The Patchwork Girl of Oz, Chi
cago, 1913)

ZYUNDAL, bkz. HKMET ADALARI.

893

DZN
Szlkte geen btn yer adlar dizinde yazar (ayrca oyun yazar, sinema ynetmeni ve besteci)
adlar altnda listelenmi ve BYK HARFLERLE dizilmitir. Yazarlar soyad srasyla alfabetik olarak
sralanmtr; yazarn takma adyla daha iyi tannmas durumunda gerek adndan takma adna gn
derme yaplmtr.
Dizinde geen yapt balklarndan yazar adlarna gnderme yaplmtr. Yazar adlarnn ardndan,
yapt balklar nce zgn dilinde verilmi, ardndan, bilinen Trke evirilerinin ad, kitap, film,
oyun vb gibi yapt btnl olanlarda keli parantez inde ve italik, yk, iir vb gibi btn bir ya
ptn paras olan ya da bir derleme inde yer alanlarda ise keli parantez ve ift trnak iinde dz
olarak verilmitir. Trkeye evrilmi olan yaptlar ayrca llstelenmitir. Trke evirisi bilinmeyen ya
ptlar ise, zgn dizinde olduu gibi, zgn ad ve ngilizce evirisinin balyla alnmtr.

A
Abbott, Edwin A., Flatland [Dzlke], ZGLKE,
DZLKE.
Abderallar, bkz. Wieland, Christoph Martin.
"Abdias", bkz. Stifter, Adalbert.
Ablancourt, Jean Jacob de Frmont d , Supplment de
l'Histoire Vritable de Lucien (Sequel to Lucian's
"True History"), HAYVANLAR CUMHURYET,
PYRANDRA, R ADASI.
Account of the First Settlement, Laws, Form of
Government and Police o f the Cessares, An, bkz.
Burgh, James.
Accounts o f the Ten Continents, bkz. Shuo Tung-Fang.
Acts o f King Arthur and His Noble Knights, The, From
the Winchester Manuscripts of Sir Thomas Malory
and Other Sources, bkz. Steinbeck, John.
Ada, bkz. Huxley, Aldous.
Adam, Paul, Lettres de Malaisie (Letters from Malaysia),
ADAMIN LKES.
Adams, Richard, Shardik, BEKLA, BEKLA
MPARATORLUU, DEELGUY, GELT DALARI,
KABN, ORTELGA, QUiSO, TEREKENALT, URTAH
YARLARI, YELDA, ZAKALON, ZERAY.
Address b y the Founder o f Icaria, bkz. Cabet, Etienne.
Adresse du fondateur d'tcarie, bkz. Cabet, Etienne.
"Adventure of the Creeping Man, The", bkz. Doyle, Sir
Arthur Conan.
Adventure of the Lion's Mane, The", bkz. Doyle, Sir
Arthur Conan.
Adventures, a n d Surprizing Deliverances, o f James
Dubourdieu, A nd His Wife, The, bkz. Evans,
Ambrose.
Adventures o f Jacques Sadeur, bkz. Foigny, Gabriel.
Adventures o f King Pausole, The, bkz. Lous, Pierre.
Adventures o f Pinocchio, The, bkz. Collodi, Carlo.
Adventurous Simplicissimus Teutsch, The, bkz.
Grimmelshausen, von.
Aelianus, Claudius, Varia Historia (Diverse History),
ANOSTUS.
Aeneid, bkz. Vergilius.
Aepyornis Island , bkz. Wells, H.G.
Africa o f Impressions, bkz. Ferry, Jean.
Agraives, Jean d', La Cit des sables ( The City of
Sand), KUM EHR.

Aithiopis, bkz. Mlletoslu Arktinos.

Akam Ziyaretileri, bkz. Carn, Marcel.
Alastor or The Spirit o f Solitude, bkz. Shelley, Percy
Bysshe.
Alberny, Luc, Le Mammouth Bleu (The Blue Mammoth),
GRANDE EUSCARE.
Alcina, bkz. Handel, George Friederic, ve A. Marchi.
Aldlss, Brian W., ve Mike Wilks, Pile. Petals from St.
Klaed's Computer, PLE.
lemmul Sun'i Adamlar Fabrikas, bkz. Capek, Karel.
Ale Verk, bkz. Peretz, Isaac Lieb.
Alexander, Lloyd, The Black Cauldron, CAER CADARN,
CAER DALLBEN, CAER DATHYL, MONA, MORVA,
PRYDAN, RHTTANIN MEZARTEPES, TYLWYTH
TEG, YAZ LKES.
--------- , The Book o f Three, CAER DALLBEN, CAER
DATHYL, MEDWYNiN VADS, MONA, MORVA,
PRYDAN, RHTTANIN MEZARTEPES, TYLWYTH
TEG, YAZ LKES.
--------- , The Castle o f Llyr, CAER DALLBEN, CAER
DATHYL, MONA, PRYDAN, RHTTA'NIN
MEZARTEPES, TYLWYTH TEG, YAZ LKES.
--------- , The High King, CAER CADARN, CAER DALLBEN,
CAER DATHYL, ZGR COMMOTLAR, MEDWYN'iN
VADS, MONA, MORVA, PRYDAN, RHTTANIN
MEZARTEPES, TYLWYTH TEG, YAZ LKES.
--------- , Taran Wanderer, CAER CADARN, CAER
DALLBEN, CAER DATHYL, LLUNET AYNASI,
MORVA, ZGR COMMOTLAR, PRYDAN,
RHTTA'NIN MEZARTEPES, TYLWYTH TEG, YAZ
LKES.
Alhambra, The, bkz. Irving, Washington.
Alice Harikalar Diyarnda, bkz. Carroll, Lewis.
Alice Harikalar lkesinde, bkz. Carroll, Lewis.
Alice's Adventures in Wonderland, bkz. Carroll, Lewis.
Aline et Valcour, bkz. Sade, Marquis de.
Allan Quatermain, bkz. Haggard, Henry Rider.
Allen, Grant, The Child of the Phalanstery", Twelve
Tales, AVONDALE.
Alperine, Paul, La Citadelle des glaces ( The City of Ice),
ERKRAUDEBYG, EYTANIN DLER.
--------- , Vile des Vierges Rouges ( The Island o f the Red
Virgins), EL DORADO.
--------- , Ombres sur le Thibet (Shadows across Tibet),
NN DAI.

895

DZN
Altn Horoz ve Dier Masallar, bkz. Pukin, Aleksandr.
Alveydre, Saint-Yves d , Mission de l'Inde en Europe
(An Indian Mission in Europe), AGARTHA.
Amadis de Gaula, bkz. Anonim.
Amerika, bkz. Kafka, Franz.
Andersen, Hans Christian, Den lle Havfrue ["Deniz
Kz , Andersen Masallar], DENZ KRALI'NN
KRALLII.
--------- , Snedronningen ["Karlar Kraliesi", Andersen
Masallar], KARLAR KRALESNN ATOSU.
Andorra, bkz. Frisch, Max.
Andorra, bkz. Frisch, Max.
Andr, Dominique, Conqute de lE te rn e l(The
Conquest o f the Eternal), MD LKES.
Andreae, Johann Valentin, Reipublicae
Christianapolitanae descriptio (Description of the
R epublic o f Christianopolis), CAPHAR SALAMA,
CHRSTANOPOLS.
Andres, Stefan, Die Reise nach Portiuncula (The
Voyage to Portiuncula), PORTUNCULA.
--------- , Wir sind Utopia ( We are Utopia), SEKZ HAZ VE
BAKKHOS ARABI ADASI.
Andrographer, The, bkz. Restif de la Bretonne.
Anhar, Hirmiz bar, Iran, MANDAY LKES.
Anonim, Amadis de Gaula (Amadis ofG aut), INFANTE
ADASI, KIZIL KULE ADASI, MONGAZA ADASI,
SABT ADA, SHRL KIZ KAYASI, EYTAN ADASI.
--------- , Aucassin et Nicolette (Aucassin and Nicolette),
TORELORE.
--------- , The Arabian Nights [B inbir Gece Masallar],
BULUTLU DA, DENZN HTYAR ADAMININ
ADASI, ELMAS DALARI, EVLLK FEDAKRLII
ADASI, GR KEHRBAR ADASI, REM- ZTL-MD,
KFURU ADASI, KARKAR DENZ, MAYMUN DAI,
MAYMUNLAR EHR, MHRACE'NN KRALLII, RUH
KUU ADASI, AHLAR KLM, TABYA KAVAI,
TUN EHR, VAK VAK ADALARI.
--------- , The Book of Mountains and Seas, KUNLUN
DAI, TUUO DAI.
--------- , Capitolo d i Cuccagna (A Chapter on
C uccagna), CUCCAGNA.
--------- , The Compendium o f Deities o f the Three
Religions, TUUO DAI.
--------- , Der Wohleingerichtete Staat Des bisher von
vielen gesshten aber nicht gefundenen Konigreichs
Ophir ( The Well organized State o f Ophir, sought by
many b u t found by none), OPHR.
--------- , Eirik's Saga, MARKLAND.
--------- , The History of Autonous, AUTONOUSUN
ADASI.
--------- , The History o f the Britons, AMRIN MEZARI,
CARN GAFALL, LEJYONLAR EHR.
--------- , La M ort le Roi Artu, AVALON, BANOC,
CAMELOT, ESCALOT, GAUNKS, JOYEUSE GARDE,
KARA APEL, MORGAN LE FAYN ATOSU.
--------- , Le D it de Cocagne (The Cockaigne Fable),
COCKAGNE.
------ , Le Livre de merveilles de Tinde, KADINLAR
ADASI.
--------- , Le voyage de navigation que fist Panurge,
disciple de Pantagruel ( The travels b y sea of
Panurge, disciple of Pantagruel), BRGALOR,

896

FENERLKE, LUQUEBARAUDEAUX ADALARI,

PASTEMOLLE, TALHL ADALAR (1).
--------- , Liber monstrorum de diversis generibus (Book
o f Monsters o f Different Kinds), BRSSONTE,
POLGLOT.
--------- , The Mabinogion, CAERLEON, KAZAN GL,
YSPADDADEN PENKAWR, YUVARLAK VAD.
----------, Physiologus latinus ( The Latin Physiologist),
ABDERA, ARMASPEYA LKES.
--------- , Sir Gawain and the Green Knight, YEL APEL.
--------- , Storia del Campriano contadino (History of
Campriano the Peasant), CUCCAGNA.
----------, Tai-Ping Geographical Record, BEKLEYEN
ZEVCE, CHAOHU TAPINAI.
--------- , Trionfo dei poltroni ( Triumph o f the Idle),
CUCCAGNA.
--------- , Voyage au centre de la terre ( Voyage to the
centre o f the earth), ALBUR, BANUA
MPARATORLUU, DEMR DALAR, FELNYA,
NOLANDANYA, PLUTO, SANOR
--------- , Voyage Curieux d'un Philadelphe dans des
Pays nouvellement Dcouverts (Curious Travels o f a
Believer in the Brotherhood o f Man through newly
discovered lands), LAIGUHRE, WAFERDANOS.
--------- , A Voyage To The New Island, Fonseca, Near
Barbados, FONSECA.
An-Skl (Solomon Samuel Rappaport), Gesamelte
Shriften (Collected Works), ROMA.
Apollonlos, Rodoslu, Argonautika (The Voyage o f the
"Argos'), ARPIAN KAYALAR, KEMGZ LKES,
SRENLER ADASI.
Arabian Nights Entertainments, The (eviri ve notlar),
bkz. Burton, Sir Richard Francis.
Arcadia, bkz. Lope de Vega y Carplo, Flix.
Arcadia, bkz. Sannazaro, Jacopo.
Archaos ou Le jardin tincelant, bkz. Rochefort,
Christiane.
Arktinos, Mlletoslu, Aithiopis, LEUKE.
Ardistan, bkz. May, Karl Friedrich.
Argonautika, bkz. Apollonios, Rodoslu.
Ariosto, Ludovico, Orlando furioso, ALBRACA,
ALCNANIN ADASI, ATLANTE'NN ATOSU,
EBUDA, NUBYA.
Aristophanes, The Birds [Kular], BULUTGUGUKSTAN.
Arnheim Arazisi, bkz. Poe, Edgar Allan,
Arnold, Jack, The Mouse that Roared [Kkreyen Fare],
BYK FENWiCK DKALII.
Arouet, Franois Marie, bkz. Voltaire.
Artaud, Antonin, L'Ombilic des limbes (The Navel o f
Limbo), LMBONUN GBE.
Artus, Thomas, Dscriptions de L lsle des
Hermaphrodites nouvellement dcouverte
(Description of the recently discovered Island of
Hermaphrodites), HERMAFRODT ADASI.
Arzn Merkezine Seyahat, bkz. Verne, Jules.
Aslan Yelesi, bkz. Doyle, Sir Athur Conan.
Athenalos, The Deipnosophists, URANOPOLS.
Atlantiad, The, bkz. Lemercier, Npoumucn.
Atlantis, bkz. Benoit Pierre.
A t the Back o f the North Wind, bkz. Macdonald,
George.
A t the Earths Core, bkz. Burroughs, Edgar Rice.

DZN
Atuan Mezarlar, bkz. Le Guin, Ursula K.
Atwood, Margaret, "Raw Materials , Murder in the Dark,
JAGUAR TAHTI KRALLII.
Aucassin et Nicolette, bkz. Anonim.
A uf den Marmorklippen, bkz. Jnger, Ernst.
Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny, bkz. Brecht,
Bertolt.
Aunlllon, Pierre Charles Fablot, Abb Du Guay de
Launay, Azor, ou Le prince enchant (Azor, or the
enchanted prince), PAPAANLAR LKES.
Au pays de l'harmonie, bkz. Delbruck, Georges.
Aventures Philosophiques, bkz. Dubois-Fontanelle,
Jean Gaspard.
Awayday", bkz. Macey, Elspeth Ann.
Axl, bkz. Vllllers de lIsle-Adam.
Ayesha. The Return o f She, bkz. Haggard, Henry Rider.
yie, bkz. Haggard, Henry Rider.
Aym, Marcel, Lgende Poldve", Le Passe-Muraille,
[Poldev Masal , Duvargeen], CSTWERTSKST.
Aynann iinden, bkz. Carroll, Lewis.
Azor, ou Le prince enchant, bkz. Aunlllon, A bb Du
Guay de Launay.

B
Babes in Toyland, bkz. Melns, Gus, ve Charles Rogers.
Babil Kitapl", bkz, Borges, Jorge Luis.
Babil Prensesi , bkz. Voltaire.
Bacon, Francis, New Atlantis [Yeni Atlantis],
BENSALEM.
Bagrobyjostrov, bkz. Bulgakov, Mikhail.
Ballanches, P.S., La Ville des expiations (Expiation
City), KEFARET EHR.
Ballantyne, Robert Michael, The Coral Island [Mercan
Adas], EMO, MANGO ADASI, MERCAN ADASI.
Ballard, J.G., Rushing to Paradise, SANT-ESPRT.
Balthazard, Abb, L lsle Des Philosophes Et Plusieurs
Autres ( The Island o f Philosophers and several
others), AYI ADASI, FELSEFE ADASI, ANS ADASI,
TALH ADASI.
"Banana Wars, The , bkz. Beauchemln, Yves.
Banket u Blitvi, bkz. Krleza, Miroslav.
Banquet in Blitva, A, bkz. Krleza, Miroslav.
Barjavel, Rene, Le Grand Secret (The Great Secret),
YZYED.
Barnes, Julian, England, England, [ngiltere ngiltere'ye
Kar], NGLTERE.
Barometer-maker, The , bkz. Ralmund, Ferdinand.
Baron Munchausen's Narrative Of His Marvellous
Travels and Campaigns in Russia, bkz. Raspe,
Rudolf Erich.
Barrre, Maurice, La Cit du sommeil (The City of
Sleep), MORPHOPOLS.
Barrie, Sir James Matthew, Peter Pan, or the B oy Who
Wouldnt Grow Up [Peter Pan], YOK-YOK LKE.
--------- , Peter Pan in Kensington Gardens, YOK-YOK
LKE.
--------- , Peter and Wendy, YOK-YOK LKE.
Baskerville'lerin Kpei, bkz. Doyle, Sir Athur Conan.
Baskerville Tazs, bkz. Doyle, Sir Athur Conan.
Baum, L. Frank, Dorothy and the Wizard in Oz,

GARGOYLLAR LKES, MANGABULAR LKES,

OZ, PRAMT DAI, VOE VADS, ZMRT EHR.
--------- , The Emerald City o f Oz, ACAYPLER LKES,
EKKAFA TEPELER, DALGACIK LKES,
FANTASTKO, HAMURKENT, HOMURDANAN
FELLAHLAR DOMNYONU, KESKKIT, NOME
LKES, OZ, SIRAKSERSEM, TAVANDEL,
TENCERETAVA, VESVESECLER MERKEZ, ZIRVA,
ZMRT EHR.
--------- , The Marvelous Land ofOz, OZ, ZMRT EHR.
--------- , Ozma ofO z, EV, ACAYPLER LKES, NOME
LKES, OZ, ZMRT EHR.
--------- , The Patchwork Girl o f Oz, BOYNUZLULAR
LKES, OZ, TOTTANHO'LAR LKES,
ZIPLAYANLAR LKES, ZMRT EHR.
--------- , The Road to Oz, ACAYPLER LKES,
EEKENT, EV, X, MZK'NN VADS, NOME
LKES, OZ, PRAMT DAI, SCOODLER LKES,
ENLKE, TLKKY, YOKDYAR, ZMRT EHR.
--------- , Queen Zixi o f lx, or The Story o f the Magic
Cloak, BURZEE, iX, ENLKE, YOKDYAR.
--------- , The Wonderful Wizard of Oz [O z Bycs],
EKKAFA TEPELER, OZ, PORSELEN LKES,
ZMRT EHR.
Bay Valdemar Vakasndaki Gerekler", bkz. Poe, Edgar
Allan.
Beardsley, Aubrey, Under the Hill, VENUSBERG (1).
Beasts, Men and Gods, bkz. Ossendowski, Ferdinand.
Beasts o f Tarzan, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Beauchemin, Yves, The Banana W ars , The Ark in the
Garden: Fables for Our Times inde, GALLNACO.
Beauharnais, Fanny de, L lsle de la Flicit ou Anaxis et
Thone ( The Island of Happiness or Anaxis and
Thone), MUTLULUK ADASI.
--------- , Rlation trs vritable d n e isle nouvellement
dcouverte ( Very true chronicle o f a newly
discovered island), TY ADASI.
Beauty and the Beast, bkz. Cocteau, Jean.
Beauty and the Beast , bkz. Leprlnce de Beaumont,
Mme.
Beckford, William, Vathek [Vathek], FAKREDDN
VADS, TAKAR, SAMARA.
Becquer, Gustavo Adolfo, El monte de las animas ,
Leyendas iinde (The Mountain of the Spirits",
Legends iinde), MONTE DE LAS NMAS.
Begm n 500 Milyonu, bkz. Verne, Jules.
Behn, Aphra, Oroonoko, or the Royal Slave,
OROONOKO ADASI.
Bencil Dev , bkz. Wilde, Oscar.
Benoit, Pierre, L'Atlantide (Atlantis), ATLANTS.
Berlngton, Simon, The Memoirs o f Sigr Gaudentio di
Lucca, MEZZORANA.
Berlioz, Hector, Euphonie, ou la ville musicale
(Euphonia, or the Musical City), EUPHONA.
Bernhard, Thomas, Frost, WENG.
Berton, Pierre, The Mysterious North, TROPK VAD.
Besy, bkz. Dostoyevski, Fyodor Mlhailovl.
Be Portakal ekirdei, bkz. Doyle, Sir Arthur Conan.
Btes, Hommes et Dieux, bkz. Ossendowski,
Ferdinand.
Beyond the Wall o f Sleep, bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.

897

DZN
Bilinmeyen Kadatha D Yolculuu , bkz. Loveoraft,
Howard Phillips.
Binbir Gece Masallar, bkz. Anonim.
Bingfleld, William [?], The Travels and Adventures of
William Bingfield, Esq., BNGFELD ADASI,
KRONOMO, MELNDE.
Birds, The, bkz. Aristophanes.
Birds o f Paradise, The, bkz. Scott, Paul.
Bitmeyecek yk, bkz. Ende, Michael.
Black Cauldron, The, bkz. Alexander, Lloyd.
Black Indies, The, bkz. Verne, Jules.
Black Mischief, bkz. Waugh, Evelyn.
Blackwood, Algernon, A Haunted Island , Ancient
Sorceries and Other Stories, PERL ADA.
--------- , "The Valley of the Beasts , The Dance of Death
and O ther Stories, HAYVANLAR VADS.
Blau, Edouard, ve Edouard Lalo, Le Roi d'Y sfThe King
o f Ys), YS.
Bloy, Lon, "Les Captifs de Longjumeau , L'Oeuvre
Complte (The Captives of Longjumeau , Complete
Works), LONGJUMEAU.
Blue Mammoth, The, bkz. Alberny, Luc.
Blyton, Enid, Noddy goes to Toyland, OYUNCAK
LKES.
Boccaccio, Giovanni, Decameron, BENGOD.
Boiardo, Matteo Maria, Orlando innamorato (Orlando in
Love), ALBRACA, AK NEHR VE EMES, ZEVK
SARAYI ADASI.
Bonneau, Albert, La Cit sans soleil ( The Sunless City),
GNESZ EHR.
Bonominl, Angel, Los Novicios de Lerna (The Novices
o f Lerna), LERNA.
Book called the Hourglass of Princes, bkz. Guevara,
Antonio de.
Book of Deities and Marvels, The, bkz. Shuo TungFang.
Book o f Monsters of Different Kinds, bkz. Anonim, Liber
monstrorum.
Book o f Mountains and Seas, The, bkz. Anonim.
Book o f Three, The, bkz. Alexander Lloyd.
Borges, Jorge Luis, El informe de Brodie", El informe
de Brodie [Brodie Raporu , Brodie Raporu],
BRODE'NN DYARI.
--------- , El Inmortal , El Aleph [lmsz", Alef],
LMSZLER EHR.
--------- , El Sur", Ficciones [ Gney", Ficciones], TABYA
KAVAI.
--------- , El Zahir, El Aleph [Zhir , Alef], XiROS.
--------- , "La Biblioteca de Babel , El jardin de senderos
que se bifurcan [Babil Kitapl", Ficciones], BABL.
--------- , La Muerte y la Brujula , Ficciones ["lm ve
Pusula , Ficciones], TRSTE-LE-ROY.
--------- , Las Ruinas Circulates", El jardin de senderos
que se bifurcan [Dngsel Ykntlar", Ficciones],
DNGSEL YIKINTILAR LKES.
--------- , Undr , El libro de arena [ Undr", Kum Kitab],
URN LKES.
Bougeant, Guillaume H., Voyage Merveilleux du Prince
Fan-Frdin dans la Romande (Marvellous travels of
Prince Fan-Frdin in Romanda), ROMANSSTAN.
Boyer, Jean Baptiste de, Marquis d Argens, Le
Lgislateur Moderne, Ou Les Mmoires Du Chevalier

898

De Meillcourt ( The Modem Legislator, or Memoirs o f

the Chevalier De Meillcourt), MELLCOURT.
Bradbury, Ray, The Town Where No One Got Off , A
Medicine for Melancholy, TABYA KAVAI.
Bradshaw, William R., The Goddess o f Atvatabar,
ATVATABAR, CALNOGOR, EGYPLOSS,
GNAPHSTHASA, KORAM, TANJE.
Brancas-Villeneuve, Andr-Franoise de, Histoire ou
Police du royaume de Gala (History or Administration
o f the Kingdom o f Gala), GALA.
Brautigan, Richard, In Watermelon Sugar [Karpuz
ekerinde], benLM.
Brecht, Bertolt, Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny
(Mahagonny), MAHAGONNY.
Bridges, T.C., The Mysterious City, HULAK.
Briefing for a Descent into Hell, bkz. Lessing, Doris.
Brigadoon, bkz. Minnelli, Vincent.
Brodie Raporu", bkz. Borges, Jorge Luis.
Bromberger, Dominique, L'Itinraire de Parhan au
Chteau d A lamut et au-del (Itinerary from Parhan to
the Castle o f Alamut and beyond), PARHAN.
Bronte, Charlotte ve Branwell, The Miscellaneous and
Unpublished Writings, GONDAL VE GAALDNE.
Bronte, Emily Jane, The Complete Poems, GONDAL VE
GAALDNE.
Brophy, Brigid, Palace without Chairs: A Baroque Novel,
EVARCHA.
Brown, Alphonse, Une Ville de verre (A Crystal City),
ELiSE MNZEVLER ADASI.
Brown, Charles Brockden, Wieland or The
Transformation: An American Taie, METTNGEN.
Browne, Sir Thomas, Vulgar Errors, TAPROBANE.
Browning, Robert, Caliban upon Setebos , Dramatis
Personae iinde, PROSPERO'NUN ADASI.
Brunhoff, Jean de, Le Roi Babar (Babar the King),
CELESTEVLLE.
Brunt, Samuel, A Voyage To Cacklogallinia,
GIDAKTAVUKSTAN.
Bchner, Georg, Leonce und Lena (Leonce and
Lena), Telegraph fur Deutschland iinde, POPO.
Buckingham, James S., National Evils and Practical
Remedies, with a Plan o f a Model Town, VCTORA.
Bulfinch, Sir Thomas, My Heart's in the Highlands,
ABATON.
Bulgakov, Mikhail, Bagrobyj ostrov ( The Purple Island),
MOR ADA.
Bullein, William, A Dialogue both Pleasant and Pitiful,
wherein is a Goodly Regimente against the Fever
Pestilence, with a Consolation and Comfort against
Death, LAMiAM, PARTHALA, SABA, TAERG NATRB.
Bnyan, John, The Pilgrim's Progress from this world, to
that which is to come [H ac Yolunda. Bu Dnyadan
teki Dnyaya: Mmin'in Yolculuu; inanl'ntn
Yolculuu: armh Yolunda], AAILANMA VADS,
BOLUK SERGS, BYL ARAZ, HIRSTYAN'IN
LKES, BLS'N BAHES, KOLAYLIK OVASI,
KUKU ATOSU, LATF DALAR, LMN
GLGES VADS, SEMAV EHR, YES BATAKLII,
YIKIM EHR, YORUMCUNUN EV, ZORLUK.
----------, The Pilgrim's Progress from this world to that
which is to come. The Second Part. [Hac Yolunda. Bu
Dnyadan teki Dnyaya: Mminin Yolculuu:

DZN
inanl'nn Yolculuu-, armh Yolunda], AAILANMA
VADS, BOLUK SERGS, BYL ARAZ,
HIRSTYAN'IN LKES, BLSN BAHES, KOLAYLIK
OVASI, KUKU ATOSU, LATF DALAR, LMN
GLGES VADS, SEMAV EHR, YES BATAKLII,
YIKIM EHR, YORUMCU'NUN EV, ZORLUK.
Burgh, James, An A ccount of the First Settlement, Laws,
Form o f Government and Police o f the Cessares,
CESSARES CUMHURYET.
Burroughs, Edgar Rice, A t the Earth's Core, ANOROC,
NDANA, PELLUCDAR, SAR, THURA.
--------- , The Beasts o f Tarzan, UZR LKES.
--------- , The Cave Girl, FLOTSAM.
--------- , The Cave Man, FLOTSAM.
--------- , The Jungle Girl, LODDHAPURA, PNOM DHEK.
--------- , Land o f Terror, AZAR, JUKANLAR VADS,
KORSAR, OOG, PELLUCDAR, RUVA, SAR.
--------- , The Land That Time Forgot, CASPAR, OO-OH.
--------- , The Mad King, LUTHA.
--------- , A Man without a Soul, MAXONUN ADASI.
--------- , Men o f the Bronze Age, KAL, PELLUCDAR,
SAR, XEXOT'LAR LKES.
--------- , The Mucher, YOKA ADASI.
--------- , Out o f Times Abyss, CASPAK, OO-OH.
--------- , Pellucidar, ANOROC, NDANA, LUANA,
PELLUCDAR, SAR, THURA.
--------- , The Fteturn o f Tarzan, OPAK.
--------- , Return to Pellucidar, KAL, PELLUCDAR, SAR,
XEXOT'LAR LKES.
--------- , Savage Pellucidar, PELLUCDAR, SAR,
ZURT'LAR LKES.
--------- , Seven Worlds to Conquer, GANAK LKES, JARU, LM ORMANI, PELLUCDAR, RAST, SAR.
--------- , The Son o f Tarzan, BEN HATUR'UN KY.
--------- , Tanar o f Pellucidar, AMOCAP, ANOROC,
HME, NDANA, KORSAR, PELLUCDAR, SAR,
THURA.
--------- , Tarzan an d the Ant Men, ALAL, MNUN.
--------- , Tarzan an d the Castaways, UXAL.
--------- , Tarzan an d the City o f Gold, CATHNE.
--------- , Tarzan an d the Forbidden City, ASHAR.
--------- , Tarzan an d the Jewels of Opar, OPAR,
TARZAN'IN EV, UZR LKES.
--------- , Tarzan and the Lion Man, THAMESZERNDEK-LONDRA.
--------- , Tarzan and the Lost Empire, CASTRA
SANGUNARUS VE CASTRUM MARE.
--------- , Tarzan at the Earth's Core, KORSAR.
--------- , Tarzan Lord o f the Jungle, NMMR.
--------- , Tarzan o f the Apes, MAYMUN KRALLII,
TARZAN'IN EV.
--------- , Tarzan the Invincible, OPAR.
--------- , Tarzan the Magnificent, CATHNE.
--------- , Tarzan the Terrible, PAL-UL-DON.
--------- , Tarzan the Untamed, TARZAN'IN EV, UZR
LKES, XUJAN KRALLII.
--------- , Tarzan Triumphant, MDAN.
--------- , Tiger Girl, PELLUCDAR, SAR, TANDAR.
Burton, Sir Richard Francis, Binbir Gece Masallar
evirisi The Arabian Nights Entertainments' e yazd
bir not, ZAFER KULES.
Butler, Samuel, Erewhon, EREWHON.

--------- , Erewhon Revisited, EREWHON.

Buyanka", bkz. Ralston, Karl.
Buzzati, Dio, II deserto dei Tartari [Tatar l],
BAST AN, TATAR L.
Byatt, A.S., Elementis: Stories o f Fire and Ice,

SASANA.

c
Cabell, James Branch, Figures o f Earth. A Comedy of
Appearances, ACARE, AUDELA, DUN VLECHAN,
HARANTON, LEUKE, PHLSTA, POCTESME,
SARGYLL, STORSENDE, VRADEX, YUKARI
MORVEN.
--------- , The High Place. A Comedy o f Disenchantment,
ACARE, POCTESME, STORSENDE.
--------- , Jurgen. A Comedy o f Justice, AMNERAN
AYIRLII, CAMELARD, COCAGNE, LEUKE,
PHLSTA, POCTESME, STORSENDE.
--------- , Something About Eve, DOONHAM, LYTREA,
MSPEC KIRI, TURONE.
Cabet, Etienne, Adresse du fondateur d lcarie
(Address by the Founder of Icaria), CARA.
--------- , Voyage en Icarie(Voyage to Icaria), CARA.
Caliban upon Setebos", bkz. Browning, Robert.
Call Me Madam, bkz. Lang, Walter.
Calvino, Italo, Le citt invisibili [Grnmez Kentler],
AGLAURA, ANASTASA, ARGA, BAUCS,
BERSABEA, DESPNA, ERSLA, EUDOSSA,
EUSAPA, FLLDE, SAURA, LEONA, MORANA,
OCTAVA, PERNZA, TECLA, TEODORA,
VALDRADA, ZEMRUDE, ZENOBA.
--------- , hazrlayan, Fiabe italiane (Italian Fables),
POCAPAGLA.
Campanella, Tomaso, La Citt del Sole [Gne lkesi],
GNE EHR.
Captives of Longjumeau, The , bkz. Bloy, Lon,
Candide, ou l Optimisme, bkz. Voltaire.
Candide's Last Voyage, bkz. Duhamel, Georges.
Candide, ya da yimserlik, bkz. Voltaire.
Capek, Karel, R.U.R. [lemmul Sun'i Adamlar
Fabrikas], ROSSUM UN ADASI.
Capillaria, bkz. Karlnthy, Frlgyes.
Capitolo d i Cuccagna, bkz. Anonim.
Captain Siaughterboard Drops Anchor, bkz. Peake,
Mervyn.
Careless, Frank, The Floating Island, SAVOYA, URSNA
VE VULPNA, YELLKLER RIHTIMI, YZEN ADA.
Carn, Marcel, Les Visiteurs du soir [Akam
Ziyaretileri], BARON HUGHESUN ATOSU.
Carroll, Lewis (Charles Lutwldge Dodgson), Alice's
Adventures in Wonderland [Alice Harikalar Diyarnda,
Alice Harikalar lkesinde], HARKALAR DYARI.
--------- , The Hunting o f the Snark [Kpan Avi], KOPAN
ADASI.
--------- , Through the Looking-Glass, and What Alice
Found There [Aynann iinden], ARMASPEYA
LKES, AYNA LKES, GILLIGI ORMANI.
Carter, Lin, Journey to the Underground World,
ZANTHODON.
Casanova dl Seingalt, Giacomo Girolamo, Jcosameron

899

DZN
Ou Histoire D 'Edouard, Et D Elisabeth qui passrent
Quatre vingts un ans chez les Mgamicres habitans
aborignes du Protocosme ( Icosameron, or History of
Edward and Elizabeth who spent eighty-one years
with the Megamicroes, the natives o f Protocosmo),
POLARCOPOLS, PROTOKOZMO.
Casares, Adolfo Bioy, El perjurio d e la nieve (The
Perjury o f the Snow), SHANGR-LA.
--------- , La invencin de Morel [MoreTin Buluu],
VLLNGS.
Castle o f Leixlip, The, bkz. Maturin, Charles Robert.
Castle o f Uyr, The, bkz. Alexander, Lloyd.
Castle o f Otranto, The, bkz. Walpole, Horace.
Catalde, de, Le Paysan Gentilhomme, Ou Avantures de
M. Paysan Gentilhomme, Ou Avantures de M.
Ransay: Avec Son Voyage Aux Isles Jumelles ( The
Noble Peasant, or Adventures o f M. Ransay,
including his Voyage to the Jumelles Islands),
JUMELLES ADALARI.
Cave Girl, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Cave Man, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Cavendish, Margaret, Newcastle Desi, bkz.
Newcastle Desi Margaret Cavendish.
Certeux, L'Algerie traditionelle (Traditional Algeria),
BOU CHOUGGA.
Cervantes Saavedra, Miguel de, El ingenioso hidalgo
Don Quijote de La Mancha [La Mancha'l Yaratc
Asilzade Don Quijote], BARATARA, MONTESNOS
MAARASI.
--------- , Los trabajos de Persiles y Sigismunda ( The
Labours o f Persiles and Sigismunda), HAREKET
EDEN AALAR ADASI.
Ceza Smrgesi, bkz. Kafka, Franz.
Chambless, Edgar, Roadtown, YOLKENT.
Champagne, Maurice, La Cit des premiers hommes
(The City o f First Men), LK NSANLAR EHR,
PAROULETNN LKES.
--------- , La Valle mystrieuse ( The Mysterious Valley),
KUTSAL VAD.
--------- , Les Sondeurs d'abmes (Explorers o f the Deep),
HAKK LHASSA.
Chancellor", The, bkz. Verne, Jules.
Chapter on Cuccagna, A, bkz. Anonim, Capitolo di
Cuccagna.
Chateau, Henri, La Cit des idoles ( The City of the
Idols), MORROW ADASI.
Chatwln, Bruce, The Viceroy o f Ouidah, OUDAH
Chesterton, G.K., Introductory: On Gargoyles , Alarms
and Discursions iinde, GEREKLK ADASI.
Child o f the High Sea, bkz. Supervielle, Jules.
"Child of the Phalanstery, The , bkz. Alien, Grant.
Children's and Household Tales, bkz. Grimm, Jakob ve
Wilhelm.
Chronicle o f a Voyage to Chile, bkz. Ocaa, Fray Diego
de.
Chronicle o f Jansenia, bkz. Zacharie de Lisieux, Pre.
Chronicle o f several voyages in Africa, bkz. Drals de
Grandpierre.
Chronicle o f the Imaginary Island, bkz. Montpensier,
Duchesse de.
Cicero, Marcus Tullius, Letters to Atticus, TALHL
ADALAR (2).

900

Cien aos de soledad, bkz. Garca Mrquez, Gabriel.

City o f Dreadful Night, The, bkz. Thomson, James.
City o f First Men, The, bkz. Champagne, Maurice.
City o f Frozen Fire, The, bkz. Wilkins, Vaughan.
City o f Ice, The, bkz. Alperine, Paul.
City o f Ladies, The, bkz. Pisan, Christine de.
City o f Sand, The, bkz. Agraives, Jean d'.
City o f Shadows, The, bkz. Groe, Lon.
City o f Sleep, The, bkz. Barrre, Maurice.
City o f the Idols, The, bkz. Chateau, Henri.
City Under the Sea, The , bkz. Poe, Edgar Allan.
Clauzel, Raymond, L'lle des Femmes (Women's Island),
VENUSA.
Clelia, bkz. Scudry, Madeleine de.
Clemens, Samuel Langhorne, bkz. Twain, Mark.
Cline, Edward, Million Dollar Legs, KLOPSTOKYA.
Cockaigne Fable, The, bkz. Anonim, Le Dit de
Cocagne.
Cocteau, Jean, La Belle et La Bte (Beauty and the
Beast), CANAVARIN ATOSU.
Code de la nature, bkz. Morelly.
Code o f Nature, The, bkz. Morelly.
Corafya, bkz. Strabon.
Coleridge, Samuel Taylor, Kubla Khan, a Vision in a
Dream [ Kubilay Han], ENGDU.
Collected Works of An-Ski, bkz. An-Ski.
Collodl, Carlo, Le avventure d i Pinocchio [Pinokyo],
HAMARAT ARILAR ADASI, OYUN KENT.
Comentarios reales que tratan del origen de los Incas,
bkz. Garcilasso de la Vega.
Coming Race, The, bkz. Lytton, Lord.
"Commentariolus de Eudaemonensium Repblica , bkz.
Stiblinus, Gaspar.
Commonwealth o f Oceana, The, bkz. Harington,
James.
Commonwealth of Reason, The, bkz. Hodgson, William.
Compendium o f Deities o f the Three Religions, The,
bkz. Anonim.
Complete Poems, The, bkz. Bronte, Emily Jane.
Complete Works o f I.L. Peretz, The, bkz. Peretz, Isaac
Lieb.
Comrade Mathieu, bkz. Du Laurens, Abb.
Conception o f a Sweet and H appy Kingdom, bkz.
Lesconvel, Pierre de.
Connecticut Yankee in King Arthur's Court, A, bkz.
Twain, Mark.
Connell, Richard, The Most Dangerous Game , Stories,
ZAROFF'UN ADASI.
Conquerors of Idols, The, bkz. Derennes, Charles.
Conquest o f the Eternal, The, bkz. Andr, Dominique.
Conqute de L'Eternel, bkz. Andr, Dominique.
Constitution of Spensonia, The: A Country in Fairyland
situated between Utopia and Oceana, bkz. Spence,
Thomas.
Contes pour buveurs attards, bkz. Tremblay, Michel.
Continuatio des abentheurtichen Simpticissimi Oder
Schluss desselben, bkz. Grimmelshausen, von.
Cooper, James Fenimore, The Monikins, SIRA
ADALARI.
Cooper, Merian, ve Ernest Schoedsack, King Kong,
KAFATASI ADASI.
Coral Island, The, bkz. Ballantyne, Robert Michael.

DZN
Cortzar, Julio, La isla a medioda", Todos los fuegos el
fuego (The island at noon", All Fires the Fire), XiROS.
Count Robert o f Paris, bkz. Scott, Sir Walter,
Country o f the Blind, The, bkz. Wells, H.G.
Courtship of the Yonghy-Bonghy-B, The", bkz. Lear,
Edward.
Coyer, Abb Gabriel Franois, A Discovery O f The
Island Frivola: Or, The Frivolous Island, HAVAYAT.
Cram, Ralph Adams, Walled Towns, BEAULEU.
Crichton, Michael, Jurassic Park, JURASSC PARK.
Crock of Gold, The, bkz. Stephens, James.
Crotchet Castle, bkz. Peacock, Thomas Love.
Crystal Age, A, bkz. Hudson, W.H.
Crystal City, A, bkz. Brown, Alphonse.
Cuentos de Mogador, bkz. Ruy-Snchez, Alberto.
Cuma ya da Pasifik Araf, bkz. Tournier, Michel.
Curious Republic o f Gondour, The, bkz. Twain, Mark.
Curious Travels o f a Believer in the Brotherhood o f Man,
bkz. Anonim, Voyage Curieux d'un Philadelphe.

an Kulesindeki eytan , bkz. Poe, Edgar Allan.

armh Yolunda, bkz. Bnyan, John.
izmeli Kedi , bkz. Perrault, Charles.

D
Dalorto, Angelinus, L'Isola Brazil (The Island Brazil),
BRAZL.
Darkest Road, The, bkz. Kay, Guy Gavriel.
Dark Island, The, bkz. Sackville-West, Victoria.
Das Schloss, bkz. Kafka, Franz.
Daudet, Alphonse, Lettres de mon moulin
[Deirmenimden Mektuplar], TRiNQUELAGE.
Daumal, Ren, Le Mont Analogue (Mount Analogue),
ANALOG DA, MAYMUN LMANI.
Death o f King Arthur, The, bkz. Anonim, La M ort le Roi
Artu.
Decameron, bkz. Boccaccio, Giovanni.
Deeds and Opinions o f Doctor Faustroll, bkz. Jarry,
Alfred.
Define Adas, bkz. Stevenson, Robert Louis.
Defoe, Daniel, The Life and Strange Adventures o f
Robinson Crusoe [Robinson Crusoe], CRUSOENUN
ADASI.
--------- , The Farther Adventures o f Robinson Crusoe,
CRUSOENUN ADASI.
--------- , A New Voyage Round The World, By A Course
never sailed before, ALCA, ALTIN GL.
Deirmenimden Mektuplar, bkz. Daudet, Alphonse.
Deipnosophists, The, bkz. Athenaeus.
Delbruck, Georges, A u pays de l'harmonie (In the Land
o f Harmony), HARMONYA (2).
Deliverers of Their Country, The, bkz. Nesbit, Edith.
Dello scoprimento dell'lsole Frislandia, Eslanda,
Engrovelanda, Estotilanda e Icaria, bkz. Marcolinl, F.
Delmotte, Henry-Florent, Voyage pittoresque et
industriel dans le Paraguay-Roux et la Palingenesie
Australe (Picturesque and industrious voyage in

Paraguay-Roux and Southern Palingenesia),

UYGARLIK ADASI, VT ADALARI.
De Mille, James, A Strange Manuscript found in a
C opper Cylinder, KOSEKN LKES.
Dmone en Lituanie, bkz. Gulgonnat, Henri.
Demon in Lituania, bkz. Guigonnat, Henri.
Denevi, Marco, El primer cuento de Kafka?",
Falsificaciones (Kafka's First Story? , Falsifications),
ADALET SARAYI.
--------- , La niha rosa , Falsificaciones (The Pink Child ,
Falsifications), PEMBE SARAY.
Denizdeki Kent , bkz. Poe, Edgar Allan.
Deniz Kz , bkz. Andersen, Hans Christian.
Denizler Altnda Yirmi Bin Fersah, bkz. Verne, Jules.
Den lille Havfrue, bkz. Andersen, Hans Christian.
Der abenteuerliche Simphcissimus Teutsch, bkz.
Grimmeishausen, von.
Der Alpenkonig und der Menschenfeind, bkz. Raimund,
Ferdinand.
Der Barometermacher auf der Zauberinsel", bkz.
Raimund, Ferdinand.
Derennes, Charles, Les Conqurants d idoles (The
Conquerors o f Idols), AGZCEAZGULS.
--------- , Le Peuple du Ple ( The People o f the North
Pole), KUZEY KUTBU KRALLII.
Der Fliegende Hollnder, bkz. Wagner, Richard.
Der Freischtz, bkz. Kind, Johann Friedrich, ve Freiherr
von Weber.
Der goldene Topf, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Der Goldmacherdorf, bkz. Zschokke, Johann Heinrich
Daniel.
Der Mir von Dschinnistan, bkz. May, Karl Friedrich.
Der Nordische Robinson, bkz. Fleischer, Johann
Michael.
Der redliche Mann am Hofe, oder die Begebenheiten
des Grafen von Rivera, bkz. Loen, Freiherr von.
Der Runenberg , bkz. Tieck, Ludwig.
Der schweizerische Robinson, bkz. Wyss, Johann
David.
Der Wohleingerichtete Staat Des bischer von vielen
gesshten a ber nicht gefundenen Konigreicks Ophir,
bkz. Anonim.
Dery, Tibor, G.A. rX.-ben(M r. G.A. in the City o f X), X.
Description de l'lsle Formosa, bkz. Psalmanaazaar,
George.
Description o f Greece, bkz. Pausanias.
Description o f Spensonia, A, bkz. Spence, Thomas.
Description o f the Famous Kingdom o f Macaria, A, bkz.
Hartlib, Samuel.
Description o f the recently discovered Island of
Hermaphrodites, bkz. Artus, Thomas.
Description o f the Republic of Christianopolis, bkz.
Andreae, Johann Valentin.
Description on de L'isle des Hermaphrodites
nouvellement dcouverte, bkz. Artus, Thomas.
Desfontaines, Abb Pierre Franois Guyot, Le Nouveau
Gulliver, ou Voyage De Jean Gulliver, Fils Du
Capitaine Gulliver ( The New Gulliver, or Voyage of
Jean Gulliver, son o f Captain Gulliver), BABLARY,
FLOZOFLAR ADASI, FOOLLYK, GEOMETRCLER
ADASI, HATPLER ADASI, HEKMLER ADASI,

901

DZN
KAMBUR ADASI, LETALSPONS, MANOUHAM,
MZSYENLER ADASI, OBURLAR ADASI, TLBET,
Destiny, or Memoirs o f Lord Kilmarnoff, bkz. DOrville,
Andr Guillaume Contant.
"Devil In the Belfry, The , bkz. Poe, Edgar Allan.
Devil's Elixir, The, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Dhtel, Andr, Le Pays o l o n n'arrive jam ais ( The Land
that is Never Reached),
ASLABURAYAVARAMAZSINLKES.
Dialogue both Pleasant and Pitiful, A, bkz. Bullein,
William.
Dibdln, Charles, Hannah Hewit; Or, The Female Crusoe,
HEWiT ADASI, YEN BRTANYA.
Diderot, Denis, Les Bijoux indiscrets (The Indiscreet
jewels), BANZA, TERMOMETRE ADASI.
--------- , Jacques le fataliste et son m aitre [K aderci
Jacques ve Efendisi], ADSIZ ATO.
Die Abderiten, bkz. Wieland, Christoph Martin.
Die andere Seite: Ein phantastischer Roman, bkz.
Kubin, Alfred.
Die Bergwerke zu Falun, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Die Elixiere des Teufels, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Die gefesselte Phantasie", bkz. Raimund, Ferdinand.
Die Heiden von Kummerow, bkz. Welk, Ehm.
Die Insel der grossen Mutter oder das Wunder von lie
des Dames. Eine Geschichte aus dem utopischen
Archipeiagus, bkz. Hauptmann, Gerhart.
Die Inseln de r Weisheit. Geschichte einer
abenteuerlichen Entdeckungsfahrt, bkz. Moszkowski,
Alexander.
Die Lorelei , bkz. Heine, Heinrich.
Die Regentrude, bkz. Storm, Theodor.
Die Reise nach Portiuncula, bkz. Andres, Stefan.
Die Schildbrger, bkz. Kstner, Erich.
Die unendliche Geschichte, bkz. Ende, Michael.
Die Zauberflote, bkz. Mozart, Wolfgang Amadeus, ve
Emanuel Schikaneder.
Dier Taraf, bkz. Kubin, Alfred.
Diodorus Siculus, The Library o f History, PA-ANCH,
THULE.
Discoverie o f the lovlie, rich and beautiful Empyre of
Guiana, The, bkz. Raleigh, Sir Walter.
Discovery o f the Cantahar Empire, The, bkz. Varennes
de Mondasse, De.
Discovery O f The Island Frivola, A: Or, The Frivolous
Island, bkz. Coyer, Abb.
Discovery o f the Islands, bkz. Marcolini, F.
Discovery o f the Southern Lands, bkz. Restif de la
Bretonne.
Disentanglers, The, bkz. Lang, Andrew.
Diverse History, bkz. Aelianus, Claudius.
Doctor Dolittle and the Secret Lake, bkz. Lofting, Hugh.
Doctor Dolittle's Post Office, bkz. Lofting, Hugh.
Dr. Ox'un Deneyi, bkz. Verne, Jules.
Dodgson, Charles Lutwidge, bkz. Carroll, Lewis.
Doktor Moreau'nun Adas, bkz. Wells, H.G.
Domain o f Arnheim, The, bkz. Poe, Edgar Allan.
Dong with a Luminous Nose, The,-bkz. Lear, Edward.

902

Doni, Anton Francesco, / M ondi(The Worlds), MONDO

NUOVO.
Don Ouijote, bkz. Cervantes.
Door in the Wall, The", bkz. Wells, H.G.
Dorothy and the Wizard in Oz, bkz. Baum, L, Frank.
DOrvllle, Andr Guillaume Contant, La Destine Ou
Mmoires Du Lord Kilmarnoff (Destiny, or Memoirs of
Lord Kilmarnoff), KIZILDERL ADASI, LEARDNG'N
ADASI.
Dostoyevski, Fyodor Mihailovl, Besy [Ecinniler], PAUK.
Douglas, Norman, South Wind, BAMPOPO,
CROTALOPHOBO LKES, NEPENTHE.
Doyle, Sir Arthur Conan, The Adventure of the
Creeping Man", The Case Book of Sherlock Holmes,
CAMFORD.
--------- , The Adventure of the Lions Mane", The Case
Book o f Sherlock Holmes [Aslan Yelesi], FULWORTH.
--------- , The Five Orange Pips , The Adventures o f
Sherlock Holmes [Be Portakal ekirdei], UFFA,
--------- , The Hound of the BaskerviHes [Baskervillelerin
Kpei-, Baskerville Tazs], BASKERVLLE KONAI.
--------- , The Lost World [Kayp Dnya], MAPLE WHiTE
LKES.
--------- , The Maracot Deep, ATLANTIS.
--------- , When the World Screamed, CHALLENGER
DZL.
Dngsel Ykntlar", bkz. Borges, Jorge Luis.
Dracula, bkz. Stoker, Bram.
Drals de Grandpierre [?], Relation De Divers Voyages
Faits dans L'Afrique, dans TAmrique, & aux indes
Occidentals (Chronicle o f several voyages in Africa,
America and to the West Indies), isle de la PERRE
BLANCHE.
Dream-Quest of Unknown Kadath, The", bkz.
Lovecraft, Howard Phillips.
Dubois-Fontanelle, Jean Gaspard, Aventures
Philosophiques (Philosophical Adventures),
LEONARD'IN TOPRAKLARI, TEK GZLLER
KRALLII.
Duck Soup, bkz. McCarey, Leo.
Ducray-Duminll, Franois Guillaume, Lolotte Et Fanfan,
Ou Les Aventures De Deux Enfans Abandonns
Dans Une Isle Dserte (Lolotte and Fanfan, or the
Adventures of two children abandoned on a desert
island), SAN VERRADO, YAMYAM ADASI.
Duemila leghe softa TAmerica, bkz. Salgari, Emilio.
Duhamel, Georges, Le dernier voyage de Candide
(Candide's Last Voyage), AUSPASA.
--------- , Lettres d'Auspasie (Letters from Auspasia),
AUSPASA.
Du Laurens, Abb H.L., Le Compre Mathieu (Comrade
Mathieu), KEYE TAPANLAR LKES.
Dumas, Alexandre (pre), Histoire d'un casse-noisette
[Fndkkran], BEBEKLER LKES.
Dunning, George, Yellow Submarine [Sar Denizalt],
PEPPERLKES.
"Dunwlch Deheti , bkz. Lovecraft, Howard Phillips,
Dunwich Horror, The", bkz. Lovecraft, Howard Phillips.
Duperron de Castera, Louis Adrien, Le Theatre Des
Passions Et De La Fortune Ou Les Avantures
Surprenantes de Rosamidor & de Theogiaphire
( Theatre of Fortune and Passion, or The surprising

DZN
adventures o f Rosamidor and Theoglaphire),
FERSLAND, GENOTYA, JNOPREA, NEOPYA
ADASI, PANDOKLA, XMEQUE.
Duplessis, Chevalier Pierre, Mmoires De Sir George
Wollap (Memoirs o f Sir George Wollap) KAYALIK
ADA, MARBOTKN DULDA, RONDSLE, YEN
BRTANYA.
Duvardaki Kap , bkz. Wells, H.G.
Duvarlarn iindeki Sanlar", bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.
Dnyann Merkezine Seyahat, bkz. Verne, Jules.

E
Earthly Paradise, The, A Poem, bkz. Morris, William.
Ecinniler, bkz. Dostoyevski, Fyodor Mihailovl.
Eco, Umberto, II Nome dlia rosa [Gln Ad],
MANASTIR.
--------- , La isola del giorno prim o [nceki Gnn Adas],
NCEK GNN ADASI.
Ecuador, bkz. Michaux, Henri.
Eddison, E.R., A Fish Dinner in Memison, ARGYANNA,
FiNGiSWOLD, LAMAK, MEMSON, MESZRA,
REREK, RALMAR, ZAYANA.
--------- , The Mezentian Gte, AKKAMA, ARGYANNA,
FiNGiSWOLD, LAMAK, MEMSON, MESZRA,
REREK, RALMAR, SESTOLA, ZAYANA.
--------- , Mistress o f Mistresses, A Vision of Zimiamvia,
AKKAMA, ARGYANNA, FiNGiSWOLD, LAMAK,
MEMSON, MESZRA, REREK, RALMAR, SESTOLA,
ZAYANA.
Eirik's Saga, bkz. Anonim.
Elementis: Stories o f Fire and Ice, bkz. Byatt, A.S.
El informe de Brodie , bkz. Borges, Jorge Luis.
El ingenioso hidalgo Don Quijote de La Mancha, bkz.
Cervantes.
El Inmortal", bkz. Borges, Jorge Luis.
Eliot, T.S., The Family Reunion, HARKALAR DYARI.
El mar del tiempo perdido , bkz. Garca Mrquez,
Gabriel.
El monte de las nimas", bkz. Becquer, Gustavo
Adolfo.
El perjurio de la nieve, bkz. Casares, Adolfo Bioy.
El primer cuento de Kafka?", bkz. Denevi, Marco.
"El Sur", bkz. Borges, Jorge Luis.
El Zahir , bkz. Borges, Jorge Lus.
Emerald City of Oz, The, bkz. Baum, L. Frank.
Empire of the Zaziris, The, bkz. Tiphaigne de la Roche.
Enchanted Castle, The, bkz. Nesbit, Edith.
Ende, Michael, Die unendliche Geschichte [Bitmeyecek
yk], FANTAZYA.
England, George Allan, The Flying Lgion, CENNET
EHR.
England, England, bkz. Barnes, Julian.
English Philosopher, The, bkz. Prvost, Abb.
En los labios del agua, bkz. Ruy-Sanchez, Alberto.
Ensaio sobre a cegueira, bkz. Saramago, Jos.
En Uzak Ky, bkz. Le Guin, Ursula K.
Erewhon, bkz. Butler, Samuel.
Erewhon Revisited, bkz. Butler, Samuel.

Escamez, Jose Munoz, La Ciudad de los Suicidas

(Suicide City), NTHAR EHR.
Esrarengiz Ada, bkz. Verne, Jules.
Essai sur Thistoire generate et sur les moeurs et l'esprit
des nations depuis Charlemagne jusqu' nos jours,
bkz. Voltaire.
Essay on General History, bkz. Voltaire.
Etidorhpa or the End o f the Earth, bkz. Lloyd, John Uri.
Euphonie, on la ville musicale, bkz. Berlioz, Hector.
Evans, Ambrose [?], The Adventures, and Surprizing
Deliverances, o f James Dubourdieu, A nd His Wife,
CENNET ADASI, VENDCHURCHN ADASI.
Expiation City, bkz. Ballanches, P.S.
Explorers o f the Deep, bkz. Champagne, Maurice.

F
Fables choisies, mises en vers, bkz. La Fontaine, Jean
de.
Facts in the Case of Mr. Valdemar, The , bkz. Poe,
Edgar Allan.
Family Reunion, The, bkz. Eliot, T.S.
Farther Adventures o f Robinson Crusoe, The, bkz.
Defoe, Daniel.
Farthest Shore, The, bkz. Le Guin, Ursula K.
Fellowship o f the Ring, The, bkz. Tolkien, J.R.R.
Female American, The: Or The Adventures o f Unca
Eliza Winkfield, bkz. Winkfield, Unca Eliza.
Fernay, Roger, ve Kurt Weill, Youkali: Tango
Habanera", YOUKAL.
Ferry, Jean, L'Afrique des impressions (Africa of
Impressions), PONUKLE- DRELCHKAFF.
Fval, Paul, La Ville vampire (The Vampire City),
SELENE.
Frtna, bkz. Shakespeare, William.
Fiabe italiane, bkz. Calvino, Italo.
Fifth and last book o f the deeds and sayings o f the
good Pantagruel, The, bkz. Rabelais, Franois.
Figures o f Earth. A Comedy o f Appearances, bkz.
Cabell, James Branch.
Findley, Timothy, Not Wanted on the Voyage, NUH'UN
DYARI.
Firbank, Ronald, Prancing Nigger, TACARGUA.
Fish Dinner in Memison, A, bkz. Eddison, E.R.
Five Children a n d It, bkz. Nesbit, Edith.
Five Orange Pips, The , bkz. Doyle, Sir Arthur Conan.
Flatland, bkz. Abbott, Edwin A.
Flaubert, Gustave, La Tentation de Saint Antoine (The
Temptation o f Saint Anthony), ARMASPEYA LKES,
BASLSK LKES.
Fleischer, Johann Michael, Der Nordische Robinson
(The Northern Robinson), FERDNAND'IN ADASI.
Flight to Egypt, The, bkz. Jullian, Philippe.
Floating Island, The. bkz. Careless, Frank. .
Flying Legion, The, bkz. England, George Allan.
Flying Train, The, bkz. Salgari, Emilio.
Foigny, Gabriel, Les Aventures De Jacques Sadeur
Dans La Dcouverte Et Le Voyage De La Terre
Australe (The Adventures o f Jacques Sadeur during
the voyage to and the discovery o f the Southern
Lands), TERRE AUSTRALE.

903

DZN
Fortunate Islands, The, bkz. Moutonnet de Clairfons.
Fourier, Charles, Le Nouveau Monde Amoureux ( The
New World o f Love), HARMONYA (1).
--------- , Le Nouveau Monde Industriel et Socitaire ( The
New Communitarian and Industrial World),
HARMONYA (1).
--------- , Thorie des Quatre Mouvements ( Theory of the
Four Movements), HARMONYA (1),
--------- , Traite d e l'Association Domestique Agricole
( Treatise on the Domestic Agricultural Association),
HARMONYA (1).
Fourth book o f the deeds and sayings o f the good
Pantagruel, bkz. Rabelais, Franois.
France, Anatole, L'lle des pingouins [Penguenler
Adas], ALCA.
Fraser, George MacDonald, Royal Flash, STRACKENZ.
Freeland, bkz. Hertzka, Dr. Theodor.
Free-shooter", The, bkz. Kind, Friedrich, ve Freiherr
von Weber.
Freiland, bkz. Hertzka, Dr. Theodor.
French Adventurer, The, bkz. Lesuire, Robert-Martin.
French Manuscript, The, bkz. Ray, Jean.
Frisch, Max, Andorra, ANDORRA.
Frost, bkz. Bernhard, Thomas.

G
Gadda, Carlo Emilio, La cognizione del dolore",
Letteratura (The Knowledge of Pain , Literature),
MARADAGAL.
Gaddis, Vincent, Invisible Ftorizons, MAYDA.
Gaiman, Neil, Neverwhere, HBRYER.
Gamow, George, Mr. Tompkins inside Himself,
Adventures in the New Biology, RYALAR GL.
Gannet, Ruth Stiles, My Father's Dragon, YABANIL
ADA.
Garca Mrquez, Gabriel, Cien aos de soledad [ Yz
Yllk Yalnzlk], MACONDO.
--------- , El Mar del tiempo perdido , La increble y triste
historia de la cndida Erendira y de su abuela
desalmada [Yitirilmi Zamanlarn Denizi , iyi Kalpli
Erendira ile insafsz Bykannesinin inanlmaz ve
Ackl yks], KAYIP ZAMAN.
Garcilasso de la Vega, El Inca (Gmez Surez de
Figueroa), Comentarios reales que tratan del origen
de los Incas ( Royal and truthful commentaries on the
origin o f the Incas), EL DORADO.
Garden of Marvels, bkz. Liu Ching-Shu.
Gargantua, bkz. Rabelais, Franois.
Garner, Alan, The Weirdstone of Brisingamen,
ALDERLEY SIRTI, ALTINTA, FUNDNELVE,
SVARTMOOT MAARASI.
G A . r X.-ben, bkz. Dery, Tibor.
Gedakht, bkz. Nister, Der.
Geoffrey of Monmouth, bkz. Monmouth, Geoffrey of.
Geography, bkz. Ptolemaios.
Gesamelte Shriften, bkz. An-Ski.
Gestes et Opinions du Docteur Faustroll, Pataphysicien,
bkz. Jarry, Alfred.
Gilbert, Claude, Histoire de Calejava (History of
Calejava), CALEJAVA.

904

Gilbert, Sir William Schwenck, ve Sir Arthur Sullivan, The

Mikado, TTPU.
--------- , Utopia Limited, ZARA'NIN KRALLII.
Gilman, Charlotte Perkins, Herland, HERLAND.
Giphantie, bkz. Tiphaigne de la Roche.
Gtazewijn en het Schaakschandaal, bkz. Hulshof, Paul,
ve Robert Vincent Schipper.
Goddess o f Atvatabar, The, being the History of the
Discovery of the Interior World and Conquest o f
Atvatabar, bkz. Bradshaw, William R.
Golden Flowerpot, The, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Golding, William, Lord of the Flies [Sineklerin Tanrs],
SNEKLERN TANRISI'NIN ADASI.
Gmez Surez de Figueroa, bkz. Garcilasso de la
Vega.
Gormenghast, bkz. Peake, Mervyn.
Gothic War, The, bkz. Procopius.
Gott, Samuel, Novae Solymae libri sex(The Six Books of
Nova Solyma), NOVA SOLYMA, PHLOMELANIN
KRALLII.
Glge: Bir Mesel", bkz. Poe, Edgar Allan.
Grnmez Kentler, bkz. Calvino, Italo.
Graal Flibuste, bkz. Pinget, Robert.
Gracq, Julien, Le Rivage des Syrtes [Sirte Kys],
FARGESTAN, ORSENNA, VEZZANO.
Graham, Mrs. E.S., Voyage to Locuta; A Fragment by
Lemuel Gulliver Junior, LOCUTA.
Grahame, Kenneth, The Wind in the Willows [Stlkte
Rzgr], KSTEBEK BURNU, KURBAA KONAI,
NEHR KIYISI, YABANIL ORMAN.
Grains et Issues, bkz. Tzara, Tristan.
Grave, Jean, Terre Libre (Free Land), TERRE LBRE.
Great Secret, The, bkz. Barjavel, Rene.
Green Child, The, bkz. Read, Herbert.
Greene, Graham, Under the Garden", A Sense of
Reality, WiNTON GLET.
Grimm, Jakob ve Wilhelm, Kinder- und Hausmarchen
[Grim m Masallar], UYUYAN GZEL'N ATOSU.
Grimmelshausen, Johann Hans Jakob Christoffel von,
Continuatio des abentheurlichen Simplicissimi Oder
Schluss desselben (Sequel to the Adventurous
Simplicissimus or Conclusion o f the Same),
CENTRUM TERRAE, MUMMELSEE.
--------- , Der abenteuerliche Simplicissimus Teutsch ( The
Adventurous Simplicissimus Teutsch), CENTRUM
TERRAE, MUMMELSEE.
Grimm Masallar, bkz. Grimm, Jakob ve Wilhelm.
Grivel, Guillaume, L lsle inconnue, ou Mmoires du
chevalier de Gastines ( The Unknown Island, or
Memoirs of the Chevalier de Gastines), MEHUL
ADA.
Groc, Lon, La Cit des tenebres (The City of
Shadows), GLGELER EHR.
Guevara, Antonio de, Libro llamado Relox de los
Principes, en el cual va encorporado el muy famoso
libro de Marco Aurelio (Book called The Hourglass of
Princes in which is included the very famous book of
Marcus Aurelius), GARAMANT LKES.
Guigonnat, Henri, Dmone en Lituanie (Demon in
Lituania), LTVANYA.
Gulliverin Gezileri, bkz. Swift, Jonathan.
Guyot, Charles, La Lgende de la ville d Ys d'aprs les

DZN
anciens textes ( The Legend o f the city o f Ys
according to ancient texts), YS.
Gln Adi, bkz. Eco, Umberto.
Gne lkesi, bkz. Campanella, Tomaso.
Gney", bkz. Borges, Jorge Luis.
Grsel, Nedim, Yazlmam Kitaplar Mezarl Zincirli
Kuyu", Sorguda, YAZILMAMI KTAPLAR
MEZARLII.
Gynographers, The, bkz. Restif de la Bretonne.

H
Hac Yolunda. Bu Dnyadan teki Dnyaya, bkz.
Bnyan, John.
Haggard, Henry Rider, Allan Quatermain, MLOSS,
ZUVENDS.
--------- , Ayesha. The Return o f She, HES, KALOON.
--------- , King Solomon's Mines, HAZRET SLEYMAN'IN
HZNELER, KUKUANA LKES.
--------- , The People o f the Mist, SS HALKI LKES.
--------- , She [yie], KOR.
--------- , When the World Shook, Being an A ccount o f the
Great Adventure o f Bastin, Bickley and Arbuthnot,
OROFENA.
Hall, Joseph, Mundus alter et idem, sive Terra Australis
ante hoc semper incognita, YEN GNYA.
--------- , Utopiae, Pars II. Mundus alter et idem. Die
heutige neue alte Welt, YEN GNYA.
Handel, George Friederic, ve A. Marchi, Alcina,
ALCNANIN ADASI.
Hannah Hewit; Or, The Female Crusoe, bkz. Dibdin,
Charles.
Happy Prince and Other Tales, The, bkz. Wilde, Oscar.
Hardenberg, Friedrich von, bkz. Novalls.
Harlngton, James, The Commonwealth o f Oceana,
OCEANA (1).
Haroun and the Sea o f Stories, bkz. Rushdie, Salman.
Harun ve ykler Denizi, bkz. Rushdie, Salman.
Harry Potter and the Chamber o f Secrets, bkz. Rowling
J.K.
Harry Potter and the Philosophers Stone (ABD: Harry
Potter and the Sorcerer's Stone), bkz. Rowling, J.K.
Harry Potter ve Felsefe Ta, bkz. Rowling, J.K.
Harry Potter ve Srlar Odas, bkz. Rowling J.K.
Hartllb, Samuel, A Description o f the Famous Kingdom
of Macaria, MACARA.
Hauff, Wilhelm, Marchenalmanach, HAYALGC.
"Haunted Island, A , bkz. Blackwood, Algernon.
Haunter of the Dark, The , bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.
Hauptmann, Gerhart, Die Insel der grossen M utter Oder
das Wunder von lie des Dames. Fine Geschichte aus
dem utopischen Archipelagus ( The Island o f the
Great Mother, A Story from the Utopian Archipelago),
BYK ANNE ADASI.
Hausa Superstitions a n d Customs, bkz. Tremearne,
A.J.N.
Hawkins, Anthony Hope, bkz. Hope, Anthony.
Haywood, Eliza Fowler, Philidore and Placentia: Or,
L 'Amour trop Delicat (Philidore and Placentia: or, A
too delicate love), LPERDA.
Heart o f Princess Osra, The, bkz. Hope, Anthony.

Heathen of Kummerow, The, bkz. Welk, Ehm.

Heine, Heinrich, Die Lorelei , Buch der Lieder
["Lorelei , arklar Kitab], SRENLER ADASI.
Heinrich o f Ofterdingen, bkz. Novalis.
Heinrich von Ofterdingen, bkz. Novalls.
Hell House, bkz. Matheson, Richard.
Herland, bkz. Gilman, Charlotte Perkins.
Hermit, The: Or, the Unparalleled Sufferings A nd
Surprising Adventures o f Mr. Philip Ouarll, bkz.
Longueville, Peter.
Herodotos, Herodot Tarihi, ARMASPEYA LKES.
Hertzka, Dr. Theodor, Freiland, ZGRLKE.
High King, The, bkz. Alexander, Lloyd.
High Place, The. A Comedy o f Disenchantment, bkz.
Cabell, James Branch.
Hilton, James. Lost Horizon, SHANGR-LA.
His Royal Highness, bkz. Mann, Thomas.
Histoire de Calejava, bkz. Gilbert, Claude.
Histoire de saint Louis, bkz. Joinville, Sire de.
Histoire Des Galligenes, Ou Mmoires D e Duncan, bkz.
Tiphaigne de la Roche.
Histoire des Sevarambes, peuples qui habitent une
partie du troiseme continent, communment appel
la terre Australe, bkz. Veiras, Denis.
Histoire du g rand et admirable royaume d'Antangil, bkz.
Moulin, Joachim du.
Histoire d un casse-noisette, bkz. Dumas, Alexandre
(pre).
Histoire du roi Kaboul 1er et du marmiton Gauwain, bkz.
Jacob, Max.
Histoire ou Police du royaume de Gala, bkz. BrancasVilleneuve.
Historia Regum Britanniae, bkz. Monmouth, Geoffrey of.
History o f Autonous, The, bkz. Anonim.
History o f Calejava, bkz. Moulin, Joachim du.
History o f Campriano the Peasant, bkz. Anonim, Storia
del Campriano contadino.
History o f Saint Louis, The, bkz. Joinville, Sire de.
History o f the Britons, The, bkz. Anonim.
History o f the Galligenians, bkz. Tiphaigne de la Roche.
History o f the great and admirable Kingdom o f Antangil,
bkz. Moulin, Joachim du.
History of the Kings o f Britain, bkz. Monmouth, Geoffrey of.
History o f the Sevarambes, bkz. Veiras, Denis.
History of the Seven Families of the Lake Pipplepopple, The", bkz. Lear, Edward.
History or Administration o f the Kingdom o f Gala, bkz.
Brancas-Villeneuve.
Hobbit, Oradaydk ve imdi Buradayz, bkz. Tolkien,
J.R.R.
Hobbit, The, or There and Back Again, bkz. Tolkien,
J.R.R.
Hodgson, William, The Commonwealth o f Reason by
William H odgson now confined in the Prison o f
Newgate, London, for Sedition, MANTIK MLLETLER
TOPLULUU.
Hoffmann, Ernst Theodor Amadeus, Der goldene Topf
( The Golden Flowerpot), BYK DKALIK.
--------- , Die Bergwerke zu Falun ( The Mines o f Falun),
FALUN.
--------- , Die Elixiere des Teufeis(The Devil's Elixir),
BYK DKALIK.

905

DZN
--------- , Klein Zaches genannt Zinnober (Little Zaches
Surnamed Zinnober), BYK DKALIK.
--------- , Lebensansichten des Katers M urr (Kater Murr,
the Educated Cat), BYK DKALIK.
--------- , Prinzessin Brambitia - Ein Capriccio nach J.
Callot (Princess Brambitia), BYK DKALIK.
Holberg, Baron Ludvig, Nicolai Kiimii ter Subterraneum
(Nicholas Klim ius' underground journey), NAZAR.
Holmesby, John, The Voyages, Travels, A nd Wonderful
Discoveries o f Capt. John Holmesby, NMPATAN.
Homeros, Odysseia, AAE, AOLOS, ARPIAN
KAYALAR, KKLOPLAR ADASI, LOTUS YYENLER
ADASI, OGYGE, SRENLER ADASI, SKYLLA VE
KHARYBDS, TALHL ADALAR (2), TELEPLUS
LASTRYGONYA.
Hood, Tom, Petsetilla's Posy, APHANA, NEXDOREA.
Hope, Anthony (Anthony Hope Hawkins), The Heart of
Princess Osra, RURTANA, ZENDA.
--------- , The Prisoner of Zenda, RURTANA, ZENDA.
--------- , Rupert o f Hentzau, RURTANA, ZENDA.
--------- , Sophy o f Kravonia, KRAVONA, SLAVNA.
Horse and His Boy, The, bkz. Lewis, C.S.
Horses of Abdera, The", bkz. Lugones, Leopoldo.
Hound of the Baskervilles, The, bkz. Doyle, Sir Arthur
Conan.
House o f Games, The, bkz. Sorel, Charles,
Howells, William Dean, Through the Eye o f the Needle,
ALTRURA.
--------- , A Traveller from Aitruria, ALTRURA.
How to succeed, bkz. Verville, Broualde de.
Hudson, W.H., A Crystal Age, CORADNE.
Hugo, Victor, La Ville disparue , La Lgende des
sicles (The Underwater City", The Story o f the
Centuries), YOKOLMU,
Hulshof, Paul, ve Robert Vincent Schipper, Glazewijn en
het schaakschandaaI ( The Quest for the Missing
Queen), ANAHTAR ORMANI.
Hunting o f the Snark, The, bkz. Carroll, Lewis.
Hurlubleu, Grand Manifafa d'Hurlubire, bkz. Nodier,
Charles.
Huxley, Aldous, Island [Ada], PALA, RENDANG.
Hygeia, a City o f Health, bkz. Richardson, Sir Benjamin
Ward.
Hymnen, bkz. Stockhausen, Karlheinz.

i
Ibsen, Henrik, PeerGynt, TROL KRALLII.
icosameron, bkz. Casanova di Seingalt.
Idee D'Un Rgn Doux Et Heureux, Ou Relation Du
Voyage du Prince de Montberaud dans l iie de
Naudely, bkz. Lesoonvel, Pierre de.
Idylls of the King, The, bkz. Tennyson, Alfred, Lord.
ki Kule, bkz. Tolkien, J.R.R.
II deserto d e i Tartari, bkz. Buzzati, Dino.
Illuminations, bkz. Rimbaud, Arthur.
II Milione, bkz. Polo, Marco.
II Nome della rosa, bkz. Eco, Umberto.
Il treno volante, bkz. Salgarl, Emilio.
II tunnel sottomarino, bkz. Motta, Luigi.
Imagination in Chains, The", bkz. Raimund, Ferdinand.

906

I misteri della Jungla era, bkz. Salgari, Emilio.

Immerman, Karl, Tulifntchen, MCROMONA.
I Mondi, bkz. Doni, Anton Francesco.
Impressions d Afrique, bkz. Roussel, Raymond.
inanlimn Yolculuu, bkz. Bnyan, John.
I navlganti della Meloria, bkz. Salgarl, Emilio.
Incredible Adventure o f the Barsac Mission, The, bkz.
Verne, Jules.
In der Strafkolonie, bkz. Kafka, Franz.
Indian Mission in Europe, An, bkz. Alveydre, Saint-Yves d .
Indiscreet Jewels, The, bkz. Diderot, Denis.
ngiltere ngiltere'ye Kar, bkz. Barnes, Julian.
Innsmouth zerindeki Glge", bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.
Institution del prencipe cristiano, bkz. Roseo,
Mambrino.
Institutions o f the Christian Prince, bkz. Roseo,
Mambrino.
In the Land o f Harmony, bkz. Delbrck, Georges.
Introduction to the History o f Great Britain and Ireland,
An, bkz. Macpherson, James.
Introductory: On Gargoyles", bkz. Chesterton, G.K.
Invasion o f the Sea, The, bkz. Verne, Jules.
Inventorum Natura, bkz. Plinius, Yal.
Investigation o f Gondat, An, bkz. Paden, W.D.
Invisible Horizons, bkz. Gaddis, Vincent.
In Watermelon Sugar, bkz. Brautigan, Richard.
Iran, bkz. Anhar, Hirmiz bar.
Iron Mask, The, bkz. Mouhy, Charles Fieux de.
Irving, Washington, The Alhambra, MAYDA.
--------- , The Legend of Sleepy Hollow , The Sketch
Book o f Geoffrey Crayon, Gent. [Uykulu Kuytu
Menkbesi], UYKULU KUYTU.
--------- , Rip Van Winkle", The Sketch Book o f Geoffrey
Crayon, Gent. [Rip Van Winkle], RP VAN WiNKLEIN
KY.
Island, bkz. Huxley, Aldous.
Island at noon, The, bkz. Cortzar, Julio.
Island Brazil, The, bkz. Dalorto, Angelinus.
Islandia, bkz. Wright, Austin Tappan.
Island o f Captain Sparrow, The, bkz. Wright, S.
Fowler.
Island o f Doctor Moreau, The, bkz. Wells, H.G.
Island o f Green Sand, The, bkz. Vallery, Tancrde.
Island o f Happiness, The, bkz. Beauharnais, Fanny de.
Island o f Philosophers, The, bkz. Balthazard, Abb.
"Island of the Fay, The , bkz. Poe, Edgar Allan,
Island o f the Great Mother, The, bkz. Hauptmann,
Gerhart.
Island o f the Nine Whirlpools, The, bkz. Nesbit, Edith.
Island o f the Red Virgins, The, bkz. Iperine, Paul.
Islar, The, or Islandia Today - A Narrative of Lang III,
bkz. Saxton, Mark.
Isles o f Wisdom, The, bkz. Moszkowski, Alexander.
istoriya odnogo gorodu, bkz. Saltikov-edrin.
isvireli Robensonlar, bkz. Wyss, Johann David.
Italian Fables, bkz. Calvino, Italo.
Itinerary from Parhan, bkz. Bromberger, Dominique.
Ivans, The", bkz. Zamyatin, Yevgeni ivanovi.
Ivany , bkz. Zamyatin, Yevgeni ivanovi.

DZN

Jacob, Max, Histoire de roi Kaboul 1er et du marmiton

Gauwain ( The Story o f King Kaboul I and o f Gauwain
the Scullion), BALBRGA VE BOULOULABASSA
BRLEK CUMHURYET.
Jacques le fataliste et son matre, bkz. Diderot, Denis.
Jansson, Tove, Kuinkas sitten kvikn (Whatever
Happened Next?), DADDY JONES'UN KRALLII,
MOOMN LKES.
--------- , Muumilaakson marraskuu (Moomin Valley in
November), MOOMN LKES.
--------- , Muumipapan urotyt (Moominpapa's Heroism),
MOOMNPAPA'NIN ADASI, MOOMN LKES,
YALNIZ ADA.
--------- , Muumipappa merell (Moominpapa at Sea),
MOOMNPAPA'NIN ADASI.
--------- , Muumipeikko ja pyrstthti (Moomintroll and the
Shooting Star), MOOMN LKES.
--------- , Taikatalvi(Moominland Midwinter), MOOMN
LKES.
--------- , Taikurin hattu(The Magician's Hat), MOOMN
LKES, YALNIZ ADA.
--------- , Vaarallinen juhannus (Moominsummer
Madness), MOOMN LKES.
Jarry, Alfred, Gestes et Opinions du Docteur Faustroll,
Pataphysicien, Roman No-Scientifique [Patafiziki
Doktor FaustrolTun Davran ve Grleri, YeniBilimsel Roman], BRAN ADASI, CYRL ADASI,
DANTELLKE, HER, MS KOKULU ADA, MZKAL
ADA, PTYX ADASI, EKLSZ ADA.
Jcosameron Ou Histoire D'Eouard, Et D'Elisabeth qui
passrent quatre vingts un ans chez les Mgamicres
habitans aborignes du Protocosme, bkz. Casanova
di Seingalt.
Jean Paul (Johann Paul Friedrich Richter), Leben des
vergngten Schulmeisterlein Maria Wuz in Auenthal
(Life of the Cheerful Schoolmaster Maria Wuz in
Auenthal), AUENTHAL.
--------- , Titan, LLAR, PESTTZ, TARTARUS.
Joinville, Jean, Sire de, Histoire de saint Louis ( The
History o f Saint Louis), HARKA NEHR.
Journey to the Underground World, bkz. Carter, Lin.
Joyce, James, Ulysses [Ulysses], SRENLER ADASI.
Julian, Philippe, La Fuite en Egypte (The Flight to
Egypt), C.
Jnger, Ernst, A uf den Marmorklippen ( On the M arble
Cliffs), ALTA PLANA, BYK MARNA, CAMPAGNA,
MARMORKLPPEN, MORTANYA, TEUTOBURGER
ORMANI.
Jungle Girl, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Jurassic Park, bkz. Crichton, Michael.
Jurgen, A Comedy o f Justice, bkz. Cabel, James
Branch,
Juster, Norton, The Phantom Tollbooth, CEHALET
DALARI, DURGUNLAR, GRME ORMANI, HKMET
KRALLII, SAYIKENT, SES VADS, SZLKKENT.

Kaderci Jacques ve Efendisi, bkz. Diderot, Denis.

Kafka, Franz, Amerika [Amerika], OKLAHOMA DOA
TYATROSU.
--------- , Das Schloss [ato], ATO.
--------- , In der Strafkolonie [Ceza Smrgesi], CEZA
SMRGES.
Kafka's First Story?", bkz. Denevi, Marco.
Kahanovitch, Pinhas, bkz. Nister, Der.
Kaptan Hatteras'n Maceralar, bkz. Verne, Jules.
Karanln Hayaleti", bkz. Lovecraft, Howard Phillips.
Karaaalar Kral, bkz. Tournier, Michel.
Karinthy, Frigyes, Capillaria, CAPLLARA.
"Karlar Kraliesi , bkz. Andersen, Hans Christian.
Karpatlar atosu, bkz. Verne, Jules.
Karpuz ekerinde, bkz. Brautigan, Richard.
Kstner, Erich, Die S childbrger (Schilda), SCHLDA.
Kater Murr, the Educated Cat, bkz. Hoffmann, Ernst
Theodor Amadeus.
Kay, GuyGavriel, The Darkest Road, FONAVAR.
--------- , The Summer Tree, FONAVAR.
--------- , The Wandering Fire, FONAVAR.
Kayp Dnya, bkz. Doyle, Sir Arthur Conan.
Keating, H.R.F., The Strong Man, OCEANA (2).
Kenin, Claire, La Mer mystrieuse ( The Mysterious Sea),
BELESBAT.
"Kzl lmn Maskesi", bkz. Poe, Edgar Allan.
Kind, Johann Friedrich, ve Carl Maria, Freiherr von
Weber, Der Freischtz (The "Free-shooter"), KURT
KOYAI.
Kinder- und Hausmrchen, bkz. Grimm, Jakob ve
Wilhelm.
Kingdoms o f Elfin, bkz. Warner, Sylvia Townsend.
King Kong, bkz. Cooper, Merian, ve Ernest
Schoedsack.
King of Cockaigne, The, bkz. Le Grand, Marc-Antoine.
King o f the Alps, The, bkz. Raimund, Ferdinand.
King o f the Golden River, The, or The Black Brothers,
bkz. Ruskin, John.
King o f Ys, The, bkz. Blau, Edouard, ve Edouard Lalo.
Kingsley, Charles, The Water-Babies: A Fairy Tale for a
Land-Baby [Su Bebekleri], ABURCUBUR BLGES,
ALTIN EEKLER ADASI, ATIKKITLKES, AZZ
BRENDAN'IN PER ADASI, CENNETRAHATBIRAK,
HARTHOVER MALKNES, HBR-YERN-BRUCU, HUZURHAVUZU, KOCAKARIMASALLII,
KOTKAFALAR ADASI, POLUPRAGMOSYNE ADASI,
RVAYET ADASI, TMKULARBURNU,
YAPYALNIZTAI.
King Solomon's Mines, bkz. Haggard, Henry Rider.
Kipling, Rudyard, The Wish House , Debits and
Credits, SMALLDENE.
Kitab Mukaddes, OPHR.
Klein Zaches genant Zinnober, bkz. Hoffmann, Ernst
Theodor Amadeus.
"Knowledge of Pain, The, bkz. Gadda, Carlo Emilio.
Knigliche Hoheit, bkz. Mann, Thomas.
Kont Zaroffn Kpekleri, bkz. Pichel, Irving, ve Ernest
Schoedsack.
KpanAvi, bkz. Carroll, Lewis.
Kral Babar, bkz. Brunhoff, Jean de.

907

DZN
Kraln Dn, bkz. Tolkien. J.R.R.
Kritias, bkz. Platon.
Krleza, Miroslav, Banket u Blitvi (A Banket in Blitva),
BLTVA.
Kubin, Alfred, Die andere Seite: Ein phantastischer
Roman [D ier Taraf], PERLA, RYA KRALLII.
Kubllay Han , bkz. Colerldge, Samuel Taylor.
Kubla Khan, a Vision in a Dream, bkz. Colerldge,
Samuel Taylor.
Kuinkas Sitten kvikn, bkz. Jansson, Tove.
Kumsaati Burcundaki Sanatoryum, bkz. Schulz, Bruno.
Kular, bkz. Aristophanes.
Kkreyen Fare, bkz. Arnold, Jack.

L
La Barbe Bleue", bkz. Perrault, Charles.
La Belle et La Bte, bkz. Cocteau, Jean.
La Belle et La Bte , bkz. Leprlnce de Beaumont,
Mme.
"La Biblioteca de Babel , bkz. Borges, Jorge Luis.
Labours o f Persiles and Sigismunda, The, bkz.
Cervantes.
La Citadelle des glaces, bkz. Alperine Paul.
La Cit des dames, bkz. Pisan, Christine de.
La Cit des idoles, bkz. Chateau, Henri.
La Citt del Sole, bkz. Campanella, Tomaso.
La Ciudad de los Suicidas, bkz. Escamez, Jos Muoz.
La Citie, bkz. Scudry, Madeleine De.
La cognlzione del dolore, bkz. Gadda, Carlo Emilio.
La Dcouverte australe Par un Homme volant, ou Le
Ddale franais, bkz. Restlf de la Bretonne.
La Dcouverte De L'Empire De Cantahar, bkz.
Varennes de Mondasse, De.
La Destine Ou Mmoires Du Lord Kiimarnoff, bkz.
dOrvIlle, Contant.
La Fontaine, Jean de, Fables choisies, mises en vers
[Masallar], MONOMOTAPA.
l'Afrique des impressions, bkz. Ferry, Jean.
La Fuite en Egypte, bkz. Julllan, Philippe.
L'Aiguille creuse, bkz. Leblanc, Maurice.
La invention de Morel, bkz. Casares, Adolfo Bloy.
L a iro fth e White Worm, The, bkz. Stoker, Bram.
La Isla a m edioda , bkz. Cortzar, Julio.
La isola del giorno primo, bkz. Eco, Umberto.
La Lgende de la ville d'Ys d'apres les anciens textes,
bkz. Guyot, Charles.
L'Algerie traditionelle, bkz. Certeux.
Lalo, Edouard, ve Edouard Blau, Le Roi d'Ys (The King
of Ys), YS.
La Maison des jeux, bkz. Sorel, Charles.
La Mancha'li Yaratc Asilzade Don Quijote, bkz.
Cervantes.
Lamekis, bkz. Mouhy, Fieux de.
La Mer mystrieuse, bkz. Kenin, Claire.
La Mort le Roi Artu, bkz. Anonim.
La Muerte y la Brujula , bkz. Borges, Jorge Luis.
Land of a Million Wishes, The, bkz. Maurois, Andr.
Land o f Terror, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
L'Andrographe, bkz. Restif de la Bretonne.
Land that is never Reached, The, bkz. Dhtel, Andr.

908

Land That Time Forgot, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.

Land under England, bkz. O'Neill, Joseph.
Lang, Andrew, The Disentanglers, CAGAYAN SALU.
Lang, Walter, Call Me Madam, LCHTENBURG
GRANDKALII.
La nina rosa , bkz. Denevl, Marco.
La Princesse de Babylone, bkz. Voltaire.
La Princesse de Paphlagonie, bkz. Montpensler,
Duchesse de.
"Las Ruinas Circulares , bkz. Borges, Jorge Luis.
Last Battle, The, bkz. Lewis, C.S.
Last Letter from Hav, bkz. Morris, Jan.
La Tentation de Saint Antoine, bkz. Flaubert, Gustave.
Latinl, Brunetto, Li Livres dou Tresor(The Treasure
Books), TAPROBANE.
Latin Physiologist, The, bkz. Anonim, Physiologus
latinus.
L'Atlantiade, ou La Thogonie Newtonienne, bkz.
Lemercier, Npoumucn.
L A tlantide, bkz. Benoit, Pierre.
L'Automne Pkin, bkz. Vlan, Boris.
La Valle mystrieuse, bkz. Champagne, Maurice,
L A venturier Franais, ou Mmoires de Grgoire
Merveil, bkz. Lesuire, Robert-Martin.
La Vie, Les avantures, & le Voyage De Groenland Du
Reverend Pre Cordelier Pierre de Mesange, bkz.
Tyssot de Patot.
La Vie, mode d'emploi, bkz. Perec, Georges.
La Vie trs horrifique du grand Gargantua, bkz.
Rabelais, Franois.
La Ville des expiations, bkz. Ballanches, P.S.
La Ville disparue , bkz. Hugo, Victor.
La Ville vampire, bkz. Fval, Paul.
Lear, Edward, The Courtship of Yonghy-Bonghy-B ,
Laughable Lyrics: A Fourth Book o f Nonsens Poems,
Songs, Botany, Music, etc., BONG-AACI LKES,
COROMANDEL.
--------- , The Dong with a Luminous Nose, BONG-AACI
LKES, GROMBOOLA OVASI.
--------- , "The History of the Seven Families of the Lake
Plpple-popple", Nonsense Songs, Stories, Botany
and Alphabets, NEREZALET LKES.
--------- , The Owl and the Pussy Cat , Nonsense Songs,
Stones, Botany and Alphabets, BONG-AACI LKES.
--------- , There was an Old Man with a beard , A Book
o f Nonsense, TUPA.
Le avventure d i Pinocchio, bkz. Collodl, Carlo.
Leben des vergnugten Schulmeisterlein Maria Wuz in
Auenthal, bkz. Jean Paul.
Lebemansichten des Katers Murr, bkz. Hoffmann, Ernst
Theodor Amadeus.
Leblanc, Maurice, L'Aiguille creuse [Oyuk ine'nin
Esrar], OYUK NE.
Le "Chancellor", bkz. Verne, Jules.
Le Chant de l quipage, bkz, Orlan, Pierre-Mac.
Le Chteau des Carpathes, bkz. Verne, Jules.
Le cinquiesme et dernier livre desfaicts et diets du bon
Pantagruel, bkz. Rabelais, Franois.
Le citt invisibili, bkz. Calvlno, Italo.
Le Clzio, Jean-Marie-Gustave, Voyages de l'autre ct
(Voyages to the Other Side), KMSENNKONUMADII-YER.

DZN

Le Compre Mathieu ou les bigarrures de l'esprit

humain, bkz. Du Laurens, Abb.
Le dernier voyage de Candide, bkz. Duhamel, Georges.
Le Dit de Cocagne, bkz. Anonim.
Le Fanu, Joseph Sherldan, The Sig ofthe Red House,
KIRMIZI EV.
Les Femmes Militaires. Relation Historique D'Une sle
Nouvellement Dcouverte, bkz. Rustalng de Salnt-Jory.
Lgende Poldve", bkz. Aym, Marcel.
Legend of Sleepy Hollow, The , bkz. Irvlng,
Washington.
Legend o f the City o f Ys according to ancient texts, The,
bkz. Guyot, Charles.
Legends o f the Sea, bkz. Savi-Lopez, Maria.
Leggende del mare, bkz. Savi-Lopez, Maria.
Le Grand, Marc-Antoine, Le Roi de Cocagne (The King
o f Cockaign), COCKAGNE.
Le Grand Secret, bkz. Barjavel, Rene.
Le Guln, Ursula K., The Farthest Shore [En Uzak Ky],
EJDERHALAR DYARI, ENLAD, GONT, HAVNOR,
KARGAD MPARATORLUU, LORBANERY,
PENDOR, PINARSUYU ADASI, ROKE, SELDOR,
UZUN KUMUL, WATHORT, YERDENZ.
--------- , The Tombs ofA tuan [Atuan Mezarlar], ENLAD,
GONT, HAVNOR, KARGAD MPARATORLUU,
PENDOR, PINARSUYU ADASI, ROKE, SELDOR,
YERDENZ.
--------- , A Wizard o f Earthsea [ Yerdeniz Bycs],
ASTOWELL, DOKSAN ADALAR, EJDERHALAR
DYARI, EL ADALARI, ENLAD, GONT, HAVNOR,
HOSK, FFSH, KARGAD MPARATORLUU, OSSKL,
PENDOR, PINARSUYU ADASI, ROKE, SELDOR,
UZUN KUMUL, VEMSH, WATHORT, YERDENZ.
Le isole p i famose del mondo, bkz. Porcacchi,
Tommaso.
Le Lgislateur Aloderne, Ou Les Mmoires Du Chevalier
De Meillcourt, bkz. Boyer, Jean Baptiste de.
Le livre de merveilles de l'Inde, bkz. Anonim.
Le Maitre Chat ou Le Chat Botte, bkz. Perrault,
Charles.
Le Mammouth Bleu, bkz. Alberny, Luc.
Le m anuscrit franais, bkz. Ray, Jean.
Le Masque de Fer, ou les Aventures Admirables du
Pre et du Fils, bkz. Mouhy, Fieux de.
Lemercier, Npoumuone, L'Atlantiade, ou La
Thogonie Newtonienne ( The Atlantiad, or Newton s
Theogony), EUGEA.
Le Mont Analogue, bkz. Daumal, Rene.
Le Morte Darthur, bkz. Malory, Sir Thomas.
Le Moyen de parvenir, bkz. Verville, Broualde de.
L'Empire des Zaziris sur les Humains ou La Zazirocratie,
bkz. Tiphalgne de la Roche.
L'Enfant de la haute mer, bkz. Supervielle, Jules.
L'Enigme du Redoutable", bkz. Rosny jeune, J.H.
Lennon, John, Mind Games, NUTOPYA.
Le Nouveau Gulliver, ou Voyage De Jean Gulliver, Fils
Du Capitaine Gulliver, bkz. Desfontaines, Abb.
Le Nouveau Monde Amoureux, bkz. Fourier, Charles.
Le Nouveau Monde Industriel et Socitaire, bkz. Fourier,
Charles.
Leonce and Lena", bkz. Buchner, Georg.
"Leonce und Lena", bkz. Buchner, Georg.

Le Paysan Gentilhomme, Ou Avantures De M. Ransay:

Avec Son Voyage Aux Isles Jumelles, bkz. Catalde, de.
Le Pays des trente-six mille volonts, bkz. Maurois,
Andr.
Le Pays o Ton n'arrive jamais, bkz. Dhtel, Andr.
Le Peuple du Ple, bkz. Derennes, Charles.
Le Philosophe anglois, ou Histoire de Monsieur
Cleveland, fils naturel de Cromwell, bkz. Prvost,
Abb.
Le Pornographe, bkz. Restif de la Bretonne.
Leprince de Beaumont, Marie, Mme., La Belle et La
Bte , Magasin des enfants (Beauty and the
Beast , The C hildren's Store), CANAVARIN
ATOSU.
Le quart livre des faicts et dicts du bon Pantagruel, bkz.
Rabelais, Franois.
Le Rivage des Syrtes, bkz. Gracq, Julien.
Le Roi Babar, bkz. Brunhoff, Jean de.
Le Roi de Cocagne, bkz. Le Grand, Marc-Antoine.
Le Roi des Aulnes, bkz. Tournier, Michel.
Le Roi d'Ys, bkz. Blau, Edouard, ve Edouard Lalo.
Les Aventures De Jacques Sadeur Dans La Dcouverte
Et Le Voyage De La Terre Australe, bkz. Foigny,
Gabriel.
Les Aventures du Roi Pausole, bkz. Lous, Pierre.
Les Bijoux indiscrets, bkz. Diderot, Denis.
Les Captifs de Longjumeau", bkz. Bloy, Lon.
Les 120 Journes de Sodome, ou L Ecole du
libertinage, bkz. Sade, Marquis de.
Les 500 millions de la Begum, bkz. Verne, Jules.
Les Conqurants d idoles, bkz. Derennes, Charles.
Les Contes populaires de l'Egypte ancienne, bkz.
Maspero, George.
Lesconvel, Pierre de, Idee D'Un Rgn Doux Et
Heureux, Ou Relation Du Voyage du Prince de
Montberaud dans l'Ile de Naudely (Conception o f a
Sweet and H appy Kingdom, or Chronicle of the
voyage o fth e Prince o f Montberaud to the island o f
Naudely), NAUDELY.
Les Gynographes, bkz. Restif de la Bretonne.
Les lies Fortunes, ou les Aventures de Bathylk et de
Cleobuk, bkz. Moutonnet de Clairfons.
Les Illuminations, bkz. Rimbaud, Arthur.
Les Indes Noires, bkz. Verne, Jules.
Les Naufrags d u Jonathan", bkz. Verne, Jules.
Les Sept solitudes, pomes, bkz. Milosz, Oscar
Venceslas de Lubicz.
Le Soldat Parvenu, bkz. Mauvillon, Eleazar de.
Les Ondins, bkz. Robert, Marie Anne de Roumier.
Lessing, Dorls, Briefing for a Descent into Hell,
WATKiNS LKES.
Les Sondeurs d'abimes, bkz. Champagne, Maurice.
Lester, Richard, The Mouse on the Moon, BYK
FENWiCK DKALII.
Lesuire, Robert-Martin, L A venturier Franais, ou
Mmoires de Grgoire Merveil ( The French Adventurer
or Memoirs o f Grgoire Merveil), ALSONDONLAR
MPARATORLUU, ANTARKTK FRANSA.
Les Visiteurs du soir, bkz. Carn, Marcel.
Le Theatre Des Passions Et De La Fortune Ou Les
Avantures Surprenantes de Rosamidor & de
Theoglaphire, bkz. Duperron de Castera.

909

DZN
Le Thesmographe, bkz. Restif de la Bretonne.
L'Etonnante Aventure de la Mission Barsac, bkz. Verne,
Jules.
Letter from the Baiadar Islands, bkz. Prvert, Jacques.
Letters from Auspasia, bkz. Duhamel, Georges.
Letters from Malaysia, bkz. Adam, Paul.
Letters to Atticus, bkz. Cicero, Marcus Tullius.
Lettre des les Baiadar, bkz. Prvert, Jacques.
Lettres d A uspasie, bkz. Duhamel, Georges.
Lettres de Malaisie, bkz. Adam, Paul.
Lettres de mon moulin, bkz. Daudet, Alphonse.
Level, Maurice, La Cit des voleurs (Thieves City),
HIRSIZLAR EHR.
Levin, Ira, The Stepford Wives, STEPFORD.
Le Voyage de navigation que fist Panurge, disciple de
Pantagruel, bkz. Anonim.
Lewis, C.S., The Horse and His Boy [A t ve ocuk],
ARCHENLAND, CALORMEN, NARNA,
TEREBNTHA.
--------- , The Last Battle [Son Sava], BATI YABANI,
CALORMEN, NARNA, TENHA ADALAR.
--------- , The Lion, the Witch and the Wardrobe [Aslan,
Dolap ve Cad], DNYANIN SONU ADASI, NARNA.
--------- , The M agician's Nephew [Bycnn Yeeni],
ARCHENLAND, BATI YABANI, DNYALAR
ARASINDAK ORMAN, NARNA.
--------- , Prince Caspian [Prens Caspian], DNYANIN
SONU ADASI, NARNA, TENHA ADALAR.
--------- , The Silver Chair [Gm Sandalye], ASLANIN
LKES, BSM, ETTNSMOOR, HARFANG, NARNA.
--------- , Surprised b y Joy, HNDSTAN.
--------- , That Hideous Strength, MERLNN MEZARI.
--------- , Till We Have Faces. A Myth Retold, ESSUR,
GLOME.
--------- , The Voyage o f the Dawn Treader" [afak
Yldzn in Yolculuu], ARCHENLAND, ASLANIN
LKES, DNYANIN SONU ADASI, EJDER ADASI,
GALMA, NARNA, LMSUYU ADASI, SESLER
ADASI, TENHA ADALAR, TEREBNTHA, YANIK
ADA, YED ADALAR.
Liber monstrorum de diversis generibus, bkz. Anonim.
Library o f History, The, bkz. Diodorus Siculus.
Libro llamado Relox de los Principes, en el cualva
encorporado el m uy famoso libra de Marco Aurelio,
bkz. Guevara, Antonio de.
Lichtenberger, Andr, Pickles ou rcits la mode
anglaise (Pickles o r Stories in the English Fashion),
CUFFYCOATUN ADASI, VCHEBOLK LKES.
Life, Adventures and Voyage to Greenland o f Father
Pierre de Mesange, The, bkz. Tyssot de Patot.
Life and Adventures o f Peter Wilkins, a Cornish Man,
The, bkz. Paltock, Robert.
Life and Strange Surprizing Adventures o f Robinson
Crusoe, The, bkz. Defoe, Daniel.
Life o f Sortorius, bkz. Plutarkhos.
Life of the Cheerful Schoolmaster, bkz. Jean Paul.
L'lle hlice, bkz. Verne, Jules.
E lle au sable vert, bkz. Vallerey, Tancrde.
L'lle des Femmes, bkz. Clauzel, Raymond.
E lle des pingouins, bkz. France, Anatole.
L'lle des Vierges Rouges, bkz. Alperine, Paul.
L'lle mystrieuse, bkz. Verne, Jules.

910

Li Livres dou Trsor, bkz. Latini, Brunetto.

Limanora, the Island of Progress, bkz. Sweven,
Godfrey.
L'Invasion de la mer, bkz. Verne, Jules.
Lion, the Witch and the Wardrobe, The, bkz. Lewis, C.S.
L'lsle de la Flicit ou Anaxis et Thone, bkz.
Beauharnais, Fanny de.
L lsle des Philosophes Et Plusieurs Autres, bkz.
Balthazard, Abb.
L 'Isle inconnue, ou Mmoires du chevalier de Castings,
bkz. Grivel, Guillaume.
L'Isola Brazil, bkz. Dalorto, Angelinus.
L'Itinraire de Parhan au Chteau d A lam ut et au-del,
bkz. Bromberger, Dominique.
Little Land, The , bkz. Stevenson, Robert Louis.
Little Mermaid, The, bkz. Andersen, Hans Christian.
Little Zaches Surnamed Zinnober, bkz. Hoffmann, Ernst
Theodor Amadeus.
Liu Ching-Shu, Garden of Marvels, POYANG.
Lloyd, John Uri, Etidorhpa or the End o f the Earth,
ETDORHPANIN LKES.
Locus Solus, bkz. Roussel, Raymond.
Loen, Johann Michael, Freiherr von, D er redllche Mann
am Hofe, Oder die Begebenheiten des Grafen von
Rivera (The Virtuous Man at Court, or the Adventures
o f Count von Rivera), HIRSTYAN EHR.
Lofting, Hugh, Doctor Dolittle and the Secret Lake,
FANTPPO, JUNGANYKA.
--------- , D octor Dolittles Post Office, FANTPPO,
HARMATTAN KAYALIKLARI, JUNGANYKA,
SAHPSZ TOPRAKLAR, STEPHEN BURNU.
--------- , The Story o f Doctor Dolittle, JOLLGNK.
--------- , The Voyages of Doctor Dolittle, CAPA BLANCA
ADALARI, RMCEKMAYMUNU ADASI.
Lolotte Et Fanfan, Ou Les Aventures De Deux Enfans
Abandonnes Dans Une Isle Deserte, bkz. DucrayDuminil.
L Ombilic des limbes, bkz. Artaud, Antonin.
Longueville, Peter, The Hermit; Or, the Unparalelled
Sufferings and Surprising Adventures O f Mr. Philip
Quant, QUARLL ADASI.
Lope de Vega y Carpio, Flix, Arcadia, ARKADYA
TNEL.
Lord o f the Flies, bkz. Golding, William.
Lorelei , bkz. Heine, Heinrich.
Los caballos de Abdera , bkz. Lugones, Leopoldo.
Los nombres del aire, bkz. Ruy-Sanchez, Alberto.
Los Novicios de Lema, bkz. Bonomini, Angel.
Lost Horizon, bkz. Hilton, James.
Los Trabajos de Persiles y Sigismunda, bkz. Cervantes.
Lost World, The, bkz. Doyle, Sir Arthur Conan.
Lotos-Eaters, The, bkz. Tennyson, Alfred, Lord.
Lous, Pierre, Les Aventures du Roi Pausole (The
Adventures o f King Pausole), TRYPHME.
Lovecraft, Howard Phillips, Beyond the Wall of Sleep
[Uyku Duvarnn tesi", Toplu Eserleri 2 iinde],
ARKHAM.
--------- , The Dream-Quest of Unknown Kadath, Arkham
Sampler iinde [Bilinmeyen Kadath'a D Yolculuu,
Toplu Eserleri I iinde], BAHARNA, BYL ORMAN,
CELEPHAS, DYLATH-LEEN, GUG KRALLII, GNEY
DENZ, HLANTH, NOUANOK, KADATH, KRAN,

DZN
KLED, LENG, NGRANEK, PNOTH, RYADNYA,
SARKOMAND, THRAN, ULTHAR, URG.
--------- , The Dunwioh Horror , The Outsider and Others
iinde ["Dunwich Deheti , Toplu Eserleri 3 iinde],
DUNWiCH.
--------- , The Haunter of the Dark", The Outsider and
Others iinde [Karanln Hayaleti , Toplu Eserleri 3
iinde], FEDERAL TEPE.
--------- , The Outsider and Others, ARKHAM.
--------- , The Rats in the W alls , The Outsider and
Others iinde [Duvarlarn iindeki Sanlar", Toplu
Eserleri3 iinde], EXHAM MANASTIRI.
--------- , The Shadow over Innsmouth , The Outsider
and Others iinde [Innsmouth zerindeki Glge ,
Toplu Eserleri 3 iinde], NNSMOUTH.
--------- , The Statement of Randolph Carter , Weird
Tales iinde [Randolph Cartern ifadesi", Toplu
Eserleri 1 iinde], BYK SERV BATAKLII.
Lucanus, Pharsalia, BASLSK LKES, TAPROBANE.
Lugones, Leopoldo, Los caballos de Abdera , Las
Fuerzas extraas (The Horses of Abdera", The
Strange Forces), ABDERA.
Lukianos, Samsatli, True History [Olmu Bir yk ,
Seme Yazlar], BALKABAI ADALARI, CEVZ
ADALARI, DONYSOS ADASI, EMP TAKIMADALARI,
KABALUSA, KASEOSA, MANTAR, MUTLULAR
ADASI, RYA ADASI, SEBZE DENZ.
Lytton, Edward George Earle Lytton Bulwer, Lord, The
Coming Flace, VRL-YA LKES.

M
Mabinogion, The, bkz. Anonim.
Macaulay, Rose, Orphan Island, YETMLER ADASI.
Macdonald, George, A t the Back o f the North Wind,
KUZEY RZGRININ ARKASI.
------- Phantasies, PERLER LKES.
Macey, Elspeth Ann, Awayday , Absent Friends and
Other Stories, EVDEN-E-TEN-EVE LKES.
Macpherson, James, An Introduction to the History of
Great Britain and Ireland, TALHL ADALAR (2).
M ad King, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Maghrebinian Tales, bkz. Rezzori, Gregor von.
Maghrebinische Geschichten, bkz. Rezzori, Gregor
von.
M agicians Hat, The, bkz. Jansson, Tove.
Magician's Nephew, The, bkz. Lewis, C.S.
Mahagonny, bkz. Brecht, Bertolt.
Malory, Sir Thomas, Le Mode Darthur, ARROY,
AVALON, BEDEGRANE, BLANK, CAERLEON,
CAMELERD, CAMELOT, CARBONEK ATOSU,
CORBN, JOYEUSE GARDE, KIZLAR ATOSU,
KNKENADON, NEEL ADA, SERVAGE,
SORHAUTE, TERRABL ATOSU, VAGON.
Mandeville, Sir John, Voiage de Sir John M aundevile
(Voyage o f Sir John Mandeville), AMAZONYA,
ARMASPEYA LKES, BRAGMAN, CAFFOLOS,
CALONACK, CHANA, DONDUM TAKIMADALARI,
LAMARY, LOMB, MABARON, MANCY, MLK,
NACUMERA, PATHAN, PENTXORE, PGME
KRALLII, SABA, SLHA, TRACODA.

Mann, Thomas, Konigliche Hoheit(His Royal Highness),

GRMMBART GRANDKALII, GRMMBERG.
Mansk, Izaak, The Ride o f Enveric Olsen, T0RRENDRU.
Man who Corrupted Hadleyburg and Other Stories, The,
bkz. Twain, Mark.
Man without a Soul, A, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Maracot Deep, The, bkz. Doyle, Sir Arthur Conan.
Marchenalmanach, bkz. Hauff, Wilhelm.
Marchi, A., ve George Friederic Handel, Alcina,
ALCNA'NIN ADASI.
Marcolini, F., Dello scoprimento dell'lsole Frislandia,
Eslanda, Engrovelanda, Estotilanda e Icaria
(Discovery o f the Islands of Frislandia, Eslanda,
Engrovelanda, Estotilanda, and Icaria),
ESTOTLAND, FRSLANDA.
Mardi, and A Voyage Thither, bkz. Melville, Herman.
Marivaux, Pierre Carlet de Chamblain de, "Voyage au
Monde Vrai , Le Cabinet du Philosophe (Voyage to
the True Land , The Philosopher's Cabinet),
DORULKE.
Martigny, Comte de, Voyage d'Alcimdon, ou Naufrag
qui conduit au po rt ( The Voyage o f Alcimedon, or A
Shipwreck leading to port), PHLOS.
Marvellous travels o f Prince Fan-Peredin, bkz.
Bougeant, Guillaume H.
Marvelous Land o f Oz, The, bkz. Baum, L. Frank.
Masallar, bkz. La Fontaine, Jean de.
Maspero, George, Les Contes populaires de l'Egypte
ancienne (Popular Stories o f Ancient Egypt), KL
ADA.
Masque of the Red Death, The, bkz. Poe, Edgar Allan.
Masters, Edgar Lee, Spoon River Anthology, KAIK
NEHR.
Matheson, Richard, Hell House, CEHENNEM EV.
Maturin, Charles Robert, The Castle o f Leixllp, LEiXUP.
Maurois, Andr, Le Pays des trente-six mille volonts
(The Land o f a Million Wishes), MLYONLARCA
DLEK LKES.
--------- , Mepe ou La Dlivrance (Mepe or Deliverance),
ME'iPE.
--------- , Patapoufs et Filifers [ikolarla Sskalar],
GBEKSTAN VE KEMKSTAN KRALLIKLARI.
--------- , Voyage au Pays des Articoles ( Voyage to the
Land of the Articoles), MAIN A.
Mauvillon, Elazar de, Le Soldat Parvenu ( The Selfmade Soldier), KULAR ADACII.
Mavisakal , bkz. Perrault, Charles.
May, Karl Friedrich, Ardistan, ARD, ARDSTAN,
CEBELULLAH, CNSTAN, CUNUBSTAN,
OBANSTAN, EL HADD, HATAR GED, KFRLER
ADASI, LLER EHR, STARA, USULA,
USULSTAN.
--------- , Der M ir von Dschinnistan ( The Mir o f Djinnistan),
ARD, ARDSTAN, CEBELULLAH, CNSTAN,
CUNUBSTAN, OBANSTAN, EL HADD, HATAR
GED, KFRLER ADASI, LLER EHR, STARA,
USULA, USULSTAN.
McCarey, Leo, Duck Soup, FREEDONA, SYLVANA.
Meccania, the Super-State, bkz. Owen, Gregory.
Meidosems, bkz. Michaux, Henri.
Meins, Gus, ve Charles Rogers, Babes in Toyland,
OYUNCAK LKES.

911

DZN
Mei'pe or Deliverance, bkz. Maurois, Andr.
Mepe ou La Dlivrance, bkz. Maurois, Andr.
Melville, Herman, Mardi, and A Voyage Thither,
D RANDA, DOMNORA, FLOZELLA-A-NNA,
HOOLOOMOOLOO, JUAM, MARAMMA, MARD
TAKIMADALARI, MNDA, NORA-BAMMA, ODO,
OHONOO, PMMNEE, TUPA, VALAPEE.
Mmoires De Sir George Wollap, bkz. Duplessis,
Chevalier Pierre.
Memoirs o f St. Gaudentio de Lucca, The, bkz.
Berington, Simon.
Mendes Pinto, Ferno, Peregrinao(Travels),
CALEMPLU.
Men o f the Bronze Age, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Metamorphoses, bkz. Ovidius.
Meyer, Nicholas, The Seven-Per-Cent Solution,
RURTANA.
Mezentian Gate, The, bkz. Eddison, E.R.
Michaux, Henri, Ecuador, BYK GARABAGNE.
--------- , Meidosems, BYK GARABAGNE.
--------- , Voyage en Grande Garabagne (Voyage to
Great Garabagne), BYK GARABAGNE.
Midwich Cuckoos, The, bkz. Wyndham, John.
Mikado, The, bkz. Gilbert, Sir William Schwenck, ve Sir
Arthur Sullivan.
Military Women, The, bkz. Rustaing de Saint-Jory.
Million Dollar Legs, bkz. Cline, Edward.
Milne, A.A., Once on a Time, EURALA.
Milosz, Oscar Venceslas de Lubicz, Les S ept solitudes,
pomes (Seven Solitudes, Poems), LOFOTEN.
Mind Games, bkz. Lennon, John.
Mines of Falun, The, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Minnelli, Vincent, Brigadoon, BRGADOON.
Miranda, Suarez, Viajes de varones prudentesten alnt,
Jorge Luis Borges ve Adolfo Bioy Casares'in Cuentos
breves y extraordinarios'u iinde [ Viajes de varones
prudentes'ten alnt, "Bilimde Kesinlik stne
balyla Jorge Luis Borges ve Adolfo Bioy
Casaresin Olaanst Maallah* iinde],
HARTACILIK MPARATORLUU.
Mir of Djinnistan, The, bkz. May, Karl Friedrich.
Miscellaneous a n d Unpublished Writings, The, bkz.
Bronte, Charlotte ve Branwell.
Mission de Tinde en Europe, bkz. Alveydre, Saint-Yves d'.
Mr. Blettsworthy on Rampole Island, bkz. Wells, H.G.
Mr. G.A. in the City o f X, bkz. Dery, Tibor.
Mr. Tompkins inside Himself, Adventures in the New
Biology, bkz. Gamow, George.
Mistress o f Mistresses, A Vision of Zimiamvia, bkz.
Eddison, E.R.
Modem Legislator, The, bkz. Boyer, Jean Baptiste de.
Monette, Paul, Sanctuary, ORMAN.
Monikins, The, bkz. Cooper, James Fenimore.
Monmouth, Geoffrey of, Historia Ftegum Britanniae
(History o f the Kings o f Britain), LEJYONLAR EHR,
LN LGURA.
Montpensier, Anne Marie Louise Henriette d'Orlans,
Duchesse de, La Princesse de Paphlagonie (The
Princess o f Paphlagonia), MSNE.
--------- , Relation de L isle Imaginaire (Chronicle of the
Imaginary Island), HAYAL ADA.

912

Moominland Midwinter, bkz. Jansson, Tove.

Moominpapa, at Sea, bkz. Jansson, Tove.
Moominpapa's Heroism, bkz. Jansson, Tove.
Moominsummer Madness, bkz. Jansson, Tove.
Moomintroll and the Shooting Star, bkz. Jansson, Tove.
Moomin Valley in November, bkz. Jansson, Tove.
Mor, Jokai, Vingt mille lieues sous les glaces ( Twenty
thousand leagues under the ice), KUTUP AYISI
KRALLII.
Morbus Kitahara, bkz. Ransmayr, Christoph.
More, Sir Thomas, Utopia [Utopia], AKHORA,
MAKARA, POLYLERT'LER LKES, UTOPA,
ZAPOLETLER LKES.
M orelly,----------, Code de la nature ( The Code of
Nature), MORELLY'NN LKES.
MoreTin Buluu, bkz. Casares, Adolfo Bioy.
Morris, Jan, Last Letters from Hav, HAV.
Morris, Ralph, A Narrative o f The Life and astonishing
Adventures o f John Daniel, ANDERSON KAYASI,
NAYET ADASI.
Morris, William, The Earthly Paradise, A Poem, ALTIN
ADA, GEZGNLER ADASI, ORMAN ADASI.
--------- , The Story o f the Glittering Plain which has also
been called the Land of Living Men or the Acre of the
Undying, FDYE ADASI, PARILDAYAN OVA LKES.
--------- , The Sundering Flood, AYIRAN SEL,
LONGSHAW.
--------- , The Water o f the Wondrous Isles, BYK SU,
GR D KOLAR VADS.
--------- , The Well at the World's End, DNYANIN
SONUNDAK KUYU LKES, UPMEADS.
--------- , The Wood Beyond the World, AYI LKES,
IPLAK-SUR, DNYANIN TESNDEK ORMAN.
Morse, Hollingsworth, Pufnstuf, YAAYAN ADA.
Most Amazing Voyages of Saturnin Farandoul, The, bkz.
Robida, Albert.
Most Dangerous Game, The , bkz. Connell, Richard.
Most Dangerous Game, The, bkz. Pichel, Irving, ve
Ernest Schoedsack.
Most Famous Islands in the World, The, bkz. Porcacchi,
Tommaso.
Moszkowski, Alexander, Die Inseln de r Weisheit,
G eschichte einer abenteuerlichen Entdeckungsfahrt
( The Isles o f Wisdom. The Story o f an Adventurous
Voyage o f Discovery), BALEUTA, HELKONDA,
HKMET ADALARI, KRADAK, SARRAGALLA,
VLHA.
Motta, Luigi, II tunnelsottomarino (The Tunnel under the
Sea), ATLANTEJA, ATLANTK TNEL.
Mouhy, Charles Fieux de, Lamekis, ABDALLES
KRALLII, AMPHCLEOCLES KRALLII,
TRSOLDAY.
--------- , Le Masque de Fer, ou les Aventures Admirables
du Pre et du Fils ( The Iron Mask, or Admirable
Adventures o f Father and Son), KE LKES,
MASKE ADASI.
Moulin, Joachim du [?], Histoire du g rand et admirable
royaume d'Antangil (History o f the great and
admirable Kingdom o f Antangil), ANTANGL.
"Mountain of the Spirits, The , bkz. Becquer, Gustavo
Adolfo.
Mount Analogue, bkz. Daumal, Rene.

DZN
Mouse on the Moon, The, bkz. Lester, Richard.
Mouse that Roared, The, bkz. Arnold, Jack.
Moutonnet de Clairfons, Julien-Jacques, Les lies
Fortunes, ou les Aventures de Bathylle et de
Clobule ( The Fortunate Islands, or Adventures o f
Bathylle and Cleobule), TALHL ADALAR (2).
Mozart, Wolfgang Amadeus, ve Emanuel Schikaneder,
Die Zauberflote [Sihirli Flt], HELOPOLS.
Mucker, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Mundus alter et idem, sive Terra Australis ante hac
sem per incognita, bkz. Hall, Joseph.
Mutlu Prens, bkz. Wilde, Oscar.
Muumilaakson marraskuu, bkz. Jansson, Tove.
Muumipapan urotyt, bkz. Jansson, Tove.
Muumipappa merella, bkz. Jansson, Tove.
Muumipeikko ja pyrstotahti, bkz. Jansson, Tove.
Mmin'in Yolculuu, bkz. Bnyan, John.
My Father's Dragon, bkz. Gannet, Ruth Stiles.
My Heart's in the Highlands, bkz. Bulfinch, Sir Thomas.
Mysteries o f the Black Jungle, The, bkz. Salgari, Emilio.
Mysteries o f Udolpho, The, bkz. Radcliffe, Mrs. Ann.
Mysterious City, The, bkz. Bridges, T.C.
Mysterious North, The, bkz. Berton, Pierre.
Mysterious Sea, The, bkz. Kenin, Claire.
Mysterious Valley, The, bkz. Champagne, Maurice.
Mystery o f the Redoubtable", The, bkz. Rosny jeune, J.H.
Myths and Legends o f Our Own Land, bkz. Skinner,
Charles M.

N
Nantucketli Arthur Gordon Pymin yks , bkz. Poe,
Edgar Allan.
Narrative o f Arthur Gordon Pym o f Nantucket, The, bkz,
Poe, Edgar Allan.
Narrative Of The Life and astonishing Adventures of
John Daniel, bkz. Morris, Ralph.
National Evils and Practical Remedies, with a Plan o f a
Model Town, bkz. Buckingham, James S.
Natural History, bkz. Plinius, Yal.
Naturalis Historia, bkz. Plinius, Yal.
Nature of Things Created, The, bkz. Plinius, Yal.
Navel o f Limbo, The, bkz. Artaud, Antonin.
Nesbit, Edith, The Deliverers o f Their Country,
EVRENSEL MUSLUK ODASI.
--------- , The Enchanted Castle, YALDNG KULELER.
, Five Children and It, BEYAZ EV,
--------- , The Island of the Nine Whirlpools, DOKUZ
GRDAP ADASI.
--------- , The Phoenix and the Carpet, AININ ADASI.
--------- , Uncle James, ROTUNDA.
---------, The Wouldbegoods, RAVENALN KULES.
Neverwhere, bkz. Gaiman, Neil.
New Arabian Nights, bkz. Stevenson, Robert Louis.
New Atlantis, bkz. Bacon, Francis.
Newcastle Desi Margaret Cavendish, Observations
upon Experimental Philosophy. To which is a d ded
the Description o f a New Blazing World. Written b y
the Thrice Noble, Illustrious an d Excellent
Princesse, The Duchess o f Newcastle, IILDAYAN
DNYA.

New Communitarian and Industrial World, The, bkz.

Fourier, Charles.
New Gulliver, The, bkz. Desfontaines, Abb.
Alew Voyage Round The World, By A Course never
sailed before, A, bkz. Defoe, Daniel.
New World o f Love, The, bkz. Fourier, Charles.
Nicolai Klimti Iter Subterraneum, bkz. Holberg, Baron
Ludvig.
Nightmare Abbey, bkz. Peacock, Thomas Love.
Nister, Der(Pinhas Kahanovitch), Gedakht(Thoughts),
NBETNN KES.
Noble Peasant, The, bkz. Catalde, de.
Noddy goes to Toyland, bkz. Blyton, Enid.
Nodier, Charles, Hurlubleu, Grand Manifafa d'Hurlubire
(Hurlubleu, Great Manifafa of Hurlubire),
HURLUBiRE, PATAGONELAR ADASI.
Northern Robinson, The, bkz. Fleischer, Johann
Michael.
Not Wanted on the Voyage, bkz. Findley, Timothy.
Novae Solymae libri sex, bkz. Goff, Samuel.
Novalis (Friederich von Hardenberg), Heinrich von
Ofterdingen (Heinrich o f Ofterdingen), ARTHURUN
SARAYI.
Novices of Lerna, The, bkz. Bonomini, Angel.
Nutcracker, The, bkz. Dumas, Alexandre (pre).

o
O'Brien, Flann (Brian O'Nolan ya da 0 Nuallain), The
Third Policeman, HTYAR MATHERSIN EV.
Obrutev, Vladimir, Plutonia, PLUTONYA.
Observations upon Experimental Philosophy. To which
is added the Description o f a New Blazing World,
bkz. Newcastle Desi Margaret Cavendish.
Ocana, Fray Diego de, Relacion del viaje a Chile, aho
de 1600 (Chronicle o f a Voyage to Chile in the Year
1600), CESSARES CUMHURYET.
Odysseia, bkz. Homeros.
"Olmu Bir yk", bkz. Lukianos, Samsatli.
Ombres sur le Thibet, bkz. Alperine, Paul.
Omeros, bkz. Walcott, Derek.
Once and Future King, The, bkz. White, T.H.
Once on a Time, bkz. Milne, A.A.
O Neill, Joseph, Land under England, ROMA DEVLET.
ONolan, Brian, bkz. O'Brien, Flann.
0 Nuallain, Brian, bkz. O Brien, Flann.
On the Marble Cliffs, bkz. Jnger, Ernst.
Orlando furioso, bkz. Ariosto, Ludovico.
Orlando innamorato, bkz. Boiardo, Matteo Maria.
Orlan, Pierre-Mac, Le Chant de l'quipage ( The Song of
the Crew), CHTA.
Oroonoko, or the Royal Slave, bkz. Behn, Aphra.
Orphan Island, bkz. Macaulay, Rose.
Ossendowski, Ferdinand, Btes, Hommes et Dieux
(Beasts, Men an d Gods), AGARTHA.
Otranto atosu, bkz. Walpole, Horace.
Ottoline Atlantica, bkz. Wykham, Helen.
Out of Times Abyss, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Outsider and Others, The, bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.
Ovidius, Metamorphoses, SKYLLA VE KHARYBDS.

913

DZN
Owen, Gregory, Meccania, the Super-State,
MECCANA.
Owl and the Pussy Cat, The", bkz. Lear, Edward.
Oyuk ine'rin Esrar, bkz. Leblanc, Maurice.
Oz Bycs, bkz. Baum, L. Frank.
Ozma ofO z, bkz. Baum, L. Frank.

lm ve Pusula", bkz. Borges, Jorge Luis.

"lmsz , bkz. Borges, Jorge Luis.
nceki Gnn Adas, bkz. Eco, Umberto.

P
Paden, W.D., An Investigation o f Gondal, GONDAL VE
GAALDNE.
Palace without Chairs: A Baroque Novel, bkz. Brophy,
Brlgid.
Palm-Wine Drinkard and His Dead Palm-Wine Tapster in
the Dead's Town, The, bkz. Tutuola, Amos.
Paltock, Robert, The Life and Adventures o f Peter
Wilkins, a Cornish Man, ALKOE, SAS DOOPT
SWANGEANTi.
Pantagruel roi des Dipsodes, bkz. Rabelais, Franois.
Patafiziki Doktor Faustrolln Davran ve Grleri,
bkz. Jarry, Alfred.
Patapoufs et FHfers, bkz. Maurois, Andr.
Patchwork Girl o f Oz, bkz. Baum, L. Frank.
Pausanlas, Description o f Greece, SKYLLA VE
KHARYBDS.
Peacock, Thomas Love, Crotchet Castle, CROTCPIET
ATOSU, TOKATLAGTR KASABASI.
------- - , Nightmare Abbey, KBUS MANASTIRI.
Peake, Mervyn, Captain Slaughterboard Drops Anchor,
GL.
--------- , Gormenghast, GORMENGFIAST.
--------- , Titus Alone, GORMENGHAST, KARA EV, NEHR
ALTI.
--------- , Titus Groan, GORMENGHAST.
Peck, Bradford, The World a Department Store. A Story
of Life under the Cooperative System, KOOPERATF
EHR.
Pedali sul Mar Nero, bkz. Tosettl, Amedeo.
Pedals on the Black Sea, bkz. Tosetti, Amedeo.
Peer Gynt, bkz. Ibsen, Henrik.
Pekinde Sonbahar, bkz. Vlan, Boris.
Pellucidar, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Penguenler Adas, bkz. France, Anatole.
People ofSchilda, The, bkz. Kstner, Erich.
People of the Mist, The, bkz. Haggard, Henry Rider.
People of the North Pole, The, bkz. Derennes, Charles.
Perceval", bkz. Troyes, Chretien de.
Perceval chez Blanchefleur", bkz. Troyes, Chretien de.
Perec, Georges, La Vie, mode d'emploi [Yaam
Kullanma Klavuzu], SMON-CRUBELLER.
Pereghnao, bkz. Mendes Pinto, Fernao.
Peretz, Isaac Lieb, Ale Verk(The Complete Works),
HARKALAR LKES.
Peri Adas", bkz. Poe, Edgar Allj.

914

Perjury o f the Snow, The, bkz. Casares, Adolfo Bioy.

Perrault, Charles, La Barbe Bleue", Contes
[Mavisakal , Masallar], MAVSAKALIN ATOSU.
-----, Le Matre Chat ou Le Chat Botte", Contes
[izmeli Kedi", Masallar], CARABAS ATOSU.
Peter and Wendy, bkz. Barrie, Sir James Matthew.
Peter Pan, bkz. Barrie, Sir James Matthew
Peter Pan in Kensington Gardens, bkz. Barrie, Sir
James Matthew.
Peter Pan, or the Boy Who Wouldn't Grow Up, bkz.
Barrie, Sir James Matthew.
Petsetilla's Posy, bkz. Hood, Tom.
Phantasies, bkz. Macdonald, George.
Phantom Tollbooth, The, bkz. Juster, Norton.
Pharsalia, bkz. Lucanus.
Philidore A nd Placentia: Or, L A mour trop Dlicat, bkz.
Haywood, Eliza Fowler.
Philosophical Adventures, bkz. Dubois- Fontanelle.
Phoenix and the Carpet, The, bkz. Nesblt, Edith.
Physiologus latinus, bkz. Anonim.
Pichel, Irving, ve Ernest Schoedsack, The Most
Dangerous Game, [Kont Zaroffun Kpekleri],
ZAROFFUN ADASI.
Pickles ou rcits la mode anglaise, bkz.
Lichtenberger, Andr.
Picturesque and industrious voyage, bkz, Delmotte,
Henry-Florent.
Pile. Petals from St. Klaed's Computer, bkz. Aldlss,
Brian W., ve Mike Wilks.
Pilgrim's Progress from this world, to that which is to
come, The, bkz. Bnyan, John.
Pilgrim's Progress from this world to that which is to
come, The. The Second Part, bkz. Bnyan, John.
Plnget, Robert, G ra alFlibuste, BACHEPOUSSE, GRAAL
FLBUSTE LKES.
Pink Child, The", bkz. Denevl, Marco.
Pinokyo, bkz. Collodi, Carlo.
Pisan, Christine de, La Cit des dames ( The City of
Ladies), FFETL HANIMLAR EHR.
Platon, Kritias, ATLANTS.
--------- , Timaios, ATLANTS.
Pllnius, Yal, Inventorum Natura ( The Nature of Things
Created), ARMASPEYA LKES, BASLSK LKES,
BLEMMYAE LKES, HYPERBOREA, KEMGZ
LKES, KULAK ADALARI, LKSUS, MELTA,
PYRALLS, TAPROBANE.
--------- , Naturalis Historia (Natural History),
ARMASPEYA LKES, BASLSK LKES,
HYPERBOREA, TALHL ADALAR (2), TAPROBANE,
URANOPOLS.
Plutarkhos, Life o f Sortorious, TALHL ADALAR (2).
Plutonya, bkz. Obrutev, Vladimir.
Poe, Edgar Allan, The City Under the Sea", The Raven
and Other Poems [Denizdeki Kent , Btn iirleri]
DNYANIN SONU ADASI.
--------- , The Devil in the Belfry", Tales [an
Kulesindeki eytan , Btn Hikyeleri],
VONDERVOTTEMTTSS.
--------- , The Domain of Arnheim [Arnheim Arazisi ,
Btn Hikyeleri], ARNHEM.
--------- , The Facts in the Case of Mr. Valdemar , Tales
of the Grotesque and Arabesque ["Bay Valdemar

DZN
Vakasndaki Gerekler", Btn Hikyeleri], SHANGRLA.
--------- , The Island of the Fay", Tales [Peri Adas",
Btn Hikyeleri], FAY ADASI.
--------- , The Masque of the Red Death , Tales of
Mystery and Imagination [ Kzl lmn Maskesi",
Btn Hikyeleri], PRENS PROSPERO'NN ATOSU,
--------- , The Narrative o f A rthur Gordon Pym of
Nantucket [Nantucketl Arthur Gordon Pymin
yks", Btn Hikyeleri], BENNET, MD LKES,
TSALAL.
--------- , Shadow: a Parable", Tales [Glge: Bir Mesel",
Btn Hikyeleri], PTOLEMAS.
--------- , Silence: a Fable , Tales [Sessizlik: Bir Masal
(Slope) , Btn Hikyeleri], SESSZLK.
Poldev Masal, bkz. Aym, Marcel.
Polo, Marco, Il Milione [M arco Polo'nun Geziler Kitab],
ARMASPEYA LKES.
Popular Stories o f Ancient Egypt, bkz. Maspero,
George.
Porcacchl, Tommaso, Le isole p iu famose del mondo
( The Most Famous Islands in the World), DEVLER
DENZ, HEKLA.
Pornographer, The, bkz. Restif de la Bretonne.
Powell, Anthony, Venusberg, VENUSBERG (2).
Prancing Nigger, bkz. Flrbank, Ronald.
Prvert, Jacques, Lettre des les Baladar (Letter from
the Baladar Islands), NCEKGB ADASI.
Prvost, Abb Antoine Franois, Le Philosophe
anglois, ou Histoire de M onsieur Cleveland, fils
naturel de Cromwell ( The English Philosopher, or
History of Mr. Cleveland, bastard son o f Cromwell),
DREXARA, KOLON ADASI, NOPANDES
TOPRAKLARI,
Prince Caspian, bkz. Lewis, C.S.
Princess Brambllla, bkz. Hoffmann, Ernst Theodor
Amadeus.
Princess o f Babylon, The, bkz. Voltaire.
Princess o f Paphlagonia, The, bkz. Montpensler,
Duchesse de.
Prinzessin Brambilla Ein Capriccio nach J. Callot,
bkz. Hoffmann, Ernst Theodor Amadeus.
Prisoner o f Zenda, The, bkz. Hope, Anthony.
Procopius, The Gothic War, THULE.
Propeller Island, bkz. Verne, Jules.
Psalmanaazaar, George, D escription de I'isle
Formosa (Description o f the Island o f Formosa),
FORMOSA.
Ptolemaios, Geography, TALHL ADALAR (2).
Pufnstuf, bkz. Morse, Hollingsworth,
Purple Cloud, The, bkz. Shiel, Matthew Phipps.
Purple Island, The, bkz. Bulgakov, Mikhail.
Pukln, Aleksandr, Skazka o zolotom petushke [Altn
Horoz ve Dier Masallar], DODON'UN KRALLII.

Q
Queen Zixi o f lx, or The Story o f the M agic Cloak, bkz.
Baum, L. Frank.
Quest for the Missing Queen, The, bkz. Hulshof, Paul,
ve Robert Vincent Schipper.

R
Rabelais, Franois, La Vie trs horrifique du grand
Gargantua [Gargantua], THELEME.
--------- , Le cinquiesme et dernier livre des faicts et diets
du bon Pantagruel ( The fifth and last book o f the
deeds and sayings o f the good Pantagruel), ALET
ADASI, BOSSARD, CAHLLER ADASI, AN ADASI,
OK-OK-FAZLA, DAVALAR ADASI,
EKMEKSZGN, ENTELEK, FENERLKE, ODES
ADASI, OUT, SANDALETLER ADASI, SATENLKE,
SHARPNG ADASI, ENN KHNNN ADASI,
WiCKET.
--------- , Le quart livre des faicts et diets du bon
Pantagruel ( The fourth book of the deeds and
sayings o f the g o o d Pantagruel), ALPAPA ADASI,
CHANEPH ADASI, CHEL, DONMU SZCKLER
DENZ, ENNASN, GANABN ADASI, GASTERN
ADASI, KTPLK, MACREONS ADASI,
MEDAMOTHY, PAPAMANYA, RUACH, SNSLER
ADASI, TELENABN VE GENELABN, TOHU VE
BOHU, VAH ADA.
--------- , Pantagruel roi des Dipsodes, restitut son
naturel avec ses faietz et prouesses espouvantables
(Pantagruel, King o f the Dipsodes), UTOPA.
Radcllffe, Mrs. Ann, The Mysteries of Udolpho,
UDOLPHO ATOSU.
Raimund, Ferdinand, Der Alpenkonig und der
Mensckenfeind ( The King o f the Alps and the Enemy
of Men), ASTRAGALUS DYARI.
--------- , Der Barometermacher auf der Zauberlnsel",
Smtliche Werke (The Barometer-maker on the
Magic Island , Collected Works), TUTU LKES.
--------- , Die gefesselte Phantasie", Smtliche Werke
(The Imagination in Chains , Collected Works),
FLORA.
Raindame, The, bkz. Storm, Theodor.
Raleigh, Sir Walter, The Discoverie of the lovlie, rich and
beautiful Empyre o f Guiana, AMAZONYA, EL
DORADO, EWAiPANOMA.
Ralston, Karl, Buyanka", The Songs o f the Russian
People, BUYAN ADASI.
"Randolph Cartern ifadesi , bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.
Ransmayr, Christoph, Morbus Kitahara, MOOR.
Rappaport, Solomon Samuel, bkz. An-Skl.
Raspe, Rudolf Erich, Baron Munchausen's Narrative Of
His Marvellous Travels and Campaigns In Russia,
HIYAR ADASI.
Rats In the Walls, The , bkz. Lovecraft, Howard Phillips.
Raw Materials", bkz. Atwood, Margaret.
Ray, Jean, Le M anuscrit franais ( The French
Manuscript), SANTE BEREGONNE.
Read, Herbert, The Green Child, RONCADOR, YEL
LKE.
Reipublicae Christianapolitanae descriptio, bkz.
Andreae, Johann Valentin.
Relacion del viaje a Chile, aho de 1600, bkz. Ocana,
Fray Diego de.
Relation De Divers Voyages Fails Dans L'Afrique, dans
TAmerique, & aux Indes Occidentals, bkz. Drals de
Grandpierre.

915

DZN
Relation de L'isle Imaginaire, bkz. Montpensier,
Duchesse de.
Relation du pays de Jansnie, bkz. Zacharie de Lisieux.
Relation trs veritable d une isle nouvellement
dcouverte, bkz. Beauharnais, Fanny de.
Restif de la Bretonne, Nicolas Edme, La Dcouverte
australe Par un Homme-volant, ou Le Ddale franais
(Discovery o f the Southern Lands by a flying man, or
the French Daedalus), MEGAPATAGONYA.
--------- , L A ndrographe (The Andrographer),
ANDROGRAFYA.
--------- , Le Pornographe ( The Pornographer),
PARTHENON KENT.
--------- , Les Gynographes ( The Gynographers),
JNOGRAFYA.
--------- , Le Thesmographe(The Thesmographer),
THESMOGRAFYA.
Return o f Tarzan, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Return o f the King, The, bkz. Tolkien, J.R.R.
Return to Pellucidar, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Rezzori, Gregor von, Maghrebinische Geschichten,
MAGHREBNA.
Riallaro, the A rchipelago o f Exiles, bkz. Sweven,
Godfrey.
Richardson, Sir Benjamin Ward, Hygeia, a City of
Health, HJYA.
Richter, Johann Paul Friedrich, bkz. Jean Paul.
Ride of Enveric Olsen, The, bkz. Mansk, Izaak.
Rimbaud, Arthur, Les Illuminations [Illuminations],
BURUN SARAYI.
"Rip Van Winkle , bkz. Irving, Washington.
Rip Van Winkle, bkz. Irving, Washington.
Road to Oz, The, bkz. Baum, L. Frank.
Roadtown, bkz. Chambless, Edgar.
Robert, Marie Anne de Roumier, Les Ondins (The
Undines), BEZGNLK ADASI, CASTORA, DENZ
KRAU'NIN KRALLII, FUTURA.
Roblda, Albert, Voyages Trs Extraordinares de
Saturnin Farandoul (The Most Amazing Voyages of
Saturnin Farandoul), FARANDOULYA, MAKALOLO.
Robinson Crusoe, bkz. Defoe, Daniel.
Rochefort, Christiane, Archaos ou Le jardin tincelant
(Archaos or The Glittering Garden), ARCHAOS.
Rogers, Charles, ve Gus Meins, Babes in Toyland,
OYUNCAK LKES.
Romanoff and Juliet, bkz. Ustinov, Peter.
Romanoff ve Juliet, bkz. Ustinov, Peter.
Romans des anciens Bretons, bkz. Villemarque, Hersart
de.
Rootabaga Stories, bkz. Sandburg, Carl.
Rose and the Ring, The , bkz. Tltmarsh, M.A.
Roseo, Mambrino, Institutions del prencipe cristiano
(Institutions o f the Christian Prince), GARAMANT
LKES.
Rosny, J.H. jeune, L'Enigme du Redoutable"(The
Mystery o f the Redoutable'), LE DOUAR.
Rossetti, Dante Gabriel, Sudden Light , Poems,
DNYALAR ARASINDAK ORMAN.
Roussel, Raymond, Impressions d'Afrique (Impressions
o f Africa), PONUKLE-DRELCHKAFF.
--------- , Locus Solus [Locus Solus], LOCUS SOLUS.
Rowling, J.K., Harry Potter and the Chamber o f Secrets
[Harry Potter ve Srlar Odas/]HOGWARTS.

916

--------- , Harry Potter and the Philosopher's Stone [Harry

Potter ve Felsefe Ta], HOGWARTS, YASAK ORMAN.
Royal and truthful commentaries on the origin o f the
Incas, bkz. Garcilasso de la Vega.
Royal Flash, bkz. Fraser, George MacDonald.
Runenberg , bkz. Tieck, Ludwig.
Rupert o f Hentzau, bkz. Hope, Anthony.
R.U.R., bkz. Capek, Karel.
Rushdie, Salman, Haroun and the Sea o f Stories [Harun
ile ykler Denizi], ELFBA, GEV EHR, KEYF
LKE, YK IRMAKLARI OKYANUSU.
Rushing to Paradise, bkz. Ballard, J.G.
Ruskln, John, The King o f the Golden River or The Black
Brothers. A Legend o f Stiria, HAZNE VADS.
Rustaing de Saint-Jory, Louis, Les Femmes Militaires.
Relation Historique D'Une Isle Nouvellement
Dcouverte ( The Military Women. Historical Account
o f a Newly Discovered Island), GROENKAAF,
MANGHALOUR.
Ruy-Snchez, Alberto, Cuentos de Mogador,
MOGADOR.
--------- , En los labios del agua, MOGADOR.
--------- , Los nombres del aire, MOGADOR.

s
Sackville-West, Victoria, The Dark Island, STORN.
Sade, Donatien-Alphonse-Franois, Marquis de, Aline et
Vatcour (Atine and Valcour), BUTUA, TAMOE.
--------- , Les 120 Journes de Sodome, ou l Ecole du
libertinage [Sodom'un 120 Gn], SLLNG.
Sailors o f Meloria, The, bkz. Salgari, Emilio.
Salgari, Emilio, Duemila leghe sotto TAmerica (Two
thousand leagues under the American Continent),
NKA TNEL.
--------- , Il treno volante ( The Flying Train), ALTIN DA.
--------- , I mlsteri della Jungla Nera ( The Mysteries of the
Black Jungle), KARA CENGEL.
--------- , / naviganti della Meloria ( The Sailors o f Meloria),
MELORA KANALI.
Saltikov, Mihail Yevgrafovl, bkz. Saltikov-edrin.
Saltikov-edrin (Mikhail Yevgrafovi Saltikov), Istoriya
odnogo goroda (Story o f a Small Town), GLUPOV.
Samuel, Vikont Herbert Louis, An Unknown Land,
BENSALEM.
Sanatorium p o d Klepsydra, bkz. Schulz, Bruno.
Sanctuary, bkz. Monette, Paul.
Sandburg, Carl, Rootabaga Stories, BALON
TOPLAYICILAR LKES, BAPARMAKLAR YUKARI,
BEZELER, BO APKALAR, CER-SOAN,
ATLAK KAFALAR SARAYI, LA APKASI,
KARKUU VADS, KESEKAITLARI SARAYI,
PATATES BCE LKES, PATLAYAN
MERDANELER, SARIALLIGAM LKES, APKA
NELER, STTEN-ALTTAN LKES, YUMURTALAR
HAVAYA, YKSK LKES.
Sannazaro, Jacopo, Arcadia, ARKADYA TNEL.
Saramago, Jos, Ensaio sobre a cegueira [Krlk],
KRLER EHR.
San Denizalt, bkz. Dunning, George.
Savage Pellucidar, bkz. Burroughs, Edgar Rice.

DZN
Savi-Lopez, Maria, Leggende del mare (Legends of the
Sea), CANAVARLAR PARKI, DEVLER DENZ, MAGMELL, RAKLMAN.
Saxton, Mark, The Islar, or Islandla T o d a y -A Narrative
o f Lang III, SLANDA, KARAN KITASI.
Schikaneder, Emanuel, ve W olfgang Amadeus Mozart,
Die Zauberflote [Sihirli FltJ, HELOPOLS.
Schipper, Robert Vincent, ve Paul Hulshof, Glazewijn en
het schaakschandaal ( The Quest for the Missing
Queen), ANAHTAR ORMANI.
Schoedsack, Ernest, ve Merian Cooper, King Kong,
KAFATASI ADASI.
----------, ve Irving Plchel, The Most Dangerous Game
[Kont Zaroffun Kpekleri], ZAROFF'UN ADASI.
Schulz, Bruno, Sanatorium p o d Klepsydra [Kumsaati
Burcundaki Sanatoryum], KLEPSYDRA.
Scoop, a Novel about Journalists, bkz. Waugh, Evelyn.
Scott, Paul, The Birds o f Paradise, JUNDAPUR,
MANOBA.
Scott, Sir Walter, Count Robert o f Paris, TALHL
ADALAR (2).
Scudry, Madeleine De, La Cllie ( Clelia), EFKAT ya
da MUHABBET.
Seabourn, Kaptan Adam, Symzonia, A Voyage of
Discovery, SYMZONA.
Searle, Charles [?], The Wanderer: Or, Memoirs of
Charles Searle, Esq., YLUANA.
Selfish Giant, The , bkz. Wilde, Oscar.
Self-made Soldier, The, bkz. Mauvillon, Eleazarde.
Sequel to Lucians True History", bkz. Ablancourt, Jean
Jacob de Frmont d'.
Sequel to the Adventurous Simplicissimus, bkz.
Grlmmelshausen, von.
"Sessizlik: Bir Masai (Slope) , bkz. Poe, Edgar Allan.
Seven-Per-Cent Solution, The, bkz. Meyer, Nicholas.
Seven Solitudes, Poems, bkz. Milosz, Oscar Venceslas
de Lubicz.
Seven Worlds to Conquer, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
"Shadow: a Parable", bkz. Poe, Edgar Allan.
Shadow over Innsmouth, The , bkz. Lovecraft, Howard
Phillips.
Shadows across Tibet, bkz. Alperine, Paul.
Shakespeare, William, The Tempest, PROSPERONUN
ADASI.
Shardik, bkz. Adams, Richard.
She, bkz. Haggard, Henry Rider.
Shelley, Percy Bysshe, Alastor or The Spirit o f Solitude
[Yalnzln Ruhu], ALASTOR'UN MAARASI.
Shiel, Matthew Phipps, The Purple Cloud, GEREK
KUZEY KUTBU.
Short commentary on the Eudaemon Republic", bkz.
Stibllnus, Caspar.
Shuo Tung-Fang, Accounts o f the Ten Continents,
HSUAN.
--------- , The Book o f Deities an d Marvels, GNEYBATI
YABANI.
Siege o f the Red House, The, bkz. Le Fanu, Joseph
Sheridan.
Sihirli Flt, bkz. Mozart, Wolfgang Amadeus, ve
Emanuel Schikaneder.
Silence: a Fable", bkz. Poe, Edgar Allan.
Silmarillion, bkz. Tolkien. J.R.R.

Silmarillion, The, bkz. Tolkien, J.R.R.

Silver Chair, The, bkz. Lewis, C.S.
Sineklerin Tanrs, bkz. Golding, William.
Sir Gawain and the Green Knight, bkz. Anonim.
Sirte Kys, bkz. Gracq, Jullen.
Six Books of Nova Solyma, The, bkz. Gott, Samuel.
Skazka o zolotom petushke, bkz. Pukin, Aleksandr.
Skinner, Charles M ., Myths and Legends of Our Own
Land, KANADA YZEN ADALARI.
Snedronningen, bkz. Andersen, Hans Christian.
Snow Queen, The, bkz. Andersen, Hans Christian.
Sodom'un 120 Gn, bkz. Sade, Marquis de.
Something A bout Eve, bkz. Cabell, James Branch.
Song o f the Crew, The, bkz. Orlan, Pierre-Mac.
Son of Tarzan, The, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Sorguda, bkz. Grsel, Nedim.
Sophy o f Kravonia, bkz. Hope, Anthony.
Sorel, Charles, La Maison des jeux(The House of
Games), BRSEVENT.
South Wind, bkz. Douglas, Norman.
Stlkte Rzgr, bkz. Grahame, Kenneth.
Spence, Thomas, The Constitution of Spensonia: A
Country in Fairyland situated between Utopia and
Oceana, SPENSONA.
--------- , A Description o f Spensonia, SPENSONA.
Spoon River Anthology, bkz. Masters, Edgar Lee.
"Statement of Randolph Carter, The", bkz. Lovecraft,
Howard Phillips.
Steinbeck, John, The A cts o f King Arthur and His Noble
Knights From the Winchester Manuscripts o f Sir
Thomas Malory and Other Sources, ARROY,
BEDEGRANE, FERGUS, KIZLAR ATOSU,
MERLNN MEZARI.
Stepford Wives, The, bkz. Levin, Ira.
Stephens, James, The Crock o f Gold, CAGNY VADS,
ERNN UYURLARI MAARASI, GORT NA CLOCA
MORA.
Stevenson, Robert Louis, The Little Land", A C hilds
Garden of Verses, OYUN LKES.
--------- , Treasure Island [Define Adas], DEFNE ADASI,
KARA TEPE KOYU.
-----, New Arabian Nights, NTHAR EHR.
Stiblinus, Gaspar, Commentariolus de
Eudaemonensium Repblica", Coropaedia (Short
commentary on the Eudaemon Republic,
Coropaedia), EUDAEMON.
Stlfter, Adalbert, Abdlas", OesterreichNovellenalmanack iinde (Abdias", Austrian
Storybook iinde), L KENT.
Stockhausen, Karlheinz, Hymnen, HARMONDYA.
Stoker, Bram, Dracula, DRAKULA'NIN ATOSU.
--------- , The Lair o f the White Worm, DiANANIN
KORUSU.
Storia del Campriano contadino, bkz. Anonim.
Storm, Theodor, Die Regentrude (The Raindame),
REGENTRUDE'NN DYARI.
Story of a Small Town, bkz. Saltikov-edrin.
Story of Doctor Dolittle, The, bkz. Lofting, Hugh.
Story of King K aboul I, The, bkz. Jacob, Max.
Story o f the Glittering Plain which has also been called
the Land o f Living Men or the Acre o f the Undying,
The, bkz. Morris, William.

917

DZN
Strabon, Geography [Corafya], LEUKE, THULE.
Strange M anuscript found in a Copper Cylinder, A, bkz.
De Mille, James.
Strassburg, Gottfried von, Tristan, IKLAR
MAARASI.
Strong Man, The, bkz. Keating, H.R.F.
"Sudden Light , bkz. Rossetti, Dante Gabriel.
Suicide City, bkz. Escamez, Jose Munoz.
Sullivan, Sir Arthur, ve Sir William Schwenok Gilbert, The
Mikado, TTPU.
--------- , Utopia Limited, ZARANIN KRALLII.
Summer Tree, The, bkz. Kay, Guy Gavriel.
Sundering Flood, The, bkz. Morris, William.
Sunless City, The, bkz. Bonneau, Albert.
Supervielle, Jules, L E nfantde la haute m er(T he Child
of the High Sea), AILDAYAN KRALLIK, DENZ
OCUUNUN EHR.
Supplment de l'Histoire Vritable de Lucien, bkz.
Ablancourt, Jean Jacob de Frmont d .
Surprised b y Joy, bkz. Lewis, C.S.
Survivors o f the "Jonathan", The, bkz. Verne, Jules.
Sweven, Godfrey, Limanora, the Island o f Progress,
ALEOFANE, BROOLY, COXURiA, FANATTA,
FENERALA, FGLEFA, HACOCRAM, KLOROLE,
LMANORA, LOONARE, MESKEETA, RALLARO,
SPECTRALA, SWOONARiE, THANASA,
TRRALARA,
--------- , Riallaro, the Archipelago o f Exiles, ALEOFANE,
BROOLY, COXURiA, FANATTA, FENERALA,
FGLEFA, HACOCRAM, KLOROLE, LMANORA,
LOONARE, MESKEETA, RALLARO, SPECTRALA,
SWOONARiE, THANASA, TRRALARA.
Swift, Jonathan, Travels Into Several Remote Nations Of
The World. In Four Parts. By Lemuel Gulliver, First a
Surgeon, an d then a Captain of several Ships
[ Gulliverin Gezileri], BALNBARB, BLEFUSCU,
BROBDINGNAG. GLUBBDUBDRB,
HOUYHNHNM'LER LKES, LAPUTA, LLLPUT,
LUGGNAGG.
Symzonia, A Voyage o f Discovery, bkz. Seabourn,
Kaptan Adam.

ato, bkz. Kafka, Franz.

ikolarla Sskalar, bkz. Maurois, Andr.

T
Taikatalvi, bkz. Jansson, Tove.
Taikurin hattu, bkz. Jansson, Tove.
Tai-Ping Geographical Record, bkz. Anonim.
Tales far Late-Night Drinkers, bkz. Tremblay, Michel.
Tales of the ancient Bretons, bkz. Vlllemarque, Hersart de.
Tanar o f Pellucidar, bkz. Burroughs, Edgar Rice,
Tannhuser, bkz. Wagner, Richard.
Taran Wanderer, bkz. Alexander, Lloyd.
Tarih, bkz. Herodotos.
Tartar Steppe, The, bkz. Buzzati, Dino.
Tarzan and the A nt Men, bkz. Burroughs, Edgar Rice.

918

Tarzan and the Castaways, bkz. Burroughs, Edgar Rice.

Tarzan and the City o f Gold, bkz. Burroughs, Edgar
Rice.
Tarzan and the Forbidden City, bkz. Burroughs, Edgar
Rice.
Tarzan and the Jewels of Opar, bkz. Burroughs, Edgar
Rice.
Tarzan and the Lion Man, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan and the Lost Empire, bkz. Burroughs, Edgar
Rice.
Tarzan a t the Earth's Core, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan Lord o f the Jungle, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan o f the Apes, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan the Invincible, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan the Magnificent, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan the Terrible, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan the Untamed, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tarzan Triumphant, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Tatar l, bkz. Buzzati, Dlno.
Tempest, The, bkz. Shakespeare, William.
Temptation o f Saint Anthony, The, bkz. Flaubert,
Gustave.
Tenenbaum, Samuel, The Wise Men o f Chelm, CHELM.
Tennyson, Alfred, Lord, The Idylls o f the King, AVALON,
BROCLiANDE, CAMELERD, CAMELOT,
CARBONEK CASTLE, ESCALOT, MERLN N
MEZARI.
--------- , The Lotos-Eaters", Poems, LOTUS YYENLER
ADASI.
Terre Libre, bkz. Grave, Jean.
Thackeray, William Makepeace, bkz. Tltmarsh, M.A.
That Hideous Strength, bkz. Lewis, C.S. Theatre of
Fortune and Passion, bkz. Duperron de Castera.
Thorie des Quatre Mouvements, bkz. Fourier, Charles.
Theory o f the Four Movements, bkz. Fourier, Charles.
There was an Old Man with a beard", bkz. Lear,
Edward.
Thesmographer, The, bkz. Restlf de la Bretonne.
Thieves City, bkz. Level, Maurice.
Third Policeman, The, bkz. O'Brien, Flann.
Thomas, Dylan, Under Milk Wood, a Play for Voices,
LLAREGYB.
Thomson, James, The City of Dreadful Night, GECE
EHR.
Thoughts, bkz. Nister, Der.
Through the Eye of the Needle, bkz. Howells, William
Dean.
Through the Looking-Glass, and What Alice Found
There, bkz. Carroll, Lewis.
Tieck, Ludwig, Der Runenberg", Taschenbuch fr
Kunst und Laune (Runenberg , A Pocketbook for Art
and Fancy), RUNENBERG.
Tiger Girl, bkz. Burroughs, Edgar Rice.
Till We Have Faces. A Myth Retold, bkz. Lewis, C.S.
Timaios, bkz. Platon.
Tiphalgne de la Roche, Charles Franois, L'Empire des
Zaziris sur les Humains ( The Empire o f the Zaziris
over human beings), GPHANTA.
--------- , Giphantie, GPHANTA.
--------- , Histoire Des Gallignes, Ou Mmoires De
Duncan (History o f the Galligenians, or Duncan's
Memoirs), GALLGENA.

DZN
Titan, bkz. Jean Paul.
Titmarsh, M.A. (William Makepeace Thackeray), The
Rose and the Ring , Christmas Books iinde,
KARAASA, KIRIM TATARSTANI, PAFLAGONYA.
Titus Alone, bkz. Peake, Mervyn.
Titus Groan, bkz. Peake, Mervyn.
Tolkien, J.R.R., The Fellowship o f the Ring [Yzk
Kardelii], AK DALAR, ANDUN VADLER,
ANGMAR, ARNOR, AYRIKVAD, BREE EL, CARAS
GALADHON, DAGORLAD, DALE, DEMR TEPELER,
DUMANLI DALAR, DUNLAND, EDORAS, EMYN
MUL, ERDYARI, ERED LTHU, ERADOR,
ETTENAVLAKLARI, FANGORN ORMANI, FERAH
AYIRLAR, FIRTINA TEPELER, FORNOST,
FOROCHEL, GONDOR, GORGOROTH, GLGE
DALARI, GLGELDERE VADS, GR DALAR,
GR LMANLAR, HARAD, HOLLN, HYKTEPE
YAYLALARI, THLEN, KULE DALAR,
KUYTUORMAN, KUYTUORMANIN ELFSARAYLARI,
LREN, MNAS MORGUL, MNAS TRTH,
MORDOR, MORA, NAN CURUNR, NEN HTHOEL,
ORODRUN, ORTA DNYA, OSGLATH, L
BATAKLIKLAR, RHUDAUR, RHN, ROHAN, SHRE,
SRANNON, TTRERSNEKSU BATAKLII, TOL
ERESSA, ULU NEHR, VALNOR, YALNIZ DA,
YALI ORMAN.
--------- , The Hobbit, or There and Back Again [Hobbit,
Oradaydk ve imdi Buradayz], ANDUN VADLER,
ARNOR, AYRIKVAD, DALE, DEMR TEPELER,
DUMANLI DALAR, GONDOR, GL-KENT, GR
DALAR, KUYTUORMAN, KUYTUORMANIN
ELFSARAYLARI, MORDOR, MORA, ORTA DNYA,
SHRE, ULU NEHR, YALNIZ DA.
--------- , The Return o f the K ing [Kraln Dn],
AGLAROND, AK DALAR, AMAN, ANDUN
VADLER, ANGMAR, ARNOR, AYRIKVAD, CAR
ANDROS, CARAS GALADHON, CELEBRANT OVASI,
CRTH GORGOR, CRTH UNGOL, DAGORLAD,
DALE, DEMR TEPELER, DRUADAN ORMANI,
DUMANLI DALAR, DUNHARROW, DUNLAND,
EDORAS, ELENNA, ERDYARI, ERED LTHU,
ERADOR, ETTENAVLAKLARI, FANGORN ORMANI,
FERAH AYIRLAR, FIRTINA TEPELER, FORNOST,
FOROCHEL, GONDOR, GORGOROTH, GLGE
DALARI, GLGELDERE VADS, GR DALAR,
GR LMANLAR, HARAD, HENNETH ANNN,
HOLLN, HYKTEPE YAYLALARI, MLAD
MORGUL, SENMOUTHE, THLEN, KAVAK, KULE
DALAR, KUYTUORMAN, KUYTUORMANIN
ELFSARAYLARI, LNDON, LREN, MFER DB,
MNAS MORGUL, MNAS TRTH, MORDOR,
MORGA, MORA, NAN CURUNR, ORODRUN,
ORTA DNYA, OSGLATH, L BATAKLIKLAR,
LLERN PATKALARI, PELARGR, PELENNOR
AYIRLARI, RHUDAUR, RHN, ROHAN, SHRE,
TAPANVAD, TOL ERESSA, UDN, ULU NEHR,
VALNOR, YALNIZ DA.
--------- , The Silmarillion [Silmarillion], AGLAROND, AK
DALAR, AMAN, ARNOR, AYRIKVAD, DUMANLI
DALAR, ELENNA, ERADOR, FANGORN ORMANI,
FERAH AYIRLAR, FORNOST, GONDOR,
GORGOROTH, GR LMANLAR, HOLLN, MLAD

MORGUL, KULE DALAR, LNDON, LREN, MNAS

MORGUL, MNAS TRTH, MORDOR, MORA, NAN
CURUNR, ORODRUN, ORTA DNYA, OSGLATH,
PELARGR, PELENNOR AYIRLARI, SHRE, TOL
ERESSA, ULU NEHR, VALNOR.
--------- , The Two Towers [ik i Kule], AGLAROND, AK
DALAR, ARNOR, CELEBRANT OVASI, CRTH
GORGOR, CRTH UNGOL, DAGORLAD, DUMANLI
DALAR, DUNHARROW, DUNLAND, EDORAS,
EMYN MUL, FANGORN ORMANI, GONDOR,
GORGOROTH, GLGE DALARI, HARAD,
HENNETH ANNN, MLAD MORGUL, THLEN,
KAVAK, KULE DALAR, LREN, MFER DB,
MNAS MORGUL, MNAS TRTH, MORDOR, MORA,
NAN CURUNR, OSGLATH, ORTA DNYA, L
BATAKLIKLAR, LLERN PATKALARI, ROHAN,
SHELOBUN N, SHRE, ULU NEHR, YALI ORMAN.
Tombs o f Atuan, The, bkz. Le Guln, Ursula K.
Tosetti, Amedeo, Pedal sul Mar Nero (Pedals on the
Black Sea), MALACOVA.
Toto, bkz. Zavattlnl, Cesare.
Tot il Buono, bkz. Zavattlni, Cesare.
Tournier, Michel, Le Roi des Aulnes [Karaaalar Kral],
ROMNTEN.
--------- , Vendredi ou Les Limbes du Pacifique [Cum a ya
da Pasifik Araf], CRUSOE'NUN ADASI.
Town o f the Gold-maker, The, bkz. Zschokke, Johann
Heinrich Daniel.
Town Where No One Got Off, The", bkz. Bradbury,
Ray.
Traditional Algeria, bkz. Certeux.
Traite de l'Association Domestique Agricole, bkz.
Fourier, Charles.
Traveller from Aitruria, A, bkz. Howells, William Dean.
Travels, bkz. Pinto, Fernao Mendes.
Travels A nd Adventures O f William Bingfield, Esq.. The,
bkz. Bingfield, William.
Travels by sea o f Panurge, The, bkz. Anonim, Le
Voyage de navigation que fist Panurge.
Travels Into Several Remote Nations Of The World. In
Four Parts. By Lemuel Gulliver, First a Surgeon, and
then a Captain o f several Ships, bkz. Swift, Jonathan.
Travels of Marco Polo, The, bkz. Polo, Marco.
Treasure Books, The, bkz. Latinl, Brunetto.
Treasure Island, bkz. Stevenson, Robert Louis.
Treatise on the Domestic Agricultural Association, bkz.
Fourier, Charles.
Tremblay, Michel, Contes pour buveurs attards { Tales
for Late-Night Drinkers), KULAR ADASI.
Tremearne, A.J.N., Hausa Superstitions and Customs,
ONAR EHR, UYKUSUZ EHR.
Trimm, Thomas, bkz. Welk, Ehm.
Trionfo del poltroni, bkz. Anonim.
Tristan, bkz. Strassburg, Gottfried von.
Triumph of the Idle, bkz. Anonim, Trionfo dei poltroni.
Troyes, Chretien de, Perceval chez Blanchefleur , Le
Conte du Graal ("Perceval , The Story of the Grail),
BEAUREPARE.
True History, bkz. Lukianos, Samsatli.
Tulifntchen, Ein Heldengedicht in drei Gesagen, bkz.
Immermann, Karl.
Tunnel under the Sea, The, bkz. Motta, Luigi.

919

DZN
Tutuola, Amos, The Palm-Wine Dhnkard and His Dead
Palm-Wine Tapster in the Dead's Town, GER
DNLMEZ CENNET, HAYALET ADASI, LLER
KENT.
Twain, Mark (Samuel Langhorne Clemens), A
Connecticut Yankee in King Arthurs Court,
CAMELOT.
--------- , The Curious Republic o f Gondour, GONDOUR.
------ , The Man who Corrupted Hadleyburg and Other
Stories, HADLEYBURG.
Twenty thousand leagues under the American
Continent, bkz. Salgari, Emilio.
Twenty thousand leagues under the ice, bkz. Mor,
Jokai.
Two Towers, The, bkz. Tolkien, J.R.R.
Tyssot de Patot, Simon, La Vie, Les avantures, & le
Voyage De Groenland Du Reverend Pere Cordelier
Pierre de Mesange ( The Life, Adventures and
Voyage to Greenland o f Father Pierre de Mesange),
RUFFAL.
--------- , Voyages Et Avantures De Jaques Masse
( Voyages and Adventures o f Jaques Masse),
BUSTROL, SATRAPYA.
Tzara, Tristan, Grains e t Issues, FLUORESCENTE.

u
Uan HollandalI, The, bkz. Wagner, Richard.
Ulysses, bkz. Joyce, James.
Ulysses, bkz. Joyce, James.
Uncle James, bkz. Nesbit, Edith.
Under Milk Wood, a Play for Voices, bkz. Thomas,
Dylan.
Under the Garden", bkz. Greene, Graham.
Under the Hill, bkz. Beardsley, Aubrey.
Underwater City, The , bkz. Hugo, Victor.
Undines, The, bkz. Robert, Marie Anne de Roumier.
Undr", bkz. Borges, Jorge Luis.
Une Fantaisie du D octeur Ox, bkz. Verne, Jules.
Une ViHe de verre, bkz. Brown, Alphonse.
Unknown Island, The, bkz. Grivel, Guillaume.
Unknown Land, An. bkz. Samuel, Vikont Herbert Louis.
Updike, John, The Witches o f Eastwick, EASTWiCK.
Ustinov, Peter, Romanoff and Juliet [Romanoff ve Juliet],
CONCORDA.
Utopia, bkz. More, Sir Thomas.
Utopia, bkz. More, Sir Thomas.
Utopiae, Pars II. Mundus alter et idem. Die heutige neue
alte Welt, bkz. Hall, Joseph.
Utopia Limited, bkz. Gilbert, Sir William Schwenk, ve Sir
Arthur Sullivan.
Uyku Duvarnn tesi", bkz. Lovecraft, Howard Phillips.
Uykulu Kuytu Menkbesi, bkz. Irving, Washington.

V
Vaarallinen juhannus, bkz. Jansson, Tove.
Vallerey, Tancrbde, L lle au sable vert (The Island of
Green Sand), YEL KUM ADASI.
Valley of the Beasts, The", bkz._Blackwood, Algernon.

920

Vampire City. The, bkz. Fval, Paul.

Varennes de Mondasse, De, La Dcouverte De
L Empire De Cantahar ( The Discovery o f the
Cantahar Empire), CANTAHAR.
Varia Historia, bkz. Aelianus, Claudius.
Vathek, bkz. Beckford, William.
Vathek, bkz. Beckford, William.
Veiras, Denis, Histoire des Sevarambes, peuples qui
habitent une partie du troisme continent,
communment appel la terre Australe ( History o f the
Sevarambes, people who inhabit part o f the third
continent, commonly known as Southern Lands or
Australia), AVUSTRALYA, SEVARAMBA,
SEVARNDA, SPOROUMBA.
Vendredi ou Les Limbes du Pacifique, bkz. Tournier,
Michel
Venusberg, bkz. Powell, Anthony.
Vergilius, Aeneid, RYA ADASI.
Verne, Jules, Le Chancellor"(The Chancellor"),
JAMBON KAYASI.
-------- , Le Chteau des Carpathes [Karpatlar atosu],
KARPATHENBURG.
--------- , Les 500 millions de la Begum [B egm n 500
Milyonu], FRANCE-VILLE STAHLSTADT.
--------- , L Etonnante Aventure de la Mission Barsac(The
Incredible Adventure of the Barsac Mission),
KARALKE.
--------- , L lle mystrieuse [Esrarengiz Ada], LNCOLN.
--------- , L lle hlice (Propeller Island), STANDART ADA.
--------- , Les Indes Noires (The Black Indies),
DUNDONALD ATOSU, KMR EHR.
--------- , L Invasion de la mer (The Invasion o f the Sea),
SAHRA DENZ.
--------- , Les Naufrags du "Jonathan" ( The Survivors of
the Jonathan"), LBERYA
--------- , Une Fantaisie du Docteur Ox [Dr. O xun
Deneyi], QUiQUENDONE.
--------- , Vingt mille lieues sous les mers [Denizler Altnda
Yirmi Bin Fersah], ARAP TNEL, NAUTLUS LMANI.
--------- , Voyage au centre de la terre [Arzn Merkezine
Seyahat, Dnyann Merkezine Seyahat], AXEL
ADASI, GRAUBEN LMANI, HANS-BACH,
LDENBROCK DENZ, SAKNUSSEMM BURNU,
SAKNUSSEMM KORDORU.
--------- , Voyages et aventures du Capitaine Hatteras
[Kaptan H atterasn Maceralar], KRALE ADASI.
Verville, Broualde de, Le Moyen de parvenir (How to
succeed), LUBEC, PAPEFGUERA.
Very true chronicle o f a newly discovered island, bkz.
Beauharnais, Fanny de.
Viaggio in Drimonia, bkz. Wainstein, Lia.
Viajes de varones prudentes", bkz. Miranda, Suarez.
Vian, Boris, L Automne Pkin [P ekinde Sonbahar],
EGZOPOTAMYA.
Viceroy o f Ouidah, The, bkz. Chatwin, Bruce.
Villemarque, Hersart de, Romans de anciens Bretons
(Tales o f the ancient Bretons), BEYAZ ADAM IN
LKES.
Villiers de L lsle-Adam, Philippe-Auguste, Comte de,
Axel, AURSPERG ATOSU.
Vingt mille lieues sous les glaces, bkz. Mor, Jokai.
Vingt mille lieues sous les mers, bkz. Verne, Jules.

DZN
Virtuous Man at Court, The, bkz. Loen, Freiherr von.
Voiage de Sir John Maundevile, bkz. Mandeville, Sir
John.
Voltaire (Franois Marie Arouet), Candide, ou
l'Optimisme [Candide, ya da yimserlik], EL
DORADO.
--------- , Essai sur l'histoire gnrale et sur les moeurs et
l'esprit des nations depuis Charlemagne jusqu' nos
jours (Essay on General History and on the customs
and spirit o f nations from Charlemagne to our time),
ALBINO LKES, EL DORADO.
--------- , La Princesse de Babylone ["Babil Prensesi ,
Zadig ve Baka Hikyeler], GANGARDYA.
Voyage au centre de la terre, bkz. Anonim.
Voyage au centre de la terre, bkz. Verne, Jules.
Voyage au Monde Vrai , bkz. Marivaux, Pierre Carlet
de Chamblain de.
Voyage au Pays des Articoles, bkz. Maurois, Andr.
Voyage Curieux d'un Philadelphe dans des Pays
nouvellement Dcouverts, bkz. Anonim.
Voyage d'Alcimdon, ou Naufrage qui conduit au port,
bkz. Martigny, Comte de.
Voyage en Grande Garabagne, bkz. Michaus, Flenri.
Voyage en Icarie, bkz. Cabet, Etienne.
Voyage Merveilleux de Prince Fan-Feredin dans la
Romande, bkz. Bougeant, Guillaume Fl.
Voyage o f Alcimedon, The, bkz. Martigny, Comte de.
Voyage o f Sir John Mandeville, bkz. Mandeville, Sir
John.
Voyage of the "Argos", The, bkz. Apollonios, Rodoslu.
Voyage of the Dawn Treader", The, bkz. Lewis, C.S.
Voyage pittoresque et industriel dans la Paraguay-Roux
et la Palingenesis Australe, bkz. Delmotte, HenryFlorent.
Voyages and adventures o f Captain Hatteras, bkz.
Verne, Jules.
Voyages and Adventures o f Jaques Masse, bkz. Tyssot
de Patot.
Voyages de l'autre cote, bkz. Le Clezio, Jean-MarieGustave.
Voyages Et Avantures De Jaques Masse, bkz. Tyssot
de Patot.
Voyages et aventures de Capitaine Hatteras, bkz.
Verne, Jules.
Voyages o f Doctor Dotittie, The, bkz. Lofting, Flugh.
Voyages ta the Other Side, bkz. Le Clezio, Jean-MarieGustave.
Voyages, Travels, A nd Wonderful Discoveries ofC apt.
John Holmesby, bkz. Holmesby, John.
Voyages Trs Extraordinaires de Saturnin Farandoul,
bkz. Robida, Albert.
Voyage to Cacklogallinia, A, bkz. Brunt, Samuel.
Voyage ta Drimonia, bkz. Wainstein, Lia.
Voyage ta Icaria, bkz. Cabet, Etienne.
Voyage ta Locuta; A Fragment b y Lemuel Gulliver
Junior, bkz. Graham, Mrs. E.S.
Voyage to Portiuncula, The, bkz. Andres, Stefan.
Voyage ta the centre o f the earth, bkz. Anonim, Voyage
au centre de la terre.
Voyage to the Centre o f the Earth, bkz. Verne, Jules.
Voyage to the Land o f the Articoles, bkz. Maurois,
Andr.

Voyage To The New Island, Fonseca, Near Barbados,

A, bkz. Anonim.
"Voyage to the True Land , bkz. Marivaux, Pierre Carlet
de Chamblain de.
Vulgar Errors, bkz. Browne, Sir Thomas.

w
Wagner, Richard, Der Fliegende Hollander [Uan
HollandalI], DALANDIN KY.
--------- , Tannhuser, VENUSBERG (1).
Wainstein, Lia, Viaggio in Drimonia (Voyage to
Drimonia), CTTABELLA, DRMONA.
Walcott, Derek, Omeros, OUNALAO.
Wailed Towns, bkz. Cram, Ralph Adams.
Walpole, Horace, The Castle o f Otranto [Otranto
atosu], OTRANTO ATOSU.
Walsh, Jill Paton, Knowledge of Angels, SLA.
Wanderer, The; Or, Memoirs o f Charles Searle, Esq.,
bkz. Searle, Charles.
Wandering Fire, The, bkz. Kay, Guy Gavriel.
Warner, Sylvia Townsend, Kingdoms o f Elfin, BLOKULA,
BROCELANDE, CATMERE, DBUDAK KORUSU
ATOSU, Schloss DREVERTELSTEN, ELFHAME,
ELFWiCK, FOXATOSU, PER KRALLII, POMACE,
RNGS, TSHK, ZUY.
Water-Babies, The, bkz. Kingsley, Charles.
Water o f the Wondrous Isles, The, bkz. Morris, William.
Waugh, Evelyn, Black Mischief, AZANYA
MPARATORLUU.
--------- , Scoop, a Novel about Journalists, SHMAELA.
We are Utopia, bkz. Andres, Stefan.
Weber, Carl Maria, Freiherr von, ve Johann Friedrich
Kind, Der Freischtz(The Free-shooter"), KURT
KOYAI.
Weill, Kurt, ve Roger Fernay, Youkali: Tango
Habanera", YOUKAL.
Weirdstone o f Brisingamen, The, bkz. Garner, Alan.
Welk, Ehm [Thomas Trimm], Die Heiden von Kummerow
( The Heathen o f Kummerow), KUMMEROW.
Well a t the Worlds End, The, bkz. Morris, William.
Well-organized State ofO phir, The, bkz. Anonim, Der
Wohleingerichtete Staat.
Wells, H.G., Aepyornis Island" (Aepyornis A das ,
The Stolen Bacillus and Other Incidents),
AEPYORNS.
--------- , The Country o f the Blind, KRLER LKES.
--------- , The Door in the Wall The Country o f the Blind
[Duvardaki Kap , Duvardaki Kap], DUVARDAK
KAPI.
--------- , The Island o f Doctor Moreau [Doktor
Moreau'nun Adas], NOBLE'IN ADASI.
--------- , Mr. Blettsmorthy on Rampole Island, RAMPOLE
ADASI.
Whatever Happened Next?, bkz. Jansson, Tove.
When the World Screamed, bkz. Doyle, Sir Arthur
Conan.
When the World Shook, Being an Account of the Great
Adventure o f Bastin, Bickley and Arbuthnot, bkz.
Haggard, Henry Rider.
White, T.H., The Once and Future King, BEDEGRANE,

921

DZN
CAERLEON, CAMELOT, CARBONEK ATOSU,
CHAROT, CORBN, JOYEUSE GARDE.
Wieland, Christoph Martin, Die Abderiten [Abderallar],
ABDERA.
Wieland or The Transformation: An American Tale, bkz.
Brown, Charles Brockden.
Wilde, Oscar, The Happy Prince and Other Tales [Mutlu
Prens], MUTLU PRENSN EHR.
--------- , "The Selfish Giant , The Happy Prince and
Other Tales [Bencil Dev , Mutlu Prens], DEVN
BAHES.
Wilkins, Vaughan, The City o f Frozen Fire, QUVERA.
Wilks, Mike, ve Brian W. Aldiss, Pile. Petals from St.
Klaeds Computer, PLE.
Wind in the Willows, The, bkz. Grahame, Kenneth.
Winkfield, Unca Eliza [?], The Female American: Or The
Adventures o f Unca Eliza Winkfield. Compiled by
Herself, PUT ADASI, WNKFELD'IN ADASI.
Wir sind Utopia, bkz. Andres, Stefan.
Wise Men of Chelm, The, bkz. Tenenbaum, Samuel.
Wish House, The", bkz. Kipling, Rudyard
Witches o f Eastwick, The, bkz. Updike, John.
Wizard of Earthsea, A, bkz. Le Guin, Ursula K.
Womens Island, bkz. Claudel, Raymond.
Wonderful Wizard o f Oz, The, bkz. Baum, L. Frank.
Wood Beyond the World, The, bkz, Morris, William.
World a Department Store, The. A Story o f Life under
the Cooperative System, bkz. Peck, Bradford.
Worlds, The, bkz. Doni, Anton Francesco.
Wouldbegoods, The, bkz. Nesbit, Edith.
Wright, Austin Tappan, Islandia, SLANDA, KARAN
KITASI.
Wright, S. Fowler, The Island o f Captain Sparrow,
KAPTAN SPARROWUN ADASI.
Wykham, Helen, Ottoline Atlntica, COMHEADACH.
Wyndham, John, The Midwich Cuckoos, MDWCH.
Wyss, Johann David, Der schweizerische Robinson
[isvireli Robensonlar], YEN SVRE.

922

Y
Yalnzln Ruhu, bkz. Shelley, Percy Bysshe.
Yaam Kullanma Klavuzu, bkz. Perec, Georges.
Yawning Heights, bkz. Zinovyev, Aleksandr.
Yazlmam Kitaplar Mezarl Zincirli Kuyu", bkz.
Grsel, Nedim.
Yellow Submarine, bkz. Dunning, George.
Yerdeniz Bycs, bkz. Le Guin, Ursula K.
Yitirilmi Zamanlarn Denizi , bkz. Garca Mrquez,
Gabriel.
Youkali: Tango Habanera", bkz. Weill, Kurt, ve Roger
Fernay.
Yzk Kardelii, bkz. Tolkien. J.R.R.
Yz Yllk Yalnzlk, bkz. Garca Mrquez, Gabriel.

z
Zacharle de Llsieux, Pbre, Relation du pays de
Jansenie (A Chronicle of Jansenia), DESPAiRiA,
JANSENiA, LiBERTiNiA.
Zhir, bkz. Borges, Jorge Luis.
Zamyatin, Yevgeni ivanovlg, Ivany , Dva Rasskaza dlja
vzroslych d e fe /(The Ivans , Two Tales for Adult
Children), iVANiKHA.
Zavattini, Cesare, Toto il Buono[Toto], ZAVATTiNiA.
Zinovyev, Aleksandr, Ziyayushchie Vysoty ( Yawning
Heights), iBANSK.
Ziyayushchie Vysoty, bkz. Zinovyev, Aleksandr.
Zschokke, Johann Heinrich Daniel, Der Goldmaherdorf
( The Town o f the Gold-maker), GOLDENTHAL.

923

N a rin harikalarn diyar, kim senin binemeyecei kadar h a fif

atlaryla Havaiyat; kendilerind en daha kk ve savunmasz, erkek
cinsel organlarna benzeyen yaratklar olan

bullpoplar

yiyen dev

sarn kadnlarn yaad C apillaria; dnyadaki n l yollarn tatil

yapt, ancak k t hret sahibi Yol-dverlerin vahi saldrlarna
urad Odes Adas; yal b ir goril olan Sekizinci H enry ve onun
goril karlarnn A frik a -T u d o r karm b ir konakta yaad Thames
- z e rin d e k i- Londra; tek sakini devasa b ir rm cek olan bo oda
Pauk; tasnif edilm i plerin oluturduu sonsuz sayda muazzam
emberle evrili, ulalmas ok g X; Jacqueline Susannn btn
eserleri ve Pierre C a rd in in gardrobu gibi insan ru h u n u n en h a rik u
lade r n le rin in sakland N im patan; dem irden yaplma, yum urta
biim inde b ir ehir olan, bisikletli T a ta rlarn kalesi Malacovia.

(Okum ann Tarihi, Borgesin Evinde, Palmiyelerin

Altnda Stevenson) ve G ia n n i G uadalupiden ( Ekvator Hikyeleri)

A lb e rto M anguel

hayal gezginleri iin ideal b ir gezi rehberi: A rkh a m , Babil, Camelot,

D ziilke, El Dorado, Erewhon, Hogwarts, Jurassic Park, Kopan
Adas, L illip u t, Mahagonny, Narnia, O rta Dnya, Oz, Stepford,
ato, T atar l, U topia, Yerdeniz, Zincirlikuyu...
in den Peruya b t n dnyadan, btn alardan,
yazdan, perdeden ve sahneden seilmi 1200den fazla
lke, ada, yap, yer; 220den fazla harita ve resim.

Takm ISBN 9 7 5-08 -09 74-2

ISBN 97 5-0 8 -0 9 7 6 -9

I II I
I I (2 cilt
9 789750 809743 birlikte)

2006