Yaam Pozitif

Yeim Pozitif

Yeim Pozitif Dnce Kulb

Bu kitap okuyanlarn pozitif dnce ile ilgili bilgileri alp kendi hayatlarna uyarlamalar
amacyla onlarca insann emei ile olutu.
E-Kitap elinize ulatnda sevdiklerinizle
paylamanz dileriz.
Keyifle okumalar...
Yeim Pozitif Dnce Kulb

Mutluluun tarifi herkese gre deiir ama mutluluun ana kaynann kkeninde
herkes iin sevgi vardr. nk sevmek hereyi daha anlaml klar, insann hayata
bakn deitirir.
Eini sevmek, iini sevmek, ocuklarn aileni sevmek, vatann sevmek, hayvanlar
ve doay sevmek.... Hayatmzda ne kadar ok sevdiimiz ey varsa aslnda o
kadar mutluyuz demektir. Bu yzden herkese tavsiyem nefes aldnz, hayatta
olduunuz srece sevgi yi hayatnzdan eksik etmeyin, sevdiklerinizin de
kymetini bilin.

enol ankaya
CEO

hayatnda da sevginin baarl olmak iin ok nemli olduunu dnyorum.

Rahmetli babam her zaman bize iimizi, eimiz kadar sevmemizi tlerdi. Eer
iinizi ok severseniz iinizde baarl olur hem ailenizi hem de alanlarnz mutlu
edersiniz derdi. Biz de bu anlayla bydk ve bunu hayatmza tatbik ettik. Her
zaman iimize byk bir hevesle geldik ve ona drt elle sarldk. imizi hep ok
sevdik, sevdiimiz iin de onu gzmz gibi koruduk, byttk. artlar koullar ne
olursa olsun hep pozitif dndk ve iimize olan sevgiden ve saygdan asla dn
vermeden yolumuza devam ettik.
hayatmda yaadm her olumsuz durumda da hep pozitif gelecee
odaklanarak ve negatif eylerin olumsuz etkisinden kendimi uzak tutarak karar
vermeye almmdr. Eer hep kty dnerek olumsuza odaklanrsak baarl
olma ihtimalimiz zaten ok az. Siz sonucun pozitif olacana o kadar inanacaksnz
ki ekip arkadalarnzda o iin pozitif sonulanacana sizin kadar inansn ve
herkes o iin gereklemesi iin elinden geleni yapsn. Zaten bireyin
gereklemesini ne kadar ok isterseniz o kadar ok aba sarfedersiniz ve bu
abalarnz da sizi hibir zaman yormaz. te burada iimizi sevmenin nemi ortaya
kyor. nk hi kimse sevdii iin gsterdii abadan yaknmaz ve gsterdii zveri ona zor gelmez. Herkes sevdiinin iyilii iin elinden geleni yapmaya hazrdr.
Ben de hep bu anlayla daima iimin banda oldum.
Bu sebeple Yeim Tekstili de sadece kuma reten, giysi reten, ihracat yapan
bir ticari iletme olarak grmyor, alanlarn retmelerinin yansra sosyalletii,
yardmlat, gld elendii bir alma ortam olarak da gryoruz.
alanlarmzn hayatna mutluluk katan elerden biri olabilmek iin gayret ediyoruz.
Gnmzn byk bir ksmn i yerinde i arkadalarmzla geiriyoruz. Aslnda
iimizde ne kadar mutlu ve huzurlu alrsak gnlk yaantmzda da o kadar
mutluyuz demektir. Yeim olarak alanlarmzn hayatndaki mutlu saatleri
artrmak iin biz de imkanlarmz lsnde neler yapabiliriz sorusunu kendimize
ska soruyoruz. Mutlu alanlarn olduu mutlu bir iyeri herkesin hayalidir...
Bu erevede sosyal aktivite kulp almalar kapsamnda kurulan Pozitif Dnce
Kulbmzn de firmamza ayr bir renk ve mutluluk getirdiini dnyorum.
Kiisel farkndal artrmak ve bunu hayatmzda pozitif bir deer olarak ortaya
karmak iin de her trl abann ok deerli olduunu dnyorum.
Herkese pozitif duygularn hakim olduu, yznden glmseme eksilmedii, sevgi
dolu bir hayat diliyorum.

Gelecein irketleri Pozitif Dnceye Odaklanacak

Artan rekabet ortamnda, baarya ulamann ve ayakta kalmann yollar her geen
gn deiiyor. Bundan birka yl nce, firmalarda pozitif dnce, duygusal zeka,
sevgi, ait hissetme, empati kurma gibi kavramlar konuulmazken, gnmzde
youn olarak konuulmaya, irdelenmeye balad. Firmalar artk alanlarn birer
makine gibi grmyor. Onlar sosyal bir varlk olarak gren gnmz kurumlar,
baarnn pozitif bak as ile hayat bulan ortak gten doacak sinerjide yattn
biliyor. Hatta firmalar, retim annda ve dier zamanlarda alanlarn aileleriyle
birlikte bu sistemin iine katarak, maksimum verim elde etmenin yollarn aryor.
Ynetim politikalar oluturulurken, emir komuta zincirini bir kenara brakan
irketler, retime ilikin tm srelerde, alanlarn fikirlerine de kulak veriyor. Dncelerin zgrce aklanmas, sebep ve sonularn tm alanlarla
paylalmas, temel ynetim ilkelerinden birini oluturuyor.

Dilek Cesur
Kurumsal letiim Mdr

Global dnyada, rekabetin acmasz yzyle kar karya olan irketler, iletmeyi
baarya tayacak en nemli kaynaklardan birinin insan kayna olduunun
farknda. Artk kurum ii eitimlerin arlk kazand, alanlarn yetkinliklerinin
artrlmas iin topyekn aba harcand bir dnemdeyiz. Bu, baarlarn dllendirilmesi ve motivasyonun artrlmas gibi bir sonucu da beraberinde getiriyor.
alan memnuniyeti, mteri memnuniyetini; mteri memnuniyeti, alan memnuniyetini doururken, duygularn n plana kt yeni dnemde, firmalar sevgi
irketleri dediimiz bir forma kavuuyor.
Gemi yllardan farkl olarak, gelecekte pozitife odaklanan sevgi irketleri ok
daha fazla nem kazanacak. Bugn bile bir irkette alnan cret kadar, o irkete
duyulan gven, ait hissetme duygusu, mutluluk ve ballk olduka nem tayor.
Son yllarda yaplan aratrmalar, orta ya ve st grupta alanlarn, byk oranda
duygusal tatmin peinde olduunu ortaya koyuyor. Gnmzde artk duygusal
zeka, IQnun nne gemi durumda. Duygularn farkna varmak, empati kurmak, pozitif yaklam sergilemek, sosyal ilikiler kurmak ve motivasyon salamak
vazgeilmez unsurlar haline geldi.
Sevgi irketlerinde topyekn bir ibirlii sergileniyor. alanlarn pozitif
dnceye odaklanmas iin eitimlere daha fazla nem verilirken, alanlar
da tam mteri memnuniyeti konusunda yetkilendiriliyor. Mterilerle duygusal
iletiim kuran alanlar, tedarikilerini de gerek i ortaklar olarak gryor.
alanlar, tedarikilerle birlikte i yaparken, ortak deerler dorultusunda retim
yapmann mutluluunu paylayor; tedarikiler de rettikleri rnde en iyi hizmeti
sunmaya alyor. Tm alanlarn tedariki ve mteriye kar ayn duygu ve
inanla yaklat bu irketlerde, ekonomik basklara kar diren de artyor.
Sevgi irketleri, sosyal sorumluluk konusunda da duyarllk gsterip, pozitif
yaklam gsteriyorlar. alanlarna, mterilerine ve bulunduklar evreye kar
maksimum fayda salamay hedefleyen bu irketler, toplumun, rakiplerinin ve
uluslararas arenadaki iletmelerin gznde deer kazanyor. Son yllarda birok
firma, reklam projelerinden ok, sosyal sorumluluk projeleriyle adndan sz
ettirmeye balad. Firmalar, retim srecindeki tm taraflar sosyal sorumluluk
projelerine dahil ederek, toplumun kanayan yaralarna da merhem oluyor. Bylece
firmann alan memnuniyeti ve mteri memnuniyetine, toplumda yaratt pozitif
etki de eklenmi oluyor.
Gnmzde varln sadece retimle srdren, toplumdan kopuk iletmelerin
baar ans kalmad. Artk firmalarn topluma verdii scak mesajlar, yaratt katma deer, sempatik ve sevecen yaklamlar daha fazla anlam tayor. imdiden
grlyor ki, gelecek pozitif dnceye odaklanan insancl irketlerin olacak.
Hissedarlar, alanlar, mterileri, tedarikileri ve toplumun tm kesimleriyle
pozitif sinerji yaratarak sevgi zinciri oluturarak faaliyet gsterenler baarya
ulaacak. Yeni dnemde duygulara hitap etmek, alanlar pozitife odaklamak
daha byk anlam tayacak. Kuralc ve baskc irketlere oranla, pozitife
odaklanan sevgi irketleri en dayankl irketler olarak kalacak.

Nergis Holding kurucusu kr ankaya nderliinde, bundan yllar evvel nce

nsan ilkesiyle kurulan ve kuruluundan bu yana insan mutluluuna nem veren
Yeim Tekstil, pozitif psikoloji ve pozitif dnce ile ilgili gelimeleri yakndan takip
eden bir firma. Firma, her geen gn bu konuda ciddi admlar atarak, duygular
rehber alan bir ynetim anlay benimsedi. Gelecekte tm sevgi irketlerinde
olduu gibi, Yeim Tekstilde de duygular nemseyen, bakalarnn ihtiyalarna
duyarl, pozitif dnerek kendini ve evresini motive eden, sosyal ilikileri kuvvetli
kiiler, enerjileriyle dierlerine liderlik edecek.
Bu dorultuda Yeim Tekstil bnyesinde 2009da kurulan Pozitif Dnce Kulb,
firma alanlarnn sosyal hayatna yn veren sosyal aktivite kulplerinden
biri. Kulp, Yeim alanlarnn bireysel dnce ynn olumluya evirecek
almalar yaparak, kolektif dnceyi de olumluya evirmeyi ve gerekletirdii
organizasyonlarla mutlu insanlardan oluan bir firma yaratmay hedefliyor. Pozitif dnceyi var olan herhangi bir eye olumlu deer katmak olarak tanmlayan
kulp, bireylerin dnce kalplarn, iletiimde setikleri szckleri, yaklamlarn
pozitife evirecek almalar yapyor. alanlarn pozitif dnmeye davet eden
Yeim Tekstile gre de baarnn ve mutluluun yolu pozitif dnceden geiyor.
Dnyada birok olumsuz gsterge varken pozitife odaklanmak, Yeim Tekstilin
kurumsal duruuyla da birebir rtyor. Firma kendini sadece retim ve ihracat yapan bir ticari iletme olarak grmyor; alanlarn, retmenin yan sra
sosyalletii, yardmlat, gld, elendii bir alma ortam olarak da
gryor. te bu dnce ile oluturulan Yeim Pozitif Dnce Kulb, Yeim
Tekstil alanlarnn pozitif dnce konusundaki kiisel farkndaln artryor,
eitiyor, ynlendiriyor.
Gnmzn ok byk bir ksmn, i yerinde i arkadalarmzla geiriyoruz. Birey
olarak mutluluumuzun temel gelerinden birinin i saatlerini nasl geirdiimizle
dorudan balantl olduunu biliyoruz. Gn boyu ne kadar mutlu ve huzurlu
alrsak, gnlk yaantmzda da o kadar mutlu oluyoruz. Son yllarda insan
mutluluuna odaklanan pozitif psikoloji ok gndemde. Tm dnyada zihinle beden
arasndaki etkileim dikkate alnarak, bireyi mutlulua gtrecek pozitif dncenin
yntemleri sorgulanyor, aratrlyor, tartlyor. Farkl kltrlerden uzmanlarn
birletii ortak nokta ise u : Mutlululuk elimizde; zihnimizde, dncemizde. Mutlu olmak iin yaplmas gereken tek ey ise negatif dnceleri pozitif dncelerle
yer deitirmek.
Yeim Pozitif Dnce Kulb de pozitif bak as konusunda, bireyden yola
karak, nce kiisel farkndal, sonra da firmann farkndaln artrmay
hedefliyor. Kulbn nihai hedefi ise Yeimin snrlar dnda da bu farkndal
oluturmak... Bu almalar sayesinde, bireyden balayan pozitif yaklam
etkileim iinde olduu, tm insanlara ulatrarak tm olumsuzluklarla daha kolay
ba edebilecek ortamlar yaratmak.
Bu farkndal olutururken de hedef kzgnlk, endie, znt ve korkulardan
uzak bir hayat yaamak, bu duygular yok saymak deil, pozitif dnce ile bu
olumsuz duygularla nasl baa klacan retmek. Pozitif olmak demek duygulardan kanmak anlamna gelmiyor. Her eyin her daim hep olumlu, gzel, uyumlu
olmas mmkn deil. Dnyada iyi ve kt bir arada. Pozitif psikoloji ve dnme
sistemi her tr duyguyu kabul etmeyi ve onlarla nasl baa klmas gerektiini
daha iyi anlatmaya yardmc oluyor.
Pozitif dnceye odaklanrken hedef kzgnl tamamen sistemimizden
karmak deil, kzdmzda nasl davranmamz gerektii konusunda kendimizi
eitmek. zldmzde alamamak deil, zntmz hafifletmek iin neler
yapabileceimizi bilmek. Endielendiimizde hi endielenmemi gibi yapmak
deil, endielerimizden kurtulmak iin neler yapmamz gerektii konusunda
gelimek olmal.
yi ve pozitif dncenin yayd olumlu enerjinin dnp dolap yeniden sizi
bulaca fikri de gemiten gnmze kadar gelen bir anlay. Yunus Emre ve
Mevlanann yazlar ile Hayyamn rubaileri de pozitif dncenin getirecei
mutlulua iaret ediyor.

Mevlana;
Kardeim sen dnceden ibaretsin
Geriye kalan et ve kemiksin
Gl dnrsn, glistan olursun
Diken dnrsn dikenlik olursun diyerek bu dnceyi zetlerken mer
Hayyamda;
Gnlm aranp dnleri feryat etme
Kan almak iin yarnlar icat etme
Dnler d olup gitti, yarnlarsa hayal
Cahilce u gerek gn berbat etme diyerek insanlar pozitif dnmeye davet
ediyor.
Doada, evrende her ey karlkl etkileim halinde. Zihinle beden arasnda da
byle bir etkileim var. Zihindeki olumlu dnceler, bedende bir takm olumlu
sonular yaratyor. Mutlu insanlarn beyninde endorfin denilen bir eit doal morfin salglanyor. nsanlar ne kadar mutlu, ne kadar pozitif olursa, fiziksel olarak da o
kadar salkl oluyor, baklk sistemi daha fazla gleniyor.
Bugn artk baarnn ve salkl olmann yolu da pozitif dnmekten geiyor.
Bu iki kelimeyi hayat felsefesi olarak benimseyen insanlar, umudunu, gvenini,
iyimserliini kaybetmeden kendine gvenen, cesur ve inisiyatif sahibi bireyler
olduklarn evrelerine hissettiriyor.
Sonu olarak salkl, retken ve baarl bir hayat iin yaam enerjimizi artran,
Pozitif Dnceyi hayatmzn odak noktasna koymak bize ok ey kazandracak.
Siz Glmseyin, Hayat da Size Glmsesin

ncelikle hayat kolay m zor mu yaamak istediinize karar vermelisiniz. Elbette

ki hayat hepimizin karsna trl zorluklar, engeller, kolay olmayan snavlar karr
ancak bir yandan da tutunabileceimiz, yolumuza devam edebileceimiz minik
umut tohumlar brakr. Hangisinin peinden gideceimiz ise aslnda bizim rmz
nasl geireceimizin karardr. Balangta tm olumsuzluklara ramen o kk
tohumlarn peinden gitmeyi denemek byle yaamay alkanlk haline getirmek
zor olabilir ancak sonras iin mutluluun anahtar.

Glten Pamir
Pozitif Dnce Kulp Kou

Hayat bize ne sunarsa sunsun pozitif dnmeyi iinde gzellik bulmay eer yoksa da inatla aramay becerebilmeliyiz. Ben inat olma zelliimi bu mcadelede
kullanarak yararl bir hale dntrmeyi deniyorum.
zel hayatmzda ya da i hayatmzda bunu tecrbe edecek oka olay gelmitir
bamza. Kendi adma negatif yaklatm hibir olayn yolunda gittiine dair bir
anm yok, aksine olmasn ok istediim imkansz gibi gzkse de sonuna kadar
inandm hibir konuda hayal krkl yaamadm.
Ben inanyorum ki hepimiz dnerek inandklarmz,imgelediklerimiz ve olacana
kesin gzyle baktmz eyleri mutlaka yaarz. O zaman neden bu gcmz
kullanmayalm? Nefes aldmz srece, en derin biimde inandmz, sklkla
dndmz ve beklediimiz, hayalimizde canlandrdmz eyleri tpk bir
mknats gibi ekeriz yani szn z ne ekersek onu bieriz.
te bizlerin idarecilii en bata bu kavramlar paylamakla balyor, bizler
inandmz deerleri paylarken ilk nce bardan dolu tarafn grmeyi
renmeli, retmeliyiz ki beklentilerimizi doru hedefler zerine kuralm. Belki
o sabahki ruh halindedir bilinmez krgnlkla, kzgnlkla, asabileyetle admmz
attmz iyerimizin ve hatta yuvamzn kapsnda,tm bu olumsuz dncelerin
aksine mutlulukla ,neeyle glmseyerek duyduumuz tatl bir *gnaydn*
sesiyle silkeleyip tekrar hayat yakalamak ve o sabahki *gnaydnn* sahibi olmay
hedefleyerek bu kapdan ieri girmek bence en byk sorumluluumuz olmal..
Dncelerimizi ynetebiliriz, yada baka bir deyile kendimizi ynetebiliriz. Hatta
bunu gelitirip kendimize yaam tarz olarak belirleyebiliriz.
Bir eyi ne kadar severseniz o kadar istersiniz ve ne kadar isterseniz hakknda o
kadar pozitif dnrsnz, bu zincir bir btndr. Tpk fabrikamz btn yapan
bir zincir gibi. Biz Yeim Tekstil ailesi olarak byk bir zinciriz ve beraber altm
her bir halka bu zincirin nemli bir parasdr, unutmayalm ki bir zincirin gc en
zayf halkasnn gc kadardr. Bu fabrikada ailemizle geirdiimiz zamandan
ok daha fazla zaman geiriyoruz. Bu da neden kendimizi byk bir aileyiz diye
adlandrdmzn aklamas aslnda.
Ben sabah evden ktm andan itibaren sorumluluklaryla hayalleriyle
anlaryla zorluklaryla bir ailemin yanndan ayrlp dier ailemin yanna gittiimi
dnyorum. Yeim ailesiyle de tpk ailenin bir ferdi gibi sorumluluklarmz
zorluklarmz iyi kt anlarmz hayallerimiz ve hedeflerimiz var. Bizi
baarya ulatrabilecek tek ey hayallerimize smsk balanmak inanmak
gemiimize bakp ondan gven almak ve karlatmz her zorlukta beraberce
tutunabileceimiz gzellikler bulmak, pozitif olabilmeyi renmek ve birbirimize
retmek..
Yeim Pozitif Dnce kulbmz byle bir amala kuruldu. Hayatmza kkte
olsa pozitif deerler katlamak ve pozitifi seebileceimizi hatrlatmak iin.
Hepimize sevgi dolu ve pozitif bir yaam diliyorum.

Pozitif olmay iten gelen duygularla birlikte kazanlm zelliklerle de ortaya

kacana inanan bir grup insanlarz biz. Pozitif olmay hem kendimiz renmeye
hem de etrafmza retmeye alyoruz. Bizim iin gzel bir yolculuk bu...
Yaptmz almalarla kiilerin pozitif olmay hissetmesini salyor ve bu duygunun etrafna da dalga dalga yaylmasn istiyoruz. Bu yolda yrrken sakin kafayla,
gven duyarak, yarndan umutlu ve etrafmzdakilerden sevgimizi esirgemeyerek
yryoruz ve her geen gn yol arkadalarmzn says artyor...

zlem enkoyuncu
Sosyal Aktivite Kulpler
Koordinatr

Glmsemek bulacdr derler, pozitif duygularn da yle olduunu dnyorum.

Eer etrafnzda olaylara daha pozitif bakan, problemler karsnda ylmadan
zm nerisi arayp hereyin iyi olmas iin elinden gelen gayreti gsteren, kty
dnp demoralize olmayan pozitif kiiler varsa siz de yaadnz skntlar
amak iin etrafnzdakiler gibi ylmadan gayret gsterirsiniz. te biz de bu pozitif
duygular tayan hem ite hem de evde etrafna yaam enerjisi veren, kendi
duygularn tanyp kiisel farkndal olan kiileri biraraya getirmek ve artrmak
iin Pozitif Dnce Kulbmz kurduk ve bugne kadar birok aktiviteye imza
attk.
Kurumsal iletiim faaliyetlerinin kiilerin birbirleriyle olan iletiimini daha paylamc,
daha interaktif ve daha retici olduu zaman ok daha anlaml olduunu
dnyorum. iletiim faaliyetleri kiileri gnll olarak ayn hedef ve ama
dorultusunda bir araya getirip harekete geirebiliyorsa baarya ulam demektir.
hayatnda da i iletiimin kiinin motivasyonuna ve verimliliine olan katks ise
yadsnamaz bir gerektir.
Kurumsal iletiim departman Yeim Pozitif Dnce Kulb liderinin de
vizyonuyla bugne kadar birok gzel almaya imza att. Yeimlilerin hayatna
yeni kiiler, yeni gndemler ve yeni uralar soktu. Pozitif dnce sistematii
ve bilimsel olarak uygulanmas zerine birok bilgilendirici ve eitici dkman
yaynlayan, seminer organize eden, etkinlik yapan bu kulbmzle birlikte yol
almaktan ve almaktan hep heyecan duyduk. Bundan sonra da hep birlikte
Yeimlilerin hayatnda iz brakacak gzel almalara imza atacaz.
Hayatmz bugne kadar iyi veya kt yaadklarmzdan ve gelecekte ne olacan
bilmediimiz yaayacaklarmzdan ibaret. Gemie mdahale etme ansmz
yok ama gelecek bizim elimizde. Biz bugnden geleceimiz iin olumlu eyler
dnp bunun iin harekete geersek ve iimizde hedeflerimize varmak iin
ihtiya duyduumuz enerjiyi hi tketmezsek gzel bir gelecek bizi bekliyor demektir. Aslnda biz bugn yaptklarmzla, hissettiklerimizle ve dndklerimizle
geleceimizi tasarlyoruz. Gzel bir gelecek iin gzel dnelim, insani
duygularmz hi kaybetmeden sevgimizi, bilgimizi, yeteneimizi herkese gsterelim ve baarya ulamak iin almaktan ve abalamaktan hi vazgemeyelim.
Pozitif gelecek hepimizin olsun...

Her ey bir hayalle balad

Sonradan kulp kurucu yelerimiz olacak arkadalarmzla sohbet ediyorduk; Her
eyin en temelinde dncelerimiz var... yi kt ne yayorsak bu sonular
dncelerimiz tetikleyerek balatyor...
Bu sohbetin ardndan, Pozitif Dnce kulbmz 2009 ylnda, bahar yaza doru
giderken byk heyecanla kuruldu. Niyetimizi ieren mektubu yazdk enol Beye
gnderdik, onaylad ve her zaman desteini kulbmzn arkasnda hissettik.
Kulbmzn kurulduunun mailini tm Yeimliler paylatmz gn iinde 55 kii
ye olmutu bile. 2011 yl knda ise 70i akn kiiyiz. Yeim Tekstilden ayrlan
yelerimiz ile kulp balarmz devam ettiriyoruz. Pozitif mailleri paylayor ve
organizasyonlarmza davet ediyoruz.
Peki nedir pozitif dnce?
Yasin Yldz
Pozitif Dnce Kulb
Kurucu Lideri

nsanolu ok eski zamanlardan beri kendi doasndan ve davranlarndan

etkilenmi, bunlarn zerine birok felsefi tez tretmitir.
Varolu nedir?
gdlerimizi kim belirliyor?
Birbirimizden farkmz var m?
Madde ile insan ayran nedir?
Dnce nedir? Dnceler aklmza nereden gelir?
Akl hastalklarnn nedeni nedir?
Davranmz etkileyen eyler nelerdir?
Mutluluk nedir?
Ruh nedir?
lmden sonra neler oluyor?
Bu sorularn tamam felsefe bilimi kapsamndayd. Ta ki 1888 ylna kadar. Bu
tarihten nce psikoloji zerine almalar yrten insanlar, niversitelerin felsefe
blmlerinde alabilmekteydiler.
1908 ylnda psikoloji bilimi nesnel yntemler izlemeye balayarak Davran Bilimi
halini alm.
Klasik psikoloji akm insanlarn hastalklarn iyiletirmeyi hedefliyorken gen
Pozitif Psikoloji akm ise hasta olmayan insanlarn iyiletirilmesi ile ilgileniyor.
Mutluluk zerine ve potansiyelin gerekletirilmesi zerine aratrmalar yapyorlar.
Pozitif Dncede aslnda Pozitif Psikoloji akmnn popler hali olarak
dnlebilir.
Pozitif ve dnce kelimelerinin szlk anlamlarna bir bakalm;
Pozitif: Olumlu, gzetilen amaca veya beklenilene uygun, yararl.
Dnce: Uzay ve zamann tesinde, znenin dnda, kendiliinden var olan,
duyularla deil, yalnzca ruhen alglanabilen asl gereklik.

ki kelimenin birleimi ile Olumlu Dnce = Olumlu Gereklik anlamna ulayoruz.

Bunu Gandhi u ekilde gayet gzel aklam;
Dnceleriniz pozitif olsun, nk dnceleriniz szleriniz olur.
Szleriniz pozitif olsun, nk szleriniz davranlarnz olur.
Davranlarnz pozitif olsun, nk davranlarnz alkanlklarnz olur.
Alkanlklarnz pozitif olsun, nk alkanlklarnz deerleriniz olur.
Deerleriniz pozitif olsun, nk deerleriniz kaderiniz olur.
Kulp olarak iki yl akn srede bir ok etkinlie imza attk. Bu almalardan
bir taneside u an okuduunuz bu kitap. Kitap fikri her Pazartesi yaynladmz
pozitif maillerin bir araya getirilip bir kitaba dntrlmesi fikri ile balad ve
sonrasnda alannda uzman kiilerin bilgilerini paylamasyla son ve en gzel halini
ald.
Kitabn oluumunda yazlaryla fikirlerini paylaan deerli yazarlarmza buradan bir
kez daha teekkrlerimi iletmek istiyorum.
Hayat bir cmb. Bu cmbe hepimiz kendi enstmanmz ve notalarmzla
katkda bulunuyoruz. Pozitif Dnce Kulb olarak bizim aldmz melodileri
umarz beenirsiniz.
Sevgiler

10

NDEX

NSANIN DOASI (CAVT UTKU) .................................................................................................12

POZTF PSKOLOJ (DDEM SEZGN) ........................................................................................27
UFUK TARHAN ..............................................................................................................................32
MEDTASYON (DR. MUAMMER KARATA) .................................................................................43
BEYN, ZHN, BLN (HATCE NAL) ........................................................................................49
KAHRAMANA HTYACIMIZ VAR (ZLEM KISAYOL) .................................................................63
HAYAT SAHNES (DLEK ALANLI ALBEY) ...................................................................................76
ORGANZE YLK (YASN YILDIZ) ...............................................................................................80

11

12

Cavit Utku
lk almalarna stanbul Metapsiik Tetkikler ve lmi Aratrmalar derneinde 1970 li yllarda balad.
Ayn dnemde Kadky Parapsikoloji Dernei bakanl grevini de birlikte yrtt.
1986 ylnda Hollanda Utrech niversitesine gitti. niversitenin Parapsikoloji Krss Bakan Proff. Von Praag ile,
niversitede ve niversite dnda almalar yapt, konferanslar, seminerler verdi.
Yurt dndaki Trk Kltr merkezlerinde Trklere, Hollanda ve Almanyadaki Parapsikoloji ve Spirit derneklerde ise
yabanclara konferanslar verdi. Bu almalarn uzun yllar devam ettirdi.
Trkiyede pek ok televizyon kanalnda, ayrca Hollanda TVde eitli programlara katld. 1992 ylnda zel Eitim
Kurumu yabanc diller okulunda retmenlik yaparak Bulgar Proff. Lazanovun konsantrasyon yntemi ile lisan
retme yntemini uygulad.
26 Eyll 1996 tarihinde zbekistanda, UNESCO dou fonu Uluslararas Eitici Tedavi Merkezi Suhbat tarafndan
dzenlenen Dou Tbb Uzmanlk kurslarn bitirdi.
Kalifikasyon Komisyonu kendisine Uluslararas Dou Tbb alannda ekstrasens nvan verdi.
Uluslararas Tedavi ve zel Eitim merkezi tarafndan dzenlenen tam kurslar bitirdi, Ruhsal rahatszlklar tedavi
eitimi alannda zel komisyon tarafndan yetkili klnarak uluslararas kategoride ders verme (retmenlik) niteliine
layk grlerek komisyonun 146 nolu karar ile sertifika ald.
Ekim 1996 tarihinde inli profesr Pak Jaunun kurduu uluslararas Su-Jok Akademisinde dzenlenen kurslar bitirdi
ve akademi tarafndan kendisine 10-96 tarih ve tk-18 kayt nolu sertifika verildi.
zbekistan Cumhuriyeti Hslat Spor Salk Merkezi PSYCHOTRONC okulunun dzenledii kurslar bitirdi ve snav
komisyonunun 26 Ekim 1997 tarihli karar ile
Aurikylyar in ne Tedavisi
Gney Kore su- joku
Bioenerji
Fitoterapi
El terapisi ve Masaj
Hipnoz Psikotronii
Halk Tbbnda ve retme sanatnda uygulanan uzay enerjileri Yntemleri konusunda ders verme yetkisi verilerek
salk uzman unvan verildi.
Akademi bakan olan Rus Profesr A. Semenov akademisinde Takent ehrinde uygulamal ferdi ve toplu hipnoz
almalar yapt.
Kurs mddeti sonunda Akademiden, sertifika ald.

13

31 Austos 1998 tarihinde zbekistan Cumhuriyeti Salk Bakanl Sorumlu Uzmanlk Enstits Reflexoterapi
kurslarn bitirerek snav kurulunun 10 Ekim 1998 tarih ve 121 kayt nolu karar ile Reflexoterapist sertifikas ald.
1998 ylnda Bursada bakanln yrtt Parapsikoloji ve Ruhsal Aratrmalar Derneini kurdu. Dernek
bnyesinde Nisan 1999 tarihinden 2007 tarihine kadar Parapsikoloji ve Ruhsal Aratrmalar Dergisinin sahipliini ve
yaz ileri mdrl grevini yapt. Ayn dernekte parapsikoloji kurslar verdi.
Uluda niversitesinin deiik fakltelerinde dzenli olarak konferanslar verdi.
2008 ylnda ei ile birlikte kendilerine ait ifa Evi Terapi ve Bioenerji Merkezini kurdu. Ayn merkezde obsesyon ve
ruhsal rahatszlklarla ilgili alma ve tedavilerine devam etmektedir.

14

NSANIN DOASI

Bu yazy kendisiyle yzlemekten korkmayan, iindeki gerei ve grmek isteyen sevgi dolu insanlara adyorum.
Amacm, sizlere sunduum malzeme ile kendi gereinizi bulmanz, bilinli bir yaam iinde kendinizi daha ok
sevmeyi baarmanzdr.
Kitabn temelini oluturan "Pozitif Dnce" yaamnzn tmn kapsayan, sizi salam ve yeni bir zemine oturtacak
bir felsefedir.
Felsefe, kkleri "Metafizik" olan aacn sadece bir daldr.
Ne yazk ki; yalnz bununla yetinen ve kozmik bilgilerden uzak durmay seen birok kiide, metafizik bir korkunun
karaltsn gryorum.
Bu konunun nemli sylemlerini birka kez yinelemek gerei duydum, nk fiziktesi bilgilerin kavranlmas ve
sindirilmesi, mzikte nemli bir yeri olan diyez ve bemollerin anlalmasna benzer.
Gerek bilgiler, ou kez dikkatlerden kaan satr aralarndadr. Tpk notalar arasndaki yarm seslerin gzelletirdii
melodiler gibi.
Adna mr dediimiz bir sreci dnya planetinde hep birlikte tamamlamaya alyoruz. Gnmz bilimi, maddenin
iine girip, bugne kadar fark etmedii yeni yasalarla yzletike, tanmlayamad gereklikler karsnda aknla
dmtr.
Maddeyi oluturan temel paracklarn akl dzeyi, bizim anlaymzn ok tesindedir. Gnmzde ancak fonksiyonel
uzantlarn anlayp yorumlayabildiimiz maddenin, var oluun tm srlarn ierdii bir gerektir.
Fiziksel oluumun tm program, maddenin atomlarnda gizlidir ve bu program, hayal gcmzn ok tesinde hz ve
dinamie sahiptir.
Bizler lineer (tekdze) bir uur ve anlaya sahip varlklarz. Maddeyi oluturan yap talar ok boyutlu ve ok zamanl
dinamiklerdir. Biz ancak boyutlu ve tek ynl akan zamann farkndayz.
Atomlarn dnyasnda zaman her yne akabilir, hatta durabilir. Boyutlar dinamii ise sonsuzdur.
Mikro dnyay gzlemlemeye baladmz anda, uurumuzla bu dnyaya katlrz, bu kanlmazdr. Einstein bunu
bize gsterdi ve dedi ki: "Gzlemciyi fenomenden soyutlayamazsnz."
nsann zellii
nsann zel oluunu ve gizemini anlamak iin, "Metafizik" yapsn irdelemek zorundayz.
nsan, Ruh ve Madde ikilisinden olumu zel bir yapdr. Bir yann alp, dier yann atamazsnz. Madde'sini kabul
edip, Ruh enerjisini yok sayamazsnz.

15

Ne yazk ki; toplumumuzun baz kesimlerinde Ruh szne kar anlamsz bir tepki alglyorum. Byle bir yaklam,
kendini inkr etmek deil de nedir?
Deerli okurlar, bu aamada ruhsal yapmz daha net anlayabilmemiz iin, Fizik ve Madde enerjisinin ayrmn ve
zelliklerini belirtmemiz gerekecek sanrm.
Fizik ve Madde Enerjisi
Evrim dediimiz konu ylesine enteresandr ki, ancak bulunduumuz dzeyi alglayabiliriz. Biz farknda olmasak da,
bilemediimiz bir g tarafndan yardm grmekte ve ynlendirilmekteyiz.
Yaradann lahi Gcnn ve Evrensel Yasalarnn amaz bir dzen iinde nasl ilediini gzlemliyoruz. Son yllarda
bu yasalar, Bilim insanlar da fark etmeye baladlar.
Bilginin uygulanmas, yaam iinde dayanma ve paylama grevlerini yerine getirmektir. nsan iin teorik bilgi deil,
uygulama nemlidir. Eer yalnz teoride kalnsayd; Ruh, Madde yi srekli gelitirmezdi. nk Madde, Ruh un eline
plazma (yansz, akkan halde) halinde verilmitir. zetle; Madde, Ruh un eline tarifsiz, tanmsz, orijinsiz verilmitir.
Bir enerji dalgas olarak verilmitir.
Metafizik gzle baktmzda Ruh, Maddeyi insan bedeninden balayarak, daha gelimi Gezegenlere, Galaksilere
kadar kullanr.
Ruhun oluturduu yalnz madde deildir. Madde sadece fizik enerjinin bir grnm ve formudur.
Nerede, hangi madde?
uras alev alev yansn, bakalm geriye ne kalyor, su ile karbondan baka!..
Dnyamzn merkezinde bilemediimiz bir yangn asrlardr devam etmekte. Orada hala lavlar var. Bu lavlar canl ve
yanardan tepesine kp iniyorlar.
Bilim insanlar yllardr aratryorlar; sonu, o lavlarn granit haline dnmesi iin tahminlerin tesinde bir zamana
gereksinim var. Bunlar zerinde yorum yapmak bizi aar ve ayamz yere basmakta yarar var, diyorum.
Sizi skmak istemiyorum ancak, konunun nemi nedeniyle biraz daha sabretmenizi rica ediyorum.
Sabrnz fazla zorlamadan, ho bir yk ile rahatlamaya ne dersiniz?
ki Yal Dost
ki yal dost, 70 yalarn gemi iki arkada, bir mr boyu birbirlerinin en iyi dostu olmulard. kisi de ar futbol
tutkunuydu, her frsatta futbol karlamalarn izlerler, yurtdndaki nl oyuncular bile tanrlard.
Derken bir gn biri ar hasta oldu. lm deindeyken yine yannda en iyi dostu vard.
Ziyarete gelen arkada, hasta olann kulana fsldad:
" Bana bir iyilik yap, olur mu? Cennete gittiinde, orada futbol oynanyorsa, bana bir ekilde haber ver. "
teki,
"Tamam, btn yaamm boyunca en iyi dostum sendin, bunu senin iin yapacam. "
Ve birka dakika sonra da adam ld.
Bir hafta sonra yine en sevdii dostunu dnerek uykuya dalmt ki; uyku srasnda arkadann sesini duydu.
Dostum, sana bir iyi, bir de kt haberim var
Arkada hemen sordu!
yi haber nedir?
Cennette futbol oynanyor.
Bu harika, peki kt haber nedir?
Yarn oynanacak mata kalede sen varsn!

16

Tekrar anmsayalm, maddenin deiiminden ve evriminden sz ediyorduk.

Maddenin ncesine gidelim!
Gnete, Plazma (Akkan) halinde!
Daha ncesine gidelim! Hidrojen halinde
Hidrojenin evveline de gidersek;
Ruhun bilin ekranna yansyan her trl madde ortam ile yzleiriz.
Fiziksel enerjinin tasarlanm, yorulmu, ruhun eliyle dzenlenmi bir enerji ekran karmza kar.
Maddenin, fizik enerjinin geliimi, kendi lineer zamanna baldr.
Ruhun geliimi ise, kendi zamanszlna baldr.
nk Ruh, fizik enerjiyi farkl cevherler formuna sokabilme yeteneine sahip kozmik bir enerjidir.
Eer Ruhsal enerji olmasayd, fizik enerji ve zaman enerjisi ortaya kmazd. Fizik enerjiyi kendi lineer zaman ak
ierisinde tasarlayan, oluturan, ina eden, mikrodan makroya kadar dzenleyen, ruhsal enerjidir. Fizik enerjiyi her
trl cevhere sokar.
u anda ruhun bilin ekrannda alglad, insan bedeninde alglad, sadece fizik enerjinin kk bir gstergesindeki
madde cevheridir.
Cevher; "Ruhun, Madde ile iletiime gemesi iin, kendi dnda oluturduu ve yksek bilgilerin korunduu tek yerdir."
nsan denen varlk, o fizik yelpazeyi daha ok alglamak, daha ok etki etmek iin, gelitirme yeteneini fizik enerjiyle
oynayarak baarr.
Ruhsal evrimin llerinden bir tanesi de, fizik enerjiyi ynetmeyi baarmaktr.
Ruhun geliimi budur.
Madde, fizik enerjinin kk bir dalgacdr.
zerinde yaadmz dnya gezegeni 104 elementten olumutur. Bunlarn tmne madde diyoruz.
Fizik enerji ile madde enerjisinin fark:
Fizik enerjinin oluma noktas, bildiimiz ktan balar. Ntron yldzlarna kadar deien enerji tipleriyle yaklak
bugnk fizik bilimi araclyla bir milyondan fazla enerji moduna rastlanmtr.
P.D. Ouspenski, "nsann Gerei" adl kitabnda, "nsanlar makinelere dnyorlar, fakat dnce glerini
kullanmyorlar. Eer dnmeye alsalard, byle mkemmel birer makine olmazlard", diyor.
Bu yoruma katlmamak olas deil. Toplumun ounluu kendi dorular dnda ynlendirilmiyor mu?
Yazlarm genellikle gece yars hazrlarm. Geceler, fizik enerji kaplarnn kapand, kozmik enerji kaplarnn ald
zamanlardr. Size de neririm, zel almalarnz, yazlarnz bu saatlerde hazrlamay deneyin.
Bu konuyu hazrlarken, notlarm arasnda 2008 yl gece saat 03:30da yazm olduum bir balk dikkatimi ekti.
Gnmz yaantsna uyumunu ve insann doasyla ilgili olduunu dnerek sizinle paylamak istedim.
Bu yazya eski bir deyim olarak "artlanma" diyorum. zetle, bakalarnn dorularna gre davranmak, diyebiliriz.
Bu kiiler yaadklar ne olursa olsun, kendi istekleri dnda kararlar verirler.
Hedefi belirleyen bakalardr. Etki altnda, "desinler" diye yaamn programlayan kiiler, Ouspenski' nin deyimiyle,
makineye dnm oluyorlar.
Bu tr insanlarn kendilerine zg, "benim" diyebilecekleri fikirleri yoktur. Fakat yaam srekli deimektedir.
artlanmalar ise, kiiyi belli bir enerji dzeyinde tutarak geliimini engeller.
nsan, yaps gerei zgr yaamak zorundadr. Bilincin zgrle gereksinimi vardr.
"Bunu yle yaparsam bana ne derler" diyerek, toplumun ya da bir bireyin etkisiyle asl grevlerimizi erteliyor,
kendimize kar ikiyzl davranyoruz.

17

Gerekleri gz ard ederek, fkelenmemiz gereken yerde, yalanc glmsemelerle yalnz evreyi deil, kendimizi de
aldatyoruz.
Gerek fke, yalanc glmsemeden daha deerlidir, nk o size aittir ve bir benliin, bir elektronun deifre olmasdr.
Aksi halde benliklerimizi tanmadan kendimizi nasl yneteceiz?
Garajnzda duran ve hi kullanmadnz bir arac her gn prl prl ykasanz, onu kullanmadan zelliklerini nasl
bilebilirsiniz?
Evrim, deneyimler sonucu ulalacak bir hedeftir.
Deerli insan kardeim;
Yaam isel bir keif yolculuudur. Bu yolculukta kendinin astronotu ol, i uzayn kefet ve kendi gereinle yzle.
Bakalm tayabilecek misin?
Hi kimse bir dierine benzemez, herkes bakadr; dierlerinden farkldr. nemli olan o bakalarn ve farkllklarn
birletirilmesidir.
nsann bazen kendi bana kald, kendisini sorgulad zamanlar vardr.
"Neden bu kadar zorluklar yaadm, neden bu durumlara dmeme izin verdim" diye kendisini sorgulamas, ne acdr
ki; genellikle hastaneye yatt zaman balar.
Eer verilen mesaj alnmyorsa, arlar ve benzeri kk uyaranlar bizi uyandrmadysa, daha sonra kanser ve benzeri
tepkiler kanlmazdr.
Mesajlarla deil, aclarla uyanyoruz.
Oysa ilk gelen uyaranlar, yaammz deitirmek iindi.
Yaanan bir hastalk, yalnzca kader deil; olaylarn mesajn anlamaya gsterdiimiz direntir.
Kabul etmekte zorlansak da, hastalklar bizi bilgiye ulatran en son uyaranlardr.
Hatay ve yanl hep karsnda aramaya alm olan insan, zamanla kendisinden uzaklam ve kendi yapsna
yabanclamtr.
nsann doasn tanmak istiyorsak, nce kendimizden balayarak i dzenimizi bozan nedenlerden arnmalyz.
nsanln genel durumuna bakarsak; kuantum fizii, hologram teknii, k hznn almas, genetik ifrenin zlmesi
ve DNAnn deifre edilmesi derken, kendimizi deifre etmenin ne denli nemli ve ncelikli olduunu unuttuk.
Szn ettiim aratrmalar gzel uralar, ancak metafizik adan henz emekleme andaki bilimimiz, bu bilgileri
hazmedebilecek dzeye ulat m?
nsanl kmazdan kurtaracak tek g, bilgidir. Buna hi kimse "hayr" diyemez.
Bilgiye snr koyamayz. Bilgi zm tanesi gibidir. Her taneyi patlattnzda, iinde yeni bir salkmla karlarsnz.
Ben bir zm buldum, gerei buldum dediiniz an, yeni bir salkmla yzleirsiniz.
Kozmos da byledir, zm tanesi gibidir. Kimbilir daha ne salkmlar sunacak bize....
Sizinle paylamaya altklarmn tm, insan varlnn servenidir.
Brakn insan, bir meyvenin tasarmnda bile Kozmik Geometri kullanlr. Henz bu uygulamalarn bilemediimiz bir
amaca ynelik olduunun farknda bile deiliz.
Son yllarda Yaradann bykl karsnda sayg duymamz gerektiren bir bulula (Kuantum Boluu)
yzlememize karn, olayn bilincinde olmak bir yana, karlar dorultusunda programlar oluturulup, patent kapma
hesaplar bile yaplmaya balanmt.

18

Ayrca, deerli bilim insanlarnn bu bulular nedeniyle, lm tehditleri aldklar da syleniyor. Nedeni; petrol krallarnn
ve bu ynde kar salayan para babalarnn gelirlerinin kesilecek olmas.
zetle ounluk anan dyla megul, nsan anan iini de fark edip, yapt her eylemin sonucuyla yzleecei
bilincine varnca, daha farkl davranacak ve paylamay renecektir.
Ben bydm, gelitim, bu yolu tamamladm diyemezsiniz, nk yol sonsuzdur. Bymek insanlarn gznde
deil, nce kendi iinde bymektir.
nsanlarn gznde maddesel olarak bymek, uyku derinliini gsterir.
nanyorum ki, sizler de evrenizi inceliyor ve toplumda oluan dejenerasyonun hangi boyutlara ulatn gryorsunuz.
Ruh ile madde arasndaki akl almaz birliktelii kavrayamayan insann, maddeyi kullanma yolunda da henz raklk
devresini yaadn gzlyoruz.
Sizlere karamsar bir tablo izmek istemiyorum, fakat bunlar grnen gerekler.
Gezegenimizde bireysellemi bir madde var m?
Maddeyi yeterince tanyor muyuz?
Bu sorular uzar gider.
Evrende her madde birbirine dnr. Var olan hereyin temeli enerjidir, bunu hepiniz biliyorsunuz. Fakat ben diyorum
ki; enerjinin oluumu da, bir imajn sonucudur. Metafizik bilgiler ve bilim insanlar da byle diyorlar.
Bedenimiz bile ruhsal bir yansmadr.
Bu yoruma katlyor musunuz?
Bilimde devrim yaratan deerli insan Einstein, o unutulmaz bilim insan, Tanrya zar atlmaz, Tanryla kumar
oynanmaz, derken, insan bilgisinin dnyadaki snrlarn ve Kozmik Evrenin akl almaz bilinmeyenlerle olutuunu
belirtmek istemitir.
Bunlardan sanki hi sz edilmemi gibi insanlar din dediler, bilim dediler ve bu savaa devam ettiler. Sonu; kocaman bir hi...
Din ve Bilim bir btndr, diyemediler. Onca zaman boa harcand.
lkemiz bilim insanlar, ellerinde yararlanacaklar bilgi hazineleri varken, yararlanmay beceremediler.
Dinsiz Bilim, Bilimsiz Din olmaz, diyemediler.
Amerikal bilim insanlar, "Kuantum Teknii" ad altnda dini bilgilerin "Kuantum Dnce Teknii" ile harmanlamasn
yapverdiler ve bir istein gereklemesindeki faktrleri yle sraladlar:
a-
b-
c-
d-

Dnce
Niyet
Ses
Dua

nsann doasn daha geni bir perspektiften grebilmek iin, sizlerle hepimizde var olan, fakat yeterince
yararlanamadmz bir zelliimizi paylamak istiyorum.
majinasyon:
maj etmek, bir eyi ruhsal yapmzda ekillendirmektir.
majinasyon doumumuzla birlikte var olan bir zelliimizdir. Tabii ki grsel deildir. maj oluturma yeteneimiz beynimizin sa blmnde bulunur.
maj, yaratc bir gtr.

19

Yaammz boyunca kullandmz, fakat varlndan bile haberdar olmadmz bu yeteneimiz, sonsuz evrim yolunda
bizlerle adeta kol kola gibidir.
majinasyon; saf, ekil almam bir enerjidir.
maj yeteneini belli dzeyde kullanabilen insan, ulamas gereken hedeflere ok daha kolay ulaabilir.
maj gc, varlklarn evrim srecinde, ancak insanlk aamasnda balayan yaratc bir yeteneidir.
nsanlk aamas, diye bir ayrm yaptnz, biz insan deil miyiz? gibi bir soru yneltebilirsiniz. Hemen yantlayaym.
Bizler, insan olma yolunda ura veren Beer varlklarz
maj konusunu rneklerle amak istiyorum:
Evrende aklmza gelen ne varsa, hepsi Yaradann imajlar ile var olmu nesnelerdir.
maj oluturma gcnn varln daha net anlatabilmek iin, en zel rnekleri bilim adamlarndan verelim:
15. yzylda Copernic
16. yzylda Galilei ve Kepler
17. yzylda Newton
Ellerinde yeterli hibir aygt olmakszn, gne sistemimizin alma prensiplerini saptayabilmilerdir.
Bunlarn doruluu, ancak 19. yzylda gelien optik teleskoplar sayesinde kantlanabilmitir.
20. yzyln banda Einstein; maddenin temeli olan atom yasalarn, evrensel ekim kanunlarn tam olarak
ispatlamtr.
20. yzyln sonunda gelien teknoloji, Einsteinn teorilerinin hepsini dorulamtr.
Deneyden bamsz bir matematiin nasl oluyor da, duyularmzn ulaamad bu gereklikleri bulduu,
bilimin en byk paradoksudur.
Daha byk bir rnek ise; Motor nron hastas olan ve vcudunda parmaklarndan baka hibir yerini kullanamayan
astrofiziki Stephen Hawkingin daha da telere giderek, milyonlarca k yl uzakta olan galaksilerin ve karadeliklerin
alma prensiplerini aklamasdr.
Bunlar teknolojik olarak tek tek kantlanmtr.
Bilim dnyas, o insann hangi yetisi ile bu gerekleri bulduunu anlamaya alyor.
Milyarlarca k yl uzaklkta bulunan bir gerekliin yasalar, nasl oluyor da 1.750 grlk bir beynin ierisinde
ekilleniyor. Hem de amaz bir matematiksel kesinlikle.
Sorularmza devam ediyoruz:
Mozartn (4) yanda ilk konertosunu, (6) yanda ise senfoni bestelemesini nasl yorumlayabiliriz?
Beethovenn mzik yapmak iin vazgeilmez duyumuz olan duyma yetisinden mahrum oluu, kendisine bir engel
oluturmad. Evrensel lekteki yzlerce bestesini sesleri duymadan yapabildi.
Uygarlmzn bilgi sramalarn yaptran bu insanlarn, bu bilgileri nereden ekip aldklar sorusunun cevab hala
havada asl duruyor.
Einstein bunu yle zetlemitir : Hayatta hibir yerde deneyden teoriye gidemezsiniz. imdiye kadar bu
grlmemitir. Ulalan tm gereklere teoriden gidilmitir.
Buradaki teori, imaj yeteneimizdir.
Bu belirgin ve net aklamalardan da anlalyor ki; yaratc bir g olan imajinasyon yetenei, baz kiilerce ok ak
olarak kullanlmtr.

20

Son yllarda baz fizikiler, laboratuarda yaptklar deneylerde, uygulanan metotlar ayn olmasna karn, farkl sonular
almlardr.
Bu durum onlar, zellikle kuantum fizikilerini, u ilgin soru ile yz yze getirmitir : Laboratuar deneylerinde
paracklara ulatmzda, acaba bu sonucu imajlarmzla biz mi oluturuyoruz?
Konuyla ilgili tren iisi Nickin imajinasyon yksn rnek gsterebiliriz
Zihnin Gc
Grdmz rnekleri dikkate alrsak, bu bal majinasyonun Gc olarak deitirmek yerinde olacaktr.
Nick adnda bir demiryolu iisinin yks bu.
Nick, gl, salkl bir ii. Arkadalaryla manevra sahasnda alyor. ini iyi yapan gvenilir bir insan. Ne var ki
ktmser biri. Hereyin ktsn bekler ve bana daima kt eyler geleceinden korkar.
Bir yaz gn, tren iileri ustabann doum gn nedeniyle bir saat nceden serbest braklrlar. Tamir iin gelmi
olan ve manevra alannda bulunan bir trenin soutucu vagonunun iine giren Nick, dalgnlkla kapy ieriden kapatr,
kendini soutucu vagona kilitler.
Dier iiler Nickin kendilerinden nce ktn dnrler.
Nick kapy tekmeler, barr, ama kimse duymaz. Duyanlar da bu tr seslerin srekli geldii bir ortamda bulunduklar
iin pek nemsemezler.
Nick burada donarak leceinden korkmaya balar.
Eer buradan kamazsam kaskat olup donacam diye dnr.
eride grd yars yrtlm bir karton kutunun iine girer ve titremeye balar.
Eline geirdii bir kt parasna, kars ve ailesi iin son dndklerini yazar: Sizi ok seviyorum. Buras ok
souk, bedenim hissizlemeye balad, bir uyuyabilsem! Bunlar benim son szlerim olabilir.
Ertesi gn soutucu vagonun kapsn aan iiler, Nickin donmu bedenini bulurlar. Yaplan otopsi onun donarak
ldn gstermektedir.
Bu olay olaanst yapan, soutucu vagonun motorunun bozuk olmasyd. Vagonun iindeki s 18 dereceydi ve
vagonda bol hava vard.
Nickin korkusu, kendini gerekletiren bir kehanet oluturmutu.
te imajinasyonun gc...
Baz bilinmezleri yantlamaya beyin kapasitemiz yeterli olmayabilir. Sabrla aratrmalara devam etmek zorundayz.
Aratrmalar srdke bilinmeyenler bilinir olmaya balayacaktr.
rnein Kuantum Boluu.
Tm insanln enformasyon alannn, bu bolukta depolandn dnemez miyiz?
Bilgi de bir enerji olduuna gre, yaam deneyimlerimizi buradan ektiimiz bilgi ile kazandmz; sonularn da
kuantum alanna geri gnderdiimizi sylemenin uygun bir yaklam olduu kansndaym.
Kuantum boluu kontrol edilemez biimde dalgalanmaktadr. Bolukta oluan bir parack ve anti parack ifti 10
zeri eksi 21 sn. gibi ksa srede birbirlerini yok ederek enerjiye dnr ve harcanan enerjiyi bolua geri verirler. Bu
uygulamay tekrar eden pek ok parack, bolukta dalgalanmalar olutururlar. Dalgalanmalar canl bir ortam oluturur.
Bu durumda boluk dediimiz yer bo deil, grnmeyen bir doluluktur.
Mantksal bir kurgu yaparak, size bir soru yneltip, o soruyu yine kendim yantlamak istiyorum.
Bir insan herhangi bir konuda ok geni yorumlar yapabilirken, bir bakas neden anlamakta bile zorlanyor?

21

Ayn niversiteden diploma alm bu iki kii arasndaki farkllk nedendir?

Biri dierine gre daha ok aratrm, daha fazla kitap okumu dersek, soruyu doru yantlam olur muyuz?
Spritel bilgiye gre rnekteki iki kiinin fark, kendi uygulayacaklar programlarna ve gereksinimlerine gredir.
Metafizik ( fizik tesi ) bilgiler bir varln dnya ortamna doarken, kendi planna uygun bir aile ve yre setiini syler. Bu anlaya gre yorumlarsak; bir kii resim sanatnda, dieri iirde, bir bakas politikada, matematikte veya yazar
olarak baar gsterecektir.
zetle, her insann ihtiyac kendisine gredir. Evrende tesadf diye bir kelime yoktur, bu anlay ancak dnyamza
zgdr. Her yaanan olay bu prensibi ierir.
Evrim yolunda bir kii hzla giderken, dieri yava yrr ve sonunda varlklar arasnda evrim farkllklar oluur. Buna
gre her insan kendi ihtiyacyla karlar.
Btn insanlar zgrdr, ne var ki sebep-sonu yasas dediimiz bir yasa, tm varlklar iin geerlidir. Bu nedenle Ne
ekersen onu biersin denmitir.
zninizle dncemizi elektron asndan da irdeleyerek, daha ak, farkl ve metafizik yasalarla badatrarak, anlalr
bir dzeye getirmek istiyorum.
Fiziki Harold Puthoff Elektronlar bir enerji dzeyinden dierine sramadklar mddete, ma yapamazlar
bilgisinden hareketle, elektronun srekli olarak ma yaptn, fakat ayn zamanda da bu may telafi edecek enerjiyi, iinde bulunduu sfr noktas alanndan sourduunu bulmu.
Apollo 14 grevi ile uzaya gnderilen ve Aya ayak basan altnc kii olan Edgar Mitchell, mhendis olduktan sonra
Havaclk ve Uzay Aratrmalar Blmnde Doktora yapmtr.
Aydan Dnyaya dnnde Bir Apollo Astronotunun, Madde ve Mana Dnyalarna Seyahati adl bir kitap yazmtr.
Ona gre, kiinin ilham yoluyla elde ettii bilginin yerel olmad, mekansz olduu konusunda kantlar vardr. Bilgi,
zamansz ve elektromanyetik enerjilerden bamsz olarak alr.
Deerli okurlarmz; imdi vereceim rnekte, maj yaratc bir enerjidir sznn nedenini daha net anlayacaksnz.
ngiliz fiziki Peter Marcer, Edgar Mitchell ve Valter Schemmpn ortaklaa yrttkleri aratrmalar sonucu u yargya
varmlardr:
nsan algs, atom alt boyutta gereklemektedir.
zetle; Dnceler, majlar ve stekler, Metafizik boyutta cevabn bulacaktr.
Ltfen bu bilgiler nda, Ruh ve Madde ikilisinin ne kadar nemli ve ayrlamaz olduunu bir kez daha dnelim
imdi farkl ve ilgin bulduum yeni bir bilgiye dikkatinizi ekmek istiyorum:
Bilim insanlar, atom alt dzeyde, sebep-sonu ilikisi yoktur, Tutarl grnen bir atom aniden bozunabilir, elektronlar bir enerji dzeyinden dierine atlayabilir diyorlar.
Kuantum paracklarnn sahip olduklar bu zellikler, kesinlik grnts veren evrenin, aslnda belirsiz ve nceden
tahmin edilemez olduunu, saf potansiyellie dayal olduunu gsteriyor.
Son yllarda fizikilerin aratrmaya, kefetmeye doyamadklar kuantum fizii ve atom alt paracklarn; kuantum
boluu olarak isimlendirilen gizem dolu ve kontrol edilemez biimde dalgalanan alann, bilim evrelerini daha uzun
sre megul edecei kansndaym.
Madde ve anti madde, harcadklar enerjiyi bolua nasl geri veriyorlar?
Bu olay sfr enerji kayb ile nasl gerekleiyor?
Olduka dndrc deil mi?
Realist olalm ve aklayamadklarmz reddetmeyelim
Evrenin her zerresi, dier zerrelerle iliki iindedir. Paracklar yerel olmayan bir baa ve ayrlamazla sahiptirler.
nl parack fizikileri ve bilim insanlar byle aklyorlar.

22

Bu bolukta madde ve anti madde olmasna karn, hibir enerji kayb niin olmuyor?
nk boluk denen yer, saf enerji alan. Alveri o kadar hzl oluyor ki, saflndan bir ey kaybetmiyor. Bir
oluumun gereklemesi uygulanyor, fakat negatif yok, kayp yok.
Dualite sistemi (ikili sistem) Negatif ve pozitif grnrde var olsa bile, sonu olarak yok. Tekillie, birlie ulalm.
Fonksiyon var, ayrlk yok; btnlk var.
majlarn gereklemesi iin kullanlacak ideal bir enerji alan diyebiliriz.
Metafizik bilgilerimiz, dnya ortamnda kullanlacak enerjilerin, gezegenimizin Astralnda kaytl olduunu sylyor.
Akaa dediimiz bilgi kayt deposu, gerekli tm enerjileri kendisinde barndryor. Ulap zmleyebilirsek, yeni
bulular yapabiliriz.
Deerli okurlarmz; izninizle, bedenimizin elektronlardan olumu bir yap olduunu, elektronun deiim ve
dnmn sizlere aklamak istiyorum. Yalnz sizden ricam, tarafsz olarak konuya eilmeniz!
Siz de takdir edersiniz ki baz sorular yantlamak, bugnk beyin yapmzla olas deil.
rnein,Bilin nasl bir eydir?
Nasl oluyor da tek bir hcreden mkemmel bir insan bedeni oluuyor?
Onun anne karnndaki geliimini kim ynlendiriyor?
Sanrm bu sorulara yardmc ve yant olabilecek bir almam aktarmam yararl olacaktr:
1990 ylnda Hollandann Rotterdam kentinde seminer veriyordum.
Trkiye Byk Millet Meclisinden aldm bir telefonla Ankaraya davet edildim. smini veremeyeceim yetkin bir
kiinin yeeninde, Obsesyon dediimiz bir rahatszlk olumutu.
Trkiyeye dndmde bu kiiyle Ankarada almalar yaptm ve kendisine Ekminezi ( Yaamda geriye gidi)
uyguladm. Sorunun kaynana doru yllar geri sayarak indim. ocukluk anlarna dnerek kendisini rahatsz eden
durumu tekrar yaamasna, negatif duygular ve psiik artlar aa kartmasna olanak verdim.
Yllar geip anne rahmine gerilediinde; alt aylk durumunda iken orada yalnz, nasl ve ne durumdasn diye sordum.
Aldm yant Beni burada birisi koruyor idi.
Yorumu okuyanlara brakyorum. Belki yukardaki sorulara bir yant olabilir!
nsan, hibir zaman yalnz braklmamtr
UYANI VE DEM
Herkes eitleniyor. rnein bir depremde milyoner ile simiti ayn sokakta sabahlayacak ve ayn korkuyu
paylaacaklar.
Dnya insanlna her ey paylalsn diye verilmitir. Fakat bencil insan, kendi bencillii ile btnn tamamn almaya
kalkar. Olaylara biraz kresel bakabilsek, Ben demek bile nefes almay zorlatrr.
Ben diyen insann hali, srtndaki ykle gemiye binip, ylece bekleyen yolcuya benzer. Yk brakmaya dahi akl
yetmez. Bilmez ki, yk gemi tayacaktr.
nsanolunun ocukluk devresini bitirip artk bymesi gerekmektedir.
Gerek bymek, insanlarn gznde deil, kendi iinde bymektir.
nsanlarn gznde bymek uyku derinliini gsterir.
Birka yl nce basnda k hznn yz kez almas konusuna tank olduk. Sonu, sebepten nce gelirse ne
olacak?

23

Bu byk bir deiimin ilk uyarandr.

Bu olay gereklesin ya da gereklemesin, uur altlarnda bu dncenin tohumlar atld.
Sonu bilinince, insanolu sebepleri nasl kullanacak?
Yoksa sebepleri deitirerek, sonular etkilemeye mi alacak?
nce mikro dnyada btnl oluturmadan, makro evrene uzanmak, insann yar yolda kalmas demektir.
Tekrar elektronlardan rnekler vererek, mikro dnyay anlamaya alalm:
Elektronlar, bireysel eylemlerine karn son derece rgtsel etkiler retebiliyorlar. Tm paracklar, trilyonlarca dier
paracn ne yaptn biliyor gibi davranyorlar. zetle kolektif bir davran biimi oluturuyorlar.
Bu gerekleri olabildiince alglayp, bir kez olsun kendi gereimize, iimizdeki geree dnelim.
sel Gereklik
sel gereklik; kendi planmzn ne olduunu anlamaya almak ve yasalar tarafndan ynlendirildiimizi fark etmektir.
imizdeki gerek, evrensel yasalardr. Eer biz o gerein bir blmn anlayabilirsek, Kozmik yasalara uyum
salam oluruz. sel gereklik, kozmik yasalardr, z bilgimizdir. Doaya ve yasalara uygun davranmazsak, enerjimizi kaybederiz.
Enerji kayb nasl anlalr? Gn iinde kendimizi olduka yorgun hissederiz. Geri bu yorgunluklar bulunduumuz
toplumdan kaynaklanmakta ise de, genelde isel dengenin bozukluundan olumaktadr.
Aslnda bizi yaptklarmz deil, yapamadklarmz yorar. Fakat biz farknda deilizdir. Kiinin bilgi dzeyine gre
yapamadklar, onda izler brakr. Beynimizi rnek verirsek, beyin alma ile yorulmaz, yorgunluk ruhsaldr.
Kalp de ayndr. alma ile deil, daha ok znt ile yorulur.
Beyni yoran yersiz enerji kaybdr. O da genelde negatif tesir yaymaktan oluur. rnein yalanlar, iftiralar, kskanlklar,
nyarglar bu enerjiyi eker alr. Stresli bir yaam da bizi yorar ve enerjisiz brakr.
uras bir gerek ki; eer biz negatif enerji yaynlarn % 50 azaltrsak, gnde iki saat uyku bile yeterli olacaktr.
Daha da ileri giderek unlar syleyebiliriz:
Negatif diyaloglar aza indirgendiinde, salk durumumuz da deiecektir. Btn bunlar uygulayabilmek, kendimize
hizmet etmektir.
zninizle sizlere baz nerilerde bulunmak istiyorum:
Yaama sevincini kaybetmeyin.
Kendiniz ve her ey hakknda olumlu dnn.
Amalarnza odaklann ve onlar gereklemi gibi bilincinizde canlandrn.
Kendinize inann ve gvenin.
Yaam otomatik bir bant gibi dnn. Bant zerinde atladnz bir grevi dnrken, bir dierini karabilirsiniz.
Yani gemiteki yanllklar, baarszlklar, sizde engel oluturmasn. Geen gemitir, bugne bakn ve An yaayn.
zgveninizi yitirmeyin. Sizde mevcut gizli yeteneklerinizi kefedin.
Bunlardan yeterince yararlandnzda, bu yetenekleri kullandnzda, mucizeler yaratr ve baarl olursunuz.
Ancak baar, mutlu son deildir. Baar, evrim yolundaki kilometre talardr. Baar da sonsuzdur. Her seviyenin
baars farkl frekans dzeyindedir. Bulunduunuz konumda baarl iken, bir st dzeye getiinizde baarl
olamayabilirsiniz. nk o seviye iin bilginiz yeterli deildir.

24

Her olayda; ister yaayn, isterseniz gzlemleyin, bakalarn deil, kendinizi muhatap aln.
Kendinle daval olacaksn, bakas ile deil. Yarg da sensin, daval da sen. Hadi bakalm ver kararn
Bir st boyuttan bakldnda, yedi milyara yakn dnya insan bir karnca srs gibi! Yedi milyar da aslnda tek bir
paradr.
Bedenimizde yz trilyon hcre var diyelim. Her hcre, Ben bamszm diyor. Bu kadar hcre iinde elli bin kimyasal
reaksiyon oluyor. Elli bin adet de kodlanm emzim var.
O zaman her hcre de bamszln ilan etsin! Ama darda yaama ans yok. Bedenin bir paras olarak grevini
yapyor, reaksiyona geiyor, iletiime geiyor. Tek bir para olarak yaama ans yok.
Bedenimizdeki hcreler srekli deiiyor, kimisi abuk, kimisi daha ge
Sakallarn daha abuk deiirken, trnaklarn daha ge deiiyor.
Derimiz daha farkl deiiyor!
Bedenimizi de dnya gezegeni olarak dnelim. Her birey kendi planna gre geliyor, grevini yapyor ve gidiyor.
Birisi bir ay, bir yl, 50 yl, bir dieri de 70-80 yl yaayarak grevini yerine getiriyor ve programn tamamlyor.
zninizle baz sorular yneltip, cevaplarn da aklayarak konuyu anlamaya alalm:
nsann grevi nedir?
Bedenini oluturan elektronlar deifre etmek!
Maddedeki bilginin kiinin iine akmasna engel olan nedir?
Madde ile arasna koyduu snrdr.
nsan maddedeki bilgiyi kendi kozmik yapsna aktaramad iin, srekli madde ile arasna bir mesafe koyarak
yayor.
O zaman bir direni oluyor ve kii Ben demeye balyor.
Beni oluturan nedir?
Bencil olmann sebebi nedir?
Bu sorulara vereceimiz yant; Evren bir btndr, biz de o btnln bir parasyz. Bu birlii idrak edemediimiz
iin, benciliz ve paylamaktan yoksunuz.
Enerjiyi alyorsun ama vermeye, paylamaya gelince, cimrileiyorsun. Oysa aldn vereceksin ki, yenisi gelsin. Alp
verme dengesini korumak zorundayz.
Tpk nefes alp tutmak ve boaltmak gibi, iin teknii bu
Doa yasalar nasl iliyorsa, yle denge kurmaya almalyz.
Sen karndaki kiiden bir ey almak isterken, kar taraf da senden bir enerji ekmek istiyor.
Bazlar ben 100 alaym ama 20 vereyim deyince, sistem tkanyor.
nsana verilen program; bilginin tezahr etmi eklini alabilecei kapasitede hazrlanmtr.
Tezahrn szlk anlam: Belirme, ortaya kma, birbirine yardm etme ve arka kma eklinde aklanyor. nsan kendisinin farknda olacak, bedenini ynetmeyi renecek ve sonunda maddeyi aacaktr.
Evrimin amac budur.

25

Umarm sizi skmyorum, izninizle yeni bir soru ile bilgi konusuna tekrar deinmek istiyorum.
Fakat nce insann bencilliini, hazrcln anlatan bir yk ile rahatlamaya ne dersiniz!
Siz Yiyin Torununuz desin
Bedavacl, hazra konmay ok seven bir bey, caddede gezinirken, olduka lks grnmde bir lokantann camnda
asl bir cmle dikkatini eker.
"Siz yiyin, torununuz desin.
Hemen ilgili kiiyi ararak, "Bu yazdakiler gerek mi" diye sorar.
"Evet, efendim gerek," diye yantlar dieri.
Yal ve olduka tecrbeli olan bey, deneyimlerini kullanarak tekrar sorar;"Ben imdi istediimi yiyeceim ve torunum
deyecek, ylemi?"
Tabii beyefendi, siz yediiniz yemek iin hibir cret demeyeceksiniz."
Duyduklaryla rahatlayan bey, kendisine sakin bir ke seerek siparilerini verir!
Yemein sonunda tatly da unutmaz ve "Bugn anslym" diye dnrken garson, "Kahve alr msnz" diye sorar.
Kahve alkanl olmamasna karn, "Nasl olsa deme yapmayacam" dncesiyle "Getir bakalm" diye yantlar.
Kahvesini de yudumladktan sonra, kalkmak zere hazrlanrken, garson nne bir hesap fii uzatr!
Olduka sinirlenen mteri, "Sen benimle alay m ediyorsun" diye barnca, garson gayet sakin, "Bu sizin dedenizin
hesab efendim" diye yant verir.
Bilginin Paylam
Dnyaya doan bir insan, yaad planete zg bir bilgiyi alabilir.
Sadece insan dnyaya domuyor. Kendi doumuyla birlikte, kullanaca bilgisini de beraberinde getiriyor.
Bilgiyi de madde iine sokuyor.
Nereye?
Bedeninin iine, fizik formuna, sesine, gznn rengine, metafizik titreimlerine ve duygularna yanstyor.
Ben, bendeki eksik bilgiyi, tamamlamam gereken bilgiyi, senden ilenmi ekilde alyorum. Her eyi sfrdan kendim
yaparak bilgisini alamam.
Ressamn yapt tablodan onun tesirlerini alyorum. Bir dierinin rd kaza giyiyorum. Gzlk yapm, onu
kullanyorum.
Ben de bir eyler reteceim, benim rettiimi de o kullanacak.
Hibir ey olmasa, yaydm manyetik enerjiyi alacak. O kii de bana bir ey vermi olmann mutluluunu yaayacak.
Deerli okurlar, yukarda belirttiim nedenlerden dolay, dnyamzda saf bilgiyi, dnyann program dndaki bilgileri
alp kullanamayz. Ancak dnyaya zg bilgileri kullanabiliriz. nk biz, bilgiyle btnlemek ve bilgiyi hazmetmek
zorundayz
"Yenmeyen meyvenin tad bilinemez."

26

27

Didem Sezgin

Eitimini dnyaca nl Terri Levinein kurucusu olduu The Coaching nstitutede 2007 ylnda tamamladktan sonra
koluk uygulamalaryla Bursann ilk bireysel ve kurumsal kou olmutur. Bursada yine bir ilki gerekletirerek
kurumlar ve bireyleri koluk kavramyla tantrabilmek iin aralklarla workshoplar dzenlemektedir.
Koluk uygulamalarn, pozitif psikoloji uygulamalaryla btnletirerek kurum ve bireylerin gl zelliklerini aa
kartmalarn esas alarak almalarn yrtmektedir. eitli gazete ve dergilerde makaleleri yaynlanmakta ve Tv
programlar araclyla izleyicileriyle bulumaktadr.

28

YETER ARTIK DEPRESYONU ARATIRDIIMIZ

Her sabah yataktan bir zor gn daha beni bekliyor, ha gayret edasyla kalkyorsanz, Yaplacaklar listenizle
srekli bouup duruyorsanz, hedeflerinize ulanca mutlu olacanz hayal ederken hedef iin izdiiniz yolun
kalitesini nemsemiyorsanz, tuhaf bir kouturma halinde iseniz ve artk ne iin koturduunuzu dahi hatrlamakta
zorlanyorsanz, kendinizi yetersiz ve baarsz hissediyor ama bir trl geliim kaydedemediinizi dnyorsanz,
aklnzda baaramadnz eylere dev bir yer aarken pozitifleri grmekte dahi zorlanyorsanz, yatanza
girdiinizde kendinizi tkenmi ve yalnz hissediyorsanz ve en nemlisi kalbinizin derinliklerinde sanki bu dnyaya
sylemek istediiniz ama bir trl syleyemediiniz eyler olduunu hissediyorsanz, bu yazm dikkatle okuyun.
Konuya eski Amerikan Psikoloji Dernei bakan ve Pozitif Psikolojinin kurucusu Martin Seligmann grlerini
sizlere aktararak girmek isterim;
60 yldan fazla bir sredir Psikoloji bilimi Hastalk Modeli ile alt. lalar ve hastalk tedavileri icat edildi ve ksmen
test edildi. Testler sonucunda altna inandklarmz kullanlmaya devam edilip, altna inanmadklarmz
elendi. Tek yaplabilen ey MUTSUZ OLAN NSANLARI BRAZ DAHA AZ SEVYEDE MUTSUZ KILMAK oldu. Bunlar
baarmak iyi olmakla beraber, almalarmz sonucu 3 eyi atladk; lki ahlaki. Psikoloji uzmanlar su bilimcileri ve
patoloji aratranlar haline dnt. yle ki insan doas fikrimiz, eer ban dertteyse tulalar zerine ylr oldu.
NSANLARIN SEMLER YAPTIINI VE KARARLAR ALDIINI UNUTTUK! Sorumluluu unuttuk, BU LK BEDELD.
Normal hayatlar iyiletirmenin ne demek olduunu da unuttuk! Nispeten sorunsuz insanlar daha mutlu, daha retken yapma misyonumuzu da unuttuk! stn yetenekli ve deha diyebileceimiz kiileri de unuttuk. KMSE BUNLARLA
LGL ALIMIYOR OLDU! Hastalk modeli ile ilgili nc problem ise sorunlu insanlarn sorunlarna odaklanrken,
hi aklmza insanlar daha mutlu klacak olumlu mdahaleler gelmedi. Yani psikoloji biliminin durumu bu alardan
iyi deil. Bu durum Nancy Etcoff, Dan Gilbert, Mike Csikszentmihalyi ve benim gibi psikologlar OLUMLU- POZTF
PSKOLOJ diye adlandrdmz almaya itti. Bu almalarn 3 ana amac var; lki psikolojinin tpk insanlarn zayf
taraflarna olduu kadar gl taraflarna da hizmet vermesi. Hasarl grlen alanlara odaklanld kadar, iyi olan
ynlere de odaklanlmas. Son olarak da normal insanlarn hayatlarn tatmin olacaklar hale getirmeye allmas ve
ayn zamanda deha ve stn yetenekli insanlar da unutmamak olmutur. Son 10 yldr pozitif psikolojinin douunu
hep beraber izliyoruz. HAYATI YAANILIR KILACAK BR BLMN BALANGICINI.
Koluk uygulamalarnn da k noktas olan Pozitif Psikoloji akm sadece psikologlar ve psikiyatristleri deil birok
insan etkiledi. Dnyada byk ses getiren bu akm ve akma bal olarak gerekli olan deiim srelerinden birok
kurum ve kurulu nasibini ald. lkemizde henz bu kavramn esamesi okunmasa da dnyann birok noktasnda
bu deiimin izlerini sevinerek grmekteyiz. Wells Fargo, ntel, Best Buy, ve Accenture gibi dnyann en baarl
kurulularnn ou aleni biimde artk GLERE DAYALI KURULULAR olduklarn duyurdular. rnein Toyota,
ie alacaklar tm yeni yneticilere, kendilerine bal olarak alacak insanlarn gl ynlerini aa kartabilmeyi
reten 3 gnlk HARKA YNETC eitimi alma art koydu. Bir dier rnekte dnyada kendi kulvarnda nemli bir
isim olan Yahoo irketi. e bavuran tm yeni yneticilere yeteneklerini len ve en gl yanlarn belirleyen testleri
yapma art koydu.
Sadece i dnyas deil, Oklahama Genel Baptist Kongresi, Amerikan yallk cemiyeti, ABD Sahil Gvenlii ve Yeni
Zelanda Genlik Geliim Bakanl gibi kar amac gtmeyen birok kuruluta GCE DAYALI program ve giriimlerde
bulundular.

29

Bir ileri adm niversitelerinde bu deiime ayak uydurduklarn grebiliyoruz. Princeton G ODAKLI YAKLAIM
konusunda almalar yapacak olan Salk ve ESENLK MERKEZ adl kuruluu grkemli bir trenle at. Harward
niversitesinde Prof. Tal David Ben Shaharn POZTF RUH BLMNE GR DERS en gzde ders nvann kazand.
Pacific niversitesi bnyesinde eitimci Edward Anderson GCE DAYALI ETM MERKEZN kurdu.
Bu akm aratrmaya baladnzda zellikle Amerika da kapsamnn ne kadar genilediini mutlulukla gryorsunuz. rnein; eitim almaya balayan bir psikiyatri rencisi olduunuzu varsayalm. Sizden Charles Rappin klasik
saylabilecek THE STRENGTHS MODEL ( g modeli) adl kitab okumanz art olarak sunuluyor. Bu kitap rnek
vakalarla HASTANIN Y YANLARININ NASIL GLENDRLECEN anlatyor. Ya da bir futbol antrenr rencisi
olduunuzu varsayalm. Federasyonun at GCE DAYALI ANTRENRLK kursuna girmek zorunda bulunduruluyorsunuz. Bundan gzel zorunluluk olur mu? Bu kursta ilgin konu balklar var. rnein; normal artlarda antrenrlere
krmz ve sar kart karma koullar arlkl olarak retilirken bu kursta bunlardan daha ok iyi ve etkili bir durumda,
DLLENDRC YEL KART kartma koullar retiliyor.
Ksaca gnmzde G HAREKETN her alanda gryoruz. dnyasnda, ekonomi dnyasnda, yardm
kurulularnda, eitim kurumlarnda kamu kurulularnda Bizim bireysel olarak ncelikle unu sormamz gerektiini
dnyorum; NEDEN? Neden bu kadar fazla sayda kurum ve kurulu bu akmdan bu denli etkileniyor ve kendini
yeniliyor? Cevap ok ksa ve esasnda olduka basit; NK BU AKIM DER GRLERDEN OK DAHA Y VE
ETKL SONULAR VERYOR!
Esasnda bana kalrsa bu akmla beraber temelde zlen durumlar unlar;
-
-
-

Baarszlk aratrlarak baarl olunmaz!

Mutsuzluk aratrlarak mutlu olunmaz!
Zayf yne odaklanlarak gl olunmaz!

Bu akm kendini gsterene kadar dnyadaki birok kurum ve kuruluta bu dile getirdiim zm noktalarnn ztt kabul
gryordu. Yani, rnein bireyleri baarl klmak iin baarsz olduklar alanlar analiz ediliyor ve bu ynde geliim
planlaryla destekliyorlard. Yani, Martin Seligmann Psikoloji biliminin yanl yn olarak ifade ettii zayf ynlere
odaklanma hadisesi NE YAZIK K SADECE PSKOLOJ BLM ile snrl kalmyordu. Ksacas hemen hemen tm
kurumlar alanlarnn zayf ynlerini analiz ediyor, baar kriterini bu zayf ynlerin geliimi ile badatryorlard.
Yukarda aktardm rneklerde de gryoruz ki bu akmla beraber ynlerini deitirebildiler. Ancak NE YAZIK K
TRKYE VE TRKYEDEK KURUM VE KURULULAR iin ayn eyi syleyemeyeiz. En azndan u an iin!
altm kurumlarn hala alanlarn sadece zayf ynlerine bakarak deerlendirdiklerini ve brakn glerini
gelitirmeyi bu konuyu dikkate bile almadklarn zlerek grmekteyim. Yine ayn ekilde altm bireylerin de
byk bir azimle kendilerini eletirirken hangi glere sahip olduklaryla ilgili farkndala sahip olamadklarn zlerek deneyimlemekteyim. Hatta bu konuda toplum olarak o kadar kat bakyoruz ki, bu bilgiyi aktardmz kurumlar
burun bkmekten vazgeemiyorlar. Yani ac bir ekilde LM REDDEDYORLAR. Yine ayn ekilde bireyler de direk
zayf ynlere odaklanma sevdasyla hareket edip, kolukta neden glere odakl bir sistem kurduumuzu anlamakta
zorlanyorlar. Ancak bireyler de farkl bir avantajmz var ki, srece arsalar dahi devam edilebildii iin fayda grme
noktasnda bir aydnlanma yayorlar. Pozitife odakl bir sistemin meyvelerini toplamaya baladklarnda, o ana kadar
kendilerini ve glerini hi tanmamann aknlyla mutluluk arasnda bir yerde dolayorlar.
Peki, siz deerli okurlarm bireysel bazda Pozitif Psikoloji akmndan nasl fayda salayabilirsiniz?
ncelikle KENDNZ BLN demek isterim. Her trl geliimin iten da oluturulduunda kalc olacan unutmayn.
SZ KENDNZ LAYIKIYLA BLEMEZSENZ HAYATINIZA DA HAKKIYLA HKMEDEMEZSNZ. Ltfen bu srece
yapamadnz, baaramadnz ve kendinizi yetersiz grdnz eyleri analiz ederek balamayn. ncelikli
sorularnz unlar olsun;
-
Ben hangi gl ynlere sahibim?
-
Hangi glerimi doal ve mutlu olarak sergiliyorum?
-
Hangi gl ynlerimle ilgili geri bildirim alyorum? ( Gerekirse e, dost, akraba ve i dostlarnzdan bu konuda
azimle geribildirim aln.)
-
Kiiliimdeki bu gleri hangi sklkla kullanabiliyorum?
-
Daha fazla kullandmda ne kazanrm?
-
u andaki hayatm bu glerimi kullanmama izin veriyor mu?
-
Bu gleri daha fazla kullandm ne gsterir?
-
Hangi alanlarda bu gcm daha fazla kullanabilirim?

30

-
-

Bu bana, dier insanlara ve altm kuruma ne kazandrr?

Bu gc daha fazla kullanmak adna atmam gereken ilk adm ne olmal?

Eer kendinizle ilgili farkndalnz yksek deilse ve evrenizden bu ynde sizi destekleyen geribildirim
alamyorsanz bir uzmandan kiilik analizi yaptrarak destek alabilirsiniz. Dikkatinizi analiz sonularnda ana
glerinizi tanmaya ve parlatmaya verin. Kesinlikle alkn olduunuz ekilde zayf ynlere odakl bir bak asna
sahip olmayn. Ana amacnz BAKA BRSNE DNMEK DEL EN Y VERSYONUNUZU SERGLEMEK
olmaldr.
Kendinizi tanmanz sonrasnda ikinci bariyeri de atlatmalsnz. Zihninizde otomatik olarak yer alan ve sizi durduran
ana negatif inanlarnz tespit etmeli ve pozitife dntrlmelisiniz. nl psikolog Shad Helmstetter,
otuzlu yalara gelene kadar bir yetikinden yaklak on sekiz milyon kez kendini snrlayan ve etiketleyen szckler
duyduunu ve yine o yaa gelene kadar, sadece sekiz kez gven verici ve pozitif bir yarg ile karlatn dile
getirmitir. Yaplan aratrmalarda insan zihninden gnde yaklak yetmi bin dncenin akp getii ve bunlarn
yaklak yzde doksannn bir nceki gn ile ayn olduu grlmtr. in en kt yan ise bu dncelerin byk bir
ounluu negatif olarak adlandrdmz, yapamadklarmzdan, beceremediklerimizden ve sahip olamadklarmzdan
olumaktadr.
Pozitif dnmek ne yazk ki ou zaman POLYANNACILIK ile kartrlmtr. nsanlarn ou hayatlarnda sadece
pozitif dnerek mutlulua kavuacaklarna inanmlardr. Buna benim light geliim olarak ifade ettiim kiisel
geliim kitap ve eitimleri de mthi destek olmutur. Bir sre sonra birok insan istedikleri kadar pozitife odaklansalar
da zihinlerinin negatife eskisinden de byk bir hzla geri dnebildiini zlerek itiraf etmektedir. Peki, olay pozitif
dnmek ve bu akmn faydalar ise, bu ne tezat durumdur? diye dnebilirsiniz. Atlanan nokta udur. Yukarda
Shad Helmstetterdan alnt yaparak ifade ettiim gibi insanolunun gn ierisinde yaad deneyimlerle birlikte
tamamen kendine mnhasr bir zihin yaps olumutur. ekirdek olarak ifade edebileceimiz birok negatif inanc ve
dncesi bakidir. Peki, bu negatif dnceler rtlmeden yerine pozitifler ina edilebilir mi? MKNSIZ!
Aslnda beynimizi ben bir aaca benzetiyorum. Hangi dnceyi sk tekrar ediyorsak, o dnce dal mthi bir hzla
byyor ve kalnlayor. Beyin her gn tekrar ettii dnceleri artk kii inanmasa DAH her gn otomatik olarak
tekrarlyor. Bu tekrarlad negatif dnce ve inanlarn bizzat beyin tarafndan rtlmesi ve her ekirdek inan iin
yeni bir inan sistemi oluturulmas gerekiyor. Yani yeni bir dal. Beyin eski dal kaln olduu iin ilk bata ona ynelse
de karsna yeni yeermi ama bizi mutlu klan ve en nemlisi KNA OLDUUMUZ yeni inanc sunduumuz da
onu tekrar etmeye balyor. Kafanzn hafif kartn tahmin ederek ksaca unu demek istiyorum; KKTENC BR
POZTF NANCA ASLA SAHP OLAMAZSINIZ. Zihninizde var olan ve sizi durduran ana inanlarnz zerine almal
ve ayn inanlar ikna olabileceiniz yeni bir inanlar ile deitirmelisiniz. Bu dnm ynnde size fayda salayacak
bir formu sizlerle paylamak isterim;

Alanm kstl olduu iin pozitif psikoloji adna bireysel olarak alabileceiniz nlemleri bitiriyor ve ok sevdiim bir
cmleyle yazm sonlandrmak istiyorum;
G HERHANG BR HEDEFE ULAMAK DEL, ZATEN ORADA OLMAKTIR.
Sevgilerimle
Ynetici Kou
Didem Sezgin

31

32

Ufuk Tarhan

M-GEN Gelecek Planlama Merkezi Kurucusu 2009-2011 Ftristler Dernei Bakan

Ufuk Tarhan, ODT Ekonomi Mezunudur. 1982-2005 arasnda ounlukla teknoloji olmak zere eitli sektrlerde st
dzey yneticilik yapmtr. 2006 da M-GEN Gelecek Planlama Merkezini kurarak giriimci, 2009 ylnda Ftristler
Dernei Bakan olmutur. 2002 Yl-Dnya Gazetesi-Biliim Sektrnn En Baarl Kadn dlnn sahibi olan
Tarhan; Trkiyenin ilk ve tek Ftrist kadn konumacsdr. Kendi buluu olan Tablet Seminerleri satar. Geleceki,
srdrlebilir i modelleri, dijital i stratejileri tasarlar ve uygular, Avatarl yapar. Sosyal medyann ok aktif bir
kullancsdr. Geni bir takipi kitlesine sahip, blogger ve internet yazar olan Tarhann iki kitab bulunmaktadr. Evlidir,
iki ocuk annesidir.
Ufuk Tarhann Sosyal Medya adresleri; Blog, Facebook, Twitter, Friendfeed, Linkedin, Foursquare

33

Ftrizm; Olumlu Gelecek Planlamasdr

Yeim Tekstil sektrde yapt gelecek odakl kuma almalaryla n plana km dnyann en nl markalar
iin retim yapan, Bursadaki fabrikasn da gidip dolatm ve ok beendiim bir firma. Ama insan odakl ynetim
anlayyla alanna verdii deer ve kiisel geliimi iin harcad aba gerekten takdire deer. Bu almalarn da
birok firmaya da rnek olduunu ve olmas gerektiini dnyorum. Yeim Pozitif Dnce Kulb de alanlarnn
kiisel geliimi iin hayata geirilmi gzel almalarndan yalnzca birisi. Ben Yeim Ftristler Kulbnn yakndan
takipisi olarak bu kulb de kendime yakn buluyorum. Ftrizmin de olumlu gelecek planlamas olduundan yola
karak benden yaz istediklerinde memnuniyetle bu alma ierisinde yer almak istedim.
Bu yazm araclyla da pozitif dnen herkesi ftrizm konusu zerinde de kafa yormaya ve bu konudaki bilgi birikimlerini artrmaya davet ediyorum.
Gnlk hayatmza yeni 3 kelime daha eklendi; ftrist, ftroloji ve ftrizm. Ftrism veya ftristler, gelecek
kelimesinin ngilizcedeki karlndan dolay dilimize yerlese de eminiz Trk Dil Kurumu yakn zamanda
gelecekiler, gelecek almalar ve gelecekilik diye bu 3 kelimeyi dil hazinemize kazandracaklar.
Ftrizmin tanm ile balayacak olursak; bire, kurum ve toplumlara ilikin olas, olanakl ve tercih edilen gelecek
senoryalarn gerekletirmek iin atlmas gereken admlar ilkeli ve btnsel olarak inceleyen almalar zinciridir.
Ksaca olumlu gelecek tasarmdr.
Trkiyede bulunan bizim ftristlerimiz de yasal olarak Ftristler Dernei altnda bir araya geldi. u anda kullanlan
anlam ile Ftroloji (Gelecek almalar), bugnk ekonomik, teknolojik ve sosyal eilimlerden yola karak,
gelecekte var olacak akmlar ngrmeye alan, orta vadeden uzun vadeye uzanan bir gelecek almasdr.
Ftristler, en basit ekliyle, gelecek senaryolar zerine dnen ve gelecee dair ngrlerde bulunan kiiler
olarak ifade edilebilir. Ftrist olmak iin, herhangi bir zel eitim almak ya da benzeri bir nkoul gerekmiyor. Sadece
gelecek iin bol bol senaryo yaratmak, hayaller kurmak ve kendine ftrist demek yetiyor.
Ftristler arasnda her meslekten insan bulunabilir. Bu kiiler, dnyada World Future Society (www.wfs.org),
Trkiyede de Tm Ftristler Dernei (www.futurizm.org) olarak rgtlenmi durumda. Onlara duyulan ilgi gittike
artyor, eitli dnce ve strateji gelitirme platformlarnda fikirlerine daha ok kulak veriliyor. Dnden bugne geldik,
bugnden de yarna gideceiz eilimi, yerini nce gelecei tasarlayacak, ondan sonra bugne gelecek ve adm
adm gelecee doru planladklarmz gerekletireceiz yaklamna brakyor. Bu yaklam yaygnlatka, doal
olarak ftristler de oalacak; daha ok ilgi ekecek ve grlerine daha fazla nem verilecek.
inde bulunduunuz durum ne olursa olsun, olaylara olumlu yaklarsanz, onlar da size beklediiniz sonular ve
kazanc getirir. Pozitif eyler dnn ve umun ki gerekleenler de iyi olsun!
te bunlar, son yllarn hzla yaylan, adeta sihirli, neredeyse her derde deva cmleleri. Kesinlikle yanl deil Ben
de bu yaklamn sk uygulayclarndan ve en fazla benimseyenlerinden biriyim. Karamsar olmamak, ne kadar kt
olursa olsun olumsuz koullar karsnda ylmamak, mcadeleye devam etmek, her fenalktan bir ders ve iyi taraf
bulup olaylar byle grmeye almak, yaam prensiplerim arasnda yer alyor. Yaama daima gler yzle bakmann
gcne inanyorum.
Pozitif Deiime ar, 12. nsan Kaynaklar Zirvesinin de jenerik adyd. Hemen hemen tm katlmclar, zellikle
milenyum neslinin bu ekilde dnmesinin getirecei olumlu fark ve katklar uzmanlk alanlaryla ilintilendirerek
aktarmaya alt. Pozitivizmin, yeni binyl insannn mantras olmas gereine dikkat ektiler. ok da iyi yaptlar.
Ben de yrekten destekliyorum. Kendi yaam pratiimde de sonuna kadar bu ekilde dnmenin, olaylara byle
yaklamann olumlu sonularn aryor ve yayorum.

34

Ancak, nemli bir noktaya dikkat ekmek gerektiine inanyorum; kendini ylesine ve sadece pozitif dnmenin
kollarna brakmak veya aba harcamakszn iyi eylerin gelmesini beklemek, kadercilikle yer deitirebilir, aman
dikkat diyorum!
Eller kavumu, yzde ruhani bir glmsemeyle hayata pozitif ve scak scak bakmak, elbette nemli ve gzel bir
duru. Fakat yeterli deil, hareket gerekli. Hani film evirirken, tebeirle sahne ad ve numaras yazlm tabelay
kamerann nne getirir, Oyun! diye barr, sonra da ilgili blmn ekimine balarlar ya, ite hayatta da bu gerekli:
aksiyon, hareket, yapmak!
Pozitif dnce, kilidi aan anahtarsa, gerekletirmelerimiz de kapy aan somut eylemlerimiz Kilitli bir kapy
amak iin uygun anahtar lazm, tamam. Ancak, ieri girmek iin, kilidi alan kapy aralamak, kuvvetle itmek, hatta
skmsa ve zorlanyorsa, omuzlamak gerekli!
Sadece pozitif olmann gcn benimsemekle meselenin hallolacana veya byk lde olumlu ynde zleceine
dair bir inan sistemi gelitirirsek, pozitivizm ile kadercilik arasndaki ince izgide tehlikeli bir duru, aksine olumsuz
sonular davet eden bir yaklam sergilemi oluruz.
Pozitifi ara ve harekete ge! Sonucu getiren bu olacak. Engellerin, duvarlarn ve kaplarn nnde sadece
glmseyerek beklemek deil
Gelecekte birey yapmak istiyorsak; bir yerde, birileriyle, bir konumda olmak istiyorsak, bunlar imgelemeli; o
istediimiz eyleri hayalimizde yaamalyz. Ancak bu ekilde, bir anlamda bilgi ilemcimiz olan beynimiz doru
komutlar alabilir. Nereye doru yol almamz gerektiini hayal edelim ki kendimizi o gelecek iin hazrlayp oraya doru
yryelim. Bunu yapmaz ve dlemezsek, bizi yneten sistemlerimiz nasl alglayp da gereini yapacak? Nereden
bilecek beynimiz kim, kiminle, nerede, nasl, ne zaman olmak istediimizi? Eer biz aka, net bir ekilde bunlar
hayallerimizle beynimize veri olarak iletmezsek, bakalarnn tercihleriyle gelien komutlarn uygulaycs olmaya da
razyz demektir.
Yaammza dair tercihleri bilinli ve farknda olarak nceden kurgulamazsak, gerekletirdiklerimiz, aslnda kontrolmz dnda, bizim iin biilen ya da alnan elbiseleri giymek gibi, onlarn bizim iin istedikleri hayatlar yaamak
oluyor. Bakalarnn koyduklar hedeflere yetimeye alyoruz. Bunun iin insanlar kendilerini ounlukla mutsuz,
rahatsz, eksik ya da fazla hissediyorlar. Pek ok kii, Aslnda burada olmamalym, bunu yapmamalym, unu
yapmalydm gibi huzursuz bir durum, anlamsz bir aray iinde... Ne aradn bilmeden!
Oysa, insan olarak en byk sorumluluumuz, her eyden nce bizi mutlu edecek, varoluumuzu evren ve dier
insanlarla, canllarla, canszlarla uyumlu klacak tercihlerimizi belirlemek. Bunlarn farkna varmak ve yaammz
ona gre kurgulamak. nsan denen sistemin bir anlamda bilgi ilemcisi olan beynimizi etkin kullanmay renmek,
yaammza sahip kmak demek.
Artk, pek oumuz, bugnn yarn etkilediini kabul ediyoruz. Peki ya gelecek bugn etkilemiyor mu? Etkiliyor,
hem de nasl... imdi insanlk bunun yaygnlamaya balad bir srete. Yani maharet, yarnn arkasndan komak
deil, nce yarn kurgulamak, sonra da bugnden yarna aama aama gitmek... kisi ayn gibi grnse de ok farkl
yaklamlar. Arkasndan komuyoruz, koordinatlarn nceden belirlediimiz bir var noktasna skunetle ilerliyoruz.
Hangi zamana, duruma gideceimizi belirleyip, ona doru kararl admlarla ilerlemek iin nce dlerde o gelecee
gidip, sonra bugn ileri doru yayoruz. Yani, yaasak iyi olur... Geleceimizi planlasak ve onu yaasak, ok daha
az kaynak harcarz, daha az ypranrz. Kiisel gelecek planlamasnn balad yer, Nasl bir hayatm olsun? diye
dlenen gelecek. Bittii nokta ise mutlu, huzurlu, kendinden emin ve cesur yaanan bir hayat...
Size bir soru sormak istiyorum; baarya bizi gtren nedir? ans m, plan m?
"Her ikisi de..." deyip, kolayna kamayalm. Gelin biraz irdeleyelim bunlar.
Her ne kadar bamza gelenlerin bir ksmnn sorumluluunu alsak da byk paray daima "E ama ans da ok
nemli!" diyerek hafife ta izgisinin dna iteliyoruz. ansn doutan geldii ve yaam koullarnn gelimesinde
belirleyici olduu noktasnda da brakyoruz. ine doacamz aileyi, lkeyi, evreyi, cinsiyeti, vs. seemeyiimiz de
bunu ispatlamak zere ska kullandmz iddialardan. Aslnda, yoksul ya da dar imkanlar olan ailelerde doanlarn
anssz, tersinin ise ansl olduunu belirtip, baarya giden veya gidemeyen yollar bu ekilde aklamak, lkemizde
daha fazla olmakla birlikte genelde tm toplumlarda yaygn. Bilinli gayretin belirleyici olduunu kabul edenler olsa da
talih, kader, ksmet gibi kavramlarn etkisini nemseyenler hl ounlukta. Ksacas, oumuza, "nsan ans veya
ansszl ile doar, ansl insanlar da daha baarl olur, arzi olarak talihsizliini iyiye dndrebilenler de vardr,
ancak istisnalar kaideyi bozmaz" ifadesi, epey rahatlatc geliyor. Doal olarak, ans ve ksmet temelli aklamalar,
aznda altn kakla domasna ramen ktye giden ve ansszla urayan kader kurbanlar iin de yaplyor.
anslyken anssz olmak daha kolay, tersi ise daha zor diye kabul ediliyor.

35

Kendini "ansl" ve "anssz" diye ifade eden kiiler zerinde yaplan ve yllar sren aratrmalar ise farkl bak alar
getiriyor. Ve deniyor ki, ans ya da ansszlk diye ifade edilen durumlar, evrenin sunduu sonsuz olaslklar arasndan
bireyin yapt seimlerin sonucudur. Kuantumcular, ftristler, yani olaslklarn teorisyenleri, beynin sadece "olas
olduuna inand" eyleri grecek ekilde altn iddia ediyorlar.
Yaplan deney ve almalara gre, bireyi ancak belleimizden yansd zaman, yani biliyorsak alglayabiliyoruz. Beyin zerinde yaplan eitli psikoloji testleri de bunu destekliyor. Tandk ve bildik olanlar alglamaya ve kabul etmeye
daha yatknz. "What The Bleep Do We Know?" belgeselinde, bununla ilgili gzel bir rnek verilmi. Kristof Kolombun
gemileri Karayip Adalar ufuklarnda grlmeye balandnda, yerliler daha nceden bildikleri, grdkleri, umduklar
birey olmad; beyinlerinde yle bir kayt, alglama bulunmad iin gemileri gremezler. lerinden sadece bir tanesi, denizdeki dalgalar fark edip, bunlarn neden birdenbire ortaya ktn anlamaya alrken, bir sre sonra gemileri
grmeyi baarr. Koup kabilesine haber verir, grdklerini anlatr. nce gremezler. Bir sre sonra, arkadalarna
inandklar, gvendikleri iin dier yerliler de grdklerini alglamaya balarlar.
Yani uraya geliyoruz. Aslnda, olanaklar, olaslklar iinde yzyor; ancak, beynimizi, kendimizi kstladmz ve bu
yzden de ummadmz iin bunlar gremiyor, alglayamyor, olanaklar oaltamyoruz. Es kaza alglarsak da
hemen kendimizi o eyin ne kadar ulalamaz, yaplamaz, vs. olduuna inandryoruz.
Arkalarndan bakakalp fark ettiimizde ya da bakalarnn eline getiini grdmzde de "kaan frsatlar" ya da
"pimanlklar", ksacas "ansszlklar" arivlerimize atp, sohbetlerde bol bol anlatyoruz.
Oysa, ansl diye nitelenen insanlarda ok tipik ortak zellikler saptanm. Kendilerini ansl olarak kabul edenlerin
neredeyse tamam, iletiime ok ak, aktif, pozitif, elenceli, sorgulayc, kararl ve kendilerine, evrelerine gvenliler.
seslerini dinlemeyi ve ne istediklerini biliyorlar. Daima iyiyi umuyor ve olaslklarn, yani ansl olabileceklerin durum,
frsat saysn artryorlar. Asla psrk, ekingen, pasif deiller. Bu trler, kronik olarak "ANSLI" olduklarn iddia
edenler oluyor.
Kendini ansl zanneden, ama aslnda yukarda saylan zelliklerini kullanarak ve gelitirerek yaamlarnn dmenini
ellerinde tutanlar, her zaman rotalarn nceden belirlemi olarak yola kanlar. Yani planllar...
Onlar, dima, ylmadan, bkmadan, sylenmeden hedeflerine kouyorlar...
ansszm, ama yapamam ki, ama bana unu ettiler!! diye mzrdanmyorlar!
Peki gelecek nasl planlanr ?
Uzgr; Uzak, Uzman ve Uzlamac (paydalarla, zamansal olarak ve disiplinler aras uzlama) gr anlatmak
zere kullanlmaktadr.
Baarl bir yaam iin "kiisel gelecek plan" yapmann ne kadar hayati olduunu benimseyenler hzla artyor.
Hayatlarndaki olumlu gelimeleri ve sonularn da hzla yayor.
Planlamann balang noktas ise "kiisel vizyon" Yakn zamanlara kadar, iyi bir vizyon iin gelecein tahmin edilmesi ve ngrl olmak art diyorduk. Hala da diyoruz. nn grmeden ilerlemek imknsz. Ancak son
zamanlarda daha ok, "gelecei ynetmek", "deiimin nne gemek" gibi kavram ve yaklamlar benimsiyoruz ve
baar reetelerine bunu yazyoruz. te burada iler biraz deiiyor
Gelecei ynetmek iin nce vizyon gerekli diyorsak, artk burada nn grmekten daha uzaklara bakmak, iyice
tedekini grebilmekten bahseder hale geliyoruz. Teknolojinin neden olduu hzl deiim ve geliimi yakalamak
nemli, ancak, ok daha sonrasn da grebilip, imdiden pozisyon almak ondan da nemli ve hayati. ngilizce
deyimle, artk forecastin yerini foresight alyor. Grebilmek, hayal edebilmek tahminden daha nemli oluyor.
Bir zamanlar hayal, topya denen eyler o kadar hzla yaammza girdi ve dnyay, insanl deitirdi ki nmze
gelen herhangi bir hayale "hadi canm bu da olmaz, deli samas" v.s. demek biraz cesaret istiyor. Saysz somut
rnek avaz avaz baryor; insan hayal ettiini yapyor, yapabiliyor diye! Eer aklnza bir ey geliyorsa veya birinin
aklna gelenleri, hayallerini dinliyorsanz, aman dikkat! Hi ummadnz kadar hzl gerekleebilir. Ksacas
"hayaller gerek oluyor!" sylemi artk ylesine sylenmi bir ey veya abartl bir reklam slogan olmaktan kt. Eer
bakalarnn hayallerinin, planlarnn bir paras olmak istemiyorsak, kendi dlerimizi, yani gelecei kontrol etmemiz,
kendi istediimiz gibi ekillendirmemiz gerekiyor. Bu g ve seim elimizde
Tm bunlar dnnce "gelecei yaratmak", en temel kiisel, kurumsal yetkinlik ve sorumluluumuz haline geliyor.

36

Gelecek iin farkl seenekler olduu, yaratlabilecei tartlmaz. te bunlarn ne olduunu bulmak iin gelitirilmesi
gereken kritik baka "Uzgr" diyoruz.
"Uzak gr", "Uzman gr" ve "Uzlamac gr" anlamlarnn hepsini birden iine alan "uzgr", baarl olmak
isteyen yeni jenerasyon insanlarn en nemli ve temel yetkinliklerinden biri olacak.
Bu nedenle "ftrizm" son zamanlarda hzla yldz parlayan bir alan, konu. lgilenmenizi, aratrmanz, yaamnza
kartrmanz hararetle neriyorum.
Uzgr gelitiren, geleceini ok daha salkl planlar. Plan da baarl bir gelecek iin tm kaplar aar
Oysa pek ok kimse, gelecein planlanabilir olduuna inanmak yerine, bilge, kahin ve falclara bavurmay tercih
ediyor ya da daha kolay buluyor... O yzden de bu ileri yapanlar, neredeyse psikolog ve danmanlardan daha ok
ilgi gryorlar. Oysa, gelecei renmeye almak yerine onu ekillendirmek, planlama ve revize etme olasln da
kabul etmek bana daha akllca bir yaklam gibi geliyor...
Strateji ve planlama, daha ok askeri ve teknik alanlarda, bir de i konusunda geerlilii olan kavramlar. Bireylerin
kendi hayatlarn planlayp stratejilerini oluturmasna ise henz pek fazla inanan yok. Genellikle, planl programl
yaayan insanlarn daha baarl olduklar kabul gryor. Ancak, bunun bir "yetenek" olduu fikri de son derece
yaygn. Baary ansla izh etmekse, zellikle oryantal toplumlarda tam ka noktas...
Oysa ve bence; planlama renilebilir bir yetenek...
Son yllarda, zellikle ftristler, farkl bir bak as getirerek, kiisel gelecei planlamann da renilebilir bir
"yetenek, yaklam" olduunu iddia ediyorlar. Ben de bunun ncln yapanlardan biri oluyorum... irketimi
kurduum, 2006dan bu yana, bireylerin, gelitirecekleri yeni yaklam ve davran setleri ile, istenilen yaam planlayabileceklerine dikkat ekiyorum. Kendi yaam prtaiimde de bunu uyguluyorum. Ara sra aksaklklar ksa da
revizyonlar yapyorum. Ve ne yalan syliyeyim; sistem alyor, imdilik, her ey yolunda grnyor...
Biroumuz hedeflerimize ulaamadmzda talihsizliimize kzar ya da kendimizi yeteneksizlik veya iradesizlikle
sularz. Oysa bunlarn etkisi zannettiimiz, inanmak istediimiz kadar yksek ve nemli deildir.
1- yle sesli bir syleyin bakalm kendiniz anlyor musunuz?
Daha iyi bir i, salkl yaam gibi dilekler belirsizdir, sisli-pusludur. Bulank, net olmayan hayaller, niyetler insan
ancak bunaltr, cesaretini krar. Tam olarak ne istediinizi daima kafanzda detaylandrarak, bakalarndan nce kendinize de sesli olarak syleyin, tarif edin. Bakalm duyduunuz eyler sizi tatmin ediyor mu?
stemeyi bir yolculuk iin bilet almak gibi dnn. Bilet almak iin kafanzda nereye, ne zaman, nasl, kimlerle,ne
kadar kalmak zere vb gideceinize karar vermiyor musunuz? Vermek zorunda deil misiniz?
Aslnda hedef, istek dediimiz eyler de bir yere gitmek gibi, var noktalar. Detaylar tek tek netletirmeden bilet
kestiremez, dolays ile de oraya varamazsnz.
Farz edin; karnzda Aladdinin sihirli lambasndan km cin var ve her istediinizi yapacak.
yi bir hayatm olsun dediniz. O da balayacak sormaya;
- Nerede?
- Ne zaman?
- Ne kadar iyi? Evini, yaam eklini, ihtiyacn olacak paray syle, ne kadar laz?
- Kimlerle?
- Ne i yaparken?
Ona eh sen bilirsin ite, en iyisini yap m diyeceksiniz?... Ya bilmiyorsa?
Ya ona gre iyi olan eyler size gre deilse
Ya da seninle mi uraacam, iim mi yok Allah akna bekleyen bir sr insan var, daha sen ne istediini bile
bilmiyorsun diye basp giderse Ki emin olun gerek hayatta da olay aynen byle gerekleiyor Siz istedim
sanyorsunuz, karnzdakiler ne istediinizi anlamad iin basp gidiyor ya da sizi fark etmiyor bile Tpk yemek
sipariini veremediinizde bkp, ekip giden garson gibi

37

Frsatlar bile bkyormu inann. yle diyorlar...

Ne istediinizi ve yolda sizi nelerin beklediini dnn, hesaplayn. Hedef ve istekleriniz iin fikren aln. lerigeri, olumlu-olumsuz olaslklar, en iyisini-en ktsn vb kafanzda canlandrarak, yapmanz gerekenler ve yapabileceklerinizi iyice sindirin. steklerinize, istemeye aln, benimseyin ve kendinize hz kazandracak zihinsel n
almaya nem verin. stek ve hedeflerin fotoraf olarak da kafada canlanabilmesi lazm. Olamyorsa henz ne
istediinizi netletirememisiniz demektir.
Toparlarsak; Ne istiyorsanz kendinize yksek sesle detaylca anlatn (bir de yazarsanz fevkalade olur).
Anlattklarnzn gereklemesi iin yapmanz gerekenleri kafanzda irdeleyin, test edin, fotoraflayn.
Eh tabii bir de tm tasarladklarnz iin bilfiil harekete gein ve her gn onun iin bir ey yapn.
Ona sahici emek verin.
Dnce nemli ama eyleme dnmeyen fikir eninde sonunda sadece fikirdir ve uar gider
Geenlerde nternette dolaan, herkesin birbirine yollayarak yayd trden bir yaz geti elime. Metinde, 70 yl
civarndaki mrleri ile en uzun yaayan kulardan biri olan kartallarn, 40 yalarndayken yapmak zorunda kaldklar
nemli bir seim aktarlyordu.
Aktarma gre, 40larna geldiinde, kartaln penesi sertleiyor, esnekliini yitiriyor ve bu nedenle avn kavrayp
tutamyor. yi beslenemedii iin de ksa srede lyor. Yine 40larnda, gagas uzayp gsne doru kvrlyor,
kanatlar yalanyor ve arlayor. te yandan, tyleri kartlaarak kalnlayor. Tm bu deiimlerle, kartaln umas,
gittike zorlayor.
Oysa, kartal iin baka bir yol daha var deniyor...
150 gn, baka bir deyile 5 ay kadar sren yeniden dou sreci. Eer kartal yukardakinin aksine, bu ynde karar
verirse unlar oluyor. Bir dan tepesine uuyor, korunakl bir yerde yuva yapyor ve orada kalyor. Bulduu o yerde,
kartal gagasn sert bir ekilde kayaya vurmaya balyor. En sonunda, gagas yerinden sklyor ve dyor.
Kartal, bir sre, yeni gagasnn kmasn bekliyor. Gagas ktktan sonra, bu yeni gagayla penelerini yerinden skp
karyor. Yeni peneleri knca, kartal bu kez, eski kartlam tylerini yolmaya balyor. 5 ay sonra kartal, kendisine
20 yl veya daha uzun bir yaam salayan mthi deiimle, yeniden dou uuunu yapmaya hazr hale geliyor.
nsanlar da aslnda zaman zaman hayatlarnda yeniden dou sreci yaamak zorunda kalyorlar. Kritik olan, o
noktaya geldiini fark edebilmek. Bunu fark edenler, kendilerini yoran, kendilerine ac veren, hatta kayplar yaatan
tercihler yaparak, eskiyen duygu, alkanlk, an, insan, i, ortamdan vazgeiyor ve yenilenerek ilerliyorlar. Kendilerine
ac veren, srekli patinaj yaptran, gerilemelerine sebep olan unsurlar, yaamlarndan, penelerini sken kartal gibi
ayrabilenler, yeni ve taze gelimelere kendilerini hazrlayabiliyorlar.
Dnn, gemiinizde "yle olursa mahvolurum" dediiniz, yokluuna katlanamayacanza inandnz baz eyler
artk yok ve siz belki de daha iyi bir noktadasnz. Ya da oraya doru ilerlemektesiniz. "u olursa biterim", "Bu olursa
masadan kalkarm" dediiniz, ama u anda oktan hayatnzn paras haline getirdiiniz ve honut olduunuz eyler
de doludur yaamnzda. Ksacas, her kazanm bir vazgei, her vazgei de bir kazanm deil mi?
Yeniden douu daha ok fiziksel grnmleriyle zdeletiren kadn ve erkekleri dnyorum. Kartal rneiyle de
rtyor aslnda. Birtakm fiziksel zelliklerini deitirmek, yenilemek iin, son derece skntl yntemler
uyguluyorlar. Dardan "kide bir estetik ameliyat oluyor" diye burun kvrlan insanlar, aslnda ne kadar acl
operasyonlara katlanyorlar. nk, onlarn yeniden dou alglar bu. Ya da kendini ruhsal ve isel olarak yenileyenlerin gemi hikayelerini dinlediimizde neler hissediyoruz? "Amma da ekmi" ya da "Of, katlanlr eyler yaamam"
demiyor muyuz?
Herkesin bir mkemmellik modeli ve ona ulaabilmek iin de kiisel yeniden dou teknikleri var. Kimi karyor, kimi
ekliyor. Her nasl yaplyorsa, muhakkak acl oluyor. Ruh ve bedeni gzelletiren her ilem ve sre, acdan,
yorgunluktan ve skclktan geerek, yeniden doua gtryor. yi yolculuklar!
Teknoloji ve bilimin gelimesiyle, ok ksa bir sre nce bilmediimiz bir sr ey ba dndrc bir hzla yaammza
giriyor. Tm bunlar, "insanolu, hayal ettii her eyi gerekletirebilme yeteneine sahip olduu iin" gerekleiyor. O
zaman balang noktas "hayaller"...

38

nsan alemde hayal ettii mddete yaar, diyor hayallerin airi Yahya Kemal. Aslnda bu yalnzca nl aire zg
romantik bir duygunun ifadesi deil. Somut, neredeyse bilimsel bir gerek... Evet, insan hayal ve umut ettii srece
morali yksek, yaama sevinci gl olur. Hayattan hibir umudu, beklentisi kalmad anda ise ruhsal bir knt
iine der. Bazen de bu k bedensel bir tkenie, hatta lme bile gtrr insan.
Ailesi Naziler tarafndan yok edilmi, kendisi de Auschwitz Toplama Kampnda defalarca lmle yz yze gelmi
Avusturyal nrolog ve psikiyatr Victor E. Frankl, nsann Anlam Aray adl kitabnda, bu kampta yaad bir olay
yle aktaryor:
Bir defasnda gelecee olan inancn kaybyla kendini tamamen brakp hereyden vazgeme arasndaki yakn
balantnn dramatik bir yansmasna tank oldum. Hayli nl bir besteci ve librettist olan kou arkadam F., bir
gn benimle bir srrn paylat: Doktor, sana birey anlatmak istiyorum. Tuhaf bir rya grdm. Bir ses bana bilmek
istediim bireyi sorabileceimi ve sorumun yantlanacan sylyordu. Ne sordum dersiniz? Savan benim iin
ne zaman sona ereceini... Anlyorsunuz deil mi Dr. Frankl, benim iin! Ne zaman zgrle kavuacamz ve bu
strabn ne zaman biteceini bilmek istedim. Peki bu ryay ne zaman grdn? diye sordum. 1945 ubatnda diye
yantlad. O gnlerde Mart aynn balarndaydk. Ryadaki ses ne yant verdi? Arkadam gizlice, 30 Mart diye
fsldad.
Bana bu ryay anlattnda, arkadam hl umut doluydu ve ryasndaki sesin doruyu sylediine inanyordu.
Ama sz verilen gn yaklatnda, kampmza gelen haberler o tarihte zgr kalma ansmzn dk olduunu
gsteriyordu. Arkadam 29 Mart gn anszn yksek atele yataa dt. Ryadaki sesin, sava ve strabn onun
iin biteceini syledii gn olan 30 Mart gn sayklamaya balad ve bilincini yitirdi. 31 Mart gn ld. Dardan
bakanlara gre nedeni tifst.
nsann ruh haliyle -cesaret ve umut, ya da bunlarn eksiklii- bedenin baklk sistemi arasnda ne kadar sk bir
ba olduunu bilenler, umut ve cesareti aniden yitirmenin lmcl bir etkisi olabileceini anlayacaklardr. Arkadamn
lmnn asl nedeni, bekledii zgrln gelmeyii nedeniyle mthi bir d krkl, bir k yaamasyd. Bu da
bedenindeki gizli tifs enfeksiyonuna olan direncini bir anda sfrlamt.
Frankl, kitabnda kurtulua yakn son gnlerde hastalanarak ya da intihar ederek len daha birok arkadandan sz
ediyor. Ve o lmlerin gerek nedeninin ne olabileceini sylyor: umudu yitirmek.
lmle yaam arasnda umut var...
Ka hastann, bedeni deil de umudu tkendiinde hayata veda ettiine ben de tank oldum. Bedensel iyilik dzeyleri farkl olan hastalardan en kt durumda olann deil, inancn yitirip kendini brakann zlp gittiini grdm.
nk zaten hasta olan beden, mutlak bir moral kntsnn, ruhsal bir tkeniin etkilerini kaldramyor, lme
teslim oluyordu.
Ya da Frankln yaanm yksndeki gibi, salkl bir insan hayallerini yitirip koyu bir umutsuzlua dt anda
baklk sistemi iflas ediyor ve onu lme getirecek bir hastala kap ayordu.
nemli olan insann umudunun somut bir dayana olmas deildi. Frankln yazd gibi, bir rya bile olabilirdi umudun kayna. nsan bir yalana bile balayabilirdi hayallerini. nemli olan insann, hayal, umut ve inantan fkran
enerjiyle, pozitif bir ruh hali iinde olmasyd. O zaman yaama sevinci, baklk sistemine, bedensel salk ve iyilie
yansyordu.
Hayal, umut ve inanla insanlarn spordan sanata, sava kazanmaktan devlet kurmaya, neler baarabileceini
biliyoruz. Her birini birer mucize olarak grdmz baar ykleri, hemen her zaman somut koullardan bamsz,
gl bir inancn eseridir.
Hayal etmek ve inanmak... Ruhsal ve bedensel gcmz inanlmaz boyutlara tayan sihirli anahtarlar... nemli olan
bu anahtarlar bulmak... Bir hayale inanmak ve onun peinden gitmek... nanla, inatla onu geree dntrmek...
Hayalin ve inancn sonucu olan pozitif tutum ve abann sonucu mutlak baardr. Orison Swett Mardenin dedii gibi,
Byk eyler baaran tm insanlar byk hayalcilerdir.
Balamak iin yarsdr deriz. Oysa hayal etmek ve bu hayale inanmak iin tmdr. Hatta daha da fazlas. nk
hayal etmek ve inanmak yalnzca balamak, bitirmek ve baarmak deil, hepsinin tesinde yaamn ta kendisidir. Bu
yzden insan gerekten de alemde hayal ettii mddete yaar.
Cem Ylmazn syledii 1965te iilen kahvelerin hatr doldu, duyurulur! laf; hatrn bile geerlilik sresi olduuna
iaret eden esprili bir dokunu. Byle bir eyin olduunu sanrm her birinizin kiisel deneyimleri de doruluyordur.

39

Lafn z, gemi kazanmlarmzn, inandklarmzn miyad (son kullanma tarihi) takibini zenle kontrol etmeliyiz.
Sresi dolanlar kullanmayp, dolmak zere olanlar da yenileriyle deitirmek zere hazrlk yapmalyz. Aksi takdirde
tpk gda, ila zehirlenmesi gibi, yaam kalitemizdeki deformasyonlar da kanlmaz.
imdiye kadar gelecee atlan admlardaki temel belirleyici, daha ar basan faktr, gemiin gelecei belirliyor
olduu idi. Gelecekilere gre, bu yaklamn miyad dolmak zere. Derler ki; buna verilen nemi azaltp, bir an nce
yenisini benimsemekte byk yarar var. Yerine daha arlkl olarak koyacamz eilim, ekonomistlerin gelitirdii
rational expectations-rasyonel beklentiler teorisi. Ksaca, bir eyin bugnk fiyat dnk fiyatla deil, gelecein
nasl algland ile oluuyor diyen eilim. Genel olarak hayata bak amza uyarladmzda ise aslnda gelecein
bugn belirlediini ifade etmi oluyoruz. Bugne kadar daha ok, gemi bugne getirdiine gre, eldeki somut
verilere gre gelecee yle gitmeliyiz diyorduk. Buna gre admlarmz ayarlyorduk. Oysa grnyor ki, bundan
byle rasyonel beklentileri iyi anlamamz ve yaam pratiimizde buna gre kiisel geleceimizi planlamamz nem
kazanyor. nk gelecee her gn biraz daha hzla ve daha da zorlaan koullarda yaklayoruz. Deneme-yanlma
ile kaybedecek zaman pek yok!
zetle yeni yaklam; nce gelecei kurgula, ondan sonra da onun gerektirdii ekilde yola k! Her alanda gelecek
plann olsun, ama zellikle kendi kiisel gelecek plann zenle yap diyor
Giderek, kaynaklar ktlayor, nfus oalyor. Her alanda paylalacak pastadan pay almaya alanlar artyor. stelik
pasta da hep ayn miktar ve kalitede kalmyor! Gnmzde herkes iin en temel bireysel, kurumsal ve toplumsal
kayg, srdrlebilir byme, para kazanmak. Gen yal herkesin u anda bir irketi, rn, ii, geliri olsa bile bunu
ne kadar gelitirebilecei, koruyabilecei konusunda ciddi kayglar var. Biz byrken ekmek aslann aznda denirdi. Sonralar midesinde denmeye baland. imdi ortada aslan da ekmek de yok sanki. Ya da bizim grmeye alk
olduumuz yerlerde deiller!
O zaman ne yapacaz? Alk olmadmz o yeni yerleri bulacaz
Nasl? Kiisel geleceimizi kefederek!
Nedir u "kariyer planlamas" dedikleri?
Kariyer Planlamas, Kiisel Gelecek Plannn bir paras olup, yaam etkileyecek nemli belirleyicilerle uyumlu
ekilde yaplmamas halinde, "kariyer uvallamas" halinde dnen hayati bir sretir. zerinde mmkn olduunca
erken yalarda allmaya balamasnda fazlasyla yarar vardr. Benjamin Franklin; "bo uval dik durmaz", demi.
Kariyer uvalnn da dik durmas iin doldurmak gerekiyor. Sadece dolu olmas da yetmiyor. Beklenilenin, istenilenin
karln almak iin, uval alsn diye nne koyduklarmzn da almaya deer bulaca eylerle doldurulmu olmas
gerekiyor.
uval satlabilir, para eder, faydal malzemeyle doldurmak ve dimdik, gvenle; "buyurun, an bakalm" diye alcnn
nne koymak ve alnmas iin istek uyandrmak zere her eyden nce malzemeyi toplamaya balamak gerekiyor.
Malzemeler;
Vizyon 20xx ylnda, yyy yamda "nasl bir hayatm olsun?"
Misyon vizyonuma ulamak iin neler yapmalym?
Plan "ne, neden, nerede, nasl, kimlerle" yapacam?
Program yapacaklarm "ne zaman" gerekletireceim?
Aksiyon plan ve programlarn yaplmas, yaanmas
Malzeme toplamak ve sunmak iin en ama en nemli ey; N HAZIRLIK!!!
rnein, niversitede okuyan, 20 yanda bir gen, kendisine byle bir n hazrl nasl yapabilir? te bir rnek;
Yukardaki sorulara, kiisel geleceiniz iin vereceiniz ok net yantlarnz, hedeflediiniz ya ve yl aral belirgin
olmal. 35 veya 40 yama geldiimde, 2025 veya 2020de gibi

40

Vizyon; u sektrde, yle bir irkette (kendime ait ya da bir kurum) yle bir grevde/pozisyonda, unlar yaparak
(sat, izim, deney, analiz, toplant, resim, mzik, konuma, konser, eitim vs. ne yapmaya yetkinseniz ve ne
seviyorsanz), ayda/ylda ortalama u kadar kazanarak, u lkede/ehirde/semtte, yle bir evde, u insanlarla
yayorum. Hayali rnek; Trkiyenin ve Ortadounun Dijital Medya alanndaki en byk kuruluunun "ekonomi"
haberleri ierik blmn ynetiyorum ve o kuruluun icra kurulundaym, ufak da bir hissem var. Ayda ortalama
25.000$ kazanyorum. Evliyim, eim bir genetik irketinde uzman programc Henz ocuumuz yok. Olmasn istiyoruz.
Bunun iin, Misyon; Hayali rnee devam; letiim Fakltesini iyi dereceyle bitiriyor, ekonomi, finans master yapyor,
bir finansal danmanlk irketi ya da finans kuruluunda alyor ayn zamanda ufak bir ekonomi dergisi/gazetesine
yazlar yazp, aratrma, rportajlar yapyorum. yi bir ekonomi muhabiri olarak uzmanlayor, G.Afrikada (tamamen
hayalidir, hedefinizi siz koyun) bir medya kuruluunun temsilciinde alyorum. Geri kalm ekonomik ortamlar izliyor, uluslararas tecrbe biriktiriyor, Trkiyeye dnyor, evleniyorum veya orada evlenip, geliyorum.
Plan; Erciyes Unviversitesi letiim Fakltesini bitirip, zmir Dokuz Eyllde ekonomi, finans master yapyor, finans
irketinde alyorum. ngilizcemi ilerletmek ve uluslar aras tecrbe kazanmak iin yurt d olanaklar aratryor, dil
kursuna gidiyorum. Bunlar iin hocalarm, i adamlar, tandklarm, sivil toplum rgtlerinin burs, yardm programlar
v.s. her yere ba vuruyor, herkese niyetimi, isteimi, tutkumu ve kararllm aktaryorum. Yzlerce grme, telefon,
mail, mektup, faks, internette search yapyorum Yaam hedefime uygun tm olanaklar zorluyorum.
Program; Yukarda tm yapyorum dediim somut admlara tarih, zaman koyuyorum ve tasarladklarm hakikaten
YAPIYORUM!!! Kendimi kandrp, oyalamyorum
Aksi takdirde, planlarm hayata geirmezsem, tasarladklarm HAYALden teye gidemiyor, "bana frsat tanmadlar ki,
o unu yapmad, bu bunu vermedi, falan-filan destek olmad ki, alak kader ans tanmad" diye yaknanlar arasna
katlyorum!
Dikkat ederseniz, yaamm kurgularken son derece detayl ekilde "imdiki zaman" dilini kullanyorum. "u okulu/
blm/kursu/e-akademiyi bitiriyorum, u alan/larda uzmanlayorum, uzmanlk eitimi alyorum, staj/alma
yapyorum, u insan/lardan destek aryorum/buluyorum, finansmann/bursunu ayarlyorum "gibi.
Bu dili kullanmanz, kurguladklarnz benimsemeniz ve iselletirmeniz iin ok nemli.
Haydi bir deneme yapn bakalm neler kacak karnza. Kolay gelsin...
Yazmn sonlarna yaklarken gelecek nasl gelecek sorusunun cavbna bir gz atalm;
The Futurist dergisi, aslnda bunu 1985ten beri yapyor. Derginin editrleri imdiye kadar internet, sanal gereklik ve
Souk Savan bitiiyle ilgili yerinde ngrlerde bulunmular. 2007 ylyla ilgili de baz gelecek tahminleri var. Yeni
yla sadece haftann kald u gnlerde, zellikle bizi de ilgilendiren blmleri sizle paylaaym dedim. Tabii bu
kehanetler, "Hlya Avar 2007de evlenecek mi?", "Demet Akaln ocuk yapacak m?" tadnda olanlardan deil!
Parann yerine zaman
rnein, The Futurist dergisine gre, artk alan insanlar, Daha fazla para yerine, Daha fazla zaman tercih
edecekler! "zellikle gelimi ekonomilerin 20. yzyldaki patlamas srasnda insanlar daha ok para kazand ve
daha ok ey satn ald. Ama tketim a doygunlua ulamak zere. Ve 21. yzylda, profesyoneller, artk yksek
cretlerdense, aile ve arkadalarla daha ok vakit geirebilmeyi tercih edecekler," diyor dergi. Yani "cretimi yarya
indirebilirsin, ama tatilimi asla, ayrca saat altda ofisten karm, babam tanmam" dnemi balyor! Trkiyede belki
bu tercihin etkilerini nmzdeki 10 yl iinde, en azndan st dzey profesyonellerde grebiliriz.
Hiperaktif ocuklar
Derginin iaret ettii gelimelerden biri, btn dnyada ocuklardaki hiperaktiflik ve dikkat eksiklii probleminin
giderek artmas. Uzmanlar bunun temel sebebini, ocuklarn gittike doada daha az, televizyon ve bilgisayar banda
daha ok vakit geirmesine balyorlar. Aratrmalar; ak havada vakit geiren ocuklarn, daha iyi konsantrasyon ve
daha yaratc beyinsel faaliyet gsterdii ynnde. Bu durumun nmzdeki yllarda ciddi bir salk problemi olarak
ortaya kacandan ve konuyla ilgili nlemler alnacandan dem vuruyor The Futurist.
Emeklilik ya deiecek

41

nsan hayatnn uzamas, salkl yaam nlemlerinin yaygnlamas, salk hizmetlerinin gelimesi ve tbbn bulduu
areler sebebiyle insanlar daha ge yalanyor, daha ge lyorlar. Bu, emeklilik kavram ve yanda deiikliklere yol
aacak. 50li yalarn sonunda yorulup emekli olanlarn ocuklar ve torunlar, kariyer asndan en verimli dnemlerini
50 ve 60larda yaamaya balyorlar. Bu yzden, derginin sylediine gre, emeklilik kavramnn devrim geirmesi
kanlmaz.
Akllanyoruz
Ve belki en nemli ngr: Gelecekte herkes daha akll olacak! 2030 ylna kadar kablosuz teknolojiyi, dnce ilem
sistemimize sokacaz! Yani, nmzdeki 25 yl iinde, beynimizdeki, nronlar aras greceli olarak yava balanty,
yksek hzl sanal balantlarla arttracaz! Nanorobotik tabir edilen, 0.1 ila 10 mikrometre, yani mikroskobik
byklkte makineler ve robotlar retim teknolojisi alp yryecek. Bu minik robotlar, insan beyninin kullanlmayan
blgelerini de aktif hale getirecek! Hafzamz, modeller ve ekil dzenlerini tanma yeteneimiz ve dnce
kapasitemiz geliecek! Dergide Hlya Avarla ilgili bir bilgi yok. Ayrca Trkiyenin Avrupa Birliine giriinden de
bahsetmiyor! Belki de o kadar uzak gelecei The Futurist bile gremiyor, kim bilir!

42

43

Dr. Muammer Karata

1954 yl Elaz,An ilesi, Pul ky doumluyum. 1959 ylnda Akkaraya g ettik. lk, orta ve lise eitimini Ankarada
tamamlayp,1971 ylnda Hacettepe niversitesi Tp Fakltesinde eitimine baladm. 1979 ylnda Kayseri Gevher
Nesibe Tp Fakltesinden mezun olduktan sonra, ilk grev yerim olan Samsun ili Vezirkpr ilesi salk ocana
pratisyen hekim olarak atandm. Meslek hayatmn belki de en unutulmaz ve deerli 1,5 yln bu grevde
tamamladktan sonra Samsun 19 Mays n. Halk Sal Ana Bilim Dalnda aratrma grevlisi olarak uzmanlk
eitimime baladm. 4 yllk uzmanlk sresinin byk ksm Bursa Uluda n. Tp Fakltesi Halk Sal Ana Bilim
Dalnda olmak zere, Hacettepe niversitesi ve Liverpool n. Public Health Blmnde tamamlayp 1984 ylnda Halk
Sal uzman olarak Diyarbakr l Salk Mdrlne atandm. Ayn yl M.S.B Salk Dairesinde askerlik grevime
balayp 1986 ylnda bu grevimi tamamladm.
1984 ylnda askerlik grevimi yaparken Ayranc Polikliniini aarak 1. basamak zel salk hizmetleri alannda
almaya baladm. Halen 25 yla yaklaan bu grevime devam etmekteyim.
Meditasyon ile tanmam;
zel salk hizmetleri alannda almaya baladktan sonra, hzl bir gelime ile 1991 ylnda Ankarada 3 poliklinik
ubesi daha atm ve kuruluun yapsn A. ye evirip zel Hastane ama giriimlerine baladm. Ancak, lise
yllarndan bu yana var olan, nemli bir salk sorunu dourmayacak dzeydeki kalp ritim bozukluu problemim,
giderek kendisini daha fazla fark ettirmeye balamt. Gnlk yaantmn byk bir ksmn alan ve ok youn stres
altnda geen bu almalarm sonucu iki kere ani gelien ventrikler aritmi nedeni ile karditoloji youn bakma
kaldrldm. Her iki atak da hayat tehdit edici boyutta idi. Koroner anjio dahil pek ok tetkik sonras yksek dozda
antiaritmik ila tedavilerine baladm.
Hastanenin youn bakm blmnde geen srede, i hayatma da mecburi ara vermek zorunda kaldmdan olsa
gerek, geen hayatm hzla gzden geirdim. Bu gzden geirme sonucunda, hastalmn hzla artmasnda
stresin en nemli etken olduuna karar verdim. Bu karar benim iin bir dnm noktas oldu. Strese kar bir eyler
yapmalydm.
nceleri hayatmdaki stres younluunu azalttm. Atm kliniklerin saysnn okluu ve amakta olduum zel
hastanenin beni hayatta tutamayabileceini dnmeye baladm. zel hastane amaktan vazgetim. ube kliniklerimi ortaklarma devir ettim. Halen de bunun, o dnemde benim iin bir zorunluluk olduunu dnyorum. Halen
hayatta olmam, bu karara borlu olduumu dnyorum. Kendime ve i dnyama daha fazla zaman ayrmaya
baladm. Doa ile ilgilenmeye baladm.
1993 ylnda bir gazetenin Pazar ilavesinde okuduum bir sylei belki de hayatmn dnm noktas oldu. Doa ile
uyumlu yaar isek, doa yasalarna uyar isek, ok daha salkl ve mutlu bir yaamn mmkn olaca, meditasyon
yapmann da bu uyumu kolaylatracan yazyordu.

44

MEDTASYON
Meditasyon bir zihin dinlendirme tekniidir. Trkeye Sakin Uyanklk durumunun deneyimlenmesi olarak
evirebiliriz.
nsan zihni uyanklk durumunda iken yapt, ynettii gnlk aktiviteler sonucu yorulur. Bunun sonucunda
doal bir sre ile zihin aktiviteyi yava yava terk ederek uyku ve rya olarak isimlendirdiimiz dinlenme
durumuna geer.
Yaplan aratrmalar ve her insanin kendi kiisel deneyimleri gsteriyor ki; uyku ve rya, zihin ve bedenin
dinlenmesi, kendini yenilemesi iin gerekli bir sretir. Uyku ve rya esnasnda zihnin ve buna bal olarak da
bedenin fizyolojisi tamamen deiir. Bedenin kendi kendini iyiletirme sreleri daha aktif hale gelir. Bu
nedenle, uyku ve rya durumunu zihnin uyanklk durumundan farkl halleri olarak isimlendiriyoruz.
nsan bedeni; Beden - Zihin dngs iinde kendi kendini onarma, iyiletirme yeteneine sahiptir. Bunun
en basit rnei yorulduumuzda dinlenmemiz veya uyuma sonrasnda kendimizi tekrar canl ve enerjik
hissetmemizdir. Dinlenme sreci tekrar canllk kazanmamz salamtr. Bu dinlenme sreci kendiliinden ve
otomatiktir. Tp biliminin en nemli aratrma konularndan olan bu sreler (Baklk Sistemleri) ok
karmak ve mkemmel bir dizayna sahiptir.
Ancak uyku ve rya sonucu elde edilen dinlenme, yasam boyu biriktirdiimiz yorgunluk srelerinin
temizlenmesi iin yeterli olamamaktadr. Pek ok hastalk, kendi kendimizi iyiletirme srelerimizin bozulmas
sonucu ortaya kmaktadr.
zellikle;
Yksek Tansiyon
Koroner Kalp Hastalklar
Sk grlen enfeksiyonlar
Migren
Obezite
Kronik yorgunluklar
Depresyon
Anksiyete
Panik Ataklar
Uyku bozukluu
Dikkat dankl
gibi pek ok hastal zellikle biriken streslere balayabiliriz. Stres ve yorgunluk birikimi arttka giderek daha
ciddi hastalklara zemin hazrladn syleyebiliriz.
Meditasyon (Sakin Uyanklk) durumunun deneyimlenmesinin yarar bu noktada devreye girer. Uyku ve rya
durumlarnn deneyimlenmesinin yeterli gelmedii birikmi stresler , Sakin Uyanklk durumunun
deneyimlenmesi ile atlabilir.

45

Meditasyonla ilgili bilinen en eski kaytlara M.. yaklak 5000 ~ 7000 yl ncesine dayanan Veda Bilgilerinde
rastlanmaktadr.
Bu bilgilerde, insan zihninin 7 farkl bilin durumlarn doal bir eilim olarak deneyimleyebilecei belirtilir.
Bu bilin durumlarnn ilk hepimizin deneyimledii ve bildii (1) uyku, (2) rya ve (3) uyanklk bilin
durumlardr.
Zihnimiz bu 3 bilin durumunu kendiliinden, doal olarak deneyimler. Bu deneyimin sonucu olarak da zihin ve
beden fizyolojisi deiir. Uyku ve rya srasnda kendi kendini iyiletirme sreleri hzlanr, zihin ve beden
dinlenir. Yaplan aratrmalar bu durumu dorulamaktadr. Uyanklk bilin durumunun deneyimlenmesi ise
zihin ve bedenin srekli farkl bir aktivite iinde bulunduu bir durumdur.
Eylemlerimizde ve bu eylemlerin sonucunda beklentilerimizde kiiden kiiye farkl dzeylerde de olsa kayg,
korku, endie, keder, znt, sevin, mutluluk, mutsuzluk ... vb. gibi duygularn etkisinde srp giden bir
aktivite durumu vardr.
Yaplan aratrmalar tm hayat aktivitelerinin zellikle de youn stres, fke, kayg, korku ... vb. ieren
aktivitelerin vcut biyokimyasnda serbest radikal adini verdiimiz toksinlere (zehirli atklara) dntn
gstermektedir. Birikerek bizi hastalandran da bu atklardr. Uyanklk bilincinde iken bu atklar az ya da ok
vcudumuzda srekli birikmektedir.
Veda bilgilerinde anlatlan insan zihninin basit ve doal bir yntemle deneyimleyebilecei drdnc bilin
durumu ise Sakin Uyanklk durumudur. Meditasyon teknii ile bu bilin durumunun deneyimlenmesi de kendi
fizyolojik deiikliklerini ortaya karr.
Veda bilgilerinde aklanan Sakin Uyanklk teknii ile ilgili bugne kadar 1000 in zerinde bilimsel
aratrmalar yaplmtr.
Bu aratrmalar sonucunda bu teknii uygulayanlarda serbest radikal dzeyinin azaldn, baklk ve
kendi kendini iyiletirme srelerinin daha iyi ilediini gsteren bulgularda art olduu gzlemlenmitir.
Btn bu aratrmalarn sonucu olarak da artk tp kitaplarna meditasyon, tamamlayan bir yntem olarak
girmeye balamtr.
rnein; dahiliyenin en nemli textbooku olarak kabul edilen Harrisons Principle of Internal Medicine
kitabinin 16. blmnde migren tedavisi iin meditasyon ve yoga nerilmektedir. Meditasyon zihnin uyku, rya
ve uyanklk durumlarna ilave olarak Sakin Uyanklk durumunun deneyimlenmesidir.
Sakin Uyanklk durumu da zihnin dier bilin durumu gibi kendiliinden deneyimleyebildii bir durumdur.
Teknik bizi bu durumu deneyimlemeye abasz bir ekilde gtren yntemdir. Meditasyon teknii Veda
bilgilerinde zellikle Baghvat Gitada ve Patanjali Yoga Sutralarda aka anlatlmtr. nsanln ortak maldir.
Bu bilgileri gnmze aktaranlara teekkr borluyuz. Gnmzde henz akademik olarak standardize edilmi
bir eitim olmamakla birlikte, meditasyon tekniinin konu ile ilgilenen deneyimli hekimlerce retilmesi ok daha
yararl olacaktr. zellikle de bir tamamlayc tedavi yntemi olarak uygulanacaksa konusunda deneyimli
hekimlerce retilmesi nemlidir.
Gnmzde meditasyon teknikleri ad altnda ifade edilen yntemleri incelediimizde byk bir kavram
karmaas , snflandrma ve standardizasyon sorunu grmekteyiz. Dolays ile meditasyon eitlerinden
bahsetmek ve snflandrmak neredeyse imkanszdr. Ancak birbirleri ile ilikilerine, benzerliklerine ve kronolojik
olarak zaman iindeki deiimlerine baktmzda, meditasyon diye isimlendirebileceimiz tm tekniklerin tek bir
kaynaktan ktklarn dnebiliriz...Vedalar
Vedalarn insanlk tarihinin bilinen en eski bilgileri olduu sanlmaktadr. Veda medeniyetlerine ait en eski
bulgularn M..5000 yllarna kadar gittii sanlmaktadr. ndus rmann yukar kesimleri olan Mohenjo-Daro
ve Harappa antik yerleim yerlerinde yaplan ve halen devam eden kazlar, Veda medeniyetlerine ilikin birok
bilgiyi gn na karmtr.
Zaman tneli iinde gnmze, nesilden nesile, toplumlardan toplumlara aktarlarak nakledilen veda bilgileri
unutulmu, deimi ve giderek din ve inan biimlerine dnmtr. nsann salkl ve mutlu yaamas iin
nerilen teknikler de dini ritellere dnmtr. Meditasyon kavram ve teknii de zamann bu etkisinden
nasibini almtr. Toplumlardan toplumlara aktarlrken, sosyal ve kltrel artlara, toplumlarn ve aktaran
retmenlerin bilin durumlarna gre deiimler geirmitir.

46

Yakn tarihimizdeki deiimleri gz nne aldmzda meditasyon eitlerini 3 ana balkta toplayabiliriz :
1. Kontamplasyon Teknikleri (Tefekkr) : Derin dncelere dalma
2. Konsantrasyon Teknikleri : Younlama
3. Sakin Uyanklk Teknii (Transandantal bilin)
1. Kontamplasyon Teknikleri (Tefekkr) :
eitli konularda derin dncelere dalma teknikleridir. Bu grupta farkl kltrlere gre pek ok farkl
tekniklerden bahsetmek mmkndr.
a. Dua Teknikleri
b. Afirmasyon Teknikleri
c. Kendi Kendini artlandrma
. majinasyon Teknikleri
d. Vizualizasyon Teknikleri
e. Relaksasyon Teknikleri
Bu grup tekniklerde seilen bir konu zerinde zihinsel dnceyi odaklayarak, konu ile ilgili derin dncelere
dalmak esastr.
2. Konsantrasyon Teknikleri (Younlama) :
Zihnin bir obje, ses, hareket veya grntye odaklanmas esasna dayanan tekniklerdir. Baz dans , hareket ve
zen teknikleri bu gruba girebilir. Zihinsel farkndaln bir obje zerinde sabit tutulmaya allmas esasna
dayandndan, zihin iin zorlayc tekniklerdir.
3. Sakin Uyanklk Teknii (Turya-etan):
abaszlk Teknii, Transandantal Bilin, Akn Bilin olarak da isimlendirilir. Bu teknik Bhagavadgita ve
Yoga Vedada esaslar anlatlan tekniktir. abaszlk ilkesine dayanr. Zihnin tm abalar terk (feragat) ettikten
sonra ulat en sade, en doal durumu olan abaszlk yada sakin uyanklk olarak isimlendirdiimiz bir bilin
durumunun deneyimlemesi esasna dayanr
Meditasyonun bir zihin dinlendirme teknii olduundan bahsettik.
Sakin Uyanklk olarak isimlendirdiimiz zihnin drdnc ( uyku, rya, uyanklk, sakin uyanklk ) halidir.
Zihin uykuyu deneyimledii gibi sade kolay ve doal bir teknikle Sakin Uyankl deneyimlerse derin dinlenme
elde eder. Uyku ve rya safhasnda dinlenen zihin eitli streslerden arnd gibi, meditasyonun salad derin
dinlenme durumu da zihni daha derin streslerden arndrr.
Yaplan aratrmalar, meditasyon sonras tkrk salglarndaki (g E) dzeyinin arttn gstermektedir. IgE
baklk sistemimizin bir gstergesidir.Sk hastalanan zellikle sk solunum yollar enfeksiyonu grlen
kiilerde tkrk salgsnda IgE dzeyinde azalmann olduu gsterilmitir.IgE dzeyinin azalmasnda, artan
stresin nemli bir sebep olduu eitli aratrmalarla kantlanmtr. Dzenli meditasyon yapan kiilerde ise
enfeksiyon hastalklarna yakalanma skl azalr.
Sakin Uyanklk (S.U) teknii meditasyon teknikleri arasnda Vedalarda anlatlan orijinal teknie en yakn olan sade,
kolay ve bilimsel aratrmalarla yararlar kantlanm bir zihin dinlendirme tekniidir.
Zihinsel fonksiyonlarmzn arac olan merkezi sinir sistemi, yorgunluk ve stresten en fazla etkilenir. stelik bu
olumsuz etki dier organlarmza gre ok daha fazla kalcdr. Yani stres birikimi olur. Bu da zihinsel
fonksiyonlarn giderek bozulmasna yol aar. Merkezi sinir sistemimizin ve onun fiziksek fonksiyonlarnn beden
salmz zerindeki nemi artk hepimizce bilinmektedir. Pek ok hastalkta zihinsel etkenler temel nedendir.
Geri kalan dier hastalklarda da en azndan nemli bir kolaylatrc faktrdr. Zihinsel stres birikimi
hastalklara yol amasa bile zihin-beden potansiyelinin gelimesini ve gereklemesini engeller.
Tekniin z; Her insan zihninin normalde dzenli olarak deneyimledii uyku, rya ve uyank hallerine ilave
olarak drdnc bilin durumu Sakin Uyanklk halinin deneyimlenmesi esasna dayanr.
Sabah ve akam 15-20 dakika sakin uyanklk halini dzenli olarak deneyimlendii takdirde merkezi sinir
sistemimiz giderek birikmi olan streslerden arnr.
Stresten arnan merkezi sinir sisteminin (zihin) solunum, dolam, sindirim, i salg bezleri ve tm baklk
sistemi zerindeki dzenleyici ve kontrol edici etkileri ok daha mkemmel ve baarl olur.
Dzenli Meditasyon uygulayanlarda fizik ve ruh salnda grlen tm olumlu deiiklikler derin dinlenme

47

sayesinde zihnin streslerden arnmas sonucuna baldr.

Benim de eitim aldm Dr. Muammer Karakan meditasyon hakknda yanl bilinen ve sk sorulan birka
soruya verdii cevab , ilgilenen okuyucuya faydal olacan dnerek aada aktaryorum:
S: Meditasyon renmek ve uygulamak zor mudur?
C: Kesinlikle ok kolaydr. Sakin Uyanklk teknii, renilmesi ve uygulamas en kolay tekniktir. Daha da
nemli olan Sakin Uyanklk bilin durumu, sinir sistemimizin bir halidir. Uyku, rya ve uyanklk halleri gibi
doal bir haldir. Bu nedenle aslnda Sakin Uyanklk Teknii renilirken; olmayan yeni bir durumun renilmesi
deil zihinde, bilinte zaten var olan bir halin keif edilmesi, fark edilmesi sz konusudur.
S: Guru, rehber veya retmen gerekli mi?
C: Doru uygulama yapldndan emin olana kadar ve meditasyon deneyimlerinin doru yorumu, stres
zlmeleri olduu anlalana kadar bir yol gstericiye gerek vardr. Bir kez teknii doru uygulayp, Sakin
Uyanklk bilin hali keif edildikten sonra hibir retmen veya guruya gerek yoktur.
S: Meditasyon bir din midir veya dinsel bir ritel midir?
C: Byle yorumlayanlar var. Baz meditasyon teknikleri, baz guruplar tarafndan bazen aka, bazen de gizli
bir ekilde dinsel bir ritel olarak yorumlanmaktadr. Bu yorum tamamen yorumlayana aittir. Meditasyon
uygulayan kii asndan da durum byledir. Bir eylemin ritel ve dinsel bir uygulama olup olmad tamamen
eylemi yapan kiinin bak asna baldr.Benim yorumum ve bak am; Sakin Uyanklk Tekniinin tamamen
mekanik ve bilimsel olarak anlalabilir bir ilevi olduu ynndedir. Uyku ve rya gibi merkezi sinir sistemini
dinlendiren, streslerin olumsuz etkilerinden arndran bir bilin halinin keif edilmesi ve bir teknik olarak
kullanlmasdr. Kanmca kutsal olan, varlk ve onun bir ifadesi olan insan bilincidir. Meditasyon; insan bilincinin
dostluk, efkat, mutluluk, yaratclk, kendini gerekletirmevb gibi potansiyel yeteneklerinin gereklemesi
nndeki stres engelini ortadan kaldrmaya yardmc olan bir tekniktir.
Meditasyon hayatmzda byk neme sahip olmas gerekirken farkna varamadmz ya da ge vardmz bir
zihin anahtardr.Yaradlmzda aynen uyku gibi, rya gibi, uyanklk gibi bizimle var olan bir haldir. Ancak
binlerce yllk srete insanlk tarafndan unutulmutur. Nasl uyku sorunumuz olduunda uygu hali ni olmas
gerektii gibi deneyimlemek iin yardm alyorsak sakin uyanklk dediimiz bu zihin halini de
deneyimleyebilmek iin tekrar renmemiz gerekiyor.
Meditasyon size (varoluun anlam ve sizin varolutaki yerinizle ilgili igdsel bir bilme durumu olan)
aydnlanmay getirecektir. Aydnlanmayla birlikte, varolula tam bir bar iinde bulunan kendi
varlk merkezinizi bulursunuz. D dnyada sizi mutsuz klabilecek son derece gergin durumlar yaanabilir
ama iinde Merkezinizde yalnzca bir bar durumu vardr.
Birok insan meditasyona zamanlarnn olmadn syler. nsanlarn byle bir tutum ierisinde olmalarnn
nedenleri daha mutlu olmann, daha baarl olmann, daha huzurlu olmann ne demek olduunu henz
renmemi olmalarndan kaynaklanyor.
Meditasyon grmenin bir yoludur. I grme karanlktan yoksun olmak demektir. Karanlktan yoksun
olmak hatalarn, zayf noktalarn olmamas ve her durumda baary ve huzuru yakalamak demektir.
I grmek budur. Doa kanunuyla uyum iinde yaayan insanlar doann iinde kaybolmazlar, bu da
karanlktan uzak olmak demektir.
Yasam bir senlie dntrme bilgeliini kefedecek olan yine bizleriz. Bu konuda meditasyon nemli bir
rehberdir.
Herkesin meditasyonla tanmasn ve bu rehberi hayattaki yolculuklarnda kullanmalarn diliyorum.
Meditasyon eitimi almak isteyenler iin , bu konuda Trkiyenin nde gelen eitmenlerinden
Dr. Muammer Karakan Ankaradaki kliniinin iletiim bilgilerini aada bulabilirsiniz.
Dr. Muammer Karaka
Yukar Ayranc Klinii
Hodere Caddesi No = 54
Yukar Ayranc / Ankara
Tel = 312 467 71 72

48

49

Hatice nal

1972 ylnda Asenovgradda dodu. lk , orta, lise ve niversite eitimini Bursada tamamlad.
13 yldr tekstil sektrnde alyor.
Spritel konulara ve Nroloji ( Sinir Bilimi ) ile Kuantum Mekaniini harmanlayan Nrokuantolojiye zel ilgi duyuyor.
Nrokuantolojiye ilgisi Fizik okumu olmasyla da balantl.
Meditasyon, Yoga ve Hologrofik Beyin Teknikleri konusunda eitim ald. Halen Parapsikoloji eitimine devam ediyor.
Yansra ilk a tarihi , arkeoloji ve mitoloji konusunda okuma ve aratrmaya devam ediyor.

50

BEYN, ZHN, BLN

Felsefeciler, sinirbilimciler ve konunun uzman olmayan kiiler bilincin/zihnin nasl ortaya ktn uzun sreden beri
merak ediyor. Beyin zerine yaplan daha kapsaml aratrmalar sonucunda yzyllardr akllar kurcalayan sorun
zlebilir. Bir binyl sona erdikten sonra yaam bilimlerindeki yantlanmas gereken sorular listesinin ilk srasnda u
sorunun geldii grlyor: Zihin (dnce) dediimiz bir dizi sre, beyin adn verdiimiz organn etkinliiyle nasl
ortaya kyor?
Aslnda bu yeni bir soru deil. Yzyllar boyunca ayn soruya u ya da bu ekilde farkl zmler nerildi. Son zamanlarda bu soru hem uzmanlarn bilisel (cognitive) sinirbilimcilerin ve felsefecilerin- hem de zihnin, zellikle de "bilincin"
kkenini merak eden baka kiilerin kafalarn kurcalyor.
Bu noktada bizler iin hala gizemini koruyan beyni , mevcut teknolojimizle tanmaya alalm:
Kafa ii boluunu dolduran, kat beyin zar ile rtl, beyaza yakn gri renkli, yumuak sinir sisteminin en nemli
ksm ve merkezi olan organ. Beyin, kendisini koruyan kafatas boluu ierisinde yer alr. Biimi, bykl ve
arl; kafatasnn biimine, ayrca canlnn vcut byklne ve gelimi olmasna baldr. nsan beyninin arl
1300-1800 gr arasnda deiir. Bir filin beyni ise 5000 gr civarndadr. Grld gibi beynin arl, kabiliyetini
gstermemektedir. Beynin kabiliyeti baz kitaplarda evvelce belirtildii gibi kvrmlarnn saysna da bal deildir. Zira
baz balklarn beyin kvrmlarnn says insan beynindekinden daha fazladr. lim adamlar bunu daha ilmi metodlarla
aratrmalarna ramen ortak bir sonuca henz ulalamamtr.
Beynin veya sinir hcrelerinin bir zellii, uyarlabilir olmalardr. Bir sinir hcresi uyarld zaman ortaya kan uyar
dalgas hcreden hcreye yaylr. Bu, atelenen barutta her taneciin bir sonraki barut tanesini atelemesine benzetilebilir. Sinir hcrelerini uyaran tesirler s, k, ses, temas olabilmektedir. Uyar bir hareket veya aktif bir cevap
uyandracaksa, sonuta ortaya kan cevap yine sinir uzantlaryla kaslara ulatrlr. Burada karar organ beyindir.
Ancak reflekslerde durum daha deiik olup istek d olarak hareket ortaya kmaktadr.
Kimyasal olarak, beynin balca yap maddesi proteindir. Fakat vcudun dier organlarnda fazla bulunmayan baz
yal maddeler (lesitin gibi) beyinde bol miktarda bulunmaktadrlar. Sinir faaliyetinin enerjisi glkozun (bir basit eker)
oksijenle yanmasndan salanr.
Omurgal hayvanlarn da bir beyni olduu bilinmektedir. Daha basit yapl canllarn bir sinir sistemi bulunmasna
ramen beyinleri yoktur. Omurgal hayvanlar ve insan ana karnnda cenin halinde iken beyinleri boru biiminde bir bo
organdan gelimektedir. Organn ortasndaki bo ksm daha sonra omurilikte daralarak omurilik merkezi kanaln
meydana getirir. Merkezi kanaln yukar doru uzants beyin iindeki ventriklleri, yani beyin sarnlarn meydana
getirmektedir. n beyinden gelime esnasndaki belli bir zamanda gz knts ortaya kmaktadr. Gz sinirleri beynin
ileri doru uzants olarak kabul edilirler.
nsan beyni douta gelimesini tamamlamamtr. ocuun ana karnnda bymesiyle insan beyni de gelimesini
tamamlamaktadr. Baz beyin sinirlerinin klflar doumdan sonra teekkl eder. Beyin douta insan yavrusunun en
byk organdr ve vcut arlnn 12de birine eittir. Ancak 20 yana gelindiinde arl vcut arlnn 50de
birine eit hale gelir. Hem beynin hem de omurga kanal ierisindeki omuriliin etrafnda

51

katl koruyucu bir zar bulunmaktadr. Dtaki zara sert beyin zar, itekine de yumuak beyin zar denilmektedir.
Yumuak beyin zar da Araknoid ve Pia mater diye iki kattan yapldr. Bunlarda Araknoid da yakn olup, Pia mater
omurilik veya beyne yapk vaziyettedir. Araknoid ile Pia mater arasnda beyin omurilik svs bulunur. Bu sv, beynin
ve omuriliin btn yzeylerini evreler. Beyin; beyin yarkreleri (hemisferler), orta beyin, beyincik ve beyin sapndan
meydana gelir. Beyin sap da, pons ve omurilik soanndan meydana gelir.
Beyin nden arkaya doru derin bir yark ile iki ayr yarkreye (hemisfere), bunlar da derin yarklarla balca drt
blme ayrlr. Her paraya lob denilmektedir. nde aln lobu, arka st ksmda yan tepe lobu, akak lobu ve art kafa
lobu, beyin yarkrelerinin ksmlardr. Beyin yar kreleri ortadan birbirlerine beyin byk birleii (Corpus Callosum)
ile balanrlar. Ayrca ara beyin yaplar da her iki hemisferi birbirine balarlar.
Beyin; iitme, grme, kavrama, renme, dnme, aklda tutma gibi hassalarn komuta merkezidir. Bir beyin kesitine bakldnda gri ve beyaz olarak iki ayr renkte ksmdan meydana geldii grlr. Gri blmlere gri cevher;
beyaz blmlere de ak cevher denir. Gri cevher, sinir hcrelerinden; ak cevher ise, sinir hcrelerinin uzantlarndan
meydana gelmitir. Beynin kabuk ksmlar gri, i ksmlar ak maddeden ibarettir. Ayrca beynin i ksmlarnda da
gri maddeden yapl ekirdekler (beynin nukleuslar) bulunur. Gri maddeyi meydana getiren milyonlarca hcre dtan
etkilenerek kazandklar zellik ve bilgileri bir a gibi birbirini saran sinir telleriyle birbirlerine iletirler.
Beyin yzeyinde belirli bir fonksiyonu gerekletirmekle mesul blgeye, o fonksiyonun merkezi denilir. Mesela, aln
lobu ile yan tepe lobunu birbirinden ayran yarn n ksmnda hareket merkezleri, arka ksmnda duyu merkezleri
bulunmaktadr. Ard kafa lobunda grme duyusu ile ilgili ilemler gerekletirilir. Aln lobunun byk bir ksm henz
yeterince anlalamam grevler yapar. Duyu ve davranlar dzenleyen merkezlerin aln lobunda bulunduu
zannedilmektedir. Bu alanda hafza ve kark zihni faaliyetler gerekleir. Alkoliklerde en nce hasara urayan aln
lobundaki sinir hcreleridir. Alnan alkol miktarnn ok dk olduu hallerde bile bu hcrelerin zarara urayaca
tesbit edilmitir.
Beyin bir ok hareketi, davran; kalp at, kan basnc, sv dengesi ve beden scakl gibi homeostatik beden
ilemlerini dzenler ve denetler. Alglama, duygu, hafza, motor renme ve dier renme trleri iin beynin ilevleri
sorumludur.
Beyin temel olarak iki tip hcreden ibarettir; glia ve nronlar. Gliann temel ilevi nronlar korumak ve desteklemektir.
Nronlar eylem potansiyelleri olarak bilinen, elektrik sinyalleri biiminde iletilen bilgileri tarlar. Bunlar beyindeki ve
vcut iindeki dier nronlarla, boluklar iinden synapses olarak bilinen nro naklediciler (neurotransmitter) adn
alan eitli kimyasallar gndererek iletiim kurarlar. Bcek gibi kk omurgaszlarda beyinde bir milyon nron olabilir,
byk omurgallar beyinlerinde 100 milyardan fazla nrona sahiptir. nsan beyni zellikle karmak ve ayrntldr.
Peki halen insanlk iin karmakln koruyan beyin , zihin ve bilin arasndaki balant nedir ? Zihin (dnce)
dediimiz bir dizi sre, beyin adn verdiimiz organn etkinliiyle nasl ortaya kyor sorusunun cevab nerede sakl?
Bilin, bugn zerinde ok durulan bir mesele; nk genel anlamyla biyoloji -zelde sinirbilim- yaamn bir sr
srrn gzle grlr baaryla aa karyor.
1990'larda -ki bu zaman dilimi "beynin on yl" olarak adlandrlyor- beyin ve zihin hakknda psikolojiyle sinirbilimin tm
gemi tarihi boyunca elde edilen bilgiden fazlas renildi. Bilincin nrobiyolojik temelini aydnlatmaya ynelik verilen
mcadele -buna beden/zihin probleminin baka bir tr de denilebilir- giderek gleniyor.
Aratrmann temel konusu "bilin" olunca, zihni formle etmeye alan kiide bu aba ylgnlk yaratabiliyor. Baz
dnrler, uzmanlar ve hatta amatrler sorunun yantlanabileceine inanyor. Bakalar ise yeni bilgi akndaki
inanlmaz art sayesinde, kuram doru ve kullanlan teknik etkin olduka, bilimin saldrsna hibir problemin kar
koyamayaca gibi ba dndren bir hisse kaplyorlar.
Ancak bu tartmalar, bilincin/zihnin eleri olan grme ya da bellek gibi sreleri beynin nasl gerekletirdiini
aklamaya ynelik karlkl fikirler ne srlmedike anlaml olamaz.
Temel sorunlar ve kar savlar
Zihnin nasl olutuuna ynelik salam bir aklama belki de ok yaknda yaplacak. Ancak "bilincin/ zihnin" biyolojik
temelini aratranlar bekleyen nemli problemler var. lk problem, beyin ile ondan trediini dndmz
"bilin/zihin" arasndaki ilikiyi kurarken hangi perspektiften baklacayla ilgili.
Herhangi birinin bedeni ile beyni, bakalar tarafndan gzlenebilir; oysa zihin ancak ona sahip olan kii tarafndan
incelenebilir. Ayn beden ya da beyinle uraan farkl bireyler, o beyin ya da bedenle ilgili ayn gzlemi yapabilir; ancak
karlatrma amacyla, nc bir ahsn herhangi bir kiinin zihnini dorudan gzlem

52

olana yoktur.
Beden ve onun bir paras olan beyin da aktr ve objektif olarak incelenebilir. Oysa zihin (dnce) kiiye zeldir,
gizlidir, iseldir ve znel bir varlktr. yleyse birinci-ahsa ait zihin ile nc-ahsn bedeni arasndaki balant nasl
ve hangi noktada kurulacak?
Ktmserler Ne Diyor?
Beyni incelemek iin beyin taramas ve beyindeki nronlar arasndaki elektriksel etkinlii lmek gibi eitli teknikler
kullanlr. Ancak ktmserler, toplanan bir sr verinin ancak zihin durumlarnn koreleasyonuna yarayacan, asl
zihin durumuna ilikin ise bilgi veremeyeceini dnyor. Onlara gre yaayan madde zerinde yaplan detayl
gzlemler bizi zihnin (dncenin) aklamasna deil, ancak yaayan maddenin detaylarna gtrebilir.
Yaayan maddenin, zihnin ayrtedici bir zellii olan benlik bilincini (sense of self) -baka deyile "zihnimdeki imgeler
bana aittir ve benim perspektifimde olumulardr" dncesini- nasl yarattn aklamak olanakszdr. Bu sav
-yanl olmasna karn- zihni aklamaya alan birok umut dolu aratrmacy sessiz brakr.
Ktmserlere gre bilin-zihin problemini zmek o kadar gtr ki, daha zihinsel srelerin, farkl beden durumlaryla
ya da d dnyadaki nesnelerle ilgili neden isel temsiller yarattn aklamak bile olanakszdr (Felsefeciler zihnin bu
temsil yeteneine karlk gelen "amallk (intentionality)" gibi akl kartran bir terim kullanr).
Son kart dnce ise yledir: Bilincin/zihnin nasl ortaya ktn aklda tasarlamak iin yalnzca incelenecek
zihnin kendinden yararlanlabilir. Kendi zerinde inceleme srdrlen bir ara -zihin- ile aratrmay srdrmek hem
problemin tanmn hem de zme ynelik yaklam bsbtn karmak hale getirir. Bize yle sylenir: "Gzlemci
ve gzlenen arasndaki bu atma nedeniyle, insan zekasnn, beynin zihni nasl oluturduunu tartmas mmkn
deildir."
Byle bir ikilem vardr, ancak bunun stesinden gelinemeyecek olduu gr kusurludur. zetle, bilin-zihin probleminin benzersiz oluu ve bu probleme yaklam karmak hale getiren zorluklar iki etki yaratr: Bunlar hem zme
ulamaya kendini adayan aratrmaclar hayal krklna uratr, hem de zmn bizim snrlarmzn tesinde
olduuna kr krne bal kiileri hakl karr.
Zorluklarn Deerlendirilmesi
Beynin yaayan maddesi zerinde "zihnin tzn" aklamak iin aratrma yapmann olanakszln dnen kiiler,
yaayan maddeyle ilgili eldeki bilginin byle bir son yargya varmak iin yeterli olduunu varsayar. Ancak bu yanl bir
yaklamdr. nk nrobiyolojik olgular daha tam anlamyla aklayamadk.
Molekler dzeyde nronlarn ve sinir hcresi devrelerinin ilevleriyle ilgili bir sr detay aydnlattk. Ancak lokal bir
beyin blgesindeki sinir hcrelerinin (nronlarn) grup halindeki davranlarn henz tam anlamyla kavrayamadk.
Farkl beyin blgelerinden oluan daha byk lekli sistemleri de tam olarak aydnlatamadk.
Birbirinden ayr beyin blgeleri arasndaki etkileimin, her bir blgenin tek bana yaptklarnn toplamndan daha
karmak biyolojik durumlar yaratt gereini ise yeni yeni anlamaya baladk. Fiziin biyolojik olaylarla ilgili
aklamalar da henz eksik. yleyse "Bilin-zihin problemi zmszdr, nk beyni btnyle inceledik ve zihni
bulamadk" sav glntr.
Henz zihnin ne nrobiyolojisini ne de onun fiziini btnyle inceleyemedik. Szgelimi, zihnin tanm ve duyusal
imgelerin zihinde nasl kurulduunu aklamak iin kuantum dzeyinde bir aklama gerekebilir. Kuantum fiziinin zihnin tasarlanmasnda bir rol olabilecei fikrini Oxford niversitesi'nden matematiksel fiziki Roger Penrose ileri srd.
Kuantum dzeyindeki ilemler bizim bir zihne nasl sahip olduumuz konusunu aklayabilir. Bilin-zihin problemini
bu kadar tuhaf karlamamz ounlukla bilgi eksikliinden kaynaklanr. Bu eksiklik hayal gcn snrlar ve olanakly
olanaksz gibi gsterir.
Bilim-kurgu yazar Arthur C. Clark "Yeterince ileri bir teknoloji sihir gibidir" demitir. Beynin "teknolojisi" onun "sihirli"
olduunu, en azndan bilinemeyeceini dndrecek kadar karmaktr. Zihinsel durumlar (mental states) ile
biyolojik/fiziksel olgular arasndaki derin uurum iki farkl bilgi edinme yntemi arasnda eitsizlikten kaynaklanyor:
Bir yanda yzyllar boyunca felsefenin yntemleriyle (ie bakla) salanan kapsaml bir "zihin" kavray, br yanda
eksik sinirsel bilgiyi kullanarak bili yeteneini aratran bilim adamlarnn (cognitive scientists) abalar.

53

Ancak nrobiyolojinin bu uurumu giderememesi iin bir neden yok. Bu yzden de, biyolojik srelerin aslnda zihin
srelerine karlk geldii konusunda srar var. Biyolojik sreler ayrntlaryla anlalnca bunun doru olduu
grlebilecek.
Biyolojiye ilikin gerekli her eyi renince zihin kavramnn yok olaca sylenmiyor. Yalnzca, esiz ve deerli, kiiye
zg zihnin de biyolojik olduuna ve gnn birinde kiisel zihnin (dncenin), hem zihinsel hem de biyolojik erevede tanmlanabileceine vurgu yaplyor.
Bir Dier Sav
Zihnin kavranmasnn olanaksz olduuna ilikin bir baka sav da, gzlemci ile gzlenen arasndaki atma
nedeniyle insan zekasnn kendi zihni zerinde inceleme yapamaz olduudur. Ne var ki zihnin de, beynin de bir
basmakalp olmadn bilmek ok nemlidir: kisi de farkl yapsal seviyelerden oluur; en stteki seviyeler dier seviyelerin incelenmesine (gzlenmesine) olanak verecek aralar salar.
rnein dil yeteneimiz, zihnimize, bilgiyi mantk ilkeleriyle snflandrmay ve kullanmay bahetmitir. Bu da gzlemlerimizin doru ya da yanl olduunu aklamak konusunda bize yardmc olur. nsan doasn btnyle aklamak
konusunda alakgnll olmalyz.
Toplumlarn tarihi boyunca nemli anlam kaymalar geirmi bir kavram olan zihin, geleneksel dncedeki insan anlaynda da merkez bir yer tutmaktayd. Ruhun lmszl ve insan varoluun kozmos ve metakozmos
ile balantl olduu ilkeleri Rene Descartes (1596-1650) ile birlikte kkl bir deiiklie urad. Descartes, insan
deerlendirmede kendince ok basit grd geleneksel Ruh anlayn terk ederek daha retken olduuna inand
zihin (mind) kavramn onun yerine geirdi. Ona gre zihin dncenin temeliydi ve onu matematiksel olarak ifade
etmek mmknd. Madde dnyasn da benzer tarzda yetilerinden ve biimlerinden kopartarak btnyle tek bir
boyuta indirgedi. Descartesa gre Tann bu boyuta, hayat ve hayvanlarn duyusal ve hareket ilevleri de dahil olmak
zere btn doal sreler mekanik olarak aklanabilsin diye hareketi yerletirmiti. Bu, Kartezyen zihin ve Kartezyen
ikicilik (dualism) olarak adlandrld; bu anlay Newton"un (1642-1727) neredeyse mkemmele yakn bir ekilde fiziksel dnyann matematiksel-fiziksel analiziyle daha da pekiti. ngiliz deneyci dnrlerinin (Locke, Berkeley, Hume,
Hartley ve James Mili) XVII. yzyln sonlaryla XIX. yzyln balar arasnda gsterdikleri abalarla kartezyen zihin
sistemli bir biimde duyusal yaantdan elde edilen hayallerin mekanik diziliine indirgendi. Bylelikle zihin kavram
geleneksel dncenin dini ve kozmolojik ieriklerinden tamamen arndrlm oldu. ngiliz deneycileriyle birlikte artk
Bat dncesi fikirlerin doutan getirildiklerine deil, bireyin yaantsnn seyri srasnda olutuklarna (Locke);
hatta maddi, kimyasal bir zihin tanmna (Mili) inanmaya balamt. Descartes ile birlikte balayan insan anlaynn
seklerlemesi (dnyevi bir nitelik kazanmas) sreci gnmzde maddi olmayan hibir varlk alan tanmamaya
doru hzla ilerlemektedir. yle ki, zihin kavramnn hibir anlam olmad bile ileri srlebilmektedir.
Modernizmin etkisiyle geleneksel dnceden ok hzl bir kopu yaayan, ancak modern dnce kalplarna
henz yrrlkte olan geleneksel dil eleriyle yaklamakta olan bat-d toplumlarda ve lkemizde kavramlarn
anlam kaymalar ok daha hzl ve karmaktr. lkemizdeki yeni bir dil yaplandrma giriimleri bu karmakl
artrmaktan baka bir ie yaramamaktadr. rnein btn abalara karn geleneksel ruh kavramnn kullanmndan
vazgeilememekte ve zihin olarak karlanmas gereken ifadelerde bile ruh kavram kullanlmaktadr. Oysa bat
dncesindeki yukarda zetlenen deiimlerden dolay ruh olarak karlanmas gereken psyche, soul gibi
kavramlarn bile dilimize zihin (an) diye evrilmesi gerekir, nk batllar iin artk ruh, zihin anlamna gelmektedir.
Zihin kavramnn felsefe ve psikolojideki farkl anlam alanlarna karlk gelmesi bat dncesindeki bu temel
temayl deitirmez. Zihne daha derinlikli anlamlar ykledii iddiasnda olan analitik psikolojinin felsefeyi eletirisi,
felsefenin zihni yalnzca bilinle snrlad, genetik olarak tanan ve biyolojik yapya dayanan bilin dna nem
vermedii dorultusundadr. Gnmzde geleneksel ruh anlayn savunan herhangi bir felsefe veya psikoloji okulu
yoktur.Bugn zihin kavram en genel anlamda,
a) Fiziksel yaplar ve srelerin, bilin ve bilindnn organize olmu toplam,
b) Bir insan veya hayvann, isel veya dsal uyaranlara gemiteki yaantlar ve gelecekteki beklentileriyle balantl
olarak verdii tepki eyleminin btn diye tanmlanabilir. Fakat daha nceden belirtildii gibi kullanm alan giderek
daralmakta ve hatta ortadan kalkmaktadr. nk zellikle Amerikada sosyal bilimlerde belirsiz, niteliksel, felsefi
baklar yerlerini davransal ve niceliksel yaklamlara brakmaktadrlar. Maddi dnyada temelleri olmayan tamamen manevi sreler bulunduu kabul edilmemekte, byle iddialar bilim-d vehimler olarak deerlendirilmektedir.
Buna gre zihin de ancak insan (ve hayvan) bedenindeki organik srelerin bir yan rn olarak grlmekte, zihnin
kaynann beyin olduu konusunda tam bir fikir birlii salanmaya doru gidilmektedir. Ancak zihnin,bedende deil de
insan ilikilerinde bir yeri olduunu; davranla ortaya kan bir toplumsal olgu olarak zihnin beyinde varolmaktan daha
ok toplumsal ilikilerde retildiini ve olutuunu savunan sosyal bilimciler de vardr.

54

Bilim ve felsefe evrelerinde zihnin ne olduuna ilikin tam bir fikir birlii olmamasna ramen buraya kadar
anlatlanlardan modern dncenin zihni ele alndaki genel kabul grm noktalar yle zetleyebiliriz:
a) Zihin, modern dnyada geleneksel "ruh" kavramnn yerine kullanlmaktadr.
b) nsann maddi yapsnn aksine bir de duyu organlaryla alglanamayan, llemeyen, yer kaplamayan zihinsel
yaps olduuna, fakat bu yapnn son tahlilde beynin rn olduuna inanlmaktadr.
c) Beynin anatomisi, fizyolojisi ve biyokimyas zerine yaplan aratrmalarla insan zihninin anlalabilecei
sanlmaktadr.
Beyinle zihin arasndaki bu neredeyse zdelik dzeyinde yakn iliki olduu yolundaki zan, insanlarn zihinsel yetileri
ynnden farkl olularnn beyinleri arasndaki yap ve/veya ileyi farkna bal olduu nyargsna yol amtr.
Beynin bykl veya beyin hcrelerinin says ya da beyin hcrelerini birbirine balayarak bilgi iletimini salayan
uzantlarn arasndaki balant ve geilerin miktaryla ilgili birok aratrma yaplmtr. Fakat bu aratrmalardan
bugne kadar belli bir sonu alnamamtr. Bu, modern perspektifin yanllna yorulabilecei gibi, yaplan
almalarn ve kullanlan tekniklerin yetersizliine de yorulabilir. nk bilinmektedir ki, insan beyninde bir dakikada
yzbinlerce kimyasal tepkime meydana gelmektedir;
Zihinsel yetileri rettiine inanlan insan beyninin ilevlerini yerine getirebilmek iin dnyamz byklnde bir bilgisayar gerekmektedir. Kald ki, normal insanlarn zihinsel yetilerinin farkll aklanamasa bile, psikolojik ynden
anormal olduuna inanlan insanlar ile normal denilen insanlarn beyinlerinin yap ve ileyi fark gsterdiini
kantlayan birok aratrma vardr. Normal beynin ilevleri giderek daha iyi anlalmaktadr, rnein modern bilim,
beynin sa ve sol yarmkrelerinin farkl ilevler stlendiini; sa yarm krenin hayl, mekn ve biim ilevleriyle, yani
sanat ve el becerisi ile (nitelikle) ilgiliyken sol yarmkrenin dil, mantk, matematik, sentez ve analiz ilevleriyle, yani
nicelikle ilgili olduunu saptamtr. Yine ortaya karlan bir gerek de insann zihinsel gcnn ok kk bir blmn kulland eklindedir.
Sonu olarak zihne modern yaklamlar, tam bir kaos grnm arzetmektedir. Bir yandan insan beyninin yap
ve ileyiiyle ilgili binlerce aratrma, sayfalar dolusu yeni bilgi ortaya kmken, bir yandan neden uyuyoruz? ,
ryann ilevi nedir? , Einsteinin beyninde normale gre beyin hcrelerinin deil de glia hcrelerinin fazla oluu
nasl aklanr? gibi sorulara cevap verilememektedir. nsan zihniyle ilgili bildiklerimizin bilmediklerimizden ok ok az
olduu kabul edilmektedir. Aratrmalardan elde edilen saysz bilginin gnn birinde gerei verip vermeyecei, halk
arasnda merak, aydnlar arasnda tartma konusu olmaya daha uzun yllar devam edecei kesin gzkmektedir.
Bu noktada beyin , zihin ve bilin kavramlar iin Kuantum Fiziiyle Nroloji biliminin bulumasndan da bahsetmek
gerekir.
Kuantum fizii 1900 ylnda domasna ramen, matematiksel teori ve formller zemininden kp gnlk yaammzda
uygulamaya girmesi son 20-30 yl iinde olmutur. zelikle son 10 yldr kuantum fizii ve sinirbilimleri zerinde
alanlar, birbirlerinin alanna ilgi gstermeye baladlar. nce fizikiler, sinir sistemi alanna ilgi gsterdiler. Daha
sonra sinirbilimciler geride kalmayarak, kuantum fizii alanna ilgi gsterdiler. Uygun platformlarda olmamakla beraber,
garip ekilde kuantum fizii konferanslarnda bilin, bilinli lme, gzlemci kavramlar zerinde konuulmaya ve
tartlmaya baland.

55

Sinirbilimleri konferanslarnda, sinir hcreleri aras iletide kuantum fiziinin yerinin olup olmayaca, sadece klasik fizik
tanmlamalarnn beynimizin baz ilevlerini aklamada yetersizlik gsterdii konuulmaya baland. Ve 2000 ylndan
bu yana, sinirbilimcilerinin ve kuantum fizikilerinin bir araya geldikleri, Kuantum Zihin balkl akademik toplantlar
yaplmaya baland. Bu toplantlardaki konumaclar, artk Yeni a yazarlar ya da elle tutulur temeli olmadan her
eye kuantum fiziini sokan amatrlerden olumuyordu. Tersine, bunlarn ounluu nde gelen fiziki,
sinirbilimcilerdi. Yaptklar ya da yazdklar da bilimin nesnel tanmnn dnda deildi.
Beyin On Yl Temmuz 1990da baladndan beri sinirbilimi zerine yaplan almalardan elde edilen veriler byk
bir hzla artmaktadr. 1905 ylnda sinir hcresi retisi ile Nobel dl alan Santiago Ramon Cajaldan, yakn zamanda bellek zerindeki almalar ile Nobel alan Eric Kandele kadar 100 yllk srede ok eyler rendik. Ne kadar ok
ey daha renmemiz gerektiini de rendik! nmzdeki yz ylda bu ilerleme artan hzla devam edecektir. Nrogenetikle, genin ilevi ile beynin ilevi ve hastalklarn temelini anlamaya baladk.
1950lerde beyin grntlemesi iin sadece anjiografi ya da pneumoansefalografi kullanlrken, bugn ilevsel beyin
grntleme yntemlerine ilaveten birok elektrofizyolojik ynteme de kavutuk. Bu yzylda sinir bilimlerindeki
gelimelerle birok alanda zaferler kazandk: birok sinir sistemi enfeksiyonlarn antibiyotikler ve antivirallerle tedavi
edebilir olduk, sinir ve kas hastalklarna ynelik gelimi tan yntemleri kazandk, fellerde pht zc tedaviye
baladk Parkinson, Alzheimer ve epilepsi, amyotrofik lateral skleroz gibi hastalklarda ideal olmasa da uygun tedavi
yaklamlarn balattk...
Tedavi edemediimiz hastalklarn olu nedenlerini anladk... Bir zamanlar etkin tedavisi olmayan nrolojik hastalklar
artk nihilizmden kurtuldu. Beyin On Yl, beyin grntlemesi ile genetiin muazzam potansiyelini nmze koydu.
Btn bunlara ilave olarak bilisel bilimlerde son yllarda elde edilen veriler, yzyllardr devam eden felsefi konularla
birletirilerek nrofelsefe ortaya kt.

56

Klasik Fiziin Problemi

Klasik fiziin balangc Isaac Newton (1643-1727) ve daha sonra ardndan gelen James Maxwell (1831-1879) ile
Albert Einstein'n (1879-1955) almalarna dayanr. Newton teorisini Johannes Kepler'in (1571-1630) almalar
zerine ina etmitir. Kepler'in gezegenler kanununu bulmas, insan gzlemlerinden bamsz hareketin doada
olduunun en byk destekisi oldu. Buna gre, cisimlerin konumlar, hzlar ve ktleleri biliniyorsa, bundan sonraki konum ve hzlar da belirlenebilirdir. Bu belirleni felsefe zerine de ciddi etki etmi ve zgr iradeyi ortadan
kaldrmt. Ardndan gelen Newton da gelenei srdrd ve gzlemciden bamsz ktleekimi gibi basit ama ok
karmlar salayan matematiksel kurallar ortaya koydu. Arada hibir ey olmadan uzaktan iki cismin birbirini ekmesini matematiksel denklemlere Newton evirdi ama bu onda bir de korku oluturdu. nk oluturduu fizik kuvvet aktarma gibi dorudan etkilere dayanyordu. Ktleekimin aracsnn ne olduunu bilemiyordu (bugn ise hala bunu tespit edememisek de kabul edilen graviton adl sanal parackla ktle ekiminin iletildiidir). Ardndan gelen Einstein ise
kullanll bir arac kefetti: uzay-zamann erilmesi. Aslnda uzaktan etki yoktu. Tm etkiler yakndaki komuluklarla
tanyordu ve ktan hzl bir etki de yoktu.
Klasik fizik tam olarak belirlenimcidir ve bir nceki durumdan bir sonraki durum tespit edilebilir. Buna gre bizler mekanik otomatlarz ve fizik evren matematik ile kesin olarak ifade edilebilir. Tm hareketlerimiz, minik ve zihinsiz maddeler arasndaki etkileimlerden kar. Geriye doru yani zihin ve bilincin madde paracklar zerinde bir etkisi olmaz.
Kiinin zihinsel dnyas onun fiziksel beyin dzenlenii ile belirlenir.
Daha sonra Faraday 19. yyda elektrik akmnn manyetik alan ve manyetik alann elektrik akmna dnebildiini tespit etti. Bylece elektromanyetik teori domu oldu. 1860larda da Clerk Maxwell elektromanyetizmann ve dalgalarn
denklemlerini ortaya koydu. nce n, ardndan da snn farkl frekanslarda titreen elektromanyetik dalga olduu
anlald. 1887de Hertz, radyo dalgalarn kefetti. Artk paracklardan oluan Newtonun evreni tam bir frekans
yelpazesine dnd. Daha sonraki dnemlerde de Max Planck, bu titreimlerin frekanslarnn, Planck sabiti gerei
kesikli olduunu ortaya koydu. Newtonun saat gibi alan evreni, kuantum byklndeki deliklerden oluan kalbura dnd. Ardndan n sadece dalga deil, hem parack hem de dalga zellii olduu grld. 1920de Werner
Heisenberg elektronun davrann lmek isteyen gzlemci hangi zelliini lmek istediini, lme ncesinde karar
vermelidir gibi bir teori ortaya att. nk, bir elektronun pozisyonunu (konum) lmek, hzn belirsiz klyordu; oysa
sadece hzn lmek istediinizde pozisyonu belirsiz hale geliyordu. Yani, gzlemcinin lmek istediinin ne olduuna
nceden karar vermek gerekiyordu (Heisenbergin Belirsizlik lkesi). Bu ilke Newtonun objektif/nesnel lmn ykt.
Bilgi bilimsel olarak nesnellik ideal olmasna karn, varlkbilimsel olarak tam nesnellik yanltr.
Bylece kuantum mekanii gzlemci denilen deneyciyi, isellii ve karar sreci ile birlikte lme srecinin iine soktu.
Bylece, Newton fizii ile evrenin bir paras olmayan ve sadece onu dardan gzleyen insan/deneyci/gzlemci/
bilinli varlk kavram deiti. Ben ve darda olan bir araya geldi. Daha sonralar da Einstein tarafndan, Newton
mekaniinde ikisi bamsz ve sabit olan zaman-mekan kavram bir araya getirildi. Bylece imdinin anlam, kimin
anlattna bal hale geldi.
Klasik fizik, bugnk bilim ierisinde bilincin teorisini oluturmada yetersizdir. Klasik fizik tm beyin aktivitesini
yukardan-aaya atomik olarak tanmlanmaya gerek duyar. Ancak kiinin bilin ak ile hem bedensel davranlar
hem de beyninde ne olduu arasnda bir ayrma gitmez. Oysa, kuantum teorisi kullanldnda durum bunun tam
tersidir. Kuantum teorisi kurucular, fiziksel bir teoriye "gzlemci" ekler ve bu yenilik klasik fizikten ok ciddi bir ayrm
yaratr. Gzlemciye yklenen bu ilev, tamamen kuramn kendisinden kaynaklanr. Bilin, kuantum mekaniine dahil
edilir.
Bilin bir birinci kii (first person) bak asdr. Birinci kii bak as tamamen kiinin kendi deneyimleri ile ilgilidir.
Bu bak as var oluun nesnel biiminden veya nc kii (third person) bakndan farkldr. Birinci kii bak
asnda, ben ne deneyimliyorum ya da bamn iinden ne geiyor? sorusunun yantn verirken; nc kii bak,
bakasnn bann iinde (beyninde) ne oluyor sorusunun yantn verir. Gnlk ve bildik bilimimizin tm nc kii
bak asnn rndr. Geleneksel bak zihin ya da bilinci incelerken, ie bak ile davran arasnda bir seim
yapmaya zorlar bizi. Zihin, bilgi bilimsel olarak, zihinsel durumlarla karakterizedir ve birincil kii bak ile ulalabilirdir.
Yani bir kii kendi zihinsel durumuna, sadece kendisi olarak ulaabilir. Buna karn beyin, sinir hcresel durumlarla
karakterizedir ve nc kii bak ile ulalabilirdir. nc kii bak, bakalarnn beyninde dardan bakmaktr.
Oysa birinci kii bak ile kii, hem kendi beynine hem de ilikili sinir hcresel durumlara ulaamaz, yalnzca zihinsel
durumlarna ular. Dier yandan davranlarmz, zihinsel olann bir gstergesi olmasna karn; ayn davran, ayn
zihinsel grng deildir. Buna karn kuantum mekanii, znel olarak birinci kii bak asyla uyumludur. Klasik fizik
ise nesneldir ve nc kii bak as ile uyumludur. Gezegenlerin hareketi ya da Newtonun ktle ekimi, herhangi
bir kiinin deneyimi olmadan da kendiliinden oluur.

57

Bugnn kabul edilen bilin-beyin etkileimi teorileri, henz deneyimlerimizi tam anlamyla izah edecek yeterlilikte
deildir. Zihinsel etkinlik ve bilin, u ya da bu ekilde belli bir tr fiziksel yap ve nrofizyolojinin zelliidir.
Nrofizyolojik srelerin, zihinsel grngleri nasl ortaya kard gnmz biliminin en byk cevab verilmemi
sorusudur. Yani benim ya da sizin ar tayan C-lifleriniz uyarlr ve bu elektriksel bir uyarana dnr.
Ama bu uyaran ortaya ktnda neden ar yaamamz gerektiinin yant henz yoktur. Fiziksel yap derken madde,
ktleli nesneler, paracklar, uzay-zaman, alan, enerji gibi konulardr. Bunlarn oluturduu bileik sistem bizim krmz
bir elmay alglamamz salar. Ayn ey bize, ac, endie, istek, sevgi, gdklanma, nefret, tat-koku gibi deneyimleri
yaatr.
Son yllarda zellikle, ilevsel beyin grntleme yntemlerinin gelimesi ile artk matematiksel ilem yaparken ya da
Mozart dinlerken beynimizin hangi ksmnn altn ayrntl olarak bilebiliyoruz. Her ne kadar bu teknikler insan
bilincini/zihnini anlamada bize dorudan bir yol amyorsa da, dolayl yoldan birok bilgiyi nmze seriyor.
Sinir hcreleri ileticileri dzeyinde birok hastaln temelini renmi bulunuyoruz: depresyon, izofreni, bipolar bozukluk, kiilik bozukluklar. Yine bu hastalklarda, beynin ilevsel olarak hangi blgelerinin daha ok devreye girdiini
de rendik. Sadece davransal deil beyni ykma gtren (Huntington, Alzheimer) birok hastal artk daha ince
deerlendirebiliyoruz.
Genetiin geliimi ile tamamen yeni bir alan haline gelen nrogenetik adeta son hzla ilerlemektedir. Nrolojik ve
psikiyatrik hastalklarn genetik temeli ortaya tam olmasa da adm adm konulabilmekte... Bununla ilikili olarak da
artk, klasik anlamda psikiyatrinin lmeye baladn ve yerine biyolojik psikiyatrinin getiini gryoruz.
Beyindeki sinir hcrelerinin rettii elektrik akmlarndan yararlanlarak ; robot kollarn istenildii yne hareket etmesi
ya da dnce ile ekranda belli harfleri seebilme almalar son on yl iinde ele alnmaya baland.
Bugnk sinirbilim Zeitgeisti Descartes dneminden ok farkldr. Solunan havada artk fizik ve sinir sistemi var. Her
ne kadar szckler ve dnceler gemiin dncelerinin kysndan fazla uzaklaamasa da artk farkl bir bilgi retim
andayz. Descartes dnemindeki sinirbilim dzeyi, bugnk astronomi ve astroloji arasndaki fark kadar gerideydi.
Bugn bilimsel sonular, dinsel n kabuller veya etkiler altnda deil serbest olarak ortaya konulmaktadr. ne srlen
baz fikirlerin, ak ve serbest tartma ortamnda mr ksa olsa da, ardndan yeni bir dncenin ortaya kmasna
zemin hazrlamaktadr. Bir bilimsel kabuln sahneden silinmesi ardndan mutlaka yerine daha iyisi gemektedir. Ancak
Zeitgesit, yeni bir fikre hazr olmad srece, bu fikrin sahibi sesini duyuramayabilir. Revata olan teorik dnceler bir
alandaki yeni bak alarnn ele alnmasn zorlatrr veya engelleyebilir. Yeni dnce bunlara ramen, duyurulursa
bile ona glnebilir ya da ne sren kii bir daraacnda sallandrlabilir. Dolays ile her bilimsel gelime zamann
beklemek zorundadr.
Bilincin Halleri
nsanlar bilinci deitirmek iin deiik yntemler uygularlar. Mevleviler dnerek sema yaparlar, budistler nefes
altrmas yaparlar, yogaclar bir nesneye ya da tekrarl bir kelimeye younlarlar. Ama hep ayndr: sradan ve gndelik bilinten farkl deneyimleri aramak. Antropolojik almalardan anlalmaktadr ki yeryzndeki 4000 toplumun
%90i zihin hallerini deitirmek, arttrmak iin sistemler gelitirmitir. Bazlar ona ultrabilin ya da geniletilmi bilin,
kozmik bilin derken ; budistlerde nirvana, zen, satori, yodada samadhi ad verilir. Sufilerde vecd, insani kmil gibi.
Farkl bilin deneyimlerinin olduu sadece mistik ynden deil, bilimsel olarak da fark edilmitir. William James dier
birok ey gibi bunu erken fark etmiti: Bizim normal uyanklk bilincimiz, aklc bilin diye adlandrdmz ; yalnzca
zel bir bilin trdr.Onun barndrd her ey bir film eridi halinde seyredilebilseydi, ondan btn ile farkl olas
baka bilin trleri de grlebilirdi. Bizler onlarn varln hesaba katmadan yaammz srdrrz.
Bilincin ya da bilinli olmann farkl dereceleri vardr. Koma ve uyku bunlar arasnda tartlmaz ayr noktalardr.
Uykuyu hepimiz her gn deneyimleriz. Anesteziyi bazlarmz denemitir. Ve ok azmzda geici koma durumlar
yaamtr. Bunlar, ok kesin ve kati snrlarla birbirlerinden ayrlmazlar. Mistik haller, uyku-anestezi-koma, hafza
kayplar, psikotik hastalklar, uyuturucu ilalar (LSD gibi) farkl bilin durumlar dourur. Bunlarn bir ksm yapc,
bir ksm ise ykc ya da bozucudur. Bazlar ksmen i iedir ve snrlarn nerede birbirinden ayrldn tespit zordur.
Aralarnda bulank bir iliki vardr. Bilincin ne olduunu tanmlamann zorluu gibi bilinci derecelemek de zordur.
Bilin seviyelerini farkl ekillerde dereceleyen kiiler olmutur. Ancak, tek ve kabul edilebilir bir snflama yoktur.

58

Bilincin en derin ve belki de geri dnmsz hali koma durumudur. Anestezi ve derin uyku durumunda (ve hipnozda
bir dereceye kadar) bilin ortadan kalkar ama farkllklar sadece geri dn ekilleri veya ne ile ortaya ktklar ile ilgili
deildir. nk anestezi altnda bile baz hastalarn baz eyleri hatrladklar bildirilmitir. Dolays ile her nde de
bilin ortadan kalkmasna ramen (bilinsizlik), bu bilinsizliklerin de derecelemesinin yaplmas gerekir.
Bilincin nemli bir zellii de, kalc ve devaml bir durum olmamasdr. Bu olaslkla onun enerji maliyetinin yksek
olmasndan kaynaklanr. Beynin yksek metabolik durumlarnda (uyanklk ve uykunun paradoksal evresinde) ortaya
kar. Yine uyanklk durumumuzun nemli bir ksmnda da, birok beyin aktivitemiz bilinsizdir. Bilin ; otomatik olmayan hareketler, yeni durumlar, beklenmedik durumlar ve karmak iler ortaya ktnda devreye girerek dier durumlarda kendini adeta enerji tasarrufu iin askya alr. Dier bir askya alma nedeni de, bilincin her zaman devrede olmas
yaplan ilevlerin hzn azaltarak, yavalatabilir.
Dolaysyla bilin adeta seri alarak bir rol oynar. Bilinsiz ilemler ise paralel alrlar, ok daha hzl ve uygun
yaplrlar.
Sinirsel temel olarak paradoksal uyku ve uyanklk byk oranda ayndr. Bu anlamda bilin, beyin kabuu ve derin
beyinde yer alan talamus (kortiko-talamik) sinir hcrelerinde artm uyarlma ve duyusal uyaranlara cevabn glenmesi (sinyal/grlt oran art) olarak grlebilir. Bilincin, bilinsiz durumdan bilinli duruma gemesi uygun sinir
hcresel aktivitenin yeterli srede artna baldr. Bilincin nemli paras olan farkndaln farkl dereceleri vardr.
nk dsal uyaranlara yant llebilir (renk, ses, hareket), kiinin cevab evet farkndaym, deilim gibi basit
cevaplarla tanmlanabilir ve kii sonular dorulayabilir. Farkndalklar: 1.Dsal uyaranlara duyusal farkndalk,
2.Yaygn farkndalk, 3.Metakognitif farkndalk, 4.Bilinli hatrlama, 5.stemli seici dikkat. Dsal ve isel faktrler
uyank bilinte etkileirler. Bu da bilinci tanmlamak iin temel oluturur.
Ancak uyank ve bir konuya younlam kiileri her zaman bilinli olarak tanmlamak zordur. Yerel veya yaygn beyin
hasarlarnda yanlsamalar gerek olarak alglanabilir. Beyinde grme kabuundaki yerel hasarla ortaya kan tandk
yzleri tanmama (prosopagnosia), kr gr (blindsight), Anton sendromu ve dja vu fenomeninde deiik
derecelerde farkndalk ve alglama bozukluklar ortaya kar. Yaygn etkilenme olan bunamalarda da uyanklk tam
olmasna ramen bilinte deiiklikler ortaya kabilir. Ancak bu farkl uyanklk-farkndalk durumlarnn birbirlerine
gre derecelenmesi yaplmamtr.
Birok kii bilin derecelemesi yapmaya almtr. Felsefeci Daniel Dennett de bunlardan biridir ve bir bilin(lilik)
sralamas yapar. Daha ok st bilin derecelemesi eklindedir. Sralama u ekildedir: 1.Eer sizin bir ey bildiinize
inanrsam, bir bilin(lilik) sralamas ile baa kabildiimizi gsterir. 2.Eer sizin benim bir ey bildiime inandnz
bilirsem, bu iki bilin(lilik) sralamasyla ba edebileceimizi gsterir. 3.Sizin, eimin benim bir ey bildiime inandna
inandnz bilirsem aamal bilin(lilik) sralamasyla baa kabiliyoruz anlamna gelir. En iyi koullar atnda
oumuz ancak be bilin(lilik) sralamas izleyebiliriz. Dennettin bilinlilik sralamas tpk, Jonh Lucasinkine benzer:
Bilinli bir varln bir ey bildiini sylediklerinde, biz onun bildiini deil ama onun bildiini bildiini vs... syleriz.
Bilincin amazlar ortaya kyor. nk bilinli varlk, teki eyler kadar iyi kendinin farknda olabilir ve tamamen paralara ayrlabilen bir varlk olarak gerekten yorumlanamaz.
Aslnda yakn zamanlarda yaplan bu derecelemeler ok daha nce (1058-1111) Gazali tarafndan yaplmt: Gz
kendini gremez, akl ise kendini de bakasn da, kendine ait zellikleri de idrak eder. Nitekim akl kendisini bilici
(lim) ve kudret sahibi olarak idrak eder; ayrca kendisinin bilgi sahibi olduunu idrak ettii gibi kendisinin bilgi sahibi
olduunu bildiini, kendisinin bilgi sahibi olduunu biliini bildiini sonsuza dek idrak eder.
Bu durumda kii, belli lde kendi dna kmakta ve kendi gzlemleyiini gzlemleyerek organizasyon bakmndan
kapal sisteminin younluunu arttrr. Bylece irade gc ile st dzeyde zerk bir bilin ortaya kar.
Dou mistikileri iin duyularmzla alglanan btn nesne ve olaylar birbirlerine baldrlar, badaktrlar ve ayr ayr
farkl ynleri ya da belirilerini yanstrlar. Bilinlilik ve farkndalkla ilgili snflamalar, bilim insanlarndan ok mistiklerden gelir. Hemen her mistiin bir snflamas vardr ve bu snflama ayn zamanda insann olgunluk aamalarn
da yanstr.
rnein, Peter Ouspensky (1878-1947) bilincin grlebilir ve gzlemlenebilir dereceleri olduunu ne srerek drt
aama kabul eder. Bunlar uyku, uyanklk, kendinin bilincinde olma ve nesnel bilintir. nsann bu drt bilin durumunda yaayabilme imkn olmasna karn, byk blmn uykuda ve sradan gndz uyankl durumunda geirir.
Bilincin en dk derecesi uykudur. znel ve pasif bir durumdur. Uyurken dsal uyaranlar bazen ryalara etki etse
de bunlar zihninden silinip gider. kinci bilin durumu insan uyandnda ortaya kar. Gn ierisinde kendimizi bilinli
varlk olarak dndmz, imdi iinde bulunduumuz durumdur.

59

Ouspensky bu durumu tpk slam mistikleri gibi uyank durumunda uyku olarak adlandrr. Bunun dnda kalan iki
bilin durumu insan iin zor ulalabilirdir. nc bilin durumu olan kendinin bilincinde olmak ise kesiklidir ve sreklilik gstermez. nsann kendisine kar nesnel olduu bir durumdur. Eer devamllk gsterseydi bunun ne anlama
geleceini de belki de kavrayamayacakt. Bu bilinlilik anlar yksek heyecan durumlar, tehlike anlar, yeni ve beklenmedik koullarda ortaya kar. Kendinin bilincinde olma durumunda duygusal ilevlerde art olurken, nesnel bilin
durumunda artm zihinsel ilev ortaya kar. Gnlk yaamdan insan nesnel bilin hakknda hibir ey bilmez. Nesnel
bilin, insann gerek ve nesnel evrenle temasa getii, yani duyumlara, ryalara ve znel bilin durumlarna kapsn
kapad bir durumdur.
nsanlk bilin, zihin ve beyin konusunda 1990lardan bu yana kaydadeer gelimeler yaad. Ancak karmasik bir
organ olarak beynin hl zmlenmemis bir ok yn var. Tpk evrenin daha bilemedigimiz birok yn oldugu gibi.
Burada ilgin olan, yasadigimiz evreni ancak beynimizin bize gsterdigi kadariyla alglamamz. Bu konuda yaplan
almalarda atlan her adm , ok az ey bildiimiz evrene de alan kaplar olacaktr.

Yararlanlan kaynaklar

Nrolog Dr. Sultan Tarlac

Prof. Dr. Erol Gka
Genbilim

Hatice nal

60

61

zlem Ksayol

1974 ylnda Erzurumda dodu, ailesi aslen Bursal. lk, orta ve lise renimini Ankarada tamamlad.
Uluda niversitesi Fen Fakltesi Kimya Blmnden mezun.
14 yl tekstil sektrnde alt. Kiisel geliim, koluk ve parapsikoloji ile yakndan ilgileniyor. NLP Practitioner, Holistik
Beyin Teknikleri, yoga ve medidasyon eitimleri ald. u an parapsikolji eitimine devam ediyor. Spiritel konularla
yakndan ilgileniyor. Meslek yaamna koluk ve danmanlk yaparak devam etmek istiyor.

62

KAHRAMANA HTYACIMIZ VAR

ncelikle soracamz soru "herkesin iinde kahramanlk var m? " yoksa "baz insanlar doutan kahraman olarak
m douyorlar? " olmaldr. Doutan kahraman olmayanlar varsa, bunu sonrasnda renebilirler mi? Kahramanlk
igds genlerle mi geliyor yoksa beynini farkl kullanan insanlar kahraman olmaya daha m yakn oluyorlar? Korku
ve evresel etkiler kahramanlk igdlerinin nne geebilir mi? Kahramanlk konusuna girmeden nce beyni ve
beynin ilevlerinin hayat srecine nasl yansdn incelemekte fayda var. Yaplan deneylerde alnan sonularla ve
beyin sreleriyle ilgili yeni bulgular saptandka, bunlarn neticesinde uygulanan farkl eitim programlaryla insanlarda salanan nemli deiim ve geliim gerekten kayda deer ldedir. Sonrasnda ise, Philip Zimbardo ve Stanley
Milgram gibi psikologlarn insan davranlarnn sonularyla ilgili yaptklar ve dnya apnda ses getiren deneylerin
sonularn ve bu sonularn kahramanlkla balantsn inceleyeceiz.
Beyin yaps ve beyinle ilgili deneyler
Beyin hakknda son 5 yldr bulunan bilgiler, 5000 yldr bulunabilenden daha fazladr. Sadece 1,5 kg civarnda
bir arla sahip olmasna ramen beynimiz, vcuda alnan enerjinin % 20sini tketmektedir. Bu, ampul tr bir
lambann yanabilmesine yetecek miktarda bir enerji demektir. nsanlar evrimletike beynin bykl 2 katna
kmtr. Beynimizde ok nemli duyusal ilevleri yneten amigdala ile ilgili yeni bulgular gerekte heyecan verici.

63

KORKU: Korkuyla kar karya kalndnda, beynimizde duyulardan gelen bilgilere panik dmesine
baslrmasna cevap veren blge "Amigdala"dr. Amigdala, beyin kkne sinyaller gndererek, oradan eitli vcutsal tepkilerin tetiklenmesini salar. Terlemeye balanabilir, nabz hzlanabilir, bir an iin donup kalnabilir veya kurtulmak iin komaya balanabilir.
Korkunun beyni nasl etkilediini incelemek iin San Diego Californiadaki zel Harekt Timi Eitim Merkezindeki baz
uygulamalar yaplmtr. Beyinlerinin korku duygusuyla olan etkileimlerini deitirmek iin adaylar burada zel bir
eitim programna tabi tutulurlar. renciler ilk gnden itibaren tam bir kaosun iine yerletirilirler ve bylece abalayp
mcadele ederler. Tarihe bakldnda askeri savalar esnasnda yaplan en byk hatalarn korku ve panik duygusuyla ilikili olduu grlmektedir. Dolaysyla bu gibi uyarlar kontrol altnda tutabilme yetenei son derece nemlidir.
Eitime balayan her 140 adaydan ortalama olarak 36s son blme ulaabilmektedir. Baarl adaylar beyinlerini bu
iin gereklerine daha iyi adapte edebilmektedirler. Fiziksel olarak gl olmann avantaj olmad grlm ve ordu bu
soruyu yantlayabilmek iin nrobilime ynelmitir.Sonrasnda ise uzmanlarla birlikte yeni tatbikat ve eitim sistemleri
gelitirilmitir.
rtl Kutu Tatbikat ad verilen bu olay, yakn komuta savunma sisteminin bir parasdr ve Amerikan Ordusunda
adaylarn amigdala sinyallerini kontrol altnda tutmalarn salamaya ynelik bir yntemdir. Eitmenler tarafndan
hazrlanan senaryoya gre rencilerin balarna rt geirilerek kr ve sar konuma getirilirler. rt kaldrldnda
ne olduunu bilmedikleri farkl yntemlerdeki saldrlara maruz kalacaklardr. rt altndayken dncelerini toplamak
ve karlarna kacak tehlikeli duruma kar ne yapacaklarn dnmek iin sadece kk bir zamanlar vardr. Bu
uygulama, yksek risk ieren ve ok ksa anlk tehlikeli durumlarn tatbikatn yapabilmek iindir. Burada rencilere
panik yapmann kariyerlerinde gittike olaslkszlaan bir seenek olduu gsterilmeye allmaktadr. Eitimi dzgn
yapabilmenin yolu, insanlar korkacaklar durumlara sokmak ve onlar bu durumlara altrmak, bu sayede gerekten bunlarla karlatklarnda, nasl davranacaklarn bilmelerini salamaktr. Korku duygusunu tetikleyen durumlara
srekli olarak maruz brakldklarnda, adaylar bunu bastrmay renmektedirler. Aksi halde panik yznden yanl
davrana itilip ldrlebilirler, o halde bu insanlar beyni bunu nasl yapabiliyor?
Bilim insanlar, insanlar evrildike beynin "Korteks" adl dier bir blmnn ortaya ktn dnyorlar. Zamanla
bu blm de korku hakknda etki sahibi olmaya balamtr. nsani zellikleri salayan en nemli blm "Frontal
Korteks"dir (n ksm korteksi veya n lob). Korteks, beynin en d ksmnda, kvrml yapya sahip olan ve drt para
lobdan oluan katmandr. Byk ve kvrml olmasnn sebebi ise btn bu paralarn kafatasnn iine sabilmek
zorunda olmalarndandr. Frontal loblar (n ksm loblar), gzlerimizin hemen st ksmndaki blgeyi kaplar ve bunlar
beynin en son oluan odalardr. nsan tr evrildike, frontal loblar bilinli mantksal dncelerin ilem merkezi haline
gelmitir. Problem zme gibi zihinsel ilevlerin yapld yer burasdr. Frontal loblar beyni orkestra efi gibi yneten
konumdalardr ve olup biten ilemlerin birbiriyle e zamanlln salamaktadrlar. Bilim insanlar duyulardan gelen
sinyallerin, frontal loblara gre amigdalaya yaklak 2 kat daha hzl ulatn kefettiler. Beynin farkl sinyallerinin
farkl hzlara sahip olmas demek, potansiyel bir tehlikeye kar nasl hareket etmek gerektiinin bilgisi eer
igdlerde bulunmuyorsa, frontal loblara sinyalin ulap ne yaplmas gerektiine karar verene kadar olduumuz
yerde donup kalmamz demektir. Korku ve panik hakknda meydana gelen ey bir anlamda, o anda ne yapmak
gerektii bilgisinin bulunamamasdr. Bu durumda da beyin, araba farlarn grnce donup kalan bir geyik gibi
donup kalr. Yani amigdala korku hakkndaki sinyalleri ok hzl bir ekilde alabilir fakat bu sinyaller yanl veya hatal
olduunda, iinde bulunduumuz durum bize "hayr bu bir korku durumu deil" diyebilir. ok hzl amigdala sinyalleri, bir eit yukardan-aaya tarama yntemiyle kontrol edilebilmektedir. te, askeri eitim tam da bununla ilgilidir.
Adaylar bu duraksama sresini en aza indirmek iin, iinde bulunduklar durumlara hzl ve isabetli tepkiler
verebilmelerine ynelik olarak eitilirler.
Bilim insanlar baz korkularn beynimizde nceden programlanm olarak bulunduuna inanyorlar. Bunlar, ok
az sayda insann stesinden gelebildii temel-korkular veya sper-korkulardr. Ordu eitiminde adaylarn en ok
korktuklar antrenman su alt tatbikatdr. Adaylar bu tatbikatta suda boulma korkuyla yzleirler. nsanlar iin nefes
alamama korkusundan daha byk bir korku yok gibidir. (Beyin biliminde yaanan gelimeler orduyu, eitimlerin nasl
yaplmas gerektiine dair yeniden deerlendirme yapmak durumunda brakmtr. zel eitimler, beyinlerin atma
ve sava gibi korku durumlarna verdikleri tepkileri gelitirmeyi salayabilir. Fakat burada adaylarn boulmak gibi bir
sper-korkunun stesinden gelmek iin daha fazlasna ihtiyalar var). Uzmanlar, evrilme srecinde su altnda aresiz kalmak gibi durumlardan, korkmay salayan beyin balantlarnn olutuuna inanyorlar. Su atndayken, bir an
nce nefes alabilmeye ynelik ar gl sinyallerle baa kabilmek neredeyse imknszdr. Bu yzden adaylar su
alt tatbikat testini gemek iin ok aba harcamaktadrlar. Su alt testi kariyerlerindeki en nemli kilometre tadr. Su
altndaki korkularla ne derece baa kabildiklerini lmek iin bir dizi testten geirilirler. Su altnda kontroll ve planl
olarak eitmenler tarafndan taciz edilip tehlike duygusuna srklenirler ve buna verdikleri tepkiler llr. 20 dk.lk
eitimin yarsn hava almadan geirirler.

64

Su altnda havalar kesilir, hava hortumlar ulalmas zor bir konumda konur. ncesinde darda pratik yapsalar da,
su altnda bunu uygulamak ok zor olmaktadr, eitmenler maskelerini karmak iin onlara saldrrlar, onarl stres
altnda brakp bunun ne kadar stesinden geleceklerini lerler. Adaylar su altnda havasz kaldka, amigdalar panik
sinyalleri gndererek su yzne kma ihtiyalarn tetikler. Eer kontrol kaybetmek istemiyorlarsa, beyinlerindeki
mcadeleyi frontal loblarnn kazanmas gerekmektedir. Su tatbikat testi, eitim boyunca elenen aday saysnn en
fazla olduu blmdr. Nefes alamama korkusu inanlmaz yksek derecede tepki gerilimine sebep olur, ar miktarda
stres hormonu salglanr ve bu durumda olaylar dnerek deerlendirebilmek gittike zorlar. (Bu esnada beynin
korkuyu hisseden blm yani amigdala zincirleme bir reaksiyon balatarak adrenalin ve kortizol gibi hormonlarn
salglanarak kan dolamna katlmn salar. Stres hormonlar vcudu harekete geirmeyi salayan zel tim gibi
alrlar, soluk alp-vermeyi ve kalp atn hzlandrp kan basncn arttrrlar. Alglar daha kesin ve hassas, hafza
daha net hale gelirken, vcut ise ac hissine kar genel olarak daha duyarsz hale gelir. Fakat bu aktiflemi alarm ve
dikkat durumunda dahi, su alt tatbikat biroklar iin ar derecede zor gelmektedir).
Bu ekilde uzmanlarla yaplan almalarda adaylarn en zor koullarda dahi korkularn kontrol etmelerini
salayabilen, zihinsel dayankll arttrmaya ynelik nemli bir program gelitirilmitir;
-
-
-
-

Hedef belirleme
Zihinsel prova
Kendini telkin
Heyecan kontrol

Bilim insanlar hedef belirlemenin frontal loblaryla ilikili olduunu dnyorlar. Beynin ynetim grevlisi olarak
frontal loblar, mantk ve plan ilerinden sorumludurlar. zel amalara odaklanmak, beynin karmaa iinde sistematik
dnebilmesini ve duygu merkezli olan amigdalay kontrol altnda tutabilmesini salar.
kinci teknik zihinsel prova veya hayal etmedir; bu bir aktivite boyunca, srekli olarak zihinde dnp duruyor ve gerekten harekete geildii zaman kiinin bunu daha normal ve beklenen bir ey olarak alglamasn salyor. Eer
olacaklarn ilk nce zihinde hayal edilip, gerilimli bir durumda ne yaplmas ne yaplmas gerekeceinin provas
yaplrsa, sz konusu durumla gerekten karlaldnda, bu sanki kiiye ikinci tecrbesiymi gibi gelecektir. Bylece
kiinin daha soukkanl bir tepkime verebilme imkn olur.
nc teknik olan kendini telkin, adaylarn dncelerini odaklayabilmelerine yardmc olan bir yntemdir. Normal bir
insan iinden dnrken kendi kendiyle dakikada ~ 300 ile 1000 arasnda kelimeyle konuur. Eer bu kelimler olumlu
kelimeler ise ve rnein "baaramayacam" yerine "baarabilirim" eklinde ise, bu sayede amigdaladan gelen korku
sinyalleri bastrlabilir.
Beynimizde frontal loblar srekli olarak alr haldedirler. Dolaysyla bizi zorlayan durumlarda "yapamayacam",
"benim burada ne iim var? ", "zaten yeterince iyi hazrlanamadm" gibi dncelerin akla gelmesi ok kolaydr. Askeri
eitimde yaplmaya allan ey, bu kt dnceleri iyi dncelerle deitirmektir.
Son teknik; heyecan kontroldr. Bu teknik doru soluk alp verebilmeye odakldr. Kontroll, yava soluk alp verme
panik durumunun baz etkilerine kar faydal olmaktadr. Derin nefes alp vermek ise vcudun dinlenme aamasn
taklit ederek, beyne daha fazla oksijen gitmesini ve bylece daha salkl almasn salar. Nefes kontrol ok iyi bir
odaklanma taktiidir fakat bu ancak belli bir oranda baarlabilir nk korku sz konusu olduunda, buna tepki olarak
beyin faaliyeti karabilir. Heyecan kontrol teknii tek bana yeterli olmaz. Amigdala sinyali o kadar kuvvetlidir ki,
eer o anda hala korku hissediliyorsa, bunu bastrmak ok zordur. Fakat bu 4 tekniin hepsi birletirildii zaman snav
baaranlarn orannn 1/4 ten 1/3 e kt byk bir fark gzlemlenmektedir. Sonu olarak limitlerimizin ne olduu
dncesi ve bunun almas, ok eski sava geleneklerine kadar dayanmaktadr.
SULU ve PSKOPAT ELM KLERN BEYN YAPISI:
Bilim insanlarnn cevabn aratrd byk sorulardan birisi de farkl kiilik trlerinin ahlaki konularda nasl karar verdikleridir. Yeni keifler, psikopat beyinlerin istedikleri eytani ktlkleri nasl yapabildiklerini anlamaya ynelik veriler
sunmaktadr.
Normal insanlar ara sra yanl bir ey yaptklarnda bunu fark etmekle kalmayp ayn zamanda hissederler. Sululuk ve pimanlk duygusu gelecekte yanl davranmalarn engeller. O halde korkun ve vahi eyler yapan sulular
pimanlk hissetmiyor ve ayn durumu tekrar ediyorlarsa beyinleri nasl alyor? Aratrmalar her 100 insandan birinin
psikopat olabileceini ortaya koyuyor ve bunlarn iinden nadir sayda seri katil kyor. Psikopatlardaki en ne kan
karakteristik zelliin bilin eksiklii olduu grlyor. Genellikle yzeysel, derinliksiz ve dnmeden hareket eden
yaplar, tepkisel ve avare bir yaam stilleri var. Srekli bir yerden baka bir yere hareket edip, bir ilikiden bakasna
geiyorlar. Kar cinse ynelik anlamda da hi seici deiller.

65

Kendilerini bir ekilde belann iine atp duruyorlar. ledikleri sularda ve ktlklerde dier insanlar nasl etkilediklerini hibir zaman deerlendiremiyorlar, yaptklarn umursamadklar iin de kendilerini kt de hissetmiyorlar. Ksacas
empati yetenekleri hi yok diyebiliriz.
Baz beyinlerin eytani olmasnn nedenini bulmak iin New Mexico niversitesinden Kent Kiehl ve ekibi ehir
hapishanesindeki bir grup suluyla bir dizi deney yapyor ve beyinlerinin nasl altn aratryor. Burada ama,
bu bozukluun hem bireyin kendisine hem de topluma olan etkilerini azaltabilmek. Dr. Kiehl ncelikle mahkmlarla
konuarak hangilerinin psikopatik eilimler gsterdiini tespit etmeye alyor. Bunun sunucunda tehis ettii 300n
zerinde tutukluyu beyin taramasna gnderiyor ve bunun sonucunda psikopat beyinlerden toplanan en byk
diyagram arivini elde ediyorlar.
Yaptklar ilk deneyde onlarn hata yaptklarnda buna nasl tepki verecekleri llyor. Tarayc cihaz manyetik alanlar
ve radyo dalgalarn kullanarak mahkmun dnme ve tepki verme srasnda beynindeki kan ak younluunu
lyor. Deney sonucunda psikopatlarn hata yapm olmay normal insanlar kadar umursamad grlyor fakat bu
onlarn geri zekl olduu anlamna gelmiyor. Asl hayat verici bulgu ise psikopatlarn tutuklu nfusun ortalamasndan
daha yksek zekya sahip olmalar. Son derece abuk sinirlenen ve tepkisel yapdalar ama ayn zamanda ynlendirici
ve planlayc zellikleri baskn. Kendileri hakknda iyi seviyede farkndalklar var. Son derece iyi bir stres ynetimine
sahipler ve insanlar rahata kandrp ynlendirebiliyorlar.
kinci bir testte tutuklulardan kendi ahlaki grlerine gre, onlara gsterilen baz fotoraflarn sakncal olmasyla ilgili
oy vermeleri isteniyor. Bir eyin ahlaki bir deer olup olmadn yarglayan beyin sistemlerinin psikopatlarda normal
bireylerdeki gibi geliip gelimedii aratrlyor. Bunun sonucunda bilim adamlarnn yllardr merak ettikleri bir konu
olan psikopatlarn mantksal zrl olup olmadklar ortaya kyor. Eldeki bulgurla gre, tarihsel olarak daha yeni olan
frontal lob ile daha eski olan amigdala arasndaki iletiimin psikopatlarda doru bir ekilde almad gzlemleniyor.
Yakn zamanda yaplan baka bir aratrmada Dr. Adrian Raine, psikopatlarn amigdalarnn normal insanlara gre
% 17 daha kk olduunu tespit ediyor. Bu da psikopatlarn neden ktlk yapmaktan korkmadklar bilmecesinin
zm iin nemli bir para olarak kabul edilebilir. Dr. Raine in aratrmas ayn zamanda insanlarn paralarn ele
geirmekten baka bir amalar olmayan beyaz-yaka psikopatlarn amigdalarnn normal insanlara gre daha kk
olduunu ama frontal loblarla normal bir iletiime sahip olduunu ortaya koyuyor. Empati kurma kapasiteleri dk
fakat iyi bir yalanc ve dolandrc olmak iin gereken beyin gcne sahipler.
Bilim adamlarnn psikopatlarn bir anlamda zrl beyin yapsna sahip olduklar konusundaki tespitleri, ne zaman hata yapacaklarnn bilinip bilinmeyecei sorusunu gndeme getiriyor. Dr. Raine e gre neyin doru neyin
yanl olduuna dair hisler byk oranda kaltmsal olarak geliyor. Genetie ve nro-biyolojik altyapya bal olarak
daha ahlakl veya daha az ahlakl bir beyin yapsna sahip olunuyor. Yani bu genlerle ve beynin ana rahminde nasl
ekillendiiyle ilgili bir mesele. Bunun haricinde denklemin % 50sini oluturan evresel etkenler de gz ard edilmemeli. Bu, bozuk parann iki yz gibi; hem genetik yn hem de evresel yn var. lerleyen zamanlarda nrobilim
sayesinde daha fazla detayda bilgiye ulalaca muhtemel grnyor.
gdlerimiz ve doutan kahramanlk
nsanlar hayvanlara gre genelde tek ocuk yaparak onun benzersiz olmasna alrlar. Bunun nedeni ise ocuklarna
byk yatrm yapmalar ve onlarn korunmasyla paralel karlarnn bulunmasdr. Milyonlarca yllk evrimimiz hepimizi sevgi dolu aileler yapmtr. rnein ocuunu koruyan anne igdsn ele alabiliriz. Doum iin doru an
geldiinde beyinlerimiz ve bedenlerimiz igdsel olarak yeni bir bebein doumuna yardmc olur. Bunu
yapabilmekteki sr ise dier btn memelilerle paylam olduumuz "oksitosin" hormonudur. Hormonun gl ve
ani etkileri vardr. Anne aday bebek konusunda hiper uyarclar alr. Bu yolla duyular daha hzl ve hassas olarak
almaya balar. ocuklarn korumak iin hayatlar pahasna mcadele eden veya cann hi dnmeden feda
edebilecek milyonlarca ebeveyn vardr. Yavrularmz koruma zelliklerimiz daha birok hayvanla paylarz. Tpk
bizler gibi sahip olduklar gl ebeveyn zellikleri hayvanlarn da kuaklar boyu baarl anne babalar olmalarn
salamtr.
gdsel olarak aile bireylerini de korumaya meyilliyizdir. Biyolojik altn kural gerei kendi genlerimizi en ok
paylatmz birinci derece yaknlarmza yardm etmekte, ikinci ve nc derece yaknlarmza gre daha
cmertizdir. Biyolojik yaknlk derecesi arttka cmertlik ve yardm da artmakta ve insanlar kendilerini yaknlk
derecesine gre sorumlu hissetmektedirler. Bununla ilgili birka kuaktan oluan farkl aileler zerinde yaplan
almalar da bu sonular dorulamtr.
Baz anlarda insanlar arkadalar iin de bunu yaparlar, ayn aileleri iin olduu gibi onlar korumaya kar kendilerini
sorumlu hissederler. Onlarla aralarnda kan ba olmad halde bunu igdsel olarak hissetmektedirler. Her birimizin
yabanclara yardm etme igds vardr. Buna "empati" diyoruz. Baz durumlarda tanmadmz birine hayatmz
pahasna yardm edebiliyoruz.

66

Savata yaral arkadan kurtarmak iin hi dnmeden kendini ate nne atabilen veya kaza srasnda
tesadfen olay yerinde olan ve yanan arabadan tanmad birini patlama riskine kar kurtaran nice kahramanlk dolu
rnekler vardr. talyan bilim adamlar kendimizi baka insanlarn yerine koyduumuzda beynimizin nasl ilediini
ortaya karmak iin deney yapyorlar. Beynin artc durumda nasl tepki verdiini lmek iin bir cihaz ve bir denek
kullanyorlar. Burada ama dier insanlarn akln okumak ve taklit edilen bir grntnn gnderecei beyin sinyallerini inceleyebilmek. Son dnemde bununla ilgili "Ayna Nronlar" ad verilen zel beyin hcreleri kefedilmitir.
Bu hcrelerle ilgili teori; birinin bir hareket yaptn grdmzde, ayna nronlarnn o hareketi kopyalama istei
yaratt ynnde geliiyor. Normalde bu etki yle belirsiz ki bunu fark bile edemiyoruz. Ayna nronlar tek bana kar
hareketi balatmay baaramyorlar fakat bilim insanlar ayna nronlarn i banda izleyecek bir gelime yaratm
bulunuyorlar. lgili ekipman gl bir manyetik etki yaratarak ayna nronlarnn hareketlerinin izlenmesine olanak
tanyor. Ekrandan verilen grntdeki el hareket ettii zaman deneydeki kiinin eli tepkime veriyor. Kk bir tepkime
de olsa el, denein kendisi bunun farknda olmad halde hareket ediyor ve bu inanlmaz bir sonu veriyor; beyinlerimiz kendini bakalarnn hareketlerine gre programlayabiliyor. Bu gelime sayesinde baz bilim insanlar ayna
nronlarnn sadece insanlarn yaptn taklit etmekle kalmayp hatta belki hislerini de taklit edebildiini dnyor.
Empatinin tanmn biraz daha aarsak "karmzdakilerin hislerini paylaabilme yoludur" diyebiliriz. Bakalarnn ne
hissettiini anlamak bizler iin yararl olabilir. Nee, znt, kzgnlk, honutsuzluk gibi duygularmz belli etmek
iin 47 kasmz bir arada alabilir, yz ifademizle anlatmak istediimiz dnyann her yerinde ayndr. Fakat neden
milyonlarca yllk evrimimiz empati iin bize bu kadar sofistike bir ara brakmtr? Kendimiz hislerimizi yzmze
yansttmz gibi bakalarnn hislerini de ak ve net bir ekilde edinebiliriz. Bu konuda dnmemize gerek yoktur,
bunu yalnzca hissederiz ve bakalarn empati edebilme yeteneimiz kendi atalarmza byk bir avantaj salamtr.
Baz bilim insanlar empatinin baka bir insan igdsne nclk etmi olduuna inanmakta; bu, konuma dili
igdmzdr. nsanolunun ilk iletiimi szszd, iin iine konuma girdiinde byk bir ilerleme kaydedildi.
Bizlerin dilimiz yardmyla iletiim yeteneimiz, sahip olduumuz en sofistike igdmzn eseridir ve bu her birimiz
iin mevcuttur. ocuklarn dil iin igdleri vardr. 1 yldan az zamanda kendi dilinin doasndaki btn sesleri taklit
edebilecek konuma gelirler. Dil konusundaki igdlerimiz bizi en n sradaki tr haline getirir. Byyp konuma
yeteneimiz arttka deneyimlerimizi paylamay reniriz. Tpk kendi uzak atalarmz gibi yeni fikirlerimizi yaratrz.
Bunlar; gemiten g alan ve ileriye dnk fikirlerdir. gdmz sayesinde tm dier kuaklarn bilgeliine sahip
oluruz. nsan yarndaki yerimiz ve bilgimize baktmzda kendimizi bir devin omuzlarnda hissetmemiz bu
yzdendir. Dil, bize kendi gezegenimizi ve tesini kefetmekte faydal olur. Bizler igdlerimizin kleleri deilizdir.
nsanolu olarak bizler renir, sorgular ve de seeriz. Bunu yapmakta beyin ve aklmz da devreye sokmu oluruz.
Kahramanlk yolunda igdlerimiz bize nclk ederler.
Herkesin iinde kahraman var m?
Kahramanca eylemler ve kahramanlar insanlk tarihi boyunca hep zel, sra d durumlar ve kiiler olarak
grlmlerdir. Ancak ok zel ve sekin insanlarn kahraman olabileceklerine inanlr. yle ki kahramanlarn
"seilmi" kiiler olduklar, hemen hepsinin aslnda "doutan kahraman" olduklar anlatlr hep. Kahramanlk, tm
kltrlerde var olan ve neredeyse tmnde de "seilmilik" zellii kabul edilen bir kavramdr. Joseph Campbell "Bin
yzl kahraman" adl eserinde kahramanlk mitinin ortak evrensel zellikleri olduunu ne srmtr. Tm alar
boyunca bilinen kahramanlarn benzer bir hayat yks olduunu, kahramanca eylemlerin ortak zellikler tayan
bir yolculuk olduunu dnen Campbellda da kahramann seilmilii kavram vardr. Tarihsel kahramanlarn hayat
hikyeleri yazlrken zellikle bu doutan kahraman zellikleri bulunmaya allr. Kahramanlarn bebekliklerinde,
ocukluklarnda ksaca dnyann onlarn bir kahraman olduklarn fark ettikleri zamandan ok daha nce de sra
d, yatlarnda olmayan zellikler tadklarna inanlr. ounlukla da kahraman hayat hikyeleri bu zelliklerin
bulunduu metinler olurlar. Trke` deki "adam olacak ocuk..." deyimi bu anlam tar. Kahramanlar, kahramanlklarn
yapmadan nce de sra d ve sekin kiiler olarak gsterilir. Erken okumulardr, yalarndan beklenmeyecek bir sz
sylemilerdir, u ya da bu ama mutlak "sra d" bir zellikleri olmutur.
TOPLUMSAL KAHRAMANLIK: Kahramanlk ve kahramanca eylemlerle ilgili dnceler ounlukla askeri
kahramanlk hikyeleriyle biimlenir. Oysa sava ya da askeri olaylar dnda da ok sayda kahramanca eylem ve
bu eylemleri gerekletiren kahramanlar vardr. Olaanst felaketlerde, deprem, yangn vb olaylarda kimi zaman
daha basit kazalarda, boulmak zere olan biri, kaza geirmi lmek zere olan bir kazazede gibi durumlarda da
zor durumda olann hayatn kurtaran kahramanlar vardr. Bir de idealler ya da ilkeler adna lm gze alan kahramanlar vardr. Bruno`nun engizisyona, Sokrates` in yarglarna kar gsterdii eylemler de kahramanca eylemlerdir. Kahramanlk mutlaka savalar, atmalar vb olaand dnemlerde yaplan eylemlerle snrl deildir. Gndelik
hayatn aknda da ou kez kahramanca eylemler ya da kahramanlarla karlalr. Denize dp boulmak zere
olan birinin ardndan suya atlayp onu kurtaran, yanan bir eve girip ocuklar kurtaran, trafikte ezilmek zere olan birini
kendi cann riske atarak kurtaran vb. ok sayda gndelik hayat kahramanlar ve kahramanlklar vardr.

67

KAHRAMANIN K YZ:
Kahramanlk ve kahramanca eylemlere bak ikili bir zellik gsterir. zellikle sava ve benzeri durumlarda bir tarafn
kahramanca grd eylem dier tarafa "delilik", "lgnlk", "vahilik" gibi deerlendirilmektedir. Bir yann kahraman
dier tarafn vahi delisidir. En gncel rnek giderek yaygnlaan "intihar bombaclar"dr. ntihar bombaclarn bir taraf
ruh hastas, meczup, deli olarak nitelerken dier taraf onlar kahraman olarak grmektedir. Her iki tarafn zerinde
anlat ise intihar bombacsnn mutlaka sra d, anormal ve herkeste olmayan zelliklere sahip olduu fikridir.
ZLEME ETKS:
Doutan kahramanlk inanc, kahramanca eylemlerin gerekten sra d ve herkesin baaramayaca eylemler gibi
deerlendirilmesinden de kaynaklanmaktadr. Riskli, lmcl durumlar karsnda kalan geni gruplar iinde baz
insanlar kendi canlarn tehlikeye atarak kurbanlarn hayatn kurtarmaya alrlar. Sklkla bu tr durumlarda ou
kii olay izlemekle yetinirken aradan bir kii kahramanca eylemi gerekletirir. te bu ou kiinin izleyici durumu
tercih ederken az sayda ya da tek bir kiinin eylemi gerekletirmesi, kahramanln her insanda olmad, seilmi,
zel kiilerin kahraman olduklar dncesini salamlatrr. 1960`l yllarda yapt ve yarda braklmasna karn ok
ses getiren ve sosyal psikoloji kuramlarn altst eden "Stanford Hapishane Deneyi" nin aratrmacs Philip Zimbardo
ile Zeno Franco, kahramanln ancak az sayda, seilmi, sekin insanlarda grlen bir zellik olmadn, tersine
herkesin artlar olutuunda kahraman olma potansiyeline sahip olduunu ne sryorlar. Stanford Hapishane
Deneyi, gnll rencilerin rast-gele olarak tutuklu ve gardiyan roln stlendikleri bir deneydi. Zimbardo, bu deneyle
insanlarn iyi ya da kt olmalarnn toplumsal artlar ve iinde bulunulan koullarca belirleneceini doutan iyi ya da
kt, sulu ya da masum olma gibi kavramlarn geersiz olduunu ne srmt. Zimbardo, Berkeley niversitesi`nce
yaymlanan Greater Good dergisindeki Franco ile ortak aratrma yazlarnda, kahramanln da her insann artlar
olutuunda olabilecei bir rol olduunu ne sryor. Zimbardo ve Franco`ya gre kahramanlarn seilmi, sekin,
zel kiiler olduklar inanc gerei yanstmyor. O ana kadar son derece sradan, zelliksiz bir hayat sren kiilerin
gnn birinde beklenmedik bir kahramanl gerekletirebildiklerini sylyorlar.
KAHRAMANLIIN LT:
Zimbardo ve Franco`ya gre gndelik hayat kahramanlklarnn drt temel boyutu olmaldr. lkin kahramanca eylem
bir hayat kurtarmak ya da bir ideali savunmak iin gerekletirilmelidir. Yanan bir binadaki yarallar karmak iin
kendi hayatn tehlikeye atmak ya da rnein aznlklarn haklarn savunmak iin kendi ounluuna kar kabilmek
gibi. kinci olarak kahramanca eylem, eylemi gerekletiren iin risk iermelidir. Bu risk kendi cann tehlikeye atmak da
olabilir ya da sosyal statsn, konumunu kaybetme riski olabilir. Aznlk haklarn savunduu iin ounluk tarafndan
dlanmak, amirlerinin verdii emirleri yerine getirmedii iin ceza almak gibi fiziksel ya da toplumsal bir zarar riski
olmayan eylemler kahramanca deildir. nc olarak kahramanca eylem etkin ya da edilgince gerekletirilmelidir.
Kahraman sadece eylemde bulunmaz bazen eylemde bulunmamak da kahramanlk gerektirir. Kendisine verilen
grevi yerine getirmeyi reddetmek de kimi zaman kahramanca bir eylem olabilir. Buna en gzel rnek olarak "Milgram
Deneyi" ni (adil olmayan otoriteye kar gelememe durumu ve sonular) gsterebiliriz. Son olarak kahramanca eylem
planlanmam yani kendiliinden ve aniden olmaldr. Baladktan sonra da bir sre devam etmelidir.
KM, NE ZAMAN KAHRAMAN OLUR?:
Zimbardo ve Franco, herkesin kahraman olma potansiyeli tadn ama herkesi kahramanca eyleme iten durumun
kiiden kiiye ve kiilikten kiilie deitiini savunuyorlar. Ancak nemli olann, kahramanln doutan gelen ve
seilmi, sekin kiilere zg bir zellik deil, herkeste olabilecek bir durum, olduunu ne sryorlar. Kahramanln
baz insanlara zg olmadn bilmek kahramanca davranmak iin belki de atlmas gereken ilk adm olacaktr. Bu
nedenle Zimbardo 2010 ylnda Kahramanlk Hayali Projesi ni balatmtr.
Kahramanlk Hayali Projesine girmeden nce Zimbardo ve Milgramn deneylerinin detaylarn ve sonularn incelemekte fayda var.

68

Stanford Hapishane Deneyi

Stanford niversitesi psikoloji profesr Philip Zimbardo ve alma arkadalar iki hafta
srecek bir deney tasarlyorlar. Deneyin amac, hapishane gardiyanlarnn ve mahkmlarn
hem psikolojileri hem de davranlaryla ilgili bilgi toplamak. Deney iin, psikoloji blm
binasnn bodrum kat yeniden yaplandrlyor ve minik bir hapishane yaratlyor. Bu yapay
hapishanede, mahkmlar iin hcre, bir gardiyan odas, hapishane mdr iin bir oda
ve mahkmlar hcre hapsiyle cezalandrmak iin ayrlm kk bir oda bulunuyor. Grnt
ve sesleri kaydetmek iin gerekli dzen kuruluyor. Grnt ve ses kayt cihazlar gizlendii
iivvn, deneklerin bu cihazlar grme imkn yok.
1971 ylnda, hazrlklar tamamlandnda, bir gazete ilan veriyorlar. landa zetle deniyor
ki, Gnlne 15$ dediimiz, bir iki hafta srecek ve hapishane hayat zerinde allacak bir deney iin renciler
aranyor. Yetmiten fazla bavuru oluyor. Hepsi baz testlerden geiriliyor. Bunun amac, rencilerin psikolojik ve
fiziksel adan tamamen salkl olduklarndan emin olmak. Yirmi drt renci seiliyor. renciler, zellikle psikoloji
blmnde okuyanlar iinden seilmiyorlar, bu nemli bir detay.
niversite hapishanesinde kimin gardiyan, kimin mahkm rol stlenecei rastlantsal olarak belirleniyor. Buradan itibaren gardiyan roln stlenen rencilere gardiyan, mahkm roln stlenenlere de mahkm diyelim. Gardiyanlarn,
mahkmlara herhangi bir fiziksel zarar vermeleri yasak fakat psikolojik bask ynnden, akllarna gelen her yolu
denemekte tamamen zgrler.

Deney Balyor
Mahkmlarn her biri, polis memurlar tarafndan evlerinden alnyor. Mahallenin
merakl baklar altnda, zerleri aranyor ve elleri kelepelenip, deney binasna
naklediliyorlar. Parmak izleri alnyor, gzleri balanyor ve her bir mahkm, ayr
zamanlarda taklit hapishanenin bulunduu bodrum katna indiriliyorlar. Kyafetleri
tamamen karlyor, temizleme amacyla bir tr sprey sklyor. stlerine
hapishane kyafetleri, ayaklarna du terlikleri veriliyor. Salarn sfr numara tra
etmek yerine, kafalarna naylon balklar geiriliyor. zgrlklerini kaybettiklerini
vurgulamak iin sa ayak bileklerine zincir dolanp, kilitleniyor. Gardiyanlar zel
bir niforma giyiyorlar. Her biri gzlerini gizleyen gne gzlkleri takyor. Ayrca
birer cop ve ddk veriliyor. Bylece otorite kurmalar kolaylayor. Toplam 9
mahkm gnn 24 saati hapishanede kalrken, gardiyanlar, sekizer saatlik
vardiyalarda ve er kiilik gruplar halinde alyorlar.
1.Gn: Her mahkmun bir numaras var. Deney sresince bu numaralarla arlyorlar, kimse isimlerini kullanmyor.
Zamanla mahkmlar kendilerini numaralaryla zdeletiriyorlar. Gnde birka kez, deiik zamanlarda baskn
yaplyor, mahkmlar hcrelerinden karlyor ve saylyorlar.
lk gn herhangi bir problem kmadan geiyor.

2.Gn SYAN: kinci gnn sabah, kontrole gelen gardiyanlar isyanla

karlayorlar: birinci hcrede kalanlarn balklarn karp attklarn ve
yataklaryla barikat kurarak hcre kapsnn almasn engellediklerini
gryorlar. Bu mahkumlar gardiyanlara barp kfr ediyorlar. Gardiyanlar
aryor ve utanyor, ne yapacaklarna karar veremiyorlar. Dier gardiyanlar
arayp aryor ve yardm istiyorlar. Yardm geldiinde, zorla ieri girerek
mahkumlar etkisiz hale getiriyorlar, ceza olarak birinci ve ikinci hcrede
kalanlar, eitli szel basklarla rlplak soyunmaya ikna edip, yataklar
da dar karyorlar. syan balatan mahkumu Delik ismini verdikleri ceza
hcresine aktaryorlar. syana yardmc olan dier mahkumun ayaklarn
zincirle bir yere balayp kilitliyorlar ve kara kara dnmeye balyorlar, acaba
gardiyan, dokuz mahkumla nasl baa kacak?

69

Gardiyanlardan biri, psikolojik bir bask yolu neriyor ve uyguluyorlar: Toplam hcreden biri, ayrcalk hcresi olarak
belirleniyor. Bu hcreye girmeye hak kazananlara yatak, uyku, temizlik ve benzeri ayrcalklar veriyorlar. Hcrelerinden kmay reddeden mahkumlarn sinirli baklar altnda, ayrcalkl mahkumlara lezzetli yemekler ikram ediliyor.
Ayrcalkl mahkumlar bu yemei reddediyorlar ve isyanclarla dayanma iine giriyorlar. Mahkumlardan biri, tm
yataklar hcrelere geri yerletirilinceye kadar, hcresinden dar kmayacan sylyor. Gardiyanlar ve mahkumlar
arasndaki savan ilk blmn mahkumlar kazanyor. Bu yeni gelimeler, isyan balatan mahkumu ileden karyor.
Ba ve mide arlarn gereke gstererek deneyi terk etmek istediini sylyor. Hapishane ynetimi kabul ediyor.
Ynetimde, gerekten 17 sene hapis yatm bir siyah da var ve bu kii, isyan liderini, bu ekilde bir
hapishaneye bile dayanamayan bir beyaz olmakla itham ediyor. Deneyin yneticisi Zimbardo yle bir teklifle geliyor:
Mahkumlar arasndaki muhbirimiz ol, karlnda gardiyanlar sana hi bulamayacak, akama kadar dn, kararn
bildir. syan lideri hcresine geri dnyor, kafas kark, Buradan k yok diyor. Mahkumlar buna inanyorlar ve
isyandan vazgeiyorlar. Bylece isyan lideri, liderlik vasfn kaybediyor ve bu duruma aryor. Hapishaneden kurtulmak iin tek yolun ldrmak olduuna inanarak deli numaras yapmaya balyor. Bir sre sonra yaptklar rol olmaktan
kp, fkeyle beraber kontrol edilemez bir lgnla dnyor. Ynetim, daha otuz alt saat bile dolmadan bir kiiyi
serbest brakmak zorunda kalyor. Deneyden yllar sonra, katld bir televizyon programnda, Zimbardoya akayla
kark deniyor ki, Ooo 36 saat mi, okmu! Zimbardo gerekten de bu srenin uzun olduunu, byle stresli bir ortamda zamann dakikalar seviyesinde takip edildiini sylyor.
3.Gn ZYARET GN: Aileler ziyareti olarak kabul edilecek ama ynetimin bir ekincesi var: Ya mahkumlarn
durumunu gren aileler, ocuklarn deneyden karmak isterlerse? Hapishane ynetimi bir plan yapyor. Hapishane
ve mahkumlar bir gzel temizleniyor. Mahkumlara gzel yemekler veriliyor ve yemek srasnda bir tehdit savruluyor:
Sakn ola hapishaneden ikayeti olmayn, aksi halde ziyaret srenizi ksaltrz. Ziyaretileri etkilemek zere, ekici bir kadn seiliyor ve danma memuru olarak ziyaretileri karlyor. Durumu iyi idare ediyorlar ve mahkumlar
koullardan biraz yaknmasna ramen, kimse ocuunu deneyden karma talebinde bulunmuyor. Takiben bir sorun
yaanyor. Deniyor ki Bir sylenti dolayor, serbest braktmz mahkum, arkadalarn toplayp gelecek, buray
basacak ve mahkumlar alp gidecekmi. Bunun zerine mahkumlar geici olarak binann st katnda baka bir yere
naklediyorlar. syan lideri, yannda arkadalaryla beraber geri gelirse, Bouna geldiniz, biz deneyi zaten bitirmitik,
bakn burada kimse yok denecek. Gardiyanlar kendilerini bu denli zora sokup uratran mahkumlara kar fkeliler.
4.Gn NTKAM: Gardiyanlarn davranlar giderek sertleiyor. Mahkumlara kt davranp, onlar kk dryorlar.
Srekli cezalar veriyorlar, ikide bir gelip saym yaparak mahkumlarn huzurunu bozuyorlar, tuvaletleri temizletiyorlar,
kendi ayakkablarn cilalatyorlar ve onlarla dalga geiyorlar. Bu duruma mahkum 819 isyan ediyor. Hcresinden
kmay ve nav ekmeyi reddediyor. Hcresini datyor, kapnn almasn engelliyor. Zorla ceza hcresine ya da
Delike kapatlyor. Hapishane ynetiminin ard bir rahip, mahkumlarla konumak zere geliyor. Mahkumlarn
yars, rahiple konuurken kendini ismiyle deil numarasyla tantyor. Rahip neden hapiste olduklarn sorunca, ou
mahkum, polis tarafndan tutuklandnda, polis kendilerine her ne okuduysa bunu tekrarlyor. Rahiple konumas iin
zorlukla ikna edilen Mahkum 819; rahibin karsna oturur oturmaz alamaya balyor. Dinlenip rahatlamas iin ayr
bir odaya aktarlyor. Gzel bir yemek veriliyor. sterse deneyi brakabilecei syleniyor. Rahip, konutuu mahkumlar iin, tpk hapishaneye ilk kez giren mahkumlar gibiler, kafalar kark, korkmular ve ar duygusallar. Zamanla
sisteme alp sertlemeden nce hep byle olur diyor. Yapay hapishaneyi olduka gereki buluyor. Sonrasnda
gardiyanlar saym yapyorlar. Sraya dizilmi mahkumlara, Mahkum 819 kt bir ey yapt cmlesini tekrarlatyorlar.
Dardaki bir odada bekleyen mahkum 819, sylenenleri duyup lgnca alamaya balyor. Diyor ki, Benim yzmden cezalandrlacaklar. sterse deneyi brakabilecei bir kez daha syleniyor, 819 bunu reddediyor, dierleri beni
kt bir mahkum olarak grrken buradan ayrlamam diyor. Kendisine gerekte bir mahkum olmad ve hapishanenin de gerek olmad hatrlatlyor. Bunun zerine 819un fikri deiiyor ve deneyi terk etmeye karar veriyor.
Yerine daha nce seilmi olan ve yedekte tutulanlardan biri alnyor. O srada... Mahkum 416 kendine verilen yemei
reddediyor ve alk grevine balyor. 416nn bu hareketi, dier mahkumlar tarafndan hi ho karlanmyor. Durumu
daha da ktletiren bir oyunbozan olduunu dnyorlar ve alk grevine destek vermiyorlar. Gardiyanlar bu durumu kendi faydalarna kullanp, 416y yola getirmek zere eitli basklar uyguluyorlar. Mahkumlarn drd, genellikle sessiz kalyor. Bunlardan biri her emri, emir ne kadar kt olursa olsun annda uyguluyor. Gardiyanlar ona avu
ismini takyorlar. in ilginci, avu bile sadist gardiyanlar tarafndan tartaklanmaktan kurtulamyor.
Gardiyanlar kendi ilerinde e ayrlyor:
1) Mahkumlara uygulanan basklardan ikayeti olup, onlara yardmc olmak isteyenler.
2) Sert ama adil olanlar
3) Sadist olanlar. Sadist gardiyanlar, mahkumlar kk drmekten ve onlara bask yapmaktan zevk alyorlar.

70

5.Gn: Gardiyanlar kontrol tamamen ele geiriyorlar. 416nn alk grevine devam etmesi dnda bir sorunla
karlalmyor. 416, Delik ismi verilen ceza hcresine kapatlyor. En sadist gardiyanlardan biri, 416y yola getirmek iin bir yol dnyor. Dier mahkumlara diyor ki, Eer battaniyelerinizi bana verirseniz, bu gece soukta
uyuyacaksnz ama karlnda 416y Delikten karacam. Eer battaniyelerinizi vermezseniz 416y tm gece
boyunca Delikte brakacam. Kimse battaniyesini vermiyor. 416 geceyi Delikte geiriyor.
6.Gn: Deney giderek daha da irkinleiyor ve iptal ediliyor.
Deneyden 2 ay sonra: Gardiyan ve mahkum rollerini oynayanlar, bir sylei iin okula davet ediliyorlar. Sonra, battaniye fikriyle gelen sadist gardiyan ve Delikte bir gece tutulan mahkum 416 karlkl konuuyorlar. Burada sadist
gardiyann konumas ilgin, mealen diyor ki, Ben de kendime gre bir deney yapyordum. Kimse de bana kar
kmyordu, otoritem kabul ediliyordu, beni engelleyen bir ey yoktu. Mahkum 416nn asndan duruma bakldnda;
sadist gardiyan, yerimde sen olsan ne yapardn? dediinde; Mahkum 416, bilmiyorum ama herhalde senin kadar
ileri gitmezdim diyor.
Gerekten de bilmek mmkn deil ama deneyden gardiyanlarn e ayrldn renmitik, hisli olanlar, sert ama adil
olanlar ve sadistler. Sonuta mahkum 416, eer gardiyan olsayd, byk ihtimalle bu tipten biri olacakt. Sonuta
yine kimse yaplan lgnlklar engellemedii iin; lgnlklar, yksek derecede delilie dnecekti.
Aslnda hepimiz byleyiz sadece kendi lgnlmz test edecek imkanlara sahip deiliz :) O lgn iimizde tepinip
duruyor ve hem manevi hem de gerek, yattrc ilalarla onu etkisizletirmeye alyoruz.
Gardiyanlara daha en bata, deney balarken, fiziksel iddet uygulayamazsn ama dilediin kadar szel bask uygulayabilirsin denmesi nemli bir ayrnt.
Profesr Philip Zimbardo, insanlara sylenenleri ok nemli buluyor. te bu sebeple Zimbardo; yiliin hep vlmesi
ve kahramanln hep yceltilmesi gerektiini savunuyor. Ve bu yarg, bizi yine dnp dolap Platonun Devletine
getiriyor nk Platon, ideal devlette belli fikirlerin bastrlmas, belli fikirlerin de yceltilmesi gerektiini sylyor.
Milgram Deneyi
Milgramn nl otoriteye itaat deneyinin sonular pek ok kii iin artc,
hatta ok ediciydi. zerinden yarm asra yakn zaman gemesine ramen, deneyin farkl versiyonlar yaplyor ve yaratt tartmalar devam ediyor.
nl psikolog Stanley Milgram, kendisi kadar nl Otoriteye taat Deneyinde
insanlarn byk ounluunun, normal hayatta benimsemedikleri ya da
onaylamadklar davranlarda bulunmalar ynnde verilen emirleri, otoriteyi sorgulamadan ve kar kmadan uyguladn gstermiti. Deneyde, katlmclarn yzde 65i tanmadklar ve kendilerine hibir ktl
dokunmam birine 450 voltluk elektrook uygulamt. Milgramn deneyi yarm asr sonra yeniden yapld, ne yazk ki
deien pek bir ey yok.
Deneyler Nazi sava sulusu Adolf Eichmannn Kudste yarglanmaya balamasndan ay sonra, Temmuz 1961de
balad. Milgram, deneyleri u soruya cevap aramak zere gelitirmiti: Eichmann ve Yahudi Soykrmnda yer alan
yz binlerce yanda sadece onlara verilen grevi yerine getiriyor olabilir miydi? Onlarn hepsi soykrma yardm etme
suuyla sulanabilir miydi? Milgram ulat sonular 1974 tarihli makalesi taatin Tehlikelerinde zetledi:

71

MILGRAM DENEY NEDR?

Milgram deneyi, insanlarn otorite sahibi bir kii veya kurumun
isteklerine, kendi vicdani deerleriyle elimesine ramen itaat etmeye
ne lde hazr olduklarn lme amacn gden bir deneyler dizisinin
genel ad olarak biliniyor. Yale niversitesinde zel olarak hazrlanan
bir blmde gerekleen deneyde, katlmclar gazete ilan ile bulundular. Katlmclarda herhangi bir zellik aranmad, 20-50 ya arasndan
sradan insanlard. Sadece ilk deneyde katlmclarn hepsi erkeklerden
seildi. Katlmclara deneyin cezann renmedeki etkileri zerine
olduu sylendi ve deney tamamlandktan ancak belli bir sre sonra
asl ama akland. Deney balamadan nce, dier bir katlmcnn da
var olduu, aralarnda kura ile bir retmen ve bir renci seilecei
akland. Seim kura ile yaplacak, kura da renci ve retmen yazan iki kadn, katlmclar tarafndan seimi ile yaplacakt. Ancak ikinci
katlmc, deney grubunun elemanyd ve her iki katta da retmen
yazyordu. Dolaysyla gerek katlmcnn retmen rolnde olmas
kanlmazd. renci ile retmen birbirinin sesini duyabilecei ancak
birbirini gremeyecei farkl odalarda yer aldlar. Deneyin asl amacnda
otoriter figr temsil eden, zellikle sert ve disiplinli grnen deney
Milgarm'n 'taat Deneyi'nin dzenei

gzlemcisi, deney boyunca katlmcnn (retmenin) yannda kald.
Deney balamadan nce katlmcya, rencinin ekecei acy ngrebilmesi iin 45 voltluk bir elektro ok uyguland.

CEZA: ELEKTROOK

Deneyin banda 'retmen'e ceza makinas

gsteriliyor.



balyordu.

Deney boyunca, retmen renciye renmesi iin

szckler listesini bildiriyor ve bu szckleri renip
renmediini sorarak kontrol ediyor, her yanl cevapta
ceza olarak retmen, renciye, bal olduu makine ile
her seferinde artan miktarda elektrook uyguluyor. Gerekte
ise ok uygulanmyordu. birliki denek gerek denekten ayrld zaman, getii odada elektrook makinesine
btnletirilmi bir ses kayt cihazn altryordu, bu cihaz
da her ok seviyesine karlk nceden kaydedilmi bir lk
sesini alyordu. Voltajn birka defa
artrlmasndan sonra (bu, genelde 150 volttu) aktr, kendisini
yan odadaki katlmcdan ayran duvar yumruklamaya

DEVAM EMR
Denek herhangi bir noktada deneyi durdurma isteini ifade ettii zaman kendisine sert gzlemci tarafndan
aadaki sray takip eden szl uyarlarda bulunuldu:
1. Ltfen devam edin.
2. Deney iin devam etmeniz gerekiyor.
3. Devam etmeniz kesinlikle ok nemli.
4. Baka seeneiniz yok, devam etmek zorundasnz.
Denek bu drt uyardan sonra bile hala durmak istediini ifade ederse deney durduruluyor, tersi durumda ise
deney ancak denek en yksek ok olan 450 voltu 3 kere art arda uyguladktan sonra durduruluyordu.

72

300 VOLTTAN NCE BIRAKAN OLMADI

'taat Deneyi'de kullanlan elektrook

dzenei

Milgramn ilk deney dizisinde katlmclarn % 65inin (40 katlmcdan 26snn)

deneydeki en yksek gerilim olan 450 voltu, her ne kadar epey huzursuzluk
hissetmi olsalar da, uyguladklar grld. Hepsi deneyin bir noktasnda durup
deneyi sorgulad, hatta bazlar kendilerine denen paray geri vereceklerini
sylediler. Katlmclardan hibiri 300 volt seviyesinden nce ok uygulamaktan
tereddtszce vazgemedi. Daha sonra bu deney, farkl etkenlerin aratrlmas
iin, eitli deiikliklerle yenilendi.

SIRADAN NSAN YOK ETME MAKNASININ PARASI OLABLYOR

Milgram deney sonularn yle deerlendirdi; Sadece grevlerini yapan, kendi balarna vahi ilere kalkmayan
sradan insanlar, korkun bir yok etme ileminin bir paras olabilmekteler. Ek olarak, yaptklar iin ykc sonularn
apak grmelerine ramen, temel ahlaki deerleriyle elien bu grevlerde pek az kiinin otoriteyi reddetme potansiyeli olduu grld.
Milgram ulat sonular aklayan iki ana kuram gelitirdi.
1.
lki, S. Aschin almalarn temel alan Uyum Kuramdr. Milgram bavuru grubu ile birey arasndaki temel
ilikiyi tantr. Karar verme konusunda, zellikle bir kriz ortamnda karar verme konusunda hibir deneyimi veya
yetenei olmayan bir denek, karar gruba ve gruptaki hiyerariye brakr. Grup bir davransal model oluturur.
2.
kincisi ise Aralama Kuramdr. Milgrama gre, itaatin z, bir insann kendisini baka bir insann isteklerini
gerekletiren bir ara olarak grmesi, bylece kendi davranlarndan kendisini sorumlu hissetmemesidir. Kiinin
bak asndaki bu kritik kayma gerekletii zaman, itaatin tm znitelikleri bunu izler. Bu temel olarak askeri adan
otoriteye saygnn temelidir; askerler stlerinin emirlerini ve komutlarn, sorumluluun subaylarda olduunu bilerek
yerine getirirler.
50 YIL SONRA DEEN BR EY YOK
Milgramn nl taat Deneyini, yaklak 50 yl sonra Santa Clara niversitesinden bilim adam Jerry Burger kk
deiikliklerle tekrarlad. Bu deiikliklerden biri, renciye verilen maksimum voltun orijinal deneydeki gibi 450 deil,
150 volt olarak belirlenmesiydi. Burger bu deiiklii yle aklyor: Deneyde, rencinin barmaya ya da alamaya
balad dzey olan 150 voltta elektrook uygulayan deneklerin yzde 79u, 450 volta kadar kt. Dolaysyla krlma
noktas olan 150 voltta deneyi sonlandrmakta bir sorun grmedim.
SRPRZ VE HAYAL KIRIKLII
Burger tekrar deneyinin sonularn, srpriz ve hayal krkl olarak nitelendiriyor. Zira diyor, Tekrar deneyine
katlanlarn yzde 63, tanmadklar bir kiiye, deneydeki son nokta olan 150 volt elektrook uygulayabiliyor. Deney
srasnda katlmclarda olaand ya da yanl bir ey yoktu diyen Burger, 1960larda otoriteye daha fazla itaat
ettiini dndmz kuakla gnmz insanlarnn bir biimde benzer karakteristikler tadnn grldn
aklad.
Burger, sonular srpriz olarak karlasa da, deerlendirmelerinde ihtiyatl: Her ne kadar soykrm gibi karmak
toplumsal davranlar laboratuvar koullarnda elde edilen bilgilerle aklamak zor olsa da bu tr almalar insanlarn
beklenmedik davranlarn anlamada nemlidir. Burger, sonular deerlendirdii American Psychologist dergisinde,
deney sonularnn Iraktaki Ebu Gureyb ya da II. Dnya Savanda olanlarn ancak bir blmn aklayabileceini
belirtti.
Kahramanlk Hayali Projesi ( Heroic Imagination Project HIP )
Philip Zimbardoya gre kahraman; drstlk, merhamet ve ahlaki cesaret gibi belirli kahramanlk zelliklerine sahip
olan ve bunlar, koullarna gre deien kuvvetlerin gcnn farknda olarak, gelimi bir sosyal bilin ve toplumsal
eyleme srekli bir adanmlk ile sergileyen insan demektir. Kahramanlk sadece birka zel bireye zg deil, insann
doasnn ortak ve evrensel bir zelliidir. Kahramanca bir davran sra ddr, kahramanlk yapan ise sradan bir
insandr- ta ki kahramanca nitelikleri olan zel bir bireye dnene kadar. Elimize frsat getiinde, her birimizden bir
zaman kahramanca davranmamz beklenebilir. Toplum ve medeniyet olarak yapabileceimiz en iyi ey; kahramanl,
her insann olasllar dahilinde bir ey olarak dnmektir.
Ancak bu gnlerde kahramanlk hikayesine ok nadir rastlamaktayz.

73

Muhtemelen ncekilerin hepsinden ok bugnk nesil; kahramanln ne olduuna dair net bir fikri olmadan byd
veya daha kts hatal bir kahraman imajyla byd, rnein nl bir sporcu, mzisyen, yldz, ete lideri veya fantastik bir sper kahraman.
te bu nedenle Zimbardo, 2010 ylnda HIP projesini balatmtr. HIP; insanlar, hayatlarnn kritik anlarnda,
bakalarnn lehine, ahlaki bir amala ve herhangi bir kazan beklemeden kahramanca davranmaya ynlendirecek
kiisel zelliklerini gelitirmeleri iin cesaretlendirmeyi ve glendirmeyi amalamaktadr. Zimbardo projesi ile bu
hedefe ayr yol kullanarak ulamaya kararl. nce toplumun kahramanca davran anlayn gelitirecek yeni
aratrmalar yrtecek ve bu tr aratrmalar destekleyecek. Ardndan okullarda ve Webde yeni eitim programlar
tasarlayacak; bunlar olumsuz sosyal etkilere direnmek konusunda insanlara rehberlik edip yol gsterirken bir yandan
da bilge ve etkin kahramanlara dnmeleri iin esin kayna olacak. Sonra her yerde insanlarn katlp kahramanlk
antlarn iecei ve oluturacaklar ok sayda programa yazlacaklar toplumsal taahht programlar yaratacak.
Kahramanlk Aratrmas: HIP misyonunun en temel ve benzersiz ynlerinden biri de, kahramanln doas ve
dinamikleri zerine yeni deneysel aratrmalar cesaretlendirmeye odaklanmasdr. Zimbardoya gre bu fikirle ilgili
tam bir bilgi ktl var; bu ktlktan en azndan ksmen sorumlu olan da, kahramanlk tanmnn son 30 ylda geirdii
deiim ve psikolojinin daha evvel insan doasnn karanlk yzne odaklanm olmas. Bu yeni aratrma birikimini
ina edebilmek iin belli bal niversitelerle ortaklklar kuruyorlar ve aratrmalarn kahramanca davranlarla ilgili
sorulara adam umut vadeden doktora adaylarna sponsor oluyorlar.
Kahramanln tamamlayc zellikleri (etik davran, liderlik, cesaret) ve bunlarn pratik uygulamalar (adil olmayan
otoriteye kar koymak, kanunsuzluklar ihbar etmek, fiziksel tehlikeyle yzlemek) zerine yaplacak aratrmalarn
toplum iin geni kapsaml yararlar olabilir. Son anda alnan eylem veya eylemsizlik kararlar gibi gzlenebilir olgularn
nrolojik ve psikolojik temelini daha iyi anlamak gerekli. HIP aratrma giriimlerinin bileenleri arasnda; talip olan bireylerle yaplan Web-temelli anketler, kdemli gnlllerin bir programnn analizi ve kahramanca davranlarn kiisel,
sosyal ve nrolojik kklerine dair laboratuar almalar var.
Bulgularn Uygulanmas: Gndelik kahramanlklar, sivil erdemin en stn formunu oluturur. Kiisel bir erdem olan
merhameti anlaml bir toplumsal eyleme dntrr. Bu amala; tm insanlara ve zellikle genlere, zgven ve dier
bireylerin yaamlarn ve bir btn olarak toplumu iyiletirecek eylemleri kolaylkla ve istekler gerekletirme becerisi
alamaya allacaktr. Proje kapsamnda bunun, kahramanlk hayali zihniyetini benimseyerek ve iselletirerek
baladna inanlyor: Bunu yapabilirim, elime frsat getiinde kahraman olabilirim.
Hlihazrda; eitim, zel irket ve askeriye evrelerine ynelik belirli program modlleri gelitiriliyor. lk programlar
ortaokul ve liselerde balatlyor ve gen insanlara, kendi kimliklerindeki kahramanlk nitelikleriyle zdelemelerini
tevik edecek aralar sunuyor. Ama ahlaki evrelerini glendirmek ve kendi rahatlk eperleri tesinde ve elbet ihtiyatla- eyleme gemeleri iin yol gstermek. irketlere ynelik kahramanca liderlik programlar ve mesuliyet/drstlk
programlar tasarlanma aamasnda, yakn zamanda onlar da alacak. Hem misyonlarn ve programlarn kamuoyuna duyuracak hem de gndelik kahramanlar topluluunu kutlayacak kapsaml bir Web sitesi kurulma aamasnda.
Niye kahramanlk: Zimbardoyu bu inceleme ile kahramanln kefine kmaya tevik eden; sosyal ereveleri
kaydrldnda veya deitirildiinde, baka zaman rnek alnacak bireylerin, vicdansz eylemlere ve eskiden aalk
olduunu dndkleri ekillerde davranmaya nasl kolaylkla ikna edilebildiini gsteren yakn zamanl bir aratrma
oldu. Ayrca 1971deki Standford Hapishanesi deneyimi de byle bir kty yanstmt ve Zimbardonun bulgular o zamandan beri sk sk dorulanyor; son rneklerden biri de Irak taki Abu Ghraib hapishanesinde Amerikan askeri polis
gardiyanlarnn 2004 te gerekletirdii eylemler.
Bir sre nce, bu olayda tutuklulara kt muamele etmekle sulanan ABD gardiyanlarndan birinin durumasnda
ifade veren Zimbardonun mesaj uydu: toplumumuz; koullara gre deien kuvvetlerin, nasl en iyi insanlar bile
batan kartp ktln faillerine dntrebildiini kabul etmek zorunda. Hepimiz anti sosyal davranlarn koullara
bal ve sistematik belirleyici etkenlerinin farkna varmay renmeliyiz. Dahas, bence, bu kalb deitirmek iin aktif
ura vermeli ve bireyleri glendirip zor durumlar karsnda kaldklarnda g ama ahlaki olan karar almalar karar
annda kahramanca olan eylemi semeleri- iin cesaretlendirmeliyiz.
Bu fikirleri, gnmz kitleleri iin yeniden tanmlayarak, gndelik kahramanlk kavramn canlandrabilir, tm dnyada
yaygnlatrp tannmasn salayabiliriz. Bu yolla HIP; bireylerin pasifliklerini ve ihtiyac olanlara yardm etme konusundaki isteksizliklerini, olumlu toplumsal eylem kahramanlna dntrmeleri iin katalizr olmay umuyor. deal
olarak, HIP her yere kahramanlk tohumlar eken bir toplumsal harekete dnecek.

74

Son sz: Yaplan aratrmalar ve deneyler kahramanln doutan ziyade her bireyde olduu ynnde. Her tr olumsuz toplumsal ve evresel etkene kar bunu ortaya karmak bizim elimizde, istersek bunu yapabiliriz ve iimizdeki
kahraman yaatabiliriz.
Hepimizin iindeki kahramann kaybolmamas dileiyle

zlem KISAYOL
Yararlanlan kaynaklar
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)

The Brain Belgeseli

BBC GEO / nsan gds Doutan Kahramanlar Belgeseli
Vikipedi
The Futurist Dergisi / Kasm Aralk 2010 says
www.okyanusum.com
www.manyetikmavi.com
www.wikipedia.org
www.heroicimagination.org

75

76

Dilek Alanl Alibey

1972 ylnda stanbulda dnyaya geldi. Okuma ve yazmann yan sra gazetelere yaz yazmaya, ke yazarlarnn
yazlarna yorumlar yaparak ok erken yata balad. Ailesinden gizli giritii bu ite, annesine yakalanmas ile birlikte
son vermek zorunda kald. Erken balad okuma sevdas ile lise eitiminden sonra en doru meslek nedir?, ben
kimim? sorularna cevap bulmak iin zamana ihtiyac olduunu anlad ve 1989 ylnda lisede matematik blm bitirdikten sonra niversite snavnna girmedi.
Badat caddesinde zamann nl bir maazasnda tezgahtarlk yapmaya balad. Tedirgin balad bu ite
umduundan daha baarl olarak, ilk bir ayda en iyi sat yapan eleman oldu. O yln sonunda baka bir maazadan
teklif ald ve daha iyi artlarla gei yapt. Tam da ailesi ona maazac mesleini yaktrmken, 1991 ylnda Marmara
niversitesi G.S.F. Sahne ve Grnt Sanatlar Sinema-Televizyon blmne kimseler farknda olmadan giri yapt.
Artk ne istedii aikar olmutu, ailesinin tm tepkilerine ramen, hem okumaya hemde hafta aras televizyonculuk
macerasna 90l yllarn ilk zel televizyonlarnn alanlar arasna katlarak hala sz edilen ve yaynlanan bir ok
programda eitli pozisyonlarda alarak devam etti. Kendi ksa filmlerini de ekmeyi ihmal etmedi.
Perakende iini ise hi brakmad hafta sonlar da Badat caddesinde maazacla devam etti. 7/24 i ve okul temposu 1997 ylna kadar zevkle devam etti. Televizyonculuk mesleine 1994 krizinin etkilerinden dolay 1997 ylnn ilk
aylarnda isiz kalarak son vermek zorunda kald. Medya alannda i bulamaynca sat, pazarlama bilgilerini nasl
kullanacan aratrrken bir gece televizyonda Anadolu niversitesi Ak retim Fakltesi ktisata Giri dersine
denk geldi. Dersleri izlemeye balad. Hi de yabanclk ekmediini grd; aylarca tm dersleri takip etti, byk bir
niversitenin letme Master programn 2.likle kazand fakat farkl bir niversite ve ilgisiz denilen bir blm okuduu
sylenilerek mlakat aamasnda 0 verilip alnmad. Ama ylmad, gazetelerde grd bir ok bankann ilanna
bavurdu. Snavlara girdi, yapamazsn baklarna karn 3 bankann snavn derece alarak kazand. Osmanl
Bankasnn sunduu artlar ve kkl bankacl, eitim srelerinin zenginlii sebebiyle seimini yapp MT olarak
finans dnyasna stanbul niversitesinin retim grevlileri, hukukulardan vb. ald uzun bir eitim sonras
grevine balad. 1998 ylna bankac aday sfatyla girmiti. Garanti Bankasna devir aamalarndan hemen nce
Nurol Yatrm Bankasna gei yaparak kurucu alanlar arasna katld, faaliyet izinleri, i sreleri, ticari krediler,
sistem manuelleri derken bu arada evlendi. Youn alma temposu 2001 de gelen kriz ocuk yapma istei ile 2002
ylnda bir ara verdi. Ama yine de durmayp Microsoftdan Sistem ve Veri Taban eitimleri ald; bu arada da bir olu
oldu. Oda erkenden konuup yrmeye baladnda ii rahat edip TEB A..de genel mdrlk de eitli pozisyonlarda alt. Zaten Osmanl ve Nuroldan aina olduu, manueller, i aklar ube Operasyonlar, Proje Ynetimi,
Ticari krediler derken burada eitim faaliyetlerinde de yer almaya balad. Sahnede olmak ve bilgilerini aktarmak ona
ok cazip gelmeye balad. 2007 sonunda istifa etti.Eitim konusunda Marmara niversitesinde akademik alanda
ve eitli zel kurumlardan eitimler ald. 2000 ylnda Nurol Yatrm Bankasnda yazmaya balad eitici sistem ve
i ak manuelleri ve 2006 ylnda Tebde balayan eitim yolu, kiilere, firmalara personel seimi, eitim projeleri,
eitmenlik, medya, marka ve eitli konularda danmanlk, tv projeleri zerine yazarlk da yaparak halen devam
etmektedir. TRT Okul kanalnda Baarmak in programnn yazar ve konsept sahibidir.
Sunduu eitim ve seminerlerin geni bir persfektifi olan Dilek Alibey, sistem eitimleri, kiisel geliim ve iletiim
eitimleri, sat ve pazarlama eitimleri sunduu gibi, firmalara zel yapt almalarla da ihtiya analizine dayal
yeni eitimler ve seminerler de gelitirmektedir.

77

Bugne kadar yapt ve hlen yapmakta olduu tm iler:

Perakende,
Tekstil,
Televizyonculuk,
Bankaclk,
Reklam ve Pazarlama,
irket Ynetimi Danmanl-Bireysel Danmanlk - Eitim Uzmanl,
Tv Program yazar ve Danmanl.

78

HAYAT SAHNES

Eski alarda maara duvarlarna resim yaparak ilk sanatn ilemeye balad insan. Kimi zaman kendi
zannnda ahenkli sesleri ard sra sralad, belki daha tam olarak konuamadan.
Hep bireyler sylemekti amac, kendini ifade edebilmek. Sahneye bir kere kmt, izleyiciler onun azndan
kacak bir kelime, bir beden hareketini bekliyordu. Anlatmas lazm ne dnyor, ne hissediyorsa Yoksa
yalnz ve yalnz kendisiyle paylap, anlatmas gerekir bu sahnede. Kendisi kendisiyle tek bana, yaanr m
bu hayat? Paylamak istei, anlatma drts doar domaz can ile balar oysa.
alar alar izledike ressamlar hem kendi isyanlarn, hem toplumlarn isyann resmetti yzyllarca. Sanat
bazen srrealist, bazen davurumcu oldu. Kendisini nasl ifade edebileceini bulmak iin srekli akl alt.
Peki sen, sen seni ifade etmek istesen zerine kapanm rtleri kaldrp, iindeki seni ifade edebilirmisin? Sen
Hayat Sahnesinin barol oyuncususun; yaama tutunmak iin gdlerinle yiyip, itin; gdlerin ile bedenini
korudun. Hala o gdlerin ile tastamam ortadasn.
Zeka, gdlerden farkldr. Kendi iinde kurallar da vardr. Ama en byk kural da kuralszlktr. Yaratmak,
bamsz kalplarn dnda, kimi zaman duygunun tam ortasndadr.
Olmas gerekeni grmektir belki, bazende 10 basamakl saylar bir rpda arpp, blmek.
Evrenin zekas ve senin zekan, srekli eksenlerinde dnen ve genileyen.
Hepimizin, Hayat Sahnesinde rendikleri bizim akl depomuzu genilettike, ezberi bol repliklerle sekanslar
yaamak, tecrbe kitabnn sayfalar yazmaktr. Bize ait sahnelerde dialoglar birletirmek, atmalar, sevinler,
hznler yaamak, sahneleri birletirecektir. Yanyana kalabilmek becerisi, tecrbe kitabnn en nemli blmdr.
Olduu haliyle kabul edilecek senler, benler bylece biz olmaya aday olacaktr.
Biz olmu benlikler, hayat sahnesinde tek bir ses ile gzele ulamaya yol aarken, evrenin puzzle matematii
tamamlanacaktr.
Ve yle bir hayat yaamal ki, hergn doan gne hayat sahnemizi geniletip, aydnlatmal.
Dilek Alanl Alibey
letiim ve Eitim Projeleri Danman
Geliim Programlar Eitim Uzman
TRT Okul Baarmak in Yazar ve Danman
www.dilekalibey.com

79

80

Yasin Yldz

Bir gazetenin psikoloji ansiklopedisi eki ile balad ilgi alann belirlenmesi. Bu ansiklopedideki bilgiler dorultusunda;
9 yandayken bahedeki tavuklar ve akranlarn hipnotize ederek balayan psikoloji sevdasnn gerei arama
sevdasna dnt.
2004-2012 yllar arasnda Yeim Tekstilde alt.
En bandan beri Psikoloji, felsefe ve metapsiik ile ilgileniyor.
Yeim Tekstilde Pozitif Dnce Kulbnn kuruculuunu ve 3 yl liderliini yapt.
Pozitif Dnce ve Pozitif Yaam derneinin bakanl grevini yrtyor. Dernek ynetim kurulu ile 2012 yl
ierisinde genel katlma ak olacak olan Pozitif Dnce Okulu nun hazrlklarn yapyor.
0rganize yilik projesi hazrlklar devam etmektedir.

81

ORGANZE YLK
Ne Durumdayz?
Arkeolojik bulgulara gre bugnk ilk insanlarn dnya zerindeki yaam yaklak 200.000 yl ncesine dayanyor.
1800l yllarda 1 milyar nfusa ulaana kadar dnyadaki en kalabalk olduumuz zamanlardaki nfusumuz genelde
1 Milyon civarlarndaym...
2011e geldiimizde Dnyadaki nfusumuz yaklak 7 milyar. Dnyamzda alk snrnda yaayan insan says 1
milyar civarnda. Dnya genelinde dakikada 18 kii alktan lyor. Dnya nfusnun %1i dnyadaki mal varlnnn
%40na sahip. Dnyada ruhsal rahatszl/hastal olan yaklak 500 milyon kii yayor. Her 30 saniyede 1 kii intihar ediyor, 20 kii intihara teebbs ediyor...
Sizce ne kadar kt durumdayz?
...
Peki bu hale nasl geldik?
Bu sorunun uzun ve karmak bir cevab olmal. Konumuzu bu sorudan ve cevabndan farkl bir alana tamak
istediim iin sorunun cevabna ksaca ve stnkr bakalm; tarihin karanlk alarndan geti atalarmz. Doru ve
ideal olan yapmadklar ve yapmadmz iin bu uzun yolculukta, iine doduumuz dnya bu halde...
Sorulmas gereken asl sorumuzun bunlar iyiletirmek iin bizim neler yapmamz gerektii olduunu dnyorum.
Siz ne dersiniz?
Yaz boyunca dncesel yolculuumuzun rotasndan biraz bahsedeyim size; ktln nedenleri zerine yaplan
bilimsel almalar inceleyeceiz ve neden ktyz sorusunun cevabn birlikte arayacaz. Ardndan iyiliin tanmna
bir gz atacaz ve btnsel olarak nasl iyi olabileceimiz zerinde dneceiz. Son ksmda ise yazya adn
veren konuyu inceleyeceiz.
Neden Kt yz?
nce karanlk tarafmza bakalm. imizdeki ktln nedenini anlamaya alalm.
Bir bebek doduunda kck bir bedeni ve bu organizmann canlln ifade eden bir enerjisi vardr. Siz buna
isterseniz biyolojik enerji, isterseniz can, isterseniz ruh deyin. Btn enerjilerde olduu gibi bu enerjininde pozitif ve
negatif ular var. Pozitif uca yaam enerjisi (EROS), negatif uca ise ykm enerjisi (THANATOS) demi nl psikolog
Freud.
nsanlarn sergiledii sosyal davranlar konu alan sosyal felsefede yaygn olan bir anlaya gre bireye gvenmemek esastr.

82

Ne kadar ac deil mi?

Sosyal felsefecilerin ne dndn bilmek bana ne kazandracak m diyorsunuz?
Bu alanda dnlenler neleri etkilemi bir bakalm ondan sonra karar verin isterseniz;
Bireye gvenmemek esastr.
Batda ortaadan aydnlanma a ile a klm olmasna ramen, gemiten miras kalan bu eye gvensizlik
miras diyebiliriz. Gvensizlik miras gnmzde hala hzla tm insanla ve tm alanlara yaylyor.
Bir ok toplum hukuk temellerini bu anlaya gre yaplandrmtr. Bu anlayta birey potansiyel olarak sua eilimlidir
ve herkes potansiyel sulu olduu iin sk kurallar konmutur. Bu sk kurallar ile toplumu sutan uzak tutmak hedeflenir.
Ama nedense bu gereklemez.
Bu anlay tp biliminde de kendisini gstermitir. Tp semptomu/hastal yok etmekle ilgilenmitir. Yani ktl...
Henz tam olarak zlmemi bir bilmece olmasna ramen, ileri srlen hipoteze gre insan doasnda (DNAsnda)
ktle ve sua ynelim gerekten varsa bu ancak o ynelimin gerek sebebinin nce tehisi sonra ise problemli
ksmn kartlp alnmas yani tedavisi ile mmkndr.
Bu konu ile ilgili yaplan bilimsel aratrmalar yazmzn ilerleyen ksmlarnda inceleyeceiz.
Sosyal felsefenin insan doasndaki ktl esas alan dnceden farkl dnenlerde tabii ki var. Bunlardan biri de
bir Ftrist (Gelecek Bilimci) olan Jack Frescoya ait.
nsann iindeki ktlk iin bakn O neler dnyor;
nyargl, banaz, fkeli ya da agzl olarak dnyaya gelmedik. Bunlar, iinde yaadmz evre tarafndan retildi
ve beslendi. Bu yzden, evrenizi ve deneyimlerinizi deitirmedike o evre deitirilene kadar insanlar da ayn anormal davranlarna devam edecektir.
Dolaysyla olumsuz davranlarn kkn iyiletirmek iin daha iyi bir evre salamalyz. Bunu da iyiletirici ve onarc
eylemlerimizle yapabiliriz.
Bugn dnyadaki tm kltrler kendi kltrlerine hizmet etmeleri iin insanlarn eitmeye alyor. Baka bir ifadeyle,
modern bir ehirde yetitiyseniz araba kullanmay ve bilgisayar kullanmay bileceksiniz. Belli bir cret karlnda
emekli olana kadar almaya eilimli olacaksnz. Eer ilkel bir kabilede yetitiyseniz at srmek ve mzrak atmak, ok
ve yay kullanmak gibi eyleri reneceksiniz. Avc ve toplayc olarak hayatnz srdreceksiniz.
Yani insanlar, doduklar andan itibaren kurulu bulduklar dzene uyum salama eilimindedirler. Aslnda o evre
onlar ok byk oranda etkiler. Tabiiki kaltmsal, genetiksel etkiler vardr ama ounluk iin evresel faktrler daha
nemlidir. rnein; Romal bir aile, ocuklarn da alp klelerin aslanlara atlmasn izlemeye gidiyor. Ufaklklar izliyor
ve babalarna soruyor;
Baba, nmzdeki hafta yine gelip, aslanlarn kleleri yemesini grebilir miyiz?
Peki bu ocuklar ruh hastas m?
Hayr!
Onlarn deerler sistemi arptlm. Bu o ocuklarn iinde yetitii evreyle ilgili. Eer evre deitirilirse, davran da
deitirilir. evreyi yeniden yaplandryorsunuz ve bu insanlar yeniden yaplandrmaya dnyor. nsanlarn iinde
yaad toplumun dnce biimini, deerlerini iyiletirirseniz, bencillii ap empati kurmalarn salarsanz o toplumda yetien ve yetiecek olan insanlar iyiletirirsiniz. Bu nihayetinde yine toplumun refah seviyesini arttracaktr.
Jack Fresconun sylediklerine katlyor musunuz?
Peki madem bu kadar basit neden yapamyoruz?

83

Belki zm deil kazanmak istiyoruz.

Belki de kaybeden olduunda kazanmann insanlk iin kayp olduunun farknda deiliz.
Her birimizi birbirimizden ve hepimizi de doadan ayr sanyoruz. Bu nedenle herkese yetecek kadar kaynaa sahip olmamza ramen alktan lenler var. Bu nedenle tahrip ettiimiz doa Bursada haziran aynn ortasnda dolu
yaacak kadar deiti.
Ayrlk illzyonuna kaplp bunlar farketmiyoruz. Her birimizi bir dierimizden ayr, stne stlk doadan da ayr
sanyoruz.
imdi sorumuzu biraz netletiine gre onu biraz toparlayp tekrar dillendirelim; Peki ktlk doutan m geliyor
yoksa reniliyor mu?
Bu sorunun cevabna ulaabilmek iin kaltm, hastalk, davran, bamllk, evre, bebeklik ve ocukluk dnemleri ile
kltr alanlarnda yaplan baz aratrmalar sizlerle paylaacam. Finalde ktln yaygn kaynann ne olduuna
siz karar verin...
Baz hastalklara genetik olarak yatknln olduu ya da direkt genetik olduu sylenir. Meslea ADHD (Dikkat eksiklii
ve Hiperaktivite Bozukluu) izofreni gibi hastalklarn genetik olduu dncesi yaygndr. Yaplan aratrmalar
gstermitir ki gerek bunun tam tersidir.
Gerekten genetik olduu saptanm hastalklarn says bir elin parmaklarn gemez ve toplumda son derece seyrek
olarak karmza karlar.
En karmak koullarn genetik bir bileen barndran eilimi olabilir ancak eilim olmas onun illa olaca anlamna
gelmez. rnein meme kanserinde, hasta olan her yz kadndan sadece yedisi hastaln genlerini tar. Doksan
tamaz ve bu genleri tayan yz kadnn da tamamnn kanser olaca anlamna gelmez.
Genler evresel faktrlerle etkin hale gelir. Genler evremize tepki verebilmemiz iin bize eitli yollar sunar. Hatta
grne baklrsa ocukluun erken safhalarndaki bir takm etkenler ve yetitirilme tarz genlerin da vurumunu
etkiler ve aslnda baz genleri etkin klp bazlarn devre d brakarak bizi ba etmemiz gereken dnyaya uyum
salayacak farkl bir geliim yoluna koyar.
Montrealde intihar etmi yetikin kiiler zerinde yaplan bir aratrmada bu kiilerin beyin otopsileri ve yaamlar incelendi. Ortaya kan ey uydu; intihar eden kiiler ocukken istismara maruz kalm kiilerdi ve bu o kiilerde genetik
bir deiime yol am, intihar eylemine neden olmutu. Bu aratrmann ilerleyen aamalarnda bu genetik deiimin
istismara uramam insanlarn beyninde grlmedii tespit edildi.
Buna Epigenetik etki deniyormu. Epi zerine demektir, yani epigenetik, genetik zerine etki demektir. Belli genlerin
ekinlemesi veya devre d braklmasna yol aan evresel bir olay tanmlar.
Yeni Zelandada ki baka bir almada ise ; bir ka bin kii doumlarndan yirmili yalarna kadar incelendi. Aranan
eylerden biri iddet uygulamaya meyilli olmakla bir bakma ilgisi bulunan bir gen ya da mutasyona uram bir gendi.
Aranan gen bulundu.
Peki bulunann tetikleyicisi neydi dersiniz?
Bu genin taycsnn ayn zamanda ocukken ar istismara maruz kalm olmas gerekiyordu. Dier bir deyile bu
geni tayan biri ocukken istismar edilmedii srece bu durum ortaya kmayacakt.
Genlerin tek belirleyici faktr olmadna dair ok gzel baka bir rnek daha var. Bir teknik sayesinde fareden belirli bir geni alp o farenin ve soyundan gelenlerin o geni tamamalar salanm. Yani o geni kartlm. kartlan
gen renme ve hafzayla alakal bir proteini kodlayan genmi. Ve bylece eskisi kadar iyi renemeyen bir fare
oluturulmu. Burada ilk akla gelen zeka ya dair genetik bir temelin kefedildiidir.
Ama asl ilgin olan imdi balyor; genetik adan zayflatlm o fareleri alp kafesteki sradan laboratuvar faresine
gre ok daha zenginletirilmi tevik edici bir ortamda yerletirmiler. Fareler o eksikliin tamamen stesinden
gelmi. Varn gerisini siz dnn...
imdi bir de bamllk konusuna bakalm. Sadece alkol, sigara ve uyuturucu gibi kimyevi bamllndan bahsetmiyorum. Bamll daha geni kapsaml dnelim; davransal bamllklar, duygusal bamllklar.
Aslna bakarsanz uyuturucular kendi bana bamllk yaratmaz. Yukarda bahsettiim gibi bamll geni
anlamyla anlayabiliyorsak hibir eyin kendi bana bamllk yapc olmadn grrz. Hibir madde hibir
uyuturucu kendi bana bamllk yapmad gibi hibir davran ekli de bamllk yaratmaz.

84

ou insan alverikolie dnmeden alveri yapabilir. Herkes yemek bamlsna dnmez. Bir bardak rak
imekle hi kimse alkolik olmaz. Esas mesele bamllar hassas yapan eyin ne olduudur nk bamll yaratan
ey potansiyel olarak bamllk yapc maddeler veya davranlar ile hassas bir bireyin karmdr. Ksaca bamllk
yaratan yuturucu deil bireyin belli bir maddeye ya da davrana olan hassasiyet sorunudur.
Bu durumda baz insanlar hassas yapan eyin ne olduunu anlamak istersek o kiinin yaantsna bakmamz gerekir.
Bamlln baz genetik nedenlere dayal olduu fikri gemiten beri sregelen yaygn bir kan olmasna ramen
bilimsel olarak rtlmtr. Gerek olan udur ki; kiiyi hassas yapan kiinin hayatnda yaad olaylardr. Hayat
tecrbeleri sadece insanlarn kiiliini ve psikolojik ihtiyalarn biimlendirmekle kalmaz ayn zamanda eitli yollarla
kiinin yatknlklarn, tutumlarn, dnce yapsn da etkiler.
Bu sre daha rahimdeyken balar.
Yaplan aratrmalar gstermitir ki hamilelikleri boyunca stres altnda olan annelerin ocuklarnn bamllklara daha
yatkn olmas daha olasdr. nsanolunun biyolojisi ana rahminde balayan hayat tecrbeleri tarafndan olduka fazla
etkilenir ve programlanr.
evresel etkenler doumdan sonra balamaz. Ana rahminde bir cenin olduumuzdan itibaren annenin kan dolam
ile bize ulaan tm bilgi akn alrz. Hormonlar, besin seviyeleri...
Bu durumun nemli bir rnei Hollanda Alk K denen eydir. Naziler Hollanday igal ettiklerinde btn
yiyecekleri alp Almanyaya ynlendirme karar almlar. Oradaki herkes ay boyunca alk iinde kalm. nsanlar
alktan lecek duruma gelmi. Hollanda Alk Knn etkisi udur; Siz bu alk sresince aylktan byk bir cenin
olsaydnz vcudunuz bu zaman boyunca ok esiz bir ey renirdi nk biz ana rahmindeyken bnyemiz evre
hakknda bilgi toplamaya balar.
Neler mi renirdi;
Doacamz dnya ne kadar tehdit edici bir yer?
Ne kadar bolluk var?
Annenin dolamlar yoluyla ne kadar besin alyorum?
Bu zaman sresince alk eken bir cenin olursak vcudumuz yle programlanr ki hayat boyu vcudumuzdaki eker
ve ya miktarnn azalacandan korkarz ve aldmz miktarlarn tamamn depolarz. Eer bu yokluu yaam bir
cenin isek dier tm etkenler eit olduu halde obeziteye sahip olma olaslmz daha fazla olacaktr.
Bu evre etkisinin hi beklenmeyen bir yerden kendini gstermesidir.
Hamile hayvanlar laboratuvar ortamnda stres altnda tutabilirseniz greceksinizdir ki yavrularnn yetikin hale geldiklerinde alkol ve uyuturucu kullanma eilimleri daha fazla olacaktr.
ngilterede yaplan bir aratrmaya gre hamilelik srasnda istismara uram kadnlarn doum srasnda
plasentalarnda ok yksek seviyelerde stres hormonu olan kortizol tespit edilmi ve bu durumun doan ocuklarn
ilerideki yalarnda madde bamllna eilimli olmalarna yol at fark edilmitir.
Sava srasnda hamile olan annelerin doan ocuklar zerinde yaplan aratrmalarda annelerin doal olarak iddetli
strese maruz kaldklarndan ocuklarnda normalin ok zerinde izofreni vakalar tespit edilmi. Gnmzde doum
ncesi etkenlerin insan beyninin geliimine byk etkilerinin olduunu gsteren birok bulgu mevcuttur.
Yani henz ana rahminde maruz kalnan stres ileride her trl ruhsal ve zihinsel bozukluklarn hazrlaycsdr.
Bildiiniz gibi doduktan sonra iinde bulunduumuz evresel artlar fiziksel ve zihinsel geliimimiz iin ok nemlidir.
Doduumuzda fiziksel olarak gzlerimiz ve sinir sistemimizin ok iyi olduunu dnelim. Ama doar domaz be
yl boyunca tamamen karanlk bir yerde yaam olsaydk hayatmzn geri kalan boyunca kr olurduk. nk grme
yetisinin gelimesi iin k arttr ve k olmadan doduumuzda salkl olan gzlerimiz ve ilgili sinirlerimiz krelir ve
lr, yeni sinirler geliemezdi.

85

Sevgi ve empati yeteneide byle mi acaba?

Ne derseniz?
Doduunda sevgi dolu bir bebek gerekli sevgiyi ve zeni, paylamay grmeden bytldnde empatiden yoksun
olarak bakalarna zarar verebilir hale mi geliyor?
Prematre veya genelde kuvzlerde doan bebekler eitli cihazlara ve makinelere haftalar hatta aylarca bal kalrlar.
Gnmzde artk biliniyor ki bu ocuklara gnde yalnzca 10 dakika dokunulsa veya srtlar okansa bu onlarn beyin
geliimlerini hzlandrr. Yani insan dokunuu yaam iin arttr. Dokunarak sevgiyi aktarrz.
Kuvzdeki bebekler iin aktarlan sevgi bu kadar hayatiyken bydmzde bu ihtiya azalyor mu acaba?
Ailemizden ve evremizden aldmz sevgi, iyilik ve ktlk arasnda bilinsiz yaptmz bir tercihe mi dnyor?
Tm bu bilinli ya da bilinsiz seimler hayatn erken alarnda ekillenmeye devam eder. Ailenin hayata dair
deneyimleri ocuklara aktarlr. Erken yalarda grdmz ilgi ve efkat yaadmz atmalar nasl bir dnyada
byyeceimizin sinyalini verirler.
Bir eyler elde edebilmek iin mcadele etmemiz gereken, kendimizi korumak iin bakalarna gvenmemeyi
rendiimiz bir dnyada m byyeceiz yoksa paylama ve dayanmaya bal gvenliimizin dierleri ile
kurduumuz gzel ilikilere dayal empati kurmann nemli olduu bir toplumda m byyeceiz?
Dnyamz ok farkl duygusal ve bilisel geliim gerektirir.
ocuklukta ters gidebilecek iki temel ey vardr.
Biri iddete maruz kalmak, ihmal edilmek, terk edilmek, istismar edilmek gibi olmamas gereken ama olan eyler.
Dieri ise ocua verilmesi gereken sevgi ve ilginin olmamas yani olmas gereken ama olmayan eylerdir.
Harvard niversitesi Tp Fakltesi iddet Aratrmalar Merkezi eski genel mdr Dr. James Gillgan bir
konumasnda yle diyor;
Hayatmn son 40 senesini toplumun rettii en vahi insanlar zerinde aratrmalar yaparak geirdim. Katiller,
tecavzcler ve bunun gibiler. Bu vahete neyin sebep olduunu anlamaya alrken fark ettim ki hapishanelerdeki
en azl sulularn kendileri yle byk lde istismara maruz kalmlard ki ocuk istismar terimini byle vakalarda kullanacam aklmn ucundan gemezdi. Toplumumuzdaki ocuklarn ska grdkleri ahlaksz muamelenin
boyutlarndan hi haberim yoktu. Grdm en vahi insanlarn kendileri gemite ou zaman kendi ebeveynleri
veya sosyal ortamlarndaki dier insanlar tarafnda ldrlmeye allmt ya da en yakn akrabalar baka insanlar
tarafndan ldrlm olan bir ailenin sa kalan yeleriydiler.
Bu rendiklerimiz ardndan sanrm u soruyu dormak gerek;
Peki bu sulularn ocukluk dnemlerindeki bu kt durumlar yaamas engellenseydi durum deiir miydi? Kim bilir
belki hi deimez belki de bir ksm deiirdi. Peki deien ksmdaki insanlar iledikleri sular ileyecek yapya
gelmeselerdi kurbanlarn hayat nasl olur? ok fazla hayat zincirleme olarak deiir ve iyileirdi herhalde...
Herey hem birbiri ile etkileim ierisindedir hemde balantldr. Buda her eyin birbiri ile balantl olduunu savunur.
Teklik okluu okluk da teklii barndrr der.
Yani evresinden soyutlayarak hibir eyi anlayamazsnz. Bir damla su okyanusu barndrr.
Artk konu zellikle insan geliimine ve tabii ki tm evreye geldiinde bunun gerek olduu grlebiliyor. Bunun iin
modern bilimsel terim insan geliiminin biyo-psiko-sosyal doasdr ve insan biyolojisinin sosyal ve psikolojik evreler
ile etkileime olduka bal olduunu syler.
Ktlk genlerden gelmiyorda sosyal evre ile tetikleniyor ve ortaya kyorsa yapmamz gereken kendimizi ve kltrmz iyiletirmek olmal, deil mi? Oysa biz ne yapyoruz; insanlar iddete ynelten yatknl deitirmek yerine
onlar cezalandryor, kilit altnda tutuyoruz.
Peki neden bu insanlar iddete ynelten sosyal artlar ve sosyal evreyi iyiletirmek iin ne bireysel ne de sosyal bir
aba sarfetmiyoruz?

86

Verebilecek bir cevabnz var m?

...
nsan rk olarak dnya zerindeki maceramzn balangcndan bugne kadar hemen hemen her eit toplumda
yaadk. En eitlikisinden, en dengesizine kadar...
Avc - toplayc toplumlar yiyeceklerini paylama ve eya takas konusunda olduka eitliki grnmekteler. Byle
yaamann sonularndan birisi ok daha az iddettir.
Organize grup iddeti insanlk tarihinin bugnnde ortaya km deildir.
Peki nerede hata yaptk?
Ktlk kendini genelde iddetle ifade eder. iddet evrensel deildir.
nsan rkna simetrik olarak da blnmemitir. Farkl toplumlarda iddetin miktar ok byk deiiklik
gstermektedir. Hemen hemen hi iddetin olmad toplumlar da vardr kendi kendilerini yok eden toplumlar da. Ve
iinde bulunduumuz toplum bizim davranlarm, alkanlklarmz, deerlerimizi ve hatta dnce biimimizi bile
ekilllendirir.
iddetin biyolojik yatknlk olarak aklanmaya allmasnn nedenlerinden biri belkide ktlk ile ilgili bizim
yapabileceimiz bir ey yok dememizi salamak ve bu konuda bizim, kltrmzn pasifize olmasn salamaya
almak olabilir mi?
Ktln kaynan anlamak zere derlediim bilgilerin sonuna geldik.
nsan Doasnn z
Ve bylece zor bir konuya geliyoruz; insan doasnn zn anlamak.
ok fazla sosyal eitliliimiz var. Dnya insan olarak ok farkl inan sistemleri, aile trleri ve ocuk yetitirme yntemlerine sahibiz. Sahip olduumuz eitlilik kapasitesi olaanstdr. Genel olarak dnyaya baktmzda rekabeti
temel alan ve gerekte sklkla acmasz bir ekilde bir insann dier bir insan smrmesine dayal toplumlar
gryoruz. Baka insanlarn sorunlarndan kar salama ve genellikle kar salama amacyla zellikle sorun
yaratmay hakim ideoloji genellikle mazur grlr ve bunu insan doasnn en temel ve deimez zelliklerine
balarlar.
Genel kabul gren hurafe insanlarn doutan rekabeti doutan bireyci ve doutan bencil olduu ynndedir.
Bu gerekten byle mi?
inize bakn, kalbinize bakn, vicdannza bakn, inanlarnza bakn ve davranlarnza bakn ltfen, bu gerekten
byle mi?
nk bu soruya cevap verecek olan biziz...
Yoksa gerek dedikleri yani gvenilmez olmann doamzdan kaynakland ve doutan bencil olduumuz doru
deil mi?
Bu soruya cevap verecek olan biziz...
nsan olarak belirli ihtiyalarmz vardr. Eer insan doas ile ilgili dncelerimizi somutlatrmak istiyorsak o zaman
somut olarak insan doasndan bahsetmenin tek yolu belirli insani ihtiyalarmzn olduunu kabullenmektir.
Olduumuz gibi sevilmek, balanmak, kabul edilmek, fark edilmek ve onaylanmak iin arkadala ve yakn ilikilere
insanca bir ihtiya duyarz. Eer bu ihtiyalar karlanrsa merhametli yardmsever ve dier insanlar iin empati sahibi
bireylere dnrz. Fakat aslnda toplumumuzda sklkla grdmz bunun tam tersine insan doasnn dlanmas
ve tahribatdr. nk insanlarn ok az bir ksmnn ihtiyalar karlanr. nk sistem byledir...

87

Bedenlerimizin fiziksel besinlere ihtiyac olduu gibi insan beyninin de geliimin her basamanda pozitif evresel
uyaranlara ihtiyac olmasyla birlikte negatif uyaranlardan da korunmaya ihtiyac vardr.
Yani eer olmas gereken eyler olmazsa ya da olmamas gereken eyler olursa gayet aktr ki ortaya yalnzca
birbirini izleyen zihinsel ve fiziksel hastalklar deil ayn zamanda birok zararl davran biimi kacaktr.
yleyse ktln, ktlmzn kayna budur diyebilir miyiz?
Ben ve Biz, Aslnda Ayr Deiliz
Biz bu dnyada neden salkl, mutlu ve huzurlu olarak yaayamyoruz? diye sormanz rica ediyorum.
...
...
...
Soruyu biz diye sormamz neriyorum.
Neden mi?
Biz demek ve bakalarn dnmek demek kendi karlarn gzetmemek deildir.
Maddi ve manevi kar gzetmeksizin bakalarna yararl olmaya almaya dierkamlk, zgecilik denir. Bencillik ve
ben tutkusu yerine sevginin bakalarna ynelmesi durumudur.
oumuz iyiletirmeyi ya da yardmlamay bakalarnn balatmasn beklediimizden eyleme gemeyiz.
ounluk byle olduu iin biz de pek bir ey yapmayarak ounluu oluturuyoruz aslnda.
Bu da tm insanlk olarak iinde yaadmz ksr dngy yaratr.
Kiinin iinde bulunduu topluluk eitli organlardan oluan bir organizmaya benzetilecek olursa, zgecilik bir bakma,
kiinin bir paras, bir organ olduu organizmann yarar uruna, organizmada, kendi zerine den grevleri
yerine getirmesi olarak dnlebilir. Bu bakmdan dierkamlk, zgecilik, aslnda kiinin menfaatlerinden vazgemesi
deil, aksine yksek menfaatlerini dnmesidir; nk organizmann mkemmel almasndaki aksaklk, kendi
almasnda da rahatszlklara neden olacaktr. Bir organn hastalanmas eninde sonunda dierlerini de etkileyecek
ve tedavi edilmezse lme kadar grrecektir. Bu sadece hastalanmamak ile ilgili deildir ayn zamanda organizmann
gelimesi ve ykselmesi, kendisinin de gelimesi ve ykselmesi anlamna gelir. Bu durumda zgecilik, bir bakma
toplu yaamann (btnsel yaamn) gerekleri yerine getirmek olarak dnlebilir.
Dnyann mevcut halini beenmiyorsak, bu halde olma nedenlerinden biri de zgeciliin dierleri tarafndan
balatlmas ya da ounluk tarafndan benimsendikten sonra bizim tarafmzdan balanabileceini dnlmesidir.
Ama unutmayalm ki biz de dierleri iin dieriyiz. Bunu ierlerinin balatmasn beklemektense onlar iin dierleri
olan biz bunu balatabiliriz.
Ksr dng bylece krlr ve iyileme sreci balar.
Yani SZ bir iyilik yapn, BZ iyilesin.
nsanlk iin ok ge olmadan soralm, peki iyiylik nedir?
yilik
yiliin szlk anlamna baktmzda; stenilen, beenilen nitelikleri tayan, beenilecek biimde olan, kt kart
aklamasn grrz.
imdi bir de iyinin felsefi anlaman aratrdmzda karlatklarmza bakalm;
nsan iradesinin akla dayal bir seim sonucunda deer verdii, ihtiyalarmz karlayan, zlemlerimize uygun den
ey.
Kendimizi bir insan varl olarak tam anlamyla gerekletirmemize hizmet eden, ait olduumuz topluluk iin yararl ve
deerli olan ey.

88

sterseniz konuyu biraz derinletirelim ve felsefe tarihinde Sokratesin dncelerine gz atalm;

Sokrates iyiyi mutlu olmakla zdeletirmitir. O, iyiyi yararl olanla zdeletirdikten sonra, yararl olan insann ihtiya
duyduu, eksikliini yaad, insan tamamlayan ve gerekletiren ey olarak tanmlar. Sokratese gre, bir kimsenin
ihtiya duymad ey onun iin iyi deildir. nsandaki ihtiyalar, isteklerler ve arzular olmasayd dnyadaki hibir ey
insan iin iyi olmayacakt. Bundan dolay Sokrateste iyi, eksiklik ve yoksunluun kart kutbuna denk gelir. Buna gre
iyi arzu edilen ve eksiklii duyulan eydir.
Bununla birlikte iyi, zorunlu olarak, insanlarn ihtiya duyduklarn ve dolaysyla da arzu ettiklerini dndkleri ey
deildir. nsanlar, Sokratese gre, gerek ihtiyalarnn neler olduu konusunda yanlgya debilirler ve gerekte
eksikliini duymadklar bir eyin, kendileri iin ntr ya da hatta zararl olan bir eyin peinden koabilirler.
Yazmnzn en banda anlattklarm bir hatrlayn ltfen. Dnyay ve insanl ne hale getirdiimizi... Bu gnlerde
yaadklarmz, bu halde olmamz gerek ihtiyalarmzn neler olduu konusunda tm insanlk olarak ne kadar da
yanldmz gsteriyor.
Devam edelim;
yi, insanlarn kendisine ihtiya duyduklarn dndkleri ey olmayp, bilincinde olsunlar ya da olmasnlar, doalar
gerei, gerekten ihtiya duyduklar, insanlara doal olarak ait olan ve kendisine sahip olduklar taktirde insanlar
tamamlayacak eydir.
u halde, Sokrates iin iyiyi belirleyen ey insan doasdr. Buna gre iyi, insann doasn gerekletirip, onu
tamamlayan eydir ve insan doasnn tamamlanmas, insann kendisine zg potansiyelin gereklemesi, ona gre
insan yaamnn doal hedefidir.
Bu hedef ise, mutluluktur.
Peki siz bu fikre katlyor musunuz?
Yeni kiisel geliim kltrnn, kiisel kazanm hedefli yapsn fark etmisinizdir. Geliim denen ey aslnda bireysel kazanmlardan ibaret. Bu kiisel geliim lgnlnn Trk kltrndeki etkilerini ve bize uygun olan Ahmet erif
zgren Hdr Kiisel Geliiyor adl kitabnda ok gzel ve ok komik bir ekilde anlatyor.
Bu ereve iinde iyi, yararl, hayrl, kiinin z karna uygun olan, insann doasn tamamlayp gerekletirerek,
insan ve insanlar mutlu klan eydir.
yilik aslnda yceltilmesi gereken bir ey deil, zaten olmas gereken bir eydir. Sahip olann, sahip olduunu, sahip
olmayanla paylamas zaten olmas gereken bir eydir deil mi?
nsalarn birbirine yardmc olmas ve hayatlarn kolaylatrmas olmas gereken bir ey deil midir?
yi olmak uyum ierisinde olmak demektir. Hem iinde bulunduumuz evreyle hem de birbirimizle uyumlu olmak. Bu
uyumu kaybettiimiz iin hem dnya hem de biz insanlar bu halde deil miyiz?
yleyse iyilik hedef alnacak ise sadece tek bir insan iin deil tm insanlk iin hedef alnmaldr.
Peki sizce bu sylediim gerekleebilir mi yoksa topya m?
Organize yilik Nedir?
Bu yazy okuyorsanz ve iinizde bir eyler yapma ihtiyac duyuyorsanz size nerebileceim iki ey var. Aslnda
mevcudun iyilemesi iin iki neri bu. Birincisi kendimizin olabilecek en iyi haline ulamak dieri ise mevcut olan iyiyi
paylamak ile ilgili.
Neredeyse tm dinlerin ve bir ok felsefenin kendimizin olabilecek en iyi haline ulamak ile ilgili grleri ve nerileri
var.
Katlacanz dndm zere; aslnda herkes sadece kendini iyiletirse dnya iyileir...
Birazdan kendini iyiletirmenin dnyay nasl iyiletirebileceine dair bilimsel bulgulara ve teorilere bakacaz.
ncesinde kendinin en iyi haline ulamak konusunu size brakp mevcut olan iyiyi paylamak konusuna gemek
istiyorum, organize iyilik konusuna.

89

Organize iyilik nedir?

Organize iylik; Her bir bireyin sahip olduu yetenek ve eyleri en yaknlarndaki ihtiya sahipleri ile dzenli olarak
paylamasdr. Bylece her iyi birey en yakn evresinden balayarak hepimizi iyiletirecektir.
Organize iyiliin kural vardr;
1-) Uzman olduumuz alanda rettiimiz, yaptmz bir eyi ya da verdiimiz hizmeti, bilgiyi ihtiya sahibi olduunu
dndmz kiiye, kendimizi eksiltmeyecek kadar ve karlk beklemeksizin vermek.
2-) Bunu dzenli olarak ama mevcut hayat planmz aksatmadan yapmak.
3-) Dierlerini bilgilendirmek ve bu kltr yaymak.
rnein eer bir doktorsanz ihtiya sahibi olan bir kiiye haftada bir hizmet verin. Bir dnerci iseniz ertesi gne
kald iin pe atacanz ekmekleri ihtiya sahiplerine ulatrmak iin bir yol bulun. Bir otel mdryseniz, kiisel
zamannzdan bir para ayrn ve gn sonunda tketilmedii iin pe atlan kaliteli yemekleri dzenli olarak ihtiya
sahibi bir kuruma ulatrmann altyapsn hazrlayn. Bu konuda ok fazla rnek ve gerek retebiliriz...
Kim olursanz ve nerede olursanz olun kendinizin hayatn devam ettirmek iin yaptnz iin, verdiiniz hizmetin ok
kk bir ksmyla ok byk bir fark yaratabilirsiniz.
Hayatmzda danmtlm ve deneyimlenmi bilgiye sahip olduumuz zamanlar herhalde emeklilie yaklatmz ya
da emekli olduumuz zamanlardr. Emekli olduumuzda ise varsa yazla, iftlie kap atl oluyoruz ya da televizyon
seyredip lm bekliyoruz.
Eimin tant emekli retmen iftten bahsetmek istiyorum. Yllar boyunca Trkiyenin drt bir yannda retmenlik
yapm, binlerce insan yetitirmi prl prl, bilgi dolu insanlar. Emekli olduktan sonra egede bir iftlie tanmlar ve
orada tarm ile ilgileniyorlar...
Hayal gibi ne kadar gzel deil mi?
Ama birde olaya yle yaklaalm; ten emekli olmak hayattan emekli olmak anlamna m geliyor?. Tabii ki ocuklara,
torunlara, hobilere ve dinlenmeye ok daha fazla zaman ayrlmal. Ama hafta bir kez de olsa uzman olunan alanda
ihtiya sahibine karlk beklemeden verilen ey/hizmet bizden hi bir ey eksiltmeyecektir. Aksine yaatt manevi
tatmin, iimizdeki bir ok a kapatacaktr. Ama en ncemliside bugn ve gelecei iyiletirmek iin bir ey yapyor
olmamzdr.
Hayatn iinden baaryla gemi bu dopdolu insanlar, deneyimlenmi bilgilerini genlere aktarsa onlara ne kadar ok
ey katar deil mi?
Genler bu damtlm bilgiyi aldnda hayatn ierisinde daha hzl ilerler. Bu alanla ilgili bir ok rnek verilebilir; ilk
aklma gelen rnek emekli retmenlerin renci koluu yapmalar mesela. Haftada birer renciye ve onun ailesine
danmanlk yapsalar bir o kadar hayat daha etkilerler. Dnyann geleceini iyiletirirler.
nk bugnk neslin ektii aalarn glgesinde gelecek nesiller serinler.
Yllar nce okuduumum bir haber; Amerikadaki bir akademi ile ilgiliydi. Bu akademinin ad Delaware niversitesi
Yaam Boyu Eitim Akademisi. Burada hem retmenler emekli, hem de renciler. Uzman olduunuz alan ne ise o
konu ile ilgili mfredatnz hazrlyorsunuz ve o dersler, ders programna ekleniyor. Mesela psikoloji alannda altnz
ve fotoraflk hobinizdi. Bu iki dersi hazrlyorsunuz. Dier hem retmen hem renci olan arkadalarnzda sizin
dersinizi seiyor ve onlara ders veriyorsunuz. Sizde onlarn verdii dersleri alyorsunuz. Astrolojiden, astronomiye,
edebiyattan botanie kadar bir ok alanda ders alabiliyorsunuz.
Deneyimli insanlarn birbirlerine verdikleri bu eitimsel destek amacn geniletilip desteinde herkese verilebilir
olduununda bir rneini oluturuyor..
Organize iyilik konusuna geri dnelim.
Yaplan bu iyilii dzenli ve srekli olarak yapmaya baladmzda ncelikle bireysel iyilemeyi tetikleyeceiz.
ehirleraras bir otobsle gece yarsnda uyanp camdan dar baktm, adn bilmediim bir ehrin yanndan geiyorduk. O an, burada deneyimlerini, bilgisini bana aktararak birok derdime kolaylkla derman olabilecek, ne ok
insan vardr ve ayn ekilde benimde deneyimlerimi paylaarak hayatlarn iyiletirebileceim ne ok insan vardr diye
dnmtm.

90

Bylelikle sahip olduumuz bilgi, deneyim bir kiinin kendinin olabilecei en iyi hale gelmesini hzlandracaktr. Herkesin kendini iyiletirmesine katkmz olacaktr. Zamanla bu hayat tarzmzn paras oduunda yani iyilik alkanlmz
olduunda kltrnde bir paras olacak.
Yaptmz iyiliin sistemli, dzenli ve organize bir ekilde yaplmas en nemli noktalardan biridir. Bir niversite
rencisinin ocuk esirgeme yurduna gidip oradaki rencilerden birine abilik/ablalk yapmas ok fazla eyi deitirir.
Ama burada nemli olan nokta bunu istikrarl bir ekilde dzenli aralklarla yapmamzdr.
Peki buna zamanmz var m?
Bu soruya en iyi cevab siz verebilirsiniz...
Trkiyede ortalama 3.5 saat televizyon seyrediyormu ve Dnya genelinde ABDnin ardndan hemen ikinci
sradaymz. 2004 ylnda 3.5 saatten 4 saate karak dnya genelindeki listede birinci sraya ykselmiiz...
Yapacamz iyilie bal olarak deisede haftada iki saat kadar zaman ayrmamz yeterli olacaktr herhalde. 168
saatlik haftada 2 saat...
Organize iyilik konusunda en nemli olan ksm belkide sreklilik ve sistematikliktir. Baladmz iin dzenli olarak
yaplmas asl fark yaratacak olandr.
Ktrmzn zaten iinde olan Organize yilik kavramn modernize eder ve sistemli bir hale getirirsek olacak olan
geliimi tahmin edebiliyor musunuz?
Her ne kadar tahmin etmek ok g olsada bir srekli iyileme ve srekli yardmlamann olacan ve bu iin iine
giren kii saysndan ok daha fazlas iin hayatn iyileeceini ngrmek gerekilik olacaktr.
Deniz yldz hikayesini belki de duymusunuzdur;
Yaz yazmak iin okyanus sahillerine giden bir yazar, sabaha kar kumsalda dans eder gibi hareketler yapan birini
grr. Biraz yaklanca, bu kiinin sahile vuran denizyldzlarn, okyanusa atan gen bir adam olduunu fark eder.
Gen adama yaklar;
-

Neden denizyldzlarn okyanusa atyorsun?

Gen adam yantlar;

-

Birazdan gne ykselip, sular ekilecek. Onlar suya atmazsam lecekler.

Yazar sorar;
-

Kilometrelerce sahil, binlerce denizyldz var. Ne fark eder ki?

Gen adam eilir, yerden bir denizyldz daha alr, okyanusa frlatr.
-

Onun iin ok ey fark etti ama...

yiliin Doas ve Organize Olma Gereksinimi

Okuduklarnz bir hayal mi yoksa zerinde allrsa gerekletirilebilir bir proje mi?
Bu sorunun cevabn sizden baka kim verebilir?
Organize iyiliin u an net olmayan ama yaptklarmzla belirginleen bir gelecei var. imdiki eylemlerimizle,
kk admlarla yaptklarmz gelecei para para iyiletirecek ve olabilecek en iyi gelecee doru yol almamz
salayacaktr.
Zaten bir ok alanda bu almalar i olarak yapan ya da sivil toplum kurulu olarak faaliyet gsterenler var. Ama tm
toplumun buna katlmasnn etkisi ok daha byk olacaktr.

91

Ayrca gelecein iyiletirilmesi ile ilgilenen Ftrstler de var. Ftrizm gelecek bilimi demektir. En ksa tanm ile
gelecek hakknda bilgi toplayp olumlu gelecek tasarm yapmaktr. Ftrist ise, en basit ekliyle, gelecek senaryolar
zerine dnen ve gelecee dair ngrlerde bulunan kiiler olarak ifade edilebilir. Gelecek orda bir yerde ve bize
gelecek diye dnmezler. Bugn yaptklarmzla geleceimizin ekilleneceini bilirler.
Teknolojinin tm nimetleri ve gc insan doasn ykseltmedike hi bir ey ifade etmez.
Uygarlktan sanki duraan bir durummu gibi bahsediyoruz. Ama uygarlk srekli geliiyor.
Dnya olarak geldiimiz bugnk noktada uygar insanlardan bahsebilir miyiz?
Uygarlk, durmakszn yryen bir sre. Yani, uygarlk gibi bir kelime telaffuz ettiinizde kulaa sanki, ulalm bir
eymi gibi geliyor.
Savalara, polislere, cezaevlerine, sua sahip olduunuz srece uygarln erken aamalarndayz demektir.
Neredeyse hepimiz, toplumun mevcut durumundan kayg duyuyoruz. oumuza gre bu kabul edilemez ama bir sre
sonra alyor ve kalabalk ierisinde kayboluyoruz. Hayatn karmaas iierisinde bu kabul edilemez eyi unutuyoruz.
Bazende ikayet edip rahatlyoruz.
Ancak, sadece ikayet etmek yerine, bir alternatif zerinde alabiliriz. Organize olarak iyilik yapabilir ve mevcutu
iyiletirerek gelecei daha iyi hale getirebiliriz. Bu bir topya deil yani mkemmel bir toplum nerisi deil. Ama organize iyilikle u anda elimizde olandan ok daha iyisini yapabileceimiz garanti. Ben, topyac deilim. Ama, bu ekilde
yaamaya devam edersek, birbirimize zarar verip, dnyay da yok edeceimizi biliyorum.
Olumlu Gelecek Tasarm
Bakn 1970lerde bir adada evli bir ift arasnda yaanan diyalog dnyay nasl deitirdi;
Motorola firmasnn CEOsu eiyle birlikte Karayipteki el dememi kk adalardan birine tatile gitmi.
CEOnun ei otele yerletikten sonra ocuklarn arayp konumak istemi. Ama adada telefon falan yok. Birden
ok sinirlenmi. Oysa ki el dememi bir adaya maceral bir gezi yapmalarn isteyen kendisiymi. Eine Koskoca
Motorolann bandasn, portatif bir telefon yapmay neden bugne kadar baaramadn? demi :) Ve CEO, tatil bitip
de Motoroladaki koltuuna oturduktan hemen sonra, cep telefonuyla ilgili almalara balam. Ve bylece ilk cep
telefonunu 1973te Martin Coopern alt Motorola firmasnda gelitirilmitir.
Bu diyalog belki gerek belki de hikaye kim bilir ama 1990 larda pek kimsede cep telefonu grlemezken,
2008de 3.9 Milyar olan cep telefonu abone says, 2010 ubatta 4.6 milyar oldu. 2013 ylnda 5.6 milyara ulaaca
tahmin ediliyor.
Teknoloji inanlmaz bir hzla ilerliyor. htiyacmz olan eylere hzla uyum salayabiliyoruz.Bu sadece bir gstergesi...
Organize iyiliin topluma, kltre uyum salamasn cep telefonu abucak uyum saladmz gibi salarsak dnyadaki iyilemede o kadar hzl olur.
Alvin Toffler, dnyann en nl ftrstlerinden biri olarak tanmlanan yazardr. nc Dalga kitabnda hzlanan zamana, evrilen birey ve toplum yaamna, bilgi ve iletiim teknolojilerindeki gelimeler dorultusunda klen dnyann
gidiatna ilikin grlerini aktarr. Tofflera gre insanlk byk tarihsel sreten gemitir.
lk dalga dedii; binlerce yl nce avc-toplayaclktan , gebelikten yerleik dzene ve tarmsal retime geitir.
kinci dalga; Avrupann batsnda balayarak Amerikaya ve ok gemeden tm dnyaya yaylan Sanayi Devrimi ve
beraberinde getirdii sanayi toplumlar. Kitlesel retim ve tketim anlaynn toplumsal yapy temelinden deitirdii,
enerji tketiminin katlanarak artt, ulam ve tamaclkta kaydedilen ba dndrc ilerlemenin mesafeleri nemsiz kld, yaygn eitimin ve retimin sistemletirdii, dev irketlerin teknolojinin sz sahibi olduu, kitle iletiim
aralarnn gndemi belirlemekle kalmayp propaganda aralarna dnt, geleneksel muhabere anlaynn
tarihe kart, byk btelerin ayrld sava teknolojilerinin ar silahlar ve kitle imha silahlar glgesinde stratejik
caydrc g oluturduu bir sre. 1600ler ile 1900lerin ortalar olarak tarihlendirilebilir.

92

nc dalga ise bilgi adr. nc dalga uygarlklar bilgi toplumlardr. Yani transistrn icadyla ivmelenen
elektronik devriminin toplum yaamn yeniden biimlendirdii, siber-uzaya uzanan bambaka bir dnem
Basit elektrik emalarndan mantk devrelerine, ilemcilere, bilgisayarlara, yazlmlara bunlar balayan yerel
ebekelere ve bunlarn birlemesiyle oluan kresel iletiim ann varlna imkan veren yeni bir a.
Yani 1950lerden dnmze kadar gelen yeni aa.
Dnmze kadar m?
4. Dalga Farkndalk ve Uyum a
nsann kendini bilmesi.
Ahlaki deerler olarak birbirimize ok yakn olduumuz bir toplum. Doamzdaki yaratcl, sevgiyi serbest ve topluca
kullanabildiimiz bir alan. Her eyin insan iyilii iin yapld bir zaman...
Buraya hemen ulaamayz ama eskiden binlerce, onbinlerce yl sren alar teknoloji ve bilimin gelimesiyle yllar
ierisinde deiiyor.
Zeka uygarlmz teknolojik ve bilimsel adan bugnlere getirebilmemizi salam olabilir. Ama sevgi olmadan zeka
insan bencil ve kstah yapar...
Zekamz, bilim ve teknolojimiz belirli bir kesim iin huzuru salayabiliyor dierlerinin ise ya bundan haberdar bile
olamyor ya da ykc yzyle karlayorlar.
Bence bilgi ann sonuna geldik.
Sanayi andan bilgi ana gememize ramen sanayiyi kullanmaya ve gelitirmeye devam ettik. alar aras gei
snrlar o kadar da keskin deildi. Bir anda dnyada pat diye olmad yani.
Bilgi andan farkndalk ve uyum ana getiimizde de bilgi ve teknolojideki geliimimizde devam edecek ama asl
odak noktamz bu bilginin, teknolojinin farkndalk ve uyum ierisinde kullanlmas olacak.
nsanlk olarak bir bilin deiimine ihtiya duyuyoruz, bu ortada.
Bu hayal mi yoksa topya m yoksa daha da kt bir ey mi?
Durun durun bu anlattklarm yoksa herhangi bir ...-izm mi?
Ltfen bu fikri etiketlemeyin. Bu aklmn ve vicdanmn iinden gelen bir fikir sadece...
El verenlerle gerekletirebilirsek ne mutlu, gerekletiremezsekte ne yazk.
Hepsi bu kadar.
Farkndalk ve uyum ana bir bilin deiimi yaarsak gei yaparz.
Peki bu bilin geliimi nasl olur?
1.
2.
3.
4.
5.

Seim zgrlmzn farkna varmak.

Sorumluluk alacak olgunlua erimek.
yi beslenme. Zihinsel ve fiziksel beslenme alkanlklarmzda yapacamz iyiletirmeler.
Organize yiliin yaammzn,kltrmzn bir paras olmas.
yilii ve uyumu destekleyen dnce yapsnn ounlua ulamas.

1.

ZGR SEM

Hereyden nce dnce yapmzn temelleri seim zgrlne dayanr. Szlkte dnce; Uzay ve zamann
tesinde, znenin dnda, kendiliinden var olan, duyularla deil, yalnzca ruhen alglanabilen asl gereklik olarak
tanmlanr.
Yani dnce rettiimiz deil, dncelerin olduu yerden ektiimiz ya da algladmz eydir. Dnceyi
radyoya gelen radyo dalgalar olarak deil de radyonun alglamaya ayarland frekans olarak rneklendirmek doru
olacaktr.

93

Yani seim nce dncededir.

Eyleme gemeden ncedir. nce dnr sonra eyleme geer sonrada sonular yaarz.
Dnce konusunda sonsuz zgrz. rade dnceyi destekler. Psikosenteze gre irade; bizim d glerin
buyruklarndan ziyade, kendi doamza gre zgrce ilev yapma yeteneimizdir. Burada dikkat edilmesi gereken
konu irademizi dnce zgrlmzdekullanmamz ve algladmz dncelerin olumlu olmasdr. Her eylemin
temelinde dnde vardr. zgr seimimizi bu ynde kullandmzda sonularda olumlu olacaktr.
Yani irademizi kullanarak negatif olana kar bir filtre oluturmay ve younlukla pozitifi ekmeyi seebiliriz. Tam
tersini yapanlar var. Belki sizde evrenizde gzlemlemisinizdir. Sadece kt olan alglar sadece onu konuurlar.
Doan bir bebein haberini bir ka dakika, bir yaknlarnn baarsn bir dakika bile etmeyecek bir sre boyunca
konuabilirler. Ama hastalk, lm ve baarszlklar saatlerce konumaktan yorulmaz hatta sanki bundan beslenir
gibidirler. Bu insanlar byle domamlardr. Hayat yaarken byle olmulardr. Onlardaki radyo kanal -100.5e
taklm gibidir.
Sadece salt iyi olmaktan sadece ve sadece olumlu dnmekten bahsetmiyorum. nsan olarak dalitenin, ikiliin
olduu bir evrende yayoruz. yi kt, scak-souk gibi...
Ama dnyamzn ve insanlmzn geldii bugnk durum bizim dengeyi ktln ar bast bir ekilde
bozduumuzu gstermiyor mu?
Ben iyilii dengelemekten bahsediyorum.
Dnce alannda zgr seim hakkmz kullanrsak negatif arbasmaz, pozitiflik kutbunda bir yetenee sahip oluruz.
Bu zgr bir tercihtir, bu zgr bir seimdir.
2.

SORUMLULUK BLNC

Kiinin kendi davranlarn veya kendi yetki alanna giren herhangi bir olayn sonularn stlenmesine sorumluluk
deniyor.
Hepimiz dnya zerinde yayoruz. Atalarmzda yaad.
Dnyann ve insanln u an iinde bulunduu durum gerekten ok kt. Bu da bizim varoluumuzla ilgili
sorumluluumuzu almadmz gsterir deil mi?
Peki sorumluluk bilinci nedir?
Aslnda insann benmerkezcilikten kp, hayat standartlar ve yeteneklerince bakalarnn hayatna yapc olarak
dokunmas demektir. Dierkamlk, zgecilik ile ilgili yazlanlar hatrlaynz ltfen.
Sorumluluk bilincine ulamak iin aama var; Kendinin sorumluunun, yakn evresinin sorumluunun ve insanln
sorumluluunun bilincinde olmak.

94

Bazlarmz kendi sorumluluumu bile almyoruz. Muhakkak ki bunun birok nedeni vardr.
Mesela kii bunu yapacan dnnmyordur nk kendine gvenmiyordur. Neden kendine gvenmiyordur sorusu
iin ktln nedeni ni anlamak iin incelediimiz konulara bakmak yeterli olabilir.
Bir dieride belki kaderinin byle olduunu dnmesi olabilir. Neo-Spiritailst felsefeye gre kader; kiinin yaam
plandr. Kii kader plan zerindeki olaylarn nedenleri olduunu, bu nedenleri ve nedenlerin anlatmaya altn
anladnda kaderinde etkin rol oynamaya balayabilir. Kader plannn mesajn anladnda hayatnn ynetici
koltuuna oturur ve etkin olur. Yani kii kendinin farknda olur. Kendi yaamsal sorumluluunu alm olur.
Kii ancak kendi yaamsal sorumluluunu aldktan sonra ailesinin, arkadalarnn ve dier sevdiklerinin sorumluluunu
almaldr. nk ancak bu ekilde evresine gerekten faydal olabilir. Bunun iin en gzel rneklerden biri uaklarda
acil durumlarda kullanlmas gereken hava maskelerinde kullanm nceliidir.
Hava maskelerinin kullanm iin anne babalara nce kendi maskelerini takmalar nerilir, nk nce ocuunkini
takmaya alrken bilinlerini yitirirlerse kendilerine de ve ocuklarna da yardm edemeyeceklerdir.
Kii kendisi ve yakn evresinin sorumluluklarn alacacak olgunlua eritikten ve bu sorumlluu baar ile yerine getirdikten sonra varaca nokta insanln soumluluunun alnmasdr. Ama kendi sorumluluunu ve ailevi sorumluluklarn
alrken insanlk ailesine ait sorumluluklarn da yerine getirebilir. Bu kiinin niyetine, potansiyeline ve yeteneklerine
baldr.
Kii benin, bizin ve hepimizin sorumluluunda baarl olduka daha nce hi tatmad bir ekilde varolusal olarak
kendini iyi hissedecektir.
Baar, anlk ve tek durakta erielecek bir ey deildir. Baarmann ana prensibi sevgidir. Kendi zgr dncesi ile
tercih ettii sorumluluklarnda baarl olmak isteyen kiinin kendini tanmas gerekir. Burada sonsuzluk iaretindeki
gibi ( ) bir i ie gemilik sz konusudur. Kendi zgr dncesi ile tercih ettii sorumluluklarnda baarl olduka
kiinin farkndal artacak ve kii kendini tanyacaktr.Kendini tandka farkndal artacak ve zgr dncesi ile
tercih ettii sorumluluklarnda baarl olacaktr.
3.

BESLENME

Beslenme derken sadece yediklerimizi ve itiklerimizi kastetmiyorum. Duygusal beslenmemiz, zihinsel beslenmemiz
ve ruhsal beslenmemizi kastediyorum. imdi srasyla ksaca bir gz atalm.
Fiziksel beslenmenin ideal ve iyi formlar bnyeye gre deiiyor ve salkl beslenme ile ilgili bilgileri baka kaynaklardan rahatlkla bulabilirsiniz. Ben burada fiziksel beslenme ile ilgili sadece bir konuya dikkat ekmek istiyorum. Tm
tarihimizi deitiren bir konuya...
Etle beslenmek.
Genellikle et ve yal besinlerle beslenen Eskimolar, abuk yalanrlar, ortalama mrleri de 27,5 yldr. Yaamlarn
zellikle et ile beslenme zerine kurmu olan Krgzlar ise erken ergenleirler ve dolaysyla abuk lrler, nadiren 40
yan geerler.
Tersine etle beslenmeyen kltrler, rnein Pakistandaki Hunzalar ve Gney Bat Amerika yerlileri zerine
antropologlar tarafndan yaplan alan aratrmalarnda bunlarn salkl, dayankl olduklar ve uzun yaadklar
belgelenmitir. Bu topluluklarda 110 yl veya daha fazla yaayan aktif ve salkl bireylerle karlamak olaandr.
Dnya salk istatistikleri en ok et tketen toplumlarn en yksek hastalk (kalp-damar hastalklar, kanser) oranna
sahip olduunu ve eitli lkelerdeki vejetaryen gruplarda en dk hastalk oranna rastlandn gstermektedir.
Peki neden et mr ksaltyor ve hasta ediyor?
Kesim ncesinde ve kesim srasnda lm korkusuyla rkm olan hayvann biyokimyasal yaps derin deiikliklere
urar. Bylece aa kan toksik rnler tm bedene yaylarak hayvann bedenini zehirli hale getirir.

95

Deiik duygularn beden iinde zellikle kanda hormonal deimeler yaratt bilinen bir gerektir. iddetli fke veya
korku srasnda bedenimizin hastalanmas gibi, hayvanlarn bedenleri de byk biyokimyasal deiimlere urar.
Kesimevinde bulunan bir hayvann zellikle adrenalin hormonunun kandaki seviyesi, evresindeki dier hayvanlarn
ldrldn ve mitsiz yaam mcadelelerini grmesiyle sratle ykselir. Salglanan bu fazla miktardaki hormon,
hayvann bedeninde kalr ve bu et besin olarak alndnda insann dokularn zehirledii gibi zihnini de rahatsz eder.
Amerika Beslenme Enstitsne gre: Hayvan eti, toksik kan ve teki atk yan rnlerle ykldr.
Do. Dr. Nusret Kayann Psikotarih aratrmasnda bu konu ile ilgili ilgin bir aklama vardr. Bildiiniz zere insanlk
tarihimizin balarndaki toplayc toplumlar bitkisel gdalarla beslenir. Avc olan toplumlarsa etle. Etle beslenen avc
toplumlar aslnda yedikleri etle birlikte daha fazla adrenelin salglar ve agresif bir yapya brnrler. Dnyamzdaki
ilk savalar icat edenlerde bu et yiyerek agresiflemi topluluklardr. Yani ihtiyacmzdan fazla yediimiz et bizleri
agresifletiriyor. Bu agresiflikte strese, iddete, depresyonlara ve daha hesaplayamadmz bir ok negatiflie neden
oluyor.
imdide zihinsel ve ruhsal beslenme konusuna gelelim.
Zihnimiz ne ile beslenir?
Durun ama nce zihin nedire bir bakalm;
Kayna beyin olan ve kendini zellikle dnce, alg, duygu, irade, bellek, hayal gc gibi biimlerde gsteren insan
bilinliliidir. Bilincin, alglama ve dnme grevini yerine getiren blmdr.
imdide hzlca bilin nedire bakalm;
Bilin, bir kiinin kendi varlnn/var oluunun, duyularnn, dncelerinin, evresinin farknda olmas. durumumuzu
sorgulayarak bir eylerin farknda oluruz ve bilinli bir varlk olduumuzu hissederiz ve bilincin en nemli noktas da
budur. Bilin, ou kez farknda olma, farkndalk ile ayn anlamda kullanlr.
Bilin, batda gelien bilimle birlikte ruh kelimesinin yerine kullanlmaktadr.
nsan varln bir gemi olarak dnrsek, zihinsel yapmz bu geminin kaptandr. Geminin kumandasn bize verdiler
ama onun hakknda bize fazla bir ey retmediler. Biz bu gemiyi bildiklerimizle, etraftan rendiklerimizle, deneme
yanlmalarla karaya oturtmadan veya kayalara arpmadan engin denizlerde dolatrmak istiyoruz (buna potansiyelini
kullanmakda diyebiliriz). Yani zihnimizi, dnce sistemimizi gelitirmek istiyoruz. Gemiler hi phe yok ki limanda
daha gvendedir ama hi bir gemi limanda yatmak iin yaplmamtr.
Zihinsel beslenme ise gemi kaptan olan zihnimizin gemiyi ynetme biimidir. Gemiyi nereye, sanl gtreceine kaptan kara verir. Gemiye neler yklenecek, kimler altrlacak bunlara kaptan karar verir.
Bu nedenle hayatmzn kaptan olan bizim her bir kararmzn ne kadar nemli olduunu anlamamz gerekmektedir.
Aldmz her bir karar zihnimizi ve ruhumuzu beslemektedir.
Kiisel geliimde bunun en gzel rneklerindendir. Kii kendini gelitirmeye karar verdiinde iyiletirebilecei bir
ok zellii olduunu farkeder. letiimini iyiletirebilir, daha zmcl bir dnce yaps gelitirir, zamann etkin kullanmay renebilir, daha hzl okumay renebilir... Buda zihinsel beslenmeye bir rnektir. rendiklerini
davrana evirdiinde hem kendinde fark yaratm, kendi potansiyelini aa karm olur hem de daha etkin
yaamaya balar. Bu evresindekileri de iyilemeye tevik edecek bir durum oluturur. Ayn ey negatif davranlar
kazanldndada yaanr. Arkada grubundan biri sigaraya baladnda bir ka kii ona elik edebilir.
Edinilen olumlu ya da olumuz beslenme evremizde yaylr. Tpk bir ocuk size glmsediinde sizin glmsediiniz
ya da oda iindeki bir ocuun alamaya balamasyla dier ocuklarn alamas gibi.
4.

ORGANZE YLK

yilii organize olarak, ounluk olarak, sistematik ve kmlatif ekilde yapacak altyapy hazrlamak ve uygulamak.
Yani organize iyilik kltrn yerletirmek ve gelitirmek.

96

5.

TEKLN OKLUU

Yaam bir bilmecedir. Bu bilmeceyi zmemiz gerek. Bilimde, dinde bunu zmeye alyor.
Doduumuzda saf enerjiydik. Benmerkezcilii ve korkuyu rendik. Kendimizi severek, yaam ve hereyi severek
korkular giderilir. Korkular bizim bencil olmamza ve paylamamamza neder oluyor. Byle olduunda dnyadaki
alveri dengesini bozuyoruz, sonu ortada.
yiilii destekleyen, btncl bir dnceyi kltr haline getirmeliyiz. Bunu da iyilii gerekten ycelterek ve
iselletirerek yapabiliriz. Bunu bireysel olarak baarp dierlerinide bunu yapmaya tevik edip kalabalklamaya
baladmzda deiim gerekleecek ve farkndalk ve uyum ana baarl bir gei yapm olacaz.
Doa ile, dnyamz ile, birbirimizle uyumlu bir ekilde varoluumuzu srderemediimiz srece huzur bulamayacaz.
Dnyann ve evrenin paras olduunu bilme ve bunu yaammzn bir paras haline getirmeye ihtiyacmz var.
Tekliin okluu konusunu daha iyi anlamamz salayacak iki almadan bahsederek finale geeceiz;
Ken Keyes Jr.n Yznc Maymun isimli kitabndan Nil Gnn evirisini yapt, hepimizin ilgisini ekeceini
dndm gerek bir deney ve de gzlemi paylamak istiyorum;
Pasifik Okyanusunda irili ufakl birok adada Japon maymunlarnn bir tr yayor. Bu adalardaki maymunlarn doal
ortamlar iindeki davranlar otuz yl akn bir sre bilim insanlar tarafndan gzleniyor.
1952de Koshima Adasnda bilim insanlar maymunlarn beslenmesi iin kumlarn iine tatl patates brakyorlar. Bu
adann maymunlar da tatl patatesin tadndan holanyor ama yiyeceklerinin kumlu olmas hi de holarna gitmiyor.
Ama can boazdan gelir diyerek kumlu da olsa tatl patatesleri yemeye devam ediyorlar.
Bir gn, on sekiz aylk mo isimli dii maymun bu soruna bir zm buluyor, mo, tatl patatesleri en yakn su birikintisinde ykayarak yemeyi akl ediyor. Bu buluunu annesine de retiyor, monun arkadalar da patateslerini
ykayarak yemeyi reniyor ve kendi annelerine de retiyor. Bu yeni davran biimi bilim insanlarnn gzleri nnde,
yava yava maymunlar arasinda yaylyor.
1952 ve 1958 yllar arasinda gen maymunlar, beslenmelerini daha zevkli hale getirmek iin, kumlu tatl patateslerini
ykamay reniyorlar. Bu daha salkl ve zevkli yeni davran biimini ocuklarn taklit ederek onlardan yeni bir ey
renen yetikin maymunlar da kazanyor. Yeniliklere ak olmayan, ocuklar ve genlerden de renilebileceini
dnmeyen, kendi bildiklerini tekrar eden yetikin maymunlar ise kumlu patates yemeye devam ediyor. 1958in
sonbaharnda ok artc bir ey oluyor. Koshima maymunlarnn bir ksm (diyelim ki 99 maymun) artk patateslerini
suda ykayarak yemeyi renmi oluyor.
Bir sabah, gn doarken yznc maymun da patateslerini ykayanlar arasna katlyor. te o an her ey deiiyor.
Ayn gnn akam, adadaki hemen hemen tm maymunlar, patateslerini yemeden nce ykamaya balyor. Yznc
maymunun ilave enerjisi her nedense devrim yaratyor!
Ama hikye bitmedi. Bilim insanlarn artan asl srpriz, bu adayla dorudan bir ilikileri olmad halde, dier
adalardaki maymun kolonilerinin de ayn anda patateslerini ykamaya balamalar... Yeni bir dnce ve davran
tarz, toplumlar oluturan fertlerin belirli bir oran tarafndan benimsendii an, bu yenilik, mesafenin nemi olmakszn
zihinden zihine aktarlabiliyor.Yani, Yznc Maymun Fenomeni denilen bu fenomen unu gsteriyor: Yeni bir
dnce, yeni bir yol, toplumda sadece belirli sayda insanlar tarafndan biliniyorsa, bu yenilik sadece o kiilere ait bir
ey oluyor.
Ama bilenlerin says belli bir kritik noktaya ulat an, sadece bir kiinin daha yeni yola katlmas, toplum bilincinin
aama geirmesine yol ayor. Yeni dnce, birdenbire herkes tarafndan dnlmeye balanyor. Niceliin nitelie
dnme noktas...
Yznc Maymun Fenomeni, Duke niversitesinden Doktor J.B. Rhine tarafndan deiik deneylerde tekrarlanyor.
Sonu her seferinde ayn.
Maymunlar zerinde yaplan bu aratrmadan elde edilen bilgilerden sonra Avustralyal ve ngiliz bilim adamlar insanlar zerinde de benzer aratrmalar yapmlar. Ve ok ilgin benzer sonular elde etmiler...
Yani bu deneyden canlnn uurunun bir paylam alanna sahip gibi bir sonu karabiliriz deil mi?

97

Buna Morfogenetik Alanlar Teorisi deniyor ve bu teorinin sahibi ise Rupert Sheldrake.
Bitki fizyolojisi eitimi alan Rupert Sheldrake, bitkilerin ve tm canllarn mevcut ekillerini nasl aldklaryla ilgilenmi.
Basit bir hcreyken blnp iki zde kopyaya dntkten sonra bunlarn deime uramasna, baz hcrelerin
kendine zg zelliklere sahip olmasna; rnein bazlarnn yapraa dnrken bazlarnnsa bitkinin gvdesini
oluturmasna neyin neden olduunu, bunun tam tersinin mmkn olamaynn nedenini, yani yapraklarn yeniden
gvdeye dnemeyilerini neyin saladn merak etmitir.
1960larn ikinci yarsnda ve 1970lerde devam ettirdii aratrmas srasnda bu gelimeleri neyin ynlendirdii belirgin deildi. 1920lerde, embriyolarn yeniden olumas ve st filizlerinden tamamen yeni aalarn oluturulabilme
kapasitesinin bu alanlarn ya da ortamda bulunan bir tr hafzann varlna iaret ettii dnlyordu. Daha sonra
DNAnn kefedilmesiyle buna bir aklama getiriliyor gibi grnd ama DNAnn bir organizmayla byk oranda zde
olduu ortaya kt, dolaysyla kendi kendine formu aklayamayacakt.
DNA, hcrenin bir organizma olduunu ama insann bir paras olan dnce olmadn ortaya koyuyordu. O
dnemde, formlarn geliiminden DNAda kodlanm mekanizmalarn sorumlu olduu dnlyordu, ama sistemin
mutlak doas gizemini koruyordu.
Sheldrake, bu problemi aklayabilmek iin tamamen yeni bir teori gelitirdi, bu teori bir nesnenin temel modelinin
ifrelerinin kodland evrensel bir alan zerine temelleniyordu. Sheldrakein grne gre, bir formun varl o formun baka bir yerde de ortaya kmas iin yeterliydi. Sheldrake 1973te buna morfonegenik alan adn verdi ve bu
gre gre doa bir yasalar btn deil, alkanlklar btn olabilirdi.
Bu dnceye gre doada bir tr hafza vardr. Herey, bir kolektif hafzaya sahiptir. rnein u an Uludadaki bir
sincap ele alalm. Bu sincap kendinden nce yaam btn sincaplardan etkilenmektedir.
Bu etkinin zamanda hareket edii ve sincap hafzasnn hem formunun, hem de igdlerinin iletilii, morfik rezonans
sayesinde gerekleiyor. Bu, doada varolan bir kollektif hafza teorisidir. Hafzann ifade edildii vastaya morfik
alanlar ad verilir, bunlar her organizmann iinde ve dnda bulunurlar. Hafzayla ilgili fonksiyonlar morfik
rezonansa baldr.
Temel olarak, morfik alanlar alkanlk alanlardr ve dnce, eylem ve konuma alkanlklar vastasyla
kurulmulardr. Kltrmzn ou alkanlklara baldr, yani, kiisel hayatmzn ou ve kltrel hayatmzn da
byk blm alkanlklara baldr.
nl Psikiyatrist Carl. G. Jungn Kollektif Bilind teorisini biliyor musunuz?
Kollektif bilinalt insanlk ailesine ait olan bilinaltdr, baz bilimadamlarna gre ise Dnya gezegenindeki tm
canllar kapsar. Kollektif/ortak bilialtnda kiiye zg alglamalar sz konusu deildir. Uyurken ve d kurarken kollektif bilialt ile balant kurarz. nsanolunun tarihi alarna, toplumlara, rklara bakmakszn ta dnyann kuruluundan
beri evrensel durumlara kar gsterdii tepkileri ierir. rnein; Korku, tehlike, sava, erkek-kadn, ocuk-anababa,
ak-nefret, aydnlk-karanlk gibi...
Junga gre iinde doduu dnyann genel bir imgesi, doduu anda insann iinde zaten vardr. nsan d
dnyasnda isel imgelerinin karl olan nesneleri tandka, bu imgeler bilinli geree dnrler. rnein, ocuk
dnyaya geldiinde kolektif bilindndaki anne imgesi sayesinde annesini derhal alglar ve onunla ilikiye geer.
Dolaysyla insann alg ve eilimlerdeki seicilii kolektif bilindnn ieriiyle aklanabilir. Baz eyleri kolaylkla
alglamamzn ve onlara kar belirli tepkilerde bulunmamzn nedeni, kolektif bilindnda var olan eilimlerimizidir.
Fobiler hakkndaki bir belgeselde iek fobisi olan insan olmad syleniyordu. Bu belgeselde ngiltere ve Avrupa lkelerinde fare fobisinin en yaygn fobiler arasnda olduu belirtiliyordu. Peki neden Avrupallarda iek fobisi grlmez
de fare fobisi yaygndr. Belgeselde bu konuda gr alnan psikologlar yle diyordu: Bunun nedeni muhtemelen
Avrupada orta ada yaanan veba salgnlardr. Veba salgnndan dolay ngilterede bir zamanlar nfusun % 40
lmt. Demek ki baz olaylar kolektif bilindmzda fobi olarak kalabiliyor.
Jung birbirini etkilemesi imkansz olan kltrlerde dahi ortak semboller kefetmitir. Bunlara arketip demitir. Arketip,
ilkrnek (prototip) szcyle eanlam tar. Kolektif bilindnn ierii arketipler olarak adlandrlr. Jung ayn sembolleri hastalarnn ryalarnda da gzlemlemekte idi. Dolaysyla arketipler dncesini dile getirdi.
Kollektif bilinalt ile ilgili yaplan bir almada; Gnmz medeniyetiyle balants olmayan Afrika kabilesi bireylerine
logosu gsterilip ne hissettikleri sorulduunda; Alk demiler. Bir teoriye gre her insann
McDonaldsn
deneyimledikleri uyku aracl ile kollektif bilinaltna yanstlyor ve gerekli durumlarda kiisel bilinalt yoluyla bilincimize yansyor. Yani her insan, bir insanlk ediyor.

98

Arketipler ile morfogenik alan arasndaki benzerlii farkettiniz mi?

Sanki ikiside ayn gerekliin farkl ifadeleri gibi deil mi?
100. Maymun fenomeni, Morfogenetik alan teorisi ve Kollektif Bilind teorilerini topladmzda, bizler iin
hem biyolojik hem de dncesel alanda bir ortaklk sz konusu olduu grlyor. Bu ortak alanda ise
insanln davranlar, deneyimleri, alkanlklar ve dncelerinin hepsi sanki bir kapta toplanm gibi bir
arada duruyor. Bu kabn ierisindekilerin durumuna gre ise kaptaki dierleri de bu oklua uyum salyor. Bir
sepetin ierisindeki rk meyvelerin salam olanlara deerek onlar da zamanla rtmesi gibi bir etki...
Verdiim bu rnek insanln bugnk bilinaltnn durumunu yanstyor sanki.
Bu durum deitirilemez mi?
100. Maymun Fenomenini hatrlayn. Burada topluluk iin saysal olarak nemli olan bir kritik notka vard.
Dnce, alkanlk saysal olarak bu kritik noktaya ulatnda deiim ve geliim birbirinden uzakta
olsalarda tm iin geerli oluyor. O nedenle bir kiinin bile kendini deitirmesi, iyiletirmesi belirli bir oranda
tm insanl etkileyecektir. Bu iyileme kritik bir nokyata geldiinde ise insanlk iin bir geliim kanlmaz
olacaktr.
Tabii ki bunlarn hepsi teori dzeyinde.
Peki bu teorileri gerekletirmeye almaktan daha iyi yapacamz neyimiz var.
Mevcut olann iinde yaamak sanki cehennemim iinde yaamak gibi deil mi?
Baz lkelerin en byk sorunu obezite iken dnyada her dakika 18 kii alktan lyor!
nsanlar kendi hayatlarnda kar nokta bulamad iin neredeyse her saniye bir kii intihara teebbs ediyor.
Empati kurun ltfen.
Dnyay, toplumumuzu ve kendimizi ne hale getirdik.
Bunlar iyiletirmek ve yaanlas bir dnya, toplum oluturmaktan baka yapacak neyimiz var Allah Akna!
Organize iyilik btn sorunlar zebiliriz anlamna gelmiyor.
Bu yalnzca insanlarn geliimi iin, daha iyi bir evre, bilin ve toplum oluturabilecei ansn veren bir para
fikir btn...
Zaten ok fazla da seeneimiz yok, ya birbirmize hayat zorlatracaz ya da iyiletirip, kolaylatracaz.
Hayatn akna kendimizi brakp etkisiz eleman olarak hayat yaamann anlam ne?
Bugn ka yandasnz? Bu kadar sene geti ite...
Gelecek durmadan geliyor.
Onu atalarmzn ve bizim eski hareketlerimiz oluturuyor.
ehir merkezindeki eski binalar yapanlar acaba hala hayatta m?
zlerimizi, etkimizi brakp gidiyoruz hepimiz.
Nasl bir etki brakmak istiyorsunuz?
Deneyimlerinizi aktarmak, gelecei iyiletirmek, birilerinin hayatnda olumlu deiikliklere neden olmak istemez
misiniz?
Neden istemeyesiniz ki?
Yapacak daha iyi ne iiniz var?
Bizler bilinlenip, kiisel kazan yerine birlikte ve iyi yaamay setiimizde ve dierlerine, kendimize ettiimiz
gibi yardm ettiimizde gelecek para para iyileecektir.
Bir neslin diktii aalarn glgesinde sonraki nesiller serinler.
Organize iyilik zaman imdi...
imdi.

99