Professional Documents
Culture Documents
DEVLET TEKLTINA
DAR KAYNAKLAR
KTB- MSTETB
KTABU MESLHL MSLMN
VE MENF'L-MMNN
HIRZL-MLK
ATAT RK KLTR,
T R K
T A R H
D L V E T A R H
K U R U M U
Y K SE K KU RU M U
Y A Y I N L A R I
T R K
T A R H
K U R U M U
19
B A S I M E V
8 8
A N K A R A
IS B N 975 - 1 6 - 0060 - X
K TB- MSTETB
Sayfa
I.
II.
G R
.......................................................................
X V II. Y Z Y IL D A IS L H A T A L I M A L A R IN IN
B A L A M A S I .......... .............................. X V
III.
K T B - M S T E T B
IV .
M E L L F V E E S E R N D E E R
V.
V II.
V III.
.........................
.......................
X IX
XX
E S E R N T A R H V E K M E S U N U L D U U M E
S E L E S .
V I.
IX
. . . ................................................................................
E S E R N K A P S A M I
X X II
................. .........................................
X X III
K T B -
M S T E T B n
M EVCUD
N SH A
L A R I _______________ _________ _____ _
X X V III
M E T N N
YNTEM
Y A Y IM L A N M A S IN D A
S E L M B B L Y O G R A F Y A
M E T N N T R A N S K R P S Y O N U
N D E K S
UYGULANAN
......................................................................................
M E T N N A S L I
X X IX
X X X III
i
41
II
. . . . . . . . . ;
^. . . . . . . . . . . . . . . : . . . . . . .
49
I . :O S M A N L I D E V L E T N D E B O Z U K L U K L A R I G D E R M E
ABALARI
II. K T B U
. . . . . . M . . . . . . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . . . . .
M E S L H L -M S L M N
M M N N
VE
M E N F T L -
........................................
1.
M e llif
2.
3.
III. E S E R N K A P S A M I V E D E E R
57
57
. . 1. . .
s 59
....
63
....................
67
V : M E T N N T R K H A R F L E R N E E V R S
V . N D E K S
51
..........
91
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
V I. M E T N N T IP K I B A S IM I
III
HIRZL - MLK
G R
145
K it a b n m e llif i, t e l i f s e b e b i v e k im e s u n u ld u u m e s e
le s i
......................................................................................................................
K ita b n k a p s a m
............................... .........................................................
H IR Z L -M L K N M E V C U T
Y A Y IN IN D A K Y N T E M
149
N S H A L A R I V E M E T N N
...........................................................................
M E T N N Y E N H A R F L E R E E V R S
N D E K S
147
167
..............................................
171
..................................................................................................................
203
M E T N N T I P K I B A S IM I
NSZ
Ankara 1988
I. GR
Trk toplumunun yaratt kendine zg bir devlet dzeni sayesinde,
Osmanl imparatorluu, X V I. yzyln balarnda Yakm -Dou ve Balkan
larn sahibi durumuna gelmiti. Hi phesiz bu gelime; toprak mlkiyeti,
ktisad - mal hayat, kiilerin devlet ile ve kendi aralarndaki hukuk
ilikilerini ayrntl ekilde dzenlemi konularn iyi ilenmesinin bir sonucu
olmutur.
Ancak, X V I I. yzyln balarndan itibaren imparatorluk bunalml bir
evreye girmiti. Genellikle aratrmaclar Osmanl devletinde, bu devrenin
balangcn K anunye kadar indirerek III. M uradm saltanat ile kesin
ekilde belirlendii hususunda hemfikirdirler1. Gerekten de, III. M urad
ve olu III. Mehmet zamanlarndaki sosyo-ekonomik deiim ve gelime
leri ksaca gzden geirdiimizde grlecektir ki, byle bir tarih yaan
ts, nceki yzyln ileri hkmet dzenini ykp, Trkiyeyi en az X V I.
yzyln ikinci yarsndan itibaren, yeni bir sosyal ve siyasal dzen ii
ne atm tr2. Nitekim bu dnemde Osmanl lkesini gezmi olan Batl sey
yahlar gzlemlerinin bir sonucu olarak, imparatorlukta balayan alkantya
dikkati ekmekte ve yakn bir gelecekte siyas kuruluta balayacak kn
tden sz etmektedirler3. Her ne kadar imparatorluk III. Murad devrinde,
en geni snrlarna erimise de ( kt5ada toplam 40 eylet, 4 vasal emret) dnya siyasal ve toplumsal artlar bu tarihlere doru Osmanllar aley
hine byk gelimeler gstermiti. rnein ngilizler ve HollandalIlarn O k
yanuslarda ve Akdenizde hkim unsur haline gelmesinden sonra Suriye,
Msr ve Anadolu, Asya-Avrupa transit ticaretinde nemini kaybetmiti.
Batl tccarlar bu dnemde Levant pazarlarna yanlz ynl kumalar,
elik ve kt deil, Hind retim mallarn, gm de getirmekte idiler.
Zaten ok gemeden Batnn merkantilist devletleri Bursa kuman, A n
kara sofunu ve pamuklarn da imle balamlard4.
1 M esel
Classical
age, 1300-1600.
L nd on 1973.
3 B u konudaki aratrm alar iin bk. H alil nalck, M illita ry and Fiscal Transform ation in the O tto m a n E m pire 1600-1700 , A rch ivu m O tto m an icu m V I (1980), s. 285 v.d.
3 Batklarn gzlem leri iin M esel bk. O rh an Burian, T h e R ep o rt o f Lello, T h ird
English Am bassador to the Sublim e Porte. A n ka ra 1952. H ran d D . A ndreasyan, Polonyal
Sim eonun seyhatleri. stanbul 1964. M . Ferm anel, Observations Guriuesses sur le V o y a g e
du L eva n t. R o u en
1974.
C ezar,
stanbul 1965. Bu konu iin ilgili dnem in sicillerinde birok kayt bulunm aktadr : cc. . .
V e levend tifesinden b a cz ekiy d a h i tfenk tayub Y en ieri ve A ce m olan ve tobcu
ve cebeci nm na gez b fukaraya zulm ve tecad d i d b . B k . sparta er. Sic. 174/135.
II. X V I I. Y Z Y IL D A IS L H A T A L I M A L A R IN IN
B A L A M A S I
Btn bu grnmler bize, Osmanl imparatorluunda X V II. yzyla
girerek gerek hkmet idaresi ve gerekse toplumun dirlik ve dzenliini
biimlendiren unsurlar bakmndan, devlette klasik kuralc idare ek
linin ortadan kalktn gstermektedir. Zira devlet merkezinin bu dnemin
deki yaantsnda, kademeli organ halinde blmlenen merkez rgt
(Padiah, Divan, Ordu) btn X V I. yzyl sresince yava yava Yenieri,
Alt-Blk halk ve Ulem deyimlerinin ekillendirdii bu gcn denetim
ve ynetimleri altna girecektir.
Ancak Osmanl devlet ve toplum yapsnda meydana gelen bu bozuk
luklar derhal dikkati ekmekte gecikmemiti. Bunun areleri aranmaa al
lrken olaylar tespitedilmeye ve bunlar zerinde durulmaa balanmt.
K anunnin son yllarndan balamak zere hkmdarlar kardklar baz
fermanlarla kt gidii durdurmak iin areler aramaa koyulmulard.
nk devlet otoritesini temsil edenlerin bu otoritelerini ktye kullandk
lar, knn, hak ve adlete aykr bir tutum ve davran iinde bulunduklar
artk hkmdarlarca iyiden iyiye anlalmt. Nihayet, gzle grlr ve
yaygn bir hal alm hakszlklar, tarihimiz iin nemli belgelerden olan
Adaletnmelerle kaldrmaa almlardr. yle ki, K anun saltanatnn
son zamanlarna doru, kynden kopup ehirlere akan iftbozanlarn
devlet gveni iin bir i sorun olduu anlalmt. Kanun, lmnden
nce yaynlam olduu adlet fermannda, reynm, hkmet adamlar
ya da vilyet halkndan gl kimselerce zorla soyulduklarn sayp d
kerek, huzursuzluun idar ktlkten gelmekte bulunduunun farknda
olduunu aklyordu. III. Mrad, Osmanl imparatorluunda balayan
kntye, halkn zellikle kyllerin, hkmet memurlarndan grdkleri
zulm ve hakszlklarn sebep olduunu anlamakta byk babasndan
ok daha ileri grl kmt. Nitekim 1591 tarihli adletnmesi bu en
dielerin tezahrnden baka bir ey deildir.8 III. Mehmedin 1596
tarihli adlet ferman da zellikle asker snfn salgunlarma kar karl
m bir belge idi. Burada da sulanan kapu-kulu ocaklar mensuplar ve
ehl-i rfd. Daha sonra Anadoluda ve Rumelide ehl-i rfn giritii
kanunsuz hareketler ve bunlara rekabet edercesine halk soyan kadlarn
hali I. Ahm edin 1609 tarihli adletnmesinde en geni ekilde yer ala
caktr. rnein burada belerbei ve sancakbelerinin hslarn iltizama
vermeleri, onlarn veya adamlarnn salgun salmalar, kadlarn tefti
grevini ktye kullanarak devre kmalar yasaklanmakta, ayrca reyy
korumak gayesi ile tefecilere kar tedbirler alnmaktadr.
8 Bu
(1965) 4 9 -14 5 .
Mstetb- koymutur. Nihayet Osman Turan (T&V& cihan hkimiyet mefkresi tarihi. I y II. stanbul 1969) yanl olarak IV . M urad devrinde yazl
dndan sz ettii kitaptan ok ksa baz ksmlar almtr. Ancak tm
szn ettiimiz bu aratrmaclar risalenin stanbul kitaplarnda mevcut
bulunan yazm a nshasn grmekle yetinmilerdir.
Bu aklamalar, yaynladmz Kitb-i Mstetb5dan deeri ile orantl
olarak yeterince fayclalamlmadmi gstermektedir.
IV . M E L L F ve E SE R N D E E R
Kitabnda ismini bildirmeyen mellifin hayat hakknda herhangi bir
bilgiye sahip deiliz. stelik o da eserinin ne mukaddimesinde ne de
metninin iinde hayat, ailesi hakknda malmat vermedii gibi bulun
duu memuriyetleri, hatta kendi adn bile zikretmemektedir. Bunun
nedenini hasbeten lillh dndklerini sylemek istemesine ve hi
bir talebi ve murad olmamasna balayan slahat teden beri hane
dann nimet-perverdesi olduunu beyan etmektedir. Buna dair de ki
tapta u ilgin pasaj yer almaktadr: Nihayet bu hksr-i b-sadkat
zamn- tufliyyetteh hnedn- l-i Osmnn perverde-i n icmet ve hidmet-gzde-i der-i devletleri olub ve zllullh pdih-i lempenhn
nazar-1 liyeleri ile manzr ve nice hidmet-i aliyyeleri ile mesrr olduum
ke-ems zhir ve minel-ems bhirdir (Metin, 32/00) Burada bir nokta
zerinde durmak gerekmektedir. da yazarn kiiliine dair ipularn
bu pasajda bize vermesidir: cc...Z a m n - tufliyyetten hnedn- l-i
Osmnn perverde-i n icmet ve hidmet - gzde-i der-i devletleri olub. ..
eklindeki ibare onun devirme yolu ile yetitiine ve saraya dahil olduuna
kesin bir delildir.
Kitb-i Mstetb X V II. yzyl Trkiyesine ait mhim bir kaynaktr.
Bu devre ait slhat lyihalarnn azl dolaysiyle, mahit bir mellif eseri
nin ne denli bir nem tayaca ortadadr. Bu eserin verdii bilgileri, ortaya
att meseleleri, yerli ve yabanc ada kaynaklarla, zellikle ariv malze
mesine de dayanarak dorulamak olanana sahibiz. Kitb-i Mstetb,
X V I . yzyln ikinci yarsnda Osmanl devlet ve toplum dzeninde ba
lam knty kklerine inerek ortaya koyan bir eserdir. Yeri geldike
edeb yeteneini gstermek isteyen yazar, olaylar, okuyucuyu dndren,
devlet hayat ve birey iin nasihat veren bir edada ele almaktadr. O
olgular tasvir ederken yeri geldike bunlarla ilgili yet, hadiseler, hik
metler, darbmeseller ve iirlerle sslenmitir. Bu durum bize kendisinin
Enderuna mensup bir kii olduunu gstermektedir.
Devrinin kendisinden sonra gelen slhat yazarlar K oi Beye ve
hatta K tib elebiye kaynaklk etmi olmas kuvvetle muhtemel bu
T A R H ve K M E
SUN U LD UU
M ESELES
II. Osmn5m slahat teebbslerine gemesinde Kitb-i MstetVm etkisinin olduu dnlebilir.
M S T E T B m
M E V C U D ; N SH ALAR I
: 2 28 x13 4 mm.
Y az
Satr
K t
7
: Venedik.
Balk
: H afif mzehheb.
(155 X 75 mm.)
' -
..........
'
Mstensihi
: Belli deil.
Cilt
:5
ls
Y az
Satr
: 19
yetlerkrmz
: ,Belli deil.
Cilt
ka
Y az
Satr
: 13
K t
: Aharl.
: Belli deil.
Cilt
V I I . M E T N N Y A Y IM L A N M A S IN D A U Y G U L A N A N
YNTEM
Eserin elde bulunan yazma nshasnn karlatrlmas, aralarnda
herhangi bir iliki bulunmadn ortaya koymutur. Bu bakmdan metin te
sis edilirken her nshadan da faydalanlmas gerei ortaya km, fakat,
Fatih nshas nemli saylabilecek varyantlar ihtiva etmemesi nedeniyle
karlatrlmasndan vazgeilmitir.
SELM BBLYOGRAFYA
(Giri ksm bu bibliyografyadan faydalanlarak yazlmtr)
A kda,
M u s ta fa . Celli karklklar-Byk
balamas. Erzurum 1963.
Cell
karklklarnn
Tarih
Fakltesi Dergisi
dvn.
B e h r n a u e r , F. A. K oabegs Abhandlung ber den Verfall des osmanischen Staatsgebaeudes seit Sultan Suleiman dem Grossen. D M G
,.
95
(1959)
575-610.
L ew is, B. Some reflections on the decline, of the Ottoman empire. Studia Is lamica (1958).
----------- Ottoman observes of Ottoman decline. Islam i Studies 1-11 (Karachi 1962) s. 71-87.
.
.
' .
(1331).
HVEL - FEYYZ
B tS M tL L H R - R A H M N R - R A H M
El - Hamdu lillhi vahdehu, Rabbi yessir ve la tu cassir, Rabbi tem
inim bi5l-hayr ve sallllhu ala seyyidin Muhammedin ve al lihi ve
ashbihi ve ezvcihi ecma^n.
F zamnin hz sdr olan hvl-i lem ve mtebdir olan efcl-i
Ben dem, ki nizm-i leme ihtill ve recy ve beryya in ficl virmidir, na b cis ve bd ne vehile olmudur ve simden sonra gir tedbr
ve tedrki ne slb zre grlmesi mnsibdir. bi-inyetillhil-M elikrl
K ad r nakr ve ktmr, takrr ve tahrr olunur.
T lh inyet eyle ban
Lutfnile hidyet eyle ban
Szirni it mffessir ey Br
Kl muzaffer hemie hnkri
l-i Osmn da! im it mansr
na h'in olan it makhr
V e bu kitb-i hakkat-meb Kitb-i Mstetb dey tesmiye olundu.
Olduiyn kile faslu' l-hitb
smini itdim Kitb-i Mstetb
V e ylda on iki ay ve felekde on iki bur bulunduu gibi bu risle dah
on iki fasl zre iml ve in olunmudur. Lkin elfz-i drer-br ile tahrr
olunmaa takayyd olunmayub ve murdmz dah bir keml ve m acrifet
izhr itmek deildir; nihyet shih-i hkmet olanlar ibu sadefden nice
drr-i b-kern ahz ve tahsl itmek in avm mbeyninde cri olan lisn-
T rk zre takrr ve tahrr olundu. M e cmldur ki sadef-i n-hemvrm zhrine nazar buyurulmayub iinde olan mefhm ve m acn-i cevher-i b-nihyeye takayyd buyurla ki intifc-i dreyne vsl oluna.
EL - F A S L U L - E V V E L
Merhm ve magfrun-leh cedd-i emced-i hkn Sultn Osmn Hn-i
G z-Aleyhi?r-rahmeti5l-Br rahmeten vsicaten-hazretlerinin zamn-i asrlarndan1 merhm ve magfrun-leh Sultn Murd Hn ibn-i Sultn Selm
1 B urada zam an v eya asr kelim elerinden biri fazla grnyor.
EL - F A S L U R - R B lc
baslar ta cyn olunurdu; varub iyce yarar olanlar eemc iderlerdi ve kzl
abalar ile sitneye getirilb ve her vilyetin devrme srisi ki iki yz ve
yz ye dah ziyde nefer olub kzl abalar ile Dvan- hmyna getrilb
sacdetl pdihmz Arz odasnda iken birer, birer manzr-i hmynlar
oldukdan sonra kapu aas cmlesin gzden gerb ve her sriden ilerinde
gze dokunur ey olanlar emr-i hmyn ile i olanlna intihb olundukdan sonra Edirne ve Galata ve Atmeydan sarylarma tevz olunub ve
sr olanlar Yenieri aas m arifetiyle stanbul aalar Trk zerine yazdururlard.
Geldk imdi 3 sarya. tevzc olunan olanlar sarylarda yedier ve
sekizer yl ve dah ziyde terbiye olunurlard. B acdehu ilerinde gir gze
dokunur ehl-i m acrifet ve akl u basret zre olanlar Yeni sarya K k
odaya ve Byk odaya, H azneye ve Zlfl b alt acla almurd. Anda
dah nice ylla r terbiye ve edeb ve m acrifet hsl eyledklerinde gir bunlar
dan okumaa yazmaa iktidr olub ve ehl-i basret zre olan olanlar
Hs odaya almub b a cdehu ummen kma oldukda her odadan ta cyn
ve fermn olunduu zre ve her sarylardan dah kezlik tarkleri zre
ulfe ve blk ta cy olunub tara karlard. B acdehu giderek her bir
lerinin liykat ve kbiliyyet ve istihkklarma gre dirlik ve mansb t
vezr-i a czam oluncaya dein yollar vardr ve Hs odada olan silahdr
ve ukadr ve rikbdr blk aalklarndan biriyle kmaa knunlar
olub b a cdehu liykat ve istihkakna gre hidmeti sebkat itdikce byk
mr-i hr b a cdehu kapucu-ba ve andan mr-i alem ve andan yenieri
aas ve andan Kastamoni sanca ve andan belerbeilik l^ d e h u her
vilyetin belerbeiliklerin tasarruf itdikden sonra mr-i mrn- Anadolu
b a cdehu Rm-ili ve andan vezr ve giderek vezr-i a czam olur. Bu takdrce
bu vech zre tarkiyle vezr-i a czam olan kimesne cem c K u l tifesinin
ahvllerine ve aalklarna vkf olmu olur ve sancak ve eyletliklerde
vkic memleketlern ahvllerine ve recylanna ve tmr ve zecmet
ahvline ve haznenin rd ve masraf ahvllerine vukf-i tmmesi olur ve
Dvn-i hmynda ve kend dvnnda bir mr vkic olduka ve yhd
bir memleketden ekvc geldkde ccAcaba buna nice cevb vireyim ve
bunun asl nicedr dey res azna ve kethuds ve sirlerin azlarna
bakmaa ihtiy olmaz, her 11e umr olursa olsun ercile ve knn ile
icr-i hakk idb sacdetl pdihmz veble koymazlard ve unlar
ki aalklarnda ve sancak ve belerbeiliklerinde imtihn olub liykati olm yanlan iler getrilb vezret virilmez idi. K im i aalklarda ve kimi
sancakda ve kimi belerbeilikde kalub ve kiminin hilf- erc ve kann
v a zc ve hareketleri sebebi ile ebed azl olub kahrlar idi.
3
,*
M etin ksm s.
225y e
baknz.
7 Eski m etinlerde
M . J. D e G oeje nr.
Safev kaynaklarnda da
eer mteri kullardr nedr sen acem olansn dey bu tarikle dar
ben ekb gemiye koyarlar ve gemiyi bu vehile sefer itdirirler. B acdehu
yine avdet idb stanbula geldiklerinde herkes klesi ve hidmetkr in
ekvaya vardklarnda acem olan zann eylemiler, ol eclden gemiye
almlar55 dey cevb virrler ve d5im bu vehile zulm ve ta cadd olunur.
yle olsa zamn- sbkda glmn- acemiyn az iken gir m a( ziydetin
hidmet-i pdihye kifyet olunurdu ve kimesneye dah zulm ve ta cadd
olunmaz idi. imdikihl acemiyn iki ol-mikdr ziyde olmu iken
hem hidmet grlmeyb ve hem }ilf-i knn nefer ve yevmiyyeleri ziyde
olmala beyt5l-ml-i mslimne gadr ve zarar ve itlf ve isrf olmudur.
yle olsa Yenieri oca bu hle vardkdan sonra s5ir ocaklar ahvli hod
cmle knundan hri olmulardr. Mesel ibu yakn zmn ki merhm
ve mafCrun-leh Sultn M urd hazretlerinin ibtid-i asrlarmda Dergh-
l kapucular altyz nefer iken imdi iki binden ziyde olub ve tara
kapucular ol tarihlerde on alt nefer iken imdi drtyz neferden ziyde
olub ve Kiler-i mirede olan bzra gidenler dah merhm Sultn Sleyman
Hn hazretlerinin asrnda ibtid be alt nefer olub b a cdehu otuz krk
nefer olub imdikihl bunlar dah ikiyz neferden ziyde olmulardr.
Kezlik s5ir ocak kullar eer ehl-i mteferrika ve anigrdir ve eer
ehl-i hirefdir, eer cebeciler ve topular ve ahr halk ve tershne halk
ve eer s5irleridr nefert ve yevmiyyeleri kat-ender-kat ziyde olub
ve muttasl ziyde olmak lizredir, ne alan bilr ve ne satan bilr, katc
bu Devlet-i Aliyyeyi kayrur kalmamdr. Hele br bu zikr olunan ocak
larn nefer t ziyde olmaa lzm gelse idi, lkin katc ziyde olmaa ik
tiz itmez iken mcerred hemn rvet almmala b-m acn isrf-i beytlmldir. Hlbuki haznenin rd bu seki zre iken gir bu b-m acn bunca
itlf ve isrf masraflar olmak h i 10 deildir. Hemn bu devletin temelini
kazayorlar ve masrafa gre mahsl kifyet itmedii hod gnden ayndr.
mdi knn-i l-i Osmn zre rd masrafa tatbk olunsa elbetde rd
masrafa glib l-bdd lzmdr ve knn-i kadm bu vehile v a z c olunub ve
bununla intizm- lem hsl olur ve K u l tifesi dah bu sebeb ile mazbt
olub ve emre mahkm olurlar ve ill fe-l ve bu dah aceb hldir ki yirmibe yldan mtecvizdir ki haznenin rd masrafa kifyet itmez iken gir
bunlar hilf- knn ve b-m acn muttasl masraflarn ziyde itmek zrelerdir. Bu takdrce bu Devlet-i Aliyyenin temelini kazmaa bundan ziyde
nice olur ve ier Hazne-i hssadan her sene altm yetmi kise filori
niceyedein ksa gerekdir. Ne diyelm Hakk T e cl hazretleri lemn
bunlara bulay ki insflar virb ve ahvlleri sacdetlii pdihmza m aclnO
olmaa myesser ve mukadder itmi ola, mn y m ucn. V e ibu zikr
olunan knn-i kadm bozulmaa sebeb ve bd olanlar kimlerdir ve
10 h i
imdei sonra tedbr ve; tedrki ne vehile mmkindir dey su5l buyurulursa birka mdde dah tahrr olunduktan sonra in-Allhu T e cl
cevb virir,
EL - F A S L U S - S B C
Ulufeli kapu kulindan m cad Anadolu ve Arabistan ve Rm-ili
memleketlerinde ze cmet ve tmr tasarruf idenler ikiytizbin askerden
ziyde idi. Huss Rm-ili z u cemsmn ekseri sefer-i hmyna memr
olduklarnda otuz krk nefer kostariiel yarar cebel demleriyle sefer
iderlerdi ve bu minvl zre nice bin asker-i slm h-i mahalde cem c
olunurdu ve kahgi cnibe mteveccih olsalar idi bi-iny eti5lhi T e cl
feth ve fth ve fursat ve nusret ohgelmidir ve selefde olan seltn-i izmRahimehuniu5llhu-memlik-i mahrusada olan bunca klc ve ehrleri
ve Arab ve Acem ve Rri5da olan memleketleri bu asker ile feth ideelinmidir. Yoksa ulfelu kapu kullar ancak pdihmzn kafdrlardr.
Lkin fi zamnin memlik-i nahrsada olan cmle tmr ^e ze cmetlikler vzernm ve ekbiierin sepetlerine girmekle hl krk elli srkl ile
suvr olan zu cammn bil-klliyye ocaklar sonmudr ve bunca zecm et,
ve tmrlar vzerdan t kim on akalu bir ktibe varunca evlerinde
olan hademeleri-nmnda ve emred olanlar ve kleleri nmnda kedisine
ve kelbine varnca her birlerine birer ism tesmiye olunub zecmet ve tmrlar bert eyleyb mahslini tasarruf iderler ve sefer-i hmyn vkic '
olduka sepet iinde olan bertlar yoklama in sefere iledrler. Bu tak
dirce aym k dmna mukabil kimler dursun ve kdlar ile hd ceng
olunmad zhirdir ve yalmz kapu kulu ile ceng ve feth ve fth olmak
bu dah muhldir ve eer mmkin olayd selefde olan seltn-i izm ider
ler idi ve zecmet ve tmrlar Hazne-i mire in zabt iderlerdi. imdi
ise tmr ve zecmet bunca bin kl iken hl bertlarda ismleri var ve
lkin resmleri yok. Hemn sefer olduka yalnuz kapu kuluyla b-m acn
ve b-f5ide her yl bir seferdr gider ve bu sebeb ile hem K u l t5ifesi emre
mahkm olmayub ve hem memleket ve recy ve hazne elden kd.
Kezlik m r-i:mrn olanlarn ekalli ikiyz ve yz yarar cebelleri ve
mr-i liv olanlarn yz ve yz elli yarar dem cebelleri sefer-i hm
yna gelrler iken hl; mr-i mrnn ekseri krk elli cebels ve mr-i
liv olanlarn on ve n be m^kdr dem ile sefere varur lmlardur ve
kapu kullar dah Alt blk cemcn yirmi bin neferden ziyde iken hl
her sefer vkic olduka cmle be alt bin neferden ziyde sfere varlmad
mukarrerdir ve ekser ziyde ulfelu olanlar dah kimi defterdrlarm
ml m iri lidmetinde dey istihdmda kalib ve kimi vzernm bid cat
olan defterls dey mride lb ve kirriisi aalar ve ktibleri ulfelerin
almak in himydlerine alub ve seferlerde ulfe yoklamas oldukta mevcd
bin asker mikdr sepetler iine girb berbd olmaa ve kapu kulu byle
here merc olmaa bd ve b cis ne vehile omudur ve simden sonra
resi ve tedrki ne vehile mmkindir dey sul buyurulursa in-Allhu T e cl bir ka mdde dah beyn olundukdan sonra cevb virilr.
Allhu T e l a clem ve resluhu.
EL - F A S L U S - S M N
Bu zikr olunan ahvllerden m cad merhm ve magfrun-leh Sultn
Sleymn H n-Tbe serhu ve ca calel-cennete misvhu-hazretlerinin zamn-i saltanatlar krk sekiz yl olub ve bil-cmle saltanatlarnda on defa
sefer-i hmynlar vkic omudur ve her sefer-i hmynlar vkic oldukda
envc-i tedbr ve tedrklerle ve her eyin esbb ne ise ihzr itdrlb her
vehile hsn-i tedbrleri sebebiyle bunca klc ve memleketler feth olunub
nusretler myesser omudur ve sefer didmz siph ve silahdr blk
leri ve Yenieri aas ve sadr- a czam olduu seferde gerek pdihmz m can olsun gerek olmasn buna mkemmel sefer-i azme dirler, zr l-i Osmndan merhm Sultn M urd Hn hazretlerinin eviline gelinceye
dein giph ve silahdr ve Yenieri aas mdm ki sacdetl pdih
mz sefere varmya bunlar vzer ile sefere varmalar knn deildir ve
katc olgelmemidir. Hemn pdihmz kane ise bunlar dah ndadur,
kafdrlardr. imdikihJr-iarn-ileyh merhm Sultn M urd Hn
hazretlerinin zammndan ber yirmi be yldan mtecvizdir ki knn-i
l-i Osman bozulub siph ve silahdr b a cdehu Yenieri aas vzer
ile sefere 'Varlmaa ilds olundu. Bu takdrce ayruk stanbulda pdi
hmza >e kalm olur ve eer selef-i-seltn-i i czm~Rahimehumullhu
T e cl-zam-i eriflerinde bu makule tedbr rey-i savb ve mnsib
grm olsalar idi hd bu knn va,zc iderler idi. mdi shib-i iz cn olan
lara bu mikdr iret ile kifyet ider ve muhtasar mfd mefhmunca N
tefekkr olunursa mesele m alm dur, haf deildir. yle olsa tarh-i
mezbrdan ber bu zamna gelinceye dein her yl gh Acem ve gh
Rm -iline seferler olmala Anadolu memleketlerinde recymn ekseri
perkende ve pern olduklarndan m cad niceleri dah ekiy ve cell
olub kurnm dah ekseri harb ve yebb omudur. Bu takdrce otuz yldan
mukaddem tarada olan hazne kubbeleri hazne ile meml olduundan
gayri Yedi-K^ullede dah nice nice yk hazneler var iken s-i tedbr ve
b m acn her sene seferler ve b m acn masraflar olmak sebebiyle ve knn-i
l-i Osmn gzetilmemek ile eer tarada olan hazne ve eer Yedi-Kullede olan haznedir bil-klliyye sarf olunduundan m cad yirmi yldan
mtecvizdir ki seferler in ve kul mevacibi in her sene ier hazne
den ellierVe altmar kie filori virilr lmudur ve her sene bunca hazine
ierclen virilr iken gir ancak yenieri ve sipahiye gle kifyet idb ^
arasnda bulay ki bir tark ile murd-i erifleri kangi cnibe sefer itmekdir,
haber almaa himmet eyliyesin dey ibrm eylemi. Bu hussda derdmend cce dah vezr-i a czamm tezkiresine ve. iltiftna marr olur ve
bir tarkle merhm pdih hazretlerine sefer ahvlinden sul eyledikde
merhm pdih hemn belinleyib ve cceye hitb idb buyurmular ki:
T z syle, sefere m tecallik ahvlden sana kimler syle4 i?55. Gcenin
dah ald baindan gidb dir ki: V allhi pdihm, Pr Paa kulun*,
bu kullarna tezkire gnderdi ve sacdetl pdihmza arz eylemee
havf ve hicb eylemiler, emr pdihmmdrTr7IIdikde ol mahaldel merhm
pdih hazretleri buyurmular ki: Sen nedm olduun eclden ben seni
mcerred masharalk in seferim Rm-ilinedir disem ve yhd Rm-iline
iken Anadoluyadr disem ve sen dah nedr haber aldm dey vezr-i
a czama haber gnderb ve l dah senin sznle hilf zre tedrk grrd
ve imdi kald kald Devlet-i Aliyeyeye ve umr-i saltanata m tecallik
ahvllerde senin gibiler mi karyor dey fl-hl emr ider ccenin ban
keserler ve gir ban emr olunur bir tepsi iine konulub ve bir boaya
balanub mhrlenir ye Pr Paaya hatt- erf yazlr k i: Bire kara
Trk, bir nedmim var idi, bize ok grdn, imdi ban sana gnderdim,
seferim sul idersen Acem seferidir, tedbr ve tedrk zre olasn, yohsa
senin dah ban byle iderim dey tezkire ile boa Pr Paaya varub
bu ahvli grdkde akl bandan glj. gider gh gelir imi. yle olsa
saltanata mtecallik umru vezr-i a czamdan gayri kimesne vkf olma
mak gerekdir ve vezir olanlar m uctemedn aleyh olmaynca nin vezr-i
a czam olur, zr vezr-i a czam olanlar pdihn srd ve haznedr
ve kethuds ve m uctemedn aleyhi ve hayr-hh ki hi bundan mukarreb
ve sevgili bir kulu dah olmamak gerekdir ve bu makle sfatlar ile muttasf olan kulunu vezr-i a czam itmek gerekdir, yohsa f zamnin sadr-
a czam olanlar hezr sfat ile zuhra gelb kendlerinde ise kem hve
hakkihi sadkatleri olmamala ier saryda ve eer tarada nedir filn ve
filn pdihn mukarrebi ve m uctemedn aleyhidir dey olur olmazlarn
hevlarna tbic olduklar eclden vezr-i a czamm rz ve knn-i l-i Osmn gzetilmek kande kald? C em c-i lem vezr-i a czamdan h avf ider
iken imdi vezr-i a czam olanlar olur olmazlardan havf ider omudur ve
el-iyz billl bu bidcat- seyyie ihdas olal f zamnin vezr-i a czam
olanlar dah hemn sadra geldiklerinde bu gn ho grelim, irtenin
ss vardr dey olur olmazlara mdr ve murdlar zre hareket ider.
Zr f l-vkic f zamnin sadr- a czamda sadkat bulunmayb ve hem
m uctemedn aleyh olunmadklar eclden biz-zarr olur olmazlara
m rcacat ve mdr ve murdlar zre hareket itmek lzm gelir. mdi
sadr- a czamlk bu ekle varmala umr- saltanat ahvli kem hve
hakkihi grlmekclen ber-rtaraf omudur. yle olsa imdikihl skdrdan Karam an ve Hleb zerinden Badda varnca ve Sivas cnibin-
V e kale Reslullh -S allllhu T e cl aleyhi ve sellem -: A dlussultn yevmen hayrun min ibdeti sebce seneten .
V e kale Reslullh -S all llhu T e cl aleyhi ve sellem-: V e llez
nef^j/ Muhammedin bi-yedihi yurfecu lis-sultnil-dili iles-semi minelameli mislu [ameli?] ctimletir-raciyyeti.
V e kale Reslullh ~Sall?llhu T e cl aleyhi ve sellem-: Ahabbunnsi illlhi ve akrebuhun minhu es-sultnu5l-dil ve abazuhum ileyhi
es~sultnuc-c?ir .
V e klellhu T e cl -A zze ve celi-: Le-in ekertum le-ezdennekum.
Bu mavnay onat fehm eyle h
Hakin in'mna kr eyle h
Bunun kr nedr dey sorarsan
Rizhrilha doru yol ararsan '
edebsizlik itmee sebeb ohnmudur. m di her kann-i kadm ki v a zc olunmudur birer hikmet ile omudur; bu takdrce i olan tifesi evvel
sar y a bu eki zre gireler, b a cdehu kann-i kadm zre zabt dah olmyalar, zhir bunlardan bu makle f i cller zuhr itmek iktiz ider ve ta
raya dah kdklarmda Devlet-i Aliyyeye hidmet idecekleri na gredir.
yle olsa simden sonra geldik imdi bu rislenin evvelinden bu mahalle
gelince vkic olan nakllerin cevblardr ki zikr olunur. Allhu T e cl
a clem ve Resluhu.
EL - F A S L L - H D A E R
m di muhtasar mfd zre ol husslar ki beyn olundu nnla iktif
olunur, ayruk tafsl ve tatvl-i kelma ihtiy kalmayub alan bu szden alr,
almyanlar nice bunun gibi szler nakl olunsa kulana girmez. yle olsa bu
rislenin evvelinden ibu mahalle gelince vldc olub zikr olunan mdcleler ki
nakl olunub ahvl-i lemin ihtilline ve hilf-i knna b cis ve bd olan^lardan sul olunursa akl- ksrmz ve nice ulem ve ukaldan iittiimiz
zre buna cevb meer bu ola ki, evvel kuvvet ve kudret ve tasarruf ve
dzmek ve bozmak ve takdir Allhu Te cl hazretlerine mahssdur ve
Hakk -G elle ve alahazretleri her nice dilerse yle ider ve takdr-i rabbnde
her ne mukadder olmu ise ol olacakdr. Fe-emm bu deildir ki bir kimes'ne
hayrl iler durur iken err ilere gide ve adi durur iken zulm eyleye ve
hell durur iken harm eki eyleye ve rvet almaa slik ola ve gir diye ki
bu bize mukadder imi* Hakk T e cl hazretleri bize byle mukadder
itmi, bizim elimizde ne vardr dimee kii Islmdan kar. Zr Hakk
T e cl hazretleri kullarna dilemez ki isyn ile gnn gereler ve rvet
alub zulm ve fesd eyliyeler. Hakk -T ebrek ve Te c l- deme ihtiyr-i
czyi eline virdi ve akl virdi, hayr ve erri bildirdi ve zarar olan eyleri
bildirdi. Dilerse alh-i hl ile Hakk T e l hazretlerinin rizs ve emr-i
erfi zre K itbullha tbic olub amel eyliye ve dilerse eytn- la cn
tarkine tbic olub cnna lyk ne ise n ilesin. Pes mn ehli olan kimesneye bu mikdr yeter, chil ve dalletde olanlara bin bunun gibi takrr
olunsa katc faide eylemez, nlarn mekn cehennemdir. Nitekim Hakk
T e cl hazretleri Kelm- mecdinde buyurur: ve ernm ellezne fesek
fe-mevhumun-nr .
m di Hakk T e cl hazretleri yaramaz ilere rzs yokdur, her kii kim
erri iler kendtinnficl-i ihtiyrdur, cezsm bulur. Kem klallhu T e cl :
Fe-men y a cmel miskle zerretin hayren yer ah ve men y a cmel miskle
zerretin erren yerah . Pes imdi ibu nizm ve intizm-i leme mtecallik
n-hemvr ahvller1" ki yakn zamn: iinde zuhr itmidir bd ve b cis
ne vehile omudur dey sul olunur ise, Allhu T e cl lem ve Resluhu,
meer cevb bu ola ki Islm pdih bir rh-i lemdir ve pdihtk
fevkinde dnyda bir l mansb dah yokdur ki garaz ve hased ile bir
v a z c-i n-hemvr eyleye. mdi pdihlarn kalbleri sfdir, bunlarda
garaz ve hased olmaz, dim Hakk T e cl lazretlerinn rizs zre ol
ma sacy iderler ve ecdd- izmlarundan oligelen knn-i kadmleri
dah budur ki cib-i liyyelerinden vekl-i saltanat dey kaan bir kulunu
sadr- a czamla nasb itselerdi ol vezrine buyurulur imi ki: ccte seni
irdet-i Hakk ile vekl eyledim ve min b acd greyim seni basret ve tedrlik
ve takayyd zre olasn ve memlik-i mahrsada vkic taht-i hilfet-me5bmda olan recydan ferd-i ferdeye zulm ve tecadd olunduuna rizm
yokdur ve mr-i mrn ve mr-i liv ve kuzt ve sir hkmet nmnda
olanlara tenbh eyliyesin ki hilf-i erc katl-i nefs olunmayub ve dmesneye
zulm ve ta cadd olunmayub herkes eyym- adletimde sde-hl olalar
ve her mansb ki virilmek lzm gedikde tafahhus ve tetebbuc idb mahall
ve mstahakk olanlar rikb-i hmynuma telhis ve arz eyliyesin ve
kimesneden rvet ve hedya nmiyle ve yhd gayri tarkle nesnelerin
alub ve bu sebeb ile ehl durur iken el-iyzu billh n-ehle mansb arz ve
telhs eylemekden begyet hazer eyliyesin ve bir kulum mdm ki mansbda adalet* iizredir ve recy ve bery kendden riz ve kran zre
olalar ve her ii erc-i erf-i nebeviye muvfk ve mutbk ola ol makle
kullarm zinhr ve zinhr garaz ile ve yhd hazz- nefs ile azl itdirilmek
in bir tark ile rikb- hmynuma arz eylemiyesin. Belki ol makle
kullarma hidmet ve diynetleri mukabelesinde istihkklarma gre h ilcat-
fhirem ile ve yhd nn fevkinde olan mansb ile arz eyliyesin. Kezlik
bir akadan bin akaya ve dah ziyde ulfeme mutasarrf olan kullarum
mdm ki ta cyn olunduklar hidmetde miicidd ve sc olub hakk zre
ve istikmet zre olalar, tebdl ve tagyr olunduuna riz-i erfim yok
dur. Beytl-ml-i mslimn hussunda dah itlf ve isrf olunmakdan begyet hazer eyliyesin ve sacy dey hazneme yetmler mln ve evkaf
mln komyasm. El-hsl cmle umru ercile gresin. V ebl bizden
gitti, Rz-i cezda cevb virecek iler ileyesin ve mdm ki iyilik zre
olursun benim hayr ducm seninle ma candr55 dey selefde olan pdihlar
sadkat ile m acrf olan sadr- a czam kullarna memleketi bu vehile sipri
buyururlar imi ve sol sadr- a czam ki eytan la cn vesvesesine aldanub
rvete ve kec tarka slk eyliyenlere sularna gre cezsm grrler
imi ve sol vezr-i a czam ki diynet ve sadkat ve adlet ve hakk zre hid
met idegelmi olalar ol makle-i katc b-m acn olur olmaz bahne ile
azl olunmazlar imi. Hatt merhm ve mafrun-leh Sultn Sleymn
Hn - T b e serhu- hazretlerinn zamnlarmda vezr-i a czan olan Topal
Mustafa Paa b a cz zahmetlerden ktrm olub ve Divn- hmyna
geldikde Bb- S acdetden Divn-hne kubbesine ve ndan Arz odasna
varmaa iktidr olmad eclden kendisini oturaa arz ve tehs eylemi;
ol mahalde merhm pdih Rahmetullhi aleyhi rahmeten vsicaten~
mesi didi huss zahirdir ve bunun resi ve ilc grlmez ise idrk
oluna, mesele m aclmdur. yle olsa bu ahvl- lemin ihtilli^ ve Kul
tifesine ecnebi karlmas ve zorba ve Gell zuhru ve haznenin muzyakalklar ve recy ve berynm perkendelikleri ve mensb ehline virilmedi ve rvetin ibtid zuhru ve bi 1-cmle knna muhlif ve cem c-i
efcl-i kabih zuhuruna bd ve b cis vezr-i a czam yokluu ve yoksullu
udur, gayr deildir. En-nsu ala dni mlkihim55 fehvasnca ite cevb-i
saf ve sahih budur ki zikr olundu. Bk Allhu T ecl alem Resluhu.
EL - FASLUS - SN AER
m di ahvl- leme halel olmaa bd ve b ls olanlar nki beyn
olundu, bundan sonra bunun ilc ve resi ne vehile grlmesi mmkindir dey sul olunur ise, Allhu T ecl a lem ve Resluhu, buna dah
cevb bu ola ki nki halk- lem byle mevve ve knn- kadm dah
bu ekle varmdr, simden sonra hemn sacdetl pdih-, lempenh
hazretlerine lzm ve lyk olan budur ki pdihmz veblden saknr
ve Hakk T ecl hazretlerinden havf ider slm kav ve diyneti mkemmel
ve knn- l-i Osmri icra ider zamn- sbkda olan ecdd- izmlarmm
vzerlar gibi tark-i hakk gzedir bir msemm bulub sadr- a czam
eylemeleri zerlerine vcib olmudur. T kim rz-i harde mesl olmkdan
hals olalar. Menkldr ki hazret-i mer -Radiyallh an h - hilfetleri
zamnmda taht- hkmetlerinde mermerr-i ns olan meer bir kp
rnn meremmet olunmas muhtc iken bilinmemekle ta cm r olunma
m ve bir gn ol kprden koyun geer iken kprnn sakat olan yerine
bir koyunun aya geer, ikest olur ve tekayyd olunmadna rz-i cezda
Hazret-i mer -Radiyallh an h - mesl olmasna sebeb olduu kitblarda ayndr, tafsil zre bilmek in mahalline mrcaat oluna. Bu takdr
ce ahvl-i lem in sacdetl pdihmz dim tekayyd-i tm eylemesi
zerlerine vcib ve lzmdr ve knn-i kadm budur ki sadr- a czamhk
virilmek lzm geldikde eeri vezr-i sn ol gelmidir lkin f zamnin
bunca ihtill-i lem sebebi ile zikr olunn sfat ile muttasf bir ehl-i hakk
kimesnei gerek bi5l-fil sadrda olan vezr-i a czamm insfa gelmesidir,
gerek ikinci v^ nc ve drdnc vezrdir ve gerek ulemdan ve sulehdan ve gerek merdan ve sirdendir, el-hsl kullardan her kangi blkde bulunursa getirilb ve istimlet virilb ve sacdetl pdihmz dah
dim m ucn ve zahri olmak zre sadr- a czam eylemek lzm gelmidir.
Zr memleket harb olmaz, ll vezr-i a czamdan ve m acmr olursa gir
vezr-i a czamm hk ve adi zre olduu sebebi ile olur. mdi kelmn muhassal ve zbdesi vezr-i a czam tedrki umr-i. mhimn-i dniyyedendir
ve yhd hr-yr- gzn -^-Ridvnu5lhi T ecl ecmacn - zamn-i
hilfetlerinde olduu gibi sacdetl pdihmz dah kendleri d a cv
K T B - M S T E T B
D g er:
fitb-i lemca-i hlrn haya Osman Hn
ZiU-i adlinde anun buldu cihan emn emn
Dger: :
ij^
[ZEYL]
Sa'detl pdih- lem-penh hazretleri ibu ahvl-i leme alelicml haberdr ve m alm - hmynlar oldukdan sonra vzerlarma
ve ulemlarna vech-i merh zre sul ve cevb taleb buyuralar, t
kim mansab tasarruf idenler ve mansaba tlib olanlarn istihkaklar ve
re5y ve tedbrleri zhir ve malm oluna. Ba'dehu sa'detl pdihmz
iktiz itdine gre Devlet-i Aliyyeye enfa' olan rey ve tedbr ne ise gice
gndz Hakk T e'l hazretlerine mnct idb ve slh in hsn-i
himmetlerin sarf idb buyuralar:
Lalam sadr- a'zam ve sir vzer kullanm a ve hkmetde ulem
du'clarm a ve sir zengi aa kullarma ve Alt Blkde olan ihtiyr
siph kullarma ve Yenieri ocanda olan ihtiyr kullarma selmlar
olunur. H ayr du'mdan sonra umr- dn ve devlete m te'allik cmle
nizden yedi su5lim vardr, cevb- b-sevb taleb olunur:
'
Evvelki s? l: Merhm ve magfrun-leh ceddim Sultn Sleymn
Hn-Tbe serhu ve ca'alel-cennete [46a] misvhu- hazretlerinin zamn-
eriflerinden ber Kzlba- bed-ma' zerine seltn-i izm biz-zt
sa'detle sefere varlmad sebebi ile midir yohsa gayri sebeb ile midir hl
ah nmnda olan Abbs- pr-vesvsm dalleti gnden gne ziyde ol
duun nakl iderler. Bu takdrce Hazreti ihryr-i zn -R id vn u llh i
T e' l aleyhim ecma'nlazartma tl-i lisn iden rfzn ve mlhidne
mchede f sebili5lh gaz itmee hd vcib ve lzm gelmidir ve ecdd- izamlarm - R ahinehumu51-lhu T e ' l - zam nlarnda memlik-i
mahrsada vld' bunca kl' ve memleketleri ki feth idinceye dein zhir
nice ve nice sefer-i hmynlar vk'i olmudur; gir ol zamnda kat'
re'yya ihtill vki' olmayub ve her vehile ahvl-i lem nizm ve intizm
zre olduklar bu dah zhir ve beyne5n-ns ma'rfdur ve kullarmdan
niceleri ol zam lan grmlerdir. yle olsa hl yirmi otuz yldan mtecviz olmu ki ahvl-i lem muttasl tedenn zre olduu [46b] ve nice
memleketlerimizi gir dmen aldu yi'dir. Mesel Acem vilyetlerinde
Eylet-i irvn ve Eylet-i Ere ve Eylet-i eki ve Eylet-i Timurkapu
ve Eylet-i Gence ve Eylet-i-Tifls ve Eylet-i Gori ve Eylet-i Tebrz ve
Eylet-i Nahcivn ve Eylet-i Nihavent ibu zikr olunan on belerbeiliklerden m 'ad otuzdan ziyde kal'alarm z alnm ve. zhir bunca vilyet
lerimizi dmn- bed-fi'l alncaya dein nice nice mmet-i Muhammed
ehd olduundan m 'ad ehl- aylleri esr olub ve nice dah rz eksiklii
zabitleri ulfelerin kabz idb ve eki belc iderler, hem bunca beyt5l-ml
tlak ve israf olunduundan gayri sefer-i hmynum dah vkic olduka bu
mikdr bin nefer, nedr serhadlerde muhfazadadr dey aa ve zbit
olanlarn hyneti sebebi ile sefer-i hmynuma hzr olmazlar imi ve
bunlardan bakiyye kalan kullarm dah sefer-i hmynum vkic olduka
her zbit olanlar beer onar nefer yenieri kullarm himyelerine alub
ve seferlerde her ulfe yoklamalarnda mevcddur dey ulfelerin haznem
den ihrc ve eki belc iderler. Bu takdrce her sefer-i hmynum vkic
olduka bunca [48b] bin yenieri kullarmdan ancak sekiz bin nefer mikdr seferlerde mevcd olur imi. Hatt merhm ve mafrun-leh G z
Sultn Mehmed Hn -T b e serhu ve ca ^ lel-cennete misvhu- hazret
leri Eri seferine biz-zt sacdet ile tevecch buyurduklarnda ol sefer-i
azmde on bin yenieriden ziyde olmad bu hd tevtre yetimidir.
Byle iken serdrm ile efer-i hmynuma memr olan kullarmdan
imdiki hlde ne mikdr mevcd sefere varld beynen-ns haf deil
dir dey nakl iderler. Kezlik Alt Blk siph kullarm on dokuz binden
ziyde iken sefer-i hmynum vkic olduka unlar ki ulfeleri ziyde
olub ve mncim ve mtemevvl ata ve hidmetkra kadir olan kullarmn
b a czlar vzernm bidcat olan defterlsi dey her sefer-i hmynum
dan alkonlub ve b a cz nefert kapu defterdrlarm ve sir vilyetde
olan defterdrlarmm istihdm kulu dey seferden alkonlub ve b a czlar ki
ar ulfelu kullarmdr, aalar ve ktibleri seferde vkic iki kist ulfe
lerin mcerred kendleri almak in [49a] himye tarkiyle uhdelerine
alub ve seferlerde her ulfe yoklamasnda mevcd dey bit-tamm ul
felerin aalar ve ktibleri eki iderler. Bunlardan sonra bk kalan siph
nmnda kullarmn hod kimisi serdrlarmn ve mukabelecilerin lyneti ile bezir yayla yanm raklar ki altar ve sekizer ve onar akalk
ulfeleri vardr ve ekseri Trk ve K rd ve ingne ve Acem ve sir ecns-
muhtelifeden hsl olub ve yolsuz gelmidir ve b a czs dah geri tarkiyle
ble gemidir, lkin fakrl-hl olmala ata ve dona kadir olmayub
piyde sefere varr ki ancak ulufe yoklamasnda bilinr, t kim ulfesi
k atc olunmya. Bu takdrce sefer-i hmynuma giden kullarm bu makle^
lerden olunca ayruk ol seferden hidmet ve frsat ve nusret midinde olunur
m? yle olsa ibu zikr olunan maddeler vkic ise dmn- bed-ficl
bunca memleketlerimizi alduuna ta caccb iclecek deildir. mdi eer
Alt Blkde olan siph kullarm ve eer Hac Bekta ocanda olan [49b]
yenieri kullarmdr aralarnda ecnebi girmesine ve yirmi be yldan ber
vkic olan seferler in bunca hzineler telef olduundan m cad ol se
ferler sebebi ile bunca recy perakende olmu iken alman memleketleri gir
dman almaa ve bunca v a zc- n-hemvr ve knn bozulmaa bd
ve b cis ne vehile olmudur, beyn oluna.
9
ve ne sebeb ile vkic olmusdr ve min b a cd bu cmle ahvlleri gir slb-
sabk zre nizm ve intizm buldrmasmn tedbr ve tedrki ve rey-i
sevb ne slb zre grlmesi mnsibdr? Evvel bu cmle cevb vzer
kullarmdan taleb olunur ki nlar bu ahvllere vkflardr ve bu makle
umr in vzer makmmda v a zc olunmulardr; b a cdehu bil-ficl mansbda ve yhd mansb tasarruf itmi ulem efendilerinden ve zengi
aas kullarm ve rzgr-dde ihtiyr Alt Blkde olan siph kullarm
ve Hac Bekta ocanda olan ihtiyr yenieri kullarmdan [52b] dah
ecdd- izmlarmdan grdkleri knn ve m aclm idindikleri mertebe
cevb- sevb taleb olunur. Bak, Allhu T e cl a clem ve resluhu.
N D E K S
B eyt 5l-m l-i mslimn, 4, 5, 8> 10, 13, 14'j
A cem
M em leketleri,
3,, 4,
11, 15, 17, 18, 19, 20, 36, 37, 38, 39.
Boazlar, 14.
Bostanc,
7,
Budim ,
35.
dem , 22.
Burua,
9,
A a , A alk, A alklar,
6, 7, 8.
8.
Bostancba, 7, 9.
20,
39.
Blk aalklap, 6.
Blkba,
Blk halk,
A h r halk, 14.
B yk m r-i hr, 6.
10.
8.
B y k oda, 6.
39 ? 4 -
Cebeller,
15.
3 i> 3 9 -
29.
C el l ekiylar, 39.
A rz odas, 6, 29.
C elllik,
6.
A t gemileri, 7, 8,
13,
Avm
A rabac, 4.
A tm e yd am
m beyi,
16.
14.
I.
anigr, 3,
anigrlik,
14, 40.
3.
avu, 3, 4, 7, 20.
Bb~ sacdet, 29.
Badk,
irvn
avuluk, 3.
eyletinde
kale,
12.
ingne,
Badd, 20.
ingene, 4,
ukadr, 6.
3, 9.
Belerbeilik,
Balerbeilikler,
6,
7,
12, 36.
D a koruyucular,
D r-
Belgrad, 37.
Bert,
15,
8,
slm ,
D r 5s-sacde,
39.
12.
D r V sa^ d e
20.
kapusu,
D vud
B eyt l-harm , 2.
Defterdr, Defterdrlar, 4, 5,
akalar,
9.
D elll, 5.
16.
5,
iftlii,
20.
Paa
10.
12.
12,
37, 40.
D erg h - l
kpucular,
14.
10,
16, 38.
G en ce eyleti, 12.
12.
17,
18,
35,
15,
G lm n - acem iyn,
36.
14.
12.
D evlet-i O sm n, 35.
Devrm e, 7, 26.
Devrm e srisi, 6.
Dirlik, Dirlikler, 3, 4, 6, 8, 9, 16, 18.
D v n ,
H kim ,
5.
D v n ehl-i 5.
H kim ler,
H leb,
20,
23,
8,
25.
40.
D ivn-h n e,
29.
D ivn -h n e
kapusu, 29.
D ivn -h n e
kubbesi, 29.
D on an m a-i hm yn,
3.
E
E b s-S u cd,
eyh l-islm,
26.
Edirne sary, 6.
H av v ,
22.
H azn e,
38.
H aznesi,
8, 11,
E h l-i dvn , 4.
H azneler,
3, 4,
5,
14.
13,
15, 20.
H azret-i
H el
m er,
H n ,
bk.
m er,
32.
13.
H il at, 29.
5.
H in d ,
E rb b - tm r, 39.
H in d
E rb b - z u cem, 39.
37.
diyrlar,
37.
H kkm , 31.
26.
Etrk, 4, 39.
Evkaf,
8,
brahim ,
29.
Peygam ber,
22.
E v k a f ml, 29.
olanl,
6.
s, Peygam ber, 4.
Filori, 4,
- G
G ala ta , 6,
G a la ta sary,
G a r b yiit, 4.
G edik, gedikler, 3, 4, 8,
10.
G ence,
22.
14.
K a b a la ,
6,
H azn ed r, 5, 19.
14.
E h l-i mteferrika,
Erm eni,
H s b ae bostancs, 7.
H s oda, 6.
H asta odalar, 7.
Em inler,
40.
7.
E h l-i hiref,
Hslar,
H s bae,
E ri seferi,
11.
irvn
eyletinde
K a lbe-i mkerreme,
14.
30.
kale,
12.
K ad lk,
K ad
23.
efendi,
23.
M b e y n akas,. 16.
K am an ie, 37.
M ah l l, M ahlller, 3.
M a h m d A a, K a p u aas, 26.
K apu cu -b a, 6.
M ed n e -i
K apu
defterdrlar,
K a p u ku lu ,
38.
K apu ku llar,
K a ra b a ,
G en ce
K araden iz,
7,
mnevvere,
M eh m ed I I I ,,
15,
16,
17.
eyletinde kale,
30.
O sm anl Sultam ,
12.
M erd -i tm r,
13.
M r -i hr,
n.
6.
K arakullu ku , 7.
M r -i alem, 6.
K a r m n,
20.
T rk,
P r
Krhneler,
Kars,
Paanm
lkab,
M sr,
31.
M ukabeleci, M ukabeleciler, 4,
K ars belerbelii,
K ars kalesi,
12.
M u k ta ca,
40.
M u k ta ea
eminleri,
40.
M u k ta 'ac, 5,
40.
17, 26.
K esip para, 4.
K eth u dlar,
ablar,
7,
19,
27,
39.
M u stafa
6.
Paa,
V e z r-i
bk
a'zam ,
Topal
13.
Paa, 3.
K iler-i
mire.
14.
M sfir, 2.
K oruculuk,
M teferrika, 3,
K ubba,
9,
10.
15.
irvn
M teferrikalk,
eyletinde
kale,
K u l m evcibi,
10.
11,
N ah civn ,
18, 21.
23,
K k
oda,
17,
12,
19.
29.
N ih ven d
6.
N beti,
eyleti,
N irevn-i
Leven dt, 9.
Lokm ,
bk.
T rk ,
dil,
1.
36.
25,
34.
22.
L u tf Paa,
12,
16.
N h , 22.
Lisn- T rk ,
K u z t,
14, 40.
4.
12.
M ustaf
V e z r-i
a fczam ,- 21.
Paa,
29,
K ostanie,
16, 38.
M ukabeleci kapusu, 4.
6.
K astam on i Sanca, 6.
K eth u d ,
10,
12.
Kastam oni,
K z l
M uhsebeci, 5.
7.
12.
Kefere,
Paa, 3.
K ara
16, 38.
O dab a,
O dabalar,
7,
11.
O dalar,
o.
18,
O d a korucusu, o.
O la n
devrme,
O rdu bd,
26,
30.
6.
N a h civ
eyletinde
O sm n H n - G z,
kale,
13.
O sm anl
Sultn, 2.
6,
17.
Silhdar aas,
17.
zen g i
a a
(aas)
zen gi
aalklar,
kullar,
34,
36,
40.
7.
38,40.
Sip h aas,
17.
Sip h blkleri,
P
Pdihlk,
Pdih
P y-
Siphilk, 3, 4, 7, 39.
28.
avgh,
Sivas,
9.
K alen d eri,
20.
Sivas kalem i,
39.
17.
18,
Sol vezr,
20.
26.
Sultnlar kapusu,
26.
7.
Sleym n H n -i G z (K an n ), O sm anl
Sultan, 8, 9, 10,
R
R fizler,
R e is,
12.
13, 35.
6.
23.
ark seferi, 3.
4,
12.
5.
13.
ehrizol
belerbelii,
13..
15.
R s
7.
Rm ,
12,
25 29 > 36, 37 3 9 -
G en ce
eyletinde kale,
enlik, 19.
eyh l-islm. 26.
ibl, eki eyletinde kale,
3.
12.
12, 36.
u cayb, 22.
S
T ara kapucular,
Sahib-i arz,
Saliy,
Slyne,
40.
12.
14.
T t , 4, 39.
T atar^H n, 20.
Sancak, 3, 6, 7, 8, 9.
T a ta r
Sancak beleri, 3, 9.
T e b r z,
H n
vilyetleri,
20.
Saplam a, 8.
T eb riz
T e k ' d , 9,
eyleti,
Sekbnba, 7.
Telhs,
Selnik, 23.
T erakk , 3, 4.
3,
12.
10,
19,
16, 37.
29.
12.
Yaya-ba, Yaya-balar,
29,
3 J> 3 8Trk,
7,
10, 37,
30.
Yedi^Kulle, 18, 21, 40,
Yehd, Yehdler, 40.
Yemen, 33.
Yenieri, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 17/
18,
6,
1.
10,
Yenieriler kethuds, 7.
nc vezir, 32.
mer, 31,-38.
skdar, 3, 9, 20, 39.
Yenierilik, 39.
Yenieri
Yeni
odalar,
Sary,
Yeniehir, 23.
Yoros kazl, 9.
Ysuf, Peygamber, 22.
V l, 8, 26.
Vn, 20.
Vezret, 7.
Vezr, Vzer, 2, 6, 7, 8, 15, 17, 18, 19, 28.
3 0 , 31 > 3 6? 3 8> 3 9 ? 4 *
Vezr-i a zam, 6, 18, 19, 20, 21, 26, 29, 30,
3 X> 3 2 *
7.
6.
20,
Ze'met, 6, 8, 39.
Ze'metlik, 15,
Zergd/ Nehcivn
eyletinde kale,
Zir<at, 33.
Zorbalar, 4, 9, 12, 26, 31.
Zu'am, 15.
Zlfl baltac, baltaclar, 26, 27.
Vkel-i devlet, 2.
Zlfl baltaclk, 6.
13,
/
^v /
ta
n r
n * /r v
io/rr
.
n/\r
rlx\
. T Y/ t A (
^UT
. r/'r^tr*
r /u
h i
. ^
t \ / \ r <i \ / \ ^ l* . J I <_
* \ /r r
yy/
jlj
. T */ "\ T
JU
f * / Y
*X j
* / \ v
jl
<jU5"*^ U ^- )
t / \r s \ t / \ jL^U jU t
Lb
. Y /*\YV>a /^V
i l \ r
iS S T ^
Y * / *\ Y
, \ 0/ Y V
, \ Y/ T v ^ J P
y / nr
^^S o
^ ,^ X .
t I \r <
\ \ ] \ r jk j^ S
/ y ^ h / y y
\ I \s
iI \ \
(J?!/** sS*d
t ^
^/r ^ ^ 5 i
.
S\ t l \ I \ \
soj\ \ *a t W u
v/rv ( ^
uj
m y t n
H / \ t a 1 1 -t r
<\ i v / -\ r
^y/or *
. A O / ll jhjf" ^j*
<^
c y I \'\k s ^l \ t
n / v u n r n
c i/ y a m v
U*
4 jjb
. \A /u M S 8 /rM i4 ir/Y ^
. v
\ r
u / n v s r / n
y y / * \ o j JLJ
t
h y / h
<ss?St
n
/ \ y
V ...
"
5!
' . a /*u
" / oa
> 1 / r ^ o lj~
u / t v J J I 4I
,
!. '
.
o/
. a / 'u * r r / r * - o V
r / vt i \ t
n / u
i \ r i \ r sr/o
d iy
/ Tt
o / r r
........"
i/rr
. A/r
, . A/^
. \v/ r t *:>>'
i \ /n
/ U . r - J j 1*
i t
v/tr (
jl-5-0
), ,.
v/ 1 r ( ^ U l j J ) U!
. . . ^ / tA \ o j t A j ji *4A.
t r/ i j v, r/r .. I I I (ui- ) ^ <>.^ j *
. r/rv
'/ o " \ f
JL.
* " r v: r - / n
: X
\ \
.,,
. T / > ^ i T T I f 7* u r
\/"vr
t *^ i .
. \\/ r t i \ / r
t yu
t t ' v / ' V \ r o c r / n
t / nr n
-u \ / a n / 1
Jile
ta \a/ rr i a /, t \ / \r V\
..-y
v. : v
. r /11 / \ s
.
Av / Yt \
...
a/ y
} *
r/ u ^ ijj
n/*
i / t "V V V T 4 V ^ /-T o T /
J ij
o/t I j j j t y j j
v/ \ r M A
; ., A/ t r t/ m
. r /w i n / u > ' v
. \e^/iA v/vr ^r
\ V/tA ( (Ji'j1,jj )
. Vt /Vv (
likJL.
a/^hmv o r /a j W
a / v t / n r v / t vsr * / n n
a
f n
y\\tj\i
r r
. \r
Y^t *
mt o
t \ r / v
a/ \A cJJ
o / \
\e
/rr
: -a \ > r / r t i v / r r < n
/ m * </ia
. r r / r ^a/tv
u / r
r r / * \
M >v- t n
<n - M
r r / t v u
j- _ jj
/n
. .1 -
v n / r
, ..
, . jo/rA
o/t
^r/or
Jl y j j
..... .
^ \r w / r r
J. -
v/m > j ! 1
Ujl
u/ l T
**
^-j*
. 1 t/ n (!*
r v 5 t - /rA i t / n n/o 'jJ j-
--
* # y j*
' \ - - , - . T o / v V
-
t , \ A / r , c . J j t f ^ T j
. y/iv >*JJ
A/ ' 1^**^'-*'
0/ ^
* v/ll
. \/ r v i n/a oiyf
. r u r .
1/11 tli*
t a
t v v . i - v / r > \ r / \ u / o i i r o
,
u /
r r /n .
i r
/1
\a /
n 1 1 f m \ ,\ I \ \ i \ I o ijj
. Y r /t t r
' i
/11i r /1 m
A /r a r > /r a
\ v / r o i \ v / r *
v* t r
* v / n
'i
t/ v
Jj *
ir/o
m
it / t
1/ \
, -, / r r
ir/A
r / r \
i ' r/r t
i \i]\*
{ \ ij \ e
i v 't a
i t r / m
r/tA
i rr/r v
. ' v \/ v ^ ^ Jij
J_>
a/i t
J iJ *
J k
J jj
t/*'
i r/t t
/>
/ 'r ,
V*
, >'
t;
.
r/
vY s
r/M
i i / o j i f o f id - ?
.
.
,m
:Y r * m / \ v
V/ T \
2U
v v / t i r r / t n ir / a
\ / t
in/sA i \ */r v
.
jjJ * S
u / n
f* * &
,<u^*
v v
***^
. n/r v
'i?
A/n \ t f j j f
. v/
iT
:
*
i
va
vi
/ r \
i \r/r o
, r \j\ r
w v
t
. r / t i n / t r
. r ^/
j !
.: n / n
* v , N o
vt/ r v V
i/
J jjf
,
jj
; ' * * 1
\ v / r \ - ljj- '; * 4
jlitsjj
w /n
v - 1*
'U
. ...
. vr/r v
r/#
j U l i i - T
. \ jt \ 1o/tA
n / n
tU i^ f
J i
< s j j f ***i
n /r \
t J * iU j T
i \ r / 11 v r / r T r r / \ \ J
'I
- A/ r v j U
If
T*/-vr
o y u
vv / rv
.
j ; V I
\ v / r \ j - j j ' u i i
' J
' / T ^ 2-1
i r * < V f t / v v i v t t v t r / j -
>>'. r f r S j y o u
:
t r m v i vtj r t
> j j ) L iU
. \ r T/ro i r \
ju
.
, ; v / r v OljJU
. t ' i n / n
.
i T\ t n
ola;_,J
. \-\\s
\ 11 r / 1 r 4 n / r
(A IV M / ) V
A / l l
ir
jr
m / u
J y
r -/o n
\/ 11
Jj
Jj
. .
e/
A / YV S U
\r /t v
o / it
I 1tl U 1 ^ /tI
y / t^
l.
' ,
m t ^
a / i r
/'u
^ T/ T
4 0
C v
cJ j
J ^ j Ip
.
o / n t a/ *\ r
' .; .
i l- i
.4
i r r y/ai r./ no o i
. ^0 C ^
-J
4T \ / 1
y y / AO
^U>
; n r / r *\
.U / l T U l / VA
?/'v
. '
4 \ c/ U
j^
jil
. V / A
. Y.o/ 1 V
b
. . t/ A
. v/ r r
'r'iO ^
s
/ 1
Y / Tr
( p ! H /.j-> )
j L * . 4JbjI*
T T 4 Y / \ Y Y Y /
r / Ys
t . I \ . 4'. , &H.
T/T T
w'L*
" v
i. \ A / T ' \ * V V / Y t i ./ V J j j l
- - t .;
li
w /
. yy/iy
i /-u * e / r t v/ r
. YY/ 10
. \ v t \ r v /1 r v o / i y \ a '/ \
i a/y ^li
54 o / t t 5 V/AVA v / l J U
<
_>$*
. ^t a / i r
V
_> .4, J y J
' / TA V .
- :
Y/ YO b - j ^ o
"
'V/-
:. ^1 i A vii*^S" * - j
Y/ t A <\h{\'
c s '^ J 1
u - 'J *
jSd-
V h / A V
VI
y/ t
<*i
0 <v/r^ *
. , y ) t v* 4 a 4 y >
4i -t 4\/T\ 4n
4Y/ l i
5 A / Y o <sjt&k V j c V /
. \ V/"\Y
. V * /* n 5 l Y ' / l e H t / n
, . T /n
. T.
. \ 4 a/ Yr
. ,y\/Ar lsJjI--)'- jj
. T /T 1 o - .A*
y a
U / YY ,A r / YY
Vc # !-^
',
t T/ Y * ! U
j> { >
\ - \ l \ - (* 1) o 'L *
)\<
\T \ I o\ . II ( o lU -) U O^p
. I i i Ki \~\
W r t
sl^i*
*
. Y\ 1 ^
4 ^v/l
n/r^
4V4 v/ T 4 i / l
^ jilj j i j i
. , ) V f . / * V A . / r - * T 4 \ *1 t YA ,
4 \ A./1 Y4 T 1 4 1 o /T A 5 y / "V 5
1 4 VA /o t
yy/
r U*
4 U ' / o Y 5 i / O N H i /1 0
-,
4 \ o . 4 ^ r I )y 4 \ / n
Vi/lVSA/ ,
"C / v r / 4
Y/ Y O4 T 4 W4 ) o / . Y Y \ \ i \ r l \ h
S A r_ >
. t/r
* / \ v
.II( U * U
a / n *\ M o / \ r
rL )
( o lU L ) H -
. w jtt
t n / r t v \/ta
rr / r r
a t / 1v
/- n
t I f / TO
m
. /o
srr
/r
. \r
S \
I \.t \ ^/ N \
\ | A ci i r / l o
n r /
* r / \ r n
a ./
\ u / w i H M v
1*
i M / t !
5-1 s / r n
*jjjj
:.
n / o \
o *
. T /ll
lr\
a / 1r
v /
i n / '
^J*"
JJ.IjJ ' j j - i
Jjy 5 i
a /ti
/ r
t\
.\ o/lV
s
/
. yr/r
t t / l l
A/-U
'* T V
M \ / l f
. yo/v
t v
/ v \
a i
/ v
< iA > *
t/m
M /it
*- j -
SVM IT
tt / n I o t o / o J j j b ^
t j l i _r .
5 A t/TV
Iv /l I
n I
u - r/tr
o/ |
. i a/ 1 1 5r r
'. r / r v
. r /
r t / r 4v / u
. v /i
* 'r *
n r / n r
v /r
lX-
. n /rv
ia
r w r * A / t v r* / t v m / r r n r n
^ U -
u i
ta
n o
.^
. r / "\ r
. il \ \ Sj^Sl
a a/va o*j*
t a
ta
T / T ^ t i Jj *
^ ^5"
\ O*
<
r / r \
5 t / vr
J jj
01 T
t T * / t t '^
5 o/-,r
. u/r
%n / r r t w
J iiJ
i A / n
\ A / ir
> iW
5 \ 0 / Y V 1 1 / \ t
.t W t r ^ > ^ j i ^
s vv/
TA
. r /
. u
JU L
. rr/io
. -\/rv
. n / r
v/r *
. v /m
n / 1r
. v / n Y o /n
J j
J ii j
/ i o v/v
t\ t t * / r r
v */ r r
r? j
i J i a r * d lj
. >/ n
. \/\ M i / l
. r
. r / r r
t/
r/ t
-U j
| | / T 0 J&Sz j
,
A/rV (
v <r / \ r
C.C. I j j
r / n
( H
t
v -
j j j Jj~
^ r -
\ \ /
. r . a/ 1^t
* / t r
ta
n r / n
ta
j'- u i-
j - U jio J L .
jt - u d -
ta
r / i r
n / r *
.1 ( o l u - ) ^ l .
i ift)
i A /
i ijt
r / r t. u
T ' T
/V
/ a
\ r u | o _,iJ
s v /
i \v < w / w
( tt jj>
,r o v t n
r\ lr\A \ijy\ i \y a
t A
\ i/vVa/
m t m i
' o/r*
i \ o/f\<
n / \o
\ v n M
t T M V U t lo/ll
. i v / r o o / r \ v / y j - u * o > .
n /^ J1
AC T / i A
/ yy m
sy i / t a/ r i n / y u /
YYiY \ t ^ / l o
.
u n
n / \ )
/ vt
t s y/r o m / r r
. . - \ v/ r 6>.l>
.1/ n
'jji'
* U-
u / r y \ i/^
"iy;/yy5 i o/\ o i \ l \
'*>.>
. r l i
. y \ / r r y */y o
T/ i A
y/^r
i r i /u
Y / M
*~ = :-
. \ \ j i M c~A^
>/ i A
. y / o n / 1 v >-1
.A/r t \r /r r
J_>; j ^
' v / y -jls-lj
M
t / A
l / l
i \ V/o
O jjU
. >/ r t- U !
v / u -vn/v-sv/r
...
. \ v.t t / i v / r y
t / f o
t
/n
Y /'o >
l / l
i^/- O j - i j
n / . v v/<
. l/
a / ^
oA
y */io
/ 1
n r / s /o J; i f j j
4 v .v \ / v ^ t A t v / ' r o i Y / y y
u / \r / * n / y
*0/ l
S Y
v/ 0
<J"jj
yy/n u-Pj
iv/u
( jj
o t \ l a . i \^ l ir
U f / A
m / yv h / y i
ljj
. A/Yo
,. A
(O U >
\r/ a j-1jb j i 4
. h / r
V/ Y t
n /\ s.vr/ w
y\
n/n j j j
\1 / r t
. \ / s AS i / o s \v/ t H O u
r*
' /r *
. t /
VY/ 1 V j l # j
y / yn
i i / i
t o/ y t
\n \l< >
v/y>
j -jjj-
'jjAji
' o / c V l-&
i v
* u u
m /t
\r/\ o
> 1 1 4 o / Y i y / YA V o / Y 1 '>
r/ry A / r *
y/ya
i n / y i
t/
n/
t/r i
. \ "\j \ .D
. r / r r
. v / 11
s /
.l/v
u ijU -
jL J jlT
Y/t
. n / t r . n r / Y i
. y ^ / i
- yr
. u/n
/ r t
. a/i \ / o An
j1
..............
vr/tY ^ / n
r/Y
t/
4, * f L .
.w
. A/lH t Y/ Y u-ili"
U 1 o ,/v ^ / l t
. \ ci/o Y
14 /1 v n y 4y/n n s/o
O ^ *-
-.
. \ a / t r o j A * j>. \ l / \ \ - U -
. t/ tr
n / M n / r t r */ \r
|*y~
> ,-
T />! ^
u / y m / y i n y v 4 1 4y / \ a
4* u;
. \r/rt y /u 'J h j j
'-ri~
. r/rv
r./tA
r/ t Y i / t r ^ r / Y i v / u Y / n
'
. u/r
. t /m o/.m o/rr
\5 y y / y
jU -jii;
4 1 04y t i r/r o
. y ' /1r
;,
'_,>-
V /l \ 4
.1 V 4 t / 1 o 4 T.
J^-O
C
'. o i r i \ / v V - / ^
s t r
t - n
u /
. n
.
,j- . U
t r/v
n v/ n ij1
t-/ ^ r
o - 'U -
\t/\r
r / V v o[\ t ^ t o / n
. o ,4 1 4 t / Y1 4 o / t o
Vr
r/YA M t / l O YY/^ v / v
j J
J^r
. y * / t \ \/o \ n / i r \ <^
v / ^ t / a t r / v o / o
o o 4
. Y /> t c f 'J L j - 1 J * r
-r
r/ n ^ ^
u/
e T j r j j
. v/
. r r /i A
o j
U- v k
. u /t
. 0 j-TT
W ' ...i \
) j r \n
r u
..
*r/\ t
jL
;
4 A
5 ,' /
T*
( * ' >1 o *
. a /u
Ori
u / r r t / r \ o i t
i
>o/ 1v m i / t v
. r/v r
i n
r / u
T/.t ^ *ilU
. u. rr
U y a/ av
/ rr
s ;
jl jjjl
jj~ )
jrJj jr&A
. ^/ TV ' A
2~i 5 i1
j
>
/ '
a j\\ u f / r * '
i \ t
- .tj \ a
; u u
sr
y n / t r u/\t j J ^ j i
. r v u v Ur u r <.\\ <-\/11
y / \ n / A n t / 1 ^i JU' c~j
/ \ # e /
u.
s rrv v*
: '. v/ V
U/ U
yA a / v v m
iJ y
. v y / t v tf
\T
n / r * cri1^
.A | n
- v / r r
\ A /
> o J U
".' v i / i v r / r
U / l T (0>;
in/r*
a/ m
a v / m
y ij i <j^ji
. v/-u r /r ( jJ j W ) _>;*
it S J l j j \
v / n / r - j ! j'
1A / ' V
u r/ r
jjl
. u/1 v / r t 4v/ yt
. \ V \ 1/ t V JL* v j'jj1
U / T
'^
^ u
tf
. u/ u
J&i
U/
J1
j'-J
1 .A ^ i^
tj
! H t r / \ r U / U
. u
v / r t t r/ \ v o j /
, ;,
> ^t/ w
/ r toly,
jJ
1/ yV
U/ t t b>^.
</ r \
\ V
. n I w i^l \r J
. U M U ' T / U V / i t A>- ^
.
j'
1 / t ^
A#
vr /
iri' j a
J l* l
jl-jiv U l
^ -M
.
<
t ;
" . / t#-* * t'u
' e/tl
. {/-,n di-S' <jlj
" j
t /> t
> '
. A1 v/ r t
J1
l s\j i\ u r / ' r a u /a
J!
r/ u
>i
\ "V / T
>1
NDEKS
\ i I
'Iir
( rV-'VI 0^1 )
i r
i \ j i t i
s n
/ n
a / n
- / V a s r / u
j\i\
:
s\r /\r
/ v r
l l/l V
tf-A-il a_>
s t / rr
. r / " t
v*\ /
. . i /
O f-
J i - j ^ T
ir
sr/ n
sr
r jr \
<. \ t j n
i \I
m / i v s u / n n r <a
11
jllj
vr/ \ v sv /
s r / > s \ r / 1 o jI
v / r :s a / n
s /v ^ii
. n
oT
S T 1 / *V i l l y l
.1 (
r / r t
s \r / s
. T\ / l #
/ir
s n / ^ s a / a
Uj .)
ju
r r / r r f ' u / v t k \ \ l \ r i s j ^ ^
S l l / i r l t / ( ! M A \v/TV
.
s w
11 /
, | V / * U
. r r / r r
rr
T) ( H t W
. n / - u
\ / n *
j Tj
s / \ r
n / 1
s u m
. r / rv
jT
'
r /n r
r r / n
jW
~\r/\*
r / ->
>>j
< # jfi
n / n s n
r/ \r
/r r
< J U ji
i jS 'i
V /M
s a /m
st/r
> / - v *
s v / n
4 _ ,L
a/ a
V* j -_j j O
. n / o r
s /
...........
. i / m
sv*/rvsr/r
sr/io
uvtr/r
v r / r
. v / r
s a / n
./tt
J > W
j1
s r/\t
tr * /r ^ 4 > r /r o
/ 1r
,> j'
( - * * - { ) <31^1
/ r r s r / \1 s \ / ' o /
s n / n
s n / n. A
s v /rr
#/ rv
s n / r s v / r t s t/ta
U / M
u -ji
(j j
m ij-i
s n / n
s/rr
* I rr
Ji
. u / \ A - i
11 r /r
>
J 1
' / ''v
.
(-jT
j'/'i
*:jii
r / 1
SV/lo
/ r r
s r / n
. u / t
s /rr
^ u T
m < v
s n / t r
t ^ .u
J *;b J
s t / yv s r / l
.
/rv
jU * l
(j^ U g j) J ^
. n/
j ^j\j j ..**!
^ /^ J b ljC ' J . 4 j I
(Jjj-**"- 'lS j ^ L$ ^
Vj^
J ^ l> -
j j* * *
j j ) j & j l
4uJ. jl
j j
c jl* il
( ^ } )
jJ L L jl
^ * !jjS *
a^lj>-I
6j j j \
dU ^
dJ J J ^
jj
^S ^J
< l j j |j ^
f j% *
I-* *
aJ j
>
jX * i^ l
1J J J
4 ^ > -j
L>
aJ
,+j ^ j
. j X jl
J 1!
jJ J
^ *A
d i^ ^ jv jj
ci^ j^ *^*1
6 J 3* ^
ij
t J L ^ p lj j
dp^JJ
JJ*\
^ ^
$*} j a J J J
d*X<42~t'* ^Jk^i lj
j l f j j j j ^ j ^-IpI
< jU . I
^ IT ^ jw b I
Oj
lr l
J '*-** ^
4 -^ ^ 5 U j I
j
c S *^
^ Ij-m ?
J J
{ * ** v i^ * J J
d o T jl ^ j ^ ' ^
[5 2 b ]
<w *j I j > -
* j
^ j* ^ 4 .J j l
jv L tiji
jl ^
# J J y # t5 ^
LfcAP'
M *uM
j.L i
j > ^ i i i ^ j l
g fr^
4+j .J . j)*x*.5**" *
4*
{ J i^ *
^ J ji- -^ l
JJ J
. <cJ j l
jj
j j
J J
**~*^ ^ ^
^U&lj' ^ij
- ^
{j 0 ^
j * x > 1
<J^>~ J j ^ * 4
Y *J -^ *
li-1^
O j f l
d J ip U -> -jl
j j
$"
^h^ j
0 -U ^ U liip
sJ>l^ -.41) J l , - .. j j J j !
. 4-^3^ P
[5 1 ] I*Ap U
J S jd tfi' 01
V U - ^ ^ J ,^ 4 , j j A . d i l / j
4 M \ S . 4C
j$ ^ Z \> - , j
4*1? 1.4* *
<
^ j l j j
j i
6jjj\
<
J J j^ iS s J U j^ ,* 4>*J J
4?xJ
^ ^ U ijlp JL^ ^ 1 ^
^>xXX']|a
(j9 ^ ,c L-J^*
J^'j>* J ^ ^
^-U
A0
^JU_)\Ju ^ J&4 (J jl
jlS * j d^JO
<C^4jLU
j ls * V " j \ v A ' ^ J .
2 3 ^"* O^
wU^j J
* * * jjij *
<^A j i p
(J j \4j I& a X
. 0 Aj\+S? vj*Ar^,ij
, *
L.j l** ^ J
, j jw l;i
jj ^ U ijlp ia~i O
Ji&f J
tK) j ,, AaJ
ji J
A1J U *il
jj^
I^
jv > -
jwL*i^i
c^J 3
*pIj
0^->ta \m
a IjI
aJj j i j j * k + A j
\ d jV o U
\j >P[a
Q j
o >Xj
<*3 ^\>- j
AjP
J ^ *^Jf
J:i
O j \ a j P .
<\f? .
l)
JU
^JlC ^11j i
l a p U jjj^ 'j.aJb J
^ 4 ^ (J>
*UXj^>- ^ j* \ * j
\ J l. ^ C J j
(^ V jl
Sjjti
.jf i<***
< x ^ y
^J
15
c^jUS^ <u
A^tJ d^j j]
jS+* J.*]j*ia -
4>+)^
j j i * cjT
j>- c-*>
4-Jl-----^ j \
12
*jwLi*i^
JJ ^ J J 2
\ j j j iS jr f 0 -U P j^ jjl
7^}\ <*** J *
-*
J j jl& j ^ t j U j
^\&
21
Cj^si-^
J jr J
Ia J p
QXhjJ j l ,
(
^
( _
( j j jS
aI^*
^j l j
. A-iOJ j j f
I^ p U
^3 .j * \j I
<X)jjf0t-l^j I ^ I
AaJjIaIS* j
6*\j ^jjJ>A
d \jj ij l.,
t jL^w0 j j j ^ i j l p
^1 j L >j
^.a 1
o ^ ji
i
^
oU j
^^A>Jfcli ^aJ \
J j/
[ ^ 4 a J ^ j> -
(^ j^ ) j|L a - j j
w l.v * lp j
I^ J jv T
18
21
A -j j j j
^ L jL * .1 jI
^ jU p l
(S j^ ^ }
jJLJm j l
aL^^-j aJ a^a.^ j
"'' - ^ --
,.
^U>*l u ^ jl
^IjU-j
iS tjl V jl j i^ j l
xl
M.lj'
jl j
J j*
^jI
Ij
[50 b] (jijb
j-
2 ? ^
a I^
*} & j i * j - ^ i l j l ^j^u^
jit v3^>* j
' wL*p!j A ^ ljjj
CjUs^-
j a j j
<uJjl aL j t
J *A
O ' j j J ^ d ^ b t - <d* J # 3
c * A^ A^ mA^ S " ( ^ j l
as j
j j
, f ^ ^
b \p j
Jj J j J
< ^ jl ^
^ i-> *
a?4w >-
A a ,* **j
C-^Ip j
j<
a ) d JJjo
JS" ^
j t_iji?ljl ^ j jU>^
J j a I U
AJ JJ Oj)^'il j
23
t iJ jo ^ 1 1
* j - L ^ l iJ>,j*&>it. v>J.O?-.'
j <J>I ^j
a*1jI sJj*
c5j*l *A*la$ . ( j ^ ) ^i jS U
i j y U j ; d^ujJj*. I j j j
^
J 2?^
^yu j
jl L
as
Jj Aj lS>-*> j
A:^:
3 j$^l j
aSCLa Ia^,
aSUjjS* ^ ^ 1 - , a^>-j
-'iJilAajj-l j j\ j
^ ' S j & j z
O^aaU- ^ 1 ^ -1 J\~* j ^ 3
j<&
<ji p
^S^lj
Jaf I ^ j j \ j
vJ^US* 4JCj.*U*
jA -*
j jy (S j ^^3
o^lo <
4>- J jjJ
; A * S ? j\
Ji l i
ji j
J-Ui -l
c^a>-'
jl
4l 4J.I J l i l
^^4;i JP
la
o j^iLi j
aJj^j
J ^ lL /
(3y I 4sj*J j l
0^
i 49 M
jV jl
j ^ l ^^3 *)j
4>~ ) A. IJ
j
j\
{ j
o a ^ ^ l
pU ( jJ c i- jil j l c J Jl
AiU O U r * 3
j z \ 3 " fjb j
y>-
<^^^1
4 j5a I ^ p
Ai\f-j
; J l ji** ^yf-0-*
<S^T v i f l j J j
jjd
*x \j
O ji^ -j j l
>1#'-
W i*?"-
* j{ j > ^ l
uVjl
,p<-UjJI j\ j*\a
jb ll
4'l|^y-'4/--.v^pUjj
{jtJt&SjS A^j
. c j l - 0U>
*Cw> J j l
j^,
<uJjl aLj(
:
^
.
t
, *
4fJ>j
.$ W<^ dlf
Vr y i J j l \...OUjk
m
m
f**j j ^lUl o j
I
fc,^i v - *> I
W^U. JaI j
^ w i * j'
J IVA
j
4Uj^ U>5^i ' y^ !)^>"
a]
jjJ f
a \
f i r l 3 l--A^ 0
U y
OUj$-3t* , 0V j l
X jJtj? Jp
21
t.4^i;
v ur
aj j
(j- ^ A j l f i - \ $ j i h t L ^
\S^
-*
i iJ ^ " J A
l5 j J * * 1 j & i
Aj j j
J llI C -J
j> X ) j A j k t ^ -i jl^-U* j j
as *j j
\ ^
a ,<x
4 > c jJ jl
j ' A **
^L j
\ j
4*J
^-1 j > - \
U ^ p j *
15
J j\
a 1 /j/
j aM
* X J ^ 3 jj* j a^
j * !j
L j j a J\
^ lj
^t
^ JlJ Lv<?
4 j p j A
\ ^ jA*+> j A
A>- j
k\jb j j
jj
aL I 0 3 U**
s j> * j j
JJL*
Ji^
jJ j \
jj^-i
<Z j \ J b
J ,L jl o b j
jJ S " ^
d^
j
tJLc j \ ) \ s j \ 2 >
ji
X * ^ U slL * ( S j y * ^ JJ& * * J
j^ j) \ / & j ^ t j ^ * ) j &
O ^ -C jjU 0 j **
S j i
JK^1 Jp**^
A ^
4*j j L *
0^ (
\ j> \
'"^s*
l ) 4 ^ j U j j ' i f j i J J A ^* 4 J i \ ^ jJ U # 4 j \
. ^J j J j I
^ i x j ^ j i ^O ^ j l j l ^ l
^
jj$
j j
J JL * Aj 6wl>*
4 > x iU J j \
dlj*>US> U
^ a Ia^
t S ' j \j j >
0*X^
os
4 ^ jJ jl
j' (S*^:*u ^ ^
jjl
IpI^ jJ
^-c^
o ^ to jj j> ~ L r j i f >
12
Je2j l
jj^ sjI
U*h*
t j &
S j A i <t\+J
(J ^ ^ ^
Aj
^b j
J j $
4j>cI%aJj \
jL*M p ,
d^
^a
^ ^ A a il^
J & * ^ i
^mX* j
< i* jj}j\
**!
O jl ^ j j ^ J*
d -> L j
'
w lj&
^ J ol* ) 'j
t j ) j \ f J t j ^ \ j l j'tij* j ^ A*jk
21
Sj > ~ j a
j Mi J l
^
'
aL . Ia>-
dJJs^^vUj j
j* p
Al j P j A
0 2 j \j j i . .
ii^ L j > - a L I a j
02 j l
j-4 *
^ J s j}j\2j*mmM
JS^I
^ ^ Ja^ p
P j^
o*Xv*
ilX z j ^ j f
^ lir lj
^ a U ^
<jl>-r O t^ L w
o llai-^
*1 JJAAA j
I j I
I
j >*j
j*
a j j j
(j^4 * * ji
^ -A L t
J^*
ti t*j
y^M* A^
J j j [4 7 b ] j ^
L $J^^
^-^2P
j l (^* 2
jjj
J jl^ jl y U j
< jljl
d4^>"
jj
c j U -
P ^ J}
^o j J l l L j l
^ J
' jy * c c ^ j l * ^ 4
a u Ij\
^ r j j j ,,''4 f l# .
aL
J l^ l
^1 j
Anijl ^J^AjI^
J & 'i S j
j l y * * ^5^c>-jl
12
Jj$w>: j jlfe
4j ^ j l J j^ .^ j ^*
d J b ^ J lp l
j j :>
j a j JJUU J - ^
JA
j
( j^ { !
i ji
dj^,^
<Zj \j j {j*> j
J J
^ *J
<
^jJjl 0JjJuj\ j
d ^ jv O
'i ^ f j
c3^ J
o~\p^l
|^ I j Ij Ij
I j j i l j l [48 ti]
^ ^ ^jj
{^T' J"*^
aL j !j i j
IAp U
a ^ j^ a jV j
0*A^^*-j I
A>
Up
^jjZA}
*^ 3
U <ii>-jS^
A g> -j Aj
j l ^ l j j l j * V j l a > c jJ j! ^ 5 Ij ^ j j U ^ j ~ jjSsjI j I j ( ^ j l j ^ 4
J&^Mj
J f-^ jl
j J L lijl
4> *J J J &
I^P-U
d ij j
j^ d j j j l
d'^L j ^ j
. A*Jjl
J j^
jJz>-
ji
vUpI j J ( ^ j Al^Jil j lS ^ J j (J ^ * 5 C j^
J l j -*
jA)
c-Lj j y b
a J jjt j
^Jj J
is**. j.Xm*1jI o ^ b j
jjaL? jl S * ^* ( j^ l (^jlAjt4
j
-J\
j1j
(J\ j j j \
I j j J j l *aJ>
18
^ jlj
yu
&Lt
jAj
U?*0 Ji \ j * ^
[4 6 b ]
^
jl
cJbl
c J b l j
.j
3J .& a j j S
^ a I
jjliUJ
5^*
<>vS' v l J L t j j J
* J
c J b l j
^ ^ 1
^ S C ^ I
t3 ^
4>^C*J
^S*
^^1
4^5^ j i
j&
4 j
^Sw?
^ U ^ J j
USCLr Jti^UI
d li^ i
<-^l cj
./ 0 ^
(^ U L p j
jU jl
OUj
) J ^ afr
4* i j l
'^ a
Jj
[4 7 a ] . ^ U ) j l j\zy*> A ^ i^ J jl
JaI
jijk *** J j ! j
4^ j j J L ^ J jJ jI
J j j
U J jl J * S
O xj[U ]j
^**^
V**?
l j j$ *
IU p U
4^>ca/j J l c L wU!xj
4 JJ
c J j
(S j j ^
3 4 f V ? j I j 1^1 <>Aj
\ jr ^
34J>* 4 . ^ J (J^ 3
*>*s5 j
0 2 j y j \ JbpU 3 ^ ^ L ^ j y ^ d
J < u l d^b j
J&
0 4 * J^ j * j
t j jl
J J jy ^ - J y J
^t.-*---*I
15
j l j>-\
Jj^
.j-^ d ^
j j
i j*xtXj\
J jl
^ J J J J v a J l * jilp J l j > - I ^
J ^ X ij
jj-^
d jjjl
j^ l
^
dJjUj J j l j j S
J^*Jj**
lf j^ i
jjI
j& $
4j I p j
& x S ' IJ
3 U^I ^ j O S v -
CP^
* 'j
y } ^ j^ dy jJ* A~s*%Sj>
21
J * 0 j 3 J **& J
4 >iw J
;'
^17
[ J -.]
J l^ V l
aU
ja
IiA Ip
d li^ b
j ' jk* J
J * ^ } ^ *> V * * * f ^ 4 J i J J ti
U \%
. a J j ! ^ji* , j ( S j l j v J * j
om )
*W. AJ ^ ; i j v <jJ V j l
^>^1 j
,*iil
w -^
iS ^ jj
4 j A^P
J f r j ^ jr*
<J>jW U >tX ^I i ] j L * V j l
d jjS "
C > L A >
aaSjJJ L & l j ^ L o b
J>U
-v ^
J ^ J .Af ^ t a - U i L.,U
O vU Ia^
j o
J) ^!i&\ j j u f . V N
0*A$j|b.
3 .J jp
j
ji
c^4 d
W j J b ^ O jl
d^A^P 1^*j I
<jP^
?*
12
':.
- ^ J'
J jl
<
;0^ j l i * J**?
j
'
"
$W j
*
.'^a?2>u * * 1'vo i m# ^ y *
U V j l --0J&*U ^
;r d J ^ ^ r ^
v/^ v - V ^
*
a ljiU aJlA*I
f j'b j
*J j
^ ( jv ^ l
w > -lj
^ jjji
J^*
y U
[4 6 a ] J * s f j
_AaO*
;d^ki
^ P
aSs^i, I I j p
J> W AI l j
<UI J^x^# J
tJ ^ L j
J ,U j
^ ,w*4
0j
u aI^
-* d / j "
a^jji^JU j
r f'j
j i *IP
15
Lj
S j \ j s * * J i)
1^ d k ; L ti
*tj>* j\>*
jj j ^ jl
b-
^ : T Jjl
......
I) TM jl ^
\j
.jlo b
c J J lP
jJL L iS^ j ,
c ^ b jlS^ j j j J j
JJ
2 ,^
t b .p. ,dJA^
ja.5\j7
a,wJ
^ol
^b^bi
A A L _^ob
oLol .**<
^ j U j jA
d JU 'jta
J >
o b
Jjl
ax^ j>-
^&bob (3jS^
J>- J a '
*U>,(JUp j ^ j
0^<w^bv4
a S^<v4\^*
^\!j*
V_^J j j
j..x^.L5*j
12
o b jir j j i_ ^ j ir
l r JJJ $9* j
j^ Ip
A^>-JJ>
: j l c p ^
15
oU ^I
o-UJl
^ J U ip i
jJ i^
dr^JJ^
io u
j^dU>xI^p' ^ ^ a! ^
18
0^5^11 j $
j A.C b A^-j
4)
(J,\j j U
Ab i
jT* ^ .lip l
jii^ j
j j ) j l-
{ j ^ 3^>
OU*
j^
^.^,>-1 j l j
1 IIT JjS : M
^IU j
oU o
c S O j t
J
jlp
(II p
O l^ T ^ .
^ a l
jfS"I
o j
-.^ a J ji..
^ d
l j j aLI olj^r*^
y^
^x*
<^0^1* ^ 5 j
W *-
jyi*
i'te
cJ*^r ji"* oA^y
j j j +a d d jl
A O
u l-> *
U l j L j j j
o *u J .a p
\^ p
* a jU
I* l > ^ ll-p
JJ^j
o U -T
J}1>*
12
l->"
j
\?P
(S ^ ji
*A** *-^U
ouj^p jfe
^5so
l>
f Obl
^p
y D*A^J*Ap *Aj i
|llp <J>-
[M : T [ OU. .. . jSii ] 9 17
oJjU^j j
Aj^ksP*
4S^jjio o^t^rMjS
(J>j>i*~A ^ Jj
iS)j j - ^
^^JLi ^+*5
<**>j a A j ^ A j j 5
d lio b
i JJ+**
oJ^ L^T C * o l* ^
J JJ* J J J ~ *
4J J
jjjj^
^ J/*
SiJ^ J
J j-j&L*
1J j h
(_$i^A 'j> - J f ~
\^>~
A-***'
^'4
j j ~+>
J Ajtlaij 4aL i j
\j
jO^U* j"* */
***j i (-/ j^
jji^ L T l-> - cJlwip dr^ *<j*~*
IS^jIj
*>
c)UI
.. 4 .J , r ^ l r j^ \r-*
*<tjS* d.LU*
^ iJ J
12
jzjj
< w Jl kXo j .
U *
jO J U p
^ a I i
c J iA p
IT T jj j s jl
fjfC ^
I j
fu
u V jl
ji j U i r oL**^l
L .* 4 j
15
D V jl y o
Lo
d L _ *J o b
II T OjPl : M
1 1 || T jjp : M j j * l
j &
aJm j
CL-k-a3j ds-^* j
> -
jJ*
j -dL*o\j
^ 1 ? . (Jj+aa.
3?
t-
L> C J L - j
* ,^.j)
>
b\jO
, (( ^up
aJa-aPj
jo
(( <UlJ!l
^a! j
\j ^
Vj
15
k
\J * \*
^ > - \ J
C- (( 0^*P^)
CLpIj
\ j j % ~ *a
(J ^
J * [ J A
0^11? ^ l + * >
j j
d-o*A>f
*X *A + ?
. j
j S
,j J
^a d 8
JjU oJI.. . ^ J
Sj*>
* ((
*^" .S"'*)
jjj
<up a
L o U a^J j
tJl
^aU^oI;
4 ^ k l^ ^\.PJ?
AjI
3 . ^
uJJU
j \
II v \ <J 4
z\ |ii* 4 ^jl>*JI
1J),
C-J 4.A j
: (( o4id& . . .
A.lil^*s^.i ,aJjI
J .
S ^ J * (( j l > t ^ l j-A
^1 ^
.^ \j l ^ i J l j ^ I j - o I
A>--^'s^l
4,111^Jk*>CA.v^ )) A^.jj
j3o. . jw^uI3
cjii^
>
^J
dJI*Ap Ij
<*->j\j\
jj
^~{J
4 >caJ ((
J. ^^4J ^"^J'1
A^.>-j
^ j Ij -Ua 7 .j& s j\
-AjA', c K ^
|| V
. (j
t. <jljS
: I
>: (( LLa , . . ^ \ d 1 0 || OV
u^j.a>. :
. . . .lLL.1! )) , 1 1
<^S^"j )) 12. || t o \
)) 5 6
j
. . .
)) 6
4.jJ ^ <
3-AjLLi i j
1 2 || (W .e n siek ) I V , 8 4 )
( ^y* p ^
) I ^i>-
\^.zS
V'- ^ A
(j-** - ^ Y
II u r ^
i o
i^.^S'
, ((
*.
\j r ^ \
A) j >i*A
O l l S * j j j *a
jP tJ la j
, ((1j^ n Ia m .^ ^*,**1! j j p
^ L v t j jj d J L ^ > - * 4 j i j
^ ^ ^ 1 U j A - p )) .
^ J j^ "
j^ ^
A > t X ^ l j > t ^ m AZ j f
Aj
^aJL^j
c ^ jJ ji
(3 *^
A1I ( J
<- j ^ J ^ j ^
C ~ *A > a IJ
. j: >
ap
jL * S ^ L > - j j
j a \j
\j * J ^ I
aL
cSj
Ja J I p ^ l i j
u ^ a J IT ))
O j- ^ j
L ^ Ip
dJJJ*
Up
j
< j i j l l f i
* ^4 ^
aLI
A -J>*
j i jjS j^ p
c jJ a J Ip
j A l i f " A * * J j
15
jj^
C j^\* J d J > A ^ j
A ^ jS v
A^Z*j$
Am^AI
J L jjU i j
^ i
dJU & a
(J i
i M . o^pj 18 || M Jk : T
16 || M
; T <jj>^ 1
: T ^)-JU 12 || M : T
II T ^ j
wf ^ t j^-scsJf (^*^ C
:
12
C * U a L * ^ / u l A ^ tS tu S *
- > y p j C J U > - ^ h J j l o - U - X jj j
<JL-.PAj
^ j J
J O jt A p
j i t
a L i o l ; AI
^ jJ iljl
C j* l * jl U j o y S " '
C * P ; j 6J.Z-+&JJ ji\ f i* j
(Jj ) J~A j )) (j ^ i
J I o U l> -
jt j j j \
* o J Ip I *& *j J c i \ c ^
4X-*m. I
j l j
J * j
j ^ p
a JLI
d L i^ jA
U l
t j^ * p j ^ jI
* ^ jj
^ j'jA J
A ^ P j * ^ j I (1)L j
C - * jI ^
i S j ^ J ^ 4 * * J jl
^ J i- * w jtj
{J,j U j -
jj
O jjI
cjJ j^ j !
d L ^ o l; a > - I
^ ^ .j j. L
A j A *
J (J ^ J
C - jl> -j
T ((
ji l
<w~*.AP j j * ^
^ a U p
v i J b j j i l J * J J A^Jj)k*i
jjl ^ 4
X^ ( 3 * ^ ;> I nJ^ ^
J>-
(Jj i j
* ^ i j ' ^ C * *A > * j
J j
^ j
o ^ J j j ^ J ^ J U * dj j j l
o U j \ U > J v > lj
J t^
1l j ^ j~ ^ a S " ^ ^ I | j 3 j * j *
1j.jl.kw** I j
. J ^ v S L * J J
. . * -V 1 4 1 5 || ^ ^ i T t ^ x iJ I j
; (I I^JU> . . .
c ol ji
I^ J 3
j l j b )) 7 || o v
|| v \ u T t jty3l ijj** c T y
18
o J ^ o ijl
v^ djjf
J j^ ^ I
aSjy\
^.*V .}l
4j*Uj
(S
Ij
Cjj^JU.'
jZ i
b J jl
dJbL j
>~
{ j>
lLM i
.j
O ^J
4 ^ j w l j | ,^ jm J jl**-4 4 jL j j p j j j
i ~ j \j > -
sj
^ j \ j J L$j\*A J ^ ^ ^ b u ^ j l
J jl
<u*jl ^ j j j aJ At'-Sj
- b ^ j l
( j p " 'j * .
I .Jb j
(Sj^j
i L i l I - ^u
a u ^ojl J j
Vj j J j l
1J J
^ jjd jj
^
JL ^I
a^J u
.'U u
Jb>- ^ l j , j
^ J {1
L*.11^ b=^
O jp jj('
j J w^"" 3 ^ l > - l p ~
'
1
4**A
j l j ^ 9 '
j>~ j j*A*
^ jJ U ^ l; lT I
a ^ j
^ \^~ J* J
c j^ ^ ,
U*
(3
3 ^ ^ J i 5 ^ p j J . ^ j l
J A\&
'^r J j j k a ~ jI J j l ; j b
O b J jl
IJ
l j ^ f j f j '4 ^ y L * l j
\j>m\ J-11^
A-a^o.^ J
12
j j
j*
J J
^ ^ J ^jA ^ - U ^ ii^lilj2*->
/^ M * J lj
Mi
j j j
I^
^ p ^M*JI j Sjl^s2. j ^11*11 <w^j a j ,^ J-1 j ... aJj -^j j j p I (J?l^ aII j^j-
^aj
^~J;
jA
A; 1^*1 j
C4 I ^ J
L*li tj^l-
4>tiul^j>c ti
U j
^ 1
"
ajI J,> . ^ U a J I j
b jS *
IJwA ^ i l )) o j ^
j 0 - j w - l
Ij>- : l~*I
ij
j\<s^4X I. yv
a]
'
J ij
j^>~ 3
J.SI
j> -
;
4 > v i I s^2.a (( ^j>-j - j
0 lj.^ l> -
Ia b .j U j ( j
15 ||M.'fj^i j . ^"5
'-n M _.. ; t
ijj^. ;
(. jj yi : a ^>-*1
. . 'l*j> .20 21
JJ o ^ *a t
c j ^*3 ; ,( J^Ssj^v<aJ
*^ob. aS^ j ^ j j
i S 3^
o V jl
3 ^ s j*
tib j^ U llip
^lwii>-l o V j l
aS-*
b*ilp
dwA>jjUw U j j * ^
\ (^j^* ^,^im
a^s.^^**J.j
j 1
< J ja
(jji (j^ - / j j
/ j
j
^Jipij * A ^
J jl
jS " j
I j jK*t*A * ^ P
^ l P
s j b jjS S "
o jjjl
Ab i
V jl
j&
{ J ^ .^ ^ J ^ J
Ij> "
jjjl
. A l l j l a * . ! ^ 10 ^ 2 *6 * I
^b*
lc J
Aim^1j i
^ llP J
J * j i j b ijS"
L /r ^ j'j
t i'k i j h j *
J ^ b ^ -I
.j^bi^b
j J ^ l^ j
Ij > j
**?j ^ j j
J ^ x p j J> ^ d U i a P ^ j j j j S
<-)Uj -s c r ^ -* ^ r T ^
17
18
J J u+ S
AJ J J
V 33 ^ S 3 ^^ ^ ^ J 33 ^sM^J S***'
^ * ^ > "
d .\u J ip
iJ jf J J*J JJ \ * J >
o'A^b
V | jijt
31 ^ ' v*'*-bJ
o ^ r i i s -i l i j j
( J ^ j b ^ \jr'**
O -U P Jf j j
.J J ? I
4>^JJ J
O b jjl ^ r ^
^ U J ^ J
Umm5w> ^ p b l
* v ^
> l^ l
'jpsA
A > - j i-LJ j i
^ A t i J i ^ i J J*Xaj V j
^j> C !^.j\
J J ^ j
AvPjfcAi^jl
ALI
Jj+ JAA J
tij* t i * k j j ?
b jU j (j
c jhA^vs^jl
^ > c ;i | I p
j - W * *& J $ j i
< J^\
J I ^ -~
b ^*
ap 411^jf>j jf* ^
-b L * u i l J
A I ^ J -
<L)*bj
d I
j j j
a ^ j $Xijl*jSs>- c - 3^ JUj
jb o U ^
lI c ^
***+a d^
d lio b
aAII O j * j
21
|| T aU : M dk
(j j
11
|| T 4 j&
^ . h lS - j - I v 5
O jj
j^ a I? j
^ j ^4 j
d * J I j J J Jk* $j>- ^ ^ jw U I C j j ^ j I ^ p U
d jJ L y ? /
d ^ to l j
O ^ L ,
j ) 4 j j j l
J ^ jl
< i , i ! j O j ^ l
jl^ ^
^ m -p
1 ^1 j
J ^ U - I ^ J U L > \> - j
^^p!
yp j
4 . > -j J j ^ J jS /j j
, ^A '4j ^ *
c _ 4 l^
aJLm**^
^ m x * jjU >
4 ^ *^ J
d ijb t J
jU^
iilj.} !
b lp j j
i S j 3 f s ^
a j ^ j -^j
J* J
w JU p
i ^ l ^ A U s u
I* -U jI
Zj j
l-^
$
J '^ jl
jU *
j> -
w lJ ^ ;L
J j ^ j i
( S
' J
4 * J jl
l ^ T J
3 4*A A
O jj^
J Uil
J p u ^U!l)) . jxb> ^
A ^ ijl
* (^ *A x j j l
j j ^ ^'W^"j
jO J U jlJ
iS .j^
} 4 .f j $ j {
J^ !
<*^ p I | j
d ^ ^ y a jjj^
\<
cJ ^
j Jlc-
jij^A<^ j i Z j & S s
-^ j
j*
d M .U
aiJLjI a>*ju#Ij**** ^ ^ j a
U{
t)*y>-j*
. 4] j **j j
^1>*
^ j j ^p I y j j j cL p Ij j
15
( jf* U jl
j i j j
4 *1 j l
4 a * *'I
. 4 * **AS[\? 0
^ *^ 1
A j^ lji a I ^ J ^ I j j
c j X p j 11j ~3j j
:<u j I
4 ^ 4 j L i? j A ^ 0 j U *
jw U ^ j! J
12
I jj j y U
. j . ^ 3 i , y j>\
( ^ J & J c S '\j^
4 > vJ
__^u
Aj j j j j
4 J I
j A li 4 * 1 j J
A jI
<J 4 * J j l
^
IS jj
4 ^ i jj
jp I
cJW
:j i
4,111
j.
4 4^1
l P J ~ * A ^ iJ k !
jix jj^
a *L I j j 4 &
L^ob
v jjJ l^
0*Aj j - L >y3.P J
1j ^ j l
j 3 j j*^\+*SI
tj ^ i j f U
t_^
kALS"
AjA-*ip ,CJj.S
co jJ L I
d ^ ljj
j j j
jl
^nou*J
o ^ jj^ -
t jljl
c^vw
^ j> -
{ * * u ^ - ^ j ^
(J jl j
U j.u J j!
1 -jj^ ^_j^ ^ jt ^
1j l / Aa^mJI
l j
i^ S ^ I g p A
(S>Xa \ . j l J L * j J r '
(jL _ .^ j3 j
.jJ d S T i
:' T
d W j^ jj. U j
A * > - jj
J jl
C J*A^ ^ j ^
A -^ jJ jI
I - A
aJLa!
c S J p - 0j j J
,j j l j
lAjta ^
(j\lU ]l ^
0 *A j 1
aJ
-* -jl
: M Lf J J 6 || M _
j J%j3j
j L b J u i^ -l
J l? -
u L . j > .
^t.aA
18
jj^ j l
{J& J& y
A>t,(slS" A -^- j l j j i j
1 0 || T
15
-^vMj*Zij2 a ^ J p I
^ j^ ^ j
(^ J 3 jj2 > -
^ V j l U j l i J.x) U l i
j> ~ \3
12
^ j^ T j*
j^ s d li- ip O U j a ^ j S "
j* ^ j
( j ^ * 1^L**o t j
J^"^ 3 i X o j b * j 1
a 4 ^ J b i!> l> - ^ L j I
AS"* j L ^ r J j A j 0 * A l^ j l
I 0*Aj^/T*
(J j!
l/jj
,d*A^L> itrn^AJ^S^" ^ JP ^ lj J Aw j I
A ^P
*aS*"*^1\**ajj+j
jl (JJ
^*
U j l l d jo
l*O A J j
l ^ ^ 1
^ U l ))
a x ! j^ jj { j j I ' jj* ^ j !
^ * ^ 5 c ^ i^ > - ^ j \
^ j ^ * " ^ "j
j a
c J ljj
Sj j M
o l j
w j!jl
J j& *
o U j j
AJ
a 1a5"?j
^ jl
1^**
aLI
o :^ t ? l j
LJ ^ J *{*' J
J>1 j
a jiI
.^J Ul4
A jj^ "
J>-
,c j j J l ^ -
.((
4jI^*4a> (J_1jC,4
j U j
JU T
^ * jl
6hA,^.<
j
^ S fji
*j j j
jk lji
a*j
C^ jj j l
(J l^
^ J^>"j A U T 2 j j
^ lU i4
j^ l
IA J ^ A ^ jI
II ^ (i^O^
J J ^ VS'4
lJ
^ L J
a5^cJi5>- a^ jj ^Ij^ r c - ^
p 4 ^
i i ^ l l l j\ ^&>&\
j j
l-3 M > - j
j
a S jj
.^ il- c ^
J ^ jl
Ip
Q j fT j
O j[jjS
aLI C -jIp j j j IS
jj^ s t> * L ^ j ^
^JJi^
(j^ i^
J^U
(J J
^ J ^ j A
Ali AjL*>
AjUj^j c5> U jl
j ' 4^
(j^lf
c 5 j ^ )) 1
y L A ^ l;
^~+AJ J \ ^ J ^ })
<J>-} l i b
w lj> *
^
1^>-I j
c i^ .
aL I
( J j O J > -jA
Cj*Ajji ^j>~ 2
^ j > - j<*
J jl j
jL > * u ^ w U ^
<;
4 x ijl J I j j
^ d jj j j
j j ,J w lj j i
aS^ oA-pU j
(jj> l j j
aJ
S j \kL S j >-j
. j'Z * AJJ*J, J * il j ^ j b
<Cjj)3j>* dl
d^
6 j * S ^ \ g J k J I a I JA*S 4 1 1 \$ i j Z i/'&ij** l A 4
^ fT 3
S(J?l-A J
*j* *
iljljjJ l
j ^s ^ A+J^ji'^tsa*-' tj[\Aj>-
c 5 j^ i^ J
O j J j l j^ > - J l i - I
( J+A* O / b / j
(S j* ^
^X a^ .-.- jI
c J M -^ 'l
A^j *Xa J
jamS** Aj Gj jl<4
O j ^ j j
^ Ia P jw L /? U *
J I j aTjJk*
^ ll jj
(^i J
JJ^
o ^ l>
S JJ J ^
c ^ jJT k A j!
j^ j* [ /
Aa^J 1 ^Ii* ^
d \c ^
^ ^ 1
j A\
$ j}
j'jj
^J ^ J .
j*Xj- J L p ^
j* j j
^ U j^
)) \ a ^ 0j^2 * < * jj
A ^ ^ I^ U j j ^ J J ^
oJS'lS-O j ^ j j
l j l (^jJll
dLob
j jf' 0
dj^4^^-^
^yda^L
J JJ
4l**>4LU dJjjJ
j^0
c T ^ 4^>-j 4j
JJ^J
JJ ^ 4 ^ 1 ;
L-J^j
<
*~*4'4 JJ^ 4->^J 4^L ^jS*^
L il
4>t^J j
jj&j$dSlA*\>~
4J c_JT4>xS* 4**4
*J
^o ((^ij ^ j j S aLI o^TJj
4I-P
t*
y dOU o U j . ^ j j J j l ^.i ^ j a i j l J ^ 4 ^ J
jl tto-OLv^
ij J ^j_
mJ^Xj \ l- ftjp J Vu^JjtAr?!
j l il* 4j*o^u j
A-?Uj J
4 *a *jS *
k*
<jjul
^5\>-
{J** ^
^i
o I
j L
J^J^,^
cP-4, (T^
4^^bi Jte^s
^U-
cf dj j ^
J-^l J
ij^~\+&a
18
(JJUmS <Jbi 4?^
^j
J *Zjfi*j
4?wT
23 || M #^jlu-^l : T
J S - 4jm4* j ^ j
^cl5T Qjt\*& jA
i (_*bl
4>
20 ||T y j j yz : M yi j : T c-jI^ 12
II T
: M
^>-
J l> J
jfcLI
d J^ Jlp
J ,^ .
aT
(S ^
J u j {j & J * j o j S j S S ' j S
aJL
jj j
^ J t^
X > l 3 4 j
J*-<ubl j J b - C-*j1jO J ^ ^ b i
O\J!s Jmj U ^ j -jJU ^ bl j
4
4 J
o tJ
J j^
Aa J j $J A j a J j I
j >A j
4jI
J > -
^ > 1 j
^ I j L j i <jw J 4 & b U
/ * c ^ ' y * J ^ - i '
aLI
j ^ J * J j j j l
< tb l <JlJ& J
o jjjl
V j l *XX#j iiX? T
4,ij i p ^bj
4^ J
^ (S ^ c ^ J j b j
iJ jjj* *
^ jl)I
J>- jO
6 ^j-^0jjS"
^ ^ 4 - j
4 p j-
j j j l d iji-jI
jja
\ 4 ^
*Aj^^j^ (
a!x u
J jk
U aL- 4 j j i ^
J b j t O V jt
j
^iaP J J J
O J U ^ IJ
^ l j j j
* ^ Ip ^
^ k p j*X*&
bJaJ aJj A* j l
24
O V jl
' a J j -4 j v^jj*A T
JIa ^
J > - C -j U
^ L ijl jL > -o j
Aj j
. J*AJJ\+pJ
4j b^J!
tJ lljt J
21
J 5* ^ !
j i l i l o j . CL**d>
jfr 4J i
i3 ^ jl
j 3 j '
jl^ jj jV j
4>^l>w*'l oJU^Ail
V jl <
4Sv*bb* j l j j j
1 \ j ? y \ * P
CL*&>* d j j S
4a-*J b I*Aa
^p
15
^ \P ^^>-b j
*nSyt
4$vb
} b l p ^ j j ^ j j j l dJl*Ap
I - jl J j l k j
iiijj^ J
j ^ > A jA U * S j
i l l y ' J 4 ^ t s*0Lm
* A"j& J J aJj
d^jl vL-.^J> j j j l
^
o-U^b*Uj
< ^
4^.P
(Sij^J*
4
s Iam^
a * j 1
(S jf-
J * - Ij
< J^
1 *m* >
^.li
P_/j
^ -jl2>-
j
j
0 4 * ^L*l
j e-/j axJI
aLI Jl>*
jb a
j^
j\
Jj^
ja
((j ^
9J
^J.^>-
iljL J J>-
c^j4b
j (^ U ^ j
. ((j ljJ i ^ I j l i
(
4j J j j
JAA*
I (^4*l
jX l,o J jl
a Jj
~-j j
S ji JUi*
Ji
J> - c4**I
d b j4l5^1.
JliU
12
(Jl*
a I
4^1 . AaLI
A^vjl j j J j l
JljL* j O
j^ lljI
j jAIp \ 3 jj
o^LJ^ 4 iji
^
o lc I (_/***
^j 4 j j Ua>-1
. ( V t y j i I
^^1
tyS' {C,j&j*a>~ Jb u
(j****-*
Uia A**iJjl j jj ^
4li
(j-JI j )) j j j *> J j J ^
(S
ci>l^ J^*
<jl i i j\) I 4
aJ
y + \i s
jlj
a I j I o U -v p
a,oT J U
c c^j4*b
<
jUT d j j
jS*
aSot^
jlj^ b *
Abl
^ j
aJ
u^pb
ji> aT j 4 j j
15
<Jlp j
O ^J*
A ii ; ! ) )
Jc^J
aT
^ ^ I jjb jj^
4 - a7 j iJ j J J j
4X t*<
s^
S U j J
^ ^ L
^^>0
I t__ a S s J U J p I
(5 ^ ]a X 4
j
aJUl
v?
0 ^ 1 J
IIM \
*/ . ^
A ij^ jj
L - jU - a T j^ j j
^t jj S* 4^o ^ j ^4j I
^>bLpj V jl
j
0 4 ; * ^ ] A^sJIp
18
\ j j j
:T
20 II M : T ^ ja L 4
K. J J
Ajo4>^iT
**
11A
T^ * w jbJI . . . L j d 9*
5j T
; J I j J j
2j ^
- ; T ^
Vi, ^ j f
jjj'
^
^ S"* ^t f * O^j ^
a^Ij *jj
Ji
jI
aajUs* ^ ^ j l
J& a a^Ju j j J * ^ /^ J j. j A l t y ^ l j !
aja-*1p
d J j.
f C-L<'
j
d J j^ iv U > -
a j$ ^ iis j j j u l
U i l
JJ O U J j l
. aj ^ j
c.I>aL aj j
^p ! J U J
c ^ V l
U ^ l
aS s J
g ^ j u J jl
OU
+J i & j S
iJUj^I j j - ^ t
a,*J j l
a 1>I
O V jl
J ^ a ill
J j_ -i
g jJ j
I ^^'*
c5*-M
I < jji[I
A>tJ
d ilip
J l ^ i w j j I J i*
AS^ V j ! J J.
O j> -
15
^
aJLjI
J A ^ jU S ^ JJ L li
aj^
jjjU
j* J & * U ^ -* l
A**J ^ J ^ ijl J
o j^ ii
^ 1
0 ^ !>AP J
l^ri^
Jjl^O
A*->*$> J
O j i V jl
J ^
& *" J
4 * 4 j O v U i U j
j*^ j ^ . 1
* c^I J ^ l
a J !^ I
jr ^ J
jJ j* > "
*J
a>*;$* a I ^ j ^ I
< j* jj{ J
J jjp j
^ j l i^ U
JM
j * Jb j
J J J
( j J . > - V J J j l
j
4*m~j
j l j f 's ^ j l j l ? l j
4 >**j
OJVJjC^I r- ( J ^ ^ i I J A4
;n T
|T j 4JU
^JJ
J .J & J
A**jJk>
A^^p
J )j* ^ 0 3 j ^ J
J*^
jJ l
A $*"jl^-^a>*
aLI
^>** aSC
jl
. vo $j j !>
,t,,
j^ ^
f*^ > - ^ , 1
<J ^ -
J
4+*hS
jjji?
j!> i> * j
L p L \ j *Xa a 0j
: T <2mLJj.5 j 15 J| T * j j j \ -|- : M
X *. M j Aa , . . j a a 17 |
|T-> : M ^
13
16 ||M
II T ji/ ^ : M
jj
))
JJ . j4 jJ
d j 'S J
Aj d^*L> j J ^ P j l
^>^ *'4 (
A^SkjC^ ^
.j**K *
^AjI AmJ^I
U- ^ * * 1 1 Ajiy^u
aT
aJ j
j -
<*O j JdLv^
A*JbV
W JJJ
j'
^L^l
aIj I
A O j^ ti?
V jl
^jp^AiiU - ^ i j j
I j) Ipl
aL I ^ -a J I j
^2>-
d 4 W
j I jfittW?
c P jjj^ ^
j j^ J ^ j ajiJ ^ lj^-A'-
4:d ^ ^ J
Aib^*-U OU^
* (3^ ^j^-4 ^
^ j^ y .
( ^ jJ T
3^^S* aj i^*>)
J j^ ) '( ^ j ! ^
c Jji
jf
c ^ ^ i j V - j . j ^ - 5?*^ c
aLI .( J ^ p j I ja l j
<
T*
^ ilC fco
A jI^ i j O
^ ^
^j>*^ Aj^sJ L i l i $*
S ^ J jlij
^J A****^"
j^.L ( j T a**5~ t
J jl
j j k - j j ? j 'u ^ j j z
^^Aap
a T j^ jj
*U^\pjl j l
( j&
15
j C>'^i^ ^**
*
i -**
5*^l
^1/^ OaSs^IS- *
( J ) i J
18
j &
aJLI
f^ j> - O ^ m*
J J ^ o N l * j
21
oj
{ ^
J j^U^-lv5
4JLI
V jl
. jwL^*IpI j *
J jjJ > -
pl>-
^ I
j j j4j \j >-^Ii^LT jj
^ L j i j j
J!> -
cjj ia^ j
d)Hl**
jJ ^ J a P
^ J ^ J *
A Jjj Ol^P
1J f
J J
J.T j j j l , (3j*
4J
'.^Ul
^ j*
JJ^
j^ J i
Aii^ I. j l ^ w i T
J+iJJ J*
, j 4 ~4jt ^lj-
t}^ ' 4
jh^ij^k)j^'j
/ i
oj>b>l dJLjJL
jjl
aJIjLJL*
JkLv? j
iM ^ J * ^ " {***1 ^ J -
'^
^111j?*\
^^2i>o
,j*xcdS
j> l* 4^J j l j jw H jl
.jJ L li^ jl
.^ J L fV -'
aTj J
jj l^"1^ Ip ! j
dJ ^ *
V j l d^ dy-J^ j
d i^ jl
j
O J -J iP J^ J
j*W *^ p
c-a>-L^
{ jfc^ 1
Aa*01
j>"\ j ! I p I j a
aSv^j!
J ^ Ip T
cr ^ J ^ i) J
a1h ^ \p ' j S ^ Ia L ^ U
o jjU L *
is*"^
J^ j O
21
^V^
Jt J J
I ;
^I2J d i l i p , J ij> -1 j
J j j T J.. . ^ 0 ^ '
18
5 d'- yl^jl^
a) J J A * * J ; , J * ~ J < *
^J
J L-^lj
<c^l]ujlj
.1.^4 j h ^
^ j^ * '*
J!J
^j> - >(j2\>3
S a
^ J ^ J *
12
; (^ ^I ip ^
\s * ^
aj! ^
.^ L / i ll. u .i \d4Jj*aP
^j * ^
O y\i
Jjl Ijj
J
d j^ l^ l
15 || T : M ^ 13 I) M * > : T a>" 8 j| M ^
: J^ 7
:!; c ;
|| M Jji : T Vj\ 19 ||T
j&e ; M oVji o . >
M jj
j^ * }
X^-a>6pIj Sj j
\~>y\
^S*
olSsJ^
j l j ^-
Cj^
((j\j y * jy S
j^>-
I^ jf
(jr?^
c^*
jv>-
L5*0
J L ^ -lj
4l^pjjAjjl
j*
<w*>jjlj jL>*ja
4to^j\Sj^s.>" o J i b
^ j l
^*x* . ^JLL*4*^)1
Lolj
(>j Z b S i j fj
Jd3
IS^LT"))
j*\ i S
J4p jll-p
jh"3>j> J
s.
*-^*"4>
/ j -z^3*"
12
jl j
ci4jl
L>-l
wU^ j l j l ^ i
*-Uji5~U-
<jrjU L jp j j j j ^ j j j ^
dUl>- jj
4->-jA
4JJJ^
J>j ^
4>Uj
Aj L
15
M >t]l
4j J vIU^L*
j^ P j T O jj j
\ \ T
{Jlj*
^.a^zaj
imJj b
^j 9^
<-*>j l j i
^ c^'-
o^!^4#4jJjJj
(j jb&d) j
^jiW cjilji
aJU**-* "^5^
t (_ J.J
(^j-j ui-dj-i
O jT ^ ^ a^ * (J,U j
^Ss.*^uw\j^ j j j d i j l
X J? :
||T
^ j
A*4ji j
<>
j cl^pb
aSO.jjS^
M V J J ^ I ' M :T V * |T : M jj-9
!jjL : M
j o^#lj 20 || M ^
jjj{ T
18
j3
jJ
-04r*Il*.
s\ j A
aLv^1p
4j I
jjb '
<^ (J,l^J ^> 4JI aJj j I ^-1p Ijc J_^._p
^L%
y jl
VI c ci^ljl J
^Ijjj
j j j
ys
AiaX)J>~ j
*JUI
<Jj*#[+A
{J**^
O j jSy
, 4S"*' j 3 [jj^
i\j
j) j
* i j j m**jv
MJ
jj^
I JjJ^ j I j
j,
^ \ j >-\
'jk) j AA o*x\
o ^ jjk U p j j j a U
jJ ij
c3j
cjljl
jjl^ ^ jT y
jjj
jy * <j^
LSo U
jj
a1?j j
X cS j j
c/*^ j ^ ' 4
J J J & -:
c-Jj ]
Cffi ^ & j {
dJ J ^ j V - J J j V j
fjd
jj -^ c^^jl
Jl>* y
Jl^-I $ ^0*"^
a^ j\ j
Ip y j j ^ j j j * ^
j^
_J
ax!T O
^.p
j^ L t l jl j*-bJ
l_>- o ^ jl j j j !
dU^- J j l j S\a . j l o j j Z ^
((
^*Jjl
(J^Ax;>'I
03
^U
JJU *
a^^j-Io J,jS ^ j
4 fJ j j M j f
^ jjlj
j^ L S o b j j ^ l
18
. 411 J j - ^ j
j\jy
(_jAj wi*j>j
(^y
15
d l
12
)) ! ^^UJI 4a1p
'S
20 ||T
JjjlSo- j* j j i ^ j j ^
U : M.]jx>ru 9 II MT
l x*& {j>
; 4^ 1 5
**ZLfe
ji
3
^ j A iii
JU > U
I ji
(S jh * j jJ S j
. j Jj L j J j *
a ^ a * j j
<a j
lS
4 jA a j^ /* j j
jv *
ljr ^
jjO j U j
A ^ J b l
> X ^ JI J
4i t ^I
j j- j _/ jA ( _ 5 < j S j > - l
_ )lc
4 l
4 ^ 0 1 J J j &
A.a j ^ S
^ w * -J
I p
(^ 1
pl*>
J S *
6
< 3*^
4 ^ -U
-^
X
j ,
J^rj' ^
^j
C $ Ij A
9
j j \j
L^.flw.....^wi#
O
l j l
4 ^ jI
i j j {
J J
4*o
j I
jJ U
O -U U
J &
( S
J S "
12
^ J L j
& V .
iL
4 4 p
4 > l
J l
i j p t ))
.
j
jj- j
&AA
'.
'
15
4 -> * ^ S * I
d U ^ J /-
JjA*
aU-I
18
12|( M j A j I a * ; T j*lk j
5 || M vJljl ^yU :T c-Ikj j \ <jul 3
||T j --~ : M j jzk 19 ||T X*-\ : Mj-U |T t sj * : M j&
4 ^Ur ^i.V.^P jr* iy JJ ^ 1 :
*^ . . . s j A 15
|| Y A A ( YA e o ^
) i
o3 aI>15^AaM.
V 'j
2j>- 4 ^ 1 dJLo i j j l
U J.l (jV j\ o ^ j J J
a.zj'Sj j
.^jiAj
^ J J& 3
i5 ^.J
4l>j i l JLab
4j jj
^ L IJ a ^jU,LI *Apj d
J jf S
* L X jl
g l J
J j J * ^
OJ^J U
J ^ U
^ j V
4 > J
J i l j^tJ ^*4a
J jV AlJl d*-Lvau^
j* (3 ^3M>* j
iS jJ
J JaI
j l J a^
J ^
4 .jy > 0
L~+*i^A
)J& j>^
4*^j l
Sljl
^Ji
l^
45s.rO.!>I
J J V
;^ J1 ^ 3***3 3*^
4>*J l ij j . jrA
J x j j . wX^s^l (Jjl J
J J a f . J A! (J^>l
15
^3^* j j
c^J.) I _j J j ) j j j L - ^ l _/^
ts^ 1?
3j>*b j
yJjJj 4^
j J T
12
_/ d<^A>*3
(JU
ipJp <dby
jO
(( ^JJ
J UT
o L p ( J ^ j^
\J*'3'^k,3^
^1
(S j ^ j j
JM p
o Ip * ^I
^ j ^ j i lL * p I9 j O ^ L p
V j l U ^
j a S s ^ L ( j T a ~ j 1 aJ j A j j a 1
a.A p 4 S 0 CI^
iSj&j* V jl dJU>U
&j>m
^
m <a S[]c9
^ ^*.*^1 a***jjfI aj I
o b ljl
J jj Ai\j>- j l J a
dj j
^vjL>- j l J j l
b l p j A Aj {***j ^j***
l) N j I .
*A j J : j t
J * J A T jj*j
Ij jS * 1
|IIp J l j l
I y
d J l j
(^ J l
_> j *
t / '5
o>M
Aj Ix*T
dU U
~>j j
A ijJ
o jl^ iT
a;~>- C o I p ^
**^Sj ^ 1
A -ji a L I I ^ a j f L * j
j*X j j i j J J i AajiIs^
j U j l jS ^
lf j ^ i
\J Ip ^ I
mj
&
' / j l d j j u
l j
12
o 'b / j l
^j J
a * J jI j J j I d J J L ^ j d J l o
J^ -5
V j l o i o j -^wU
(j>~2
e ^ lo l
J jl
A * * ljl
j^As?* l I j ^ * ! il4 J tu * l A l i l
.jjljl
^ /U o
Lj
jA q U aI/Ij <^1*aJI aS j
jy l
<j
jj
J^ l
Aa\jj a j
, j^.mi4^1jI A
21^
*/ lw \p U
j j *j \j j**>
j j
o ^JL ^U
jI>Aa^ ^ Ipj/
a )jiU
10
^ L j.iil lv i
11
J js
t /
j j
0-Aj V
i\L*
Jj^j
- j l
c 5 w U it
j*"
( T ^
(J U ^ I
&
^nA j
^ J L -
-A j I
^N >*
sl* *
4 j L j J>
\ ^
UkA *y \s*
A jU L M t *
jL p
j j
^ > fc i
1 -. x^ ^ > -
ajI-j I
j )
jll-j
$*&>*
^ U dJbl
V :* ^
ajL J j
12
Aj
j J j j
slU
O jiu P
Af J lp jJSjl
15
jj^ x * a5^1J
O j l C-J!*ap
iLI j Lp j
(j iaJ>%J)
a j :I i >I
J jI
U II
4^*l^pl
II M ^
: T^oJji 9
02UI J-Ap )) *
JL**A
((
,;
JaU, oUaLJl*
^ .j^ j
)) : "J>*j jp JU 411 J l j
ULA 4,1
<0l*jI iLi> -
J j , l^*}^
*^Aj 4jl Jl->O-^jo
JL
ULA 4,1
*lv^j
L aT
^JIiA.p
aJjI j ji l
j 1A"!I-Lp
J l i r jU j t
jjt
: M
(S
J j j tiijl^ -
**)J
O lS ji (^L**j,
4,1j>- j j
aLjip
jjJ L i
12
^tJl>-
J l,
aS"
il
.,
<u**
IpL*
o iL p {j*
J-vi J i U ^ l l (y j i
: <o . . .
|| ^o * ( \ ^rr; > u ) r c^^ j y ^ ja
: LpjJI . . . ^JIj )> 3 4
t+Jif- <c~*
Jl
ft^jbU ^ *f (jU J
4 ^*^*
(( j\* r
<c*
j (JUJ ji JJ ^ b J l
j J^W ^ L !
||\w(^rv
II V if 4 " ^ - ^
J j *
c ^\J
: p-SCjJjJV . . .
J jp
))
12
..o j -b j
d j j j i j j i i j
ip
Vfl>"
'(jiJ'A -J o ;;> . o V j l
* a^
i ^*Aj i
dto^
J jl
c f 'U i S y
oJUJUj d:** c V V
Uj Uj ciX *W
A>tJ i jJ 4.>.+j Aj Al
J I ja^j y ^ ^
^ (jaJ>jc^jl
c ^aLoU j k J j 3
Ajbj/ dJCJji d jJ b u -l c
l*1 . aJUj j o
12
j j 5".
.j f t-** A>ijjjl
^ i j ^ c^fcLiib
. j l j l O j- ^ :A ^ ^ t lji Oy^ji ^
aS sjjJ 3 jjc jS *
a^4*rJy,
ji~* 6j j i l a
a*m
ji*
i J j j b j j jA ^ jl
oVI j
Jl
Oj ^*^
^Jll
a^**
,Adl
:T ^ J 4 ||M of>.
|| M ^4*Uj^s
4ws1p o J j 3
T
: T
3 .
j^ y
o j j - ^
jd S
. jJ J L jl
* ^j\ a
j j? ,
6j j ^ ^ y . ^ j ^ j j
j J jjiii^ j ^
j^ * 4
< j* f
jjj
i> -
jA j
(J jl
^ flp
<Cj3
a^ j
jX lij!
^ j L>&xi>- j \ f \ J
^jLa_J*I j
(J,M>"
((
a S j j j -j^jiJjtfM^
4 * _ ^ lj
AaIp
aUI ^ j
o -j?
j Jj
j l i a l ^ J ^ j * U jll-U ^
12
(^ jlp
^j^C j ^ j j S "
C J j^
<j ^ j
44>-J
15
J Ij j j / j l p jjv^j*.*J*j1j
I O j U ' 4 ^UaJL* j
J j* !l
j* ^ y ^ )
* - k * a j M i
jp
ajJ
^ jj!
0-Aj^ j w j j i j P-Lo^i
4jaJj^I (j&j*&>" 0^>- O J^
t jk 1y**j*'^ c i ^ i ^ c ? ^ ^ J ^ }
O U - O ^ - Oal** ^ J ^
d^ )l!$si
J JjaJU-wIjJ ^ H ^ jI
(_**' j ^ m^*
l^ V ^ L ^ j
j U ip j
4^>*,1a>-j^
L li
^JU j
ojl^J jS -j
j j j j i ^ - 4!
*>x>j&yj o l - j t
A 4$* C * jI > -
U ^ ^ p
jip 'l-y jj
^Tl>-
j >*j
O lk L * a ] j j ^ 4 j
4JlUJL** ^ /j l
vi-J^4!j>* <w^jJ j l
^ (J?*^
b<\*pj,y2> - j j ^ U j i
^ lip l j j j
j l** J ^ J J J
3j> ^ (jl**#*) j
^ J j ^Jk>^
a^jI J 1>x-^jj.j^ ^
O y i^ J ip l
^ ^ s J j ( J j jISs>^jp
c X J
cji'
j^ A > t# l
- J i S ^ l s S s l i f _/L * 4>-j^J j j
(S j^ \
Xjj ^
( ^ J J ^ 0 ^ d j
c j * ^ * ^ d ^ jj- * * * * 4 y i ^ l - ^ j
0*0y
j I
j a^
O /jp
^Aj j i ^ j ^ J j t #JL>jlj^
/(<
<j^
18
c y b lj*
\J J J
C + * * r \jA
y J j l l j i
j j j l
- > -I
c ^ y l-^ jl
j>~
a!x.A^
. jU J L J *-3 y b J
(j& j
* & b \-'>
w * > -j
jUJLl JJ***
<X>jh ->j
tjJ U
JS*X
w > jL > -
dJ**Lol; (J^
i
0 ^ 1
^ l lp j jjj jl
j 4 j
))
jf
jl c > -
j f U . j
^ p
<
>
15
|y j
a * 5 ^ y
18
Ja>* j
a T l > "
P 'j V
( j ~ U
j ^ j j j l
j> -
d L J S "j
O y
( 5 y ^ J_ ' ^ J
r lk
j A a * * , * I 3
> 0
l l j l
b l-P j
*X*^)J)
c s A ;*^
4* * V
J j^ j'
^ \f^
o ^ iy i^ ^ J
j r i
c *a
(*x &* i - ^ l i
v * jIp
A'*vS ^ f j l
^y.
A /m II
(1 )^ A > J
^ j i l j l
A v ^ S ^ j j ] I A _ lp j
^ o ll
A jA > c 5 I
6j ^ "
AU
d^ ^ J
S^
^ y j dy j
< s* ^
L>y^?*
I dJ * '
A ^ L jJ
J lV 2 L -X .* j y v $
((
J
J* J
j^ }
A^yA IJLp U j ^ J l y , ^
V l> *
j j
^ A l
j j ^^ I
$ J > \) J
lT l
J & )j
.J
^ 3 IJL p U
^ T
^ P j
yv4$
>
o \a j j ^ j i u S s ^
J \J 4a^-jlj Ajlj j
J b y U ijl
{J^ J^
yi
J jS
i i t i
a4->^
-d - 2 ^
V jl
12
jjj!
___^ A j p
0 L S v w V Aj o y l p
C<U j J s> - A j j U ^ j ^
rr
J*^ ^ j^ ^ l <
3^^
j+>m
^ ^ L ju S *
O ^ lj^ - l
j^-t ; -(S * ^ t
4jL
4^,]flLU^ j j ^ I j
l> ^
{ S j ^^ j 3 3 ^ \j^ A
^>j* ~
a
**j*^!
i jjj\
ja
A J j 3
J -I
j>3
(j
: 6 4j ^ . J . d / -
vli^jwbl J l j ^
dtoL.^tj! ^^xj j* . c j j ^ j l
J i J 3 ****j^**J^
4j 4 4 p
V ^ i Ja>-
j*** ^ ^ U T ' L * .
./ X - f j ; : ((^jdwbl a^j j
4^-v>-j j
(^*-14
jl djJjliJjlJJ j
jt
.33
( j j *
I (jd 1^*^1* .
3 O j s ^ a^i^Ij a J p x*^ m ^ iJ j l _/ J j j
> c^>r"
j ^ ij t ^ > -3 j j j j i S j ^ j
.
d l o l ^p!
JJ ^]j jS^j
j A
O^jJi oo^ti*
jlJ jl
4jS
*U (di^Jjjj5" 0^*p J T j i i j
> X *2 jk a
1^ 4 jt vl^lk^l
cjOj C 5 ^ - d j j j l
jP
'/ jp
*A>-i
18
eS
ctf jJ U
A^S^US; j*x*0
{ jh ljA j
15
dU L^^h 0 ^ j
4j* j j j - j ^ j ^
l? uJ cJ.
J J yu
/ j j j j * 1 >j> u a J i ^ i j ^ j j jiU ^
jfjj'
jk iv ^
^J O jJ ijA l i j i j l j l j j i j l jd^ j ^ J p
^ ^
jl ji-Jj S 'Jk&i j
Sj 4d!/"-**
* > * '
j y j . t / j cj j j
. *x * j *
j j J ^ j , yj l
j j ^ 44
^ l l j l cJt j , k
^ jlljj
,/ Jj l^iU} ^J-
j L u d jJ j U jl
J^JJ ^ 1 d i l
j \
ub !jl,u
4 >t j U j i j j i j l
: j
Q X *p jfr
v ^ j^ d -tb l
4S ^ j I
C j \j >-
(jr\SjJLS*''
^
4wl>ta j * * * '
j j
a i m
' - / j j
c ^ j a j I
\ ~ob
CL*JU ^ j j b ,
jk ^ j* 4 L > ~
3 jp*b j
4jC J j
b * o b jbiWo>
(Jji?l>i.
Aaj 1.^*
j U
J C
18
d jh * *
(JjS*
j> -jA
4 b j ^
W
*J*
* * T J 2?
J?
j * J J jr>
(^JIJ ^ j i JKA
J^^^b I
4x1 I
K**mJ> J j
J lj! L *
<
Jj
S s ^ j
j f j f d-UkL
4Xj UJI j
))
j^ > % l^
4b i
o J * T J ,L 1
y j
u ^ U p
b>yi j-<^
J^X li** j
dJ.IJ.Jj!
j& A
(j^ J j
( S j't ' j
(jv?^ j '3
J^ aP J j l
A jP j *
^^J
^ 1^^
j j j J J J j * - 4
v>-
'fi.jdSv*>i
dJU Jip l ; / j j
O t-U lj^ l
*MtAj^yA
JLj *
a^ j J ^ j j
imm*)J * X )
A *m
^ y *?
+& >-
U * o b
Aj
^ j 3*"
:> 0_ ,
j
oJL $^JU 3
( S j '.t t j / y
i j
4a^ P
4>sJ
^1^/1 jJ-5 ((
b ^ b
bMj-
J > "J A
d2j^:SsJ 2j\S>
j ,j
A )Jb jl? j
J jl
. &^ a i j !
j^bSL%./^ C /^aj4 *L
j i p
A ^ ^ J -
^ ijj k A j
^J>b j 45s,<s^! J l j ^
- ^ jlj j l
* ^ 'djj { J
J * X *
JLJ-
J l J,4>*
J j* S
;&J^**lJJJ
j -* *
j o ^ j
aS\.*Xj 1
((J ^ ^ j j j - j !
4 4 > .j
l J^b
0 J> *
* ^ j* -b j|S "
((j J C
il*d-^j
4Ia]jI
d ^ J J
^ l o b
j^ v u
j a
))
^ J J 3J>-b J
: T ^ L l
14
|| M
|| M.
^ A ? * ji
C y b l ^ b l
4 XJ ^ J J
: T
aJj ^
c ^ _ ^ 3 b
j v
L ^ [^ o - j
^ jljj* J a & ~
4 S ^ ^ b I
l i o b
J^l
^ J * " j*
0 * -^ ^
j> r * * A
2 j -
4 i j ))
j ^
l ^
J jl
ij * *
ijt
[| M dlpjaJjl
; T o jJSL 1 7
|| T
: M^ |M<s^
r \
{j \4a*X>- OtaU^jJI
j
j l J
o V
jA - * *
A j J j
jj*.
j l
t/:)
o jy 6 .jl
<0 j >
c jj.T ^ S "
j y
j J J U
4 J jl
>% ^*
j j
a ^ J j I
4 * J> -
3 *
\*
J ^ J J
' C
^ 4 - 1 p
C * d a l* * #
J j ^
j ^
j ,
j l j
dj j j ^
jO ;!
r y
ij
^ I jo .a U I j
j j
S L a I
j ' j
g j>
J ^ L
j ^
d i i ^ y l
t J * \
ts**--*.
**
'- jjh i
J
UJjl ^ j j 3 j>'j'
o *1* ^i'
JJ^J
*JL l
(3 ^ ^
12
j CJUp iS~J' - J^ J^
j j * l ^*Jk>i.>-jl j
j u-*^-lya^ J ^ jC *
a III
4a% J
ts ^ y ^ ) j
j>*' Ula*
4*1p
O U *
jjr^ >
<J
j o
l l j l
4J 4jJ>- j
aU
a L ^ A J
C ^ y l^ l
<** y b
4S" j ^ j j
J
Jj^ J
. j ^ y L
4a_ > * J
&J > s* 0
J. U *
aJL I
i b
l y - l
* ( *
V I J
dL*
J j I
( A
\ jj
O*1**'
< 3 t* ^
d b jj.% *
lla l*
A *JL > -
^ jjj a *
*X* y j
4^*1
U jl &JdAj^>- j
j 9* ' j *
**~"j
aJ[>-
^ c i jk+* j i-^jJjl ^ lj
d liU * j j
J ij
lT ^ j *
Jt*
y i* -)>
j * J J J )r >
^ $ 3
J ^
L ^ ^ C ' 4 '*
J j j
( ( jO S C ^ U ^ b
i)
^5*^j t l ^ ^ j J a ,
^ p j j j ' t
jj T --**j m
M u * j 1 9 ||T *aJy ) y M * s Uy : M
*12 1
j ^
j T
UaJL* ^j>*jA
O y l
d
a J IjIA *
4 5 ^ j^ jjU xX *
aL I
UT
(3 _ / ^ A>-y wi4J j j
l * j (J>bo AJI
c ^
aL I
. JJL ^ S ^ y > -
d * ^ J
l A > j
J^S^I j
4 J.X * j W
e k i j*
ls * ^
<**>j 1j j j j
.
4 * ljij
^ j
aJ j a a
.c -u l
4>iX* j^ *
A jU jy .
1** J > I j j j J j l
d ^ U j l O I p SI t__*> -L ^
\^ P
<d>J>l
y J < u J jl ( j ^ j j ^
LM j l JJI*
3 jA
{jrb ^ +
^U aP
4**ol
j
j
.i-^1j d jJ jA jli- ^ 1
v?j y^* y
j
js
^ C
jj d J j ^ i i j y
J I. C
.jiy J jb l^
cA l
ji
aJ &j*P\
y x lU
J J.i^
^*AA j*- J
^ jjj>
0 > jl"
< J jl
(j?j&*l d*l>^y ^ J J
12
<j J> Vj l
JI.pU
A* **d
a J ,^ Jj <jj\P )X+&j>\\j\ j[
15
18
Al>J>- V j l
O J>-
jJ a^
y * - *c-** y
d^ d jJib J Z I AjI
jj& l
JLpU j U p j J J j I <3^*^
j^ s jtJ
4Js-**J y
j > tJ I
^3^1 j*
jv U lj
j jS" j\ ^ P
Jl
jH j
Oj>-d^
^wL y S " l j
j5jj\> a
j**-
^aj
y* J
< j ^ d 'j l
4^u*
a J ^ I j j^ A jjy - V j l o <dj
(J j j
0*^ J^
-jj
J &
JJ
(J><A>-j *mj
dJ^dy^y
J <
- f ?j*-^d^
^jgiAd Ijb
(J J *
^ Vi>"
AJ <w*<a^ j J j
j ) J*^d^ ^
(J Jj y , > -
j j l j l
(_ > !.> -
w iiljI
i^ l , j jv i^
4 - v J jjI
< iJ U
a * J j> !
.jjJ U ^
!y
^ llix jI
j {\izj
^ > -^
jilp
lf L
jS s ^
c 3 ^ "
l j l
( js ^ I
x y l^ I o L * >
^ J
jI J .^ a a # j
aLaX aa
^aU ^*<
Ajx$2
y j y< j J j
^ S ^ jJ j3
j A-^J
yv J J -
oju# {J^ j ^ j ^
^ p
jlj.> x l^ j
jjI
j*A
A ^ j L t a
'^ 1 j
^J
j L 'J
o l i ?
12
e ^ j lj l
y jc u *
j \^l>\
JX l
j &j
A^*J
Aj
15
:j*^3J i^Jy.1j\
j jt * jb
^ly^ 6ajL< j ^ j *
^*J-J 6j ***
|j M
c ^ j^ jU ^
jj^U^ .aSs^I^UJ
<
jA ^ 4 a^-S^ (J ,jl l^lai j jj- lS - 3 j J l c^^A /jlj &j**
j f j -6 ~ 7. || M j j j : T4Ajj 5 | ! T j i j l j : M ^ I j \M J j\ ly
44-U 13
Ji
'jj!sS j-fl^LSo.U o l ^
-:
d-L->
AIjI J
J * > - j
^ 5 3 Aa^^IS" a iI jI jl d J , o l > -
^JJJ
(J ^ l > *
jl
A ^ ,> - j
j j j i l j !
j>\j
^1j^~ j * j L ih \t j l
- ^ 1 jj-l - J j J j I
j j v
^ j p ^j A \ J s ^\a
a J jI S j J j j
W.
j j
y- **
n i l i v i y A - j
^
^J
o U
^ j
J l
A^.^J Aj ^ p l j . j
, ^ y . (J,lxj:aI 5-l*^jl a ^ jj j L
a] j j i k
( J j ;\
Lj ^^A a
l>
J j
-jL oU ^ J -. J ^ j l j -4jJjJ y i i j i .
aL I
^ J-* !
j j j ^
J jl j
J^ j^ s i* . j : ^ j l j l . . o\js^j \^ :<JuA.,Jip c J j 3
4y) j l j i :
j j J x j I
a$C#3U O jil
: T j^ ,
r/ i. + : T . 4 j * j 9 ||T :
8 || M _
: .T aajI . . . Jy
||T a>-jj1 : M . ajj I 14 ||M ^ T <1^^
18
J tj
(Jjl j jjUj.I
j^> ^ J 5 ^ L J j (_^wbl d ib j
3 jJUL*JL3
A?" <(S j^ y ( S j ^ ^ i
jZjpuK)'
Sj Aj dXi
j j^A^*
O-lSj J
{X^ \ i i j j i
tJUj O ji 0 L j l j j a J ^ I j
A-^AA^i? <j ^ P
A>-^XJ
j i jlj
AtjP J&*m$
IO
jf J i
^ &)
gyt*
toLvwJji
aJLJLjl?
j ij j
^A
i I O1^
d j ^ l i i b j7iUu^
Ojdl ^ 4 j j jWj' l j^ d (J
18
J jJ jI
dJJjjU
jw\JL> "g-t
ij> -
O jjI
pA^j^
j ^^IpI
CLj j
J j J I iL j ol^Ss^
I * A p U jijh iL s ^
j i J ^ A i- l , j X l l j \
j^"
l^
^ ij^ j
( j ? j l * ^ j aL i lL^kS\>- 0^ .p d I 0
aA a-'jp
^ ^ jl
T f ijj'J jj ' 9
'
||
_M j a
||M
o u *
ciji
Ij j>~j
I i P j j
^ J A * J
o b
j> 0
d- U
iL-Aj
^ jd l
J 'A jP
O j3 j jjl* jl
is 3 ^ > -
lx l
( S
(_ ^ b > w \ .> -
i Uj
jj/ U
Oj -,*m (_ j J j ,4 j Aj d i AJ
jjJ jl
<
j &*{'(j^~.j
A jl
, jj
-(^ j
^ jj
^
3
J
O
d^ b J
-U b
iS j'ti
j L m
J i4
t>^j] I A * j ^ A j I - ^
mLj j J
. ^ J J J
v C -* * X < *
aS vi
(jiv ljl
djiu * <
aJ
<^j j * ^
^ A a-^
j > t j l
d i ^
^ J
di^-J
j^
l> -
U l
O J U
J^d^
iS j^ ^ iJ
dJ J J
18
jj^ d ik
3 J > * J ^ (J > jU U l
^
15
A a -p
jd b ^
a J jj U j
12
c - j j b jl>
A j j j l ^ <^15j j j 3 ^ C j j 'j
3 j J
> -
jA
lSj*'*
^ 5 \Jj 3
jj
A -> eJ J J jI
U pIa
^3
J ^ U j j 3 ^a,jJjv3
jl
A J
J > jA j\j
jj3
I jjiv ^
6jA**- J j l < 3 ^
.
A ^Jb
^>3
d i > - j S ^ j
d3^)j^3^^-3
(JZ **" * J
(J ^
d W jv * ^
d "^^dJ
3 j ) j& * * J
A J ^
jA^i
J J 3 J ^
^1
. ( ^ A a > -
L S ^ d J (J ^
3bj
3 j a iJ
y n
A J
j j i iljliV jl
V l> "
{**}: J
* A 5 jj j
jJL^ jA
d J .^ J j > tI
^ ^ A > o .l j j
j j j
03b j
3 l
O-l5Ajjl
J ^ 5 s^
Ij
d -^
j \ j m (JM j j u
{jf'J <J j l
0 3 A j1 5 n > - j
A > c3
> V jl j A j U
3j ^ j ' 4
l j * * J * *
^ L V jl
cA ^ f
J w 5 sU
(> ' ^
(JJ^
^ ^ A -A jU ^
<3y
( 3 >"'^ (
d * b * lj j j
* ^ >^^3 j j 3
^J^' ^ ^
IjJ j^ 4 j
J jb y 3 ^ ^ 3
V j l
j-*> L S j j^ - f r ^
^
J (jj A > * j J j l
ilJ ^ j l
a ^
J jl
jijji^
i S A ' ^ - 4 < j -^ O j l
d -U ^
tO ^ s J k
C ^ y j J A^:>- j l ^
NJL > -
^A
j j\ jgi. viL
jA ^ i j
; J J^LS**
O*-'*'!
j> * j*
^
3
(J jI
jj
jl j
< j^
^^L <l
- 'k d ^ ,,tt J
94***j j
ja *
d X o j j ^ j l ^13^,1 L -i y .^ a l
a J jjU *
6j j j ^
jj j
jl
^ JJJ
A/*
^d'
J ^ jW J
^
V jl
J!'
3 J
4.0 J
2 j> " 4 ,1
iS '^ y .
J^->'
C-^U-JJ c-b'
C~*Ipj j
J*AJ* j *
^y^aJ
O j i **1 0 j > ^
d* ^
'^ J d
J> < L ^ j y
iZ + ^ ji j
dU L?
. j *Aj j i j b l i
i J ^ ^15*1 j
* u .i j d
4 j* ij! j
<Sj J ^ j
aJ [ * j
^ J b u lp j
O l/
V j l o -U ^ jI
C ^ Ip J
O u*
(J^
^ ljjj
a ) j ^ * j (j J
i$ J J & 3
0 * ) ! j I J j-**
j]a > c O j \ ^ \
hA ^lj (j J
J * ^
dS ^ r
d i;tjjj
4
-ki-Sv Ij i i j j l / j
^ j^ J
J jj* ] ^ J
jfi-J
(^ jjlJ j!
C -^ o i j
^ ^ j J AaaS^j
.A > ^
.^ J jjU L I
o jl:^ -
V jl d ^ J jl
4a,*.*%J ^.*1 j y
4 j ^ l o T J *u>-
jJ J L U S s J jl
diH j* ^ J l * j
dJH^U
\ iJb u * ^ j
j j a ,I
ji
i 4 ..,.- ^ j^
C ^ lp j
^ j d ^ 8*
o*AiL* j
c 5 ^ r* J
18
j>s~*&
^ P
V jl
15
I-^ p U
12
* ^ jl
4 > t* w i]j!
^ lj
^ JK i 4 ~ > -J *\J
j ^ t J>
IJjjJl^
ijJ j\f j
:M T.jU 6
jj j
J&yt
jS^jj
-^ b j
a S ^
d l > \
jJ lL l
. j V
ilia X /j> -
i ^ b j
J d j j j
JJ"id
^ V
J ..
4j
-# j
C - J j^
l j l
c i
jj
^ j l
j3 jjL > s J U
^ C
U ia d
^ b j
a 1 A .c M
(J [lj-^
j^ j
j5 "
^ l &
(_ j \ j j ^ > ~
i ^
a A jl
aA J j j
^ j l ^ '4
k J j l
j ;
^ j j
i j J >> j
a T
j ^ L .
'b
^J> -
j j J L
j j S
3! J
( ^
fj* *
^ > - 3
^>0 j j
c J :
y \ i j
Aa}^^" J ^J^-i I J J j | j
^ /jv U
.j t ' j s
a ^ m
b <jv*l
A ?vi
J S " 3
u t
aJj
I ^j w*. j I
^ J S '
jb*V^l
|| M j i j l
: T ^ l 7 c 6 || M
)|T.>^J : M J > j
J H j\
15
^ b j
A *m A >
j l i U
12
^ * A ll
v iJ L * X l
AJ
1 dJ J J I
c ^ U S ^
jjj
j - 'l o l J j l ^5^3 j ^ l j
S ^ Xi
j i
J ^ A
d j v 3 ^
f j^ J
^ 4 0
J J J
^ 4 ^ J J
b*^
j J j ^ U
, j >
t - jb s S * * -
f J
A b!
> - jJ A
A l j + j 3 .A
J?jwa^
C -Jj > j j
< ^ .
* \a j \
- r ' j ^ j '
!> l> * j \ j j i
J U
^ A
A ^ -m A ^ J
A^mAS^ ^JA
A,r+**i ^JVwC^! A-.^* ^A 0 3
d j b j j
b L ^ >
jll> * ji.
o U ^
C jw S "
3 j> ~
^ J ^ J
j-U
d J lU -A P
^ j j b ^
( 3 ^ 1
J ,jIa P
jA
j i
c J
^ ^ * '
j ^
a -T
&
. j
j^ -
A 3 ^j +jSLA (_ 3 ^ y I - b J l
5 *
( J 4 - .A P
Ja! j^ l^ ^ U ji (3WJ
J!>bj J v 2 .J U J <
> jJjl ^ b j O l j d j i o l
dJ^j3 J j
^ J J ^ J *
/ !
(j * -*
(^ w L aI
!^ u !
tw J P
j j j l
(jljl
A * J lS
j i
jl
U j-jb *
J b A ^ jV
* A
j j
tO u
* > lj i
j l j j
d !
c 3
jjjl
lx ia J (J? * ^ !
^ 3
p d u j
d j
Aj C j 3
S j b c jJ J L ^ lll
4 ljl
4.
tljks j ^ i J j ^ j ^ ) j
<
*j j l j& (3j l
21 ! [ < ? jj>
18
i?
&;$j\j\'jm/t
'olf*
4~>*jJjI
^ j yJjbj <!uj
6^{j J j ^ j l ^ ^ V a j!
y,
qj.
j \ jp\ -v^l^Oj^ 1
>
j j J j l j j j l C ' le b j j ^ j l
J j w t l i j l JS sJia
^ \ j ; J lL j
4j ! j
iS j ^
vjj^>- Lj-^? a j j ? j j j o
o f JuJuL>~
(tj liSL^
(( (j**. ^ M p j I
aAj ^
^ Icl^ j J i j j j <^1
12
0^
i^ j j a >-
j^jJ {jlSc.4j^ -j
y i ^lllT
jS'"
J J^
j*
ojA>-I J jl cyil^J.jl
JJjlSJjtr
(jMpjl
( juJ j
a^>-j
4 i J:>T
^ ^ j^ l ^ j l
15
' ^ ljj j l o i l j l
Lu^-'-J[>^!&x!Jks*-.-,'t. j l
18
0 t>-
otial-___ 4jjjji> j
^J
4^^t*j lA^ j ^1
y L lljl
1jA j J JaXT (j;jL > -jJ ^Ip olSj^ JyiyAP JS'lJJoi 4^*0^j* * 3apm
^^>1 j / u ^ 1 o j l
^Jb^jl7 J j l JL c^ j S
^J *J A(J*~*
J j J j l oJ^; ,w>j J j l
jZ*
c->jJjI jb J . j j ^ L j
djU ^ ^ V jl
^ T
* JA^ j ! ^ldj.>>4j
^ 1
*UT
rr
u ilj
j ^ 5 y^ Jk ^ U
iS j^ j ^ j'
.Aj jjaJ (JljL*
jo J J
jj j I
j j S
J d ji J /
JU^uSCju^ j
j r
J il
A**jjlS"
jjjjtj
dJUif .jOJ6 o x
J
^rJL j j l V j l
( J j \j
^ j *
4 jjJLllr* j
c5 *-U
O y \ ^ jA*
4 j X J sl^
jjI
yun
{j'& jjZ
f^J** ^
iljtj7j
3 C^
jJ-AJ 4^>-j 4j
u^ 6 ^
*lAol
^ J ilJ I
IiApL*
j JLSj)
O jjjt ^
Lp
12
oJLyll*X4>b 4j ja j
4 * ljl
J U ^ jJ U r'
jb j^
15
4 > tl
^AiNh*\ ^ J mJ Aj J
j (eJ*W
w^0^,1*
j>
f 3 *
JjS
* c3 ^ S
c?vA* aU.*IVj \
o * * 0. 3 J j J J * & J L 0j j l f j J c i -"
o ^ lio
yi** ^ d<xpl^jl
<3^>-
J-^ a i!l
y5*^^
o^Lj ^a^I
J
Jlji**
. j j J j I OIj j
C *pL
g jl
] J j
J^ \
6*J jj*
j AjJ
A j^ jv
0 * . a>- o ^ l
J.Ja#c4
A>*jr"jlS* ^
II M - ;: T , ^ 19 ||M
:T^
21
Ja**,*?
Aj
Jj ji
4*J^Jlj
./ ^
'I^pU -U SjJjI
J j i l i J ^ j lU p U
I JJ^ j l
jS j jjj
( ! ) jS ^ b *4*l
OU
3j>- *4xi
V * li
A-*
V ji
4*1
^ 1
aJLZ *4*i
jljy ,i
*4*i
* oA#wL
(?)
J^ *4*1
*4a
: oJ& JIjI
d*J
4*
^ dJ*
<Sj S*
si f *4* l
jj^jC5, *4*
a >c S
u^Jbl j jCt j
**AJ J
d^t^lljl ^ jl** cS jl^ U I ^ j ^ j I j
^ jJJi* 4*li
j l I^pU X j i j
.. (JJXj\j
* t-i^il! (jlj5?^ j
4*
Cj 3 dXI
Jj j
J j J
l ? j*
4* l
ol
t^3 j j l
4*
^ *4*if djj^/f^^j-*-^
J U l j^ ^ L ^ i
^ iL J j J fU U j a j j l ^
. j J L l ^ l l j l i A it^ jl ^ j l t 4
ljj
J j j Jf*i J
VU- * d j j j f i C j-V j
034*1* ^ 15 " j j j ^ j l
I^
4*
aa i
a^ J
I ^ p I* O ^ ^ l i j j
*Uxil>j j
Uj I i s u ^
J U wb
3_jltJJj ^.jUi
j* A > "
* ) jj\
{** L L9
(J 1 ^>
\"
cJij
. JuVJ^A-aA/ 2
^jS"
<^JJ& J J
(J^ J^ j
jA^
o 1^* O li^ l^
^
V jl
w \jU j j
. jw l^v4jl
\j^ ^
Ij .p U 0 -U j 5^Lxxj1
(JdJ^
A>JsiS" <^>jl7
l L i . ~ ^ C *1 l -j>
q x ,^ k^ j >-
(j j S i ^JjC ^^^,T;. V j l
4^4, ^ p l ^ ^
J jj
c^j*L>- 4>*^J
^j *AAji ()j x A*
j^ ijjj j
^A jI (^jw \Ll
Jlllc^jjj ^ j jjl
4 * J jl
z'
d)tJ-I
y -/ J
***
^8
'VL>-
I! -Vjjlo^jJb^Ls
(jj \*XjL*
ja
(j^Xk
dJljl
dJll
b\j> ^ d-1 bi
4s*c5f 4j*U j
As-Ssb
aj4 > ^ T
uU^T
lljl
t- J J J J ^
^ c J j l
. juA^Ij/* 4** O j i l 4J j
4M-J.P
j\P
a[A
i j*-k4j ^ J J * -^ ^ * ^
C^JjI
a>k^
C-Jbi
j y i C-.JUI
^ 3 j**
cA-^ dJlji
ijj,jf
cJIjI
djji^ o ) Li
II T . ^ r : M Jj\ 21 IITmUjI : M j i jl 2
(jzj f l j ji
^ P
\ y {(
^31j j\&
'(5*4/1~L)AvJ
jJLjl O j aT V Uri
- r j ^ r
(> j U
J j ^} S j^ ^ i
(J j
A a ^ jj jjI j
A ilv -M
J 1 .ft*"* *
a S " * a j i
jyj>- J
JL a U o b
> J T j ^ 6
J s
j j ^
i j i
j AJ J j a
J ^ .
^ r j y . j J j j ^ Cr^^^ ^ J .y J,
^ > 0
U ^
J * J J{
^ jl* *
j 4 j !
viJlij^Uji (jU*j!
4 . > - j! iJ .4 ^ j,>
L h "
A^tJj
4 p U
l-* jI ^ '
^ j4 !> i
J r J JjJ
0 J jjJ
jj*j^ ^j***
ip i
aLj j
J 4>i
.j J S "
^ j Jjj ^^S-
jj
4 ><Lj j a
j j b
'4
(j
j S j Oj;! J-j* .1 J j j
^iU^j o
12
U * f j> "
t* j^
jj^ S
a S j^
( J .U -
jj lr i
O jjl
kSj^*
j -: j ^ j j
{Jj Ss
jjJ L *
J lS 'j
^ C
w J * ji
i^*
jJ J jS - ^
C L ^ l-A S -
J**'bA1
(j )
j j J j !
Jf. fO
^ ^ U > * j< 4
>* ^
j j
.jJ J L jl
J jO
Aj
^^
j \j
A^hj
jj l ^ -
y \
.> 4 j J i ^
J j .
. jk ^ j,
U ^ ;' ^
4$ v j
j)*Cjy>- a>*sj
j J j '
p^
^j {
$J
^ jS jjiS '"
.J J jj j
j4
aL I
j,^S"
Ay
k x > j
Ij
^ * J j'
lf ^ i j> S "
i ^
c J j)
j^ jl
A ^ A ji
p4 t
, I4 p U
-^ u
d j 4 X ^ ,4
^xl
A jd y -j ^ -a S " . 4 -k J r * *
4>*
.^ J >
0*)lj \,
3A
,<**$j *&
j4 J U p
^ j 4 ^ ,L 1
) f b j $ 0j ^ j t J 1
4^1* jj i
Oi'y j
^
Jj>** I J
4 j J.C ^
ji
U i
j.
^ ffi
^i5L
J
a LI
: M i b ^ 8 i!' M./ J :
J 4/ J t j > / M ^ II Mv; : T j. 2
jjuo^ 20 |) M J j \II !; T J j J t j \
^I 17 ||M 4X-'_U? ; X Cm'4j4^U> 14 [j T iijA
, ...
"" . ||T iU :'M U |T._ Jt : M
j-Aj
mJU^?
{^IIpI
j!j^*
((
(^J-U aS\^;S"
jlljl aJU
m
a]
j x
d^j
(j?*0 <-)j^
ApIa
<UjJ^ ^>-4.11^j dJ J . h Jj
j
o <0J*
j\^ >
a^*j j o l T C j
^
S * ^ ^
; j j j j
0 *U *X
f J
jjJ T
j x
(S j\* \
^ j
O jil
aL^ jjl
3 ^
O jkSj\ Js>\J j
3 ^ J vli^L^I
4j ^ 3^3 3 3 ^i ^
j X
d^ J
Jtll C-ji
^ ^j jf
\^ * ^ j3
u * j * ^}3 ^
L-<^ 1
iSjfi3^ l** C
i l* jj$
J ^ r
j ) W j L j U > -
Ai.ap ^^
6j\^j\ j j j 0
jL^u^JU5, L*li
. j j )j \
J Jjl^
dJ***fcLtSob
33^
^jfm
\j J ^1*^j^l l^1j
jJLJj^.'
oNjI
^3 {'ma^ j^ ^2*^****
i ^ j* Lam*^-4n.^) Aj j j \j jl JJ*&
ci-b^J^
^<1^
(j^l *
o^a^p
(
O j J T
.w ^
(Jj* j j
jf**
3 J j'
*T*3^3^
s
^U>* v-JT
& J j 3 j m3 J * * 3 1*
3 j ^ 3^
(J~ b 3 3t* ^ 3^
*a<w
>i
-^o
jl^
^3^
. j * l j i j ^ J 3 jA ^Ji j
O^ij*-^ J l ^ y j J A
^ i j j3e>XL>- ^l>- t
C J
Jts\
lo p u
I dlioL ^pIU
^jIiAj*
odjJJU<?l
('Xss* j jJ S J i OjH
j l j A; Aamjj 0 -^)1* ^ ^ !
i Aaj** (J?'*1^
A) j y j \
fj^ jjji
^ "Ji Jt*
6*j\
j l p l t 0 *x**43
$J^j \ j
S ^ 3
y *
j l cl**3fl j *
<Jj - ^ 4 j
j\
JIUc^m U*
dkX***>J*f ipi
di*\c^* d
i ji*
sj j j ' Jj~~*
J ji
^**1)1 J y J
12
jfcjjp
j jb ^ b l ^U>-I
J b jfjj*
S S) j j \
** i
^ J <*
J^J ti j~>
(j# AJjP A>tJ JJ-+hj ^j^Aj I X* dd^l^b f^T"Jj* ***^3 J 3 A^jbJ OJ^ ti^
^Jj^ i} JU o
15
J j ^i'
jj^ **
' 4s?*' **' J j J ^ #;>^3 0 ^ ^ ' j'*'-*4 * o A
lS j!> X*l jU
jJ l
( J0J*
ajIpj)i ^>-lj
IupU
j
jUx>-!
i'
21
jS t
J>?
Aiijl
U^l jJU<9 J
Ula J
i lj L j 3^>-U j
jj3
<j^i' J j
ti>Xiji
J ll l
C~$i j
OJU>- j
^ jj*
j _)j ^
4>s\ J^ : j J , t
I i,'jj ^ ) j
7>-T
iijj>JkLiiU j Jj U J ( _ J J j p j j j i
"
jij
7
IIT j V jjlT
j \
(Sjj* i S ^ J ^ J i
J>LJ
iLj
>y
a
*U>l> *ApUj j
j k 'b l j l
^y?jy
ol**
j^j*-**J dJj\^
J^JL*
C&}'j&'
jU > -l
& )
4
J j +^*j
t Z' Jjj oj ^ l j
<jUaJL* ^ j j j i ^ j
4j>j i ^
^ (_^J t^ ^ AL j 4w3^*^
(*J*~jA
^ y
'^$s& $
J jla ^ jjJ
J j
^lj Vl>- -Ljfjlj A5Ui>- Ll> ^jta 6j+ h OwCUvjJ *jj >a & (^jIjp
jjl 4*ljl
j .*j j
O^S^
J^ -L
dJU^UL
^iin* ^L^f
dU bU j O jji j CjI-AJj]
c ^ jh b
- ib jL il
^ C^"-
j I ^ jv ^ )
^.>6rt5si
<>
<>^5 <o^p L t^j jl j ^*4lt O*ji 4^*1 j
e L o U
j O J L l j l j J a 3 j l J (gj)j
d^uiUj
("^ L .p 'lj
A->-l ^ jJUjjl
O jj^
y y
c i ^ ^ y 1**3
*1*1 j l
(jjJ* V U - a T t . ^ j l j J & A
^ ijj
i j
18
3j
a5^ ^L->-
4j A,+a**S* ^ j A a J j
w j* A jI ( j p j t '
^ j L jo d
O V jI (J?Ij j
4k A j j 5 j j * 0
(jj\ S ,j
j s
S $j S
(J^p j
A jl ^ ll ilj ^likJ 4 l p
y $ JJ
L-H p
O^L j
<w
jwU.5 sjf
obj
<r^U J. 2 ||M ^
: T
^vuI (^aSnj ^5 s)
jl.} j ^.m
I
, j J j )
^ >-J>
Jj
))
^P
v ^ 4 jl
4 j ^ sla
\^ a cJ I O jj
41I
T jx s : j j f
(i j j j \
IjjI j >-
j j
aaj^j
^j'VjI
C^A
cL-.pI>
(1/
. JwU!j j j ^ l p { j k j J
*j
oU *
j * 5
J Ip
^ J J -^ J J ^
'
c*>-l>- iiX*.h
+ *il ^*<jI> J j
^ I j^ l d i ^ l p
<u^vT" V j l
j**> I l l p j j
^ L c j 4_J,p
j
^ j
4> 0 * A j I
Ij
cS*A^
- w
02 jZ*- j J J
t jj. 5o
^1,*aX>-1
2 t j j+ J ? W j ) S AX++S~ 4**d>j j
^ J i j l j j 4 >5
4- :
'^] j
jJ'b/jl
ijJ
o j j l ^ d j* -J I
(jjU
l*isj jjli I \ j j
I j j l j \*p
tS*\> j
4.1*1j l
4 * l j i JjtaL^I Jpj* lH
18
4 >-^ J.J j j
^T\>- 4jiU
4jL lp J JJ
12
uSc^1' J ^ 0 5 j( j O o T j
JJb*
(Jj
-9
dJUL5 ^o jS\j
J^LlL**I
i ^o.1j
J l l l <JL*X; J
15
x^ ^ 5hcf
<djl .
4 ^>-j 4 ;^
JJ 0 ^^vS2J*Aj5^,j ^ 1^ , 5
*}*'
j $ j ^jL^aL* : T H j S s j j ^ . |M T o f j l j 1
7 || M';.: t
6 || T 4 fu j. : M
13 || T Eu t '.: M '^L*. 10 || M ; T -j
IIT juT : Mj L
19
8 || M
J i j i a) j * J
fjZ'b' j
,^^,i^JL5\j '^5sJ
.*Xa )
(^JL$\j
Aj j
J J J*)j
* \
j> -!
Aj A^P <JlJ
lS^
aS^ _J)^
j\ J
O *^1*0
J
. j^ h jI
j a
^ J^
A ilJ j j
j Jt^L^T o
ti.ij
J&d
ji
AJj 4>t^i
J
-<Jj[jjU ^
O ji
^ L^>-1 aSs.^Sv>-
tU. i jj^Jj
7j *
(,J
V
iJlp d jdJ j*
J k i'
**1jI
^1^4^ j j } j i (J t>^vSsj
cJJy-i
A jI>* d ^ j A ^ L
ji^
>&**
^A^"\
dL**ota
AhsJ (jS ^ P ^ H j y j
j f L p j
ljlji j
^3 ^ \
> ^ ^ J A 5 ^ S s > - ( i \ U * J
Oj^uj ili^ s w
A ^ * ^ > -
j j S)
O ^ I J
*\A*m
j& j+ 42>~ U a L p
^>o
<j**{ & j\ J J t J ^ P j l
"*
d*A*AJj(i
^ ^ -.I
y
aI> j
\ i
J o p j
j.J, ^1
v*J I
^j J
0 )1 j \
<3^
^ * A jI j ) j
0 \^ P
Xj ^
jS" j
J p-
X j^ \ j >-j
^ d^Lsllp! J &SjA)
^r\<&J.,4*y4 1
(3 1
4 ^ A U
Cj
jj
^ }^
J ' A S 'j l / ^
(^^Ly*;
<^jjji
'
; '
II M J.^'jU
uf*--5
cS.a
0.-lL.>
^ I p jl
(J?Aj A-^ j J
*Axj f j^JL^SvJji
0j>*
>cj^ u
j >c-J>)
\)
J*.
'
4_>*aj j
lijJ j l
j% a*\j
J djj^"" 4.Ij2>cX^I J
aajJ
oL^v^>.'j
J*Tj A ** J
^ %
J^ 5 <
J jS
j ftL
jS> I J
jS
oi ji ^ r i ^jSi
<u>6s* A^ia^ji j ^o^jiji ib
J jjl
JJ
!2
J A j U j fj^A)
.JjL
. jJ U ^ lj l
. (^ A jI
. jJ liA jI
\ "
f J 2* " A * j
I^l^ji^l
^>"
: M
22
|| M
^rJ
j j j
l>-jI
j C l j j l aw\J^j^w o U j
^ j w i j * S ^
\i
<UkaI (^Aji J
<U ljl
: T J.L-, / !
^ f L
j j l ^jSsi l^ A jI j I
4Jj
al^>-
IJ
iv*J j S w
j jj v i^ (J>b 4.UIj
21
j\^
j. J
J J 4 :
jj^ l
^ jl> -
j> -
/; - > - ^ : j ^
u v ; ii'*-'v4j j j
jjjl iL j
i } j i
cJ I j
j A AA^lljl (^r^l j
A ijJ s *
j- jU
o i l j j o l i j A j I O lS
d)l>* \^-L*
v i^ U j JT J
|| T
jl> -
tj J j l P i b j -ASsaJ
j5 J > s i J
cJjl
!Jk^ S
--> *>* -w -
- -
4>jJUljl j-L^ 4
j^ s .> ~
j ^> \
U> J
J.3 jJ *'
j j j l ^ P d T j y U J J J j i j i j ^ .U jj
y f i J *
aj j *AJ
j AbjU,^
J J j 1J
J ^
O j i di J I
j C -> jL jj
J.*.)
& * i)jj
j I 4>-j^
4 LI
i4Jj' 0 3
.^O jI j l j l
aLaLSoL i l x
: T .j.jL T ..^
|| T *J.iiUj ; M *a jjI j^
jL j
|| M
16
^Xvv^P
<jb o*A$C> j
jla :l
f
J i j l
: T ^ jT a T 1
|| M j-lj^L *. Tj^-Ju^ | M
Jv
j >j
S* ^ ^ j
wX^a5sj ^Ssj ^
^>~
3 ^ ^ U J. ^ J . j ^ ^ I ^ / ^ S v . j j JSl>w* j
J j^ t^
^ jh jj* ^
c-jjJj
r j o jii^ o ^
( j j P C?*"^
j ^IaSlp! ^
J ^ l J,
i S j ^ * ^'j>J
J .-J.^!li
A>j ! T'-.1-1
. ^ . !
a 5 j ^ ^ j
c*^ J d
1^
^ J tA p jl
4 X
j^ L
1
33
^ U jU ^
j_ y j y i^ ll J J j j j l
jjl jj* u j5
d w lx ;
^ ^ I p i
(j& {> -
* L ^ c P j
& 333^ ^
iS '^ * ^
J jl
A j 1
3^
^ ^ 3 ^^^
' (_ J > X L ^ S J
L ^ J j\j J
^^Ap j l
4 > t 3
(w ^ A > -
^ Ju * j
aJ
(jfr^* * 3 i
^ i'j-'
ej i
aT
, /
jjhjj
12
>>b
^ A ^ J
jf 33
3J
iijS -U S jj,j I j
j j
*4.0
^ i j ^ l p j l
>
j l r
^^3t C^^ aj
o U jT j j ^ ! j l
J j !
j \ j [ j yr$
$<***Aj>" ^^M*aJl c
J y* 3 3 ^3^3
-i5 -^ S "
C ^ J^ J
c -^ jlj j LA ^ j j y jO
* 33^ 4 J I
3 3 * * 3
aL j *j > ^
t - ^ j i ) j ^ s "
jJ j
d o l p
(* ^
^Uj j
jilp
^-^*^>- ^ j y
>
*^
c Z jk y ^ P jl ^ J O jjjjl jj;
O J* W ro J^ j l
i l j j
jjjj
j|
^ iJ l
{$ * ^7 J
.}a 5 a ^
c^
^ jid j j
a^ p L
-a JLj I
g f ^ .A k j'
jj\jC
3* *33^
(j^ J ^ d
T
J
j
t 5^ L y
]^w>I
t^ j
J - l) !,
j
3
^j j
j j j ^
lijd
( j ^
4 j U ^ jls "
! ^ j
: T .-j j j l 10 || M OjiSOJ
: T .aSO-^; _,& |T JU^- ; M .aL^- 3
: T 4 Jji 16 |j M <i^r : T 4.ar 15 ||M *J j j \ : T ^ j^; , .13 || M o.jj^l
]| M
: T^
|M-^I.jjI : T .lO 'jj; 20 ||M - : T f * 19 || M L#
18
(JjJU**l
aL s j
*> ^ * p I ( j > ^ b ^ p j l
*L* j
j 1
^dj^dir*
j ,4^iw4,
ajjf j j S
A>**)
*
p ib j (^ ^ j J ' j j
A*^jb j A i^ jjl
c-^j) T A jd ijl
4^jj< jil^d
<wJil j
j j S"
a^
i 5JJ J
UU***! j
c J b l i J C -ib J
j jA
j ^l S- pA*j
Y jl pipimi ^ U * - j j i j l j c^ j^ ji
^
o 1j j l
p4*J
> jJU
J j ^ lj 4 >
1ja J , A-.?xSUj 0 L^
pj> *P J J lS ^ jl
PjjS" O U ^ - ^ y l j
U*# 4U? J j i
j d* ^ jl^ U b l j
ilj l
O^Tj
Al^S" Y j l
(3 1>-
Ls& )) p o T a K
j \ / U j ^ l o ^ T 3
:T
Ju-j
r
;-ja
J j l ^j j d0^# J j i ? l ; l
jjijl
JJJ
^ i l j l c j^ I j
j *Jj l j j ]j
3 jj
oAi^Jbr
i j > ^ j
jd^ (( j^ 4^ *
I j j * l a j A t j l j I
12 || M JlU : T j JP | T ^ - >
:M
^ ^ j J U T j <Cj jUlj>"l
^ j^ b L p jj
<l>t OjiU j
jv o*AJ j
J 'j j
aS^j j
O U pAj
j i o j ^j ' ^ M j o j
. c-*
^ ^---a>j d jO
jjj
15
41jl^ P ^1d-UAS*"'uT-5o i ^b
d ^ ji j f * j j ^ j 9?
a^ i a^^Jj p
> 4 II M V / : T Uj l 2
|| M ^
'<S1>- o V ji
4A
o L*j
t+.*>
<^ b j ^ o
^Uj j 4SU5T
J^j j j
iij^bob
IO j^ j
^} j 3
^ M ' j j t*)
^^Js? A5\.
( j* \} J j l / J
<
ajjI d'i-*'4-*,<1^ 1
c ^
.j
(^ jS * \ ^ p j*A ijjl
J ^g^djl>"
j
j ^
, i-j*j^>-
Aj^Ip
a> - j
J1 j^
A r J J ^ J l)U j
'y is ^ l
^ 'jA .Jjl
Aj A > ftJjl y j j lJ 4j A J y
^ aJ ^
j jj
jjS "
uA j
b b 0>LO Jj*^
lyg.^1 J ^ b L l
j
^J*t*A ^
^ Ip T ^
S I (S j ^ ^
\ ji}
d J U - j l ^A j
AS^ j
^A
12
^bJ
^ > o j
jl
j^ L - * io b
V jl
j Ijj)\ (j t ^ } S (^ JJ
jSjj
a^S-j J &
I? J
^ /jI
j ^ jk jj^
(_j i J j l ^
j j - j ^ j j ^ *AJ^>l
JJ^OLaA J J
O A .jjj^ jA J
j j
J> j\
d JCm^O^J
V jjj^ S -
^ jjS
15
aJUaAj ^y>~
(
. jj S "
jji J
j l ji .i
3
wb^-j
ji
*J j< X ji j
j-L -V j
oJjJ \h l
j\ - j
J jS J >rS" ^ aJ
c^-v.^
A lij^
fj 2 ->*~i JJ
J jl
a L o Ij
J lll'
43-** {*^LJ J A
^
jj
4<Jjl 4jb jl
jjj
c L<xj
X a*>Jj
. j)-UiS^ l
' iU lC (illuS^
'y j l -oJjji^*U>-^ j , .
4Pjt-jl
^^jV-n*uI
1-^"
jjl_>~ ^
iI J j- J m j j
12
V jl
j ) a^jIaJsuaaS4.S"l^4
L -JjU jI iJ jJ j 4 _>c31 4J
<Jjl. ^i'
j* j
J d j \ ^ilT
15
j Ij
a^ j j
^ jilj j
jjl
J^I i l e > j U *
C jjI> *1 j o
J l j ^4 aJ ^
Jll11., ^ j
.IJ j I
CLja> - j tJjl-I O
wbl
j
45""*
Ls^
c^l^iy? j
<wJio j
^j
i J ^ j j ^ j^ '
lLJUI ^ ? ^ j X ki y
(S*^*
.jj^ jl
. joyfcll?
<U>t3 ^JjJul
d jl 5 \_^l
j U i o j ^ l l j l 4 >cJ J?SW" y *\ j *
Xm^
_y,
cS^'4^
d J lll
d^ j
<**pb
1I
jJ.jJ
^Up. ^llk
-J ^ I J <j?J
J&J& *^1*
J *
**& jV
j 4-3jjl j .
s j >-\j j
o ^a*JLv
JL>-
i U
^ aIaa^ j
. jjlS"
4..5HB3 j jJLS" j j k
4^jlS"l\*wl ([/>-^j
V ^ j CS4 /
aSj3jjL>1*
jp o^^l.*ob jlol*.**
j^ J 1 . 0 ?J *
iJLj#j (^Jji^
jjp~> j l A ^ T
jjd
^
J tjrj? J
{J^ijkj
jj
JaI
(_^j!a^L*>I j (^.ilb^* o
jju
3J 3
^^aLUU
<w^3 jt
j*a>- .
^
jljt ljl jd jl
^>*l 4jI
4X**jA j j j j I l
AJJii j
jjj
\y*3***'*3
cJLuS^ (^jJajip
a1jI
j jlJ
*j ^ Uta 4^.3j-j jj
J>l <
jjAjI
is*~^
j <JL*aIi aJj^I
l-A-l
^^ 1
A*j
l j j
j>X^Jt *^4s*rj ^
<_^ljp- ?J>*0 JcbiO.A) o ^U ^ j
I l 1>1*^ ^JI j j b y j
^ j l j \ j&y\ J y&*
.{
o jjjl ^rJ y\ j l j j j
' Jl j Z j j 'Vjl aLI . O y l
$ JUaj I ^**J j ^ j ^ J J
l>-. >1
dJU^^aA
^ U
4$^ c . L i b
^lau ^L *
. (jllal^ Ajj^ j
^
( S s * * i m$ J 3, ^ 3 ^
o # -* ) j
1 ddjU
(J^aU^* j
taX5"fcXx
(3 j>
' i / j l . j t a
J^Sjl> IJ&.l
cSj1"^jf j *A^ Aj
dfc^Uj cMi
(J jl
JliJL jJjl
cS j j j '.
!-&)
U *
AJUV j
a J jjU *
c>15"j
j.
jf 3
dijb g j l
'.
J lL t
iJ J /
, i^Jj 1
j j [\l'A j \]kj jllp Ai^i? j( j'^ jI > ^c*U Oj->1* A^jj-j y AlJtjl
AjIJj* ^
^**a'A
\*j* j
Aj J & * J
U *
Jjb*
aIp (_jb^ 1
( jls f R ^ j
J \ S \ aA-^ l>
J j^ 7 ^ U ^ o U j
12
3j ^ J ^ i 3 OjS* (S
^ Ij
^ y^ J
^y4
15
^ J> "
j L J j j a j j ( S j & j * ^ jr< ? rj ^ f r ^ j ^ j J ^ U ^ J
J J (J ^J J c r i jT j
j+m j
jA^>
^ J ^ l^ -I
J ^ i U U ^ 4j J
.jA lS " ^
o ll? j
'V T Aj j j j j 'J aJ
j j * - 3 jm ** ^
^-^rj j J.
aJIS^x^- j
iilj ! ^ J b V j l L I p j j
18
j^ L i* x * A jI
jll
0 ^ Aj^T
jJ jl
16 ||. M * l j ^ : T
5
19 ||Mjk :, T'i% OlU 18 ||Md i JmJ
21
^>-1
(Jj V jl
j i l i
j \j
aS \ a j >j
4jA -a!p
>Xs j
C -J j3
j *O^
Jd ' fJJ
. V H 1/
j j S*
O ^ a j j
<4*^/ ** o^lAx> i o j ^ L j
A Jl* ^
J ^ 3*ASjI
j j
J.Z^Jb*. J
O jJ j^ j
J j o
j *x
$*a j j
ji
j\f> Sj> $ j
aj
A A
Jd S
tl 5 j
d"^0^J
jI^jl?*-
j
^ J '* ./ AJ
i5 \^ > - j
jj^ U
wU*Jjtayv*< U j
. c P j j * \j\
A^j*
Cj J
y^*
^ l / l'V t 4 J
j
L S 'j
^ ^ 4
jt
ai^X4w\> dj^S"
Ajbu-J ( S j j *I j A & * A a ^ jI j
o*aJj *j
cX$
J"^*. \J>*~*
ASs^Jjl J j P
/ J
" 4 r * J J
^ a S^) j{
A jU A -Jj-j
.j^ lijiu
aj ^ *
^r
C-^ j b * S * j i ^ l j
IaJUj J
J 5 ^jM j
j l ^ U l Jjj j. Ui^l^jlj
tj)
JJ4& -
j O jij
j^x>l
o ^ U jl j l ^ -
Al
<C -^
; V jl
*\>- j -,m {j!> ^
aJ j \ d.Axj\^P (J i j ^ l
jjI
o J ^ J j lS -
jl^ x 2 ^
<i j
^ s l-p J j j
t^ jA i\
j
S+a j j
C o jp
lwtol j
Aiol***
< c ) j^
ijzJ*j j l j J I c
(J-J j y
^ OJ^aai<1I*
<bu*T
aT
<) 4>IAj j
10 ||T c^Ljj-.j : M
J 8 ||M : T 4 i^jlj 6 || M ; JU 2
j ; 16 ||T .j^ A ir : M .jJlf 15 ||M ; .T .ju* 14 || T J i ) j \ j
. M ^ Jjr
II M jAilj^j : T jX~jj |M : T_
J jl I c t ^
4jlj>A j ^
ia
A>&a j 4 > * J
j IoVjl
&
iL d j
\ j \
J ^ > - *-1
C J ji
j J
* ^
J^S^I j
j^ 4
cj d j l
. j> d jjjl
j U
'*^.J' Sj
I ^Laj I j
< D ji -(jf J
^ ^ C$^U)I j
jljl- J i:
c p b J c ^ p b j
CS"j>- O y M
K t*J y j &
a fi u ^ o - c?> *j
AJb'jl? c T A ^ i - b j
jilp (Jl^>l x bl
&JJJ*4 ijl
aa I j
blj j b I p j j <^j7j1?
jJ < u i p i t a ^ J* ( J ^ j' j
O j ^ j ^Ip ^ l l i l ^ a J j O
dJJLw
J j *j+*
j l jJ jl
jv
O j jU ili** Ali? J j j
4-<sip c J
C^
(J>
^ J ^ > - J O j - ^ j J
4b j ( ^ J ^ L o b j i - O U ^ Lc !.> i*AJl>"
d A ^ lp
O
"cJpy^^JiiA j
j j ^
J ljl J b U
dJbjJ
< Jl* il ^ y
J j ^
jj
12
15
. a]j -^j j
9. ||T
aL*
^ ( \')Jjlj*<
a& j U j
^j+s*j
^
c ilc ^
u ^ lS *
aJLp
jt.
ul*** 0 ^ > cJ I
4 !l^ b j
(5jl>-
j^ L lljl
(js jU
L p
I j I p j U*wJ j
o J jjS "
JJP i l i ^ P
15
CXj
^ ^ I i j J j
J l
j 2
j bj
J L > -
IjI^ -j V j l
^ j wJ T
lijl^
*l a L 1 ^
(J> *
+Jf$
^3^^
J j l ^ U J .ili <L*u j
d l^ * k l kmrkT M3 i 3
j^ la u ^
J,l
Ij V I
AjjicjjS-
4 > ^ \b * J Ij
JJs>
.jJ J U J l
O j j
( < ^J j
^liaJ U t a ^lp J l ^ - I d ^ J ^ a P
b ij
j ^^S"
^ tx
0 j5 y > * j !j i ~ \ CLj j
* ^ j j t > ^ X s S
dj
OUj
* X jJ L )\
c ^ IjO
j o l >-jpi j
U l j
ia
Ij >\ ^
u a ^ !
I^S* j
I
dj - $
l> - ^1 ^
d-L^>
aSs^JIj I
j j
c j^
U ai^ ^ 1
^1a*a) U ta
Lj ^Jb^Jjfj
o * \jJ * * * 3 ^ ^ *
U J^ j
J*3
^ J ^ iit
4*u*lj
^jp"U 4*
\,* * p
j j L
d ^ J ^ -jljJ
j i l ^
K ^ & 'j
j+jS.y* 4aj- j
^1 j ^ l
d J J ^ ^ k l l J p
( S ^ ^ 3
jl
j y
o o ;^ 7 ^ U * * *
: M li *0 ^ 6 || T
:M
5 ||M : T jA?j j *> , . . j *-ja 2 3
18 Jl MT j ^ j j J ^ i j U jjL * 14 || Mj + ; T jjU 13 || T ^ J
||T *Jij>*& : M -tj \js [*~*
j *a>" o l o
jI ^-*^j5
; (_5*aJjI ^
^m j
jl wU>cj!
. <cJjl ^Jv^lj o j b
||M
: T & | T <jL^ : M
^l o i j l ^ U l 3 wL/? aS^jjJ^U
^-iV ^ j*j^~
4 ||M o-&.^5C>.
. T c-.*_>>- 1
.
<T i ^oT ^
6
J 4jI^M J a I ^P j
jU il
j^ ^ j
i f I 'CjS * j j
J
djjjl
^^>"1 V jl
Ju l
4J ^ j J j j
. jjiljl j
j j y
j j 4**
JBLAAi S j ^ ( S ^ J ^ y
<L1
Ib
ChO { J j y * t
k^UaLM*
Milp
o*aj J S S 1) ^
JI j
C * i j
(JS^P J T
u l C^*2jj>" c^>lS^^ j
c-Alau*Jl
c y . <5 ^J
4I-Siljjo
JyJA cLol
t/^5
||TM 4it. :
j J J L jl
&
^UaMn* ^bT
C j I^
L L p j j <J^te>-l 4 Ip ^Ij
j j j u jjl2)I d JW
. c*Ujl a+**J j o
AiiJjl j
I^a L JU j c
^ J J JjvS*
< JV y
12
15
AjIjI j j
JlT j
<jp"^
Ai j
jjjI ^J^li
j
jl
t LJi?
KTBU MESLHL-MSLMN
VE M EN FrlL-M MNN
METNN ASL VE T RK HARFLERNE EVRS
DEERLENDRLMES
G R S
136
T h e O tto m an Em pire, the classical age 1300-1600. Lo n d on 1973; B. Lew is, some reflections
on the decline o f the O tto m a n Em pire. Stu dia Islam ica (1958). Neils Steensgaard, T h e
A sia T r a d e R evolu tion o f the Seventeenth eentury. C h ica go 1974, s. 75 ; P a u l R y c a u t T h e
H istory o f the T u rkish E m pire from the year 1623 to the year 1677. L ond on 1680.
Bk. A a l Srr Leved, Siyaset - nmeler, T r k D ili A ratrm alar Y ll, Belleten
K it h u
ve
M e n fiT l-M m in n
tpkbasm m
yayn layan
Yaar Y cel, A n ka ra 1980. ileride eserin tarihlem e ksm nda da belirtilecei zere, bu
eserin K em an ke K a r a M u stafa JPaaya-snlu olduu, T pkapr Saray R e v a n 1934
n oda kaytl E s cr D efterinin tetkikinden de anlalm aktadr.
M ustaf
ve onun bu konudaki eserleridir.7 Bosnal bilgin Haan K f-i Akhisrnin Uslll-hikem f nizmil-lem adl eseri de bu trn rneklerin
den bir dieridir.8
X V II . yzyl balarnda devletin zaafn, hkmdar ve ynetici kad
ronun yetersizliini, kann dzeninin ilemez durumunu yakndan g
renlerin saylar daha da artmt. Bunlar bir yandan siyset kitaplar
telif ve tercme ederken, te yandan da su yzne km gereklerin
nedenleri zerinde durarak kt gidie son vermenin arelerini, selef
lerinden daha etkin bir biimde aramaa balamlard. Bu gzlemci
lere gre, dirlik ve dzenliin bozulmasnn iki kkeni vard. Biri erc-i
erife riayetsizlik, dieri ise rf, adet ve teamle dayanan kannnmelerin ihlli idi. Bu yzyln banda, bize o zaman ki durumu yanstan
ve ayn zamanda deerli baz neri ve tenkitleriyle slhat ihtiya ve ei
limlerini belirtmi, areler teklif etmi bir yazar ile karlayoruz. Bu
yazar, deerli idare ve maliye adam olan Defter Emni Ayn-i Ali Efendi
olup, haleflerine rehberlik yapm olmas kuvvetle muhtemeldir. Ayn-i
Ali, III. M urad ve olu III. Mehmecl devirlerinde, ordunun sava yete
neklerini kaybettii, saysnn gelii gzel artarak haznenin zorluklar
iine dt bir zamanda Defter-i Hakani emnlii ve Hazne kethdl
gibi nemli grevlerde bulunmutu. Bu yzden de devlet kadrosundaki
ynetici snf hakknda gerek fikir sahibi olmutu. Ayn-i A linin I. Ahmet
(6 o 3 ~ 6 i7)5e sunduu ilk eseri Kavnn-i l-i Osmn der hulsa-i
mezmn-i defter-i dvn^ adn tamaktadr. Bundan baka 6og5da o
zamana kadar yrrlkte bulunan kannlar bir usul erevesinde ayrma
tabi tutarak, toprak tmar ve ze cmetler, devlet ricli, mal iler ve dier
konulardaki kannlar bir araya toplayan Kavnn-i Osmnniyye ismiyle
ikinci bir eserini de I. Ahmed adna telif etmitir. Ayn-i A linin pratik
bir gaye ile hazrlayp Pdiha sunduu risle ayn zamanda X V II.
yzyl balarnda imparatorluun dar, mal ve asker alanlardaki genel
durumu hakknda fikir vermesi ynnden de ayrca ilgintir9.
Yine X V I I. yzyl ilk yarsndaki slhatlar arasnda nemli yeri
olan yazardan daha sz etmek gerekmektedir. Bunlardan biri K itb-i Mstetb yazar, dieri Halis, ncs de K o Beydir. D ev
rin ihll edilmi olan nizmlarn ve bozukluun kkenlerini K o Beyden
nce belirlemi bir baka slhat bir yazar da K itb-i Mstetb rriel7 M u stafa li, K n h l-A h b r. niversite K tphanesi, T . Y . N r. 5979, N a sih t sSeltin. n iversite K tp . N r. 4098, F a tih K tp . N r. 5322, F u s l l-h a lli v e 5l-akd ve usllharci v e n-nakd. N u ru -O sm a n iye K tp . N r. 3 3 9 9 ..
8 Bk. H aan K f-i A khisr, U s l l-hikem f N iz m il-lem , Esacl Ef. K tp . N r.
1823. Eserin baslmnn bask yeri ve tarihi yoktur.
A y n -i A li Efendi, K a v n n -i l-i O sm an der-hlsa-i M ez m n -i defter-i dvn .
stanbul 1280. A yrca bk. T . G kbilgin, K tip elebi, s. 204.
lifiydi. II. Osman adna sunulmu olan bu eserin adn tesbit edemedi
imiz mellifi eserinde Osmanl mparatorluundaki sosyal, dar, asker,
ktisad alanlarda ve ulem snfndaki knty yn-i saltanatl Osmn muhtel ve rite-i k acide-i kannci cihnbn hail olmakta ve hazne
de kllet ve Mbeyn-i hukkmda advet ve kuztda rvet ve cnib-i
dmende frsat ve kurbiyyetde olanlar hiynet ve ulemda tema ve
hamkat ve ra ciyyetde zirat-i b-bereket ve kasvet, el-kssa ke be-ke
bidcat ve taraf taraf haclet eklinde ifde etmektedir.
II. Osman adna H alsnin H. 1030/M. 1621 tarihinde kaleme alm
olduu Zafernmesi her ne kadar Lehistan ve K azak meselesini hal
letmek iin yapt seferi btn ynleri ile anlatan tek eser ise de; K itb-i Mstetbla II. Osmana nerilen devlet dzeninde yaplmas ge
rekli slhatlarn uygulama alanna konduunu gstermesi asndan
ya da bir slhat lyihas olarak deerlendirilebilir.
IV . M uradm mushibi olarak seferlerinde onunla beraber bulunan,
Enderunda Hs-odal olarak tannan K o Bey, devrinin siyas fikirleri
ynnden en sekin kiilerden birisi olarak tannmaktadr. Pdih IV .
M urada sunduu lyihasnda yer alan nizm- devlet hakkmdaki
gr ve tenkitleri, nerdii areler, onun bu yzyln byk slhatlarmdan biri olduunu gstermektedir. Gerekten de, K o Bey rislesi ad ile tannan eseriyle Ko Bey bu devirde bir slhat olarak ze
rinde durulacak bir ahsiyettir10. Nihayet, sz edilen dnemde, ze
rinde durulmas gereken ve bu tr eserlerin en gzel rneklerinden birini
veren, daha nce tpkbasm olarak yaynladmz, K itbu MeslihilMslimn ve M enfi T l-M minn mellifidir.
KlTBU MESLlHL-MSLMN VE
M ENFPT-M MNN
Byk bir ihtimalle ilmiye snfna mensup ismi bilinmeyen mel
lifin, tek yazma nshas Konya Yusuf A a Kitapl 673 numarada ka
ytl bulunan, Kemanke K ara Mustafa Paa adna kaleme alm oldu
unu tahmin ettiimiz, K itb Meslihil-Mslimn ve M enfiCil-M minnin bu gne dek kataloglara gemi bilinen bir baka nshasna
rastlanmamtr. Ancak, K tip elebi, Kefz-znnunda Meslihil
Mslimn f M enficil M minn adl bir eserden bahsetmektedir. Burada
da mellif ve telif tarihi hakknda herhangi bir bilgi verilmemektedir.
Byk bir ihtimalle bu, tpkbasmn daha nce yaynladmz ayn
yazmadr.
1.
M ellif
Kitabnda ismini bildirmeyen mellifin hayat ve ailesi hakknda
da herhangi bir bilgiye sahip deiliz. M ellif ayrca, bulunduu me
muriyetleri de kesin bir ekilde aklamamaktadr. Ancak aada ver
diimiz pasajlarda yeralan bilgilerden bir grev sahibi olduu ortaya
kmaktadr. rnein slhat 8. Bbda Bu kitb telif iden kimesne
mrnde mlzemet bilmez, gir nasibi haberi yoken gelr yetitir.
Sehl nesne ile kanat ider, bi-inyetillh demektedir. Yine 52. Bbda
verilen bilgi onun bir devlet grevlisi olduuna dair yukardaki dnce
mizi biraz daha kuvvetlendirmektedir. yle ki: Bu kitb telif iden
kimesneye bir zamnda bir kise ake virmiler ve buyurmular ki bu ake
ehzde hazretleri-Tbe serhu- imretinde fukarya tevzic eyle dey
emr olundukda bu kii dah gtri silleri cmic-i erifin haremine koyub
dah kapular berkidb bir kapunun iinde kendsi ve yasaklar cemc
idb oturmu; dah yasaklara smarlam ki evvel a cmlar ve prleri
getrn ki aya altunda kalmasunlar. Evvel anlar birer birer nne
gelincesie hili hline gre virmi, b a cdeh htnlarn, karcklarn ve
hastalarn getrdb hllerine gre virmi. B acdeh tze yiit dilenciler
kalm. Evvel ehl-i ilm shtelere virb, b a cdeh ehs- mhtelifeye
hemn birer ake virb ve, biraz akeyi ....dah arturmu, gelb b a cz ma
hallelerde mstahik olanlara yiirmier otuzar ake vermi .
x Bk. Tpkbasm , s. i.
12 Bk. T pkbasm , s. 6.
13 Bk. Tpkbasm , s. 56.
14 Bk. Tpkbasm , M u h te lif bb lar
15 Bk. T pkbasm , 3. B b
2.
Eserin telif tarihi ve kime sunulduu meselesi
Hemen deinmek yerinde olur ki eserin telif tarihi ve kime sunul
duu meselesine dair Meslihl-Mslimnde yine ak bir bilgi veril
memektedir. Ancak burada, eserde yeralan baz kaytlara gre bu so
runa zm getirmeye altk. imdi bu hususda bizi olduka doru
neticelere gtren kaytlar burada belirterek zerlerinde ayr ayr du
ralm.
rnein, tpkbasmn daha nce yaynladmz yazmann n ka
panda Shibuhu erf Ahmed elebi ki be-Harem-i hmyn mede,
sene 1053 kayd bulunmaktadr. Bu kayt, eserin en azndan H. 1053/M.
1643 ylndan nce yazldn gstermektedir. Bir baka kayt ise bize eseri
mizi biraz daha geree yakn tarihlemeye yardmc olmaktadr. O kayt
da budur; . . . Eer V ezr-i a czam hazretleri her harc defterin aub nazar
itseler defter vardr ki nsf girhtedr. Sl be-sl girhteler bu hussdan
dah ziyde olmak zredr. Bu iki zulm eer V ezr-i a czam hazretleri
zamannda refolursa klliyyen re*y olu ve kz ile ba aub hayr duclar
itseler gerekdr. Bunun zerine dah hayr olmaz, ml-i m r dah sl be-sl
ziyde olmaa balar. Hliy bir kfir alayu alayu Beik-tamda Yahy
elebi Efendinn yanna varub eyitmi kim Efendi, kitbmzda var
mdur ki benm babam yedi yldr kim fevt oldu, bir nesnesi kalmad,
dilencilik edb yedi yldan ber babamn harcm mtevelliler b kusr
benden alurlar ve harcdan gayri ispenesin dah ahrlar, hell midr55
dimi. Yahy elebi Efendi dah, Hell diyemezz55 dim i.16
Yukardaki pasajda ad geen Y ahy elebi Efendi bizi, 18 Z i l
hicce 1053/8 ubat 1644 tarihinde vefat etmi olan, Divn55 sahibi eyh5l-slm Y ahy Efendi olabilecei varsaymna gtrmektedir ki, ka
nmzca bu dorudur. Ancak burada hemen akla cevaplandrlmas gere
ken bir iki soru gelmektedir. Bunlardan birincisi metinde yer alan e
lebi55 nvanmn eyh5l-slm 5larca kullanlp kullanlmad? kincisi
de bu Y ahy elebi Efendi5nin X V I. yzyln byk lemsmdan olup,
Beikta5da dergh bulunan ve menkb sahibi eyh Y ahya Efendi olup
olamayaca? 17
imdi bu sorular cevaplamaa alalm. lmiye Salnmesi5ni tetkik
ettiimizde, elebi55 nvan kullanm olan eyh5l-slm5lara rastla
dmz hemen belirtmek yerinde olacaktr. Bunlara rnek olarak, K ann devri eyh5l-slm 5larmda Sad Sadullh elebi Efendi ile, Abdl16 Bk. T pkbasm , s. 71-72.
17 Bk. M en k b - Beikt Y a h y Efendi. Sleym aniye K tp . N r. 4604
(bu eserin
1965,
s. 177. v.d.
20 Bk. lm iye Tekilat, s. 208 v .d ; b n l-E m in M a h m u d K em al, D ivr- Y a h y .
stanbul 1334, s. 12-14.
T a rih i
A nkara
1951,
m /
s. 146 ye m
1286-1287,
II., s. 232-233;
D e vh a t l-M e -
:
:
:
:
:
:
141 sahife
1 4 0 x 7 5 mm.
Nesih ve Bblar krmz (Surh)
13
di
Kahverengi, mein
giyimi ve g
31-37.
14/182.
K o n y a ehirlerinin M u
Meslihl-M slim nm ellifinin ulem konusundaki grleri Osmanii devlet dzeni iin nemli bir kaynak gurubunu oluturan eriyye
sicillerinde yer alan bilgilerle dorulanmaktadr. Rislemizin kaleme
alnd tarihlerde bir baka nemli Osmanl ehri olan K on yadaki ule
mnn durumuna dair rnekler risleyi dorulamaktadr. H. 1050-1051 /M.
1640-1641 tarihli K onya eriyye sicilinde muhtemelen byk bir bl
mn mansb bekleyii iinde bulunan birok kd san tayan ulemnm
ismi gemektedir. Bu kdlardan bazlarnn ismi K onya ehrindeki e
itli mlk alm ve satmlaryla ilgilidir. rnein, M evln eyh Mustafa
Efendi, evini 1700 akeye30, Mevln el-Seyid Mustafa Efendi evini
6000 akeye31, M evln Mehmed Efendi konann arsasn 87,5 esed
kurua33 satarken, Mevln Musa Efendi 5500 akeye bir b a 33,
Mevln Ali Efendi 150 riyl kurua bir konak34 satn almlard.
Bir baka belgede Mevln Hseyin Efendi ise bir vakf m tevellisi35,
M evln A li Efendiyi Defterdar kaym akam 36, Mustafa Efendiyi ise
stanbul'daki Mustafa Aann mal vekili olarak37 grmekteyiz. Yine
ayn defterden grev yapan kadlarm da rvet yoluna saptklar gzlen
mektedir. rnein, Silifke kadsi A li Efendi, Kbrs avularndan Cell
avutan 2000 ake38 Kulak olu demekle m arf A li nm kad55
H alil avutan 2000 ake rvet almlard39. Meslihl-Mslimn
mellifinin ulem konusunda 11e derece isabetli grler ileri srd
ariv belgeleri ile bir kez daha dorulanmaktadr. Gerekten birok kadnm mansb bekleyii iinde bulunduu ve bu sre iinde nitelik ola
rak merkez grevlisi olmaktan ktn grmekteyiz.
M ellif ayrca ilmiye snfna mensup mderris, mezzin, iman
gibi din grevlilerinin durumlarna da deinmekte ve bunlarn tiryk likten grevlerini yapamaz duruma dtklerini dile getirmektedir
k i 40 bu konuda tara ehirlerindeki ehl-i ilm arasnda da grevlerini
ihmal edenler olduunu dorulayan ariv kaytlarna rastlanmaktadr.
Buta en iyi rnek 1609 tarihli Adletnamedir 41. Bir dier rnek A na
30 Bk. K o n y a er. Sic. 6/16.
31 Bk. K o n y a er. Sic. 6/24.
32 Bk. K o n y a er. Sic. 6/29.
33 Bk. K o n y a er. Sic. 6/114.
34 Bk. K o n y a er. Sic, 6/76.
35 Bk. K o n y a er. Sic. 6/108.
36 Bk. K o n y a er. Sic. 6/100.
37 Bk., K o n y a er. Sic. 6/5.
38 Bk. K o n y a er. Sic. 6/137.
39 Bk. K o n y a er. Sic. 6/176.
40 Bk. T pkbasm . 8. Bb.
41 Bk. Babakanlk Arivi, M h im m e defteri N o . 78, s. 891-899. A y rca bk. A . L tfi,
M ir t- A d let. stanbul 1304.
dolu mfettii smail Paa K onya kadsna gnderdii ocak ortalar 1659
(Evst- cem ziyel evvel 1069) tarihli buyurulduda ou n-ehl olub
ve gelb ed-y hizmet eylemedkleri55 saptanan K onya ehrindeki Cami,
mescid hatiblerinin snavdan geirilerek n-ehl olub chil olanlarn55
yerlerine yenilerinin arz55 edilmesini istemiti42.
M eslihl-M slim n5de kapu halkyla ilgili grler de yer almak
tadr. nk bu tarihlerde kapukulu ocaklarnn nizam, devletin dier
kesimleri gibi birtakm glklerle kar karyayd. Bu glklerin ba
nda ocan kaynaklarnn eitlenmesi sonucu mensuplarnn saysnda
olaanst artma, asl grevlerinin dnda ilere ynelmi olmalar gel
mektedir. M ellif rf tlfesi55nden en ok kapukulu ocaklar ve onlarn
tekilt, giyim kuam, talim usulleri zerinde durmaktadr. Bu konulara
ayrlan bblar eserin nemli bir blmn oluturmaktadr. Heman ia
ret etmek yerinde olacaktr ki aada seilmi rneklerde yer alan bu
hususlarn hemen hemen btn K itb-i Mstetb ve Ko Bey5ii rislesinde yer almamaktadr. Bu konuya dair metinden baz nakiller yapma
uygun bulduk.
Eskiden beri, acem olanlar stanbul5a getirildiklerinde, ift sr
meyi rensinler menfacata yarasnlar diye, Trk t5ifesine tevzc olu
nurlard. Bu ite yarar yoktur. Bunlarn yenierilik ye siphlik ilmini
renebilmeleri iin, stanbul'a getirdikleri gibi hemen blk halkna virseler . . . Onlara hizmet etseler gerektir.43 Sonra yenierilie kduklarmda heman kdu gn krk yllk yenieriden std olurlard. . .
Bunlarn byle menfa cata yaramadklar Trklere iiledrldklerinden
trdr55, 44 diyen mellif burada acem olanlarnn yetitirilmelerine
yeni bir model nermektedir. Ayrca, Rum-ilinde Acem olan devirilmesi srasnda rastlanan aksaklklarn giderilmesi iin Yaya-ba bir
slih ihtiyr pr kii ola ve yannda yenieriler dah ihtiyr 0la5545
diyerek bu konudaki nerilerini sralamaktadr. Daha sonra Blk halk
nn toplum iindeki durumlarndan sz eden mellif, merkez ve tarada
kargaaya karanlarn kolayca tesbit edilebilmesi iin, giyim kuamlarnn
nasl olmas gerektiine dikkatleri ekmekde ve yle demektedir: B
lk halkna mnsib olan. . . kisvetleri bildrr k i,. .. her kii oturmakda
ve durmakda ve eer bir gavgda fesdetde kisve derinden m a l m olal a r . . . Bu takdirde hi kimse gavg fesd itmez olur55. 46 Bundan
m cad yenieri tifesi borklern karcak ne giymek gerekdir ki m l m
42 Bk. K o n y a er. Sic, 18/344.
43 Bk. T pkbasm , s. 8.
44 Bk. T pkbasm , s.
10.
olanlar, gavga veya bir fesat itmee korkalar. Lyk budur ki bunlara
krmz ukadan birer eb-klh giyseler, isteyenler ve ihtiyr eskileri
olanlar eb-klh zerine birer ksa, alma dah sarsaiar revdur. V e
cebeciler mor eb-klh giyseler topular siyah ukadan eb-klh giyseler
ffl-cm le sokaa veya rya kdklarmda ki brklerin giymeyeler ol
vakt bu kisvetleri giyseler ve sir ehl-i hirfet dah hassa top arabac olan
lar sumn em-kh giyseler bu takdrce ylece yasak olcak, em cisi
zabt olunur. Ne kimse gavg ider ve ne kimse fesd ider ve fsk dah idemezler5 . 47
Yenierilerin ve Siphlerin srekli kontrol altnda tutulabilmesi
iin kendilerine hergn talim yaptrlmas nerisini getiren mellif: Bir
gerekl huss dah budurki yenieri tifesi her gn odalarnda m ucattal
dururlar. Pes bunlara yasak olunsa ki, her gn odalarnda matrak oynayub ol sancatda her biri tamm iistd olsalar ilerinde matrak bilr b a cz
yiitler vardur anlara terakk inyet olunsa, her odaya bir m ucallim ta cyn
olunsa bu ilm dah kat lzmdur. Yayak olan matrak ilmin bilse siph
olan ki, civan ola anlar dah bu vehile her sabah cndlik renseler,
bunun gibilerin stdlarma ve agirdlerine gh hizmetcik gh terakkcik
himmet olunsa bundan dah V ezr-i a czam hazretlerine ok sevb hsl
olurdu, ve nm- erifleri her giz ferm olmayub dim hayrla yd
olurlard. Zr imdi nice siph vardr ki at seirtmee bile kdir deildr.
Yarak kullanma hd ou hi bilmezler. Bu takdirde ol makle olan
kimesneler abes yere ulfe eki etmi olurlar. Bu takdrce her kii sancatmda
kmil olmak kat lzmdur. A lel huss ki avularn tze civn olanlara
cndlik bilmek kat lzmdur. Zr bozdoann eline alub sarb yerde
atm koub alay balansa gerekdr. Bu hussun cenk ve cidl gnlerinde
fa cidesi olduundan gayri oturakda dah atlar ve kendleri ham olmazlar
ve dah bir vilyetden eli geldikte at meydannda ve gayri yerde matrak
oynasa ve kimisi cndlik oynasa gelen eliler bunlardan byk ibret
ahrlard. Hizmetler ve terakkiler bunlarun gibilere virse, yohsa bunun
gibi menfacatlu maslahat kyub mlzemete megul olurlar, ekbiri
kend maslahatndan avk iderler, bi-huzr ideier 48 demektedir.
Yine seferde, blk halk ve siphlerin karkla meydan verme
meleri iin statlerine gre nasl giyinmeleri ve beraberlerinde neleri
gtrebileceklerine deinen mellifin, bu konudaki nerileri de ilgin
tir: A lel-huss ki dmene evvel grnen topu ve arabacdur, eyle
olsa bunlara ninl ak brkler gerekdr ki yenieri olmad m al m
olunalar. Bu takdrce nki cebehne rts kzl kee iledr, cebeci
ler dah ak brklerinin nlerine ve ardlarma kzl kee presinden
47 Bk. T pkbasm ., s. 32-33.
48 Bk. T pkbasm , s. 34-37.
sinden ise en az on sene sonra yazldn kabul edebileceimiz Meslihl-M slimnde yukarda verilen rneklerden anlald zere yeni
eri ve sipahilerde ki bozukluk aka dile getirilmekte dier iki lyiha
yazarndan farkl olarak yeni nerilerde bulunulmaktadr.
Yukarya aldmz M eslihtfl-M slimn yazarnn yenieri acem
olanlarnn durumu, giyimleri ve talimleri ile ilgili verdii bilgilerin
altnda yatan temel dnce bize bu zmre mensubu kiilerin kendi g
revlerinin dnda ilerle uratklar grnmn vermektedir. Bu d
ncemizi dorulayan ok sayda ariv belgesi bulunmaktadr. Biz bu
rada birka tane rnek vermekle yetinmek istiyoruz. Mesel, X V II,
yzyl ortalarnda Konya, Ankara, Bursa gibi byk ehirlerde merkez
grevlisi olan yenieriler kasap dkkan, han, hamam iletmecilii, ti
caret gibi meslekleri icra etmekteydiler. Daha H. 992/M. 1584 tarihli
stanbul kadsna gnderilmi olan bir fermanda: B acz blk halk,
yenieri, acem olanlar, cebeci, topu ve sair kullarn tccar taba
kasna kararak, ticar faaliyetlerinden55 sz edilmekte ve devamla bu
tr ilerle uraanlarn iddetle cezalandrlmalar istenmektedir55 53.
Daha sonraki tarihlerde de merkez ve tarada ayn durumun devam et
tiini belgelerde yeralan bilgilerden anlamaktayz. H. 1065/M. 1655 ta
rihinde Ankara ehrindeki toplam 33 kasaptan, 8 tanesi yenieriydi. Y i
ne Ankara yenierilerinden Mustafa Bee B. Abdullahn Atpazarnda
yenihan denilen kendi mlk bir ha olduunu54, Haan Bee, A b
dullahn kardei C a fer Bee ile birlikte zmmlerle ibirlii iinde a
rap kaakl yaptklarn55, Ankarada Yenieri Mehmet Be ve
sirleri ve siph tifesinin, ehir dna kp, evre kylerden ehre
satmak iin meyve getirenlerden bu meyveleri toptan kapatarak narh
tan daha yksek fiyata sattklarn56, grmekteyiz. Hatta yenieriler
tarada vakf ilerine de el atmlard. H. 1059/M. I^49 ylnda K arap
nar Sultan Selim Vakfnn mtevellisi Halil nm Yenieri K on yada
oturan, Sefer ve Piyle nm yenierilerinin zimmetleihde vakf ma
lndan para olduunu merkeze ikayet etmiti57. Bu verdiimiz r
nekler mellifin yukarya aldmz ifadelerinde yer alan, yenierileri
ocaklarda bo oturulmayarak talim yapmalar, asli grevlerinin dna
kmalarnn nlenmesi, klk-kyafetinin dzeltilmesi gibi nerilerin de
ne denli hakl olduunu kantlamaktadr.
53 Bk. Ahm ecl R efik, X . asr hicrde stanbul hayat. stanbul 1333, s, 184.
54 Bk.
A n ka ra er.
Sic. 40/438;
55 Bk.
A n ka ra er.
Sic. 8/1461.
56 Bk. A n ka ra er.
Sic. 8/1090.
1/1092.
/9 ( L9 4 2 ) 1 6 8 -1 7 7 .
74 bk.
Tpkbasm , s. 96-97.
kei eti elli dirhem ziyde satla. Koyun etin ayru kei etin ayru satalar
birbirine katub satmayalar. Katarlar ise muhtesib kd m arifetiyle ta czr
ide cerme alnmaya. V e kuz eti elli dirhem eksk satla iek oldu vakt
koyun etiyle beraber satla. T a cyin olunan narhdan eksik satlur ise dir
hemine bir ake cerme ve sir terzu ile satlan nesnelerden eksk satan
dan iki dirheme bir ake cerme alma. Mahrsa-i stanbul maslahat
in memlik-i mahrsadan celebke yazlub, zerlerine ta cyin olunan
koyunlarm emr olunan mevsimde stanbula gelrler. Geldikten sonra
kd ve muhtesib m acrifetiyle celebke getrdi koyunlar saylub zerine
kayd olunan koyunlarm tamam getrdkleri m aclm olduktan sonra
koyun getren celebkelere kd ve muhtesib m arifetleriyle salhne ve
ehirde kassb dkkannn buluvirb celebke getrdi koyunu ol virdkleri dkknda boazlayub getren celebke binefsih kend narh-
rz zere sata. Am m kd ve muhtesib dim anlarn gibi celebkeleri
grb gzedb yoklayalar t ki kassblar ile m uvazaca idb hiyle itmeyeler. V e koyunlarm tamam boazladktan sonra kd ve muhtesib celebkelerin ellerine koyunlarm tamam gtrb satdlar diy hccet virb yer
lerine ndereler. V e ol celebkelerin zerine kayd olunan koyunlarm
b a czm getrb ve b a cz harm gtrmeyeler teklif olmub elbetde zer
lerine kayd olunan koyunlarm buldurub tamam getrdb emr olunan
zre satdrub ellerine hccet vireler. K uzt ve hkkm bu bbda gerei
gibi mukayyed olub ihtimam idb celebkelere koyunlarm mevsimin
de buldurub celebke in kul varcak celebkeleri ve koyunlarm varan
kula teslim idb kendler dahi birer yarar demlerin koub getrb
stanbul kdsma ve muhtesibine teslim idb anlardan hccet alub gi
derler. Veyhd emr olunan slb zere boazlayub satalar, U emre
muhalefet iden kdlar mstehikk- ckab ve citab olalar. V e ehre ihti
yariyle koyun getren kimesnelerden celebkeler koyun almayalar. K d ve
muhtesib men cidb aldrmayalar. Alurlar ise kd m acrifetiyle muh
tesib de, amm cerme almaya. V e kassbne ile yzlmesi mkerrer
ola. Amma ol vakit ki sellh koyun derisin ve gayrnn derisin yarub
veya delik ide etdi ziyana gre cerme alma .
M ellif 49. Bbda odun sorununa deinmekte ve yle demektedir:
stanbulda odun ucuz olmamak sebebi nedr an bildrr ki bu hu
ssdan mslmnlar gayette b-huzrlardur. Ekbirden ayri kimse eki
odun almazlar. Sebebi oldur ki Trkler gh terekesn ekerler ve gh
ndas srmee mberet iderler, arabalarla yallara odun tamazlar
ve hussdan rencber gemileri vaktiyle odun tayamazlar. Odun bahlu
olduu budur. Pes bu hussa re ve dermn oldur ki evvel mrden
vey bir ekbirden bir mikdr ake kub Yalk-bdda ve znik-mid
iskelelerdeki f l-cmle odun ylan iskelelerde birer byk krbn-sarylar
y a p ls a ... vfir acem olanlar vey kullar tayn olunsa ve her birine
baltalar virlse. . . ol odunlar :belik at gemileri ehre tayub m r cnibinden s a tls a ...55
. Grld zere risale mellifi, odun konusundaki tkankl mal
azlna ve talep fazlalna balamakta, ulam ve datm sorunlarna
pratik areler nererek devletin bu konuya zm getirmesini istemek
tedir.
Meslih5l-M slimn5in 4, Bb5mdan ise cc. . .her vilyetde bir drl
arun ve kile vardur, nice isterlerse yolcular aldarlar55 denilniekte ve
zm yolu olarak nasl her yerde hutbe ve sikke bir ise . . .her vilye
tin kilesi ve arunu ve vukiyyesi ve dirhemleri gtr stanbul5a uya55
olmas nerilmektedir.
M ellif 18. Bb5da ehre hm meyve getirildiinden ikayet etmekte
ve yle demektedir. ol vehile ve yasak olunsa ki, gemiciler kat hm
yemi getrdkte hi bzrclar ve halk almasalar ve hm yemi getren
gemiciyi muhtesibler dp habs idp cerimesin alsalar ve dah dkknn
da kat hm yemiler dutan bzrclara dah b ic-aynih siyset olmsa
ve yemi gelen Yalak-ova ve M ihali ve s5ir meyve gelen kdlklara
dah tenbh olunub hkm-i erifler gnderilse ki anlar dah Trkler5e
yasa itseler ki yemnz hm iken gemicilere koparup satmanuz;
eer satarsanuz siyset olunup mhkem cermenz almur55 dieler bu
huss def- olunur giderdi. Amm bir yl yasa edp sonra muhtesibler
yep-yp rvet olup gemicilere iczet virmemek gerekdr. Yasak oldur ki,
yldan yla yasak dah ziyde ola, Osmanlunun yasa hd kulua deindr
dimeyeler gaflet itmeyeler. V e ehre kutu bal gelse st gmeci nefs ak
baldur ve alt harbdur. Yenmez yabana atarlar, hemn bir kuru kara
gmecdr. Muhtesibler bunun gibi hussda ihml itmemek gerekdr
ki mslmnlar huzr ideler, akeleri dah abes yire gitmeye55.
Yukarda verdiimiz btn rneklerde aka grlecei zere Meslih5l-Mslimn mellifi lstanbul5un iaesi gibi ekonomik konularda
son derece baarl gzlemlerde bulunmakta olaylar tek nedene bala
mamaktadr. zm iin nce kannlarm srekli uygulanmasn, ehre
dardan gelen her eit maln ucuz, kaliteli ve bol olabilmesi iin retici,
nakliyeci ve satclarn sk bir ekilde denetlenmesini, gerekirse Bzrclar
ve halk55 kalitesiz ve pahal mal almamalarn, devlet grevlilerinin kannla
kendilerine" verilen yetkilerini kesintisiz kullanmalar lzm geldiini dile
getirmektedir.
Meslih5l-Mslimn5de IstanbuPun sosyo-ekonomik sorunlar ya
nnda zaman zaman taradaki recy5nm durumuna da deinilmekte
ve dzeltilmesi iin nerilerde bulunmaktadr. 24, 25 ve 26. Bb5lar bu
konulara ayrlmtr: Devirme sisteminin iyi ilememesi yznden
. . . R e cy olm hals eylemek in ift kzn ve ban ve tarlasn
' ' .
89 Geni b ilgi iin bk. M u stafa C ezar, O sm anl devrinde stan bu l yaplarnd a tah
ribat ya p a n yangnlar ve tabii afetler. stanbul 1963, s. i o - i i .
Bk. Ahm ecl R efik, H icr onikinci asrda stanbul hayat. stanbul 1930,
s.
A yrca H , 110 7 /M . 16 9 5-1696 tarihli, bu kou ile ilgili, bir dier hkm de bulunm akta
dr. (s. 21).
'
. i
66.
Pes bu hodbinlik kat kabh f'ldr. Kii ne kadar kil olsa, elbetde me
vereti elden komam ak gerekdr55 93.
Meslih'l-Mslimn'in deindii en nemli konulardan biri, re^ynm Dvn- Hmyna kolaylkla ulaabilmesi sorunudur. 51. Bb5da,
stanbul'a gelip de hkm almak isteyenlerin bir gnde ilerini bitirebil
meleri iin yaplmas gerekenler anlatlmaktadr. ...M sl m n lar bu
hussda kat mteeklerdr. Zr kimisi mrnde mu5azzam ehir grmemidr. Trk vardur ki iskeleden Dvn- lye gelince krk kiiye
sormaynca Dvn bulmaz. Bu kande kald kim Dvn yazclarn; evini
bula. Bunlarn hli budur ki evvel Dvn- liye ki varuiar hkm-i erf
emr olunur, d olurlar. Sonra sora sora Res5l-kttb hazretlerinin evini
bulurlar. D ah det-i kadmdr ki ol hkm isteyen Trk'n eline barmak
kadar kd virilr ve derler ki var imdi sen bu kad fuln mahallede
fuln yazcya vir, ol senn hkmn yazverir derler. Dah ol derdmend
eer yayla yriiklerinden olub mrnde ne ekbir ve ne bu asi ehr grmedi
ise, vakt olur ki Dvnsz gnlerde iki gn gezer bulmaz. Sonra konak
yerine dah yav kluv Bana di drl haller gelr, t Cum 'a ertesi
gir D vna gelr, ol emr etdkleri ktibi bulur, ktib dah neylesn ol
dar yerde Trk ile oturub hkmn yazmaa kabil del. ... geze geze
hkme virecek akesin dah eki eyler, sonra hkmn dah bulsa akesiz
almaz, h vh ile kar gider, mazlmlardr. Hem tede zulme uramudur, hem bunda gelb ileri bitmeyb arkasndaki kepenek ve gayr esbabuun s a ta r ... Eer Dvn ktibleri vfir olsa ve bir vsc yerde otursalar
dah her kiiye ki hkm-i erf emr olunur, hemn her kii bir ktibin yann
da oturub f 5l-hl hkmn yazdursa ve divtdr muttasl ninladub
kad emnine teslm eylese, dah her mslmn Dvn gn eecn
skdar'da yoldayla koyub sabahdan D vn'a gelb maslahatuun
grb d u hrrem olub cn u gnl ile bu deti koyan Vezr-i a czam
hazretlerine ol kadar hayr du clar id e rle rd i... hkm almak kat sn
olm dey ol kadar demler hkm-i erif almaa geleydi ki kd mahsli
evvelkinden ziyde tefvt e y le r d i...
Ho bir slb ile anlatlan bu huss, Osmanl devletinin dayand
ynetim anlaynn ok nemli bir kavram ile ilgilidir. Bu kavram ad
let kavramdr. Btn Yakm -Dou ve slm kltr evresinin devlet
lerinde olduu gibi Osmanl devletinde de pdih, dil bir ynetimin
ilk art olarak, en rak bir yerde oturan kulunun dorudan doruya ken
disine ve Dvn- hmyna, bavurabilme yollarnn ak tutulmasn
93
Bk. Tpkbasm , s. 61. A yrca zel bir kitaplkta bulduum uz iki slhat rislesi
IV .
M u rad
dnem inde yazlm olan b u iki slhat kitabn da yaknda bilim alem inin istifadesine
sunacam z um m aktayz.
tilmesini isterken; 30. Bbda cc. , . b u asi knnu koyanlar ya Hersekoludur ve yhd Karagz Paadur ki bir solp mm demler imi. Lzm
mdr ki imdiki zamnun kil ve dn hkimleri muttasl hemn onlarn
yoluna giderler. Bi-hamdillh bu huss ne snnetdr ve ne farzdur ki
terk itmekle ulu gnh hsl ola. .. Yine 44. Bbm sonlarna doru da
...H liy V ezr-i a czam zamnlarmda bu makle mnsib husslar
olursa olur, olmazsa sir vezr-i a czam zamnlarmda olacak del. K ara
gz Paa ve Hersek-olu zamnmdan kalm knun ancak dey eski hli
zerine konulur gider. . . Biz dahi bu asi bir ka eser koyalm, kymete
dein admuz yd olsun dimezler imi. middrki hliy Vezr-i a czam
hazretleri zamnunda bil-klliyye bu hayrlu eserler zuhr b u l a . . .
Eserin bir baka yerinde de C. . .imdiki zaman halkna eski det fayda
itmez. Tedbr itmek s e v a b d r... diyen mellifimizi, verdiimiz bu r
neklerin n da, X V III. yzyl islhatlarmm ilk habercilerinden biri
olarak nitelemek herhalde yanl olm ayacaktr94.
94
IV.
METNN
TRK HARFLERNE EVRS
K l T B U M E S L H L - M S L M N
V E M E N F 1 L - M M N N
B S M L L H R - R A H M N F R - R A H I M V E B H T - T E V F K
dah kmil olmaya; bunun gibileri end ulfe ile blklere ve tmrlara
hll hline gre yenieriyi hisra kardklar gibi bunlar dah bu vehile
karmak buyurulursa hem sir m aczllere yirler alurdu, hem siph
tifesi dah ilerinde ehl-i ilm olmala her vehile f idelenrlerdi. Bu
vehile olcak ulem alt aydan ziyde m aczl yrimemek gerekdr ki
ulem kuvvetde ve erefde olub kdlma vardkda ne sancak beinden
havf ide ve ne (4) pdih kullarndan havf ide ve ne ma^llukdan havf ide
ve ne kitblarm sata, emr-i er< ne ise hak zre icr ide, rvet yemee
muhtc olmaya. Eer bunlara bylece re olmazsa bunlar yle mbtezel be alt yl m aczl hor ve hakr, eer ekbir kapusunda, eer edn
gezb ve tamm borlu olub, andan mansb alub bu hl ile kdlma
vardkda deme bir kd hak zre erci icr idemez. M a czlluk korku
sundan ne sancak beine muhlefet idebilrler ve ne voyvodalarna ve
ne siphlere ve ne recyya muhlefet idebilrler. Ancak her kii ile bir
mudr zerine dirilb ya z a cf- kavi ile hkm iderler ya biz-zarr m aczlluk (5) felketinden rvete dah perhiz idemez olurlar. Pes nizm-
lem bunlarn ile olcak evel bunlarn ahvllerin tedrk itmek gerek
imi ki mslmnlar huzur ideler. Bundan vezr-i a czam hazretlerine
ta rz-i kymet bu deti koduklar in her ehl-i ilm cn u gnl ile hayr
d u clar ideler idi ve nm- erifleri hd her giz fermu olmazd ve hem
bu ehl-i ilm tifesi yenierilerden artuk shtelikde, garblikde gurbet
ekmilerdir, tamm derece puhde olmulardr. Asi bunlar siphlie
lyklardr ve hem r-merd ve hem killerdir ve limlerdir, her cihetleri
m acmrdur, her ne hizmet zerine konulsalar kdirlerdr. K ad Bayram
Be (6) bunlara rnekdr ki her hussa kbildir, nelki andan yarar be
sehel vardr. Be oldur ki her hizmete yaraya ve siph dah oldur ki her
hizmete yaraya. Mcerred hemn bahdr olub gayri hizmete yaramyan
chil siphden ne hazzolunur. Bu takdrce asi siphlik ehl-i ilm tifesine
mnsib imi, Hakk T e cl myesser ide. Hazret-i V ezr-i a czamnmda bu
huss dah myesser ola ki ey nmlar her giz umdlmya, daim hayrla
yd olalar -n-Allhu T e cl-.
2. BB
l-i Resllere mte^allik olan ahvlleri bildrr. ol kimesneler ki
sahh l-i Resl olalar ellerinde sahh ecereleri ola rev deildir ki bun
lar kat zillet ekb, kimi delll ve kimi m accuncu ola, (7) si r 2 sancatda
olsalar revdur. Eeri bunlarn fahri fakrledr3 lkin hkiml-vakt
olanlar ta czmen evkaflardan ve imretlerden ki mahll nesne de hl
lerine mnsib ola ki kendler tlib olalar. Bunlar varken gayriye virmek
2 S ir: k i kere yazlm tr.
3 Bilin<en hadislerden deil Bk. b n T eym iye , Fetv, K a h ire 1980, II., s. 196.
budur ki drt mezzn bir yerden kamet ide ve drd bir uurdan tekbr
ve Rabben leke5l-hamd55 bir yerden evkile diyeler. Eer bylece emr
olursa hi V ezr-i a czam hazretleri imretler yapmak lzm deldr,
bu eserler kifyet ider.
7. BB
ol kimesneler ki ekbir olmayalar, hi uzun kaftan giymeseler yasa olunsa, alel-huss ki yayak yriyenlere eer yenieridr ve eer ek
bir kullardur ve gayridr uzun kaftan giymek kat kabhatdr. (16)
Anadolu siphsi hd yle olpa olduu hep ol kaftnlarmdandur. Se
ferde buday ddklerine dah mnidr. V e bir kabhat dah drt
be arm ukadan msrlu alvar, bu dah aceb sefhatdr. Bu iki nesne,
ukann ve kuman bereketini dah giderdi. Bunlar dah yasa itmekle
gidermek gerekdr, sevbdr. Edebsize edeb retmek lzmdur. Sal
maln asl olmaz ve ill gnden gne kabhatlarm dah ziyde iderler.
Bundan dah V ezr-i a (zam hazretlerine alklar ve hayr duclar hsl
olurdu. Dnyada nice yz bin kerre yz bin dem vardr, edn olan tife
ksa kaftn giyse cemi Ckuma (17) ve astar ve boas ve ibriim ucuz olurdu.
Zr bu kadar insandan birer arun tefvt ider. Topuuna dein olcak
ve yayak yryenlern hemn dizgesin rtmek gerekdr. Bu takdirce
kuma ve uka tefvt ider. V e Yahudiler dah yasa olunsa ince dlbend
sarunmasalar kaim sarsalar dlbend ucuz olurdu, bi-inyeti5llh
8. BB
ol tiryklikle mehr olmu benzi saru gegn tirykler olur ki
sretlerinden tiryklii belldr. Bunlarn kimisi kddr ve kimisi imam
dr ve kimisi mezzndir. Pes bu tifeye ki kd veya imm veya mezzn olan gegn tiryk ola hi bir vehile bu makle kimesnelere (18)
bu asi cihet ciz deldr, sarho bunlardan yek maslahat grr. Zr
sarho idikde sarho olur, imedikde maslahatn grr. Lkin gegn
tiryk d5im mestdr. Ne sz szdr, ne ahdi ahddr, hibir menfa Cata
yarar tife deillerdr. Acebdr ki bu tifeye bu kadar ruhsat virilr.
Bunun gibilere bu asi mansb virilmese gayri cihet virilse ki zarar ancak
kendye dokunsa mslmnlara dokunmasa sevbd. Sir sanatlarda
tiryklik ayb olmaz, tiryk sebebi ile stdlklar ziyde olur. Pes bu
mansbda olan tiryknin kabhati ve Msrlunun dah drt be arun
ukadan deve grar gibi alvarlar (19) aceb sefhatdr ve blk halkmn
dah edns alt yedi en kaba dlbend sarnmak aceb cehletdr. V e bu
hl ile temcdden nrd kalkub ekbiri uyumaa komayub kaldrm
zerinde benim eskiden ber yirimdr dey birbiriyle gavg idb, bu
hrsile ekbiri beklemek hod kat kabhatdr. V e borcum vardur, bolay
ki hals olaydm dey hizmete varub be on bin kfire borlu olduklar
BB
evvel dmana grnen anlardur, anlara dah bir haybetl kisvet gerekdr.
Zr ekdkleri nzl arabas deldr. Bunlara keesiz kayyum brkler
gerekdr; (29) yhd sumnye boyanm yenieri brkleri gerekdr.
V e bade zlike solaklar tifesi ki pdih- lempenh hazretlerinn
kavvslardur, bunlar be on dne ok gtrmek hi mnsib deldr.
Bunlar okile kirpi-misl gerekdr. Zr bunlarun muhrebesi ve mc
delesi hemn okiledr. Oklar ellerinde dtikenicek, hi menfa cata yaramaz
jlurlar. Pes bunlara birer msannac haffce varsak kubrlar dah gerek
dr ki ii dolu ok ola ve hem ellerinde dah det-i kadimeleri zre oklar
ve yaylar gerekdr. V e her biri kuana birer (30) h aff demr klng
dah sokmak gerekdr. Budun muhrebesinde iki cebel kfiri solaklar
klng ile drdler. Bundan m cad solaa ve yenieri tifesine f lcmle yayak yryenlere kl gtrmekden gemici krdesi veya uzunca
nimeler gtrmekden eys olmaz. Koltuundan aaa yksecik balayalar, gayetle mnsibdr. Zr yayak yriyenlere kl kat mzyaka
virr. Eer yrmekde ve eer alayda ve eer her hussda yayak olanlara
kldan krde veya nime yekdr. A lel-hsus ki ellerinde tfenkleri vardr, bunlarun sir yara vech-i merh zre olmak makuldr. (31) V e
sir yayak yryen hizmetkr tifesi dah ylece nime veya krde
getrmek enfacdr. V e her birinin bellerinde nacaklar lzm ve lbddr.
ve bu makle yayak yryen tifelern kaftlar ancak dizgesin rtb
ksa olmak gerekdr. Bunlara uzun kaftn hibir vehile mnsib del
dr. Hazret-i V ezr-i a czam zamannda bunlara bylece yas olunsa
bundan dah ok sevblar hsl olurdu, hem kendler dah bu yasadan
tamm hazziderlerdi ve harlar dah az olurdu, ve ukalar dah abes
yere zyic olmazd. F l-cmle bu yasak kat lzmdur. Ekbirden ve
ulemdan gayriye uzun giyesi hi mnsib deldr. (32) Anadolu siphsi hd yle pusuda olduklar hep uzun kaftn giydkleri indr ve
hem ne ercdr ve ne snnetdr ve solaklar hep uzun boylu rtleme
yarar gzel yiitler olmak mnsibdr ve efdaldr.
12. BB
Bundan m cad yenieri tifesi brklern karcak ne giymek ge
rektir ki m aclm olalar, gavg veya bir fesd itmee korkalar. Lyk bu
dur ki bunlara krmz ukadan birer eb-klh giyeler, isteyenler ve
ihtiyr eskileri olanlar eb-klh zerine birer ksa alma dah sarn
salar revdur. V e cebeciler mor eb-klh giyseler topular siyah (33)
ukadan eb-klh giyseler, f l-cmle sokaa ve rya kdklarmda ki brklerin giymeyeler ol vakt bu kisvetleri giyseler ve sir ehl-i hirfet dah hassa top arabac olanlar sumn eb-klh giyseler bu tak
dirce ylece yasak olcak cem cisi zabt olunur: ne kimse gavg ider ve
ne kimse fesd ider ve fsk dah idemezler. derlerse inkra mecl kalmaz,
idlib getrb ana teslim ider. Belki bu makle kimesneye hizmet virenler dah bu gnhda mterek gibi olurlar, belki hizmet viren dah artuk
gnha girer. Zr hizmete varmasa akesi olmazd, akesi olmaynca
fsk dah idemezdi, fakr olub (43) insfa dah gelrdi. Pes bu tifeye
hor nazarla bakub kat ayaklandurmamak gerekdr ki insfa gelb
tevbe ideler.
16. BB
Alaya mtecallik olan b a cz ahvl bildrr ki bu dah kat lzmdur.
Eyle olsa Rum-iline sefer vkic oldukda blk halkhh atlar her gn
alaya varmaa zebn olub dmene vardklarnda ol atlar hi menfa cata
yaramaz olurlar ve te yaka seferine varsalar K ara m ilde varnca alay
dan zebn olurlar. Pes bu takdrce rev budur ki ihtiyrlar ile ekbire
mlzemet idenlern nihyeti yok, anun gibilerden ihtiyriyle yhd
gle bir mikdar dem alaya yazlub alkonulsa mbksine (44) serhadlere varnca destr virilse, isteyenler bir ay mukaddem iler gitsnler,
serhadde hazr bulunsunlar, yoklamada bulunmayana hakaret olunsa
ve bu alaya gelmeyb atlar kolayna huzrla iler gidenler rzlerdr ki iki
er er gnlk ulfelerin ol alayda kalanlara vireler ki anlar dah cn u
gnl ile alay hizmetin ideler, belki ikier er gnlk ulfelerin dah
virmee rzlerdr. Pes bylece olcak bunlarn atlar tamm derece
yoldaluk iderler. Bu hussdan lekere ok menfacat vardr, kat5 atlar
zebn olmaz, asi yoldalk atladur, at zebn olcak yoldalk gelmez,
mukarrer dr.
17. BB
(45) Bu bb dah gyetde gerekl bbdur ki mahrse-i stanburda
Dvnhne-i mirenin tara haremindeki at olanlar atlarla ol mey
danda karda ve yamurda ve ss gnlerde gnee kar dururlar, nice
atlar sanculanur, bir snacak yer bulmazlar ki sabahdan yleye dein
atlariyle durub huzr ideler ve V ezr-i a czam hazretlerine hayr duclar
ideler. Eyle olsa rev budur ki ol meydnn drt tarafna havl diplerine
yksek sundurmalar ola, yazda ve kda her kii atlariyle huzr idb
duralar, duclar ideler. Bundan m cad Bb- hmyn nine ki ekbirler atlarndan in e rle r... (46) . . . esbablarm yama ideler. A lel-huss
ki Eclrene ve stanbula yakn yerlerde dah ok bu makle fesd olur.
Bunun sebebi budur ki kylern subalar ky halknn evlerinde ok ve
yay ve kl grse bu Trkler harmzdelerdr, harmlik iderler, Trklern evinde yarak neyler dey bunlardan cerme alur. Bu sebebden be
on yaraklu kfir yz hnel karyeyi basar. Pes lyk budur ki Rum-ilinde
vkic olan karyelerim halkn kdlar ve kapubalar biri birine kefle
virdikten sonra, yasa itseler k h er Trkn evindeki ok, yay ve kl olmaya.,
bal gelse st gmeci nefs ak baldur, alt harbdur, yenmez yabana atarlar,
hemn bir kum kara gmedr. Muhtesibler bunun gibi hussda ih
ml etmemek gerekdr ki mslmnlar huzr ideler, akeleri dah abes
yire gitmeye. Byk kk Vezr-i a czam hazretlerine cn u gnl ile
hayr d u clar ideler. V e muhtesibler ve gemiciler ve bzrclar kd efen
diye kizb idb cevb virirer ki CBu gemi ahvlidr, eer gemmze hm
yemi komazsak gelinceye dein rr55 dirler, bu ikre yalandur. Sonra
ne ho yemi sonunda olmu yemiler geliir, rmz, murdlar hemn
turfandadur, bahlu satalum, sonra ucuz (52) olur diy tam ac iderler,
bu fesd iderler. Bunun menc olmas kat lzmdur. Hm yemi gelmekden ise iiryb yabana gitmek evldur, mslmnlarm akeleri bile zyic
olmakdan ise.
19. BB
Muhtesiblerin bir hli dahi budur ki stanbul gibi ehirde ki, pdi
hn tahtdr, bir kassb ki iki ake koyun eti satsa yannca bir pre elbetde kei eti bile kardurur. Buna hi kimse nesne dimez. Pes sevb
budur ki koyun eti satlan kassab dkknnda katc kei eti durmamak
gerekdr, kei eti satlan dkkn bunlardan rak gerekdr ki m uvzaca
itmeyeler, muhtesib olan muhkem yasak eylemek gerekdr. (53) V e H
zr lyas gni gelmeyince deme bir edn kiiye kuzu satl m as a koyunun
dah bereketi olurdu. V e hi dii koyun ve dii kuzu satlmasa hem ya
ucuz ve hem koyun ucuz olurdu. Bu hussa dah muhkem yasak olunsa
satana ve alana bile denek urulsa sevb- azmdr. Bundan dah Vezir-i
a czam hazretlerine hayr-duc hsl olurdu.
20. BB
V e b a cde zlike eer muhtesib ve ger mtevelldr ve eer s5ir ml-i
pdh cem c iderlerdr, ol kimse ki ziydece muhasebe gsterr su
retinden dah m aclmdur3 y budur ki istikmetinden ve maslahat-gzrlmdandur. Breka?llh ol eydr veya budur ki zlimdr zulm itmidr (54) vey budur ki hlebz veya hokkabz kimnesnedr, mslmnlar
hile ile aldamdur. Pes her kii kelimtmda belldr ve sretinden
ve evzcmdan ve libsndan dah bell ve ayndur. Ana gre f5l-cmle
sormala ayan olur. Pes bu takdirce eer ol kii istikmetinden maslahatgzrlmdan muhsebeyi ziyde gsderdiyse ki kimseye hayfi ve zulmu
dah olmaya, anun gibiye her muhsebe virdikde anun gibilere terakki
takdir olunsa yabana gitmez. O l terakki kendnn terakkisinden hsl
olmu gibi bir terakkdr. Terakki olmayacak cchayflar benim itdm
sacylere55 diy bir muhsebeye dah endn cn u gnl ile sacy itmez
(55) olur. V e dah noksn zre muhsebe virenlerden dah bi5l-klliye
i ctikd gidermemek gerekdr ki, ihtimldr ki mahsli yl del idi. O l
23. BB
Her tifede ki eski ihtiyrlar ola eyy yatluyu ok grm ola,
eer ehl-i sancatda dah olsa elbetde ol ihtiyr ve ergin taze yiidi anun
stne germezler ve sz dah syletmezler. Eer sylese hd mashara
olur. Zr tze yiitler dim eski ihtiyrlarun kelim tn ve nashatm
iitmekle dem olurlar ve mcerred iitmekle dah fide bulmaz, t kendiisi
dah nice ey yavuz grb nice rzgr mr srmeyince sancatmda kmil
olmaz. O l ihtiyrlara sorsan ve grsen bu hle gelince tazeliinde ne ha
tlar itmidr. T bu hle gelmeyince cem c-i ahvle vkf olmadk,
nice hatlar itdik55 dirler. Pes bu takdrce eski ihtiyr olanlara halli hline
gre mansb virmen mslmnlara bunlarm ok nefci olur. Elleri altnda
olan (59) recy ve gayrisi huzr idb bundan dah Vezr-i a czam hazret
lerine ok hayr du5 hsl olurdu. V e mehr hikyetdr ki bir zamanda
iki pdih biri birine mukabil olmular. Bir pdih kil imi, bir css
gndermi ki var ol lekeri gr hep tze yiitlermidr yohsa ilerinde
ihtiyr kiiler dah varmdur diy ol css varub gelmi pdiha cevb
virmi ki tze yiitleri dah ok eski ihtiyarlar dah ok55 dimi. Hemn
ki pdih bu sz iitdikte lekerine cevb virmi ki siz anlarla mukabil
olmazsz; zr hep tze yiitlersiz, ahvle muttalic delsiz, delkanlularsuz, anlar bize galibdr55 diy mukabil olmamlar, ve hem imdi ki
zamnda dah ok grdk ki dmen mukabil oldukda hemn ihtiyrlar
birer arslan gibi olurlar, tze yiitler aarlar, nice ceng ideceklerin bilmez
ler, ihtiyrlar bunlara nashat iderler ki korkmamz, n-Allh fursat
bizmdr, biz bu asi cengleri ok grdk, -Allh (60) fursat bizimdr, biz bu asi cenkleri ok grb dururuz, fursat dn-i slmmdur. A lay
dan kmamz, sancak dibine top evlek saknnz, dmn hle ider, san
ca bo koyub dmn komanuz, kenrda olanlar anlar kovalarlar,
siz pdihdan sakn ayrlmamz55 diy drl drl nashatlar iderler.
Bunlarun sziyle delkanlu yiitler kuvvetlenrler, her biri gedgnde
durub yoldalk iderler. V e dah bir tze yiit ki sancak bei ola ya hkim
ola eer ihtiyrlara danmayub kend bildin iderse ne kadar r-merd
bahdur ise dah rusvylkdan ll olmaz. Pes nice defca malb olma
ynca, rzgr mr srmeyince menfacata yaramaz. Nice ki dmna tiz
varursa gir dmn dnicek (61) ana gre tiz kaar, hi dmnm hile
sinden haberdr olmaz. Meer ki bi5I-klliyye kend bildnden geb
hemn ihtiyrlarm szini duta. Am m bu zamanda ihtiyrlarm szin
dutar yiit demede bulunmaz, babas dahi nasihat itse bunamu kocadur,
ne bilr55 der. Nitekim mehr meseldr.
Meveretten kimse hsrn bulmad
Meveret iden pimn olmad.
Pes bu hodbinlik kat kabh fildr, kii ne kadar kil olsa elbetde
mevereti elden komamak gerekdr. Ne kadar f ideler bulunur ve dah
kat pr olan pdih kullarna gaz yolunda aarm ak sakallarna
ricyet idb, nki bu imaretleri yapan pdihlrm emekdr kullarmdandur, gir bu imretlerin (62) zevidlerinden ki nice ecnebiler beer
onar ake vazfe eki iderler, gir beenmezler, bu kadar vazife buna
nesdr diier, asi bunlara beer onar ake zevidden gerekdi ki prlerdr, nihyet iki yl dah yaayalard gir zevid yerinde kalurd,
hem teselli bulurlard, hem bunlarn ar ulfeleri hazneye kalurd, iki
cmbe kll faide hsl olurd. Bylece olmaycak bir pr seksen yana
dah varsa ulfesinden fergat itmez, sefere gider; lkin kat pir olan
menfacata yaramaz, iki cnibe zarardur. Bu takdirce evl budur ki otuz
ake ulfesi olan pire zevidden on ake ta cyn olunsa yigirmi akesi
hazneye kalurd, bu kalan yigirmi akeye onar akeden (63) iki kl
hsl olurd. Bu hussdan V ezr-i a zam hazretlerine t rz-i kymet
pirlerden hayr duc hsl olurd, ve hem prlik d u cs n-Allh makbul
dr. K len-Nebiyyu-Sallllhu aleyhi ve sellem-: ccE-eybu nrlmmini fe-men e en yutfiyehu fel-yutfhi.5 5 V e klen-Nebiyyu-Aleyhis-selm- Men e f l-slm hamsine seneten kne hakken aleyhi en
yedhulehul-cennete.556 Sadaka Reslullh. Bu takdirce bu gaza yolla
rnda sakallarn aardan pirlere ta czm lzm olub du cla,run almak ge
rekdr.
24. BB
Rum-ilinde bir zulm dah budur ki Rum-iline acem olan devrmee bir slih ihtiyr yaya-ba gnderilmez, ekbir dileiyle (64) bir
rvethr tze yiit yaya-ba gnderilr. R e cy oln hals eylemek
in ift kzn ve ban ve tarlasn bil-klliyye satub bu yaya-bama
rvet virr, olum kurtarur. D ah ol kfirin oturacak ve duracak yeri
kalmaz; ol ile kz ile ban alub gider. Harc defterlerinin girhteleri
bir sebebi budur, ve ml-i m rye bundan ok zarar vardr, V ezr-i a czam
hazretleri hayr duc almak isterse bu hizmete giden yaya-balar
kendleri greler, lyk ise gndereler. Slih ihtiyr kii ola ve yannda
yenierileri dah ihtiyr ola, hi tze delkanl yiit olmaya. V e ya
nnca bir mstakim m aczl kd ki geldi gibi terakkiyle kdlk virile ve vilyetin sancak beleri ve toprak kdlar (65) dah bunlara nzr
olalar ki bir ake rvet yemeyeler. V e yolda gelrken acem olanlar
kyleri incitmeyeler. Zr yolda uradklar kyleri ne tavuk ve ne boaca
5 Benzerleri iin bk. S u y u tni kitbm m yeniden dzenlenm ii olan,
K e b r . K a h ire 1932, II., s. 184-185.
6 H adis kitaplarnda bulunam ad.
e l-F e th l-
eski defterle kimseye zulm itmeseler hem sevb- azm hasl olub hem koyunu
olmayan dah zulm gtrld dey her kii koyun almaa cehd iderdi,
koyun vfir olub mzayaka ekmez idi. Her mzayaka zulmden hsl
olur, ucuzluk adletden hsl olur.
26. BB
R e cy tifesinde bir hl dah vardr ki bundan hem Hzne-i mireye ok ml noksan gelr, hem recyya zulm olur. Bu sebebden ki bir
karyede bir yl bir ka kfir (70) fevt olur, yhd t cn olub vfir kfir
fevt olur. Gelecek yl harc gelr, eer bu mrdelern emlki esbb
varsa satub harcm viriier. Eer nesnesi yosa ve batinas dah yosa
elbette elbette yla dein kyls alayu alayu bu mrdelern hara
larn kend yanlarndan virrler; kendler hd kend harclarm virmee
gcile kadir olurlar. Bu kande kald ki gayri kiinn harcm dah vireler,
eeri vireler, bir yl nihyet iki yl gayret idb virirler, nci yl harc
gelb bu mrdeleri karmaa nev-yfte taleb ider. Eer oullar dah
t cndan fevt oldysa nev-yfteleri yoise harc mrdelerin karmaz.
Pes bu bk kalan kfirler nic bir bu mrdelern harclarun kend yan
larndan virseler gerekdr. Pes lzm old ki (71) dem-i kudretlerinden
mevcdlar dah bil-klliyye, girhte olalar. Bu takdrce hem ml-i m
rye zrar hem kendlere zarr old. Eer V ezr-i a czam hazretleri her
harc defterin aub nazar itseler defter vardr ki nsf girhtedr sal be-sl
girhteler bu hussdan dah ziyde olmak zredr. Bu iki zulm eer Vezr-i
a czam hazretleri zamannda refc olursa klliyyen recy ol ve kz ile
ba aub hayr d u clar itseler gerekdr. Bunun zerine dah hayr olmaz
ve ml-i m r dah sl be-sl ziyde olmaa balar, H liy bir kfir alayu
alayu Beik-tamda Y ahy elebi Efendinn yanma varub eyitmi kim
Efendi, kitbmzda varm dur ki benm babam yedi yldr kim fevt oldu
bir nesnesi kalmad; dilencilik idb yedi yldan ber babamn harcm (72)
mtevelliler benden b-kusr alurlar ve harcdan gayri ispenesin dah
alurlar. Hell midr dimi. Yahy elebi Efendi dah Hell diyemezz
dimi ve b a cde zlike haralar tze yiitlerdr, kenr yirde zulm ider
ler amm ol acebdr ki sakal uzun snnet zre bir kii mutevell ola,
kenr yerde dah olmaya, belki hkiml-vakt oldu ehrde ola, dah
vkflarn hayrlarm erre tebdl ideler, anlar dah mrde harcm ve
ispenesin alub imretlere hare ideler ve dkknlar ve m uktacalu evler
satldkta imdi halkn ziyde incinmesi vardr dirler, leyi u nehr merhm mtevelli Aksak Nash Bee hayr du calar iderler. Her ak sakallu
olana i ctikd gerekmez, mtevelli olan irrr7 gerekmez, hemn serat
el virr diy mslmnlar incitmemek gerek, vakfa hayr du c aldurm ak8
(73) gerekdr ki kabrinde rhat ola.
7 irrr: err-i irrr55 daha u y g u n olurdu.
8 H a yr d u c aldurm ak: i k i defa yazlm tr.
27. BB
ehirl tifesi vfir ulfe ile emnetler, kitbetler tasarruf iderler.
Pdih kullar sefer olmad vakt m ucattal evlerinde yatmaktan ise
hsn-i rzlaryle varub bu hizmetleri ol ecnebilerden ye grmee rzlardur. V e hem bu kadar ecnebinin ulfesi hazneye sacy olur, hem
pdih hazretlerinin kullardur at ton idinrler, sefere iktidrlar olur,
hem ml-i m rye sacyleri dah ziyde olur, meer ki fsk ola sacy itmiye.
Am m ol ecnebi eminlerin dah ou fskdur, ehl-i fsk hi mefacata
yaramaz bu ehl-i fsk olanlar dim sorub teft idb tevbe itmeyenlerini
gzden bragub hor ve hakr itmek gerekdir ki insfa gelb tevbekr ola.
(74) Bu hussdan Allh rz olsun, V ezr-i a czam hazretlerinden ki bizi
bundan hals eylemee sebeb oldu dey her biri duclar iderlerdi.
28. BB
Blk halknn ve erbb- tmrn ve sir leker halknn hizmet
krlar ve at olanlar ki vardur bunlar bir mtf-i hzr nice yz bin demdr, hemn ayblar oldur ki yaraklar yokdur ilerine on nefer yaraklu
dmen girse cemicisi kaar bir kzlba on at olannn ellerin balayub
esir gibi alub gider ve ceng ve cidl eyymmda dmen ark arasna
girdkde at olanlar korkularndan gelb blk halknn iine girb alay
bozarlar, vakt olur ark sancann dibine gelr blk halkn sancak
dibinden ayrurlar, sipahiler ark arasnda kalurlar, lekere muzyaka
(75) virrler. Zr yaraklar yokdur, yaraksuz yiit ne kadar bahdur
olsa avratdan kt olur. Pes bu kadar hzr leker ki ekseri aasndan
r-merd ve bahdurdur, bunlara bir yarak gerekdr ki hizmetlerine mni
olmaya, h aff ola, hem maslahat bitre. Cmlesine muhkem yasa olmsa
ki her kiinin ne kadar hizmetkr varise eer at olandur ve eer deveci
ve ger katrcdur ve eer sir hizmetkrdur her biri birer nme ki ban
boynmdan gerb nmesi veya krdesi koltuundan aa dura ki det
zre kat aaa asarsa hizmetine bir mikdr muzyaka virir mi greler,
nice kendlere sn ise eyle takmalar ve dah yalnz nme menfacata
yaramaz, t her biri nme yannca bir haff varsak kubru ile ok ve yay
getrmek gerekdr ve her kubrda otuz krk (76) okdan aa ok getrene
siyset olmak gerekdr ve billerinde birer nacak lzmdur. V e otluk ve
samana ve gayr yere ki gitseler katc yaraksuz gitmiyeler. Bu takdrce
Osmn olunun ardnda ar hisrdur didikleri bu defca sbit olurdu.
Zr hisr oldur ki yaraklu ola, yaraksuz hisr tez alurlar. Eer vech-i
merh zre olursa dmen at olanndan katc dil almaa kdir olmaz.
Am m at olan her kaan aza gitse bir iki dil getrmee balar. Zr
dmen at olann gricek yaraksuzdur .diy bir dmen be olanun
arasna kr gibi at salar dutlur. Pes bunlara ok yay nme ve yhd na
cak elbetde lzmdur. Byle olcak muhrebe gnnde ark kaub bizim
F . 10
alaymuz bozmaa kadir olmaz; her olan okyla kendyi korudur, (77)
Yerl yerinde durur, katc dmen yanlarna gelimez. Zr ok grdk ki
bizim kend arumuz alaymuzun arasna girib blk halknn ou arm
iinde kalur kamaz. Mcerred mteferrikalar ar ol vehile cenk
gnnde k atc zabt idemezler. Bunlara bu vehile yarak ehemm-i muhimmtdandur. Bu hussdan dah V ezr-i a czam hazretlerinin nrn- erfleri t
rz-i kymet yd olmaa sebeb olurdu. Mukaddem V ezr-i a czam hazret
leri olanlar bunun gibi hayrlu eserler komamular ki dim hayr du cyla
yd olmaa sebeb olalard.
29. BB
Sefer-i hmyn vkic oldukda bir kimesne ki sahh hasta ola, ya
lan sylemeye zr bahne olmaya, anun gibilerin dirliin kesmek gnah-
azmdr. (78) Nihyet ol hizmet itmedi zamann ulfesin ve tmr
mahsln virmeyeler. Revdur kendsi dah na rzdir ve ill hem
kaz-yi sumnye urayub hasta ola ve hem kaz-yi insana urayub
dirli katc ola, endan mnsib deildr; ol kii mazlmlardan olur,
ol, kz evld ensbiyle bedduc ider,. gayetde saknmak gerekdr. Nite
kim demilerdr:
Sakn mazlmun lmdan sehergh
K i perde komamdur ana Allh
Sakn mazlumdan kim nli eyler
K i nli var var o i eyler
Meer ki ol kii kizb idb sehice hasta olub gir ey ola, sefere varub
yetimeye, ihml eyleye, anun gibileri muhkem teft idb kizbi zhir
olanun dirliin yle katc itmek gerekdr kim ebed dirlik virilmeye,
mbtezel (79) hor u hakr geze sirlere dah ibret ola, belki Dvn-
lde b a czsma denek dah unla. Bu eseri koyan V ezr-i a cza m 9 hazret
lerine dah her kii dim hayr duc ideler.
30. BB
Muhtesib oullar ki tze yiitlerdr nedr ki knndur size ekci
tmr virilmez siz sefere emenz, size oturak muhtesib tmr virrz
diy tze cevan yiitlere oturak muntesib tmr virilrmi. Bunlar hd
pr deiller, tze yiitler sefere lyk ill ki muhtesiblie katc lyk deller.
Tm r aldklar scat hemn ihtisb bir mile satarlar, sl be-sl mahslinden ne vkic oldysa milden kabz iderler. m il dah ehl-i dkkndan
rvetin alur, ehl-i dkkn dah msfirlere ve yolcu derdmendlere iste
dikleri gibi satarlar. Mbeynde iki cnibe zarar var; hem bu hussdan
9 V e z r : ki defa yazlmtr.
cem cisi gnhda erk olur. (80) Eeri knndur, lkin bu asi knnu
koyanlar ya Hersek-oludur ve yhd Karagz Paadur ki bir solp mm
demler imi, lzm mdr ki imdiki zamnun kil ve dn hkimleri
muttasl hemn anlarun yoluna gideler. Bi-hamdi5llh bu huss ne snnetdr ve ne farzdur ki terk itmekle ulu gnh hsl ola. Pes bunun gibi muhtesib oullar ki tze yiit olalar eknci tmr virilmek cnibeyne evldur. A lel-huss ki bunlara olan r icyet bir blk halknn oullarna
olmaz. Blk halknn oullarna nesne yok. Bunlarn oullan hemn
babalar fevt olduu gibi ne kadar kcek olsa hemn muhtesiblik virilr.
Bhuss ki ekseri ecneb Trk oullardur. Bir tezvir arz ile gelr, zamla
babam kapucu idi diy dirlik alurlar. Mukaddem sahih blk halknn
olu olanlar kimisi krk (81) yama varrm dah dirlik bulmazlarm,
knn byledr dey cevb virilrmi. Pes Vezr-i a czam hazretleri zamnnda sevb- azm idi ki bu tifenin y a cni blk halk evldna terahhum oluna ki t kymete dein hayr du cya sebeb olalar ve bu makle
ihtisb tmrlar hemn ihtiyrlara her blkden ihtiyryle tlib olanlara
artucak tmrla iki uc tmr bir itmekle her kii tesellisin bulurdu. Eski
ihtiyrlardur gerekse kendler zabt eylesiinler, gerekse yararca demlere
mahsln satsunlar, kimseye zulm itdrmesnler, millern zabt eylesler, zulm itdrrlerse bir ka yl m aczl eylemek revdur ki cehd idb
adi itdreler. Sahh muhtesib oullar olanlara byk olduu vaktin
eknc tmr virilse revdur. Her kii hline mnsib (82) dirlik ile
tesell bulurlard. Bu muhtesib oullarn dah bu vehile mahrm itmemek
revdur.
31. BB
Dvn- lnin m ukataaclar ve ahkm ktibleri ve gayrisi ki vardr
bunlar kckde kitbete hizmet idb sancatlarmda pehlivn olrnlardur, hricden bir kimesne ki bu mahsblara gelr, eer bu girdler
olmasayd k atc kendler maslahat grmezlerdi ve ok ml-i m r zyic
olurdu ve slb-i kadm ve mzn bozlurdu. Zr bu slb kat gdr,
stdlar bunu, bu hle koyunca ok zahmet ekmilerdr, hricden bir
kimesne bu makle mansba gelse f 51-hl aub mest hayrn olur, da
h bil-klliyye bir agirde kendyi teslm ider. Bu takdrce agird da
h Nediir, biz bu kadar zamndr hizmet iderz, bize mansb yok, (83)
hricden gelrler bizim mansbumuz alurlar. mdi biz bu herfi bir maglataya bragalum kim neyleyecein bilmesn55 dirler. Pes ol vakt emin
ler, miller bildklerin drl drl hilelerle iderler ve slubri kadm ki
stdlar bunu zuhra getrince her biri ne bellar ekmilerdr. Bu uslb
dah gnden gne sehv u hatyla acem eline girmi togan gibi harb
olur gider. Pes bu ahvl kat saknacak yirdr, iftiye kuyumclk teklf
itmek gibidr. Pes her sancatda agird anunn can u gnl ile alur
ki std ola, baka kub giderek stadnn' yirine gee, emei zyic olmaya.
Nitekim knn bilr eski avulardan avuba iderler aa olduu gibi
std olur, hi kimseye sormaz ki avubalm, hizmeti nedr, nice ideym dey (84) amaz; gy ki on yldan ber avubayd yle hizmet
ider, alel-huss ki hricden re sl-kttb olmak hemn slb ve knn-i
kadmi ak bandan bozmaa sebeb olur. Nitekim demilerdir her kii
kend sancatmdan yarlanur, yle gerekmez ki bir kii bir sancatda
tamm kmil ola dah ol sancatda an kullanacak vaktde kullanmayub
bir her hizmet dah smarlayasm ki ol kii ol sancatda kmil del ok
hats var, nice zamn ol kii zahmetler ekb ol sancatmda dah kmil
olub kullanacak zamnda bir her hizmet dah smarlaycak hemn ol
kii malb olur aar, muttasl agirdleri yzine bakub meded ister du
rur. (85) Nitekim Diyr- Bekr efrd ki bahdurlardur her zamnda
Kzlba engine renb ve anlarun drl hlelern hep bilrler yz
dah aardurlar ve Rum-ilinde dim kfirle ceng ider Yahyl taifesi
ki vardr dim kfirle ceng- cidl eylemee renmilerdr, eer
bunlar tebdl idb Krdleri Rum-iline ve Yahyl tifesin Kzlba
cnibine gnderilse nce zaman m bted olurlard. Mehr meseldr:
uHer yerde yer kurdu gerekdr55. Pes her ahvl buna gredr, dlger
kuyumc olmaz ve kuyumc derzi olmaz ve dah dvn ktibi olan as
lyla hazne ktibi olmaz ve hazne (86) kitbetinde pehlivn olan as
lyla dvn ktibi olmaz. Her birinin baka bir slbu var, agird gibi
olmaz, s5iri dah ana gre kys oluna.
32. BB
imdiki zamnda ekbirin kullar m aclm olsun, gavg itmesnler,
gavg iden m aclm olsun diy bir kiilh v a z colmudur gyetle m ackl
buyurlmdur. Acem olanlar ksa saru klh giyseler ahur halk uzun
sar klh giyseler uzunla ksa fark hemn kifyet iderdi ve dah edn
yumak kepenekler olur, ani Bursa5da ra cn krmzya boyasalar dah
Hazret-i V ezr-i a czam-Edme5llhu T e cl mrehu ve devletehu-hazretlerinin glmnlar bu krmz nemedden klh geyseler ve s5ir vzer
dah isterlerse bu makle kepenekden (87) sumnye ve yhd neftye
her biri diledkleri renglere ekb glmnlaruna klhlar v a zc iderlerse
gavg idenler her kim ise m aclm olur, hem gyetle hb hret olur ve
dah s5ir blk aalarmn glmnlar ak nemedden klh geyseler, anlar
dah gavg idemezlerdi, blk halknn hizmetkrlar hep krmz Msr
zenetleri geyseler.
33. BB
Bir mhim dah oldur kini ulfeci garb yiidi olur ki, sefhat galebe
eyler, dah bana alt yedi en dlbend sarinr kim angrler sarugundan
iderler d:
H iyeye
eklenmitir.
bb
eleb
koyunu ve recber
koyunu gelrse
hep kendsi zerine varu b m a lm idinrdi ve her celep ne kadar koyun getrb tes
lim itdine bun un m hriyle ellerine temesskler alurlard. A n d a n sonra gelen m uhte
sibler k a t ehre ne kadar koyun geldi y e ne b o azlan d bilm ezler. A n ca k ehr
k d -
larm n bir a dnim endi Edrene kapusm da oturur, her gelen celep ana buluur, eer
rvet yem ek isterse iki y z koyun getren celebin eline bin
hccet virse b u sebebden m slm nlar m u zyka
ekerler.
koyun
Bu
getrd
dey bir
larun zerine zr olsa b elki muhtesibin onat gz alurdu. V e uncularda ve etm ekilerde d a h hlen in nihyeti yokdur. A le m hle
ile
ho kkabzlla
m lm l
olmudur
zm , hd ol sebebden bah lu
d e y : H iyeye
eklenmitir.
40. BB
Ordu-yi Hmyn in her konaa nice gn zahmetler ekilb
zahireler srilr, hemn ki devletl pdih hazretleri sacdetle ge,
rtesi konak yerinde bir araba kalmaz, terekesiyle (102) kdsyla dalub evlerine giderler. Asi leker hod geridedr, pdiha yetimek in
yrtb konaa gelrler, bir dane arpa ve azuk bulmazlar; atlar arpasz kalur, zebn olur. Pes V ezr-i a czam hazretlerine bu eseri komakdan tr dah ok hayr duc hsl olur ki sefer oldukda bu ahvle vkf
olub her kii zahiresin tamm satmaynca dalub gitmeye, zerlerine
mstakil kul kd konulsa.
41. BB
V ezr-i a czam hazretlerine bir sevb dah kulauzlayalm ki bundan
dah sevblara girub kbeti hayr olsun cley her kii hayr duclar ide.
ol vehile ki mahrse-i stanbul etrfmda olan karyeler ta orluya
varnca sl be-sl ilerin glerin koyub bir iki ay cebren ve kahren belik ayra hizmet iderler, nedir ki det-i kadmdr dirler, dimezler ki
acab (103) bu deti koyan bir kil vezir miydi yohsa Karagz Paa ve
ya Hersek-olu gibi bir mm dem mi kodu ola. Ne munsebetdr,
devletl Pdihn hizmetkra ne ihtiyc vardur; bu Trkler hd ou
trpan tutmak bilmez, ayr dah harb iderler. Devletl Pdihun
bu kadar acem olanlar ola ekseri hd trpan ilminde kmil olalar, m
r ayrlar sl be-sl temiz bidrmek in bin ktca gayet ey keskn
trpanlar dzlse, Cebehe-i mirede hzr dursa, dah ayr biilecek
zamnda bin nefer std acem olan intihb olunub bu trpanlarla
m r ayr k dibinden temiz pak biseler sir yllardan ok tefvt
iderdi. Zr Trklerin ekseri trpan tutmak bilmezler, ayr her yl ok
ziyn iderler ve Istabl- mireye gtrmekde dah Trklerin (104) iki
arabaya ykletdikleri otluu belik katrc bir katra ykledrd. Gir
bu acem olanlar seyislere, katrclara ykletmee yardm itseler belik
katrlarla bilece tayalar f l-hl hals olub ne otluk slanurdu ve ne Trklere zid bu kadar ake hare olurdu. Nitekim seferde siphlerin seyisneleri her gn birer araba otluu yklenb adrna getrr, hi seyisneye
nesne olmaz ve ne kimseden bed-duc alunurdu. Hem recy huzr iderdi,
hem m r ouun ziydesi belki hi phesiz be alt yz araba ziyde
gelrd ve Hzne-i mireye nice bin zid hare olan ake araba kiralarn
dan ve avrzlarmdan ve ayr bimelerinden kalurdu ve bu kannu. koyan
V ezr-i a czam hazretlerine her ayr zamn geldikde bu ayr zahmetin
eken bir iki bin Trk ehli ve ayli ile ol kadar hayr duclar (105) ide
lerdi ki t rz-i kymet bu hayr du c munkatic olmayayd; hem hzne-i
mireye mfd hem mslmnlara mfd olurdu.
42. BB
Eeri ksthlkdur lkin sevbdur, Matbah- mirede iki tacm bier
aba galiba ancak has yemee nazar ider. Harc ta'mm hemn harc
yabna gider, nice yerden yad dem gelr, pirin orbasmdan bir kak
ahrsa hemn fergat ider. Pirinci ok lapaya benzer, lkin pirincin az
koyub m acdensm artucak koalar ve yourdun dah ol kadar ok korlar
ki ekle kbiliyyet olmaz. Matbah eminine iczet virilse ki ake virdn
yerleri sen de gr diy emr olunsa. Zra kanndur ki et hussu kassbba maslahatdur, matbah emni ancak ake viricidlir, a maslahat alarundur. Pes evl budur ki matbah emni olanlara emr olunsa (106) ki
ol ake virdn yerleri gr gzle dinilse devletl Pdih hazretlerine
ve Vezr-i a czam hazretlerine hayr duclar itseler sevb- azm idi. Sir
yerlerde bien ta cmden Matbah- mirede bie ta cm tatlu olmak gerek
idi ve ill abes yere larc gide ve kimse yemeyb ekseri yabana dkle,
gnhdur, saknmak gerek.
43. BB
Mslmnlarm ekseri etmekilern bir hllerinden kat b-hzurlardur. V ezr-i a (zam hazretlerinin zamanlarnda eer buna dah re
olursa klliyyen mslmnlar hayr duclar iderlerdi. Ahvl budur ki
ekser etmeki furunlarmda Turuncusu ve etmek yourucusu cem csi kfirlerdr, sehel furun vardur ki mslmn ola. Pes furuncusu kfir olan
larn etmekileri ellerin yumazlar ve etmek yourduklarnda detdr ki
(107) giyecein ve gnlein ve apkasn bile karur dah yourur; terledkde gvdesinden ve salarndan derleri ve bitleri tekne iine dklr,
hi eksi olmaz, muttasl yourmaa megul olur; deme bir kl ya sinek
dse mukayyed olmaz, hemn tzce bireyim sataym, ake elme girsn dir. Gnh eksi del, kfirdr. Ne mnsebetdr ki mslmn
etmekileri bulmaa re var iken * furun shibleri furunlarm mslmnlara virmeyeler, dah kfire vireler. Ne mnsebetdr mslmnlar a
zulmdr. Bu vehile muhtesib yasa idecek her kii furunun mslmna
virir ve ol furu dutan mslmna dah smarlana ki cehd idb furun
hizmetkrlarn mslmn dutsun, kfir dutmasun. Eer biz-zarr ms
lmn hizmetkr bulmazsa (108) rgadlarm temiz, dutdursun, zerlerine
dursun, bri salarn tra itdrsn, mslmnlara pak etmek yedrsn.
Byle eylemezlerse muhtesib hakkndan gelsn dey buyurlursa bu hu
ssdan dah V ezr-i a czam hazretlerine hayr duclar ve sevb- azmler
hsl olur.
44. BB ;
Blk halkmun zerinde bir iki hizmet vardr. Bunlar kat zebn
ider. Bu hizmetler kapuculara ve sarrclara mnsib hizmetdir. Eer
dan kalm knn ancak cley eski hli zerine konulur gider. D ah kara
ikayeti dinlemee mbaeret idb knn zerine hkm virmekden gayri
nesneye megl olmazlar.. Biz dah bu asi bir ka eser koyalm, kyamete
dein admuz yd- olsun dimezler imi; middr ki hliy V ezr-i a czam
hazretleri zamnunda bil-klliyye bu hayrlu eserler zuhr bula, t kymete dein yd o la la r.:
45. BB
M ehyif teftiine mukaddema bir vezr-i a czam gelb gtr me
hyif teftiine kapuculr gnderrm. Kapucu neye kdirdr? Hneden hneye ikier ake cem c idb nice mslmna zulm (113) idb
gelb gidermi. Sonra gelen vezirler dah knndur dey bu tarikle kapucular gnderrlermi. Sonra bir kil vezir gelmi, hi bu knnu rev
grmemi, bozub sevblara girmi, Hliy V ezr-i a-zam hazretleri gibi
kil ve dn ve slih ve mtedeyyin ve shibul-hayr ve fukaraya tasaddukt ve hayr t ile m acrf es-sah m meleke bunlardur. Pes bu kermu-n ve cadm ul misl zamnlarunda eer vilyetlere hayf. sorucu
kmak lzm olursa prler yle rev grrler ki mehyif teftiine giden
kimesne vzerden tekcd eylemi bir yarar maslahat-gzr slih kimesne
olsa, ve yhd kk vezirlerden kangs slih ve mtedeyyin maslahatgzr kabil ise ol olsa. Bu dah eydr ve kdlar kd-askerlikden tekcd
itmi bir mstakim maslahat-gzr kimesne olsa- bu ikisi emr-i erifle
gidb bykden ve kkden (114) eer sancak beidr ve ger toprak
kdlardur ve ger siphlerdr ve ger recydur ummen cem -ci mehyifi
greler, her kiiye hemn hakkn alvireler ve salb olacaklar ve hakret
olacaklar hemn ayrmlar, yanlarnda celldlar bile ola. Meer kat
kll kaziyye ola ki der-i devlete arz ideler. Bundan gayr aikre trikussalt olanlar ve aikre fisk fcr idenleri kimin ta-zrle kimin dirliin
almak in b a cz ma Czllarn ellerine arz virub kapuya gndermek ile
ylece hayf sorlursa dah h ayf sorucu stanbuldan bir konak gitmedin bir
aylk yoldan iidenler korkularndan kimisi arba-tevbe ider, kimisi namz klmaa balar, kimisi d a cvacs ile sulh eyler. Sancak beleri ve kdlar ve emnler ve hizmete varan kullar bir kimseye zulm itmez olurlar.
Bylece olak cmle vilyetin halk Vezr-i. a (zam hazretlerine ba aub
hayr duclar (115) iderler ve her biri rhat olub huzr iderler. Zr bundan
hkm alub varan kimselerin maslahatn beler ve kdlar hak zre grmez
ler. Hkm-i erfe gzleri renmidr, hkm okur dah dizi altna kor,
bildi gibi ,hkm ider. Anunn dem vardr ki iki kerre hkm alur
yine maslahat bitmez. Pes, vech-im erh.zre hayf sorucu giderse vardk
lar yerde sancak beleriin ve kdlarn ve sirlerin pekelerin yk yk
arpalarn ve koyunlarm ve tavuklarn kabul idb ve ta cnilarm yirlerse
m ackl deldr. Ykl olurlar, hak yirine varmZj katc belerle ms-
habet dah itmemek gerekdr. Eyle olsa her drt ylda vilyet ktibi
kar gibi bu asi hayf sorucusu kmak kat lzmdr. lem mnevver
olur ve bir kerre kmala olmaz. Eyu savduk, gitdi, bir dah gelecek
del55 dey dah ihm l iderler. (116) Gh, gh kmak lzmdur. Bir def^a
kmala nice bin zlimin zulm defc olm asa16 gerekdr. Nicelerin hak
lar alvirilse gerekdr. Bu kadar halkn du cs bunlar bu cnibe gnderene
Allh rahmet eylesn dieler gerekdr. b tid bir hayf sorucu te yakaya
ve birisi ber yakaya emr olunsa acele itmeyb bir ylda m olur, iki ylda
m olur, drt ylda m olur mrlern ol hayrlu maslahatlara sarf eyleseler, dilerlerse at arabalaryla evldlarun bile uydursunlar ki vuscat
zre istifcl itmeyb meslih-i mslimn onat grseler tzce kurtula
lm, evmze gidelm dimeseler memleket bunun gibi hayf sorucuya,
hnedan hneye hayf soran kd efendiye ve sirine sicillt akesi diy
birer ikier ake virmee canlar virirlerdi.
46. BB
Mahrse 4 stanbulda ve Edrenede ve Bursa5da ki her zamnda
teden (117) ihrk olub, mslmnlar fakr olub evkaflar larb oldu.
Hi m icmrlar buna bir filer (ve) tedbr eylemek ekskleri del, her yandukca hemn yapalm dirler. Hkimu5l-vakt olanlar bu stdlardan el
bette bir tedrik taleb eylemek gerekdr. stdlardur beher hl her biri
bir drl tedrik ider. Eer bu hussa bir tedrik olmazsa Hak T e l
saklaya bir kat yel esdkde kat saknmak gerekdr ki feya varma
ya. Bu kitb telif iden kimesne bu hussda mbtedidr; lkin eyidr ki
her dkknn arasnda iki dkkn ta ile, tula ile krgr bi yaplsa
hi padavras olmasa ate geldkde kesilmee sn olurdu. Yhd buna
gc yitmeyenlerin b a cz kiri ile yapub stn te yaka gibi toprala
rtseler ihrk vaktmda kesilmeye kbiliyyet olurdu. V e Galata tershnelerine ki bu kadar hazne sarf olunmudur anlarn dah yer yer (118) be
on tershnenin mbeyninde bir ikisi krgr bina gerekdr ki katc stnde
aac ve padavras olmaya. Bylece olmas revdur.
47. BB
Kzlba ne vehile ele gelmesi mmkindr an bildrr. Pes K zl
ba pdih- lempenh hazretlerine mukabil gelmedi defactle sbit
ve zahir oldu. Bu takdrce ne lzmdur ki d5im bu kadar hazneler
sarf olunub ve abes yire bu kadar zahmetler ekilmekdense ana kedii
gibi bir levend ve salt leker gerekdr ki an her vehile zebn ide. Pes
byle gerekdr kim evvel sercasker olan anun ahvlin ve drl hilelerin
bilr bir dem gerekdr ki Diyr- Bekr paas gibi bahdr kii ola ve
16 O lm asa m etinde olsa
ona kolan kiiler evvel blk halkndan kendii ihtiyrlariyle her kim
salt gitmei ihtiyr iderse beer ake terakki oluna ve yoldalk eyleyene
mansblar ve mertebe ve terakkiler ahd olma. V e eer dmn kaarsa
bir yerde klama dah ihtiyr ideler. D ah (119) bunlara yasa olma
ki hemn stanbuldan bir ksa uka kapama ve birer uka nmten ve birer
kepenek ol kepenei dah nne balaya, dlbend brki anta yende ola
ve balarnda hemn tahfife ile birer kk Selm saruk ola veyhd
tulgas olursa hi alma lzm del, giceyle tulgasm karub iliin geye.
Hemn kat lzm olan bir iki kaim bezden don ve gmlek ve be alt kiiye
bir adr yeter. Hemn seyisnelerine arpa ve peksimed ve n acl ve mh
ve her adrda birer byk bakra ve birer byk kapaklu tas yeter. Dipl
sahanlar, drl hretler lzm del. Ne olayd her seferde oylece salt
gitseler. O l drl, hret ve mlzemet libslarn stanbulda koalar.
Maslahat bitrmee giden leker yle salt gerekdr ki maslahat greler
ve drl-harbe varduklarmda ki azuklar dkne her ne ki ellerine gire
kancat idb ala ve susuzlua (120) dah katlanub ihtiyr ideler; el
bet de bize azk gerek dimiyeler, ol be ake terakk in amm ulfelerin
hemn ol terakk zerine virilmek gerekdr ki bu bely ihtiyr ideler,
katlan terakkyi stanbulda alasn dimiyeler. Bylece olcak hi szleri
kalmaz. Zr kend ihtiyarlar ile geldiler. Mehr meseldr kim ken
d den alamaz. V e dah sadak belki gerekmez. Hemn birer haff
varsak kuburlar ok, yay, kl, kalkan, gnder ve birer haff zrh lzmdur.
Pes bu makle blk halkndan bin dem gerekdr. C em cisine bir
bahdr r-merd ihtiyr blk aas ba gerekdr ki yarar kii ola, kat
tze yiit olmaya ve ir zuraf ksmndan olmaya. Zr asi hner ba
olanda gerekdr. Bunlardan neferen li bin bu vehile salt gidb kend
ihtiyr ile kabl iden eli tfenkl yenierilerinden drt be bin nefer
yenieri ki atlu ola (121) bunlara her ne yzden terakk c iz ise kend
rzlaryla, aalar m crifeti ile ola. Bunlar dah sol ahdle gideler ki yolda
azklar kalmadkda ki drul-harbe varalar, bize azk bulun dimeyeler;
her ne bulunursa at leinden ve deve leinden ve buday bandan ya
mada bulduklarndan yeyeler ve develerine ve seyisnelerine ykledeler,
hemn orduya bakmayalar. V e bunlara ba, sekbn-ba vey yenieri
kethdas kags bahdr ve i grm dem ise ol ba ola. Bunlardan
neferen be bin ve dah blk halk olan ve yenieri olan yerde bir iki yz
clarbzen arabasiyle lzmdur. Brgrleri gayet ey ola. Bundan m cad
bir blk leker dah sancak belerinden ve erbb- tmrdan ve subalardan ve gayriden eer Anadoludan ve ger Rum-ilinden (122) ve eer
Arabistandan ve eer Diyr- Bekrden her kim bylece salt gitmei ihti
yr iderse bunun gibilere dal nurdlar zre terakkiler ta cyn olunmak
gerekdr ki belki iki bin tmr olana bin, 011 bin tmr olana onbe
bin olsun, hemn tek dmm ele getrsnler, dmn ele giricek, Ace-
rtl ola, yayub gndzn odun kesb gice ile ol dada yatsalar vfir
odunlar kesb yn yn ydklarndan sonra ol kzleri arabalarna
koub muttasl ol yallara tayub ysalar yhd b a cz olan kesb b a czs
muttasl tasalar dah rencber gemisine satsalar ve ahamn kzleri
krbn-sarylara ekb kendleri dah bu krbn-sarym ocaklu soffalarnda telerin yakub ve ta cmlarm birb sabaha dein huzr eyleeler, sabahla kalkub gir bu maslahata mberet eyleseler ve bir
emn ve bir ktib ta cyn olmsa ki bu odundan hsl olan (130) ml
lar Hzne-i mire in zabt eyleseler bu mahslden bir iki yla dein
krbn - sary harc dah kard ve kzler ve arabalar ve baltalar bahs
dah bil-klliyye kdktan m cad nice mllar hsl olurdu. Sonra mil
ler dah bu mli iltizm iderlerdi. *Gmii m acdeninden artuk mahsl
hsl olurdu ve hem odun ucuz olurdu, bir eki odunu drder akeye
alma nzlanurlard.19 Bu dah bir kiill m uktaca olurdu. Bu takdrce
bu hussdan hem mslmnlara odun nefci ve hem Hzne-i mireye
nefcden sonra sol kadar hayr ducalr dah hsl olurdu ki dille beyn vp
kalemle ayn olmmayayd. V e dah rencber gemileri ham yemi tamakdansa yasa olsa ki meyva tamm kemliyle olmaynca koparub
ehre getrmeselef, muttasl ehre odun tasalar, odunun ekisi drder
akeye olurdu. nki stanbulun sular o oldu, odunu dah ok olcak.
Bunun misli ehr olmaz, ancak stanbulda hemn otluk ve saman (131)
kahtl kalurdu. Ana dah re olsa cizdr. V e dah devletl Pdih
hazretlerinn at gemileri o olsa, bri yz at gemisi olsa, bir sefer oldukda
klliyyen leker halk gnde skdara geerdi. V e sefer olmaduu
vaktin acen olanlar ile bu gemilern b a czs bu yukaru erh itdmz
odunlar rencber gemisi satmakdansa ol odunlar belik at gemileri ehre
tayub m r cnibinden satlsa rencber gemilerimin maslahat hemn
ehre tereke ve zahre tamak olsa hi oduna karmasalar cem c nesne
bol ve ucuz olurdu. V e dah bu yz pre at gemisinin b a cz ki odun taurdu
ve b a czs dah mmkin olan yerlerden otluk ve saman ve arpa tasalar,
kimi mrye ve kimi ehir halkna satlsa ehre ok f ide olub her nesne
(132) ucuz olurdu. T sefer olmca yle isiz durmasalar, sonra sefer olduk
da cem c at gemileri bir yere cem c olsalar, ve dah cem c leker halkn iki
gnde gavgsuz ve galebesiz skdara getirseler ve kend rzla
ryla bu belik at gemilerine her at basma nice ake virmee dah rz
olurlard. Tek hemn biz-zarr galebelk kortlusundan kk beremelere beer ake virb atlariyle deryya gark olmakclan kurtulsalar ki nice
dem atlaryla her sefer-i hmyn vkic oldukda skdar boaznda
gark olmlarclur; bu bellardan hals olurlard, dimud-dehr hayr d u a
lar iderlerdi.
19
G m . . .
50. BB
Devletl Pdih - E cazzallhu ensrehu - Hazretlerinin D vn
hne-i mir elerini grmek in nice vilyetlerden demler gelr, hem
malahatm grr, hem Dvn- liyi tem iderler ve nice vilyetlerden
eliler gelrler, (133) ne grrlerse varub memleketlerinde sylerler.
Bu takdrce Hzne-i mirenn iinde nice hm gmler mahfz du
rur. O l gmler ierde durmakdansa b a czs Hzne-i mirenn ta
rasnda mahfz dursa bu vehile ki ier Dvnhne-i mirenn Bb-
hmynlarnn pervzlar ve b a cz yerleri gm kaplu olsa ve dah
paayan- cizm oturduklar Dvnhne-i mirenn dvn ve demr
pencereleri gm kaplu olsa ve kapucular karularmda hep gm kaplu
deneklerle dursalar ve kapucular lcethudlar ve avuba bunlarun
denekleri al tun yaldzl olsa etrfmdan eli geldkde acebe kalub Asi
pdih Rm pdihi imi dey kend pdihlarndan usanurlardu;
vilyet vilyet sylenrd ve eliler geldklerinde Cebehne-i mire
nnde Dvn- lnin meydnnda drt be yz (134) yenieri kllarla
matrak oynun oynasalar bunun gibiden eliler muhkem ibret alurlardu.
V e dah mezkr Cebehne-i mire nnde kad emni oturduu kulleye
yakn byk nara yakn bir l eme uzun yalayla olsa ki ehl-i dvnun
atugazlar su ieler ve kimisi bdest ala. Belki yannda kk vazmda
bir namz klacak yercgez dah yaplsa st rtlse tamm sevb- azm
idi.
51. BB
Dier mslmnlar bir gnde hkmin alub gir ol gn skdara
gediii ahvli bildrr. Bu huss kat lzmdur, mslmnlar bu hu
ssdan kat mteekklerdr. Zr kimisi mrnde m ucazzam ehr grmemidr. Trk vardur ki iskeleden Dvn-i lye gelince krk kiiye
sormaynca Dvn bulmaz. Bu karide kald kim Divn yazclarn evini
bula. Bunlarn hli budur ki evvel Divn- lye ki varurlar hkm-i
erf emr olunur d (135) olurlar. Sonra sora sora resl-kttb hazret
lerimin evini bulurlar. Dah det-i kadmclr ki ol hkm isteyen Trkn
eline barmak kadar bir kd virilr ve dirler ki var imdi sen bu kad
fuln mahallede fuln yazcya vir, ol senn hkmn yazvirr dirler.
D ah ol derdmend eer yayla yrklerinden olub mrnde ne ekbr ve
ne bu asi ehr grmedi ise vaki: olur ki dvnsuz gnlerde iki gn gezer
bulmaz, sonra konak yirin dah yavi klur, basma drl drl hller
gelr, t cum caertesi gir Dvna gelr, ol emr itdikleri ktibi bulur.
K tib dah neylesn, ol dar yerde Trkile oturub hkmn yazmaa kabil
del. Gel anda evde murdunuz zerine yazvireyin der. Tekrr ol
derdmend zr u sergerdn gezer. Meer ki errr Trk ola nice kerre hkm-i
(136) erf karm ola ki iki gnde hkmn ala. M-bksi hkmn
alncaya dein ok bel eker. Zr. ccel-garb kel-a cm dr, geze geze
hkme virecek akesin dah ekleyler. Sonra hkmn .dah bulsa akesiz
almaz, h vah ile kar gider mazlmlardur. Hem tede zulme uramdur,
hem bunda gelb ileri bitmeyb arkasmdag kepenek ve gayri esbbcuun satar. Vebldur, bunun gibilerden gayet saknmak gerekdr. Nite
kim dimilerdr:
Sakn mazlmun lmdan sehergh
K i perde komamdur ana Allh
V e dah demilerdr kim:
Sakn mazlmdan kim nli eyler
K i nli var var o i eyler.
Bu sebebdendr ki yldan yla kd eminlerinde nice bin hkm
battl kalur. Eer D vn ktibleri (137) vfir olsa ve bir vsic yerde otursalar dah her kiiye kim hkm-i erif emr olunur hemn her kii bir ktibin
yannda oturb f l-hl hkmin yazdrsa ve dvtdr muttasl ninladub
kd eminine teslm eylese dah her mslmn D vn gn eecn
skdarda yoldayla koyub sabahdan Dvna gelb maslahatcum
grb d u hurrem olub cn u gnl ile bu deti koyan Vezirdi a czam
hazretlerine ol kadar hayr duclar iderlerdi ki t rz-i kyamet bu eser
ferm olmazd. Ahamun gir skdara geerlerdi, sonra her iiden
mslmn nedr kim hkm almak kat sn olmu dey ol kadar demler
hkm-i erif almaa geleydi ki kd mahsl evvelkiden ziyde tefvt
eylerdi ve ihlsla ve evkle (138) liayr du clar iderlerdi; shib-i sacdete
bu hayr ve bu eserler kifyet iderdi. Nitekim demilerdr. Beyt:
D u c ki ihlsla ola seherde
Klcdan itidir kalbi cierde
V e eer vfir ktib olcak bunlara ulfe dah gider dey buyurulursa bu
mslmnlar hkme ihtiyrlaryla yiirmi bier ake virmee rzlardur;
tek bir gnde hals olsunlar. Bu takdrce bu ktiblern ulufesi bu bir
ake ziydeden kard, ziyde dah kalurdu.
52. BB
Sadakta mnsib hayrlu meslihi bildrr ki agniynun hiretlerine gerek olan asi bunlardur. Zr Levlel-fukaru le-helekel-agniy
dur. nki eer fakirler olmasa cmle ganler helk olurdu. Pes bu tak
drce fukar agniyya gyetle gerekl tife imi, im di reva budur kim
hkiml-vakt (139) olanlar dah bunlarun tedrkin ideler. Bir sn
vechi budur kim imdiki zamnda det-i kadmdr ki sadakt-i pdih
kdkda ki, imretler nnde tevzc olunur, ol sadakati gl ve kuvvetl
kimesnelere virrler, mustahik olan z a cf fukary basdrub cebren ve
NDEKS *
Kii, yer ve topluluk adlar
16,
32,
121,
125.
14,
122.
A t M eyd an , 36.
A yasofya
U lu
C am ii,
Karaman,
14.
12.
B
Bayram
Be
Beik-ta,
(K a d ),
5.
71.
13, 86,
116.
orlu,
Osmanlu, 50
Osman-olu,
76,
Bekr,
85,
118,
122.
118.
133.
Selim
(Sultan I.
Snn t cifesi,
- am,
117 .
127.
ehzde,
140.
124.
T ahtel-kaPa
H m n -o lu (H km ), 2.
Hersek-olu,
* ndeks,
Selim), 90,
124.
H aleb,
100.
90.
D iy r- Bekr Paas,
G alata,
102.
Denizlii,
127.
34.
D
D iy r-
124,
aldran,
Msr (Msr),
Mihali, 50.
11,
80,
103,
112.
(Tahtakale),
13.
K T B U M E S L H
132
Trk tifesi, 8.
Trkleri,
48.
17.
A t arabalar, 116.
A t eyerlemek, 9.
Acem, 83.
Acem olan-olanlar, 7, 8, 9, 11, 65, 66,
87, 128, 129, 131.
A a -a a la r , 9, 24, 83, 109, 121.
Ark, ar (Ev eyas, arlk, eya, bk.
Tanklaryla Taram a Szl, T D K .
Yaym , I., 1963 s. 55), 74, 76, 77, 100.
Ark Sanca,
132.
104,
127, 140.
74.
A vk etmek, 37.
- B
124.
Bakla, 123.
Bakr, 97.
l-i Resl, 6, 7.
Alk (T a czim etmek, dua etmek, vmek,
Bal, 51.
Altun, 90, m .
Altun skfl (Yenieri brknn srma
ilemeli bir eidi, bk. R. Ekrem Kou,
Ba sekbn, 121.
Batina, 70.
Bayrak, bayraklar, 21, 24. Ak mavi tafta
bayrak,
i l i
25.
Ak
bayrak,
25.
Arabac, 27.
Araba kiras, 104.
Bazlama,
Ar ab mezzinler, 14.
Arakiyyeler,
99.
1o 1.
Ar tuk mahsl,
130.
127.
Belik katrlar,
Astar,
A,
17.
105, .127.
I I I ,
Alaca
104.
zaruret,
sknt,
de
bezede
avc ku tarafn-
ok
sarih
olarak,
yazmada
bun,
anigrler
127.
Bevvblar,
110.
R.
seyrek
Ekrem
dokunmu, bez,
Kou,
s.. 41),
17.
87.
Boaca, 65.
Boas, (Astarlk
bk.
saruu,
Szl,
I.,
s.
635),
19,
93.
Bozdoan, 36.
108,
IO I.
IIO ,
I I I ,
118,
12 0,
121, 126.
Blk halk hizmetkrlar,
ihtiyrlar,
Taram a
87.
uka kapama,
118.
16,
Darbzen, 121.
121.
orbas,
II.,
81.
Bucak, 68.
Buday,
Szl,
16 .
Tanklaryla
s. 9 3 9 )5
56.
Darl-harb,
121.
121.
119,
Defterdrlk, 21.
C m ic, 13,
Gss,
14,
csslar,
15, 57,
59,
140.
Denek vurmak,
99.
Denizl
53.
Delll, 6.
Delkanlu sermest, 66.
almas,
90.
Derdmend, 79.
28.
Cebehne-i mire,
Cebel, 30.
103,
124, 133,
134.
Derzi kfirler,
98.
Destr, 44.
Destr virilmek,
Celldlar, 14.
Cerme, 68.
Dervi, 17.
Deve, develer,
Deveci,
44.
18,
121.
75.
Dilenciler, dilencilik, 9 3 ,1 3 9 .
Dirhemler, 12.
- G
- .
'
Dvn, 41, 56, 82, 85, 86, 88, 99, 100, 132,
(erkesler),
D v n
yazclar,
134.
E m r-i erc, 4.
E slem eyb
D v n - l m eydan, 88.
D v n - H m y n ,
D v n c,
D v td r ,
132,
133.
bk.
T an klaryla
T aram a
Szl,
rtmek,
II.,
s.
1193).
99-
17.
Eknci tm r,
E tm ek
Etm eki,
21.
E vkflar,
7,
E vlek,
E yer kay,
II.,
s.
Taram a
Szl,
1306), 99.
106,
E yle
123.
106.
117.
60.
10.
( yle,
Szl,
Dkenicek, 29.
D kkn,
bk.
IIL ,
127.
D u tm a , 56.
T an k laryla
Szl,
(Ekm ek),
asmamak,
Taram a
E tm ek yourucular,
(Dinlem em ek, al
kulak
135.
d izb a
119 .
92-
S- 1545))
mire, 45,
(Dizlik,
Dizgesin
eslememek
etmemek,
T an klaryla
86.
D v n h n e-i
D izg e
56.
dr
114 ,
bk.
T an klaryla
Taram a
yerlerde.
1 17 .
E zn ,
13,
14.
Ferm n, m .
T aram a
Szl,
II.,
s.
1314),
21.
1344),
101.
G a la ta tersneleri, 117 .
G a r b
G ed k ,
80.
15,
E rm enek
15.
almas,
E h l-i D v n ,
19.
E kbir kullar,
go.
49,
86,
89.
33.
(Lciverde
5,
15,
19,
31,
37,
39) 4-3? 45) 86, 88, 89, 90, 93, 96, 128.
E kbir kapusu, 4.
yakn
m avi renk,
Taram a
Szl,
hep,
gtrisi
(Btn,
bsbtn,
bk.
tam am ,
E kbir kethds,
Gm denek, 99.
E kbir
kullar,
E li, eliler,
86.
132,
133.
G m kapl,
G m
133.
m adeni,
130.
toptan,
T an k laryla
E kb ir kapucubalar, 96.
90.
bk.
II I .,
s. 1728), 26.
G tr,
4*
51.
G nder, 120.
t ifesi, 5, 6.
ekbirler,
50,
18.
T an klaryla
30,
G lm nlar,
G ezi
Gem iciler,
G rar,
134.
60.
109.
73.
E cn eb T r k oullar,
89.
yiid,
12,
Ta
13,
m m ,
17,
65.
m ret, imretler,
H kim , hkimler,
61, 67,
spene,
H a m gm, 133.
H am m l,
H am
72,
7,
15,
139,
34, 56,
140,
57, 58,
141.
72.
55, 56.
m eyveler, 49.
Taram a
Szl,
_K
defterleri,
64,
71.
K a b a kuluk, 22.
H arm zdeler,
H are,
46,
96.
b alam ak,
H a y f sorucu,
H azn e,
99.
K d-asker,
113..
hazneler,
20,
26,
62,
68,
73,
26.
ktibi,
hazn e
ktibleri,
20,
26,
2.
K ad ife,
K a d ife
(srmi),
K a ft n ,
15,
27.
85, 86.
H azn e kitbeti, 20.
H a zn e at olanlar, 100.
K a d em neti, 4.0.
K d emni, em nlii, 40, 41, >136,
Hrsuz, 96.
K d
mire,
69,
100,
104,
105,
130,
mahsl,
K d ninlamak,
K a lk an ,
133, 139-
K a m et,
K a m e t gettirmek,
H izm etkr,
Kande
107,
108,
3,
57,
74,
90,
15.
(Nereye,
Taram a
125.
Szl,
K andehriler, 90.
H or
K n n ,
hakr,
H elik,
79.
n,
12.
K a p a k lu
H ccet,
97.
Kapu
115 ,
134,
Iskarlat ukalar,
htisb
80,
81,
83,
39.
46.
108,
110,
m ,
112 ,
133.
129,
130.
K a p u cu la r kethdlar, 133.
K a p u c baslar, 90.
K a ra gm e, 51.
90.
mire,
K a ra m an
103.
12.
12.
17.
ihtisb
kilesi,
K a ra m an vukiyyesi,
htisb,
tas,
baslar,
K ap u cu lar,
137.
109.
briim,
79,
2209),
Istabl-i
69,
T an klaryla
s.
K n n - K a d m , 84.
96.
H utbe,
Iss,
67,
I V .,
H km -i erf,
15.
nerede, bk.
137.
120.
dkkn, .79,
tm iar,
81.
81,
96.
K rb n -saray
K a rga ,
130.
kapusu,
125.
K arziyeler,
ltizm ,
130.
137.
137.
H zr lyas G n , 53.
9 1,
5,
9 4 ? 9 5 ? 9 6? 9 7 ? 9 8?
31.
90.
57.
70.
84,
K assb-ba, 105.
Ky
K a ta la n ba, 38.
K a t
65.
kethds,
let
detli,
etmek,
Bk.
T an k laryla
K u tn
diye
okunm aktadr.
elebi,
Bk.
ka ti
Sleym an
m et A te nr. st.
1954, s. 108, b e y it
(Pamuklu,
atlas
taklidi,
iplii
kuma,
K u tn
91.
K u yu m c, 85.
83.
K u yu m clk,
K t ktibleri,. ,40. .
K a vvs, 29.
K a y y u m brkleri, 28.
K l h
(ksa saru),
K l h
K a z -y i inn,
78.
Keesiz
brkler,
Kepen e, 86,
Kese,
K l,
30, 31,
K rd e,
136.
Leker, 21,
65,
30.
75.
28.
119,
12.
K eth d ,
86.
K l n g , D em ir klng,
78.
R.
37.
kaftn,
K a z -y i sum n, 68,
kark
Bk.
K u tn alacalar,
p am uk
ipekli
T a ra m a
90.
74,
102,
118,
121,
123,
125,.
120.
K l cengi,
20.
Libs, 3, 90.
K rm z uka, 20.
Leven d,
118.
alm a,
takye,
98.
32.
M a 'c c u ,
M a g la ta ,
123, 124, 125, 126,
. 127.
K z l kee, 28.
K iirek
6.
83.
53, 66.
M a h l l m ansb, 2, 3.
(K c k, kke, daha
kk,
M aslah at - g z r lk ,. 53.
l, I V ., s. 2556), 89.
K ile,
12.
K isvet,
27,
K isvetler,
M a tb a h
33.
23,
K itb e t, kitbetler,
ktibleri,
41.
24.
20, 73, 82, 86.
M a tr a k
ilmi,
134.
35.
K o y u n haks, 68.
K o y u n hakk, 42.
M eclis, 14.'
K o y u n resmi, 68.
M e h y if teftii,
K y , 65.
112, 113.
M ehterler, 26.
K y im m ,
65.
kuma,
25.
K o yu n , 42, 68.
(G tr
114, 139.
m eh yif teftii),
N a m az, 57,
N arh , 95.
M eslih -i mslim ,
N zir,
116.
114,
127.
65.
N ev-yfte, 70.
M esv , 39.
M escid, 57,
127, 140.
M e caleciler, . m .
N o hu d,
M everet,
N z l,
61.
M eyh n eci,
123.
127.
N z l arabas, 28.
42.
M in re, 14.
M r
ayrlar,
M r
otluk,
M isk
103.
kadife,
M h ,
O da,
104.
34,
35.
129.
119.
M srl
alvar,
M o lla ,
94.
M u allim,
odalar,
O c a k lu soffalar,
26.
16.
35.
Onat
uygun,
(Doru,
lykiyle,
tam am ,
ryla T a r a m a
iyi,
m uvafk
m kem m el,
Bk.
T a n k la
Szl. V .,
s. 2987),
M uhtrlar, 26.
M uhtesib, m uhtesibler, 49, 50, 5 1, 52, 53,
O rd u -y i H m y n , 101.
O sm anlu
M u h tesib
O ta - H m yun ,
tm r,
M uhzr-ba,
M u k a ta 'a ,
79.
m .
yasa,
50.
O ta k , ota, 21,
m u kata'aclar,
72,
82,
130.
O tlu k ,
65,
O tu rak,
104,
36,
109,
130,
33 > 9 0 -
M ft
14,
15,
terakk,
17.
rtlem e, 32.
122.
k z arabalar,
n rd
129.
( nce,
iptida,
n rd
kalkub,
M rde,
n rd
konarlarsa,
72.
m slmnlar,
5,
13,
18,
22,
33> 4-7j
M teferrika,
ilknce,
M slm ,
evvel,
9 1? l l 9 -
70,
131.
79.
no.
no.
89,
94,
22.
t r , 97.
zge
(Baka,
gayri,
m ada,
Bk.
T a n k
100.
19.
'
N
N a cak, 31,
76,
N adas srmek,
N a l,
119.
N a lbend,
126.
125.
128.
102,
103,
106,
iii,
9 7 ? 99 ? ioo?
118,
127,
4,
61,
73.
Paayn - cizm ,
133.
Sefer-i H m yn ,
Peksimed,
39,
119.
21,
55,
77,
56.
Pirler,
113.
P r olmak,
S- 3372), 6, 34.
Sekbn-ba, 121.
10.
Puhte, 5, 8.
Selnikler,
68> 6 9 , 7*>
104,
II 4-
135.
gemisi,
R en ber
koyunu,
128,
129,
130,
131.
22,
38,
39,
40,
Sreti, 96.
116.
12.
95.
Snebend, 39.
S iph, siph tifesi, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10,
1, 67.
16, 24, 26, 32, 35, 37, 38, 74, 86, 89,
56.
R z - kiym et, 5.
8,
Sikke,
seyisneler,
Sicillt, akesi,
R en ber
90.
118.
Seyisne,
R isle,
132.
Pirin,
R enber,
99,
Siphlik, 3, 5, 6, 8, 9,
64.
10.
S ip h bendleri, 37.
Siyset,
37,
38,
39,
126.
50,
76,
95,
125.
Sa garbler,
25.
Sol
Sa ulfeciler,
Solp,
24..
garbler,
80.
S illik, 93.
Sorgu,
Salm al
(Ba bo,
yularsz,
T an k laryla T a r a m a
3285),
Salt
Bk.
Szl, V .,
s.
16.
(Yaln z,
T aram a
120,
serbest.
126.
Sfler,
sadece,
Bk.
V .,
s.
T an klaryla
3288),
109,
S rm
atlas,
Src
kmak,
27.
141.
127.
128.
122.
47,
121.
13.
Sultn, 99,
Szl,
24.
25.
64,
89,
114,
115 ,
121,
113.
-
122.
gird, girdler,
ahin,
Sarho,
125*
alvar,
18.
Srk, 89.
arab,
114.
18,
56,
73.
17,
140.
32.
er'a t,
eyh,
73.
T o pu lar,
.13.
27,
28,
32.
18.
21,
57,
T u cu lar,
103,
108.
11.
T u -i H m y n , 11.
T u lg a , 119.
Tfenk, tfenkl, 3,
120,
124.
ve
en
nem li
bu lu nm ad
belirtilm ektedir
araba l gat-
D ozy
tarafndan
M esel,
Lisn l-
m etnim ize
aklanm ak-
u ygu n dm ekte
Taram a
Szl,
V I.,
T an k laryla
s, 3918),
57.
ulfeciler,
ulfeci
garb
yiit,
ec
36, 44,
62,
63,
73.
78,
87,
89,
92,
1845,, s.
160-162;
Persian - E nglish
F.
London
39.
T cn,
70.
T ara
Tavuk,
skf, 100.
stdlar,
117 .
stdlk,
18.
m m ,
haremi,
sk fl kapucu, 99,
T arh a n a , 56.
T as,
Steingass,
D ictionary,
100.
m m vzer,
i.
45.
115 .
Va%
57.
T e c v d ,
T efti,
14.
(M e h y if teftii),
23,
73, 78,
112,
1 r3 *
T e m cd ,
13,
V 'iz ,
13,
V kf,
72.
126,
127.
126,
127,
V eresiye, 96.
19.
V e z r,
110.
vezirler,
kk
vezirler,
vzer,
79 ? 86, 9 6> 3 ? H 3 -
21,
41,
45,
Tersne, 118.
64,
67,
T ev liyet, 21. - ;
98,
123.
..
T m r ,
tm rlar,
3,
121,
25,
38,
122,
T im r
(eknci tm r),
T m r
erleri,
78,
79,
125. I .
25,
74,
121.
23,
47,
69,
99,
100,
113,
115 .
V o yvo d a lar, 4.
V u k iy ye ,
12, 96.
3 1, 33,34, 35,
48,
7.1,
V ilye t, vilyetler, 8,
V il y e t ktibi,
79.
tm r erbbi,
T r p a n ilmi, 103,
74,
124,
22,
11,
114 ,
49,5 1, .53, 56
74,77, 79, 81,
115 ,
122.
Yedekilik,
Y a d , 105.
Y fte
Ya,
(nev-yfte), 70.
Y enieri, yenieriler,
53.
Yam a,
m .
Y elken T a k y e , 99.
5, 8, 9,
65.
yenieri
10, 35,
37, 46,
III, 125.
Yaraksuz, 76.
(G n ah balanm ak,
m a
t ifesi,
3,
Y a rlan m ak
15,
120,
131,
134.
kthds,
Y en ieri
kllar,
Y o k lam a d a
121.
134.
bulunm ak,
44.
Yolda,
ma
Szl,
V I.,
s.
4356),
21,
84.
48,
52 ,
107,
119 ,
137.
(R ah van,
Bk.
T an k laryla
T a ra m a
55? 58.
101,
Z erbozan
Y a ya-b a ,
Zenet,
63,
64,
65,
66.
yedm ek,
m .
102,
arabas,
121.
87.
Z e v id,
13,
14,
Z ey tu n i
sof,
26.
Zrh,
131.
62,
120.
F. s
> -S a ^
'
'
t l i . b V l* J
,*
'-'* *
1j ^ # ^ J \^
\
1t i o
j j
*^ *V f
s -S ^ j S ^ ^
*<^S*S>&.
J j\
cx^ = y
j 1^
<=&)
^ S ^ v S fo ^
J(3^S ^ ts ^<cV^-i/ J jl 4W
'?' *0->->^
< L ^ ^ s s =s
*^$3 ^
^ ^ f < & ? 't A 6
,j
<* ^ I v ^ s 3!?
Ufc
* /*
io
.^ .- C ^ .
> L $ j ) j \i^ -
^
*\( /
J
>.s.
\^ J
- V
J-v&
J jJ 1
'
c f ?
* T
li^r.CA ^y
! / jjr
^ & J j$ J .
-tu
v -^
uU U o l U j r ^
I S o - ^ J ^ .-
^ r C ^ & # y <&)*>cd'C/* W * U e ) l* J
s *i
\ |
4^
^ J * tA ^ r ^ fJ O j ' '
^ (O
J-5
1_/..
j-j l>^ o ^ L u *
C o ^ i \_$)& S2
jAi
liol(_
. j^.L ^ . Ls-cjS
o\^o
4!$&***?
* s >
J.
J >
{ j^ y js )
/?<>9 '>:*)&*
'^ ^ y* c ip j^ * } &
*ci l j J
' N
'
>
jS S ^ ^ ^ A jL b
j i 'J <4^ ^
C^j'
t? '
\$ r^ -
e& U ^jl
& \j y ^ * -^ )
o jjv & J s jV i}
/
^ *-
2^)Aa>^>\1)1>)'iu U j^ - c A j
k t^ e J <^)
> jo jly A ^ jc jC ^
j\r
>
y ')
^ S r r *
..
s
7
s
**
dl^ ^ c r ^ # c M 'j ^ a j l ? U ^ ? ~
4^ *^
j>->1 1 6 ^
'n^_WHr*-0
jjj)
/T \'
'
^ S - ty + tr j ciA. \y
<-fis ^ _ A c v #
<-A / ^ '
j^ \ fjj k = z * j& \ jp t a j
"\ * ""
J -^ '
6 ^(-5^ J j '
'
c '> ^
^_Ja*
/ s
I' i
'
"
" /
X j > J ^ S
j < ^ ) } J } j^ U A '
^ j / i^ j>
j'L S )^ t3 ^ J
J !^<l\sjy*j\
'
"
- W *iAl>
Ifv^ J j, l
Ic ^ ^ A ^ S S
'
\ fr '\ j^ / \ ^ i
l
'
< -0 ^
'
*
*(
^ ^ .i>
v
.
cwrt | j
^
'
1Cjf&
]
- ^ - ^ *X?
*X . cS *h f
^
^
Se^ V j J ^ IJ ^ j ^
-\ *
j?.
c i X ^ j J ^ l ^ ''
-.
~
jju
"'
- ^
',
* "
t \ jK A ^ h j?
' .
x
< fir ? ,
- * * *
'
'
_ ^ = o \ j L ) j ^ L 5 y $ ' c ) j_ y ?
bJu ^ 1o jc ^ - ^
^
&\
*$.'7 f f } \ j N ? Jr*jj^ 3 *X s
'' "
*
! f
5
* \ i^ b 1/ 2>A^.C?^1 tA ^ -'
^ j'
t3t^ J
2^_
jl ^j x
;>* 0 ^
*j
JJ ^ L r ^ k V5"
< j ^ k U ^ J T 8^ t / 6
U i ^ JJ
,7
'
Jj ^ = >
\<4 ^ - 4 ^
J $ rf o i A i ^
~s
" '
"'
^
) ^ j\
'
j ^ ? IlA ? L cA t: ^
'
'
"
a r
j j 3 o ijS l)
llv i* < o / ^
'.
'
\
J> '
) 4> - ^
@ f^ a f
^y'
t i j *
(J>^ *-^ ^
^ A jo b
^3^
l) =
^ l>
<J>-\ ja s
L ^ y ^ j kCL-V^^ ^
'^ ^ \ ^ i^ = = = tj3 j j>j\>
-*
v jf ssst ^ ^ P 'J
^L)
^ J J ^ A jr ^ v 5^-J
- 4 ^ > t^ c ^ y * '
'
C ^ ^ y J jJ y jk
} b ^ J ^ O fJ
)} $ *
( f \ i % ^ J ? J ^ ~ jj& I X ^ L j^ m a^ 1
a -UXL^ ^
ls ! - ^ J ;j_ jj
j*
j_^'
iJ r :. b u -b c ) ^ l; j A ^ /
^
JS ) j& .
\
jj
$ *cJ Z * = a
'
>
N "
U j* - ^ <>-^
'
b it t i
'^
'j j i
\
L$j'}}^J^Lj^\/Jjjitlj^ AJ^JijJ O A ^
j
j^ y -u
l^-~**u v- {>1^^ a A-
ou u
(ic >j y l*.
cl)j> l -l );5 i ^ l i ^ ( j
J y/ k / y . . y
' ^
>
-i"
^v j y
>
*1^ /^ *-~^>
O
. '
C l ^ j ^ J ','1
v
^
ca>^.
jj^ jj$ o
*'
' * * 1 -U<
j* ,
\J .
/
'" J l
'
'> > t
t*
aA tf/ &
6 *r
4 * ^ ^ j 3 j\i*
1J ;
j f o L ^ ^ j ^ ^v?' c j Va^
jAj\> a
d ^ J -?
L ^ ^ > -^ C x ^ = = ^ ^ c J ^ v ^ c s
J ti;j t)\-^=^r
"
\
J ? ( ^ 3 / > o y^L* J J ^
aS ^ o j j
& & * c \
'
>*
\* i / U ^/i
^
"9^
%
^ > '
^ t * A ^
^ jjj|
i*>
'
4 1
f*
t.
li* -5O
1[ ^ t^ s s s ^
|
*
l/>
bjj
>
- fe
**.-_.
^ J j^ j
L ^ \ ( ^ \ l^ ^ j^ < ^ j) ^
\
J i' '
\ '->
J a i J j \j\ j y / j 3 ^ &
'" V ':
s - 5 ^/ 1*3j>.1*J2A3 ^I k jA i^ u i^ jA )
^ r* ?
t) ? s
\
y^
*-cA> C P j j b
1
^^
^ ^
^J*
V
iy ^ ' i *
^C>X ^-)
s j} J C j \f
9
J.
<
4
Ajl
fi& , Cj
&
d s ^ K ^ j
h
'J v
j*
t ?
/j
j u
k
$
i la
s s :
^'fj^iC
^cAyj
**Wi=^iu-Ac*V>Aj/J
- \
..........................................
'
'
jP,'A(V$ ? /v5v
. s 1/
\
%S
c p \ ^ ^ \
Oy r
v*
?< * $ ; KV ^ * ;
jj\
&
6& \ s A
^ ^ ' <
5sv *.
: * * &
'* ^
* / y ^
C ^
^ f *
e ^ u
C M j) \ L ^
v>
v ._
ii _
'
' . r i
4 ^
^ a ^ J r ^ U A ^ i
$ 5?
* v v c tv
^ K" t.^
.^ v
C "V
'
&
<
j. ^
* it
L^^^cfiir
y**r
' O
..
'
( m \*. /A :A .^ A " a '. \jK
l -. \j_ . ir j
Is'c^/
. ^ i ^ i ^ S c ^ ) ih ^ ^ ^ i0 ^ \ < J ^ \ ik S
\
1
o i, h
'
3^
--UaA j '
j ; ?L
..
j ^
t y
&
t i
&
* *^' . -\
ij/j cJ*s<*> -yv"'
^ o)i
J
-o j p c
ty r d *
& \ &
^ * -
cz& j
it#
ji,^ J/v**'
% cJ^I
>
yM
j^iAo*
*
v / 'U
f i
V Z J J 'i j r f i
*/ * *
>j,
*,
r^ v
1-A ,
.*' ,* ; i-''
.i- A
J k < * > i V ; ~
V/f
{h
A ~
f y j . ^ > J ~ > u yj
7 *c/'
'
# *
-/
^ S })s> /t/^ j
S < r/
t,,
" .Z 'M
a ~ ,
<f
t o j^
i i , ;
- < 'A
r ^ e^
/
b z j & j * 4 j j } \ ys>jb)iS//i/(/ji
/
,.
'
Jj = = SajjjJ> \
<M
^ d y ^ & js
W &utii :J ^ k ^
^
i4 p ^ fS ^
^ (/
Lfji
*e^\
j b ^ 1 t f j Ij = = ^
'J s } d \ jr fc >
1V
-r *
J ^ $ 3
oS c ^ 2
?JlVi<l
* ^
J a ^
13
j>-
*
C>J l^ j} 5 4 ^ \ ^ < v
y i'jJ b - jJ ij,
'J -'c tlS j/
A .t
fcA'
fi J
J & V
d $ J j j j
tr
^ N - " i' ^ y p xS y S { Us
^ e j ' O t
\J l j j j
Uf e ^ c i r
^
fc,/
l
^
-$ ? .
*Xi
'
*>
L^ J-J) f j f j
9 J ^ J^ ^ = = = Z V
\ j ,
**
j 4 f.
j
JLjkssssJ^
4 ^ l>
&
jl^AjfjjjSPl \j*i\<J^li
X J j d is > ^ ^ j b J
J jsi i
** /
*
J3
Y/S
<J l
*-
^ A ^ ^ V o > j5 l
< ;j !
JiA
^ * *' *
S*
^ r-? '
r* V "
CU s j j ^ ^ L ^ j J ^ ^
'
'.
i
o!jUs=s
y Ji /. V . l ,
liP u N A l )
'
<fi.-
33
' t
'
^ l^
^ ^ c x Ui >\ !- ^\
6
*
^
-V ^
*/ 1
s t r ^ * lk^ > ^ = = Lo c j -4
V * ** /
J i b ^ ^ b Aj^==?h) o ls '^ a i>
'/*5 j z > z X 6 ^ u s
j * 1 /
1*
* "
"/
%# "
# ^
'/
* *
'
k jjy b
S '
A S,
.W
"
^ _
I >
CP^j
'
>?*
VJ
^i) Sj>
^ j j - u ip v ^ j ^ '
1 1
.J s f o '
'
X} \ s>
'
"
J^ j k j C &
'
-n------- 3 3
J * jI
* - T, '
</
/
^
*C w -V ^ .* j k
'
'
^m AS(3 UjL?\{J**
*/
bJd^ C ^ *^ = = S
/ .'
3^ ro
L\
_J L >1
1/ jl/ *
JX
">
*> '
L^fb/^cTAif}X~ = j }[dJ
'
^f^Jcly^
* ^
t/^ ^ wO ; [3 i
'*<o\^ ^ s= s \ j,y^J ^ S * ^ ^
^
*[ '
'
/*~ -~ .?
Jf *
tk t*
^M >b
JA ^ U i > ^ = ^
"-
*t
- ----- *.^
.%
jA
i
j \i't^V)\3
"
J y V ^ f1
^C-b^J}.^;C>
> y & f^ J ?
^ w *
y
^
6
*
- /
j ^
*
^
1
"
\<Xf?J
x ^ = >
^ < iX ^ ~ 0 ^
*
jj
^j
s J jH j
K ^ = ^ j h Xs
^ f - ^ U > \ ^ j S j k s s A i l / y ^ j p -
3 $ 0 i} ^ ? ^ r jf^ ^ \J ^ J ^ x M
'
{ * /* 2 }
^ \ l\ ) S W
#
>
c^A?'
'
j\ ^ \ j^ o a a > ^ y ^-A ^r
j . V\ - -. * . . . \ ' ' < lZ s'
- -
O J ^ a ^ J j < J = = Uf
^ ^ S ?-> .< ? J -b V ^ J '
^^^A^t>\l
- iU y j j$ ^ = = ^ * u > y c
M V ,
>
^*b ^9
!*
" r
L C ^
X
*/
5*"'}1j"cAa1- t
/
y
j
'j i ?
y)
>)~* '
* (*/
^ \ t j \ y Z J \ <u J t ^ v^ A X i A j u J y (
$? ^ ' 6 u j | J b
^ } t O
"
*(
**
U j j t f (rtU>J ^ V k'
2.\ _
~ '*
plbl^ *cilj>*u-t/^\c^cujf-Ujf-i
^
1
v/
a ^ ;
'>
**
#>
b d T ^ ^ ^ ^ K^ < j y s S^ J
<^]c-^rw^^a
A dJl4 a I-^
> s$ h y X ^ j
'i j U
d C ^*
*\
l
^
G w lj W ^>
< ?4^
t^ - \
\
u
'
-v ^ '
^"T - ',^ '
x-
*'
'
g1
U \j
> >
n l V y '. .
} o
>
0}
* 1
!- Vi ^
V ' J
^ .r , .<>.*/'.
*>
a 5 C-A> h ^ - V
' < -^
*<*
/^ 3^^lTj^i/jl^>
A&PU*?
I
,
&
& J ?
A > jp *
'
^
**
/ /
>
^
) y j\ ^
."
1 j>
;
Sj \ ^ ^
j j
c^-s-a. \i 3 c p
^ J l
'
y* .
V '
"
y V9
/y >
& **
t
m o
'(S j Sj \
] j&
S
J
1i o
l J ^ j h < # c ^ & ) v k
*6 * - ^ -
JU ^ ^
L ^ L ^
a ^ c A^
"
^ -t^ a L ^
. /
*r
< ^ ' j
L> ' )
'
' j > $ C \ js
y/ V
* '
P Of
*
/
U y.v i- ? J
>
^ V ~ *j I s ^ ^ ^ jy ^ y t 4 ^ J u )o b >
*>
*
*& i i j
*t
~ ^ 'j \ r j J J * ^ jj \ jJ y v (^ 3J ^ > \ * C L ju >
. *
-^ fy d ^ ljw ^
*^
^ ^
'- f - l i ^ .^
^ 6/ j
* '' * S
"tjk ]J I L m S O ^ A j i i \ j
t-
/
f i f/
'
>>*
y .'v t .
A
f -
1 ^ j> \ 4 ) ^ u > j ^ ^
^ ^
/ y
.
^ f 6(
**
*>/
* * \% t ' J
**
y'
v ^ lk d ^ r - ?
/
*
*'/
Jh} ^ ^
'
^ 'j O ? r * - ^ L r cjji) 1
" ' - ^ K - ^ U f ^
^y
^ ^ i / l v ^ J C ? ) \ C h $ c*j\> j.
^\
0 ^ \
Vc>
\^ ^ r ,!>1
y -l
'
^ c P r ^ S ^ 7^
Jz*\
l) 0
1
^iL' t kj 1
o 2^
k w o J > ^ A "J J a
*
r
^r
l5 j\ \ ^ ^ = :=
k 5- ^
"/
c s r ~ -^ j U ^
t
/
'
\
'>> __________^
A 1^
^ 1l j z J k 1,
J f y i c o \ s {J
( lO / j
j ^j ^'
'Jj &
g is J *
I f e &
f te M
'*)
'
/ ^ ^ < j S^\*^
? t ^ t <Jx^,
^
t'
j 1. y
' i l
V j ?
/ M
>
- -
'
4 ^
y1
*
>\; ^ 4 ^ 1 U -^ ^ J
>
' > l
.
'
. .. \ . ' . / '
^ '.,
'
a$j
T? < 41 ) i ^
^ s s ^ I f j^ > l
ur^U* fy s s =
r
*\
Jk\ S ^ 4j
3 S i 's \y
* /<*L.
* \ '
s * S *>"
<& )O
1
. -
lj U y vk*
c^4riJj^===^/0\3 V
I
\
-> 5
+
A ^ I * jA 3
$ * v jj& s ^ x>
* +
:m
**
v~-
J \)
^^ ^
ls ? b .) * J ? J ^
J ) 1 ^
{ j)> j j^ !!) ^ ^ h \
U*-^lr)i J J jh \ ?
#t
a li
'*
"
s-
\ 4
'r ^ b y !?y
A
'' j b A j b &
'<r
j i j p b j z f a o Jj &
j\z S &
A f 'J .o f J
'* 9^
o j^ l
^
^ C r4
<T7
^ l ip
o i
<4 ^ .
e *% V .
-------- S
vJi; U J ^ / C ^ l* ;
IP4^>*iL$
S
^ jJ v $ K
^^
^ j
**
) 4
^ S U ;!;> > ^ ^ '
**
"
& g s s > jJ i \ p i s
^ J & M A s y l* C i
0 $ Gejl tj J U j ^ A ^ i ^ i r j L ^ f T
14 ^ 3 *
T *
>3 '
> J p l *
U y
C s fb
^ J J 4j j \ $
J ^ j)l
^ A -1c M
'
-v -
I\
>./.
'
'
A>
jj
)& *
tj *
>
j> V .
^ A
>.> ..4 .A
'
'
*
t^
aU
"
*r
s *
" 1
U ^ * 10*
-4 ^
'. v
c$- t i ' c S
S
<
K ^=SS*
4>f
A j^ = s ty b \ ju jm U C s - f i^
* ^ l i & j> j j
t i
j T i ^ 'C ^ U 'l ^
^
"
JM
[v j M M j b >
\ jr ik
ip
* Z
i j k 4 M
sw
p
? ***
*t > v }/*
<
\ )j ^
'
^ ^
^ D
d J b i* * : ^ A
'
j*
J/T-* 35 ^ = = * ->J-^
V*
V#2 ^ W u cAj^V
J
^\
<
s
j J ^ z = { 3 ( jy ? \ < & jc J i
(!AiA*^?t ) j
J b^ *4
^ &
^ K Z S &
"
y 4 sS V
y ^ ^ j b U i i fc jb t y ,J j p j J * S ^
s ^ y j; ? '
3*
6 j> j
- -
w-
'
11
s-**
9W
^ ^ J C ^ = = = J
** *
-5
l^ 5 W
c ^ l*'
l O j j j \ ^>.
A ^ ti <
^v^-
l ^ s b x y $ * V-^A)y>L^-l3
J^ l ^ l > ^ ^ ! < ^ = ^ o j j j W c / *
'S '- . . .
t c lV j? J * j>j y ^ J *
^y.
ta * ^ 1 ^
- 1
) ^
eL~===>j..
J $ L>
i^ i2m
^ %
/ $ ^
=>j
'
. -U *- *J
l
A ? tV :
fs \
\ K ' J t ?
>)
4 ___
IV
A?
1O
JI
j U > < u o
(_W^====,5 ^ k * r * ^ j j ^ f j >!
^ T F ')! I*
J^*A?
\)jy k < * jL .
'^ x ^ d j^ s ^ 3 \ K jr * ^ s .
^ r if) j h jjj\
iS ^ 3
NH
.. /
& ? 0 % } A jz )
<J>j\
<Jv^ 4 ^
?*** *^
<>j > 3J j ^ J ^ v J
\ "
ic) 1 j j b & j j k
"*$ h^V
- si ^ '
- ^ y ib
/j u j
^l- O
A ^ ik A < ;j * b r .>
/ */
^/^U \ \
'
3 ^ V j& .'K } L ^ A 5\/S.
J ^ \ ( j j \j
**
*----- *J \^ jL j\
^ ,A > U l ?U I.
-^ J
^yV ^-
[^=s=>'^y.
& d X * = = *^ c ^ ^ y
U ^ M r!
4 / t ^ c$J A j u A ^ L i J 10 S ^ - x 3j ? C ^ !/j.
'!
1
1
"
s- ^ J r V ^
u *;j^ \ . j 3j^
L ^ y^ ss^ )
O ^J ^< J * -l> 4 ^ K _ i V ;
t^ l^ C \
3 j V 'i^ 'A ^
>l^ j #j I*j^ j^ s s ] }
) j*
(^ J \ tj^ J ^ = = ^
U > \ ^ l3 ^
-ip
C X * = > ^
V;
-* ^ j ^ J ^ J ? \ i \ <-^ L^.^^C/^^-)-3 c A u ^
1
5 ^ \ ^ W - 4 >J U " J ^ > J j\ i > ^
D j o j t j ^ ) ^ . ^ }j .
d l .S
4A ^ W <
^ 4U
\io\^ci
U = ^ K ^ jZ s s * l
1
*
V -
> *JJ I5
v C ^ * ^ - ^ *-rtJ^ 1c f t ^
"^ > )
O s - ^ fi & J J J ^
<
&
j \i3o Jk > b j% x \ * b )
<3 .^ 0
^
^ y
Ji ^ t ^ L r
<S~2^J^jc>^ ^JJkJ'ij.<A)l^jlr^
U> ^
s ^ iA i) liU ;
- j^
ixA )
>*>! ' ^ J ^ t / ^ J j M s f o b x 5 i u b l } - ^
IA t Iu r j.
j j h j OA tCf-li l j J^/Vj^S3 = ^
^
% U M ^
1 *
"
f j \ S ^ ^ j^ ' d A ~ ^
^ J J
} j \ j h
l f y
*
r ^ c
r ^ '- r i f i f b '
-------------- s .
jjj y ^ jt ) y W
.A
M j j /
o ^ ) d > j & b
U * J
e> ^ X *i r * jj^
J j^ .
^^ ' jf
gi
> jr
'r d z s f J j i f r
l^S0U>] * l ^ \ ^ ^ ^ ^ = U J 5 b l
* y ^ c l > >i\l
b j j J \A j* ^ d j I
.^ t------ * l
S o \j j
\x
* \ J X $ '
^ b ^ i
v-& j>
\ jf J
j ^
j \e ^ j | J $ C ^ = l
s J J ^ a j4 j
< - 4 / ^ j c cJ
Jj ! y j ^ j >
x &
(^ p X r?
\
^ J a )x ^ l 4\ A iA )
j^
--------
W *C ^ ^ ^
2 --------- ~ ^
c U p , i)j^
*k
OjC\
is
l iA 'j .
^c - i j * j)j^ is % lX j\ j,,
\jr*
'O O ^ J^ J \j2*A>
c)^U--}^W
U*w^^X>
'/>
4 4 ^ )-5
^
^ j ^ U j ^ ^ H f c 6 > >
W>Ui>
c j-cy .
d>*DW
/*'*
J K M J ^ ^ J V & ~ 'j Z)& JC > J*
</&y*
le ^ > j
(/'J
> W 4
''~ * >>*o
i^ \ s ^ lU ) / y
O j^ J / S ju b jL
J s
s *<
r* *
&
t F
j ^ &
- 0 ^ ^ j j ; , J ^ * * \> j
"
______________ *
J L d i^
i ^ u - b l ^ U U S L i t- 4 ^ < J W
-* ' -1 . M . ^ !
v-
/*-
^ W ^ .^ u x \ )A iP
jj\ i
I .d ^ j
4 5 $ -------- I I I I ^ j 4 U ^ \ fUi\
& lr
H IR Z L-M L K
GR
Osmanl Devletinin, slm kltr evresinde, zaman uzunluuna ve
mekn geniliine sahip olmas, ynetimine ilikin dnce temelini
zenginletirmitir. Yzyllar boyu srdrlen gelenee dayanarak,
pdihlarla sadrzamlarna yol gstermek iin ok sayda eser kaleme
alnmtr. Bunlarn ounun mellifi belli deildir. Mellifi belli olanlar da, bu
zengin geleneksel kaynan belirgin dncelerini, deneyimli kiilerin erdemli
szlerini aktarmlardr. Genellikle, Nashatus-seltn, Nasyihul-mlk gibi
adlar tayan bu eserler, Orta-Dou Devlet geleneinin kuaktan kuaa
aktarlmasn gerekletiren ve siyset-nme diye tanmlanan genel bir yaz
trnn rnekleridir. Dier bir deyile, Orta-Dou devletlerinin, zaman ve
meknn yaratt farkllklarn arasnda menedeki ortak zelliklerine dikkat
ekerek dnemlerindeki hkmdarlara temel davran biimleri neren bir
eit siyaset bilimi kitaplardr. Bu grup iinde, devlet ve hkmet ilerini
hkmdar adna yrten vezr-i aczamlara sunulmak zere yazlanlar da
vardr. Dstru l-vzer, Nashatul-vzer, sf-nme gibi adlar tayan bu
kitaplarda, sadrzamlarn devlet idaresinde nasl bir yol tutacaklar, hkmet
erknnda ne gibi erdemler arayacaklar, onlarn halka kar davranlarnn ne
yolda olmas gerektii zerinde durulur. Eski dnemlerden rnekler verilir1.
Aslnda bu tr bir in gelenei, yukarda sz edilen zel bir
koleksiyonun olumasn salad gibi, slm dnceye dayal genel tarih,
felsefe ve ahlk kitaplarnn da slbunda nemli bir yer tutar. Bilindii gibi,
Osmanl mparatorluunun en byk temsilcisi olduu slm devletlerinde,
dnyaya bak ve kurulan dzenin hukuk erevesi, din kaynakldr. Devlet,
din kurallarna gre ynetilir ve otorite, hkmdra Tanr tarafndan
bahedilmitir. Bu otoriteyi kullanan monarkn gc ve kuvvetini devam
ettirebilmesi iin, ynetilenlere ull-emre ita at emredilmitir. Ancak, bir
Tanr buyruu olan, hkmdara mutlak itaati, deimez bir davran biimi
olarak benimsemi teba 2, hkmdar asndan vedyi-i hlik-i kibriya&r.
Tanrnm emanetleri olan kitleleri ynetirken hkmdarn zellikle salamas
1 G kyay, Orhan aik, Nasihats-seltin, Tarih ve Toplum
20 ( 1985 ) s. 62 .
1300 - 1600 , London 1973 , s. 104). Siyasal ve Sosyal dzeni yaratan teoriye gre, toplumun btn
katmanlar, hkmdarn otoritesine baml ve onun gelitirilmesini salamakla ykmlyd
(nalck, Halil, Capital Formation in the Ottoman Empire, The Journal o f Econom ic History X I X /
1 ( 1969 ), s. 97 ).
gereken adalet tir. Adletli olmak hem iyi bir hkmdar olmann n artdr.
Hem de bu davrann salayaca yararlar vardr. Adletin uygulanmasyla
teba huzur iinde bulunur. Huzurlu olursa, bol retir. Bol retim, zenginlik
getirir. Zenginleen teba, ok vergi verir. Bylece hkmdarn haznesi dolar.
Haznesi dolu hkmdar, kuvvetli ordu besler ve egemenliini geni alanlara
yayar. Bu temel gre uygun olarak, hkmdar gerekletirdii dzen iinde
tebasm eriat ve kanuna gre ynetmek durumundadr.
te, bu dnce temelinde, hkmdarn nasl davranacana ilikin,
geleneksel nerileri ieren bu tr nashat-nme veya siyaset-nmeler, bir yandan
zaman iinde, devirden devire aktarlrlar. Bu bakmdan bu tr eserlerin slm
kltr evresindeki zincirini izlemek mmkndr3. Bir de zellikle bunalm
dnemlerinde, bu temel dnceye dayal, dnemin hkmdarna adleti
gerekletireceini bilmesi iin neriler getiren eserler sunulmutur. Bunlara,
lyiha, risle gibi adlar verilmitir. Lyihalarn genel Nasyih kitaplarndan
fark, geleneksel uygulamaya aykr davranlarn ska gzkr olduu bir
dnemde kaleme alndklar iin, nce belirli tespitler yapmalar ve bunlarn
ardndan, ideal uygulamalar nermeleridir. Yaptklar tespitler, genellikle
klasik kurumlarda kendini gsteren deimelerdir ve bu tip eserler, devletin
gittike bozulan mliyesini, ordusunu dzeltmek iin verilmi raporlar
niteliindedir4.
Bu meyanda, adlet-nme diye adlandrlarak, dorudan sultanlar
tarafndan karlan genel fermanlar da anmak gerekir. B idat lerin, yani eriat
ve kanuna aykr davranlarn fazlaca grnd zamanlarda rf
mensuplarna, devletin temel felsefesini ve varlk sebeplerini aklamak zere
gnderilen bu fermanlarda sralanan yasaklar arasnda yerletirilmi hikmetli
szleri, dorudan doruya bu siyasetnme geleneinin rnleri olarak
deerlendirmek gerekir5.
Bilim dnyasna sunduumuz Risle-i H rzul-M lk de, trnn nemli
rneklerinden biridir.
Bundan dolay, btn siyasal ve sosyal kurumlar ve her eit ekonomik faaliyetler bu amac
gerekletirmek zere devlet tarafndan dzenlenmiti (A.g.m., s.
3 Bkz.
4 Bkz.
5 Bkz.
1987 .
1974 .
olduum dirligm hell olsun diy v k f hli icmlen hk-py-i eriflerine flm
eyledm. demek sretiyle kendisiyle ilgili olarak metindeki en nemli ip ucunu
da ortaya koymaktadr. phesiz eserin yazld trihte mellifin dirlik shibi
latife bir fzln teHfi olup Ftih-i Badd Sultn Murd- Rbi tbe serhu
H azretlerine virildugi nshadr notu ise sz konusu Sultn M urdm IV.
Murd olduunu ifde etmektedir.
Ne var ki eser metninde yer alan: Ve her halefims-seltin ve erefl-
Kitabn kapsam:
Mellif: " ... H rzul-M lk diy tesmiye olunup ve nice halat muhtevi
olman sekiz fa sl zerine tertib tafsil ve bu vech-ile tezyin ve tekmil olund
demek sretiyle eserini sekiz blm hlinde kaleme alp dzenleyip
tamamladn aka sylemekte ve eserin sekiz fasln ayr ayr belirterek
ylece sralamaktadr:
I.
II.
III.
IV.
V
F a s l :Pdihn durumu.
Fasl :Vezrlerin durumu.
Fasl :Beylerbeyilerin, dier mernn ve askerlerin durumu.
Fasl :Ulemnn, eyhlerin ve seyyidlerin durumu.
Fasl :Defterdrlarn, nincmm, resl-kttbm ve Defter-i hkn
emininin durumu.
fnn ve letife ok emek sarf etmesi ve nemli hususlar yazm ak iin de Fenn-i
kitabetden bir para haberdr olmas gereklidir. Pdih yirmi drt saatinin
saatini ibdet ve K uran okumaya, iki saatini trihleri ve kitaplar incelemeye,
drt saatini memleket ilerini vezirler ve dier nitelikli tedbr shibi kullaryla
grmeye, alt saatini gezip dolamaya, avlanmaya ve gnlne ho gelecek dier
ilere, kalan dokuz saatini de dinlenmeye ve uykuya ayrmaldr
Pdih hi bir zaman adlet ve insf elden brakmamal, cimrilikten de
savurganlktan da kanmal, haznenin boa harcanmasn rev grmeyip
ba ve cmertlii yerinde kullanmaldr.
Pdih, kzlarn ve kzkardelerini asl vezirlerle ve beylerbeyilerle
evlendirmemeli onlar, sanca smrboylarmda deil i illerde olan drt-be yz
bin akelik hs shibi naml bir sancak beyiyle evlendirmelidir.
Saltanatn bekas adlet ve yarar askerledir. Askerin ball ise
istihkakna gre dirlik verilmekledir. Bunu gerekletirebilmek yani kimine
ulfe, kimine timar, zemet ve dier yksek mansblar verebilmek iin de bol
toprak, dolgun bir hazne gereklidir. Buna gre lkedeki kasaba ve kylerin
k tutar mhiyettedir.
veresin. Fakat bu konuyu sakn baka bir vezire amayasn diyerek, ayr ayr
tenbih etmelidir. Byle olunca vezirlerin her biri pdihn dierlerinden fazla
kendisine gvendiini dnerek yaradlnda sakmet bulunsa bile
dorulua dnp bir mansb boaldnda lyk olan, haketmi kiileri ileri
srer. Bu ekilde vezirlerin her birine tenbih edildikten sonra vezr-i zama da:
Beylerbeyilik, sancak ve benzeri mansblar dt zaman nce o mansbn
bo olduunu bana bildir. Biz de aratralm. Kim uygun grlrse ona sonra
bildirirsin diye iret etmek gereklidir. Buna gre bir mansb boalnca vezr-i
zam durumu pdiha bildirir. Pdih da yukarda belirtildii ekilde her
vezire Bu mansba kim lyktr diye sorar. Pdih onlarn belirledikleri
kiilerin durumunu inceler hangisini uygun grrse mansb ona verir. Byle
olunca, saltanat ileriyle bizzat pdih urayor diyerek lyk olmayan kiiler
rvetle mansb almaktan midini keser. Vezr-i zamin da iine korku der,
mansblarm ou ehline verilir.
Pdihn cuma namazna, gezintiye ve ava kt zaman rukca sunan
yoksullarn rukcalarm geri evirmemesi, aldrmas, iyi kt, mmkn olduu
kadar her birinde ne denildiini bilmesi de din ve devlet iin nemlidir. Eski
pdihlar bir ok nemli durumu ve hyneti, rukcalardan renmilerdir.
Rukcanm ne zarar olabilecektir? inde yazlanlar ya dorudur ya da yanl.
Eer yanlsa bundan saltanata zarar gelmez. Am a doruysa hak yerini bulur.
yet bir bedbaht kendiliinden ya da bir melnun retmesiyle,
kkrtmasyla rukcasmda yakksz kelimeler yazmsa ona da itibar edilecek
deil ya...
Rey, Allah tarafndan pdiha emnet edilmitir. Pdih onlar
gzetip koruyacaktr. Pdihn adleti olmazsa nizm- lem bozulur. Halka
vcib olan da slm pdihna dern-i dilden du ile megul olmaktr.
Vezirlerin durumu:
Vezr-i zamlk makm, drt byk halfenin makamdr. Bu greve akl-
selm shibi, doru, temiz yaradll, salh ve diynetle vasflanm, felh ve
adletle tannm, ham tamdan beri, hile hudadan arnm, Farsada,
Arapada, kitbet fenninde mhir, Arapa kitaplardan nemli meseleleri ve
hads-i erifleri okuyup anlayabilecek, Hz. Ali yaradll, Hz. mer hasletli,
kyfeti makbul, frseti makul olan bylece btn lkeyi hsn-i tedbriyle
dmann mazarratndan ve konak yerlerini, yollar eky fesdmdan
koruyup gven iinde bulundurabilecek bir kii lyktr.
Vezr-i zam, nemli konularda, anlalmayan ilerde kendi bildiine
hareket eden, kendini beenmi biri olmamal, bilenlere sormal, danmaldr.
Hazneyi oaltmal ehirleri, lkeyi bayndr duruma getirmek, reyy ve
memleketi koruyup gzetmek iin ok almaldr. Garazdan, nisbetten,
tamdan, rvetten beri ve mazlumlara yardm etmekte, zlimlerin hakkndan
gelmekte gz pek olmaldr.
skendernme X IV .
yzyln
sekiz akede son bulur, yarm ake bile artmaz. Yenieri de kanunumuz
byledir diye bakaca terakki beklemez; ya baka mertebeye veya timara
kmaa tlip olur. Dorusu son derece yararl bir kuraldr. Oysa ki, nedense,
saralarda ve cebecilerde bu kurala uyulmamtr. Cebeciler, yenierilerden
daha stn bir topluluk olmadklar halde; her ulfede buuar terakki almak
sretiyle, birka yl iinde, iki ake ulfeli bir cebecinin ulfesi yirmi-otuz ake
olur.
Ayn ekilde aalanan, a, bir pula muhta birini byklerden biri
buukla sara ra eder. Birka yl iinde o da ar ulfeli mstakil sara olur.
Saralarn ve cebecilerin ulfelerine yenierilerinki gibi bir snr konulmadn
dan krk-elli ake ulfeli saralarn ve yirmi-otuz ake ulfeli cebecinin hadd
hesb yoktur. Uygun olan, bunlarn da ulfelerine bir smr belirlenmesi ve o
snrn stne buuk dahi eklenmemesidir.
Bu hussun burada sz konusu edilmesinin sebebi, zemete de belirli bir
snr olmamas yznden bir ok alan birka yl iinde 2-3 bin akelik
timardan 40-50 bin akelik zam durumuna gelebildiini belirtmektir. Yenieri
ulfesinin sekiz akeden yukar kamamas gibi zemetler de 20-25 ve ok ok
30 bin akeden yukar kmamaldr. Zamlerden farkl olmalar iin alay
beylerinin zemetleri 3 5 bin ve Dergh- li mteferrikalarnn zemetleri 40 ya
da 45 bin ake, son derece riyet edilmesi gerekli olanlarmki ise 50 bin ake
olmal, daha yukar kmamaldr.
Mteferrikalk erefli bir mansbdr, olur olmaz kimselere verilmesi uygun
deildir. Bu mansbn pdih uurunda defaatle hizmeti geip yiitlik ve
yararlnn eitleri ortaya km eski emektarlara ve ihtiyarlara verilmesi
gereklidir. Dergh- li avularndan en ok riyet edilmesi gerekli yal
kiilerinden onunun zemetleri krkar ve otuzbeer bin ake olup geri
kalanlarnn ki yirmi, yirmi be, otuz ake olmaldr. Bu smr almamaldr.
yz kii olan avularn says da eksik veya fazla olmamaldr. nk hizmet
ve mlzemette bulunan 40-50 kadar avu oullaryla birlikte hepsi 350 kii
olur, bu da hizmete yeterlidir. Fazlas hazneye gadretmektir. stihdm kabil
olmayan, kanun ve kural bilmeyen yal avularn emekliye ayrlmas
yararldr. Bu gibiler kanunumuz, elimizde olan dirlikle emekliye
ayrlmaktr diye bouna iddia edip ene yartrrlar. Hlen 50-60 bin ake
zemetli yal avular vardr ki hi bir ie yaramazlar. Bu gibilerin 50-60 bin
ake ile oturak olmas insfa smaz. Uygun olan ar zemetli yal avularn
yirmier bin ake zemetle emekliye ayrlmalar ve avuluklarnn oullarna
verilmesidir.
Pdih bilmelidir ki imdiki hlde vezirlerden, beylerden, dier
byklerden ve kklerden korku kalkm, hr birinin gzn ve gnln
ham tam kaplamtr. Bunlar harama hella bakmayp Karunun maln
toplamak sevdsmda olduklarndan iler ounlukla bozulmaktadr. Zemet
ve timar shiplerinin durumu da dzgn deildir. Yabanclar mal kuvvetiyle
eyhl-islma gelince:
eyhl-islmlk makam takv shibi bir lim ve fakhe verilmelidir. Bu
ahsn sznn dzgn, edsnm kusursuz, her trl ilim ve fende mahret
shibi, sorulan her mkili derhal halledebilecek kudrette, her syledii limler
arasnda nass- kt olan, her bakmdan ann bilginlerinden stn limler
limi denilmeye hakkyla lyk bir kii olmas daha iyidir. erc meselelerde ve
din ilerde, bavurulduunda, en doru cevb vermelidir. Mesel devlet ileri
gelenlerinden biri bz kt niyetlerini gerekletirmek iin arzusuna uygun bir
fetv istese, srf onun gnln ho etmek iin zayf rivyetlere dayanarak fetv
vermemelidir. Her nerede olursa olsun, pdih katnda bile korkmadan
doruyu sylemelidir.
M ellif burada sz Zenbilli A li Efendiye getirmekte, onun alma
eklini ve Y avuz Sultn Selm ile arasnda geen bir olay anlatmakta ve
taradaki mftilerin durumunu ele alarak bunlarn grevlerini yerine
getirmediklerini, durumu dzeltmek iin kadlara kenr mftilerinin
fetvlaryla i grnz yolunda emir gnderilmesi ve ayn zamanda fetv
vermeye iktidr olan yal mderrislerin tarada hizmete sevk edilmesi
gerektiini belirtmektedir.
Kazaskerliin eskiden deme kiinin lyk grlmedii derecede yksek
ve erefli bir mansb olduunu, buraya stn nitelikli bilginlerin atandn,
imdi de ayn ekilde davranlmas icap ettiini, pdihn bu grevi gerekli
65.
210 x 145 mm. (165 x 95 mm)
Nesih ve harekeli, cetveller krmz, fasl balklar
krmz.
13.
Aharl.
Yok.
Belli deil.
Miklepli emseli, koyu kahverengi deri cilt.
Vakf ve Temellk Mhrleri: Birinci yaprakta I.
M ahmudun (1730-1754) mhr vardr. Yine ayn
yaprakta, Trke eserin IV. M urada sunulan asl nsha
olduuna dair bir kaytta bulunmaktadr.
Yaz
Satr
Kt
Yazm tarihi
Mellifi
Cilt
34.
215 x 125 mm.
Nesih, blmbalar ve ayetler krmz.
21.
Aharl.
Yok.
Belli deil.
Yok.
(lb)
BSMLLAHR-RAHM ANR-RAHM
Hamd-i frvn ve en-i bi-pyn ol pdih- kevn mekn ve mlik-i
rikb- ins cana ki asayi huzr-i kffe-i enam ve rahat hubr- hav u
cavma seltin-i cizm ve havkin-i sacdet-encm sebeb kld. Ve la-i
alavt- bi-yet ol sultn- kiver-i rislet ve kahramn- memlik- hidyet
hazretlerinn rh- mukaddesine vsl ola ki, hilcat-i dlb-y saltanat-
nbvvet ve kab-y zb-y evket-i rislet ile Cenb- Hayy-i Kadm o n-
kerimi taczim ve tekrim itdi. Bir ehin-h-i rislettir ki mlk-i cihan (2a) ve
erkn- divn- zemn emrine muti4 ve bende-i fermandr
Mesnevi:
S e y y id - i k y in t e m c-i r s l* M e fh a r - e n b iy im m - s b l
h - g e r d n -erir e n c m -c e y * M e ca l-e fr z- d d m n - K r e y
* G e d y n - d e r-i a h ib -v il y e t
* B a h r-i d k u h a y v za d l k e r e m
mazmnnca ola ki bir zamn- ferruh-falda m-fil-bl hlden kale gele diyp
bu slb zere ehre-i matlb nie rzgr mestr ve mahcb kalmt. Hl
hezrn hezr minnet-i bi-umr ol Hlik- perverdigra ki memlik-i
cOmniyyeyi bir ehr-yr- nm-drui keff-i iktidarna tefviz itti ki r-
ftht- tlh cebhe-i murdmda lmic ve envr- fyzt- n-mtenh
ehre-i tlicinde tlic olup ol sye-i Hudnun cmme-i recy zerine mezid
efkati bir vech-ile merhamet-gster olmtr ki halk- clem ve cumhr- benidem ahn- feragatte hb- rhate ve ge-i istirhtte (4a) emn cfiyete vl
olmlardr.
Mesnevi:
c d l da d m i l-i b d - s e h e r * E y le d i r y -i d eh ri ta ze v te r * K im s e
d ev rin d e e y le m e z z a r i * M e e r a n c a k h e z r- g lz r i
K t ca:
S e r v -i g l-z r- M u r a d d y im se r-s e b z ola
G le n -i c m rin e y R a b b irm e s n b d - h a z n
D e v le t-ile ola d y im k m -b in k m - y b
z z e t-ile ola h e r d e m k m -b a h u k m r n .
g-i cana bir hitb- (4b) nihn vl olman, Cenb- melik-i vehhb ve
Rabbl-erbbdan istihare ve ervh- enbiyc-i cizm ve esrr- evliy-y
kiramdan istimdd ve istifaza ittkten orra V e u fe v v izu e m r i i l a ll h i diyp bitereddd ve itibh bu kr- celill-ictibra ur olunup bu defter-i hikmetgster nie nayih u fezDili mil gzide-i resil olup hrz hamil gibi
sultn- cihnui bir n huzr- mevfrul-hubrlarmdan dr u mehcr
olmayacak bir ceride-i mfide olman H r z u l - M l k diy tesmiye olunup ve
nie hlt muhtevi olman sekiz fal zerine tertib ve tafsil ve bu vech-ile
tezyin ve tekmil olund. V a l l h u l - m s te cn ve ca le yh i t-t k l n . F A L - I
E V V E L , ahvl-i (5a) hazret-i pdih- rubc- meskn -E b b e d e h u Uahu te c l
il y e v m i y b ca n -; F A L - I A N I , ahvl-i vzer-i cizm elahllhu tecl
nehum il yevmil-kym; F A L - I L , ahvl-i mir-i miran ve syir
mer ve caskir-i manre; F A L - I R A B c, ahvl-i culem ve meyih ve
sdt- kiram -D m e t f e z Dil h m k e m t a b e t em ^il h m ; F A L - I
H A M , ahvl- defterdrn ve nianc ve re3is-i kttb ve emin-i defter-i
hakni; F A L - I S A D S, ahvl-i reDisl-etbb ve ehremini ve aba ve
matbah emini ve helvacba;_ F A L - I S A B C, ahvl-i stanbul ve syir
bild- macmre ve Tersne-i Amire; F A L - I S A M N , ahvl-i Venedik ve
syir kffar- hksr beynmdadr. Hudy- bi-hemtadan rec olunur ki kitb-
adkat-nib catebe-i caliyye-i saltanat-mebda carz- (5b) hul- cubdiyyetme vsta ye Cenb- Hazret-i msebbibl-esbb huzrunda dahi
mafiretme sebeb ve rabta ola.
Amma bacdu, evvel her ckl u dnya zahir ve hveyddr ki, saltanat-
dny ve hilfet-i cuzm Cenb- kibriydan bacz cibd- cl-nijdun
zimmetlerinde emnet-i kbrdr. Ol adr- aclda taht-niin olup cmlesinn
efdal ve acdeli olan server-i enbiy ve ser-hayl-i afy Muhammed Mustafa
ca le y h i e fd a lit-ta h y ll& zrz eT emr-i dini icl ve erc-i mbini ihya hussmda
envc-i mihnet ve belya ne mertebe tahamml ve rz gstermilerdir. Bu
mertebeden makd- erifleri mahz hulefa-y mmete ve seltin-i cllhimmete taclm ve ird idi; yohsa hergiz zahmet ekmeyp Cenb-
Ulhiyyetten her ne kim mecml-i erifleri (6a) olsa fl hl-hule mevl
olmak mukarrer idi ve emr-i vezret ki ehr yr- gzin makmdr, maclm ve
mehrdur ki ol hazart- erife Cenb- rislet-penha keml-i istikmetle ne
makle hidmet iderlerdi ve intizm- ahvl-i raciyyet in ne mertebe mihnet
ekerlerdi; hu ol razdr- esrr- Ahmedl, hazinedr- gencine-i
Muhammedi, hem-dem-i h- ni ineyn, re^s-i hav- resl-akaleyn
Hazret-i Eb Bekr-i ddlk ki Sultn- enbiynun vezr-i aczam makmmda
yr- catik ve vefadr refikiydi, 3emvl-i bi-nihye ve nefs-i girn-myesiyle fi
sebilillhi ne vech-ile hidmet ve izhr- sadkat itmitir. Vezir-i ni emirlmminn ve halfe-i halfet-i Rabbil-Clemin slik-i rh- avb Hazret-i cmer
bn-i H attbdr ki Sultn- Risletn uur- hmynunda ne mertebe
hakikat (6b) ve istikmet gstermitir. Ahvl-i raciyyeti bicz-zt kendsi ricyet
idp cmle clemn mahdm iken fukaraya hidmet itmei cnma minnet ve
cizzet bilrdi. Vezir-i li, ktib-i vahy-i cenb- hazret, emin-i kelm-i Rabb-i
cizzet; makbl-i rasl-i seyyidil-kevneyn, Hazret-i cOsmn- zin-nreyndir ki
Hak yolnda terk-i ba u cn ve Reslullh akna m-melekini der-miyn
itmitir, vezret adrma ol nizm virdi ve emaret emrine ol intizm ve istihkm
buldurd. Vezir-i rbic gevher-i kn- l fet, sultn- serir-i hal-et; Hazret-i
esedillhil lib cA li bin Ebi Tlibdir ki fi sebilillhi az ve cihda nab-
nefs itmi ve zehrif-i dnydan yz evirmiti. Ayet-i sehvet ve eccat anun
hakknda nzil olmtr ve mekrim-i ahlk (7 a) ol hazretn n- erifinde
nihyet bulmtr. Bu zikr olunan hulefa-i cizmun her biri bu denl cazamet ve
evketle mukted-y ns-iken yine geydkleri pels ve bir khne kirbs idi.
Mdm tevfr-i beytl-ml-i msliminde ne mertebe cidd-i bel ve sacy-i bdiri iderlerdi. M acazlike mehbetleri clemi tutmt ve cihan heybet ve
albetleri kaplamt. Seltin-i Rm u cAcem anlarun havfindan lerzn ve
sergerdn ve Husrevn- Trk Deylem nm- erifleri yd olunsa havf u
hayetten l-yackl ve bi-cn olurlard. Hakikat-i hl mehbet-i ch u cell
cemc-i ml menl ile olmaz, belki halife-i Rabbil-Clemin ve pdih- slm
ve Msliminn hidmet-i eriflerinde istikmet idp sadkat birle hidmet
itmele olur ve ill hynet-ile mevf olanlar her ne mertebe (7b) cli manbda
olsalar yine sitreleri dkn ve yzleri kara ve rikb- saltanatta ittkleri
hiynet elbette bir gn ikre olur ve her biri nlarma lyk ve sez olan
cezy bulur. Bu takdirce adr- vezrette olan merd-i ckle dahi lzmdr ki
dyim ol hazart- cliyenn slik olduklar reh-i hudya zhib ve rz-y
Hudya rb ve tlib olub cife-i dny-i dn ile lde ve meftn olmayup filu-dvvi vel-l kend mllerin terk idp hemn recy ve fukar ahvliyle
ve tevflr-i beytl-ml ile mukayyed olub itlf ve isrftan ziyde hazer
buyuralar ki Resl-i Hudy- mtecl hfz- beytl-ml humda
buyurduklar ahdi-i erife ktb-i ahihada mastr ve beynel-cumhr
mehrdur. Yalnz bu sacdet yetmez mi ki, (8a) Hak subhanehu ve tecl
cinyet idp kiver-i kfr dalletten milk-i hidyete karup nicmet-i slm-ile
behremend ittkten onra padih- slma vezir ve ahkm- saltanatta mir
eyleyp ehryr-i kmkr hazretleri anlara ictimden zimm- raciyyeti yed-i
kudretlerine tefviz eyleye. Bu nicmeti krin itmemek insaf deildir. Rz-i
cezda herkes kendnn hisbm virmekte Ccizdir; fe-keyfe ki ahvl-i raciyyet
andan su3l oluna, yet mkil olmaz m? lhi Clnyetn refik eyle; Hudy !
Hidyetim efik eyle. Egeri pdih- ren-zamir ahvl-i cleme biz-zt
vukf tahsil itmek yet emr-i casirdir; lkin cazimet- hmyn ve niyyet-i
isbet-makrnlar lh- ahvl- raciyyet ve emn emn- vilyet olcak cinyeti BrI her yirde yri olup (8b) envc- feth zafer myesser ve halk- clem emr-i
eriflerine rm ve musahhar olmak mukarrerdir. Bu bende-i ntvnlar
muttali0 olduum baDz havdi ki cenb- eriflerine iclm itmee ihtiyc-
tmm vardr, inD-Allhl-melikl-habir her biri mahallinde tafsil ve tahrir
olunsa gerektir. Nazar- hmynlar mtecallik oldukta te3emml-i dakik ve
fkr-i camik buyurula ki kelm- Hak kendyi gn gibi aikre ider. nD-Allah
hid beyyineye muhta olmayup ahvl-i saltanata mtecallik bacz umr-
garibeye vukf- tmm ve ttlc- m-l-kelm tahsil buyurulmak
muhakkaktr. M aclm- Hazret-i Pdih- zllullhtr ki ecdd- cizmlarmdan cenb- mafiret-penh merhm Gazi Sultn Selim Hn -T a b e ser h u hazretleri (9a) evgn- himmetleri ile gy-i saltanat rubde ve az zamnda
nie memliki feth ve zabt idp hn- cihn ehre-i mezellet-behrelerin ubr semendinden fersde ittiklerine bci cemic- krda Cenb- H akka tevekkl
idp din ve devlete nfc bir hu olsa bu knn- cOsmniye muhliftir
dimeyp hemn icr idp Seltin-i cizm her ne iderlerse knn olur diy
buyururlarm. Nie d efa vkic olm ki mer ve defterdrlardan ve etrf u
eknfta belerbei olan ihtiyrlardan zamir-i mniri tecrbe-i rzgrla cilpezir olan shib-i tedbir ve kil habr kimesneleri iltifat buyurup getrp
vezir iderlermi ve cenb- eriflerine keml-i ihti zre olan bacz kullarndan
emr-i saltanat ve ahvl- raciyyette bir czi gnh dr olsa (9b) hergiz
himyet itmeyp ve bunca zemndr bana mahrem ve hemdemdir dimeyp
hakkndan gelrlermi ve ekser zamnda ayak divn idp vzernun her
biriyle tenh mvere buyurup birnn kelm birini munkz ve mdfc ve
birnn rey ve tedbirine biri mnic olsa hllerin tecesss buyurup hak kank
cnibde oldu zhir olduktan onra din devlete ve lh- raciyyete mnsib
olan umr terk idp mahz kendnn araz- fasidini iler getrp vezir-i
har sitne-i devletten dr ve mehcr itmek in syleyen veziri hemn ol
dem tucme-i imir itmele syirinn dahi htrmda var ise d e f olup cemic
umrda yek-dil ve yek-cihet olurlarm. Ve merhm ve mafurun leh cenb-
frdevs-mekn, cennet-iyn Sultn Mehemmed Hn (10a)cA le y h ir-r a h m e ti
ve H - u frn - hazretleri dahi maclm- clemiyndur ki dyim culem ve uleh
ve fuzal ve cukal ile muceret buyurup umr- saltanatta rey-i dil-pezirleri
olan nie cakl ve ehl-i tedbirleri gh emir ve gh vezir idp bacz zamnda nie
rzgr makbl-i cenb- gerdn-iktidrlar olan baz mer ve vzernun
ahvl-i raciyyete ricyet itmekte kur ve ihmline ve bacz n-yeste evzcma
vkf olmala hemn ol scat huzr- hazretlerinden mehcr, belki cnm
teninden dr iderlerdi. Eslf- kirmdan olan seltin-i cizmui aled-devm
ahvl-i erifleri bu minvl zere oldu nazar olunsa hikmetten hli olmayup
devm- devlet ve bek-y saltanata mtecallik nie fevid ve menfi ci
mtemil bir tarz- makbl (10b) ve bir vazc- mackl olduunda tereddd ve
itibh yoktur. Hla-i kelm ve muhasal- merm oldur ki hiretimzden
havf idp, maclmumuz olan hular ruhsat buyurulursa hak zerine sitn-i
sacdet-iynlarma iclm ve icln itmekte taksir itmezz; irdetullahu her
neye mtecallik olursa zuhr ve udr bula. Allhu hidn ve kefa bihi
ehden. Dny-y dna mtacallik al bir carzmuz yoktur. Maksd- ali
devletl ve sacadetl yce pdih- clem-penh hazretlerini veblden
saknmaktr. Hudy- mstecn sultn- zemnun dyim kalb-i hmynlar
na din devlete nfc hular ilk eyleyp cemic re3y-i latiflerin erc-i erife
dacv ve nizca cret idemezler. Bacdehu ol temlik olunan karye vkic oldu
kdlun kadsna bir hkm-i erif gnderlp yle yazdurulur ki: Falan
nm karye vezir-i aczama temlik olunmtur. Karye-i mezbre recys ve
sonradan gelp karye-i mezkrede mtemekkin hri recy dahi cemic-i
cavrz- divniyye ve teklif-i crfyyeden mucf ve msellem olmlardr.
men ve cummlden ve ayrdan kimesne dahi itmeye. diy kayd olunmla
ve kadya dahi mekked mektb gitmele kd olduyn neylesn emr-i
erife imtilen ve hem hidmet yanaturmak midiyle muhkem tenbih ve nid
ittrdkte recy dahi zulumden kaup, vezir-i aczam karyesine varup (15b)
skin olursak cemic-i beldan hal oluruz, diy eger hav- hmyn
recyasdr ve eger belerbei ve sancakbei ve zucam ve erbb- timr
raciyyetleridir, cemic-i teklifden mucf ve msellem olduklaryn ekseri
temlik olunan karyeye gelp mtemekkin olup, iki- ylun iinde ol karye bir
kasaba gibi olup defterde yazus bin vey bin be yz aka iken elli altm bin
belki dahi ziyde mahsl virr bir acl karye olur. Syir karyeler ve mezracalar
dahi bu minvl zeredir ve hslar dahi zhiren on iki kerre yz bindir. Amm
elli-altm yke belki dahi ziydeye mtehammildir; zr ekseri hslar
Venedike karib olan dery kenrmda olman hl olan terekeleri,
voyvodalar gemilere tahmil idp Venedike ve syir kffar- hksra (16a) her
kilesini ikier floriye, dahi ziydeye satarlar. Ve i illerde olan hslar karyeleri
dahi er-drder yazusma mtehammildir. Bu takdirce bil-ficl vezir-i aczam
hazretleri kullarmn hslar mahliyle evkf ve emlki mahli cmle yenieri
kullarunun mevcibine kifayet itmek deil, dahi aur gider. Bu takdirce bu
kadar beytl-mln isrf olunmas rz-i kymette 3izzetl pdih- clempenh hazretlerinden su3l olunmak lzm gelr. Bu bende-i kemterleri
mutasarrf olduum dirligm hell olsun diy vkic hli icmlen hk-py-i
eriflerine iclm eyledm. Bkisine devletl pdih- rubc- meskn hazretleri
aclemdir. Zhir budur ki memleket ve vilyetler feth olunmaktan makd
tevsic-i memlik ve tekir-i hazyindir; yohsa vzerya ve ayra (16b) temlik
in deildir. Lzm olan oldur ki min bacd vzerya ve ayra karyeler ve
mezracalar ve bil-cmle arz- miriden bir nesne temlik olunmak rev
buyurulmaya. Eger bir mikdr zemna dein dahi bu minvl zere karyeler ve
mezracalar temlik olunursa vridt marife kifayet itmedginden gayr kl
timr czH kalup - y z e n bV ll h i T e c l- bir taraftan acd hareket ve hucm
eylese mukavemette klli mzyaka ve ztrb ekilmek lzm gelr. Al
mnsb olan hi temlik olunmamak gerek; bri olunursa bir-iki karye temlik
olunup ol dahi u makle vezir-i aczama gerektir ki tamac- hmdan beri olup
hslar mahliyle kancat idp dny ve hiretin akmup, menbm ehline
tevcih ve carz eyleyp gerei gibi istikmet eyleye. Anun gibi mstakim (17a)
vezir, zhr-i hireti in muhtc ve mnsib olan mahalde bir cmic ve cimret
yapmak makd idinrse iczet-i hmyn erzni buyurulup andan mcad
mtecaddid cimret ve cmicyapmaa ruhsat buyurulmaya. Eger bir yer cmice
ve cimrete muhtc mahall olup yaplmak lzm geldkte vzerdan ve ayrden
bir d efa bin itmeyen kullarndan biri tlib olursa iczet- erif buyurula, tlib
bulunmaz ise cnib- acllarmdan bin olunup nm- eriflerine ola ve bilcmle vzer-i cizma ve gayr kullarna lyk deildir ki mcerred ve
mtecaddid hayr itmek in recydan ve gayrdan celb-i ml eyleyp dahi
cmicler ve cimretler bin eyleye. Bunun misli ksz olanun kaftann
arkasndan alup, dul cavrata geyrmek gibidir. Ecdd- Cizmlarmdan merhm
(17b) ve mafrunleh Gzi Sultn Selim Hn -cA le y h i r r a h m e ti v e l- u fr n Hazretleri carmda vezir-i aczam olan umdetl-vzer merhm Piri Paa, re3yi dil-peziri ile nie memleket feth teshir ve nie cad tucme-i emir olup bir
merd-i ckil dn ve makbl-i hazret-i kiver-k iken her kaan ki takrib
drp zhr-i hiret-in kendye bir karye temlik olunmak bbmda istid a
y cinyet eyledkte: Piri bilrem seni, sadkat ve istikmetle ittgn hidmet
mukbelesinde envc- ricyete mustahakk olmmdr. Lkin benden ne taleb
idersen eyle, karye temlik olunmasn rec eyleme. Hocam Mevln Halimiye
bir karye temlik itmitim, htr- erifme geldke def-i iztrb idemem.
Padihlara lzm olan casker (18a) ve memlekettr. diy bunun emli nie
mackl cevb- erif-ile htrm tesliye idp mstakili bir karye temlik itmeyp
huccet-i erciyye ile atun aldu bir milk karyesinden defterde bir siphiye iki
yz aka maktc yazlm imi, ol maktuc re f eylemi. El-hak inf ile nazar
oluncak yetle mackl buyurmlardr. Hak subhnehu ve tecl rahmetin
ziyde eyleyp zir-i zeminde sde olduklarnca cizzetl ve sacdetl
pdihmuz hazretlerini serir-i sacdette bki ve pydr eyleyp nihl-i nevresidelerin mucammer ve ber-hordr eyleye. Amin y mucin. Ve hidmet-i
vezret evld ve tevbii ok kimesneye virilmeyp akvm ve akrabs yok bir
ckl ve mstakim kullarna cinyet buyurulmak gerektir ki evld ve tevbici
kaydndan beri olup hemn (18b) dyim tedbir-i memleket ve syi-i
raciyyete mukayyed ola ve hslar dahi leb-i deryda olmayup Sivas ve Haleb ve
Diyrbekr ve Arz- Rm Belerbeliklerinde ola. Ve ol ehriyr- kmkr ve
sye-i kirdigr hazretlerine bir lzm olan dahi oldur ki ne azb ve ne halim
olup, her emrde ictidli elden komayup belki azab canibine myil olmalar din
devlete enfac olmak fehm olunur; zir vzer-i cizm sultn- enm ekser
zamn hm-nk gricek havf u hayetten hli olmayup alh- hli dahi yosa
biz-zarre her biri ba ve mansb havfmdan araz- fasidi m-beynlerinden
re f idp, vkic olan umr- mucazzamada bir hat itmeyelm, diy cmlesi
yek-dil ve yek-cihet olurlar.
(19a)
E l - C z ^ s -Slis:
_ Ye her haleftis-seltin ve erefl-havkin hazretlerine lzmdr ki dahi
serir-i saltanata culs itmedin sanca- hmynda iken vzernun ve
belerbeilern ahvllerin tamm tetebbu0 ve tecesss ittrp her birinn
ahvline mmkin oldu kadar vukuf ve ttla0 tahsil eyleyp, dahi cls-
inf ile itihar bulmaa cidd-i bi-diri idp leyi nehr din devlete nfc
tedrk ve efkrda olup kendye cli serlar ve mtecaddid binlar yapturmak
ve karyeler temlik ittrmek sevdsmda olmayup mansb ehline carz ve tevcih
itmekle syir kulb tefrih ve terfih klmaa kad buyurup kendye mensb
olanlarun ban devlet cizzetle evc-i reyyya karup ve hara intisb
hasebi ile mazb olanlarun yan akdup taht- ery indirmeye; herkesi
istihkkma gre ricyet ve n-murd olanlar dahi tedric-ile mazhar- cinyet
itmee sacy himmet eyleye. Ve bir kimesne y serhadde kffar- hksr ile girdr ve yhd memlik-i (28a) mahrsede bir nmdr harmi ele getrp ve
bil-cmle bunlarun emli hidmette ve yoldalkta bulunmaynca olur olmaz
kimesnelerun hilf- vkic arzyla ibtiddan dirlik ve timr virmeye. Ve ol
mir-i km-yb ve eref-i nvvba mnsib deildir ki hemn merci0ve m e^b
ben olayn diy cmle erbb- ekvy dahi kendler ideler, belki
ikyetinn ekserin vezir-i sniye irsl idp kendler carza mtecallik ahvle
ve syir emr-i mhimme ve hul-i mle mukayyed olalar ve kffar- hksrun
klc u diyrmdan hsn-i tedbir ile feth ve teshiri mmkin ve yesir yerler ola.
Dahi ol mercic-i nm ve vekil-i pdih- slma lyk deildir ki dm- tamac-
hma dp ahb- nrur bi-umr aka ve dinrlarm almala hevdrlar
olup her br sultnl (28b) uzt vel-mchidin -E y y e d a h u l l h u te c l il
y e v m i d-d in - hazretleri fl-sebilillhil-cevd az cihda y biz-zt tevecc
h niyyet ve yhd bir serdr gndermege cazimet buyursalar mcerred
kefereyi ynet in gne gne cilletler beyn idp feth ve teshirine mnic ola.
Neczu billhi tecl; amm yevm-i micda mnkir olanlardan bu mertebeler
istibcd olunacak deildir. Nitekim arik- rahmet-i Rahmn, merhm sultn
Sleymn Hn Hazretleri kalca-i Krfs zerine varup casker-i nuret-mens
klli zahmet ve hayli meakkat ekp kalcay alacak hinde Venediklyn- bidin varlleri flori ile ml--ml idp, bir kalita ile hufyeten Ays Paaya irsl
itmele hemn ol zlim ve fl bu kadar zamn hazret-i pdih- cdilden
grdi (29a) ihsn unudup ol keferenn hevlarma tebaciyyet idp, Bu
kalcanun fethinde klli cusret vardr. diy merhm- mrn ileyh
hazretlerini mell ve mahzn cavdet ittirmitir. Kezlik Ali Paa dahi Cenb-
kibriydan h utanmayup Malta huunda mcerred kend szin iler
getrmek in ol hezimet ve inkisra sebeb olmtur. Ve bunlarun emli deil,
dahi cazim hynetler olmtur ki tahririnden ihtirz ve tafsilinden ictinb
olunmasa s k e n d e r - n m e den byk bir kitb olurd. Ve bil-cmle adr-
aczamda olanlar Cenb- Hud-y Khirden havf itmeyicek her ne isteseler
itmee kdirler olduklarnda tereddd ve itibh yoktur. Hemn ol Kerim
ilh devletl pdih- clem-penh hazretlerine dyim tayakkuz ve intibh
myesser idp her nesnenn ihhati ile (29b) avrma irimege sacy u
himmetlerin ziyde eyleye Bihamdillhi tecl bu cakl ve frset ve alh u
diynet ki sacdetl pdih- clem-penh hazretlerinde vardr, elbette bunun
netyici gn gibi zhir ve bhir olsa gerektir. ncallhul-melikil-callm
eyym- sacdet-encmlarmda nie r- hamide ve etvr- pesendide zuhr
eyleye ki il yevmil-kym elsine-i enmda mezkr ola.
ve m e r -i k ir m
ve ca s k ir-i s l m - i n u re t-
en c m b e y m n d a d r.
Tyife-i zucam ve siph ve grh- ehb- cizz cha serdr ve piv olan
emirl-merya elyak ve ahr oldur ki memlik-i mahrseden bir vilyete
belerbei nab (31a) olunup vardukta evvel belerbeiliine mtecallik olan
kuzt u mermn fl-udvvi vel-l cemic ahvllerin yoklayup, diynet ve
cadlet zere olanlara istimalet virb recy ve fukarya zulm ve tacaddisi
olanlar himyet itmeyp hak zre sdde-i sacdete carz eylemei zerine vcib
ve farz bilp mezlimn defi ve zlimn refi bbmda envc- sacy u ihtimm
eyleyp recy ve berynun sde-hl ve fariul-bl olmalarna kasd eyleye
ve kuttc-i tarik ve anlara refik olanlar ele getrp ehl-i fesda ruhsat ve
ekyya merhamet itmeyp kd marifetiyle siyset ittrp bir vech-ile
haklarndan geldre ki syirlerine mcib-i cibret ve nasihat vkic olup
memleket ve vilyet emn emn ve recy ve bery refahiyyet ve itminn
zere ola. Bacdehu mutaarrfan- (31b) emvl ve mbirn- acml olan
men ve cumml ahvlin yoklayup, eger recynui cebren mln almlar ise
bi-tereddd gir hiblerine teslim ve il ittrp eyym- cadlet-i pdihi ve
hengm- hilfet-i ehinhde hilf- erc knn ve muyir-i emr-i hmyn
kimesneye i ittrmeye. Bacdehu zucam ve erbb- timrun ahvl ve etvrm
hufyeten yoklayup, her biri timra ne vech ile duhl ve ne bahne ile zecmete
vul bulmlardr, tamm vukf ve ucr tahsil ittkten oira ecnebi olup
hid-i zr ile timr aldu ubt ve zuhr bulan ehl-i tezviri bil te3hirin maczl
ve taczir idp, belki tahkir ve tehir eyleye ki syirlere nmne ve cibret olup
min-bacd hile ile timr almaa kimse cret itmeye. Amma ahih ecnebi oldu
takdirce dahi (32a) on yldan ziyde timra mutasarrf ola, nevcan emekdr
olm olur. nun gibi ecnebi mrr- zamn hasebi ile rencide olunmayup bu
kcide on yldan berde olanlar hakknda icr olunmak mnsibdir. Ve bir
mahll timr vkic oldukta y irip sefere iktidr olan ahih siphi-zdeye ve
yhud tuvn ve yarar eli emirllerden bir bi-kes ftdeye tevcih olunup
nokn ve terakkisi in tlib olanlara virilmeye; meer ki siphi-zde ile eli
emirl kalmaya, ol zamnda mahll olan hisseler yarar ve vcibr-ricye
olanlarun nokn ve terakkileri in c3izdir ve kl timr calel-tlk
kimesnenn nokn vey terakkisi in zecmet ve timrma ilhk olunmak
al cyiz deildir. Umr- saltanata ihtill virenlern biri dahi budur. (32b)
Her ne kadar ki bu bbda pdih- slm hazretlerine ilhh ve ibrm itseler
mnsb olan kac riz gsterilmemektir. Yenieri huunda bir makbl
knn vazc olunm. H udy- bi-n vzcma rahmet ve makmn cennet
eyleye. Nedir? diy buyurulursa bir Cacemi olan bir ka yl culfesiz hidmet
idp, bacdehu bir akaculfe tacyin olunup bir nie eyym dahi culfe ile
istihdm okunurken y iki vey aka ile kapuya kar. Andan onra yedi
sekiz yl dahi aa yukar niesinn hidmetkr olmala buuar terakki alur,
t culfesi sekiz aka olunca temm sekiz oldu gibi al buuk virmezler, anda
nihyet bulur. Ol dahi: Knnumuz budur diy ayrk terakki midinde
olmayup, y ayr mertebeye ve yhd timra kmaa tlib olur. (33a) El-hak
bir kcide-i pr-fayidedir. ad hezr ferin bu knn ve yini vaz3 iden kl-
hurde-bine. Bu vazc- makbl her yerde me3ml iken, bilmem ne hlet olmu ki
serrclarda ve cebecilerde bu kcide ricyet olunmam. Cebeciler,
yenierilerden eref bir tyife deil iken iki aka culfel bir cebeci her culfede
buuar terakki almala bir ka yla dein culfesi yirmi otuz aka olur ve
kezlik bir zelil ve a, bir pula muhtc iken ekbirden biri er ve sirc
idinmek in buula gird-i serrc ider. Bir ka yla dein bir ar culfel
mstakil serrc olur. Ve bil-cmle cebecinn ve serrclarun culfelerine
yenieri gibi bir hadd olmamala krk elli aka culfel serrc ve yigirmi otuz
aka culfel cebecinn nihyeti yoktur. Mnsib olan bunlarun dahi
culfelerine bir hadd tacyn (33b) olunup andan ziyde buuk virilmeye. Hu-
mezbr bu mahalde rd olunmaktan makd ve murd oldur ki kezlik
zicamete dahi bir hadd-i mucayyen ve bir zbita-i mukannen olmamala nie
leimler iki bin aka timrdan birka yla dein krk elli bin aka zacimler
olmlardr. Yenieri culfesi sekizde karr eyledgi gibi zicmet dahi yigirmi ve
yigirmi be bin aka olup nihyet-i mertebesi otuz bin ola, andan yukaru
zicmet olmaya. Ve alay belerinn zucamdan fark olmak in zecmetleri
otuz be bin ola ve dergh- cli mteferrikalarmun zecmetleri krk vey krk
be bin aka olup yetle vcibur-ricye olanlarmn ellier bin olup andan
ictikd zere olalar. Ol zamanda bir manb mahll oldukta vezir-i aczam
makd idindkleri kimesnelerden birine alvirmege sacy idp ol kimesneye dir
imi ki: nDallhu tecl yarn carz ideyin; amma tahkik sana virilecegin
ta cahhd idemem. yed carz eyledmde pdih hazretleri bir har
kullarna cinyet buyuralar, hele var ducy mel ol. diy cevb virirmi,
Hatt ol kimesneye bacz ahibbs: Mbrek olsun. (38b) didklerince ol
kimesne dahi dirmi ki: Neden bildnz ol manb bana virilecein? yed
carz olundukta pdih hazretleri hare vireler,, diy cemic taarruft pdih
hazretlerine hami iderlermi. imdiki hlde bir mansb ki vezir-i aczam dahi
carz itmedin bir kimesneye virdm dise, ol kimesne hemn ol mansb kendye
mukarrer bilp al tehallf ihtimlin virmez ve cemic dostlan gelp:
Mbrek olsun. dir olmlardr. Bu szlerde ok nkte vardr, inallhu
tecl can-karib maclm- erifleri olur.
E l C z 3 l - H m i s :
F al- R b f : A h v l-i cu le m 3-i ciz m ve m e y ih ve s d t- k ir m -D m e t
f e z a i l e h u m ve t y e t e m y ile h u m b ey n n d a d r.
Mesned-i fetv bir ehl-i takv clim ve fakihe tacyin ve tevcih buyurulmak
vech-i vecihdir ki kelm faih ve eds ahih olup cemic culm ve fnnda
mhir ve her ne mkilden sul olunsa fil-hl hail itmee kdir ola ve fazileti
ancak bir fenne mahs olmayup envac- culm cmic ve her kelm beynelculem na- ktc olup ol carun fuzals zere her vech-ile fayk ve aclem-i
Culem dimee kem-huve hakkuhu lyk ola. Mes3il-i erciyye ve umr-
diniyyede murcacat olundukta ehahh- akvl ile cevb vire. Mesel erbb-
devlet ve erkn- sacdetten biri bacz arz- fasidesini iler getrmek in
murdna muvfk bir fetv taleb eylese mahz anun htrm (45b) ricyet ecliyn
hakk- sarihi ve kavl-i sahihi terk idp rivyt- zacife ile fetva virmee ve
kelm- hakk her kande olsa farz pdih huzrunda dahi bulunsa Cenb-
H akka tevekkl idp bi-bk syleye. Fil-hakika dnyevi araz- fasidi
olmaycak din devlete nfcolan kelm sylemee ikdm iden kimesneye her
kanda olsa Hak subhnehu ve tecl mucin ve nr oldi gn gibi zhir ve
bhirdir. Nitekim merhm Sultn Selim Hn Gzi - R a h m e tu l- l h i ca le y h i
ra h m e te n v s fa te n - zamnmda memlik-i Omaniyyeye Calel-tlk ve bilistihkk mftil-enm ve eyhl-slm olan mfti cAli elebi Efendi ki zhid-i
mteerri ve bid-i mteverric bir caziz olup resm cdeti byle imi ki kend
(46a) bir artakta oturup aaya bir zenbil sarkdurm; mstefti olan kimesne
sret-i fetvy ol zenbiln iine koyup ipini tahrik itdkte Mevln-y murn
ileyh fil-hl yukar ekp ninlayup yine zenbille sarkdrm. Bu vazcdan
maksd mahz fukar muntazr olmasun dimek imi, Fil-vkic anun
zamnmda etrf ve eknftan fetv in gelen fukarnun hemn ol gn
maslahat hl olup, irtesi kup gidp mfti kapusnda intizr ekmezler imi
ve ekbirden hergiz bir kimesne andan murdma muvfk erc-i erife muyir
fetv iltims itmee mecl bulmaz imi. Beynel-enm her kelm muaddak ve
icr3-i hak itmekte seyf-i ktcdinilse ahak imi. Rivyet olunur ki bir zamanda
Sultn Selim Hn (46b) -cA l e y h i r-r a h m e ti v e r -r id v n - hazretleri hzne^-i
cmire huddmmdan yz elli nefer ulmun katline emr ider. Hazret-i Mevln
hu- kaziyyeDiiidp hemn Divn- cadlet-unvna varur. Vzerya haber
olup cemican istikbl iderler ve getrp adr- meclise gerp: Sultnum ne
makle mucazzam hdise vkic old ki biz-zt divna gelmenz cb eyledi,,
didklerinde; Pdih hazretlerine mlkt in geldm. dimein pdih
hazretlerine carz eyledklerinde; Gelsn. diy iret olman Mevln ier
girp selm virdikten onra: Devletl pdih! Mesned-i fetvda olan
ducclarruzun zimmetine vcibdir ki devletl pdih hazretlerini vebl ve
gnh olacak nesnelerden saklaya. ttifak (47a) beeriyyet muktezsmca erc-i
erife muyir ve hilf- zhir bir vazc dr olsa cenb- eriflerine varup mahuvel-hak ne ise iclm eyleye. Hl yle istimc eyledm ki bir czi gnh
in bir nie kullarmuzun katline fermn- hmynunuz dr olm.
Bihasbi-erGanlara kati yoktur. Be-her hl bu emr-i ayr- mercdan ferat
ve rucucitmek vcibdir ve ill cindallhu tecl mescl olursz. didkte, Sultn
Selim Hn merhm maclmdur ki bir azb pdih imi, Mevlnnun
kelimatmdan yet hiddete gelp: Umr- saltanata karmak senn vazifen
deildir,, diy buyurduklarnda, Mevln dahi: Ben umr- saltanata tacarruz
itmezin; belki ancak chiretinz huma mukayyed olurm; ol benm
vazifemdir, sylemeyp skt itsem (47b) gnh-kr olurn. Emr-i macrf ve
nehy-i munker bana lzmdr. erc-i erife ittibcitmekte Hak Teclnur kffei cubbd hem-serdir; emir vezir, ani ve fakir, sair kebir cibadullh
olmakta ber--berdir. lerinden birine irdet-i Subhni ve meiyyet-i Rabbni
mutacallik olup saltanat- dny ve hilfet-i cuzm tefviz olunmaktan makd
tenfz-i ahkm- din ve icr3-i erc-i mbin itmektir ve sebeb-i fesd ve bcis
tahrib-i bild olan erbb- bay u Cindun haklarndan gelmektir. Yohsa kend
muktezs zere mcerred hazz- nefs in Mslmanlar zulmen kati itmek
deildir. Hak tecl her gnhun mukbelesinde ya taczir ve yhd bir hadd-
muayyen takdir itmitir. V e m e n y e t e ca d d e h u d d a H l h i f e k a d z a le m e
n e fse h u ,, B u mikdr crm in Hak subhnehu ve tecl (48a) kati emr itmedi.
Yevm-i hirette pdihumdan suDl olunur. didkte, Hazret-i pdih-
cadlet-pie nie zamn fkr endie idp, Mevlnnun cemickelimt- erifesi
hak olduun muhakkak bilp cmlesinn gnhn afv buyurur. Mevln-y
muarun ileyh gittkten onra pdih-i merhm bir kd yazup: KzCaskerlii dahi sana ihsn eyledm; zir bildm ki sen bir hak syleyici
kimesnesin, mcerred beni gnha girmekten aknup tarik-i H akka ird
eyledi. Dyim bu cdet-i haseneyi terk itmeyesin. diy buyurduklarnda
Hazret-i Mevln dahi: Devletl pdihun Hak subhnehu ve tecl dny
ve hiretn macmr eylesn. Emr-i eriflerine imtil zimmetimze vcibdir ve
lkin Allhu Tecl Hazretiyle ahdm vardr ki benden Hakemt lafz dr
olmaya; (48b) diy cevb gnderdkte merhm Sultn Selim Hn Hazretleri
Mevlnnun manb ve cha tevecchi olmadum grp, keml mertebe hazz
idp dern-i dilden mahabbet eyleyp, culfesine terakki idp ve be yz dne
sikke-i hasene ihsn buyurmlar. Fil-vkic ol mesned-i celill- ictibrda olan
cUlem-i ebrr ve fuzal-i ahyr mbeyninde calel-mertib ve aksalmetlib olanlarun biri dahi kd-caskerliktir. Keml mertebe bir manb- erif
ve nihyet derecede bir pye-i latif olmala zamn- sbikta deme kimseye
lyk grlmeyp tahil-i kemlt ve fezyil itmi bir keriml-hl ve
cadimul-mil clim ve fazla tevcih olunurm. Bu kcide-i pr faDide dyim
ricyet olunmak (50a) sebeb-i bek-i devlet olduundan ekk ve ribet yoktur. Bu
takdirce sye-i kirdigr olan hazret-i ehr-yr-i km-knm zimmet-i blendhimmetlerine lzmdr ki her br ol pye-i celill-ictibr culem-i ebrrdan bir
Cli-mikdra tevcih olunmak lzm gelse Calel-acele bir n-ehle virlmeyp
culem ve fuzalnun ahvli srran ve cehren tetebbu0ve istk olunup bir ka
gn taharri olunduktan onra alh ve diynet ve keml-i ehliyyeti zhir ve
mtebeyyin ve fazl u dnite, tefavt-i fahi ile emlinden mmtz ve
mtecayyen, her vech ile istihkk ve liykati olan bir faykul-akrn ve lykulihsn ducclarma cinyet buyuralar ki ol menbac- fazileti adr- sacdette
grenler
Beyt:
E l- h a m d lill h i ca l m eh lih i* h a d re ceza l - h a k k u il eh lih i
diy Hudy-
dnimend olmak makd idinen kimesne bir mikdr zaman evktm nahv
sarfa ve syir muhtaarta arf ve mantk ve kelm ve mecni okuyup, bacdehu
dnimend oldukta stanbulda olan Hiye-i Tecrid medreselerinim her
birinde er drder ay yatup, ul eyleyp, her mderristen be alt ders
okuyup bu uslb zere hareket idp, drt be yla dein emniyye
Medreselerine varup, anda dahi bir yl mikdr turup, andan pdih
medreselerine varup ve bil-cmle nie efazil hidmetine yetip her birinden
nie istifade ve istifza idp, her vehile meleke ve isticdad (51a) geldkten
onra yiirmibe otuz yanda mlzm olup, ya medreseye veya kdla tlib
olur. Mesel bir divrun temelinde zelel muhtemel ola, stvr olmak ihtimli
yoktur. cIlm-i erifim dahi ess arf ve nahvdir. Nahv ve sarfta ve syir fnn-i
liyede chil olan cUlm- cliyede dahi racil olmak muhakkaktr. Bu
mukaddimeden makd oldur ki imdiki halde culem ahvli dahi muhtel olup
mesel arf ve nahv grmemi ve muhtaart okumam bir chil ya ml
kuvvetiyle ve yhd bir tarikle drt yla dein dnimend olup, uradu
medreselerden ders okumayub her biri chil idin bilp, bir tarikle zerinden
avup, ol chil bu vech ile hareket idp ve mlzm dahi olup bacde ya rivet ile
ve yhd efacatle bir kdlk (51b) alup; kup gidp, varup kdlnda
Mslmnlarun dacvlarm yalan yanl hkm idp nie mefsedet-i cazimeye
sebeb olur. Dnimend ve mlzm ahvli byle olcak syir ahvlleri bundan
dahi harbdr. Geenlerde: Bir dnimend ibtid0-i hareketinden be yla
dein emniyyeye varsun. diy emr-i erif olmken ala icrasna mukayyed
olmazlar. Bu takdirce ser-hayl-i culemnun kmil ve h-mendi olan kdcasker efendilere lzmdr ki kudt ve mderrisinden bil-fl manb ve maczl
olanlar ve dahi manb tasarruf itmeyp hl kaz ve medreseye tlib olan
mlzimleri esmileri ve hretleri ile defter idp her birinn ibtidc-i zuhrlar
ne vech-ile olmtr ve kimlere urayup her birinf yannda ne mikdr zamn
ul itmitir; (52a) knn ve k3ide zere hareket idp kimden mlzm
olmtr ve hl cihet- cilmiyyesi ve keyfiyyet-i rshas ne tabakadadr, tamm
maclm idinp her birinn ahvlin isminn altna mufaalan erh virdkten
onra bir manb mahll oldukta kimesnenn rivetin almayup ve kimesnenn
efacatin kabl itmeyp hemn ol deftere nazar idp ol mansba bir f3ik ve
mmtz cehl-i cilm tlib olsa: Sen mevtden mlzimsin,, ve yhd:
Zamnun azdr,, dimeyp, ol mansb ol ehl-i cilme virp emlinden
mnkaa idenlere: Manb ehl-i cilmindir diy cevb vire. Ve leyh nehr
ul idp bae seyrlerinde olmayup halk iinde alh ve ehliyyet ile mehr
olanlar bil-fil medreseye mutasarrflar ise, her birinn ahvlin pye-i serir-i
sacdete (52b) carz eyleyp terakkiler alvire. Eer maczller ise: Zamnnuz
azdr. dimeyp i il medreselerinden birer acl medrese tedrk idivirp ve
bil-cmle dyim ahli ve fuzalya ricyet ve icnet ve ndn ve chelya her
kime mensb olursa olsun, hakret ve ihnet zere olalar ki anlara dahi ayret
ve hamiyyet gelp dyim ul idp tazyic-i evkt itmeyeler. Ve niybet-i
nbvvet-penh ve hilfet-i rislet-destgh olan manb- kazD-i cadlet-iktiz
A
cAcem,
174 .
178 .
177, 179 .
Criye, 177 .
Cm ic,
186 .
cAdlet, 176 , 177 , 181 , 182 , 185 , 188 , 196 .
Ar culfel, 186 .
Ar zecmetl, 187 .
Ahkm - erif, 198 .
Ahvl-i memleket, 176 .
Aka, 176 , 177 , 178 , 179 , 184 , 185 , 186 , 187 ,
197 , 201 .
A lay beleri, 186 .
cA l elebi Efendi (Mfti), 192 .
A li Paa, 184 .
C 1 mansb, 174 , 177 .
C 1 manblar, 176 .
cli medreseler, 197 .
c li oullar, 199 .
cArabiyye, 183 .
Arz- miri, 178 .
Arz- Rm (Erzurum), 179 .
cAskir-i slm, 185 .
cAskir-i manre, 173 .
Asitne-i devlet, 175 .
Asitne-i sacdet, 196 .
cAsker, 176 .
Aba, 173 .
cAvrz- divniyye, 178 .
A yak divn, 175 .
Ays P (Vezir), 184 .
Acemi olan,
Cm icler,
Criye mjdegnesi,
177 .
188 .
Cebeci, 186 .
Cebeciler, 186 .
Cebehne, 180 .
Csuslar,
Cls- hmyn,
180 .
artak,
192 .
187 .
187 .
avulk, 187 .
avuluklar, 187 .
elebiler, 197 .
er, 186 .
iftlik, 177 .
avu oullar,
avular,
D
Dnimend,
195 .
Belerbei,
181 .
187 .
Defter-i cedld, 177 .
Defter-i HaknI, 173 , 200 .
Defterdr, 187 .
Defterdrlar, 175 .
Defterdrlk, 181 .
Deirmen, 177 .
Dergh- cli avular, 187 .
Belerbeiler,
B
Bd- hav,
177 .
191 .
175 , 178 , 185 , 187 .
176 , 179 , 187 .
Belerbeilik, 181 , 182 , 185 , 188 , 201 .
Belerbelikler, 179 .
Bery, 172 , 185 , 188 .
Beynel-cumhr, 174 .
Beytl-ml, 174 , 176 , 177 , 178 , 187 .
Defter kethdl,
Defter kethds,
184 .
Dirlik, 184 , 187 .
Divn, 175 , 193 .
Dlnrlr,
Divn- cadlet,
Diyrbekr,
179 .
193 .
187 .
Hazret-i cmer,
173 .
173 .
Hzne-i cmire, 193 .
Hoca, 191 .
H oca efendi, 191 .
Hocalk, 192 .
Hukk- erciyye, 177 .
Hccet, 196 , 201 .
Hccet akas, 201 .
Hkm-i erif, 178 .
Ecnebi,
Helvacba,
Ecnebi timar,
Hrzl-M lk,
174 .
173 .
Hazret-i cOsmn,
183 .
196 .
190 , 192 , 193 , 194 .
Filori, 178 , 181 , 184 , 187 .
Fermn- hmyn,
Fetv,
cbdet,
176 .
180 .
hazine,
187 .
187 .
hyc-i culm, 176 .
clm-i erif, 187 , 198 .
mm Haan, 200 .
mm Hseyin, 200 .
cmret, 177 , 178 , 179 .
skeleler, 177 .
Iskender-nme, 184 .
spene, 177 .
stanbul, 173 , 190 , 195 , 201 .
Ihtiyr avular,
htiyrlar,
K
G
177 .
177 , 178 , 185 , 201 .
K d-Casker, 194 , 196 , 197 .
Kd asker efendi, 194 .
Kd asker efendiler, 195 .
Kadlar, 194 , 198 , 201 .
Kadlk, 178 , 195 , 196 .
Kaftan, 179 .
Knn- cOsmni, 175 .
Kapudnlk, 181 .
Karye, 177 , 178 , 179 .
Karyeler, 176 , 177 , 178 , 184 .
Kasaba, 178 .
Kasabalar, 176 , 177 .
Kelm, 195 .
Kl tmr, 178 .
Kl timrlar, 176 .
Krm, 190 .
Kzlba- evb, 198 .
Kile, 178 .
Kaun,
Kd,
193 .
Gulm,
H
Haleb,
179 .
177 .
198 .
Harc, 177 ._
Harem-i erif, 180 .
Hri recy, 178 .
Hammm,
Hnkh,
195 .
184 .
177 .
Kullar, 179 , 180 , 181 , 182 , 183 , 188 , 193 .
Ktb-i tevrh, 198 .
Krfs (Kale),
Mavere,
Kul,
Mteferrikalk,
175 , 176 .
187 .
N
Nahv,
195 .
176
187 , 198 .
173 .
Nizm- clem, 182 .
Nefer,
Ninc,
M
Mahlul timr,
186 .
190.
187 .
M l-i yibi, 177 .
M alta, 184 .
Manb, 182 , 184 .
Manblar, 181 .
Mantk, 195 .
M atbah emini, 173 .
M e% ni, 195 .
Medrese, 180 .
Medreseler, 190 , 195 , 197 .
M l- Krn,
cr-i allt,
177 .
P
Pdih,
Pdih-i slm,
189 ,
Memlik-i mahrse,
Memlik-i cOmniyye
178 .
177 .
Meyih, 173 .
Mevcib, 178 .
Mevln Kirimi, 190 ,
M ezraca, 177 .
M ezracaar, 177 , 178 .
Milk-nme, 177 .
Mir-i miran, 173 , 185 .
Molla-zde, 197 .
M u caf ve msellem, 178 .
Muhammed Gazli, 176 .
Memleket,
Memleketler,
183 .
193 .
adr- vezret, 174 .
adr- aczam,
adr- meclis,
179 .
176 , 182 .
Sancakbei, 178 , 196 .
Sancak kethdl, 181 .
arf, 195 .
Seltin-i Rum, 174 .
Sanca- hmyn,
Sanck,
173
172 .
Mderris efendiler,
191 .
199 .
201 .
Smur-nme, 177 .
Seyyid,
Seyyidler,
Sicili,
Smur-nme-i hmyn,
177 .
177 , 196 .
193 .
186 , 187.
Siphl-zdeler, 187 .
Sipahi, 179 .
Sirc, 186 .
Sivas, 179 .
Siyset, 185 .
fl, 198 .
Sultan, 172 , 173 .
Sikke-i hasene,
Siphl-zde,
181 .
173 , 175 , 180 , 187 , 192 , 196 .
mer kapular, 190 .
mer-i kirm, 180 , 185 .
lke,
mer,
Gzi.
Sdde-i sacdet,
177 , 184 .
186 .
173 .
erG-i erif, 175 , 193 , 196 .
eyh, 201 .
eyhl-slm, 192 , 194 .
gird-i serrc,
ehremini,
190 .
180 .
Tyife-i siph, 185 .
Tyife-i zucam, 185 .
Teklif, 178 .
Teklif-i crfyye, 178 .
Telhis, 177 .
Temlik, 177 - 179 .
Terakki, 186 .
Terekeler, 178 .
Tersne-i Amire, 173 .
Tevrih, 176 .
Tilvet, 176 .
Tmar, 176 , 178 , 184 , 186 - 188 .
Timr karyeleri, 177 .
Tmr hibleri, 177 .
Timrlar, 176 , 185 , 188 .
Trk, 174 .
T ife-i culem,
Tara hzinesi,
201 .
176 , 177 .
Vali, 191 .
Vridt, 178 .
Varller, 184 .
Venedik, 173 , 178 .
Venediklyn, 184 .
Vezret, 174 , 177 .
Vezir, 173 , 174 , 177 , 178 , 182 , 185 , 193 , 196 .
Vezir-i har, 175 .
Vezr-i aczam, 173 , 177 - 179 , 181 , 185 , 187 - 189 ,
192 , 197 .
Vezir-i aczam kethdas, 185 .
Vezir-i aczam kullar, 182 .
Vezr-i rbic, 174 .
Vezir-i li, 174 , 185 .
Vezr-i n, 173 , 184 , 185 .
Vezir-i ni kethds, 185 .
Vilyet, 172 , 185 , 188 , 190 , 191 , 198 .
Vilyetler, 178 , 180 .
Voyvodalar, 178 .
Vzer, 175 , 176 , 178 , 179 , 187 , 190 , 192 , 196 .
Vzera kapular, 190 .
Vzer-i cizm, 173 , 176 , 178 - 180 , 183 .
V ciz,
177 .
Sleymn Hn (Kanun),
Vakf,
180 .
180 .
Yava, 177 .
Yenieri, 178 , 186 .
Yenieri kullar, 178 .
Yenieri culfesi, 186 .
Yenieriler, 186 .
Y ar a,
Y a t,
186 .
Zatinler,
Z icamet,
Zaviyeler,
Z icmet karyeleri,
18(5.
198 .
Zecmet, 176 , 185 , 187 , 188 ,
Zecmetler, 187 .
Z iamet hibleri,
Z u cam,
177 .
177 .
178 , 185 .
189 .
Zmre-i culem,
* r r
J C
j *
7
t
te i#
' 1^ "
!> j
I-'
' *>
> t*
*
t fe
* .
I *
< f'l M f I
/ '
' ^ s
U J a L ) 3 j> J I
'
J J
t -
S *
4 + <
J J < L & I o
* ^ r .
i's - 'k
TJ-v --l'
1 > l ^
<
* .
r-"
:1
^ '' !/'.
f e
- ^
t* 1
^*K /-1 1 1 *
/*
* J*
ji t - 4
^
^
4
*v ' ^
.^ * s y '
l-u
V
'
: ,*.'
V<^
^ L -^ U j t ^ j t & l
- <
0*
^ S
,l A >' ^ U ^ r ' - c f f ^ J jl
^ S C w ^ ^ 2 a i 4 .
e A ^ r ^ 44 j l f ^ < r ^ ^
*'
'V
W
' :"^ K - U
\* J
** *
< -
) p t e l} X iy ^ L
i> ~ s *
&
*j
j j }
V
s
t ?
t* *
"
S *
f f
***
o c c j t z
"
V
M K
o9
\9
t V /
? v
fi
dI^
Um w
.C
l ^ "
iVU * *^; L;
?
x > p S
* f
{ ' ? ** v
r p
**
iV
J r ) S
j * y j i J J j ' r j b
&
$
o m
>
- \
**j
>
.i >
c ^
.j 4
i >
" <
..M ",
J - ^ J .o 4 ) > J t e >
/ ^ -t0000\ 0 * ** **
* *s
a*
^JH Tj
#>*%**
/
^
%
-
.m'**'* ^ ^ <f000>\'*'
^ tr ~
* r
; " r i
r . V
t> * > b o
j)
j
o i ^ B
OJ0 o f
o ^ l<
a i h ^
*>.
^ >
^ 0 . )
9 J <s
* x A ^ 0 ^ 1 m ^ $ < X i&
A
T
* M ,
V ^
e a <.
U
*\
x =
t t 'f j &
l j p
i <
f^ <
* *?
" /
. <
J -<
s J c S jr O
.*>** 0 ~ a* . *
S
'^ * c ,j
b u J e l J
" S
A
>
" s *
**
z j
j j j i
^
|>
. <3>J j 0 ~
d ^
J ji
U ^ -*
^ |<
(jrW a > -
1
* *
^ 0 o " J * < <%
^
* f* * T ^
yu tiJU-Lr;Jipjy-' -fM^iaAfjcS^
i ....
. niL"fl.^p - .|j
" *""
LJ^r J S
SI
6 * * \ V . ! .
11 %
-rK
: -* Y/! V^
* - v
a ^ I
p v ^
'
2>!f t^!*XVlItf}j)^iiJ)Ajfe-ljii
S J o &
y *
t&
i ^
d l&
J il
*
;\ - ..u i- :r j" \
.:
/ V '
*
*"
o S* S S '^i'*' o* * / , / ' f
"
* '* '
i ' ' % {
;> *
' " A w* I * 4
1;
'
iy V
yv
7 ? m
? L *
'J H
v jjf
!? t W
$ * ^ 4 ^ l Il$ i] >
a ^ )b
**
* i * 11
- f
J- * ^ J l S C l ^
6 ^ { ) ^ 4 ^ jjJ ^ u
^ * .v .
/.
A sJ>
1/
1
* *^ >
'^
<S
i* J> a
^
*
X J> , j ,
< *-'>
* 2* ''<,*
-*
6 T
| # ^
" i . *" o
> (&
L ld U
J <V
'*'
\9f
^
j^ l^ U
l - |> * * '
A O
a^ J
'
<
- " ^ " v r -
*/
^^
.*<+ * f t *
O j $
\ '*
'&
4 l^
U- * ! _ r r ^ 1
L *
&
lj
jf j
Jj-Q4 c>Qj1
.*j/F
a*
K j J I
i/*
* 1 ? *
f . / - 2 ^ r V #
a s **** **
X* ^
O j j + J
A U l
3 * * * *
*
>
OJ \J \ * t ^ * ** * } *'' ** *"' *
%J A
v * J < v A i a * a . f
9 -* < -* *
a>
^*f
il-*
*!,
d f
^ ^ ^ u s - J > i ; / .! ;
c I ^ L ^ O jll.
L ^ f!c ^ c !* y ji
^ | _ l l ^ C X j > L . j L y < ^ y l M . e i j , *
-...........-
o *
...* *
- -..
-" .-. ^ =
oSC^I
_
>LlJ 4,1llj4/j c^jgjjkojjjWI
*# I ^ ^ * \
* * 6
s>*(/ b
1 1^
a*
9 \*+** s
V S "
x *"* ** 9
'! ?
******
*1- "
- " 1 .
* I ' '
4< 0 u ^ d l l ' l 2 j y ^
:" 1
. ' f i
>^*'.1.
' .- !
.r .- .M v
l
* \ -< L- * K
M-,,-, -
......
1/
-" K
< <
0A
J x $ > y
-V
^*1
i *
/ 1* '
* if v - A
j> jy i ^ L f
J ] H
<
fo
^ *
A y
g $
- 6$
*^ * v . o* # -^ <
> )&
&
^
^
&
jjs
* '
"" f . " ' " ' ' ' t i - ' ' -> '"
J G * * * ) ^
* )
^ -^ L y l
fll f ^ 0 1
r."
..
* ^ - ^
;,
e C ^ L y L j J ^ <
s g ii^ e S i ^ .4
'< 0
6 - . - 1 '- 4
/
*v
fc J L J . l U A j
*1 I ^T *
<*/ <
a^
^ -f
^ g L ^ l * tf^ j L o r C ^ ^ / ^ *
%
.
K
r
'
^
#k
. ^ . Ul i ,j . c^ L U
4> j U^
-**<
Z - j l U4
* ^ . ' ^ * ^ l b^ ^
^*
J ^^
* ,^ * +
^ Jj ! U
m J
O<
0* <P
O^ 0. ^
^
^
f ^ t
^ 3
<S
OV
^I k ^ ^
s
^y
y/o
^ > J u 4 j 5u
\+
>* % *
|.i
5)j I
jc s
J>
i J i j i i U
< .
O** *
i6
&
f e i j s
. s s K y 4 i q ft
\ f > 0^
J ^ 5 ^ *'
* ' ** * " V i
# " i -* I*
j 6 iX < >
j ' o
j ^
s g
- ^
4 &
j! 0
^ p j ~ X
j &
j ^ X
]i? &
>
^ j y \
C - 4 J >
, < -js
{ I ^ C K p S iE J
} &
$ * +
&)
*^ y
y j^
/ j J $ t l / S J U
" s
90
\
&
Sj ( ^
S J *4 ) &
r >
jj*
i J 0 iS * t
%
)JJ% > o ^ j J C
j j j
;Tl
&
km#*Ai
j Q
t>
>
-9 * e
'
'
\ a
y'
^ 'fu *
^ ^ c > 4 ia y ^ 3 Q .
o
* I '.
J ^
V ^ V
^
;>A
* *s * <
c ^
; o
" ^
j,
f . ^
, J r^ ^ *"
>
v ^ ^
4 jo L iu '4
i :
t > S l i ^
. i ^
( f e
- j> ^ u ,
J C C y
^
L y L i> jjp
^
1^ \ ^
a z -J ^ ^
V " *M
'
f e
V ^ * f "
* '* *
.s ^
** \ ' *
^ ^ f r ) ^
0 *C
* w
^ I' i
- |j
# + *,
* *
- * \* f * * \*
U j cU e_ >
j p
* *\** \
*<
>->Jj I
'S
''
O>
* 7
^
x \ y ^ ^ * r* **
t _ - y U < k i b J L s j Ij u j
* f
J c f^
\sf\
V ?
- :*
o \^3 *^J l
- S
i f e ; i C
A if s )
j i i i S
i 'i ;
ii|
^ lf- iv J * ;W ^ * r * ^
j f t
r ^ h * +
k ilr - l
* +
> - 4. J j L j ^ i ^ j i ' j
^v #
- r'-**
0 ** f *
- r ! X * . * ^ j l 'I U j
* x
J jC >
'
"
* *
G'- jg
^ ^ a^ ^ L - ' ^ I A ^ I
j^ l ^
L ^ f c ji ]
&
<
! >
r "'
* '1 .* l - ' . T '
*1<
* " . "
^ . L ^ 'i j ^ y ^ o j L i j l d l 't ) v a j < / 4 -
^ .r ^
*^
e A jiU
V. fl * *
r i > t \ 5 L> -J
9* * * \ * *
"
*S
" .r ^
L J c i^ j!x X ( w > l^ e K
> f '* .
t i i y
*Z\ \
* J
+ + *r
9 *i
A - M ^ U i^ S
/ '
3 * /
o j
>
**
S f .* /
\ J t * * * -* *
r, *
>
*
i&
#.
* *a>
1^^ *
I
'M
m .|
; , ^
<**''
&
. f T ^ .
w^\U*ULyS
I| ~._ i
..!!
I IBW
I
W
.
&
t i ^
' i o
s 0* ** o +
'
. c . j a
'
S*
**'
m c h ^:.-.>
_________________J L
. i t i s i t . c s ;
* /
-*** * /
** * * \ X * f
IS |
.''
f*
.? - -
%,
P :
^ jjo
j j J
^ i ) j \
* > 9
!y
( J j ^
'\ ' J \*
* s" < .
'4J
t x
f t y
&
J j] 2 c ^ J r V '
r '
j j r . o
^ i A > - ^ C i ) I ^ ~ '~
/ . i
^* j .
^ - f
&
: * k
\
' x c J ^
'O
&
j*
* 0 < \ ( C f
v 'i r i '
y y
-A-j/
bfc&S
*
. -"i # <
* , i A A
000
** * <
^ -v
* **
m^
^ ^ S S E fe fe l& a S fc i
. ^
|^
>
-f
O 1 ^
I |>
:
. t* * *
0 ^ ,!
- L -^ /^ c U t j
s
I ^
9^
a *
j j
<**** I x
|
a ^
f *
#*
* "
y i *
^ K '\* * ~ 7 f * i 1 ^ " \J ~ V u *
^
L)^ ^ ^
^
^ J ^ J j ^ j
^
o . l * ^
J J J ^ S J U
c<
* * -* 0 * * f *
E g a g s ^ ^ z a ^ is
#
J
J*
^
^
r> * *
b j I^ S
j ^ / f ^ ^ } j ] j |
j J U K s l L ^ 4^
I; - j
^ s k ^ s ^ ^ L ^ L
o X - J ^ 4 5 - y ^ ^ p ( j ^ '^ j y 'b ^
t .* < * r . * :? i * .'s .
K
'
* *
\ f
.* r** * sT *
(T*1-" <
C ^ *
o c
' fe j
|
0 9 J* ** & ^ ^ ^
* 0 ~ * 3 l^
I^ J U a i jj jL * J J j^ > >
0 **
&
>
f je 'J &
ji
j ip*
f j &
J ^ S S /
i y
j c
<
<V A X a L ) f
\< ' . - ' t f s - ^ - ; r
y " v
^ v < J x C ' - jJ 4 j I ^ :
f y ^
' -
'
t ^ - 4-J jle J O ^
& *}K s
*
9 S S
# * V
* <
" ( ^ U y ^ is
a )j >}j
J #
, _ r
l
V j ^
ff*
'
o\*'
a -'
> U
J tn ? .
p #
t^
c ; i . ; 1 i ; ,. i r :
>'
'
O^5
....
a jqg
ll-i
S B
I l i U
A ^ a ^ j^ a B c c g
j i
l i e *
, t ^
**
< 0 > I^ a -y O ^ j
S
^
k J \*\
<
i
- * A '
*
J
g y ^ fs c s ^ a a ^
r #
l - i i p
: Q
t o
* *t< * *
K ^ 3 5 u s g 5 s i^ '
^ . | ^ . i l i if i S U l .S
" '
" <
'
. r .
'V * ! -
- ' ' ^
's
r .
^ ***X a)
x
. v
V 4:
e ^
C - ' \ "
^ - ^
P ^ J
; t ; 3 j l ) 4- M f ^ - j i U j
^ ,0
'4 p ^ >
/
-v
4# .
<Pw
S
^
*4
* *
*J
** ^
\ .-"
* *
V S ^ '
X ^>
e jj^ ^ ^ U tU jC L fc J a ^ ^ I lC ^ l jL :
Jy J - - 1 1 ac *%T \
J , J ^ l \ *
'
>
<
'
'
^T*r ~^r*C
' ' *J
'
U9
1P & * \ J j J a . A j O
U j.H
lS
''^
>r *.
j^ jll ^ S j
fX
''j
JjU
^ %
'l j L
* , %
l C
'?^ *
**'^ >" I
^
<,
^
L
9J
v' 9
'
- j o
' j ?4 j
3
w*---
**
i l 2 >
w *
4i^)Jt Lr^o^
0 f
-i c
lr "-
JU * l> A s C '
^ ^^
S " }}
^ S C i^ lI ^ y ^ ^ L t
^
> >
j4
&
'^
* ' J
l -
-" * - v .
r fM A
:J < ^ + . * *
o ..
y u a ^ j ^ j ^ y 'S ^ J J
.... -
>
* &
.. ..................
-,V
..
'A
H m i
j jl* l< ,
^ ^
^ ^
I f
**
'>>
' i - r d r i ' j t f s T
%"
v
< * .
-" | *" I 1 - ^
J s ^ y J
t y
- j
Jjk&yjijj **jyL^ibt*j5CJB
A ^ A J J
j j
J * f i) l> [ * i^ i l >
#>;
y * 3 ^
. '
>
~ i j
* f
09
a ljj
J*
jJ
^ >
* 1 *
- *
J S < { ?
v y ^ o U j
0 J j^ r ^ T ^ -L ^ J J - U L>> 4 ^ J a s3
* > < f*
* ^ : f l l
'/
"
'
* * { ? J
5 -> I * *^ I * 1
s
3
v
- * 1 J.
j j 1j - j A
J I-'- *.
t'f t
t .W
j ' j^ jL K / * y * J - f
V
^ w ^ *> 5 L * 4j ^ y > S j ) y j
* W
^ --------
. / I f l j > ) j l
u J J ^ y O l
/
jl* 2
^ lc ^ L *
>*:
: 4
!t t p
s
m
j C
j ^
l ^
I j #
t/ y
^ v
-> - > /
o
'
l J
l j U
'
j s jU ^ J s '
ftyUjijS
>^JJ
t L
&
/ *
j j u
i ^
l l . ^
1 j r j < J . J j !
d b 't e v jr
* ^
9 ^
*
' 3 "" <X ' />* | - 1 ^
*> 4 ^
- J , j ?
l ^
* ^ 1 '," ' , v
e ^
- ^
l / J
:| ^ ^ K i S S i i l - ^ ;^
- k V
^ iL c - ^
j#
v - * - l i i > l j p
.u ~ lS J b l
l i^
/ iS I
jCio*i4i(^cJL.!/fJ !Ii>c:Ca
L ^ ^ U ^ L , LS AiJjyjr
a " *\ *
* *
3/ ^ ,
* -
e J 4 r
* J
*s
^ -i* I 1 0 ^ *
** * t X * 00 T
J>' ^
"
< *V *
9 1"
j'J
***** *
* *
I - J \J .
-*~ j* -~
o j c - J s j - A j 1j l S ^ K
l v J l
^ *
j j I? V ^ ,A & ( % r ' l
o S
if j}
c tii jc .
*\*
* >
' S ' * ^
i l i j f
< *
\ T
\ " s
* v 5 A ^ * * jl> j^
l* < U - l ) l l < * / J
**"<"
. < * "V -^ V
^ ^
>
m*
W
* K ^ -". "
-5 U -A * L w -A r
*
o jk M
^
* I^ ' f " r .
U U ^ jjl;
0.
>
^ l.X
o X
' - J ^ U S a ^ U cI
f r a
#
o** '-^
- . 1>
o
^ > -* 1
,I
j* * Q
*"
-* t ' V
o -<. -
I* *^*
j U 't c ^ e A p l ^
s a
* 4 l ,
:1 ^ 4 r 4 ^ ;. ^ .^ .^ 1^ -
, a
*~<m
* '''
^''t^ i ?
."'
1 s t '
a ' S t
3 I
rm
~..
... ... ,..........,...^-^JK~m,.~.----- --A- ... ...,&,........... .
J & J
*'
** f
T
1* "
9
'! \ r *
j fS ^ j} j F 'j '
^ V I w
<*S
'
\ ^
*
* j * A>
7&
' *. X* 1
-",
.
-A
__ -
* f
j *"
.1
*a
* 1 } 5 j I f c a i - *
'4 ^
->
a^ l -a 3 j^ - s f
J y ^
&
t - j ) l%
jj.j ,
fel'
jlj\
^f
* * * <*' *
0 {
31b
i l i l i il
>1
j j
( t &
j{ J
i L
>
- ^
r ' f e l ! V ^ - J ^ b
Cp-J,
^^
9 * ** * * ^ f* l) jjx ,lj^ jjx ^ j J > jj r li
* *
- j j ^ L s^ - I
A j <
* * 5 X
* O
^ ^
**
- - b _
*1
; fc > ,s
_.o
< 5 ^ "^
ay Y
j j j
^ I / 'S
4#
t fV ^
&
i j
V,
^8*^_
0
F
* * A
t !n
Ba8S
.- * 1
* t * +
* >?
^ J -p
*
*
&
^ - - ' rW^l
.^
>
j U ^ C l / j - I ^ S c S S t ^ J j ' j*i:
. y i
p ! ^i w ^ ^
^
3S S E I
h
^
V*
tJ * -U L
t 0 "
***
,- X & > 1
* \ *
, -
fo l
#-'*'' V<
j j > Y "
s j
J g ^ ^ f8^ J > r
M^
4<
A * ^ \ J
J> * -*V>>
y J ^ j\ ^
*>
^
*
** *f **
aJ, \ ^ p f c \
* I
.* J*'
> ? * -> >
jt fi e
.y - x
c : i i i ^
c A
'u
jl >>
.,.;,
.,.,
1
.* " \ .. <
J * ^
' 4
i i 'j j y
^
* .\ " !
*V
\ r ' 1 '
-
' ^ ^ r* , s S
\j
J j !> * + f ir j j
iy S j S j ^ 1^ *5 g r A U
Jj
s iU ^ *
w - ^ i l * 4 j )>>
-j" ^
'
J>
U \ > j\ i^ - J
% >
v * J
* s* "
* *
! ,> <
- " ., . ',
:e * f ,
* *r
4 J 1*1
!> v * } L y g ,
S 9 S '.* '
jf
9 f ^
**40>* i^r^' l ^
v _ jA X ) jl.5 j ^ J j j Q 5 U ^ U ^ v
%^
** ***
* & * * 00'
* ** **
\r*
-< ?.
.
ju C m
9 ^
Wj A J
"<#
j j j
o j
^ -f
<-*>j J J
v > fc y - *
#%f"
** ** \
A \ j + 2 _ )
<*
o j l
* !
< r jX j
**
f \* >
*****?
* f **
-iL > &
A L F A - i j
^ * U
<
X
y i , l ^ y c ^ v _ Jj i J J . L ( i i _ , J J _, I
s
* ." W
t ' ' 1^
-T
^
*
->
"
yb
w, ~T,,,.nld ^
>
j i ^
&
; c
a n n........ | , tifij<wjBLIIWMiF'i'rl^
V
<>-'' ^ . <V< ,
t " . - '
-.-*'
* } L - J
"
* '< * '* '
j a
) t C
> _ ^ a.i* k 3
,3
{ ) sL & L l \ a
^ ''1 I
> ~"
^ '
ilk c >
$ * &
j x
^
J
J s
~ p
C , { ^
<
if - i, jC C -
r ^
. ;
"
47
* < f
#
^
# X ^
_
- ^
^
J
> 1
- 4 ^
j a
LK k> *
-
* *
'** t
C c^
^ U
^ X ^ ^ _ A j ^ f j b^)
* "
\* * T
y j y
c U
r~
# T*. * "
^ C
* ^ a j ^
j t f i l j> d b C *
V > # "
^ -*
- r "
^ U j
J O
l j
$<;
* .
. r
f \ * J ^ j \ J J J U
J ji
a J o L
iiW 2 C k * .
* j A j 4 ) V j c ^ ^ ^ r < a ^ L . I . U . j l
'
*^
fl
'j
> - L j) jU
i 4aC '
^ J i
** I
A
<***
\-'
1*_
*?
*
, * . . ,,
i f
K
t* \ * ' ^
^ * *^*f
} ^ _ -j j j I j
V -
3 ^
s c ic ^ v ^ ;^ *
Y * * v*
^
>
*( * \ K \ *
* *
'
<
j L iijj L
-X y
o S 4* **
*. s? ** *\
* s S*^
* /
*
o ^
! L ft i ^ jj l
f ^
. *
4o ^ 4 ^
**
f ^
\
j I
e i Q j J ^ t
> .
4 ^ C - 4
Aj
j ^
& J
j>
j j j u
js U
j j>
J jL
jj
> + j f c , j j y * j Z# A j ^
<0^
l ' -* l ^
v I
'
, '
-'
'
*% J
* ' <*>
.W
* *
* *
S jy ^ } s i) A jij
.jo C .
m
^
'C j ^
d i
^ -.VTT^rv-
V e - -
[ #
* &
\ * v S j L J ~ Z +
e*
\
j j
* '
-*" |-<
3 ^
* cm
^ ^ ^
9^
* ^ x ) i ? r ^
1 4 ^
<
j^ S
-u > ^ )
s j^ 3
- --
* e
( S ^ j ^ > md ^ ^ M ^
k ^
r *r S **
j o LL
^ - l< j\ J o ^
*0*
a
jy *
* J j5 ^
li-
/
/*-*t -~" 7 0
&
&
t o i i i r o C
* ^
. t , ^ m ^
j j 5
^*or/^ A ju * * L Aa>*#L
w* A ^ J ^ I
^ '^ ^ i d ^ s O
<sjy*>*LAQoll
*
(a~41ajJ^)>l*UI
^ ^ ^ r ^ iL i-i
3
<
W
>
^
1 1
? T jy J j O
; i ^
>*
1
J r -<
i ) i
"
9 x ^
>
* * ' s
S__^==J
(M J J J
rsggsasaiHB*h
# ^ ^ WV
%
* " ;
' f ^
'
o*
s)
\ . w " f r r .
AJ ^ j u
0 *x*
S
ov
*\ j
' *r
ir
a
x"
\ ~" * ^
+ o ? ?
c
*
^
J
o jjj
5^
.
> ^ jL * > \ y j \
< -M h l J jT jL * I I w *
s **
- \
? O
l * ' * -
* '* '
Zj
a f
&
j j
- o
yU?
* ^ I
* * < ? * *
^ + + o^ ^
Lc- d j ^ j p < j j l j )
**
*>" ^bbs^
"""
J H
%^
&<****&& ^
y * * J
' /
s ^
j^
^
d
\* \*
a *'\J
^ J A o
'l '
4 <
o <**
jp
\ S
'
\ * - * e J J ^ J J S ^ O ^ A J J S j f j
\ y I u * > ^ w^
-*
>
w
.^
1t^ A * i
a i i [ / J j
<**
J y
*>
O **
<-)%! ^ 4 j )
'
9 j} \ S J
"J* *
*S
1
** f
t** ^
* *** I
*& *
* **
'
L'
'
o>
"
* f
i
J> -?,-^
i*"
-" ''
D J ^ C ^ ^ J <Lj S 4 J ^ ^
i C
i 4 '
^ O
i * i _
I *
<
^
l^ - U
UJ*
t j X
i ' ! ) :i
^ ii S
:J 2 - $ T t
I b ji^ ^ v ^
^ > 1>
6 I
^^
***** ^ ^
^^ ^
c
>JZ &
_^ e* >
t:
J ^
c^
'j >
'* e >
L ^ i^ / b ^
^ * ^L
^ r ? y * 4>J >
< _ ^ * - ^
i S l J i < *> 1 ^ * J j
^ Y . ( t '/
r f l- J
m ^
l - C
'
* *
* /
s -
* *
L J l^ ^ > ^ * e x ,b l>
-*
* * j
'^ y ^ J - o ^ j I
* -r .^
^
".'T. ' T /
A jL ^ j* J U J
# , *
**
^ f y j4 J ^ U
S> J
> U L -J
a ) 1^
- l ^
Q ^
- ^
r ^
i y
- j j A
-t^ y i^ g y
&
^ L
* i * T -1 ^
u j j Ip
o *
Lf
fi
* -* *
i K
9 ^ *"**.
k 's "
jp
9 * * "' u
** f*
"
O *
a f>
S <
> .9 o * *
:I#*
^.Oj^fc-gK)O*'*'*
^
** **X *
* **
i **
O **
**
<** 0 * * *
^ %^ * ^V ^ c l i ^ C^ S "V i ^i 9:
l 1^ |
d ****
**(* *
o **> a *"
$o J
d f'
\ 3 tU 4 A d L * ^ U
s 'j j S
** ^
**
^
y
A j\
f* G i4 & M
* ** i S
J h u +
^ j f * P
^
m ^
^ J jfc j^ ij t U > -
- ^ C - V j * jy
" ( T
* f*
^4<
\ j: \y
T * " " ^
Lic U
u * 'v r r r . ^
V ^ y A > j < J ^ j
>
jl
L> \
jJ ^
* *
J> ^ U 5J J> -
* < . f '^
. -^ ^ ^
.<
'J
, 0 -f -*
ii)
o --'
i < i> ^
(JL
- S .
* ^ ^1
j i S
P tfl
x* 1^
\ &
0 *
&
&
. S
* <
d^
' i * * *
% - ^ *
--#." .
i^
^ e
f&
* X
fy
o ^ a .+ S S
y
-y ^
t o r *
/ j t j
d#
e J>
O U J L -
o S
~f
<C*
u i^ * >
" f . 0^
* * T* * " V
*
y
^ [ >
j ^
j y
J ^ e ^ jA *
* j * f
* .> * -*
/ f
\ f
i'bjJ (SjiMjzfp* t i f j j ) I i j 0 j
r i i ; ^
^ \
^ T iC lc
i ^
r v
9 r* ^
*
'f .
. 'r . r ^
a *T * ***& * f
^ 0 %t
#j
j y ^ J J b f i vjf^clZ-u iL^l 4 ^ ii
0
A -b^ A
**
*
^
*
ea
>&****
**
&
* *gs
* *
- r * ! ^ * - ? J j
\ jr j
^ ^ U
l# " -
1 4 ,1
^ ^ C * j J ^ ^ ( 'j U
v> S^ H
* L - p k p fl) j>
J L
. S
j l &
C
^
? f* e J
t *
0 a '
f J
j
^ * "
< **2 j* ~ )
# *** ****
/* u - : c . ^
4 ^
& ** ^ ^ ^ i
* *f I * \1
'*-4
- J
t> 9 3 **&
0 * ( '\ * X '
*
fc < ^ * 1 \o j l ; j -
*^7
] ? ! > ( * ! ^
0 *>*
9 "* * *.
S
J* < # " " , * 1 1 ^ .
3 *" ^
**
* <* o
" * - *
c 3 Aj $
\J *
&
> t i ^
)j
4 ^ m
J { > 4
? ** <0* *"
**
"U i r ' 4 ^
* *? *
**
js
I I
* *}U J
w U -i
*
*
<2*
Vrff^
^
^
6
^ ffl
0B \ 9 ^ \
I * ^ M L ^ $ u C j>j U r / J ^
|o-^ .^
J \'
p w
A x ^ k p
* " f i
* ^^
=>***>
U -f
<' # .*
w* jjt
:i
o j
4 f c 3
C u r l C j< i> r
K ^
<1^
t%
<
S S
9 **
*\\ ^ * ^
9^ Y
-?
. * *
5 <* ^
A JL *^
%*
-* ** *
^ '*' ~*r ** t?
*'
j J W ^ 1 0 X w - 3 J ^ * 2
**
< **?>
**
*?
Jt
* e**
**
II
j \
<
J ^
s ^
o *>*
) - ) jj S ^ j
^ s s ^ a ,^ t ^ ^ ^ J r :u -
V*
r * > 3
I*
'*
68 ' 4
< . -*
L^ U
<*
S "
\O
15a
a
as
o *
*.
o / r*
S **
'
0*
aA-r
*.o
.!,- '
* l<
5^ '
' 0?
|j$
i * * 00*
^
^
* * I f*
? !) 0
** *
* <**
t f 'j
< . .- y
** I f ** S* J
O j0 1p > L * i
<*S) U u w *l j ^ y ^ i * * ~
o*
V d ^ O A ^ jh > i% ;
/ / i
>
it T E J o x ^ >
> >%
J <
J ^
**
L - ^
*j
d U 5 c ^ t i>
t 3 *
fo
J \J * *J *'\\*
C K ^ tt ^ J f y t
j J
*-'
) o jj
j j j
0 0 fi^
14
** %s J u ^ ^ V
^
?t * J
* '
11) j
j ,i l
jjjJ P
,-
&
yrfj 1
L j>
o ** a s**0'* ? ^
fl * ; ^
^ x ~ .
a * **~** **
<3 *** ^ j
j
: ^ . \ . A \ ^1*1/1
tS b S tf* } .
/
M
l *S *
<***
> %<* -
Io > 4
O
( f
, > o ] <> - i l l ^
O" t
0 J ^ l ^ i / w
*
^ s * *
J J
-* ^
J
'"t
J I ^
c i
i t .
O >>
^y>-C^
<3^^^ 4^)
cjJ j*% *
*
*
j> ^ w a > G A I c
k J
j j j
J -j
oI
!Z
Lj 4 ^ U
- - ^ - ' a^ ,
'*
L j u a 5 ^ ^ A -m
-> j J
* S
. I. s S
r ^
&
i ) U
c ^
i o ^
jy .
&
j j x
i L
^ <
^ \ '<
i $
j ^ y
> j+
^ j ,
Jl
^ j> o L L x -^
U 6
i l i l
6^ 9
\ i \ '
< V
* s
'
>
j l
\ s **
+s s
i v
A jJ
\-
o a b A & ~ J > y j*
,< r
>4 ^
e# *
i* J
%
"
^ s 4 r * !k < J * J
'
<
* - '
l j l j 4 1 * * ^
* *\
^ U
* J
<
- ^ J o
''
i l :
* i> ~ *
' \
' ' .
- v ^ ^
'( j f +
jjjj^
J 4 ' >
r ' ^
jjijjh
^
^ .
* r
'v '^ t
K ^
f e
-^
J J
**
S:
I ;^
_
*
*1
^ ^
.K .j^ s
j u
l H
^ J j> j 3
^ _ L _ a - liL j i
& 3 ^ S ^ * M ?
.^
, jO-
* f
X*
M
) : > * * (
&a*
fi
s
&*
o
t.^
c
i r ?
< A > ^ 5 w j c L
O f^ r ^ f O y 0 X 3 ^
a e***
&
. ^
a e j l i * ,
jJ ^ l- ^ > jj
Jgffi - & * * *
?> S
j^ - fjU L
1 ^ c - U t i ^
sc - jJ
J j-
^ '
a J fj
vJ L # > v ^ l* > -
J ^ t-
> 1 -*
*r ^
>
v \ \"^^
*****
* ^
i r l j '^
'S
* * v #* 1
A
'
J l r * ' ^
-*
** * **
* * **
-
>
* a^
*
j j
*.
- i p > T f . r
^ 3 ' o a ^
* *
*-<$ J u * * > < * - * / i X ^ < y ^ P r j J <j U>-^- ^ A y j*
s 2 fe % c r k ^ i - a
O S 9 4 it K y ^ c .-5 5 r t
"\ T *
~ r'
>
-t
jCL> > J
ju u
'^
U i s ijj
^ ^ U > 5 ^ lil ) !U jl
*
.V ,
'- ^
3 ^
,\
>
t X .
. , *S _S j S ?
> y t;
-'-*'
|^ g a ^ 3 u v 5 w 4 ^ -
v i Ltf j S v t e b j L / j j )
< > 0 *
A j ; L j I j l l ) ! jL * i ^ r 4 - t / j L p C
't
j\y
\ j
^ 3 J U j) j^ ^ :^
t j/ t
L * " x J M
L ^ lla ^
e x ^ > jW
- i \
j j
A ltL c :
4j ^ L L c I
j o
' *
l l j
a ^ > * J J b ^ - ir A A
1^ *
j r l 5 c ^ \ L ^ ^ O
't &
jX $ ~ >
A * > t a r O
j* j r \ S
t L l i
J> . B <*' W *r *
^ ^ C
3 -1 ? ^
* e
^ s'' < i
4 % W
lb
j U - j C o k U -*
jT
S^
> K
d *
y
t #
i ^ ^ I ^ V
^ U _ j r
^ jj '> k>
x
\ - ' c
TK > iS m i
Rc*M
N- 00 1177
Fiyat
TRK TARH KURUMU BASIMEV, A N K A R A - 1988
ra