T.C.

MLL ETM BAKANLII

TESSAT TEKNOLOJS VE
KLMLENDRME

TEMZ SU TESSATI
522EE0302

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. EHR TEMZ SU EBEKES ........................................................................................... 3
1.1. Suyun zellikleri .......................................................................................................... 5
1.1.1. Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik zellikleri .............................................................. 5
1.1.2. nsan Sal ve Su ................................................................................................ 7
1.1.3. yi Bir me Suyunda Aranacak zellikler ........................................................... 7
1.1.4. ehir Sularnn Temizlenmesi................................................................................ 7
1.2. ehir Sularnn Datlmas ........................................................................................... 9
1.2.1. Suyun Yerekimiyle letilmesi .............................................................................. 9
1.2.2. Suyun Pompalarla letilmesi ................................................................................ 10
1.2.3. Suyun Depolama Yoluyla letilmesi .................................................................... 10
1.2.4. ehir ebeke Hatt ............................................................................................... 11
1.3. ehir Suyunun Bina Tesisatna Balanmas ............................................................... 12
1.3.1. Bina Besleme Hatt .............................................................................................. 14
UYGULAMA FALYET ................................................................................................. 15
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 19
2. BNA TEMZ SU TESSATI ...................................................................................... 19
2.1. Bina i Temiz Su Tesisat Ksmlar .......................................................................... 20
2.1.1. Bina Balant Hatt .............................................................................................. 20
2.1.2. Saya Hatt ........................................................................................................... 20
2.1.3. Kullanma Hatt .................................................................................................... 21
2.2. Shhi Tesisat ve nemi ............................................................................................... 21
2.2.1. Tesisat Borular Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar .................................. 23
2.3. Bina Temiz Su Tesisat Boru ap Tayini .................................................................. 25
2.3.1. Temiz Su Tesisat Boru ap Hesab (Musluk Birim) Esasna Gre................... 25
2.3.2. Baz Cihazlarn MB (Musluk Birimi) Esasna Gre Temiz Su Tketimi ............ 25
2.4. Temiz Su Tesisat Montaj Kurallar ............................................................................ 26
2.4.1. Shhi Tesisatta Batarya Az llerinin Ayarlanmas ....................................... 27
2.4.2. Borular Su Terazisi ile Teraziye Alma ............................................................... 29
2.5. Temiz Su Borularnn Sabitlenmesi ............................................................................ 32
2.5.1. Kelepe ve Konsolla Sabitleme ........................................................................... 33
2.6. Binalarda Suyun Datm Sistemleri ........................................................................... 35
2.6.1. Kolon Sistemi ...................................................................................................... 35
2.6.2. Dizi Sistem .......................................................................................................... 35
2.7. Temiz Su Tesisatnda Kullanlan Borular ................................................................... 36
2.7.1. elik Borular ....................................................................................................... 37
2.7.2. Polipropilen (PP) Borular ve eitleri ................................................................. 38
2.7.3. Cam Elyaf Takviyeli Borular ve eitleri ........................................................... 40
2.7.4. Alminyum Folyo Takviyeli Borular ve eitleri ............................................... 41
2.7.5. Polietilen (PE-X) Borular ve eitleri ................................................................. 43
i

2.7.6. Bakr Borular ....................................................................................................... 44

2.8. Souk Su Tesisat Montaj lemleri ............................................................................ 46
2.8.1. Shhi Tesisatlkta Kullanlan Alet ve Malzemeler ............................................ 46
2.8.2. elik Borularla Tesisatn Denmesi .................................................................. 46
2.8.3. Bakr Borularla Tesisatn Denmesi .................................................................. 48
2.8.4. Tesisatta Bakr Boru Kullanmann Faydalar ...................................................... 51
2.8.5. Plastik Borularla Tesisatn Denmesi ................................................................ 53
2.9. Islak Meknlarda Temiz Su Tesisatn Denmesi ...................................................... 56
2.9.1. Banyo ................................................................................................................... 56
2.9.2. WC....................................................................................................................... 57
2.9.3. Mutfak ................................................................................................................. 57
2.10. Tesisatta Suyun Geri Kamas .................................................................................. 58
2.10.1. Geri Aka Yol Aan Durumlar ......................................................................... 58
2.11. Su Sayac alma Prensibi ve Montaj .................................................................... 59
2.11.1. Sayalarn Okunmas ......................................................................................... 60
2.11.2. Saya Montaj Kurallar ...................................................................................... 60
2.11.3. Ev Tipi Saya Montaj ....................................................................................... 61
2.11.4. Rgar erisine Saya Montaj........................................................................... 62
2.11.5. Ni erisine Saya Montaj ............................................................................... 63
2.12. Donmaya Kar Alnacak nlemler .......................................................................... 64
2.12.1. Dona Kar Tesisatn Korunmas ....................................................................... 65
UYGULAMA FALYET ................................................................................................. 66
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 77
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 80
3. HDROFOR MONTAJI ..................................................................................................... 80
3.1. Hidroforlar .................................................................................................................. 80
3.2. alma Prensibi ......................................................................................................... 81
3.2.1. Havay Kendisi Temin Eden (Otomatik Hava arjl) Hidroforlar ....................... 82
3.2.2. Hava Kompresrl Hidroforlar............................................................................ 83
3.2.3. Membranl Basn Dengeleme Tankl Paket Hidroforlar .................................... 84
3.3. Hidrofor Seimi........................................................................................................... 86
3.4. Hidrofor Denge Tank Seimi ..................................................................................... 88
3.4.1. Denge Tank Basn Snf Hesab ....................................................................... 88
3.4.2. Denge Tank Hacim Hesab ................................................................................. 88
3.4.3. Denge Tank n Gaz Basnc Hesab ................................................................. 89
3.5. Hidrofor Montaj Kurallar ........................................................................................... 90
3.5.1. Yer Seimi ........................................................................................................... 90
3.5.2. Pompa Su Giri Tesisat ...................................................................................... 91
3.5.3. Havasn Kompresrle Temin Eden Hidrofor Montaj ........................................ 91
3.5.4. Hava Enjektrl Hidrofor Tank Montaj ............................................................ 92
3.5.5. Paket Tip Hidrofor Montaj ................................................................................. 94
3.5.6. Hidrofor Otomatik Kumanda Elemanlar ............................................................ 95
3.5.7. alterli Flatrn Hidrofora Elektrik Balants ................................................... 96
3.5.8. Flatrl altersiz Hidrofor Elektrik Balants .................................................... 97
ii

3.6. Ayar Yapma letmeye Alma ...................................................................................... 98

3.7. Su Depolar ................................................................................................................. 99
3.7.1. Su Depolarnn Hidrofora Balants ................................................................. 100
3.8. Hidrofor Arzalar ..................................................................................................... 102
3.8.1. Hidrofor almyorsa ....................................................................................... 102
3.8.2. Hidrofor alyor Fakat Musluklardan Su Akmyor ya da Basnszsa ........... 102
3.8.3. Hidrofor ok Sk Devreye Girip kyorsa ....................................................... 102
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 104
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 107
RENME FAALYET4 ................................................................................................ 108
4. KAAK DENEMES....................................................................................................... 108
4.1. Su ile Kaak Testi ..................................................................................................... 108
4.2. Havayla Kaak Testi ................................................................................................. 109
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 110
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 113
RENME FAALYET5 ................................................................................................ 115
5. MOBL SSTEM .............................................................................................................. 115
5.1. Mobil Sistem ve zellikleri ...................................................................................... 115
5.2. Polietilen Borular ...................................................................................................... 116
5.2.1. PEX-b Borularn Kullanm Alanlar .................................................................. 116
5.2.2. PEX-b Borularn Kullanm Alanlarnda Salad Faydalar ............................. 116
5.2.3. PEX-b Borunun Uygulan ekli ve Avantajlar ............................................... 117
5.3. Kolektrler ................................................................................................................ 118
5.3.1. Gidi Kolektr ................................................................................................. 118
5.3.2. Kolektr Kullanlarak Montaj............................................................................ 118
5.3.3. Kolektr Kullanmadan Montaj .......................................................................... 119
5.3.4. Su Aktma Az Says Tespiti .......................................................................... 119
5.3.5. Su Aktma Yeri Saysna Gre Kolektr Tespiti ............................................... 120
5.3.6. Kolektre Taklan Kresel Vanalar ................................................................... 120
5.3.7. Boru Gzerghlarnn Kelepelenmesi .............................................................. 120
5.3.8. Her Su Kullanm Yerine Klfl Boru ekilmesi ............................................... 121
5.3.9. Ke Dzeltici ................................................................................................... 121
5.3.10. U Noktalara Musluk Balant Azlarnn Taklmas .................................... 122
5.3.11. Boru Hattn Koruma Altna Alma .................................................................. 122
5.4. Yzkl Rakorlu Birletirme .................................................................................... 123
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 124
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 127
MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 129
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 131
KAYNAKA ....................................................................................................................... 133

iii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL
MODL ADI
MODLN TANIMI
SRE

522EE0302
Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme
Istma ve Shhi Tesisat
Temiz Su Tesisat
Temiz su tesisatn deme ile ilgili temel bilgi ve becerilerin
kazandrld renme materyalidir.
40 / 32

N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Bina ii shhi tesisat borularnn denmesini yapmak

Genel Ama
Gerekli ortam salandnda, standartlarna ve tekniine
uygun olarak bina ii shhi tesisat borularn deyebilecek ve
testini yapabileceksiniz.
Amalar
1. Gerekli donanm kullanarak standartlara uygun
biimde ehir bina su tesisatn balayabileceksiniz.
2. Gerekli donanmlar kullanarak standartlara uygun
biimde temiz suyun datm sistemlerini
deyebileceksiniz.
3. Gerekli donanm kullanarak souk su ve scak su daire
ii borularn deyebileceksiniz.
4. Uygun takm ve aletleri kullanarak souk su ve scak
su tesisat azlarn, tekniine uygun olarak
ayarlayabileceksiniz.
5. Gerekli donanm kullanarak su sayac montajn
yapabileceksiniz.
6. Uygun takm ve aletleri kullanarak souk ve scak su
tesisatlarnn kaak testini yapabileceksiniz.
Ortam: Snf, atlye, laboratuvar, iletme, ktphane, ev,
bilgi teknolojileri ortam (Internet) vb.
Donanm: Balant paralar, keten, slen boya, boru
anahtar, kurbaack, ama kapama elemanlar, metre, testere
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

iv

GR
GR

Sevgili renci,
Yeryznde kullanlabilir su oran % 1den bile azdr. Nfusumuzun hzla arttn
gz nne alrsak doann en deerli kayna olan suyu daha dikkatli kullanmak gerei
kendiliinden ortaya kmaktadr.
Shhi tesisat, insan salnn korunmas amacyla binalarda temiz suyun kirlenmesini
nleyerek kullanma yerlerine kadar iletilmesini, kirli ve pis sularn toplanarak bina dna
karlmasn salayan boru ann yaplma ve uygulama alandr.
Sizin iin hazrladmz bu modlle gerekli ortam salandnda, standartlara ve
tekniine uygun olarak bina ii shhi tesisat borularn deyebileceksiniz.
Bu blm seerek yeni bir meslee adm atm bulunmaktasnz. Kiinin mesleinde
baarl olabilmesi iin bilgi, beceri ve en nemlisi setii alanda istekli olmas gerekir.
Bu modlde, shhi tesisat alannda gereken bilgi ve beceriye sahip olacak, piyasada
aranan bir eleman olacaksnz.

RENME FAALYET1

AMA

RENME FAALYET1

Gerekli donanmlar kullanarak standartlara uygun biimde bina temiz suyu datm
sistemlerini deyebileceksiniz.

ARATIRMA

Belediyelere giderek konu hakknda bilgi alnz.

Blgenizdeki tesisat ile ilgilenen firmalardan bilgi edininiz.

1. EHR TEMZ SU EBEKES

sale hatt (ehir temiz su ebekesi) ile haznelere getirilen sular sarfiyat yerlerine
datan boru sistemine ime suyu ebekesi ad verilir. me suyu ebekesi her binada yeteri
kadar basnl suyu bulunduracak ekilde planlanr. ebeke borular devaml su ile dolu ve
basn altnda bulunmaldr. Aksi takdirde kirlenme ihtimali artar. ebeke borular ev
ihtiyalar ile birlikte sanayi, yangn, bahe sulamas ve dier genel ihtiyalar da temin
edecek kapasite de olmaldr.
me suyu ebekelerinde tamir ve bakm iin borularda zaman zaman suyun kesilmesi
gerekir. Bunun iin boru zerine kapatma vanalar konur. Nfusu 10.000den byk olan
yerleim merkezlerinde her boruyu ebekeden tecrit edecek ekilde vanalar tekil edilir. Boru
boylarnn uzun olmas hlinde her 300-500 mde bir vana konur.

ekil 1.1: ehir ebekesine vanalarn yerletirilmesi

ekil 1.2: ehir ebekesine suyun temini

Uluslararas kurulularn hazrlad ve birbirini teyit eden raporlarda ime suyu olarak
kullanlan kirlenmi sular nedeniyle her yl 200 milyon insann suya bal hastalklara
yakaland ve 2,2 milyonunun da hayatn kaybettii aka belirtilmektedir. Ayrca,
gnmz dnya nfusunun yaklak % 20sinin gvenli su kaynaklarndan yoksun olduu,
dnya nfusunun 2050 ylnda 9,3 milyara ulamasnn beklendii ve iklim deiiminin de
etkisiyle birlikte 60 lkede 7 milyar insann su ktl ile kar karya kalaca
belirtilmektedir.
Yerkredeki sularn % 97 sini okyanuslar ve denizler olutururken tatl sularn oran
% 3tr. Tatl sularn, % 79u buzullar, % 20si yeralt sular ve % 1i de ulalabilir sular
olarak bulunmaktadr. Ulalabilir sularn % 52si gller, % 38i yeryzndeki nem, % 8i
atmosferdeki su buhar, % 1i canllarn organizmalarndaki sular ve % 1i nehirler ve
kaynaklar eklinde dalmtr. Temel ime ve kullanma su gereksinimi olarak bir kiinin en
az 50 litre temiz suya ulaabilmesi gerekmektedir. Gnlk 50 litre temiz suya eriilememesi
durumunda, insan yaamnda suya bal salk sorunlarnn balayaca gerei gz ard
edilmemelidir.

1.1. Suyun zellikleri

Su getii toprak tabakalarnn zelliklerine gre deiir. Toprak tabakalarndan ald
tuzlar ve minerallere gre tad ve kokusu deiir. Yer stne kan suya eitli mikroplar ve
bakteriler karabilir. Bitki artklar, amur ve dier asl maddeler suyun grntsn bozar.
Suyun iinde bulunan bu maddelerin oran, suyun kalitesini ve hangi alanda
kullanlacan belirtir.

1.1.1. Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik zellikleri

1.1.1.1.Fiziksel zellikler
Gzle grlebilen ve su iinde znr durumda olmayan, hissedilen ve kolay
ayrtrlabilen maddelerin sudaki oran suyun fiziksel zelliini belirler. Bunlar suyun
kokusu, lezzeti, rengi, berrakl ve scakldr.

Koku ve lezzet: Yosun ve benzeri maddeler suyun tadn deitirir ve kt

kokmasna neden olur. Suda erimi hlde bulunan oksijen ve karbondioksit
gazlar, suya ho bir lezzet verir.
Renk: Suda erimi ya da asl bulunan koloidal organik maddeler suya renk
verir.
Berraklk: Yosun ve dier yabanc maddeler suya bulanklk verir. Bu
maddeler zamanla tesisat ara ve gerelerin dibine kerek zarar verir.
Scaklk: me suyunun scakl yaklak olarak 712 C arasnda olmaldr.

1.1.1.2. Kimyasal zellikler

Suyun kimyasal zelliini, suya genellikle topraktan karan baz kuvvetli asitler,
tuzlar ve baz gazlarn su iinde eriyik durumda bulunmas belirler. Kalsiyum ve magnezyum
bikarbonatlar geici sertlii (veya karbonat sertliini) yine bu elementlerin klorr, nitrat,
slfat, fosfat ve silikatlar ise kalc sertlii (veya karbonat olmayan sertlii) verir. Her iki
sertlie birden sertlik btn denir. Geici sertlik bikarbonatlardan ileri geldiinden sularn
kaynatlmas ile giderilir. Hlbuki kalc sertlik kalsiyum ve magnezyum slfat ve klorrden
ileri geldii iin kaynatlmakla giderilemez.
eitli sertlik birimleri vardr. Bunlardan en ok kullanlanlar unlardr:

Fransiz sertlik derecesi (FS): Litrede 10 mg kalsiyum karbonat kapsayan suyun

sertlii, 1 Fransz sertlik derecesidir.
Ingiliz sertlik derecesi (IS): 1 galon (0,7 litre) suda 10 mg kalsiyum karbonat
kapsayan suyun sertlii, 1 ngiliz sertlik derecesidir.
5

Alman sertlik derecesi (AS): Litrede 10 mg kalsiyum oksit(CaO) kapsayan

suyun sertliidir.
Amerikan sertlik derecesi: 1 grain (0,0648 g) CaCO3/Amerikan galonu (3,785 l)
Rus sertlik derecesi: 0.001 g Ca/l 1 FS = 0,56 AS = 0,7 IS = 10 ppm

Yukardaki rakamsal bilgileri tablo olarak verecek olursak

ppm veya CaCO3

Ingiliz Sertlik.Derecesi
Amerikan Sertlik Derecesi
Fransz Sertlik Derecesi
Alman Sertlik Derecesi
Rus Sertlik Derecesi

ppm
CaCO3
1.00
14,19
17,16
10,0
17,86
2,50

ngiliz
0,07
1,00
1,20
0,70
1,25
0,18

Amerikan
0,058
0,83
1,00
0,58
1,04
0,15

Derece
Fransz
0,10
1,43
1,72
1,00
1,79
0,25

Alman
0,056
0,80
0,96
0,56
1,00
0,14

Rus
0,40
5,72
6,86
4,00
7,14
1,00

Tablo 1.1: Su sertlik derecelerinin karlatrlmas

Suyun sertliinin kalc ve geici sertliin toplam olduunu belirtmitik.

Geici sertlik (Karbonat sertlii): Kalsiyum ve magnezyum iyonlarnn suda
znm olan bikarbonatlarndan ileri gelir(Kalsiyum bikarbonat
Ca(HCO3)2 ve magnezyum bikarbonat Mg(HCO3)2 ). Suyun stlmas ile
sudaki kalsiyum ve magnezyum iyonlar, ktrlerek uzaklatrld iin
(CO2 da uar.) geici sertlik ad verilmitir. Reaksiyonlar u ekildedir:
Ca(HCO3)2 ====== CaCO3 + CO2 + H2O
Mg(HCO3)2 ====== MgCO3 + CO2 + H2O
Kalc sertlik (Karbonat olamayan sertlik): Slfat (SO4=), Klorr (Cl-) ve
Nitrat (NO3) iyonlarnn meydana getirdii sertliktir. Bunlar kalsiyum slfat
CaSO4, magnezyum slfat MgSO4, kalsiyum klorr CaCl2, magnezyum
klorr MgCl2, kalsiyum nitrat Ca(NO3)2, magnezyum nitrat Mg(NO3)2 ve
ksmen de dier bileiklerden meydana gelir. Sular sertlik derecelerine gre
ok Yumuak:
Yumuak:
Orta Sert:
Sert:
ok Sert:

05 Fr
510 Fr
1020 Fr
2030 Fr
>30 Fr eklinde belirlenir.

1.2.1.3. Biyolojik zellikler

Suda bulunan organizmalarn en kklerinden biri olan bakteriler suyun biyolojik
zelliini belirtir. Bakterilere zellikle yer st sularnda rastlanr. Suya bakterinin
bulamas, yer stnde, evreden olur. Suda yaayan bakteriler ok eitlidir. Bunlarn hepsi
6

zararl deildir. Zararl olanlarn banda tifo, para tifo, basilli, dizanteri ve kolera bakterileri
gelir. me suyu ebekesine girilerden alnan 100 ml numunelerde koli form gurubundan
herhangi bir bakteri bulunmamaldr. me suyu ebekesinden alnan 100 ml'lik
numunelerden % 95inde koli form gurubundan herhangi bir bakteri olmamaldr. Bu, 100
numune tahlil edildii zaman en fazla 5 numunede koli form gurubu bakterilerin
bulunmasna msaade edilebilecei manasna gelir.
Yeryznn byk bir ksm su ile evrilidir. Ancak, iilebilecek ve eitli amalar
iin kullanlacak su kaynaklar snrldr bu nedenden dolay su kaynaklarnn doru
kullanm ve kirlenmesinin nlenmesi gerekmektedir.

1.1.2. nsan Sal ve Su

Temiz olmayan sularn insan sal iin tehlike oluturduu bir gerektir. Tifo, para
tifo, kolera, basilli ve amipli dizanteri, mide ve barsak iltihab, karacier iltihab gibi
birok hastalklar mikroplu ime sularndan ileri gelmektedir.
Kirli sularda yzmek ve ykanmak gz, kulak, burun, boaz ve ciltte eitli
hastalklara neden olmaktadr. Ayak parmaklar arasnda byyen mantar hastalnn yzme
havuzlarndan meydana gelebilecei ispatlanmtr.
Suyun irpene, erit gibi hastalklar tadndan da phe edilmektedir. Az da olsa
suda floride bulunmas ocuklarn di minelerini zedeler ve lekeler meydana getirir.
nsan salnn korunmasnda temiz su ne kadar nemli ise kirli suyun da salk iin
o derece tehlikeli olduu konusunda kuku yoktur.

1.1.3. yi Bir me Suyunda Aranacak zellikler

Kokusuz, renksiz, berrak ve iimi serinletici olmaldr.

imi ho, tercihen 7 C scaklkta olmaldr.
Sertlii 7-14 Fransz sertlik derecesinde olmaldr.
Toksin ve zararl maddeler ihtiva etmemelidir.
Hastalk yapc (Patojen) mikroorganizmalar barndrmamaldr.
Bol miktarda ve fiyat ekonomik olmaldr.

1.1.4. ehir Sularnn Temizlenmesi

Yerleim yerlerinde her zaman istenen kalitede ve yeterli miktarda su bulunmaz. Bu
sebeple suyun iinde bulunan zararl maddeleri ayrtrmak gerekir. Suyu standartlarn ve
ynetmeliklerin istedii artlara getirmek iin eitli temizleme yntemleri kullanlr. Kk
yerleim yerlerindeki ime sular kaynak sularndan alnd iin bunlarn temizlenmesi baz
kk nlemlerle hlledilir. Byk ehirlerin ime sularnn temizlenmesi zor ve
7

uratrcdr. Bu ehirlerde kk kaynaklar yeterli gelmediinden byk gl ve nehirlerden

faydalanlmaktadr. Bu sular ierisinde sala zararl maddeler olabileceinden
temizlenmelidirler. Temizleme ilemi suyun iinde bulunan maddelerin yapsna ve
zelliklerine gre deiir. Yaygn olarak kullanlan temizleme yntemleri vardr.
1.1.4.1. Sudan Asidin ve Gazn Giderilmesi
Yeralt sularnda bazen kkrtl hidrojen ve kkrt dioksit gibi gazlara rastlanr. Suda
bulunan karbondioksit lezzet verirken oksijenle birlikte suyun sertliinin artmasna neden
olur. zel hazrlanm zgaralar zerine ince bir tabaka hlinde aktlan veya fskiye eklinde
havaya pskrtlen su, bol hava ile temas ettirilerek iindeki gazlardan artlr.
Bu metottan baka termik, vakumlu ve kimyevi arndrma ekilleri de kullanlr.

1.1.4.2. Durulma
Suyun iinde bulunan bitki artklar, amur ve mil gibi maddeleri ayrtrmak iin
durulma yntemi kullanlr. Mekanik ve kimyevi olmak zere iki trl yaplr.
Mekanik durulmada 25 m derinlikteki havuzlara alnan suyun hz 210 mm/sn
drlr. Suyun bekletilme sresi 424 saattir. Sudaki asl maddeler dibe kerek ayrr.
Kimyevi durulmada ise durulma ilemini hzlandrmak iin suya kimyevi maddeler
atlr. Bunun iin daha ok alminyum, demir tuzlar ve kire kullanlr. Bu kimyasal
maddeler suyun iinde bulunan asl maddeleri rtp arlatrarak phtlatrr.
Phtlatrc kullanmakla durulma sresini ksaltmak amatr. Havuzun dibinde zamanla bir
amur tabakas meydana gelir. Bu amur zel makinelerle temizlenir.
1.1.4.3. Suyun Dezenfekte Edilmesi
Suyu 10 dakika kaynatmak mikroplar ldrmek iin yeterlidir. Fakat bu yntem
pratik ve ekonomik deildir. Temizleme ileminde mikroplar ksmen azalmakla beraber
tamamen ortadan kalkmaz. Ancak suyu kaynatmak salgn hastalklarn bulunduu yerlerde
uygulabilir. Suyu mikroplardan temizlemek iin ozon, klor, kire kullanlr. ehir sularnn
temizlenmesinde yaygn olarak bu maddeler kullanlr.
Mor tesi (ultraviole) nlardan geirerek de dezenfekte yaplr.
1.1.4.4. Filtrasyon (Szme)
Toprak altna geen sularda doal bir filtrasyon olur. Bizde bu olay taklit ederek
sularda bir filtrasyon ilemi gerekletirebiliriz. Enok kullanlan filtrasyon maddesi kum
dur. Daha sonra antrasit, ta kmr ve kiselgur olabilir. Durulma yaplp da hl suda kalan
8

asl maddeleri ayrtrmak iin yaplr. Bu ilem iin uygun kalnlkta ve temiz kum
kullanlr. Su kum tabakasndan geirilir. Kumda szlme yava ve hzl olarak iki kademe
olur.
Yava szmede, kum tabakasndan geen suyun hz 50250 mm/saat, kumun irilii
0,51 mm, kum tabakasnn kalnl 0,701,20 mdir.
Hzl szmede ise 5-10 m/saat, kum irilii 0,35-0,60 mmdir, tabaka kalnl 0,65-1
mdir. Zamanla kum tabakas kirlenir ve szme grevini yapamaz. Ters ykama yaplarak
kumun arasn dolduran maddeler temizlenir.
1.1.4.5. Demir ve Mangann Sudan Arndrlmas
Sularda znm hlde bulunan demir ve mangan sarms renkte bulankla neden
olmaktadr. Bu evsel ve endstriyel kullanmlarda istenmeyen sonulara sebep olur.
Sudaki demir ve mangan bol hava ile temas ettirilerek kolayca ktrlr. Bu
mmkn olmuyorsa baz kimyevi maddeler kullanlr.

1.2. ehir Sularnn Datlmas

Sular kaynandan alnp temizlendikten sonra yerleim alanlarna borularla tanr.
Su yerleim alanlarna ekilde iletilir:

Suyun yerekimiyle iletilmesi,

Suyun pompalar yardmyla iletilmesi,
Suyun depolama yoluyla iletilmesi eklindedir.

1.2.1. Suyun Yerekimiyle letilmesi

Suyun derlendii kaynak, ehirden yeteri kadar yksekteyse bu yntem uygulanr.
Depo yksekte olduu iin su kolayca kullanma yerlerine ular. Suyun iletiminde ayrca bir
enerjiye ihtiya yoktur. Depo ile kullanma yeri arasndaki ykseklik ne kadar ok olursa su
basnc da o kadar artar. Bu iletim ekline tabi iletim de denir.
su deposu

ehir

ebeke
borusu

ekil 1.3: Suyun ehre yerekimiyle iletilmesi

1.2.2. Suyun Pompalarla letilmesi

Kaynandan alnan su pompalarla dorudan ehir ebekesine baslr. Pompalarn
arzalanmas veya elektriin kesilmesi hlinde ehir susuz kalr. Sarfiyatn artt zamanlarda
yedek su pompalar altrlr. Elektiriin kesilmesi hlinde ehrin susuz kalmamas iin
yedek bir jeneratr bulundurulmaldr. Bu tip iletime dorudan datm da denir.

ekil 1.4: Suyun pompayla dorudan iletilmesi

1.2.3. Suyun Depolama Yoluyla letilmesi

Pompalarla su, ehirden yksekte bulunan depo veya depolara baslr. Bu depolar
civardaki tepeler stne kgirden yaplabilecei gibi elik sacdan da yaplabilir. elik sac
depolar elik konstriksyon ayak zerine oturtulur. Pompalarn arzalanmas hlinde, ehrin
su ihtiyacn bir sre karlamak mmkndr. Bu datma tipine dolayl datm da denir.

ekil 1.5: Suyun ehre dolayl iletilmesi

1.2.3.1. Kgir Depolar

Kgir depolar beton veya betonarmeden yapld iin kgir adn buradan alr. Suyun
lezzetinin bozulmasn nler. Sala zararl mikroplar retmez. Bu depolarda snmaya,
donmaya ve szmaya kar nlemler alnmaldr. ehir suyunun depolanmasnda daha ok
kgir depolar kullanlr.
10

1.2.3.2. elik Depolar

elik depolar metal malzemeden yaplr. Metalik oksitlenmeden dolay, iyice
boyanmas ve ska temizlenerek bakmnn yaplmas gerekir. D hava artlarna gre izole
edilmelidir. Kgir depolara gre yapl kolay ve pratiktir. Bu depolarn muhtelif bakmlar
ihmal edilirse suyun tad ve zellii bozulur.

1.2.4. ehir ebeke Hatt

ehir belediye snrlar iinde cadde sokaklarda yaplan datm ehir suyu datm
iine girer. Bu datm belediyeler yapar. Sularn yerleim alanlarnda datm ekilde
yaplr:
Kr u datm
Balk a datm
Kark datm
Gnmzde bu datm sistemleri ift borulu yaplmaktadr. zellikle byk
caddelerin ehir suyu datmnda ok kullanl olur. Su datm yaplacak binalara balant
yapabilmek iin caddeler enlemesine kazlmaz. Hemen binann kendi tarafnda bulunan
boruya balant yaplr.
1.2.4.1. Kr Ulu Datm
Bu sisteme ramifiye ve dal datm sistemi de denir. Su devaml ak hlinde deildir.
Yani boru ular sokak sonlarnda kapanmaktadr. Bir sokakta arza olduumda btn semtin
sularn kesmek zorunda kalrz. nk her sokan banda vana yoktur. Boruda suyun
hareketsiz kalmas suyun bayatlamasna ve boru dibinde amur olumasna neden olur.

ekil 1.6: Kr ulu datm sistemi

1.2.4.2. Balk A Sistemi

Bu sistemde su devaml ak hlindedir. Her boru blmnn vanalarla kontrol
mmkndr. Bylece arza bulunduu zaman borunun bulunduu sokak veya sokaklarn
suyu kesilir. Fakat bu sistemin yapm pahaldr.

11

ekil 1.7: Balk a datm

1.2.4.3. Kark Sistem

ki metodun sorunlarn ortadan kaldrmak iin bunlarn birleimi olan kark sistem
uygulanr. Bu sistemde merkezi yerleim mahalleleri a sisteminde, kenar yerleim alanlar
ise kr ulu datm sisteminde yaplr.

ekil 1.8: Kark sistem

1.3. ehir Suyunun Bina Tesisatna Balanmas

Binalarn temiz su tesisat bulunduu sokak veya caddeden geen ebeke borusundan
alnr. Bir binaya, binann nnden geen ehir suyu borusundan su alma ilemi kolye ve
kolye priz yntemiyle yaplr.
ehir ebekesi kuru ve su yoksa sadece kolye kullanlr. Kolye elik veya dkmden
yaplm manonlu kelepe biimlidir. Borunun balanaca manon biimli ksmna kolye
boyunduruu denir. ebeke borusu ve kolye arasna conta koyularak kolye vidalar sklr.
Bir matkapla boru balanlacak yerden delinerek bina hatt ekilir.

12

Resim 1.1: ehir ebeke tesisatndan su almada kullanlan priz kolyeler

ehir borusunda basnl su varken kolye priz kullanlr. Borunun delinmesinde zel
bir delme matkab kullanlr. Kullanlan zel matkap elektriksiz ve el grgr biimli olup
mandreni priz musluuna balanacak biimlidir. Bina su tesisat hatt iin nce boruya bir
kolye taklr. Kolyenin boyunduruu ile boru arasndaki szdrmazl salamak iin bir
conta konulur. Boyundurua bir priz musluu vidalanr. Vanaya taklan zel delme
matkabyla borunun delinmesi salanr.
Boruya alan deliin ap 80 mmye kadar borularda 25 mm; 100 mmye kadar ise 32
mmden byk olmamaldr. Daha byk ihtiyalar iin boruya bir T paras konur veya
birden fazla delikten su alma ilemi yaplr.

Resim 1.2: Kolye priz balants

13

1.3.1. Bina Besleme Hatt

Bina temiz su tesisatnn ehir su borusu ile su sayac arasndaki blmne bina
besleme hatt denir.

Resim 1.3: Besleme hatt

Besleme borusu hatt zerine yaya kaldrm altnda kalacak ekilde bir kontrol vanas
konulur. Bu vanay ap kapamak iin zel anahtar vardr. Boru ap 15 daireye kadar 32
mm, 15 daireden sonra 40 mm polietilen boru olmaldr.

Resim 1.4: Priz kolye uygulamasna rnekler

14

UYGULAMA FALYET
UYGULAMA FALYET
Verilen ekle uygun kolye priz balantsn yapnz.

lem Basamaklar

neriler
nlnz giyerek alma ortamnz
hazrlaynz.
alma ortamnz dzenleyerek takmhane
sorumlusundan markalama ve delme iin gerekli
olan takmlar alnz.
Mevcut olan ana boruyu hazrlaynz.
Delinecek boru apna uygun priz vana ve kolyeyi
hazrlaynz.

e uygun takm ve aletleri

hazrlaynz.

15

 Priz kolyelerde oring, yuvasna dzgnce

oturtulmal ve montaj esnasnda yerinden
kmamasna zen gsterilmelidir.

Priz kolye ile kullanlacak erkek adaptrlere teon

bant szdrmazl salayacak kadar ve skma
ynyle ayn ynde sarlmaldr.

Priz kolyelerin montaj yapldktan sonra yaplan

boruyu delme ilemi priz kolyenin dili ksmnn
bozulmasna neden olabilir. Bu nedenle kk
apl bir matkap ucu ile dilere demeyecek
ekilde delme ilemi gerekletirilmelidir.
Projeye uygun besleme yerini
tespit ediniz.

16
Priz kolyelerde szdrmazl salayacak kadar
kamalar aklmal ve cvatalar sklmaldr.
Boruda l farkll var ise ve l standart
deerinden byk ise (> 0.5 mm) priz kolye
montajnda alt ve st kapaklar birbirine
demeyecektir. Bu durumda; civatal priz
kolyelerin cvatalarnn alt ve st kapaklar

 ehir su borusu hattndan bina

giriine kadar olan mesafeye
besleme borusunu deyiniz.

Aldnz hatt su sayacna kadar deyiniz.

Besleme borusunun evresini ince kumla
doldurarak tesviye ediniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

1.
2.
3.

Deerlendirme ltleri
e uygun takm ve aletleri hazrladnz m?
Projeye uygun besleme yerini tespit ettiniz mi?
ehir su borusu hattndan bina giriine kadar olan mesafeye
besleme borusunu deyebildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

17

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
LENDRME
1.
Aadakilerden hangisi suyun balca fiziksel zelliklerinden deildir?
A) Renk B) Berraklk
C) Scaklk
D) Is
2.

me suyu scakl tercihen ka dereceden aa olmamaldr?

A) 10 C B) 7 C
C) 20 C
D) 15C

3.

ehir sularnn datm hangi yntemle yaplmaz?

A) Yukardan aaya datm
C) Kr ulu datm
B) Balk a datm
D) Kar datm

4.

Suyun iletimi ka yolla yaplr?

A) 1
B) 2
C) 3

D) 4

5.

Suyun yerekimi ile iletiminin en nemli zellii nedir?

A) Pahal olmas
C) Daha abuk iletilmesi
B) Ekonomik olmas
D) Hibiri

6.

ebeke borusundan hat almak iin ebeke borusuna taklan aparatn ad nedir?
A) Matkap B) Kolye C) Priz hatt D) Branman hatt
Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

7.

Bina temiz su tesisatnn ehir su borusu ile su sayac arasndaki hatta.

. denir.

8.

Sokak ve caddelerden geen borularn birbiriyle balantl yaplan datm

sistemine denir.

9.

Sokak ve caddelerden geen borularn birbiriyle balantsz yaplan datm

sistemine denir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

18

RENME FAALYET2
1

RENME FAALYET2
AMA
Gerekli donanmlar kullanarak standartlara uygun biimde ehir temiz suyu datm
sistemlerini deyebilecek bilgiye sahip olacaksnz.

ARATIRMA

Belediyelere giderek konu hakknda bilgi alnz.

Blgenizdeki tesisatla ilgilenen firmalardan bilgi edininiz.

2. BNA TEMZ SU TESSATI

Temiz su tesisat sayatan veya suyun kaynandan balayarak kullanma
yerlerine kadar olan temiz su boru donanmlarn ve aygtlar ierir. Temiz su tesisat souk
su tesisat ve scak su tesisat olmak zere iki ana blmden oluur.

ekil 2.1: Bina ii temiz su tesisatnn souk ve scak su tesisatndan olumas

19

2.1. Bina i Temiz Su Tesisat Ksmlar

Bina temiz su tesisat, bina balant hatt, su sayac ve kullanm hatt olmak zere
ksmdan oluur.

ekil 2.2: Temiz su tesisatnn blmleri

2.1.1. Bina Balant Hatt

Dorudan ana temiz su ebekesinden alnan kol, yaklak 1 metre derinlikte yer
artndan binaya ular. Bu boru zerine inaat yaplmaz. Ana kanaldan k yaknnda bir
vana bulunmaldr. Toprak altna denen borular iyi izole edilmelidir.

2.1.2. Saya Hatt

Sayalar tesisata, bozulduklar zaman tamir iin yerinden sklebilecek ekilde
balanr. Bu nedenle her iki tarafna kapama vanas olmaldr. Ayrca sayatan sonra
boaltmal ek valf konumas tesisattati suyun ebekeye kamasn nleyecektir.

20

2.1.3. Kullanma Hatt

Kullanma hatt borularnn mmkn olduu kadar ksa ve dz olmas istenir. Kullanm
hatt, bir tesisisat u eleman ile son bulur.

2.2. Shhi Tesisat ve nemi

Shhi tesisat, yap iin gerekli olan suyun temini, depolanmas, stlmas,
yumuatlmas, basnlandrlmas ve datm, pis suyun atlmas, atk suyun artlmas,
yamur suyu tahliyesi ve yangn sndrme konularn ierir.

Resim 2.1.: Bina ii ankastre shhi tesisat yapm, temiz su ve pis su borular

Temiz su tesisat bina ierisinde su kullanm iin 25 mm boru ile denir. Pis su bina
ierisinde kullanlan suyu kanalizasyona iletmek iin daire saysnn okluuna gre 100lk
125lik 150 lik 200lk 250lik boru aplar ile denir. Shhi tesisat bir altyap olduu iin
ehliyetli kiiler tarafndan yaplmas nemlidir nk sonradan kacak bir su kaa
sebebiyle binanz hasar grebilir bu yzden madur olan kii says olduka fazladr.

21

Resim 2.2: Temiz su ve pis su balants

ada dnyamzda insanlarn salkl, gvenli, konforlu ve ekonomik bir ekilde

yaamas ve ada yaplara sahip olmasnda hi phesiz ki tesisat mhendisliinin nemi
byktr. Her gn kendini yenileyen ve gelitiren nemli bir uzmanlk alandr. Yapnn
shhi tesisat projelerinin n hazrlnda, mimari projeler zerinde mimarlar ile birlikte boru
gei yerleri ve cihaz yerleimi konularnda almalar yaplmaldr. Modern bir shhi tesisat
sisteminin olumas iin aadakiler sralanabilir:

Yap sakinlerine gvenilir bir temiz su salanmas ve bu suya herhangi bir

svnn karmasnn nlenmesidir.
Aygt says, salanan suyun miktar ve basn ynnden uygun bir sistem
kurulmas, gerekli hllerde suyun depolanmasdr.
Pis su drenaj sisteminin tkanma ve kirlenmelerden, kat madde birikimlerinden
uygun bir bakmla korunmasnn salanmasdr.
Kabul edilebilir bir tesisat mr iin uygun boru ve donatm malzemelerinin
seilmesidir.
Temiz su ve pis su sistemlerinde uygun ayrma, yaltm ve havalandrmann
salanmasdr.

Resim 2.3: Modern binalarda shhi tesisat uygulamalar

22

Temiz suyun salkl bir ekilde kullanm yerlerine kadar iletilmesini, kirli ve pis
sularn toplanarak bina dna karlmasn salayan boru ana shhi tesisat, bu boru
tesisatn yapana da shhi tesisat denir.
Shhi tesisatlk insan salnn korunmasyla dorudan ilgilidir. ehirleme ve
modern hayat, ihtiyalarla birlikte tesisat ve tesisatln nemini artrmtr. Ayn ekilde
kullanlan ara gere ve teknikler de gelimitir.
Temiz su, ilk alardan beri insanolunun varlnda nemli bir rol oynamtr.
nsanolu temiz su kaynaklarn bulduklar yerlere yerlemi, kaynaklar kuruyunca veya
kirlenince yeni yerler aramtr. Hindistanda ndu Vadisinde yaplan kazlar, 30006000 yl
kadar nce burada yaayan insanlarn shhi tesisat yaptklarn ortaya koymutur.

2.2.1. Tesisat Borular Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar

2.2.1.1. Eriilebilirlik
Su borularnn kullanma mr, yaplarn mrne gre ksadr. eitli nedenlerle
arzalanmas, onarm ya da deitirme gereksinimi duyulmas mmkndr. Su borularna
kolayca ulalabilmesi iin mimari tasarm srasnda nlemler alnmaldr. Bu maksatla boru
ve tesisat bacalar yaplmas doru olur.
2.2.1.2. Estetik
Borular akta ve gmme (ankastre) olarak denebilir. Akta denen borular
birbirlerine olduu kadar duvarlara da paralel ve aralklar birbirine eit olmaldr. Ancak ne
kadar muntazam denirse densin zamanla kirleneceinden, akta olan boru gzel
grnmeyebilir. Estetiin n planda tutulduu yerlerde borular gmme olarak demek
doru olur.
2.2.1.3. Donma
Sv hlden kat hle geen suyun hacmi 1/12 kadar artacandan borularn
patlamasna neden olur. Donmadan dolay boru en zayf yerinden patlar.
Boruyu dondan korumak iin i duvarlara ve nispeten scak yerlerden geirme doru
olur. Borunun yaltlmas yararl olmakla beraber, ok souk havada yeterli sre bekleyince
suyun donmasn nleyemez. Ancak yaltlm boruda suyun donmas daha ge olur. Boru
fazla scaklk deimelerine maruz kalmadndan genleerek bzmesi az olur.
Kullanlmayan binalarda borulardaki suyun donmamas iin su boaltlmaldr.
Donmu borularn almas iin scak suya batrlm bezle sarmak, zerine scak su
dkmek, atele veya alevle stmak gibi yntemler uygulanr.
23

2.2.1.4. Ko Vuruu
Ani kapanan bir musluk veya vana suyun hznn birdenbire sfra dmesi, borudaki
basnc 1520 katna karabilir. Basnta art ve eksi ynde byk dalgalanmalar olur ve bu
dalgalanmalar, basn normale dnnceye kadar devam eder. Borular sarslarak grlt
meydana gelir. Hatta borunun patlamas bile mmkndr. Ko vuruunun iddeti suyun ak
hz ile etkilidir.
Ko vuruunun nlenmesi iin musluk ve vanalarn birdenbire kapanmalar nlenmeli,
boru aplar byk seilerek suyun hz azaltlmaldr. Tesisattaki ar basnc drmek iin
basn drme vanalar kullanlmaldr. Basncn yksek olduu tesisatta lastikten musluk
contas kullanlmamaldr. Ani kapanan armatrlerden nce hava cebi yaplarak nlenebilir.
Hava cebindeki hava, bir yastk grevi yaparak elde olmayan nedenlerle oluan ko vuruu
etkisini azaltr.
2.2.1.5. Eim
Yatay borularn uzunluuna gre yaklak 0,005e kadar eim verilir. Ksa
mesafelerde eim bir miktar artrlabilir. Eimin dorultusu su sayacdr. Ancak mecbur
kalnrsa birden ok noktaya da eim verilebilir.
Dnlecek bir hususta tesisat suyu doldurulurken borulardaki havann su aktma
yerlerine kolayca ykselebilmesinin salanmasdr.
2.2.1.6. Grlt
Tesisatta su kullanlmaya balandnda tesisatta hrt ve takrt olur. Su hznn
fazlal su k aznda hrt yapar. Tesisatn herhangi bir noktasnda hava ve su ak
baladnda takrt oluturur. Su sayac, ykama deposu (rezervuar), contas gevek
musluklarda tkrt ve titreimler hlinde grltler meydana getirir. Bu grltler boru ve
kelepelerle binaya iletilerek rahatszlk verir.
Boru ile kelepe veya konsol arasna lastik gibi yumuak maddeler konarak
titreimlerin grlts byk lde giderilebilir. Varsa gevek contalar deitirilir.
Grlty nlemenin bir yolu da suyun ak hzn azaltmaktr. Bunun iin basn
drcler kullanlr.
2.2.1.7. Borularn Tespiti
Borular duvar ve tavanlara zel ask ve kelepeler ile tespit edilir. Kelepeler ve
asklar arasnda braklacak aralk borunun apna olduu kadar yatay veya dey konumda
olmasna da baldr. Boru ile kelepe arasna ses yapmamas iin lastik konulmas grlt
oluumunu engeller.

24

2.2.1.8. Binann Oturmas

eitli nedenlerle bina zamanla oturur. Bunu nlemek mmkn deildir. Yaplacak i
binaya giren ve kan borular temel duvarndan byk apl bir boru iinden geirmektir.
Boru ile kovan aras yumuak bir macun, bitm veya silikon tr malzemelerle doldurulur.
2.2.1.9. Su Datmnn Denetlenmesi
ehir su ebekesindeki su basnc 5-6 katl binalar iin yeterli olabilir. Ancak daha
yksek yaplarda st katlara su kmaz. Bu nedenle basn arttrc ek sistemler kullanlr.
Bodrum katta bulunan su deposuna, besleme hatt balanr. Depo kna balanan hidrofor
ile su basnc, kat saysna ve daire saysna gre arttrlarak btn katlarda ve dairelerde
istenilen basnta su akmas salanr. Yaplan tesisatn denenmesi tesisat denip btn iler
bittikten sonra su verilir. Kolonlardaki en st musluklarn almas ile tesisatn havas alnr
ve borular su ile doldurulur. Daha sonra tesisat tulumba ile kullanlaca basncn 1,5 kat bir
basnca tabi tutularak en az 10 dakika kadar basn tecrbesi yaplr. Szntlar varsa giderilir.

2.3. Bina Temiz Su Tesisat Boru ap Tayini

Temiz su tesisatnda boru apnn hesap esas suyun izledii yol boyunca oluan basn
kayplarnn belirli bir deerde tutulmasna dayanr.
Basn kayplar boru malzemesine borudan akan suyun debisine, yerel kayplar
yaratan elemanlarn saysna, su sayacna veya benzeri zel donanmlara baldr. Borudan
akan suyun debisi ise borunun besledii kullanma yerlerinin says ve cinsiyle belirlenir.

2.3.1. Temiz Su Tesisat Boru ap Hesab (Musluk Birim) Esasna Gre

Lavabo, banyo, du bataryalar, evye, tuvaletler, amar makinesi musluklar, temiz
su giri aplar in olmaldr. Banyo, tek tuvalet ve mutfaktan oluan bir dairede ana temiz
su girii boru ap in olmaldr. Farkl tertipteki dairelerin boru ap musluk birimi
esasna gre hesaplanr. Musluk birimi esasna gre temizsu tketimi cihazlarn tipine gre
hesaplanr.

2.3.2. Baz Cihazlarn MB (Musluk Birimi) Esasna Gre Temiz Su Tketimi

Lavabo, in musluk
Rezervuar, in musluk
Pisuvar, in musluk
Evye, in musluk
amar makinesi, su alma yala
Banyo, otomatik hel

: MB
: MB
: MB
: MB
: 1 MB
: 2 MB
25

Temiz su tketimine gre boru aplar aadaki tablo gznnde bulundurularak

seim yaplacaktr.
Musluk Birimi

Boru aplar

03 dhil
38 dhil
820 dhil
2035 dhil
3550 dhil
50 den fazlas

in
in
1 in
1 - in
1 - in
2 in

Tablo 2.1 Musluk Birimi cinsinden boru aplar

Daire Says
12 daireye kadar
36 daireye kadar
713 daireye kadar
1419 daireye kadar
2030 daireye kadar
30 dan fazla ise

Boru aplar
in
1 in
1 - in
1- in
2 in
ihtiya ve artlara gre

Tablo 2.2:Konutlarda ehir ebekesinden giren temiz su anaborularnn aplar

2.4. Temiz Su Tesisat Montaj Kurallar

Kullanlacak olan boru tipinin retici tarafndan bildirilen imalat ve montaj

kurallarna tamamen uyulmaldr.
Boru kelepeleri ve balama elemanlar, boru ekseni duvardan 3-4 cmyi
gemeyecek ekilde monte edilmelidir.
Yatay temiz su borular saya tarafna doru % 1 eimli olmaldr.
Szdrmazl salamak iin yalnzca teflon bant kullanlmaldr.
Bina dnda denecek su borular donmaya kar minimum 60 cm derinlikte
denmelidir.
Ara trafii olan yerlerde borularn dayanm iin gerekli nlemler alnmaldr.
Su tesisatlarnda PP boru ve fittingleri ya da galvaniz malzeme haricinde
paslanacak tr malzemeler kullanlmamaldr.
Borularn beton ve kirele direkt temas olmamaldr. Temas sz konusu olan
yerlerde klf veya benzeri tedbirler alnmaldr.
Souk ve scak su borular ayn anda dendiinde bak ynnde souk su
borusu sada, scak su borusu solda, yatay demede ise souk su borusu altta,
scak su borusu stte olmaldr.
26

Tesisat borular demeden sonra teste tutulmaldr.

Test ncesi tm klar krtapa ile kapatlmal ve sistem boru anma
basnlarnn 2 kat basnca tabi tutulmaldr.
Bu basnta tesisat 4 saat bekletilmeli, test olumlu ise basn anma basncna
indirilmeli 24 saat daha test edilmelidir.
Bu testte olumlu ise iletme basncnda 48 saat test yaplmal, tm bu testler
olumlu ise yaplan tesisat kabul edilmelidir.
Temiz su borularnn denmesi: Temiz su borular daima boyuna l alnarak
iaretlenir. l almada erit metre ve krmz kurun kalem kullanlr. Atlye
artlarnda ve kk llerde elik cetvel de kullanlabilir. Metrenin ucu, l
balang noktasndan tutulur. Metre, l deeri bykl kadar alarak boru
zeri iaretlenir. l almann zelliine gre ek parasnn artraca byklk
ve di payn gz nnde bulundurmak gerekir. Deiik apl borularn yatay ve
dey denmeleri durumunda borularn eksenleri arasndaki mesafesinin
yaklak olarak 200 mm braklmas uygun olur.

ekil 2.3: Yatay borularn paralel denmesi

2.4.1. Shhi Tesisatta Batarya Az llerinin Ayarlanmas

Temiz su tesisat, scak ve souk tesisat borularnn son kullanma yerindeki az
lleri standartlarda verilen llere mutlaka uymaldr. Aksi durumda armatr
montajlarnda ciddi sorunlar yaanr. Tesisatta en zor uygulamalardan biri olan batarya
balant azlarnn lleri ise 150 - 155 mm olarak braklmaldr. Batarya balant azlar
braklrken mutlaka batarya ablonu kullanlmaldr.

27

ekil 2.4: Batarya az ls

Sva st montajda mutlaka borularn paralelliinin salanmas gerekir.

ekil 2.5: Dikey borularn paralel denmesi

ekil 2.6da sva st montajda paralel denmi borular grlmektedir.

28

ekil 2.6: Sva st montajda borularn paralelliinin salanmas

Tesisatta en zor uygulamalardan biri olan batarya balant azlarnn lleri ise 155
mm olarak braklmaldr. Azlar braklrken dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de
braklan azlarn svadan sonra sva altnda kalmayacak ekilde yaplmasdr. Bunun iin de
batarya boru azlarna 10 cm kadar bir boru parasnn sklmas, boru azlarnn sva ile
kapatlmasn nler.

2.4.2. Borular Su Terazisi ile Teraziye Alma

Temiz su borular belirli eimle denir. Eimin yn su sayac tarafdr. Bu eim
tesisatn suyla dolmas srasnda, havann armatrlere doru ykselmesini salar. Ters eim
ise tesisatta hava toplanmasna neden olur. Temiz su tesisatnda en uygun eim % 0,5tir.
Uzun ve dz boru hatlarnda eim % 0,1e kadar drlebilir.
Eim su terazisi ile alnr. Su terazisindeki hava kabarc iki izgi arasndayken
terazinin eim yn, ucuyla boru arasnda eim miktar kadar boluk olur. Tek tip eim
uygulanan boru blmlerinde 1 mlik uzunlua gre hesaplanm ahap bir mastar veya
terazinin uzunluuna gre hesaplanarak yaplm ahap takoz eimin verilmesini
kolaylatrr.
Batarya balant azlarnn yksekliinin ayn hizada olmasna mutlaka dikkat
edilmesi gerekir.
H-Ahap takoz veya mastar ykseklii (mm)
U-Uzunluk (mm )
29

E-Eim(%)
H=UxE forml ile hesaplanr.
rnek: 2000 mm uzunluunda yataya paralel denen temiz su borusu % 0,5 eimle
deniyor. Su terazisinin altna konulacak takoz ykseklii ne kadar olmaldr?
zm:
H=?

H=UxE

U=2000 mm

H=2000x0.005

E=%0,5

H=10 mmdir.

ekil 2.7:Temiz su tesisatnda kullanlan terazi ve mastar

ekil 2.8:Temiz su tesisatnda terazi ve mastar kullanarak eim verilmesi

Tesisat borular belirli eimlerle denir. Bu eimlerin verilmesinde su terazisi

kullanlr. Ayn zamanda su terazisi llecek malzemenin yere olan konumunu kontrol
etmekte de kullanlr.
30

Su terazisiyle eim verme ilemleri yatay, dikey ve al pozisyonlardr.

Yatay (yere paralel) konumdaki boru zerine konulur. Hava kabarcnn durumu
gzetlenir. Hava kabarc snr izgileri arasna gelinceye kadar boru dzeltilir (ekil 2.9 A
detay).
Borularn dikliini ayarlarken su terazisi yere dik tutulur. Boru, su terazisinin tabanna
paralel durumuna getirilir. ekil 2.9 B detaynda grld gibi hava kabarc izlenir ve
diklii ayarlanr.
Terazi kontrol yaplacak boru yere al ise su terazisinin 45lik sv tp istenen
aya ayarlanr. Sv tpnn hava kabarc, tp stnde bulunan kabarck snr izgileri
arasnda olacak ekilde bulundurulur (ekil 2.9 C detay).

ekil 2.9: Su terazisinin kullanlmas

Resim 2.4: Piyasada ok kullanlan su terazisi

31

2.5. Temiz Su Borularnn Sabitlenmesi

Temiz su borular getikleri yap eleman yzeyine kelepe, ask ve konsollarla tespit
edilir. Her boru trne kendi malzemesinden yaplm tespit eleman kullanlr. Boru tespit
elemanlar temiz su borular ap byklne, yatay ve dikey konumlarna gre belirli
aralklarla tespit edilir. Boru aplarna gre aralk lleri:

ekil 2.10: Yatay ve dikeyde aplara gre boru elik tespit ls

Temiz su tesisatnda, sva altnda denen borular sabitlemek iin nce tel kullanlr.
Tesisat denemeye tabi tutulduktan sonra eer tesisatta kaak yoksa borular yaplacak harla
sabitlenir. Yaplacak harca kesinlikle kire konulmamaldr. zellikle galvanizli boru
kullanlmsa buna ok dikkat edilmelidir. Borular kapatlrken braklan musluk ve batarya
azlarnn da doru tam 90 bakmasna dikkat edilir. Batarya azlar lleri tekrar
kontrol edilir. Plastik borularla yaplan tesisatlarda zel bir aparatla azlar sabitlenir. Bu
aparata batarya balant ablonu denir. Aadaki ekilde ablonun kullanl gsterilmitir.

Resim 2.5: Batarya balant ablonu

32

2.5.1. Kelepe ve Konsolla Sabitleme

Tesisatlkta kullanlan borular, kelepe ve konsollar ile sabitlenir. Borularn
retildikleri malzeme cinsine gre sabitleme ekillerini aada detayl olarak incelenecektir.
2.5.1.1. Kelepeler
elik borularn duvarlara tek olarak tespitinde kullanlan malzemelere kelepe ad
verilir. ki paradan oluur. Duvara al ya da imento harc ile tespit edilen parasna
kuyruk, boruyu kuyruk parasyla birlikte tespit eden paraya da kpr ad verilir. Kpr,
kuyrua yandan ya da nden sklr.
Yatay borularn duvara tespitinde kuyruk paras daima boruyu alttan destekleyecek
ekilde konmal, kpr stte olmaldr. Bu kelepelerde genellikle somunlu vida kullanlr.

ekil 2.11: Kelepe montaj ve kelepenin ksmlar

Kelepeler yapya aklarak harla ya da dbellerle tespit edilir. Ahap yaplarda

aklarak, kgir yaplarda harla ve dbellerle tutturulur. elik yaplarda ise vidalanr.
Konulacak kelepe says, borunun yatay ya da dey oluuna, yaplm olduu gerece
ve apna gre deiir. elik borular iin uygun grlebilecek en byk kelepe aral
aada verilmektedir. Bakr ve PVC borularda kelepe aralklar daha sk olmaldr.
Boru ap
mm
15
20
25
32
40
50
65
80
100
125
150

in
1/2
3/4
1
1
1
2
2
3
4
5
6

Yatay Boru (m)

2,0
2,5
2,5
2,7
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
5,5
6,0
Tablo 2.3: Kelepe aralklar tablosu

33

Dey Boru (m)

2,5
3,0
3,0
3,0
3,5
3,5
3,5
3,5
3,5
7,5
8,5

2.5.1.2. Konsollar
Deme zerinde ve duvara aslacak byk apl borularda konsol kullanlr. Bunlarn
borularn genlemesine imkn verecek makaral olanlar da bulunmakla birlikte tesisat
daha ok hareketsiz konsollar kullanr.
Duvara tespit edilen L ya da U demirinden yaplm konsollar, dizi hlindeki yatay
borulara destek olur. Borularn bu konsollar zerine tespiti, U cvatalar ya da kprlerle
olabilir.
Kelepe ve konsollar, kullanlaca borunun yapld gereten imal edilmelidir. Dier
bir deyile elik borularda elik, bakr borularda bakr kullanlmaldr. Bunun nedeni,
birbirlerine deen farkl metallerin oluturduu korozyonu nlemektir. Aksi hlde tespit
malzemesinin borulara dedii yerlerde paslanma ve rme hzlanr. Plastik borularda
korozyon sorunu yoktur.

ekil 2.12: Borularn konsolla tespiti

Ayrca asl hlde bulunan borular tespit etmek iin asklar kullanlr. Asklar,
konsollara benzese de alma biimine gre farkldr.

ekil 2.13: Borularn askyla tespiti

34

Resim 2.6: Borulara yatay ve dikey konumda kelepe montaj

2.6. Binalarda Suyun Datm Sistemleri

Binalarda temiz suyu kullanma yerlerine ileten boru ana bina temiz su tesisat
denir. Bunlar iki ekilde yaplabilir.

2.6.1. Kolon Sistemi

Bu sistemde zellikle katl binalarda sayalarn okunmas zor olduundan pek tercih
edilmemektedir. Bu sistemde sayalar her bamsz birimin nnde saya nii iine montaj
edilir.

ekil 2.14: Kolon sistem datm

2.6.2. Dizi Sistem

Tm sayalar bina giriinde veya bodrum katta ni iine montaj yaplr. Her bamsz
birime sayalardan ayr kolon karlr.

35

ekil 2.15: Dizi sistem datm

2.7. Temiz Su Tesisatnda Kullanlan Borular

Temiz su tesisatnda kullanlan borular kullanm amacna uygun, su kalitesini
etkilemeyen ve korozyona dayankl malzemelerden yaplmaldr. Temiz su tesisatnda
kullanlan borular farkl malzemelerden yaplm olabilir. Gnmzde galvanizli borularn
yerini plastik borular almaya balamtr. Galvanizli borunun mr, galvaniz kalnlna ve
doru kullanmna bal olarak 10-50 yldr. Ortalama 20 C scaklkta bu sre tespit
edilmiken scaklk ve basn artmas durumunda bu mr daha azdr.
Bina ii scak su ve souk su tesisatlarnda, galvanizli elik, plastik ve bakr borular
kullanlabilir. Gnmzde, galvanizli borulara gre daha uzun mrl, ekonomik ve
iiliinin kolay olmas dolaysyla plastik borular ncelikle tercih edilmektedir. Ancak sva
st tesisatlarda sert ekilmi bakr borular estetik ynyle tercih sebebidir.
Temiz su tesisatlarnda saya ynnde su boaltlmas salamak amacyla yatay
borulara % 1 eim verilmelidir. Aktan denen borular mutlaka kelepelenmelidir. Boru
ekseninin duvardan akl 3 ine kadar 4 cm, 3 in ve daha byk borularda 5 6 cm
olmaldr. Bina dnda toprak altna denecek borularda donmaya kar nlem almak iin
blgesine gre 60 80 100 cm derinlikte gmlerek izolasyon yaplmaldr. Ayca ar
vasta geecek yerlerde gerekli nlem alnmaldr.
Kolektr yapmnda kaynak kullanlmamaldr. Eer kullanlmas zorunlu ise yeniden
galvanizlenme ilemi gerekletirilmelidir.

36

ekil 2.16: Bina temiz su tesisat

2.7.1. elik Borular

Tesisat sistemlerinde akkan taycs (souk, scak ve kaynar su, buhar) olarak
kullanlan ve elik malzemeden yaplm galvanizli borular kullanlr. Bu borular, duvarda
sva altna (ankastre) denebilir ancak deme, slak zemin altna denemez.
Bu borular, temper dkmden yaplm ek paralaryla dili, vidal flanlarla flanl
balant yaplr. Galvanizli elik borulara hibir zaman eme, bkme ve scak ilem
yaplmaz. Byle bir ilemde borunun zerindeki galvaniz kaplamas bozulacandan
borunun korozyona uramas abuklar. Galvanizli elik borular 6 6,5 m boyunda, iki ucu
dili retilir. Dilerin zedelenmemesi iin bir ucuna manon, dier ucuna plastik muhafaza
taklarak piyasaya verilir.

37

Resim 2.7: Bir ucu manonlu galvanizli tesisat borular

Tablo 2.4te elik esasl galvanizli borulara ait teknik zellikler verilmitir.

Tablo 2.4: elik galvanizli borulara ait teknik zellikler

2.7.2. Polipropilen (PP) Borular ve eitleri

Tesisat sektr kendini srekli yenileyen ve gelitiren bir yapya sahiptir. Buna paralel
olarak son zamanlarda boru eitleri ve uygulamalarnda hzla ykselen bir ivme yakalanm
olup tesisatlarn bile takipte zorland sistemler birbiri ardna piyasalarda yer almaya
balamtr.

38

Resim 2.8. Polipropilen tesisat borular

2000li yllara girerken yaygn ekilde kullanlan galvaniz ve siyah elik borular,
yerini plastik ve bakr borulara brakm durumdadr.
Bilhassa plastikten mamul polivinil klorr (PVC), polietilen (PE) ve poliproplen (PP)
borular zengin seenekleriyle sektre egemen olmutur.
Istma ve temiz su tesisatnda en fazla kullanlan boru eidi poliproplen (PP)dir.
Polipropilen ham maddesi sya, basnca ve kimyasal maddelere mukavemeti asndan
gruba ayrlr.
Bunlar:
Homopolimer (Tip 1)
Copolimer (Tip 2) ve
Random copolimer (Tip 3)dir.
Dier eitlerine gre bilhassa temiz suda polipropilen random copolimer PPRC
(Tip3) snf daha fazla tercih edilmektedir. Istma tesisatnda ise bu borularn uzama kat
saylarnn fazla olmas sebebiyle oluabilecek sarkma ve genlemelerin nne gemek iin
yine bu boru grubundan olan alminyum folyo kapl olanlar kullanlmaldr.
Polipropilen borular, iiliinin kolay ve abuk olmas, hafiflii, i yapsnn przsz
oluu, kire ve pislik tutmama, korozyondan etkilenmeme, nakliye gibi avantajlar sebebiyle
vazgeilmez bir rn hline gelmitir. Souk suda 20 at, scak suda 10 at basnta uzun
yllar problem karmadan kullanlr. Daha ziyade beyaz veya gri olmak zere yeil, mavi
renklerde retilir. Boru ve ekleme paralar ayn malzemeden imal edilir.
Borularn birletirilmeleri, elektrofzyon diye tabir edilen boru ve balant
paralarnn 260 C stlp ergimesi ve akabinde birbirleriyle kaynaarak eklenmeleri
metoduna dayanr. Kuralna uygun olarak yaplan birletirmelerde herhangi bir kaak
meydana gelmez. Balant parasnn i ap, boru d apna eittir. Boru ucu d yzeyi ve
balant paras i yzeyi fzyon kaynak makinesinde ayn anda stldktan sonra birbirine
taklarak birletirme ilemi tamamlanr.
39

PPRC borular, galvaniz borularn aksine d aplarna gre adlandrlr. Galvaniz

borular, i aplaryla anldklar iin in (parmak) olarak ayn aptaki borularda PP
borulardan bir ap kktr. Aadaki tabloda polipropilen ve galvaniz borularn anma
aplar verilmitir.
n
Parmak

1
1
1
2

Polipropilen
mm
20
25
32
40
50
63

Galvaniz
mm
15
20
25
32
40
50

Tablo 2.5: Polipropilen ve galvaniz borularn anma aplar

2.7.3. Cam Elyaf Takviyeli Borular ve eitleri

Cam elyaf takviyeli borular, bina tesisatlarnda basnl souk ve scak su iletiminde
kullanlmak amac ile retilmi olup katmandan oluan bir yapya sahiptir. Orta katman
cam elyaf takviyeli polipropilen randomdur. Malzemenin ksaca gsterimi PP-R-GF
eklindedir. D ve i katman ise Tip 3 olarak adlandrlan Polipropilen Random
Copolimer (PP-R) malzemeden yaplmaktadr. Mevcut polipropilen ek paralar ile
kullanlabilinir. Kaynak ve tesisat montaj uygulamalarnda polipropilen boru
uygulamalarndan bir fark yoktur.
Cam elyaf takviyeli kompozit boru, kimyasallara kar dayankldr.
Bina ii scak souk shhi tesisat, bina ii stma, basnl hava klima sistemleri ve
endstriyel boru sistemlerinde kullanlr.

Resim 2.9: Cam elyaf takviyeli plastic borular

40

Resim 2.10: Cam elyaf takviyeli borular ve ek paralar

2.7.4. Alminyum Folyo Takviyeli Borular ve eitleri

Bu borular katmandan oluur. Boru ve kaplamas arasnda alminyum folyo ile
birlikte PPR-Tip 3'ten retilir. Folyo sarg kaynaklama ve zel PP filmleri kullanlarak
alminyum folyo ile PP-katman arasnda balant salayacak ekilde eklenir.

Resim 2.11: Alminyum folyo takviyeli boru

41

st ve alt katman apraz bal polietilen, orta katman alminyum folyolu olarak
retilmektedir. Gl apraz balar sayesinde borunun scakla dayanm yksektir.
Borunun orta tabakasnda bulunan alminyum folyo, apraz bal polietilenle bir btn
olarak alarak borunun yksek scaklklarda boyca uzamasn azaltr.

Resim 2.12: Plastik folyolu boru

Plastik alminyum folyolu borularda birletirme ncesi az ksmlarndaki folyo

tralanr.

Resim 2.13: Plastik alminyum folyolu boru tra aparat

42

2.7.5. Polietilen (PE-X) Borular ve eitleri

Polietilen (PE-X) borular shhi tesisatta, stma tesisatnda, gaz tesisatnda ve basnl
hava tesisatnda kullanlr. Borular kangal hlinde ok byk uzunluklarda bulunur. Bylece
daha az sayda fittings kullanm ihtiyac vardr. Krlgan deildir, yanabilir. Yumuak ve sert
PE olarak teslim edilebilir. Polietilen boru, zel ilemlerle molekller aras apraz balar
oluturarak basnca dayankl hle getirilebilir. Buna PE-X ad verilmektedir. Bu borular,
scak su tesisatnda zellikle demeden stma uygulamalarnda kullanlabilir. PE-X borular
paslanmaz, kesilmesi pratik ve kolaydr, ap daralmaz, rmez, kirelenmez. PE-X borular
-100 0C ile +110 0C arasnda mukavemet zelliklerini korur.
Polietilen ham maddesi younluu yksek bir malzemedir. Bu malzeme zerinde
yaplan baz ilemler neticesinde scakla ve basnca olan mukavemeti arttrlmaktadr.
PE-X borular oksijen bariyerli ve oksijen bariyersiz iki farkl ekilde imal
edilebilmektedir. Oksijen bariyeri, boru d yzeyinin zel bir malzeme ile imalat esnasnda
kaplanmas ile salanr. Bariyer, tesisatnzn metal aksamlarn stc akkana boru
yzeyinden geen oksijenin korozif etkisinden korur.

Resim 2.14: Polietilen Pex borular

Borular;

Yerden stma sistemlerinde,

Kalorifer tesisatlarnda,
Scak su, souk ime suyu tesisatlarnda,
Her trl endstriyel tesisler, otel, hastane, ev, sera vb. yerlerde kullanlr.

43

Resim 2.15: Kangal hlinde polietilen PE-X borular

2.7.6. Bakr Borular

Genellikle stma, soutma ve iklimlendirme sistemlerinde kullanlan borular bakrdan
yaplmlardr. Borularda aranlan temel zellikler; yksek korozyon direnci, ekillendirme
ve birletirme tekniklerine yatknlk, yzey kalitesi (temiz ve dzgn) ve s iletkenliidir.
Bakr ve alamlar, bu saydmz zelliklerin hepsini birden karlayabilen yegne
malzemedir. Bu nedenle bakr; stma, soutma ve iklimlendirme endstrisinin temel
malzemesi olmutur.

Resim 2.16: Bakr borular ve ara balant paralar (Fittings)

44

Gnmzde zellikle batda sva st shhi tesisat uygulamalarnda tercih edilerek

kullanlr.

Resim 2.17: Bakr boru ile tesisat yapm

Resim 2.18: Bakr boru ile ankastre temiz su tesisat yapm

Bu borularn seimlerinde ekonomik olmalar yannda salk artlarna en uygun tercih

edilmelidir. Su tesisat iin en ideal borular bakr borulardr. Bundan sonra iyi kalitede
plastik borular ondan sonra galvanizli demir borulardr. Demir borularn ek yerlerinde
kullanlan fitings malzemeleri genellikle galvanizli olmadklarndan ileriye dnk olarak
paslanp korozyona dayanmayarak delinmesi pahal tamiratlar gerektirir. Paslanmas da
ayrca salk ynnden tehlike arz eder.

45

2.8. Souk Su Tesisat Montaj lemleri

2.8.1. Shhi Tesisatlkta Kullanlan Alet ve Malzemeler
Shhi tesisat takmlarndan boru anahtarlar, paftalar, mengeneler, testere, metre,
eki, mur, keski, ee, balyoz, teneke makas, eitli stclar, havya, su terazisi belli
ballardr.
Shhi tesisat malzemelerinden, boru ekleme paralar (Fittings), boru eitleri, slyen,
keten veya dier szdrmazlk malzemeleri, vanalar, musluklar, salmastralar, sifonlar, lavabo,
du, ykanma teknesi (kvet), szgeeler, rezervuar ve rezervuar i takmlar belli
ballardr.

2.8.2. elik Borularla Tesisatn Denmesi

Galvanizli elik boru mengeneye yeterli uzunlukta balanr. Boru uygun yntemlerden
biriyle l alnarak iaretlenir. aret yerinden kesilerek di ama iin boru az temizlii
yaplr. Boru apna uygun pafta lokmas pafta gvdesine taklr. Pafta crcr ynne
ayarlanarak borunun di alacak ucuna taklr. Paftaya boru eksenine dik bask uygulanarak
pafta saat ynne doru evrilir. Di tutturulduktan sonra dilere makine ya damlatlarak
paftann snmamas ve rahat di almas salanr. Di boyu, pafta lokmasn iki di kadar
gemelidir.

Resim 2.19: Keten (kendir) sarma

46

Galvanizli elik borular ek parasyla birletirme ve yn deitirmeleri yaplr. Bu

borulara hibir zaman eme, bkme ve kaynak gibi scak ilem uygulanmaz. Yoksa boru
kaplamas olan galvaniz zelliini kaybederek borunun korozyona uramasna neden olur.
Borunun alan dii stne szdrmazlk eleman sarlr. Szdrmazlk eleman olarak
keten veya teflon bant kullanlr. En ok kullanl olan ketendir.
Teflon bant ise silikon esasl bir maddedir. zellikle musluk, vana, uzatma paras
gibi krom nikel kapl malzemelerde teflon bant tercih edilir.

Resim 2.20: Farkl uygulamalarda kullanlan teflon bantlar

Musluk arkasnda ve tesisat borusundaki eski szdrmazlk kalntlar (keten/teflon

bant) temizlenmelidir. Musluun dili ksmna ayr ayr teflon band saat ynnde iyice
sarlmaldr. Musluk sa ynde elle iyice sklr Gerekirse son turu anahtar yardmyla
tamamlanr.

ekil 2.17: Muslua ve uzatma parasna szdrmazlk malzemesi teflont bant sarlmas

Szdrmazlk eleman sarlan boru diine ek paras sklr. Ek paras ar

sklmamaldr. Yoksa ek paras atlar. Bu da istenmeyen su kaaklarna neden olur.
Borunun son iki dii sklmamaldr. Boru birleiminden sonra kalan kendir temizlenerek
estetik olarak gzel bir grnm salanr.

47

Resim 2.21: Teflon bant skma ynnn tersine sarlmaldr

2.8.3. Bakr Borularla Tesisatn Denmesi

Bakr ekonomiktir. Kullanm kolayl, kolay ekil verilebilmesi ve birletirilmesi
montaj zamanndan malzemeden ve dier maliyetlerden tasarruf etmemizi salar. Uzun
sren performans ve gvenilirlii ikyetin azalmasna sebep olup bakr ideal tesisat
malzemesi yapar. elik borulara gre daha pahal olmasna ramen daha hafif, montajlar
kolay ve korozyona dayankldr. Bakr borular sert ve yumuak olabilir. 22 mm apa kadar
bakr borularn yumuak cinsleri kangal ve dz ubuk olarak bulunur. Daha byk aptakiler
sadece dz boru olarak bulunur.

Bakr salkl ve gvenilirdir: Bakr doal bir malzemedir. Binlerce yldr ime
suyu tesisat ve ekipmanlarnda ve su depolarnda kullanlmaktadr. Baka
hibir tesisat malzemesi bakr ile sala uygunluk konusunda yaramaz.
Bakr korozyona dayankldr: Bakr, evre etkilerden etkilenmeyen bir madde
olmas sebebiyle inaatlarda ok rahat kullanlmaktadr. Al, imento, beton
veya su bakra hibir zarar vermez.
Bakr geri dntrlebilir: Dier tesisat malzemelerini aksine bakr deerini
korur ve tamamen geri dntrlebilir.

Bakr borularn et kalnlklar dktr. Bu nedenle bakr borular dili balantya

uygun deildir. Bakr borular lehimli, haval, ykskl ( presli ) ve kordonlu (contal)
olarak birletirilir.
Temiz su tesisatndaki bakr boru birletirmelerinde drt yntem kullanlr.
Sklebilir birletirmelerin tercih edildii yerlerde rakorlu, vidal balantlar
kullanlr.

48

Resim 2.22: Bakr borularn hava rakor ile birletirilmesi

Is enerjisi kullanlarak yaplacak bir birletirmede, boru veya ara balant

elemannn (fittings) yaps, birleme yzeyi bykl ve kullanlacak
yerdeki basn, scaklk deerleri dikkate alnarak lehimleme teknii seilebilir.
Lehim yaplacak yzeylerin her trl ya, kir, oksit ve pislikten arndrlm
ekilde olmas gerekir.

Resim 2.23: Bakr borularn lehimle birletirilmesi

Presli balant paralar kullanlarak bakr borular birletirilebilir. Ancak

balant zlebilir olmaz.

49

Resim 2.24: Bakr borularn presli birletirilmesi

Bakr borular uygun ara balant paralar ile contal olarak birletirilebilir.

50

Resim 2.25: Bakr borularn contal birletirilmesi

2.8.4. Tesisatta Bakr Boru Kullanmann Faydalar

Korozyona dayankllk: Bakr d etkilerden etkilenmeyen bir madde olmas

sayesinde inaatlarda ok rahat kullanlmaktadr. Al, imento, beton beton
veya su bakra hi zarar vermez. Ayrca bakr ultraviyole ve enfraruj
nlarndan etkilenmedii gibi yllar boyunca bile hibir eskime gstermez.

Kullanma kolayl: Bakr kolay ekillendirilen bir madde olduundan

kullanlmas basit ve ilenmesi sratlidir. Bu sayede tesisat zaman
kazanmakta, dolaysyla maliyet dmektedir. Ayrca ok ucuz aletlerle
allabilmekte ve lehim sistemi sayesinde kaak olmayan bir tesisat
kurulabilmektedir.
Genlememe zellii Dk bir genleme oran betonun genleme oranna ok
yakn olmas sayesinde bakr boru ok gvenlidir. Plastik borularda bu oran
bakrdan 7-10 kat fazla olduundan scak su tesisatlar sorun kartmaktadr.

51

Geirgenlik: Bakr boru yksek sda bile % 100 orannda oksijen ve gaz
geirmeme zelliine sahiptir. Bu sayede plastik ve demir tesisatlarda rastlanan
mantar ve bakteri remez. Bu zelliin yllar getike deimesi sz konusu
deildir.

Antibakterisit zellik: Bakr bakterisid zellii sayesinde tatil zamanlar ihtiva

ettii su durgun olan ve bakteri ve yosun remesi iin ideal bir ortam yaratan
tesisatlardaki suyu temizler ve bakterilerden arndrr.

Is letkenlii: Plastikten bin kat fazla olan s iletkenlii sayesinde bakr boru
zellikle yerden stma sistemlerinde ok verimli olmaktadr. Demir borulu
sistemlerle karlatrldnda ise ilk stmada meydana gelen kayplar ok aza
inmektedir. Buna s geirgenliinin yan sra et kalnlnn da az olmas yol
amaktadr.

Srtnme katsays: Bakr borularn dier tesisat borularna kyasla i

yzeyleri ok kaygan olduundan kk apl borularla bile randmanl bir
tesisat kurulabilmektedir. Bu sayede daha kk pompalar kullanlmakta ve
dolaysyla enerji tasarrufu salanmaktadr.

Salamlk: Bakr borunun ekme mukavemeti dier malzemelere gre daha

yksektir. Tavl borularda 200Mpa, sert borularda 300Mpadr. naatlarda
oluan zor artlarda bile bakr boru nlem almadan kullanlabilmektedir. Ayrca
ateten ve kemirgen hayvanlardan da etkilenmemektedir.

Basnca dayankllk: Bu zellii sayesinde bakr boru tesisatta basn veya s

kstlamas olmadan kullanlabilmektedir. rnein, 22*1 lsndeki bir bakr
boru iindeki suyun 200 santigrat dereceye kmas hlinde bile 16 bara
dayanabilmektedir. Bu deerler boru ap dtke daha da artmaktadr.
Dolaysyla zaman 80 santigrat dereceyi amas muhtemel kalorifer
tesisatlarnda bakr boru mkemmel netice vermektedir.

Estetik: Bakr borunun ve balant elemanlarnn incelii tesisata ok estetik bir

grnm salar. Bakr boru kolaylkla boyanr.

Yangna dayankllk: Metal olmas sebebi ile bakr boru evlerde meydana
gelebilecek yangn olaylarnda etkilenmez. Bu konu maalesef plastik borulu
sistemlerde byk sorun tekil etmektedir.

evreye duyarllk: Bakr doadan elde edilen saf bir madendir. evreye
hibir zarar vermedii gibi tamamen geri kazanlan bir maddedir

52

2.8.5. Plastik Borularla Tesisatn Denmesi

Temiz su tesisatnda kullanlan polipropilen (Pp) tr plastik borular termosetting
plastik zellii tar. Bu nedenle sl ilem yaplarak birletirilir. Borunun 230 C 250 C
kadar stlmas, kolay ekil alarak ayn cins plastikle yapma zellii kazanr.
Burada boru ve ek parasnn ayn firmann mamul olmasna dikkat edilmelidir.

Resim 2.26: Fzyon kaynak makinesi ksmlar, rezistans grubu, paftalar ve termostat

Plastik boru altyap malzemesi olarak ok iyi malzemedir. Kullanm scak suyu ok
yksek scaklkta olmayaca ve borular deme iinde kalaca iin dayanm asndan ideal
bir borudur. Yksek scaklk istenen yerlerde alminyum folyolu boru kullanlr. Bu boru
53

piyasada PPRC (Polipropilen Random Copollimeriset) olarak bilinir. Folyolu borunun zeri
alminyum kapl olduu iin uzama katsays dk ve szdrmazlk dayanm yksektir.
Boru ap
(mm)
20
25
32
40
50
63
75

Kaynak
Derinlii
(mm)
14.0
15.0
16.5
18.0
20.0
24.0
26.0

Istma Sresi
(Sn)

Kaynak Sresi
(Sn)

Souma Sresi
(dk.)

5
7
8
12
18
24
30

4
4
6
6
6
8
8

2
2
4
4
4
6
8

Tablo 2.6: Elektro fzyon kaynanda kaynak teknii ile ilgili detaylar

Resim 2.27de piyasada metal anta iinde satlan plastik boru elektro fzyon kaynak
makinesi grlmektedir.

Resim 2.27: Fzyon kaynak makinesi

54

Resim 2.28: Fzyon kaynananda borunun uygun paftada 230 C250 C stlmas

Resim 2.29: Fzyon kaynananda borunun dirsek parasyla birletirilmesi

Yeterli miktarda kesilen plastik borunun kaynak ucu temizlenir. Borunun ucu kaynak
uzunluu kadar iaretlenir. 230 C250 C kadar snm fzyon kaynak makinesi
lokmalarna boru ve ek paras ayn anda taklr. Yaklak 7 - 8 saniye kadar beklenir. Boru
ve ek paras ayn anda ekilerek 1020 saniyede kprdatmadan dzgn bir ekilde ve
hafife bastrarak beklenir (Bu ller kk aplar iin geerlidir).

55

2.9. Islak Meknlarda Temiz Su Tesisatn Denmesi

Binalarda banyo, WC ve mutfaklara slak hacim denir. Islak hacimler dairenin nemli
bir alann igal eder. Shhi tesisat su kullanma yerleri, ihtiyaca gre bu blmlerde toplanr.
Islak meknlarda zemin demelerde su szdrmaln salamak amacyla yaltlr. Bu
yaltmda genellikle zeminlerde seramik ve duvarlarda fayans tr malzemelerden
faydalanlr. Ankastre denen temiz su tesisat da bu duvar demenin altnda kalr.
Dairelerde temiz su borular zorunlu kalmadka sva alt denmelidir. Ayn zamanda
borunun sva alt denmesi terlemeyi de nler. Katlara kan kolon borular ise sva st
denir.
Atk su borular ise duvar veya deme iinden ekilir. Atk su kolon borular duvar
yzeyinden denir. Sonradan bu borular fayans altna alnr. Yataydaki atk su borular ise
dk deme veya deme stnden ekilir. Deme kaplamasyla zeri kapatlr.

2.9.1. Banyo
Banyoda klozet, lavabo, yer szgeci, amar makinesi, kvet gibi vitrifiye
malzemeleri kullanlr. Banyo odalarnn dzenlenmesinde kapnn tam olarak alabilmesine
zen gsterilmelidir. Eer amar makinesi banyoya konulacaksa su ile temas etmeyecei
yerde olmasna dikkat edilir.

ekil 2.18: Tipik banyo yerleimi; kuvet, lavobo, klozet ve yer szgeci

Banyoya konulan vitrifiye malzemelerinin su kullanma ykne gre shhi tesisat

borusu ap kullanlr. Bu malzemelerin her biri iin genellikle (15 mm) anma
apndaki borular yeterlidir. Borular inaat aamasnda, banyo duvar i yzeyinden sva alt
denir.

56

2.9.2. WC
Banyodan ayr olarak dnlmeli ve ok iyi havalandrlmaldr. WClerde alaturka
ve alafranga hela talar kullanlr. WC kna da bir lavabonun konulmas gerekir. Lavabo
hela tann kullanlmasndan sonra el ykamak iin gereklidir.
Alaturka hela ta rezervuar doldurma borusu ap ve taharet musluu boru ap
(15 mm) olarak kullanlr. Lavabo musluu iin de (15 mm)lik boru yeterlidir.

Resim 2.30: Tipik WC yerleimi( lavabo, klozet ve yer szgeci)

2.9.3. Mutfak
Mutfaklarda su ile dorudan ilgili olan eviye, batarya ve bulak makinesidir. Baz
durumlarda ofben veya kombi de konulur. Bu borularn temiz su balantlar (15 mm)
borularla yaplr. Bulak makinesi, ofben ve kombilerin scak su girileri olmasna
ramen boru tesisat apta yaplr, redksiyonlarla apa drlr.

Resim 2.31: Tipik mutfak yerleimi(eviye ve batarya)

57

2.10. Tesisatta Suyun Geri Kamas

Temiz su tesisatnn atmosfere ak (bahe sulama vb.) veya kapal sistemlere
(kazan dolam devresi vb.) su besledii noktalardan basn dengesinin bozulmasndan
dolay gerekleen her trl ters ynl aka geri ak denir. Geri ak sonucunda temiz su
tesisatna karacak kirli su, kimyasal maddeler, mikroorganizmalar (kalorifer kazan suyu,
klima iller devresi suyu, hipoklorit vb.) hayati tehlikeye yol aar. Temiz su tesisatna geri
akla gaz karmas bile (doal gaz veya LPG) mmkndr.
1933 ylnda ABD(Chicago)de yaanan bir olayda ime suyu tesisat kirlenmi,
kirlenme sonucunda 1409 kii amibik dizanteriye yakalanm, bunlardan 98i ise yaamn
yitirmitir. Temiz su tesisatnn geri akla kirlenmesine dair kaytl ilk olay budur.

2.10.1. Geri Aka Yol Aan Durumlar

ehir temiz su ebekesi basnc yeterli olduu takdirde musluu anca su akar.
rnein, iinde deterjan bulunan temizlik kovamz doldurmak iin banyodaki spiralli duu
kovann iine koyalm. Musluk akken sular kesildii takdirde kovadaki deterjanl su
emilerek temiz su tesisatna karabilir. Bu rnekte grdmz gibi normal ak iin
gereken basn dengesi yerine tam ters ynde basn dengesi sz konusu olduunda geri ak
gerekleir.
Geri aka yol aan iki durum vardr: Geri emi ve ters basn
Temiz su tesisatna karmas tehlikeli olan kirli su kayna, atmosfere ak bir sistem
ise (bahede biriken su, banyo kveti, paspas ykama teknesi vb.) geri emi yolu ile olacak
geri ak nlenmelidir.
Bunun iin gelitirilmi eitli zellikteki ekvalflar kullanlr. Resim 2.32de alpara
tipi ek valfgrlmektedir.

Resim 2.32: Tipik alpara ek valf ve alma prensibi

58

2.11. Su Sayac alma Prensibi ve Montaj

zelliine gre iinden geen akkan miktarn lmekte kullanlan tesisat
malzemelerine su sayac denir. Su sayalar 15 mm aptan 800 mm apa kadar her trl su
lm ihtiyacn karlayacak yapda retilmektedir.
Geen suyun miktarnn llebilmesi iin nce su pervaneyi evirir. Geen suyun
miktar ile pervanedeki dn says arasnda doru bir orant vardr. Pervanedeki hareket
dili mekanizmaya iletilir. Sayalar, harcanan su durumuna gre eitli ap ve biimlerde
yaplr. Genellikle kullanm yerine gre ev ve sanayi tipi olarak iki grupta toplanr.

ekil 2.19: Sayac tek huzmeli

lmesi

Piyasada genel olarak 15, 20 ve 25 mm anma llerinde tek ve ok huzmeli olarak

bulunur. Saya rakorlu montaj uzunluu 203 mm ile 375 mm arasndadr.

ekil 2.20: Su sayac ve kesiti

Multijet tip su sayalar 1550 mm aras anma llerinde retilir. Su gei hzndan
yararlanlarak alr. ap kk olmasna ramen debisi fazladr.
Woltmann tip su sayalar 50800 mm aras anma llerinde retilir. Byk
kapasiteli iletmelerde kullanlr. Sayalar flanl balantldr ve 50 mm'den 800 mm'ye
kadar farkl ebatlarda retilir. Bu sayalarn normal ak deerlerinde hata oran %2
kadardr.

59

2.11.1. Sayalarn Okunmas

Su sayalarn okunmas, saat zerinde bulunan deerlerin okunmas sonucunda ortaya
kar. Su sayalar eitli olduklar iin okunmalar da farkldr. Genellikle sayalarn
zerindeki siyah rakamlar okunur. Bazlarnda siyahn devamnda krmz rakamlar da vardr
ancak bunlar, dikkate alnmaz. Sayalarda siyah rakamlar m3 olarak okunurken krmz
rakamlar ise litre cinsinden okunur. Su bedeli ise m3 olarak denir.

2.11.2. Saya Montaj Kurallar

Su sayac kolayca okunan, aydnlk, dondan korunabilecek, bakm ve tamire uygun,
ulalabilecek bir saya kutusu iinde olmaldr.
Sayalarn montaj pozisyonu da doru almalaryla dorudan ilgilidir. Baz sayalar
sadece belirli ekillerde (yatay veya dikey) monte edilebilirken bazlar her pozisyonda
monte edilebilir. Yine baz sayalar vana, dirsek, redksiyon vb. balantlardan belirli bir
uzakla balamak gerekirken baz sayalar iin bunlara gerek yoktur.
Montaj klavuzlarnda belirtilen sayaca en uygun pozisyon seilmeli ve mevcut bir
tesisat varsa sayaca uygunluu kontrol edilmelidir. Btn sayalarda montaj ile ilgili dikkat
edilmesi gereken en nemli konu sayatan hava gemesinin nlenmesidir. Sayatan geecek
olan hava hem yanl lm deerine hem de sayata hasara sebep olur.

60

Tesisatta sayatan nce mutlaka bir filtre sistemi bulunmaldr. Zira zel modeller
hari btn sayalar temiz svlarn lm iin tasarlanmtr. retici firmalar pislik
sebebiyle arzalanan sayalar garanti kapsam dnda tutar. Saya arzalarnn sebebi, %50
den fazla svnn iindeki yabanc maddelerdir.
Saya montajnda dikkat edilmesi gereken n nemli kural, sayacn zemine paralel ve
kolona dik olmasdr.
Su sayacn ebekeye doru ynde ve doru ada balamak ok nemlidir. Sayac
balarken retici firmann vermi olduu balant emasna veya sayacn zerindeki ok ve
iaretlere dikkat edilmelidir.

2.11.3. Ev Tipi Saya Montaj

Ev tipi sayalar, yeni ynetmelie gre apartman dairelerinde, elektrik saatlerinde
olduu gibi dairenin giriinde toplu hlde konulmas gerekir. Daire ilerine konmas sayacn
okunmas asndan uygun deildir.

61

ekil 2.24: Kolon sistemi saya montaj

2.11.4. Rgar erisine Saya Montaj

Bina iinde uygun bir yer yoksa saya baheye yaplacak bir rgar iine konur.
Rgar bakm ve onarm amacyla iine girilebilecek byklkte ve sayac dondan
koruyacak derinlikte yaplarak yaltlr.
Rgar iine birikebilecek sular aktacak bir szge konmal ve szge pis su tesisatna
balanmaldr.
Sayac tesisata balarken saya iinde hava kalmayacak ekilde balanr. Saya
borudan yksekte ise hava, alakta ise tortu birikir. Boru tesisat, sayacn daima su ile dolu
kalmasn salayacak biimde yaplmaldr. Bunun yolu, gidi borusunu sayatan yksek
yapmaktr. Sayatan nce ve sonra birer vana konulmaldr.
Tesisatta su deposu, hidrofor, boyler varsa buradaki sularn ehir tesisatna akmamas
iin sayatan sonra ek valf konulmaldr. Sayacn tesisata balanmas, iki ucunda bulunan
rakorlar yardmyla yaplr.

62

ekil 2.25: Rgar iindeki saya grubunun nden ve stten grn

2.11.5. Ni erisine Saya Montaj

Sayac binann iinde dairenin giri kapsnn nnde uygun bir yer varsa duvara
yaplm bir ni iine yerletirilebilir. Ni yerden 70 cm yksekliinde ve yaklak olarak
40x60x15 cm boyutlarnda olur. Niin nne bir kapak yaplr.

63

ekil 2.26: Ni iindeki saya grubunun nden ve stten grn

2.12. Donmaya Kar Alnacak nlemler

Tesisatlar bir binann can damarlar olup yaplara hayat katar ve canllk getirir. Bir
binann esas gayelerinden birisi iklime kars koruma salamaktr. Bu da stma soutma ve
havalandrma sistemleri yardmyla gerceklestirilebilir. Yaplara hayat tasyan bir dier
sistem de su tesisatdr. Ne yazk ki bu tesisatlarn, en ok ihtiya duyulduu souk
mevsimlerde byk bir dman vardr. Donma olaydr. Suyun donma noktas, pek cok
faaliyette olduu gibi yap tesisatlar icin de kritik bir scaklktr. Don olay binalardaki
tesisat hatlarnda tahribat meydana getirerek etkisiz veya verimsiz hle getirir. Bu da
yaplardaki konfor ve yasam sartlarnn bozulmasna yol aar. Byk maliyetlerle yaplan bu
tesisatlar don olaylarna kar koruma ve dolaysyla verimli bir ekilde calmalarn
salamak iin nceden gerekli tedbirlerin alnmas gerekir. Alnacak tedbirlerin minimum ilk
yatrm maliyeti ve mmkn olan en dk iletme masraflaryla gereklestirilmesi iin de
donma olaylarnn iddet ve sklnn bilinmesi gerekir.
Binalarda su tesisatlar ve sv akskanlar (ozellikle su) ile calsan stma tesisatlarnn
salkl ve randmanl olarak calma, tesisatlarn donmasn nlemekle mmkndr.

64

Resim 2.33: Tesisatta donma sonucu oluan hasar

2.12.1. Dona Kar Tesisatn Korunmas

Sv hlden kat hle geen suyun hacmi 1/12 kadar artacandan borularn
patlamasna neden olur. Suyun donmas ile artan basn boruyu patlatr. Bu patlama ilk
bakta sanld gibi donma noktasndan deil borunun en zayf olduu noktadandr. Bu
nedenle borunun patlama noktasndan stlmas da bir yarar salamayabilir. Boruyu dondan
korumak iin i duvarlara ve demek doru olur. Borunun yaltlmas yararl olmakla
beraber, ok souk havada yeter sre bekleyince suyun donmasn nlemez. Ancak yaltlm
boruda suyun donmas daha ge olur. Kullanlmayan binalarda borulardaki suyun
donmamas iin en emin yol suyu boaltmaktr. Donmu borularn almas iin scak suya
batrlm bezle sarmak, zerine scak su dkmek, atele veya alevle stmak gibi yntemler
uygulanr. Borulara zelikle doru akm vermek suretiyle de buzlan eritmek mmkn
olabilir. Bu uygulamada akmn iddeti ok nemlidir.
Hangi borularn potansiyel olarak donabilecei saptanabilir. Istmasz yerlerden giden
su borular ve evin dndaki duvarlar zerinden giden su borular donmaya adaydr.

Resim 2.34: Su sayacnn yaltm

65

UYGULAMA FALYET
UYGULAMA FALYET
Lavabo batarya montaj azlarn hazrlayarak batarya montaj yapnz.

66

Ara ve gereler
Kurbaack anahtar
dirsek
Al
eki
Keski
Eksantrik nipel
Batarya

lem Basamaklar

neriler

Tesisatn salkl almas ve estetik olarak gzel

grnmesi iin su terazi kullannz.
e uygun takm ve aletleri nlnz giyerek alma masanz
hazrlaynz.
dzenleyiniz.
alma ortamnz dzenleyerek gerekli olan
takm ve malzemeleri alnz.
Demeden ykseklii lerek iaretleyiniz.
Batarya
yerini
izerek Souk su ve scak su tesisatlarn ekiniz.
belirleyiniz.
Ykseklik l iaretine gre batarya montaj az
arasnn yerlerini iaretleyiniz.
aret yerlerini dirsek bykl kadar anz.
Dirsekleri yerlerine al harcyla tutturarak ve
Dirsekleri yerlerine tutturunuz.
kurumaya braknz.
Dirsek azlar svayla ayn seviyede olsun.
Eksantrik nipelleri balaynz.
Terazisini ayarlaynz.
Eksantrik nipelleri taknz.
Rozetleri nipellere takz.
Batarya somunlarn nce elle eit, sonra
kurbaack anahtarla sknz.
l ve terazi kontroln yapnz.
inizi kontrol ediniz.
Kirlettiiniz yerleri temizleyiniz.
i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

67

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1. e uygun takm ve aletleri hazrladnz m?
2. Batarya yerini izerek belirttiniz mi?
3. Dirsekleri yerlerine tutturdunuz mu?
4. Eksantrik nipelleri taktnz m?
5. inizi kontrol ettiniz mi?
6.

e uygun ara ve gereleri hazrladnz m?

7.

Verilen resme gre ii yaptnz m?

8.

Yaplan iin teslim ettiniz mi?

9.

Saya yerinin tespitini yaptnz m?

10.

Projeye uygun saya setiniz mi?

11.

Besleme borusu zerine vana taktnz m?

12.

Sayac rakorundan vanaya taktnz m?

13. Sayacn ekseni yere dik gelecek ekilde tekniine uygun

olarak sktnz m?
14.

Sayatan sonra vana taktnz m?

15.

Sayac test ettiniz mi?

68

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

69

UYGULAMA FALYET
Dizi sistemi kolon datm kolektrn yapnz.
Ara ve gereler
Boru mengenesi
Boru anahtar
40 Te ve nipel
40- 15, 20, 25, 32
Redksiyon
Kendir, slyen boya

lem Basamaklar

neriler

e uygun ara ve gereleri alma ortamnz hazrlaynz.

hazrlaynz.
Gerekli ara gereleri alnz.
Resmi inceleyiniz.
i yapmaya 40 mmlik Teden balaynz.
Verilen resme
yapnz.

gre

ii Ek paralarna keten sarnz.

Keten zerine bezir ya veya slen boya srnz.
k azlarnn ayn eksende olmasna dikkat
ediniz.
ini zerindeki
temizleyiniz.

Yaplan iin teslim ediniz.

boya

artklar

zerine numaranz yaznz.

i retmeninize teslim ediniz.

70

ve

kirlerini

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1.

e uygun takm ve aletleri hazrladnz m?

2.

Batarya yerini izerek belirttiniz mi?

3.

Dirsekleri yerlerine tutturdunuz mu?

4.

Eksantrik nipelleri taktnz m?

5.

inizi kontrol ettiniz mi?

6.

e uygun ara ve gereleri hazrladnz m?

7.

Verilen resme gre ii yaptnz m?

8.

Yaplan iin teslim ettiniz mi?

9.

Saya yerinin tespitini yaptnz m?

10.

Projeye uygun saya setiniz mi?

11.

Besleme borusu zerine vana taktnz m?

12.

Sayac rakorundan vanaya taktnz m?

13.

Sayacn ekseni yere dik gelecek ekilde tekniine uygun

olarak sktnz m?

14.

Sayatan sonra vana taktnz m?

15.

Sayac test ettiniz mi?

71

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

72

UYGULAMA FALYET
Saya montaj yapnz.

Saya grubu para listesi

Ara ve gereler

20 mm besleme borusu

Boru mengenesi

20 mm vana

Boru anahtar

20 mm saya

Kurbaack anahtar

20 mm vana

Kendir

15 mm boaltma musluu

Slen boya

20 mm tesisat borusu
1. 25 mm kolon borusu
2. Saya balant rakoru

73

lem Basamaklar

neriler
nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz.

e uygun takm
aletleri hazrlaynz.

ve

alma ortamnz dzenleyerek takm

sorumlusundan gerekli olan takmlar alnz.

hane

Malzeme deposu sorumlusundan saya ve dier

malzemeleri alnz.
Saya iin uygun bir yer hazrlaynz.

Saya yerinin
yapnz.

tespitini

Sayalar toplu hlde daire dna koyunuz.

Sayacn rahat okunabilecei bir yere yerletiriniz.

Projeye
seiniz.

uygun

saya Projeye uygun saya seiniz.

Sayacn zelliklerini iyice reniniz.

Besleme borusu zerine Besleme borusu dna kendir sararak boya srnz.
vana taknz.
Besleme borusuna vanay taknz.
Sayac
rakorundan Rakoru skarken kendir sarnz.
vanaya taknz.
Pirin rakoru skarken zedelemeyiniz.
Sayacn ok ynnde olmasna dikkat ediniz.
Sayacn ekseni yere dik
gelecek ekilde tekniine Sayac, rakorun contasn takarak sknz.
uygun olarak sknz.
Sayacn altna dz olmas iin tula koyunuz.
Sayatan
taknz.

sonra

vana

Vanay saya balant rakorunun kendirli ve slenli

ucuna taknz.
Nipeli, kendirli ve slenli olarak vanaya taknz.
Nipelin ucuna Teyi balaynz.
Musluu Teye balaynz.

Sayac test etdiniz.

Yeterli uzunlukta boru hazrlaynz.

Tenin dier ucuna boruyu taknz.
Tesisatn kaak denemesini yapnz.
74

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1.

e uygun takm ve aletleri hazrladnz m?

2.

Batarya yerini izerek belirttiniz mi?

3.

Dirsekleri yerlerine tutturdunuz mu?

4.

Eksantrik nipelleri taktnz m?

5.

inizi kontrol ettiniz mi?

6.

e uygun ara gereleri hazrladnz m?

7.

Verilen resme gre ii yaptnz m?

8.

Yaplan iin teslim ettiniz mi?

9.

Saya yerinin tespitini yaptnz m?

10. Projeye uygun saya setiniz mi?

11. Besleme borusu zerine vana taktnz m?
12. Sayac rakorundan vanaya taktnz m?
13. Sayacn ekseni yere dik gelecek ekilde tekniine uygun
olarak sktnz m?
14. Sayatan sonra vana taktnz m?
15. Sayac test ettiniz mi?

75

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

76

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

Deiik apl borularn yatay ve dey denmeleri durumunda eksenleri arasndaki

mesafe yaklak olarak ne kadar olmaldr?
A) 100 mm
B) 150 mm

2.

C) 200 mm
D) 250 mm

Batarya balant azlar lsnn doru braklmamas hangi sorunlar ortaya

karr?
A) Batarya balanmaz.
B) Fayanslarn krlmas gerekir.

3.

Tesisatta eim hangi takmla kontrol edilir?

A) Gnye
B) Su hortumu

4.

C) Aaya doru
D) Suyun ak ynnn tersine

Batarya balant lleri ka mm olmaldr?

A) 155 mm
B) 145 mm

6.

C) Terazi
D) Kumpas

Borularda eim hangi yne doru olmaldr?

A) Yukarya doru
B) Suyun ak ynne doru

5.

C) Zaman kayb olur.

D) Hepsi

C) 160 mm
D) 140 mm

Bina ii tesisattaki borular aada hangisinde doru olarak verilmitir?

A) Datm, kolon, balant borusu
B) Kolon, branman, besleme borusu

7.

Su sayacnn grevi nedir?

A)
B)
C)
D)

8.

C) Besleme borusu, branman, ana boru

D) Kolon, besleme borusu, ana boru

Suyu iinden geirmeye yarar.

Suyun basncn azaltr.
inden geen su miktarn ler.
Suyu depo eder.

Souk su sayac hangi scakla kadar kullanlr?

A)
B)
C)
D)

60 C
70 C
50 C
80 C
77

9.

Scak su sayacnn souk su sayacndan fark nedir?

A)
B)
C)
D)

10.

Su sayac montajnda neye dikkat edilmez?

A)
B)
C)
D)

11.

Suyun ak ynne doru olmaldr.

Yukarya doru olmaldr.
Suyun ak ynnn tersine olmaldr.
Aaya doru olmaldr.

Tesisatta sayatan nce sayacn arzalanmamas iin ne konmaldr?

A)
B)
C)
D)

15.

Su karmasn diye konur.

Arza esnasnda suyu kesmek iin konur.
Daha salam olsun diye konur.
ilii artrmak iin konur.

Su sayacnn ok yn ne tarafa doru olmaldr?

A)
B)
C)
D)

14.

Saya kutusuna konmaldr.

Daire iine konmaldr.
nemli deildir.
Aa konmaldr.

Sayacn sana ve soluna vana konulmasnn nedeni nedir?

A)
B)
C)
D)

13.

Aydnlk yerde olmaldr.

Kolay okunabilir yerde olmaldr.
Kolay sklr yerde olmaldr.
Yksek yerde olmaldr.

Ev tipi sayalar nereye montaj edilmelidir?

A)
B)
C)
D)

12.

Daha salam olmas

Daha ekonomik olmas
Daha hassas olmas
Tm ile metal olmas

Vana
Filtre
ek valf
Dirsek

Binalarda temiz suyu kullanma yerlerine ileten boru ana ne denir?

A)
B)
C)
D)

Kolon
Ana boru
Branman hatt
Bina temiz su tesisat

78

Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

16.

Sayma dzeni dililerinin sayatan geen su ile temasta bulunanlarna

..denir.

17.

Sayma dzeni dililerinin sayatan geen su ile temasta bulunmayanlarna

.....denir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

79

RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Gerekli donanm kullanarak hidrofor montaj yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Belediyelere giderek konu hakknda bilgi alnz.

Blgenizdeki tesisat ile ilgilenen firmalardan bilgi edininiz.
Bir inaat gezerek hidrofor montajn grnz.

3. HDROFOR MONTAJI
3.1. Hidroforlar
ok katl binalarn su ihtiyacn karlamak iin ehir ebeke basnc yetersiz kalr. Bu
tr yerlerde hidrofor veya su deposu balantl sistemler kurulur. Hidrofor ve su deposu ayr
ayr kullanlabildii gibi baz tesisat sistemlerinde beraber de balanabilir.
Basnc dk suyu, hava ile sktrarak istenen ykseklie kartan ve otomatik
alan silindirik depolu pompalama sistemlerine hidrofor (basnlandrma deposu) denir.
Basnlandrma ilemini tank, pompa ve bunlarn zerine taklan yardmc elemanlar
yapar.

Resim 3.1: Depoya veya ebekeye balanacak durumda paket tip hidrofor

80

3.2. alma Prensibi

Hidrofor tank, iletme (alma) basncna gre standartlarla belirtilen kalnlkta elik
sa malzemeden yaplr. Tankn, hidrofor sistemindeki grevi yardmc elemanlar zerinde
tamak, su ve havay biraraya getirerek suya istenilen basnlandrmay vermektir. Bir ksm
hidrofor tanklarnda hava temini iin kompresr yerine hava subab veya hava enjektr
kullanlr. Baz hidrofor tanklarnda ise su ve hava blgesi bir membranla ayrlr. Membran
olarak basnca dayankl ve biimlendirilmi lastik kullanlr.
Kapal depo bir hava haznesi grevi yapar. ine su basldnda suyun hacmi ile
orantl olarak hava basncda artar ve skan hava suyun yzeyine basn yapar. Deniz
seviyesinde normal atmosfer basnc (10,33m.ss) altndadr. Bu basn suyu ykseltmeye
yetmez. Bu basn tesisatn her yerinde vardr. Depo zerine konulan bir manometre 0 (sfr)
kg/cm2yi gsterir. Deponun yarsna kadar su doldurulduunda manometre 1 kg/cm2 gsterir.
Teorik olarak suyu 10 m ykseltir. Deponun 2/3 doldurulduunda manometrede okunan
basn gstergesi 2 kg/cm2; 3/4' dolduunda 3 kg/cm2yi gsterir. Bu basn suyu teorik
olarak 30 metreye ykseltir. Bu suretle elde edilen basn yetmez. Tesisattan azck su
kullanlrsa basn hemen der. Ayrca deponun tamamen su ile dolmas tehlikesi de vardr.
Bunun iin hava komprsr kullanlr ve basn otomatii ile kumanda edilir.
Sistem almaya balarken depodaki hava basnc gereken asgari basncn yarsna
kadar ykseltilir. Bylece istenilen basnta daha fazla su alnr. Tulumbann hangi basnlar
arasnda alaca tespit edilmelidir. rnein, 5kg/cm2 basnca ihtiya varsa bir basn
otomatii (prosestat) kullanmak suretiyle pompay 7 kg/cm2 basn elde edinceye kadar
altrmak gerekir. Bu duruma gre basn aral 2 kg/cm2dir. Bu basn harcanncaya
kadar tesisata su gider. Basn 5 kg/cm2ye dnce basn otomatii pompay yeniden
devreye sokar ve su ak balar. Depodaki hava tamamen suya karp yok oluncaya kadar
kompresrn yeniden altrlmasna gerek yoktur.
Hidrofor pompas, suya yeterli basnc verecek kapasitede olmal ve ona gre
seilmelidir. Grevi kuyu, depo veya ebekeden ald suyu tankta basnlandrmaktr.
Merkezka (salyangoz) ve kademeli (santrifj) tipte yaplr. Pompa motorlar dikey veya
yatay balant biiminde retilir.
Hidrofor yardmc elemanlar (ekipmanlar), iber veya kresel vana, ek valf,
gvenlik vanas, hava temin eleman (hava enjektr, hava subab veya kompresr) basn
alteri, manometre, selenoid vana ve seviye elektrotundan oluur.
iber veya kresel vana, gerektiinde su akn kesmek iin kullanlr.
ek valf, takl bulunduu yerin gerisinde basncn azalmas durumunda, su aknn
ters yne kamasn engeller.
Gvenlik vanas, sistemdeki fazla basnc dar atarak sistemin gvenliini salar.
Sistem iindeki basn manometreden okunur ve hava blgesine balanr.
81

Selenoid vana hava blgesine taklarak su seviyesine gre tankn hava emiini salar.
Seviye elektrodu ise su seviyesini kontrol eder ve su blgesine taklr.
Hidrofor tank basncna gre pompann almasn basn alteri dzenler.
Hidrofor sistemi elemanlar birbirine bal ve tamamlayc nitelikte alr.

3.2.1. Havay Kendisi Temin Eden (Otomatik Hava arjl) Hidroforlar

Yastklama havas pompann her devreye giriinde bir hava arj cihaz vastas ile
temin edilen bir hidrofordur. Daha ziyade konutlarda (apartmanlarda ve kk sanayi
tesislerinde) kullanlr.
Hidrofor pompasnn su basma tarafndan yastklama havasm temin eden hidroforlar
(ekil 3.1). Bu sistemlerde pompann su basma tarafna bal olan bir yardmc aparat (hava
arj cihaz) vastas ile pompann her devreye giriinde bir miktar hava hidrofor tank iine
baslmaktadr. Hidrofor tank iine baslan fazla hava yine tank iine yerletirilen bir ine
supapl amandra vastas ile tahliye edilebilmektedir. Sistemin avantajlar, her tr su
pompasnda kullanlabilmesi, su emi problemleri olmamasdr.
ehir su basncnn yeterli olduu durumlarda suyun dorudan binaya gitmesi iin
bypass balants yaplr. Bu durumda hidrofor devre d kalr.

ekil 3.1: Basnlama tankl hidrofor tesisat

82

3.2.2. Hava Kompresrl Hidroforlar

Hidrofor tankna alnacak yasaklama havas bir hava kompresr vastas ile temin
edilir. Daha ziyade byk tesislerde (tank hacmi 2000 litreden fazla olan yerlerde) hava arj
cihazlar ile yeterli hava temin edilemeyen yerlerde kullanlr. Daha ziyade endstriyel
tesisler ile byk sitelerde kullanlmaktadr (ekil 3.2).

ekil 3.2: Hava kompresrl hidrofor tesisat

Mahzurlar, fazladan hava kompresr bedeli, kompresr bakm problemleri, hava

kompresr grltsdr.

Sistemin alma prensibi: Su seviye kontrol cihaznn (tadiye cihaz veya

seviye elektrodu) seviyesine kadar su baslr. Hava hatt zerinde bulunan
selenoid vanaya kumanda eden basn otomatii P1 alt iletme basncnn biraz
zerine ayarlanr ve tanka hava baslr. Pompaya su seviye kontrol cihaz yol
verir. Hidrofor tankndaki basn, basn otomatiinin ayarland P2 st iletme
basncna gelince pompa, basn otomatii tarafndan devreden kartlr. Baka
benzer sistemlerde hidrofor tankndaki alt ve st seviye iki ayr seviye kontrol
cihaz (bu tadiye cihaz olabilir, seviye kontrol elektrodu olabilir.) tarafndan
kontrol edilen hava basncnda bir basn alteri (presostat) tarafndan kontrol
83

edilir. Bu sistemin mahsurlar, hidrofor tankndaki alt st su seviyelerinin sabit

kalmasndan dolay herhangi bir sebeple iletme basnlar deitirildiinde alt
ve st iletme basnlar arasndaki farkn kontrol elden kar. Burada fark
sabit scaklktaki gazlarla ilgili Boyle Marotte Kanunu gereince P1 x V1 = P2
x V2 artlarna tabi olarak deiir.

3.2.3. Membranl Basn Dengeleme Tankl Paket Hidroforlar

Paket tip hidroforlarn bnyesinde bulunan kk hacimli membranl basnl tanklar,
birka litreden 25 litreye kadar eitli hacimlerde kullanlmaktadr. Bu tanklarn amac ekil
3.3te grld gibi su 1numaral blmden membran iirerek 2 numaral blmedeki gaz
hacmini devreyi kesme basncna kadar sktrarak elektrik motor devresini aarak sistemi
durdurur. Su tketimine ramen sistem devreye girme basncna kadar pompa
almayacaktr.
Yastklama havasnn suda eriyerek gitmesini engellemek iin bir lastik membran
vastas ile su ile havann temas engellenmekte bylece tekrar heva arjna ihtiya
kalmamaktadr. Lastik membran basnl bir kabn (tp) iine yerletirmekte bir tarafna bir
supap vastas ile hava baslmakla bu tp hidrofor pompas ile irtibatlandrmaktadr. Sistemin
kapasitesi arttka hidrofor pompas ile irtibatl tp says artmaktadr.

Resim 3.2: Membranl paket hidrofor

84

Bu sistemin avantajlar, ucuz oluu, az yer igal etmesidir.

Bu sistemin mahsurlar ise basn alteri, salt elemanlar, pompann ok sk devreye
girip kmas neticesi abuk bozulmas, tpteki lastik membrann zamanla yarlmas, tpte
sktrlm havann zamanla kamas, bir musluk almas ile birlikte hidroforun devreye
girmesinin getirdii rahatszlktr.
Sistem kademeli pompa guruplu yaplrsa nisbeten iyi sonular vermektedir. Bu
sistemde ufak su sarfiyatnda ufak kapasiteli birinci pompa devreye girmekte, daha fazla su
ihtiyacnda ikinci pompa devreye girmektedir. Bylece pompalarn saatteki devreye giri
k says da azalm olmaktadr.
Membranl hidroforlar yangn hidroforu olarak kullanlabilir. 1-2 dairelik konutlardan
40 50 dairelik apartmanlar iin de ideal bir hidrofordur.
Mebranl hidroforlar genellikle konutlarda kullanlmaktadr.

Resim 3.3: Dik pompal membranl paket hidrofor ve teknik zellikleri

85

Tablo 3.1: Paket hidroforlar ve teknik zellikler

3.3. Hidrofor Seimi

Hidrofor seiminde gz nne alnmas gereken ana etkenler:
Debi (Su miktar)
Basma ykseklii
Emme derinlii
Emme hatt ap
Basma hatt ap

Resim 3.4: Yatay ift kademeli hidrofor

Debi (Q)

Evsel hidroforlarda ihtiya duyulan su miktar tecrbelerle elde edilmi deerlerden

faydalanarak hesaplanr.
86

Q = A x T x B x f ( litre/saat)
Q: Debi (litre/saat)
A: Aile says veya daire says: A
T: Bireyin gnlk su tketimi: T = 100 150 litre / gn
B: Ortalama birey says aile iin: B = 4 5
f: E zamanl kullanm faktr (Tablo 3.2den baknz.)
E zamanl kullanm faktr ( f )
4 daireye kadar
0,66
10 daireye kadar
0,45
20 daireye kadar
0,40
50 daireye kadar
0,35
100 daireye kadar
0,30
100 daireden fazla
0,25
Tablo 3.2: E zamanl su kullanm faktr

Basma ykseklii (Hm)

Hm = ( A x B x C ) + HZEL + HAKMA (mSS)
Hm: Basma ykseklii (mss)
A: Kat ykseklii ( Evsel uygulamalar iin genellikle 2,8 metre 3 metre aras )
B: Kat says
C: Emniyet katsays (Yeni binalar iin C=1,20 , eski binalar iin C=1,30 )
HZEL: zel ekipmanlar iin gerekli olan basn (Tablodan )
HAKMA: Kullanm yeri basnc ( HAKMA = 15 mSS )
HZEL
Su sayac bana
Filtrasyon iin
Hortumla bahe sulama iin
Fskiye ile bahe sulama iin
ok du iin

10 mSS
15 mSS
10 mSS
30 mSS
15 mSS

Tablo 3.3: zel ekipmanlar iin gerekli olan su basnc

Emme derinlii
Hidroforun emi yapmas durumunda kapasitesi decektir. Bu d miktar pompa tipine
bal olarak deimektedir. Seim yaplrken pompa reticisine bavurunuz.

Emme hatt ap
Emme hatt galvaniz boru ile yaplyorsa minimum pompa emi az apnda, plastik boru ile
yaplyorsa minimum pompa emi apndan bir ap byk boru ve armatr kullanlmaldr.
87


Basma hatt ap
Basma hatt boru ile yaplyorsa minimum pompa emi az apnda, plastik boru ile
yaplyorsa minimum pompa emi apndan bir ap byk boru ve armatr kullanlmaldr.
Pompa kna yakn yerlere (1 metre) dirsek konulmamaldr.
rnek:
60 daireli bloktan oluan beer katl yeni bir sitenin su ihtiyacn karlayacak
hidroforun kapasitesini hesaplayalm. Her dairenin sayac ayrdr. Banyo bataryasnda ok
du kullanlmtr.
Q = A x B x T x f (Litre)
Q = 180 x 5 x 120 x 0,25 = 10,800 litre/saat = 27 m3/h
Hm = (2,8 x kat says x C ) + HZEL + HAKMA
Hm = (2,8 x 5 x 1,3) + (10 + 15) + 15 = 58,2 mSS = 60 mSS
Seilecek hidroforun pompas,Q = 27 m3/h Hm = 60 mSS deerlerini salamaldr.
Hidroforla birlikte kullanlacak denge tank minimum 500 litre ve n gaz basnc 5,5 bar
olmaldr.

3.4. Hidrofor Denge Tank Seimi

Hidrofor denge tank seimi yapabilmek iin belirlenmesi gerekenler basn snf,
hacim ve n gaz basncdr;

3.4.1. Denge Tank Basn Snf Hesab

Seilecek tankn basn snf birlikte alaca hidroforun zelliklerine baldr.
Hidrofor denge tanklar 6-10-16-25 bar iletme basnlarnda retilmekte ve iletme
basncnn % 50 zerinde test edilmektedir. Bu durumda seilecek tankn iletme basnc,
hidrofor pompasnn maksimum basncndan byk olmaldr.
Ptankiletme Ppompamaks
rnein, hidrofor pompasnn maksimum basnc (kapal vanada) 7 bar ise
seeceimiz denge tanknn iletme basnc 10 bar olmaldr.

3.4.2. Denge Tank Hacim Hesab

Seilecek tankn nominal hacmi birlikte alaca hidroforun zelliklerine ve
uygulama artlarna baldr.

88

Hacim belirlenmesinde genellikle motorlarn alt (devreye girip kma says)

saysnn snrlandrlmas ls temel alnmaktadr. Yksek alt says elektrik motorunun,
pompa aksamnn, basn alterinin ve pano iindeki kontaktrler gibi dier elektromekanik
ekipmann kullanm mrn ksaltmakta ve yksek demeraj akmndan dolay elektrik
sarfiyatnn artmasna sebep olmaktadr. Bu nedenle mmkn olduunca byk hacimli tank
kullanlmas iletim ekonomisi ve kullanm mr asndan tavsiye edilmektedir.
Seilmesi gereken tankn asgari nominal hacmi VN,
VN 0,33 x Qmaks x ( Hst + 1 ) / ( ( Hst Halt ) x S ) formlyle hesaplanabilmektedir.
Seilen genleme tanknn iletme artlarnda depolayabilecei basnl su yani faydal su
hacmi VF,
VF = VN x ( Hst Halt ) / ( Hst + 1 ) formlyle hesaplanabilmektedir.
VN: Tankn asgari nominal hacmi (litre)
Qmaks: Her bir pompann alt basnta verdii debi (m3/h)
Hst: Hidroforun st basnc (bar)
Halt: Hidroforun alt basnc (bar)
S: Hidroforun amalanan alt saysn (1/h)
VF: Depolanabilen faydal su hacmi (litre)
N: Motor gc

3.4.3. Denge Tank n Gaz Basnc Hesab

Tankta olmas gereken n gaz basnc p0, birlikte alaca hidroforun iletmeye
alnmas srasnda p0 = 0,9 x halt olacak ekilde yani hidroforun devreye girme basncndan
yaklak %10 daha dk seviyede ayarlanmaldr.
Tanklar, yeterli basn kapasitesine sahip bir kompresrle mmkn olduunca kuru
hava veya azot gaz baslarak basnlandrlmaldr. n gaz basnc kontrol edilirken ve
genleme deposuna hava baslrken deponun iindeki su tamamen boaltlm olmaldr.
Membranl tankn iindeki havann basnc periyodik olarak (hafta, ay gibi) kontrol
edilmelidir. Hava, membranl tank iindeki lastik membrandan difzyonla srekli suya
geerek veya flan ve sibop balantlarnda szarak azalr. Tank iinde hava basnc derse
hidroforun alt says artar. Dolaysyla ses ve sudaki dalgalanma artar.
Elektrik motorlar iin tavsiye edilen azami alt saylar ( S ):
N 1,5 kW iin S 80 1/h
N 3,7 kW iin S 60 1/h
N 7,5 kW iin S 30 1/h
N 15 kW iin S 20 1/h
89

N 18 kW iin S 15 1/h
Dalg pompalarn hidrofor olarak kullanld durumlarda, genleme tanknn hacmi
mmkn olduunca byk seilmeli ve dalg tip elektrik motorlarn alt saysnn aada
gsterilen deerlerin stne kmamas salanmaldr.
Dalg motorlar iin tavsiye edilen azami alt saylar ( S ):
N 5,5 kW iin S 20 1/h
N 7,5 kW iin S 15 1/h ve bir gn boyunca oluacak alt says, S 80 100 1/gn
olarak gerekletirilmelidir.

3.5. Hidrofor Montaj Kurallar

3.5.1. Yer Seimi
Bodrum snak gibi zeminlere, tavan aras (at), baheye (zeri kapal muhafazal
bir alan tercih edilmelidir). Daire ierisinde bo bir oda, balkon gibi yerlere, bahe garaj gibi
d mahallerde hidroforun k mevsiminde donmamas iin gerekli nlemlerin alnmas
gerekir.
Kuyu ya da sarn gibi hidrofor motaj yapacanz yerlerin derinlikleri 7-8 myi
getii takdirde 12-20 metre derinlik gibi durumlarda ift emili derin kuyu hidroforlar
tercih edilmelidir. evresinde bulunabilecek brlr, kazan gibi s kaynaklarndan
etkilenmeyecek ekilde yerletirilmelidir. Hidroforun evresinde bakm ve onarm amac ile
rahata dolalabilecek boluklar braklmaldr.
evresinde bulunabilecek brlr, kazan gibi s kaynaklarndan etkilenmeyecek
ekilde yerletirilmelidir. Hidroforun evresinde bakm ve onarm amac ile rahata
dolalabilecek boluklar braklmaldr.

ekil 3.3: Hidrofor montajnda balantlar ve ller

90

3.5.2. Pompa Su Giri Tesisat

Tavsiye edilen montaj ekli ekil 3.3te verilmitir.
Pompaya su girii iin yaplacak su tesisatnda aadaki kurallara uyulmaldr:

Hidrofor su deposundan beslenmelidir. Dorudan ehir ebekesine balant

yaplmamaldr.
Tesisatta basnca dayankl galvaniz, polietilen, polipropilen gibi bir boru
kullanlmaldr. Balantlar su szdrmaz olmaldr.
Pompaya su giriinin olabildiince rahat olmas gerekir. Plastik borularn et
kalnlklar fazladr. Dolaysyla i aplar galvaniz boruya gre daha dardr.
Plastik boru kullanlacaksa emi hatt 1 in deil, 1 1/2 in olarak ekilmelidir.
Pompa susuz altrlmamaldr. Hidroforun susuz almasn nlemek
amacyla su deposu iine "Su Seviye Flatr" konulmaldr. Pompa susuz
alrsa iindeki fanlar ve mekanik salmastra srtnmeden dolay snp bir sre
sonra kavrulacak ve yanacaktr.
Su giri hattna pislik tutucu taklarak iri tanelerin pompa iine girip hasar
vermesi nlenmelidir. Pislik tutucu periyodik olarak kontrol edilmeli ve szge
ksm temiz tutulmaldr.
Pompa suyu ayn seviyedeki depodan alacaksa depo ile pompa arasndaki
mesafe en fazla 10 metre olmaldr. Bu mesafe ne kadar ksa olursa o kadar
iyidir.
zel nlemler alnarak hidroforun emi koullarnda altrlmas mmkndr.
Ancak bu alt seviyedeki depodan emi yaptrmak iin aadaki koullara
uyulmas gerekir. mkn varsa hidroforun alt seviyedeki depodan suyu almas
tercih edilmelidir. Bylece hidroforun su giri aznda daima su bulunmas
garanti edilmi olur ve pompann hava yaparak susuz alma tehlikesi
azaltlm olur. Alttaki depodan emi yaptrlmas durumunda pompann
performansnda, kendi seviyesindeki depodan suyu almas durumuna gre debi
ve basn olarak yaklak %10 - 20 civarnda d olur.

3.5.3. Havasn Kompresrle Temin Eden Hidrofor Montaj

Hidrofor tanknn basnlandrlmas iin hava gerekir. Bu hidrofor balantsnda hava,
hava kompresryle salanr. Sistemin grevini yapabilmesi iin yardmc elemanlar
amacna uygun kullanlmaldr.
Deponun ebeke balants yaplan ucuna, depo suyla dolunca kesmesi iin flatr
taklr. Pompa srekli su iinde kalarak hava yapmamas iin deponun alt seviyesinden
balanr. Hidrofor tanknn basncnn pompa tarafna gitmemesi ve tesisat basncnn tank
etkilememesi iin, giri ve kna ek valf kullanlr. Tankn gvenlii iin tank zerine
veya hemen kna yayl gvenlik vanas taklr. Su deposu, pompa, hidrofor tank ve
91

kompresr balantlarnda gerektiinde kullanlmak zere vana balanr. Hidrofor sisteminin

basnca bal olarak almasn, otomatik basn alteri salar.

ekil 3.4: Havasn kompresrle temin eden hidrofor balants

Ak su deposu

Baypas

Hidrofor tank

Bina tesisatna gidi

borusu

Pompa

Havalk geli borusu

Pompa motoru

Havalk

Kompresr

Boaltma vanas

Vana

Basn alteri

ek valf

Manometre

Gvenlik vanas

Su seviye gstergesi

Su deposu doldurma borusu

3.5.4. Hava
Hidrofor Tank MontajPompa altl
PompaEnjektrl
emme borusu
Elektrik kablosu
Bu
hidrofor
sisteminde
Hidrofor
basma
borusu hava, hava enjektr tarafndan salanr. Depo ve hidrofor
donanmlar kompresrl sistemde olduu gibi balanr.
Flatr Seviye elektrotu konularak su
seviyesi kontrol edilir. Selenoid vanayla hava basn kontrol yaplr.

92

ekil 3.5: Hava enjektrl hidrofor tank balants

1.Ak su deposu

13.Basma borusu

2.Hidrofor tank

14.Hidrofor k borusu

3.Pompa

15.Baypas

4.Pompa altl

16.Bina tesisat borusu

5.Lastik conta

17.Boaltma vanas

6.Pompa altl tank balant paras

18.Manometre

7.Hava supab (enjektr)

19.Elektrik kablosu

8.Vana

20.Selenoid vana

9.Yatk ek valf

21.Emniyet vanas

10.Dik ek valf

22.Basn alteri

11.Depo balant borusu

23.Elektrik panosu

12.Emi borusu

24.Seviye elektrotu

93

3.5.5. Paket Tip Hidrofor Montaj

Paket hidroforlara dierleri gibi srekli hava takviyesi yaplmaz. Hidrofor tanknn
iinde membran vardr. Membran, hidrofor tanknda hava ve su blgesini ayrr. Hava
blgesine belirli miktarda hava baslarak kapatlr. Balants ekildeki gibi yaplr.

ekil 3.6: Paket tip hidrofor balants

1.Ak su deposu

9.Bina tesisatna basma borusu

2.Pompa

10.Boaltma vanas

3.Hava alma tapas

11.Basn alteri

4.Paket hidrofor

12.Manometre

5.ek valf

13.Membran

6.Vana

14.Flatr

7.Depo giri borusu

15.Havalk

8.Pompa emi borusu

16.Pompa altl

94

3.5.6. Hidrofor Otomatik Kumanda Elemanlar

Bu elemanlar hidroforun almasn dorudan ynlendirir. Balantlarnda teflon bant
kullanlmas uygun olur. Anahtar azl olduklar iin uygun azl ak al anahtarla veya
kurbaack anahtarla sklmaldr.

ekil 3.7: Hidrofor otomatik kumanda elemanlar ve balants

95

3.5.7. alterli Flatrn Hidrofora Elektrik Balants

Flatr, su seviyesini kontrol eder. Su yeterli dzeye gelince akkan yolunu kapatr.
Suyun eksilmesi durumunda aarak ak su deposunun dolmasn salar. alter elektrikle
ilgilidir. alter, su deposu iindeki su miktarna gre pompann almasn dzenler. Depoda
suyun en az seviyeye dmesi durumunda motorun elektriini keser. Maksimum seviyede ise
altrr.
Her hidrofor sisteminde uygulanabilir.

ekil 3.8: alterli flatrn hidrofora elektrik balants

96

S.

Sigorta

T. Termik alter

P.

Paket alter

B. Basn alteri

K. Kontaktr

F. Flatrl alter

TR. Termik role

L1. Faz hatt

T.

Toprak hatt

L2. Faz hatt

N.

Ntr hatt

L3. Faz hatt

3.5.8. Flatrl altersiz Hidrofor Elektrik Balants

Bu tr balant sisteminde elektrikli alter yoktur. Pompa motoru su seviyesinden
bamsz alr. Suyun en az seviyeye dmesi durumunda da almaya devam eder. Su
seviyesinin dmeyecei yerlerde kullanlmas uygun olur.

ekil 3.9: Flatrl altersiz hidrofor elektrik balants

S.

Sigorta

T. Termik alter

P.

Paket alter

B. Basn alteri

K. Kontaktr

F. Flatrl alter

TR. Termik role

L1. Faz hatt

T.

Toprak hatt

L2. Faz hatt

N.

Ntr hatt

L3. Faz hatt

97

3.6. Ayar Yapma letmeye Alma

Hidrofor basn ayarnn yaplabilmesi iin alterin kapak tespit vidas sklerek
kartlr. Basncn seviyesi manometre gstergesinden izlenerek basn vidasndan
hidroforun alma basnc ayarlanr. Basn ykseltilecekse ayar vidas + ynde,
drlecekse ynde dndrlr. Ayar vidasnn dndrlmesi kontroll yaplmaldr. Ani
dndrme yaplmamaldr.

ekil 10: Basn alterinin grn

ekil 3.11: Basn alterinin ayarlanmas

ekil 3.12: Basn anahtar elektrik balant ekilleri

98

3.7. Su Depolar
Suyu gerektiinde kullanmak zere depolayan kaplara su deposu denir. Su depolar
atmosfere ak yaplr. Su depolar elik sac, fiberglas ve kgirden retilir. Silindirik veya
prizmatik biimli olur. Kullanlaca yerin zelliine gre depo seilerek balant yaplr.

1. Dik silindirik

2. Yatk silindirik

3. Prizmatik

Resim 3.5: Biimlerine gre polietilen plastik su depolar

Ak su deposunun gerekli temizliini yapabilmek iin iyi kapanabilen ve

havalandrma delii olan bir temizleme kapa olmaldr. Havalandrma delii yoksa ucu
aa eik braklm havalandrma borusu bulundurulmaldr. indeki suyun kn
donmasn ve yazn snmasn nlemek iin izole edilmelidir. Tabana ken tortularn
tesisata akmamas iin k borusu az depo tabanndan 10 cm yksekte olmaldr.
Depolar nceleri at arasna konularak stten datmal tesisatlar yaplrd. at
aralar yaz aylarnda ar scak olur. Sular 30-40 C scaklklarda bakteri retir. Mikroplarn
remesine uygun ortam oluturur. zellikle insanlarn lejyoner hastalna yakalanmasnn
en nemli nedenidir. Ayrca at arasna konulan depo, binaya ek bir yk oluturur. Bunun
iin daha serin olan bodrum katlara, hidroforu beslemek amacyla pompa ncesi konulur.
Pompa veya hidrofor besleme suyunu bu depodan karlar. Tamaya kar tedbir olarak depo
yaknnda bir kirli su ukuru yaplmaldr. Depo ahap, elik veya kgir altlk zerine
alnmaldr. Gnmzde retilen depolar kendinden ayakl yaplmaktadr.

ekil 3.13: Bir su deposunun ksmlar

99

3.7.1. Su Depolarnn Hidrofora Balants

Su depolar hidrofora en ksa yoldan ve mmkn olduu kadar dz balanmaldr.
Gereksiz dnler pompa emiini etkiler. Pompa daima su ile dolu olacak ekilde balanr.
Su deposu balant aznn yksek olmas durumunda, boru dn yaplarak pompa
seviyesine drlr.
Aadaki ekilde farkl bir depo ve hidrofor balants yaplmtr. Bu balantda
hidrofor iin gerekli olan hava, hava tp zerine konulan enjektrle salanmaktadr.

ekil 3.14: Su depolarnn hidrofor balants

100

3.7.2. Hidroforlarun altrlmas

Su ve elektrik tesisatnn uygunluunu kontrol ediniz.

Su deposunda yeterli miktarda su olduunu kontrol ediniz.
Susuz almaya kar korumann uygun olarak kurulu olduunu kontrol ediniz.
Hidrofor pompasnn hava atma tapasn hafife gevetiniz. Depodaki su
seviyesi, bu noktadan daha yksekteyse bu tapadan bir sre sonra su szacaktr.
Eer hidrofor emi yaparak alacaksa bu ksmdan su doldurunuz. Daha sonra
tapay skca kapatnz. Ayn ekilde emi tesisatnn iine de su doldurunuz.
Pompay kontroll olarak ksa sreli altrnz. lk altrmada veya pompa
uzun sreli almamsa enerji vermeden nce motor fanndaki cvata bandan
pompa milini tornavida ile dndrerek olas skmay gideriniz.
Pompann istenen basn aralklarnda altn kontrol ediniz.
Hidroforun devreye alnma ilemi bitmitir.

101

3.8. Hidrofor Arzalar

3.8.1. Hidrofor almyorsa

Elektrik: Elektriin olup olmadn kontrol ediniz.

Depo (Susuz alma korumas iin flatr kullanlyorsa): Depoda yeterli su
olup olmadn kontrol ediniz. Depoda su yoksa susuz almaya kar koruma
devreye girmi ve elektrii kesmitir. Depo dolduunda hidrofor tekrar
alacaktr.

3.8.2. Hidrofor alyor Fakat Musluklardan Su Akmyor ya da Basnszsa

Vana: Hidrofor vanalarnn kapal olup olmadn kontrol ediniz.
Pompann hava yapmas: Hava alma tapasn ap su doldurunuz ve tapay tekrar
sktrnz. Ayn ekilde emi hattn da su ile doldurunuz.
Hava sznts: Emi hattnda hava sznts olabilir. Kontrol ediniz. Varsa engelleyiniz.
Depo: Su bitmi olabilir. Derhal cihaz durdurunuz.

3.8.3. Hidrofor ok Sk Devreye Girip kyorsa

Delik membran: Tank zerindeki vidal plastik sibop kapan karnz. Kalem
gibi bir cisimle siboba bastrnz. Su geliyorsa membran yarlm ve grevini
yapamyor demektir. Membran deitirilmeli ve sayfa 12de anlatld ekilde
basnlandrlmaldr
Az basnl tank: Membranl tankn iindeki gaz veya hava basnc eksik
olabilir. Servise bavurunuz veya sayfa 12de anlatld ekilde tanka hava
basnz.
Ar basnl tank: Membranl tankn iindeki gaz veya hava basnc fazla
olabilir. Servise bavurunuz.
Tanktaki gazn basnc pompalarn alma basncndan 0,5 bar civarnda dk
olmaldr.
Prosestat ayar yanl olabilir.
ek valf: ek valf su karyor olabilir. Szdrmazlk salayan contalar arasna
pislik gelmi olabilir veya hasar grm olabilir. Temizleyiniz veya deitiriniz.

102

Resim 3.6: Dik tip depolu hidroforun fonksiyonel balant emas

3.8.4. Hidroforlarda Grlt nleme areleri

Her eyden evvel mmkn olduu kadar sessiz alan pompa seiniz.
Su deposu (kayna) olarak sa depo kullanyorsanz hidroforu bu deponun
yaknna monte etmeyiniz. (Ses rezonans dolays ile byyebilir).
Sesin borular vastas ile tesisata tanmasn engellemek iin hidrofor
pompasnn emme ve basma taraflarndaki balantlarnda basnca dayankl
bezli lastik hortum (veya flexbil hortum) kullanmal, bunlar emniyetli ekilde
boru kelepesi ile balaynz.
Pompa titreimlerinin zeminden bina duvarlarna yaylmasn engellemek iin
pompa kaidesi altna tekniine uygun lastik takozlar monte ediniz.
ek valflerin ses yapmamas iin klapelerin lastiklerinin anmadna dikkat
ediniz. Ayrca klapenin altna paslanmaz elikten yaplm yumuak spiral yay
yerletirerek klapenin darbe etkisini yumuatnz.
Pompa -motor grlts ok rahatsz edici seviyede ise (pompa ve motorda
herhangi bir teknik arzadan dolay grlt varsa giderdiiniz hlde pompamotor grubunu motorun soutma hava sirklasyonunu engellemeyecek ekilde
ii strapor (beyaz mantar kpk) kapl bir tahta sandk iine alnz.

103

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Su deposuyla paket hidroforun balantsn yapnz.

Ara ve gereler
1.

Su deposu

2.

Paket hidrofor

3.

Flatr

4.

Galvanizli boru ve ek paralar

5.

iber vana

6.

ek valf

7.

Kendir ve slen boya

8.

Boru mengenesi

9.

Boru anahtar

10.

Boru paftas

11.

Tornavida

104

lem Basamaklar
Hidroforun yerini tespit
ediniz.
Hidroforu sabitleyiniz.
Su deposu boaltma ve
ebeke balantsn yapnz.
Hidrofor ve su deposu aras
balanty yapnz.
Hidroforun tesisat borusu
balantsn yapnz.
Elektrikli alteri balaynz.
Hidroforun kaak testini
yapnz.
Hidrofor basn ayarn
yapnz.
Hidroforu test ediniz.

neriler
nlnz giyerek alma masanz
dzenleyiniz.
iin gerekli ara gerelerini hazrlaynz.
Hidrofor tank ve pompann yerini belirleyiniz.
Pompa altln terazisinde hazrlaynz.
Pompa ve motoru cvatalarla tespit ediniz.
ebeke borusunu balaynz.
Flatr balaynz.
Boaltma vanasn taknz.
Depo kna rakor, ek valf ve vana balaynz.
Boru balantsn yapnz.
Ek yerlerinde keten ve slen boya kullannz.
Hidrofor kna ek valf ve vana balaynz.
Boru balantsn yapnz.
Boaltma vanas balaynz.
Paket hidroforda elektrikli alter hazr baldr.
Minumum su seviyesini ayarlayarak depo iine
salnz.
Hidrofor elektrik balantsn yapnz.
Depoyu su ile doldurunuz.
Pompann havasn alnz.
Kaak varsa gideriniz.
Motoru altrnz.
Manometreden basn deerini izleyiniz.
Alt ve st limit alma basncn ayarlaynz.
Yaplan iin kontroln ve temizliini yapnz.
Tesisata su vererek kaak denemesini yapnz.
i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

105

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1.Hidroforun yerini tespit ettiniz mi?

2.Hidroforu sabitlediniz mi?
3.Su deposu boaltma ve ebeke balantsn yaptnz m?
4.Hidrofor ve su deposu aras balanty yaptnz m?
5.Hidroforun tesisat borusu balantsn yaptnz m?
6.Elektrikli alteri baladnz m?
7.Hidroforun kaak testini yaptnz m?
8.Hidrofor basn ayarn yaptnz m?
9.Hidroforu test ettiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

106

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde
verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.

( ) Birim yzeye etki eden kuvvete basn denir.

2.

( ) Ak hava basncnn deeri yeryzne yakn yerlerde en dktr.

3.

( ) Akkanlarn kesit alan daraldka ak hz artar.

4.

( ) Gvenlik vanas fazla basnc dar atarak sistemin gvenliini salar.

5.

( ) Hidrofor tank basncna bal olarak pompann almasn selenoid vana salar.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

6. Hidrofor tesisat iindeki basnc aadakilerden hangisi gsterir?

A) Barometre

C) Manometre

B) Termometre

D) Mikrometre

7. Hidrofor tesisatnda ek valf kullanlmasnn amac nedir?

A) Suyun akn keser.

C) Sistemi kontrol eder.

B) Suyun hzn artrr.

D) Su aknn ters yne akmasn nler.

8. Hidroforun grevi nedir?

A) Su aknn ters yne akmasn nler.

C) Suyun akn keser.

B) Suyu sktrarak istenilen ykseklie karr. D) Sistemi kontrol eder.

9. Ak hava basnc aadakilerden hangisi ile llr?
A) Manometre

C) Barometre

B) Termometre

D) Mikrometre

10. Hidroforun su seviyesini aadakilerden hangisi gsterir?

A) Manometre

C) Selenoid vana

B) Termometre

D) Seviye elektrotu

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
107

RENME FAALYET4

AMA

RENME FAALYET4

Uygun takm ve aletleri kullanarak souk ve scak su tesisatnn kaak testini

yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Blgenizdeki tesisat ile ilgilenen firmalardan bilgi edininiz.

Bir inaat gezerek temiz su tesisatnda kaak testinin nasl yapldn
inceleyiniz.

4. KAAK DENEMES
Yapm tamamlanm bir su tesisatnda kaak olup olmad, tesisat devreye
sokulmadan nce denenmelidir. Kaak testi, tesisatnn yapt iin bir gvencesidir.
Tesisattaki kaak, bina yap elemanlarna zarar, iinde yaayanlara rahatszlk verir.
Bitmi bir temiz su tesisatnn kaak testi yaplmas gerekir. Kaak denemesi borularn
st rtlmeden yaplmaldr. Bu deneme, hem tesisat yapan sorumlu firmann iliii
kesilmeden nce ii tekniine uygun yapm olduunun bir gstergesidir hem de
yerleildikten sonra farkna varlacak su kaaklarnn douraca hasar ve problemleri nler.
Tesisattaki btn vanalar kapal duruma getirilerek kaak testi yaplr. Kaak testi su ve
havayla olmak zere iki yntemle yaplr.

4.1. Su ile Kaak Testi

Su ile kaak testi en yaygn kullanlan yntemdir. Kaak testi yaplabilmesi iin nce
tesisat az su ile doldurarak boru iindeki apak, keten artklarnn dar atlmas ve borular
iinde hava braklmamas gerekir. Sonra deneme tulumbas ile tesisata su baslr. Deneme
basnc en az iletme basncnn 1,5 kat kadar olur. Tesisat istenen basnca ulanca deneme
tulumbas zerinde bulunan vana kapatlarak 10 dakika sre ile szdrmazlk su basnc
testine tabi tutulur. Bu sre iinde hibir szdrma olmamal ve basn dmemelidir. Eer
basn testinin izlendii manometrede basn derse kaak olduu anlalr. Kaak olan
boru hatt kontrol edilip sznt olan yer yeniden sklmal veya deitirilmelidir.
108

Eer kaak yok ise tesisatn 24 saat ayn basn altnda tutulmas gerekir. Son
kontrolde kaak yok ise tesisat borular lsnde ve terazisinde sabitlenerek zerlerinin
imento harc ile kapatlmas gerekir.
Su ile denemede, elle alan pistonlu bir tulumba kullanlr. Pistonlu tulumba bir su
haznesinin zerine tespit edilmitir. nceden doldurulmu bir tesisatta istenen basncn
salanabilmesi iin gerekli su miktar pek fazla olmadndan bu haznenin pek byk olmas
gerekmez.
Tulumbann emme borusu, haznedeki suya daldrlmtr. Basma borusu zerinde ise
karlkl iki vana bulunur. Biri kapama, teki suyu boaltma grevi yapar. Bunlarn st
tarafna su basncn gsterecek bir manometre balanmtr. Manometrenin yz, tulumba
koluna basan elemann grebilecei ekilde durmaldr.

ekil 4.1: Deneme tulumbas

Kaak testi, tesisat tamamlandktan sonra duvar, tavan ve demelerdeki borularn

zerleri kapatlmadan nce yaplr. Tulumba balandktan sonra tesisat su ile doldurulur.
Tulumbann su debisi ok az olduundan, suyu tulumba ile doldurmaya kalkmak ok
zaman alc olur. Bundan kanlmaldr. Tesisatta basn, istenen dzeye gelinceye kadar su
baslr, kapama vanas kapatlr ve 10 dakika beklenir. Manometrede basn gzlenir. D
yoksa boaltma vanasndan basn drlr ve tulumba tesisattan sklr.

4.2. Havayla Kaak Testi

ok souk iklimlerde ve souk gnlerde su yerine basnl hava ile deneme yaplr.
Kacak varsa kant yerleri sabun kp ile tespit edilir. Bu tesisatta hava basnc 2,5
kgf/cm den az olmamaldr.

109

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Kaak testi uygulamasn su ve havayla yapnz.

Ara ve gereler
Test tulumbas
Hava basnlandrcs
Sabun
Boru anahtar
Kr tapa
Kaak denemesi iin uygun tesisat

110

lem Basamaklar

Teknik artnameden
tesisatn cinsine gre test
basn deerlerini
bulunuz.

Tesisatn u elemanlarnn
ak olan azlarn kr
tapa ile krleyiniz.
Su ile kaak testi iin test
tulumbasn sisteme
balaynz.
Manometreyi tesisata
balaynz.
Kaak kontrol iin
gerekli zaman bekleyiniz.
Hava ile kaak testi iin
hava basnlandrcsn
tesisata balaynz.
Uygun hava basnc
tesisata veriniz.
Kaak kontrol iin
gerekli zaman bekleyiniz.

neriler
letmeye ve kullanma balamadan nce btn tesisat
ykayarak borularn iinde bulunan yabanc
maddelerden arndrnz.
nlnz giyerek alma masanz dzenleyiniz.
Takmhane sorumlusundan test iin gerekli olan
takmlar alnz.
Blgenin alma basn deerlerini belediyeden
reniniz.
U elemanlarnn ak olan azlarn kr tapa ile
kapatnz.
Tulumbann tesisata balanabilecei az ak
braknz.
Banyoda braklan ofben balant (souk ve scak su)
hatlarn elik spiral boru ile birbirine balaynz.
Tulumbay az ak braklan yere balaynz.
Tesisata yava su doldurunuz.
Sistemde istenen basn olutuktan sonra tulumbann
vanasn kapatnz.
Manometreyi tulumbaya balaynz.
Manometrede dme olup olmadn kontrol ediniz.
Tesisata su basldktan sonra 10 dk. bekleyiniz.
Manometrede dme varsa kaak olan yeri bulunuz.
Hava basnlandrcsn tesisata balaynz.
Balant yerinde kaak olmamasna dikkat ediniz.

Hava basnc 2,5 kgf/cmden az olmamaldr.

Tesisata hava basnz.
Havann boalmamas iin vanay kapatnz.
Tesisata hava basldktan sonra 10 dk. bekleyiniz.
Manometrede dme olup olmadn kontrol ediniz.
Tesisattaki kaak varsa sabun kp ile kontrol
ediniz.

111

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1.Teknik artnameden tesisatn cinsine gre test basn deerlerini

buldunuz mu?
2.Tesisatn u elemanlarnn ak olan azlarn kr tapa ile
krlediniz mi?
3.Su ile kaak testi iin test tulumbasn sisteme baladnz m?
4.Manometreyi tesisata baladnz m?
5.Kaak kontrol iin gerekli zaman beklediniz mi?
6.Hava ile kaak testi iin hava basnlandrcsn tesisata
baladnz m?
7.Uygun hava basnc tesisata verdiniz mi?
8.Kaak kontrol iin gerekli zaman beklediniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

112

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak
deerlendiriniz.
1. Kaak testinde en az ne kadar beklemek zorundayz?
A)
5 dk.
B)
10 dk.
C)
15 dk.
D)
20 dk.
2. Temiz su tesisatnda kaak olup olmadn nereden anlarz?
A)
Sisteme su vermekten anlarz.
B)
Tesisattan suyu boaltrken anlarz.
C)
Manometre ibresinin ykselmesinden anlarz.
D)
Manometre ibresinin dmesinden anlarz.
3. Scak su tesisatnn kaak kontrolnde nce ne yaplr?
A)
Tesisata su baslr.
B)
Banyoda souk su hatt ile scak su hattn birletirilir.
C)
Tm azlar kapatlr.
D)
i bitirip teslim edilir.
4. Deneme basnc iletme basncndan ne kadar fazla olmaldr?
A)
1.5 kat
B)
1 kat
C)
2 kat
D)
2.5 kat
5.Hava ile kaak testi yapldnda kaak yeri nasl bulunur?
A)
a.Tesisat sklerek tekrar yaplr.
B)
b. Suyun akmas beklenir.
C)
c. Sabun kpyle kaak aratrlr.
D)
d. Hibiri

113

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

114

RENME FAALYET5
RENME FAALYET5
AMA

RENME FAALYE2
Gerekli donanm kullanarak standartlara uygun mobil sistem shhi tesisat
deyebileceksiniz.

ARATIRMA

Blgenizdeki ilgili firmalar gezerek mobil shhi tesisat hakknda bilgi

toplayarak raporlaynz.
Blgenizde bu sistemle yaplan bina varsa uygulamalarn nasl yapldn
yerinde grerek inceleyiniz.

5. MOBL SSTEM
5.1. Mobil Sistem ve zellikleri
Villa, konut, okul gibi meknlarda binann alt yap aamasnda planlanarak uygulanan
bir sistemdir. Ksaca borularn bir merkezden kullanma suyu musluklarna zeminde gizli
olarak koruyucu klf iinde asl boru hattnn ekilme ilemidir.
tiimiz ve kullandmz suyun temizlii, tesisatlarmzn pas, kire ve tortudan
korunmas, insan sal iin ok nemlidir. Mevcut tesisatlarmzda kullandmz
armatrlerin tamiri iin btn evin suyunu kesmek yerine, o hatt kolektrden kapatmak
yeterli olacaktr.
Mobil shhi tesisat sistemlerinde banyolardaki her bir terminal kutusu tek bir noktada
ayr ayr kontrol edilebilir. zellikle tamiratlarda, banyonun suyu kesilmeden arza
giderilecektir. Kolektr zerinde her bir hat iin mini vana kullanlr. rnek vermek
gerekirse banyodaki lavabonun bataryasnda yaplacak bir tamirat iin kolektr zerinde o
hatta olan mini vana kapatlr. Bu esnada dier bataryalarda su kesilmeyecektir.
Kalorifer tesisatnda olduu gibi PE-Xb boru, koruyucu spiral boru iinden
geirildiinden dolay fayans ve seramikler krlmadan kolaylkla deitirilebilir. Mobil
sistem borular yksek s ve basnlara dayankl olduundan zellikle termosifon hatlarnda
gvenle kullanlabilir.
115

Uygulamas hzl ve kolaydr. Kaynak ve lehim gerektirmez. Bylelikle kaynak,

montaj, iilik hatalarna da imkn vermez. Montaj esnasnda elektrie ihtiya yoktur.
Kangal boru istenen yerden kesilerek su saatinden armatrlere kadar her trl tesisata tek
para olarak denir.

Resim 5.1:Mobil shhi tesisat

5.2. Polietilen Borular

Polietilen borular 20 senedir her trl sv tama ilemlerinde stn polimerik
yapsyla en iyi zm sunan apraz balanm polietilenden retilmektedir.
Gnmz plastik teknolojisinin rn PEX borular yerden stma sisteminde, mobil
tesisatta, scak ve souk su tesisatlarnda kullanlabilen tek borudur.

5.2.1. PEX-b Borularn Kullanm Alanlar

Daire ii kalorifer tesisatlar

Yerden stma sistemleri
Shhi tesisat hatlar

5.2.2. PEX-b Borularn Kullanm Alanlarnda Salad Faydalar

Hzl ve kolay tesisat imkn sunar.

Kirelenme yapmaz.
Shhi tesisatta kullanldnda koku yapmaz.
Paslanmaz.
rmez.
evre saln korur.
Shhi tesisatta hijyen artlarna uygundur.
Hafiftir, tanmas ve montaj ok kolaydr.
Dk srtnme kat saysna sahiptir.
Elektrolize dayankldr.
Esnektir.
Uzun sistem mr sunar, 50 yl gibi mr vardr.
Kimyasal maddelere kar dayankldr.
+95 C ve - 50 C' ye dayankldr.
116

5.2.3. PEX-b Borunun Uygulan ekli ve Avantajlar

PEX-b borular ap altndan klf iinden geirilmelidir. Klf boruyu koruyucu nitelikte
olmal ve yastk grevi yaparak s yaltmn salamaldr. Bklme esnasnda kesit
daralmasna neden olmamas iin spiral olmaldr.
Basn Deeri

D ap

Et Kalnl

Kangal Metraj

Kg/cm

mm

mm

PN 12,5

16

160

PN 12,5

18

160

PN 12,5

20

100

PN 12,5

25

2,3

50

Tablo 5.1: Polietilen PEX-b Cross-link borularn zellikleri

PN 20

16

2,2

160

PN 20

18

2,5

160

PN 20

20

2,8

100

PN 20

25

3,5

50

Tablo 5.2: Polietilen souk ve scak su borular et kalnlklar

Krmz/mavi klf borusu

D(mm)

d(mm)

t(mm)

Arlk
(kg./m)

24

19.5

2.2

0.065

Malzeme : PP

Tablo 5.3: Polietilen boru klf

117

5.3. Kolektrler
Tek hattan gelen akkan ikiden fazla hatta ikiden fazla hattan gelen akkan tek hatta
dren tesisat elemanna kolektr denir.
Kolektr baland boru hattna gre adlandrlr. Gidi borusu hattna konulana gidi
kollektr, dn borusu zerine konulan konulana dn kolektr denir.

5.3.1. Gidi Kolektr

Kolektr, mobil shhi tesisat sisteminde ana hattan (su sayacndan) gelen suyun
kullanm yerlerine ayr iletilmesini salar. Ayrca stcdan gelen scak suyun datlmasn
yapar. Genellikle mavi renkte olan souk su kollektr, krmz renkte olan ise scak su
kollektr olarak kullanlr.

Resim 5.2: Kolektr

5.3.2. Kolektr Kullanlarak Montaj

Bu tesisat metodu, shhi tesisat ustalarnn borular kolektrden tketim noktalarna
dorudan demesini salar. Kullanlacak ek para says en aza iner, zamandan ve iilikten
tasarruf salanr.

Resim 5.3:Kolektrl datm sistemi

118

5.3.3. Kolektr Kullanmadan Montaj

Bu tesisat sistemi kollektr noktasndan yer kazanmak iin tercih edilir. Ayrmlarda T
paralar kullanlr. Bu tip demede de kullanlacak boru uzunluklar en aza iner.

Resim 5.4:Ana borulu datm sistemi

5.3.4. Su Aktma Az Says Tespiti

Su aktma azlar, dairede kullanlan su tketim yerlerinin tespit edilmesidir. Su
tketim malzemeleri dairenin byklne, dubleks ve tripleks gibi zellilerine gre deiir.
Normal bir dairenin su tketimi, slak hacimlere gre genellikle aadaki gibidir.
Su tketim malzemeleri
Souk su
Scak su
Mutfakta
Eviye
1
1
Bulak makinesi
1
Istc
1
1
Banyoda
Kvet
1
1
Lavabo
1
1
Klozet
2
amar makinesi
1
Wc
Taharet musluu
1
Bas
1
Lavabo
1
1

119

5.3.5. Su Aktma Yeri Saysna Gre Kolektr Tespiti

Binalarda kullanlan su aktma az says kadar kollektr k kullanlmaldr. Bu
yaklak olarak 11-13 civarnda olur. Tesisatta kullanlacak su aktma az tespit edildikten
sonra kollektr seimi yaplr. Kollektrlerin iki azdan balayp on (13) aza kadar
olanlar vardr.

5.3.6. Kolektre Taklan Kresel Vanalar

Mini kresel vanalar su, hava, buhar ve akaryakt (zel) tesisatlarnda ama ve kapama
ilevi iin kullanlmaktadr.
Meskende bulunan akar yerlerinin kontrol, kolektrler zerine taklan mini kresel
vanalar ile salanr.

Resim 5.5: Mini kresel vanalar

5.3.7. Boru Gzerghlarnn Kelepelenmesi

Zeminden geeek borular tespit edildikten sonra zeminden geecek boru says
orannda kelepe kullanlr. Kelepenin grevi borularn sabitlenmesini salamaktr.
Kelepeler yere dbeller vastasyla sabitlenmelidir.

Resim 5.6: Boru kelepesi

120

5.3.8. Her Su Kullanm Yerine Klfl Boru ekilmesi

Su kullanm yerleri tespit edildikten sonra koruyucu klfn ekilmesine balanr.
Koruyucu klf tesisatta olabilecek arza esnasnda, tesisat krp dkmeden arzann
rahatlkla yaplmas iin kullanlr. Koruyucu klf ekilirken klfn ezilmemesine dikkat
edilmelidir. Koruyucu klfn krmz renklisi scak su borusu, mavi renkte olan ise souk su
borusu iin kullanlmaldr.

Resim 5.7: Boru klf

5.3.9. Ke Dzeltici
Tesisatta borularn ekilmesi ilemi bittikten sonra borular mutlaka sabitlenmelidir.
Borular yere sabitlenen kelepelere monte edilmelidir.
Sabitleme ilemi yaplrken borularn ke dnlerinde mutlaka ke dzeltici
kullanlmaldr.

Resim 5.8: Ke dzeltici

121

5.3.10. U Noktalara Musluk Balant Azlarnn Taklmas

Borunun bir ucunu kolektre baladktan sonra dier ucuna ise batarya veya musluk
balamak iin batarya terminal kutusu balanr. Terminal kutusu iinde bulunan yzkl
rakorla boru balants yaplm olur. Batarya balant llerini batarya ablonu kullanarak
monte edebilirsiniz.

Resim 5.9: Musluk balant ekli

5.3.11. Boru Hattn Koruma Altna Alma

Tesisat tam bitip kontrol yapldktan sonra mutlaka koruma altna alnmaldr.
Borular deneme amal bir basn testine tabi tutulduktan sonra zeri ap ile kaplanr. Bu
ilemden sonra tekrar bir basn testi yaplr. Tesisat bu testten de baar ile geerse ilem
tamamlanmtr. ap zeri istenen malzeme ile kaplanr.

122

5.4. Yzkl Rakorlu Birletirme

Yzkl birletirmeler borunun son balantlarnn yaplmas iin kullanlr. Bu
balant ekli rakorlu olduu iin sabit olan borularn rahat balanmasn salar. Kollektre
balanacak ksm iin nce l alnr. Alnan l makasla dik olarak kesilir. Kesilen
boruya ke dntrc ayak taklarak ekildeki gibi rakorlu balants yaplr. Batarya
terminal kutusu balants da ayn ekilde yaplr.

Resim 5.10: Borularn kesilmesi ve ke dzelticinin taklmas

Resim 5.11: Borularn kollektre yzkl rakorla birletirilmesi

123

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Banyo tesisatn yapnz.

Ara ve gereler
El breyizi
Plastik boru makas
Kurbaack boru anahtar
Tornavida
Kolektr
Batarya az tespit eleman
Batarya terminal kutusu
Polietilen boru
Boru klf
1. Kelepe
2. Dbel
3. Vida
124

lem Basamaklar
Projeye gre souk su ve scak
su kolektrlerinin yerini tespit
ederek markalaynz.
Kolektrleri yerine sabitleyerek
kresel vanalar taknz.
Projeye gre boru gzerghn
belirleyerek kelepeleri
yerletiriniz.
Islak meknlarn her birine
(banyo, mutfak, WC) polietilen
borular ekiniz.

neriler
nlnz giyerek alma masanz
dzenleyiniz.
Projeyi iyice inceleyiniz.
Kolektrn yerini tespit ediniz.
Kolektr yerine salam olarak sabitleyiniz.
Her kullanm azna kresel vanay taknz.
Vanalar su karmayacak ekilde balaynz.
Borularn geeei yerleri tespit ediniz.
Kelepeyi salam bir ekilde yere monte ediniz.
Her bir kullanm yerine borular ekiniz.
Borularn ksa olmamasna dikkat ediniz.

Polietilen borular klf ierisine

geiriniz.

Borular darbelerden korumak iin klf

geiriniz.
Ke dnlerde mutlaka ke dntrc
kullannz.
Borularn ezilmesi durumunda arza esnasnda
ilemlerin zorlanmasna neden olacan
unutmaynz.

Polietilen boru ularn kolektr

ile irtibatlandrnz.

Borularn bir ucunu kolektre balaynz.

Dier ular tketim yerlerine

monte ediniz.

Dier ucu dzgn ve lsnde balaynz.

Batarya balanacak yerlerin sva altnda
kalmamasna dikkat ediniz.

Kelepe yardm ile borular

sabitleyiniz.
Tesisata su vererek test ediniz.
Polietilen borularn zerlerini
imento harc ile kapatarak boru
hattn koruma altna alnz.

Yere monte ettiiniz kelepelere borular

sabitleyiniz.
Borularn dzgn ve paralel olmasna dikkat
ediniz.
Tesisat kapatmadan mutlaka test ediniz.
Borularn stn kapatacak ekilde 3-3,5 cm ap
dknz.
ap dktkten sonra tekrar test ediniz.

125

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1.Projeye gre souk su ve scak su kolektrlerinin yerini tespit

ettiniz mi?
2.Kolektrleri yerine sabitleyerek kresel vanalar taktnz m?
3.Projeye gre boru
yerletirdiniz mi?

gzerghn

belirleyerek

kelepeleri

4.Islak meknlarn her birine (banyo, mutfak, WC) polietilen

borular ektiniz mi?
5.Polietilen borular klf ierisine geirdiniz mi?
6.Polietilen boru ularn kolektr ile irtibatlandrdnz m?
7.Dier ular tketim yerlerine monte ettiniz mi?
8.Kelepe yardm ile borular sabitlediniz mi?
9.Tesisata su vererek test ettiniz mi?
10.Polietilen borularn zerlerini imento harc ile kapatarak boru
hattn koruma altna aldnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

126

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

PEX-b Cross-link borular hangi alanda kullanlmaz?

A) Daire ii kalorifer tesisatlarnda
C) Shhi tesisat hatlarnda
B) Yerden stma sistemlerinde
D) Kazan dairesinde

2.

Mobil shhi tesisatn en nemli avantaj nedir?

A) Ekonomik olmas
B) iliinin az olmas
C) Arza esnasnda arzal olan yerin suyunun kesilmesi
D) Salam olmas

3.

PEX-b Cross-link borularn kullanm alanlarnda salad faydalarndan deildir?

A) Kirelenme yapmaz.
B) Sistemde srekli su vardr.
C) Shhi tesisatta kullanldnda koku yapmaz.
D) Paslanmaz.

4.

Ke dzeltici hangi ama iin kullanlr?

A) Borularn ezilmemesi iin kullanlr.
B) Daha az boru kullanlmas iin kullanlr.
C) Tesisatn daha abuk yaplmas iin kullanlr.
D) Hepsi

5.

Su aktma yerlerin balants hangisiyle yaplr?

A) Ke dzeltici kullanlr.
C) Batarya terminal kutusu kullanlr.
B) Mini kresel vana kullanlr.
D) Kolektr kullanlr.

6.

Borularn zerine dklecek ap ne kadar olmaldr?

A) 2-2,5 cm B) 3-3,5 cm C) 3,5-4 cm
D) 4-4,5 cm

7.

Mobil shhi tesisatta klf kullanlmasnn amac nedir?

A) Arza esnasnda arzann kolay yaplmas iin kullanlr.
B) Estetik olarak gzel grnmesi iin kullanlr.
C) Daha ekonomik olmas iin kullanlr.
D) Sistemin daha kolay almas iin kullanlr.

127

8.

Borularn salamlatrmak iin ne kullanlmas gerekir?

A)Kolektr
C)Mini vana
B)Ke dzeltici
D)Kelepe

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler

doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.

( ) Mobil shhi tesisat sadece ap atldktan sonra test edilmelidir.

2.

( ) Mini kresel vanann grevi arzal olan hattn suyunu kesmek iin kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

128

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Uygulama tesisatn yapnz. Vitrifiye malzeme montajlarn yapmaynz.

129

KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

1.

gvenlik kurallarna uydunuz mu?

2.

Tesisatn musluklarn kapattnz m?

3.

Souk su borularn ektiniz mi?

4.

Scak su borularn ektiniz mi?

5.

Souk ve scak su borularn tespit ettiniz mi?

6.

Su sayac grubunu montaj ettiniz mi?

7.

l aldnz m?

8.

Yaptnz ii kontrol ettiniz mi?

9.

Suyla kaak testi yaptnz m?

10.

Havayla kaak testi yaptnz m?

11.

Kaak tamiri yaptnz m?

12.

i zamannda yaptnz m?

13.

Kullandnz takmlar teslim ettiniz mi?

14.

alma alann temizlediniz mi?

Hayr

Dzenli ve Kurallara Uygun alma

15.

nln giydiniz mi?

16.

alma alann tertipli-dzenli kullandnz m?

17.

Uygun takmlar kullandnz m?

18.

Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

130

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6

D
B
A
C
B
B
besleme
borusu
balk a
sistemi
kr ulu
sistem

7
8
9

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17

C
D
C
B
A
A
C
C
D
D
A
B
A
B
D
ya sayac
kuru saya

131

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Doru
Yanl
Doru
Doru
Yanl
C
D
B
C
D

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

B
D
C
A
C

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

D
C
B
A
C
B
A
D
B
D

132

KAYNAKA
KAYNAKA

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi ve lem Yapraklar 11.snf, Devlet

Kitaplar Mdrl Matbaas, stanbul, 2004.
KKALI Rknettin, Shhi Tesisat, Issan almalar Nu.:147, stanbul,
1997.
TMMOB Makine Mhendisler Odas, Shhi Tesisat Proje Hazrlama Teknik
Esaslar Yayn Nu: 122, stanbul, 1987.

133