Trk Dili Ders Notlar 3

1. NOKTALAMA ARETLERI VE UYGULAMASI

-Nokta, Virgl, Noktal Virgl, ki Nokta- Nokta
-Soru .,nlem .,Ksa ve Uzun izgi, Eik izgi
-Trnak .,Denden .,Yay ve Keli Ayra,Kesme .
-Ksaltmalar
Yrd. Do. Dr. Hseyin ZCAN
NOKTALAMA ARETLERNN ORTAYA IKMASI
Noktalama iaretlerinin tarihi, dil bilgini Aristophanes ile balar. Bununla birlikte
dzenli olarak kullanm, XVI. yzylda matbaann bulunuu ile gereklemitir.
XIX. yzylda ise, genelleerek kesin kurallara balanmtr.
Bizim edebiyatmzda, noktalama iaretleri, ancak Avrupa'y tandktan sonra,
XIX. yzyldan itibaren grlmeye balamtr. lk olarak inasi, air Evlenmesi
(1859) adl tiyatro oyununun banda iki iaretten sz etmektedir: "Mu'tarza ( )
iinde bulunan kelm hli trif iindir. yle bir hatt- ufk - sz bana dellet
eder. Nokta, szn nihayetine almet olur". emsettin Sami de, Kamus- Trk
adl szlnde iki noktaya (noktateyn; virgle (,), fasla demektedir.
nceleri dzyaz metinlerinde kullanlan noktalama iaretlerinin, iirde
kullanlmadn gryoruz. Balangta, hem iir hem dzyaz yazan
edebiyatlarmz, noktalama iaretlerini, dzyaz metinlerinde kullanmlar,
bununla beraber iir halinde yazdklar metinlerde noktalama iaretlerini
kullanmamlardr. Sonralar iirlerde de baar ile noktalama iaretlerinin
kullanld grlmektedir. rnein Recaizde Mahmut Ekrem, hem Araba
Sevdas adl romannda, hem de Zemzeme, Pejmrde gibi iir kitaplarnda bu
iaretlere zen gstermi ve yerli yerinde kullanmtr. Servet-i Fnn
dneminde, Tevfik Fikret'in iirlerinde, noktalama iaretlerinin zenle
kullanldn grmekteyiz.
Cumhuriyet dneminde, noktalama iaretleri daha ok nemsenmi saylar ve
trleri arttrlmtr.
Duygu ve dnceleri daha ak ifade etmek, cmlenin yapsn ve duraklama
noktalarn belirlemek, okumay ve anlamay kolaylatrmak, szn vurgu ve ton
gibi zelliklerini belirtmek zere kullanlan zel iaretlere noktalama iaretleri
denir. Noktalama iaretleri, anlam aydnlatr, yanl anlalmalarn nne geer,
okumay kolaylatrr.
A. NOKTA (.)
1. Cmlenin sonuna konur

Trk Dil Kurumu, 1932 ylnda kurulmutur.

2. Ksaltmalarn sonuna konur:
Prof., Cad., T.(Trke), Ar. (Arapa).
Ancak, byk harflerin kullanlmasyla yaplan ksaltmalardan sonra nokta
kullanlmaz:
TDK (Trk Dil Kurumu), TBMM, cm (santimetre), g (gram), l (litre).
3. Saylardan sonra sra bildirmek iin kullanlr:
3.(nc), II. Mehmet, 2. Cadde, 20. Sokak, XV. yzyl.
4. Bir yaznn maddelerini gsteren rakam veya harflerden sonra kullanlr:
I. 1. A. a. II. 2. B. b.
5. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin
konur:
29.5.1453, 29.X.1923.
Tarihlerde ay adlar yazyla da yazlabilir. Bu durumda ay adlarndan nce ve
sonra nokta kullanlmaz: 29 Mays 1453.
6. Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur:
Tren 09.15te kalkt.
Saat ve dakika saylarn ayrmak iin kesinlikle iki nokta iareti kullanlmaz.
7. Bibliyografik knyelerin sonuna konur:
Agh Srr Levend, Trk Dilinde Gelime ve Sadeleme Evreleri, Ankara, 1960.
8. l gruplara ayrlarak yazlan byk saylarda gruplar arasna konur:
16.551.000, 22.465.660
9. Matematikte arp iareti yerine kullanlr: 4.5=20.
B. VRGL ( , )
1. Birbiri ardnca sralanan e grevli kelime ve kelime gruplar arasna konur:
Frtnadan, souktan, karanlktan ve biraz da korkudan sonra bu scak, aydnlk ve
sevimli odann havasnda erir gibi oldum. (H. Edip, Kalp Ars)
Sessiz dereler, solgun aalar, sar gller
Dillenmi azlarda tutuk dilli gnller. (F. Nafiz)
2. Sral cmleleri birbirinden ayrmak iin kullanlr:
Umduk, bekledik, dndk. Geldim, grdm, yendim.

Fakat yol otomobillere yasak olduundan o da herkes gibi tramvaya biner, kimse
kendisine dikkat etmez. (F. Rfk Atay, Denizar)
3. Cmlede zel olarak vurgulanmas gereken gelerden sonra konur:
Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak, bir noktainazardan istifade
ederiz. ( Atatrk)
4. Uzun cmlelerde yklemden uzak dm olan geleri belirtmek iin konur:
Saniye Hanmefendi, merdivenlerde olunun ayak seslerini duyar duymaz,
hasretlisini karlamaya atlan bir gen kadn gibi, koltuundan frlam ve ona
kapy kendi eliyle amaya gelmiti.
(Y. Kadri, Panoroma)
5. Cmle iinde ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin konur:
imdi, efendiler, msaade buyurursanz, size bir sual soraym. (Atatrk)
6. Anlama g kazandrmak iin tekrarlanan kelimeler arasna konur:
Akam, yine akam, yine akam,
Gllerde bu dem bir kam olsam! (Ahmet Haim)
kilemelerde kelimeler arasna herhangi bir iaret konmaz.
7. Trnak iinde olmayan alnt cmlelerden sonra konur: Dataya yarn
gideceim, dedi.
8. Kendisinden sonraki cmleye bal olarak ret, kabul ve tevik bildiren hayr,
yok, yoo, evet, peki, pekl, tamam, olur, hayhay, ba stne, yle, haydi,
elbette gibi kelimelerden sonra konur:
Peki, gideriz. Hayhay, memnun oluruz. Haydi, ge kalyoruz.
Evet, krk seneden beri Trke merhale merhale Trkleiyor.
9. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplaryla yap ve
anlam bakmndan balants olmadn gstermek iin kullanlr:
Bu, tek gzl, gen fakat ihtiyar grnen bir adamcazdr. (Halit Ziya Uaklgil)
Bu gece, elenceleri ilerine sinmedi. (Reat Nuri Gntekin)

10. Hitap iin kullanlan kelimelerden sonra konur:

Efendiler, bilirsiniz ki, hayat demek, mcadele, msademe demektir. (Atatrk)
Sayn Bakan, Sevgili kardeim,
11. Yazmalarda, bavurulan makamn adndan sonra konur:
Fatih niversitesi Rektrlne,
12. Yazmalarda, yer adlarn tarihlerden ayrmak iin konur:
Konya, 25 Eyll 2000

13. Saylarn yazlnda, kesirleri ayrmak iin konur: 38,6 (otuz sekiz tam onda
alt).
Saylarn kesirli ksmlar ayrmak iin araya nokta iareti konmaz. Bu ekildeki
saylar usulne gre okunmaldr: 6,7 (alt onda yedi).
14. Bibliyografik knyelerde yazar, eser, basm evi vb. maddelerden sonra konur:
Atay, Falih Rfk, Tuna Kylar, Remzi Kitap Evi, stanbul 1938.
Metin iinde ve, veya, yahut balalarndan nce de sonra da virgl konmaz.
UYARI: Metin iinde ve, veya, yahut balalarndan nce de sonra da virgl
konmaz:
Nihat sabaha kadar uyuyamad ve afak skerken Faik'e bol teekkrlerle dolu
bir kt brakarak iki gn evvelki cephe dn kyafeti ile sokaa frlad.
(Peyami Safa)
UYARI: Metin iinde tekrarl balalardan nce ve sonra virgl konmaz:
Hem gider hem alar.
Ya bu deveyi gtmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasz)
Gerek nesirde gerek nazmda yeni bir syleyie ulalmtr.
Siz ister inann ister inanmayn, bir gn bile durmam.
Ne kz verir ne dnr kstrr.
UYARI: Cmlede pekitirme ve balama grevinde kullanlan da / de balacndan
sonra virgl konmaz:
mlamz, lisanmz dzelince lisanmz da kafamz dzelince dzelecek, nk o
da ancak onlar kadar bozuktur, fazla deil! (Yahya Kemal Beyatl)
UYARI: Metin iinde -nca / -ince anlamnda zarf-fiil grevinde kullanlan m / mi
ekinden sonra virgl konmaz:
Ben a yattm m kt kt ryalar grrm nedense. (Orhan Kemal )
yle zekiler vardr, konutular m azlarndan bal akyor sanrsn. (Attila lhan)
UYARI: art ekinden sonra virgl konmaz:
Tenha kelerde az aza konuurken yanlarna biri gelecek olursa hemen
susuyorlard. (Reat Nuri Gntekin)
Gr gzlerinle de akln yatarsa anlatver millete. (Tark Bura)
UYARI: Metin iinde zarf-fiil ekleriyle oluturulmu kelimelerden sonra virgl
konmaz:
imdiye dek, ben kendimi bildim bileli kimse Deirmenoluk kynden kap da
baka kyde obanlk, yanamalk etmedi. (Yaar Kemal)
Meydanla varmadan bir iki defa smail kendisini grd m diye kahveye bakt.

(Necati Cumal)
Ancak yemekte bir karara varp arkadana dikkatli dikkatli bakarak konutu.
(Samim Kocagz)
C. NOKTALI VRGL ( ; )
1. Cmle iinde virgllerle ayrlm tr veya takmlar birbirinden ayrmak iin
konur:
Erkek ocuklara Doan, Turul, Aslan, Orhan; kz ocuklara ise nci, iek, Gnl,
Yonca adlar verilir.
2. geleri arasnda virgl bulunan sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur:
Sevinten, heyecandan iim iime smyor; barmak, kahkahalar atmak,
alamak istiyorum. Sabahtan beri bekliyorum; ne gelen var, ne giden. iten
geti; artk gelse de olur, gelmese de.
3. Virglle ayrlm rnekleri farkl rneklerden ayrmak iin konur:
Trkiye, ngiltere, Azerbaycan; stanbul, Londra, Bak.
4. Kendilerinden evvelki cmleyle ilgi kuran ancak, yalnz, fakat, lkin, nk,
yoksa, bundan dolay, binaenaleyh, sonu olarak, bununla birlikte, yleyse vb.
cmle ba balalarndan nce konur:
Halis bir iir fena okunabilir; lkin sahte bir iir iyi okunamaz. (Yahya Kemal
Beyatl)
Bir millet ordusunu kaybedebilir, bamszln da kaybedebilir; fakat dilini
sakladka, o millet yayor demektir. (N. Atsz)
Sral cmleler arasnda ancak, fakat, nk vb. cmle ba balayclarndan nce
yazar, araya nokta, virgl, noktal virgl koymakta serbesttir. Bu husus, yazarn
slptaki tercihiyle ilgilidir.
D. K NOKTA ( : ) - NOKTA ( ... )
1. Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur: Mill Edebiyat
akmnn temsilcilerinden bir ksmn sralayalm: mer Seyfettin, Halide Edip
Advar, Ziya Gkalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yntem.
Yeni harfler alndktan sonra eski yaz ile bir tek kelime bile yazmayan iki kii
grmmdr: Atatrk ve nn! (Falih Rfk Atay, ankaya)
2. Kendisinden sonra aklama yaplacak cmlenin sonuna konur:
Bu kararn istinat ettii en kuvvetli muhakeme ve mantk u idi: Esas, Trk
milletinin haysiyetli ve erefli bir millet olarak yaamasdr. (Atatrk)
Derler: nsanda derin bir yaradr kkszlk;

Budur lemde hudutsuz ve hazin kszlk (Yahya Kemal)

3. Ktphanecilik alannda yazar ad ile eser bal arasna konur: Yahya Kemal
Beyatl: Kendi Gk Kubbemiz.
4. Ses biliminde uzun nly gstermek iin kullanlr: a:ile, i:cat.
5. Edeb eserlerdeki karlkl konumalarda, konuan kiinin adndan sonra
konur:
Bilge Kaan: Trklerim, iitin!
stten gk kmedike
Alttan yer delinmedike
lkenizi, trenizi kim bozabilir sizin?
Koro : Ge erer bamz
Banla senin!
Bilge Kaan: Ulusum birleip ycelsin diye
Gece uyumadm, gndz oturmadm. (A. Turan Oflazolu)
6. Matematikte blme iareti olarak kullanlr: 56:8=7.
E. NOKTA ( ... )
1. Tamamlanmam cmlelerin sonuna konur:
Ne are ki, irkinlii hemencecik ve herkes tarafndan grlveriyordu da, bu
yan...
(Tark Bura, Dnemete)
2. Kaba sayld iin veya bir baka sebepten tr aklanmak istenmeyen
kelime ve blmlerin yerine konur:
Klavuzu karga olann burnu b...tan kmaz.
3. Alntlarda; bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine
konur:
Mmtaz, bu dkkna bakarken hi farknda olmadan Mallarmnin msran
hatrlad: Mehul bir felketten buraya dm... (A. Hamdi Tanpnar, Huzur)
Alnmayan kelime ve blmlerin yerine parantez iinde nokta konmas da
mmkndr.
4. Szn bir yerde kesilerek geri kalan blmn okuyucunun muhayyilesine
brakldn gstermek veya ifadeye g katmak iin konur:
Kar sahilde mor, fark olunmaz sisler altndaki dalar, korular, beyaz yallar... Ve
btn bunlarn zerinde bir esatir ryasnn hava hakikati gibi uan mart

srleri... (mer Seyfettin, Bahar ve Kelebekler)

Gk sar, toprak sar, plak aalar sar... (Faruk Nafiz amlbel, Sanat)
5. nlem ve seslenmelerde anlatm pekitirmek iin konur:
Glgeler yaklatlar. Bir adm kalnca onu kyafetinden tandlar:
-Koca Ali... Koca Ali, be!.. (mer Seyfettin, Diyet)
6. Karlkl konumalarda, yeterli olmayan, eksik braklan cevaplarda kullanlr:
Yabanc yok!
Kimsin?
Ali...
Hangi Ali?
...
Sen misin, Ali usta?
Benim!... (mer Seyfettin, Diyet)
Trk imlsnda iki nokta yan yana kullanlmaz.
Uyar: ki nokta st ste eklinde bir adlandrma yanltr.
F. SORU ARETI (?)
1. Soru bildiren cmle veya szlerin sonuna konur:
Ne zaman tkenecek bu yollar, arabac? (Faruk Nafiz amlbel)
Sular m yand? Neden tunca benziyor mermer? (Ahmet Haim)
2. Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar iin kullanlr:
Yunus Emre (1240?-1320), (Doum yeri:?).
3. Bir bilginin pheyle karland veya kesin olmad durumlarda yay ayra
(parantez) iinde soru iareti kullanlr:
Ankaradan Konyaya 1,5 (?) saatte gitmi.
1496 (?) ylnda doan Fuzul ...
Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde soru iareti en sona konur:
ok yakndan m bu sesler, ok uzaklardan m?
skdar'dan m, Hisar'dan m, Kavaklar'dan m? (Yahya Kemal)
Ruhunu karatan neydi, yamur mu yayordu; yoksa imekler mi akyordu?
Uyar: m / mi eki -nca / -ince anlamnda zarf-fiil ileviyle kullanld zaman soru
iareti kullanlmaz:
Akam oldu mu srler dner.
UYARI : Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde soru iareti en sona konur:
ok yakndan m bu sesler, ok uzaklardan m?
skdar'dan m, Hisar'dan m, Kavaklar'dan m? (Yahya Kemal Beyatl)

G. NLEM ARETI (!)

1. Sevin, kvan, ac, korku, ama gibi duygular anlatan cmlelerin sonuna
konur:
Ne mutlu Trkm diyene! (Atatrk)
Gurbet o kadar ac
Ki ne varsa iimde
Hepsi bana yabanc
Hepsi baka biimde! (Kemalettin Kamu)
Hava ne kadar da scak!
Ak olsun!
Ne kadar akll adamlar var!
2. Seslenme,hitap ve uyar szlerinden sonra konur:
Ordular! lk hedefiniz Akdenizdir, ileri! (Atatrk)
Ak tolgal beylerbeyi haykrd: lerle! (Yahya Kemal)
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastn
Bu toprak bir devrin batt yerdir. (Necmettin Halil Onan)
UYARI: nlem iareti, seslenme ve hitap szlerinden hemen sonra konulabilecei
gibi cmlenin sonuna da konabilir:
Arkada, biz bu yolda trkler tuttururken
Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz! (Faruk Nafiz amlbel)
3. Bir sze alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrmak iin ayra iinde
nlem iareti kullanlr:
steseymi bir gnde bitirirmi (!) ama ne yazk ki vakti yokmu(!)
Adam, akll (!) olduunu sylyor.
H. KISA ZG (- )
1. Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna konur:
Souktan m titriyordum, yoksa heyecandan, zntden mi bilmem. (Sait Faik)
2. Ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr:
rnek olsun diye -rnek istemez ya- sylyorum.
3. Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin konur:
al-, dur-ak.
4. Dil bilgisinde fiil kk ve gvdelerini gstermek iin kullanlr:

al-, oku-, yazdr-, okut-, bil-, sevdir-, anla-...

5. Dil bilgisinde eklerin bana konur:
-den, -lk, -, -t, -m, -s, -ak...
6. Dil bilgisinde heceleri gstermek iin kullanlr:
a-ra-tr-ma.
7. Kelimeler arasnda -den... a, ve, ile, il, arasnda anlamlarn vermek zere
kullanlr:
Trke-Franszca Szlk, Aydn-zmir yolu, Ankara-stanbul uak seferleri, TrkAlman ilikileri, 10.30-11.30, 2000-2001 retim yl.
8. Baz terim ve kurulu adlarnda kelimeler arasna konur:
sfat-fiil, zarf-fiil, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi, Fen-Edebiyat Fakltesi.
9. Adres yazarken semt ile ehir arasna konur:
Kurtulu-ANKARA
10. Matematikte karma iareti olarak kullanlr:
50-30=20
. UZUN ZG ( )
Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin kullanlr. Buna konuma
izgisi de denir.
Yoo, gvercinlerime dokunmaynz, dedi. (Yakup Kadri Karaosmanolu)
Uyar: Konumalar trnak iinde verildii zaman uzun izgi kullanlmaz.
J. EIK ZG ( / )
1. iirlerden yaplan alntlarda, msralarn yan yana yazlmas gereken
durumlarda msralar belirlemek iin kullanlr:Ne sen ,ne ben / Ne de hsnnde
toplanan bu mes / Ne de lm- fikre bir mers / Olan bu m deniz. (Ahmet
Haim)
2. Adres yazarken apartman numaras ile daire numaras arasna konur: Altay
Soka, Nu:21/6
3. Adres yazarken semt ile ehir arasna konur: Altay Soka, Nu:21/6
Kurtulu/ANKARA
4. Dil bilgisinde eklerin farkl ekillerini gstermek iin kullanlr:-a /-e, -an /-en, madan / -meden.

5. Matematikte blme iareti olarak kullanlr: 70 / 2=35

K. TIRNAK ARET (" ")
1. Baka bir kimseden veya yazdan olduu gibi aktarlan szler trnak iine alnr:
Baknz, air vatan ne gzel tarif ediyor:
Bayraklar bayrak yapan stndeki kandr.
Toprak eer urunda len varsa vatandr.
Aynen alnmayan sz ve yazlar trnak iine alnmaz.
2. zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnr:
Bugnlerde iyi bir i aryordu.
zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnmadan koyu yazlarak veya
alt izilerek de gsterilebilir:
Hyk sz Anadolu'da tepe olarak geer.
3. Kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnr: Yahya Kemalin baz
iirleri Kendi Gk Kubbemiz ad altnda kt. (A.H. Tanpnar)
ml Kurallar blmnde baz uyarlara yer verilmitir.
Uyar:Trnak iine alnan szlerden sonra kesme iareti kullanlmaz.
L. TEK TIRNAK IARETI ( )
1. Trnak iinde verilen ve yeniden trnaa alnmas gereken bir sz belirtmek
iin kullanlr: Edebiyat retmeni iirler iinde Han Duvarlar gibisi var m
dedi ve Faruk Nafizin bu gzel iirini okumaya balad.
UYARI : Trnak iindeki alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, soru iareti,
nlem iareti vb.) trnak iinde kalr:
Akl yata deil batadr. atasz yzyllarn tecrbesinden szlp gelen bir
gerei ifade etmiyor mu?
zmir zerine dnyada bir ehir daha yoktur! diyorlar. (Yahya Kemal Beyatl)
UYARI : Uzun alntlarda her paragraf ayr ayr trnak iine alnr.
2. Dil yazlarnda verilen rnein anlamn gstermek iin kullanlr:
Gktrk Antlarnda geen, fakat gnmze ulamayan baz rnekler: bodun
millet, kavim, sab sz, e apa ecdat, atalar, tketi tamamen, btnyle
UYARI : Trnak iine alnan szlerden sonra kesme iareti kullanlmaz:
Yahya Kemalin Aziz stanbulunu okudunuz mu?
M. DENDEN ARETI ( " )

1. Bir yazdaki maddelerin sralanmasnda veya bir izelgede alt alta yazlmas
gelen ayn szlerin veya sz gruplarnn tekrar yazlmasn nlemek iin kullanlr:
a. Etken fiil
b. Edilgen
c. Dnl
d. te
N. YAY VE KELI AYRA ( [ ] )YAY AYRA (())
1. Cmlenin yapsyla dorudan doruya ilgili olmayan aklamalar iin kullanlr:
Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de ekinerek yazyorum.) gezsek bile
grmek iin deil, kendimizi gstermek iin geziyoruz. (N. Ata)
Uyar: Hakknda aklama yaplan sze ait ek, ayra kapandktan sonra yazlr:
Yunus Emre (1240-1320)nin...
2. Tiyatro eserlerinde konuann hareketlerini, durumunu aklamak ve
gstermek iin kullanlr:
htiyar (Yava yava Kaymakama yaklar.) Ne oluyor beyefendi? Allah rzas
iin bana da anlatn...
Kaymakam (hiddetle) Ne olacak baba... (Reat Nuri Gntekin, stikll)
3. Alntlarn aktarld eseri veya yazar gstermek iin kullanlr:
Ein var, iynn var, baharn var ki beklerdin
Kyametler koparmak neydi ey blbl, nedir derdin? (Safahat)
4. Alntlarda, bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine
konulan nokta, yay ayra iine alnabilir.
5. Bir sze alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrmak iin kullanlan
nlem iareti yay ayra iine alnr.
6. Bir bilginin pheyle karlandn veya kesin olmadn gstermek iin
kullanlan soru iareti yay ayra iine alnr.
7. Bir yaznn maddelerini gsteren rakam ve harflerden sonra kapama ayrac
konur:
I) 1) A) a) II) 2) B) b)
O. KELI AYRA ( [ ] )
1. Ayra iinde ayra kullanlmas gereken durumlarda yay ayratan nce keli
ayra kullanlr.
2. Bibliyografik knyelere ilikin baz ayrntlar gstermek iin kullanlr: Reat

Nuri [ Gntekin], alkuu, Dersaadet 1922.

3. Bilimsel almalarda, metinde bulunmayan veya silinmi olan,fakat
aratrmac tarafndan tamamlanan blmler keli ayra iine alnr:
Babam kaan ldnde kk kardeim Kl-tegin ye[di yanda kald...]
P. KESME ARETI ( ' )
1. zel adlara getirilen iyelik ve hl eklerini ayrmak iin konur:
Fatih Sultan Mehmete, Atatrkm, Yunus Emreyi, Trke, Trkiyem, Kzm
Karabekiri, Trkiyede, Anadoludan, Ziya Gkalp Bulvarnda, ankaya
Kkne, Sait Halim Paa Yalsndan, Van Glne, Ar Dann ;Kiralk
Konakta, Sinekli Bakkal...
Ancak aada belirtilen zel adlardan sonra kesme iareti kullanlmaz:
a) Kurum ve kurulu adlar: Trk Dil Kurumundan, Seluk niversitesi
Rektrlne.
b) Akm, a ve dnem adlar: Eski an, Mill Edebiyat Akmnn.
c) Kii adlarndan sonra kullanlan unvanlar: Mustafa Kemal Paaya, Zeynep
Hanma, Ayhan Beyden, Ahmet Mithat Efendinin.
) Ay ve gn adlar: 29 Ekime..., 30 Austos arambadan sonra.
d) Deyimlerde geen zel adlar: Allaha emanet, Alinin klhn Veliye, Velinin
klhn Aliye.
Uyar: zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz
ve kendisinden sonra gelen ekler kesme iaretiyle ayrlmaz.
Uyar: Yabanc zel adlar dndaki zel adlara getirilen yapm ekleri ve okluk eki
kesmeyle ayrlmaz: Trklk, Ahmetler, Avrupal, Konyal, Kayserili.
Bu eklerden sonra da kesme iareti kullanlmaz:
Trklemekte, Trkln, Trkenin, Trkeye, Mslmanlkta, Hrstiyanlktan.
2. Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin:
TBMMnin, TDKnin, BMde, TVye.
Uyar: Kk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuu;
byk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde ksaltmann son harfinin
okunuu esas alnr:
kgdan, cmyi, mmden ; BDTye, THYde, TRTden.
Ancak ksaltmas byk harflerle yapld hlde bir kelime gibi okunan
ksaltmalara getirilen eklerde bu okunu esas alnr:
ASELSANda, BOTAn, NATOdan, UNESCOya.

Sonunda nokta bulunan ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek

noktadan sonra ve kelimenin okunuuna uygun olarak yazlr: vb.leri, mad.si,
Alm.dan.
3. Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur:
1985te, 8inci madde, 2nci kat, 7,65lik.
4. Seslerin vezin dolaysyla iirde veya konuma srasnda dtn gstermek
iin konur:
Noldu, napalm, neylesin.
5. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri gstermek iin konur:
Adan Zye kadar, bnin mye dnmesi; -sz, -sizle yaplan yeni isimler.
6. zel isimlerden sonra yay ayra iinde bir aklama yapld taktirde kesme
iareti yay ayratan sonra konur:
Yunus Emre (1240-1320)nin, Yakup Kadri (Karaosmanolu)nin.
7. Baz alnt kelimelerde Trkeye aykr ses ve hece yapsn gstermek iin
kesme iareti konur: anane, suni, kura, cret, katiyet, melun, meale,
mesul, cemi, nevi.
Uyar: & iareti ngilizceye zgdr. Trkede "ve" iin byle bir iaret
kullanlamaz.
1. Aada sralanan zel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme
iaretiyle ayrlr:
a. Kii adlar, soyadlar ve takma adlar:
Atatrkm, Fatih Sultan Mehmete, Muhibbinin, Gl Babaya, Sultan Anann,
Yurdakuldan, Kzm Karabekiri, Yunus Emreyi, Ziya Gkalptan, Refik Halit
Karaym, Ahmet Cevat Emredir, Namk Kemalse.
UYARI : Sonunda p, , t, k nszlerinden biri bulunan Ahmet, elik, iek, Halit,
Mehmet, Mesut, Murat, zbek, Recep, Yiit, Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkk,
Sinop, Tokat, Zonguldak gibi zel adlara nlyle balayan ek getirildiinde kesme
iaretine ramen Ahmedi, elii, iei, Halidi, Mehmedi, Mesudu, Murad,
zbei, Recebi, Yiidi, Bosna-Hersei, Gaziantebi, Kerk, Sinobu, Tokad,
Zongulda biiminde son ses yumuatlarak sylenir.