Aylık Fikir Mecmuası 

Yıl: 2, Sayı: 13  Sahibi ve Müdürü: H. Nihâl  15 Mayıs 1932 

Kuş Bakışı 
 
Millî Uyanıklık 
Fertlerin hayatında olduğu gibi milletlerin hayatında  bir cemiyettir. Bu fertlerin ahlaki kuvveti milletin 
da bir dönüm, bir intibah noktası vardır. Bir felaket,  sağlamlığı demektir.  
bir esaret, bir hezimet milletler için bir intibah sebebi   
olabilir.    Bizden başka bütün milletlerde gençlik milli 
  uyanıklığın, milli düşüncelerin öncüsüdür. 
On dokuzuncu asırda yabancı bir donanma Japon   
adalarından birini harap etmeseydi bugün bütün  Bizde merkezi emirlerle programları, hazırlanan milli 
dünya için tehlike olan bir Japon intibahı olmayacaktı.  bayramları oralarda gençlik idare eder. Gençlik milli 
Napolyon Almanya’yı istila etmeseydi Alman intihahı  gayelerin ve milli mefkûrenin uşağıdır. Şahısların veya 
vücuda gelmeyecek ve Fihtenin tarif ettiği milli alaka  zümrelerin değil...  
doğmayacaktı.    
  *** 
***   
  İmparatorluk devrimizin son tarihi bize 
Türkiye bir milleti tembih edecek milli felaketlerin  dalkavukluğun, köleliğin bu zavallı yurt için ne elemli, 
hepsine uğramıştır. Fakat bizde milli intibah, milli  acı akıbetler hazırladığını gösteriyor. Çektiğimiz 
alaka henüz doğmamıştır.  ıstıraplar, milli felaketler bizi milli mefkûrenin esiri 
  yapmalıdır. Mefkûre için bütün varlığımızı, kanımızı, 
Milli intibahın unsuru gençliktir. Hükümet  canımızı fedaya hazırlanmalıyız. Bu devlet yasalarına, 
adamlarının, milli intibahın varlığına ve kuvvetine ait  türelerine yazılmalıdır. Bu yazılış önünde her Türk bir 
edebiyatı kâfi değildir. Milli intibah, milli alaka denilen  olmalıdır. Büyüklerimiz feragatin, adsızlığın örneği 
şeyler gözle görülecek kadar maddi nesnelerdir.  olmalıdır.  
   
Bir milletin yaşayabilmesi için kanunların mevcudiyeti  Biz çok sıkı bir askeri disipline muhtacız. Çünkü bugün 
kâfi değildir. Vaktiyle hür ve şerefli bir tarih yaşayıp da  inzibatsız yaşıyoruz. Fakat bazılarının sandığı ve 
bugün esir olan milletlerin iyi kötü kanunları,  anladığı gibi bu sert disiplin istibdat demek değildir. 
hükümet şekilleri vardı. Fakat bu, o milletleri  İstibdat al‐tında yaşayan yahut disiplinsiz olan 
esaretten kurtaramadı.   cemiyetlerden hiç bir şey beklenemez.  
   
Millet, fertleri kan ve ahlak bağlarıyla birbirine   İnkılâbımız sessizliğe ve emniyete muhtaçtır. 
bağlanmış  Memlekette yapılacak olan 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 2 
birçok işleri başarabilmek için çalışkan, disiplinli, yüksek  ziyafeti vermişti. Bu tereddidir. Fakat dalkavukluğun, 
ahlaklı bir gençliğe muhtacız. Dün halife önünde el  şarlatanlığın, iltimasın daha çok işe, yaradığını gören 
bağlayan hünkâr huzurunda diz çöken adamların böyle  gençlik büsbütün haksız değildir. Bu gençlik dünkü 
bir nesli yetiştireceğine kani değiliz. Eski harflerle  nesilden fazilet namına bir şey almamış, fakat 
tutulmuş nottan ders çalışan bir darülfünun talebesi ne  riyakârlığın her türlüsünü öğrenmiştir.  
vatansız diyen, Ankaranın havası zemmolundu diye   
inkılâbı müdafaaya kalkışan dünkü nesil mensupları  Bütün dünyadaki içtimai hadiselere bakınız: gençlik her 
sadece gösterişin zebunudurlar. Bu adamlar dün  hususta amildir uyuşuk Çinin Japonya'ya dayanışında 
Abdülhamit’in sadık köleleri idiler.  kızları ve erkekleriyle darülfünun talebesi başrolü oyna‐ 
Mahkûm 
 
Türkistan, Azerbaycan, İdil‐Ural ve Kırım Atsızlarına 
 
                                                                        «Mahkûm» diyenlere mağrur bakıp yürü.  
                                                                        Zincirli kolların yurdunda şan verir!  
                                                                        Etsin bırak alay, beyninde var körü; 
                                                                        Zindansa meskenin, fikrin şeriridir.  
                                                                        «Mahkûm» diyenlerin, sen bil ki en hürü 
                                                                        En müstebit olan «hırs»ın esiridir.  
                                                                        Mahkûmların bugün «hâkim hüküm»leri  
                                                                        Hâkimlerin yarın hükmünde söylenir;  
                                                                        Zâlim olan adam zâlim zulümleri  
                                                                        Mazlumların yarın zulmünden öğrenir.  
                                                                        Zincirlenip gider hilkat düğümleri,  
                                                                        «Bin türlü şey doğar gün doğmadan» denir. 
 
                                                                                                                              Dâniş Remzi 
Bugün hepsi anadan doğma cumhuriyetçidir. Farzımuhal  mıştır.  Macar darülfünunları Triyanon muahedesinin 
yarın Türkiye’de irtica veya komünizm olursa o zaman da  değişmesi için hariciye nazırından daha çok 
hepsi kara softa veya kızıl Bolşevik oluvereceklerdir  çalışmaktadır. Romanya ve Lehistan da darülfünun 
çünkü onlar için mesele yalnız ‘‘efendi değiştirmek"tir.   talebesi komünizmin ve Yahudiliğin amansız düşmanıdır. 
   
***  Çekislovakya'da sokal, İtalya'da faşist Almanya da 
  Hitlerist milli mefkûrenin timsalidir. Bizde?  
Bugünkü Türk gençliği beş yıl önceki gençliğe göre   
soğumuştur. Vaktiyle ölen bir arkadaşları için bütün  Cumhuriyet bayramlarında devlet reislerimizin gelişlerin 
İstanbul’u ayağa kaldıran tıbbiye gençliği Ağrıda genç bir  de Türk gençliğinin vazifesi bir opera figüranından 
hekimin kürtler tarafından gözleri oyularak  farksızdır.  
öldürülmesine kayıtsız kaldı.    
  Hâlbuki biz bütün milletlerden daha çok milli mefkûreye 
Bu hadise şarlatanlıklara bol bol yer ayıran İstanbul  muhtacız. Bunu bir vicdan haline getirmek hükümetin 
matbuatında adi polis vak'ası gibi yazıldı. Kubilay,  vazifesidir. İlk iş ilk mektep gençliğini, bilhassa köy 
Türkiye için kafasını kestirdikten biraz sonra Hukuk  gençliğini yoğurarak bunlardan bir Türk gençliği 
talebesi çay  yaratmak olmalıdır. 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 3 
 
İktisadî Burhan ve Beynelmilel Kredi 
Uzun ve orta vadeli Iskonto:  çıkan senayı erbabı yalnız başlarına hakkından 
Franequi projesinde, sermayeleri, serma yesi olmayan  gelemeyecekleri işlerde bu sayede iyi bir neticeye 
memleketlere sevkedebilmek usullerinin yenilenmesi  erişebilirler. 
mevzuu bahistir.   
  Francqui projesi, % 20'si bidayette tediye edilmiş 
Francqui memleketlerin en çoğunda, ticaret ve sanayi  100,000,000 dolarlık bir sermaye île iş görecek ve bütün 
erbabına uzun vadeli kredi açarak "sanayie kredi millî  bankaların fevkinde sanayi poliçelerini yeniden kırmakla 
şirketi" ayarında,  mükellef umumî bir bankanın kurulmasına mütemayildir. 
Fakat bu beynelmilel şirketin arzu  
Yıl Dönümü 
 
                                                                 «Bıktık sonsuz derdinden, bıktık mırıltını kes!  
                                                                 «Yurttan gayrı türküler yakışır mı çağırmak?  
                                                                 «Arkadaş.. Sana muhtaç köyüne, köylüne bak!»  
                                                                 Atsızın, geçen sene yükselen sesi bu ses! 
 
                                                                 Su ses ki, bağrı yanık seslere ses verendir.  
                                                                 Bu ses ki yol almanın arzusuyla yanıyor..  
                                                                 Durmadan sarkışını haykırıyor, anıyor.  
                                                                 Bu ses ki, sese muhtaç bir yere ses verendir. 
 
                                                                 Atsızım! yolcusuyuz biz ki aynı yolların:  
                                                                 Biz ki aynı türküyü çağıran şarkıcılar.  
                                                                 Yolcu kardeş olarak seni bugün ve yarın  
                                                                 Gönülden kutlulamak burcumdur sütüm kadar! 
 
                                                                                                                                 Fuat Edip 
şirketlerin mevcudiyetine dikkat ediyor. Fransa, İsviçre  edilen teşekkülü elde edebilmesi için kendi 
ve Felemenkte bulunan bu şirketler sanayi erbabına  sermayesinden hariç parası olması lazım gelir. Bu, yeni 
bankaların verebileceği vadelerden daha uzun vadeli  bu fikir doğurdu. 
kredi açarak çok büyük hizmette bulunuyorlar.   
  Francqui tahvilâtı: Üç aylık bir poliçeyi kırdırmak 
Yalnız membaları nefsi memlekete münhasır olduğu için  mevzubahis ise bankalar, mesela Belçika Devlet Bankası 
bu cemiyetlerin faaliyeti mahduttur. Francqui bu grupları  lâzım gelen parayı banknot çıkararak tedarik eder. Eğer 
beynelmilel mahiyete haiz yeni bir nizam altında  bir banka altı yıllık bîr kredi açıyorsa, o zaman banknot 
toplayarak faaliyet sahalarını genişletmek mümkün  çıkararak para bulmak düşünülemez. Zira bu cinsten bir 
olduğunu düşünüyor. Belli başlı işi sanayie kredi millî  müessesenini istikrarı, banknotların serian ibrazı ve 
şirketlerinin poliçelerini yeniden kırmak olacak olan bu  derhâl tediyesi lâzım gelmesi dolayısıyla tehlikeye düşer, 
müesseaeyi beynelmilel kredi bankası tevsim ediyor.  ihtiyaç gördüğü parayı halktan uzun vadeli, meselâ 10, 
  15, 20 yıllık ve kendi sermayesinin 3 veya 5 misline kadar 
Sanayie kredi millî şirketi uzun vadeli işlere girişmiş  ve bütün piyasalarda satılabilmek üzere, tahvilât 
sanayi erbabına ikazatta bulunur bazen çevirdikleri  şeklinde bir istikrazla tedarik etmesi lâzımdır. 
işlerin vadesi altı yıla 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 4 
O halde Almanya bir takyîd devri geçirmek  dilerin tediyesi imkânı bulunabilir. Meselâ böyle âtıl 
zaruretindedir. Fransa'nın yapabileceği şey bu  matlubatı olan bir İngiliz bankasının piyasasında uzun 
müddet zarfında Almanya'yı rahatsız etmemek ve  vadeli mukarriz bulmak için cehdettiğini pek alâ 
belki yardım ederek bu malî zehirlenme tedavisini  görebiliriz. Ve belki böylece kısa vadeli alacakların 
kolaylaştırmaktır. Meselenin pratik halli, belki mösyö  işletilmesinin becayişine imkân olacaktır. 
Franequi'nin ahîren teklif ettiği, lâzım gelen garanti ve   
kontrol vasıtalarıyla mücehhez, beynelmilel orta ve  Rusya: Bu melede Almanya'nın tek meçhul olduğu 
uzun vadeli kredi bankasının tesisi projesinde dahildir.  zannedilmemelidir. Rusyadan da bahsolunuyor. 
Burada niyet ve siyasetimizin çizgileri içinde gerek  Horrent'ın Rus meselesini mevzubahis eden dikkate 
akvam cemiyeti ve gerek Wiggin Komitesis tarafından  değer makalelerinden, bu vesikalar heyeti 
ele alınabilecek ve neticelendirilebilecek bir fikir  mecmuasından şu anlaşılıyor. Bugünkü Rus 
gözüküyor".  iktisadiyatı, şimdiki şekliyle, bütün iktisadî ahlâkın 
  esası olan beynelmilel taahhüdata hürmet hissi ile, 
Ahîren bir Fransız finans mecmuası, L'Information, bu  garbın malî lisanıyla, finanstan bahsedilebilecek bir 
Şubat 1932 Alman vadesinden bahseden bir  iktisat değildir. Bu, Rus meselesinin tetkik edilmemesi 
makalede diyor ki: "Selâhiyet ve basiretin eksik  lâzımdır demek değildir. Belki sağlam ve şifa bulmuş 
olmadığı finans âlemi, Alman borçlularına verilen altı  bir Avrupa Rusya ile finanstan bahsedebilir. Fakat 
aylık mühletin bittiği bu Şubat vadesini korku ile  hasta bir Avrupa'nın bundan kat'iyen çekinmesi 
bekliyor. Borçlular, bu tehlikeli vadede tediyatı  lâzımdır. Çünkü sirayetinden sakınmak lâzım gelen 
yapabilmek için mümkün bütün likidasyonları  temaslar vardır ve bu sirayet Almanya tarikiyle 
yaptıkları gibi, tediye edilmemekten korkan bankalar  gelebilir. Alman borçlarının şubat vadesi, mümkün bir 
da yeni bir tehlikeye karsı koyabilmek için  Rus tesiri altında kalabilir o zaman bundan kimse 
mütemadiyen para topluyorlar. Hükümetlerin,  kurtulamaz. Şu hâlde mevcut tehlikelere yenilerini 
merkez bankalarının ve muhtelif malî piyasa  katmak çok ihtiyatsızca bir iş olur. Netice: Rusya'yı 
nâzımlarının gayretleri bu meselenin halline matuf  tereddüt etmeden Francqui plânı gibi bir projeden 
olmalıdır. Müşterek bir kasanın Alman borçlarını  hariç tutmak lâzımdır. 
üstüne aldığı ve alacaklılara birkaç yılda amorti edilip   
gerek devlet merkez bankalarına've gerekse bu husus  Kendi altınını muhafaza etmek kabil midir?  
için yaratılmış müessesata yeniden kırdırılabilecek   
tahvilât verdiği gün, elde edilen mütevali itminan   Saklanmış para ve altın var acaba bu mevcut kâğıt ve 
duygusunun yarattığı ruhî netice her hangi bir siyasî  altınları, kendimizi ihtiyatsızca neticesi müphem uzun 
neticeden çok daha mühim olacaktır. Çünkü o gün  vadeli bir işe atarak, elimizden çıkaralım mı? Altın 
meselenin can noktası halledilmiş olacaktır".  saklamak daha ihtiyatlı olmaz mı? ilk bakışta gayet 
  tabiî gözüktüğü için herkes böyle yaptı. Acaba bu 
***  paralar âtıl kaldıkça ne olacak? Her hangi bir iş için 
  hazır sermaye bulmak imkânsızlığı karşısında 
Bütün bu söylediklerimiz, önümüzde vahim bir vade  bankaların avans vermediklerini ve iskonto 
olduğu zaman mühletin neticesini beklemeden lâzım  yapamadıklarını göreceğiz. Sermaye saklı kaldıkça 
gelen tedbiri almak lâzım geldiğini ifade eder. Vaziyeti  fabrikalar işlemeyecek ve sermayeleşmek imkânı 
evvelden tetkik etmek lâzımdır. Belki uzun Vadeli  kalmayacaktır. Eğer bütün bu mekanizm 
muamelât mekanizmasında şimdiki hâlde âtıl kalan 
kısa vadeli kra‐ 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 5 
durursa ortada ne faiz, ne de kâr kalır. Birçoklarının  elzem olan mevadı satın alacak ve bu suretle bir kısım 
iddia ettiği gibi parayı hazine tahvilâtına yatırmak,  altın ihraç etmek mecburiyetinde kalacaktır. Bundan 
hükümetin geliri oldukça en sağlam iştir. Fakat  şu neticeyi çıkarabiliriz: muayyen bir hadden sonra 
hükümetin halktan topladığı vergilerden başka bir  altın saklamaya imkân yoktur. 
geliri yoktur. Eğer herkes böyle parasını küflendirir ve   
sermayenin tedavülü durursa ne muamelât vergisi ve  Milletlerin altın üzerine kurulmuş sağlam bir esasları 
ne de diğer vergiler hazineye girer ve neticede  olmalıdır. Meselâ Belçika Devlet Bankası'nın 
hükümet varidatsiz kalır. Eğer hiç kimse istihsal  mahzenlerinde 13 milyarlık altın vardır. Elbette 
etmezse münasebet sıfıra inecek ve bir gün gelecek  kredinin emniyeti için altın esası olmalıdır. Fakat bir 
devlet merkez bankalarının aktifinde altından başka  zaman gelir ki bu altın bir yük, ölü bir kütle ve 
bir şey olmayacak; ticaret senetleri ortadan kalkacak  lüzumsuz bir ağırlık olur. İşte o zaman tedavüle 
ve diğer cihetten bankaların pasifi ceplerde ve  çıkarmak lâzımdır. 
mahzenlerde saklanan (küflendirilen) kâğıtlardan   
ibaret kalacaktır. Belki bu mülâhazalar abestir. Fakat  Beynelmilel bir hareket: Mesele Fransa, Felemenk ve 
herkes, ne kadar ehemmiyetsiz olursa olsun ufak bir  İsviçre için mevzubahis olabilir. Eğer şu üç millet 
tehlikeyi göze almaz ve para saklamasından başka bir  Belçika ile beynelmilel kredi faaliyetini canlandırmak 
şey düşünmezse istihsal mekanizmasının atalete  için el ele vererek müşterek varidat membalarından 
mahkûm olduğunu idrak etmesi gerektir. Bu  istifade edebîlseydi, belki beynelmilel buhranın izalesi 
düşünüşe göre, eğer bîr millet bütün dünyanın altınını  için çok büyük bir adım atılmış olurdu. Temenni 
toplamaya muvaffak olsaydı, tıpkı çok fazla  edelim ki 1930‐1931‐1932 yıllarının müşkül 
müvellidülhumuza içinde mahvolan insan vücudu gibi  merhalelerini atlatan beşeriyet çok yakında hepimizin 
çabucak boğulurdu. Dünyanın bütün altınını saklayan  samimiyette dilediği terakkiye doğru tekrar 
bu millet nihayet dışardan kendi yaşamasına  yükselmeye başlasın. 
   
   
  Liyej: Birinci Kânun 1931  
  M. L. Gérard 
  dan Türkçeye çeviren 
  Zeybekoğlu Zeki 
 
"Temür Bek"in İslamiyet'e Bakışı 
Profesör Zeki Velidi Bey tarafından Darülfünunda 18.1.1932'de verilen ders 
"Temür'ün Şehrisebz (Keş)de Şeyh Şemseddin Külâl"in  çok karakteristik bir keyfiyettir. Yani şeyhin yanında 
mezarı üzerinde yaptırdığı türbe etrafında, Temür'ün  kendisini ona mürit sayan Temür gömülecekti. Ve 
kendisi, oğulları ve maiyetindeki beyler kendi  kendi büyüklüğüne uygun türbe yaptırıyordu. Sonra 
mansıplarına göre yer almışlardı. Bu, Temür ve  Temür'ün türbesi etrafında herkes dünyadaki 
maiyetinin islâm mukaddesatına İslâmiyet'ten önceki  hayatlarında bu cihangirin maiyetinde haiz oldukları 
akideler gözlüğüyle baktıklarını göstermek itibarıyla  rütbelere göre yer alıp öyle türbe yaptıracaklardı. Bu 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 6 
usuldeki askeri esasta alınan yer o zamanın  gir"in ruhuna sarfolunduğunu söylüyor. Cihangir'in
Türkçe'sinde "mürçel" adım almıştır. Şehirlerin ve  "türbesinden de ayrıca bahsediyor. 
Kalelerin müdafaası sırasında her beyin müdafaa   
edeceği kısım veya savaşta cephenin ayrı ayrı beylere  Temür, Şamanizm ve eski Türk‐Moğol ananelerinin 
taksim olunan parçalan da mürçel tesmiye olunuyor.  kuvvetle tesirinde bulunmuştur. Bu, hayatının 
Yani müstakbel hayat Temür'ün zamanında Şamanî  başlarında daha açık görülüyor. Onun "Emîr Caku 
bir zihniyetle tasavvur olunmuş ve dünyada işgal  Barlas"la beraber Yasavurlularının emîri "Hızır Bey"e 
olunan tertibatla geçirileceği zannolunmustur.  karşı "Ak Yar" mevkiinde savaştığı zaman Arduvan 
Temür'ün babası "Torağay Bey"in mezarı bugün  Bahşı adında bir beyini kaybettiği söyleniyor. Bu emîr 
"Künbed‐i Seyyidân" adını taşıyor. "Seyyidân"  hakkında "beylerin büyüklerindendi" deniliyor ve 
denilmesinin sebebi, Temür'ün ölümünden  ölümü mühim'bir hâdise olarak zikrolunuyor. Sonra 
sonra."Seyit Bereke"nin Endhoy'dan getirilerek  Temür'ün bütün ilk seferlerinde daima yanında 
gömülmesi olduğu gibi, Torağay'ın yanına da  bulunan ve Temür'e tesir eden bir şahsiyet sıfatıyla 
seyitlerin gömülmüş olmasıdır. Bugün Torağay'ın  Devletşah Bahşı Uygur zikrolunuyor. O daha 1366 
Kubbesi altında üç seyidin mezarı bulunmaktadır. Bu  seferlerinde Temür'ün yanında idi. 1370'te, "Emîr 
türbenin garp tarafında "Kök Kümbet" dedikleri büyük  Hüseyin"in ortadan kaldırılması zaruretini ısrarla 
bir bina vardır. Bu, Şahruh tarafından bina edilmiştir  söyleyen bu Devletşah Bahşı ile Emîr Caku olmuştur. 
ve galiba orada annesi Tağay Türkân Ağa da  Temür'ün ilk seferlerinde bir de Turumçı Bahşı ve 
gömülüdür. 1014'te Şehrisebze'deki bu büyük Türk  Çete beyleriyle Türkistan'ın şimal taraflarında olan 
sanat abidelerini ziyaret etmiş ve kitabelerini de  çarpışmalarında Temür'ün has kâtibi sıfatıyla Yol 
yazmıştım. Şimdi maalesef elimde yoktur. Ve bu  Kutluğ Bahşı zikrolunuyor ki Temür ona Cetelilerle 
türbeler hâlâ kimse tarafından tavsif olunmamıştır.  sulh müzakeresini havale etmiştir. Temür'ün sonraki 
Gayet süslü büyük binalardır. Temür orada kendisi  seferlerinde beylerden "bahşı" adını taşıyan Altun 
için yaptırdığı türbede Anadolu ve İran seferinden  Bahşı, idi Berdi Bahşı Özbek ve Edgü Çakar Bahşı 
dönüşünde birkaç gün ikamet etmiş ve binanın nasıl  Uygur zîkrolunuyorlar. "Bahşı" Temür'ün zamanında 
yapılması icap ettiği hakkında mühendislere talimat  Türk usulünde âlîm, Türkçe yazan kâtip ve Türk âdet 
vermiştir. Bunu Clavijo (Klaviço) söylüyor. Klaviço bu  ve ananelerini bilen kimseye deniliyordu, icabında 
türbeyi "Büyük Mesçit" tesmiye ediyor ve fevkalâde  Türk Şamanî veya yarı Şamanî âyinlerini de bunlar 
süslü olduğunu söylüyor. Temür bunun kapısını  idare etmiş olsa gerektir. Babur Mirza Taşkent hanı 
beğenmemiş, küçük görerek daha büyük yapılmasını  "Sultan Mahmut Han"ın ordusunda yapılan böyle bir 
emretmiştir. Klaviço geldiği zaman o emre göre  âyine iştirak etmiş ve âyini idare edeni "bir Moğol" 
yeniden yapıyorlardı. Bu gibi süslü büyük türbe ve  diyerek geçmiştir (S. 123). Tabiî o da bir bahşıydı. 
mezarlar Temür zamanında bazen hükümet konağı  Şüphesiz hakikî Şarmanîlerin imamları ayrıydı. Onlara 
yahut otel işini görmüştür. Şehri‐sebz'den geçtiğinde  Kam deniliyordu. Bahşılar bazen budist de olabilirler. 
Temür müstakbelen gömüleceğini sandığı bu türbede  Nasıl ki islâm olan bahışları da biliyoruz. "Ali Şîr 
durduğu gibi İspanya elçilerini de oraya indirmişler ve  Nevayî"nin büyük babası bir müslüman Uygur 
kendilerine orada ziyafet ver "Torağay"ın mezarı  bahşıydu. Hülâsa "bahşı" Şamanîlerin di‐ 
üzerinde her gün 20 koyun kesilip kendisinin ve 
torunu "Cihan‐ 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 7 
nî rehberi olmaktan ziyade Türk milli annelerinin ve Temür'e tesir etmiştir fakat Temür ömrünün sonuna
Türk irfan ve medeniyetinin hâmili demektir. İbn  kadar eski ananelere sadık kalmış ve İslâmiyet'i, İslâm 
Arabşâh, Temür'ünn ya‐nındaki usta hakkaklerin ileri  mukaddesatını kendi Türk ve Moğol türecîliği 
geleni sıfatıyla "Altun" adında birisinden bahseder (S.  bakımından anlamıştır. Temür "Türe"ye pek fazla, 
222) ki yeşim (Kaş taşı) ve akik üterine acayip şeyler  ehemmiyet vermiştir. 
nakşedermiş. İhtimal yukarıda zikri geçen Altun Bahşı   
budur. Zamanımıza erişen en güzel Uygur hüsnühattı  *** 
örnekleri Temür ve oğulları zamanında bahşılar   
tarafından yazılmıştır. Bugün Türkistan'da bahşı tabiri  Bu bilhassa orduda görülmüştür. İbn Arabşah (S. 230) 
Özbek ve Türkmenler'de Türk destanlarını ve halk  diyor ki; "Temür'ün ordusunu teşkil eden Türkler 
hikemiyatını iyi bilen ve Şamanî âyinleri yapanlara,  arasında putperestler, ateşe tapan mecusiler, sahir ve 
Kırgız ve Kazaklarda ise (bunlarda baksı telâffuz  kâhinler, putlarını kendileriyle beraber taşıyan 
olunur) ancak Şamanî âyinleri yapan ve o âyinlerle  müşrikler vardı. Kâhinler Temür'ün askerini harpte 
hastaları tedavi eden kimselere denir. Kazak  teşçi ediyorlardı. Temür'ün askerleri ölü hayvan etini 
baksılarının söylediği şiirler sanatça yüksek olmakla  yer, boğazlanmış yahut boğulup olmuş olmasına 
temayüz etmiyor. O daha çok cinlerle iş görür ve garip  bakmazlardı. Aralarında koyunun kürek kemiğine 
şiirlerinin de insanlardan çok cinlere uygun geldiğine  bakıp âlemin ahvalinden, istikbalden haber verenler 
itikat olunur. Vezinleri o kadar düzgün değildir. Temür  vardı ve gayet doğru söylerlerdi. Aralarında hayvan 
zamanında bahşıların böyle halis Şamanî dini rehberi  isimleriyle maruf Türk takvimi kullanılır". İbn 
oldukları görülmüyor. Onlara böyle Şamanî âyinleriyle  Arabşah'a göre Temür için Çingiz Yasası İslâmlar için 
hastaları iyi etmek işinin havale olunduğuna dair bir  fıkıh gibi idi. Belki de Temür ve Çağataylar Çingiz 
kayıt da görülmedi. Bununla beraber onlar tabiplerle  Yasasını şeriate tercih ediyorlardı. İbn Tengri Berdi 
birlikte zikrolunuyorlar. Fakat tabipten de ayrıdırlar.  diyor: Diğer Türkler ve Çağalaylar gibi Temür de bütün 
Bahşılığın eski ve son zamanlarda müşterek olan  işlerinde Çingiz Han'ın yasasına itimat ederdi ki buna 
hususiyeti varsa o da bahşıların eski bahşılar  türe diyorlar. Türe Moğolca mezhep demektir. Temür 
sülâlesine mensup olmalarıdır. Yani bahşıların  bu türeyi bilmekle zamanında nazirsizdi" 
babaları da bahşı olur. Şimdiki Kazaklardaki bahşılar   
ekseriya Şamanî meczubiyetlere kapılırlar. Onlar  *** 
babalarının yaptıkları âyinleri yapmazlarsa manevî   
ıstırap çekerler. Bahşı arasıra Şamanî âyini yapıp  Temür'ün bilhassa orduda islâmiyetten çok gayri 
yahut, âyine iş‐tirak edip meczubiyetle kalbindeki  İslâmî Türk‐Moğol ananelerini tercih ettiği 
düğümleri çözmelidir. Yoksa onun hastalanacağına  şüphesizdir. Orduyu şeyh ve sofilerin tesirinden 
itikat olunur. işte bu gibi bahşılar "Temür"ün bilhaasa  kıskançlıkla koruduğu malûmdur. Molla Türk adında 
ilk hayatında müessir olmuşlardır. Sonra gitgide İslâm  bir şeyhin minareden atılarak onun müridi olan 
fikrî hayat muntesipleri islâm medeniyeti 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 8 
bir emîrîn yasa edilerek öldürüldüğü mervidir. Buna neyd‐i Kâzerûnî"ye mürit olmalarına saik olmalarıdır 
ait tafsilât, nushası Umumî Kütüphane'de Halis Efendi  (Mîrhond, VI, 79. Bu tafsilât Şerefeddîn Yezdî'de 
kısmında (Nu. 36‐24) bulunan Hoca Ahrar  yoktur). Umumiyetle Temür kendi çocuklarını ve 
menakıbında (yaprak 65 a) bulunuyor. Deniliyor ki:  beylerini İran‐Tacik medeniyetinin kötü tesirlerinden 
"Şeyh Molla Türk", Temür hakkında ağır lisan kullanır  korumuştur. O, Sultan Ahmet Calayır ve Kara Yusuf 
ve tekfir ederdi Şeyhin müridine şeyhten vazgeç,  hakkında oğullarına demiştir ki: "Sultan Ahmet 
yoksa öldürüleceksin dediler. O tereddüt etti. Fakat  Calayır'dan emin olabilirsiniz. Çünkü onun mizacı 
şeyhi ona "neden bu tereddüt? sen hiç olmazsa  Tacikleşmistir. Kara Yusuf ise tehlikelidir" [1]. Irak ve 
öldürülüyorsun. Ben ise minareden atılacağım" dedi.  Azerbaycan'ın idaresine memur edilen oğlu 
Nihayet mürit de şeyhinden ayrılmayacak oldu ve şu  "Miranşah"ı sarhoşluğa alıştıran İran musiki ve 
şiiri söyledi:  taganni mütehassıslarını 1399'da Semerkant'tan 
  mahsus gönderilen beyleri vasıtasıyla astırdı 
"Türkü (Molla Türkü) terketmem için başıma destere  (Zaferâme, II, 213‐214). Keza Şam seferinde torunu 
koysalar (başımı kesseler) kafamı terketmeye hazırım;  "Sultan Hüseyin Mirza"nın sarhoşlukla düşman 
fakat Türk'ü hiç bir suretle terketmem". Sonra Temür  tarafına geçmesi de "bir fesatçı Tacik zümresinin 
bunu öldürmüştür. İbn Arabşâh ulemadan  vesvese ve yalanı" neticesi olarak gösteriliyor 
Cemaleddin Ahmed el‐Hârezmi'nin, ruhi ihtiyaçlarını  (Zafernâme, II, 314). 
tatmin edecek irşadatta bulunması ve orduda   
yedikleri haram yemeklerin günahından nasıl  Temür'ün orduyu ve oğullarını mollaların, şeyhlerin 
kurtulacakları hakkında samimi müracaatta bulunan  tesirinden koruması; onların bilhassa Müslümanlara 
iki Çağatay askeriyle ancak gizli olarak konuştuğunu,  karşı şefkatten, dünyayı terkten, tevazudan filândan 
bu iki askerden atlarını sorduğu zaman, onların,  bahsedip askerlik ruhlarını, maneviyatını kıracak 
Temür işitir de kendilerini öldürür diye söylemekten  hareketlerine karşı olsa gerektir. Bu itibarla şair 
îstinkâf ettiklerini ve "seni gördüğümüz için Allah'a  Goethe'nin, Temür'ün ağzından mollalara hitaben 
sena ederiz. Fakat bizim atımız ve hangi beye tâbi  söylettiği şu parça bu Cihangir'in ruhuna çok 
bulunduğumuz senî alâkadar etmesin. Belki sen bizi  uygundur: Was? İhr missbilliget den kräftigen sturm 
bundan sonra görmeyeceksin" dediklerini hikâye eder  Des Uebermuthes, verlogne Pfaffen Hätt Allah mîch 
(S. 236).  bestimmt zum Wurm So hätt'er mîch als Wurm 
  geschaffen. 
1396'da "Ömerşeyh Mirza"nın oğlu "Pir Mehmet"in   
maiyetinde Fars vilâyetini idareye memur olan Emir  Yani: "Ne [demek İsliyorsunuz] ? Kabına sığmayıp 
Sevincek ve Devlethoca birçok işlerde kabahatli  coşan kudretimin şiddetti fırtınası hoşunuza mı 
görülerek Semerkand'a çağırıldılar. Muhakeme  gitmiyor? Ha, siz mürai, yalancı hocalar! Eğer Allah 
neticesinde Emir Sevincek kendi hesabına fütuhatta  bana [ezilmeye mahkûm, zelil] kurt gibi 
bulunmak için Hindistan hududuna sürüldü.   [sürüklenmeyi] mukadder etmiş olaydı, beni kurt 
  olarak yaratırdı". 
Devlethoca ise kulağı burnu kesilerek Fergana'ya   
neyfolundu. Bunlara nispet edilen kahahatlardan  Şair burada hocaların ve sofuların meselâ "benim 
biriside Emîr Tevekkül ve Emir Kara Yusuf adındaki  tevazum yahudinin zille‐ 
beylerin "Şeyhülislâm Cü‐ 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 9 
lini geride bıraktı"; "insan kendisini her mahlûktan  Ordu'da tarihen tespit olunan Şamani âdetlerinden 
aşağı görmelidir"; "Allah'ın öldürücü kulu olmaktansa  bazıları bir sefere çıkarken tuğ alaslamak (Şamanî 
ölen kulu ol"; "insan ayak altındaki karı gibi mütevazı  âyini yapmak), kadınların orduda ve âyinlerde iştiraki, 
olmalıdır"; "insanın kurttan ne farkı var? zaten ona bir  başkumandanı selâmlarken şarapla ulcalamak; 
gün kurt yiyecektir" gibi hikemiyatlarına karşı isyan  merasim, toy ve kurultay adabı, orduda tam Şamanî 
eden kahraman cihangirin pervasız coşkun hayatını  yuğ merasimi gibi şeylerdir. Bir taraftan islâm 
beğenmeyenlere karşı, onu ateş püsküren birisi olarak  şeyhlerine tapan Temür diğer taraftan onları 
tasvir etmiştir. Temür'ün hayatından böyle  öldürmüştür. İslâm azizlerinin mezarlarından yardım 
kahramanca bir vak'anın, meselâ Hammer gibi birisi  uman bu cihangir Şamanî âyinleriyle gömülmüştür. 
tarafından Goethe'ye söylenmiş olması ve bu  Zahiren zıt görülen bu keyfiyet Temür'ün çok mudil 
parçanın bu suretle meydana gelmiş olması  fikri hayatı için bir sistemdir... 
muhtemeldir. 
 
Arap Şiirinde Türkler 
Araplar'ın büyük şairlerinden olan Hayyyûs oğlu Ebu l‐ etmiştir. Divanın takriben kırk kadar kasidesi emir el‐
Fityân Muhanımed hicrî beşinci (milâdî 11'inci) asır  çüyûş (= Kumandan) Enüş Tegin Dîzberî ile vezir 
ricalindendir [1]. Bunun büyük bir divanı vardır (Aşir  "Yâzûrî"nin methine dairdir. Şair bunları överken 
Efendi Kütüphanesi'nde 949 numarada). Şair  mensup oldukları kavmi de methediyor. Bu zat 
divanının büyük bir kısmını Türk büyüklerinin methine  kasidelerindeki terennümlerinde, bazen methedilen 
tahsis  zatı, Türk kavminde olan hasletler ve meziyetlerle 
  yükseltiyor, bazen o zatı, Türk Milleti için bir şeref gibi 
***  gösteriyor. Lâkin bu methiyelerin bazılarında "Türk" 
  adı zikredilerek övülen kavmin Türk olduğu tasrih 
____________________  edilmiştir.  
[1] Bu şairin tercümei hâli "Sibt ibn ül‐Cevzî"nin   
"Mîr'at üz‐Zamân" atlı tarihinde kısaca ve "İbn  *** 
Xallikân'nın "Vefiyat ül‐A'yân'ında mufassalca beyan   
olunmuştur. Bunların hulâsası şudur: Bu şair Şam'ın  Diğer basılarında ise, bu kavmin Türk olması, 
büyük ve meşhur şairlerindendi. Bu zat padişahlara ve  kasidenin Türk kumandan veya Türk vezire ait 
büyüklere mülâki oldu. Onları methederek caizelerine  olmasından anlaşılıyor. Divandaki kasideler epey uzun 
nail oldu. 394 sefer ayının sonunda (Kânunuevvel  olmakla beraber son derece selistir. Bilhassa, Türk 
1003) Dımaşk'ta doğup 472 Şabanı'nda (1080, 27  büyüklerine ait methiyelerde selâset daha çok 
Kânunusani ‐ 25 Şubat) Halep'te ölmüştür. İbn Hayyûs  barizdir. İnsan bunları okurken, Türklerin methi 
Şevvali'nde (1072) Haleb'e gelerek son ömrünü orada  hakkında olan şiirin, şaire daha kolaylıkla inkıyat 
geçirmiş ve Merdâs Oğulları'na nail azamet ederek  ettiğini, şairin coşarak kendisini zaptedememiş 
haklarında parlak kasideler söylemiş ve onlar  olduğunu hisseder gibi oluyor. Şair kendisi de bu 
sayesinde büyük servete nail olmuştur.  hususu bazı methiyelerinde zikrediyor: 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 10 
Yapmayacağım ya, bilfarz senden başkasını 
methetmek için kalem yürütecek olsaydım (kalemim) 
yürümezdi.  
 
Yahut senden başkasının denizine dalacak olsaydım 
bu seçme incileri çıkaramazdım diyor; buradaki   
makalelerimizde, mezkûr divandaki methiyelerden,   
önce "Türk" adı zikredilen parçaları, sonra da bu isim  2‐ Tercüme 
zikredilmedigi hâlde Türk kavmine ait olan parçaları   
sırasıyla neşredeceğiz.  2‐ Öyle talihlidir kî, güç şeylere yöneldiğî (= teveccüh 
  ettiği) zaman onları kolaylaştıran cehdü ikdamı, o 
1‐ Metin  talihine eştir (o talihi teşyi eder). 
   
3‐ İşte şeref budur. Baba(nın toprağı)na yemin olsun 
ki nesli asil unsuru kerîm olmayanlar o şerefi ihraz 
edemezler. 
 
4‐ Türkler'de insanlardan bir kısımdır. Ancak onlar en 
kuvvetli ve muharebede kırılması en güç olanlardır. 
 
5‐ "Neba" "şiryan" gibidir. Şu kadar ki berikisi çukur ve 
  alçak yerde, öteki dağ tepesinde yetişir [1]. 
   
1‐ Muzaffer faziletlerle dirayet asalet ve zikricemîl ile  6‐ Senin eşini ariyan kimse maksadına nail olur. Lâkin 
muzaffer olarak yaratılmıştır.  Ülker yıldızıyla arz bir araya geldiği zaman... 
   
  Kıvameddin 
Benderî Makamı 
Atsız Mecmuanın 10'uncu sayısındaki "Kayıkçı Kul  mecbur kalırız; yani, "benderi makamı" sözünün 
Mustafa ve Genç Osman" makalesinde, Prof.  "bender üslûbu" manasına geldiği anlaşılır. 
Köprülüzade M. Fuat Bey, şu satırları yazıyor: "Ali Rıza   
Bey Cenup'ta Türkmen Oymakları atlı eserinde Genç  Bender tabiri ise, birçok milletlerin 
Osman türkülerinin Benderî denilen bir makamda  ____________________ 
okunduğunu kaydediyor [S. 14]. Başka hiç bir yerde  [1] Neba, şevhat, şiryan aynı cinsten a‐ğaçlar olup 
adına tesadüf etmediğim bu makamın musiki  aralarında derece farkı vardır. Neba bu cins ağacın 
noktasından tetkiki çok mühim olacaktır."  dağ tepesinde yetişeni olup en kıymetlisidir. Şevhat 
  ise yamaçta yetişeni olup evvelkinden aşağı kıymette‐
Filhakika, klâsik şark musikisi makamları arasında bu  dir. Şiryan ise dağın dibinde, alçak yerlerde yetişeni 
isimde bir nevi mevcut olmadığına göre, buradaki  olup en aşağısıdır. Yay yapmak için Araplara göre 
mekanı tabirinin "ağız, üslûp" manasında kullanılan  neba değerinde başka hiç bir ağaç yoktur. Bu ağaç 
mecazî bir vasıf olduğunu kabule  Arap edebiyatının bir mevzuu hâlini almıştır. 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 11 
musiki lügatlerinde muhtelif neviden musiki aletlerini  Türkmenleri de biliyor ve buna dair masallar 
ifade eden az çok farklı telâffuz şekilleri ile kayıtlıdır.  anlatıyorlar. Bu efsanelerden birine göre, "eski 
  zamanda Eflâtun isminde âkil bir adam vardı. Yine o 
Bandar, bender, bendeyr, Cezayir'de bîr nevi  devirde bir de Kaknoskuşu (ebülhevil) vardı. Bu kuşun 
vurularak çalınan çalgıdır: eski İspanya Arapları  kanatları oynadıkça tüylerinden güzel bir ses çıkardı. 
nezdinde aynı kelimeler  Pandero da dahil olduğu  İşte Eflâtun bu seslere göre Dutar tanburasını 
hâlde yine bir nevi tef idi...  meydana getirdi." (Viktor Belayef) [1]. Tanburaya, 
  filhakika, en kadim Mısır ve Asuriye kabartmalarında 
Bandola, bandurria, bandurra, bandurka. bandurrüha  da rastgeliriz. 
gibi kelimeler ise, az yok farklı şekillerde, fakat   
esasları müşterek bir nevi kitaraya alem olarak  Burhanı — Katı'ın "denbere" maddesinde tanburun 
İspanya yarımadası ahalisince kullanılırlar. Bu aletler,  aslı koyun kuyruğu manasına gelen "denbebere" 
şimdiki şekilleriyle moderndir. Ukrayna kopzarları‐nın  tabiri ile izah ettiğine ayrıca dikkati celbedelim. 
"kopuz"larına da — benzeyişleri dolayı‐sıyla — bu  Tanburanın gövdesi koyun kuyruğuna benzermiş.. 
isim verilir olmuştu. Fakat, en eski bandura çalgısı   
bunlar değildir.  Mesele tamik edilmeli, Arabi ve Farsi mehazler de 
  aranmalıdır. 
***   
  Tanbura üslûbu ile, uzun havalara zıt olan kesik ve 
Curt Sachs'a göre; Lidyalıların iki telli bir nevi saplı  ritmik icralar kastedilmiş olsa gerek. Filhakika Genç 
saza verdikleri Föndur kelimesi, bütün bu tabirlerin,  Osman türküleri tetkik olunmalıdır. 
tanburaya Yunanlıların verdikleri Pandura ismi ile   
Ermenilerin verdikleri Pandir isminin ve hatta bizzat  Kösemihal Zade 
tamburanın aslıdır; müverrihler, Asurilere ait 3 telli bir  Mahmut Ragıp 
panduradan da bahsederler. İşte Anadolu'nun Cenup   
Türkmen oymaklarının kullandıkları Bender. kelimesi  Hamiş — Arayıcılara hatırlatılacak bîr nokta daha var: 
tanbura manasına gelen bu kadim şekil olup, benderî  son defa yapılan tetkikler neticesinde Rusya 
makamının tanbura üslûbu manasında kullanıldığı  Türkmenlerinin dutar denilen iki telli tanburalarında 
anlaşılır.  eski kilisenin orgunun denilen iki sesli musikilerine 
  benzer bir üslûpta çalındığı anlaşılmıştır. Bu havalide 
Bender kelimesinin Anadolu Türkmenleri arasında  hüküm süren Nasturîliğin menşei Urfa şehrimiz 
el'an yaşadığını ilk haber veren folklorcu Ali Rıza Bey  olduğuna göre, acaba, memleketimiz cenup 
oluyor; bize, başka yerlerde de kelimeyi tahkik  Türkmenlerinin benden üslûbu de böyle bir şey mi 
cesaretini ve fikrini veriyor.  idi? aramalı. 
   
Mamafih, şunu da unutmayalım ki, Türkler kadim  M. R. 
Anadolu sazlarını — ve bu meyanda bender (yani   
tanbur)u — garba muhaceretleri asırlarından çok  ____________________ 
evvel alıp kullanmışlar‐dır. Tanburun yunanı  menşeini   [1] Şark telifleri erganonun icadını da Eflâtuna isnat 
Asya  ederler ki, bu da Asya Türkmenlerince ilk Hırıstıyanlık 
  asırlarında tanınmıştı. 
 
Fehmi Ragıp 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 12 
Demirci – Oğlu 
 
17'nci Asır Sazşairlerinden
Evliya Çelebi, seyyahatnamesinde kendi devrindeki  Sarpdır Bağdat eteği 
sazşairlerinden bahsederken; Demiroğlu, Köroğlu,  İçi erenler yatağı  
Gedamuslu, Kara Fazlı, Kâtibi, Kayıkçı Mustafa...  Sultan Murad'ın otağı  
îlâ..gibi isimler sayar. Ve bunların çaldıkları Çöğür atlı  Kurulur Bağdat üstüne 
sazın umumiyetle Yeniçeri ocaklarına mahsus bir saz   
olduğunu kaydederek sazşairlerimizin ekseriyetle bu  İcelüm Şatın suyunu  
ocaklarda yetiştiklerini ima eder [1].  Bildük Şahının soyunu  
  Sultan Murad'ın tuğunu  
Evliya Çelebi'nin birer birer isimlerini saydığı ve  Dikelüm Bağdat üstüne 
ekserisi müteaddit eserleriyle malûm olan bu şairler   
arasında ismi geçen Demiroğlu'nun henüz şiirlerine  Alurlar elden komazlar [1]  
tesadüf edilmemiştir.  Üstünde Han var demezler  
  Ulu toplar Balyemezler  
Yalnız meşhur Köroğlu destanında kahraman  Atulur Bağdat üstüne 
Köroğlu'nun arkadaşı olan bir Demirci‐Oğlu vardır.   
Fakat bu şahsın ismini taşıyan şiirlerin hakikaten  Çalın vezirin borusun  
Demirci Oğlu mahlâslı bir şaire ait olduğuna  Dostu gafil koman girsin 
hükmedilemez.  Koyverin asker yürüsün  
  ........Bağdat üstüne 
***   
  Demirci‐Oğlu sözün hakdır  
Destanlarda müteaddit halk şairleri tarafından  Hiç sözünde hilaf yokdur 
terennüm edilen şiirlerin daima destan  Osmani'de gayret çokdur  
kahramanlarının isimlerini taşıdıkları bir hakikattir.  Kırılır Bağdat üstüne  
   
Bu itibarla Evliya Çelebi'nin Kayıkçı Kul Mustafa ve  Netice itibarıyla XVII'nci asırda yaşadığı muhakkak 
Kâtibi gibi XVII'nci asrın büyük halkşairleriyle bir arada  olan ve büyük bir ihtimalle mahlesini Köroğlu 
hatta en başta zikrettiği bu Demiroğlunun nasıl bir  destanının Demiroğlu'nundan almış bulunan bu 
şair olduğu; ne gibi şiirleri bulunduğu şayanı tetkik bir  kudretli şairin Evliya Çelebi'deki Demircioğlu olması 
meseledir.  ve devrinde büyük bir şöhret sahibi bulunması tahmin 
  edilebilir. XVII'nci asır gibi Halk edebiyatımızın her 
Eski bir mecmuada Demirci‐Oğlu namında bir şairin  sahasındaki çok geniş bîr faaliyet asrında yetişen 
IV'üncü Murad'ın Bağdat seferi esnasında yazılmış  Demirci‐Oğlu'nun şu şiirini neşrederek bu velutdevrin 
güzel bir destanına tesadüf ettim.  mirasları arasına bir parça daha ilâve etmeyi faydasız 
  bulmadım. 
Filhakika, klâsik şark musikisi makamları arasında bu   
isimde bir nevi mevcut olmadığına göre, buradaki  Nihat Sami 
makam tabirinin "ağız, üslûp" manasında kulla‐  Edirne Erkek Muallim Mektebi'nde 
  Edebiyat muallimi 
____________________ 
[1] Evliya çelebi Seyyatnamesi, c. 1, S: 638‐639 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 13 
 
Türkiye'de Elektrik 
Türkiye'de 37'si şirketler, 26'sı şahıslar ve 34'ü de  bir nispetinde istihsal sanayii için çalışıyor. Beşte 
belediyeler ve vilâyetler hususî idareleri tarafından  dördü de tenvirat yani istihlâk lüksü olarak 
isletilmekte olan 97 elektrik fabrikası vardır.  harcanıyor. Bu fabrikaların tenvirat için elektrik 
Bunlardan ancak 13 tanesi su ve buharla işlemektedir.  sattıkları müşteri yekûnu 756‐84 kişidir. Şüphesiz ki 
Diğerleri motorludur. Yani hariçten ithal edilecek  bu müşteriler de şehirlerde oturan memurlarla diğer 
yanıcı maddelerle çalışmaktadır. Bu nokta çok  müstehliklerdir. Su hâlde bugün Türkiye'de elektrik, 
mühimdir.  lüks ve süs hâlinde bir istihlak unsurudur. 
   
Türkiye deyince ilk hatıra gelen Anadolu'dur. Anadolu  Türkiye nüfusu içinde ancak 75 bin kişi tenviratta 
ise şarka doğru gittikçe daha ziyade yükselen bîr  elektrik kullanan müşterilerdir ki, takriben 
yayladır. Bu yaylanın merkezinden sahillere ve cenup  nüfusumuzun iki yüzde biri demektir. Halbuki bu 
hudutlarına doğru birçok nehirler akar. Hemen hepsi  miktar müstehlikin bir senede elektrik tenviratı için 
bu itibarla da muharrik kuvvetler istihsaline  verdikleri para da 1931'deki bütçemizin takriben kırk 
elverişlirir. fakat yukardaki rakkamlar, bu tabii  beşte biridir. Aradaki farklar sarih ve beliğdir. Bugün 
kuvvetlerden istifade edemediğimizi gösteriyor.  Türkiye'de bir ekalliyet kütlenin menafii hilâfına ve 
  onun zararına bir lüks hâlinde elektrik tenviratı 
Artık bu asırda ve bu zamanda iptidaî işletme  yapmaktadır. 
tesisatından sarfınazar birde yanıcı maddeleri   
hariçten gelen bir elektrik sanayiinin gerek memleket  İste istihsal sanayiini elektriklemeden kendi keyfi ve 
iktisadiyatında ve gerekse memleket müdafaasında  zevki için elektrik İstihlak eden bir memlekek en hafif 
kıymetli ve devamlı bir rolü olabileceğini kabul etmek  manasıyla müsriftir. 
safdilliktir.   
  Türkiye'de elektrik her şeyden önce istihsali, nakliyatı 
Kaldı ki, mevcut fabrikaların umum sermayesi ancak  organize edecek, sonra memleket müdafaasına uygun 
11.907.327 lira yani yuvarlak hesapla 12 milyon  ve faydalı bir şekilde millî müdafaayı organize edecek 
Liradır. Bu sermaye yekûnu ile işleyen muhtelif  ondan sonra da bu memleketin efendisi olan 
fabrikaların bir senelik varidatı 5.375.314 lira, bir  köylünün insanlık ihtiyaç ve hakkı olarak köyleri 
senelik sarfiyatları da 4.475.363 liradır. Yani birçokları  aydınlatacak ve nihayet şehirlere sıra gelecektir. 
yeni tesisat yapmış ve yapmakta bulunmuş olmalarına  Bugünkü şekli ve hâli ile Türkiye'deki elektrik 
rağmen bir sene zarfında bir milyondan fazla temettü  fabrikaları memlekete zararlı bir şekilde tesis edilmiş 
temin ettikleri aşikârdır. Fakat bu sermaye ne yolda  bulunmakta ve ancak beşte bir nispetinde faydalı iş 
çalışmakta ve bu temettüü ne suretle temin  çıkarmaktadır. Üst tarafı 75 bin müşterinin konforu 
etmektedir?...  hesabına ve memleketin umumî hayat şartlarıyla alay 
  eden bir israf halindedir. 
Yine bu. fabrikalar varidat listeleri yekûnundan   
anlıyoruz ki bu fabrikaların kuvvei muharrike yani  Türkiye'de elektrik istihsalâtını memlekete faydalı bir 
işletici elektrik satışından elde ettikleri varidat yekûnu  şekilde uyandırmak, canlandırmak ve organize etmek 
1.407.743 liüradır. Umum varidatın takriben beşte biri  lâzımdır. 
demektir. Demek ki bu fabrikalar ancak beşte     
  Aksi takdirde bugünkü şekli ile müsrif ve zararlı bir 
lüksten başka bir şey değildir. 
 
Fehmi Ragıp 
 

www.atsizcilar.com 
 
 Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 14 
Feragat 
 
Seni bizde görmeyenlere armağan ediyorum
Seni biz omuzlarımızda hareli ve nakışlı bir pelerin gibi  leriyle can vermeye lâyık birer yılandır. 
gösteriş için taşımıyoruz. Sen bizim yakamıza   
sonradan takılma yaldızlı bir rozet, göğsümüze gurur  EY; vatanımın en ücra köşelerinde, şehirlerden daha 
ve iftihar veren bir madalya değilsin..  uzak yerlerde, daha vakur bir imanla, daha asil bir 
  gururla yanan "Feragat Ocağı"; ufak bir muvaffakiyeti 
Sen bize mahrumiyet ve ıstırap seslerinin hicranlı,  yaygara ile bir muzafferiyete çıkaran şahsi emel ve 
elemli demlerinde, rahmi maderden hayat denen bu  mevki budalaları sana sahip çıkmak için salonlarda 
mücadele sahnesine atıldığımız gün zayıf bedenimize  bağırıyorlar... 
sarılan çul ve çuval parçalarının elyafından geçmiş asil   
bir duygusun...  Onlar, Sakarya'ya dökülen isimsiz kahramanların kızıl 
  kanlarından, İnönü'de can veren şehitlerin muazzez, 
Seni biz: Boğazın mor sularına göğüs veren  lekesiz ruhundan, Menemen'de irticaya yumruk 
Çanakkkale sırtlarının dik bir yamacının eteklerinden,  kaldıran Kubilay'ın yüksek imanından utansınlar... 
uzak ufukların pembe, mor lekelerine gülümseyen   
şehitlerin mezar taşlarında gördük....  Ve nihayet Anadolu'nun kalbinden fışkıran (Ey 
  yükselen yeni nesil istikbal sizsiniz) diyen sesin vatanı 
Seni biz: Afyon tepelerinden son bir hızla hareket  saran sıcak ahenginden, vakur celâdetinden 
eden, imanı ateşli kafilenin gök kubbede akisler yapan  titresinler. 
gulgulesinde, bir sabah güneşinin kınalı saçlarıyla   
birlikte İzmir'e giren süvari alayının Halka pınar  *** 
önlerinde can veren şehitlerinin mütevazi abidesinde   
gördük.  Feragat sen daima, daima öndesin... 
  En büyüklerin ve en küçüklerin kalplerinde şahlanan 
Seni biz: Dumlupınar tepelerinin göğsünden, bütün  bir iman kudretisin, bugün alevin bütün vatanı 
cihana, bütün tarihe iman, mefkure ve fedakârlık  sarıyor.. Sen öyle bir ırmaksın ki, ruhları Niyagara 
lemaları serpen bir yıldız parlaklığıyla görüyoyoruz.   uğultusuyla değil Sakarya sükûnuyla, sarıyorsun... 
   
Seni biz: İstiklâl kavgasından dönen Mehmetçiğin  Seni bize riyakârlığın, nezakete bürünen sesi içinde 
orağı elinde yaygaraya boğulmayan asil sükûtunda,  tekrara geliyorlar. Onlara kabalığın asaletiyie 
ihtiyar ninelerin sevinçten akan göz yaşlarında,  haykırıyoruz. Biz bu yolda aç kalsak da mefkure 
nişanlıların atsız kahramanlarının arkasından çektikleri  çanağından içtiğimiz iman şerbetiyle gıdalanır ve 
ıstırapların haklı tevekkülünde görüyoruz...  yürürüz diyoruz... Değil mi ki sen bizim kalbimizin 
  darabanı damarlarımızın kızıl kanısın.. 
Seni bizde görmeyenler göz bebeklerimizde yanarı   
mefkure ocağından ısınmayanlardır.  Bugün vatanın ufuklarını buhran sardı diyorlar, inan ki 
  bu, seni ihmalimizden seni bir an, şahsî zevklerimize 
Bizim ruhumuzu dolduran ne madde ihtirası ne  feda edişimizden doğdu. 
debdebe tahassürü, ne de ihtişam arzusudur.   
  Analar, babalar, kızlar, kardeşler, şahsî emelden 
Şahsi emel ve arzu birlik önünde, mefkure karşısında  zevkten, eğlenceden, ifrattan nefret edelim.  
ayaklarımızın tekme‐  Birbirimize uzanan kollarımızla önü‐ 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 15 
müzde gidecek olan feragat bayrağının yakıcı renginin  Onları hatırlayalım. Ve hep bir ağızdan Afyon 
arkasından koşalım. Savaş günüdür.  sırtlarında Allah Allah diye hücuma kalkan 
  Mehmetçiklerin gök gürültüsünü andıran 
Bir an atsız kahramanları, köydeki Kezibanları Alileri  tannaniyetiye haykıralım...  
Velileri düşünelim..   
  Feragatkâr daima feragatkâr olalım...  
  Reşat Oğuz 
 
Melâmîlik ‐ Hamzavîlik ve Bâtınîlikte Mütekabil Tedahüller 
XIII'üncü asırdan XVI'ncı asır sonlarına kadar  Menşeini Horasan melâmetîlerinden alan 
Türkiye'de bâtınî zümrelerin birbirine büyük bir  kalenderîlikle, onun bir şubesi sayabileceğimiz 
benzeyiş gösterdiklerini, hatta gerek kıyafet ve gerek  haydarîlik ve yine bu bâtınî zümrelerden alan abdallık 
itikat bakımından bu zümrelerin ancak pek az farkları  ve babaîlik arasında bu asırlarda pek büyük ayniyet ve 
bulunduğunu görüyoruz. Bu zümrelerin hemen hepsi  tedahüller vardır. Köprülüzade Fuat Bey, ilk tarihi 
Şiî‐bâtınî temayüllerde müttehittir. Yeseviyye ve  membalarla menkahenâmelerde sık sık tesadüf edilen 
Melâmetiyye dervişlerinin, Selçukîlerin ilk  "Horasan Erenleri" terkibinin, Horasan'dan gelen 
akınlarından itibaren Horasan, Hârezm ve Orta  dervişleri bildirmekten ziyade "Melâmetiyye" 
Asya'dan Anadolu'ya geldikleri ve Anadolu  mesleğinde bulunan dervişleri bildirmekte olduğunu 
şehirlerinde medrese ve ulemanın tesiriyle gittikçe  söylüyor [1]. 
takarrür eden sünnî Müslümanlıkla beraber Arap ve   
bilhassa Acem edebiyatına vakıf sofilerin otoritesine  "Mevlânâ"nın türbesinde bile altı merkat, Horasan 
mukabil, Türkmen boyları arasında sazlarıyla, garip  Erenlerine aittir. Mevlevîlik gibi daha ilk 
kifayetleri ve kerametlerîyle eski anane ve akideleri  zamanlarından itibaren Çelebi Hüsâmeddîn, Sultan 
İslâmî bir şekilde yaşatan babaların, dedelerin  Veled, Ulu Arif Çelebi gibi nüfuzlu kimselerin tesiriyle 
mevcudiyeti malûmdur[1]. Bununla beraber şurası da  kendine mahsus bir edebiyat ve musikiye, âyin ve 
unutulmamalıdır ki, şehirlerde emir ve hükümdarların  erkâna malik mühim bir tarikat bile kalenderiliğin 
himayesi altında yaşayan ve daha ziyade Acem harsını  tesirinde kalmıştır. Mevlevîlikte kalenderîlik 
benimsemiş bulunan sofilerin akideleri de, bu  temayülü, hassatan Sultan‐ı Dîvânî veya Sultân‐ı 
babaların akidelerinden pek farklı değildir.  Dîvâne Sima'i Mehmed (936) ile dervişlerinde ve 
  Yûsuf‐ı Sîne çak" (953)te pek barizdir. "Sefîne‐i 
____________________  Mevleviyye" ve onu mehaz edinen Esrar Tezkeresi, 
[1] Eski Türk ananelerinin tarikatlere tesiri hakkında  Simâ'î Mehmed'in lâübâliyane ahvaliyle kalenderîler 
Köprûlüzade Fuat Beyin "İnfluence du Chamanisme  gibi çar ‐ darb olmayı kabul ettiğini, bektaşılarla 
Turco‐Mongol sur les Ordres Mystiques Musulmans"  fevkalâde dost olduğunu, kendisine biat edenleri car‐ 
adındaki eseriyle "Anadolu'da İslâmiyet" makalesine  darb traş ettirdiğini yazıyor [2]. Bu.  
(Edebiyat Fakültesî Mecmuası, yıl 2, sayı 4—5, 1922)   
ve "Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar"ın "tasavvuf  ____________________ 
cereyanı" bahsine (s. 218—259), bilhassa 225‐241'inci  [1] Anadolu'da islâmiyet, s. 295. 
sayfaların metin ve notlarına bakınız.  [2] Sefîne‐i Mevlevivye, cilt I, s. 16'dan itibaren. 
  Bektaşılarla münasebeti için has‐satan 23'üncü 
sayfaya bakınız: 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 16 
zatın İbrahim Gülşenî ile de muhabbet ve muarefesini  zümrelerin, bilhassa kalenderîlik ve Hurufîliğin 
"Sâqıb Dede" den öğrendiğimiz gibi esasen Lâtîfî  tedahülüne geçebiliriz. 
Tezkeresinde de İbrahim Gülşenî'nin akidesi hakkında   
herkesin bir türlü fikre sahip olduğu, fakat kendisine  XV'inci asırda Anadolu'da Hacı Bayram Velî ve onun 
birçok raiilhid ve ebâhînin intisap ettiği zikrediliyor [1.  halifelerinden Emîr‐i Sikkîni lakabıyla meşhur Bursalı 
Hülâsa bu asırlarda, bilhassa XVI'ncı asırda batinî  Bıçakçı Ömer dede tarafından kurulup hicri 969'da 
zümrelerin tedahülü ve bunların mazbut ve mukayyet  İstanbul'da Süleymaniye'de, Dede Oğlu Yokuşu'nda 
ve zahiren sünnî tarikatlere de hululü muhakkak bir  birkaç dervişiyle beraber öldürülen ve Melâmûler 
keyfiyettir. Müteaddit zümrelerin aralarındaki büyük  tarafından "Hoca Hamza" lakabıyla anılan "Hamza 
müşabeheti de "Nûr ül ‐ Hüdâ" ile Vahidî [2]nin, bu  Balı" dan sonra "Hamzavî" adını alan bayrami 
kitaba mehaz olan "Menâqib‐i Xvâce‐i Cihan" adındaki  Melâmîliğinde de "Şiî ‐ Batınî" temayüllerini serahatle 
kitabından alıyoruz. Rûm abdallarıyla Şemsîler ve  görmekteyiz. Bu meslek erbabıyla müteşerri sofîlerin 
kalenderilerin çar ‐ darb oldukları, Haydarilerle  hiç bir vakit uyulmadıklarını "Melâmîlik ve Melâmiler" 
Camiler ve Bektaşıların sakallarını tıraş ettikleri hâlde  adındaki kitabımızda uzun uzadıya anlatmıştık. Müfrit 
bıyıklarını tıraş etmedikleri ve bu son üç zümerenin  vahdet‐i vücûd taraftarı olan bayramî Melâmileri 
kulaklarına mengûş taktıkları her iki kitapta da  daha ilk zamanlardan itibaren şüpheli bir nazarla 
zikrediliyor [3]. Şu küçük mukaddemeden sonra  görülmüş, sünnîliği temsil eden hükümet 
"Melâmî ‐ Hamzavî"lerle bâtini  ____________________ 
____________________  minde bıyık  vardır, sakal yoktur (Bektaşı sırrı, cilt 1, s. 
[1] Lâtifî Tezkeresi, "İbrâhîm Gülşenî" S. 53. Lâtifî  104). Esasen Hacı Bektaş tekkesindeki eski kitabelerde 
tezkeresiyle (s. 48—50) Sehî tez‐keresinde (s. 63—65)  Abdallık ve kalenderilik, daima Bektaşılıkla müteradif 
"Ömer Rûşenî"ye de bakınız. "Ebussuûd"un fetvaları  olarak zikrediliyor. Meselâ bir çeşme kitabesinde: 
arasında Gülşenî ve Mevlânâ'nın Mesnevisine nazire    
olarak yazdığı "Ma'nevî"ye ait fetvalar da nazarı  Malqoc Balı ibn Alî Hazretleri 
dikkati celbedecek mahivettedir (Mil‐let Kütüphanesi;  Gaziler serdârı ü erenler serveri 
ulûm‐ı şeriyyye, Nu. 80; s. 267).  Hacı Bektiş Velîniin 'aşqına 
[2] İstanbullu olup Lâtîfî'ye göre bir gözü kör olduğu  Eyledi câri bu ayn‐i kevseri...  
için '"Vahidi" tahallüs eden bu şairin "Menâqib‐i  Tarihi doquz yüz altmış ikide 
xvâce‐i cihan" adındaki mensur ve manzum eseri,  Teşnelikde oldı Abdâlân teri   
tertibi ve hatta birçok yerleri aynen alınmak üzree   
"Kara‐kaş zade" (1047)nin "Nûr ül‐Hüdâ"sına mehaz  Beyitleriyle binanın üstünde: 
olmuştur. Hatta diyebiliriz ki "Nur ül‐Hüdâ bu kitabın 
biraz mustalah bir kopyasıdır. "Menâqıb‐i Xvâce‐i   
Cihan"ın lisanı daha saf, yazıldığı tarih de daha eskidir.  İbaresini okuyoruz. Yine türbe kapısında; Qalender 
Ayrı bir makalede bahsedeceğim bu eserin  şahı Hacı Bektaş‐ Velînin 
bulunmasıyla "Nur ül‐Hûdâ"nın kıymeti, bize ancak bu  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
bâtınî zümrelerin, hicrî XI'inci asrın ilk yarısıba da  beyitlerini okuyoruz. Keza "Balı Sultan" türbesinin iç 
mevcudiyetini bildirmesinden ibaret almaktadır  kapısında: 
(Vahidî için Lâtifi Tezkere‐sine ve "Osmanlı 
Müellifleri"ne bakınız; cilt 2; s. 475). 
 
[3] Anlaşılıyorki Bektaşi Babalarının saka kesmemeleri   
muhdestir ve her hâlde öteki tarikatler meşayihine  ibaresi mevcuttur (bakınız; Hâmit Zübeyir, Hacı Bektaş 
benzemek lüzumundan ileri gelmiştir. Bektaşılarda  tekkesi [Türkiyat Mecmuası, II. 365— 382]. 
ananevi bir surette mevcut olan "Kazak Abdal"ın res‐ 
 

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 17 
tarafından haklarında teftişler, tenkillerle imha  unduğunu, "Emîr Osman Hâşimî" (1003)nin "Nûreddin 
siyaseti takip edilmişti. İlk Melâmi mümessili "Ömer  Zâde" (981) ye intisap ve iltica ile başını 
Dede"nin (880) müteşerri sofî "Ak Şeraseddin"le  kurtarabildiğini, Sârbân Ahmed'in yerine geçen 
uyuşamadığını, onun makamına geçen "Bînyâmîn‐i  "Hüsâmeddîn Ankaravî"nin Ankara Hapisanesi'nde 
Ayâşî‐"nin (926) Kütahya kalesine hapis, "Oğlan Şeyh  öldüğünü (964), "Hamza Bey"in katlini (969), İdrîs‐i 
İsmail Ma'şûqi"nin babası "Aksaraylı Pîr Alî"nin (935)  Muhtefî lakabıyla meşhur ye melâmîleree "İdris Ali 
hühûmet tarafından takip ve teftiş, Oğlan Şeyhin 12  Sultan, îmâm Alî ür‐Rûmî, Hoca Ali" atlarıyla anılan 
dervişiyle öldürüldüğünü (935), Melâmîlerce "Ahmed  "HacıAli Bey"in (1024) uzun müddet arandığım, 
Sâr‐bân" adıyla anılan "Dukakin Zade Ahmed Bey"in  nihayet "Beşir Ağa"nin (1073)te boğdurulması üzerine 
(952) "Atâ'î"nin kavlince "meşreb‐i tevhidi gubâr‐i  Hamzavîlerin tamamiyle gizlenmeye mecbur 
zindiqa ile mütekeddir" bul‐  olduklarını biliyoruz.  
 
(Bitmedi)
 
Konya Lisesi Edebiyat Muallimi 
Abdülbaki 
Darbımesel Mecmuaları Kitabiyatı 
‐ 2 ‐ 
6—Ahmet Vefik Paşa; Müntehabat‐ı durûb‐ı emsal‐ Millî Tetebbüler Mecmuası'nın ikinci sayısında Tori 
Ali Emiri kütüphanesinde bulduğum bu matbu eser  Yojef "Orta Asya Türkçesi üzerine tetkikler" atlı 
darbımesellerle uğraşacaklar için çok mühim bir  makalesinde Ahmet Vefik Paşa'dan bahsederken "ilk 
mehazdır. Eser 12X16,5 boyunda 303 sayfanın  Türkçe duru bu emsal mecmuasını 1871'de Atalar 
içerisinde takriben 6—7 bin darbımesel, tabir ve  sözü unvanıyla o neşretmîştir ki bunda 4230 kadar 
saireyi ihtiva etmektedir ki bütün bu sözler oldukça  darbımesel toplamıştır" diyor. Onun, bu 1871 kaydını 
ihtimamlı bîr hurufu hece tertibiyle sıralanmışlardır.  nereden bulduğunu anlayamadım. 
   
***  *** 
   
Eserin sahibi, neşir tarihi ve nerede basıldığı hakkında  7— Necip Âsım : Millî aruz‐ Edebiyat Fakültesi sabık 
ne fihristte ve ne de eserin, içerisinde hiç bir kayda  Türk lisanı tarihi müderrisi Necip Âsım Bey tarafından 
tesadüf edemedim. Kitapta mukaddeme ve hatimede  1329'da neşredilen bu (12 X 17 boyunda 31 sayfalık) 
yoktur.  risale bîr darbımesel mecmuası değildir. Müellif bu 
  ufak eserini, o sırada kuvvetlenen hece vezni 
Diğer birkaç yerde bahusus Türkiyat enstitüsünde  cereyanını müdafaa ve bu millî veznin esaslarını ve 
bulduğum diğer bir nüshadaki, kayıtlara nazaran eser  hususiyetlerini izah etmek için yazmıştır. Necip Asım 
Ahmet Vefik Paşa'ya aittir.  Bey eserinde, hece vezninin;  
   
***  *** 
   
Müellif kitabının nihayetine (291'inci sayfadan  Armut piş — Ağzıma düş 
itibaren) bir kısım daha eklemiş ve buraya yine hurufu  Yaş yetmiş — İş bitmiş  
hece sırasıyla her hâlde birinci kısmın basılışından   
sonra elde ettiği darbımeselleri ve birinci kısmında  Gibi üç hecelilerinden başlayarak: Ey aşk eri aç 
bazı sözlerin tashih edilmiş şekillerini ilâve etmiştir.  gözünü, yeryüzüne kıl bir naza 
 

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 18 
Gör bu lâtif çiçekleri bezenüp uş geldi geçer,   9— Sadettin Nüzzet‐ Mehmet Ferit: Konya vilâyeti 
  halkiyat ve harsiyatı— Konya Erkek Muallim Mektebi 
gibi on altı hecelilerine kadar bütün şekillerini  edebiyat muallimi Sadettin Nüzbet ve ruhiyat muallimi 
misalleriyle izah etmektedir. Bu misallerin ekserisini  Mehmet Ferit Beylerin 1926da müştereken telif ve 
manzum darbımesel ve tabirler teşkil ediyor. Birkaç  Konya vilâyet matbaasında tabettirdikleri bu eser 
misal:   11,5x18,5 boyunda 350 sayfayı ihtiva etmektedir. 
   
Ağlarsa anam ağlar — Kalanı yalan ağlar   Eser, Konya'nın, edebiyat sahasında yetiştirdiği 
Sakla samanı — Gelir zamanı   şahsiyetlerin tercümei hâllerini; Konya vilayeti dahilinde 
Dert ağlatır — Aşk söyletir   söylenilen manileri ninnileri, türkü, ağıt ve bilmeceleri, 
  dilek (hayırdua) ve ilenç (beddua)ları ve bu arada 
53 Manzum darbımesel ve tabiri ihtiva etmesi itibarıyla  muhtelif kitaplarda ekseriya darbımsel olarak zikredilen 
bu eser darbımesel mecmuaları arasında zikre şayandır.  (darbımesel, fıkra, tabir, kinaye ve tekerleme)leri ayrı 
  ayrı kısımlara toplayan ve bunların ne olduklarını izah 
Millî aruz 1329'da Kanaat Kütüphanesi tarafından  eden kıymetli bir halkiyat kitabıdır ve hakikaten iyi bir 
neşredilmiştir. Müellif ilk on sayfada hece vezninin  çalışma ve araştırma ile vücuda getirilmiştir. 
lüzum ve ehemmiyetinden bahseden bir mukaddeme   
yapmış ve mütebaki yirmi sayfada da milli vezinden ve  *** 
bu vezinde kullanılan takti, şekil ve kafiyelerden kısaca   
bahsetmiştir.  Müellifler, teracümü ahval, mani, ninni, türkü, ağıt 
  vesaire.. fasıllarını müteakip gelen yedinci faslı darbı 
8— Hâsım Velî: Atalar sözü— Darbımeselleri ihtiva eden  mesellere tahsis etmişlerdir. Bu faslın başlangıcında 4,5 
kitapların hemen hemen en son tabedileni bu eserdir:  sayfa süren bir mülâhaza, mukaddeme mevcuttur ki 
Atalar sözü 1926 senesinde İstanbul'da Mahmut Bey  müellifler burada kelâmı kibar, kaide, müteârife, vecize, 
matbaasında basılmıştır. Toplayan ve bastıran "sabık  hikmet, eski mesel, darbımesel gibi muhtelif isimlerle 
sefaret, imamlarından Hasım Veli" Efendidir.  zikredilen sözlerin mana ve mahiyetlerini kısaca izah ve 
  buraya darbımeselelin Arap âlimleri ve Avrupa 
Kitap 11, 5x16 boyunda 55 sayfadan müteşekkildir.  ansiklopedistleri tarafından yapılan tariflerini de ilâve 
Müellif bir sayfalık mukaddemede "Türk lisanını tamim  etınişlerdir. Bu 4,5 sayfalık mülâhazatı müteakip 
etmek hars ve nesle hizmet olacağından bu niyyet‐i  darbımesellere geçilmektedir. Bu kısım, 48 sayfa 
hayriyeye müsteniden atalar sözünden bir miktar  içerisinde 2058 darbımeseli ihtiva etmektedir ki bunların 
topladığını ve eksiklerini doldurmak babında asrımız  arasına mukaddemedeki tefrik fikrine rağmen maalesef 
üdebasının himmetini beklediğini" anlatmakta ve  darbı‐mesel olmayan sözler de karışmıştır. Bir kaç misal: 
müteakiben hurufu hecâ sırasıyla darbımesellere   
geçmektedir.  A benim armudum, evvelden nerede idin! 
  Arpacı kumrusu gibi düşünür. 
Eserde 700'ü geçen darbımesel ve tabirler birbirinden   
tefrik edilmemiştir. Bunların 450 kadarı darbımesel,  *** 
kalanı da tabir ve teşbihlerden ibarettir. Darbımesellerin   
sıralanmasında da intizama pek riayet edilmemiştir. Bu  Eserin darbımesellerden sonra gelen kısımları sırasıyla 
küçük eserin mühim ve dikkate şayan bir hususiyeti var:  fıkralara. (81 fıkra), tabirlere (279 tabir), tekerleme (65 
darbımesel ve tabirlerden bir kısmı şimal Türklerine  teker‐ 
aittir. Hâsım Veli Efendi bunlardan bazılarının nerede 
kullandıklarını ve ne manaya geldiklerini de izah etmiştir. 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 19 
leme) ve kinayelere (69) kinaye) tahsis edilmiştir. Her  talebe mecmuasıdır ve her sayfasının altında bir 
kısmın başlangıcında bu sözlerin mahiyeti izah  darbımesel bulunmaktadır. 32 sayfalık 14 nushadan 
edilmekte, tarifleri yapılmaktadır. Bu sözlerin hemen  ibaret olan mecmua, koleksiyonu bu itibarla 448 
ekserisine diğer mecmualarda darbımeseller arasında  darbımeseli ihtiva ediyor. Bu 448 darbımeselin 
tesadüf edilir.  arasına bittabi bir çok tabir ve fıkralar da karışmıştır. 
  Bu darbımeseller her nushanın sayfalarına hurufu 
10—Arkadaş Mecmuası Koleksiyonu— Eskiden  hecâ tertibile taksim edilmiştir. Bütün bu darbımesel 
intişar eden birçok mecmualarda sayfa nihayetlerine  ve tabirler, mecmuada bu işle uğrasan zatın zevkine 
birer darbımesel koymak âdeti vardı. İşte şimdi  hüsnü şehadet edecek surette hemen hemen en 
mevzubahsedeceğimiz mecmuada da bu güzel âdete  iyilerin‐den seçilmiştir. 
riayet edilerek birçok darbımeseller toplanılmıştır.   
  *** 
 "Arkadaş" 5 Kânunusâni 1325'ten 15 Temmuz 1326  (Bitmedi) 
tarihine kadar intişar etmiş, fakat yalnız 14 nusha   
tutunabilmiş olan bir   Edebiyat Zümresinden 
  Adnan 
 
İktisadî Buhran ve Kredi 
Bugünkü iktisadî buhran birdenbire ve habersizce  lamamışlardır. Bu hadise şudur: İki senedir buhran 
patlamış değildir. 1928'den itibaren baş göstermişti.  içinde bulunduğumuz halde henüz iktisadî salâha 
Bir asırdan fazla bir zamandan beri, vasati olarak  doğru gittiğimizi gösterecek haberci deliller yoktur. 
sekizer sene fasıla ile cihan iktisadiyatında buhranlar  Şifayı temin edecek kuvvetler felce uğramış 
olduğu görülmektedir. Netekim bundan önceki  görünmektedir. Her iktisadî buhran esnasında ticari 
buhran da 1920 senesinde olmuştur. Muhakkaktır ki,  hareketlerde bir betâet ve istihsalda tenezzül görülür, 
bu seferki buhran şimdiye kadar görülmemiş ve  işlerin azalması ve tenzilâtlı satışlar dolayısiyle birçok 
işitilmemiş derecede hat ve geniştir. Dünya istihsalâtı  sermayeler serbest kalır ve para halinde toplanır. 
% 30 dan' fazla bir mabette tenezzül etmiştir ki,  Bunlar kısmen istihsal iktisadiyatından çekilmiştir. 
müthiştir,Toptan satılan mal fiyatları da takriben % 50  Fakat derhal yeni işler bulamazlar ve bînnetice malî 
nispetinde düşmüştür. Bu da korkunçtur. Bununla  sermaye artar ve büyür. Bunların Bankalarda toplanıp 
beraber, bu buhran ile bundan öncekiler iyice tetkik  artması yeniden iş bulmaya çalışmalarını mucip olur 
ve tahlil edilirse aralarında ancak bir derece farkı  ve bu mecburiyet dolayısiyle yeniden işler açılır ve 
vardır. Yoksa bugünkü buhranı cihan iktisadiyatının  fealiyet başlar. 
yıkılmakta olduğunu gösteran haberci hadiseler diye   
kabul etmek isteyen bir sürü peygambere hak  Her buhran bidayetinde umumiyetle sarsılan ve 
verdirecek mahiyette değildir. Diğer bir hadise  zayıflayan kredi cihazı bu buhran bidayetinde 
mevcuttur kî, her memleketin iktisatçıları onu ihmal  müteessir olmadı. 1929 Sonbaharında Amerikan 
etmişler, fakat pratik netıceli bir çare de bu  borsasındaki facia, Bankaların ve mali kuvvetlerin 
 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 20 
ittihadı ile en şiddetli iktisadi fırtınalara karşı  ma ve karşılaşması da buhranın mahim ve kuvvetli 
koyabilecek bir mukavemet hareketi meydana getirdi.  sebeplerindendir.  Yanlış bir muhakeme ile her 
Şu halde iktisadî tenezzüllerden sonra kredi kendi  memlekette dahilî ve haricî kredi siyasetinde 
kendine artacak idi.  birbirinde ayrı iki usul takip edilmesi ve "gold 
  exchange standard" sisteminin kabulü dolayısıyla 
Fakat imkânsızlık baş gösterdi. Normal olarak  harpten sonra bu altın mikyasının fevkalâde intişar ve 
fiyatların fırlamasıyla nihayetlenen kredi buhranı, bu  tevessü buhranın husule gelmesine meş'um bîr rol 
sefer iki sene süren fiyat düşüklüğünden sonra  oynamıştır. 
meydana geldi. Kredi müşkülâtı sebebiyle husule   
gelecek yeni ve meçhul tenezzüllerin neticesi ne  Eğer bu gittikçe mütezayit bir şiddetle ilerleyen 
olacağı bilinmez, iktisat siyasetinin şimdiye kadar en  buhrandan kurtulmanın iktisadî imkânları varsa, o da 
şayanı itimat bir rüknü olan bankalar her yerde zaafa  tamamen eskimiş olan bu kredi cihazım beynelmilel 
uğradılar ve hatta helak oldular. Harbin akabinde  mesai iştiraki ile hep beraber çalışarak yenilmekten 
büyük ve çabuk bir inkişafa mazhar olan beynelmilel  ibarettir. 
krediler serbestisini kaybetti. Diğer taraftan siyasî   
borçlarla beraber diğer birçok âmiller de buna sebep  Gold exchange Standard'ın kabulü bu cihazı 
oldu.  asrilestirmek için idi. Fakat bu tecrübe bu gün iflas 
  etmiştir. Yalnız para ve kredi arasında yapılacak bir 
Vazıh bir surette görülüyor ki, millî iktisat hareketleri  inkılap, cihan iktisadiyatının kurtulma ve yükselmesini 
ile beynelmilel iktisadın çarpış‐  temin edecek yolları hazırlayacak ve gösterecektir. 
   
  Alman İstatistik Bürosu Reisi ve 
  İktisadî Tetkikat Enstitüsü Müdürü 
  Prof. Ernst Wagemann 
 
 
Türkiyat Enstitüsünün Mühim Bir Teşebbüsü 
Türkiye'nin en metodik çalışan ve en verimli  nispetinde fasikül çıkarılacaktır. Türkiyat Enstitüsü 
müesseselerinden biri olan Türkiyat Enstitüsü büyük  müdürü Köprülüzade Fuat Bey'in riyaseti altında, 
ve faydalı bir işe başlamak üzeredir. Bu büyük iş "Halk  Enstitü, kısmî seferberlik yapmıştır. Bilhassa Türk 
Edebiyatı Ansiklopedisi"nin neşri, olacaktır. Bu  destan ve masallarının neşri, mitolojimizin zayıf 
ansiklopedinin maddelerini "halk şairleri", "halk edebî  olduğunu iddia edenlere en müspet cevap olacak ve 
nevileri", "halk destan ve masalların mevzuları ve  edebiyatımızın millî bir ruh aradığı şu sıralarda ona, 
bunlardaki eşhas" "halk sazları" vesaire teşkil  yeni bir hamle ve heyecan verecektir. 
edecektir. Ansiklopedi üçer veya dörder şekilli   
parçalar hâlinde neşr edilecek ve her yıl malî vaziyetin  Ansiklopedinin ilk fasikülü matbaaya verilmiştir. 
müsaadesi    
K.A. 
 
Abonelikleri biten okuyucularımızın yenilemelerini rica ederiz. 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 21 
                      Ayşe'ye          Mayıs
Nasıl gün batarken yanar da anlar,   içerim ateş doludur  
Bir lâle açar her saz Ayşeciğim;   Mayıs ayların gülüdür  
Sazlarda o narin bükülüşün var,   Taze bir çiçek dalıdır  
Sularda o nerenin naz Ayşeciğim.  Mayısta gönltim delidir.  
   
Renginden çerağlar yakar sular yar,   Yeşil bağlara göçülür  
Pınarda şimşekler çakar sular var,   Tatlı şaraplar içilir  
Benim de içimde akar sular var,   Yârim dökülüp saçılır  
Seninle her mevsim yaz Ayşeciğim.   Mayısta gönlüm delidir  
   
Melil melil bakma tasan, tasamdır.   Göklere karşı yatılır  
Kız seni solduran bilmem ne gamdır?   Dertlerimiz unutulur  
Gün günden dalgınsın bak kaç akşamdır   Eski sevgiler atılır  
Göğsünün lalesi az Ayşeciğim.  Mayısta gönlüm delidir. 
   
Yorulsun gözlerim seni gözlerken,   Uzakta kuşlar seslenir  
Gezdiğin yollardan silinme erken   Gönlüm genişler beslenir  
Sensizlik içime çöksün giderken   Yaşamaya haveslenîr  
Bu ne hoş, ne derin haz Ayşeciğim,  Mayısta gönlüm delidir.  
   
Nasıl gün batarken yanar da sular,   Yumuşak rüzgârlar eser  
Lâleler açarsa pınarda anlar,   Çemenlerde yârim gezer  
Benim de içimde kanarda sular   Yanılır bana gülümser  
Bin lâle açar, bin saz Ayşeciğim...  Mayısta gönlüm delidir. 
     
Nihat Sami  Sabahattin Ali 
Yıpranmış Halılar  Boz Kurt
Karyolamın önünde yıpranmış bir halının   Ufuklara derinden geceler siniyordu;  
Binbir ayak izi var solmuş çiçeklerinde;   Enginlerde gizli yas rüzgâra iniyordu. 
Solmuş çiçeklerinde...  Yurdun her köşesine bu sükûn elem verdi,  
  Kalplere nihayetsiz hicranlı sitem verdi.  
***  Her taraf kan kokuyor, harp meydanları gibi;  
  Ruhlara, korku girdi bu hâlin nedir dibi;  
Ezilmiş, kenarları daha yıpranmış bakın   Korkudan karanlığın tacı düştü başından,  
Kim bilir kimler gezdi vaktiyle üzerinde?..   Denizler çalkalandı elem ve göz yaşından.  
Vaktiyle üzerinde?..  Birden gökler oyuldu Gök Tanrı'nın eliyle!  
Kırmızı güllerinde; ağlamış senelerin   Erkek bir ses duyuldu Gök Tanrı'nın diliyle!  
Her an felâket görmüş uzun macerası var;  Boz kurt çıktı... Ağaçlar toprağa sarılıyor!  
Uzun macerası var...   Denizler ürperiyor, bulutlar yarılıyor;  
Gözlerim üzerinde düşündüm derin derin    
Onun da benim gibi sonsuz bir yarası var   Ali Fethi 
Sonsuz bir yarası var... 
 
Galip Dolar 
 

www.atsizcilar.com 
 
 Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 22 
Sazşairlerine Ait Basılmamış Parçalar [1] 
 
Toplayan: M. Şakir
                          5  Bahar eyyamında öter bülbülü(n)  
Gö(n)ül ister gurbet eli gezmeyi   Hani yaylam, seni(n) bir gonce gülü(n)  
Ve lâkin bizleri yâr eğlendirir   Bi(n) dürlü râyiha qoqar sünbülü(n)  
Ezelden meftun olduq gönce güle   Hani yaylam hani senin şenliği(n) 
Şeydâyı bülbül‐i zâr eğlendirir   
  Qız başına bağlanır yazma yemeni  
Bülbül gibi qaldım gülşen içinde   Başımızdan gitmez aşqın dumanı  
Yaş döker dîdemiz irfân içinde   Elvan elvan olmuş çayır çemanı  
Biz hayâ ehliyiz irfan içinde   Hani yaylam hani seni(n) şenliği(n) 
Bizi nâmûs gayret eğlendirir   
  Hani senin arab atlı günleri(n)  
Bir sözüm var aşikâra ('ar) söylenmez   Elleri nerkisli qoç yiğitleri(n)  
Hercâîdir o dildâre söylenmez   Mâhım göçmüş ıssız qalmış yurdları(n)  
Zencîr ile bend eylesem eğlenmez   Hani yaylam hani seni(n) şenîiği(n) 
«Keşfî»ye zülfünden qılı dar eğlendirir.   
  «Xurşid»im der bende qalmadı qarar  
                            6  Yıqılmış çadırlar göçmüş obalar  
Gö(n)lümü(n) sürüri serv‐i bülendim   Oturmuş turnalar qalmamış maral  
Terkin qılmazam ben bi(n) qan olursa   Hani yaylam hani seni(n) şenliği(n) 
Ne mümkün ayrılma çıqmadan canım    
Âlemde kâinat düşman olursa                           8 
  Ba(n)a aşqın şarabını içirdi(n)  
Aşıqım cihanda varı neylerim   Şimdi beni mekân tutdu(n) ey rüzgâr  
Bülbülüm gülşende xârı neylerim   Kimini şad edüb qonub göçürdü(n)  
Daxi senden gayrı yârı neylerim   Ba(n)a da muxâlif esdi(n) ey rüzgâr 
Her biri âfet‐i devrân olursa   
                           *** 
"Cihâdî" aşqıyla sararsın solsun    
Bizi zenım eyleyen mevlâdan bulsun   Ne yaman düşürdü(n) beni sevdaya ; 
Olursa sevdiğim se(n) gibi olsun   Ömrümü(n) hâsılı gitdi havaya  
Qarşumda Yusif‐î Ken'ân olursa.  Hışm edüb atarsı(n) dondan dona  
  Ayırdı(n) vatandan atdı(n) ey rüzgâr 
                          7   
Yaz gelince de yüzü(n) söyliyor                            *** 
Hani yaylam hani seni(n) şenliği(n)   
Boz dumanı(n) yaylaları çınlayor  Ayrı dûşdüm vatanımdan elimden  
Hani yaylam hani seni(n) şenliği(n)  Asla pervam yoqdur benim ölümden  
 ____________________  Bir çeşm‐i siyahım aldı(n) elimden  
[1] Buşiirleri, cönklerdeki imlâsına mümkün olduğu kadar  Qısmetim sıladan kesdi(n) ey ruzgâr 
yakın göstermek ve bilhassa Türkçe aslından olmayan   
bazı kelimelerin manası hakkında iltibasa meydan  «Xurşid»im der bunda qarar eyledim 
vermemek için fonetiğe yakın harflerle neşrediyoruz: "q"  Eşimden dostumdan firar eyledim  
harfi eski "kaf" ve parantez içindeki "n"er eski sağır  Kendim gurbet elde qarâr eyledim  
nundur. "x" harfi ise eskiden "noktalı ha" veya "hı"  Beni öldürmek mi qasdı(n) ey rüzgâr. 
dediğimiz harfe alâmettir.   
(Bitmedi) 
 

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 23 
Bu tarzda elde edilen sermaye sayesinde beynelmilel  mevduatı bulunması ve bir hesabın iki defa ameliyata 
banka, orta vadeli poliçeleri iskonto edebilir.  girmesi ihtimali karşısında bu araştırmayı daha ileri 
Francquin'in düşündüğü bu mekanizmayı pratik  götürmemek doğru olur. Şu beş memlekette 
surette nasıl işletebiliriz?  banknotların gayri tabiî bir tedavülü var. Bu da para 
  saklamanın gayri tabiî oluşundan ileri geliyor. Bu 
Küflü sermayeler: Her şeyden önce paranın nerden  banknot tedavülüne birkaç haftadan beri külçe ve 
bulunacağını araştırmak lâzımdır. Para elimizin  para hâlinde altın almak suretiyle yapılan yeni bir 
altındadır; saklı olduğu için gözükmüyor. Bu buhranın  küflendirme sistemi ilâve edilebilir. Bu hususta hiç bir 
başlangıcından ve bilhassa birkaç haftadan beri  istatistik yoksa da dikkate değer bir yekûna çıktığı 
hepimizin gördüğü bir para saklamak (küflendirmek)  muhakkaktır. 
hâdisesi var. Ne gelip ne geçeceğini bilememek   
korkusu, kıymetli menfaatlerin muhafazası arzusu  Mesele bu küflü paraları ortaya çıkarmak ve âlemin 
halkın birçoğunda banknot saklamayı bir itiyat hâline  iktisadî, malî faaliyetinin tekrar canlanması hususunda 
getirdi. Diğer cihetten bazı memleketlerde, bankalar  kullanmak çarelerini aramaktır. Paranın bolluğundan 
anî ve haddinden fazla tediye talebine maruz kaldılar  bahsolunurken iki yıldanberi düşkün olan faiz haddi 
iyi idare edilen bankalar mevduatın tediyesine karşılık  de göz önüne getirilir Belçika'da iskonto haddi % 2 
olmak üzere çok mühim miktarda para  1/3'tür. Alacaklı hesaba % 1 ve bazen % ½ faiz 
bulundurmaktan başka bir şey düşünmüyorlar. Bu  veriliyor. Sermâye saklandığı yerden çıkmıyor. Çünkü 
sebepler, bütün dünyada paranın bir yere yığılmasını  saklayanlar mütereddittir ve ne olacaklarını 
intaç etti. Bankalar ve sınaî şirketlerde banknot olarak  bilmiyorlar. Tabii parayı iyi işletmek fırsatları eksik 
bulunan anî tediyat akçası, gerek eşhasın ve gerekse  değil yalnız intihabı güç çünkü istikbalin ne 
iş erbabının ihtiyacından kat kat fazladır. Atıl bırakılan  şekil alacağı şimdiden pek kestirilemiyor. Hülâsa el 
poliçelerin yekûnu dikkate şayandır.  yordamı ile yürünüyor. Bir istikamete ihtiyaç var şu 
  dakikada izanıyla meşgul olduğumuz plan gibi bir 
Banknot çıkaran bankaların eylülde kapanan  proje nazarı itibara alınırsa acaba Franqui'nin anladığı 
bilançolarını tetkik edersek şu rakkamları buluruz.  şekilde çıkarılan tahvilât en ihtiyatlı sermaye 
1930 eylülünden 1931 eylülüne kadar Fransa Devlet  sahiplerini bile ikna edemez mi? 
Bankasının tedavüldeki banknotlarının eşhasın,   
bankaların bu müessesedeki mevduatının miktarı,  Garantiler: Filhakika yukarda izah edilen 
kısaca halkın elinde mevcut tediyat vasıtası 91  mekanizmaya göre bu tahvilât alacaklının poliçeyi 
milyardan 104 milyar Fransız frangına" çıkmıştır.  kıran memleketin bankasının ve borçlunun muteber, 
Felemenk Bankası'nın banknot ve hesabı câri yekûnu  ve sağlam imzalarını taşıyan poliçelerin yeniden 
1930'da 957 milyon, 1931'de 1.103 milyon filorindir.  kırılmasına yarıyabilir. Borçlu her kim olursa olsun ve 
isviçre millî bankasıası 1,153 milyondan 1,934 milyon  hangi milletten bulunursa bulunsun bu üç taraflı imza 
franga çıkmıştır. Amerika'da 3,834'ten 4,6‐50 milyon  içinde mühim bir mevki alır. Fabrikacı tahkikattan 
dolara çıkmıştır.  sonra ve kontrol altında ikraz eder. Daha fazla garanti 
  vermek için hükümetlerin bu muamelâta bir parça 
Belçikada 15,240'tan 16.275 milyona baliğ oluyor. Her  alâkadar olması düşünülebilir. 
tarafta usuller aynı olmadığı gibi bazı bankaların   
diğerlerinde  1921'den beri Belçika Hükümeti, bazı 
 
 

   

www.atsizcilar.com 
 
 
Sayı: 13  ATSIZ MECMUA  Sayfa: 24 
muayyen şerait altında yapılan ihracata kefalet  lere çarpacaktır.  Malûm olduğu gibi 13 Temmuz'daki 
etmektedir. Mühim ve kuvvetli sınaî şirketler gibi  büyük sarsılma esnasında Alman bankalarının ecnebi 
ikinci derecede şirketler de hükûmetîn teminatını  bankalarına karşı kısa vadeli taahhüdatının mühim bir 
istediler ve almaya muvaffak oldular. Bu garantinin  yekun tuttuğu müşahede edildi. Alman bankalarının 
sahası çok mühim bir yekûna baliğ olmaktadır. 31‐XII‐ ihtiyatsızca işlerde sanayi erbabına ikraz ettikleri 
1931'de Belçika Hükümeti 103 milyon frank garanti  paraya muadil olan bu kısa vadeli kredilerin 
vermişti.  Almanya'da yarattıkları vahim vaziyeti tecahül etmek 
  imkânsızdır. Ağustos'da Balde toplanan komite bu 
İstifade edecek memleketler:  kredilerin yekûnunu 5 milyar mark olarak takdir etti. 
   
Para bu suretle bulunduktan sonra bu muamelâtın  Almanya'nın borçlarının bir kısmını, Alman 
teveccüh edebileceği memleketleri ayırmak lâzımdır.  bankalarına yapılan bugün olmazsa yarın tediyesi 
Bunun çok nazik bir mesele olduğu aşikârdır. Hâli  mecburî kısa vadeli avanslar teşkil eder. Ve 
hâzırda çok güç mevkide ve yarınları karanlık birçok  Almanya'nın bu kredileri derhal tediyesinin. İmkânsız 
memleket var. Bir kısmını hariç bırakır gibi  olduğuna yine Balde karar verildi. Daha uzun bir vade 
gözükmemek için isim saymamak daha doğru olur.  istemesine rağmen Almanya'ya altı aylık bir mühletin 
Belçika ihracatının her zaman teveccüh ettiği  verilmesi için uzlaşmak mümkün oldu. 
memleketleri bir düşünelim. Önce şarkî ve Orta   
Avrupa memleketleri; Lehistan, Romanya ve  Bu 5 milyar marklık kısa vadeli kredilerden ne yapmak 
Yugoslavya; Cenubî Amerika'da Brezilya ve Arjantin,  lâzım geleceği meselesi ancak Şubat'ta meydana 
uzak Şarkta, Belçika'nın mazide çok çalıştığı için var.  çıkacaktır. En mühim iktisadî malî mecmualar ve 
  gazeteler bu meselenin cihan iktisadiyatını ezdiğim ve 
Eğer izah edilen sistem gibi bir mekanizma Belçika ile  eğer dört ay içinde iyi bir hal çaresi bulunmazsa çok 
Çin arasındaki ticarî mübadeleyi canlandırabilseydi  kotu bir vaziyet ihdas edeceğini yazmakta, tereddüt 
şimdiki hâlde âtıl duran Belçika sermayesinin bu geniş  etmiyorlar. 
memlekete akınını temin edebilirdi. Ve bu Belçika için   
pek mühim bir iktisadî menfaat membaı, tamamen  *** 
insani ve beynelmilel bakımdan çok yüksek bir esere   
iştirak etmeye vasıta olacaktır. Zira çinin eski hâline  Acaba bu kredileri tediye ettirmek mümkün olacak 
getirilmesi, asrımızın en büyük ve asil işlerinden biri  mı? Vadeler uzatılacak mı? Bazı kısa vadeli krediler 
olacaktır. Fakat bundan daha nazik meseleler  uzun vadeliye kalbolunabilecek mi? işte, burada 
beynelmilel bankanın faaliyetinin teveccüh  Francqui mekanizması ise yarayabilir. Bu tamamen 
edebileceği memleketler arasında Almanya ve Rusya  şahsi bir fikirdir. Zira Mayıs'ta mösyö Francqui, plânını 
vardır.  verdiği zaman bu mesele yoktu; ve ancak Temmuz'da 
  meydana çıktı. Bununla beraber neşriyatçılar. İkisi 
Almanya ve kısa vadeli krediler:  arasında bir rabıta sezmekte geç kalmadılar.  
   
Tahvilâttan ve kendilerini teçhiz için lâzım olan  Meselâ "Revue de Paris" muharrirlerinden Wladimir 
vesaitten mahrum memleketlere krediden  d'Ormesson diyor ki: "Almanya haddinden fazla 
bahsederken, haddinden fazla mücehhez ve  sarfetmekten ve haddinden fazla istikraz etmekten 
sermayeli Almanya'yı ayırmak lâzımdır. Almanya'ya  muzdariptir. Lâzım olan, yaşamak için yeniden istikraz 
yeniden ikrazatta bulunmak fikri çok kuvvetli iktisadî  etmesi değil, belki istikraz etmeden yaşayabilmesidir. 
teknik ve malî mâni‐ 
 

www.atsizcilar.com