Professional Documents
Culture Documents
_ romlis wliuri biujeti adre daaxloebiT 500 milioni dolari iyo, axla ki miliards uaxlovdeba (1979
wlidan daxarjuli mTliani Tanxa daaxloebiT 8 miliardi dolaria). Ria sazogadoebis fondebis saqmianoba
msoflios yvela kuTxeSi vrceldeba da sakiTxebis iseT
farTo speqtrs moicavs, rom Tavadac gaocebuli var.
cxadia, me ara var erTaderTi egoisti da egocentristi,
radganac adamianebis umravlesoba aseTia. ubralod, me
mzad var, rom es vaRiaro. msoflioSi mravali WeSmariti
qvelmoqmedia, magram mxolod maTi mcire nawili axerxebs iseTi simdidris moxveWas, romelic filanTropiisTvis aris aucilebeli.
filanTropias yovelTvis eWvis TvaliT vuyurebdi.
Cemi azriT, filanTropia ar aris adamianis bunebrivi
Tviseba, amitom xSirad farisevlobis wyaroa da mraval
paradoqssac warmoSobs. SemiZlia, ramdenime magaliTi
moviyvano: filanTropiis mizani sxvebisTvis sargeblis
motana unda iyos, magram filanTropebi metwilad sakuTar sargebelze fiqroben xolme; filanTropiis mizani
adamianebis daxmareba unda iyos, magram is xSirad adamianebs daxmarebaze damokidebulebs xdis da qvelmoqmedebis obieqtebad aqcevs; aplikantebi fondebs imas
***
Cems cxovrebaze yvelaze didi gavlena 1944 wels germaniis mier ungreTis okupaciam moaxdina. ebraeli
viyavi da im dros 14 welic ar Semsruleboda. iolad
SeiZleboda, holokostis msxverpli gavmxdariyavi an
xangrZlivi
dakvirvebebze didi warmodgena hqonda, magram sxva mxriv namdvilad arc egoisti iyo da arc egocentristi.
rodesac germanelebma 1944 wlis martSi ungreTis okupacia moaxdines, mamaCemma zustad icoda, Tu ra unda
eqna. mixvda, rom aranormalur droSi vimyofebodiT da
safrTxe emuqreboda yvelas, vinc normaluri wesebiT
cxovrobda. man yalbi dokumentebi moipova ara mxolod
Tavisi ojaxis wevrebis, aramed adamianebis ufro farTo wrisTvisac. maT, visac amis saSualeba hqonda, fuls
_ zogjer karga did Tanxas _ axdevinebda, sxvebs ki ufasod exmareboda. manamde arasdros minaxavs ase gulmodgined momuSave. es misi cxovrebis saukeTeso momenti
iyo. gadarCnen rogorc misi ojaxis wevrebi, ise maTi umravlesobac, visac rCeva misca da daexmara.
germanuli okupaciis welma (1944) gadamwyveti gavlena Cems Camoyalibebazec moaxdina. imis nacvlad, rom
beds
davmorCilebodiT,
winaaRmdegobas
vuwevdiT
maTi wesebi gulisxmobda ara studentebis mxardaWeras, aramed im axalgazrdebisa, romlebic raime xelobas swavlobdnen. mogvianebiT, rodesac ukve londonis
ekonomikis skolis studenti viyavi, Sobas matareblis
gamcileblis samuSao viSove droebiT da fexi movitexe. saavadmyofo yavarjnebze Semdgarma davtove da
vifiqre, SeiZleba ebrael meurveTa sabWosgan fuli
miviRo-meTqi. yavarjnebiT ori sarTuli aviare da maT
droebiTi daxmareba vTxove. Tavisi mantra gaimeores,
romlis Tanaxmadac mxolod Segirdebs exmarebodnen,
magram uari mainc ver miTxres. sami funti momces, rac
erT kvirasac ar meyofoda. ase grZeldeboda ramdenime
kviris manZilze. fulisaTvis kibeze asvla miwevda yavarjnebiT.
amave dros, Cemma oTaxis mezobelma Cemi ambavi gaigo
da gadawyvita, rom ebrael meurveTa sabWoSi misuliyo
da eTqva, mzad var xelobis Sesaswavlado. arc erT samsaxurSi, romelic maT uSoves, didxans ar gaCerebula,
magram isini mainc agrZelebdnen misTvis fulis gadaxdas. mogvianebiT sawarmoo travmebis sabWoSi moisurves
Cemi gagzavna, magram vuTxari, iq ver mival, radgan aralegalurad vmuSaob da Cemi studenturi vizis dakargva
ar msurs-meTqi. es tyuli iyo. rkinigzaze Cemi droebiTi
samuSao sruliad legaluri iyo, magram maT es ar icodnen. Cems Sesamowmeblad socialuri muSaki gagzavnes,
magram man veraferi gaarkvia. amrigad, rodesac Semdgom
daxmarebaze uari miTxres, gadavwyvite, rom sakmarisi
moraluri safuZveli mqonda imisaTvis, rom sabWos Tav-
mjdomarisTvis mimewera mgznebare werili, sadac vambobdi, Tavs ki gavitan, magram sevdas mgvris imaze fiqri,
rom sabWos, romlis Tavmjdomarec Tqven brZandebiT,
ar surs daexmaros axlagazrda ebrael students, romelmac fexi moitexa da daxmareba sWirdeba-meTqi. aman
sasurveli Sedegi gamoiRo. Tavmjdomarem izruna, rom
kviraSi sami funti fostiT mimeRo, raTa kibeze asvla aRar damWirveboda. mas Semdeg, rac uyavarjnebod
siaruli daviwye da safrangeTis samxreTSi avtostopiT
mogzaurobac movaswari, Tavmjdomares mivwere, Tqveni
daxmareba aRar mWirdeba-meTqi da madloba gadavuxade. marTalia, fondi movatyue, magram vfiqrobdi, Cemi
saqcieli moralurad gamarTlebuli iyo, radganac maT
Cemi ambavi Seiswavles da, wesiT, Tanaxma unda yofiliyvnen, rom damxmarebodnen.
filanTropiasTan momdevno Sexeba im dros mqonda,
roca dRisiT vswavlobdi, RamRamobiT ki oficiantad
vmuSaobdi Ramis klubSi. Cemma saswavlo xelmZRvanelma
amis Sesaxeb rom Seityo, kvakerebs mimarTa, romlebmac
kiTxvari gamomigzavnes. rodesac kiTxvari Sevavse, maT
ormoci funtis Ceki gamomigzavnes yovelgvari pirobis
gareSe. aman Cemze didi STabeWdileba moaxdina da vifiqre, adamianebs swored ase unda daexmaro-meTqi. 2008
wlis finansuri krizisis Semdeg movaxerxe, rom milionamde niu-iorkel skolis moswavles, romelTa ojaxebic socialur daxmarebas an kvebis talonebs iRebdnen,
yovelgvari kiTxvis gareSe orasi dolaris Ceki mieRo.
niu-iorkis Statis saxeliT am xarjebis 20 procenti
10
gaviRe, raTa Stats federaluri mTavrobisgan ekonomikis stimulirebis paketis farglebSi grantis miRebis piroba daekmayofilebina. kvakerebis guluxvobam
uzarmazari Sedegi gamoiRo samoci wlis Semdeg da es
kmayofilebiT aRmavsebda, miuxedavad niu-iork postis Tavdasxmebisa, romelic amgvar socialur mowyalebas gmobda.
kolejis damTavrebis Semdeg cxovrebaSi Cemi adgilis povna gamiWirda. inglisSi ramdenime warumatebeli wamowyebis Semdeg niu-iorkSi gadavsaxldi, sadac
jer birJaze aqciebis gadamyidvelad, Semdeg fasiani
qaRaldebis analitikosad da instituciur movaWred,
bolos ki erT-erTi pirveli hej-fondis mmarTvelad
vmuSaobdi. im periodSi gamorCeuli filanTropi ar
viyavi. erTaderTi wamowyeba, romelic xsenebad Rirs,
centraluri parkis aRdgenis mcdeloba iyo. broker
da investor dik gilderTan erTad Sevqmeni centraluri parkis sazogadoebrivi fondi, magram is gansakuTrebiT warmatebuli ar aRmoCnda. sxva organizaciam,
centraluri parkis konservaciam, parkis administraciasTan mWidro samuSao urTierToba daamyara da gacilebiT did progress miaRwia parkis aRdgenis mxriv.
Cemi yvelaze didi miRweva Cveni organizaciis gauqmeba
da warmatebul organizaciasTan misi Serwyma iyo. am
procesis dros aRmovaCine, rom saqvelmoqmedo organizaciebs Tavisi cxovreba aqvT, romelic maTi Tavdapirveli misiisgan gansxvavdeba, da rom saqvelmoqmedo organizaciis Seqmna bevrad advilia, vidre misi daxurva.
11
***
jer kidev maSin, rodesac londonis ekonomikis skolaSi vswavlobdi, xolo Semdeg niu-iorkSi cxovrebisas,
ganvaviTare konceptualuri CarCo _ refleqsiurobis
Teoria _ romelic CemTvis gzamkvlevad iqca, rogorc
hej-fondis marTvisas, ise mogvianebiT, rodesac fuls
vxarjavdi, rogorc filanTropi. vecdebi, mokled Sevajamo misi ZiriTadi komponentebi, radganac man metad
mniSvnelovani roli Seasrula Cems cxovrebaSi da mis
gareSe SeuZlebelia Cemi, rogorc hej-fondebis mmarTvelisa da filanTropis, karieris gaazreba.
Cemi Teoriis mizani azrovnebasa da realobas Soris kavSiris axsnaa. is erTmaneTisgan ganasxvavebs adamianebTan
dakavSirebul xdomilebebsa da bunebriv movlenebs. maT
Soris gansxvaveba is aris, rom pirvel kategorias moazrovne monawileebi hyavs, meores ki _ ara. adamianebTan
dakavSirebul xdomilebebSi monawileTa azrovneba
ormag rols asrulebs: adamianebi, erTi mxriv, cdiloben, gaiazron situacia, romelSic monawileoben. es
kognitiuri funqciaa. meore mxriv, maTi gadawyvetilebebi swored am gaazrebas emyareba da es ukanaskneli,
amrigad, maTi qmedebebis saSualebiT gavlenas axdens
movlenaTa Tanamimdevrobaze. es mizezobrivi, an manipulaciuri, funqciaa. es ori funqcia azrovnebasa da realobas erTmaneTTan sapirispiro mimarTulebebiT akavSirebs da SexebaSi modis erTmaneTTan maSin, rodesac
isini erTdroulad mimdinareobs. kognitiuri funqci-
12
13
14
15
16
Tqma rodi msurs, rom nebismieri codna mcdaria. mxolod imas vgulisxmob, rom Cveni codna SezRudulia
da rodesac samyaros ukeT Secnobas veswrafviT, xSirad
metis miRwevas vcdilobT, vidre Cveni SezRuduli codniT aris SesaZlebeli. swored es SeemTxva ekonomikis
Teorias. ganviTrebis adreul etapebze man faseuli
dakvirvebebi Sva, xolo mcdar gzas mxolod im periodSi daadga, rodesac koleji davamTavre. Cemi ganaTleba
jon meinard keinsis naSromebs emyareboda da fren naitis fuZemdebluri wigni riski, gaurkvevloba da mogebac wavikiTxe. makroekonomikis Teoretikosebma da
finansuri sistemebis Semqnelebma mogvianebiT es wigni
daiviwyes.
kolejSi swavlisas Cemi konceptualuri CarCo ar iyo
ise ganviTarebuli, rogorc dResaa. Tumca ukve mqoda
Zireuli ideebi, romlebic mxolod ekonomikaze ki ar
vrceldeboda, aramed politikasa da, zogadad, adamianebis qcevazec. Cems azrovnebaze didi gavlena moaxdina avstriaSi dabadebulma filosofosma karl poperma
_ Tavdapirvelad Tavisi wigniT Ria sazogadoeba da
misi mtrebi, xolo Semdeg Tavisi TeoriiT samecniero
meTodebis Sesaxeb. sabakalavro kursebi adre davasrule da xarisxis miRebamde erTi weli Tavisufali
mqonda. Cems saswavlo xelmZRvanelad karl poperi
avirCie da misTvis erTi-ori ese davwere. kolejis Semdeg Tavi unda merCina, magram azrovnebasa da realobas
Soris arsebuli rTuli kavSirisadmi interesi ar damikargavs. kolejis damTavrebidan ramdenime wlis Sem-
17
18
19
seriozuli
wamowyeba,
romelsac
damou-
20
erTeulSi mdebareobda. mas 1980 wels vewvie da samxreT afrikaSi Seqmnili mdgomareoba uCveulo kuTxiT
davinaxe. es daxuruli sazogadoeba iyo, romelsac ganviTarebuli qveynis yvela instituti hqonda, Tumca es
institutebi miuwvdomeli iyo mosaxleobis didi nawilisTvis maTi rasobrivi kuTvnilebis gamo. daxuruli
sazogadoebis gaxsnis ukeTes SesaZleblobas sxvagan
Znelad Tu mivagnebdi. Sevxvdi keiptaunis universitetis vice-kancler stiuart sonderss, romelsac surda,
rom universitetis kari Savkaniani studentebisTvisac
gaeRo. universitetSi moxvedrili yvela studentis
swavlis safasurss saxelmwifo ixdida. gadavwyvite,
aparTeiduli saxelmwifos resursebis gamoyenebis SesaZleblobiT mesargebla amave saxelmwifos gasaxsnelad da SevTavaze, rom oTxmoci Savkaniani studentis
cxovrebis xarjebs gaviRebdi.
samxreT afrikaSi momdevno welsac gavemgzavre, magram is viziti naklebad warmatebuli iyo. afrikuli
xelovnebisa da kulturis mxardaWera msurda, amitom
literaturis dargSi nobelis premiis momaval laureat nadin gordimers vTxove afrikelTa kulturis
wreebis liderebTan Sexvedris organizeba am mxardaWeris saukeTeso gzebis gansaxilvelad. magram Sexvedra
warumatebeli aRmoCnda. Cemi vinaoba im droisTvis ukve
cnobili iyo da yvelam icoda, rom niu-iorkidan Camosuli mdidari filanTropi viyavi, amitomac Sexvedris
monawileebi ise miyurebdnen, rogorc oTaxis SuagulSi mdgom oqroTi savse skivrs da mxolod am oqros ga-
21
22
23
24
da
saganmanaTleblo
institutebisTvis
25
fonds misi resursebis dauflebis msurveli aplikantebisgan Tavis dacva ar uwevda, radganac mas isini
icavdnen, visac fondi exmareboda. darRvevebis Sesaxeb is adamianebi gvatyobinebdnen, vinc fonds sakuTar
organizaciad miiCnevda. magaliTad, fondma uari Tqva
usinaTloTa asociaciis mier xmovani wignebis damzadebisa da gavrcelebis mxardaWeraze mas Semdeg, rac gafrTxileba miiRo, rom es organizacia korumpirebuli
iyo. aseTi sainformacio qselis wyalobiT fondi Zalze
efeqtiani gaxda. weliwadSi 3 milioni dolaris odenobis biujetis pirobebSi is realurad iqca kulturis
saministros alternativad, Tumca saministros biujeti gacilebiT didi iyo. Cven marTlac kulturis alternatiul saministrod mogvixseniebdnen. Cveni erT-erTi
yvelaze warmatebuli iniciativa studentebis mier marTuli damoukidebeli kolejebisa da studentebis damoukidebeli kavSiris mxardaWera iyo. es ukanaskneli
mogvianebiT ungreTis erT-erTi ZiriTadi politikuri
partiis, fidesis, birTvi gaxda.
cxadia, fondis saqmianoba uproblemo ar yofila: magaliTad, man Sva daxmarebis miRebas miCveuli klientura, ris gamoc sabolood farTo sazogadoebisTvis imaze
naklebad gaxsnili gaxda, vidre unda yofiliyo. miuxedavad amisa, fondma mainc SeZlo Tavis arideba mravali
iseTi naklovanebisTvis, romelic fondebs axasiaTebs
xolme. misma warmatebam Cems molodins gadaaWarba.
swored am iRblianma SemTxvevam aRmiZra filanTropiis mada, rac, Tavis mxriv, sakmarisi motivacia iyo imi-
26
27
28
gmva saqarTvelosa da ukrainaSi. es revoluciebi saxalxo ajanyebebi iyo korumpirebuli da mCagvreli reJimebis winaaRmdeg. Cemi fondi marTlac uWerda mxars
mTavrobis kritikas, magram amboxebebis dagegmvasa an
dafinansebaSi monawileoba ar miuRia. mas Semdeg Cveni
urTierTobebi ambivalenturia, rac dasanania, radganac CineTi aRmavlobis gzaze mdgom saxelmwifod mimaCnia da vfiqrob, rom CineTisa da danarCeni msoflios
mWidro TanamSromloba Zalze mniSvnelovania.
ungreTis fondis modelis poloneTSi gameoreba 1987
wels vcade. im droisTvis ukve vafinansebdi oqsfordis universitetSi poloneli mecnierebis mivlinebis
programas da solidarobis kulturul organizaciasac vugzavnidi fuls, ase rom, poloneTis samoqalaqo
sazogadoebasTan kargi kavSirebi gvqonda. zbignev
pelCinskis daxmarebiT, romelic oqsfordis programas
xelmZRvanelobda, poloneTis mTavrobis nebarTva movipoveT.
poloneTis fondis sameurveo sabWom Tavidanve uari
Tqva ungreTis modelis mixedviT muSaobaze. is daJinebiT moiTxovda, rom fonds ufro gamiznulad
emoqmeda da ramdenime programul mimarTulebaze yofiliyo fokusirebuli, imis nacvlad, rom yvela tipis
winadadebisTvis gaeRoT farTod kari. gadavwyvite, rom
maTTvis dro mimeca, sanam Tavad ar mixvdebodnen sakuTar Secdomas, magram sabWo marTali aRmoCnda da polonuri modeli Semdgom sxva qveynebSic davnergeT. es
29
CemTvis gakveTilic iyo. mivxvdi, rom im qveynebis mcxovreblebi, sadac fondebi mqonda, iqaurobas Cemze ukeT
icnobdnen da amitom Semdgom gadawyvetilebebs adgilobrivi sameurveo sabWoebis mosazrebebis gaTvaliswinebiT viRebdi. Tu maT Sexedulebebs kateoriulad ar
veTanxmebodi, sabWos Semadgenlobas vcvlidi xolme.
***
1987 wels fondi sabWoTa kavSirSic davaarse. sabWoTa kavSiris liderma mixeil gorbaCovma 1986 wlis dekemberSi uprecedento nabiji gadadga da telefoniT
daukavSirda birTvuli fizikis specialists da adamianis uflebebis damcvel andrei saxarovs, romelic
qalaq gorkiSi (dRevandel niJni-novgorodSi) iyo gadasaxlebuli. gorbaCovma mas moskovSi dabruneba SesTavaza patriotuli saqmianobis gasagrZeleblad. es
ambavi fundamenturi cvlilebis niSnad miviCnie. saqme
Zveleburad rom yofiliyo, saxarovisTvis SeiZleboda sabWoTa kavSiris datovebis neba daerToT, magram
moskovSi dabrunebis uflebas ar miscemdnen. pirvelive
SesaZleblobisTanave moskovSi gavemgzavre.
moskovSi Casvlidan maleve potenciur partniorad
SevarCie axlad Seqmnili kulturis fondi, romelsac
gorbaCovis meuRle raisa mfarvelobda. saxarovs vewvie da vTxove, rom sameurveo sabWoSi Cemi piradi warmomadgeneli yofiliyo, magram uari miTxra. verafers
miaRwev, garda imisa, rom suk-is skivrebs dolarebiT
30
31
32
33
34
Zalauflebis
mSvidobianad
gadacemas
35
36
37
regionSi, romelic avtoritarul meTodebsa da dazepirebiT swavlas iyo miCveuli. davaarse saganmanaTleblo dawesebuleba magistrantebisa da doqtorantebisTvis _ centraluri evropis universiteti, romelic
Tavdapirvelad praRaSi iyo ganTavsebuli, xolo Semdeg
budapeStSi gadavida da filiali varSavaSic aqvs. aseve
Sevqmeni umaRlesi ganaTlebis mxardaWeris programa,
romlis farglebSic daaxloebiT imdenive fuli daixarja sxva axlad Seqmnil saganmanaTleblo dawesebulebebze. garda amisa, mxars vuWerdiT sistemur reformebs,
rogorc umaRles, aseve zogadi ganaTlebis sistemebSi.
dabolos, SemoviReT programa nabij-nabij skolamdeli asakis bavSvebisTvis, romelic sabavSvo baRebis programa kargi dasawyisis modifikacia iyo.
Cveni biujetis mesamedi da, SesaZloa, metic samoqalaqo
sazogadoebis mxardaWeraze ixarjeboda, am terminis
farTo gagebiT. gansakuTrebul yuradRebas vuTmobdiT
samoqalaqo uflebebs da mowyvladi jgufebis dacvas.
gadavwyviteT, rom eTnosi roma, romelsac umravlesoba damamcirebel saxel jifsis uwodebda, aRmosavleT
evropaSi eTnikurad motivirebuli socialuri gariyulobis yvelaze mZime SemTxveva iyo. amitomac am problemis gadaWras sul ufro met fulsa da energias vuTmobdiT. Tavdapirvelad maT kulturas vuWerdiT mxars,
Semdgom ki ganaTlebasac. Cveni yvelaze didi miRweva
iyo romas axali, ganaTlebuli Taobis aRzrda, romelic
am eTnosisadmi Tavisi kuTvnilebiT amayobs.
38
radganac sabWoTa kavSiris daSla grZeldeboda da mosaxleobas sul ufro mZime pirobebSi uwevda cxovreba,
Cveni biujetic izrdeboda. 100 milioni dolari gaviRe mecnierebis saerTaSoriso fondis Sesaqmnelad,
romlis mizani sabWoTa mecnierebis saukeTeso nawilis
gadarCena iyo. fondma 500 dolaris odenobis gadaudebeli grantebi gamouyo sabWoTa kavSiris yvelaze gamoCenil mecnierebs. ukontrolo inflaciis wyalobiT, es
Tanxa ojaxis erTi wlis manZilze sarCenad iyo sakmarisi. SerCeva martiv da obieqtur kriteriums emyareboda: sami citireba saerTaSoriso masStabiT aRiarebul
samecniero JurnalSi. am moTxovnas 30 aTasze meti mecnieri akmayofilebda. fulis danarCeni nawili kvleviT
programebs moxmarda, romlebsac mecnierebis saerTaSoriso Jiuri arCevda kolegebis mier naSromebis
ganxilvis sistemis safuZvelze. es sqema warmoudgenlad warmatebuli gamodga: mTeli Tanxa erT weliwadSi ganawilda. Cemi mizani mxolod sabWoTa mecnierebis
saukeTeso nawilis gadarCena ki ar iyo, rasac adamianis
inteleqtis umaRles miRwevad miviCnevdi, aramed imis
demonstrirebac, rom ucxouri daxmarebis efeqtianad
marTva SesaZlebelia.
uol strit jornalSi 1992 wels gamoqveynebul statiaSi gamovTqvi azri, rom saerTaSoriso savaluto
fondis mier gamoyofili daxmareba imave principiT
unda ganawilebuliyo. sabWoTa mTavrobisa da misi memkvidreebisTvis sabiujeto daxmarebis gawevis nacvlad,
daxmareba pensiebisa da umuSevarTa Semweobebis ga-
39
dasaxdelad unda gamoyofiliyo da misi ganawileba mkacri zedamxedvelobis qveS unda momxdariyo. es kargi
idea iyo, magram ganuxorcielebeli darCa. zogadad,
ideebi warmatebuli iyo maSin, rodesac maT damoukideblad vaxorcielebdi, xolo rodesac saxelmwifo politikaze gavlenis moxdenas vcdilobdi, bevrs verafers
vaRwevdi. droTa ganmavlobaSi mdgomareoba Seicvala
da bolo dros ufro warmatebiT vaxerxeb sazogadoebrivi mxardaWeris mobilizebas. mtkiced mwams, rom
istoria sxvanairad ganviTareboda, uol strit jornalSi gamoqveynebuli Cemi winadadeba praqtikaSi rom
ganxorcielebuliyo. sabWoTa kavSirSi mcxovrebi adamianebi dasavluri daxmarebis praqtikul da xelSesaxeb
sargebels naxavdnen da dasavleTis mimarT maTi damokidebulebac sakmaod gansxvavebuli iqneboda. evropa dRes mZime Sedegebs imkis imis gamo, rom gaWirvebis
dros rus xalxs ar daexmara.
am Tavgadasavlebis dros Tavadac bevri ram viswavle.
Tavdapirvelad gatacebuli viyavi im TiTqmis usazRvro SesaZleblobebiT, romlebic sabWoTa sistemis kolafsma Sva, da imdenad msurda istoriaSi Cemi wvlilis
Seatana, rom daufiqreblad vcdilobdi miuRwevlis
miRwevas. SesaZleblisa da SeuZleblis garCeva TandaTanobiT viswavle. ufro frTxili gavxdi da sakuTari mniSvnelovnebis mateba ufro naklebad maRelvebda, vidre raime Rirebulis miRweva. maxsovs erT-erTi
viziti moskovSi, rodesac orma yvelaze mniSvnelovanma adamianma maT Soris, visac unda Sevxvedrodi, CemTan
Sexvedra gaauqma im politikis gamo, romelsac mxars
40
41
gazi, eleqtroenergia, wyali da bostneulis mosayvani Tesli miawoda. Cemi daxmarebis Tavdapirveli mizani miuRweveli darCa, magram fred kanim Cemi fuli
warmatebiT gamoiyena. gadaWarbebuli ar iqneba, Tu vityviT, rom es fuli saraevos mcxovreblebs gadarCenaSi
daexmara. kani maleve daiRupa CeCneTSi.
saraevoSi 1993 wlis noemberSi Cavedi, rodesac qalaqi
alyaSemortymuli iyo. am vizits uxalisod davTanxmdi,
radgan ar mindoda Tavi safrTxeSi Camegdo. frena sakmaod saSiSi iyo il-76-iT, romelic msoflioSi erT-erTi
yvelaze didi TviTmfrinavia. iatakze dawyobili gazis
milebis grovis gverdiT visxediT. viraJebisa da daSvebis dros ukrainuli ekipaJis wevrebi rigrigobiT uWerdnen da uSvebdnen Rvedebs, romlebiTac milebi iyo
Sekruli. Semdeg sul aTi wuTi gvqonda aeroportidan
gasasvlelad.
saraevoSi fred kanis mier aSenebuli wylis gamwmendi
sistemis sazeimo gaxsnaze Cavedi. sistema daSlili Caitanes TviTmfrinaviT da mTaSi gayvanil saavtomobilo
gvirabSi daamontaJes. Tumca, adgilobrivi xelisufleba wylis gaSvebis nebarTvas ar iZleoda. ratom _ CvenTvis ucnobi darCa. SesaZloa, viRac bevr fuls Soulobda wylis gayidviT, an mTavrobas surda, rom snaiperebs
kvlavac daexocaT wylis rigSi mdgomi adamianebi, raTa
televiziiT maTi fotoebis Cvenebas qalaqis gaWirvebis
mimarT TanagrZnoba aReZra. SesaZloa, orive mizezi realuri iyo. wylis gaSvebis nebarTva mxolod mas Semdeg
42
43
anoba afrikis sxva nawilebzec ganvavrceT da Cveni programebis qselma msoflios sxva kuTxeebsac miaRwia.
1995 wlisTvis CavTvale, rom sakmarisi gavakeTeT Cveni
dRis wesrigis pirveli punqtis gansaxorcieleblad,
rac daxuruli sazogadoebebis gaxsnas gulisxmobda,
amitomac SegveZlo meore punqtze gadasvla _ Ria sazogadoebebis sicocxlisunarianobis amaRlebaze. Ria
sazogadoebis fondebis saqmianoba ucxo qveynebSi iyo
koncentrirebuli da dadga dro, rom sakuTar qveyanaSic gagvekeTebina rame. amerikaSi Ria sazogadoebis
naklovanebebs davufiqrdi da strategiuli gegma movamzade, romelic Semdeg socialuri filosofiis specialistebis narCev jgufs gadaveci kritikuli ganxilvisaTvis.
ori idea siaxle iyo. pirveli _ sabazro Rirebulebebma
iseT sferoebSi SeaRwia, sadac maTi adgili ar iyo _ gansakuTrebiT aRsaniSnavi iyo is, rom maT profesiuli Rirebulebebi Seasustes. iseTi liberaluri profesiebi,
rogorebicaa medicina, samarTali da Jurnalistika, biznesebad gadaiqca. saWiro iyo profesiuli Rirebulebebis primatis ganmtkiceba. meore idea gulisxmobda,
rom zogierT sferoSi SiSma kritikuli procesi Seaferxa da yalbi dogmebi Sva, romlebisTvisac tendenciuroba da Seuwynarebloba iyo damaxasiaTebeli da
romlebic Ria sazogadoebis principebs asustebda. ori
aseTi sfero gamovyavi: amerikelebis damokidebuleba
sikvdilis mimarT da amerikis mTavrobis narkopoli-
44
45
46
47
48
49
naqiravebi gvqonda
Senoba misi Semdgomi gamosyidvis uflebiT. Tumca Tavdapirvelma mflobelma Senoba erT-erT gangsters
mihyida, romelmac SeZlo sasamarTloSi Senaxuli kontraqtis Secvla yalbi asliT, sadac gamosyidvis ufleba naxsenebi aRar iyo, Semdeg ki, rodesac qiris vada
amoiwura, Cvens ofiss daeufla. im dros darwmunebuli
ar viyavi, marTlac erTi konkretuli gangsteris namoqmedari iyo es Tu ara, magram axla ufro mzad var davijero, rom yvelaferi mTavrobis xelSewyobiT moxda. ase
iyo Tu ise, davrwmundi, rom ruseTis mTavrobas aRar
surda Cemgan daxmarebis miReba da aRarc imsaxurebda
daxmarebas da amitom fondi davxure.
metad sevdiani dasasruli iyo gabeduli filanTropiuli wamowyebisTvis, magram ar vnanob, rom es gadawyvetileba miviRe. mxolod am fondis Zalebi ar iyo
sakmarisi imisaTvis, rom ruseTs daxurulidan Ria
sazogadoebad gardaqmnaSi daxmareboda. rogorc adrec
50
vTqvi, vfiqrob, rom istoria sxvagvarad ganviTardeboda, dasavleTis mTavrobebs fondisTvis rom miebaZaT.
mjera, rom filanTropi ise unda moiqces, rogorc saWirod miaCnia, miuxedavad imisa, miaRwevs Tu ara warmatebas. swored es aris mTavari gansxvaveba filanTropiasa
da biznesis investiciebs Soris. darwmunebuli var, rom
fondis saqmianoba rusma xalxma daafasa da rom misi grZelvadiani Sedgebi pozitiuri iqneba, miuxedavad mTeli im mtruli propagandisa, romelsac putinis reJimi
mimarTavs mis winaaRmdeg.
erT-erTi mizezi imisa, rom prezidenti putini pirad
mtrad mimiCnevs, Cem mier saqarTvelos prezident mixeil saakaSvilis mxardaWeraa. Cemi azriT, es metad sevdiani ambavia. saqarTveloSi korufciis donem Zalian
imata eduard SevardnaZis prezidentobis dros. reformatorebis jgufma, romelsac im dros iusticiis ministri saakaSvili da parlamentis Tavmjdomare zurab
Jvania xelmZRvanelobdnen, farTo antikorufciuli
kampania wamoiwyo. kampanias mxars Cemi fondic uWerda da piradadac CaverTe masSi. kampanias aseve mxars
uWerda prezidenti SevardnaZec, romelic karg adamianad mimaCnda, magram vfiqrobdi, rom man Tavisi SesaZleblobebi amowura. antikorufciuli programa
kargad Camoyalibebuli da ambiciuri iyo, magram adgilidan ver daiZra. saqarTveloSi Cemi yoveli vizitis
dros prezidenti SevardnaZe mxardaWeras gamoxatavda,
magram realurad verafers akeTebda, radgan korufciis ZiriTadi wyaro Sinagan saqmeTa saministro iyo da
51
misi sicocxle pirdapir iyo damokidebuli uSiSroebis samsaxurze. reformatorebis moTmineba bolos da
bolos amoiwura. saakaSvilma da Jvaniam mTavroba datoves da Seqmnes politikuri partia, romelic prezident SevardnaZes daupirispida. maTdami Cemi mxardaWera imiT gamovxate, rom 2003 wels centraluri evropis
universitetis saxeliT Ria sazogadoebis jildo gadaveci. opoziciam arCevnebSi warmatebas miaRwia. damoukidebeli egzitpolis Tanaxmad, romelsac sxvebTan
erTad Cemi fondic afinansebda, maT xmebis umravlesoba miiRes, magram oficialuri SedegebiT samTavrobo
partiam gaimarjva. moqalaqeebi egzitpols ufro endobodnen, vidre oficialur Sedegebs, amitom revolucia
moxda da saakaSvili prezidenti gaxda.
aRtacebuli viyavi da yvelafers vakeTebdi, rac SemeZlo, rom warmatebis miRwevaSi davxmarebodi. ramdenime
milioni dolari gaviRe resursebis Seqmnis fondisTvis,
romelic gaero-s ganviTarebis programis iniciativiT
Seiqmna da saakaSvilis kabinetis wevrebs yovelTviurad
aTasi dolaris odenobis saxelfaso danamats uxdida,
xolo policiis personals _ TveSi asobiT dolars. aman
saakaSvils saSualeba misca, rom policiaSi disciplina
daemyarebinda da blokpostebis gauqmebis brZaneba gaeca, sadac gamvleli manqanebis mZRolebs qrTams sZalavdnen. es realuri antikorufciuli nabiji iyo, romelmac didad Seuwyo xeli misi popularobis zrdas. magram
mdgomareoba gauaresda, rodesac saakaSvilis mTavrobam korufciis braldebiT bevri cnobili biznes-
52
53
54
magaliTia. Tavisuflebebi, romlebmac elcinis mmarTvelobis qaosur wlebSi fexi moikida, putinis dros
praqtikulad mTlianad gaqra. Tumca, arsebobs naklebad TvalSi sacemi gakveTilic. sistemuri reformebis
dafuZneba konkretul partnior mTavrobasTan mWidro
kavSirebze saxifaToa. sistemuri reformebi farTo
sazogadoebriv CarTulobasa da mxardaWeras saWiroebs.
mxolod am SemTxvevaSi iqneba es reformebi Seuqcevadi.
***
ocdameerTe saukuneSi Ria sazogadoebis fondebma
globalur masStabs miaRwies. msoflios yvela qveyanaSi adgilobrivi fondis Seqmna metad rTuli iqneboda,
amitom regionuli fondebis daarseba daviwyeT, romelTagan erTi samxreT afrikaSi Seiqmna da im cxra qveyanas moicavs, romelic samxreT afrikis ganviTarebis
TanamegobrobaSi (SADC) Sedis, meore dasavleT afrikis
im Tvrameti qveynisTvis aris gankuTvnili, romlebic
dasavleT afrikis saxelmwifoebis ekonomikuri Tanamegobrobis (ECOWAS) wevrebi arian, xolo mesame aRmosavleT afrikaSi moqmedebs da Tavdapirvelad kenias
faravda, xolo Semdeg TandaTanobiT gafarTovda mezobel qveynebSi. indoneziaSi fondi suhartos mTavrobis
damxobis Semdeg SevqmeniT 2000 wels. avRaneTSi amerikis armiis Sesvlis Semdeg programebi iqac wamoviwyeT
da pakistanSic. amJamad grantebis mcire raodenobas
eraySic gavcemT. msoflios sxva kuTxeebSi, gansakuTrebiT axlo aRmosavleTSi, samxreT-aRmosavleT aziasa da
laTinur amerikaSi, Cveni saqmianoba naklebad formal-
55
56
ganxilvis procesSi CarTuli ramdenime adamiani. biujetis Sedgenis procesi eqvs kviras grZeldeba xolme.
Ria sazogadoebis fondebi organulad izrdebian,
radgan SesaZleblobebze maTi gaCenis paralelurad
reagireben. vfiqrob, rom es swori gzaa. mravali sxva
fondi sakuTari instituciuri saWiroebebis dakmayofilebiT aris dakavebuli. vcdilobT, rom Tavi
avaridoT amas. gveamayeba, rom, am TvalsazarisiT
uangaro fondi varT, rac Cveni Zlierebis wyaroa. SevZeliT, rom sxva fondebTan gveTanamSromla da bevrad
ufro mets mivaRwieT imis wyalobiT, rom ar gvqonda
pretenzia, proeqtebi Cveni saxeliT ganxorcielebuliyo. sxva institutebs sakuTari warmatebis xazgasma
sWirdebaT dafinansebis mosapoveblad, Cven ki Cvens
instituciur saWiroebebs realuri Sedegebis miRweviT vikmayofilebT, imisda miuxedavad, aRiarebs Tu
ara vinme Cvens damsaxurebas. rac ar unda ucnauri
iyos, ase meti megobari da mokavSire SeviZineT, vidre
gamudmebiT Cvens warmatebebze saubris SemTxvevaSi
SevZlebdiT.
egoisti adamiani da misi uangaro fondi _ rogor SeiZleba am ori ramis SeTavseba? neba miboZeT, agixsnaT.
fondebis Sesaxeb sakmaod uaryofiTi warmodgena Semeqmna im dros, rodesac maTgan fulis miRebas vcdilobdi, da azri arc mas Semdeg Semicvlia, rac Tavad
warmovadgen fonds. altruizms TavisTavad axasiaTebs
garkveuli Sinagani winaaRmdegobrioba, magram fond-
57
58
59
60
61
62
63
64
Tu Cemi wasvliT Ria sazogadoebis fondebs raime daakldeba, es iqneba maTTvis damaxasiaTebeli gabeduli da
inovaciuri suliskveTeba. problemebTan gamklavebas
cdisa da Secdomebze swavlis gziT vcdilob xolme. aman
saSualeba momca, rom swrafad memoqmeda da did riskebze wavsuliyavi. mmarTveli sabWo, romelic Cems adgils
daikavebs, Cemi magaliTis mixedviT ver imoqmedebs finansuri pasuxismgeblobis tvirTis gamo. misi zogierTi
wevri ecdeba, rom damaarseblis ganzraxvebis erTguli
darCes, sxvebi ki risks moeridebian, Tumca ki damaarsebels riski arasdros afrTxobda.
Ria sazoagdoebis fondebis struqtura Zalze rTulia
imisTvis, rom dRevandeli saxiT iqnes SenarCunebuli.
Cveni zrda sruliad daugegmavi iyo. rogorc adrec
vTqvi, swrafi gafarToebis periodSi, rodesac Cveni
xarjebi 3 milionidan 300 milion dolaramde gaizarda,
biujetic ki ar gvqonda. Semdeg arie neieri SemogvierTda da am qaosis nacvlad garkveuli wesrigi daamyara.
axla Zalze rTuli sabiujeto procesi gvaqvs, romlis
momzadebas didi dro sWirdeba da romelic biujetis
damtkicebamde didi xniT adre unda daiwyos. es procesi
didad arasdros mainteresebda. warmoqmnili SesaZlelobebis Sesabamisad moqmedeba CemTvis bevrad ufro
saintereso iyo. Sedegad, axla Cveni fondebi fondis
or gansxvavebul tips aerTianeben: iniciativebi, romlebSic piradad vmonawileob, Zalze moqnili biujetiT
xorcieldeba, xolo organizacia, romelsac saTaveSi
arie udgas, mkacrad ganszaRvruli biujetis mixedviT
65
66
ebis ganviTarebas ar CamorCes da ufro swrafad gansazRvros problemebi da maTi gadaWris gzebi, vidre
fondis sameurveo sabWom.
sajaro politikis skolaze did imedebs vamyareb. mas
imis potenciali aqvs, rom am tipis institutebs Soris wamyvani gaxdes. am skolas SeuZlia gaaerTianos
fondebis qselisa da qselebis qselis praqtikuli gamocdileba, romlebic dRevandelobis TiTqmis yvela aqtualuri sakiTxiT arian dakavebulni da, aseve,
universitetSi arsebuli Teoriuli codna. amJamad am
aqtualur sakiTxebTan dakavSirebiT Cven mier warmoebuli saqmianoba moculobiT aRemateba Cvens Teoriul
codnas. sxvagvarad rom vTqvaT, fuli meti gvaqvs, vidre
ideebi. meti ideis generireba gvWirdeba, raTa Cveni
fuli ufro efeqtianad davxarjoT. Tu am process skolas gadavabarebT, skola sazogadoebriv sikeTeebs Seqmnis, romlebic SeiZleba produqtad CaiTvalos. igive
samuSao organizaciis SigniT rom Segvesrulebina, rogorc amas fondebis umravlesoba akeTebs, is zednadebi
xarji iqneboda.
rogorc yvela ideas, nakli amasac aqvs: yvela saukeTeso azrs erT adgilas ver ipovi. amitomac skolam Tavad
unda miagnos ideebs. is axali tipis globaluri instituti unda gaxdes, romelic globaluri problemebiT
iqneba dakavebuli. mas unda hqondes kritikuli masa
budapeStSi, sadac centraluri evropis universiteti mdebareobs, magram, amasTan, globaluri wvdomac
67
68
69
romlebsac
wavawydebodiT,
iniciativebi
mTlianad Cvens dafinansebaze rom iyos damokidebuli. Cveni bolodroindeli iniciativebis umravlesoba qselebis qselze modis, miuxedavad imisa, rom
Cveni daxmarebis maTi biujetis mesamedamde dayvana,
an ufro metad Semcireba ver SevZeliT. Tumca mTlianad qselebis qselad gardaqmna ar SegviZlia, radganac mravali Rirebuli iniciativa sxva wyaroebidan
ver dafinansdeba da maTi ignorireba ar SegviZlia.
es arsebul qselsac exeba da samomavlo iniciativebsac, da gulisxmobs, rom mouwesrigebeli struqturis pirobebSi muSaoba kidev ganusazRvreli periodis
ganmavlobaSi mogviwevs.
veZeb inovaciur meTodebs, raTa SesaZlebeli gaxdes
mouwesrigebeli struqturis marTva. magaliTad, zogierT qveyanaSi, maT Soris tailandsa da malaiziaSi,
70
eqsperimentis saxiT mxolod adgilobriv mrCevelTa sabWoebs vqmniT srulfasovani fondebis gareSe.
sabWoebs SeuZliaT rCevebis SemoTavazeba adgilobrivi
mdgomareobis Taobaze, xolo programebs an damoukidebeli grantis mimRebebi ganaxorcieleben, an romelime
Cveni qseluri programa. amrigad SesaZlebelia adgilobrivi da programuli codnis SenarCuneba Zvirad Rirebuli adgilobrivi organizaciebis arsebobis gareSe,
romlebic metwilad TavianTi mudmivi klientebisTvis
fulis darigebiT arian dakavebulni. Tu es eqsperimenti warmatebuli gamodgeba, arsebuli erovnuli fondebi SeiZleba axali formatis mixedviT gardaiqmnas.
meore variantia, rom isini qselebis qsels SeuerTdnen,
gansakuTrebiT, Tu sxva wyaroebidan dafinansebis mopovebas SeZleben.
radgan gadavwyvite, rom Ria sazogadoebis fondebma
Cemi sikvdilis Semdegac unda iarsebon, yvelafers
vakeTeb, rom isini Cems aryofnas momzadebulebi Sexvdnen. Tumca Cemi es mcdeloba bolomde warmatebuli
rom yofiliyo, mcdari aRmoCndeboda Cemive rwmena,
rom adamianebis mier Seqmnili arc erTi struqtura srulyofili ar aris. amitomac Cems memkvidreebs
vandob Cem mier datovebuli nebismieri sistemis gadasinjvas imave suliskveTebiT, romliTac Tavad
Sevqmeni isini.
71
***
gvrCeba meore kiTxva: kidev ris miRweva SeuZliaT Ria
sazogadoebis fondebs Cems sicocxleSi? vfqrob, rom
axla ufro farTo SesaZleblobebi gvaqvs, vidre warsulSi. marTalia, msoflios mraval kuTxeSi bevri
mteri da wilismwamebeli gvipirispirdeba, magram Cveni
saqmianobiT davamtkiceT, rom marTlac kacobriobis
keTildReobaze vzrunavT, Tanac aqtiurad vmonawileobT dRevandelobis mravali mwvave sakiTxis ganxilvaSi.
axla SesaZlebelia Cveni saqmianobis masStabis gazrda,
rac gulisxmobs, rom Cemi fulis Cemsave sicocxleSi
daxarjva jobia fondis rezervis gadidebas. amasTan,
vfiqrob, rom kacobrioba dRes ufro didi problemebis
winaSe dgas, vidre odesme warsulSi.
SesaZleblobebi metwilad Sida faqtorebis gamoa SezRuduli. Cvens saqmianobas dRevandeli mimarTulebebiT ver gavafarToebT, radganac ukve resursebis zRvarze vmuSaobT. metic, Cveni amJamindeli Zalisxmevis
didi nawili advokatirebaze modis, xolo advokatirebas ideebi ufro sWirdeba, vidre fuli. ar miyvars advokatirebaze bevri fulis xarjva. mirCevnia, rom fuli
iseTi momsaxurebisTvis gamovyo, romelsac realuri
adamianebisTvis moaqvs sargebeli, rogoricaa stipendiebi, Spricebis ufasod darigeba an ufaso advokatebi.
sistemuri reformebis advokatirebaze daxarjuli
fuli SeiZleba mTlianad wyalSi gadayrili aRmoCndes.
adamianebis daxmarebaze daxarjuli fuli, sul mcire,
am daxmarebis mimRebT mainc moutans sargebels da is
72
73
krizisis Semdeg mxolod finansuri bazrebis stabilizacia da gadatvirTva sakmarisi ar aris. Cven xelaxla
unda SevqmnaT globaluri finansuri sistema, romelmac kraxi ganicada. radganac es gaazrebuli maqvs, ar
SemiZlia, rom araferi gavakeTo am problemebis gadasaWrelad. swored aq moqmedebs Cemi movaleobis SegrZneba.
ori mTavari prioriteti maqvs. pirveli piradia, meore
ki Cems fondebs exeba. pirovnul doneze Cemi mTavari
interesi Cemi konceptualuri CarCos ganviTarebaa, romelsac privatulad, Cems gonebaSi vqmnidi. marTalia,
Cems wignebs, statiebsa da sajaro gamosvlebs farTo
auditoria hyavs, magram didad aravin damxmarebia da
bolo dromde arc komentarebi mimiRia vinmesgan, ris
gamoc Zalze nela miviwevdi win. finansuri bazrebis
Sesaxeb Cemma mosazrebam daainteresa hej-fondebis warmomadgenlebi da praqtikuli saqmianobiT dakavebuli
sxva pirebi, magram isini Teoriul diskusiebSi iSviaTad monawileoben, amitomac maTgan komentarebi ar mimiRia. ekonomisti mecnierebi da, nawilobriv, finansuri
sistemis maregulireblebi refleqsiurobis Teorias
mizanimarTulad ar miiCnevdnen an akninebdnen mas. inglisis bankis mmarTvelma mervin kingma Cemi Teoria ise
daiwuna, rom arc ki ganuxilavs.
finansurma krizisma yvelaferi Secvala. mervin kingma
Zireulad gadaxeda Tavis mosazrebebs da aRiara, rom
finansuri bazrebis arastabiluroba endogenuria da
ara egzogenuri. refleqsiurobas sajarod dauWira
74
mxari finansuri stabilurobis saagentos (FSA) xelmZRvanelma, lordma adair ternerma. aseve moiqca alan
grinspenic, Tumca mxolod pirad suabarSi. pol volkeri uwinac Cemi megobari da mxardamWeri iyo, axla ki
kidev ufro davuaxlovdiT erTmaneTs.
kategorulad vewinaaRmdegebodi aSS-is xazinis mdivan
henk polsonis gegmas, romelic sajaro fondis (TARP)
saSualebiT bankebis daxmarebas da problemuri aqtivebisgan maT gaTavisuflebas gulisxmobda. vamtkicebdi, rom gacilebiT ukeTesi iqneboda am fuliT arsebuli xvrelis amovseba da bankebis kapitalis Sevseba.
mWidrod vTanamSromlobdi demokratiuli partiis liderebTan kongresSi TARP-is Sesaxeb kanonis Sesacvlelad, raTa SesaZlebeli gamxdariyo am fulis gamoyeneba
sawesdebo kapitalSi wilebis SesaZenad. sxva ideebic
mqonda, romelTa ganxorcielebis imedi momeca, rodesac obama prezidenti gaxda. maT Soris iyo ipoTekuri
sesxebis sistemis Zireuli reforma. Tumca ase ar moxda. fainenSal taimsSi statiebis seria gamovaqveyne,
magram obamas administraciisgan TiTqmis araviTari
gamoxmaureba ar mimiRia. lari samerss prezidentis
ekonomikur mrCevlad mis daniSvnamde ufro xSirad
vesaubrebodi, vidre daniSvnis Semdeg. CemTvis yvelaze
didi imedgacrueba is iyo, rom Tavad prezident obamasTan veraviTari piradi kavSiri ver davamyare.
ekonomisti mecnierebis damokidebulebis cvlileba
bevrad ufro damakmayofilebeli iyo. maTma umravle-
75
76
gaTvaliswinebiT, rom maTematikaSi Zlieri arc axalgazrdobaSi viyavi. aseve mainteresebs globaluri regulirebisa da saerTaSoriso savaluto sistemis sakiTxebi. Tumca, rodesac am sakiTxebs vuRrmavdebi, vxvdebi,
rom maT detalebSi Cafloba Cemi SezRuduli droisa da
energiis araswori gamoyeneba iqneboda. radganac axla
sxvebTan erTad muSaoba SemiZlia, bevrad ufro produqtiuli viqnebi, Tu koncentrirebas zogad suraTze
movaxden.
refleqsiuroba da procesebi, romlebic Tavdapirvelad damatebiTi xelSewyobis gareSec mimdinareobs,
magram sabolood marcxisTvisaa ganwiruli, gavlenas
politikazec axdens da finansur sistemazec. nayofier
Secomebs igive dinamika axasiaTebs, rac finansur buStebs. ucnaur msgavsebas vxedav buSis da obamas administraciebs Soris, miuxedavad imisa, rom isini politikuri speqtris sapirispiro polusebs warmoadgenen. orive
prezidentma bumisa da kraxis sqema gaimeora, romelsac
finansur bazrebze vxvdebiT xSirad. amis safuZvelze
zogadi Teoria jer ar Semiqmnia, Tumca amis saSualeba,
SesaZloa, axla momeces.
***
swored amasTan aris dakavSirebuli Cemi mTavari prioriteti Ria sazogadoebis fondebisTvis: ris gakeTeba SegviZlia Ria sazogadoebis SesanarCuneblad da
gasaZliereblad? vfiqrob, rom Ria sazogadoeba mTel
msoflioSi safrTxeSia. cxadia, rom Ria sazogadoebas
77
78
poperi amtkicebda, rom sityvis Tavisuflebisa da kritikuli azrovnebis Sedegi ukeTesi kanonebi da realobis ukeTesi gaazreba iqneboda, vidre nebismieri dogmis
pirobebSi iyo SesaZlebeli. mivxvdi, rom misi msjeloba
uTqmel varauds Seicavda, kerZod imas, rom demokratiuli diskursis mizani realobis ukeT gaazrebaa. uecrad
davinaxe, rom refleqsiurobis Cemi koncefcia eWvqveS
ayenebda poperis farul varauds. Tu azrovnebas kognitiurTan erTad manipulaciuri funqciac aqvs, SenTvis
sasurveli kanonebis misaRebad realobis ukeT gaazreba
sulac ar aris saWiro. amis misaRwevad ufro mokle gzac
arsebobs: argumentebis SerCeviTad interpretireba da
sazogadoebrivi azriT manipulireba sasurveli Sedegebis misaRwevad. demokratiuli politikuri diskursis ZiriTadi mizani arCevnebis mogeba da Zalauflebis
SenarCunebaa. poperis faruli varaudi, rom sityvisa da
azris Tavisufleba realobis ukeT gaazrebamde migviyvans, mxolod bunebis movlenebis SemTxvevaSia marTali.
amave varaudis gavrceleba sazogadoebriv cxovrebaze
imis nawilia, rasac ganmanaTleblobis Secdomas vuwodeb.
ise moxda, rom buSis administraciis politikurma muSakebma ganmanaTleblobis Secdoma Cemze bevrad adre
aRmoaCines. Cemnairi adamianebi, romlebic ganmanaTleblobis Secdomis msxverplni iyvnen, fiqrobdnen,
rom jorj oruelis wign 1984-Si aRwerili propagandis meTodebi mxolod diqtaturis pirobebSi iyo
Sedegiani. aRmoCnda, rom maT Cvenze meti icodnen.
79
80
gavlena. adamianebis azrovneba im realobis nawilia, romelic adamianebma unda gaiazron, ris gamoc realobis
gaazreba bevrad ufro rTulia, vidre ganmanaTleblobis epoqis filosofosebs warmoedginaT. maTi xedviT
goneba realobisgan damoukideblad arsebobs da im
faraniviTaa, romelic realobas anaTebs. es simarTlea
sabunebismetyvelo mecnierebebis SemTxvevaSi, magram
ara sazogadoebrivi procesebisa. unda viswavloT, rom
politikur diskursSi upiratesoba realobis Secnobas
mivaniWoT _ kognitiur funqcias da ara manipulaciurs.
sxva SemTxvevaSi, Sedegebi Cveni molodinis Sesabamisi ar
iqneba. poperma mocemulobad miiCnia, rom politikuri
diskursis mizani WeSmaritebis Ziebaa. sinamdvileSi es
ase ar aris, magram Cveni amocanaa, rom es sinamdviled
vaqcioT. is, rac poperis msjelobaSi faruli varaudi
iyo, pirdapir moTxovnad unda vaqcioT, raTa Ria sazogadoebam gaimarjvos.
vfiqrobdi, rom damajerebeli argumenti mqonda Ria
sazogadoebis sasargeblod. SexedeT buSis politikis
Sedegebs: misi mizani iyo amerikis upiratesobis demonstrireba, magram sruliad sapirispiros miaRwia _ amerikis Zala da gavlena mkveTrad Semcirda. Cemi azriT,
es imis dasturi iyo, rom SexedulebebiT manipulireba sakmarisi ar aris da unda vicodeT, Tu rogor aris
msoflio mowyobili sinamdvileSi. sxvagvarad rom vTqvaT, kognitiur funqcias upiratesoba unda eniWebodes
manipulaciur funqciasTan SedarebiT. es damatebiTi
moTxovnaa, romelic Ria sazogadoebis Cems definiciaSi
81
82
83
84
ratesobas floben imaTTan SedarebiT, vinc realobisTvis Tvalis gasworebas cdilobs. vaimaris respublikaSi
nacistebis propagandam warmatebas imitom miaRwia, rom
sazogadoeba omSi gancdili marcxiT damcirebuli da
ukontrolo inflaciiT dezorientirebuli iyo. amerikulma sazogadoebam garkveulwilad msgavsi ram gamoiara, rodesac jer 11 seqtembris teroristulma aqtebma
agrZnobina sikvdilis SiSi, xolo Semdeg finansurma
krizisma materialuri gaWirvebac moitana da SeerTebuli Statebis, rogorc msoflios dominanti saxelmwifos, daRmasvlac daadastura. radganac SeerTebuli
Statebis daRmasvla da CineTis aRmavloba erTsa da
imave dros mimdinareobs, Zalauflebisa da gavlenis mxriv momxdari Zvra marTlac dramatulad gamoiyureba.
es ori tendencia _ pirquSi realobisTvis Tavis
aridebis survili da tyuilis meTodebis daxvewa _
jamSi imis mizezia, rom amerika Ria sazogadoebis moTxovnebs veRar akmayofilebs. rogorc Cans, sazogadoeba
warmatebuli unda iyos, imisaTvis, rom Riad darCes.
ris gakeTeba SegviZlia, rom amerikaSi Ria sazogadoeba SevinarCunoT da gavaZlieroT? pirvel rigSi, kargi
iqneba, Tu sazogadoeba imunitets gamoimuSavebs axalmetyvelebis mimarT. imas, visac is nacistebis an komunistebis mmarTvelobisas gamoucdia sakuTar Tavze,
masze alergiuli reaqcia aqvs, magram farTo sazogadoeba metad daucvelia.
85
86
ti cdeba, ar niSnavs, rom Tavad marTali xar. unda SeveguoT im faqts, rom arsebiTad arasrulyofil sazogadoebaSi vcxovrobT, sadac srulyofilebas verc bazari
miaRwevs da verc mTavrobis regulaciebi. Cveni amocana
is aris, rom naklovanebebi SevamciroT, raTa kerZo
sawarmoebmac da mTavrobamac ukeT imuSaon. magram vin
Seqmnis aseT dRis wesrigs? swred am gzavnilis mitana
minda rogorme sazgadoebamde.