Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

ISSN:1308-3198
Erciyes letiim Dergisi akademia 2011,
Cilt (Volume): 2, Say (Number): 1, (118-134)

Douglas Kellner*
Sibel Fgan Varol (Doktora rencisi)
stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
sfzvarol@hotmail.com

FRANKFURT OKULUNDAN POSTMODERNZME TELEVZYONA DAR

ELETREL PERSPEKTFLER
Modern iletiim almalarnn mucitlerinden biri olan Paul Lazarsfeld (1942), idari
aratrmalar ile eletirel aratrmalar birbirinden ayrmtr. Lazarsfeld, irketler ve devlet
kurulular iin yaplan ampirik aratrmalar idari aratrmalara dahil ederken, eletirel
aratrmalar da Frankfurt Okuluyla ilikilendirmitir. Bunlardan eletirel aratrmalar medyay
toplumsal hayat iinde daha geni bir balamda ele almakta ve yaps, amalar, deerleri,
mesajlar ve etkileri asndan sorgulamaktadr. Dahas, eletirel aratrmalar medyay
deerlendirirken eletirel perspektifler gelitirmitir.
1940lardan bu yana, medya ve televizyona ilikin ok sayda eletirel yaklam
gelitirilmitir. Ben de bu almada, ncelikle televizyon almalarna eletirel yaklamlarn
balatcs olarak Frankfurt Okulunu ele alacam. Sonra da, ok sayda teorisyenin (sonradan
eletirel televizyon almalarnda adlandrld haliyle) temsil politikalarn nasl
deerlendirdiini, snf, toplumsal cinsiyet, rk ve cinsellik sorunlarn, ayrca medya temsiline
ve sosyal yaama ilikin dier ana unsurlar nasl irdelediklerini tartacam. Bunun ardndan,
kltrel almalardaki postmodern dnn nceki eletirel modellere nasl kar ktn ve
televizyon almalarna ilikin ne tr alternatif yaklamlar sunduunu ele alacam. Son olarak
da, televizyon ve medya kltrne eletirel yaklam konusunda baz yorumlarda bulunacak,
televizyonun retimini ve politik ekonomisini, etki aratrmalarn ve televizyonun izleyici
tarafndan kullanmn iine alan kapsaml bir eletirel model sunacam. Bu almada da
gsterildii gibi, eletirel medya ve televizyon almalarna bylesi ok boyutlu bir yaklam
ilk olarak Frankfurt Okulu tarafndan getirilmi ve farkl corafyalardaki baka bir ok televizyon
teorisyeni tarafndan ngiliz kltrel almalarndan eletirel feminizme kadar uzanan ve ou
kez birbiriyle atan perspektiflerle gelitirilmitir.
Frankfurt Okulu ve Kltr Endstrileri

Frankfurt Okulu, kitle iletiimi ve kltr almalarnda sistematik ve kapsaml bir eletirel
yaklam balatm ve kltr endstrilerine ynelik ilk eletirel teoriyi oluturmutur.2 1930lu
yllarda, Frankfurt Okulu, kltr ve iletiim almalarna eletirel ve disiplinler-st bir yaklam
getirmi, kitle kltr ve iletiiminin sosyal ve ideolojik etkilerine ilikin izleyici almlama
* Prof. Douglas Kellner: Kaliforniya niversitesi, Sosyal Bilimler ve Karlatrmal Eitim Blm,
Eitim Felsefesi Bakan.
www.akademia-erciyes.com

akademia

Klasik Frankfurt Okulu perspektifinden bakldnda, ticari televizyon, Horkheimer,

Adorno ve arkadalarnn adlandrmasyla bir kltr endstrisi biimidir. Nazi Almanyasndan
ABDye tanan Frankfurt Okulu film, popler mzik, radyo, televizyon ve dier kitle kltr
formlarnn ykseliine ilk elden tanklk etmitir.1 Kendilerini srgn hissettikleri ABDdeki
medya retimi, genelde, byk irketlerce denetlenen bir ticari elence formudur. Bu nedenle,
Frankfurt Okulu, kltrn kapitalist retim ilikileri iinde endstrilemesi ve ticarilemesine
dikkati ekmek amacyla kltr endstrileri terimini kullanmtr. Bu terimin belirttii durum
en belirgin olarak, film ve televizyon endstrilerinin hemen hi devlet destei almad ABDde
en belirgin ekilde yaanmaktadr.

118

ERCYES LETM

2011
OCAK

almalarn, medyann politik ekonomisine ynelik eletirileri ve metin analizini birletirmitir.

Seri retilen kltrn endstrileme srecini ve sistemi ileten ticari zorunluluklar iaret etmek
zere kltr endstrisi terimini kullanmtr. Eletirel teori dnrleri, endstriyel retim
balamnda kitlesel olarak iletilen btn kltr yapntlarn (artifacts) analiz etmitir. Endstriyel
retimde, kltr endstrisi emtialar seri imalatn dier rnleriyle ayn zellikleri gstermektedir.
Bu zellikler metalatrma, standardizasyon ve kitleselletirmedir. Ancak, kltr endstrileri,
mevcut kapitalist toplumlara ideolojik meruiyet kazandrmak ve bireyleri o sistemin toplumsal
oluum erevesine entegre etmek eklinde zel bir ileve sahip olmutur.
Kltr endstrisi konusundaki ilk temel almalar Adornonun popler mzik (1978
[1932], 1941, 1982, ve 1989), televizyon (1991) ve yldz fal gibi popler fenomenlere (1994)
ilikin analizlerini, Lowenthalin popler edebiyat ve dergi almalarn (1961), Herzogun
radyolardaki pembe dizilerini (1941), ayrca, Horkheimer ve Adornonun kltr endstrisine
ilikin nl almasnda (1972 ve Adorno, 1991) gelitirilen kitle kltr perspektif ve
eletirilerini iermitir. Kitle kltr ve iletiimine ilikin eletirileriyle Frankfurt Okulu yeleri,
eletirel sosyal teoride, kitlesel olarak iletilen kltr ve televizyonu sistematik olarak analiz
eden ve eletiren ilk aratrmaclar olmutur. Kltr endstrisi dedikleri eyin gnmz
toplumlarnn yeniden retiminde ne kadar nemli olduunu gren ilk sosyal kuramclar da
onlardr. Gerekten de, gnmz toplumlarnda, kitle kltr ve iletiim bo zaman faaliyetinin
merkezinde yer almakta, nemli sosyalizasyon aralar ve politik gereklik araclar olarak
ilemektedir; bu nedenle de, eitli ekonomik, politik, kltrel ve toplumsal etkileri asndan
gnmz toplumlarnn nemli kurumlar olarak grlmeleri gerekir.
Ayrca, eletirel teorisyenler, kltr endstrilerini politik bir ortamda incelemi ve kltr
endstrilerini, ii snfnn kapitalist toplumlara entegrasyonunun bir biimi olarak
kavramsallatrmtr. Frankfurt Okulu, kitle kltrnn ve tketim toplumunun ykseliinin, klasik Marksist senaryoya gre devrimin arac olan- emeki snflarn zerindeki etkilerini
inceleyen ilk neo-Marksist gruplardan biri olmutur. Kltr endstrileri ve tketim toplumunun
ada kapitalizmi stabilize etme yollarn da aratrm ve bu amala, sosyal eletiri normlar
ve politik mcadele hedefleri olarak ileyecek yeni politik deiim stratejileri, sosyal dnm
aralar ve politik zgrleme modelleri oluturmaya almtr. Bu proje, Marksist projenin
yeniden deerlendirilmesini gerektirmi, baz problemli pozisyonlar oluturmusa da, Marksist
projeye nemli katklar salamtr.

akademia

Avrupa faizminin madurlar olarak Frankfurt Okulu yeleri, Nazilerin kitle kltr
aralarn faist kltre ve topluma itaati salamak iin nasl kullandna ilk elden tanklk
etmitir. ABDdeki srgn dnemlerindeyse Amerikan medya kltrnn de son derece
ideolojik olduuna ve ABD kapitalizminin karlarn desteklemeye altna inanmlardr.
Dev irketlerin kontrolndeki kltr endstrileri kitlesel retim yaplarna gre organize
edilmitir. Bu endstriler seri retim yapmakta, bylece son derece ticari bir kltr sistemi
yaratmakta, yaratlan sistem de kapitalizmin deerlerini, hayat tarzlarn ve kurumlarn
satmaktadr.

119

Bugnden gemie bakldnda, Frankfurt Okulunun almalar, 1930larda baskn

durumda bulunan bir devlet kapitalizmi ve tekelci kapitalizm dneminin teoriletirilmesi olarak
grlebilir. O dnemde, hem devlet kurulularnn hem de dev zel irketlerin bulunduu byk
kurulular ekonomiyi ynetmektedir. Tek tek bireyler devlet kurulularnn ve irketlerin
kontrolne braklmtr. stek, zevk ve davranlarn tek tiplemesini isteyen seri retim ve
homojenlemi sermaye rejimini ifade etmek amacyla bu dnem sklkla Fordizm olarak anlr.
Bu dnem, ihtiya, dnce ve davranlarn tek tiplemesi ve bir kitle toplumu oluturulmasyla
karakterize edilmi bir kitlesel retim ve tketim dnemidir. Frankfurt Okulu, bu durumu bireyin
sonu olarak tanmlamtr. Artk bireysel dnce ve eylem, sosyal ve kltrel gelimenin motoru
deildir. Birey, dev irketlerin ve kurulularn karsnda boyun edirilmi haldedir. Devir, kendini
irketlerle zdeletiren erkek ve kadnlar, gsteri amal tketim ve kitle kltrne sahip sava
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

sonras ABDde baskn durumdaki temkinli, asetik, kurallara uygun hareket eden ve muhafazakar
irket kapitalizmi dnyasna denk dmektedir.
Bu dnemde, medya kltr, son derece organize durumda ve kurallara uyumlu bir
toplumsal dzene uygun dnce ve davran tarzlar oluturma srecine yardmc olmutur. Bu
nedenle, Frankfurt Okulunun kltr endstrileri teorisi, yeni bir dneme doru nemli bir tarihsel
deiimi ifade etmektedir. Bu yeni dnemde, standardizasyon ve homojenlik esasl bir toplumu
ve seri imalat rnlerine ynelik homojen ihtiya ve arzular temelinde bir tketim toplumunu
oluturmak iin kitlesel tketim ve kltr vazgeilmez niteliktedir. Bahsedilen dnem, kltrel
ynyle, son derece kontroll bir ebeke radyo-televizyon ann, yavan top-krk pop mzik
programlarnn, cilal Hollywood filmlerinin, ulusal dergilerin ve seri retilen dier kltr
yapntlarnn bulunduu bir dnemdir.
Frankfurt Okulu, televizyon ve medya almalarna retim ve politik ekonomi, metin
analizi ve izleyici/almlama aratrmalar boyutlarn dahil eden bir model sunmutur. Frankfurt
Okulu btn bu boyutlar ele almakta ve en nemlisi de, bunlar arasndaki ilikiyi gstermektedir.
Gerekten de, Frankfurt Okulunun eletirel teorisi Byk Resmi ortaya koymakta, ekonomi,
devlet, toplum ve gndelik hayat arasndaki ilikileri analiz etmektedir (Kellner 1989). Bu
nedenle, televizyona ilikin eletirel bir teori, ekonomi, devlet ve televizyon arasndaki ilikileri
aklamal, televizyonun retim srelerini, metinlerini ve sosyo-politik etkilerini, ayrca izleyici
kullanmlarn spesifik sosyal organizasyon trleri iindeki kendi kurumsal rol balamnda analiz
etmelidir (bkz Kellner 1990). Bu dorultuda, televizyona ilikin klasik Frankfurt Okulu modelini
ele alacak ve dier eletirel yaklamlara gemeden nce Frankfurt Okulu iindeki baz spesifik
televizyon analizi giriimlerine deineceim.
Frankfurt Okulu ve Televizyonun Ykselii
Aydnlanmann Diyalektii adl almasnda, Horkheimer ve Adorno televizyonun kitle
kltrnn grntyle sesi, imgeyle anlaty birletiren yeni bir biimini oluturduunu ve
bylece, kltr endstrisinin retim, metin ve almlanma trlerinin cisimletii bir kurum olarak
nem kazanacan ngrmektedir. Televizyonun endstrilemi kltrn prototipik bir yapnts
olacan ngren Adorno ve Horkheimer unlar yazar:

Aydnlanmann Diyalektii almasndaki kitle kltr eletiri modelinin ardndan, Frankfurt

Okulunun televizyona yaklam, televizyonu hakim kltrel retim ve almlama sistemi iinde
analiz edecek, onu kendi kurumsal ve politik erevesine yerletirecektir. Ayn ekilde, metin ve
izleyici almasn ideoloji eletirisiyle birletirecek, televizyon metinleri ve izleyicilerinin spesifik
sosyal iliki ve kurumlara nasl dahil edildiini kavramlatrarak analiz edecektir. Bu yaklam,
politik ekonominin Marksist eletirisini izleyici ve etkilere ynelik psikanaliz almalarndan ilham
alan derin yaklamlarla ideolojik eletiriyle ve metin analiziyle birletirmektedir.
T.W. Adorno'nun Televizyona nasl bakmal balkl makalesi (1991), klasik bir Frankfurt
Okulu analizine ilikin arpc bir rnek vermektedir. Adornonun makalesinin banda
televizyonun izleyiciler zerindeki etkilerini incelemenin ve derin psikolojik kategorilerden
yararlanmann nemi vurgulanr. Yazar daha nce, radyo ve popler mziin izleyiciler
www.akademia-erciyes.com

akademia

Televizyon, radyoyla sinemann sentezini hedefler. Bu hedef, yalnzca kar sahipleri

tam mutabakata ulamad iin geciktirilmitir. Ancak bu sentezin sonular olduka byk
olacak ve estetik malzemeyi keskin bir ekilde yoksunlatracak kadar younlaacaktr. O
kadar ki, endstrilemi kltr rnlerinin tm stn kr gizlenen zdeliklerinin zaferini
neredeyse yarn aka ilan edebilecek gibidir. Wagnerin Gesamtkunstwerk d, btn
sanatlarn bir eserde birlemesi hayali bizimle alay edercesine gerekleir. Bylelikle szn,
imgenin ve mziin birbiriyle uyumu Tristanda olduundan ok daha kusursuz bir biimde
elde edilir; nk toplumsal gerekliin d yzeyini itiraz etmeden kayda geiren tm
duyusal unsurlar ilke bakmndan ayn teknik sre iinde retilir ve bu srecin birliini esas
ierikleri olarak da vurur Televizyon, Warner Brotherlar, seri mzisyenlerin ve kltr
muhafazakarlarnn Warner Brotherlar iin hi kukusuz naho olan konumlarna kolaylkla
itebilecei bir gelime yolunu iaret etmektedir. (1972: 124, 161).

120

ERCYES LETM

2011
OCAK

zerindeki etkileri konusunda yaplan ilk aratrmalardan birinde Paul Lazarsfeldle ibirlii
yapmtr (bkz Lazarsfeld 1941). Adorno, Otoriteryan Kiilik (Adorno ve dierleri 1969 [1950])
konusunda alrken Beverly Hillsteki Hacker Foundationn bilim brannn mdrln
yapm, kitle kltr fenomeninin sosyo-psikolojik kkenlerini ve etkisini incelemitir. Bu
almalarndan biri televizyon (Adorno 1991) dieri ise Los Angeles Timesdaki astroloji stunu
(Adorno 1994) zerinde younlamtr.
Frankfurt Okulunun yksek ve aa kltr arasnda keskin ve sorunlu bir ayrm yapt
ynndeki genel izlenim dikkate alndnda, Adornonun almasna zerk sanat ve kitle
iletiim aralar arasndaki dikotominin yapbozumuyla balamas ilgintir. Bu ilikinin son
derece karmak olduunu vurgulayan Adorno, popler ve elit sanat arasndaki ayrmlarn
tarihsel artlarn bir rn olduunu ve abartlmamas gerektiini ileri srmtr. Adorno, eski
ve yeni popler kltre ilikin tarihsel bir inceleme yaptktan sonra, ada televizyonun ok
katmanl yapsn analiz etmitir. Frankfurt Okulunun medya kltr metinlerini ideolojiye
indirgedii dncesine karn, Adornonun rtl ve ak ierik arasndaki ayrmlar ve ok
biimli anlamlar vurgulamas ve popler televizyonda bulunan eitli anlam katmanlarn
analiz etme arsnda bulunmas da ilgintir. Adorno unlar yazar:
Televizyonun etkisi, baar veya baarszlk, sevme veya sevmeme, onaylama veya
onaylamama gibi terimlerle yeterince ifade edilemez. Aksine, derin-psikolojik kategorilerin
ve daha nceki kitle iletiim aralar bilgisiyle, televizyonun potansiyel etkisinin (izleyicinin
eitli kiilik katmanlar zerindeki etkisinin) aratrlabilecei bir dizi teorik konseptin aa
karlmasna allabilir. Televizyonda gsterilen materyalin tipik sosyo-psikolojik
uyarcsn hem tanmlayc hem de psikodinamik seviyede sistematik olarak aratrmann,
n varsaymlarn ve total kalplarn analiz etmenin ve muhtemelen oluturacaklar etkiyi
deerlendirmenin zaman gelmi grnmektedir...(1991: 136).

Adorno, 1950li yllarn balarndaki televizyon ovlarndan alm olduu rnekleri son
derece forml esasl, itaati ve uyumu yeniden retmeye ynelik programlar olarak grme
eilimindedir. Televizyondaki sterotipletirmeyi, sahte-gerekilii ve olduka basmakalp
biim ve anlamlar eletirmektedir. Bu yaklam, 1950li yllardaki televizyonun baz ynlerini
doru bir ekilde yakalamakta, fakat ada televizyonun artan karmakln anlamada yetersiz
kalmaktadr. Adornonun rtl anlamlara yaklam son derece ilgintir. Ancak, televizyon
metinlerine ynelik psiko-analitik ve ideolojik okumalar ve televizyon metinlerinin etkilerine
ilikin tahminleri nc niteliindedir.

akademia

Adornonun almas, ebeke televizyonunun rettii metin trn ve bu trn rn

asndan da izleyiciyi ele almaktadr ve Frankfurt Okulu geleneinin televizyonla ilgili az
saydaki somut almasndan biridir. Horkheimer, Adorno, Marcuse, Habermas ve Frankfurt
Okulunun dier nemli teorisyenleri televizyon retimi, metinleri ve izleyicileriyle hibir zaman
sistematik olarak ilgilenmemi olmakla birlikte, eletirel toplum teorisini gelitirirken veya ada
toplumsal fenomenlere ilikin yorumlarnda televizyonun nemini ska vurgulamtr. Frankfurt
Okulunun sosyalizasyonun niteliinde meydana gelen deiikliklere ilikin analizinin ardndan,
rnein Herbert Marcuse, Eros and Civilization (Eros ve Uygarlk) adl almasnda (1955)
sosyalizasyonun baat unsuru olarak ailenin gerilediini ve radyo, televizyon gibi kitle iletiim
aralarnn ykseldiini belirtmitir:

121

gdlerin baskc rgtleniinin kolektif olarak gerekletii grlmektedir. Ben,

btn bir aile d araclar ve araclklar dizgesi tarafndan zamanndan nce
toplumsallatrlmtr. Daha okul-ncesi dzeyi gibi erken bir evrede eteler, radyo ve
televizyon uyuum ve bakaldr kalbn saptar; kalptan sapmalar aile ierisinde olmaktan
ok aile dnda ve aileye kar cezalandrlr. Kitle iletiim uzmanlar istenen deerleri
iletirler; etkililik, sertlik, kiilik, hayaller ve romantik aka ilikin eksiksiz bir eitim sunarlar.
Aile byle bir eitimle rekabet edemez (97).

Marcuse televizyonu, tek boyutlu bir toplumu ynetme ve bask altnda tutma arac olarak
grr. Kendi ifadesiyle, bilginin kontrol ve bireylerin kitle iletiimine massedilmesiyle birlikte,
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

bilgi ynetilmeye ve snrlandrlmaya baland. Birey, neler olup bittiini gerekte bilmez. Olan
ey, elence makinesinin ar glenmesi ve elencenin bireyi dier bireylerle, btn muzr
fikirlerin dland bir anestezi ortamnda buluturmasdr. (104). Bu grn temelinde,
televizyon bir maniplasyon ve sosyal bask aygtnn bir parasdr. Marcuse, One-Dimensional
Man (Tek Boyutlu nsan) adl kitabnda (1964), ticari radyo ve televizyonun samalklarnn,
kendisinin otantik kltrn ve muhalif dncenin lmne ve bireye ilikin analizlerini
doruladn ileri srm, televizyonu ada kapitalist toplumlarn sosyal ve kltrel yeniden
retimi iin gerekli dnce ve davranlar yeniden reten aygtn bir paras olarak ifade etmitir.
Frankfurt Okuluyla Balayan/Frankfurt Okulundan Sonraki Eletirel Grler
Frankfurt Okulu yeleri dorudan televizyonun kendisi hakknda ok az ey yazm
olmakla birlikte, eletirel teori yaklam, 1960lardan sonra gerek Yeni Solun gerekse dier
evrelerin medya grlerini, ayrca akademi iinde kitle iletiimi ve televizyona ilikin eletirel
yaklamlar nemli lde etkilemitir. Antoloji niteliindeki Kitle Kltr adl kitap (editrler:
Rosenberg ve White, 1957), Adornonun televizyon hakkndaki makalesini, ayrca Frankfurt
Okulunun yaklamndan etkilenen bir ok almay iermektedir. Eletirel iletiim
aratrmalarnda, ebeke televizyonunun kapitalist bir kurum olarak pek ok eletirisi
bulunmaktadr. Ayrca, C. Wright Millsin nceden yazd gibi (bkz Kellner 1989: 134ff),
Herbert Schiller, George Gerbner, Dallas Smythe ve dierleri gibi televizyon ve medya
eletirmenleri de Frankfurt Okulunun kitle kltrne yaklamndan etkilenmitir.
Yeni Sol perspektifler asndan bakldnda, 1972deki Televizyon Hakknda On
Tez adl almasnda Frankfurt Okuluna benzer bir ekilde bir maniplasyon arac olarak
televizyon eletirisine yer veren Todd Gitlin, ondan sonraki aratrma ve yazlarnda ABDdeki
televizyona odaklanm ve televizyon konusunda kendi tarznda bir Frankfurt Okulu yaklam
gelitirmitir (1980, 1983, 2002). 1987de karlan Watching Television adl derlemede, Gitlinin
ve dier dnrlerin televizyona bir neo-Frankfurt Okulu yaklam sergiledikleri almalar
yer alm ve dnemin bir ok teorisyeninin televizyon konusundaki yazlar Frankfurt Okuluna
yaklamlar temelinde ekillenmitir.

Bugn, televizyon eletirisi teorilerine Frankfurt Okulunun grlerini dahil etmek, yalnzca
sistematik bir Frankfurt Okulu yaklam getirmekten daha moda olmutur. Ancak, Frankfurt
Okulunu indirgeyici, ekonomist ve yalnzca tek boyutlu bir maniplasyon teorisi sunan bir
yaklam olarak kolayca reddetmek de bu tr yaklamlar okulun yazlarndan bazlarnda mevcut
olsa bile- yanl olacaktr. Gerekten de, Frankfurt Okulunun televizyonu ve medya kltrnn
dier kurumlarn politik ekonomi, metin ve kltrel yapntlarn izleyici tarafndan almlanmas
asndan inceleyen sistematik atlm gnmzde de faydal olmaya devam etmektedir. Kltre
metin temelinde bir yaklamla ampirisist sosyal bilimler temelindeki iletiim teorisi arasndaki
blnmenin stesinden gelen Frankfurt Okulu, medya kltrn ciddiye alnmas gereken ve sahip
olduu nemin ve karmakln anlalmas iin ok sayda disiplinin devreye sokulmasn
gerektiren karmak ve ok boyutlu bir fenomen olarak grmektedir. Televizyon, kltr endstrileri
iinde merkezi rol oynamaya devam etmektedir. Bu nedenle, eletirel teorisyenler bugn televizyon
konusunda, Frankfurt Okulu geleneinin zerine ina edilecek yeni yaklamlar aramaldr.
www.akademia-erciyes.com

akademia

phesiz, medya kltr Frankfurt Okulu modelindeki kadar kitlesel ve homojen

olmamtr. Frankfurt Okulunun perspektiflerinin k ve etki dnemlerinde dahi sorunlu olduu
sylenebilir. Konuyla ilgili (Walter Benjamin (1969), Siegfried Kracauer (1995), Ernst Bloch
(1986) ve Weimar kuandaki dier dnrlerin yaklamlar gibi) baka yaklamlarn daha
tercih edilebilir olduu da ileri srlebilir. Kltr endstrisinin orijinal Frankfurt Okulu modeli
spesifik bir sermaye rejimi dneminde medya kltrnn nemli sosyal rollerini ifade etmitir.
Grup, egemen irket karlarnn ihtiyalarna hizmet eden, ideolojik yeniden retimde ve
bireylerin kltrlerini egemen ihtiya, dnce ve davran sistemine gre oluturmada nemli
rol oynayan yksek seviyede ticari bir televizyon sisteminin hala faydal olan bir modelini
sunmutur.

122

ERCYES LETM

2011
OCAK

Gemi on yllardaki dier eletirel almalar kresel medyann ulusal kltrler zerindeki
etkisini aratrm, Batdaki medya kartellerinin kltr emperyalizmine veya kresel medya ve
tketim kltrnn szmasna kar kmtr (Schiller, 1971; Tunstall, 1977). Schiller ve dier
dnrler televizyonun politik ekonomisi ve irket karlarnn desteklenmesinde oynadklar
ulusal ve kresel rol zerinde odaklanmtr. Mass Communications and American Empire (Kitle
letiimi ve Amerikan Emperyalizmi) adl almasnda (1971), Herbert Schiller, ABDde ticari
yaynclk endstrisinin ykseliini, irket kapitalizmi ve orduyla karlkl balantlarn, iletiim
ve elektroniin Vietnamda yaanan trden kar devrim faaliyetlerinde ve kresel bir kapitalist
ekonomi imparatorluunu desteklemede kullanmn ele almtr.
Televizyona politik ekonomi yaklamlar, televizyon programlarnn retiminde irketlerin
ve ticari karlarn hakim olmasnn sonularna ve TV programlarnn reklamclarn kayglarna
ynelme ve olas en byk kitlesel izleyiciyi salama alma yollarna zel nem vermektedir.
Herman ve Chomsky (1988), irketler, reklamlar, medya kap tutucular ve geleneksel kontroln
ana akmdan ve standart saylandan sapan belli trleri nasl dladn gsteren filtrelerden
bahsetmitir. Medya emperyalizmi zerine aratrma yapan dnrler, ABD programlar, yayn
kurulular ve yaplarnn ithal edilmesinin kresel dzeyde yayncl nasl etkilediini ele
almtr.3
Baz eletirel yaklamlar televizyonun toplumsal etkileri zerine younlam, ounlukla
da televizyondaki ar iddet sulanmtr. Televizyon ve iddetle ilgili baz yazlarda, iddetin
medyada temsilinin dorudan sosyal problemlere yol aaca ileri srlmtr. Ancak, Annenberg
letiim Fakltesinden George Gerbner ve arkadalar iddet ve medyaya ynelik daha sofistike
bir sosyal ekoloji yaklam gelitirmitir. Gerbnerin grubu, televizyon iddetinin kltrel
ortamn aratrm, iddet temsillerindeki artlar takip etmi ve iddeti uygulayan, kurbann
kim olduunu ve hangi mesajlarn medya iddetiyle balantl olduunu betimleyen mesaj
sistemlerini aklamtr. Ekme analizi iddetin etkilerini aratrm ve medyadaki iddet
grntlerini youn olarak izleyenlerin bir vasat dnya sendromu gsterdikleri sonucuna
varmtr. Bu sendrom, depresyondan, sa kanat kanun ve nizamdan yana politikaclara oy veren
korku iindeki bireylere ve iddet tutumu gsterilmesine kadar uzanan bir deiiklik
gstermektedir (Gerbner 2003).4

akademia

iddet ve medyaya ilikin bir dier yaklam Eysenck ve Niasn almasnda (1978) yer
almaktadr. Bu yaklama gre, medyada iddetin srekli sunulmas, izleyicileri iddet ieren
davran ve eylemlere kar hissizletirmektedir. Btn dnyada genlerin iddet kullanmndaki
yaygnlama ve ABD, ngiltere, Fransa, Almanya ve dier yerlerde genlerin iledii cinayetlerin
medyada sansasyonal bir ekilde verilmesine ynelik rnekler odak noktasn medya ve iddete,
rap mzik, video ve bilgisayar oyunlarna, televizyon ve filme, ayrca iddeti destekleyen dier
genlik kltr elerine evirmitir.5

123

Toplumdaki iddetin artmas nedeniyle televizyonun bir sosyal problem olarak grlmesine
ilaveten, 1960lardan bu yana, sol liberal ve muhafazakar medya eletirmenleri ana akm medyann
ar tketimcilik ve eylemeyi destekledii iddiasnda hemfikir olmutur. 1960larda, ABD
Federal letiim Komisyonu bakan Newton Minow, 1960lardaki televizyonu Geni bir p
Diyar olarak isimlendirmi ve bu terim, televizyonun artan bayal ve dk kltr seviyesi
olarak alglanan eye saldrmak zere hem muhafazakar hem de sol liberal eletirmenler tarafndan
kullanlmtr. Bu gr, Daniel Bellin almasnda sosyolojik terimlerle ifade edilmitir. Bell,
The Cultural Contradictions of Capitalism (Kapitalizmin Kltrel elikileri) (1978) adl
almasnda, popler medyada sunulan ve kapitalist iletmelerin destekledii duyusal-hazc
kltrn temel geleneksel deerlerin altn oyduunu ve giderek ahlak d bir toplum yarattn
ileri srmtr. Bell, bu sosyal trende kar kmak iin gelenee ve dine dnme ars yapm,
medya kltrnn ahlak, i etiini ve geleneksel deerleri yok ettiini ifade etmitir.
Neil Postman, Amusing Ourselves to Death (Televizyon ldren Elence) adl
almasnda (1986), popler medya kltrnn ve zellikle de televizyonun nemli bir
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

sosyalizasyon gc olduunu, geleneksel okuryazarlk becerilerimizi yktn ve bu yolla da

eitimin altn oyduunu ileri srmtr. Postman, medyann negatif sosyal etkilerini eletirmi,
eitimcileri ve vatandalar medya eletirilerini younlatrmaya armtr. Kitap kltrn ve
okur yazarl ven Postman, medyann ve tketim kltrnn alaka etkilerine kar koymak
iin bir eitim reformu arsnda bulunmutur.
Gerekten de, bugne kadar, ocuklar ve televizyon trnden iletiim aralarn ele alan
uzun bir gelenek bulunmaktadr (bkz Luke, 1990). Postman (1986) gibi eletirmenler, ar
televizyon izlemenin zihinsel gelimeyi engellediini, dikkat srelerini ksalttn ve genlie
paralanm, blnm ve imaj esasl kltrel deneyim alkanl kazandrdn, dolaysyla,
televizyonun ve dier elektronik medyann ocuklar iin sosyal bir problem olduunu ileri
srmtr. Savunucular, baz televizyon programlarnn eitsel faydas bulunduunu
vurgulamakta, sadece zararsz bir elence olduunu veya izleyicilerin popler medyadan kendi
anlamlarn oluturduunu ileri srmektedir (Fiske, 1989 ve 1993).
ngiliz kltrel almalar medya, tketimcilik, genlik hedonizmi, ar materyalistlik ve
artan iddete ynelik negatif tasvirlere kar km ve bir ok sosyal problemde medyann gnah
keisi yapldn iddia etmitir. Stuart Hall ve Birmingham ada Kltrel almalar
Merkezindeki arkadalar, Policing the Crisis (Krizlerin Denetimi) adl almalarnda (Hall ve
arkadalar, 1978), gasplk ve genlik iddeti hakknda medya kaynakl bir ahlaki panik olarak
dndkleri durumu analiz etmitir.
Birmingham grubu, medyann maniplasyon perspektifine kar karak, aktif bir
izleyicinin medya materyallerini eletirel olarak izleyip onlardan gereken ekilde
yararlanabileceini ortaya atmtr. Stuart Halln Kodlama/Kod Ama balkl klasik
makalesine (1980) dayanarak, ngiliz kltrel almalar, farkl gruplarn televizyon haberlerini,
dergileri nasl okuduunu, nasl tketim yaptn ve eitli medya unsurlarndan nasl
yararlandn incelemeye balamtr. Charlotte Brunsdon ve David Morley, Everyday
Televizyon: Nationwide (Her Gn Televizyon: Btn lkede) (1978) adl almalarnda,
izleyicilerin televizyon haberlerini tketmedeki farkllklarn incelemi, Ien Ang (1985) ile Liebes
ve Katz (1990) ise Hollanda, srail ve dier yerlerdeki eitli izleyicilerin Amerikan televizyon
dizisi Dallas nasl tketip ondan yararlandn aratrm; John Fiske (1987; 1989a ve 1989b)
de, btn dnyadaki bir ok alanda aktif izleyici ve tketiciyi gklere karan bir dizi kitap
yazmtr.
Ancak, gerek ngiliz kltrel almalarndaki eletirmenler, gerek bir ok sahada ve
pozisyonda alan akademisyenler, gerekse de bir ok toplumsal hareketteki bireyler 1960lardan
bu yana medyay cinsiyetilik, rklk, homofobi ve dier baskc sosyal fenomenlerden dolay
eletirmeye balamtr. Temsil politikalar, nemli sosyal gruplarn negatif ve pozitif temsilleri
arasnda ayrm yaplmas, zararl ve faydal medya etkileri ve temsil politikalar bal altnda
birleen tartmalar byk nem kazanmtr.
Muhalif Toplumsal Hareketler ve Temsil Politikalar

Frankfurt Okulu, ngiliz Kltr almalar ve Fransz yapsalclar ile postyapsalclar

arasnda bulunan eletirel medya teorisyenlerinin r aan almalar, kltrn sosyal bir yap
olduunu, olutuu spesifik ortamn sosyal ve tarihsel deiimleriyle doas gerei balantl
olduunu ve sosyal hayatn toplumsal cinsiyet, rk, snf, cinsellik ve dier boyutlarnn medya
temsillerinde toplumsal olarak yaplandrldn ortaya karmtr (bkz Durham ve Kellner,
2001). Medya ve kltrel almalar, temsil politikalarnn eletirel sorgulamasn yapm,
www.akademia-erciyes.com

akademia

1960larda yaplan ou televizyon eletirisi pek sofistike olmayp teorik olarak az

gelimitir. ou kez politik ekonominin indirgeyici nosyonlarn, basit medya etki modellerini
ve tek boyutlu medya mesajlar modellerini temel almtr. Ancak, 1960lardan bugne kadarki
dnemde, pek ok eletirel teori kresel dzeyde dolama sokulmu ve televizyon
aratrmalarnda yer alan bir ok dnr gelimi eletirel sylemleri benimsemitir.

124

ERCYES LETM

2011
OCAK

televizyon ve medyadaki toplumsal cinsiyet, snf, rk, etnisite, milliyetilik, cinsel tercih ve dier
temel unsurlar tam olarak analiz etmek iin feminist, gey ve lezbiyen yaklamlardan, ayrca
eletirel rk ve ok kltrllk teorilerinden yararlanmtr.
Kltrel almalar, metinleri benimseyip kullanan izleyicilerle ilgili temel belirleyicileri,
medya yaplarnn farkllk ve itaat eksenindeki sosyal boyutlar olarak kabul etmitir. Bu
yaklamlar, dnemin sosyal hareketlerinden olduka etkilenmitir. Feminist hareket kadnlarn
medyadaki temsil ekline kar kmakta, cinsiyetilik ve eitsizlik temelinde eletiri getirmekte,
kadnlarn daha olumlu temsillerinin sunulmasn ve kltr endstrilerine daha ok kadnn
katlmasn istemektedir. Siyah ve kahverengi g hareketleri beyaz olmayan insanlarn televizyon
ve dier medya organlarnda temsillerini eletirmekte, bu insanlarn medyaya daha fazla dahil
edilmesi, gereki ve olumlu temsil edilmeleri arsnda bulunmaktadr. Ayn ekilde, gey ve
lezbiyen hareketler de medyay alternatif cinsellikleri grmezlikten gelmesi veya olumsuz
sunmas nedeniyle eletirmekte ve daha fazla temsil talebinde bulunmaktadr.
Btn bu muhalif hareketler televizyona ilikin eletirel perspektiflerin gelitirilmesini
salam, ou kez yeni televizyon eletiri biimleri oluturmu ve temsil politikalarn televizyon
almalarnn hayati bir paras olarak konumlandrmtr.6 ngiliz kltrel almalarndaki
gelimeler, dlayc olmayan temsil politikalarna ve televizyon eletirisine ynelik bu hareketi
temsil etmektedir. Balangta ii snfnn ilerici ve muhalif potansiyeliyle, daha sonra da
genlik kltryle ilgilenen ngiliz kltrel almalarndaki aratrmaclarn ou, 1960l ve
1970li yllardaki sosyal hareketlerin basksyla feminist bir boyutu benimsemi, rk, etnisite ve
milliyet konularna daha fazla ilgi gstermi ve cinsellik konusunda younlamtr. Bu dnemde,
imdiki kresel kltrel almalar iindeki rk, toplumsal cinsiyet, seks, milliyet, vs. gibi muhtelif
sylemler gelitirilmitir. Giderek karmaklaan, kltrel olarak melez ve diasporal bir kresel
kltr ve entegre bir toplum temsil, politika ve medya formlar arasndaki etkileimin sofistike
bir ekilde kavranmasn gerektirmitir.
1970li yllardaki youn feminist film ve kltr eletirisine ramen, 1980li yllara kadar
ok az sayda feminist televizyon eletirisi yaplmtr.7 Feminist film eletirisinde olduu gibi,
balangtaki almalar da kadnlarn grnts ve temsilleri zerinde younlamtr. Fakat
ksa bir sre sonra, televizyonun ve anlat aygtlarnn kadn nasl konumlandrdn,
televizyonun erillik ve diilii nasl yaplandrdn analiz eden daha sofistike anlat analizleri
yaplmtr. Bunun yan sra, televizyonun kadnlarn gnlk hayatnda nasl ilev gsterdiine,
televizyon kurulularnn son derece erkek egemen ve patriyarkal olduuna ve kapitalist yapsna
vurgu yapan daha sosyolojik ve kurumsal analizler ortaya kmtr.

akademia

rnein, Carol Lopaten (1976) r aan makalesinin izinden giden Tania Modleski
(1983), televizyonun gnlk organizasyonunun kadnlarn hayatlarna ilikin kalplar takip etme
eklini irdelemitir. Beyaz diziler, evdeki kadnlara avuntu ve fanteziler salarken, bir yandan da
onlar ideolojik olarak konumlandran paralanm srekli bir anlat sunmaktadr. Ahlaki
belirsizlik ve form akl, bir ok izleyiciye mekan amakta, farkl okumalar mmkn klmakta
ve kendi izleyicileri iin ngrlebilir hazlar salamaktadr. Beyaz dizi anlatlaryla reklamlarn
anlatlar arasndaki farkllklar ele alan Modleski, bu modlarn kadnlarn ahlaki ve ruhani
klavuzlar ve ev kleleri olma eklindeki ikili rollerine hitap ettiini ve bylece patriyarkal
kapitalizmin deerlerini ve tabi olma konumlarn yeniden rettiini ileri srmtr.

125

Bir ok gey ve lezbiyen teorisyen, medyann gey cinselliine ilikin negatif temsiller
zerinden homofobiyi nasl desteklediini eletirmitir. Larry Gross'un "Out of the mainstream:
Sexual minorities ve the mass media" (Ana Akmn Dnda: Cinsel Aznlklar ve Kitle letiim
Aralar) (1989) balkl almasnda, irket medyas kltrnn gey ve lezbiyenlerin
marjinalletirildii bir cinsellii tanmlayp ereveledii ve onlarn hayatlarn sembolik olarak
imha ettii belirtilmektedir. Grossa gre (1989:136), lezbiyenlerin ve gey erkeklerin anormal
eklinde stereotipik sunumlar, olumlu veya hi deilse sradan portrelerinin sunulmamas, ahlaki
dzenin korunup kollanmasna hizmet etmektedir. Gross, alternatif temsil arsnda
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

bulunmutur. Bu ar, gnmzde giderek grnr hale gelen gey ve lezbiyen medya yapmclar
tarafndan bir lde duyulmu ve cevaplandrlm, hatta ABDnin ebeke televizyonu bile
giderek gey ve lezbiyen karakterleri sunmaya balamtr.
Beyaz tenli olmayanlara ynelik tutumlar ele alan eitli eletirmenler, medya kltrnn
film, televizyon ve dier alanlarndaki rk temsillerini irdelemitir.8 rnein Herman Gray
(1995), medyadaki yaplar ve uzlamalar, ayrca yaznsal retimin sosyo-politik artlarn ele
alan bir analizinde ebeke televizyonunda siyahlarn temsil yrngesini incelemitir. Grayn rk
ve temsil incelemesi, siyahlarn son dnemdeki temsilleriyle daha nceki sunumlar arasndaki
balantlar ortaya koymaktadr. Gray, televizyonun ilk yllarnda balayan rk ve etnisite
temsilleri bugn hala sylemsel belirleyici olmaya devam etmektedir ifadesini kullanmtr
(1995: 73). Greye gre, gnmzdeki kltrel retim, nceki dnemlerle hala diyalog iindedir.
Gray bu balantnn ilerici ve gerici ynlerinin farkndadr. Daha da nemlisi, Gray, televizyonun
siyah temsilindeki belli dnm noktalarn tanmlamakta, sz konusu belirgin momentleri
oluturulduklar kltrel ve politik balama yerletirmektedir. Grayin analizi, farkllk
politikalarn karmak ve anlaml bir ekilde ele alan kitle kltr metinleri olaslklarn
karmza karmtr.
Bir ok eletirmen, medyann baml gruplar nasl sosyal olarak aalayc bir ekilde
sunduunu aa karmak iin toplumsal cinsiyet, rk, snf, cinsellik ve dier tabi konumlarn
temsilleri arasnda balant kurmann nemini vurgulamtr. znelliin oluturulmasndaki
kimlik belirleyicileri olarak rk, snf, toplumsal cinsiyet ve dierleri arasndaki balantlarn
kurulmasna dikkati eken ilk ve en verimli Afrikal Amerikan entelektellerinden biri bell hooks
(1992) olmutur. bell hooks, kariyerinin ilk yllarnda feministlere meydan okuyarak, farkl rk
ve snftan kadn ve (ve erkeklerin) farkl deneyimler yaadklarn kabul edip buna kar kmalar
arsnda bulunmutur. Eating the Other (tekini Yemek) (1992) adl almasnda, hooks,
tekinin bir arzu objesi olarak kltrel yaplandrlmasn ortaya koymakta ve bu durumu
tketicilik ve eylemeyle, ayrca rk hakimiyeti ve tabiiyet sorunlaryla balantlandrmaktadr.
tekilikin kutsanmasnn batan karclna kar da uyarda bulunan hooks, kltrel
benimseme ile kltrel takdir konularn tartmak ve kitle iletiim temsillerindeki kiisel ve
politik nitelikteki zt akmlar ifa etmek amacyla medyadaki eitli kltr yapntlarn (giysi
kataloglar, filmler, televizyon ve rep mzik) kullanmtr.

Televizyon temsilleri ou kez kadnlar, beyaz tenli olmayanlar, eitli aznlk yelerini
ve onlarn sosyal problemlerini madur ve nesne olarak yaplandrmaktadr. Ana akm televizyon
kanallar kadn hareketlerini veya toplu mcadele formlarnn olumlu temsillerini nadiren
vermekte, kadnlar zerinde, tecavz ve ev ii iddet gibi spesifik sosyal problemlere ilikin
bireysel rnekler olarak younlamaktadr. Ayn ekilde, beyaz tenli olmayan kiileri gsteren
televizyon dizileri, Afrikal Amerikal veya Latinler gibi gruplarn kltrel zgllklerini
www.akademia-erciyes.com

akademia

Elaine Rapping, toplumsal cinsiyet, rk ve snf dinamikleriyle ilgili bir dizi kitap yazm,
kitaplarnda televizyonu gncel sosyal ve politik sorunlarla ilikilendirmitir. Rapping, The
Looking Glass World of Nonfiction Television (Kurgusal Olmayan Televizyonun Ayna Dnyas)
adl almasnda (1986), yerel ve ulusal haberler, spor gsterileri, ulusal riteller, gzellik
gsterileri ve bakanlk politikalarna ilikin bir almaya, ayrca televizyon belgeselleri, zel
raporlar ve tatl haberlere (soft news) ilikin almalara yer vermitir. Rapping, televizyon
filmlerine ilikin aratrmalarnn yer ald The Movie of the Week (Haftann Filmi) balkl
almasnda (1992), televizyon filmlerine ilikin olarak, bugne kadar her naslsa hem film hem
de televizyon dnrleri tarafndan ihmal edilmi olan r ac bir analiz yapmtr. Rappingin
son dnemdeki Law ve Justice As Seen on TV (Televizyonda Grld Haliyle Hukuk ve
Adalet) balkl almas (2003), sula ilgili filmlerin ve mahkeme filmlerinin tarihini incelemi,
Menendez kardeler davasndan O.J. Simpson cinayet davalarna ve Timothy McVeighn
Oklahoma City bombalama davasna kadar gerek su ve adalet problemlerinin televizyon
filmlerinde nasl temsil edildiini analiz etmitir.

126

ERCYES LETM

2011
OCAK

vurgulamak ya da bask altndaki gruplar eletiride bulunurken yahut politik hareketler olarak
rgtlenirken gstermek yerine, tipik beyaz orta snf Amerikan davran deer ve kurumlarna
gre ele almaktadr.
Eletirel televizyon eletirmenleri rk, toplumsal cinsiyet, snf, cinsellik ve dier temel
boyutlarn temsil politikalar arasnda karlkl balantlar olduunda srar etmeye balaynca,
eletirel televizyon akademisyenleri de televizyon endstrisi, metinler, izleyiciler ve sosyal
balam konularnda aratrmalara balamtr. rnein, Julie DAcci, Cagney and Lacey ile ilgili
r ac almasnda temsil politikalarnn televizyon yapm srecinde televizyon metin ve
anlatlarnn inas ve sunumunda, izleyici almlamas seviyesinde ve spesifik sosyo-tarihsel
ortamla balamnda nasl rol oynadn inceleyen btnlkl bir yaklam arsnda
bulunmutur (1994, 2002). Ancak bu modern yaklamlar televizyon ve kltrel almalardaki
postmodern dnmn eletirisine tabi olmutur.
Eletirel Televizyon almalarnda Postmodern Ynelim
80li ve 90l yllarda kltrel poplizme doru postmodern bir ynelim yaanmtr. Bu
ynelim, metin ve retim aygtlarna deil izleyiciye, televizyon ve popler kltrn ideolojik
fonksiyon ve etkilerine deil verdikleri hazza vurgu yapmakta, televizyon eletirisini derin
gml anlamlar ve karmak etkilerden ziyade televizyondaki imaj ve grnmlerde
younlatrmaktadr (bkz Best ve Kellner, 1987, McGuigan 1992 ve Kellner 1995). Televizyon
tarihinin nemli bir blmnde, oyunun ad yk anlatcl olmutur. Televizyonun postmodern
aklamasndaysa, anlat merkezden alnp yerine imaj ve grnm konulmutur. Genellikle
postmodern olarak tanmlanan programlarda (MTVnin mzik klipleri ve dier programlar,
Miami Vice, Max Headroom, Twin Peaks, yksek teknoloji reklamlar, vs.) yeni bir grnm ve
hissedi olduu ileri srlmektedir: Zorlayc ve son derece suni estetik grntler kendilerini
televizyon diegesisinden** ayrr ve bylenmenin, batan karc hazzn, youn fakat
paralanm, geici estetik deneyimin merkezi haline gelirken, gsteren (signifier) zgrlemi,
imaj da anlat karsnda ncelik kazanmtr.

akademia

Bu bildik postmodern konum belli bir gereklik barndryorsa da, yaplan tanmlar baz
ynleriyle yanltcdr. zellikle, postmodern imaj kltrnn temel olarak s ve tek boyutlu
olduu eklindeki bildik aklama sorunludur. Fredric Jamesona gre, postmodernizm belki
de, yeni tr bir slk ve derinliin, en dz ifadesiyle -btn postmodernizmlerin stn formel
zellii olan- yeni bir yzeyselliin ortaya kn gstermektedir (1984: 60). Jamesona gre,
modernizme ve modern kendilie (selves) zg bireysellikten ve canl enerjiden mahrum
olduklar iddia edilen postmodern kendiliklerde postmodern imaj kltrndeki duygularn
zayflamas (waning of affect) tekrarlanmaktadr. Postmodern metinlerin ve postmodern
kendiliklerin derinliksiz, s, yzeysel olduu, zsz ve anlamsz olarak veya gemi balants
olmadan ann younluk ve hiliklerinde kaybolduu sylenebilir.

127

Jamesonun duygularn zayflamas kategorisine zel nem veren Gitlin (1987), rnein
Miami Vicen postmodern anlamszlk, boluk ve bkknln doruk noktas olduunu iddia eder.
Ancak bu okumaya ramen, birileri de Miami Vicen youn duygu, deerler atmas ve olduka
spesifik politik mesaj ve pozisyonlarla dolup tatn iddia edebilir. (bkz Best/Kellner 1987 ve
Kellner 1995). Grossberg (1987) de, Miami Vicen ve dier postmodern kltrn anlam ve
derinlii yok ettiini ileri srmekte ve u ifadeyi kullanmaktadr: "Miami Vice, eletirmenlerin
syledii gibi, tamamen yzeydedir. Yzey de kendi kolektif tarihsel atklarmzn alntlarnn
bir toplamndan, mobil bir Trivia oyunundan baka bir ey deildir. Baz ynlerden mkemmel
bir televizyon imaj, minimalist (kk sahneler, sabit uzun ekimler, vs.), fakat somuttur" (1987:
28). Grossberg, Miami Vice ve dier postmodern metinlerin temel ayrt edici zelliinin
(anlamlara, ideolojiye, politikaya, vs.) kaytszlk olduu iddiasna devam etmekte ve bu
** Anlatlan durum ve olaylarn gerekletii (kurgusal) dnya, .n.
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

durumu billboardlara benzetmektedir. Grossberge gre, kltrel alanmz hakknda bilgi edinmek
iin metinlerin okunup aratrlmasndan ziyade billboardlarn taranmas gerekir.
Bu postmodern okumalara ramen, Miami Vicen olduka ok-anlaml, ideoloji ve
mesajlarla, son derece spesifik anlam ve deerlerle dolu olduunu iddia edeceim. Yksek
teknoloji prltsnn arkasnda, ok sayda anlam, oklu zne konumu ve son derece elikili
ideolojik sorunsallar bulunmaktadr. Bu ov, tutkuyla sadk bir izleyiciye sahiptir ve bu izleyici
de ak bir ekilde kendi youn duygusal yatrm ve tutkularna sahip bu diziye kar kaytsz
deildir. Miami Vicen metninin yorumsamac ve eletirel bir ekilde okunmasnn onun ok
anlamllk bolluuna ulama imkan verdiini, dolaysyla, bu tr yapntlarla ok hzl yol
almann hatal olacan, ancak baz izleyicilerin bu yapntlarla balantl olabileceini daha
nceden iddia etmitim (Kellner 1995: 238ff).
Tek boyutlu postmodern metinler ve kendilikler; Marks z ve grnm, doru ve yanl
bilin, ideoloji ve gerek modeli, Freudu rtl ve ak anlamlar modeli, varoluu otantik ve
otantik olmayan varolu modeli ve semiyotik gsteren ve gsterilen modeli gibi yorumsamac
derin modellerin srekli uygun olup olmadn sorgulamaktadr. Bu nedenle, postmodernizm
bir btn olarak yorumsamann lmne iaret etmektedir. Yorumsama yerine, Ricoeur (1970)
kukucu yorumsama terimini kullanmtr. Postmodernistler, kltrel sembol ve metinlerin ok
anlaml modernist okumasn reddederken, metinlerin yzeyinin ardnda hibir eyin
bulunmadn, anlamlarn eletirel bir sorgulamayla kefedilecek ve aklanacak bir ok
anlamllk veya anlam derinliinin sz konusu olmadn ileri srmektedir.
Metinlere ve kendiliklere ilikin bu bak asndan yola kldnda, postmodern bir
televizyon aratrmasnn anlam veya nem arayndan ziyade, kltrel metinlerin yzeylerini
veya biimlerini tarif etmeye dayanmas gerektii ortaya kmaktadr. Best ve Kellner (1987),
s, postmodern imaj kltr varsaymyla balantl bu biimci ve yorumsama kart postmodern
analiz trne kar km ve alternatif bir politik yorumsama modeli tanmlamtr. Bu model,
hem imaj hem anlam, hem yzeyi hem derini, ayrca kltrel yapntlarn hem politikasn hem
de erotizmini analiz etmek zere postmodern teoriyi ve dier eletirel teorileri temel almaktadr.
Biim, yzey ve grnm analizi de nemli olmakla birlikte, imaj, anlat, ideoloji ve anlamlarn
byle aklayc ve diyalektik bir ekilde analiz edilmesi, postmodern kltr modeli olarak kabul
edilen metinlerin analizinde bile muhtemelen hala nemlidir. Medya kltrnn imaj, fragman
ve anlatlar ideoloji ve ok anlamllkla doludur. Dolaysyla, belli postmodern dncelere
(Foucault 1977; Baudrillard 1981; ve Deleuze/Guattari 1977) ramen, ideoloji eletirisi hala
nemini korumakta ve eletiri cephanemizin vazgeilmez bir silah olmaya devam etmektedir.9

phesiz, televizyon, yzeysel imgelerin s ve tek boyutlu bir p diyar olarak

yaanabilir; baka bir eye gnderme yapmayan ve anlamsz saf grlt olarak da ilev
gsterebilir. nsan, imgelerin ak, hz ve younluuyla ile boulabilir (veya bunlara kaytsz
kalabilir). yle ki, televizyonun gsteren olma ilevi merkez d kalabilir ve toptan kebilir.
Ancak, insanlar belli ov ve etkinlikleri dzenli olarak seyretmektedir. nsanlar byledikleri
konularda ou kez inanlmaz uzmanla ve bilgiye sahip eitli dizi ve starlarn fanlar vardr.
www.akademia-erciyes.com

akademia

Bir baka sorunlu postmodern yaklam televizyonun saf bir grlt ve kara delik olduunu
ileri sren Baudrillard (1983b ve 1983c) ile balantldr. Bu kara delikte btn anlam ve mesajlar,
imaj ve bilgilerin kesintisiz yaylmndan doan bir kaleydoskop ve anafor iinde toplam doyum
noktasna gmlmtr. Burada anlam zlmtr. Yalnzca, ayrk imajlarn bys, hibir
imajn artk fark edilebilir bir etki yapmad bir mediascape iinde ldamakta ve titremektedir.
Baudrillard gre gre, imgelerin artan hz ve miktar postmodern bir zihinsel ekran yaratr.
Burada imgeler yle hzl uup gitmektedir ki gsterme ilevlerini yitirir ve yalnzca dier
imgelere iaret ederler; bu sonsuza kadar byle srmektedir. Yine burada, imgelerin oalmas
yle bir doygunluk, uyuukluk ve kaytszlk yaratr ki, tele-izleyici, paralara ayrlm aynalardan
yaplma bir elence evinde, ok sayda anlamsz imgenin sonsuz oyunu iinde ebediyen
kaybolmu durumdadr.

128

ERCYES LETM

2011
OCAK

nsanlar kendi davran, tarz ve tutumlarn belirlerken televizyon imge ve anlatlarn rnek
almaktadr. Televizyon reklamlar tketici talebinin ynetiminde rol oynamaktadr. Bir ok analist,
televizyonun politik seimlerde merkezi neme sahip olduu, seimlerin televizyon ekrannda
oynanan bir imgeler meydan sava haline geldii ve televizyonun yeni ynetim sanatnda temel
rol oynad kanaatine varmtr (Kellner 1990, 1992, 1995, 2001, ve 2003a ve 2003b).
ngiliz kltrel almalarnn da uzun sre iddia ettii gibi, farkl izleyiciler televizyonu
farkl ekillerde izlemektedir. Bazlar iin televizyon insanlarn geliigzel izledii veya gemii
yahut geleceiyle balant kurduu paralanm imgeler kolajndan baka bir ey deildir. Bir
ok insan bugn bir programdan dierine zap yapacaklar, kanal atlayacaklar veya bakalm
neler oluyor diye genel olarak bakacaklar, imge paralarnn akn kesecekleri cihazlar
kullanmaktadr. Baz izleyiciler btn programlar yalnzca imgelerin yzeyine, reklamlara,
station breaklere*** , vs. younlaarak, bir programdan dierine akarak, birbiriyle balantsz
bir dizi gsterenin oyunundaki anlam ykarak izlemektedir. Bir ok kii, bir gece nce ne
izlediini hatrlamamakta veya bir nceki gecenin programlarnn tutarl bir aklamasn
yapamamaktadr.
Ancak, televizyon aygtnn kendisinin anlamn altn acmaszca oyduunu ve gsterenleri
gsterilenler olmadan derinliksiz, etkisiz ve anlamsz s, tek boyutlu bir hipermekana yktn
iddia etmek abartl olacaktr. Bu nedenle, saf imaj halinde paralanan, referanssz, ieriksiz ve
etkisiz en sonunda saf grlt haline gelen- postmodern kltr nosyonuna karlk, bir ok
eletirmen televizyonun ve dier kitle aracl kltr formlarnn gnmzdeki kimliin
yaplandrlmasnda, dnce ve davranlarn ekillendirilmesinde temel rol oynamaya devam
ettiini ileri srmektedir. Geleneksel olarak mit ve ritele atfedilen ilevlerden bazlarn bugn
televizyonun stlendii sylenebilir (yani, insanlarn sosyal dzene entegrasyonu, baat deerlerin
kutsanmas, taklit edilecek dnce, davran ve toplumsal cinsiyet modellerinin sunulmas, vs.,
bkz Kellner 1979 ve 1995). Ayrca, televizyon miti, Levi-Straussun geleneksel mitin ilevi olarak
gsterdii ekilde toplumsal elikileri zmekte ve Barthesn tarif ettii ekilde ada deer
ve kurumlar idealize eden ve bylece kurulu yaam dzenini ycelten mitolojiler sunmaktadr
(Kellner 1979 ve 1982).
Sonu olarak, postmodern kltr analizlerinin ou fazlasyla tek tarafl ve snrldr. Ya
odak noktalarn yalnzca biim, imaj ve grntyle snrlandrmakta ya da eletirel analizi
tmden terk edip yerine cafcafl, totalize edici metaforlar (karadelikler, ie patlama, dkms
kltr, vs.) koymaktadr. Oysa, imge ve metinlerin ok anlaml niteliini aklayan ve oklu
kodlama ve kod ama olasln onaylayan spesifik almalar balamnda hem biim hem ierik,
hem imge hem anlat, hem postmodern yzey hem de derin ideolojik problemler analiz edilebilir.

akademia

Bu nedenle, Frankfurt Okulu, ngiliz kltrel almalar ve televizyon yapmn ve politik

ekonomiyi, metinleri, almlama almalarn ve sosyo-politik balam ok perspektifli bir ereve
iinde paralara ayrarak inceleyen dier entelektellerin eletirel televizyon almalar iin en
kapsaml ve esnek modeli sunduklarn dnyorum. Baz projeler iin, bir perspektif (diyelim
ki feminizm veya politik ekonomi) youn olarak benimsenebilir. Fakat ou proje iin, belirgin
eletirel perspektiflerin birletirilmesi, ok daha salam bir yaklam salar ve televizyonun ok
ynl yapm, metin, etki ve kullanmlarn kavrama ve eletirmeye yardmc olan ok daha salam
bir yaklam sunar.

129

Metin analizi yaklamlarnn yahut izleyici ve almlama almalarnn tek tarafllndan

kanmak iin, eletirel televizyon almalarnn kendisinin ok perspektifli olmasn ve kltre
yukarda belirtildii ekilde politik ekonomi, metin analizi ve izleyici almlamas
perspektiflerinden ulalmasn nermekteyim. Metin analizi bir ok perspektifi ve eletirel
yntemi kullanmal, izleyici almlama almalar geni kapsaml zne konumlarn veya
***Radyo ve televizyonda istasyon ismi ve yerinin verildii zaman, .n.
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

izleyicilerin kltr kendine mal ettii perspektifleri ortaya koymaldr. Bu ise, televizyon kltr
metinlerindeki snf, rk ve etnisite, toplumsal cinsiyet ve cinsel tercih boyutlarn analiz etmenin
nemini gren ve bu boyutlarn izleyicilerin televizyonu okuma ve yorumlamadaki etkisini
aratran ok kltrl bir yaklam gerektirmektedir.
Ayrca, eletirel bir televizyon aratrmas cinsiyetilie, rkla veya spesifik sosyal
gruplara (rnein geyler, entelekteller, vs.) kar nyarglara kar kmal ve her trl egemenlik
ve basky destekleyen metinleri eletirmelidir. Yapm, metin analizi ve izleyici okumalarnn
kltrel almalarda verimli bir ekilde nasl kesitiine rnek olarak Madonna fenomenini ele
alabiliriz. Madonna ilk kez Reaganizm dneminde ortaya km ve 1980li yllarn materyalist
ve tketim odakl deerler sistemini kendinde cisimlendirmitir ("Materyal Kz"). Madonnann
ortaya k dnemi ayn zamanda, MTV ile balantl olarak imajlarn, moda ateinin ve youn
rn pazarlamasnn artt bir dnemdir. Madonna, MTVnin ilk mzik klibi sperstarlarndan
biridir. mgeleri izleyici ynlarn ekecek ekilde bilinli olarak oluturulmutur. lk dnem
mzik videolar yirmi ya alt gen kzlar (yani, Madonna olmak isteyenleri) hedeflemitir. Fakat
daha sonra, konserlerindeki rklar aras cinsellik ve ok kltrl aile imgeleriyle hedef kitlesine
siyahlar, ABDdeki Latin Amerikallar ve aznlk izleyicileri de almtr. Kliplerinin giderek
karmaklamas ve politiklemesi (rnein, "Like a Prayer," "Express Yourself," "Vogue,", vs.)
nedeniyle Madonna, gey ve lezbiyen izleyicilerin, ayrca feminist ve akademisyen izleyicilerin
de ilgisini ekmitir.
Bu nedenle, Madonnann poplaritesi byk lde onun pazarlama stratejilerinden ve
eitli izleyici kesimlerini eken mzik klibi ve imgelerinin retilmesinden kaynaklanmtr.
Madonnann mzik, film, konser ve halkla ilikiler konularndaki becerilerinin
kavramsallatrlmas, kulland yapntlarn retim ve almlama balamlarnda yorumlanmasn
gerektirmekte, byle bir yorumlama ise, MTV, mzik endstrisi, konserler, pazarlama ve
imgelerin retiminin tartlmasn iermektedir (bkz Kellner 1995). Madonnann poplaritesinin
anlalmas, yalnzca bireyler olarak deil, fakat spesifik gruplarn yeleri olarak izleyiciler
zerinde younlamay da gerektirmektedir. Bu izleyiciler rnein bireysel kimlik
mcadelelerinde Madonnann g verdii yirmi ya alt gen kzlar veya Madonnann popler
ana akm kltrel yapntlar iinde alternatif cinsellik imgelerine dahil ederek glendirdii
geyleri kapsamaktadr. Fakat, Madonnann politikalarnn ve yaratt etkilerin deerlendirilmesi
de, Madonnann almalarnn, yalnzca, kimlii imge ve tketim asndan tanmlayan bir
tketim kltrn nasl yeniden retebileceinin analizini gerektirecektir. Eski Madonna
fanlarnn sperstarn evrimini ve (ngiliz ynetmen Guy Richey ile ikinci evliliini yapmas ve
2001deki Drowned Dnya turu gibi) son dnyevi durumlarn nasl deerlendirdiinin, ayrca
Britney Spears veya Mariah Carey gibi daha gen pop arkclarn bulunduu gnmzde
bugnk Madonna fanlarnn onu nasl grdnn incelenmesi ilgin bir proje olacaktr.

Bu nedenle, eletirel bir televizyon ve kltr aratrmas, medya pedagojisinin bir paras
olup, bireylerin medya maniplasyonuna kar koymasna ve kendi zgrlk ve bireyselliklerini
gelitirmelerine imkan verecektir. nsanlara kendi kltrleri zerinde egemenlik kazanma,
alternatif kltrler ve politik deiimler iin mcadele edebilme gc verecektir. te bu nedenle,
kltrel almalar yalnzca geici bir akademik moda deil, daha iyi bir toplum ve daha iyi bir
hayat mcadelesinin bir parasdr.
www.akademia-erciyes.com

akademia

Ksacas, eletirel ve ok kltrl bir televizyon almas kltre, televizyon dizilerinden

Madonna gibi fenomenlere, MTVden televizyon haberlerine veya 2000 ABD bakanlk seimleri
(Kellner 2001) veya ABDdeki 2001 terr saldrlar ve ABDnin tepkisine ilikin medya
temsilleri (Kellner 2003a) gibi spesifik durumlara kadar bir ok yapntya uygulanabilecek
kapsaml yaklamlar salayacaktr. Sz konusu kapsaml perspektifler politik ekonomi, metin
analizi ve izleyici aratrmalarn iine alacak ve bireylerin baat kltrel formlarn anlamlarn,
mesajlarn ve etkilerini ayrt edebilmelerini mmkn klacak eletirel ve politik perspektifler
salayacaktr.

130

ERCYES LETM

2011
OCAK

Kaynaka
Adorno, T.W. (1941) "On Popular Music," (G. Simpson ile birlikte),Studies in Philosophy and
Social Science, Cilt. 9, no 1: 17-48.
_______ (1978 [1932]) "On the Social Situation of Music," Telos 35 (lkbahar): 129- 165.
___________ (1982) "On the Fetish Character of Music and the Regression of Hearing," in Arato
ve Gebhardt 1982: 270-299.
___________ (1989) "On Jazz," in Bronner ve Kellner 1989: 199-209.
___________ (1991) The Culture Industry. Londra: Routledge.
__________ (1994) The Stars Down to Earth and Other Essays on the Irrational in Culture.
Londra: Routledge.
Adorno, T. W. et al (1969 [1950]) The Authoritarian Personality. New York: Norton, 1969).
Ang, Ien (1985) Watching Dallas. New York: Metheun.
Arato, Andrew ve Eike Gebhardt (1982) The Essential Frankfurt School Reader. New York:
Continuum.
Baudrillard, Jean (1981 [1973]) For a Critique of the Political Economy of the Sign. St. Louis:
Telos Press.
_____________ (1983a) Simulations. New York: Semiotext(e).
_____________ (1983b) In the Shadow of the Silent Majorities. New York: Semiotext(e).
Bell, Daniel (1978) The Cultural Contradictions of Capitalism. New York: Basic Books.
Benjamin, Walter (1969) Illuminations. New York: Shocken.
Best, Steven ve Douglas Kellner (2001). The Postmodern Adventure. Science Technology, and
Cultural Studies at the Third Millennium. New York ve Londra: Guilford ve Routledge.
Bloch, Ernst (1986) The Principle of Hope. Cambridge: MIT Press.
Bronner, Stephen ve Kellner, Douglas (1989) Critical Theory and Society. A Reader. New York:
Routledge.
Brunsdon, Charlotte ve David Morley (1978) Everyday Television: "Nationwide." Londra: British
Film Institute.
Brunsdon, Charlotte, DAcci, Jule ve Spigel, Lynn (eds) (1997) Feminist Television Criticism:
A Reader. Oxford: Oxford University Press.
Deleuze, Gilles, ve Felix Guattari (1977) Anti-Oedipus. New York: The Viking Press.

akademia

Dines, Gail ve Jean M. Humez, (eds.) (2003) Gender, Race, and Class in Media. Sage. Londra
ve Thousand Oaks, Ca.
Durham, Meenakshi Gigi ve Douglas Kellner, editors (2001) Media and Cultural Studies:
KeyWorks. Malden, Mass. ve Oxford, UK: Blackwell.
Fiske, John (1986) "British Cultural Studies and Television." In R. C. Allen (Ed.), Channels of
Discourse. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 254-289.
Fiske, John (1987) Television Culture. New York ve Londra: Routledge.

131

www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

Fiske, John (1989a) Reading the Popular. Boston: Unwin Hyman.

Fiske, John (1989b) Understanding Popular Culture. Boston: Unwin Hyman.
Foucault, Michel (1977) Language, Counter-Memory, Practice. New York: Cornell University.
Gerbner, George (2003) Television Violence: At a Time of Turmoil and Terror, in Dines ve
Humez, 2003: 339-348.
Gitlin, Todd (1972) "Sixteen Notes on television and the Movement." In George White ve Charles
Newman, eds., literature and revolution. New York: Holt, Rinehart ve Winston.
___________ (1980) The Whole World is Watching. Berkeley: University of California Press.
____________ (1983) Inside Prime Time. New York: Pantheon.
Gitlin, Todd, editr (1987) Watching Television. New York: Pantheon.
____________ (2002) Media Unlimited. How the Torrent of Images and Sounds Overwhelms
Our Lives. New York: Metropolitan Books.
Gray, Herman. 1995. "The politics of representation in network television." In Watching Race:
Television and the Struggle for "Blackness", 70-92. Minneapolis: University of
Minnesota Press.
Gross, Larry. 1989. "Out of the mainstream: Sexual minorities and the mass media." In Remote
Control: Television, Audiences and Cultural Power, ed. Ellen Seiter, 130-149. New
York: Routledge.
Gross, Larry, ve Woods, James D. 1999. "Introduction: Being gay in American media and
society." In The Columbia Reader on Lesbians and Gay Men in Media, Society, and
Politics, 3-22. New York: Columbia University Press.
Grossberg, Lawrence (1987) "The In-Difference of Television," Screen, Cilt 28, Nr. 2: 28-46.
Hall, Stuart et al (1978) Policing the Crisis: Mugging, the State, and Law and Order. Londra:
Macmillan.
Hall, Stuart (1980) Encoding and Decoding in Culture, Media, Language. Londra: Hutchinson.
Herman, Edward, ve Noam Chomsky (1988). Manufacturing Consent: The Political Economy
of the Mass Media. New York: Pantheon.
Herzog, Herta (1941), "On Borrowed Experience. An Analysis of Listening to Daytime Sketches,"
Studies in Philosophy and Social Science, Vol. IX, No. 1: 65-95.
hooks, bell. 1992. "Eating the other: Desire and resistance." In Black Looks: Race and
Representation, 21-39. Boston: South End Press Horkheimer, Max ve T.W. Adorno
(1972) Dialectic of Enlightenment. New York: Herder ve Herder.

Jhally, Sut ve Lewis, Justin (1992) Enlightened Racism: The Cosby Show, Audiences, and the
Myth of the American Dream. San Francisco: Westview Press.
Kellner, Douglas (1989) Critical Theory, Marxism, and Modernity. Cambridge ve Baltimore:
Polity ve John Hopkins University Press.
_______________ (1990) Television and the Crisis of Democracy. Boulder, Col.: Westview Press.
www.akademia-erciyes.com

akademia

Jay, Martin, The Dialectical Imagination, (Boston, Little, Brown and Company, 1973).

132

ERCYES LETM

2011
OCAK

___________ (1990). Television and the Crisis of Democracy. Boulder: Westview Press.
_____________(1992) The Persian Gulf TV War. Boulder: Westview Press.
______________ (1995) Media Culture. Cultural Studies, Identity, and Politics Between the
Modern and the Postmodern. Londra ve New York: Routledge.
______________ (1997) "Critical Theory and British Cultural Studies: The Missed Articulation,"
in Cultural Methodologies, edited by Jim McGuigan. Londra: Sage: 12-41.
_____________ (2001) Grand Theft 2000. Lanham, Md.: Rowman ve Littlefield.
_____________ (2003a) Media Spectacle. New York ve Londra: Routledge.
____________ (2003b) September 11 and Terror War: The Dangers of the Bush Legacy. Lanham,
Md.: Rowman ve Littlefield.
Kracauer, Siegfried (1995) The Mass Ornament. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Lazarsfeld, Paul (1941) "Administrative and Critical Comunications Research," Studies in
Philosophy and Social Science, Vol. IX, No. 1: 2-16.
Lewis, Justin Mass Communication Studies, in Miller 2002: 4-6.
Lowenthal, Leo (1957) Literature and the Image of Man. Boston: Beacon Press.
___________ (1961) Literature, Popular Culture and Society. Englewood Cliffs, New Jersey:
Prentice-Hall.
Luke, Carmen (1990) TV and Your Child. Londra: Angus and Robertson.
Marcuse, Herbert (1955) Eros and Civilization. Boston: Beacon Press.
Marcuse, Herbert (1964) One-Dimensional Man. Boston: Beacon Press.
McGuigan, Jim (1992) Cultural Populism. Londra ve New York: Routledge.
Miller, Toby (2002) (ed.) Television Studies. Londra: BFI Publishing.
Modleski, Tania (1982) Loving with a Vengeance: Mass-Produced Fantasies for Women.
Hamden: Anchor.
Morley, David (1986) Family Television. Londra: Comedia.
Noriega, Chon (2000) Shot in America: Television, the State, and the Rise of Chicano
Cinema. Durham: Duke University Press.
Russo, ve L. Torres (Eds.), Third World Women and the Politics of Feminism, 51-80.
Bloomington: Indiana University Press.

akademia

Postman, Neil (1986) Amusing Ourselves to Death. Public Discourse in the Age of Show
Business. New York: Viking.

133

Rapping, Elaine (1986) The Looking Glass World of Nonfiction Television. Boston: South End
Press.
_____________ (1992) The Movie of the Week. Minneapolis: University of Minnesota Press.
____________ (2003) Law and Justice As Seen on TV. New York: New York University Press.
www.akademia-erciyes.com

Frankfurt Okulundan Postmodernizme Televizyona Dair Eletirel Perspektifler

Rosenberg, Bernard ve David Manning White, editors (1957) Mass Culture. Glencoe, Ill: The
Free Press.
Schiller, Herbert (1971) Mass communications and the American Empire. Boston: Beacon Press.
Sreberny, Annabelle (2002), Media Imperialism, in Miller 2002: 21-23.
Steinert, Heinz (2003) Culture Industry. Cambridge, UK: Polity Press.
Sussman, Gerald The Political Economy of Television, in Miller 2002: 7-10.
Torres, Sasha (ed.) (1998) Living Color: Race and Television in the United States. Durham: Duke
University Press.
Tunstall, Jeremy (1977) The media are American. New York: Columbia University Press.
White, Mimi (1986) Ideological Analysis of Television, in Allen 1986: 134-171.
Wiggershaus, Rolf (1994), The Frankfurt School. Cambridge, UK: Polity Press.

Notlar
1. Frankfurt Okulunun tarihi iin, bkz. Jay 1973 ve Wiggershaus 1994; Frankfurt Okulu
okuyucular iin, bkz. Arato ve Gebhardt 1982 ve Bronner ve Kellner 1989; Frankfurt
Okulunun toplumsal ve medya eletirisinin deerlendirmesi iin, bkz. Kellner 1989a ve
Steinert 2003.
2. Frankfurt Okulunun eletirel analizi ve medya ve televizyon almalarnn
deerlendirilmesi iin, bkz. Kellner 1989, 1995, ve 1997, ve Steinert 2003.
3. Televizyon almalarnda politik ekonomi aratrmalarna faydal bir genel bak iin, bkz.
Susman, Miller 2002; (kavramn daha oulcu ve melez bir kresel medya dnyasnda
nasl sorunsallatrldna ilikin analiz de dahil) medya emperyalizmi sylemlerine ilikin
mkemmel bir genel bak iin, bkz. Sreberny, Miller 2002.
4. Televizyon ve iddet almalarna ilikin bir inceleme iin, bkz. Morgan, Miller 2002.
5. Gnmz televizyonunu ve iddia edilen zararl ve faydal etkileri hakkndaki tartmann
her iki tarafn anlatan almalar iin, bkz. Barbour, 1994 ve Dines ve Humez, 2003.
6. Temsil politikalar almalarna rnek iin, bkz. Gilroy 1991; McRobbie 1994; Ang 1998,
ve Durham ve Kellner, 2001de, ayrca Dines ve Humez 2003te derlenen metinler.
7. Feminist televizyon eletirisinin ortaya kna ilikin nemli katlmclarndan biri
tarafndan hazrlanm mkemmel bir aklama iin, bkz. Kaplan 1987. Feminist televizyon
eletirisine ilikin bir antoloji iin, bkz. Brunsdon, DAccci ve Spigel 1997 ve ada
feminist televizyon eletirisine ilikin genel bilgiler iin bkz. Miller 2002de Toplumsal
Cinsiyet bal altnda toplanan almalar.

9. Burada belirtilen konulara ilikin tartmalar, ayrca ideolojik eletiriyi biimci analiz,
sosyolojik yorumlama ve politik eletiriyle birletiren bir program iin, bkz. Kellner 1995.
Televizyon almalarndaki ideoloji eletirisi iin, bkz. White 1986.

www.akademia-erciyes.com

akademia

8. Televizyonda rk ve temsil iin, bkz. Jhally ve Lewis 1992, Hamamoto 1994, Gray 1995,
Torres, ve Noriega tarafndan derlenen 1998 antolojisi, 2000.

134