Betonarme 1 1

ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES
MHENDSLK MMARLIK FAKLTES

naat Mhendislii Blm
Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu 1
Sunu Ders Notlar
BETONARME I ESKEHR, 2014
Yaz Okulu
Ahmet TOPU
nsz
Deerli rencilerim,
Betonarmeyi anlayabilmek, kalc bilgiler edinebilmek, ders ve sonras baarl olabilmek iin:
Derslere devam etmenizi, dinlemenizi,
Ders kitaplar ve nemli ynetmeliklerin gncellenmi olanlarn temin etmenizi,
Gnderme yaplan kaynaklar ders sonras mutlaka okumanz, yorumlamanz, arkadalarnz ve retim yesi ile konuyu tartmanz,
Ezberden iddetle kanarak sorgulayc ve yorumlayc olmanz,
zlm rnekleri ders sonras satr-satr ve yazarak tekrar zmenizi, eksiklerinizi belirleyerek gidermenizi,
Karnza kan her inaat zenle gzlemenizi,
Mesleinize ynelik her kayna, zaman ierisinde, ktphanenize eklemenizi,
Bilgisayar kullanm becerinizi gelitirmenizi, uygulamada youn kullanlan en az bir Analiz-Betonarme yazlmn zaman kaybetmeden renmenizi,
naat sektrndeki gelimeleri, meslek yaamnz boyunca, gnbirlik izlemenizi, internetten srekli yararlanmanz,
neririm.
Betonarme bilim ve sanatn size kavratmaya alacam. Kavrayamadnz dnrseniz aadakileri okuyunuz:
Eer bir yntem, bir zm size ok karmak bir biimde sunuluyorsa, bu problemin karmaklndan deil, sunann aklnn karklndan kaynaklanmaktadr.
Eer bir yntem, bir zm size ok karmak bir biimde sunuluyorsa, bu problemin karmaklndan deil, sunann aklnn karklndan kaynaklanmaktadr.
Hardy CROSS
renmenin bedeli:
nceden renenler indirimli fiyattan renir
Otoriteden renenler zgrlk bedeliyle renir
Deneyerek renenler etiket fiyatndan renir
Hayattan renenler gecikme zammyla renir
Hayattan da renemeyenler boa gitmi hayatlaryla renirler
Arthur Miller
Siz nasl renmek istersiniz?
Der Mensch hrt nur, was er versteht
nsan sadece anladn duyar
Goethe
Bildiini bilenin, arkasndan gidiniz.
Bildiini bilmeyeni, uyandrnz.
Bilmediini bilene, retiniz.
Bilmediini bilmeyenlerden, kanz.
Konfys
Ders : 1514x6339 BETONARME I (3+2) 4 (Reinforced Concrete I)
nart: Yap statii I dersini alm olmak (neri)
Derslik: M4 A217
retim yesi: Prof.Dr. Ahmet TOPU Oda: M4-A311
Tel.: 0 222 239 37 50/3238
E-Posta: ogu.ahmet.topcu@gmail.com
nternet: http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
Devam:
Yoklama yaplmayacak, herkes devaml saylacaktr. Ancak, baarl olabilmeniz iin devam etmeniz nerilir.
Snavlar ve arlklar:
1. Yaryl ii snav: %25, 2. Yaryl ii snav: %25, Final: %50.
1.ve 2. retimin tm gruplarnn snavlar ayn gn ayn saatte ayn sorularla yaplacak ve deerlendirme ortak olacaktr.
Snavlarda kitap ve notlar aktr.
Gncel renci belgesi olmayanlar snava alnmaz!
Telafi/mazeret snavlar:
Yazl olarak yaplacak telafi/mazeret snavlarnda renci tm konulardan sorumlu olacaktr.
Snav sonularna itiraz:
Eskiehir Osmangazi niversitesi nlisans Lisans retim ve Snav Ynetmeliinde belirtilen yol izlenir.
Kaynaklar (Reading List):
nerilen Ders kitaplar
Devam, snavlar, itiraz, kaynaklar, ynetmelikler, dier
Kaynaklar (Reading List):
1. Celep, Z., (2009). Betonarme Yaplar, T, stanbul.
2. Doangn, A. (2009). Betonarme Yaplarn Hesap ve Tasarm, Birsen Yaynevi, stanbul.
3. Ersoy, U., zcebe, G. (2004). Betonarme, Evrim Yaynevi, stanbul.
4. Ersoy, U., zcebe, G. , Tankut, T. (2010). Reinforced Concrete, ODT, Ankara.
Tablolar(Tables):
5. Aydn, M. R. (2002). Betonarme Hesap Tablolar, Eskiehir Osmangazi niversitesi yayn No: 071, Eskiehir.
6. Aydn, M. R., Akgn, . R., Topu, A. (1991). Betonarme Kolon Tablolar, Eskiehir.
7. Bakr, E., Bakr, A., R. (1986). Kolon ve Perde Donat Tablolar, (Tama Gc Yntemi), Ankara.
nemli Ynetmelikler (National Codes):
8. TS 498 (1997). Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin Hesap Deerleri, TSE.
9. TS ISO 9194 (1997). Yaplarn Projelendirilme Esaslar-Tayc Olan ve Olmayan Elemanlar-Depolanm malzemeler-Younluk, TSE.
10. TS 500 (2000). Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, Trk Standardlar Enstits.
11. TS 708 (2010). elik-Betonarme iin-Donat elii, Trk Standardlar Enstits.
12. TS EN 206-1(2002), Beton, zellik, performans, imalat ve uygunluk, Trk Standardlar Enstits.
13. TS 13515(2012), TS EN 206-1in uygulamasna ynelik tamamlayc standard,Trk Standardlar Enstits.
14. Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik, 2007. Bayndrlk Bakanl. Deiiklik: 03.05.2007.
15. Trkiye Deprem Blgeleri Haritas, Yerleim Birimleri ve Deprem Blgeleri, 1996. Bayndrlk Bakanl.
Dier:
Yap Statii I dersini almam veya devamsz kalm olan rencinin bu dersi almamas nerilir. Gncel ynetmeliklerin zamannda temin edilmesi ve
hesap makinasini rencinin yannda bulundurmas yararnadr. Gncel ders notlarn http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu adresinden
indirebilirsiniz.
nerilen Ders kitaplar
Recommended corse book
Betonarme teori ve uygulamas ynetmelik bamldr.
Derste ska ynetmelik maddelerine deinilecektir.
Snav ve projelerinizde de ynetmeliklere uygun zm
retmek zorundasnz.
Ynetmelikleri anlamak kolay deildir. Derste ad
geen ynetmelik maddelerini okumanz,
yorumlamanz neririm.
Bu derste ne renilecek?
Betonarme I in konular:
imento, agrega, su, karm(z bilgiler)
Beton, beton snflar, mekanik zellikleri, davran
elik, elik snflar, mekanik zellikleri, davran.
Kiriler, davran, tama gc, snr deerler, boyutlandrma, izim
Kolonlar, davran, snr deerler, boyutlandrma, izim
Betonarme II nin konular:
Tayc sistemin seimi, nerelere kiri, kolon deme konur?
Boyutlar nasl seilir? Kalp plan hazrlanmas, dzensizlikler.
Yapya etkiyen ykler, yk analizi
Demeler, deme tipleri, snr deerler, modelleme-analiz-izim
Temeller, temel tipleri, modelleme- analiz-izim
K
o
n
s
o
l

d
e
m
e
K
i
r
i
l
i

k
o
n
s
o
l

d
e
m
e
T
e
m
e
l

k
i
r
i
i
neri:
Gncel ders notlarn http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/ indirerek derslerde yannzda bulundurunuz. Ders notunun ayns snfta projektr ile sunulacaktr. Derste
sunuyu izleyiniz, okumaya almaynz, sadece anlatlanlar dinleyiniz. Gerekirse, ders notlarnn zerine kk notlar ekleyiniz. lenen konuyu ders sonras
okuyunuz, dinlediklerinizi pekletiriniz, eksiklerinizi gideriniz.
erik
erik:
Dersin amac, betonarme elemanlarn davrann ve tasarm ilkelerini kavratmaktr. erik yledir: imento, su, agrega, beton,
karm, bakm, katk maddeleri hakknda zet bilgiler. Beton ve donat eliinin mekanik zellikleri, beton ve elik snflar.
Bzlme, snme etkisi. Betonarme davran, tama gc varsaymlar. Yap gvenlii. Betonarme kolonlar ve kolon tipleri, sarg
donatsnn nemi. Betonarme kiriler, kiri tipleri. Basit eilme etkisindeki kirilerin davran, tama gcnn belirlenmesi,
boyutlandrma, minimum koullar (Trk Standardlar). Kesme dayanm ve donats. Eksenel basn ve iki eksenli eilmee alan
kolonlar, minimum koullar, boyutlandrma.
Content:
The main aim of the course is to introduce the behaviour and design principles of reinforced concrete members. Content of the
course is as follows: Summary of Cement, water, aggregates, concrete mixture, admixtures. Mechanical properties of concrete and
reinforcing steel. Mechanical behaviour of concrete. Assumptions for limit state design. Safety factors for material and loads.
Reinforced concrete short columns, types of columns, importance of binder. Reinforced concrete beams, types of beams,
behaviour of the beam in pure bending. Capacity and design of the beam, minimal conditions (National Codes). Shear strength and
reinforcement. Axially and eccentrically loaded columns, minimal conditions. design of columns.
5
By the end of this module students will be able to:
Know material properties
Understand the behaviour of concrete.
Understand the behaviour of concrete members.
Learn how to design and draw the concrete members.
Use the related national codes.
Dersin renciye kazandraca beceriler:
Malzemeyi tanma
Betonun davrann anlama
Betonarme elemanlarn davrann kavrama
Kolon ve kirilerin tasarm ve izim ilkeleri bilgisi
lgili Trk Standardlar bilgisi
Ahmet TOPU, Betonarme I, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
Beton yaklak olarak 5000 yldr bilinmektedir. Betonarmenin balang tarihi ise 1850 yldr. Betonarme son 160 yln en nemli vazgeilmez yap malzemesi olmutur. Tm
dnyada yap malzemesi olarak ncelikle kullanlmaktadr. Dnyada kii bana ylda yaklak 0.5 m
3
, Trkiyede 1.2 m
3
beton tketilmektedir.
Betonarme neden bu denli kabul grmtr? zde nedenler aadaki gibi sralanabilir:
stenilen her eklin verilebilmesi
Basn dayanmnn yksek olmas
Ana malzemesi olan imento, elik ve suyun yerel temin edilebilmesi
Yerel imkanlarla retilebilmesi
Nitelikli elemana fazla gereksinimi olmamas
l toleransnn yksek oluu (1-2 santimlik kalp hatas sorun yaratmaz)
retim iin fazla enerji gerektirmemesi
Ekonomik olmas
Hemen hi bakm gerektirmemesi
Uzun mrl olmas
Yangna dayankl olmas.
Su, rutubet ve asitli ortama dayankl olmas
Enerji gereksinimine aklk getirilirse; 1 m
3
elik retmek iin yaklak 50 birim enerji gerekirken ayn miktarda beton retmek iin 4 birim enerji gerekir.
Tanmlar:
Beton: imento, agrega (kum, akl, krmata), su ve gerekirse kimyasal katk maddelerinin bilinli karmndan oluan kompozit bir malzeme; yapay bir tatr. Beton hamuru
ya iken plastik olmasna, istenilen eklin verilmesine karn 10 saat iinde katlaarak zamanla sertleir ve yksek basnca dayankl duruma gelir.
Betonarme: Beton yksek basn gerilmesine dayankl olmasna karn ekme kuvvetine hemen hi dayanamaz. Bu zrn gidermek iin beton ierisine, ekme blgelerine,
elik ubuklar konur. Oluan bu malzemeye betonarme denir. elik betona rastgele deil, bilinli yerletirilmek zorundadr. Betonarme dersi elik ubuklarn nereye, ne kadar,
GR: Genel bilgiler, tanmlar
elik ubuklar konur. Oluan bu malzemeye betonarme denir. elik betona rastgele deil, bilinli yerletirilmek zorundadr. Betonarme dersi elik ubuklarn nereye, ne kadar,
nasl yerletirileceini retir.
Betonarme yap: Tayc elemanlar(kolon, kiri, deme, temel) betonarme olarak ina edilen yap.
Birdkm yap: Kolon, kiri, deme gibi elemanlar antiyede(yap inaat alannda) iskele ve kalp yaplarak ayn anda bir btn olarak betonlanan yap.
ndkmyap: Kolon, kiri, deme gibi elemanlar fabrikada ayr ayr betonlanan, antiyeye tanarak monte edilen yap.
Prefabrik yap = ndkm yap.
Hazr beton: Beton santralnda hazrlanan, antiyeye tanarak yerine dklen beton.
antiye betonu: antiyede karlarak yerine dklen beton.
Yerinde dkme beton: antiyeye getirilerek yerine dklen hazr beton veya antiyede karlarak yerine dklen beton.
ngermeli eleman: Betonlama ncesi elik ubuklarna ekme kuvveti uygulanm, betonu dklp sertleince kuvveti sfrlanm, basn gerilmesi altnda olan prefabrik
eleman.
Ardgermeli eleman: Klfl elik ubuklar yerine yerletirilip betonlanan, beton sertletikten sonra elik ekme ubuklarna antiyede gerilme uygulanan eleman.
imento hamuru, imento erbeti, har, beton ve betonarme gibi, uygulamada ska kullanlan deyimler arasndaki fark da zetlemekte yarar vardr:
MENTO + AZ SU MENTO HAMURU (kuru)
MENTO + OK SU MENTO ERBET (akc)
MENTO + NCE KUM+SU HAR
MENTO + AGREGA (kum, akl, krmata)+SU BETON
MENTO + AGREGA (kum, akl, krmata)+SU+ELK BETONARME
BETON
MENTO+AGREGA+SU BETON
1 m
3
beton yaklak (hacim olarak) 1 m
3
beton yaklak (Ktle olarak) 2400 kg
%10 imento, 300 kg imento
%70 agrega (kum, akl, krmata), 800 kg Kum+1100 kg akl, krmata
%20 su 200 lt su
ve ayrca % 0.5-5 kadar hava ierir. Belli amaca ynelik olarak, rnein kvam ayar iin, katk maddesi de eklenebilir. Ancak, katk maddesi imento arlnn genelde
%0.5- 2 si kadardr.
Beton yapay bir tatr. Dayanm asndan taa ok benzer. Basn dayanm yksek, ekme dayanm ok dktr.
MENTO - TS EN 197-1/2002
Bu deerler yaklaktr, bir fikir edinmek
iin verilmitir
7
imentonun grevi; su ile reaksiyona girerek, agrega tanelerinin evresini kaplamak, taneler arasndaki boluklar doldurmak ve bunlar birbirine balayarak kaynatrmaktr.
Kullanm amac farkl imentolar retilmektedir. Avrupa Birlii (AB) uyum almalar erevesinde Trk Standardlarnda hzl bir yenilenme yaanmaktadr. imento, beton ve
elik retimi ile ilgili Standard deiiklikleri buna rnek olarak verilebilir.
Yeni imento standard TS EN 197-1/2002 Genel imentolar Bileim, zellikler ve Uygunluk Kriterleri 2004 sonunda yrrle girmitir. Yrrlkten kalkan birok imento
standardnn yerini TS EN 197-1/2002 almtr.
TS EN 197-1/2004 standardnda imentolar be ana tip ile adlandrlmaktadr:
CEM I Portland imento
CEM II Portland-kompoze imento
CEM III Yksek Frn cruflu imento
CEM IV Puzolanik imento
CEM V Kompoze imento
imentonun ana hammaddesi klinkerdir. CEM I %95-%100 klinkerden retilir ve portland imentosu adn alr. Dierleri (CEM II, CEM III, CEM IV ve CEM V) klinkere, yksek
frn crufu, puzolan (tras), uucu kl, silis duman gibi katklar eklenerek retilirler. Bu nedenle CEM I dndaki imentolarn, katk maddesi ve miktarna bal olarak, ok
sayda farkl tipleri vardr. TS EN 197-1/2002 de 27 farkl imento tanmlanmtr. Bunlar aadaki izelgede zetlenmitir.
MENTO - TS EN 197-1/2002
Ana tipler imento tipi ve iareti erii (ktlece % olarak)
CEM I Portland imento CEM I 95-100 klinker
CEM II/ A -S 80-94 Klinker + 6-20 Yksek Frn crufu Portland-Cruflu
imento
CEM II/ B -S 65-79 Klinker + 21-35 Yksek Frn crufu
Portland-Silis Dumanl
imento
CEM II/ A -D 90-94 Klinker+ 6-10 silis duman
CEM II/ A -P 80-94 Klinker + 6-20 doal puzolan
CEM II/ B-P 65-79 Klinker + 21-35 doal puzolan
CEM II/ A -Q 80-94 Klinker + 6-20 doal kalsine puzolan
Portland-Puzolanl
imento
CEM II/ B -Q 65-79 Klinker + 21-35 doal kalsine puzolan
CEM II/ A -V 80-94 Klinker + 6-20 silisli uucu kl
CEM II/ B -V 65-79 Klinker + 21-35 silisli uucu kl
CEM II/ A - W 80-94 Klinker + 6-20 kalkersi uucu kl
Portland-Uucu Kll
imento
CEM II/ B - W 65-79 Klinker + 21-35 kalkersi uucu kl
CEM II/ A -T 80-94 Klinker + 6-20 pimi ist Portland-pimi istli
imento
CEM II/ B -T 65-79 Klinker + 21-35 pimi ist
CEM II
TS EN 197-1/ 2002 de tanml Genel imentolar:
imento klinkerine katlan minerallerin
simgeleri:
Baz imentolar klinkere Yksek Frn
crufu, puzolan, kalker gibi maddeler
katlarak retilirler. Katk maddeleri
harfler ile simgelenmitir. Bu simgeler
imento tanmlanmasnda kullanlr.
A, B, C : Katkl
A : Katks az
imento
CEM II/ B -T 65-79 Klinker + 21-35 pimi ist
CEM II/ A -L 80-94 Klinker + 6-20 kalker
CEM II/ B -L 65-79 Klinker + 21-35 kalker
CEM II/ A -LL 80-94 Klinker + 6-20 kalker
Portland-Kalkerli
imento
CEM II/ B -LL 65-79 Klinker + 21-35 kalker
CEM II/ A -M 80-94 Klinker + 6-20 cruf, silis duman, puzolan, uucu kl, ist, kalker Portland-Kompoze
imento CEM II/ B -M 65-79 Klinker + 21-35 cruf, silis duman, puzolan, uucu kl, ist, kalker
CEM III/ A 35-64 Klinker + 36-65 Yksek Frn crufu
CEM III/ B 20-34 Klinker + 66-80 Yksek Frn crufu CEM III
Yksek Frn Cruflu
imento
CEM III/ C 5-19 Klinker + 81-95 Yksek Frn crufu
CEM IV/ A 65-89 Klinker+11-35 silis duman, puzolan, uucu kl
CEM IV Puzolanik imento
CEM IV/ B 45-64 Klinker+36-55 silis duman, puzolan, uucu kl
CEM V/ A 40-64 Klinker+18-30 Yksek Frn crufu+18-30 puzolan, uucu kl
CEM V Kompoze imento
CEM V/ B 20-28 Klinker+31-50 Yksek Frn crufu+31-50 puzolan, uucu kl
A : Katks az
B: Katks orta
C : Katks ok fazla
S : Yksek frn crufu
D : Silis duman
P : Doal puzolan (tras)
Q : Doal kalsine edilmi puzolan
V : Silisli uucu kl
W:Kalkersi uucu kl
T : Pimi ist
L : Kalker
LL: Kalker
M: Birden ok farkl katkl (kompoze)
Dayanm (N/mm
2
)
Dayanm
snf

2
gnlk
7
gnlk
28
gnlk
Priz balama
sresi (dakika)
Yaklak Priz
sonu
(saat)
32,5N - 16,0
32,5 R 10,0 -
32,5 75 10
42,5N 10,0 -
42,5 R 20,0 -
42,5 60 10
52,5N 20,0 -
52,5 R 30,0 -
52,5 45 6

Dayanm snflar ve priz (katlama) sreleri:
imentolar 28 gnlk basn dayanm en az 32,5 N/mm
2
, 42,5 N/mm
2
ve 52,5 N/mm
2
olan farkl dayanm snfnda retilirler. Ancak, retim ekli ve ierdii katk maddeleri
nedeniyle ayn nihai dayanma sahip imentolarn 2. gn sonundaki dayanmlar farkl olur. Dayanm kazanm hzl olan imentolara erken dayanm yksek imentolar denir ve
R harfi ile belirtilir. Erken dayanm normal olan imentolar N harfi ile belirtilir.
Bu tablodan unlar alglamalyz:
Priz (katlama) balamadan nce (45-75 dakika iinde) beton yerine konup sktrlmaldr. Priz
baladktan sonra beton kurcalanmamaldr. Beton dkm zamana kar yartr!
Prizin sona ermesi (6-10 saat sonra) betonun katlat anlamndadr. Ancak henz sertlememitir.
Scak havalarda derhal kr (sulama) yaplmaya balanmaldr.
52.5R imentosunun 2 gnde eritii dayanm 32.5N imento 28 gn sonra kazanabilmektedir. Hzl
kalp alnmak isteniyorsa 52.5 R tipi imento kullanlmaldr.
Priz sresinin ksa olmas aa kan snn da ksa srede olaca anlamndadr. Betonun daha
kalpta iken atlama riski vardr.
Standart iaretleme:
imento torbalarnn zerine yazlan standart iaretleme imento tipini ve dayanm snfn ierir. Aada baz rnekler verilmitir.
imento torbalarnn zerine yazlan standart iaretleme imento tipini ve dayanm snfn ierir. Aada baz rnekler verilmitir.
CEM I 52.5 R
Portland
imentosu
CEM II /A-LL 42.5 R
Portland kalkerli
imento
Dayanm 52.5 N/mm
2
ve erken
dayanm yksek (R) olan Portland
imentosu
%80-94 klinker+ %6-20 kalker (LL)
karml, dayanm 42.5 N/mm
2
ve erken
dayanm yksek (R) olan
Portland kalkerli imento
CEM III /C (S) 32.5 N
Yksek Frn Cruflu
imento
CEM IV /A (D-P-V) 32.5 N
Puzolanik imento
Dayanm snf
%65-89 klinker+%11-35 Silis duman (D),
doal puzolan (P), silisli uucu kl (V)
2
ve erken
dayanm normal (N) olan Puzolanik
imento
%5-19 klinker+%81-95 Yksek Frn
crufu (S) karml, dayanm 32.5
N/mm
2
ve erken dayanm normal (N)
olan Yksek Frn cruflu imento
Dayanm snf
Dayanm snf
Dayanm snf
%65-79 klinker+ %21-35 puzolan (P) ve kalker
(LL) karml, dayanm 32.5 N/mm
2
ve erken
dayanm yksek (R) olan
Portland-Kompoze imento
%65-79 klinker+ %21-35 kalker (L)
2
ve erken
dayanm normal (N) olan
Portland-Kalkerli imento
%95-100 klinkerli, katksz, dayanm 42.5 N/mm
2
ve erken dayanm yksek (R) olan
Portland imento
?
%65-79 klinker+ %21-35 puzolan (P) ve kalker (L)
2
ve erken
dayanm normal (N) olan
Portland-Kompoze imento
?
?

Ad Sembol TS Numaras Kullanld yerler
Beyaz Portland imentosu
BP 32.5
BP 42.5
BP 52.5
TS 21/ 1994
Suni ta, sva, mozaik ve renk olarak mimari dekorasyonun gerektirdii beton ilerinde
veya renk verici katk maddeleri ile elde edilen renkli beton yapmnda, prefabrik
elemanlarda kullanlabilir.
Har imentosu MC 12.5 X TS 22 ENV 413-1/1998
Sva ve duvar harc olarak kullanlr.dk dayanmldr, Donatl betonlarda
kullanlmaz!
Slfatlara Dayankl imento
SD 32.5
SD 42.5R
TS 10157 / 1992
Ar sulfat etkisindeki betonlarda (deniz yaplar, atk su yaplar, nehir kysndaki yap
temelleri, atk su borular, vs.)
Borlu Aktif Belit(BAB) imentosu BAB TS 13353/2008
ok dk s aa karan bir imentodur. 1-3 m gibi kaln temel radye pla, beton
barajlar gibi ktle betonlarnda kullanlr. (Deriner barajnda youn olarak kullanld).
Kalsiyum alimnat imentosu CAC TS EN 14647-2010
ok yksek s aa karr, sulfata ok dayankldr. 6-24 saatte 30-40 N/mm
2
gibi
dayanma ular. -5 ile -10
0
C souk havada beton dkmnde, ksa srede hizmete
girmesi gereken ilerde kullanlr.
imento seimi:
1) Projede ngrlen dayanm (rnek: C35/45 ve st betonlarda dayanm 42.5 N/mm
2
veya 52.5 N/mm
2
olan imento)
2) Yapnn evre etkileri (rnek: deniz suyu , atk su ve kimyasallarn etkisindeki yaplarda, CEM III/B yksek frn cruflu veya sulfata dayankl imento)
3) Kalp alma sresi (rnek: erken kalp alnmak isteniyorsa 52.5 R erken dayanm yksek imento)
4) Yap elemanlarnn boyutlar (rnek: Kaln radye pla, baraj, tnel gibi kaln, tabakal ktle betonlarnda CEM II/B-P puzolanl imento veya BAB imentosu),
5) Hava scakl (ok scak havada N tipi souk havada R tipi)
zel amal imentolar:
5) Hava scakl (ok scak havada N tipi souk havada R tipi)
6) Yapnn yeri (kullanlacak imento, nakliye masraflarn drmek iin, antiyeye en yakn fabrikadan temin edilebilmeli)
dikkate alnarak imento tipi seilmelidir.
Bir rnek: Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetine su temini projesinde polietilen su borularn yerinde tutacak beton ktleler 20-250 m deniz altndadr. Beton ktleler
C35/45 olarak CEM III A 32.5 N ile retilmilerdir (Su /imento oran=0.28, kme=0, dozaj=450 kg, agrega ap maks=20 mm).
T500/2000 ve Deprem Ynetmelii 2007 kullanlacak imento tipinin proje zerine yazlmasn zorunlu klar. Ancak,
uygulamada bu koulu yerine getiren projelere ok ender rastlanr. Yazl olmas durumunda bu tipin kullanlmas zorunludur.
imento-depolanmas, korunmas: 50 kg lk torbalar tahta zgaralar stnde istiflenerek veya silolarda depolanr.
Ortam rutubetsiz, rzgrsz, kuru ve sudan korunmu olmaldr.
Deiik tr imentolar ayr ayr depolanarak levha aslmaldr.
st ste 10 torbadan fazla konmamaldr.
retimden sonra 3-4 ay iinde kullanlmaldr.
Topaklam imento kullanlmamaldr.
Hangi fabrikada hangi tip imento retiliyor (rnekleme):
BURSA MENTO: CEM I 42.5 N, CEM II/B-M (P-V) 32.5 R, CEM IV/B (P-V) 32.5 R
MSA MENTO (ESKEHR): CEM I 42.5 R, CEM II/B (P-L) 32.5N, MC 12.5 X, SD 32.5
EGEM (ZMR) : CEM I 42.5R, CEM II/A-M(P-W) 42.5R, CEM II/B-M(P-W) 32.5R, CEM IV/B-((P-W) 32.5N
OYAK MENTO (BOLU): CEM I 42.5 R, SD 32.5, CEM II/B-M 32.5 R, CEM IV/B 32.5 R, CEM II/B-P 32.5R, CEM III/A 32.5 R
SET MENTO (AFYON, ANKARA, BALIKESR): CEM I 42.5 R, CEM II/A-M 42.5 R, CEM II/B-M 32.5 R, CEM II/A-LL 42.5 R, BP 32.5, CEM V/A 32.5 N, SD 32.5
SU - TS EN 1008/2003
Suyun grevi kimyasal reaksiyonu balatarak srdrmek ve betona ilenebilir bir akclk (kvam) salamaktr. ilebilen her su beton yapmnda kullanlabilir.
Tuzlu olmamal
Asit bulunmamal
Ya bulunmamal
Kirli, bulank olmamal
Deniz suyu kullanlamaz!
Betonun baz zelliklerini iyiletirmek veya baz zellikler kazandrmak iin kullanlrlar. imento miktarnn belli bir yzdesi kadar, genelde
karm suyuna katlrlar.
Katk maddeleri aadaki amala kullanlrlar:
KMYASAL KATKILAR - TS EN 934-2/2011
12
Priz (katlama) sresini ksaltmak veya uzatmak
Su/imento orann azaltmak, dayanm artrmak (akkanlatrc, sper akkanlatrc)
Kendiliinden yerleen beton yapmak (hiper akkanlatrc)
Betonun donmasn nlemek (antifriz)
Genleebilen beton yapmak (bzlme atlaklarn nlemek, onarm ilerinde)
Donma-zlme dayanklln artrmak (hava srkleyici katklar)
Su ve buhar szdrmayan beton yapmak (su deposu, bodrum perdeleri, hamam, havuz, artma tesisi, baraj)
Beton iindeki donatnn (elik) paslanmasn nlemek
Betona renk vermek (dekoratif amal)
Katk maddesi mutlaka reticinin reetesine gre kullanlmaldr. Gereinden fazlas zararl, gereinden az faydasz olabilir.
Katk maddelerinin ou dayanm %10 kadar drr.
Katk maddesi imento ktlesinin genelde % 0.5-2 si kadardr ve % 5 ini amamaldr.
Reetesine gre kullanlsa bile, katknn miktar ve etkisi n deneylerle belirlenmelidir. Piyasada ie yaramaz, faydadan ok zarar veren, katk maddesi pazarlandn
bilmekte yarar vardr. Dnyada yaygn kullanlan markalar nerilir.
Katklar iin bilgi: Beton Katk reticileri Birlii: http://www.kub.org.tr/
Renkli beton
Kum + akl AGREGA
Kum + krmata AGREGA
Kum + akl+krmata AGREGA
Krmata AGREGA
nce kum: 0-4 mm
Kaln kum: 4-8 mm
akl: 8-70 mm
KIRMATA (MICIR):
Ta tozu: 0-8 mm
5-26 mm
17-32 mm
33-38 mm
39-64 mm
Betonda kullanlacak en byk tane ap dkmn yaplaca elemanlarn boyutlarna baldr. Normal yaplarda kiri ve
kolonlarn kk kenar 25 cm, deme kalnl 10 cm, net beton rts 3 cm, donat net aral 3 cm civarndadr.
Gereinden iri agrega sorunlar yaratr: Donatlar arasndan gemez, tek bir akl demeden veya beton rtsnden kaln olur,
beton sktrlamaz, boluklar kalr. Bu nedenle en byk tane apnn snrlandrlmas gerekir.
AGREGA-TS 706 EN 12620+A1/2009
Bir rnek:
Deriner barajnn (Artvin, oruh nehri zerinde,
Trkiyenin en yksek baraj, 249 m) gvde
betonunda kullanlan agrega karm oranlar
aadaki gibidir:
0-3 mm (%23,5)
3-12 mm (%17,0)
12-30 mm (%18,0)
Hazr beton firmalar genelde bunu tercih ediyor
13
En byk tane ap normal yaplarda 32 mm, kprlerde 70 mm, yol ve hava alan saha kaplamalarnda 90 mm, barajlarda
250 mm olabilir. Normal yaplarda en byk tane apnn daha da kk tutulmas, 25 mm yi amamas nerilir. Hazr beton
da 10-22 mm yaygndr.
Kullanlan agregann en byk tane ap: kiri/kolon kk kenarnn 1/5 inden, iki donat arasndaki uzakln nden,
deme kalnlnn 1/3 nden ve net beton rtsnden kk olmaldr (TS 500/2000, Sayfa 10).
Deniz kumu/akl kullanlamaz! (Zorunlu hallerde ok iyi ykamak ve
atklar ayklamak kaydyla kullanlabilir)
Normal yaplarda max tane ap 32 mm olmaldr. Hazr betonda
genellikle 16-25 mm tane ap kullanlmaktadr.
12-30 mm (%18,0)
30-63 mm (%22,0)
63-126 mm (%19,5)
Bu agregalarn toplam agrega arl iindeki
yzdeleri yanlarnda parantez iinde verilmitir.
Younluuna gre agrega snflar:
Hafif agrega: Younluu 2000 kg/m
3
den az
Normal agrega: Younluu 2000-3000 kg/m
3
Ar agrega: Younluu 3000 kg/m
3
den ok
olan agregadr.
Agrega:
Temiz olmal
Kil, silt (toprak, bitki) iermemeli
Tuz, ya, kimyasal madde iermemeli
Dayanm, hedeflenen betonun dayanmndan yksek olmal
yi GRANLOMETR (agrega karm oran) salamal
Tayc olamayan dolgu betonlarnda
Nkleer santral zrhlarnda, radyoaktif terapi
merkezlerinde, radyoaktif madde depolarnda
Normal yaplarda
Max tane apn proje mhendisi kararlatrmal, proje zerine yazmaldr!
Huzur Apartman, Zeytinburnu/STANBUL,
21.02.2007 gn kendiliinden kt.
Betonundan alnan karot numunesinde grlen
midye kabuklar inaatta deniz kumu/akl
kullanldn, elenmediini ve ykanmadn
gsteriyor.
Karm-tanmlar
KARIIM: ngrlen kvam ve dayanml bir beton elde edebilmek iin kum, akl, imento ve su miktarnn ayarlanmas; bir reetenin hazrlanmasdr. Betonun belli bir
zelliini, rnein kvamn, deitirmek iin kimyasal katk da katlabilir.
DOZAJ: 1 m
3
betondaki imentonun kilogram olarak miktardr. Yaygn olarak 300 dozlu beton kullanlr. Temellerde ve ktle betonlarnda 250-300 dozlu, kiri, kolon ve
demelerde 300-350 dozlu, kprlerde 350-450 dozlu, deniz yaplarnda 400-500 dozlu beton kullanlr.
Betonarme tayc elemanlarda dozaj 250 kg dan az olamaz. Gereinden yksek dozaj bzlmeyi (rtre) artrr, hzlandrr, dayanm der ve betonda atlaklar oluur.
SU/MENTO ORANI: 1 m
3
betondaki, kilogram cinsinden su miktarnn imento miktarna orandr: SO=Su/imento. Beton dayanmn dorudan etkileyen en nemli
faktrdr. Teorik olarak, kimyasal reaksiyon iin gerekli su/imento oran 0.25 dir, ancak beton kvam ok kuru olur, ilenmesi zordur. Betona ilenebilirlik kazandrmak
amacyla uygulamada su/imento oran ok daha yksek , 0.40-0.55 arasnda, tutulur. SO dk ise dayanm yksek, SO yksek ise dayanm dk olur. Gereinden fazla
konulan her 20 litre (bir teneke) su dayanm yaklak %15-20 drr.
KIVAM: Ya betonun kuru yada akc m olduunu belirtir, ilenebilirliin bir lsdr. TS EN 206-1/2002 de be farkl kvam snf tanmlanmtr. S1 snf kuru, S5 snf akc
beton anlamndadr. Yksek dayanm sertlemi betonda aranan en nemli zellik olmakla birlikte, ya betonun kvam (ilenebilirlii) de bir o kadar nemlidir. Bu iki zellik
birbirini ters der. Yksek dayanm iin dk su/imento oran, yani az su, gerekirken ilenebilir bir beton iin ok su gerekir. Farkl kvam lme yntemleri olmasna ramen
en ok kullanlan ve en basit olan kme deneyi dir.
PRZ: Ya betonun katlama srecidir. 45-75 dakika sonra balar, 6-10 saat srer.
14
KATILAMI BETON: Prizi tamamlanm, zerinde gezilebilen beton.
SERTLEME: Katlam beton henz yeterince dayanma sahip deildir. Dayanm kazanma srecine sertleme denir. Bir yl kadar srer.
SERTLEM BETON: Yk tayabilecek kadar dayanm kazanm beton.
BASIN DAYANIMI: Sertlemi numunenin eksenel basn altnda ulaabildii en byk gerilmedir.
STANDART BASIN DAYANIMI: Suda saklanm (laboratuvar artlarnda), 28 gnlk standart numunenin eksenel basn altnda ulaabildii en byk gerilmedir. Standart
numune silindir (ap: 15 cm, ykseklik: 30 cm) ise silindir basn dayanm, kp(15cmx15 cmx15 cm) ise kp basn dayanm denir. Dayanm deneyi iin ilgili Standardlar:
TS EN 12390 serisi.
EKME DAYANIMI: Betonu atlatan ekme gerilmesidir.
KIRILMA: Beton liflerinin basn altnda ezilmesidir. Beton ezildii an krld varsaylr.
KIRILMA BRM KISALMASI: Beton ezildii anda llen en byk birim ksalmadr.
DAYANIKLILIK: Betonun donma-zlme, tuz ve sulfat, anma gibi evre koullarna dayanklldr.
Deneyin yapl :
Koninin i yzeyi temizlenir ve nemlendirilir.
Ya beton kerede koniye doldurulur.
Her tabaka yuvarlak ulu, 60 cm uzunluunda ve 16 mm
apl dz yzeyli ubukla 25 kez ilenir.
Koni 5-10 saniye iinde sarslmadan kartlr, kme llr.
Deney 150 saniye iinde tamamlanmaldr.
Kvam ve kvam testi-kme deneyi-TS EN 12350-2/2010
100
Betonun kvam kme deneyi, Vebe deneyi, sktrlma derecesi veya yaylma tablas
deneyi ile belirlenir. antiyede, kullanm kolayl asndan, ounlukla kme deneyi
kullanlr. Deneyde alt ve st ak bir koni kullanlr. Ya betonun kme deneyi, beton
retildikten (hazr beton teslim edildikten) sonraki ilk 15 dakika iinde yaplr.
Kvam snflar (TS EN 206-1/2002, madde 4.2.1):
Snf kme (mm) Tolerans(mm)
S1 10-40 10
S2 50-90 20
S3 100-150 30
S4 160-210 30
S5 220 den byk ----
kuru
akc
Betonun dklecei yere gre en uygun yaklak kme miktarlar:
Donatl temel betonu iin: 30-80 mm (S1-S2 betonu)
Kat kiri, kolon, perde, demeler iin: 50-100 mm(S2-S3 betonu)
Donatsz betonlar, kanal kaplamalar iin: 20-70 mm(S1-S2 betonu)
Yol kaplamalar, kpr ayaklar iin: 30-50 mm(S1-S2 betonu)
Tnel taban kaplamalar iin: 20-50 mm(S1-S2 betonu)
Tnel yan ve kemer betonlar iin: 50-100 mm(S1-S2-S3 betonu)
Ktle betonlar iin: 20-50 mm (S1-S2 betonu)
Eimli betonlar(at pla, kirii, v.s.) iin: 50-100 mm(S2-S3 Betonu)
Vibratr kullanm mmkn olmayan betonlar(kazk) iin: 220-250 mm(S5 betonu)
200 mm
Kendiliinden Yerleen Beton
(KYB) iin bu kvam tanmlar
geersizdir
Basit karm hesab- TS 802/2009
Dk SO Yksek dayanml beton !
Yksek SO Dk dayanml beton !
ERSOY/ZCEBE, Sayfa 8-9
ekil 1: su/imento oran-beton dayanm ilikisi
zlenecek yol:
1. Hazrlanacak karmdan beklenen beton dayanmna karar ver. rnein: projede ngrlen beton snfna bak.
2. Betonun kullanm amacna gre (kolon-kiri, deme, temel betonu) kme miktarna (beton KIVAMINA) karar ver.
3. Kullanlacak agregann en byk tane apna karar ver
1
. rnein: projeyi incele, donat aralklarna, kolon, kiri ve
demelerin en kk boyutlarna, net beton rtsne bak.
4. Kullanlacak kum ince mi? (0-4 mm) yoksa kaln m? (4-8 mm) olacak karar ver.
5. ekil 1 den su/imento orann se.
6. izelge 1 den gerekli su miktarn belirle.
7. Su/imento orann kullanarak imento miktarn hesapla.
8. izelge 2 den akl ve/veya krmata miktarn belirle. Ayn izelgeden 1 m
3
ya betonun ktlesini belirle.
9. SU+MENTO+AKIL+KUM=1 m
3
ya betonun ktlesidir. Bu bantda su, imento, akl miktarlarn yerine koy;
kum miktarn hesapla.
10. Hazrlanan karm iin kme deneyi yap, kvam snfn kontrol et. En az silindir numune hazrla, laboratuvar
Her inaatta hazr beton kullanlmaldr. Kk ilerde, veya hazr beton temin edilemiyorsa, karm antiyede
hazrlanabilir. Karm hesab iin birok farkl yntem olmasna karn, antiyede ekil 1, izelge 1 ve 2 kullanlarak
basit fakat yaklak bir yol izlenebilir. nemli olan hesap yntemi deil, hedeflenen betonun tutturulmasdr.
10. Hazrlanan karm iin kme deneyi yap, kvam snfn kontrol et. En az silindir numune hazrla, laboratuvar
artlarnda sakla. 7. ve 28. gnlerde basn deneyi yap, dayanm belirle. stenilen kvam ve dayanmn
salanmamas durumunda yeni bir veya birka karm dene.
1
Kullanlan agregann en byk tane ap: kiri/kolon kk kenarnn 1/5 inden, iki donat arasndaki uzakln nden, deme kalnlnn 1/3 nden ve net beton rtsnden kk
olmaldr (TS 500/2000, Sayfa 10).
Agregann
en byk
tane ap
mm
1 m
3
beton iin gerekli akl veya krmata miktar (m
3
veya kg) 1 m
3
ya
betonun ktlesi
kg /m
3
nce kum kullanlrsa (0-4 mm)
m
3
kg
Kaln kum kullanlrsa (4-8 mm)
m
3
kg
10 0.48 770 0.45 720 2285
15 0.58 930 0.54 860 2315
20 0.65 1040 0.61 980 2355
25 0.70 1120 0.66 1060 2375
40 0.75 1200 0.71 1140 2420
50 0.77 1230 0.73 1170 2445
70 0.80 1280 0.76 1220 2465
izelge 1: Su gereksinimi
izelge 2: akl gereksinimi
kme
(mm)
1 m
3
beton iin gerekli suyun ktlesi (kg)
En byk agrega ap (mm)
10 15 20 25 40 50 70
20-50 205 200 185 180 160 155 145
75-100 225 215 200 195 175 170 160
150-175 240 230 210 205 185 180 170
rnek: Basit karm hesab
BLNENLER: antiyede yi karml (granlometrili), en byk tane ap 25 mm, kaln kumlu agrega vardr. Bu agrega ile ile silindir dayanm 20 N/mm
2
ve kmesi 80
mm olan beton yaplmak istenmektedir.
STENEN: Deneme karm miktarlar (imento, su, kum, akl)
ERSOY/ ZCEBE, Sayfa 11
ZM:
zm iin ekil 1, izelge 1 ve 2 kullanlacaktr.
1. Dayanm=20 N/mm
2
2. kme=80 mm
3. En byk tane ap=25 mm
4. Kaln kum kullanlacak
5. ekil 1 den, 20 N/mm
2
iin SO nn bul: SO=0.6 (ortalama).
6. izelge 1 den, 80 mm kme ve en byk tane ap 25 mm iin gereken SU miktarn bul: SU=195 kg.
7. SO=SU/MENTO0.6=195/MENTO
7. SO=SU/MENTO0.6=195/MENTO
MENTO=195/0.6=325 kg.
8. izelge 2 den, kaln kum ve en byk tane ap 25 mm iin AKIL=1060 kg ve ya betonun ktlesi=2375 kg.
9. SU+MENTO+AKIL+KUM=1 m
3
YA BETON
195+325+1060+KUM=2375KUM=795 kg.
1 m
3
betonda:
SU=195 kg, MENTO=325 kg, AKIL=1060 kg, KUM=795 kg olmal.
10. Bu reeteye gre beton hazrlanr kvam testi yaplr. Beklenen kvam (yaklak 80 mm kme) salanyorsa silindir numuneler (en az adet) hazrlanr, laboratuvar
artlarnda saklanr. Yedi gn sonra en az bir numunenin basn dayanm belirlenir. Bu dayanm yaklak olarak ngrlen dayanmn (20 N/mm
2
) yaklak %70 i kadar
olmaldr. Belirlenen 7 gnlk dayanm yeterli ise 28. gn sonunda dier numunelerin basn dayanmlar belirlenir.
Bu ilemlerin herhangi bir aamasnda kvam veya dayanm yeterli grlmyorsa nedeni aratrlr, yeni reete hazrlanarak istenen kvam ve dayanm elde edilinceye
kadar yeni karmlar hazrlanr.
Hazr beton - TS EN 206-1/2002
Hazr beton 1903 ylnda Almanyada kullanlmaya balanm, 1914 ylnda ilk
transmikserin Amerikada gelitirilmesi ile tm dnyada hzla yaygnlamtr.
Trkiyede 1985 li yllarda benimsenmee balamtr. Gnmzde, Trkiyenin
hemen her kesinde, hazr beton kullanlmaktadr.
stenen dayanm ve kvam salayan karm antiyede hazrlamak zaman alc, zor
ve riskli bir itir. Farkl zaman ve farkl kiilerce antiyede hazrlanan beton yapnn
tmnde ayn kalitede olamamaktadr.
Bu ve daha baka birok nedenle, hazr betonun ulatrlabilecei tm
inaatlarda mutlaka hazr beton kullanlmaldr.
Hazr beton siparii ncesi hazrlk yaplmaldr:
Beton dkm zamana kar yartr, i sras ve sresi nceden ok iyi
planlanmaldr.
Sipari edilecek beton hangi elemanlarda kullanlacak (temel betonu, kat
kiri/kolon/deme betonu gibi)? Dayanm ne olacak (projeden alnacak)? Kvam
snf ne olacak? En byk tane boyutu ne olacak (donat skl ve yap elemannn
boyutu ile ilgili!)? Miktar (m
3
) nedir? Dkm gn ve sonras ortam artlar (hava
tahmini!) nasl olacak? Katk maddesi gerekli mi? Katknn amac, cinsi ve miktar
Hazr Beton Sipari Formu Sipari Tarihi: 07/09/2011
Siparii veren firma ad ve adresi:........................................................
.
...............................................................................................................
Tel.:...................... Cep Tel.: ........................... Fax: ...........................
Beton dkm yeri ve adresi: ................................................................
.
Pafta No:............... Ada No: ............................ Parsel No: .................
Teslim alacak yetkili:.............................................................................
Tel.:...................... Cep Tel.: ........................... Fax: ...........................
Hazr beton Teknik bilgileri:
Kullanm yeri: Kat tabliyee Temel Perde Saha Dier:.................
Beton snf: Gro C16/20 C18/22 C20/25 C25/30
C30/37e C35/45 C40/50 C45/55 C50/60
C55/67 C60/75 C70/85 C80/95 C90/105 C100/115
Dier:.............................................................
Miktar:...48...... m
3
imento tipi: CEM I 32.5 N
Dozaj:.. .. D
en ok
: ..16....mm Kvam: ..S3.........
Betonun salamas gereken ynetmelik: ..TS EN 206-1/2002.
evre etki snf:..XC1
tahmini!) nasl olacak? Katk maddesi gerekli mi? Katknn amac, cinsi ve miktar
nedir?
Ne zaman teslim alnacak, kim teslim alacak? Betonun teslim saatinde kalp hazr
olabilecek mi? Dkm ncesi kvam testi salanmazsa ne yaplacak? Ka numune
alnacak, nerede saklanacak, ne zaman dayanm testi yaplacak? Beton nereden
balayp hangi srayla ve nereye kadar dklecek (i derzi gerekir mi) ? Nasl
yerletirilip sktrlacak? Bakm (kr) nasl yaplacak? Elektrik kesilirse ne olacak?
Betonu yerletirip sktrmakla grevli iiler kuru kvaml betonu sevmezler.
Kolay ilemek veya pompalama iini kolaylatrmak iin, dkm srasnda hazr
betona gizlice gereksiz ek su verme eiliminde olurlar. Bu durumda beklenen
dayanm salanamaz. Betonu teslim alan kiinin bu ok tehlikeli durumu
nlemesi gerekir.
Betonun teslimi ve teslim anndaki kvam ile ilgili olarak baknz: TS EN 206-
1/2002, sayfa 26-28, madde 7.5.
evre etki snf:..XC1
Kimyasal Katk: Evet Hayr e
Katk amac, tipi, miktar :........................................................................
.................................................................................................................
antiyede alr vibratr var m? Evete Hayr
Vibratr tr: Dalg Yzey D
Vibratr adedi: ....2..... ....2..... ..4......
alr jeneratr var m? Evete Hayr Adedi:..2.......
Dkm kotu: .......15.m.
Dkm hz: 50..m
3
/saat
ngrlen dkm gn ve saat:..07/09 / 2011, 17:00............................
retim gn ve saat:...07/09/ 2011, 16:40..............................................
Dkm yerine var gn ve saat:..07/09/2011, 17:05............................
Boaltmann balad saat: .17:15........................................................
Boaltmann tamamland saat: 18:00.................................................
kme deneyi yapld m? Evete Hayr kme: 120.......mm
Numune alnd m? Evete Hayr Silindir e Kp Adet: 3...............
Ad ve imza (Teslim eden/alan)
................................................................................................................
..
Transmikser, beton pompas, konveyr, vin veya, kk ilerde, el arabas ile tanr. Normal yaplarda Transmikser ve pompa yeterli olur.
Pompa 25-50 m ykseklie beton basabilir.
Tama ve dkm srasnda ayrma (segregasyon) olmamaldr. Kullanlan imento cinsine ve ortam artlarna gre katlama 45-60 dakika
iinde balar ve 6-10 saat iinde tamamlanr. Bu nedenle, karm hazrlandktan (hazr beton teslim edildikten) sonra 20-30 dakika iinde
yerletirilip sktrlmaldr. Bu sre, priz geciktirici katk maddeleri yardmyla 2 saate kadar uzatlabilir. Ya karml hazr betonlar 2 saatlik,
kuru karml hazr betonlar (zel transmikserler ile) 3 saatlik uzaklklara tanabilir. Ya karml beton tanrken transmikser 1-4
devir/dakika ile dnmeli ve tama sresince en fazla 300 devir yapmaldr.
Dkm ncesi betonun kvam kme deneyi ile kontrol edilir. Silindir veya kp numuneler alnarak laboratuvar artlarnda saklanr. 7. ve 28.
gn numuneler krlarak ngrlen dayanm salayp salamad belirlenir.
Beton dkm sras yledir: nce kolonlar, sonra kiriler ve deme. Dkm ncesi kalp, iskele ve donatnn projeye uygunluu kontrol
edilmeli, zellikle balkonlar, merdiven sahanlklar ve boluklu demeler, kiri-kolon birleim noktalar gzlenmelidir. Yeterli yedek dikme ve
yeterli beton rts braklp braklmadna, donatnn dkm srasnda yer deitirmeyecek ekilde skca balanp balanmadna dikkat
edilmeli, kalp temizlenmeli, suya iyice doyurulmaldr. Gllenme olmamal, kalp suyu emdikten sonra fakat kurumadan nce beton
dklmelidir. Beton dkm kalba darbe uygulamamal, dkm ykseklii 50 cm den az olmaldr. Kendiliinden yerleen beton dndaki
tm betonlar vibratr ile sktrlmaldr. Kk hacimli betonlar ilenerek ve tokmaklanarak da sktrlabilir. Ancak, ileme ve
tokmaklama ynteminin vibratrn yerini alamayaca bilinmelidir.
Betonun tanmas, dklmesi, sktrlmas ve bakm (TS 1247/1984, TS 1248/1989, TS 3440/1982)
Transmikser
Beton pompas(25-50 m)
19
Vibratrler ve kullanm:
Vibratr, titreim hareketi yapan makinedir. Elektrik veya basnl hava ile alan tipleri vardr. Dalg vibratr (i vibratr), titreim yapan
ucu betona daldrlarak kullanlr. Yzey vibratr (kompaktr), betonun yzeyine titreim uygular. D vibratr (kalp vibratr) kalp
sistemine taklr ve kalb titretirerek betonun skmasn salar.
Kaln betonlar (kiriler ve 20 cm den kaln demeler) yksek frekansl (9000-12000 vibrasyon/dakika) dalg vibratr ile sktrlr. Beton
kalnl 40-50 cm yi amamaldr. Daha kaln betonlar tabakalar halinde dklp sktrlr. Vibratr beton harcnn dibine kadar hzl ve dik
olarak sokulur, 10-15 saniye kadar tutulur. Beton suyu yzeyde toplanmaya balad an yavaa kartlr. Tabakal sktrma durumunda
vibratr alt tabakaya 5-10 cm kadar daldrlr, tabakalarn kaynamas salanr. Sktrlacak st tabaka 40 cm ise, 10 cm de alttaki tabakaya
sokulacandan, vibratr ucunun uzunluu en az 50 cm olmaldr.
Vibratr hibir zaman betonu yaymak amacyla kullanlmamal, bu amala kalba ve donatya dorudan dokundurulmamaldr.
Dalg vibratr
Dalg vibratr uygulamas
Dar bir kiriin sktrma emas
Vibratr rastgele noktalara daldrlmamaldr. Sktrma ap gzlemsel denemelerle belirlenmeli ve bu ap dikkate alnarak elden geldiince dzenli aralklarla
daldrlmaldr. Vibratr sktrma ap yaklak olarak vibratr ucu (ie) apnn 10 katdr(vibratr ucu 4 cm ise, sktrma ap 40 cm). Her vibratrn sktrma ap
farkl olabildii gibi, ayn vibratr, kalbn geniliine bal olarak, farkl apta sktrma yapar. Sktrlan blgeler arasnda ve kalp kelerinde sktrlmam blge
kalmamas iin, gerekirse sktrma apndan daha kk aralklarla daldrma yaplmaldr. Dalg vibratr hibir zaman dorudan donatya ve kalba dokunmamaldr. Aksi
halde titreen donat evresi imento erbeti ile kaplanr, aderans kaybna neden olur ve donat yer deitirir.
Bir demenin veya geni bir kiriin sktrma emas
Yzeysel betonlar (kalnl 20 cm den az olan demeler, yol kaplamalar) dk frekansl (1500-3000 vibrasyon/dakika) yzey vibratr ile
sktrlr.
Yzey vibratr
(kompaktr)
Bir demenin veya geni bir kiriin sktrma emas
Kolon/perde gibi youn donatl, ykseklii fazla, dar ve dey kalpl elemanlarda dalg vibratr kullanmak ou zaman imkanszdr. Bu durumda
kalbn dna taklan ve kalb titretiren, yksek frekansl (6000-12000 vibrasyon/dakika) d vibratr kullanlr. Vibratr kalbn yzeyine deil,
zel olarak tasarlanm, rijit yatay veya dey kuaklarna balanr. Genelde, kolon veya perdenin yksekliine ve yzeyinin geniliine bal
olarak birden ok vibratr balanr. Alt utan yaklak 50 cm kadar yukarya balanan vibratrler, bu blgeye gelen betonu sktrdktan sonra 1 m
kadar yukar kaydrlarak bu blgenin betonu doldurulur, sktrlr. Kaydrma, beton doldurma ve sktrma ilemine tm kolon/perde
tamamlanncaya dek devam edilir. Vibratr kaydrma ii zaman alcdr. Bu nedenle birden ok vibratr dkm ncesi balamak ve srasyla
altrmak daha uygundur.
D vibratr
(kalp vibratr)
Perde kalbna taklm d vibratrler
Kolon kalbna taklm d vibratrler
D

v
i
b
r
a
t
r
R
i
j
i
t
k
u
a
k
D

v
i
b
r
a
t
r
Tnel kalbna taklm
d vibratrler
Kolon kalbna taklm d vibratrler
D vibratr Rijit kuaklar
Sktrma arttka dayanm da artar. Vibratr kullanm zorunludur. Yeterince sktrlmayan betonlarda byk boluklar oluur ( bilhassa kolon kiri birleim
blgelerinde), dayanm beklenenin %20~30 altnda kalr. Ayrca, bzlme ve betonun kmesi nedeniyle, dkm izleyen ilk 1-5 saat iinde (katlama tamamlanmadan
nce) 10 cm derinlie ve 1-2 m uzunlua varan atlaklar oluur. Bu tr garip atlaklar genelde enine ve boyuna donat boyunca uzanrlar. Donat ve beton yeterince
kaynaamaz aderans der.
Gereinden ok vibrasyon da zararldr (AYRIMA tehlikesi), ancak yetersiz sktrmadan daha iyidir.
Sktrma arttka dayanm artar
Ar sktrlrsa dayanm der
Vibratr kullanan kii deneyimli olmaldr!
Sktrma
Vibratr kullanmnn yararlar (zet):
Betonda (genellikle kolon-kiri birleim noktalarnda) boluklarn kalma olasl azalr.
Betonun basn dayanm yksek olur.
Donat ile beton daha iyi kenetlenir (yksek aderans).
Betonun geirgenlii (su, buhar) der.
Bzlme-snme etkileri azalr.
Beton d etkilere kar (donma-zlme) daha dayankl ve uzun mrl olur.
derzleri:
Beton dkm ii ara vermeden bitirilmelidir. Ancak, byk hacimli betonlar ara vermeden tamamlanamayabilir. Beton dkmne yapnn hangi ucundan balanaca, hangi
yne doru devam edilecei ve gerekirse zorunlu ekin (i derzi) nerede braklaca dkm ncesi belirlenmi olmaldr.
Zorunlu ek yerleri (i derzleri) momentlerin kk olduu yerlerde yaklak 45 eimli ve przl braklr. Yeni beton dklmeden nce bu yzeyler temizlenir, basnl su
ile ykanr, suya doyurulur ve kurumadan nce yeni beton dklr. Kolonlar bir defada betonlanmal, ek yaplmamaldr.
Betonun Bakm:
Katlama iin ideal ortam scakl 20-25
0
C civarndadr. stenen dayanmn elde edilebilmesi iin betonun zenli bakma gereksinimi vardr. Bakm yaplmayan beton
scaktan yanar, souktan donar, dayanm der.
TS EN 206-1/2002 e gre, ya beton scakl +5 C den az olmamaldr. +5 dereceden souk, +32 dereceden scak havalarda dkmden kanlmaldr. Zorunlu hallerde
zel tedbirler alnmaldr (rterek, starak , katk maddesi kullanarak, geceleri dkm yaparak). Taze beton rzgrdan, sert yamurdan, sarsntdan korunmaldr.
zel tedbirler alnmaldr (rterek, starak , katk maddesi kullanarak, geceleri dkm yaparak). Taze beton rzgrdan, sert yamurdan, sarsntdan korunmaldr.
Beton ilk 7 gn iinde 28 gnlk dayanmnn %70 ini kazanr. Hava scaklnn 15
0
C ve stnde olduu gnlerde betonun, bilhassa ilk 7 gn ( tercihen 14 gn)
sresince sulanmas, srekli nemli tutulmas (kr) gerekir. Dkmden yaklak 12 saat sonra kr balamaldr. Kee, uval, hasr, tala veya kum ile rtlerek sabah,
le ve akamlar sulama yaplmaldr. Betonu nemli tutacak rt kullanlmadan sulama yaplmas yeterli yarar salamaz!
Krn nemi
ERSOY/ ZCEBE, Sayfa 10
gn
0
50 100 150 200 250
0
5
10
15
20
25
30
35
40
300
1gr!"
Srekli a#kta $raklm
2gr!"
3 a% sonra s!%a konm!
3gr!"
Srekli s!da saklanm
23
Betonun mmkn olan en yksek dayanm kazanabilmesi iin zamana ve bu zaman iinde ok zenli bakma, kre, gereksinim vardr. Deneylerle belirlenmi yukardaki
eriler krn nemini vurgulamaktadr. Ayn karm, zen ve artlarda hazrlanm beton numuneler u guruba ayrlmlardr. Her gurup ilk 7 gn laboratuar artlarnda
saklandktan sonra birinci ve ikinci grup ak hava artlarna braklm, ikinci grup nc aydan sonra tekrar laboratuar arlarnda saklanm, nc grup ise srekli
laboratuar artlarnda tutulmutur. Belli zaman aralklarla her gruptan numuneler alnarak basn dayanmlar belirlenmi ve dayanm-gn erileri izilmitir.
Erilerin incelenmesinden aadaki ok nemli sonular kartlabilir:
a) Srekli kr yaplan beton (3.grup) en yksek dayanm (burada yaklak 38 N/mm
2
) kazanrken kr yaplmayan (1.grup) betonun dayanm ok dk (burada yaklak 18
N/mm
2
) kalmtr.
b) 3 ay boyunca kr yaplmayan fakat daha sonra srekli kr yaplan 2. grup beton hi kr yaplmayan 1.grup betondan daha yksek bir dayanma ulam (burada yaklak
31 N/mm
2
), ancak dayanm srekli kr yaplan 3.grup betondan daha dk kalmtr.
SONU: Kr yaplmayan beton hibir zaman beklenen dayanm kazanamaz !
skele ya betonun tm arln tayabilmelidir. 100 m
2
lik bir katn ktlesi
yaklak 30-40 ton(arlk=300-400 kN) dur.
Yatay harekete kar yeterli diyagonal (apraz) elemanlar ile rijitletirilmeli.
Dikmelerin altna, yk yaymak zere, dzgn yzeyli takozlar konulmal.
Yedek dikmelerin yerleri kalp yaplmadan nce belirlenmeli, dier dikmeler ve
kalp sklrken yedek dikmeler sarslmayacak ekilde dzenlenmeli.
Vibratr etkilerine dayanabilmeli.
Betonun suyunu emmemeli, erbetini karmamal.
Kendiliinden yerleen beton dklecekse kalp tmyle szdrmaz yaplmal.
Kolonlarn ve yksek kirilerin altnda, konsollarn knda temizleme
kapaklar braklmal.
Dkm ncesi tahta, yonga, kat ve toprak artklar temizlenmeli.
Ahap kalplar dkm ncesi mutlaka slatlarak suya doyurulmal.
Kullanlmas durumunda, kalp ya donaty asla kirletmemeli (aderans kayb).
Dkm ncesi ve dkm srasnda tm kalp-iskele sistemi; ncelikle konsollar,
sahanlklar, boluklu demeler ve kolon-kiri birleim noktalar, zenle kontrol
edilmeli. Donatlarn dkm srasnda yerlerini deitirmeyecek ekilde skca
balanp balanmadna baklmal.
Kalp skme srasna ve sresine zen gsterilmeli.
Kalp-iskele (TS500/2000, TS 647/1979, TS 8538/1990, TS 8539/1990)
Kt iskele rnekleri: Yeterli dikme, zellikle yeterli apraz eleman yok!
Kalp
24
Uygulamada en ok yaplan hatalardan biri, apraz elemanlarn yetersiz hatta
hi olmamasdr. Beton dkm veya vibrasyonla sktrma srasnda oluan
sarsnt sonucunda kalp ksmen veya tamamen gmekte ve alanlarn lm
ile sonulanmaktadr.
Uygulamada en ok yaplan hatalardan bir dieri, bir st katta kullanmak
amacyla, kalbn erken sklmesidir. Kalp erken sklmek istenirse 52.5R
imentosu kullanlmaldr.
Uygulamada en ok yaplan hatalardan bir dieri de, yedek dikme
braklmamasdr. Yedek dikmenin grevi, henz yeterli dayanm kazanmam
kat betonunun arln dayanm daha yksek olan bir alt kata aktarmaktr.
Yedek dikmelerin yerleri, says nemli olduu gibi tm kalp sisteminden
bamsz olmas, dier tm kalp ksmlar sklrken kesinlikle sarslmamalar
ve en son sklmeleri gerektii de uygulamada nemsenmez. Hatta bazen tm
kalp skldkten sonra yedek dikmeler tekrar yerlerine aklmaktadr.
Kalbn, gerekli tedbirler alnmakszn, erken sklmesi veya yedek dikmelere
gereken zenin gsterilmemesi durumunda, henz yeterli dayanma ulamam
betonda, aklanmas g garip atlaklar oluur veya tm sistem ger.
Ya betonun tm arln iskelenin tad unutulmamaldr!
apraz
dikme
Beton dklrken veya kalp sklrken gen inaatlar
25
Kalp skme sras ve sresi
1
Kullanlan imentonun
dayanm snf
Kiri yan kalplar, kolon ve
perde kalplar
Kk aklkl demelerin
2
dikme ve kalplar
Kiri ve byk aklkl
demelerin dikme ve kalplar
Yedek dikmeler
32.5N, 32.5R 3 gn 8 gn 21 gn 35 gn
42.5N, 42.5R, 52.5N 3 gn 8 gn 21 gn 35 gn
52.5R 2 gn 4 gn 8 gn 16 gn
1
Bu tablo bir neri olarak alglanmaldr. Hava artlarna, katk maddesi kullanlp kullanlmadna bal olarak bu sreler uzayabilir veya ksalabilir.
Klinker oran %80 nin altnda olan imentolar normal yaplarn tayc elemanlarnda kullanlmamaldr ! kullanlmas durumunda yukarda verilen sreler iki katna karlmaldr.
2
Kk deme: ksa kenar 3.0 m yi gemeyen deme
Kalp almaya balamadan nce, antiyede ayn artlarda saklanm numunelerin dayanmlar belirlenerek kazanlan dayanmn yeterli olup olmad kontrol edilmelidir.
Kalp alma sreleri, scakln +5
o
C den dk olduu gn kadar uzatlmaldr.
Yedek dikmeler yaklak 3 m de bir olmal, byk aklklarda ve ar yklerde 2-2.5 m de bir olmaldr.
1 2 3 4
Su/imento oran.
imentonun cinsi, dozaj, dayanm.
Agregann dayanm, granlometresi, temizlii.
Suyun temizlii.
Katk maddeleri.
Sktrma ekli ve kalitesi.
evre artlar (scaklk, nem, rzgar).
Bakm ekli, sresi ve kalitesi.
Su arttka
ilenebilirlik artar
Su arttka dayanm der Dayanm zamanla artar Kr yaplan beton yksek
dayanm kazanr
Sktrma arttka dayanm
artar
Yedek dikmeler yaklak 3 m de bir olmal, byk aklklarda ve ar yklerde 2-2.5 m de bir olmaldr.
Yedek dikme yerleri kalp yaplmadan nce belirlenmelidir.
Yedek dikmeler her katta st ste gelmelidir.
Dkm srasnda ve izleyen 7 gn iinde kalp sarslmamaldr.
Kalp sklrken, yedek dikmeler sarslmamaldr.
Betonun dayanmn etkileyen faktrler (zet)
Betonun Snflandrlmas(TS 500/2000, TS EN 206-1/2002 ve TS 13515/2012)
Dayanmna gre snflandrma:
-------------------------------------------------------------------------------------
C16, C18, C20, C25, C30, C35, C40, C45, C50 betonarme betonlar
-------------------------------------------------------------------------------------
C55, C60, C70, C80, C90, C100 betonarme betonlar
-------------------------------------------------------------------------------------
Kvamna gre snflandrma:
Snf kme (mm) Tolerans(mm)
S1 10-40 10
S2 50-90 20
S3 100-150 30
S4 160-210 30
S5 220 den byk --
Normal dayanml betonlar. Tayc elemanlarda kullanlrlar. Hem
TS 500 /2000 de hem de TS EN 2006-1/2002 de tanmldrlar.
Yksek dayanml betonlar (YDB). Tayc elemanlarda kullanlrlar. TS EN
2006-1/2002 de tanml olmalarna ramen TS500/2000 de tanml deildirler.
En byk tane boyutuna gre snflandrma:
C20
Silindir standat basn dayanm
(ap: 150 mm, ykseklik: 300 mm)
Kendiliinden Yerleen Beton (KYB) iin bu kvam
tanmlar geersizdir
Concrete=Beton
Dayanmn ok nemli olmad dolgu, saha betonlarnda,
kaplamalarda kullanlrlar. Kiri, kolon, perde, deme gibi tayc
elemanlarda kullanlmazlar.
Snf En byk tane boyutu (mm) Kullanm yeri
D1 ( 1 nolu agrega) 12 Dar veya derin kalpl ve/veya sk donatl elemanlarda, vibratr kullanmnn g olaca her yerde
D2 ( 2 nolu agrega) 22 Normal boyut ve donatl, vibrasyon kullanlabilen elemanlarda
D3 ( 3 nolu agrega) 32 Byk boyutlu ve seyrek donatl elemanlarda.
D4 ( 4 nolu agrega) 64 Normal yaplarda kullanlmaz. ok byk ktle betonlarnda (Kpr, beton yol, pist)
Birim hacim ktlesine gre snflandrma:
Snf Birim hacim ktlesi (kg/m3) Kullanm yeri
Hafif beton 800-2000 Dolgu, tesviye , yaltm gibi tayc olmayan benzeri ilerde
Normal arlkl beton 2000-2600 Normal yaplarda tayc sistem; kiri, kolon, deme,, betonu olarak kullanlr
Ar beton 2600 den fazla k zel amal yaplarda; snak, radyo terapi merkezi, nkleer santral ve nkleer atk deposu
Dier betonlar:
Tesviye ve dolgu betonu (150-200 dozlu, donatsz).
Grobeton (150, 200, 250 dozlu, donatsz, temel alt ve saha kaplama ilerinde).
Mozaik betonu ( ince mozaik agregal, 400-500 dozlu, teras ve dier slak hacim kaplama ilerinde).
ap ( kumsuz veya ince kum agregal, 400-500 dozlu, teras ve dier slak hacim kaplama ilerinde).
C14 betonu (TS500/1984 de tanml idi, 2000 ylna kadar tayc elemanlarda kullanld).
TS EN 206-1/2002 Beton- Blm 1: zellik, Performans, malat ve Uygunluk ynetmeliinde tanml beton snflar
C8/10, C12/15,
C 16/20, C18/22, C20/25, C25/30, C30/37, C35/45, C40/50, C45/55, C50/60,
C55/67, C60/75, C70/85, C80/95, C90/105, C100/115
olarak verilmektedir.
TS EN 206-1/2002 beton ynetmeliidir. Bu ynetmelikte tanmlanan betonlar herhangi bir ama iin kullanlabilen betonlardr,
betonarme betonu deildirler. Sadece TS500/2000 de tanml betonlar betonarme betonudur, herhangi bir zel izne gerek
kalmakszn betonarme yaplarda kullanlabilirler.
C8/10 ve C12/15 betonlar ok dk dayanmldr, Tayc elemanlarda kullanlamazlar.
TS 500/2000 de tanml olan C18 betonu TS EN 206-1/2002 de yoktur.
C16/20, C18/22, C20/25, C25/30, C30/37, C35/45, C40/50, C45/55, C50/60 betonlar TS500/2000 de tanml olduklarndan
betonarme betonudurlar ve tayc elemanlarda kullanlabilirler. Ayn dayanml betonun simgesi farkl olmasna ramen ayn
betonu tanmlarlar. rnein TS 500/2000 deki C20 ile TS EN 206-1/2002 deki C20/25 ayn betondur.
TS EN 206-1/2002 ve TS 13515/2012 ye gre beton dayanm snflar
TS 500 /2000 de tanml olan betonlar
TS 500 /2000 de tanml deildirler
Yksek dayanml betonlar (YDB).
TS 500 /2000 de tanml deildirler
C20/25
kp standart basn dayanm
(15
.
15
.
15 boyutlu)
Concrete=Beton
silindir standart basn dayanm
(ap: 150 mm, ykseklik: 300 mm)
C20/25=C20
TS 500/2000
TS EN 206-1/2002
28
C55/67, , C100/115 betonlarna yksek dayanml beton (YDB) denilmektedir. TS 500/2000 de tanml olmamalarna ramen,
reten-tken-denetleyen arasnda anlama yaparak her tr amala kullanlabilir. YDB son derece gevrektir. retim- uygulama
zorluklar nedeniyle ve henz yeterince aratrlmadndan, T500/2000 kapsam dnda kalmtr.
Beton snf seimi:
Mevcut bir proje uygulanacaksa: Proje zerinde yazl olan beton snfnn kullanlmas zorundadr. Baka seenek yoktur.
Yeni bir proje hazrlanacaksa: Beton snfna proje mhendisi karar verir. Kararn u ekilde verebilir:
1-2 katl basit yaplarda C20, 3-5 katl yaplarda C25-C30, 6-15 katl yaplarda C30-35, daha yksek yaplarda (rnein: gkdelen) C35-C60 ve st
Ar ykleri olan sanayi yaplarnda ve i merkezlerinde C35-C50 ve st
Prefabrik yaplarda C35-C50.
nemli yaplarda (hastane, okul,) C35-C50.
Dayanklln nemli olduu yerlerde(kpr, betonyol, pist,): C30 ve st
Kt evre koullarndaki yap(deniz kys yaplar, asitli ortam, ): C30 ve st (baknz TS EN 206-1/2002, S. 55, izelge F1)
Hazr beton temin edilemiyorsa, beton antiyede hazrlanmak zorundaysa: C16-C18, &
mc
=2
Kararlatrlan beton snfnn retilebilirlii, denetlenebilirlii ve maliyeti de dnlmelidir. Basit bir yapda gereksiz yere ok yksek dayanml beton seilmesi
maliyeti artrr. Hibir yapda C25 altnda beton kullanlmamas, hatta en az C30 eiliminde olunmas nerilir.
&
mc
ye betonun malzeme katsays denir. Sonraki
konularda aklanacaktr. Bak sayfa: 82
Kendiliinden Yerleen Beton (KYB):
Self Compacting Concrete (SCC)
Selbstverdichtender Beton (SVB)
Trk ynetmeliklerinde henz tanm olmayan bir beton trdr. 1986 ylnda teorik temelleri Japonya da Prof
H. OKAMURA tarafndan ortaya konmu, 1990 l yllarda uygulamada kullanlmaya balamtr.
Karm zeldir, vibratr gerektirmez, hibir boluk kalmakszn, kendi arl altnda kendiliinden yerleip
kalbn eklini alr. Tesviye gerekmez. Dk su/imento oranna ramen, son derece akcdr.
Sktrma gerektirmedii halde hemen hi boluk iermeyen, kalpta homojen yaylan, ayrmayan KYB ok
dayankl ve szdrmaz olabilmektedir. ok akc olmas nedeniyle szdrmaz ve salam kalp gerektirir. Dar
kalpl, sk donatl yaplarda, ok dzgn d yzey istenen brt beton yaplarda ve onarm ilerinde kullanm
alan bulmaktadr. Tm dnyada giderek yaygnlamaktadr.
Trkiyede baz firmalar KYB retebilmektedirler. Fiyat normal betondan yksektir, henz yaygnlamamtr.
1985 li yllarda hazr beton da pahaldr gerekesi ile tepki gryordu. Vibratr kullanmnn zorluklar, iilik
maliyeti, zaman, dm noktalarnda boluk kalmas gibi nedenler dikkate alndnda KYB gn gelecek her
Yenilikler
Gelecein betonu!
Derste anlatlmayacak
maliyeti, zaman, dm noktalarnda boluk kalmas gibi nedenler dikkate alndnda KYB gn gelecek her
yerde kullanm bulacaktr. stanbuldaki gkdelenlerin ounda ksmen kullanlmaya balamtr(rnek: Spine
Tower Maslak/stanbul inaatnda 41000 m
3
KYB kullanld, beton snf C80/95 idi).
Yar effaf cam (Ik geiren) Beton, LiTraCon (Light Transmitting Concrete):
2001 ylnda Macar mimar ron Losonczi tarafndan retildi. %96 beton ve %4 cam lifi ierir. Kalnlk 20 m dahi olsa beton panel arkasndaki cisim
glge olarak grlmektedir. Sanatsal ilerde uygulama bulmas beklenmektedir. Henz ok pahaldr.
Teknik bilgi iin: http://www.litracon.hu/building-blocks.php
Video: http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/index_dosyalar/DersDisiDers/Video/KYB.wmv
f
c
: max gerilme (dayanm)
'
co
: max gerilmeye karlk gelen birim ksalma
f
cu
: krlma (ezilme) gerilmesi
'
cu
: krlma anndaki birim ksalma
E
c
=tan : betonun elastisite modl
Betonun basn gerilmesi-ekil deitirme (
c
-
c
) erisi
ERSOY/ZCEBE, Sayfa 17
(
a
s
n
#

g
e
r
i
l
m
e
s
i
Standart bir beton numunenin (ap: 150 mm, ykseklik: 300 mm) basn deneyi sonucunda
elde edilen gerilme-birim ksalma erisi yukarda verilmitir. Betonun ulaabildii en byk f
c
gerilmesine kadar gerilme arttka birim ksalma da artmaktadr. Sonra gerilme dmee
fakat birim ksalma hzla artmaya devam etmektedir. Birim ksalma '
cu
ya ulanca beton
ezilmektedir (krlma). Krlma anndaki gerilme f en byk f gerilmesinden kktr. f ye
Betonarmede uyum:
Betondaki uyum betonarme yapnn btnnde de vardr. Az zorlanan
lifler gc tkenmek zere olan komu liflere, az zorlanan
elemanlar(deme, kiri, kolon, perde) gc tkenmek zere olan
komu elemanlara yardma koar. Bu davran nedeniyle betonarme
yap, baz elemanlar hasar alnca, ani olarak gmez. Yap yardma
koacak eleman kalmaynca ger.
Aadaki fotoraf betonarmede uyumu ok gzel vurgulamaktadr.
30
ezilmektedir (krlma). Krlma anndaki gerilme f
cu
en byk f
c
gerilmesinden kktr. f
c
ye
betonun dayanm, '
cu
ya betonun krlma birim ksalmas denir. '
cu
bykse beton snek
(ekil deitirme byk), kkse gevrek (ekil deitirme kk) anlamndadr.
Grafikten grld gibi, )
c
-'
c
erisi dorusal deildir. Bu da betonun dorusal elastik bir
malzeme olmad, HOOKE kanununa uymad anlamna gelir.
'
co
0.0020.0025, '
cu
0.00250.007 arasnda deiir ve '
co
< '
cu
dur. Genelde '
co
0.002,
'
cu
0.003 alnr.
Beton f
c
ile gsterilen en byk gerilmeye ulatnda krlmaz, '
cu
ile gsterilen belli bir ekil
deitirmeye(ksalmaya) ulanca krlr. Demek ki beton gerilmenin byk olmas nedeniyle
deil, birim ksalmann byk olmas nedeniyle krlr.
Betonun en byk f
c
gerilmesi altnda krlmamas yle aklanr:
f
c
max gerilmesine ulaldnda baz lifler '
co
ksalmasna urar. Ancak, bu srada daha az
zorlanan lifler devreye girerek gerilme almaya balarlar. Max gerilmeye ulam liflerde
gerilme der fakat ksalma devam eder, yapabilecei en byk '
cu
birim ksalmasna
ulanca ezilir. Bu davrana betonda uyum veya gerilme uyumu ad verilir. Uyum, az
zorlanan lifler ok zorlanan ve gc tkenmek zere olan liflerin yardmna koar eklinde
yorumlanabilir.
1928 ylnda ankrda ina edilmi 25 m yksekliindeki bir un fabrikas,
ekonomik mrn tamamlad iin, kontroll olarak yklmaya allyor.
Kolon ve perdelerinin ou paralanm olmasna ramen yap hala hala
ayakta duruyor. Bunun nedeni, yapda kolon yerine youn olarak perde
kullanlmas ve uyumlu davrantr.
ankr, 2009
Betonun mekanik zellikleri
Tanmlar:
f
c
:beton basn dayanm (basn deneyi sonucu llm dayanm)
f
ck
:beton karakteristik basn dayanm (Ynetmeliklerde tanmlanm, projede ngrlm, henz retilmemi betonun dayanm)
f
ctk
:beton karakteristik ekme dayanm
E
c
:beton elastisite modl
G
c
:beton kayma modl
c
:poisson oran
c
:scaklk birim ekil deitirme (genleme) katsays
f
ckj
:j gnlk betonun karakteristik basn dayanm
E
cj
:j gnlk betonun elastisite modl
G
cj
:j gnlk betonun kayma modl
Karakteristik dayanm nedir ?
TS 500/2000, S. 11-12
31
TS500/2000 e gre:
2
ckj cj
N/mm 14000
f
3250 E + =
2
ck
N/mm
f
0.35
ctk
f =

) * 2(1
E
G
c
cj
cj
+
=
cj cj cj
cj
cj
0 5
c
c
0.40E G 0.417E
0.2) 2(1
E
G
sabit C 1/ 10 +
sabit 0.2 *
=
+
=
=
=
Karakteristik dayanm nedir? Betonun denetimi

1
Projede ngrlen ve henz retilmemi betonun basn dayanmna karakteristik basn dayanm denir. Ancak, retilen betonun deney ile belirlenen gerek basn
dayanmnn ngrlenden daha dk olma olasl (riski) vardr. Bu olaslk TS 500/2000 e gre en fazla %10 olmaldr. TS EN 206-1/2002 e gre ise bu olaslk %7.5 tr.
TS 206-1/2002 e gre retilmi betonda nitelik denetimi ve kabul koullar:
retilmi betonun ngrlm karakteristik dayanm salayp salamad TS-EN 206-1 Madde 8.2 ve onun ulusal eki olan TS 13515/2012ye gre yaplr. Projede ngrlen
betonun karakteristik dayanm f
ck
, retilen betondan alnan numunelerin basn deneyi sonucunda bulunan ortalama dayanm f
cm
, en dk dayanm f
cmin
ve standard sapma )
olsun. Bu durumda f
cm
f
ck
+u ) olmaldr. ngrlen olasla (riske) bal olan u deeri ynetmelikte 1.48 alnmtr. u=1.48 deeri %7.5 olasla karlk gelmektedir.
TS EN 206-1/2002ye gre normal betonlarn (C16C50 betonlar) uygun olmas iin aadaki kriterleri salamas gerekir(geni bilgi iin TS 206-1/2002, madde 8.2 ye baknz):
Toplam silindir numune says 15 den az ise:
f
cm
, f
ck
+4 N/mm
2
f
cmin
, f
ck
- 4 N/mm
2
Toplam silindir numune says 15 ve daha fazla ise:
f
cm
f
ck
+1.48) N/mm
2
f
cmin
, f
ck
- 4 N/mm
2
Balang imalat
Srekli imalat
TS 500/2000 e gre retilmi betonda nitelik denetimi ve kabul koullar:
32
TS 500/2000 e gre retilmi betonda nitelik denetimi ve kabul koullar:
retilmi betonun denetiminin nasl yaplaca TS 500/2000, Madde 3.4 de yazldr. TS 206-1/2002 yaynlandktan sonra, Bayndrlk ve skn Bakanl 21.7.2002 tarih ve 24822
nolu resmi gazetede yaynlad tebli ile TS500 madde 3.4 Betonda nitelik ve denetim koullar TS EN-206-1 Madde 8 e uygun olmaldr. eklinde deitirdi. Buna gre
denetim sadece TS206-1 e gre yaplacakt. Ancak, Bayndrlk ve skn Bakanl 4.6.2004 tarih ve 25482 nolu resmi gazetede yeni bir tebli yaynlayarak 21.7.2002 deiikliini
iptal etti. Deprem Ynetmelii 2007 Madde 3.2.5.2 ye gre de betonun kalite denetimi TS 500/2000 e gre yaplmaldr. Bu nedenlerle, TS500/2000 madde 3.4 de yazl orijinal metin
tekrar geerli oldu.
Her iki ynetmeliin denetim koullar farkldr, fakat ikisi de yrrlktedir! Bu elikili durum uygulamada denetim sorunlar yaratmakta; reten-tketen-deneti-belediyeler arasnda
anlamazla neden olmaktadr. Ne yaplabilir: retilecek betonun hangi ynetmelik esas alnarak denetlenecei tketici-retici-deneti arasnda, retim ncesi, kararlatrlmaldr.
retilecek ve hazr betonun temin edilemedii inaatlarda:
retilecek betonun f
ck
deeri nceden bilinir (projeden). Ancak, standard sapma ) retim ncesi bilinmez. Bu durumda, retilecek betonun ortalama dayanm
C16-C20 betonlar iin f
cm
f
ck
+5 N/mm
2
(olaslk % 10)
cm
f
ck
+8 N/mm
2
(olaslk % 5)
cm
f
ck
+10 N/mm
2
(olaslk % 2.5)
olacak ekilde karm hazrlanmas yoluna gidilebilir (ERSOY/ZCEBE S.164).
1
Burada verilen bilgiler hatrlatma amaldr, denetim iin ok yetersiz kalr. Denetleyen veya denetlenen olmanz durumunda ynetmeliklerin denetim ile ilgili maddelerini okumanz ve
kavramanz gerekir. Zengin saysal rnekler iin baknz:
http://www.dogateknik.com.tr/Teknik-Belgeler/Ts-En-206-1-ile-ts-500-ve-ts-11222-standartlarinin-beton-acisindan-degerlendirilmesi.pdf
http://fenbildergi.aku.edu.tr/1002/1002(69-82).pdf
BETON SINIFLARI VE MEKANK ZELLKLER (28 GNLK BETON)
Beton
Snf
Eksenel basn
f
ck

N/mm
2

Eksenel ekme
f
ctk
N/mm
2

E
c

N/mm
2

G
c
0.4E
c

N/mm
2

c

c

1/C
Silindir
15, h=30 cm
Kp
15x15x15 cm
C16/20 16 20 1.40 27000 10800 0.20 10
-5

C18/22 18 22 1.48 27789 11116 0.20 10
-5

C20/25 20 25 1.57 28534 11414 0.20 10
-5

C25/30 25 30 1.75 30250 12100 0.20 10
-5

C30/37 30 37 1.92 31800 12720 0.20 10
-5

C35/45 35 45 2.07 33227 13291 0.20 10
-5

C40/50 40 50 2.21 34555 13822 0.20 10
-5

C45/55 45 55 2.35 35802 14321 0.20 10
-5

C50/60 50 60 2.47 36981 14792 0.20 10
-5

C55/67 55 67 2.60 38103 15241 0.20 10
-5

C60/75 60 75 2.71 39174 15670 0.20 10
-5

C70/85 70 85 2.93 41191 16476 0.20 10
-5

C80/95 80 95 3.13 43069 17228 0.20 10
-5

Betonlarn mekanik zellikleri (28 gnlk standart deerler)
TS 500/2000 Madde 3.3 ve TS EN 206-1/ 2002 Madde 4.3
Uygulamada yaygn kullanlan betonlar
Uygulamada hemen hi
kullanlmayan betonlar
Nadiren kullanlan betonlar
Normal dayanml
betonlar
Yksek dayanml
betonlar

C80/95 80 95 3.13 43069 17228 0.20 10
C90/105 90 105 3.32 44832 17933 0.20 10
-5

C100/115 100 115 3.50 46500 18600 0.20 10
-5

tr. hesaplanm dan bantsn 14000
ck
f 3250
c
E ve dan bantsn
ck
f 0.35
ctk
f + = =
33
28 gnlk karakteristik silindir basn
dayanm 25 N/mm
2
ve kp dayanm
30 N/mm
2
olan beton anlamndadr
Betonun basn dayanm yksektir.
Betonun ekme dayanm ok dktr, ou kez sfr kabul edilir.
C25-C40 betonlar uygulamada yaygn olarak kullanlrlar.
C45-C60 betonlarnn kullanm giderek artmaktadr. rnein: yksek yap, gkdelen, kpr inaatnda kullanlrlar.
Deprem Blgelerinde C20/25 den daha dk dayanml beton kullanlmas yasaktr.
C30/37 den daha dk beton kullanlmamas nerilir.
Hemen hi kullanlmayan betonlar
C25 C25/30
TS 500 /2000 gsterimi
TS EN 206-1/2002 gsterimi

Betonarme 1 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme 1 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES

MHENDSLK MMARLIK FAKLTES

Karakteristik dayanm nedir? Betonun denetimi

You might also like